Book 1 Chapter 58 | |
1 | janamejaya uvāca |
1 | ya ete kīrtitā brahman ye cānye nānukīrtitāḥ
samyak tāñ śrotum icchāmi rājñaś cānyān suvarcasaḥ |
2 | yadartham iha saṃbhūtā devakalpā mahārathāḥ
bhuvi tan me mahābhāga samyag ākhyātum arhasi |
3 | vaiśaṃpāyana uvāca |
3 | rahasyaṃ khalv idaṃ rājan devānām iti naḥ śrutam
tat tu te kathayiṣyāmi namaskṛtvā svayaṃbhuve |
4 | triḥsaptakṛtvaḥ pṛthivīṃ kṛtvā niḥkṣatriyāṃ purā
jāmadagnyas tapas tepe mahendre parvatottame |
5 | tadā niḥkṣatriye loke bhārgaveṇa kṛte sati
brāhmaṇān kṣatriyā rājan garbhārthinyo 'bhicakramuḥ |
6 | tābhiḥ saha samāpetur brāhmaṇāḥ saṃśitavratāḥ
ṛtāv ṛtau naravyāghra na kāmān nānṛtau tathā |
7 | tebhyas tu lebhire garbhān kṣatriyās tāḥ sahasraśaḥ
tataḥ suṣuvire rājan kṣatriyān vīryasaṃmatān kumārāṃś ca kumārīś ca punaḥ kṣatrābhivṛddhaye |
8 | evaṃ tad brāhmaṇaiḥ kṣatraṃ kṣatriyāsu tapasvibhiḥ
jātam ṛdhyata dharmeṇa sudīrgheṇāyuṣānvitam catvāro 'pi tadā varṇā babhūvur brāhmaṇottarāḥ |
9 | abhyagacchann ṛtau nārīṃ na kāmān nānṛtau tathā
tathaivānyāni bhūtāni tiryagyonigatāny api ṛtau dārāṃś ca gacchanti tadā sma bharatarṣabha |
10 | tato 'vardhanta dharmeṇa sahasraśatajīvinaḥ
tāḥ prajāḥ pṛthivīpāla dharmavrataparāyaṇāḥ ādhibhir vyādhibhiś caiva vimuktāḥ sarvaśo narāḥ |
11 | athemāṃ sāgarāpāṅgāṃ gāṃ gajendragatākhilām
adhyatiṣṭhat punaḥ kṣatraṃ saśailavanakānanām |
12 | praśāsati punaḥ kṣatre dharmeṇemāṃ vasuṃdharām
brāhmaṇādyās tadā varṇā lebhire mudam uttamām |
13 | kāmakrodhodbhavān doṣān nirasya ca narādhipāḥ
daṇḍaṃ daṇḍyeṣu dharmeṇa praṇayanto 'nvapālayan |
14 | tathā dharmapare kṣatre sahasrākṣaḥ śatakratuḥ
svādu deśe ca kāle ca vavarṣāpyāyayan prajāḥ |
15 | na bāla eva mriyate tadā kaś cin narādhipa
na ca striyaṃ prajānāti kaś cid aprāptayauvanaḥ |
16 | evam āyuṣmatībhis tu prajābhir bharatarṣabha
iyaṃ sāgaraparyantā samāpūryata medinī |
17 | ījire ca mahāyajñaiḥ kṣatriyā bahudakṣiṇaiḥ
sāṅgopaniṣadān vedān viprāś cādhīyate tadā |
18 | na ca vikrīṇate brahma brāhmaṇāḥ sma tadā nṛpa
na ca śūdrasamābhyāśe vedān uccārayanty uta |
19 | kārayantaḥ kṛṣiṃ gobhis tathā vaiśyāḥ kṣitāv iha
na gām ayuñjanta dhuri kṛśāṅgāś cāpy ajīvayan |
20 | phenapāṃś ca tathā vatsān na duhanti sma mānavāḥ
na kūṭamānair vaṇijaḥ paṇyaṃ vikrīṇate tadā |
21 | karmāṇi ca naravyāghra dharmopetāni mānavāḥ
dharmam evānupaśyantaś cakrur dharmaparāyaṇāḥ |
22 | svakarmaniratāś cāsan sarve varṇā narādhipa
evaṃ tadā naravyāghra dharmo na hrasate kva cit |
23 | kāle gāvaḥ prasūyante nāryaś ca bharatarṣabha
phalanty ṛtuṣu vṛkṣāś ca puṣpāṇi ca phalāni ca |
24 | evaṃ kṛtayuge samyag vartamāne tadā nṛpa
āpūryata mahī kṛtsnā prāṇibhir bahubhir bhṛśam |
25 | tataḥ samudite loke mānuṣe bharatarṣabha
