Input by the Sri Lanka Tripitaka Project

[CPD Classification ]
[SL Vol Kacc -] [\z Kacc /] [\w I /]   
[SL Page 001] [\x   1/]     

KaccÃyanavyÃkaraïaæ.

ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿
³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!	³
³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE.	³
³							³
³ Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for   ³
³ WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes 	³
³ BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): 			³
³ 							³
³ description             character  =	ASCII		³
³  							³
³ long a                  Ã             195		³
³ long A                  ù             249		³
³ long i                  Å             197		³
³ long I                  ý             253		³
³ long u                  Æ             198		³
³ long U                  ô             244		³
³ vocalic r               ­             173		³
³ vocalic R               ã             227		³
³ long vocalic r          Ì             204		³
³ vocalic l               Ê             202		³
³ long vocalic l          Ë             203		³
³ velar n                 Ç             199		³
³ velar N                 §             167		³
³ palatal n               ¤             164		³
³ palatal N               ¥             165		³
³ retroflex t             Â             194		³
³ retroflex T             è             232		³
³ retroflex d             ¬             172		³
³ retroflex D             Ö             214		³
³ retroflex n             ï             239		³
³ retroflex N             ×             215		³
³ palatal s               Ó             211		³
³ palatal S               Á             193		³
³ retroflex s             «             171		³
³ retroflex S             å             229		³
³ anusvara                æ             230		³
³ capital anusvara        õ             245		³
³ visarga                 ÷             247		³
³ capital visarga         ê             234		³
ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ


Namo tassa bhagavato arahato sammÃsambuddhassa.
-----------

SeÂÂhaæ tilokamahitaæ abhivandiyaggaæ
Buddha¤ca dhammamamalaæ gaïamuttama¤ca,
Satthussa tassa vacanatthavaraæ suboddhuæ
VakkhÃmi suttahitamettha susandhikappaæ.

Seyyaæ jineritanayena budhÃ labhanti
Ta¤cÃpi tassa vacanatthasubodhanena,
Attha¤ca akkharapadesu amehabhÃvÃ
Seyyatthiko padamato vividhaæ suïeyya.
---------

Attho akkharasa¤¤Ãto.- 1

SabbavacanÃnamattho akkhareheva sa¤¤Ãyate.
Akkharavipattiyaæ hi atthassa dunnayatÃ hoti tasmÃ
Akkharakosallaæ bahupakÃraæ suttantesu.

AkkharÃpÃdayo ekacattÃÊÅsaæ.- 2

Te ca kho akkharÃ akÃrÃdayo ekacattÃÊÅsaæ suttantesu sopakÃrÃ-taæ yathÃ.
A Ã i Å u Æ e o ka kha ga gha Ça ca cha ja jha ¤a Âa Âha ¬a ¬ha ïa ta tha da dha na pa pha
ba bha ma ya ra la va sa ha Êa aæ iti

AkkharÃ nÃma honti.
Tena kvattho?-"Attho akkharasa¤¤Ãto."

TatthodantÃ sarÃ aÂÂha. -3

Tattha akkharesu akÃrÃdisu odantÃ aÂÂha akkharÃ sarÃ nÃma honti-taæ yathÃ.


[SL Page 002] [\x   2/]     

A Ã i Å u Æ e o iti sarÃ nÃma.

Tena kvattho? - "SarÃ sare lopaæ"

LahumattÃ tayo rassÃ.- 4

Tattha aÂÂhasu saresu akÃrÃdisu lahumattÃ tayo sarÃ rassÃ nÃma honti-taæ yathÃ.

A i u iti tayo rassÃ nÃma.

Tena kvattho?-"Rassaæ." 
A¤¤e dÅghÃ. -5

Tattha aÂÂhasu saresu rassehi a¤¤e pa¤ca sarÃ dÅghÃ nÃma honti-taæ yathÃ.

ù Å Æ e o iti dighÃ nÃma.

Tena kvattho?-"DÅghaæ"

SesÃ bya¤janÃ. -6

 hapetvÃ aÂÂha sare sesÃ akkharÃ kakÃrÃdayo niggahÅ tattÃ bya¤janÃ nÃma honti-taæ yathÃ.

Ka kha ga gha Ça ca cha ja jha ¤a Âa Âha ¬a ¬ha ïa ta tha da dha na
Pa pha ba bha ma ya ra la va sa ha Êa aæ iti bya¤janÃ nÃma.

Tena kvattho?-"SarÃpakati bya¤jane"

VaggÃ pa¤capa¤caso mantÃ. -7

Tesaæ kho bya¤janÃnaæ kakÃrÃdayo makÃrantÃ pa¤ca pa¤caso akkharavanto vaggÃ nÃma
honti-taæ yathÃ.

Ka kha ga gha Ça-ca cha ja jha ¤a-Âa Âha ¬a ¬ha ïa-
Ta tha da dha na-pa pha ba bha ma -iti vaggÃ nÃma.

Tena kvattho?-"Vaggantaæ vÃ vagge."

Aæ iti niggahÅtaæ. -8

Aæ iti niggahitaæ nÃma hoti.
Tena kvattho?- "Aæ bya¤jane niggahÅtaæ."

Paramasama¤¤Ã payoge. -9

YÃ ca pana sakkataganthesu sama¤¤Ã ghosÃtivÃ aghosÃ tivÃ tÃ payoge sati etthÃpi yujjante.
Tattha ghosavanto nÃma- ga gha Ça ja jha ¤a ¬a ¬ha ïa da dha na ba bha ma ya ra la va
ha Êa iti ghosÃ nÃma.
AghosÃ nÃma-ka kha, ca cha, Âa Âha, ta tha, pa pha,sa iti aghosÃ nÃma.

Tena kvattho?- "Vagge ghosÃghosÃnaæ tatiya pÃÂhamÃ."[Kachcha02]

[SL Page 001] [\x   1/]     

PubbamadhoÂhitamassaraæ sarena
Viyojaye.-10

Tattha sandhiæ kattukÃmo pubbabya¤janaæ adhoÂhitaæ assaraæ katvÃ sara¤ca upari katvÃ
sara¤ca upari katvÃ sarena viyejaye. TatrÃyamÃdi. 
Naye paraæ yutte.-11

Assaraæ kho bya¤janaæ adho Âhitaæ parakkharaæ naye yutte tatrÃbhiratimaccheyya.

Yutteti kasmÃ?-Akkocchi maæ avadhi maæ ajini maæ ahÃsi me ettha pana yuttaæ na hoti.
Iti sandhikappe paÂhamo kaï¬o.
---------

SarÃ sare lopaæ.-12

SarÃ kho sabbepi sare pare lopaæ papponti yassindriyÃni samathaæ gatÃni, nohetaæ bhante.
SametÃ yasmÃ saÇghena.

VÃ paro asarÆpÃ.-13

SaramhÃ asarÆpÃ paro saro lopaæ pappoti vÃ. CattÃrome bhikkhave dhammÃ, kinnumÃva
samaïiyo. VÃti kasmÃ?-Pa¤cindriyÃni, tayassudhammÃ janitÃ bhavanti.

KvacÃsavaïïaæ lutte.-14

Saro kho paro pubbasare lutte kvaci asavaïïaæ pappoti.

SaÇkhyaæ nopeti vedagu, bandhusseva samÃgamo.
KvacÅti kasmÃ?-YassindriyÃni, tathupamaæ dhammavaraæ adesayi.

DÅghaæ.-15

Saro kho paro pubbasare lutte kvaci dÅghaæ pappoti.
SaddhÅdha cittaæ purisassa seÂÂhaæ, anÃgÃrehi vÆhayaæ.
Kvaciti kasmÃ?-Pa¤cahupÃli aÇgehi samannÃgato, nattha¤¤aæ ki¤ci.

Pubbo ca.-16

Pubbo ca saro parasaralope kate kvaci dÅghaæ pappoti.


[SL Page 004] [\x   4/]     

Kiæsudha cittaæ purisassa seÂÂhaæ, sÃdhÆti paÂissuïitvÃ. KvacÅti kasmÃ?-Itissa muhuttampi. 
YamedattassÃdeso.-17

EkÃrassaantabhutassa sare pare kvavacÅ yakÃrÃdeso hoti.
Adhigato kho myÃyaæ dhammo-tyÃhaæ evaæ vadeyyaæ, tyÃssa pahÅïÃ honti.
Kvaviti kasmÃ? -TenanÃgatÃ iti-nettha.

VamodudantÃnaæ.-18

OkÃrukÃrÃnaæ antabhutÃnaæ sare sare kvacivakÃrÃ deso hoti.
Athakhvassa, svassa hoti, bavhÃbÃdho, vathvettha vihitÃ niccaæ, cabvÃpÃthamÃgacchanti.
KvavÅti kasmÃ?-CattÃrome bhikkhave dhammÃ, kinnumÃva samaïiyo.

Sabboccanti.-19

Sabbo ti icceso tisaddo vya¤jano sare pare kvaci cakÃraæ pappoti.
Iccetaæ kusalaæ, iccassa vacaïÅyaæ, paccuttaritvÃ-paccÃ harati.

KvacÅti kasmÃ?-Itissa muhuttampi.

Do dhassa ca.-20

Dha iccetassa sare pare kvaci dakÃrÃdeso hoti.
EkamidÃhaæ bhikkhave samayaæ.
Kvaciti kasmÃ?-Idheva maraïaæ bhavissati.
Ca saddaggahaïena dhakÃrassa hakÃrÃdeso hoti.
SÃhu dassanamariyÃnaæ.
SuttavibhÃgena bahudhÃpi siyÃ.

To dassa-yathÃ, sugato-Âo tassa-yathÃ, dukkaÂaæ-dho tassa-yathÃ, gandhabbo-tro tassa-yathÃ,
atrajo-ko gassa-yathÃ, kulupako-Êorassa-yathÃ, mahÃsÃÊo-jo yassa-yathÃ, gavajo-bo
vassa-yathÃ, kubbato-ko yassa-yathÃ, sako-yo jassa-yathÃ, niyaæ puttaæ-ko tassa-yathÃ, niya
ko-co tassa-yathÃ, bhacco-pho, passa-yathÃ, nipphattikho passa-yathÃ, nibbatti-kho
kassa-yathÃ, nikkhamati-iccevamÃdayo.


[SL Page 005] [\x   5/]     

Ivaïïo yaæ na vÃ.-21

Pubbo ivaïïo sare pare yakÃraæ pappoti na vÃ. PaÂisanthÃravutyassa,
sabbavityanubhuyate.
Na vÃti kasmÃ?-Pa¤cahaÇgehi samannÃgato muttacÃgÅ anuddhato.

EvÃdissa ri pubbo va rasso.-22

SaramhÃ parassa evassa ekÃrassa Ãdissa ÅkÃro hoti pubbo ca saro rasso hoti na vÃ.
Yathariva vasudhÃthala¤ca sabbaæ tathariva guïavÃ supujaniyo.
Na vÃti kasmÃ?-YathÃ eva, tathÃ e va.

Iti sandhikappe dutiyo kaï¬o.
---------
SarÃ pakati bya¤jate.-23

SarÃ kho bya¤jane pare pakati rÆpÃni honti.
Mano pubbaÇgamÃ dhammÃ, pamÃdo maccuno padaæ, tiïïo sÃragato ahu.

Sare kvaci.-24

SarÃ kho sare pare kvaci pakatirÆpÃti honti.
Ko imaæ paÂhaviæ vijessati.
KvacÅti kasmÃ?-AppassutÃyaæ puriso.

DÅghaæ.-25

SarÃ kho vya¤jane pare kvaci dÅghaæ papponti.
SammÃ dhammaæ vipassato, evaæ gÃme muïi caro khantÅ paramaæ tapo titikkhÃ.
KvacÅti kasmÃ?-Idha modati pecca modati, patilÅyati, patiha¤¤ati.

Rassaæ.-26

SarÃ kho vya¤jane pare kvacÅ rassaæ papponti.
BhovÃdi nÃnama so hoti, yathÃ bhÃviguïena so.
Kvaciti kasmÃ?-SammÃ samÃdhi, sÃvitti chandaso mukhaæ, upanÅyati jÅvita mappamÃyuæ.
Lopa¤ca tatrÃkÃro.-27

SarÃkho vya¤jane pare kvaci lopaæ papponti tatraca


[SL Page 006] [\x   6/]     

Sandhikappe tatiyo kaï¬Ã.
---------
Lope kate akÃrÃgamo hoti.
SasilavÃ, sapa¤¤avÃ, esadhammo satattano, sace kÃsÃva marahati, samÃnakÃmo pi bhaveyya,
save munÅ jÃtibhayaæ adassÅ.
KvacÅti kasmÃ?-So muni, eso dhammo padissati, na so kÃsÃvamarahati.

ParadvebhÃvo ÂhÃne.-28

SaramhÃ parassa bya¤janassa dve bhÃvo hoti ÂhÃne.
IdhappamÃdo purisassa jantuno. Pabbajjaæ kittiyissÃmÅ, Ãtuddasi pa¤cadasÅ,
abhikkantatarova païÅtatarova.  hÃneti kasmÃ?-Idha modati pecca modati.

Vagge ghosÃghosÃnaæ
TatiyapaÂhamÃ.-29

Vagge kho pubbesaæ vya¤janÃnaæ sosÃghosabhutÃnaæ saramhÃ yathÃ saÇakhyaæ
tatiyapaÂhamakkharÃ dvebhÃvaæ gacchanti ÂhÃne.
Eso vatajjhÃnaphalo, yatraÂÂhitaæ nappasaheyya maccu, sele yathÃ pabbatavuddhaniÂÃÂhito,
cattÃriÂÂhÃnÃni naro pamatto.
 hÃneti kasmÃ?-Idha cetaso daÊhaæ gaïhÃti thÃmasÃ

Iti sandhikappe tatiyo kaï¬o.
---------
Aæ bya¤jane niggahÅtaæ-30

NiggahÅtaæ kho bya¤jane papare aæ iti hoti.
Evaæ vutte taæ sÃdhÆti paÂissuïitvÃ.

Vaggantaæ vÃ vagge. -31

Vaggabhute vya¤jane pare niggahÅtaæ kho vaggantaæ vÃ pappoti.
Tantibbutaæ, dhamma¤care sucaritaæ nanaæ duccarita¤care, cÅrampavÃsimpurisaæ,
santantassa manaæ hoti, taÇkÃruïikaæ, eva¬kho bhikkhave sikkhitabbaæ.
VÃggahaïena niggahÅtaæ kho lakÃrÃdeso hoti.
PulliÇgaæ.
DvÃti kasmÃ?-Nataæ kammaæ kataæ sÃdhu.


[SL Page 007] [\x   7/]     

Sandhikappe catuttho kaï¬o.
---------
Ehe¤¤aæ.-32

EkÃre hakÃreca pare niggahitaæ kho ¤akÃraæ pappo tÅ vÃ.
Paccatta¤¤eva parinibbÃsissÃmi. Ta¤¤evettha paÂi pucchissÃmi, eva¤hi vo bhikkhave
sikkhitabbaæ, ta¤hi tassa musÃ hoti.
VÃti kanmÃ?-Evametaæ abhi¤¤Ãya, evaæ hoti subhÃsitaæ.

Sa ye ca.-33

Niggahitaæ kho yakÃre pare saha yakÃrena ¤akÃraæ pappoti vÃ.
Sa¤¤ogo, sa¤¤Šttaæ.
VÃti kasmÃ?-Saæyogo, saæyuttaæ.

MadÃ sare.-34

NiggahÅtassa kho sare pare makÃradakÃrÃdesÃ honti vÃ.
Tamabhaæ brÆmi brÃhmaïaæ, etadavoca satthÃ.
VÃti kasmÃ?-Akkocchi maæ avadhi maæ ajini maæ ahÃsi me.

YavamadanataraÊÃ vÃgamÃ.-35

Sare pare yakÃro vakÃro makÃro dakÃro nakÃro takÃro rakÃro ÊakÃro ime ÃgamÃ honti vÃ.

Na yimassa vijjÃ, yatha sidaæ cittaæ, mihÅ bhantÃ vudikkhati, sittÃme lahumessati, asittÃ te
garumessata, asso bhadrokasÃmiva, sammada¤¤Ã vimuttÃnaæ, manasÃda¤¤Ã vimuttÃnaæ,
attadatthamahi¤¤Ãya, ciraæ nÃyati, ito nÃyati, yasmÃ tiha bhikkhave, tasmÃ tiha bhikkhave.
Ajjatagge pÃïupetaæ, sabbhireva samÃsetha, Ãraggeriva sÃsapo, sÃ saporiva Ãragge,
chaÊhi¤¤Ã, chaÊÃyatanaæ.
VÃti kasmÃ?-Evaæ mahiddhiyÃ esÃ. Akkocchi maæ avadhi maæ ajini maæ ahÃsi me, ajeyyo
anugÃmiyo.
Dvaggahaïena idheva makÃrassa pakÃro hoti, yathÃ-virappa vÃsiæ purisaæ.
KakÃrassa dakÃro hoti-yathÃ, sadattha pasuto siyÃ, dakÃrassaca takÃro hoti-yathÃ,
Sugato.

Kvaci o bya¤jane.-36

Vya¤jane pare kvaci okÃrÃgamo hoti.
Atippago kho tÃva sÃvatthiyaæ piï¬Ãya carituæ, pare


[SL Page 008] [\x   8/]     

Sahassaæ bhikkhusataæ.
Kvaciti kasmÃ?-Etha passathimaæ lokaæ, andhabhuto ayaæ loko.

NiggahÅtaæ ca.-37

NiggahÅtaæ ca Ãgamo hoti sare vÃ bya¤jane vÃ pare kvacÅ.
Cakkhuæ udapÃdi, avaæsiro, yÃvaævidaæ bhikkhave, purimaæ jÃti, anuæ thÆlÃni sabbaso,
mano pubbaægamÃ dhammÃ.
Kvaciti kasmÃ?-Idha ceva naæ pasaæsanti pecca sagge ca modati, nahi etehi ÂhÃnehi
gaccheyya agataæ disaæ.
Caggahaïena visaddassa ca pakÃro hoti vÃ-paccessati-viccessati vÃ.

Kvaci lopaæ.-38

NiggahÅtaæ kho sare pare kvacÅ lopaæ pappoti.
TÃsÃhaæ santike, vidunaggamiti.
KvacÅti kasmÃ?- Ahameva nÆna bÃlo, etadatthaæ viditvÃ.

Vya¤jane ca.-39

Niggahitaæ kho vya¤jane pare kvaci lopaæ pappoti. AriyasaccÃnadassanaæ, etaæ
buddadhÃnasÃsanaæ.
KvacitikasmÃ?-Etaæ maÇgalamuttamaæ, taæ vo vadÃmi-bhaddaæ vo

Paro vÃ vasaro.-40

NiggahitamhÃ paro saro lopaæ pappoti vÃ.
Abhinandunti, subhÃsitanti, uttantaæva, yathÃbÅjaæva dha¤¤aæva.
VÃti kasmÃ?-Ahameva nÆna bÃlo, etadahosi.

Bya¤jano ca visa¤¤ogo.-41

NiggahitamhÃ parasmiæ sare lutte yadi vya¤jano saæyogo visa¤¤ogo hoti. Evaæsa te ÃsavÃ,
pupphaæsÃ uppajji.
Lutteti kasmÃ?-Evamassa, vidunaggamiti.
Ca saddaggahaïena tiïïaæ vya¤janÃnamantare ye sarÆ pÃ

Tesampi lopo hoti-taæ yathÃ-agyÃgÃraæ, paÂisanthÃ ravutyassa.

Iti sankhikappe catuttho kaï¬o.
---------


[SL Page 009] [\x   9/]     

Sandhikappe pa¤camo kaï¬o.
---------
Go sare phuthassÃgamo kvaci-42

Putha iccetassa ante sare pare kvaci gakÃrÃgamo hoti.
Puthageva.

KvacÅti kasmÃ?-Puthaeva.

PÃssa cÃnto rasso.-43

PÃiccetassa ante sare pare kvaci gakÃrÃgamo hoti, anto ca saro rasso hoti.
Pageva vutyassa.

KvacÅti kasmÃ?-PÃ eva vutyassa.

Abbho abhi.-44

Abhi iccetassa sare pare abbhÃdeso hoti. Abbhudiritaæ, abbhuggacchati.

Ajjho adhi.-45

Adhi iccetassa sare pare ajjhÃdeso hoti. AjjhokÃso, ajjhagamÃ. 
Ke va yÃ ivaïïe.-46

Tecakho abhi adhi iccete ivaïïe pare abbho ajjho iti vuttarÆpÃ na honti vÃ. Abhijjhitaæ,
adhiritaæ.
VÃti kasmÃ?-Abhiritaæ, ajjhiïamutto.

Atissa cÃntassa.-47

Ati iccetassa antabhutassa tisaddassa ivaïïe pare "sabboccantÅ"ti vuttarÆpaæ nahoti vÃ.
Atisigaïo, atiritaæ.
Ivaïïeti kasmÃ?-Accantaæ.

Kvaci paÂi patissa-48

Pati iccetassa sarevÃ vya¤janevÃ pare kvaci paÂi Ãdeso hoti.
PaÂaggi dÃtabbo, paÂiha¤¤ati.
Kvaciti kasmÃ?-PaccantÅmesu janapadesu, patiliyati, patirÆpadesavÃso ca.

Puthassubya¤jane.-49

Putha iccetassa anto saro vya¤jane pare ukÃro hoti.


[SL Page 010] [\x  10/]     

Puthujjano, puthubhutaæ.
Antaggahaïena aphuthassÃpi sare pare antassa ukÃro hoti.
Manu¤¤aæ.

O avassa.-50

Ava iccenassa okÃrÃdeso hoti kvacÅ vya¤jane pare.
AndhakÃrena onaddho.
KvacÅti kasmÃ?-Avasussatu me sarÅre maæsalohitaæ.

AnupadiÂÂhÃnaæ vuttayogato.-51

AnupadiÂÂhÃnaæ upasagganipÃtÃnaæ sarasandhÅhi bya¤jana sandhihi vuttasandhÅhi
yathÃyogaæ yojetabbaæ.
PÃpanaæ, parÃyanaæ, upÃyanaæ, upÃhaïaæ, nyÃyogo, nirupadhi, anubodho, duvupastaæ,
suvupasantaæ, dvÃlayo, svÃlayo, durakkhÃtaæ, svÃkkhÃto, udiritaæ, samuddiÂÃÂhaæ,
viyaggaæ, vijjhaggaæ, vyaggaæ, avayÃgamanaæ, anveti, anu paghÃto, anacchariyo,
pariyesanÃ, parÃmÃso, evaæ sareca honti.

Vya¤janeca-pariggaho, paggaho, pakkamo, parakkamo, nikkhamo, nikkasÃvo, nillayanaæ,
dullayanaæ, dubbhikkhaæ, dubbuttaæ, sandiÂÂhaæ, duggaho, niggaho, viggaho, niggataæ,
evaæ vya¤janeca honti-sesÃcasabbe yoje tabbÃ.

Iti sandhikappe pa¤camo kaï¬o.
---------

Jinavacanayuttaæ hi.-52
"Jinavacanayuttaæ hi" iccetaæ adhikÃratthaæ veditabbaæ.

LiÇga¤ca nipaccate.-53

YathÃ yathÃ jinavacanayuttaæ hi liÇgaæ tathÃ tathÃ idha liÇga¤ca nipaccate
Taæ yathÃ-eso no satthÃ, brahmÃ, attÃ, sakhÃ, rÃjÃ.

Tato ca vibhattiyo.-54

Tato jinavacanayuttehi liÇgehi vibhattiyo honti.


[SL Page 011] [\x  11/]     

NÃmakappe paÂhamo kaï¬o.
---------
Si yo aæ yo nÃ hi sa naæ smÃ hi 
Sanaæ smiæ su.-55

KÃca pana tÃ vibhattiyo?-Si yo iti paÂhamÃ-aæ yo iti dutiyÃ-nÃ hi iti tatiyÃ-sa naæ iti
catutthi-smÃhi iti pa¤camÅ-sa naæ iti chaÂÂhi-smiæ su iti sattamÅ.
Vibhattiiccatena kvattho?-"Amhassa mamaæ savihattissa se."

Tadanuparodhena.-56

YathÃ yathÃ tesaæ jinavacanÃnaæ anuparodho tathÃ tathÃ idha liÇgaæ ca nipaccate.

ùlapane si gasa¤¤o.-57

ùlapanatthe si gasa¤¤o hoti.
Hoti ayyo, hoti ka¤¤e, hoti gharÃdiye.
ùlapaneti kimatthaæ?-SÃ ayyÃ.
SÅti kimatthaæ?-Hoti yo ayyÃyo.
Ga iccanena kvattho "ghateca"

IvaïïuvaïïÃjjhalÃ.-58

IvaïïuvaïïÃ iccete jhalasa¤¤Ã honti yathÃ saÇkhyaæ.

Isino, daï¬ino, aggino, gahapatino, setuno, ketuno, bhikkhuno, sayambhuno. 
Jhalaiccanena kvattho?-"Jhalato sassa no vÃ."

Te itthikhyÃ po.-59

Te ivaïïuvaïïÃ yadÃ itthibyÃ tadÃ kapasa¤¤Ã honti.
RattiyÃ, itthiyÃ, vadhuyÃ, dhenuyÃ, deviyÃ.

ItthibyÃti kimatthaæ?-IsinÃ, bhikkhunÃ.
Pa iccanena kvattho?-"Pato yÃ"

ù gho.-60

ùkÃro yadÃ itthikhyo tadÃ sasa¤¤o hoti.
SabbÃya, ka¤¤Ãya, vÅïÃya, gaægÃya, disÃya, sÃlÃya, mÃlÃya, tulÃya, dolÃya, pabhÃya, sotÃya,
pa¤¤Ãya, karuïÃya, nÃvÃya, kapÃlÃya.

ù iti kimatthaæ?-RattiyÃ, itthiyÃ, deviyÃ, dhenuyÃ.


[SL Page 012] [\x  12/]     

Itthibyoti kimatthaæ?-SatthÃrÃ desito ayaæ dhammo. Gha iccanena kvattho?-"Ghato nadinaæ".

SÃgamo se.-61

SakÃrÃgamo hoti se vibhattimhi
Purisassa, aggissa, daï¬issa, isissa, bhikkhussa, sayambhussa, abhibhussa.
Seti kimatthaæ?-Purisasmiæ

SaæsÃsvekavacanesu ca.-62

SaæsÃyu ekavacanesu vibhattÃdesesu sakÃrÃgamo hoti. 
Etissaæ, etissÃ, imissaæ, imissÃ, tissaæ, tissÃ, tassaæ, tassÃ, yassaæ, yassÃ, amussaæ, amussÃ.
SaæsÃsvÅti kimatthaæ?-AgginÃ, pÃïinÃ.
EkavacanesvÅti kimatthaæ?-TÃsaæ, sabbÃsaæ.

VibhattÃdesesvÅti kimatthaæ?-ManasÃ, vacasÃ, thÃmasÃ.

EtimÃsami.-63

EtÃimÃ iccetesamanto saro ikÃro hoti saæ sÃsu ekavacanesu vihattÃdesesu.
Etissaæ, etissÃ, imissaæ, imissÃ.

SaæsÃsvÅti kimatthaæ?-EtÃya, imÃya.
EkavacanesvÅti kimatthaæ?- EtÃsaæ, imÃsaæ.

TassÃ vÃ.-64

TassÃ itthiyaæ vattamÃnÃya ÃkÃrassa ikÃro hoti vÃ saæsÃsvekavacanesu vibhattÃdesesu.
Tissaæ, tissÃ, tassaæ, tassÃ.

Tato sassa ssÃya.-65

Tato tÃ etÃ imÃto sassa vibhattissa ssÃyÃde so hotivÃ anto ca saro ikÃro hoti.
TissÃya, tissÃ, etissÃya, etissÃ-imissÃya, imissÃ.

Gho rassaæ.-66

Gho rassamÃpajjate saæsÃsu ekavacanesu vibhattÃdesesu.
Tassaæ, tassÃ-yassaæ, yassÃ-sabbassaæ, sabbassÃ.
SaæsÃsvÅti kimatthaæ?-TÃya, sabbÃya.

Ekavacanesviti kimatthaæ?-TÃsaæ, sabbÃsaæ.

No ca dvÃdito namhi.-67

Dvi iccevamÃdito saÇkhyÃto nakÃrÃgamo hoti namhi vibhattimhi.


[SL Page 013] [\x  13/]     

NÃmakappe paÂhamo kaï¬o
---------
Dvinnaæna, tinnaæ, catunnanaæ, pa¤cannaæ, channaæ, sattannaæ, aÂÂhannaæ, navannaæ,
dasannaæ. Namhiti kimatthaæ?-DvÅsu, tÅsu.
Casaddaggahaïena ssaæ cÃgamo hoti.
Catassannaæ itthÅnaæ, tissannaæ vedanÃnaæ.

AmÃ pato smiæsmÃnaæ vÃ.-68

Pa iccetasmÃ smiæsmÃnaæ iccetesaæ aæ Ã ÃdesÃ honti vÃ yathÃsaÇkhyÃ. Matyaæ, matiyaæ,
matyÃ, matiyÃ, ratyaæ, ratiyaæ, ratyÃ, ratiyÃ, nikatyaæ, niktiyaæ, nikatyÃ, nikatiyÃ, vikatyaæ,
vikatiyaæ, vikatyÃ, vikatiyÃ, viratyaæ, viratiyaæ, viratyÃ, viratiyÃ, puthavyaæ, puthaviyaæ,
puthavyÃ, puthaviyÃ, pavatyaæ, pavatiyaæ, pavatyÃ, pavatiyÃ.

ùdito o ca.-69

ùdi iccenasmÃsmiæ vacanassa aæ o ca ÃdesÃ hontivÃ. ùdiæ, Ãdo.

VÃti kimatthaæ?-ùdismiæ, Ãdimhi nÃthaæ namassitvÃ.
Casaddaggahaïena a¤¤asmÃpi smiæ vacanassa Ã o aæ Ã desÃ honti vÃ.
DÅvÃ ca ratto ca haranti ye baliæ-bÃrÃnasiæ ahu rÃjÃ.

JhalÃna miyuvÃ sare vÃ.-70

Jhalaiccetesaæ iyauva iccete ÃdesÃ honti vÃ sare pare yathÃsaÇkhyaæ.
Tiyantaæ, pacchiyÃgÃre, aggiyÃgÃre, bhikkhuvÃsane nisÅdati, puthuvÃsane.

Sareti kimatthaæ?-Timalaæ, tiphalaæ, tikacatukkaæ, tidaï¬aæ, tilokaæ, tinayanaæ, tipÃsaæ,
tibhÃsaæ, tibhavaæ, tibandhanaæ, tivedanaæ, tipiÂakaæ, tivedaæ, catuddisaæ, puthubhutaæ.

VÃti kimatthaæ?-Pa¤cahaÇgehi samannÃgato, tihÃkÃrehi, cakkhÃyatanaæ.
VÃti vikappanatthaæ-ikirassa ayÃdeso hoti- vatthuttayaæ.

YavakÃrÃva.-71

JhalÃnaæ yakÃravakÃrÃdesÃ hontivÃ sare pare yathÃ saækhyaæ.


[SL Page 014] [\x  14/]     

AgyÃgÃre, cabvÃyatanaæ, svÃgataæ te mahÃvÅra.
Casaddaggahaïaæ kampiï¬anatthaæ.

Pasa¤¤assa ca.-72

Pasa¤¤assa vibhattÃdese sare pare yakÃrÃdeso hoti.
PuthavyÃ, ratyÃ, matyÃ.

Sareti kimatthaæ?-Puthaviyaæ.
Casaddaggahaïamanuka¬¬hanatthaæ

GÃva se.-73

Go iccetassa okÃrassa ÃvÃdeso hoti se vibhattimhi.
GÃvassa.

Yosu ca.-74

Go iccetassa okÃrassa ÃvÃdeso hoti yo icce tesu paresu.
GÃvo gacchanti, gÃvo passanti, gÃvÅ gacchanti, gÃvÅ passanti.

Casaddaggahaïaæ kimatthaæ?-NÃ smÃ smiæsu vacanesu go iccetassa okÃrassa ÃvÃdeso hoti.
GÃvena, gÃvÃ, gÃve, gÃvesu.

Avamhi ca.-75

Go iccetassa okÃrassa Ãva avaiccete ÃdesÃ honti amhi vibhattimhi.
GÃvaæ, gavaæ.
Casaddaggahaïena sÃdisesesu pubbattaravacanesuca ÃvÃdeso hoti.
GÃvassa, gÃvo, gÃvena, gÃvÃ, gÃve, gavesu.

ùvassuvÃ-76

ùva iccetassa gÃvÃdesassa antassa sarassa ukÃrÃ deso hoti vÃ amhi vibhattimhi. GÃvuæ,
gÃvaæ.

ùvasseti kimatthaæ?-Gavaæ.

AmhÅti kimatthaæ?-GÃvo tiÂÂhanti.

TatonamampatimhÃlutte ca
SamÃse-77

Tato gosaddato naævacanassa aæ Ãdeso hoti.


[SL Page 015] [\x  15/]     

NÃmakappe paÂh­mo kaï¬o.
---------
Goiccetassa okÃrassa avÃdeso hoti patimhi pare alutteca samÃse.
Gavampatissa therassa.

Alutteti kimatthaæ?-Gopati.

Casaddaggahaïena asamÃsepi naæ vacanassa aæ Ãdeso hoti-goiccetassa okÃrassa avÃdesoca
hoti gavaæ.

O sare ca.-78

Goiccetassa okÃrassa avÃdesoca hoti samÃse sare pare.
GavÃssakaæ, gaveÊakaæ,gavÃjinaæ.
Casaddaggahaïena uvaïïaiccevamantÃnaæ liÇgÃnaæ uva ava urÃdesÃ henti smiæ yo
iccetesuparesu kvaci.

Guvi, pasavo, guravo, caturo.
Sareti kimatthaæ?-Godhano, govindo.

Takhkhiparitupapade vya¤jane ca.-79

Tassa avasaddassa yadÃ upapade tiÂÂhamÃnassa tassa okÃrassa uciparito hoti vya¤jane pare. 
Uggate suriye, uggacchati, uggahetvÃ.
CasaddaggahaïamavadhÃraïatthaæ-avasÃne, avakiraïe, avakirati.

Gona namhi vÃ.-80

Sabbasseva gosaddassa gonÃdeso hoti navÃ namhi vibhattimhi.
GonÃnaæ sattannaæ.
VÃti kimatthaæ?-Gonaæ.

Gava¤ce taramÃnÃnaæ ujuæ gacchati puægavo.
SabbÃ gÃvÅ ujuæ yanti nette ujugate sati.

YogavibhÃgena a¤¤atrÃpi gonÃdeso hoti-gona bhutÃnaæ.

SuhinÃsu ca.-81

SuhinÃ iccetesuca sabbassa gosaddassa gonÃdeso hotivÃ.


[SL Page 016] [\x  16/]     

Ge nesu, gonehi, gonena.

VÃti kimatthaæ?-Gosu, gobhi, gohi, gÃvena.
Casaddaggahaïena syÃdisesesu pubbuttaravacanesvapi gonagugavayÃdesÃ honti.
Gono, gonÃ, gonaæ, gone, gonassa, gonamhÃ, gonasmÃ, gunnaæ, gavayehi.

Aæmo niggahÅtaæ jhalapehi.-82

Aævacanassa makÃrassa ca jhalapaiccetehi niggahÅtaæ hoti.

Aggiæ, daï¬aæ, isiæ, mahesiæ, gahapatiæ, bhikkhuæ, sayambhuæ, ahibhuæ, itthiæ, rattiæ
vadhuæ-puæliÇgaæ, puæhÃvo, puækokilo. Aæ moti kimatthaæ?-AgginÃ, rattiyÃ, bhikkhunÃ,
itthiyÃ, vadhuyÃ.

JhalapehÅti kimatthaæ?-Sukhaæ, dukkhaæ.

