Input by the Sri Lanka Tripitaka Project [CPD Classification ] [SL Vol Mogg-2] [\z Mogg /] [\w II /] [SL Page 001] [\x 1/] Moggallàna Vuttivivaraõapa¤cikà. Vuttisametà. ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿ ³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! ³ ³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³ ³ ³ ³ Text converted to Classical Sanskrit Extended ³ ³ (CSX) encoding: ³ ³ ³ ³ description character = ASCII ³ ³ ³ ³ long a à 224 ³ ³ long A â 226 ³ ³ long i ã 227 ³ ³ long I ä 228 ³ ³ long u å 229 ³ ³ long U æ 230 ³ ³ vocalic r ç 231 ³ ³ vocalic R è 232 ³ ³ long vocalic r é 233 ³ ³ vocalic l ë 235 ³ ³ long vocalic l í 237 ³ ³ velar n ï 239 ³ ³ velar N ð 240 ³ ³ palatal n ¤ 164 ³ ³ palatal N ¥ 165 ³ ³ retroflex t ñ 241 ³ ³ retroflex T ò 242 ³ ³ retroflex d ó 243 ³ ³ retroflex D ô 244 ³ ³ retroflex n õ 245 ³ ³ retroflex N ö 246 ³ ³ palatal s ÷ 247 ³ ³ palatal S ø 248 ³ ³ retroflex s ù 249 ³ ³ retroflex S ú 250 ³ ³ anusvara ü 252 ³ ³ anusvara (overdot) § 167 ³ ³ capital anusvara ý 253 ³ ³ visarga þ 254 ³ ³ (capital visarga 255) ³ ³ ³ ³ Other characters of the CSX encoding table are ³ ³ not included. Accents have been dropped in order ³ ³ to facilitate word search. ³ ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ Namo tassa bhagavato arahato sammàsambuddhassa. --------- Saddhamiddhaguõaü sàdhu namassitvà tathàgataü, Sadhammasaïghaü bhàsissaü màgadhaü saddalakkhaõaü. --------------------------------------- [SL Page 005] [\x 5/] Akàràdayo niggahãtantà tecattàlãsakkharà vaõõà nàma honti, a à i ã u å e è o ¯ ka kha ga gha ïa va cha ja kdha ña ñha óha õa ta tha da dha na pa pha ba bha ma ya ra la va sa ha ëa aü; tena kvattho "eonama vaõõe" 1.37. Titàlãsàti vacanaü katthavi vaõõalopaü ¤àpeti; tena-pañisaïkhàyoni soti-àdi siddhaü. --------------------------------------- [SL Page 007] [\x 7/] Dasàdo sarà-2. Tatthàdimhi dasa vaõõà sarà nàma honti; tena kvattho "saro lopo sare" 1.26. Ccàdi. Dvedve savaõõà-3. Tesu dvedve sarà savaõõà nàma honti; tena kvattho "vaõõapareõa savaõõopi" 1.24. --------------------------------------- [SL Page 008] [\x 8/] Pubbo rasso-4. Tesu dvãsu yo yo pubbo so so rassasa¤¤o hoti; tesu e o saüyogato pubbàva dissanti; tena kvattho "rasso ve" 2.64.Ccàdi. Paro dãgho-5. Tesveva dvãsu yo yo paro so so dãghasa¤¤o hoti; tena kvattho 'yolopanisu dãgho" 2.90.Ccàdi. --------------------------------------- [SL Page 009] [\x 9/] Kàdayo byajanà-6. Kakàràdayo vaõõà niggahãtapariyantà byajanasa¤¤à honti; tena kvattho "byajane dãgharassà"1.33.Ccàdi. Pa¤ca pa¤cakà vaggà-7. Kàdayo pa¤cakà pa¤ca vaggà nàma hontã; tena kvattho "vagge vagganto"1.41. Ccàdi. Bindu niggahãtaü-8. Yvàyaü vaõõe bindumatto so niggahãtasa¤¤o hoti; tena kvattho "niggahãtami"1.38. Ccàdi; garusa¤¤à karaõaü anvatthasa¤¤atthaü. Iyuvaõõà jjhalà nàmassante-9. Nàmaü pàñipadikaü tassa ante vattamànà ivaõõuvaõõà jhalasa¤¤à honti yathàkkamaü; tena kvattho"jhalà ve" 2.115 Ccàdi. --------------------------------------- [SL Page 010] [\x 10/] Pitthiyaü-10. Itthiyaü vattamànassa nàmassante vattamànà ivaõõu vaõõà pasa¤¤à honti; tena kvatthà "ye passivaõõassa"2.118 Iccàdi. --------------------------------------- [SL Page 011] [\x 11/] Ghà-11. Itthiyaü vattamànassa nàmassante vattamàno àkàro ghasa¤e¤¤à hoti; tena kvattho "ghabrahmàdite"2.62Ccàdi. Gosyàlapane-12. âlapane si gasa¤¤o hoti; tena kvattho "ge ve"2.67Ccàdi. Sa¤¤àdhikàro. --------- Vidhibbisesanantassa-13. Yaü visesanaü tadantassa vidhi ¤àtabbo; "ato yonaü ñàñe"2.43 Narà nare. --------------------------------------- [SL Page 012] [\x 12/] Sattamiyaü pubbassa-14. Sattamãniddese pubbasseva kàriyaü ¤atabbaü; "saro lopo sare"1.26 Veëaggaü; tamahantãdha kasmà na hoti; saretopasilesikàdhàro tatthetàva vuccate pubbasseva hoti na parassàti. --------------------------------------- [SL Page 013] [\x 13/] Pa¤camiyaü parassa-15. Pa¤camãniddese parassa kàriyaü ¤atabbaü; "ato yonaü ñàñe"2.43 Narà nare; idha na hoti jantuyo anantà; idha kasmà na hoti; osadhyo* anantare katatthatàya na vyava hitassa kàriyaü. --------------------------------------- * Osaddhyo-osaddhyoti. [SL Page 014] [\x 14/] âdissa-16. Parassa sissamànaü kàriyamàdivaõõassa ¤àtabbaü; "ra saïkhyàto và"3.103 Ràjinà. Chaññhiyantassa-17. Chaññhiniddiññhassa yaü kàriyaü tadantassa vaõõassa vi¤¤eyyaü "ràjassi nàmhi"2.125 Ràjinà. ðanubandho-18. ðakàro'nubandho yassa so'ntassa hoti; "gossàvaïi"1.32 Gavàssaü. anubandhànekavaõõà sabbassa-19. akàro'nubandho yassa so'nekakkharo càdeso sabbassa hoti; "imassànitthiyaü ñe" 2.127 Esu "nàmhanimi" 2.128 Anena. --------------------------------------- [SL Page 015] [\x 15/] ¥akànubandhàdyantà-20. Chaññhiniddiññhassa ¤ànubandhakànubandhà àdyantà honti; "bruto tissã¤"6.36 Bravãti, "bhussa vuk"6.17 Babhuva. Manubandho sarànamantà paro-21. Makàro'nubandho yassa so sarànamantà sarà paro hotã; "ma¤ca rudhàdãnaü"5.19 Rundhati. --------------------------------------- [SL Page 016] [\x 16/] Vippañisedhe-22. Dvinnaü tiõõaü và purisànaü sahappattiyaü paro; so ca gacchati tvaü ca gacchasi, tumhe gacchatha; so ca gacchati tvaü ca gacchasi ahaü ca gacchàmi, mayaü gacchàma. --------------------------------------- [SL Page 017] [\x 17/] Saïketo'navayavo'nubandho-23. Yo'navayavabhuto saïketo so'nubandhoti ¤atabbo;latupitàdãnamàsimhi 2.59 Kattà, saïketaggahaõaü kiü?* Pakatãyàdisamudàyassànubandhatà mà hotuti; anavayavo hi samudàyo samudàyaråpattàyeva; anavayavaggahaõaü kiü? 'Atena'2.119 Janena; iminàva lopassàvagatattà nànubandhalopàya vacanamàraddhaü. --------------------------------------- *Saïketoti kiü. [SL Page 018] [\x 18/] Vaõõaparena savaõõo'pi-24. Vaõõasaddo paro yasmà tena savaõõo'pi gayhati saü va råpaü; yuvaõõànameo luttà"1.29 Vàteritaü, samonà. --------------------------------------- [SL Page 019] [\x 19/] Ntu vantumanatvàvantutavantusambandhi-25. Vantvàdisambandhiyeva ntu gayhati, "ntantunaü nto yomhi pañhame"2.217 Guõavanto; vantvàdisambandhãti kiü; jantu tantu. Paribhàsàyo. --------- Saro lopo sare-26. Sare saro lopanãyo hoti; tatrime, saddhindriyaü, no hetaü, bhikkhunovàdo, sametàyasmà, abhibhàyatanaü, puttà matthi, asantettha. --------------------------------------- [SL Page 020] [\x 20/] Paro kvaci lopanãyo hoti; so'pi, sàva, yatodakaü, tatova; kvavãti kiü: saddhinduyaü ayamadhikàro àparicchedàvasànà tena nàtippasaïgo. --------------------------------------- [SL Page 021] [\x 21/] Nadvevà-28. Pubbaparasarà dve'pi và kvaci na lupyante; latà iva lateva latàva. Yuvaõõanameo luttà-29. Luttà sarà paresaü ivaõõuvaõõànaü eo honti và yathàkkamaü; tassedaü, vàteritaü, nopeti, vàmoru, ateva'¤¤e, vodakaü; kathaü paccorasmanti; yogavibhagà, vàtveva tassidaü; lutteti kiü: latà iva. --------------------------------------- [SL Page 022] [\x 22/] Yavà sare-30. Sare pare ivaõõuvaõõànaü yakàravakàrà honti va yathàkkamaü; vyàkato,* iccassa, ajjhiõamutto, svàgataü, bhavàpanalànãlaü; vàttheva-itissa; kvacãtveva-yànãdha, såpaññhitaü. Eonaü-31. Eonaü yavà honti và sare yathàkkamaü; tyajja te'jja svàhaü so'haü,kvacitveva-puttàmatthi asantettha. Gossàvaïi-32. Sare gossa avaïi hoti; gavàssaü; yathariva tatharivetinipàtàva; bhusàmiveti ivasaddo evattho. --------------------------------------- *Vyàkàsi. [SL Page 023] [\x 23/] Bya¤jane dãgharassà-33. Rassadãghànaü kvaci dãgharassà honti bya¤jane; tatràyaü, munãvare, sammadeva, màlahàrã. Saramhà dve-34 Saramhà parassa bya¤janassa kvaci dve råpà honti; paggaho; saramhàti-kiü: taükhaõaü. Catutthadutiyesveyaü tatiyapañhàmà-35. Catutthadutiyesu paresvesaü catutthadutiyànaü tabbagge tatiyapañhamà honti paccàsattya; mahaddhano, yasa tthero, apphuñaü, abbhuggato; esviti-kiü: thero; esantikiü:pattho. --------------------------------------- [SL Page 024] [\x 24/] Vitisseve và-36. Evasadde pare itissa vo hoti và; ittheva icceva; eveti-kiü,iccàha. Eonama vaõõe-37. Eonaü vaõõe kvaci a hoti và; disvà yàcakamàgate, akarambhasate,esaattho, esadhammo, maggo aggamakkhàyati, svàyatanaü, hiyyattanaü, karassu; vàtveva-yàcake àgate, eso dhammo; vaõõeti kiü:so. --------------------------------------- [SL Page 025] [\x 25/] Niggahãtaü-38. Niggabhãtamàgamo hoti và kvaci; cakkhuü udapàdi cakkhu udapàdi, purimaüjàti purimajàti, kattabbaü kusalaü bahuü. Avaü siroti-àdisu niccaü vavatthãtavibhàsattà vàdhikàrassa; sàmatthã yenàgamova sa ca rassasarasseva hoti tassa rassànugatattà. Lopo-39. Niggahãtassa lopo hoti và kvaci; kyàhaü kãmahaü, sà ratto saüratto; sallekho-gattukàmo-gantumanotiàdisu niccaü. Parasarassa-40 Niggahãtamhà parassa sarassa lopo hoti và kvaci; tvaüsi tvamasi. --------------------------------------- [SL Page 026] [\x 26/] Vagge vagganto-41 Niggahãtassa kho vagge vagganto và hoti paccà satyà; taïkaroti taü karoti, ta¤carati taü carati, taõñhànaü taü ñhànaü, tandhanaü taü dhanaü, tampàti taü pàti; niccaü pada majjhe, gantvà; kvaca¤¤atràpi, santiññhati. Yevahisu¤¤o-42. Yaevahisaddesu niggahãtassa và ¤o hoti; yaya¤¤adeva, ta¤¤eva, ta¤bhi; vàtveva-yaüyadeva. Ye saüssa-43 Saüsaddassa yaü niggahãtaü tassa và ¤o hoti yakàre; sa¤¤amo saüyamo. Mayadà sare-44. Niggahãtassa mayadà honti và sare kvaci; tamahaü, tayidaü, tadalaü; vàtveva-taü ahaü. --------------------------------------- [SL Page 027] [\x 27/] Vanataragà càgamà-45. Ete mayadà càgamà honti sare và kvaci; tivaïgãkaü,* ito nàyati, cinitvà, tasmàtiha, nirojaü, puthageva, idhamàhu, yathayidaü, attadatthaü; vàtveva-attatthaü; atippago kho tàvàti-pañhamanto pagasaddova. Chà ëo-46. Chasaddà parassa sarassa ëakàro àgamo hoti và; chaëahaü, chaëàyatanaü; vàtveva-cha abhi¤¤à. --------------------------------------- *Tivaïgaü-iti katthaci. [SL Page 028] [\x 28/] Tadaminàdãni-47 Tadaminàdãni sàdhåni bhavanti: taü iminà tadaminà, sakiü àgàmã sakadàgàmã, ekaü idha ahaü ekamidàhaü, saüvidhàya avahàro saüvidàvahàro, vàrino vàhako valàhako, jãvanassa måto jãmåto, chavassa sayanaü susànaü, uddhaü khamassa udukkhalaü, pisi tàso pisàco, mahiyaü ravatãti mayåro; evama¤¤epi payoga to'nugantabbà; paresaü pisodaràdivedaü daññhabbaü. --------------------------------------- [SL Page 029] [\x 29/] Tavaggavaraõànaü ye cavaggabaya¤à-48. Tavaggavaraõànaü cavaggabaya¤à honti yathàkkamaü yakàre; apåccaõóakàyaü, tacchaü, yajjevaü, ajjhattaü, tha¤a¤¤aü, dibbaü, payyesanà, pokkhara¤¤o; kvacãtveva-ratyà. --------------------------------------- [SL Page 030] [\x 30/] Vaggalasehi te-49 Vaggalasehi parassa yakàrassa kvaci te vaggalasà honti; sakkate, paccate, aññate, kuppate, phallate, assate, kvacã tveca-kyàhaü. Hassa vipallàso-50 Hassa vipallàso hoti yakàre; guyhaü. Ve và-51. Hassa vipallàso hoti và vakàre; bavhàbàdho bahvà bàdho. --------------------------------------- [SL Page 031] [\x 31/] Tathanarànaü ñañhaõalà-52. Tathanarànaü ñañhaõalà hontã và; dukkañaü, aññhakathà, gahaõaü, paligho, palàyati, vàtveca-dukkataü; kvacãtveva-sugato. Saüyogàdilopo-53 Saüyogassa yo àdibhuto'vayavo tassa và kvacã lopo hoti; pupphaüsà, jàyate'gini. Vicchàbhikkha¤¤esu dve-54 Vãcchàyamàbhikkha¤¤e ca yaü vattate tassa dve råpàni honti, kriyàya guõena dabbena và bhinne atthe vyàpitu micchà vãcchà; rukkhaürukkhaü si¤cati, gàmogàmo ramaõãyo, gàme gàme pànãyaü, gehe gehe issaro, rasaü rasaü bhakkhayatã, kiriyaü kiriyamàrahate. --------------------------------------- [SL Page 032] [\x 32/] Atthiyevànupubbiye'pi vãcchà, måle thålà, agge agge sukhumà; yadi hi ettha målaggabhedo na siyà ànupubbiyampi na bhaveyya, (jeññhaü jeññhamanuppavesaya) * màsakaü màsakaü imamhà kahàpaõà bhavantànaü dvinnaü+ dehãti- màsakaü màsakamiccetasmà vãcchàvagamyate saddantarato pana imamhà kahàpaõàti avadhàraõaü; pubbaü pubbaü pupphanti, pañhamaü pañhamaü paccantãti vãcchàva; ime ubho aóóhà katarà katarà esaü dvinnamaóóhatà, sabbe ime aóóhà katamà katamà imesaü aóóhatà, ihàpi vãcchàva; àbhikkha¤¤aü-ponopu¤¤aü, pacati pacati papacati papacati, lunàhi lunàhitvevàyaü lunàti, bhutvà bhutvà gacchati, pañapañà karoti, pañapañàyati. --------------------------------------- * Pàñhamidaü marammapotthake dissate. + Dinnaü. [SL Page 035] [\x 35/] Syàdilopo pubbassekassa-55. Vãcchàmekassa dvitte pubbassa syàdilopo hoti, ekekassa, kathaü matthakamatthakenàti: syàdilopo pubbassàti yogavibhàgà; na càtippaïgo yogavibhàgà iññhappasiddhãti. Sabbàdãnaü vãtihàre-56. Sabbàdãnaü vãtihàre dve bhavanti pubbassa syàdilopo ca; a¤¤ama¤¤assa bhojakà, itarãtarassa bhojakà. Yàva bodhaü sambhame-57. Turitenàpàyahetupadassanaü sambhamo, tasmiü sati vattu yàvanteha saddehi so'ttho vi¤¤àyate tàvanto saddà payujjante; sappo sappo sappo, bujjhassu bujjhassu bujjhassu, bhinno bhikkhusaïgho bhinno bhikkhusaïgho. Bahulaü-58. Ayamadhikàro àsatthaparisamattiyà tena nàtippasaïgo iññhasiddhi ca.* Iti moggallànavyàkaraõe vuttãyaü Pañhamo kaõóo. --------------------------------------- *Ióhappasiddhi ca-iti màramma. [SL Page 036] [\x 36/] Dvedvekànekesu nàmasmà siyoaüyonàbhisanaü Smàhisanaüsmiüsu-1. Etesaü dve dve honti ekànekatthesu vattamànato nàmasmà; muni munayo, muniü munayo, muninà munãhi, munissa munãnaü, munismà munãhi, munissa munãnaü, munismiü munãsu, evaü kumàrã kumàriyo, ka¤¤à ka¤¤àyoti; etàni satta dukàni sattavibhattiyo; vibhàgo vibhattãti katvà-ettha siamitãkàrà kàrà "kimaüsiså"ti 2.202 Saüketatthà. --------------------------------------- [SL Page 037] [\x 37/] Kamme dutiyà-2. Karãyati kattukriyàyàbhãsambandhãyatãti kammaü, tasmiü dutiyà vibhatti hoti; kañaü karoti, odanaü pavati, àdiccaü passati, odano paccatãti-odanasaddato kammatà nappatãyate, kiü carahi: àkhyàtato; kañaü karoti vipulaü dassanãyanti- attheva guõa yuttassa kammatà; icchite'pi kammattàva dutiyà siddha; gàvuü payo dohati, gomantaü gàvaü yàvati, gavamavarundhati vajaü, màõavakaü maggaü pucchati, gomantaü gàvaü bhikkhate, rukkhamava cinàti phalàni, sissaü dhammaü bråte, sissaü dhammamanusàsati. --------------------------------------- [SL Page 038] [\x 38/] Evamanicachite'pi; ahiü laïghayati, vãsaü bhakkheti; yanne vicchitaü nàpi anicchitaü tatthàpi dutãyà siddhà; gàmaü gacchanto rukkhamålamupasappati, pañhaviü adhisessati, gàmamadhitiññhati, rukkha majjhàsateti-adhisãñhàsànaü payoge'dhikaraõe kammavacanicchà. --------------------------------------- [SL Page 039] [\x 39/] Vatticchàto hi kàrakàni honti; taü yathà- valàhakà vijjotate,* valàhakassa vijjotate, valàhako vijjotate, valàhake vijjotate, valàhakena vijjotateti. Evamabhinavisassa và, dhammamabhinivisate dhamme và, tathà upanvajjhàvasassàbhojananavutticanassa; gàmamupavasati, gàma manuvasati, pabbatamadhivasati, gharamàvasati; abhojananivuttivaca nassàti-kiü: gàme upavasati-bhojananivuttiü karotãti attho. --------------------------------------- * Valàhakà vijjotate vãjju-iti maramma. [SL Page 040] [\x 40/] Tappànàcàre'pi kammattàva dutiyà siddhà, nadimpivati, gàmaü carati; evaü sace maü nàlapissatãti-àdisupi. Vihitàva pañiyoge dutiyà, pañibhantu taü cunda bojjhaïgàti-taü pañi bojjhaïgà bhàsantåti attho; yadà tu dhàtunà yutto pati tadà tenàyogà sambandhe chaññhã ca tassa nappañi bhàtãti: akkhe dibbati, akkhehi dibbati, akkhesu dibbatãtikammakaraõàdhikaraõavacanicchà. --------------------------------------- [SL Page 041] [\x 41/] Kàladdhànamaccantasaüyoge-3. Kriyàguõadabbehi sàkallena kàladdhànaü sambandho accantasaüyoge, tasmiü vi¤¤àyamàne kàlasaddehi addha --------------------------------------- [SL Page 042] [\x 42/] Saddehi ca dutiyà hoti; màsamadhãte, màsaü kalyàõi. Màsaü guëadhànà, kosamadhãte, kosaü kuñilà nadã, kosaü pabbato; accantasaüyegeti kiü: màsassa dvãhamadhãte; kosasseka dese pabbato; pubbanhasamayaü nivàsetvà, ekaü samayaü bhagavà, imaü rattiü cattàro mahàràjàti; evamàdisu kàlavàcãhi accantasaüyegattàva dutiyà siddhà, vibhattivipallàsena và bahulaü vidhànà- Phalappattiyaü kriyàparisamattyapavaggo tasmiü vi¤¤àya màne kàladdhànaü kriyàyàccantasaüyoge tatiyàbhimatà sàpi karaõattàva siddhà; màsenànuvàko'dhãto, kosenànuvà ko'dhãtoti; anapavaggetu asàdhakatamattà karaõattàbhave dutiyàva màsamadhãto'nuvàko, na cànena gahitoti. Kàrakamajjhe ye kàladdhànavàcino tato sattamãpapa¤camiyo abhimatà; ajja bhutvà devadatto dvãhe bhu¤jissati dvãhà bhu¤jissati, atraññho'yamissàso kose lakkhaü vijjhati, kosà lakkhaü vijjhatãti-tàpãha sakasakakàrakavacanicchàyeva siddhà. --------------------------------------- [SL Page 043] [\x 43/] Gatibodhàhàrasaddatthakammakahajjàdãnaü Payojje-4. Gamanatthànaü bodhatthànaü àhàratthànaü saddatthànamakammakànaü bhajjàdãna¤ca payojje kattari dutiyà hoti, sàmatthiyà ca payojakavyàpàrena kammatàvassa hotãti patãyate; gama yati màõavakaü gàmaü, yàpayati màõavakaü gàmaü, bodhayati màõavakaü dhammaü, vedayati màõavakaü dhammaü, bhojayati* màõavakamodanaü, àsayati màõavakamodanaü, ajjhàpayati màõavakaü vedaü --------------------------------------- *Bhojeti. [SL Page 044] [\x 44/] Pàñhayati màõavakaü vedaü, àsayati devadattaü, sàyayati deva dattaü, a¤¤aü bhajjàpeti, a¤¤aü koññàpeti, a¤a¤¤aü santharàpeti. Etesamevàti kiü:pàcayati odanaü devadattena ya¤a¤¤adatto; paye ppoti kiü:gacchati devadatto, yadà carahigamayati devadattaü ya¤¤a datto, tamaparo payojayati + tadà gamayati devadattaü ya¤¤adatteneti - bhavitabbaü gamayatissàgamanatthattà. --------------------------------------- + Payojeti. [SL Page 015] [\x 15/] Haràdãnaü và-5. Haràdãnaü payojje kattari dutiyà hoti và; hàreti hàraü devadattaü devadatteneti và, ajjhohàreti sattuü devadattaü devadatteneti và, kàreti devadattaü devadatteneti và, dassayate janaü ràjà janeneti và, abhivàdayate guruü devadattaü devadatteneti và. --------------------------------------- [SL Page 046] [\x 46/] Na khàdàdãnaü-6. Khàdàdãnaü payojje kattari dutiyà na hoti; khàdayati devadattena, àdayati devadattena, avhàpayati devadattena, saddàyati devadattena, kandayati devadattena, nàyayati devadattena. Vahissàniyantuke-7.(1) Vàhayati bhàraü devadattena; aniyantuketi-kiü:vàhayati gàraü balivadde. Bhakkhissàhiüsàyaü-8.(2) Bhakkhayati modake devadattena; ahiüsàyanti kiü: bhakkhayati balivadde sassaü. --------------------------------------- [SL Page 047] [\x 47/] Dhyàdãhi yuttà-9. Dhiàdãhi yuttato dutiyà hoti: dhiratthumaü påtikàyaü, antarà ca ràjagahaü, antarà ca nàëandaü, samàdhànamantarena, mucalindamabhito saramiccàdi-chaññhiyàpavàdo yaü. Lakkhaõitthambhutavãcchàsvabhinà-10. Lakkhaõàdisvatthesvahinà yuttamhà dutiyà hoti; rukkha mabhivijjetate vijju, sàdhu devadatto màtaramabhi, rukkhaü rukkhamabhitiññhati. --------------------------------------- [SL Page 048] [\x 48/] Patiparãhi bhàge ca-11. Patiparãhi yuttamhà lakkhaõàdisu bhàge vatthe dutiyà hoti; rukkhampati vijjotate vijju, sàdhu devadatto màtaraü pati, rukkhaü rukkhaü pati tiññhati, yadettha maü pati siyà, rukkhaü parivijjetate vijju, sàdhu devadatto màtaraü pari, rukkhaü rukkhaü pari tiññhati, yadettha maü pari siyà. --------------------------------------- [SL Page 049] [\x 49/] Anunà-12. Lakkhaõàdisvatthesvanunà yuttamhà dutiyà hoti; rukkha manuvijjotate vijju, saccakiriyamanupavassi; hetu ca lakkhaõaü bhavati, sàdhu devadatto màtaramanu, rukkhaü rukkhamanu tiññhati, yadettha maü anusiyà. Sahatthe-13 Sahatthe'nunà yuttamhà dutiyà hoti; pabbatamanutiññhati. Hãne-14 Hãnatthe'nunà yuttamhà dutiyà hoti; anusàriputtaü pa¤¤àvanto.* --------------------------------------- *Pa¤¤avanto-ma. [SL Page 050] [\x 50/] Upena-15. Hinatthe upena yuttamhà dutiyà hoti; upasàriputta pa¤¤àvanto. Sattamyàdhikye*-16. âdhikyatthe* upena yuttamhà sattamã hoti; upakhàrayaü doõo. Sàmitte'dhinà-17. Sàmibhàvatthe'dhinà yuttamhà sattamã hoti; adhibrahmadatte pa¤càlà, adhipa¤càlesu brahmadatto. --------------------------------------- * Dhike, adhikatthe-ma [SL Page 051] [\x 51/] Kattukaraõesu tatiyà-18. Kattari karaõ caia kàrake tatiyà hoti; purisena kataü, asinà chindati, pakatiyàbhiråpo, gottena gotamo'sumedho nàma nàmena, jàtiyà sattavassikoti-bhådhàtussa sambhavà karaõe eva tatiyà; evaü samena dhàvati, visamena dhàvati, dvidoõena dha¤¤aü kiõàti, pa¤cakena pasavo kiõàtãti.* Sahatthena-19 Sahatthena yoge tatiyà siyà; puttena sahàgato, puttena saddhiü àgato: tatiyàpi chaññhãva appadhàne eva bhavati. --------------------------------------- * Pa¤cakaüsena kambale kiõàtãti-ma. [SL Page 052] [\x 52/] Lakkhaõe-20. Lakkhaõe vattamànato tatiyà siyà; tidaõóakena paribbàjakamaddakkhi, akkhinà kàõo, tena hi aïgena aïgino vikàro lakkhãyate. --------------------------------------- [SL Page 053] [\x 53/] Hetumhi-21. Takkiriyàyogge * tatiyà siyà; annena vasati, vijjàya yaso. Pa¤camãõe và-22. Iõe hetumhã pa¤camã hoti và;jaëattà baddho+ satena và. Guõe-23 Paràïgabhute hetumhi pa¤camã hoti và; jaëattà baddho+ jaëattena và, pa¤¤àya mutto, hutvà abhàvato'niccà, saïkhàra nirodhà vi¤¤àõanirodho. --------------------------------------- *Hetumhi-iti-ma. + Bandho. [SL Page 054] [\x 54/] Chaññhã hetvatthehi-24. Hetvatthavacãhi yege hetumhi chañhã siyayà; udarassa hetu, udarassa kàraõà. Sabbàdito sabbà-25. Hetvatthehi yoge sabbàdãhi sabbà vibhattiyo honti; ko hetu, kaü hetuü, kena hetunà, tassa hetussa, kasmà hetusmà, kassa hetussa, kasmiü hetusmiü; kiü kàraõaü, kena kàraõena; kiü nimittaü, kena nimittena; kiü payojanaü, kena payojaneneccevamàdi* --hetvatthehãtveva-kena kataü. --------------------------------------- * Payojaneniccevamàdi-ma. [SL Page 055] [\x 55/] Catutthi sampadàne-26. Yassa sammà padãyate tasmiü catutthi siyà; saïghassa dadàti, àdhàravicakkhàyaü sattamãpi siyà, saïghe dehi. Tàdatthye-27. Tassedaü tadatthaü tadatthabhàve jotanãye nàmasmà catutthã siyà; sãtassa pañighàtàya, atthàya hitàya devamanussànaü, nàlaü dàrabharaõàya, yåpàya dàru, pàkàya vajatãtvevamàdi. --------------------------------------- [SL Page 056] [\x 56/] Kassa sàduü na ruccati, mà àyasmantànampi saïghabhedo ruccattha, khamati saïghassa, bhattamassa nacchàdetãti-chaññhã sambandha vacanicchàyaü; na cevaü virodho siyà sadisaråpattà evaü vidhesu ca sambandhassa saddikànumatattà* kassa và tvaü dhammaü rocesãti-atthamatte pañhamà. --------------------------------------- * Saddikànuvattanà. [SL Page 058] [\x 58/] Evama¤¤àpi vi¤¤eyyà parato'pi yathàgamaü. Ra¤¤o sataü dhàreti, ra¤¤o chattaü dhàretãti* sambandhe chaññhã; evaü ra¤¤o silàghate, ra¤¤o hanute, ra¤¤o upa tiññhate, ra¤¤o sapate, devàpi tassa pihayanti tàdino, tassa kujjha mahàvãra, yaditaü tassa pakuppeyyaü,+ dubhayati disànaü megho, yo mittànaü na dåhatã,[X] yo appaduññhassa narassa dussati, kyàhaü ayyànaü aparajjhàmi, issayanti samaõànaü titthiyà, dhammena nayamànànaü kà usåya, [x] ra¤¤o bhàgyamà rajjhati, ra¤¤o bhàgyamikkhate, tena yàcito ayàcito và --------------------------------------- * Dhàresãti-ma. + Kuppeyyaü-ma. [X] na dubbhati-ma. [X] ussuyà-ma. 