Śāntideva: Bodhicaryāvatāra

Śāntidevaviracitaḥ bodhicaryāvatāraḥ /

|| om namo buddhāya ||

1 Bodhicittānuśaṃso nāma prathamaḥ paricchedaḥ /

sugatān sasutān sadharmakāyān praṇipatyādarato 'khilāṃśca vandyān /
sugatātmajasaṃvarāvatāraṃ kathayiṣyāmi yathāgamaṃ samāsāt // SBca_1.1 //

na hi kiṃcidapūrvamatra vācyaṃ na ca saṃgrathanakauśalaṃ mamāsti /
ata eva na me parārthacintā svamano vāsayituṃ kṛtaṃ mayedam // SBca_1.2 //

mama tāvadanena yāti vṛddhiṃ kuśalaṃ bhāvayituṃ prasādavegaḥ /
atha matsamadhātureva paśyed aparo 'pyenamato 'pi sārthako 'yam // SBca_1.3 //

kṣaṇasaṃpadiyaṃ sudurlabhā pratilabdhā puruṣārthasādhanī /
yadi nātra vicintyate hitaṃ punarapyeṣa samāgamaḥ kutaḥ // SBca_1.4 //

rātrau yathā meghaghanāndhakāre vidyut kṣaṇaṃ darśayati prakāśam /
buddhānubhāvena tathā kadācil lokasya puṇyeṣu matiḥ kṣaṇaṃ syāt // SBca_1.5 //

tasmācchubhaṃ durbalameva nityaṃ balaṃ tu pāpasya mahatsughoram /
tajjīyate 'nyena śubhena kena saṃbodhicittaṃ yadi nāma na syāt // SBca_1.6 //

kalpānanalpān pravicintayadbhi rdṛṣṭaṃ munīndrairhitametadeva /
yataḥ sukhenaiva sukhaṃ pravṛddham utplāvayatyapramitāñjanaughān // SBca_1.7 //

bhavaduḥkhaśatāni tartukāmairapi sattvavyasanāni hartukāmaiḥ /
bahusaukhyaśatāni bhoktukāmair na vimocyaṃ hi sadaiva bodhicittam // SBca_1.8 //

bhavacārakabandhano varākaḥ sugatānāṃ suta ucyate kṣaṇena /
sanarāmaralokavandanīyo bhavati smodita eva bodhicitte // SBca_1.9 //

aśucipratimāmimāṃ gṛhītvā jinaratnapratimāṃ karotyanarghām /
rasajātamatīva vedhanīyaṃ sudṛḍhaṃ gṛhṇata bodhicittasaṃjñam // SBca_1.10 //

suparīkṣitamaprameyadhībhir bahumūlyaṃ jagadekasārthavāhaiḥ /
gatipattanavipravāsaśīlāḥ sudṛḍhaṃ gṛhṇata bodhicittaratnam // SBca_1.11 //

kadalīva phalaṃ vihāya yāti kṣayamanyat kuśalaṃ hi sarvameva /
satataṃ phalati kṣayaṃ na yāti prasavatyeva tu bodhicittavṛkṣaḥ // SBca_1.12 //

kṛtvāpi pāpāni sudāruṇāni yadāśrayāduttarati kṣaṇena /
śūrāśrayeṇeva mahābhayāni nāśrīyate tatkathamajñasattvaiḥ // SBca_1.13 //

yugāntakālānalavanmahānti pāpāni yannirdahati kṣaṇena /
yasyānuśaṃsānamitānuvāca maitreyanāthaḥ sudhanāya dhīmān // SBca_1.14 //

tadbodhicittaṃ dvividhaṃ vijñātavyaṃ samāsataḥ /
bodhipraṇidhicittaṃ ca bodhiprasthānameva ca // SBca_1.15 //

gantukāmasya gantuśca yathā bhedaḥ pratīyate /
tathā bhedo 'nayorjñeyo yāthāsaṃkhyena paṇḍitaiḥ // SBca_1.16 //

bodhipraṇidhicittasya saṃsāre 'pi phalaṃ mahat /
na tvavicchinnapuṇyatvaṃ yathā prasthānacetasaḥ // SBca_1.17 //

yataḥ prabhṛtyaparyantasattvadhātupramokṣaṇe /
samādadāti taccittamanivartyena cetasā // SBca_1.18 //

tataḥprabhṛti suptasya pramattasyāpyanekaśaḥ /
avicchinnāḥ puṇyadhārāḥ pravartante nabhaḥsamāḥ // SBca_1.19 //

idaṃ subāhupṛcchāyāṃ sopapattikamuktavān /
hīnādhimuktisattvārthaṃ svayameva tathāgataḥ // SBca_1.20 //

śiraḥśūlāni sattvānāṃ nāśayāmīti cintayan /
aprameyeṇa puṇyena gṛhyate sma hitāśayaḥ // SBca_1.21 //

kimutāpratimaṃ śūlamekaikasya jihīrṣataḥ /
aprameyaguṇaṃ sattvamekaikaṃ ca cikīrṣataḥ // SBca_1.22 //

kasya mātuḥ piturvāpi hitāśaṃseyamīdṛśī /
devatānāmṛṣīṇāṃ vā brahmaṇāṃ vā bhaviṣyati // SBca_1.23 //

teṣāmeva ca sattvānāṃ svārthe 'pyeṣa manorathaḥ /
notpannapūrvaḥ svapne 'pi parārthe saṃbhavaḥ kutaḥ // SBca_1.24 //

sattvaratnaviśeṣo 'yamapūrvo jāyate katham /
yatparārthāśayo 'nyeṣāṃ na svārthe 'pyupajāyate // SBca_1.25 //

jagadānandabījasya jagadduḥkhauṣadhasya ca /
cittaratnasya yatpuṇyaṃ tatkathaṃ hi pramīyatām // SBca_1.26 //

hitāśaṃsanamātreṇa buddhapūjā viśiṣyate /
kiṃ punaḥ sarvasattvānāṃ sarvasaukhyārthamudyamāt // SBca_1.27 //

duḥkhamevābhidhāvanti duḥkhaniḥsaraṇāśayā /
sukhecchayaiva saṃmohāt svasukhaṃ ghnanti śatruvat // SBca_1.28 //

yasteṣāṃ sukharaṅkāṇāṃ pīḍitānāmanekaśaḥ /
tṛptiṃ sarvasukhaiḥ kuryātsarvāḥ pīḍāśchinatti ca // SBca_1.29 //

nāśayatyapi saṃmohaṃ sādhustena samaḥ kutaḥ /
kuto vā tādṛśaṃ mitraṃ puṇyaṃ vā tādṛśaṃ kutaḥ // SBca_1.30 //

kṛte yaḥ pratikurvīta so 'pi tāvatpraśasyate /
avyāpāritasādhustu bodhisattvaḥ kimucyatām // SBca_1.31 //

katipayajanasattradāyakaḥ kuśalakṛdityabhipūjyate janaiḥ /
kṣaṇamaśanakamātradānataḥ saparibhavaṃ divasārdhayāpanāt // SBca_1.32 //

kimu niravadhisattvasaṃkhyayā niravadhikālamanuprayacchataḥ /
gaganajanaparikṣayākṣayaṃ sakalamanorathasaṃprapūraṇam // SBca_1.33 //

iti sattrapatau jinasya putre kaluṣaṃ sve hṛdaye karoti yaśca /
kaluṣodayasaṃkhyayā sa kalpān narakeṣvāvasatīti nātha āha // SBca_1.34 //

atha yasya manaḥ prasādameti prasavettasya tato 'dhikaṃ phalam /
mahatā hi balena pāpakaṃ jinaputreṣu śubhaṃ tvayatnataḥ // SBca_1.35 //

teṣāṃ śarīrāṇi namaskaromi yatroditaṃ tadvaracittaratnam /
yatrāpakāro 'pi sukhānubandhī sukhākarāṃstān śaraṇaṃ prayāmi // SBca_1.36 //

iti prajñākaramativiracitāyāṃ bodhicaryāvatārapañjikāyāṃ bodhicittānuśaṃsāvivaraṇaṃ nāma prathamaḥ paricchedaḥ ||

2 Pāpadeśanā nāma dvitīyaḥ paricchedaḥ /

taccittaratnagrahaṇāya samyak pūjāṃ karomyeṣa tathāgatānām /
saddharmaratnasya ca nirmalasya buddhātmajānāṃ ca guṇodadhīnām // SBca_2.1 //

yāvanti puṣpāṇi phalāni caiva bhaiṣajyajātāni ca yāni santi /
ratnāni yāvanti ca santi loke jalāni ca svacchamanoramāṇi // SBca_2.2 //

mahīdharā ratnamayāstathānye vanapradeśāśca vivekaramyāḥ /
latāḥ sapuṣpābharaṇojjvalāśca drumāśca ye satphalanamraśākhāḥ // SBca_2.3 //

devādilokeṣu ca gandhadhūpāḥ kalpadrumā ratnamayāśca vṛkṣāḥ /
sarāṃsi cāmbhoruhabhūṣaṇāni haṃsasvanātyantamanoharāṇi // SBca_2.4 //

akṛṣṭajātāni ca śasyajātāny anyāni vā pūjyavibhūṣaṇāni /
ākāśadhātuprasarāvadhīni sarvāṇyapīmānyaparigrahāṇi // SBca_2.5 //

ādāya buddhyā munipuṃgavebhyo niryātayāmyeṣa saputrakebhyaḥ /
gṛhṇantu tanme varadakṣiṇīyā mahākṛpā māmanukampamānāḥ // SBca_2.6 //

apuṇyavānasmi mahādaridraḥ pūjārthamanyanmama nāsti kiṃcit /
ato mamārthāya parārthacittā gṛhṇantu nāthā idamātmaśaktyā // SBca_2.7 //

dadāmi cātmānamahaṃ jinebhyaḥ sarveṇa sarvaṃ ca tadātmajebhyaḥ /
parigrahaṃ me kurutāgrasattvā yuṣmāsu dāsatvamupaimi bhaktyā // SBca_2.8 //

parigraheṇāsmi bhavatkṛtena nirbhīrbhave sattvahitaṃ karomi /
pūrvaṃ ca pāpaṃ samatikramāmi nānyacca pāpaṃ prakaromi bhūyaḥ // SBca_2.9 //

ratnojjvalastambhamanorameṣu muktāmayodbhāsivitānakeṣu /
svacchojjvalasphāṭikakuṭṭimeṣu sugandhiṣu snānagṛheṣu teṣu // SBca_2.10 //

manojñagandhodakapuṣpapūrṇaiḥ kumbhairmahāratnamayairanekaiḥ /
snānaṃ karomyeṣa tathāgatānāṃ tadātmajānāṃ ca sagītivādyam // SBca_2.11 //

pradhūpitairghautamalairatulyair vastraiśca teṣāṃ tanumunmṛṣāmi /
tataḥ suraktāni sudhūpitāni dadāmi tebhyo varacīvarāṇi // SBca_2.12 //

divyairmṛduślakṣṇavicitraśobhair vastrairalaṃkāravaraiśca taistaiḥ /
samantabhadrājitamañjughoṣalokeśvarādīnapi maṇḍayāmi // SBca_2.13 //

sarvatrisāhasravisārigandhair gandhottamaistānanulepayāmi /
sūttaptasūnmṛṣṭasudhautahemaprabhojjvalān sarvamunīndrakāyān // SBca_2.14 //

māndāravendīvaramallikādyaiḥ sarvaiḥ sugandhaiḥ kusumairmanojñaiḥ /
abhyarcayābhyarcyatamān munīndrān sragbhiśca saṃsthānamanoramābhiḥ // SBca_2.15 //

sphītasphuradgandhamanoramaiśca tān dhūpameghairupadhūpayāmi /
bhojyaiśca khādyairvividhaiśca peyais tebhyo nivedyaṃ ca nivedayāmi // SBca_2.16 //

ratnapradīpāṃśca nivedayāmi suvarṇapadmeṣu niviṣṭapaṅktīn /
gandhopalipteṣu ca kuṭṭimeṣu kirāmi puṣpaprakarān manojñān // SBca_2.17 //

pralambamuktāmaṇihāraśobhān ābhāsvarān diṅmukhamaṇḍanāṃstān /
vimānameghān stutigītaramyān maitrīmayebhyo 'pi nivedayāmi // SBca_2.18 //

suvarṇadaṇḍaiḥ kamanīyarūpaiḥ saṃsaktamuktāni samucchritāni /
pradhārayāmyeṣa mahāmunīnāṃ ratnātapatrāṇyatiśobhanāni // SBca_2.19 //

ataḥ paraṃ pratiṣṭhantāṃ pūjāmeghā manoramāḥ /
tūryasaṃgītimeghāśca sarvasattvapraharṣaṇāḥ // SBca_2.20 //

sarvasaddharmaratneṣu caityeṣu pratimāsu ca /
puṣparatnādivarṣāśca pravartantāṃ nirantaram // SBca_2.21 //

mañjughoṣaprabhṛtayaḥ pūjayanti yathā jinān /
tathā tathāgatānnāthān saputrān pūjayāmyaham // SBca_2.22 //

svarāṅgasāgaraiḥ stotraiḥ staumi cāhaṃ guṇodadhīn /
stutisaṃgītimeghāśca saṃbhavantveṣvananyathā // SBca_2.23 //

sarvakṣetrāṇusaṃkhyaiśca praṇāmaiḥ praṇamāmyaham /
sarvatryadhvagatān buddhān sahadharmagaṇottamān // SBca_2.24 //

sarvacaityāni vande 'haṃ bodhisattvāśrayāṃstathā /
namaḥ karomyupādhyāyānabhivandyān yatīṃstathā // SBca_2.25 //

buddhaṃ gacchāmi śaraṇaṃ yāvadā bodhimaṇḍataḥ /
dharmaṃ gacchāmi śaraṇaṃ bodhisattvagaṇaṃ tathā // SBca_2.26 //

vijñāpayāmi saṃbuddhān sarvadikṣu vyavasthitān /
mahākāruṇikāṃścāpi bodhisattvān kṛtāñjaliḥ // SBca_2.27 //

anādimati saṃsāre janmanyatraiva vā punaḥ /
yanmayā paśunā pāpaṃ kṛtaṃ kāritameva vā // SBca_2.28 //

yaccānumoditaṃ kiṃcidātmaghātāya mohataḥ /
tadatyayaṃ deśayāmi paścāttāpena tāpitaḥ // SBca_2.29 //

ratnatraye 'pakāro yo mātapitṛṣu vā mayā /
guruṣvanyeṣu vā kṣepāt kāyavāgbuddhibhiḥ kṛtaḥ // SBca_2.30 //

anekadoṣaduṣṭena mayā pāpena nāyakāḥ /
yatkṛtaṃ dāruṇaṃ pāpaṃ tatsarvaṃ deśayāmyaham // SBca_2.31 //

kathaṃ ca niḥsarāmyasmānnityodvego'smi nāyakāḥ /
mā bhūnme mṛtyuracirādakṣīṇe pāpasaṃcaye // SBca_2.32 //

kathaṃ ca niḥsarāmyasmāt paritrāyata satvaram /
mā mamākṣīṇapāpasya maraṇaṃ śīghrameṣyati // SBca_2.33 //

kṛtākṛtāparīkṣo 'yaṃ mṛtyurviśrambhaghātakaḥ /
svasthāsvasthairaviśvāsya ākasmikamahāśaniḥ // SBca_2.34 //

priyāpriyanimittena pāpaṃ kṛtamanekadhā /
sarvamutsṛjya gantavyamiti na jñātamīdṛśam // SBca_2.35 //

apriyā na bhaviṣyanti priyo me na bhaviṣyati /
ahaṃ ca na bhaviṣyāmi sarvaṃ ca na bhaviṣyati // SBca_2.36 //

tattatsmaraṇatāṃ yāti yadyadvastvanubhūyate /
svapnānubhūtavatsarvaṃ gataṃ na punarīkṣyate // SBca_2.37 //

ihaiva tiṣṭhatastāvadgatā naike priyāpriyāḥ /
tannimittaṃ tu yatpāpaṃ tatsthitaṃ ghoramagrataḥ // SBca_2.38 //

evamāgantuko 'smīti na mayā pratyavekṣitam /
mohānunayavidveṣaiḥ kṛtaṃ pāpamanekadhā // SBca_2.39 //

rātriṃdivamaviśrāmamāyuṣo vardhate vyayaḥ /
āyasya cāgamo nāsti na mariṣyāmi kiṃ nvaham // SBca_2.40 //

iha śayyāgatenāpi bandhumadhye 'pi tiṣṭhatā /
mayaivekena soḍhavyā marmacchedādivedanā // SBca_2.41 //

yamadūtairgṛhītasya kuto bandhuḥ kutaḥ suhṛt /
puṇyamekaṃ tadā trāṇaṃ mayā tacca na sevitam // SBca_2.42 //

anityajīvitāsaṅgādidaṃ bhayamajānatā /
pramattena mayā nāthā bahu pāpamupārjitam // SBca_2.43 //

aṅgacchedārthamapyadya nīyamāno viśuṣyati /
pipāsito dīnadṛṣṭiranyadevekṣate jagat // SBca_2.44 //

kiṃ punarbhairavākārairyamadūtairadhiṣṭhitaḥ /
mahātrāsajvaragrastaḥ purīṣotsargaveṣṭitaḥ // SBca_2.45 //

kātarairdṛṣṭipātaiśca trāṇānveṣī caturdiśam /
ko me mahābhayādasmātsādhustrāṇaṃ bhaviṣyati // SBca_2.46 //

trāṇaśūnyā diśo dṛṣṭvā punaḥ saṃmohamāgataḥ /
tadāhaṃ kiṃ kariṣyāmi tasmin sthāne mahābhaye // SBca_2.47 //

adyaiva śaraṇaṃ yāmi jagannāthān mahābalān /
jagadrakṣārthamudyuktān sarvatrāsaharān jinān // SBca_2.48 //

taiścāpyadhigataṃ dharmaṃ saṃsārabhayanāśanam /
śaraṇaṃ yāmi bhāvena bodhisattvagaṇaṃ tathā // SBca_2.49 //

samantabhadrāyātmānaṃ dadāmi bhayavihvalaḥ /
punaśca mañjughoṣāya dadāmyātmānamātmanā // SBca_2.50 //

taṃ cāvalokitaṃ nāthaṃ kṛpāvyākulacāriṇam /
viraumyārtaravaṃ bhītaḥ sa māṃ rakṣatu pāpinam // SBca_2.51 //

āryamākāśagarbhaṃ ca kṣitigarbhaṃ ca bhāvataḥ /
sarvān mahākṛpāṃścāpi trāṇānveṣī viraumyaham // SBca_2.52 //

yaṃ dṛṣṭvaiva ca saṃtrastāḥ palāyante caturdiśam /
yamadūtādayo duṣṭāstaṃ namasyāmi vajriṇam // SBca_2.53 //

atītya yuṣmadvacanaṃ sāṃprataṃ bhayadarśanāt /
śaraṇaṃ yāmi vo bhīto bhayaṃ nāśayata drutam // SBca_2.54 //

itvaravyādhibhīto 'pi vaidyavākyaṃ na laṅghayet /
kimu vyādhiśatairgrastaścaturbhiścaturuttaraiḥ // SBca_2.55 //

ekenāpi yataḥ sarve jambudvīpagatā narāḥ /
naśyanti yeṣāṃ bhaiṣajyaṃ sarvadikṣu na labhyate // SBca_2.56 //

tatra sarvajñavaidyasya sarvaśalyāpahāriṇaḥ /
vākyamullaṅghayāmīti dhiṅ māmatyantamohitam // SBca_2.57 //

atyapramattastiṣṭhāmi prapāteṣvitareṣvapi /
kimu yojanasāhasre prapāte dīrghakālike // SBca_2.58 //

adyaiva maraṇaṃ naiti na yuktā me sukhāsikā /
avaśyameti sā velā na bhaviṣyāmyahaṃ yadā // SBca_2.59 //

abhayaṃ kena me dattaṃ niḥsariṣyāmi vā katham /
avaśyaṃ na bhaviṣyāmi kasmānme susthitaṃ manaḥ // SBca_2.60 //

pūrvānubhūtanaṣṭebhyaḥ kiṃ me sāramavasthitam /
yeṣu me 'bhiniviṣṭena gurūṇāṃ laṅghitaṃ vacaḥ // SBca_2.61 //

jīvalokamimaṃ tyaktvā bandhūn paricitāṃstathā /
ekākī kvāpi yāsyāmi kiṃ me sarvaiḥ priyāpriyaiḥ // SBca_2.62 //

iyameva tu me cintā yuktā rātriṃdivaṃ tadā /
aśubhānniyataṃ duḥkhaṃ niḥsareyaṃ tataḥ katham // SBca_2.63 //

mayā bālena mūḍhena yatkiṃcitpāpamācitam /
prakṛtyā yacca sāvadyaṃ prajñaptyāvadyameva ca // SBca_2.64 //

tatsarvaṃ deśayāmyeṣa nāthānāmagrataḥ sthitaḥ /
kṛtāñjalirduḥkhabhītaḥ praṇipatya punaḥ punaḥ // SBca_2.65 //

atyayamatyayatvena pratigṛhṇantu nāyakāḥ /
na bhadrakamidaṃ nāthā na kartavyaṃ punarmayā // SBca_2.66 //

iti prajñākaramativiracitāyāṃ bodhicaryāvatārapañjikāyāṃ pāpadeśanā nāma dvitīyaḥ paricchedaḥ ||

