Input by the Sri Lanka Tripitaka Project [CPD Classification ] [SL Vol Mogg-2] [\z Mogg /] [\w II /] [SL Page 001] [\x 1/] MoggallÃna Vuttivivaraïapa¤cikÃ. VuttisametÃ. ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿ ³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! ³ ³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³ ³ ³ ³ Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for ³ ³ WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes ³ ³ BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): ³ ³ ³ ³ description character = ASCII ³ ³ ³ ³ long a à 195 ³ ³ long A ù 249 ³ ³ long i Å 197 ³ ³ long I ý 253 ³ ³ long u Æ 198 ³ ³ long U ô 244 ³ ³ vocalic r ­ 173 ³ ³ vocalic R ã 227 ³ ³ long vocalic r Ì 204 ³ ³ vocalic l Ê 202 ³ ³ long vocalic l Ë 203 ³ ³ velar n Ç 199 ³ ³ velar N § 167 ³ ³ palatal n ¤ 164 ³ ³ palatal N ¥ 165 ³ ³ retroflex t  194 ³ ³ retroflex T è 232 ³ ³ retroflex d ¬ 172 ³ ³ retroflex D Ö 214 ³ ³ retroflex n ï 239 ³ ³ retroflex N × 215 ³ ³ palatal s Ó 211 ³ ³ palatal S Á 193 ³ ³ retroflex s « 171 ³ ³ retroflex S å 229 ³ ³ anusvara æ 230 ³ ³ capital anusvara õ 245 ³ ³ visarga ÷ 247 ³ ³ capital visarga ê 234 ³ ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ Namo tassa bhagavato arahato sammÃsambuddhassa. --------- Saddhamiddhaguïaæ sÃdhu namassitvà tathÃgataæ, SadhammasaÇghaæ bhÃsissaæ mÃgadhaæ saddalakkhaïaæ. --------------------------------------- [SL Page 005] [\x 5/] AkÃrÃdayo niggahÅtantà tecattÃlÅsakkharà vaïïà nÃma honti, a à i Å u Æ e ã o ¯ ka kha ga gha Ça va cha ja kdha Âa Âha ¬ha ïa ta tha da dha na pa pha ba bha ma ya ra la va sa ha Êa aæ; tena kvattho "eonama vaïïe" 1.37. TitÃlÅsÃti vacanaæ katthavi vaïïalopaæ ¤Ãpeti; tena-paÂisaÇkhÃyoni soti-Ãdi siddhaæ. --------------------------------------- [SL Page 007] [\x 7/] DasÃdo sarÃ-2. TatthÃdimhi dasa vaïïà sarà nÃma honti; tena kvattho "saro lopo sare" 1.26. CcÃdi. Dvedve savaïïÃ-3. Tesu dvedve sarà savaïïà nÃma honti; tena kvattho "vaïïapareïa savaïïopi" 1.24. --------------------------------------- [SL Page 008] [\x 8/] Pubbo rasso-4. Tesu dvÅsu yo yo pubbo so so rassasa¤¤o hoti; tesu e o saæyogato pubbÃva dissanti; tena kvattho "rasso ve" 2.64.CcÃdi. Paro dÅgho-5. Tesveva dvÅsu yo yo paro so so dÅghasa¤¤o hoti; tena kvattho 'yolopanisu dÅgho" 2.90.CcÃdi. --------------------------------------- [SL Page 009] [\x 9/] KÃdayo byajanÃ-6. KakÃrÃdayo vaïïà niggahÅtapariyantà byajanasa¤¤Ã honti; tena kvattho "byajane dÅgharassÃ"1.33.CcÃdi. Pa¤ca pa¤cakà vaggÃ-7. KÃdayo pa¤cakà pa¤ca vaggà nÃma hontÅ; tena kvattho "vagge vagganto"1.41. CcÃdi. Bindu niggahÅtaæ-8. YvÃyaæ vaïïe bindumatto so niggahÅtasa¤¤o hoti; tena kvattho "niggahÅtami"1.38. CcÃdi; garusa¤¤Ã karaïaæ anvatthasa¤¤atthaæ. Iyuvaïïà jjhalà nÃmassante-9. NÃmaæ pÃÂipadikaæ tassa ante vattamÃnà ivaïïuvaïïà jhalasa¤¤Ã honti yathÃkkamaæ; tena kvattho"jhalà ve" 2.115 CcÃdi. --------------------------------------- [SL Page 010] [\x 10/] Pitthiyaæ-10. Itthiyaæ vattamÃnassa nÃmassante vattamÃnà ivaïïu vaïïà pasa¤¤Ã honti; tena kvatthà "ye passivaïïassa"2.118 IccÃdi. --------------------------------------- [SL Page 011] [\x 11/] GhÃ-11. Itthiyaæ vattamÃnassa nÃmassante vattamÃno ÃkÃro ghasa¤e¤¤Ã hoti; tena kvattho "ghabrahmÃdite"2.62CcÃdi. GosyÃlapane-12. ùlapane si gasa¤¤o hoti; tena kvattho "ge ve"2.67CcÃdi. Sa¤¤ÃdhikÃro. --------- Vidhibbisesanantassa-13. Yaæ visesanaæ tadantassa vidhi ¤Ãtabbo; "ato yonaæ ÂÃÂe"2.43 Narà nare. --------------------------------------- [SL Page 012] [\x 12/] Sattamiyaæ pubbassa-14. SattamÅniddese pubbasseva kÃriyaæ ¤atabbaæ; "saro lopo sare"1.26 VeÊaggaæ; tamahantÅdha kasmà na hoti; saretopasilesikÃdhÃro tatthetÃva vuccate pubbasseva hoti na parassÃti. --------------------------------------- [SL Page 013] [\x 13/] Pa¤camiyaæ parassa-15. Pa¤camÅniddese parassa kÃriyaæ ¤atabbaæ; "ato yonaæ ÂÃÂe"2.43 Narà nare; idha na hoti jantuyo anantÃ; idha kasmà na hoti; osadhyo* anantare katatthatÃya na vyava hitassa kÃriyaæ. --------------------------------------- * Osaddhyo-osaddhyoti. [SL Page 014] [\x 14/] ùdissa-16. Parassa sissamÃnaæ kÃriyamÃdivaïïassa ¤Ãtabbaæ; "ra saÇkhyÃto vÃ"3.103 RÃjinÃ. ChaÂÂhiyantassa-17. ChaÂÂhiniddiÂÂhassa yaæ kÃriyaæ tadantassa vaïïassa vi¤¤eyyaæ "rÃjassi nÃmhi"2.125 RÃjinÃ. §anubandho-18. §akÃro'nubandho yassa so'ntassa hoti; "gossÃvaÇi"1.32 GavÃssaæ. anubandhÃnekavaïïà sabbassa-19. akÃro'nubandho yassa so'nekakkharo cÃdeso sabbassa hoti; "imassÃnitthiyaæ Âe" 2.127 Esu "nÃmhanimi" 2.128 Anena. --------------------------------------- [SL Page 015] [\x 15/] ¥akÃnubandhÃdyantÃ-20. ChaÂÂhiniddiÂÂhassa ¤ÃnubandhakÃnubandhà Ãdyantà honti; "bruto tissŤ"6.36 BravÅti, "bhussa vuk"6.17 Babhuva. Manubandho sarÃnamantà paro-21. MakÃro'nubandho yassa so sarÃnamantà sarà paro hotÅ; "ma¤ca rudhÃdÅnaæ"5.19 Rundhati. --------------------------------------- [SL Page 016] [\x 16/] VippaÂisedhe-22. Dvinnaæ tiïïaæ và purisÃnaæ sahappattiyaæ paro; so ca gacchati tvaæ ca gacchasi, tumhe gacchatha; so ca gacchati tvaæ ca gacchasi ahaæ ca gacchÃmi, mayaæ gacchÃma. --------------------------------------- [SL Page 017] [\x 17/] SaÇketo'navayavo'nubandho-23. Yo'navayavabhuto saÇketo so'nubandhoti ¤atabbo;latupitÃdÅnamÃsimhi 2.59 KattÃ, saÇketaggahaïaæ kiæ?* PakatÅyÃdisamudÃyassÃnubandhatà mà hotuti; anavayavo hi samudÃyo samudÃyarÆpattÃyeva; anavayavaggahaïaæ kiæ? 'Atena'2.119 Janena; iminÃva lopassÃvagatattà nÃnubandhalopÃya vacanamÃraddhaæ. --------------------------------------- *SaÇketoti kiæ. [SL Page 018] [\x 18/] Vaïïaparena savaïïo'pi-24. Vaïïasaddo paro yasmà tena savaïïo'pi gayhati saæ va rÆpaæ; yuvaïïÃnameo luttÃ"1.29 VÃteritaæ, samonÃ. --------------------------------------- [SL Page 019] [\x 19/] Ntu vantumanatvÃvantutavantusambandhi-25. VantvÃdisambandhiyeva ntu gayhati, "ntantunaæ nto yomhi paÂhame"2.217 Guïavanto; vantvÃdisambandhÅti kiæ; jantu tantu. ParibhÃsÃyo. --------- Saro lopo sare-26. Sare saro lopanÅyo hoti; tatrime, saddhindriyaæ, no hetaæ, bhikkhunovÃdo, sametÃyasmÃ, abhibhÃyatanaæ, puttà matthi, asantettha. --------------------------------------- [SL Page 020] [\x 20/] Paro kvaci lopanÅyo hoti; so'pi, sÃva, yatodakaæ, tatova; kvavÅti kiæ: saddhinduyaæ ayamadhikÃro ÃparicchedÃvasÃnà tena nÃtippasaÇgo. --------------------------------------- [SL Page 021] [\x 21/] NadvevÃ-28. Pubbaparasarà dve'pi và kvaci na lupyante; latà iva lateva latÃva. Yuvaïïanameo luttÃ-29. Luttà sarà paresaæ ivaïïuvaïïÃnaæ eo honti và yathÃkkamaæ; tassedaæ, vÃteritaæ, nopeti, vÃmoru, ateva'¤¤e, vodakaæ; kathaæ paccorasmanti; yogavibhagÃ, vÃtveva tassidaæ; lutteti kiæ: latà iva. --------------------------------------- [SL Page 022] [\x 22/] Yavà sare-30. Sare pare ivaïïuvaïïÃnaæ yakÃravakÃrà honti va yathÃkkamaæ; vyÃkato,* iccassa, ajjhiïamutto, svÃgataæ, bhavÃpanalÃnÅlaæ; vÃttheva-itissa; kvacÅtveva-yÃnÅdha, sÆpaÂÂhitaæ. Eonaæ-31. Eonaæ yavà honti và sare yathÃkkamaæ; tyajja te'jja svÃhaæ so'haæ,kvacitveva-puttÃmatthi asantettha. GossÃvaÇi-32. Sare gossa avaÇi hoti; gavÃssaæ; yathariva tatharivetinipÃtÃva; bhusÃmiveti ivasaddo evattho. --------------------------------------- *VyÃkÃsi. [SL Page 023] [\x 23/] Bya¤jane dÅgharassÃ-33. RassadÅghÃnaæ kvaci dÅgharassà honti bya¤jane; tatrÃyaæ, munÅvare, sammadeva, mÃlahÃrÅ. Saramhà dve-34 Saramhà parassa bya¤janassa kvaci dve rÆpà honti; paggaho; saramhÃti-kiæ: taækhaïaæ. Catutthadutiyesveyaæ tatiyapaÂhÃmÃ-35. Catutthadutiyesu paresvesaæ catutthadutiyÃnaæ tabbagge tatiyapaÂhamà honti paccÃsattya; mahaddhano, yasa tthero, apphuÂaæ, abbhuggato; esviti-kiæ: thero; esantikiæ:pattho. --------------------------------------- [SL Page 024] [\x 24/] Vitisseve vÃ-36. Evasadde pare itissa vo hoti vÃ; ittheva icceva; eveti-kiæ,iccÃha. Eonama vaïïe-37. Eonaæ vaïïe kvaci a hoti vÃ; disvà yÃcakamÃgate, akarambhasate,esaattho, esadhammo, maggo aggamakkhÃyati, svÃyatanaæ, hiyyattanaæ, karassu; vÃtveva-yÃcake Ãgate, eso dhammo; vaïïeti kiæ:so. --------------------------------------- [SL Page 025] [\x 25/] NiggahÅtaæ-38. NiggabhÅtamÃgamo hoti và kvaci; cakkhuæ udapÃdi cakkhu udapÃdi, purimaæjÃti purimajÃti, kattabbaæ kusalaæ bahuæ. Avaæ siroti-Ãdisu niccaæ vavatthÅtavibhÃsattà vÃdhikÃrassa; sÃmatthÅ yenÃgamova sa ca rassasarasseva hoti tassa rassÃnugatattÃ. Lopo-39. NiggahÅtassa lopo hoti và kvaci; kyÃhaæ kÅmahaæ, sà ratto saæratto; sallekho-gattukÃmo-gantumanotiÃdisu niccaæ. Parasarassa-40 NiggahÅtamhà parassa sarassa lopo hoti và kvaci; tvaæsi tvamasi. --------------------------------------- [SL Page 026] [\x 26/] Vagge vagganto-41 NiggahÅtassa kho vagge vagganto và hoti paccà satyÃ; taÇkaroti taæ karoti, ta¤carati taæ carati, taïÂhÃnaæ taæ ÂhÃnaæ, tandhanaæ taæ dhanaæ, tampÃti taæ pÃti; niccaæ pada majjhe, gantvÃ; kvaca¤¤atrÃpi, santiÂÂhati. Yevahisu¤¤o-42. Yaevahisaddesu niggahÅtassa và ¤o hoti; yaya¤¤adeva, ta¤¤eva, ta¤bhi; vÃtveva-yaæyadeva. Ye saæssa-43 Saæsaddassa yaæ niggahÅtaæ tassa và ¤o hoti yakÃre; sa¤¤amo saæyamo. Mayadà sare-44. NiggahÅtassa mayadà honti và sare kvaci; tamahaæ, tayidaæ, tadalaæ; vÃtveva-taæ ahaæ. --------------------------------------- [SL Page 027] [\x 27/] Vanataragà cÃgamÃ-45. Ete mayadà cÃgamà honti sare và kvaci; tivaÇgÅkaæ,* ito nÃyati, cinitvÃ, tasmÃtiha, nirojaæ, puthageva, idhamÃhu, yathayidaæ, attadatthaæ; vÃtveva-attatthaæ; atippago kho tÃvÃti-paÂhamanto pagasaddova. Chà Êo-46. Chasaddà parassa sarassa ÊakÃro Ãgamo hoti vÃ; chaÊahaæ, chaÊÃyatanaæ; vÃtveva-cha abhi¤¤Ã. --------------------------------------- *TivaÇgaæ-iti katthaci. [SL Page 028] [\x 28/] TadaminÃdÅni-47 TadaminÃdÅni sÃdhÆni bhavanti: taæ iminà tadaminÃ, sakiæ ÃgÃmÅ sakadÃgÃmÅ, ekaæ idha ahaæ ekamidÃhaæ, saævidhÃya avahÃro saævidÃvahÃro, vÃrino vÃhako valÃhako, jÅvanassa mÆto jÅmÆto, chavassa sayanaæ susÃnaæ, uddhaæ khamassa udukkhalaæ, pisi tÃso pisÃco, mahiyaæ ravatÅti mayÆro; evama¤¤epi payoga to'nugantabbÃ; paresaæ pisodarÃdivedaæ daÂÂhabbaæ. --------------------------------------- [SL Page 029] [\x 29/] TavaggavaraïÃnaæ ye cavaggabaya¤Ã-48. TavaggavaraïÃnaæ cavaggabaya¤Ã honti yathÃkkamaæ yakÃre; apÆccaï¬akÃyaæ, tacchaæ, yajjevaæ, ajjhattaæ, tha¤a¤¤aæ, dibbaæ, payyesanÃ, pokkhara¤¤o; kvacÅtveva-ratyÃ. --------------------------------------- [SL Page 030] [\x 30/] Vaggalasehi te-49 Vaggalasehi parassa yakÃrassa kvaci te vaggalasà honti; sakkate, paccate, aÂÂate, kuppate, phallate, assate, kvacÅ tveca-kyÃhaæ. Hassa vipallÃso-50 Hassa vipallÃso hoti yakÃre; guyhaæ. Ve vÃ-51. Hassa vipallÃso hoti và vakÃre; bavhÃbÃdho bahvà bÃdho. --------------------------------------- [SL Page 031] [\x 31/] TathanarÃnaæ ÂaÂhaïalÃ-52. TathanarÃnaæ ÂaÂhaïalà hontÅ vÃ; dukkaÂaæ, aÂÂhakathÃ, gahaïaæ, paligho, palÃyati, vÃtveca-dukkataæ; kvacÅtveva-sugato. SaæyogÃdilopo-53 Saæyogassa yo Ãdibhuto'vayavo tassa và kvacÅ lopo hoti; pupphaæsÃ, jÃyate'gini. VicchÃbhikkha¤¤esu dve-54 VÅcchÃyamÃbhikkha¤¤e ca yaæ vattate tassa dve rÆpÃni honti, kriyÃya guïena dabbena và bhinne atthe vyÃpitu micchà vÅcchÃ; rukkhaærukkhaæ si¤cati, gÃmogÃmo ramaïÅyo, gÃme gÃme pÃnÅyaæ, gehe gehe issaro, rasaæ rasaæ bhakkhayatÅ, kiriyaæ kiriyamÃrahate. --------------------------------------- [SL Page 032] [\x 32/] AtthiyevÃnupubbiye'pi vÅcchÃ, mÆle thÆlÃ, agge agge sukhumÃ; yadi hi ettha mÆlaggabhedo na siyà Ãnupubbiyampi na bhaveyya, (jeÂÂhaæ jeÂÂhamanuppavesaya) * mÃsakaæ mÃsakaæ imamhà kahÃpaïà bhavantÃnaæ dvinnaæ+ dehÅti- mÃsakaæ mÃsakamiccetasmà vÅcchÃvagamyate saddantarato pana imamhà kahÃpaïÃti avadhÃraïaæ; pubbaæ pubbaæ pupphanti, paÂhamaæ paÂhamaæ paccantÅti vÅcchÃva; ime ubho a¬¬hà katarà katarà esaæ dvinnama¬¬hatÃ, sabbe ime a¬¬hà katamà katamà imesaæ a¬¬hatÃ, ihÃpi vÅcchÃva; Ãbhikkha¤¤aæ-ponopu¤¤aæ, pacati pacati papacati papacati, lunÃhi lunÃhitvevÃyaæ lunÃti, bhutvà bhutvà gacchati, paÂapaÂà karoti, paÂapaÂÃyati. --------------------------------------- * PÃÂhamidaæ marammapotthake dissate. + Dinnaæ. [SL Page 035] [\x 35/] SyÃdilopo pubbassekassa-55. VÅcchÃmekassa dvitte pubbassa syÃdilopo hoti, ekekassa, kathaæ matthakamatthakenÃti: syÃdilopo pubbassÃti yogavibhÃgÃ; na cÃtippaÇgo yogavibhÃgà iÂÂhappasiddhÅti. SabbÃdÅnaæ vÅtihÃre-56. SabbÃdÅnaæ vÅtihÃre dve bhavanti pubbassa syÃdilopo ca; a¤¤ama¤¤assa bhojakÃ, itarÅtarassa bhojakÃ. YÃva bodhaæ sambhame-57. TuritenÃpÃyahetupadassanaæ sambhamo, tasmiæ sati vattu yÃvanteha saddehi so'ttho vi¤¤Ãyate tÃvanto saddà payujjante; sappo sappo sappo, bujjhassu bujjhassu bujjhassu, bhinno bhikkhusaÇgho bhinno bhikkhusaÇgho. Bahulaæ-58. AyamadhikÃro Ãsatthaparisamattiyà tena nÃtippasaÇgo iÂÂhasiddhi ca.* Iti moggallÃnavyÃkaraïe vuttÅyaæ PaÂhamo kaï¬o. --------------------------------------- *I¬happasiddhi ca-iti mÃramma. [SL Page 036] [\x 36/] DvedvekÃnekesu nÃmasmà siyoaæyonÃbhisanaæ SmÃhisanaæsmiæsu-1. Etesaæ dve dve honti ekÃnekatthesu vattamÃnato nÃmasmÃ; muni munayo, muniæ munayo, muninà munÅhi, munissa munÅnaæ, munismà munÅhi, munissa munÅnaæ, munismiæ munÅsu, evaæ kumÃrÅ kumÃriyo, ka¤¤Ã ka¤¤Ãyoti; etÃni satta dukÃni sattavibhattiyo; vibhÃgo vibhattÅti katvÃ-ettha siamitÅkÃrà kÃrà "kimaæsisÆ"ti 2.202 SaæketatthÃ. --------------------------------------- [SL Page 037] [\x 37/] Kamme dutiyÃ-2. KarÅyati kattukriyÃyÃbhÅsambandhÅyatÅti kammaæ, tasmiæ dutiyà vibhatti hoti; kaÂaæ karoti, odanaæ pavati, Ãdiccaæ passati, odano paccatÅti-odanasaddato kammatà nappatÅyate, kiæ carahi: ÃkhyÃtato; kaÂaæ karoti vipulaæ dassanÅyanti- attheva guïa yuttassa kammatÃ; icchite'pi kammattÃva dutiyà siddha; gÃvuæ payo dohati, gomantaæ gÃvaæ yÃvati, gavamavarundhati vajaæ, mÃïavakaæ maggaæ pucchati, gomantaæ gÃvaæ bhikkhate, rukkhamava cinÃti phalÃni, sissaæ dhammaæ brÆte, sissaæ dhammamanusÃsati. --------------------------------------- [SL Page 038] [\x 38/] Evamanicachite'pi; ahiæ laÇghayati, vÅsaæ bhakkheti; yanne vicchitaæ nÃpi anicchitaæ tatthÃpi dutÅyà siddhÃ; gÃmaæ gacchanto rukkhamÆlamupasappati, paÂhaviæ adhisessati, gÃmamadhitiÂÂhati, rukkha majjhÃsateti-adhisÅÂhÃsÃnaæ payoge'dhikaraïe kammavacanicchÃ. --------------------------------------- [SL Page 039] [\x 39/] VatticchÃto hi kÃrakÃni honti; taæ yathÃ- valÃhakà vijjotate,* valÃhakassa vijjotate, valÃhako vijjotate, valÃhake vijjotate, valÃhakena vijjotateti. Evamabhinavisassa vÃ, dhammamabhinivisate dhamme vÃ, tathà upanvajjhÃvasassÃbhojananavutticanassa; gÃmamupavasati, gÃma manuvasati, pabbatamadhivasati, gharamÃvasati; abhojananivuttivaca nassÃti-kiæ: gÃme upavasati-bhojananivuttiæ karotÅti attho. --------------------------------------- * ValÃhakà vijjotate vÅjju-iti maramma. [SL Page 040] [\x 40/] TappÃnÃcÃre'pi kammattÃva dutiyà siddhÃ, nadimpivati, gÃmaæ carati; evaæ sace maæ nÃlapissatÅti-Ãdisupi. VihitÃva paÂiyoge dutiyÃ, paÂibhantu taæ cunda bojjhaÇgÃti-taæ paÂi bojjhaÇgà bhÃsantÆti attho; yadà tu dhÃtunà yutto pati tadà tenÃyogà sambandhe chaÂÂhÅ ca tassa nappaÂi bhÃtÅti: akkhe dibbati, akkhehi dibbati, akkhesu dibbatÅtikammakaraïÃdhikaraïavacanicchÃ. --------------------------------------- [SL Page 041] [\x 41/] KÃladdhÃnamaccantasaæyoge-3. KriyÃguïadabbehi sÃkallena kÃladdhÃnaæ sambandho accantasaæyoge, tasmiæ vi¤¤ÃyamÃne kÃlasaddehi addha --------------------------------------- [SL Page 042] [\x 42/] Saddehi ca dutiyà hoti; mÃsamadhÅte, mÃsaæ kalyÃïi. MÃsaæ guÊadhÃnÃ, kosamadhÅte, kosaæ kuÂilà nadÅ, kosaæ pabbato; accantasaæyegeti kiæ: mÃsassa dvÅhamadhÅte; kosasseka dese pabbato; pubbanhasamayaæ nivÃsetvÃ, ekaæ samayaæ bhagavÃ, imaæ rattiæ cattÃro mahÃrÃjÃti; evamÃdisu kÃlavÃcÅhi accantasaæyegattÃva dutiyà siddhÃ, vibhattivipallÃsena và bahulaæ vidhÃnÃ- Phalappattiyaæ kriyÃparisamattyapavaggo tasmiæ vi¤¤Ãya mÃne kÃladdhÃnaæ kriyÃyÃccantasaæyoge tatiyÃbhimatà sÃpi karaïattÃva siddhÃ; mÃsenÃnuvÃko'dhÅto, kosenÃnuvà ko'dhÅtoti; anapavaggetu asÃdhakatamattà karaïattÃbhave dutiyÃva mÃsamadhÅto'nuvÃko, na cÃnena gahitoti. KÃrakamajjhe ye kÃladdhÃnavÃcino tato sattamÅpapa¤camiyo abhimatÃ; ajja bhutvà devadatto dvÅhe bhu¤jissati dvÅhà bhu¤jissati, atraÂÂho'yamissÃso kose lakkhaæ vijjhati, kosà lakkhaæ vijjhatÅti-tÃpÅha sakasakakÃrakavacanicchÃyeva siddhÃ. --------------------------------------- [SL Page 043] [\x 43/] GatibodhÃhÃrasaddatthakammakahajjÃdÅnaæ Payojje-4. GamanatthÃnaæ bodhatthÃnaæ ÃhÃratthÃnaæ saddatthÃnamakammakÃnaæ bhajjÃdÅna¤ca payojje kattari dutiyà hoti, sÃmatthiyà ca payojakavyÃpÃrena kammatÃvassa hotÅti patÅyate; gama yati mÃïavakaæ gÃmaæ, yÃpayati mÃïavakaæ gÃmaæ, bodhayati mÃïavakaæ dhammaæ, vedayati mÃïavakaæ dhammaæ, bhojayati* mÃïavakamodanaæ, Ãsayati mÃïavakamodanaæ, ajjhÃpayati mÃïavakaæ vedaæ --------------------------------------- *Bhojeti. [SL Page 044] [\x 44/] PÃÂhayati mÃïavakaæ vedaæ, Ãsayati devadattaæ, sÃyayati deva dattaæ, a¤¤aæ bhajjÃpeti, a¤¤aæ koÂÂÃpeti, a¤a¤¤aæ santharÃpeti. EtesamevÃti kiæ:pÃcayati odanaæ devadattena ya¤a¤¤adatto; paye ppoti kiæ:gacchati devadatto, yadà carahigamayati devadattaæ ya¤¤a datto, tamaparo payojayati + tadà gamayati devadattaæ ya¤¤adatteneti - bhavitabbaæ gamayatissÃgamanatthattÃ. --------------------------------------- + Payojeti. [SL Page 015] [\x 15/] HarÃdÅnaæ vÃ-5. HarÃdÅnaæ payojje kattari dutiyà hoti vÃ; hÃreti hÃraæ devadattaæ devadatteneti vÃ, ajjhohÃreti sattuæ devadattaæ devadatteneti vÃ, kÃreti devadattaæ devadatteneti vÃ, dassayate janaæ rÃjà janeneti vÃ, abhivÃdayate guruæ devadattaæ devadatteneti vÃ. --------------------------------------- [SL Page 046] [\x 46/] Na khÃdÃdÅnaæ-6. KhÃdÃdÅnaæ payojje kattari dutiyà na hoti; khÃdayati devadattena, Ãdayati devadattena, avhÃpayati devadattena, saddÃyati devadattena, kandayati devadattena, nÃyayati devadattena. VahissÃniyantuke-7.(1) VÃhayati bhÃraæ devadattena; aniyantuketi-kiæ:vÃhayati gÃraæ balivadde. BhakkhissÃhiæsÃyaæ-8.(2) Bhakkhayati modake devadattena; ahiæsÃyanti kiæ: bhakkhayati balivadde sassaæ. --------------------------------------- [SL Page 047] [\x 47/] DhyÃdÅhi yuttÃ-9. DhiÃdÅhi yuttato dutiyà hoti: dhiratthumaæ pÆtikÃyaæ, antarà ca rÃjagahaæ, antarà ca nÃÊandaæ, samÃdhÃnamantarena, mucalindamabhito saramiccÃdi-chaÂÂhiyÃpavÃdo yaæ. LakkhaïitthambhutavÅcchÃsvabhinÃ-10. LakkhaïÃdisvatthesvahinà yuttamhà dutiyà hoti; rukkha mabhivijjetate vijju, sÃdhu devadatto mÃtaramabhi, rukkhaæ rukkhamabhitiÂÂhati. --------------------------------------- [SL Page 048] [\x 48/] PatiparÅhi bhÃge ca-11. PatiparÅhi yuttamhà lakkhaïÃdisu bhÃge vatthe dutiyà hoti; rukkhampati vijjotate vijju, sÃdhu devadatto mÃtaraæ pati, rukkhaæ rukkhaæ pati tiÂÂhati, yadettha maæ pati siyÃ, rukkhaæ parivijjetate vijju, sÃdhu devadatto mÃtaraæ pari, rukkhaæ rukkhaæ pari tiÂÂhati, yadettha maæ pari siyÃ. --------------------------------------- [SL Page 049] [\x 49/] AnunÃ-12. LakkhaïÃdisvatthesvanunà yuttamhà dutiyà hoti; rukkha manuvijjotate vijju, saccakiriyamanupavassi; hetu ca lakkhaïaæ bhavati, sÃdhu devadatto mÃtaramanu, rukkhaæ rukkhamanu tiÂÂhati, yadettha maæ anusiyÃ. Sahatthe-13 Sahatthe'nunà yuttamhà dutiyà hoti; pabbatamanutiÂÂhati. HÅne-14 HÅnatthe'nunà yuttamhà dutiyà hoti; anusÃriputtaæ pa¤¤Ãvanto.* --------------------------------------- *Pa¤¤avanto-ma. [SL Page 050] [\x 50/] Upena-15. Hinatthe upena yuttamhà dutiyà hoti; upasÃriputta pa¤¤Ãvanto. SattamyÃdhikye*-16. ùdhikyatthe* upena yuttamhà sattamÅ hoti; upakhÃrayaæ doïo. SÃmitte'dhinÃ-17. SÃmibhÃvatthe'dhinà yuttamhà sattamÅ hoti; adhibrahmadatte pa¤cÃlÃ, adhipa¤cÃlesu brahmadatto. --------------------------------------- * Dhike, adhikatthe-ma [SL Page 051] [\x 51/] Kattukaraïesu tatiyÃ-18. Kattari karaï caia kÃrake tatiyà hoti; purisena kataæ, asinà chindati, pakatiyÃbhirÆpo, gottena gotamo'sumedho nÃma nÃmena, jÃtiyà sattavassikoti-bhÆdhÃtussa sambhavà karaïe eva tatiyÃ; evaæ samena dhÃvati, visamena dhÃvati, dvidoïena dha¤¤aæ kiïÃti, pa¤cakena pasavo kiïÃtÅti.* Sahatthena-19 Sahatthena yoge tatiyà siyÃ; puttena sahÃgato, puttena saddhiæ Ãgato: tatiyÃpi chaÂÂhÅva appadhÃne eva bhavati. --------------------------------------- * Pa¤cakaæsena kambale kiïÃtÅti-ma. [SL Page 052] [\x 52/] Lakkhaïe-20. Lakkhaïe vattamÃnato tatiyà siyÃ; tidaï¬akena paribbÃjakamaddakkhi, akkhinà kÃïo, tena hi aÇgena aÇgino vikÃro lakkhÅyate. --------------------------------------- [SL Page 053] [\x 53/] Hetumhi-21. TakkiriyÃyogge * tatiyà siyÃ; annena vasati, vijjÃya yaso. Pa¤camÅïe vÃ-22. Iïe hetumhÅ pa¤camÅ hoti vÃ;jaÊattà baddho+ satena vÃ. Guïe-23 ParÃÇgabhute hetumhi pa¤camÅ hoti vÃ; jaÊattà baddho+ jaÊattena vÃ, pa¤¤Ãya mutto, hutvà abhÃvato'niccÃ, saÇkhÃra nirodhà vi¤¤Ãïanirodho. --------------------------------------- *Hetumhi-iti-ma. + Bandho. [SL Page 054] [\x 54/] ChaÂÂhÅ hetvatthehi-24. HetvatthavacÅhi yege hetumhi chaÂhÅ siyayÃ; udarassa hetu, udarassa kÃraïÃ. SabbÃdito sabbÃ-25. Hetvatthehi yoge sabbÃdÅhi sabbà vibhattiyo honti; ko hetu, kaæ hetuæ, kena hetunÃ, tassa hetussa, kasmà hetusmÃ, kassa hetussa, kasmiæ hetusmiæ; kiæ kÃraïaæ, kena kÃraïena; kiæ nimittaæ, kena nimittena; kiæ payojanaæ, kena payojaneneccevamÃdi* --hetvatthehÅtveva-kena kataæ. --------------------------------------- * PayojaneniccevamÃdi-ma. [SL Page 055] [\x 55/] Catutthi sampadÃne-26. Yassa sammà padÅyate tasmiæ catutthi siyÃ; saÇghassa dadÃti, ÃdhÃravicakkhÃyaæ sattamÅpi siyÃ, saÇghe dehi. TÃdatthye-27. Tassedaæ tadatthaæ tadatthabhÃve jotanÅye nÃmasmà catutthÅ siyÃ; sÅtassa paÂighÃtÃya, atthÃya hitÃya devamanussÃnaæ, nÃlaæ dÃrabharaïÃya, yÆpÃya dÃru, pÃkÃya vajatÅtvevamÃdi. --------------------------------------- [SL Page 056] [\x 56/] Kassa sÃduæ na ruccati, mà ÃyasmantÃnampi saÇghabhedo ruccattha, khamati saÇghassa, bhattamassa nacchÃdetÅti-chaÂÂhÅ sambandha vacanicchÃyaæ; na cevaæ virodho siyà sadisarÆpattà evaæ vidhesu ca sambandhassa saddikÃnumatattÃ* kassa và tvaæ dhammaæ rocesÅti-atthamatte paÂhamÃ. --------------------------------------- * SaddikÃnuvattanÃ. [SL Page 058] [\x 58/] Evama¤¤Ãpi vi¤¤eyyà parato'pi yathÃgamaæ. Ra¤¤o sataæ dhÃreti, ra¤¤o chattaæ dhÃretÅti* sambandhe chaÂÂhÅ; evaæ ra¤¤o silÃghate, ra¤¤o hanute, ra¤¤o upa tiÂÂhate, ra¤¤o sapate, devÃpi tassa pihayanti tÃdino, tassa kujjha mahÃvÅra, yaditaæ tassa pakuppeyyaæ,+ dubhayati disÃnaæ megho, yo mittÃnaæ na dÆhatÅ,[X] yo appaduÂÂhassa narassa dussati, kyÃhaæ ayyÃnaæ aparajjhÃmi, issayanti samaïÃnaæ titthiyÃ, dhammena nayamÃnÃnaæ kà usÆya, [x] ra¤¤o bhÃgyamà rajjhati, ra¤¤o bhÃgyamikkhate, tena yÃcito ayÃcito và --------------------------------------- * DhÃresÅti-ma. + Kuppeyyaæ-ma. [X] na dubbhati-ma. [X] ussuyÃ-ma. 