'Dubhayati' iti kàlantarapatita pamàdapàñhoti ma¤¤àma. [SL Page 059] [\x 59/] Tassa gàvo* pañisuõàti, gàvo* àsuõàti, bhagavato paccassosuü, hotu patigiõàti, hotvanugiõàti, àrovayàmi vo, pativedayàmi vo, dhamma te desissàmi, yathà no satthà vyàkareyya, alaü te idha vàsena, kiü te jañàhi dummedha, arahati mallo mallassàti --jãvitaü tiõàyapi na ma¤¤amanoti tàdatthye + catutthi; tiõena yo attho tadatthàyapãti attho; --------------------------------------- * Bhagavato-ma. + Tàdatthe. Gotre putigçõàti potre'nugçõàti-iti càndravçttau. [SL Page 060] [\x 60/] "Yo ca sitaca uõhaca tiõà bhiyyo na nama¤¤ati" Tiõamiva jãvitaü ma¤¤amànoti-savisayàva vibhattiyo; saggàya gacchatãti-tàdatthye catutthi, yo hi saggaü gacchati tadatthaü tassa gamananti---kammavavanicchàyaü tu dutiyàva - saggaü gacchati; àyuü + bhoto hotu, ciraü jãvitaü bhaddaü kalyàõaü atthaü payojanaü kusalaü anàmayaü hitaü pathyaü sukhaü sàtaü bhoto hotu; sàdhu sammuti metassa, puttassàvikareyya guyhamatthaü, tassa --------------------------------------- + âyu-ma. [SL Page 061] [\x 61/] Me sakko pàturahosi, tassa pahiõeyya, bhikkhånaü dåtaü pàhesi, kappati samaõànaü àyogo, ekassa dvinnaü * tiõõaü và pahoti, upamaü te karissàmi, a¤jaliü te pagaõhàmi, + tassa phàsu, lokassattho, namo te purisàja¤¤a, sotthi tassa, alaü mallo mallassa, samattho mallo millassa, tassa hitaü tassa sukhaü, svàgataü te mahàràjàti-sabbattha chaññhã sambandhe. Evaü vidhama¤¤ampevaü vi¤¤eyayyaü yathàgamaü. --------------------------------------- * Dinnaü + paggaõbhàmi-ma [SL Page 062] [\x 62/] Pa¤camyavadhismà-28. Padatthàvadhismà pa¤camã vibhatti hoti; gàmasmà àgacchati evaü corasmà bhàyati, corasmà uttasati, corasmà tàyati corasmà rakkhatãti. --------------------------------------- [SL Page 063] [\x 63/] Savebhàyatha dukkhassa, pamàde bhayadassivà tasanti* daõóassàti,-chaññhisattamiyo'pi honteva sambandhàdhàravavanicchàyaü ajjhenà paràjeti, pañipakkhe paràjetãti-savãsayàva vibhattiyo; sace kevaññassa parajjissàmãti-+ chaññhãpi hoti sambandhavavanicchàyaü, yavehi gàvo vàreti, pàpà cittaü nivàraye, kàke rakkhati taõóulàti-savisayeva pa¤camã: cittaü rakkhetha medhàvãti-dutiyàva dissati kammatthe; upajjhàyà antaradhàyati, upajjhàyà adhãte; kàmato jàyatã sokoti-savisayeva pa¤camã; tatthemichaddhayo'pi honteva savisaye; himacantà pabhavati gaïgà, pàõàtipàtà viramassu khippaü, a¤¤o devadattà, bhinno devadattàti-samisayeva pa¤camã; a¤¤o devadattà, bhinno devadattàti-savisa yeva pa¤cami; evaü àrà so [X] àsavakkhayà, itaro devadattà, uddhaü --------------------------------------- * Sabbe tasantã-ma + paràjissàmãti. Jàyate. [X] evaü abhabbo-ma. [SL Page 065] [\x 65/] Pàdatalà, adho kesamatthakà, pubbo gàmà, pubbeva sambodhà, tato paraü, tato aparena samayena, tatuttarinti, sambandha vacanicchàyaü chaññhãpi; purato gàmassa, dakkhiõato gàmassa, upari pabbatassa, heññhà pàsàdassàti;pàsàdamàruyha pekkhati, pàsàdà pekkhati , àsane upavisitvà pekkhati àsanà pekkhatãti-avadhi vacanicchàyaü pa¤camã; pucchanakhyànesupi; kuto bhavaü, pàñaliputta smàti;* tathà desakàlamàne'pi; pàñaliputtasmà ràjagahaü satta yojanàni sattasu yojanesåti và; evamito tiõõaü màsà --------------------------------------- * Pàñaliputtasmà. [SL Page 067] [\x 67/] Namaccayenàti; kicchà laddhantã-guõe pa¤camã; kacchena me adhi gatanti hetumhi karaõe và tatiyà; evaü thokà mutto, tho kena muttoti, thokaü valatãti-kriyàvisesane kammani dutiyà; dårantikatthayoge'pi * savisayeva pa¤camãchaññhiyo siyuü; dåraügàmasmà, antikaü gàmasmà, dåraü gàmassa, antikaü gàmassàti-dåranti katthe hã tu sabbàva savisaye siyuü bàdhakàbhàvà; dåro gàmo, antiko gàmotvevamàdi; keci panàhu asattavacanehetehi pàñipadikatthe dutiyàtatiyàpa¤camãsattamiyo sattavacanehi tu sabbàva savisayeti; te pana¤¤eheva pañikkhittà; dåraü maggo, antikaü maggoti- kriyàvisesanaü bhudhàtussa gamma mànattà; suddho lobhanãyehi dhammehi, parimutto dukkhasmà, vivicceva kàmehi, gambhãrato ca puthulato ca yojanaü, àyàmena yojanaü, tatoppabhuti, yato saràmi attànantã-savisayeva vibhattiyo. --------------------------------------- * Dårantikattha kàlayoge'pi. [SL Page 069] [\x 69/] Apaparãhi vajjane-29. Vajjane vattamànehi apaparãhi yoge pa¤camã hoti; apasàlàya àyanti vàõijà, parisàlàya àyanti vàõijà, sàlaü vajjetvàti attho; vajjaneti kiü: rukkhaü parivijjotate vijju, àpàñaliputtasmà vassi devoti-mariyàdàbhividhimhiyeva pa¤cama, vinà pàñalaputtena saha veti-viseso; evaü yàva pàñaliputtasma vassi devoti. --------------------------------------- [SL Page 070] [\x 70/] Pañinidhipañidànesu patinà-30. Pañinidhimhi pañidàne ca vattamànena patinà yoge nàmasmà pa¤camã vibhatti hoti; buddhasmà pati sàriputto, ghatamassa telasmà pati dadàti, pañinidhipañidànesåti-kiü: rukkhaü pati vippotate. * Rite dutiyà ca-31 Rite saddena yoge nàmasmà dutiyà hoti pa¤camã ca rite saddhammaü, rite saddhammà. --------------------------------------- * Vijjotate vijju-ma. [SL Page 071] [\x 71/] Vinतatra tatiyà ca-32. Vinतatrasaddehi yoge nàmasmà tatiyà ca hoti, dutiyàpa¤camiyo ca; vinà vàtena, vinà vàtaü, vinà vàtasmà, a¤¤atra ekena piõóapàtanãhàrakena, a¤¤atra dhammaü, a¤¤atra dhammà. Puthanànàhi*-33. Etehi yoge tatiyà hoti pa¤camã ca; puthageva janena, puthageva janasmà, janena nànà, jasanmà nànà. Sattamyàdhàre-34. Kriyàdhàrabhutakattukammànaü dhàraõena yo kriyàyàdhàro tasmiü kàrake nàmasmà sattami hoti; kañe nisãdati, thàliyaü odanaü pacati,+ àkàse sakuõà, tilesu telaü, gaïgàyaü vajo. --------------------------------------- * Puthanànàhi ca. âkàse sakuõà caranti-ma. + Thàliyaü odanaü pavati-itidaü katthaci na dissate. [SL Page 072] [\x 72/] Nimitte-35. Nimittatthe sattamã hoti; ajinamhi ha¤¤ate dãpi, musà vàde pàcittiyaü. Yabbhàvo bhàvalakkhaõaü-36. Yassa bhàvo bhàvantarassa lakkhaõaü bhavati tato sattamã hoti; gàvãsu duyhamànàsu gato, duddhàsu àgato; bhàvoti kiü: yo jañàhi sa bhu¤jati; * bhàvalakkhaõanti kiü :+yo bhujate so devadatto: akàle vassati tassa, kàle tassa na vassatãti-visayasattamã. --------------------------------------- * Sahaparaü + lakkhaõanti kiü. [SL Page 073] [\x 73/] Chaññhã cànàdare-37. Yassa bhàvo bhàvantarassa lakkhaõaü bhavati tato chaññhã bhavati sattamã cànàdare gamyàne. "âkoñayanto so neti siviràjassa pekkhato" Maccu gacchati àdàya pekkhamàne mahàjane" Gunnaü sàmãti-sambandhe chaññhã, geüsu sàmãti visayasattamã, evaü gunnamissaro gosissaro,* gunnaü adhipati gosu adhipati, gunnaü dàyàdo gosu dàyàdo gunnaü sakkhi + gosu sakkhi, gunnaü patibhu gosupatibhu, gunnaü pasåto gosu pasåto, kusalà naccagãtassa kusalà naccagãte, àyutto kañakaraõassa àyutto kañakaraõe, tathàdhàravacanicchàyaü pattamã; bhikkhusu abhivàdenti, muddhani cumbitvà, bàhàsu gahetvà, hatthesu piddhàya caranti, pathesu gacchanti, kadalãsu gaje rakkhantãti; ¤àõasmiü pasannotivisayasattamã; ¤àõena pasannoti-karaõe tatiyà; evaü ¤àõasmiü ussukko ¤àõena ussukkoti. --------------------------------------- *Gosu issaro-ma. + Sakkhã-ma. Kañakaraõeti-ma. [SL Page 074] [\x 74/] Yato niddhàraõaü-38. Jàtiguõakriyàhi samudàyatekadesassa puthakkaraõaü niddhàraõaü yato taü karãyati * tato chaññhãsattamiyo honti; sàliyo såkadha¤¤ànaü pathyatamà sàliyo såkadha¤¤esu pathya tamà,kaõbhà gàvãnaü sampannakhãratamà kaõhà gàvãsu sampanna khãratamà, gacchataü dhàvanto sãghatamà + gacchantesu dhàvanto sãghatamà --- sãlameva sutà seyyoti-avadhimhiyeva pa¤camã. --------------------------------------- * Niharãyati-ma. + Sãghatamo-ma. [SL Page 075] [\x 75/] Pañhamàtthamante * -39. Nàmasmàbhidheyyamatte pañhamàvibhatti hoti; rukkho, itthi, pumà napuüsakanti-liïgampi saddotthova, tathà doõo, khàrã àëahakanti-parimàõampi saddatthova, eko,+ dve, bahavoti-saükhyyàpi saddatthova. --------------------------------------- * Pañhamatthamatte-ma + tathà eko-ma. [SL Page 076] [\x 76/] âmantaõe *-10. Yato saddenàbhimukhãkaraõamàmantaõaü tasmiü visaye pañhamà vibhatti hoti; bho purisa, bho itthi, bho napuüsaka. Chaññhã sambandhe-41. Kriyàkàrakasa¤jàto assedambhàvahetuko sambandho nàma tasmiü chaññhãvibhatti hoti; ra¤¤o puriso, sarati rajjassàti- sambandhe kññhã, rajajjasambandhiniü satiü karotãti attho; kammavacanicchàyantu dutiyàva; sarati rajjaü, tathà rajakassa vatthaü dadàti, paharatopiññhiü dadàti pårati bàlo pàpassa, "Amacce tàta jànàhi dhãre atthassa kovide" Divasassa tijhattuü, sakiü pakkhassa, påraü hira¤¤asuvaõõassa kumbhiü tvevamàdi. --------------------------------------- *âmantane-naü. [SL Page 077] [\x 77/] Kitakappayoge kattukammesu bahulaü sambandhavacanicchàyaü chaññhã; sàdhu sammato bahujanassa, suppañividdhà buddhànaü dhammadhàtu, dhammassa gutto medhàvã, amataü tesaü paribhuttaü, tassabhavanti vattàro, avisaüvàdako lokassa, alajjãnaü nissàya, catunnaü mahàbhåtànaüupàdàya pasàdotvevamàdi; kattukamma vacanicchàyantu tatiyàdutiyàyo va; sa¤catto pitarà ahaü, sarasi tvaü evaråpiü vàcà bhàsità, bhagavantaü dassanàyatthemàdi. --------------------------------------- [SL Page 079] [\x 79/] Tulyatthena và tatiyà-42. Tulyatthena yoge chaññhã hoti tatiyà và; tulyo pitu, tulyo pitarà; sadiso pitu, sadiso pitarà ---iha kathaü tatiyayà na hoti : ajjunassa tulà natthi, kesavassupamà nacetinete lyatthà kiü carahi : tulyànamopammatthà.* Aato yonaü ñàñe-43. Akàrantato nàmasmà yonaü ñàñe honti yathàkkamaü ñakàrà sabbàdesatthà; buddhà, buddhe, atoti-kiü: ka¤¤àyo itthiyo, vadhuyo --- idha kasmà na bhavati aggayo, avidhàna sàmatthiyà. --------------------------------------- * Tulyànamopamatthà-ma. [SL Page 080] [\x 80/] Nãnaü và-44. Kàrantato nàmasmà nãnaü ñàñe và honti yathàkka maü; råpà, råpe, råpàni; atottheva-aññhãni.* --------------------------------------- * àñe honti và yathàkkamaü buddhà buddhasmà buddhe buddhasmiü atotveva aggismà aggismiü-ma. [SL Page 081] [\x 81/] Smàsminnaü-45. Akàrantato nàmasmà smàsminnaü ñàñe và honti yathàkkamaü; buddhà, buddhasmà, buddhe, buddhasmiü; atotveva-aggãsmà aggismiü. Sassàya catutthiyà-46. Akàrantato parassa * sassa catutthiyà àyo hoti và; buddhàya, buddhassa, bhiyyo tàdatthyeyevàyamàyo dissate kvavi deva¤¤attha; atotveva-isissa; catutthiyàti-kiü: buddhassa mukhaü --- attatthanti atthasaddena samàso; sabbàdito'pi smàsmiü sànaü ñàñeàyà honteva. Niruttikàrànumatattà buddha vacane sandassanato va-tatredamudàharaõaü:- "Asmà lokà paramhà ca ubhayà dhaüsate naro" tyàhaü mante paratthaddho;+ yàyeva kho panatthàya àgaccheyyàtho; tamevatthaü sàdhukaü manasi kareyyàthoti. --------------------------------------- * Nàmasmà parassa-ma. + Upatthaddho-ma. Yyàtha, yayyàthàti-ma. [SL Page 082] [\x 82/] Ghapatekasmiü sàdãnaü yayà-47. Ghapato nàdãnamekasmiü yayà honti yathàkkamaü; ka¤¤àya, rattiyà, itthiyà, dhenuyà, vadhuyà; ekasmintikiü:ka¤¤àhi, rattãhi. --------------------------------------- [SL Page 083] [\x 83/] Ssà và tetimàmåhi-48. Ghapasa¤¤ehi tetimàmåhi nàdãnamekasmiü ssà và hoti; tassà kataü, tassà dãyate, tassà nissañaü, tassà pariggaho, tassà patiññhitaü, tàya và; evaü etissà, etàya, imissà, imàya, amussà, amuyà; etehãti-kiü: sabbàya, nàdãnaütveva-sà, ghapatotvevatena, ekasmiütveca-tàhi, amåhi. Namhi nuk dvàdanaü sattarasannaü-49. Dvàdãnaü sattarasannaü saükhyànaü nuk hoti namhi vibhattimhi; dvinnaü,* catunnaü, pa¤cannaü, evaü yàva aññhàrasannaü; ukàro uccàraõattho, kakàro antàvayavattho, tenanamhi na dãgho. --------------------------------------- * Dvinnaü tinnaü-ma. [SL Page 084] [\x 84/] Bahukatinnaü-50. Namhi bahuno katissa ca sukak hoti: bahunnaü, katinnaü. öõaüõõannaü titojjhà-51. Jhasa¤¤à tito naüvacanassa õõaüõõannaü honti; tiõõaü, tiõõannaü, jhàti-kiü:tissannaü. Ubhinnaü-52. Ubhà naüvacanassa innaü hoti; ubhinnaü. Su¤sassa-53. Nàmasmà sassa su¤ hoti; buddhassa---dvisakàrapàñhena siddhe làghavatthamidaü. --------------------------------------- [SL Page 085] [\x 85/] Ssaüssàssàyesvitareka¤¤etimànami-54. Ssamàdisvitaràdãnami hoti; itarissaü, itarissà, ekissaü, ekissà, a¤¤assaü, a¤¤assà, etissaü, etissàya, imissaü, imissà, imassàya; esviti-kiü: itaràya, esanti-kiü: sabbassaü, sabbassà. Tàya và 0-55. Ssamàdisu tassà và i hoti; tissaü, tassaü, tissà, tassà,+ tissàya, tassàya; ssaüssàssàyesvitveva-tàya. Tetimàto yassa ssàya-56. Tàetàimàto sassassàyo hoti và; tassàya, tàya, etissàya, etàya, imissàya,imàya. --------------------------------------- * Tassà và-ma. + Tissaü tissà tassaü tassà-ma. [SL Page 086] [\x 86/] Ratyàdãhi ño smino-57. Ratyàdãhi smino ño hoti và; ratto, rattiyaü, àdo, àdismiü. Suhisubhasso-58. Ubhassa suhisvo hoti; ubhosu, ubhohi. Ltupitàdãnamà simhi-59. Latuppaccayantànaü pitàdãnaü cà* hoti simhi; kattà pità; pitu màtu bhàtu dhãtu duhitu jàmàtu nattu hotu potu. Ge a ca-60. Latupitàdãnaü a hoti ge à ca; bho katta, bho kattà, bho pita, bho pità. --------------------------------------- * Ca à-ma. [SL Page 087] [\x 87/] Ayånaü và dãgho-61. A i u iccesaü và dãgho hoti ge pare tiliïge; bho purisà, bho purisa, bho aggã, bho aggi, bho bhikkhå, bho bhikkhå. Ghabrahmàdite-62. Ghato brahmàdito ca gasse và hoti; hoti ka¤¤e, hoti ka¤¤à, bho brahme, bho brahma, bho katte, bho katta,*bho ise, bho isi, bho sakhe, bho sakha --- sakhi sakhãti-itthiyaü siddhameva; àkatigaõoyaü;+ evama¤¤atràpi. --------------------------------------- * Bho brahme bho brahma bho khatte bho khatta. + âgatigaõoyaü-ma. [SL Page 088] [\x 88/] Nàmmàdãhi-63. Ammàdãhi gassena hoti; bhoti ammà; bhoti annà, bhoti ambà. Rasso và-64. Ammàdãnaü ge rasso hoti và; bhoti amma, bhoti ammà. Gho ssaüssàssàyaütiüsu-65. Ssamàdisu gho rasso hoti; tassaü, tassà, tassàya, taü, sabhatiü ---esviti-kiü: tàya, sahàya. --------------------------------------- [SL Page 089] [\x 89/] Ekavacanayosvaghonaü-66. Ekavacane yosu va ghaokàrantavajjitànaü nàmànaü rassohoti tiliïge; itthiü, itthiyà, itthiyo, vadhuü, vadhuyà, vadhuyo; daddhiü, daddhinà, daddhino, sayambhuü, sayamabhunà, sayamabhuvo* --- aghonanti-kiü: ka¤¤àya, ka¤¤àyo; oggahaõamuttaratthaü. Ge và-67. Aghonaü ge và rasso hoti + tiliïge:itthi, itthi, vadhu, vadhu,daddhi, daddhã, sayambhu, sayambhu --- aghonaütveva-hoti ka¤¤à, bho go. --------------------------------------- * Sayambhuno-ma. + Rasso hoti và ge-ma. [SL Page 090] [\x 90/] Sismiü nànapuüsakassa-68. Napuüsakavajjitassa nàmassa sismiü rasso na hoti. * Itthi, daddhã, vadhå, sayambhu ---sisminti-kiü:itthiü, anapuüsakassàti-kiü. Daddhi, kulaü. Gossàgasihinaüsu gàvagavà-69. Gasihinaü cajjitàsu vibhattisu gosaddassa gàvagavà honti;+ gàvo, gavo, gàvena, gavena, gàvassa, gavassa, gàvasmà, gavasmà, gàve, gave; agasihinaüsåti-kiü: bho go go tiññhati, gohi, gonaü. Sumhi và-70. Gossa sumhi gàvagavà honti và; gàvesu, gavesu, gosu. Gavaü sena-71. Gossa se và gavaü hoti saha sena; gavaü, gàvassa, gavassa. --------------------------------------- 0 Rasso na hoti sismiü-ma. + Honti và-ma. Gosaddassa-ma. [SL Page 091] [\x 91/] Gunnava naünà-72. Naüvacanena saha gossa gunnaü hoti gavaü ca và; gunnaü, gavaü, gonaü. Nàssà-73. Goto* nàssa à hoti và; gàvà, gavà, gàvena, gavena. Gàvumhi-74. Aüvacane gossa gàvu và hoti; gàvuü, gàvaü, gavaü---gossa goõàdeso na kato saddantarattà. --------------------------------------- * Gosaddato-ma. [SL Page 092] [\x 92/] Yaü pito-75. Pasa¤¤ãto aüvacanassa yaü và hoti; itthiyaü, itthiü---pitoti-kiü:daddhiü, rattiü. Naü jhãto-76. Jhasa¤¤ãto aüvacanassa naü và hoti; daddhinaü, daddhiü--- kathaü: buddhaü àdiccabandhunanti-yogavibhàgà; jhàti-kiü: itthiü, ãtoti *-kiü:aggiü Yonaü none pume-77. Jhito yonaü none và honti yathàkkamaü pulliïge, daddhino, daddhine, daddhã---jhãtotveva aggã;+ pumeti-kiü:daddhãni, kulàni. No-78. Jhito yonaü no và hoti pulliïge; daddhino tiññhanti, daddhino passa, daddhã và. --------------------------------------- * äti. + Itthiyo. Dutiyàyossa no hoti và-ma. [SL Page 093] [\x 93/] Smino ni-79. Jhito smiüvacanassa ni hoti và; daddhinã, daddhismiü,* jhito tveva-aggismiü. Ambavàdãhi-80. Ambuàdãhi smino ni hoti và; phalaü patati ambuni, 'padumaü+ yathà paüsuni àtape kataü', vàtveva-ambumha, paüsumhi. Kammàdito-81. Kammàdito smino ni hoti và; kammanã, kamme; kamma camma vesma bhasma brahma atta àtuma ghamma muddha---kammàditoti-kiü: buddhe. Nàsseno-82. Kammàdito nàvavanassa eno và hoti; kammena, kammanà, cammena, cammanà---kammàditotveva-buddhena. Jhalà sassa no-83. Jhalato sassa no và hoti; aggino, aggissa, daddhino daddhissa, bhikkhuno, bhikkhussa, sayambhuno, sayambhussa---kathaü:'yo và sisso mahàmune'ti. Ito kvavã sassa ñànubandheti +-(3) Brahmàdisu pàñhà sassa e ñànubandho. Nà smàssa-84. Jhalato smàssa nà hoti và; aagginà aggismà daddhinà, daddhismà, bhikkhunà, bhikkhusmà, sayambhunà, sayambhusmà. --------------------------------------- * Hoti và pulliïge-daddhini vàtveva daddhismiü daóimhi-ma. + Pupphaü-ma. Sasse ñànubandhàti-mai. [SL Page 094] [\x 94/] Là yonaü vo pume-85. Lato yonaü vo hoti và palliïge; bhikkhavo, bhikkhå, sayambhuvo, sayambhu---pumeti-kiü:àyåni. Janatvàdito no ca-86. Jantvàdito yonaü no hoti vo ca và pulliïge; jantuno, jantavo, jantuyo, gotrabhuno, gotrabhuvo, gotrabhaa, sahabhuno, sahabhuvo, sahabhu. Kuto-87. Kuppaccayantato yonaü no và hoti pulliïge; viduno, vidå, vi¤¤Šno, vi¤¤ø, sabba¤¤Šno, sabba¤¤ø. Lopo'musmà-88. Amusaddato yonaü lopova hoti pulliïge; amå pumetveva-amuyo,amåni; vo'pavàdà'yaü. [SL Page 095] [\x 95/] Na no sassa-89. Amusmà sassa no na hoti; amussa, noti-kiü: amuyà. * Yolopanisu dãgho-90. Yonaü lope nisu va dãgho hoti; aññhi, aññhãni; yolopa nisåti-kiü: rattiyo. Sunaühisu-91. Esu nàmassa dãgho hoti; aggãsu, aggãnaü, aggãhani. Pa¤càdãnaü cuddasannama-92. Pa¤càdãnaü vaddasannaü sunaühisva hoti; pa¤casu, pa¤cannaü, pa¤cahi, chasu, channa, chahi; evaü yàva aññhàrasà. Yavàdo ntussa-93. Yavàdisu ntussa a hoti; guõavantà, guõavantaü, guõavante, guõavantena, iccàdi---yvàdoti-kiü: guõavà tiññhati. --------------------------------------* Amussà-ma. [SL Page 096] [\x 96/] Ntassa ca ña vaüse-94. Aüsesu ntappaccayayassa ña hoti và ntussa ci; 'Yaü yaü hiràja bhajati sataü và yadi và asaü' 'Kiccàni kubbassa kareyya kiccaü' 'himavaüca pabbataü', 'sujàti manto'pi ajàtimassa' yogavibhàgenतatràpi 'cakkhumà andhità honti' 'vaggumudàtãriyà * pana bhikkhå vaõõavà honti.' Yosujjhissa pume-95. Jhasa¤¤assa issa + yosu và ña hoti pulliïge;aggaso aggã---jhaggahaõaü kiü: ikàrantasamudàyassa ño mà siyàtirattiyo; iggahaõaü kiü: daõóino; puveti-kiü : aññhi. --------------------------------------- * Vaggumudàtiriyà-. + Jhasa¤¤issa-ma. [SL Page 097] [\x 97/] Vevosu lussa-996. Lasa¤¤assa ussa dvevosu ña hoti; bhikkhave, bhikkhavo, vevosåti-kiü:cantuyo; uggahaõaü kiü : sayambhuvo. Yomhi và kvavi-97. Yomhã kvaci lasa¤¤assa và ña hoti; * hetayo, 'nandanti taü kurayo dassanena ajjeva taü kurayo pàpayàtu' vàti-kiü hetuyo. Pumàlapane vevo-98. Lasa¤¤ato uto yossàlapane vevo honti và pulliïge; bhikkhave, bhikkhavo, bhikkhå---pumeti-kiü : àyåni; àlapaneti-kiü:cantuyo tiññhanti; lutàtvevai-dhenuyo,sayambhuvo. --------------------------------------- * Lasa¤¤assussa ña hoti và-ma. [SL Page 098] [\x 98/] Smàhisminnaü mhàbhimhi-99. Nàmasmà paresaü smàhisminnaü mhàbhimhi và honti yathà kkamaü; buddhamhà, buddhasmà, buddhehi, buddhamhi, buddhasmiü---bahulàdhikàràpavàdavãsaye'pi; dasasahassimhi dhàtuyà. * Suhisvasse-100. Akàrantassa suhisve hoti; buddhesu, buddhehi. Sabbàdãnaü namhi ca-101. Akàrantànaü sabbàdãnaü e hoti namhi suhisuca; sabbesaü sabbesu, sabbehi---sabbàdãnanti+-kiü:buddhànaü; assetveva amåsaü. --------------------------------------- * Lokadhàtuyà-ma. + Sabbàdãnantu. [SL Page 099] [\x 99/] Sabba katara katama ubhaya itara a¤¤a a¤¤atara a¤¤atama; Pubbaparàparadakkhiõuttaràdharàni vavatthàyamasa¤¤àyaü-(4). Yatya ta eta ima amu kiü eka tumha amha (iccete sabbàdayo *) Saüsànaü-102. Sabbàdito naüvacanassa saüsànaü honti; sabbesaü, sabbesànaü. Ghapà sassa ssà và-103. Sabbàdãnaü ghapato sassa ssà và hoti; sabbassà, sabbàya, paggahaõamuttaratthaü. + --------------------------------------- * Maramma. + Sabbassà sabbàyaamussà amuyà vàggahaõamuttaratthaü-ma. [SL Page 100] [\x 100/] Smino ssaü-104. Sabbàdãnaü ghapato smino ssaü và hoti; sabbassaü, sabbàya; amussaü, amuyà. Yaü-105. Ghapato smino yaü và hoti; ka¤¤àyaü, da¤¤àya, rattiyaü, rattiyà, vadhuyaü, vadhuyà, sabbàyaü, sabbàya, amuyaü, amuyà. Tiü sabhàparisàya-106. Sabhàparisàhi smino tiü và hoti; sabhatiü, sahàya, parisatiü, parisàya. Padàdãhi si-107. Ehi smino si hoti và, padasi, padasmiü, bilasi, bilasmiü. Nàssa sà-108. Padàdãhi nàssa sà hoti và; padasà, padena, bilasà, bilena. --------------------------------------- [SL Page 101] [\x 101/] Kodhàdãhi-109. Ehi nàssa sà hoti và; kodhasà, kodhena, atthasà, atthena. Atena-110. Akàrantato parassa nàvavanassa enàdeso hoti; buddhena; atoti-kiü:agginà. Sisso-111. Akàrantato nàmasmà sissa o hoti; buddho; ato tveva-aggi. Kvace và-112. Akàrantato nàmasmà sissa e hoti và kvaci; 'vanappa gumbe yathà phussitagge' apavàdavisaye'pi bahulaü vidhànà, sukhe, dukkhe---vàti-kiü: vanappagumbo; kvacãti-kiü: pakkhe sabbattha mà hotu. Aü napuüsake-113. Akàrantato nàmasmà sassa aü hoti napuüsakaliïge råpaü. --------------------------------------- [SL Page 102] [\x 102/] Yonaü ni-114. Akàrantato nàmasmà yonaü ni hoti napuüsake; sabbàni, råpàni ---niccavidhàne phalamekaccàdisabbàdanaü pañhamàya. Jhalà và-115. Jhalato yonaü ni hoti và napuüsake; aññhini, aññhã, àyåni, àyå. Lopo-116. Jhalato yonaü lopo hoti; aññhã, àyå, aggã, bhikkhå, jhalàtveva-aggayo; pageva * kasmà na hoti : antaraïgattà àkarassa. --------------------------------------- * Idhevaü-ma. [SL Page 103] [\x 103/] Jantutvãghepehi và-117. Jantuhetåhi ãkàrantehi ghapasa¤¤ohi va paresaü yonaü và lopo hoti; jantu jantuyo, hetu hetuyo, daddhã daddhãyo, ka¤¤à ka¤¤àyo, rattã rattiyo, itthã itthiyo, deõå deõuyà, vaidhå vadhuyo. Yepassivaõõassa-118. Pasa¤¤assa ivaõõassa lopo hoti và yakàre; ratyo ratyà ratyaü, pokkhara¤¤o pokkhara¤¤¤à pokkhara¤¤aü---vàtveva-rattiyo; passàti-kiü:daddhiyo; ivaõõassàti-kiü: dhenuyo vadhuyà; kaithaü : anu¤¤àto ahaü matyàti: 'ye passà'ti-yogavibhàgà. --------------------------------------- [SL Page 104] [\x 104/] Gasãnaü-119. Nàmasmà gasãnaü lopo hoti vijjhantaràbhàve;* bho purisa, ayaü daddhã. + Asaükhyehi sabbàsaü-120. Avijjamànasaïkhyehi paràsaü sabbàsaü vibhattãnaü lopohoti; va và evaevaü. Etasmàyeva liïgà [X] asaïkhyehi syàthuppattyanumãyate. --------------------------------------- * Vidhyantaràbhàve-ma. + Daddhi-ma. Va và evaü-ma. [X] etehiyeva liïgehi-ma. [SL Page 105] [\x 105/] Ekatthatàyaü-121. Ekatthãbhàve sabbàsaü vibhattãnaü lopo hoti bahulaü; puttãyati, ràjapuriso, vàsiññho--- kvavi na hoti bahulaü vidhànà; parantapo. Bhagandaro, parassapadaü, attanopadaü, gavampati, devànampiyatisso, antevàsã, janesuto, mamattaü, màmako. --------------------------------------- [SL Page 106] [\x 106/] Pubbasmàmàdito-122. Amàdekatthà pubbaü yadekatthaü tato paràsaü sabbàsaü vibhattãnaü lopo hoti; adhitthã---idha na hoti bahulaü vidhànà, yathàpattiyà,* yayathàparisàya; pubbasmàti-kiü:gàmaü gato. + --------------------------------------- * Yathàsapattiyà-ma. + Gàmagatà-ma. [SL Page 107] [\x 107/] Nàtomapa¤camiyà-123. Amàdekatthà pubbaü yadekatthamakàrantaü tato paràsaü sabbàsaü vibhattãnaü lopo na hoti astu bhavatyapa¤camyà; upakumbhaü, apa¤camiyàti-kiü: upakumbhà ànaya. Và taniyàsattaminaü-124 Amàdekatthà pubbaü yadekatthamakàrantaü tato paràsaü tatiyàsattaminaü và aü hoti; upakumbhena kataü, upakumbhaü kataü, upakumbhe nidhehi, upakumbhaü nidhehi. --------------------------------------- [SL Page 108] [\x 108/] Ràjassi nàmhi-125. Nàmhi ràjassi và hoti; sabbadattena* ràjinà; vàtve vara¤¤à. Sunaühiså-126. Ràjassa å hoti và sunaühisu; ràjåsu ràjesu, ràjånaü ra¤¤aü, ràjåbhi ràjebhi. Imassànitthiyaü ñe-127. Imasaddassànitthiyaü ñe hoti và sunaühisu; esu imesu, esaü imesaü, ehi imehi---anitthiyanti-kiü: imàsu, imàyaü, imàhi. Nàmbhanimi-128. Imasaddassànitthiyaü nàmhi anaimi iccàdesà honti; anena, iminà; anitthiyaütveva-imàya. --------------------------------------- * Sabbadantena-ma. [SL Page 109] [\x 109/] Sãmbhanapuüsakassàyaü-129. Imasaddassànapuüsakassa ayaü hoti simhi; ayaü puriso, ayaü itthã; anapuüsakassàti-kiü:imaü. * Tyatetànaü tassa so-130 Tyatetànamanapuüsakànaü tassa so hoti simhi; syo puriso, syà itthi; evaü so, sà, eso, esà ---anapuüsaka ssetvaiva-tyaü, taü, etaü. Massàmussa-131. Anapuüsakassàmussa + makàrassa so hoti simhi; asu puriso, asu itthi. Ke và-132. Amussa + massa ke và so hoti; asuko amuko, asukà amukà, asukaü amukaü, asukàni amukàni. --------------------------------------- * Imaü cittaü-ma. + Amusaddassa-ma. [SL Page 110] [\x 110/] Tatassa no sabbàsu-133. Tasaddassa tassa no và hoti sabbàsuvibhattãsu; ne, te, nàyo, tàyo, naü, taü, nàni, tàni iccàdi. a sasmàsmiüssàyayassaüssàsaümbhàmhisavimassa ca-134. Sàdisvimassa tatassa * ca ño và hoti; assaimassa, asmà, imasmà, asmiü imasmiü,assàya imissàya, assaü imassaü, assà imissà, àsaü imàsaü, amhà imamhà, amhi imamhi; assa tassa, asmà tasmà, asmiü tasmiü, assàya tassàya, assaü tassaü, assà tassà, àsaü tàsaü, amhà tamhà, amhi tamhi. Ssàyàdiggahaõa màdesantare + mà hotutã. à sissisismà-135. Isismà sissa ñe và hoti; 'Yonajja vinaye kaïkhaü atthadhammavidå ise' Vàtveva-isi. --------------------------------------- * Massa tassa-ma. + Ntaro-kama. [SL Page 111] [\x 111/] Dutiyassa yossa-136. Isismà parassa duyàyossa ñe và hoti; 'Samaõe bràhmaõe vande sampannacaraõe ise' Vàtveva-isayo passa; dutiyassàti-kiü:isayo tiññhanti. Ekaccàdigato*-137. Akàrantehi ekaccàdãhi yonaü ñe hoti; ekacce tiññhanti, ekacce passa---atoti-kiü: ekaccàyo; evaü esasa pañhama. Na nissa ñà-138. Ekaccàdãhi parassa nissa ñà na hoti; ekaccàni. Sabbàdãhi parassa nissa ñà na hoti; sabbàni. --------------------------------------* Ekaccàdãbhyato-ma. [SL Page 112] [\x 112/] Yeyànameñ-140. Akàrantehi sabbàdãhi yonameñ hoti; sabbe tiññhanti sabbe passa; atotveva-sabbàyo. Nतa¤ca nàmappadhànà-141. Nàmabhutehi appadhànehi ca sabbàdãhi yaü vuttaü yaü ca¤¤aü sabbàdikàriyantaü na hoti; te sabbà, te piyasabbà, te ati sabbà.