3 Bodhicittaparigraho nāma tṛtīyaḥ paricchedaḥ /

apāyaduḥkhaviśrāmaṃ sarvasattvaiḥ kṛtaṃ śubham /
anumode pramodena sukhaṃ tiṣṭhantu duḥkhitāḥ // SBca_3.1 //

saṃsāraduḥkhanirmokṣamanumode śarīriṇām /
bodhisattvatvabuddhatvamanumode ca tāyinām // SBca_3.2 //

cittotpādasamudrāṃśca sarvasattvasukhāvahān /
sarvasattvahitādhānānanumode ca śāsinām // SBca_3.3 //

sarvāsu dikṣu saṃbuddhān prārthayāmi kṛtāñjaliḥ /
dharmapradīpaṃ kurvantu mohādduḥkhaprapātinām // SBca_3.4 //

nirvātukāmāṃśca jinān yācayāmi kṛtāñjaliḥ /
kalpānanantāṃstiṣṭhantu mā bhūdandhamidaṃ jagat // SBca_3.5 //

evaṃ sarvamidaṃ kṛtvā yanmayāsāditaṃ śubham /
tena syāṃ sarvasattvānāṃ sarvaduḥkhapraśāntikṛt // SBca_3.6 //

glānānāmasmi bhaiṣajyaṃ bhaveyaṃ vaidya eva ca /
tadupasthāyakaścaiva yāvadrogāpunarbhavaḥ // SBca_3.7 //

kṣutpipāsāvyathāṃ hanyāmannapānapravarṣaṇaiḥ /
durbhikṣāntarakalpeṣu bhaveyaṃ pānabhojanam // SBca_3.8 //

daridrāṇāṃ ca sattvānāṃ nidhiḥ syāmahamakṣayaḥ /
nānopakaraṇākārairupatiṣṭheyamagrataḥ // SBca_3.9 //

ātmabhāvāṃstathā bhogān sarvatryadhvagataṃ śubham /
nirapekṣastyajāmyeṣa sarvasattvārthasiddhaye // SBca_3.10 //

sarvatyāgaśca nirvāṇaṃ nirvāṇārthi ca me manaḥ /
tyaktavyaṃ cenmayā sarvaṃ varaṃ sattveṣu dīyatām // SBca_3.11 //

yaścāsukhīkṛtaścātmā mayāyaṃ sarvadehinām /
ghnantu nindantu vā nityamākirantu ca pāṃsubhiḥ // SBca_3.12 //

krīḍantu mama kāyena hasantu vilasantu ca /
dattastebhyo mayā kāyaścintayā kiṃ mamānayā // SBca_3.13 //

kārayantu ca karmāṇi yāni teṣāṃ sukhāvaham /
anarthaḥ kasyacinmā bhūnmāmālambya kadācana // SBca_3.14 //

yeṣāṃ kruddhāprasannā vā māmālambya matirbhavet /
teṣāṃ sa eva hetuḥ syānnityaṃ sarvārthasiddhaye // SBca_3.15 //

abhyākhyāsyanti māṃ ye ca ye cānye 'pyapakāriṇaḥ /
utprāsakāstathānye 'pi sarve syurbodhibhāginaḥ // SBca_3.16 //

anāthānāmahaṃ nāthaḥ sārthavāhaśca yāyinām /
pārepsūnāṃ ca naubhūtaḥ setuḥ saṃkrama eva ca // SBca_3.17 //

dīpārthināmahaṃ dīpaḥ śayyā śayyārthināmaham /
dāsārthināmahaṃ dāso bhaveyaṃ sarvadehinām // SBca_3.18 //

cintāmaṇirbhadraghaṭaḥ siddhavidyā mahauṣadhiḥ /
bhaveyaṃ kalpavṛkṣaśca kāmadhenuśca dehinām // SBca_3.19 //

pṛthivyādīni bhūtāni niḥśeṣākāśavāsinām /
sattvānāmaprameyāṇāṃ yathābhogānyanekadhā // SBca_3.20 //

evamākāśaniṣṭhasya sattvadhātoranekadhā /
bhaveyamupajīvyo 'haṃ yāvatsarve na nirvṛtāḥ // SBca_3.21 //

yathā gṛhītaṃ sugatairbodhicittaṃ purātanaiḥ /
te bodhisattvaśikṣāyāmānupūrvyā yathā sthitāḥ // SBca_3.22 //

tadvadutpādayāmyeṣa bodhicittaṃ jagaddhite /
tadvadeva ca tāḥ śikṣāḥ śikṣiṣyāmi yathākramam // SBca_3.23 //

evaṃ gṛhītvā matimān bodhicittaṃ prasādataḥ /
punaḥ pṛṣṭasya puṣṭyarthaṃ cittamevaṃ praharṣayet // SBca_3.24 //

adya me saphalaṃ janma sulabdho mānuṣo bhavaḥ /
adya buddhakule jāto buddhaputro 'smi sāṃpratam // SBca_3.25 //

tathādhunā mayā kāryaṃ svakulocitakāriṇām /
nirmalasya kulasyāsya kalaṅko na bhavedyathā // SBca_3.26 //

andhaḥ saṃkārakūṭebhyo yathā ratnamavāpnuyāt /
tathā kathaṃcidapyetad bodhicittaṃ mamoditam // SBca_3.27 //

jaganmṛtyuvināśāya jātametadrasāyanam /
jagaddāridryaśamanaṃ nidhānamidamakṣayam // SBca_3.28 //

jagadvyādhipraśamanaṃ bhaiṣajyamidamuttamam /
bhavādhvabhramaṇaśrāntajagadviśrāmapādapaḥ // SBca_3.29 //

durgatyuttaraṇe setuḥ sāmānyaḥ sarvayāyinām /
jagatkleśopaśamana uditaścittacandramāḥ // SBca_3.30 //

jagadajñānatimiraprotsāraṇamahāraviḥ /
saddharmakṣīramathanānnavanītaṃ samutthitam // SBca_3.31 //

sukhabhogabubhukṣitasya vā janasārthasya bhavādhvacāriṇaḥ /
sukhasatramidaṃ hyupasthitaṃ sakalābhyāgatasattvatarpaṇam // SBca_3.32 //

jagadadya nimantritaṃ mayā sugatatvena sukhena cāntarā /
purataḥ khalu sarvatāyināmabhinandantu surāsurādayaḥ // SBca_3.33 //

iti prajñākaramativiracitāyāṃ bodhicaryāvatārapañjikāyāṃ bodhicittaparigraho nāma tṛtīyaḥ paricchedaḥ ||

4 Bodhicittāpramādo nāma caturthaḥ paricchedaḥ /

evaṃ gṛhītvā sudṛḍhaṃ bodhicittaṃ jinātmajaḥ /
śikṣānatikrame yatnaṃ kuryānnityamatandritaḥ // SBca_4.1 //

sahasā yatsamārabdhaṃ samyag yadavicāritam /
tatra kuryānna vetyevaṃ pratijñāyāpi yujyate // SBca_4.2 //

vicāritaṃ tu yadbuddhairmahāprājñaiśca tatsutaiḥ /
mayāpi ca yathāśakti tatra kiṃ parilambyate // SBca_4.3 //

yadi caivaṃ pratijñāya sādhayeyaṃ na karmaṇā /
etāṃ sarvāṃ visaṃvādya kā gatirme bhaviṣyati // SBca_4.4 //

manasā cintayitvāpi yo na dadyātpunarnaraḥ /
sa preto bhavatītyuktamalpamātre 'pi vastuni // SBca_4.5 //

kimutānuttaraṃ saukhyamuccairuddhuṣya bhāvataḥ /
jagatsarvaṃ visaṃvādya kā gatirme bhaviṣyati // SBca_4.6 //

vetti sarvajña evaitāmacintyāṃ karmaṇo gatim /
yadbodhicittatyāge 'pi mocayatyevaṃ tāṃ narān // SBca_4.7 //

bodhisattvasya tenaivaṃ sarvāpattirgarīyasī /
yasmādāpadyamāno 'sau sarvasattvārthahānikṛt // SBca_4.8 //

yo 'pyanyaḥ kṣaṇamapyasya puṇyavighnaṃ kariṣyati /
tasya durgatiparyanto nāsti sattvārthaghātinaḥ // SBca_4.9 //

ekasyāpi hi sattvasya hitaṃ hatvā hato bhavet /
aśeṣākāśaparyantavāsināṃ kimu dehinām // SBca_4.10 //

evamāpattibalato bodhicittabalena ca /
dolāyamānaḥ saṃsāre bhūmiprāptau cirāyate // SBca_4.11 //

tasmādyathāpratijñātaṃ sādhanīyaṃ mayādarāt /
nādya cetkriyate yatnastalenāsmi talaṃ gataḥ // SBca_4.12 //

aprameyā gatā buddhāḥ sarvasattvagaveṣakāḥ /
naiṣāmahaṃ svadoṣeṇa cikitsāgocaraṃ gataḥ // SBca_4.13 //

adyāpi cettathaiva syāṃ yathaivāhaṃ punaḥ punaḥ /
durgativyādhimaraṇacchedabhedādyavāpnuyām // SBca_4.14 //

kadā tathāgatotpādaṃ śraddhāṃ mānuṣyameva ca /
kuśalābhyāsayogyatvamevaṃ lapsye 'tidurlabham // SBca_4.15 //

ārogyaṃ divasaṃ cedaṃ sabhaktaṃ nirupadravam /
āyuḥkṣaṇaṃ visaṃvādi kāyopācitakopamaḥ // SBca_4.16 //

na hīdṛśairmaccaritairmānuṣyaṃ labhyate punaḥ /
alabhyamāne mānuṣye pāpameva kutaḥ śubham // SBca_4.17 //

yadā kuśalayogyo 'pi kuśalaṃ na karomyaham /
apāyaduḥkhaiḥ saṃmūḍhaḥ kiṃ kariṣyāmyahaṃ tadā // SBca_4.18 //

akurvataśca kuśalaṃ pāpaṃ cāpyupacinvataḥ /
hataḥ sugatiśabdo 'pi kalpakoṭiśatairapi // SBca_4.19 //

ata evāha bhagavān - mānuṣyamatidurlabham /
mahārṇavayugacchidrakūrmagrīvārpaṇopamam // SBca_4.20 //

ekakṣaṇakṛtāt pāpādavīcau kalpamāsyate /
anādikālopacitāt pāpāt kā sugatau kathā // SBca_4.21 //

na ca tanmātramevāsau vedayitvā vimucyate /
tasmāttadvedayanneva pāpamanyat prasūyate // SBca_4.22 //

nātaḥ parā vañcanāsti na ca moho 'styataḥ paraḥ /
yadīdṛśaṃ kṣaṇaṃ prāpya nābhyastaṃ kuśalaṃ mayā // SBca_4.23 //

yadi caivaṃ vimṛṣyāmi punaḥ sīdāmi mohitaḥ /
śociṣyāmi ciraṃ bhūyo yamadūtaiḥ pracoditaḥ // SBca_4.24 //

ciraṃ dhakṣyati me kāyaṃ nārakāgniḥ suduḥsahaḥ /
paścāttāpānalaścittaṃ ciraṃ dhakṣyatyaśikṣitam // SBca_4.25 //

kathaṃcidapi saṃprāpto hitabhūmiṃ sudurlabhām /
jānannapi ca nīye 'haṃ tāneva narakān punaḥ // SBca_4.26 //

atra me cetanā nāsti mantrairiva vimohitaḥ /
na jāne kena muhyāmi ko 'trāntarmama tiṣṭhati // SBca_4.27 //

hastapādādirahitāstṛṣṇādveṣādiśatravaḥ /
na śūrā na ca te prājñāḥ kathaṃ dāsīkṛto 'smi taiḥ // SBca_4.28 //

maccittāvasthitā eva ghnanti māmeva susthitāḥ /
tatrāpyahaṃ na kupyāmi dhigasthānasahiṣṇutām // SBca_4.29 //

sarve devā manuṣyāśca yadi syurmama śatravaḥ /
te 'pi nāvīcikaṃ vahniṃ samudānayituṃ kṣamāḥ // SBca_4.30 //

merorapi yadāsaṅgānna bhasmāpyupalabhyate /
kṣaṇāt kṣipanti māṃ tatra balinaḥ kleśaśatravaḥ // SBca_4.31 //

na hi sarvānyaśatrūṇāṃ dīrghamāyurapīdṛśam /
anādyantaṃ mahādīrghaṃ yanmama kleśavairiṇām // SBca_4.32 //

sarve hitāya kalpante ānukūlyena sevitāḥ /
sevyamānāstvamī kleśāḥ sutarāṃ duḥkhakārakāḥ // SBca_4.33 //

iti saṃtatadīrghavairiṣu vyasanaughaprasavaikahetuṣu /
hṛdaye nivasatsu nirbhayaṃ mama saṃsāraratiḥ kathaṃ bhavet // SBca_4.34 //

bhavacārakapālakā ime narakādiṣvapi vadhyaghātakāḥ /
mativeśmani lobhapañjare yadi tiṣṭhanti kutaḥ sukhaṃ mama // SBca_4.35 //

tasmānna tāvadahamatra dhuraṃ kṣipāmi yāvanna śatrava ime nihatāḥ samakṣam /
svalpe 'pi tāvadapakāriṇi baddharoṣā mānonnatāstamanihatya na yānti nidrām // SBca_4.36 //

prakṛtimaraṇaduḥkhitāndhakārān / raṇaśirasi prasabhaṃ nihantumugrāḥ / agaṇitaśaraśaktighātaduḥkhā na vimukhatāmupayāntyasādhayitvā // SBca_4.37 //

kimuta satatasarvaduḥkhahetūn prakṛtiripūnupahantumudyatasya /
bhavati mama viṣādadainyamadya vyasanaśatairapi kena hetunā vai // SBca_4.38 //

akāraṇenaiva ripukṣatāni gātreṣvalaṃkāravadudvahanti /
mahārthasiddhyai tu samudyatasya duḥkhāni kasmānmama bādhakāni // SBca_4.39 //

svajīvikāmātranibaddhacittāḥ kaivartacaṇḍālakṛṣīvalādyāḥ /
śītātapādivyasanaṃ sahante jagaddhitārthaṃ na kathaṃ sahe 'ham // SBca_4.40 //

daśadigvyomaparyantajagatkleśavimokṣaṇe /
pratijñāya madātmāpi na kleśebhyo vimocitaḥ // SBca_4.41 //

ātmapramāṇamajñātvā bruvannunmattakastadā /
anivartī bhaviṣyāmi tasmātkleśavadhe sadā // SBca_4.42 //

atra grahī bhaviṣyāmi baddhavairaśca vigrahī /
anyatra tadvidhātkleśāt kleśaghātānubandhinaḥ // SBca_4.43 //

galantvantrāṇi me kāmaṃ śiraḥ patatu nāma me /
na tvevāvanatiṃ yāmi sarvathā kleśavairiṇām // SBca_4.44 //

nirvāsitasyāpi tu nāma śatrordeśāntare sthānaparigrahaḥ syāt /
yataḥ punaḥ saṃbhṛtaśaktireti na kleśaśatrorgatirīdṛśī tu // SBca_4.45 //

kvāsau yāyānmanmanaḥstho nirastaḥ sthitvā yasmin madvadhārthaṃ yateta /
nodyogo me kevalaṃ mandabuddheḥ kleśāḥ prajñādṛṣṭisādhyā varākāḥ // SBca_4.46 //

na kleśā viṣayeṣu nendriyagaṇe nāpyantarāle sthitā
nāto 'nyatra kuha sthitāḥ punaramī mathnanti kṛtsnaṃ jagat /
māyaiveyamato vimuñca hṛdayaṃ trāsaṃ bhajasvodyamaṃ
prajñārthaṃ kimakāṇḍa eva narakeṣvātmānamābādhase // SBca_4.47 //

evaṃ viniścitya karomi yatnaṃ yathoktaśikṣāpratipattihetoḥ /
vaidyopadeśāccalataḥ kuto 'sti bhaiṣajyasādhyasya nirāmayatvam // SBca_4.48 //

iti prajñākaramativiracitāyāṃ bodhicaryāvatārapañjikāyāṃ bodhicittāpramādaścaturthaḥ paricchedaḥ ||

5 Saṃprajanyarakṣaṇaṃ nāma pañcamaḥ paricchedaḥ /

śikṣāṃ rakṣitukāmena cittaṃ rakṣyaṃ prayatnataḥ /
na śikṣā rakṣituṃ śakyā calaṃ cittamarakṣatā // SBca_5.1 //

adāntā mattamātaṅgā na kurvantīha tāṃ vyathām /
karoti yāmavīcyādau muktaścittamataṅgajaḥ // SBca_5.2 //

baddhaśceccittamātaṅgaḥ smṛtirajjvā samantataḥ /
bhayamastaṃgataṃ sarvaṃ kṛtsnaṃ kalyāṇamāgatam // SBca_5.3 //

vyāghrāḥ siṃhā gajā ṛkṣāḥ sarpāḥ sarve ca śatravaḥ /
sarve narakapālāśca ḍākinyo rākṣasāstathā // SBca_5.4 //

sarve baddhā bhavantyete cittasyaikasya bandhanāt /
cittasyaikasya damanāt sarve dāntā bhavanti ca // SBca_5.5 //

yasmādbhayāni sarvāṇi duḥkhānyapramitāni ca /
cittādeva bhavantīti kathitaṃ tattvavādinā // SBca_5.6 //

śastrāṇi kena narake ghaṭitāni prayatnataḥ /
taptāyaḥkuṭṭimaṃ kena kuto jātāśca tāḥ striyaḥ // SBca_5.7 //

pāpacittasamudbhūtaṃ tattatsarvaṃ jagau muniḥ /
tasmānna kaścit trailokye cittādanyo bhayānakaḥ // SBca_5.8 //

adaridraṃ jagatkṛtvā dānapāramitā yadi /
jagaddaridramadyāpi sā kathaṃ pūrvatāyinām // SBca_5.9 //

phalena saha sarvasvatyāgacittājjane 'khile /
dānapāramitā proktā tasmātsā cittameva tu // SBca_5.10 //

matsyādayaḥ kva nīyantāṃ mārayeyaṃ yato na tān /
labdhe viraticitte tu śīlapāramitā matā // SBca_5.11 //

kiyato mārayiṣyāmi durjanān gaganopamān /
mārite krodhacitte tu māritāḥ sarvaśatravaḥ // SBca_5.12 //

bhūmiṃ chādayituṃ sarvāṃ kutaścarma bhaviṣyati /
upānaccarmamātreṇa channā bhavati medinī // SBca_5.13 //

bāhyā bhāvā mayā tadvacchakyā vārayituṃ na hi /
svacittaṃ vārayiṣyāmi kiṃ mamānyairnivāritaiḥ // SBca_5.14 //

sahāpi vākśarīrābhyāṃ mandavṛtterna tatphalam /
yatpaṭorekakasyāpi cittasya brahmatādikam // SBca_5.15 //

japāstapāṃsi sarvāṇi dīrghakālakṛtānyapi /
anyacittena mandena vṛthaivetyāha sarvavit // SBca_5.16 //

duḥkhaṃ hantuṃ sukhaṃ prāptuṃ te bhramanti mudhāmbare /
yairetaddharmasarvasvaṃ cittaṃ guhyaṃ na bhāvitam // SBca_5.17 //

tasmātsvadhiṣṭhitaṃ cittaṃ mayā kāryaṃ surakṣitam /
cittarakṣāvrataṃ mukttvā bahubhiḥ kiṃ mama vrataiḥ // SBca_5.18 //

yathā capalamadhyastho rakṣati vraṇamādarāt /
evaṃ durjanamadhyastho rakṣeccittavraṇaṃ sadā // SBca_5.19 //

vraṇaduḥkhalavādbhīto rakṣāmi vraṇamādarāt /
saṃghātaparvatāghātādbhītaścittavraṇaṃ na kim // SBca_5.20 //

anena hi vihāreṇa viharan durjaneṣvapi /
pramadājanamadhye 'pi yatirdhīro na khaṇḍyate // SBca_5.21 //

lābhā naśyantu me kāmaṃ satkāraḥ kāyajīvitam /
naśyatvanyacca kuśalaṃ mā tu cittaṃ kadācana // SBca_5.22 //

cittaṃ rakṣitukāmānāṃ mayaiṣa kriyate 'ñjaliḥ /
smṛtiṃ ca saṃprajanyaṃ ca sarvayatnena rakṣata // SBca_5.23 //

vyādhyākulo naro yadvanna kṣamaḥ sarvakarmasu /
tathābhyāṃ vikalaṃ cittaṃ na kṣamaṃ sarvakarmasu // SBca_5.24 //

asaṃprajanyacittasya śrutacintitabhāvitam /
sacchidrakumbhajalavanna smṛtāvavatiṣṭhate // SBca_5.25 //

aneke śrutavanto 'pi śrāddhā yatnaparā api /
asaṃprajanyadoṣeṇa bhavantyāpattikaśmalāḥ // SBca_5.26 //

asaṃprajanyacaureṇa smṛtimoṣānusāriṇā /
upacityāpi puṇyāni muṣitā yānti durgatim // SBca_5.27 //

kleśataskarasaṃgho 'yamavatāragaveṣakaḥ /
prāpyāvatāraṃ muṣṇāti hanti sadgatijīvitam // SBca_5.28 //

tasmātsmṛtirmanodvārānnāpaneyā kadācana /
gatāpi pratyupasthāpyā saṃsmṛtyāpāyikīṃ vyathām // SBca_5.29 //

upādhyāyānuśāsanyā bhītyāpyādarakāriṇām /
dhanyānāṃ gurusaṃvāsātsukaraṃ jāyate smṛtiḥ // SBca_5.30 //

buddhāśca bodhisattvāśca sarvatrāvyāhatekṣaṇāḥ /
sarvamevāgratasteṣāṃ teṣāmasmi puraḥ sthitaḥ // SBca_5.31 //

iti dhyātvā tathā tiṣṭhet trapādarabhayānvitaḥ /
buddhānusmṛtirapyevaṃ bhavettasya muhurmuhuḥ // SBca_5.32 //

saṃprajanyaṃ tadāyāti na ca yātyāgataṃ punaḥ /
smṛtiryadā manodvāre rakṣārthamavatiṣṭhate // SBca_5.33 //

pūrvaṃ tāvadidaṃ cittaṃ sadopasthāpyamīdṛśam /
nirindriyeṇeva mayā sthātavyaṃ kāṣṭhavatsadā // SBca_5.34 //

