Bhāskarakaṇṭha: Mokṣopāyaṭīkā

divi bhūmau tathākāśe bahir antaś ca me vibhuḥ /
yo 'vabhāty avabhāsātmā tasmai viśvātmane namaḥ // MU_1,1.1

vālmīkir uvāca (MU_1,1.3speaker)

asmin rāmāyaṇe rāma kathopāyān mahāphalān /
etāṃs tu prathamaṃ kṛtvā purāham arimardana // MU_1,1.4

tata ete kathopāyā bharadvājena dhīmatā /
kasmiṃścin merugahane brahmaṇo 'gra udāhṛtāḥ // MU_1,1.6

bhagavan bhūtabhavyeśa varo 'yam me 'dya rocate /
yeneyaṃ janatā duḥkān mucyate tad udāhara // MU_1,1.8

guruṃ vālmīkim atrāśu prārthayasva prayatnataḥ /
tenedaṃ yat samārabdhaṃ rāmāyaṇam aninditam // MU_1,1.9

tasmiñ jñāte naro mohāt samagrāt santariṣyati /
setunevāmbudheḥ pāram apāraguṇaśālinā // MU_1,1.10

ity uktvā sa bharadvājam parameṣṭhī mamāśramam /
abhyāgamat samaṃ tena bharadvājena bhūtakṛt // MU_1,1.11

tūrṇaṃ sampūjito devaḥ so 'rghyapādyādinā mayā /
avocan mām mahāsattvaḥ sarvabhūtahite rataḥ // MU_1,1.12

cf. BhG V 25d (WS)

rāmasvabhāvakathanād asmād varamune tvayā /
nodyogaḥ samparityājya ā samāpter aninditāt // MU_1,1.13

jñātenānena loko 'yam asmāt saṃsārasaṅkaṭāt /
samuttariṣyati kṣipram potenevātha sāgarāt // MU_1,1.14

rāma puṇyāśramāt tasmāt kṣaṇād antardhim āgataḥ /
muhūrtād udyataḥ proccais taraṅga iva vāriṇaḥ // MU_1,1.16

tasmin prayāte bhagavaty ahaṃ vismayam āgataḥ /
punas tatra bharadvājam apṛcchaṃ svacchayā dhiyā // MU_1,1.17

kim etad brahmaṇā proktam bharadvāja vadāśu me /
ity uktena punaḥ proktam bharadvājena me 'nagha // MU_1,1.18

etad uktam bhagavatā yathā rāmāyaṇaṃ kuru /
sarvalokahitāyāśu saṃsārārṇavapotakam // MU_1,1.19

mahyaṃ ca bhagavan brūhi kathaṃ saṃsārasaṅkaṭe /
rāmo vyavahṛto 'py asmin bharataś ca mahāmanāḥ // MU_1,1.20

śatrughno lakṣmaṇaś cāpi sītā cāpi yaśasvinī /
rāmānuyāyinas te vā mantriputrā mahādhiyaḥ // MU_1,1.21

nirduḥkhatāṃ yathaite tu prāptās tad brūhi me sphuṭam /
tathaivāhaṃ tariṣyāmi tato janatayā saha // MU_1,1.22

bharadvājena rājendra yadety ukto 'smi sādaram /
tadā kartuṃ vibhor ājñām ahaṃ vaktum pravṛttavān // MU_1,1.23

śṛṇu vatsa bharadvāja yathāpṛṣṭaṃ vadāmi te /
śrutena yena sammoham alaṃ dūre kariṣyasi // MU_1,1.24

tathā vyavahara prājña yathā vyavahṛtaḥ sukhī /
sarvāsaṃsaktayā buddhyā rāmo rājīvalocanaḥ // MU_1,1.25

lakṣmaṇo bharataś caiva śatrughnaś ca mahāmanāḥ |
kausalyā ca sumitrā ca sītā daśarathas tathā || MU_1,1.26

kṛtāsthaś cāvirodhaś ca bodhapāram upāgataḥ /
vasiṣṭho vāmadevaś ca mantriṇo 'ṣṭau tathetare // MU_1,1.27

ghṛṣṭir vikunto bhāmaś ca satyavardhana eva ca /
vibhīṣaṇaḥ suṣeṇaś ca hanumān indrajit tathā // MU_1,1.28

ete 'ṣṭāviṃśatiḥ proktāḥ samanīrāgacetasaḥ /
jīvanmuktā mahātmāno yathāprāptānuvartinaḥ // MU_1,1.29

ebhir yathā hṛtaṃ dattaṃ gṛhītam uṣitaṃ smṛtam /
tathā ced vartase putra mukta evāsi saṅkaṭāt // MU_1,1.30

apārasaṃsārasamudrapātī
labdhvā parāṃ yuktim udārasattvaḥ /
na śokam āyāti na dainyam eti
gatajvaras tiṣṭhati nityatṛptaḥ // MU_1,1.31

jīvanmuktasthitim brahman kṛtvā rāghavam āditaḥ /
kramāt kathaya me nityam bhaviṣyāmi sukhī yathā // MU_1,2.1

bhramasya jāgatasyāsya jātasyākāśavarṇavat /
apunaḥsmaraṇam manye sādho vismaraṇaṃ varam // MU_1,2.2

dṛśyātyantābhāvabodhaṃ vinā tan nānubhūyate /
kadācit kenacin nāma sa bodho 'nviṣyatām ataḥ // MU_1,2.3

missing MS pages. N11: folio 5 fehlt. Ś4: Aussparung bis Ende Ṭīkā ad 12

punarjanmāṅkuratyaktā sthitā sambhṛṣṭabījavat /
dehāntaṃ dhriyate jñātajñeyā śuddheti socyate // MU_1,2.13

apunarjanmakaraṇī jīvanmukteṣu dehiṣu /
vāsanā vidyate śuddhā dehe cakra iva bhramaḥ // MU_1,2.14

ye śuddhavāsanā bhūyo na janmānarthabhājanam /
jñātajñeyās ta ucyante jīvanmuktā mahādhiyaḥ // MU_1,2.15

bharadvāja mahābuddhe rāmakramam imaṃ śubham /
śṛṇu vakṣyāmi tenaiva sarvaṃ jñāsyasi sarvathā // MU_1,2.17

vidyāgṛhād viniṣkramya rāmo rājīvalocanaḥ /
divasāny anayad gehe līlābhir akutobhayaḥ // MU_1,2.18

atha gacchati kāle 'tra pālayaty avaniṃ nṛpe /
prajāsu vītaśokāsu sthitāsu vigatajvaram // MU_1,2.19

tīrthamunyāśramaśreṇīṃ draṣṭum utkaṇṭhitam manaḥ /
rāmasyābhūd bhṛśaṃ tatra kadācid guṇaśālinaḥ // MU_1,2.20

tīrthāni devasadmāni vanāny āyatanāni ca /
draṣṭum utkaṇṭhitaṃ tāta mamedaṃ hi bhṛśam manaḥ // MU_1,2.22

tad etām arthanām pūrvāṃ saphalīkartum arhasi /
na so 'sti bhuvane tāta tvayā yo 'rthī vimānitaḥ // MU_1,2.23

śubhe nakṣatradivase bhrātṛbhyāṃ saha rāghavaḥ /
maṅgalālaṅkṛtavapuḥ kṛtasvastyayano dvijaiḥ // MU_1,2.25

vasiṣṭhaprahitair vipraiḥ śāstratajjñaiḥ samanvitaḥ /
snigdhaiḥ katipayair eva rājaputravaraiḥ saha // MU_1,2.26

athārabhya svakāt tasmāt kramāt kosalamaṇḍalāt /
snānadānatapodhyānapūrvakaṃ sa dadarśa ha // MU_1,2.31

nadīs tīrthāni puṇyāni vanāny āyatanāni ca /
jaṅgalāni vanānteṣu taṭāny abdhimahībhṛtām // MU_1,2.32

mandākinīm indunibhāṃ kālindīṃ cotpalāmalām /
sarasvatīṃ śatadruṃ ca candrabhāgām irāvatīm // MU_1,2.33

prayāgaṃ naimiṣaṃ caiva dharmāraṇyaṃ gayāṃ tathā /
vārāṇasīṃ śrīgiriṃ ca kedāram puṣkaraṃ tathā // MU_1,2.35

mānasaṃ ca kramasaras tathaivottaramānasam /
vaḍavām maḍavāṃ caiva tīrthavṛndaṃ sasodaram // MU_1,2.36

agnitīrtham mahātīrtham indradyumnasaras tathā /
sarāṃsi sarasīś caiva tathā vāpīhradāvalīm // MU_1,2.37

rājarṣīṇāṃ ca mahatām brahmarṣīṇāṃ tathaiva ca /
devānām brāhmaṇānāṃ ca pāvanān āśramāñ śubhān // MU_1,2.40

bhūyo bhūyaḥ sa babhrāma bhrātṛbhyāṃ saha mānadaḥ /
caturṣv api diganteṣu sarvān eva mahītaṭān // MU_1,2.41

amarakinnaramānavamānitaḥ
samavalokya mahīm akhilām imām /
upayayau svagṛhaṃ raghunandano
vihṛtadik śivalokam iveśvaraḥ // MU_1,2.42

praṇanāmātha pitaraṃ vasiṣṭham mātṛbāndhavān /
brāhmaṇān guruvṛddhāṃś ca rāghavaḥ prathamāgataḥ // MU_1,3.2

tasmin dṛḍhair dāśarathau priyaprakathanair mithaḥ /
jughūrṇur madhurair āśā mṛduvaṃśasvanair iva // MU_1,3.4

bahūny āsa dināny atra rāmāgamanam utsavaḥ /
mahānande janān muñcan kelikolāhalākulaḥ // MU_1,3.5

uvāsa sa sukhaṃ gehe tataḥ prabhṛti rāghavaḥ /
varṇayan vividhācārān deśācārān itas tataḥ // MU_1,3.6

prātar utthāya rāmo 'sau kṛtvā sandhyāṃ yathāvidhi /
sabhāsaṃsthaṃ dadarśendrasamaṃ svapitaraṃ tadā // MU_1,3.7

kathābhiḥ suvicitrābhiḥ sa vasiṣṭhādibhiḥ saha /
sthitvā dinacaturbhāgaṃ jñānagarbhābhir ādṛtaḥ // MU_1,3.8

jagāma pitranujñāto mahatyā senayāvṛtaḥ /
varāhamahiṣākīrṇaṃ vanam ākheṭakecchayā // MU_1,3.9

tata āgatya sadane kṛtvā snānādikaṃ kramāt /
samitrabāndhavo bhuktvā nināya sasuhṛn niśām // MU_1,3.10

evamprāyadinācāro bhrātṛbhyāṃ saha rāghavaḥ /
āgatya tīrthayātrāyāḥ samuvāsa pitur gṛhe // MU_1,3.11

bharate saṃsthite nityam mātāmahagṛhe sukham /
pālayaty avaniṃ rājñi yathāvad akhilām imām // MU_1,4.2

kṛtāyāṃ tīrthayātrāyāṃ rāmo nijagṛhasthitaḥ /
jagāmānudinaṃ kārśyaṃ śaradīvāmalaṃ saraḥ // MU_1,4.4

kramād asya viśālākṣam pāṇḍutām mukham ādadhe /
pākaphulladalaṃ śuklaṃ sālimālam ivāmbujam // MU_1,4.5

kapolatalasaṃlīnapāṇiḥ padmāsanasthitaḥ /
cintāparavaśas tūṣṇīm avyāpāro babhūva saḥ // MU_1,4.6

kṛśāṅgaś cintayā yuktaḥ khedī paramadurmanāḥ /
novāca kasyacit kiñcil lipikarmārpitopamaḥ // MU_1,4.7

khedāt parijanenāsau prārthyamānaḥ punaḥ punaḥ /
cakārāhnikam ācāram parimlānamukhāmbujaḥ // MU_1,4.8

evam muniviśiṣṭaṃ taṃ rāmaṃ guṇagaṇākaram /
ālokya bhrātarāv asya tām evāyayatur daśām // MU_1,4.9

tathā teṣu tanūjeṣu khedavatsu kṛśeṣu ca /
sapatnīko mahīpālaś cintāvivaśatāṃ yayau // MU_1,4.10

kā te putra ghanā cintety evaṃ rāmam punaḥ punaḥ /
apṛcchat snigdhayā vācā na cākathayad asya saḥ // MU_1,4.11

na kiñcit tāta me duḥkam ity uktvā pitur aṅkagaḥ /
rāmo rājīvapatrākṣas tūṣṇīm eva sma tiṣṭhati // MU_1,4.12

tato daśaratho rājā rāmaḥ kiṃ khedavān iti /
apṛcchat sarvakāryajñaṃ vasiṣṭhaṃ vadatāṃ varam // MU_1,4.13