'Dubhayati' iti kÃlantarapatita pamÃdapÃÂhoti ma¤¤Ãma. [SL Page 059] [\x 59/] Tassa gÃvo* paÂisuïÃti, gÃvo* ÃsuïÃti, bhagavato paccassosuæ, hotu patigiïÃti, hotvanugiïÃti, ÃrovayÃmi vo, pativedayÃmi vo, dhamma te desissÃmi, yathà no satthà vyÃkareyya, alaæ te idha vÃsena, kiæ te jaÂÃhi dummedha, arahati mallo mallassÃti --jÅvitaæ tiïÃyapi na ma¤¤amanoti tÃdatthye + catutthi; tiïena yo attho tadatthÃyapÅti attho; --------------------------------------- * Bhagavato-ma. + TÃdatthe. Gotre putig­ïÃti potre'nug­ïÃti-iti cÃndrav­ttau. [SL Page 060] [\x 60/] "Yo ca sitaca uïhaca tiïà bhiyyo na nama¤¤ati" Tiïamiva jÅvitaæ ma¤¤amÃnoti-savisayÃva vibhattiyo; saggÃya gacchatÅti-tÃdatthye catutthi, yo hi saggaæ gacchati tadatthaæ tassa gamananti---kammavavanicchÃyaæ tu dutiyÃva - saggaæ gacchati; Ãyuæ + bhoto hotu, ciraæ jÅvitaæ bhaddaæ kalyÃïaæ atthaæ payojanaæ kusalaæ anÃmayaæ hitaæ pathyaæ sukhaæ sÃtaæ bhoto hotu; sÃdhu sammuti metassa, puttassÃvikareyya guyhamatthaæ, tassa --------------------------------------- + ùyu-ma. [SL Page 061] [\x 61/] Me sakko pÃturahosi, tassa pahiïeyya, bhikkhÆnaæ dÆtaæ pÃhesi, kappati samaïÃnaæ Ãyogo, ekassa dvinnaæ * tiïïaæ và pahoti, upamaæ te karissÃmi, a¤jaliæ te pagaïhÃmi, + tassa phÃsu, lokassattho, namo te purisÃja¤¤a, sotthi tassa, alaæ mallo mallassa, samattho mallo millassa, tassa hitaæ tassa sukhaæ, svÃgataæ te mahÃrÃjÃti-sabbattha chaÂÂhÅ sambandhe. Evaæ vidhama¤¤ampevaæ vi¤¤eyayyaæ yathÃgamaæ. --------------------------------------- * Dinnaæ + paggaïbhÃmi-ma [SL Page 062] [\x 62/] Pa¤camyavadhismÃ-28. PadatthÃvadhismà pa¤camÅ vibhatti hoti; gÃmasmà Ãgacchati evaæ corasmà bhÃyati, corasmà uttasati, corasmà tÃyati corasmà rakkhatÅti. --------------------------------------- [SL Page 063] [\x 63/] SavebhÃyatha dukkhassa, pamÃde bhayadassivà tasanti* daï¬assÃti,-chaÂÂhisattamiyo'pi honteva sambandhÃdhÃravavanicchÃyaæ ajjhenà parÃjeti, paÂipakkhe parÃjetÅti-savÅsayÃva vibhattiyo; sace kevaÂÂassa parajjissÃmÅti-+ chaÂÂhÅpi hoti sambandhavavanicchÃyaæ, yavehi gÃvo vÃreti, pÃpà cittaæ nivÃraye, kÃke rakkhati taï¬ulÃti-savisayeva pa¤camÅ: cittaæ rakkhetha medhÃvÅti-dutiyÃva dissati kammatthe; upajjhÃyà antaradhÃyati, upajjhÃyà adhÅte; kÃmato jÃyatÅ sokoti-savisayeva pa¤camÅ; tatthemichaddhayo'pi honteva savisaye; himacantà pabhavati gaÇgÃ, pÃïÃtipÃtà viramassu khippaæ, a¤¤o devadattÃ, bhinno devadattÃti-samisayeva pa¤camÅ; a¤¤o devadattÃ, bhinno devadattÃti-savisa yeva pa¤cami; evaæ Ãrà so [X] ÃsavakkhayÃ, itaro devadattÃ, uddhaæ --------------------------------------- * Sabbe tasantÅ-ma + parÃjissÃmÅti. JÃyate. [X] evaæ abhabbo-ma. [SL Page 065] [\x 65/] PÃdatalÃ, adho kesamatthakÃ, pubbo gÃmÃ, pubbeva sambodhÃ, tato paraæ, tato aparena samayena, tatuttarinti, sambandha vacanicchÃyaæ chaÂÂhÅpi; purato gÃmassa, dakkhiïato gÃmassa, upari pabbatassa, heÂÂhà pÃsÃdassÃti;pÃsÃdamÃruyha pekkhati, pÃsÃdà pekkhati , Ãsane upavisitvà pekkhati Ãsanà pekkhatÅti-avadhi vacanicchÃyaæ pa¤camÅ; pucchanakhyÃnesupi; kuto bhavaæ, pÃÂaliputta smÃti;* tathà desakÃlamÃne'pi; pÃÂaliputtasmà rÃjagahaæ satta yojanÃni sattasu yojanesÆti vÃ; evamito tiïïaæ mÃsà --------------------------------------- * PÃÂaliputtasmÃ. [SL Page 067] [\x 67/] NamaccayenÃti; kicchà laddhantÅ-guïe pa¤camÅ; kacchena me adhi gatanti hetumhi karaïe và tatiyÃ; evaæ thokà mutto, tho kena muttoti, thokaæ valatÅti-kriyÃvisesane kammani dutiyÃ; dÆrantikatthayoge'pi * savisayeva pa¤camÅchaÂÂhiyo siyuæ; dÆraægÃmasmÃ, antikaæ gÃmasmÃ, dÆraæ gÃmassa, antikaæ gÃmassÃti-dÆranti katthe hÅ tu sabbÃva savisaye siyuæ bÃdhakÃbhÃvÃ; dÆro gÃmo, antiko gÃmotvevamÃdi; keci panÃhu asattavacanehetehi pÃÂipadikatthe dutiyÃtatiyÃpa¤camÅsattamiyo sattavacanehi tu sabbÃva savisayeti; te pana¤¤eheva paÂikkhittÃ; dÆraæ maggo, antikaæ maggoti- kriyÃvisesanaæ bhudhÃtussa gamma mÃnattÃ; suddho lobhanÅyehi dhammehi, parimutto dukkhasmÃ, vivicceva kÃmehi, gambhÅrato ca puthulato ca yojanaæ, ÃyÃmena yojanaæ, tatoppabhuti, yato sarÃmi attÃnantÅ-savisayeva vibhattiyo. --------------------------------------- * DÆrantikattha kÃlayoge'pi. [SL Page 069] [\x 69/] ApaparÅhi vajjane-29. Vajjane vattamÃnehi apaparÅhi yoge pa¤camÅ hoti; apasÃlÃya Ãyanti vÃïijÃ, parisÃlÃya Ãyanti vÃïijÃ, sÃlaæ vajjetvÃti attho; vajjaneti kiæ: rukkhaæ parivijjotate vijju, ÃpÃÂaliputtasmà vassi devoti-mariyÃdÃbhividhimhiyeva pa¤cama, vinà pÃÂalaputtena saha veti-viseso; evaæ yÃva pÃÂaliputtasma vassi devoti. --------------------------------------- [SL Page 070] [\x 70/] PaÂinidhipaÂidÃnesu patinÃ-30. PaÂinidhimhi paÂidÃne ca vattamÃnena patinà yoge nÃmasmà pa¤camÅ vibhatti hoti; buddhasmà pati sÃriputto, ghatamassa telasmà pati dadÃti, paÂinidhipaÂidÃnesÆti-kiæ: rukkhaæ pati vippotate. * Rite dutiyà ca-31 Rite saddena yoge nÃmasmà dutiyà hoti pa¤camÅ ca rite saddhammaæ, rite saddhammÃ. --------------------------------------- * Vijjotate vijju-ma. [SL Page 071] [\x 71/] Vinä¤atra tatiyà ca-32. Vinä¤atrasaddehi yoge nÃmasmà tatiyà ca hoti, dutiyÃpa¤camiyo ca; vinà vÃtena, vinà vÃtaæ, vinà vÃtasmÃ, a¤¤atra ekena piï¬apÃtanÅhÃrakena, a¤¤atra dhammaæ, a¤¤atra dhammÃ. PuthanÃnÃhi*-33. Etehi yoge tatiyà hoti pa¤camÅ ca; puthageva janena, puthageva janasmÃ, janena nÃnÃ, jasanmà nÃnÃ. SattamyÃdhÃre-34. KriyÃdhÃrabhutakattukammÃnaæ dhÃraïena yo kriyÃyÃdhÃro tasmiæ kÃrake nÃmasmà sattami hoti; kaÂe nisÅdati, thÃliyaæ odanaæ pacati,+ ÃkÃse sakuïÃ, tilesu telaæ, gaÇgÃyaæ vajo. --------------------------------------- * PuthanÃnÃhi ca. ùkÃse sakuïà caranti-ma. + ThÃliyaæ odanaæ pavati-itidaæ katthaci na dissate. [SL Page 072] [\x 72/] Nimitte-35. Nimittatthe sattamÅ hoti; ajinamhi ha¤¤ate dÅpi, musà vÃde pÃcittiyaæ. YabbhÃvo bhÃvalakkhaïaæ-36. Yassa bhÃvo bhÃvantarassa lakkhaïaæ bhavati tato sattamÅ hoti; gÃvÅsu duyhamÃnÃsu gato, duddhÃsu Ãgato; bhÃvoti kiæ: yo jaÂÃhi sa bhu¤jati; * bhÃvalakkhaïanti kiæ :+yo bhujate so devadatto: akÃle vassati tassa, kÃle tassa na vassatÅti-visayasattamÅ. --------------------------------------- * Sahaparaæ + lakkhaïanti kiæ. [SL Page 073] [\x 73/] ChaÂÂhÅ cÃnÃdare-37. Yassa bhÃvo bhÃvantarassa lakkhaïaæ bhavati tato chaÂÂhÅ bhavati sattamÅ cÃnÃdare gamyÃne. "ùkoÂayanto so neti sivirÃjassa pekkhato" Maccu gacchati ÃdÃya pekkhamÃne mahÃjane" Gunnaæ sÃmÅti-sambandhe chaÂÂhÅ, geæsu sÃmÅti visayasattamÅ, evaæ gunnamissaro gosissaro,* gunnaæ adhipati gosu adhipati, gunnaæ dÃyÃdo gosu dÃyÃdo gunnaæ sakkhi + gosu sakkhi, gunnaæ patibhu gosupatibhu, gunnaæ pasÆto gosu pasÆto, kusalà naccagÅtassa kusalà naccagÅte, Ãyutto kaÂakaraïassa Ãyutto kaÂakaraïe, tathÃdhÃravacanicchÃyaæ pattamÅ; bhikkhusu abhivÃdenti, muddhani cumbitvÃ, bÃhÃsu gahetvÃ, hatthesu piddhÃya caranti, pathesu gacchanti, kadalÅsu gaje rakkhantÅti; ¤Ãïasmiæ pasannotivisayasattamÅ; ¤Ãïena pasannoti-karaïe tatiyÃ; evaæ ¤Ãïasmiæ ussukko ¤Ãïena ussukkoti. --------------------------------------- *Gosu issaro-ma. + SakkhÅ-ma. KaÂakaraïeti-ma. [SL Page 074] [\x 74/] Yato niddhÃraïaæ-38. JÃtiguïakriyÃhi samudÃyatekadesassa puthakkaraïaæ niddhÃraïaæ yato taæ karÅyati * tato chaÂÂhÅsattamiyo honti; sÃliyo sÆkadha¤¤Ãnaæ pathyatamà sÃliyo sÆkadha¤¤esu pathya tamÃ,kaïbhà gÃvÅnaæ sampannakhÅratamà kaïhà gÃvÅsu sampanna khÅratamÃ, gacchataæ dhÃvanto sÅghatamà + gacchantesu dhÃvanto sÅghatamà --- sÅlameva sutà seyyoti-avadhimhiyeva pa¤camÅ. --------------------------------------- * NiharÅyati-ma. + SÅghatamo-ma. [SL Page 075] [\x 75/] PaÂhamÃtthamante * -39. NÃmasmÃbhidheyyamatte paÂhamÃvibhatti hoti; rukkho, itthi, pumà napuæsakanti-liÇgampi saddotthova, tathà doïo, khÃrÅ ÃÊahakanti-parimÃïampi saddatthova, eko,+ dve, bahavoti-saækhyyÃpi saddatthova. --------------------------------------- * PaÂhamatthamatte-ma + tathà eko-ma. [SL Page 076] [\x 76/] ùmantaïe *-10. Yato saddenÃbhimukhÅkaraïamÃmantaïaæ tasmiæ visaye paÂhamà vibhatti hoti; bho purisa, bho itthi, bho napuæsaka. ChaÂÂhÅ sambandhe-41. KriyÃkÃrakasa¤jÃto assedambhÃvahetuko sambandho nÃma tasmiæ chaÂÂhÅvibhatti hoti; ra¤¤o puriso, sarati rajjassÃti- sambandhe kÂÂhÅ, rajajjasambandhiniæ satiæ karotÅti attho; kammavacanicchÃyantu dutiyÃva; sarati rajjaæ, tathà rajakassa vatthaæ dadÃti, paharatopiÂÂhiæ dadÃti pÆrati bÃlo pÃpassa, "Amacce tÃta jÃnÃhi dhÅre atthassa kovide" Divasassa tijhattuæ, sakiæ pakkhassa, pÆraæ hira¤¤asuvaïïassa kumbhiæ tvevamÃdi. --------------------------------------- *ùmantane-naæ. [SL Page 077] [\x 77/] Kitakappayoge kattukammesu bahulaæ sambandhavacanicchÃyaæ chaÂÂhÅ; sÃdhu sammato bahujanassa, suppaÂividdhà buddhÃnaæ dhammadhÃtu, dhammassa gutto medhÃvÅ, amataæ tesaæ paribhuttaæ, tassabhavanti vattÃro, avisaævÃdako lokassa, alajjÅnaæ nissÃya, catunnaæ mahÃbhÆtÃnaæupÃdÃya pasÃdotvevamÃdi; kattukamma vacanicchÃyantu tatiyÃdutiyÃyo va; sa¤catto pitarà ahaæ, sarasi tvaæ evarÆpiæ vÃcà bhÃsitÃ, bhagavantaæ dassanÃyatthemÃdi. --------------------------------------- [SL Page 079] [\x 79/] Tulyatthena và tatiyÃ-42. Tulyatthena yoge chaÂÂhÅ hoti tatiyà vÃ; tulyo pitu, tulyo pitarÃ; sadiso pitu, sadiso pitarà ---iha kathaæ tatiyayà na hoti : ajjunassa tulà natthi, kesavassupamà nacetinete lyatthà kiæ carahi : tulyÃnamopammatthÃ.* Aato yonaæ ÂÃÂe-43. AkÃrantato nÃmasmà yonaæ ÂÃÂe honti yathÃkkamaæ ÂakÃrà sabbÃdesatthÃ; buddhÃ, buddhe, atoti-kiæ: ka¤¤Ãyo itthiyo, vadhuyo --- idha kasmà na bhavati aggayo, avidhÃna sÃmatthiyÃ. --------------------------------------- * TulyÃnamopamatthÃ-ma. [SL Page 080] [\x 80/] NÅnaæ vÃ-44. KÃrantato nÃmasmà nÅnaæ ÂÃÂe và honti yathÃkka maæ; rÆpÃ, rÆpe, rÆpÃni; atottheva-aÂÂhÅni.* --------------------------------------- * ÃÂe honti và yathÃkkamaæ buddhà buddhasmà buddhe buddhasmiæ atotveva aggismà aggismiæ-ma. [SL Page 081] [\x 81/] SmÃsminnaæ-45. AkÃrantato nÃmasmà smÃsminnaæ ÂÃÂe và honti yathÃkkamaæ; buddhÃ, buddhasmÃ, buddhe, buddhasmiæ; atotveva-aggÅsmà aggismiæ. SassÃya catutthiyÃ-46. AkÃrantato parassa * sassa catutthiyà Ãyo hoti vÃ; buddhÃya, buddhassa, bhiyyo tÃdatthyeyevÃyamÃyo dissate kvavi deva¤¤attha; atotveva-isissa; catutthiyÃti-kiæ: buddhassa mukhaæ --- attatthanti atthasaddena samÃso; sabbÃdito'pi smÃsmiæ sÃnaæ ÂÃÂeÃyà honteva. NiruttikÃrÃnumatattà buddha vacane sandassanato va-tatredamudÃharaïaæ:- "Asmà lokà paramhà ca ubhayà dhaæsate naro" tyÃhaæ mante paratthaddho;+ yÃyeva kho panatthÃya ÃgaccheyyÃtho; tamevatthaæ sÃdhukaæ manasi kareyyÃthoti. --------------------------------------- * NÃmasmà parassa-ma. + Upatthaddho-ma. YyÃtha, yayyÃthÃti-ma. [SL Page 082] [\x 82/] Ghapatekasmiæ sÃdÅnaæ yayÃ-47. Ghapato nÃdÅnamekasmiæ yayà honti yathÃkkamaæ; ka¤¤Ãya, rattiyÃ, itthiyÃ, dhenuyÃ, vadhuyÃ; ekasmintikiæ:ka¤¤Ãhi, rattÅhi. --------------------------------------- [SL Page 083] [\x 83/] Ssà và tetimÃmÆhi-48. Ghapasa¤¤ehi tetimÃmÆhi nÃdÅnamekasmiæ ssà và hoti; tassà kataæ, tassà dÅyate, tassà nissaÂaæ, tassà pariggaho, tassà patiÂÂhitaæ, tÃya vÃ; evaæ etissÃ, etÃya, imissÃ, imÃya, amussÃ, amuyÃ; etehÅti-kiæ: sabbÃya, nÃdÅnaætveva-sÃ, ghapatotvevatena, ekasmiætveca-tÃhi, amÆhi. Namhi nuk dvÃdanaæ sattarasannaæ-49. DvÃdÅnaæ sattarasannaæ saækhyÃnaæ nuk hoti namhi vibhattimhi; dvinnaæ,* catunnaæ, pa¤cannaæ, evaæ yÃva aÂÂhÃrasannaæ; ukÃro uccÃraïattho, kakÃro antÃvayavattho, tenanamhi na dÅgho. --------------------------------------- * Dvinnaæ tinnaæ-ma. [SL Page 084] [\x 84/] Bahukatinnaæ-50. Namhi bahuno katissa ca sukak hoti: bahunnaæ, katinnaæ. ×ïaæïïannaæ titojjhÃ-51. Jhasa¤¤Ã tito naævacanassa ïïaæïïannaæ honti; tiïïaæ, tiïïannaæ, jhÃti-kiæ:tissannaæ. Ubhinnaæ-52. Ubhà naævacanassa innaæ hoti; ubhinnaæ. Su¤sassa-53. NÃmasmà sassa su¤ hoti; buddhassa---dvisakÃrapÃÂhena siddhe lÃghavatthamidaæ. --------------------------------------- [SL Page 085] [\x 85/] SsaæssÃssÃyesvitareka¤¤etimÃnami-54. SsamÃdisvitarÃdÅnami hoti; itarissaæ, itarissÃ, ekissaæ, ekissÃ, a¤¤assaæ, a¤¤assÃ, etissaæ, etissÃya, imissaæ, imissÃ, imassÃya; esviti-kiæ: itarÃya, esanti-kiæ: sabbassaæ, sabbassÃ. TÃya và 0-55. SsamÃdisu tassà và i hoti; tissaæ, tassaæ, tissÃ, tassÃ,+ tissÃya, tassÃya; ssaæssÃssÃyesvitveva-tÃya. TetimÃto yassa ssÃya-56. TÃetÃimÃto sassassÃyo hoti vÃ; tassÃya, tÃya, etissÃya, etÃya, imissÃya,imÃya. --------------------------------------- * Tassà vÃ-ma. + Tissaæ tissà tassaæ tassÃ-ma. [SL Page 086] [\x 86/] RatyÃdÅhi Âo smino-57. RatyÃdÅhi smino Âo hoti vÃ; ratto, rattiyaæ, Ãdo, Ãdismiæ. Suhisubhasso-58. Ubhassa suhisvo hoti; ubhosu, ubhohi. LtupitÃdÅnamà simhi-59. LatuppaccayantÃnaæ pitÃdÅnaæ cÃ* hoti simhi; kattà pitÃ; pitu mÃtu bhÃtu dhÅtu duhitu jÃmÃtu nattu hotu potu. Ge a ca-60. LatupitÃdÅnaæ a hoti ge à ca; bho katta, bho kattÃ, bho pita, bho pitÃ. --------------------------------------- * Ca Ã-ma. [SL Page 087] [\x 87/] AyÆnaæ và dÅgho-61. A i u iccesaæ và dÅgho hoti ge pare tiliÇge; bho purisÃ, bho purisa, bho aggÅ, bho aggi, bho bhikkhÆ, bho bhikkhÆ. GhabrahmÃdite-62. Ghato brahmÃdito ca gasse và hoti; hoti ka¤¤e, hoti ka¤¤Ã, bho brahme, bho brahma, bho katte, bho katta,*bho ise, bho isi, bho sakhe, bho sakha --- sakhi sakhÅti-itthiyaæ siddhameva; Ãkatigaïoyaæ;+ evama¤¤atrÃpi. --------------------------------------- * Bho brahme bho brahma bho khatte bho khatta. + ùgatigaïoyaæ-ma. [SL Page 088] [\x 88/] NÃmmÃdÅhi-63. AmmÃdÅhi gassena hoti; bhoti ammÃ; bhoti annÃ, bhoti ambÃ. Rasso vÃ-64. AmmÃdÅnaæ ge rasso hoti vÃ; bhoti amma, bhoti ammÃ. Gho ssaæssÃssÃyaætiæsu-65. SsamÃdisu gho rasso hoti; tassaæ, tassÃ, tassÃya, taæ, sabhatiæ ---esviti-kiæ: tÃya, sahÃya. --------------------------------------- [SL Page 089] [\x 89/] Ekavacanayosvaghonaæ-66. Ekavacane yosu va ghaokÃrantavajjitÃnaæ nÃmÃnaæ rassohoti tiliÇge; itthiæ, itthiyÃ, itthiyo, vadhuæ, vadhuyÃ, vadhuyo; daddhiæ, daddhinÃ, daddhino, sayambhuæ, sayamabhunÃ, sayamabhuvo* --- aghonanti-kiæ: ka¤¤Ãya, ka¤¤Ãyo; oggahaïamuttaratthaæ. Ge vÃ-67. Aghonaæ ge và rasso hoti + tiliÇge:itthi, itthi, vadhu, vadhu,daddhi, daddhÅ, sayambhu, sayambhu --- aghonaætveva-hoti ka¤¤Ã, bho go. --------------------------------------- * Sayambhuno-ma. + Rasso hoti và ge-ma. [SL Page 090] [\x 90/] Sismiæ nÃnapuæsakassa-68. Napuæsakavajjitassa nÃmassa sismiæ rasso na hoti. * Itthi, daddhÅ, vadhÆ, sayambhu ---sisminti-kiæ:itthiæ, anapuæsakassÃti-kiæ. Daddhi, kulaæ. GossÃgasihinaæsu gÃvagavÃ-69. Gasihinaæ cajjitÃsu vibhattisu gosaddassa gÃvagavà honti;+ gÃvo, gavo, gÃvena, gavena, gÃvassa, gavassa, gÃvasmÃ, gavasmÃ, gÃve, gave; agasihinaæsÆti-kiæ: bho go go tiÂÂhati, gohi, gonaæ. Sumhi vÃ-70. Gossa sumhi gÃvagavà honti vÃ; gÃvesu, gavesu, gosu. Gavaæ sena-71. Gossa se và gavaæ hoti saha sena; gavaæ, gÃvassa, gavassa. --------------------------------------- 0 Rasso na hoti sismiæ-ma. + Honti vÃ-ma. Gosaddassa-ma. [SL Page 091] [\x 91/] Gunnava naænÃ-72. Naævacanena saha gossa gunnaæ hoti gavaæ ca vÃ; gunnaæ, gavaæ, gonaæ. NÃssÃ-73. Goto* nÃssa à hoti vÃ; gÃvÃ, gavÃ, gÃvena, gavena. GÃvumhi-74. Aævacane gossa gÃvu và hoti; gÃvuæ, gÃvaæ, gavaæ---gossa goïÃdeso na kato saddantarattÃ. --------------------------------------- * Gosaddato-ma. [SL Page 092] [\x 92/] Yaæ pito-75. Pasa¤¤Åto aævacanassa yaæ và hoti; itthiyaæ, itthiæ---pitoti-kiæ:daddhiæ, rattiæ. Naæ jhÅto-76. Jhasa¤¤Åto aævacanassa naæ và hoti; daddhinaæ, daddhiæ--- kathaæ: buddhaæ Ãdiccabandhunanti-yogavibhÃgÃ; jhÃti-kiæ: itthiæ, Åtoti *-kiæ:aggiæ Yonaæ none pume-77. Jhito yonaæ none và honti yathÃkkamaæ pulliÇge, daddhino, daddhine, daddhÅ---jhÅtotveva aggÅ;+ pumeti-kiæ:daddhÅni, kulÃni. No-78. Jhito yonaæ no và hoti pulliÇge; daddhino tiÂÂhanti, daddhino passa, daddhÅ vÃ. --------------------------------------- * ýti. + Itthiyo. DutiyÃyossa no hoti vÃ-ma. [SL Page 093] [\x 93/] Smino ni-79. Jhito smiævacanassa ni hoti vÃ; daddhinÅ, daddhismiæ,* jhito tveva-aggismiæ. AmbavÃdÅhi-80. AmbuÃdÅhi smino ni hoti vÃ; phalaæ patati ambuni, 'padumaæ+ yathà paæsuni Ãtape kataæ', vÃtveva-ambumha, paæsumhi. KammÃdito-81. KammÃdito smino ni hoti vÃ; kammanÅ, kamme; kamma camma vesma bhasma brahma atta Ãtuma ghamma muddha---kammÃditoti-kiæ: buddhe. NÃsseno-82. KammÃdito nÃvavanassa eno và hoti; kammena, kammanÃ, cammena, cammanÃ---kammÃditotveva-buddhena. Jhalà sassa no-83. Jhalato sassa no và hoti; aggino, aggissa, daddhino daddhissa, bhikkhuno, bhikkhussa, sayambhuno, sayambhussa---kathaæ:'yo và sisso mahÃmune'ti. Ito kvavÅ sassa ÂÃnubandheti +-(3) BrahmÃdisu pÃÂhà sassa e ÂÃnubandho. Nà smÃssa-84. Jhalato smÃssa nà hoti vÃ; aagginà aggismà daddhinÃ, daddhismÃ, bhikkhunÃ, bhikkhusmÃ, sayambhunÃ, sayambhusmÃ. --------------------------------------- * Hoti và pulliÇge-daddhini vÃtveva daddhismiæ da¬imhi-ma. + Pupphaæ-ma. Sasse ÂÃnubandhÃti-mai. [SL Page 094] [\x 94/] Là yonaæ vo pume-85. Lato yonaæ vo hoti và palliÇge; bhikkhavo, bhikkhÆ, sayambhuvo, sayambhu---pumeti-kiæ:ÃyÆni. JanatvÃdito no ca-86. JantvÃdito yonaæ no hoti vo ca và pulliÇge; jantuno, jantavo, jantuyo, gotrabhuno, gotrabhuvo, gotrabhaa, sahabhuno, sahabhuvo, sahabhu. Kuto-87. Kuppaccayantato yonaæ no và hoti pulliÇge; viduno, vidÆ, vi¤¤Šno, vi¤¤Á, sabba¤¤Šno, sabba¤¤Á. Lopo'musmÃ-88. Amusaddato yonaæ lopova hoti pulliÇge; amÆ pumetveva-amuyo,amÆni; vo'pavÃdÃ'yaæ. [SL Page 095] [\x 95/] Na no sassa-89. Amusmà sassa no na hoti; amussa, noti-kiæ: amuyÃ. * Yolopanisu dÅgho-90. Yonaæ lope nisu va dÅgho hoti; aÂÂhi, aÂÂhÅni; yolopa nisÆti-kiæ: rattiyo. Sunaæhisu-91. Esu nÃmassa dÅgho hoti; aggÅsu, aggÅnaæ, aggÅhani. Pa¤cÃdÅnaæ cuddasannama-92. Pa¤cÃdÅnaæ vaddasannaæ sunaæhisva hoti; pa¤casu, pa¤cannaæ, pa¤cahi, chasu, channa, chahi; evaæ yÃva aÂÂhÃrasÃ. YavÃdo ntussa-93. YavÃdisu ntussa a hoti; guïavantÃ, guïavantaæ, guïavante, guïavantena, iccÃdi---yvÃdoti-kiæ: guïavà tiÂÂhati. --------------------------------------* AmussÃ-ma. [SL Page 096] [\x 96/] Ntassa ca Âa vaæse-94. Aæsesu ntappaccayayassa Âa hoti và ntussa ci; 'Yaæ yaæ hirÃja bhajati sataæ và yadi và asaæ' 'KiccÃni kubbassa kareyya kiccaæ' 'himavaæca pabbataæ', 'sujÃti manto'pi ajÃtimassa' yogavibhÃgenä¤atrÃpi 'cakkhumà andhità honti' 'vaggumudÃtÅriyà * pana bhikkhÆ vaïïavà honti.' Yosujjhissa pume-95. Jhasa¤¤assa issa + yosu và Âa hoti pulliÇge;aggaso aggÅ---jhaggahaïaæ kiæ: ikÃrantasamudÃyassa Âo mà siyÃtirattiyo; iggahaïaæ kiæ: daï¬ino; puveti-kiæ : aÂÂhi. --------------------------------------- * VaggumudÃtiriyÃ-. + Jhasa¤¤issa-ma. [SL Page 097] [\x 97/] Vevosu lussa-996. Lasa¤¤assa ussa dvevosu Âa hoti; bhikkhave, bhikkhavo, vevosÆti-kiæ:cantuyo; uggahaïaæ kiæ : sayambhuvo. Yomhi và kvavi-97. YomhÅ kvaci lasa¤¤assa và Âa hoti; * hetayo, 'nandanti taæ kurayo dassanena ajjeva taæ kurayo pÃpayÃtu' vÃti-kiæ hetuyo. PumÃlapane vevo-98. Lasa¤¤ato uto yossÃlapane vevo honti và pulliÇge; bhikkhave, bhikkhavo, bhikkhÆ---pumeti-kiæ : ÃyÆni; Ãlapaneti-kiæ:cantuyo tiÂÂhanti; lutÃtvevai-dhenuyo,sayambhuvo. --------------------------------------- * Lasa¤¤assussa Âa hoti vÃ-ma. [SL Page 098] [\x 98/] SmÃhisminnaæ mhÃbhimhi-99. NÃmasmà paresaæ smÃhisminnaæ mhÃbhimhi và honti yathà kkamaæ; buddhamhÃ, buddhasmÃ, buddhehi, buddhamhi, buddhasmiæ---bahulÃdhikÃrÃpavÃdavÅsaye'pi; dasasahassimhi dhÃtuyÃ. * Suhisvasse-100. AkÃrantassa suhisve hoti; buddhesu, buddhehi. SabbÃdÅnaæ namhi ca-101. AkÃrantÃnaæ sabbÃdÅnaæ e hoti namhi suhisuca; sabbesaæ sabbesu, sabbehi---sabbÃdÅnanti+-kiæ:buddhÃnaæ; assetveva amÆsaæ. --------------------------------------- * LokadhÃtuyÃ-ma. + SabbÃdÅnantu. [SL Page 099] [\x 99/] Sabba katara katama ubhaya itara a¤¤a a¤¤atara a¤¤atama; PubbaparÃparadakkhiïuttarÃdharÃni vavatthÃyamasa¤¤Ãyaæ-(4). Yatya ta eta ima amu kiæ eka tumha amha (iccete sabbÃdayo *) SaæsÃnaæ-102. SabbÃdito naævacanassa saæsÃnaæ honti; sabbesaæ, sabbesÃnaæ. Ghapà sassa ssà vÃ-103. SabbÃdÅnaæ ghapato sassa ssà và hoti; sabbassÃ, sabbÃya, paggahaïamuttaratthaæ. + --------------------------------------- * Maramma. + Sabbassà sabbÃyaamussà amuyà vÃggahaïamuttaratthaæ-ma. [SL Page 100] [\x 100/] Smino ssaæ-104. SabbÃdÅnaæ ghapato smino ssaæ và hoti; sabbassaæ, sabbÃya; amussaæ, amuyÃ. Yaæ-105. Ghapato smino yaæ và hoti; ka¤¤Ãyaæ, da¤¤Ãya, rattiyaæ, rattiyÃ, vadhuyaæ, vadhuyÃ, sabbÃyaæ, sabbÃya, amuyaæ, amuyÃ. Tiæ sabhÃparisÃya-106. SabhÃparisÃhi smino tiæ và hoti; sabhatiæ, sahÃya, parisatiæ, parisÃya. PadÃdÅhi si-107. Ehi smino si hoti vÃ, padasi, padasmiæ, bilasi, bilasmiæ. NÃssa sÃ-108. PadÃdÅhi nÃssa sà hoti vÃ; padasÃ, padena, bilasÃ, bilena. --------------------------------------- [SL Page 101] [\x 101/] KodhÃdÅhi-109. Ehi nÃssa sà hoti vÃ; kodhasÃ, kodhena, atthasÃ, atthena. Atena-110. AkÃrantato parassa nÃvavanassa enÃdeso hoti; buddhena; atoti-kiæ:agginÃ. Sisso-111. AkÃrantato nÃmasmà sissa o hoti; buddho; ato tveva-aggi. Kvace vÃ-112. AkÃrantato nÃmasmà sissa e hoti và kvaci; 'vanappa gumbe yathà phussitagge' apavÃdavisaye'pi bahulaæ vidhÃnÃ, sukhe, dukkhe---vÃti-kiæ: vanappagumbo; kvacÅti-kiæ: pakkhe sabbattha mà hotu. Aæ napuæsake-113. AkÃrantato nÃmasmà sassa aæ hoti napuæsakaliÇge rÆpaæ. --------------------------------------- [SL Page 102] [\x 102/] Yonaæ ni-114. AkÃrantato nÃmasmà yonaæ ni hoti napuæsake; sabbÃni, rÆpÃni ---niccavidhÃne phalamekaccÃdisabbÃdanaæ paÂhamÃya. Jhalà vÃ-115. Jhalato yonaæ ni hoti và napuæsake; aÂÂhini, aÂÂhÅ, ÃyÆni, ÃyÆ. Lopo-116. Jhalato yonaæ lopo hoti; aÂÂhÅ, ÃyÆ, aggÅ, bhikkhÆ, jhalÃtveva-aggayo; pageva * kasmà na hoti : antaraÇgattà Ãkarassa. --------------------------------------- * Idhevaæ-ma. [SL Page 103] [\x 103/] JantutvÅghepehi vÃ-117. JantuhetÆhi ÅkÃrantehi ghapasa¤¤ohi va paresaæ yonaæ và lopo hoti; jantu jantuyo, hetu hetuyo, daddhÅ daddhÅyo, ka¤¤Ã ka¤¤Ãyo, rattÅ rattiyo, itthÅ itthiyo, deïÆ deïuyÃ, vaidhÆ vadhuyo. Yepassivaïïassa-118. Pasa¤¤assa ivaïïassa lopo hoti và yakÃre; ratyo ratyà ratyaæ, pokkhara¤¤o pokkhara¤¤¤Ã pokkhara¤¤aæ---vÃtveva-rattiyo; passÃti-kiæ:daddhiyo; ivaïïassÃti-kiæ: dhenuyo vadhuyÃ; kaithaæ : anu¤¤Ãto ahaæ matyÃti: 'ye passÃ'ti-yogavibhÃgÃ. --------------------------------------- [SL Page 104] [\x 104/] GasÅnaæ-119. NÃmasmà gasÅnaæ lopo hoti vijjhantarÃbhÃve;* bho purisa, ayaæ daddhÅ. + Asaækhyehi sabbÃsaæ-120. AvijjamÃnasaÇkhyehi parÃsaæ sabbÃsaæ vibhattÅnaæ lopohoti; va và evaevaæ. EtasmÃyeva liÇgà [X] asaÇkhyehi syÃthuppattyanumÅyate. --------------------------------------- * VidhyantarÃbhÃve-ma. + Daddhi-ma. Va và evaæ-ma. [X] etehiyeva liÇgehi-ma. [SL Page 105] [\x 105/] EkatthatÃyaæ-121. EkatthÅbhÃve sabbÃsaæ vibhattÅnaæ lopo hoti bahulaæ; puttÅyati, rÃjapuriso, vÃsiÂÂho--- kvavi na hoti bahulaæ vidhÃnÃ; parantapo. Bhagandaro, parassapadaæ, attanopadaæ, gavampati, devÃnampiyatisso, antevÃsÅ, janesuto, mamattaæ, mÃmako. --------------------------------------- [SL Page 106] [\x 106/] PubbasmÃmÃdito-122. AmÃdekatthà pubbaæ yadekatthaæ tato parÃsaæ sabbÃsaæ vibhattÅnaæ lopo hoti; adhitthÅ---idha na hoti bahulaæ vidhÃnÃ, yathÃpattiyÃ,* yayathÃparisÃya; pubbasmÃti-kiæ:gÃmaæ gato. + --------------------------------------- * YathÃsapattiyÃ-ma. + GÃmagatÃ-ma. [SL Page 107] [\x 107/] NÃtomapa¤camiyÃ-123. AmÃdekatthà pubbaæ yadekatthamakÃrantaæ tato parÃsaæ sabbÃsaæ vibhattÅnaæ lopo na hoti astu bhavatyapa¤camyÃ; upakumbhaæ, apa¤camiyÃti-kiæ: upakumbhà Ãnaya. Và taniyÃsattaminaæ-124 AmÃdekatthà pubbaæ yadekatthamakÃrantaæ tato parÃsaæ tatiyÃsattaminaæ và aæ hoti; upakumbhena kataæ, upakumbhaæ kataæ, upakumbhe nidhehi, upakumbhaæ nidhehi. --------------------------------------- [SL Page 108] [\x 108/] RÃjassi nÃmhi-125. NÃmhi rÃjassi và hoti; sabbadattena* rÃjinÃ; vÃtve vara¤¤Ã. SunaæhisÆ-126. RÃjassa Æ hoti và sunaæhisu; rÃjÆsu rÃjesu, rÃjÆnaæ ra¤¤aæ, rÃjÆbhi rÃjebhi. ImassÃnitthiyaæ Âe-127. ImasaddassÃnitthiyaæ Âe hoti và sunaæhisu; esu imesu, esaæ imesaæ, ehi imehi---anitthiyanti-kiæ: imÃsu, imÃyaæ, imÃhi. NÃmbhanimi-128. ImasaddassÃnitthiyaæ nÃmhi anaimi iccÃdesà honti; anena, iminÃ; anitthiyaætveva-imÃya. --------------------------------------- * Sabbadantena-ma. [SL Page 109] [\x 109/] SÅmbhanapuæsakassÃyaæ-129. ImasaddassÃnapuæsakassa ayaæ hoti simhi; ayaæ puriso, ayaæ itthÅ; anapuæsakassÃti-kiæ:imaæ. * TyatetÃnaæ tassa so-130 TyatetÃnamanapuæsakÃnaæ tassa so hoti simhi; syo puriso, syà itthi; evaæ so, sÃ, eso, esà ---anapuæsaka ssetvaiva-tyaæ, taæ, etaæ. MassÃmussa-131. AnapuæsakassÃmussa + makÃrassa so hoti simhi; asu puriso, asu itthi. Ke vÃ-132. Amussa + massa ke và so hoti; asuko amuko, asukà amukÃ, asukaæ amukaæ, asukÃni amukÃni. --------------------------------------- * Imaæ cittaæ-ma. + Amusaddassa-ma. [SL Page 110] [\x 110/] Tatassa no sabbÃsu-133. Tasaddassa tassa no và hoti sabbÃsuvibhattÅsu; ne, te, nÃyo, tÃyo, naæ, taæ, nÃni, tÃni iccÃdi. a sasmÃsmiæssÃyayassaæssÃsaæmbhÃmhisavimassa ca-134. SÃdisvimassa tatassa * ca Âo và hoti; assaimassa, asmÃ, imasmÃ, asmiæ imasmiæ,assÃya imissÃya, assaæ imassaæ, assà imissÃ, Ãsaæ imÃsaæ, amhà imamhÃ, amhi imamhi; assa tassa, asmà tasmÃ, asmiæ tasmiæ, assÃya tassÃya, assaæ tassaæ, assà tassÃ, Ãsaæ tÃsaæ, amhà tamhÃ, amhi tamhi. SsÃyÃdiggahaïa mÃdesantare + mà hotutÅ. à sissisismÃ-135. Isismà sissa Âe và hoti; 'Yonajja vinaye kaÇkhaæ atthadhammavidÆ ise' VÃtveva-isi. --------------------------------------- * Massa tassa-ma. + Ntaro-kama. [SL Page 111] [\x 111/] Dutiyassa yossa-136. Isismà parassa duyÃyossa Âe và hoti; 'Samaïe brÃhmaïe vande sampannacaraïe ise' VÃtveva-isayo passa; dutiyassÃti-kiæ:isayo tiÂÂhanti. EkaccÃdigato*-137. AkÃrantehi ekaccÃdÅhi yonaæ Âe hoti; ekacce tiÂÂhanti, ekacce passa---atoti-kiæ: ekaccÃyo; evaæ esasa paÂhama. Na nissa ÂÃ-138. EkaccÃdÅhi parassa nissa Âà na hoti; ekaccÃni. SabbÃdÅhi parassa nissa Âà na hoti; sabbÃni. --------------------------------------* EkaccÃdÅbhyato-ma. [SL Page 112] [\x 112/] YeyÃnameÂ-140. AkÃrantehi sabbÃdÅhi yoname hoti; sabbe tiÂÂhanti sabbe passa; atotveva-sabbÃyo. Nä¤a¤ca nÃmappadhÃnÃ-141. NÃmabhutehi appadhÃnehi ca sabbÃdÅhi yaæ vuttaæ yaæ ca¤¤aæ sabbÃdikÃriyantaæ na hoti; te sabbÃ, te piyasabbÃ, te ati sabbÃ.