Abhisamayālaṃkāra

Abhisamayālaṅkāra (Asa)

namo mañjuśriye kumārabhūtāya

āryamaitreyanāthaviracitam abhisamayālaṅkāro nāma prajñāpāramitopadeśaśāstram

sarvākārajñātādhikāraḥ prathamaḥ

maṅgālācaraṇam

yā sarvajñatayā nayatyupaśamaṃ śāntaiṣiṇaḥ śrāvakān
yā mārgajñatayā jagaddhitakṛtāṃ lokārthasampādikā /
sarvākāramidaṃ vadanti munayo viśvaṃ yayā saṃgatās
tasyai śrāvakabodhisattvagaṇino buddhasya mātre namaḥ // Asa_1.1 //

grānthārambhaprayojanam sarvākārajñatāmārgaḥ śāsitrā yo 'tra deśitaḥ /
dhīmanto vīkṣiṣiraṃstamanālīḍhaṃ parairiti // Asa_1.2 //

smṛtau cādhāya sūtrārthaṃ dharmacaryāṃ daśātmikām /
sukhena pratipatsīrannityārambhaprayojanam // Asa_1.3 //

prajñāpāramitāyāḥ kāyikavyavasthāpanam
prajñāpāramitāṣṭābhiḥ padārthaiḥ samudīritā /
sarvākārajñatā mārgajñatā sarvajñatā tataḥ // Asa_1.4 //

sarvākārābhisambodho mūrdhaprāpto 'nupūrvikaḥ /
ekakṣaṇābhisambodho dharmakāyaśca te 'ṣṭadhā // Asa_1.5 //

cittotpādo 'vavādaśca nirvedhāṅgaṃ caturvidham /
ādhāraḥ pratipatteśca dharmadhātusvabhāvakaḥ // Asa_1.6 //

ālambanaṃ samuddeśaḥ sannāhaprasthitikriye /
sambhārāśca saniryāṇāḥ sarvākārajñatā muneḥ // Asa_1.7 //

dhyāmīkaraṇatādīni śiṣyakhaḍgapathau ca yau /
mahānuśaṃso dṛṅmārga ehikāmutrikairguṇaiḥ // Asa_1.8 //

kāritramadhimuktiśca stutastobhitaśaṃsitāḥ /
pariṇāme 'numode ca manaskārāvanuttamau // Asa_1.9 //

nirhāraḥ śuddhiratyantamityayaṃ bhāvanāpathaḥ /
vijñānāṃ bodhisattvānāmiti mārgajñatoditā // Asa_1.10 //

prajñayā na bhave sthānaṃ kṛpayā na śame sthitiḥ /
anupāyena dūratvam upāyenāvidūratā // Asa_1.11 //

vipakṣapratipakṣau ca prayogaḥ samatāsya ca /
dṛṅmārgaḥ śrāvakādīnāmiti sarvajñateṣyate // Asa_1.12 //

ākārāḥ saprayogāśca guṇā doṣāḥ salakṣaṇāḥ /
mokṣanirvedhabhāgīye śaikṣo 'vaivartiko gaṇaḥ // Asa_1.13 //

samatā bhavaśāntyośca kṣetraśuddhiranuttarā /
sarvākārābhisambodha eṣa sopāyakauśalaḥ // Asa_1.14 //

liṅgaṃ tasya vivṛddhiśca nirūḍhiścittasaṃsthitiḥ /
caturdhā ca vikalpasya pratipakṣaścaturvidhaḥ // Asa_1.15 //

pratyekaṃ darśanākhye ca bhāvanākhye ca vartmani /
ānantaryasamādhiśca saha vipratipattibhiḥ // Asa_1.16 //

mūrdhābhisamayastredhā daśadhā cānupūrvikaḥ /
ekakṣaṇābhisambodho lakṣaṇena caturvidhaḥ // Asa_1.17 //

svābhāvikaḥ sasāmbhogo nairmāṇiko 'parastathā /
dharmakāyaḥ sakāritraścaturdhā samudīritaḥ // Asa_1.18 //

sarvākārajñatā

1 - cittotpādaḥ

cittotpādaḥ parārthāya samyaksambodhikāmatā /
samāsavyāsataḥ sā ca yathāsūtraṃ sa cocyate // Asa_1.19 //

bhūhemacandrajvalanairnidhiratnākarārṇavaiḥ /
vajrācalauṣadhīmitraiścintāmaṇyarkagītibhiḥ // Asa_1.20 //

nṛpagañjamahāmārgayānaprasravaṇodakaiḥ /
ānandoktinadīmevairdvāviṃśatividhaḥ sa ca // Asa_1.21 //

2 - avavādaḥ

pratipattau ca satyeṣu buddharatnādiṣu triṣu /
asaktāvapariśrānto pratipatsamparigrahe // Asa_1.22 //

cakṣuḥṣu pañcasu jñeyaḥ ṣaṭsvabhijñāguṇeṣu ca /
dṛṅmārge bhāvanākhye cetyavavādo daśātmakaḥ // Asa_1.23 //

mṛdutīkṣṇendriyau śraddhādṛṣṭiprāptau kulaṅkalau /
ekavīcyantarotpadya kārākārākaniṣṭhagāḥ // Asa_1.24 //

plutāstrayo bhavasyāgraparamo rūparāgahā /
dṛṣṭadharmaśamaḥ kāyasākṣī khaḍgaśca viṃśatiḥ // Asa_1.25 //

3 - nirvedhāṅgam

ālambanata ākārāddhetutvāt samparigrahāt /
caturvikalpasaṃyogaṃ yathāsvaṃ bhajatāṃ satām // Asa_1.26 //

śrāvakebhyaḥ sakhaḍgebhyo bodhisattvasya tāyinaḥ /
mṛdumadhyādhimātrāṇāmūṣmādīnāṃ viśiṣṭatā // Asa_1.27 //

ālambanamanityādi satyādhāraṃ tadākṛtiḥ /
niṣedho 'bhiniveśāderheturyānatrayāptaye // Asa_1.28 //

rūpādyāyavyayau viṣṭhāsthiti prajñaptyavācyate /
rūpāvādavasthitisteṣāṃ tadbhāvenāsvabhāvatā // Asa_1.29 //

tayormithaḥ svabhāvatvaṃ tadanityādyasaṃsthitiḥ /
tāsāṃ tadbhāvaśūnyatvaṃ mithaḥ svābhāvyametayoḥ // Asa_1.30 //

anudgraho yo dharmāṇāṃ tannimittāsamīkṣaṇam /
parīkṣaṇaṃ ca prajñāyāḥ sarvasyānupalambhataḥ // Asa_1.31 //

rūpāderasvabhāvatvaṃ tadabhāvasvabhāvatā /
tadajātiraniryāṇaṃ śuddhistadanimittatā // Asa_1.32 //

tannimittānadhiṣṭhānānadhimuktirasaṃjñatā /
samādhistasya kāritraṃ vyākṛtirmananākṣayaḥ // Asa_1.33 //

mithastrikasya svābhāvyaṃ samādheravikalpanā /
iti nirvedhabhāgīyaṃ mṛdumadhyādhimātrataḥ // Asa_1.34 //

dvaividhyaṃ grāhyakalpasya vastutatpratipakṣataḥ /
moharāśyādibhedena pratyekaṃ navadhā tu saḥ // Asa_1.35 //

dravyaprajñaptyadhiṣṭhāno dvividho grāhako mataḥ /
svatantrātmādirūpeṇa skandhādyāśrayatastathā // Asa_1.36 //

cittānavalīnatvādinaiḥsvābhāvyādideśakaḥ /
tadvipakṣaparityāgaḥ sarvathā samparigrahaḥ // Asa_1.37 //