asty atra kāraṇaṃ śrīman mā rājan duḥkham astu te /
ity uktaś cintayā yukto vasiṣṭhamuninā nṛpaḥ // MU_1,4.14

kopaṃ viṣādakalanāṃ vitataṃ ca harṣaṃ
nālpena kāraṇavaśena vahanti santaḥ |
sargeṇa saṃhatijavena vinā jagatyām
bhūtāni bhūpa na mahānti vikārayanti || MU_1,4.15

parikhinnāsu sarvāsu rājñīṣu nṛpasadmasu /
sthitāsu sāvadhānāsu rāmaceṣṭāsu sarvataḥ // MU_1,5.2

etasminn eva kāle tu viśvāmitra iti śrutaḥ /
maharṣir āgamad draṣṭuṃ tam ayodhyāṃ narādhipam // MU_1,5.3

tasya yajño 'tha rakṣobhis tadā vilulupe kila /
māyāvīryabalonmattair dharmakāmasya dhīmataḥ // MU_1,5.4

rakṣārthaṃ tasya yajñasya draṣṭum aicchat sa pārthivam /
na hi śakto hy avighnena tam āptuṃ sa muniḥ kratum // MU_1,5.5

tatas teṣāṃ vināśārtham udyatas tapasāṃ nidhiḥ /
viśvāmitro mahātejā ayodhyām abhyayāt purīm // MU_1,5.6

cf. Rām I 17, 23 (WS)

sa rājño darśanākāṅkṣī dvārādhyakṣān uvāca ha /
śīghram ākhyāta mām prāptaṃ kauśikaṃ gādhinaḥ sutam // MU_1,5.7

cf. Rām I 17, 24 (WS)

tasya tad vacanaṃ śrutvā dvāḥsthā rājagṛhaṃ yayuḥ /
sambhrāntamanasaḥ sarve tena vākyena coditāḥ // MU_1,5.8

cf. Rām I 17, 25 (WS)

te gatvā rājabhavanaṃ viśvāmitram ṛṣiṃ tataḥ /
prāptam āvedayām āsuḥ pratīhārapatiṃ tadā // MU_1,5.9

cf. Rām I 17, 26 (WS)

athāsthānagatam bhūpaṃ rājamaṇḍalam āsthitam /
samupetya tvarāyukto yāṣṭīko 'sau vyajijñapat // MU_1,5.10

deva dvāri mahātejā bālabhāskarasannibhaḥ /
jvālāruṇajaṭājūṭaḥ pumāñ śrīmān avasthitaḥ // MU_1,5.11

sa cāmarapatākāḍhyaṃ sāśvebhapuruṣāyudham /
kṛtavāṃs tam pradeśaṃ yas tejobhiḥ kīrṇakāñcanam // MU_1,5.12

vakty asmān āśu yāṣṭīkā nivedayata rājani /
viśvāmitro muniḥ prāpta ity anuddhatayā girā // MU_1,5.13

iti yāṣṭīkavacanam ākarṇya nṛpasattamaḥ /
sa samantrī sasāmantaḥ prottasthe hemaviṣṭarāt // MU_1,5.14

padātir eva mahatāṃ rājñāṃ vṛndena pālitaḥ /
vasiṣṭhavāmadevābhyāṃ saha sāmantasaṃstutaḥ // MU_1,5.15

jagāma tatra yatrāsau viśvāmitro mahāmuniḥ /
dadarśa muniśārdūlaṃ dvārabhūmāv adhiṣṭhitam // MU_1,5.16

kenāpi kāraṇenorvītalam arkam ivāgatam /
brāhmeṇa tejasākrāntaṃ kṣātreṇa ca mahaujasā // MU_1,5.17

peśalenātibhīmena prasannenākulena ca /
gambhīreṇātipūrṇena tejasā rañjitaprajam // MU_1,5.20

anantajīvitadaśāsakhīm ekām aninditām /
dhārayantaṃ kare ślakṣṇāṃ vīṇām amlānamānasam // MU_1,5.21

sitāsitatatāpāṅgaṃ dhavalapronnatabhruvam /
ānandaṃ ca bhayaṃ cāntaḥ prayacchantam avekṣituḥ // MU_1,5.23

munir apy avaner īśam bhāsvān iva śatakratum /
tatrābhivādayāṃ cakre madhurodārayā girā // MU_1,5.25

tato vasiṣṭhapramukhāḥ sarva eva dvijātayaḥ /
svāgatādikrameṇainam pūjayām āsur ādṛtāḥ // MU_1,5.26

aśaṅkitopanītena bhāsvatā darśanena te /
sādho svanugṛhītāḥ smo raviṇevāmbujākarāḥ // MU_1,5.27

adya vartāmahe nūnaṃ dharmyāṇāṃ dhuri dharmataḥ /
bhavadāgamanasyeme yad vayaṃ lakṣyatāṃ gatāḥ // MU_1,5.29

evam prakathayanto 'tra rājāno 'tha maharṣayaḥ /
āsaneṣu sabhāsthānam āsthāya samupāviśan // MU_1,5.30

sa dṛṣṭvā jvalitaṃ lakṣmyā bhītas tam ṛṣim āgatam /
prahṛṣṭavadano rājā svayam arghyaṃ nyavedayat // MU_1,5.31

cf. Rām I 17, 28 (WS)

sa rājñaḥ pratigṛhyārghyaṃ śāstradṛṣṭena karmaṇā /
pradakṣiṇam prakurvantaṃ rājānam paryapūjayat // MU_1,5.32

cf. Rām I 17, 29ab (*539cd) (WS) cf. Rām I 17, 29cd (WS)

vasiṣṭhena samāgamya prahasya munipuṅgavaḥ /
yathārhaṃ cārcayitvainam papracchānāmayaṃ tataḥ // MU_1,5.34

cf. Rām I 17, 30ab (*541ab) (WS)

kṣaṇaṃ yathārham anyo'nyam pūjayitvā sametya ca /
te sarve hṛṣṭamanaso mahārājaniveśane // MU_1,5.35

cf. Rām I 17, 31ab (*541cd) (WS)

yathocitāsanagatā mithaḥ saṃvṛddhatejasaḥ /
paraspareṇa papracchuḥ sarve 'nāmayam ādarāt // MU_1,5.36

cf. Rām I *542ab;ef (WS)

arcayitvā ca vidhivad viśvāmitram abhāṣata /
prāñjaliḥ prayato vākyam idam prītamanā nṛpaḥ // MU_1,5.38

cf. Rām I *542g-j (WS) cf. Rām I 17, 33ab (WS)

yatheṣṭadhanasamparkaḥ putrajanmāprajāvataḥ |
svapnadṛṣṭārthalābhaś ca bhavadāgamanaṃ tathā || MU_1,5.40

cf. Rām I 17, 33cd (WS) cf. Rām I *545c (WS)

yathepsitena saṃyoga iṣṭasyāgamanaṃ yathā |
praṇaṣṭasya yathā lābho bhavadāgamanaṃ tathā || MU_1,5.41

cf. Rām I *544 (WS) cf. Rām I 17, 33e (WS) * cf. Rām I 17, 33f-h (*545d) (WS) cf. Rām I *545ef;*546 (WS)

kaś ca te paramaḥ kāmaḥ kiṃ ca te karavāṇy aham /
pātrabhūto 'si me vipra prāptaḥ paramadhārmikaḥ // MU_1,5.44

cf. Rām I 17, 34a-d (WS) cf. Rām I 17, 35 (WS)

gaṅgājalābhiṣekeṇa yathā prītir bhaven mama /
tathā tvaddarśanāt prītir antaḥ śītayatīva mām // MU_1,5.46

cf. Rām I *551a-c (WS)

vigatecchābhayakrodho vītarāgo nirāmayaḥ /
idam atyadbhutam brahman yad bhavān mām upāgataḥ // MU_1,5.47

śubhakṣetragataṃ cāham ātmānam apakalmaṣam |
candrabimba ivonmagnaṃ vedmi vedyavidāṃ vara || MU_1,5.48

cf. Rām I 17, 36c (WS)

sākṣād iva brahmaṇo me tavābhyāgamanam matam /
pūto 'smy anugṛhīto 'smi tavābhyāgamanān mune // MU_1,5.49

cf. Rām I *555 (WS)

tvadāgamanapuṇyena sādho yad anurañjitam /
adya me saphalaṃ janma jīvitaṃ tat sujīvitam // MU_1,5.50

cf. Rām I 17, 34ef (WS) cf. Rām I *552 (WS)

yat kāryaṃ yena cārthena prāpto 'si munipuṅgava /
kṛtam ity eva tad viddhi mānyo 'si hi bhṛśam mama // MU_1,5.52

cf. Rām I *557 (WS) cf. Rām I 17, 38ab (*558) (WS) cf. Rām I 17, 38 (WS)

idam atimadhuraṃ niśamya vākyaṃ
śrutisukham arthavidā vinītam uktam /
prathitaguṇavaśād guṇair viśiṣṭaṃ
munivṛṣabhaḥ paramaṃ jagāma harṣam // MU_1,5.55

cf. Rām I 17, 39 (WS)

cf. Rām I 18, 1 (WS)

sadṛśaṃ rājaśārdūla tavaivaitan mahītale /
mahāvaṃśaprasūtasya vasiṣṭhavaśavartinaḥ // MU_1,6.2

cf. Rām I 18, 2 (WS)

yat tu me hṛdgataṃ vākyaṃ tasya kāryavinirṇayam /
kuru tvaṃ rājaśārdūla dharmaṃ samanupālaya // MU_1,6.3

cf. Rām I 18, 3 (WS)

ahaṃ niyamam ātiṣṭhe siddhyartham puruṣarṣabha /
tasya vighnakarā ghorā rākṣasā mama saṃsthitāḥ // MU_1,6.4

cf. Rām I 18, 4 (WS)

yadā yadā tu yajñena yaje 'haṃ vibudhavrajam /
tadā tadā me yajñaṃ taṃ vinighnanti niśācarāḥ // MU_1,6.5

cf. Rām I 18, 5 (*562) (WS)

avadhūte tathābhūte tasmin yāgakadambake /
kṛtaśramo nirutsāhas tasmād deśād apāgamam // MU_1,6.7

cf. Rām I 18, 6 (WS) cf. Rām I 18, 7 (WS)

īdṛśī ca kṣamā rājan mama tasmin mahākratau /
tvatprasādād avighnena prāpayeyam mahāphalam // MU_1,6.9

trātum arhasi mām ārtaṃ śaraṇārthinam āgatam /
arthināṃ yan nirāśatvaṃ satām abhibhavo hi saḥ // MU_1,6.10

tavāsti tanayaḥ śrīmān dṛptaśārdūlavikramaḥ /
mahendrasadṛśo vīro rāmo rakṣovidāraṇaḥ // MU_1,6.11

tam putraṃ rājaśārdūla rāmaṃ satyaparākramam /
kākapakṣadharaṃ śūraṃ jyeṣṭham me dātum arhasi // MU_1,6.12

cf. Rām I 18, 8 (WS)

śakto hy eṣa mayā gupto divyena svena tejasā /
rākṣasā ye 'pakartāras teṣām mūrdhavinigrahe // MU_1,6.13

cf. Rām I 18, 9 (WS)

śreyaś cāsmin kariṣyāmi bahurūpam anantakam /
trayāṇām api lokānāṃ yena pūjyo bhaviṣyati // MU_1,6.14

cf. Rām I 18, 10 (WS) cf. Rām I 18, 11ab (WS) cf. Rām I 18, 11cd (WS) cf. Rām I 18, 12ab (WS) cf. Rām I 18, 12cd (WS)

na ca putragataṃ snehaṃ kartum arhasi pārthiva |
na tad asti jagaty asmin yan na deyam mahātmanaḥ || MU_1,6.19

cf. Rām I 18, 13ab (WS) cf. Rām I 18, 13cd (WS)

ahaṃ vedmi mahātmānaṃ rāmaṃ rājīvalocanam /
vasiṣṭhaś ca mahātejā ye cānye dīrghadarśinaḥ // MU_1,6.21

cf. Rām I 18, 14 (WS)

yadi dharmo mahattvaṃ ca yaśas te manasi sthitam /
tan mahyaṃ svam abhipretam ātmajaṃ dātum arhasi // MU_1,6.22

cf. Rām I 18, 15 (WS)

daśarātraś ca me yajño yasmin rāmeṇa rākṣasāḥ |
hantavyā vighnakartāro mama yajñasya vairiṇaḥ || MU_1,6.23

cf. Rām I 18, 17cd (WS)

atrābhyanujñāṃ kākutstha dadatām tava mantriṇaḥ /
vasiṣṭhapramukhāḥ sarve tena rāmaṃ visarjaya // MU_1,6.24

cf. Rām I 18, 16 (WS)

nātyeti kālaḥ kālajña yathāyam mama rāghava /
tathā kuruṣva bhadraṃ te mā ca śoke manaḥ kṛthāḥ // MU_1,6.25

cf. Rām I 18, 18 (WS)

kāryam aṇv api kāle tu kṛtam ety upakāratām /
mahad apy upakāreṇa riktatām ety akālataḥ // MU_1,6.26

cf. Rām I 18, 19 (WS)