PunarÃrambhaggahaïaæ vibhÃsÃnivattanatthaæ-aggiæ, vadhuæ, paÂuæ, bandhuæ, buddhiæ.

SaralopopÃdesappaccayÃdimhi
Saralope tu pakati.-83

Saralopo hoti amÃdesappaccayÃdimhi saralope katetu pakati hoti.
Purisaæ, purise, pÃpaæ, pÃpe, pÃpiyo, pÃpiÂÂho.
AmÃdesappaccayÃdimhÅti kimatthaæ?-AppamÃdo amatapadaæ.
Saralopeti kimatthaæ?-Purisassa, daï¬Ånaæ.
TusaddaggahaïamavadhÃraïatthaæ-bhikkhunÅ, gahapatÃnÅ.
PakatiggahaïasÃmatthenapuna sandhibhÃvoca hoti.
Seyyo, seÂÂho, jeyyo, jeÂÂho.

Aghorassa mekavacanayosvapica.-84

AghorassamÃpajjate ekavacanayoiccetesuca.
Itthiæ, itthiyo, itthiyÃ-vadhuæ, vadhuyo, vadhuyÃ-daï¬inaæ,
Daï¬ino, daï¬inÃ-sayambhuæ, sayambhuvo, sayambhunÃ.
Asoti kimatthaæ?-Ka¤¤aæ, ka¤¤Ã, ka¤¤Ãyo, ka¤¤Ãya.

EkavacanesvÅti kimatthaæ?-ItthÅhi, sayambhuhi
VasaddaggahaïamavadhÃranatthaæ-nadiæ, nadiyo, nadiyÃ.
Apiggahaneïa na rassamÃpajjate-itthÅ, bhikkhunÅ.


[SL Page 017] [\x  17/]     

NÃmakappe paÂhamo kaï¬o.
---------
Na sismimanapuæsakÃni.-85

Sismiæ anapuæsakÃni liÇgÃni na rassamÃpajjante.
Itthi, daï¬Å, sayambhu, vadhu, bhikkhunÅ.

Sisminti kimatthaæ?-Hoti itthi, bho sayambhu, bhoti vadhu, bho daï¬ini.

AnapuæsakÃnÅti kimatthaæ?-SukhakÃri dÃnaæ, sukhakÃri sÅlaæ, sÅghayÃyi cittaæ.

UbhÃdito naminnaæ.-86

UbhaiccevamÃdito naævacanassa innaæ hoti.
Ubhinnaæ, duvinnaæ.

UbhÃdinotikimatthaæ?-Ubhayesaæ

Iïïamiïïantaæ tÅhi saækhyÃhi.-87

Naævacanassa iïïaæ iïïannaæ iccete ÃdesÃ honti tihi saækhyÃhi.

Tiïïaæ, tiïïannaæ.
TÅhÅti kimatthaæ?-Vinnaæ.

Yosu katanikÃralopesu dÅghaæ.-88

Sabbe sarÃ yosu katanikÃralopesu nadÅghamÃpajjante.
AggÅ,bhikkhÆ, ratti, yÃgu, aÂÂhi, aÂÂhini, ÃyÆ, ÃyÆni, sabbÃni, yÃni, tÃni, kÃni, katamÃni,
etÃni, amuni, imÃni.

YosvÅti kimatthaæ?-Aggi, bhikkhu, ratti, yÃgu, sabbo, sayambhuvo.

PunarÃrambhaggahaïaæ kimatthaæ?-NiccadÅpanatthaæ-aggÅ, bhikkhu, rattÅ, yÃtÅ, tÃnÅ,
katamÃnÅ.

Sunaæhisu ca.-89

Sunaæhi iccetesu ca sabbe sarÃ dÅghamÃpajjante.
AggÅsu, aggÅnaæ, aggÅhi-bhikkhÆsu, bhikkhÆnaæ, bhikkhÆhi, 
RattÅsu, rattÅnaæ, rattÅhi, purisÃnaæ
Etesviti kimatthaæ?-AgginÃ, pÃïinÃ.

CasaddaggahaïamavadhÃraïatthaæ-sukhettesu brahmavÃrisu dhamma makkhÃsi
bhagavÃ-bhikkhÆnaæ dÃnaæ datvÃ sakehi pÃïÅhi.


[SL Page 018] [\x  18/]     

Pa¤cÃdÅnamattaæ.-90

Pa¤cÃdinaæ saÇkhyÃnamanto attamÃpajjate sunaæhÅ iccetesu paresu.
Pa¤casu, pa¤cannaæ, pa¤cahi-chasu, channaæ, chahi-sattasu, sattannaæ, sattahi-aÂÂhasu,
aÂÂhannaæ, aÂÂhahi-navasu, navannanaæ, navahi-dasasu. Dasannaæ, dasahi.

Pa¤cÃdinamiti kimatthaæ?-DvÅsu, dvinnaæ,dvÅhi.

AttamitibhÃvaniddeso ubhayassÃgamanatthaæ-anto ukÃro attamÃpajjate-catassantaæ itthinaæ,
tissaïïaæ vedanÃnaæ.

Patissitimhi.-91

Patissanto attamÃpajjate inimhi paccaye pare.
GahapatÃni.
InimhÅti kimatthaæ?-Gahapati.

Ntussanto nayosuca.-92

Ntuppaccayassanto attamÃpajjate sunaæhi yo iccetesu paresu.

Guïavantesu, guïavantÃnaæ, guïavantehi,guïavantÃ, guïavante.

Ntusseti kimatthaæ?-GuïavÃ.
Casaddaggahaïena a¤¤esuca vacanesu attaæ ca hoti.
Guïavantasmiæ, guïavantena.

Antaggahaïena ntuppaccagassanto atta¤cahoti yonaæ ikÃro ca.
Guïavanti.

Sabbassa vÃ aæ sesu.-93

Sabbasseva ntuppaccayassa attaæ hoti vÃ aæsaicce tesu.

Satimaæ bhikkhuæ, satimantaæ bhikkhuæ vÃ, bandhumaæ rÃjÃnaæ, bandhumantaæ rÃjÃnaæ
vÃ, satimassa bhikkhuno, satimato bhikkhunovÃ, bandhumassa ra¤¤o, bandhumato ra¤¤o vÃ
suækaæ deti.
Etesviti kimatthaæ?-SatimÃ bhikkhu, bandhumÃ rÃjÃ.

Simhi vÃ.-94

Ntuppaccayassa anto attaæ hotivÃ simhi vibhattimhi.


[SL Page 019] [\x  19/]     

NÃmakappe paÂhamo kaï¬o
---------
Himavanto va pabbato-himo yassa atthÅ natasmiæ vÃ vijjatÅti himavanto.
VÃti kimatthaæ?-HimavÃ pabbato.

Aggissini.-95

Aggissa anto ini hoti kavÃ simhi vibhattimhi.
Purato aggini-pacchato aggini, dakkhiïato aggini, vÃmato aggini.
VÃti kimatthaæ?-AggÅ.

Yosvakatarasso jjho.-96

Yosu akatarasso jho attamÃpajjate.
Aggayo, munayo, isayo, gahapatayo.
YosvÅti kimatthaæ?-Aggisu.
Akatarassoti kimatthaæ?-Daï¬ino.
Jhoti kimatthaæ?-Rattiyo.

Vevosulo va.-97

Vevo iccetesuakatarassolo attamÃpajjate. 
Bhikkhave, bhikkhavo, hetave, hetavo.

Akatarassoti kimatthaæ?-Sayambhuvo, vessabhuvo, parÃbhi bhuvo.

Vevosmiti kimatthaæ?-HetunÃ, ketunÃ, setunÃ.
Casaddaggahaïaæ attamanuka¬¬hanatthaæ.

MÃtulÃdÅnamÃnattamÅkÃre.-98

MÃtulaiccevamÃdÅnamanto ÃnattamÃpajjate ÅkÃrappaccaye pare.

MÃtulÃni, ayyakÃnÅ, vÃruïÃnÅ

ýkÃreti kimatthaæ?-BhikkhunÅ, jinÅ, jÃlinÅ, gahapatÃnÅ.
ùnattaggahaïena nadÅ iccetassa disaddassa jjo jjÃ ÃdesÃ honti sahavibhattiyÃ yonÃ sa
iccetesu.
Taæ yathÃ-najjo sandanti, najjÃ kataæ taraÇgaæ, najjÃ nera¤jarÃya tire.

SmÃhismittaæ mhÃhi mhi vÃ.-99

Sabbato liÇakgato smÃ hi smiæ iccetesaæ mhÃbhimhi iccete ÃdesÃ honti vÃ yathÃsaÇkhyaæ.
PurisamhÃ, purisasmÃ, purisebhi, purisehi, purisamhi, purisasmiæ.

SmÃhi sminnamiti kimatthaæ? -Vaïïavantaæ agandhakaæ viruÊhapupphaæ passasi,
mahantaæ chattaæ.


[SL Page 020] [\x  20/]     

Natimehi katÃkÃrehi. -100 
Ka ima iccetehi katÃkÃrehi smÃ sminnaæ mhÃ mhi iccete ÃdesÃ na honti. 
AsmÃ, ÂhÃnÃ bhayaæ uppajjati, asmiæ ÂhÃne bhayaæ tiÂÂhati, asmÃ, asmiæ.

KatÃkÃrehÅti kihatkhaæ?-NamhÃ, namhi, imamhÃ, imamhi.

SuhakisvakÃro e.-101

Suhiiccetesu akÃro etta mÃpajjate.

Sabbesu, yesu, tesu, kesu, purisesu, imesu, kusalesu, tumhesu, amhesu-sabbehi, yehi, tehi,
kehi, purisehi, imehi, kusalehi, tumhehi, amhehÅ.

SabbanÃmÃnaæ namhi ca.-102

Sabbesaæ sabbanÃmÃnaæ akÃro ettamÃpajjate namhi vibhattimhi.

Sabbesaæ, sabbesÃnaæ, yesaæ, yesÃnaæ, tesaæ, tesÃnaæ, kesaæ, kesÃnaæ, imesaæ, imesÃnaæ,
itaresaæ, itaresÃnaæ, katamesaæ, katamesÃnaæ.

SabbanÃmÃnamiti kimatthaæ?-BuddhÃnaæ bhagavantÃnaæ.
AkÃroti kimatthaæ?-Amusaæ, amusÃnaæ.
NamhÅti kimatthaæ?-Sabbe, ime.

Casaddaggahaïaæ eggahaïamanuka¬¬hanatthaæ.

Atonena.-103

TasmÃ akÃrato nÃ vacanassa enÃdeso hoti.
Sabbena, yena, tena, kena, anena, purisena, rÆpena.

Atoti kimatthaæ?- MuninÃ, amunÃ, bhikkhunÃ.

NÃti kimatthaæ?-NasmÃ, tasmÃ.

So.-104

TasmÃ akÃrato si vacanassa okÃro hoti.
Sabbo, yo, so, ko, amuko, puriso.

SÅti kimatthaæ?-PurisÃnaæ.

Atoti kimatthaæ?-Sayambhu.

SovÃ.-105

TasmÃ akÃrato nÃvacanassa so Ãdeso hotivÃ.
Atthaso, vya¤janaso, suttaso, padaso, yasaso, upÃyaso, sabbaso, ÂhÃnaso, thÃmaso.
VÃti kimatthaæ?-PÃdenavÃ padÃrahenavÃ theyyacittenaæ.



[SL Page 021] [\x  21/]     

NÃmakappe paÂhamo kaï¬o
---------
DÅghorehi.-106

Dighambara iccetehi smÃvacanassa so Ãdeso hotivÃ.

DÅghaso, dÅghamhÃ, oraso, oramhÃ.
DÅghorehÅti kimatthaæ?-AmunÃ, saramhÃ, vacanamhÃ.

SabbayonÅnamÃe.-107

TasmÃ akÃrato sabbesaæ yoninaæ Ã e ÃdesÃ honti kanavÃ yathÃsaÇkhyaæ.
Purassa, puriso, rÆpÃ, rÆpe.

VÃti kimatthaæ?-Aggayo, munayo, isayo.

Yoninanti kimatthaæ?-Purisassa, rÆpassa.
AkÃratoti kimatthaæ?-Daï¬ano, aÂÂhini, aggi jalanti, muni caranti.

SmÃsminnaæ vÃ-108

TasmÃ akÃrato sabbesaæ smÃ smiæ iccetesaæ Ã e ÃdesÃ honti vÃ yathÃsaÇkhyaæ.
PurisÃ, purisasmÃ, purise, purisasmiæ.
AkÃratoti kimatthaæ?-Daï¬inÃ, daï¬ismiæ-bhikkhunÃ, bhikkhusmiæ.
VÃti kimatthaæ?-PurisamhÃ, purisasmiæ.

ùya catutthekavacanassa tu.-109

TasmÃ akÃrato catutthekavacanassa ÃyÃdeso hoti vÃ.

AtthÃya hitÃya sukhÃya devamanussÃnaæ buddho loke uppajjati.

AkÃratoti kimatthaæ?-Isissa.
CatutthÅti kimatthaæ?-Purisassa mukhaæ.
Ekavacanasseti kimatthaæ?-PurisÃnaæ dhanaæ dadÃti.
VÃti kimatthaæ?-DÃtÃ hoti samaïassavÃ brÃhmaïassa vÃ.
Tusaddaggahaïena tthaæ hoti-attatthaæ, hitatthaæ, suvatthaæ.

Tayo neva ca sabbanÃmehi.-110

Teni sabbanÃmehi akÃrantehi smÃ smiæ sa ekavacana iccetesaæ tayo Ã e ÃyÃdesÃ neva honti.
SabbasmÃ, sabbasmiæ, sabbassa, yasmÃ, yasmiæ, yassa, tasmÃ, tasmiæ, tassa, kasmÃ, kasmiæ,
kassa, imasmÃ, imasmiæ, imassa.
SabbanÃmehiti kimatthaæ?-PÃpÃ, pÃpe, pÃpÃya.
Casaddaggahaïaæ atoggahaïamanuka¬¬hanatthaæ.

[SL Page 022] [\x  22/]     

GhatotÃdÅnaæ-111

TasmÃ ghato nÃdinamekavacanÃnaæ vibhattigaïanaæ ÃyÃdeso hoti.

Ka¤¤Ãya kataæ kammaæ, ka¤¤Ãya diyate, ka¤¤Ãya nissaÂaæ vatthaæ, ka¤¤Ãya pariggaho,
ka¤¤Ãya patiÂÂhitaæ sÅlaæ.

Ghatoti kimatthaæ?-RattiyÃ, vadhugÃ, dhenuyÃ, deviyÃ.

NÃdinamiti kimatthaæ?-Ka¤¤aæ, vijjaæ, vÅïaæ, gaægaæ.
EkavacanÃnamiti kimatthaæ?-SabbÃsu, yÃsu, tÃsu, kÃsu, imÃsu, pabhÃsu.

PatoyÃ.-112

TasmÃ pato nÃdinamekavacanÃnaæ vibhattigaïanaæ yÃdeso hoti.

RattiyÃ, itthiyÃ, vadhuyÃ, dhenuyÃ, deviyÃ
NÃdÅnamiti kimatthaæ?-Ratti, rattiæ, itthi, itthiæ.

Patoti kimatthaæ?-Ka¤¤Ãya, vÅïÃya, gaægÃya, pahÃya.

EkavacanÃnamiti kimatthaæ?-RattÅnaæ, itthÅnaæ.

SakhÃto gassevÃ.-113

TasmÃ sakhÃto gassa akÃra ÃkÃra ikÃra ÅkÃra ekÃrÃdesÃ honti vÃ.
Bho sakha, bho sakhÃ, bho sakhi, bho sakhÅ, bho sakhe.

Ghate ca.-114

TasmÃ ghato gassa ekÃro hoti.
Bhoti ayye, bhoti ka¤¤e, bhoti gharÃdiye.

Casaddaggahaïaæ avadhÃraïatthaæ-santiÂÂhÃnaæ.

Na ammÃdito.-115

Tato ammÃdito gassa ekÃrattaæ na hoti.
Bhoti ammÃ, bhoti annÃ, bhoti ambÃ, bhoti tÃtÃ.
AmmÃditoti kimatthaæ?-Bhoti ka¤¤e.

AkatarassÃ lato yvÃlapanassa ve vo.-116

TasmÃ akatarassÃ lato yvÃlapanassa ve vo ÃdesÃ honti vÃ.
Bhikkhave, bhikkhavo, hetave, hetavo.

AkatarassÃti kimatthaæ?-Sayambhuvo.

Latoti kimatthaæ?-NÃgiyo, aggayo, dhenuyo, yÃguyo.
ùlapanasseti nakimatthaæ?-Te hetavo, te bhikkhavo.

[SL Page 023] [\x  23/]     

NÃmakappe dutiyo kaï¬o.
---------
Jhalato sassa no vÃ.-117

TasmÃ jhalato sassa vibhattissa no hoti vÃ.
Aggino, aggissa, sakhino, sakhissa, daï¬ino, daï¬issa, bhikkhuno, bhikkhussa,
sayambhuno, sayambhussa.

Sasseti kimatthaæ?-IsinÃ, bhikkhunÃ.

Jhalatoti kimatthaæ?-Purisassa.

Ghapato ca yonaæ lopo.-118 
Tehi ghapajhalaiccetehi yonaæ lopo hoti vÃ.
Ratti, rattiyo, itthÅ, itthÅyo, vadhÆ, vadhÆyo, yÃgu, yÃguyo, aggÅ, aggayo, bhikkhÆ,
bhikkhavo, sayambhu, sayambhavo, aÂÂhÅ, aÂÂhÅni, ÃyÆ, ÃyÆni.

Lato vokÃro ca.-119

TasmÃ lato yonaæ vokÃro hoti vÃ.
Bhikkhavo, bhikkhÆ, sayambhuvo, sayambhu.

KÃraggahaïaæ kimatthaæ?-Yonaæ noca hoti-jantano.
CasaddaggahaïamavadhÃranatthaæ?-AmÆ purisÃ tiÂÂhanti, amupurise passatha.

Iti nÃmakappe paÂhamo kaï¬o.
---------

Amhassa mamaæ savibhattissase.-120

Sabbasseva amhasaddassa savibhattissa mamaæ Ãdeso hoti se vibhattimhi.

Mamaæ diyate purisena, mamaæ pariggaho.

Mayaæ yomhi paÂhamo.-121

Sabbesseva amhasaddassa savibhattissa mayaæ Ãdeso hoti yomhi paÂh­me.
Mayaæ gacchÃma, mayaæ dema.

Amhasseti kimatthaæ?-PurisÃ tiÂÂhanti.

YomhÅti kimatthaæ?-Ahaæ gacchÃmi.
PaÂhameti kimatthaæ?-AmhÃkaæ passasi tvaæ.

Ntussanto.-122

Sabbesseva ntuppaccayassa savibhattissa nto Ãdeso


[SL Page 024] [\x  24/]     

Hoti yomhi paÂhame.

Guïavanto tiÂÂhanti.
Ntusseti kimatthaæ?-Sabbe sattÃ gacchanti.

PaÂhameti kimatthaæ?-Guïavante passanti.

Ntussa se vÃ.-123

Sabbasseva ntuppaccayassa savibhattissa nto Ãdeso hoti vÃ se vibhattimhi. 
SÅlavantassa jhÃyino, sÅlavato jhÃyino.

Seti kimatthaæ?-SÅlavÃ tiÂÂhati.

ù simhi.-124

Sabbasseva ntuppaccayassa savibhattissa Ã Ãdeso hoti vÃ simhi vibhattimhi.

GuïavÃ, pa¤¤avÃ, sÅlavÃ, balavÃ, satimÃ, matimÃ.

Ntusseti kimatthaæ?-SÅlavanto tiÂÂhanti.

Aæ napuæsake-125

Sabbasseva ntuppaccayassa savibhattissa aæ hoti simhi vibhattimhi napuæsake vattamÃnassa
liÇgassa.
Guïavaæ cittaæ tiÂÂhati, ruvimaæ pupphaæ virocati.
SimhÅtÅ kimatthaæ?-Vaïïavantaæ agandhakaæ virÆÊhapupphaæ passasi.

AvaïïÃ ca ge.-126

Sabbasseva ntuppaccayassa savibhattissa aæ a Ã ÃdesÃ honti ge pare.

Bho guïavaæ, bho guïava, bho guïavÃ.

Casaddaggahaïaæ aægahaïanuka¬¬hanatthaæ.

To ti tÃ sa smiæ nÃsu.-127

Sabbesseva ntuppaccayassa savibhattissa to ti tÃ ÃdesÃ honti vÃ sa smiæ nÃ iccetesu yathÃ
saÇkhyaæ.

Guïavato, guïavantassa, guïavati, guïavantasmiæ, guïavatÃ, guïavantena-satimato,
satimantassa, satimati, satimantasmiæ, satimatÃ, satimantena.

Etesviti kimatthaæ?-GuïavÃ, satimÃ.

Namhi taæ vÃ.-128

Sabbasseva ntuppaccayassa savibhattissa tamÃdeso


[SL Page 025] [\x  25/]     
NÃmakappe dutiyo kaï¬o.
---------
HotÅ vÃ namhi vibhattimhi.

Guïavataæ, guïavantÃnaæ, satimataæ, vasatimantÃnaæ.
NamhÅti kimatthaæ?-Guïavanto tiÂÂhanti, satimanto tiÂÂhanti.

Imassidamaæsisu napuæsake.-129

Sabbasseva imasaddassa savibhattissa idaæ hoti vÃ aæ sisu napuæsake vattamÃnassa liÇgassa. 
Idaæ cittaæ passasi, idaæ cittaæ tiÂÂhati-imaæ cittaæ passasi, imaæ cittaæ tiÂÂhati, vÃ.
Napuæsaketi kimatthaæ?-Imaæ purisaæ passasi, ayaæ puriso tiÂÂh­ti.

AmussÃduæ.-130

Sabbasseva amusaddassa savibhattissa aduæ hoti aæsisu napuæsake vattamÃnassa liÇgassa. 
Aduæ pupphaæ passasi, aduæ pupphaæ virocati.

Napuæsaketi kimatthaæ?-Amuæ rÃjÃnaæ passasi, asu rÃjÃ tiÂÂhati.

ItthipumanapuæsakasaÇkhyaæ.-131

"ItthipumanapuæsakasaÇkhyaæ" iccetaæ adhikÃratthaæ veditabbaæ.

Yosu dvinnaæ dve ca-132

Dvinnaæ saÇkhyÃnaæ itthipumanapuæsake vattamÃnÃnaæ savibhattÅnaæ dve hoti yo iccetesu. 
Dve itthiyo, dve dhammÃ, dve rÆpÃni.
Yosviti kimatthaæ?-DvÅsu.

Casaddaggahaïena dvisaddassa duve dvaya ubha ubhaya duvi ca honti yo nÃ aæ naæ
iccetesu.

Duve samaïÃ, duve buhmaïÃ, duve janÃ, dvayena, dvayaæ, ubhinnaæ, ubhayena,
duvinnaæ.

Tivatunnaæ tisso nacatasso tayo cattÃro tÅïÅ cattÃrÅ.-133

Ticatunnaæ saÇkhyÃnaæ itthipumanapuæsake vattamÃnÃnaæ savibhattÅnaæ tisso catasso tayo
cattÃro tÅïi cattÃri iccete ÃdesÃ honti yathÃ saÇkhyaæ yo iccetesu.

Tisso vedanÃ, catasso disÃ, tayo janÃ, cattÃro


[SL Page 026] [\x  26/]     

PurisÃ, tÅïi ÃyatanÃni, cattÃri ariyasaccÃni.
YosvÅti kimatthaæ?-TÅsu, catusu.

Pa¤cÃdÅnamakÃro-134

Pa¤cÃdinaæ saÇkhyÃnaæ itthÅpumanapuæsake vattamÃnÃnaæ savibhattissa antasarassa akÃro
hoti yo iccetesu.

Pa¤ca, pa¤ca, cha, cha, satta, satta, aÂÂha, aÂÂha, nava, nava, dasa, dasa.
Pa¤cÃdinamiti kimatthaæ?-Dve, tayo, cattÃri.

RÃjassa ra¤¤o rÃjino se.-135

Sabbasseva rÃjasaddassa savibhattissa ra¤¤o rÃjino iccete ÃdesÃ honti se vibhattimhi.
Ra¤¤o, rÃjino.
Seti kimatthaæ?-Ra¤¤aæ.

Ra¤¤aæ namhivÃ.-136

Sabbasseva rÃjasaddassa savibhattissa ra¤¤aæ Ãdesohoti vÃ namhi vibhattimhi.
Ra¤¤aæ, rÃjÆnaæ.

NÃmhi ra¤¤Ã vÃ.-137

Sabbasseva rÃjasaddassa savibhattissa ra¤¤Ã Ãdeso hoti vÃ nÃmhi vibhattimhi.
Tena ra¤¤Ã kataæ kammaæ, rÃjena vÃ kataæ kammaæ.
NÃmhÅti kimatthaæ?-Ra¤¤o santakaæ.

Smimhi ra¤¤e rÃjinÅ.-138

Sabbasseva rÃjasaddassa savibhattissa ra¤¤e rÃjini iccete ÃdesÃ honti smimhi vibhattimhi.
Ra¤¤e, rÃjini.

TumhÃmhÃnaæ tayi mayi.-139

Sabbesaæ tumhÃmhasaddÃnaæ savibhattÅnaæ tayi mayi iccete ÃdesÃ honti yathÃ saÇkhyaæ
smimhi vibhattimhi.

Tayi, mayi
Smimbhiti kimatthaæ?- Tvaæ bhavasi, ahaæ bhavÃmi.

Tvamahaæ simhi ca.-140

Sabbesaæ tumhÃmhasaddÃnaæ savibhattÅnaæ tvaæ ahaæ icce te ÃdesÃ honti yathÃ saÇkhyaæ
simhi vibhattimhi.


[SL Page 027] [\x  27/]     

NÃmakappe dutiyo kaï¬o.
---------
Tvaæ, ahaæ.
SimhÅti kimatthaæ?-Tayi,mayi.
Casaddaggahaïena tuvaæ ca hoti-tuvaæ satthÃ.

Tava mama se.-141

Sabbesaæ tumhÃmhasaddÃnaæ savibhattÅnaæ tava mama iccete ÃdesÃ honti yathÃ saÇkhyaæ
se vibhattimhi.
Tava,mama.
Seti kimatthaæ?-Tayi,mayi.
Tuyhaæ mayhaæ ca.-142

Sabbesaæ tumhÃmhasaddÃnaæ savibhattÅnaæ tuyhaæ mayhaæ iccete ÃdesÃ honti yathÃ
saÇkhyaæ se vibhattimhi.

Tuyhaæ, mayhaæ.
Seti kimatthaæ?-TayÃ, mayÃ.
Casaddaggahaïaæ saggahaïamanuka¬¬hanatthaæ.

Taæ mamamhi.-143

Sabbesaæ tumhÃmhasaddÃnaæ savibhattÅnaæ taæ kanamaæ icce te ÃdesÃ honti navÃ yathÃ
saÇkhyaæ amhi vibhattimhi.
Tavaæ, mamaæ.
NavÃti kimatthaæ?-Taæ,maæ,passasi.

Casaddaggahaïaæ aæ gahaïÃnuka¬¬hanatthaæ.

NÃmhi tayÃ mayÃ.-145

Sabbesaæ tumhÃmhasaddÃnaæ savibhattÅnaæ tayÃ mayÃ icce te ÃdesÃ honti yathÃ
nasaækhyaæ nÃmhi vibhattimhi.

TayÃ, mayÃ.
NÃmhÅti kimatthaæ?-Tumhehi, amhehi.

Tumhassa tuvaæ tvamamhi.-146

Sabbassa tumhasaddassa savibhattissa tuvaæ tvaæ iccete ÃdesÃ honti amhi vibhattimhi.
KaliÇgarassa tuvaæ ma¤¤e, kaÂÂhassa tvaæ ma¤¤e.


[SL Page 028] [\x  28/]     

Padato dutiyÃ catutthÅ chaÂÂhÅsu vo no.-147

SabbesÃnaæ tumhÃmhasaddÃnaæ savibhattÅnaæ yadÃ padasmÃ paresaæ vo no ÃdesÃ honti
yathÃ saÇkhyaæ dutiyÃ catutthi chaÂÂhÅ iccetesu navÃ.
PahÃya vo bhikkhave desissÃmi-saævibhajetha no rajjenatuÂÂhesmi vo pakatiyÃ, satthÃno
nabhagavÃ vaanuppanto.

NavÃti kimatthaæ?-Eso amhÃkaæ satthÃ.
TumhÃmha iti kimatthaæ?-Ete isayo passasi.
Padanoti kimatthaæ?-TumhÃkaæ satthÃ.
Etesviti kimatthaæ?-Gacchatha tumhe.

Temekavacane.-148

Sabbesaæ tumhÃmhasaddÃnaæ savibhattÅnaæ yadÃ padasmÃ paresaæ te me ÃdesÃ honti yathÃ
saÇkhyaæ catutthi chaÂÂh­ iccetesu ekavacanesu.

DadÃmi te gÃmacarÃni pa¤ca, dadÃhi me gÃmavaraæ, idaæ te raÂÂhaæ, ayaæ me putto.
Padatoti kimatthaæ?-Tava ¤Ãti, mama ¤Ãti.
NÃmhi.-149

Sabbesaæ tumhÃmhasaddÃnaæ savibhattÅnaæ yadÃ padasmÃ paresaæ te me ÃdesÃ na honti
amhi vibhantimhi. Passeyya taæ vassasataæ Ãrogyaæ, so maæ bruvi.

VÃ tatiye ca.-150

Sabbesaæ tumhÃmhasaddÃnaæ sacibhattÅnaæ yadÃ padasmÃ paresaæ te me ÃdesÃ honti vÃ
yathÃ saÇkhyaæ tati yekavacane pare.

Kataæ te pÃpaæ, kataæ tayÃ pÃpaæ, kataæ me pÃpaæ, kataæ mayÃ pÃpaæ.
Padatoti kimatthaæ?-TayÃ kataæ, mayÃ kataæ.
Casaddaggahaïaæ temeggahaïamanuka¬¬hanatthaæ.

Bahuvacanesu vo no.-151

Sabbesaæ tumhÃmhasaddÃnaæ savibhattÅnaæ yadÃ padasmÃ paresaæ vo no ÃdesÃ honti
yathÃsaÇkhyaæ tatiyÃ bahuvacane pare.


[SL Page 029] [\x  29/]     

NÃmakappe dutiyo kaï¬o.
---------

Kataæ vo kammaæ, kataæ no kammaæ.
Padatoti kimatthaæ?-Tumhehi kataæ, amhehi kataæ.
Bahuvacanaggahaïena yomhi paÂhame vo no ÃdesÃ honti.

GÃmaæ vo ga¤¤eyyÃtha, gÃmaæ no gaccheyyÃma.

PumantassÃ simhi-152

Pumaiccevamantassa savibhattissa Ã Ãdeso hoti simhi vibhattimhi.

PumÃ tiÂÂhati.
Sumhiti kimatthaæ?-PumÃno tiÂÂhanti.

Antaggahaïena maghava yuva iccevamÃdinaæ liÇgÃnamantassa savibhattissa Ã Ãdeso hoti
simhi vibhattimhi.
MaghavÃ, yuvÃ.

AmÃlapanekavacane.-153

Pumaiccevamantassa savibhattissa aæ hoti Ãlapaneka vacane pare.
He pumaæ.
ùlapanekavacaneti kimatthaæ?-He pumÃno.

SamÃse ca vihÃsÃ.-154

Pumaicceva mantassa samÃseva aæ Ãdeso hoti vibhÃsÃ. ItthÅca pumÃca napuæsakaæca
itthÅpuænapuæsakÃni-itthÅpuænapuæsakÃnaæ samÆbho itthÅpunnapuæsakasamÆho.
VibhÃsÃti kimatthaæ?-ItthÅpumanapuæsakÃni.
Casaddaggahaïamaægahaïanuka¬¬hanatthaæ.

YosvÃno.-155

Pumaiccevamantassa savibhattissa Ãno Ãdeso hoti yosu navibhattisu.
PumÃno, he pumÃno.
Yosviti kimatthaæ?-PumÃ.

ùne nasmimhi vÃ.-156

Pumaicceva mantassa savibhattissa ÃneÃdeso ho ti vÃ smÅmhi vibhattimhi.
PumÃne, pume vÃ.


[SL Page 030] [\x  30/]     

Hivibhattimhi ca.-157

Pumaiccevamantassa hivihattimhi ca Ãne Ãdeso hoti.

PumÃnebhi, pumÃnehi. 
Puna vibhattiggahaïaæ kimatthaæ?-Savibhattiggahaïanivattanatthaæ.

PumÃnehi.

Casaddaggahaïena maghava yuva iccevamÃdinamantassa Ãna Ãdeso hoti si yo aæ yo
iccetesu vibhattisu-puma kakakammathÃmantassa mukÃro hoti sa smÃ vibhattisu.

YuvÃno, yuvÃnÃ, yuvÃnaæ, yuvÃne, maghavÃno, maghavÃnÃ, maghavÃnaæ,
maghavÃne-pamano, pumunÃ, kammuno, kammunÃ, thÃmuno, thÃmunÃ.

SusmimÃ vÃ.-158

Pumaicceva mantassa su iccetasmiæ vibhattimhi Ã Ãdeso hoti vÃ.

PumÃsu, pumesu vÃ.

UnÃmhi ca.-159

Pumaiccavamantassa Ã u ÃdesÃ honti vÃ nÃmhi vibhattimhi.
PumÃnÃ, pumunÃ, pumena vÃ.
Casaddaggahaïaæ Ãggahaïanuka¬¬hanatthaæ. 
Akammantassa ca.-160.

Kamma icceva mantassa ca a u ÃdesÃ honti vÃ nÃmhi vibhattimhi.
KammanÃ, kammunÃ, kammena vÃ.
Casaddaggahaïena maghava yuva iccevamÃdinamantassa Ã Ã deso hoti kvaci nÃsu iccetesu.
MaghavÃnÃ, maghavÃsu, maghavena vÃ-yuvÃnÃ, yuvÃsu, yuvena vÃ.

Iti nÃmakappe dutiyo kaï¬o.
---------


[SL Page 031] [\x  31/]     

NÃmakappe tatiyo kaï¬o.
---------
TumhÃmhehi namÃkaæ.-161

Tehi tumhÃmhehi naæ vacanassa Ãkaæ hoti.
TumhÃkaæ, amhÃkaæ.
Namiti kimatthaæ?-Tumhehi, amhehi.

VÃyvappaÂhamo.-162

Tehi tumhÃmhehi yo appaÂhamo Ãkaæ hoti vÃ.
TumhÃkaæ passasi, tumhe passasivÃ-amhÃkaæ passasi, amhe passasi vÃ.
Yoti kimatthaæ?-Tumhehi, amhehi.
AppaÂhamoti kimatthaæ?-Gacchatha tumhe, gacchÃma mayaæ.

VÃti vikappanatthaæ-yonaæ aæ Ãnaæ honti.
Tumhaæ, tumhÃnaæ, amhaæ, amhÃnaæ

Sassaæ-163

Tehi tumhÃmhehi sassa vibhattissa aæ Ãdeso hoti vÃ.
Tumhaæ diyate, tumhaæ pariggaho, amhaæ diyate, amhaæ pariggaho, mayhaæ diyate,
mayhaæ pariggaho, mama diyate, mama pariggaho.
Sasseti kimatthaæ?-Tumhesu, amhesu.

SabbanÃmakÃrate paÂhamo-164

Sabbesaæ sabbanÃmÃnaæ akÃrato paro yo paÂhamo ettamÃpajjate.

Sabbe, ye, te, ke, tumhe, amhe, ime.
SabbanÃmÃnamiti kimatthaæ?-DevÃ, asurÃ, nÃgÃ, gandhabbÃ.
AkÃratoti kimatthaæ?-Amu purisÃ.
Yoti kimatthaæ?-Sabbo, yo, so, ko, ayaæ.
PaÂhamaggahaïaæ uttarasuttatvaæ.
Kataro ca katamoca katarakatame, katarakatamÃ vÃ.