4 - pratipatterādhāraḥ

ṣoḍhādhigamadharmasya pratipakṣaprahāṇayoḥ /
tayoḥ paryupayogasya prajñāyāḥ kṛpayā saha // Asa_1.38 //

śiṣyāsādhāraṇatvasya parārthānukramasya ca /
jñānasyāyatnavṛtteśca pratiṣṭhā gotramucyate // Asa_1.39 //

dharmadhātorasambhedād gotrabhedo na yujyate /
ādheyadharmabhedāttu tadbhedaḥ parigīyate // Asa_1.40 //

5 - ālambanam

ālambanaṃ sarvadharmāste punaḥ kuśalādayaḥ /
laukikādhigamākhyāśca ye ca lokottarā matāḥ // Asa_1.41 //

sāsravānāsravā dharmāḥ saṃskṛtāsaṃskṛtāśca ye /
śiṣyasādhāraṇā dharmā ye cāsādhāraṇā muneḥ // Asa_1.42 //

6 - samuddeśaḥ

sarvasattvāgratācittaprahāṇādhigamatraye /
tribhirmahattvairuddeśo vijñeyo 'yaṃ svayambhuvām // Asa_1.43 //

7 - sannāhapratipattiḥ

dānādau ṣaḍvidhe teṣāṃ pratyekaṃ saṃgraheṇa yā /
sannāhapratipattiḥ sā ṣaḍbhiḥ ṣaṭkairyathoditā // Asa_1.44 //

8 - prasthānapratipattiḥ

dhyānārūpyeṣu dānādau mārge maitryādikeṣu ca /
gatopalambhayoge ca trimaṇḍalaviśuddhiṣu // Asa_1.45 //

uddeśe ṣaṭsvabhijñāsu sarvākārajñatānaye /
prasthānapratipajjñeyā mahāyānādhirohiṇī // Asa_1.46 //

9 - sambhārapratipattiḥ

dayā dānādikaṃ ṣaṭkaṃ śamathaḥ savidarśanaḥ /
yuganaddhaśca yo mārga upāye yacca kauśalam // Asa_1.47 //

jñānaṃ puṇyaṃ ca mārgaśca dhāraṇī bhūmayo daśa /
pratipakṣaśca vijñeyaḥ sambhārapratipatkramaḥ // Asa_1.48 //

1. pramuditā bhūmiḥ

labhyate prathamā bhūmirdaśadhā parikarmaṇā āśayo hitavastutvaṃ sattveṣu samacittatā // Asa_1.49 //

tyāgaḥ sevā ca mitrāṇāṃ saddharmālambanaiṣaṇā /
sadā naiṣkramyacittatvaṃ buddhakāyagatā spṛhā // Asa_1.50 //

dharmasya deśanā satyaṃ daśamaṃ vākyamiṣyate /
jñeyaṃ ca parikarmaiṣāṃ svabhāvānupalambhataḥ // Asa_1.51 //

2. vimalā bhūmiḥ

śīlaṃ kṛtajñatā kṣāntiḥ prāmodyaṃ mahatī kṛpā /
gauravaṃ guruśuśrūṣā vīryaṃ dānādike 'ṣṭamam // Asa_1.52 //

3. prabhākarī bhūmiḥ

atṛptatā śrute dānaṃ dharmasya ca nirāmiṣam /
buddhakṣetrasya saṃśuddhiḥ saṃsārāparikheditā // Asa_1.53 //

hrīrapatrāpyamityetat pañcadhā mananātmakam /

4. arciṣmatī bhūmiḥ

vanāśālpecchatā tuṣṭirdhūtasaṃlekhasevanam // Asa_1.54 //

śikṣāyā aparityāgaḥ kāmānāṃ vijugupsanam /
nirvitsarvāstisantyāgo 'navalīnānapekṣate // Asa_1.55 //

5. sudurjayā bhūmiḥ

saṃstavaṃ kulamātsaryaṃ sthānaṃ saṅgaṇikāvaham / ātmotkarṣaparāvajñe karmamārgān daśāśubhān // Asa_1.56 //

mānaṃ stambhaṃ viparyāsaṃ vimatiṃ kleśamarṣaṇam /
vivarjayan samāpnoti daśaitān pañcamī bhuvam // Asa_1.57 //

6. abhimukhī bhūmiḥ

dānaśīlakṣamāvīryadhyānaprajñāprapūraṇāt /
śiṣyakhaḍgaspṛhātrāsacetasāṃ parivarjakaḥ // Asa_1.58 //

yācito 'navalīnaśca sarvatyāge 'pyadurmanāḥ /
kṛśo 'pi nārthināṃ kṣeptā ṣaṣṭhīṃ bhūmiṃ samaśnute // Asa_1.59 //

7. dūraṅgamā bhūmiḥ

ātmasattvagraho jīvapudgalocchedaśāśvataḥ /
nimittahetvoḥ skandheṣu dhātuṣvāyataneṣu ca // Asa_1.60 //

traidhātuke pratiṣṭhānaṃ saktirālīnacittatā /
ratnatritayaśīleṣu taddṛṣṭayabhiniveśitā // Asa_1.61 //

śūnyatāyāṃ vivādaśca tadvirodhaśca viṃśatiḥ /
kalaṅkā yasya vicchinnāḥ saptamīmetyasau bhuvam // Asa_1.62 //

trivimokṣamukhajñānaṃ trimaṇḍalaviśuddhatā /
karuṇāmananā dharmasamataikanayajñatā // Asa_1.63 //

anutpādakṣamājñānaṃ dharmāṇāmekadheraṇā /
kalpanāyāḥ samudghātaḥ saṃjñādṛkkleśavarjanam // Asa_1.64 //

śamathasya ca nidhyaptiḥ kauśalaṃ ca vidarśane /
cittasya dāntatā jñānaṃ sarvatrapratighāti ca // Asa_1.65 //

sakterabhūmiryatrecchaṃ kṣetrāntaragatiḥ samam /
sarvatra svātmabhāvasya darśanaṃ ceti viṃśatiḥ // Asa_1.66 //

8. acalā bhūmiḥ

sarvasattvamanojñānamabhijñākrīḍanaṃ śubhā /
buddhakṣetrasya niṣpattirbuddhasevāparīkṣaṇe // Asa_1.67 //

akṣajñānaṃ jinakṣetraśuddhirmāyopamā sthitiḥ /
saṃcintya ca bhavādānamidaṃ karmāṣṭadhoditam // Asa_1.68 //

