Book 1 Chapter 61 | |
1 | janamejaya uvāca |
1 | devānāṃ dānavānāṃ ca yakṣāṇām atha rakṣasām
anyeṣāṃ caiva bhūtānāṃ sarveṣāṃ bhagavann aham |
2 | śrotum icchāmi tattvena mānuṣeṣu mahātmanām
janma karma ca bhūtānām eteṣām anupūrvaśaḥ |
3 | vaiśaṃpāyana uvāca |
3 | mānuṣeṣu manuṣyendra saṃbhūtā ye divaukasaḥ
prathamaṃ dānavāṃś caiva tāṃs te vakṣyāmi sarvaśaḥ |
4 | vipracittir iti khyāto ya āsīd dānavarṣabhaḥ
jarāsaṃdha iti khyātaḥ sa āsīn manujarṣabhaḥ |
5 | diteḥ putras tu yo rājan hiraṇyakaśipuḥ smṛtaḥ
sa jajñe mānuṣe loke śiśupālo nararṣabhaḥ |
6 | saṃhrāda iti vikhyātaḥ prahrādasyānujas tu yaḥ
sa śalya iti vikhyāto jajñe bāhlīkapuṃgavaḥ |
7 | anuhrādas tu tejasvī yo 'bhūt khyāto jaghanyajaḥ
dhṛṣṭaketur iti khyātaḥ sa āsīn manujeśvaraḥ |
8 | yas tu rājañ śibir nāma daiteyaḥ parikīrtitaḥ
druma ity abhivikhyātaḥ sa āsīd bhuvi pārthivaḥ |
9 | bāṣkalo nāma yas teṣām āsīd asurasattamaḥ
bhagadatta iti khyātaḥ sa āsīn manujeśvaraḥ |
10 | ayaḥśirā aśvaśirā ayaḥśaṅkuś ca vīryavān
tathā gaganamūrdhā ca vegavāṃś cātra pañcamaḥ |
11 | pañcaite jajñire rājan vīryavanto mahāsurāḥ
kekayeṣu mahātmānaḥ pārthivarṣabhasattamāḥ |
12 | ketumān iti vikhyāto yas tato 'nyaḥ pratāpavān
amitaujā iti khyātaḥ pṛthivyāṃ so 'bhavann nṛpaḥ |
13 | svarbhānur iti vikhyātaḥ śrīmān yas tu mahāsuraḥ
ugrasena iti khyāta ugrakarmā narādhipaḥ |
14 | yas tv aśva iti vikhyātaḥ śrīmān āsīn mahāsuraḥ
aśoko nāma rājāsīn mahāvīryaparākramaḥ |
15 | tasmād avarajo yas tu rājann aśvapatiḥ smṛtaḥ
daiteyaḥ so 'bhavad rājā hārdikyo manujarṣabhaḥ |
16 | vṛṣaparveti vikhyātaḥ śrīmān yas tu mahāsuraḥ
dīrghaprajña iti khyātaḥ pṛthivyāṃ so 'bhavan nṛpaḥ |
17 | ajakas tv anujo rājan ya āsīd vṛṣaparvaṇaḥ
sa malla iti vikhyātaḥ pṛthivyām abhavan nṛpaḥ |
18 | aśvagrīva iti khyātaḥ sattvavān yo mahāsuraḥ
rocamāna iti khyātaḥ pṛthivyāṃ so 'bhavan nṛpaḥ |
19 | sūkṣmas tu matimān rājan kīrtimān yaḥ prakīrtitaḥ
bṛhanta iti vikhyātaḥ kṣitāv āsīt sa pārthivaḥ |
20 | tuhuṇḍa iti vikhyāto ya āsīd asurottamaḥ
senābindur iti khyātaḥ sa babhūva narādhipaḥ |
21 | isṛpā nāma yas teṣām asurāṇāṃ balādhikaḥ
pāpajin nāma rājāsīd bhuvi vikhyātavikramaḥ |
22 | ekacakra iti khyāta āsīd yas tu mahāsuraḥ
prativindhya iti khyāto babhūva prathitaḥ kṣitau |
23 | virūpākṣas tu daiteyaś citrayodhī mahāsuraḥ
citravarmeti vikhyātaḥ kṣitāv āsīt sa pārthivaḥ |
24 | haras tv ariharo vīra āsīd yo dānavottamaḥ
suvāstur iti vikhyātaḥ sa jajñe manujarṣabhaḥ |
25 | aharas tu mahātejāḥ śatrupakṣakṣayaṃkaraḥ
bāhlīko nāma rājā sa babhūva prathitaḥ kṣitau |
26 | nicandraś candravaktraś ca ya āsīd asurottamaḥ
