Tulasidasa [Tulsidas]: Ramacaritamanasa [Ram Carit Manas] Sopana 2: Ayodhyakanda Input "by a group of volunteers at Ratlam" / ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to CSX+ encoding for NIA: description character =ASCII long a ā 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r  157 vocalic R ģ 187 long vocalic r Ž 174 vocalic l ¯ 175 long vocalic l ° 176 velar n ī 239 velar N đ 240 palatal n ¤ 164 palatal N Ĩ 165 retroflex t ņ 241 retroflex T ō 242 retroflex d ķ 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ų 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ũ 253 visarga ū 254 nasalized a Đ 208 nasalized long a Ģ 171 nasalized i Ņ 209 nasalized long i Ŧ 172 nasalized u Ō 210 nasalized long u Ø 216 nasalized e Ķ 211 nasalized o Ô 212 voiceless fricative Ė 204 (in Nagari: kh underdot) flapped r į 231 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ ÷rãgaõe÷āyanamaū ÷rãjānakãvallabho vijayate ÷rãrāmacaritamānasa dvitãya sopāna ayodhyā\-kāõķa ÷loka yasyāīke ca vibhāti bhådharasutā devāpagā mastake bhāle bālavidhurgale ca garalaü yasyorasi vyālarāņ / so 'yaü bhåtivibhåųaõaū suravaraū sarvādhipaū sarvadā ÷arvaū sarvagataū ÷ivaū ÷a÷inibhaū ÷rã÷aīkaraū pātu mām // 1 // prasannatāü yā na gatābhiųekatastathā na mamle vanavāsaduūkhataū / mukhāmbuja÷rã raghunandanasya me sadāstu sā maījulamaügalapradā // 2 // nãlāmbuja÷yāmalakomalāīgaü sãtāsamāropitavāmabhāgam / pāõau mahāsāyakacārucāpaü namāmi rāmaü raghuvaü÷anātham // 3 // do. ÷rãguru carana saroja raja nija manu mukuru sudhāri / barana_Ō raghubara bimala jasu jo dāyaku phala cāri // jaba teü rāmu byāhi ghara āe / nita nava maügala moda badhāe // bhuvana cāridasa bhådhara bhārã / sukta megha baraųahi sukha bārã // ridhi sidhi saüpati nadãü suhāã / umagi avadha aübudhi kahŌ āã // manigana pura nara nāri sujātã / suci amola suüdara saba bhĢtã // kahi na jāi kachu nagara bibhåtã / janu etania biraüci karatåtã // saba bidhi saba pura loga sukhārã / rāmacaüda mukha caüdu nihārã // mudita mātu saba sakhãü sahelã / phalita biloki manoratha belã // rāma råpu gunasãlu subhāå / pramudita hoi dekhi suni rāå // do. saba keü ura abhilāųu asa kahahiü manāi mahesu / āpa achata jubarāja pada rāmahi deu naresu // 1 // eka samaya saba sahita samājā / rājasabhĢ raghurāju birājā // sakala sukta mårati naranāhå / rāma sujasu suni atihi uchāhå // npa saba rahahiü kpā abhilāųeü / lokapa karahiü prãti rukha rākheü // tibhuvana tãni kāla jaga māhãü / bhåri bhāga dasaratha sama nāhãü // maügalamåla rāmu suta jāså / jo kachu kahija thora sabu tāså // rāyĐ subhāyĐ mukuru kara lãnhā / badanu biloki mukuņa sama kãnhā // ÷ravana samãpa bhae sita kesā / manahŌ jaraņhapanu asa upadesā // npa jubarāja rāma kahŌ dehå / jãvana janama lāhu kina lehå // do. yaha bicāru ura āni npa sudinu suavasaru pāi / prema pulaki tana mudita mana gurahi sunāya_u jāi // 2 // kaha_i bhuālu sunia munināyaka / bhae rāma saba bidhi saba lāyaka // sevaka saciva sakala purabāsã / je hamāre ari mitra udāsã // sabahi rāmu priya jehi bidhi mohã / prabhu asãsa janu tanu dhari sohã // bipra sahita parivāra gosāãü / karahiü chohu saba raurihi nāã // je gura carana renu sira dharahãü / te janu sakala bibhava basa karahãü // mohi sama yahu anubhaya_u na dåjeü / sabu pāya_Ō raja pāvani påjeü // aba abhilāųu eku mana moreü / påjahi nātha anugraha toreü // muni prasanna lakhi sahaja sanehå / kaheu naresa rajāyasu dehå // do. rājana rāura nāmu jasu saba abhimata dātāra / phala anugāmã mahipa mani mana abhilāųu tumhāra // 3 // saba bidhi guru prasanna jiyĐ jānã / boleu rāu rahĐsi mdu bānã // nātha rāmu kariahiü jubarājå / kahia kpā kari karia samājå // mohi achata yahu hoi uchāhå / lahahiü loga saba locana lāhå // prabhu prasāda siva saba_i nibāhãü / yaha lālasā eka mana māhãü // puni na soca tanu raha_u ki jāå / jehiü na hoi pācheü pachitāå // suni muni dasaratha bacana suhāe / maügala moda måla mana bhāe // sunu npa jāsu bimukha pachitāhãü / jāsu bhajana binu jarani na jāhãü // bhaya_u tumhāra tanaya soi svāmã / rāmu punãta prema anugāmã // do. begi bilaübu na karia npa sājia sabui samāju / sudina sumaügalu tabahiü jaba rāmu hohiü jubarāju // 4 // mudita mahipati maüdira āe / sevaka saciva sumaütru bolāe // kahi jayajãva sãsa tinha nāe / bhåpa sumaügala bacana sunāe // jauü pĢcahi mata lāgai nãkā / karahu haraųi hiyĐ rāmahi ņãkā // maütrã mudita sunata priya bānã / abhimata biravĐ pareu janu pānã // binatã saciva karahi kara jorã / jiahu jagatapati barisa karorã // jaga maügala bhala kāju bicārā / begia nātha na lāia bārā // npahi modu suni saciva subhāųā / baëhata bauüëa janu lahã susākhā // do. kaheu bhåpa munirāja kara joi joi āyasu hoi / rāma rāja abhiųeka hita begi karahu soi soi // 5 // haraųi munãsa kaheu mdu bānã / ānahu sakala sutãratha pānã // auųadha måla phåla phala pānā / kahe nāma gani maügala nānā // cāmara carama basana bahu bhĢtã / roma pāņa paņa aganita jātã // manigana maügala bastu anekā / jo jaga jogu bhåpa abhiųekā // beda bidita kahi sakala bidhānā / kaheu racahu pura bibidha bitānā // saphala rasāla pågaphala kerā / ropahu bãthinha pura cahŌ pherā // racahu maüju mani caukeü cārå / kahahu banāvana begi bajārå // påjahu ganapati gura kuladevā / saba bidhi karahu bhåmisura sevā // do. dhvaja patāka torana kalasa sajahu turaga ratha nāga / sira dhari munibara bacana sabu nija nija kājahiü lāga // 6 // jo munãsa jehi āyasu dãnhā / so tehiü kāju prathama janu kãnhā // bipra sādhu sura påjata rājā / karata rāma hita maügala kājā // sunata rāma abhiųeka suhāvā / bāja gahāgaha avadha badhāvā // rāma sãya tana saguna janāe / pharakahiü maügala aüga suhāe // pulaki saprema parasapara kahahãü / bharata āgamanu såcaka ahahãü // bhae bahuta dina ati avaserã / saguna pratãti bheüņa priya kerã // bharata sarisa priya ko jaga māhãü / iha_i saguna phalu dåsara nāhãü // rāmahi baüdhu soca dina rātã / aüķanhi kamaņha hrada_u jehi bhĢtã // do. ehi avasara maügalu parama suni rahĐseu ranivāsu / sobhata lakhi bidhu baëhata janu bāridhi bãci bilāsu // 7 // prathama jāi jinha bacana sunāe / bhåųana basana bhåri tinha pāe // prema pulaki tana mana anurāgãü / maügala kalasa sajana saba lāgãü // caukeü cāru sumitrĢ purã / manimaya bibidha bhĢti ati rurã // ānĐda magana rāma mahatārã / die dāna bahu bipra hĐkārã // påjãü grāmadebi sura nāgā / kaheu bahori dena balibhāgā // jehi bidhi hoi rāma kalyānå / dehu dayā kari so baradānå // gāvahiü maügala kokilabayanãü / bidhubadanãü mgasāvakanayanãü // do. rāma rāja abhiųeku suni hiyĐ haraųe nara nāri / lage sumaügala sajana saba bidhi anukåla bicāri // 8 // taba naranāhĐ basiųņhu bolāe / rāmadhāma sikha dena paņhāe // gura āgamanu sunata raghunāthā / dvāra āi pada nāya_u māthā // sādara aragha dei ghara āne / soraha bhĢti påji sanamāne // gahe carana siya sahita bahorã / bole rāmu kamala kara jorã // sevaka sadana svāmi āgamanå / maügala måla amaügala damanå // tadapi ucita janu boli saprãtã / paņha_ia kāja nātha asi nãtã // prabhutā taji prabhu kãnha sanehå / bhaya_u punãta āju yahu gehå // āyasu hoi so karauü gosāã / sevaka laha_i svāmi sevakāã // do. suni saneha sāne bacana muni raghubarahi prasaüsa / rāma kasa na tumha kahahu asa haüsa baüsa avataüsa // 9 // barani rāma guna sãlu subhāå / bole prema pulaki munirāå // bhåpa sajeu abhiųeka samājå / cāhata dena tumhahi jubarājå // rāma karahu saba saüjama ājå / jauü bidhi kusala nibāhai kājå // guru sikha dei rāya pahiü gaya_u / rāma hdayĐ asa bisama_u bhayaå // janame eka saüga saba bhāã / bhojana sayana keli larikāã // karanabedha upabãta biāhā / saüga saüga saba bhae uchāhā // bimala baüsa yahu anucita ekå / baüdhu bihāi baëehi abhiųekå // prabhu saprema pachitāni suhāã / hara_u bhagata mana kai kuņilāã // do. tehi avasara āe lakhana magana prema ānaüda / sanamāne priya bacana kahi raghukula kairava caüda // 10 // bājahiü bājane bibidha bidhānā / pura pramodu nahiü jāi bakhānā // bharata āgamanu sakala manāvahiü / āvahŌ begi nayana phalu pāvahiü // hāņa bāņa ghara galãü athāã / kahahiü parasapara loga logāã // kāli lagana bhali ketika bārā / påjihi bidhi abhilāųu hamārā // kanaka siüghāsana sãya sametā / baiņhahiü rāmu hoi cita cetā // sakala kahahiü kaba hoihi kālã / bighana manāvahiü deva kucālã // tinhahi sohāi na avadha badhāvā / corahi caüdini rāti na bhāvā // sārada boli binaya sura karahãü / bārahiü bāra pāya lai parahãü // do. bipati hamāri biloki baëi mātu karia soi āju / rāmu jāhiü bana rāju taji hoi sakala surakāju // 11 // suni sura binaya ņhāëhi pachitātã / bha_iŌ saroja bipina himarātã // dekhi deva puni kahahiü nihorã / mātu tohi nahiü thoriu khorã // bisamaya haraųa rahita raghurāå / tumha jānahu saba rāma prabhāå // jãva karama basa sukha dukha bhāgã / jāia avadha deva hita lāgã // bāra bāra gahi carana sĐkocau / calã bicāri bibudha mati pocã // Øca nivāsu nãci karatåtã / dekhi na sakahiü parāi bibhåtã // āgila kāju bicāri bahorã / karahahiü cāha kusala kabi morã // haraųi hdayĐ dasaratha pura āã / janu graha dasā dusaha dukhadāã // do. nāmu maütharā maüdamati cerã kaikei keri / ajasa peņārã tāhi kari gaã girā mati pheri // 12 // dãkha maütharā nagaru banāvā / maüjula maügala bāja badhāvā // påchesi loganha kāha uchāhå / rāma tilaku suni bhā ura dāhå // kara_i bicāru kubuddhi kujātã / hoi akāju kavani bidhi rātã // dekhi lāgi madhu kuņila kirātã / jimi gavĐ taka_i leŌ kehi bhĢtã // bharata mātu pahiü ga_i bilakhānã / kā anamani hasi kaha hĐsi rānã // åtaru dei na lei usāså / nāri carita kari ķhāra_i Ģså // hĐsi kaha rāni gālu baëa toreü / dãnha lakhana sikha asa mana moreü // tabahŌ na bola ceri baëi pāpini / chāëa_i svāsa kāri janu sĢpini // do. sabhaya rāni kaha kahasi kina kusala rāmu mahipālu / lakhanu bharatu ripudamanu suni bhā kubarã ura sālu // 13 // kata sikha dei hamahi kou māã / gālu karaba kehi kara balu pāã // rāmahi chāëi kusala kehi ājå / jehi janesu dei jubarājå // bhaya_u kausilahi bidhi ati dāhina / dekhata garaba rahata ura nāhina // dekhehu kasa na jāi saba sobhā / jo avaloki mora manu chobhā // påtu bidesa na socu tumhāreü / jānati hahu basa nāhu hamāreü // nãda bahuta priya seja turāã / lakhahu na bhåpa kapaņa caturāã // suni priya bacana malina manu jānã / jhukã rāni aba rahu aragānã // puni asa kabahŌ kahasi gharaphorã / taba dhari jãbha kaëhāva_Ō torã // do. kāne khore kåbare kuņila kucālã jāni / tiya biseųi puni ceri kahi bharatamātu musukāni // 14 // priyabādini sikha dãnhiŌ tohã / sapanehŌ to para kopu na mohã // sudinu sumaügala dāyaku soã / tora kahā phura jehi dina hoã // jeņha svāmi sevaka laghu bhāã / yaha dinakara kula rãti suhāã // rāma tilaku jauü sĢcehŌ kālã / deŌ māgu mana bhāvata ālã // kausalyā sama saba mahatārã / rāmahi sahaja subhāyĐ piārã // mo para karahiü sanehu biseųã / maiü kari prãti parãchā dekhã // jauü bidhi janamu dei kari chohå / hohŌ rāma siya påta putohå // prāna teü adhika rāmu priya moreü / tinha keü tilaka chobhu kasa toreü // do. bharata sapatha tohi satya kahu parihari kapaņa durāu / haraųa samaya bisama_u karasi kārana mohi sunāu // 15 // ekahiü bāra āsa saba påjã / aba kachu kahaba jãbha kari dåjã // phorai jogu kapāru abhāgā / bhaleu kahata dukha ra_urehi lāgā // kahahiü jhåņhi phuri bāta banāã / te priya tumhahi karui maiü māã // hamahŌ kahabi aba ņhakurasohātã / nāhiü ta mauna rahaba dinu rātã // kari kuråpa bidhi parabasa kãnhā / bavā so lunia lahia jo dãnhā // kou npa hou hamahi kā hānã / ceri chāëi aba hoba ki rānã // jārai jogu subhāu hamārā / anabhala dekhi na jāi tumhārā // tāteü kachuka bāta anusārã / chamia debi baëi cåka hamārã // do. gåëha kapaņa priya bacana suni tãya adharabudhi rāni / suramāyā basa bairinihi suhda jāni patiāni // 16 // sādara puni puni pØchati ohã / sabarã gāna mgã janu mohã // tasi mati phirã aha_i jasi bhābã / rahasã ceri ghāta janu phābã // tumha pØchahu maiü kahata ķerāØ / dhareu mora gharaphorã nāØ // saji pratãti bahubidhi gaëhi cholã / avadha sāëhasātã taba bolã // priya siya rāmu kahā tumha rānã / rāmahi tumha priya so phuri bānã // rahā prathama aba te dina bãte / sama_u phireü ripu hohiü piürãte // bhānu kamala kula poųanihārā / binu jala jāri kara_i soi chārā // jari tumhāri caha savati ukhārã / rØdhahu kari upāu bara bārã // do. tumhahi na socu sohāga bala nija basa jānahu rāu / mana malãna muha mãņha npa rāura sarala subhāu // 17 // catura gĐbhãra rāma mahatārã / bãcu pāi nija bāta sĐvārã // paņhae bharatu bhåpa nania_ureü / rāma mātu mata jānava ra_ureü // sevahiü sakala savati mohi nãkeü / garabita bharata mātu bala pã keü // sālu tumhāra kausilahi māã / kapaņa catura nahiü hoi janāã // rājahi tumha para premu biseųã / savati subhāu saka_i nahiü dekhã // racã praüpacu bhåpahi apanāã / rāma tilaka hita lagana dharāã // yaha kula ucita rāma kahŌ ņãkā / sabahi sohāi mohi suņhi nãkā // āgili bāta samujhi ķaru mohã / deu daiu phiri so phalu ohã // do. raci paci koņika kuņilapana kãnhesi kapaņa prabodhu // kahisi kathā sata savati kai jehi bidhi bāëha birodhu // 18 // bhāvã basa pratãti ura āã / pØcha rāni puni sapatha devāã // kā påchahŌ tumha abahŌ na jānā / nija hita anahita pasu pahicānā // bhaya_u pākhu dina sajata samājå / tumha pāã sudhi mohi sana ājå // khāia pahiria rāja tumhāreü / satya kaheü nahiü doųu hamāreü // jauü asatya kachu kahaba banāã / tau bidhi deihi hamahi sajāã // rāmahi tilaka kāli jauü bhayaå.ū tumha kahŌ bipati bãju bidhi bayaå // rekha khĐcāi kaha_Ō balu bhāųã / bhāmini bha_ihu dådha ka_i mākhã // jauü suta sahita karahu sevakāã / tau ghara rahahu na āna upāã // do. kadrØ binatahi dãnha dukhu tumhahi kausilĢ deba / bharatu baüdigha seihahiü lakhanu rāma ke neba // 19 // kaikayasutā sunata kaņu bānã / kahi na saka_i kachu sahami sukhānã // tana paseu kadalã jimi kĢpã / kubarãü dasana jãbha taba cĢpã // kahi kahi koņika kapaņa kahānã / dhãraju dharahu prabodhisi rānã // phirā karamu priya lāgi kucālã / bakihi sarāha_i māni marālã // sunu maütharā bāta phuri torã / dahini Ģkhi nita pharaka_i morã // dina prati dekha_Ō rāti kusapane / kaha_Ō na tohi moha basa apane // kāha karau sakhi sådha subhāå / dāhina bāma na jāna_Ō kāå // do. apane calata na āju lagi anabhala kāhuka kãnha / kehiü agha ekahi bāra mohi daiĐ dusaha dukhu dãnha // 20 // naihara janamu bharaba baru jāi / jiata na karabi savati sevakāã // ari basa daiu jiāvata jāhã / maranu nãka tehi jãvana cāhã // dãna bacana kaha bahubidhi rānã / suni kubarãü tiyamāyā ņhānã // asa kasa kahahu māni mana ånā / sukhu sohāgu tumha kahŌ dina dånā // jehiü rāura ati anabhala tākā / soi pāihi yahu phalu paripākā // jaba teü kumata sunā maiü svāmini / bhåkha na bāsara nãüda na jāmini // pØcheu guninha rekha tinha khĢcã / bharata bhuāla hohiü yaha sĢcã // bhāmini karahu ta kahauü upāå / hai tumharãü sevā basa rāå // do. para_Ō kåpa tua bacana para saka_Ō påta pati tyāgi / kahasi mora dukhu dekhi baëa kasa na karaba hita lāgi // 21 // kubarãü kari kabulã kaikeã / kapaņa churã ura pāhana ņeã // lakha_i na rāni nikaņa dukhu kaiüse / cara_i harita tina balipasu jaiseü // sunata bāta mdu aüta kaņhorã / deti manahŌ madhu māhura ghorã // kaha_i ceri sudhi aha_i ki nāhã / svāmini kahihu kathā mohi pāhãü // dui baradāna bhåpa sana thātã / māgahu āju juëāvahu chātã // sutahi rāju rāmahi banavāså / dehu lehu saba savati hulāsu // bhåpati rāma sapatha jaba karaã / taba māgehu jehiü bacanu na ņaraã // hoi akāju āju nisi bãteü / bacanu mora priya mānehu jã teü // do. baëa kughātu kari pātakini kahesi kopaghĐ jāhu / kāju sĐvārehu sajaga sabu sahasā jani patiāhu // 22 // kubarihi rāni prānapriya jānã / bāra bāra baëi buddhi bakhānã // tohi sama hita na mora saüsārā / bahe jāta ka_i bha_isi adhārā // jauü bidhi puraba manorathu kālã / karauü tohi cakha påtari ālã // bahubidhi cerihi ādaru deã / kopabhavana gavani kaikeã // bipati bãju baraųā ritu cerã / bhuŅ bha_i kumati kaikeã kerã // pāi kapaņa jalu aükura jāmā / bara dou dala dukha phala parināmā // kopa samāju sāji sabu soã / rāju karata nija kumati bigoã // rāura nagara kolāhalu hoã / yaha kucāli kachu jāna na koã // do. pramudita pura nara nāri / saba sajahiü sumaügalacāra / eka prabisahiü eka nirgamahiü bhãra bhåpa darabāra // 23 // bāla sakhā suna hiyĐ haraųāhãü / mili dasa pĢca rāma pahiü jāhãü // prabhu ādarahiü premu pahicānã / pØchahiü kusala khema mdu bānã // phirahiü bhavana priya āyasu pāã / karata parasapara rāma baëāã // ko raghubãra sarisa saüsārā / sãlu saneha nibāhanihārā / jeühi jeühi joni karama basa bhramahãü / tahĐ tahĐ ãsu deu yaha hamahãü // sevaka hama svāmã siyanāhå / hou nāta yaha ora nibāhå // asa abhilāųu nagara saba kāhå / kaikayasutā hdayĐ ati dāhå // ko na kusaügati pāi nasāã / raha_i na nãca mateü caturāã // do. sĢsa samaya sānaüda npu gaya_u kaikeã gehĐ / gavanu niņhuratā nikaņa kiya janu dhari deha sanehĐ // 24 // kopabhavana suni sakuceu rāu / bhaya basa agahuëa para_i na pāå // surapati basa_i bāhĐbala jāke / narapati sakala rahahiü rukha tākeü // so suni tiya risa gaya_u sukhāã / dekhahu kāma pratāpa baëāã // såla kulisa asi Đgavanihāre / te ratinātha sumana sara māre // sabhaya naresu priyā pahiü gayaå / dekhi dasā dukhu dāruna bhayaå // bhåmi sayana paņu moņa purānā / die ķāri tana bhåųaõa nānā // kumatihi kasi kubeųatā phābã / ana ahivātu såca janu bhābã // jāi nikaņa npu kaha mdu bānã / prānapriyā kehi hetu risānã // chaü. kehi hetu rāni risāni parasata pāni patihi nevāraã / mānahŌ saroųa bhuaüga bhāmini biųama bhĢti nihāraã // dou bāsanā rasanā dasana bara marama ņhāharu dekhaã / tulasã npati bhavatabyatā basa kāma kautuka lekhaã // so. bāra bāra kaha rāu sumukhi sulocini pikabacani / kārana mohi sunāu gajagāmini nija kopa kara // 25 // anahita tora priyā keŅ kãnhā / kehi dui sira kehi jamu caha lãnhā // kahu kehi raükahi karau nareså / kahu kehi npahi nikāsauü deså // saka_Ō tora ari amara_u mārã / kāha kãņa bapure nara nārã // jānasi mora subhāu barorå / manu tava ānana caüda cakorå // priyā prāna suta sarabasu moreü / parijana prajā sakala basa toreü // jauü kachu kahau kapaņu kari tohã / bhāmini rāma sapatha sata mohã // bihasi māgu manabhāvati bātā / bhåųana sajahi manohara gātā // gharã kugharã samujhi jiyĐ dekhå / begi priyā pariharahi kubeųå // do. yaha suni mana guni sapatha baëi bihasi uņhã matimaüda / bhåųana sajati biloki mgu manahŌ kirātini phaüda // 26 // puni kaha rāu suhrada jiyĐ jānã / prema pulaki mdu maüjula bānã // bhāmini bhaya_u tora manabhāvā / ghara ghara nagara anaüda badhāvā // rāmahi deŌ kāli jubarājå / sajahi sulocani maügala sājå // dalaki uņheu suni hrada_u kaņhorå / janu chui gaya_u pāka baratorå // aisiu pãra bihasi tehi goã / cora nāri jimi pragaņi na roã // lakhahiü na bhåpa kapaņa caturāã / koņi kuņila mani gurå paëhāã // jadyapi nãti nipuna naranāhå / nāricarita jalanidhi avagāhå // kapaņa sanehu baëhāi bahorã / bolã bihasi nayana muhu morã // do. māgu māgu pai kahahu piya kabahŌ na dehu na lehu / dena kahehu baradāna dui teu pāvata saüdehu // 27 // jāneŌ maramu rāu hĐsi kahaã / tumhahi kohāba parama priya ahaã // thāti rākhi na māgihu kāå / bisari gaya_u mohi bhora subhāå // jhåņhehŌ hamahi doųu jani dehå / dui kai cāri māgi maku lehå // raghukula rãti sadā cali āã / prāna jāhŌ baru bacanu na jāã // nahiü asatya sama pātaka puüjā / giri sama hohiü ki koņika guüjā // satyamåla saba sukta suhāe / beda purāna bidita manu gāe // tehi para rāma sapatha kari āã / sukta saneha avadhi raghurāã // bāta dëhāi kumati hĐsi bolã / kumata kubihaga kulaha janu kholã // do. bhåpa manoratha subhaga banu sukha subihaüga samāju / bhillani jimi chāëana cahati bacanu bhayaükaru bāju // 28 // māsapārāyaõa, terahavĢ vi÷rāma sunahu prānapriya bhāvata jã kā / dehu eka bara bharatahi ņãkā // māga_Ō dåsara bara kara jorã / puravahu nātha manoratha morã // tāpasa beųa biseųi udāsã / caudaha barisa rāmu banabāsã // suni mdu bacana bhåpa hiyĐ sokå / sasi kara chuata bikala jimi kokå // gaya_u sahami nahiü kachu kahi āvā / janu sacāna bana jhapaņeu lāvā // bibarana bhaya_u nipaņa narapālå / dāmini haneu manahŌ taru tālå // māthe hātha mådi dou locana / tanu dhari socu lāga janu socana // mora manorathu surataru phålā / pharata karini jimi hateu samålā // avadha ujāri kãnhi kaikeãü / dãnhasi acala bipati kai neãü // do. kavaneü avasara kā bhaya_u gaya_Ō nāri bisvāsa / joga siddhi phala samaya jimi jatihi abidyā nāsa // 29 // ehi bidhi rāu manahiü mana jhĢkhā / dekhi kubhĢti kumati mana mākhā // bharatu ki rāura påta na hohãü / ānehu mola besāhi ki mohã // jo suni saru asa lāga tumhāreü / kāhe na bolahu bacanu sĐbhāre // dehu utaru anu karahu ki nāhãü / satyasaüdha tumha raghukula māhãü // dena kahehu aba jani baru dehå / tajahŌ satya jaga apajasu lehå // satya sarāhi kahehu baru denā / jānehu leihi māgi cabenā // sibi dadhãci bali jo kachu bhāųā / tanu dhanu tajeu bacana panu rākhā // ati kaņu bacana kahati kaikeã / mānahŌ lona jare para deã // do. dharama dhuraüdhara dhãra dhari nayana ughāre rāyĐ / siru dhuni lãnhi usāsa asi māresi mohi kuņhāyĐ // 30 // āgeü dãkhi jarata risa bhārã / manahŌ roųa taravāri ughārã // måņhi kubuddhi dhāra niņhurāã / dharã kåbarãü sāna banāã // lakhã mahãpa karāla kaņhorā / satya ki jãvanu leihi morā // bole rāu kaņhina kari chātã / bānã sabinaya tāsu sohātã // priyā bacana kasa kahasi kubhĢtã / bhãra pratãti prãti kari hĢtã // moreü bharatu rāmu dui Ģkhã / satya kaha_Ō kari saükarå sākhã // avasi dåtu maiü paņha_iba prātā / aihahiü begi sunata dou bhrātā // sudina sodhi sabu sāju sajāã / deŌ bharata kahŌ rāju bajāã // do. lobhu na rāmahi rāju kara bahuta bharata para prãti / maiü baëa choņa bicāri jiyĐ karata raheŌ npanãti // 31 // rāma sapatha sata kahuŌ subhāå / rāmamātu kachu kaheu na kāå // maiü sabu kãnha tohi binu pØcheü / tehi teü pareu manorathu chåcheü // risa pariharå aba maügala sājå / kachu dina gaĶ bharata jubarājå // ekahi bāta mohi dukhu lāgā / bara dåsara asamaüjasa māgā // ajahŌ hdaya jarata tehi Ģcā / risa parihāsa ki sĢcehŌ sĢcā // kahu taji roųu rāma aparādhå / sabu kou kaha_i rāmu suņhi sādhå // tuhØ sarāhasi karasi sanehå / aba suni mohi bhaya_u saüdehå // jāsu subhāu arihi anukålā / so kimi karihi mātu pratikålā // do. priyā hāsa risa pariharahi māgu bicāri bibeku / jehiü dekhĢ aba nayana bhari bharata rāja abhiųeku // 32 // jiai mãna barå bāri bihãnā / mani binu phaniku jiai dukha dãnā // kaha_Ō subhāu na chalu mana māhãü / jãvanu mora rāma binu nāhãü // samujhi dekhu jiyĐ priyā prabãnā / jãvanu rāma darasa ādhãnā // suni mradu bacana kumati ati jaraã / manahŌ anala āhuti ghta paraã // kaha_i karahu kina koņi upāyā / ihĢ na lāgihi rāuri māyā // dehu ki lehu ajasu kari nāhãü / mohi na bahuta prapaüca sohāhãü / rāmu sādhu tumha sādhu sayāne / rāmamātu bhali saba pahicāne // jasa kausilĢ mora bhala tākā / tasa phalu unhahi deŌ kari sākā // do. hota prāta munibeųa dhari jauü na rāmu bana jāhiü / mora maranu rāura ajasa npa samujhia mana māhiü // 33 // asa kahi kuņila bhaã uņhi ņhāëhã / mānahŌ roųa taraügini bāëhã // pāpa pahāra pragaņa bha_i soã / bharã krodha jala jāi na joã // dou bara kåla kaņhina haņha dhārā / bhavĐra kåbarã bacana pracārā // ķhāhata bhåparåpa taru målā / calã bipati bāridhi anukålā // lakhã naresa bāta phuri sĢcã / tiya misa mãcu sãsa para nācã // gahi pada binaya kãnha baiņhārã / jani dinakara kula hosi kuņhārã // māgu mātha abahãü deŌ tohã / rāma birahĐ jani mārasi mohã // rākhu rāma kahŌ jehi tehi bhĢtã / nāhiü ta jarihi janama bhari chātã // do. dekhã byādhi asādha npu pareu dharani dhuni mātha / kahata parama ārata bacana rāma rāma raghunātha // 34 // byākula rāu sithila saba gātā / karini kalapataru manahŌ nipātā // kaüņhu såkha mukha āva na bānã / janu pāņhãnu dãna binu pānã // puni kaha kaņu kaņhora kaikeã / manahŌ ghāya mahŌ māhura deã // jauü aütahŌ asa karatabu raheå / māgu māgu tumha kehiü bala kaheå // dui ki hoi eka samaya bhuālā / hĐsaba ņhaņhāi phulāuba gālā // dāni kahāuba aru kpanāã / hoi ki khema kusala rautāã // chāëahu bacanu ki dhãraju dharahå / jani abalā jimi karunā karahå // tanu tiya tanaya dhāmu dhanu dharanã / satyasaüdha kahŌ tna sama baranã // do. marama bacana suni rāu kaha kahu kachu doųu na tora / lāgeu tohi pisāca jimi kālu kahāvata mora // 35 // û cahata na bharata bhåpatahi bhoreü / bidhi basa kumati basã jiya toreü // so sabu mora pāpa parināmå / bhaya_u kuņhāhara jehiü bidhi bāmå // subasa basihi phiri avadha suhāã / saba guna dhāma rāma prabhutāã // karihahiü bhāi sakala sevakāã / hoihi tihŌ pura rāma baëāã // tora kalaüku mora pachitāå / muehŌ na miņahi na jāihi kāå // aba tohi nãka lāga karu soã / locana oņa baiņhu muhu goã // jaba lagi jiauü kaha_Ō kara jorã / taba lagi jani kachu kahasi bahorã // phiri pachitaihasi aüta abhāgã / mārasi gāi nahāru lāgã // do. pareu rāu kahi koņi bidhi kāhe karasi nidānu / kapaņa sayāni na kahati kachu jāgati manahŌ masānu // 36 // rāma rāma raņa bikala bhuālå / janu binu paükha bihaüga behālå // hdayĐ manāva bhoru jani hoã / rāmahi jāi kahai jani koã // uda_u karahu jani rabi raghukula gura / avadha biloki såla hoihi ura // bhåpa prãti kaika_i kaņhināã / ubhaya avadhi bidhi racã banāã // bilapata npahi bhaya_u bhinusārā / bãnā benu saükha dhuni dvārā // paëhahiü bhāņa guna gāvahiü gāyaka / sunata npahi janu lāgahiü sāyaka // maügala sakala sohāhiü na kaiseü / sahagāminihi bibhåųana jaiseü // tehiü nisi nãda parã nahi kāhå / rāma darasa lālasā uchāhå // do. dvāra bhãra sevaka saciva kahahiü udita rabi dekhi / jāgeu ajahŌ na avadhapati kāranu kavanu biseųi // 37 // pachile pahara bhåpu nita jāgā / āju hamahi baëa acaraju lāgā // jāhu sumaütra jagāvahu jāã / kãjia kāju rajāyasu pāã // gae sumaütru taba rāura māhã / dekhi bhayāvana jāta ķerāhãü // dhāi khāi janu jāi na herā / mānahŌ bipati biųāda baserā // påcheü kou na åtaru deã / gae jeühiü bhavana bhåpa kaikaiã // kahi jayajãva baiņha siru nāã / daikhi bhåpa gati gaya_u sukhāã // soca bikala bibarana mahi pareå / mānahŌ kamala målu parihareå // saciu sabhãta saka_i nahiü pØchã / bolã asubha bharã subha chåchã // do. parã na rājahi nãda nisi hetu jāna jagadãsu / rāmu rāmu raņi bhoru kiya kaha_i na maramu mahãsu // 38 // ānahu rāmahi begi bolāã / samācāra taba pØchehu āã // caleu sumaütra rāya råkha jānã / lakhã kucāli kãnhi kachu rānã // soca bikala maga para_i na pāå / rāmahi boli kahihi kā rāå // ura dhari dhãraju gaya_u duāreü / påchĐhiü sakala dekhi manu māreü // samādhānu kari so sabahã kā / gaya_u jahĢ dinakara kula ņãkā // rāmu sumaütrahi āvata dekhā / ādaru kãnha pitā sama lekhā // nirakhi badanu kahi bhåpa rajāã / raghukuladãpahi caleu levāã // rāmu kubhĢti saciva sĐga jāhãü / dekhi loga jahĐ tahĐ bilakhāhãü // do. jāi dãkha raghubaüsamani narapati nipaņa kusāju // sahami pareu lakhi siüghinihi manahŌ bddha gajarāju // 39 // såkhahiü adhara jara_i sabu aügå / manahŌ dãna manihãna bhuaügå // saruųa samãpa dãkhi kaikeã / mānahŌ mãcu gharã gani leã // karunāmaya mdu rāma subhāå / prathama dãkha dukhu sunā na kāå // tadapi dhãra dhari sama_u bicārã / pØchã madhura bacana mahatārã // mohi kahu mātu tāta dukha kārana / karia jatana jehiü hoi nivārana // sunahu