Book 1 Chapter 45 | |
1 | śaunaka uvāca |
1 | yad apṛcchat tadā rājā mantriṇo janamejayaḥ
pituḥ svargagatiṃ tan me vistareṇa punar vada |
2 | sūta uvāca |
2 | śṛṇu brahman yathā pṛṣṭā mantriṇo nṛpates tadā
ākhyātavantas te sarve nidhanaṃ tat parikṣitaḥ |
3 | janamejaya uvāca |
3 | jānanti tu bhavantas tad yathāvṛttaḥ pitā mama
āsīd yathā ca nidhanaṃ gataḥ kāle mahāyaśāḥ |
4 | śrutvā bhavatsakāśād dhi pitur vṛttam aśeṣataḥ
kalyāṇaṃ pratipatsyāmi viparītaṃ na jātu cit |
5 | sūta uvāca |
5 | mantriṇo 'thābruvan vākyaṃ pṛṣṭās tena mahātmanā
sarvadharmavidaḥ prājñā rājānaṃ janamejayam |
6 | dharmātmā ca mahātmā ca prajāpālaḥ pitā tava
āsīd iha yathāvṛttaḥ sa mahātmā śṛṇuṣva tat |
7 | cāturvarṇyaṃ svadharmasthaṃ sa kṛtvā paryarakṣata
dharmato dharmavid rājā dharmo vigrahavān iva |
8 | rarakṣa pṛthivīṃ devīṃ śrīmān atulavikramaḥ
dveṣṭāras tasya naivāsan sa ca na dveṣṭi kaṃ cana samaḥ sarveṣu bhūteṣu prajāpatir ivābhavat |
9 | brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ śūdrāś caiva svakarmasu
sthitāḥ sumanaso rājaṃs tena rājñā svanuṣṭhitāḥ |
10 | vidhavānāthakṛpaṇān vikalāṃś ca babhāra saḥ
sudarśaḥ sarvabhūtānām āsīt soma ivāparaḥ |
11 | tuṣṭapuṣṭajanaḥ śrīmān satyavāg dṛḍhavikramaḥ
dhanurvede ca śiṣyo 'bhūn nṛpaḥ śāradvatasya saḥ |
12 | govindasya priyaś cāsīt pitā te janamejaya
lokasya caiva sarvasya priya āsīn mahāyaśāḥ |
13 | parikṣīṇeṣu kuruṣu uttarāyām ajāyata
parikṣid abhavat tena saubhadrasyātmajo balī |
14 | rājadharmārthakuśalo yuktaḥ sarvaguṇair nṛpaḥ
jitendriyaś cātmavāṃś ca medhāvī vṛddhasevitaḥ |
15 | ṣaḍvargavin mahābuddhir nītidharmavid uttamaḥ
prajā imās tava pitā ṣaṣṭiṃ varṣāṇy apālayat tato diṣṭāntam āpannaḥ sarpeṇānativartitam |
16 | tatas tvaṃ puruṣaśreṣṭha dharmeṇa pratipedivān
idaṃ varṣasahasrāya rājyaṃ kurukulāgatam bāla evābhijāto 'si sarvabhūtānupālakaḥ |
17 | janamejaya uvāca |
17 | nāsmin kule jātu babhūva rājā; yo na prajānāṃ hitakṛt priyaś ca
viśeṣataḥ prekṣya pitāmahānāṃ; vṛttaṃ mahad vṛttaparāyaṇānām |
18 | kathaṃ nidhanam āpannaḥ pitā mama tathāvidhaḥ
ācakṣadhvaṃ yathāvan me śrotum icchāmi tattvataḥ |
19 | sūta uvāca |
19 | evaṃ saṃcoditā rājñā mantriṇas te narādhipam
ūcuḥ sarve yathāvṛttaṃ rājñaḥ priyahite ratāḥ |
20 | babhūva mṛgayāśīlas tava rājan pitā sadā
yathā pāṇḍur mahābhāgo dhanurdharavaro yudhi asmāsv āsajya sarvāṇi rājakāryāṇy aśeṣataḥ |
21 | sa kadā cid vanacaro mṛgaṃ vivyādha patriṇā
viddhvā cānvasarat tūrṇaṃ taṃ mṛgaṃ gahane vane |
22 | padātir baddhanistriṃśas tatāyudhakalāpavān
na cāsasāda gahane mṛgaṃ naṣṭaṃ pitā tava |
23 | pariśrānto vayaḥsthaś ca ṣaṣṭivarṣo jarānvitaḥ
kṣudhitaḥ sa mahāraṇye dadarśa munim antike |
24 | sa taṃ papraccha rājendro muniṃ maunavratānvitam
na ca kiṃ cid uvācainaṃ sa muniḥ pṛcchato 'pi san |
25 | tato rājā kṣucchramārtas taṃ muniṃ sthāṇuvat sthitam
maunavratadharaṃ śāntaṃ sadyo manyuvaśaṃ yayau |
26 | na bubodha hi taṃ rājā maunavratadharaṃ munim
sa taṃ manyusamāviṣṭo dharṣayām āsa te pitā |
27 | mṛtaṃ sarpaṃ dhanuṣkoṭyā samutkṣipya dharātalāt
tasya śuddhātmanaḥ prādāt skandhe bharatasattama |
28 | na covāca sa medhāvī tam atho sādhv asādhu vā
tasthau tathaiva cākrudhyan sarpaṃ skandhena dhārayan |