* Tatiyatthayoge-142. Tatiyatthena yoge sabbÃdÅhi yaæ vuttaæ yaæ ca¤¤aæ sabbÃdi kÃriyantaæ na hoti; mÃsenapubbÃnaæ mÃsapubbÃnaæ. --------------------------------------- * Na hoti te piyasabbà te piyapubbÃ-ma. [SL Page 113] [\x 113/] CatthasamÃse-143. CatthasamÃsavisaye sabbÃdÅhi yaæ vuttaæ yaæ ca¤¤aæ sabbÃdi kÃriyantaæ na hoti; dakkhiïuttarapubbÃnaæ---samÃseti-kiæ:amusa¤ca tesa¤ca dehi. * VeÂ-114. CatthasamÃsavisaye sabbÃdÅhi yasse vutto tassa và hoti;+ pubbuttare, pubbuttarÃ. PubbÃdÅhi jahi-145 Etehi pubbÃdÅhi chahi savisaye e và hoti:pubbe pubbÃ, pare parÃ, apare aparÃ,dakkhiïe dakkhiïÃ, uttare uttarÃ, adhare adharÃ---chahÅti-kiæ:ye.[X] --------------------------------------- * Yaæ ca¤¤aæ kÃriyantaæ na hoti dakkhiïuttarapubbÃnaæ, VatthetÅ-kiæ dakkhiïapubbassaæ dakkhiïapubbassÃ-ma. + Tasse hoti vÃ-ma. Tehi-ma. [X] chahÅti kiæ sabbe-ma. [SL Page 114] [\x 114/] ManÃdÅhi smiæsaænÃsmÃnaæ sisoosÃsÃ-146. ManÃdÅhi samÅmÃdÅnaæ sisoosÃsà và honti * yathÃkkaæ; manasi manasmiæ, manaso manassa, mano manaæ, manasà manena, manasà manasmÃ---kathaæ: putto jÃto avetaso, + hitvà yÃti sumedhaso; suddhuttaravÃsasÃ, hemakapakpaïavÃsaseti-sakatthe ïantÃ. Mana tama tapa teja sira ura vaca oja raja yasa paya SaravayayÃyavÃsacetà jalÃsayÃkkhayalohapaÂamanesu-(6). Sato sabbhe-147. Santasaddassa sab bhavati bhakÃre; sabbhi. --------------------------------------- * Honti vÃ-ma. + Kathaæ mutto acetaso-ma. Sumedhasoti sakatthe ïantassÃgamÃ-ma. [SL Page 115] [\x 115/] Bhavato và honto gayonÃse-148. Bhavantasaddassa bhontÃdeso và hoti gayonÃse; bhonta, bhavaæ, bhonto, bhavanto, bhotÃ, bhavatÃ, bhoto, bhavato---bho iti-Ãmantaïe* nipÃto'kutonu Ãgacchatha bho tayo janÃ'evaæ bhanteti-bhaddeti+-saddantarena siddhaæ;bhaddanta iti-dassa dvibhÃvena. SissÃggito ni-149. Aggismà sissa ni hoti vÃ; agginÅ,aggi. --------------------------------------- * ùmantane. + Bhaddeti va-ma. Sissaggito-. [SL Page 116] [\x 116/] Ntassaæ-150. Simhi ntappaccayassa aæ hoti vÃ; gacchaæ, gacchanto. Bhuto-151. BhudhÃtuto ntassa aæ hoti simhi niccaæ punabbidhÃnÃ; bhavaæ. MahantarahattÃnaæ Âà vÃ-152. Simhi mahantÃrahantÃnaæ * ntassa Âà và hoti; mahÃ, mahaæ, arahÃ, arahaæ. Ntussa-153. Simhi ntussaÂà hoti; guïavÃ. AæÇaæ napuæsake-154. Ntussa aæÇaæ honti+ simhi napuæsake; guïavaæ kulaæ, guïaæ ca ntaæ kulaæ---napuæsaketi kiæ: sÅlavà bhikkhu. Himavato và o-155. Himavato simhi ntussa o và hoti; himavanto, himavÃ. RÃjÃdiyuvÃditvà -156. RÃjÃdÅhi yayuvÃdÅhi ca sissa à hoti; rÃjÃ, yayuvÃ---rÃja brahma sakha atta Ãtuma. --------------------------------------- * MahantaarahantÃnaæ-ma. + Honti vÃ-ma. YuvÃdÅhÃ-ma. [SL Page 117] [\x 117/] Dhammo vä¤atthe-(7). DaÊhadhammÃ;* (daÊhadhammo) asmÃ. Imo bhÃve-(8). AïimÃ,+ laghimÃ---yuva sà suvà maghava puma vattaha. VÃmbhÃnaddh -157. RÃjÃdÅnaæ yuvÃdÅnaæ cÃnaÇi hoti vÃmhi; [X] rÃjÃnaæ, rÃjaæ, yuvÃnaæ, yuvaæ. YonamÃno-158. RÃjÃdÅhi yuvÃdÅhi ca yonamÃno và hoti; rÃjÃno, yuvÃno---vÃtveva-rÃjÃ,rÃje, yuvÃ, yuve. ùyo no ca sakhÃ-159. Sakhato yonamÃyono honti và Ãno ca; sakhÃyo, sakhino, sakhÃno:vÃtveva-sakhÃ, sakhe. e smino-160. Sakhato smino Âe hoti; sakhe niccattho'yamÃrambho. --------------------------------------- * A¤¤atthe dhammo và rÃjÃdisu paÂhiyate, daÊhadhammÃ-ma. + BhÃve imo rÃjÃdisu paÂhiyate aïimÃ-ma. VaæmhÃnaÇi-ma. [X] và aæmhi-ma. [SL Page 118] [\x 118/] NonÃsesvi-161. Sakhassa i hoti nonÃsesu; sakhino, sakhinÃ, sakhissa. SmÃnaæsu vÃ-162. Sakhassa và i hotÅ smÃnaæsu; sakhismÃ, sakhasmÃ, sakhÅnaæ, sakhÃnaæ. Yosvaæhisu cÃraÇi-163. Sakhassa và ÃraÇi hoti yosvaæhisusmÃnaæsu ca; sakhÃro sakhÃyo, sakhÃresu, sakhesu,sakhÃraæ, sakhaæ, sakhÃrehi, sakhehi, sakhÃrÃ, sakhÃrasmÃ, * sakhÃrÃnaæ, sakhÃnaæ. LatupitÃdinamase-164. LatuppaccayantÃnaæ pitÃdÅnaæ cÃraÇi bhoti sato'¤¤atra; kattÃro, pitaro, kattÃraæ, pitaraæ, kattÃrÃ, pitarÃ, kattari, pitari---aseti-kiæ:kattuno, pituno. --------------------------------------- * SakhÃrà sakhasmÃ-ma. [SL Page 119] [\x 119/] Namhi* vÃ-165. Namhi* latupitÃdÅnamÃraÇi và hoti; kattÃrÃnaæ, kattunaæ, pitarÃnaæ, pitunnaæ.+ ù-166. Namhi* latupitÃdÅnamà và hoti; kattÃnaæ, kattÆnaæ, pitÃnaæ, pitunnaæ. + Salopo-167. LatupitÃdÅhi sassa lopo và hoti; kattu, kattuno, sakamandhÃtu, sakamandhÃtuno, pitu, pituno. SuhisvÃraÇi-168. Suhisu latupitÃdÅnamaraÇi và hoti; kattÃresu, kattusu, pitaresu, pitusu, kattÃrehi, kattuhi, pitarehi, pituhi. NajjÃyosvÃm-169. Yosu nadÅsaddassa Ãmi và hoti; najjÃyo, nadiyo. --------------------------------------- * NÃmhi-ma. + Pitunaæ-ma. [SL Page 120] [\x 120/] i katimhÃ-170. Katimhà yonaæ Âi hoti; kati tiÂÂhanti, kati passa.* a pa¤cÃdihi cuddasahi-171. Pa¤cÃdÅhi cuddasahi saækhyÃhi yonaæ Âo+ hoti; pa¤ca pa¤ca, evaæ yÃva aÂÂhÃrasÃ---pa¤cÃdÅhÅki-kiæ: dve tayo cattÃro; cuddasabhÅti-kiæ: dvevÅsatiyo. --------------------------------------- * Passati-ma. + a-ma. Kiæ ekunavÅsatiyo-ma. [SL Page 121] [\x 121/] Ubhagohi Âo-172. Ubhagohi yonaæ Âo hoti; ubho, ubho, gÃvo, gÃvo---kathaæ: imekarattiæ ubhayo vasÃmÃti- Âomhi yakÃrÃgamo.* ùraÇismÃ-173. ùraÇÃdesato paresaæ yonaæ Âo hoti; sakhÃro, kattÃro, pataro. oÂe vÃ-174. ùraÇÃdesamhà yonaæ ÂoÂe và honti yathÃkkamaæ; sakhÃro, sakhÃre, sakhÃro---Âoggahaïaæ lÃghavatthaæ. à nÃsmÃnaæ-175. ùraÇÃdesamhà nÃsmÃnaæ Âà hoti; kattÃrÃ, kattÃrÃ, kvaci và hoti bahakulÃdhikÃrÃ; etÃdisà sakhÃrasmÃ+ i smino-176. ùraÇÃdesamhà smino Âi hoti; kattari, pitari. --------------------------------------- * Kathaæ ekarattena abhayoti ÂomhiyakÃrÃgamÃ-ma. + Kvavideva hoti bahulÃdhikÃrà netÃdisà sakhà honti-ma. [SL Page 122] [\x 122/] DivÃdito-177. DivÃdÅhi nÃmehi smino Âi hoti; divi, bhuvi---niccaæ vakÃrÃgamo. RassÃraÇi-178. Smimhi Ãro rasso hoti; kattari, nattari. PitÃdÅnamanattvÃdÅnaæ-179. NattvÃdivajjitÃnaæ pitÃdÅnamÃro rasso hoti sabbÃsu vibhattisu; pitaro, pitaraæ---anattvÃdÅnanti kiæ: nattÃro. YuvÃdÅnaæ suhisvÃnaÇi-180. Suhisu yuvÃdÅnaæ ÃnaÇi hoti; yayuvÃnesu, yuvÃnehi. NonÃnesvÃ-181. Esu yuvÃdÅnamà hoti; yuvÃno, yuvÃnÃ, yuvÃne. --------------------------------------- [SL Page 123] [\x 123/] SmÃsminnaæ* nÃne-182. YuvÃdÅhiæ smÃsminnaæ nÃne honti yathÃkkamaæ; yuvÃnÃ, yuvÃne. Yonaæ none vÃ-183. YuvÃdÅhi yonaæ none và honti yathÃkkamiæ; yuvÃno yuvÃne---vÃti-kiæ:yuve passa;noggahaïaæ lÃghavatthaæ. Ito'¤¤atthe pume-184. A¤¤apadatthe vattamÃnà ikÃrantato nÃmasmà yonaæ none và honti yathÃkkamaæ pulliÇge, tomaraækusa pÃïino, tomaraækusapÃïine, vÃtveva-tomaraækusapÃïayo; a¤¤attheti-kiæ:pÃïayo. Ne smino+ kvavi-185. A¤¤apadatthe vattamÃnà ikÃrantato nÃmasmà smino ne hoti và kvaci; 'Kata¤¤Šmhi ca posamhi sÅlavante ariyavuttine' VÃtveva-ariyavuttimhi; pumetveva-ariyayavuttiyÃ. --------------------------------------- * SmÃsmiænaæ. + Smiæ no-ma. [SL Page 124] [\x 124/] PumÃ-186. Pumasaddato smino yaæ vuttaæ taæ và hoti; pumÃnepume. NÃmhi-187. Pumassa nÃmhi yaæ vuttaæ taæ và hoti; pumÃnà pumena. Sumhà ca-188. Pumassa sumhi yaæ vuttaæ taæ à ca và hoti; pumÃnesu, pumesu, pumÃsu. Gassaæ-189. Pumasaddato gassa aæ và hoti; bho pumaæ, bho puma, bho itthipumaæ, bho itthipuma. SÃssaæse cÃnaÇi-190. SÃsaddassa ÃnaÇi hoti aæse ge ca; sÃnaæ, sÃnassa, bho sÃna. --------------------------------------- [SL Page 125] [\x 125/] Vattahà sanannaæ nonÃnaæ-191. Vattahà sanannaæ nonÃnaæ honti* yathÃkkama; vattahà no, vattahÃnÃnaæ. Brahmassu vÃ-192. Brahmassu và hoti sanaæsu; brahmuno, brahmassa, brahmÆnaæ brahmÃnaæ. NÃmhi-193. Brahmassu hoti nÃmhi; brahmunÃ, PumakammathÃmaddhÃnaæ và sasmÃsu ca-194. PudÅnamu hoti và sasmÃsu nÃmhi ca; pumuno, pumassa; pumunÃ, pumÃnÃ, pumunÃ, pumÃnÃ; kammuno, kammassa; kammunà kammasmÃ; kammunÃ, kammanÃ; ÂhÃmuno, ÂhÃmassa;ÂhÃmunÃ, ÂhÃmasmÃ; ÂhÃmunÃ, ÂhÃmena; addhuno, addhassa; addhunÃ, addhasmÃ;addhunÃ, addhanÃ. --------------------------------------- * Hoti-ma. [SL Page 126] [\x 126/] Yuvà sassano-195. Yuvà sassavà ino hoti, yuvino, yuvassa. NottÃtumÃ-196. AttÃtumehi sassa no hoti vÃ; attano, attassa; Ãtumano, Ãtumassa. Suhisu nak-197. AttaÃtumÃnaæ suhisu và nak hoti; attanesu, attesu, Ãtumanesu, Ãtumesu; attanehi, attehi; Ãtumanehi, Ãtumehi---kathaæ:verinesÆti-nak iti yogavibhÃgÃ. SmÃssanà brahmà ca-198. Brahma* attaÃtumehi ca smÃssa nà hoti; brahmunÃ, attanÃ, ÃtumanÃ. ImetÃnamenÃïvÃdese dutiyÃyaæ-199. ImaetasaddÃnaæ kathitÃnukathanavisaye dutiyÃyamenÃdeso hoti; imaæ bhikkhuæ vinayamajjhÃpayaatho enaæ dhammamajjhÃpaya, ime bhikkhÆ vinayamajjhÃpaya atho ene dhammamajjhÃpaya; evame tassa ca yojanÅyaæ. --------------------------------------- * BrahmÃ-ma. [SL Page 127] [\x 127/] Kissa ko sabbÃsu-200. SabbÃsu vibhattisukissako hoti; ko, ke, kÃ, kÃyo, kaæ, kÃni, keneccÃdi. Ki sasmiæsuvÃnitthiyaæ-201. Anitthiyaæ kissa ki và hoti sasmiæsu; kissa, kassa, kismiæ, kasmiæ; anitthiyanti-kiæ? Ko, kaæ. Imassidaæ vÃ-203. Aæsisu saha tehiimassidaæ hoti và napuæsake; idaæ, imaæ; idaæ,imaæ. --------------------------------------- [SL Page 128] [\x 128/] AmussÃduæ-204. Aæsisu saha tehi amussa aduæ hoti và napuæsake; aduæ, amuæ; aduæ, amuæ. SumbhÃmbhassÃsmÃ-205 Ahmassa* asmà hoti và sumhi; bhattÅrasmÃsu sà tava;+ vÃtveva-amhesu. Namhi ticatuntamitthiyaæ tissacatassÃ-206. Namhi ticatunnaæ tissavatassà hontitthiyaæ yathÃkkamaæ; tissannaæ, vatassannaæ; itthiyanti-kiæ? Tiïïaæ, catunnaæ. Tissocatasso yomhi savibhattÅnaæ-207. VibhattisahitÃnaæ tivatunnaæ yomhi tisso catasso hontitthiyaæ yathÃkkamaæ; tisso,catasso TÅïicattÃri napuæsake-208. YomhisavibhattÅnaæ ticatunnaæ yathÃkkamaætÅïi cattÃri honti napuæsake; tÅïi, cattÃri. Pume tayocattÃro-209. Yomhi savibhattÅnaæ ticatunnaæ tayocattÃro honti yathÃkkamaæ pulliÇge; tayo, cattÃro. --------------------------------------- * Ambhasaddassa-ma + yà tava-ma. Yomhi vibhattisahitÃnaæ tivatunnaæ yathÃkkamaæ tisso catasso honti itthiyaæ-tisso itthiyo catasso ka¤¤Ãyo-ma. [SL Page 129] [\x 129/] Caturovà catussa-210. Catusaddassa savibhattissa yombhi caturo và hoti pulliÇge; caturo janà saævidhÃya; kathaæ? Caturo nimittenÃddasÃsinti* liÇgavipallÃsÃ. MayamasmÃmhassa-211. YeyÃsvamhassa+ savibhattissaasmÃkaæmamaæ honti và yathÃkkamaæ; asmÃkaæ, amhÃkaæ; mamaæ, mama. Simbhahaæ-213. Simhi amhassa+ savibhattissa ahaæ hoti; ahaæ. Tumhassa tuvaætvamamhi ca-214. AmhÅ simhi ca tuhmassa+ savibhattissa tuvaætvaæ honti yathÃkkamaæ; tuvaæ, tvaæ. TayÃtayÅnaæ tvaæ và tassa-215. Tumhassa+tayÃtayÅnaæ takÃrassatva hoti vÃ; tvayÃ, tayÃ; tvayi, tayi. SmÃmhi tvamhÃ-216. SmÃmhi tumhassa+ savibhattissa tvamhà hoti vÃ; pattà nissaæsayaæ[X]tvamhÃ---vÃtveva-tvayÃ. --------------------------------------- * NÃddasinti-ma. + Mhasaddassa-ma. Aæmhi-ma. [X] sattà nissaæsayaæ-ma. [SL Page130] [\x 130/] Ntantunaæ nto yomhi paÂhame-217. PaÂhame yomhi ntantunaæ savibhattinaæ nto iccÃdeso và hoti; gacchanto, gacchantÃ; guïavanto, guïavantÃ. Taæ namhi-218. Namhi ntantunaæ savibhattinaæ taæ và hoti; gacchataæ, gacchantÃnaæ; guïavataæ, guïavantÃnaæ. TotÃtità sasmÃsmiænÃsu-219. SÃdisuntantunaæ savibhattinaæ totÃtità honti và yathÃkkamaæ; gacchato, gacchantassa; guïavato, guïavantassa; gacchatÃ, gacchantamhÃ; guïavatÃ, guïavantamhÃ; gacchati, gacchante;guïavati, guïavante; gacchatÃ, gacchantena; guïavatÃ, guïavantena. aÂÃaæ ge-220. Ge pare ntantunaæ savibhattÅnaæ ÂaÂÃaæ iccÃdesà honti; bho gaccha, bho gacchÃ, bhoka gacchaæ; bho guïava, bho guïavÃ, bho guïavaæ. --------------------------------------- [SL Page 131] [\x 131/] Yomhi dvinnaæ duve¤ce-221. Yomhi dvissa savibhattissa duvedve honti paccekaæ; duve, dve. Duvinnaæ namhi vÃ-222. Namhi dvissa savibhattissa duvinnaæ hoti vÃ; duvinnaæ, dvinnaæ. RÃjassa ra¤¤aæ-223. Namhi rÃjasaddassasavibhattissara¤¤aæ hoti vÃ; ra¤¤aæ, rajÃnaæ* NÃsmÃsu ra¤¤Ã-224. NÃsmÃsu rÃjassa+ savibhattissara¤¤Ã hoti, ra¤¤Ã kataæ, ra¤¤ÃnissaÂaæ. Ra¤¤ora¤¤assarÃjino se-225. Se rÃjassa+ savibhattissa ra¤¤ora¤¤assarÃjino hontÅ; ra¤¤o, ra¤¤assa, rÃjino. Smimhi ra¤¤erÃjini-226. Smimhi rÃjassa+ savibhattissa ra¤¤erÃjini honti; ra¤¤e,rÃjini. SamÃse vÃ-227. SamÃsavisaye ete Ãdesà rÃjassa+và honti; kÃsira¤¤Ã, kÃsirÃjena; kÃsira¤¤Ã, kÃsirÃjasmÃ; kÃsira¤¤o, kÃsirÃjassa; kÃsira¤¤e, kÃsirÃje. --------------------------------------- 0 Ra¤¤aæ rÃjÆnaæ-ma. + RÃjasaddassa-ma. [SL Page 132] [\x 132/] Smimhi tumhÃmhÃnaæ*tayimayi-228. Smimhi tumhaamhasaddÃnaæ savibhattÅnaæ tayimayi honti yathÃkkamaæ; tayi,mayayi. Amhi taæmaætavaæmamaæ-229. Amhi tumhaamhasaddÃnaæ savibhattÅnaæ taæmaætavaæmamaæ honti yathÃkkamaæ; taæ, maæ, tavaæ, mamaæ. NÃsmÃsutayÃmayÃ-230. NÃsmÃsu tumhaamhasaddÃnaæ savibhattÅnaæ tayÃmayà honti yathÃkkamaæ; tayà kataæ, mayà kataæ; tayà nissaÂaæ, mayà nissaÂaæ. Tavamamatuyhaæmayhaæ se-231. SetumhaamhasaddÃnaæ savibhattÅnaæ tavamamatuyhaæmayhaæ honti yathÃkkamaæ; tava, tuyhaæ; mama,mayhaæ. §aæÇakaæ namhi-232. Namhi tumhaamhasaddÃnaæ savibhattÅnaæ ÇaæÇÃkaæ honti paccekaæ; tumhaæ, tumhÃkaæ, amhaæ, amhÃkaæ---yathÃsaÇkhyamatra na vivacchate.+ --------------------------------------- * TumhÃmhÃnaæ-ma. + Nevicchate-ma. [SL Page 133] [\x 133/] Dutiye yomhi vÃ-233. TumhaamhasaddÃnaæ savibhattÅnaæ paccekaæ ÇaæÇÃkaæ và honti yomhi dutiye; tumhaæ'tumhÃkaæ, tumhe; amhaæ,amhÃkaæ,amhe. ApÃdÃdo padatekavÃkye-234. Idamadhikataæ veditabbaæ;* pajjate'nenatthoti-padaæ, syÃdyantaæ tyÃdyÃnta¤ca; padasamÆho vÃkyaæ. Yonaæhisvapa¤camyà vono-235. Apa¤camiyà yonaæhisvapÃdÃdo vattamÃnÃnaæ padasmà paresaæ ekavÃkye ÂhitÃnaæ tumhaamhasaddÃnaæ savibhattÅnaæ vo no honti và yathÃkkamaæ; tiÂÂhatha vo, tiÂÂhatha tumhe; tiÂÂhÃma no, tiÂÂhÃma mayaæ; passati+ vo, passati+ tumhe; passati+ no, passati+amhe; dÅyate vo, dÅyate tumhaæ; dÅyate no, --------------------------------------- * Veditabbaæ sabbatthevaÂÂhÃne vattati-ma. + Passatha-ma. Diyate-ma. [SL Page 134] [\x 134/] DÅyate amhaæ; dhanaæ vo, dhanaæ tumhaæ; dhanaæ no, dhanaæ amhaæ; kataæ vo, kataæ tumhehi; kataæ no, kataæ amhehi---apa¤camyÃti-kiæ:nissaÂaæ tumhehi, nissaÂaæ amhehi; apÃdÃdotveva "Balaæ ca bhikkhÆnamanuppadinnaæ Tumhehi pu¤¤aæ pasutaæ anappakaæ" Padatotveva- tumhe tiÂÂhatha; ekavÃkyetveva- devadatto tiÂÂhati gÃme, tumhe tiÂÂhathanagare; savibhattÅnaætveva- arahati dhammo tumhÃdinaæ; arahati dhammo amhÃdisÃnaæ. Teme nÃse-236. NÃmhi se ca apÃdÃdo vattamÃnÃnaæ padasmà paresaæ eka vÃkye ÂhitÃnaæ tumhaambhasaddÃnaæ savibhattÅnaæ teme và honti yathÃkkamaæ; kataæ te, kataæ tayÃ; kataæme, kataæ mayÃ; dÅyate te, dÅyate tava; dÅyate me, dÅyayate mama; dhanaæ te, dhanaæme, dhanaæ mama. AnvÃdese-237. KathitÃnukathanavisaye tumhaamhasaddÃnamÃdesà niccaæ bhavanti punabbidhÃnÃ; gÃmo tumhaæ pariggaho, atho janapado vo pariggaho. Sapubbà paÂhamantà vÃ-238. --------------------------------------- [SL Page 135] [\x 135/] VijjamÃnapubbasmà paÂhamantà paresaæ tumhaamhasaddÃnamà desà và honti anvÃdese'pi;* gÃme paÂo tumhÃkaæ, atho nagare kambalo vo; atho nagare kambalo tumhÃkaæ; sapubbÃti-kiæ: paÂo tumhÃkaæ, atho kambalo vo; paÂha mantÃti-kiæ-paÂo nagare tumhÃkaæ, atho kambalo gÃme vo. Na vavÃhÃhevayoge-239. CÃdÅhi yoge tumhaamhasaddÃnamÃdesÃ+ na honti; gÃmo tava ca pariggaho, mama ca pariggaho; gÃmo tava và pariggaho, mama và pariggaho; gÃmo tavaha pariggaho, mamaha pariggaho; gÃmo tavÃha pariggaho, mamÃha parigga ho; gÃmà taveva pariggaho, mameva pariggaho; evaæ sabbattha udÃhararitabbaæ---yogeti kiæ: gÃmoca te pariggaho, nagara¤ca me pariggaho. DassanatthenÃlocane-240. Dassanatthesu Ãlocanavajjitesu payujjamÃnesu tumha amhasaddÃnamÃdesà na honti; gÃmo tumhe uddissÃgato, gÃmo amhe uddissÃgato---anÃlocaneti-kiæ: gÃmo vo Ãloveti, gÃmo no Ãloceti. --------------------------------------- * Honti vÃtvÃdese'pi-ma. + SaddÃnaæ te ÃdesÃ-ma. Taæyogeti-ma. [SL Page 136] [\x 136/] ùmantaïaæ* pubbamasantaæva-241. ùmantaïaæ* pubbamavijjamÃnaæ viya hoti tumhaamhasaddÃna mÃdesavisaye; devadatta tava pariggaho---Ãmantaïantikiæ: kambalo te pariggaho; pubbanti-kiæ: 'mayetaæ+ sabba makkhÃtaæ tumhÃkaæ dvijapuÇgavÃ' parassa hi [X] avijjamÃnantà apÃdÃdoti-paÂisedhona siyÃ: ivÃti-kiæ: savanaæ[x] yathà siyÃ. Na sÃma¤¤avacanamekatthe-242. SamÃnÃdhikaraïe parato sÃma¤¤avacanamÃmantaïamasantaæ viya na hoti; ** mÃïavaka jaÂilaka tepariggaho---parassà vijjamÃnatte'pi pubbarÆpamupÃdÃyÃdeso hoti; sÃma¤¤a vacananti-kiæ: devadatta mÃïavaka tava pariggaho; ekatthetikiæ: devadatta ya¤¤adatta tumhaæ++ pariggaho. --------------------------------------- * ùmantana-ma. + Passetaæ-ma. DvijapuÇgava-ma. [X] parassa và hi-ma. [X] savanaæ te-ma. ++ Tuyhaæ-ma. ** ParesÃma¤¤avacanamÃmantanaæ nÃsantaæ viya hoti-ma. [SL Page 137] [\x 137/] Bahusu vÃ-243. Bahusu vattamÃnamÃmantaïaæ* sÃma¤¤avacanamekatthe avijjamÃnaæ viya và na hoti; brÃhmaïÃ+ guïavanto tumhÃkaæ pariggaho; brÃhmaïÃ+ guïavanto vo pariggaho. Iti moggallÃne vyÃkaraïe vuttiyaæ SyÃdikaï¬o dutiyo. --------- --------------------------------------- * MÃmantanaæ-ma. + BrahmaïÃ-ma. MeggalÃyana-ma. [X] na Ãmantitaæ. [SL Page 138] [\x 138/] SyÃdi syÃdinekatthaæ-1. SyÃdyantaæ syÃdyÃntena sahekatthaæ hotÅti-idamadhikataæ veditabbaæ; so ca bhinnatthÃnamekatthibhÃvo* samÃsoti vuccate. --------------------------------------- * MekatthibhÃvo-ma. + Vidhiggahaïaæ¤Ãyena. [SL Page 139] [\x 139/] Asaækhyaæ vibhattisampattisamÅpasÃkalyÃbhÃvayathà PacchÃyugapadatthe-2. Asaækhyaæ syyÃdyantaæ vibhatyÃdÅnamatthe vattamÃnaæ syÃdyantena sahekatthaæ bhavati; tattha vibhatyatthe tÃva-itthisu kathà pavattà adhitthi---sampatti dvidhà attasampatti samiddhi casampannaæ brahmaæ sabrahmaæ, licchavÅnaæ; samiddhi bhikkhÃnaæ subhikkhaæ. SamÅpe-kumbhassa samÅpamupakumbhaæ---sÃkalye-satiïamajjho harati; sÃggyadhÅte---abhÃvo sambandhibhedÃ* bahuvidho; tatra iddhÃbhÃve-vigatà iddhi saddikÃnaæ dussaddikaæ; atthÃbhÃve-abhÃvo makkhikÃnaæ nimmakkhikaæ; atikkamÃbhÃve-atigatÃni tiïÃni nittiïaæ; sampatÃbhÃve-atigataæ lahupÃpuraïaæ ati lahupÃpuraïaæ; lahupÃpuraïassa nÃyamupabhogakÃloti attho. YayathÃttho'nekavidho; tatra yoggatÃyaæ+-anurÆpaæ surÆpo vahati; vicchÃyaæ -anvaddhamÃsaæ; atthÃnativattiyaæ- yathÃsatti; sadisatte- sadiso kikhiyÃ[X] sakikhi; Ãnupubbiyaæ- anujeÂÂhaæ; pacchÃtthe [x-]anurathaæ; yugapadatthe-sacakkaæ nidhi. --------------------------------------- * SambandhibhedÃ-ma. + YogyatÃyaæ-ma. VicchÃyaæ-ma. [X] sadiso na kikhÅyÃ-ma [x] pacchatthe-ma. [SL Page 141] [\x 141/] Yathà na tulye-3. YathÃsaddotulyatthe vattamÃno syÃdyantena sahekattho na bhavati; yathà devadatto tathà ya¤¤adatto. YÃvÃvadhÃraïe-4. YÃvasaddo'vadhÃraïe vattamÃno syÃdyantena sahekattho bhavati; avadhÃraïamettakatà paricchedo; yÃvÃmattaæ brÃhmaïe Ãmantaya; yÃvajÅvaæ---avadhÃraïeti-kiæ, yÃva dinnaætÃva bhuttaæ nÃvadhÃrayÃmi kittakaæ mayà bhuttanti. PayyapÃbahitiropurepacchÃvà pa¤camyÃ-5. PariÃdayo va¤camyantena sahekatthà honti vÃ; pari pabbataæ vassi devo, paripabbatÃ; apapabbataæ vassi devo, apa pabbatÃ; ÃpÃÂaliputtaæ vassidevo, ÃpÃÂaliputtÃ; bahigÃmaæ, bahigÃmÃ; tiropabbataæ, tiropabbatÃ; purebhattaæ, purebhattÃ; pacchÃbhattaæ, pacchÃbhattÃ---vetÃdhikÃro* --------------------------------------- * VetyadhikÃro-ma. [SL Page 142] [\x 142/] SamÅpÃyÃmesvanu-6. Anusaddo sÃmÅpye* ÃyÃme ca vattamÃno syÃdyantena sahekattho hotÅ vÃ; anuvanamasani gatÃ; anugaÇgaæ bÃrÃïasÅ---samÅpÃyÃmesviti-kiæ, rukkhamanuvijjotate vijju. TiÂÂhagvÃdini-7. TiÂÂhaguppabhutÅni,+ ekatthibhÃvavisaye nipÃtÅyante; 'tiÂÂhantÅ gÃvo yasmiæ kÃle'tiÂÂhagu, kÃlo; vahaggu, kÃlo; Ãyatigavaæ, khaleyavaæ, lÆnayavaæ, lÆyamÃnayavamiccÃdi---vyanto'pettha; kesÃkesi; daï¬Ãdaï¬i---tathà velÃppabhÃvanattho'pi; pÃto nahÃnaæ pÃtanahÃnaæ; sÃyaæ nahÃnaæ sÃyanahÃnaæ; pÃtakÃlaæ, sÃyakÃlaæ; pÃtameghaæ, sÃyameghaæ; pÃtamaggaæ, sÃyamaggaæ. --------------------------------------- * SamÅpe-ma. + TiÂÂhagupabhutÅni-ma. Vahagu-ma. [SL Page 143] [\x 143/] OreparipaÂipÃremajjheheÂhuddhÃdhonto Và chaÂÂhÅyÃ-8. OrÃdayo* saddà chaÂÂhiyantena sahekatthà và honti; ekÃrantattaæ nipÃtanato---oregaÇgaæ; uparisikharaæ; paÂi sotaæ; pÃreyamunaæ; majjhegaÇgaæ; heÂÂhÃpÃsÃdaæ; uddhagaÇgaæ;+ adhogaÇgaæ; antopÃsÃdaæ---puna vÃvidhÃnà gaÇgÃoramiccà dipi hoti. --------------------------------------- * OrÃdayo vÃ. + UddhaægaÇgaæ-ma. Honti. [SL Page 144] [\x 144/] Taæ napuæsakaæ-9. Yadetamatakkantamekatthaæ taæ napuæsakaliÇgaæ veditabbaæ; tathà vevodÃhaÂaæ; và kvaci bahulÃdhikÃrÃ---yathÃparisaæ, yathà parisÃya; sakÃya sakÃya parisÃyÃti attho. AmÃdi-10. AmÃdisyÃdyantaæ syÃdyÃntena saha bahulamekatthaæ hoti; 'gÃmaæ gato' gÃmagato; 'muhuttaæ sukhaæ' muhuttasukhaæ. Vuttiye vopapadasamÃse-kumbhakÃro; sapÃko; tantavÃyo; carà haro---ntamÃnaktavantuhi vÃkyameva; dhammaæ suïanto; dhammaæ suïamÃno; odanaæ bhuttavÃ. 'Ra¤¤Ã hato' rÃjahato; 'asinà chinno' asicchinno; pitusadiso; pitusamo; sukhasahagataæ; 'dadhinà upasittaæ bhojanaæ'dadhibhojanaæ; 'guÊena misso odano' guÊodano. Vutti padenevopasittÃdikriyÃyÃkhyÃpanato natthÃyuttatthatÃ. --------------------------------------- * Vidhiggahaïaæ ¤Ãyena. [SL Page 145] [\x 145/] Kvavi vuttiyeva; urago pÃdapo---kvavi vÃkyameva; pharasunà chinnavÃ;* dassanena pahÃtabbÃ. 'Buddhassadeyyaæ' buddhadeyyaæ; 'yÆpÃya dÃru' yÆpadÃru; 'rajanÃya doïi' rajanadoïi; idha na hoti-saæghassa dÃtabbaæ---kathaæ, etadattho etadatthanti-a¤¤apadatthe bhavissati. 'Savarehi bhayaæ' savarabhayaæ; gÃmaniggato, methunÃpeto. Kvaci vuttiyeva; kammajaæ, cittajaæ---idha na hoti-rukkhà patito. --------------------------------------- * ParasunÃ-ma. CchinnavÃ. + Tavantuti. [SL Page 146] [\x 146/] 'Ra¤¤o puriso' rÃjapuriso---bahulÃdhikÃrà ntamÃna niddhÃriyapÆraïabhÃvatittatthehi na hoti; mamÃnukubbaæ; mamÃnu kurumÃno; gunnaæ kaïhà sampannakhÅratamÃ; sissÃnaæ pa¤camo;* paÂassa sukkatÃ---kvaci hoteva; + vattamÃnasÃmÅpyaæ---kathaæ brÃhmaïassa sukkà dantÃti-sÃpekkhatÃya na hoti---idha panahoteva+ candanagandho; nadÅghoso; ka¤¤ÃrÆpaæ; kÃyasamphasso:phalarasoti [X---]phalÃnaætitto; phalÃnamÃsito[x] phalÃnaæ suhito; brÃhmaïassauccaæ gehanti; sÃpekkha tÃya na hoti---ra¤¤opÃÂaliputtakassadhananti---dhana sambandhe chaÂÂhÅti pÃÂaliputtakainasambandhÃbhÃvà nahessati; ra¤¤o'go va asso ca puriso cÃ'ti bhÅnnatthatÃyaæ [XX] vÃkya meva---'ra¤¤o gavÃssapurisÃ** rÃjagavÃssapurisÃti vutti hotevekatthibhÃve. 