niṣphalā netravikṣepā na kartavyāḥ kadācana /
nidhyāyantīva satataṃ kāryā dṛṣṭiradhogatā // SBca_5.35 //

dṛṣṭiviśrāmahetostu diśaḥ paśyetkadācana /
ābhāsamātraṃ dṛṣṭvā ca svāgatārthaṃ vilokayet // SBca_5.36 //

mārgādau bhayabodhārthaṃ muhuḥ paśyeccaturdiśam /
diśo viśramya vīkṣeta parāvṛtyaiva pṛṣṭhataḥ // SBca_5.37 //

saredapasaredvāpi puraḥ paścānnirūpya ca /
evaṃ sarvāsvavasthāsu kāryaṃ buddhvā samācaret // SBca_5.38 //

kāyenaivamavastheyamityākṣipya kriyāṃ punaḥ /
kathaṃ kāyaḥ sthita iti draṣṭavyaṃ punarantarā // SBca_5.39 //

nirūpyaḥ sarvayatnena cittamattadvipastathā /
dharmacintāmahāstambhe yathā baddho na mucyate // SBca_5.40 //

kutra me vartata iti pratyavekṣyaṃ tathā manaḥ /
samādhānadhuraṃ naiva kṣaṇamapyutsṛjedyathā // SBca_5.41 //

bhayotsavādisaṃbandhe yadyaśakto yathāsukham /
dānakāle tu śīlasya yasmāduktamupekṣaṇam // SBca_5.42 //

yad buddhvā kartumārabdhaṃ tato 'nyanna vicintayet /
tadeva tāvanniṣpādyaṃ tadgatenāntarātmanā // SBca_5.43 //

evaṃ hi sukṛtaṃ sarvamanyathā nobhayaṃ bhavet /
asaṃprajanyakleśo 'pi vṛddhiṃ caivaṃ gamiṣyati // SBca_5.44 //

nānāvidhapralāpeṣu vartamāneṣvanekadhā /
kautūhaleṣu sarveṣu hanyādautsukyamāgatam // SBca_5.45 //

mṛnmardanatṛṇacchedarekhādyaphalamāgatam /
smṛtvā tāthāgatīṃ śikṣāṃ bhītastatkṣaṇamutsṛjet // SBca_5.46 //

yadā calitukāmaḥ syādvaktukāmo 'pi vā bhavet /
svacittaṃ pratyavekṣyādau kuryāddhairyeṇa yuktimat // SBca_5.47 //

anunītaṃ pratihataṃ yadā paśyetsvakaṃ manaḥ /
na kartavyaṃ na vaktavyaṃ sthātavyaṃ kāṣṭhavattadā // SBca_5.48 //

uddhataṃ sopahāsaṃ vā yadā mānamadānvitam /
sotprāsātiśayaṃ vakraṃ vañcakaṃ ca mano bhavet // SBca_5.49 //

yadātmotkarṣaṇābhāsaṃ parapaṃsanameva vā /
sādhikṣepaṃ sasaṃrambhaṃ sthātavyaṃ kāṣṭhavattadā // SBca_5.50 //

lābhasatkārakīrtyarthi parivārārthi vā punaḥ /
upasthānārthe me cittaṃ tasmāttiṣṭhāmi kāṣṭhavat // SBca_5.51 //

parārtharūkṣaṃ svārthārthi pariṣatkāmameva vā /
vaktumicchati me cittaṃ tasmāttiṣṭhāmi kāṣṭhavat // SBca_5.52 //

asahiṣṇvalasaṃ bhītaṃ pragalbhaṃ mukharaṃ tathā /
svapakṣābhiniviṣṭaṃ ca tasmāttiṣṭhāmi kāṣṭhavat // SBca_5.53 //

evaṃ saṃkliṣṭamālokya niṣphalārambhi vā manaḥ /
nigṛhṇīyād dṛḍhaṃ śūraḥ pratipakṣeṇa tatsadā // SBca_5.54 //

suniścitaṃ suprasannaṃ dhīraṃ sādaragauravam /
salajjaṃ sabhayaṃ śāntaṃ parārādhanatatparam // SBca_5.55 //

parasparaviruddhābhirbālecchābhirakheditam /
kleśotpādādidaṃ hyetadeṣāmiti dayānvitam // SBca_5.56 //

ātmasattvavaśaṃ nityamanavadyeṣu vastuṣu /
nirmāṇamiva nirmānaṃ dhārayāmyeṣa mānasam // SBca_5.57 //

cirātprāptaṃ kṣaṇavaraṃ smṛtvā smṛtvā muhurmuhuḥ /
dhārayāmīdṛśaṃ cittamaprakampyaṃ sumeruvat // SBca_5.58 //

gṛdhrairāmiṣasaṃgṛddhaiḥ kṛṣyamāṇa itastataḥ /
na karotyanyathā kāyaḥ kasmādatra pratikriyām // SBca_5.59 //

rakṣasīmaṃ manaḥ kasmādātmīkṛtya samucchrayam /
tvattaścetpṛthagevāyaṃ tenātra tava ko vyayaḥ // SBca_5.60 //

na svīkaroṣi he mūḍha kāṣṭhaputtalakaṃ śucim /
amedhyaghaṭitaṃ yantraṃ kasmādrakṣasi pūtikam // SBca_5.61 //

imaṃ carmapuṭaṃ tāvatsvabuddhyaiva pṛthakkuru /
asthipañjarato māṃsaṃ prajñāśastreṇa mocaya // SBca_5.62 //

asthīnyapi pṛthakkṛtvā paśya majjānamantataḥ /
kimatra sāramastīti svayameva vicāraya // SBca_5.63 //

evamanviṣya yatnena na dṛṣṭaṃ sāramatra te /
adhunā vada kasmāttvaṃ kāyamadyāpi rakṣasi // SBca_5.64 //

na khāditavyamaśuci tvayā peyaṃ na śoṇitam /
nāntrāṇi cūṣitavyāni kiṃ kāyena kariṣyasi // SBca_5.65 //

yuktaṃ gṛdhraśṛgālāderāhārārthaṃ tu rakṣitum /
karmopakaraṇaṃ tvetanmanuṣyāṇāṃ śarīrakam // SBca_5.66 //

evaṃ te rakṣataścāpi mṛtyurācchidya nirdayaḥ /
kāyaṃ dāsyati gṛdhrebhyastadā tvaṃ kiṃ kariṣyasi // SBca_5.67 //

na sthāsyatīti bhṛtyāya na vastrādi pradīyate /
kāyo yāsyati khāditvā kasmāttvaṃ kuruṣe vyayam // SBca_5.68 //

datvāsmai vetanaṃ tasmātsvārthaṃ kuru mano 'dhunā /
na hi vaitanikopāttaṃ sarvaṃ tasmai pradīyate // SBca_5.69 //

kāye naubuddhimādhāya gatyāgamananiśrayāt /
yathākāmaṃgamaṃ kāyaṃ kuru sattvārthasiddhaye // SBca_5.70 //

evaṃ vaśīkṛtasvātmā nityaṃ smitamukho bhavet /
tyajed bhṛkuṭisaṃkocaṃ pūrvābhāṣī jagatsuhṛt // SBca_5.71 //

saśabdapātaṃ sahasā na pīṭhādīn vinikṣipet /
nāsphālayetkapāṭaṃ ca syānniḥśabdaruciḥ sadā // SBca_5.72 //

bako biḍālaścauraśca niḥśabdo nibhṛtaścaran /
prāpnotyabhimataṃ kāryamevaṃ nityaṃ yatiścaret // SBca_5.73 //

paracodanadakṣāṇāmanadhīṣṭopakāriṇām /
pratīcchecchirasā vākyaṃ sarvaśiṣyaḥ sadā bhavet // SBca_5.74 //

subhāṣiteṣu sarveṣu sādhukāramudīrayet /
puṇyakāriṇamālokya stutibhiḥ saṃpraharṣayet // SBca_5.75 //

parokṣaṃ ca guṇān brūyādanubrūyācca toṣataḥ /
svavarṇe bhāṣyamāṇe ca bhāvayettadguṇajñatām // SBca_5.76 //

sarvārambhā hi tuṣṭyarthāḥ sā vittairapi durlabhā /
bhokṣye tuṣṭimukhaṃ tasmātparaśramakṛtairguṇaiḥ // SBca_5.77 //

na cātra me vyayaḥ kaścitparatra ca mahatsukham /
aprītiduḥkhaṃ dveṣaistu mahadduḥkhaṃ paratra ca // SBca_5.78 //

viśvastavinyastapadaṃ vispaṣṭārthaṃ manoramam /
śrutisaukhyaṃ kṛpāmūlaṃ mṛdumandasvaraṃ vadet // SBca_5.79 //

ṛju paśyetsadā sattvāṃścakṣuṣā saṃpibanniva /
etāneva samāśritya buddhatvaṃ me bhaviṣyati // SBca_5.80 //

sātatyābhiniveśotthaṃ pratipakṣotthameva ca /
guṇopakārikṣetre ca duḥkhite ca mahacchubham // SBca_5.81 //

dakṣa utthānasaṃpannaḥ svayaṃkārī sadā bhavet /
nāvakāśaḥ pradātavyaḥ kasyacitsarvakarmasu // SBca_5.82 //

uttarottarataḥ śreṣṭhā dānapāramitādayaḥ /
netarārthaṃ tyajecchreṣṭhāmanyatrācārasetutaḥ // SBca_5.83 //

evaṃ buddhvā parārtheṣu bhavetsatatamutthitaḥ /
niṣiddhamapyanujñātaṃ kṛpālorarthadarśinaḥ // SBca_5.84 //

vinipātagatānāthavratasthān saṃvibhajya ca /
bhuñjīta madhyamāṃ mātrāṃ tricīvarabahistyajet // SBca_5.85 //

saddharmasevakaṃ kāyamitarārthaṃ na pīḍayet /
evameva hi sattvānāmāśāmāśu prapūrayet // SBca_5.86 //

tyajenna jīvitaṃ tasmādaśuddhe karuṇāśaye /
tulyāśaye tu tattyājyamitthaṃ na parihīyate // SBca_5.87 //

dharmaṃ nirgaurave svasthe na śiroveṣṭite vadet /
sacchatradaṇḍaśastre ca nāvaguṇṭhitamastake // SBca_5.88 //

gambhīrodāramalpeṣu na strīṣu puruṣaṃ vinā /
hīnotkṛṣṭeṣu dharmeṣu samaṃ gauravamācaret // SBca_5.89 //

nodāradharmapātraṃ ca hīne dharme niyojayet /
na cācāraṃ parityajya sūtramantraiḥ pralobhayet // SBca_5.90 //

dantakāṣṭhasya kheṭasya visarjanamapāvṛtam /
neṣṭaṃ jale sthale bhogye mūtrādeścāpi garhitam // SBca_5.91 //

mukhapūraṃ na bhuñjīta saśabdaṃ prasṛtānanam /
pralambapādaṃ nāsīta na bāhū mardayetsamam // SBca_5.92 //

naikayānyastriyā kuryādyānaṃ śayanamāsanam /
lokāprasādakaṃ sarvaṃ dṛṣṭvā pṛṣṭvā ca varjayet // SBca_5.93 //

nāṅgulyā kārayetkiṃciddakṣiṇena tu sādaram /
samastenaiva hastena mārgamapyevamādiśet // SBca_5.94 //

na bāhūtkṣepakaṃ kaṃcicchabdayedalpasaṃbhrame /
acchaṭādi tu kartavyamanyathā syādasaṃvṛtaḥ // SBca_5.95 //

nāthanirvāṇaśayyāvacchayītepsitayā diśā /
saṃprajānaṃllaghūtthānaḥ prāgavaśyaṃ niyogataḥ // SBca_5.96 //

ācāro bodhisattvānāmaprameya uadāhṛtaḥ /
cittaśodhanamācāraṃ niyataṃ tāvadācaret // SBca_5.97 //

rātriṃdivaṃ ca triskandhaṃ triṣkālaṃ ca pravartayet /
śeṣāpattiśamastena bodhicittajināśrayāt // SBca_5.98 //

yā avasthāḥ prapadyeta svayaṃ paravaśo 'pi vā /
tāsvavasthāsu yāḥ śikṣāḥ śikṣettā eva yatnataḥ // SBca_5.99 //

na hi tadvidyate kiṃcidyanna śikṣyaṃ jinātmajaiḥ /
na tadasti na yatpuṇyamevaṃ viharataḥ sataḥ // SBca_5.100 //

pāraṃparyeṇa sākṣādvā sattvārthaṃ nānyadācaret /
sattvānāmeva cārthāya sarvaṃ bodhāya nāmayet // SBca_5.101 //

sadā kalyāṇamitraṃ ca jīvitārthe 'pi na tyajet /
bodhisattvavratadharaṃ mahāyānārthakovidam // SBca_5.102 //

śrīsaṃbhavavimokṣācca śikṣedyadguruvartanam /
etaccānyacca buddhoktaṃ jñeyaṃ sūtrāntavācanāt // SBca_5.103 //

śikṣāḥ sūtreṣu dṛśyante tasmātsūtrāṇi vācayet /
ākāśagarbhasūtre ca mūlāpattīrnirūpayet // SBca_5.104 //

śikṣāsamuccayo 'vaśyaṃ draṣṭavyaśca punaḥ punaḥ /
vistareṇa sadācāro yasmāttatra pradarśitaḥ // SBca_5.105 //

saṃkṣepeṇāthavā tāvatpaśyetsūtrasamuccayam /
āryanāgārjunābaddhaṃ dvitīyaṃ ca prayatnataḥ // SBca_5.106 //

yato nivāryate yatra yadeva ca niyujyate /
tallokacittarakṣārthaṃ śikṣāṃ dṛṣṭvā samācaret // SBca_5.107 //

etadeva samāsena saṃprajanyasya lakṣaṇam /
yatkāyacittāvasthāyāḥ pratyavekṣā muhurmuhuḥ // SBca_5.108 //

kāyenaiva paṭhiṣyāmi vākpāṭhena tu kiṃ bhavet /
cikitsāpāṭhamātreṇa rogiṇaḥ kiṃ bhaviṣyati // SBca_5.109 //

iti prajñākaramativiracitāyāṃ bodhicaryāvatārapañjikāyāṃ saṃprajanyarakṣaṇaṃ nāma pañcamaḥ paricchedaḥ ||

6 kṣāntipāramitā nāma ṣaṣṭhaḥ paricchedaḥ /

sarvametatsucaritaṃ dānaṃ sugatapūjanam /
kṛtaṃ kalpasahasrairyatpratighaḥ pratihanti tat // SBca_6.1 //

na ca dveṣasamaṃ pāpaṃ na ca kṣāntisamaṃ tapaḥ /
tasmātkṣāntiṃ prayatnena bhāvayedvividhairnayaiḥ // SBca_6.2 //

manaḥ śamaṃ na gṛhṇāti na prītisukhamaśnute /
na nidrāṃ na dhṛtiṃ yāti dveṣaśalye hṛdi sthite // SBca_6.3 //

pūjayatyarthamānairyān ye 'pi cainaṃ samāśritāḥ /
te 'pyenaṃ hantumicchanti svāminaṃ dveṣadurbhagam // SBca_6.4 //

suhṛdo 'pyudvijante 'smād dadāti na ca sevyate /
saṃkṣepānnāsti tatkiṃcit krodhano yena susthitaḥ // SBca_6.5 //

evamādīni duḥkhāni karotītyarisaṃjñayā /
yaḥ krodhaṃ hanti nirbandhāt sa sukhīha paratra ca // SBca_6.6 //

aniṣṭakaraṇājjātamiṣṭasya ca vighātanāt /
daurmanasyāśanaṃ prāpya dveṣo dṛpto nihanti mām // SBca_6.7 //

tasmādvighātayiṣyāmi tasyāśanamahaṃ ripoḥ /
yasmānna madvadhādanyatkṛtyamasyāsti vairiṇaḥ // SBca_6.8 //

atyaniṣṭāgamenāpi na kṣobhyā muditā mayā /
daurmanasye 'pi nāstīṣṭaṃ kuśalaṃ tvavahīyate // SBca_6.9 //

yadyastyeva pratīkāro daurmanasyena tatra kim /
atha nāsti pratīkāro daurmanasyena tatra kim // SBca_6.10 //

duḥkhaṃ nyakkārapāruṣyamayaśaścetyanīpsitam /
priyāṇāmātmano vāpi śatroścaitadviparyayāt // SBca_6.11 //

kathaṃcillabhyate saukhyaṃ duḥkhaṃ sthitamayatnataḥ /
duḥkhenaiva ca niḥsāraḥ cetastasmād dṛḍhībhava // SBca_6.12 //

durgāputrakakarṇāṭā dāhacchedādivedanām /
vṛthā sahante muktyarthamahaṃ kasmāttu kātaraḥ // SBca_6.13 //

na kiṃcidasti tadvastu yadabhyāsasya duṣkaram /
tasmānmṛduvyathābhyāsāt soḍhavyāpi mahāvyathā // SBca_6.14 //

uddaṃśadaṃśamaśakakṣutpipāsādivedanām /
mahatkaṇḍvādiduḥkhaṃ ca kimanarthaṃ na paśyasi // SBca_6.15 //

śītoṣṇavṛṣṭivātādhvavyādhibandhanatāḍanaiḥ /
saukumāryaṃ na kartavyamanyathā vardhate vyathā // SBca_6.16 //

kecitsvaśoṇitaṃ dṛṣṭvā vikramante viśeṣataḥ /
paraśoṇitamapyeke dṛṣṭvā mūrcchāṃ vrajanti yat // SBca_6.17 //

taccittasya dṛḍhatvena kātaratvena cāgatam /
duḥkhaduryodhanastasmādbhavedabhibhavedvyathām // SBca_6.18 //

duḥkhe 'pi naiva cittasya prasādaṃ kṣobhayed budhaḥ /
saṃgrāmo hi saha kleśairyuddhe ca sulabhā vyathā // SBca_6.19 //

urasārātighātān ye pratīcchanto jayantyarīn /
te te vijayinaḥ śūrāḥ śeṣāstu mṛtamārakāḥ // SBca_6.20 //

guṇo 'paraśca duḥkhasya yatsaṃvegānmadacyutiḥ /
saṃsāriṣu ca kāruṇyaṃ pāpādbhītirjine spṛhā // SBca_6.21 //

pittādiṣu na me kopo mahāduḥkhakareṣvapi /
sacetaneṣu kiṃ kopaḥ te 'pi pratyayakopitāḥ // SBca_6.22 //

aniṣyamāṇamapyetacchūlamutpadyate yathā /
aniṣyamāṇo 'pi balātkrodha utpadyate tathā // SBca_6.23 //

kupyāmīti na saṃcintya kupyati svecchayā janaḥ /
utpatsya ityabhipretya krodha utpadyate na ca // SBca_6.24 //

ye kecidaparādhāśca pāpāni vividhāni ca /
sarvaṃ tatpratyayabalāt svatantraṃ tu na vidyate // SBca_6.25 //

na ca pratyayasāmagryā janayāmīti cetanā /
na cāpi janitasyāsti janito 'smīti cetanā // SBca_6.26 //

yatpradhānaṃ kilābhīṣṭaṃ yattadātmeti kalpitam /
tadeva hi bhavābhīti na saṃcintyopajāyate // SBca_6.27 //

anutpannaṃ hi tannāsti ka icchedbhavituṃ tadā /
viṣayavyāpṛtatvācca niroddhumapi nehate // SBca_6.28 //

nityo hyacetanaścātmā vyomavat sphuṭamakriyaḥ /
pratyayāntarasaṅge 'pi nirvikārasya kā kriyā // SBca_6.29 //

yaḥ pūrvavat kriyākāle kriyāyāstena kiṃ kṛtam /
tasya kriyeti saṃbandhe katarattannibandhanam // SBca_6.30 //

evaṃ paravaśaṃ sarvaṃ yadvaśaṃ so 'pi cāvaśaḥ /
nirmāṇavadaceṣṭeṣu bhāveṣvevaṃ kva kupyate // SBca_6.31 //

vāraṇāpi na yuktaivaṃ kaḥ kiṃ vārayatīti cet /
yuktā pratītyatā yasmādduḥkhasyoparatirmatā // SBca_6.32 //

tasmādamitraṃ mitraṃ vā dṛṣṭvāpyanyāyakāriṇam /
īdṛśāḥ pratyayā asyetyevaṃ matvā sukhī bhavet // SBca_6.33 //

yadi tu svecchayā siddhiḥ sarveṣāmeva dehinām /
na bhavetkasyacidduḥkhaṃ na duḥkhaṃ kaścidicchati // SBca_6.34 //

pramādādātmanātmānaṃ bādhante kaṇṭakādibhiḥ /
bhaktacchedādibhiḥ kopāddurāpastryādilipsayā // SBca_6.35 //

udbandhanaprapātaiśca viṣāpathyādibhakṣaṇaiḥ /
nighnanti kecidātmānapuṇyācaraṇena ca // SBca_6.36 //

yadaivaṃ kleśavaśyavād ghnantyātmānamapi priyam /
tadaiṣāṃ parakāyeṣu parihāraḥ kathaṃ bhavet // SBca_6.37 //

kleśonmattīkṛteṣveṣu pravṛtteṣvātmaghātane /
na kevalaṃ dayā nāsti krodha utpadyate katham // SBca_6.38 //

yadi svabhāvo bālānāṃ paropadravakāritā /
teṣu kopo na yukto me yathāgnau dahanātmake // SBca_6.39 //

atha doṣo 'yamāgantuḥ sattvāḥ prakṛtipeśalāḥ /
tathāpyayuktastatkopaḥ kaṭudhūme yathāmbare // SBca_6.40 //

mukhyaṃ daṇḍādikaṃ hitvā prerake yadi kupyate /
dveṣeṇa preritaḥ so 'pi dveṣe dveṣo 'stu me varam // SBca_6.41 //

mayāpi pūrvaṃ sattvānāmīdṛśyeva vyathā kṛtā /
tasmānme yuktamevaitatsattvopadravakāriṇaḥ // SBca_6.42 //