śrutvā vaco munivarasya mahāprabhāvas
tūṣṇīm atiṣṭhad upapannam idaṃ sa vaktum /
no yuktiyuktakathanena vinaiti toṣaṃ
dhīmān apūritamano'bhimataś ca lokaḥ // MU_1,6.28

cf. Rām I 19, 1 (WS)

ūnaṣoḍaśavarṣo 'yaṃ rāmo rājīvalocanaḥ /
na yuddhayogyatām asya paśyāmi saha rākṣasaiḥ // MU_1,7.2

cf. Rām I 19, 2 (WS)

iyam akṣauhiṇī pūrṇā yasyāḥ patir aham prabho /
tayā parivṛto yuddhaṃ dāsyāmi piśitāśinām // MU_1,7.3

cf. Rām I 19, 3 (WS) cf. Rām I 19, 4ab (WS)

ebhiḥ saha tavārīṇām mahendramahatām api /
dadāmi yuddham mattānāṃ kariṇām iva kesarī // MU_1,7.5

cf. Rām I 19, 7ab (WS)

kevalam puṣpaṣaṇḍeṣu nagaropavaneṣu ca /
udyānavanakuñjeṣu sadaiva pariśīlitaḥ // MU_1,7.8

vihartum eṣa jānāti saha rājakumārakaiḥ /
kīrṇapuṣpopakārāsu svakāsv ajirabhūmiṣu // MU_1,7.9

nāttum annāni śaknoti na vihartuṃ gṛhāvanau /
antaḥkhedaparītātmā tūṣṇīṃ tiṣṭhati kevalam // MU_1,7.11

sadāraḥ sahabhṛtyo 'haṃ tatkṛte munināyaka /
śaradīva payovāho nūnaṃ niḥsahatāṃ gataḥ // MU_1,7.12

īdṛśo 'sau suto bāla ādhinā vivaśīkṛtaḥ /
kathaṃ dadāmi taṃ tubhyaṃ yoddhuṃ saha niśācaraiḥ // MU_1,7.13

api bālāṅganāsaṅgād api sādho sudhārasāt /
rājyād api sukhāyaiṣa putrasneho mahāmate // MU_1,7.14

ye durantā mahārambhās triṣu lokeṣu khedadāḥ /
putrasnehena santo 'pi kurvate te na saṃśrayam // MU_1,7.15

asavo 'tha dhanaṃ dārās tyajyante mānavaiḥ sukham /
na putrā muniśārdūla svabhāvo hy eṣa jantuṣu // MU_1,7.16

cf. Rām I 19, 7ef (WS)

viprayukto hi rāmeṇa muhūrtam api notsahe /
jīvituṃ jīvitākāṅkṣī na rāmaṃ netum arhasi // MU_1,7.18

cf. Rām I 19, 8 (WS) cf. Rām I 19, 10 (WS)

caturṇām ātmajānāṃ hi prītir atra hi me parā /
jyeṣṭhaṃ dharmamayaṃ tasmān na rāmaṃ netum arhasi // MU_1,7.22

cf. Rām I 19, 11 (WS)

niśācarabalaṃ hantum mune yadi tavepsitam /
caturaṅgasamāyuktaṃ mayā saha balaṃ naya // MU_1,7.23

kiṃvīryā rākṣasās te tu kasya putrāḥ kathaṃ ca te /
kiyatpramāṇāḥ ke caite iti varṇaya me sphuṭam // MU_1,7.24

cf. Rām I 19, 12 (WS)

kathaṃ tena prahartavyaṃ teṣāṃ rāmeṇa rākṣasām /
māmakair vā balair brahman mayā vā kūṭayodhinām // MU_1,7.25

cf. Rām I 19, 13 (WS)

sarvam me śaṃsa bhagavan yathā teṣām mayā raṇe /
sthātavyaṃ duṣṭasattvānāṃ vīryotsiktā hi rākṣasāḥ // MU_1,7.26

cf. Rām I 19, 14 (WS)

śrūyate hi mahāvīro rāvaṇo nāma rākṣasaḥ /
sākṣād vaiśravaṇabhrātā putro viśravaso muneḥ // MU_1,7.27

cf. Rām I 19, 17 (WS)

sa cet tava makhe vighnaṃ karoti kila durmatiḥ /
tat saṅgrāme na śaktāḥ 'smo vayaṃ tasya durātmanaḥ // MU_1,7.28

cf. Rām I 19, 19cd (WS)

kāle kāle pṛthag brahman bhūrivīryavibhūtayaḥ | /
bhūteṣv abhyudayaṃ yānti pralīyante ca kālataḥ // MU_1,7.29

adyāsmiṃs te vayaṃ kāle rāvaṇādiṣu śatruṣu /
na samarthāḥ puraḥ sthātuṃ niyater eṣa niścayaḥ // MU_1,7.30

tasmāt prasādaṃ dharmajña kuru tvaṃ mama putrake /
mama caivālpabhāgyasya bhavān hy asamadaivatam // MU_1,7.31

cf. Rām I 19, 20 (WS)

devadānavagandharvā yakṣaplavagapannagāḥ /
na śaktā rāvaṇaṃ yoddhuṃ kiṃ punaḥ puruṣā yudhi // MU_1,7.32

cf. Rām I 19, 22a-d (WS)

ayam anyatamaḥ kālaḥ pelavīkṛtasajjanaḥ /
rāghavo 'pi gato dainyaṃ yatra vārdhakajarjaraḥ // MU_1,7.34

atha vā lavaṇam brahman yajñaghnaṃ tam madhoḥ sutam /
kathaya tvaṃ suraprakhya kveva mokṣyāmi putrakam // MU_1,7.35

atha necchasi ced brahmaṃs tad vidheyo 'ham eva te /
anyathā tu na paśyāmi śāśvataṃ jayam ātmanaḥ // MU_1,7.36

ity uktvā mṛduvacanam bhayākulo 'sāv
ālole munimatasaṃśaye nimagnaḥ /
nājñāsīt kaṇam api niścayaṃ mahātmā
prodvīcāv iva jaladhau samuhyamānaḥ // MU_1,7.37

cf. Rām I 20, 1 (WS) cf. Rām I 20, 2ab (WS)

rāghavānām ayukto 'yaṃ kulasyāsya viparyayaḥ |
na kadācana jāyante śītāṃśau kṛṣṇaraśmayaḥ || MU_1,8.3

cf. Rām I 20, 2cd (WS) cf. Rām I 20, 3 (WS) cf. Rām I 20, 4 (WS)

krodhābhibhūtaṃ vijñāya jaganmitram mahāmunim /
dhṛtimān suvrato dhīmān vasiṣṭho vākyam abravīt // MU_1,8.6

cf. Rām I 20, 5 (WS)

ikṣvākūṇāṃ kule jātaḥ sākṣād dharma ivāparaḥ |
bhavān daśarathaḥ śrīmāṃs trailokye guṇabhūṣitaḥ || MU_1,8.7

cf. Rām I 20, 6ab (WS)

nītimān suvrato bhūtvā na dharmaṃ hātum arhasi |
munes tribhuvaneśasya vacanaṃ kartum arhasi || MU_1,8.8

cf. Rām I 20, 6cd (WS)

triṣu lokeṣu vikhyāto dharmeṇa yaśasā yutaḥ /
svadharmam pratipadyasva na dharmaṃ hātum arhasi // MU_1,8.9

cf. Rām I 20, 7 (WS)

kariṣyāmīti saṃśrutya tat te rājann akurvataḥ /
iṣṭāpūrtaḥ pated dharmas tasmād rāmaṃ visarjaya // MU_1,8.10

cf. Rām I 20, 8 (WS)

guptam puruṣasiṃhena jvalanenāmṛtaṃ yathā |
kṛtāstram akṛtāstraṃ vā nainaṃ drakṣyanti rākṣasāḥ || MU_1,8.11

cf. Rām I 20, 9cd (WS) cf. Rām I 20, 9ab (WS)

ikṣvākuvaṃśajāto 'pi svayaṃ daśaratho 'pi san /
na pālayasi ced vākyaṃ ko 'paraḥ pālayiṣyati // MU_1,8.12

cf. Rām I 20, 10 (WS)

eṣo 'straṃ vividhaṃ vetti trailokye sacarācare /
naitad anyaḥ pumān vetti na ca vetsyati kaścana // MU_1,8.15

cf. Rām I 20, 11 (WS)

na ca devarṣayaḥ kecin nāmarā na ca rākṣasāḥ /
na nāgayakṣagandharvā anena sadṛśā nṛpa // MU_1,8.16

cf. Rām I 20, 12 (WS)

astram asmai kṛśāśvena paraiḥ paramadurjayam |
kauśikāya purā dattaṃ yadā rājyaṃ samanvaśāt || MU_1,8.17

cf. Rām I 20, 13;599* (WS) cf. Rām I 20, 13cd (WS)

te hi putrāḥ kṛśāśvasya prajāpatisutopamāḥ /
enam anvacaran vīrā dīptimanto mahaujasaḥ // MU_1,8.18

cf. Rām I 20, 14 (WS)

pañcāśataḥ sutāñ jajñe jayā labdhavarā purā /
vadhāyāsurasainyānāṃ te 'kṣayāḥ kāmarūpiṇaḥ // MU_1,8.20

cf. Rām I 20, 16 (WS) cf. Rām I 20, 17 (WS)

evaṃvīryo mahātejā viśvāmitro mahāmuniḥ /
na rāmagamane buddhiṃ viklavāṃ kartum arhasi // MU_1,8.22

cf. Rām I 20, 19 (WS)

tathā vasiṣṭhe bruvati rājā daśarathaḥ sutam /
samutsraṣṭumanā rāmam ājuhāva salakṣmaṇam // MU_1,9.1

cf. Rām I 21, 1 (WS)

pratīhāra mahābāhuṃ rāmam satyaparākramam /
salakṣmaṇam avighnena munyarthaṃ śīghram ānaya // MU_1,9.2

deva dordalitāśeṣaripo rāmaḥ svamandire /
vimanāḥ saṃsthito rātrau ṣaṭpadaḥ kamale yathā // MU_1,9.4

āgacchāmi kṣaṇeneti vakti dhyāyati caikakaḥ /
na kasyacic ca nikaṭe sthātum icchati khinnadhīḥ // MU_1,9.5

ity ukte tena bhūpālas taṃ rāmānucaraṃ janam /
sarvam āśvāsayām āsa papraccha ca yathākramam // MU_1,9.6

kathaṃ kīdṛk sthito rāma iti pṛṣṭo mahībhṛtā /
rāmabhṛtyajanaḥ khinno vākyam āha mahīpatim // MU_1,9.7

dehayaṣṭim imāṃ deva dhārayanta ime vayam /
khinnāḥ khedaparimlāne vibho rāme sute tava // MU_1,9.8

rāmo rājīvapatrākṣo yataḥprabhṛti cāgataḥ /
savipras tīrthayātrāyās tataḥprabhṛti durmanāḥ // MU_1,9.9

yatnaprārthanayāsmākaṃ nijavyāpāram āhnikam /
sāyam amlānavadanaḥ karoti na karoti vā // MU_1,9.10

snānadevārcanācāraparyante parikhedavān /
prārthito 'pi hi nā tṛpter aśnāty aśanam īśvaraḥ // MU_1,9.11

krīḍadvadhūviloleṣu vahatkusumavāyuṣu /
latāvalayageheṣu bhavaty ativiṣādavān // MU_1,9.14

bhojanaṃ śayanam pānaṃ vilāsaṃ snānam āsanam /
unmattaveṣṭitam iva nābhinandati ninditam // MU_1,9.17

kiṃ sampadā kiṃ vipadā kiṃ gehena kim īhitaiḥ /
sarvam evāsad ity uktvā tūṣṇīm eko 'vatiṣṭhate // MU_1,9.18

ekānteṣu diganteṣu tīreṣu vipineṣu ca /
ratim āyāty araṇyeṣu vikrītavad ajantuṣu // MU_1,9.21

vastrapānāśanādānaparāṅmukhatayā tayā /
parivraḍdharmiṇāṃ rājan so 'nuyāti tapasvinām // MU_1,9.22

eka eva vasan deśe janaśūnye janeśvara /
na hasaty ekayā buddhyā na gāyati na roditi // MU_1,9.23

baddhapadmāsanaḥ śūnyamanā vāmakarasthale /
kapolatalam ādāya kevalam paritiṣṭhati // MU_1,9.24

nābhimānam upādatte nāpi vāñchati rājatām /
nodeti nāstam āyāti sukhaduḥkhānuvṛttiṣu // MU_1,9.25

na vidmaḥ kim asau jātaḥ kiṃ karoti kim īhate /
kiṃ dhyāyati kim āyāti kathaṃ kim anudhāvati // MU_1,9.26

pratyahaṃ kṛśatāṃ yāti pratyahaṃ yāti pāṇḍutām /
virāgam pratyahaṃ yāti śaradanta iva drumaḥ // MU_1,9.27

anuyātau tam evaitau rājañ śatrughnalakṣmaṇau /
tādṛśāv eva tasyaiva pratibimbāv iva sthitau // MU_1,9.28

bhṛtyai rājabhir ambābhiḥ sa pṛṣṭo 'pi punaḥ punaḥ /
uktvā na kiñcid eveti tūṣṇīm āste nirīhitaḥ // MU_1,9.29