'DÃnesoï¬o' dÃnasoï¬o; dhammarato; dÃnabhirato---kvacivuttiyeva; kucchisayo; thalaÂÂho; paÇkajaæ; saroruhaæ ++ idha na hoti bhojane matta¤¤ŠtÃ; indriyesu guttadvÃratÃ; Ãsane nisinno Ãsane nisÅditabbaæ. --------------------------------------- * Pa¤camo sisso-ma + hotveva-ma. Brahmaïassa-ma. [X] phalarassoti-ma. [X] phalÃnamasito-ma.** Gavassa-ma. ++ Siroruhaæ-ma. [Xx] bhinnatthatÃya-iti vuttiyaæ tabbyÃkhyÃne ca. TathÃpi pa¤cikÃpadÅpe "v­ttiyehit pa¤cikÃyehit 'bhinnatthatÃyaæ kiyÃva pÃÂhaheyin" iti dissati. "P­thagarthatÃyÃæ vÃkyameva"-iti candavuttiyaæ. [SL Page 149] [\x 149/] Visesanamekatthena-11. Visesanaæ syÃdyantaæ visessena* syÃdyÃntena samÃnÃdhikaraïenasahekatthaæ hoti; 'nÅla¤ca taæ uppala¤ce'ti niluppalaæ, 'chinna¤ca taæ parÆÊha¤ce'ti chinnaparÆÊhaæ; satthiva satthÅ, 'satthÅ ca sÃsÃmà ce'ti satthisÃmÃ; sÅhova+ sÅho, 'muni ca sosÅho vÃ'timunisÅho; 'sÅlameva dhanaæ' sÅladhanaæ---kci vÃkyameva, puïïo mantÃïiputto; citto gahapati.---Kvaci vutti yeva; kaïhasappo; lohitasÃli. Visesananti-kiæ: tacchako sappo. Ekattheneti-kiæ: kÃÊamhà a¤¤o---kathaæ, patta jÅviko ÃpannajÅviko[X] mÃsajÃtoti-a¤¤apadatthe bhavissati. --------------------------------------- * Visesyena-ma. + SÅho viyÃti-ma. LohitamÃlaæ-ma. [X] païïajÅviko-ma. [SL Page 155] [\x 155/] Na¤-12. Na¤iccetaæ syÃdyantaæ syÃdyantena sahekatthaæ hoti; na brÃhmaïo abrÃhmaïo---bahulÃdhikÃrato asamatthehipi* kehici hoti; apunageyyÃ, gÃthÃ---anokÃsaæ kÃretvà amÆlÃmÆlaæ gantvÃ---ÅsakaÊÃro ÅsapiÇgaloti-syÃdi syÃdinekatthanti+ samÃso; vÃkyameva vÃtippasaÇgÃbhÃvÃ. --------------------------------------- * Asamatthatthehipi-ma. + SyÃdisyÃdineti. [SL Page 156] [\x 156/] KupÃdayo niccamasyÃdividhimhi-13. Kusaddo pÃdayo ca syÃdyantena sahekatthà honti niccaæ syadividhivisayato'¤¤attha;'kucchito brÃhmaïo' kubrÃhmaïo, 'Åsakaæ uïhaæ' kaduïhaæ; panÃyako, abhiseko, pakarittvÃ, pakataæ, duppuriso, dukkataæ, supuriso, sukataæ, abhitthutaæ, atitthutaæ, ÃkaÊÃro, Ãbaddho. PÃdayo gatÃdyatthe paÂhamÃya(9) 'pagato Ãcariyo' pÃcariyo; pantevÃsÅ*---accÃdayo kantÃdyatthe dutiyÃya;(10) 'atikkanto maca'matima¤co; atimÃlo. AvÃdayo kuÂÂhÃdyatthe tatiyÃya;(11)'avakuÂÂhaæ kokilÃya vana'mavakokilaæ; avamayayÆraæ. PariyÃdayo gilÃnÃdyatthe catutthiyÃ; (12) 'parigila no'jjhenÃya' pariyajjheno---nyÃdayo kannÃdyatthe pa¤camiyÃ(13) 'nikkhanto+kosambiyÃ' nikkosambi---asyÃdividhimhÅti kiærukkhampati vijjotate. --------------------------------------- * Evaæ pantevÃsÅ-ma + nikkanto-iti katthavi. [SL Page 157] [\x 157/] CÅ kriyatthehi-14. CÅppaccayanto kriyatthehi syadyantehi sahekattho hoti; malinÅ kariya. * BhusanÃdarÃnÃdaresvalaæsÃsÃ-15. BhusanÃdisvatthesvalamÃdayo saddà kriyÃtthehi syÃdyantehi sahekatthà honti; alaækariya; sakkacca; asakkacca---bhusanÃdÅsÆti-kiæ: alaæ bhutvà gato; sakkatvà gato; asakkatvà gato; pariyattaæ sobhanamasobhananti attho. --------------------------------------- * BalÅkarÅya makalinÅkarÅya-ma. [SL Page 158] [\x 158/] A¤¤e ca-16. A¤¤e ca saddà kriyatthehi syÃdyantehi saha bahulamekatthà bhavanti;* purobhuya; tirobhuya;tirokariya; urasikariya; manasikariya; majjhekariya; tuïhibhuya. VÃneka¤¤atthe-17. Anekaæ syÃdyantama¤¤assa padassatthe ekatthaæ và hoti; bahÆni dhanÃni yassaso'bahudhano; 'lambà kaïïà yassa so' lambakaïïo;'vajiraæ pÃïimhi yassaso'yaæ' vajirapÃïi;'mattÃbahavo mÃtaÇgà ettha' mattabahumÃtaÇgaæ, vanaæ; 'ÃrÆÊho vÃnaroyaæ rukkhaæ so' ÃrÆÊhavÃnaro; 'jitÃni indriyÃni yenaso' jitindriyo; 'dinnaæ bhojanaæ yassaso' dinnabhojano; 'apagataæ kÃÊakaæ yasmà paÂà so'ya' mapagatakÃÊako; 'upagatÃdasa+ yesaæ te' upadasÃ; ÃsannadasÃ; adÆradasÃ: adhika --------------------------------------- * Honti-ma + upagataæ dasaæ-ma. Evaæ ÃpannadasÃanudasÃ-ma. [SL Page 159] [\x 159/] DasÃ;'tayo dasa parimÃïamesaæ) tidasÃ---kathaæ, dasasaddosaæ khyÃne vattate parimÃïasaddasannidhÃnÃ, yathÃ-pa¤caparimÃïa mesaæ' pa¤cakà sakuïÃti;* dve và tayo vÃparimÃïamesa'dvattayo;vÃsaddatthe vÃ-'ve và tayo vÃ' dvattayo---'dakkhiïassà ca pubbassà ca disÃya yadantarÃÊaæ' dakkhiïapubbÃ, dinÃ; 'dakkhiïà vasà pubbà cÃ'ti vÃ;+ 'saha puttenÃgato' saputto salomako, vijjamÃnalomakoti attho evaæ sapakkhako; atthikhÅrÃ, brÃhmaïiti-atthisaddo vijjamÃnatthe nipÃto---kvaci gatatthatÃya padantarÃnamappayogo, kaïÂhaÂÂhà kÃÊà assa kaïÂhekÃÊo; [X] oÂÂhamukhamica mukhamassaoÂÂhamukho; kesasaÇghÃto cÆÊà assa kesacÆÊo; suvaïïavikÃro alaÇkÃro assasuvaïïÃlaÇkÃro; 'papatitaæ païïamassa' papatitapaïïo, papaïïo; 'avijjamÃnà puttà assa' avijjamÃnaputto; 'na santi puttà assa' aputto---kvaci na hotipa¤cabhuttavanto assa, bhÃtuno putto assa atthiti bahulÃdhikÃrato. --------------------------------------- *Pa¤caparimÃïaæ kÃmaguïamesaæ pa¤cakÃmaguïÃti-ma. + DakkhiïapubbÃ-ma. KaïÂhesthÃ:kÃlÃsya-vÃndra. [X] kaïÂho kÃÊo assa kaïÂhakÃÊo-ma [SL Page 161] [\x 161/] Tattha gahetvà tena paharitvà yuddhe sarÆpaæ-18. Sattamyantaæ tatiyanta¤ca sarÆpamanekaæ* tattha gahetvà tena paharitvà yuddhe'¤¤apadatthe ekatthaæ và hoti;'kesesu ca kesesu ca gahetvà yuddhampavattaæ' kesÃkesi; + 'daï¬ehi ca daï¬ehi ca paharitvà yuddhampavattaæ' daï¬Ãdaï¬i; muÂÂhÃmuÂÂhi "ci vÅti hÃre'ti 3.51 Ci samÃsanto [X ']cismi 3.66 NtyÃkÃro---tattha teneti-kiæ: kÃyadva kÃyadva [x] gahetvà yuddhaæ pavattaæ; gahetvà paharitvÃti- kiæ: rathe ca rathe ca Âhatvà yuddhaæpavattaæ; yuddhetikiæ: hatthe ca hatthe ca gahetvà sakhyaæ pacattaæ; sarÆpantikiæ: daï¬ehi ca musalehica paharitvà yuddhaæ pavattaæ. Catthe-19. --------------------------------------- * SarÆpe'nekaæ-ma. + KesÃkesÅ-ma. Daï¬Ãdaï¬Åevaæ muÂÂhÃmuÂÂhÅ-ma. [X] samÃsante-ma. [X] kÃsa¤ca kÃsa¤ca. [SL Page 162] [\x 162/] Anekaæ syÃdyantaæ catthe ekatthaæ và bhavati*---samuccayo'ïvÃcayo itarÅtarayogo+ samÃhÃro ca casaddatthÃ, tattha samuccayÃïvÃcayesu nekatthibhÃvo sambhavati- tesu hi samuccayo a¤¤ama¤¤anirapekkhÃnamattappadhÃnÃnaæ katthaci kriyÃvisese cÅyamÃnatÃ-yathÃ-dhave ca khadire ca palÃse ca chindÃti; anvÃcayo va yattheko padhÃnabhÃvena vidhiyate aparo caguïabhÃvena-yathÃ-bhikkhaæ cara gÃvo vÃnayeti---itara¤cayaya tu sambhavati, tesu hi a¤¤ama¤¤asÃpekkhÃnamava yavabhedÃnugato itarÅtarayogo- yathÃ- sÃriputtamoggallÃnÃtiassÃvayavappadhÃnattà bahuvacanameva; a¤¤ama¤¤a sÃpekkhÃnameva tirohitÃvayavabhedo samudÃyappadhÃno samÃhÃro-yathÃ-chattupÃhananti-assa pana samudÃyappadhÃnattà ekavacanameva; te ca samÃhÃrÅtarÅtarayogà bahulaæ vidhÃnà niyatavisayÃyeva honti, tatrÃyaæ visayavibhÃgo nirutti piÂakÃgato. --------------------------------------- * Vatthekatthaæ hoti vÃ-ma. + Itaritarayogo-ma. SamÃhÃroticattÃro-ma. [X ']saddÃnaæ bhavati'yÅ yeyÃdà padÃrtha piriyŠ yutu-pa.Pa. [SL Page 163] [\x 163/] PÃïituriyayoggasenaÇgÃnaæ; niccaverÅnaæ; saækhyÃpari mÃïasa¤¤Ãnaæ; khuddajantukÃnaæ;* pacanavaddhÃlÃnaæ; caraïasÃdhÃraïÃnaæ; ekjhÃyanapÃvacanÃnaæ; liÇgavisesÃnaæ; vividhaviruddhÃnaæ; disÃnaæ; nadÅna¤ca; niccaæ samÃhÃrekatthaæ bhavati. Tiïarukkhapasusakuïadhanadha¤¤avya¤janajanapadÃnaævà a¤¤e samitarÅtarayogova. PÃïyaÇgÃnaæ---cakkhusotaæ; mukhanÃsika; hanugÅvaæ; chavi maæsalohitaæ; nÃmarÆpaæ; jarÃmaraïaæ;---turiyaÇgÃnaæ---+alasatÃÊambaraæ;murajagomukhaæ; saækhadeddhimaæ; [X] maddavikapÃïavikaæ; gÅtavÃdataæ:sammatÃÊaæ---yoggaÇgÃnaæ---phÃlapÃcanaæ; yuganaÇgalaæ---senaÇgÃnaæ---asisattitomarapiï¬aæ;[x] asicammaæ; bÅÊÃramÆsikaæ; kÃkolÆkaæ; nÃgasupaïïaæ---saækhyÃparimÃïa sa¤¤Ãnaæ---ekakadukaæ, dukatikaæ; tikacatukkaæ, catukkapa¤cakaæ; dasekÃdasakaæ+ --- khuddajantukÃnaæ---kÅÂapaÂaÇgaæ; kutthakipillikaæ; ¬aæsamakasaæ; makkhikakipillikaæ---pavanavaddhÃlÃnaæ---orarabgikasukarikaæ; sÃkuntikamÃgavikaæ;**sapÃkavaddhÃlaæ;++vena --------------------------------------- * KhuddakajantukÃnaæ-ma. + PaÂahÃÊambaraæ-ma. Murajatiïavaæ-ma. [X] saækhadiï¬imaæthuïapaïacaæ-ma. [X] tomaraæ-ma. + DasakekÃdasakaæ-ma. ** SÃkuïikamÃgavikaæ-ma. ++SapÃkavaddhÃlÃnaæ-sabbattha. [SL Page 164] [\x 164/] RathakÃraæ; pukkusachava¬Ãhakaæ---caraïasÃdhÃraïÃnaæ---atisabhÃradvÃjaæ; kaÂhakÃlÃpaæ; * sÅlapa¤¤Ãïaæ; samathavipassanaæ; vijjÃcaraïaæ---ekajjhÃyanapÃvacanÃnaæ---dÅghamajjhimaæ; ekuttarasaæyuttakaæ; khandhakavibhaÇgaæ---liÇgavisesÃnaæ---itthipumaæ; dÃsidÃsaæ; cÅvarapiï¬apÃtasenÃsanagilÃnapaccayabhesajjapararikkhÃraæ; tiïakaÂÂhasÃkhÃpalÃsaæ; "lÃbhÅ hoti cÅvarapiï¬apÃtasenÃsanagilÃnapaccayabhesajjaparikkhÃrÃna"ntipi dissati---vividhaviruddhÃnaæ---kusalÃkusalaæ; sÃvajjÃnavajjaæ; hÅnappaïitaæ; kaïbhasukkaæ; chekapÃpakaæ;+ adharuttaraæ---disÃnaæ---pubbÃparaæ; dakkhiïuttaraæ; pubbadakkhiïaæ; pubbuttaraæ; apara dakkhiïaæ; aparuttaraæ---nadÅnaæ---gaÇgÃyamunaæ, mahÅsarabhu. TiïavisesÃnaæ---kÃsakusaæ, kÃsakusÃ; usÅrabÅraïaæ, usÅ rabÅraïÃ; mujababbajaæ, mu¤jababbajÃ---rukkhavasesÃnaæ---khadirapalÃsaæ, khadirapalÃsÃ; dhavÃssakaïïaæ, dhavÃssakaïïÃ; pilakkhanigrodhaæ, pilakkhanagrodhÃ; assatthakapitthanaæ, assattha kapitthanÃ; sÃkasÃlaæ, sÃkasÃlÃ---pasuvisesÃnaæ---gaja gavajaæ,gajagavajÃ; govahisaæ, gomahisÃ;eïeyyagomahisaæ, eïeyyagomahisÃ; eïeyyavarÃhaæ, eïeyyavarÃhÃ; aje --------------------------------------- * KaÂÂhakalÃpaæ-sabbattha. + ChekabÃlaæ-ma. [SL Page 165] [\x 165/] âakaæ, ajeÊakÃ; kukkurasÆkaraæ, kukkurasÆkarÃ;* hatthigavÃssa vaÊavaæ, hatthigavÃssavaÊavÃ---sakuïavisesÃnaæ---haæsabalÃvaæ, haæsabalÃvÃ;1 kÃraï¬avavakkavÃkaæ, kÃraï¬avavakkavÃkÃ; bakabalÃkaæ, bakabalÃkÃ---dhanÃnaæ---hira¤¤asuvaïïaæ, hira¤¤a suvaïïÃ;maïisaækhamuttÃvephaphariyaæ, maïisaækhamuttÃveÊuriyÃ; jÃtarÆparajataæ, jÃtarÆparajatÃ---dha¤¤Ãnaæ---sÃliyavakaæ, sÃliyavakÃ; tilamuggamÃsaæ, tilamaggamÃsÃ; nipphÃvakulatthaæ, nipphÃvakulatthÃ---bya¤janÃnaæ---sÃkasuvaæ, sÃkasuvÃ;2 gabyamÃhisaæ, gabyamÃhisÃ; eïeyyavÃrÃhaæ, eïeyyavÃrÃhÃ; migamÃyÆraæ, migamÃyÆrÃ---janapadÃnaæ--kÃsikosalaæ, kÃsikosalÃ; vajjimallaæ, vajjimallÃ; cetivÅsaæ, cetivÅsÃ;3 macchasurasenaæ, macchasÆrasenÃ; kurupa¤cÃlaæ, kurupa¤cÃlÃ. ItarÅtarayogo-yathÃ-vandimasuriyÃ, samaïabrÃhmaïÃ, mÃtÃpitaro, iccÃdi, etasmiæ ekatthibhÃvakaï¬e yaæ vuttaæ pubbaæ tadeva pubbaæ nipatati kamÃtikkame payojanÃbhÃvà 4 +kvavi vipallÃso'pi hoti bahulÃdhikÃrato. 'DantÃnaæ rÃjÃ' rÃjadanto. Katthaci kamampaccanÃdarà pubbakÃlassÃpi ** paranipÃto.5 LittavÃsito, naggamusito, sittasammaÂÂho, bhaÂÂhalu¤cito---catthe yadekatthaæ tattha keci pubbapadaæ bahudhà niyamenti tadiha vyabhivÃradassanà na vuttanti daÂÂhabbaæ. --------------------------------------- * KukkuÂasÆkaraæ kukkuÂasÆkarÃ-itipi katthaci. 1 Haæsapilavaæ haæsapilavÃ-ma. 2 SÃkasÆpaæ sÃkasÆpÃ-ma. 3 Cetivaæsaæ-ma. 4 PayojanassÃbhÃvÃ-ma. VuttivyÃkhyÃne ca + Kvacipala-kvaciparo-ma. ** PubbapadassÃpi-ma. 5 Yathà hatthacchinno agyÃhito bhattisammaÂÂhà buddhavaro-ma. [SL Page 166] [\x 166/] SamÃhÃre sapuæsakaæ-20. Vatthe samÃhÃre yadekatthaæ tannapuæsakaliÇgamhavati; tathà vevodÃhaÂaæ---katthaci na hoti sabhÃparisÃyÃti ¤ÃpakÃ; Ãdhi paccaparivÃro; chandapÃrisuddhi; paÂisandhippavattiyaæ. SaækhyÃdi-21. ---------------------------------------- [SL Page 167] [\x 167/] Ekatthe samÃhÃre saækhyÃdi napuæsakaliÇgambhavati; pa¤cagavaæ; catuppathaæ*---samÃhÃrassekattà ekavacanameva hoti; samÃhÃretveva-pa¤cakapÃlo, pÆvo; tiputto. Kvacekatta¤ca chaÂÂhiyÃ-22. ChaÂÂhiyekatthe kvaci napuæsakattaæ hotekatta¤ca; 'salabhÃnaæ chÃyÃ' salahacchÃyaæ; evaæ 'sakuntÃnaæ chÃyÃ' sakuntacchÃyaæ; --------------------------------------- * Catuppadaæ-ma. [SL Page 168] [\x 168/] PÃsÃdacchÃyayaæ, pÃsÃdacchÃyayÃ; gharacchÃyayaæ, gharacchÃyÃ.* Amanussà sabhÃya 1 napuæsakekattambhavati; brahmasabhaæ; devasabhaæ; indasabhaæ; yakkhasabhaæ;2 sarabhasabhaæ---manussasabhÃyaæ---khattiyasabhÃ, rÃjasabhà iccevamÃdi---kvacÅti kiæ:rÃjapuriso. SyÃdisu rasso-23. Napuæsake vattamÃnassa rasso hoti syÃdisu; salabhacchÃyaæ---syÃdisÆti-kiæ:salabhacchÃye. --------------------------------------- * SalabhacchÃyaæ sabhÃnaæchÃyaæ sahacchÃyaæ evaæ sakaÂacchÃyaæ SakuntacchÃyaæ pÃsÃdacchÃyaæ gharacchÃyaæ-ma 1 AmanussasabhÃya-ma. 2 Yakkhasabhaæ rakkhasasabhaæ-ma. [SL Page 169] [\x 169/] GhapassÃntassÃppadhÃnassa-24. AntabhutassÃppadhÃnassaghapassasyÃdisurassohoti; bahumÃlo, poso; nikkosambi; ativÃmoru---antassÃti-kiæ:* ka¤¤Ãpiyo; appadhÃnassÃti-kiæ: rÃjakumÃrÅ; brahmabandhÆ. Gossu-25. AntabhutassÃppadhÃnassa gossa syÃdisu u hoti; cittagu---appadhÃnassÃtveva - sugo;antassÃtvecagokulaæ. ItthiyamatvÃ-26. Itthiyaæ vattamÃnato akÃrantato nÃmasmà Ãppaccayo hoti, dhammadinnÃ. --------------------------------------- * RÃjÃ-ma. RÃjà rÃja. [SL Page 170] [\x 170/] NadÃdito ï¬Å-27. NadÃdÅhi itthiyaæ ï¬Åppaccayo hoti; nadÅ, mahÅ, kumÃrÅ, taruïÅ, vÃruïÅ, gotamÅ. Goto vÃ(14). *GÃvÅ, go; Ãkatigaïo'yaæ---ÇakÃro "ntantunaæ Çimhi to vÃ"ti 3.36 Visesanattho. YakkhÃdittvitÅ ca-28. YakkhÃdito itthiyaminÅ hoti ÇÅ ca; yakkhinÅ, yakkhi; nÃginÅ, nÃgÅ; sÅhinÅ, sÅhÅ. --------------------------------------- * Goto ÇÅ hoti vÃ-ma. ùrÃmikÃdÅhi-29. ùrÃmikÃdito inÅ hotitthiyaæ; ÃrÃmikinÅ; anantarÃsikinÅ; rÃjinÅ. Sa¤¤Ãyaæ mÃnuso(15). MÃnusinÅ; a¤¤atra mÃnusÅ. Yuvaïïohi nÅ-30. Itthiyamivaïïuvaïïantehi nÅ hoti bahulaæ; sadÃpayata pÃïinÅ; daï¬inÅ; khattabandhunÅ;* paracittavidunÅ---mÃtu Ãdito kasmà na hoti: itthippaccayaæ vinÃpi itthattÃhi dhÃnato. Ktimhä¤atthe-31. Ktimhä¤attheyeva itthiyaæ nÅ hoti bahulaæ; sÃhaæ ahiæsÃratinÅ; tassà muÂÂhassatiniyÃ; sà vacchagiddhinÅ---a¤¤attheti-kiæ: dhammarati.1 --------------------------------------- * KhattiyabandhÆnÅ-ma. 1 DhammaratÅ-ma. [SL Page 173] [\x 173/] GharaïyÃdayo-32. GharaïÅppabhutayo nÅppaccayantà sÃdhavo bhavanti; gharaïÅ; pokkharaïÅ; Åssattaæ* nipÃtanÃ. ùcariyà và yalopo ca(16); ÃcarinÅ; ÃcariyÃ. MÃtulÃditvÃnÅ bhariyÃyaæ-33. MÃtulÃdito bhariyÃyamÃnÅ hoti; mÃtulÃnÅ; varuïÃnÅ; gahapatÃnÅ; ÃcariyÃnÅ. AbhariyÃyaæ khattiyà vÃ(17) khattiyÃnÅ; khattiyà 1---nadà dÅpÃÂhà bhariyÃyantu khattiyÅ. 2 --------------------------------------- * Nissa ïittaæ-ma. 1 KhattiyÃnÅ-ma. 2 (UbhayatthÃpi vÃpÃÂhà khattiyÃ)-ma. [SL Page 173] [\x 173/] UpamÃsaæhitasahitasa¤¤atasahasaphavÃmalakkhaïÃditurutu-34. ôrusaddà upamÃnÃdipubbà itthiyamÆ hoti; karahorÆ; saæhitorÆ; sahitorÆ; sa¤¤atorÆ; sahorÆ; saphorÆ; vÃmo rÆ; lakkhaïorÆ---'Æ'ti-yogavibhÃgà Æ; brahmabandhu. Yuvà ti 1-35. Yuvasaddato ti hotitthiyaæ; yuvati. Ntantunaæ ÇÅmhi to vÃ-36. §Åmhi ntantunaæ to và hoti; gacchatÅ, gacchantÅ; sÅlavatÅ, sÅlavantÅ. Bhavato bhoto-37. §Åmhi bhavato bhotÃdeso hoti vÃ; bhotÅ; bhavantÅ. GossÃvaÇi-38. Gosaddassa ÇÅmhÃvaÇi hoti; gÃvÅ. PuthussapathavaputhavÃ-39. §Åmhi puthussa pathavaputhavà honti; pathavÅ; puthavÅ.--- he paÂhavÅ. --------------------------------------- * TvÆ-ma. 1 TÅ. [SL Page 174] [\x 174/] SamÃsantva-40 SamÃsanto a iti vÃdhikarÅyanti*. PÃpÃdÅhi bhumiyÃ-41. PÃpÃdÅhi parà yà bhumi tassà samÃsanto a hoti; pÃpa bhumiæ; jÃtibhumaæ. SaækhyÃhi-42. SaækhyÃhi parà yà bhumi tassà samÃsanto a hoti; dvibhumaæ; tibhumaæ 1 NadÅgodÃvarÅnaæ-43. SaækhyÃhi parÃsaæ nadÅgodÃvarÅnaæ samÃsanto a hoti; pa¤canadaæ, sattagodÃvaraæ 2. --------------------------------------- * VÃdhikarÅyati-ma. 1 Catubhumaæ-ma. 2 (SaækhyÃhitveva mahÃnadÅ nadÅgodÃvarÅnanti kiæ dasitthi)-ma. [SL Page 175] [\x 175/] Asaækhyehi cÃÇgulyÃna¤¤Ãsaækhyatthesu-44. Asaækhyehi saækhyÃhi ca parÃya aÇgulyà samÃsanto ahoti no ce a¤¤apadatthe asaækhyatthe va samÃso vattite. 'NiggatamaÇgulÅhi' niraÇgulaæ; accaÇgulaæ; dve aÇguliyo samÃhaÂÃ'dvaÇgulaæ---ana¤¤ÃsaækhyatthesÆti-kiæ: pa¤caÇgulihattho; upaÇguli---kathaæ, dveaÇgulÅ* pamÃïamassÃti dvaÇgulanti-nÃtu samÃso'¤¤apadatthe vihito mattÃdÅnaæ lope kate tatthavattate; aÇgulasaddovà pamÃïavÃcÅsaddantaraæ---yathÃsenÃÇgulappamÃïena 1 aÇgulÃnaæ sataæ puïïaæ catuddasa và aÇgulÃnÅti. --------------------------------------- * Dve aÇguliyo-ma. 1 YenÃÇgulappamÃïena-sabbattha [SL Page 176] [\x 176/] DÅghÃhovassekadesehi ca ratyÃ-45. DÅghÃdÅhi asaækhyehi saækhyÃhi ca parÃya* rattiyà samÃsanto a hoti; dÅgharattaæ; ahorattaæ; vassÃrattaæ; pubbarattaæ; apararattaæ; a¬¬harattaæ; 'atikkanto rattiæ' atiratto; 'dve rattÅ 1 samÃhaÂÃ' dvirattaæ---và kvaci bahulÃdhikÃrÃekarattaæ; ekaratti---ana¤¤Ãsaækhyatthesutveva-dÅgharatti, hemanto; uparatti---kvaci hoteva bahulaæ vidhÃnÃ;yathÃrattaæ. --------------------------------------- * ParasmÃ. 1 Rattiyo-ma [SL Page 177] [\x 177/] Gotvacatthe cÃlope-46. Gosaddà alopavisayà samÃsanto ahoti na ve vatthe samÃso a¤¤apadatthe asaækhyyatthe ca; rÃjagavo; paramagavora pa¤cagavadhano;* dasagavaæ---alopeti-kiæ:pa¤cahi gohi kÅto pa¤cagu; acattheti-kiæ: ajassagÃvo 1---ana¤¤Ãsaækhyatthesutveva-cittagu;upagu. RattindivadÃragavacaturassÃ-47. Ete saddà a antà nipaccante; 'ratto ca divà ca' rattindivaæ;2 'ratti ca divà ca'rattindivaæ; 'dÃrà ca gÃvo ca' dÃragavaæ; 'vatasso assiyo assa' caturasso. --------------------------------------- * (Pa¤cagavaæ pa¤cagavadhano)-ma. 1 Gavajagavo-ma 2 Nipaccante-ma. [SL Page 178] [\x 178/] ùyÃme'nugavaæ-48. Anugavanti nipaccate ÃyÃme gamyamÃne; anugavaæ, sakaÂaæ---ÃyÃmeti-kiæ: gunnaæ pacchà anugu. Akkhismä¤atthe-49. Akkhismà samÃsanto a hoti a¤¤atthe ce samÃso; visÃlakkho. DÃrumbhyaÇgulyÃ*-50. AÇgulantà a¤¤apadatthe dÃrumhi samÃsanto a hoti; dvaÇgulaæ, dÃru; pa¤caÇgulaæ---aÇgulisadisÃvayavaæ dha¤¤ÃdÅnaæ vÅkkhepakaæ dÃrÆti vuccate---pamÃïe tu pubbe viya siddhaæ; sakharÃjasaddÃakÃrantÃva, sisso'pi na dissati---gÃï¬ÅvadhatvÃti pakatantarenasiddhaæ. --------------------------------------- * DÃrumbhaÇgulyÃ-ma. [SL Page 179] [\x 179/] Dvi vÅtihÃre-51. --------------------------------------- [SL Page 180] [\x 180/] KriyÃvyatihÃre gamyamÃne a¤¤apadatthe vattamÃnato ci hoti; kesÃkesi; daï¬Ãdaï¬i*---cakÃro 'cismi'nti 3.66. Visesanattho; sugandhi duggandhÅti-payogo nadissate. 1 LatvitthiyÆhi ko-52. Latuppaccayantehi itthiyamÅkÃrÆkÃrantehi cabahulaæ kappaccayo hoti a¤¤apadatthe; bahukattuko; bahukumÃriko; bahubrahmabandhuko, bahulaætveva-subbhu.2 --------------------------------------- * MuÂÂhÃmuÂÂhÅ-ma. 1 (VÅtihÃreti kiæ sÅghakesÃ-)ma. 2 (PubbakattÃ) subbhu-ma. [SL Page 181] [\x 181/] Vä¤ato-53. A¤¤ehi a¤¤apadatthe ko và bahulaæ hoti; bahu mÃlako; bahumÃlo. Uttarapade-54. Etamadhikataæ veditabbaæ. Imassidaæ-55. Uttarapade parato imassa idaæ hoti; idamaÂÂhitÃ; idappaccayÃ; niggahÅtalopo passa ca dvibhÃvo. --------------------------------------- [SL Page 182] [\x 182/] Puæ pumassa vÃ-56. Pumassa puæhotuttarapade vibhÃsÃ; pulliÇgaæ; puæliÇgaæ. a nnantunaæ-57. Esaæ Âa hotuttarapadekvaci vÃ; bhavampatiÂÂhà mayaæ; bhÃgavamamÆlakà no dhammÃ---bahulÃdhikÃrà tarÃdisu ca;* pageva mahattarÅ; ratta¤¤Šmahattaæ. A-58. Esaæ a hotuttarapade; 1 guïavantapatiÂÂho'smi. --------------------------------------- * TarÃdisu ca paresu-ma. 1 (BhavantapatiÂÂhÃ)-ma. [HHV Page 183] ManÃdyÃpÃdÅnamo maye ca-59. ManÃdÅnamÃpÃdÅnaæ ca o hotuttarapade maye ca; mano seÂÂhÃ; manomayÃ; rajojallaæ; rajomayaæ; Ãpogataæ; Ãpomayaæ; anuyanti disodisaæ. ParassasaækhyÃsu-60. SaækhyÃsuttarapadesu parassa o hoti; parosataæ, parosahassaæ---saækhyÃsÆti-kiæ:paradattupajÅvino.* Jane uttarapade phuthassa u hoti; ariyehi puthagevÃyaæ janoti puthujjano. So chassÃhÃyatane vÃ-62. --------------------------------------- * Ttupajivino-ma. [SL Page 184] [\x 184/] Ahe Ãyatane vuttarapade chassa so và hoti; sÃhaæ, chÃhaæ; saÊÃyatanaæ, chaÊÃyatanaæ. LtupitÃdÅnamÃraÇaraÇi-63. LatuppaccayantÃnaæ pitÃdÅna¤ca yathÃkkamamÃraÇaraÇi và hontuttarapade; satthÃradassanaæ; kattÃraniddeso; mÃrata pitaro---vÃtveva-satthudassanaæ; mÃtÃpitaro. VijjÃyonisambÃndhanamÃ* tatra catthe-64. LatupitÃdÅnaæ vijjÃsambandhÅnaæ yonisambandhÅna¤ca tesveva latupitÃdisu vijjÃyonisambandhisuttarapadesu catthavisaye à hoti; hotÃpotÃro; mÃtÃpitaro---latupitÃdÅnantvevaputtabhÃtaro; tatreti-kiæ: pitupitÃmahÃ; cattheti-kiæ; mÃtu bhÃtÃ; vijjÃyonisambandhÃnanti-kiæ:dÃtubhÃtaro. 1 --------------------------------------- * SambandhinamÃ-ma. 1 DÃtu bhattÃro-ma. [SL Page 185] [\x 185/] Putte-65. Putte uttarapade vatthavisaye latupitÃdÅnaævijjÃyoni sambandhÃnamà hoti; pitÃputtÃ; mÃtÃputtÃ. Cismiæ*-66. Cippaccayante uttarapade à 1 hoti; kesÃkesi; 2 muÂÂhÃmuÂÂhi. ItthiyamhÃsitapumitthi pumevekatthe-67. Itthiyaæ vattamÃne 3 ekatthe samÃnÃdhikaraïe uttarapade pare bhÃsitapumà itthi pumeva hoti; kurabhariyo; dÅgha --------------------------------------- * Cismiæ ca-ma. 1 ù ca-ma. 2 Daï¬Ãdaï¬Å-ma. 3 "Itthiyanti imassa itthiliÇgeti vutti kÃtabbà na itthiyaæ vattamÃneti kalyÃïippadhÃnà iccatrÃpi padhÃnasaddassa itthiyaæ vattamÃnattena pumbhÃvassa pasajjanato teneva hi sakkatasaddasatthakÃro muni candagomÅ pumbhÃvavidhÃyakassa attano suttassa 'ekatthe samÃnÃdhikaraïe itthiyaæ itthi liÇge'ti vivaraïamakÃsi assa pa¤cikÃyayaæ ratanamati ceha ato eva itthiliÇgeti vicaritavÃ- itthiyaæ vattamÃne iccabhidhÅya mÃne vyavacchejjÃbhÃvà visesanamanatthakaæ mà bhavatuti tato itthiliÇgeti vivaritabbaæ evaæ pana vivaraïaæ pamÃdalikhitantivadantyÃvariyÃ'-sirirÃhulamahÃsÃminÃ. [SL Page 186] [\x 186/] JaÇgho; yuvajÃyo---itthiyanti-kiæ:'kalyÃïÅ padhÃnamesaæ' kalyyÃïippadhÃnÃ;* bhÃsitapumeti- kiæ: ka¤¤Ãbhariyo; itthiti-kiæ: gÃmaïikulaæ diÂÂhi assa' gÃmaïidiÂÂhi; ekattheti-kiæ: 'kalyÃïiyà mÃtÃ' kalyÃïÅmÃtÃ. Kvacippaccaye-68. BhÃsitapumitthi paccaye kvaci pumeva hoti; vyattatarÃ, vyyattatamÃ. SabbÃdayo vuttimatte-60. ItthivÃcakà sabbÃdayo vuttimatte pumeva honti; tassà mukhaæ' tammukhaæ; tassaæ tatra; tÃya tato; tassaævelÃyaæ tadÃ. --------------------------------------- * KalyÃïÅpadhÃnÃ-ma. [SL Page 187] [\x 187/] ChÃyÃya jayaæ patimhi-70. Patimhi pare jÃyÃya jayaæ hoti; jayampatÅ---jÃnipatÅtipakatantarena siddhaæ; tathà dampatÅ jampatÅti. Sa¤¤Ãyamudodakassa-71. Sa¤¤Ãyamudakassuttarapade udÃdeso hoti; udadhÅ; udapÃnaæ. --------------------------------------- [SL Page 188] [\x 188/] KumbhÃdisuvÃ-72. KumbhÃdasuttarapadesu udakassa udÃdeso và hoti; udakumbho, udakakumbho; udapatto, udakapatto; udabindu, ukabindu---Ãkatigaïo'yaæ. SotÃdisÆ*lopo-73. SotÃdisuttarapadesuudakassa ussalopo hoti; dakasotaæ; dakarakkhaso. a na¤ssa-74. Uttarapadena¤saddassa Âa hoti; abrÃhmaïo 1---¤akÃro 2 kiæ, kevalassamà hotu; pÃmanaputto. An sare-75. SarÃdo uttarapade na¤saddassaan hoti; anakkhÃtaæ. --------------------------------------- * SotÃdÅsu-ma. 1 Abrahmaïo-ma. 2 ¥akÃroti-sabbattha. [SL Page 189] [\x 189/] NakhÃdayo-76. NakhÃdayo saddà akataÂÃdesà * nipaccante; 'nÃssa 1 khamatthiti' nakho; akhama¤¤aæ---sa¤¤Ãsaddesu ca nipphattimattaæ yathÃkathaci kattabbaæ. 'NÃssa kulamatthi'ti nakulo; akulama¤¤aæ; nakha nakula napuæsaka nakkhatta nÃka evamÃdi. Nago vÃppÃïini-77. NagaiccappÃïini và nipaccate; nagÃ, rukkhÃ; nagÃ, pabbatÃ; agÃ, rukkhÃ; agà pabbatÃ---appÃïinÅti 2-kiæ: ago vasalo sÅtena. --------------------------------------- * AnattaÂÃdesÃ. 1 Nassa-ma. 2. ApÃïinÅti-ma. [SL Page 190] [\x 190/] Sahassa so'¤¤atthe-78. A¤¤apadatthavuttimhi samÃse uttarapade pare sahassa so và hoti; saputto, sahaputto; a¤¤attheti-kiæ: sahakatvà sahayujjhitvÃ. Sa¤¤Ãyaæ-79. Sahassuttarapade so he ti sa¤¤Ãyaæ; sÃssatthaæ; sapalÃsaæ. Apaccakkhe-80. Apaccakkhe gamyamÃne sahassa so hotuttarapade; sÃggi, kapoto; sapisÃvÃ, vÃtamaï¬alikÃ. --------------------------------------- [SL Page 191] [\x 191/] AkÃle sakatthe-81. SakatthappadhÃnassa sahasaddassa akÃle uttarapade so hoti; sampannaæ brahmaæ sabrahmaæ; sacakkaæ nidhehi, sadhuraæ---akÃleti-kiæ: sahapubbanahaæ, sahÃparanhaæ. GanthÃntÃdhikye-82. GanthÃnte Ãdhiky caia vattamÃnassa sahassa so hotuttarapade; sakalaæ jotimadhÅte; samuhuttaæ---kÃlattho 1 Ãrambho; Ãdhikye-sadoïà khÃrÅ; samÃsako kahÃpaïo; niccattho'yamÃramho. --------------------------------------- * Sakatthassa-ma. 1 ùkÃlattho-ma. [SL Page 192] [\x 192/] SamÃnassa pakkhÃdisu vÃ-83. PakkhÃdisuttarapadesu samÃnassaso* hoti vÃ; sapakkho, samÃnapakkho; sajoti, samÃnajoti---pakkhÃdisÆti-kiæ: samÃnasÅlo; pakkha joti janapada ratti pattinÅ pattÅ nÃbhÅ bandhu brahmacÃrÅ nÃma gotta rÆpa ÂhÃnavaïïa vayo vacana dhamma jÃtiya ghacca. 