tacchastraṃ mama kāyaśca dvayaṃ duḥkhasya kāraṇam /
tena śastraṃ mayā kāyo gṛhītaḥ kutra kupyate // SBca_6.43 //

gaṇḍo 'yaṃ pratimākāro gṛhīto ghaṭṭanāsahaḥ /
tṛṣṇāndhena mayā tatra vyathāyāṃ kutra kupyate // SBca_6.44 //

duḥkhaṃ necchāmi duḥkhasya hetumicchāmi bāliśaḥ /
svāparādhāgate duḥkhe kasmādanyatra kupyate // SBca_6.45 //

asipatravanaṃ yadvadyathā nārakapakṣiṇaḥ /
matkarmajanitā eva tathedaṃ kutra kupyate // SBca_6.46 //

matkarmacoditā eva jātā mayyapakāriṇaḥ /
yena yāsyanti narakānmayaivāmī hatā nanu // SBca_6.47 //

etānāśritya me pāpaṃ kṣīyate kṣamato bahu /
māmāśritya tu yāntyete narakān dīrghavedanān // SBca_6.48 //

ahamevāpakāryeṣāṃ mamaite copakāriṇaḥ /
kasmādviparyayaṃ kṛtvā khalacetaḥ prakupyasi // SBca_6.49 //

bhavenmamāśayaguṇo na yāmi narakān yadi /
eṣāmatra kimāyātaṃ yadyātmā rakṣito mayā // SBca_6.50 //

atha pratyapakārī syāṃ tathāpyete na rakṣitāḥ /
hīyate cāpi me caryā tasmānnaṣṭāstapasvinaḥ // SBca_6.51 //

mano hantumamūrtatvānna śakyaṃ kenacitkvacit /
śarīrābhiniveśāttu cittaṃ duḥkhena bādhyate // SBca_6.52 //

nyakkāraḥ paruṣaṃ vākyamayaśaścetyayaṃ gaṇaḥ /
kāyaṃ na bādhate tena cetaḥ kasmātprakupyasi // SBca_6.53 //

mayyaprasādo yo 'nyeṣāṃ sa māṃ kiṃ bhakṣayiṣyati /
iha janmāntare vāpi yenāsau me 'nabhīpsitaḥ // SBca_6.54 //

lābhāntarāyakāritvād yadyasau me 'nabhīpsitaḥ /
naṅkṣyatīhaiva me lābhaḥ pāpaṃ tu sthāsyati dhruvam // SBca_6.55 //

varamadyaiva me mṛtyurna mithyājīvitaṃ ciram /
yasmācciramapi sthitvā mṛtyuduḥkhaṃ tadeva me // SBca_6.56 //

svapne varṣaśataṃ saukhyaṃ bhuktvā yaśca vibudhyate /
muhūrtamaparo yaśca sukhī bhūtvā vibudhyate // SBca_6.57 //

nanu (nūnaṃ?) nivartate saukhyaṃ dvayorapi vibuddhayoḥ /
saivopamā mṛtyukāle cirajīvyalpajīvinoḥ // SBca_6.58 //

labdhvāpi ca bahūṃllābhān ciraṃ bhuktvā sukhānyapi /
riktahastaśca nagnaśca yāsyāmi muṣito yathā // SBca_6.59 //

pāpakṣayaṃ ca puṇyaṃ ca lābhājjīvan karomi cet /
puṇyakṣayaśca pāpaṃ ca lābhārthaṃ krudhyato nanu // SBca_6.60 //

yadarthameva jīvāmi tadeva yadi naśyati /
kiṃ tena jīvitenāpi kevalāśubhakāriṇā // SBca_6.61 //

avarṇavādini dveṣaḥ sattvānnāśayatīti cet /
parāyaśaskare 'pyevaṃ kopaste kiṃ na jāyate // SBca_6.62 //

parāyattāprasādatvādaprasādiṣu te kṣamā /
kleśātpādaparāyatte kṣamā nāvarṇavādini // SBca_6.63 //

pratimāstūpasaddharmanāśakākrośakeṣu ca /
na yujyate mama dveṣo buddhādīnāṃ na hi vyathā // SBca_6.64 //

gurusālohitādīnāṃ priyāṇāṃ cāpakāriṣu /
pūrvavatpratyayotpādaṃ dṛṣṭvā kopaṃ nivārayet // SBca_6.65 //

cetanācetanakṛtā dehināṃ niyatā vyathā /
sā vyathā cetane dṛṣṭā kṣamasvaināṃ vyathāmataḥ // SBca_6.66 //

mohādeke 'parādhyanti kupyantyanye vimohitāḥ /
brūmaḥ kameṣu nirdoṣaṃ kaṃ vā brūmo 'parādhinam // SBca_6.67 //

kasmādevaṃ kṛtaṃ pūrvaṃ yenaivaṃ bādhyase paraiḥ /
sarve karmaparāyattāḥ ko 'hamatrānyathākṛtau // SBca_6.68 //

evaṃ buddhvā tu puṇyeṣu tathā yatnaṃ karomyaham /
yena sarve bhaviṣyanti maitracittāḥ parasparam // SBca_6.69 //

dahyamāne gṛhe yadvadagnirgatvā gṛhāntaram /
tṛṇādau yatra sajyeta tadākṛṣyāpanīyate // SBca_6.70 //

evaṃ cittaṃ yadāsaṅgāddahyate dveṣavahninā /
tatkṣaṇaṃ tatparityājyaṃ puṇyātmoddāhaśaṅkayā // SBca_6.71 //

māraṇīyaḥ karaṃ chittvā muktaścetkimabhadrakam /
manuṣyaduḥkhairnarakānmuktaścetkimabhadrakam // SBca_6.72 //

yadyetanmātramevādya duḥkhaṃ soḍhuṃ na pāryate /
tannārakavyathāhetuḥ krodhaḥ kasmānna vāryate // SBca_6.73 //

kopārthamevamevāhaṃ narakeṣu sahasraśaḥ /
kārito 'smi na cātmārthaḥ parārtho vā kṛto mayā // SBca_6.74 //

na cedaṃ tādṛśaṃ duḥkhaṃ mahārthaṃ ca kariṣyati /
jagadduḥkhahare duḥkhe prītirevātra yujyate // SBca_6.75 //

yadi prītisukhaṃ prāptamanyaiḥ stutvā guṇorjitam /
manastvamapi taṃ stutvā kasmādevaṃ na hṛṣyasi // SBca_6.76 //

idaṃ ca te hṛṣṭisukhaṃ niravadyaṃ sukhodayam /
na vāritaṃ ca guṇibhiḥ parāvarjanamuttamam // SBca_6.77 //

tasyaiva sukhamityevaṃ tavedaṃ yadi na priyam /
bhṛtidānādiviraterdṛṣṭādṛṣṭaṃ hataṃ bhavet // SBca_6.78 //

svaguṇe kīrtyamāne ca parasaukhyamapīcchasi /
kīrtyamāne paraguṇe svasaukhyamapi necchasi // SBca_6.79 //

bodhicittaṃ samutpādya sarvasattvasukhecchayā /
svayaṃ labdhasukheṣvadya kasmātsattveṣu kupyasi // SBca_6.80 //

trailokyapūjyaṃ buddhatvaṃ sattvānāṃ kila vāñchasi /
satkāramitvaraṃ dṛṣṭvā teṣāṃ kiṃ paridahyase // SBca_6.81 //

puṣṇāti yastvayā poṣyaṃ tubhyameva dadāti saḥ /
kuṭumbajīvinaṃ labdhvā na hṛṣyasi prakupyasi // SBca_6.82 //

sa kiṃ necchasi sattvānāṃ yasteṣāṃ bodhimicchati /
bodhicittaṃ kutastasya yo 'nyasaṃpadi kupyati // SBca_6.86 //

yadi tena na tallabdhaṃ sthitaṃ dānapatergṛhe /
sarvathāpi na tatte 'sti dattādattena tena kim // SBca_6.84 //

kiṃ vārayatu puṇyāni prasannān svaguṇānatha /
labhamāno na gṛhṇātu vada kena na kupyasi // SBca_6.85 //

na kevalaṃ tvamātmānaṃ kṛtapāpaṃ na śocasi /
kṛtapuṇyaiḥ saha spardhāmaparaiḥ kartumicchasi // SBca_6.86 //

jātaṃ cedapriyaṃ śatrostvattuṣṭyā kiṃ punarbhavet /
tvadāśaṃsanamātreṇa na cāheturbhaviṣyati // SBca_6.87 //

atha tvadicchayā siddhaṃ tadduḥkhe kiṃ sukhaṃ tava /
athāpyartho bhavedevamanarthaḥ ko nvataḥ paraḥ // SBca_6.88 //

etaddhi baḍiśaṃ ghoraṃ kleśabāḍiśikārpitam /
yato narakapālāstvāṃ krītvā pakṣyanti kumbhiṣu // SBca_6.89 //

stutiryaśo 'tha satkāro na puṇyāya na cāyuṣe /
na balārthaṃ na cārogye na ca kāyasukhāya me // SBca_6.90 //

etāvāṃśca bhavetsvārtho dhīmataḥ svārthavedinaḥ /
madyadyūtādi sevyaṃ syānmānasaṃ sukhamicchatā // SBca_6.91 //

yaśorthaṃ hārayantyarthamātmānaṃ mārayantyapi /
kimakṣarāṇi bhakṣyāṇi mṛte kasya ca tatsukham // SBca_6.92 //

yathā pāṃśugṛhe bhinne rodityārtaravaṃ śiśuḥ /
tathā stutiyaśohānau svacittaṃ pratibhāti me // SBca_6.93 //

śabdastāvadacittatvāt sa māṃ stautītyasaṃbhavaḥ /
paraḥ kila mayi prīta ityetatprītikāraṇam // SBca_6.94 //

anyatra mayi vā prītyā kiṃ hi me parakīyayā /
tasyaiva tatprītisukhaṃ bhāgo nālpo 'pi me tataḥ // SBca_6.95 //

tatsukhena sukhitvaṃ cetsarvatraiva mamāstu tat /
kasmādanyaprasādena sukhiteṣu na me sukham // SBca_6.96 //

tasmādahaṃ stuto 'smīti prītirātmani jāyate /
tatrāpyevamasaṃbandhāt kevalaṃ śiśuceṣṭitam // SBca_6.97 //

stutyādayaśca me kṣemaṃ saṃvegaṃ nāśayantyamī /
guṇavatsu ca mātsaryaṃ saṃpatkopaṃ ca kurvate // SBca_6.98 //

tasmātstutyādighātāya mama ye pratyupasthitāḥ /
apāyapātarakṣārthaṃ pravṛttā nanu te mama // SBca_6.99 //

muktyarthinaścāyuktaṃ me lābhasatkārabandhanam /
ye mocayanti māṃ bandhāddveṣasteṣu kathaṃ mama // SBca_6.100 //

duḥkhaṃ praveṣṭukāmasya ye kapāṭatvamāgatāḥ /
buddhādhiṣṭhānata iva dveṣasteṣu kathaṃ mama // SBca_6.101 //

puṇyavighnaḥ kṛto 'nenetyatra kopo na yujyate /
kṣāntyā samaṃ tapo nāsti nanvetattadupasthitam // SBca_6.102 //

athāhamātmadoṣeṇa na karomi kṣamāmiha /
mayaivātra kṛto vighnaḥ puṇyahetāvupasthite // SBca_6.103 //

yo hi yena vinā nāsti yasmiṃśca sati vidyate /
sa eva kāraṇaṃ tasya sa kathaṃ vighna ucyate // SBca_6.104 //

na hi kālopapannena dānavighnaḥ kṛto 'rthinā /
na ca pravrājake prāpte pravrajyāvighna ucyate // SBca_6.105 //

sulabhā yācakā loke durlabhāstvapakāriṇaḥ /
yato me 'naparādhasya na kaścidaparādhyati // SBca_6.106 //

aśramopārjitastasmādgṛhe nidhirivotthitaḥ /
bodhicaryāsahāyatvāt spṛhaṇīyo ripurmama // SBca_6.107 //

mayā cānena copāttaṃ tasmādetat kṣamāphalam /
etasmai prathamaṃ deyametatpūrvā kṣamā yataḥ // SBca_6.108 //

kṣamāsiddhyāśayo nāsya tena pūjyo na cedariḥ /
siddhiheturacitto 'pi saddharmaḥ pūjyate katham // SBca_6.109 //

apakārāśayo 'syeti śatruryadi na pūjyate /
anyathā me kathaṃ kṣāntirbhiṣajīva hitodyate // SBca_6.110 //

tadduṣṭāśayamevātaḥ pratītyotpadyate kṣamā /
sa evātaḥ kṣamāhetuḥ pūjyaḥ saddharmavanmayā // SBca_6.111 //

sattvakṣetraṃ jinakṣetramityato muninoditam /
etānārādhya bahavaḥ saṃpatpāraṃ yato gatāḥ // SBca_6.112 //

sattvebhyaśca jinebhyaśca buddhadharmāgame same /
jineṣu gauravaṃ yadvanna sattveṣviti kaḥ kramaḥ // SBca_6.113 //

āśayasya ca māhātmyaṃ na svataḥ kiṃ tu kāryataḥ /
samaṃ ca tena māhātmyaṃ sattvānāṃ tena te samāḥ // SBca_6.114 //

maitryāśayaśca yatpūjyaḥ sattvamāhātmyameva tat /
buddhaprasādādyatpuṇyaṃ buddhamāhātmyameva tat // SBca_6.115 //

buddhadharmāgamāṃśena tasmātsattvā jinaiḥ samāḥ /
na tu buddhaiḥ samāḥ kecidanantāṃśairguṇārṇavaiḥ // SBca_6.116 //

guṇasāraikarāśīnāṃ guṇo 'ṇurapi cetkvacit /
dṛśyate tasya pūjārthaṃ trailokyamapi na kṣamam // SBca_6.117 //

buddhadharmodayāṃśastu śreṣṭhaḥ sattveṣu vidyate /
etadaṃśānurūpyeṇa sattvapūjā kṛtā bhavet // SBca_6.118 //

kiṃ ca niśchadmabandhūnāmaprameyopakāriṇām /
sattvārādhanamutsṛjya niṣkṛtiḥ kā parā bhavet // SBca_6.119 //

bhindanti dehaṃ praviśantyavīciṃ yeṣāṃ kṛte tatra kṛte kṛtaṃ syāt /
mahāpakāriṣvapi tena sarvaṃ kalyāṇamevācaraṇīyameṣu // SBca_6.120 //

svayaṃ mama svāmina eva tāvad yadarthamātmanyapi nirvyapekṣāḥ /
ahaṃ kathaṃ svāmiṣu teṣu teṣu karomi mānaṃ na tu dāsabhāvam // SBca_6.121 //

yeṣāṃ sukhe yānti mudaṃ munīndrāḥ yeṣāṃ vyathāyāṃ praviśanti manyum /
tattoṣaṇātsarvamunīndratuṣṭis tatrāpakāre 'pakṛtaṃ munīnām // SBca_6.122 //

ādīptakāyasya yathā samantān na sarvakāmairapi saumanasyam /
sattvavyathāyāmapi tadvadeva na prītyupāyo 'sti dayāmayānām // SBca_6.123 //

tasmānmayā yajjanaduḥkhadena duḥkhaṃ kṛtaṃ sarvamahākṛpāṇām /
tadadya pāpaṃ pratideśayāmi yatkheditāstanmunayaḥ kṣamantām // SBca_6.124 //

ārādhanāyādya tathāgatānāṃ sarvātmanā dāsyamupaimi loke /
kurvantu me mūrghni padaṃ janaughā vighnantu vā tuṣyatu lokanāthaḥ // SBca_6.125 //

ātmīkṛtaṃ sarvamidaṃ jagattaiḥ / kṛpātmabhirnaiva hi saṃśayo 'sti / dṛśyanta ete nanu sattvarūpās ta eva nāthāḥ kimanādaro 'tra // SBca_6.126 //

tathāgatārādhanametadeva svārthasya saṃsādhanametadeva /
lokasya duḥkhāpahametadeva tasmānmamāstu vratametadeva // SBca_6.127 //

yathaiko rājapuruṣaḥ pramanthāti mahājanam /
vikartuṃ naiva śaknoti dīrghadarśī mahājanaḥ // SBca_6.128 //

yasmānnaiva sa ekākī tasya rājabalaṃ balam /
tathā na durbalaṃ kaṃcidaparāddhaṃ vimānayet // SBca_6.129 //

yasmānnarakapālāśca kṛpāvantaśca tadbalam /
tasmādārādhayetsattvān bhṛtyaścaṇḍanṛpaṃ yathā // SBca_6.130 //

kupitaḥ kiṃ nṛpaḥ kuryādyena syānnarakavyathā /
yatsattvadaurmanasyena kṛtena hyanubhūyate // SBca_6.131 //

tuṣṭaḥ kiṃ nṛpatirdadyādyadbuddhatvasamaṃ bhavet /
yatsattvasaumanasyena kṛtena hyanubhūyate // SBca_6.132 //

āstāṃ bhaviṣyadbuddhatvaṃ sattvārādhanasaṃbhavam /
ihaiva saubhāgyayaśaḥsausthityaṃ kiṃ na paśyasi // SBca_6.133 //

prāsādikatvamārogyaṃ prāmodyaṃ cirajīvitam /
cakravartisukhaṃ sphītaṃ kṣamī prāpnoti saṃsaran // SBca_6.134 //

iti prajñākaramativiracitāyāṃ bodhicaryāvatārapañjikāyāṃ kṣāntipāramitā nāma ṣaṣṭhaḥ paricchedaḥ ||

7 Vīryapāramitā nāma saptamaḥ paricchedaḥ /

evaṃ kṣamo bhajedvīryaṃ vīrye bodhiryataḥ sthitā /
na hi vīryaṃ vinā puṇyaṃ yathā vāyuṃ vināgatiḥ // SBca_7.1 //

kiṃ vīryaṃ kuśalotsāhastadvipakṣaḥ ka ucyate /
ālasyaṃ kutsitāsaktirviṣādātmāvamanyanā // SBca_7.2 //

avyāpārasukhāsvādanidrāpāśrayatṛṣṇayā /
saṃsāraduḥkhānudvegādālasyamupajāyate // SBca_7.3 //

kleśavāgurikāghrātaḥ praviṣṭo janmavāgurām /
kimadyāpi na jānāsi mṛtyorvadanamāgataḥ // SBca_7.4 //

svayūthyānmāryamāṇāṃstvaṃ krameṇaiva na paśyasi /
tathāpi nidrāṃ yāsyeva caṇḍālamahiṣo yathā // SBca_7.5 //

yamenodvīkṣyamāṇasya baddhamārgasya sarvataḥ /
kathaṃ te rocate bhoktuṃ kathaṃ nidrā kathaṃ ratiḥ // SBca_7.6 //

yāvatsaṃbhṛtasaṃbhāraṃ maraṇaṃ śīghrameṣyati /
saṃtyajyāpi tadālasyamakāle kiṃ kariṣyasi // SBca_7.7 //

idaṃ na prāptamārabdhamidamardhakṛtaṃ sthitam /
akasmānmṛtyurāyāto hā hato 'smīti cintayan // SBca_7.8 //

śokavegasamucchūnasāśruraktekṣaṇānanān /
bandhūnnirāśān saṃpaśyan yamadūtamukhāni ca // SBca_7.9 //

svapāpasmṛtisaṃtaptaḥ śṛṇvannādāṃśca nārakān /
trāsoccāraviliptāṅgo vihvalaḥ kiṃ kariṣyasi // SBca_7.10 //

jīvamatsya ivāsmīti yuktaṃ bhayamihaiva te /
kiṃ punaḥ kṛtapāpasya tīvrānnarakaduḥkhataḥ // SBca_7.11 //

spṛṣṭa uṣṇodakenāpi sukumāra pratapyase /
kṛtvā ca nārakaṃ karma kimevaṃ svasthamāsyate // SBca_7.12 //

nirudyama phalākāṅkṣin sukumāra bahuvyatha /
mṛtyugrasto 'marākāra hā duḥkhita vihanyase // SBca_7.13 //

mānuṣyaṃ nāvamāsādya tara duḥkhamahānadīm /
mūḍha kālo na nidrāyā iyaṃ naurdurlabhā punaḥ // SBca_7.14 //

muktvā dharmaratiṃ śreṣṭhāmanantaratisaṃtatim /
ratirauddhatyahāsyādau duḥkhahetau kathaṃ tava // SBca_7.15 //

aviṣādabalavyūhatātparyātmavidheyatā /
parātmasamatā caiva parātmaparivartanam // SBca_7.16 //

naivāvasādaḥ kartavyaḥ kuto me bodhirityataḥ /
yasmāttathāgataḥ satyaṃ satyavādīdamuktavān // SBca_7.17 //

te 'pyāsan daṃśamaśakā makṣikāḥ kṛmayastathā /
yairutsāhavaśāt prāptā durāpā bodhiruttamā // SBca_7.18 //

kimutāhaṃ naro jātyā śakto jñātuṃ hitāhitam /
sarvajñanītyanutsargādbodhiṃ kiṃ nāpnuyāmaham // SBca_7.19 //

athāpi hastapādādi dātavyamiti me bhayam /
gurulāghavamūḍhatvaṃ tanme syādavicārataḥ // SBca_7.20 //

chettavyaścāsmi bhettavyo dāhyaḥ pāṭyo 'pyanekaśaḥ /
kalpakoṭīrasaṃkhyeyā na ca bodhirbhaviṣyati // SBca_7.21 //

idaṃ tu me parimitaṃ duḥkhaṃ saṃbodhisādhanam /
naṣṭaśalyavyathāpohe tadutpādanaduḥkhavat // SBca_7.22 //

sarve 'pi vaidyāḥ kurvanti kriyāduḥkhairarogatām /
tasmādbahūni duḥkhāni hantuṃ soḍhavyamalpakam // SBca_7.23 //

kriyāmimāmapyucitāṃ varavaidyo na dattavān /
madhureṇopacāreṇa cikitsati mahāturān // SBca_7.24 //