9. sādhumato bhūmiḥ

praṇidhānānyanantāni devādīnāṃ rūtajñatā /
nadīva pratibhānānāṃ garbhāvakrāntiruttamā // Asa_1.69 //

kulajātyośca gotraśca parivārasya janmanaḥ /
naiṣkramyabodhivṛkṣāṇāṃ guṇapūre svasampadaḥ // Asa_1.70 //

10. dharmamedhā bhūmiḥ

navabhūmīratikramya buddhabhūmau pratiṣṭhate /
yena jñānena sā jñeyā daśamī bodhisattvabhūḥ // Asa_1.71 //

[pratipakṣasambhāraḥ] pratipakṣo 'ṣṭadhā jñeyo darśanābhyāsamārgayoḥ /
grāhyagrāhakavikalpānāmaṣṭānāmupaśāntaye // Asa_1.72 //

20 - niryāṇapratipattiḥ

uddeśe samatāyāṃ ca sattvārthe yatnavarjane /
atyantāya ca niryāṇaṃ niryāṇaṃ prāptilakṣaṇam // Asa_1.73 //

sarvākārajñatāyāṃ ca niryāṇaṃ mārgagocaram /
niryāṇapratipajjñeyā seyamaṣṭavidhātmikā // Asa_1.74 //

ityabhisamayālaṅkāre nāma

prajñāpāramitopadeśaśāstre prathamādhikāraḥ /

2 Mārgajñatādhikāraḥ dvitīyaḥ

1 - dhyāmīkaraṇatādīni

dhyāmīkaraṇatā bhābhirdevānāṃ yogyatāṃ prati /
viṣayo niyato vyāptiḥ svabhāvastasya karma ca // Asa_2.1 //

2 - śrāvakamārgaḥ

caturṇāmāryasatyānāmākārānupalambhataḥ /
śrāvakāṇāmayaṃ mārgo jñeyo mārgajñatānaye // Asa_2.2 //

rūpādiskandhaśūnyatvācchūnyatānāmabhedataḥ /
ūsmāṇau 'nupalambhena teṣāṃ mūrdhagataṃ matam // Asa_2.3 //

kṣāntayasteṣu nityādiyogasthānaniṣedhataḥ /
daśa bhūmīḥ samārabhya vistarāsthānadeśanāt // Asa_2.4 //

agradharmagataṃ proktamāryaśrāvakartmani /
tatkasya hetorbuddhena buddhvā dharmāsamīkṣaṇāt // Asa_2.5 //

3 - pratyekabuddhamārgaḥ

paropadeśavaiyarthyaṃ svayambodhāt svayambhuvām /
gambhīratā ca jñānasya khaḍgānāmabhidhīyate // Asa_2.6 //

śuśrūṣā yasyā yasyārthe yatra yatra yathā yathā /
sa so 'rthaḥ khyātyaśabdo 'pi tasya tasya tathā tathā // Asa_2.7 //

grāhyārthakalpanāhānād grāhakasyāprahāṇataḥ /
ādhārataśca vijñeyaḥ khaḍgamārgasya saṃgrahaḥ // Asa_2.8 //

prajñapteravirodhena dharmatāsūcanākṛtiḥ /
ūṣmagaṃ mūrdhagaṃ rūpādyahānādiprabhāvitam // Asa_2.9 //

adhyātmaśūnyatādyābhī rūpāderaparigrāhāt /
kṣāntī rūpādyanutpādādyākārairagradharmatā // Asa_2.10 //

4 - bodhisattvamārgaḥ

kṣāntijñānakṣaṇaiḥ satyaṃ satyaṃ prati caturvidhaiḥ /
mārgajñatāyāṃ dṛṅmārgaḥ sānuśaṃso 'yamucyate // Asa_2.11 //

ādhārādheyatābhāvāttathatābuddhayormithaḥ /
paryāyeṇānanujñānaṃ mahattā sāpramāṇatā // Asa_2.12 //

parimāṇāntatābhāvo rūpāderavadhāraṇam /
tasyāṃ sthitasya buddhatve 'nudgrahātyāgatādayaḥ // Asa_2.13 //

maitryādi śūnyatā prāptirbuddhatvasya parigrahaḥ /
sarvasya vyavadānasya sarvādhivyādhiśātanam // Asa_2.14 //

nirvāṇagrāhaśāntatvaṃ buddhebhyo rakṣaṇādikam /
aprāṇivadhamārabhya sarvākārajñatānaye // Asa_2.15 //

svayaṃ sthitasya sattvānāṃ sthāpanaṃ pariṇāmanam /
dānādīnāṃ ca sambodhāviti mārgajñatākṣaṇāḥ // Asa_2.16 //

5 - bhāvanāmārgakāritram

sarvato damanaṃ nāma sarvataḥ kleśanirjayaḥ /
upakramāviṣahyatvaṃ bodhirādhārapūjyatā // Asa_2.17 //

sāsravo bhāvanāmārgaḥ

6 - bhāvanāmārgādhimuktiḥ

adhimuktistridhā jñeyā svārthā ca svaparārthikā /
parārthikaivetyeṣā ca pratyekaṃ trividheṣyate // Asa_2.18 //

mṛdvī madhyādhimātrā ca mṛdumṛdvādibhedataḥ /
sā punastribidhetyevaṃ saptaviṃśatidhā matā // Asa_2.19 //

7 - bhāvanāmārgādhimuktasya stutiḥ stobhaḥ praśaṃsā ca

stutiḥ stobhaḥ praśaṃsā ca prajñāpāramitāṃ prati /
adhimokṣasya mātrāṇāṃ navakaistribhiriṣyate // Asa_2.20 //

8 - pariṇāmanā

viśeṣaḥ pariṇāmastu tasya kāritramuttamam /
nopalambhākṛtiścāsāvaviparyāsalakṣaṇaḥ // Asa_2.21 //

vivikto buddhapuṇyaughasvabhāvasmṛtigocaraḥ /
sopāyaścānimittaśca buddhairabhyanumoditaḥ // Asa_2.22 //

traidhātukāprapannaśca pariṇāmo 'parastridhā /
mṛdurmadhyo 'dhimātraśca mahāpuṇyodayātmakaḥ // Asa_2.23 //

9 - anumodanā

upāyānupalambhābhyāṃ śubhamūlānumodanā /
anumode manaskārabhāvaneha vidhīyate // Asa_2.24 //

anāsravo bhāvanāmārgaḥ

10 - abhinirhāraḥ

svabhāvaḥ śreṣṭhatā tasya sarvasyānabhisaṃskṛtiḥ /
nopalambhena dharmāṇāmarpaṇā ca mahārthatā // Asa_2.25 //