* Tatiyatthayoge-142. Tatiyatthena yoge sabbàdãhi yaü vuttaü yaü ca¤¤aü sabbàdi kàriyantaü na hoti; màsenapubbànaü màsapubbànaü. --------------------------------------- * Na hoti te piyasabbà te piyapubbà-ma. [SL Page 113] [\x 113/] Catthasamàse-143. Catthasamàsavisaye sabbàdãhi yaü vuttaü yaü ca¤¤aü sabbàdi kàriyantaü na hoti; dakkhiõuttarapubbànaü---samàseti-kiü:amusa¤ca tesa¤ca dehi. * Veñ-114. Catthasamàsavisaye sabbàdãhi yasseñ vutto tassa và hoti;+ pubbuttare, pubbuttarà. Pubbàdãhi jahi-145 Etehi pubbàdãhi chahi savisaye eñ và hoti:pubbe pubbà, pare parà, apare aparà,dakkhiõe dakkhiõà, uttare uttarà, adhare adharà---chahãti-kiü:ye.[X] --------------------------------------- * Yaü ca¤¤aü kàriyantaü na hoti dakkhiõuttarapubbànaü, Vatthetã-kiü dakkhiõapubbassaü dakkhiõapubbassà-ma. + Tasseñ hoti và-ma. Tehi-ma. [X] chahãti kiü sabbe-ma. [SL Page 114] [\x 114/] Manàdãhi smiüsaünàsmànaü sisoosàsà-146. Manàdãhi samãmàdãnaü sisoosàsà và honti * yathàkkaü; manasi manasmiü, manaso manassa, mano manaü, manasà manena, manasà manasmà---kathaü: putto jàto avetaso, + hitvà yàti sumedhaso; suddhuttaravàsasà, hemakapakpaõavàsaseti-sakatthe õantà. Mana tama tapa teja sira ura vaca oja raja yasa paya Saravayayàyavàsacetà jalàsayàkkhayalohapañamanesu-(6). Sato sabbhe-147. Santasaddassa sab bhavati bhakàre; sabbhi. --------------------------------------- * Honti và-ma. + Kathaü mutto acetaso-ma. Sumedhasoti sakatthe õantassàgamà-ma. [SL Page 115] [\x 115/] Bhavato và honto gayonàse-148. Bhavantasaddassa bhontàdeso và hoti gayonàse; bhonta, bhavaü, bhonto, bhavanto, bhotà, bhavatà, bhoto, bhavato---bho iti-àmantaõe* nipàto'kutonu àgacchatha bho tayo janà'evaü bhanteti-bhaddeti+-saddantarena siddhaü;bhaddanta iti-dassa dvibhàvena. Sissàggito ni-149. Aggismà sissa ni hoti và; agginã,aggi. --------------------------------------- * âmantane. + Bhaddeti va-ma. Sissaggito-. [SL Page 116] [\x 116/] Ntassaü-150. Simhi ntappaccayassa aü hoti và; gacchaü, gacchanto. Bhuto-151. Bhudhàtuto ntassa aü hoti simhi niccaü punabbidhànà; bhavaü. Mahantarahattànaü ñà và-152. Simhi mahantàrahantànaü * ntassa ñà và hoti; mahà, mahaü, arahà, arahaü. Ntussa-153. Simhi ntussañà hoti; guõavà. Aüïaü napuüsake-154. Ntussa aüïaü honti+ simhi napuüsake; guõavaü kulaü, guõaü ca ntaü kulaü---napuüsaketi kiü: sãlavà bhikkhu. Himavato và o-155. Himavato simhi ntussa o và hoti; himavanto, himavà. Ràjàdiyuvàditvà -156. Ràjàdãhi yayuvàdãhi ca sissa à hoti; ràjà, yayuvà---ràja brahma sakha atta àtuma. --------------------------------------- * Mahantaarahantànaü-ma. + Honti và-ma. Yuvàdãhà-ma. [SL Page 117] [\x 117/] Dhammo vतatthe-(7). Daëhadhammà;* (daëhadhammo) asmà. Imo bhàve-(8). Aõimà,+ laghimà---yuva sà suvà maghava puma vattaha. Vàmbhànaddh -157. Ràjàdãnaü yuvàdãnaü cànaïi hoti vàmhi; [X] ràjànaü, ràjaü, yuvànaü, yuvaü. Yonamàno-158. Ràjàdãhi yuvàdãhi ca yonamàno và hoti; ràjàno, yuvàno---vàtveva-ràjà,ràje, yuvà, yuve. âyo no ca sakhà-159. Sakhato yonamàyono honti và àno ca; sakhàyo, sakhino, sakhàno:vàtveva-sakhà, sakhe. e smino-160. Sakhato smino ñe hoti; sakhe niccattho'yamàrambho. --------------------------------------- * A¤¤atthe dhammo và ràjàdisu pañhiyate, daëhadhammà-ma. + Bhàve imo ràjàdisu pañhiyate aõimà-ma. Vaümhànaïi-ma. [X] và aümhi-ma. [SL Page 118] [\x 118/] Nonàsesvi-161. Sakhassa i hoti nonàsesu; sakhino, sakhinà, sakhissa. Smànaüsu và-162. Sakhassa và i hotã smànaüsu; sakhismà, sakhasmà, sakhãnaü, sakhànaü. Yosvaühisu càraïi-163. Sakhassa và àraïi hoti yosvaühisusmànaüsu ca; sakhàro sakhàyo, sakhàresu, sakhesu,sakhàraü, sakhaü, sakhàrehi, sakhehi, sakhàrà, sakhàrasmà, * sakhàrànaü, sakhànaü. Latupitàdinamase-164. Latuppaccayantànaü pitàdãnaü càraïi bhoti sato'¤¤atra; kattàro, pitaro, kattàraü, pitaraü, kattàrà, pitarà, kattari, pitari---aseti-kiü:kattuno, pituno. --------------------------------------- * Sakhàrà sakhasmà-ma. [SL Page 119] [\x 119/] Namhi* và-165. Namhi* latupitàdãnamàraïi và hoti; kattàrànaü, kattunaü, pitarànaü, pitunnaü.+ â-166. Namhi* latupitàdãnamà và hoti; kattànaü, kattånaü, pitànaü, pitunnaü. + Salopo-167. Latupitàdãhi sassa lopo và hoti; kattu, kattuno, sakamandhàtu, sakamandhàtuno, pitu, pituno. Suhisvàraïi-168. Suhisu latupitàdãnamaraïi và hoti; kattàresu, kattusu, pitaresu, pitusu, kattàrehi, kattuhi, pitarehi, pituhi. Najjàyosvàm-169. Yosu nadãsaddassa àmi và hoti; najjàyo, nadiyo. --------------------------------------- * Nàmhi-ma. + Pitunaü-ma. [SL Page 120] [\x 120/] i katimhà-170. Katimhà yonaü ñi hoti; kati tiññhanti, kati passa.* a pa¤càdihi cuddasahi-171. Pa¤càdãhi cuddasahi saükhyàhi yonaü ño+ hoti; pa¤ca pa¤ca, evaü yàva aññhàrasà---pa¤càdãhãki-kiü: dve tayo cattàro; cuddasabhãti-kiü: dvevãsatiyo. --------------------------------------- * Passati-ma. + a-ma. Kiü ekunavãsatiyo-ma. [SL Page 121] [\x 121/] Ubhagohi ño-172. Ubhagohi yonaü ño hoti; ubho, ubho, gàvo, gàvo---kathaü: imekarattiü ubhayo vasàmàti- ñomhi yakàràgamo.* âraïismà-173. âraïàdesato paresaü yonaü ño hoti; sakhàro, kattàro, pataro. oñe và-174. âraïàdesamhà yonaü ñoñe và honti yathàkkamaü; sakhàro, sakhàre, sakhàro---ñoggahaõaü làghavatthaü. à nàsmànaü-175. âraïàdesamhà nàsmànaü ñà hoti; kattàrà, kattàrà, kvaci và hoti bahakulàdhikàrà; etàdisà sakhàrasmà+ i smino-176. âraïàdesamhà smino ñi hoti; kattari, pitari. --------------------------------------- * Kathaü ekarattena abhayoti ñomhiyakàràgamà-ma. + Kvavideva hoti bahulàdhikàrà netàdisà sakhà honti-ma. [SL Page 122] [\x 122/] Divàdito-177. Divàdãhi nàmehi smino ñi hoti; divi, bhuvi---niccaü vakàràgamo. Rassàraïi-178. Smimhi àro rasso hoti; kattari, nattari. Pitàdãnamanattvàdãnaü-179. Nattvàdivajjitànaü pitàdãnamàro rasso hoti sabbàsu vibhattisu; pitaro, pitaraü---anattvàdãnanti kiü: nattàro. Yuvàdãnaü suhisvànaïi-180. Suhisu yuvàdãnaü ànaïi hoti; yayuvànesu, yuvànehi. Nonànesvà-181. Esu yuvàdãnamà hoti; yuvàno, yuvànà, yuvàne. --------------------------------------- [SL Page 123] [\x 123/] Smàsminnaü* nàne-182. Yuvàdãhiü smàsminnaü nàne honti yathàkkamaü; yuvànà, yuvàne. Yonaü none và-183. Yuvàdãhi yonaü none và honti yathàkkamiü; yuvàno yuvàne---vàti-kiü:yuve passa;noggahaõaü làghavatthaü. Ito'¤¤atthe pume-184. A¤¤apadatthe vattamànà ikàrantato nàmasmà yonaü none và honti yathàkkamaü pulliïge, tomaraükusa pàõino, tomaraükusapàõine, vàtveva-tomaraükusapàõayo; a¤¤attheti-kiü:pàõayo. Ne smino+ kvavi-185. A¤¤apadatthe vattamànà ikàrantato nàmasmà smino ne hoti và kvaci; 'Kata¤¤Šmhi ca posamhi sãlavante ariyavuttine' Vàtveva-ariyavuttimhi; pumetveva-ariyayavuttiyà. --------------------------------------- * Smàsmiünaü. + Smiü no-ma. [SL Page 124] [\x 124/] Pumà-186. Pumasaddato smino yaü vuttaü taü và hoti; pumànepume. Nàmhi-187. Pumassa nàmhi yaü vuttaü taü và hoti; pumànà pumena. Sumhà ca-188. Pumassa sumhi yaü vuttaü taü à ca và hoti; pumànesu, pumesu, pumàsu. Gassaü-189. Pumasaddato gassa aü và hoti; bho pumaü, bho puma, bho itthipumaü, bho itthipuma. Sàssaüse cànaïi-190. Sàsaddassa ànaïi hoti aüse ge ca; sànaü, sànassa, bho sàna. --------------------------------------- [SL Page 125] [\x 125/] Vattahà sanannaü nonànaü-191. Vattahà sanannaü nonànaü honti* yathàkkama; vattahà no, vattahànànaü. Brahmassu và-192. Brahmassu và hoti sanaüsu; brahmuno, brahmassa, brahmånaü brahmànaü. Nàmhi-193. Brahmassu hoti nàmhi; brahmunà, Pumakammathàmaddhànaü và sasmàsu ca-194. Pudãnamu hoti và sasmàsu nàmhi ca; pumuno, pumassa; pumunà, pumànà, pumunà, pumànà; kammuno, kammassa; kammunà kammasmà; kammunà, kammanà; ñhàmuno, ñhàmassa;ñhàmunà, ñhàmasmà; ñhàmunà, ñhàmena; addhuno, addhassa; addhunà, addhasmà;addhunà, addhanà. --------------------------------------- * Hoti-ma. [SL Page 126] [\x 126/] Yuvà sassano-195. Yuvà sassavà ino hoti, yuvino, yuvassa. Nottàtumà-196. Attàtumehi sassa no hoti và; attano, attassa; àtumano, àtumassa. Suhisu nak-197. Attaàtumànaü suhisu và nak hoti; attanesu, attesu, àtumanesu, àtumesu; attanehi, attehi; àtumanehi, àtumehi---kathaü:verinesåti-nak iti yogavibhàgà. Smàssanà brahmà ca-198. Brahma* attaàtumehi ca smàssa nà hoti; brahmunà, attanà, àtumanà. Imetànamenàõvàdese dutiyàyaü-199. Imaetasaddànaü kathitànukathanavisaye dutiyàyamenàdeso hoti; imaü bhikkhuü vinayamajjhàpayaatho enaü dhammamajjhàpaya, ime bhikkhå vinayamajjhàpaya atho ene dhammamajjhàpaya; evame tassa ca yojanãyaü. --------------------------------------- * Brahmà-ma. [SL Page 127] [\x 127/] Kissa ko sabbàsu-200. Sabbàsu vibhattisukissako hoti; ko, ke, kà, kàyo, kaü, kàni, keneccàdi. Ki sasmiüsuvànitthiyaü-201. Anitthiyaü kissa ki và hoti sasmiüsu; kissa, kassa, kismiü, kasmiü; anitthiyanti-kiü? Ko, kaü. Imassidaü và-203. Aüsisu saha tehiimassidaü hoti và napuüsake; idaü, imaü; idaü,imaü. --------------------------------------- [SL Page 128] [\x 128/] Amussàduü-204. Aüsisu saha tehi amussa aduü hoti và napuüsake; aduü, amuü; aduü, amuü. Sumbhàmbhassàsmà-205 Ahmassa* asmà hoti và sumhi; bhattãrasmàsu sà tava;+ vàtveva-amhesu. Namhi ticatuntamitthiyaü tissacatassà-206. Namhi ticatunnaü tissavatassà hontitthiyaü yathàkkamaü; tissannaü, vatassannaü; itthiyanti-kiü? Tiõõaü, catunnaü. Tissocatasso yomhi savibhattãnaü-207. Vibhattisahitànaü tivatunnaü yomhi tisso catasso hontitthiyaü yathàkkamaü; tisso,catasso Tãõicattàri napuüsake-208. Yomhisavibhattãnaü ticatunnaü yathàkkamaütãõi cattàri honti napuüsake; tãõi, cattàri. Pume tayocattàro-209. Yomhi savibhattãnaü ticatunnaü tayocattàro honti yathàkkamaü pulliïge; tayo, cattàro. --------------------------------------- * Ambhasaddassa-ma + yà tava-ma. Yomhi vibhattisahitànaü tivatunnaü yathàkkamaü tisso catasso honti itthiyaü-tisso itthiyo catasso ka¤¤àyo-ma. [SL Page 129] [\x 129/] Caturovà catussa-210. Catusaddassa savibhattissa yombhi caturo và hoti pulliïge; caturo janà saüvidhàya; kathaü? Caturo nimittenàddasàsinti* liïgavipallàsà. Mayamasmàmhassa-211. Yeyàsvamhassa+ savibhattissaasmàkaümamaü honti và yathàkkamaü; asmàkaü, amhàkaü; mamaü, mama. Simbhahaü-213. Simhi amhassa+ savibhattissa ahaü hoti; ahaü. Tumhassa tuvaütvamamhi ca-214. Amhã simhi ca tuhmassa+ savibhattissa tuvaütvaü honti yathàkkamaü; tuvaü, tvaü. Tayàtayãnaü tvaü và tassa-215. Tumhassa+tayàtayãnaü takàrassatva hoti và; tvayà, tayà; tvayi, tayi. Smàmhi tvamhà-216. Smàmhi tumhassa+ savibhattissa tvamhà hoti và; pattà nissaüsayaü[X]tvamhà---vàtveva-tvayà. --------------------------------------- * Nàddasinti-ma. + Mhasaddassa-ma. Aümhi-ma. [X] sattà nissaüsayaü-ma. [SL Page130] [\x 130/] Ntantunaü nto yomhi pañhame-217. Pañhame yomhi ntantunaü savibhattinaü nto iccàdeso và hoti; gacchanto, gacchantà; guõavanto, guõavantà. Taü namhi-218. Namhi ntantunaü savibhattinaü taü và hoti; gacchataü, gacchantànaü; guõavataü, guõavantànaü. Totàtità sasmàsmiünàsu-219. Sàdisuntantunaü savibhattinaü totàtità honti và yathàkkamaü; gacchato, gacchantassa; guõavato, guõavantassa; gacchatà, gacchantamhà; guõavatà, guõavantamhà; gacchati, gacchante;guõavati, guõavante; gacchatà, gacchantena; guõavatà, guõavantena. añàaü ge-220. Ge pare ntantunaü savibhattãnaü ñañàaü iccàdesà honti; bho gaccha, bho gacchà, bhoka gacchaü; bho guõava, bho guõavà, bho guõavaü. --------------------------------------- [SL Page 131] [\x 131/] Yomhi dvinnaü duve¤ce-221. Yomhi dvissa savibhattissa duvedve honti paccekaü; duve, dve. Duvinnaü namhi và-222. Namhi dvissa savibhattissa duvinnaü hoti và; duvinnaü, dvinnaü. Ràjassa ra¤¤aü-223. Namhi ràjasaddassasavibhattissara¤¤aü hoti và; ra¤¤aü, rajànaü* Nàsmàsu ra¤¤à-224. Nàsmàsu ràjassa+ savibhattissara¤¤à hoti, ra¤¤à kataü, ra¤¤ànissañaü. Ra¤¤ora¤¤assaràjino se-225. Se ràjassa+ savibhattissa ra¤¤ora¤¤assaràjino hontã; ra¤¤o, ra¤¤assa, ràjino. Smimhi ra¤¤eràjini-226. Smimhi ràjassa+ savibhattissa ra¤¤eràjini honti; ra¤¤e,ràjini. Samàse và-227. Samàsavisaye ete àdesà ràjassa+và honti; kàsira¤¤à, kàsiràjena; kàsira¤¤à, kàsiràjasmà; kàsira¤¤o, kàsiràjassa; kàsira¤¤e, kàsiràje. --------------------------------------- 0 Ra¤¤aü ràjånaü-ma. + Ràjasaddassa-ma. [SL Page 132] [\x 132/] Smimhi tumhàmhànaü*tayimayi-228. Smimhi tumhaamhasaddànaü savibhattãnaü tayimayi honti yathàkkamaü; tayi,mayayi. Amhi taümaütavaümamaü-229. Amhi tumhaamhasaddànaü savibhattãnaü taümaütavaümamaü honti yathàkkamaü; taü, maü, tavaü, mamaü. Nàsmàsutayàmayà-230. Nàsmàsu tumhaamhasaddànaü savibhattãnaü tayàmayà honti yathàkkamaü; tayà kataü, mayà kataü; tayà nissañaü, mayà nissañaü. Tavamamatuyhaümayhaü se-231. Setumhaamhasaddànaü savibhattãnaü tavamamatuyhaümayhaü honti yathàkkamaü; tava, tuyhaü; mama,mayhaü. ðaüïakaü namhi-232. Namhi tumhaamhasaddànaü savibhattãnaü ïaüïàkaü honti paccekaü; tumhaü, tumhàkaü, amhaü, amhàkaü---yathàsaïkhyamatra na vivacchate.+ --------------------------------------- * Tumhàmhànaü-ma. + Nevicchate-ma. [SL Page 133] [\x 133/] Dutiye yomhi và-233. Tumhaamhasaddànaü savibhattãnaü paccekaü ïaüïàkaü và honti yomhi dutiye; tumhaü'tumhàkaü, tumhe; amhaü,amhàkaü,amhe. Apàdàdo padatekavàkye-234. Idamadhikataü veditabbaü;* pajjate'nenatthoti-padaü, syàdyantaü tyàdyànta¤ca; padasamåho vàkyaü. Yonaühisvapa¤camyà vono-235. Apa¤camiyà yonaühisvapàdàdo vattamànànaü padasmà paresaü ekavàkye ñhitànaü tumhaamhasaddànaü savibhattãnaü vo no honti và yathàkkamaü; tiññhatha vo, tiññhatha tumhe; tiññhàma no, tiññhàma mayaü; passati+ vo, passati+ tumhe; passati+ no, passati+amhe; dãyate vo, dãyate tumhaü; dãyate no, --------------------------------------- * Veditabbaü sabbatthevaññhàne vattati-ma. + Passatha-ma. Diyate-ma. [SL Page 134] [\x 134/] Dãyate amhaü; dhanaü vo, dhanaü tumhaü; dhanaü no, dhanaü amhaü; kataü vo, kataü tumhehi; kataü no, kataü amhehi---apa¤camyàti-kiü:nissañaü tumhehi, nissañaü amhehi; apàdàdotveva "Balaü ca bhikkhånamanuppadinnaü Tumhehi pu¤¤aü pasutaü anappakaü" Padatotveva- tumhe tiññhatha; ekavàkyetveva- devadatto tiññhati gàme, tumhe tiññhathanagare; savibhattãnaütveva- arahati dhammo tumhàdinaü; arahati dhammo amhàdisànaü. Teme nàse-236. Nàmhi se ca apàdàdo vattamànànaü padasmà paresaü eka vàkye ñhitànaü tumhaambhasaddànaü savibhattãnaü teme và honti yathàkkamaü; kataü te, kataü tayà; kataüme, kataü mayà; dãyate te, dãyate tava; dãyate me, dãyayate mama; dhanaü te, dhanaüme, dhanaü mama. Anvàdese-237. Kathitànukathanavisaye tumhaamhasaddànamàdesà niccaü bhavanti punabbidhànà; gàmo tumhaü pariggaho, atho janapado vo pariggaho. Sapubbà pañhamantà và-238. --------------------------------------- [SL Page 135] [\x 135/] Vijjamànapubbasmà pañhamantà paresaü tumhaamhasaddànamà desà và honti anvàdese'pi;* gàme paño tumhàkaü, atho nagare kambalo vo; atho nagare kambalo tumhàkaü; sapubbàti-kiü: paño tumhàkaü, atho kambalo vo; pañha mantàti-kiü-paño nagare tumhàkaü, atho kambalo gàme vo. Na vavàhàhevayoge-239. Càdãhi yoge tumhaamhasaddànamàdesà+ na honti; gàmo tava ca pariggaho, mama ca pariggaho; gàmo tava và pariggaho, mama và pariggaho; gàmo tavaha pariggaho, mamaha pariggaho; gàmo tavàha pariggaho, mamàha parigga ho; gàmà taveva pariggaho, mameva pariggaho; evaü sabbattha udàhararitabbaü---yogeti kiü: gàmoca te pariggaho, nagara¤ca me pariggaho. Dassanatthenàlocane-240. Dassanatthesu àlocanavajjitesu payujjamànesu tumha amhasaddànamàdesà na honti; gàmo tumhe uddissàgato, gàmo amhe uddissàgato---anàlocaneti-kiü: gàmo vo àloveti, gàmo no àloceti. --------------------------------------- * Honti vàtvàdese'pi-ma. + Saddànaü te àdesà-ma. Taüyogeti-ma. [SL Page 136] [\x 136/] âmantaõaü* pubbamasantaüva-241. âmantaõaü* pubbamavijjamànaü viya hoti tumhaamhasaddàna màdesavisaye; devadatta tava pariggaho---àmantaõantikiü: kambalo te pariggaho; pubbanti-kiü: 'mayetaü+ sabba makkhàtaü tumhàkaü dvijapuïgavà' parassa hi [X] avijjamànantà apàdàdoti-pañisedhona siyà: ivàti-kiü: savanaü[x] yathà siyà. Na sàma¤¤avacanamekatthe-242. Samànàdhikaraõe parato sàma¤¤avacanamàmantaõamasantaü viya na hoti; ** màõavaka jañilaka tepariggaho---parassà vijjamànatte'pi pubbaråpamupàdàyàdeso hoti; sàma¤¤a vacananti-kiü: devadatta màõavaka tava pariggaho; ekatthetikiü: devadatta ya¤¤adatta tumhaü++ pariggaho. --------------------------------------- * âmantana-ma. + Passetaü-ma. Dvijapuïgava-ma. [X] parassa và hi-ma. [X] savanaü te-ma. ++ Tuyhaü-ma. ** Paresàma¤¤avacanamàmantanaü nàsantaü viya hoti-ma. [SL Page 137] [\x 137/] Bahusu và-243. Bahusu vattamànamàmantaõaü* sàma¤¤avacanamekatthe avijjamànaü viya và na hoti; bràhmaõà+ guõavanto tumhàkaü pariggaho; bràhmaõà+ guõavanto vo pariggaho. Iti moggallàne vyàkaraõe vuttiyaü Syàdikaõóo dutiyo. --------- --------------------------------------- * Màmantanaü-ma. + Brahmaõà-ma. Meggalàyana-ma. [X] na àmantitaü. [SL Page 138] [\x 138/] Syàdi syàdinekatthaü-1. Syàdyantaü syàdyàntena sahekatthaü hotãti-idamadhikataü veditabbaü; so ca bhinnatthànamekatthibhàvo* samàsoti vuccate. --------------------------------------- * Mekatthibhàvo-ma. + Vidhiggahaõaü¤àyena. [SL Page 139] [\x 139/] Asaükhyaü vibhattisampattisamãpasàkalyàbhàvayathà Pacchàyugapadatthe-2. Asaükhyaü syyàdyantaü vibhatyàdãnamatthe vattamànaü syàdyantena sahekatthaü bhavati; tattha vibhatyatthe tàva-itthisu kathà pavattà adhitthi---sampatti dvidhà attasampatti samiddhi casampannaü brahmaü sabrahmaü, licchavãnaü; samiddhi bhikkhànaü subhikkhaü. Samãpe-kumbhassa samãpamupakumbhaü---sàkalye-satiõamajjho harati; sàggyadhãte---abhàvo sambandhibhedà* bahuvidho; tatra iddhàbhàve-vigatà iddhi saddikànaü dussaddikaü; atthàbhàve-abhàvo makkhikànaü nimmakkhikaü; atikkamàbhàve-atigatàni tiõàni nittiõaü; sampatàbhàve-atigataü lahupàpuraõaü ati lahupàpuraõaü; lahupàpuraõassa nàyamupabhogakàloti attho. Yayathàttho'nekavidho; tatra yoggatàyaü+-anuråpaü suråpo vahati; vicchàyaü -anvaddhamàsaü; atthànativattiyaü- yathàsatti; sadisatte- sadiso kikhiyà[X] sakikhi; ànupubbiyaü- anujeññhaü; pacchàtthe [x-]anurathaü; yugapadatthe-sacakkaü nidhi. --------------------------------------- * Sambandhibhedà-ma. + Yogyatàyaü-ma. Vicchàyaü-ma. [X] sadiso na kikhãyà-ma [x] pacchatthe-ma. [SL Page 141] [\x 141/] Yathà na tulye-3. Yathàsaddotulyatthe vattamàno syàdyantena sahekattho na bhavati; yathà devadatto tathà ya¤¤adatto. Yàvàvadhàraõe-4. Yàvasaddo'vadhàraõe vattamàno syàdyantena sahekattho bhavati; avadhàraõamettakatà paricchedo; yàvàmattaü bràhmaõe àmantaya; yàvajãvaü---avadhàraõeti-kiü, yàva dinnaütàva bhuttaü nàvadhàrayàmi kittakaü mayà bhuttanti. Payyapàbahitiropurepacchàvà pa¤camyà-5. Pariàdayo va¤camyantena sahekatthà honti và; pari pabbataü vassi devo, paripabbatà; apapabbataü vassi devo, apa pabbatà; àpàñaliputtaü vassidevo, àpàñaliputtà; bahigàmaü, bahigàmà; tiropabbataü, tiropabbatà; purebhattaü, purebhattà; pacchàbhattaü, pacchàbhattà---vetàdhikàro* --------------------------------------- * Vetyadhikàro-ma. [SL Page 142] [\x 142/] Samãpàyàmesvanu-6. Anusaddo sàmãpye* àyàme ca vattamàno syàdyantena sahekattho hotã và; anuvanamasani gatà; anugaïgaü bàràõasã---samãpàyàmesviti-kiü, rukkhamanuvijjotate vijju. Tiññhagvàdini-7. Tiññhaguppabhutãni,+ ekatthibhàvavisaye nipàtãyante; 'tiññhantã gàvo yasmiü kàle'tiññhagu, kàlo; vahaggu, kàlo; àyatigavaü, khaleyavaü, lånayavaü, låyamànayavamiccàdi---vyanto'pettha; kesàkesi; daõóàdaõói---tathà velàppabhàvanattho'pi; pàto nahànaü pàtanahànaü; sàyaü nahànaü sàyanahànaü; pàtakàlaü, sàyakàlaü; pàtameghaü, sàyameghaü; pàtamaggaü, sàyamaggaü. --------------------------------------- * Samãpe-ma. + Tiññhagupabhutãni-ma. Vahagu-ma. [SL Page 143] [\x 143/] Oreparipañipàremajjheheñhuddhàdhonto Và chaññhãyà-8. Oràdayo* saddà chaññhiyantena sahekatthà và honti; ekàrantattaü nipàtanato---oregaïgaü; uparisikharaü; pañi sotaü; pàreyamunaü; majjhegaïgaü; heññhàpàsàdaü; uddhagaïgaü;+ adhogaïgaü; antopàsàdaü---puna vàvidhànà gaïgàoramiccà dipi hoti. --------------------------------------- * Oràdayo và. + Uddhaügaïgaü-ma. Honti. [SL Page 144] [\x 144/] Taü napuüsakaü-9. Yadetamatakkantamekatthaü taü napuüsakaliïgaü veditabbaü; tathà vevodàhañaü; và kvaci bahulàdhikàrà---yathàparisaü, yathà parisàya; sakàya sakàya parisàyàti attho. Amàdi-10. Amàdisyàdyantaü syàdyàntena saha bahulamekatthaü hoti; 'gàmaü gato' gàmagato; 'muhuttaü sukhaü' muhuttasukhaü. Vuttiye vopapadasamàse-kumbhakàro; sapàko; tantavàyo; carà haro---ntamànaktavantuhi vàkyameva; dhammaü suõanto; dhammaü suõamàno; odanaü bhuttavà. 'Ra¤¤à hato' ràjahato; 'asinà chinno' asicchinno; pitusadiso; pitusamo; sukhasahagataü; 'dadhinà upasittaü bhojanaü'dadhibhojanaü; 'guëena misso odano' guëodano. Vutti padenevopasittàdikriyàyàkhyàpanato natthàyuttatthatà. --------------------------------------- * Vidhiggahaõaü ¤àyena. [SL Page 145] [\x 145/] Kvavi vuttiyeva; urago pàdapo---kvavi vàkyameva; pharasunà chinnavà;* dassanena pahàtabbà. 'Buddhassadeyyaü' buddhadeyyaü; 'yåpàya dàru' yåpadàru; 'rajanàya doõi' rajanadoõi; idha na hoti-saüghassa dàtabbaü---kathaü, etadattho etadatthanti-a¤¤apadatthe bhavissati. 'Savarehi bhayaü' savarabhayaü; gàmaniggato, methunàpeto. Kvaci vuttiyeva; kammajaü, cittajaü---idha na hoti-rukkhà patito. --------------------------------------- * Parasunà-ma. Cchinnavà. + Tavantuti. [SL Page 146] [\x 146/] 'Ra¤¤o puriso' ràjapuriso---bahulàdhikàrà ntamàna niddhàriyapåraõabhàvatittatthehi na hoti; mamànukubbaü; mamànu kurumàno; gunnaü kaõhà sampannakhãratamà; sissànaü pa¤camo;* pañassa sukkatà---kvaci hoteva; + vattamànasàmãpyaü---kathaü bràhmaõassa sukkà dantàti-sàpekkhatàya na hoti---idha panahoteva+ candanagandho; nadãghoso; ka¤¤àråpaü; kàyasamphasso:phalarasoti [X---]phalànaütitto; phalànamàsito[x] phalànaü suhito; bràhmaõassauccaü gehanti; sàpekkha tàya na hoti---ra¤¤opàñaliputtakassadhananti---dhana sambandhe chaññhãti pàñaliputtakainasambandhàbhàvà nahessati; ra¤¤o'go va asso ca puriso cà'ti bhãnnatthatàyaü [XX] vàkya meva---'ra¤¤o gavàssapurisà** ràjagavàssapurisàti vutti hotevekatthibhàve. 