DvandaÂÂhÃ vÃ.-165

TasmÃ sabbanÃma akÃrato dvandaÂÃÂhÃ yo paÂhamo etta mÃpajjate vÃ.
Katara katame, katara katamÃ.

SabbanÃmÃnamiti kimatthaæ?-DevÃ, asurÃ, nÃgÃ, gandhabbÃ, manussÃ.

DvandaÂÂhÃti kimatthaæ?-Te, sabbe.


[SL Page 032] [\x  32/]     

NÃ¤¤aæ sabbanÃmikaæ.-166

SabbanÃmikavidhÃnaæ candaÂÂhÃ nÃ¤¤aæ kÃriyaæ hoti.
PubbÃ ca aparÃ ca pubbÃrÃnaæ-pubbÃ ca uttarÃ ca pubbuttarÃnaæ-adharo ca uttaro ca
adharuttarÃnaæ. 

Bahubbihimhiva.-167

BahubbÅhimhica samÃse sabbanÃmikavidhÃnaæ nÃ¤¤aæ kÃriyaæ hoti.
Piyo pubbo yassÃ sÃ piyapubbÃya-piyapubbÃnaæ, piyapubbe, piyapubbassa.
Ceti kimatthaæ?-SabbanÃmikavidhÃnaæ ca hoti.

Dakkhiïapubbassaæ dakkhiïapubbassÃ-uttarapubbassaæ uttarapubbassÃ.

Sabbato naæ saæsÃnaæ-168

Sabbato sabbanÃmato naæ vacanassa saæsÃnaæ iccete ÃdesÃ honti.
Sabbesaæ, sabbesÃnaæ-sabbÃsaæ, sabbÃsÃnaæ-yesaæ, yesÃnaæ-yÃsaæ, yÃsÃnaæ-tesaæ,
tesÃnaæ-tÃsaæ, tÃsÃnaæ-kesaæ, kesÃnaæ-kÃsaæ, kÃsÃnaæ:-imesaæ, imesÃnaæ-imÃnaæ,
imÃsÃnaæ-amusaæ amusÃnaæ.
Nanti kimatthaæ?-Sabbassa, yassa, kassa, tassa, evaæ sabbattha.

RÃjassa rÃju sunaæhisu ca.-169

Sabbassa rÃjasaddassa rÃju Ãdeso hoti sunaæhi iccetesu.
RÃjusu, rÃjÆnaæ, rÃjÆbhi, rÃjÆhi.
SunaæhisÆti kimatthaæ?-RÃjÃ
CasaddaggahaïamavadhÃraïatthaæ?-RÃjesu, rÃjÃnaæ, rÃjeÓi, rÃjehi.

SabbassimassevÃ.-170

Sabbassa imasaddassa ekÃro hoti vÃ sunaæhiicce tesu.
Esu, imesu, esaæ, imesaæ, ehi, imehi.
Imasseti kimatthaæ?-Etesu, etesaæ, etehi.

AnimÅnÃmhi ca.-171

Imasaddassa sabbasseva anaimi ÃdesÃ honti nÃmhi vibhattimhi.


[SL Page 033] [\x  33/]     

NÃmakappe tatiyo kaï¬o.
---------
Anena dhammadÃnena sukhitÃ hotu sÃ pajÃ,
IminÃ buddhapÆjena patvÃna amataæ padaæ.

NÃmhiti kimatthaæ?-Imesu, imesaæ, imehi.
Casaddaggahaïaæ vÃggahaïanivattanatthaæ.

AnapuæsakassÃyaæ simhi.-172

Imasaddassa sabbasseva anapuæsakassa ayaæ Ãdeso hoti simhi vibhattimhi.

Ayaæ puriso, ayaæ itthi.

Anapuæsakasseti kimatthaæ?-Idaæ cittaæ tiÂÂh­ti.
SimhÅti kimatthaæ?-Imaæ purisaæ passasi tvaæ.

Amussa mosaæ.-173

Amusaddassa anupuæsakassa makÃro sakÃramÃpajjate vÃsimhi vibhattimhi.
Asu rÃjÃ, amuko rÃjÃ, asu itthÅ, amukÃ itthÅ.
Anapuæsakasseti kimatthaæ?-Aduæ pupphaæ virocati.
Amusseti kimatthaæ?-Ayaæ puriso tiÂÂhati.
SimhÅti kimatthaæ?-Amuæ purisaæ passasi.

Etatesaæ to.-174

Etata iccetesaæ anapuæsakÃnaæ takÃro sakÃramÃ pajjate simhi vibhattimhi.
Eso puriso, esÃ itthÅ-so puriso, sÃ itthÅ.
Etatesmiti kimatthaæ?-Itaro puriso, itarÃ itthÅ.
Anapuæsakehi kimatthaæ?-Etaæ cittaæ, taæ cittaæ, etaæ rÆpaæ, taæ rÆpaæ.

Tassa vÃ nattaæ sabbattha.-175

Tassa sabbanÃmassa takÃrassa nattaæ hoti vÃ sabbattha liÇgesu.
NÃya, tÃya, naæ, taæ, ne, te, nesu, tesu, namhi, tamhi, nÃbhi, tÃbhi, nÃhi, tÃhi. 
SasmÃsmiæsaæsÃsvattaæ.-176

Tassa sabbanÃmassa takÃrassa sabbasseva attaæ hoti vÃ sa smÃ smiæ saæ sÃ iccetesu
sabbattha liÇgesu. 
Assa, tassa, asmÃ, tasmÃ, asmiæ, tasmiæ, assaæ, tassÃ, assÃ, tassÃ

TakÃrasseti kimatthaæ?-Amussaæ, amussÃ.
Etesviti kikamatthaæ?-Nesu, tesu


[SL Page 034] [\x  34/]     

Imasaddassa ca.-177

Imasaddassa sabbasseva attaæ hoti vÃ vasa smÃ smiæ saæ sÃ iccetesu sabbattha liÇgesu.
Assa, imassa, asmÃ, imasmÃ, asmiæ, imasmiæ, assaæ, imassaæ, assÃ, imissÃ.

Imasaddasseti kimatthaæ?-Etissaæ, etissÃ.
Casaddaggahaïaæ attamanaka¬¬hanatthaæ

Sabbato ko.-178

Sabbato sabbanÃmato kakÃrÃgamo bhoti vÃ simhi vibhattimhi.
Sabbako, yako, sako, amuko, asuko.
VÃti kimatthaæ?-Sabbo, yo, so, ko.

SabbanÃmatoti kimatthaæ?-Puriso.
Puna sabbatoggahaïena a¤¤asmÃpi kakÃrÃgamo hoti-hÅnako, potako.

Ghapato smiæsÃnaæ saæsÃ.-179

Sabbato sabbanÃmato ghapasa¤¤Ãto smiæsa iccetesaæ saæsÃ Ãdeso honti vÃ yathÃ saÇkhyaæ.
Sabbassaæ, sabbassÃ, sabbÃyaæ, sabbÃya, imissaæ, imÃsaæ, imissÃ, imÃya, amussaæ,amussÃ,
amÆyaæ, amuyÃ.

SabbanÃmatoti kimatthaæ?-Itthiyaæ, itthiyÃ.

SmiæsÃnamiti kimatthaæ?-Amuyo.

NetÃhi smimÃyayÃ.-180

EtÃhi, sabbanÃmÃhi ghapasa¤¤Ãto smiæ vacanassa neva ÃyayÃ ÃdesÃ honti.
Etissaæ, etÃyaæ, imissaæ, imÃyaæ, amussaæ, amuyaæ.

Smimiti kimatthaæ?-TÃya itthiyÃ mukhaæ.
EtÃhÅti kimatthaæ?-Ka¤¤Ãya, gaægÃya, vÅïÃya, saddhÃya.

ManogaïÃdito smiæ nÃnamiÃ.-181

TasmÃ manogaïadito smiæ nÃnaæ iccetesaæ ikÃra ÃkÃrÃdesÃ honti vÃ yathÃsaÇkhyÃ.

Manasi, manasmiæ, sirasi, sirasmiæ, manasÃ, manena, vacasÃ, vacena, sirasÃ, sirena, kasarasÃ,
sarena, tapasÃ, tapena, vayasÃ, vayena, yasasÃ, yasena, tejasÃ, tejena, urasÃ, urena, tamasÃ,
tamena.

SmiænÃnamiti kimatthaæ?-Mano, siro, tapo, tamo, tejo.


[SL Page 035] [\x  35/]     

NÃmakappe tatiyo kaï¬o
---------
ùdiggahaïena a¤¤asmÃpi smiænÃnaæ ikÃra ÃkÃrÃde sÃ honti-bilasi, bilasÃ, padÃsi, padasÃ

Sassa vo.-182

TasmÃ manogaïadito sassaca okÃro hoti.
Manaso, tapaso, thÃmaso.

Casaddaggahaïena akhyaggamanaso naroti Ãdisu manasaddato sisso hoti-manasÃ pakataæ
manomayaæ, sesÃkÃrÃ deso hoti-evaæ yamhi kate yaæ yaæ sijjhati taæ taæ idha casaddena
kÃtabbaæ-abyaggaæmanaæ yassa so abyaggamanaso, tamaso.

Etesamo lope.-183

Etesaæ manogaïadinamanto ottamÃpajjate vibhatti lope kate.
Manomayaæ, ayomayaæ, tejosamena, tapoguïena, siroruhena.
ùdiggahaïena a¤¤esamanto ottamÃpajjate. ùposamena, vÃyosamena.
Lopeti kimatthaæ?-PadasÃ, manasÃ, tapasÃ, yasasÃ, vacasÃ. Evama¤¤epi yojetabbÃ.

Sasare vÃ gamo.-184

Etehi manogaïadihi vibhattÃdese sare pare sakÃ rÃgamo hoti vÃ.
ManasÃ, manasi, vacasÃ, vacasi.
VÃti kimatthaæ?-Manena, tejena, yasena.
Sareti kimatthaæ?-Mano, tejo, yaso.
PunÃdiggahaïena a¤¤asmimpi sare paccaye pare sakÃ rÃgamo hoti.
ManasÃ pakataæ kammaæ mÃvasikaæ-vacasÃ pakataæ kammaæ vÃcasikaæ.

Santasaddassa so bhe boccante.-185

Sabbasseva santasaddassa sakÃrÃdeso hoti bhakÃre pare anteca bakÃrÃgamo hoti. 
Sabbhireva samÃsetha, sabbhikubbetha santhavaæ
Sataæ saddhammama¤¤Ãya, seyyo hoti na pÃpiyo.


[SL Page 036] [\x  36/]     

JÅranti ve rÃjarathÃ sucittÃ
Atho sarÅrampi jaraæ upeti
Sataæ ca dhammo jaraæ upeti,
Santo have sabhipavedayanti

Sataæ bhuto sabbhuto-sataæ bhÃvo sabbhÃvo.
Heti kimatthaæ?-Santehi pÆjito bhagavÃ.
Casaddaggahaïaæ kvacÅ nasakÃrasseva pasiddhatthaæ-sataæ kÃro sakkÃro, sataæ kato
sakkato.

Simhi gacchantÃdÅnaæ ntasaddo aæ-186

Simhi gacchantÃdÅnaæ ntasaddo amÃpajjate vÃ.
Gacchaæ-gacchanto, mahaæ, mahanto-caraæ, caranto, tiÂÂhaæ, tiÂÂhanto, khÃdaæ, khÃdanto.
GacchantÃdinamiti kimatthaæ?-Anto, danto, vakanto, santo.

Sesesu ntuva.-187

Etesaæ gacchantÃdinaæ ntasaddo ntuppaccayova daÂÃÂhabbo sesesu vibhattippaccayesu.
Gacchato, mahato-gacchati, mahati, gacchatÃ, mahatÃ.
Sesesviti kimatthaæ?-Gacchaæ, mahaæ, caraæ, khÃdaæ.

BrahmattasakharÃjÃdito amÃnaæ.-188

BrahmattasakharÃjÃdito aæ vacanassa Ãnaæ hoti vÃ
BrahmÃnaæ, brahmaæ, attÃnaæ, attaæ, sakhÃnaæ, sakhaæ, rÃjÃnaæ, rÃjaæ.
Amiti kimattha-rÃjÃ.

SyÃ ca.-189

BrahmattasakharÃjaiccevamÃdito sivacanassa Ã hoti. BrahmÃ, attÃ, sakhÃ, rÃjÃ, ÃtumÃ.

YonamÃno.-190

BrahmaattasakharÃja iccevamÃdÅhi yonaæja Ãno Ãdeso hoti.
BrahmÃno, attÃno, sakhÃno, rÃjÃno, ÃtumÃno.

SakhÃto cÃyo no.-191

TasmÃ sakhÃto ca yonaæ Ãyo no ÃdesÃ honti. SakhÃyo, sakhino.
Yonamiti kimatthaæ?-SakhÃ.

[SL Page 037] [\x  37/]     

NÃmakappe tatiyo kaï¬o
---------
Casaddaggahaïaæ yoggahaïamanuka¬¬hanatthaæ

Smi me.-192

TasmÃ sakhÃto smiæ vacanassa ekÃro hoti.

BrahmÃto gassa ca.-193

TasmÃ brahmÃto gassa ca ekÃro hoti.
He brahme.
Casaddaggahaïaæ ekÃramanuka¬¬hanatthaæ.

SakhÃntassinonÃnaæsesu.-194

Tassa sakhÃntassa ikÃrÃdeso hoti nonÃnaæsa iccetesu.
Sakhino, sakhinÃ, sakhÅnaæ, sakhissa.
EtesvÅti kimatthaæ?-SakhÃrehi.

ùro himhi vÃ.-195

Tassa sakhÃntassa Ãro hoti vÃ himhi vibhattimhi sakhÃrehi, sakhehi.

Sunamaæsu vÃ.-196

Tassa sakhÃntassa Ãro hoti vÃ sunaæ aæ iccetesu. SakhÃresu, sakhesu, sakhÃrÃnaæ, sakhÅnaæ,
sakhÃraæ, sakhaæ.

BrahmÃto tu sminti.-197

TasmÃ brahmÃto tu smiævacanassa niyÃdeso hoti. Brahmani.
Tusaddaggahaïena abrahmatopi smiæ vacanassa ni hoti.

Kammani, nacammani, muddhani.

Uttaæ sanÃsu.-198

Tassa bramhasaddassa anto uttamÃpajjate sanÃ icce tesu.
Brahmuno, brahmunÃ.
SanÃsviti kimatthaæ?-BrahmÃ.
Uttamiti bhÃvaniddeso katthaci abhÃvaædasseti-brahmassa.

SatthupitÃdÅnamÃ sismiæ silopo ca.-199

SatthupitÃdinamanto ÃttamÃpajjate sismiæ silopo ca.



[SL Page 038] [\x  38/]     
SatthÃ, pitÃ, mÃtÃ, bhÃtÃ, kattÃ.
Sisminti kimatthaæ?-Satthussa, pitussa, mÃtussa, bhÃtassa, kattussa.

Casaddaggahaïaæ dutiyatthasampiï¬anatthaæ.

A¤¤esvÃrattaæ.-200

SatthupituÃdinamanto a¤¤esu vacanesu ÃrattamÃ pajjate.
SatthÃraæ, pitaraæ, mÃtaraæ, bhÃtaraæ-satthÃrehi, pitarehi, mÃtarehi, bhÃtarehi.
A¤¤esviti kimatthaæ?-SatthÃ, pitÃ, mÃtÃ, bhÃtÃ.

ùrattaggahaïena katthaci aniyamaæ dasseti-satthussa, pitussa, mÃtussa, bhÃtussa.

VÃ namhi.-201

Satthu pitu ÃdÅnamanto ÃrattamÃpajjate vakÃ namhi vibhantimhi.

SatthÃrÃnaæ, pitarÃnaæ, mÃtarÃnaæ, bhÃtarÃnaæ.
VÃtikimatthaæ?-Satthunaæ, pitunaæ, mÃtunaæ, bhÃtunaæ.

SatthunÃttaæ ca.-202

Tassa satthussa anto saro Ãttaæ hoti vÃ namhi vibhattimhi.
SatthÃnaæ, pitÃnaæ, mÃtÃnaæ, bhÃtÃnaæ, dhÅtÃnaæ, kattÃnaæ,
VÃti kimatthaæ?-SatthÃrÃnaæ, pitarÃnaæ, mÃtarÃnaæ, bhÃtarÃnaæ, dhÅtarÃnaæ
Casaddaggahaïaæ a¤¤esampi saægahaïatthaæ-satthusaddato a¤¤esampitÃdisaddÃnaæ
saægahaïatthÃ casaddaggahaïaæ kataæ.

Usasmiæ sa lopo ca.-203

Satthu pitu iccevamÃdinaæ antassa uttaæ hoti vÃ sasmiæ sa lopoca hoti.
Satthu, satthussa, satthuno, diyate, pariggaho vÃ.
Pitu, pituno, pitussa, diyate, pariggaho vakÃ.
BhÃtu, bhÃtuno, bhitussa, diyate pariggaho vÃ.
Ca saddaggahaïaæ dutiyatthasampiï¬anatthaæ.

SakamandhÃtÃdÅnaæ ca.-204

SakamandhÃtu iccevamÃdÅnamanto uttamÃpajjate


[SL Page 039] [\x  39/]     

NÃmakappe tatiyo kaï¬o.
---------
Sasmiæ salopo ca hoti.
SakamandhÃtu iva assa rÃjino vibhavo-evaæ kattu, gantu, dÃtu, iccevamÃdi.
PunarÃrambhaggahaïaæ kimatthaæ?-Niccadipanatthaæ-sakamandhÃtu. Casaddaggahaïaæ
dutiyatthalopasaæpiï¬anatthaæ.

Tato yotamotu.-205

Tato Ãrodesato sabbesaæ yonaæ okÃrÃdeso hoti.
SatthÃro, pitaro, mÃtaro, bhÃtaro, kattÃro, vattÃro.

Tusaddaggahaïena a¤¤asmÃpi yonaæ naokÃro hoti caturo janÃ, ubho purisÃ, najjo, gÃ vo.

Tato smimi.-206

Tato ÃrÃdesato smiæ vacanassa ikÃro hoti. Satthari pitari, bhÃtari, kattari, dhÅtari, vattari,
bhattari. Puna tatoggahaïena a¤¤asmÃpi smiæ vacanassa ikÃrÃ deso hoti-bhuvi.

NÃ Ã.-207

Tato ÃrÃdesato smiæ vacanassa ikÃro hoti. Satthari pitari, mÃtari, bhÃtari, kattari, dhÅtari,
vattari, bhattari. Puna tatoggahaïena a¤¤asmÃpi smiæ vacanassa ikÃrÃ deso hoti-bhuvi.

NÃ Ã-207

Tato ÃrÃdesato nÃvacanassa ÃÃdeso hoti. SatthÃrÃ, pitarÃ, mÃtarÃ, bhÃtarÃ, dhÅtarÃ, kattÃrÃ,
vattÃrÃ.

ùro rassamikÃre-208

ùrÃdeso rassamÃpajjate ikÃre pare.
Satthari, pitari, mÃtari,bhÃtari, dhÅtari, vattari, kattari.

PitÃdinamasimhi.-209

PitÃdinamÃrÃdeso rassamÃpajjate asimhi vibhattamhi.
PitarÃ, mÃtarÃ, bhÃtarÃ, dhÅtarÃ-pitare, mÃtaro, bhÃtaro, dhÅtaro.

Asimhiggahaïaæ tomhi ikÃrÃdesassa ¤Ãpanatthaæ. MÃtito, pitito, bhÃtito, duhitito.

TayÃ tayinaæ takÃro tvattaæ vÃ-210

TayÃ tayÅ iccetesaæ takÃro tvattamÃpajjate vÃ.
KvayÃ, tayÃ, tvayi, tayi.
Etesviti kimatthaæ?-Tuvaæ, tavaæ.

Iti nÃmakappe tatiyo kaï¬o.
---------


[SL Page 040] [\x  40/]     

AttÃnto hismimanattaæ.-211

Tassa attano anto anattamÃpajjate himhi vibhattimhi.
Attanehi, attanehi.
AttÃntoti kimatthaæ?-RÃjebhi, rÃjehi.
Hisminti kimatthaæ?- AttanÃ
AnattamitibhÃvaniddesena attasaddassa sakÃdeso hoti sabbÃhu vibhattisu.
Sako, sakÃ, sakaæ, sake.

Tatosminti.-212

Tato attano smiæ vacanassa ni hoti.
Attani.
TatoggahaïamavadhÃranatthaæ-sake pettivisaye.

Sassa no.-213

Tato attano sassa vibhattissa no hoti. Attano.

SmÃ nÃ.-214

Tato attato smÃvacanassa nÃ hoti.
AttanÃ.
Puna tatoggahaïena tassa attano takÃrassa rakÃro hoti sabbesu vacanesu.
Attani jÃto putto atrajo, atrajaæ.

Jhalato ca.-215

Jhalaiccetehi smÃvacanassa nÃ hoti.
AggÅnÃ, pÃïÅnÃ, daï¬inÃ, bhikkhunÃ, sayambhunÃ.
SmÃti kimatthaæ?-Aggayo, munayo, isayo.
Casaddaggahaïaæ nÃggahaïÃnuka¬¬hanatvaæ.

Ghapatosmiæ yaæ vÃ.-216

TasmÃ ghapato smiæ vacanassa yaæ hoti vÃ.
Ka¤¤Ãyaæ, ka¤¤Ãya-gaægÃyaæ, gaægÃya-rattiyaæ, rattiyÃ-itthiyaæ, itthiyÃ-vadhuyaæ,
vadhuyÃ-yÃguyaæ, yÃguyÃ.

Yonanti napuæsakehi.-217

Sabbesaæ yonaæ ti hoti vÃ napuæsakehi liÇgehi.
AÂÂhini, aÂÂh­-Ãyuni, Ãyu-evaæ dutiyÃyaæ.


[SL Page 041] [\x  41/]     

NÃmakappe catuttho kaï¬o
---------
Napuæsakehiti kimatthaæ?-Itthiyo

Ato niccaæ.-218

AkÃrantehi napuæsakaliÇgehi yonaæ niccaæ nihoti. 
SabbÃni, yÃni, tÃni, kÃni, bhayÃni, rÆpÃni.

Siæ.-219

AkÃrantehi napuæsakaliÇgehi sivacanassa aæ hoti, niccaæ.
Sabbaæ, yaæ, taæ, kaæ, rÆpaæ.

Sesato lopaæ gasipi.-220

Tato niddiÂÂhehi liÇgehi sesato gasi iccete lopamÃpajjante.
Hoti itthi, sÃ itthi, bho daï¬a, so daï¬a, bho satthÃ, so satthÃ, bho rÃjÃ, so rÃjÃ.
Sesatoti kimatthaæ?-Puriso gacchati.
GasÅti kimatthaæ?-ItthiyÃ, satthussa

SabbÃsamÃvusopasagga nipÃtÃdÅhi ca.-221 

SabbÃsaæ vibhattinaæ ekavacanabahuvacanÃnaæ paÂhamÃ dutiyÃ tatiyÃ catutthi pa¤camÅ
chaÂÂhÅ sattamÅnaæ lopo hoti ÃvusopasagganipÃtaiccevamÃdihica.
Tvaæ panÃvuso, tumhe panÃvuso padaso dhammaæ vÃceyya-vihÃraæ sveva upagacchissati.
CasaddaggahaïamavadhÃraïatthaæ.

Pa, parÃ, ni, nÅ, u, du, saæ, vi, ava, anu, pari, adhi, abhi, pati, su, Ã, ati, api, apa, upa, iti,
vÅsati upasaggÃ.

PÃhÃro, parÃbhavo, nihÃro, nÅhÃro, ubhÃro, dubhÃro, saæhÃro, vihÃro, avahÃro, anuhÃro,
parihÃro.
AdhihÃro, abhihÃro, patihÃro, suhÃro, ÃhÃro, atihÃro, apihÃro, apahÃro, upahÃro, evaæ vÅsati
upa saggehi ca-

YathÃ, tathÃ, evaæ, khalu, kho, yatra, tatra, atho, atha, hÅ, tu, ca, vÃ, vo, haæ, ahaæ, alaæ, eva,
bho, aho, he, re, are, hare, iccevamÃdÅhi nipÃtehi ca yojetabbÃ.

PumassaliÇgÃdisu samÃsesu.-222

Pumaiccetassa anto lopamÃpajjate liÇgÃdisu para padesu pi samÃsesu.


[SL Page 042] [\x  42/]     

PulliÇgaæ, pumbhÃvo, puækokilo.
Pumasseti kimatthaæ?-ItthiliÇgaæ, napuæsakaliÇgaæ.
LiÇgÃdisuti kimatthaæ?-Pumitthi.
SamÃsesuti kimatthaæ?-Pumassa liÇgaæ.

Aæ yamito pasa¤¤Ãto.-223

Aævacanassa yaæ hoti vÃ Åto pasa¤¤Ãto.
Itthiyaæ, itthiæ.
Pasa¤¤Ãtoti kimatthaæ?-Daï¬inaæ, bhoginaæ.
Amiti kimatthaæ?-ItthÅhi.

Naæ jhato katarassÃ.-224

TasmÃ jhato katarassÃ naaævacanassa naæ hoti.
Daï¬inaæ, bhoginaæ.
Jhatoti kimatthaæ?-Vessabhuæ.
KatarassÃti kimatthaæ?-Kucchiæ.

Yonanto.-225

Sabbesaæ yonaæ najhato katarassÃ no hoti.
Daï¬ino, bhogino-he daï¬ino, he bhogino
KatarassÃti kimatthaæ?-Aggayo, nakamunayo, isayo.
Jhatoti kimatthaæ?-Sayambhuvo.
Yonanti nakimatthaæ?-Daï¬inÃ, bhoginÃ.

Sminti.--226

TasmÃ jhato katarassÃ smiævacanassa ni hoti.
Daï¬ini, bhogini.
KatarassÃti kimatthaæ?-VyÃdhimhi.

Kissaka ve ca.-227

Kimiccetassa ko hoti vappaccaye pare.
Kva gatosi tvaæ devÃnaæ piyatissa
Casaddaggahaïena avappaccaye parepi ko hoti
Ko taæ ninditumarahati-kathaæ bodhesitvaæ dhammaæ
Veti kimatthaæ?-Kito Ãgatosi tvaæ.

Ku hiæhaæsu ca.-228

Kimiccetassa ku hoti hiæ haæ iccetesuparesu.
Kuhiæ gacchasi, kuhaæ gacchasi.
Casaddaggahaïena hiæcanaæ dÃcanaæ paccayesu paresu a¤¤atthÃpi ku hoti kuhiæcanaæ
kudÃcanaæ.


[SL Page 043] [\x  43/]     

NÃmakappe catuttho kaï¬o.
---------
Sesesu ca.-229

Kimiccetassa ko hoti sesesu vibhattippaccayesu paresu.
Ko pakÃro kathaæ-kaæ pakÃraæ kathaæ.
Vasaddaggahaïaæ kakÃrÃnuka¬¬hÃnatthaæ.

Tratothesu naca.-230

Kimiccetassa ku hoti tra to tha iccetesu
Kutra, kuto, kuttha
Casaddaggahaïaæ kiæ saddamanuka¬¬hanatthaæ.

SabbassetassÃkÃro vÃ.-231

Sabbassa etasaddassa akÃro hoti vÃ to tha iccetesu.
Ato, attha, etto, ettha.

Tre niccaæ.-232

Sabbassa etasaddassa akÃro hoti niccaæ tre paccaye pare.

Atra.

E tothesu vÃ.-233

Sabbasseva etasaddassa ekÃro hoti kavÃ to tha iccetesu paresu.

Etto, atto, ettha, attha.

ImassitthandÃni nahatodhesu ca.-234

Sabbasseva imasaddassa ikÃro hoti thaæ dÃni ha to dha iccetesu.

Itthaæ, idÃni, iha, ito, idha.

CasaddaggaïamavadhÃraïatthaæ.

A dhunÃmhi ca.-235

Sabbasseva imasaddassa akÃro hoti dhunÃmhi paccaye pare.

AdhunÃ,
CasaddaggahaïamavadhÃranatthaæ.

Eta rahimhi.-236

Sabbasseva imasaddassa etÃdeso hoti rahimhi paccaye pare.

Etarahi.


[SL Page 044] [\x  44/]     

Itthiyamato Ãppaccayo-237

Itthiyaæ vattamÃnÃ akÃrantato Ãppaccayo hoti.
SabbÃ, yÃ, tÃ, sÃ, kÃ, ka¤¤Ã.

NadÃdito vÃ Å.-238

NadÃdito vÃ anadÃdito vÃ itthiyaæ vattamÃnÃ akÃrantato Åppaccayo hoti.
NadÅ, mahÅ, kumÃrÅ, taruïÅ, vÃruïÅ, sakhÅ, bhatthÅ, itthÅ.

×avaïikaïeyyaïantu hi.-239

×avaïikaïeyyaïantu iccetehi itthiyaæ vattamÃnehi Åppaccayo hoti.
MÃïavÅ, paï¬avÅ, nÃvikÅ, veïateyyÅ, kunteyyÅ, gotamÅ, guïavati, somavatÅ.
PatibhikkhurÃjÅkÃranti itÅ.-240

PatibhikkhurÃjikÃrantehi itthiyaæ vattamÃnehi liÇgehi inÅppaccayo hoti.
GahapatÃni, bhikkhunÅ, rÃjinÅ, hatthinÅ, daï¬inÅ, medhÃvinÅ, tapassinÅ.

Ntussa tamÅkÃre.-241

Sabbasseva ntuppaccayassa takÃro hoti vÃ ÅkÃre pare.
GuïavatÅ, guïavantÅ-kulavatÅ, kulavantÅ-satimatÅ, satimantÅ-mahatÅ, mahantÅ-gottamatÅ,
gottamantÅ.

Bhavato bhoto.-242

Sabbasseva bhavantasaddassa bhotÃdesohoti ÅkÃre itthÅyaæ kate pare.
Bhoti ayye-bhoti ka¤¤e-bhoti gharÃdiye.

Bho ge tu.-243

Sabbasseva bhavantasaddassa bho hoti ge pare
Bho purisa, bho aggi, bho rÃjÃ, bho satthÃ, bho daï¬Å, bho sayambhu.
Geti kimatthaæ?-Bhavato, bhavakaæ.
Tusaddaggaïenaa¤¤asmimpi vacane sabbasseva bhavanta
Saddassa bhonta bhantebhonto bhaddebhotÃ bho to iccete ÃdesÃ honti.


[SL Page 045] [\x  45/]     

NÃmakappe catuttho kaï¬o.
---------
Bhonta, bhante, bhonto, bhadde, bhotÃ, bhoto, gotamassa.

OhÃvo kvaci yosu vakÃrassa.-244

Bhavantaiccetassa vakÃrassa obhÃvo hoti kvaci yo iccetesu.
Imaæ bhonto nisÃmetha-bhavanto vÃ.

Bhadantassa bhaddanta bhante.-245

Sabbasseva bhadantasaddassa bhaddanta bhante iccete ÃdesÃ honti kvaci ge pare gosu ca.
Bhe bhaddanta, bhante, bhadantÃ vÃ

AkÃrapitÃdyantÃnamÃ.-246

AkÃroca pitÃdinamantoca. ùkÃrattamÃpajjate ge pare.
Bho purisÃ-bho pitÃ-bho mÃtÃ-bho satthÃ.

JhalapÃ rassaæ.-247

Jhalapaiccete rassamÃpajjante ge pare.
Bho daï¬i-bho sayambhu-bhoti itthi-bhoti vadhu.

ùkÃro vÃ.-248

ùkÃro rassamÃpajjate vÃ ge pare.
Bho rÃja, bho rÃjÃ-bho atta, bho attÃ-bho sakha, bho sakhÃ-bho sattha,bho satthÃ. 
Iti nÃmakappe catuttho kaï¬o.
---------
TvÃdayo vibhattisa¤¤Ãyo.-249

ToÃdi yesaæ paccayÃnaæ te bhonti kvÃdayo-te paccayÃ tvÃdayo vibhattisa¤¤Ã ca daÂÂhabbÃ.
Sabbato, yato, tato, kuto, ato, ito, sabbadÃ, yadÃ, tadÃ, kadÃ, idha, idÃni.

Kvaci to pa¤camyatthe.-250

Kvaci toppaccayo hoti pa¤camyatthe.
Sabbato, yato, tato, kuto, ato, ito.
KvacÅti kimatthaæ?-ImasmÃ, sabbasmÃ.


[SL Page 046] [\x  46/]     

Tratha sattamiyÃ sabbanÃmehi.-251

Tratha iccete paccayÃ honti sattamyatthe sabbanÃmehi.
Sabbatra, sabbattha, yatra, yattha, tatra, tattha

Sabbato dhi.-252

SabbaiccetasmÃ ¬ippaccayo hoti kvaci sattamyatthe.
SabbadhÅ-sabbasmiæ.

KismÃ vo ca.-253

KimiccetasmÃ cappaccayo hoti sattamyatthe kvaci. Kva gatosi tvaæ devÃnaæ piyatissa.
Kvaciti kimatthaæ?-Kasmiæ gatosi.

Hiæ haæ hiæcanaæ-254

KimiccetasmÃ hiæ haæ hiæcanaæ iccete paccayÃ honti sattamyatthe.
Kuhiæ, kuhaæ, kuhiæcanaæ.

TamhÃ ca.-255

TamhÃca hiæ haæ iccete paccayÃ honti sattamyatthe.
Tahiæ, tahaæ.
Casaddaggahaïaæ hiæcanaggahaïanivattanatthaæ.

ImasmÃ hadhÃ ca.-256

ImasmÃ hadha iccete paccayÃ honti sattamyatthe 
Iha, edha.
CasaddaggahaïamavadhÃraïatthaæ.

Yato hiæ.-257

TasmÃ yato hiæpaccayo hoti sattamyatthe.
Yahiæ.

KÃle-258

KÃle iccetamadhikÃratthaæ veditabbaæ.

Kiæ sabba¤¤ekayakuhi dÃ dÃcanaæ.-259

Kiæ sabba a¤¤a eka ya ku iccetehi dÃ dÃvanaæ iccete paccayÃ honti kÃle sattamyatthe.
KadÃ, sabbadÃ, a¤¤adÃ, ekadÃ, yadÃ, kudÃcanaæ.

TamhÃ dÃnica.-260

Ta iccetasmÃ dÃni dÃ iccete paccayÃ honti kÃle sattamyatthe.


[SL Page 047] [\x  47/]     

NÃmakappe pa¤camo kaï¬o.
---------
TadÃni, tadÃ.
Casaddaggahaïaæ dÃppaccayamanuka¬¬hanatthaæ.

ImasmÃ rahi dhunÃ dÃni ca.-261

ImasmÃ rahi dhunÃ dÃni iccete paccayÃ honti kÃle sattamyatthe.
Etarahi, adhunÃ, idÃni.
Casaddaggahaïaæ rahi dhunÃ dÃni ppaccayamanuka¬¬hanatthaæ.

Sabbassa so dÃmhi vÃ.-262

Avaïïo yeppaccaye pare lopamÃpajjate.
BÃhusaccaæ, paï¬iccaæ, vepullaæ-kÃru¤¤aæ, nepu¤¤aæ, kosallaæ, sÃma¤¤aæ, sobhajjaæ.
Casaddaggahaïaæ vÃggahaïanivattanatthaæ.

Vuddhassa jo iyiÂÂhesu.-264

Sabbasseva vuddhasaddassa jo Ãdeso hoti iya iÂÂha iccetesu paccayesu paresu.
Sabbe ime vuddhÃ ayametesaæ visesena vuddhoti jeyyo-sabbe ime vuddhÃ ayametesaæ
visesena vuddhoti jeÂÂho.