11 - atyantaviśuddhiḥ

buddhasevā ca dānādirupāye yacca kauśalam /
hetavo 'trādhimokṣasya dharmavyasanahetavaḥ // Asa_2.26 //

mārādhiṣṭhānagambhīradharmatānadhimuktate /
skandhādyabhiniveśaśca pāpamitraparigrahaḥ // Asa_2.27 //

phalaśuddhiśca rūpādiśuddhireva tayordvayoḥ /
abhinnācchinnatā yasmāditi śuddhirudīritā // Asa_2.28 //

kleśajñeyatrimārgasya śiṣyakhaḍgajinaurasām /
hānād viśuddhirātyantikī tu buddhasya sarvathā // Asa_2.29 //

mṛdumṛdvādiko mārgaḥ śuddhirnavasu bhūmiṣu /
adhimātrādhimātrādermalasya pratipakṣataḥ // Asa_2.30 //

tridhātupratipakṣatvaṃ samatā mānameyayoḥ /
mārgasya ceṣyate tasya codyasya parihārataḥ // Asa_2.31 //

ityabhisamayālaṅkāre nāma prajñāpāramitopadeśaśāstre dvitīyādhikāraḥ /

3 Sarvajñatādhikāraḥ tṛtīyaḥ

1 - prajñayā na bhave sthānam

2 - kṛpayā na śame sthitiḥ

nāpare na pare tīre nāntarāle tayoḥ sthitā /
adhvanāṃ samatājñānāt prajñāpāramitā matā // Asa_3.1 //

3 - anupāyena dūratvam

4 - upāyenāvidūratā

anupāyena dūraṃ sā sanimittopalambhataḥ /
upāyakauśalenāsyāḥ samyagāsannatoditā // Asa_3.2 //

5 - vipakṣaḥ

rupādiskandhaśūnyatve dharmeṣu tryadhvageṣu ca /
dānādau bodhipakṣeṣu caryāsaṃjñā vipakṣatā // Asa_3.3 //

6 - pratipakṣaḥ

dānādiṣvanahaṃkāraḥ pareṣāṃ tanniyojanam /
saṅgakoṭiniṣedho 'yaṃ sūkṣmaḥ saṅgo jinādiṣu // Asa_3.4 //

tadgāmbhīrya prakṛtyaiva vivekād dharmapaddhateḥ /
ekaprakṛtikaṃ jñānaṃ dharmāṇāṃ saṅgavarjanam // Asa_3.5 //

dṛṣṭādipratiṣedhena tasyā durbodhatoditā /
rūpādibhiravijñānāt tadacintyatvamiṣyate // Asa_3.6 //

evaṃ kṛtvā yathokto vai jñeyaḥ sarvajñatānaye /
ayaṃ vibhāgo niḥśeṣo vipakṣapratipakṣayoḥ // Asa_3.7 //

7 - prayogaḥ

rupādau tadanityādau tadapūriprapūrayoḥ /
tadasaṅgatve caryāyāḥ prayogaḥ pratiṣedhataḥ // Asa_3.8 //

avikāro na karttā ca prayogo duṣkarastridhā /
yathābhavya phalaprāpteravandhyo 'bhimataśca saḥ // Asa_3.9 //

aparapratyayo yaśca saptadhā khyātivedakaḥ /

8 - samatā

caturdhāmananā tasya rūpādau samatā matā // Asa_3.10 //

9 - darśanamārgaḥ

dharmajñānānvayajñānakṣāntijñānakṣaṇātmakaḥ /
duḥkhādisatye dṛṅmārga eṣa sarvajñatānaya // Asa_3.11 //

rūpaṃ na nityaṃ nānityamatītāntaṃ viśuddhakam /
anutpannāniruddhādi vyomābhaṃ lepavarjitam // Asa_3.12 //

parigraheṇa nirmuktamavyāhāraṃ svabhāvataḥ /
pravyāhāreṇa nāsyārthaḥ pareṣu prāpyate yataḥ // Asa_3.13 //

nopalambhakṛdatyantaviśuddhirvyādhyasambhavaḥ /
apāyocchittyakalpatve phalasākṣātkriyāṃ prati // Asa_3.14 //

asaṃsargo nimittaiśca vastuni vyañjane dvaye /
jñānasya yā cānutpattiriti sarvajñatākṣaṇāḥ // Asa_3.15 //

iti seyaṃ punaḥ seyaṃ seyaṃ khalu punastridhā /
adhikāratrayasyaiṣā samāptiḥ paridīpitā // Asa_3.16 //

ityabhisamayālaṅkāre nāma prajñāpāramitopadeśaśāstre tṛtīyādhikāraḥ /

4 Sarvākārābhisambodhādhikāraḥ caturthaḥ

1 - ākārāḥ

vastujñānaprakārāṇāmākārā iti lakṣaṇam /
sarvajñatānāṃ traividhyāt trividhā eva te matāḥ // Asa_4.1 //

asadākāramārabhya yāvanniścalatākṛtiḥ /
catvāraḥ pratisatyaṃ te mārge pañcadaśa smṛtāḥ // Asa_4.2 //

hetau mārge ca duḥkhe ca nirodhe ca yathākramam /
aṣṭau te sapta pañceti ṣoḍaśeti ca kīrtitāḥ // Asa_4.3 //

smṛtyupasthānamārabhya buddhatvākārapaścimāḥ /
śiṣyāṇāṃ bodhisattvānāṃ buddhānāṃ ca yathākramam // Asa_4.4 //

saptatriṃśaccatustriṃśattriṃśannava ca te matāḥ /
trisarvajñatvabhedena mārgasatyānurodhataḥ // Asa_4.5 //

kṛtādhikārā buddheṣu teṣūptaśubhamūlakāḥ /
mitraiḥ sanāthāḥ kalyāṇairasyāḥ śravaṇabhājanam // Asa_4.6 //

buddhopāsanasampraśnadānaśīlādicaryayā /
udgrahadhāraṇādīnāṃ bhājanatvaṃ satāṃ matam // Asa_4.7 //

2 - prayogāḥ

rūpādiṣvanavasthānāt teṣu yoganiṣedhataḥ /
tattathatāgambhīratvāt teṣāṃ duravagāhataḥ // Asa_4.8 //

tadaprāmāṇyataḥ kṛcchrāccireṇa pratibodhataḥ /
vyākṛtāvavivartyatve niryāṇe sanirantare // Asa_4.9 //

āsannabodhe kṣipraṃ ca parārthe 'vṛddhayahānitaḥ /
dharmādharmādyadṛṣṭau ca rūpācintyādyadarśane // Asa_4.10 //

rūpādestannimittasya tadbhāvasyāvikalpakaḥ /
phalaratnapradātā ca śuddhakaḥ sāvadhiśca saḥ // Asa_4.11 //