asurā jajñire kṣetre rājñāṃ manujapuṃgava |
26 | ādityair hi tadā daityā bahuśo nirjitā yudhi
aiśvaryād bhraṃśitāś cāpi saṃbabhūvuḥ kṣitāv iha |
27 | iha devatvam icchanto mānuṣeṣu manasvinaḥ
jajñire bhuvi bhūteṣu teṣu teṣv asurā vibho |
28 | goṣv aśveṣu ca rājendra kharoṣṭramahiṣeṣu ca
kravyādeṣu ca bhūteṣu gajeṣu ca mṛgeṣu ca |
29 | jātair iha mahīpāla jāyamānaiś ca tair mahī
na śaśākātmanātmānam iyaṃ dhārayituṃ dharā |
30 | atha jātā mahīpālāḥ ke cid balasamanvitāḥ
diteḥ putrā danoś caiva tasmāl lokād iha cyutāḥ |
31 | vīryavanto 'valiptās te nānārūpadharā mahīm
imāṃ sāgaraparyantāṃ parīyur arimardanāḥ |
32 | brāhmaṇān kṣatriyān vaiśyāñ śūdrāṃś caivāpy apīḍayan
anyāni caiva bhūtāni pīḍayām āsur ojasā |
33 | trāsayanto vinighnantas tāṃs tān bhūtagaṇāṃś ca te
viceruḥ sarvato rājan mahīṃ śatasahasraśaḥ |
34 | āśramasthān maharṣīṃś ca dharṣayantas tatas tataḥ
abrahmaṇyā vīryamadā mattā madabalena ca |
35 | evaṃ vīryabalotsiktair bhūr iyaṃ tair mahāsuraiḥ
pīḍyamānā mahīpāla brahmāṇam upacakrame |
36 | na hīmāṃ pavano rājan na nāgā na nagā mahīm
tadā dhārayituṃ śekur ākrāntāṃ dānavair balāt |
37 | tato mahī mahīpāla bhārārtā bhayapīḍitā
jagāma śaraṇaṃ devaṃ sarvabhūtapitāmaham |
38 | sā saṃvṛtaṃ mahābhāgair devadvijamaharṣibhiḥ
dadarśa devaṃ brahmāṇaṃ lokakartāram avyayam |
39 | gandharvair apsarobhiś ca bandikarmasu niṣṭhitaiḥ
vandyamānaṃ mudopetair vavande cainam etya sā |
40 | atha vijñāpayām āsa bhūmis taṃ śaraṇārthinī
saṃnidhau lokapālānāṃ sarveṣām eva bhārata |
41 | tat pradhānātmanas tasya bhūmeḥ kṛtyaṃ svayaṃbhuvaḥ
pūrvam evābhavad rājan viditaṃ parameṣṭhinaḥ |
42 | sraṣṭā hi jagataḥ kasmān na saṃbudhyeta bhārata
surāsurāṇāṃ lokānām aśeṣeṇa manogatam |
43 | tam uvāca mahārāja bhūmiṃ bhūmipatir vibhuḥ
prabhavaḥ sarvabhūtānām īśaḥ śaṃbhuḥ prajāpatiḥ |
44 | yadartham asi saṃprāptā matsakāśaṃ vasuṃdhare
tadarthaṃ saṃniyokṣyāmi sarvān eva divaukasaḥ |
45 | ity uktvā sa mahīṃ devo brahmā rājan visṛjya ca
ādideśa tadā sarvān vibudhān bhūtakṛt svayam |
46 | asyā bhūmer nirasituṃ bhāraṃ bhāgaiḥ pṛthak pṛthak
asyām eva prasūyadhvaṃ virodhāyeti cābravīt |
47 | tathaiva ca samānīya gandharvāpsarasāṃ gaṇān
uvāca bhagavān sarvān idaṃ vacanam uttamam svair aṃśaiḥ saṃprasūyadhvaṃ yatheṣṭaṃ mānuṣeṣv iti |
48 | atha śakrādayaḥ sarve śrutvā suraguror vacaḥ
tathyam arthyaṃ ca pathyaṃ ca tasya te jagṛhus tadā |
49 | atha te sarvaśo 'ṃśaiḥ svair gantuṃ bhūmiṃ kṛtakṣaṇāḥ
nārāyaṇam amitraghnaṃ vaikuṇṭham upacakramuḥ |
50 | yaḥ sa cakragadāpāṇiḥ pītavāsāsitaprabhaḥ
padmanābhaḥ surārighnaḥ pṛthucārvañcitekṣaṇaḥ |
51 | taṃ bhuvaḥ śodhanāyendra uvāca puruṣottamam
aṃśenāvatarasveti tathety āha ca taṃ hariḥ |