Book 1 Chapter 60 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | brahmaṇo mānasāḥ putrā viditāḥ ṣaṇ maharṣayaḥ
ekādaśa sutāḥ sthāṇoḥ khyātāḥ paramamānasāḥ |
2 | mṛgavyādhaś ca śarvaś ca nirṛtiś ca mahāyaśāḥ
ajaikapād ahirbudhnyaḥ pinākī ca paraṃtapaḥ |
3 | dahano 'theśvaraś caiva kapālī ca mahādyutiḥ
sthāṇur bhavaś ca bhagavān rudrā ekādaśa smṛtāḥ |
4 | marīcir aṅgirā atriḥ pulastyaḥ pulahaḥ kratuḥ
ṣaḍ ete brahmaṇaḥ putrā vīryavanto maharṣayaḥ |
5 | trayas tv aṅgirasaḥ putrā loke sarvatra viśrutāḥ
bṛhaspatir utathyaś ca saṃvartaś ca dhṛtavratāḥ |
6 | atres tu bahavaḥ putrāḥ śrūyante manujādhipa
sarve vedavidaḥ siddhāḥ śāntātmāno maharṣayaḥ |
7 | rākṣasās tu pulastyasya vānarāḥ kiṃnarās tathā
pulahasya mṛgāḥ siṃhā vyāghrāḥ kiṃpuruṣās tathā |
8 | kratoḥ kratusamāḥ putrāḥ pataṃgasahacāriṇaḥ
viśrutās triṣu lokeṣu satyavrataparāyaṇāḥ |
9 | dakṣas tv ajāyatāṅguṣṭhād dakṣiṇād bhagavān ṛṣiḥ
brahmaṇaḥ pṛthivīpāla putraḥ putravatāṃ varaḥ |
10 | vāmād ajāyatāṅguṣṭhād bhāryā tasya mahātmanaḥ
tasyāṃ pañcāśataṃ kanyāḥ sa evājanayan muniḥ |
11 | tāḥ sarvās tv anavadyāṅgyaḥ kanyāḥ kamalalocanāḥ
putrikāḥ sthāpayām āsa naṣṭaputraḥ prajāpatiḥ |
12 | dadau sa daśa dharmāya saptaviṃśatim indave
divyena vidhinā rājan kaśyapāya trayodaśa |
13 | nāmato dharmapatnyas tāḥ kīrtyamānā nibodha me
kīrtir lakṣmīr dhṛtir medhā puṣṭiḥ śraddhā kriyā tathā |
14 | buddhir lajjā matiś caiva patnyo dharmasya tā daśa
dvārāṇy etāni dharmasya vihitāni svayaṃbhuvā |
15 | saptaviṃśati somasya patnyo loke pariśrutāḥ
kālasya nayane yuktāḥ somapatnyaḥ śubhavratāḥ sarvā nakṣatrayoginyo lokayātrāvidhau sthitāḥ |
16 | pitāmaho munir devas tasya putraḥ prajāpatiḥ
tasyāṣṭau vasavaḥ putrās teṣāṃ vakṣyāmi vistaram |
17 | dharo dhruvaś ca somaś ca ahaś caivānilo 'nalaḥ
pratyūṣaś ca prabhāsaś ca vasavo 'ṣṭāv iti smṛtāḥ |
18 | dhūmrāyāś ca dharaḥ putro brahmavidyo dhruvas tathā
candramās tu manasvinyāḥ śvasāyāḥ śvasanas tathā |
19 | ratāyāś cāpy ahaḥ putraḥ śāṇḍilyāś ca hutāśanaḥ
pratyūṣaś ca prabhāsaś ca prabhātāyāḥ sutau smṛtau |
20 | dharasya putro draviṇo hutahavyavahas tathā
dhruvasya putro bhagavān kālo lokaprakālanaḥ |
21 | somasya tu suto varcā varcasvī yena jāyate
manoharāyāḥ śiśiraḥ prāṇo 'tha ramaṇas tathā |
22 | ahnaḥ sutaḥ smṛto jyotiḥ śramaḥ śāntas tathā muniḥ
agneḥ putraḥ kumāras tu śrīmāñ śaravaṇālayaḥ |
23 | tasya śākho viśākhaś ca naigameśaś ca pṛṣṭhajaḥ
kṛttikābhyupapatteś ca kārttikeya iti smṛtaḥ |