ādau śākādidāne 'pi niyojayati nāyakaḥ /
tatkaroti kramātpaścādyatsvamāṃsānyapi tyajet // SBca_7.25 //

yadā śākeṣviva prajñā svamāṃse 'pyupajāyate /
māṃsāsthi tyajatastasya tadā kiṃ nāma duṣkaram // SBca_7.26 //

na duḥkhī tyaktapāpatvātpaṇḍitatvānna durmanāḥ /
mithyākalpanayā citte pāpātkāye yato vyathā // SBca_7.27 //

puṇyena kāyaḥ sukhitaḥ pāṇḍityena manaḥ sukhi /
tiṣṭhan parārthaṃ saṃsāre kṛpāluḥ kena khidyate // SBca_7.28 //

kṣapayan pūrvapāpāni pratīcchan puṇyasāgarān /
bodhicittabalādeva śrāvakebhyo 'pi śīghragaḥ // SBca_7.29 //

evaṃ sukhātsukhaṃ gacchan ko viṣīdetsacetanaḥ /
bodhicittarathaṃ prāpya sarvakhedaśramāpaham // SBca_7.30 //

chandasthāmaratimuktibalaṃ sattvārthasiddhaye /
chandaṃ duḥkhabhayātkuryādanuśaṃsāṃśca bhāvayan // SBca_7.31 //

evaṃ vipakṣamunmūlya yatetotsāhavṛddhaye /
chandamānaratityāgatātparyavaśitābalaiḥ // SBca_7.32 //

aprameyā mayā doṣā hantavyāḥ svaparātmanoḥ /
ekaikasyāpi doṣasya yatra kalpārṇavaiḥ kṣayaḥ // SBca_7.33 //

tatra doṣakṣayārambhe leśo 'pi mama nekṣyate /
aprameyavyathābhājye noraḥ sphuṭati me katham // SBca_7.34 //

guṇā mayārjanīyāśca bahavaḥ svaparātmanoḥ /
tatraikaikaguṇābhyāso bhavetkalpārṇavairna vā // SBca_7.35 //

guṇaleśe 'pi nābhyāso mama jātaḥ kadācana /
vṛthā nītaṃ mayā janma kathaṃcillabdhamadbhutam // SBca_7.36 //

na prāptaṃ bhagavatpūjāmahotsavasukhaṃ mayā /
na kṛtā śāsane kārā daridrāśā na pūritā // SBca_7.37 //

bhītebhyo nābhayaṃ dattamārtā na sukhinaḥ kṛtāḥ /
duḥkhāya kevalaṃ māturgato 'smi garbhaśalyatām // SBca_7.38 //

dharmacchandaviyogena paurvikeṇa mamādhunā /
vipattirīdṛśī jātā ko dharme chandamutsṛjet // SBca_7.39 //

kuśalānāṃ ca sarveṣāṃ chandaṃ mūlaṃ munirjagau /
tasyāpi mūlaṃ satataṃ vipākaphalabhāvanā // SBca_7.40 //

duḥkhāni daurmanasyāni bhayāni vividhāni ca /
abhilāṣavighātāśca jāyante pāpakāriṇām // SBca_7.41 //

manorathaḥ śubhakṛtāṃ yatra yatraiva gacchati /
tatra tatraiva tatpuṇyaiḥ phalārgheṇābhipūjyate // SBca_7.42 //

pāpakārisukhecchā tu yatra yatraiva gacchati /
tatra tatraiva tatpāpairduḥkhaśastrairvihanyate // SBca_7.43 //

vipulasugandhiśītalasaroruhagarbhagatā
madhurajinasvarāśanakṛtopacitadyutayaḥ /
munikarabodhitāmbujavinirgatasadvapuṣaḥ
sugatasutā bhavanti sugatasya puraḥ kuśalaiḥ // SBca_7.44 //

yamapuruṣāpanītasakalacchavirārtaravo
hutavahatāpavidrutakatāmraniṣiktatanuḥ /
jvaladasiśaktighātaśataśātitamāṃsadalaḥ
patati sutaptalohadharaṇīṣvaśubhairbahuśaḥ // SBca_7.45 //

tasmātkāryaḥ śubhacchando bhāvayitvaivamādarāt /
vajradhvajasthavidhinā mānaṃ tvārabhya bhāvayet // SBca_7.46 //

pūrvaṃ nirūpya sāmagrīmārabhennārabheta vā /
anārambho varaṃ nāma na tvārabhya nivartanam // SBca_7.47 //

janmāntare 'pi so 'bhyāsaḥ pāpādduḥkhaṃ ca vardhate /
anyacca kāryakālaṃ ca hīnaṃ tacca na sādhitam // SBca_7.48 //

triṣu māno vidhātavyaḥ karmopakleśaśaktiṣu /
mayaivaikena kartavyamityeṣā karmamānitā // SBca_7.49 //

kleśasvatantro loko 'yaṃ na kṣamaḥ svārthasādhane /
tasmānmayaiṣāṃ kartavyaṃ nāśakto 'haṃ yathā janaḥ // SBca_7.50 //

nīcaṃ karma karotyanyaḥ kathaṃ mayyapi tiṣṭhati /
mānāccenna karomyetanmāno naśyatu me varam // SBca_7.51 //

mṛtaṃ duṇḍubhamāsādya kāko 'pi garuḍāyate /
āpadābādhate 'lpāpi mano me yadi durbalam // SBca_7.52 //

viṣādakṛtaniśceṣṭe āpadaḥ sukarā nanu /
vyutthitaśceṣṭamānastu mahatāmapi durjayaḥ // SBca_7.53 //

tasmāddṛḍhena cittena karomyāpadamāpadaḥ /
trailokyavijigīṣutvaṃ hāsyamāpajjitasya me // SBca_7.54 //

mayā hi sarvaṃ jetavyamahaṃ jeyo na kenacit /
mayaiṣa māno voḍhavyo jinasiṃhasuto hyaham // SBca_7.55 //

ye sattvā mānavijitā varakāste na māninaḥ /
mānī śatruvaśaṃ naiti mānaśatruvaśāśca te // SBca_7.56 //

mānena durgatiṃ nītā mānuṣye 'pi hatotsavāḥ /
parapiṇḍāśino dāsā mūrkhā durdarśanāḥ kṛśā // SBca_7.57 //

sarvataḥ paribhūtāśca mānastabdhāstapasvinaḥ /
te 'pi cenmānināṃ madhye dīnāstu vada kīdṛśāḥ // SBca_7.58 //

te mānino vijayinaśca ta eva śūrā ye mānaśatruvijayāya vahanti mānam /
ye taṃ sphurantamapi mānaripuṃ nihatya kāmaṃ jane jayaphalaṃ pratipādayanti // SBca_7.59 //

saṃkleśapakṣamadhyastho bhaveddṛptaḥ sahasraśaḥ /
dūryodhanaḥ kleśagaṇaiḥ siṃho mṛgagaṇairiva // SBca_7.60 //

mahatsvapi hi kṛcchreṣu na rasaṃ cakṣurīkṣate /
evaṃ kṛcchramapi prāpya na kleśavaśago bhavet // SBca_7.61 //

yadevāpadyate karma tatkarmavyasanī bhavet /
tatkarmaśauṇḍo 'tṛptātmā krīḍāphalasukhepsuvat // SBca_7.62 //

sukhārthaṃ kriyate karma tathāpi syānna vā sukham /
karmaiva tu sukhaṃ yasya niṣkarmā sa sukhī katham // SBca_7.63 //

kāmairna tṛptiḥ saṃsāre kṣuradhārāmadhūpamaiḥ /
puṇyāmṛtaiḥ kathaṃ tṛptirvipākamadhuraiḥ śivaiḥ // SBca_7.64 //

tasmātkarmāvasāne 'pi nimajjettatra karmaṇi /
yathā madhyāhnasaṃtapta ādau prāptasarāḥ karī // SBca_7.65 //

balanāśānubandhe tu punaḥ kartuṃ parityajet /
susamāptaṃ ca tanmuñceduttarottaratṛṣṇayā // SBca_7.66 //

kleśaprahārān saṃrakṣet kleśāṃśca prahareddṛḍham /
khaḍgayuddhamivāpannaḥ śikṣitenāriṇā saha // SBca_7.67 //

tatra khaḍgaṃ yathā bhraṣṭaṃ gṛhṇīyātsabhayastvaran /
smṛtikhaḍgaṃ tathā bhraṣṭaṃ gṛhṇīyānnarakān smaran // SBca_7.68 //

viṣaṃ rūdhiramāsādya prasarpati yathā tanau /
tathaiva cchidramāsādya doṣaścitte prasarpati // SBca_7.69 //

tailapātradharo yadvadasihastairadhiṣṭhitaḥ /
skhalite maraṇatrāsāttatparaḥ syāttathā vratī // SBca_7.70 //

tasmādutsaṅgage sarpe yathottiṣṭhati satvaram /
nidrālasyāgame tadvat pratikurvīta satvaram // SBca_7.71 //

ekaikasmiṃśchale suṣṭhu paritapya vicintayet /
kathaṃ karomi yenedaṃ punarme na bhavediti // SBca_7.72 //

saṃsargaṃ karma vā prāptamicchedetena hetunā /
kathaṃ nāmāsvavasthāsu smṛtyubhyāso bhavediti // SBca_7.73 //

laghuṃ kuryāttathātmānamapramādakathāṃ smaran /
karmāgamādyathā pūrvaṃ sajjaḥ sarvatra vartate // SBca_7.74 //

yathaiva tūlakaṃ vāyorgamanāgamane vaśam /
tathotsāhavaśaṃ yāyādṛddhiścaivaṃ samṛdhyati // SBca_7.75 //

iti prajñākaramativiracitāyāṃ bodhicaryāvatārapañjikāyāṃ vīryapāramitā nāma saptamaḥ paricchedaḥ ||

8 Dhyānapāramitā nāma aṣṭamaḥ paricchedaḥ /

vardhayitvaivamutsāhaṃ samādhau sthāpayenmanaḥ /
vikṣiptacittastu naraḥ kleśadaṃṣṭrāntare sthitaḥ // SBca_8.1 //

kāyacittavivekena vikṣepasya na saṃbhavaḥ /
tasmāllokaṃ parityajya vitarkān parivarjayet // SBca_8.2 //

snehānna tyajyate loko lābhādiṣu ca tṛṣṇayā /
tasmādetatparityāge vidvānevaṃ vibhāvayet // SBca_8.3 //

śamathena vipaśyanāsuyuktaḥ kurute kleśavināśamityavetya /
śamathaḥ prathamaṃ gaveṣaṇīyaḥ sa ca loke nirapekṣayābhiratyā // SBca_8.4 //

kasyānityeṣvanityasya sneho bhavitumarhati /
yena janmasahasrāṇi draṣṭavyo na punaḥ priyaḥ // SBca_8.5 //

apaśyannaratiṃ yāti samādhau na ca tiṣṭhati /
na ca tṛpyati dṛṣṭvāpi pūrvavadbādhyate tṛṣā // SBca_8.6 //

na paśyati yathābhūtaṃ saṃvegādavahīyate /
dahyate tena śokena priyasaṃgamakāṅkṣayā // SBca_8.7 //

taccintayā mudhā yāti hrasvamāyurmuhurmuhuḥ /
aśāśvatena dharmeṇa dharmo bhraśyati śāśvataḥ // SBca_8.8 //

bālaiḥ sabhāgacarito niyataṃ yāti durgatim /
neṣyate viṣabhāgaśca kiṃ prāptaṃ bālasaṃgamāt // SBca_8.9 //

kṣaṇādbhavanti suhṛdo bhavanti ripavaḥ kṣaṇāt /
toṣasthāne prakupyanti durārādhāḥ pṛthagjanāḥ // SBca_8.10 //

hitamuktāḥ prakupyanti vārayanti ca māṃ hitāt /
atha na śrūyate teṣāṃ kupitā yānti durgatim // SBca_8.11 //

īrṣyotkṛṣṭātsamāddvandvo hīnānmānaḥ stutermadaḥ /
avarṇātpratighaśceti kadā bālāddhitaṃ bhavet // SBca_8.12 //

ātmotkarṣaḥ parāvarṇaḥ saṃsāraratisaṃkathā /
ityādyavaśyamaśubhaṃ kiṃcidbālasya bālataḥ // SBca_8.13 //

evaṃ tasyāpi tatsaṅgāttenānarthasamāgamaḥ /
ekākī vihariṣyāmi sukhamakliṣṭamānasaḥ // SBca_8.14 //

bālāddūraṃ palāyeta prāptamārādhayetpriyaiḥ /
na saṃstavānubandhena kiṃ tūdāsīnasādhuvat // SBca_8.15 //

dharmārthamātramādāya bhṛṅgavat kusumānmadhu /
apūrva iva sarvatra vihariṣyāmyasaṃstutaḥ // SBca_8.16 //

lābhī ca satkṛtaścāhamicchanti bahavaśca mām /
iti martyasya saṃprāptānmaraṇājjāyate bhayam // SBca_8.17 //

yatra yatra ratiṃ yāti manaḥ sukhavimohitam /
tattatsahasraguṇitaṃ duḥkhaṃ bhūtvopatiṣṭhati // SBca_8.18 //

tasmātprājño na tāmicchedicchāto jāyate bhayam /
svayameva ca yātyetaddhairyaṃ kṛtvā pratīkṣatām // SBca_8.19 //

bahavo lābhino 'bhūvan bahavaśca yaśasvinaḥ /
saha lābhayaśobhiste na jñātāḥ kva gatā iti // SBca_8.20 //

māmevānye jugupsanti kiṃ prahṛṣyāmyahaṃ stutaḥ /
māmevānye praśaṃsanti kiṃ viṣīdāmi ninditaḥ // SBca_8.21 //

nānādhimuktikāḥ sattvā jinairapi na toṣitāḥ /
kiṃ punarmādṛśairajñaistasmātkiṃ lokacintayā // SBca_8.22 //

nindantyalābhinaṃ sattvamavadhyāyanti lābhinam /
prakṛtyā duḥkhasaṃvāsaiḥ kathaṃ tairjāyate ratiḥ // SBca_8.23 //

na bālaḥ kasyacinmitramiti coktaṃ tathāgataiḥ /
na svārthena vinā prītiryasmādbālasya jāyate // SBca_8.24 //

svārthadvāreṇa yā prītirātmārthaṃ prītireva sā /
dravyanāśe yathodvegaḥ sukhahānikṛto hi saḥ // SBca_8.25 //

nāvadhyāyanti taravo na cārādhyāḥ prayatnataḥ kadā taiḥ sukhasaṃvāsaiḥ saha vāso bhavenmama // SBca_8.26 //

śūnyadevakule sthitvā vṛkṣamūle guhāsu vā /
kadānapekṣo yāsyāmi pṛṣṭhato 'navalokayan // SBca_8.27 //

amameṣu pradeśeṣu vistīrṇeṣu svabhāvataḥ /
svacchandacāryanilayo vihariṣyāmyahaṃ kadā // SBca_8.28 //

mṛtpātramātravibhavaścaurāsaṃbhogacīvaraḥ /
nirbhayo vihariṣyāmi kadā kāyamagopayan // SBca_8.29 //

kāyabhūmiṃ nijāṃ gatvā kaṅkālairaparaiḥ saha /
svakāyaṃ tulayiṣyāmi kadā śatanadharmiṇam // SBca_8.30 //

ayameva hi kāyo me evaṃ pūtirbhaviṣyati /
śṛgālā api yadgandhānnopasarpeyurantikam // SBca_8.31 //

asyaikasyāpi kāyasya sahajā asthikhaṇḍakāḥ /
pṛthak pṛthaggamiṣyanti kimutānyaḥ priyo janaḥ // SBca_8.32 //

eka utpadyate janturmriyate caika eva hi /
nānyasya tadvyathābhāgaḥ kiṃ priyairvighnakārakaiḥ // SBca_8.33 //

adhvānaṃ pratipannasya yathāvāsaparigrahaḥ /
tathā bhavādhvagasyāpi janmāvāsaparigrahaḥ // SBca_8.34 //

caturbhiḥ puruṣairyāvatsa na nirdhāryate tataḥ /
āśocyamāno lokena tāvadeva vanaṃ vrajet // SBca_8.35 //

asaṃstavāvirodhābhyāmeka eva śarīrakaḥ /
purvameva mṛto loke mriyamāṇo na śocati // SBca_8.36 //

na cāntikacarāḥ kecicchocantaḥ kurvate vyathām /
buddhādyanusmṛtiṃ cāsya vikṣipanti na kecana // SBca_8.37 //

tasmādekākitā ramyā nirāyāsā śivodayā /
sarvavikṣepaśamanī sevitavyā mayā sadā // SBca_8.38 //

sarvānyacintānirmuktaḥ svacittaikāgramānasaḥ /
samādhānāya cittasya prayatiṣye damāya ca // SBca_8.39 //

kāmā hyanarthajanakā iha loke paratra ca /
iha bandhavadhocchedairnarakādau paratra ca // SBca_8.40 //

yadarthaṃ dūtadūtīnāṃ kṛtāñjaliranekadhā /
na ca pāpamakīrtirvā yadarthaṃ gaṇitā purā // SBca_8.41 //

prakṣiptaśca bhaye 'pyātmā draviṇaṃ ca vyayīkṛtam /
yānyeva ca pariṣvajya babhūvottamanirvṛtiḥ // SBca_8.42 //

tānyevāsthīni nānyāni svādhīnānyamamāni ca /
prakāmaṃ saṃpariṣvajya kiṃ na gacchasi nirvṛtim // SBca_8.43 //

unnāmyamānaṃ yatnādyannīyamānamadho hriyā /
purā dṛṣṭamadṛṣṭaṃ vā mukhaṃ jālikayāvṛtam // SBca_8.44 //

tanmukhaṃ tvatparikleśamasahadbhirivādhunā /
gṛdhrairvyaktīkṛtaṃ paśya kimidānīṃ palāyase // SBca_8.45 //

paracakṣurnipātebhyo 'pyāsīdyatparirakṣitam /
tadadya bhakṣitaṃ yāvat kimīrṣyālo na rakṣasi // SBca_8.46 //

māṃsocchrayamimaṃ dṛṣṭvā gṛdhrairanyaiśca bhakṣitam /
āhāraḥ pūjyate 'nyeṣāṃ srakcandanavibhūṣaṇaiḥ // SBca_8.47 //

niścalādapi te trāsaḥ kaṅkālādevamīkṣitāt /
vetāleneva kenāpi cālyamānādbhayaṃ na kim // SBca_8.48 //

ekasmādaśanādeṣāṃ lālāmedhyaṃ ca jāyate /
tatrāmedhyamaniṣṭaṃ te lālāpānaṃ kathaṃ priyam // SBca_8.49 //

tūlagarbhairmṛdusparśai ramante nopadhānakaiḥ /
durgandhaṃ na sravantīti kāmino 'medhyamohitāḥ // SBca_8.50 //

yatra cchanne 'pyayaṃ rāgastadacchannaṃ kimapriyam /
na cetprayojanaṃ tena kasmācchannaṃ vimṛdyate // SBca_8.51 //

yadi te nāśucau rāgaḥ kasmādāliṅgase 'param /
māṃsakardamasaṃliptaṃ snāyubaddhāsthipañjaram // SBca_8.52 //

svameva bahvamedhyaṃ te tenaiva dhṛtimācara /
amedhyabhastrāmaparāṃ gūthaghasmara vismara // SBca_8.53 //

māṃsapriyo 'hamasyeti draṣṭuṃ spraṣṭuṃ ca vāñchasi /
acetanaṃ svabhāvena māṃsaṃ tvaṃ kathamicchasi // SBca_8.54 //

yadicchasi na taccittaṃ draṣṭuṃ spraṣṭuṃ ca śakyate /
yacca śakyaṃ na tadvetti kiṃ tadāliṅgase mudhā // SBca_8.55 //

nāmedhyamayamanyasya kāyaṃ vetsītyanadbhutam /
svāmedhyamayameva tvaṃ taṃ nāvaiṣīti vismayaḥ // SBca_8.56 //

vighanārkāṃśuvikacaṃ muktvā taruṇapaṅkajam /
amedhyaśauṇḍacittasya kā ratirgūthapañjare // SBca_8.57 //

mṛdādyamedhyaliptatvādyadi na spraṣṭumicchasi /
yatastannirgataṃ kāyāttaṃ spraṣṭuṃ kathamicchasi // SBca_8.58 //

yadi te nāśucau rāgaḥ kasmādāliṅgase param /
amedhyakṣetrasaṃbhūtaṃ tadbījaṃ tena vardhitam // SBca_8.59 //

amedhyabhavamalpatvānna vāñchasyaśuciṃ kṛmim /
bahvamedhyamayaṃ kāyamamedhyajamapīcchasi // SBca_8.60 //

na kevalamamedhyatvamātmīyaṃ na jugupsasi /
amedhyabhāṇḍānaparān gūthaghasmara vāñchasi // SBca_8.61 //

karpūrādiṣu hṛdyeṣu śālyannavyañjaneṣu vā /
mukhakṣiptavisṛṣṭeṣu bhūmirapyaśucirmatā // SBca_8.62 //

yadi pratyakṣamapyetadamedhyaṃ nādhimucyase /
śmaśāne patitān ghorān kāyān paśyāparānapi // SBca_8.63 //

carmaṇyutpāṭite yasmādbhayamutpadyate mahat /
kathaṃ jñātvāpi tatraiva punarutpadyate ratiḥ // SBca_8.64 //

kāye nyasto 'pyasau gandhaścandanādeva nānyataḥ /
anyadīyena gandhena kasmādanyatra rajyase // SBca_8.65 //

yadi svabhāvadaurgandhyādrāgo nātra śivaṃ nanu /
kimanartharucirlokastaṃ gandhenānulimpati // SBca_8.66 //

kāyasyātra kimāyātaṃ sugandhi yadi candanam /
anyadīyena gandhena kasmādanyatra rajyate // SBca_8.67 //

yadi keśanakhairdīrghairdantaiḥ samalapāṇḍuraiḥ /
malapaṅkadharo nagnaḥ kāyaḥ prakṛtibhīṣaṇaḥ // SBca_8.68 //

sa kiṃ saṃskriyate yatnādātmaghātāya śastravat /
ātmavyāmohanodyuktairunmattairākulā mahī // SBca_8.69 //

kaṅkālān katiciddṛṣṭvā śmaśāne kila te ghṛṇā /
grāmaśmaśāne ramase calatkaṅkālasaṃkule // SBca_8.70 //

evaṃ cāmedhyamapyetadvinā mūlyaṃ na labhyate /
tadarthamarjanāyāso narakādiṣu ca vyathā // SBca_8.71 //