3 - guṇāḥ

mārāṇāṃ śaktihānyādiścaturdaśavidho guṇaḥ /

4 - doṣāḥ

doṣāśca ṣaḍ viboddhavyāścaturbhirdaśakaiḥ saha // Asa_4.12 //

5 - lakṣaṇāni

lakṣyate yena tajjñeyaṃ lakṣaṇaṃ trividhaṃ ca tat /
jñānaṃ viśeṣaḥ kāritraṃ svabhāvo yaśca lakṣyate // Asa_4.13 //

tathāgatasya nirvṛttau loke cālujyanātmake /
sattvānāṃ cittacaryāsu tatsaṃkṣepe bahirgatau // Asa_4.14 //

akṣayākāratāyāṃ ca sarāgādau pravistṛte /
mahadgate 'pramāṇe ca vijñāne cānidarśane // Asa_4.15 //

adṛśyacittajñāne ca tadunmiñjādisaṃjñakam /
punastathatākāreṇa teṣāṃ jñānamataḥ param // Asa_4.16 //

tathatāyāṃ munerbodhatatparākhyānamityayam /
sarvajñatādhikāreṇa jñānalakṣaṇasaṃgrahaḥ // Asa_4.17 //

śūnyatve sānimitte ca praṇīdhānavivarjite /
anutpādānirodhādau dharmatāyā akopane // Asa_4.18 //

asaṃskāre 'vikalpe ca prabhedālakṣaṇatvayoḥ /
mārgajñatādhikāreṇa jñānalakṣaṇamiṣyate // Asa_4.19 //

svadharmamupaniśritya vihāre tasya satkṛtau /
gurutve mānanāyāṃ ca tatpūjākṛtakatvayoḥ // Asa_4.20 //

sarvatra vṛttimajjñānamadṛṣṭasya ca darśakam /
lokasya śūnyatākāraśūcakajñāpakākṣagam // Asa_4.21 //

acintyaśāntatādarśi lokasaṃjñanirodhi ca /
jñānalakṣaṇamityuktaṃ sarvākārajñatānaye // Asa_4.22 //

acintyādiviśeṣeṇa viśiṣṭaiḥ satyagocaraiḥ /
viśeṣalakṣaṇaṃ ṣaḍbhirdaśabhiścoditaṃ kṣaṇaiḥ // Asa_4.23 //

acintyātulyate meyasaṃkhyayoḥ samatikramau /
sarvāryasaṃgraho vijñavedyāsādhāraṇajñate // Asa_4.24 //

kṣiprajñānyūnapūrṇatve pratipatsamudāgamau /
ālambanaṃ ca sādhāraṃ sākalyaṃ samparigrahaḥ // Asa_4.25 //

anāsvādaśca vijñeyo viśeṣaḥ ṣoḍaśātmakaḥ /
viśeṣamārgo mārgebhyo yenānyebhyo viśiṣyate // Asa_4.26 //

hitaṃ sukhaṃ ca trāṇaṃ ca śaraṇaṃ layanaṃ nṛṇām /
parāyaṇaṃ ca dvīpaṃ ca pariṇāyakasaṃjñakam // Asa_4.27 //

anābhogaṃ tribhiryānaiḥ phalāsākṣātkriyātmakam /
paścimaṃ gatikāritramidaṃ kāritralakṣaṇam // Asa_4.28 //

kleśaliṅganimittānāṃ vipakṣapratipakṣayoḥ /
viveko duṣkaraikāntāvuddeśo 'nupalambhakaḥ // Asa_4.29 //

niṣiddhābhiniveśaśca yaścālambanasaṃjñakaḥ /
vipratyayo 'vighātī ca so 'padāgatyajātikaḥ // Asa_4.30 //

tathatānupalambhaśca svabhāvaḥ ṣoḍaśātmakaḥ /
lakṣīva lakṣyate ceti caturthaṃ lakṣaṇaṃ matam // Asa_4.31 //

6 - mokṣabhāgīyam

animittapradānādisamudāgamakauśalam /
sarvākārāvabodhe 'smin mokṣabhāgīyamiṣyate // Asa_4.32 //

buddhādyālambanā śraddhā vīryaṃ dānādigocaram /
smṛtirāśayasampattiḥ samādhiravikalpanā // Asa_4.33 //

dharmeṣu sarvairākārairjñānaṃ prajñeti pañcadhā /
tīkṣṇaiḥ subodhā sambodhirdurbodhā mṛdubhirmatā // Asa_4.34 //

7 - virvedhabhāgīyam

ālambanaṃ sarvasattvā ūṣmaṇāmiha śasyate /
samacittādirākārasteṣveva daśadhoditaḥ // Asa_4.35 //

svayaṃ pāpānnivṛttasya dānādyeṣu sthitasya ca /
tayorniyojanānyeṣāṃ varṇavādānukūlate // Asa_4.36 //

mūrdhagaṃ svaparādhāraṃ satyajñānaṃ tathā kṣamā /
tathāgradharmā vijñeyāḥ sattvānāṃ pācanādibhiḥ // Asa_4.37 //

8 - avaivartiko gaṇaḥ

nirvedhāṅgānyupādāya darśanābhyāsamārgayoḥ /
ye bodhisattvā vartante so 'trāvaivartiko gaṇaḥ // Asa_4.38 //

rūpādibhyo nivṛttyādyairliṅgairviśatidheritaiḥ /
nirvedhāṅgaśitasyedamakvairtikalakṣaṇam // Asa_4.39 //

rūpādibhyo nivṛttiśca vicikitsākṣaṇakṣayo /
ātmanaḥ kuśalasthasya pareṣāṃ tanniyojanam // Asa_4.40 //

parādhāraṃ ca dānādi gambhīre 'rthe 'pyakāṃkṣaṇam /
maitraṃ kāyādyasaṃvāsaḥ paṃcadhāvaraṇena ca // Asa_4.41 //

sarvānuśayahānaṃ ca smṛtisamprajñatā śuci /
cīvarādi śarīre ca kṛmīṇāmasamudbhavaḥ // Asa_4.42 //

cittākauṭilyamādānaṃ dhūtasyāmatsarāditā /
dharmatāyuktagāmitvaṃ lokārthaṃ narakaiṣaṇā // Asa_4.43 //

parairaneyatā mārasyānyamārgopadeśinaḥ /
māra ityeva bodhaśca caryā buddhānumoditā // Asa_4.44 //