24 | anilasya śivā bhāryā tasyāḥ putraḥ purojavaḥ
avijñātagatiś caiva dvau putrāv anilasya tu |
25 | pratyūṣasya viduḥ putram ṛṣiṃ nāmnātha devalam
dvau putrau devalasyāpi kṣamāvantau manīṣiṇau |
26 | bṛhaspates tu bhaginī varastrī brahmacāriṇī
yogasiddhā jagat sarvam asaktaṃ vicaraty uta prabhāsasya tu bhāryā sā vasūnām aṣṭamasya ha |
27 | viśvakarmā mahābhāgo jajñe śilpaprajāpatiḥ
kartā śilpasahasrāṇāṃ tridaśānāṃ ca vardhakiḥ |
28 | bhūṣaṇānāṃ ca sarveṣāṃ kartā śilpavatāṃ varaḥ
yo divyāni vimānāni devatānāṃ cakāra ha |
29 | manuṣyāś copajīvanti yasya śilpaṃ mahātmanaḥ
pūjayanti ca yaṃ nityaṃ viśvakarmāṇam avyayam |
30 | stanaṃ tu dakṣiṇaṃ bhittvā brahmaṇo naravigrahaḥ
niḥsṛto bhagavān dharmaḥ sarvalokasukhāvahaḥ |
31 | trayas tasya varāḥ putrāḥ sarvabhūtamanoharāḥ
śamaḥ kāmaś ca harṣaś ca tejasā lokadhāriṇaḥ |
32 | kāmasya tu ratir bhāryā śamasya prāptir aṅganā
nandī tu bhāryā harṣasya yatra lokāḥ pratiṣṭhitāḥ |
33 | marīceḥ kaśyapaḥ putraḥ kaśyapasya surāsurāḥ
jajñire nṛpaśārdūla lokānāṃ prabhavas tu saḥ |
34 | tvāṣṭrī tu savitur bhāryā vaḍavārūpadhāriṇī
asūyata mahābhāgā sāntarikṣe 'śvināv ubhau |
35 | dvādaśaivāditeḥ putrāḥ śakramukhyā narādhipa
teṣām avarajo viṣṇur yatra lokāḥ pratiṣṭhitāḥ |
36 | trayas triṃśata ity ete devās teṣām ahaṃ tava
anvayaṃ saṃpravakṣyāmi pakṣaiś ca kulato gaṇān |
37 | rudrāṇām aparaḥ pakṣaḥ sādhyānāṃ marutāṃ tathā
vasūnāṃ bhārgavaṃ vidyād viśvedevāṃs tathaiva ca |
38 | vainateyas tu garuḍo balavān aruṇas tathā
bṛhaspatiś ca bhagavān ādityeṣv eva gaṇyate |
39 | aśvibhyāṃ guhyakān viddhi sarvauṣadhyas tathā paśūn
eṣa devagaṇo rājan kīrtitas te 'nupūrvaśaḥ yaṃ kīrtayitvā manujaḥ sarvapāpaiḥ pramucyate |
40 | brahmaṇo hṛdayaṃ bhittvā niḥsṛto bhagavān bhṛguḥ
bhṛgoḥ putraḥ kavir vidvāñ śukraḥ kavisuto grahaḥ |
41 | trailokyaprāṇayātrārthe varṣāvarṣe bhayābhaye
svayaṃbhuvā niyuktaḥ san bhuvanaṃ paridhāvati |
42 | yogācāryo mahābuddhir daityānām abhavad guruḥ
surāṇāṃ cāpi medhāvī brahmacārī yatavrataḥ |
43 | tasmin niyukte vibhunā yogakṣemāya bhārgave
anyam utpādayām āsa putraṃ bhṛgur aninditam |
44 | cyavanaṃ dīptatapasaṃ dharmātmānaṃ manīṣiṇam
yaḥ sa roṣāc cyuto garbhān mātur mokṣāya bhārata |
45 | āruṣī tu manoḥ kanyā tasya patnī manīṣiṇaḥ
aurvas tasyāṃ samabhavad ūruṃ bhittvā mahāyaśāḥ mahātapā mahātejā bāla eva guṇair yutaḥ |
46 | ṛcīkas tasya putras tu jamadagnis tato 'bhavat
jamadagnes tu catvāra āsan putrā mahātmanaḥ |
47 | rāmas teṣāṃ jaghanyo 'bhūd ajaghanyair guṇair yutaḥ