1 Udare iye-84. Udare iyapare parato samÃnassa 2 so và hoti; sodariyo; samÃnodariyo---iyeti-kiæ: samÃnodarataæ. RÅrikkhakesu-85. EtesusamÃnassa so hoti; sarÅ; sarikkho; sariso. --------------------------------------- * Sa, 1 sacca-ma. 2. Iye pare samÃnassa-ma. [SL Page 193] [\x 193/] SabbÃdinamÃ-86. RÅrikkhakesusabbÃdÅnamà hoti; yÃdÅ, yÃdikkho, yÃdiso. NtakimimÃnaæ ÂÃkÅÂÅ-87. RÅrikkhakesu ntasaddakiæsaddaimasaddÃnaæ ÂÃkÅÂÅ honti yathÃkkamaæ; bhavÃdÅ, bhavÃdikkho, bhavÃdiso; kÅdÅ, kÅdikkho, kÅdiso; ÅdÅ, Ådikkho, Ådiso. TumhÃmbhÃnaæ tÃmekasmiæ-88. RÅrikkhakesu tumhÃmhÃnaæ tÃmà hontekasmiæ yathÃkkamaæ; tÃdÅ, tÃdikkho, tÃdiso;mÃdÅ, mÃdikkho, mÃdiso;* ---ekasminti-kiæ: tumhÃdÅ, amhÃdÅ, tumhÃdikkho, amhÃdikkho, tumhÃdiso, amhÃdiso. --------------------------------------- * TÃdÅ mÃdÅ tÃdikkho mÃdikkho tÃdiso mÃdiso-ma. [SL Page 194] [\x 194/] Taæmama¤¤atra-89. RÅrikkhakantato'¤¤asmiæ uttarapade tumhÃmhÃname kasmiæ * taæmaæ honti yathÃkkamaæ; tandÅpÃ; mandÅpÃ; taæ saraïÃ, maæsaraïÃ; tayyogo mayyogoti-bindulopo. VetasseÂ-90. RÅrikkhakesvetasse và hoti; edÅ, etÃdÅ; edikkho, etÃdikkho; ediso, etÃdiso. VidhÃdisu dvissa du-91. Dvissa du hoti vidhÃdisu; duvidho, dupaÂÂaæ; evamÃdi. Di guïÃdisu-92. GuïÃdisu dvissa di hoti; diguïaæ, dirattaæ, digu; evamÃdi --------------------------------------- * TumhamhÃnamekamhi-ma. [SL Page 195] [\x 195/] Tisva-93. TÅsu dvissa a hoti; dvattikkhattuæ, dvattipattapÆrÃ. ù saækhyÃyÃsatÃdo'na¤¤atthe-94. SaækhyÃyamuttarapade dvissaà hotasadÃdo'na¤¤atthe; dvÃdasa, dvÃvÅsati, dvattiæsa; saækhyÃyanti-kiæ: 'dirattaæ; asatÃdoti-kiæ: dvisataæ, dvisahassaæ; ana¤¤attheti-kiæ:dvidasÃ. Tisse-95. SaækhyÃyamuttarapade tissa ehotasatÃdo'na¤¤atthe; terasa, tevisa, tettiæsa---saækhyÃyantveva-tirattaæ; asatÃdotveva-tisataæ; ana¤¤atthetveva-tivatukÃ. --------------------------------------- [SL Page 196] [\x 196/] CattÃlisÃdo vÃ-96. Tissevà hoti cattÃlÅsÃdo; tecattÃlÅsa, ticattÃlÅsa; tepa¤¤Ãsa, tipa¤¤Ãsa; tesaÂÂhi, tisaÂÂhi; tesattati, tÅsattatÅ; teasÅti, tiyÃsÅti; * tenavuti, tinavuti---asatÃdotveva-tisataæ. Dvissà ca-97. AsatÃdo'na¤¤atthe cattÃlÅsÃdo 1 dvisse và hoti à va; dvecattÃlÅsaæ, dvÃcattÃsaæ, dvicattÃlÅsaæ; dvepa¤¤Ãsaæ, dvÃpa¤¤Ãsaæ, dvipa¤¤Ãsaæ; iccÃdi. --------------------------------------- * TiasÅti-ma 1 dvissà ca cattÃlÅsÃdo-ma. [SL Page 197] [\x 197/] BÃcattÃlisÃdo-98. Dvissa bà và hotacattÃlÅsÃdo'na¤¤atthe; bÃrasa, dvÃdasa;* bÃvÅsati, dvÃvÅsati; battiæsa, dvattiæsa---acattÃlÅsÃdoti-kiæ: dvicattÃlÅsa. Dvisatidasesu pa¤cassa païïupannà 1-99. VÅsatidasesu paresu pa¤cassa païïupannà 1 honti và yathÃkkamaæ; païïuvÅsati, 2 pa¤cavÅsati;pannarasa, pa¤cadasa. Catussa cuto dase-100. Catussa cuco honti và dasasadde pare; cuddasa, coddasa, catuddasa. Chassa so-101. Chassa so iccayamÃdeso hoti dasasadde pare; soÊasa. EkaÂÂhÃnamÃ-102. EkaaÂÂhÃnaæ à hoti dase pare; ekÃdasa, aÂÂhÃrasa. Ra saækhyÃto vÃ-103. SaækhyÃto parassa dasassara hoti vibhÃsÃ; ekÃrasa, ekÃdasa; bÃrasa, dvÃdasa; pannarasa, pa¤cadasa; sattarasa, sattadasa; aÂÂhÃrasa, aÂÂhÃdasa---pannabÃdesesu 3 niccaæ, idha na hoti catuddasa. ChatÅhi Êo ca-104 ChatÅhi parassa dasassa Êo hoti ro ca; soÊasa, sorasa; teÊasa, terasa. --------------------------------------- * DvÃrasa-ma. 1 PaïïapannÃ-ma. 2 PaïïavÅsati-ma. 3 BÃpannÃdesesu-ma. [SL Page 198] [\x 198/] CatutthatatiyÃnama¬¬hu¬¬hatiyÃ-105. A¬¬hà paresaæ catutthatatiyÃnaæ u¬¬hatiyà honti yathÃkkamaæ; 'a¬¬hana catuttho' a¬¬hu¬¬ho, 'a¬¬hena tatiyo' a¬¬hatiyo---kathaæ:a¬¬hateyyoti-sakatthe ïye * uttara padavuddhi. Dutiyassa saha diya¬¬hadiva¬¬hÃ-106. A¬¬hà parassa dutiyassa sahaa¬¬hasaddena diya¬¬hadiva¬¬hà honti; 'a¬¬hena dutiyo' diya¬¬ho, diva¬¬ho vÃ. Sare kad kussuntaratthe-107. Kussuttarapadatthe vattamÃnassa sarÃdo uttarapade kadà desohoti; kadannaæ, kadasanaæ---sareti-kiæ: kuputto; uttarattheti-kiæ: kuoÂÂho; rÃjÃ. KÃppatthe-108. Appatthe vattamÃnassa kussakà hotuttarapadatthe; 'appakaæ lavaïaæ' kÃlavaïaæ. PurisevÃ-109. Kussa purisekà hoti vÃ; kÃpuriso, kupuriso---ayamappattavibhÃsÃ---appatthe tupubbenaniccaæhoti; 'Åsaæ puriso' kÃpuriso. --------------------------------------- * ×yo-ma. [SL Page 199] [\x 199/] PubbÃdÅhuttarapadassaahassa anhÃdeso* hoti; pubbanho; aparanho; ajajanho; sÃyanho; majjhanho. Iti moggallÃne vyÃkaraïe vuttiyaæ SamÃsakaï¬o tatiyo. --------- ×o vÃpacce-1. ChaÂÂhiyantà nÃmasmà và ïappaccayo hotapacce'bhidheye;1 ïakÃro vuddhyattho; evama¤¤atrÃpi, 'vasiÂÂhassÃpaccaæ' vÃsiÂÂho, vÃsiÂÂhÅ vÃ; 2 opagavo, opagavÅ và 3---veti-vÃkya samÃsavikappatthaæ tassÃdhikÃro sakatthÃvadhi. --------------------------------------- * NhÃdeso-iti sabbattha. 1 ×apaccayo hoti và apaccebhidheyye-ma. 2 VÃsiÂÂhaæ vÃ. 3 Opakavo opakavÅ opakavaæ vÃ-sabbattha. [SL Page 201] [\x 201/] VacchÃditoïÃnaïÃyanÃ-2. VacchÃdÅhi apaccappaccayantehi hottÃdÅhica saddehi ïÃnaïÃyanappaccayà và hontapacce. VacchÃno vacchÃyano; kaccÃno, kaccÃyano---yÃgame*-kÃtiyÃno; moggallÃno, moggallÃyano;1 sÃkaÂÃno, sÃkaÂÃyano; kaïbhÃno, kaïbhÃyano; iccÃdi. --------------------------------------- * 'YÃgame'tÅdaæ idha viyapadasÃdhanÃdisupi dissati 'katÃïiyova' iti gaïasuttaæ ïiyappaccayavidhÃnavasena ravitanti aÇgÅkareyya yÃgametÅdaæ niratthakaæ pamÃdapatitanti ca sallakkhetabbaæ bhavissati. 1 KÃtiyÃno kÃtiyÃyano-moggalÃno moggalÃyano-ma. [SL Page 202] [\x 202/] KattikÃdÅhi vidhavÃdÅhi ca ïeyyaïerà và yathÃkkamaæ hontapacce. Kattikeyyo. Venateyyo; bhÃgÅneyyo iccÃdi---vedhavero; vandhakero; nÃÊikero; sÃmaïero iccÃdi. ×ya diccÃdÅhi-4. DitippabhutÅhi ïyo và hotapacce. Decco; Ãdicco; koï¬a¤¤o; gaggyo; bhÃtabbo; iccÃdi --------------------------------------- [SL Page 203] [\x 203/] ù ïi-5. AkÃrantato ïi và hotapacce dakkhi; doïi; vÃsavi; vÃruïiccÃdi. RÃjato ¤¤o jÃtiyaæ-6. RÃjasaddato ¤¤o và hotapacce jÃtiyaæ gamyamÃnÃyaæ. RÃja¤¤o---jÃtiyanti kiæ:rÃjÃpaccaæ. Khattà yiyÃ-7. Khattasaddà yaiyà hontapacce jÃtiyaæ khatyo; khattiyo jÃtiyayantve-khatti. Manuto ssasaïi-8. Manusaddato jÃtiyaæ ssasaï hontapacce. Manusso; mÃnuso: itthiyaæ-manussÃ; mÃnusÅ---jÃtiyantveva-mÃïavo. --------------------------------------- [SL Page 204] [\x 204/] JanapadanÃmasmà khattiyà ra¤¤o ca ïo-9. Janapadassa yaæ nÃmaæ tannÃmasmà khattiyÃpacce ra¤¤o va ïo hoti. Pa¤cÃlo; kosalo; mÃgadho; okkÃko---janapadanÃmasmÃti-kiæ: dÃsarathi; khattiyÃti-kiæ: 'pa¤cÃlassa brÃhmaïassÃpaccaæ' pa¤cÃla. ×ya kurusivÅhÅ-10. KurusivÅhapacce ra¤¤e ca ïyo hoti; korabyo sebyo.* ×a rÃgà tena rattaæ-11. RÃgavÃcitatiyantato 1 rattamiccetasmiæ atthe ïo hoti 'kasÃvena rattaæ' kÃsÃvaæ;kosumbhaæ; hÃliddaæ---rÃgÃti kiæ: devadattena rattaæ vatthaæ; idha kasmà nahoti: nÅlaæ pÅtanti---guïavacanattà vinÃpi ïena ïatthassÃbhidhÃnato. --------------------------------------- * Sebbo 1 tena-ma. [SL Page 205] [\x 205/] Nakkhatteninduyuttena kÃle-12. Tatiyantato nakkhattà tena lakkhite kÃle ïo hoti; taæ ce nakkhantaminduyuttaæ hoti. PhussÅ, rattÅ; phusso, aho---nakkhatteneti-kiæ: gurunà lakkhità ratti; indu yanutteneti-kiæ: kattikÃya lakkhito muhutto; kÃleti-kiæ: phussenalakkhità atthasiddhi---ajjakattikÃti kattikà yutte cande kattikÃsaddo vattate. --------------------------------------- [SL Page 206] [\x 206/] SÃssa devatà puïïamaæsi-13. Seti paÂhamantà assÃti chaÂÂhatthe ïo bhavati yaæ paÂhamantaæ sà ve devatà puïïamÃsÅ vÃ. 'Sugato devatà assÃ'ti sogato; mÃhindo; yÃmo; vÃruïo; phussÅ puïïamÃsÅ assa sambandhinÅ'ti phusso, mÃgho; mÃgho; phagguno; citto; vesÃkho;peÂÂhamulo; ÃsÃÊho; sÃvaïo; poÂÂhapÃdo; assayujo; kattiko; mÃgasiro---puïïamÃsÅti-kiæ, phussi pa¤camÅ assa---puïïamÃsÅ va gatakamÃsasambandhinÅ na hoti; 'puïïo mà assanti' nibbacanÃ---ato eva nipÃtanà ïo, sÃgamo ca, mÃsasutÅyÃva napapa¤cadasarattÃdo vidhi. --------------------------------------- [SL Page 207] [\x 207/] TamadhÅte taæ jÃnÃti kaïikà ca-11. Dutiyantato tamadhÅte taæ jÃnÃtÅti etesphatthesuïo hoti ko ïiko va. 'VyÃkaraïamadhÅte jÃnÃti vÃ' veyyÃkaraïo; chÃndaso; kamako; padako; venayiko; suttantiko---dvitaggahaïaæ puthageva vidhÃnatthaæ jÃnanassaca ajjhenavisayabhÃvadassanatthaæ pasimbupasaægahatthaæ ca. --------------------------------------- [SL Page 208] [\x 208/] Tassa visaye dese.-15. ChaÂhiyantà visaye desarÆpe *ïo hoti. 'VasÃtÅnaæ visayo deso'vÃsÃto---deseti kiæ: cakkhussa visayo rÆpaæ, devadattassa visayo'nuvÃko. NivÃse tannÃme-16. ChaÂÂhiyantà nivÃse dese tannÃme ïo hoti; 'sivÅnaæ nivÃso desosebyo; 1 vÃsÃto. --------------------------------------- * Tassa visayedeserÆpe-ma. 1 Sebbo. [SL Page 209] [\x 209/] AdÆrabhave-17. ChaÂÂhiyantà adÆrabhave desetannÃme ïo hoti;'vidasÃya adurabhavaæ' vedisaæ. Tenatibbatte-18. Tatiyantà nibbatte desetannÃme ïo hoti; kusambena nibbattà kosambÅ,* nagarÅ; 1kÃkandÅ, mÃkandÅ, 'sahassena nibbattÃ' sÃhassÅ, parikhÃ---hetumhi kattarikaraïe ca yathÃyogaæ tatiyÃ. Tamidhatthi-19. Tanti paÂhamantà idhÃti sattamyatthe dese tannÃme ïo hoti, yantaæ paÂhamantamatthi ce;'udumbarà asmiæ dese santÅ'ti odumbaro, 1 bÃdaro, babbajo. Tatra bhave-20. Sattamyantà bhavatthe ïo hoti; 'udake bhavo'odako, oraso, jÃnapado, mÃgadho, kÃpilavatthavo, kosambo. --------------------------------------- * Kosambi-ma. 1 Evaæ-ma. [SL Page 210] [\x 210/] AjjÃdÅhi tato-21. Bhavatthe ajjÃdÅhi tano hoti; 'ajja bhavo' ajjatano, svÃtano, hiyyattano.* PurÃto ïo ca-22. Purà iccasmà bhavatthe ïo hoti tano ca; purÃïo, purÃtano. AmÃtthacco-23. AmÃsaddato acco hoti bhavatthe; amacco. MajjhÃditvimo-24. MajjhÃdÅhi sattamyantehi bhavatthe imo hoti; majjhimo, 1 antimo---majkjdhaanta heÂÂhà upari ora pÃra pacchà abbhantara paccanta. KaïïeyyaïeyyakayiyÃ-25. --------------------------------------- * HÅyattano-sabbattha. 1 Majjhe bhavo majjhimo evaæ-ma. [SL Page 211] [\x 211/] Sattamyantà ete paccayà honti bhavatthe; kaï-'kusinÃrÃyaæ bhavo' kosinÃrako, mÃgadhako, Ãra¤¤ake, vihÃro---ïeyya-gaÇgeyyo, pabbateyyo, vÃneyeyyÃ---ïeyyaka-koleyyako, bÃrÃïaseyyako, campeyyako; mithileyyakoti-eyyako---ya-gammo, dibbo; iyagÃmiyo, udariyo, diviyo, pa¤cÃliyo, bodhapakkhÅyo,* lokiyo. ×iko-26. Sattamyantà bhavatthe ïiko hoti; sÃradiko, divaso; sÃradikÃ, ratti.. Tamassa sippaæ sÅlaæ païyaæ paharaïaæ payojanaæ-27. PaÂhamantà sippÃdivÃcakà asseti cha¬hatthe ïiko hoti; 'vÅïÃvÃdanaæ sippamassa'1 veïiko, modaÇgiko, vaæsiko; 'paæsukÆladhÃraïaæ sÅlamassa'2 paæsukÆliko, tecÅvariko; 'gandhopaïyamassa' gandhiko, 3 teliko, goÊiko1 'cÃpo paharaïamassa' cÃpiko, 3 tomariko, muggariko; 'upadhippa yojanamassa' opadhikaæ, 3 sÃtikaæ, sÃhassikaæ. --------------------------------------- * Bodhipakkhiyo-ma. 1 MassÃti evaæ modaÇgiko-ma. 2 PaæsukÆlaæ sÅlamassÃti-ma. 3 Evaæ-ma. [SL Page 212] [\x 212/] Taæ hantarahati* gacchatu¤chati carati-28. Dutiyantà hantÅti evamÃdisvatthesu ïiko hoti; pakkhÅhi-'pakkhino hantÅ'ti pakkhiko, **sÃkuïiko, mÃyuriko---macchehi-1 macchiko, meniko---migehi 2 mÃgaviko, hÃriïiko, - sÆkarikoti- iko; 'satamarahatÅ'ti sÃtikaæ, sandiÂÂhikaæ; 'ehi passa vidhiæ rahatÅ'ti ehipassiko, sÃhassiko---sahassiyotÅdha iyo; 'paradÃraæ gacchatÅ'ti pÃradÃriko, maggiko, pa¤¤Ãsayojaniko; 'badare u¤chatÅ'ti bÃdariko, sÃmÃkiko; 'dhammaæ caratÅ'ti dhammiko, adhammiko. --------------------------------------- * HantÃrahati-ma. 1 Macche hantÅti macchako evaæ-ma. ** Evaæ-ma. 2 Magehi-mage hantÅti-ma. [SL Page 213] [\x 213/] Tena kataæ kÅtaæ baddha*mahisaÇkhataæ saæsa¬haæ hataæ hanti jitaæ Jayati dibbati khaïati tarati carati vahati jivati-20. Tatiyantà katÃdisvatthesu ïiko hoti; 'kÃyena kataæ' kÃyikaæ, 1 vÃcasikaæ, mÃnasikaæ; 'vÃtenakato ÃbÃdho' vÃtiko---'satena kÅtaæ' sÃtikaæ, 1 sÃhassikaæ, mÆlatova-devadattena kÅtoti na hoti tadatthÃppatÅtiyÃ---'varattÃya baddho' 2 vÃrattiko, Ãyasiko, pÃsiko; 3 ---'ghatena abhisaÇkhataæ saæsaÂÂhaæ vÃ' ghÃtikaæ, goÊikaæ, dÃdhikaæ, mÃricikaæ---'jÃlena hato hantÅti vÃ' jÃliko, bÃÊisiko---'akkhohi jita'makkhikaæ, sÃlÃkikaæ---'akkhehi jayati dibbati 4 vÃ' akkhiko---'khaïittiyà khaïatÅ'ti khÃïittiko, kuddà --------------------------------------- * Bandha-ma. 1 Evaæ-ma. 2 VaratthÃya yottÃya bandhoti-ma. 3 PÃvasiko pÃyasiko. 4 DibbatÅti-ma. [SL Page 214] [\x 214/] Liko-devadattena jitamaÇgulyà khaïatÅti na hoti tadatthà navagamÃ---'uÊumpena taratÅ'ti oÊumpiko; uÊumpikoti-iko; gopucchiko; nÃviko---'sakaÂena caratÅ'ti sÃkaÂiko. Rathiko---parappikoti iko-'khandhena vahatÅ'ti khandhiko, aæsiko; sÅsikoti-iko---'vetatena* jÅvatÅ'ti khandhiko, aæsiko; sÅsikoti-iko---'vetanena* jÅvatÅ'ti vetaniko, bhatiko, kayiko, 1 vikkayiko; kayavikkayayikoti-iko. Tassa saævattati-30. Catutthyantà saævattati asmiæ atthe ïiko hoti; 'punabbhavÃya saævattatÅ'ti ponobhaviko, itthiyaæ-ponobhavikÃ; 'lokÃya saævattatÅ'ti lokiko, 'suÂÂhu aggo'ti saggo, 'saggÃya saævattatÅ'ti sovaggiko, sassÃvaik tadaminÃdi pÃÂhÃ---'dhanÃya saævattatÅ'ti dha¤¤aæ-yo. --------------------------------------- * Vettanena-ma. 1 Bhatiko kassiko kayiko-ma. [SL Page 215] [\x 215/] Tato sambhutamÃgataæ-31. Pa¤camyantà sambhutamÃgatantietesvatthesu ïiko hoti; 'mÃtito sambhutamÃgatanti vÃ' mattikaæ, pettikaæ---ïyariyaïryÃpi dissanti---'surabhito sambhutaæ' sorabhyaæ; 'thanato sambhutaæ' tha¤¤aæ; 'pitito sambhuto' pettiyo, mÃtiyo, mattiyo; macco vÃ. Tattha vasati vidito bhatto niyutto-32. Sattamyantà * vasatÅtvevamÃdisvatthesu ïiko hoti; 'rukkhamÆle vasatÅ'ti rukkhamuliko,Ãra¤¤iko, sosÃniko; 'loke vidito' lokiko; 'catumahÃrÃjesu bhattÃ' cÃtummahÃrÃjikÃ; :dvÃre niyutto' dovÃriko; dassok tadaminÃdipÃÂhÃ,bhaï¬ÃgÃriko;-iko navakammiko---kiyo-jÃtikiyo, andhakiyo. Tassidaæ-33. --------------------------------------- * Sattamyantà tattha-ma. [SL Page 216] [\x 216/] ChaÂÂhiyantà idamiccasmiæatthe ïiko hoti; 'saÇghassa idaæ' saÇghikaæ, puggalikaæ, sakyaputtiko, nÃthaputtiko, jenadattiko---kiye-sakiyo, parakiyo; niye-attaniyaæ;ke-sako, rÃjakaæ, bhaddhaæ. ×o-34. ChaÂÂhiyantà idamiccasmiæ atthe ïo hoti; 'kaccÃyanassaidaæ' kaccÃyanaæ, vyÃkaraïaæ; sogataæ, sÃsanaæ; mÃhisaæ, maæsÃdi. GavÃdÅhi yo-35. GavÃdÅhi chaÂÂhiyantehi idamiccasmiæ atthe yo hoti; 'gunnaæ idaæ'gabyaæ, maæsÃdi; kabyaæ, dabbaæ. Pitito bhÃtari reyyaï-36. Pitusaddà tassa bhÃtari reyyaï hoti; 'pitubhÃtÃ' petteyyo. MÃtito0 ca bhaginiyaæ cho-37. --------------------------------------- * MÃtuto-ma. [SL Page 217] [\x 217/] MÃtito* pitito ca tesaæ bhaginÅyaæ cho hoti; 'mÃtu bhagini' mÃtucchÃ; 'pitubhaginÅ' pitucchÃ---kathaæ mÃtulotu: 'mÃtulÃditvÃnÅ'ti nipÃtanÃ. MÃtÃpitusvÃmaho-38. MÃtÃpitÆhi tesaæ mÃtÃpitusvÃmaho hoti; 'mÃtumÃtÃ' mÃtÃmahÅ; 'mÃtupitÃ' mÃtÃmaho; 'pitumÃtÃ' patÃmahÅ; 'pitupitÃ' pitÃmaho---na yathÃsaækhyaæ paccekÃbhisambandhÃ. Nahite reyyaï-39. MÃtÃpituhi hite reyyaï hoti; matteyyo, petteyyo. Nindä¤ÃtappapaÂibhÃgarassadayÃsa¤¤Ãsu 1 ko-40. NindÃdÅsvatthesu nÃmasmà ko hoti; nindÃyaæ-muï¬ako, samaïako; a¤¤Ãte-'kassÃyaæ asso'ti assako--- --------------------------------------- * MÃtuto va-ma. 1 Ninda-ma-idhÃpi-katthaci. [SL Page 218] [\x 218/] PayogasÃmatthiyà sambandhivisesÃnavagamo'vagamyate---appatthe-telakaæ, ghatakaæ---paÂibhÃgatthe-'hatthi viya' hatthiko, assako, balivaddako*---rasse-mÃnusako, rukkhako, pilakkhako---dayÃyaæ-puttako, vacchako---sa¤¤Ãyaæ-'moroviya' morako. --------------------------------------- * Balibaddako-ma. [SL Page 219] [\x 219/] Tamassa parimÃïaæ ïiko ca-41. PaÂhamantà asseti asmiæ atthe ïiko hoti ko ca, taæ ce paÂhamantaæ parimÃïaæ bhavati;'parimiyate'tene'ti parimÃïaæ---'doïo parimÃïamassa' doïiko, vÅhi; khÃrasatiko, khÃrasahassiko, ÃsÅtiko, vayo; upa¬¬hakÃyikaæ, bimbohanaæ; pa¤cakaæ,chakkaæ. --------------------------------------- [SL Page 220] [\x 220/] Satetehi ttako-42. YÃdÅhi paÂhamantehiasseti chaÂÂhatthe*ttako hoti, taæ ve paÂhamantaæ parimÃïaæ bhavati; 'yaæ paramÃïamassa yantakaæ, tattakaæ, ettakaæ; Ãvatake-yÃvatako, tÃvatako. Sabbà cÃvantu-43. Sabbato paÂhamantehi yÃdÅhi ca asseti chaÂÂhatthe Ãvantu hoti, taæ ve paÂhamantaæ parimÃïaæ bhavati; 'sabbaæ parimÃïamassa' 1 sabbÃvantaæ, yÃvantaæ, tÃvantaæ, etÃvantaæ. Kimhà ratirivarÅvatakarittakÃ-44. Kimhà paÂhamantà asseti chaÂÂhatthe ratirÅvarÅvatakarittakà honti, taæ ce paÂhamantaæ parimÃïaæ bhavati; 'kiæ saækhyÃnaæ parimÃïamesaæ'2 kati, ete; kiva, kÅvatakaæ, kittakaæ---rÅvanto sabhÃvato asaækhyo. --------------------------------------- * ChaÂÂhyatthe-ma. 1 Sabbamassa paramÃïanti-ma. 2 Kimesaæ saækhyÃnaæ parimÃïa-ma. [SL Page 221] [\x 221/] SaæjÃtaæ * tÃrakÃditvito-45. TÃrakÃdÅhi paÂhamantehiasseti chaÂÂhattheito hoti, te ve saæjÃtà honti; 'tÃrakÃsaæjÃtà assa' tÃrakitaæ, gaganaæ; pupphÅto, rukkho; pallavitÃ, latÃ. MÃne matto-46. PaÂhamantà mÃnavuttito 1 asseti asmiæ atthe mattohoti; 'palaæ ummÃnamassa' palamattaæ, 'hattho pamÃïamassa'2 hatthamattaæ, 'sataæ mÃnamassa' satamattaæ, 'doïo parimÃïamassa' doïamattaæ---abhedopavÃrà doïotipi hoti. Taggho vuddhaæ-47. UddhamÃnavuttito asseti chaÂÂhatthe tagghà hotÅmaitto ca; jaïïutagghaæ, jaïïumattaæ. --------------------------------------- * Sa¤jÃtÃ-ma. 1 MÃnevuttito paÂhamantaæ-ma. 2 ParimÃïamassaæ sabbattha. [SL Page 222] [\x 222/] ×o ca purisÃ-48. Purisà paÂhamantà uddhamÃnavuttito* ïo hoti mattÃdayo ca; porisaæ, purisamattaæ, purisatagghaæ. AyubhavÅtÅhaæse-49. UbavitÅhi avayavavuttÅhi paÂhamantehi asseti chaÂÂhatthe ayo hoti; 'ubho aæsà assa' ubhayaæ, dvayaæ, tayaæ. SaækhyÃya saccutÅsasadasantÃdhakÃsmiæ 1 Satasahasse¬o-50. SatyantÃya utyantÃya ÅsantÃya ÃsantÃya dasantÃya ca saækhyÃya paÂhamantÃya asminti sattamyatthe ¬o hoti, sà ce saækhyà adhikà hoti, yadasminti taæ ce sataæ sahassaæsata --------------------------------------- * Asseti chaÂÂhyatthe-ma 1 dasantÃyÃdhikÃsmiæ-ma. [SL Page 223] [\x 223/] Sahassaæ và hoti; 'vÅsati adhikà asmiæ sate'ti * vÅsaæsataæ, ekavÅsaæsataæ, sahassaæ satasahassaæ vÃ---tiæsaæsataæ, ekatiæsaæ sataæ 1---utyantÃya 2-navutaæsataæ, sahassaæ satasahassaæ và ---Åsantiya-cattÃrÅsaæsataæ, sahassaæ satasahassaæ vÃ---ÃsantÃya-pa¤¤Ãsaæsataæ sahassaæ satasahassaæ vÃ---dasantÃya-ekÃdasaæ 3 sataæ, sahassaæ satasahassaæ vÃ---saccutÅsÃsadasanteti kiæ:chÃdhikà asmiæ sate; adhiketi kiæ: pa¤cadasahÅnà asmiæ sate; asminti kiæ: vÅsatyadhikà etasmÃsatÃ; satasahasseti kiæ: ekÃdasaadhikà assaæ vÅsatiyaæ. Tassa pÆreïekÃdasÃdito vÃ-51. ChaÂÂhÅyantÃyekÃdasÃdikÃya saækhyÃya ¬o hoti pÆraïatthe 4 vibhÃsÃ; sà saækhyÃpÆrÅyateyenataæ pÆraïaæ 'ekÃdasannaæ pÆraïo'ekÃdaso, ekÃdasamo; vÅso, **vÅsatimo; tiæso, tÅæsatimo; cattÃlÅso, pa¤¤Ãso. --------------------------------------- * Asmiæ sate ma. IdhÃpi bahusu. 1 Ekatiæsaæ-idhasabbattha. Ekatiæsaæsataæ sahassaæ satasahassaæ vÃ-ma. 2 UtyantÃyaæ-ma. 3 Ekadasaæ-ma. 4 TassapÆraïatthe-ma. ** Evaæ vÅso-ma. [SL Page 224] [\x 224/] Ma paæcÃdikatÅhi-52. ChaÂÂhÅyantÃya paæcÃdikÃya saækhyÃyakatismà ca* mo hoti pÆraïatthe; pa¤camo, sattamo, aÂÂhamo; katimo, katimÅ. SatÃdÅnami ca-53. SatÃdikÃya ** saækhyÃya chaÂÂhiyantÃya puraïatthe * mo hoti, satÃdinamicÃntÃdeso; 1 satimo, sahassimo. Chà ddhaddhamà 2 -54. ChasaddÃÂÂhaÂÂhamÃhonti tassa pÆraïatthe; chaÂÂho, chaÂÂhamo; itthÅya-chaÂÂhi chaÂÂhami---kathaæ,dutiyaæ tatiyaæ catutthanti: dutiyassa-catutthatatiyÃnanti-nipÃtanÃ. 3 Ekà kÃkyasahÃye-55. Ekasmà asahÃyatthe kaÃki honti vÃ; ekako, ekÃki, eko. --------------------------------------- * Tassa pÆraïatthe-ma. 1 MivÃdeso-ma. 2 haÂÂhamÃ-ma. 3 Sijjhanti-ma. ** ChaÂÂhiyantà satÃdikÃya-ma. [SL Page 225] [\x 225/] VacchÃdÅhi tanutte taro-56. VacchÃdÅnaæ sabhÃvassa* tanutte gamyamÃnetaro hoti; susuttassa tanutte-vacchataro; itthiyaæ-vacchatarÅ; yobbanassatanuttai-okkhataro; assabhÃvassa tanutte-assataro; sÃmatthiyassa tanuttai-usabhataro. Kimhà nidhÃraïe ratararatamÃ-57. Kiæsaddà niddhÃraïe ratararatamà hontÅ; kataro bhavataæ devadatto; kataro bhavataæ kaÂho; 1 katamo bhavataæ devadatto; katamo bhavataæ kaÂho; bhÃradvÃjÃnaæ katamo'si brahme. Tena datte liyÃ-58. Tatiyantà datte'bhidheye 2 laiyà honti; 'devenadatto; devalo; deviyo; brahmalo; brahmayo---sivÃ-sÅvalo; sÅviyo; sissa dÅgho. --------------------------------------- * VacchÃdÅhi sabbassa-ma 1 kaÂÂho. 2 Tena datte abhidheyyo-ma. [SL Page 226] [\x 226/] Tassa bhÃvakammesu ttatÃttanaïyaïeyya ×iyaïiyayÃ-59. ChaÂÂhiyantà * bhÃve kamme ca ttÃdayo honti bahulaæ; na ca sabbe sabbato honti,a¤a¤¤atra ttatÃhi---'bhavanti etasmÃbuddhisaddÃ'ti bhÃvo, saddassa pavattinittaæ---'nÅlassapaÂassa bhÃvo' nÅlattaæ, nÅlatÃti guïo bhÃvo---'nÅlassaguïassa bhÃvo nÅlattaæ, nÅlatÃtÅ nÅlaguïajÃti; 1 gottaæ gotÃti, gojÃti---pÃcakattaæ daï¬ittaæ visÃïittaæ rÃjapurisattanti kriyÃdisambandhittaæ---devadattatta candattaæ suriyattantÅtadavatthÃvisesasÃma¤¤aæ---ÃkÃsattaæ abhà --------------------------------------- * TassÃtiÂÂhiyantÃ-ma. 1 NÅlatÃtiguïajÃti-ma. [SL page 227] Cattanti upacaritabhedasÃma¤¤aæ---ttana-puthujjanattanaæ; vedanattanaæ; jÃyattanaæ jÃrattanaæ---ïya-Ãlasyaæ brahma¤¤aæ cÃpalyaæ nepu¤¤aæpesu¤¤aæ rajjaæ Ãdhipaccaæ dÃyajjaæ vesammaæ; vesamanti* keci, sakhyaæ vÃïijjaæ---ïeyya-soceyyaæ, Ãdhipateyyaæ---ïa-gÃravaæ pÃÂavaæ ajjavaæ maddavaæ---iya-adhipatiyaæ paï¬itiyaæ bahussutiyaænaggiyaæ suriyaæ 2---ïiya-Ãlasiyaæ kÃlusiyaæ mandiyaæ dakkhiyaæ porohitiyaæ veyyattiyaæ---kathaæ, rÃmaïÅyakanti-sakatthe kantÃïena siddhaæ---kammaæ kriyÃ; tattha. 'Alasassa kammaæ' alasattaæ, alasatÃ, alasattanaæ; Ãlasyaæ ÃlasiyaævÃ---'sakatthe'ti 4.122 Sakatthe'pi yathÃbhuccaækÃru¤¤aæ pattakallaæ 2 ÃkÃsÃna¤caæ, kÃyapagu¤¤atÃ. 3 --------------------------------------- * VesmantÅ-ma. 2 Pattakalyaæ. 1 SÆriyaæ. 3 KÃyapÃgu¤¤aæ-ma. [SL Page 228] [\x 228/] Bya vaddhadÃsà vÃ-60. ChaÂÂhayantà * vaddhà dÃsà ca byo vÃhoti bhÃvakammesu; vaddhakhyaæ, vaddhatÃ; dÃsabyaæ; dÃsatÃ---kathaæ, vaddhavanti ïe 1 vÃgamo. --------------------------------------- * TassÃtiddhiyantÃ-ma. 1 ×o- [SL Page 229] [\x 229/] Naï yuvà kho cavassa-61. ChaÂÂhiyantà yuvasdà bhÃvakammesunaï và hoti, vassabo ca; yobbanaæ; vÃtveva-yuvattaæ, yuvatÃ. AïvÃditvimo-62. AïuÃdÅhi chaÂÂhiyantehi bhÃve và ime hoti; aïimÃ; laghimÃ; mahimÃ;kasimÃ---vÃtveva-aïuttaæ; aïutÃ. BhÃvà tena nibbatte-63. BhÃvavÃcakà saddà tena nibbatte'bhidheye imo hoti; 'pÃkena nibbattaæ' pÃkimaæ; sekimaæ. TaratamissikiyiÂÂhÃtisaye*-64. Atisaye vattamÃnato hontete paccayÃ; 'atisayena pÃpo' pÃpataro; pÃpatamo,pÃpissiko, 1 pÃpiyo, pÃpiÂÂho---itthiyaæ-pÃpatarÃ---atisayantÃpi atisayappaccayo; 2 'atisayena pÃpiÂÂho' pÃpiÂÂhataro. --------------------------------------- * Taramasi-ma. 1 PÃpisiko-ma. 2 Hoti-. [SL Page 230] [\x 230/] Tannissite llo-65. DutiyantÃ* llappaccayo hoti nissitatthe; 'vedanissitaæ' 1 vedallaæ; 'duÂhunissitaæ'2 duÂÂhullaæ---ille-saÇkhÃrillaæ. --------------------------------------- * Tannissitatthe-ma. 1 Vedaæ nissitaæ-. 