Book 1 Chapter 41 | |
1 | sūta uvāca |
1 | etasminn eva kāle tu jaratkārur mahātapāḥ
cacāra pṛthivīṃ kṛtsnāṃ yatrasāyaṃgṛho muniḥ |
2 | caran dīkṣāṃ mahātejā duścarām akṛtātmabhiḥ
tīrtheṣv āplavanaṃ kurvan puṇyeṣu vicacāra ha |
3 | vāyubhakṣo nirāhāraḥ śuṣyann aharahar muniḥ
sa dadarśa pitṝn garte lambamānān adhomukhān |
4 | ekatantvavaśiṣṭaṃ vai vīraṇastambam āśritān
taṃ ca tantuṃ śanair ākhum ādadānaṃ bilāśrayam |
5 | nirāhārān kṛśān dīnān garte 'rtāṃs trāṇam icchataḥ
upasṛtya sa tān dīnān dīnarūpo 'bhyabhāṣata |
6 | ke bhavanto 'valambante vīraṇastambam āśritāḥ
durbalaṃ khāditair mūlair ākhunā bilavāsinā |
7 | vīraṇastambake mūlaṃ yad apy ekam iha sthitam
tad apy ayaṃ śanair ākhur ādatte daśanaiḥ śitaiḥ |
8 | chetsyate 'lpāvaśiṣṭatvād etad apy acirād iva
tataḥ stha patitāro 'tra garte asminn adhomukhāḥ |
9 | tato me duḥkham utpannaṃ dṛṣṭvā yuṣmān adhomukhān
kṛcchrām āpadam āpannān priyaṃ kiṃ karavāṇi vaḥ |
10 | tapaso 'sya caturthena tṛtīyenāpi vā punaḥ
ardhena vāpi nistartum āpadaṃ brūta māciram |
11 | athavāpi samagreṇa tarantu tapasā mama
bhavantaḥ sarva evāsmāt kāmam evaṃ vidhīyatām |
12 | pitara ūcuḥ |
12 | ṛddho bhavān brahmacārī yo nas trātum ihecchati
na tu viprāgrya tapasā śakyam etad vyapohitum |
13 | asti nas tāta tapasaḥ phalaṃ pravadatāṃ vara
saṃtānaprakṣayād brahman patāmo niraye 'śucau |
14 | lambatām iha nas tāta na jñānaṃ pratibhāti vai
yena tvāṃ nābhijānīmo loke vikhyātapauruṣam |
15 | ṛddho bhavān mahābhāgo yo naḥ śocyān suduḥkhitān
śocasy upetya kāruṇyāc chṛṇu ye vai vayaṃ dvija |
16 | yāyāvarā nāma vayam ṛṣayaḥ saṃśitavratāḥ
lokāt puṇyād iha bhraṣṭāḥ saṃtānaprakṣayād vibho |
17 | pranaṣṭaṃ nas tapaḥ puṇyaṃ na hi nas tantur asti vai
asti tv eko 'dya nas tantuḥ so 'pi nāsti yathā tathā |
18 | mandabhāgyo 'lpabhāgyānāṃ bandhuḥ sa kila naḥ kule
jaratkārur iti khyāto vedavedāṅgapāragaḥ niyatātmā mahātmā ca suvrataḥ sumahātapāḥ |
19 | tena sma tapaso lobhāt kṛcchram āpāditā vayam
na tasya bhāryā putro vā bāndhavo vāsti kaś cana |
20 | tasmāl lambāmahe garte naṣṭasaṃjñā hy anāthavat
sa vaktavyas tvayā dṛṣṭvā asmākaṃ nāthavattayā |
21 | pitaras te 'valambante garte dīnā adhomukhāḥ
sādhu dārān kuruṣveti prajāyasveti cābhibho kulatantur hi naḥ śiṣṭas tvam evaikas tapodhana |
22 | yaṃ tu paśyasi no brahman vīraṇastambam āśritān
eṣo 'smākaṃ kulastamba āsīt svakulavardhanaḥ |
23 | yāni paśyasi vai brahman mūlānīhāsya vīrudhaḥ
ete nas tantavas tāta kālena paribhakṣitāḥ |
24 | yat tv etat paśyasi brahman mūlam asyārdhabhakṣitam
tatra lambāmahe sarve so 'py ekas tapa āsthitaḥ |
25 | yam ākhuṃ paśyasi brahman kāla eṣa mahābalaḥ
sa taṃ taporataṃ mandaṃ śanaiḥ kṣapayate tudan jaratkāruṃ tapolubdhaṃ mandātmānam acetasam |
26 | na hi nas tat tapas tasya tārayiṣyati sattama
chinnamūlān paribhraṣṭān kālopahatacetasaḥ narakapratiṣṭhān paśyāsmān yathā duṣkṛtinas tathā |
27 | asmāsu patiteṣv atra saha pūrvaiḥ pitāmahaiḥ
chinnaḥ kālena so 'py atra gantā vai narakaṃ tataḥ |
28 | tapo vāpy athavā yajño yac cānyat pāvanaṃ mahat
tat sarvaṃ na samaṃ tāta saṃtatyeti satāṃ matam |
29 | sa tāta dṛṣṭvā brūyās tvaṃ jaratkāruṃ tapasvinam
yathādṛṣṭam idaṃ cāsmai tvayākhyeyam aśeṣataḥ |
30 | yathā dārān prakuryāt sa putrāṃś cotpādayed yathā
tathā brahmaṃs tvayā vācyaḥ so 'smākaṃ nāthavattayā |