rāma sabu kārana ehå / rājahi tuma para bahuta sanehå // dena kahenhi mohi dui baradānā / māgeŌ jo kachu mohi sohānā / so suni bhaya_u bhåpa ura socå / chāëi na sakahiü tumhāra sĐkocå // do. suta saneha ita bacanu uta saükaņa pareu naresu / sakahu na āyasu dharahu sira meņahu kaņhina kalesu // 40 // nidharaka baiņhi kaha_i kaņu bānã / sunata kaņhinatā ati akulānã // jãbha kamāna bacana sara nānā / manahŌ mahipa mdu laccha samānā // janu kaņhorapanu dhareü sarãrå / sikha_i dhanuųabidyā bara bãrå // saba prasaügu raghupatihi sunāã / baiņhi manahŌ tanu dhari niņhurāã // mana musakāi bhānukula bhānu / rāmu sahaja ānaüda nidhānå // bole bacana bigata saba dåųana / mdu maüjula janu bāga bibhåųana // sunu jananã soi sutu baëabhāgã / jo pitu mātu bacana anurāgã // tanaya mātu pitu toųanihārā / durlabha janani sakala saüsārā // do. munigana milanu biseųi bana sabahi bhĢti hita mora / tehi mahĐ pitu āyasu bahuri saümata jananã tora // 41 // bharata prānapriya pāvahiü rājå / bidhi saba bidhi mohi sanamukha āju / joü na jāŌ bana aisehu kājā / prathama gania mohi måëha samājā // sevahiü arĐķu kalapataru tyāgã / parihari amta lehiü biųu māgã // teu na pāi asa sama_u cukāhãü / dekhu bicāri mātu mana māhãü // aüba eka dukhu mohi biseųã / nipaņa bikala naranāyaku dekhã // thorihiü bāta pitahi dukha bhārã / hoti pratãti na mohi mahatārã // rāu dhãra guna udadhi agādhå / bhā mohi te kachu baëa aparādhå // jāteü mohi na kahata kachu rāå / mori sapatha tohi kahu satibhāå // do. sahaja sarala raghubara bacana kumati kuņila kari jāna / cala_i joüka jala bakragati jadyapi salilu samāna // 42 // rahasã rāni rāma rukha pāã / bolã kapaņa sanehu janāã // sapatha tumhāra bharata kai ānā / hetu na dåsara mai kachu jānā // tumha aparādha jogu nahiü tātā / jananã janaka baüdhu sukhadātā // rāma satya sabu jo kachu kahahå / tumha pitu mātu bacana rata ahahå // pitahi bujhāi kahahu bali soã / cautheüpana jehiü ajasu na hoã // tumha sama suana sukta jehiü dãnhe / ucita na tāsu nirādaru kãnhe // lāgahiü kumukha bacana subha kaise / magahĐ gayādika tãratha jaise // rāmahi mātu bacana saba bhāe / jimi surasari gata salila suhāe // do. ga_i muruchā rāmahi sumiri npa phiri karavaņa lãnha / saciva rāma āgamana kahi binaya samaya sama kãnha // 43 // avanipa akani rāmu pagu dhāre / dhari dhãraju taba nayana ughāre // sacivĐ sĐbhāri rāu baiņhāre / carana parata npa rāmu nihāre // lie saneha bikala ura lāã / gai mani manahŌ phanika phiri pāã // rāmahi cita_i raheu naranāhå / calā bilocana bāri prabāhå // soka bibasa kachu kahai na pārā / hdayĐ lagāvata bārahiü bārā // bidhihi manāva rāu mana māhãü / jehiü raghunātha na kānana jāhãü // sumiri mahesahi kaha_i nihorã / binatã sunahu sadāsiva morã // āsutoųa tumha avaķhara dānã / ārati harahu dãna janu jānã // do. tumha preraka saba ke hdayĐ so mati rāmahi dehu / bacanu mora taji rahahi ghara parihari sãlu sanehu // 44 // ajasu hou jaga sujasu nasāå / naraka parau baru surapuru jāå // saba dukha dusaha sahāvahu mohã / locana oņa rāmu jani hoühã // asa mana guna_i rāu nahiü bolā / pãpara pāta sarisa manu ķolā // raghupati pitahi premabasa jānã / puni kachu kahihi mātu anumānã // desa kāla avasara anusārã / bole bacana binãta bicārã // tāta kaha_Ō kachu kara_Ō ķhiņhāã / anucitu chamaba jāni larikāã // ati laghu bāta lāgi dukhu pāvā / kāhŌ na mohi kahi prathama janāvā // dekhi gosāŅhi pØchiŌ mātā / suni prasaügu bhae sãtala gātā // do. maügala samaya saneha basa soca pariharia tāta / āyasu deia haraųi hiyĐ kahi pulake prabhu gāta // 45 // dhanya janamu jagatãtala tāså / pitahi pramodu carita suni jāså // cāri padāratha karatala tākeü / priya pitu mātu prāna sama jākeü // āyasu pāli janama phalu pāã / aiha_Ō begihiü hou rajāã // bidā mātu sana āva_Ō māgã / caliha_Ō banahi bahuri paga lāgã // asa kahi rāma gavanu taba kãnhā / bhåpa soka basu utaru na dãnhā // nagara byāpi ga_i bāta sutãchã / chuata caëhã janu saba tana bãchã // suni bhae bikala sakala nara nārã / beli biņapa jimi dekhi davārã // jo jahĐ suna_i dhuna_i siru soã / baëa biųādu nahiü dhãraju hoã // do. mukha sukhāhiü locana stravahi soku na hdayĐ samāi / manahŌ ņkaruna rasa kaņakaã utarã avadha bajāi // 46 // milehi mājha bidhi bāta begārã / jahĐ tahĐ dehiü kaikeihi gārã // ehi pāpinihi båjhi kā pareå / chāi bhavana para pāvaku dhareå // nija kara nayana kāëhi caha dãkhā / ķāri sudhā biųu cāhata cãkhā // kuņila kaņhora kubuddhi abhāgã / bha_i raghubaüsa benu bana āgã // pālava baiņhi peëu ehiü kāņā / sukha mahŌ soka ņhāņu dhari ņhāņā // sadā rāmu ehi prāna samānā / kārana kavana kuņilapanu ņhānā // satya kahahiü kabi nāri subhāå / saba bidhi agahu agādha durāå // nija pratibiübu baruku gahi jāã / jāni na jāi nāri gati bhāã // do. kāha na pāvaku jāri saka kā na samudra samāi / kā na karai abalā prabala kehi jaga kālu na khāi // 47 // kā sunāi bidhi kāha sunāvā / kā dekhāi caha kāha dekhāvā // eka kahahiü bhala bhåpa na kãnhā / baru bicāri nahiü kumatihi dãnhā // jo haņhi bhaya_u sakala dukha bhājanu / abalā bibasa gyānu gunu gā janu // eka dharama paramiti pahicāne / npahi dosu nahiü dehiü sayāne // sibi dadhãci haricaüda kahānã / eka eka sana kahahiü bakhānã // eka bharata kara saümata kahahãü / eka udāsa bhāyĐ suni rahahãü // kāna mådi kara rada gahi jãhā / eka kahahiü yaha bāta alãhā // sukta jāhiü asa kahata tumhāre / rāmu bharata kahŌ prānapiāre // do. caüdu cavai baru anala kana sudhā hoi biųatåla / sapanehŌ kabahŌ na karahiü kichu bharatu rāma pratikåla // 48 // eka bidhātahiü dåųanu deühãü / sudhā dekhāi dãnha biųu jehãü // kharabharu nagara socu saba kāhå / dusaha dāhu ura miņā uchāhå // biprabadhå kulamānya jaņherã / je priya parama kaikeã kerã // lagãü dena sikha sãlu sarāhã / bacana bānasama lāgahiü tāhã // bharatu na mohi priya rāma samānā / sadā kahahu yahu sabu jagu jānā // karahu rāma para sahaja sanehå / kehiü aparādha āju banu dehå // kabahŌ na kiyahu savati āreså / prãti pratãti jāna sabu deså // kausalyĢ aba kāha bigārā / tumha jehi lāgi bajra pura pārā // do. sãya ki piya sĐgu pariharihi lakhanu ki rahihahiü dhāma / rāju ki bhØjaba bharata pura npu ki jãhi binu rāma // 49 // asa bicāri ura chāëahu kohå / soka kalaüka koņhi jani hohå // bharatahi avasi dehu jubarājå / kānana kāha rāma kara kājå // nāhina rāmu rāja ke bhåkhe / dharama dhurãna biųaya rasa råkhe // gura gha basahŌ rāmu taji gehå / npa sana asa baru dåsara lehå // jauü nahiü lagihahu kaheü hamāre / nahiü lāgihi kachu hātha tumhāre // jauü parihāsa kãnhi kachu hoã / tau kahi pragaņa janāvahu soã // rāma sarisa suta kānana jogå / kāha kahihi suni tumha kahŌ logå // uņhahu begi soi karahu upāã / jehi bidhi soku kalaüku nasāã // chaü. jehi bhĢti soku kalaüku jāi upāya kari kula pālahã / haņhi pheru rāmahi jāta bana jani bāta dåsari cālahã // jimi bhānu binu dinu prāna binu tanu caüda binu jimi jāminã / timi avadha tulasãdāsa prabhu binu samujhi dhauü jiyĐ bhāminã // so. sakhinha sikhāvanu dãnha sunata madhura parināma hita / teŅ kachu kāna na kãnha kuņila prabodhã kåbarã // 50 // utaru na dei dusaha risa råkhã / mginha citava janu bāghini bhåkhã // byādhi asādhi jāni tinha tyāgã / calãü kahata matimaüda abhāgã // rāju karata yaha daiĐ bigoã / kãnhesi asa jasa kara_i na koã // ehi bidhi bilapahiü pura nara nārãü / dehiü kucālihi koņika gārãü // jarahiü biųama jara lehiü usāsā / kavani rāma binu jãvana āsā // bipula biyoga prajā akulānã / janu jalacara gana såkhata pānã // ati biųāda basa loga logāã / gae mātu pahiü rāmu gosāã // mukha prasanna cita cauguna cāå / miņā socu jani rākhai rāå // do. nava gayaüdu raghubãra manu rāju alāna samāna / chåņa jāni bana gavanu suni ura anaüdu adhikāna // 51 // raghukulatilaka jori dou hāthā / mudita mātu pada nāya_u māthā // dãnhi asãsa lāi ura lãnhe / bhåųana basana nichāvari kãnhe // bāra bāra mukha cuübati mātā / nayana neha jalu pulakita gātā // goda rākhi puni hdayĐ lagāe / stravata prenarasa payada suhāe // premu pramodu na kachu kahi jāã / raüka dhanada padabã janu pāã // sādara suüdara badanu nihārã / bolã madhura bacana mahatārã // kahahu tāta jananã balihārã / kabahiü lagana muda maügalakārã // sukta sãla sukha sãvĐ suhāã / janama lābha ka_i avadhi aghāã // do. jehi cāhata nara nāri saba ati ārata ehi bhĢti / jimi cātaka cātaki tųita bųņi sarada ritu svāti // 52 // tāta jāŌ bali begi nahāhå / jo mana bhāva madhura kachu khāhå // pitu samãpa taba jāehu bhaiā / bha_i baëi bāra jāi bali maiā // mātu bacana suni ati anukålā / janu saneha surataru ke phålā // sukha makaraüda bhare ÷riyamålā / nirakhi rāma manu bhavarŌ na bhålā // dharama dhurãna dharama gati jānã / kaheu mātu sana ati mdu bānã // pitĢ dãnha mohi kānana rājå / jahĐ saba bhĢti mora baëa kājå // āyasu dehi mudita mana mātā / jehiü muda maügala kānana jātā // jani saneha basa ķarapasi bhoreü / ānĐdu aüba anugraha toreü // do. baraųa cāridasa bipina basi kari pitu bacana pramāna / āi pāya puni dekhiha_Ō manu jani karasi malāna // 53 // bacana binãta madhura raghubara ke / sara sama lage mātu ura karake // sahami såkhi suni sãtali bānã / jimi javāsa pareü pāvasa pānã // kahi na jāi kachu hdaya biųādå / manahŌ mgã suni kehari nādå // nayana sajala tana thara thara kĢpã / mājahi khāi mãna janu māpã // dhari dhãraju suta badanu nihārã / gadagada bacana kahati mahatārã // tāta pitahi tumha prānapiāre / dekhi mudita nita carita tumhāre // rāju dena kahŌ subha dina sādhā / kaheu jāna bana kehiü aparādhā // tāta sunāvahu mohi nidānå / ko dinakara kula bhaya_u ksānå // do. nirakhi rāma rukha sacivasuta kāranu kaheu bujhāi / suni prasaügu rahi måka jimi dasā barani nahiü jāi // 54 // rākhi na saka_i na kahi saka jāhå / duhØ bhĢti ura dāruna dāhå // likhata sudhākara gā likhi rāhå / bidhi gati bāma sadā saba kāhå // dharama saneha ubhayĐ mati gherã / bha_i gati sĢpa chuchuüdari kerã // rākha_Ō sutahi kara_Ō anurodhå / dharamu jāi aru baüdhu birodhå // kaha_Ō jāna bana tau baëi hānã / saükaņa soca bibasa bha_i rānã // bahuri samujhi tiya dharamu sayānã / rāmu bharatu dou suta sama jānã // sarala subhāu rāma mahatārã / bolã bacana dhãra dhari bhārã // tāta jāŌ bali kãnhehu nãkā / pitu āyasu saba dharamaka ņãkā // do. rāju dena kahi dãnha banu mohi na so dukha lesu / tumha binu bharatahi bhåpatihi prajahi pracaüķa kalesu // 55 // jauü kevala pitu āyasu tātā / tau jani jāhu jāni baëi mātā // jauü pitu mātu kaheu bana jānā / tauü kānana sata avadha samānā // pitu banadeva mātu banadevã / khaga mga carana saroruha sevã // aütahŌ ucita npahi banabāså / baya biloki hiyĐ hoi harĢså // baëabhāgã banu avadha abhāgã / jo raghubaüsatilaka tumha tyāgã // jauü suta kahau saüga mohi lehå / tumhare hdayĐ hoi saüdehå // påta parama priya tumha sabahã ke / prāna prāna ke jãvana jã ke // te tumha kahahu mātu bana jāØ / maiü suni bacana baiņhi pachitāØ // do. yaha bicāri nahiü kara_Ō haņha jhåņha sanehu baëhāi / māni mātu kara nāta bali surati bisari jani jāi // 56 // deva pitara saba tunhahi gosāã / rākhahŌ palaka nayana kã nāã // avadhi aübu priya parijana mãnā / tumha karunākara dharama dhurãnā // asa bicāri soi karahu upāã / sabahi jiata jehiü bheüņehu āã // jāhu sukhena banahi bali jāØ / kari anātha jana parijana gāØ // saba kara āju sukta phala bãtā / bhaya_u karāla kālu biparãtā // bahubidhi bilapi carana lapaņānã / parama abhāgini āpuhi jānã // dāruna dusaha dāhu ura byāpā / barani na jāhiü bilāpa kalāpā // rāma uņhāi mātu ura lāã / kahi mdu bacana bahuri samujhāã // do. samācāra tehi samaya suni sãya uņhã akulāi / jāi sāsu pada kamala juga baüdi baiņhi siru nāi // 57 // dãnhi asãsa sāsu mdu bānã / ati sukumāri dekhi akulānã // baiņhi namitamukha socati sãtā / råpa rāsi pati prema punãtā // calana cahata bana jãvananāthå / kehi suktã sana hoihi sāthå // kã tanu prāna ki kevala prānā / bidhi karatabu kachu jāi na jānā // cāru carana nakha lekhati dharanã / nåpura mukhara madhura kabi baranã // manahŌ prema basa binatã karahãü / hamahi sãya pada jani pariharahãü // maüju bilocana mocati bārã / bolã dekhi rāma mahatārã // tāta sunahu siya ati sukumārã / sāsu sasura parijanahi piārã // do. pitā janaka bhåpāla mani sasura bhānukula bhānu / pati rabikula kairava bipina bidhu guna råpa nidhānu // 58 // maiü puni putrabadhå priya pāã / råpa rāsi guna sãla suhāã // nayana putari kari prãti baëhāã / rākheŌ prāna jānikihiü lāã // kalapabeli jimi bahubidhi lālã / sãüci saneha salila pratipālã // phålata phalata bhaya_u bidhi bāmā / jāni na jāi kāha parināmā // palĐga pãņha taji goda hiüëorā / siyĐ na dãnha pagu avani kaņhorā // jianamåri jimi jogavata rahaØ / dãpa bāti nahiü ņārana kahaØ // soi siya calana cahati bana sāthā / āyasu kāha hoi raghunāthā / caüda kirana rasa rasika cakorã / rabi rukha nayana saka_i kimi jorã // do. kari kehari nisicara carahiü duųņa jaütu bana bhåri / biųa bāņikĢ ki soha suta subhaga sajãvani måri // 59 // bana hita kola kirāta kisorã / racãü biraüci biųaya sukha bhorã // pāina kmi jimi kaņhina subhāå / tinhahi kalesu na kānana kāå // kai tāpasa tiya kānana jogå / jinha tapa hetu tajā saba bhogå // siya bana basihi tāta kehi bhĢtã / citralikhita kapi dekhi ķerātã // surasara subhaga banaja bana cārã / ķābara jogu ki haüsakumārã // asa bicāri jasa āyasu hoã / maiü sikha deŌ jānakihi soã // jauü siya bhavana rahai kaha aübā / mohi kahĐ hoi bahuta avalaübā // suni raghubãra mātu priya bānã / sãla saneha sudhĢ janu sānã // do. kahi priya bacana bibekamaya kãnhi mātu paritoųa / lage prabodhana jānakihi pragaņi bipina guna doųa // 60 // māsapārāyaõa, caudahavĢ vi÷rāma mātu samãpa kahata sakucāhãü / bole sama_u samujhi mana māhãü // rājakumāri sikhāvana sunahå / āna bhĢti jiyĐ jani kachu gunahå // āpana mora nãka jauü cahahå / bacanu hamāra māni gha rahahå // āyasu mora sāsu sevakāã / saba bidhi bhāmini bhavana bhalāã // ehi te adhika dharamu nahiü dåjā / sādara sāsu sasura pada påjā // jaba jaba mātu karihi sudhi morã / hoihi prema bikala mati bhorã // taba taba tumha kahi kathā purānã / suüdari samujhāehu mdu bānã // kaha_Ō subhāyĐ sapatha sata mohã / sumukhi mātu hita rākha_Ō tohã // do. gura ÷ruti saümata dharama phalu pāia binahiü kalesa / haņha basa saba saükaņa sahe gālava nahuųa naresa // 61 // maiü puni kari pravāna pitu bānã / begi phiraba sunu sumukhi sayānã // divasa jāta nahiü lāgihi bārā / suüdari sikhavanu sunahu hamārā // jau haņha karahu prema basa bāmā / tau tumha dukhu pāuba parināmā // kānanu kaņhina bhayaükaru bhārã / ghora ghāmu hima bāri bayārã // kusa kaüņaka maga kĢkara nānā / calaba payādehiü binu padatrānā // carana kamala mudu maüju tumhāre / māraga agama bhåmidhara bhāre // kaüdara khoha nadãü nada nāre / agama agādha na jāhiü nihāre // bhālu bāgha bka kehari nāgā / karahiü nāda suni dhãraju bhāgā // do. bhåmi sayana balakala basana asanu kaüda phala måla / te ki sadā saba dina milihiü sabui samaya anukåla // 62 // nara ahāra rajanãcara carahãü / kapaņa beųa bidhi koņika karahãü // lāga_i ati pahāra kara pānã / bipina bipati nahiü jāi bakhānã // byāla karāla bihaga bana ghorā / nisicara nikara nāri nara corā // ķarapahiü dhãra gahana sudhi āĶ / mgalocani tumha bhãru subhāĶ // haüsagavani tumha nahiü bana jogå / suni apajasu mohi deihi logå // mānasa salila sudhĢ pratipālã / jia_i ki lavana payodhi marālã // nava rasāla bana biharanasãlā / soha ki kokila bipina karãlā // rahahu bhavana asa hdayĐ bicārã / caüdabadani dukhu kānana bhārã // do. sahaja suhda gura svāmi sikha jo na kara_i sira māni // so pachitāi aghāi ura avasi hoi hita hāni // 63 // suni mdu bacana manohara piya ke / locana lalita bhare jala siya ke // sãtala sikha dāhaka bha_i kaiüseü / caka_ihi sarada caüda nisi jaiüseü // utaru na āva bikala baidehã / tajana cahata suci svāmi sanehã // barabasa roki bilocana bārã / dhari dhãraju ura avanikumārã // lāgi sāsu paga kaha kara jorã / chamabi debi baëi abinaya morã // dãnhi prānapati mohi sikha soã / jehi bidhi mora parama hita hoã // maiü puni samujhi dãkhi mana māhãü / piya biyoga sama dukhu jaga nāhãü // do. prānanātha karunāyatana suüdara sukhada sujāna / tumha binu raghukula kumuda bidhu surapura naraka samāna // 64 // mātu pitā bhaginã priya bhāã / priya parivāru suhrada samudāã // sāsu sasura gura sajana sahāã / suta suüdara susãla sukhadāã // jahĐ lagi nātha neha aru nāte / piya binu tiyahi taranihu te tāte // tanu dhanu dhāmu dharani pura rājå / pati bihãna sabu soka samājå // bhoga rogasama bhåųana bhārå / jama jātanā sarisa saüsārå // prānanātha tumha binu jaga māhãü / mo kahŌ sukhada katahŌ kachu nāhãü // jiya binu deha nadã binu bārã / taisia nātha puruųa binu nārã // nātha sakala sukha sātha tumhāreü / sarada bimala bidhu badanu nihāreü // do. khaga mga parijana nagaru banu balakala bimala dukåla / nātha sātha surasadana sama paranasāla sukha måla // 65 // banadevãü banadeva udārā / karihahiü sāsu sasura sama sārā // kusa kisalaya sātharã suhāã / prabhu sĐga maüju manoja turāã // kaüda måla phala amia ahārå / avadha saudha sata sarisa pahārå // chinu chinu prabhu pada kamala biloki / rahiha_Ō mudita divasa jimi kokã // bana dukha nātha kahe bahutere / bhaya biųāda paritāpa ghanere // prabhu biyoga lavalesa samānā / saba mili hohiü na kpānidhānā // asa jiyĐ jāni sujāna siromani / leia saüga mohi chāëia jani // binatã bahuta karauü kā svāmã / karunāmaya ura aütarajāmã // do. rākhia avadha jo avadhi lagi rahata na janiahiü prāna / dãnabaüdhu saüdara sukhada sãla saneha nidhāna // 66 // mohi maga calata na hoihi hārã / chinu chinu carana saroja nihārã // sabahi bhĢti piya sevā karihauü / māraga janita sakala ÷rama harihauü // pāya pakhārã baiņhi taru chāhãü / kariha_Ō bāu mudita mana māhãü // ÷rama kana sahita syāma tanu dekheü / kahĐ dukha sama_u prānapati pekheü // sama mahi tna tarupallava ķāsã / pāga paloņihi saba nisi dāsã // bārabāra mdu mårati johã / lāgahi tāta bayāri na mohã / ko prabhu sĐga mohi citavanihārā / siüghabadhuhi jimi sasaka siārā // maiü sukumāri nātha bana jogå / tumhahi ucita tapa mo kahŌ bhogå // do. aiseu bacana kaņhora suni jauü na hrada_u bilagāna / tau prabhu biųama biyoga dukha sahihahiü pāvĐra prāna // 67 // asa kahi sãya bikala bha_i bhārã / bacana biyogu na sakã sĐbhārã // dekhi dasā raghupati jiyĐ jānā / haņhi rākheü nahiü rākhihi prānā // kaheu kpāla bhānukulanāthā / parihari socu calahu bana sāthā // nahiü biųāda kara avasaru ājå / begi karahu bana gavana samājå // kahi priya bacana priyā samujhāã / lage mātu pada āsiųa pāã // begi prajā dukha meņaba āã / jananã niņhura bisari jani jāã // phirahi dasā bidhi bahuri ki morã / dekhiha_Ō nayana manohara jorã // sudina sugharã tāta kaba hoihi / jananã jiata badana bidhu joihi // do. bahuri baccha kahi lālu kahi raghupati raghubara tāta / kabahiü bolāi lagāi hiyĐ haraųi nirakhiha_Ō gāta // 68 // lakhi saneha kātari mahatārã / bacanu na āva bikala bha_i bhārã // rāma prabodhu kãnha bidhi nānā / sama_u sanehu na jāi bakhānā // taba jānakã sāsu paga lāgã / sunia māya maiü parama abhāgã // sevā samaya daiĐ banu dãnhā / mora manorathu saphala na kãnhā // tajaba chobhu jani chāëia chohå / karamu kaņhina kachu dosu na mohå // suni siya bacana sāsu akulānã / dasā kavani bidhi kahauü bakhānã // bārahi bāra lāi ura lãnhã / dhari dhãraju sikha āsiųa dãnhã // acala hou ahivātu tumhārā / jaba lagi gaüga jamuna jala dhārā // do. sãtahi sāsu asãsa sikha dãnhi aneka prakāra / calã nāi pada paduma siru ati hita bārahiü bāra // 69 // samācāra jaba lachimana pāe / byākula bilakha badana uņhi dhāe // kaüpa pulaka tana nayana sanãrā / gahe carana ati prema adhãrā // kahi na sakata kachu citavata ņhāëhe / mãnu dãna janu jala teü kāëhe // socu hdayĐ bidhi kā honihārā / sabu sukhu sukta sirāna hamārā // mo kahŌ kāha kahaba raghunāthā / rakhihahiü bhavana ki lehahiü sāthā // rāma biloki baüdhu kara joreü / deha geha saba sana tnu toreü // bole bacanu rāma naya nāgara / sãla saneha sarala sukha sāgara // tāta prema basa jani kadarāhå / samujhi hdayĐ parināma uchāhå // do. mātu pitā guru svāmi sikha sira dhari karahi subhāyĐ / laheu lābhu tinha janama kara nataru janamu jaga jāyĐ // 70 // asa jiyĐ jāni sunahu sikha bhāã / karahu mātu pitu pada sevakāã // bhavana bharatu ripusådana nāhãü / rāu bddha mama dukhu mana māhãü // maiü bana jāŌ tumhahi lei sāthā / hoi sabahi bidhi avadha anāthā // guru pitu mātu prajā parivārå / saba kahŌ para_i dusaha dukha bhārå // rahahu karahu saba kara paritoųå / nataru tāta hoihi baëa doųå // jāsu rāja priya prajā dukhārã / so npu avasi naraka adhikārã // rahahu tāta asi nãti bicārã / sunata lakhanu bhae byākula bhārã // siareü bacana såkhi gae kaiüseü / parasata tuhina tāmarasu jaiseü // do. utaru na āvata prema basa gahe carana akulāi / nātha dāsu maiü svāmi tumha tajahu ta kāha basāi // 71 // dãnhi mohi sikha nãki gosāãü / lāgi agama apanã kadarāãü // narabara dhãra dharama dhura dhārã / nigama nãti kahŌ te adhikārã // maiü sisu prabhu sanehĐ pratipālā / maüdaru meru ki lehiü marālā // gura pitu mātu na jāna_Ō kāhå / kaha_Ō subhāu nātha patiāhå // jahĐ lagi jagata saneha sagāã / prãti pratãti nigama niju gāã // moreü saba_i eka tumha svāmã / dãnabaüdhu ura aütarajāmã // dharama nãti upadesia tāhã / kãrati bhåti sugati priya jāhã // mana krama bacana carana rata hoã / kpāsiüdhu pariharia ki soã // do. karunāsiüdhu subaüdha ke suni mdu bacana binãta / samujhāe ura lāi prabhu jāni sanehĐ sabhãta // 72 // māgahu bidā mātu sana jāã / āvahu begi calahu bana bhāã // mudita bhae suni raghubara bānã / bhaya_u lābha baëa ga_i baëi hānã // haraųita hdayĐ mātu pahiü āe / manahŌ aüdha phiri locana pāe / jāi janani paga nāya_u māthā / manu raghunaüdana jānaki sāthā // pØche mātu malina mana dekhã / lakhana kahã saba kathā biseųã // gaã sahami suni bacana kaņhorā / mgã dekhi dava janu cahu orā // lakhana lakheu bhā anaratha ājå / ehiü saneha basa karaba akājå // māgata bidā sabhaya sakucāhãü / jāi saüga bidhi kahihi ki nāhã // do. samujhi sumitrĢ rāma siya råpa susãlu subhāu / npa sanehu lakhi dhuneu siru pāpini dãnha kudāu // 73 // dhãraju dhareu kuavasara jānã / sahaja suhda bolã mdu bānã // tāta tumhāri mātu baidehã / pitā rāmu saba bhĢti sanehã // avadha tahĢ jahĐ rāma nivāså / tahĐŅ divasu jahĐ bhānu prakāså // jau pai sãya rāmu bana jāhãü / avadha tumhāra kāju kachu nāhiü // gura pitu mātu baüdhu sura sāã / seiahiü sakala prāna kã nāãü // rāmu prānapriya jãvana jã ke / svāratha rahita sakhā sabahã kai // påjanãya priya parama jahĢ teü / saba māniahiü rāma ke nāteü // asa jiyĐ jāni saüga bana jāhå / lehu tāta jaga jãvana lāhå // do. bhåri bhāga bhājanu bhayahu mohi sameta bali jāŌ / jauma tumhareü mana chāëi chalu kãnha rāma pada ņhāŌ // 74 // putravatã jubatã jaga soã / raghupati bhagatu jāsu sutu hoã // nataru bĢjha bhali bādi biānã / rāma bimukha suta teü hita jānã // tumharehiü bhāga rāmu bana jāhãü / dåsara hetu tāta kachu nāhãü // sakala sukta kara baëa phalu ehå / rāma sãya pada sahaja sanehå // rāga roųu iriųā madu mohå / jani sapanehŌ inha ke basa hohå // sakala prakāra bikāra bihāã / mana krama bacana karehu sevakāã // tumha kahŌ bana saba bhĢti supāså / sĐga pitu mātu rāmu siya jāså // jehiü na rāmu bana lahahiü kaleså / suta soi karehu iha_i upadeså // chaü. upadesu yahu jehiü tāta tumhare rāma siya sukha pāvahãü / pitu mātu priya parivāra pura sukha surati bana bisarāvahãü / tulasã prabhuhi sikha dei āyasu dãnha puni āsiųa daã / rati hou abirala amala siya raghubãra pada nita nita naã // so. mātu carana siru nāi cale turata saükita hdayĐ / bāgura biųama torāi manahŌ bhāga mgu bhāga basa // 75 // gae lakhanu jahĐ jānakināthå / bhe mana mudita pāi priya sāthå // baüdi rāma siya carana suhāe / cale saüga npamaüdira āe // kahahiü parasapara pura nara nārã / bhali banāi bidhi bāta bigārã // tana ksa dukhu badana malãne / bikala manahŌ mākhã madhu chãne // kara mãjahiü siru dhuni pachitāhãü / janu bina paükha bihaga akulāhãü // bha_i baëi bhãra bhåpa darabārā / barani na jāi biųādu apārā // sacivĐ uņhāi rāu baiņhāre / kahi priya bacana rāmu pagu dhāre // siya sameta dou tanaya nihārã / byākula bhaya_u bhåmipati bhārã // do. sãya sahita suta subhaga dou dekhi dekhi akulāi / bārahiü bāra saneha basa rāu lei ura lāi // 76 // saka_i na boli bikala naranāhå / soka janita ura dāruna dāhå // nāi sãsu pada ati anurāgā / uņhi raghubãra bidā taba māgā // pitu asãsa āyasu mohi dãjai / haraųa samaya bisama_u kata kãjai // tāta kiĶ priya prema pramādå / jasu jaga jāi hoi apabādå // suni saneha basa uņhi naranāhĢ / baiņhāre raghupati gahi bāhĢ // sunahu tāta tumha kahŌ muni kahahãü / rāmu carācara nāyaka ahahãü // subha aru asubha karama anuhārã / ãsa dei phalu hdayĐ bicārã // kara_i jo karama pāva phala soã / nigama nãti asi kaha sabu koã // do. \-auru karai aparādhu kou aura pāva phala bhogu / ati bicitra bhagavaüta gati ko jaga jānai jogu // 77 // rāyĐ rāma rākhana hita lāgã / bahuta upāya kie chalu tyāgã // lakhã rāma rukha rahata na jāne / dharama dhuraüdhara dhãra sayāne // taba npa sãya lāi ura lãnhã / ati hita bahuta bhĢti sikha dãnhã // kahi bana ke dukha dusaha sunāe / sāsu sasura pitu sukha samujhāe // siya manu rāma carana anurāgā / gharu na sugamu banu biųamu na lāgā // aura_u sabahiü sãya samujhāã / kahi kahi bipina bipati adhikāã // saciva nāri gura nāri sayānã / sahita saneha kahahiü mdu bānã // tumha kahŌ tau na dãnha banabāså / karahu jo kahahiü sasura gura sāså // do. \-sikha sãtali hita madhura mdu suni sãtahi na sohāni / sarada caüda caüdani lagata janu cakaã akulāni // 78 // sãya sakuca basa utaru na deã / so suni tamaki uņhã kaikeã // muni paņa bhåųana bhājana ānã / āgeü dhari bolã mdu bānã // npahi prāna priya tumha raghubãrā / sãla saneha na chāëihi bhãrā // sukta sujasu paraloku nasāå / tumhahi jāna bana kahihi na kāå // asa bicāri soi karahu jo bhāvā / rāma janani sikha suni sukhu pāvā // bhåpahi bacana bānasama lāge / karahiü na prāna payāna abhāge // loga bikala muruchita naranāhå / kāha karia kachu såjha na kāhå // rāmu turata muni beųu banāã / cale janaka jananihi siru nāã // do. saji bana sāju samāju sabu banitā baüdhu sameta / baüdi bipra gura carana prabhu cale kari sabahi aceta // 79 // nikasi basiųņha dvāra bhae ņhāëhe / dekhe loga biraha dava dāëhe // kahi priya bacana sakala samujhāe / bipra büda raghubãra bolāe // gura sana kahi baraųāsana dãnhe / ādara dāna binaya basa kãnhe // jācaka dāna māna saütoųe / mãta punãta prema paritoųe // dāsãü dāsa bolāi bahorã / gurahi sauüpi bole kara jorã // saba kai sāra sĐbhāra gosāãü / karabi janaka jananã kã nāã // bārahiü bāra jori juga pānã / kahata rāmu saba sana mdu bānã // soi saba bhĢti mora hitakārã / jehi teü rahai bhuāla sukhārã // do. mātu sakala more birahĐ jehiü na hohiü dukha dãna / soi upāu tumha karehu saba pura jana parama prabãna // 80 // ehi bidhi rāma sabahi samujhāvā / gura pada paduma haraųi siru nāvā / ganapatã gauri girãsu manāã / cale asãsa pāi raghurāã // rāma calata ati bhaya_u biųādå / suni na jāi pura ārata nādå // kusaguna laüka avadha ati sokå / haharaųa biųāda bibasa suralokå // ga_i muruchā taba bhåpati jāge / boli sumaütru kahana asa lāge // rāmu cale bana prāna na jāhãü / kehi sukha lāgi rahata tana māhãü / ehi teü kavana byathā balavānā / jo dukhu pāi tajahiü tanu prānā // puni dhari dhãra kaha_i naranāhå / lai rathu saüga sakhā tumha jāhå // do. \-suņhi sukumāra kumāra dou janakasutā sukumāri / ratha caëhāi dekharāi banu phirehu gaĶ dina cāri // 81 // jau nahiü phirahiü dhãra dou bhāã / satyasaüdha dëhabrata raghurāã // tau tumha binaya karehu kara jorã / pheria prabhu mithilesakisorã // jaba siya kānana dekhi ķerāã / kahehu mori sikha avasaru pāã // sāsu sasura asa kaheu sĐdeså / putri phiria bana bahuta kaleså // pitgha kabahŌ kabahŌ sasurārã / rahehu jahĢ ruci hoi tumhārã // ehi bidhi karehu upāya kadaübā / phira_i ta hoi prāna avalaübā // nāhiü ta mora maranu parināmā / kachu na basāi bhaĶ bidhi bāmā // asa kahi muruchi parā mahi rāå / rāmu lakhanu siya āni dekhāå // do. \-pāi rajāyasu nāi siru rathu ati bega banāi / gaya_u jahĢ bāhera nagara sãya sahita dou bhāi // 82 // taba sumaütra npa bacana sunāe / kari binatã ratha rāmu caëhāe // caëhi ratha sãya sahita dou bhāã / cale hdayĐ avadhahi siru nāã // calata rāmu lakhi avadha anāthā / bikala loga saba lāge sāthā // kpāsiüdhu bahubidhi samujhāvahiü / phirahiü prema basa puni phiri āvahiü // lāgati avadha bhayāvani bhārã / mānahŌ kālarāti Đdhiārã // ghora jaütu sama pura nara nārã / ķarapahiü ekahi eka nihārã // ghara masāna parijana janu bhåtā / suta hita mãta manahŌ jamadåtā // bāganha biņapa beli kumhilāhãü / sarita sarovara dekhi na jāhãü // do. haya gaya koņinha kelimga purapasu cātaka mora / pika rathāüga suka sārikā sārasa haüsa cakora // 83 // rāma biyoga bikala saba ņhāëhe / jahĐ tahĐ manahŌ citra likhi kāëhe // nagaru saphala banu gahabara bhārã / khaga mga bipula sakala nara nārã // bidhi kaikeã kirātini kãnhã / jeühi dava dusaha dasahŌ disi dãnhã // sahi na sake raghubara birahāgã / cale loga saba byākula bhāgã // sabahiü bicāra kãnha mana māhãü / rāma lakhana siya binu sukhu nāhãü // jahĢ rāmu tahĐ sabui samājå / binu raghubãra avadha nahiü kājå // cale sātha asa maütru dëhāã / sura durlabha sukha sadana bihāã // rāma carana paükaja priya jinhahã / biųaya bhoga basa karahiü ki tinhahã // do. bālaka bddha bihāi gR^Ņha lage loga saba sātha / tamasā tãra nivāsu kiya prathama divasa raghunātha // 84 // raghupati prajā premabasa dekhã / sadaya hdayĐ dukhu bhaya_u biseųã // karunāmaya raghunātha gosĢã / begi pāiahiü pãra parāã // kahi saprema mdu bacana suhāe / bahubidhi rāma loga samujhāe // kie dharama upadesa ghanere / loga prema basa phirahiü na phere // sãlu sanehu chāëi nahiü jāã / asamaüjasa basa bhe raghurāã // loga soga ÷rama basa gae soã / kachuka devamāyĢ mati moã // jabahiü jāma juga jāmini bãtã / rāma saciva sana kaheu saprãtã // khoja māri rathu hĢkahu tātā / āna upāyĐ banihi nahiü bātā // do. rāma lakhana suya jāna caëhi saübhu carana siru nāi // sacivĐ calāya_u turata rathu ita uta khoja durāi // 85 // jāge sakala loga bhaĶ bhorå / ge raghunātha bhaya_u ati sorå // ratha kara khoja katahahŌ nahiü pāvahiü / rāma rāma kahi cahu disi dhāvahiü // manahŌ bārinidhi båëa jahājå / bhaya_u bikala baëa banika samājå // ekahi eka deühiü upadeså / taje rāma hama jāni kaleså // niüdahiü āpu sarāhahiü mãnā / dhiga jãvanu raghubãra bihãnā // jauü pai priya biyogu bidhi kãnhā / tau kasa maranu na māgeü dãnhā // ehi bidhi karata pralāpa kalāpā / āe avadha bhare paritāpā // biųama biyogu na jāi bakhānā / avadhi āsa saba rākhahiü prānā // do. rāma darasa hita nema brata lage karana nara nāri / manahŌ koka kokã kamala dãna bihãna tamāri // 86 // sãtā saciva sahita dou bhāã / sügaberapura pahŌce jāã // utare rāma devasari dekhã / kãnha daüķavata haraųu biseųã // lakhana sacivĐ siyĐ kie pranāmā / sabahi sahita sukhu pāya_u rāmā // gaüga sakala muda maügala målā / saba sukha karani harani saba sålā // kahi kahi koņika kathā prasaügā / rāmu bilokahiü gaüga taraügā // sacivahi anujahi priyahi sunāã / bibudha nadã mahimā adhikāã // majjanu kãnha paütha ÷rama gayaå / suci jalu piata mudita mana bhayaå // sumirata jāhi miņa_i ÷rama bhārå / tehi ÷rama yaha laukika byavahārå // do. sudhda sacidānaüdamaya kaüda bhānukula ketu / carita karata nara anuharata saüsti sāgara setu // 87 // yaha sudhi guhĐ niųāda jaba pāã / mudita lie priya baüdhu bolāã // lie phala måla bheüņa bhari bhārā / milana caleu hŅyĐ haraųu apārā // kari daüķavata bheüņa dhari āgeü / prabhuhi bilokata ati anurāgeü // sahaja saneha bibasa raghurāã / pØchã kusala nikaņa baiņhāã // nātha kusala pada paükaja dekheü / bhaya_Ō bhāgabhājana jana lekheü // deva dharani dhanu dhāmu tumhārā / maiü janu nãcu sahita parivārā // kpā karia pura dhāria pāå / thāpiya janu sabu logu sihāå // kahehu satya sabu sakhā sujānā / mohi dãnha pitu āyasu ānā // do. baraųa cāridasa bāsu bana muni brata beųu ahāru / grāma bāsu nahiü ucita suni guhahi bhaya_u dukhu bhāru // 88 // rāma lakhana siya råpa nihārã / kahahiü saprema grāma nara nārã // te pitu mātu kahahu sakhi kaise / jinha paņhae bana bālaka aise // eka kahahiü bhala bhåpati kãnhā / loyana lāhu hamahi bidhi dãnhā // taba niųādapati ura anumānā / taru siüsupā manohara jānā // lai raghunāthahi ņhāŌ dekhāvā / kaheu rāma saba bhĢti suhāvā // purajana kari johāru ghara āe / raghubara saüdhyā karana sidhāe // guhĐ sĐvāri sĢtharã ķasāã / kusa kisalayamaya mdula suhāã // suci phala måla madhura mdu jānã / donā bhari bhari rākhesi pānã // do. siya sumaütra bhrātā sahita kaüda måla phala khāi / sayana kãnha raghubaüsamani pāya paloņata bhāi // 89 // uņhe lakhanu prabhu sovata jānã / kahi sacivahi sovana mdu bānã // kachuka dåra saji bāna sarāsana / jāgana lage baiņhi bãrāsana // gŌha bolāi pāharå pratãtã / ņhāvĐ ņhĢva rākhe ati prãtã // āpu lakhana pahiü baiņheu jāã / kaņi bhāthã sara cāpa caëhāã // sovata prabhuhi nihāri niųādå / bhaya_u prema basa hdayĐ biųādå // tanu pulakita jalu locana bahaã / bacana saprema lakhana sana kahaã // bhåpati bhavana subhāyĐ suhāvā / surapati sadanu na paņatara pāvā // manimaya racita cāru caubāre / janu ratipati nija hātha sĐvāre // do. suci subicitra subhogamaya sumana sugaüdha subāsa / palĐga maüju manidãpa jahĐ saba bidhi sakala supāsa // 90 // bibidha basana upadhāna turāã / chãra phena mdu bisada suhāã // tahĐ siya rāmu sayana nisi karahãü / nija chabi rati manoja madu harahãü // te siya rāmu sātharãü soe / ÷ramita basana binu jāhiü na joe // mātu pitā parijana purabāsã / sakhā susãla dāsa aru dāsã // jogavahiü jinhahi prāna kã nāã / mahi sovata tei rāma gosāãü // pitā janaka jaga bidita prabhāå / sasura suresa sakhā raghurāå // rāmacaüdu pati so baidehã / sovata mahi bidhi bāma na kehã // siya raghubãra ki kānana jogå / karama pradhāna satya kaha logå // do. kaikayanaüdini maüdamati kaņhina kuņilapanu kãnha / jehãü raghunaüdana jānakihi sukha avasara dukhu dãnha // 91 // bha_i dinakara kula biņapa kuņhārã / kumati kãnha saba bisva dukhārã // bhaya_u biųādu niųādahi bhārã / rāma sãya mahi sayana nihārã // bole lakhana madhura mdu bānã / gyāna birāga bhagati rasa sānã // kāhu na kou sukha dukha kara dātā / nija kta karama bhoga sabu bhrātā // joga biyoga bhoga bhala maüdā / hita anahita madhyama bhrama phaüdā // janamu maranu jahĐ lagi jaga jālå / saüpatã bipati karamu aru kālå // dharani dhāmu dhanu pura parivārå / saragu naraku jahĐ lagi byavahārå // dekhia sunia gunia mana māhãü / moha måla paramārathu nāhãü // do. sapaneü hoi bhikhāri npa raüku nākapati hoi / jāgeü lābhu na hāni kachu timi prapaüca jiyĐ joi // 92 // asa bicāri nahiü kãjā roså / kāhuhi bādi na deia doså // moha nisĢ sabu sovanihārā / dekhia sapana aneka prakārā // ehiü jaga jāmini jāgahiü jogã / paramārathã prapaüca biyogã // jānia tabahiü jãva jaga jāgā / jaba jaba biųaya bilāsa birāgā // hoi bibeku moha bhrama bhāgā / taba raghunātha carana anurāgā // sakhā parama paramārathu ehå / mana krama bacana rāma pada nehå // rāma brahma paramāratha råpā / abigata alakha anādi anåpā // sakala bikāra rahita gatabhedā / kahi nita neti niråpahiü bedā / do. bhagata bhåmi bhåsura surabhi sura hita lāgi kpāla / karata carita dhari manuja tanu sunata miņahi jaga jāla // 93 // māsapārāyaõa, paüdrahavā vi÷rāma sakhā samujhi asa parihari mohu / siya raghubãra carana rata hohå // kahata rāma guna bhā bhinusārā / jāge jaga maügala sukhadārā // sakala soca kari rāma nahāvā / suci sujāna baņa chãra magāvā // anuja sahita sira jaņā banāe / dekhi sumaütra nayana jala chāe // hdayĐ dāhu ati badana malãnā / kaha kara jori bacana ati dãnā // nātha kaheu asa kosalanāthā / lai rathu jāhu rāma keü sāthā // banu dekhāi surasari anhavāã / ānehu pheri begi dou bhāã // lakhanu rāmu siya ānehu pherã / saüsaya sakala sĐkoca niberã // do. npa asa kaheu gosāŦ jasa kaha_i karauü bali soi / kari binatã pāyanha pareu dãnha bāla jimi roi // 94 // tāta kpā kari kãjia soã / jāteü avadha anātha na hoã // maütrahi rāma uņhāi prabodhā / tāta dharama matu tumha sabu sodhā // sibi dadhãci haricaüda naresā / sahe dharama hita koņi kalesā // raütideva bali bhåpa sujānā / dharamu dhareu sahi saükaņa nānā // dharamu na dåsara satya samānā / āgama nigama purāna bakhānā // maiü soi dharamu sulabha kari pāvā / tajeü tihØ pura apajasu chāvā // saübhāvita kahŌ apajasa lāhå / marana koņi sama dāruna dāhå // tumha sana tāta bahuta kā kahaØ / diĶ utaru phiri pātaku lahaØ // do. pitu pada gahi kahi koņi nati binaya karaba kara jori / ciütā kavanihu bāta kai tāta karia jani mori // 95 // tumha puni pitu sama ati hita moreü / binatã kara_Ō tāta kara joreü // saba bidhi soi karatabya tumhāreü / dukha na pāva pitu soca hamāreü // suni raghunātha saciva saübādå / bhaya_u saparijana bikala niųādå // puni kachu lakhana kahã kaņu bānã / prabhu baraje baëa anucita jānã // sakuci rāma nija sapatha devāã / lakhana sĐdesu kahia jani jāã // kaha sumaütru puni bhåpa sĐdeså / sahi na sakihi siya bipina kaleså // jehi bidhi avadha āva phiri sãyā / soi raghubarahi tumhahi karanãyā // nataru nipaņa avalaüba bihãnā / maiü na jiaba jimi jala binu mãnā // do. ma_ikeü sasareü sakala sukha jabahiü jahĢ manu māna // tĐha taba rahihi sukhena siya jaba lagi bipati bihāna // 96 // binatã bhåpa kãnha jehi bhĢtã / ārati prãti na so kahi jātã // pitu sĐdesu suni kpānidhānā / siyahi dãnha sikha koņi bidhānā // sāsu sasura gura priya parivārå / phiratu ta saba kara miņai khabhārå // suni pati bacana kahati baidehã / sunahu prānapati parama sanehã // prabhu karunāmaya parama bibekã / tanu taji rahati chĢha kimi cheükã // prabhā jāi kahĐ bhānu bihāã / kahĐ caüdrikā caüdu taji jāã // patihi premamaya binaya sunāã / kahati saciva sana girā suhāã // tumha pitu sasura sarisa hitakārã / utaru deŌ phiri anucita bhārã // do. ārati basa sanamukha bha_iŌ bilagu na mānaba tāta / ārajasuta pada kamala binu bādi jahĢ lagi nāta // 97 // pitu baibhava bilāsa maiü ķãņhā / npa mani mukuņa milita pada pãņhā // sukhanidhāna asa pitu gha moreü / piya bihãna mana bhāva na bhoreü // sasura cakkava_i kosalarāå / bhuvana cāridasa pragaņa prabhāå // āgeü hoi jehi surapati leã / aradha siüghāsana āsanu deã // sasuru etādsa avadha nivāså / priya parivāru mātu sama sāså // binu raghupati pada paduma parāgā / mohi keu sapanehŌ sukhada na lāgā // agama paütha banabhåmi pahārā / kari kehari sara sarita apārā // kola kirāta kuraüga bihaügā / mohi saba sukhada prānapati saügā // do. sāsu sasura sana mori hŌti binaya karabi pari pāyĐ // mora socu jani karia kachu maiü bana sukhã subhāyĐ // 98 // prānanātha priya devara sāthā / bãra dhurãna dhareü dhanu bhāthā // nahiü maga ÷ramu bhramu dukha mana moreü / mohi lagi socu karia jani bhoreü // suni sumaütru siya sãtali bānã / bhaya_u bikala janu phani mani hānã // nayana såjha nahiü suna_i na kānā / kahi na saka_i kachu ati akulānā // rāma prabodhu kãnha bahu bhĢti / tadapi hoti nahiü sãtali chātã // jatana aneka sātha hita kãnhe / ucita utara raghunaüdana dãnhe // meņi jāi nahiü rāma rajāã / kaņhina karama gati kachu na basāã // rāma lakhana siya pada siru nāã / phireu banika jimi måra gavĢã // do. \-ratha hĢkeu haya rāma tana heri heri hihināhiü / dekhi niųāda biųādabasa dhunahiü sãsa pachitāhiü // 99 // jāsu biyoga bikala pasu aise / prajā mātu pitu jãhahiü kaiseü // barabasa rāma sumaütru paņhāe / surasari tãra āpu taba āe // māgã nāva na kevaņu ānā / kaha_i tumhāra maramu maiü jānā // carana kamala raja kahŌ sabu kahaã / mānuųa karani måri kachu ahaã // chuata silā bha_i nāri suhāã / pāhana teü na kāņha kaņhināã // taraniu muni gharini hoi jāã / bāņa para_i mori nāva uëāã // ehiü pratipāla_Ō sabu parivārå / nahiü jāna_Ō kachu a_ura kabārå // jau prabhu pāra avasi gā cahahå / mohi pada paduma pakhārana kahahå // chaü. pada kamala dhoi caëhāi nāva na nātha utarāã cahauü / mohi rāma rāuri āna dasaratha sapatha saba sācã kahauü // baru tãra mārahŌ lakhanu pai jaba lagi na pāya pakhārihauü / taba lagi na tulasãdāsa nātha kpāla pāru utārihauü // so. suni kebaņa ke baina prema lapeņe aņapaņe / bihase karunāaina cita_i jānakã lakhana tana // 100 // kpāsiüdhu bole musukāã / soi karu jeühi tava nāva na jāã // vegi ānu jala pāya pakhārå / hota bilaübu utārahi pārå // jāsu nāma sumarata eka bārā / utarahiü nara bhavasiüdhu apārā // soi kpālu kevaņahi nihorā / jehiü jagu kiya tihu pagahu te thorā // pada nakha nirakhi devasari haraųã / suni prabhu bacana mohĐ mati karaųã // kevaņa rāma rajāyasu pāvā / pāni kaņhavatā bhari lei āvā // ati ānaüda umagi anurāgā / carana saroja pakhārana lāgā // baraųi sumana sura sakala sihāhãü / ehi sama punyapuüja kou nāhãü // do. pada pakhāri jalu pāna kari āpu sahita parivāra / pitara pāru kari prabhuhi puni mudita gaya_u lei pāra // 101 // utari ņhāëa bhae surasari retā / sãyarāma guha lakhana sametā // kevaņa utari daüķavata kãnhā / prabhuhi sakuca ehi nahiü kachu dãnhā // piya hiya kã siya jānanihārã / mani mudarã mana mudita utārã // kaheu kpāla lehi utarāã / kevaņa carana gahe akulāã // nātha āju maiü kāha na pāvā / miņe doųa dukha dārida dāvā // bahuta kāla maiü kãnhi majårã / āju dãnha bidhi bani bhali bhårã // aba kachu nātha na cāhia moreü / dãnadayāla anugraha toreü // phiratã bāra mohi je debā / so prasādu maiü sira dhari lebā // do. bahuta kãnha prabhu lakhana siyĐ nahiü kachu kevaņu lei / bidā kãnha karunāyatana bhagati bimala baru dei // 102 // taba majjanu kari raghukulanāthā / påji pārathiva nāya_u māthā // siyĐ surasarihi kaheu kara jorã / mātu manoratha pura_ubi morã // pati devara saüga kusala bahorã / āi karauü jehiü påjā torã // suni siya binaya prema rasa sānã / bha_i taba bimala bāri bara bānã // sunu raghubãra priyā baidehã / tava prabhāu jaga bidita na kehã // lokapa hohiü bilokata toreü / tohi sevahiü saba sidhi kara joreü // tumha jo hamahi baëi binaya sunāã / kpā kãnhi mohi dãnhi baëāã // tadapi debi maiü debi asãsā / saphala hopana hita nija bāgãsā // do. prānanātha devara sahita kusala kosalā āi / påjahi saba manakāmanā sujasu rahihi jaga chāi // 103 // gaüga bacana suni maügala målā / mudita sãya surasari anukulā // taba prabhu guhahi kaheu ghara jāhå / sunata såkha mukhu bhā ura dāhå // dãna bacana guha kaha kara jorã / binaya sunahu raghukulamani morã // nātha sātha rahi paüthu dekhāã / kari dina cāri carana sevakāã // jehiü bana jāi rahaba raghurāã / paranakuņã maiü karabi suhāã // taba mohi kahĐ jasi deba rajāã / soi kariha_Ō raghubãra dohāã // sahaja saneha rāma lakhi tāsu / saüga lãnha guha hdaya hulāså // puni guhĐ gyāti boli saba lãnhe / kari paritoųu bidā taba kãnhe // do. taba ganapati siva sumiri prabhu nāi surasarihi mātha / ė sakhā anuja siyā sahita bana gavanu kãnha radhunātha // 104 // tehi dina bhaya_u biņapa tara bāså / lakhana sakhĢ saba kãnha supāså // prāta prātakta kari radhusāã / tãratharāju dãkha prabhu jāã // saciva satya ÷radhdā priya nārã / mādhava sarisa mãtu hitakārã // cāri padāratha bharā bhĐķāru / punya pradesa desa ati cāru // chetra agama gaëhu gāëha suhāvā / sapanehŌ nahiü pratipacchinha pāvā // sena sakala tãratha bara bãrā / kaluųa anãka dalana ranadhãrā // saügamu siühāsanu suņhi sohā / chatru akhayabaņu muni manu mohā // cavĐra jamuna aru gaüga taraügā / dekhi hohiü dukha dārida bhaügā // do. sevahiü sukti sādhu suci pāvahiü saba manakāma / baüdã beda purāna gana kahahiü bimala guna grāma // 105 // ko kahi saka_i prayāga prabhāå / kaluųa puüja kuüjara mgarāå // asa tãrathapati dekhi suhāvā / sukha sāgara raghubara sukhu pāvā // kahi siya lakhanahi sakhahi sunāã / ÷rãmukha tãratharāja baëāã // kari pranāmu dekhata bana bāgā / kahata mahātama ati anurāgā // ehi bidhi āi bilokã benã / sumirata sakala sumaügala denã // mudita nahāi kãnhi siva sevā / puji jathābidhi tãratha devā // taba prabhu bharadvāja pahiü āe / karata daüķavata muni ura lāe // muni mana moda na kachu kahi jāi / brahmānaüda rāsi janu pāã // do. dãnhi asãsa munãsa ura ati anaüdu asa jāni / locana gocara sukta phala manahŌ kie bidhi āni // 106 // kusala prasna kari āsana dãnhe / påji prema paripårana kãnhe // kaüda måla phala aükura nãke / die āni muni manahŌ amã ke // sãya lakhana jana sahita suhāe / ati ruci rāma måla phala khāe // bhae bigata÷rama rāmu sukhāre / bharavdāja mdu bacana ucāre // āju suphala tapu tãratha tyāgå / āju suphala japa joga birāgå // saphala sakala subha sādhana sājå / rāma tumhahi avalokata ājå // lābha avadhi sukha avadhi na dåjã / tumhāreü darasa āsa saba påjã // aba kari kpā dehu bara ehå / nija pada sarasija sahaja sanehå // do. karama bacana mana chāëi chalu jaba lagi janu na tumhāra / taba lagi sukhu sapanehŌ nahãü kiĶ koņi upacāra // suni muni bacana rāmu sakucāne / bhāva bhagati ānaüda aghāne // taba raghubara muni sujasu suhāvā / koņi bhĢti kahi sabahi sunāvā // so baķa so saba guna gana gehå / jehi munãsa tumha ādara dehå // muni raghubãra parasapara navahãü / bacana agocara sukhu anubhavahãü // yaha sudhi pāi prayāga nivāsã / baņu tāpasa muni siddha udāsã // bharadvāja ā÷rama saba āe / dekhana dasaratha suana suhāe // rāma pranāma kãnha saba kāhå / mudita bhae lahi loyana lāhå // dehiü asãsa parama sukhu pāã / phire sarāhata suüdaratāã // do. rāma kãnha bi÷rāma nisi prāta prayāga nahāi / cale sahita siya lakhana jana mudadita munihi siru nāi // 108 // rāma saprema kaheu muni pāhãü / nātha kahia hama kehi maga jāhãü // muni mana bihasi rāma sana kahahãü / sugama sakala maga tumha kahŌ ahahãü // sātha lāgi muni siųya bolāe / suni mana mudita pacāsaka āe // sabanhi rāma para prema apārā / sakala kahahi magu dãkha hamārā // muni baņu cāri saüga taba dãnhe / jinha bahu janama sukta saba kãnhe // kari pranāmu riųi āyasu pāã / pramudita hdayĐ cale raghurāã // grāma nikaņa jaba nikasahi jāã / dekhahi darasu nāri nara dhāã // hohi sanātha janama phalu pāã / phirahi dukhita manu saüga paņhāã // do. bidā kie baņu binaya kari phire pāi mana kāma / utari nahāe jamuna jala jo sarãra sama syāma // 109 // sunata tãravāsã nara nārã / dhāe nija nija kāja bisārã // lakhana rāma siya sundaratāã / dekhi karahiü nija bhāgya baëāã // ati lālasā basahiü mana māhãü / nāŌ gāŌ båjhata sakucāhãü // je tinha mahŌ bayabiridha sayāne / tinha kari juguti rāmu pahicāne // sakala kathā tinha sabahi sunāã / banahi cale pitu āyasu pāã // suni sabiųāda sakala pachitāhãü / rānã rāyĐ kãnha bhala nāhãü // tehi avasara eka tāpasu āvā / tejapuüja laghubayasa suhāvā // kavi alakhita gati beųu birāgã / mana krama bacana rāma anurāgã // do. sajala nayana tana pulaki nija iųņadeu pahicāni / pareu daüķa jimi dharanitala dasā na jāi bakhāni // 110 // rāma saprema pulaki ura lāvā / parama raüka janu pārasu pāvā // manahŌ premu paramārathu doå / milata dhare tana kaha sabu koå // bahuri lakhana pāyanha soi lāgā / lãnha uņhāi umagi anurāgā // puni siya carana dhåri dhari sãsā / janani jāni sisu dãnhi asãsā // kãnha niųāda daüķavata tehã / mileu mudita lakhi rāma sanehã // piata nayana puņa råpu piyåųā / mudita suasanu pāi jimi bhåkhā // te pitu mātu kahahu sakhi kaise / jinha paņhae bana bālaka aise // rāma lakhana siya råpu nihārã / hohiü saneha bikala nara nārã // do. taba raghubãra aneka bidhi sakhahi sikhāvanu dãnha / rāma rajāyasu sãsa dhari bhavana gavanu tĶŅ kãnha // 111 // puni siyĐ rāma lakhana kara jorã / jamunahi kãnha pranāmu bahorã // cale sasãya mudita dou bhāã / rabitanujā ka_i karata baëāã // pathika aneka milahiü maga jātā / kahahiü saprema dekhi dou bhrātā // rāja lakhana saba aüga tumhāreü / dekhi socu ati hdaya hamāreü // māraga calahu payādehi pāĶ / jyotiųu jhåņha hamāreü bhāĶ // agamu paütha giri kānana bhārã / tehi mahĐ sātha nāri sukumārã // kari kehari bana jāi na joã / hama sĐga calahi jo āyasu hoã // jāba jahĢ lagi tahĐ pahŌcāã / phiraba bahori tumhahi siru nāã // do. ehi bidhi pØchahiü prema basa pulaka gāta jalu naina / kpāsiüdhu pherahi tinhahi kahi binãta mdu baina // 112 // je pura gĢva basahiü maga māhãü / tinhahi nāga sura nagara sihāhãü // kehi suktãü kehi gharãü basāe / dhanya punyamaya parama suhāe // jahĐ jahĐ rāma carana cali jāhãü / tinha samāna amarāvati nāhãü // punyapuüja maga nikaņa nivāsã / tinhahi sarāhahiü surapurabāsã // je bhari nayana bilokahiü rāmahi / sãtā lakhana sahita ghanasyāmahi // je sara sarita rāma avagāhahiü / tinhahi deva sara sarita sarāhahiü // jehi taru tara prabhu baiņhahiü jāã / karahiü kalapataru tāsu baëāã // parasi rāma pada paduma parāgā / mānati bhåmi bhåri nija bhāgā // do. chĢha karahi ghana bibudhagana baraųahi sumana sihāhiü / dekhata giri bana bihaga mga rāmu cale maga jāhiü // 113 // sãtā lakhana sahita raghurāã / gĢva nikaņa jaba nikasahiü jāã // suni saba bāla bddha nara nārã / calahiü turata ghakāju bisārã // rāma lakhana siya råpa nihārã / pāi nayanaphalu hohiü sukhārã // sajala bilocana pulaka sarãrā / saba bhae magana dekhi dou bãrā // barani na jāi dasā tinha kerã / lahi janu raükanha suramani ķherã // ekanha eka boli sikha dehãü / locana lāhu lehu chana ehãü // rāmahi dekhi eka anurāge / citavata cale jāhiü sĐga lāge // eka nayana maga chabi ura ānã / hohiü sithila tana mana bara bānã // do. eka dekhiü baņa chĢha bhali ķāsi mdula tna pāta / kahahiü gavĢia chinuku ÷ramu gavanaba abahiü ki prāta // 114 // eka kalasa bhari ānahiü pānã / Đca_ia nātha kahahiü mdu bānã // suni priya bacana prãti ati dekhã / rāma kpāla susãla biseųã // jānã ÷ramita sãya mana māhãü / gharika bilaübu kãnha baņa chāhãü // mudita nāri nara dekhahiü sobhā / råpa anåpa nayana manu lobhā // ekaņaka saba sohahiü cahŌ orā / rāmacaüdra mukha caüda cakorā // taruna tamāla barana tanu sohā / dekhata koņi madana manu mohā // dāmini barana lakhana suņhi nãke / nakha sikha subhaga bhāvate jã ke // munipaņa kaņinha kaseü tånãrā / sohahiü kara kamalini dhanu tãrā // do. jaņā mukuņa sãsani subhaga ura bhuja nayana bisāla / sarada paraba bidhu badana bara lasata sveda kana jāla // 115 // barani na jāi manohara jorã / sobhā bahuta thori mati morã // rāma lakhana siya suüdaratāã / saba citavahiü cita mana mati lāã // thake nāri nara prema piāse / manahŌ mgã mga dekhi diā se // sãya samãpa grāmatiya jāhãü / pØchata ati sanehĐ sakucāhãü // bāra bāra saba lāgahiü pāĶ / kahahiü bacana mdu sarala subhāĶ // rājakumāri binaya hama karahãü / tiya subhāyĐ kachu pØchata ķarahãü / svāmini abinaya chamabi hamārã / bilagu na mānaba jāni gavĢrã // rājakuĐra dou sahaja salone / inha teü lahã duti marakata sone // do. syāmala gaura kisora bara suüdara suųamā aina / sarada sarbarãnātha mukhu sarada saroruha naina // 116 // māsapārāyaõa, solahavĢ vi÷rāma navānhapārāyaõa, cauthā vi÷rāma koņi manoja lajāvanihāre / sumukhi kahahu ko āhiü tumhāre // suni sanehamaya maüjula bānã / sakucã siya mana mahŌ musukānã // tinhahi biloki bilokati dharanã / duhŌ sakoca sakucita barabaranã // sakuci saprema bāla mga nayanã / bolã madhura bacana pikabayanã // sahaja subhāya subhaga tana gore / nāmu lakhanu laghu devara more // bahuri badanu bidhu aücala ķhĢkã / piya tana cita_i bhauüha kari bĢkã // khaüjana maüju tirãche nayanani / nija pati kaheu tinhahi siyĐ sayanani // bha_i mudita saba grāmabadhåņãü / raükanha rāya rāsi janu låņãü // do. ati saprema siya pāyĐ pari bahubidhi dehiü asãsa / sadā sohāgini hohu tumha jaba lagi mahi ahi sãsa // 117 // pārabatã sama patipriya hohå / debi na hama para chāëaba chohå // puni puni binaya karia kara jorã / jauü ehi māraga phiria bahorã // darasanu deba jāni nija dāsã / lakhãü sãyĐ saba prema piāsã // madhura bacana kahi kahi paritoųãü / janu kumudinãü kaumudãü poųãü // tabahiü lakhana raghubara rukha jānã / pØcheu magu loganhi mdu bānã // sunata nāri nara bhae dukhārã / pulakita gāta bilocana bārã // miņā modu mana bhae malãne / bidhi nidhi dãnha leta janu chãne // samujhi karama gati dhãraju kãnhā / sodhi sugama magu tinha kahi dãnhā // do. lakhana jānakã sahita taba gavanu kãnha raghunātha / phere saba priya bacana kahi lie lāi mana sātha // 118 // ũ phirata nāri nara ati pachitāhãü / deahi doųu dehiü mana māhãü // sahita biųāda parasapara kahahãü / bidhi karataba ulaņe saba ahahãü // nipaņa niraükusa niņhura nisaükå / jehiü sasi kãnha saruja sakalaükå // råkha kalapataru sāgaru khārā / tehiü paņhae bana rājakumārā // jauü pe inhahi dãnha banabāså / kãnha bādi bidhi bhoga bilāså // e bicarahiü maga binu padatrānā / race bādi bidhi bāhana nānā // e mahi parahiü ķāsi kusa pātā / subhaga seja kata sjata bidhātā // tarubara bāsa inhahi bidhi dãnhā / dhavala dhāma raci raci ÷ramu kãnhā // do. jauü e muni paņa dhara jaņila suüdara suņhi sukumāra / bibidha bhĢti bhåųana basana bādi kie karatāra // 119 // jauü e kaüda måla phala khāhãü / bādi sudhādi asana jaga māhãü // eka kahahiü e sahaja suhāe / āpu pragaņa bhae bidhi na banāe // jahĐ lagi beda kahã bidhi karanã / ÷ravana nayana mana gocara baranã // dekhahu khoji bhuana dasa cārã / kahĐ asa puruųa kahĢ asi nārã // inhahi dekhi bidhi manu anurāgā / paņatara joga banāvai lāgā // kãnha bahuta ÷rama aika na āe / tehiü iriųā bana āni durāe // eka kahahiü hama bahuta na jānahiü / āpuhi parama dhanya kari mānahiü // te puni punyapuüja hama lekhe / je dekhahiü dekhihahiü jinha dekhe // do. ehi bidhi kahi kahi bacana priya lehiü nayana bhari nãra / kimi calihahi māraga agama suņhi sukumāra sarãra // 120 // nāri saneha bikala basa hohãü / cakaã sĢjha samaya janu sohãü // mdu pada kamala kaņhina magu jānã / gahabari hdayĐ kahahiü bara bānã // parasata mdula carana arunāre / sakucati mahi jimi hdaya hamāre // jauü jagadãsa inhahi banu dãnhā / kasa na sumanamaya māragu kãnhā // jauü māgā pāia bidhi pāhãü / e rakhiahiü sakhi Ģkhinha māhãü // je nara nāri na avasara āe / tinha siya rāmu na dekhana pāe // suni surupa båjhahiü akulāã / aba lagi gae kahĢ lagi bhāã // samaratha dhāi bilokahiü jāã / pramudita phirahiü janamaphalu pāã // do. abalā bālaka bddha jana kara mãjahiü pachitāhiü // hohiü premabasa loga imi rāmu jahĢ jahĐ jāhiü // 121 // gĢva gĢva asa hoi anaüdå / dekhi bhānukula kairava caüdå // je kachu samācāra suni pāvahiü / te npa rānihi dosu lagāvahiü // kahahiü eka ati bhala naranāhå / dãnha hamahi joi locana lāhå // kahahiü paraspara loga logāãü / bāteü sarala saneha suhāãü // te pitu mātu dhanya jinha jāe / dhanya so nagaru jahĢ teü āe // dhanya so desu sailu bana gāØ / jahĐ jahĐ jāhiü dhanya