muñjakeśa iti khyātaḥ śrīmān āsīt sa pārthivaḥ |
27 | nikumbhas tv ajitaḥ saṃkhye mahāmatir ajāyata
bhūmau bhūmipatiḥ śreṣṭho devādhipa iti smṛtaḥ |
28 | śarabho nāma yas teṣāṃ daiteyānāṃ mahāsuraḥ
pauravo nāma rājarṣiḥ sa babhūva nareṣv iha |
29 | dvitīyaḥ śalabhas teṣām asurāṇāṃ babhūva yaḥ
prahrādo nāma bāhlīkaḥ sa babhūva narādhipaḥ |
30 | candras tu ditijaśreṣṭho loke tārādhipopamaḥ
ṛṣiko nāma rājarṣir babhūva nṛpasattamaḥ |
31 | mṛtapā iti vikhyāto ya āsīd asurottamaḥ
paścimānūpakaṃ viddhi taṃ nṛpaṃ nṛpasattama |
32 | gaviṣṭhas tu mahātejā yaḥ prakhyāto mahāsuraḥ
drumasena iti khyātaḥ pṛthivyāṃ so 'bhavan nṛpaḥ |
33 | mayūra iti vikhyātaḥ śrīmān yas tu mahāsuraḥ
sa viśva iti vikhyāto babhūva pṛthivīpatiḥ |
34 | suparṇa iti vikhyātas tasmād avarajas tu yaḥ
kālakīrtir iti khyātaḥ pṛthivyāṃ so 'bhavan nṛpaḥ |
35 | candrahanteti yas teṣāṃ kīrtitaḥ pravaro 'suraḥ
śunako nāma rājarṣiḥ sa babhūva narādhipaḥ |
36 | vināśanas tu candrasya ya ākhyāto mahāsuraḥ
jānakir nāma rājarṣiḥ sa babhūva narādhipaḥ |
37 | dīrghajihvas tu kauravya ya ukto dānavarṣabhaḥ
kāśirāja iti khyātaḥ pṛthivyāṃ pṛthivīpatiḥ |
38 | grahaṃ tu suṣuve yaṃ taṃ siṃhī candrārkamardanam
krātha ity abhivikhyātaḥ so 'bhavan manujādhipaḥ |
39 | anāyuṣas tu putrāṇāṃ caturṇāṃ pravaro 'suraḥ
vikṣaro nāma tejasvī vasumitro 'bhavan nṛpaḥ |
40 | dvitīyo vikṣarādyas tu narādhipa mahāsuraḥ
pāṃsurāṣṭrādhipa iti viśrutaḥ so 'bhavan nṛpaḥ |
41 | balavīra iti khyāto yas tv āsīd asurottamaḥ
pauṇḍramatsyaka ity eva sa babhūva narādhipaḥ |
42 | vṛtra ity abhivikhyāto yas tu rājan mahāsuraḥ
maṇimān nāma rājarṣiḥ sa babhūva narādhipaḥ |
43 | krodhahanteti yas tasya babhūvāvarajo 'suraḥ
daṇḍa ity abhivikhyātaḥ sa āsīn nṛpatiḥ kṣitau |
44 | krodhavardhana ity eva yas tv anyaḥ parikīrtitaḥ
daṇḍadhāra iti khyātaḥ so 'bhavan manujeśvaraḥ |
45 | kālakāyās tu ye putrās teṣām aṣṭau narādhipāḥ
jajñire rājaśārdūla śārdūlasamavikramāḥ |
46 | magadheṣu jayatsenaḥ śrīmān āsīt sa pārthivaḥ
aṣṭānāṃ pravaras teṣāṃ kāleyānāṃ mahāsuraḥ |
47 | dvitīyas tu tatas teṣāṃ śrīmān harihayopamaḥ
aparājita ity eva sa babhūva narādhipaḥ |
48 | tṛtīyas tu mahārāja mahābāhur mahāsuraḥ
niṣādādhipatir jajñe bhuvi bhīmaparākramaḥ |
49 | teṣām anyatamo yas tu caturthaḥ parikīrtitaḥ
śreṇimān iti vikhyātaḥ kṣitau rājarṣisattamaḥ |
50 | pañcamas tu babhūvaiṣāṃ pravaro yo mahāsuraḥ
mahaujā iti vikhyāto babhūveha paraṃtapaḥ |
51 | ṣaṣṭhas tu matimān yo vai teṣām āsīn mahāsuraḥ
abhīrur iti vikhyātaḥ kṣitau rājarṣisattamaḥ |
52 | samudrasenaś ca nṛpas teṣām evābhavad gaṇāt