śiśornārjanasāmarthyaṃ kenāsau yauvane sukhī /
yātyarjanena tāruṇyaṃ vṛddhaḥ kāmaiḥ karoti kim // SBca_8.72 //

keciddināntavyāpāraiḥ pariśrāntāḥ kukāminaḥ /
gṛhamāgatya sāyāhne śerate sma mṛtā iva // SBca_8.73 //

daṇḍayātrābhirapare pravāsakleśaduḥkhitāḥ /
vatsararaipi nekṣante putradārāṃstadarthinaḥ // SBca_8.74 //

yadarthameva vikrīta ātmā kāmavimohitaiḥ /
tanna prāptaṃ mudhaivāyurnītaṃ tu parakarmaṇā // SBca_8.75 //

vikrītasvātmabhāvānāṃ sadā preṣaṇakāriṇām /
prasūyante striyo 'nyeṣāmaṭavīviṭapādiṣu // SBca_8.76 //

raṇaṃ jīvitasaṃdehaṃ viśanti kila jīvitum /
mānārthaṃ dāsatāṃ yānti mūḍhāḥ kāmaviḍambitāḥ // SBca_8.77 //

chidyante kāminaḥ kecidanye śūlasamarpitāḥ /
dṛśyante dahyamānāśca hanyamānāśca śaktibhiḥ // SBca_8.78 //

arjanarakṣaṇanāśaviṣādair arthamanarthamanantamavehi /
vyagratayā dhanasaktamatīnāṃ nāvasaro bhavaduḥkhavimukteḥ // SBca_8.79 //

evamādīnavo bhūyānalpāsvādastu kāminām /
śakaṭaṃ vahato yadvatpaśorghāsalavagrahaḥ // SBca_8.80 //

tasyāsvādalavasyārthe yaḥ paśorapyadurlabhaḥ /
hatā daivahateneyaṃ kṣaṇasaṃpatsudurlabhā // SBca_8.81 //

avaśyaṃ ganturalpasya narakādiprapātinaḥ /
kāyasyārthe kṛto yo 'yaṃ sarvakālaṃ pariśramaḥ // SBca_8.82 //

tataḥ koṭiśatenāpi śramabhāgena buddhatā /
caryāduḥkhānmahadduḥkhaṃ sā ca bodhirna kāminām // SBca_8.83 //

na śastraṃ na viṣaṃ nāgnirna prapāto na vairiṇaḥ /
kāmānāmupamāṃ yānti narakādivyathāsmṛteḥ // SBca_8.84 //

evamudvijya kāmebhyo viveke janayedratim /
kalahāyāsaśūnyāsu śāntāsu vanabhūmiṣu // SBca_8.85 //

dhanyaiḥ śaśāṅkakaracandanaśītaleṣu ramyeṣu harmyavipuleṣu śilātaleṣu /
niḥśabdasaumyavanamārutavījyamānaiḥ caṃkramyate parahitāya vicintyate ca // SBca_8.86 //

vihṛtya yatra kvacidiṣṭakālaṃ śūnyālaye vṛkṣatale guhāsu /
parigraharakṣaṇakhedamuktaḥ caratyapekṣāvirato yatheṣṭam // SBca_8.87 //

svacchandacāryanilayaḥ pratibaddho na kasyacit /
yatsaṃtoṣasukhaṃ bhuṅkte tadindrasyāpi durlabham // SBca_8.88 //

evamādibhirākārairvivekaguṇabhāvanāt /
upaśāntavitarkaḥ san bodhicittaṃ tu bhāvayet // SBca_8.89 //

parātmasamatāmādau bhāvayedevamādarāt /
samaduḥkhasukhāḥ sarve pālanīyā mayātmavat // SBca_8.90 //

hastādibhedena bahuprakāraḥ kāyo yathaikaḥ paripālanīyaḥ /
tathā jagadbhinnamabhinnaduḥkhasukhātmakaṃ sarvamidaṃ tathaiva // SBca_8.91 //

yadyapyanyeṣu deheṣu madduḥkhaṃ na prabādhate /
tathāpi tadduḥkhameva mamātmasnehaduḥsaham // SBca_8.92 //

tathā yadyapyasaṃvedyamanyadduḥkhaṃ mayātmanā /
tathāpi tasya tadduḥkhamātmasnehena duḥsaham // SBca_8.93 //

mayānyaduḥkhaṃ hantavyaṃ duḥkhatvādātmaduḥkhavat /
anugrāhyā mayānye 'pi sattvatvādātmasattvavat // SBca_8.94 //

yadā mama pareṣāṃ ca tulyameva sukhaṃ priyam /
tadātmanaḥ ko viśeṣo yenātraiva sukhodyamaḥ // SBca_8.95 //

yadā mama pareṣāṃ ca bhayaṃ duḥkhaṃ ca na priyam /
tadātmanaḥ ko viśeṣo yattaṃ rakṣāmi netaram // SBca_8.96 //

tadduḥkhena na me bādhetyato yadi na rakṣyate /
nāgāmikāyaduḥkhānme bādhā tatkena rakṣyate // SBca_8.97 //

ahameva tadāpīti mithyeyaṃ parikalpanā /
anya eva mṛto yasmādanya eva prajāyate // SBca_8.98 //

yadi tasyaiva yadduḥkhaṃ rakṣyaṃ tasyaiva tanmatam /
pādaduḥkhaṃ na hastasya kasmāttattena rakṣyate // SBca_8.99 //

ayuktamapi cedetadahaṃkārātpravartate /
tadayuktaṃ nivartyaṃ tatsvamanyacca yathābalam // SBca_8.100 //

saṃtānaḥ samudāyaśca paṅktisenādivanmṛṣā /
yasya duḥkhaṃ sa nāstyasmātkasya tatsvaṃ bhaviṣyati // SBca_8.101 //

asvāmikāni duḥkhāni sarvāṇyevāviśeṣataḥ /
duḥkhatvādeva vāryāṇi niyamastatra kiṃkṛtaḥ // SBca_8.102 //

duḥkhaṃ kasmānnivāryaṃ cetsarveṣāmavivādataḥ /
vāryaṃ cetsarvamapyevaṃ na cedātmāpi sattvavat // SBca_8.103 //

kṛpayā bahu duḥkhaṃ cetkasmādutpadyate balāt /
jagadduḥkhaṃ nirūpyedaṃ kṛpāduḥkhaṃ kathaṃ bahu // SBca_8.104 //

bahūnāmekaduḥkhena yadi duḥkhaṃ vigacchati /
utpādyameva tadduḥkhaṃ sadayena parātmanoḥ // SBca_8.105 //

ataḥ supuṣpacandreṇa jānatāpi nṛpāpadam /
ātmaduḥkhaṃ na nihataṃ bahūnāṃ duḥkhināṃ vyayāt // SBca_8.106 //

evaṃ bhāvitasaṃtānāḥ paraduḥkhasamapriyāḥ /
avīcimavagāhante haṃsāḥ padmavanaṃ yathā // SBca_8.107 //

mucyamāneṣu sattveṣu ye te prāmodyasāgarāḥ /
taireva nanu paryāptaṃ mokṣeṇārasikena kim // SBca_8.108 //

ataḥ parārthaṃ kṛtvāpi na mado na ca vismayaḥ /
na vipākaphalākāṅkṣā parārthaikāntatṛṣṇayā // SBca_8.109 //

tasmādyathāntaśo 'varṇādātmānaṃ gopayāmyaham /
rakṣācittaṃ dayācittaṃ karomyevaṃ pareṣvapi // SBca_8.110 //

abhyāsādanyadīyeṣu śukraśoṇitabinduṣu /
bhavatyahamiti jñānamasatyapi hi vastuni // SBca_8.111 //

tathā kāyo 'nyadīyo 'pi kimātmeti na gṛhyate /
paratvaṃ tu svakāyasya sthitameva na duṣkaram // SBca_8.112 //

jñātvā sadoṣamātmānaṃ parānapi guṇodadhīn /
ātmabhāvaparityāgaṃ parādānaṃ ca bhāvayet // SBca_8.113 //

kāyasyāvayavatvena yathābhīṣṭāḥ karādayaḥ /
jagato 'vayavatvena tathā kasmānna dehinaḥ // SBca_8.114 //

yathātmabuddhirabhyāsātsvakāye 'sminnirātmake /
pareṣvapi tathātmatvaṃ kimabhyāsānna jāyate // SBca_8.115 //

evaṃ parārthaṃ kṛtvāpi na mado na ca vismayaḥ /
ātmānaṃ bhojayitvaiva phalāśā na ca jāyate // SBca_8.116 //

tasmādyathārtiśokāderātmānaṃ goptumicchasi /
rakṣācittaṃ dayācittaṃ jagatyabhyasyatāṃ tathā // SBca_8.117 //

adhyatiṣṭhadato nāthaḥ svanāmāpyavalokitaḥ /
parṣacchāradyabhayamapyapanetuṃ janasya hi // SBca_8.118 //

duṣkarānna nivarteta yasmādabhyāsaśaktitaḥ /
yasyaiva śravaṇātrāsastenaiva na vinā ratiḥ // SBca_8.119 //

ātmānaṃ cāparāṃścaiva yaḥ śīghraṃ trātumicchati /
sa caretparamaṃ guhyaṃ parātmaparivartanam // SBca_8.120 //

yasminnātmanyatisnehādalpādapi bhayādbhayam /
na dviṣetkastamātmānaṃ śatruvadho bhayāvahaḥ // SBca_8.121 //

yo māndyakṣutpipāsādipratīkāracikīrṣayā /
pakṣimatsyamṛgān hanti paripanthaṃ ca tiṣṭhati // SBca_8.122 //

yo lābhasatkriyāhetoḥ pitarāvapi mārayet /
ratnatrayasvamādadyādyenāvīcīndhano bhavet // SBca_8.123 //

kaḥ paṇḍitastamātmānamicchedrakṣetprapūjayet //

na paśyecchatruvaccainaṃ kaścainaṃ pratimānayet // SBca_8.124 //

yadi dāsyāmi kiṃ bhokṣye ityātmārthe piśācatā /
yadi bhokṣye kiṃ dadāmīti parārthe devarājatā // SBca_8.125 //

ātmārthaṃ pīḍayitvānyaṃ narakādiṣu pacyate /
ātmānaṃ pīḍayitvā tu parārthaṃ sarvasaṃpadaḥ // SBca_8.126 //

durgatirnīcatā maurkhyaṃ yayaivātmonnatīcchayā /
tāmevānyatra saṃkrāmya sugatiḥ satkṛtirmatiḥ // SBca_8.127 //

ātmārthaṃ paramājñapya dāsatvādyanubhūyate /
parārthaṃ tvenamājñapya svāmitvādyanubhūyate // SBca_8.128 //

ye kecidduḥkhitā loke sarve te svasukhecchayā /
ye kecitsukhitā loke sarve te 'nyasukhecchayā // SBca_8.129 //

bahunā vā kimuktena dṛśyatāmidamantaram /
svārthārthinaśca bālasya muneścānyārthakāriṇaḥ // SBca_8.130 //

na nāma sādhyaṃ buddhatvaṃ saṃsāre 'pi kutaḥ sukham /
svasukhasyānyaduḥkhena parivartamakurvataḥ // SBca_8.131 //

āstāṃ tāvatparo loke dṛṣṭo 'pyartho na sidhyati /
bhṛtyasyākurvataḥ karma svāmino 'dadato bhṛtim // SBca_8.132 //

tyaktvānyonyasukhotpādaṃ dṛṣṭādṛṣṭasukhotsavam /
anyonyaduḥkhanād ghoraṃ duḥkhaṃ gṛhṇanti mohitāḥ // SBca_8.133 //

upadravā ye ca bhavanti loke yāvanti duḥkhāni bhayāni caiva /
sarvāṇi tānyātmaparigraheṇa tatkiṃ mamānena parigraheṇa // SBca_8.134 //

ātmānamaparityajya duḥkhaṃ tyaktuṃ na śakyate /
yathāgnimaparityajya dāhaṃ tyaktuṃ na śakyate // SBca_8.135 //

tasmātsvaduḥkhaśāntyarthaṃ paraduḥkhaśamāya ca /
dadāmyanyebhya ātmānaṃ parān gṛhṇāmi cātmavat // SBca_8.136 //

anyasaṃbaddhamasmīti niścayaṃ kuru he manaḥ /
sarvasattvārthamutsṛjya nānyaccintyaṃ tvayādhunā // SBca_8.137 //

na yuktaṃ svārthadṛṣṭyādi tadīyaiścakṣurādibhiḥ /
na yuktaṃ syandituṃ svārthamanyadīyaiḥ karādibhiḥ // SBca_8.138 //

tena sattvaparo bhūtvā kāye 'smin yadyadīkṣase /
tattadevāpahatyāsmāt parebhyo hitamācara // SBca_8.139 //

hīnādiṣvātmatāṃ kṛtvā paratvamapi cātmani /
bhāvayerṣyāṃ ca mānaṃ ca nirvikalpena cetasā // SBca_8.140 //

eṣa satkriyate nāhaṃ lābhī nāhamayaṃ yathā /
stūyate 'hamahaṃ nindyo duḥkhito 'hamayaṃ sukhī // SBca_8.141 //

ahaṃ karomi karmāṇi tiṣṭhatyeṣa tu susthitaḥ /
ayaṃ kila mahāṃlloke nīco 'haṃ kila nirguṇaḥ // SBca_8.142 //

kiṃ nirguṇena kartavyaṃ sarvasyātmā guṇānvitaḥ /
santi te yeṣvahaṃ nīcaḥ santi te yeṣvahaṃ varaḥ // SBca_8.143 //

śīladṛṣṭivipattyādikleśaśaktyā na madvaśāt /
cikitsyo 'haṃ yathāśakti pīḍāpyaṅgīkṛtā mayā // SBca_8.144 //

athāhamacikitsyo 'sya kasmānmāmavamanyase /
kiṃ mamaitadguṇaiḥ kṛtyamātmā tu guṇavānayam // SBca_8.145 //

durgativyālabaktrasthenaivāsya karuṇā jane /
aparaṃ guṇamānena paṇḍitān vijigīṣate // SBca_8.146 //

samamātmānamālokya yataḥ svādhikyavṛddhaye /
kalahenāpi saṃsādhyaṃ lābhasatkāramātmanaḥ // SBca_8.147 //

api sarvatra me loke bhaveyuḥ prakaṭā guṇāḥ /
api nāma guṇā ye 'sya na śroṣyantyapi kecana // SBca_8.148 //

chādyerannapi me doṣāḥ syānme pūjāsya no bhavet /
sulabdhā adya me lābhāḥ pūjito 'hamayaṃ na tu // SBca_8.149 //

paśyāmo muditāstāvaccirādenaṃ khalīkṛtam /
hāsyaṃ janasya sarvasya nindyamānamitastataḥ // SBca_8.150 //

asyāpi hi varākasya spardhā kila mayā saha /
kimasya śrutametāvat prajñā rūpaṃ kulaṃ dhanam // SBca_8.151 //

evamātmaguṇān śrutvā kīrtyamānānitastataḥ /
saṃjātapulako hṛṣṭaḥ paribhokṣye sukhotsavam // SBca_8.152 //

yadyapyasya bhavellābho grāhyo 'smābhirasau balāt /
datvāsmai yāpanāmātramasmatkarma karoti cet // SBca_8.153 //

sukhācca cyāvanīyo 'yaṃ yojyo 'smadvyathayā sadā /
anena śataśaḥ sarve saṃsāravyathitā vayam // SBca_8.154 //

aprameyā gatāḥ kalpāḥ svārthaṃ jijñāsatastava /
śrameṇa mahatānena duḥkhameva tvayārjitam // SBca_8.155 //

madvijñaptyā tathātrāpi pravartasvāvicārataḥ /
drakṣyasyetadguṇān paścādbhūtaṃ hi vacanaṃ muneḥ // SBca_8.156 //

abhaviṣyadidaṃ karma kṛtaṃ pūrvaṃ yadi tvayā /
bauddhaṃ saṃpatsukhaṃ muktvā nābhaviṣyadiyaṃ daśā // SBca_8.157 //

tasmādyathānyadīyeṣu śukraśoṇitabinduṣu /
cakartha tvamahaṃkāraṃ tathānyeṣvapi bhāvaya // SBca_8.158 //

anyadīyaścaro bhūtvā kāye 'smin yadyadīkṣase /
tattadevāpahṛtyarthaṃ parebhyo hitamācara // SBca_8.159 //

ayaṃ susthaḥ paro duḥstho nīcairanyo 'yamuccakaiḥ /
paraḥ karotyayaṃ neti kuruṣverṣyāṃ tvamātmani // SBca_8.160 //

sukhācca cyāvayātmānaṃ paraduḥkhe niyojaya /
kadāyaṃ kiṃ karotīti chala(phala)masya nirūpaya // SBca_8.161 //

anyenāpi kṛtaṃ doṣaṃ pātayāsyaiva mastake /
alpamapyasya doṣaṃ ca prakāśaya mahāmuneḥ // SBca_8.162 //

anyādhikayaśovādairyaśo 'sya malinīkuru /
nikṛṣṭadāsavaccainaṃ sattvakāryeṣu vāhaya // SBca_8.163 //

nāgantukaguṇāṃśena stutyo doṣamayo hyayam /
yathā kaścinna jānīyādguṇamasya tathā kuru // SBca_8.164 //

saṃkṣepādyadyadātmārthe pareṣvapakṛtaṃ tvayā /
tattadātmani sattvārthe vyasanaṃ vinipātaya // SBca_8.165 //

naivotsāho 'sya dātavyo yenāyaṃ mukharo bhavet /
sthāpyo navavadhūvṛttau hrīto bhīto 'tha saṃvṛtaḥ // SBca_8.166 //

evaṃ kuruṣva tiṣṭhaivaṃ na kartavyamidaṃ tvayā /
evameva vaśaḥ kāryo nigrāhyastadatikrame // SBca_8.167 //

athaivamucyamāne 'pi citta nedaṃ kariṣyasi /
tvāmeva nigrahīṣyāmi sarvadoṣāstvadāśritāḥ // SBca_8.168 //

kva yāsyasi mayā dṛṣṭaḥ sarvadarpānnihanmi te /
anyo 'sau pūrvakaḥ kālastvayā yatrāsmi nāśitaḥ // SBca_8.169 //

adyāpyasti mama svārtha ityāśāṃ tyaja sāṃpratam /
tvaṃ vikrīto mayānyeṣu bahukhedamacintayan // SBca_8.170 //

tvāṃ sattveṣu na dāsyāmi yadi nāma pramodataḥ /
tvaṃ māṃ narakapāleṣu pradāsyasi na saṃśayaḥ // SBca_8.171 //

evaṃ cānekadhā datvā tvayāhaṃ vyathitaściram /
nihanmi svārthaceṭaṃ tvāṃ tāni vairāṇyanusmaran // SBca_8.172 //

na kartavyātmani prītiryadyātmaprītirasti te /
yadyātmā rakṣitavyo 'yaṃ rakṣitavyo na yujyate // SBca_8.173 //

yathā yathāsya kāyasya kriyate paripālanam /
sukumārataro bhūtvā patatyeva tathā tathā // SBca_8.174 //

asyaivaṃ patitasyāpi sarvāpīyaṃ vasuṃdharā /
nālaṃ pūrayituṃ vāñchāṃ tatko 'syecchāṃ kariṣyati // SBca_8.175 //

aśakyamicchataḥ kleśa āśābhaṅgaśca jāyate /
nirāśo yastu sarvatra tasya saṃpadajīrṇikā // SBca_8.176 //

tasmānna prasaro deyaḥ kāyasyecchābhivṛddhaye /
bhadrakaṃ nāma tadvastu yadiṣṭatvānna gṛhyate // SBca_8.177 //

bhasmaniṣṭhāvasāneyaṃ niśceṣṭānyena cālyate /
aśucipratimā ghorā kasmādatra mamāgrahaḥ // SBca_8.178 //

kiṃ mamānena yantreṇa jīvinā vā mṛtena vā /
loṣṭādeḥ ko viśeṣo 'sya hāhaṃkāraṃ na naśyasi // SBca_8.179 //