soi ņhāØ // sukha pāya_u biraüci raci tehã / e jehi ke saba bhĢti sanehã // rāma lakhana pathi kathā suhāã / rahã sakala maga kānana chāã // do. ehi bidhi raghukula kamala rabi maga loganha sukha deta / jāhiü cale dekhata bipina siya saumitri sameta // 122 // āge rāmu lakhanu bane pācheü / tāpasa beųa birājata kācheü // ubhaya bãca siya sohati kaise / brahma jãva bica māyā jaise // bahuri kaha_Ō chabi jasi mana basaã / janu madhu madana madhya rati lasaã // upamā bahuri kaha_Ō jiyĐ johã / janu budha bidhu bica rohini sohã // prabhu pada rekha bãca bica sãtā / dharati carana maga calati sabhãtā // sãya rāma pada aüka barāĶ / lakhana calahiü magu dāhina lāĶ // rāma lakhana siya prãti suhāã / bacana agocara kimi kahi jāã // khaga mga magana dekhi chabi hohãü / lie cori cita rāma baņohãü // do. jinha jinha dekhe pathika priya siya sameta dou bhāi / bhava magu agamu anaüdu tei binu ÷rama rahe sirāi // 123 // ajahŌ jāsu ura sapanehŌ kāå / basahŌ lakhanu siya rāmu baņāå // rāma dhāma patha pāihi soã / jo patha pāva kabahŌ muni koã // taba raghubãra ÷ramita siya jānã / dekhi nikaņa baņu sãtala pānã // tahĐ basi kaüda måla phala khāã / prāta nahāi cale raghurāã // dekhata bana sara saila suhāe / bālamãki ā÷rama prabhu āe // rāma dãkha muni bāsu suhāvana / suüdara giri kānanu jalu pāvana // sarani saroja biņapa bana phåle / guüjata maüju madhupa rasa bhåle // khaga mga bipula kolāhala karahãü / birahita baira mudita mana carahãü // do. suci suüdara ā÷ramu nirakhi haraųe rājivanena / suni raghubara āgamanu muni āgeü āya_u lena // 124 // muni kahŌ rāma daüķavata kãnhā / āsirabādu biprabara dãnhā // dekhi rāma chabi nayana juëāne / kari sanamānu ā÷ramahiü āne // munibara atithi prānapriya pāe / kaüda måla phala madhura magāe // siya saumitri rāma phala khāe / taba muni ā÷rama die suhāe // bālamãki mana ānĐdu bhārã / maügala mårati nayana nihārã // taba kara kamala jori raghurāã / bole bacana ÷ravana sukhadāã // tumha trikāla darasã munināthā / bisva badara jimi tumhareü hāthā // asa kahi prabhu saba kathā bakhānã / jehi jehi bhĢti dãnha banu rānã // do. tāta bacana puni mātu hita bhāi bharata asa rāu / mo kahŌ darasa tumhāra prabhu sabu mama punya prabhāu // 125 // dekhi pāya munirāya tumhāre / bhae sukta saba suphala hamāre // aba jahĐ rāura āyasu hoã / muni udabegu na pāvai koã // muni tāpasa jinha teü dukhu lahahãü / te naresa binu pāvaka dahahãü // maügala måla bipra paritoųå / daha_i koņi kula bhåsura roųå // asa jiyĐ jāni kahia soi ņhāØ / siya saumitri sahita jahĐ jāØ // tahĐ raci rucira parana tna sālā / bāsu karau kachu kāla kpālā // sahaja sarala suni raghubara bānã / sādhu sādhu bole muni gyānã // kasa na kahahu asa raghukulaketå / tumha pālaka saütata ÷ruti setå // chaü. ÷ruti setu pālaka rāma tumha jagadãsa māyā jānakã / jo sjati jagu pālati harati råkha pāi kpānidhāna kã // jo sahasasãsu ahãsu mahidharu lakhanu sacarācara dhanã / sura kāja dhari nararāja tanu cale dalana khala nisicara anã // so. rāma sarupa tumhāra bacana agocara buddhipara / abigata akatha apāra neti nita nigama kaha // 126 // jagu pekhana tumha dekhanihāre / bidhi hari saübhu nacāvanihāre // teu na jānahiü maramu tumhārā / auru tumhahi ko jānanihārā // soi jāna_i jehi dehu janāã / jānata tumhahi tumha_i hoi jāã // tumharihi kpĢ tumhahi raghunaüdana / jānahiü bhagata bhagata ura caüdana // cidānaüdamaya deha tumhārã / bigata bikāra jāna adhikārã // nara tanu dharehu saüta sura kājā / kahahu karahu jasa prākta rājā // rāma dekhi suni carita tumhāre / jaëa mohahiü budha hohiü sukhāre // tumha jo kahahu karahu sabu sĢcā / jasa kāchia tasa cāhia nācā // do. pØchehu mohi ki rahauü kahĐ maiü pØchata sakucāŌ / jahĐ na hohu tahĐ dehu kahi tumhahi dekhāvauü ņhāŌ // 127 // suni muni bacana prema rasa sāne / sakuci rāma mana mahŌ musukāne // bālamãki hĐsi kahahiü bahorã / bānã madhura amia rasa borã // sunahu rāma aba kaha_Ō niketā / jahĢ basahu siya lakhana sametā // jinha ke ÷ravana samudra samānā / kathā tumhāri subhaga sari nānā // bharahiü niraütara hohiü na påre / tinha ke hiya tumha kahŌ gha råre // locana cātaka jinha kari rākhe / rahahiü darasa jaladhara abhilāųe // nidarahiü sarita siüdhu sara bhārã / råpa biüdu jala hohiü sukhārã // tinha ke hdaya sadana sukhadāyaka / basahu baüdhu siya saha raghunāyaka // do. jasu tumhāra mānasa bimala haüsini jãhā jāsu / mukutāhala guna gana cuna_i rāma basahu hiyĐ tāsu // 128 // prabhu prasāda suci subhaga subāsā / sādara jāsu laha_i nita nāsā // tumhahi nibedita bhojana karahãü / prabhu prasāda paņa bhåųana dharahãü // sãsa navahiü sura guru dvija dekhã / prãti sahita kari binaya biseųã // kara nita karahiü rāma pada påjā / rāma bharosa hdayĐ nahi dåjā // carana rāma tãratha cali jāhãü / rāma basahu tinha ke mana māhãü // maütrarāju nita japahiü tumhārā / påjahiü tumhahi sahita parivārā // tarapana homa karahiü bidhi nānā / bipra jevĢi dehiü bahu dānā // tumha teü adhika gurahi jiyĐ jānã / sakala bhāyĐ sevahiü sanamānã // do. sabu kari māgahiü eka phalu rāma carana rati hou / tinha keü mana maüdira basahu siya raghunaüdana dou // 129 // kāma koha mada māna na mohā / lobha na chobha na rāga na drohā // jinha keü kapaņa daübha nahiü māyā / tinha keü hdaya basahu raghurāyā // saba ke priya saba ke hitakārã / dukha sukha sarisa prasaüsā gārã // kahahiü satya priya bacana bicārã / jāgata sovata sarana tumhārã // tumhahi chāëi gati dåsari nāhãü / rāma basahu tinha ke mana māhãü // jananã sama jānahiü paranārã / dhanu parāva biųa teü biųa bhārã // je haraųahiü para saüpati dekhã / dukhita hohiü para bipati biseųã // jinhahi rāma tumha prānapiāre / tinha ke mana subha sadana tumhāre // do. svāmi sakhā pitu mātu gura jinha ke saba tumha tāta / mana maüdira tinha keü basahu sãya sahita dou bhrāta // 130 // avaguna taji saba ke guna gahahãü / bipra dhenu hita saükaņa sahahãü // nãti nipuna jinha ka_i jaga lãkā / ghara tumhāra tinha kara manu nãkā // guna tumhāra samujha_i nija dosā / jehi saba bhĢti tumhāra bharosā // rāma bhagata priya lāgahiü jehã / tehi ura basahu sahita baidehã // jāti pĢti dhanu dharama baëāã / priya parivāra sadana sukhadāã // saba taji tumhahi raha_i ura lāã / tehi ke hdayĐ rahahu raghurāã // saragu naraku apabaragu samānā / jahĐ tahĐ dekha dhareü dhanu bānā // karama bacana mana rāura cerā / rāma karahu tehi keü ura ķerā // do. jāhi na cāhia kabahŌ kachu tumha sana sahaja sanehu / basahu niraütara tāsu mana so rāura nija gehu // 131 // ehi bidhi munibara bhavana dekhāe / bacana saprema rāma mana bhāe // kaha muni sunahu bhānukulanāyaka / ā÷rama kaha_Ō samaya sukhadāyaka // citrakåņa giri karahu nivāså / tahĐ tumhāra saba bhĢti supāså // sailu suhāvana kānana cārå / kari kehari mga bihaga bihārå // nadã punãta purāna bakhānã / atripriyā nija tapabala ānã // surasari dhāra nāŌ maüdākini / jo saba pātaka potaka ķākini // atri ādi munibara bahu basahãü / karahiü joga japa tapa tana kasahãü // calahu saphala ÷rama saba kara karahå / rāma dehu gaurava giribarahå // do. citrakåņa mahimā amita kahãü mahāmuni gāi / āe nahāe sarita bara siya sameta dou bhāi // 132 // raghubara kaheu lakhana bhala ghāņå / karahu katahŌ aba ņhāhara ņhāņå // lakhana dãkha paya utara karārā / cahŌ disi phireu dhanuųa jimi nārā // nadã panaca sara sama dama dānā / sakala kaluųa kali sāuja nānā // citrakåņa janu acala aherã / cuka_i na ghāta māra muņhabherã // asa kahi lakhana ņhāŌ dekharāvā / thalu biloki raghubara sukhu pāvā // rameu rāma manu devanha jānā / cale sahita sura thapati pradhānā // kola kirāta beųa saba āe / race parana tna sadana suhāe // barani na jāhi maüju dui sālā / eka lalita laghu eka bisālā // do. lakhana jānakã sahita prabhu rājata rucira niketa / soha madanu muni beųa janu rati riturāja sameta // 133 // māsapārāyaõa, satrahĐvā vi÷rāma amara nāga kiünara disipālā / citrakåņa āe tehi kālā // rāma pranāmu kãnha saba kāhå / mudita deva lahi locana lāhå // baraųi sumana kaha deva samājå / nātha sanātha bhae hama ājå // kari binatã dukha dusaha sunāe / haraųita nija nija sadana sidhāe // citrakåņa raghunaüdanu chāe / samācāra suni suni muni āe // āvata dekhi mudita munibüdā / kãnha daüķavata raghukula caüdā // muni raghubarahi lāi ura lehãü / suphala hona hita āsiųa dehãü // siya saumitra rāma chabi dekhahiü / sādhana sakala saphala kari lekhahiü // do. jathājoga sanamāni prabhu bidā kie munibüda / karahi joga japa jāga tapa nija ā÷ramanhi suchaüda // 134 // yaha sudhi kola kirātanha pāã / haraųe janu nava nidhi ghara āã // kaüda måla phala bhari bhari donā / cale raüka janu låņana sonā // tinha mahĐ jinha dekhe dou bhrātā / apara tinhahi pØchahi magu jātā // kahata sunata raghubãra nikāã / āi sabanhi dekhe raghurāã // karahiü johāru bheüņa dhari āge / prabhuhi bilokahiü ati anurāge // citra likhe janu jahĐ tahĐ ņhāëhe / pulaka sarãra nayana jala bāëhe // rāma saneha magana saba jāne / kahi priya bacana sakala sanamāne // prabhuhi johāri bahori bahorã / bacana binãta kahahiü kara jorã // do. aba hama nātha sanātha saba bhae dekhi prabhu pāya / bhāga hamāre āgamanu rāura kosalarāya // 135 // dhanya bhåmi bana paütha pahārā / jahĐ jahĐ nātha pāu tumha dhārā // dhanya bihaga mga kānanacārã / saphala janama bhae tumhahi nihārã // hama saba dhanya sahita parivārā / dãkha darasu bhari nayana tumhārā // kãnha bāsu bhala ņhāŌ bicārã / ihĢ sakala ritu rahaba sukhārã // hama saba bhĢti karaba sevakāã / kari kehari ahi bāgha barāã // bana behaëa giri kaüdara khohā / saba hamāra prabhu paga paga johā // tahĐ tahĐ tumhahi ahera khelāuba / sara nirajhara jalaņhāŌ dekhāuba // hama sevaka parivāra sametā / nātha na sakucaba āyasu detā // do. beda bacana muni mana agama te prabhu karunā aina / bacana kirātanha ke sunata jimi pitu bālaka baina // 136 // rāmahi kevala premu piārā / jāni leu jo jānanihārā // rāma sakala banacara taba toųe / kahi mdu bacana prema paripoųe // bidā kie sira nāi sidhāe / prabhu guna kahata sunata ghara āe // ehi bidhi siya sameta dou bhāã / basahiü bipina sura muni sukhadāã // jaba te āi rahe raghunāyaku / taba teü bhaya_u banu maügaladāyaku // phålahiü phalahiü biņapa bidhi nānā // maüju balita bara beli bitānā // surataru sarisa subhāyĐ suhāe / manahŌ bibudha bana parihari āe // gaüja maüjutara madhukara ÷renã / tribidha bayāri baha_i sukha denã // do. nãlakaüņha kalakaüņha suka cātaka cakka cakora / bhĢti bhĢti bolahiü bihaga ÷ravana sukhada cita cora // 137 // keri kehari kapi kola kuraügā / bigatabaira bicarahiü saba saügā // phirata ahera rāma chabi dekhã / hohiü mudita mgabaüda biseųã // bibudha bipina jahĐ lagi jaga māhãü / dekhi rāma banu sakala sihāhãü // surasari sarasa_i dinakara kanyā / mekalasutā godāvari dhanyā // saba sara siüdhu nadã nada nānā / maüdākini kara karahiü bakhānā // udaya asta giri aru kailāså / maüdara meru sakala surabāså // saila himācala ādika jete / citrakåņa jasu gāvahiü tete // biüdhi mudita mana sukhu na samāã / ÷rama binu bipula baëāã pāã // do. citrakåņa ke bihaga mga beli biņapa tna jāti / punya puüja saba dhanya asa kahahiü deva dina rāti // 138 // nayanavaüta raghubarahi bilokã / pāi janama phala hohiü bisokã // parasi carana raja acara sukhārã / bhae parama pada ke adhikārã // so banu sailu subhāyĐ suhāvana / maügalamaya ati pāvana pāvana // mahimā kahia kavani bidhi tāså / sukhasāgara jahĐ kãnha nivāså // paya payodhi taji avadha bihāã / jahĐ siya lakhanu rāmu rahe āã // kahi na sakahiü suųamā jasi kānana / jauü sata sahasa hoühiü sahasānana // so maiü barani kahauü bidhi kehãü / ķābara kamaņha ki maüdara lehãü // sevahiü lakhanu karama mana bānã / jāi na sãlu sanehu bakhānã // do. \-chinu chinu lakhi siya rāma pada jāni āpu para nehu / karata na sapanehŌ lakhanu citu baüdhu mātu pitu gehu // 139 // rāma saüga siya rahati sukhārã / pura parijana gha surati bisārã // chinu chinu piya bidhu badanu nihārã / pramudita manahŌ cakorakumārã // nāha nehu nita baëhata bilokã / haraųita rahati divasa jimi kokã // siya manu rāma carana anurāgā / avadha sahasa sama banu priya lāgā // paranakuņã priya priyatama saügā / priya parivāru kuraüga bihaügā // sāsu sasura sama munitiya munibara / asanu amia sama kaüda måla phara // nātha sātha sĢtharã suhāã / mayana sayana saya sama sukhadāã // lokapa hohiü bilokata jāså / tehi ki mohi saka biųaya bilāså // do. \-sumirata rāmahi tajahiü jana tna sama biųaya bilāsu / rāmapriyā jaga janani siya kachu na ācaraju tāsu // 140 // sãya lakhana jehi bidhi sukhu lahahãü / soi raghunātha karahi soi kahahãü // kahahiü purātana kathā kahānã / sunahiü lakhanu siya ati sukhu mānã / jaba jaba rāmu avadha sudhi karahãü / taba taba bāri bilocana bharahãü // sumiri mātu pitu parijana bhāã / bharata sanehu sãlu sevakāã // kpāsiüdhu prabhu hohiü dukhārã / dhãraju dharahiü kusama_u bicārã // lakhi siya lakhanu bikala hoi jāhãü / jimi puruųahi anusara parichāhãü // priyā baüdhu gati lakhi raghunaüdanu / dhãra kpāla bhagata ura caüdanu // lage kahana kachu kathā punãtā / suni sukhu lahahiü lakhanu aru sãtā // do. rāmu lakhana sãtā sahita sohata parana niketa / jimi bāsava basa amarapura sacã jayaüta sameta // 141 // jogavahiü prabhu siya lakhanahiü kaiseü / palaka bilocana golaka jaiseü // sevahiü lakhanu sãya raghubãrahi / jimi abibekã puruųa sarãrahi // ehi bidhi prabhu bana basahiü sukhārã / khaga mga sura tāpasa hitakārã // kaheŌ rāma bana gavanu suhāvā / sunahu sumaütra avadha jimi āvā // phireu niųādu prabhuhi pahŌcāã / saciva sahita ratha dekhesi āã // maütrã bikala biloki niųādå / kahi na jāi jasa bhaya_u biųādå // rāma rāma siya lakhana pukārã / pareu dharanitala byākula bhārã // dekhi dakhina disi haya hihināhãü / janu binu paükha bihaga akulāhãü // do. nahiü tna carahiü piahiü jalu mocahiü locana bāri / byākula bhae niųāda saba raghubara bāji nihāri // 142 // dhari dhãraja taba kaha_i niųādå / aba sumaütra pariharahu biųādå // tumha paüķita paramāratha gyātā / dharahu dhãra lakhi bimukha bidhātā bibidha kathā kahi kahi mdu bānã / ratha baiņhāreu barabasa ānã // soka sithila ratha saka_i na hĢkã / raghubara biraha pãra ura bĢkã // carapharāhŅ maga calahiü na ghore / bana mga manahŌ āni ratha jore // aëhuki parahiü phiri herahiü pãcheü / rāma biyogi bikala dukha tãcheü // jo kaha rāmu lakhanu baidehã / hiükari hiükari hita herahiü tehã // bāji biraha gati kahi kimi jātã / binu mani phanika bikala jehi bhĢtã // do. bhaya_u niųāda biųādabasa dekhata saciva turaüga / boli susevaka cāri taba die sārathã saüga // 143 // guha sārathihi phireu pahŌcāã / birahu biųādu barani nahiü jāã // cale avadha lei rathahi niųādā / hohi chanahiü chana magana biųādā // soca sumaütra bikala dukha dãnā / dhiga jãvana raghubãra bihãnā // rahihi na aütahŌ adhama sarãrå / jasu na laheu bichurata raghubãrå // bhae ajasa agha bhājana prānā / kavana hetu nahiü karata payānā // ahaha maüda manu avasara cåkā / ajahŌ na hdaya hota dui ņåkā // mãji hātha siru dhuni pachitāã / manahĐ kpana dhana rāsi gavĢã // birida bĢdhi bara bãru kahāã / caleu samara janu subhaņa parāã // do. bipra bibekã bedabida saümata sādhu sujāti / jimi dhokheü madapāna kara saciva soca tehi bhĢti // 144 // jimi kulãna tiya sādhu sayānã / patidevatā karama mana bānã // rahai karama basa parihari nāhå / saciva hdayĐ timi dāruna dāhu // locana sajala ķãņhi bha_i thorã / suna_i na ÷ravana bikala mati bhorã // såkhahiü adhara lāgi muhĐ lāņã / jiu na jāi ura avadhi kapāņã // bibarana bhaya_u na jāi nihārã / māresi manahŌ pitā mahatārã // hāni galāni bipula mana byāpã / jamapura paütha soca jimi pāpã // bacanu na āva hdayĐ pachitāã / avadha kāha maiü dekhaba jāã // rāma rahita ratha dekhihi joã / sakucihi mohi bilokata soã // do. \-dhāi pØchihahiü mohi jaba bikala nagara nara nāri / utaru deba maiü sabahi taba hdayĐ bajru baiņhāri // 145 // puchihahiü dãna dukhita saba mātā / kahaba kāha maiü tinhahi bidhātā // påchihi jabahiü lakhana mahatārã / kahiha_Ō kavana sĐdesa sukhārã // rāma janani jaba āihi dhāã / sumiri bacchu jimi dhenu lavāã // pØchata utaru deba maiü tehã / ge banu rāma lakhanu baidehã // joi pØchihi tehi åtaru debā.jāi avadha aba yahu sukhu lebā // pØchihi jabahiü rāu dukha dãnā / jivanu jāsu raghunātha adhãnā // deha_Ō utaru kaunu muhu lāã / āya_Ō kusala kuĐra pahŌcāã // sunata lakhana siya rāma sĐdeså / tna jimi tanu pariharihi nareså // do. \-hrada_u na bidareu paüka jimi bichurata prãtamu nãru // jānata hauü mohi dãnha bidhi yahu jātanā sarãru // 146 // ehi bidhi karata paütha pachitāvā / tamasā tãra turata rathu āvā // bidā kie kari binaya niųādā / phire pāyĐ pari bikala biųādā // paiņhata nagara saciva sakucāã / janu māresi gura bĢbhana gāã // baiņhi biņapa tara divasu gavĢvā / sĢjha samaya taba avasaru pāvā // avadha prabesu kãnha Đdhiāreü / paiņha bhavana rathu rākhi duāreü // jinha jinha samācāra suni pāe / bhåpa dvāra rathu dekhana āe // rathu pahicāni bikala lakhi ghore / garahiü gāta jimi ātapa ore // nagara nāri nara byākula kaiüseü / nighaņata nãra mãnagana jaiüseü // do. \-saciva āgamanu sunata sabu bikala bhaya_u ranivāsu / bhavana bhayaükaru lāga tehi mānahŌ preta nivāsu // 147 // ati ārati saba pØchahiü rānã / utaru na āva bikala bha_i bānã // suna_i na ÷ravana nayana nahiü såjhā / kahahu kahĢ npa tehi tehi båjhā // dāsinha dãkha saciva bikalāã / kausalyā ghĐ gaãü lavāã // jāi sumaütra dãkha kasa rājā / amia rahita janu caüdu birājā // āsana sayana bibhåųana hãnā / pareu bhåmitala nipaņa malãnā // lei usāsu soca ehi bhĢtã / surapura teü janu khĐseu jajātã // leta soca bhari chinu chinu chātã / janu jari paükha pareu saüpātã // rāma rāma kaha rāma sanehã / puni kaha rāma lakhana baidehã // do. dekhi sacivĐ jaya jãva kahi kãnheu daüķa pranāmu / sunata uņheu byākula npati kahu sumaütra kahĐ rāmu // 148 // bhåpa sumaütru lãnha ura lāã / båëata kachu adhāra janu pāã // sahita saneha nikaņa baiņhārã / pØchata rāu nayana bhari bārã // rāma kusala kahu sakhā sanehã / kahĐ raghunāthu lakhanu baidehã // āne pheri ki banahi sidhāe / sunata saciva locana jala chāe // soka bikala puni pØcha nareså / kahu siya rāma lakhana saüdeså // rāma råpa guna sãla subhāå / sumiri sumiri ura socata rāå // rāu sunāi dãnha banabāså / suni mana bhaya_u na haraųu harĢså // so suta bichurata gae na prānā / ko pāpã baëa mohi samānā // do. sakhā rāmu siya lakhanu jahĐ tahĢ mohi pahŌcāu / nāhiü ta cāhata calana aba prāna kaha_Ō satibhāu // 149 // puni puni pØchata maütrahi rāå / priyatama suana sĐdesa sunāå // karahi sakhā soi begi upāå / rāmu lakhanu siya nayana dekhāå // saciva dhãra dhari kaha mudu bānã / mahārāja tumha paüķita gyānã // bãra sudhãra dhuraüdhara devā / sādhu samāju sadā tumha sevā // janama marana saba dukha bhogā / hāni lābha priya milana biyogā // kāla karama basa hauhiü gosāãü / barabasa rāti divasa kã nāãü // sukha haraųahiü jaëa dukha bilakhāhãü / dou sama dhãra dharahiü mana māhãü // dhãraja dharahu bibeku bicārã / chāëia soca sakala hitakārã // do. prathama bāsu tamasā bhaya_u dåsara surasari tãra / nhāã rahe jalapānu kari siya sameta dou bãra // 150 // kevaņa kãnhi bahuta sevakāã / so jāmini siügaraura gavĢã // hota prāta baņa chãru magāvā / jaņā mukuņa nija sãsa banāvā // rāma sakhĢ taba nāva magāã / priyā caëhāi caëhe raghurāã // lakhana bāna dhanu dhare banāã / āpu caëhe prabhu āyasu pāã // bikala biloki mohi raghubãrā / bole madhura bacana dhari dhãrā // tāta pranāmu tāta sana kahehu / bāra bāra pada paükaja gahehå // karabi pāyĐ pari binaya bahorã / tāta karia jani ciütā morã // bana maga maügala kusala hamāreü / kpā anugraha punya tumhāreü // chaü. tumhare anugraha tāta kānana jāta saba sukhu pāihauü / pratipāli āyasu kusala dekhana pāya puni phiri āihauü // jananãü sakala paritoųi pari pari pāyĐ kari binatã ghanã / tulasã karehu soi jatanu jehiü kusalã rahahiü kosala dhanã // so. gura sana kahaba sĐdesu bāra bāra pada paduma gahi / karaba soi upadesu jehiü na soca mohi avadhapati // 151 // purajana parijana sakala nihorã / tāta sunāehu binatã morã // soi saba bhĢti mora hitakārã / jāteü raha naranāhu sukhārã // kahaba sĐdesu bharata ke āĶ / nãti na tajia rājapadu pāĶ // pālehu prajahi karama mana bānã / seehu mātu sakala sama jānã // ora nibāhehu bhāyapa bhāã / kari pitu mātu sujana sevakāã // tāta bhĢti tehi rākhaba rāå / soca mora jehiü karai na kāå // lakhana kahe kachu bacana kaņhorā / baraji rāma puni mohi nihorā // bāra bāra nija sapatha devāã / kahabi na tāta lakhana larikāã // do. kahi pranāma kachu kahana liya siya bha_i sithila saneha / thakita bacana locana sajala pulaka pallavita deha // 152 // tehi avasara raghubara råkha pāã / kevaņa pārahi nāva calāã // raghukulatilaka cale ehi bhĢtã / dekha_Ō ņhāëha kulisa dhari chātã // maiü āpana kimi kahauü kaleså / jiata phireŌ lei rāma sĐdeså // asa kahi saciva bacana rahi gayaå / hāni galāni soca basa bhayaå // suta bacana sunatahiü naranāhå / pareu dharani ura dāruna dāhå // talaphata biųama moha mana māpā / mājā manahŌ mãna kahŌ byāpā // kari bilāpa saba rovahiü rānã / mahā bipati kimi jāi bakhānã // suni bilāpa dukhahå dukhu lāgā / dhãrajahå kara dhãraju bhāgā // do. bhaya_u kolāhalu avadha ati suni npa rāura soru / bipula bihaga bana pareu nisi mānahŌ kulisa kaņhoru // 153 // prāna kaüņhagata bhaya_u bhuālå / mani bihãna janu byākula byālå // idrãü sakala bikala bha_Ņ bhārã / janu sara sarasija banu binu bārã // kausalyĢ npu dãkha malānā / rabikula rabi Đthaya_u jiyĐ jānā / ura dhari dhãra rāma mahatārã / bolã bacana samaya anusārã // nātha samujhi mana karia bicārå / rāma biyoga payodhi apārå // karanadhāra tumha avadha jahājå / caëheu sakala priya pathika samājå // dhãraju dharia ta pāia pārå / nāhiü ta båëihi sabu parivārå // jauü jiyĐ dharia binaya piya morã / rāmu lakhanu siya milahiü bahorã // do. \-priyā bacana mdu sunata npu citaya_u Ģkhi ughāri / talaphata mãna malãna janu sãücata sãtala bāri // 154 // dhari dhãraju uņhã baiņha bhuālå / kahu sumaütra kahĐ rāma kpālå // kahĢ lakhanu kahĐ rāmu sanehã / kahĐ priya putrabadhå baidehã // bilapata rāu bikala bahu bhĢtã / bha_i juga sarisa sirāti na rātã // tāpasa aüdha sāpa sudhi āã / kausalyahi saba kathā sunāã // bhaya_u bikala baranata itihāsā / rāma rahita dhiga jãvana āsā // so tanu rākhi karaba maiü kāhā / jeühi na prema panu mora nibāhā // hā raghunaüdana prāna pirãte / tumha binu jiata bahuta dina bãte // hā jānakã lakhana hā raghubara / hā pitu hita cita cātaka jaladhara / do. rāma rāma kahi rāma kahi rāma rāma kahi rāma / tanu parihari raghubara birahĐ rāu gaya_u suradhāma // 155 // jiana marana phalu dasaratha pāvā / aüķa aneka amala jasu chāvā // jiata rāma bidhu badanu nihārā / rāma biraha kari maranu sĐvārā // soka bikala saba rovahiü rānã / råpu sãla balu teju bakhānã // karahiü bilāpa aneka prakārā / parahãü bhåmitala bārahiü bārā // bilapahiü bikala dāsa aru dāsã / ghara ghara rudanu karahiü purabāsã // Đthaya_u āju bhānukula bhānå / dharama avadhi guna råpa nidhānå // gārãü sakala kaika_ihi dehãü / nayana bihãna kãnha jaga jehãü // ehi bidhi bilapata raini bihānã / āe sakala mahāmuni gyānã // do. taba basiųņha muni samaya sama kahi aneka itihāsa / soka nevāreu sabahi kara nija bigyāna prakāsa // 156 // tela nĢva bhari npa tanu rākhā / dåta bolāi bahuri asa bhāųā // dhāvahu begi bharata pahiü jāhå / npa sudhi katahŌ kahahu jani kāhå // etanei kahehu bharata sana jāã / gura bolāã paņhaya_u dou bhāã // suni muni āyasu dhāvana dhāe / cale bega bara bāji lajāe // anarathu avadha araübheu jaba teü / kusaguna hohiü bharata kahŌ taba teü // dekhahiü rāti bhayānaka sapanā / jāgi karahiü kaņu koņi kalapanā // bipra jevĢi dehiü dina dānā / siva abhiųeka karahiü bidhi nānā // māgahiü hdayĐ mahesa manāã / kusala mātu pitu parijana bhāã // do. ehi bidhi socata bharata mana dhāvana pahŌce āi / gura anusāsana ÷ravana suni cale ganesu manāi // 157 // cale samãra bega haya hĢke / nāghata sarita saila bana bĢke // hdayĐ socu baëa kachu na sohāã / asa jānahiü jiyĐ jāŌ uëāã // eka nimeųa barasa sama jāã / ehi bidhi bharata nagara niarāã // asaguna hohiü nagara paiņhārā / raņahiü kubhĢti kukheta karārā // khara siāra bolahiü pratikålā / suni suni hoi bharata mana sålā // ÷rãhata sara saritā bana bāgā / nagaru biseųi bhayāvanu lāgā // khaga mga haya gaya jāhiü na joe / rāma biyoga kuroga bigoe // nagara nāri nara nipaņa dukhārã / manahŌ sabanhi saba saüpati hārã // do. purajana milihiü na kahahiü kachu gavĐhiü johārahiü jāhiü / bharata kusala pØchi na sakahiü bhaya biųāda mana māhiü // 158 // hāņa bāņa nahiü jāi nihārã / janu pura dahĐ disi lāgi davārã // āvata suta suni kaikayanaüdini / haraųã rabikula jalaruha caüdini // saji āratã mudita uņhi dhāã / dvārehiü bheüņi bhavana lei āã // bharata dukhita parivāru nihārā / mānahŌ tuhina banaja banu mārā // kaikeã haraųita ehi bhĢti / manahŌ mudita dava lāi kirātã // sutahi sasoca dekhi manu māreü / pØchati naihara kusala hamāreü // sakala kusala kahi bharata sunāã / pØchã nija kula kusala bhalāã // kahu kahĐ tāta kahĢ saba mātā / kahĐ siya rāma lakhana priya bhrātā // do. suni suta bacana sanehamaya kapaņa nãra bhari naina / bharata ÷ravana mana såla sama pāpini bolã baina // 159 // tāta bāta maiü sakala sĐvārã / bhai maütharā sahāya bicārã // kachuka kāja bidhi bãca bigāreu / bhåpati surapati pura pagu dhāreu // sunata bharatu bhae bibasa biųādā / janu sahameu kari kehari nādā // tāta tāta hā tāta pukārã / pare bhåmitala byākula bhārã // calata na dekhana pāya_Ō tohã / tāta na rāmahi sauüpehu mohã // bahuri dhãra dhari uņhe sĐbhārã / kahu pitu marana hetu mahatārã // suni suta bacana kahati kaikeã / maramu pĢchi janu māhura deã // ādihu teü saba āpani karanã / kuņila kaņhora mudita mana baranã // do. bharatahi bisareu pitu marana sunata rāma bana gaunu / hetu apanapa_u jāni jiyĐ thakita rahe dhari maunu // 160 // bikala biloki sutahi samujhāvati / manahŌ jare para lonu lagāvati // tāta rāu nahiü soce jogå / biëha_i sukta jasu kãnheu bhogå // jãvata sakala janama phala pāe / aüta amarapati sadana sidhāe // asa anumāni soca pariharahå / sahita samāja rāja pura karahå // suni suņhi sahameu rājakumārå / pākeü chata janu lāga Đgārå // dhãraja dhari bhari lehiü usāsā / pāpani sabahi bhĢti kula nāsā // jauü pai kuruci rahã ati tohã / janamata kāhe na māre mohã // peëa kāņi taiü pāla_u sãücā / mãna jiana niti bāri ulãcā // do. haüsabaüsu dasarathu janaku rāma lakhana se bhāi / jananã tØ jananã bhaã bidhi sana kachu na basāi // 161 // jaba taiü kumati kumata jiyĐ ņhayaå / khaüķa khaüķa hoi hrada_u na gayaå // bara māgata mana bha_i nahiü pãrā / gari na jãha muhĐ pareu na kãrā // bhåpĐ pratãta tori kimi kãnhã / marana kāla bidhi mati hari lãnhã // bidhihŌ na nāri hdaya gati jānã / sakala kapaņa agha avaguna khānã // sarala susãla dharama rata rāå / so kimi jānai tãya subhāå // asa ko jãva jaütu jaga māhãü / jehi raghunātha prānapriya nāhãü // bhe ati ahita rāmu teu tohã / ko tå ahasi satya kahu mohã // jo hasi so hasi muhĐ masi lāã / Ģkhi oņa uņhi baiņhahiü jāã // do. rāma birodhã hdaya teü pragaņa kãnha bidhi mohi / mo samāna ko pātakã bādi kaha_Ō kachu tohi // 162 // suni satrughuna mātu kuņilāã / jarahiü gāta risa kachu na basāã // tehi