āpātamātrahṛdyeṣu mā bhogeṣu manaḥ kṛthāḥ /
iti pārśvagatam bhavyam anuśāsti suhṛjjanam // MU_1,9.30

nānāvibhavaramyāsu strīṣu goṣṭhīkathāsu ca /
puraḥsthitam ivāsneho nāśam evānupaśyati // MU_1,9.31

samrāḍ bhaveti pārśvasthaṃ vadantam anujīvinam /
pralapantam ivonmattaṃ hasaty anyamanā muniḥ // MU_1,9.33

na proktam ākarṇayati prekṣate na purogatam /
karoty avajñāṃ sarvatra sumahaty api vastuni // MU_1,9.34

apy ākāśasarojinyām apy ākāśamahāvane /
ittham etat katham iti vismayo 'sya na jāyate // MU_1,9.35

kāntāmadhyagatasyāpi mano 'sya madaneṣavaḥ /
na bhedayanti durbhedaṃ dhārā iva mahopalam // MU_1,9.36

āpadām ekam āvāsam abhivāñchasi kiṃ dhanam /
anuśāsyeti sarvasvam arthine samprayacchati // MU_1,9.37

iyam āpad iyaṃ saṃpad ity ayaṃ kalpanāmayaḥ /
manasy abhyudito moha iti śokāt pragāyati // MU_1,9.38

na vidmaḥ kim mahābāho tasya tādṛśacetasaḥ /
kurmaḥ kamalapatrākṣa gatir atra hi no bhavān // MU_1,9.41

rājānam atha vā vipram upadeṣṭāram agragam /
hasan paśum ivāvyagraḥ so 'vadhīrayati prabho // MU_1,9.42

prapañco 'yam iha sphāraṃ jagannāma yad utthitam /
naitad vastu na caivāham iti nirṇīya saṃsthitaḥ // MU_1,9.43

nirastāstho nirāśo 'sau nirīho 'sau nirāspadaḥ /
mohe na ca vimukto 'sau tena tapyāmahe vayam // MU_1,9.45

kiṃ dhanena kim ambābhiḥ kiṃ rājyena kim īhayā /
iti niścayavān antaḥ prāṇatyāgamanāḥ sthitaḥ // MU_1,9.46

bhogeṣv āyuṣi rājye ca mitre pitari mātari /
param udvegam āyātaś cātako 'vagrahe yathā // MU_1,9.47

tasya tādṛksvabhāvasya samagravibhavānvitam /
saṃsārajālam ābhogi prabho prativiṣāyate // MU_1,9.48

tādṛśaḥ syān mahāsattvaḥ ka ivāsmin mahītale /
prakṛte vyavahāre taṃ yo niveśayituṃ kṣamaḥ // MU_1,9.49

iti no yeyam āyātā śākhāprasaraśālinī /
āpat tām alam uddhartuṃ samudetu dayā parā // MU_1,9.50

manasi moham apāsya mahāmanāḥ
sakalam ārtimataḥ kila sādhutām /
saphalatāṃ nayatīha tamo haran
dinakaro bhuvi bhāskaratām iva // MU_1,9.51

evaṃ cet tan mahāprājñam bhavanto raghunandanam /
ihānayantu tvaritaṃ hariṇaṃ hariṇā iva // MU_1,10.1

ihāyātu kṣaṇād rāmas tad ihaiva vayaṃ kṣaṇāt /
mohaṃ tasyāpaneṣyāmo maruto 'drer ghanaṃ yathā // MU_1,10.3

satyatām muditām prajñāṃ viśrāntiṃ ca sametya saḥ /
pīnatāṃ varavarṇatvam pītāmṛta ivaiṣyati // MU_1,10.5

nijāṃ ca prakṛtām eva vyavahāraparamparām /
paripūrṇamanā mānya ācariṣyaty akhaṇḍitām // MU_1,10.6

bhaviṣyati mahāsattvo jñātalokaparāvaraḥ /
sukhaduḥkhadaśāhīnaḥ samaloṣṭāśmakāñcanaḥ // MU_1,10.7

cf. BhG VI 8d; XIV 24b (WS)

ity ukte munināthena rājā sampūrṇamānasaḥ /
prāhiṇod rāmam ānetum bhūyo dūtaparamparām // MU_1,10.8

etāvatā ca kālena rāmo nijagṛhāsanāt /
pituḥ sakāśam āgantum utthito 'rka ivācalāt // MU_1,10.9

vṛtaḥ katipayair bhṛtyair bhrātṛbhyāṃ cājagāma ha /
tat puṇyam pitur āsthānaṃ svargaṃ surapater iva // MU_1,10.10

dūrād eva dadarśāsau rāmo daśarathaṃ tadā /
vṛtaṃ rājasamūhena devaugheneva vāsavam // MU_1,10.11

vasiṣṭhaviśvāmitrābhyāṃ sevitam pārśvayor dvayoḥ /
sarvaśāstrārthatajjñena mantrivṛndena pālitam // MU_1,10.12

cārucāmarahastābhiḥ kāntābhiḥ samupāsitam |
kakubbhir iva mūrtābhiḥ saṃsthitābhir yathocitam || MU_1,10.13

*

vasiṣṭhaviśvāmitrādyās tathā daśarathādayaḥ /
dadṛśū rāghavaṃ dūrād upāyāntaṃ guhopamam // MU_1,10.14

sattvāvaṣṭambhagarveṇa śaityeneva himālayam /
śritaṃ sakalasevyena gambhīreṇa svareṇa ca // MU_1,10.15

samudyadyauvanārambham udyogaśamaśobhitam /
anudvignam anāyāsam pūrṇaprāyamanoratham // MU_1,10.17

udārasāram āpūrṇam antaḥkaraṇakoṭaram /
avikṣubhitayā vṛttyā darśayantam anuttamam // MU_1,10.19

evam guṇagaṇākīrṇo dūrād eva raghūdvahaḥ /
parimeyasitācchācchasvahārāmbarapallavaḥ // MU_1,10.20

praṇanāma calaccārucūḍāmaṇimarīcinā /
śirasā vasudhākampalolamānācalaśriyā // MU_1,10.21

prathamam pitaram paścān munīn mānyaikam ānataḥ /
tato viprāṃs tato bandhūṃs tato 'dhikaguṇān gurūn // MU_1,10.22

jagrāha cātmanā dṛṣṭvā manāk svādugirā tathā /
rājalokena vihitāṃ sa praṇāmaparasparām // MU_1,10.23

vihitāśīr munibhyāṃ tu rāmaḥ saśamamānasaḥ /
āsasāda pituḥ puṇyaṃ samīpaṃ surasundaraḥ // MU_1,10.24

śatrughnaṃ lakṣmaṇaṃ caiva tathaiva paravīrahā /
āliliṅga ghanasnehaṃ rājahaṃso 'mbujaṃ yathā // MU_1,10.26

utsaṅge vatsa tiṣṭheti vadaty atha mahīpatau /
bhūmau parijanāstīrṇe so 'ṃśuke 'tha nyavikṣata // MU_1,10.27

putra prāptavivekas tvaṃ kalyāṇānāṃ ca bhājanam /
janavaj jīrṇayā buddhyā khedāyātmā na dīyate // MU_1,10.28

vṛddhavipraguruproktaṃ tvādṛśenānutiṣṭhatā /
padam āsādyate puṇyaṃ na moham anudhāvatā // MU_1,10.29

tāvad evāpado dūre tiṣṭhanti paripelavāḥ /
yāvad eva na mohasya prasaraḥ putra dīyate // MU_1,10.30

rājaputra mahābāho śūras tvaṃ vijitās tvayā /
durucchedā durārambhā apy amī viṣayārayaḥ // MU_1,10.31

kim atajjña ivājñānāṃ yogye vā mohasāgare /
vinimajjasi kallolagahane jāḍyaśālini // MU_1,10.32

kiṃniṣṭhāḥ kiyatā kena kiyantaḥ kāraṇena te /
ādhayo nu vilumpanti mano geham ivākhavaḥ // MU_1,10.34

manye nānucitānāṃ tvam ādhīnām padam uttamaḥ /
āpatsu cāpto yo dhīro nirjitās tena cādhayaḥ // MU_1,10.35

yathābhimatam āśu tvam brūhi prāpsyasi cānagham /
sarvam eva punar yena tava bhetsyanti nādhayaḥ // MU_1,10.36

ity uktam asya sa mune raghuvaṃśaketur
ākarṇya vākyam ucitārthavilāsagarbham /
tatyāja khedam abhigarjati vārivāhe
barhī yathābhyanumitābhimatārthasiddhiḥ // MU_1,10.37

iti pṛṣṭo munīndreṇa samāśvāsya ca rāghavaḥ /
uvāca vacanaṃ cāru dhīrapūrṇārthamantharam // MU_1,11.1

ahaṃ tāvad ayaṃ jāto nije 'smin pitṛsadmani /
krameṇa vṛddhiṃ samprāptaḥ prāptavidyaś ca saṃsthitaḥ // MU_1,11.3

etāvatātha kālena saṃsārāsthām imām mama /
svaviveko jahārāntar oghas taṭalatām iva // MU_1,11.5

vivekena parītātmā tenāhaṃ tad anu svayam /
bhoganīrasayā buddhyā pravicāritavān idam // MU_1,11.6

svasthitāḥ sarva eveme sacarācaraceṣṭitāḥ /
āpadām patayaḥ pāpā bhāvā vibhavabhūmayaḥ // MU_1,11.8

manaḥsamāyattam idaṃ jagad ābhogi dṛśyate /
manaś cāsad ihābhāti kena smaḥ parimohitāḥ // MU_1,11.10

na kenacic ca vikrītā vikrītā iva saṃsthitāḥ /
vata mūḍhā vayaṃ sarve janānā api śambaram // MU_1,11.12

kim eteṣu prapañceṣu bhogā nāma sudurbhagāḥ /
mudhaiva hi vayam mohāt saṃsthitā baddhabhāvanāḥ // MU_1,11.13

ajñāte bahukālena vyartha eva vayaṃ ghane /
mohe nipatitā mugdhāḥ śvabhre mugdhamṛgā iva // MU_1,11.14

kim me rājyena kim bhogaiḥ ko 'haṃ kim idam āgatam /
yan mithyaivāstu tan mithyā kasya nāma kim āgatam // MU_1,11.15

cf. BhG I 32cd (WS)

evaṃ vimṛśato brahman sarveṣv eva tato mama /
bhāveṣv aratir āyātā pathikasya maruṣv iva // MU_1,11.16

tad etad bhagavan brūhi kim idam parinaśyati /
kim idaṃ jāyate bhūyaḥ kim idam parivardhate // MU_1,11.17

bhāvais tair eva tair eva tucchair vayam ime kila /
paśya jarjaratāṃ nītā vātair iva giridrumāḥ // MU_1,11.19

acetanā iva janāḥ pavanaiḥ prāṇanāmabhiḥ /
dhvanantaḥ saṃsthitā vyarthaṃ yathā kīcakaveṇavaḥ // MU_1,11.20