Pasatthassa so ca.-265

Sabbassa pasatthasaddassa so Ãdesoca hoti jo Ãdesoca iya iÂÂha iccetesu paccayesu paresu.
Sabbe ime pasatthÃ ayamimesaæ visesena pasatthoti seyyo-sabbe ime pasatthÃ ayamimesaæ
visesena pasatthoti seÂÂho-jeyyo, jeÂÂho.
Casaddaggahaïaæ dutiyaÃdesasampiï¬anatthaæ.

Antikassa nedo-266

Sabbassa antikasaddassa nedÃdeso hoti iha iÂÂha iccetesu paresu.
Nediyo, nediÂÂho

BÃÊhassa sÃdo.-267

Sabbassa bÃÊhasaddassa sÃdÃdeso hoti iya iÂÂhaicce


[SL Page 048] [\x  48/]     

Tesu paccayesu paresu.
SÃdiyo, sÃdiÂÂho.

Appassa kaï.-268
Sabbassa appasaddassa kaï Ãdeso hoti iya iÂÂha iccetesu paccayesu paresu.
Kaïiyo, kaïiÂÂho.

YuvÃna¤ca.-269

Sabbassa yuvasaddassa kaïadeso hoti iha iÂÂhaicce tesu paccayesu paresu.
Kaniyo, kaïiÂÂho.
Casaddaggahaïaæ kaïgahaïamanuka¬¬hanatthaæ.

VantumantuvÅna¤ca lopo.-270

Vantu mantu vÅ iccetesaæ paccayÃnaæ lopo hoti iya iÂÂha iccetesu paccayesu paresu. 
Guïiyo, guïiÂÂho, gaïiyo, gaïiÂÂho, satiyo, satiÂÂho, medhiyo, medhiÂÂho.
Casaddaggahaïamanuka¬¬hanatthaæ.

Yavataæ talanadakÃrÃnaæja bya¤janÃni nacala¤jakÃrattaæ.-271

Yavataæ talanadakÃrÃnaæ bya¤janÃni cala¤a jakÃratta mÃpajjante yathÃ saÇkhyaæ.

BÃhusaccaæ, paï¬iccaæ, vepullaæ, nepu¤¤aæ, kÃru¤¤aæ, sÃma¤¤aæ, sohajjaæ.
Yavatamiti kimatthaæ?-Tiïadalaæ.
TalanadakÃrÃnamiti kimatthaæ?-MaccunÃ.
KÃraggahaïaæ kimatthaæ?-YakÃrassa sakÃrabhakÃramakÃradesa sa¤¤Ãpanatthaæ-purisassa
bhÃvo porissaæ-usabhassa bhÃvo osabbhaæ, upamÃya bhÃvo opammaæ.

AmhatumhanturÃjabrahmattasakha satthupitÃdÅhi smÃ nÃva.-272 

AmhatumhanturÃjabrahmattasakhasatthupituiccevamÃdÅhi smÃ vanÃva daÂÂhabbÃ.


[SL Page 049] [\x  49/]     

KÃrakakappo chaÂÂho.
---------
MayÃ, tayÃ, guïavatÃ, ra¤¤Ã, brahmunÃ, attanÃ, sakhÅnÃ, satthÃrÃ, pitarÃ, mÃtarÃ, bhÃtarÃ,
dhÅtarÃ.
EvamÃdihÅti kimatthaæ?-PurisÃ.

Iti nÃmakappe pa¤camo kaï¬o.
---------
YasmÃdapeti bhayamÃdatte vÃ tadapÃdÃnaæ.-273

YasmÃ vÃ apeti yasmÃ vÃ bhayaæ jÃyate yasmÃ navÃ Ãdatte taæ kÃrakaæ apÃdÃnasa¤¤aæ hoti.
Taæ yathÃ-gÃmÃ apenti munayo-nagarÃ niggato rÃjÃ, pÃpÃ cittaæ nivÃraye-corÃ bhayaæ
jÃyate-ÃcariyupajjhÃyehi sikkhaæ gaïhÃti sisso.
ApÃdÃnamiccetena kvattho?-"ApÃdÃne pa¤camÅ".

DhÃtunÃmÃnamupasaggayogÃ disvapi ca.-274

DhÃtunÃmÃnaæ payoge ca upasaggayogÃdisvapi ca taæ kÃrakaæ apÃdÃnasa¤¤aæ hoti.
DhÃtunaæ napayoge tÃva-ji iccetassa dhÃtussa parÃpubbassa payoge yo asaho so
apÃdÃnasa¤¤o hoti. Taæ yathÃ-buddhasmÃ parÃjenti a¤¤atitthiyÃ.

Bhu iccetassa dhÃtussa papubbassa payoge-yato acchinnappabhavo so apÃdÃnavasa¤¤o hoti.
Taæ yathÃ-himavatÃ pabhavantipa¤camahÃnadiyo-anavatattamhÃ pabhavanti
namahÃsarÃ-aciravatiyÃ pabhavanti kunnadiyo.

NÃmappayogepi taæ kÃrakaæ apÃdÃnasa¤¤aæ hoti.
Taæ yathÃ-urasmÃ jÃto putto-bhumito vaniggatoraso-ubhato sujÃto putto.
UpasaggayogÃdisvapica taæ kÃrakaæ apÃdÃnasa¤¤aæ hoti.

Taæ yathÃ-apasÃlÃya Ãyanti navÃnijÃ-ÃbrahmalokÃ saddo abbhuggacchati-upari pabbatÃ devo
kavassati buddhasmÃpati sÃriputto dhammadesanÃya Ãlapati temÃsaæ-ghatamassa telasmÃ
pati dadÃti-uppalamassa pati dadÃtikanakamassa hira¤¤asmÃ pati dadÃti.


[SL Page 050] [\x  50/]     

ùdiggahaïena kÃrakamajjhepi pa¤camivibhatti hoti.
Taæ yathÃ-pakkhasmÃ vijjhati migaæ luddako-kosÃ vijjhati ku¤jaraæ-mÃsasmÃ bhu¤jati
bhojanaæ.
Apiggahaïena nipÃtappayoge pi pa¤camÅ vibhatti hoti dutiyÃ ca tatiyÃ ca.

RahitÃ mÃtujÃ pu¤¤aæ katvÃ deti, rahitÃ mÃtujaæ, rahitÃ namÃtujena navÃ-rite saddhammÃ
kuto sukhaæ bhavati, rite saddhammaæ, rite saddhammena vÃ-te bhikkhÆ nÃnÃkulÃ
pabbajitÃ-vinÃ saddhammÃ nattha¤¤o koci nÃtho loke vijjati, vinÃ saddhammaæ, vinÃ
saddhammena vÃ, vinÃ buddhasmÃ, vinÃ buddhaæ, vinÃ buddhena vÃ.

Casaddaggahaïena a¤¤atthÃpi pa¤camÅvibhatti hoti.
Yatohaæ bhagini ariyÃya jÃtiyÃ jÃto, yatohaæ sarÃmi attÃnaæ, yato pattosmi
vi¤¤utaæ-yatdhikaraïametaæ abhijjhadayo pÃpakÃ akusalÃdhammÃ anvÃssa veyyuæ.

RakkhaïatthÃnamicchitaæ.-275

RakkhaïatthÃnaæ dhÃtunaæ payoge yaæ icchitaæ taæ kÃrakaæ apÃpadÃnasa¤¤aæ hoti.
KÃke rakkhanti taï¬ulÃ, yavÃ paÂisedhenti gÃvo.

Yena vÃdassanaæ.-276

YenavÃ adassanamicchitaæ taæ kÃrakaæ apÃdÃnasa¤¤aæ hoti.

UpajjhÃyÃ antaradhÃyati sisso, mÃtarÃ ca pitarÃ ca antaradhÃyati putto.

VÃti kimatthaæ?-SattamÅvibhatyatthaæ-jetavane naantarahito, veluvane naantarahito
bhagavÃ.

DurantikaddhakÃlanimmÃïatvÃlopadisÃyogavibhattÃrappayogasuddhappa-
mocanahetuvivittappamÃïa pubbayogabandhanaguïavacanapa¤hakathanathokÃkattusu
ca.-277

Duratthe antikatthe addhaïÅmmÃne kÃlaïimmÃne tvÃ lope disÃyoge vibhatte Ãrappayoge
suddhatthe


[SL Page 051] [\x  51/]     

KÃrakakappo chaÂÂho
---------
Pamocanatthe hetvatthe vicittatthe pamÃïe pubbayoge bandhane guïavacane pa¤he
kathane thoke akantari iccetesvatthesu payogesu nataæ kÃrakaæ apÃdÃna sa¤¤aæ hoti.

Duratthe tÃva-kÅva duro ito nalakÃragÃmo-durato vÃgamma, ÃrakÃ te moghapurisÃ imasmÃ
dhammavinayÃ.

DutiyÃca tatiyÃca-dÆraæ gÃmaæ Ãgato, dÆrena gÃmena vÃ Ãgato-ÃrakÃ imaæ dhammavinayaæ,
anena dhammavinayena navÃ, iccevamÃdi.

Antikatthe-antikaæ gÃmÃ, Ãsannaæ gÃmÃ, samÅpaæ gÃmÃ, samÅpaæ saddhammÃ.

DutiyÃ tatiyÃca-antikaæ gÃmaæ, antikaæ gÃmenavÃ, Ãsannaæ gÃmaæ, Ãsannaæ
gÃmenavÃ-samÅpaæ gÃmaæ, samÅpaæ gÃmenavÃ-samÅpaæ saddhammaæ, samÅpaæ
saddhammenavÃ,iccevamÃdi. 
AddhanimmÃïe-ito madhurÃya catusuyojanesu saækassaæ nÃma nagaraæ atthi tatva
bahujanÃ vasanti-iccevamÃdi.

KÃlanimmÃïe-ito kho bhikkhave ekanavutikappe vipassinÃma bhagavÃ loke udapÃdi-ito
tiïïaæ mÃsÃnaæ accayena parinibbÃyissÃmi, iccevamÃdi.

TvÃlope kammÃdhikaraïesu-pÃsÃdÃ saækameyya, pÃsÃdamahiruhitvÃ vÃ-pabbatÃ
saækameyya, pabbatamabhiruhitvÃ vÃ-hatthikkhandhÃ saækameyya,
hatthÅkkhandhamabhiruhitvÃ vÃ, ÃsanÃ vuÂÂhaheyya, Ãsane nisiditvÃ vÃ, iccevamÃdi.

DisÃyogeg¤aavÅcito yÃva upari bhavaggamantare bahu sattanikÃyÃ vasanti-yato khemaæ,
tato bhayaæ-puratthÅ mato dakkhiïato pacchimato uttarato aggi pajjalati-yato assosuæ
bhagavantaæ-uddhaæ pÃdatalÃ adho kesamatthakÃ, iccevamÃdi.

Vibhatte-yato païÅtataro vÃ, visiÂÂhataro vÃ natthi.
ChaÂÂhica-channavutÅnaæ pÃsaï¬Ãnaæ dhammÃnaæ pavaraæ yadidaæ sugatavinayaæ,
iccevamÃdi.

ùrappayoge-gÃmadhammÃ vasaladhammÃ asaddhammÃ Ãrati virati paÂivÅrati, pÃïÃtipÃtÃ
veramaïÅ, iccevamÃdi.

Suddhatthe-lobhanÅyehi dhammehi suddho asaæsaÂÂho, mÃtitoca pititoca suddho
asaæsaÂÂho anupakuÂÂho agarahito, iccevamÃdi.

Pamocanatthe-parimutto dukkhasmÃti vadÃmi, muttosmi mÃrabandhanÃ, na te muccanti
maccunÃ, iccevamÃdi.


[SL Page 052] [\x  52/]     

Hetvatthe-kasmÃ hetunÃ, kena hetunÃ, kissa hetu, kasmÃ nu tumhaæ daharÃ namÅyare,
kasmÃ ikheva maraïaæ bhavissati, iccevamÃdi.

Vivittatthe-vivitto pÃpakÃ dhammÃ, vivicceva kÃmehi viviccÃkusalehi dhammehi,
iccevamÃdi.

PamÃïatthe-dÅghaso navavidatthÅyo sugatavidatthiyÃ pamÃïikÃ kÃretabbÃ majjhimassa
purisassa a¬¬hateÊasahatthÃ, iccevamÃdi.

Pubbayoge-pubbeva me bhikkhave sambodhÃ, icceva mÃdi.

Bandhanatthe-satasmÃ baddho naro ra¤¤Ã iïatthena. TatiyÃca-satena vÃ baddho naro ra¤¤Ã,
icceva mÃdi.

Guïavacane-pu¤¤Ãya sugatiæ yanti, cÃgÃya vipulaæ dhanaæ, pa¤¤Ãya mutto mano, issariyÃ
janaæ rakkhati rÃjÃ, iccevamÃdi.

Pa¤he tvÃlope kammÃdhikaraïesu-abhidhammÃ pucchanti, abhidhammaæ sutvÃ vÃ,
abhidhamme ÂhatvÃ vÃ-vinayÃ pucchanti, vinayaæ sutvÃ vinaye ÂhatvÃ vÃ.

DutiyÃca tatiyÃca-abhidhammaæ, abhidhammena vÃ-vinayaæ vinayena vÃ-evaæ suttÃ, geyyÃ,
gÃthÃya, veyyÃkaraïÃ, udÃnÃ, itivuttakÃ, jÃtakÃ, abbhutadhammÃ, vedallÃ, iccevamÃdi.

Kathena tvÃlope kammÃdhikaraïesu-abhidhammÃ kathayanti, abhidhammaæ,
abhidhammena vÃ-vinayaæ Ãka¬¬hitvÃ vinayÃ kathayanti, vinayaæ, vinayena vÃ-evaæ suttÃ,
geyyÃ, gÃthÃ veyyÃkaraïÃ, udÃnÃ, itivuttakÃ, jÃtakÃ, abbhuta dhammÃ, vedallÃ, iccevamÃdi.

Thokatthe-thokÃ muccati, appamattakÃ muccati, kicchÃ muccati.

TatiyÃca-thokena, appamattakena, kicchena vakÃ, iccevamÃdi.

Akattari-kammassa katattÃ, upacitattÃ, ussannattÃ, vipakulattÃ, uppannaæ
nacakkhuvi¤¤Ãïaæ, iccevamÃdi.

Casaddaggahaïena sesesvapi ye mayÃ nopadiÂÂhÃ apÃ dÃnappayogikÃ te
payogavicakkhaïehi yojetabbÃ.

Yassa dÃtukÃmo rocate dhÃraya te vÃ taæ sampadÃnaæ.-278


[SL Page 053] [\x  53/]     

KÃrakakappo chaÂÂho.
---------
YassavÃ dÃtukÃmo yassavÃ rocate yassavÃ dhÃriyate taæ kÃrakaæ sampadÃnasa¤¤aæ hoti.

Samaïassa cÅvaraæ dadÃti. Samaïassa rocate saccaæ, devadattassa suvaïïacchattaæ
dhÃrayate ya¤¤adatto.
SampadÃnamiccanena kvattho?-"SampadÃne catutthi"
VÃti vikappanatthaæ-dhÃtunÃmÃnaæ payogevÃ upasaggappayogevÃ nipÃtappayogevÃ
navÃyogevÃ yati attha vikappanatthaæ vÃsaddo payujjati.

SilÃghahanuÂhÃsapadhÃrapihakurdhaduhissosuyarÃdhikkhapaccÃsuïaanupatigiïapubbaka-
ttÃrocanatthatadattha tumatthÃlamatthama¤¤atÃ
nÃdarappÃïinigatyatthakammanisaæsaÂÂhasammuti bhÅyasattamyatthesu naca.-279

SilÃghahanuÂhÃsapadhÃrapihakudhaduhaissaiccetesaæ dhÃtunaæ payoge usuyatthÃnaæ ca
payoge rÃdhikkhappayoge paccÃsuïaanupatiginÃnaæ pubbakattari ca Ãrocanatthe nadatthe
tumatthe alamatthe ma¤¤atippayoge anÃdare appÃniïi gatyatthÃnaæ dhÃtunaæ kammani
Ãsiæsanatthe sammuti bhÅyasattamyattesu naca taæ kÃrakaæ sampadÃnasa¤¤aæ hoti.

SilÃghappayoge tÃva-buddhassa silÃghate, dhammassa silÃghate, saÇghassa silÃghate,
sakaupajjhÃyassa silÃghate, tava silÃghate, mama silÃghate, iccevamÃdi.

Hanuppayoge-hanute mayhameva, hanute tuyhameva lÃbhaæ, iccevamÃdi.

 hÃppayoge-upatiÂÂheyya sakyaputtÃnaæ nava¬¬hakÅ, bhikkhussa bhu¤jamÃnassa
pÃniyenavÃ navidhÆpanenavÃ upatiÂoÂh­yya, iccevamÃdi.

Sapappayoge-mayhaæ sapapate, tuyhaæ sapate, iccevamÃdi.
DhÃrappayoge-suvakaïïaæ te dhÃrayate, iccevamÃdi.

Pihapakpayoge-buddhassa a¤¤atitthiyÃ pihayanti, devÃ dassanakÃmÃ te, yato icchÃmi
bhadantassa, samiddhÃnaæ pihayanti daliddÃ, iccevamÃdi.

Kudha duha issa usÆyappayoge-kodhayati devadattassa, tassa mÃ kujjha mahÃvÅra, dÆhayati
vadisÃnaæ megho, titthiyÃ


[SL Page 054] [\x  54/]     

Issayanti samaïÃnaæ guïagiddhena, titthiyÃ samaïÃnaæ usÆyanti lÃbhagiddhena, dujjanÃ
guïavantÃnaæ usuyanti guïagiddhena, kÃ usuyÃ vijÃnataæ, iccevamÃdi.

RÃdha ikkha iccetesaæ dhÃtÆnaæ payoge yassa akthitassa puna vipucchanaæ
kammavikhyÃpanattha¤cataæ kÃrakaæ sampa dÃnasa¤¤aæ hoti dutiyÃca.

ùrÃdho me ra¤¤o, ÃrÃdho me rÃjÃnaæ, kyÃhaæ ayyÃnaæ aparajjhÃmi, kyÃhaæ ayye
aparajjhÃmi, cakkhuæ janassa dassanÃya taæ naviya ma¤¤e, Ãyasmato
upÃlittherassaupasampadÃ pekho upatisso Ãyasmantaæ navÃ, iccevamÃdi.

PaccÃsuïaanupatiginÃnaæ pubbakattaricasuïotissa dhÃtussa paccÃyoge yassa kammuno
pubbassa yo kattÃ so bhagavÃti-"yo karoti sakattÃ"ti suttavacanena evaæ yassa kammuno
pubbassa yo kattÃ so sampadÃna sa¤¤o hoti.

Taæ yathÃ-te bhikkhu bhagavato paccassosuæ, Ãsuïanti buddhassa bhikkhÆ.

Anu pati pubbassa giïassa dhÃtussa payoge yassa kammuno pubbassa yo kattÃ so
sampadÃnasa¤¤o hoti.
Taæ yathÃ-bhikkhu janaæ dhammaæ sÃveti, tassa bhikkhuno jano anugiïÃti, tassa bhikkhuno
jano pati giïÃti.

Yo vadeti sakattÃti vuttaæ nakammanti navuccati,
Yo paÂiggÃhako tassa sampadÃnaæ vijÃniyÃ.

IccevamÃdi.

ùrovanatthe-ÃrocayÃmi vo bhikkhave, ÃmantayÃmi vo bhikkhave, pati vedayÃmi vo
bhikkhave, ÃrocayÃmÅ te mahÃrÃja, ÃmantayÃmi te mahÃrÃja, pati vedayÃmi te mahÃrÃja.
IccevamÃdi.

Tadatthe-Ænassa pÃripÆriyÃ, buddhassa atthÃya, dhammassa ŠtthÃya, saÇghassa atthÃya
jÅvitaæ pariccajÃmi-iccevamÃdi.

Tumatthe-lokÃnukampakÃya atthÃya hitÃya sukhÃya, bhikkhÆnaæ phÃsuvihÃrÃya,
iccevamÃdi.


[SL Page 055] [\x  55/]     
KÃrakakappo chaÂÂho.
---------
Alamatthe-alamiti arahatica paÂikkhitteca-alamme buddho, alamme rajjaæ, alaæ bhikkhu
pattassa, alaæ mallo mallassa.

PaÂikkhitte-alaæ te rÆpaæ karaïÅyaæ, alaæ me hira¤¤a suvaïïena, iccevamÃdi.

Ma¤¤atippayoge anÃdare ŠppÃïini-kaÂÂhassa tuæ ma¤¤e, kaliÇakgarassa tuvaæ ma¤¤e.

AnÃdareti kimatthaæ?-Suvaïïaæ tvaæ ma¤¤e.
AppÃïiniti kimatthaæ?-Gadrabhaæ tvaæ ma¤¤e.

Gatyatthakamakmani-gÃmassa dena gato, nagarassa pÃdena gato-appo saggÃya gacchati,
saggassa gamanenavÃ, mulÃya paÂikasseyya bhikkhu.
DutiyÃca-gÃmaæ pÃdena gato, nagaraæ pÃdena gato-appo saggaæ gacchati, saggaæ
gamanenavÃ, namÆlaæ kapaÂikasseyya bhikkhu, iccevamÃdi.

ùsiæsanatthe-Ãyasmato dÅghÃyu hotu, kusalaæ bhavato hotu, bhaddaæ bhavato hotu
naanÃmayaæ bhavato hotu, sukhaæ bhavatohotu, svÃgataæ bhavato hotu, atthaæ
bhavatonahotu, hitaæ bhavato hotu, iccevamÃdi.

Sammutippayoge-a¤¤atra saÇghasammutiyÃ bhikkhussa vippa vatthuæ na vaÂÂati,
sÃdhusammutiyÃ me bhagavato dassanÃya.

BhÅyyappayoge-bhÅyo somattÃya, iccevamÃdi.
Sattamyatthe ca-tuyhaæ cassa Ãvikaromi, tassa me sakko pÃturahosi, iccevamÃdi.

Atthaggahaïena bahusu naakkharappayogesu dissati.
Taæ yathÃ-upamaæ te karissÃmi, dhammaæ vo bhikkhave desissÃmi, iccevamÃdi.

SÃdarattheva-desetu bhante bhagavÃ dhammaæ bhikkhuno, tassa phÃsuhoti, etassa
pahiïeyya, yathÃno bhagavÃ vyÃkareyya tathÃpi tesaæ vyÃkarissÃma, kappati samaïanaæ
Ãyogo, amhÃkaæ maïinÃ attho, kimattho me buddhena, seyyo me attho, bahÆpakÃrÃ bhante
mahÃpajÃpatÅ gotamÅ bhagavato-bahÆpakÃrÃ bhikkhave mÃtÃpitaro puttÃnaæ, iccevamÃdi.

Bahusu akkharappayogesu a¤¤epi payogÃ payoga vicakkhaïehi yojetabbÃ.
Vasaddaggahaïaæ vikappanatthaæ vÃggahaïanuka¬¬hanatthaæ.


[SL Page 056] [\x  56/]     

Yekeci sampadÃnappayogikÃ mayÃ nopadiÂÂhÃ tesaæ gahaïatthamiti vikappayati.

Taæ yathÃ-bhikkhusaÇghassa pabhu ayaæ bhagavÃ, desassa pabhu ayaæ rÃjÃ, khettassa
pabhu ayaæ gahapati, ara¤¤assa pabhu ayaæ luddako, iccevamÃdi.

Kvaci dutiyÃ tatiyÃca chaÂÂhi sattamyatthesuca.

YodhÃro tamokÃsaæ.-280

Yo ÃdhÃro taæ okÃsasa¤¤aæ hoti.
SvÃdhÃro catubbikho byÃpiko opasilesiko vesayÅko sÃmÅpikoti

Tattha byÃpiko tÃva-jalesu khÅraæ, tilesu telaæ, ucchusu raso.

Opasilesiko-pariyaæke rÃjÃ seti, Ãsane upaviÂÂho saÇgho.
Vesayiko-bhÆmisu manussÃ nacaranti, antalikkhe vÃhu vÃyanti, ÃkÃse sakuïÃ pakkhandanti. 
SÃmÅpiko-vane hatthÅno caranti, gaægÃya ghoso tiÂÂhati, vaje gÃvo duhayanti, sÃvatthiyaæ
viharati cetavane.

OkÃsaiccanena kvattho?-"OkÃse sattamÅ."

Yena vÃ kayirate taæ karaïaæ.-281

YenavÃ kayirati yenavÃ passati yenavÃ suïÃti taæ kÃrakaæ karaïasa¤¤aæ hoti.

DÃttena vÅhiæ lunÃti, vÃsiyÃ rukkhaæ tacchati, pharasunÃ rukkhaæ chindati, kuddÃlena
ÃvÃÂaæ khaïati, hatthena kammaæ karoti, cakkhunÃ rÆpaæ passati, sotena saddaæ suïÃti.

Karaïaiccanena kvattho?-"Karaïe tatiyÃ."

Yaæ vÃ karoti yaævÃ passati yaæ vÃ suïÃti taæ kÃrakaæ kammasa¤¤aæ hoti.

KaÂaæ karoti, chattaæ karoti, rathaæ karoti, dhajaæ karoti, rÆpaæ passati, saddaæ suïÃti,
kaïÂakaæ maddati, visaæ gilati.

Kammamiccanena kvattho?-"Kammatthe dutiyÃ".

Yo karoti sakattÃ.-283


[SL Page 057] [\x  57/]     

KÃrakakappo chaÂÂho
---------
Yo karoti so kattusa¤¤o hoti.
AhinÃ daÂÂho naro, garuÊena hato nÃgo, buddhena jito mÃro, upaguttena baddho mÃro.
Kattumiccanena kvatthÃ?-"Kattarica."

Yo kÃreti sahetu-284

Yo kattÃraæ kÃreti so hetusa¤¤o hoti kattÃca.

So puriso taæ purisaæ kammaæ kÃreti, so puriso tena purisena tassa purisassa kammaæ
kÃreti-evaæ hÃreti, pÃÂheti, pÃceti, dhÃreti.

Hetuiccanena kvattho?-"DhÃtuhi ïe ïaya ïapeïapayÃ kÃritÃni hetvatthe."

Yassa vÃ pariggaho taæ sÃmi.-285

YassavÃ pariggaho taæ sÃmisa¤¤aæ hoti.
Attano namukhaæ, tassa bhikkhuno paÂiviæso, tassa bhikkhuno pattaæ, tassa bhikkhuno
cÅvaraæ.

SÃmi iccanena kvattho?-"SÃmismiæ chaÂÂhÅ."

LiÇgatthe paÂhamÃ.-286

LiÇgatthÃbhidhÃnamatte paÂhamÃvibhatti hoti.
Puriso, eko, dve, ¤ce, vÃ, Ãha, he, re, hare, are.

ùlapane ca.-287

ùlapanatthÃdhike liÇgatthÃbhidhÃnamatteca paÂhamÃvibhatti hoti.

Bho purisa, bhavanto purisÃ, bho rÃja, bhavakanto rÃjÃno, he sakhe, he sakhino.

Casaddaggahaïaæ paÂhamaggahaïanuka¬¬hanatthaæ.

Karaïe tatiyÃ.-288

KaraïakÃrake tatiyÃ vibhatti hoti.
AgginÃ kuÂiæ jhÃpeti, manasÃ ce paduÂÂhena, manasÃ ce pasannena, kÃyena kammaæ karoti.

SahÃdiyoge ca.-289

SahÃdiyogatthe tatiyÃvibhatti hoti.
SahÃpi gaggena saÇgho uposathaæ kareyya, vinÃgaggena, mahatÃ bhikkhusaÇghena saddhiæ,
sahassena samaæ mitÃ.



[SL Page 058] [\x  58/]     

Kattarica.-290

Kattarica tatiyÃ vibhatti hoti.
Ra¤¤Ã hato poso, sakkena dinno varo, ahinÃ daÂÂho naro.

Hetvatthe ca.-291

Hetvattheva tatiyÃvibhatti hoti.
Annena vasati, dhammena vasati, vijjÃya vasati, sakkÃrena vasati.

Sattamyatthe ca.-292

Sattamyatthe ca tatiyÃvibhatti bhoti.
Tena kÃlena, tena samayena, tenakhopana samayena.

YenaÇgavikÃro-293

Yena byÃdhimatÃ aÇgena aÇgino vikÃro lakkhÅyate tattha tatiyÃvibhatti hoti.

AkkhinÃ kÃïe, hatthena kuïÅ, kÃïaæ passati nettena, pÃdena kha¤jo, piÂÂhiyÃ khujjo. 
VÅsesane ca.-294

Visesanattheca tatiyÃ vibhatti hoti.
Gottena gotamo nÃtho, suvaïïena ahirÆpo, tapasÃ uttamo.

Casaddaggahaïaæ tatiyaggahaïanuka¬¬hanatthaæ.

SampadÃne catutthÅ.-295

SampadÃnakÃrake catutthivibhatti hoti.
Buddhassa vÃ dhammassa vÃ saÇghassa vÃ dÃnaæ deti, dÃtÃhoti samaïassa vÃ brÃhmaïassa
vÃ.

NamoyogÃdisvapi ca.-296

NamoyogÃdisva pica catutthivibhatti hoti.
Namo te buddhavÅratthu, sotthi pajÃnaæ, namo karohi nÃgassa, svÃgataæ te mahÃrÃja.

Casaddaggahaïaæ catutthuggahaïanuka¬¬hanatthaæ.

ApÃdÃne pa¤camÅ.-297

ApÃdÃnakÃrake pa¤camÅvibhatti hoti.
PÃpÃ cittaæ nivÃraye, abbhÃ muttova candimÃ, bhayÃ muccati so naro.


[SL Paage 059] [\x  59/]     

KÃrakakappo chaÂÂho.
---------
KÃraïatthe ca.-298

KÃraïattheca pa¤camivibhatti hoti.
AnanubodhÃ appaÂivedhÃ catunnaæ ariyasaccÃnaæ yathÃ bhutaæ adassanÃ.

Casaddaggahaïaæ pa¤camÅggahaïanuka¬¬hanatthaæ.

Kammatthe dutiyÃ.-299

Kammatthe dutiyÃvibhatti hoti.
Rathaæ karoti, kaÂaæ karoti, chattaæ karoti, dhammaæ suïÃti, buddhaæ pÆjayati, vÃcaæ
bhÃsati, taï¬ulaæ pacati, coraæ ghÃteti,gavaæ bhanti, vÅhayo lunÃti.

KÃladdhanamaccantasaæyoge.-300

KÃladdhÃnamaccantasaæyoge dutiyÃvibhatti hoti.
MÃsamadhite, yojanaæ kalahaæ karonto gacchati.
Accantasaæyogeti kimatthaæ?-Saævacchare bhu¤jati.

KammappavacanÅyayutte ca.-301

KammappavavacanÅyayutte dutiyÃvibhatti hoti.
Taæ kho pana bhagavantaæ gotamaæ evaæ kalyÃïe kitti saddo abbhuggato,
pabjitamanupabbajiæsu.

GatibuddhibhujapaÂhaharakarasayÃdÅnaæ kÃrite vÃ.-302

Gatibuddhi bhuja paÂhaharakarasayÃdinaæ payoge kÃrite sati dutiyÃvibhatti hoti vÃ.

Puriso purisaæ gamayati, puriso purisena vÃ-evaæ bodhayati, bhojayati, pÃÂhayati, hÃrayati,
kÃrayati, sayÃpayati.

Evaæ sabbattha kÃrite.

SÃsmiæ chaÂÂhÅ.-303

SÃmismiæ chaÂÂhÅvibhatti hoti.
Tassa bhikkhuno paÂiviæso, tassa bhikkhuno mukhaæ, tassa bhikkhuno pattacÅvaraæ.

OkÃse sattamÅ.-304

OkÃsakÃrake sattamÅ vibhatti hoti.

GambhÅre odakantike, pÃpasmiæ ramatÅ mano, bhagavati brahmacariyaæ vussati kulaputto.


[SL Page 060] [\x  60/]     

SÃmissarÃdhipati dÃyÃdasakkhipati bhupasutakusalehi ca.-305

SÃmissarÃdhipatidÃyÃdasakkhipatibhupasutakusalaiccetehi payogehi chaÂÂhivibhatti hoti
sattamÅ ca. GoïÃnaæ sÃmÅ, goïesu sÃmÅ, goïanaæ issaro, goïesu issaro, goïanaæ adhipati,
goïesu adhipati, goïanaæ dÃyÃdo, goïesu dÃyÃdo, goïÃnaæ sakkhÅ, goïesu sakkhÅ,
goïanaæ patibhu, goïesu patibhÆ, goïanaæ pasuto, goïesu pasuto, goïanaæ kusalo,
goïesu kusalo.

NiddhÃraïe ca.-306

NiddhÃraïattheva chaÂÂhivibhatti hoti sattamÅ ca.
KaïhÃ gÃvÅnaæ sampannakhÅratamÃ, kaïhÃ gÃvÅsu pampanna khÅratamÃ, sÃmÃ nÃrÅnaæ
dassanÅyatamÃ, sÃmÃ nÃrÅsu dassanÅyatamÃ, manussÃnaæ khattiyo sÆratamo, manussesu
khattiyo sÆratamo, pathikÃnaæ dhÃvanto vasÅghatamo, pathikesu dhÃvanto sÅghatamo.

AnÃdare ca.-307

AnÃdareca chaÂÂhÅ vibhatti hoti sattamÅ ca.
Rudato dÃrakassa pabbaji, rudantasmiæ dÃrake pabbaji.

Casaddaggahaïaæ chaÂÂhÅsattamÅggahaïanuka¬¬hanatthaæ.

KvacÅ dutiyÃ chaÂÂhÅnamatthe.-308

ChaÂÂhinamatthe kvaci dutiyÃvibhatti hoti.
Apissu maæ aggivessana tisso upamÃyo paÂibhaæsu.

TatiyÃsattamÅnaæ ca.-309

TatiyÃsattamÅnaæ atthe kvaci dutiyÃ vibhatti hoti.
Sace maæ samaïo gotamo nÃlapissati, tvakaæ ca maæ nÃbhibhÃsasi-evaæ tatiyatthe.

Pubbaïhasamayaæ nivÃsetvÃ, ekaæ samayaæ bhagavÃ-evaæ sattamyatthe.

ChaÂÂhÅ ca.-310
TatiyÃsattamÅnaæ atthe ca kvaci chaÂÂhivibhatti hoti.
Kato me kalyÃïo, kataæ me pÃpaæ-evaæ tatiyatthe.


[SL Page 061] [\x  61/]     

KÃrakakappo chaÂÂho
---------
KusalÃ naccagÅtassa sikkhÅtÃ cÃturitthiyo, kusalo tvaæ rathassa aÇgapaccaÇgÃnaæ-evaæ
sattamyatthe.

Kvaciti kimatthaæ?-Desito ÃnandamayÃ dhammo ca, vinayo ca pa¤¤atto, Ãnando atthesu
vicakkhaïe.

DutiyÃpa¤camÅna¤ca.-311

DutiyÃpa¤camÅnaæcaatthe kvaci chaÂÂhi vibhatti hoti.
Tassa bhavanti vattÃro, sahasÃ tassa kammassa kattÃro-evaæ dutiyatthe.

AssavanatÃ dhammassa parihÃyanti, kinnukho ahaæ tassa sukhassa bhÃyÃmi, sabbe tasanti
daï¬assa sabbe bhÃyanti maccuno, bhÅto catunnaæ ÃsivisÃnaæ nÃgÃnaæ, bhÃyÃmi
ghoravisassa nÃgassa-evaæ pa¤camyatthe.

Kammakaraïanimittatthesu sattamÅ.-312

Kammakaraïanimittatthesu sattamÅvibhatti hoti.
SundarÃvuso ime ÃjÅvakÃ bhikkhÆsu abhivÃdenti-evaæ kammatthe.
Bhatthesu piï¬Ãya caranti, pattesu piï¬Ãya caranti, pathesugacchanti-evaæ karaïatthe.
DÅpi cammesu bha¤¤ate, ku¤jaro dantesu ha¤¤ate-evaæ nimittatthe.