sarvaśastrāstrakuśalaḥ kṣatriyāntakaro vaśī |
48 | aurvasyāsīt putraśataṃ jamadagnipurogamam
teṣāṃ putrasahasrāṇi babhūvur bhṛguvistaraḥ |
49 | dvau putrau brahmaṇas tv anyau yayos tiṣṭhati lakṣaṇam
loke dhātā vidhātā ca yau sthitau manunā saha |
50 | tayor eva svasā devī lakṣmīḥ padmagṛhā śubhā
tasyās tu mānasāḥ putrās turagā vyomacāriṇaḥ |
51 | varuṇasya bhāryā jyeṣṭhā tu śukrād devī vyajāyata
tasyāḥ putraṃ balaṃ viddhi surāṃ ca suranandinīm |
52 | prajānām annakāmānām anyonyaparibhakṣaṇāt
adharmas tatra saṃjātaḥ sarvabhūtavināśanaḥ |
53 | tasyāpi nirṛtir bhāryā nairṛtā yena rākṣasāḥ
ghorās tasyās trayaḥ putrāḥ pāpakarmaratāḥ sadā bhayo mahābhayaś caiva mṛtyur bhūtāntakas tathā |
54 | kākīṃ śyenīṃ ca bhāsīṃ ca dhṛtarāṣṭrīṃ tathā śukīm
tāmrā tu suṣuve devī pañcaitā lokaviśrutāḥ |
55 | ulūkān suṣuve kākī śyenī śyenān vyajāyata
bhāsī bhāsān ajanayad gṛdhrāṃś caiva janādhipa |
56 | dhṛtarāṣṭrī tu haṃsāṃś ca kalahaṃsāṃś ca sarvaśaḥ
cakravākāṃś ca bhadraṃ te prajajñe sā tu bhāminī |
57 | śukī vijajñe dharmajña śukān eva manasvinī
kalyāṇaguṇasaṃpannā sarvalakṣaṇapūjitā |
58 | nava krodhavaśā nārīḥ prajajñe 'py ātmasaṃbhavāḥ
mṛgīṃ ca mṛgamandāṃ ca hariṃ bhadramanām api |
59 | mātaṅgīm atha śārdūlīṃ śvetāṃ surabhim eva ca
sarvalakṣaṇasaṃpannāṃ surasāṃ ca yaśasvinīm |
60 | apatyaṃ tu mṛgāḥ sarve mṛgyā naravarātmaja
ṛkṣāś ca mṛgamandāyāḥ sṛmarāś camarā api |
61 | tatas tv airāvataṃ nāgaṃ jajñe bhadramanā sutam
airāvataḥ sutas tasyā devanāgo mahāgajaḥ |
62 | haryāś ca harayo 'patyaṃ vānarāś ca tarasvinaḥ
golāṅgūlāṃś ca bhadraṃ te haryāḥ putrān pracakṣate |
63 | prajajñe tv atha śārdūlī siṃhān vyāghrāṃś ca bhārata
dvīpinaś ca mahābhāga sarvān eva na saṃśayaḥ |
64 | mātaṅgyās tv atha mātaṅgā apatyāni narādhipa
diśāgajaṃ tu śvetākhyaṃ śvetājanayad āśugam |
65 | tathā duhitarau rājan surabhir vai vyajāyata
rohiṇīṃ caiva bhadraṃ te gandharvīṃ ca yaśasvinīm rohiṇyāṃ jajñire gāvo gandharvyāṃ vājinaḥ sutāḥ |
66 | surasājanayan nāgān rājan kadrūś ca pannagān
sapta piṇḍaphalān vṛkṣān analāpi vyajāyata analāyāḥ śukī putrī kadrvās tu surasā sutā |
67 | aruṇasya bhāryā śyenī tu vīryavantau mahābalau
saṃpātiṃ janayām āsa tathaiva ca jaṭāyuṣam dvau putrau vinatāyās tu vikhyātau garuḍāruṇau |
68 | ity eṣa sarvabhūtānāṃ mahatāṃ manujādhipa
prabhavaḥ kīrtitaḥ samyaṅ mayā matimatāṃ vara |
69 | yaṃ śrutvā puruṣaḥ samyak pūto bhavati pāpmanaḥ
sarvajñatāṃ ca labhate gatim agryāṃ ca vindati |