'Dànesoõóo' dànasoõóo; dhammarato; dànabhirato---kvacivuttiyeva; kucchisayo; thalaññho; païkajaü; saroruhaü ++ idha na hoti bhojane matta¤¤Štà; indriyesu guttadvàratà; àsane nisinno àsane nisãditabbaü. --------------------------------------- * Pa¤camo sisso-ma + hotveva-ma. Brahmaõassa-ma. [X] phalarassoti-ma. [X] phalànamasito-ma.** Gavassa-ma. ++ Siroruhaü-ma. [Xx] bhinnatthatàya-iti vuttiyaü tabbyàkhyàne ca. Tathàpi pa¤cikàpadãpe "vçttiyehit pa¤cikàyehit 'bhinnatthatàyaü kiyàva pàñhaheyin" iti dissati. "Pçthagarthatàyàü vàkyameva"-iti candavuttiyaü. [SL Page 149] [\x 149/] Visesanamekatthena-11. Visesanaü syàdyantaü visessena* syàdyàntena samànàdhikaraõenasahekatthaü hoti; 'nãla¤ca taü uppala¤ce'ti niluppalaü, 'chinna¤ca taü paråëha¤ce'ti chinnaparåëhaü; satthiva satthã, 'satthã ca sàsàmà ce'ti satthisàmà; sãhova+ sãho, 'muni ca sosãho và'timunisãho; 'sãlameva dhanaü' sãladhanaü---kci vàkyameva, puõõo mantàõiputto; citto gahapati.---Kvaci vutti yeva; kaõhasappo; lohitasàli. Visesananti-kiü: tacchako sappo. Ekattheneti-kiü: kàëamhà a¤¤o---kathaü, patta jãviko àpannajãviko[X] màsajàtoti-a¤¤apadatthe bhavissati. --------------------------------------- * Visesyena-ma. + Sãho viyàti-ma. Lohitamàlaü-ma. [X] paõõajãviko-ma. [SL Page 155] [\x 155/] Na¤-12. Na¤iccetaü syàdyantaü syàdyantena sahekatthaü hoti; na bràhmaõo abràhmaõo---bahulàdhikàrato asamatthehipi* kehici hoti; apunageyyà, gàthà---anokàsaü kàretvà amålàmålaü gantvà---ãsakaëàro ãsapiïgaloti-syàdi syàdinekatthanti+ samàso; vàkyameva vàtippasaïgàbhàvà. --------------------------------------- * Asamatthatthehipi-ma. + Syàdisyàdineti. [SL Page 156] [\x 156/] Kupàdayo niccamasyàdividhimhi-13. Kusaddo pàdayo ca syàdyantena sahekatthà honti niccaü syadividhivisayato'¤¤attha;'kucchito bràhmaõo' kubràhmaõo, 'ãsakaü uõhaü' kaduõhaü; panàyako, abhiseko, pakarittvà, pakataü, duppuriso, dukkataü, supuriso, sukataü, abhitthutaü, atitthutaü, àkaëàro, àbaddho. Pàdayo gatàdyatthe pañhamàya(9) 'pagato àcariyo' pàcariyo; pantevàsã*---accàdayo kantàdyatthe dutiyàya;(10) 'atikkanto maca'matima¤co; atimàlo. Avàdayo kuññhàdyatthe tatiyàya;(11)'avakuññhaü kokilàya vana'mavakokilaü; avamayayåraü. Pariyàdayo gilànàdyatthe catutthiyà; (12) 'parigila no'jjhenàya' pariyajjheno---nyàdayo kannàdyatthe pa¤camiyà(13) 'nikkhanto+kosambiyà' nikkosambi---asyàdividhimhãti kiürukkhampati vijjotate. --------------------------------------- * Evaü pantevàsã-ma + nikkanto-iti katthavi. [SL Page 157] [\x 157/] Cã kriyatthehi-14. Cãppaccayanto kriyatthehi syadyantehi sahekattho hoti; malinã kariya. * Bhusanàdarànàdaresvalaüsàsà-15. Bhusanàdisvatthesvalamàdayo saddà kriyàtthehi syàdyantehi sahekatthà honti; alaükariya; sakkacca; asakkacca---bhusanàdãsåti-kiü: alaü bhutvà gato; sakkatvà gato; asakkatvà gato; pariyattaü sobhanamasobhananti attho. --------------------------------------- * Balãkarãya makalinãkarãya-ma. [SL Page 158] [\x 158/] A¤¤e ca-16. A¤¤e ca saddà kriyatthehi syàdyantehi saha bahulamekatthà bhavanti;* purobhuya; tirobhuya;tirokariya; urasikariya; manasikariya; majjhekariya; tuõhibhuya. Vàneka¤¤atthe-17. Anekaü syàdyantama¤¤assa padassatthe ekatthaü và hoti; bahåni dhanàni yassaso'bahudhano; 'lambà kaõõà yassa so' lambakaõõo;'vajiraü pàõimhi yassaso'yaü' vajirapàõi;'mattàbahavo màtaïgà ettha' mattabahumàtaïgaü, vanaü; 'àråëho vànaroyaü rukkhaü so' àråëhavànaro; 'jitàni indriyàni yenaso' jitindriyo; 'dinnaü bhojanaü yassaso' dinnabhojano; 'apagataü kàëakaü yasmà pañà so'ya' mapagatakàëako; 'upagatàdasa+ yesaü te' upadasà; àsannadasà; adåradasà: adhika --------------------------------------- * Honti-ma + upagataü dasaü-ma. Evaü àpannadasàanudasà-ma. [SL Page 159] [\x 159/] Dasà;'tayo dasa parimàõamesaü) tidasà---kathaü, dasasaddosaü khyàne vattate parimàõasaddasannidhànà, yathà-pa¤caparimàõa mesaü' pa¤cakà sakuõàti;* dve và tayo vàparimàõamesa'dvattayo;vàsaddatthe và-'ve và tayo và' dvattayo---'dakkhiõassà ca pubbassà ca disàya yadantaràëaü' dakkhiõapubbà, dinà; 'dakkhiõà vasà pubbà cà'ti và;+ 'saha puttenàgato' saputto salomako, vijjamànalomakoti attho evaü sapakkhako; atthikhãrà, bràhmaõiti-atthisaddo vijjamànatthe nipàto---kvaci gatatthatàya padantarànamappayogo, kaõñhaññhà kàëà assa kaõñhekàëo; [X] oññhamukhamica mukhamassaoññhamukho; kesasaïghàto cåëà assa kesacåëo; suvaõõavikàro alaïkàro assasuvaõõàlaïkàro; 'papatitaü paõõamassa' papatitapaõõo, papaõõo; 'avijjamànà puttà assa' avijjamànaputto; 'na santi puttà assa' aputto---kvaci na hotipa¤cabhuttavanto assa, bhàtuno putto assa atthiti bahulàdhikàrato. --------------------------------------- *Pa¤caparimàõaü kàmaguõamesaü pa¤cakàmaguõàti-ma. + Dakkhiõapubbà-ma. Kaõñhesthà:kàlàsya-vàndra. [X] kaõñho kàëo assa kaõñhakàëo-ma [SL Page 161] [\x 161/] Tattha gahetvà tena paharitvà yuddhe saråpaü-18. Sattamyantaü tatiyanta¤ca saråpamanekaü* tattha gahetvà tena paharitvà yuddhe'¤¤apadatthe ekatthaü và hoti;'kesesu ca kesesu ca gahetvà yuddhampavattaü' kesàkesi; + 'daõóehi ca daõóehi ca paharitvà yuddhampavattaü' daõóàdaõói; muññhàmuññhi "ci vãti hàre'ti 3.51 Ci samàsanto [X ']cismi 3.66 Ntyàkàro---tattha teneti-kiü: kàyadva kàyadva [x] gahetvà yuddhaü pavattaü; gahetvà paharitvàti- kiü: rathe ca rathe ca ñhatvà yuddhaüpavattaü; yuddhetikiü: hatthe ca hatthe ca gahetvà sakhyaü pacattaü; saråpantikiü: daõóehi ca musalehica paharitvà yuddhaü pavattaü. Catthe-19. --------------------------------------- * Saråpe'nekaü-ma. + Kesàkesã-ma. Daõóàdaõóãevaü muññhàmuññhã-ma. [X] samàsante-ma. [X] kàsa¤ca kàsa¤ca. [SL Page 162] [\x 162/] Anekaü syàdyantaü catthe ekatthaü và bhavati*---samuccayo'õvàcayo itarãtarayogo+ samàhàro ca casaddatthà, tattha samuccayàõvàcayesu nekatthibhàvo sambhavati- tesu hi samuccayo a¤¤ama¤¤anirapekkhànamattappadhànànaü katthaci kriyàvisese cãyamànatà-yathà-dhave ca khadire ca palàse ca chindàti; anvàcayo va yattheko padhànabhàvena vidhiyate aparo caguõabhàvena-yathà-bhikkhaü cara gàvo vànayeti---itara¤cayaya tu sambhavati, tesu hi a¤¤ama¤¤asàpekkhànamava yavabhedànugato itarãtarayogo- yathà- sàriputtamoggallànàtiassàvayavappadhànattà bahuvacanameva; a¤¤ama¤¤a sàpekkhànameva tirohitàvayavabhedo samudàyappadhàno samàhàro-yathà-chattupàhananti-assa pana samudàyappadhànattà ekavacanameva; te ca samàhàrãtarãtarayogà bahulaü vidhànà niyatavisayàyeva honti, tatràyaü visayavibhàgo nirutti piñakàgato. --------------------------------------- * Vatthekatthaü hoti và-ma. + Itaritarayogo-ma. Samàhàroticattàro-ma. [X ']saddànaü bhavati'yã yeyàdà padàrtha piriyŠ yutu-pa.Pa. [SL Page 163] [\x 163/] Pàõituriyayoggasenaïgànaü; niccaverãnaü; saükhyàpari màõasa¤¤ànaü; khuddajantukànaü;* pacanavaddhàlànaü; caraõasàdhàraõànaü; ekjhàyanapàvacanànaü; liïgavisesànaü; vividhaviruddhànaü; disànaü; nadãna¤ca; niccaü samàhàrekatthaü bhavati. Tiõarukkhapasusakuõadhanadha¤¤avya¤janajanapadànaüvà a¤¤e samitarãtarayogova. Pàõyaïgànaü---cakkhusotaü; mukhanàsika; hanugãvaü; chavi maüsalohitaü; nàmaråpaü; jaràmaraõaü;---turiyaïgànaü---+alasatàëambaraü;murajagomukhaü; saükhadeddhimaü; [X] maddavikapàõavikaü; gãtavàdataü:sammatàëaü---yoggaïgànaü---phàlapàcanaü; yuganaïgalaü---senaïgànaü---asisattitomarapiõóaü;[x] asicammaü; bãëàramåsikaü; kàkolåkaü; nàgasupaõõaü---saükhyàparimàõa sa¤¤ànaü---ekakadukaü, dukatikaü; tikacatukkaü, catukkapa¤cakaü; dasekàdasakaü+ --- khuddajantukànaü---kãñapañaïgaü; kutthakipillikaü; óaüsamakasaü; makkhikakipillikaü---pavanavaddhàlànaü---orarabgikasukarikaü; sàkuntikamàgavikaü;**sapàkavaddhàlaü;++vena --------------------------------------- * Khuddakajantukànaü-ma. + Pañahàëambaraü-ma. Murajatiõavaü-ma. [X] saükhadiõóimaüthuõapaõacaü-ma. [X] tomaraü-ma. + Dasakekàdasakaü-ma. ** Sàkuõikamàgavikaü-ma. ++Sapàkavaddhàlànaü-sabbattha. [SL Page 164] [\x 164/] Rathakàraü; pukkusachavaóàhakaü---caraõasàdhàraõànaü---atisabhàradvàjaü; kañhakàlàpaü; * sãlapa¤¤àõaü; samathavipassanaü; vijjàcaraõaü---ekajjhàyanapàvacanànaü---dãghamajjhimaü; ekuttarasaüyuttakaü; khandhakavibhaïgaü---liïgavisesànaü---itthipumaü; dàsidàsaü; cãvarapiõóapàtasenàsanagilànapaccayabhesajjapararikkhàraü; tiõakaññhasàkhàpalàsaü; "làbhã hoti cãvarapiõóapàtasenàsanagilànapaccayabhesajjaparikkhàràna"ntipi dissati---vividhaviruddhànaü---kusalàkusalaü; sàvajjànavajjaü; hãnappaõitaü; kaõbhasukkaü; chekapàpakaü;+ adharuttaraü---disànaü---pubbàparaü; dakkhiõuttaraü; pubbadakkhiõaü; pubbuttaraü; apara dakkhiõaü; aparuttaraü---nadãnaü---gaïgàyamunaü, mahãsarabhu. Tiõavisesànaü---kàsakusaü, kàsakusà; usãrabãraõaü, usã rabãraõà; mujababbajaü, mu¤jababbajà---rukkhavasesànaü---khadirapalàsaü, khadirapalàsà; dhavàssakaõõaü, dhavàssakaõõà; pilakkhanigrodhaü, pilakkhanagrodhà; assatthakapitthanaü, assattha kapitthanà; sàkasàlaü, sàkasàlà---pasuvisesànaü---gaja gavajaü,gajagavajà; govahisaü, gomahisà;eõeyyagomahisaü, eõeyyagomahisà; eõeyyavaràhaü, eõeyyavaràhà; aje --------------------------------------- * Kaññhakalàpaü-sabbattha. + Chekabàlaü-ma. [SL Page 165] [\x 165/] âakaü, ajeëakà; kukkurasåkaraü, kukkurasåkarà;* hatthigavàssa vaëavaü, hatthigavàssavaëavà---sakuõavisesànaü---haüsabalàvaü, haüsabalàvà;1 kàraõóavavakkavàkaü, kàraõóavavakkavàkà; bakabalàkaü, bakabalàkà---dhanànaü---hira¤¤asuvaõõaü, hira¤¤a suvaõõà;maõisaükhamuttàvephaphariyaü, maõisaükhamuttàveëuriyà; jàtaråparajataü, jàtaråparajatà---dha¤¤ànaü---sàliyavakaü, sàliyavakà; tilamuggamàsaü, tilamaggamàsà; nipphàvakulatthaü, nipphàvakulatthà---bya¤janànaü---sàkasuvaü, sàkasuvà;2 gabyamàhisaü, gabyamàhisà; eõeyyavàràhaü, eõeyyavàràhà; migamàyåraü, migamàyårà---janapadànaü--kàsikosalaü, kàsikosalà; vajjimallaü, vajjimallà; cetivãsaü, cetivãsà;3 macchasurasenaü, macchasårasenà; kurupa¤càlaü, kurupa¤càlà. Itarãtarayogo-yathà-vandimasuriyà, samaõabràhmaõà, màtàpitaro, iccàdi, etasmiü ekatthibhàvakaõóe yaü vuttaü pubbaü tadeva pubbaü nipatati kamàtikkame payojanàbhàvà 4 +kvavi vipallàso'pi hoti bahulàdhikàrato. 'Dantànaü ràjà' ràjadanto. Katthaci kamampaccanàdarà pubbakàlassàpi ** paranipàto.5 Littavàsito, naggamusito, sittasammaññho, bhaññhalu¤cito---catthe yadekatthaü tattha keci pubbapadaü bahudhà niyamenti tadiha vyabhivàradassanà na vuttanti daññhabbaü. --------------------------------------- * Kukkuñasåkaraü kukkuñasåkarà-itipi katthaci. 1 Haüsapilavaü haüsapilavà-ma. 2 Sàkasåpaü sàkasåpà-ma. 3 Cetivaüsaü-ma. 4 Payojanassàbhàvà-ma. Vuttivyàkhyàne ca + Kvacipala-kvaciparo-ma. ** Pubbapadassàpi-ma. 5 Yathà hatthacchinno agyàhito bhattisammaññhà buddhavaro-ma. [SL Page 166] [\x 166/] Samàhàre sapuüsakaü-20. Vatthe samàhàre yadekatthaü tannapuüsakaliïgamhavati; tathà vevodàhañaü---katthaci na hoti sabhàparisàyàti ¤àpakà; àdhi paccaparivàro; chandapàrisuddhi; pañisandhippavattiyaü. Saükhyàdi-21. ---------------------------------------- [SL Page 167] [\x 167/] Ekatthe samàhàre saükhyàdi napuüsakaliïgambhavati; pa¤cagavaü; catuppathaü*---samàhàrassekattà ekavacanameva hoti; samàhàretveva-pa¤cakapàlo, påvo; tiputto. Kvacekatta¤ca chaññhiyà-22. Chaññhiyekatthe kvaci napuüsakattaü hotekatta¤ca; 'salabhànaü chàyà' salahacchàyaü; evaü 'sakuntànaü chàyà' sakuntacchàyaü; --------------------------------------- * Catuppadaü-ma. [SL Page 168] [\x 168/] Pàsàdacchàyayaü, pàsàdacchàyayà; gharacchàyayaü, gharacchàyà.* Amanussà sabhàya 1 napuüsakekattambhavati; brahmasabhaü; devasabhaü; indasabhaü; yakkhasabhaü;2 sarabhasabhaü---manussasabhàyaü---khattiyasabhà, ràjasabhà iccevamàdi---kvacãti kiü:ràjapuriso. Syàdisu rasso-23. Napuüsake vattamànassa rasso hoti syàdisu; salabhacchàyaü---syàdisåti-kiü:salabhacchàye. --------------------------------------- * Salabhacchàyaü sabhànaüchàyaü sahacchàyaü evaü sakañacchàyaü Sakuntacchàyaü pàsàdacchàyaü gharacchàyaü-ma 1 Amanussasabhàya-ma. 2 Yakkhasabhaü rakkhasasabhaü-ma. [SL Page 169] [\x 169/] Ghapassàntassàppadhànassa-24. Antabhutassàppadhànassaghapassasyàdisurassohoti; bahumàlo, poso; nikkosambi; ativàmoru---antassàti-kiü:* ka¤¤àpiyo; appadhànassàti-kiü: ràjakumàrã; brahmabandhå. Gossu-25. Antabhutassàppadhànassa gossa syàdisu u hoti; cittagu---appadhànassàtveva - sugo;antassàtvecagokulaü. Itthiyamatvà-26. Itthiyaü vattamànato akàrantato nàmasmà àppaccayo hoti, dhammadinnà. --------------------------------------- * Ràjà-ma. Ràjà ràja. [SL Page 170] [\x 170/] Nadàdito õóã-27. Nadàdãhi itthiyaü õóãppaccayo hoti; nadã, mahã, kumàrã, taruõã, vàruõã, gotamã. Goto và(14). *Gàvã, go; àkatigaõo'yaü---ïakàro "ntantunaü ïimhi to và"ti 3.36 Visesanattho. Yakkhàdittvitã ca-28. Yakkhàdito itthiyaminã hoti ïã ca; yakkhinã, yakkhi; nàginã, nàgã; sãhinã, sãhã. --------------------------------------- * Goto ïã hoti và-ma. âràmikàdãhi-29. âràmikàdito inã hotitthiyaü; àràmikinã; anantaràsikinã; ràjinã. Sa¤¤àyaü mànuso(15). Mànusinã; a¤¤atra mànusã. Yuvaõõohi nã-30. Itthiyamivaõõuvaõõantehi nã hoti bahulaü; sadàpayata pàõinã; daõóinã; khattabandhunã;* paracittavidunã---màtu àdito kasmà na hoti: itthippaccayaü vinàpi itthattàhi dhànato. Ktimhतatthe-31. Ktimhतattheyeva itthiyaü nã hoti bahulaü; sàhaü ahiüsàratinã; tassà muññhassatiniyà; sà vacchagiddhinã---a¤¤attheti-kiü: dhammarati.1 --------------------------------------- * Khattiyabandhånã-ma. 1 Dhammaratã-ma. [SL Page 173] [\x 173/] Gharaõyàdayo-32. Gharaõãppabhutayo nãppaccayantà sàdhavo bhavanti; gharaõã; pokkharaõã; ãssattaü* nipàtanà. âcariyà và yalopo ca(16); àcarinã; àcariyà. Màtulàditvànã bhariyàyaü-33. Màtulàdito bhariyàyamànã hoti; màtulànã; varuõànã; gahapatànã; àcariyànã. Abhariyàyaü khattiyà và(17) khattiyànã; khattiyà 1---nadà dãpàñhà bhariyàyantu khattiyã. 2 --------------------------------------- * Nissa õittaü-ma. 1 Khattiyànã-ma. 2 (Ubhayatthàpi vàpàñhà khattiyà)-ma. [SL Page 173] [\x 173/] Upamàsaühitasahitasa¤¤atasahasaphavàmalakkhaõàditurutu-34. ærusaddà upamànàdipubbà itthiyamå hoti; karahorå; saühitorå; sahitorå; sa¤¤atorå; sahorå; saphorå; vàmo rå; lakkhaõorå---'å'ti-yogavibhàgà å; brahmabandhu. Yuvà ti 1-35. Yuvasaddato ti hotitthiyaü; yuvati. Ntantunaü ïãmhi to và-36. ðãmhi ntantunaü to và hoti; gacchatã, gacchantã; sãlavatã, sãlavantã. Bhavato bhoto-37. ðãmhi bhavato bhotàdeso hoti và; bhotã; bhavantã. Gossàvaïi-38. Gosaddassa ïãmhàvaïi hoti; gàvã. Puthussapathavaputhavà-39. ðãmhi puthussa pathavaputhavà honti; pathavã; puthavã.--- he pañhavã. --------------------------------------- * Två-ma. 1 Tã. [SL Page 174] [\x 174/] Samàsantva-40 Samàsanto a iti vàdhikarãyanti*. Pàpàdãhi bhumiyà-41. Pàpàdãhi parà yà bhumi tassà samàsanto a hoti; pàpa bhumiü; jàtibhumaü. Saükhyàhi-42. Saükhyàhi parà yà bhumi tassà samàsanto a hoti; dvibhumaü; tibhumaü 1 Nadãgodàvarãnaü-43. Saükhyàhi paràsaü nadãgodàvarãnaü samàsanto a hoti; pa¤canadaü, sattagodàvaraü 2. --------------------------------------- * Vàdhikarãyati-ma. 1 Catubhumaü-ma. 2 (Saükhyàhitveva mahànadã nadãgodàvarãnanti kiü dasitthi)-ma. [SL Page 175] [\x 175/] Asaükhyehi càïgulyàna¤¤àsaükhyatthesu-44. Asaükhyehi saükhyàhi ca paràya aïgulyà samàsanto ahoti no ce a¤¤apadatthe asaükhyatthe va samàso vattite. 'Niggatamaïgulãhi' niraïgulaü; accaïgulaü; dve aïguliyo samàhañà'dvaïgulaü---ana¤¤àsaükhyatthesåti-kiü: pa¤caïgulihattho; upaïguli---kathaü, dveaïgulã* pamàõamassàti dvaïgulanti-nàtu samàso'¤¤apadatthe vihito mattàdãnaü lope kate tatthavattate; aïgulasaddovà pamàõavàcãsaddantaraü---yathàsenàïgulappamàõena 1 aïgulànaü sataü puõõaü catuddasa và aïgulànãti. --------------------------------------- * Dve aïguliyo-ma. 1 Yenàïgulappamàõena-sabbattha [SL Page 176] [\x 176/] Dãghàhovassekadesehi ca ratyà-45. Dãghàdãhi asaükhyehi saükhyàhi ca paràya* rattiyà samàsanto a hoti; dãgharattaü; ahorattaü; vassàrattaü; pubbarattaü; apararattaü; aóóharattaü; 'atikkanto rattiü' atiratto; 'dve rattã 1 samàhañà' dvirattaü---và kvaci bahulàdhikàràekarattaü; ekaratti---ana¤¤àsaükhyatthesutveva-dãgharatti, hemanto; uparatti---kvaci hoteva bahulaü vidhànà;yathàrattaü. --------------------------------------- * Parasmà. 1 Rattiyo-ma [SL Page 177] [\x 177/] Gotvacatthe càlope-46. Gosaddà alopavisayà samàsanto ahoti na ve vatthe samàso a¤¤apadatthe asaükhyyatthe ca; ràjagavo; paramagavora pa¤cagavadhano;* dasagavaü---alopeti-kiü:pa¤cahi gohi kãto pa¤cagu; acattheti-kiü: ajassagàvo 1---ana¤¤àsaükhyatthesutveva-cittagu;upagu. Rattindivadàragavacaturassà-47. Ete saddà a antà nipaccante; 'ratto ca divà ca' rattindivaü;2 'ratti ca divà ca'rattindivaü; 'dàrà ca gàvo ca' dàragavaü; 'vatasso assiyo assa' caturasso. --------------------------------------- * (Pa¤cagavaü pa¤cagavadhano)-ma. 1 Gavajagavo-ma 2 Nipaccante-ma. [SL Page 178] [\x 178/] âyàme'nugavaü-48. Anugavanti nipaccate àyàme gamyamàne; anugavaü, sakañaü---àyàmeti-kiü: gunnaü pacchà anugu. Akkhismतatthe-49. Akkhismà samàsanto a hoti a¤¤atthe ce samàso; visàlakkho. Dàrumbhyaïgulyà*-50. Aïgulantà a¤¤apadatthe dàrumhi samàsanto a hoti; dvaïgulaü, dàru; pa¤caïgulaü---aïgulisadisàvayavaü dha¤¤àdãnaü vãkkhepakaü dàråti vuccate---pamàõe tu pubbe viya siddhaü; sakharàjasaddàakàrantàva, sisso'pi na dissati---gàõóãvadhatvàti pakatantarenasiddhaü. --------------------------------------- * Dàrumbhaïgulyà-ma. [SL Page 179] [\x 179/] Dvi vãtihàre-51. --------------------------------------- [SL Page 180] [\x 180/] Kriyàvyatihàre gamyamàne a¤¤apadatthe vattamànato ci hoti; kesàkesi; daõóàdaõói*---cakàro 'cismi'nti 3.66. Visesanattho; sugandhi duggandhãti-payogo nadissate. 1 Latvitthiyåhi ko-52. Latuppaccayantehi itthiyamãkàråkàrantehi cabahulaü kappaccayo hoti a¤¤apadatthe; bahukattuko; bahukumàriko; bahubrahmabandhuko, bahulaütveva-subbhu.2 --------------------------------------- * Muññhàmuññhã-ma. 1 (Vãtihàreti kiü sãghakesà-)ma. 2 (Pubbakattà) subbhu-ma. [SL Page 181] [\x 181/] Vतato-53. A¤¤ehi a¤¤apadatthe ko và bahulaü hoti; bahu màlako; bahumàlo. Uttarapade-54. Etamadhikataü veditabbaü. Imassidaü-55. Uttarapade parato imassa idaü hoti; idamaññhità; idappaccayà; niggahãtalopo passa ca dvibhàvo. --------------------------------------- [SL Page 182] [\x 182/] Puü pumassa và-56. Pumassa puühotuttarapade vibhàsà; pulliïgaü; puüliïgaü. a nnantunaü-57. Esaü ña hotuttarapadekvaci và; bhavampatiññhà mayaü; bhàgavamamålakà no dhammà---bahulàdhikàrà taràdisu ca;* pageva mahattarã; ratta¤¤Šmahattaü. A-58. Esaü a hotuttarapade; 1 guõavantapatiññho'smi. --------------------------------------- * Taràdisu ca paresu-ma. 1 (Bhavantapatiññhà)-ma. [HHV Page 183] Manàdyàpàdãnamo maye ca-59. Manàdãnamàpàdãnaü ca o hotuttarapade maye ca; mano seññhà; manomayà; rajojallaü; rajomayaü; àpogataü; àpomayaü; anuyanti disodisaü. Parassasaükhyàsu-60. Saükhyàsuttarapadesu parassa o hoti; parosataü, parosahassaü---saükhyàsåti-kiü:paradattupajãvino.* Jane uttarapade phuthassa u hoti; ariyehi puthagevàyaü janoti puthujjano. So chassàhàyatane và-62. --------------------------------------- * Ttupajivino-ma. [SL Page 184] [\x 184/] Ahe àyatane vuttarapade chassa so và hoti; sàhaü, chàhaü; saëàyatanaü, chaëàyatanaü. Ltupitàdãnamàraïaraïi-63. Latuppaccayantànaü pitàdãna¤ca yathàkkamamàraïaraïi và hontuttarapade; satthàradassanaü; kattàraniddeso; màrata pitaro---vàtveva-satthudassanaü; màtàpitaro. Vijjàyonisambàndhanamà* tatra catthe-64. Latupitàdãnaü vijjàsambandhãnaü yonisambandhãna¤ca tesveva latupitàdisu vijjàyonisambandhisuttarapadesu catthavisaye à hoti; hotàpotàro; màtàpitaro---latupitàdãnantvevaputtabhàtaro; tatreti-kiü: pitupitàmahà; cattheti-kiü; màtu bhàtà; vijjàyonisambandhànanti-kiü:dàtubhàtaro. 1 --------------------------------------- * Sambandhinamà-ma. 1 Dàtu bhattàro-ma. [SL Page 185] [\x 185/] Putte-65. Putte uttarapade vatthavisaye latupitàdãnaüvijjàyoni sambandhànamà hoti; pitàputtà; màtàputtà. Cismiü*-66. Cippaccayante uttarapade à 1 hoti; kesàkesi; 2 muññhàmuññhi. Itthiyamhàsitapumitthi pumevekatthe-67. Itthiyaü vattamàne 3 ekatthe samànàdhikaraõe uttarapade pare bhàsitapumà itthi pumeva hoti; kurabhariyo; dãgha --------------------------------------- * Cismiü ca-ma. 1 â ca-ma. 2 Daõóàdaõóã-ma. 3 "Itthiyanti imassa itthiliïgeti vutti kàtabbà na itthiyaü vattamàneti kalyàõippadhànà iccatràpi padhànasaddassa itthiyaü vattamànattena pumbhàvassa pasajjanato teneva hi sakkatasaddasatthakàro muni candagomã pumbhàvavidhàyakassa attano suttassa 'ekatthe samànàdhikaraõe itthiyaü itthi liïge'ti vivaraõamakàsi assa pa¤cikàyayaü ratanamati ceha ato eva itthiliïgeti vicaritavà- itthiyaü vattamàne iccabhidhãya màne vyavacchejjàbhàvà visesanamanatthakaü mà bhavatuti tato itthiliïgeti vivaritabbaü evaü pana vivaraõaü pamàdalikhitantivadantyàvariyà'-siriràhulamahàsàminà. [SL Page 186] [\x 186/] Jaïgho; yuvajàyo---itthiyanti-kiü:'kalyàõã padhànamesaü' kalyyàõippadhànà;* bhàsitapumeti- kiü: ka¤¤àbhariyo; itthiti-kiü: gàmaõikulaü diññhi assa' gàmaõidiññhi; ekattheti-kiü: 'kalyàõiyà màtà' kalyàõãmàtà. Kvacippaccaye-68. Bhàsitapumitthi paccaye kvaci pumeva hoti; vyattatarà, vyyattatamà. Sabbàdayo vuttimatte-60. Itthivàcakà sabbàdayo vuttimatte pumeva honti; tassà mukhaü' tammukhaü; tassaü tatra; tàya tato; tassaüvelàyaü tadà. --------------------------------------- * Kalyàõãpadhànà-ma. [SL Page 187] [\x 187/] Chàyàya jayaü patimhi-70. Patimhi pare jàyàya jayaü hoti; jayampatã---jànipatãtipakatantarena siddhaü; tathà dampatã jampatãti. Sa¤¤àyamudodakassa-71. Sa¤¤àyamudakassuttarapade udàdeso hoti; udadhã; udapànaü. --------------------------------------- [SL Page 188] [\x 188/] Kumbhàdisuvà-72. Kumbhàdasuttarapadesu udakassa udàdeso và hoti; udakumbho, udakakumbho; udapatto, udakapatto; udabindu, ukabindu---àkatigaõo'yaü. Sotàdiså*lopo-73. Sotàdisuttarapadesuudakassa ussalopo hoti; dakasotaü; dakarakkhaso. a na¤ssa-74. Uttarapadena¤saddassa ña hoti; abràhmaõo 1---¤akàro 2 kiü, kevalassamà hotu; pàmanaputto. An sare-75. Saràdo uttarapade na¤saddassaan hoti; anakkhàtaü. --------------------------------------- * Sotàdãsu-ma. 1 Abrahmaõo-ma. 2 ¥akàroti-sabbattha. [SL Page 189] [\x 189/] Nakhàdayo-76. Nakhàdayo saddà akatañàdesà * nipaccante; 'nàssa 1 khamatthiti' nakho; akhama¤¤aü---sa¤¤àsaddesu ca nipphattimattaü yathàkathaci kattabbaü. 'Nàssa kulamatthi'ti nakulo; akulama¤¤aü; nakha nakula napuüsaka nakkhatta nàka evamàdi. Nago vàppàõini-77. Nagaiccappàõini và nipaccate; nagà, rukkhà; nagà, pabbatà; agà, rukkhà; agà pabbatà---appàõinãti 2-kiü: ago vasalo sãtena. --------------------------------------- * Anattañàdesà. 1 Nassa-ma. 2. Apàõinãti-ma. [SL Page 190] [\x 190/] Sahassa so'¤¤atthe-78. A¤¤apadatthavuttimhi samàse uttarapade pare sahassa so và hoti; saputto, sahaputto; a¤¤attheti-kiü: sahakatvà sahayujjhitvà. Sa¤¤àyaü-79. Sahassuttarapade so he ti sa¤¤àyaü; sàssatthaü; sapalàsaü. Apaccakkhe-80. Apaccakkhe gamyamàne sahassa so hotuttarapade; sàggi, kapoto; sapisàvà, vàtamaõóalikà. --------------------------------------- [SL Page 191] [\x 191/] Akàle sakatthe-81. Sakatthappadhànassa sahasaddassa akàle uttarapade so hoti; sampannaü brahmaü sabrahmaü; sacakkaü nidhehi, sadhuraü---akàleti-kiü: sahapubbanahaü, sahàparanhaü. Ganthàntàdhikye-82. Ganthànte àdhiky caia vattamànassa sahassa so hotuttarapade; sakalaü jotimadhãte; samuhuttaü---kàlattho 1 àrambho; àdhikye-sadoõà khàrã; samàsako kahàpaõo; niccattho'yamàramho. --------------------------------------- * Sakatthassa-ma. 1 âkàlattho-ma. [SL Page 192] [\x 192/] Samànassa pakkhàdisu và-83. Pakkhàdisuttarapadesu samànassaso* hoti và; sapakkho, samànapakkho; sajoti, samànajoti---pakkhàdisåti-kiü: samànasãlo; pakkha joti janapada ratti pattinã pattã nàbhã bandhu brahmacàrã nàma gotta råpa ñhànavaõõa vayo vacana dhamma jàtiya ghacca. 