avasara kubarã tahĐ āã / basana bibhåųana bibidha banāã // lakhi risa bhareu lakhana laghu bhāã / barata anala ghta āhuti pāã // humagi lāta taki kåbara mārā / pari muha bhara mahi karata pukārā // kåbara ņåņeu phåņa kapārå / dalita dasana mukha rudhira pracārå // āha da_ia maiü kāha nasāvā / karata nãka phalu ana_isa pāvā // suni ripuhana lakhi nakha sikha khoņã / lage ghasãņana dhari dhari jhoüņã // bharata dayānidhi dãnhi chaëāã / kausalyā pahiü ge dou bhāã // do. malina basana bibarana bikala ksa sarãra dukha bhāra / kanaka kalapa bara beli bana mānahŌ hanã tusāra // 163 // bharatahi dekhi mātu uņhi dhāã / muruchita avani parã jha_Ņ āã // dekhata bharatu bikala bhae bhārã / pare carana tana dasā bisārã // mātu tāta kahĐ dehi dekhāã / kahĐ siya rāmu lakhanu dou bhāã // kaika_i kata janamã jaga mājhā / jauü janami ta bha_i kāhe na bĢjhā // kula kalaüku jehiü janameu mohã / apajasa bhājana priyajana drohã // ko tibhuvana mohi sarisa abhāgã / gati asi tori mātu jehi lāgã // pitu surapura bana raghubara ketå / maiü kevala saba anaratha hetu // dhiga mohi bhaya_Ō benu bana āgã / dusaha dāha dukha dåųana bhāgã // do. mātu bharata ke bacana mdu suni suni uņhã sĐbhāri // lie uņhāi lagāi ura locana mocati bāri // 164 // sarala subhāya māyĐ hiyĐ lāe / ati hita manahŌ rāma phiri āe // bheüņeu bahuri lakhana laghu bhāã / soku sanehu na hdayĐ samāã // dekhi subhāu kahata sabu koã / rāma mātu asa kāhe na hoã // mātĢ bharatu goda baiņhāre / Ģsu pauüchi mdu bacana ucāre // ajahŌ baccha bali dhãraja dharahå / kusama_u samujhi soka pariharahå // jani mānahu hiyĐ hāni galānã / kāla karama gati aghaņita jāni // kāhuhi dosu dehu jani tātā / bhā mohi saba bidhi bāma bidhātā // jo etehŌ dukha mohi jiāvā / ajahŌ ko jāna_i kā tehi bhāvā // do. pitu āyasa bhåųana basana tāta taje raghubãra / bisama_u haraųu na hdayĐ kachu pahire balakala cãra / 165 // mukha prasanna mana raüga na roųå / saba kara saba bidhi kari paritoųå // cale bipina suni siya sĐga lāgã / raha_i na rāma carana anurāgã // sunatahiü lakhanu cale uņhi sāthā / rahahiü na jatana kie raghunāthā // taba raghupati sabahã siru nāã / cale saüga siya aru laghu bhāã // rāmu lakhanu siya banahi sidhāe / ga_iŌ na saüga na prāna paņhāe // yahu sabu bhā inha Ģkhinha āgeü / ta_u na tajā tanu jãva abhāgeü // mohi na lāja nija nehu nihārã / rāma sarisa suta maiü mahatārã // jiai marai bhala bhåpati jānā / mora hdaya sata kulisa samānā // do. kausalyā ke bacana suni bharata sahita ranivāsa / byākula bilapata rājagha mānahŌ soka nevāsu // 166 // bilapahiü bikala bharata dou bhāã / kausalyĢ lie hdayĐ lagāã // bhĢti aneka bharatu samujhāe / kahi bibekamaya bacana sunāe // bharatahŌ mātu sakala samujhāãü / kahi purāna ÷ruti kathā suhāãü // chala bihãna suci sarala subānã / bole bharata jori juga pānã // je agha mātu pitā suta māreü / gāi goņha mahisura pura jāreü // je agha tiya bālaka badha kãnheü / mãta mahãpati māhura dãnheü // je pātaka upapātaka ahahãü / karama bacana mana bhava kabi kahahãü // te pātaka mohi hohŌ bidhātā / jauü yahu hoi mora mata mātā // do. je parihari hari hara carana bhajahiü bhåtagana ghora / tehi ka_i gati mohi deu bidhi jauü jananã mata mora // 167 // becahiü bedu dharamu duhi lehãü / pisuna parāya pāpa kahi dehãü // kapaņã kuņila kalahapriya krodhã / beda bidåųaka bisva birodhã // lobhã laüpaņa lolupacārā / je tākahiü paradhanu paradārā // pāvauü maiü tinha ke gati ghorā / jauü jananã yahu saümata morā // je nahiü sādhusaüga anurāge / paramāratha patha bimukha abhāge // je na bhajahiü hari naratanu pāã / jinhahi na hari hara sujasu sohāã // taji ÷rutipaüthu bāma patha calahãü / baücaka biraci beųa jagu chalahãü // tinha kai gati mohi saükara deå / jananã jauü yahu jānauü bheå // do. mātu bharata ke bacana suni sĢce sarala subhāyĐ / kahati rāma priya tāta tumha sadā bacana mana kāyĐ // 168 // rāma prānahu teü prāna tumhāre / tumha raghupatihi prānahu teü pyāre // bidhu biųa cavai stravai himu āgã / hoi bāricara bāri birāgã // bhaĶ gyānu baru miņai na mohå / tumha rāmahi pratikåla na hohå // mata tumhāra yahu jo jaga kahahãü / so sapanehŌ sukha sugati na lahahãü // asa kahi mātu bharatu hiyĐ lāe / thana paya stravahiü nayana jala chāe // karata bilāpa bahuta yahi bhĢtã / baiņhehiü bãti ga_i saba rātã // bāmadeu basiųņha taba āe / saciva mahājana sakala bolāe // muni bahu bhĢti bharata upadese / kahi paramāratha bacana sudese // do. tāta hdayĐ dhãraju dharahu karahu jo avasara āju / uņhe bharata gura bacana suni karana kaheu sabu sāju // 169 // npatanu beda bidita anhavāvā / parama bicitra bimānu banāvā // gahi pada bharata mātu saba rākhã / rahãü rāni darasana abhilāųã // caüdana agara bhāra bahu āe / amita aneka sugaüdha suhāe // saraju tãra raci citā banāã / janu surapura sopāna suhāã // ehi bidhi dāha kriyā saba kãnhã / bidhivata nhāi tilāüjuli dãnhã // sodhi sumti saba beda purānā / kãnha bharata dasagāta bidhānā // jahĐ jasa munibara āyasu dãnhā / tahĐ tasa sahasa bhĢti sabu kãnhā // bhae bisuddha die saba dānā / dhenu bāji gaja bāhana nānā // do. siüghāsana bhåųana basana anna dharani dhana dhāma / die bharata lahi bhåmisura bhe paripårana kāma // 170 // pitu hita bharata kãnhi jasi karanã / so mukha lākha jāi nahiü baranã // sudinu sodhi munibara taba āe / saciva mahājana sakala bolāe // baiņhe rājasabhĢ saba jāã / paņhae boli bharata dou bhāã // bharatu basiųņha nikaņa baiņhāre / nãti dharamamaya bacana ucāre // prathama kathā saba munibara baranã / kaika_i kuņila kãnhi jasi karanã // bhåpa dharamabratu satya sarāhā / jehiü tanu parihari premu nibāhā // kahata rāma guna sãla subhāå / sajala nayana pulakeu munirāå // bahuri lakhana siya prãti bakhānã / soka saneha magana muni gyānã // do. sunahu bharata bhāvã prabala bilakhi kaheu muninātha / hāni lābhu jãvana maranu jasu apajasu bidhi hātha // 171 // asa bicāri kehi deia doså / byaratha kāhi para kãjia roså // tāta bicāru kehi karahu mana māhãü / soca jogu dasarathu npu nāhãü // socia bipra jo beda bihãnā / taji nija dharamu biųaya layalãnā // socia npati jo nãti na jānā / jehi na prajā priya prāna samānā // socia bayasu kpana dhanavānå / jo na atithi siva bhagati sujānå // socia sådru bipra avamānã / mukhara mānapriya gyāna gumānã // socia puni pati baücaka nārã / kuņila kalahapriya icchācārã // socia baņu nija bratu pariharaã / jo nahiü gura āyasu anusaraã // do. socia ghã jo moha basa kara_i karama patha tyāga / socia jati praüpaca rata bigata bibeka birāga // 172 // baikhānasa soi socai jogu / tapu bihāi jehi bhāva_i bhogå // socia pisuna akārana krodhã / janani janaka gura baüdhu birodhã // saba bidhi socia para apakārã / nija tanu poųaka niradaya bhārã // socanãya sabahi bidhi soã / jo na chāëi chalu hari jana hoã // socanãya nahiü kosalarāå / bhuvana cāridasa pragaņa prabhāå // bhaya_u na aha_i na aba honihārā / bhåpa bharata jasa pitā tumhārā // bidhi hari haru surapati disināthā / baranahiü saba dasaratha guna gāthā // do. kahahu tāta kehi bhĢti kou karihi baëāã tāsu / rāma lakhana tumha satruhana sarisa suana suci jāsu // 173 // saba prakāra bhåpati baëabhāgã / bādi biųādu karia tehi lāgã // yahu suni samujhi socu pariharahå / sira dhari rāja rajāyasu karahå // rĢya rājapadu tumha kahŌ dãnhā / pitā bacanu phura cāhia kãnhā // taje rāmu jehiü bacanahi lāgã / tanu parihareu rāma birahāgã // npahi bacana priya nahiü priya prānā / karahu tāta pitu bacana pravānā // karahu sãsa dhari bhåpa rajāã / ha_i tumha kahĐ saba bhĢti bhalāã // parasurāma pitu agyā rākhã / mārã mātu loka saba sākhã // tanaya jajātihi jaubanu dayaå / pitu agyĢ agha ajasu na bhayaå // do. anucita ucita bicāru taji je pālahiü pitu baina / te bhājana sukha sujasa ke basahiü amarapati aina // 174 // avasi naresa bacana phura karahå / pālahu prajā soku pariharahå // surapura npa pāihi paritoųå / tumha kahŌ sukta sujasu nahiü doųå // beda bidita saümata sabahã kā / jehi pitu dei so pāva_i ņãkā // karahu rāju pariharahu galānã / mānahu mora bacana hita jānã // suni sukhu lahaba rāma baidehãü / anucita kahaba na paüķita kehãü // kausalyādi sakala mahatārãü / teu prajā sukha hohiü sukhārãü // parama tumhāra rāma kara jānihi / so saba bidhi tumha sana bhala mānihi // sauüpehu rāju rāma kai āĶ / sevā karehu saneha suhāĶ // do. kãjia gura āyasu avasi kahahiü saciva kara jori / raghupati āĶ ucita jasa tasa taba karaba bahori // 175 // kausalyā dhari dhãraju kahaã / påta pathya gura āyasu ahaã // so ādaria karia hita mānã / tajia biųādu kāla gati jānã // bana raghupati surapati naranāhå / tumha ehi bhĢti tāta kadarāhå // parijana prajā saciva saba aübā / tumhahã suta saba kahĐ avalaübā // lakhi bidhi bāma kālu kaņhināã / dhãraju dharahu mātu bali jāã // sira dhari gura āyasu anusarahå / prajā pāli parijana dukhu harahå // gura ke bacana saciva abhinaüdanu / sune bharata hiya hita janu caüdanu // sunã bahori mātu mdu bānã / sãla saneha sarala rasa sānã // chaü. sānã sarala rasa mātu bānã suni bharata byākula bhae / locana saroruha stravata sãücata biraha ura aükura nae // so dasā dekhata samaya tehi bisarã sabahi sudhi deha kã / tulasã sarāhata sakala sādara sãvĐ sahaja saneha kã // so. bharatu kamala kara jori dhãra dhuraüdhara dhãra dhari / bacana amiĐ janu bori deta ucita uttara sabahi // 176 // māsapārāyaõa, aņhārahavĢ vi÷rāma mohi upadesu dãnha gura nãkā / prajā saciva saümata sabahã kā // mātu ucita dhari āyasu dãnhā / avasi sãsa dhari cāha_Ō kãnhā // gura pitu mātu svāmi hita bānã / suni mana mudita karia bhali jānã // ucita ki anucita kiĶ bicārå / dharamu jāi sira pātaka bhārå // tumha tau dehu sarala sikha soã / jo ācarata mora bhala hoã // jadyapi yaha samujhata ha_Ō nãkeü / tadapi hota paritoųu na jã keü // aba tumha binaya mori suni lehå / mohi anuharata sikhāvanu dehå // åtaru deŌ chamaba aparādhå / dukhita doųa guna ganahiü na sādhå // do. pitu surapura siya rāmu bana karana kahahu mohi rāju / ehi teü jānahu mora hita kai āpana baëa kāju // 177 // hita hamāra siyapati sevakāã / so hari lãnha mātu kuņilāã // maiü anumāni dãkha mana māhãü / āna upāyĐ mora hita nāhãü // soka samāju rāju kehi lekheü / lakhana rāma siya binu pada dekheü // bādi basana binu bhåųana bhārå / bādi birati binu brahma bicārå // saruja sarãra bādi bahu bhogā / binu haribhagati jāyĐ japa jogā // jāyĐ jãva binu deha suhāã / bādi mora sabu binu raghurāã // jāŌ rāma pahiü āyasu dehå / ekahiü Ģka mora hita ehå // mohi npa kari bhala āpana cahahå / sou saneha jaëatā basa kahahå // do. kaikeã sua kuņilamati rāma bimukha gatalāja / tumha cāhata sukhu mohabasa mohi se adhama keü rāja // 178 // kaha_Ō sĢcu saba suni patiāhå / cāhia dharamasãla naranāhå // mohi rāju haņhi deihahu jabahãü / rasā rasātala jāihi tabahãü // mohi samāna ko pāpa nivāså / jehi lagi sãya rāma banabāså // rāyĐ rāma kahŌ kānanu dãnhā / bichurata gamanu amarapura kãnhā // maiü saņhu saba anaratha kara hetå / baiņha bāta saba suna_Ō sacetå // binu raghubãra biloki abāså / rahe prāna sahi jaga upahāså // rāma punãta biųaya rasa råkhe / lolupa bhåmi bhoga ke bhåkhe // kahĐ lagi kahauü hdaya kaņhināã / nidari kulisu jehiü lahã baëāã // do. kārana teü kāraju kaņhina hoi dosu nahi mora / kulisa asthi teü upala teü loha karāla kaņhora // 179 // kaikeã bhava tanu anurāge / pĢvara prāna aghāi abhāge // jauü priya birahĐ prāna priya lāge / dekhaba sunaba bahuta aba āge // lakhana rāma siya kahŌ banu dãnhā / paņha_i amarapura pati hita kãnhā // lãnha bidhavapana apajasu āpå / dãnheu prajahi soku saütāpå // mohi dãnha sukhu sujasu surājå / kãnha kaikeãü saba kara kājå // ehi teü mora kāha aba nãkā / tehi para dena kahahu tumha ņãkā // kaikaã jaņhara janami jaga māhãü / yaha mohi kahĐ kachu anucita nāhãü // mori bāta saba bidhihiü banāã / prajā pĢca kata karahu sahāã // do. graha grahãta puni bāta basa tehi puni bãchã māra / tehi piāia bārunã kahahu kāha upacāra // 180 // kaika_i suana jogu jaga joã / catura biraüci dãnha mohi soã // dasaratha tanaya rāma laghu bhāã / dãnhi mohi bidhi bādi baëāã // tumha saba kahahu kaëhāvana ņãkā / rāya rajāyasu saba kahĐ nãkā // utaru deŌ kehi bidhi kehi kehã / kahahu sukhena jathā ruci jehã // mohi kumātu sameta bihāã / kahahu kahihi ke kãnha bhalāã // mo binu ko sacarācara māhãü / jehi siya rāmu prānapriya nāhãü // parama hāni saba kahĐ baëa lāhå / adinu mora nahi dåųana kāhå // saüsaya sãla prema basa ahahå / sabui ucita saba jo kachu kahahå // do. rāma mātu suņhi saralacita mo para premu biseųi / kaha_i subhāya saneha basa mori dãnatā dekhi // 181 / gura bibeka sāgara jagu jānā / jinhahi bisva kara badara samānā // mo kahĐ tilaka sāja saja soå / bhaĶ bidhi bimukha bimukha sabu koå // parihari rāmu sãya jaga māhãü / kou na kahihi mora mata nāhãü // so maiü sunaba sahaba sukhu mānã / aütahŌ kãca tahĢ jahĐ pānã // ķaru na mohi jaga kahihi ki pocå / paralokahu kara nāhina socå // eka_i ura basa dusaha davārã / mohi lagi bhe siya rāmu dukhārã // jãvana lāhu lakhana bhala pāvā / sabu taji rāma carana manu lāvā // mora janama raghubara bana lāgã / jhåņha kāha pachitāŌ abhāgã // do. āpani dāruna dãnatā kaha_Ō sabahi siru nāi / dekheü binu raghunātha pada jiya kai jarani na jāi // 182 // āna upāu mohi nahi såjhā / ko jiya kai raghubara binu båjhā // ekahiü Ģka iha_i mana māhãü / prātakāla caliha_Ō prabhu pāhãü // jadyapi maiü anabhala aparādhã / bhai mohi kārana sakala upādhã // tadapi sarana sanamukha mohi dekhã / chami saba karihahiü kpā biseųã // sãla sakuca suņhi sarala subhāå / kpā saneha sadana raghurāå // arihuka anabhala kãnha na rāmā / maiü sisu sevaka jadyapi bāmā // tumha pai pĢca mora bhala mānã / āyasu āsiųa dehu subānã // jehiü suni binaya mohi janu jānã / āvahiü bahuri rāmu rajadhānã // do. jadyapi janamu kumātu teü maiü saņhu sadā sadosa / āpana jāni na tyāgihahiü mohi raghubãra bharosa // 183 // bharata bacana saba kahĐ priya lāge / rāma saneha sudhĢ janu pāge // loga biyoga biųama biųa dāge / maütra sabãja sunata janu jāge // mātu saciva gura pura nara nārã / sakala sanehĐ bikala bhae bhārã // bharatahi kahahi sarāhi sarāhã / rāma prema mårati tanu āhã // tāta bharata asa kāhe na kahahå / prāna samāna rāma priya ahahå // jo pāvĐru apanã jaëatāã / tumhahi sugāi mātu kuņilāã // so saņhu koņika puruųa sametā / basihi kalapa sata naraka niketā // ahi agha avaguna nahi mani gahaã / hara_i garala dukha dārida dahaã // do. avasi calia bana rāmu jahĐ bharata maütru bhala kãnha / soka siüdhu båëata sabahi tumha avalaübanu dãnha // 184 // bhā saba keü mana modu na thorā / janu ghana dhuni suni cātaka morā // calata prāta lakhi nirana_u nãke / bharatu prānapriya bhe sabahã ke // munihi baüdi bharatahi siru nāã / cale sakala ghara bidā karāã // dhanya bharata jãvanu jaga māhãü / sãlu sanehu sarāhata jāhãü // kahahi parasapara bhā baëa kājå / sakala calai kara sājahiü sājå // jehi rākhahiü rahu ghara rakhavārã / so jāna_i janu garadani mārã // kou kaha rahana kahia nahiü kāhå / ko na caha_i jaga jãvana lāhå // do. jara_u so saüpati sadana sukhu suhada mātu pitu bhāi / sanamukha hota jo rāma pada karai na sahasa sahāi // 185 // ghara ghara sājahiü bāhana nānā / haraųu hdayĐ parabhāta payānā // bharata jāi ghara kãnha bicārå / nagaru bāji gaja bhavana bhĐķārå // saüpati saba raghupati kai āhã / jau binu jatana calauü taji tāhã // tau parināma na mori bhalāã / pāpa siromani sāŅ dohāã // kara_i svāmi hita sevaku soã / dåųana koņi dei kina koã // asa bicāri suci sevaka bole / je sapanehŌ nija dharama na ķole // kahi sabu maramu dharamu bhala bhāųā / jo jehi lāyaka so tehiü rākhā // kari sabu jatanu rākhi rakhavāre / rāma mātu pahiü bharatu sidhāre // do. ārata jananã jāni saba bharata saneha sujāna / kaheu banāvana pālakãü sajana sukhāsana jāna // 186 // cakka cakki jimi pura nara nārã / cahata prāta ura ārata bhārã // jāgata saba nisi bhaya_u bihānā / bharata bolāe saciva sujānā // kaheu lehu sabu tilaka samājå / banahiü deba muni rāmahiü rājå // begi calahu suni saciva johāre / turata turaga ratha nāga sĐvāre // aruüdhatã aru agini samāå / ratha caëhi cale prathama munirāå // bipra büda caëhi bāhana nānā / cale sakala tapa teja nidhānā // nagara loga saba saji saji jānā / citrakåņa kahĐ kãnha payānā // sibikā subhaga na jāhiü bakhānã / caëhi caëhi calata bhaã saba rānã // do. sauüpi nagara suci sevakani sādara sakala calāi / sumiri rāma siya carana taba cale bharata dou bhāi // 187 // rāma darasa basa saba nara nārã / janu kari karini cale taki bārã // bana siya rāmu samujhi mana māhãü / sānuja bharata payādehiü jāhãü // dekhi sanehu loga anurāge / utari cale haya gaya ratha tyāge // jāi samãpa rākhi nija ķolã / rāma mātu mdu bānã bolã // tāta caëhahu ratha bali mahatārã / hoihi priya parivāru dukhārã // tumhareü calata calihi sabu logå / sakala soka ksa nahiü maga jogå // sira dhari bacana carana siru nāã / ratha caëhi calata bhae dou bhāã // tamasā prathama divasa kari bāså / dåsara gomati tãra nivāså // do. paya ahāra phala asana eka nisi bhojana eka loga / karata rāma hita nema brata parihari bhåųana bhoga // 188 // saã tãra basi cale bihāne / sügaberapura saba niarāne // samācāra saba sune niųādā / hdayĐ bicāra kara_i sabiųādā // kārana kavana bharatu bana jāhãü / hai kachu kapaņa bhāu mana māhãü // jauü pai jiyĐ na hoti kuņilāã / tau kata lãnha saüga kaņakāã // jānahiü sānuja rāmahi mārã / kara_Ō akaüņaka rāju sukhārã // bharata na rājanãti ura ānã / taba kalaüku aba jãvana hānã // sakala surāsura jurahiü jujhārā / rāmahi samara na jãtanihārā // kā ācaraju bharatu asa karahãü / nahiü biųa beli amia phala pharahãü // do. asa bicāri guhĐ gyāti sana kaheu sajaga saba hohu / hathavĢsahu borahu tarani kãjia ghāņārohu // 189 // hohu sĐjoila rokahu ghāņā / ņhāņahu sakala marai ke ņhāņā // sanamukha loha bharata sana leØ / jiata na surasari utarana deØ // samara maranu puni surasari tãrā / rāma kāju chanabhaügu sarãrā // bharata bhāi npu mai jana nãcå / baëeü bhāga asi pāia mãcå // svāmi kāja kariha_Ō rana rārã / jasa dhavaliha_Ō bhuvana dasa cārã // taja_Ō prāna raghunātha nihoreü / duhØ hātha muda modaka moreü // sādhu samāja na jākara lekhā / rāma bhagata mahŌ jāsu na rekhā // jāyĐ jiata jaga so mahi bhārå / jananã jaubana biņapa kuņhārå // do. bigata biųāda niųādapati sabahi baëhāi uchāhu / sumiri rāma māgeu turata tarakasa dhanuųa sanāhu // 190 // begahu bhāihu sajahu sĐjoå / suni rajāi kadarāi na koå // bhalehiü nātha saba kahahiü saharaųā / ekahiü eka baëhāva_i karaųā // cale niųāda johāri johārã / såra sakala rana råca_i rārã // sumiri rāma pada paükaja panahãü / bhāthãü bĢdhi caëhāinhi dhanahãü // Đgarã pahiri kØëi sira dharahãü / pharasā bĢsa sela sama karahãü // eka kusala ati oëana khĢëe / kådahi gagana manahŌ chiti chĢëe // nija nija sāju samāju banāã / guha rāutahi johāre jāã // dekhi subhaņa saba lāyaka jāne / lai lai nāma sakala sanamāne // do. bhāihu lāvahu dhokha jani āju kāja baëa mohi / suni saroųa bole subhaņa bãra adhãra na hohi // 191 // rāma pratāpa nātha bala tore / karahiü kaņaku binu bhaņa binu ghore // jãvata pāu na pācheü dharahãü / ruüķa muüķamaya medini karahãü // dãkha niųādanātha bhala ņolå / kaheu bajāu jujhāå ķholå // etanā kahata chãüka bha_i bĢe / kaheu sagunianha kheta suhāe // båëhu eku kaha saguna bicārã / bharatahi milia na hoihi rārã // rāmahi bharatu manāvana jāhãü / saguna kaha_i asa bigrahu nāhãü // suni guha kaha_i nãka kaha båëhā / sahasā kari pachitāhiü bimåëhā // bharata subhāu sãlu binu båjheü / baëi hita hāni jāni binu jåjheü // do. gahahu ghāņa bhaņa samiņi saba leŌ marama mili jāi / båjhi mitra ari madhya gati tasa taba kariha_Ō āi // 192 // lakhana sanehu subhāyĐ suhāĶ / bairu prãti nahiü dura_Ņ durāĶ // asa kahi bheüņa sĐjovana lāge / kaüda måla phala khaga mga māge // mãna pãna pāņhãna purāne / bhari bhari bhāra kahāranha āne // milana sāju saji milana sidhāe / maügala måla saguna subha pāe // dekhi dåri teü kahi nija nāmå / kãnha munãsahi daüķa pranāmå // jāni rāmapriya dãnhi asãsā / bharatahi kaheu bujhāi munãsā // rāma sakhā suni saüdanu tyāgā / cale utari umagata anurāgā // gāŌ jāti guhĐ nāŌ sunāã / kãnha johāru mātha mahi lāã // do. karata daüķavata dekhi tehi bharata lãnha ura lāi / manahŌ lakhana sana bheüņa bha_i prema na hdayĐ samāi // 193 // bheüņata bharatu tāhi ati prãtã / loga sihāhiü prema kai rãtã // dhanya dhanya dhuni maügala målā / sura sarāhi tehi barisahiü phålā // loka beda saba bhĢtihiü nãcā / jāsu chĢha chui leia sãücā // tehi bhari aüka rāma laghu bhrātā / milata pulaka paripårita gātā // rāma rāma kahi je jamuhāhãü / tinhahi na pāpa puüja samuhāhãü // yaha tau rāma lāi ura lãnhā / kula sameta jagu pāvana kãnhā // karamanāsa jalu surasari paraã / tehi ko kahahu sãsa nahiü dharaã // ulaņā nāmu japata jagu jānā / bālamãki bhae brahma samānā // do. svapaca sabara khasa jamana jaëa pāvĐra kola kirāta / rāmu kahata pāvana parama hota bhuvana bikhyāta // 194 // nahiü aciraju juga juga cali āã / kehi na dãnhi raghubãra baëāã // rāma nāma mahimā sura kahahãü / suni suni avadhaloga sukhu lahahãü // rāmasakhahi mili bharata sapremā / pØchã kusala sumaügala khemā // dekhi bharata kara sãla sanehå / bhā niųāda tehi samaya bidehå // sakuca sanehu modu mana bāëhā / bharatahi citavata ekaņaka ņhāëhā // dhari dhãraju pada baüdi bahorã / binaya saprema karata kara jorã // kusala måla pada paükaja pekhã / maiü tihŌ kāla kusala nija lekhã // aba prabhu parama anugraha toreü / sahita koņi kula maügala moreü // do. samujhi mori karatåti kulu prabhu mahimā jiyĐ joi / jo na bhaja_i raghubãra pada jaga bidhi baücita soi // 195 // kapaņã kāyara kumati kujātã / loka beda bāhera saba bhĢtã // rāma kãnha āpana jabahã teü / bhaya_Ō bhuvana bhåųana tabahã teü // dekhi prãti suni binaya suhāã / mileu bahori bharata laghu bhāã // kahi niųāda nija nāma subānãü / sādara sakala johārãü rānãü // jāni lakhana sama dehiü asãsā / jiahu sukhã saya lākha barãsā // nirakhi niųādu nagara nara nārã / bhae sukhã janu lakhanu nihārã // kahahiü laheu ehiü jãvana lāhå / bheüņeu rāmabhadra bhari bāhå // suni niųādu nija bhāga baëāã / pramudita mana la_i caleu levāã // do. sanakāre sevaka sakala cale svāmi rukha pāi / ghara taru tara sara bāga bana bāsa banāenhi jāi // 196 // sügaberapura bharata dãkha jaba / bhe sanehĐ saba aüga sithila taba // sohata diĶ niųādahi lāgå / janu tanu dhareü binaya anurāgå // ehi bidhi bharata senu sabu saügā / dãkhi jāi jaga pāvani gaügā // rāmaghāņa kahĐ kãnha pranāmå / bhā manu maganu mile janu rāmå // karahiü pranāma nagara nara nārã / mudita brahmamaya bāri nihārã // kari majjanu māgahiü kara jorã / rāmacaüdra pada prãti na thorã // bharata kaheu surasari tava renå / sakala sukhada sevaka suradhenå // jori pāni bara māga_Ō ehå / sãya rāma pada sahaja sanehå // do. ehi bidhi majjanu bharatu kari gura anusāsana pāi / mātu nahānãü jāni saba ķerā cale lavāi // 197 // jahĐ tahĐ loganha ķerā kãnhā / bharata sodhu sabahã kara lãnhā // sura sevā kari āyasu pāã / rāma mātu pahiü ge dou bhāã // carana cĢpi kahi kahi mdu bānã / jananãü sakala bharata sanamānã // bhāihi sauüpi mātu sevakāã / āpu niųādahi lãnha bolāã // cale sakhā kara soü kara joreü / sithila sarãra saneha na thoreü // pØchata sakhahi so ņhāŌ dekhāå / neku nayana mana jarani juëāå // jahĐ siya rāmu lakhanu nisi soe / kahata bhare jala locana koe // bharata bacana suni bhaya_u biųādå / turata tahĢ la_i gaya_u niųādå // do. jahĐ siüsupā punãta tara raghubara kiya bi÷rāmu / ati sanehĐ sādara bharata kãnheu daüķa pranāmu // 198 // kusa sĢtharãínihāri suhāã / kãnha pranāmu pradacchina jāã // carana rekha raja Ģkhinha lāã / bana_i na kahata prãti adhikāã // kanaka biüdu dui cārika dekhe / rākhe sãsa sãya sama lekhe // sajala bilocana hdayĐ galānã / kahata sakhā sana bacana subānã // ÷rãhata sãya birahĐ dutihãnā / jathā avadha nara nāri bilãnā // pitā janaka deŌ paņatara kehã / karatala bhogu jogu jaga jehã // sasura bhānukula bhānu bhuālå / jehi sihāta amarāvatipālå // prānanāthu raghunātha gosāã / jo baëa hota so rāma baëāã // do. pati devatā sutãya mani sãya sĢtharã dekhi / biharata hrada_u na hahari hara pabi teü kaņhina biseųi // 199 // lālana jogu lakhana laghu lone / bhe na bhāi asa ahahiü na hone // purajana priya pitu mātu dulāre / siya raghubarahi prānapiāre // mdu mårati sukumāra subhāå / tāta bāu tana lāga na kāå // te bana sahahiü bipati saba bhĢtã / nidare koņi kulisa ehiü chātã // rāma janami jagu kãnha ujāgara / råpa sãla sukha saba guna sāgara // purajana parijana gura pitu mātā / rāma subhāu sabahi sukhadātā // bairiu rāma baëāã karahãü / bolani milani binaya mana harahãü // sārada koņi koņi sata seųā / kari na sakahiü prabhu guna gana lekhā // do. sukhasvarupa raghubaüsamani maügala moda nidhāna / te sovata kusa ķāsi mahi bidhi gati ati balavāna // 200 // rāma sunā dukhu kāna na kāå / jãvanataru jimi jogava_i rāå // palaka nayana phani mani jehi bhĢtã / jogavahiü janani sakala dina rātã // te aba phirata bipina padacārã / kaüda måla phala phåla ahārã // dhiga kaikeã amaügala målā / bha_isi prāna priyatama pratikålā // maiü dhiga dhiga agha udadhi abhāgã / sabu utapātu bhaya_u jehi lāgã // kula kalaüku kari sjeu bidhātĢ / sāŅdoha mohi kãnha kumātĢ // suni saprema samujhāva niųādå / nātha karia kata bādi biųādå // rāma tumhahi priya tumha priya rāmahi / yaha nirajosu dosu bidhi bāmahi // chaü. bidhi bāma kã karanã kaņhina jeühiü mātu kãnhã bāvarã / tehi rāti puni puni karahiü prabhu sādara sarahanā rāvarã // tulasã na tumha so rāma prãtamu kahatu hauü sauheü kiĶ / parināma maügala jāni apane ānie dhãraju hiĶ // so. aütarajāmã rāmu sakuca saprema kpāyatana / calia karia bi÷rāmu yaha bicāri dëha āni mana // 201 // sakhā bacana suni ura dhari dhãrā / bāsa cale sumirata raghubãrā // yaha sudhi pāi nagara nara nārã / cale bilokana ārata bhārã // paradakhinā kari karahiü pranāmā / dehiü kaika_ihi khori nikāmā // bharã bhari bāri bilocana leühãü / bāma bidhātāhi dåųana dehãü // eka sarāhahiü bharata sanehå / kou kaha npati nibāheu nehå // niüdahiü āpu sarāhi niųādahi / ko kahi saka_i bimoha biųādahi // ehi bidhi rāti logu sabu jāgā / bhā bhinusāra gudārā lāgā // gurahi sunāvĐ caëhāi suhāãü / naãü nāva saba mātu caëhāãü // daüķa cāri mahĐ bhā sabu pārā / utari bharata taba sabahi sĐbhārā // do. prātakriyā kari mātu pada baüdi gurahi siru nāi / āgeü kie niųāda gana dãnheu kaņaku calāi // 202 // kiya_u niųādanāthu aguāãü / mātu pālakãü sakala calāãü // sātha bolāi bhāi laghu dãnhā / bipranha sahita gavanu gura kãnhā // āpu surasarihi kãnha pranāmå / sumire lakhana sahita siya rāmå // gavane bharata payodehiü pāe / kotala saüga jāhiü ķoriāe // kahahiü susevaka bārahiü bārā / hoia nātha asva asavārā // rāmu payodehi pāyĐ sidhāe / hama kahĐ ratha gaja bāji banāe // sira bhara jāŌ ucita asa morā / saba teü sevaka dharamu kaņhorā // dekhi bharata gati suni mdu bānã / saba sevaka gana garahiü galānã // do. bharata tãsare pahara kahĐ kãnha prabesu prayāga / kahata rāma siya rāma siya umagi umagi anurāga // 203 // jhalakā jhalakata pāyanha kaiüseü / paükaja kosa osa kana jaiseü // bharata payādehiü āe ājå / bhaya_u dukhita suni sakala samājå // khabari lãnha saba loga nahāe / kãnha