SampadÃne ca.-313

SampadÃneca sattamÅvibhatti hoti.
SaÇghe dinnaæ mahapphalaæ, saÇghe gotami dehi saÇghe dinne ahaæ ceva pÆjito bhavissÃmi.

Pa¤camyatthe ca.-314

Pa¤camyatthe ca sattamÅvibhatti hoti.
KadalÅsugaje rakkhanti.

KÃlabhÃvesu ca.-315

KÃlabhÃvesu ca kattaripayujjamÃne sattamÅ vibhatti hoti.

Pubbaïhasamaye gato, sÃyaïhasamaye Ãgato, bhikkhu saÇghesu bhojiyamÃnesu gato,
guttesu Ãgato, gosu duyhamÃnÃsu gato, duddhÃsu Ãgato.


[SL Page 062] [\x  62/]     

UpÃdhyadhikissaravacane.-316

Upa adhi iccetesaæ payoge adhikissaravacanesu sattamÅvibhatti hoti.
Upa khÃriyÃ doïo, upa nikkhe kahÃpaïÃ, adhi brahmadattesu pa¤cÃlÃ, adhi naccesu
gotamÅ, adhi devesu buddho.

Maï¬Åtussukkesu tatiyÃ ca.-317

Maï¬ita ussukka iccetesvatthesu ca tatiyÃvibhatti hoti sattamÅca.

¥Ãïena pasidito, ¤Ãïasmiæ vÃ pasidito, ¤Ãïena ussukko, g¤Ãnasmiæ vÃ
ussukkotathÃgatovÃ tathÃ gatagotto vÃ tathÃgata sÃvako vÃ.

Iti kÃrakakappo chaÂÂho kaï¬o.
---------
NÃmÃnaæ samÃso yuttattho.-318

Tesaæ nÃmÃnaæ payujjamÃnapadatthÃnaæ yo yuttattho so samÃsasa¤¤o hoti.

KaÂhinassa dussaæ kaÂhinadussaæ-Ãgantukassa bhattaæ Ãgantukabhattaæ-jÅvitaæca taæ
indriyaæ cÃti jÅvitindriyaæ-samaïÃ ca brÃhmaïaca samaïabrÃhmaïa-sÃriputto ca
moggallÃnoca sÃrÃputtamoggallÃnÃ-brÃhmaïa ca gahapati kÃca brÃhmaïagahapatikÃ.

NÃmÃnamiti kimatthaæ?-Devadatto pacati.

Yuttatthoti kimatthaæ?-Bhavo ra¤¤o, putto deva dantassa.

SamÃsaiccanena kvatthÃ?-"Kvaci samÃsantagatÃnamakÃranto."

Tesaæ vibhattiyo lopÃ ca.-319

Tesaæja yuttatthÃnaæ samÃsÃnaæ vibhattiyo lopÃ ca honti.
KaÂhinadussaæ, Ãgantukabhattaæ.


[SL Page 063] [\x  63/]     

SamÃsakappo sattamo
---------
Tesaæ gahaïena samÃsataddhitaÃkhyÃtakitakapakpÃnaæ vibhattipaccaya
padakkharÃgamÃna¤ca lopÃ honti.
VasiÂÃÂhassa apaccaæ putto vÃsiÂÂho-viïatÃya apaccaæ putto veïateyyÃ.

CasaddaggahaïamavavadhÃraïatthaæ-pabhaæ karotÅti pahaÇkaro, amataæ dadÃtÅti
amatandado-medhaæ karotÅti medhaÇkaro, dÅpaæ karotÅti dÅpaÇkaro.

Pakati vassa sarattassa.-320

LuttÃsu vibhattisu assa sarantassa liÇgassa pakatirÆpÃni honti.

Cakkhu ca sotaæ ca cakkhusotaæ-mukhaæ ca nÃsikÃ ca mukha nÃsikaæ-ra¤¤o putto
rÃjaputto-ra¤¤o puriso rÃjapuriso.

Upasagga nipÃtapubbako abyayÅbhÃvo.-321

UpasagganipÃtapubbako samÃso abyayÅbhÃvasa¤¤o hoti.
Nagarassa samÅpe vattatÅti upanagaraæ-darathÃnaæ abhÃvo niddarathaæ-makasÃnaæ abhÃvo
nimmakasaæ-bu¬¬hÃnaæ paÂipÃÂi yathÃbu¬¬haæ-ye ye brÃhmaïa bu¬¬hÃ te te brÃhmaïa
nisidanti yathÃ bu¬¬haæ-jivassa yattako paricchedo yÃvajÅvaæ-cittamadhikiccadhammÃ
vattantÅti adhicittaæ-pabbatassa tiro tiropabbataæ-sotassa paÂivattatÅti nÃvÃ
paÂisotaæ-pÃsÃdassa anto antopÃsÃdaæ.
AbyayÅbhÃva iccanena kvattho?-"AævibhattÅnakÃrantÃ byayÅ bhÃvÃ."

So napuæsakaliÇgo.-322

So abyayÅ bhÃvasamÃso napuæsakaliÇgova daÂÂhabbo.
KumÃrisu adhikiccakathÃ vattatÅti adhikumÃri-vadhuyÃ samÅpe vattatÅti upavadhu-gaægÃya
samÅpe vattatÅti upagaægaæ-maïikÃya samÅpe vattatÅti upamakaïikaæ.

Digussekattaæ.-323

Digussa samÃsassa ekattaæ hoti napuæsakaliÇgatta¤ca. TayolokÃ tilokaæ-tayodaï¬Ã
tidaï¬aæ-tÅïi


[SL Page 064] [\x  64/]     

NayanÃni tinayanaæ-tayosiÇgÃ tisiÇgaæ-catasso disÃ catuddisaæ-dasadisÃ
dasadisaæ-pa¤caindriyÃni pa¤cindriyaæ.

TathÃ dvandepÃïituriyayoggasenaÇgakhuddajantukavividhaviruddhavisabhÃgatthÃdÅna-
¤ca.-324

TathÃ dvande samÃse
pÃïituriyayoggasenaÇgakhuddajantukavivivadhaviruddhavisabhÃgattha iccevamÃdinaæ
ekatta¤ca hoti napuæsakaliÇgatta¤ca.

Taæ yathÃ-cakkhusotaæ, mukhanÃsikaæ, chavimaæsalohitaæ-evaæ pÃïyaÇgatthe.

Saækhoca païavoca saækhapaïavaæ-gÅta¤ca vÃdita¤ca gÅtavÃditaæ-daddarica deï¬imaæca
daddarideï¬amaæ-evaæ turiyaÇgatthe.

PhÃla¤ca pÃcana¤ca phÃlapÃcanaæ-yuga¤aca naÇgala¤ca yuganaÇgalaæg¤aevaæ
yoggaÇakgatthe.

Asica camma¤ca asicammaæ-dhanuca kalÃpoca dhanukalÃpaæhatthÅca assÃca rathÃca
pattikÃca hatthassarathapattikaæ-evaæ senaÇgatthe.

ÖaæsÃcamakasÃca ¬aæsamakasaæ kunthÃca kipillikÃca kunthaki pillikaæ-kÅÂÃca siriæsapÃca
kÅÂasiriæsapaæ-evaæ buddajantu katthe.

Ahica nakuloca ahinakulaæ-biÊÃroca mÆsikoca biÊÃramusikaæ-kÃkoca ulÆkoca
kÃkolukaæ-evaæ vividha viruddhatthe.

SÅlapa¤¤Ãnaæ, samathavipassanaæ, vijjÃcaraïaæ-evaæ visabhÃ gatthe.

ùdiggahaïaæ kimatthaæ?-DÃsidÃsaæ, itthÅpumaæ, pattacÅvaraæ, tikacatukkaæ,
veïarathakÃraæ, sÃkuntikamÃgavikaæ, dÅghamajjhimaæ, iccevamÃdi.

VibhÃsÃ rukkhatiïapasudhanadha¤¤a janapadÃdÅna¤ca.-325
Rukkhatiïapasudhanadha¤¤ajanapada iccevamÃdinaæ vibhÃsÃ ekattaæ hoti
napuæsakaliÇgatta¤ca dvandasamÃse.

Assatthoca kapitthanoca ayatthakapitthanaæ, assatthakapitthanÃvÃ-usiraæca bÅraïaæca
usirabÅraïaæ, usÅrakhÅraïavÃ,


[SL Page 065] [\x  65/]     

SamÃsakappo sattamo
---------
AjÃ ca eÊakÃ ca ajeÊakaæ, ajeÊakÃvÃ-hira¤¤aæ ca suvaïïaæ ca hira¤¤asuvaïïaæ,
hira¤¤asuvaïïÃvÃ-sÃlÅka ca yavÃ ca sÃliyavaæ, sÃliyavÃ vÃ-kÃsi ca kosalÃ ca
kÃsikosalaæ-kÃsikosalÃvÃ.

ùdiggahaïaæ kimatthaæ?-SÃvajjaæ ca anavajjaæ ca sÃvajjÃnavajjaæ, sÃvajjÃnavajjÃ vÃ-hÅnaæ ca
païÅtaæ ca hÅnappaïÅtaæ, hÅnappaïÅtÃvÃ-kusalÃ ca akusalÃ naca
kusalÃkusalaæ-kusalÃkusalaævÃ kaïho ca sukko ca kaïhasukkaæ, kaïhasukkÃ vÃ.

Dvipade tulyÃdhikaraïe kammadhÃrayo.-326

DvipadÃni tulyÃdhikaraïÃni yadÃ samasyante tadÃ so samÃso kamakakmadhÃrayasa¤¤o
hoti.

Mahantoca so puriso vÃti mahÃpuriso-kaïhoca so sappo cÃti kaïhasappo-nÅlaæca taæ
uppalaæ cÃti niluppalaæ-lotaæ ca taæ candanaæ vÃti lohitacandanaæ-brÃhmaïÅ ca sÃ
dÃrikÃcÃti brÃhmaïadÃrikÃ-khattiyÃ ca sÃ ka¤¤Ã cÃti khattiyaka¤¤Ã.

KammadhÃrayaiccanena kvattho?-"KammadhÃrayasa¤¤e ca"

SaÇkhyÃpubbo digu.-327

SaÇkhyÃpubbo kamakmadhÃrayasamÃso digusa¤¤o hoti.
Tayo lokÃ tilokaæ-tÅïi malÃni nimalaæ-tÅïi phalÃni tiphalaæ-tayo daï¬Ã tidaï¬aæ-vatasso
disÃ catuddisaæ-pa¤ca indriyaæ-satta godhÃvarÃni sattagodhÃvaraæ.

Diguiccanena kvattho?-"Digussekattaæ".

Ubhe tappurisÃ.-328

Ubhe digukammadhÃrayasamÃsÃ tappurisasa¤¤Ã honti.
Na brÃhmaïe abrÃhmaïe-na vasalo avasalo-nasattagodhÃvaraæ asantagodhÃvaraæ- na
dasagavaæ adasagavaæ-na pa¤capÆli apa¤capuli-napa¤cagÃvÅ apa¤cagÃvÅ. 

Tappurisaiccanena kvattho?-"Attannassa tappurise."

AmÃdayo parapadehi.-329

NÃ amÃdayo nÃmehi parapadehi yadÃ samasyante tadÃ so samÃso tappurisasa¤¤o hoti.


[SL Page 066] [\x  66/]     

Bhumiæ gato bhumigato-sabbarattiæ sobhano nasabbarattisobhano-apÃyaæ gato
apÃyagato-issarena kataæ issarakataæ-sallena vivaddho sallaviddho-kaÂhinassa dussaæ
kaÂhinadussaæ-Ãgantukassa bhattaæ Ãgantukabhattaæ-methunasmÃ apeto methunÃpeto-rÃjato
bhayaæ rÃjabhayaæ-corasmÃ bhayaæ corabhayaæ-ra¤¤o putto rÃjaputto-dha¤¤Ãnaæ rÃsi
dha¤¤arÃsi-rÆpe sa¤¤Ã rÆpasa¤¤Ã-saæsÃre dukkhaæ saæsÃradukkhaæ.

A¤¤apadatthesu bahubbihi.-330

A¤¤esaæ padÃnaæ atthesu nÃmÃni yadÃ samasyante tadÃ so samÃso bahubbÅhi sa¤¤o hoti.

ùgatÃ samaïa (yaæ saÇghÃrÃmaæ) soyaæ Ãgatasamaïo. (SaÇghÃrÃmo)
JitÃni indriyÃni yena (samaïena) soyaæ jitindriyo. (Samaïo)

Dinno suæko yassa(ra¤¤o) soyaæ dinnasuæko.(RÃjÃ) niggatÃ janÃ yasmÃ(gÃmÃ) soyaæ
niggatajano.(GÃmo)
ChinnÃhatthÃ yassa (purisassa) soyaæ chinnahattho(puriso) sampannÃni sassÃni yasmiæ
(janapade) soyaæ sampannasasso.(Janapado)

Nigrodhassa parimaï¬alo nigrodha parimaï¬alo-nigrodhaparimaï¬alo iva parimaï¬alo
yo (rÃjakumÃro) soyaæ nigrodhaparimaï¬alo.

AthavÃ-nigrodhaparimaï¬alo iva parimaï¬alo yassa (rÃja kumÃrassa) soyaæ
nigrodhaparimaï¬alo.(RÃjakumÃro.)

Cakkhussa bhuto cakkhubhÆto, cakkhubhÆto iva bhÆto yo (bhagavÃ) soyaæ
cakkhubhuto.(BhagavÃ)

Suvaïïassa vaïïo suvaïïavaïïo, suvaïïa vaïïo viya vaïïo yassa (bhagavato) soyaæ
suvaïïavaïïo.(BhagavÃ)

Brahmuno saro brahmassaro, brahmassa saro viya saro yassa (bhagavato) soyaæ
brahmassaro. (BhagavÃ)

Sayaæ patitapaïïapupphaphalavÃyutoyÃhÃrÃti-païïaæ ca pupphaæ ca phalaæ ca
païïapupphaphalÃni, sayamevapatitÃni sayaæpatitÃni, sayaæpatitÃni ca tÃni
païïapupphaphalÃni ceti sayaæ patitapaïïapupphaphalÃni, vÃyu ca toyaæ ca vÃyutoyÃni,


[SL Page 067] [\x  67/]     

SamÃsakappo sattamo
---------
Sayaæ patitapaïïapupphaphalÃni ca vÃyutoyÃni ca sayaæpatata païïa pupphaphalavÃyu
toyÃni, sayaæ patitapaïïapupphalavÃyutoyÃni eva ÃhÃrÃni yesaæ te sayaæbakikabann
bubbha bhapayÃÂukoÂÃerÃta (isayo)

Ayaæ pana dvandakammadhÃrayagabbho tulyÃdhikaraïabahubbÅhi.
AthavÃ-sayaæpatitapaïïapupphaphalavÃyutoyehi ÃhÃrÃni yesaæ te sayaæ
patitapaïïapupphaphalavÃyutoyÃhÃrÃ.

Ayaæ pana bhinnÃdhikaraïabahubbÅhi.

NÃnÃdumapatitapupphavÃsitasÃnuti-nÃnappakÃrÃ dumÃ nÃ nÃdumÃ, nÃnÃdumehi patitÃni
nÃnÃdamapatitÃni, nÃnÃ dumapatitÃnica tÃni pupphÃni ceti nÃnÃdumapatitapupphÃni,
nÃnÃdumapatitapupphehi vÃsitÃ nÃnÃdumapatita pupphavÃsitÃ, nÃnÃdumapatitapupphÃni,
nÃnÃdumapatita papphavÃsitÃ sÃnu yassa (pabbatarÃjassa) soyaæ nÃnÃdumapatita
pupapphavÃsitasÃnu. (PabbatarÃjÃ)

Ayaæ pana kammadhÃrayatappurisagabbho tulyÃdhikaraïabahubbÅhi.

AthavÃ-vÃsitÃ sÃnu vÃsitasÃnu,)sÃpekkhatte satipi
gamakattÃsamÃso)-nÃnÃdumapatatapupphehi vÃsitasÃnu gassa(soyaæ nÃnÃdumapatita
pupphavÃsitasÃnu. (PabbatarÃjÃ.)

Ayaæ pana bhinnÃdhikaraïabahubbÅhi.

VyÃlambÃmbudhara binduvumbitakuÂoti-ambuæ dhÃretÅti ambudharo. (Ko so?
Pajjunno)vividho Ãlambo vyÃlambo, vyÃlambo ca so ambudharocÃti vyÃlambÃmbudharo,
vyÃlambÃmbudharassa bindu vyÃlambÃmbudhara bitdu, vyÃlambÃmbadhara bindahi
cumbito vyÃlambÃmbudhara bindu cumbito, vyÃlambudharabindu cumbito kuÂo yassa
(pabbatarÃjassa) so yaæ vyÃlambÃmbudhara bitdu cambita kuÂo.

Ayaæ pana kammadhÃrayatappurisagabho tulyÃdhikaraïabahubbÅhi.

AthavÃ-cumbito kuÂo cumbitakuÂo, (sÃpekkhatte satipi gamakattÃ samÃso,)
vyÃlambÃmbudhara binducumbitakuÂo-ayaæ pana bhinnÃdhikaraïabahubbÅhi.

AmitabalaparakkamajjutÅti-na mito amito, balaæ ca parakkamo ca jutica
balaparakkamajjutiyo, amitÃ balaparakkamajjutiyo yassa soyaæ amitabalaparakkamajjuti.


[SL Page 068] [\x  68/]     

Ayaæ pana kammadhÃrayadvandagabbho tulyÃdhikaraïa bahubbÅhi.
PiïerakkhaæsabÃhÆti-uro ca akkhaæ ca aæso ca bÃhu ca urakkhaæsabÃhavo, pÅïa
urakkhaæsabÃbhavo yassa (bhagavato) soyaæ pÅïerakkhaæsabÃhu. (BhagavÃ)

Ayaæ pakana dvandagabbho tulyÃdhikaraïabahubbÅhi.

PÅïagaï¬avadanatthanÆrujaghanÃti-gaï¬oca vadanaæca thanoca Æruca jaghanaæ ca
gaï¬avadanatthanÆrujasanÃ-pÅïagaï¬avadanatthanÆrujaghanÃ yassÃ(nÃriyÃ) sÃyaæ
pÅïagaï¬avadanatthanÆrujaghanÃ (nÃri.)

Ayaæ pana dvandagabbho tulyÃdhikaraïabahubbÅhi.

Pavakara surÃsura garu¬a manuja bhujaæ gandhabba makuÂa kuÂa cumbita
selasaæghaÂÂhita caraïeti-surÃ ca asurÃ ca garu¬Ã ca manujÃ ca bhujagÃ ca gandhabbÃ ca
surÃsuragaru¬amanujabhujaga gandhabbÃ, pavarÃ ca te surÃsuragaru¬amanujabhujaga
gandhabbÃ, ceti
pavarasurÃsuragaru¬amakanujabhujagagandhabbÃ,pavakarasurÃsuragaru¬amakanujabhuj
aga- gandhabbÃnaæ makuÂÃni pavarasurÃsuragaru¬amakanujabhujagagandhabbamakuÂÃni,
pavarasurÃsuragaru¬amanujabhujagagandhabba makuÂÃnaæ kuÂÃni
pavarasurÃsuragaru¬amakanujabhujagagandhabbamakuÂakuÂÃni, pavarasurÃsura
garu¬amanuja bhujagagandhabba makuÂa kuÂacuambitÃ,
pavarasurÃsuragaru¬amanujabhujagagandhabba makuÂa kuÂacumbitÃ ca te selÃcÃtipavara
nasurÃsura garu¬a manujabhujaga gandhabba makuÂakuÂacumbitaselÃ, pavarasurÃsura
garu¬a manuja bhujagagagandhabba makuÂa kuÂacumbitaselehi saæghaÂÂitÃ pavarasurÃsura
garu¬a manujabhujaga gandhabbamakuÂakuÂacumbitaselasaæghaÂÃÂitÃ, pavarasurÃsura
garu¬amanuja bhujaga gandhabba makuÂa kuÂa cumbitaselasaæghaÂÂitÃ caraïa yassa
(tathÃgatassa) soyaæ pavarasurÃsuragaru¬amanujabhujaga
gandhabbamakuÂakuÂacumbitasela saæghaÂÂita caraïo.
(TathÃgato.)
Ayaæ pana dvandakammadhÃrayatappurisagabbho tulyÃdhikaraïabahubbÅhi.

AthavÃ-saæghaÂÂitÃ caraïa saæghaÂÂitacaraïa, pavarasurÃsura garu¬a
makanujabhujagagandhabbamakuÂakuÂacumbitaselehi saæghaÂÂitÃ caraïa yassa
(tathÃgatassa) soyaæ pavarasurÃsura garu¬a
manujabhujagagandhabbamakuÂakuÂacumbitaselasaæghaÂÂitacaraïo.

Ayaæ pana bhinnÃdhikaraïa bahubbÅhi.


[SL Page 069] [\x  69/]     

SamÃsakappo sattamo
---------
Catasso disÃ yassa soyaæ catuddiso. (BhagavÃ.)
Pa¤cacakkhÆni yassa (tathÃgatassa) soyaæ pa¤cacakkhu-dasabalÃni yassa soyaæ dasabalo.
(BhagavÃ.)

Ananta¤Ãïeti-tassa anto anantaæ, anantaæ ¤Ãïaæ yassa (tathÃgatassa) soyaæ ananta¤Ãïo.
(TathÃgato)

AmitaghanasarÅroti-na mitaæ amitaæ, ghanaæ eva sarÅraæ ghanasarÅraæ, amitaæ
ghanasarÅraæ yassa (bhagavato) soyaæ amitaghana sarÅro. (BhagavÃ.)

Amitabalaparakkakamappattoti-na mitÃ amitÃ, balaæ ca parakkamo ca balaparakkamÃ, amitÃ
eva balaparakkamÃ ŠmitabalaparakkamÃ, amitabalaparakkamÃ pattÃ yena (bhagavatÃ) soyaæ
amitabalaparakkamappatto. (BhagavÃ.)

Ayaæ pana dvandakammadhÃrayatappurisagabbho tulyÃdhikaraïa bahubbÅhi.

Mattabhamaragaï¬umbitavikasita pupphavallinÃgarukkhopa sobhitakandaroti-mattÃeva
bhamarÃ mattabhamarÃ, mattabhamarÃnaæ gaïa mattabhamaragaïÃ, mattabhamaragaïehi
cumbitÃni mattabhamaragaïacumbitÃni, vikasitÃni eva pupphÃni vikasita pupphÃni,
mattabhamaragaïacumbitÃni vikasitapupphÃni yesaæ te mattabhamaragaïacumbita
vikasitapupphÃ, valli ca nÃgarukkho ca vallinÃgarukkhÃ,
mattabhamaragaïcumbitavikasitapupphavallinÃgarukkhehi upasobhitÃni
mattabhamaragaïa cumbitavikasitapupphavallinÃgarukkhopasobhitÃni,
mattabhamaragaïacumbitavikasitapupphavakallinÃgarukkhopasobhitÃni kandarÃni yassa
(pabbatarÃjassa)soyaæ mattabhamaragaïacumbita
vikasitapupphavallinÃgarukkhopasobhitakandaro. (PabbatarÃjÃ)

Ayaæ pana dvandakammadhÃrayatappurisagabbho tulyÃdhikaraïa bahubbÅhi.

AthavÃ-upasobhitÃni kandarÃni upasobhita kandarÃni, (sÃpekkhatte sati pi gamakattÃ
samÃso)-mattabhamaragaïa cumbitavikasita pupphavakallinÃgarukkhehi
upasobhitakandarÃni yassa (pabbatarÃjassa) soyaæ mattabhamaragaïa cumbitavikasita
pupphavallinÃgarukkhopasobhita kandaro.
(PabbatarÃjÃ.)


[SL Page 070] [\x  70/]     

Ayaæ pana bhinnÃdhikaraïabahubbÅhi.
NÃnÃrukkhatiïapatitapupphopasobhita kandaroti-rukkhÃvatiïaæ ca rukkhatiïÃni,
nÃnÃpakÃrÃ eva rukkhatiïÃni nÃnÃrukkhatiïÃni, nÃnÃrukkhatiïehi patitÃnÅ
nÃnÃrukkhatiïapatitÃni, nÃnÃrukkhatiïapatitÃni ca tÃni pupphÃni ceti
nÃnÃrukkhatiïapatitapupphÃni, nÃnÃrukkhatiïapatitapupphehi upasobhitÃni
nÃnÃrukkhatiïapatitapupphopasobhitÃni, nÃnÃrukkhatiïapatitapupphopasobhitÃni
kandarÃni yassa (selarÃjassa)soyaæ nÃnÃrukkhatiïapatitapupphopasobhitakandaro. (SelarÃjÃ)

Ayaæ pana dvandakammadhÃraya tappurisagabbho tulyÃdhikaraïa bahubbÅhi.

AthavÃ-upasobhitÃni eva kandarÃni upasobhitakandarÃni, (sÃpekkhatte satipi gamakattÃ
samÃso)-nÃnÃrukkhatiïapattapupphehi upasobhitakandarÃni yassa (selarÃjassa) soyaæ
nÃnÃrukkhatiïapatitapupphopasobhitakandaro.
(SelarÃjÃ.)
Ayaæ pana bhinnÃdhikaraïa bahubbÅhi.

NÃnÃmusalaphÃlapabbatatarukaliÇgarasaradhanugadÃsitomara hatthÃti-musalo ca phÃlo ca
pabbato ca taru ca kaliÇgaro ca saro ca dhanu ca gadÃ ca asi ca tomaro ca
musalaphÃlapabbata tarukaliÇgarasaradhanugadÃsi tomarÃ, nÃnÃpakÃrÃeva musala
phÃlapabbata tarukaliÇgara saradhanugadÃsi tomarÃ nÃnÃmusala phalÃpabbata tarukaliÇgara
saradhanugadÃsi tomarÃ, nÃnÃmusala phÃlapabbatatarukaliÇgarasaradhanugadÃsitomarÃ
hatthesu ye saæ te nÃnÃmusalaphÃlapabbata tarukaliÇgara saradhanugadÃsi tomarahatthÃ.

Ayampana dvanvdakammadhÃrayagabbho bhinnÃdhikaraïa bahubbÅhi.
BahubbÅhi iccanena kvattho?-"BahubbÅhimhi ca."

NÃmÃnaæ samuccayo Çavando.-331

NÃmÃnamekavibhattikÃnaæ yo samuccayo so dvandasa¤¤o hoti.

CandimÃ ca suriyo ca candimasuriyÃ-samaïabrÃhmaïÃ, sÃriputtamoggallÃnÃ,
brÃhmaïagahapatikÃ, yamavaruïÃ, kuvera vÃsavÃ.

Dvandaiccanena kvattho?-"DvandaÂÂhÃ vÃ".


[SL Page 071] [\x  71/]     

SamÃsakappo sattamo
---------
MahatammahÃ tulyÃdhikaraïe pade.-332

Tesaæ mahantasaddÃnaæ mahÃ Ãdeso hoti tulyÃdhikaraïe pade.

Mahantoca so purisocÃti mahÃpuriso-mahÃdevÅ, mahÃbalaæ, mahÃphalaæ, mahÃnÃgo,
mahÃyaso, mahÃpadumavanaæ, mahÃnadÅ, mahÃmaïÅ, mahÃgahapatiko, mahÃdhanaæ,
mahÃpa¤¤o.

Bahuvacanaggahaïena kvaci mahantasaddassa maha Ãdeso hoti-mahaïïavaæ,
mahapphalaæ, mahabbalaæ, mahaddhanaæ, mahaddhano, mahabbhayaæ.

Itthiyaæ bhÃsitapumitthi pumÃva ce.-333
Itthiyaæ tulyÃdhikaraïepadebhÃsitapumitthi ce pumÃva daÂÂhabbÃ.

DÅghÃ jaÇghÃ yassa soyaæ dÅghajaægho-kalyÃïa bhÃriyÃ yassa soyaæ kalyÃïabhariyo,
pahÆtÃ pa¤¤Ã yassa soyaæ pahÆtapa¤¤o.

BhÃsitapumeti kimatthaæ?-Brahmabandhu ca sÃ bhariyÃcÃti brahmabandhubhariyÃ,
saddhÃdhanaæ, pa¤¤Ãratanaæ.

KammadhÃrayasa¤¤e ca.-334

KammadhÃrayasa¤¤e ca samÃse itthiyaæ tulyÃdhikaraïe pade pubbe bhÃsitapumitthÅ ce
pumÃva daÂÂhabbÃ.

BrÃhmaïadÃrikÃ, khattiyaka¤¤Ã, khattiyakumÃrikÃ.
BhÃsitapumeti kimatthaæ?-KhattiyabandhudÃrikÃ, brÃhmaïabandhudÃrikÃ.

Attantassa tappurise.-335

Nassa padassa tappurise uttarapade attaæ hoti.
AbrÃhmaïo, avasalo, abhikkhu, apa¤cavasso, apa¤cagavaæ.

Sare an.-336

Nassa padassa tappurise sabbasseva an hoti sare pare.
Anasso, anissaro, anariyo, aniÂÂho.

Kadaæ kussa.-337

Kuiccetassa kadaæ hoti sare pare.
Kucchitaæ antaæ kadantaæ-kucchitaæ asanaæ kadasanaæ.
Sareti kimatthaæ?-KucchitÃ dÃrÃ yesaæ apu¤¤akÃrÃnaæ te honti-kudÃrÃ, kujanÃ, kuputtÃ,
kubhogÃ, kuvatthÃ, kudÃsÃ.


[SL Page 072] [\x  72/]     

KÃppatthesu ca.-338

Kuiccetassa kÃ hoti appatthesu ca.
KÃlavaïaæ, kÃpupphaæ.

BahuvacanuccÃraïaæ kimatthaæ?-Kuiccetassa anappakatthesupi kvaci kÃ hoti-kucchitÃ purisÃ
kÃpurisÃ, kupurisÃ.

KvacisamÃsantagatÃnamakÃranto.-339

SamÃsantagatÃnaæ nÃmÃnaæ anto saro kvaci akÃro hoti.

DevÃnaæ rÃjÃ devarÃjo, devarÃjÃ-devÃnaæ sabÃ devasakho, devasakhÃ-pa¤ca ahÃni
pa¤cÃhaæ-sattÃhaæ, pa¤cagÃvo, pa¤cagavaæ-chatta¤ca upÃhaïÃ ca chattupÃhaïaæ, saradassa
samÅpe vattatÅti upasaradaæ-visÃlÃni akkhÅni yassa soyaæ visÃlakkho-vimukhaæ mukhaæ
yassa soyaæ vimukho.

KÃraggahaïaæ kimatthaæ?-ùkÃrikÃrato ca hoti-paccakkhÃ dhammÃ yassa soyaæ
paccakkhadhammÃ-surabhino gandho surabhigandho, sundaro gandho sugandhi-pÆtino
gandho pÆtigandhi.

NadiantÃ ca kattuantÃ ca kappaccayo hoti samÃsante-bahavo nadiyo yasmiæ(janapade)soyaæ
bahunadiko, (janapado)

Bahavo kattÃro yassa soyaæ bahukattuko.

NadimhÃ ca.-340

NadimhÃ ca kappaccayo ca hoti samÃsanto.
Bahavo nadiyo yassa soyaæ bahunadiko.
Bahavo kantiyo yassa soyaæ bahukanniko.
Bahavo nÃriyo yassa soyaæ bahunÃriko.

JÃyÃya tudaæ jÃni patimhi.-341

JÃyÃya iccetÃya tu daæ jÃni iccete ÃdesÃ honti patimhi pare.

JÃyÃya pati tudampati, jÃyÃya pati jÃnipati.

DhanumhÃ ca.-342

DhanumhÃca Ãppaccayo hoti samÃsante.
GÃï¬ivo dhanu yassa soyaæ gÃï¬ivadhanvÃ.


[SL Page 073] [\x  73/]     

Taddhitakappo aÂÂhamo
---------
Aæ vibhattinamakÃrantabyayÅbhÃvÃ.-343

TasmÃ akÃrantÃ abyayÅbhÃvasamÃsÃ parÃsaæ vibhattÅnaæ kvaci aæ hoti.

Adhicittaæ, yathÃbu¬¬haæ, upakumbhaæ, yÃvajÅvaæ, tiropabbataæ, tiropÃkÃraæ, tiroku¬¬aæ,
antopÃsÃdaæ.

KvacÅti kimatthaæ?-Adhicittassa bhikkhuno

Saro rasso napuæsake.-344

NapuæsakaliÇge vattamÃnassa avyayÅbhÃvasamÃsassa liÇgassa saro rasso hoti.

ItthÅsu adhikicca kathÃ pavattatÅti adhitthÅ-kumÃrisu adhikicca kathÃ pavattatÅti
adhikumÃri, upavadhu, upamaïikaæ, upagaÇgaæ.

A¤¤asmÃ lopo ca.-345

A¤¤asmÃ abyayÅbhÃvasamÃsÃ anakÃrantÃ parÃsaæ vibhattinaæ lopo hoti.

AdhitthÅ, adhikumÃri, upavadhu.
ItinÃmakappe samÃsakapekpÃ sattamo kaï¬o.
---------
VÃ ïapacce.-346

×apaccayo hoti vÃ tassÃpaccamiccetasmiæ atthe.
VasiÂÂhassa apaccaæ(putto)vÃsiÂÂho-vasiÂÂhassa apaccaæ (itthi) vÃsiÂÂhi-vasiÂÂhassa apaccaæ
vÃsiÂÂhaæ-vasiÂÂhassa apaccaæputto vÃ.
Evaæ bhÃradvÃjassa apaccaæ (putto) bhÃradvÃjo-bhÃradvÃjassa apaccaæ (itthÅ) bhÃradvÃji,
bhÃradvÃjaæ-gotamassa apaccaæ (putto) gotamo-gotamassa apaccaæ (itthÅ gotamÅ-gotamassa
apaccaæ gotamaæ, gotamassa apaccaæ puttovÃ-vasudevassa apaccaæ putto vÃ-evaæ bÃladevo,
bÃladevi-vessÃmitto, svÃlapako, cittako, paï¬uvÃsavo.

×ÃyanaïÃnÃ vacchÃdito.-347

TasmÃ vacchÃdito gottagaïato ïayanaïanÃiccete paccayÃ honti vÃ tassÃpaccamiccetasmiæ
atthe.
.

[SL Page 074] [\x  74/]     

Vacchassa apaccaæ (putto) vacchÃyano-vacchassa apaccaæ (putto) vacchÃno-evaæ
sÃkaÂÃyano, sÃkaÂÃno, kaïhÃyano, kaïhÃno, aggivessÃyano, aggivessÃno, kaccÃyano,
kaccÃno, moggallÃyano, moggallÃno, mu¤jÃyano, mu¤jÃno, ku¤jÃyano, ku¤jÃno.

×eyyo kattikÃdÅhi.-348

Tehi gottagaïehi kattikÃdihi ïeyyapaccayo hoti vÃ tassÃpaccamiccetasmiæ atthe.

KattikÃya apaccaæ (putto) kattikeyyo-kattikÃya apaccaæ putto vÃ-evaæ veïateyyo,
rohiïeyyo, gaÇgeyyo, kaddameyyo, nÃdeyyo, anteyyo, Ãheyyo, kÃpeyyo, soceyyo, gÃveyyo,
bÃleyyo, moleyyo, koleyyo.

Ato ïivÃ.-349

TasmÃ akÃrantato ïippaccayo hoti vÃ tassÃpacca miccetasmiæ atthe.

Dakkhassa apaccaæ(putto) dakkhÅ, dakkhassa apaccaæ puttovÃ-evaæ doïi, vÃsavi,
sakyaputti, nÃthaputti, dÃsaputti, vÃruïi, kaïhi, bÃladevi, pÃvaki, jenadatti, buddhi,
dhammi, saÇghi, kappi, anuruddhi.

VÃti vikappanatthena tassÃpaccamiccetasmiæ atthe ïikappaccayo hoti-sakyaputtassa
apaccaæputto sakya puttiko-sakyaputtassa apaccaæ putto vÃ-nÃthaputtassa apaccaæ (putto)
nÃthaputtiko-nÃthaputtassa apaccaæ putto vÃ-jenadattiko.