ūṣmamūrdhasu sakṣāntiṣvagradharmeṣvavasthitaḥ /
liṅgairamībhirviśatyā sambodherna nivartatte // Asa_4.45 //

kṣāntijñānakṣaṇāḥ ṣaṭ ca pañca pañca ca dṛkpathe /
bodhisattvasya vijñeyamavaivartikalakṣaṇam // Asa_4.46 //

rūpādisaṃjñāvyāvṛttirdāḍharyaṃ cittasya hīnayoḥ /
yānayorvinivṛttiśca dhyānādyaṅgaparikṣayaḥ // Asa_4.47 //

kāyacetolaghutvaṃ ca kāmasevābhyupāyikī /
sadaiva brahmacāritvamājīvasya viśuddhatā // Asa_4.48 //

skandhādāvantarāyeṣu sambhāre sendriyādike /
samare matsarādau ca neti yogānuyogayoḥ // Asa_4.49 //

vihārapratiṣedhaśca dharmasyāṇoralabdhatā /
niścitattvaṃ svabhūmau ca bhūmitritayasaṃsthitiḥ // Asa_4.50 //

dharmārthaḥ jīvitatyāga ityamī ṣoḍaśa kṣaṇāḥ /
avaivartikaliṅgāni dṛṅmārgasthasya dhīmataḥ // Asa_4.51 //

gambhīro bhāvanāmārgo gāmbhīryaṃ śūnyatādikam /
samāropāpavādāntamuktatā sā gabhīratā // Asa_4.52 //

cintātulananidhyānānyabhīkṣṇaṃ bhāvanāpathaḥ /
nirvedhāṅgeṣu dṛṅmārge bhāvanāmārga eva ca // Asa_4.53 //

prābandhikatvādiṣṭo 'sau navadhā ca prakārataḥ /
mṛdumadhyādhimātrāṇāṃ punarmṛddhādibhedataḥ // Asa_4.54 //

asaṃkhyeyādinirdeśāḥ paramārthena na kṣamāḥ /
kṛpāniṣyandabhūtāste saṃvṛtyābhimatā muneḥ // Asa_4.55 //

hānivṛddhī na yujyete nirālāpasya vastunaḥ /
bhāvanākhyena kiṃ hīnaṃ vartmanā kimupadāgatam // Asa_4.56 //

yathā bodhistathaivāsāviṣṭasyārthasya sādhakaḥ /
tathatālakṣaṇā bodhiḥ so 'pi tallakṣaṇo mataḥ // Asa_4.57 //

pūrveṇa bodhirno yuktā manasā paścimena vā /
dīpadṛṣṭāntayogena gambhīrā dharmatāṣṭadhā // Asa_4.58 //

utpāde ca nirodhe ca tathatāyāṃ gabhīratā /
jñeye jñāne ca caryāyāmadvayopāyakauśale // Asa_4.59 //

9 - bhavaśāntyoḥ samatā

svapnopamatvād dharmāṇāṃ bhavaśāntyorakalpanā /
karmābhāvādicodyānāṃ parihārā yathoditāḥ // Asa_4.60 //

10 - anuttarā kṣetraśuddhiḥ

sattvalokasya yāśuddhistasyāḥ śuddhyupahārataḥ /
tathā bhājanalokasya buddhakṣetrasya śuddhatā // Asa_4.61 //

11 - upāyakauśalam

viṣayo 'sya prayogasya śātravāṇāmatikramaḥ /
apratiṣṭho yathāvedhamasādhāraṇalakṣaṇaḥ // Asa_4.62 //

asakto 'nupalambhaśca nimittapranidhikṣataḥ /
talliṅgaṃ cāpramāṇaṃ ca daśadhopāyakauśalam // Asa_4.63 //

ityabhisamayālaṅkāre nāma prajñāpāramitopadeśaśāstre caturthādhikāraḥ //

Mūrdhābhisamayādhikāraḥ pañcamaḥ

1 - liṅgama(ūṣmā murdhaprayogaḥ)

svapnāntare 'pi svapnābhasarvadharmekṣaṇādikam /
mūrdhaprāptasya yogasya liṅgaṃ dvādaśadhā matam // Asa_5.1 //

2 - vivṛddhiḥ(mūrdhā mūrdhaprayogaḥ)

jambudvipajaneyattābuddhapūjāśubhādikām /
upamāṃ bahudhā kṛtvā vivṛddhiḥ ṣoḍaśātmikā // Asa_5.2 //

3 - nirudhiḥ(kṣāntiḥ mūrdhaprayogaḥ)

trisarvajñatvadharmāṇāṃ paripuriranuttarā /
aparityaktasattvārthā nirūḍhirabhidhīyate // Asa_5.3 //

4 - cittasaṃsthitiḥ(agradharmākhyaḥ mūrdhaprayogaḥ)

caturdvīpakasāhasradvitrisāhasrakopamaḥ /
kṛtvā puṇyabahutvena samādhiḥ parikīrtitaḥ // Asa_5.4 //

5 - darśanamārgaḥ(mūrdhaprayogaḥ)

pravṛttau ca nivṛttau ca pratyekaṃ tau navātmakau /
grāhyau vikalpau vijñeyāvayathāviṣayātmakau // Asa_5.5 //

dravyaprajñaptisatsattvavikalpau grāhakau matau /
pṛthagjanāryabhedena pratyekaṃ tau navātmakau // Asa_5.6 //

grāhyau cenna tathā sto 'rthau kasya tau grāhakau matau /
iti grāhakabhāvena śūnyatālakṣaṇaṃ tayoḥ // Asa_5.7 //

eṣa svabhāve gotre ca pratipatsamudāgame /
jñānasyālambanābhrāntau pratipakṣavipakṣayoḥ // Asa_5.8 //

svasminnadhigame kartṛtatkāritrakriyāphale /
pravṛttipakṣādhiṣṭhāno vikalpo navadhā mataḥ // Asa_5.9 //

bhavaśāntiprapātitvānnyūnatve 'dhigamasya ca /
parigrahasyābhāve ca vaikalye pratipadgate // Asa_5.10 //

parapratyagāmitve samuddeśanivartane /
prādeśikatve nānātve sthānaprasthānamohayoḥ // Asa_5.11 //

pṛṣṭhato gamane ceti vikalpo 'yaṃ navātmakaḥ /
nivṛttipakṣādhiṣṭhānaḥ śrāvakādimanobhavaḥ // Asa_5.12 //

grāhakaḥ prathamo jñeyo grahaṇapratimokṣaṇe /
manaskriyāyāṃ dhātūnāmupaśleṣe trayasya ca // Asa_5.13 //

sthāne cābhiniveśe ca prajñaptau dharmavastunaḥ /
saktau ca pratipakṣe ca yathecchaṃ ca gatikṣatau // Asa_5.14 //

yathoddeśamaniryāṇe mārgāmārgāvadhāraṇe /
sanirodhe samutpāde vastuyogaviyogayoḥ // Asa_5.15 //

sthāne gotrasya nāśe ca prārthanāhetvabhāvayoḥ /
pratyarthikopalambhe ca vikalpo grāhako 'paraḥ // Asa_5.16 //

bodhau sandarśanānyeṣāṃ taddhetośca parīndanā /
tatprāptyanantaro hetuḥ puṇyabāhulyalakṣaṇaḥ // Asa_5.17 //

kṣayānutpādayorjñāne malānāṃ bodhirucyate /
kṣayābhāvādanutpādātte hi jñeye yathākramam // Asa_5.18 //

prakṛtāvaniruddhāyāṃ darśanākhyena vartmanā /
vikalpajātaṃ ki kṣīṇaṃ kiṃ vānatpattimāgatam // Asa_5.19 //

sattā ca nāma dharmāṇāṃ jñeye cāvaraṇakṣayaḥ /
kathyate yatparaiḥ śāsturatra vismīyate mayā // Asa_5.20 //

nāpaneyamataḥ kiñcit prakṣeptavyaṃ na kiṃcana /
draṣṭavyaṃ bhūtato bhūtaṃ bhūtadarśī vimucyate // Asa_5.21 //

ekaikasyaiva dānādau teṣāṃ yaḥ saṃgraho mithaḥ /
sa ekakṣaṇikaḥ kṣāntisaṃgṛhīto 'tra dṛkpathaḥ // Asa_5.22 //

sa samādhiṃ samāpadya tataḥ siṃhavijṛmbhitam /
anulomaṃ vilomaṃ ca pratītyotpādamīkṣate // Asa_5.23 //