śāmyatīdaṃ kathaṃ duḥkham iti tapto 'smi cintayā /
jaraddruma ivogreṇa koṭarasthena vahninā // MU_1,11.21

saṃsāraduḥkhapāṣāṇanīrandhrahṛdayo 'py aham /
nijalokabhayād eva galadbāṣpair na rodimi // MU_1,11.22

bhṛśam muhyāmi saṃsmṛtya bhāvābhāvamayīṃ sthitim /
dāridryeṇeva subhago dūre saṃsāracintayā // MU_1,11.24

mohayanti manovṛttiṃ khaṇḍayanti guṇānalam /
duḥkhajālam prayacchanti vipralambhaparāḥ śriyaḥ // MU_1,11.25

cintānicayavakrāṇi nānandāya dhanāni me /
samprasūtakalatrāṇi gṛhāṇy ugrāpadāṃ yathā // MU_1,11.26

iyam asmin vinodāya saṃsāre parikalpitā /
śrīr mune parimohāya sāpi nūnam anarthadā // MU_1,12.1

eṣā hi padam ekatra na nibadhnāti durbhagā /
mugdhevāniyatācāram itaś cetaś ca dhāvati // MU_1,12.4

janayantī paraṃ dāham parāmṛṣṭāṅgikā satī /
vināśam eva dhatte 'ntar dīpalekheva kajjalam // MU_1,12.5

tāvac chītamṛdusparśaḥ parasve ca jane janaḥ /
vātyayeva himaṃ yāvac chriyā na paruṣīkṛtaḥ // MU_1,12.8

prājñāḥ śūrāḥ kṛtajñāś ca peśalā mṛdavaś ca ye /
pāṃsumuṣṭyeva maṇayaḥ śriyā te malinīkṛtāḥ // MU_1,12.9

śrīmān ajananindyaś ca śūraś cāpy avikatthanaḥ /
samadṛṣṭiḥ prabhuś caiva durlabhāḥ puruṣās trayaḥ // MU_1,12.11

eṣā hi viṣamā duḥkhabhogināṃ gahanā guhā /
ghanamohagajendrāṇāṃ vindhyaśailamahāṭavī // MU_1,12.12

satkāryapadmarajanī duḥkhakairavacandrikā /
saddṛṣṭidīpikāvātyā kallolaughataraṅgiṇī // MU_1,12.13

sambhramābhrādipadavī viṣādaviṣavardhinī /
kedārikā vikalpānāṃ khadā kubhayabhoginām // MU_1,12.14

himaṃ vairāgyavallīnāṃ vikārolūkayāminī /
rāhudaṃṣṭrā vivekendoḥ saujanyāmbhojacandrikā // MU_1,12.15

indrāyudhavad ālolanānārāgamanoharā /
lolā taḍid ivotpannadhvaṃsinī jaḍasaṃśrayā // MU_1,12.16

laharīvaikarūpeṇa kṣaṇam padam akurvatī /
calā dīpaśikhevāti durjñeyāgatigocarā // MU_1,12.18

siṃhīva vigrahavyagrakarīndrakulapātinī /
khaḍgadhāreva śiśirā tīkṣṇā tīkṣṇāśayāśrayā // MU_1,12.19

nānayopahatārthinyā durādhiparipīnayā /
paśyāmy abhavyayā lakṣmyā kiñcid duḥkhād ṛte sukham // MU_1,12.20

dvāreṇotsāritā lakṣmīḥ punar eti tamo'riṇā /
aho vata hṛtasthānā nirlajjā durjanāspadā // MU_1,12.21

āyuḥ pallavakoṇāgralambāmbukaṇabhaṅguram /
unmattam iva santyajya yāty akāṇḍe śarīrakam // MU_1,13.1

ye tu vijñātavijñeyā viśrāntā vitate pade /
bhāvābhāvasamāśvastā āyus teṣāṃ sukhāyate // MU_1,13.3

vayam parimitākārapariniṣṭhitaniścayāḥ /
saṃsārābhrataḍitpuñje mune nāyuṣi nirvṛtāḥ // MU_1,13.4

pelavaṃ śaradīvābhram asneham iva dīpakam /
taraṅgakam ivālolaṃ gatam evopalakṣyate // MU_1,13.6

aviśrāntamanāḥ śūnyam āyur ātatam īhate /
duḥkhāyaiva vimūḍho 'ntar garbham aśvatarī yathā // MU_1,13.8

saṃsārasaṃsṛtāv ambhaḥpheno 'smin sargasāgare /
kāyavallyāṃ raso rājañ jīvitam me na rocate // MU_1,13.9

taravo 'pi hi jīvanti jīvanti mṛgapakṣiṇaḥ /
sa jīvati mano yasya mananena na jīvati // MU_1,13.11

jātās ta eva jagati jantavaḥ sādhujīvitāḥ /
ye punar neha jāyante śeṣā jānīta gardabhāḥ // MU_1,13.12

bhāro 'vivekinaḥ śāstram bhāro jñānaṃ ca rāgiṇaḥ /
aśāntaṃ ca mano bhāro bhāro 'nātmavido vapuḥ // MU_1,13.13

rūpam āyur mano buddhir ahaṅkāras tathehitam /
bhāro bhāradharasyeva sarvaṃ duḥkhāya durdhiyaḥ // MU_1,13.14

aviśrāntamanaḥpūrṇam āpadām paramāspadam /
nīḍo rogavihaṅgānām āyur āyāsanaṃ dṛḍham // MU_1,13.15

pratyahaṃ khedam utsṛjya śanair alam anāratam /
āśv eva janmanaḥ śvabhraṃ kālena vinikhanyate // MU_1,13.16

śarīrabilaviśrāntair viṣadāhapradāyibhiḥ /
rogair nipīyate raudrair vyālair iva vanānilaḥ // MU_1,13.17

prasuvānair avacchedaṃ tucchair antaravāsibhiḥ /
duḥkhair ākṛṣyate krūrair ghuṇair iva jaraddrumaḥ // MU_1,13.18

nūnaṃ nigiraṇāyāśu ghanagarvam anāratam /
ākhur mārjārakeṇeva maraṇenāvalokyate // MU_1,13.19

garvādiguṇagarbhiṇyā śūnyayāśaktivaśyayā /
annam mahāśaneneva jarasā parijīryate // MU_1,13.20

dinaiḥ katipayair eva parijñāya gatādaram /
durjanaḥ sajjaneneva yauvanenāvamucyate // MU_1,13.21

vināśasuhṛdā nityaṃ jarāmaraṇabandhunā /
rūpaṃ śiḍgavareṇeva kṛtāntenābhilaṣyate // MU_1,13.22

mudhaivābhyutthito mohān mudhaiva parivardhate /
mithyāmayena bhīto 'smi durahaṅkāraśatruṇā // MU_1,14.1

ahaṅkāravaśād eva doṣakośaḥ kadarthanām /
dadāti dīnadīnānāṃ saṃsāro vividhākṛtiḥ // MU_1,14.2

ahaṅkāravaśād āpad ahaṅkārād durādhayaḥ /
ahaṅkāravaśād īhāpy ahaṅkāro mahāmayaḥ // MU_1,14.3

tam ahaṅkāram āśritya paramaṃ ciravairiṇam /
na bhuñje na pibāmy ambhaḥ kim u bhogān bhaje mune // MU_1,14.4

saṃsārarajjur ādīrghā mama cetasi mohinī /
tatāhaṅkāradoṣeṇa kirāteneva vāgurā // MU_1,14.5

yāni duḥkhāni dīrghāṇi viṣamāṇi mahānti ca /
ahaṅkārāt prasūtāni tāny agāt khadirā iva // MU_1,14.6

śamendoḥ saiṃhikeyāsyaṃ guṇipadmamahāśanim /
jñānameghaśaratkālam ahaṅkāraṃ tyajāmy aham // MU_1,14.7

nāhaṃ rāmo na me vāñchā bhāveṣu na ca me manaḥ /
śānta āsitum icchāmi svātmany eva jino yathā // MU_1,14.8

ahaṅkāravaśād yad yan mayā bhuktaṃ kṛtaṃ hṛtam /
sarvaṃ tat tad avastv eva vastv ahaṅkārariktatā // MU_1,14.9

aham ity asti ced brahmann aham āpadi duḥkhitaḥ /
sampatsu sukhitas tasmād anahaṅkāritā dhanaḥ // MU_1,14.10

ahaṅkāram parityājya mune śāntamanās tathā /
avatiṣṭhe gatodvego bhogaughe 'bhaṅgurāspadam // MU_1,14.11

brahman yāvad ahaṅkāravāridaḥ pravijṛmbhate /
tāvad vikāsam āyāti tṛṣṇākuṭajamañjarī // MU_1,14.12

ahaṅkāraghane śānte tṛṣṇānavataḍillatā /
śāntadīpaśikhāvṛttyā kvāpi yāsyati satvaram // MU_1,14.13

ahaṅkāramahāvindhye manomattamataṅgajaḥ /
visphūrjati ghanāsphoṭaiḥ stanitair iva vāridaḥ // MU_1,14.14

tṛṣṇātantulavaprotā bahujanmaparamparā /
ahaṅkārograśiḍgena kaṇṭhe muktāvalī kṛtā // MU_1,14.16

putradārakalatrāṇi tantram mantravivarjitam /
prasāritam aneneha durahaṅkāravairiṇā // MU_1,14.17

pramārjite 'ham ity asmin pade svayam akhidyatā /
pramārjitā bhavanty eva sarvā eva durādhayaḥ // MU_1,14.18

aham ity ambude śānte śanaiḥ suśamaśālini /
manomananasammohamihikā kvāpi gacchati // MU_1,14.19

nirahaṅkāravṛtter me maurkhyāc chokena sīdataḥ /
yat kiñcid ucitam brahmaṃs tad ākhyātum ihārhasi // MU_1,14.20

sarvāpadāṃ nilayam adhruvam antarastham
unmuktam uttamaguṇena na saṃśrayāmi /
yatnād ahaṅkṛtipadam parito 'tiduḥkham
śeṣeṇa māṃ samanuśādhi mahānubhāva // MU_1,14.21

na prāpnoti kvacit kiñcit prāptair api mahādhanaiḥ /
nāntaḥ sampūrṇatām eti karaṇḍaka ivāmbubhiḥ // MU_1,15.3

mano mananavikṣubdhaṃ diśo daśa vidhāvati /
mandarāhananodbhūtaṃ kṣīrārṇavapayo yathā // MU_1,15.6

kallolakalanāvartam māyāmakaramālitam /
na niroddhuṃ samartho 'smi manomohamahārṇavam // MU_1,15.7

cetaś cañcalayā vṛttyā cintānicayacañcuram /
dhṛtim badhnāti naikatra kesarī pañjare yathā // MU_1,15.10

mano moharathārūḍhaṃ śarīrāc chamatāsukham /
haraty upagatodyogaṃ haṃsaḥ kṣīram ivāmbhasaḥ // MU_1,15.11

analpakalpanātalpe nilīnāś cittavṛttayaḥ /
munīndra na prabudhyante tena tapto 'ham ākulaḥ // MU_1,15.12

kroḍīkṛtadṛḍhagranthitṛṣṇāsūtrombhitātmanā /
vihago jālakeneva brahman baddho 'smi cetasā // MU_1,15.13

satatāmarṣadhūmena cintājvālābilena ca /
vahnineva tṛṇaṃ śuṣkam mune dagdho 'smi cetasā // MU_1,15.14

krūreṇa jaḍatāṃ yātas tṛṣṇābhāryānugāminā /
śavaḥ kauleyakeneva brahman bhukto 'smi cetasā // MU_1,15.15

taraṅgataralāsphālavṛttinā jaḍarūpiṇā /
taṭavṛkṣa ivaughena brahman nīto 'smi cetasā // MU_1,15.16

saṃsārajaladher asmān nityam uttaraṇonmukhaḥ /
setuneva payaḥpūro rodhito 'smi kucetasā // MU_1,15.18

pātālād gacchatā pṛṣṭham pṛṣṭhāt pātālagāminā /
kūpakāṣṭhaṃ kudāmneva veṣṭito 'smi kucetasā // MU_1,15.19

cetaḥ patati kāryeṣu vihagaś cāmiṣeṣv iva /
kṣaṇena viratiṃ yāti bālaḥ krīḍanakād iva // MU_1,15.22

jaḍaprakṛtir ālolo vitatāvartavṛttimān /
mano'bdhir īhitavyālo dūrān nayati tāta mām // MU_1,15.23

cittaṃ kāraṇam arthānāṃ tasmin sati jagattrayam /
tasmin kṣīṇe jagat kṣīṇaṃ tac cikitsyam prayatnataḥ // MU_1,15.25

cittād imāni sukhaduḥkhaśatāni nūnam
abhyāgatāny agavarād iva kānanāni /
tasmin vivekavaśatas tanutām prayāte
manye mune nipuṇam eva galanti tāni // MU_1,15.26

hārdāndhakāraśarvaryā tṛṣṇayeha durantayā /
caranti cetanākāśe doṣakauśikapaṅktayaḥ // MU_1,16.1

antardāhapradāyinyā samūḍharasamārdavaḥ /
paṅka ādityadīptyeva śoṣaṃ nīto 'smi cintayā // MU_1,16.2

mama cittamahāraṇye vyāmohatimirākule /
śūnye tāṇḍavinī mattā bhṛśam āśā piśācikā // MU_1,16.3