2 DuÂhuæ-ma. [SL Page 231] [\x 231/] Tassa vikÃrÃvayavesu ïïikaïeyyamayÃ-66. Pakatiyà uttaramavatthantaraæ vikÃro---chaÂÂhiyantà nÃmasmà * vikÃre'vayave ca ïÃdayohontibahulaæ; ïa-Ãyasaæ, bandhanaæ; odumbaraæ, païïaæ; odumbaraæ, bhasmaæ;1 kÃpÃtaiæ, maæsaæ; kÃpotaæ, satthi 2 ---ïika-kappÃsikaæ, vatthaæ; ïeyya-eïeyyaæ,maæsaæ; eïeyyaæ, satthi; 3 koseyyaæ, vatthaæ---maya-tiïamayaæ; dÃrumayaæ, naÊamayaæ; mattikÃmayaæ---'a¤¤asminti' 4.121 GunnaækarÅse'pi mayo; gomayaæ. Jatuto ssaïvÃ-67. ChaÂÂhiyantà nÃmasmÃjatuto vikÃravayavesussaïvà hoti; 'jatuno vikÃro' jÃtussaæjÃtumayaæ---"lopo"ti 4.123 Bahulaæ paccayalopo'pi phalapupphamÆlesuvikÃrÃvayavesu; 'piyÃlassa phalÃni' piyÃlÃni; 'mallikÃya pupphÃni' pallikÃ;'usÅrassa mÆlaæ'usÅraæ---taæsaddenavà tadabhidhÃnaæ. --------------------------------------- * Tassa-ma. 1 Odumbaraæ hasmaæpaïïaæ vÃ-ma 2 KÃpotaæ maæghalohitapattÃ-ma. 3 Maæsaæ-ma. [SL Page 232] [\x 232/] SamÆhe kaïïaïikÃ-68. ChaÂÂhiyantà samÆhe kaïïaïikà honti; gottappaccayantà kaï-rÃja¤¤akaæ; mÃnussakaæ---ukkhÃdÅhi-okkhakaæ; oÂÂhakaæ; orabbhakaæ; rÃjakaæ; rÃjaputtakaæ; hatthikaæ; dhenukaæ---ïa-kÃkaæ; bhikkhaæ; ïika-acittÃ-ÃpÆpikaæ; saækulikaæ. * JanÃdÅhi tÃ-69. JanÃdÅhi chaÂÂhiyantehi samÆhe tà hoti; janatÃ; gajatÃ; bandhutÃ; gÃmatÃ; sahÃyatÃ; nÃgaratÃ---tÃntà sabhÃvato itthiliÇgÃ---madanÅyanti-karaïe'dhikaraïe và anÅyenasiddhaæ ---dhumÃyitattanti-ktÃntà nÃmadhÃtuto tettana siddhaæ. --------------------------------------- * SaÇgulikaæ "tilasaÇgulikÃ". [SL Page 233] [\x 233/] Iyo hite-70. ChaÂÂhiyantà hite iyo hoti; upÃdÃniyaæ*---a¤¤atrÃpi 'samÃnÃdaire sayito' sodariyo. CakkhavÃdito sso-71. ChaÂÂhiyantehi cakkhuÃdÅhi hite ssohoti; cakkhÆssaæ; Ãyussaæ. ×yo tattha sÃdhu-72. Sattamyantà tattha sÃdhÆti asmiæ atthe ïyyo hoti; sabbho; pÃrisajjo---sÃdhÆti-kusalo yoggo hito vÃ---a¤¤atrÃpi-'rathaæ vahantÅ'ti racchÃ. --------------------------------------- * UpÃdÃniyaæ-sabbattha. [SL Page 234] [\x 234/] Kammà niya¤¤Ã-73. Sattamyantà kammasadadà tattha sÃdhÆti asmiæ atthe niya¤¤Ã honti; 'kamme sÃdhu' kammaniyaæ; kamma¤¤aæ. KathÃditviko-74. KathÃdÅhi sattamyantehi tattha sÃdhÆti asmiæ atthe iko hoti; kathiko; dhammakathiko; saÇgÃmiko; pavÃsiko; upavÃsiko. PathÃdÅhi ïeyyo-75. PathÃdÅhi sattamyantehi tattha sÃdhÆti asmiæ atthe ïeyyo hoti; pÃtheyyaæ; sÃpateyyaæ. DakkhiïÃyÃrahe-76. DakkhiïÃsaddato arahatthe ïeyyo hoti; 'dakkhiïaæ arahatÅ'ti dakkhiïeyyo. RÃyo tumantÃ-77. Tumantato arahatthe rÃyohoti; "ghÃtetÃyaæ và ghÃtetuæ, jÃpetÃyaæ và jÃpetuæ, pabbÃjetÃyaæ và pabbÃjetuæ". --------------------------------------- [SL Page 235] [\x 235/] Tametthassatthiti mantu-78. PaÂhamantà ettha assa atthiti etesvatthesu mantu hoti; 'gÃmo ettha dese assa và purisassa santÅti' gomÃ---atthiti vattamÃnakÃlopÃdÃnato bhutÃhi bhavissantÅhi và gohi na gomÃ. Kathaæ gomà Ãsi gomà bhavissatÅti? TadÃpi vattamÃnÃhi yeva gohi gomÃ; Ãsi bhavissatÅti padantarÃ* kÃlantaraæ; itikaraïato visayaniyamo. PahÆte ca 1 pasaæsÃyaæ nindÃya¤cÃtisÃyane Niccayoge ca saæsagge hontime mantuÃdayo. Goassoti-jÃtisaddÃnaæ dabbÃbhidhÃnasÃmatthiyà mantvà dayo nahonti; tathà guïasaddÃnaæ seto paÂoti; ye sattu guïasaddÃnaæ dabbÃbhidhÃnasÃmatthiyaæ natthi tehi honteva---budhimà rÆpavà 2 rasavà gandhavà essavà saddavÃ; rasÅrasiko; rÆpi rÆpiko; gandhÅ gandhikoti. --------------------------------------- * Padantaraæ-sabbattha 1 butte ca-ma. 2 SaddavÃ-ma. [SL Page 236] [\x 236/] VantvavaïïÃ-79. PaÂhamantato avaïïantà mantvatthe vantu hoti; sÅlavÃ; pa¤¤avÃ---avaïïÃti-kiæ? SatimÃ; bandhumÃ. Daï¬ÃditvikaÅ vÃ-80. Daï¬ÃdÅhi ikaÅ honti và manttvatthe; bahulaæ vidhÃnà kutovi dve honti; kutocekamekaæva. Daï¬ako, daï¬i, daï¬avÃ; gandhiko, gandhÅ, gandhavÃ; rÆpiko, rÆpÅ, rÆpavÃ---uttamiïeva dhanà iko (21) dhaniko; dhanÅ dhanavä¤o *---asanniteatthà 1(22) atthiko atthi; a¤¤atra atthavà --------------------------------------- * Dhanavà dha¤¤o-sabbattha. 1. TaatthÃ-mana. [SL Page 237] [\x 237/] ---Tadantà ca;(23) pu¤¤atthiko, pu¤¤atthi---vaïïantà Åyeva(24) brahmavaïïÅ devavaïïÅ---hatthadantehi * jÃtiyaæ (25) hatthÅ; dantÅ; a¤¤atra hatthavÃ; dantavÃ---vaïïato brahmacÃrimhi; (26) vaïïÅ, buhmacÃrÅ; vaïïavä¤o---pokkharÃdito dese(37) pokkharaïÅ 1 uppalinÅ kumudinÅ bhisinÅ muÊÃlinÅ sÃlukinÅ 2---kvÃvÃdese'pi-padumanÅ, paduminÅpaïïaæ; a¤¤atra pokkharavÃ, hatthi---nÃvÃyiko (28) nÃviko; ---sukhadukkhà Å(29) sukha dukkhÅ---(sikhÃdihÅ vÃ)(30) sikhi sikhÃvà mÃlÅ makÃlÃvà sÅli sÅlavà balÅ balavà 3 ---balà bÃhÆrupubbà ca(31) bÃhubalÅ; ÆrubalÅ. --------------------------------------- * Hatthadaï¬ehi-ma. 1 Pokkhariïi-ma. 2 SÃlukinÅ-sabbattha. 3 NÃviko sikhÅ sikhÃvà mÃlÅ mÃlÃvà silÅ silavà balÅ balavà 'sukhadukkhà Š(29) sukhÅ dukkhÅ-iti sabbapotthakaisu evaæ dissate; 'sikhÃdÅhi vÃ' iti gaïasuttampi potthakesu vÃparivÃraganthesu và na dissate. TathÃpi suttakÃramabhÃsÃminà racitanti takkÃsa pattabbÃ,udÃharaïÃnaæ dissamÃnattÃ; tathÃnuppattehikamovevamevÃnugattabbo. 'SikhÃdÅbhyo vÃ' 2.134 Iti candasuttaæ. [SL Page 238] [\x 238/] TapÃdÅhi ssÅ-81. TapÃdito *mantvatthe và ssi hoti; tapassi, yasassÅ, tejassÅ, manassÅ, payassÅ 1---vÃtveva-yasavÃ. MukhÃdito ro-82. MukhÃdÅhi mantvatth ro haioti; mukharo, susiro Æsaro, madhuro, kharo, kujaro, nagaro 2---dantassu ca uttatadante 3(32) danturo. Tuï¬yÃdÅhi 4 bho-83. Tuï¬iÃdÅhi mantvatthe bho và hoti; tuï¬ibho, sÃÊibho,valibho, **vÃtveva-tuï¬imÃ. SaddhÃditva-84. SaddhÃdÅhi mantvatthe a hoti vÃ; sanddho, pa¤¤o; itthiyaæ-saddhÃ; 5 vÃtveva-pa¤¤avÃ. --------------------------------------- * TapÃdÅhi-ma. 1 ManassÅvacassÅ-ma. 2 Nagaraæ-ma.'Nagara:'-iticandavuttiyampi.3 Cunnatadante-ma. 4 TuÂÂhyÃdÅhi-sabbattha. ** VaÊibho-sabbattha. 5 SaddhÃpa¤¤Ã-ma. [SL Page 329] [\x 329/] ×o tapÃ-85. Tapà ïo hoti mantvatthe; tÃpaso; itthiyaæ-tÃpasÅ. ùlvÃhijjhÃdÅhi-86. AbhijjhÃdÅhi Ãlu hotimantvatthe;* abhijjhÃlu, sÅtÃlu, dhajÃlu, dayÃlu---vÃtveva-dayÃvÃ. PicchÃditvilo-87. PicchÃdÅhi ilo hoti cà mantvatthe; picchilo, picchavÃ; pheïilo, pheïavÃ; jaÂilo, jaÂÃvÃ;---kathaæ vÃvÃloti? NindÃyamilassÃdilope "paro kvacÅ"ti 1.27. SilÃdità vo-88. SÅlÃdihi vo hoti và maintvatthe; sÅlavo, sÅlavÃ; kesavo, kesavÃ---aïïà 1 niccaæ;(33) aïïavo---gÃï¬i rÃjÅhi sa¤¤Ãyaæ; (24) gÃï¬ivaæ, dhanu; rÃjivaæ, paÇkajaæ. MÃyÃmedhÃhi vÅ-89. Etehi dvÅhi vÅ hoti mantvatthe; mÃyÃvi, medhÃvÅ. Sissare ÃmyuvÃmÅ-90. Sasaddà ÃmyuvÃmÅ hontissare'bhidheye mantvatthe;'samassatthiti' sÃmÅ, suvÃmÅ. --------------------------------------- * Mantvatthe ÃluhotivÃ-ma. 1 AïïÃvo hoti-ma. [SL Page 240] [\x 240/] Lakkhyà ïo a ca-91. LakkhÅsaddÃïo hota mantvatthe; a cantassa; ïakÃro'va savo; lakkhaïo. AÇgà no kalyÃïe-92. KalyÃïe gamyamÃneaÇgasmÃnohoti mantvatthe; aÇganÃ. So lomÃ-93. Lomà sohoti mantvatthe; lomaso; itthiyaæ-lomasÃ. ImiyÃ-94. Mantvatthe imaiyà honti bahulaæ; puttimo, kittimo, puttiyo, kappiyo, jaÂiyo,hÃnabhÃgiyo, seniyo. To pa¤camyÃ-95.- Pa¤cavyantà bahulaæ to hoti vÃ; gÃmato Ãgacchati, gÃmasmÃÃgacchati; corato bhÃyati, corehi bhÃyati; satthatoparihÅno, satthà parihÅno. [SL Page 241] [\x 241/] Itotettokuto-96. Tomhi imassa Âi nipaccate etassa Âa et kiæsaddassa kuttaca; ito, imasmÃ; ato, etto, etasmÃ; kuto, kasmÃ. AbhyÃdÅhi-97. AbhiÃdÅhi to hoti;* abhito, parito, pacchato, heÂÂhato. ùdyÃdÅhi-98. ùdippabhutÅhi to và hoti; Ãdo, Ãdito; majjhato, antato, piÂÂhito, passato, mukhato---yatodakaæ tadà dittaæ, yaæ udakaæ tadevÃdittanti attho. SabbÃdito sattamyà tratthÃ-99. SabbÃdÅhi sattamyantehi tratthà và honti; sabbatra, sabbattha, sabbasmiæ; yatra, yattha, yasmiæ---bahulÃdhikÃrà na tumhÃmhehi. --------------------------------------- * Apa¤camyantehipi vidhÃnattho'yaæ-ma. 1 ùditoti. [SL Page 242] [\x 242/] Katthettha kutrÃtrakvehidha-100. Ete saddà nipaccante; kasmiæ kattha, kutra, kva; etasmiæ ettha, atra; asmiæ iha, idha. Dhi sabbà vÃ-101 Sattamyantato sabbasmÃdhi và hoti; sabbadhi; sabbattha. Yà hiæ-102. Sattamyantà yato hiæ và hoti; yahiæ, yatra. Tà haæ ca-103. Sattamyantà tato và haæ* hoti hiæ ca; tahaæ, tahiæ, tatra. Kuhiækahaæ-104. Kiæsaddà sattamyantà hiæhaæ nipaccante kissa kukà ca; kihiæ, kahaæ, kathaæ kuhidvananti? Canaæ iti nipÃtantaraæ; kihidvÅti-ettha visaddoviya. --------------------------------------- * Tato hiæ haæ-ma. [SL Page 243] [\x 243/] Sabbeka¤¤ayatehi kÃle dÃ-105. ãtehi sattamyantehi cattamÃnehi kÃle dà hoti; sabbasmiæ kÃle sabbadÃ; ekadÃ, a¤¤adÃ, yadÃ, tadÃ---kÃleti-kiæ? Sabbatthadese. KadÃkudÃsadÃdhunedÃti-106. Ete saddà nipaccante; tasmiæ kÃle kadÃ, kudÃ; sambasmiæ kÃle sadÃ; imasmiæ kÃle adhunÃ, idÃni. AjjasajjavaparajjvetarahikarahÃ*-107. Ete saddà nipaccante; ekatippaccayo Ãdeso kÃla visesoti sabbametaæ nipÃtanà labbhati; imassa vo jjo cÃhani nipaccate; asmiæ ahani ajja---samÃnassa sabhÃvojju cÃhani---samÃne abhani sajju---aparasmà jju---aparasmiæ ahaniaparajju---imassetokÃle rahi va---imasmiæ kÃle etarahi---kiæsaddassa ko raha cÃnajjatane---tasmiæ kÃle karaha. --------------------------------------- * Ajjasajjuparajjetarahi-ma. [SL Page 244] [\x 244/] SabbÃdÅhi pakÃre thÃ-108. SÃma¤¤assa bhedako viseso pakÃro, tattha vattamÃnehi sabbÃdÅhi thà hoti+ sabbenapakÃrena sabbathÃ; yathÃ, tathÃ. Kathamitthaæ-109. Ete saddà nipaccante pakÃre; kimimehi thaæ paccayo, kaicca tesaæ yathÃkkamaæ; kathamitthaæ. Dhà saÇkhyÃhi-110. SaÇkhyÃvÃcÅhi pakÃre dhà paro hoti; 'dvÅhi pakÃrehi dve và pakÃrekaroti' vidhÃkaroti; bahudhà karoti; 'ekaæ rÃsiæ pa¤cappakÃraæ karoti' pa¤cadhà karoti:pa¤cappakÃramekappakÃraæ karoti' ekadhÃkaroti. --------------------------------------- * Tasmiæ. 1 A¤¤atra. [SL Page 245] [\x 245/] VekÃjjhaæ-111. Ekasmà pakÃre jjhaæ và hoti; ekajkvaÇkaroti; ekadhà karoti. DvitÅhedhÃ-112. DvÅtihi pakÃre edhÃvà hoti; vedhÃ, tedhÃ; dvidhÃ, tidhÃ. Tabbati jÃtiyo- 13. PakÃravati * taæsÃma¤¤avÃcakà saddÃjÃtiyo hoti; paÂu jÃtiyo, mudujÃtiyo. VÃrasaækhyÃya kkhattuæ-114 VÃrasambandhiniyà saækhyÃya kkhattuæ hoti; 'dve vÃre bhu¤jati' dvikkhattuæ divasassa bhu¤jati; vÃraggahaïaæ kiæ? Pa¤aca bhi¤jati; saÇkhyÃyÃti-kiæ? PahÆte 1 vÃre bhu¤jati. --------------------------------------- * Tabbati pakÃravati-ma. 1 Bahule-ma. [SL Page 246] [\x 246/] KatimhÃ-115. VÃrasambandhiniyà katisaækhyÃya kkhattuæ hoti; 'kati vÃre bhu¤jani'katikkhattuæ bhu¤jati. Bahumbhà dhà ca paccÃsattiyaæ-116. VÃrasambandhiniyà bahusaækhyÃya dhÃhoti kkhattu¤ca; vÃrÃna¤ce paccÃsatti hoti; bahudhà divasassa bu¤jati bahukkhattuæ---paccÃsattiyanti kiæ? Bahukkhattuæ mÃsassa bhu¤jati. Sakiæ vÃ-117. Ekaæ * vÃramiccasmiæ atthe sakinti và nipaccate; 'ekaæ * vÃraæ bhu¤jati'---vÃti kiæ?Ekakkhattuæ bhu¤jati. 1 So vicchÃppakÃresu-118. VÅcchÃyaæ pakÃre ca so hoti bahulaæ; vÅcchÃyaæ-khaï¬aso, bilaso; pakÃre-puthuso,sabbaso. --------------------------------------- * Eka-ma. 1 Ekakkhattuæ bhujati sakiæ bhujati-kattha ci; kiæ bhujati-ma. IdhÃpi katthaci. [SL Page 247] [\x 247/] AbhitatabbhÃve karÃsabhuyoge vikÃrà cÅ-119. AvatthÃvato vatthantarenÃbhutassa tÃyÃvatthÃya bhÃve karÃsabhuhi sambandhesati vikÃravÃcakÃcÅ hoti; 'adhavalaæ dhavalaæ karoti' dhavalÅ karoti; adhavalo dhavalo siyà dhavalÅ siyÃ; adhavalo dhavalo bhavati dhavalÅ bhavati---abhatatabbhÃveti-kiæ? GhaÂaæ karoti, dadhiatthi, ghaÂo bhavati---karÃsabhuyogeti kiæ? Adhavalà dhvaailo jÃyate---vikÃrÃti-kiæ? Pakatiyà mà hotu; suvaïïaæ kuï¬alÅ karoti. Dissanta¤¤e'pi paccayÃ-120. Vuttato'¤¤e'pi paccayà dissanti vuttÃvuttatthesu; 'vividhà mÃtaro' vimÃtaro, 'tÃsaæ puttÃ' vemÃtÅkÃ-rikaï; 'pathaæ gacchantÅti' pathÃvino-ÃvÅ; 'issà assa atthiti' issukÅ-ukÅ:'dhuraæ vahantÅti' dhorayhÃ-yhaï.- --------------------------------------- [SL Page 248] [\x 248/] A¤¤asmiæ-121. Vuttato'¤¤asmimpi atthe vuttappaccayà dissanti; 'magadhÃnaæ issaro' mÃgadho-ïo; 'kÃsÅti sahassaæ, tamagghatÅ ti kÃsiyo-iyo. Sakattha-122. Sakatthe'pi paccayà dissanti; hÅnako, potako, kicacayayaæ. Lopo*-123. PaccayÃnaæ lopo'pi dissati; buddhe ratanaæ païÅtaæ, cakkhuæ 1 su¤¤aæ attena và attaniyeyana vÃti bhÃvappaccaya lopo. --------------------------------------- * PaccÃyanaæ lopo-ma. 1 Cakkhuæ ca-ma. [SL Page 249] [\x 249/] SarÃnamÃdissÃyuvaïïassÃeo ïÃnubandhe-124. SarÃnamÃdibhutà ye akÃrivaïïuvaïïà tesaæ Ãeo honti yathÃkkamaæ ïÃnubandhe; rÃghavo, vainateyyo, meniko,* oÊumpiko, dohaggaæ---ïÃnubandheti-kiæ? PurÃtano. Saæyoge kvaci-125. SarÃnamÃdibhutà ye ayuvaïïà tesaæ Ãeo honti kvaci deva saæyogavisaye ïÃnubandhe;decco, koï¬a¤¤o 1---kvacÅti-kiæ? Kattikeyyo. --------------------------------------- * Veniko-ma. 1 ×Ãnubandheti ditisaddassa saæyogÃvisayattà deccoti 'sarÃnamà dissà visayo; uÊumpasaddassa saæyogavisayattà oÊumpikoti etassa visayoti tattha rÃghavo venateyyo meniko decco dobhagganti rÆpÃni. Idha tu oÊumpiko koï¬a¤¤oti yujjati. Teneva ca tattha pa¤cikà ettha etttha ca paca¤cikà tattha upanetabbÃti-iti sÃratthavilÃsiniyaæ. [SL Page 250] [\x 250/] Majjhe-126. Majjhe vattamÃnÃnampi ayuvaïïÃnaæ Ãeo honti kvaci; a¬¬hateyyÃ, vÃseÂÂho. KosjaijÃjjavapÃrisajjasubhajjamaddavÃrissÃsabhÃja¤¤a TheyyabÃhusaccÃ-127. Ete saddà nipaccante ïÃnubandhe; 'kusÅtassa bhÃvo' kosajjajaæ; 'ujuno bhÃvo' appavaæ; 'parisÃsu sÃdhu' pÃrisajjo; 'suhadayoca' suhajjo, 'tassa pana bhÃvo sohajjaæ; 'muduno bhÃvo'maddavaæ; 'isino idaæ, bhÃvo vÃ' Ãrissaæ; * 'usabhassa idaæ, bhÃvo vÃ' Ãsabhaæ; 'ÃjÃnÅyassa bhÃvo' so eva vÃ' Ãja¤¤aæ;'thenassa bhÃvo, kammaæ vÃ' theyyaæ; 'bahussutassa bhÃvo' bÃhusaccaæ---etesu yamalakkhaïikaæ taæ nipÃtanÃ. --------------------------------------- * ùrisyaæ-ma. [SL Page 251] [\x 251/] ManÃdÅnaæ sak-128. ManÃdÅnaæ sak hoti ïÃnubandhe; 'manasi bhavaæ' mÃnasaæ; 'dummanaso * bhÃvo' domanassaæ; somanassaæ. UvaïïassÃvaÇi hoti; rÃghavo, jÃmbavaæ. Yamhi gossa ca-130. YakÃrÃdo paccay gaiossuvaïïassa ca avaÇi hoti; gabyaæ, gÃtabyo. --------------------------------------- Dummanassa-ma. [SL Page 252] [\x 252/] Lopo'vaïïivaïïÃnaæ-131. YakÃrÃdo paccaye avaïïivaïïÃnaæ lÃpo hoti, dÃyjaijaæ, kÃru¤¤aæ, Ãdhipaccaæ, deppaæ---bahakulaævidhÃnaæ kvaci na hoti; kiccayaæ. RÃnubandhe'ntasarÃdissa-132. Anto saro Ãdi yassÃvayavassa tassa lopo hoti rÃnubandhe; kittakaæ, petteyyaæ. Kisamahatamime * kasmahÃ-133. Kisassa mahato * ime kasmahà honti yathÃkkamaæ; kasimÃ, mahimÃ. ùyussÃyas mantumhi-134. ùyussa ÃyasÃdeso hoti mantumhi; ÃyasmÃ. Jo vuddhassiyi¬hesu-135. Vuddhassa jo hoti iyaiÂÂhesu; jeyyo, jeÂÂho. --------------------------------------- * Kassa mahatammai-kassa mahantasaddÃnaæ-. [SL Page 253] [\x 253/] BÃÊhantikapasatthÃnaæ sÃdhanedasÃ-136. IyaiÂÂhesu bÃÊhantikapasatthÃnaæ sÃdhanedasà hontÅ yathÃkkamaæ; sÃdhiyo, sÃdhiÂÂho; nediyo, nediÂÂho; seyyo, seÂÂho KaïkanÃppayuvÃnaæ-137. IyaiÂÂhesu appayuvÃnaæ kaïkanà honti yayathÃkkamaæ; kaïiyo, kaïiÂÂho; kaniyo, kaniÂÂho. Lopo vÅmantuvattunaæ-138. VÅmantuvantunaæ lopo hoti iyaiÂÂhesu: 'atisayena medhÃvÅ' medhiyo, medhiÂÂho; 'atisayenasatimÃ'satiyo, satiÂÂho; 'atisayena guïavÃ' guïiyÃ, guïiÂÂho. Öe stiaissa tissa-139. Öe pare satyantassa tikÃrassa lopo hoti; vÅsaæ sataæ, tiæsaæ sataæ. Etasse ttake-140. Ttake pare etassa e henÃti; ettakaæ. --------------------------------------- [SL Page 254] [\x 254/] ×ikassiyo vÃ-141. ×ikassavà iyo hoti; sakyaputtiyo, sakyaputtiko. AdhÃtussa ke'syÃdito ghe'ssÅ-142. Ghe pare adhÃtussa yo kakÃro tato pubbassa akÃrassa bakahulaæ i hoti, save ghona syÃdito paro hoti; bÃlikÃ, kÃrikÃ---adhÃtussÃti-kiæ? SakÃ; keti-kiæ?NandanÃ; asyÃditoti-kiæ? BahuparibbÃjakÃ, madhurà * ---bahucammikÃti kakÃrena syÃdino 1 byavahitattà siddhaæ---gheti-kiæ? BÃlako; assÃti-kiæ? BahukattukÃ,sÃlÃ. Iti moggallÃne vyÃkaraïe vuttiyaæ ×Ãdikaï¬o catuttho. --------- --------------------------------------- * MÃdhurÃ-ma. 1 SyÃdi. [SL Page 256] [\x 256/] TijamÃnehi khasà khamÃvÅmaæsÃsu-1. Khantiyaæ tijà vÅmaæsÃyaæ mÃnà ca khasappaccayà honti yathÃkkamaæ; titikkhÃ, vÅmaæsÃ---titikkhati, vÅmaæsati. KhamÃvÅmaæsà suti-kiæ? Tejanaæ, tejo, tejayati, mÃnanaæ, mÃno, mÃneti. --------------------------------------- [SL Page 257] [\x 257/] Kità tikicchÃsaæsayesu jo-2. TikicchÃyaæ saæsaye ca vattamÃnà kità jo hoti---tikicchÃ, vicikicchÃ---tikicchati, vicikicchati---a¤¤atraniketo, saæketo, ketanaæ, keto, ketayati. NindÃyaæ gupabadhà bassabho ca-3. NindÃyaæ vattamÃnehi gupabadhehi jo hoti; bassa bho ca---jigucchÃ, bÅbhacchÃ---jigucchati, bÅbhacchati---a¤¤atragopanaæ, gope, popeti, badhako. --------------------------------------- [SL Page 258] [\x 258/] Tuæsmà lopo vicchÃyaæte-4. Tumantato icchÃyamatthe te khasachà hontibahakulaæ; lopo ca tuæpaccayassahoti sutattÃ---bubhukkhÃ, jigiæsÃ, jighacchÃ---bubhukkhati, jigiæsati, jighacchati---idhakasmà na hotibhottumicchatÅti? PadantarenÃbhidhÃnÃ. TuæsmÃti-kiæ? Bhojanamicchati. IcchÃyanti kiæ? Bhu¤jituæ gacchati. Kathaæ kulaæ pipatisatÅti? Yathà kulaæ patitumicchatÅtivÃkyaæ hoti, evaæ vuttipi hessati; vÃkyamevacarahi kathaæ hoti? Lokassa tathà vacanicchÃya. --------------------------------------- [SL Page 259] [\x 259/] ýyo kammÃ-5. --------------------------------------- [SL Page 260] [\x 260/] IcchÃkammato* icchÃyamatthe Åyappaccayo hoti; 'puttamicchati' puttÅyati---kammÃti-kiæ? Aasinecchati; idha kasmà na hoti ra¤¤o puttamicchatÅti? SÃpekkhattÃ; na hi a¤¤amapekkhamÃno a¤¤enasahekatthibhÃvamanubhavituæ sakkoti; idhÃpi carahi na siyà attanoputtamicchatÅti; nevettha bhavitabbaæ; na hi bhavati attanoputtiyatÅti; kathaæ carahi vuttassa attatiyatÃvagamyate? A¤¤assÃsutattÃ, icchÃya ca tabbisayattÃ. --------------------------------------- * Kammato-ma. [SL Page 261] [\x 261/] UpamÃnÃcÃre-6. Kammato upamÃnà ÃvÃratthe Åyo hoti; 'puttamavà carati' puttÅyati mÃïavakaæ; upamÃnÃti kiæ? PuttamÃcarati. --------------------------------------- [SL Page 262] [\x 262/] ùdhÃrÃ-7. ùdhÃratupamÃnÃÃvÃratthe Åyo hoti; 'kuÂiyamivÃcarati' kuÂiyati pÃsÃde, pÃsÃdÅyati kuÂiyaæ. KattutÃyo-8. KattatupamÃnà ÃcÃratthe Ãyo hoti; 'pabbatovà carati'pabbatÃyati. Cyatthe-9. Kattuto abhutatabbhÃve Ãyo hoti bahulaæ; bhusÃyati, paÂapaÂÃyati, lohitÃyati---kattutotveva-bhusaækarotÅti; iha kasmà na hoti bhusi bhavatÅti? VuttatthatÃya. --------------------------------------- [SL Page 263] [\x 263/] SaddÃdÅti * karoti-10. SaddÃdÅhi dutiyantehi karotÅti asmiæ atthe Ãyo hoti; saddÃyati, verÃyati, kalahÃyati, dhÆpÃyati. --------------------------------------- * SaddÃdÅhi-ma. [SL Page 264] [\x 264/] Namotvasso-11. Namo iccasmà * karotÅti asmiæ atthe asso hoti; namassati tathÃgataæ. DhÃtvatthe nÃmasmi-12. NÃmasmà dhÃtvatthe bahulami hoti; 'hatthinà atikkamati'ati hatthayati; 'vÅïÃya upagÃyati' upavÅïayati; 'daÊahaæ karoti' vinayaæ 1 daÊahayati; 'visuddhà hoti' ratti visuddhayati; 'kusalaæ pucchati'kusalayati. SaccÃdÅhÃpi-13. SaccÃdÅhi dhÃtvatthe Ãpi hoti; saccÃpeti, atthÃpeti, vedÃpeti, sukkhÃpeti sukhÃpeti, dukkhÃpeti. --------------------------------------- * Iccassa. 1 Viriyaæ-ma. [SL Page 265] [\x 265/] KriyatthÃ-14. AyamadhikÃro à satthaparisamattiyÃ; 'kriyà attho yassaso kriyattho',dhÃtu. CurÃdito ïi-15. CurÃdÅhi kriyatthehi sakatthe ïi paro hoti bahulaæ; ïakÃro vuddhyattho---evama¤¤atrÃpi---corayati, lÃÊayati. Kathaæ rajjaæ kÃretÅti?* YogavibhÃgato. PayojakabyÃpÃre ïÃpi ca-16. KattÃraæ yo payojayati tassa byÃpÃre kriyatthà ïiïÃpÅ 1 honti bahulaæ; kÃreti, kÃrÃpeti---nanu ca kattÃpi karaïÃdÅnaæpayojakoti tabyÃpÃre:pi ïiïÃpÅ pÃpuïanti? PayojakaggahaïasÃmatthiyà na bhavissanti, curÃdÅhi --------------------------------------- * KÃreti-ma. 1 ×iïÃpi-idha; ïiïÃpi ca-ma. [SL Page 266] [\x 266/] Visuæ vacanasÃmatthiyà ca---Ãto bhiyyo ïÃpiyeva, ïiye vuvaïïato, dvayameva¤¤ehi. Kyo bhÃvakammesvaparokkhesu mÃnantatyÃdisu-17 BhÃvakammavihitesu parokkhÃvajjitesu mÃnantatyÃdisu paresukyo hoti krayatthÃ---ntaggahaïamuttaratthaæ; kakà --------------------------------------- [SL Page 267] [\x 267/] Ro avuddhyattho; evamuttaratrÃpi---ÂhiyamÃnaæ, Âhiyate; sÆyamÃnaæ, sÆyate---aparokkhesÆti-kiæ? Babhuva devadattena; bibhida * kusÆlo. Bhijjate kusÆlo sayamevÃtibhijjateti savanà 1 kammatÃvagamyate, sayamevÃti savanato kattutÃ; kattutÃvacanicchÃyantu-bhindatikusulo attÃnanti bhavati; evama¤¤ampi yathÃgamamanugantabbaæ. "Aparokkhesu mÃnantatyÃdisÆ'ti-ayamadhikÃro Ã"tanÃditvo" 2 apivaete tyÃdayo 3 tyÃdisu parabhutesu kattukammabhÃvavihitesu kyalÃdÅnaæ vidhÃnato tesveva vi¤¤ayantÅti-akammakehi dhÃtuhi kattubhÃvesu sakammakehi kattukammesukammÃvacanicchÃyaæ bhÃve va bhavantÅti veditabbÃ---yassapanadhÃtussa kriyà kammamapekkhate sosakammako: yassa tu kriyà kattumattamapekkhate so akammakoti 4 ¤Ãtabbaæ. --------------------------------------- * Hinda-ma. 1 SavaïÃ-ma. 2 TanÃditvoti-ma; tvodi-idha. 3 KyÃdayo-iti sabbattha. 4 EsÃkammakoti-idha. [SL Page 269] [\x 269/] Kattari lo-18. [SL Page 269] [\x 269/] Kattari lo-18. Kriyatthato * aparokkhesu kattuvitamÃnantatyÃdisu lo 1 hoti; lakÃro "¤ilasse'ti 5.163 Visesanattho---pacamÃno, pacanto; pavati. Maæ ca rudhÃdÅnaæ-19. RudhÃdito kattuvihitamÃnÃdisu lo hoti; maæ vÃnta 2 sarà paro; makÃro'nubandho; akÃro uccÃraïatvo---rundhamÃno, rundhanto, rundhati. ×aïÃpyÃpÅhi vÃ-20. --------------------------------------- * KriyatthÃ-ma. 1 La. 2 CÃntÃ-katthaci; maæ ca rukhÃdÅnamatta-ma. [SL Page 270] [\x 270/] ×iïÃpyÃphÅhi kattuvihitamÃnÃdisu lo hoti vibhÃsÃ; corayanto, corento; kÃrayantÃ, kÃrento; kÃrÃpaiyanto, kÃrÃpento; saccÃpayanto, saccÃpento; corayati, coreti; kÃrayati, kÃreti; kÃrÃpayati, kÃrÃpeti; saccÃpayati, saccÃpeti---vacatthitavibhÃsattho'yaæ và saddo; tena mÃne niccaæ; corayamÃno, kÃrayamÃno, kÃrÃpayamÃno, saccÃpayamÃno. DipÃdÅhi yayak-21. DivÃdÅhi lavÅsaye yak hoti; dibbanto; *dibbati. TudÃdÅhi ko-22. TudÃdÅhi lavÅsaye ko hoti; tudamÃno, tudanto; kudati. JyÃdÅhi knÃ-23. JiÃdÅhi lavisaye knà hoti; jinanto, jinÃti---kathaæ jayanto, jayatÅni? BhuvÃdipÃÂhÃ. --------------------------------------- * DibbamÃno dibbanto-ma. [SL Page 271] [\x 271/] KyÃdÅhÅ kïÃ-24. KÅÃdÅhi lavisaye kïà hoti; kiïanto, kiïÃti. SvÃdÅhÅ kïo-25. SuÃdÅhi lavisaye kïo hoti; suïamÃno, suïanto, suïoti; kathaæ suïÃtÅti? KyÃdipÃÂhÃ. TanÃditvo*-26. TanÃdito lavisaye o * hoti; tanoti. BhÃvakammesu tabbÃnÅyÃ-27. TabbaanÅyà kriyatthà pare bhÃvakammesu bahulambhavanti; kattabbaæ, karaïÅyaæ; kattabbo kaÂo; karaïÅyo---bahulà --------------------------------------- * Tvok-ma. Ok-ma. [SL Page 272] [\x 272/] DhikÃrà karaïÃdisupi bhavanti---sinÃnÅyaæ, cuïïaæ; dÃnÅyo, brÃhmaïo; samÃvattanÅyo,* guru; pavacanÅyo, upajjhÃyo; upaÂÂhÃnÅyo, sisso. Ghyaï-28. BhÃvakammesu kriyatthà paro ghyaï hoti bahulaæ; vÃkyaæ, kÃriyaæ, veyyaæ, jeyyaæ. ùsse ca-29. ùto ghyaï hoti bhÃvakammesu Ãssa e ca; deyyaæ. --------------------------------------- * SammÃvattaniyo-ma; idhÃpi katthavi. [SL Page 273] [\x 273/] VadÃdÅhi yo-30. VadÃdÅhi kriyatthehi yo hoti bahulamhÃvakammesu; vajjaæ, majjaæ, gammaæ---bhujÃnte *(35) bhojjo, odano; bhojjà 1, yÃgu; bhoggama¤¤aæ. KiccaghaccabhaccabhabbaleyyÃ-31. Ete saddà yappaccayantà nipaccante. --------------------------------------- * BhujÃnte-ma. 1 Bhojjo-ma. [SL Page 274] [\x 274/] GuhÃdÅhi yak-32. GuhÃdÅhi kriyatthehi bhÃvakammesu yak hoti; guyhaæ, duyhaæ, sisso; siddhà evete tabbÃdayo pesÃtisaggapattakÃlesupi gamyamÃnesu * sÃma¤¤ena vidhÃnato---hotà khalu kaÂo kattabbo, karaïÅyo, kÃriyo, kicco-evaæ tvayà kaÂo kattabbo; hotà kaÂo kattabbo, hoto hi patto kÃlo kaÂakaraïe---evaæ uddhamuhuttike'pi vattamÃnato pesÃdisu siddhà eva---tathà arahe kattari sattivisiÂÂhe ca patÅyamÃne ÃvassakÃdhamiïatÃvisiÂÂhe 1 va bhÃvÃdo siddhÃ---uddha muhuttikato-bhotà kaÂo kattabbo; bhotà rajjaæ kÃtabbaæ, bhavaæ araho; bhotà bhÃro vahitabbo, bhavaæ satto; bhotà avassaæ kaÂo kattabbo; bhotà nikkho dÃtabbo. --------------------------------------- * GammamÃnesu-ma. 1 AvassakÃ-ma [SL Page 275] [\x 275/] Kattari latuïakÃ-33. Kattari kÃrake kriyatthà latuïakà bhontÅ; paÂhitÃ, pÃÂhako---bahulamitveva-pÃdehi harÅyatÅ'ti pÃdahÃrake; 'galecuppatÅ'ti * galecopako---saddho eva latuarahe sÅlasÃdhu dhammesu ca sÃma¤¤avihitatattÃ; bhavaæ balu ka¤¤Ãya pariggayitÃ, 1 bhavametaæ arahati; sÅlÃdisu-khalvapi upÃdÃtà kumÃrake; gantÃkhelo; 2 muï¬ayitÃro sÃviÂÂhÃyanà vadhuæ kataparigahaæ. --------------------------------------- * Cuppate-ma; cupyate-iti katthaci. 1 PariggahÅtÃ-ma. IdhÃpi katthaci. 