6 - bhāvanāmārgaḥ(mūrdhaprayogaḥ)

kāmāptamabadhīkṛtya vijñānamasamāhitam /
sanirodhāḥ samapattīrgattvāgamya nava dvidhā // Asa_5.24 //

ekadvitricatuḥpañcaṣaṭsaptāṣṭavyatikramāt /
avaskandasamāpattiranirodhamatulyatā // Asa_5.25 //

saṃkṣepe vistare buddhaiḥ sānāthyenāparigrahe /
traikālike guṇābhāve śreyasastrividhe pathi // Asa_5.26 //

eko grāhyavikalpo 'yaṃ prayogākāragocaraḥ /
dvitīyaścittacaittānāṃ pravṛttiviṣayo mataḥ // Asa_5.27 //

anutpādastu cittasya bodhimaṇḍāmanaskriyā /
hīnayānamanaskārau sambodheramanaskṛtiḥ // Asa_5.28 //

bhāvane 'bhāvane caiva tadviparyaya eva ca /
ayathārthaśca vijñeyo vikalpo bhāvanāpathe // Asa_5.29 //

grāhakaḥ prathamo jñeyaḥ sattvaprajñaptigocaraḥ /
dharmapratyaśūnyatvasaktipravicayātmakaḥ // Asa_5.30 //

kṛte ca vastuno yānatritaye ca sa kīrttitaḥ /
dakṣiṇāyā aśuddhau vā caryāyāśca vikopane // Asa_5.31 //

sattvaprajñaptitaddhetuviṣayo navadhāparaḥ /
bhāvanāmārgasambaddho vipakṣastad vighātataḥ // Asa_5.32 //

sarvajñatānāṃ tisṛṇāṃ yathāsvaṃ trividhāvṛttau /
śāntimārgatathatādisamprayogaviyogayoḥ // Asa_5.33 //

asamatve ca duḥkhādau kleśānāṃ prakṛtāvapi /
dvayābhāve ca saṃmohe vikalpaḥ paścimo mataḥ // Asa_5.34 //

āsāṃ kṣaye satītīnāṃ cirāyocchvasitā iva /
sarvākārajagatsaukhyasādhanā guṇasampadaḥ // Asa_5.35 //

sarvāḥ sarvābhisāreṇa nikāmaphalaśālinam /
bhajante taṃ mahāsattvaṃ mahodadhimivāpagāḥ // Asa_5.36 //

7 - ānantaryasamādhiḥ(mūrdhaprayogaḥ)

trisāhasrajanaṃ śiṣyakhaḍgādhigamasampadi /
bodhisattvasya ca nyāme pratiṣṭhāpya śubhopamāḥ // Asa_5.37 //

kṛtvā puṇyabahutvena buddhatvāpteranantaraḥ /
ānantaryasamādhiḥ sa sarvākārajñatā ca tat // Asa_5.38 //

ālambanamabhāvo 'sya smṛtiścādhipatirmataḥ /
ākāraḥ śāntatā cātra jalpājalpipravādinām // Asa_5.39 //

ālambanopapattau ca tatsvabhāvāvadhāraṇe /
sarvākarajñatājñāne paramārthe sasaṃvṛttau // Asa_5.40 //

prayoge triṣu ratneṣu sopāye samaye muneḥ /
viparyāse samārge ca pratipakṣavipakṣayoḥ // Asa_5.41 //

lakṣaṇe bhāvanāyāṃ ca matā vipratipattayaḥ /
sarvākārajñatādhārā ṣoḍhā daśa ca vādinām // Asa_5.42 //

ityabhisamayālaṅkāre nāma prajñāpāramitopadeśaśāstre paṃcamādhikāraḥ /

Ānupūrvikādhikāraḥ ṣaṣṭhaḥ

dānena prajñayā yāvad buddhādau smṛtibhiśca sā /
dharmābhāvasvabhāvenetyanupūrvakriyā matā // Asa_6.1 //

ityabhisamāyālaṅkāre nāma prajñāpāramitopadeśaśāstre ṣaṣṭhādhikāraḥ /

Ekakṣaṇābhisambodhādhikāraḥ saptamaḥ

1 - avipākalalakṣaṇaḥ

anāsravāṇāṃ sarveṣāmekaikenāpi saṃgrahāt /
ekakṣaṇāvabodho 'yaṃ jñeyo dānādinā muneḥ // Asa_7.1 //

araghaṭṭaṃ yathaikāpi padikā puruṣeritā /
sakṛt sarvaṃ cālayati jñānamekakṣaṇe tathā // Asa_7.2 //

2 - vipākalakṣaṇaḥ

vipākadharmatāvasthā sarvaśuklamayī yadā /
prajñāpāramitā jātā jñānamekakṣaṇe tadā // Asa_7.3 //

3 - alakṣaṇalakṣaṇaḥ

svapnopameṣu dharmeṣu sthitvā dānādicaryayā /
alakṣaṇatvaṃ dharmāṇāṃ kṣaṇenaikena vindati // Asa_7.4 //

4 - advayalakṣaṇaḥ

svapnaṃ taddarśinaṃ caiva dvayayogena nekṣate /
dharmāṇāmadvayaṃ tattvaṃ kṣaṇenaikena paśyati // Asa_7.5 //

ityabhisamayālaṅkāre nāma prajñāpāramitopadeśaśāstre saptamādhikāraḥ /

Dharmakāyādhikāraḥ aṣṭamaḥ

1 - svabhāvakāyaḥ

sarvākārāṃ viśuddhiṃ ye dharmāḥ prāptā nirāsravāḥ /
svābhāviko muneḥ kāyasteṣāṃ prakṛtilakṣaṇaḥ // Asa_8.1 //

2 - jñānadharmakāyaḥ

bodhipakṣāpramāṇāni vimokṣā anupūrvaśaḥ /
navātmikā samāpattiḥ kṛtsnaṃ daśavidhātmakam // Asa_8.2 //

abhibhvāyatanānyaṣṭaprakārāṇi prabhedataḥ /
araṇā praṇidhijñānamabhijñāḥ pratisaṃvidaḥ // Asa_8.3 //

sarvākārāścatastro 'tha śuddhayo vaśitā daśa /
balāni daśa catvāri vaiśāradyānyarakṣaṇam // Asa_8.4 //

trividhaṃ smutyupasthānaṃ tridhāsaṃmoṣadharmatā /
vāsanāyāḥ samudghāto mahatī karuṇā jane // Asa_8.5 //