1 Udare iye-84. Udare iyapare parato samànassa 2 so và hoti; sodariyo; samànodariyo---iyeti-kiü: samànodarataü. Rãrikkhakesu-85. Etesusamànassa so hoti; sarã; sarikkho; sariso. --------------------------------------- * Sa, 1 sacca-ma. 2. Iye pare samànassa-ma. [SL Page 193] [\x 193/] Sabbàdinamà-86. Rãrikkhakesusabbàdãnamà hoti; yàdã, yàdikkho, yàdiso. Ntakimimànaü ñàkãñã-87. Rãrikkhakesu ntasaddakiüsaddaimasaddànaü ñàkãñã honti yathàkkamaü; bhavàdã, bhavàdikkho, bhavàdiso; kãdã, kãdikkho, kãdiso; ãdã, ãdikkho, ãdiso. Tumhàmbhànaü tàmekasmiü-88. Rãrikkhakesu tumhàmhànaü tàmà hontekasmiü yathàkkamaü; tàdã, tàdikkho, tàdiso;màdã, màdikkho, màdiso;* ---ekasminti-kiü: tumhàdã, amhàdã, tumhàdikkho, amhàdikkho, tumhàdiso, amhàdiso. --------------------------------------- * Tàdã màdã tàdikkho màdikkho tàdiso màdiso-ma. [SL Page 194] [\x 194/] Taümama¤¤atra-89. Rãrikkhakantato'¤¤asmiü uttarapade tumhàmhàname kasmiü * taümaü honti yathàkkamaü; tandãpà; mandãpà; taü saraõà, maüsaraõà; tayyogo mayyogoti-bindulopo. Vetasseñ-90. Rãrikkhakesvetasseñ và hoti; edã, etàdã; edikkho, etàdikkho; ediso, etàdiso. Vidhàdisu dvissa du-91. Dvissa du hoti vidhàdisu; duvidho, dupaññaü; evamàdi. Di guõàdisu-92. Guõàdisu dvissa di hoti; diguõaü, dirattaü, digu; evamàdi --------------------------------------- * Tumhamhànamekamhi-ma. [SL Page 195] [\x 195/] Tisva-93. Tãsu dvissa a hoti; dvattikkhattuü, dvattipattapårà. â saükhyàyàsatàdo'na¤¤atthe-94. Saükhyàyamuttarapade dvissaà hotasadàdo'na¤¤atthe; dvàdasa, dvàvãsati, dvattiüsa; saükhyàyanti-kiü: 'dirattaü; asatàdoti-kiü: dvisataü, dvisahassaü; ana¤¤attheti-kiü:dvidasà. Tisse-95. Saükhyàyamuttarapade tissa ehotasatàdo'na¤¤atthe; terasa, tevisa, tettiüsa---saükhyàyantveva-tirattaü; asatàdotveva-tisataü; ana¤¤atthetveva-tivatukà. --------------------------------------- [SL Page 196] [\x 196/] Cattàlisàdo và-96. Tissevà hoti cattàlãsàdo; tecattàlãsa, ticattàlãsa; tepa¤¤àsa, tipa¤¤àsa; tesaññhi, tisaññhi; tesattati, tãsattatã; teasãti, tiyàsãti; * tenavuti, tinavuti---asatàdotveva-tisataü. Dvissà ca-97. Asatàdo'na¤¤atthe cattàlãsàdo 1 dvisse và hoti à va; dvecattàlãsaü, dvàcattàsaü, dvicattàlãsaü; dvepa¤¤àsaü, dvàpa¤¤àsaü, dvipa¤¤àsaü; iccàdi. --------------------------------------- * Tiasãti-ma 1 dvissà ca cattàlãsàdo-ma. [SL Page 197] [\x 197/] Bàcattàlisàdo-98. Dvissa bà và hotacattàlãsàdo'na¤¤atthe; bàrasa, dvàdasa;* bàvãsati, dvàvãsati; battiüsa, dvattiüsa---acattàlãsàdoti-kiü: dvicattàlãsa. Dvisatidasesu pa¤cassa paõõupannà 1-99. Vãsatidasesu paresu pa¤cassa paõõupannà 1 honti và yathàkkamaü; paõõuvãsati, 2 pa¤cavãsati;pannarasa, pa¤cadasa. Catussa cuto dase-100. Catussa cuco honti và dasasadde pare; cuddasa, coddasa, catuddasa. Chassa so-101. Chassa so iccayamàdeso hoti dasasadde pare; soëasa. Ekaññhànamà-102. Ekaaññhànaü à hoti dase pare; ekàdasa, aññhàrasa. Ra saükhyàto và-103. Saükhyàto parassa dasassara hoti vibhàsà; ekàrasa, ekàdasa; bàrasa, dvàdasa; pannarasa, pa¤cadasa; sattarasa, sattadasa; aññhàrasa, aññhàdasa---pannabàdesesu 3 niccaü, idha na hoti catuddasa. Chatãhi ëo ca-104 Chatãhi parassa dasassa ëo hoti ro ca; soëasa, sorasa; teëasa, terasa. --------------------------------------- * Dvàrasa-ma. 1 Paõõapannà-ma. 2 Paõõavãsati-ma. 3 Bàpannàdesesu-ma. [SL Page 198] [\x 198/] Catutthatatiyànamaóóhuóóhatiyà-105. Aóóhà paresaü catutthatatiyànaü uóóhatiyà honti yathàkkamaü; 'aóóhana catuttho' aóóhuóóho, 'aóóhena tatiyo' aóóhatiyo---kathaü:aóóhateyyoti-sakatthe õye * uttara padavuddhi. Dutiyassa saha diyaóóhadivaóóhà-106. Aóóhà parassa dutiyassa sahaaóóhasaddena diyaóóhadivaóóhà honti; 'aóóhena dutiyo' diyaóóho, divaóóho và. Sare kad kussuntaratthe-107. Kussuttarapadatthe vattamànassa saràdo uttarapade kadà desohoti; kadannaü, kadasanaü---sareti-kiü: kuputto; uttarattheti-kiü: kuoññho; ràjà. Kàppatthe-108. Appatthe vattamànassa kussakà hotuttarapadatthe; 'appakaü lavaõaü' kàlavaõaü. Purisevà-109. Kussa purisekà hoti và; kàpuriso, kupuriso---ayamappattavibhàsà---appatthe tupubbenaniccaühoti; 'ãsaü puriso' kàpuriso. --------------------------------------- * öyo-ma. [SL Page 199] [\x 199/] Pubbàdãhuttarapadassaahassa anhàdeso* hoti; pubbanho; aparanho; ajajanho; sàyanho; majjhanho. Iti moggallàne vyàkaraõe vuttiyaü Samàsakaõóo tatiyo. --------- öo vàpacce-1. Chaññhiyantà nàmasmà và õappaccayo hotapacce'bhidheye;1 õakàro vuddhyattho; evama¤¤atràpi, 'vasiññhassàpaccaü' vàsiññho, vàsiññhã và; 2 opagavo, opagavã và 3---veti-vàkya samàsavikappatthaü tassàdhikàro sakatthàvadhi. --------------------------------------- * Nhàdeso-iti sabbattha. 1 öapaccayo hoti và apaccebhidheyye-ma. 2 Vàsiññhaü và. 3 Opakavo opakavã opakavaü và-sabbattha. [SL Page 201] [\x 201/] Vacchàditoõànaõàyanà-2. Vacchàdãhi apaccappaccayantehi hottàdãhica saddehi õànaõàyanappaccayà và hontapacce. Vacchàno vacchàyano; kaccàno, kaccàyano---yàgame*-kàtiyàno; moggallàno, moggallàyano;1 sàkañàno, sàkañàyano; kaõbhàno, kaõbhàyano; iccàdi. --------------------------------------- * 'Yàgame'tãdaü idha viyapadasàdhanàdisupi dissati 'katàõiyova' iti gaõasuttaü õiyappaccayavidhànavasena ravitanti aïgãkareyya yàgametãdaü niratthakaü pamàdapatitanti ca sallakkhetabbaü bhavissati. 1 Kàtiyàno kàtiyàyano-moggalàno moggalàyano-ma. [SL Page 202] [\x 202/] Kattikàdãhi vidhavàdãhi ca õeyyaõerà và yathàkkamaü hontapacce. Kattikeyyo. Venateyyo; bhàgãneyyo iccàdi---vedhavero; vandhakero; nàëikero; sàmaõero iccàdi. öya diccàdãhi-4. Ditippabhutãhi õyo và hotapacce. Decco; àdicco; koõóa¤¤o; gaggyo; bhàtabbo; iccàdi --------------------------------------- [SL Page 203] [\x 203/] â õi-5. Akàrantato õi và hotapacce dakkhi; doõi; vàsavi; vàruõiccàdi. Ràjato ¤¤o jàtiyaü-6. Ràjasaddato ¤¤o và hotapacce jàtiyaü gamyamànàyaü. Ràja¤¤o---jàtiyanti kiü:ràjàpaccaü. Khattà yiyà-7. Khattasaddà yaiyà hontapacce jàtiyaü khatyo; khattiyo jàtiyayantve-khatti. Manuto ssasaõi-8. Manusaddato jàtiyaü ssasaõ hontapacce. Manusso; mànuso: itthiyaü-manussà; mànusã---jàtiyantveva-màõavo. --------------------------------------- [SL Page 204] [\x 204/] Janapadanàmasmà khattiyà ra¤¤o ca õo-9. Janapadassa yaü nàmaü tannàmasmà khattiyàpacce ra¤¤o va õo hoti. Pa¤càlo; kosalo; màgadho; okkàko---janapadanàmasmàti-kiü: dàsarathi; khattiyàti-kiü: 'pa¤càlassa bràhmaõassàpaccaü' pa¤càla. öya kurusivãhã-10. Kurusivãhapacce ra¤¤e ca õyo hoti; korabyo sebyo.* öa ràgà tena rattaü-11. Ràgavàcitatiyantato 1 rattamiccetasmiü atthe õo hoti 'kasàvena rattaü' kàsàvaü;kosumbhaü; hàliddaü---ràgàti kiü: devadattena rattaü vatthaü; idha kasmà nahoti: nãlaü pãtanti---guõavacanattà vinàpi õena õatthassàbhidhànato. --------------------------------------- * Sebbo 1 tena-ma. [SL Page 205] [\x 205/] Nakkhatteninduyuttena kàle-12. Tatiyantato nakkhattà tena lakkhite kàle õo hoti; taü ce nakkhantaminduyuttaü hoti. Phussã, rattã; phusso, aho---nakkhatteneti-kiü: gurunà lakkhità ratti; indu yanutteneti-kiü: kattikàya lakkhito muhutto; kàleti-kiü: phussenalakkhità atthasiddhi---ajjakattikàti kattikà yutte cande kattikàsaddo vattate. --------------------------------------- [SL Page 206] [\x 206/] Sàssa devatà puõõamaüsi-13. Seti pañhamantà assàti chaññhatthe õo bhavati yaü pañhamantaü sà ve devatà puõõamàsã và. 'Sugato devatà assà'ti sogato; màhindo; yàmo; vàruõo; phussã puõõamàsã assa sambandhinã'ti phusso, màgho; màgho; phagguno; citto; vesàkho;peññhamulo; àsàëho; sàvaõo; poññhapàdo; assayujo; kattiko; màgasiro---puõõamàsãti-kiü, phussi pa¤camã assa---puõõamàsã va gatakamàsasambandhinã na hoti; 'puõõo mà assanti' nibbacanà---ato eva nipàtanà õo, sàgamo ca, màsasutãyàva napapa¤cadasarattàdo vidhi. --------------------------------------- [SL Page 207] [\x 207/] Tamadhãte taü jànàti kaõikà ca-11. Dutiyantato tamadhãte taü jànàtãti etesphatthesuõo hoti ko õiko va. 'Vyàkaraõamadhãte jànàti và' veyyàkaraõo; chàndaso; kamako; padako; venayiko; suttantiko---dvitaggahaõaü puthageva vidhànatthaü jànanassaca ajjhenavisayabhàvadassanatthaü pasimbupasaügahatthaü ca. --------------------------------------- [SL Page 208] [\x 208/] Tassa visaye dese.-15. Chañhiyantà visaye desaråpe *õo hoti. 'Vasàtãnaü visayo deso'vàsàto---deseti kiü: cakkhussa visayo råpaü, devadattassa visayo'nuvàko. Nivàse tannàme-16. Chaññhiyantà nivàse dese tannàme õo hoti; 'sivãnaü nivàso desosebyo; 1 vàsàto. --------------------------------------- * Tassa visayedeseråpe-ma. 1 Sebbo. [SL Page 209] [\x 209/] Adårabhave-17. Chaññhiyantà adårabhave desetannàme õo hoti;'vidasàya adurabhavaü' vedisaü. Tenatibbatte-18. Tatiyantà nibbatte desetannàme õo hoti; kusambena nibbattà kosambã,* nagarã; 1kàkandã, màkandã, 'sahassena nibbattà' sàhassã, parikhà---hetumhi kattarikaraõe ca yathàyogaü tatiyà. Tamidhatthi-19. Tanti pañhamantà idhàti sattamyatthe dese tannàme õo hoti, yantaü pañhamantamatthi ce;'udumbarà asmiü dese santã'ti odumbaro, 1 bàdaro, babbajo. Tatra bhave-20. Sattamyantà bhavatthe õo hoti; 'udake bhavo'odako, oraso, jànapado, màgadho, kàpilavatthavo, kosambo. --------------------------------------- * Kosambi-ma. 1 Evaü-ma. [SL Page 210] [\x 210/] Ajjàdãhi tato-21. Bhavatthe ajjàdãhi tano hoti; 'ajja bhavo' ajjatano, svàtano, hiyyattano.* Puràto õo ca-22. Purà iccasmà bhavatthe õo hoti tano ca; puràõo, puràtano. Amàtthacco-23. Amàsaddato acco hoti bhavatthe; amacco. Majjhàditvimo-24. Majjhàdãhi sattamyantehi bhavatthe imo hoti; majjhimo, 1 antimo---majkjdhaanta heññhà upari ora pàra pacchà abbhantara paccanta. Kaõõeyyaõeyyakayiyà-25. --------------------------------------- * Hãyattano-sabbattha. 1 Majjhe bhavo majjhimo evaü-ma. [SL Page 211] [\x 211/] Sattamyantà ete paccayà honti bhavatthe; kaõ-'kusinàràyaü bhavo' kosinàrako, màgadhako, àra¤¤ake, vihàro---õeyya-gaïgeyyo, pabbateyyo, vàneyeyyà---õeyyaka-koleyyako, bàràõaseyyako, campeyyako; mithileyyakoti-eyyako---ya-gammo, dibbo; iyagàmiyo, udariyo, diviyo, pa¤càliyo, bodhapakkhãyo,* lokiyo. öiko-26. Sattamyantà bhavatthe õiko hoti; sàradiko, divaso; sàradikà, ratti.. Tamassa sippaü sãlaü paõyaü paharaõaü payojanaü-27. Pañhamantà sippàdivàcakà asseti chaóhatthe õiko hoti; 'vãõàvàdanaü sippamassa'1 veõiko, modaïgiko, vaüsiko; 'paüsukåladhàraõaü sãlamassa'2 paüsukåliko, tecãvariko; 'gandhopaõyamassa' gandhiko, 3 teliko, goëiko1 'càpo paharaõamassa' càpiko, 3 tomariko, muggariko; 'upadhippa yojanamassa' opadhikaü, 3 sàtikaü, sàhassikaü. --------------------------------------- * Bodhipakkhiyo-ma. 1 Massàti evaü modaïgiko-ma. 2 Paüsukålaü sãlamassàti-ma. 3 Evaü-ma. [SL Page 212] [\x 212/] Taü hantarahati* gacchatu¤chati carati-28. Dutiyantà hantãti evamàdisvatthesu õiko hoti; pakkhãhi-'pakkhino hantã'ti pakkhiko, **sàkuõiko, màyuriko---macchehi-1 macchiko, meniko---migehi 2 màgaviko, hàriõiko, - såkarikoti- iko; 'satamarahatã'ti sàtikaü, sandiññhikaü; 'ehi passa vidhiü rahatã'ti ehipassiko, sàhassiko---sahassiyotãdha iyo; 'paradàraü gacchatã'ti pàradàriko, maggiko, pa¤¤àsayojaniko; 'badare u¤chatã'ti bàdariko, sàmàkiko; 'dhammaü caratã'ti dhammiko, adhammiko. --------------------------------------- * Hantàrahati-ma. 1 Macche hantãti macchako evaü-ma. ** Evaü-ma. 2 Magehi-mage hantãti-ma. [SL Page 213] [\x 213/] Tena kataü kãtaü baddha*mahisaïkhataü saüsaóhaü hataü hanti jitaü Jayati dibbati khaõati tarati carati vahati jivati-20. Tatiyantà katàdisvatthesu õiko hoti; 'kàyena kataü' kàyikaü, 1 vàcasikaü, mànasikaü; 'vàtenakato àbàdho' vàtiko---'satena kãtaü' sàtikaü, 1 sàhassikaü, målatova-devadattena kãtoti na hoti tadatthàppatãtiyà---'varattàya baddho' 2 vàrattiko, àyasiko, pàsiko; 3 ---'ghatena abhisaïkhataü saüsaññhaü và' ghàtikaü, goëikaü, dàdhikaü, màricikaü---'jàlena hato hantãti và' jàliko, bàëisiko---'akkhohi jita'makkhikaü, sàlàkikaü---'akkhehi jayati dibbati 4 và' akkhiko---'khaõittiyà khaõatã'ti khàõittiko, kuddà --------------------------------------- * Bandha-ma. 1 Evaü-ma. 2 Varatthàya yottàya bandhoti-ma. 3 Pàvasiko pàyasiko. 4 Dibbatãti-ma. [SL Page 214] [\x 214/] Liko-devadattena jitamaïgulyà khaõatãti na hoti tadatthà navagamà---'uëumpena taratã'ti oëumpiko; uëumpikoti-iko; gopucchiko; nàviko---'sakañena caratã'ti sàkañiko. Rathiko---parappikoti iko-'khandhena vahatã'ti khandhiko, aüsiko; sãsikoti-iko---'vetatena* jãvatã'ti khandhiko, aüsiko; sãsikoti-iko---'vetanena* jãvatã'ti vetaniko, bhatiko, kayiko, 1 vikkayiko; kayavikkayayikoti-iko. Tassa saüvattati-30. Catutthyantà saüvattati asmiü atthe õiko hoti; 'punabbhavàya saüvattatã'ti ponobhaviko, itthiyaü-ponobhavikà; 'lokàya saüvattatã'ti lokiko, 'suññhu aggo'ti saggo, 'saggàya saüvattatã'ti sovaggiko, sassàvaik tadaminàdi pàñhà---'dhanàya saüvattatã'ti dha¤¤aü-yo. --------------------------------------- * Vettanena-ma. 1 Bhatiko kassiko kayiko-ma. [SL Page 215] [\x 215/] Tato sambhutamàgataü-31. Pa¤camyantà sambhutamàgatantietesvatthesu õiko hoti; 'màtito sambhutamàgatanti và' mattikaü, pettikaü---õyariyaõryàpi dissanti---'surabhito sambhutaü' sorabhyaü; 'thanato sambhutaü' tha¤¤aü; 'pitito sambhuto' pettiyo, màtiyo, mattiyo; macco và. Tattha vasati vidito bhatto niyutto-32. Sattamyantà * vasatãtvevamàdisvatthesu õiko hoti; 'rukkhamåle vasatã'ti rukkhamuliko,àra¤¤iko, sosàniko; 'loke vidito' lokiko; 'catumahàràjesu bhattà' càtummahàràjikà; :dvàre niyutto' dovàriko; dassok tadaminàdipàñhà,bhaõóàgàriko;-iko navakammiko---kiyo-jàtikiyo, andhakiyo. Tassidaü-33. --------------------------------------- * Sattamyantà tattha-ma. [SL Page 216] [\x 216/] Chaññhiyantà idamiccasmiüatthe õiko hoti; 'saïghassa idaü' saïghikaü, puggalikaü, sakyaputtiko, nàthaputtiko, jenadattiko---kiye-sakiyo, parakiyo; niye-attaniyaü;ke-sako, ràjakaü, bhaddhaü. öo-34. Chaññhiyantà idamiccasmiü atthe õo hoti; 'kaccàyanassaidaü' kaccàyanaü, vyàkaraõaü; sogataü, sàsanaü; màhisaü, maüsàdi. Gavàdãhi yo-35. Gavàdãhi chaññhiyantehi idamiccasmiü atthe yo hoti; 'gunnaü idaü'gabyaü, maüsàdi; kabyaü, dabbaü. Pitito bhàtari reyyaõ-36. Pitusaddà tassa bhàtari reyyaõ hoti; 'pitubhàtà' petteyyo. Màtito0 ca bhaginiyaü cho-37. --------------------------------------- * Màtuto-ma. [SL Page 217] [\x 217/] Màtito* pitito ca tesaü bhaginãyaü cho hoti; 'màtu bhagini' màtucchà; 'pitubhaginã' pitucchà---kathaü màtulotu: 'màtulàditvànã'ti nipàtanà. Màtàpitusvàmaho-38. Màtàpitåhi tesaü màtàpitusvàmaho hoti; 'màtumàtà' màtàmahã; 'màtupità' màtàmaho; 'pitumàtà' patàmahã; 'pitupità' pitàmaho---na yathàsaükhyaü paccekàbhisambandhà. Nahite reyyaõ-39. Màtàpituhi hite reyyaõ hoti; matteyyo, petteyyo. Nindतàtappapañibhàgarassadayàsa¤¤àsu 1 ko-40. Nindàdãsvatthesu nàmasmà ko hoti; nindàyaü-muõóako, samaõako; a¤¤àte-'kassàyaü asso'ti assako--- --------------------------------------- * Màtuto va-ma. 1 Ninda-ma-idhàpi-katthaci. [SL Page 218] [\x 218/] Payogasàmatthiyà sambandhivisesànavagamo'vagamyate---appatthe-telakaü, ghatakaü---pañibhàgatthe-'hatthi viya' hatthiko, assako, balivaddako*---rasse-mànusako, rukkhako, pilakkhako---dayàyaü-puttako, vacchako---sa¤¤àyaü-'moroviya' morako. --------------------------------------- * Balibaddako-ma. [SL Page 219] [\x 219/] Tamassa parimàõaü õiko ca-41. Pañhamantà asseti asmiü atthe õiko hoti ko ca, taü ce pañhamantaü parimàõaü bhavati;'parimiyate'tene'ti parimàõaü---'doõo parimàõamassa' doõiko, vãhi; khàrasatiko, khàrasahassiko, àsãtiko, vayo; upaóóhakàyikaü, bimbohanaü; pa¤cakaü,chakkaü. --------------------------------------- [SL Page 220] [\x 220/] Satetehi ttako-42. Yàdãhi pañhamantehiasseti chaññhatthe*ttako hoti, taü ve pañhamantaü parimàõaü bhavati; 'yaü paramàõamassa yantakaü, tattakaü, ettakaü; àvatake-yàvatako, tàvatako. Sabbà càvantu-43. Sabbato pañhamantehi yàdãhi ca asseti chaññhatthe àvantu hoti, taü ve pañhamantaü parimàõaü bhavati; 'sabbaü parimàõamassa' 1 sabbàvantaü, yàvantaü, tàvantaü, etàvantaü. Kimhà ratirivarãvatakarittakà-44. Kimhà pañhamantà asseti chaññhatthe ratirãvarãvatakarittakà honti, taü ce pañhamantaü parimàõaü bhavati; 'kiü saükhyànaü parimàõamesaü'2 kati, ete; kiva, kãvatakaü, kittakaü---rãvanto sabhàvato asaükhyo. --------------------------------------- * Chaññhyatthe-ma. 1 Sabbamassa paramàõanti-ma. 2 Kimesaü saükhyànaü parimàõa-ma. [SL Page 221] [\x 221/] Saüjàtaü * tàrakàditvito-45. Tàrakàdãhi pañhamantehiasseti chaññhattheito hoti, te ve saüjàtà honti; 'tàrakàsaüjàtà assa' tàrakitaü, gaganaü; pupphãto, rukkho; pallavità, latà. Màne matto-46. Pañhamantà mànavuttito 1 asseti asmiü atthe mattohoti; 'palaü ummànamassa' palamattaü, 'hattho pamàõamassa'2 hatthamattaü, 'sataü mànamassa' satamattaü, 'doõo parimàõamassa' doõamattaü---abhedopavàrà doõotipi hoti. Taggho vuddhaü-47. Uddhamànavuttito asseti chaññhatthe tagghà hotãmaitto ca; jaõõutagghaü, jaõõumattaü. --------------------------------------- * Sa¤jàtà-ma. 1 Mànevuttito pañhamantaü-ma. 2 Parimàõamassaü sabbattha. [SL Page 222] [\x 222/] öo ca purisà-48. Purisà pañhamantà uddhamànavuttito* õo hoti mattàdayo ca; porisaü, purisamattaü, purisatagghaü. Ayubhavãtãhaüse-49. Ubavitãhi avayavavuttãhi pañhamantehi asseti chaññhatthe ayo hoti; 'ubho aüsà assa' ubhayaü, dvayaü, tayaü. Saükhyàya saccutãsasadasantàdhakàsmiü 1 Satasahasseóo-50. Satyantàya utyantàya ãsantàya àsantàya dasantàya ca saükhyàya pañhamantàya asminti sattamyatthe óo hoti, sà ce saükhyà adhikà hoti, yadasminti taü ce sataü sahassaüsata --------------------------------------- * Asseti chaññhyatthe-ma 1 dasantàyàdhikàsmiü-ma. [SL Page 223] [\x 223/] Sahassaü và hoti; 'vãsati adhikà asmiü sate'ti * vãsaüsataü, ekavãsaüsataü, sahassaü satasahassaü và---tiüsaüsataü, ekatiüsaü sataü 1---utyantàya 2-navutaüsataü, sahassaü satasahassaü và ---ãsantiya-cattàrãsaüsataü, sahassaü satasahassaü và---àsantàya-pa¤¤àsaüsataü sahassaü satasahassaü và---dasantàya-ekàdasaü 3 sataü, sahassaü satasahassaü và---saccutãsàsadasanteti kiü:chàdhikà asmiü sate; adhiketi kiü: pa¤cadasahãnà asmiü sate; asminti kiü: vãsatyadhikà etasmàsatà; satasahasseti kiü: ekàdasaadhikà assaü vãsatiyaü. Tassa påreõekàdasàdito và-51. Chaññhãyantàyekàdasàdikàya saükhyàya óo hoti påraõatthe 4 vibhàsà; sà saükhyàpårãyateyenataü påraõaü 'ekàdasannaü påraõo'ekàdaso, ekàdasamo; vãso, **vãsatimo; tiüso, tãüsatimo; cattàlãso, pa¤¤àso. --------------------------------------- * Asmiü sate ma. Idhàpi bahusu. 1 Ekatiüsaü-idhasabbattha. Ekatiüsaüsataü sahassaü satasahassaü và-ma. 2 Utyantàyaü-ma. 3 Ekadasaü-ma. 4 Tassapåraõatthe-ma. ** Evaü vãso-ma. [SL Page 224] [\x 224/] Ma paücàdikatãhi-52. Chaññhãyantàya paücàdikàya saükhyàyakatismà ca* mo hoti påraõatthe; pa¤camo, sattamo, aññhamo; katimo, katimã. Satàdãnami ca-53. Satàdikàya ** saükhyàya chaññhiyantàya puraõatthe * mo hoti, satàdinamicàntàdeso; 1 satimo, sahassimo. Chà ddhaddhamà 2 -54. Chasaddàññhaññhamàhonti tassa påraõatthe; chaññho, chaññhamo; itthãya-chaññhi chaññhami---kathaü,dutiyaü tatiyaü catutthanti: dutiyassa-catutthatatiyànanti-nipàtanà. 3 Ekà kàkyasahàye-55. Ekasmà asahàyatthe kaàki honti và; ekako, ekàki, eko. --------------------------------------- * Tassa påraõatthe-ma. 1 Mivàdeso-ma. 2 haññhamà-ma. 3 Sijjhanti-ma. ** Chaññhiyantà satàdikàya-ma. [SL Page 225] [\x 225/] Vacchàdãhi tanutte taro-56. Vacchàdãnaü sabhàvassa* tanutte gamyamànetaro hoti; susuttassa tanutte-vacchataro; itthiyaü-vacchatarã; yobbanassatanuttai-okkhataro; assabhàvassa tanutte-assataro; sàmatthiyassa tanuttai-usabhataro. Kimhà nidhàraõe ratararatamà-57. Kiüsaddà niddhàraõe ratararatamà hontã; kataro bhavataü devadatto; kataro bhavataü kañho; 1 katamo bhavataü devadatto; katamo bhavataü kañho; bhàradvàjànaü katamo'si brahme. Tena datte liyà-58. Tatiyantà datte'bhidheye 2 laiyà honti; 'devenadatto; devalo; deviyo; brahmalo; brahmayo---sivà-sãvalo; sãviyo; sissa dãgho. --------------------------------------- * Vacchàdãhi sabbassa-ma 1 kaññho. 2 Tena datte abhidheyyo-ma. [SL Page 226] [\x 226/] Tassa bhàvakammesu ttatàttanaõyaõeyya öiyaõiyayà-59. Chaññhiyantà * bhàve kamme ca ttàdayo honti bahulaü; na ca sabbe sabbato honti,a¤a¤¤atra ttatàhi---'bhavanti etasmàbuddhisaddà'ti bhàvo, saddassa pavattinittaü---'nãlassapañassa bhàvo' nãlattaü, nãlatàti guõo bhàvo---'nãlassaguõassa bhàvo nãlattaü, nãlatàtã nãlaguõajàti; 1 gottaü gotàti, gojàti---pàcakattaü daõóittaü visàõittaü ràjapurisattanti kriyàdisambandhittaü---devadattatta candattaü suriyattantãtadavatthàvisesasàma¤¤aü---àkàsattaü abhà --------------------------------------- * Tassàtiññhiyantà-ma. 1 Nãlatàtiguõajàti-ma. [SL page 227] Cattanti upacaritabhedasàma¤¤aü---ttana-puthujjanattanaü; vedanattanaü; jàyattanaü jàrattanaü---õya-àlasyaü brahma¤¤aü càpalyaü nepu¤¤aüpesu¤¤aü rajjaü àdhipaccaü dàyajjaü vesammaü; vesamanti* keci, sakhyaü vàõijjaü---õeyya-soceyyaü, àdhipateyyaü---õa-gàravaü pàñavaü ajjavaü maddavaü---iya-adhipatiyaü paõóitiyaü bahussutiyaünaggiyaü suriyaü 2---õiya-àlasiyaü kàlusiyaü mandiyaü dakkhiyaü porohitiyaü veyyattiyaü---kathaü, ràmaõãyakanti-sakatthe kantàõena siddhaü---kammaü kriyà; tattha. 'Alasassa kammaü' alasattaü, alasatà, alasattanaü; àlasyaü àlasiyaüvà---'sakatthe'ti 4.122 Sakatthe'pi yathàbhuccaükàru¤¤aü pattakallaü 2 àkàsàna¤caü, kàyapagu¤¤atà. 3 --------------------------------------- * Vesmantã-ma. 2 Pattakalyaü. 1 Såriyaü. 3 Kàyapàgu¤¤aü-ma. [SL Page 228] [\x 228/] Bya vaddhadàsà và-60. Chaññhayantà * vaddhà dàsà ca byo vàhoti bhàvakammesu; vaddhakhyaü, vaddhatà; dàsabyaü; dàsatà---kathaü, vaddhavanti õe 1 vàgamo. --------------------------------------- * Tassàtiddhiyantà-ma. 1 öo- [SL Page 229] [\x 229/] Naõ yuvà kho cavassa-61. Chaññhiyantà yuvasdà bhàvakammesunaõ và hoti, vassabo ca; yobbanaü; vàtveva-yuvattaü, yuvatà. Aõvàditvimo-62. Aõuàdãhi chaññhiyantehi bhàve và ime hoti; aõimà; laghimà; mahimà;kasimà---vàtveva-aõuttaü; aõutà. Bhàvà tena nibbatte-63. Bhàvavàcakà saddà tena nibbatte'bhidheye imo hoti; 'pàkena nibbattaü' pàkimaü; sekimaü. Taratamissikiyiññhàtisaye*-64. Atisaye vattamànato hontete paccayà; 'atisayena pàpo' pàpataro; pàpatamo,pàpissiko, 1 pàpiyo, pàpiññho---itthiyaü-pàpatarà---atisayantàpi atisayappaccayo; 2 'atisayena pàpiññho' pàpiññhataro. --------------------------------------- * Taramasi-ma. 1 Pàpisiko-ma. 2 Hoti-. [SL Page 230] [\x 230/] Tannissite llo-65. Dutiyantà* llappaccayo hoti nissitatthe; 'vedanissitaü' 1 vedallaü; 'duñhunissitaü'2 duññhullaü---ille-saïkhàrillaü. --------------------------------------- * Tannissitatthe-ma. 1 Vedaü nissitaü-. 