pranāmu tribenihiü āe // sabidhi sitāsita nãra nahāne / die dāna mahisura sanamāne // dekhata syāmala dhavala halore / pulaki sarãra bharata kara jore // sakala kāma prada tãratharāå / beda bidita jaga pragaņa prabhāå // māga_Ō bhãkha tyāgi nija dharamå / ārata kāha na kara_i kukaramå // asa jiyĐ jāni sujāna sudānã / saphala karahiü jaga jācaka bānã // do. aratha na dharama na kāma ruci gati na caha_Ō nirabāna / janama janama rati rāma pada yaha baradānu na āna // 204 // jānahŌ rāmu kuņila kari mohã / loga kaha_u gura sāhiba drohã // sãtā rāma carana rati moreü / anudina baëha_u anugraha toreü // jaladu janama bhari surati bisāra_u / jācata jalu pabi pāhana ķāra_u // cātaku raņani ghaņeü ghaņi jāã / baëhe premu saba bhĢti bhalāã // kanakahiü bāna caëha_i jimi dāheü / timi priyatama pada nema nibāheü // bharata bacana suni mājha tribenã / bha_i mdu bāni sumaügala denã // tāta bharata tumha saba bidhi sādhå / rāma carana anurāga agādhå // bāda galāni karahu mana māhãü / tumha sama rāmahi kou priya nāhãü // do. tanu pulakeu hiyĐ haraųu suni beni bacana anukåla / bharata dhanya kahi dhanya sura haraųita baraųahiü phåla // 205 // pramudita tãratharāja nivāsã / baikhānasa baņu ghã udāsã // kahahiü parasapara mili dasa pĢcā / bharata saneha sãlu suci sĢcā // sunata rāma guna grāma suhāe / bharadvāja munibara pahiü āe // daüķa pranāmu karata muni dekhe / måratimaüta bhāgya nija lekhe // dhāi uņhāi lāi ura lãnhe / dãnhi asãsa ktāratha kãnhe // āsanu dãnha nāi siru baiņhe / cahata sakuca ghĐ janu bhaji paiņhe // muni pØchaba kachu yaha baëa socå / bole riųi lakhi sãlu sĐkocå // sunahu bharata hama saba sudhi pāã / bidhi karataba para kichu na basāã // do. tumha galāni jiyĐ jani karahu samujhã mātu karatåti / tāta kaika_ihi dosu nahiü gaã girā mati dhåti // 206 // yaha_u kahata bhala kahihi na koå / loku beda budha saümata doå // tāta tumhāra bimala jasu gāã / pāihi loka_u bedu baëāã // loka beda saümata sabu kahaã / jehi pitu dei rāju so lahaã // rāu satyabrata tumhahi bolāã / deta rāju sukhu dharamu baëāã // rāma gavanu bana anaratha målā / jo suni sakala bisva bha_i sålā // so bhāvã basa rāni ayānã / kari kucāli aütahŌ pachitānã // tahĐŌ tumhāra alapa aparādhå / kahai so adhama ayāna asādhå // karatehu rāju ta tumhahi na doųå / rāmahi hota sunata saütoųå // do. aba ati kãnhehu bharata bhala tumhahi ucita mata ehu / sakala sumaügala måla jaga raghubara carana sanehu // 207 // so tumhāra dhanu jãvanu prānā / bhåribhāga ko tumhahi samānā // yaha tamhāra ācaraju na tātā / dasaratha suana rāma priya bhrātā // sunahu bharata raghubara mana māhãü / pema pātru tumha sama kou nāhãü // lakhana rāma sãtahi ati prãtã / nisi saba tumhahi sarāhata bãtã // jānā maramu nahāta prayāgā / magana hohiü tumhareü anurāgā // tumha para asa sanehu raghubara keü / sukha jãvana jaga jasa jaëa nara keü // yaha na adhika raghubãra baëāã / pranata kuņuüba pāla raghurāã // tumha tau bharata mora mata ehå / dhareü deha janu rāma sanehå // do. tumha kahĐ bharata kalaüka yaha hama saba kahĐ upadesu / rāma bhagati rasa siddhi hita bhā yaha sama_u ganesu // 208 // nava bidhu bimala tāta jasu torā / raghubara kiükara kumuda cakorā // udita sadā Đtha_ihi kabahØ nā / ghaņihi na jaga nabha dina dina dånā // koka tiloka prãti ati karihã / prabhu pratāpa rabi chabihi na harihã // nisi dina sukhada sadā saba kāhå / grasihi na kaika_i karatabu rāhå // pårana rāma supema piyåųā / gura avamāna doųa nahiü dåųā // rāma bhagata aba amiĐ aghāhØ / kãnhehu sulabha sudhā basudhāhØ // bhåpa bhagãratha surasari ānã / sumirata sakala suümagala khānã // dasaratha guna gana barani na jāhãü / adhiku kahā jehi sama jaga nāhãü // do. jāsu saneha sakoca basa rāma pragaņa bhae āi // je hara hiya nayanani kabahŌ nirakhe nahãü aghāi // 209 // kãrati bidhu tumha kãnha anåpā / jahĐ basa rāma pema mgaråpā // tāta galāni karahu jiyĐ jāĶ / ķarahu daridrahi pārasu pāĶ // // sunahu bharata hama jhåņha na kahahãü / udāsãna tāpasa bana rahahãü // saba sādhana kara suphala suhāvā / lakhana rāma siya darasanu pāvā // tehi phala kara phalu darasa tumhārā / sahita payāga subhāga hamārā // bharata dhanya tumha jasu jagu jayaå / kahi asa pema magana puni bhayaå // suni muni bacana sabhāsada haraųe / sādhu sarāhi sumana sura baraųe // dhanya dhanya dhuni gagana payāgā / suni suni bharatu magana anurāgā // do. pulaka gāta hiyĐ rāmu siya sajala saroruha naina / kari pranāmu muni maüķalihi bole gadagada baina // 210 // muni samāju aru tãratharājå / sĢcihŌ sapatha aghāi akājå // ehiü thala jauü kichu kahia banāã / ehi sama adhika na agha adhamāã // tumha sarbagya kaha_Ō satibhāå / ura aütarajāmã raghurāå // mohi na mātu karataba kara socå / nahiü dukhu jiyĐ jagu jānihi pocå // nāhina ķaru bigarihi paralokå / pitahu marana kara mohi na sokå // sukta sujasa bhari bhuana suhāe / lachimana rāma sarisa suta pāe // rāma birahĐ taji tanu chanabhaügå / bhåpa soca kara kavana prasaügå // rāma lakhana siya binu paga panahãü / kari muni beųa phirahiü bana banahã // do. ajina basana phala asana mahi sayana ķāsi kusa pāta / basi taru tara nita sahata hima ātapa baraųā bāta // 211 // ehi dukha dāhĐ daha_i dina chātã / bhåkha na bāsara nãda na rātã // ehi kuroga kara auųadhu nāhãü / sodheŌ sakala bisva mana māhãü // mātu kumata baëhaã agha målā / tehiü hamāra hita kãnha bĐsålā // kali kukāņha kara kãnha kujaütrå / gāëi avadhi paëhi kaņhina kumaütru // mohi lagi yahu kuņhāņu tehiü ņhāņā / ghālesi saba jagu bārahabāņā // miņa_i kujogu rāma phiri āĶ / basa_i avadha nahiü āna upāĶ // bharata bacana suni muni sukhu pāã / sabahiü kãnha bahu bhĢti baëāã // tāta karahu jani socu biseųã / saba dukhu miņahi rāma paga dekhã // do. kari prabodha munibara kaheu atithi pemapriya hohu / kaüda måla phala phåla hama dehiü lehu kari chohu // 212 // suni muni bacana bharata hŅya socå / bhaya_u kuavasara kaņhina sĐkocå // jāni garui gura girā bahorã / carana baüdi bole kara jorã // sira dhari āyasu karia tumhārā / parama dharama yahu nātha hamārā // bharata bacana munibara mana bhāe / suci sevaka siųa nikaņa bolāe // cāhie kãnha bharata pahunāã / kaüda måla phala ānahu jāã // bhalehãü nātha kahi tinha sira nāe / pramudita nija nija kāja sidhāe // munihi soca pāhuna baëa nevatā / tasi påjā cāhia jasa devatā // suni ridhi sidhi animādika āã / āyasu hoi so karahiü gosāã // do. rāma biraha byākula bharatu sānuja sahita samāja / pahunāã kari harahu ÷rama kahā mudita munirāja // 213 // ridhi sidhi sira dhari munibara bānã / baëabhāgini āpuhi anumānã // kahahiü parasapara sidhi samudāã / atulita atithi rāma laghu bhāã // muni pada baüdi karia soi ājå / hoi sukhã saba rāja samājå // asa kahi raceu rucira gha nānā / jehi biloki bilakhāhiü bimānā // bhoga bibhåti bhåri bhari rākhe / dekhata jinhahi amara abhilāųe // dāsãü dāsa sāju saba lãnheü / jogavata rahahiü manahi manu dãnheü // saba samāju saji sidhi pala māhãü / je sukha surapura sapanehŌ nāhãü // prathamahiü bāsa die saba kehã / suüdara sukhada jathā ruci jehã // do. bahuri saparijana bharata kahŌ riųi asa āyasu dãnha / bidhi bisamaya dāyaku bibhava munibara tapabala kãnha // 214 // muni prabhāu jaba bharata bilokā / saba laghu lage lokapati lokā // sukha samāju nahiü jāi bakhānã / dekhata birati bisārahãü gyānã // āsana sayana subasana bitānā / bana bāņikā bihaga mga nānā // surabhi phåla phala amia samānā / bimala jalāsaya bibidha bidhānā / asana pāna suca amia amã se / dekhi loga sakucāta jamã se // sura surabhã surataru sabahã keü / lakhi abhilāųu suresa sacã keü // ritu basaüta baha tribidha bayārã / saba kahĐ sulabha padāratha cārã // straka caüdana banitādika bhogā / dekhi haraųa bisamaya basa logā // do. saüpata cakaã bharatu caka muni āyasa khelavāra // tehi nisi ā÷rama piüjarĢ rākhe bhā bhinusāra // 215 // māsapārāyaõa, unnãsavĢ vi÷rāma kãnha nimajjanu tãratharājā / nāi munihi siru sahita samājā // riųi āyasu asãsa sira rākhã / kari daüķavata binaya bahu bhāųã // patha gati kusala sātha saba lãnhe / cale citrakåņahiü citu dãnheü // rāmasakhā kara dãnheü lāgå / calata deha dhari janu anurāgå // nahiü pada trāna sãsa nahiü chāyā / pemu nemu bratu dharamu amāyā // lakhana rāma siya paütha kahānã / pØchata sakhahi kahata mdu bānã // rāma bāsa thala biņapa bilokeü / ura anurāga rahata nahiü rokaiü // daikhi dasā sura barisahiü phålā / bha_i mdu mahi magu maügala målā // do. kiĶ jāhiü chāyā jalada sukhada baha_i bara bāta / tasa magu bhaya_u na rāma kahĐ jasa bhā bharatahi jāta // 216 // jaëa cetana maga jãva ghanere / je citae prabhu jinha prabhu here // te saba bhae parama pada jogå / bharata darasa meņā bhava rogå // yaha baëi bāta bharata ka_i nāhãü / sumirata jinahi rāmu mana māhãü // bāraka rāma kahata jaga jeå / hota tarana tārana nara teå // bharatu rāma priya puni laghu bhrātā / kasa na hoi magu maügaladātā // siddha sādhu munibara asa kahahãü / bharatahi nirakhi haraųu hiyĐ lahahãü // dekhi prabhāu suresahi socå / jagu bhala bhalehi poca kahŌ pocå // gura sana kaheu karia prabhu soã / rāmahi bharatahi bheüņa na hoã // do. rāmu sĐkocã prema basa bharata sapema payodhi / banã bāta begarana cahati karia jatanu chalu sodhi // 217 // bacana sunata suraguru musakāne / sahasanayana binu locana jāne // māyāpati sevaka sana māyā / kara_i ta ulaņi para_i surarāyā // taba kichu kãnha rāma rukha jānã / aba kucāli kari hoihi hānã // sunu suresa raghunātha subhāå / nija aparādha risāhiü na kāå // jo aparādhu bhagata kara karaã / rāma roųa pāvaka so jaraã // lokahŌ beda bidita itihāsā / yaha mahimā jānahiü durabāsā // bharata sarisa ko rāma sanehã / jagu japa rāma rāmu japa jehã // do. manahŌ na ānia amarapati raghubara bhagata akāju / ajasu loka paraloka dukha dina dina soka samāju // 218 // sunu suresa upadesu hamārā / rāmahi sevaku parama piārā // mānata sukhu sevaka sevakāã / sevaka baira bairu adhikāã // jadyapi sama nahiü rāga na roųå / gahahiü na pāpa pånu guna doųå // karama pradhāna bisva kari rākhā / jo jasa kara_i so tasa phalu cākhā // tadapi karahiü sama biųama bihārā / bhagata abhagata hdaya anusārā // aguna alepa amāna ekarasa / rāmu saguna bhae bhagata pema basa // rāma sadā sevaka ruci rākhã / beda purāna sādhu sura sākhã // asa jiyĐ jāni tajahu kuņilāã / karahu bharata pada prãti suhāã // do. rāma bhagata parahita nirata para dukha dukhã dayāla / bhagata siromani bharata teü jani ķarapahu surapāla // 219 // satyasaüdha prabhu sura hitakārã / bharata rāma āyasa anusārã // svāratha bibasa bikala tumha hohå / bharata dosu nahiü rāura mohå // suni surabara suragura bara bānã / bhā pramodu mana miņã galānã // baraųi prasåna haraųi surarāå / lage sarāhana bharata subhāå // ehi bidhi bharata cale maga jāhãü / dasā dekhi muni siddha sihāhãü // jabahiü rāmu kahi lehiü usāsā / umagata pemu manahĐ cahu pāsā // dravahiü bacana suni kulisa paųānā / purajana pemu na jāi bakhānā // bãca bāsa kari jamunahiü āe / nirakhi nãru locana jala chāe // do. raghubara barana biloki bara bāri sameta samāja / hota magana bāridhi biraha caëhe bibeka jahāja // 220 // jamuna tãra tehi dina kari bāså / bhaya_u samaya sama sabahi supāså // rātahiü ghāņa ghāņa kã taranã / āãü aganita jāhiü na baranã // prāta pāra bhae ekahi kheüvĢ / toųe rāmasakhā kã sevĢ // cale nahāi nadihi sira nāã / sātha niųādanātha dou bhāã // āgeü munibara bāhana ācheü / rājasamāja jāi sabu pācheü // tehiü pācheü dou baüdhu payādeü / bhåųana basana beųa suņhi sādeü // sevaka suhrada sacivasuta sāthā / sumirata lakhanu sãya raghunāthā // jahĐ jahĐ rāma bāsa bi÷rāmā / tahĐ tahĐ karahiü saprema pranāmā // do. magabāsã nara nāri suni dhāma kāma taji dhāi / dekhi saråpa saneha saba mudita janama phalu pāi // 221 // kahahiü sapema eka eka pāhãü / rāmu lakhanu sakhi hohiü ki nāhãü // baya bapu barana råpa soi ālã / sãlu sanehu sarisa sama cālã // beųu na so sakhi sãya na saügā / āgeü anã calã caturaügā // nahiü prasanna mukha mānasa khedā / sakhi saüdehu hoi ehiü bhedā // tāsu taraka tiyagana mana mānã / kahahiü sakala tehi sama na sayānã // tehi sarāhi bānã phuri påjã / bolã madhura bacana tiya dåjã // kahi sapema saba kathāprasaügå / jehi bidhi rāma rāja rasa bhaügå // bharatahi bahuri sarāhana lāgã / sãla saneha subhāya subhāgã // do. calata payādeü khāta phala pitā dãnha taji rāju / jāta manāvana raghubarahi bharata sarisa ko āju // 222 // bhāyapa bhagati bharata ācaranå / kahata sunata dukha dåųana haranå // jo kachu kahaba thora sakhi soã / rāma baüdhu asa kāhe na hoã // hama saba sānuja bharatahi dekheü / bha_inha dhanya jubatã jana lekheü // suni guna dekhi dasā pachitāhãü / kaika_i janani jogu sutu nāhãü // kou kaha dåųanu rānihi nāhina / bidhi sabu kãnha hamahi jo dāhina // kahĐ hama loka beda bidhi hãnã / laghu tiya kula karatåti malãnã // basahiü kudesa kugĢva kubāmā / kahĐ yaha darasu punya parināmā // asa anaüdu aciriju prati grāmā / janu marubhåmi kalapataru jāmā // do. bharata darasu dekhata khuleu maga loganha kara bhāgu / janu siüghalabāsinha bhaya_u bidhi basa sulabha prayāgu // 223 // nija guna sahita rāma guna gāthā / sunata jāhiü sumirata raghunāthā // tãratha muni ā÷rama suradhāmā / nirakhi nimajjahiü karahiü pranāmā // manahãü mana māgahiü baru ehå / sãya rāma pada paduma sanehå // milahiü kirāta kola banabāsã / baikhānasa baņu jatã udāsã // kari pranāmu pØchahiü jehiü tehã / kehi bana lakhanu rāmu baidehã // te prabhu samācāra saba kahahãü / bharatahi dekhi janama phalu lahahãü // je jana kahahiü kusala hama dekhe / te priya rāma lakhana sama lekhe // ehi bidhi båjhata sabahi subānã / sunata rāma banabāsa kahānã // do. tehi bāsara basi prātahãü cale sumiri raghunātha / rāma darasa kã lālasā bharata sarisa saba sātha // 224 // maügala saguna hohiü saba kāhå / pharakahiü sukhada bilocana bāhå // bharatahi sahita samāja uchāhå / milihahiü rāmu miņahi dukha dāhå // karata manoratha jasa jiyĐ jāke / jāhiü saneha surĢ saba chāke // sithila aüga paga maga ķagi ķolahiü / bihabala bacana pema basa bolahiü // rāmasakhĢ tehi samaya dekhāvā / saila siromani sahaja suhāvā // jāsu samãpa sarita paya tãrā / sãya sameta basahiü dou bãrā // dekhi karahiü saba daüķa pranāmā / kahi jaya jānaki jãvana rāmā // prema magana asa rāja samājå / janu phiri avadha cale raghurājå // do. bharata premu tehi samaya jasa tasa kahi saka_i na seųu / kabihiü agama jimi brahmasukhu aha mama malina janeųu // 225 / sakala saneha sithila raghubara keü / gae kosa dui dinakara ķharakeü // jalu thalu dekhi base nisi bãteü / kãnha gavana raghunātha pirãteü // uhĢ rāmu rajanã avaseųā / jāge sãyĐ sapana asa dekhā // sahita samāja bharata janu āe / nātha biyoga tāpa tana tāe // sakala malina mana dãna dukhārã / dekhãü sāsu āna anuhārã // suni siya sapana bhare jala locana / bhae socabasa soca bimocana // lakhana sapana yaha nãka na hoã / kaņhina kucāha sunāihi koã // asa kahi baüdhu sameta nahāne / påji purāri sādhu sanamāne // chaü. sanamāni sura muni baüdi baiņhe uttara disi dekhata bhae / nabha dhåri khaga mga bhåri bhāge bikala prabhu ā÷rama gae // tulasã uņhe avaloki kāranu kāha cita sacakita rahe / saba samācāra kirāta kolanhi āi tehi avasara kahe // do. sunata sumaügala baina mana pramoda tana pulaka bhara / sarada saroruha naina tulasã bhare saneha jala // 226 // bahuri socabasa bhe siyaravanå / kārana kavana bharata āgavanå // eka āi asa kahā bahorã / sena saüga caturaüga na thorã // so suni rāmahi bhā ati socå / ita pitu baca ita baüdhu sakocå // bharata subhāu samujhi mana māhãü / prabhu cita hita thiti pāvata nāhã // samādhāna taba bhā yaha jāne / bharatu kahe mahŌ sādhu sayāne // lakhana lakheu prabhu hdayĐ khabhārå / kahata samaya sama nãti bicārå // binu pØcha kachu kaha_Ō gosāãü / sevaku samayĐ na ķhãņha ķhiņhāã // tumha sarbagya siromani svāmã / āpani samujhi kaha_Ō anugāmã // do. nātha suhrada suņhi sarala cita sãla saneha nidhāna // saba para prãti pratãti jiyĐ jānia āpu samāna // 227 // biųaã jãva pāi prabhutāã / måëha moha basa hohiü janāã // bharatu nãti rata sādhu sujānā / prabhu pada prema sakala jagu jānā // teå āju rāma padu pāã / cale dharama marajāda meņāã // kuņila kubaüdha kuavasaru tākã / jāni rāma banavāsa ekākã // kari kumaütru mana sāji samājå / āe karai akaüņaka rājå // koņi prakāra kalapi kuņalāã / āe dala baņori dou bhāã // jauü jiyĐ hoti na kapaņa kucālã / kehi sohāti ratha bāji gajālã // bharatahi dosu dei ko jāĶ / jaga baurāi rāja padu pāĶ // do. sasi gura tiya gāmã naghuųu caëheu bhåmisura jāna / loka beda teü bimukha bhā adhama na bena samāna // 228 // sahasabāhu suranāthu trisaükå / kehi na rājamada dãnha kalaükå // bharata kãnha yaha ucita upāå / ripu rina raüca na rākhaba kāå // eka kãnhi nahiü bharata bhalāã / nidare rāmu jāni asahāã // samujhi parihi sou āju biseųã / samara saroųa rāma mukhu pekhã // etanā kahata nãti rasa bhålā / rana rasa biņapu pulaka misa phålā // prabhu pada baüdi sãsa raja rākhã / bole satya sahaja balu bhāųã // anucita nātha na mānaba morā / bharata hamahi upacāra na thorā // kahĐ lagi sahia rahia manu māreü / nātha sātha dhanu hātha hamāreü // do. chatri jāti raghukula janamu rāma anuga jagu jāna / lātahŌ māreü caëhati sira nãca ko dhåri samāna // 229 // uņhi kara jori rajāyasu māgā / manahŌ bãra rasa sovata jāgā // bĢdhi jaņā sira kasi kaņi bhāthā / sāji sarāsanu sāyaku hāthā // āju rāma sevaka jasu leØ / bharatahi samara sikhāvana deØ // rāma nirādara kara phalu pāã / sovahŌ samara seja dou bhāã // āi banā bhala sakala samājå / pragaņa kara_Ō risa pāchila ājå // jimi kari nikara dala_i mgarājå / lei lapeņi lavā jimi bājå // taisehiü bharatahi sena sametā / sānuja nidari nipāta_Ō khetā // jauü sahāya kara saükaru āã / tau māra_Ō rana rāma dohāã // do. ati saroųa mākhe lakhanu lakhi suni sapatha pravāna / sabhaya loka saba lokapati cāhata bhabhari bhagāna // 230 // jagu bhaya magana gagana bha_i bānã / lakhana bāhubalu bipula bakhānã // tāta pratāpa prabhāu tumhārā / ko kahi saka_i ko jānanihārā // anucita ucita kāju kichu hoå / samujhi karia bhala kaha sabu koå // sahasā kari pāchaiü pachitāhãü / kahahiü beda budha te budha nāhãü // suni sura bacana lakhana sakucāne / rāma sãyĐ sādara sanamāne // kahã tāta tumha nãti suhāã / saba teü kaņhina rājamadu bhāã // jo acavĐta npa mātahiü teã / nāhina sādhusabhā jehiü seã // sunahu lakhana bhala bharata sarãsā / bidhi prapaüca mahĐ sunā na dãsā // do. bharatahi hoi na rājamadu bidhi hari hara pada pāi // kabahŌ ki kĢjã sãkarani chãrasiüdhu binasāi // 231 // timiru taruna taranihi maku gilaã / gaganu magana maku meghahiü milaã // gopada jala båëahiü ghaņajonã / sahaja chamā baru chāëai chonã // masaka phØka maku meru uëāã / hoi na npamadu bharatahi bhāã // lakhana tumhāra sapatha pitu ānā / suci subaüdhu nahiü bharata samānā // saguna khãru avaguna jalu tātā / mila_i raca_i parapaücu bidhātā // bharatu haüsa rabibaüsa taëāgā / janami kãnha guna doųa bibhāgā // gahi guna paya taji avaguna bārã / nija jasa jagata kãnhi ujiārã // kahata bharata guna sãlu subhāå / pema payodhi magana raghurāå // do. suni raghubara bānã bibudha dekhi bharata para hetu / sakala sarāhata rāma so prabhu ko kpāniketu // 232 // jauü na hota jaga janama bharata ko / sakala dharama dhura dharani dharata ko // kabi kula agama bharata guna gāthā / ko jāna_i tumha binu raghunāthā // lakhana rāma siyĐ suni sura bānã / ati sukhu laheu na jāi bakhānã // ihĢ bharatu saba sahita sahāe / maüdākinãü punãta nahāe // sarita samãpa rākhi saba logā / māgi mātu gura saciva niyogā // cale bharatu jahĐ siya raghurāã / sātha niųādanāthu laghu bhāã // samujhi mātu karataba sakucāhãü / karata kutaraka koņi mana māhãü // rāmu lakhanu siya suni mama nāØ / uņhi jani anata jāhiü taji ņhāØ // do. mātu mate mahŌ māni mohi jo kachu karahiü so thora / agha avaguna chami ādarahiü samujhi āpanã ora // 233 // jauü pariharahiü malina manu jānã / jau sanamānahiü sevaku mānã // moreü sarana rāmahi kã panahã / rāma susvāmi dosu saba janahã // jaga jasa bhājana cātaka mãnā / nema pema nija nipuna nabãnā // asa mana gunata cale maga jātā / sakuca sanehĐ sithila saba gātā // pherata manahŌ mātu kta khorã / calata bhagati bala dhãraja dhorã // jaba samujhata raghunātha subhāå / taba patha parata utāila pāå // bharata dasā tehi avasara kaisã / jala prabāhĐ jala ali gati jaisã // dekhi bharata kara socu sanehå / bhā niųāda tehi samayĐ bidehå // do. lage hona maügala saguna suni guni kahata niųādu / miņihi socu hoihi haraųu puni parināma biųādu // 234 // sevaka bacana satya saba jāne / ā÷rama nikaņa jāi niarāne // bharata dãkha bana saila samājå / mudita chudhita janu pāi sunājå // ãti bhãti janu prajā dukhārã / tribidha tāpa pãëita graha mārã // jāi surāja sudesa sukhārã / hohiü bharata gati tehi anuhārã // rāma bāsa bana saüpati bhrājā / sukhã prajā janu pāi surājā // saciva birāgu bibeku nareså / bipina suhāvana pāvana deså // bhaņa jama niyama saila rajadhānã / sāüti sumati suci suüdara rānã // sakala aüga saüpanna surāå / rāma carana ā÷rita cita cāå // do. jãti moha mahipālu dala sahita bibeka bhuālu / karata akaüņaka rāju purĐ sukha saüpadā sukālu // 235 // bana pradesa muni bāsa ghanere / janu pura nagara gāŌ gana khere // bipula bicitra bihaga mga nānā / prajā samāju na jāi bakhānā // khagahā kari hari bāgha barāhā / dekhi mahiųa bųa sāju sarāhā // bayaru bihāi carahiü eka saügā / jahĐ tahĐ manahŌ sena caturaügā // jharanā jharahiü matta gaja gājahiü / manahŌ nisāna bibidhi bidhi bājahiü // caka cakora cātaka suka pika gana / kåjata maüju marāla mudita mana // aligana gāvata nācata morā / janu surāja maügala cahu orā // beli biņapa tna saphala saphålā / saba samāju muda maügala målā // do. rāma saila sobhā nirakhi bharata hdayĐ ati pemu / tāpasa tapa phalu pāi jimi sukhã sirāneü nemu // 236 // māsapārāyaõa, bãsavĢ vi÷rāma navāhnapārāyaõa, pĢcavĢ vi÷rāma taba kevaņa Øceü caëhi dhāã / kaheu bharata sana bhujā uņhāã // nātha dekhiahiü biņapa bisālā / pākari jaübu rasāla tamālā // jinha tarubaranha madhya baņu sohā / maüju bisāla dekhi manu mohā // nãla saghana pallva phala lālā / abirala chāhĐ sukhada saba kālā // mānahŌ timira arunamaya rāsã / biracã bidhi sĐkeli suųamā sã // e taru sarita samãpa gosĢã / raghubara paranakuņã jahĐ chāã // tulasã tarubara bibidha suhāe / kahŌ kahŌ siyĐ kahŌ lakhana lagāe // baņa chāyĢ bedikā banāã / siyĐ nija pāni saroja suhāã // do. jahĢ baiņhi munigana sahita nita siya rāmu sujāna / sunahiü kathā itihāsa saba āgama nigama purāna // 237 // sakhā bacana suni biņapa nihārã / umage bharata bilocana bārã // karata pranāma cale dou bhāã / kahata prãti sārada sakucāã // haraųahiü nirakhi rāma pada aükā / mānahŌ pārasu pāya_u raükā // raja sira dhari hiyĐ nayananhi lāvahiü / raghubara milana sarisa sukha pāvahiü // dekhi bharata gati akatha atãvā / prema magana mga khaga jaëa jãvā // sakhahi saneha bibasa maga bhålā / kahi supaütha sura baraųahiü phålā // nirakhi siddha sādhaka anurāge / sahaja sanehu sarāhana lāge // hota na bhåtala bhāu bharata ko / acara sacara cara acara karata ko // do. pema amia maüdaru birahu bharatu payodhi gĐbhãra / mathi pragaņeu sura sādhu hita kpāsiüdhu raghubãra // 238 // sakhā sameta manohara joņā / lakheu na lakhana saghana bana oņā // bharata dãkha prabhu ā÷ramu pāvana / sakala sumaügala sadanu suhāvana // karata prabesa miņe dukha dāvā / janu jogãü paramārathu pāvā // dekhe bharata lakhana prabhu āge / pØche bacana kahata anurāge // sãsa jaņā kaņi muni paņa bĢdheü / tåna kaseü kara saru dhanu kĢdheü // bedã para muni sādhu samājå / sãya sahita rājata raghurājå // balakala basana jaņila tanu syāmā / janu muni beųa kãnha rati kāmā // kara kamalani dhanu sāyaku pherata / jiya kã jarani harata hĐsi herata // do. lasata maüju muni maüķalã madhya sãya raghucaüdu / gyāna sabhĢ janu tanu dhare bhagati saccidānaüdu // 239 // sānuja sakhā sameta magana mana / bisare haraųa soka sukha dukha gana // pāhi nātha kahi pāhi gosāã / bhåtala pare lakuņa kã nāã // bacana sapema lakhana pahicāne / karata pranāmu bharata jiyĐ jāne // baüdhu saneha sarasa ehi orā / uta sāhiba sevā basa jorā // mili na jāi nahiü gudarata banaã / sukabi lakhana mana kã gati bhanaã // rahe rākhi sevā para bhārå / caëhã caüga janu khaiüca khelārå // kahata saprema nāi mahi māthā / bharata pranāma karata raghunāthā // uņhe rāmu suni pema adhãrā / kahŌ paņa kahŌ niųaüga dhanu tãrā // do. barabasa lie uņhāi ura lāe kpānidhāna / bharata rāma kã milani lakhi bisare sabahi apāna // 240 // milani prãti kimi jāi bakhānã / kabikula agama karama mana bānã // parama pema pårana dou bhāã / mana budhi cita ahamiti bisarāã // kahahu supema pragaņa ko karaã / kehi chāyā kabi mati anusaraã // kabihi aratha ākhara balu sĢcā / anuhari tāla gatihi naņu nācā // agama saneha bharata raghubara ko / jahĐ na jāi manu bidhi hari hara ko // so maiü kumati kahauü kehi bhĢtã / bāja surāga ki gĢķara tĢtã // milani biloki bharata raghubara kã / suragana sabhaya dhakadhakã dharakã // samujhāe suraguru jaëa jāge / baraųi prasåna prasaüsana lāge // do. mili sapema ripusådanahi kevaņu bheüņeu rāma / bhåri bhāyĐ bheüņe bharata lachimana karata pranāma // 241 // bheüņeu lakhana lalaki laghu bhāã / bahuri niųādu lãnha ura lāã // puni munigana duhŌ bhāinha baüde / abhimata āsiųa pāi anaüde // sānuja bharata umagi anurāgā / dhari sira siya pada paduma parāgā // puni puni karata pranāma uņhāe / sira kara kamala parasi baiņhāe // sãyĐ asãsa dãnhi mana māhãü / magana sanehĐ deha sudhi nāhãü // saba bidhi sānukåla lakhi sãtā / bhe nisoca ura apaķara bãtā // kou kichu kaha_i na kou kichu pØchā / prema bharā mana nija gati chØchā // tehi avasara kevaņu dhãraju dhari / jori pāni binavata pranāmu kari // do. nātha sātha muninātha ke mātu sakala pura loga / sevaka senapa saciva saba āe bikala biyoga // 242 // sãlasiüdhu suni gura āgavanå / siya samãpa rākhe ripudavanå // cale sabega rāmu tehi kālā / dhãra dharama dhura dãnadayālā // gurahi dekhi sānuja anurāge / daüķa pranāma karana prabhu lāge // munibara dhāi lie ura lāã / prema umagi bheüņe dou bhāã // prema pulaki kevaņa kahi nāmå / kãnha dåri teü daüķa pranāmå // rāmasakhā riųi barabasa bheüņā / janu mahi luņhata saneha sameņā // raghupati bhagati sumaügala målā / nabha sarāhi sura barisahiü phålā // ehi sama nipaņa nãca kou nāhãü / baëa basiųņha sama ko jaga māhãü // do. jehi lakhi lakhanahu teü adhika mile mudita munirāu / so sãtāpati bhajana ko pragaņa pratāpa prabhāu // 243 // ārata loga rāma sabu jānā / karunākara sujāna bhagavānā // jo jehi bhāyĐ rahā abhilāųã / tehi tehi kai tasi tasi rukha rākhã // sānuja mili pala mahu saba kāhå / kãnha dåri dukhu dāruna dāhå // yaha baëi bātĐ rāma kai nāhãü / jimi ghaņa koņi eka rabi chāhãü // mili kevaņihi umagi anurāgā / purajana sakala sarāhahiü bhāgā // dekhãü rāma dukhita mahatārãü / janu subeli avalãü hima mārãü // prathama rāma bheüņã kaikeã / sarala subhāyĐ bhagati mati bheã // paga pari kãnha prabodhu bahorã / kāla karama bidhi sira dhari khorã // do. bheņãü raghubara mātu saba kari prabodhu paritoųu // aüba ãsa ādhãna jagu kāhu na deia doųu // 244 // guratiya pada baüde duhu bhāã / sahita bipratiya je sĐga āã // gaüga gauri sama saba sanamānãü // dehiü