āveṇikā munereva dharmā ye 'ṣṭādaśeritāḥ /
sarvākārajñatā ceti dharmakāyo 'bhidhīyate // Asa_8.6 //

śrāvakasyāraṇādṛṣṭernṛkleśaparihāritā /
tatkleśastrotaucchittyai grāmādiṣu jināraṇā // Asa_8.7 //

anābhogamanāsaṅgamavyāghātaṃ sadā sthitam /
sarvapraśnāpanud bauddhaṃ praṇidhijñānamiṣyate // Asa_8.8 //

paripākaṃ gate hetau yasya yasya yadā yadā /
hitaṃ bhavati karttavyaṃ prathate tasya tasya saḥ // Asa_8.9 //

varṣatyapi hi parjanye naiva bījaṃ prarohati /
samutpāde 'pi buddhānāṃ nābhavyo bhadramaśnute // Asa_8.10 //

iti kāritravaipulyād buddho vyāpī nirucyate /
akṣayatvācca tasyaiva nitya ityapi kathyate // Asa_8.11 //

3 - sambhogakāyaḥ

dvātriṃśallakṣaṇāśītivyañjanātmā munerayam /
sāmbhogiko mataḥ kāyo mahāyānopabhogataḥ // Asa_8.12 //

cakrāṅkahastaḥ kramakūrmapādo jālāvanaddhāṅgulipāṇipādaḥ /
karau sapādau taruṇau mṛdū ca samutsadai saptabhirāśrayo 'sya // Asa_8.13 //

dīrghāṅgulirvyāyatapārṣṇigātraṃ prājyaṃ tvṛjūcchaṅkhapadordhvaromā /
eṇeyajaṅghaśca paṭūrubāhuḥ kośāvanaddhottamabastiguhyaḥ // Asa_8.14 //

suvarṇavarṇaḥ pratanūcchaviśca pradakṣiṇaikaikasujātaromā /
ūrṇāṅkitāsyo haripūrvakāyaḥ skandhau vṛtāvasya citāntarāṃsaḥ // Asa_8.15 //

hīno rasaḥ khyāti rasottamo 'sya nyagrodhavanmaṇḍalatulyamūrtiḥ /
uṣṇīṣamūrdhā pṛthucārujivho brahmasvaraḥ siṃhahanuḥ suśuklāḥ // Asa_8.16 //

tulyāḥ pramāṇe 'viralāśca dantā anyūnasaṃkhyā daśikāścatasraḥ /
nīlekṣaṇo govṛṣapakṣmanetro dvātriṃśadetāni hi lakṣaṇāni // Asa_8.17 //

yasya yasyātra yo heturlakṣaṇasya prasādhakaḥ /
tasya tasya prapūryāyaṃ samudāgamalakṣaṇaḥ // Asa_8.18 //

gurūṇāmanuyānādirdṛḍhatā saṃvaraṃ prati /
saṃgrahāsevanaṃ dānaṃ praṇītasya ca vastunaḥ // Asa_8.19 //

vadhyamokṣasamādānaṃ vivṛddhiḥ kuśalasya ca /
ityādiko yathāsūtraṃ heturlakṣaṇasādhakaḥ // Asa_8.20 //

tāmrāḥ snigdhāśca tuṅgāśca nakhā aṅgulayo muneḥ /
vṛttāścitānupūrvāśca gūḍhā nirgranthayaḥ śirāḥ // Asa_8.21 //

gūḍhau gulphau samau pādau siṃhebhadvijagopateḥ /
vikrāntaṃ dakṣiṇaṃ cārugamanamṛjuvṛttatā // Asa_8.22 //

muṣṭānupūrvate medhyamṛdutve śuddhagātratā /
pūrvavyañjanatā cārupṛthumaṇḍalagātratā // Asa_8.23 //

samakramatvaṃ śuddhatvaṃ netrayoḥ sukumāratā /
adīnotsadagātratve susaṃhatanagātratā // Asa_8.24 //

suvibhaktāṅgatā dhvāntapradhvastālokaśuddhatā /
vṛttamṛṣṭākṣatākṣāmakukṣitāśca gabhīratā // Asa_8.25 //

dakṣiṇāvartatā nābheḥ samantād darśanīyatā /
samācāraḥ śuciḥ kālatilakāpagatā tanuḥ // Asa_8.26 //

karau tulamṛdū snigdhagambhīrāyatalekhatā /
nātyāyataṃ vaco bimbapratibimbaupamauṣṭhatā // Asa_8.27 //

mṛdvī tanvī ca raktā ca jivhā jīmūtaghoṣatā /
cārūmañjusvaro daṃṣṭrā vṛttāstīkṣṇāḥ sitāḥ samāḥ // Asa_8.28 //

anupūrvī gatāstuṅgā nāsikā paramaṃ śuciḥ /
viśāle nayane pakṣmacitaṃ padmadalākṣitā // Asa_8.29 //

āyataślakṣṇasusnigdhasamaromnau bhruvau bhujau /
pīnāyatau samau karṇāvupaghātavivarjitau // Asa_8.30 //

lalāṭamaparimlānaṃ pṛthupūrṇottamāṅgatā /
bhrabharābhāścitāḥ ślakṣṇā asaṃlulitamurtayaḥ // Asa_8.31 //

keśā aparuṣāḥ pusāṃ saurabhyādapahāriṇaḥ /
śrīvatsaḥ svastikaṃ ceti buddhānuvyañjanaṃ matam // Asa_8.32 //

4 - nairmāṇikakāyaḥ

karoti yena citrāṇi hitāni jagataḥ samam /
ābhavāt so 'nupacchinnaḥ kāyo nairmāṇiko muneḥ // Asa_8.33 //

buddhakāritrāṇi tathā karmāpyanucchinnamasyāsaṃsāramiṣyate /
gatīnāṃ śamanaṃ karma saṃgrahe ca caturvidhe // Asa_8.34 //

niveśanaṃ sasaṃkleśe vyavadānāvabodhane /
sattvānāmarthayāthātmye ṣaṭsu pāramitāsu ca // Asa_8.35 //

buddhamārge prakṛtyaiva śūnyatāyāṃ dvayakṣaye /
saṃkete 'nupalambhe ca paripāke ca dehinām // Asa_8.36 //

bodhisattvasya mārge 'bhiniveśasya nivāraṇe /
bodhiprāptau jinakṣetraviśuddhau niyatiṃ prati // Asa_8.37 //

aprameye ca sattvārthe buddhasevādike guṇe /
bodheraṅgeṣvanāśe ca karmaṇāṃ satyadarśane // Asa_8.38 //

viparyāsaprahāṇe ca tadavastukatānaye /
vyavadāne sasambhāre saṃskṛtāsaṃskṛte prati // Asa_8.39 //

vyatibhedāparijñāne nirvāṇe ca niveśanam /
dharmakāyasya karmedaṃ saptaviṃśatidhā matam // Asa_8.40 //

ityabhisamayālaṅkāre nāma prajñāpāramitopadeśaśāstre aṣṭamādhikāraḥ /