2 Duñhuü-ma. [SL Page 231] [\x 231/] Tassa vikàràvayavesu õõikaõeyyamayà-66. Pakatiyà uttaramavatthantaraü vikàro---chaññhiyantà nàmasmà * vikàre'vayave ca õàdayohontibahulaü; õa-àyasaü, bandhanaü; odumbaraü, paõõaü; odumbaraü, bhasmaü;1 kàpàtaiü, maüsaü; kàpotaü, satthi 2 ---õika-kappàsikaü, vatthaü; õeyya-eõeyyaü,maüsaü; eõeyyaü, satthi; 3 koseyyaü, vatthaü---maya-tiõamayaü; dàrumayaü, naëamayaü; mattikàmayaü---'a¤¤asminti' 4.121 Gunnaükarãse'pi mayo; gomayaü. Jatuto ssaõvà-67. Chaññhiyantà nàmasmàjatuto vikàravayavesussaõvà hoti; 'jatuno vikàro' jàtussaüjàtumayaü---"lopo"ti 4.123 Bahulaü paccayalopo'pi phalapupphamålesuvikàràvayavesu; 'piyàlassa phalàni' piyàlàni; 'mallikàya pupphàni' pallikà;'usãrassa målaü'usãraü---taüsaddenavà tadabhidhànaü. --------------------------------------- * Tassa-ma. 1 Odumbaraü hasmaüpaõõaü và-ma 2 Kàpotaü maüghalohitapattà-ma. 3 Maüsaü-ma. [SL Page 232] [\x 232/] Samåhe kaõõaõikà-68. Chaññhiyantà samåhe kaõõaõikà honti; gottappaccayantà kaõ-ràja¤¤akaü; mànussakaü---ukkhàdãhi-okkhakaü; oññhakaü; orabbhakaü; ràjakaü; ràjaputtakaü; hatthikaü; dhenukaü---õa-kàkaü; bhikkhaü; õika-acittà-àpåpikaü; saükulikaü. * Janàdãhi tà-69. Janàdãhi chaññhiyantehi samåhe tà hoti; janatà; gajatà; bandhutà; gàmatà; sahàyatà; nàgaratà---tàntà sabhàvato itthiliïgà---madanãyanti-karaõe'dhikaraõe và anãyenasiddhaü ---dhumàyitattanti-ktàntà nàmadhàtuto tettana siddhaü. --------------------------------------- * Saïgulikaü "tilasaïgulikà". [SL Page 233] [\x 233/] Iyo hite-70. Chaññhiyantà hite iyo hoti; upàdàniyaü*---a¤¤atràpi 'samànàdaire sayito' sodariyo. Cakkhavàdito sso-71. Chaññhiyantehi cakkhuàdãhi hite ssohoti; cakkhåssaü; àyussaü. öyo tattha sàdhu-72. Sattamyantà tattha sàdhåti asmiü atthe õyyo hoti; sabbho; pàrisajjo---sàdhåti-kusalo yoggo hito và---a¤¤atràpi-'rathaü vahantã'ti racchà. --------------------------------------- * Upàdàniyaü-sabbattha. [SL Page 234] [\x 234/] Kammà niya¤¤à-73. Sattamyantà kammasadadà tattha sàdhåti asmiü atthe niya¤¤à honti; 'kamme sàdhu' kammaniyaü; kamma¤¤aü. Kathàditviko-74. Kathàdãhi sattamyantehi tattha sàdhåti asmiü atthe iko hoti; kathiko; dhammakathiko; saïgàmiko; pavàsiko; upavàsiko. Pathàdãhi õeyyo-75. Pathàdãhi sattamyantehi tattha sàdhåti asmiü atthe õeyyo hoti; pàtheyyaü; sàpateyyaü. Dakkhiõàyàrahe-76. Dakkhiõàsaddato arahatthe õeyyo hoti; 'dakkhiõaü arahatã'ti dakkhiõeyyo. Ràyo tumantà-77. Tumantato arahatthe ràyohoti; "ghàtetàyaü và ghàtetuü, jàpetàyaü và jàpetuü, pabbàjetàyaü và pabbàjetuü". --------------------------------------- [SL Page 235] [\x 235/] Tametthassatthiti mantu-78. Pañhamantà ettha assa atthiti etesvatthesu mantu hoti; 'gàmo ettha dese assa và purisassa santãti' gomà---atthiti vattamànakàlopàdànato bhutàhi bhavissantãhi và gohi na gomà. Kathaü gomà àsi gomà bhavissatãti? Tadàpi vattamànàhi yeva gohi gomà; àsi bhavissatãti padantarà* kàlantaraü; itikaraõato visayaniyamo. Pahåte ca 1 pasaüsàyaü nindàya¤càtisàyane Niccayoge ca saüsagge hontime mantuàdayo. Goassoti-jàtisaddànaü dabbàbhidhànasàmatthiyà mantvà dayo nahonti; tathà guõasaddànaü seto pañoti; ye sattu guõasaddànaü dabbàbhidhànasàmatthiyaü natthi tehi honteva---budhimà råpavà 2 rasavà gandhavà essavà saddavà; rasãrasiko; råpi råpiko; gandhã gandhikoti. --------------------------------------- * Padantaraü-sabbattha 1 butte ca-ma. 2 Saddavà-ma. [SL Page 236] [\x 236/] Vantvavaõõà-79. Pañhamantato avaõõantà mantvatthe vantu hoti; sãlavà; pa¤¤avà---avaõõàti-kiü? Satimà; bandhumà. Daõóàditvikaã và-80. Daõóàdãhi ikaã honti và manttvatthe; bahulaü vidhànà kutovi dve honti; kutocekamekaüva. Daõóako, daõói, daõóavà; gandhiko, gandhã, gandhavà; råpiko, råpã, råpavà---uttamiõeva dhanà iko (21) dhaniko; dhanã dhanavतo *---asanniteatthà 1(22) atthiko atthi; a¤¤atra atthavà --------------------------------------- * Dhanavà dha¤¤o-sabbattha. 1. Taatthà-mana. [SL Page 237] [\x 237/] ---Tadantà ca;(23) pu¤¤atthiko, pu¤¤atthi---vaõõantà ãyeva(24) brahmavaõõã devavaõõã---hatthadantehi * jàtiyaü (25) hatthã; dantã; a¤¤atra hatthavà; dantavà---vaõõato brahmacàrimhi; (26) vaõõã, buhmacàrã; vaõõavतo---pokkharàdito dese(37) pokkharaõã 1 uppalinã kumudinã bhisinã muëàlinã sàlukinã 2---kvàvàdese'pi-padumanã, paduminãpaõõaü; a¤¤atra pokkharavà, hatthi---nàvàyiko (28) nàviko; ---sukhadukkhà ã(29) sukha dukkhã---(sikhàdihã và)(30) sikhi sikhàvà màlã makàlàvà sãli sãlavà balã balavà 3 ---balà bàhårupubbà ca(31) bàhubalã; årubalã. --------------------------------------- * Hatthadaõóehi-ma. 1 Pokkhariõi-ma. 2 Sàlukinã-sabbattha. 3 Nàviko sikhã sikhàvà màlã màlàvà silã silavà balã balavà 'sukhadukkhà ã (29) sukhã dukkhã-iti sabbapotthakaisu evaü dissate; 'sikhàdãhi và' iti gaõasuttampi potthakesu vàparivàraganthesu và na dissate. Tathàpi suttakàramabhàsàminà racitanti takkàsa pattabbà,udàharaõànaü dissamànattà; tathànuppattehikamovevamevànugattabbo. 'Sikhàdãbhyo và' 2.134 Iti candasuttaü. [SL Page 238] [\x 238/] Tapàdãhi ssã-81. Tapàdito *mantvatthe và ssi hoti; tapassi, yasassã, tejassã, manassã, payassã 1---vàtveva-yasavà. Mukhàdito ro-82. Mukhàdãhi mantvatth ro haioti; mukharo, susiro åsaro, madhuro, kharo, kujaro, nagaro 2---dantassu ca uttatadante 3(32) danturo. Tuõóyàdãhi 4 bho-83. Tuõóiàdãhi mantvatthe bho và hoti; tuõóibho, sàëibho,valibho, **vàtveva-tuõóimà. Saddhàditva-84. Saddhàdãhi mantvatthe a hoti và; sanddho, pa¤¤o; itthiyaü-saddhà; 5 vàtveva-pa¤¤avà. --------------------------------------- * Tapàdãhi-ma. 1 Manassãvacassã-ma. 2 Nagaraü-ma.'Nagara:'-iticandavuttiyampi.3 Cunnatadante-ma. 4 Tuññhyàdãhi-sabbattha. ** Vaëibho-sabbattha. 5 Saddhàpa¤¤à-ma. [SL Page 329] [\x 329/] öo tapà-85. Tapà õo hoti mantvatthe; tàpaso; itthiyaü-tàpasã. âlvàhijjhàdãhi-86. Abhijjhàdãhi àlu hotimantvatthe;* abhijjhàlu, sãtàlu, dhajàlu, dayàlu---vàtveva-dayàvà. Picchàditvilo-87. Picchàdãhi ilo hoti cà mantvatthe; picchilo, picchavà; pheõilo, pheõavà; jañilo, jañàvà;---kathaü vàvàloti? Nindàyamilassàdilope "paro kvacã"ti 1.27. Silàdità vo-88. Sãlàdihi vo hoti và maintvatthe; sãlavo, sãlavà; kesavo, kesavà---aõõà 1 niccaü;(33) aõõavo---gàõói ràjãhi sa¤¤àyaü; (24) gàõóivaü, dhanu; ràjivaü, païkajaü. Màyàmedhàhi vã-89. Etehi dvãhi vã hoti mantvatthe; màyàvi, medhàvã. Sissare àmyuvàmã-90. Sasaddà àmyuvàmã hontissare'bhidheye mantvatthe;'samassatthiti' sàmã, suvàmã. --------------------------------------- * Mantvatthe àluhotivà-ma. 1 Aõõàvo hoti-ma. [SL Page 240] [\x 240/] Lakkhyà õo a ca-91. Lakkhãsaddàõo hota mantvatthe; a cantassa; õakàro'va savo; lakkhaõo. Aïgà no kalyàõe-92. Kalyàõe gamyamàneaïgasmànohoti mantvatthe; aïganà. So lomà-93. Lomà sohoti mantvatthe; lomaso; itthiyaü-lomasà. Imiyà-94. Mantvatthe imaiyà honti bahulaü; puttimo, kittimo, puttiyo, kappiyo, jañiyo,hànabhàgiyo, seniyo. To pa¤camyà-95.- Pa¤cavyantà bahulaü to hoti và; gàmato àgacchati, gàmasmààgacchati; corato bhàyati, corehi bhàyati; satthatoparihãno, satthà parihãno. [SL Page 241] [\x 241/] Itotettokuto-96. Tomhi imassa ñi nipaccate etassa ña et kiüsaddassa kuttaca; ito, imasmà; ato, etto, etasmà; kuto, kasmà. Abhyàdãhi-97. Abhiàdãhi to hoti;* abhito, parito, pacchato, heññhato. âdyàdãhi-98. âdippabhutãhi to và hoti; àdo, àdito; majjhato, antato, piññhito, passato, mukhato---yatodakaü tadà dittaü, yaü udakaü tadevàdittanti attho. Sabbàdito sattamyà tratthà-99. Sabbàdãhi sattamyantehi tratthà và honti; sabbatra, sabbattha, sabbasmiü; yatra, yattha, yasmiü---bahulàdhikàrà na tumhàmhehi. --------------------------------------- * Apa¤camyantehipi vidhànattho'yaü-ma. 1 âditoti. [SL Page 242] [\x 242/] Katthettha kutràtrakvehidha-100. Ete saddà nipaccante; kasmiü kattha, kutra, kva; etasmiü ettha, atra; asmiü iha, idha. Dhi sabbà và-101 Sattamyantato sabbasmàdhi và hoti; sabbadhi; sabbattha. Yà hiü-102. Sattamyantà yato hiü và hoti; yahiü, yatra. Tà haü ca-103. Sattamyantà tato và haü* hoti hiü ca; tahaü, tahiü, tatra. Kuhiükahaü-104. Kiüsaddà sattamyantà hiühaü nipaccante kissa kukà ca; kihiü, kahaü, kathaü kuhidvananti? Canaü iti nipàtantaraü; kihidvãti-ettha visaddoviya. --------------------------------------- * Tato hiü haü-ma. [SL Page 243] [\x 243/] Sabbeka¤¤ayatehi kàle dà-105. ètehi sattamyantehi cattamànehi kàle dà hoti; sabbasmiü kàle sabbadà; ekadà, a¤¤adà, yadà, tadà---kàleti-kiü? Sabbatthadese. Kadàkudàsadàdhunedàti-106. Ete saddà nipaccante; tasmiü kàle kadà, kudà; sambasmiü kàle sadà; imasmiü kàle adhunà, idàni. Ajjasajjavaparajjvetarahikarahà*-107. Ete saddà nipaccante; ekatippaccayo àdeso kàla visesoti sabbametaü nipàtanà labbhati; imassa vo jjo càhani nipaccate; asmiü ahani ajja---samànassa sabhàvojju càhani---samàne abhani sajju---aparasmà jju---aparasmiü ahaniaparajju---imassetokàle rahi va---imasmiü kàle etarahi---kiüsaddassa ko raha cànajjatane---tasmiü kàle karaha. --------------------------------------- * Ajjasajjuparajjetarahi-ma. [SL Page 244] [\x 244/] Sabbàdãhi pakàre thà-108. Sàma¤¤assa bhedako viseso pakàro, tattha vattamànehi sabbàdãhi thà hoti+ sabbenapakàrena sabbathà; yathà, tathà. Kathamitthaü-109. Ete saddà nipaccante pakàre; kimimehi thaü paccayo, kaicca tesaü yathàkkamaü; kathamitthaü. Dhà saïkhyàhi-110. Saïkhyàvàcãhi pakàre dhà paro hoti; 'dvãhi pakàrehi dve và pakàrekaroti' vidhàkaroti; bahudhà karoti; 'ekaü ràsiü pa¤cappakàraü karoti' pa¤cadhà karoti:pa¤cappakàramekappakàraü karoti' ekadhàkaroti. --------------------------------------- * Tasmiü. 1 A¤¤atra. [SL Page 245] [\x 245/] Vekàjjhaü-111. Ekasmà pakàre jjhaü và hoti; ekajkvaïkaroti; ekadhà karoti. Dvitãhedhà-112. Dvãtihi pakàre edhàvà hoti; vedhà, tedhà; dvidhà, tidhà. Tabbati jàtiyo- 13. Pakàravati * taüsàma¤¤avàcakà saddàjàtiyo hoti; pañu jàtiyo, mudujàtiyo. Vàrasaükhyàya kkhattuü-114 Vàrasambandhiniyà saükhyàya kkhattuü hoti; 'dve vàre bhu¤jati' dvikkhattuü divasassa bhu¤jati; vàraggahaõaü kiü? Pa¤aca bhi¤jati; saïkhyàyàti-kiü? Pahåte 1 vàre bhu¤jati. --------------------------------------- * Tabbati pakàravati-ma. 1 Bahule-ma. [SL Page 246] [\x 246/] Katimhà-115. Vàrasambandhiniyà katisaükhyàya kkhattuü hoti; 'kati vàre bhu¤jani'katikkhattuü bhu¤jati. Bahumbhà dhà ca paccàsattiyaü-116. Vàrasambandhiniyà bahusaükhyàya dhàhoti kkhattu¤ca; vàràna¤ce paccàsatti hoti; bahudhà divasassa bu¤jati bahukkhattuü---paccàsattiyanti kiü? Bahukkhattuü màsassa bhu¤jati. Sakiü và-117. Ekaü * vàramiccasmiü atthe sakinti và nipaccate; 'ekaü * vàraü bhu¤jati'---vàti kiü?Ekakkhattuü bhu¤jati. 1 So vicchàppakàresu-118. Vãcchàyaü pakàre ca so hoti bahulaü; vãcchàyaü-khaõóaso, bilaso; pakàre-puthuso,sabbaso. --------------------------------------- * Eka-ma. 1 Ekakkhattuü bhujati sakiü bhujati-kattha ci; kiü bhujati-ma. Idhàpi katthaci. [SL Page 247] [\x 247/] Abhitatabbhàve karàsabhuyoge vikàrà cã-119. Avatthàvato vatthantarenàbhutassa tàyàvatthàya bhàve karàsabhuhi sambandhesati vikàravàcakàcã hoti; 'adhavalaü dhavalaü karoti' dhavalã karoti; adhavalo dhavalo siyà dhavalã siyà; adhavalo dhavalo bhavati dhavalã bhavati---abhatatabbhàveti-kiü? Ghañaü karoti, dadhiatthi, ghaño bhavati---karàsabhuyogeti kiü? Adhavalà dhvaailo jàyate---vikàràti-kiü? Pakatiyà mà hotu; suvaõõaü kuõóalã karoti. Dissanta¤¤e'pi paccayà-120. Vuttato'¤¤e'pi paccayà dissanti vuttàvuttatthesu; 'vividhà màtaro' vimàtaro, 'tàsaü puttà' vemàtãkà-rikaõ; 'pathaü gacchantãti' pathàvino-àvã; 'issà assa atthiti' issukã-ukã:'dhuraü vahantãti' dhorayhà-yhaõ.- --------------------------------------- [SL Page 248] [\x 248/] A¤¤asmiü-121. Vuttato'¤¤asmimpi atthe vuttappaccayà dissanti; 'magadhànaü issaro' màgadho-õo; 'kàsãti sahassaü, tamagghatã ti kàsiyo-iyo. Sakattha-122. Sakatthe'pi paccayà dissanti; hãnako, potako, kicacayayaü. Lopo*-123. Paccayànaü lopo'pi dissati; buddhe ratanaü paõãtaü, cakkhuü 1 su¤¤aü attena và attaniyeyana vàti bhàvappaccaya lopo. --------------------------------------- * Paccàyanaü lopo-ma. 1 Cakkhuü ca-ma. [SL Page 249] [\x 249/] Sarànamàdissàyuvaõõassàeo õànubandhe-124. Sarànamàdibhutà ye akàrivaõõuvaõõà tesaü àeo honti yathàkkamaü õànubandhe; ràghavo, vainateyyo, meniko,* oëumpiko, dohaggaü---õànubandheti-kiü? Puràtano. Saüyoge kvaci-125. Sarànamàdibhutà ye ayuvaõõà tesaü àeo honti kvaci deva saüyogavisaye õànubandhe;decco, koõóa¤¤o 1---kvacãti-kiü? Kattikeyyo. --------------------------------------- * Veniko-ma. 1 öànubandheti ditisaddassa saüyogàvisayattà deccoti 'sarànamà dissà visayo; uëumpasaddassa saüyogavisayattà oëumpikoti etassa visayoti tattha ràghavo venateyyo meniko decco dobhagganti råpàni. Idha tu oëumpiko koõóa¤¤oti yujjati. Teneva ca tattha pa¤cikà ettha etttha ca paca¤cikà tattha upanetabbàti-iti sàratthavilàsiniyaü. [SL Page 250] [\x 250/] Majjhe-126. Majjhe vattamànànampi ayuvaõõànaü àeo honti kvaci; aóóhateyyà, vàseññho. Kosjaijàjjavapàrisajjasubhajjamaddavàrissàsabhàja¤¤a Theyyabàhusaccà-127. Ete saddà nipaccante õànubandhe; 'kusãtassa bhàvo' kosajjajaü; 'ujuno bhàvo' appavaü; 'parisàsu sàdhu' pàrisajjo; 'suhadayoca' suhajjo, 'tassa pana bhàvo sohajjaü; 'muduno bhàvo'maddavaü; 'isino idaü, bhàvo và' àrissaü; * 'usabhassa idaü, bhàvo và' àsabhaü; 'àjànãyassa bhàvo' so eva và' àja¤¤aü;'thenassa bhàvo, kammaü và' theyyaü; 'bahussutassa bhàvo' bàhusaccaü---etesu yamalakkhaõikaü taü nipàtanà. --------------------------------------- * ârisyaü-ma. [SL Page 251] [\x 251/] Manàdãnaü sak-128. Manàdãnaü sak hoti õànubandhe; 'manasi bhavaü' mànasaü; 'dummanaso * bhàvo' domanassaü; somanassaü. Uvaõõassàvaïi hoti; ràghavo, jàmbavaü. Yamhi gossa ca-130. Yakàràdo paccay gaiossuvaõõassa ca avaïi hoti; gabyaü, gàtabyo. --------------------------------------- Dummanassa-ma. [SL Page 252] [\x 252/] Lopo'vaõõivaõõànaü-131. Yakàràdo paccaye avaõõivaõõànaü làpo hoti, dàyjaijaü, kàru¤¤aü, àdhipaccaü, deppaü---bahakulaüvidhànaü kvaci na hoti; kiccayaü. Rànubandhe'ntasaràdissa-132. Anto saro àdi yassàvayavassa tassa lopo hoti rànubandhe; kittakaü, petteyyaü. Kisamahatamime * kasmahà-133. Kisassa mahato * ime kasmahà honti yathàkkamaü; kasimà, mahimà. âyussàyas mantumhi-134. âyussa àyasàdeso hoti mantumhi; àyasmà. Jo vuddhassiyióhesu-135. Vuddhassa jo hoti iyaiññhesu; jeyyo, jeññho. --------------------------------------- * Kassa mahatammai-kassa mahantasaddànaü-. [SL Page 253] [\x 253/] Bàëhantikapasatthànaü sàdhanedasà-136. Iyaiññhesu bàëhantikapasatthànaü sàdhanedasà hontã yathàkkamaü; sàdhiyo, sàdhiññho; nediyo, nediññho; seyyo, seññho Kaõkanàppayuvànaü-137. Iyaiññhesu appayuvànaü kaõkanà honti yayathàkkamaü; kaõiyo, kaõiññho; kaniyo, kaniññho. Lopo vãmantuvattunaü-138. Vãmantuvantunaü lopo hoti iyaiññhesu: 'atisayena medhàvã' medhiyo, medhiññho; 'atisayenasatimà'satiyo, satiññho; 'atisayena guõavà' guõiyà, guõiññho. ôe stiaissa tissa-139. ôe pare satyantassa tikàrassa lopo hoti; vãsaü sataü, tiüsaü sataü. Etasseñ ttake-140. Ttake pare etassa eñ henàti; ettakaü. --------------------------------------- [SL Page 254] [\x 254/] öikassiyo và-141. öikassavà iyo hoti; sakyaputtiyo, sakyaputtiko. Adhàtussa ke'syàdito ghe'ssã-142. Ghe pare adhàtussa yo kakàro tato pubbassa akàrassa bakahulaü i hoti, save ghona syàdito paro hoti; bàlikà, kàrikà---adhàtussàti-kiü? Sakà; keti-kiü?Nandanà; asyàditoti-kiü? Bahuparibbàjakà, madhurà * ---bahucammikàti kakàrena syàdino 1 byavahitattà siddhaü---gheti-kiü? Bàlako; assàti-kiü? Bahukattukà,sàlà. Iti moggallàne vyàkaraõe vuttiyaü öàdikaõóo catuttho. --------- --------------------------------------- * Màdhurà-ma. 1 Syàdi. [SL Page 256] [\x 256/] Tijamànehi khasà khamàvãmaüsàsu-1. Khantiyaü tijà vãmaüsàyaü mànà ca khasappaccayà honti yathàkkamaü; titikkhà, vãmaüsà---titikkhati, vãmaüsati. Khamàvãmaüsà suti-kiü? Tejanaü, tejo, tejayati, mànanaü, màno, màneti. --------------------------------------- [SL Page 257] [\x 257/] Kità tikicchàsaüsayesu jo-2. Tikicchàyaü saüsaye ca vattamànà kità jo hoti---tikicchà, vicikicchà---tikicchati, vicikicchati---a¤¤atraniketo, saüketo, ketanaü, keto, ketayati. Nindàyaü gupabadhà bassabho ca-3. Nindàyaü vattamànehi gupabadhehi jo hoti; bassa bho ca---jigucchà, bãbhacchà---jigucchati, bãbhacchati---a¤¤atragopanaü, gope, popeti, badhako. --------------------------------------- [SL Page 258] [\x 258/] Tuüsmà lopo vicchàyaüte-4. Tumantato icchàyamatthe te khasachà hontibahakulaü; lopo ca tuüpaccayassahoti sutattà---bubhukkhà, jigiüsà, jighacchà---bubhukkhati, jigiüsati, jighacchati---idhakasmà na hotibhottumicchatãti? Padantarenàbhidhànà. Tuüsmàti-kiü? Bhojanamicchati. Icchàyanti kiü? Bhu¤jituü gacchati. Kathaü kulaü pipatisatãti? Yathà kulaü patitumicchatãtivàkyaü hoti, evaü vuttipi hessati; vàkyamevacarahi kathaü hoti? Lokassa tathà vacanicchàya. --------------------------------------- [SL Page 259] [\x 259/] äyo kammà-5. --------------------------------------- [SL Page 260] [\x 260/] Icchàkammato* icchàyamatthe ãyappaccayo hoti; 'puttamicchati' puttãyati---kammàti-kiü? Aasinecchati; idha kasmà na hoti ra¤¤o puttamicchatãti? Sàpekkhattà; na hi a¤¤amapekkhamàno a¤¤enasahekatthibhàvamanubhavituü sakkoti; idhàpi carahi na siyà attanoputtamicchatãti; nevettha bhavitabbaü; na hi bhavati attanoputtiyatãti; kathaü carahi vuttassa attatiyatàvagamyate? A¤¤assàsutattà, icchàya ca tabbisayattà. --------------------------------------- * Kammato-ma. [SL Page 261] [\x 261/] Upamànàcàre-6. Kammato upamànà àvàratthe ãyo hoti; 'puttamavà carati' puttãyati màõavakaü; upamànàti kiü? Puttamàcarati. --------------------------------------- [SL Page 262] [\x 262/] âdhàrà-7. âdhàratupamànààvàratthe ãyo hoti; 'kuñiyamivàcarati' kuñiyati pàsàde, pàsàdãyati kuñiyaü. Kattutàyo-8. Kattatupamànà àcàratthe àyo hoti; 'pabbatovà carati'pabbatàyati. Cyatthe-9. Kattuto abhutatabbhàve àyo hoti bahulaü; bhusàyati, pañapañàyati, lohitàyati---kattutotveva-bhusaükarotãti; iha kasmà na hoti bhusi bhavatãti? Vuttatthatàya. --------------------------------------- [SL Page 263] [\x 263/] Saddàdãti * karoti-10. Saddàdãhi dutiyantehi karotãti asmiü atthe àyo hoti; saddàyati, veràyati, kalahàyati, dhåpàyati. --------------------------------------- * Saddàdãhi-ma. [SL Page 264] [\x 264/] Namotvasso-11. Namo iccasmà * karotãti asmiü atthe asso hoti; namassati tathàgataü. Dhàtvatthe nàmasmi-12. Nàmasmà dhàtvatthe bahulami hoti; 'hatthinà atikkamati'ati hatthayati; 'vãõàya upagàyati' upavãõayati; 'daëahaü karoti' vinayaü 1 daëahayati; 'visuddhà hoti' ratti visuddhayati; 'kusalaü pucchati'kusalayati. Saccàdãhàpi-13. Saccàdãhi dhàtvatthe àpi hoti; saccàpeti, atthàpeti, vedàpeti, sukkhàpeti sukhàpeti, dukkhàpeti. --------------------------------------- * Iccassa. 1 Viriyaü-ma. [SL Page 265] [\x 265/] Kriyatthà-14. Ayamadhikàro à satthaparisamattiyà; 'kriyà attho yassaso kriyattho',dhàtu. Curàdito õi-15. Curàdãhi kriyatthehi sakatthe õi paro hoti bahulaü; õakàro vuddhyattho---evama¤¤atràpi---corayati, làëayati. Kathaü rajjaü kàretãti?* Yogavibhàgato. Payojakabyàpàre õàpi ca-16. Kattàraü yo payojayati tassa byàpàre kriyatthà õiõàpã 1 honti bahulaü; kàreti, kàràpeti---nanu ca kattàpi karaõàdãnaüpayojakoti tabyàpàre:pi õiõàpã pàpuõanti? Payojakaggahaõasàmatthiyà na bhavissanti, curàdãhi --------------------------------------- * Kàreti-ma. 1 öiõàpi-idha; õiõàpi ca-ma. [SL Page 266] [\x 266/] Visuü vacanasàmatthiyà ca---àto bhiyyo õàpiyeva, õiye vuvaõõato, dvayameva¤¤ehi. Kyo bhàvakammesvaparokkhesu mànantatyàdisu-17 Bhàvakammavihitesu parokkhàvajjitesu mànantatyàdisu paresukyo hoti krayatthà---ntaggahaõamuttaratthaü; kakà --------------------------------------- [SL Page 267] [\x 267/] Ro avuddhyattho; evamuttaratràpi---ñhiyamànaü, ñhiyate; såyamànaü, såyate---aparokkhesåti-kiü? Babhuva devadattena; bibhida * kusålo. Bhijjate kusålo sayamevàtibhijjateti savanà 1 kammatàvagamyate, sayamevàti savanato kattutà; kattutàvacanicchàyantu-bhindatikusulo attànanti bhavati; evama¤¤ampi yathàgamamanugantabbaü. "Aparokkhesu mànantatyàdiså'ti-ayamadhikàro à"tanàditvo" 2 apivaete tyàdayo 3 tyàdisu parabhutesu kattukammabhàvavihitesu kyalàdãnaü vidhànato tesveva vi¤¤ayantãti-akammakehi dhàtuhi kattubhàvesu sakammakehi kattukammesukammàvacanicchàyaü bhàve va bhavantãti veditabbà---yassapanadhàtussa kriyà kammamapekkhate sosakammako: yassa tu kriyà kattumattamapekkhate so akammakoti 4 ¤àtabbaü. --------------------------------------- * Hinda-ma. 1 Savaõà-ma. 2 Tanàditvoti-ma; tvodi-idha. 3 Kyàdayo-iti sabbattha. 4 Esàkammakoti-idha. [SL Page 269] [\x 269/] Kattari lo-18. [SL Page 269] [\x 269/] Kattari lo-18. Kriyatthato * aparokkhesu kattuvitamànantatyàdisu lo 1 hoti; lakàro "¤ilasse'ti 5.163 Visesanattho---pacamàno, pacanto; pavati. Maü ca rudhàdãnaü-19. Rudhàdito kattuvihitamànàdisu lo hoti; maü vànta 2 sarà paro; makàro'nubandho; akàro uccàraõatvo---rundhamàno, rundhanto, rundhati. öaõàpyàpãhi và-20. --------------------------------------- * Kriyatthà-ma. 1 La. 2 Càntà-katthaci; maü ca rukhàdãnamatta-ma. [SL Page 270] [\x 270/] öiõàpyàphãhi kattuvihitamànàdisu lo hoti vibhàsà; corayanto, corento; kàrayantà, kàrento; kàràpaiyanto, kàràpento; saccàpayanto, saccàpento; corayati, coreti; kàrayati, kàreti; kàràpayati, kàràpeti; saccàpayati, saccàpeti---vacatthitavibhàsattho'yaü và saddo; tena màne niccaü; corayamàno, kàrayamàno, kàràpayamàno, saccàpayamàno. Dipàdãhi yayak-21. Divàdãhi lavãsaye yak hoti; dibbanto; *dibbati. Tudàdãhi ko-22. Tudàdãhi lavãsaye ko hoti; tudamàno, tudanto; kudati. Jyàdãhi knà-23. Jiàdãhi lavisaye knà hoti; jinanto, jinàti---kathaü jayanto, jayatãni? Bhuvàdipàñhà. --------------------------------------- * Dibbamàno dibbanto-ma. [SL Page 271] [\x 271/] Kyàdãhã kõà-24. Kãàdãhi lavisaye kõà hoti; kiõanto, kiõàti. Svàdãhã kõo-25. Suàdãhi lavisaye kõo hoti; suõamàno, suõanto, suõoti; kathaü suõàtãti? Kyàdipàñhà. Tanàditvo*-26. Tanàdito lavisaye o * hoti; tanoti. Bhàvakammesu tabbànãyà-27. Tabbaanãyà kriyatthà pare bhàvakammesu bahulambhavanti; kattabbaü, karaõãyaü; kattabbo kaño; karaõãyo---bahulà --------------------------------------- * Tvok-ma. Ok-ma. [SL Page 272] [\x 272/] Dhikàrà karaõàdisupi bhavanti---sinànãyaü, cuõõaü; dànãyo, bràhmaõo; samàvattanãyo,* guru; pavacanãyo, upajjhàyo; upaññhànãyo, sisso. Ghyaõ-28. Bhàvakammesu kriyatthà paro ghyaõ hoti bahulaü; vàkyaü, kàriyaü, veyyaü, jeyyaü. âsse ca-29. âto ghyaõ hoti bhàvakammesu àssa e ca; deyyaü. --------------------------------------- * Sammàvattaniyo-ma; idhàpi katthavi. [SL Page 273] [\x 273/] Vadàdãhi yo-30. Vadàdãhi kriyatthehi yo hoti bahulamhàvakammesu; vajjaü, majjaü, gammaü---bhujànte *(35) bhojjo, odano; bhojjà 1, yàgu; bhoggama¤¤aü. Kiccaghaccabhaccabhabbaleyyà-31. Ete saddà yappaccayantà nipaccante. --------------------------------------- * Bhujànte-ma. 1 Bhojjo-ma. [SL Page 274] [\x 274/] Guhàdãhi yak-32. Guhàdãhi kriyatthehi bhàvakammesu yak hoti; guyhaü, duyhaü, sisso; siddhà evete tabbàdayo pesàtisaggapattakàlesupi gamyamànesu * sàma¤¤ena vidhànato---hotà khalu kaño kattabbo, karaõãyo, kàriyo, kicco-evaü tvayà kaño kattabbo; hotà kaño kattabbo, hoto hi patto kàlo kañakaraõe---evaü uddhamuhuttike'pi vattamànato pesàdisu siddhà eva---tathà arahe kattari sattivisiññhe ca patãyamàne àvassakàdhamiõatàvisiññhe 1 va bhàvàdo siddhà---uddha muhuttikato-bhotà kaño kattabbo; bhotà rajjaü kàtabbaü, bhavaü araho; bhotà bhàro vahitabbo, bhavaü satto; bhotà avassaü kaño kattabbo; bhotà nikkho dàtabbo. --------------------------------------- * Gammamànesu-ma. 1 Avassakà-ma [SL Page 275] [\x 275/] Kattari latuõakà-33. Kattari kàrake kriyatthà latuõakà bhontã; pañhità, pàñhako---bahulamitveva-pàdehi harãyatã'ti pàdahàrake; 'galecuppatã'ti * galecopako---saddho eva latuarahe sãlasàdhu dhammesu ca sàma¤¤avihitatattà; bhavaü balu ka¤¤àya pariggayità, 1 bhavametaü arahati; sãlàdisu-khalvapi upàdàtà kumàrake; gantàkhelo; 2 muõóayitàro sàviññhàyanà vadhuü kataparigahaü. --------------------------------------- * Cuppate-ma; cupyate-iti katthaci. 1 Pariggahãtà-ma. Idhàpi katthaci. 