2 Khelaæ iti ca kheÊaæ iti ca sabbattha; 'gantà khemaæ' iti pÃïinikalÃpa vuccisu ca; tathÃpi 'gantà khelaæ' iti cande. [SL Page 276] [\x 276/] ùvÅ-34. Kriyayatthà ÃvÅ hoti bahulaæ kattari; bhayadassÃvÅ---appavÅsayatäÃpanatthaæ bhinnayogakaraïaæ; sÃma¤¤avihitattà sÅlÃdisu ca hoteva. ùsiæsÃyamako-*35. ùsiæsÃyaæ * gamyamÃnÃyaæ kriyatthà ako hoti kattari; 'jÅvatuti' jÅvako; nandatuti' nandako; 'bhavatuti' bhavako. --------------------------------------- * ùsisÃyaæ-ma. [SL Page 277] [\x 277/] Karà ïano-36. Karato kattari ïano hoti; 'karotÅ'ti kÃraïaæ; kattarÅti-kiæ? * Karaïaæ. HÃto vÅhikÃlesu-37. HÃto vÅhisiæ kÃle caïano hotÅ kattari; hÃyanà 1 nÃma vÅhayo; hÃyano 2 saævaccharo; vÅhikÃlesÆti - kiæ? HÃtÃ. VÅdà ku 3-38. Vidasmà kÆ 3 hoti kattari; vidÆ, lokavidÆ. Vito ¤Ãto-39. Vipubbà ¤Ãiccasmà ku 3 hoti kattari; vi¤¤Á; vitoti-kiæ? Pa¤¤o. 4 --------------------------------------- * KattarÅtveva-mi. 1 HÃyamÃnÃ-sabbattha 2 hÃyanà nÃma-ma. 3 ¥Á-ma. 4 Pa¤¤Ã-ma. [SL Page 278] [\x 278/] KammÃ-40. Kammato parà ¤Ãiccasmà kÆ hoti kattari; sabba¤¤Á, kÃla¤¤Á. Kvacaï-41. Kammato parà kriyatthà kvaci aï hoti kattari; kumbhakÃro, saralÃvo, mavtajjhÃyo---bahakulÃdhikÃrà iha na hoti, Ãdiccaæ passati, himavantaæ suïoti, gÃmaæ gacchati. KvacÅti kiæ? Kammakaro. * Gamà rÆ-42. Kammato paraæ gamà rÆ hoti kattari; vedagu, pÃragu. --------------------------------------- * (Hitakkaro) kammakaro-ma. [SL Page 279] [\x 279/] SamÃna¤¤abhavantayÃditupamÃnà disà kamme RÅrikkhakÃ-43. SamÃnÃdÅhi yÃdÅhicopamÃnehi parà disà kammakÃrake rÅrikkhakà honti; 'samÃno viya dissatÅ'ti sadÅ, sadikkho, sadiso; * a¤¤ÃdÅ, a¤¤Ãdikkho, a¤¤Ãdiso; bhavÃdÅ, bhavÃdikkho, bhavÃdiso; yÃdÅ, yÃdikkho, yÃdiso; tyÃdÅ, tyyÃdikkho, tyÃdiso 1---samÃnÃdÅhÅti kiæ? Rukkho viya dissati. UpamÃnÃti kiæ? So 2 dissati kammeti kiæ? So viya passatÅ---rakÃrà antasarÃdilopatthÃ. KakÃro ekÃrÃbhÃvattho. --------------------------------------- * SÃdikkho sÃdiso-ma. 1 TÃdÅ tÃdikkho tÃdiso-ma. 2 So viya-sabbattha. [SL Page 280] [\x 280/] BhÃvakÃrakesvaghaïghakÃ-44. BhÃve kÃrake ca kriyatthà aghaïghakà honti bahakulaæ; apaggaho, niggaho, karo, garo, cayo, jayo, ravo, bhavo, paco, vaco, annado, purindado, Åsakkaro, dukkaro, sukaro---ghaï-bhÃve-pÃko- vÃgo, bhÃvo. KÃrake'pi sa¤¤Ãyaæ tÃva-'pajjate'nene'ti pÃdo; 'rujatÅ'ti rogo; 'vÅsatÅ ti veso; 'sarati kÃlantara'nti sÃro, thirattho; * 'darÅyante 1 etebhÅ'ti dÃrÃ; 'jÅrayati 2 etenÃ'ti jÃro---asa¤¤Ãyampi-dÃyo, datto; lÃbho, laddho---gha-vakonipako---ka-piyo, khipo, bhujo, Ãyudhaæ. --------------------------------------- * Viraddho-ma; thÅradho-idha sabbattha. 1 DarÅyanti-ma, idha ca vyÃkhyÃne. 2 JÅranti-sabbattha. JÅryyate'neneti jÃra: - iti cande. [SL Page 282] [\x 282/] DÃdhÃtvi-45. DÃdhÃhi bahulami hotibhÃvakÃrakesu; Ãdi, nidhi. VÃladhi. VamÃdÅhathu-46. VamÃdihi bhÃvakÃrakesvathu hoti; vamathu, * vepathu. Kvi-17. Kriyatthà kvi hoti bahulaæ bhÃvakÃrakesu---kakÃro kÃnu bandhakÃriyattho---abhibhu, sayambhu, bhattaggaæ, salÃkaggaæ, sabhÃ, pabhÃ. --------------------------------------- * Davathu-ma. [SL Page 283.] [\x 83/] Ano-48. Kriyatthà bhÃvakÃrakesvano hoti; gamanaæ, dÃnaæ, * sampadÃnaæ, apÃdÃnaæ, adhikaraïaæ, calano, jalano, kodhano, kopano, maï¬ano, bhusano. --------------------------------------- * Gamanaæ nidÃnaæ-ma. [SL Page 284.] [\x 84/] Itthiyamaïaktikayakyà ca-49. ItthiliÇge bhÃve kÃrake ca kriyatthà aÃdayo honta no ca bahulaæ---a-titikkhÃ. VÅmaæsÃ, jigucchÃ, pipÃsÃ, puttÅyÃ, ÅhÃ, bhikkhÃ, ÃpadÃ, medhÃ, godhÃ---ïa-kÃrÃ, hÃrÃ, tÃrÃ, dhÃrÃ, ÃrÃ---kti-iÂÂhi, siÂÂhi, bhitti, bhatti, tanti, bhuti * ---ka-ÓuhÃ, rujÃ, mudÃ,---yak-vijjÃ, ijjÃ---ya-seyyÃ, samajjÃ, pabbajjÃ, paricariyÃ, jÃgariyÃ---ana-kÃraïÃ, hÃraïÃ, vedanÃ, vandanÃ, upÃsanÃ. --------------------------------------- * Bhanti tanti-ma. [SL Page 286] [\x 286/] JÃhÃha-50. JÃhà iccetehi ni hotitthiyaæ; jÃni, hÃni. Karà ririyo-51. Karato ririyo hotitthiyaæ; 'karaïaæ' kiriyÃ---kathaæ kriyÃti?'KriyÃya'nti nipÃtanÃ. IkitÅ sarÆpe-52. Kriyatthassa sarÆpe'bhidheye kriyatthà pare ikitÅ honti; vaci, yudhi. Pacati.---AkÃro kakÃroti Ãdisu kÃrasaddena samÃso, yathà evakÃroti. --------------------------------------- [SL Page 287] [\x 287/] SÅlÃbhikkha¤¤Ãvassakesu ïi-53. Kriyatthà ïÅ hoti sÅlÃdisu patÅyamÃnesu; uïhabhoji, khÅrapÃyÅ, avassakÃrÅ, satatdÃyÅ. --------------------------------------- [SL Page 288] [\x 288/] ThÃvarittarabhaÇgurabhidurabhÃsurabhassarÃ-54. Ete saddà nipaccante sÅle gamyamÃne. Kattari bhute ktavantuktÃvÅ-55. Bhutatthe vattamÃnato kriyatthà ktavantuktÃvÅ hontÅ kattari; vijitavÃ, vijitÃvÅ; bhuteti adhikÃro yÃva ÃhÃratthÃti 5.60. --------------------------------------- [SL Page 289] [\x 289/] Kto bhÃvakammesu-56. BhÃve kamme ca bhute kto hoti; Ãsitaæ bhavatÃ; kato kaÂo bhavatÃ. KattarÅ cÃramhe-57. KriyÃrambhe kattari * kto hota, yathÃpatta¤ca; pakato bhavaæ kaÂaæ; pakato kaÂo bhavatÃ; pasutto bhavaæ; pasuttaæ bhavatÃ. --------------------------------------- * Ca-ma. [SL Page 290] [\x 290/] hÃsavasasilisaghiruhajarajanÅhi-58. hÃdÅhi kattari * kto hoti yathÃpatta¤ca; upaÂÂhito gurumbhavaæ, 1 upaÂÂhito guru bhotÃ; upÃsito gurumbhavaæ, upÃsito guru bhotÃ; anuvusito gurumbhavaæ, anuvusito guru bhotÃ; ÃsiliÂÂho gurumbhavaæ, ÃsiliÂÂho guru bhotÃ; --------------------------------------- * Ca-ma. 1 Garumbhavaæ-ma. [SL Page 291] [\x 291/] Adhisayito khaÂopikaæ bhavaæ, adhisayità khaÂopikà bhotÃ; ÃruÊho rukkhaæ bhavaæ, ÃruÊho rukkho bhÃtÃ; anujiïïo vasaliæ devadatto, anujiïïà vasalÅ devadattena; anujÃto mÃïavako mÃïavikaæ, anujÃtà mÃïavikà mÃïavakena. GamanatthÃkammakÃdhÃre ca-59. Gamanatthato akammakato ca kriyatthà ÃdhÃre kto hoti kattari ca yathÃpatta¤ca; idamesaæ yÃtaæ, iha te yÃtaæ, ihatehi yÃtaæ, ayaæ tehi yÃto patho, idamesamÃsitaæ, iha te ÃsitÃ, iha tehi Ãsitaæ, devo ce vaÂÂho * sampannà sÃlayoti 1-kÃraïa 2 sÃmaggisampatti etthÃbhimatÃ. --------------------------------------- * VuÂÂho-ma. 1 SÃliyoti sadesavidesiyasabbapotthakesu dissati. SÃliyo iti 'sÃlayo'tveva sallakkhetabbaæ sabbattha. 2 KÃraïassa-ma. [SL Page 292] [\x 292/] ùhÃratthÃ-60. AjjhohÃratthà ÃdhÃre kto hoti yathÃpatta¤ca; idamesaæ bhuttaæ, idamesaæ pÅtaæ, iha tehi bhuttaæ, iha tehi pÅtaæ, odano tehi bhutto, pÅtamudakaæ---akattattho * yogavibhÃgo; kathaæ pÅtà gÃvoti? 'PÅtamesaæ vijjatÅ'tipÅtÃ:bÃhulakà vÃ---passinnoti yà ettha bhutakÃlatà tanra kto; evaæ ra¤¤ammato, ra¤¤amiÂÂho,ra¤¤ambuddho, ra¤¤aæ pÆjito---evaæ sÅlito, rakkhito, khanto, ÃkuÂÂho, ruÂÂho, rusito, abhivyÃhaÂo, dayito, haÂÂho, kanto, saæyato,amato---kaÂÂhanti bhutatÃyameva; hetuno phalaæ tvatra bhÃvi. --------------------------------------- * Aktattho-ma. [SL Page 294] [\x 294/] TuætÃyetave bhÃve bhavissati kriyÃyaæ TadatthÃyaæ-61. Bhavissatiatthe vattamÃnato krayatthà bhÃve tuætÃye tave honti kriyÃyaæ tadatthÃyaæ patÅyamÃnÃyaæ; kÃtuæ gacchati; kattÃye gacchati; kÃtave gacchati---icchati bhottuæ kÃmeti bhottunti iminÃva siddhaæpunabbidhÃnetvihÃpi siyà icchanto karotÅti---evaæ sakkotibhottuæ, jÃnÃti --------------------------------------- [SL Page 295] [\x 295/] Bhottuæ, gilÃyati bhottuæ, ghaÂate bhottuæ, Ãrabhate bhottuæ, labhate bhottuæ, pakkamati bhottuæ, ussahatÅ bhontuæ, arahati bhottuæ, atthi bhottuæ, vijjati bhottuæ, vaÂÂati bhottuæ, kappati bhottunti---tathà pÃrayati bhottuæ, pahu * bhottuæ, samattho bhottuæ, pariyatto bhottuæ, alaæ bhottunti; bhavatissa sabbattha sambhavÃ---tathà kÃlo bhottuæ, samayo bhottuæ, velà bhottunti---yathÃ-bhottumano, sotuæ soto, daÂÂhuæ cakkhu. Yujjhituæ dhanu, vattu jaÊo, gantuæ mano, kattumalasoti---uccÃraïantu vattÃyattaæ---bhÃveti kiæ? KarissÃmiti gacchati; kriyÃyanti kiæ? Bhikkhissaæ iccassa jaÂÃ; tadatthÃyanti kiæ+ gacchissato te bhavissati bhattaæ bhojanÃya. --------------------------------------- * PahÆ-ma. [SL Page 297] [\x 297/] PaÂisedhe'laækhalÆnaæ tÆnaktvÃnaktvà vÃ-62. AlaækhalusaddÃnaæ paÂisedhatthÃnaæpayoge tunÃdayo và honti bhÃve; alaæ sotuna, khalu sotuna; alaæ sutvÃna, khalu sutvÃna; alaæ sutvÃ, khalu sutvÃ; laæ sutena, khalu sutena---alaæ khalÆnanti kiæ? Mà hotu; paÂisedheti kiæ? AlaækÃro. --------------------------------------- [SL Page 298] [\x 298/] PubbekakattukÃnaæ-63. Eko kattà yesaæ vyÃpÃrÃnaæ tesuyo pubbo tadatthato kriyatthà tunÃdayo honti bhÃve; sotuna * yÃti, sutvÃna, sutvÃvÃ---ekakattukÃnanti kiæ bhuttasmiæ devadatte 1 ya¤¤adatto vajati; pubbÃti kiæ? Bhu¤jati ca pacati ca---appattvà nadiæ pabbato, atikkamma pabbataæ nadÅti bhudhÃtussa sabbattha sambhavà ekakattukatà pubbakÃlatà ca gamyate. Bhutvà bhutvà gacchatÅti iminÃva siddhamÃbhikkha¤¤antu dibbacanÃvagamyate---kathaæ jÅvagÃhaæ agÃhasi, 2 kÃyappacÃlakaæ gacchantÅti Ãdi? Ghaïantena kriyÃvisesanena siddhaæ; yathà odanapÃkaæ sayatÅti. --------------------------------------- * Puriso sotuna-ma. 1 Devadatto-ma., Idha ca. 2 'AgÃhayi' iti sÃratthavilÃsinipayogasiddhisu ca 4 vyÃkhyÃnesu ca. 'AgÃha' iti ma; purÃïalikhita pa¤cikÃpadÅpe ca. [SL Page 300] [\x 300/] Nto kattari vattamÃne-64. CattamÃnatthe vattamÃnato kriyatthà nto hoti kattari; tiÂÂhanto. --------------------------------------- [SL Page 301] [\x 301/] MÃno-65. VattamÃnatthe vattamÃnato kriyatthà mÃno hoti kattari; tiÂÂhamÃno. BhÃvakammesu *-66. VattamÃnatthe vattamÃnato kriyatthà bhÃve kamme ca mÃno hoti; ÂhÅyamÃnaæ, paccamÃno odano. Te ssapubbÃnÃgate-67. AnÃgatatthe vattamÃnato kriyanthà te ntamÃnà ssapubbà honti; Âhassanto, ÂhassamÃno, ÂhisissamÃnaæ, paccassamÃno odano. --------------------------------------- * Ca-ma. [SL Page 302] [\x 302/] ×vÃdayo-68. Kriyatthà pare bahakulaæ ïvÃdayo honti; cÃru, dÃru. KhajayÃnamekassarodi * dve-69. KhachasappaccayantÃnaæ kriyatthÃnaæ paÂhamamekassaraæ saddarÆpaæ dve bhavati; titikkhÃ, jigucchÃ, vÅmaæsÃ. --------------------------------------- * Ssaro-ma. [SL Page 303] [\x 303/] ParokkhÃya¤ca-70. ParokkhÃyaæ paÂhamamekassaraæ saddarÆpaæ dve bhavati; jagÃma---cakÃro avuttasamuccayattho; tena¤¤atrÃpi yathÃgamaæ. --------------------------------------- [SL Page 304] [\x 304/] JahÃti, jahitabbaæ, jahituæ, daddallati, vaÇkamati---lolupo, momuhoti ottaæ'tadaminÃdi' pÃsÃ. ùdismà sarÃ-71. ùdibhutà sarà paramekassaraæ dve hoti; * asisisati---ÃdismÃti kiæ? JajÃgÃra; 1 sarÃti kiæ? PapÃca. --------------------------------------- * Ssaraæ saddarÆpaæ dve bhavati-ma. 1 JajÃgara-ma. [SL Page 305] [\x 305/] Na puna-72. Gaæ dvibhutaæ na taæ puna dvattamÃpajjate; titikkhasati, jigucchisati. * YathiÂÂhaæ 1 syÃdino-73. SyÃdyantassa 2 yathiÂÂhamekassaramÃdibhutama¤¤aæ và yathÃgamaæ dvittamÃpajjate; puputtiyisati, putittÅyisatÅ, puttÅyiyisati. Rasso pubbassa-74. Citte pubbassalaro 3 rasso hoti; dadÃti. --------------------------------------- * Chigucchisati vimaæsissati-ma. 1 YamiÂÂhaæ-ma, idhÃpi. 2 YamiÂÂha-ma. IdhÃpi. 3 Pubbasaro-ma. [SL Page 306] [\x 306/] Lopo'nÃdibya¤janassa-75. Dvitte pubbassÃdito'¤¤assabya¤janassa lopo hoti; asisisati. Khajasesvassi *-76. Dvitte pubbassa assa i hoti khachasesu; pipÃsati---khacha sesÆti kiæ? 1 JahÃti; assÃti kiæ? Bubhukkhati. Gupissussa 2-77. Dvitte pubbassa gupissa ussa i hoti khachasesu; jigucchati. CatutthadutiyayÃnaæ tatiyapaÂhamÃ-78. --------------------------------------- * Khachasessi-ma, khachasesvi-idha sabbattha. 1 Khachaseti kiæ-maæ; idhÃpi. 2 Gupissussi-ma. [SL Page 307] [\x 307/] Dvitte pubbesaæ catutthadutiyÃnaæ tatiyapaÂhamà honti; bubhukkhati. Ciccheda. KavaggahÃnaæ cavaggajÃ-79. Dvitte pubbesaæ kavaggahÃnaæ vavaggajÃhonti yathà kkamaæ; cukopa, jahÃti. * MÃnassavÅ parassa ca maæ-80. Dvitte pubbassamÃnassa vÅ hoti, parassaca maæ; vÅmaæsati. KitassÃsaæsaye ti vÃ-81. Saæsayato'¤¤asmiæ cattamÃnassadvitte pubbassa kitassavà ti hoti; tikicchati. Cikicchati---asaæsayeti kiæ? Vicikicchati. YuvaïïÃnameoppaccaye-82. IvaïïuvaïïantÃnaæ kriyatthÃnaæ eo honti yathÃkkamaæ paccaye; cetabbaæ, netabbaæ, sotabbaæ, bhavitabbaæ. --------------------------------------- * JÃhÃti-ma. [SL Page 308] [\x 308/] Lahussupantassa-83. Lahubhutassa upantassa yuvaïïassa eo honti yathÃkkamaæ; esitabbaæ, kositabbaæ---lahussÃtikiæ? DhÆpitÃ; upantassÃti-kiæ? Rundhati. --------------------------------------- [SL Page 309] [\x 309/] Assà ïÃnubandhe * -84. ×akÃrÃnubandhe paccaye pare upantassa akÃrassa Ãhoti; kÃrako. Na te kÃnubandhanÃgamesu-85. Te eoà kÃnubandhe nÃgame ca 1 na honti; cito, suto, diÂÂho, puÂÂho---nÃgame vanÃdinà 1.45 2---Cinitabbaæ, vinituæ; suïitabbaæ, suïituæ; pÃpuïitabbaæ, pÃpuïituæ; dhunitabbaæ, dhunituæ, dhunanaæ, dhunayitabbaæ, dhunÃpetabbaæ, dhunayituæ,dhunÃpetuæ, dhunayanaæ, dhunÃpanaæ, dhunayati, dhunÃpeti; pÅnetabbaæ, pÅnayituæ, pÅnanaæ, pÅnituæ, pÅnayati; sunoti; sinoti; dunoti; hinoti; pahiïitabbaæ, pahiïituæ, pahiïanaæ. --------------------------------------- * ×anubandhe-ma. 1 NÃgame-ma 2 nÃgame pana-ma. [SL Page 310] [\x 310/] Và kvavi-86. Te kvaci và na honti kÃnubandhanÃgamesu; mudito modito; ruditaæ, roditaæ. --------------------------------------- * CcÃdipanaci kto. [SL Page 311] [\x 311/] A¤¤atrÃpi-87. KÃnubandhanÃgamato'¤¤asmimpi te kvaci na honti; khipako, panudanaæ, vadhako. Pye sissÃ-88. Sissa à ti pyÃdese ; nissÃya. Eonamayavà sare-89. Sare pare eonamayavà honti; jayo, bhavo---sareti kiæ? Jeti; anubhoti. ùyÃvà ïÃnubandhe-90. EonamÃyÃvà honti sarÃdoïÃnubandhe; nÃyayati, bhÃvayati. SayÃpetvÃti Ãdisurassattaæ. --------------------------------------- [SL Page 312] [\x 312/] ùssÃïÃpimhi yuk-91. ùkÃrantassa kriyatthassa yuk hoti ïÃpito'¤¤asmiæ ïÃnubandhe; dÃyako---ïÃnubandhetveva? DÃnaæ. AïÃpimhÅti kiæ? DÃpayati. PadÃdÅnaæ kvaci-92. PadÃdÅnaæ yuk hoti kvaci; nipajjitabbaæ, nipajjituæ, nipajjanaæ, pamajjitabbaæ, pamajjituæ, pamajjanaæ---kvacÅti kiæ? PÃdo. --------------------------------------- [SL Page 313] [\x 313/] Maæ và rudhÃdÅnaæ-93. RudhÃdÅnaæ kvaci maæ và hoti; rundhituæ, rujjhituæ---kvacitveva? Nirodho. Kvamhi lopo'ntabya¤janassa-94. Antabya¤janassa lopo hoti kvamhi; 'bhattaæ ghasanti, gaïhanti vÃetthÃ'ti bhattaggaæ. PararÆpamayakÃre bya¤jane-95. KriyatthÃnamantabya¤janassa pararÆpaæ hoti yakÃrato '¤¤asmiæ bya¤jane; hettabbaæ; bya¤janeti kiæ? Bhinditabbaæ. AyakÃreti kiæ? Bhijjati. --------------------------------------- [SL Page 314] [\x 314/] ManÃnaæ niggahÅtaæ-96. MakÃranakÃrantÃnaæ kriyatthÃnaæ niggahÅtaæ hotayayakÃre bya¤jane; gantabbaæ, jaÇghÃ. Bya¤janetveva? Gamanaæ; aya kÃretveva? Gamyate. Na brÆsso-97. BrÆssa o na hoti bya¤jane; brÆmi. Bya¤janetveva? Abravi. Kagà cajÃnaæ ghÃnubandhe-98. GhÃnubandhe cakÃrajakÃrantÃnaæ kriyatthÃnaæ kagà honti yathÃkkamaæ; vÃkyaæ, bhÃgyaæ. --------------------------------------- [SL Page 315] [\x 315/] Hanassa ghÃto ïÃnubandhe-99. Hanassa ghÃto hoti ïÃnubandhe; ÃghÃto. KvimhÅ gho paripaccasamohi-100. PaÂhyÃdÅhi * parassahanassagho hoti kvimhi; paligho, paÂigho, aghaæ-rassattaæ nipÃtanÃ;saÇgho, ogho. Parassa ghaæ se-101. Dvitte parassa hanassa ghaæ hoti se; jighaæsÃ. --------------------------------------- * PariÃdÅhi-ma. [SL Page 316] [\x 316/] JiharÃnaæ giæ-102. Dvitte paresaæ jiharÃnaæ giæ hoti se; vijigiæsÃ, jigiæsÃ. DhÃssa ho-103. Dvitte parassa dhÃssa ha hoti; dahati. ×imhi dÅgho dusassa-104. DusassadÅgho hoti ïimhÅ; dÆsito---ïimhÅti kiæ? DuÂÂho. --------------------------------------- [SL Page 317] [\x 317/] Guhissa sare-105 Guhissa dÅgho hoti sare; niguhanaæ---sareti kiæ? Guyhaæ. MuhabahÃnaæ ca te kÃnubandhe'tve-106. MuhabahÃnaæ guhissa ca dÅgho hoti takÃrÃdo * kÃnubandhetvÃnatvÃvajjite; mÆÊho, bÃÊehÃ, guÊho---neti kiæ? Muyahati. KÃnubandheti kiæ? Mu-hitabbaæ. Atveti kiæ? MuyhitvÃna, muyhitvÃ, kÃnubandhetveti ayamadhikÃro yÃva sÃsassasisve"ti 5.117. Vahassussa-107. Vahassaussa dÅgho hoti te kÃnubandhe tvÃnatvÃvajjite; cÆÊho. --------------------------------------- * TakÃre-ma. [SL Page 318] [\x 318/] DhÃssa hi-108. Dhà dhÃraïenimassa hi hoti te kÃnubandhe tvÃnatvà vajjite; nihito, nihitavÃ. HamÃdirÃnaæ lopo'ntassa -109. HamÃdÅnaæ rakÃrantÃnaæ vÃntassalopo hoti te kÃnubandhe tvÃnatvÃvajjite; gato, khato, hato, mato, tato, sa¤¤ato, rato, kato---tetveca? Gamyate. KÃnubandhetveva. Gantabbaæ. Atvetveva? GantvÃna, gantvÃ.* VacÃdinaæ vassu vÃ-110. VacÃdÅnaæ vassa và u hoti kÃnubandhe'tve; uttÃ, vuttaæ; utthaæ, vutthaæ; atvetveva? VatvÃna, vatvÃ. --------------------------------------- * GantÃna gantÃ-ma. [SL Page 319] [\x 319/] Assu-111. VacÃdÅnamassa u hoti kÃnubandhe'tve; vuttaæ, vutthaæ. Vaddhassa vÃ-112. Vaddhassa assa và u hoti kÃnubandhe'tve; vuddho, vaddho---atvetvava? VaddhitvÃna; vaddhitvÃ. Kathaæ vuttÅti? 'Vutti matte'ti * 3.69 NipÃtanÃ; vattÅti hoteva yathÃlakkhaïaæ. Yajassayassa ÂiyÅ-113. Yajassa yassa ÂiyÅ hontÅ kÃnubandhe'tve; iÂÂhaæ, siÂÂhaæ, atvetveva? YajitvÃna, yajitvÃ. --------------------------------------- * Vuttaæ matteti-ma. [SL Page 320] [\x 320/] hÃssi-314. hÃssi hoti kÃnubandhe'tve; Âhito. Atvetveva? hatvÃna, ÂhatvÃ. GÃpÃnami hoti kÃnubandhe'tve; gÅtaæ, pÅtaæ. Atvetveva? GÃyitvÃ; * niccaæ yÃgamo; pÃssa tu pÅtvÃni bahulÃdhikÃrÃ. JanissÃ-116. Janissa à hoti kÃnubandhe'tve; jÃto. Atvetveva? JanitvÃ. 1 --------------------------------------- * GÃyitvÃna gÃyitvÃ-ma. 1 JanitvÃna janitvÃ-ma. [SL Page 321] [\x 321/] SÃsassasisvÃ-117. SÃsassa và sishoti kÃnubandhe'tve; siÂÂhaæ, satthaæ; sisso, sÃsiyo. Atvetveva? AnusÃsitvÃna. * KarassÃtave-118. Karassaà hoti tave; kÃtave. TuætunatabbesuvÃ-119. TumÃdisu và karassà hoti; kÃtuæ, kattuæ, kÃtuna, kattuna; kÃtabbaæ, kattabbaæ. ¥assa ne jÃ-120. ¥adhÃtussa jà hoti nakÃre; jÃnituæ, jÃnatto. Neti kiæ? ¥Ãto. --------------------------------------- * AnusÃsitvÃna anusÃsitvÃ-ma. [SL Page 322] [\x 322/] SakÃpÃnaæ kukku ïe-121. SakaÃpÃnaæ kukku * iccete Ãgamà honti ïakÃre. Sakkuïanto, pÃpuïanto; sakkuïoti, pÃpuïoti. 1 ×eti kiæ? Sakkoti, pÃpeti. Nito cissa jo-122. Nismà parassa cissa cho hoti; nicchayo. JarasadÃnamim vÃ-123. JarasadÃnamantasarà paro Åm hoti vibhÃsÃ; jÅraïÃ, jÅrati, jÅrÃpeti; nisÅditabbaæ, nisÅdanaæ, nisÅdituæ, nisÅdati---vÃti kiæ? JarÃ, nisajjÃ; 'Åm veti yogavibhÃgà a¤¤esampi:abhiratha, saæyogÃdilopo'tthassa. --------------------------------------- * Kukku-ma. IhÃpi katthaci. 1 Atra 'sakkuïÃti, pÃpuïÃti' iti pada¤cayena bhavitabbanti pa¤cakÃyaæ padasÃdhanakkamena patÅyate. Kintu sabbÃsvapi vuttÅsu tabbyÃkhyyÃnesu ca sakkuïoti pÃpuïoticceva dissate. [SL Page 323] [\x 323/] Disassa passadassadasdadakkhÃ-124. Disassa passÃdayo honti vibhÃsÃ; vipassanÃ, vipassituæ, vipassati; sudassÅ, piyadassÅ, dhammadassÅ, sudassaæ, dassanaæ, dasseti; daÂÂhabbaæ, daÂÂhÃ, daÂÂhuæ, duddaso, addasa; addÃ, addaæ; addakkhi, dakkhissati---vÃtveva? Dissanti bÃlÃ. --------------------------------------- [SL Page 324] [\x 324/] SamÃnà ro rÅrikkhakesu *-125. SamÃnasaddato parassa disassa ra 1 hoti và rÅrikkhakesu;* sarÅ, sadÅ; sarikkho, sadikkho; sariso, sadiso. Dahassa dassa¬o-126. Dahassa dassa¬o hoti vÃ; ¬ÃnehÃ, dÃho; ¬ahati, dahati. AnaghaïsvÃparÅhi Êo-127. ùparÅhi parassa dahassa dassa Êo hotanaghaïsu; ÃïÃhanaæ, pariÊÃho. --------------------------------------- * RÅrikkhake-sabbattha. 1 Ro-ma. [SL Page 325] [\x 325/] AtyÃdintesvatthissa bhu-128. TyÃdinnavajjitesu paccayesu asa bhuviccassa bhu hoti; bhavitabbaæ. ùdesavidhÃnamasassÃppayogatthametasmiæ visaye---etena katthaci kassaci dhÃtussÃppayogo'pi ¤Ãpito hoti---atyÃdintesÆti kiæ? Atthi, santo. AtthissÃti kiæ? Assatissa mà hotu. --------------------------------------- [SL Page 326] [\x 326/] AÃssaÃdisu *-129. AÃdo ÃÃdo ssaÃdo 1 ca atthassa bhu hoti; babhuva, abhavÃ, abhavissÃ, bhavissati. NtamÃnÃntiyiyuæsvÃdilopo-130. NtÃdÅsvatthissÃdilopo hoti; santo, samÃno, santi, santu, siyÃ, siyuæ---etesviti kiæ? Atthi. PÃdito ÂhÃssa và Âhago kvaci-131. PÃdÅhi kriyÃvisesajotakehi saddehi parassa ÂhÃssa kvaci Âhaho và hoti; saïÂhahanto, santiÂÂhanto; saïÂhahati, santiÂÂhati---pa parà apa saæanu ava o ni du vi adhi api ati su uabhipati pari upa à pÃdi; kvacÅti kiæ? SaïÂhiti. --------------------------------------- * AÃssÃdÅsu-ma. 1 SsÃdo-katthaci. [SL Page 327] [\x 327/] DÃssiyaÇi-132. PÃdito parassa dÃssa iyaÇi henÃti kvaci; anÃdisitvÃ, samÃdiyati; kvacÅtveva? ùdÃya. --------------------------------------- [SL Page 328] [\x 328/] karotissa kho-133. PÃdito parassakarassa kvacikha * hoti; saÇkhÃro, saÇkharÅ yati 1---karassÃti avatvà karotissÃti vacanaæ timhi ca vikaraïuppatti ¤Ãpetuæ. 2 PurasmÃ-134. Pura iccasmà 3 nipÃtà parassa karassakha * hoti; purakkhatvÃ, purekkhÃro, 4 ettaæ tadaminÃdipÃÂhÃ. Tito kamassa-135. Nismà parassa kamassa kvaci kha * hoti; purakkhatvÃ, purekkhÃro, 4 ettaæ tadaminÃdipÃÂhÃ. Nito kamassa-135. Nismà parassa kamassa kvaci kha * hoti; nikkhamati; kvacitveva? Nikkamo. YuvaïïÃnamiyaÇuvaÇi sare-136. IvaïïuvaïïantÃnaæ kriyatthÃnamiyaÇuvaÇi honti sare ** kvavi;vediyati, 5 bruvanti; sareti kiæ? Nivedeti, brÆti; kvacÅtveva? Jayati, bhavati. --------------------------------------- * Kho-ma. 1 SaækhÃrÅyati-ma., IdhÃpi katthaci. 2 ¥Ãpanatthaæ-ma. 3 Purà iccasmÃ-sabbattha. 