viśrutaḥ sāgarāntāyāṃ kṣitau dharmārthatattvavit |
53 | bṛhan nāmāṣṭamas teṣāṃ kāleyānāṃ paraṃtapaḥ
babhūva rājan dharmātmā sarvabhūtahite rataḥ |
54 | gaṇaḥ krodhavaśo nāma yas te rājan prakīrtitaḥ
tataḥ saṃjajñire vīrāḥ kṣitāv iha narādhipāḥ |
55 | nandikaḥ karṇaveṣṭaś ca siddhārthaḥ kīṭakas tathā
suvīraś ca subāhuś ca mahāvīro 'tha bāhlikaḥ |
56 | krodho vicityaḥ surasaḥ śrīmān nīlaś ca bhūmipaḥ
vīradhāmā ca kauravya bhūmipālaś ca nāmataḥ |
57 | dantavaktraś ca nāmāsīd durjayaś caiva nāmataḥ
rukmī ca nṛpaśārdūlo rājā ca janamejayaḥ |
58 | āṣāḍho vāyuvegaś ca bhūritejās tathaiva ca
ekalavyaḥ sumitraś ca vāṭadhāno 'tha gomukhaḥ |
59 | kārūṣakāś ca rājānaḥ kṣemadhūrtis tathaiva ca
śrutāyur uddhavaś caiva bṛhatsenas tathaiva ca |
60 | kṣemogratīrthaḥ kuharaḥ kaliṅgeṣu narādhipaḥ
matimāṃś ca manuṣyendra īśvaraś ceti viśrutaḥ |
61 | gaṇāt krodhavaśād evaṃ rājapūgo 'bhavat kṣitau
jātaḥ purā mahārāja mahākīrtir mahābalaḥ |
62 | yas tv āsīd devako nāma devarājasamadyutiḥ
sa gandharvapatir mukhyaḥ kṣitau jajñe narādhipaḥ |
63 | bṛhaspater bṛhatkīrter devarṣer viddhi bhārata
aṃśād droṇaṃ samutpannaṃ bhāradvājam ayonijam |
64 | dhanvināṃ nṛpaśārdūla yaḥ sa sarvāstravittamaḥ
bṛhatkīrtir mahātejāḥ saṃjajñe manujeṣv iha |
65 | dhanurvede ca vede ca yaṃ taṃ vedavido viduḥ
variṣṭham indrakarmāṇaṃ droṇaṃ svakulavardhanam |
66 | mahādevāntakābhyāṃ ca kāmāt krodhāc ca bhārata
ekatvam upapannānāṃ jajñe śūraḥ paraṃtapaḥ |
67 | aśvatthāmā mahāvīryaḥ śatrupakṣakṣayaṃkaraḥ
vīraḥ kamalapatrākṣaḥ kṣitāv āsīn narādhipa |
68 | jajñire vasavas tv aṣṭau gaṅgāyāṃ śaṃtanoḥ sutāḥ
vasiṣṭhasya ca śāpena niyogād vāsavasya ca |
69 | teṣām avarajo bhīṣmaḥ kurūṇām abhayaṃkaraḥ
matimān vedavid vāgmī śatrupakṣakṣayaṃkaraḥ |
70 | jāmadagnyena rāmeṇa yaḥ sa sarvavidāṃ varaḥ
ayudhyata mahātejā bhārgaveṇa mahātmanā |
71 | yas tu rājan kṛpo nāma brahmarṣir abhavat kṣitau
rudrāṇāṃ taṃ gaṇād viddhi saṃbhūtam atipauruṣam |
72 | śakunir nāma yas tv āsīd rājā loke mahārathaḥ
dvāparaṃ viddhi taṃ rājan saṃbhūtam arimardanam |
73 | sātyakiḥ satyasaṃdhas tu yo 'sau vṛṣṇikulodvahaḥ
pakṣāt sa jajñe marutāṃ devānām arimardanaḥ |
74 | drupadaś cāpi rājarṣis tata evābhavad gaṇāt
mānuṣe nṛpa loke 'smin sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ |
75 | tataś ca kṛtavarmāṇaṃ viddhi rājañ janādhipam
jātam apratikarmāṇaṃ kṣatriyarṣabhasattamam |
76 | marutāṃ tu gaṇād viddhi saṃjātam arimardanam
virāṭaṃ nāma rājarṣiṃ pararāṣṭrapratāpanam |
77 | ariṣṭāyās tu yaḥ putro haṃsa ity abhiviśrutaḥ
sa gandharvapatir jajñe kuruvaṃśavivardhanaḥ |