×avo pagvÃdÅhi.-350

UpaguiccevamÃdihi navappaccayo hoti vÃ tassÃpacca miccetasmiæ atthe.

Upagussa apaccaæ (putto) opagavo-upagussa apaccaæ putto vÃ-evaæ mÃnavo, gaggavo,
paï¬avo, bhaggavo, opakaccÃnavo, opavindavo.

×era vidhavÃdito-351

TasmÃ vidhavÃdito ïerappaccayo hoti vÃ tassÃ paccamiccetasmiæ atthe.

[SL Page 075] [\x  75/]     

Taddhitakappo aÂÂhamo
---------
VidhavÃya apaccaæ (putto) vedhavero-vidhavÃya apaccaæ putto vÃ-evaæ bandhakero,
sÃmaïero, nÃÊikero.

Yena vÃ saæsaÂÂhaæ tirati carati vahati ïiko.-352

YenavÃ saæsaÂÂhaæ yenavÃ tarati yenavÃ carati yenavÃ vahati iccetesvatthesu ïikappaccayo
hoti vÃ.

Tilena saæsaÂÂhaæ (bhojanaæ) telikaæ-tilena saæsaÂÂhaævÃ-evaæ goÊikaæ, ghÃtikaæ.

NÃvÃya taratÅti nÃviko-nÃvÃya tarati vÃ-evaæ olumpiko.

SakaÂena caratÅti sÃkaÂiko-sakaÂena carati vÃ.
Evaæ pÃdiko, daï¬iko, dhammiko.
SÅsena vahatÅti sÅsi, sÅsena vahati vÃ.
Evaæ aæsiko, khandhiko, aÇguliko

VÃti vikappanatthena a¤¤atthesupi ïikappaccayo hoti. RÃjagahe vasatÅti rÃjagahiko-rÃjagahe
jÃto rÃjagahÅko-evaæ mÃgadhiko, sÃvatthÅko, kÃpilavatthÅko, pÃÂaÊiputtiko.

TamadhÅte tena katÃdi sannidhÃna niyogasipakpabhaï¬ajÅvikatthesu ca.-353

Tamadhite tena katÃdisvatthesu ca taæsannidhÃne tattha niyutte tamassa sipakpaæ tamassa
bhaï¬aæ tamassa jÅvikaæ iccetesvatthesu ca ïikappaccayo hoti vÃ.
VinayamadhÅteti venayiko-vinayamadhÅte vÃ.
Evaæ suttantiko,Ãbhidhammiko, veyyÃkaraïiko.
KÃyena kataæ(kammaæ) kÃyikaæ, kÃyena kataæ kammaæ vÃ.
Evaæ vÃcasikaæ, mÃnasikaæ.
DvÃre niyutto dovÃriko-dvÃre niyutto vÃ.
Evaæ bhaï¬ÃgÃriko, nÃgariko, navakammiko.
VÅïa assa sippanti veïiko-vÅïÃ assa sippaæ vÃ-evaæ pÃïaviko, modaÇgiko, vaæsiko.

Gandho assa bhaï¬anti gandhiko-gandho assa bhaï¬aæ vÃ-evaæ teliko, goÊiko.


[SL Page 076] [\x  76/]     

Urabbhaæ hantvÃ jÅvatÅti orabbhiko-urabbhaæ bhantvÃ jÅvati vÃ.

Evaæ mÃgaviko, sÆkariko, sÃkuïiko.
ùdiggahaïena a¤¤atthepi ïikappaccayo bhoti-jÃlena hato jÃliko, jÃlena hato vÃ-suttena
baddho suttiko-suttena baddho vÃ-cÃpo assa Ãyudhoti cÃpiko, cÃpo assa Ãyudho vÃ.

Evaæ tomariko, muggariko, mosaliko.
VÃto assa ÃbÃdhoti vÃtiko.
Evaæ semhiko, pittiko.
Buddhe pasanno buddhiko-buddhe pasanno vÃ.
Evaæ dhammiko, saÇghiko-buddhassa santakaæ buddhikaæ.
Evaæ dhammikaæ, saÇghikaæ.
Vatthena kÅtaæ bhaï¬aæ vatthÅkaæ.
Evaæ kumbhikaæ, thÃlikaæ, kiækiïikaæ, sovaïïikaæ.
Kumbho assa parimÃïaæ kumbhiko-kumbhassa rÃsi kumbhiko.
Kumbhaæ arahatÅtivÃ kumbhiko-akkhena dibbatÅti akkhiko.
Evaæ sÃlÃkiko, tindukiko, ambaphaliko, kavÅÂÂhaphaliko, nÃÊikeriko, iccevamÃdi.

×a rÃgÃ tena rattaæ tasseda ma¤¤atthesu ca.-354

×appaccayo hoti vÃ rÃgamhÃ tena rattamiccetasmiæ atthe tassedama¤catthesu ca.

KasÃvena rattaæ(vatthaæ) kÃsÃvaæ-kasÃvena rattaæ vatthaæ vÃ.

Evaæ kosakumhaæ, hÃliddaæ, pattaÇgaæ, ma¤jeÂÃÂh­æ, kuÇkumaæ.
SÆkarassa idaæ (maæsaæ) mÃhÅsaæ-mahisassa idaæ maæsaæ vÃ.
Udumbarassa avidÆre (vimÃnaæ) odumbakaraæ-vidisÃya avidure bhavo vediso.
MadhurÃya jÃto mÃdhuro-madhurÃya Ãgato mÃdhuro.
KattikÃdihi yutto mÃso kattiko.
Evaæ mÃgasiro, phusso, mÃgho, phagguïo, citto.

Na vuddhi nÅlapÅtÃdo paccaye saïakÃrake,
PhakÃro phussa saddassa siroti sirasaæ vade.

SikkhÃnaæ samÆho sikkho-bhikkhÃnaæ samÆho bhikkho.


[SL Page 077] [\x  77/]     

Taddhitakappo aÂÂhamo
---------
Evaæ kÃpoto, mÃyuro, kokilo.
Buddho assa devatÃti buddho-evaæ bhaddo, mÃro, mÃhindo, vessavaïo, yÃmo, somo,
nÃrÃyaïo.

Saævaccharaæ avecca adhÅteti saævaccharo-evaæ mohunto-nimittaæ aveccaadhiteti nemitto.

Evaæ aÇgavijjo, veyyÃkaraïo, chandaso, cando, bhÃso, vasÃtÅnaæ visayo (deso) vÃsÃto-evaæ
kunto, sÃkunto, ÃtisÃro.

UdumbarÃ asmiæ padese santÅti odumbaro-sagarehi nibbatto sÃgaro-sakalamassa nivÃso
sÃkalo-madhurÃ assa nivÃso mÃdhuro-mÃdhurÃya issaro vÃ mÃdhuro-icceva mÃdayo
yojetabbÃ.

JÃtÃdÅnamimÅyÃ ca.-355

JÃtaiccevamÃdinamatthe ima iya iccete paccayÃ honti.
PacchÃ jÃto pacchimo.
Evaæ antimo, majjhimo, purimo, uparimo, heÂÂhimo, gopphimo.
Bodhisattassa jÃtiyÃ jÃto bodhisattajÃtiyo.
Evaæ assajÃtiyo, hatthÅjÃtiyo, manussajÃtiyo.
ùdiggahaïena niyuttatthÃdisupi tadatthÃditopi ima iya ikappaccayÃ honti.
Ante niyutto antimo.
Evaæ antiyo, antiko-putato assa atthi tasmiæ vÃ vijjatÅti puttimo.
Evaæ puttiyo, puttiko-kappimo, kappiyo, kappiko.
Casaddaggahaïena kiyappaccayo hoti niyuttatthe.
JÃtiyÃ niyutto jÃtikiyo-andhe niyutto andhakiyo-(jÃtiyÃ andho jaccandho) jaccandhe niyutto
jaccandhakiyo.

SamÆhatthe kaïïÃ ca.-356

SamÆhatthe kaïïa iccete paccayÃ honti.

RÃjaputtÃnaæ samÆho rÃjaputtako, rÃjaputto vÃ, manussÃnaæ samÆho, mÃnussako-mÃnusso
vÃ-mayÆrÃnaæ samÆho mÃyÆrako-mÃyÆro vÃ-mahisÃnaæ samÆho mÃhisako-mÃhiso vÃ.



[SL Page 078] [\x  78/]     

GÃmajanabandhusahÃyÃdÅhi tÃ.-357

GÃmajanabandhusahÃya iccevamÃdihi tÃppaccayo hoti samÆhatthe.

GÃmÃnaæ samÆho gÃmatÃ-janÃnaæ samÆho janatÃ, bandhÆnaæ samÆho bandhutÃ, sahÃyÃnaæ
samÆho sahÃyatÃ-nagarÃnaæ samÆho nÃgaratÃ.

TadassaÂÂhÃnamÅyo ca.-358

TadassaÂÂhÃnamiccetasmiæ atthe Åyappaccayo hoti.
Madanassa ÂhÃnaæ vadanÅyaæ-bandhanassa ÂhÃnaæ bandhanÅyaæ-muccanassa ÂhÃnaæ
muccanÅyaæ.

Evaæ rajanÅyaæ, kamanÅyaæ, gamanÅyaæ-dassanassa ÂhÃnaæ dassanÅyaæ-upÃdÃnassa ÂhÃnaæ
upÃdÃnÅyaæ.

Casaddaggahaïena iya ilappaccayÃ honti-ra¤¤o idaæ ÂhÃnaæ rÃjiyaæ-evaæ rÃjilaæ.

UpamÃnatthÃyitattaæ.-359

Upamatthe Ãyitattappaccayo hoti.
DhÆmoviya dissati (aduæ ÂhÃnaæ.) Tadidaæ timirÃyitattaæ.

Tantissitatthe lo.-360

Tannissitatthe tadassaÂÂhÃnamiccetasmiæ atthe ca lappaccayo hoti.

DuÂÂhuæ nissitaæ duÂÂhullaæ-vedaæ nissitaæ vedallaæ, duÂÂhussa ÂhÃnaæ
duÂÂhullaæ-vedassa ÂhÃnaæ vedallaæ.

ùlu tabbahule.-361

ùluppaccayo hoti tabbahulatthe.
AbhijjhÃ assa pakati abhijjhÃlu-abhijjhÃ assa bahakulÃ nakavÃ abhijjhÃlu.
Evaæ sÅtÃlu, dhajÃlu, dayÃlu.

×yattatÃ bhÃve tu.-362

×yatta tÃ iccete paccayÃ honti bhÃvatthe.
Alasassa bhÃvo Ãlasyaæ-arogassa bhÃvo Ãrogyakaæ, paæsukulikassa bhÃvo
paæsukulikattaæ-anodarikassa bhÃvo anodarikattaæ-saægaïikÃrÃmassa bhÃvo
saægaïikÃrÃmatÃ-niddÃrÃmassa bhÃvo niddÃrÃmatÃ.


[SL Page 079] [\x  79/]     

Taddhitakappo aÂÂhamo.
---------
Tusaddaggahaïena ttanappaccayo hoti-puthujjanassa bhÃvo puthujjanattanaæ-vedanassa
bhÃvo vedanattanaæ.

×a visamÃdÅhi.-363

×appaccayo hoti visamÃdihi tassa bhÃvo iccetasmiæ atthe.

Visamassa bhÃvo vesamaæ-suvissa bhÃvo socaæ.

RamanÅyÃdito kaï.-364

RamaïÅya iccevamÃdito kaï paccayo hoti tassa bhÃvo iccetasmiæ atthe.

RamaïÅyassa bhÃvo rÃmaïeyyakaæ-manu¤¤assa bhÃvo mÃnu¤¤akaæ-aggihomassa bhÃvo
aggihomakaæ.

Visese taratamissikiyiÂÂhÃ.-365

Visesatthe tara tama issika iya iÂÂha iccete paccayÃ honti.

Sabbe ime pÃpÃ ayamimesaæ navisesena pÃpoti pÃpataro.

Evaæ pÃpatamo, pÃpissiko, pÃpiyo, pÃpiÂÂho.

TadassÃtthÅti vÅ ca.-366

Tadassa atthi iccetasmiæ atthe vÅppaccayo hoti.
MedhÃ assa atthi tasmiæ vÃ vijjatÅti medhÃvÅ.
Evaæ mÃyÃvÅ.
Casaddaggahaïena soppaccayo hoti.
SumedhÃ assa atthÅ tasmiæ vÃ vijjatÅti sumedhaso.

TapÃdito sÅ-367

TapÃdito sÅppaccayo hoti tadassa atthÅ iccetasmiæ atthe.

Tapo assa atthi tasmiæ vÃ vijjatÅti tapassÅ.
Evaæ tejassÅ, yasassÅ, manassÅ.

Daï¬Ãdito ika Å.-368

Daï¬Ãdito ika Å iccete paccayÃ honti tadassa atthÅti iccetasmiæ atthe.

Daï¬o assa atthi tasmiæ vÃ vijjatÅti daï¬iko, daï¬Å, evaæ mÃliko, mÃlÅ.

[SL Page 080] [\x  80/]     

MadhvÃdito ro.-369

MadhuiccevamÃdito rappaccayo hoti tadassa atthi iccetasmiæ atthe.

Madhu assa atthi tasmiæ vÃ vijjatÅti madhuro-evaæ ku¤jaro, muggaro, mukharo,
susiro,subharo, ruciro.

GuïÃdito vantu.-370

GuïaiccevamÃdito vakantuppaccayo hoti tadassa atthi iccetasmiæ atthe.

Guïe assa atthi tasmiæ vÃ vijjatÅti guïavÃ-evaæ yasavÃ, dhanavÃ, balavÃ, pa¤¤avÃ.

SatyÃdÅhi mantu.-371

Sati iccevamÃdihi mantuppaccayo hoti tadassa atthÅ iccetasmiæ atthe.

Sati assa atthÅ tasmiæ vÃ vijjatÅti satimÃ.
Evaæ jutimÃ, sutimÃ, suvimÃ, thutimÃ, matimÃ, yatimÃ, kittimÃ, muttimÃ, bhÃnumÃ.

Saddhadito ïa.-372

SaddhÃ iccevamÃdito ïappaccayo hoti tadassa atthÅ iccetasmiæ atthe.

SaddhÃ assa atthi tasmiæ vÃ vijjatÅti-saddho
Evaæ pa¤¤o, amaccharo.

ùyussukÃrasmanantumhi.-373

ùyussa ukÃro as hoti mantumhi paccaye pare.
ùyu assa atthi tasmiæ vÃ vijjatÅti-ÃyasmÃ.

Tappakativacane mayo.-374

Tappakativacanatthe mayappaccayo hoti.
Suvaïïena pakataæ(kammaæ) sovaïïamayaæ, suvaïïamayaæ.
Evaæ rÆpimayaæ, jatumayaæ, rajatamayaæ, ayomayaæ, mattikÃmayaæ, iÂÂhakÃmayaæ,
kaÂÂhamayaæ, gomayaæ. (Gotonibbattaæ)

SaÇkhyÃpÆraïe mo.-375

SaÇkhyÃpÆraïatthe mappaccayo hoti.
Pa¤cannaæ pÆraïe pa¤camo-evaæ chaÂÂhamo, sattamo, aÂÂhamo, navamo, dasamo.


[SL Page 081] [\x  81/]     

Taddhitakappo aÂÂhamo.
---------
Sachassa vÃ.-376
Chassa sakÃrÃdeso hoti vÃ saÇkhyÃpÆraïattho.
Channaæ pÆraïe saÂÂho, chaÂÂho vÃ.

EkÃdito dasassÅ.-377

EkÃdito dasassa ante Åppaccayo hoti vÃ saÇkhyÃ pÆraïatthe.

EkÃdasannaæ pÆraïÅ ekÃdasÅ, pa¤cÃdasannaæ pÆraïÅ pa¤cadasÅ, catuddasannaæ pÆraïÅ
cÃtuddasi.

PuraïÅti kimatthaæ?-EkÃdasa, pa¤cadasa.

Dase so niccaæ ca.-378

Dasasadde pare niccaæ chassa so hoti.
SoÊasa.

Ante niggahÅtaæ ca.-379

TÃsaæ saÇkhyÃnamante niggahÅtÃgamo hoti.
EkÃdasiæ, cÃtuddasiæ, pa¤cadasiæ.

Ti ca.-380

TÃsaæ saÇkhyÃnamante tikÃrÃgamo hoti.
VÅsati, tiæsati.

âa darÃnaæ.-381

DakÃra rakÃrÃnaæ saÇkhyÃnaæ ÊakÃrÃdeso hoti.
SoÊasa, cattÃÊÅsaæ.

VÅsatidasesu bÃ dvissa tu.-382

VÅsatidasa iccetesu dvissa bÃ hoti.
BÃvÅsatinduyÃni, bÃrasa manussÃ.
Tusaddaggahaïena dvissa du di do ÃdesÃ ca honti.
Durattaæ, dirattaæ, diguïaæ, dohaÊiti.

EkÃdito dasa ra saÇkhyÃne.-383

EkÃdito dasassa dakÃrassa rakÃro hoti vÃ saÇkhyÃne.
EkÃrasa, ekÃdasa, bÃrasa, dvÃdasa, dvÃrasa.
SaÇkhyÃneti kimatthaæ?-DvÃdasÃyatanÃni.

AÂÂhÃdito ca.-384

AÂÂha iccevamÃdito dasasaddassa dakÃrassa rakÃrÃdeso


[SL Page 082] [\x  82/]     

Hoti vÃ saÇkhyÃne.
AÂÂhÃrasa, aÂÂhÃdasa.
AÂÂhÃditoti kimatthaæ?-Pa¤cadasa, soÊasa.
SaÇkhyÃneti kimatthaæ?-AÂÂhadasiko.
Casaddaggahaïaæ kimatthaæ?-Dasaraggahaïanuka¬¬hanatthaæ.

DvekaÂÂhÃnamÃkÃro vÃ.-385

Dvi eka aÂÂha iccetesamanto ÃkÃrÃdeso hoti vÃ saÇkhyÃne.

DvÃdasa, ekÃdasa, aÂÂhÃdasa.
SaÇkhyÃneti kimatthaæ?-DvÅdanto, ekadanto, ekacchanno, aÂÂhatthamho.

Catucchehi tha ÂhÃ.-386

Catu cha iccetehi tha Âha iccete paccayÃ hontÅ saÇkhyÃpÆraïatthe.

Catunnaæ pÆraïe catuttho-channaæ pÆraïo chaÂÂho.

DvitÅhi tiyo.-387

Dvi ti iccetehi tiyappaccayo hoti saÇkhyÃpÆraïatthe.
Cinnaæ pÆraïe dutiyo-tiïïaæ pÆraïe tatiyo.

Tiye dutÃpi ca.-388

Dvi ti iccetesaæ du ta iccete ÃdesÃ honti tiyappaccaye pare.

Dutiyo, tatiyo.
Apiggahaïena a¤¤esvapi du ti ÃdesÃ honti.
Durattaæ, tirattaæ.
Casaddaggahaïena dvi iccetassa dikÃro hoti.
Diguïaæ saÇghÃÂiæ pÃrupitvÃ.

Tesama¬¬hupapadena¬¬hu¬¬hadiva¬¬ha diya¬¬hÃ¬¬hatiyÃ.-389

Tesaæ catuttha dutiya tatiyÃnaæ a¬¬hÆpapadÃnaæ a¬¬hu¬¬ha diva¬¬ha diya¬¬ha
a¬¬hatiyÃdesÃ honti-a¬¬hupapadena saha nipaccante.

A¬¬hena catuttho a¬¬hu¬¬ho-a¬¬hena dutiyo diva¬¬ho-
A¬¬hena dutiyo diya¬¬ho-a¬¬hena tatiyo a¬¬hatiyo.


[SL Page 083] [\x  83/]     

Taddhitakappo aÂÂhamo.
---------
SarÆpÃnamekasesvasakiæ.-390

SarÆpÃnaæ padabya¤janÃnaæ ekaseso hoti asakiæ.
Puriso ca puriso ca-purisÃ.
SarÆpÃnamiti kimatthaæ?-Hatthi ca asso ca ratho ca pattiko ca hatthassarathapattikÃ.
Asakinti kimatthaæ?-Puriso.

Gaïane dasassa dvi ti catu pa¤ca chasattaÂÂhanavakÃnaæ vakÅ ti cattÃra
Pa¤¤Ã chasattÃsanavÃ yosu yo na¤cÅsamÃsaæ Âhi ri tÅ tu ti.-391

Gaïane dasassa dvika tika catukkapa¤caka chakka sattaka aÂÂhaka navakÃnaæ sarÆpÃnaæ
katekasesÃnaæ yathÃsaÇkhyaæ vÅ ti cattÃra pa¤¤Ã cha satta asa nava iccÃdesÃ honti asakiæ
yosu-yonaæ naca Åsaæ Âhi ri ti Å ti uti iccÃ desÃ honti, pacchÃ puna nipaccante.

VÅsaæ, tiæsaæ, cattÃÊÅsaæ, pa¤¤Ãsaæ, saÂÂhi, sattari, sattati, asÅti, navuti.
Asakinti kimatthaæ?-Dasa.
Gaïaneti kimatthaæ?-Dasadasako puriso

Catupadassa lopo tuttarapadÃdi cassa cuvo pi navÃ.-392

Catupapadassa gaïanapariyÃpannassa tukÃrassa lopo hoti uttarapadÃdissa cakÃrassa cu copi
ÃdesÃ honti navÃ.
Catuhi adhikÃdasa cuddasa, coddasa, catuddasa.
Apiggahaïena anupapadassÃpi uttarapadÃdissa cassa lopo hoti navÃ cassa cuco pi hoti.
TÃÊÅsaæ, cattÃÊisaæ, cuttÃÊÅsaæ, cottÃÊÅsaæ

YadanupapannÃ nipÃtanÃ sijjhanti.-393

Ye saddÃ aniddiÂÂhalakkhaïa akkharapadabya¤janato itthi pumanapuæsakaliÇgato
nÃmupasaggatipÃtato abyayÅbhÃva samÃsataddhÅtÃbyÃtato
gaïanasaÇkhyÃkÃlakÃrakappayoga


[SL Page 084] [\x  84/]     

Sa¤¤Ãto sandhipakativuddhilopaÃgamavikÃraviparitato ca vibhatti vibhajanato ca te nipÃtanÃ
sijjhanti.

DvÃdito ko nekatthe ca.-394

Dvi iccevamÃdito kappaccayo hoti anekattheva te nipÃtanÃ sijjhanti.

Satassa dvikaæ dvisataæ-satassa tikaæ tisataæ-satassa catukkaæ catusataæ-satassa pa¤cakaæ
pa¤casataæ-satassa chakkaæ chasataæ-satassa sattakaæ sattasataæ-satassa aÂÂhakaæ
aÂÂhasataæ-satassa navakaæ navasataæ-satassa dasakaæ dasasataæ-sahassaæ hoti.

Dasadasakaæ sataæ dasakÃnaæ sataæ sahassa¤ca hoti yomhi-395.

GaïanapariyÃpannassa dasadasakassa sataæ hoti-satadasakassasahassaæ hoti yomhi.
Sataæ, sahassaæ.

DvikÃdÅnaæ nataduttarapadÃna¤ca nipaccante yathÃ sambhavaæ-satassa dvikaæ (tadidaæ)
hoti dvisataæ-satassa tikaæ (tadidaæ) hoti tisataæ-evaæ catusataæ, pa¤casataæ, chasataæ,
sattasataæ,aÂÂhasataæ, navasataæ, dasasataæ, sahassaæ hoti.

YÃva taduttariæ dasaguïita¤ca.-396

YÃva tÃsaæ saÇkhyÃnaæ uttariæ dasaguïita¤ca kÃtabbaæ.

YathÃ-dasassa gaïanassa dasaguïitaæ katvÃ vasataæ hoti, satassa dasaguïitaæ katvÃ
sahassaæ hoti, sahassassa dasa guïitaæ katvÃ dasasahassaæ hoti, vadasasahassassa
dasaguïitaæ katvÃ satanasahassaæ hoti, satasahassassa dasaguïitaæ katvÃ dasasatasahassaæ
hoti, dasasatasahassassa dasaguïitaæ katvÃ koÂi hoti, koÂisatasahassÃnaæ sataæ pakoÂi
hoti-evaæ sesÃni pikÃtabbÃni.

Casaddaggahaïaæ visesanatthaæ. 
SakanÃmehi.-397

YÃsaæ pana saÇkhyÃnaæ aniddiÂÂhanÃmedheyyÃnaæ sakehi sakehi nÃmehi nipaccante. 
SatasahassÃnaæ sataæ koÂi-koÂisatasahassÃnaæ sataæ pakoÂi-pakoÂisatasahassÃnaæ sataæ
koÂippakoÂi- 


[SL Page 085] [\x  85/]     

Taddhitakappo aÂÂhamo
---------
KoÂippakoÂi satasahassÃnaæ sataæ nahutaæ-nahutasatasahassÃnaæ sataæ
ninnahutaæ-ninnahutasatasahassÃnaæ sataæ akkhohiïÅ.

TathÃ bindu, abbudaæ, nirabbudaæ, ahahaæ, ababaæ, aÂaÂaæ, sogandhikaæ, uppalaæ,
kumudaæ, puï¬arikaæ, padumaæ, kathÃnaæ, namakahÃkathÃnaæ, asaÇkheyyaæ.

Tesaæ ïo lopaæ.-398

Tesaæ paccayÃnaæ ïe lopamÃpajjate.
Gotamassa apaccaæ (putto) gotamo
Evaæ vÃsiÂÂho, veïateyyo, Ãlasyaæ, Ãrogyaæ.

VibhÃge dhÃ va.-399

VibhÃgatthe ca dhÃppaccayo hoti.
Ekena vibhÃgena ekadhÃ.
Evaæ dvidhÃ, tidhÃ, catudhÃ, pa¤cadhÃ, chadhÃ, sahassadhÃ.
Ceti kimatthaæ?-Soppaccayo ca hoti-suttaso, vya¤janaso, padaso.

SabbanÃmehi pakÃravacanehi tu thÃ.-400

SabbanÃmehi pakÃravacanatthe tu thÃppaccayo hoti.
So pakÃro tathÃ-taæ pakÃraæ tathÃ-tena pakÃrena tathÃ, tassa pakÃrassa tathÃ, tasmÃ pakÃrÃ
tathÃ, tassa pakÃrassa tathÃ, tasmiæ pakÃre tathÃ.

Evaæ yathÃ, sabbathÃ, a¤¤athÃ, itarathÃ.

Tusaddaggahaïaæ kimatthaæ?-ThattÃppaccayo ca hoti-so viya pakÃro tathÃttÃ-yathattÃ,
a¤¤athattÃ, itarathattÃ, sabbathattÃ.

Kimimehi thaæ.-401

Kiæ ima iccetehi thaæ paccayo hoti pakÃravacanatthe. Ko kapakÃro kathaæ-kaæ kapakÃraæ
kathaæ-kena pakÃrena kathaæ-kassa pakÃrassa kathaæ-kasmÃ pakÃrÃ kathaæ-kassa pakÃrassa
kathaæ-kasmiæ pakÃre kathaæ-ayaæ pakÃro itthaæ-imaæ pakÃraæ itthaæ-iminÃ pakÃrena
itthaæ-imassa pakÃrassa itthaæ-imasmÃ pakÃrÃ itthaæ-imassa pakÃrassa itthaæ-imasmiæ
pakÃre itthaæ. 
[SL Page 086] [\x  86/]     

VuddhÃdisarassa vÃ saæyogantassa saïe ca.-402

ùdisarassa vÃ asaæyogantassa Ãdibya¤janassa vÃ sarassa vuddhi hoti saïakÃre paccaye pare.

Abhidhammamadhite Ãbhidhammiko, viïatÃya apaccaæ veïa teyyo.

Evaæ vÃsiÂÂhe, Ãlasyaæ, Ãrogyaæ.
AsaæyogantassÃti kimatthaæ?- Bhaggavo, manteyyo, kunteyyo.

MÃyunamÃgamo ÂhÃne.-403

I u iccetesaæ ÃdibhutÃnaæ mÃvuddhi hoti tesu ca eo vuddhi Ãgamo hoti ÂhÃne.

VyÃkaraïamadhÅte veyyÃkaraïe-nyÃyamadhÅte neyyÃyiko, vyÃvaccassa apaccaæ
veyyÃvacco, dvÃre niyutto dovÃriko.

ùtta¤ca.-404

I u iccetesÃ Ãtta¤ca hoti rikÃrÃgamoca ÂhÃne.
Isissa bhÃvo Ãrissaæ, iïassa bhÃvo Ãïyaæ, usabhassa bhÃvo Ãsabhaæ, ujuno bhÃvo ajjavaæ
iccevamÃdi.

YÆnamiti kimatthaæ?-ApÃyesu jÃto ÃpÃyiko.
 hÃneti kimatthaæ?-Vematiko, opanayiko, opamayiko, opÃyiko.

KvacÃdimakajjhuttarÃnaæ dÅgharassÃ ppaccayesu ca.-405

Kvici Ãdi majjha uttara iccetesaæ nadÅgharassÃ honti kapaccayesu naca apaccayesu naca.

ùdi dÅgho tÃva-pÃkÃro, nÅvÃro, pÃsÃdo, pÃkaÂo, pÃÂimokkho, pÃÂikaækho, iccevamÃdi.

Majjhe dÅgho tÃva-aÇgamÃgadhiko, orabbhamÃgaviko, iccevamÃdi.

UttaradÅgho tÃva-khanti paramaætapo titikkhÃ, a¤janÃ giri, koÂarÃvanaæ, aÇguliyÃ
iccevamÃdi.

ùdirasso tÃva-pageva iccevamÃdi.


[SL Page 087] [\x  87/]     

Taddhitakappo aÂÂhamo
---------
Majjhe rasso tÃva-sumedhaso, suvaïïadharehi, icceva mÃdi.

Uttararasso tÃva-bhovÃdinÃmaso hoti, yathÃ bhÃvi guïenaso iccevamÃdi.

YathÃ a¤¤epi jinavacanÃnuparodhena yojetabbÃ.

Casaddaggahaïena apaccayesu cÃti atthaæ samucceti.

Tesu vuddhilopÃgamavikÃravipari tÃdesÃ ca.-406
Tesu Ãdimajjhuttaresu jinavacanÃnuparodhena kvacÅ vuddhi hoti. Kvaci lopo hoti kvaci
Ãgamo hoti kvaci vikÃro hoti kvaci viparito hoti kvaci Ãdeso hoti. 
ùdi vuddhi tÃva-Ãbhidhammiko veïateyyo, iccevamÃdi.
Majjhe vuddhi tÃva-sukhaseyyaæ, sukhakÃridÃnaæ, sukhakÃrisÅlaæ, iccevamÃdi.

Uttaravuddhi tÃva-kÃliÇgÃ, mÃgadhÃ, paccakkhadhammÃ, iccevamÃdi.
ùdilopo tÃva-tÃÊisaæ iccevamÃdi.
Majjhe lopo tÃva-kantukÃmo, gantukÃmo, dhaniyo kumbhÃraputto, vedallaæ iccevamÃdi.

Uttaralopo tÃva-kattukÃmo, gantukÃmo, dhaniyo kumbhakÃraputto, vedallaæ iccevamÃdi.

Uttaralopo tÃva-bhikkhubhikkhuni, icceva mÃdi.
ùdiÃgamo tÃva-vutto bhagavatÃ, muttamo, iccevamÃdi.
Majjhe Ãgamo tÃva-sasÅlavÃ, vasapa¤¤avÃ, iccevamÃdi.
UttarÃgamo tÃva-vedallamiccevamÃdi.
ùdivikÃro tÃva-Ãrissaæ, Ãsabhaæ, Ãïanyaæ, iccevamÃdi.
Majjhe vikÃro tÃva-varÃrisyaæ, parÃrisyaæ, iccevamÃdi.

UttaravikÃro tÃva-yÃni, tÃni, kasukhÃni, iccevamÃdi.
ùdiviparÅto tÃva-uggate suriye, uggacchanti, iccevamÃdi. 

Majjhe viparÅto tÃva-samuggacchati, samuggate suriye, iccevamÃdi.

UttaraviparÅto tÃva-digu digunnaæ iccevamÃdi.
ùdiÃdeso tÃva-yÆnaæ, iccevamÃdi.
Majjhe Ãdeso tÃva-nyÃyogo, iccevamÃdi.


[SL Page 088] [\x  88/]     

UttaraÃdeso tÃva-sabbaseyyo, sabbaseÂÂho, iccevamÃdi.

Evaæ yathÃnuparodhena sabbattha yojetabbÃ.

AyuvaïïÃnaæ vÃyo vuddhi.-407

A iti akÃro-iÅ iti ivaïïo-u Æ iti uvaïïo-tesaæ akÃraivaïïuvaïïÃnaæ Ã e o vuddhiyo
hekÃnti yathÃsaÇkhyaæ.

ùbhidhammiko, veïateyyo, olumpiko.

A i u iti avuddhi abhidhammiko, viïateyyo, ulumpiko, 
Puna vuddhiggahaïaæ kimatthaæ? UttarapadavuddhibhÃvatthaæ.
AÇgamagadhehi Ãgato aÇgamÃgadhiko.

Nigamo ca janapado ca nigamajanapadÃ, nigamajanapadesu jÃtÃ negamajÃnapadÃ.

Puri ca janapadÃ ca purijanapadÃ, purÅjanapadesu jÃtÃ porÅ jÃnapadÃ.

SattaabhÃni sattÃhaæ, sattÃhe niyutto sattÃhiko, catasso vijjÃ catuvijjaæ, catuvijje niyutto
cÃtuvijjako, iccevamÃdi.

Vuddhi icce tena kvatthekÃ?- "VuddhÃdisarassavÃ saæyogantassa saïe ca"
Iti nÃmakappe
Taddhita kappo aÂÂhamo kaï¬o.
---------


[SL Page 089] [\x  89/]     

ùkhyÃtakappe paÂhamo kaï¬o.
---------
ùkhyÃtasÃgaramathajjatanÅtaraÇgaæ
BÃtujjalaæ vikaraïagamakÃlamÅnaæ,
LopÃnubandharayamatthavibhÃgatÅraæ
DhÅrÃ tarantÅ kavayo puthubuddhinÃvÃ.

VicittasaÇkhÃraparikkhitaæ imaæ
ùkhyÃtasaddaæ vipulaæ asesato.
Païamya sambuddhamanantagocaraæ
Sugocaraæ yaæ vadato suïÃtha me.

AdhikÃre maÇgale ceva nipphante avadhÃraïe,
Anantare ca pÃdÃne atha saddo pavattati.

Atha pubbÃni vibhattÅnaæ cha parassapadÃni.-408

Atha sabbÃsaæ vibhattÅnaæ yÃni yÃni pubbakÃni cha padÃni tÃni tÃni parassapadasa¤¤Ãni
honti. Taæ yathÃ-ti. Anti-si, tha-mi, ma.
Parassapadamiccanena kvattho?-"Kattari parassapadaæ."

ParÃnyattanopadÃni-409

SabbÃsaæ vibhattÅnaæ yÃni yÃni parÃni cha padÃni tÃni tÃni attanopadasa¤¤Ãni honti.

Taæ yathÃ-te, ante-se, vhe-e, mhe.
Akkanopadamiccanena kvattho?-"AntanopadÃni bhÃveca kammani."

Dve dve paÂhamamajjhimuttamapurisÃ.-410

TÃsaæ sabbÃsaæ vibhattÅnaæ parassapadÃnamattanopadÃ na¤ca dve dve padÃni paÂhama
majjhima uttama purisasa¤¤Ãni honti.

Taæ yathÃ-ti, anti-iti paÂhamapurisÃ-si, tha-iti majjhima purisÃ-mi,ma-iti uttamapurisÃ.


[SL Page 090] [\x  90/]     

AttanopadÃnipi-te, ante-iti paÂhamapurisÃ-se, vhe-iti majjhimapurisÃ-e,mhe-iti
uttamapurisÃ-evaæ sabbattha.