rajoracitanīhārā kāñcanāvacayojjvalā /
nūnaṃ vikāsam āyāti cintā me 'śokamañjarī // MU_1,16.4

alam antar bhramāyaiṣā tṛṣṇā kavalitāśayā /
āyātā vimalollāsam ūrmir ambunidhāv iva // MU_1,16.5

uddāmakallolaravā dehādrau vahatīva me /
taraṅgitatarākārā taratṛṣṇātaraṅgiṇī // MU_1,16.6

yāṃ yām aham adhītāsthām āśrayāmi guṇaśriyam /
tāṃ tāṃ kṛntati me tṛṣṇā tantrīm iva kumūṣikā // MU_1,16.8

tṛṣṇābhidhānayā tāta dagdho 'smi jvālayā tathā /
yathā dāhopaśamanam āśaṅke nāmṛtair api // MU_1,16.11

dūraṃ dūram ito gatvā sametya ca punaḥ punaḥ /
bhramaty āśu diganteṣu tṛṣṇonmattā turaṅgamī // MU_1,16.12

antar grathitayā dehe sambhramocchidyamānayā /
rajjvevāśu balīvardas tṛṣṇayā vāhyate janaḥ // MU_1,16.14

bhāyayaty api dhīreham andhayaty api sekṣaṇam /
khedayaty api sānandaṃ tṛṣṇā kṛṣṇeva śarvarī // MU_1,16.16

bhinatti hṛdayam puṃsām māyāmayavidhāyinī /
daurbhāgyadāyinī dīnā tṛṣṇā kṛṣṇeva rākṣasī // MU_1,16.18

tandrātantrīgaṇaṃ kośe dadhānā pariveṣṭitam /
nānande rājate brahmaṃs tṛṣṇājarjaravallakī // MU_1,16.19

nityam evātimalinā kaṭukonmādaśālinī /
dīrghā tanvī ghanasnehā tṛṣṇāgahvaravallarī // MU_1,16.20

anānandakarī śūnyā niṣphalātyartham unnatā /
amaṅgalakarī krūrā tṛṣṇā kṣīṇeva mañjarī // MU_1,16.21

anāvarjitacittāpi sarvam evānudhāvati /
na cāpnoti phalaṃ kiñcit tṛṣṇā jīrṇeva kāminī // MU_1,16.22

saṃsāranṛtte mahati nānārasasamākule /
bhuvanābhogaraṅgeṣu tṛṣṇā jaraḍhanartakī // MU_1,16.23

jarā kusumitā rūḍhā pātotpātaphalāvaliḥ /
saṃsārajaṅgale dīrghe tṛṣṇāviṣalatā tatā // MU_1,16.24

yan na śaknoti tatrāpi dhatte tāṇḍavitāṃ gatim /
nṛtyaty ānandarahitaṃ tṛṣṇā jīrṇeva nartakī // MU_1,16.25

jaḍakallolabahalā ciraṃ śūnyatarāntarā /
kṣaṇam ullāsam āyāti tṛṣṇāprāvṛṭtaraṅgiṇī // MU_1,16.27

naṣṭam utsṛjya tiṣṭhantaṃ vṛkṣād vṛkṣam ivā param /
puruṣāt puruṣaṃ yāti tṛṣṇā loleva pakṣiṇī // MU_1,16.28

padaṃ karoty alaṅghye 'pi tṛptāpi phalam īhate /
ciraṃ tiṣṭhati naikatra tṛṣṇācapalamarkaṭī // MU_1,16.29

idaṃ kṛtvedam āyāti sarvam evāsamañjasam /
anārataṃ ca yatate tṛṣṇā ceṣṭeva daivikī // MU_1,16.30

kṣaṇam āyāti pātālaṃ kṣaṇaṃ yāti nabhastalam /
kṣaṇam bhramati dikkuñje tṛṣṇāhṛtpadmaṣaṭpadī // MU_1,16.31

prayacchati paraṃ jāḍyam paramālokarodhinī /
mohanīhāragahanā tṛṣṇājaladamālikā // MU_1,16.33

aśanir guṇasasyānām phalitā śarad āpade /
himaṃ sampatsarojinyās tamasāṃ dīrghayāminī // MU_1,16.36

saṃsāranāṭakanaṭī kāyālayavihaṅgamī /
mānasāraṇyahariṇī smarasaṅgītavallakī // MU_1,16.37

vyavahārābdhilaharī mohamātaṅgaśṛṅkhalā /
mārganyagrodhasubhagā duḥkhakairavacandrikā // MU_1,16.38

jarāmaraṇaduḥkhānām ekā ratnasamudgikā /
ādhivyādhivilāsānāṃ nityamattā vilāsinī // MU_1,16.39

kṣaṇam ālokavimalā sāndhakāralavā kṣaṇam /
vyomavīthīsamā tṛṣṇā nīhāragahanā kṣaṇam // MU_1,16.40

gacchatūpaśamaṃ tṛṣṇā kāryavyāyāmaśāntaye /
tamī ghanatamaḥkṛṣṇā yathā rakṣonivṛttaye // MU_1,16.41

tāvan muhyaty ayaṃ loko mūko vilulitāśayaḥ /
yāvad evānusandhatte tṛṣṇāviṣaviṣūcikām // MU_1,16.42

loko 'yam akhilaṃ duḥkhaṃ cintayojjhita ujjhati /
cintāviṣūcikāmantraś cintātyāgo hi kathyate // MU_1,16.43

rogārtir aṅgagā tṛṣṇā gambhīram api mānavam /
uttānatāṃ nayaty āśu sūryāṃśava ivāmbujam // MU_1,16.45

nāsidhārā na vajrāgnir na taptāyaḥkaṇārciṣaḥ /
tathā tīkṣṇā yathā brahmaṃs tṛṣṇeyaṃ hṛdi saṃsthitā // MU_1,16.47

api merūpamam prājñam api śūram api sthiram /
tṛṇīkaroti tṛṣṇaikā nimeṣeṇa narottamam // MU_1,16.49

vistīrṇagahanā bhīmā ghanajālarajomayī /
sāndhakārogranīhārā tṛṣṇā vindhyamahāṭavī // MU_1,16.50

ārdrāntratantrīgahano vikārī paritāpavān /
dehaḥ sphurati saṃsāre so 'pi duḥkhāya kevalam // MU_1,17.1

ajño 'pi tajjñasadṛśo valitātmacamatkṛtiḥ /
yuktyā bhavyo 'py abhavyo me na jaḍo nāpi cetanaḥ // MU_1,17.2

jaḍājaḍadṛśor madhye dolāyitadurāśayaḥ /
na vivekī na mūḍhātmā moham eva prayacchati // MU_1,17.3

stokenānandām āyāti stokenāyāti khinnatām /
nāsti dehasamaḥ śocyo nīco guṇabahiṣkṛtaḥ // MU_1,17.4

āgamāpāyinā nityaṃ dantakesaraśālinā /
vikāsismitapuṣpeṇa pratikṣaṇam alaṅkṛtaḥ // MU_1,17.5

sacchāyo dehavṛkṣo 'yaṃ jīvapānthagaṇāspadam /
kasyātmīyaḥ kasya para āsthānāsthe kilātra ke // MU_1,17.8

bhārasantāraṇārthena gṛhītāyām punaḥ punaḥ /
nāvi dehalatāyāṃ ca kasya syād ātmabhāvanā // MU_1,17.9

dehanāmni vane śūnye bahugartasamākule /
tanūruhāsaṅkhyatarau viśvāsaṃ ko 'dhigacchati // MU_1,17.10

tṛṣṇābhujaṅgamīdehaḥ kopakākakṛtālayaḥ /
smitapuṣpo drumaḥ śrīmāñ śubhāśubhamahāphalaḥ // MU_1,17.13

suskandho dorlatājālo hastastabakasundaraḥ /
pavanaspanditāśeṣasvāṅgāvayavapallavaḥ // MU_1,17.14

sarvendriyakhagādhāraḥ sujānuḥ sutvag unnataḥ /
sarasacchāyayā yuktaḥ kāmapānthaniṣevitaḥ // MU_1,17.15

mūrdhni sañjanitādīrghaśiroruhatṛṇāvaliḥ /
ahaṅkārajaradgṛddhakulāyasuṣirodaraḥ // MU_1,17.16

ucchinnavāsanājālamūlatvād durbalākṛtiḥ /
vyāyāmaviramaḥ kāyavṛkṣo 'yaṃ na sukhāya me // MU_1,17.17

paṅktibaddhendriyapaśuṃ valgattṛṣṇāgṛhāṅganam /
rajorañjitasarvāṅgaṃ neṣṭaṃ dehagṛham mama // MU_1,17.19

kāṣṭhāsthikāṣṭhasaṅghaṭṭaparisaṅkaṭakoṭaram /
antradāmabhir ābaddhaṃ neṣṭaṃ dehagṛham mama // MU_1,17.20

duḥkhārbhakakṛtākrandaṃ sukhaśayyāmanoharam /
durīhādagdhadāsīkaṃ neṣṭaṃ dehagṛham mama // MU_1,17.23

prakaṭākṣagavākṣāntaḥ krīḍatprajñāgṛhāṅganam /
cintāduhitṛkam brahman neṣṭaṃ dehagṛham mama // MU_1,17.26

mūrdhajacchādanacchannakarṇaśrīcandraśālikam /
ādīrghāṅguliniryūhaṃ neṣṭaṃ dehagṛham mama // MU_1,17.27

sarvāṅgakuḍyasañjātaghanaromayavāṅkuram /
saṃśūnyapīṭhapiṭhiraṃ neṣṭaṃ dehagṛham mama // MU_1,17.28

praveśanirgamavyagravātavegam anāratam /
vitatākṣagavākṣaṃ ca neṣṭaṃ dehagṛham mama // MU_1,17.30

jihvāmarkaṭikākrāntavadanadvārabhīṣaṇam /
dṛṣṭadantāsthiśakalaṃ neṣṭaṃ dehagṛham mama // MU_1,17.31

tvaksudhālepamasṛṇaṃ yantrasañcāracañcalam /
manomandākhunotkhātaṃ neṣṭaṃ dehagṛham mama // MU_1,17.32

samastarogāyatanaṃ valīpalitapattanam /
sarvādhisāraṅgavanaṃ neṣṭam mama kalevaram // MU_1,17.34

akṣarkṣakṣobhaviṣamā śūnyā niḥsārakoṭarā /
tamogahanahṛtkuñjā neṣṭā dehāṭavī mama // MU_1,17.35

dehālayaṃ dhārayituṃ na śakto 'smi munīśvara /
paṅkamagnaṃ samuddhartuṃ gajam alpabalo yathā // MU_1,17.36

raktamāṃsamayasyāsya sabāhyābhyantaram mune /
nāśaikadharmiṇo brūhi keva kāyasya ramyatā // MU_1,17.38

bhuktvā pītvā ciraṃ kālam bālapallavapelavam /
tanutām ety ayatnena vināśam anudhāvati // MU_1,17.42

tāny eva sukhaduḥkhāni bhāvābhāvamayāny asau /
bhūyo 'py anubhavan kāyaḥ prākṛto hi na lajjate // MU_1,17.43

suciram prabhutāṃ kṛtvā saṃsevya vibhavaśriyam /
nocchrāyam eti na sthairyaṃ kāyaḥ kim iti pālyate // MU_1,17.44

jarākāle jarām eti mṛtyukāle tathā mṛtim /
samam eva viśeṣajña kāyo bhogidaridrayoḥ // MU_1,17.45

dīrghadaurātmyacalayā nipātaphalayānayā /
na dehalatayā kāryaṃ kiñcid asti vivekinaḥ // MU_1,17.48

majjan kardamakośeṣu jhagity evaṃ jarāṃ gataḥ /
na jñāyate yāty acirāt kva kathaṃ dehadarduraḥ // MU_1,17.49

niḥsārasakalārambhāḥ kāyāś capalavāyavaḥ /
rajomārgeṇa gacchanto dṛśyante neha kenacit // MU_1,17.50

vāyor dīpasya manaso gacchato jñāyate gatiḥ /
āgacchataś ca bhagavan na śarīraśarasya naḥ // MU_1,17.51

nāhaṃ dehasya no deho mama nāyam ahaṃ tathā /
iti viśrāntacittā ye te mune puruṣottamāḥ // MU_1,17.53

mānāvamānabahulā bahulābhamanoramāḥ /
śarīramātrabaddhāsthaṃ ghnanti doṣadṛśo naram // MU_1,17.54

