Book 1 Chapter 38 | |
1 | śṛṅgy uvāca |
1 | yady etat sāhasaṃ tāta yadi vā duṣkṛtaṃ kṛtam
priyaṃ vāpy apriyaṃ vā te vāg uktā na mṛṣā mayā |
2 | naivānyathedaṃ bhavitā pitar eṣa bravīmi te
nāhaṃ mṛṣā prabravīmi svaireṣv api kutaḥ śapan |
3 | śamīka uvāca |
3 | jānāmy ugraprabhāvaṃ tvāṃ putra satyagiraṃ tathā
nānṛtaṃ hy uktapūrvaṃ te naitan mithyā bhaviṣyati |
4 | pitrā putro vayaḥstho 'pi satataṃ vācya eva tu
yathā syād guṇasaṃyuktaḥ prāpnuyāc ca mahad yaśaḥ |
5 | kiṃ punar bāla eva tvaṃ tapasā bhāvitaḥ prabho
vardhate ca prabhavatāṃ kopo 'tīva mahātmanām |
6 | so 'haṃ paśyāmi vaktavyaṃ tvayi dharmabhṛtāṃ vara
putratvaṃ bālatāṃ caiva tavāvekṣya ca sāhasam |
7 | sa tvaṃ śamayuto bhūtvā vanyam āhāram āharan
cara krodham imaṃ tyaktvā naivaṃ dharmaṃ prahāsyasi |
8 | krodho hi dharmaṃ harati yatīnāṃ duḥkhasaṃcitam
tato dharmavihīnānāṃ gatir iṣṭā na vidyate |
9 | śama eva yatīnāṃ hi kṣamiṇāṃ siddhikārakaḥ
kṣamāvatām ayaṃ lokaḥ paraś caiva kṣamāvatām |
10 | tasmāc carethāḥ satataṃ kṣamāśīlo jitendriyaḥ
kṣamayā prāpsyase lokān brahmaṇaḥ samanantarān |
11 | mayā tu śamam āsthāya yac chakyaṃ kartum adya vai
tat kariṣye 'dya tātāhaṃ preṣayiṣye nṛpāya vai |
12 | mama putreṇa śapto 'si bālenākṛtabuddhinā
mamemāṃ dharṣaṇāṃ tvattaḥ prekṣya rājann amarṣiṇā |
13 | sūta uvāca |
13 | evamādiśya śiṣyaṃ sa preṣayām āsa suvrataḥ
parikṣite nṛpataye dayāpanno mahātapāḥ |
14 | saṃdiśya kuśalapraśnaṃ kāryavṛttāntam eva ca
śiṣyaṃ gauramukhaṃ nāma śīlavantaṃ samāhitam |
15 | so 'bhigamya tataḥ śīghraṃ narendraṃ kuruvardhanam
viveśa bhavanaṃ rājñaḥ pūrvaṃ dvāḥsthair niveditaḥ |
16 | pūjitaś ca narendreṇa dvijo gauramukhas tataḥ
ācakhyau pariviśrānto rājñe sarvam aśeṣataḥ śamīkavacanaṃ ghoraṃ yathoktaṃ mantrisaṃnidhau |
17 | śamīko nāma rājendra viṣaye vartate tava
ṛṣiḥ paramadharmātmā dāntaḥ śānto mahātapāḥ |
18 | tasya tvayā naravyāghra sarpaḥ prāṇair viyojitaḥ
avasakto dhanuṣkoṭyā skandhe bharatasattama kṣāntavāṃs tava tat karma putras tasya na cakṣame |
19 | tena śapto 'si rājendra pitur ajñātam adya vai
takṣakaḥ saptarātreṇa mṛtyus te vai bhaviṣyati |
20 | tatra rakṣāṃ kuruṣveti punaḥ punar athābravīt
tad anyathā na śakyaṃ ca kartuṃ kena cid apy uta |
21 | na hi śaknoti saṃyantuṃ putraṃ kopasamanvitam
tato 'haṃ preṣitas tena tava rājan hitārthinā |
22 | iti śrutvā vaco ghoraṃ sa rājā kurunandanaḥ
paryatapyata tat pāpaṃ kṛtvā rājā mahātapāḥ |
23 | taṃ ca maunavratadharaṃ śrutvā munivaraṃ tadā
bhūya evābhavad rājā śokasaṃtaptamānasaḥ |
24 | anukrośātmatāṃ tasya śamīkasyāvadhārya tu
paryatapyata bhūyo 'pi kṛtvā tat kilbiṣaṃ muneḥ |
25 | na hi mṛtyuṃ tathā rājā śrutvā vai so 'nvatapyata
aśocad amaraprakhyo yathā kṛtveha karma tat |
26 | tatas taṃ preṣayām āsa rājā gauramukhaṃ tadā
bhūyaḥ prasādaṃ bhagavān karotv iti mameti vai |
27 | tasmiṃś ca gatamātre vai rājā gauramukhe tadā
mantribhir mantrayām āsa saha saṃvignamānasaḥ |
28 | niścitya mantribhiś caiva sahito mantratattvavit
prāsādaṃ kārayām āsa ekastambhaṃ surakṣitam |
29 | rakṣāṃ ca vidadhe tatra bhiṣajaś cauṣadhāni ca
brāhmaṇān siddhamantrāṃś ca sarvato vai nyaveśayat |
30 | rājakāryāṇi tatrasthaḥ sarvāṇy evākaroc ca saḥ
mantribhiḥ saha dharmajñaḥ samantāt parirakṣitaḥ |
31 | prāpte tu divase tasmin saptame dvijasattama
kāśyapo 'bhyāgamad vidvāṃs taṃ rājānaṃ cikitsitum |
32 | śrutaṃ hi tena tad abhūd adya taṃ rājasattamam
takṣakaḥ pannagaśreṣṭho neṣyate yamasādanam |
33 | taṃ daṣṭaṃ pannagendreṇa kariṣye 'ham apajvaram
tatra me 'rthaś ca dharmaś ca bhaviteti vicintayan |
34 | taṃ dadarśa sa nāgendras takṣakaḥ kāśyapaṃ pathi
gacchantam ekamanasaṃ dvijo bhūtvā vayotigaḥ |
35 | tam abravīt pannagendraḥ kāśyapaṃ munipuṃgavam
kva bhavāṃs tvarito yāti kiṃ ca kāryaṃ cikīrṣati |
36 | kāśyapa uvāca |
36 | nṛpaṃ kurukulotpannaṃ parikṣitam ariṃdamam
takṣakaḥ pannagaśreṣṭhas tejasādya pradhakṣyati |
37 | taṃ daṣṭaṃ pannagendreṇa tenāgnisamatejasā
pāṇḍavānāṃ kulakaraṃ rājānam amitaujasam gacchāmi saumya tvaritaṃ sadyaḥ kartum apajvaram |
38 | takṣaka uvāca |
38 | ahaṃ sa takṣako brahmaṃs taṃ dhakṣyāmi mahīpatim
nivartasva na śaktas tvaṃ mayā daṣṭaṃ cikitsitum |
39 | kāśyapa uvāca |
39 | ahaṃ taṃ nṛpatiṃ nāga tvayā daṣṭam apajvaram
kariṣya iti me buddhir vidyābalam upāśritaḥ |