śarīrapakṣapātena vṛthā duḥkhamupārjyate /
kimasya kāṣṭhatulyasya dveṣeṇānunayena vā // SBca_8.180 //

mayā vā pālitasyaivaṃ gṛdhrādyairbhakṣitasya vā /
na ca sneho na ca dveṣastatra snehaṃ karomi kim // SBca_8.181 //

roṣo yasya khalīkārāttoṣo yasya ca pūjayā /
sa eva cenna jānāti śramaḥ kasya kṛtena me // SBca_8.182 //

imaṃ ye kāyamicchanti te 'pi me suhṛdaḥ kila /
sarve svakāyamicchanti te 'pi kasmānna me priyāḥ // SBca_8.183 //

tasmānmayānapekṣeṇa kāyastyakto jagaddhite /
ato 'yaṃ bahudoṣo 'pi dhāryate karmabhāṇḍavat // SBca_8.184 //

tenālaṃ lokacaritaiḥ paṇḍitānanuyāmyaham /
apramādakathāṃ smṛtvā styānamiddhaṃ nivārayan // SBca_8.185 //

tasmādāvaraṇaṃ hantuṃ samādhānaṃ karomyaham /
vimārgāccittamākṛṣya svālambananirantaram // SBca_8.186 //

bodhicaryāvatāre dhyānapāramitā nāma aṣṭamaḥ paricchedaḥ ||

9 Prajñāpāramitā nāma navamaḥ paricchedaḥ /

imaṃ parikaraṃ sarvaṃ prajñārthaṃ hi munirjagau /
tasmādutpādayetprajñāṃ duḥkhanivṛttikāṅkṣayā // SBca_9.1 //

saṃvṛtiḥ paramārthaśca satyadvayamidaṃ matam /
buddheragocarastattvaṃ buddhiḥ saṃvṛtirucyate // SBca_9.2 //

tatra loko dvidhā dṛṣṭo yogī prākṛtakastathā /
tatra prākṛtako loko yogilokena bādhyate // SBca_9.3 //

bādhyante dhīviśeṣeṇa yogino 'pyuttarottaraiḥ /
dṛṣṭāntenobhayeṣṭena kāryārthamavicārataḥ // SBca_9.4 //

lokena bhāvā dṛśyante kalpyante cāpi tattvataḥ /
na tu māyāvadityatra vivādo yogilokayoḥ // SBca_9.5 //

pratyakṣamapi rūpādi prasiddhyā na pramāṇataḥ /
aśucyādiṣu śucyādiprasiddhiriva sā mṛṣā // SBca_9.6 //

lokāvatāraṇārthaṃ ca bhāvā nāthena deśitāḥ /
tattvataḥ kṣaṇikā naite saṃvṛtyā cedvirudhyate // SBca_9.7 //

na doṣo yogisaṃvṛtyā lokātte tattvadarśinaḥ /
anyathā lokabādhā syādaśucistrīnirūpaṇe // SBca_9.8 //

māyopamājjinātpuṇyaṃ sadbhāve 'pi kathaṃ yathā /
yadi māyopamaḥ sattvaḥ kiṃ punarjāyate mṛtaḥ // SBca_9.9 //

yāvatpratyayasāmagrī tāvanmāyāpi vartate /
dīrghasaṃtānamātreṇa kathaṃ sattvo 'sti satyataḥ // SBca_9.10 //

māyāpuruṣaghātādau cittābhāvānna pāpakam /
cittamāyāsamete tu pāpapuṇyasamudbhavaḥ // SBca_9.11 //

mantrādīnāmasāmarthyānna māyācittasaṃbhavaḥ /
sāpi nānāvidhā māyā nānāpratyayasaṃbhavā /
naikasya sarvasāmarthyaṃ pratyayasyāsti kutracit // SBca_9.12 //

nirvṛtaḥ paramārthena saṃvṛtyā yadi saṃsaret /
buddho 'pi saṃsaredevaṃ tataḥ kiṃ bodhicaryayā // SBca_9.13 //

pratyayānāmanucchede māyāpyucchidyate na hi /
pratyayānāṃ tu vicchedātsaṃvṛtyāpi na saṃbhavaḥ // SBca_9.14 //

pratyayānāṃ tu vicchedāt saṃvṛtyāpi na saṃbhavaḥ /
yadā na bhrāntirapyasti māyā kenopalabhyate // SBca_9.15 //

yadā māyaiva te nāsti tadā kimupalabhyate /
cittasyaiva sa ākāro yadyapyanyo 'sti tattvataḥ // SBca_9.16 //

cittameva yadā māyā tadā kiṃ kena dṛśyate /
uktaṃ ca lokanāthena cittaṃ cittaṃ na paśyati // SBca_9.17 //

na cchinatti yathātmānamasidhārā tathā manaḥ /
ātmabhāvaṃ yathā dīpaḥ saṃprakāśayatīti cet // SBca_9.18 //

naiva prakāśyate dīpo yasmānna tamasāvṛtaḥ /
na hi sphaṭikavannīlaṃ nīlatve 'nyamapekṣate // SBca_9.19 //

tathā kiṃcitparāpekṣamanapekṣaṃ ca dṛśyate /
anīlatve na tannīlaṃ nīlaheturyathekṣyate // SBca_9.20 //

nīlameva hi ko nīlaṃ kuryādātmānamātmanā /
anīlatve na tannīlaṃ kuryādātmānamātmanā // SBca_9.21 //

dīpaḥ prakāśata iti jñātvā jñānena kathyate /
buddhiḥ prakāśata iti jñātvedaṃ kena kathyate // SBca_9.22 //

prakāśā vāprakāśā vā yadā dṛṣṭā na kenacit /
vandhyāduhitṛlīleva kathyamānāpi sā mudhā // SBca_9.23 //

yadi nāsti svasaṃvittirvijñānaṃ smaryate katham /
anyānubhūte saṃbandhāt smṛtirākhuviṣaṃ yathā // SBca_9.24 //

pratyayāntarayuktasya darśanātsvaṃ prakāśate /
siddhāñjanavidherdṛṣṭo ghaṭo naivāñjanaṃ bhavet // SBca_9.25 //

yathā dṛṣṭaṃ śrutaṃ jñātaṃ naiveha pratiṣidhyate /
satyataḥ kalpanā tvatra duḥkhaheturnivāryate // SBca_9.26 //

cittādanyā na māyā cennāpyananyeti kalpyate /
vastu cetsā kathaṃ nānyānanyā cennāsti vastutaḥ // SBca_9.27 //

asatyapi yathā māyā dṛśyā draṣṭṛ tathā manaḥ /
vastvāśrayaścetsaṃsāraḥ so 'nyathākāśavadbhavet // SBca_9.28 //

vastvāśrayeṇābhāvasya kriyāvattvaṃ kathaṃ bhavet /
asatsahāyamekaṃ hi cittamāpadyate tava // SBca_9.29 //

grāhyamuktaṃ yadā cittaṃ tadā sarve tathāgatāḥ /
evaṃ ca ko guṇo labdhaścittamātre 'pi kalpite // SBca_9.30 //

māyopamatve 'pi jñāte kathaṃ kleśo nivartate /
yadā māyāstriyāṃ rāgastatkarturapi jāyate // SBca_9.31 //

aprahīṇā hi tatkarturjñeyasaṃkleśavāsanā /
taddṛṣṭikāle tasyāto durbalā śūnyavāsanā // SBca_9.32 //

śūnyatāvāsanādhānāddhīyate bhāvavāsanā /
kiṃcinnāstīti cābhyāsātsāpi paścātprahīyate // SBca_9.33 //

yadā na labhyate bhāvo yo nāstīti prakalpyate /
tadā nirāśrayo 'bhāvaḥ kathaṃ tiṣṭhenmateḥ puraḥ // SBca_9.34 //

yadā na bhāvo nābhāvo mateḥ saṃtiṣṭhate puraḥ /
tadānyagatyabhāvena nirālambā praśāmyati // SBca_9.35 //

cintāmaṇiḥ kalpataruryathecchāparipūraṇaḥ /
vineyapraṇidhānābhyāṃ jinabimbaṃ tathekṣyate // SBca_9.36 //

yathā gāruḍikaḥ stambhaṃ sādhayitvā vinaśyati /
sa tasmiṃściranaṣṭe 'pi viṣādīnupaśāmayet // SBca_9.37 //

bodhicaryānurūpyeṇa jinastambho 'pi sādhitaḥ /
karoti sarvakāryāṇi bodhisattve 'pi nirvṛte // SBca_9.38 //

acittake kṛtā pūjā kathaṃ phalavatī bhavet /
tulyaiva paṭhyate yasmāttiṣṭhato nirvṛtasya ca // SBca_9.39 //

āgamācca phalaṃ tatra saṃvṛtyā tattvato 'pi vā /
satyabuddhe kṛtā pūjā saphaleti kathaṃ yathā // SBca_9.40 //

satyadarśanato muktiḥ śūnyatādarśanena kim /
na vinānena mārgeṇa bodhirityāgamo yataḥ // SBca_9.41 //

nanvasiddhaṃ mahāyānaṃ kathaṃ siddhastvadāgamaḥ /
yasmādubhayasiddho 'sau na siddho 'sau tavāditaḥ // SBca_9.42 //

yatpratyayā ca tatrāsthā mahāyāne 'pi tāṃ kuru /
anyobhayeṣṭasatyatve vedāderapi satyatā // SBca_9.43 //

savivādaṃ mahāyānamiti cedāgamaṃ tyaja /
tīrthikaiḥ savivādatvātsvaiḥ paraiścāgamāntaram // SBca_9.44 //

śāsanaṃ bhikṣutāmūlaṃ bhikṣutaiva ca duḥsthitā /
sāvalambanacittānāṃ nirvāṇamapi duḥsthitam // SBca_9.45 //

kleśaprahāṇānmuktiścettadanantaramastu sā /
dṛṣṭaṃ ca teṣu sāmarthyaṃ niṣkleśasyāpi karmaṇaḥ // SBca_9.46 //

tṛṣṇā tāvadupādānaṃ nāsti cetsaṃpradhāryate /
kimakliṣṭāpi tṛṣṇaiṣāṃ nāsti saṃmohavat satī // SBca_9.47 //

vedanāpratyayā tṛṣṇā vedanaiṣāṃ ca vidyate /
sālambanena cittena sthātavyaṃ yatra tatra vā // SBca_9.48 //

vinā śūnyatayā cittaṃ baddhamutpadyate punaḥ /
yathāsaṃjñisamāpattau bhāvayettena śūnyatām // SBca_9.49 //

yatsūtre'vataredvākyaṃ taccedbuddhoktamiṣyate /
mahāyānaṃ bhavatsūtraiḥ prāyastulyaṃ na kiṃ matam // SBca_9.50 //

ekenāgamyamānena sakalaṃ yadi doṣavat /
ekena sūtratulyena kiṃ na sarvaṃ jinoditam // SBca_9.51 //

mahākāśyapamukhyaiśca yadvākyaṃ nāvagāhyate /
tattvayānavabuddhatvādagrāhyaṃ kaḥ kariṣyati // SBca_9.52 //

saktitrāsāttvanirmuktyā saṃsāre sidhyati sthitiḥ /
mohena duḥkhināmarthe śūnyatāyā idaṃ phalam // SBca_9.53 //

tadevaṃ śūnyatāpakṣe dūṣaṇaṃ nopapadyate /
tasmānnirvicikitsena bhāvanīyaiva śūnyatā // SBca_9.54 //

kleśajñeyāvṛtitamaḥpratipakṣo hi śūnyatā /
śīghraṃ sarvajñatākāmo na bhāvayati tāṃ katham // SBca_9.55 //

yadduḥkhajananaṃ vastu trāsastasmātprajāyatām /
śūnyatā duḥkhaśamanī tataḥ kiṃ jāyate bhayam // SBca_9.56 //

yatastato vāstu bhayaṃ yadyahaṃ nāma kiṃcana /
ahameva ca kiṃciccedbhayaṃ kasya bhaviṣyati // SBca_9.57 //

dantakeśanakhā nāhaṃ nāsthi nāpyasmi śoṇitam /
na siṃghāṇaṃ na ca śleṣmā na pūyaṃ lasikāpi vā // SBca_9.58 //

nāhaṃ vasā na ca svedo na medo 'strāṇi nāpyaham /
na cāhamantranirguṇḍī gūthamūtramahaṃ na ca // SBca_9.59 //

nāhaṃ māṃsaṃ na ca snāyu noṣmā vāyurahaṃ na ca /
na ca cchidrāṇyahaṃ nāpi ṣaḍ vijñānāni sarvathā // SBca_9.60 //

śabdajñānaṃ yadi tadā śabdo gṛhyeta sarvadā /
jñeyaṃ vinā tu kiṃ vetti yena jñānaṃ nirucyate // SBca_9.61 //

ajānānaṃ yadi jñānaṃ kāṣṭhaṃ jñānaṃ prasajyate /
tenāsaṃnihitajñeyaṃ jñānaṃ nāstīti niścayaḥ // SBca_9.62 //

tadeva rūpaṃ jānāti tadā kiṃ na śṛṇotyapi /
śabdasyāsaṃnidhānāccettatastajjñānamapyasat // SBca_9.63 //

śabdagrahaṇarūpaṃ yattadrūpagrahaṇaṃ katham /
ekaḥ pitā ca putraśca kalpyate na tu tattvataḥ // SBca_9.64 //

sattvaṃ rajastamo vāpi na putro na pitā yataḥ /
śabdagrahaṇayuktastu svabhāvastasya nekṣyate // SBca_9.65 //

tadevānyena rūpeṇa naṭavatso 'pyaśāśvataḥ /
sa evānyasvabhāvaścedapūrveyaṃ tadekatā // SBca_9.66 //

anyadrūpamasatyaṃ cennijaṃ tadrūpamucyatām /
jñānatā cettataḥ sarvapuṃsāmaikyaṃ prasajyate // SBca_9.67 //

cetanācetane caikyaṃ tayoryenāstitā samā /
viśeṣaśca yadā mithyā kaḥ sādṛśyāśrayastadā // SBca_9.68 //

acetanaśca naivāhamācaitanyātpaṭādivat /
atha jñaścetanāyogādajño naṣṭaḥ prasajyate // SBca_9.69 //

athāvikṛta evātmā caitanyenāsya kiṃ kṛtam /
ajñasya niṣkriyasyaivamākāśasyātmatā matā // SBca_9.70 //

na karmaphalasaṃbandho yuktaścedātmanā vinā /
karma kṛtvā vinaṣṭe hi phalaṃ kasya bhaviṣyati // SBca_9.71 //

dvayorapyāvayoḥ siddhe bhinnādhāre kriyāphale /
nirvyāpāraśca tatrātmetyatra vādo vṛthā nanu // SBca_9.72 //

hetumān phalayogīti dṛśyate naiṣa saṃbhavaḥ /
saṃtānasyaikyamāśritya kartā bhokteti deśitam // SBca_9.73 //

atītānāgataṃ cittaṃ nāhaṃ taddhi na vidyate /
athotpannamahaṃ cittaṃ naṣṭe 'sminnāstyahaṃ punaḥ // SBca_9.74 //

yathaiva kadalīstambho na kaścidbhāgaśaḥ kṛtaḥ /
tathāhamapyasadbhūto mṛgyamāṇo vicārataḥ // SBca_9.75 //

yadi sattvo na vidyeta kasyopari kṛpeti cet /
kāryārthamabhyupetena yo mohena prakalpitaḥ // SBca_9.76 //

kāryaṃ kasya na cetsattvaḥ satyamīhā tu mohataḥ /
duḥkhavyupaśamārthaṃ tu kāryamoho na vāryate // SBca_9.77 //

duḥkhaheturahaṃkāra ātmamohāttu vardhate /
tato 'pi na nivartyaścet varaṃ nairātmyabhāvanā // SBca_9.78 //

kāyo na pādau na jaṅghā norū kāyaḥ kaṭirna ca /
nodaraṃ nāpyayaṃ pṛṣṭhaṃ noro bāhū na cāpi saḥ // SBca_9.79 //

na hastau nāpyayaṃ pārśvau na kakṣau nāṃsalakṣaṇaḥ /
na grīvā na śiraḥ kāyaḥ kāyo 'tra kataraḥ punaḥ // SBca_9.80 //

yadi sarveṣu kāyo 'yamekadeśena vartate /
aṃśā aṃśeṣu vartante sa ca kutra svayaṃ sthitaḥ // SBca_9.81 //

sarvātmanā cetsarvatra sthitaḥ kāyaḥ karādiṣu /
kāyāstāvanta eva syuryāvantaste karādayaḥ // SBca_9.82 //

naivāntarna bahiḥ kāyaḥ kathaṃ kāyaḥ karādiṣu /
karādibhyaḥ pṛthaṅ nāsti kathaṃ nu khalu vidyate // SBca_9.83 //

tannāsti kāyo mohāttu kāyabuddhiḥ karādiṣu /
saṃniveśaviśeṣeṇa sthāṇau puruṣabuddhivat // SBca_9.84 //

yāvatpratyayasāmagrī tāvatkāyaḥ pumāniva /
evaṃ karādau sā yāvattāvatkāyo 'tra dṛśyate // SBca_9.85 //

evamaṅgulipuñjatvātpādo 'pi kataro bhavet /
so 'pi parvasamūhatvāt parvāpi svāṃśabhedataḥ // SBca_9.86 //

aṃśā apyaṇubhedena so 'pyaṇurdigvibhāgataḥ /
digvibhāgo niraṃśatvādākāśaṃ tena nāstyaṇuḥ // SBca_9.87 //

evaṃ svapnopame rūpe ko rajyeta vicārakaḥ /
kāyaścaivaṃ yadā nāsti tadā kā strī pumāṃśca kaḥ // SBca_9.88 //

yadyasti duḥkhaṃ tattvena prahṛṣṭān kiṃ na bādhate /
śokādyārtāya mṛṣṭādi sukhaṃ cetkiṃ na rocate // SBca_9.89 //

balīyasābhibhūtatvādyadi tannānubhūyate /
vedanātvaṃ kathaṃ tasya yasya nānubhavātmatā // SBca_9.90 //

asti sūkṣmatayā duḥkhaṃ sthaulyaṃ tasya hṛtaṃ nanu /
tuṣṭimātrāparā cetsyāttasmāt sāpyasya sūkṣmatā // SBca_9.91 //

viruddhapratyayotpattau duḥkhasyānudayo yadi /
kalpanābhiniveśo hi vedanetyāgataṃ nanu // SBca_9.92 //

ata eva vicāro 'yaṃ pratipakṣo 'sya bhāvyate /
vikalpakṣetrasaṃbhūtadhyānāhārā hi yoginaḥ // SBca_9.93 //

sāntarāvindriyārthau cetsaṃsargaḥ kuta etayoḥ /
nirantaratve 'pyekatvaṃ kasya kenāstu saṃgatiḥ // SBca_9.94 //

nāṇoraṇau praveśo 'sti nirākāśaḥ samaśca saḥ /
apraveśe na miśratvamamiśratve na saṃgatiḥ // SBca_9.95 //

niraṃśasya ca saṃsargaḥ kathaṃ nāmopapadyate /
saṃsarge ca niraṃśatvaṃ yadi dṛṣṭaṃ nidarśaya // SBca_9.96 //

vijñānasya tvamūrtasya saṃsargo naiva yujyate /
samūhasyāpyavastutvādyathā pūrvaṃ vicāritam // SBca_9.97 //

tadevaṃ sparśanābhāve vedanāsaṃbhavaḥ kutaḥ /
kimarthamayamāyāsaḥ bādhā kasya kuto bhavet // SBca_9.98 //

yadā na vedakaḥ kaścidvedanā ca na vidyate /
tadāvasthāmimāṃ dṛṣṭvā tṛṣṇe kiṃ na vidīryase // SBca_9.99 //

dṛśyate spṛśyate cāpi svapnamāyopamātmanā /
cittena sahajātatvādvedanā tena nekṣyate // SBca_9.100 //

pūrvaṃ paścācca jātena smaryate nānubhūyate /
svātmānaṃ nānubhavati na cānyenānubhūyate // SBca_9.101 //

na cāsti vedakaḥ kaścidvedanāto na tattvataḥ /
nirātmake kalāpe 'smin ka evaṃ bādhyate 'nayā // SBca_9.102 //

nendriyeṣu na rūpādau nāntarāle manaḥ sthitam /
nāpyantarna bahiścittamanyatrāpi na labhyate // SBca_9.103 //

yanna kāye na cānyatra na miśraṃ na pṛthak kvacit /
tanna kiṃcidataḥ sattvāḥ prakṛtyā parinirvṛtāḥ // SBca_9.104 //

jñeyātpūrvaṃ yadi jñānaṃ kimālambyāsya saṃbhavaḥ /
jñeyena saha cejjñānaṃ kimālambyāsya saṃbhavaḥ // SBca_9.105 //

atha jñeyādbhavet paścāt tadā jñānaṃ kuto bhavet /
evaṃ ca sarvadharmāṇāmutpattirnāvasīyate // SBca_9.106 //

yadyevaṃ saṃvṛtirnāsti tataḥ satyadvayaṃ kutaḥ /
atha sāpyanyasaṃvṛtyā syātsattvo nirvṛtaḥ kutaḥ // SBca_9.107 //

paracittavikalpo 'sau svasaṃvṛtyā tu nāsti saḥ /
sa paścānniyataḥ so 'sti na cennāstyeva saṃvṛtiḥ // SBca_9.108 //

kalpanā kalpitaṃ ceti dvayamanyonyaniśritam /
yathāprasiddhamāśritya vicāraḥ sarva ucyate // SBca_9.109 //

vicāritena tu yadā vicāreṇa vicāryate /
tadānavasthā tasyāpi vicārasya vicāraṇāt // SBca_9.110 //

vicārite vicārye tu vicārasyāsti nāśrayaḥ /
nirāśritatvānnodeti tacca nirvāṇamucyate // SBca_9.111 //

yasya tvetaddūyaṃ satyaṃ sa evātyantaduḥsthitaḥ /
yadi jñeyavaśādartho jñānāstitve tu kā gatiḥ // SBca_9.112 //

atha jñeyavaśājjñānaṃ jñeyāstitve tu kā gatiḥ /
athānyonyavaśātsattvamabhāvaḥ syāddūyorapi // SBca_9.113 //

pitā cenna vinā putrātkutaḥ putrasya saṃbhavaḥ /
putrābhāve pitā nāsti tathāsattvaṃ tayordvayoḥ // SBca_9.114 //

aṅkuro jāyate bījādbījaṃ tenaiva sūcyate /
jñeyājjñānena jātena tatsattā kiṃ na gamyate // SBca_9.115 //

aṅkurādanyato jñānādbījamastīti gamyate /
jñānāstitvaṃ kuto jñātaṃ jñeyaṃ yattena gamyate // SBca_9.116 //

lokaḥ pratyakṣatastāvatsarvaṃ hetumudīkṣate /
padmanālādibhedo hi hetubhedena jāyate // SBca_9.117 //

kiṃkṛto hetubhedaścet pūrvahetuprabhedataḥ /
kasmāccetphalado hetuḥ pūrvahetuprabhāvataḥ // SBca_9.118 //