śarīrasaṅgaśāyinyā piśācyā peśalāṅgayā /
ahaṅkāracamatkṛtyā chalena cchalitā vayam // MU_1,17.55

prajñā varākī sarvaiva kāyabaddhāsthayānayā /
mithyājñānakurākṣasyā chalitā kaṣṭam ekikā // MU_1,17.56

dinaiḥ katipayair eva nirjharāmbukaṇo yathā /
pataty ayam ayatnena jarjaraḥ kāyapallavaḥ // MU_1,17.58

kāyo 'yam acirāpāyo budbudo 'mbunidhāv iva /
vyarthaṃ kāryaparāvarte parisphurati niṣphalaḥ // MU_1,17.59

mithyājñānavikāre 'smin svapnasambhramapattane /
kāye sphuṭatarāpāye kṣaṇam āsthā na me dvija // MU_1,17.60

taḍitsu śaradabhreṣu gandharvanagareṣu ca /
sthairyaṃ yena vinirṇītaṃ sa viśvasiti vigrahe // MU_1,17.61

satatabhaṅgurakāryaparamparā-
vijayi jātajayaṃ śaṭhavṛttiṣu /
sakaladoṣam idaṃ kukalevaraṃ
tṛṇam ivāham upojjhya sukhaṃ sthitaḥ // MU_1,17.62

labdhvāpi taralākāre kāryabhārataraṅgiṇi /
saṃsārasāgare janma bālyaṃ duḥkāya kevalam // MU_1,18.1

aśaktir āpadas tṛṣṇā mūkatā mūḍhabuddhitā /
gṛdhnutā lolatā dainyaṃ sarvam bālye pravartate // MU_1,18.2

roṣarodanaraudrīṣu dainyajarjaritāsu ca |
daśāsu bandhanam bālyam ālānaṃ kariṇīṣv iva || MU_1,18.3

tiryagjātisamārambhaḥ sarvair evāvadhīritaḥ /
lolo bālajanācāro maraṇād api duḥkhadaḥ // MU_1,18.5

jaḍaśyāmalayājasraṃ jātabhītyā pade pade /
yad bhayaṃ śaiśave buddhyā kasyām āpadi tad bhavet // MU_1,18.7

līlāsu durvilāseṣu durīhāsu durāśaye /
paramam moham ādatte bālo balavadāpadam // MU_1,18.8

vikalpakalilārambhaṃ durvilāsaṃ durāspadam /
śaiśavaṃ śāsanāyaiva puruṣasya na śāntaye // MU_1,18.9

bālyaṃ ramyam iti vyarthabuddhayaḥ kathayanti ye /
tān mūrkhapuruṣān brahman dhig astu hatacetasaḥ // MU_1,18.11

yatra lolākṛti manaḥ parisphurati vṛttiṣu /
trailokyarājyam api tat kathaṃ vahati tuṣṭaye // MU_1,18.12

sarveṣām eva sattvānāṃ sarvāvasthāsu caiva hi /
manaś cañcalatām eti bālye daśaguṇaṃ mune // MU_1,18.13

manaḥ prakṛtyaiva calam bālyaṃ ca calatāvaram /
tayoḥ saṃśliṣṭayoḥ tāta kenaivāntaḥ kucāpale // MU_1,18.14

strīlocanais taḍitpuñjair jvālāmālais taraṅgakaiḥ /
cāpalaṃ śikṣitam brahmañ śaiśavān manaso 'tha vā // MU_1,18.15

śaiśavaṃ ca manaś caiva sarvāsv eva hi vṛttiṣu /
bhrātarāv iva lakṣyete satatam bhaṅgurasthitī // MU_1,18.16

sarvāṇi duṣṭabhūtāni sarve doṣā durāśayāḥ /
bālyam evopajīvanti śrīmantam iva mānavāḥ // MU_1,18.17

navaṃ navam prītikaraṃ na śiśuḥ pratyahaṃ yadi /
prāpnoti tad asau yāti viṣavegasya mūrchanām // MU_1,18.18

stokena vaśam āyāti stokenaiti vikāritām /
amedhya eva ramate bālaḥ kauleyako yathā // MU_1,18.19

ajasram bāṣpavadanaḥ kardamāntar jaḍāśayaḥ /
varṣokṣitasya taptasya sthalasya sadṛśaḥ śiśuḥ // MU_1,18.20

bhayāhāraparaṃ dīnaṃ yathādṛṣṭābhilāṣi ca /
lolabuddhiḥ vapur dhatte bālo duḥkhāya kevalam // MU_1,18.21

bālo balavatāśvena manorathavilāsinā /
manasā tapyate nityaṃ grīṣmeṇeva vanasthalam // MU_1,18.24

vidyāgṛhagato bālaḥ parām eti kadarthanām /
ālāna iva nāgendro viṣavaiṣamyabhīṣaṇam // MU_1,18.25

nānāmanorathamayī mithyākalpitakalpanā /
duḥkhāyātyantadīrghāya bālatā pelavāśayā // MU_1,18.26

uḍḍīnam abhivāñchanti pakṣābhyāṃ kṣutparāyaṇāḥ /
bhayāhāraparā nityam bālā vihagadharmiṇaḥ // MU_1,18.29

sakaladoṣadaśāvihatāśayaṃ
śaraṇam apy avivekavilāsinaḥ /
iha na kasyacid eva mahāmune
bhavati bālyam alam parituṣṭidam // MU_1,18.31

tatrānantavilāsasya lolasya svasya cetasaḥ /
vṛttīr anusaran yāti duḥkhād duḥkhāntaraṃ jaḍaḥ // MU_1,19.2

svacittabilasaṃsthena nānāsambhramakāriṇā /
balāt kāmapiśācena vivaśaḥ paribhūyate // MU_1,19.3

cintānāṃ lolavṛttīnāṃ lalanānām ivābhitaḥ /
arpayaty avaśaś ceto jvālānām ātmajo yathā // MU_1,19.4

te te doṣā durārambhās tatra taṃ tādṛśāśayam /
taruṇam pravilumpanti dṛśyās te naiva ye mune // MU_1,19.5

mahānarakabījena santatabhramadāyinā /
yauvanena na ye naṣṭā naṣṭā nānyena te janāḥ // MU_1,19.6

nānārasamayī cintāvṛttāntanicayombhitā /
bhīmā yauvanabhūr yena tīrṇā dhīraḥ sa ucyate // MU_1,19.7

nimeṣabhāsurākāram ālolaghanagarjitam /
vidyutprakāśam aniśaṃ yauvanam me na rocate // MU_1,19.8

vividhāvartabahulam paṅkalagnaṃ jaḍāśayam /
taraṅgabhaṅguram bhīmaṃ yauvanam me na rocate // MU_1,19.9

sarvasyāgresaram puṃsaḥ kṣaṇamātramanoharam /
gandharvanagaraprakhyaṃ yauvanam me na rocate // MU_1,19.10

iṣuprapātamātraṃ hi sukhadaṃ duḥkhabhāsuram /
dāhadoṣapradaṃ nityaṃ yauvanam me na rocate // MU_1,19.11

madhuraṃ svādu tiktaṃ ca dūṣaṇaṃ doṣabhūṣaṇam /
surākallolasadṛśaṃ yauvanam me na rocate // MU_1,19.12

asatyaṃ satyasaṅkāśam acirād vipralambhadam /
svapnāṅganāsaṅgasamaṃ yauvanam me na rocate // MU_1,19.13

kṣaṇaprakāśataralam mithyāracitacakrikam /
alātacakrapratimaṃ yauvanam me na rocate // MU_1,19.14

mṛdusphāratarodāram antaḥśūnyaṃ kṣaṇāt kṣatam /
śaradambudasaṅkāśaṃ yauvanam me na rocate // MU_1,19.15

āpātamātraramaṇaṃ sadbhāvarahitāntaram /
veśyāstrīsaṅgamaprakhyaṃ yauvanam me na rocate // MU_1,19.16

hārdāndhakārakāriṇyā bhairavākāravān api /
yauvanākārayāminyā bibheti bhagavān api // MU_1,19.18

suvismṛtaśubhācāram buddhivaidhuryadāyinam /
dadāty atitarām eṣa bhramaṃ yauvanavibhramaḥ // MU_1,19.19

kāntāviyogajātena hṛdi durdharṣavahninā /
yauvane dahyate jantus tarur dāvāgninā yathā // MU_1,19.20

vistīrṇāpi prasannāpi pāvany api hi yauvane /
matiḥ kaluṣatām eti prāvṛṣīva taraṅgiṇī // MU_1,19.21

śakyate ghanakallolabhīmā rodhayituṃ nadī /
na tu tāruṇyataralā tṛṣṇātaralitāntarā // MU_1,19.22

sā kāntā tau stanau pīnau te vilāsās tad ānanam /
tāruṇya iti cintābhir yāti jarjaratāṃ janaḥ // MU_1,19.23

tarattaralatṛṣṇārtaṃ yuvānam iha sādhavaḥ /
pūjayanti na tucchehaṃ jarattṛṇalavaṃ yathā // MU_1,19.24

nāśāyaiva madāndhasya doṣamauktikadhāriṇaḥ /
abhimānamahebhasya nityālānaṃ hi yauvanam // MU_1,19.25

manovipulamūlānāṃ doṣāśīviṣadhāriṇām /
roṣarodanavṛkṣāṇāṃ yauvanaṃ navakānanam // MU_1,19.26

rasakesarasambādhaṃ kuvikalpadalākulam /
duścintācañcarīkāṇām puṣkaraṃ viddhi yauvanam // MU_1,19.27

kṛtākṛtakupakṣāṇāṃ hṛtsarastīracāriṇām /
ādhivyādhivihaṅgānām ālayo navayauvanam // MU_1,19.28

jaḍānāṃ gatasaṅkhyānāṃ kallolānāṃ vilāsinām /
anapekṣitamaryādo vāridhiḥ pūrṇayauvanam // MU_1,19.29

sarveṣāṃ guṇaparṇānām apanetuṃ rajastataḥ /
apanetuṃ sthito dakṣo viṣamo yauvanānilaḥ // MU_1,19.30

dināni katicid yeyam phalitā dehajaṅgale /
yuvatāśarad asyāṃ hi na samāśvāsam arhatha // MU_1,19.37

jhagity eṣa prayāty eva śarīrād yuvatākhagaḥ /
kṣaṇenaivālpabhāgyasya hastāc cintāmaṇir yathā // MU_1,19.38

yadā yadā parāṃ koṭim abhyārohati yauvanam /
valganti sarasāḥ kāmās tadā nāśāya kevalam // MU_1,19.39

tāvad eva vivalganti rāgadveṣapiśācikāḥ /
nāstam eti samastaiṣā yāvad yauvanayāminī // MU_1,19.40

nānādhikārabahale varāke kṣaṇanāśini /
kārunyaṃ kuru tāruṇye mriyamāṇe sute yathā // MU_1,19.41

harṣam āyāti yo mohāt puruṣaḥ kṣaṇabhaṅginā /
yauvanena mahāmugdhaḥ sa vai naramṛgaḥ smṛtaḥ // MU_1,19.42

mānamohamadonmattaṃ yauvanaṃ yo 'bhilaṣyati /
acireṇa sudurbuddhiḥ paścāttāpena yujyate // MU_1,19.43

te dharmyās te mahātmānas ta eva puruṣā bhuvi /
ye sukhena samuttīrṇāḥ sādho yauvanasaṅkaṭāt // MU_1,19.44

sukhena tīryate 'mbhodhir utkṛṣṭamakarākaraḥ /
na kallolavanollāsi sadoṣaṃ hatayauvanam // MU_1,19.45

vinayabhūṣitam āryajanāspadaṃ
karuṇayojjvalam āvalitaṃ guṇaiḥ /
iha hi durlabham aṅga suyauvanaṃ
jagati kānanam ambaragaṃ yathā // MU_1,19.46

tvaṅmāṃsaraktabāṣpāsru pṛthak kṛtvā vilocanam /
samālokaya ramyaṃ cet kim mudhā parimuhyasi // MU_1,20.2

itaḥ keśā ito raktam itīyam pramadātanuḥ /
kim etayā ninditayā karotu vipulāśayaḥ // MU_1,20.3

meroḥ śṛṅgataṭollāsigaṅgājalarayopamā /
dṛṣṭā yasmin stane muktā hārasyollāsaśālinaḥ // MU_1,20.5

śmaśāneṣu diganteṣu sa eva lalanāstanaḥ /
śvabhir āsvādyate kāle laghupiṇḍa ivāndhasaḥ // MU_1,20.6

raktamāṃsādidigdhāni karabhasya yathā vane /
tathaivāṅgāni kāminyās tat praty api hi ko grahaḥ // MU_1,20.7