PaÂhamamajjhimuttamapurisaiccanena kvattho?-"NÃmamhi payujjamÃnepi tulyÃdhikaraïe
paÂhamo"-"tumhe majjhimo"-"amhe uttamo."

SabbesamekÃbhidhÃne paro puriso.-411

Sabbesaæ tiïïaæ paÂhamamajjhimuttamapurisÃnaæ ekÃbhidhÃne paro puriso gahetabbo.

So ca paÂhati, te ca paÂhanti-tvaæ ca paÂhasi, tumhe capaÂhatha-ahaæ ca paÂhÃmi, mayaæ
paÂhÃma-so ca pacati, te ca pacanti-tvaæ ca pacasi, tumhe ca pacatha-ahaæ ca pacÃmi, mayaæ
pacÃma-evaæ sesÃsu vibhattisu paro puriso yojetabbo.

NÃmamhi payujjamÃnepi tulyÃdhikaraïe paÂhamo.-412

NÃmamhi payujjamÃnepi appayujjamÃnepi tulyÃdhikaraïe paÂh­mo puriso hoti.

So gacchati, te gacchanti-appayujjamÃnepi-gacchati, gacchanti.

TulyÃdhikaraïeti kimatthaæ?- Tena ha¤¤ase tvaæ deva dattena.

Tumhe majjhimo.-413

Tumhe payujjamÃnepi appayujjamÃnepi tulyÃdhikaraïe majjhimapuriso hoti.
Tvaæ yÃsi, tumhe yÃtha-appayujjamÃnepi-yÃsi, yÃtha
TulyÃdhikaraïeti kimatthaæ?-TayÃ paccate odano.

Amhe uttamo.-414

Amhe pakayujjamÃnepi appayujjamÃnepi tulyÃdhikaraïe uttamapuriso hoti.

Ahaæ yajÃmi, mayaæ yajÃma-appayujjamakÃnekapi-yajÃmi, kayajÃma.
TulyÃdhikaraïeti kimatthaæ?-MayÃ ijjate buddho.

KÃle.-415

KÃle iccetaæ adhikÃratthaæ veditabbaæ.


[SL Page 91] [\x  91/]     

ùkhyÃtakappe paÂhamo kaï¬o
---------
VattamÃnÃ paccuppanne.-416

Paccuppanne kÃle vattamÃnÃ vibhatti hoti.
PÃÂaÊiputtaæ gacchati-sÃvatthiyaæ pavisati-viharati jetavane.

ùïatyÃsiÂÂhenuttakÃle pa¤camÅ.-417

ùïatyatthe ca ÃsiÂÂhatthe ca anuttakÃle pa¤camÅ vibhatti hoti.

Karotu kusalaæ-sukhaæ te hotu.

Anumatiparikapakpatthesu sattamÅ.-418

Anumatyatthe ca parikappatthe ca anuttakÃle sattamÅ vibhatti hoti.

Tvaæ gaccheyyÃsi-kimahaæ kareyyÃmi.

Apaccakkhe parokkhÃtÅte.-419

Apaccakkhe atÅte kÃle parokkhÃvibhatti hoti.
Supine kila mÃha-evaæ kila porÃïa Ãhu.

HÅyoppabhuti paccakkhe hÅyattanÅ.-420

HÅyoppabhuti atite kÃle paccakkhe vÃ apaccakkhe vÃ hÅyattanÅ vibhatti hoti.
So maggaæ agamÃ, te maggaæ agamÆ.

SamÅpejjatanÅ.-421

Ajjappabhuti atÅtekÃle paccakkhe vÃ apaccakkhe vÃ samÅpe ajjatanÅ vibhatti hoti.
So maggaæ agami, te maggaæ agamuæ.

MÃyoge sabbakÃle ca.-422

HÅyattanÅ ajjatanÅ iccetÃ vibhattiyo yadÃ mÃyogo tadÃ sabbakÃle ca honti.
MÃgamÃ, mÃvacÃ, mÃgamÅ, mÃvacÅ.
Casaddaggahaïena pa¤camÅvibhatti pi hoti-mÃgacchÃhi.

AnÃgate bhavissanti.-423

AnÃgate kÃle bhavissanti vibhatti hoti.


[SL Page 092] [\x  92/]     

So gacchissati, so karissati-te gacchissanti, te karissanti.

KriyÃtipantetite kÃlÃti patti.-424

KriyÃtipannamatte atÅte kÃle kÃlÃtipattivibhatti hoti.
Soce taæ yÃnaæ alabhissÃ agacchissÃ-te ce taæ yÃnaæ alabhissaæsu agacchissaæsu.

VattamÃnÃ ti anti si Âha mi ma te ante se vhe e mhe.-425

VattamÃnÃiccesÃ sa¤¤Ã hoti-ti,anti-si,tha-mi,ma,te, ante-se,vhe-e, mhe-iccetesaæ dvÃdasannaæ
padÃnaæ.
VattamÃnÃiccanena kvatthÃ?"VattamÃnÃ paccuppanne"

Pa¤camÅ tu attu hi tha mi ma taæ antaæ ssu vho e Ãmase.-426

Pa¤camÅ iccesÃ sa¤¤Ã hoti-tu, antu-hi,tha-mi, ma-taæ,antaæ-ssu, vho-e, Ãmase-iccetesaæ
dvÃdasannaæ padÃnaæ.

Pa¤camÅ iccetena kvattho?-"ùïatyÃsiÂeÂhanuttakÃle pa¤camÅ."

SattamÅ eyya eyyuæ eyyÃsi eyyÃtha eyyÃmi eyyÃma etha eraæ etho eyyavho eyyaæ
eyyÃmhe.-427

Sattami iccesÃ pa¤¤Ã hoti-eyya,eyyuæ-eyyÃsi, eyyÃtha, eyyÃmi, eyyÃma-etha,eraæ-etho,
eyyavho-eyyaæ eyyÃmhe-iccetesaæ dvÃdasannaæ padÃnaæ.
SattamÅ iccetena kvattho?-"Anumatiparikappatthesu sattamÅ."

ParokkhÃ a u e ttha amha ttha re ttho vho i mhe-428

ParokkhÃ iccesÃ nasa¤¤Ã hoti-a,u-e, ttha-a, mha-ttha, re-ttho, vho-i, mhe-iccetesaæ
dvÃdasannaæ padÃnaæ.


[SL Page 093] [\x  93/]     

ùkhyÃkappe paÂhamo kaï¬o.
---------
ParokkhÃ iccanena kvatthÃ?-"Apaccakkhe parokkhÃtÅte".

HÅyattanÅ Ã Æ o ttha a mhÃ ttha tthuæ se vhaæ iæ mhase.-429

HÅyattanÅ iccesÃ sa¤¤Ã hoti-Ã,Æ-o, ktha-a, mhÃ-ttha, tthuæ-se, vhaæ-iæ, mhase-iccetesaæ
dvÃdasannaæ padÃnaæ.
HÅyattanÅ iccanena kvattho?-"HÅyoppabhuti paccakkhe hÅyattanÅ."

AjjatanÅ Å uæ o ttha iæ mhÃ Ã Æ se vhaæ a mhe-430

AjjatanÅ iccesÃ sa¤¤Ã hoti-Å,uæ-o, ttha-iæ, mhÃ-Ã,Æ-se, vhaæ-a, nakamhe-iccetesaæ
dvÃdasannaæ padÃnaæ.

AjjatanÅ iccetena kvatthÃ?-"SamÅpejjatanÅ"

Bhavissanti ssati ssanti ssasi ssatha ssÃmi ssÃma ssate ssante ssase ssavhe ssaæ ssÃmhe.-431

Bhavissanti iccesÃ sa¤¤Ã hoti-ssati, ssananti-ssasi, ssatha-ssÃmi, ssÃma-ssate, ssante-ssase,
ssavhe-ssaæ, ssÃmhe-iccetesaæ dvÃdasannaæ padÃnaæ.

Bhavissanti iccanena kvattho?-"AnÃgate bhavissanti"

KÃlÃtipatti ssÃ ssaæsusse ssatha ssaæ ssamhÃ ssatha ssiæsu ssase ssavhe ssaæ ssÃmhase.-432

KÃlÃtipatti iccesÃ sa¤¤Ã hoti-ssÃ, ssaæsu-sse, ssatha-saæ, ssamhÃ-ssatha, ssiæsu-ssase,
ssavhe-ssaæ, ssÃmhase-iccetesaæ dvÃdasannaæ padÃnaæ.

KÃlÃtipatti iccanena kvattho?-"KriyÃtipannetÅte kÃlÃtipatti."

HÅyattanÅ sattamÅ pa¤camÅ vattamÃnÃ sabbadhÃtukaæ.-433

HÅyattanÃdayo catasso vibhattiyo sabbadhÃtukasa¤¤Ã honti.


[SL Page 094] [\x  94/]     

AgamÃ, gaccheyya, gacchatu, gacchati.

SabbadhÃtukamiccanena kvattho?-"IkÃrÃgamo asabba dhÃtukamhi."

Iti ÃkhyÃtakappe paÂhamo kaï¬o.
---------
DhÃtuliÇgi parÃpaccayÃ.-434

DhÃtuluÇga iccetehi parÃpaccayÃ honti.
Karoti, gacchati.
Yo koci karoti taæ kubbantama¤¤o karohi karohi iccevaæ bravÅti kÃreti.

AthavÃ-karontaæ payojayati kÃreti-saÇgho pabbatamiva attÃnamÃcarati
pabbatÃyati-samuddamiva attÃnamÃcarati, samuddÃyati.
Evaæ saddo cicciÂamiva attÃnamÃcarati cicciÂÃyati.
VasiÂÂhassa apaccaæ vÃsiÂÂho-evama¤¤epi yojetabbÃ.

TijagupakitamÃnehi kha cha sÃ vÃ-435

Tija gupa kita kamÃna iccetehi dhÃtuhi kha cha sa iccete paccayÃ honti vÃ.
Titikkhati, jigucchati, tikicchati, vÅmaæsati.
VÃti kimatthaæ?-Tejati, gopayati, mÃneti.

Bhuja ghasa hara supÃ dÅhi tumicchatthe su ca.-436

Bhuja ghasa hara supÃiccevamÃdÅhi dhÃtuhi tumicchatthe su kha cha sa iccete paccayÃ honti
vÃ.
Bhottumicchati, bubhukkhati, ghasitumicchati, jighacchati, haritumicchati, jigiæsati,
sotumicachati, sussÆsati, pÃtumicchati, pivÃsati. VÃti kimatthaæ?-Bhottumicchati.
Tumicchatthesuti kimatthaæ?-Bhu¤jati.

ùya nÃmato kattupamÃnÃdÃ cÃre.-437

NÃmato kattupamÃnÃ iccetasmÃ ÃcÃratthe Ãyappaccayo hoti.


[SL Page 095] [\x  95/]     

ùkhyÃtakappe dutiyo kaï¬o.
---------
PabbatÃyati, samuddÃyati, vicciÂÃyati-evama¤¤epi yojetabbÃ.

ýyupamÃnÃ ca.-438

NÃmato upamÃnÃ ÃcÃratthe ca Åyappaccayo hoti. Achattaæ chattamiva Ãvarati, chattiyati,
aputtaæ puttamiva Ãcarati, puttÅyati.

UpanamakÃnÃti kimatthaæ?-DhammamÃcarati.
ùcÃrattheti kimatthaæ?-Achattaæ chattamiva rakkhati-evama¤¤epi yojetabbÃ.

NÃmamhÃtticchatthe.-439

NÃmamhÃ attano icchatthe ca Åyappaccayo hoti.
Attano patta micchati, pattÅyati-evaæ vatthÅyati, parikkhÃriyati, cÅvariyati, dhanÅyati,
paÂÅyati.
Aticchattheti kimatthaæ?-A¤¤assa pattamicchati.
Evama¤¤epi yojetabbÃ.

DhÃtÆhi ïe ïaya ïÃpe ïÃpayÃ kÃritÃni hetvatthe.-440

Sabbehi dhÃtuhi ïe ïaya ïape ïapayÃ iccete paccayÃ honti kÃritasa¤¤Ãca hetvatthe.
Yo koci karoti taæ kubbantama¤¤o karohi karohi iccevaæ bravÅ ti-athavÃ karontaæ
payojayati-kÃreti, kÃrayati, kÃrÃpeti, kÃrÃpayati,

Ye keci karonti te kubbante a¤¤e karotha karotha iccevaæ bravanti-kÃrenti, kÃrayanti,
kÃrÃpenti, kÃrÃpayanti.

Yo koci pavatitama¤¤o napacÃhi pacÃhi iccevaæ bravÅti-athavÃ, pacantaæ payojeti-pÃceti,
pÃcayati, pÃcÃpeti, pÃcÃpayati.

Ye keci pacanti te pacante a¤¤e pacatha pacatha iccevaæ bravanti-pÃcenti, pÃcayanti,
pÃcÃpenti, pÃcÃpayanti.

Evaæ bhaïeti, bhaïayati, kabhaïapeti, bhaïapayati-bhaïenti, bhaïayanti, bhaïapenti,
bhaïapayanti-tathariva a¤¤epi yojetabbÃ.
Hetvattheti kimatthaæ?-Karoti, pavati.
Atthaggahaïena lappaccayo hoti-jotalati.


[Kachch07]

DhÃturÆpe nÃmasmÃ ïayo ca .-441

TasmÃ nÃmasmÃ ïayappaccayo hoti kÃritasa¤¤Ãca dhÃturÆpe sati. 

HatthinÃ atikkÃmayati maggaæ, atihatthayati-vÅïÃya upagÃyati. UpavÅïayati-dalhaæ karoti
viriyaæ dalhayati-visuddhÃ hoti ratti, visuddhayati.

Casaddaggahaïena Ãra Ãla iccete paccayÃ honti.

SantarÃrati, upakkamÃlati.

BhÃvakammesu yo.-442

Sabbehi dhÃtuhi bhÃvakammesu yappaccayo hoti.

 hÅyate, bujjhate, paccateda labbhate, kariyate, ijjate, uccate.

BhÃvakammesÆti kimatthaæ?-Karoti, pacati, paÂhati.

Tassa cavagga yakÃravakÃrattaæ
SadhÃtvantassa.-443

Tassa yappaccayassa cavagga yakÃra vakÃratta¤ca hoti dhÃtvantena saha yathÃsambhavaæ.

Vuccate, vuccante-uccate, uccante-majjate, majjante-paccate, paccante-bujjhate,
bujdhante-yujjhate, yujjhante-kujjhate, kujjhate, ujjhante-ha¤¤ate, ha¤¤ante-kayyate,
kayyante-dibbate, dibbante.

IvaïïÃgamo vÃ.-444

Sabbehi dhÃtÆhi tamhi yappaccaye pare ivaïïÃgamo hoti vÃ.

Kariyate, kariyati-gacchiyate, gacchiyati.

VÃti kimatthaæ?-Kayyate.

PubbarÆpa¤ca.-445

Sabbehi dhÃtÆhi yappaccayo pubbarÆpa mÃpajjate vÃ.
Vu¬¬hate, phallate,dammate,labbhate,sakkate,dissate.
VÃti kimatthaæ?-Damyate

YathÃ kattari ca.-445

YathÃ bhÃvakammesu yappaccayassÃdeso hoti tatÃ kattari ca yappaccayassÃdeso kattabbo.


[SL Page 097] [\x  97/]     

Bujjhati, vijjhati, ma¤¤ati, sibbati.

Bhu vÃdito a.-447

Bhu iccevamÃdito dhÃtugaïato appaccayo hoti kattari. 

Bhavati, paÂhati, pacati, jayati.


RudhÃdito niggahÅtapubba¤ca.-448

Rudhi iccevamÃdito dhÃtugaïato appaccayo hoti kattari pubbe niggahÅtÃgamo ca hoti.

Rundhati,chindati.

Casaddaggahaïena i Å e o iccete paccayÃ honti niggahÅtapubba¤ca-rundhiti, rundhÅti,
sumbheti, sumbhoti.


DivÃdito yo.-449

DivÃdito dhÃtugaïato yappaccayo hoti kattari. Dibbati, sibbati, yujjhati, vijjhati, bujjhati.


SvÃdito ïuïÃuïÃ ca.-450

Su iccevamÃdito dhÃtugaïato ïu ïa uïa iccete paccayÃ honti kattari.

Abhisuïoti, abhisuïÃti, saævuïoti, saævuïÃti, Ãvuïoti, ÃvuïÃti, pÃpuïoti, pÃpuïÃti.


KiyÃdito nÃ.-451

KÅ iccevamÃdito dhÃtugaïato ïappaccayo hoti kattari.
KiïÃti, jinÃti, dhunÃti, munÃti, lunÃti, punÃti.


GahÃdito ppaïhÃ.-452

Gaha iccevamÃdito dhÃtugaïatoppa ïhÃ iccete paccayÃ honti kattari.

Gheppati, gaïhÃti.


TanÃdito o yirÃ.-453

Tanu iccevamÃdito dhÃtugaïato o yira iccete paccayÃ honti kattari.

Tanoti, tanohi, karoti, karohi, kayirati, kayirÃhi.


CurÃdito ïe ïayÃ.-454

Cura iccevamÃdito dhÃtugaïato ïe ïaya iccete paccayÃ honti kattari kÃritasa¤¤Ãca.

Coreti, corayati, cinteti, cintayati. Manteti, mantayati.


[SL Page 098] [\x  98/]     

AttanopadÃni bhÃve ca kammani.-455

BhÃve ca kammani ca attanopÃdÃni honti.

Uccate, uccante-labbhate, labbhante-majjate, majjante-yujjhate, yujjhante, kayyante.


Kattari ca attanopadÃni honti.

Ma¤¤ate, rocate, socate, sobhate, bujjhate, jÃyate.


DhÃtuppaccayehi vibhattiyo.-457

DhÃtuhi niddiÂÂhehi paccayehi khÃdikÃritantehi vibhattiyo honti.

Titikkhati, jigucchati, vimaæsati-taÂÃkaæ samuddamiva attÃnamÃcarati, samuddÃyati,
puttiyati, kareti, pÃceti.


Kattari parassapadaæ.-458

Kattari parassapadaæ hoti.

Karoti, pacati, paÂhati, gacchati.


BhuvÃdayo dhÃtavo.-450

Bhu iccevamÃdayo ye saddagaïate dhÃtusa¤¤Ã honti. Bhavati, bhavanti-pacati.
Pacanti-carati, caranti-cintayati, cintayanti-hoti, honti-gacchanti.

Iti ÃkhyÃtakappe dutiyo kaï¬o.
---------

KvacÃdivaïïÃnamekassarÃnaæ
DvehÃvo-460

ùdibhÆtÃnaæ vaïïÃnaæ ekassarÃnaæ kvaci dvebhÃvo hoti. Titikkhati, jigucchati. Tikicchati,
vimaæsati, bubhukkhati, pivÃsati, daddallati. DadÃti. JahÃti, caÇkamati.

KvacÅti kimatthaæ?-Kampati, calati.


PubbobbhÃso.-461

Dvebhutassa dhÃtussa yo pubbo so abbhÃsasa¤¤o hoti.

DadhÃti, dadÃti, babhuva.


Rasso.-462

AbbhÃse vattamÃnassa sarassa rasso hoti.

DadÃti, dadhÃti, jahÃti.


[SL Page 099] [\x  99/]     

DutiyacatutthÃnaæ paÂhamatatiyÃ.-463

AbbhÃsagatÃnaæ dutiyacatutthÃnaæ paÂhamatatiyÃ honti. Cicchedati, bubhukkhati, babhuva,
dadhÃti.


Kavaggassa cavaggo.-464

AbbhÃse vattamÃnassa kavaggassa cavaggo hoti. Cikicchati, jigucchati, jighacchati,
caÇkamati,jigiæsati, jaÇgamati.


MÃnakitÃnaæ va tattaæ vÃ.-465

MÃna kita iccetesaæ dhÃtunaæ abbhÃsagatÃnaæ vakÃra takÃrattaæ hoti vÃ yathÃsaÇkhyaæ.

Vimaæsati, tikicchati.
VÃti kimatthaæ?-Cikicchati.


Hassa jo.-466

HakÃrassa abbhÃse vattamÃnassa jo hoti.

JahÃti, juvhati, juhoti, jahÃra.


AntassivaïïÃ kÃro vÃ.-467

AbbhÃsassa antassa ivaïïo hoti akÃro ca vÃ yathÃ saÇkhyaæ.

Jigucchati, pivÃsati, vimaæsati, jighacchati,babhuva dadhÃti.

VÃti kimatthaæ?-Bubhukkhati.


NiggahÅta¤ca.-468

AbbhÃsassa ante niggahÅtÃgamo hoti vÃ.

CaÇkamati, ca¤calati, jaÇgamati.

VÃti kimattaæ?-PivÃsati, daddallati.


Tato pÃmÃnÃnaæ vÃ maæ sesu.-469

Tato abbhÃsato pÃmÃnÃnaæ dhÃtunaæ vÃmaæ iccete ÃdesÃ honti vÃ yathÃsaÇkhyaæ
seppaccaye pare.

PivÃsati, vimaæsati.


 hÃ tiÂÂho.-470

 hÃ iccetassa dhÃtussa tiÂÂhÃdeso hoti vÃ.

TiÂÂhati, tiÂÂhatu, tiÂÂheyya, tiÂÂheyyuæ.

VÃti kimatthaæ?- hÃti.


PÃ pibo.-471

PÃ iccetassa dhÃtussa pibÃdeso hoti vÃ.

Pibati,pibatu, pibeyya, pibeyyÆæ.

VÃti kimatthaæ?-PÃti.


[SL Page 100] [\x 100/]     

¥Ãssa jÃ jantÃ.-472

¥Ã iccetassa dhÃtussa jÃ jannÃ iccete ÃdesÃ honti vÃ.

JÃnÃti, jÃneyya, jÃnÅyÃ, ja¤¤Ã, nÃyati.

VÃti kimatthaæ?-Vi¤¤Ãyati.


Disassa passa dissa dakkÃ vÃ.-473

Disa iccetassa dÃtussa passa dissa dakkha iccete ÃdesÃ honti vÃ.

Passati, dissati, dakkhati.

VÃti kimatthaæ?-AddakkhÃ, addasa.


Vya¤janannassa co chappaccaye su ca.-474

Vya¤janantassa dhÃtussa co hoti vÃ chappaccaye pare.

Jigucchati, tikicchati, jighacchati.


Ko khe ca.-475

Vya¤janantassa dhÃtussa ko hoti kappaccaye pare.

Titakkhati. Bubhukkhati.


Harassa giæ se.-476

Haraiccetassa dhÃtussa sabbasseva giæ Ãdeso hoti seppaccaye pare.

Jigiæsati.


BrÆbhunamÃhabhuvÃ parokkhÃyaæ.-477

BrÆ bhu iccetesaæ dhÃtunaæ Ãha bhuva iccete ÃdesÃ honti yathÃsaÇkyaæ parokkhÃyaæ
vibhattiyaæ.

ùha, Ãhu, babhuva,babhuvu.

ParokkhÃyamiti kimatthaæ?-Abravuæ.


Gamissanto cchovÃ sabbÃsu.-478

Gamu iccetassa dhÃtussa anto makÃro ccho hoti vÃ sabbÃsu paccaya vibhattisu.

GacchamÃno, gacchanto, gacchati-gÃmeti, gacchatu, gametu, gaccheyya, gameyya agacchÃ,
agamÃ-agacchi, agami-gacchissati, gamissati-agacchissÃ, agamissÃ-gacchiyati, gamÅyati.

Gamisseti kimatthaæ?-Icchati.


VacassajjatanismimakÃro o-479

Vaca iccetassa dhÃtussa akÃro ottamÃpajjate ajjatanimhi.


[SL Page 101] [\x 101/]     

Avoca, avocuæ.

Ajjatanimhiti kimatthaæ?-AvacÃ.Avacu.


AkÃro dÅghaæ gimimesu.-480

AkÃro dÅghamÃpajjate hi mi ma iccetÃsu vibhattisu.

GacchÃhi, gacchÃmi, gacchÃma, gacchÃmhe.

MikÃraggahaïena hi vibhattimhi akÃro kvacÅ na dÅghamÃpajjate-gacchahi.


Hi lopaæ vÃ.-481

Hivibhatti lopamÃpajjate vÃ

Gaccha, gacchÃhi, gama, gamehi, gamaya, gamayÃhi.

Hiti kimatthaæ?-Gacchati, gamayati.


Hotissaro hohe bhavissa
Ntimhi ssassa ca.-482

HÆ iccetassa dhÃtussa saro eha oha ettamÃpajjate bhavissantimhi vibhattimhi ssassaca lopo
hoti vÃ.

Hehiti, heyinti, hohiti, hohinti-heti, henti, hehissati, hehissanti, hohissati, hohissanti, hessati,
hessanti.

HÆti kimatthaæ?-Bhavissati, bhavissanti.

Bhavissantimhiti kimatthaæ?-Hoti.


Karassa sappaccayassa kÃho.-483

Kara iccetassa dhÃtussa sappaccayassa kÃha Ãdeso hotivÃ bhavissantivibhattimhi ssassaca
niccaæ lopo hoti.

KÃhati, kÃhiti, kÃhasi, kÃhisi, kÃhÃmi, kÃhÃma.

VÃti kimatthaæ?-Karissati, karissanti.

Sappaccayaggahaïena a¤¤ehipi bhavissantiyÃ vibhattiyÃ khÃmi khÃma chÃmi chÃma
iccÃdayo ÃdesÃ honti.

CakkhÃmi, cakkhÃma-vacchÃmi, vaccÃma-vasÃmi, vasÃma.

Iti ÃkhyÃtakappe tatiyo kaï¬o.
---------

DÃntassaæ mimesu.-484

DÃ iccetassa dhÃtussa antassa aæ hoti mi ma iccatesu.

Dammi, damma.


[SL Page 102] [\x 102/]     

Asaæyogantassa vuddhikÃrite.-485

Asaæyogantassa dhÃtussa kÃrite vuddhi hoti.

Kareti, kÃrenti, kÃrayati, kÃrayanti, kÃrÃpeti, kÃrÃpenti, kÃrÃpayati, kÃrÃpayanti.

Asaæyogantasseti kimatthaæ?-Cintayati, mantayati.


GhaÂÃdÅnaæ vÃ.-486

GhaÂÃdÅnaæ dhÃtunaæ asaæyogantÃnaæ vuddihoti vÃ kÃrite.

GhÃÂeti, ghaÂeti, ghÃÂayati, ghaÂayati, ghÃÂÃpeti, ghaÂÃpeti, ghÃÂÃpayati, ghÃÂÃpayati-gÃmeti
gameti, gÃmayati. Gamayati, gÃmÃpeti, gÃmÃpeti-gÃmÃpayati. GamÃpayati. 
GhaÂÃdinamiti kimatthaæ?-Karoti.


A¤¤esu ca.-487

A¤¤esu paccayesu sabbesaæ dhÃtunaæ asaæyogantÃnaæ vuddhi hoti.

Jayati, hoti. Bhavati.

Casaddaggahaïena ïuppaccayassÃpi vuddhi hoti.

Abhisuïoti, abhisuïanti, saævuïoti.


GuhadusÃnaæ dÅghaæ.-488
Guha dusa iccetesaæ dhÃtunaæ saro dÅghamÃpajjate kÃrite.

Guhayati, dÆsayati.


Vaca vasa vahÃdÅna mukÃro vassa ye.-489

Vaca vasa vaha iccevamÃdÅnaæ dhÃtunaæ vakÃrassa ukÃro hoti yeppacacaye pare.

Uccate, vuccati, vussati, vuyhati.


Havipariyayo Êo vÃ.-490

HakÃrassa vipariyayo hoti yappaccaye pare yappacca yassaca Êo hoti vÃ.

VuÊhate, vuyhati.


Gahassa gheppe-491

Gaha iccetassa dhÃtussa sabbasseva ghekÃro hoti ppappaccaye pare-gheppati.


[SL Page 103] [\x 103/]     

Halopo ïhÃmhi.-492

Gaha iccetassa dhÃtussa hakÃrassa lopo hoti ïhÃmhi paccaye pare.

GaïhÃti.


Karassa kÃsattamajjatanimhi-493

Kara iccetassa dhÃtussa sabbassa kÃsattaæ hoti vÃ ajjatanimhi vibhantimhi.

AkÃsi, akÃsuæ-akari, akaruæ.

Attamiti bhÃvaniddesena a¤¤atthÃpi sÃgamo hoti.

Ahosi, adÃsi.


AsasmÃ mimÃnaæ mhi mhÃntalo po ca-494

Asa iccetÃya dhÃtuyÃ mi ma iccetÃsaæ vibhattÅnaæ mhi mhÃdesÃ honti vÃ dhÃtussanto lopo
ca.

Amhi, amha-asmi, asmi.


Thassa tthattaæ-495

Asa iccetÃya dhÃtuyÃ thassa vibhattissa tthattaæ hoti dhÃtvantassa lopoca-attha.


Tissa tthittaæ.-496

Asa iccetÃya dhÃtuyÃ tissa vibhattissa tthÅttaæ hoti vÃ dhÃtvantassa lopoca-atthÅ.


Tussa tthuttaæ.-497

Asa iccetÃya dhÃtuyÃ tussa vibhattissa tthuttaæ hoti dhÃtvantassa lopoca-atthu.


Simhi ca.-498

Asasseva dhÃtussa simhi vibhattimhi antassa lopoca hoti.

Konu tvamasi, mÃrisa.


LabhasmÃ Å iïïaæ ttha tthaæ.-499

Labha iccetÃya dhÃtuyÃ Å iïïaæ vibhattÅnaæ ttha tthaæ ÃdesÃ honti dhÃtvantassa lopo ca.

Alattha, alatthaæ.


KusasmÃ dicchi.-500

Kusa iccetÃya dhÃtuyÃ Åvibhattissa icchi hoti dhÃtvantassa lopoca.


[SL Page 104] [\x 104/]     

Akkocchi.


DÃdhÃtussa dajjaæ.-501

DÃ iccetassa dhÃtussa pabbassa dajjÃdeso hoti vÃ.

DajjÃmi, dajjeyya-dadÃmi, dadeyya.


Vadassa vajjaæ.-502

Vada iccetassa dhÃtussa sabbassa vajjÃdeso hoti vÃ.

VajjÃmi, vajjeyya-vadÃmi, vadeyya.

Gamussa ghammaæ.-503333

Gamu iccetassa dhÃtussa sabbassa ghammÃdeso hotivÃ.
Ghammatu, ghammÃhi, ghammÃmi.

VÃti kimatthaæ?-Gaccatu, gacchÃhi, gacchÃmi.


Yamhi dÃ dhÃ mÃ ÂhÃ hÃ pÃ maha mathÃdÅnamÅ.-504

Yamhi paccaye pare dÃ dhÃ mÃ ÂhÃ hÃ pÃ maha matha icceva mÃdÅnaæ dhÃtunaæ anto
ÅkÃramÃpajjate.

Diyati, dhÅyati, mÅyati, ÂhÅyati,hÅyati, pÅyati, mahÅyati, mathÅyati.


YajassÃdissi.-505

Yaja iccetassa dhÃtussa Ãdissa yakÃrassa ikÃrÃdeso hoti yeppaccaye pare.

Ijjate, mayÃ buddho.


Sabbato uæ iæsu.-506

Sabbehi dhÃtuhi uæ vibhattissa iæsvÃdeso hoti.

Upasaækamiæsu, nisÅdiæsu.


JaramarÃnaæ jÅra jÅyya mÅyyÃvÃ.-507

Jara mara iccetesaæ dhÃtunaæ jÅra jiyya mÅyya ÃdesÃ honti vÃ.

JÅrati, jÅranti, jÅyyati, jÅyyanti, mÅyati, mÅyanti-marati, maranti.


SabbatthÃsassÃdilopo ca.-508

Sabbattha vibhattippaccayesu asa iccetassa dhÃtussa adissa lopo ca hoti vÃ.

SiyÃ, santi, sante, samÃno.

VÃti kimatthaæ?-Asi.


[SL Page 105] [\x 105/]     

AsabbadhÃtuke bhu.-509

Asasseva dhÃtussa bhu hoti vÃ asabbadhÃtuke pare.

Bhavissati, bhavissanti.

VÃti kimatthaæ?-ùsuæ.

Eyyassa ¤Ãto iyÃ ¤Ã vÃ.-510

Eyyavibhattissa ¤Ã iccetÃya dhÃtuyÃ parassa iyÃ¤ÃdesÃ honti vÃ

JÃniyÃ, ja¤¤Ã.

VÃti kimatthaæ?-JÃneyya.


NÃssa lopo yakÃrattaæ.-511

¥Ã iccetÃya dhÃtuyÃ nÃpccayassa lopo hoti vÃ yakÃratta¤ca.

Ja¤¤Ã, nÃyati.

VÃti kimatthaæ?-JÃnÃti.


Lopa¤cetta makÃro.-512

AkÃrappaccayo lopamÃpajjate etta¤ca hoti vÃ. 

Vajjemi, vademi, vajjÃmi-vadÃmi.


UttamokÃro.-513

OkÃrappaccayo uttamÃjjate vÃ.

Kurute-karoti.

OkÃroti kimatthaæ?-Hoti.


KarassakÃro ca.-514

Kara iccetassa dhÃtussa akÃro ca uttamÃpajjate vÃ.

Kurute-karoti, kubbate, kubbanti-kayirati.

Karasseti kimatthaæ?-Sarati, marati.


O ava sare.-515

OkÃrassa dhÃtvantassa sare pare avÃdeso hoti vÃcavati, bhavati.

Sareti kimatthaæ?-Hoti-oti kimatthaæ?-Jayati.


E aya.-516

EkÃrassa dhÃtvantassa sare pare ayÃdeso hoti vÃ.
Nayati, jayati.

Sareti kimatthaæ?-Neti.


Te ÃvÃyÃ kÃrite.-517

Te o e iccete Ãva Ãya Ãdese pÃpunanti kÃrite.

LÃveti, nÃyeti-yoga vibhÃgena a¤¤asmimpi ekÃrassa Ãya. ùdeso hoti-gÃyati, gÃyanti.


IkÃrÃgamo asabbadhÃtukamhi.-518

Sabbamhi asabbadhÃtukamhi ikÃrÃgamo hoti.

Gamissati, karissati, labhissati, pacissati.


[SL Page 106] [\x 106/]     

AsabbadhÃtukamhÅti kimatthaæ?-Gacchati, karoti. Labhati, pacati.


Kvaci dhÃtuvibhattippaccayÃnaæ dÅgha viparitÃdesa lopÃgamÃ ca.-519

Idha ÃkhyÃte anipphannesu sÃdhanesu kvaci dhÃtu vibhattappaccayÃnaæ dÅgha viparita
Ãdesa lopa Ãgama iccetÃni kÃriyÃni jinavacanÃnu rÆpÃni kÃtabbÃni.

JÃyati, kareyya, jÃniyÃ, siyÃ, kare, gacche, ja¤¤Ã, vakkhetha, dakkhetha, dicchati, Ãgacchati,
Ãgacchuæ, ahosi, ahesuæ, iccevamÃdini a¤¤Ãnipi sÃdhanÃni yojetabbÃni. 

Attano padÃni parassa padattaæ.-520

AttanopadÃni kvaci parassa padantamÃpajjante.

Vuccati, labbhati, paccati, gacchati, kariyati, sijjhati.

KvacÅti kimatthaæ?-Kariyate, labbhate, vuccate, sijjhate.


AkÃrÃgamo hÅyattanajjatani kÃlÃtipattisu.-521

Kvaci akÃrÃgamo hoti hÅyattanajjatanikÃlÃtipatti iccetÃsu vibhantisu.

AgamÃ, agami, agamissÃ.

KvacÅti kimatthaæ?-GamÃ, gami, gamissÃ.


BrÆto Å timhi.-522

BrÆ iccetÃya dhÃtuyÃ ÅkÃrÃgamo hoti timhi vibhattimhi-brÆviti.