78 | dhṛtarāṣṭra iti khyātaḥ kṛṣṇadvaipāyanād api
dīrghabāhur mahātejāḥ prajñācakṣur narādhipaḥ mātur doṣād ṛṣeḥ kopād andha eva vyajāyata |
79 | atres tu sumahābhāgaṃ putraṃ putravatāṃ varam
viduraṃ viddhi loke 'smiñ jātaṃ buddhimatāṃ varam |
80 | kaler aṃśāt tu saṃjajñe bhuvi duryodhano nṛpaḥ
durbuddhir durmatiś caiva kurūṇām ayaśaskaraḥ |
81 | jagato yaḥ sa sarvasya vidviṣṭaḥ kalipūruṣaḥ
yaḥ sarvāṃ ghātayām āsa pṛthivīṃ puruṣādhamaḥ yena vairaṃ samuddīptaṃ bhūtāntakaraṇaṃ mahat |
82 | paulastyā bhrātaraḥ sarve jajñire manujeṣv iha
śataṃ duḥśāsanādīnāṃ sarveṣāṃ krūrakarmaṇām |
83 | durmukho duḥsahaś caiva ye cānye nānuśabditāḥ
duryodhanasahāyās te paulastyā bharatarṣabha |
84 | dharmasyāṃśaṃ tu rājānaṃ viddhi rājan yudhiṣṭhiram
bhīmasenaṃ tu vātasya devarājasya cārjunam |
85 | aśvinos tu tathaivāṃśau rūpeṇāpratimau bhuvi
nakulaḥ sahadevaś ca sarvalokamanoharau |
86 | yaḥ suvarcā iti khyātaḥ somaputraḥ pratāpavān
abhimanyur bṛhatkīrtir arjunasya suto 'bhavat |
87 | agner aṃśaṃ tu viddhi tvaṃ dhṛṣṭadyumnaṃ mahāratham
śikhaṇḍinam atho rājan strīpuṃsaṃ viddhi rākṣasam |
88 | draupadeyāś ca ye pañca babhūvur bharatarṣabha
viśvedevagaṇān rājaṃs tān viddhi bharatarṣabha |
89 | āmuktakavacaḥ karṇo yas tu jajñe mahārathaḥ
divākarasya taṃ viddhi devasyāṃśam anuttamam |
90 | yas tu nārāyaṇo nāma devadevaḥ sanātanaḥ
tasyāṃśo mānuṣeṣv āsīd vāsudevaḥ pratāpavān |
91 | śeṣasyāṃśas tu nāgasya baladevo mahābalaḥ
sanatkumāraṃ pradyumnaṃ viddhi rājan mahaujasam |
92 | evam anye manuṣyendra bahavo 'ṃśā divaukasām
jajñire vasudevasya kule kulavivardhanāḥ |
93 | gaṇas tv apsarasāṃ yo vai mayā rājan prakīrtitaḥ
tasya bhāgaḥ kṣitau jajñe niyogād vāsavasya ca |
94 | tāni ṣoḍaśa devīnāṃ sahasrāṇi narādhipa
babhūvur mānuṣe loke nārāyaṇaparigrahaḥ |
95 | śriyas tu bhāgaḥ saṃjajñe ratyarthaṃ pṛthivītale
drupadasya kule kanyā vedimadhyād aninditā |
96 | nātihrasvā na mahatī nīlotpalasugandhinī
padmāyatākṣī suśroṇī asitāyatamūrdhajā |
97 | sarvalakṣaṇasaṃpannā vaiḍūryamaṇisaṃnibhā
pañcānāṃ puruṣendrāṇāṃ cittapramathinī rahaḥ |
98 | siddhir dhṛtiś ca ye devyau pañcānāṃ mātarau tu te
kuntī mādrī ca jajñāte matis tu subalātmajā |
99 | iti devāsurāṇāṃ te gandharvāpsarasāṃ tathā
aṃśāvataraṇaṃ rājan rākṣasānāṃ ca kīrtitam |
100 | ye pṛthivyāṃ samudbhūtā rājāno yuddhadurmadāḥ
mahātmāno yadūnāṃ ca ye jātā vipule kule |
101 | dhanyaṃ yaśasyaṃ putrīyam āyuṣyaṃ vijayāvaham
idam aṃśāvataraṇaṃ śrotavyam anasūyatā |
102 | aṃśāvataraṇaṃ śrutvā devagandharvarakṣasām
prabhavāpyayavit prājño na kṛcchreṣv avasīdati |