2 Khelaü iti ca kheëaü iti ca sabbattha; 'gantà khemaü' iti pàõinikalàpa vuccisu ca; tathàpi 'gantà khelaü' iti cande. [SL Page 276] [\x 276/] âvã-34. Kriyayatthà àvã hoti bahulaü kattari; bhayadassàvã---appavãsayatà¤àpanatthaü bhinnayogakaraõaü; sàma¤¤avihitattà sãlàdisu ca hoteva. âsiüsàyamako-*35. âsiüsàyaü * gamyamànàyaü kriyatthà ako hoti kattari; 'jãvatuti' jãvako; nandatuti' nandako; 'bhavatuti' bhavako. --------------------------------------- * âsisàyaü-ma. [SL Page 277] [\x 277/] Karà õano-36. Karato kattari õano hoti; 'karotã'ti kàraõaü; kattarãti-kiü? * Karaõaü. Hàto vãhikàlesu-37. Hàto vãhisiü kàle caõano hotã kattari; hàyanà 1 nàma vãhayo; hàyano 2 saüvaccharo; vãhikàlesåti - kiü? Hàtà. Vãdà ku 3-38. Vidasmà kå 3 hoti kattari; vidå, lokavidå. Vito ¤àto-39. Vipubbà ¤àiccasmà ku 3 hoti kattari; vi¤¤ø; vitoti-kiü? Pa¤¤o. 4 --------------------------------------- * Kattarãtveva-mi. 1 Hàyamànà-sabbattha 2 hàyanà nàma-ma. 3 ¥ø-ma. 4 Pa¤¤à-ma. [SL Page 278] [\x 278/] Kammà-40. Kammato parà ¤àiccasmà kå hoti kattari; sabba¤¤ø, kàla¤¤ø. Kvacaõ-41. Kammato parà kriyatthà kvaci aõ hoti kattari; kumbhakàro, saralàvo, mavtajjhàyo---bahakulàdhikàrà iha na hoti, àdiccaü passati, himavantaü suõoti, gàmaü gacchati. Kvacãti kiü? Kammakaro. * Gamà rå-42. Kammato paraü gamà rå hoti kattari; vedagu, pàragu. --------------------------------------- * (Hitakkaro) kammakaro-ma. [SL Page 279] [\x 279/] Samàna¤¤abhavantayàditupamànà disà kamme Rãrikkhakà-43. Samànàdãhi yàdãhicopamànehi parà disà kammakàrake rãrikkhakà honti; 'samàno viya dissatã'ti sadã, sadikkho, sadiso; * a¤¤àdã, a¤¤àdikkho, a¤¤àdiso; bhavàdã, bhavàdikkho, bhavàdiso; yàdã, yàdikkho, yàdiso; tyàdã, tyyàdikkho, tyàdiso 1---samànàdãhãti kiü? Rukkho viya dissati. Upamànàti kiü? So 2 dissati kammeti kiü? So viya passatã---rakàrà antasaràdilopatthà. Kakàro ekàràbhàvattho. --------------------------------------- * Sàdikkho sàdiso-ma. 1 Tàdã tàdikkho tàdiso-ma. 2 So viya-sabbattha. [SL Page 280] [\x 280/] Bhàvakàrakesvaghaõghakà-44. Bhàve kàrake ca kriyatthà aghaõghakà honti bahakulaü; apaggaho, niggaho, karo, garo, cayo, jayo, ravo, bhavo, paco, vaco, annado, purindado, ãsakkaro, dukkaro, sukaro---ghaõ-bhàve-pàko- vàgo, bhàvo. Kàrake'pi sa¤¤àyaü tàva-'pajjate'nene'ti pàdo; 'rujatã'ti rogo; 'vãsatã ti veso; 'sarati kàlantara'nti sàro, thirattho; * 'darãyante 1 etebhã'ti dàrà; 'jãrayati 2 etenà'ti jàro---asa¤¤àyampi-dàyo, datto; làbho, laddho---gha-vakonipako---ka-piyo, khipo, bhujo, àyudhaü. --------------------------------------- * Viraddho-ma; thãradho-idha sabbattha. 1 Darãyanti-ma, idha ca vyàkhyàne. 2 Jãranti-sabbattha. Jãryyate'neneti jàra: - iti cande. [SL Page 282] [\x 282/] Dàdhàtvi-45. Dàdhàhi bahulami hotibhàvakàrakesu; àdi, nidhi. Vàladhi. Vamàdãhathu-46. Vamàdihi bhàvakàrakesvathu hoti; vamathu, * vepathu. Kvi-17. Kriyatthà kvi hoti bahulaü bhàvakàrakesu---kakàro kànu bandhakàriyattho---abhibhu, sayambhu, bhattaggaü, salàkaggaü, sabhà, pabhà. --------------------------------------- * Davathu-ma. [SL Page 283.] [\x 83/] Ano-48. Kriyatthà bhàvakàrakesvano hoti; gamanaü, dànaü, * sampadànaü, apàdànaü, adhikaraõaü, calano, jalano, kodhano, kopano, maõóano, bhusano. --------------------------------------- * Gamanaü nidànaü-ma. [SL Page 284.] [\x 84/] Itthiyamaõaktikayakyà ca-49. Itthiliïge bhàve kàrake ca kriyatthà aàdayo honta no ca bahulaü---a-titikkhà. Vãmaüsà, jigucchà, pipàsà, puttãyà, ãhà, bhikkhà, àpadà, medhà, godhà---õa-kàrà, hàrà, tàrà, dhàrà, àrà---kti-iññhi, siññhi, bhitti, bhatti, tanti, bhuti * ---ka-÷uhà, rujà, mudà,---yak-vijjà, ijjà---ya-seyyà, samajjà, pabbajjà, paricariyà, jàgariyà---ana-kàraõà, hàraõà, vedanà, vandanà, upàsanà. --------------------------------------- * Bhanti tanti-ma. [SL Page 286] [\x 286/] Jàhàha-50. Jàhà iccetehi ni hotitthiyaü; jàni, hàni. Karà ririyo-51. Karato ririyo hotitthiyaü; 'karaõaü' kiriyà---kathaü kriyàti?'Kriyàya'nti nipàtanà. Ikitã saråpe-52. Kriyatthassa saråpe'bhidheye kriyatthà pare ikitã honti; vaci, yudhi. Pacati.---Akàro kakàroti àdisu kàrasaddena samàso, yathà evakàroti. --------------------------------------- [SL Page 287] [\x 287/] Sãlàbhikkha¤¤àvassakesu õi-53. Kriyatthà õã hoti sãlàdisu patãyamànesu; uõhabhoji, khãrapàyã, avassakàrã, satatdàyã. --------------------------------------- [SL Page 288] [\x 288/] Thàvarittarabhaïgurabhidurabhàsurabhassarà-54. Ete saddà nipaccante sãle gamyamàne. Kattari bhute ktavantuktàvã-55. Bhutatthe vattamànato kriyatthà ktavantuktàvã hontã kattari; vijitavà, vijitàvã; bhuteti adhikàro yàva àhàratthàti 5.60. --------------------------------------- [SL Page 289] [\x 289/] Kto bhàvakammesu-56. Bhàve kamme ca bhute kto hoti; àsitaü bhavatà; kato kaño bhavatà. Kattarã càramhe-57. Kriyàrambhe kattari * kto hota, yathàpatta¤ca; pakato bhavaü kañaü; pakato kaño bhavatà; pasutto bhavaü; pasuttaü bhavatà. --------------------------------------- * Ca-ma. [SL Page 290] [\x 290/] hàsavasasilisaghiruhajarajanãhi-58. hàdãhi kattari * kto hoti yathàpatta¤ca; upaññhito gurumbhavaü, 1 upaññhito guru bhotà; upàsito gurumbhavaü, upàsito guru bhotà; anuvusito gurumbhavaü, anuvusito guru bhotà; àsiliññho gurumbhavaü, àsiliññho guru bhotà; --------------------------------------- * Ca-ma. 1 Garumbhavaü-ma. [SL Page 291] [\x 291/] Adhisayito khañopikaü bhavaü, adhisayità khañopikà bhotà; àruëho rukkhaü bhavaü, àruëho rukkho bhàtà; anujiõõo vasaliü devadatto, anujiõõà vasalã devadattena; anujàto màõavako màõavikaü, anujàtà màõavikà màõavakena. Gamanatthàkammakàdhàre ca-59. Gamanatthato akammakato ca kriyatthà àdhàre kto hoti kattari ca yathàpatta¤ca; idamesaü yàtaü, iha te yàtaü, ihatehi yàtaü, ayaü tehi yàto patho, idamesamàsitaü, iha te àsità, iha tehi àsitaü, devo ce vaññho * sampannà sàlayoti 1-kàraõa 2 sàmaggisampatti etthàbhimatà. --------------------------------------- * Vuññho-ma. 1 Sàliyoti sadesavidesiyasabbapotthakesu dissati. Sàliyo iti 'sàlayo'tveva sallakkhetabbaü sabbattha. 2 Kàraõassa-ma. [SL Page 292] [\x 292/] âhàratthà-60. Ajjhohàratthà àdhàre kto hoti yathàpatta¤ca; idamesaü bhuttaü, idamesaü pãtaü, iha tehi bhuttaü, iha tehi pãtaü, odano tehi bhutto, pãtamudakaü---akattattho * yogavibhàgo; kathaü pãtà gàvoti? 'Pãtamesaü vijjatã'tipãtà:bàhulakà và---passinnoti yà ettha bhutakàlatà tanra kto; evaü ra¤¤ammato, ra¤¤amiññho,ra¤¤ambuddho, ra¤¤aü påjito---evaü sãlito, rakkhito, khanto, àkuññho, ruññho, rusito, abhivyàhaño, dayito, haññho, kanto, saüyato,amato---kaññhanti bhutatàyameva; hetuno phalaü tvatra bhàvi. --------------------------------------- * Aktattho-ma. [SL Page 294] [\x 294/] Tuütàyetave bhàve bhavissati kriyàyaü Tadatthàyaü-61. Bhavissatiatthe vattamànato krayatthà bhàve tuütàye tave honti kriyàyaü tadatthàyaü patãyamànàyaü; kàtuü gacchati; kattàye gacchati; kàtave gacchati---icchati bhottuü kàmeti bhottunti iminàva siddhaüpunabbidhànetvihàpi siyà icchanto karotãti---evaü sakkotibhottuü, jànàti --------------------------------------- [SL Page 295] [\x 295/] Bhottuü, gilàyati bhottuü, ghañate bhottuü, àrabhate bhottuü, labhate bhottuü, pakkamati bhottuü, ussahatã bhontuü, arahati bhottuü, atthi bhottuü, vijjati bhottuü, vaññati bhottuü, kappati bhottunti---tathà pàrayati bhottuü, pahu * bhottuü, samattho bhottuü, pariyatto bhottuü, alaü bhottunti; bhavatissa sabbattha sambhavà---tathà kàlo bhottuü, samayo bhottuü, velà bhottunti---yathà-bhottumano, sotuü soto, daññhuü cakkhu. Yujjhituü dhanu, vattu jaëo, gantuü mano, kattumalasoti---uccàraõantu vattàyattaü---bhàveti kiü? Karissàmiti gacchati; kriyàyanti kiü? Bhikkhissaü iccassa jañà; tadatthàyanti kiü+ gacchissato te bhavissati bhattaü bhojanàya. --------------------------------------- * Pahå-ma. [SL Page 297] [\x 297/] Pañisedhe'laükhalånaü tånaktvànaktvà và-62. Alaükhalusaddànaü pañisedhatthànaüpayoge tunàdayo và honti bhàve; alaü sotuna, khalu sotuna; alaü sutvàna, khalu sutvàna; alaü sutvà, khalu sutvà; laü sutena, khalu sutena---alaü khalånanti kiü? Mà hotu; pañisedheti kiü? Alaükàro. --------------------------------------- [SL Page 298] [\x 298/] Pubbekakattukànaü-63. Eko kattà yesaü vyàpàrànaü tesuyo pubbo tadatthato kriyatthà tunàdayo honti bhàve; sotuna * yàti, sutvàna, sutvàvà---ekakattukànanti kiü bhuttasmiü devadatte 1 ya¤¤adatto vajati; pubbàti kiü? Bhu¤jati ca pacati ca---appattvà nadiü pabbato, atikkamma pabbataü nadãti bhudhàtussa sabbattha sambhavà ekakattukatà pubbakàlatà ca gamyate. Bhutvà bhutvà gacchatãti iminàva siddhamàbhikkha¤¤antu dibbacanàvagamyate---kathaü jãvagàhaü agàhasi, 2 kàyappacàlakaü gacchantãti àdi? Ghaõantena kriyàvisesanena siddhaü; yathà odanapàkaü sayatãti. --------------------------------------- * Puriso sotuna-ma. 1 Devadatto-ma., Idha ca. 2 'Agàhayi' iti sàratthavilàsinipayogasiddhisu ca 4 vyàkhyànesu ca. 'Agàha' iti ma; puràõalikhita pa¤cikàpadãpe ca. [SL Page 300] [\x 300/] Nto kattari vattamàne-64. Cattamànatthe vattamànato kriyatthà nto hoti kattari; tiññhanto. --------------------------------------- [SL Page 301] [\x 301/] Màno-65. Vattamànatthe vattamànato kriyatthà màno hoti kattari; tiññhamàno. Bhàvakammesu *-66. Vattamànatthe vattamànato kriyatthà bhàve kamme ca màno hoti; ñhãyamànaü, paccamàno odano. Te ssapubbànàgate-67. Anàgatatthe vattamànato kriyanthà te ntamànà ssapubbà honti; ñhassanto, ñhassamàno, ñhisissamànaü, paccassamàno odano. --------------------------------------- * Ca-ma. [SL Page 302] [\x 302/] övàdayo-68. Kriyatthà pare bahakulaü õvàdayo honti; càru, dàru. Khajayànamekassarodi * dve-69. Khachasappaccayantànaü kriyatthànaü pañhamamekassaraü saddaråpaü dve bhavati; titikkhà, jigucchà, vãmaüsà. --------------------------------------- * Ssaro-ma. [SL Page 303] [\x 303/] Parokkhàya¤ca-70. Parokkhàyaü pañhamamekassaraü saddaråpaü dve bhavati; jagàma---cakàro avuttasamuccayattho; tena¤¤atràpi yathàgamaü. --------------------------------------- [SL Page 304] [\x 304/] Jahàti, jahitabbaü, jahituü, daddallati, vaïkamati---lolupo, momuhoti ottaü'tadaminàdi' pàsà. âdismà sarà-71. âdibhutà sarà paramekassaraü dve hoti; * asisisati---àdismàti kiü? Jajàgàra; 1 saràti kiü? Papàca. --------------------------------------- * Ssaraü saddaråpaü dve bhavati-ma. 1 Jajàgara-ma. [SL Page 305] [\x 305/] Na puna-72. Gaü dvibhutaü na taü puna dvattamàpajjate; titikkhasati, jigucchisati. * Yathiññhaü 1 syàdino-73. Syàdyantassa 2 yathiññhamekassaramàdibhutama¤¤aü và yathàgamaü dvittamàpajjate; puputtiyisati, putittãyisatã, puttãyiyisati. Rasso pubbassa-74. Citte pubbassalaro 3 rasso hoti; dadàti. --------------------------------------- * Chigucchisati vimaüsissati-ma. 1 Yamiññhaü-ma, idhàpi. 2 Yamiññha-ma. Idhàpi. 3 Pubbasaro-ma. [SL Page 306] [\x 306/] Lopo'nàdibya¤janassa-75. Dvitte pubbassàdito'¤¤assabya¤janassa lopo hoti; asisisati. Khajasesvassi *-76. Dvitte pubbassa assa i hoti khachasesu; pipàsati---khacha sesåti kiü? 1 Jahàti; assàti kiü? Bubhukkhati. Gupissussa 2-77. Dvitte pubbassa gupissa ussa i hoti khachasesu; jigucchati. Catutthadutiyayànaü tatiyapañhamà-78. --------------------------------------- * Khachasessi-ma, khachasesvi-idha sabbattha. 1 Khachaseti kiü-maü; idhàpi. 2 Gupissussi-ma. [SL Page 307] [\x 307/] Dvitte pubbesaü catutthadutiyànaü tatiyapañhamà honti; bubhukkhati. Ciccheda. Kavaggahànaü cavaggajà-79. Dvitte pubbesaü kavaggahànaü vavaggajàhonti yathà kkamaü; cukopa, jahàti. * Mànassavã parassa ca maü-80. Dvitte pubbassamànassa vã hoti, parassaca maü; vãmaüsati. Kitassàsaüsaye ti và-81. Saüsayato'¤¤asmiü cattamànassadvitte pubbassa kitassavà ti hoti; tikicchati. Cikicchati---asaüsayeti kiü? Vicikicchati. Yuvaõõànameoppaccaye-82. Ivaõõuvaõõantànaü kriyatthànaü eo honti yathàkkamaü paccaye; cetabbaü, netabbaü, sotabbaü, bhavitabbaü. --------------------------------------- * Jàhàti-ma. [SL Page 308] [\x 308/] Lahussupantassa-83. Lahubhutassa upantassa yuvaõõassa eo honti yathàkkamaü; esitabbaü, kositabbaü---lahussàtikiü? Dhåpità; upantassàti-kiü? Rundhati. --------------------------------------- [SL Page 309] [\x 309/] Assà õànubandhe * -84. öakàrànubandhe paccaye pare upantassa akàrassa àhoti; kàrako. Na te kànubandhanàgamesu-85. Te eoà kànubandhe nàgame ca 1 na honti; cito, suto, diññho, puññho---nàgame vanàdinà 1.45 2---Cinitabbaü, vinituü; suõitabbaü, suõituü; pàpuõitabbaü, pàpuõituü; dhunitabbaü, dhunituü, dhunanaü, dhunayitabbaü, dhunàpetabbaü, dhunayituü,dhunàpetuü, dhunayanaü, dhunàpanaü, dhunayati, dhunàpeti; pãnetabbaü, pãnayituü, pãnanaü, pãnituü, pãnayati; sunoti; sinoti; dunoti; hinoti; pahiõitabbaü, pahiõituü, pahiõanaü. --------------------------------------- * öanubandhe-ma. 1 Nàgame-ma 2 nàgame pana-ma. [SL Page 310] [\x 310/] Và kvavi-86. Te kvaci và na honti kànubandhanàgamesu; mudito modito; ruditaü, roditaü. --------------------------------------- * Ccàdipanaci kto. [SL Page 311] [\x 311/] A¤¤atràpi-87. Kànubandhanàgamato'¤¤asmimpi te kvaci na honti; khipako, panudanaü, vadhako. Pye sissà-88. Sissa à ti pyàdese ; nissàya. Eonamayavà sare-89. Sare pare eonamayavà honti; jayo, bhavo---sareti kiü? Jeti; anubhoti. âyàvà õànubandhe-90. Eonamàyàvà honti saràdoõànubandhe; nàyayati, bhàvayati. Sayàpetvàti àdisurassattaü. --------------------------------------- [SL Page 312] [\x 312/] âssàõàpimhi yuk-91. âkàrantassa kriyatthassa yuk hoti õàpito'¤¤asmiü õànubandhe; dàyako---õànubandhetveva? Dànaü. Aõàpimhãti kiü? Dàpayati. Padàdãnaü kvaci-92. Padàdãnaü yuk hoti kvaci; nipajjitabbaü, nipajjituü, nipajjanaü, pamajjitabbaü, pamajjituü, pamajjanaü---kvacãti kiü? Pàdo. --------------------------------------- [SL Page 313] [\x 313/] Maü và rudhàdãnaü-93. Rudhàdãnaü kvaci maü và hoti; rundhituü, rujjhituü---kvacitveva? Nirodho. Kvamhi lopo'ntabya¤janassa-94. Antabya¤janassa lopo hoti kvamhi; 'bhattaü ghasanti, gaõhanti vàetthà'ti bhattaggaü. Pararåpamayakàre bya¤jane-95. Kriyatthànamantabya¤janassa pararåpaü hoti yakàrato '¤¤asmiü bya¤jane; hettabbaü; bya¤janeti kiü? Bhinditabbaü. Ayakàreti kiü? Bhijjati. --------------------------------------- [SL Page 314] [\x 314/] Manànaü niggahãtaü-96. Makàranakàrantànaü kriyatthànaü niggahãtaü hotayayakàre bya¤jane; gantabbaü, jaïghà. Bya¤janetveva? Gamanaü; aya kàretveva? Gamyate. Na bråsso-97. Bråssa o na hoti bya¤jane; bråmi. Bya¤janetveva? Abravi. Kagà cajànaü ghànubandhe-98. Ghànubandhe cakàrajakàrantànaü kriyatthànaü kagà honti yathàkkamaü; vàkyaü, bhàgyaü. --------------------------------------- [SL Page 315] [\x 315/] Hanassa ghàto õànubandhe-99. Hanassa ghàto hoti õànubandhe; àghàto. Kvimhã gho paripaccasamohi-100. Pañhyàdãhi * parassahanassagho hoti kvimhi; paligho, pañigho, aghaü-rassattaü nipàtanà;saïgho, ogho. Parassa ghaü se-101. Dvitte parassa hanassa ghaü hoti se; jighaüsà. --------------------------------------- * Pariàdãhi-ma. [SL Page 316] [\x 316/] Jiharànaü giü-102. Dvitte paresaü jiharànaü giü hoti se; vijigiüsà, jigiüsà. Dhàssa ho-103. Dvitte parassa dhàssa ha hoti; dahati. öimhi dãgho dusassa-104. Dusassadãgho hoti õimhã; dåsito---õimhãti kiü? Duññho. --------------------------------------- [SL Page 317] [\x 317/] Guhissa sare-105 Guhissa dãgho hoti sare; niguhanaü---sareti kiü? Guyhaü. Muhabahànaü ca te kànubandhe'tve-106. Muhabahànaü guhissa ca dãgho hoti takàràdo * kànubandhetvànatvàvajjite; måëho, bàëehà, guëho---neti kiü? Muyahati. Kànubandheti kiü? Mu-hitabbaü. Atveti kiü? Muyhitvàna, muyhitvà, kànubandhetveti ayamadhikàro yàva sàsassasisve"ti 5.117. Vahassussa-107. Vahassaussa dãgho hoti te kànubandhe tvànatvàvajjite; cåëho. --------------------------------------- * Takàre-ma. [SL Page 318] [\x 318/] Dhàssa hi-108. Dhà dhàraõenimassa hi hoti te kànubandhe tvànatvà vajjite; nihito, nihitavà. Hamàdirànaü lopo'ntassa -109. Hamàdãnaü rakàrantànaü vàntassalopo hoti te kànubandhe tvànatvàvajjite; gato, khato, hato, mato, tato, sa¤¤ato, rato, kato---tetveca? Gamyate. Kànubandhetveva. Gantabbaü. Atvetveva? Gantvàna, gantvà.* Vacàdinaü vassuñ và-110. Vacàdãnaü vassa và uñ hoti kànubandhe'tve; uttà, vuttaü; utthaü, vutthaü; atvetveva? Vatvàna, vatvà. --------------------------------------- * Gantàna gantà-ma. [SL Page 319] [\x 319/] Assu-111. Vacàdãnamassa u hoti kànubandhe'tve; vuttaü, vutthaü. Vaddhassa và-112. Vaddhassa assa và u hoti kànubandhe'tve; vuddho, vaddho---atvetvava? Vaddhitvàna; vaddhitvà. Kathaü vuttãti? 'Vutti matte'ti * 3.69 Nipàtanà; vattãti hoteva yathàlakkhaõaü. Yajassayassa ñiyã-113. Yajassa yassa ñiyã hontã kànubandhe'tve; iññhaü, siññhaü, atvetveva? Yajitvàna, yajitvà. --------------------------------------- * Vuttaü matteti-ma. [SL Page 320] [\x 320/] hàssi-314. hàssi hoti kànubandhe'tve; ñhito. Atvetveva? hatvàna, ñhatvà. Gàpànami hoti kànubandhe'tve; gãtaü, pãtaü. Atvetveva? Gàyitvà; * niccaü yàgamo; pàssa tu pãtvàni bahulàdhikàrà. Janissà-116. Janissa à hoti kànubandhe'tve; jàto. Atvetveva? Janitvà. 1 --------------------------------------- * Gàyitvàna gàyitvà-ma. 1 Janitvàna janitvà-ma. [SL Page 321] [\x 321/] Sàsassasisvà-117. Sàsassa và sishoti kànubandhe'tve; siññhaü, satthaü; sisso, sàsiyo. Atvetveva? Anusàsitvàna. * Karassàtave-118. Karassaà hoti tave; kàtave. Tuütunatabbesuvà-119. Tumàdisu và karassà hoti; kàtuü, kattuü, kàtuna, kattuna; kàtabbaü, kattabbaü. ¥assa ne jà-120. ¥adhàtussa jà hoti nakàre; jànituü, jànatto. Neti kiü? ¥àto. --------------------------------------- * Anusàsitvàna anusàsitvà-ma. [SL Page 322] [\x 322/] Sakàpànaü kukku õe-121. Sakaàpànaü kukku * iccete àgamà honti õakàre. Sakkuõanto, pàpuõanto; sakkuõoti, pàpuõoti. 1 öeti kiü? Sakkoti, pàpeti. Nito cissa jo-122. Nismà parassa cissa cho hoti; nicchayo. Jarasadànamim và-123. Jarasadànamantasarà paro ãm hoti vibhàsà; jãraõà, jãrati, jãràpeti; nisãditabbaü, nisãdanaü, nisãdituü, nisãdati---vàti kiü? Jarà, nisajjà; 'ãm veti yogavibhàgà a¤¤esampi:abhiratha, saüyogàdilopo'tthassa. --------------------------------------- * Kukku-ma. Ihàpi katthaci. 1 Atra 'sakkuõàti, pàpuõàti' iti pada¤cayena bhavitabbanti pa¤cakàyaü padasàdhanakkamena patãyate. Kintu sabbàsvapi vuttãsu tabbyàkhyyànesu ca sakkuõoti pàpuõoticceva dissate. [SL Page 323] [\x 323/] Disassa passadassadasdadakkhà-124. Disassa passàdayo honti vibhàsà; vipassanà, vipassituü, vipassati; sudassã, piyadassã, dhammadassã, sudassaü, dassanaü, dasseti; daññhabbaü, daññhà, daññhuü, duddaso, addasa; addà, addaü; addakkhi, dakkhissati---vàtveva? Dissanti bàlà. --------------------------------------- [SL Page 324] [\x 324/] Samànà ro rãrikkhakesu *-125. Samànasaddato parassa disassa ra 1 hoti và rãrikkhakesu;* sarã, sadã; sarikkho, sadikkho; sariso, sadiso. Dahassa dassaóo-126. Dahassa dassaóo hoti và; óànehà, dàho; óahati, dahati. Anaghaõsvàparãhi ëo-127. âparãhi parassa dahassa dassa ëo hotanaghaõsu; àõàhanaü, pariëàho. --------------------------------------- * Rãrikkhake-sabbattha. 1 Ro-ma. [SL Page 325] [\x 325/] Atyàdintesvatthissa bhu-128. Tyàdinnavajjitesu paccayesu asa bhuviccassa bhu hoti; bhavitabbaü. âdesavidhànamasassàppayogatthametasmiü visaye---etena katthaci kassaci dhàtussàppayogo'pi ¤àpito hoti---atyàdintesåti kiü? Atthi, santo. Atthissàti kiü? Assatissa mà hotu. --------------------------------------- [SL Page 326] [\x 326/] Aàssaàdisu *-129. Aàdo ààdo ssaàdo 1 ca atthassa bhu hoti; babhuva, abhavà, abhavissà, bhavissati. Ntamànàntiyiyuüsvàdilopo-130. Ntàdãsvatthissàdilopo hoti; santo, samàno, santi, santu, siyà, siyuü---etesviti kiü? Atthi. Pàdito ñhàssa và ñhago kvaci-131. Pàdãhi kriyàvisesajotakehi saddehi parassa ñhàssa kvaci ñhaho và hoti; saõñhahanto, santiññhanto; saõñhahati, santiññhati---pa parà apa saüanu ava o ni du vi adhi api ati su uabhipati pari upa à pàdi; kvacãti kiü? Saõñhiti. --------------------------------------- * Aàssàdãsu-ma. 1 Ssàdo-katthaci. [SL Page 327] [\x 327/] Dàssiyaïi-132. Pàdito parassa dàssa iyaïi henàti kvaci; anàdisitvà, samàdiyati; kvacãtveva? âdàya. --------------------------------------- [SL Page 328] [\x 328/] karotissa kho-133. Pàdito parassakarassa kvacikha * hoti; saïkhàro, saïkharã yati 1---karassàti avatvà karotissàti vacanaü timhi ca vikaraõuppatti ¤àpetuü. 2 Purasmà-134. Pura iccasmà 3 nipàtà parassa karassakha * hoti; purakkhatvà, purekkhàro, 4 ettaü tadaminàdipàñhà. Tito kamassa-135. Nismà parassa kamassa kvaci kha * hoti; purakkhatvà, purekkhàro, 4 ettaü tadaminàdipàñhà. Nito kamassa-135. Nismà parassa kamassa kvaci kha * hoti; nikkhamati; kvacitveva? Nikkamo. Yuvaõõànamiyaïuvaïi sare-136. Ivaõõuvaõõantànaü kriyatthànamiyaïuvaïi honti sare ** kvavi;vediyati, 5 bruvanti; sareti kiü? Nivedeti, bråti; kvacãtveva? Jayati, bhavati. --------------------------------------- * Kho-ma. 1 Saükhàrãyati-ma., Idhàpi katthaci. 2 ¥àpanatthaü-ma. 3 Purà iccasmà-sabbattha. 