asãsa mudita mdu bānã // gahi pada lage sumitrā aükā / janu bheņãü saüpati ati raükā // puni janani caranani dou bhrātā / pare pema byākula saba gātā // ati anurāga aüba ura lāe / nayana saneha salila anhavāe // tehi avasara kara haraųa biųādå / kimi kabi kahai måka jimi svādå // mili jananahi sānuja raghurāå / gura sana kaheu ki dhāria pāå // purajana pāi munãsa niyogå / jala thala taki taki utareu logå // do. mahisura maütrã mātu gura gane loga lie sātha // pāvana ā÷rama gavanu kiya bharata lakhana raghunātha // 245 // sãya āi munibara paga lāgã / ucita asãsa lahã mana māgã // gurapatinihi munitiyanha sametā / milã pemu kahi jāi na jetā // baüdi baüdi paga siya sabahã ke / āsirabacana lahe priya jã ke // sāsu sakala jaba sãyĐ nihārãü / måde nayana sahami sukumārãü // parãü badhika basa manahŌ marālãü / kāha kãnha karatāra kucālãü // tinha siya nirakhi nipaņa dukhu pāvā / so sabu sahia jo daiu sahāvā // janakasutā taba ura dhari dhãrā / nãla nalina loyana bhari nãrā // milã sakala sāsunha siya jāã / tehi avasara karunā mahi chāã // do. lāgi lāgi paga sabani siya bheüņati ati anurāga // hdayĐ asãsahiü pema basa rahiahu bharã sohāga // 246 // bikala sanehĐ sãya saba rānãü / baiņhana sabahi kaheu gura gyānãü // kahi jaga gati māyika munināthā / kahe kachuka paramāratha gāthā // npa kara surapura gavanu sunāvā / suni raghunātha dusaha dukhu pāvā // marana hetu nija nehu bicārã / bhe ati bikala dhãra dhura dhārã // kulisa kaņhora sunata kaņu bānã / bilapata lakhana sãya saba rānã // soka bikala ati sakala samājå / mānahŌ rāju akājeu ājå // munibara bahuri rāma samujhāe / sahita samāja susarita nahāe // bratu niraübu tehi dina prabhu kãnhā / munihu kaheü jalu kāhŌ na lãnhā // do. bhoru bhaĶ raghunaüdanahi jo muni āyasu dãnha // ÷raddhā bhagati sameta prabhu so sabu sādaru kãnha // 247 // kari pitu kriyā beda jasi baranã / bhe punãta pātaka tama taranã // jāsu nāma pāvaka agha tålā / sumirata sakala sumaügala målā // suddha so bhaya_u sādhu saümata asa / tãratha āvāhana surasari jasa // suddha bhaĶ dui bāsara bãte / bole gura sana rāma pirãte // nātha loga saba nipaņa dukhārã / kaüda måla phala aübu ahārã // sānuja bharatu saciva saba mātā / dekhi mohi pala jimi juga jātā // saba sameta pura dhāria pāå / āpu ihĢ amarāvati rāå // bahuta kaheŌ saba kiya_Ō ķhiņhāã / ucita hoi tasa karia gosĢã // do. dharma setu karunāyatana kasa na kahahu asa rāma / loga dukhita dina dui darasa dekhi lahahŌ bi÷rāma // 248 // rāma bacana suni sabhaya samājå / janu jalanidhi mahŌ bikala jahājå // suni gura girā sumaügala målā / bhaya_u manahŌ māruta anukulā // pāvana payĐ tihŌ kāla nahāhãü / jo biloki aügha ogha nasāhãü // maügalamårati locana bhari bhari / nirakhahiü haraųi daüķavata kari kari // rāma saila bana dekhana jāhãü / jahĐ sukha sakala sakala dukha nāhãü // jharanā jharihiü sudhāsama bārã / tribidha tāpahara tribidha bayārã // biņapa beli tna aganita jātã / phala prasåna pallava bahu bhĢtã // suüdara silā sukhada taru chāhãü / jāi barani bana chabi kehi pāhãü // do. sarani saroruha jala bihaga kåjata guüjata bhüga / baira bigata biharata bipina mga bihaüga bahuraüga // 249 // kola kirāta bhilla banabāsã / madhu suci suüdara svādu sudhā sã // bhari bhari parana puņãü raci rurã / kaüda måla phala aükura jårã // sabahi dehiü kari binaya pranāmā / kahi kahi svāda bheda guna nāmā // dehiü loga bahu mola na lehãü / pherata rāma dohāã dehãü // kahahiü saneha magana mdu bānã / mānata sādhu pema pahicānã // tumha suktã hama nãca niųādā / pāvā darasanu rāma prasādā // hamahi agama ati darasu tumhārā / jasa maru dharani devadhuni dhārā // rāma kpāla niųāda nevājā / parijana praja_u cahia jasa rājā // do. yaha jŅyĐ jāni sĐkocu taji karia chohu lakhi nehu / hamahi ktāratha karana lagi phala tna aükura lehu // 250 // tumha priya pāhune bana pagu dhāre / sevā jogu na bhāga hamāre // deba kāha hama tumhahi gosĢã / ãdhanu pāta kirāta mitāã // yaha hamāri ati baëi sevakāã / lehi na bāsana basana corāã // hama jaëa jãva jãva gana ghātã / kuņila kucālã kumati kujātã // pāpa karata nisi bāsara jāhãü / nahiü paņa kaņi nahi peņa aghāhãü // saponehŌ dharama buddhi kasa kāå / yaha raghunaüdana darasa prabhāå // jaba teü prabhu pada paduma nihāre / miņe dusaha dukha doųa hamāre // bacana sunata purajana anurāge / tinha ke bhāga sarāhana lāge // chaü. lāge sarāhana bhāga saba anurāga bacana sunāvahãü / bolani milani siya rāma carana sanehu lakhi sukhu pāvahãü // nara nāri nidarahiü nehu nija suni kola bhillani kã girā / tulasã kpā raghubaüsamani kã loha lai laukā tirā // so. biharahiü bana cahu ora pratidina pramudita loga saba / jala jyoü dādura mora bhae pãna pāvasa prathama // 251 // pura jana nāri magana ati prãtã / bāsara jāhiü palaka sama bãtã // sãya sāsu prati beųa banāã / sādara kara_i sarisa sevakāã // lakhā na maramu rāma binu kāhØ / māyā saba siya māyā māhØ // sãyĐ sāsu sevā basa kãnhãü / tinha lahi sukha sikha āsiųa dãnhãü // lakhi siya sahita sarala dou bhāã / kuņila rāni pachitāni aghāã // avani jamahi jācati kaikeã / mahi na bãcu bidhi mãcu na deã // lokahŌ beda bidita kabi kahahãü / rāma bimukha thalu naraka na lahahãü // yahu saüsa_u saba ke mana māhãü / rāma gavanu bidhi avadha ki nāhãü // do. nisi na nãda nahiü bhåkha dina bharatu bikala suci soca / nãca kãca bica magana jasa mãnahi salila sĐkoca // 252 // kãnhã mātu misa kāla kucālã / ãti bhãti jasa pākata sālã // kehi bidhi hoi rāma abhiųekå / mohi avakalata upāu na ekå // avasi phirahiü gura āyasu mānã / muni puni kahaba rāma ruci jānã // mātu kahehŌ bahurahiü raghurāå / rāma janani haņha karabi ki kāå // mohi anucara kara ketika bātā / tehi mahĐ kusama_u bāma bidhātā // jauü haņha kara_Ō ta nipaņa kukaramå / haragiri teü guru sevaka dharamå // eka_u juguti na mana ņhaharānã / socata bharatahi raini bihānã // prāta nahāi prabhuhi sira nāã / baiņhata paņhae riųayĐ bolāã // do. gura pada kamala pranāmu kari baiņhe āyasu pāi / bipra mahājana saciva saba jure sabhāsada āi // 253 // bole munibaru samaya samānā / sunahu sabhāsada bharata sujānā // dharama dhurãna bhānukula bhānå / rājā rāmu svabasa bhagavānå // satyasaüdha pālaka ÷ruti setå / rāma janamu jaga maügala hetå // gura pitu mātu bacana anusārã / khala dalu dalana deva hitakārã // nãti prãti paramāratha svārathu / kou na rāma sama jāna jathārathu // bidhi hari haru sasi rabi disipālā / māyā jãva karama kuli kālā // ahipa mahipa jahĐ lagi prabhutāã / joga siddhi nigamāgama gāã // kari bicāra jŅyĐ dekhahu nãkeü / rāma rajāi sãsa sabahã keü // do. rākheü rāma rajāi rukha hama saba kara hita hoi / samujhi sayāne karahu aba saba mili saümata soi // 254 // saba kahŌ sukhada rāma abhiųekå / maügala moda måla maga ekå // kehi bidhi avadha calahiü raghurāå / kahahu samujhi soi karia upāå // saba sādara suni munibara bānã / naya paramāratha svāratha sānã // utaru na āva loga bhae bhore / taba siru nāi bharata kara jore // bhānubaüsa bhae bhåpa ghanere / adhika eka teü eka baëere // janamu hetu saba kahĐ pitu mātā / karama subhāsubha dei bidhātā // dali dukha saja_i sakala kalyānā / asa asãsa rāuri jagu jānā // so gosāŅ bidhi gati jehiü cheükã / saka_i ko ņāri ņeka jo ņekã // do. båjhia mohi upāu aba so saba mora abhāgu / suni sanehamaya bacana gura ura umagā anurāgu // 255 // tāta bāta phuri rāma kpāhãü / rāma bimukha sidhi sapanehŌ nāhãü // sakuca_Ō tāta kahata eka bātā / aradha tajahiü budha sarabasa jātā // tumha kānana gavanahu dou bhāã / pheriahiü lakhana sãya raghurāã // suni subacana haraųe dou bhrātā / bhe pramoda paripårana gātā // mana prasanna tana teju birājā / janu jiya rāu rāmu bhae rājā // bahuta lābha loganha laghu hānã / sama dukha sukha saba rovahiü rānã // kahahiü bharatu muni kahā so kãnhe / phalu jaga jãvanha abhimata dãnhe // kānana kara_Ō janama bhari bāså / ehiü teü adhika na mora supāså // do. Đtarajāmã rāmu siya tumha sarabagya sujāna / jo phura kahahu ta nātha nija kãjia bacanu pravāna // 256 // bharata bacana suni dekhi sanehå / sabhā sahita muni bhae bidehå // bharata mahā mahimā jalarāsã / muni mati ņhāëhi tãra abalā sã // gā caha pāra jatanu hiyĐ herā / pāvati nāva na bohitu berā // auru karihi ko bharata baëāã / sarasã sãpi ki siüdhu samāã // bharatu munihi mana bhãtara bhāe / sahita samāja rāma pahŅ āe // prabhu pranāmu kari dãnha suāsanu / baiņhe saba suni muni anusāsanu // bole munibaru bacana bicārã / desa kāla avasara anuhārã // sunahu rāma sarabagya sujānā / dharama nãti guna gyāna nidhānā // do. saba ke ura aütara basahu jānahu bhāu kubhāu / purajana jananã bharata hita hoi so kahia upāu // 257 // ārata kahahiü bicāri na kāå / såjha jåārihi āpana dāå // suni muni bacana kahata raghurāå / nātha tumhārehi hātha upāå // saba kara hita rukha rāuri rākhĶ / āyasu kiĶ mudita phura bhāųeü // prathama jo āyasu mo kahŌ hoã / māthĶ māni karau sikha soã // puni jehi kahĐ jasa kahaba gosāŦ / so saba bhĢti ghaņihi sevakāŦ // kaha muni rāma satya tumha bhāųā / bharata sanehĐ bicāru na rākhā // tehi teü kaha_Ō bahori bahorã / bharata bhagati basa bha_i mati morã // morĶ jāna bharata ruci rākhi / jo kãjia so subha siva sākhã // do. bharata binaya sādara sunia karia bicāru bahori / karaba sādhumata lokamata npanaya nigama nicori // 258 // guru anurāga bharata para dekhã / rāma hdayĐ ānaüdu biseųã // bharatahi dharama dhuraüdhara jānã / nija sevaka tana mānasa bānã // bole gura āyasa anukålā / bacana maüju mdu maügalamålā // nātha sapatha pitu carana dohāã / bhaya_u na bhuana bharata sama bhāã // je gura pada aübuja anurāgã / te lokahŌ bedahŌ baëabhāgã // rāura jā para asa anurāgå / ko kahi saka_i bharata kara bhāgå // lakhi laghu baüdhu buddhi sakucāã / karata badana para bharata baëāã // bharatu kahahãü soi kiĶ bhalāã / asa kahi rāma rahe aragāã // do. taba muni bole bharata sana saba sĐkocu taji tāta / kpāsiüdhu priya baüdhu sana kahahu hdaya kai bāta // 259 // suni muni bacana rāma rukha pāã / guru sāhiba anukåla aghāã // lakhi apane sira sabu charu bhārå / kahi na sakahiü kachu karahiü bicārå // pulaki sarãra sabhĢ bhae ņhāķheü / nãraja nayana neha jala bāëheü // kahaba mora muninātha nibāhā / ehi teü adhika kahauü maiü kāhā / maiü jāna_Ō nija nātha subhāå / aparādhihu para koha na kāå // mo para kpā saneha biseųã / khelata khunisa na kabahØ dekhã // sisupana tema parihareŌ na saügå / kabahŌ na kãnha mora mana bhaügå // maiü prabhu kpā rãti jiyĐ johã / hārehŌ khela jitāvahiü mohã // do. mahØ saneha sakoca basa sanamukha kahã na baina / darasana tpita na āju lagi pema piāse naina // 260 // bidhi na sakeu sahi mora dulārā / nãca bãcu jananã misa pārā / yaha_u kahata mohi āju na sobhā / apanãü samujhi sādhu suci ko bhā // mātu maüdi maiü sādhu sucālã / ura asa ānata koņi kucālã // phara_i ki kodava bāli susālã / mukutā prasava ki saübuka kālã // sapanehŌ dosaka lesu na kāhå / mora abhāga udadhi avagāhå // binu samujheü nija agha paripākå / jāriŌ jāyĐ janani kahi kākå // hdayĐ heri hāreŌ saba orā / ekahi bhĢti bhalehiü bhala morā // gura gosāŅ sāhiba siya rāmå / lāgata mohi nãka parināmå // do. sādhu sabhā gura prabhu nikaņa kaha_Ō suthala sati bhāu / prema prapaücu ki jhåņha phura jānahiü muni raghurāu // 261 // bhåpati marana pema panu rākhã / jananã kumati jagatu sabu sākhã // dekhi na jāhi bikala mahatārã / jarahiü dusaha jara pura nara nārã // mahãü sakala anaratha kara målā / so suni samujhi sahiŌ saba sålā // suni bana gavanu kãnha raghunāthā / kari muni beųa lakhana siya sāthā // binu pānahinha payādehi pāĶ / saükaru sākhi raheŌ ehi ghāĶ // bahuri nihāra niųāda sanehå / kulisa kaņhina ura bhaya_u na behå // aba sabu Ģkhinha dekheŌ āã / jiata jãva jaëa saba_i sahāã // jinhahi nirakhi maga sĢpini bãchã / tajahiü biųama biųu tāmasa tãchã // do. tei raghunaüdanu lakhanu siya anahita lāge jāhi / tāsu tanaya taji dusaha dukha daiu sahāva_i kāhi // 262 // suni ati bikala bharata bara bānã / ārati prãti binaya naya sānã // soka magana saba sabhĢ khabhārå / manahŌ kamala bana pareu tusārå // kahi aneka bidhi kathā purānã / bharata prabodhu kãnha muni gyānã // bole ucita bacana raghunaüdå / dinakara kula kairava bana caüdå // tāta jĢya jiyĐ karahu galānã / ãsa adhãna jãva gati jānã // tãni kāla tibhuana mata moreü / punyasiloka tāta tara tore // ura ānata tumha para kuņilāã / jāi loku paraloku nasāã // dosu dehiü jananihi jaëa teã / jinha gura sādhu sabhā nahiü seã // do. miņihahiü pāpa prapaüca saba akhila amaügala bhāra / loka sujasu paraloka sukhu sumirata nāmu tumhāra // 263 // kaha_Ō subhāu satya siva sākhã / bharata bhåmi raha rāuri rākhã // tāta kutaraka karahu jani jāĶ / baira pema nahi dura_i durāĶ // muni gana nikaņa bihaga mga jāhãü / bādhaka badhika biloki parāhãü // hita anahita pasu pacchiu jānā / mānuųa tanu guna gyāna nidhānā // tāta tumhahi maiü jāna_Ō nãkeü / karauü kāha asamaüjasa jãkeü // rākheu rāyĐ satya mohi tyāgã / tanu parihareu pema pana lāgã // tāsu bacana meņata mana socå / tehi teü adhika tumhāra sĐkocå // tā para gura mohi āyasu dãnhā / avasi jo kahahu caha_Ō soi kãnhā // do. manu prasanna kari sakuca taji kahahu karauü soi āju / satyasaüdha raghubara bacana suni bhā sukhã samāju // 264 // sura gana sahita sabhaya surarājå / socahiü cāhata hona akājå // banata upāu karata kachu nāhãü / rāma sarana saba ge mana māhãü // bahuri bicāri paraspara kahahãü / raghupati bhagata bhagati basa ahahãü / sudhi kari aübarãųa durabāsā / bhe sura surapati nipaņa nirāsā // sahe suranha bahu kāla biųādā / narahari kie pragaņa prahalādā // lagi lagi kāna kahahiü dhuni māthā / aba sura kāja bharata ke hāthā // āna upāu na dekhia devā / mānata rāmu susevaka sevā // hiyĐ sapema sumirahu saba bharatahi / nija guna sãla rāma basa karatahi // do. suni sura mata suragura kaheu bhala tumhāra baëa bhāgu / sakala sumaügala måla jaga bharata carana anurāgu // 265 // sãtāpati sevaka sevakāã / kāmadhenu saya sarisa suhāã // bharata bhagati tumhareü mana āã / tajahu socu bidhi bāta banāã // dekhu devapati bharata prabhāå / sahaja subhāyĐ bibasa raghurāå // mana thira karahu deva ķaru nāhãü / bharatahi jāni rāma parichāhãü // suno suragura sura saümata socå / aütarajāmã prabhuhi sakocå // nija sira bhāru bharata jiyĐ jānā / karata koņi bidhi ura anumānā // kari bicāru mana dãnhã ņhãkā / rāma rajāyasa āpana nãkā // nija pana taji rākheu panu morā / chohu sanehu kãnha nahiü thorā // do. kãnha anugraha amita ati saba bidhi sãtānātha / kari pranāmu bole bharatu jori jalaja juga hātha // 266 // kahauü kahāvauü kā aba svāmã / kpā aübunidhi aütarajāmã // gura prasanna sāhiba anukålā / miņã malina mana kalapita sålā // apaķara ķareŌ na soca samåleü / rabihi na dosu deva disi bhåleü // mora abhāgu mātu kuņilāã / bidhi gati biųama kāla kaņhināã // pāu ropi saba mili mohi ghālā / pranatapāla pana āpana pālā // yaha na_i rãti na rāuri hoã / lokahŌ beda bidita nahiü goã // jagu anabhala bhala eku gosāãü / kahia hoi bhala kāsu bhalāãü // deu devataru sarisa subhāå / sanamukha bimukha na kāhuhi kāå // do. jāi nikaņa pahicāni taru chāhĐ samani saba soca / māgata abhimata pāva jaga rāu raüku bhala poca // 267 // lakhi saba bidhi gura svāmi sanehå / miņeu chobhu nahiü mana saüdehå // aba karunākara kãjia soã / jana hita prabhu cita chobhu na hoã // jo sevaku sāhibahi sĐkocã / nija hita caha_i tāsu mati pocã // sevaka hita sāhiba sevakāã / karai sakala sukha lobha bihāã // svārathu nātha phireü sabahã kā / kiĶ rajāi koņi bidhi nãkā // yaha svāratha paramāratha sāru / sakala sukta phala sugati siügāru // deva eka binatã suni morã / ucita hoi tasa karaba bahorã // tilaka samāju sāji sabu ānā / karia suphala prabhu jauü manu mānā // do. sānuja paņha_ia mohi bana kãjia sabahi sanātha / nataru pheriahiü baüdhu dou nātha calauü maiü sātha // 268 // nataru jāhiü bana tãniu bhāã / bahuria sãya sahita raghurāã // jehi bidhi prabhu prasanna mana hoã / karunā sāgara kãjia soã // devĐ dãnha sabu mohi abhāru / moreü nãti na dharama bicāru // kaha_Ō bacana saba svāratha hetå / rahata na ārata keü cita cetå // utaru dei suni svāmi rajāã / so sevaku lakhi lāja lajāã // asa maiü avaguna udadhi agādhå / svāmi sanehĐ sarāhata sādhå // aba kpāla mohi so mata bhāvā / sakuca svāmi mana jāŅ na pāvā // prabhu pada sapatha kaha_Ō sati bhāå / jaga maügala hita eka upāå // do. prabhu prasanna mana sakuca taji jo jehi āyasu deba / so sira dhari dhari karihi sabu miņihi anaņa avareba // 269 // bharata bacana suci suni sura haraųe / sādhu sarāhi sumana sura baraųe // asamaüjasa basa avadha nevāsã / pramudita mana tāpasa banabāsã // cupahiü rahe raghunātha sĐkocã / prabhu gati dekhi sabhā saba socã // janaka dåta tehi avasara āe / muni basiųņhĐ suni begi bolāe // kari pranāma tinha rāmu nihāre / beųu dekhi bhae nipaņa dukhāre // dåtanha munibara båjhã bātā / kahahu bideha bhåpa kusalātā // suni sakucāi nāi mahi māthā / bole cara bara joreü hāthā // båjhaba rāura sādara sāãü / kusala hetu so bhaya_u gosāãü // do. nāhi ta kosala nātha keü sātha kusala ga_i nātha / mithilā avadha biseųa teü jagu saba bhaya_u anātha // 270 // kosalapati gati suni janakaurā / bhe saba loka soka basa baurā // jehiü dekhe tehi samaya bidehå / nāmu satya asa lāga na kehå // rāni kucāli sunata narapālahi / såjha na kachu jasa mani binu byālahi // bharata rāja raghubara banabāså / bhā mithilesahi hdayĐ harĢså // npa båjhe budha saciva samājå / kahahu bicāri ucita kā ājå // samujhi avadha asamaüjasa doå / calia ki rahia na kaha kachu koå // npahi dhãra dhari hdayĐ bicārã / paņhae avadha catura cara cārã // båjhi bharata sati bhāu kubhāå / āehu begi na hoi lakhāå // do. gae avadha cara bharata gati båjhi dekhi karatåti / cale citrakåņahi bharatu cāra cale terahåti // 271 // dåtanha āi bharata ka_i karanã / janaka samāja jathāmati baranã // suni gura parijana saciva mahãpati / bhe saba soca sanehĐ bikala ati // dhari dhãraju kari bharata baëāã / lie subhaņa sāhanã bolāã // ghara pura desa rākhi rakhavāre / haya gaya ratha bahu jāna sĐvāre // dugharã sādhi cale tatakālā / kie bi÷rāmu na maga mahãpālā // bhorahiü āju nahāi prayāgā / cale jamuna utarana sabu lāgā // khabari lena hama paņhae nāthā / tinha kahi asa mahi nāya_u māthā // sātha kirāta cha sātaka dãnhe / munibara turata bidā cara kãnhe // do. sunata janaka āgavanu sabu haraųeu avadha samāju / raghunaüdanahi sakocu baëa soca bibasa surarāju // 272 // gara_i galāni kuņila kaikeã / kāhi kahai kehi dåųanu deã // asa mana āni mudita nara nārã / bhaya_u bahori rahaba dina cārã // ehi prakāra gata bāsara soå / prāta nahāna lāga sabu koå // kari majjanu påjahiü nara nārã / ganapa gauri tipurāri tamārã // ramā ramana pada baüdi bahorã / binavahiü aüjuli aücala jorã // rājā rāmu jānakã rānã / ānĐda avadhi avadha rajadhānã // subasa basa_u phiri sahita samājā / bharatahi rāmu karahŌ jubarājā // ehi sukha sudhĢ sãücã saba kāhå / deva dehu jaga jãvana lāhå // do. gura samāja bhāinha sahita rāma rāju pura hou / achata rāma rājā avadha maria māga sabu kou // 273 // suni sanehamaya purajana bānã / niüdahiü joga birati muni gyānã // ehi bidhi nityakarama kari purajana / rāmahi karahiü pranāma pulaki tana // Øca nãca madhyama nara nārã / lahahiü darasu nija nija anuhārã // sāvadhāna sabahã sanamānahiü / sakala sarāhata kpānidhānahiü // larikāihi te raghubara bānã / pālata nãti prãti pahicānã // sãla sakoca siüdhu raghurāå / sumukha sulocana sarala subhāå // kahata rāma guna gana anurāge / saba nija bhāga sarāhana lāge // hama sama punya puüja jaga thore / jinhahi rāmu jānata kari more // do. prema magana tehi samaya saba suni āvata mithilesu / sahita sabhā saübhrama uņheu rabikula kamala dinesu // 274 // bhāi saciva gura purajana sāthā / āgeü gavanu kãnha raghunāthā // giribaru dãkha janakapati jabahãü / kari pranāma ratha tyāgeu tabahãü // rāma darasa lālasā uchāhå / patha ÷rama lesu kalesu na kāhå // mana tahĐ jahĐ raghubara baidehã / binu mana tana dukha sukha sudhi kehã // āvata janaku cale ehi bhĢtã / sahita samāja prema mati mātã // āe nikaņa dekhi anurāge / sādara milana parasapara lāge // lage janaka munijana pada baüdana / riųinha pranāmu kãnha raghunaüdana // bhāinha sahita rāmu mili rājahi / cale lavāi sameta samājahi // do. ā÷rama sāgara sāüta rasa pårana pāvana pāthu / sena manahŌ karunā sarita liĶ jāhiü raghunāthu // 275 // borati gyāna birāga karāre / bacana sasoka milata nada nāre // soca usāsa samãra taüragā / dhãraja taņa tarubara kara bhaügā // biųama biųāda torāvati dhārā / bhaya bhrama bhavĐra abarta apārā // kevaņa budha bidyā baëi nāvā / sakahiü na khei aika nahiü āvā // banacara kola kirāta bicāre / thake biloki pathika hiyĐ hāre // ā÷rama udadhi milã jaba jāã / manahŌ uņheu aübudhi akulāã // soka bikala dou rāja samājā / rahā na gyānu na dhãraju lājā // bhåpa råpa guna sãla sarāhã / rovahiü soka siüdhu avagāhã // chaü. avagāhi soka samudra socahiü nāri nara byākula mahā / dai doųa sakala saroųa bolahiü bāma bidhi kãnho kahā // sura siddha tāpasa jogijana muni dekhi dasā bideha kã / tulasã na samarathu kou jo tari sakai sarita saneha kã // so. kie amita upadesa jahĐ tahĐ loganha munibaranha / dhãraju dharia naresa kaheu basiųņha bideha sana // 276 // jāsu gyānu rabi bhava nisi nāsā / bacana kirana muni kamala bikāsā // tehi ki moha mamatā niarāã / yaha siya rāma saneha baëāã // biųaã sādhaka siddha sayāne / tribidha jãva jaga beda bakhāne // rāma saneha sarasa mana jāså / sādhu sabhĢ baëa ādara tāså // soha na rāma pema binu gyānå / karanadhāra binu jimi jalajānå // muni bahubidhi bidehu samujhāe / rāmaghāņa saba loga nahāe // sakala soka saükula nara nārã / so bāsaru bãteu binu bārã // pasu khaga mganha na kãnha ahārå / priya parijana kara kauna bicārå // do. dou samāja nimirāju raghurāju nahāne prāta / baiņhe saba baņa biņapa tara mana malãna ksa gāta // 277 // je mahisura dasaratha pura bāsã / je mithilāpati nagara nivāsã // haüsa baüsa gura janaka purodhā / jinha jaga magu paramārathu sodhā // lage kahana upadesa anekā / sahita dharama naya birati bibekā // kausika kahi kahi kathā purānãü / samujhāã saba sabhā subānãü // taba raghunātha kosikahi kaheå / nātha kāli jala binu sabu raheå // muni kaha ucita kahata raghurāã / gaya_u bãti dina pahara aëhāã // riųi rukha lakhi kaha terahutirājå / ihĢ ucita nahiü asana anājå // kahā bhåpa bhala sabahi sohānā / pāi rajāyasu cale nahānā // do. tehi avasara phala phåla dala måla aneka prakāra / la_i āe banacara bipula bhari bhari kĢvari bhāra // 278 // kāmada me giri rāma prasādā / avalokata apaharata biųādā // sara saritā bana bhåmi bibhāgā / janu umagata ānĐda anurāgā // beli biņapa saba saphala saphålā / bolata khaga mga ali anukålā // tehi avasara bana adhika uchāhå / tribidha samãra sukhada saba kāhå // jāi na barani manoharatāã / janu mahi karati janaka pahunāã // taba saba loga nahāi nahāã / rāma janaka muni āyasu pāã // dekhi dekhi tarubara anurāge / jahĐ tahĐ purajana utarana lāge // dala phala måla kaüda bidhi nānā / pāvana suüdara sudhā samānā // do. sādara saba kahĐ rāmagura paņhae bhari bhari bhāra / påji pitara sura atithi gura lage karana pharahāra // 279 // ehi bidhi bāsara bãte cārã / rāmu nirakhi nara nāri sukhārã // duhu samāja asi ruci mana māhãü / binu siya rāma phiraba bhala nāhãü // sãtā rāma saüga banabāså / koņi amarapura sarisa supāså // parihari lakhana rāmu baidehã / jehi gharu bhāva bāma bidhi tehã // dāhina da_iu hoi jaba sabahã / rāma samãpa basia bana tabahã // maüdākini majjanu tihu kālā / rāma darasu muda maügala mālā // aņanu rāma giri bana tāpasa thala / asanu amia sama kaüda måla phala // sukha sameta saübata dui sātā / pala sama hohiü na janiahiü jātā // do. ehi sukha joga na loga saba kahahiü kahĢ asa bhāgu // sahaja subhāyĐ samāja duhu rāma carana anurāgu // 280 // ehi bidhi sakala manoratha karahãü / bacana saprema sunata mana harahãü // sãya mātu tehi samaya paņhāãü / dāsãü dekhi suavasaru āãü // sāvakāsa suni saba siya sāså / āya_u janakarāja ranivāså // kausalyĢ sādara sanamānã / āsana die samaya sama ānã // sãlu saneha sakala duhu orā / dravahiü dekhi suni kulisa kaņhorā // pulaka sithila tana bāri bilocana / mahi nakha likhana lagãü saba socana // saba siya rāma prãti ki si måratã / janu karunā bahu beųa bisårati // sãya mātu kaha bidhi budhi bĢkã / jo paya phenu phora pabi ņĢkã // do. sunia sudhā dekhiahiü garala saba karatåti karāla / jahĐ tahĐ kāka ulåka baka mānasa sakta marāla // 281 // suni sasoca kaha debi sumitrā / bidhi gati baëi biparãta bicitrā // jo sji pāla_i hara_i bahorã / bāla keli sama bidhi mati bhorã // kausalyā kaha dosu na kāhå / karama bibasa dukha sukha chati lāhå // kaņhina karama gati jāna bidhātā / jo subha asubha sakala phala dātā // ãsa rajāi sãsa sabahã keü / utapati thiti laya biųahu amã keü // debi moha basa socia bādã / bidhi prapaücu asa acala anādã // bhåpati jiaba maraba ura ānã / socia sakhi lakhi nija hita hānã // sãya mātu kaha satya subānã / suktã avadhi avadhapati rānã // do. lakhanu rāma siya jāhŌ bana bhala parināma na pocu / gahabari hiyĐ kaha kausilā mohi bharata kara socu // 282 // ãsa prasāda asãsa tumhārã / suta sutabadhå devasari bārã // rāma sapatha maiü kãnha na kāå / so kari kaha_Ō sakhã sati bhāå // bharata sãla guna binaya baëāã / bhāyapa bhagati bharosa bhalāã // kahata sāradahu kara mati hãce / sāgara sãpa ki jāhiü ulãce // jāna_Ō sadā bharata kuladãpā / bāra bāra mohi kaheu mahãpā // kaseü kanaku mani pārikhi pāĶ / puruųa parikhiahiü samayĐ subhāĶ / anucita āju kahaba asa morā / soka sanehĐ sayānapa thorā // suni surasari sama pāvani bānã / bhaãü saneha bikala saba rānã // do. kausalyā kaha dhãra dhari sunahu debi mithilesi / ko bibekanidhi ballabhahi tumhahi saka_i upadesi // 283 // rāni rāya sana avasaru pāã / apanã bhĢti kahaba samujhāã // rakhiahiü lakhanu bharatu gabanahiü bana / jauü yaha mata mānai mahãpa mana // tau bhala jatanu karaba subicārã / moreü saucu bharata kara bhārã // gåëha saneha bharata mana māhã / raheü nãka mohi lāgata nāhãü // lakhi subhāu suni sarala subānã / saba bha_i magana karuna rasa rānã // nabha prasåna jhari dhanya dhanya dhuni / sithila sanehĐ siddha jogã muni // sabu ranivāsu bithaki lakhi raheå / taba dhari dhãra sumitrĢ kaheå // debi daüķa juga jāmini bãtã / rāma mātu sunã uņhã saprãtã // do. begi pāu dhāria thalahi kaha sanehĐ satibhāya / hamareü tau aba ãsa gati ke mithilesa sahāya // 284 // lakhi saneha suni bacana binãtā / janakapriyā gaha pāya punãtā // debi ucita asi binaya tumhārã / dasaratha gharini rāma mahatārã // prabhu apane nãcahu ādarahãü / agini dhåma giri sira tinu dharahãü // sevaku rāu karama mana bānã / sadā sahāya mahesu bhavānã // ra_ure aüga jogu jaga ko hai / dãpa sahāya ki dinakara sohai // rāmu jāi banu kari sura kājå / acala avadhapura karihahiü rājå // amara nāga nara rāma bāhubala / sukha basihahiü apaneü apane thala // yaha saba jāgabalika kahi rākhā / debi na hoi mudhā muni bhāųā // do. asa kahi paga pari pema ati siya hita binaya sunāi // siya sameta siyamātu taba calã suāyasu pāi // 285 // priya parijanahi milã baidehã / jo jehi jogu bhĢti tehi tehã // tāpasa beųa jānakã dekhã / bhā sabu bikala biųāda biseųã // janaka rāma gura āyasu pāã / cale thalahi siya dekhã āã // lãnhi lāi ura janaka jānakã / pāhuna pāvana pema prāna kã // ura umageu aübudhi anurāgå / bhaya_u bhåpa manu manahŌ payāgå // siya saneha baņu bāëhata johā / tā para rāma pema sisu sohā // cirajãvã muni gyāna bikala janu / båëata laheu bāla avalaübanu // moha magana mati nahiü bideha kã / mahimā siya raghubara saneha kã // do. siya pitu mātu saneha basa bikala na sakã sĐbhāri / dharanisutĢ dhãraju dhareu sama_u sudharamu bicāri // 286 // tāpasa beųa janaka siya dekhã / bhaya_u pemu paritoųu biseųã // putri pavitra kie kula doå / sujasa dhavala jagu kaha sabu koå // jiti surasari kãrati sari torã / gavanu kãnha bidhi aüķa karorã // gaüga avani thala tãni baëere / ehiü kie sādhu samāja ghanere // pitu kaha satya sanehĐ subānã / sãya sakuca mahŌ manahŌ samānã // puni pitu mātu lãnha ura lāã / sikha āsiųa hita dãnhi suhāã // kahati na sãya sakuci mana māhãü / ihĢ basaba rajanãü bhala nāhãü // lakhi rukha rāni janāya_u rāå / hdayĐ sarāhata sãlu subhāå // do. bāra bāra mili bheüņa siya bidā kãnha sanamāni / kahã samaya sira bharata gati rāni subāni sayāni // 287 // suni bhåpāla bharata byavahārå / sona sugaüdha sudhā sasi sārå // måde sajala nayana pulake tana / sujasu sarāhana lage mudita mana // sāvadhāna sunu sumukhi sulocani / bharata kathā bhava baüdha bimocani // dharama rājanaya brahmabicārå / ihĢ jathāmati mora pracārå // so mati mori bharata mahimāhã / kahai kāha chali chuati na chĢhã // bidhi ganapati ahipati siva sārada / kabi kobida budha buddhi bisārada // bharata carita kãrati karatåtã / dharama sãla guna bimala bibhåtã // samujhata sunata sukhada saba kāhå / suci surasari ruci nidara sudhāhå // do. niravadhi guna nirupama puruųu bharatu bharata sama jāni / kahia sumeru ki sera sama kabikula mati sakucāni // 288 // agama sabahi baranata barabaranã / jimi jalahãna mãna gamu dharanã // bharata amita mahimā sunu rānã / jānahiü rāmu na sakahiü bakhānã // barani saprema bharata anubhāå / tiya jiya kã ruci lakhi kaha rāå // bahurahiü lakhanu bharatu bana jāhãü / saba kara bhala saba ke mana māhãü // debi paraütu bharata raghubara kã / prãti pratãti jāi nahiü tarakã // bharatu avadhi saneha mamatā kã / jadyapi rāmu sãma samatā kã // paramāratha svāratha sukha sāre / bharata na sapanehŌ manahŌ nihāre // sādhana siddha rāma paga nehå // mohi lakhi parata bharata mata ehå // do. bhorehŌ bharata na pelihahiü manasahŌ rāma rajāi / karia na socu saneha basa kaheu bhåpa bilakhāi // 289 // rāma bharata guna ganata saprãtã / nisi daüpatihi palaka sama bãtã // rāja samāja prāta juga jāge / nhāi nhāi sura påjana lāge // ge nahāi gura pahãü raghurāã / baüdi carana bole rukha pāã // nātha bharatu purajana mahatārã / soka bikala banabāsa dukhārã // sahita samāja rāu mithileså / bahuta divasa bhae sahata kaleså // ucita hoi soi kãjia nāthā / hita sabahã kara raureü hāthā // asa kahi ati sakuce raghurāå / muni pulake lakhi sãlu subhāå // tumha binu rāma sakala sukha sājā / naraka sarisa duhu rāja samājā // do. prāna prāna ke jãva ke jiva sukha ke sukha rāma / tumha taji tāta sohāta gha jinhahi tinhahiü bidhi bāma // 290 // so sukhu karamu dharamu jari jāå / jahĐ na rāma pada paükaja bhāå // jogu kujogu gyānu agyānå / jahĐ nahiü rāma pema paradhānå // tumha binu dukhã sukhã tumha tehãü / tumha jānahu jiya jo jehi kehãü // rāura āyasu sira sabahã keü / bidita kpālahi gati saba nãkeü // āpu ā÷ramahi dhāria pāå / bhaya_u saneha sithila munirāå // kari pranāma taba rāmu sidhāe / riųi dhari dhãra janaka pahiü āe // rāma bacana guru npahi sunāe / sãla saneha subhāyĐ suhāe // mahārāja aba kãjia soã / saba kara dharama sahita hita hoã / do. gyāna nidhāna sujāna suci dharama dhãra narapāla / tumha binu asamaüjasa samana ko samaratha ehi kāla // 291 // suni muni bacana janaka anurāge / lakhi gati gyānu birāgu birāge // sithila sanehĐ gunata mana māhãü / āe ihĢ kãnha bhala nāhã // rāmahi rāyĐ kaheu bana jānā / kãnha āpu priya prema pravānā // hama aba bana teü banahi paņhāã / pramudita phiraba bibeka baëāã // tāpasa muni mahisura suni dekhã / bhae prema basa bikala biseųã // sama_u samujhi dhari dhãraju rājā / cale bharata pahiü sahita samājā // bharata āi āgeü bha_i lãnhe / avasara sarisa suāsana dãnhe // tāta bharata kaha terahuti rāå / tumhahi bidita raghubãra subhāå // do. rāma satyabrata dharama rata saba kara sãlu sanehu // saükaņa sahata sakoca basa kahia jo āyasu dehu // 292 // suni tana pulaki nayana bhari bārã / bole bharatu dhãra dhari bhārã // prabhu priya påjya pitā sama āpå / kulaguru sama hita māya na bāpå // kausikādi muni saciva samājå / gyāna aübunidhi āpunu ājå // sisu sevaka āyasu anugāmã / jāni mohi sikha deia svāmã // ehiü samāja thala båjhaba rāura / mauna malina maiü bolaba bāura // choņe badana kaha_Ō baëi bātā / chamaba tāta lakhi bāma bidhātā // āgama nigama prasiddha purānā / sevādharamu kaņhina jagu jānā // svāmi dharama svārathahi birodhå / bairu aüdha premahi na prabodhå // do. rākhi rāma rukha dharamu bratu parādhãna mohi jāni / saba keü saümata sarba hita karia pemu pahicāni // 293 // bharata bacana suni dekhi subhāå / sahita samāja sarāhata rāå // sugama agama mdu maüju kaņhore / arathu amita ati ākhara thore // jyau mukha mukura mukuru nija pānã / gahi na jāi asa adabhuta bānã // bhåpa bharata muni sahita samājå / ge jahĐ bibudha kumuda dvijarājå // suni sudhi soca bikala saba logā / manahŌ mãnagana nava jala jogā // devĐ prathama kulagura gati dekhã / nirakhi bideha saneha biseųã // rāma bhagatimaya bharatu nihāre / sura svārathã hahari hiyĐ hāre // saba kou rāma pemamaya pekhā / bha_u alekha soca basa lekhā // do. rāmu saneha sakoca basa kaha sasoca surarāja / racahu prapaücahi paüca mili nāhiü ta bhaya_u akāju // 294 // suranha sumiri sāradā sarāhã / debi deva saranāgata pāhã // pheri bharata mati kari nija māyā / pālu bibudha kula kari chala chāyā // bibudha binaya suni debi sayānã / bolã sura svāratha jaëa jānã // mo sana kahahu bharata mati pherå / locana sahasa na såjha sumerå // bidhi hari hara māyā baëi bhārã / sou na bharata mati saka_i nihārã // so mati mohi kahata karu bhorã / caüdini kara ki caüķakara corã // bharata hdayĐ siya rāma nivāså / tahĐ ki timira jahĐ tarani prakāså // asa kahi sārada ga_i bidhi lokā / bibudha bikala nisi mānahŌ kokā // do. sura svārathã malãna mana kãnha kumaütra kuņhāņu // raci prapaüca māyā prabala bhaya bhrama arati ucāņu // 295 // kari kucāli socata surarājå / bharata hātha sabu kāju akājå // gae janaku raghunātha samãpā / sanamāne saba rabikula dãpā // samaya samāja dharama abirodhā / bole taba raghubaüsa purodhā // janaka bharata saübādu sunāã / bharata kahāuti kahã suhāã // tāta rāma jasa āyasu dehå / so sabu karai mora mata ehå // suni raghunātha jori juga pānã / bole satya sarala mdu bānã // bidyamāna āpuni mithileså / mora kahaba saba bhĢti bhadeså // rāura rāya rajāyasu hoã / rāuri sapatha sahã sira soã // do. rāma sapatha suni muni janaku sakuce sabhā sameta / sakala bilokata bharata mukhu bana_i na utaru deta // 296 // sabhā sakuca basa bharata nihārã / rāmabaüdhu dhari dhãraju bhārã // kusama_u dekhi sanehu sĐbhārā / baëhata biüdhi jimi ghaņaja nivārā // soka kanakalocana mati chonã / harã bimala guna gana jagajonã // bharata bibeka barāhĐ bisālā / anāyāsa udharã tehi kālā // kari pranāmu saba kahĐ kara jore / rāmu rāu gura sādhu nihore // chamaba āju ati anucita morā / kaha_Ō badana mdu bacana kaņhorā // hiyĐ sumirã sāradā suhāã / mānasa teü mukha paükaja āã // bimala bibeka dharama naya sālã / bharata bhāratã maüju marālã // do. nirakhi bibeka bilocananhi sithila sanehĐ samāju / kari pranāmu bole bharatu sumiri sãya raghurāju // 297 // prabhu pitu mātu suhrada gura svāmã / påjya parama hita ataürajāmã // sarala susāhibu sãla nidhānå / pranatapāla sarbagya sujānå // samaratha saranāgata hitakārã / gunagāhaku avaguna agha hārã // svāmi gosĢihi sarisa gosāã / mohi samāna maiü sāŅ dohāã // prabhu pitu bacana moha basa pelã / āya_Ō ihĢ samāju sakelã // jaga bhala poca Øca aru nãcå / amia amarapada māhuru mãcå // rāma rajāi meņa mana māhãü / dekhā sunā katahŌ kou nāhãü // so maiü saba bidhi kãnhi ķhiņhāã / prabhu mānã saneha sevakāã // do. kpĢ bhalāã āpanã nātha kãnha bhala mora / dåųana bhe bhåųana sarisa sujasu cāru cahu ora // 298 // rāuri rãti subāni baëāã / jagata bidita nigamāgama gāã // kåra kuņila khala kumati kalaükã / nãca nisãla nirãsa nisaükã // teu suni sarana sāmuheü āe / sakta pranāmu kiheü apanāe // dekhi doųa kabahŌ na ura āne / suni guna sādhu samāja bakhāne // ko sāhiba sevakahi nevājã / āpu samāja sāja saba sājã // nija karatåti na samujhia sapaneü / sevaka sakuca socu ura apaneü // so gosāŅ nahi dåsara kopã / bhujā uņhāi kaha_Ō pana ropã // pasu nācata suka pāņha prabãnā / guna gati naņa pāņhaka ādhãnā // do. yoü sudhāri sanamāni jana kie sādhu siramora / ko kpāla binu pālihai biridāvali barajora // 299 // soka sanehĐ ki bāla subhāĶ / āya_Ō lāi rajāyasu bāĶ // tabahŌ kpāla heri nija orā / sabahi bhĢti bhala māneu morā // dekheŌ pāya sumaügala målā / jāneŌ svāmi sahaja anukålā // baëeü samāja bilokeŌ bhāgå / baëãü cåka sāhiba anurāgå // kpā anugraha aügu aghāã / kãnhi kpānidhi saba adhikāã // rākhā mora dulāra gosāãü / apaneü sãla subhāyĐ bhalāãü // nātha nipaņa maiü kãnhi ķhiņhāã / svāmi samāja sakoca bihāã // abinaya binaya jathāruci bānã / chamihi deu ati ārati jānã // do. suhrada sujāna susāhibahi bahuta kahaba baëi khori / āyasu deia deva aba saba_i sudhārã mori // 300 // prabhu pada paduma parāga dohāã / satya sukta sukha sãvĐ suhāã // so kari kaha_Ō hie apane kã / ruci jāgata sovata sapane kã // sahaja sanehĐ svāmi sevakāã / svāratha chala phala cāri bihāã // agyā sama na susāhiba sevā / so prasādu jana pāvai devā // asa kahi prema bibasa bhae bhārã / pulaka sarãra bilocana bārã // prabhu pada kamala gahe akulāã / sama_u sanehu na so kahi jāã // kpāsiüdhu sanamāni subānã / baiņhāe samãpa gahi pānã // bharata binaya suni dekhi subhāå / sithila sanehĐ sabhā raghurāå // chaü. raghurāu sithila sanehĐ sādhu samāja muni mithilā dhanã / mana mahŌ sarāhata bharata bhāyapa bhagati kã mahimā ghanã // bharatahi prasaüsata bibudha baraųata sumana mānasa malina se / tulasã bikala saba loga suni sakuce nisāgama nalina se // so. dekhi dukhārã dãna duhu samāja nara nāri saba / maghavā mahā malãna mue māri maügala cahata // 301 // kapaņa kucāli sãvĐ surarājå / para akāja priya āpana kājå // kāka samāna pākaripu rãtã / chalã malãna katahŌ na pratãtã // prathama kumata kari kapaņu sĐkelā / so ucāņu saba keü sira melā // suramāyĢ saba loga bimohe / rāma prema atisaya na bichohe // bhaya ucāņa basa mana thira nāhãü / chana bana ruci chana sadana sohāhãü // dubidha manogati prajā dukhārã / sarita siüdhu saügama janu bārã // ducita katahŌ paritoųu na lahahãü / eka eka sana maramu na kahahãü // lakhi hiyĐ hĐsi kaha kpānidhānå / sarisa svāna maghavāna jubānå // do. bharatu janaku munijana saciva sādhu saceta bihāi / lāgi devamāyā sabahi jathājogu janu pāi // 302 // kpāsiüdhu lakhi loga dukhāre / nija sanehĐ surapati chala bhāre // sabhā rāu gura mahisura maütrã / bharata bhagati saba kai mati jaütrã // rāmahi citavata citra likhe se / sakucata bolata bacana sikhe se // bharata prãti nati binaya baëāã / sunata sukhada baranata kaņhināã // jāsu biloki bhagati lavaleså / prema magana munigana mithileså // mahimā tāsu kahai kimi tulasã / bhagati subhāyĐ sumati hiyĐ hulasã // āpu choņi mahimā baëi jānã / kabikula kāni māni sakucānã // kahi na sakati guna ruci adhikāã / mati gati bāla bacana kã nāã // do. bharata bimala jasu bimala bidhu sumati cakorakumāri / udita bimala jana hdaya nabha ekaņaka rahã nihāri // 303 // bharata subhāu na sugama nigamahØ / laghu mati cāpalatā kabi chamahØ // kahata sunata sati bhāu bharata ko / sãya rāma pada hoi na rata ko // sumirata bharatahi premu rāma ko / jehi na sulabha tehi sarisa bāma ko // dekhi dayāla dasā sabahã kã / rāma sujāna jāni jana jã kã // dharama dhurãna dhãra naya nāgara / satya saneha sãla sukha sāgara // desu kāla lakhi sama_u samājå / nãti prãti pālaka raghurājå // bole bacana bāni sarabasu se / hita parināma sunata sasi rasu se // tāta bharata tumha dharama dhurãnā / loka beda bida prema prabãnā // do. karama bacana mānasa bimala tumha samāna tumha tāta / gura samāja laghu baüdhu guna kusamayĐ kimi kahi jāta // 304 // jānahu tāta tarani kula rãtã / satyasaüdha pitu kãrati prãtã // sama_u samāju lāja gurujana kã / udāsãna hita anahita mana kã // tumhahi bidita sabahã kara karamå / āpana mora parama hita dharamå // mohi saba bhĢti bharosa tumhārā / tadapi kaha_Ō avasara anusārā // tāta tāta binu bāta hamārã / kevala gurukula kpĢ sĐbhārã // nataru prajā parijana parivārå / hamahi sahita sabu hota khuārå // jauü binu avasara athavĐ dineså / jaga kehi kahahu na hoi kaleså // tasa utapātu tāta bidhi kãnhā / muni mithilesa rākhi sabu lãnhā // do. rāja kāja saba lāja pati dharama dharani dhana dhāma / gura prabhāu pālihi sabahi bhala hoihi parināma // 305 // sahita samāja tumhāra hamārā / ghara bana gura prasāda rakhavārā // mātu pitā gura svāmi nideså / sakala dharama dharanãdhara seså // so tumha karahu karāvahu mohå / tāta taranikula pālaka hohå // sādhaka eka sakala sidhi denã / kãrati sugati bhåtimaya benã // so bicāri sahi saükaņu bhārã / karahu prajā parivāru sukhārã // bĢņã bipati sabahiü mohi bhāã / tumhahi avadhi bhari baëi kaņhināã // jāni tumhahi mdu kaha_Ō kaņhorā / kusamayĐ tāta na anucita morā // hohiü kuņhāyĐ subaüdhu suhāe / oëiahiü hātha asanihu ke ghāe // do. sevaka kara pada nayana se mukha so sāhibu hoi / tulasã prãti ki rãti suni sukabi sarāhahiü soi // 306 // sabhā sakala suni raghubara bānã / prema payodhi amia janu sānã // sithila samāja saneha samādhã / dekhi dasā cupa sārada sādhã // bharatahi bhaya_u parama saütoųå / sanamukha svāmi bimukha dukha doųå // mukha prasanna mana miņā biųādå / bhā janu gØgehi girā prasādå // kãnha saprema pranāmu bahorã / bole pāni paükaruha jorã // nātha bhaya_u sukhu sātha gae ko / laheŌ lāhu jaga janamu bhae ko // aba kpāla jasa āyasu hoã / karauü sãsa dhari sādara soã // so avalaüba deva mohi deã / avadhi pāru pāvauü jehi seã // do. deva deva abhiųeka hita gura anusāsanu pāi / āneŌ saba tãratha salilu tehi kahĐ kāha rajāi // 307 // eku manorathu baëa mana māhãü / sabhayĐ sakoca jāta kahi nāhãü // kahahu tāta prabhu āyasu pāã / bole bāni saneha suhāã // citrakåņa suci thala tãratha bana / khaga mga sara sari nirjhara girigana // prabhu pada aükita avani biseųã / āyasu hoi ta āvauü dekhã // avasi atri āyasu sira dharahå / tāta bigatabhaya kānana carahå // muni prasāda banu maügala dātā / pāvana parama suhāvana bhrātā // riųināyaku jahĐ āyasu dehãü / rākhehu tãratha jalu thala tehãü // suni prabhu bacana bharata sukha pāvā / muni pada kamala mudita siru nāvā // do. bharata rāma saübādu suni sakala sumaügala måla / sura svārathã sarāhi kula baraųata surataru phåla // 308 // dhanya bharata jaya rāma gosāãü / kahata deva haraųata bariāã / muni mithilesa sabhĢ saba kāhå / bharata bacana suni bhaya_u uchāhå // bharata rāma guna grāma sanehå / pulaki prasaüsata rāu bidehå // sevaka svāmi subhāu suhāvana / nemu pemu ati pāvana pāvana // mati anusāra sarāhana lāge / saciva sabhāsada saba anurāge // suni suni rāma bharata saübādå / duhu samāja hiyĐ haraųu biųādå // rāma mātu dukhu sukhu sama jānã / kahi guna rāma prabodhãü rānã // eka kahahiü raghubãra baëāã / eka sarāhata bharata bhalāã // do. atri kaheu taba bharata sana saila samãpa sukåpa / rākhia tãratha toya tahĐ pāvana amia anåpa // 309 // bharata atri anusāsana pāã / jala bhājana saba die calāã // sānuja āpu atri muni sādhå / sahita gae jahĐ kåpa agādhå // pāvana pātha punyathala rākhā / pramudita prema atri asa bhāųā // tāta anādi siddha thala ehå / lopeu kāla bidita nahiü kehå // taba sevakanha sarasa thalu dekhā / kinha sujala hita kåpa biseųā // bidhi basa bhaya_u bisva upakārå / sugama agama ati dharama bicārå // bharatakåpa aba kahihahiü logā / ati pāvana tãratha jala jogā // prema sanema nimajjata prānã / hoihahiü bimala karama mana bānã // do. kahata kåpa mahimā sakala gae jahĢ raghurāu / atri sunāya_u raghubarahi tãratha punya prabhāu // 310 // kahata dharama itihāsa saprãtã / bhaya_u bhoru nisi so sukha bãtã // nitya nibāhi bharata dou bhāã / rāma atri gura āyasu pāã // sahita samāja sāja saba sādeü / cale rāma bana aņana payādeü // komala carana calata binu panahãü / bha_i mdu bhåmi sakuci mana manahãü // kusa kaüņaka kĢkarãü kurāãü / kaņuka kaņhora kubastu durāãü // mahi maüjula mdu māraga kãnhe / bahata samãra tribidha sukha lãnhe // sumana baraųi sura ghana kari chāhãü / biņapa phåli phali tna mdutāhãü // mga biloki khaga boli subānã / sevahiü sakala rāma priya jānã // do. sulabha siddhi saba prāktahu rāma kahata jamuhāta / rāma prāna priya bharata kahŌ yaha na hoi baëi bāta // 311 // ehi bidhi bharatu phirata bana māhãü / nemu premu lakhi muni sakucāhãü // punya jalā÷raya bhåmi bibhāgā / khaga mga taru tna giri bana bāgā // cāru bicitra pabitra biseųã / båjhata bharatu dibya saba dekhã // suni mana mudita kahata riųirāå / hetu nāma guna punya prabhāå // katahŌ nimajjana katahŌ pranāmā / katahŌ bilokata mana abhirāmā // katahŌ baiņhi muni āyasu pāã / sumirata sãya sahita dou bhāã // dekhi subhāu sanehu susevā / dehiü asãsa mudita banadevā // phirahiü gaĶ dinu pahara aëhāã / prabhu pada kamala bilokahiü āã // do. dekhe thala tãratha sakala bharata pĢca dina mājha / kahata sunata hari hara sujasu gaya_u divasu bha_i sĢjha // 312 // bhora nhāi sabu jurā samājå / bharata bhåmisura terahuti rājå // bhala dina āju jāni mana māhãü / rāmu kpāla kahata sakucāhãü // gura npa bharata sabhā avalokã / sakuci rāma phiri avani bilokã // sãla sarāhi sabhā saba socã / kahŌ na rāma sama svāmi sĐkocã // bharata sujāna rāma rukha dekhã / uņhi saprema dhari dhãra biseųã // kari daüķavata kahata kara jorã / rākhãü nātha sakala ruci morã // mohi lagi saheu sabahiü saütāpå / bahuta bhĢti dukhu pāvā āpå // aba gosāŅ mohi deu rajāã / sevauü avadha avadhi bhari jāã // do. jehiü upāya puni pāya janu dekhai dãnadayāla / so sikha deia avadhi lagi kosalapāla kpāla // 313 // purajana parijana prajā gosāã / saba suci sarasa sanehĐ sagāã // rāura badi bhala bhava dukha dāhå / prabhu binu bādi parama pada lāhå // svāmi sujānu jāni saba hã kã / ruci lālasā rahani jana jã kã // pranatapālu pālihi saba kāhå / deu duhå disi ora nibāhå // asa mohi saba bidhi bhåri bharoso / kiĶ bicāru na socu kharo so // ārati mora nātha kara chohå / duhŌ mili kãnha ķhãņhu haņhi mohå // yaha baëa doųu dåri kari svāmã / taji sakoca sikha_ia anugāmã // bharata binaya suni sabahiü prasaüsã / khãra nãra bibarana gati haüsã // do. dãnabaüdhu suni baüdhu ke bacana dãna chalahãna / desa kāla avasara sarisa bole rāmu prabãna // 314 // tāta tumhāri mori parijana kã / ciütā gurahi npahi ghara bana kã // māthe para gura muni mithileså / hamahi tumhahi sapanehŌ na kaleså // mora tumhāra parama puruųārathu / svārathu sujasu dharamu paramārathu // pitu āyasu pālihiü duhu bhāã / loka beda bhala bhåpa bhalāã // gura pitu mātu svāmi sikha pāleü / calehŌ kumaga paga parahiü na khāleü // asa bicāri saba soca bihāã / pālahu avadha avadhi bhari jāã // desu kosu parijana parivārå / gura pada rajahiü lāga charubhārå // tumha muni mātu saciva sikha mānã / pālehu puhumi prajā rajadhānã // do. mukhiā mukhu so cāhiai khāna pāna kahŌ eka / pāla_i poųa_i sakala Đga tulasã sahita bibeka // 315 // rājadharama sarabasu etanoã / jimi mana māhĐ manoratha goã // baüdhu prabodhu kãnha bahu bhĢtã / binu adhāra mana toųu na sĢtã // bharata sãla gura saciva samājå / sakuca saneha bibasa raghurājå // prabhu kari kpā pĢvarãü dãnhãü / sādara bharata sãsa dhari lãnhãü // caranapãņha karunānidhāna ke / janu juga jāmika prajā prāna ke // saüpuņa bharata saneha ratana ke / ākhara juga juna jãva jatana ke // kula kapāņa kara kusala karama ke / bimala nayana sevā sudharama ke // bharata mudita avalaüba lahe teü / asa sukha jasa siya rāmu rahe teü // do. māgeu bidā pranāmu kari rāma lie ura lāi / loga ucāņe amarapati kuņila kuavasaru pāi // 316 // so kucāli saba kahĐ bha_i nãkã / avadhi āsa sama jãvani jã kã // nataru lakhana siya sama biyogā / hahari marata saba loga kurogā // rāmakpĢ avareba sudhārã / bibudha dhāri bha_i gunada gohārã // bheüņata bhuja bhari bhāi bharata so / rāma prema rasu kahi na parata so // tana mana bacana umaga anurāgā / dhãra dhuraüdhara dhãraju tyāgā // bārija locana mocata bārã / dekhi dasā sura sabhā dukhārã // munigana gura dhura dhãra janaka se / gyāna anala mana kaseü kanaka se // je biraüci niralepa upāe / paduma patra jimi jaga jala jāe // do. teu biloki raghubara bharata prãti anåpa apāra / bhae magana mana tana bacana sahita birāga bicāra // 317 // jahĢ janaka gura mati bhorã / prākta prãti kahata baëi khorã // baranata raghubara bharata biyogå / suni kaņhora kabi jānihi logå // so sakoca rasu akatha subānã / sama_u sanehu sumiri sakucānã // bheüņi bharata raghubara samujhāe / puni ripudavanu haraųi hiyĐ lāe // sevaka saciva bharata rukha pāã / nija nija kāja lage saba jāã // suni dāruna dukhu duhØ samājā / lage calana ke sājana sājā // prabhu pada paduma baüdi dou bhāã / cale sãsa dhari rāma rajāã // muni tāpasa banadeva nihorã / saba sanamāni bahori bahorã // do. lakhanahi bheüņi pranāmu kari sira dhari siya pada dhåri / cale saprema asãsa suni sakala sumaügala måri // 318 // sānuja rāma npahi sira nāã / kãnhi bahuta bidhi binaya baëāã // deva dayā basa baëa dukhu pāya_u / sahita samāja kānanahiü āya_u // pura pagu dhāria dei asãsā / kãnha dhãra dhari gavanu mahãsā // muni mahideva sādhu sanamāne / bidā kie hari hara sama jāne // sāsu samãpa gae dou bhāã / phire baüdi paga āsiųa pāã // kausika bāmadeva jābālã / purajana parijana saciva sucālã // jathā jogu kari binaya pranāmā / bidā kie saba sānuja rāmā // nāri puruųa laghu madhya baëere / saba sanamāni kpānidhi phere // do. bharata mātu pada baüdi prabhu suci sanehĐ mili bheüņi / bidā kãnha saji pālakã sakuca soca saba meņi // 319 // parijana mātu pitahi mili sãtā / phirã prānapriya prema punãtā // kari pranāmu bheüņã saba sāså / prãti kahata kabi hiyĐ na hulāså // suni sikha abhimata āsiųa pāã / rahã sãya duhu prãti samāã // raghupati paņu pālakãü magāãü / kari prabodhu saba mātu caëhāã // bāra bāra hili mili duhu bhāã / sama sanehĐ jananã pahŌcāã // sāji bāji gaja bāhana nānā / bharata bhåpa dala kãnha payānā // hdayĐ rāmu siya lakhana sametā / cale jāhiü saba loga acetā // basaha bāji gaja pasu hiyĐ hāreü / cale jāhiü parabasa mana māreü // do. gura guratiya pada baüdi prabhu sãtā lakhana sameta / phire haraųa bisamaya sahita āe parana niketa // 320 // bidā kãnha sanamāni niųādå / caleu hdayĐ baëa biraha biųādå // kola kirāta bhilla banacārã / phere phire johāri johārã // prabhu siya lakhana baiņhi baņa chāhãü / priya parijana biyoga bilakhāhãü // bharata saneha subhāu subānã / priyā anuja sana kahata bakhānã // prãti pratãti bacana mana karanã / ÷rãmukha rāma prema basa baranã // tehi avasara khaga mga jala mãnā / citrakåņa cara acara malãnā // bibudha biloki dasā raghubara kã / baraųi sumana kahi gati ghara ghara kã // prabhu pranāmu kari dãnha bharoso / cale mudita mana ķara na kharo so // do. sānuja sãya sameta prabhu rājata parana kuņãra / bhagati gyānu bairāgya janu sohata dhareü sarãra // 321 // muni mahisura gura bharata bhuālå / rāma birahĐ sabu sāju bihālå // prabhu guna grāma ganata mana māhãü / saba cupacāpa cale maga jāhãü // jamunā utari pāra sabu bhayaå / so bāsaru binu bhojana gayaå // utari devasari dåsara bāså / rāmasakhĢ saba kãnha supāså // saã utari gomatãü nahāe / cautheü divasa avadhapura āe / janaku rahe pura bāsara cārã / rāja kāja saba sāja sĐbhārã // sauüpi saciva gura bharatahi rājå / terahuti cale sāji sabu sājå // nagara nāri nara gura sikha mānã / base sukhena rāma rajadhānã // do. rāma darasa lagi loga saba karata nema upabāsa / taji taji bhåųana bhoga sukha jiata avadhi kãü āsa // 322 // saciva susevaka bharata prabodhe / nija nija kāja pāi pāi sikha odhe // puni sikha dãnha boli laghu bhāã / sauüpã sakala mātu sevakāã // bhåsura boli bharata kara jore / kari pranāma baya binaya nihore // Øca nãca kāraju bhala pocå / āyasu deba na karaba sĐkocå // parijana purajana prajā bolāe / samādhānu kari subasa basāe // sānuja ge gura gehĐ bahorã / kari daüķavata kahata kara jorã // āyasu hoi ta rahauü sanemā / bole muni tana pulaki sapemā // samujhava kahaba karaba tumha joã / dharama sāru jaga hoihi soã // do. suni sikha pāi asãsa baëi ganaka boli dinu sādhi / siüghāsana prabhu pādukā baiņhāre nirupādhi // 323 // rāma mātu gura pada siru nāã / prabhu pada pãņha rajāyasu pāã // naüdigāvĐ kari parana kuņãrā / kãnha nivāsu dharama dhura dhãrā // jaņājåņa sira munipaņa dhārã / mahi khani kusa sĢtharã sĐvārã // asana basana bāsana brata nemā / karata kaņhina riųidharama sapremā // bhåųana basana bhoga sukha bhårã / mana tana bacana taje tina tårã // avadha rāju sura rāju sihāã / dasaratha dhanu suni dhanadu lajāã // tehiü pura basata bharata binu rāgā / caücarãka jimi caüpaka bāgā // ramā bilāsu rāma anurāgã / tajata bamana jimi jana baëabhāgã // do. rāma pema bhājana bharatu baëe na ehiü karatåti / cātaka haüsa sarāhiata ņeüka bibeka bibhåti // 324 // deha dinahŌ dina dåbari hoã / ghaņa_i teju balu mukhachabi soã // nita nava rāma prema panu pãnā / baëhata dharama dalu manu na malãnā // jimi jalu nighaņata sarada prakāse / bilasata betasa banaja bikāse // sama dama saüjama niyama upāsā / nakhata bharata hiya bimala akāsā // dhruva bisvāsa avadhi rākā sã / svāmi surati surabãthi bikāsã // rāma pema bidhu acala adoųā / sahita samāja soha nita cokhā // bharata rahani samujhani karatåtã / bhagati birati guna bimala bibhåtã // baranata sakala sukaci sakucāhãü / sesa ganesa girā gamu nāhãü // do. nita påjata prabhu pĢvarã prãti na hdayĐ samāti // māgi māgi āyasu karata rāja kāja bahu bhĢti // 325 // pulaka gāta hiyĐ siya raghubãrå / jãha nāmu japa locana nãrå // lakhana rāma siya kānana basahãü / bharatu bhavana basi tapa tanu kasahãü // dou disi samujhi kahata sabu logå / saba bidhi bharata sarāhana jogå // suni brata nema sādhu sakucāhãü / dekhi dasā munirāja lajāhãü // parama punãta bharata ācaranå / madhura maüju muda maügala karanå // harana kaņhina kali kaluųa kaleså / mahāmoha nisi dalana dineså // pāpa puüja kuüjara mgarājå / samana sakala saütāpa samājå / jana raüjana bhaüjana bhava bhārå / rāma saneha sudhākara sārå // chaü. siya rāma prema piyåųa pårana hota janamu na bharata ko / muni mana agama jama niyama sama dama biųama brata ācarata ko // dukha dāha dārida daübha dåųana sujasa misa apaharata ko / kalikāla tulasã se saņhanhi haņhi rāma sanamukha karata ko // so. bharata carita kari nemu tulasã jo sādara sunahiü / sãya rāma pada pemu avasi hoi bhava rasa birati // 326 // māsapārāyaõa, ikkãsavĢ vi÷rāma iti ÷rãmadrāmacaritamānase sakalakalikaluųavidhvaüsane dvitãyaū sopānaū samāptaū / \-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\- (ayodhyākāõķa samāpta)