āpātaramaṇīyatvaṃ kalpyate kevalaṃ striyāḥ /
manye tad api nāsty atra mune mohaikakāraṇe // MU_1,20.8

lalanālānasaṃlīnā mune mānavadantinaḥ /
prabodhaṃ nādhigacchanti dīrghair api śamāṅkuśaiḥ // MU_1,20.10

keśakajjaladhāriṇyas tīkṣṇāḥ prakṛtitaḥ sadā /
duṣkṛtāgniśikhā nāryo dahanti tṛṇavan naram // MU_1,20.11

te vandyās te mahātmānas ta eva puruṣā bhuvi /
ye sukhena samuttīrṇāḥ sādho yauvatasaṅkaṭāt // MU_1,20.12

jvalatām atidūre 'pi sarasā api nīrasam /
striyo hi narakāgnīnāṃ dāru cāru ca dāruṇam // MU_1,20.13

kīrṇāndhakārakavarī tarattārakalocanā /
pūrṇendubimbavadanā kumudotkarahāsinī // MU_1,20.14

puṣpābhirāmamadhurā karapallavalāsinī /
bhramarabhrūvilāsāḍhyā stabakastanadhāriṇī // MU_1,20.16

puṣpakesaragaurāṅgī naramāraṇatatparā /
dadāty uttamavaivaśyaṃ kāntā viṣamahālatā // MU_1,20.17

sītkārocchvāsamātreṇa bhujaṅgadalanotkayā /
kāntayoddhriyate jantuḥ kariṇyevorago bilāt // MU_1,20.18

lalanāvipulālāne manomattamataṅgajaḥ /
ratiśṛṅkhalayā brahman baddhas tiṣṭhati mūkavat // MU_1,20.20

janmapalvalamatsyānāṃ karmakoṭaravāriṇām /
puṃsāṃ durvāsanārajjur nārī baḍiśapiṇḍikā // MU_1,20.21

mandureva turaṅgānām ālānam iva dantinām /
puṃsām abjam ivālīnām bandhanaṃ vāmalocanāḥ // MU_1,20.22

nānārasamayī citrā bhogabhūmir iyam mune /
striyam āśritya saṃyātā parām iha hi saṃsthitim // MU_1,20.23

sarveṣāṃ doṣaratnānāṃ susamudgikayānayā /
duḥkhaśṛṅkhalayā nityam alam astu mama striyā // MU_1,20.24

ito māṃsam ito raktam ito 'sthīni ca vāsaraiḥ /
brahman katipayair eva yāti strī viśarārutām // MU_1,20.26

keśāḥ śmaśānavṛkṣeṣu yānti cāmaraleśatām /
asthīny uḍuvad ābhānti dinair avanimaṇḍale // MU_1,20.29

pibanti pāṃsavo raktaṃ kravyādāś cāpy anekaśaḥ /
carmānalaśikhā bhuṅkte khaṃ yānti prāṇavāyavaḥ // MU_1,20.30

ity eṣā lalanāṅgānām acireṇaiva bhāvinī /
sthitir mayā vaḥ kathitā kim bhrāntim anudhāvatha // MU_1,20.31

bhūtapañcakasaṅghaṭṭasaṃsthānaṃ lalanābhidham /
rasād abhivahatv etat kathaṃ nāma dhiyānvitaḥ // MU_1,20.32

śākhāvitānagahanā kaṭvamlaphalaśālinī /
pratānottālatām eti cintā kāntānusāriṇī // MU_1,20.33

śocyatām paramām eti taruṇas taruṇīrataḥ /
nibaddhaḥ kariṇīlobhād vindhyakhāte yathā dvipaḥ // MU_1,20.34

yasya strī tasya bhogecchā niḥstrīkasya na bhogabhūḥ /
striyaṃ tyaktvā jagat tyaktaṃ jagat tyaktvā sukhī bhavet // MU_1,20.35

aparyāptaṃ hi bālatvam bālyam pibati yauvanam /
yauvanaṃ ca jarā paścāt paśya karkaśatām mithaḥ // MU_1,21.1

himāśanir ivāmbhojaṃ vātyeva śaradambudam /
dehaṃ jarā jarayati sarit tīrataruṃ yathā // MU_1,21.2

dāsāḥ putrāḥ striyaś caiva bāndhavāḥ suhṛdas tathā /
hasanty unmattakam iva naraṃ vārdhakakampitam // MU_1,21.5

dainyadoṣamayī dīrghā hṛdi dāhapradāyinī /
sarvāpadām ekasakhī vardhate vārdhake spṛhā // MU_1,21.7

kartavyaṃ kim mayā kaṣṭam paratrety atidāruṇam /
apratīkārayogyaṃ hi vārdhake vardhate bhayam // MU_1,21.8

ko 'haṃ varākaḥ kim iva karomi katham eva vā /
tiṣṭhāmi maunam eveti dīnatodeti vārdhake // MU_1,21.9

gardho 'bhyudeti sollāsam upabhoktuṃ na śakyate /
hṛdayaṃ dahyate nūnaṃ śaktidausthyena vārdhake // MU_1,21.10

tāvad āgata evāśu kuto 'pi paridṛśyate /
ghanāndhatimirākāṅkṣī mune maraṇakauśikaḥ // MU_1,21.12

jarākusumitaṃ dehadrumaṃ dṛṣṭvaiva dūrataḥ /
mṛtibhṛṅgī drutam brahman narasyāyāti sūtsukā // MU_1,21.14

dṛṣṭvaiva sūtsukevāśu pragṛhya śirasi kṣaṇāt /
pralunāti jarā dehaṃ kumārī kairavaṃ yathā // MU_1,21.17

sītkārakāriṇī pāṃsuparuṣā parijarjaram /
śarīraṃ śātayaty eṣā vātyeva tarupallavam // MU_1,21.18

jarājyotsnoditaiveyaṃ śiraḥśikharipṛṣṭhataḥ /
vikāsayati saṃrabdhavātāṃ kāsakumudvatīm // MU_1,21.20

jarājahnusutodyuktā mūlāny asya nikṛntati /
śarīratīravṛkṣasya calasyāyūṃṣi satvaram // MU_1,21.22

kācid asti jagaty asmin nāmaṅgalakarī tathā /
yathā jarākrośakarī dehajaṅgalajambukī // MU_1,21.24

kāsaśvāsasasītkārā duḥkhadhūmatamomayī /
jarājvālā jvalaty eṣā yayāsau dagdha eva hi // MU_1,21.25

jarākarpūradhavalaṃ dehakarpūrapādapam /
mune maraṇamātaṅgo nūnam uddharati kṣaṇāt // MU_1,21.27

maraṇasya mune rājño jarādhavalacāmarā /
āgacchato 'gre niryāti svādhivyādhipatākinī // MU_1,21.28

na jitāḥ śatrubhiḥ saṅkhye ye niṣpiṣṭādrikoṭayaḥ /
te jarājīrṇarākṣasyā paśyāśu vijitā mune // MU_1,21.29

jarātuṣāradhavale śarīrasadanāntare /
śaknuvanty akṣaśiśavaḥ spandituṃ na manāg api // MU_1,21.30

saṃsārasaṃsṛter asyā gandhakuṭyāḥ śirogatā /
dehayaṣṭyā jarānāmnī cāmaraśrīr virājate // MU_1,21.31

jarācandrodayasite śarīranagare sthite /
kṣaṇād vikāsam āyāti mune maraṇakairavam // MU_1,21.32

jarāsudhālepasite śarīrāntaḥpurāntare /
aśaktir ādhir ārtiś ca tiṣṭhanti sukham aṅganāḥ // MU_1,21.33

abhāvāgre sarā yatra jarā jayati jantuṣu /
kas tatreha samāśvāso mama mandamater mune // MU_1,21.34

vikalpakalpanānalpakalpitair alpabuddhibhiḥ /
bhedair uddharatāṃ nītaḥ saṃsārakuhakabhramaḥ // MU_1,22.1

satāṃ katham ivāstheha jāyate jālapañjare /
bālā evāttum icchanti phalam makurabimbitam // MU_1,22.2

ihāpi vidyate yaiṣā pelavā sukhabhāvanā /
ākhus tantum ivāśeṣaṃ kālas tām api kṛntati // MU_1,22.3

na tad astīha yad ayaṃ kālas sakalaghasmaraḥ /
grasate na jagajjātam mahābdhim iva vāḍavaḥ // MU_1,22.4

samastasāmānyatayā bhīmaḥ kālo maheśvaraḥ /
dṛśyasattām imāṃ sarvāṃ kavalīkartum udyataḥ // MU_1,22.5

mahatām api no devaḥ pratipālayati kṣaṇāt /
kālaḥ kavalitānantaviśvo viśvātmatāṃ gataḥ // MU_1,22.6

yugavatsarakalpākhyaiḥ kiñcit prakaṭatāṃ gataḥ /
rūpair alakṣyarūpātmā sarvam ākramya tiṣṭhati // MU_1,22.7

nirdayaḥ kaṭhinaḥ krūraḥ karkaśaḥ kṛpaṇo 'dhamaḥ /
na tad asti yad adyāpi na kālo nigiraty ayam // MU_1,22.9

kālaḥ kavalanaikāntamatir atti girīn api /
anantair api bhogaughair nāyaṃ tṛpto mahāśanaḥ // MU_1,22.10

bhinatti pravibhāgastho bhūtabījāny anāratam /
jagaty asattayā cañcvā dāḍimāni yathā śukaḥ // MU_1,22.12

śubhāśubhaviṣāṇāgravilūnajanapallavaḥ /
sphūrjati sphītajanatājīvarājīvinīgajaḥ // MU_1,22.13

viriñcamajjabrahmāṇḍabṛhadvilvaphaladrumam /
brahmakānanam ābhogi param āvṛtya tiṣṭhati // MU_1,22.14

yāminībhramarīpūrṇā racayan dinamañjarīḥ /
varṣakalpakalāvallīr na kadācana khidyate // MU_1,22.15

ekenaiva nimeṣeṇa kiñcid utthāpayaty alam /
kiñcid vināśayaty uccair manorājyavad ātataḥ // MU_1,22.17

krauryam atraiva paryāptaṃ lubdhatātraiva saṃsthitā /
sarvaṃ daurbhāgyam atraiva sarvam atraiva cāpalam // MU_1,22.20

prerayaṃl līlayārkendū krīḍatīha nabhastale /
nikṣiptavīṭāyugalo nije bāla ivāṅgane // MU_1,22.21

sarvabhūtāsthimālābhir āpādavalitākṛtiḥ /
vilasaty eṣa kalpānte kālaḥ kalpitakalpanaḥ // MU_1,22.22

asyoḍḍāmaranṛttasya kalpānte 'ṅgavinirgataiḥ /
prasphuraty ambare merur bhūrjatvag iva vāyubhiḥ // MU_1,22.23

rudro bhūtvā bhavaty eṣa mahendro 'tha pitāmahaḥ /
śukro vaiśravaṇaś cāpi punar eva na kiñcana // MU_1,22.24

dhatte 'jasrotthitadhvastān sargān amitabhāsurān /
anyān anyān apy ananyān vīcīn abdhir ivātmani // MU_1,22.25

mahākalpābhidhānebhyo vṛkṣebhyaḥ pariśātayan /
devāsuragaṇān pakvān phalabhārān avasthitaḥ // MU_1,22.26

ālolabhūtamaṣakaghuṅghumānām prapātinām /
brahmāṇḍoḍumbaraughānām bṛhatpādapatāṃ gataḥ // MU_1,22.27

anantāpāyaparyantam baddhapīṭhaṃ nijaṃ vapuḥ /
mahāśailavad uttuṅgam avalambya vyavasthitaḥ // MU_1,22.29

kvacic chyāmatamaḥśyāmaṃ kvacit kāntiyutaṃ tatam /
dvayenāpi kramād riktaṃ svabhāvam bhāvayan sthitaḥ // MU_1,22.30

na khidyate na mriyate na tiṣṭhati na gacchati /
nāstam eti na codeti mahākalpaśatair api // MU_1,22.32

yāminīpaṅkakalilāṃ dinakokanadāvalīm /
kriyābhramarikām mandaṃ saraḥsu āropayan sthitaḥ // MU_1,22.34

gṛhītvā bhīṣaṇaḥ kṛṣṇāṃ rajanīṃ jīrṇamārjanīm /
ālokakanakakṣodam āharaty abhito 'vanim // MU_1,22.35

prekṣyāhāni nimeṣeṇa sūryākṣṇā pākavanty alam /
lokapālaphalāny atti jagajjīrṇavanād ayam // MU_1,22.37

śailorṇadyudharāśṛṅgajagadūrṇāyusaunikaḥ /
pratyaham pibati prekṣya tārāraktakaṇān api // MU_1,22.41

tāruṇyanalinīsoma āyurmātaṅgakesarī /
na tad asti na yasyāyaṃ tucchātucchasya taskaraḥ // MU_1,22.42