4 Purakkhatvà purakkhÃro-ma. ** Sare pare-ma. 5 Vediyanti-ma. [SL Page 329] [\x 329/] A¤¤ÃdissÃssÅ kye-137. ¥Ãdito'¤¤assa ÃkÃrantassa kriyatthassa Å hoti kye; diyati; a¤¤ÃdissÃti * kiæ? ¥Ãyati, tÃyati. Tanassà vÃ-138. Tanassa à hoti và kye; tÃyate, ta¤¤ate. DÅgho sarassa-139. Sarantassa kriyatthassadÅgho hoti kye; cÅyate, sÆyate. SÃnantarassa tassa Âho-140. SakÃrantato kriyatthà parassÃnantarassatakÃrassa Âha 1 hoti; kuÂÂho, tuÂÂhavÃ, tuÂÂhabbaæ, tuÂÂhÅ; 2 ananatarasÃti kiæ? TussitvÃ. --------------------------------------- * A¤ÃdissÃti-ma. 1 Âho-ma. 2 TuÂÂhabbo tuÂÂhabbaæ-ma. [SL Page 330] [\x 330/] Kasassim ca vÃ-141. Kasasmà parassÃnantarassa tassa Âha hoti, kasassa và im ca; kiÂÂhaæ, kaÂÂhaæ---anantarassÃtveva? Kasitabbaæ. Dhastotrastà *-142. Ete saddà nipaccante. PucchÃdito-143. PucchÃdÅhi kriyatthehi parassÃnantarassa takÃrassaÂha hoti; puÂÂho, bhaÂÂho, yiÂÂho---anantarassÃtveva? PucchitvÃ. --------------------------------------- * DhastotrasthÃ-ma. [SL Page 331] [\x 331/] SÃsavasasaæsasasà tho-144. Etehi parassÃnantarassa tassa tha * hoti; satthaæ, vutthaæ, pasatthaæ, satthaæ---kathamanusiÂÂhoti? "KathanarÃnaæ ÂaÂhaïalÃ"ti 1.52 ho. AnantarassÃtveva? SÃsatuæ. Dho dahabhehi-145. DhakÃrahakÃrabhakÃrantehi kriyatthehi parassÃnantarassa tassa dha hoti ; vuddho, 1 duddhaæ,laddhaæ. Dahà ¬ho-146. Dahà parassÃnantarassa tassa ¬ha hoti; daǬho. --------------------------------------- *Tho-ma. 1 Buddho-ma. [SL Page 332] [\x 332/] Bahassum ca-147. Bahà parassÃnantarassa tassa so hoti, bahassum ca sasantayogena; bu¬¬ho. * RuhÃdÅhi ho Êa ca 1-148. RuhÃdÅhi parassÃnantarassatassa ha hoti, Êo cÃntassa; ÃruÊho, guÊho, vuÊho, bÃÊho; anantarassÃtveva? ùrogatuæ. Muhà vÃ-149. Muhà parassÃnantarassa tassa ha hoti vÃ, Êo cÃntassa hasantiyogena; muÊho, muddho. --------------------------------------- * Vu¬¬hÃ-ma. 1 âo ca-ma. [SL Page 333] [\x 333/] BhidÃdito no ktakkavantunaæ-150. BhidÃdito * paresaæ ktaktavantunaæ tassano hoti; bhinno, bhinnavÃ, chinno, chinnavÃ, channo, channavÃ, khinno, khinnavÃ, uppanno, uppananavÃ, sinno, sinnavÃ, sanenÃ, sannavÃ, pÅno, pÅnavÃ, sÆno, sÆnavÃ, dÅno, dÅnavÃ, ¬Åno, ¬ÅnavÃ, lÅno, lÅnavÃ, lÆno, lÆnavÃ---ktaktavantunatti kiæ? Bhitti; chitti, bhottuæ, 1 chettuæ. DÃtthÅnno-151. DÃto paresaæ ktaktavantunaæ tassa inno hoti; dinno, dinnavÃ. KirÃdÅhi ïo-152. KirÃdÅhi paresaæ ktaktavantunaæ tassÃnantarassa ïa hoti; kiïïo, kiïïavÃ, puïïo, puïïavÃ, khÅïo, khÅïavÃ. --------------------------------------- * BhidÃdÅhi-ma. 1 Bhettuæ-ma. [SL Page 334] [\x 334/] TarÃdÅha riïïo-153. TarÃdÅhi paresaæ ktaktavantunaæ tassaraïïo hoti; tiïïo, tiïïavÃ, jiïïo, jiïïavÃ, ciïïo, ciïïavÃ. Go bha¤jÃdÅhi-154. Bha¤jÃdÅhi paresaæktaktavantunaæ tassÃnantarassaga hoti; bhaggo, bhaggavÃ, laggo, laggavÃ, nimuggo, nimuggavÃ, saæviggo, saæviggavÃ. Susà kho-155. Susà paresaæ ktaktavantunaæ tassa kho hoti; sukkheæ, sukkhavÃ. Pacà ko-156. Pacà paresaæ ktakkavantunaæ tassa ko hoti; pakko, pakkavÃ. --------------------------------------- [SL Page 335] [\x 335/] Mucà vÃ-157. Mucà paresaæktaktavantunaæ tassa ko và hoti; mukko, mutto; mukkavÃ, *muttavÃ---sakkoti ïvÃdisu siddhaæ---ktaktavantusu satto sattavÃtveva hoti. Lopo va¬¬hà ktissa-158. Va¬¬hà parassaktissa tassa lopo hoti; va¬¬hi. Kvissa-159. Kriyatthà parassa kvissa lopo hoti; abhibhu. ×iïÃpÅnaæ tesu-160. ×iïÃpÅnaæ lopo hoti tesu ïiïÃpÅsu; 'kÃrentaæ payojayayati'kÃreti, kÃrÃpeti. KvacÅ vikaraïÃnaæ-161. VikaraïÃnaæ kvaci lopo hota; udapÃdi, hanti. --------------------------------------- * Mutto-ma. [SL Page 336] [\x 336/] MÃnassa massa-162. Kriyatthà parassa mÃnassa makÃrassa lopo hoti kvaci; karÃïo; kvacati kiæ? * KurumÃno. ¥ilasse-163. ¥ilÃname hota kvacÅ; gahetvÃ, adenti; 1 kvacÅtveva? VapitvÃ. Pyo và tvÃssa samÃse-164. TvÃssavà pyo hota samÃse; pakÃro 'pye sassÃ'ti 5.55 VisesanatthÃ; abhibhÆya, abhibhavitvÃ---samÃseti kiæ? PatvÃ; kvavÃsamÃse'pi bahakulÃdhikÃrÃ:lataæ dantehi chindiya. --------------------------------------- * KvacÅtveva-ma. 1 Dadenti-ma. [SL Page 337] [\x 337/] TuæyÃnÃ-165. TvÃssa và tuæyÃnà honti samÃse kvaci; abhihaÂhÆæ, abhiharitvÃ; anumodiyÃna, anumoditvÃ---asamÃse-pi bahulÃdhikÃrÃ: daÂhuæ; disvÃ---esamappavisayatäÃpanattho yogavibhÃgo. --------------------------------------- [SL Page 338] [\x 338/] Hanà racco-166. Hanasmà parassa tvÃssa racco và hoti samÃse; ahacca, ahanitvÃ. SÃsÃdhikarà cacariccÃ*-167. SÃsÃdhÅhi parà karà parassa tvÃssa cacariccà * và honti yathÃkkamaæ; sakkacca, sakkaritvÃ, asakkacca, asakkaritvÃ, adhikicca, adhikaritvÃ, Ito cco-168. Iiccasmà parassa tvÃssa cco và hoti; adhicca, adhiyitvÃ, samecca, sametvÃ. --------------------------------------- * Ccaricca-ma., IdhÃpi. [SL Page 339] [\x 339/] Disà vÃnavà s ca*-169. Disato tvÃssa vÃnavà honti vÃ, disassa ca sakÃro taæ santiyogena; sassa savidhÃnaæ pararÆpabÃdhanatthaæ; disvÃna, disvÃ, passitvÃ---kathaæ nÃdaÂÂhà parato dosanti? ¥ÃpakÃtvÃssa valopo; evaæ laddhÃ(na)1 dhananti Ãdisu. ¥i bya¤janassa-170. Kriyatthà parassa bya¤janÃdippaccayassa ¤i và hoti; bhu¤jituæ, hottu; bya¤janassÃti kiæ? PÃcako. --------------------------------------- * Saca-ma., IdhÃpi katthaci. 1 LaddhÃ-iti sabbavuttisu vyÃkhyÃnesu ca. [SL Page 340] [\x 340/] Rà nassa ïo-171. RÃntato kriyatthà parassa paccayanakÃrassa ïo hoti; araïaæ, saraïaæ. Na ntamÃnatyyÃdinaæ-172. RÃntato * paresaæ ntamÃnatyÃdÅnaæ nassa ïo na hoti; karonto, kurumÃno; karonti. GamayamisÃsadisÃnaæ và cchaÇi-173. Etesaæ và cchaÇi hoti ntamÃnatyÃdisu; gacchanto, gacchamÃno, gacchati; yacchanto, yacchamÃno, yacchati; icchanto, icchamÃno, icchati; acchanto, acchamÃno, acchati; dicchanto, dicchamÃno, dicchati. VÃti kiæ? Gamissati; vavatthita vihÃsattena¤¤esu ca kvaci: icchitabbaæ, icchÃ, 1 icchituæ; acchitabbaæ, acchatuæ; a¤¤esa¤ca yogavibhÃgÃ: pavecchati. --------------------------------------- * Rantato-ma. 1 Icchitabbaæ-ma. [SL Page 341] [\x 341/] JaramarÃnamÅyaÇi-174. EtesamÅyaÇi * và hoti ntamÃnatyÃdisu; jÅyanto, jÅranto; jÅyamÃno, jÅramÃno; jÅyati, jÅrati; mÅyanto, maranto; mÅyamÃno, maramÃno; mÅyati, marati. hÃpÃnaæ tiÂÂhapivÃ-175. hapÃnaæ tiÂÂhapivà honti và 1 ntamÃnatyÃdisu; tiÂÂhanto, tiÂÂhamÃno, tiÂÂhati; pivanto, pivati; vÃtveva? hÃti, pÃti. GamavadadÃnaæ ghammavajjadajjÃ-176. --------------------------------------- * 'EtesamÅyaÇi' iti sabbavuttisu, tathÃpi pa¤cikÃyaæ vuttavyÃkhyÃnesu ca 'esaæ iti dissate. 1 Honti-idha sabbattha. [SL Page 342] [\x 342/] GamÃdÅnaæ ghammÃdayo và honti * ntamÃnatyyÃdisu; ghammanto, gacchanto; vajjanto, vadanto; dajjanto, dadanto. 1 Karassa sossa kubbakurukayirÃ-177. Karassa saokÃrassa kubbÃdayo và honti ntamÃnatyÃdisu; kubbanto, kayiranto, karonto; kubbamÃno, kurumÃno, kayiramÃno, karÃïo; kubbati, kayirati, karoti; kubbate, kurute, kayirate---vacatthitavibhÃsattà vÃdhikÃrassa bhiyyo mÃnaparacchakkesukuru, kvavideva pubbacchakke: agghaæ kurutu no bhavaæ; sossÃti vuttattà kattari yevime. Gahassa gheppo-178. Gahassa và gheppo ti ntamÃnatyÃdisu; gheppanto, gheppamÃno, gheppati---vÃtveva? GaïhÃti. ×o niggahitassa-179. Gahassa niggahatassa ïo hoti; gaïhitabbaæ, gaïhituæ, gaïhanto. Iti moggallÃne vyÃkaraïe vuttiyaæ KhÃdikaï¬o pa¤camo. --------- * Honti và yathÃkkamaæ-ma. 1 Sammanto gacchanto ghammamÃno gacchamÃno ghammatÅ gacchati. Vajjanto vadanto vajjamÃno madamÃno vajjati vadati, dajjatto dadanto dajjamÃno dadamÃno dajjati dadÃti-ma. [SL Page 343] [\x 343/] VattamÃne tiantisithamimateante Sevheemhe-1. VattamÃneÃraddhÃparisamatte atthe vattamÃnato kriyatthà tyÃdayo hontÅ; gacchati, gacchanti, gacchasi, gacchatha, gacchÃmi, gacchÃma; gacchate, gacchante, gacchase, gacchavhe, gacche, gacchamhe *---kathaæ pure adhammo dippati, purà marÃmiti? VattamÃnasseva vattumiÂÂhattÃ, taæsamÅpassataggahaïena gahaïÃ; purepurÃsaddehi và anÃgatattÃvagamyate, tadà tassa vattamÃnattÃ; kÃlavyattayo và eso; bhavanteva hi kÃlantare'pi tyÃdayo bÃhulakÃ:"santesu 1 pariguhÃmi mà ca ki¤ci ito adaæ, kÃyayassa bhedà abhisamparÃyaæ sahavyataæ gacchati vÃsavassa, anekajÃtisaæsÃraæ sandhÃvissaæ, ativelaæ namassissanti". --------------------------------------- * GacchÃmhe-sabbattha 1 santesupi-ma. [SL Page 344] [\x 344/] Bhavassati ssatissantissasissathassÃmissÃmassatessante SsasessavhessaæssÃmhe-2. Bhavissati anÃraddhe atthe vattamÃnato kriyatthà ssatyÃdayo honti; gamissati, gamissanti, gamissasi, gamissatha, gamissÃmi, gamissÃma; gamissate, gamissante, gamissase, gamissavhe, gamissaæ, gamissÃmhe. --------------------------------------- [SL Page 345] [\x 345/] NÃme garahÃvimbhayesu-3. NÃmasadde nipÃte sati garahÃyaæ vimbhaye ca gamyamÃnessatyÃdayo honti; ime hi nÃma kalyÃïadhammà paÂijÃnissanti; na hi nÃma bhikkhave tassa moghapurisassapÃïesu anuddayà * bhavissati; kathaæ hi nÃma so bhikkhave moghapuriso sabbamattikÃmayaæ kuÂikaæ 1 karissati; tattha nÃma tvaæ moghapurisamayà virÃgÃya dhamme desite sarÃgÃya vetessasi, atthi nÃmatÃta sudinna Ãbhidosikaæ kummÃsaæ paribhu¤jissasi, atthiyevihÃpi nindÃvagamo. Vimbhaye:- acchariyaæ vata bho abbhÆtaæ vata bho santena vata bho pabbajità vihÃrenaviranti, yatra hi nÃma sa¤¤Å samÃno jÃgaro pa¤camattÃnÅ sakaÂasatÃni nissÃya nissÃya 2 atikkantÃni 3 neva dakkhiti, 4 na pana saddaæ sossati; acchariyaæ andho nÃma pabbatamÃrohissati; badhiro nÃma saddaæ sossati. --------------------------------------- * Anudayà anukampà avibhesÃ-ma. 1 KuÂiæ. 2 NissÃya. 3 AtikkamantÃni 4 dakkhatÅ-ma. [SL Page 347] [\x 347/] Bhute ÅuæotthaiæmbhÃÃÆsevhaæambhe-4. Bhute parisamatteatthe vattamÃnato kriyatthà ÅÃdayo honti; agamÅ, agamuæ, agamo, agamittha, agamiæ, agamimhÃ; agamÃ, agamÆ, agamise, agamivhaæ, agama, agamimhe---bhuta sÃma¤¤avacanicchÃyamanajjatanepi: suvo ahosi Ãnando. Anajjatane ÃÆotthaamhÃtthatthuæsevhaæiæmbhase-5. AvijjamÃnajjatane bhute'tthe vattamÃnato kriyatthà ÃÃdayo honti. ù¤Ãyyà ca uÂÂhÃnà äÃyyà ca saævesanà Esajjatano kÃlo aharÆbhayata¬¬harattaæ vÃ. * AgamÃ, agamÆ, agamo, agamattha, agama, agamamhÃ; agamittha, agamatthuæ, agamase, agamavhaæ, gamiæ, agamamhase; a¤¤apadattho 1 kiæ? Ajja hiyyo và agamÃsi. --------------------------------------- * ù¤Ãyyà vuÂÂhÃnà ¤Ãyyà saævesanà cÃpi Esajjatano kÃlo aharÆbhayato a¬¬harattaæ vÃ-ma. 1 Anajjataneti-ma., A¤¤apadatthoti-idha sabbattha. [SL Page 348] [\x 348/] Parokkhe auetthaambhattharetthovhoimhe-6. Apaccakkhe bhutÃnajjatane'tthe cattamÃnato kriyatthà aÃdayo honti; jagÃma, jagamu, jagame, jagamittha, jagama, jagamimha; jagamittha, jagamire, jagamittho, jagamivho, jagami, jagamimhe. --------------------------------------- [SL Page 349] [\x 349/] MÆÊhavikkhittabyÃsattacittonattanÃpi kriyà katÃbhinibbattikÃle'nupaladdhà samÃnÃ* elenÃnumÅyamÃnà parokkhÃca vatthuto; tenuttamavsaye'pi payogasambhavo. --------------------------------------- * NupaladdhÃyamÃnÃ. [SL Page 350] [\x 350/] EyyÃdo vÃtipattiyayaæ ssÃssaæsussessathassaæssamhÃssatha Ssiæsussasessavhessiæ*ssÃmÓase-7. EyyÃdo visaye kriyÃtipattiyaæ ssÃdayo honti vibhÃsÃ; vidhurappaccayopanipÃtato kÃraïavekallato và kriyÃyÃti patanamanipphatti kriyÃtipatti; ete ca ssÃdayo sÃmatthiyÃtÅtÃnÃgatesveva honti, na vattamÃne, tatra kriyÃtipattya sambhavÃ. Sace paÂhamavaye pabbajjaæ alabhissÃ, arahà abhavissÃ; dakkhiïena ce agamissÃ, na sakaÂaæ pariyÃbhavissÃ- dakkhiïena ce agamissaæsu, agamisse, agamissatha, agamissaæ, agamissamhÃ, agamissatha, agamissiæsu, agamissase, agamissavhe,agamissiæ, agamissÃmÓase- na sakaÂaæ pariyÃbhavissÃ. VÃti kiæ? Dakkhiïena ce gamissati, na sakaÂaæ pariyÃbhavissati. --------------------------------------- * Ssaæ-katthaci. [SL Page 351] [\x 351/] HetuphalesveyyaeyyuæeyyÃsaeyyÃthaeyyÃmieyyÃmaetha EraæethoeyyavhoeyyaæeyyÃmhe-8. HetubhutÃyaæ phalabhutÃyaæ ca kriyÃyaæ vattamÃnato kriyatthÃeyyÃdayo và honti. Sace saækhÃrà niccà bhaveyyuæ, na nirujjheyyuæ; dakkhineïana ce gaccheyya, na sakaÂaæ pariyÃbhaveyya-dakkhiïena ce gaccheyyuæ, gaccheyyÃsi, gaccheyyÃtha, gaccheyyÃmi, gaccheyayyÃma; gacchetha, gaccheraæ, gacchetho, gaccheyyavho, gaccheyyaæ, gaccheyyÃmhe- na sakaÂaæ pariyÃbhaveyya; bhavanaæ gamanaæ ca * hetu, anirujjhanaæ pariyÃbhavanaæ ca phalaæ---iha kasmà na hoti:- hantÅti palÃyati, vassatÅti dhÃvati, hanissatÅti palÃyissatÅti? Itisaddeneva hetuhetumantatÃyaya jotitattà vÃti kiæ+ dakkhiïena ce gamissati, na sakaÂaæ pariyà bhavissati. --------------------------------------- * Ce-ma. [SL Page 352] [\x 352/] Pa¤hapatthanÃvidhisÆ-9. Pa¤ho-sampucchanaæ * sampadhÃraïà nirÆpanà kÃriyanicchayanaæ; patthanÃ-yÃvanamiÂÂhÃsiæsana¤ca; vidhÃnaæ vidhi niyojanaæ kriyÃsu vyÃpÃraïÃ; sà ca duvidhÃva:- sÃdarÃnÃdaravasena, visayabhedena bhinnÃyapi tadubhayÃnativattanato. Etesu pa¤hÃdisu kriyatthato eyyÃdayo honti; pa¤he:-kimÃyasmà vinayampariyÃpuïeyya,udÃhu dhammaæ?; Gaccheyyaæ vÃhaæ uposathaæ, na và gaccheyyaæ?, PatthanÃyaæ:- labheyyÃhakakambhante bhagavato santike pabbajjaæ, labheyyaæ upasampadaæ; passeyyaæ 1 taæ vassasataæ arogaæ. Vidhimhi:-bhavaæ pattaæ paceyya, bhavaæ pu¤¤aæ kareyya, iha bhavaæ bhu¤jeyya, iha bhavaæ nisÅdeyya, mÃïavakaæ bhavaæ ajjhÃpeyya---anu¤¤ÃpattakÃlesupi siddhÃva, tatthÃpi vidhippatÅtito; anu¤¤Ãyaæ:evaækareyyÃsi. PattakÃle:- kaÂaæ kareyyÃsi, patto te kÃlo kaÂakaraïe; yadi saÇghassa pattakallaæ saÇgho uposathaæ kareyya; etassa bhagavà kÃlo, etassa sugata kÃlo, yambhagavà sÃvakÃnaæ sikkhÃpadaæ pa¤¤apeyya---pesane'picchanti:- gÃmaæ tvaæ bhaïe gaccheyyÃsi. --------------------------------------- * SampucchanÃ-iti sÃratthavilÃsiniyaæ. 1 Passeyya. [SL Page 354] [\x 354/] TuattuhithamimataæantaæssuvhoeÃmase-10. Pa¤hÃdisvete honti kriyatthato; kriyatthato; yacchatu, gacchantu, gacchÃhi, gacchatha, gacchÃmi, gacchÃma, gacchataæ, gacchantaæ, gacchassu, gacchavho, gacche, gacchÃmase---pa¤he:- kinnu balu ho vyÃkaraïamadhiyassu?. PatthanÃyaæ:- dadÃhi me, jivatu bhavaæ. Visimhi:-kaÂaæ karotu bhavaæ, pu¤¤aæ karotu bhavaæ, iha bhavaæ bhu¤jatu, ihabhavaæ nisÅdatu, uddisatu * bhante bhagavà pÃtimokkhÃ. Pesane:- gaccha bhaïe gÃmaæ. Anumatiyaæ:evaæ karohi. PattakÃle:-kÃlo'yaæ 1 te mahÃvÅra uppajja mÃtukucchiyaæ. --------------------------------------- * Uddissatu-ma. 1 KÃlo. [SL Page 355] [\x 355/] SattyarahesveyyÃdi-11. Sattiyaæ arahatthe ca kriyatthÃ. EyyÃdayo honti; bhavaæ khalu rajjaæ kareyya, bhavaæ satto; arabho. SambhÃvane vÃ-12. SambhÃvane * gamyamÃne dhÃtunà vuccamÃne ca eyyÃdayohonti vibhÃsÃ; api pabbataæ sirasà bhindeyya. KriyÃtipattiyantussÃdi:- asaniyÃpi hato nÃpatissà sambhÃvemi saddahÃmiavakappemi bhu¤jeyya bhavaæ; bhujissati bhavaæ, abhu¤ji bhavaæ. KrayÃtipattiyantussÃdi-sambhÃvemi nÃbhujissaæ bhavaæ. --------------------------------------- * SambhÃvane vÃ. [SL Page 356] [\x 356/] MÃyoge ÅÃÃdi-13. MÃyoge sati ÅÃdayo ÃÃdayo ca và honti; mÃssupunapi evarÆpamakÃsi, mà bhavaæ agamà vanaæ; vÃti kiæ? Mà tekÃmaguïe bhamassu cittaæ, mà tvaæ karissasi, mà tvaæ kareyyÃsi---asakakÃlattho'yamÃrambho; buddho 'bhavissatÅti padantara sambandhena anÃgatakÃlatà patiyate, evaæ kato kaÂo svebhavissati, bhÃvi kaccamÃsÅti; lunÃhi lunÃhitvevÃyaæ lunÃti, lunassu lunassutvevÃyaæ lunÃtÅti tvÃdÅnamevetaæ majjhimapuri sekavacanÃnamÃbhikkha¤¤e vibbavanaæ; idaæ vuttaæ hoti:-eva --------------------------------------- [SL Page 357] [\x 357/] Mesa turito a¤¤e'pi niyojento * viya kiriyaæ karotÅti; evaæ lunÃtha lunÃthÃtvevÃyaæ lunÃti, lunavho lunavho tvevÃyaæ lunÃti; tathà kÃlattaresupi lunÃhi lunÃhitvevÃyaæ aluni, alunÃ, lulÃva, lunissatÅti; evaæ ssumhi ca yojanÅyaæ---tathà samuccaye'pi maÂhamaÂa, vihÃramaÂetvevÃyamaÂati; maÂhamaÂassu, vihÃramaÂassutvevÃyamaÂati---byÃpÃrabhede tu sÃma¤¤avacanasseva byÃpakattà anuppayogo bhavati: odanaæ bhu¤ja, yÃgumpiva, dhÃnà khÃdetvÃvÃyamajjhoharati. --------------------------------------- * Niyojayanto. [SL Page 359] [\x 359/] PubbaparacchakkÃnamekÃnekesu tumhÃmhasesesu Dvedve majjhimuttamapaÂhamÃ-14. EkanekesutumhÃmhasaddavacanÅyesu tada¤¤asaddavacanÅyesu ca kÃrakesupubbacchakkÃnaæ paracchakkÃnaæ majjhimuttamapaÂhamà dve dve honti yathÃkkamaæ kriyatthÃ; uttamasaddo'yaæ sabhÃvato tatiyaduke ruÊho---tvaæ gacchasi, tumhe gacchatha, tvaæ gacchase, tumhe gacchavhe; tvaægacchasi, tumhe gacchatha, tvaæ gacchase, tumhe gacchavhe; ahaægacchÃmi, mayaæ gacchÃma,ahaæ gacche, mayaæ gacchÃmhe; so gacchati, te gacchanti, so gacchate, te gacchante. SÃmatthiyà laddhantà appaÂhujjamÃnesupi tumhÃmhasesesu bhavanti---gacchasÅ, gacchatha, gacchase, gacchavhe; gacchÃmi, gacchÃma, gacche, gacchÃmhe; gacchati,gacchanti, gacchate, gacchante. --------------------------------------- [SL Page 561] [\x 561/] ùÅssÃdisva¤ vÃ-15. ùÃdo ÅÃdo ssÃÃdo ca kriyatthassa và a¤ hoti, ¤akÃro'nubandho---agamÃ, gamÃ; agamÅ, gamÅ; agamissÃ, gamissÃ. AÃdisvÃho brÆssa-16. BrÆssa Ãho hoti aÃdisu; Ãha, Ãhu. Bhussa cuk-17. AÃdisu bhussa cuk hoti; kakÃro'nubandho; ukÃro uccÃraïattho; babhuva. Pubbassa a-18. AÃdisu dvitte pubbassa bhussaa hoti; babhuva. --------------------------------------- [SL Page 362] [\x 362/] UssaæsvÃhà vÃ*-19. ùhÃdesà parassaussaaæsuvà hoti; Ãhaæsu Ãhu. TyantÅnaæ ÂaÂÆ-20. ùhà paresaæ tiantÅnaæ ÂaÂÆ honti; ÂakÃrà sabbÃdesatthÃ; Ãha, Ãhu. Atoyeva ca ¤Ãpakà tiantisu ca brÆssÃho. ýÃdovacassom-21. ýÃdisuvacassa om hoti; makÃro'nubandhÃ; avoca; ÅÃdoti kiæ? Avaca. --------------------------------------- * Ussaæsva. [SL Page 363] [\x 363/] DÃssa daæ và mamesvadvitte-22. Advitte * vattamÃnassa dÃssa daæ và hoti mimesu; dammi,demi; damma, dema. A¤citteti kiæ? DadÃmi. DadÃma. Karassa sossakuæ-23. Karassa saokÃrassa kuæ và hoti mimesu; kummi, kumma; karomi, karoma. Kà ÅÃdisu-24. Karassa saokÃrassakà hoti và ÅÃdisu; akÃsi, akari; akaæsu, akariæsu; akÃ, akarÃ. --------------------------------------- *Dvitte. [SL Page 364] [\x 364/] HÃssacÃhaÇi ssena-25. KarassasossahÃssaca ÃhaÇi và hoti ssena saha; kÃhati, karissati; akÃhÃ, akarissÃ;hÃhatÅ, hÃyissati; ÃhÃhÃ, ahÃyissÃ. LabhavasacchidabhidarudÃnaæ cchaÇi-26. LabhÃdÅnaæ cchaÇi và hoti ssena saha; alacchÃ, alabhissÃ, lacchati, labhissati; avacchÃ, avasissÃ; vacchati, vasissati; cchecchÃ, acchindissÃ; checchati. Chindissati; hecchÃ, bhindissÃ; bhecchati,bhindissati; arucchÃ, arodissÃ; rucchati, rodissati. A¤¤asmimpi chidassa và cchaÇi yogavibhÃgÃ:- acchecchuæ, acchindiæsu. A¤¤esaæ va:-gacchaæ, gacchissaæ. --------------------------------------- [SL Page 265] [\x 265/] BhujamucavacavisÃnaæ kkhaÇi-27. BhujÃdÅnaæ kkhaÇi và hoti ssena saha; abhokkhÃ, abhu¤jissÃ; bhokkhati, bhujissati; amokkhÃ, amu¤cissÃ; mokkhatiæ mu¤cissati; acakkhÃ, avacissÃ; cakkhati. Vacissati; pÃvekkhÃ, pÃvisissÃ; pavekkhati, pavisissati. Visassä¤asmimpi và kkhaÇi yogavibhÃgÃ:-pÃvekkhi, pÃvisi. ùÅÃdisu harassÃ-28. ùÃdoÅÃdo ca harassaà hoticÃ; ahÃ, aharÃ; abhÃsi, abhari. --------------------------------------- [SL Page 366] [\x 366/] Gamissa*-29. ùÃdoÅÃdo ca gamissà 1 hoti vÃ; agÃ, agamÃ; agÃ,agami. Öaæsassa ca chaÇi-30. Öaæsassa ca 2 gamissa ca chaÇi và hoti ÃÅÃdisu; a¬a¤chÃ, a¬aæsÃ; a¬a¤chi,a¬aæsi; aga¤chÃ, agacchÃ, aga¤chi, agacchi. HÆssahehehihohÅ 3 ssaccÃdo-31. HÆssa heÃdayo honti ssaccÃdo; hessati, hehissati, hohissati. ×ÃnÃsu rasso-32. KaïakanÃsu kriyatthassarasso hoti; kiïÃti, dhunÃti. --------------------------------------- * GamissÃ-ma. IdhÃpi bahusu. 1 Gamissa Ã-ma. 2 Öaæsassa-ma. 3 Hohi-ma. [SL Page 367] [\x 367/] ùÅÆmhÃssÃssamhÃnaæ vÃ-33. Esaæ và rasso hoti; gama, gamÃ; gami, gamÅ; gamu; gamimha, gamimhÃ; gamissa, gamissÃ; gamissamha, gamissamhÃ. Kusaruhehissa chi*-34. Kusà ruhà ca parassa 1 Åssa chi * và hoti; akkocchi, akkosi; abhirucchi, abhiruhi. AÅssaÃdÅnaæ 2 bya¤janassi¤-35. Kriyatthà paresaæ aÃdÅnaæ ÅÃdinaæ ssaÃdÅnava 3 bya¤janassai¤ hoti vibhÃsÃ; babhuvittha,abhavittha, abhavissÃ, anubhavissÃ, anubhavissati, anubhossati, (harissati) hassati. Etesanti kiæ? Bhavati; bya¤janassÃti kiæ? Babhuva. --------------------------------------- * Cchi-ma. 1 Rubhà ca-ma. 2 AÅssÃdÅnaæ-ma. IhÃpi bahusu. 3 SsÃÃdÅnaæ ca-ma. IhÃpi katthavi. [SL Page 368] [\x 368/] BrÆto tissŤ-36. BrÆto parassa tissa Ť và hoti; bravÅti, brÆti. * Kyassa-37. Kriyatthà parassakyassa Ťvà hoti; pacÅyati paccati. EyyÃthasseaÃÅthÃnaæ oaaætthatthovhok-38. EyyÃthÃdÅnaæ oÃdayo và honti yathÃkkamaæ; tumhe bhaveyyÃtho, bhaveyyÃtha; tvaæ abhavissa, abhavisse; ahaæ abhavaæ, abhava; so abhavittha, abhavÃ; so abhavittho, abhavÅ; tumhe bhavathavho, bhavatha---Ãsahavaritova akÃro gayhate---tho panante niddesà tvÃdisambandhÅ yeva, tasseva và 1 nissÅtattÃ; nissayayakaraïampi hi suttakÃrÃviïïaæ. --------------------------------------- * BrÆti brÆhi-ma 1 tasseva-ma. [SL Page 369] [\x 369/] Uæssiæsvaæsu *-39. Umiccassa iæsuaæsu và honti; agamiæsu, agamaæsu, agamuæ. Emantà suæ-40. --------------------------------------- * Ussiæsvaæsu-ma. [SL Page 379] [\x 379/] EÃdesato oÃdesato ca parassa umiccassa suæ và hoti; nesuæ, nayiæsu; assosuæ, assuæ---ÃdesattÃkhyà panatthaæ ttaggahaïaæ. * HÆto resuæ-41. HÆto parassa umiccassa resuæ và hoti; ahesuæ, ahavuæ. Ossa aitthattho-42. Ossa aÃdayo và honti; tvaæ abhava, abhavi, abhavittha, abhavittho, abhavo. --------------------------------------- * Taggahaïaæ-ma. IdhÃpi. [SL Page 371] [\x 371/] Si-43. Ossa si và hoti; ahosi tvaæ ahuvo. DÅghà Åssa-44. DÅghato parassa Åssa si và hoti; akÃsi, akÃ; adÃsi, adÃ. MhÃtthÃnamu¤-45. MhÃtthÃnamu¤dvà hoti; agamumhÃ, agamimhÃ; agamuttha, agamittha. Iæssa * ca si¤-46. Imiccassa si¤ và hoti mhÃtthÃna¤ca bahulaæ; akÃsiæ, akariæ; aakÃsimhÃ, akarimhÃ;akÃsittha, akarittha. --------------------------------------- * Issa-ma. [SL Page 372] [\x 372/] Eyyuæssuæ-47. Eyyumiccassa uæ và hoti; gacchuæ, gaccheyyuæ. Hissato lopo-48. Ato parassa hissa lopo và hoti; gaccha, gacchÃhi---atoti kiæ? Karohi. Kyassa sse-49. Kyassa và lopo hoti sse; andhabhavissÃ, anvabhuyissÃ, anubhavissati, anubhuyissati. AtthiteyyÃdicchantaæ ssusasathasaæsÃma *-50. Asa-bhuvÅccasmà paresaæeyyÃdicchannaæ sÃdayo 1 honti yathÃkkamaæ; assa, assu, assa, assatha, assaæ, assÃma. --------------------------------------- * SasusÃthassÃma-ma. SsussathassÃma-idha. 1 SsÃdayo- [SL Page 373] [\x 373/] ùdidvÅnnamiyÃiyuæ-51. AtthiteyyÃdicchannaæ ÃdibhÆtÃnaæ dvinnaæ iyÃisuæ honti yathÃkkamaæ; siyÃ, siyuæ. Tassatho-52. Atthito parassa takÃrassa tho hoti; attha, atthu. SihisvaÂ*-53. Atthissa a hoti sihisu; Âo sabbÃdesattho; asi, ahi. MimÃnaæ và mhimhà ca-54. Atthismà paresaæ mimÃnaæ mhimhà và honti, taæsantiyo gena tthissa a ca; amhi,asmi; amha, asma. Esu s-55. Esu mimesuatthissa sakÃro hoti; asmi, asma; pararÆpabÃdhanatthaæ. --------------------------------------- * SuhisvaÂ-ma,idhÃpi. [SL Page 374] [\x 374/] ýÃdo dÅgho-56. Atthissa dÅgho hoti ÅÃdimhi; Ãsi, Ãsuæ, Ãsi, Ãsittha, Ãsiæ, ÃsimhÃ. Himimesvassa-57. AkÃrassa dÅgho hoti himimesu; pavÃhi, pavÃmi, pavÃma; muyhÃmi. Sakà ïÃssa kha ÅÃdo-58. Sakasmà kaïÃssa *kho hoti Å Ãdisu; asakkhi, asakkhiæsu. --------------------------------------- * ×Ãssa-ma. IdhÃpi. [SL Page 375] [\x 375/] Sse vÃ-59. Sakasmà kaïÃssa * kho và bhoti sse; sakkhissÃ, sakkuïissÃ; sakkhissati, sakkuïissati. Tesu suto keïÃkaïÃnaæ roÂ-60. Tesu ÅÃdissesu suto paresaæ keïÃkaïÃnaæ ro hoti; assosi, asuïi; assossÃ, asuïissÃ; sossati, suïissati. ¥Ãssa sanÃssa nÃyo timhi-61. SanÃssa ¤Ãssa nÃyo và hoti timhi; nÃyati. JÃnÃti. ¥amhi jaæ-62. ¥Ãdese sanÃssa ¤Ãssa jaæ và hoti; ja¤¤Ã, jÃneyya. --------------------------------------- * Sakasmà parassa ïassa-ma. ×Ãssa-idha. [SL Page 376] [\x 376/] Eyyassiyäà vÃ-63. ¥Ãto eyyassa iyäà honti vÃ; jÃniyÃ, ja¤¤Ã, jÃneyya. ýssaccÃdisu kanà lopo-64. ýÃdo ssaccÃdo ca ¤Ãto kanà lopo và hoti; a¤¤asi, ajÃni; ¤assati, jÃnissati. Ssassa hi kamme-65. ¥Ãto parassassassa hi và hoti kamme; pa¤¤Ãyihiti, pa¤¤ÃyissatÅ, EtismÃ-66. Etismà parassassassahi hoti vÃ; ehiti, essati. Hanà chekhÃ-67. Hanà ssassa chekhà và honti; ha¤chema, hanissÃma; paÂihaækhÃmi, paÂihanissÃmi. --------------------------------------- [SL Page 376] [\x 376/] HÃto ha-68. HÃto parassa ssassa ha hoti vÃ; hÃhati, chahissati. DakkhakhahehihohÅhi lopo-69. DakkhÃdÅhi Ãdesehi parassassassa lopo và hoti; dakkhati. Dakkhissati; sakkhati, sakkhissati; hehiti, hehissati; hohiti, hohissati. KayireyyasseyyumÃdÅnaæ-70. Kayirà parasseyyumÃdÅnameyyassa lopo hoti; kayiruæ, kayirÃsi, kayirÃtha, * kayirÃmi, kayirÃma. Ã-71. Kayirà parassa eyyassaÂà hoti; sokayirÃ. --------------------------------------- * KayirÃsi-ma, idhÃpi. [SL Page 378] [\x 378/] EthassÃ-72. Kayirà parassethassa à hoti; kayirÃtha. Labhà iæÅnaæ thaæthà vÃ-73. Labhasmà iæÅiccesaæ * thaæthà honti vÃ; alatthaæ, alabhiæ; alattha, alabhi. Gurupubbà 1 rassà re ntentÅnaæ-74. Gurupubbasmà rassà paresaæ ntentÅnaæ 2 re và hoti; gacchare, gacchanti; gacchare, gacchante; gamissare, gamissanti; gamissare, gamissante---gurupubbÃti kiæ ? 1 Pacanti. RassÃti kiæ? Honti --------------------------------------- * Labhà iæÅ iccetesaæ-ma. 1 GarupubbÃ-ma. 2 AntentÅnaæ-ma. IdhÃpi sambattha. [SL Page 379] [\x 379/] EyyeyyÃseyyantaæ Âe-75. EyyÃdÅnaæ Âe và hoti; so kare, so kareyya; tvaæ, kare, tvaæ kareyyÃsi; ahaæ kare, ahaæ kareyyaæ. Ovikaraïassu paracchakke-76. Ovikaraïassa u hoti paracchakkavisaye; tanute. Pubbacchakke và kvaci-77. Ovikaraïassa u hoti và kvaci pubbacchakke; vanuti, vanoti. --------------------------------------- [SL Page 380] [\x 380/] EyyÃmassemu ca-78. EyyÃmassemu và hoti, u ca; bhavemu, bhaveyyÃmu, bhaveyyÃma. Iti moggallÃne vyÃkaraïe vuttiyaæ TyÃdikaï¬o chaÂÂho. --------- Samattà cÃyaæ moggallÃnavutti Chahi bhÃïavÃrehi. --------- Yassa ra¤¤o pabhÃvena bhÃvitattasamÃkulaæ AnÃkulaæ duladdhÅhi pÃpabhikkhÆhi sabbaso LaÇkÃya munirÃjassa sÃsanaæ sÃdhu saïÂhitaæ PuïïavandasamÃyogà vÃridhÅca vivaddhate, Parakkamabhuje tasmiæ saddhÃbuddhiguïodite ManuvaæsaddhajÃkÃre laÇkÃdÅpaæ pasÃsati* MÃggallÃnena therena dhÅmatà sucivuttinaæ Racitaæ yaæ suvi¤¤eyyamasandiddhamanÃkulaæ 1 AsesavisayavyÃpi jinavyappathanissayaæ SaddasatthamanÃyÃsasÃdhiyaæ buddhivaddhanaæ Tassa vutti samÃsena vipulatthappakÃsanÅ 2 Racità puna teneva sÃsanujjotakÃrinÃti. --------------------------------------- * Manuvaæsaddhaje kÃle lakkÃdÅpamhÅ issare-ma. 1 Suvi¤¤eyyaæ pasannatthamanÃkulaæ-ma. 2 VipulatthÃvagÃhinÅ-ma.