4 Purakkhatvà purakkhàro-ma. ** Sare pare-ma. 5 Vediyanti-ma. [SL Page 329] [\x 329/] A¤¤àdissàssã kye-137. ¥àdito'¤¤assa àkàrantassa kriyatthassa ã hoti kye; diyati; a¤¤àdissàti * kiü? ¥àyati, tàyati. Tanassà và-138. Tanassa à hoti và kye; tàyate, ta¤¤ate. Dãgho sarassa-139. Sarantassa kriyatthassadãgho hoti kye; cãyate, såyate. Sànantarassa tassa ñho-140. Sakàrantato kriyatthà parassànantarassatakàrassa ñha 1 hoti; kuññho, tuññhavà, tuññhabbaü, tuññhã; 2 ananatarasàti kiü? Tussitvà. --------------------------------------- * A¤àdissàti-ma. 1 ñho-ma. 2 Tuññhabbo tuññhabbaü-ma. [SL Page 330] [\x 330/] Kasassim ca và-141. Kasasmà parassànantarassa tassa ñha hoti, kasassa và im ca; kiññhaü, kaññhaü---anantarassàtveva? Kasitabbaü. Dhastotrastà *-142. Ete saddà nipaccante. Pucchàdito-143. Pucchàdãhi kriyatthehi parassànantarassa takàrassañha hoti; puññho, bhaññho, yiññho---anantarassàtveva? Pucchitvà. --------------------------------------- * Dhastotrasthà-ma. [SL Page 331] [\x 331/] Sàsavasasaüsasasà tho-144. Etehi parassànantarassa tassa tha * hoti; satthaü, vutthaü, pasatthaü, satthaü---kathamanusiññhoti? "Kathanarànaü ñañhaõalà"ti 1.52 ho. Anantarassàtveva? Sàsatuü. Dho dahabhehi-145. Dhakàrahakàrabhakàrantehi kriyatthehi parassànantarassa tassa dha hoti ; vuddho, 1 duddhaü,laddhaü. Dahà óho-146. Dahà parassànantarassa tassa óha hoti; daïóho. --------------------------------------- *Tho-ma. 1 Buddho-ma. [SL Page 332] [\x 332/] Bahassum ca-147. Bahà parassànantarassa tassa so hoti, bahassum ca sasantayogena; buóóho. * Ruhàdãhi ho ëa ca 1-148. Ruhàdãhi parassànantarassatassa ha hoti, ëo càntassa; àruëho, guëho, vuëho, bàëho; anantarassàtveva? ârogatuü. Muhà và-149. Muhà parassànantarassa tassa ha hoti và, ëo càntassa hasantiyogena; muëho, muddho. --------------------------------------- * Vuóóhà-ma. 1 âo ca-ma. [SL Page 333] [\x 333/] Bhidàdito no ktakkavantunaü-150. Bhidàdito * paresaü ktaktavantunaü tassano hoti; bhinno, bhinnavà, chinno, chinnavà, channo, channavà, khinno, khinnavà, uppanno, uppananavà, sinno, sinnavà, sanenà, sannavà, pãno, pãnavà, såno, sånavà, dãno, dãnavà, óãno, óãnavà, lãno, lãnavà, låno, lånavà---ktaktavantunatti kiü? Bhitti; chitti, bhottuü, 1 chettuü. Dàtthãnno-151. Dàto paresaü ktaktavantunaü tassa inno hoti; dinno, dinnavà. Kiràdãhi õo-152. Kiràdãhi paresaü ktaktavantunaü tassànantarassa õa hoti; kiõõo, kiõõavà, puõõo, puõõavà, khãõo, khãõavà. --------------------------------------- * Bhidàdãhi-ma. 1 Bhettuü-ma. [SL Page 334] [\x 334/] Taràdãha riõõo-153. Taràdãhi paresaü ktaktavantunaü tassaraõõo hoti; tiõõo, tiõõavà, jiõõo, jiõõavà, ciõõo, ciõõavà. Go bha¤jàdãhi-154. Bha¤jàdãhi paresaüktaktavantunaü tassànantarassaga hoti; bhaggo, bhaggavà, laggo, laggavà, nimuggo, nimuggavà, saüviggo, saüviggavà. Susà kho-155. Susà paresaü ktaktavantunaü tassa kho hoti; sukkheü, sukkhavà. Pacà ko-156. Pacà paresaü ktakkavantunaü tassa ko hoti; pakko, pakkavà. --------------------------------------- [SL Page 335] [\x 335/] Mucà và-157. Mucà paresaüktaktavantunaü tassa ko và hoti; mukko, mutto; mukkavà, *muttavà---sakkoti õvàdisu siddhaü---ktaktavantusu satto sattavàtveva hoti. Lopo vaóóhà ktissa-158. Vaóóhà parassaktissa tassa lopo hoti; vaóóhi. Kvissa-159. Kriyatthà parassa kvissa lopo hoti; abhibhu. öiõàpãnaü tesu-160. öiõàpãnaü lopo hoti tesu õiõàpãsu; 'kàrentaü payojayayati'kàreti, kàràpeti. Kvacã vikaraõànaü-161. Vikaraõànaü kvaci lopo hota; udapàdi, hanti. --------------------------------------- * Mutto-ma. [SL Page 336] [\x 336/] Mànassa massa-162. Kriyatthà parassa mànassa makàrassa lopo hoti kvaci; karàõo; kvacati kiü? * Kurumàno. ¥ilasse-163. ¥ilàname hota kvacã; gahetvà, adenti; 1 kvacãtveva? Vapitvà. Pyo và tvàssa samàse-164. Tvàssavà pyo hota samàse; pakàro 'pye sassà'ti 5.55 Visesanatthà; abhibhåya, abhibhavitvà---samàseti kiü? Patvà; kvavàsamàse'pi bahakulàdhikàrà:lataü dantehi chindiya. --------------------------------------- * Kvacãtveva-ma. 1 Dadenti-ma. [SL Page 337] [\x 337/] Tuüyànà-165. Tvàssa và tuüyànà honti samàse kvaci; abhihañhåü, abhiharitvà; anumodiyàna, anumoditvà---asamàse-pi bahulàdhikàrà: dañhuü; disvà---esamappavisayatà¤àpanattho yogavibhàgo. --------------------------------------- [SL Page 338] [\x 338/] Hanà racco-166. Hanasmà parassa tvàssa racco và hoti samàse; ahacca, ahanitvà. Sàsàdhikarà cacariccà*-167. Sàsàdhãhi parà karà parassa tvàssa cacariccà * và honti yathàkkamaü; sakkacca, sakkaritvà, asakkacca, asakkaritvà, adhikicca, adhikaritvà, Ito cco-168. Iiccasmà parassa tvàssa cco và hoti; adhicca, adhiyitvà, samecca, sametvà. --------------------------------------- * Ccaricca-ma., Idhàpi. [SL Page 339] [\x 339/] Disà vànavà s ca*-169. Disato tvàssa vànavà honti và, disassa ca sakàro taü santiyogena; sassa savidhànaü pararåpabàdhanatthaü; disvàna, disvà, passitvà---kathaü nàdaññhà parato dosanti? ¥àpakàtvàssa valopo; evaü laddhà(na)1 dhananti àdisu. ¥i bya¤janassa-170. Kriyatthà parassa bya¤janàdippaccayassa ¤i và hoti; bhu¤jituü, hottu; bya¤janassàti kiü? Pàcako. --------------------------------------- * Saca-ma., Idhàpi katthaci. 1 Laddhà-iti sabbavuttisu vyàkhyànesu ca. [SL Page 340] [\x 340/] Rà nassa õo-171. Ràntato kriyatthà parassa paccayanakàrassa õo hoti; araõaü, saraõaü. Na ntamànatyyàdinaü-172. Ràntato * paresaü ntamànatyàdãnaü nassa õo na hoti; karonto, kurumàno; karonti. Gamayamisàsadisànaü và cchaïi-173. Etesaü và cchaïi hoti ntamànatyàdisu; gacchanto, gacchamàno, gacchati; yacchanto, yacchamàno, yacchati; icchanto, icchamàno, icchati; acchanto, acchamàno, acchati; dicchanto, dicchamàno, dicchati. Vàti kiü? Gamissati; vavatthita vihàsattena¤¤esu ca kvaci: icchitabbaü, icchà, 1 icchituü; acchitabbaü, acchatuü; a¤¤esa¤ca yogavibhàgà: pavecchati. --------------------------------------- * Rantato-ma. 1 Icchitabbaü-ma. [SL Page 341] [\x 341/] Jaramarànamãyaïi-174. Etesamãyaïi * và hoti ntamànatyàdisu; jãyanto, jãranto; jãyamàno, jãramàno; jãyati, jãrati; mãyanto, maranto; mãyamàno, maramàno; mãyati, marati. hàpànaü tiññhapivà-175. hapànaü tiññhapivà honti và 1 ntamànatyàdisu; tiññhanto, tiññhamàno, tiññhati; pivanto, pivati; vàtveva? hàti, pàti. Gamavadadànaü ghammavajjadajjà-176. --------------------------------------- * 'Etesamãyaïi' iti sabbavuttisu, tathàpi pa¤cikàyaü vuttavyàkhyànesu ca 'esaü iti dissate. 1 Honti-idha sabbattha. [SL Page 342] [\x 342/] Gamàdãnaü ghammàdayo và honti * ntamànatyyàdisu; ghammanto, gacchanto; vajjanto, vadanto; dajjanto, dadanto. 1 Karassa sossa kubbakurukayirà-177. Karassa saokàrassa kubbàdayo và honti ntamànatyàdisu; kubbanto, kayiranto, karonto; kubbamàno, kurumàno, kayiramàno, karàõo; kubbati, kayirati, karoti; kubbate, kurute, kayirate---vacatthitavibhàsattà vàdhikàrassa bhiyyo mànaparacchakkesukuru, kvavideva pubbacchakke: agghaü kurutu no bhavaü; sossàti vuttattà kattari yevime. Gahassa gheppo-178. Gahassa và gheppo ti ntamànatyàdisu; gheppanto, gheppamàno, gheppati---vàtveva? Gaõhàti. öo niggahitassa-179. Gahassa niggahatassa õo hoti; gaõhitabbaü, gaõhituü, gaõhanto. Iti moggallàne vyàkaraõe vuttiyaü Khàdikaõóo pa¤camo. --------- * Honti và yathàkkamaü-ma. 1 Sammanto gacchanto ghammamàno gacchamàno ghammatã gacchati. Vajjanto vadanto vajjamàno madamàno vajjati vadati, dajjatto dadanto dajjamàno dadamàno dajjati dadàti-ma. [SL Page 343] [\x 343/] Vattamàne tiantisithamimateante Sevheemhe-1. Vattamàneàraddhàparisamatte atthe vattamànato kriyatthà tyàdayo hontã; gacchati, gacchanti, gacchasi, gacchatha, gacchàmi, gacchàma; gacchate, gacchante, gacchase, gacchavhe, gacche, gacchamhe *---kathaü pure adhammo dippati, purà maràmiti? Vattamànasseva vattumiññhattà, taüsamãpassataggahaõena gahaõà; purepuràsaddehi và anàgatattàvagamyate, tadà tassa vattamànattà; kàlavyattayo và eso; bhavanteva hi kàlantare'pi tyàdayo bàhulakà:"santesu 1 pariguhàmi mà ca ki¤ci ito adaü, kàyayassa bhedà abhisamparàyaü sahavyataü gacchati vàsavassa, anekajàtisaüsàraü sandhàvissaü, ativelaü namassissanti". --------------------------------------- * Gacchàmhe-sabbattha 1 santesupi-ma. [SL Page 344] [\x 344/] Bhavassati ssatissantissasissathassàmissàmassatessante Ssasessavhessaüssàmhe-2. Bhavissati anàraddhe atthe vattamànato kriyatthà ssatyàdayo honti; gamissati, gamissanti, gamissasi, gamissatha, gamissàmi, gamissàma; gamissate, gamissante, gamissase, gamissavhe, gamissaü, gamissàmhe. --------------------------------------- [SL Page 345] [\x 345/] Nàme garahàvimbhayesu-3. Nàmasadde nipàte sati garahàyaü vimbhaye ca gamyamànessatyàdayo honti; ime hi nàma kalyàõadhammà pañijànissanti; na hi nàma bhikkhave tassa moghapurisassapàõesu anuddayà * bhavissati; kathaü hi nàma so bhikkhave moghapuriso sabbamattikàmayaü kuñikaü 1 karissati; tattha nàma tvaü moghapurisamayà viràgàya dhamme desite saràgàya vetessasi, atthi nàmatàta sudinna àbhidosikaü kummàsaü paribhu¤jissasi, atthiyevihàpi nindàvagamo. Vimbhaye:- acchariyaü vata bho abbhåtaü vata bho santena vata bho pabbajità vihàrenaviranti, yatra hi nàma sa¤¤ã samàno jàgaro pa¤camattànã sakañasatàni nissàya nissàya 2 atikkantàni 3 neva dakkhiti, 4 na pana saddaü sossati; acchariyaü andho nàma pabbatamàrohissati; badhiro nàma saddaü sossati. --------------------------------------- * Anudayà anukampà avibhesà-ma. 1 Kuñiü. 2 Nissàya. 3 Atikkamantàni 4 dakkhatã-ma. [SL Page 347] [\x 347/] Bhute ãuüotthaiümbhààåsevhaüambhe-4. Bhute parisamatteatthe vattamànato kriyatthà ãàdayo honti; agamã, agamuü, agamo, agamittha, agamiü, agamimhà; agamà, agamå, agamise, agamivhaü, agama, agamimhe---bhuta sàma¤¤avacanicchàyamanajjatanepi: suvo ahosi ànando. Anajjatane àåotthaamhàtthatthuüsevhaüiümbhase-5. Avijjamànajjatane bhute'tthe vattamànato kriyatthà ààdayo honti. â¤àyyà ca uññhànà à¤àyyà ca saüvesanà Esajjatano kàlo aharåbhayataóóharattaü và. * Agamà, agamå, agamo, agamattha, agama, agamamhà; agamittha, agamatthuü, agamase, agamavhaü, gamiü, agamamhase; a¤¤apadattho 1 kiü? Ajja hiyyo và agamàsi. --------------------------------------- * â¤àyyà vuññhànà ¤àyyà saüvesanà càpi Esajjatano kàlo aharåbhayato aóóharattaü và-ma. 1 Anajjataneti-ma., A¤¤apadatthoti-idha sabbattha. [SL Page 348] [\x 348/] Parokkhe auetthaambhattharetthovhoimhe-6. Apaccakkhe bhutànajjatane'tthe cattamànato kriyatthà aàdayo honti; jagàma, jagamu, jagame, jagamittha, jagama, jagamimha; jagamittha, jagamire, jagamittho, jagamivho, jagami, jagamimhe. --------------------------------------- [SL Page 349] [\x 349/] Måëhavikkhittabyàsattacittonattanàpi kriyà katàbhinibbattikàle'nupaladdhà samànà* elenànumãyamànà parokkhàca vatthuto; tenuttamavsaye'pi payogasambhavo. --------------------------------------- * Nupaladdhàyamànà. [SL Page 350] [\x 350/] Eyyàdo vàtipattiyayaü ssàssaüsussessathassaüssamhàssatha Ssiüsussasessavhessiü*ssàm÷ase-7. Eyyàdo visaye kriyàtipattiyaü ssàdayo honti vibhàsà; vidhurappaccayopanipàtato kàraõavekallato và kriyàyàti patanamanipphatti kriyàtipatti; ete ca ssàdayo sàmatthiyàtãtànàgatesveva honti, na vattamàne, tatra kriyàtipattya sambhavà. Sace pañhamavaye pabbajjaü alabhissà, arahà abhavissà; dakkhiõena ce agamissà, na sakañaü pariyàbhavissà- dakkhiõena ce agamissaüsu, agamisse, agamissatha, agamissaü, agamissamhà, agamissatha, agamissiüsu, agamissase, agamissavhe,agamissiü, agamissàm÷ase- na sakañaü pariyàbhavissà. Vàti kiü? Dakkhiõena ce gamissati, na sakañaü pariyàbhavissati. --------------------------------------- * Ssaü-katthaci. [SL Page 351] [\x 351/] Hetuphalesveyyaeyyuüeyyàsaeyyàthaeyyàmieyyàmaetha Eraüethoeyyavhoeyyaüeyyàmhe-8. Hetubhutàyaü phalabhutàyaü ca kriyàyaü vattamànato kriyatthàeyyàdayo và honti. Sace saükhàrà niccà bhaveyyuü, na nirujjheyyuü; dakkhineõana ce gaccheyya, na sakañaü pariyàbhaveyya-dakkhiõena ce gaccheyyuü, gaccheyyàsi, gaccheyyàtha, gaccheyyàmi, gaccheyayyàma; gacchetha, gaccheraü, gacchetho, gaccheyyavho, gaccheyyaü, gaccheyyàmhe- na sakañaü pariyàbhaveyya; bhavanaü gamanaü ca * hetu, anirujjhanaü pariyàbhavanaü ca phalaü---iha kasmà na hoti:- hantãti palàyati, vassatãti dhàvati, hanissatãti palàyissatãti? Itisaddeneva hetuhetumantatàyaya jotitattà vàti kiü+ dakkhiõena ce gamissati, na sakañaü pariyà bhavissati. --------------------------------------- * Ce-ma. [SL Page 352] [\x 352/] Pa¤hapatthanàvidhiså-9. Pa¤ho-sampucchanaü * sampadhàraõà niråpanà kàriyanicchayanaü; patthanà-yàvanamiññhàsiüsana¤ca; vidhànaü vidhi niyojanaü kriyàsu vyàpàraõà; sà ca duvidhàva:- sàdarànàdaravasena, visayabhedena bhinnàyapi tadubhayànativattanato. Etesu pa¤hàdisu kriyatthato eyyàdayo honti; pa¤he:-kimàyasmà vinayampariyàpuõeyya,udàhu dhammaü?; Gaccheyyaü vàhaü uposathaü, na và gaccheyyaü?, Patthanàyaü:- labheyyàhakakambhante bhagavato santike pabbajjaü, labheyyaü upasampadaü; passeyyaü 1 taü vassasataü arogaü. Vidhimhi:-bhavaü pattaü paceyya, bhavaü pu¤¤aü kareyya, iha bhavaü bhu¤jeyya, iha bhavaü nisãdeyya, màõavakaü bhavaü ajjhàpeyya---anu¤¤àpattakàlesupi siddhàva, tatthàpi vidhippatãtito; anu¤¤àyaü:evaükareyyàsi. Pattakàle:- kañaü kareyyàsi, patto te kàlo kañakaraõe; yadi saïghassa pattakallaü saïgho uposathaü kareyya; etassa bhagavà kàlo, etassa sugata kàlo, yambhagavà sàvakànaü sikkhàpadaü pa¤¤apeyya---pesane'picchanti:- gàmaü tvaü bhaõe gaccheyyàsi. --------------------------------------- * Sampucchanà-iti sàratthavilàsiniyaü. 1 Passeyya. [SL Page 354] [\x 354/] Tuattuhithamimataüantaüssuvhoeàmase-10. Pa¤hàdisvete honti kriyatthato; kriyatthato; yacchatu, gacchantu, gacchàhi, gacchatha, gacchàmi, gacchàma, gacchataü, gacchantaü, gacchassu, gacchavho, gacche, gacchàmase---pa¤he:- kinnu balu ho vyàkaraõamadhiyassu?. Patthanàyaü:- dadàhi me, jivatu bhavaü. Visimhi:-kañaü karotu bhavaü, pu¤¤aü karotu bhavaü, iha bhavaü bhu¤jatu, ihabhavaü nisãdatu, uddisatu * bhante bhagavà pàtimokkhà. Pesane:- gaccha bhaõe gàmaü. Anumatiyaü:evaü karohi. Pattakàle:-kàlo'yaü 1 te mahàvãra uppajja màtukucchiyaü. --------------------------------------- * Uddissatu-ma. 1 Kàlo. [SL Page 355] [\x 355/] Sattyarahesveyyàdi-11. Sattiyaü arahatthe ca kriyatthà. Eyyàdayo honti; bhavaü khalu rajjaü kareyya, bhavaü satto; arabho. Sambhàvane và-12. Sambhàvane * gamyamàne dhàtunà vuccamàne ca eyyàdayohonti vibhàsà; api pabbataü sirasà bhindeyya. Kriyàtipattiyantussàdi:- asaniyàpi hato nàpatissà sambhàvemi saddahàmiavakappemi bhu¤jeyya bhavaü; bhujissati bhavaü, abhu¤ji bhavaü. Krayàtipattiyantussàdi-sambhàvemi nàbhujissaü bhavaü. --------------------------------------- * Sambhàvane và. [SL Page 356] [\x 356/] Màyoge ãààdi-13. Màyoge sati ãàdayo ààdayo ca và honti; màssupunapi evaråpamakàsi, mà bhavaü agamà vanaü; vàti kiü? Mà tekàmaguõe bhamassu cittaü, mà tvaü karissasi, mà tvaü kareyyàsi---asakakàlattho'yamàrambho; buddho 'bhavissatãti padantara sambandhena anàgatakàlatà patiyate, evaü kato kaño svebhavissati, bhàvi kaccamàsãti; lunàhi lunàhitvevàyaü lunàti, lunassu lunassutvevàyaü lunàtãti tvàdãnamevetaü majjhimapuri sekavacanànamàbhikkha¤¤e vibbavanaü; idaü vuttaü hoti:-eva --------------------------------------- [SL Page 357] [\x 357/] Mesa turito a¤¤e'pi niyojento * viya kiriyaü karotãti; evaü lunàtha lunàthàtvevàyaü lunàti, lunavho lunavho tvevàyaü lunàti; tathà kàlattaresupi lunàhi lunàhitvevàyaü aluni, alunà, lulàva, lunissatãti; evaü ssumhi ca yojanãyaü---tathà samuccaye'pi mañhamaña, vihàramañetvevàyamañati; mañhamañassu, vihàramañassutvevàyamañati---byàpàrabhede tu sàma¤¤avacanasseva byàpakattà anuppayogo bhavati: odanaü bhu¤ja, yàgumpiva, dhànà khàdetvàvàyamajjhoharati. --------------------------------------- * Niyojayanto. [SL Page 359] [\x 359/] Pubbaparacchakkànamekànekesu tumhàmhasesesu Dvedve majjhimuttamapañhamà-14. Ekanekesutumhàmhasaddavacanãyesu tada¤¤asaddavacanãyesu ca kàrakesupubbacchakkànaü paracchakkànaü majjhimuttamapañhamà dve dve honti yathàkkamaü kriyatthà; uttamasaddo'yaü sabhàvato tatiyaduke ruëho---tvaü gacchasi, tumhe gacchatha, tvaü gacchase, tumhe gacchavhe; tvaügacchasi, tumhe gacchatha, tvaü gacchase, tumhe gacchavhe; ahaügacchàmi, mayaü gacchàma,ahaü gacche, mayaü gacchàmhe; so gacchati, te gacchanti, so gacchate, te gacchante. Sàmatthiyà laddhantà appañhujjamànesupi tumhàmhasesesu bhavanti---gacchasã, gacchatha, gacchase, gacchavhe; gacchàmi, gacchàma, gacche, gacchàmhe; gacchati,gacchanti, gacchate, gacchante. --------------------------------------- [SL Page 561] [\x 561/] âãssàdisva¤ và-15. âàdo ãàdo ssààdo ca kriyatthassa và a¤ hoti, ¤akàro'nubandho---agamà, gamà; agamã, gamã; agamissà, gamissà. Aàdisvàho bråssa-16. Bråssa àho hoti aàdisu; àha, àhu. Bhussa cuk-17. Aàdisu bhussa cuk hoti; kakàro'nubandho; ukàro uccàraõattho; babhuva. Pubbassa a-18. Aàdisu dvitte pubbassa bhussaa hoti; babhuva. --------------------------------------- [SL Page 362] [\x 362/] Ussaüsvàhà và*-19. âhàdesà parassaussaaüsuvà hoti; àhaüsu àhu. Tyantãnaü ñañå-20. âhà paresaü tiantãnaü ñañå honti; ñakàrà sabbàdesatthà; àha, àhu. Atoyeva ca ¤àpakà tiantisu ca bråssàho. äàdovacassom-21. äàdisuvacassa om hoti; makàro'nubandhà; avoca; ãàdoti kiü? Avaca. --------------------------------------- * Ussaüsva. [SL Page 363] [\x 363/] Dàssa daü và mamesvadvitte-22. Advitte * vattamànassa dàssa daü và hoti mimesu; dammi,demi; damma, dema. A¤citteti kiü? Dadàmi. Dadàma. Karassa sossakuü-23. Karassa saokàrassa kuü và hoti mimesu; kummi, kumma; karomi, karoma. Kà ãàdisu-24. Karassa saokàrassakà hoti và ãàdisu; akàsi, akari; akaüsu, akariüsu; akà, akarà. --------------------------------------- *Dvitte. [SL Page 364] [\x 364/] Hàssacàhaïi ssena-25. Karassasossahàssaca àhaïi và hoti ssena saha; kàhati, karissati; akàhà, akarissà;hàhatã, hàyissati; àhàhà, ahàyissà. Labhavasacchidabhidarudànaü cchaïi-26. Labhàdãnaü cchaïi và hoti ssena saha; alacchà, alabhissà, lacchati, labhissati; avacchà, avasissà; vacchati, vasissati; cchecchà, acchindissà; checchati. Chindissati; hecchà, bhindissà; bhecchati,bhindissati; arucchà, arodissà; rucchati, rodissati. A¤¤asmimpi chidassa và cchaïi yogavibhàgà:- acchecchuü, acchindiüsu. A¤¤esaü va:-gacchaü, gacchissaü. --------------------------------------- [SL Page 265] [\x 265/] Bhujamucavacavisànaü kkhaïi-27. Bhujàdãnaü kkhaïi và hoti ssena saha; abhokkhà, abhu¤jissà; bhokkhati, bhujissati; amokkhà, amu¤cissà; mokkhatiü mu¤cissati; acakkhà, avacissà; cakkhati. Vacissati; pàvekkhà, pàvisissà; pavekkhati, pavisissati. Visassतasmimpi và kkhaïi yogavibhàgà:-pàvekkhi, pàvisi. âãàdisu harassà-28. âàdoãàdo ca harassaà hoticà; ahà, aharà; abhàsi, abhari. --------------------------------------- [SL Page 366] [\x 366/] Gamissa*-29. âàdoãàdo ca gamissà 1 hoti và; agà, agamà; agà,agami. ôaüsassa ca chaïi-30. ôaüsassa ca 2 gamissa ca chaïi và hoti àãàdisu; aóa¤chà, aóaüsà; aóa¤chi,aóaüsi; aga¤chà, agacchà, aga¤chi, agacchi. Håssahehehihohã 3 ssaccàdo-31. Håssa heàdayo honti ssaccàdo; hessati, hehissati, hohissati. öànàsu rasso-32. Kaõakanàsu kriyatthassarasso hoti; kiõàti, dhunàti. --------------------------------------- * Gamissà-ma. Idhàpi bahusu. 1 Gamissa à-ma. 2 ôaüsassa-ma. 3 Hohi-ma. [SL Page 367] [\x 367/] âãåmhàssàssamhànaü và-33. Esaü và rasso hoti; gama, gamà; gami, gamã; gamu; gamimha, gamimhà; gamissa, gamissà; gamissamha, gamissamhà. Kusaruhehissa chi*-34. Kusà ruhà ca parassa 1 ãssa chi * và hoti; akkocchi, akkosi; abhirucchi, abhiruhi. Aãssaàdãnaü 2 bya¤janassi¤-35. Kriyatthà paresaü aàdãnaü ãàdinaü ssaàdãnava 3 bya¤janassai¤ hoti vibhàsà; babhuvittha,abhavittha, abhavissà, anubhavissà, anubhavissati, anubhossati, (harissati) hassati. Etesanti kiü? Bhavati; bya¤janassàti kiü? Babhuva. --------------------------------------- * Cchi-ma. 1 Rubhà ca-ma. 2 Aãssàdãnaü-ma. Ihàpi bahusu. 3 Ssààdãnaü ca-ma. Ihàpi katthavi. [SL Page 368] [\x 368/] Bråto tissã¤-36. Bråto parassa tissa 㤠và hoti; bravãti, bråti. * Kyassa-37. Kriyatthà parassakyassa ã¤và hoti; pacãyati paccati. Eyyàthasseaàãthànaü oaaütthatthovhok-38. Eyyàthàdãnaü oàdayo và honti yathàkkamaü; tumhe bhaveyyàtho, bhaveyyàtha; tvaü abhavissa, abhavisse; ahaü abhavaü, abhava; so abhavittha, abhavà; so abhavittho, abhavã; tumhe bhavathavho, bhavatha---àsahavaritova akàro gayhate---tho panante niddesà tvàdisambandhã yeva, tasseva và 1 nissãtattà; nissayayakaraõampi hi suttakàràviõõaü. --------------------------------------- * Bråti bråhi-ma 1 tasseva-ma. [SL Page 369] [\x 369/] Uüssiüsvaüsu *-39. Umiccassa iüsuaüsu và honti; agamiüsu, agamaüsu, agamuü. Emantà suü-40. --------------------------------------- * Ussiüsvaüsu-ma. [SL Page 379] [\x 379/] Eàdesato oàdesato ca parassa umiccassa suü và hoti; nesuü, nayiüsu; assosuü, assuü---àdesattàkhyà panatthaü ttaggahaõaü. * Håto resuü-41. Håto parassa umiccassa resuü và hoti; ahesuü, ahavuü. Ossa aitthattho-42. Ossa aàdayo và honti; tvaü abhava, abhavi, abhavittha, abhavittho, abhavo. --------------------------------------- * Taggahaõaü-ma. Idhàpi. [SL Page 371] [\x 371/] Si-43. Ossa si và hoti; ahosi tvaü ahuvo. Dãghà ãssa-44. Dãghato parassa ãssa si và hoti; akàsi, akà; adàsi, adà. Mhàtthànamu¤-45. Mhàtthànamu¤dvà hoti; agamumhà, agamimhà; agamuttha, agamittha. Iüssa * ca si¤-46. Imiccassa si¤ và hoti mhàtthàna¤ca bahulaü; akàsiü, akariü; aakàsimhà, akarimhà;akàsittha, akarittha. --------------------------------------- * Issa-ma. [SL Page 372] [\x 372/] Eyyuüssuü-47. Eyyumiccassa uü và hoti; gacchuü, gaccheyyuü. Hissato lopo-48. Ato parassa hissa lopo và hoti; gaccha, gacchàhi---atoti kiü? Karohi. Kyassa sse-49. Kyassa và lopo hoti sse; andhabhavissà, anvabhuyissà, anubhavissati, anubhuyissati. Atthiteyyàdicchantaü ssusasathasaüsàma *-50. Asa-bhuvãccasmà paresaüeyyàdicchannaü sàdayo 1 honti yathàkkamaü; assa, assu, assa, assatha, assaü, assàma. --------------------------------------- * Sasusàthassàma-ma. Ssussathassàma-idha. 1 Ssàdayo- [SL Page 373] [\x 373/] âdidvãnnamiyàiyuü-51. Atthiteyyàdicchannaü àdibhåtànaü dvinnaü iyàisuü honti yathàkkamaü; siyà, siyuü. Tassatho-52. Atthito parassa takàrassa tho hoti; attha, atthu. Sihisvañ*-53. Atthissa añ hoti sihisu; ño sabbàdesattho; asi, ahi. Mimànaü và mhimhà ca-54. Atthismà paresaü mimànaü mhimhà và honti, taüsantiyo gena tthissa añ ca; amhi,asmi; amha, asma. Esu s-55. Esu mimesuatthissa sakàro hoti; asmi, asma; pararåpabàdhanatthaü. --------------------------------------- * Suhisvañ-ma,idhàpi. [SL Page 374] [\x 374/] äàdo dãgho-56. Atthissa dãgho hoti ãàdimhi; àsi, àsuü, àsi, àsittha, àsiü, àsimhà. Himimesvassa-57. Akàrassa dãgho hoti himimesu; pavàhi, pavàmi, pavàma; muyhàmi. Sakà õàssa kha ãàdo-58. Sakasmà kaõàssa *kho hoti ã àdisu; asakkhi, asakkhiüsu. --------------------------------------- * öàssa-ma. Idhàpi. [SL Page 375] [\x 375/] Sse và-59. Sakasmà kaõàssa * kho và bhoti sse; sakkhissà, sakkuõissà; sakkhissati, sakkuõissati. Tesu suto keõàkaõànaü roñ-60. Tesu ãàdissesu suto paresaü keõàkaõànaü roñ hoti; assosi, asuõi; assossà, asuõissà; sossati, suõissati. ¥àssa sanàssa nàyo timhi-61. Sanàssa ¤àssa nàyo và hoti timhi; nàyati. Jànàti. ¥amhi jaü-62. ¥àdese sanàssa ¤àssa jaü và hoti; ja¤¤à, jàneyya. --------------------------------------- * Sakasmà parassa õassa-ma. öàssa-idha. [SL Page 376] [\x 376/] Eyyassiyà¤à và-63. ¥àto eyyassa iyà¤à honti và; jàniyà, ja¤¤à, jàneyya. ässaccàdisu kanà lopo-64. äàdo ssaccàdo ca ¤àto kanà lopo và hoti; a¤¤asi, ajàni; ¤assati, jànissati. Ssassa hi kamme-65. ¥àto parassassassa hi và hoti kamme; pa¤¤àyihiti, pa¤¤àyissatã, Etismà-66. Etismà parassassassahi hoti và; ehiti, essati. Hanà chekhà-67. Hanà ssassa chekhà và honti; ha¤chema, hanissàma; pañihaükhàmi, pañihanissàmi. --------------------------------------- [SL Page 376] [\x 376/] Hàto ha-68. Hàto parassa ssassa ha hoti và; hàhati, chahissati. Dakkhakhahehihohãhi lopo-69. Dakkhàdãhi àdesehi parassassassa lopo và hoti; dakkhati. Dakkhissati; sakkhati, sakkhissati; hehiti, hehissati; hohiti, hohissati. Kayireyyasseyyumàdãnaü-70. Kayirà parasseyyumàdãnameyyassa lopo hoti; kayiruü, kayiràsi, kayiràtha, * kayiràmi, kayiràma. à-71. Kayirà parassa eyyassañà hoti; sokayirà. --------------------------------------- * Kayiràsi-ma, idhàpi. [SL Page 378] [\x 378/] Ethassà-72. Kayirà parassethassa à hoti; kayiràtha. Labhà iüãnaü thaüthà và-73. Labhasmà iüãiccesaü * thaüthà honti và; alatthaü, alabhiü; alattha, alabhi. Gurupubbà 1 rassà re ntentãnaü-74. Gurupubbasmà rassà paresaü ntentãnaü 2 re và hoti; gacchare, gacchanti; gacchare, gacchante; gamissare, gamissanti; gamissare, gamissante---gurupubbàti kiü ? 1 Pacanti. Rassàti kiü? Honti --------------------------------------- * Labhà iüã iccetesaü-ma. 1 Garupubbà-ma. 2 Antentãnaü-ma. Idhàpi sambattha. [SL Page 379] [\x 379/] Eyyeyyàseyyantaü ñe-75. Eyyàdãnaü ñe và hoti; so kare, so kareyya; tvaü, kare, tvaü kareyyàsi; ahaü kare, ahaü kareyyaü. Ovikaraõassu paracchakke-76. Ovikaraõassa u hoti paracchakkavisaye; tanute. Pubbacchakke và kvaci-77. Ovikaraõassa u hoti và kvaci pubbacchakke; vanuti, vanoti. --------------------------------------- [SL Page 380] [\x 380/] Eyyàmassemu ca-78. Eyyàmassemu và hoti, u ca; bhavemu, bhaveyyàmu, bhaveyyàma. Iti moggallàne vyàkaraõe vuttiyaü Tyàdikaõóo chaññho. --------- Samattà càyaü moggallànavutti Chahi bhàõavàrehi. --------- Yassa ra¤¤o pabhàvena bhàvitattasamàkulaü Anàkulaü duladdhãhi pàpabhikkhåhi sabbaso Laïkàya muniràjassa sàsanaü sàdhu saõñhitaü Puõõavandasamàyogà vàridhãca vivaddhate, Parakkamabhuje tasmiü saddhàbuddhiguõodite Manuvaüsaddhajàkàre laïkàdãpaü pasàsati* Màggallànena therena dhãmatà sucivuttinaü Racitaü yaü suvi¤¤eyyamasandiddhamanàkulaü 1 Asesavisayavyàpi jinavyappathanissayaü Saddasatthamanàyàsasàdhiyaü buddhivaddhanaü Tassa vutti samàsena vipulatthappakàsanã 2 Racità puna teneva sàsanujjotakàrinàti. --------------------------------------- * Manuvaüsaddhaje kàle lakkàdãpamhã issare-ma. 1 Suvi¤¤eyyaü pasannatthamanàkulaü-ma. 2 Vipulatthàvagàhinã-ma.