īśvaro jagato hetuḥ vada kastāvadīśvaraḥ /
bhūtāni cedbhavatvevaṃ nāmamātre 'pi kiṃ śramaḥ // SBca_9.119 //

api tvaneke 'nityāśca niśceṣṭā na ca devatāḥ /
laṅghyāścāśucayaścaiva kṣmādayo na sa īśvaraḥ // SBca_9.120 //

nākāśamīśo 'ceṣṭatvāt nātmā pūrvaniṣedhataḥ /
acintyasya ca kartṛtvamapyacintyaṃ kimucyate // SBca_9.121 //

tena kiṃ sraṣṭumiṣṭaṃ ca ātmā cet nanvasau dhruvaḥ /
kṣmādisvabhāva īśaśca jñānaṃ jñeyādanādi ca // SBca_9.122 //

karmaṇaḥ sukhaduḥkhe ca vada kiṃ tena nirmitam /
hetorādirna cedasti phalasyādiḥ kuto bhavet // SBca_9.123 //

kasmātsadā na kurute na hi so 'nyamapekṣate /
tenākṛto 'nyo nāstyeva tenāsau kimapekṣatām // SBca_9.124 //

apekṣate cetsāmagrīṃ heturna punarīśvaraḥ /
nākartumīśaḥ sāmagryāṃ[na kartuṃ tadabhāvataḥ] // SBca_9.125 //

karotyanicchannīśaścetparāyattaḥ prasajyate /
icchannapīcchāyattaḥ syāt kurvataḥ kuta īśatā // SBca_9.126 //

ye 'pi nityānaṇūnāhuste 'pi pūrvaṃ nivāritāḥ /
sāṃkhyāḥ pradhānamicchanti nityaṃ lokasya kāraṇam // SBca_9.127 //

sattvaṃ rajastamaśceti guṇā aviṣamasthitāḥ /
pradhānamiti kathyante viṣamairjagaducyate // SBca_9.128 //

ekasya trisvabhāvatvamayuktaṃ tena nāsti tat /
evaṃ guṇā na vidyante pratyekaṃ te 'pi hi tridhā // SBca_9.129 //

guṇābhāve ca śabdāderastitvamatidūrataḥ /
acetane ca vastrādau sukhāderapyasaṃbhavaḥ // SBca_9.130 //

taddheturūpā bhāvāścennanu bhāvā vicāritāḥ /
sukhādyeva ca te hetuḥ na ca tasmātpaṭādayaḥ // SBca_9.131 //

paṭādestu sukhādi syāttadabhāvātsukhādyasat /
sukhādīnāṃ ca nityatvaṃ kadācinnopalabhyate // SBca_9.132 //

satyāmeva sukhavyaktau saṃvittiḥ kiṃ na gṛhyate /
tadeva sūkṣmatāṃ yāti sthūlaṃ sūkṣmaṃ ca tatkatham // SBca_9.133 //

sthaulyaṃ tyaktvā bhavetsūkṣmamanitye sthaulyasūkṣmate /
sarvasya vastunastadvatkiṃ nānityatvamiṣyate // SBca_9.134 //

na sthaulyaṃ cetsukhādanyat sukhasyānityatā sphuṭam /
nāsadutpadyate kiṃcidasattvāditi cenmatam // SBca_9.135 //

vyaktasyāsata utpattirakāmasyāpi te sthitā /
annādo 'medhyabhakṣaḥ syāt phalaṃ hetau yadi sthitam // SBca_9.136 //

paṭārgheṇaiva karpāsabījaṃ krītvā nivasyatām /
mohāccennekṣate lokaḥ tattvajñasyāpi sā sthitiḥ // SBca_9.137 //

lokasyāpi ca tajjñānamasti kasmānna paśyati /
lokāpramāṇatāyāṃ cet vyaktadarśanamapyasat // SBca_9.138 //

pramāṇamapramāṇaṃ cennanu tatpramitaṃ mṛṣā /
tattvataḥ śūnyatā tasmādbhāvānāṃ nopapadyate // SBca_9.139 //

kalpitaṃ bhāvamaspṛṣṭvā tadabhāvo na gṛhyate /
tasmādbhāvo mṛṣā yo hi tasyābhāvaḥ sphuṭaṃ mṛṣā // SBca_9.140 //

tasmātsvapne sute naṣṭe sa nāstīti vikalpanā /
tadbhāvakalpanotpādaṃ vibadhnāti mṛṣā ca sā // SBca_9.141 //

tasmādevaṃ vicāreṇa nāsti kiṃcidahetutaḥ /
na ca vyastasamasteṣu pratyayeṣu vyavasthitam // SBca_9.142 //

anyato nāpi cāyātaṃ na tiṣṭhati na gacchati /
māyātaḥ ko viśeṣo 'sya yanmūḍhaiḥ satyataḥ kṛtam // SBca_9.143 //

māyayā nirmitaṃ yacca hetubhiryacca nirmitam /
āyāti tatkutaḥ kutra yāti ceti nirūpyatām // SBca_9.144 //

yadanyasaṃnidhānena dṛṣṭaṃ na tadabhāvataḥ /
pratibimbasame tasmin kṛtrime satyatā katham // SBca_9.145 //

vidyamānasya bhāvasya hetunā kiṃ prayojanam /
athāpyavidyamāno 'sau hetunā kiṃ prayojanam // SBca_9.146 //

nābhāvasya vikāro 'sti hetukoṭiśatairapi /
tadavastha kathaṃ bhāvaḥ ko vānyo bhāvatāṃ gataḥ // SBca_9.147 //

nābhāvakāle bhāvaścetkadā bhāvo bhaviṣyati /
nājātena hi bhāvena so 'bhāvo 'pagamiṣyati // SBca_9.148 //

na cānapagate 'bhāve bhāvāvasarasaṃbhavaḥ /
bhāvaścābhāvatāṃ naiti dvisvabhāvaprasaṅgataḥ // SBca_9.149 //

evaṃ na ca nirodho 'sti na ca bhāvo 'sti sarvadā /
ajātamaniruddhaṃ ca tasmātsarvamidaṃ jagat // SBca_9.150 //

svapnopamāstu gatayo vicāre kadalīsamāḥ /
nirvṛtānirvṛtānāṃ ca viśeṣo nāsti vastutaḥ // SBca_9.151 //

evaṃ śūnyeṣu dharmeṣu kiṃ labdhaṃ kiṃ hṛtaṃ bhavet /
satkṛtaḥ paribhūto vā kena kaḥ saṃbhaviṣyati // SBca_9.152 //

kutaḥ sukhaṃ vā duḥkhaṃ vā kiṃ priyaṃ vā kimapriyam /
kā tṛṣṇā kutra sā tṛṣṇā mṛgyamāṇā svabhāvataḥ // SBca_9.153 //

vicāre jīvalokaḥ kaḥ ko nāmātra mariṣyati /
ko bhaviṣyati ko bhūtaḥ ko bandhuḥ kasya kaḥ suhṛt // SBca_9.154 //

sarvamākāśasaṃkāśaṃ parigṛhṇantu madvidhāḥ /
prakupyanti prahṛṣyanti kalahotsavahetubhiḥ // SBca_9.155 //

śokāyāsairviṣādaiśca mithaśchedanabhedanaiḥ /
yāpayanti sukṛcchreṇa pāpairātmasukhecchavaḥ // SBca_9.156 //

mṛtāḥ patantyapāyeṣu dīrghatīvravyatheṣu ca /
āgatyāgatya sugatiṃ bhūtvā bhūtvā sukhocitāḥ // SBca_9.157 //

bhave bahuprapātaśca tatra cātattvamīdṛśam /
tatrānyonyavirodhaśca na bhavettattvamīdṛśam // SBca_9.158 //

tatra cānupamāstīvrā anantā duḥkhasāgarāḥ /
tatraivamalpabalatā tatrāpyalpatvamāyuṣaḥ // SBca_9.159 //

tatrāpi jīvitārogyavyāpāreiḥ kṣutklamaśramaiḥ /
nidrayopadravairbālasaṃsargairniṣphalaistathā // SBca_9.160 //

vṛthaivāyurvahatyāśu vivekastatra durlabhaḥ /
tatrāpyabhyastavikṣepanivāraṇagatiḥ kutaḥ // SBca_9.161 //

tatrāpi māro yatate mahāpāyaprapātane /
tatrāsanmārgabāhulyādvicikitsā ca durjayā // SBca_9.162 //

punaśca kṣaṇadaurlabhyaṃ buddhotpādo 'tidurlabhaḥ /
kleśaugho durnivāraścetyaho duḥkhaparaṃparā // SBca_9.163 //

aho batātiśocyatvameṣāṃ duḥkhaughavartinām /
ye nekṣante svadauḥsthityamevamapyatiduḥsthitāḥ // SBca_9.164 //

snātvā snātvā yathā kaścidviśedvahniṃ muhurmuhuḥ /
svasausthityaṃ ca manyante evamapyatiduḥsthitāḥ // SBca_9.165 //

ajarāmaralīlānāmevaṃ viharatāṃ satām /
āyāsyantyāpado ghorāḥ kṛtvā maraṇamagrataḥ // SBca_9.166 //

evaṃ duḥkhāgnitaptānāṃ śāntiṃ kuryāmahaṃ kadā /
puṇyameghasamudbhūtaiḥ sukhopakaraṇaiḥ svakaiḥ // SBca_9.167 //

kadopalambhadṛṣṭibhyo deśayiṣyāmi śūnyatām /
saṃvṛtyānupalambhena puṇyasaṃbhāramādarāt // SBca_9.168 //

iti prajñākaramativiracitāyāṃ bodhicaryāvatārapañjikāyāṃ prajñāpāramitāparicchedo navamaḥ ||

10 Pariṇāmanāparicchedo daśamaḥ /

bodhicaryāvatāraṃ me yadvicintayataḥ śubham /
tena sarve janāḥ santu bodhicaryāvibhūṣaṇāḥ // SBca_10.1 //

sarvāsu dikṣu yāvantaḥ kāyacittavyathāturāḥ /
te prāpnuvantu matpuṇyaiḥ sukhaprāmodyasāgarān // SBca_10.2 //

āsaṃsāraṃ sukhajyānirmā bhūtteṣāṃ kadācana /
bodhisattvasukhaṃ prāptaṃ bhavatvavirataṃ jagat // SBca_10.3 //

yāvanto narakāḥ kecidvidyante lokadhātuṣu /
sukhāvatīsukhāmodyairmodantāṃ teṣu dehinaḥ // SBca_10.4 //

śītārtāḥ prāpnuvantūṣṇamuṣṇārtāḥ santu śītalāḥ /
bodhisattvamahāmeghasaṃbhavairjalasāgaraiḥ // SBca_10.5 //

asipatravanaṃ teṣāṃ syānnandanavanadyuti /
kūṭaśālmalivṛkṣāśca jāyantāṃ kalpapādapāḥ // SBca_10.6 //

kādambakāraṇḍavacakravākahaṃsādikolāhalaramyaśobhaiḥ /
sarobhiruddāmasarojagandhair bhavantu hṛdyā narakapradeśāḥ // SBca_10.7 //

so 'ṅgārarāśirmaṇirāśirastu taptā ca bhūḥ sphāṭikakuṭṭimaṃ syāt /
bhavantu saṃghātamahīdharāśca pūjāvimānāḥ sugataprapūrṇāḥ // SBca_10.8 //

aṅgārataptopalaśastravṛṣṭir adyaprabhṛtyastu ca puṣpavṛṣṭiḥ /
tacchastrayuddhaṃ ca paraspareṇa krīḍārthamadyāstu ca puṣpayuddham // SBca_10.9 //

patitasakalamāṃsāḥ kundavarṇāsthidehā dahanasamajalāyāṃ vaitaraṇyāṃ nimagnāḥ /
mama kuśalabalena prāptadivyātmabhāvāḥ saha suravanitābhiḥ santu mandākinīsthāḥ // SBca_10.10 //

trastāḥ paśyantvakasmādiha yamapuruṣāḥ kākagṛdhrāśca ghorā dhvāntaṃ
dhvastaṃ samantātsukharatijananī kasya saumyā prabheyam /
ityūrdhvaṃ prekṣamāṇā gaganatalagataṃ vajrapāṇiṃ jvalantaṃ
dṛṣṭvā prāmodyavegādvyapagataduritā yāntu tenaiva sārdham // SBca_10.11 //

patati kamalavṛṣṭirgandhapānīyamiśrācchamiti (?)narakavahniṃ dṛśyate nāśayantī /
kimidamiti sukhenāhlāditānāmakasmād bhavatu kamalapāṇerdarśanaṃ nārakāṇām // SBca_10.12 //

āyātāyāta śīghraṃ bhayamapanayata bhrātaro jīvitāḥ smaḥ
saṃprāpto 'smākameṣa jvaladabhayakaraḥ ko 'pi cīrīkumāraḥ /
sarvaṃ yasyānubhāvādvyasanamapagataṃ prītivegāḥ pravṛttāḥ
jātaṃ saṃbodhicittaṃ sakalajanaparitrāṇamātā dayā ca // SBca_10.13 //

paśyantvenaṃ bhavantaḥ suraśatamukuṭairarcyamānāṅghripadmaṃ
kārūṇyādārdradṛṣṭiṃ śirasi nipatitānekapuṣpaughavṛṣṭim /
kūṭāgārairmanojñaiḥ stutimukharasurastrīsahasropagītai -
rdṛṣṭvāgre mañjughoṣaṃ bhavatu kalakalaḥ sāṃprataṃ nārakāṇām // SBca_10.14 //

iti matkuśalaiḥ samantabhadrapramukhānāvṛtabodhisattvameghān /
sukhaśītasugandhavātavṛṣṭīn abhinandantu vilokya nārakāste // SBca_10.15 //

śāmyantu vedanāstīvrā nārakāṇāṃ bhayāni ca /
durgatibhyo vimucyantāṃ sarvadurgativāsinaḥ // SBca_10.16 //

anyonyabhakṣaṇabhayaṃ tiraścāmapagacchatu /
bhavantu sukhinaḥ pretā yathottarakurau narāḥ // SBca_10.17 //

saṃtarpyantāṃ pretāḥ snāpyantāṃ śītalā bhavantu sadā /
āryāvalokiteśvarakaragalitakṣīradhārābhiḥ // SBca_10.18 //

andhāḥ paśyantu rūpāṇi śṛṇvantu badhirāḥ sadā /
garbhiṇyaśca prasūyantāṃ māyādevīva nirvyathāḥ // SBca_10.19 //

vastrabhojanapānīyaṃ srakcandanavibhūṣaṇam /
manobhilaṣitaṃ sarvaṃ labhantāṃ hitasaṃhitam // SBca_10.20 //

bhītāśca nirbhayāḥ santu śokārtāḥ prītilābhinaḥ /
udvignāśca nirudvegā dhṛtimanto bhavantu ca // SBca_10.21 //

ārogyaṃ rogiṇāmastu mucyantāṃ sarvabandhanāt /
durbalā balinaḥ santu snigdhacittāḥ parasparam // SBca_10.22 //

sarvā diśaḥ śivāḥ santu sarveṣāṃ pathivartinām /
yena kāryeṇa gacchanti tadupāyena sidhyatu // SBca_10.23 //

nauyānayātrārūḍhāśca santu siddhamanorathāḥ /
kṣemeṇa kūlamāsādya ramantāṃ saha bandhubhiḥ // SBca_10.24 //

kāntāronmārgapatitā labhantāṃ sārthasaṃgatim /
aśrameṇa ca gacchantu cauravyāghrādinirbhayāḥ // SBca_10.25 //

suptamattapramattānāṃ vyādhyāraṇyādisaṃkaṭe /
anāthābālavṛddhānāṃ rakṣāṃ kurvantu devatāḥ // SBca_10.26 //

sarvākṣaṇavinirmuktāḥ śraddhāprajñākṛpānvitāḥ /
ākārācārasaṃpannāḥ santu jātismarāḥ sadā // SBca_10.27 //

bhavantvakṣayakośāśca yāvadgaganagañjavat /
nirdvandvā nirupāyāsāḥ santu svādhīnavṛttayaḥ // SBca_10.28 //

alpaujasaśca ye sattvāste bhavantu mahaujasaḥ /
bhavantu rūpasaṃpannā ye virūpāstapasvinaḥ // SBca_10.29 //

yāḥ kāścana striyo loke puruṣatvaṃ vrajantu tāḥ /
prāpnuvantūccatāṃ nīcā hatamānā bhavantu ca // SBca_10.30 //

anena mama puṇyena sarvasattvā aśeṣataḥ /
viramya sarvapāpebhyaḥ kurvantu kuśalaṃ sadā // SBca_10.31 //

bodhicittāvirahitā bodhicaryāparāyaṇāḥ /
buddhaiḥ parigṛhītāśca mārakarmavivarjitāḥ // SBca_10.32 //

aprameyāyuṣaścaiva sarvasattvā bhavantu te /
nityaṃ jīvantu sukhitā mṛtyuśabdo 'pi naśyatu // SBca_10.33 //

ramyāḥ kalpadrumodyānairdiśaḥ sarvā bhavantu ca /
buddhabuddhātmajākīrṇā dharmadhvanimanoharaiḥ // SBca_10.34 //

śarkarādivyapetā ca samā pāṇitalopamā /
mṛdvī ca vaiḍūryamayī bhūmiḥ sarvatra tiṣṭhatu // SBca_10.35 //

bodhisattvamahāparṣanmaṇḍalāni samantataḥ /
niṣīdantu svaśobhābhirmaṇḍayantu mahītalam // SBca_10.36 //

pakṣibhyaḥ sarvavṛkṣebhyo raśmibhyo gaganādapi /
dharmadhvaniraviśrāmaṃ śrūyatāṃ sarvadehibhiḥ // SBca_10.37 //

buddhabuddhasutairnityaṃ labhantāṃ te samāgamam /
pūjāmeghairanantaiśca pūjayantu jagadgurum // SBca_10.38 //

devo varṣatu kālena sasyasaṃpattirastu ca /
sphīto bhavatu lokaśca rājā bhavatu dhārmikaḥ // SBca_10.39 //

śaktā bhavantu cauṣadhyo mantrāḥ sidhyantu jāpinām /
bhavantu karuṇāviṣṭā ḍākinīrākṣasādayaḥ // SBca_10.40 //

mā kaścidduḥkhitaḥ sattvo mā pāpī mā ca rogitaḥ /
mā hīnaḥ paribhūto vā mā bhūtkaścicca durmanāḥ // SBca_10.41 //

pāṭhasvādhyāyakalilā vihārāḥ santu susthitāḥ /
nityaṃ syātsaṃghasāmagrī saṃghakāryaṃ ca sidhyatu // SBca_10.42 //

vivekalābhinaḥ santuḥ śikṣākāmāśca bhikṣavaḥ /
karmaṇyacittā dhyāyantu sarvavikṣepavarjitāḥ // SBca_10.43 //

lābhinyaḥ santu bhikṣuṇyaḥ kalahāyāsavarjitāḥ /
bhavantvakhaṇḍaśīlāśca sarve pravrajitāstathā // SBca_10.44 //

duḥśīlāḥ santu saṃvignāḥ pāpakṣayaratāḥ sadā /
sugaterlābhinaḥ santu tatra cākhaṇḍitavratāḥ // SBca_10.45 //

paṇḍitāḥ saṃskṛtāḥ santu lābhinaḥ paiṇḍapātikāḥ /
bhavantu śuddhasaṃtānāḥ sarvadikkhyātakīrtayaḥ // SBca_10.46 //

abhuktvāpāyikaṃ duḥkhaṃ vinā duṣkaracaryayā /
divyenaikena kāyena jagadbuddhatvamāpnuyāt // SBca_10.47 //

pūjyantāṃ sarvasaṃbuddhāḥ sarvasattvairanekadhā /
acintyabauddhasaukhyena sukhinaḥ santu bhūyasā // SBca_10.48 //

sidhyantu bodhisattvānāṃ jagadarthaṃ manorathāḥ /
yaccintayanti te nāthāstatsattvānāṃ samṛdhyatu // SBca_10.49 //

pratyekabuddhāḥ sukhino bhavantu śrāvakāstathā /
devāsuranarairnityaṃ pūjyamānāḥ sagauravaiḥ // SBca_10.50 //

jātismaratvaṃ pravrajyāmahaṃ ca prāpnuyāṃ sadā /
yāvatpramuditābhūmiṃ mañjughoṣaparigrahāt // SBca_10.51 //

yena tenāsanenāhaṃ yāpayeyaṃ balānvitaḥ /
vivekavāsasāmagrīṃ prāpnuyāṃ sarvajātiṣu // SBca_10.52 //

yadā ca draṣṭukāmaḥ syāṃ praṣṭukāmaśca kiṃcana /
tameva nāthaṃ paśyeyaṃ mañjunāthamavighnataḥ // SBca_10.53 //

daśadigvyomaparyantasarvasattvārthasādhane /
yathā carati mañjuśrīḥ saiva caryā bhavenmama // SBca_10.54 //

ākāśasya sthitiryāvadyāvacca jagataḥ sthitiḥ /
tāvanmama sthitirbhūyājjagadduḥkhāni nighnataḥ // SBca_10.55 //

yatkiṃcijjagato duḥkhaṃ tatsarvaṃ mayi pacyatām /
bodhisattvaśubhaiḥ sarvairjagatsukhitamastu ca // SBca_10.56 //

jagadduḥkhaikabhaiṣajyaṃ sarvasaṃpatsukhākaram /
lābhasatkārasahitaṃ ciraṃ tiṣṭhatu śāsanam // SBca_10.57 //

mañjughoṣaṃ namasyāmi yatprasādānmatiḥ śubhe /
kalyāṇamitraṃ vande 'haṃ yatprasādācca vardhate // SBca_10.58 //

|| bodhicaryāvatāre pariṇāmanāparicchedo daśamaḥ ||

|| samāpto 'yaṃ bodhicaryāvatāraḥ | kṛtirācāryaśāntidevasya ||