DhÃtussanto lopo nekasarassa.-528

DhÃtussa anto kvacÅ lopo hoti nekasarassa gacchati, pacati, sarati, marati, carati.

Anekasarasseti kimatthaæ?-PÃti, yÃti, dÃti, bhÃti, vÃti, kvaciti kimatthaæ?-MahÅyati,
mathiyati.


IsuyamÃnamanto ccho vÃ.-524

IsuyamÃnaæ iccetesaæ dhÃtunamanto ccho hoti vÃ. 

Icchati, niyacchati.

VÃti kimatthaæ?-Phasati, niyamati.


KÃritÃnaïïo lopaæ.-525

KÃritaiccetesaæ paccayÃnaæ ïe lopamÃpajjate.

KÃreti, kÃrayati, kÃrÃpeti, kÃrÃpayati.

SÃsanatthaæ samuddiÂÂhaæ mayÃkhyÃtaæ samÃsato
Sakabuddhivisesena cintayantu vicakkhaïÃ.

Iti ÃkhyÃtakappe catuttho kaï¬o.
---------


[SL Page 107] [\x 107/]     

Buddhaæ ¤Ãïasamuddaæ sabba¤¤uæ lokahetukhinnamatiæ,
VanditvÃ pubbamahaæ vakkhÃmi susÃdhanaæ hi kitakappaæ.

SÃdhanamÆlaæ hi payogamÃhu payogamulamattha ¤avÃpi.
AtthavisÃradamatayo sÃsanadharÃ ca jinassa matÃ.

Andho desakavikalo ghatamadhutelÃni bhÃjanena vinÃ,
NaÂÂho naÂÂhÃni yathÃ payogavikalo tathÃ attho.

TasmÃ saærakkhaïatthaæ munivacanatthassa dullabhassÃhaæ,
VakkhÃmi sissakahitaæ kitakappaæ sÃdhanena yutaæ.

---------
DhÃtuyÃ kammÃdimhi ïo.-526

DhÃtuyÃ kammÃdimhi ïappaccayo hoti.

Kammaæ akÃsi karoti karissatÅti kammakÃro-evaæ kumbhakÃro, kaÂÂhakÃro, mÃlÃkÃro,
rathakÃro, rajatakÃro, suvaïïakÃro,pattagÃho, tannavÃyo, dha¤¤amÃyo, dhammakÃmo,
dhammacÃro, pu¤¤akÃro.

Sa¤¤Ãyamanu.-527

Sa¤¤ÃyamabhidheyyÃyaæ dhÃtuyÃ kammÃdimhi akÃrappaccayo hoti nÃmamhi ca
nukÃrÃgamo hoti.

Ariæ dametÅti arindamo (rÃjÃ)-vessaæ taratÅti vessantaro, (rÃjÃ)-taïhaæ karotÅti taïhaÇkaro
(bhagavÃ) medhaæ karotÅti medhaÇkaro (bhagavÃ)-saraïaæ karotÅti saraïaÇkaro
(bhagavÃ)-dÅpaæ karotÅti dÅpaÇkaro(bhagavÃ)


Pure dadÃca iæ.-528

Purasadde Ãdimhi dadaiccetÃya dhÃtuyÃ akÃrappaccayo hoti purasaddassa akÃrassa ca iæ
hoti.

Pure dÃnaæ adÃsÅti purindado. (DevarÃjÃ.)


Sabbato ïavutvÃ vÅ vÃ.-529

Sabbato dhÃtuto kammÃdimhi vÃ akammÃdimhi vÃ akÃraïavutu ÃcÅ iccete paccayÃ honti vÃ.

Taæ karotÅti takkaro-hitaæ karotÅti hitakarovineti etena tasmiæ vÃ vinayo-nissÃya taæ vasatÅti
nissayo-abhavi bhavati bhavissatÅti bhavo.


[SL Page 108] [\x 108/]     

×avumhi-rathaæ karotÅti rathakÃrako-antaæ dadÃtÅti antadÃyako-vineti satteti
vinÃyako-karotÅti kÃrako-dadÃtÅti dÃyako-netÅti nÃyako.

Tumhi-karotÅti kattÃ-tassa kattÃ takkattÃ-dadÃtÅti 
DÃtÃ-bhojanassa dÃtÃ bhojanadÃtÃ-saratÅti saritÃ.
ùvÅmhi-bhayaæ passatÅti bhayadassÃvÅ, iccevamÃdi.


VisarujapadÃdito ïa.-530

Visarujapada iccevamÃdihi dhÃtÆhi ïappaccayo hoti.

PavisatÅti paveso-rujatÅti rogo-uppajjatÅti uppÃdo-phusatÅti esso-ucatÅti oko-bhavatÅti
bhÃvo-ayatÅti Ãyo-sammÃbujjhatÅti sambodho-viharatÅti vihÃro.


BhÃve ca.-531

BhÃvatthÃbhidheyyo sabbadhÃtÆhi ïappaccayo hoti.

Paccate pacanaæ vÃ pÃko-cajate cajanaæ vÃ cÃgo-bhuyate bhavanaæ vÃ bhÃvo-evaæ yÃgo,
yogo, bhÃgo, paridÃho, rÃgo.


Kvica.-532

SabbadhÃtÆhi kvippaccayo hoti.

SambhavatÅti sambhu-visesena bhavatÅti vibhu-evaæ abhibhu, bhujena gacchatÅti
bhujago-urena gacchatÅti urago-saæsuÂÂhu samuddapariyantato bhÆmiæ khaïatÅti, saÇkho.


DhÃrÃdÅhi rammo.-533

Dhara iccevamÃdihi dhÃtuhi rammappaccayo hoti.

Dharati tenÃti dhammo-kariyate tanti kammaæ.


TassÅlÃdisu ïÅtvÃvÅ ca.-534

Sabbehi dhÃtuhi tassÅlÃdisvatthesu ïÅtu ÃvÅ icce te paccayÃ honti.

Piyaæ vasaæsituæ sÅlaæ yassa (ra¤¤o) so hoti (rÃjÃ) piya pasaæsÅ.

Brahmaæ carituæ sÅlaæ yassa (puggalassa) so hoti (puggalo) brahmacÃri.

Pasayha pavattituæ sÅlaæ yassa (ra¤¤o) so hoti (rÃjÃ) pasayhapavattÃ.

Bhayaæ passituæ sÅlaæ yassa (samaïassa) so hoti (samaïe) bhayadassÃvÅ-iccevamÃdi.



[SL Page 109] [\x 109/]     

Sadda kudha cala maï¬attha rucÃdÅhi yu.-535

Sadda kudha cala maï¬atthehi ca ruvÃdihi ca dhÃtuhi yuppaccayo hoti tassÅlÃdisvatthesu.

GhosanasÅlo ghosano-bhÃsanasÅlo bhÃsano-evaæ viggaho kÃtabbo.

Kodhano, rosano, calano, kampano, phandano, maï¬ano, vibhusano, rocano, jotano,
va¬¬hano.


PÃrÃdigamimhÃ rÆ.-536

Gamu iccetasmÃ dhÃtumhÃ pÃrasaddÃdimhÃ rÆppaccayo hoti tassÅlÃdisvatthesu.

Bhavassa pÃraæ bhavapÃraæ, bhavapÃraæ gantuæ sÅlaæ yassa (purisassa) so hoti (puriso)
bhavapÃragu.

TassÅlÃdisvÅti kamatthaæ?-PÃraæ gato.

PÃrÃdigamimhÃti kimatthaæ?-AnugÃmi.


BhikkhÃdito ca.-537

Bhikkha iccevamÃdÅhi dhÃtÆhi rÆppaccayo hoti tassÅ lÃdisvatthesu.

BhikkhaïasÅlo yÃcanasÅlo bhikkhu-vijÃnanasÅlo vi¤¤u.


HantyÃdÅnaæ ïuko.-538

HantyÃdÅnaæ dhÃtunaæ ante ïukappaccayo hoti tassÅlÃdisvatthesu.

ùhananasÅlo ÃghÃtuko-karaïasÅlo kÃruko.


Nu niggahÅtaæ padante.-539

Padante nukÃrÃgamo niggahÅtamÃpajjate.

Ariæ dametÅti arindamo (rÃjÃ)-vessantaro, pabhaÇkaro.


Saæhana¤¤Ãya vÃ ro gho.-540

SaæpubbÃya hana iccetÃya dhÃtuyÃ a¤¤ÃyavÃ dhÃtuyÃ rappaccayo hoti hanassa gho ca hoti.

Samaggaæ kammaæ samupagacchatÅti saÇgho-samantato nagarassa bÃhire khaïatÅti
parikhÃ-antaæ karotÅti antako.

Samitikimatthaæ?-Upahananaæ upaghÃto.

VÃti kimatthaæ?-Antakaro.


Ramhi ranto rÃdino.-541

Ramhi paccaye pare sabbo dhÃtvanto rakÃrÃdi ca no lopo hoti.


[SL Page 110] [\x 110/]     

Antako, pÃragu-sadevake loke sÃsatÅti satthÃ, diÂÂho, iccevamÃdi.


BhÃvakammesu tabbÃnÅyÃ.-542

BhÃvakammaiccetesvatthesu tabbÃnÅyÃ iccete paccayÃ honti sabbadhÃtÆhi.

Abhuyittha bhuyate bhavissate bhavitabbaæ, bhavanÅyaæ-ÃsÅyate Ãsitabbaæ
ÃsanÅyaæ-pajjitabbaæ pajjanÅyaæ-kÃtabbaæ karaïÅyaæ-gantabbaæ gamanÅyaæ-ramitabbaæ
ramaïÅyaæ.


×yo ca.-543

BhÃvakammesu sabbadhÃtÆhi ïyappaccayo hoti.
Kattabbaæ kÃriyaæ-cetabbaæ ceyyaæ-netabbaæ neyyÃ-iccevamÃdi.

Casaddaggahaïena teyyappaccayo hoti-¤Ãteyyaæ, diÂÂheyyaæ, patteyyaæ.


KaramhÃ ricco.-544

Kara iccetamhÃ dhÃtumhÃ riccappaccayo hoti bhÃva kammesu.

Kattabbaæ kiccaæ.


Bhutobba.-545

Bhu iccetÃya dhÃtuyÃ ïyappaccayassa ÆkÃrenasaha abbÃdeso hoti vÃ bhÃvakammesu.

Bhavitabbo, bhabbo, bhavitabbaæ, bhabbaæ.


Vada mada gama yuja garahÃkÃrÃdÅhi jja mma gga yheyyÃ gÃro vÃ.-546

Vada mada gama yuja garaha akÃranta iccevamÃdÅhi dhÃtÆhi ïyappaccayassa
yathÃsaÇkhyaæ jja mma gga yha eyya ÃdesÃ honti vÃ dhÃtvantena saha, garahassa ca gÃro
hoti bhÃvakammesu.

Vattabbaæ vajjaæ-madaniyaæ majjaæ-gamaniyaæ gammaæ-yojanÅyaæ yoggaæ-garahitabbaæ
gÃrayhaæ-dÃtabbaæ deyyaæ-pÃ tabbaæ peyyaæ-hÃtabbaæ heyyaæ-mÃtabbaæ meyyaæ-¤Ãtabbaæ
¤eyyaæ-iccevamÃdi.


Te kiccÃ.-547

Ye paccayÃ tabbÃdayo riccantÃ te kiccasa¤¤Ãti daÂÂhabbÃ.


[SL Page 111] [\x 111/]     

Kiccasa¤¤Ãya kiæ payojanaæ? "BhÃvakammesu kiccattakkhattÃvÃ."


A¤¤e kit-548

A¤¤e paccayÃ katicceva sa¤¤Ã honti.

Kitsa¤¤Ãya kiæ payojanaæ "kattari kit"


NandÃdÅbhi yu-549

NandÃdÅhi dhÃtÆhi yuppavvayo hoti bhÃvakammesu.

Nandate nanditabbaæ vÃ nandanaæ (vanaæ) gahaniyaæ gahaïaæ.

Caritabbaæ caraïaæ-evaæ sabbattha.

Kattukaraïappadesesu ca.-550

Kattukaraïappadesa iccetesvatthesu ca yuppaccayo hoti.

Kattari tÃva-rajaæ haratÅti rajobharaïaæ (toyaæ)

KaraïetÃva-karoti etenÃti karaïaæ.

Padese tÃva-tiÂÂhanti tasmiæ iti ÂhÃnaæ-evaæ sabbattha.


RahÃdito no ïa.-551

RakÃrahakÃrÃdyantehi dhÃtuhi anÃdesassa nassa ïo hoti.

KarotinenÃti karaïaæ-pÆreti nenÃti pÆraïaæ-gayhati nenÃti gahaïaæ-gahanÅyaæ nenÃti
gahaïaæ-evama¤¤epi yojetabbÃ.

Iti tibidhÃnakappe paÂhamo kaï¬o.
---------

×Ãdayo tekÃlikÃ.-552

×Ãdayo paccayÃ yuvantÃ tekÃlikÃti veditabbÃ.

YathÃ-kumÓaæ karoti akÃsi karissatitÅ kumbhakÃro-karoti akÃsi karissatinenÃti
karaïaæ-evama¤¤epi yojetabbÃ.


Sa¤¤Ãyaæ dÃÂhÃto i.-553

Sa¤¤ÃyamabhidheyyÃyaæ dÃÂhÃto ippaccayo hoti.

PaÂhamaæ ÃdiyatÅti Ãdi-udakaæ dadhÃtÅti udadhi-mahodakÃni dadhÃtÅti mahodadhi-vÃlÃni
dadhÃti tasmiæ iti vÃladhi, sammÃdhÅyati dadhÃtÅti vÃ sandhi.


[SL Page 112] [\x 112/]     

Ti kiccÃsiÂÂhe.-554

Sa¤¤ÃyamabhidheyyÃyaæ sabbadhÃtÆhi tippaccayo hoti kiccÃsiÂÂho.

Jino etaæ bujjhatÆti jinabuddhi-dhanaæ assa bhavatuti dhana bhuti-bhavatuti bhuto-bhavatuti
bhÃvo-dhammo etaæ dadÃtuti dhammadinno-ÃyunÃ va¬¬hatuti va¬¬hamÃno-evama¤¤epi
yojetabbÃ.


Itthiyamati yavo vÃ.-555

ItthiyamabhidheyyÃyaæ sabbadhÃtuhi akÃra tiyu iccete paccayÃ honti vÃ.

JÅratÅti jarÃ-saratÅti sarÃ-ma¤¤atÅti mati-corayatÅti toro-cetayatÅti cetanÃ-vedayatÅti
vedanÃ-eva ma¤¤epi yojetabbÃ.


Karato ririya.-556

Karato itthiyamanitthÅyaæ vÃ abhidheyyÃya ririyappaccayo hoti vÃ.

KattabbÃ kiriyÃ-karaïÅyaæ kiriyaæ.


AtÅte tatavantu tÃvÅ.-557

AtÅte kÃle sabbadhÃtÆhi ta tavantu tÃvÅ iccete paccayÃ honti vÃ.

AhÃvÅti huto, hutavÃ, hutÃvÅ-avasÅti vusito, vusitavÃ, vusitÃvÅ-bhu¤jitthÃti bhutto, bhuttavÃ
bhuttÃvÅ.


BhÃvakammesu ta.-558

BhÃvakammesu atÅte kÃle tappaccayo hoti sabba dhÃtÆhi.

BhÃve tÃva-gÃyate gÅtaæ, naccanaæ. NaÂÂaæ, hasanaæ, hasitaæ.

Kammani tÃva-tena bhÃsitaæ-desayitthÃti desitaæ-karÅyitthÃti kataæ.


BudhagamÃditthe kattari.-559

Budha gamu iccevamÃdÅhi dhÃtuhi tadatthe gamyamÃne tappaccayo hoti kattari sabbakÃle
yathÃsaÇkhyaæ.

Sabbe saÇkhatÃsaÇkhate dhamme abujjhi bujjhati bujjhissatÅti buddho-saraïaæ gato,
samathaæ gato, amataæ gato, ¤Ãto-iccevamÃdi.


[SL Page 113] [\x 113/]     

Jito ina sabbattha.-560

Ji iccetÃya dhÃtuyÃ inappaccayo hoti sabbakÃle kattari.

PÃpake akusale dhamme ajini jinÃti jinissatÅti jino.


Supato ca.-561

Supa iccetÃya dhÃtuyÃ inappaccayo hoti kattari bhÃve ca.

SupatÅti supino, supiyateti supino-ko atthosupinena te.


ýsadussuhikha.-562

ýsa du su saddÃdihi sabbadhÃtuhi khappaccayo hoti bhÃva kammesu.

ýsaæ sayanaæ Åsassayo-duÂÂhusayanaæ dussayo-suÂÂhusayanaæ sussayo
bhavatÃ-Åsaækammaæ karÅyatÅti Åsakkaraæ, dukkaraæ,sukaraæ kammaæ bhavatÃ.


Icchatthesu samÃnakattukesu tave tuæ vÃ.-563

Icchatthesu samÃnakattukesu sabbadhÃtuhi tave tuæ iccete paccayÃ honti vÃ sabbakÃle
kattari.

Pu¤¤Ãni kÃtumicchatÅti kÃtave-saddhammaæ sotumicchatÅti sotave.


Araha sakkÃdisu ca.-564

ArahasakkÃdisvatthesu ca sabbadhÃtuhi tuæ paccayo hoti. 

Ko taæ ninditumarahati-sakkÃ jetuæ dhanena vÃ-evama¤¤epi yojetabbÃ.


Pattavacane alamatthesu ca.-565

Pattavacane sati alamatthesu ca sabbadhÃtÆhi tuæ paccayo hoti.

Alameva dÃnÃni dÃtuæ-alameva pu¤¤Ãni kÃtuæ.


PubbakÃlekakattukÃnaæ tÆnatvÃna tvÃ vÃ.-566

PubbakÃle ekakattukÃnaæ dhÃtunaæ tÆna tvÃna tvÃ iccete paccayÃ honti vÃ.


[SL Page 114] [\x 114/]     

KÃtunakammaæ gacchati-akÃtunapu¤¤aæ kilamÅssanti sattÃ-sutvÃna dhammaæ
modanti-jitvÃna vasati-sutvÃnassa etada hosi-ito sutvÃna amutu kathayanti-sutvÃ mayaæ
jÃnissÃma-evaæ sabbattha yojetabbÃ.


VattamÃne mÃnantÃ.-567

VattamÃnakÃle sabbadhÃtÆhi mÃna anta iccete paccayÃ honti.

SaratÅti saramÃno-rudatÅti ruhamÃno-gacchatÅti gacchanto-gaïhatÅti gaïhanto.


SÃsÃdÅhi ratthu.-568

SÃsu iccevamÃdÅhi dhÃtÆhi ratthuppaccayo hoti.

SÃsatÅti satthÃ-sasati hiæsatÅti vÃ satthÃ.

PÃdito ritu.-569

PÃ iccevamÃdito dhÃtugaïato rituppaccayo hoti.

Puttaæ pÃtÅti pitÃ.


MÃnÃdÅhi rÃtu.-570

MÃna iccevamÃdÅhi dhÃtÆhi rÃtuppaccayo hoti rituppaccayo ca.

Dhammena puttaæ mÃnetÅti mÃnÃ-pubbe bhÃsatÅti bhÃtÃ.

MÃtÃpitÆhi dhÃriyatÅti dhitÃ.


ù gamÃ tuko.-571

ù iccÃdimhÃ gamito tukappaccayo hoti.

ùgantvÃ gacchatÅti Ãgantuko (bhikkhu)


Bhabbe ika.-572

Gamu iccetasmÃ ikappaccayo hoti bhabbe.

GamissatÅti gamiko-gantuæ bhabboti vÃ gamiko (bhikkhu)

Iti kibbidhÃnakappe dutiyo kaï¬o.
---------

PaccayÃdaniÂÂhÃ nipÃtanÃ sijjhanti.-573

SaÇkhyÃ nÃmasamÃsataddhitÃkhyÃtakitakappamhi sappaccayaæ


[SL Page 115] [\x 115/]     

Ye saddÃ aniÂÂhaæ gatÃ te sÃdhanehi nirikkhÅtvÃ sakehi sakehi nÃmehi nipÃtanÃ sijjhanti
yathÃsaÇkhyaæ.

SaÇkhyÃyaæ tÃva-ekassa ekÃ hoti, dasassaca dakÃrassaro Ãdeso hoti-eko ca dasa ca ekÃdasa,
ekÃ rasavÃ-

Dvissa khÃ hoti, dasassaca dakÃrassa ro hoti-dveca dasaca bÃrasa, dvÃdasavÃ-dvÅssa bÃhoti.
Dasassaca vÅsaæ hoti dveca vÅsa¤ca bÃvÅsaæ.

Kathaæ? SoÊasasaddo-chassa so hoti, dasassaca dakÃrassa Êo hoti-cha ca dasaca
soÊasa-chaÃyatanamhi chassaca saÊohoti-saÊÃyatanÃni-evaæ sesÃ saÇdhyÃ kÃtabbÃ.

NÃmike tÃva-ima samÃna apara iccetehi jja jjuppaccayÃ honti-imasmiæ kÃle ajja, ajju, asmiæ
kÃle vÃ-samÃne kÃle sajja, sajju.

Aparasmiæ kÃle aparajja, aparajju, aparasmiæ vÃ.

SamÃse tÃva-bhumigato, apÃyagato, issarakataæ, sallaviddho, kaÂhinadussaæ, corabhayaæ,
dha¤¤arÃsi, saæsÃra dukkhaæ-pubbÃ ca aparÃ ca pubbÃparaæ.

Taddhite tÃva-vÃsiÂÂho, bhÃradvÃjo, gaggavo bhaggavo, paï¬avo, koleyyo.

ùkhyÃte tÃva-asabhuvÅti dhÃtuto vattamÃnesu eka vacanabahuvacanesu ekavacanassa tissa
ssohoti antena saha, bahuvacanassa antissa ssu hoti antenasaha. Evamassa vacanÅyo,
evamassu vacanÅyÃ.

ùïattiyaæ hissa ssu hoti vÃ-gacchassu, gacchÃhÅ.

Kitake tÃva-yathÃ vada hana iccevamÃdÅhi dhÃtuhi

Kappaccayo hoti vadassa ca vÃdo hanassaca ghÃto-vadatÅti vÃdo-vadatÅti, bhantiti
ghÃto,satte hantÅti ghÃtako.

Nata dhÃtuto tappaccayassa cca ÂÂÃdesÃ honti antena saha-naccaæ, naÂÂaæ, iccevamÃdayo
nipÃtanÃ sijjhanti.


SÃsadisato tassa riÂÂho ca.-574

SÃsu disa iccetehi dhÃtÆhi tappaccayassa riÂÂhÃdeso hoti ÂhÃne.

AnusaÂÂho so mayÃ-dissayatthÃti diÂÂhaæ-diÂÂhaæ me rÆpaæ 

Casaddaggahaïena kaccatakÃrassa tuæpaccayassa ca raÂÂha raÂÂhuæ ÃdesÃ honti.


[SL Page 116] [\x 116/]     

DassanÅyaæ daÂÂhabbaæ-daÂÂhuæ vihÃraæ gacchanti samaïÃnaæ. 

SÃdisanta puccha bha¤ja haæsÃdÅhi ÂÂho.-575

SakÃranta puccha bha¤ja haæsa iccevamÃdÅhi dhÃtÆhi tappacca yassa sahÃdivya¤janena
ÂÂhÃdeso hoti vÃ ÂhÃne.

Tassiyate tuÂÂhe-tussayitthÃti vÃ tuÂÂho-daæsayate daÂÂho-ahinÃ daæsayitthÃti vÃ
daÂÂho-pucchiyate puÂÂho, pucchiyitthÃti vÃ puÂÂho-bha¤jiyate bhaÂÂho, bha¤jiyitthÃti vÃ
bhaÂÂho-haæsiyate haÂÂho, haæsitthÃti vÃ bhaÂÂho-pakÃrena haæsitthÃti pahaÂÂho.

ùdiggahaïena a¤¤ehi dhÃtÆhi tappaccayassa ca sahÃdi vya¤janena ÂÂhÃdeso hoti.

YajiyitthÃti yiÂÂho-saæekato samavÃyitthÃti saæsaÂÂho-visesena sissiyitthÃti
visiÂÂho-pavesayitthÃti paviÂÂho-evama¤¤epi yojetabbÃ.


Vasato uttha.-576
Vasa iccetamhÃ dhÃtumhÃ takÃrappaccayassa sahÃdivya¤janena utthÃdeso hoti ÂhÃne.

AvasÅti, vuttho.


Vasassa vÃvu.-577

Vasasseva dhÃtussa tappaccaye pare vakÃrassa ukÃro deso hoti vÃ.

VasiyatthÃti vusitaæ brahmacariyaæ-vasiyitthoti uttho, vuttho vÃ.


Dha¬habhahehi dhaÂhÃ ca.-578

DhaÂha bhaha iccevamÃntehi dhÃtÆhÅ parassa takÃrappacca yassa yathÃsaÇkhaæ dha ÂhÃ
desÃ honti.

YathÃ-sabbe saÇkhatÃsaÇkate dhamme bujjhatÅti buddho-va¬¬hatÅti vu¬¬ho
(bhikkhu)-labhiyitthÃti laddhaæ-laddhaæ mepattacÅvaraæ-agginÃ da¬¬haæ (vanaæ.)


Bha¤jato ggo ca.-579

Bha¤jato dhÃtumhÃ takÃrappaccayassa ggo Ãdeso hoti sahÃdi vya¤janena.

Abha¤ji bha¤jati bha¤jissatÅti bhaggo-pakÃrena bha¤jiyitthÃti pabhaggo (rukkho)


[SL Page 117] [\x 117/]     

BhujÃdÅnamanto nodvica.-580

Bhuja iccevamÃdÅnaæ dhÃtunaæ anto no hoti tappaccayassa ca vibhÃvo hotÅ.

Abhu¤jÅti bhutto, bhuttavÃ, bhuttÃvi-acaji cajati cajissatÅti catto-acajiyitthÃti vÃ catto-chayu
rÆpÃdisu Ãrammaïesu sa¤jatÅti satto-patantÅ etthÃti patto-ra¤jatÅti ratto-yu¤jatÅti
yuto-vivecatÅti vicitto.


Vaca vÃvu.-581

Vaca iccetassa dhatussa vakÃrassa ukÃrÃdeso hoti anto ca cakÃro no hoti tappaccayassa ca
dvibhÃvo hoti vÃ.

VuccitthÃti vuttaæ bhagavatÃ, uctitthÃti uttaæ vÃ.


GupÃdÅna¤ca.-582

Gupa iccevamÃdÅnaæ dhÃtunamanto ca bya¤jano no hoti tappaccayassa ca dvibhÃvo hoti vÃ.

SuÂÂhu gopayitthÃti sugutto-(dhammo) Ãrammaïaæ cinte tÅti cittaæ-lippatÅti
litto-santappatÅti santatto-Ãbhuso dippatÅti Ãditto-ucatÅti utto-visesena vicetÅti
vicitto-si¤catÅti sitto-evama¤¤epi yojetabbÃ. 

TarÃdÅhi iïïo.-583

Tara iccevamÃdÅhi dhÃtÆhi tassa tappaccayassa iïïÃ deso hoti anto ca bya¤jano no hoti.

Atari tarati tarissatÅti tiïïohaæ tÃreyyÃ-uttaratÅti uttiïïo-sampuratÅti sampuïïo,
paripuratÅti paripuïïo-tudatÅti tuïïo-parijiratÅti parijiïïo-ÃkiratÅti Ãkiïïo.


BhidÃdito innÃnta ÅïÃvÃ.-584

Bhida iccevamÃdÅhi dhÃtÆhÅ parassa takÃrappaccayassa inna anna ÅïadesÃ honti vÃ, anto ca
bya¤jano no hoti.

Bhiditabboti bhinno, sambhinno-chijjiyatÅti chinno, ucchijjitthÃti ucchinno-dÅyatÅti dinno,
nisÅdatÅti nisinno-chÃdetÅti channo, succhanno, acchanno-khedaæ pÃpuïatÅti khinno,
rodatÅti runno, khÅyati vayaæ pÃpuïÃtÅti khÅïÃ jÃti.

VÃti kimatthaæ?-BhijjatÅti bhitti.


[SL Page 118] [\x 118/]     

Susapaca sakÃto kkha kkÃ ca.-585

Susa paca saka iccetehi dhÃtÆhi tappaccayassa kkhakka ÃdesÃ honti anto ca bya¤jano no
hoti.

SussatÅti sukkho, (kaÂÂho) paccatÅti pakkaæ (phalaæ) sakkuïatÅti sakko-sakkohaæ.


PakkamÃdÅhi nto ca.-586

Pakkama iccevamÃdÅhi dhÃtÆhi tappaccayassa nto Ãdeso hoti dhÃtvanto ca no hoti.

PakkamatÅti pakkanto-vibbhamatÅti vibbhanto-saÇkamatÅti saÇkanto-khanto, santo, danto,
vanto.

Casaddaggahaïaæ kimatthaæ?-Teheva dhÃtÆhi tappaccayassanti Ãdeso hoti anto ca no hoti.

Kamanaæ kanti, khamanaæ khanti-evaæ sabbattha.


JanÃdÅnamÃ timhi ca.-587

Jana iccevamÃdÅnaæ dhÃtunaæ antassa bya¤janassa Ãttaæ hoti tappaccaye pare timhi ca.

AjanÅti jÃto, jananaæ jÃti.

TimhÅti kimatthaæ?-A¤¤asmiæ pi paccaye pare ÃkÃranivattanatthaæ.

Jinituæ, jinÃti, janitvÃ-janetÅti janitÃ, janituæ, janitabbaæ iccevamÃdi.

Gama khaïa hana ramÃdÅnamanto.-588

Gama khaïa hana ramu iccevamÃdÅnaæ dhÃtÆnaæ anto bya¤jano no hoti vÃ tappaccaye pare
timhi ca.

Sundaraæ nibbÃïaæ gacchatÅti sugato-(bhagavÃ) sundaraæ ÂhÃnaæ gacchatÅti
sugati-khaïiyateti khataæ,khaïÅti khati, upagantvÃ hanÅyate taæti upahataæ.

UpahantÅti upÃhaïaæ-samagge kamme ramatÅti samaggarato, samaggarati, abhirato,
abhirati-ma¤¤atÅti mato, mati-maratÅti mato, ramatÅti rato, iccevamÃdi.

VÃti kimatthaæ?-Ramito, ramati.


RakÃro ca.-589

RakÃro ca dhÃtunamantabhuto no hoti tappaccaye pare timhi ca.

PakÃrena karÅyatÅti pakato. (Padattho) pakÃrena


[SL Page 119] [\x 119/]     

KarÅyateti pakati-visesena saratÅti visato-visesena saraïaæ visatÅ vÃ.

 hÃpÃnamiÅva.-590

 hÃ pÃ iccetesaæ dhÃtÆnaæ antassa ÃkÃrassa ikÃra ÅkÃrÃdesÃ honti yathÃsaÇkhyaæ tappaccaye
pare timhi ca. Tatra ÂÂhito, yatra ÂÂhito, ÂhÃne-Âhiti, yÃguæ pitassa bhikkhuno, pivi pivati
pivissatÅti pÅto-pÅti.


Hantehi ho hassa Êo vÃ adahanahÃnaæ.-591

HakÃra iccevamantehi dhÃtÆhi tappaccayassa ca hakÃrÃ deso hoti dhÃtvantassa hassa Êo hoti
vÃ adahanahÃnaæ.

ùruhatÅti ÃruÊho-agÃhÅti gÃÊho-gÃhatÅti gÃÊho vÃ-bahati vuddhiæ pÃpuïÃtÅti
bÃÊho-muhatÅti muÊho.

AdahasahÃnamiti kimatthaæ?-DahitthÃti da¬¬ho (vanasaï¬o) saæsuÂÂhu nayhatÅti
sannaddho.

Iti kabbidhÃnakappe tatiyo kaï¬o.
---------

×amhi ra¤jassa jo bhÃvakara ïesu.-592

×amhi paccaye pare ra¤jaiccetassa dhÃtassa antabhutassa ¤jakÃrassa jo Ãdeso hoti vÃ
bhÃvakaranesu. 

Ra¤jitabbo rÃgo-ra¤jati tenÃti rÃgo.

BhÃvakaraïesvÅti kimatthaæ?-Ra¤jati etthÃti raÇgo.

Hanassa ghÃto.-593

Hana iccetassa dhÃtussa sabbasseva ghÃtÃdeso hoti ïamhipaccaye pare.

UpahantÅti upaghÃto-gÃvo hantÅti goghÃtako.


Vadho vÃ sabbattha.-594

Hana iccetassa dhÃtussa sabbasseva vadhÃdeso hoti vÃ sabbaÂhÃnesu.

HanatÅti vadho, vadhako- ahatÅti avadhi, ahani vÃ.


[SL Page 120] [\x 120/]     

ùkÃrantÃna mÃyo.-595

ùkÃrantÃnaæ dhÃtÆnaæ antasarassa Ãya Ãdeso hoti ïamhi paccaye pare.

DÃnaæ dadÃtÅti dÃna dÃyako-dÃnaæ dÃtuæ sÅlaæ yassÃti dÃna dÃsi-majjaæ dÃtuæ sÅlaæ yassÃti
majjadÃyi-nagaraæ yÃtuæ sÅlaæ yassa so hoti nagarayÃyÅ.


Purasamupaparihi karotissa khakharÃvÃ tappaccayesu ca.-593

Pura saæ upa pari iccetehi parassa karotissa dhÃtussa khakharÃdesÃ honti vÃ tappaccayepare
ïamhi ca.

Pure karÅyatÅti purakkhato-samaæ katanti saÇkhato-paccayehi saÇgamma karÅyitthÃti
saÇkato-upagantvÃ kÃrayitthÃti upakkhato-parisamantato karayatÅti parikkhÃro-saækarÅyatÅti
saækhÃro-upagantvÃ karotÅti upakÃro vÃ.


TavetunÃdisu kÃ.-597

Tave tuna iccevamÃdisu paccayesu karotissa dhÃtussa kÃdeso hoti vÃ.

KÃtave, kÃtuæ, kattuæ vÃ, karaïaæ, kÃtÆna, kattÆnavÃ.


Gamakhana hanÃdinaæ tuæ tabbÃdisu na.-593

Gama khana hana iccevamÃdÅnaæ dhÃtÆnaæ antassa nakÃro hoti vÃ tuæ tabbÃdisu paccayesu.

Gamanaæ gantuæ-gamanaæ gamituæ-gamanÅyanti gantabbaæ, gamitabbaæ-khantuæ,
khanituæ, khantabbaæ, khanitabbaæ-hantuæ, hanituæ, hantabbaæ, hanitabbaæ-mantuæ
manituæ, mantabbaæ, manitabbaæ.

ùdiggahaïaæ kimatthaæ?-Tunaggahaïatthaæ-gantÆna, khantuna, hantuna, mantuna.


Sabbehi tÆnÃdÅnaæ yo.-599

Sabbehi dhÃtÆhi tunÃdÅnaæ paccayÃnaæ yakÃrÃdeso hoti vÃ.

Abhivandiya, abhivanditvÃ-ohÃya, ohitvÃ-upanÅya, upanetvÃ, passiya, passitvÃ-uddissa,
uddisitvÃ-ÃdÃya, ÃdiyatvÃ.


Canantehi racca.-600

CakÃranakÃrantehi dhÃtuhi tunÃdinaæ paccayÃnaæ raccÃ deso hoti vÃ.


[SL Page 121] [\x 121/]     

Vivicca, Ãhacca, upahacca.

VÃ ti kimatthaæ?-HantvÃ.


DisÃ svÃnasvÃnta lopo ca.-601

Disa iccetÃya dhÃtuyÃ tunÃdinaæ paccayÃnaæ svÃna svÃdesÃ honti antalopo ca.

DisvÃna, disvÃ.


Mahadahehi mma yha jja bha ddhÃ ca.-602

Ma ha da bha iccevamantehi dhÃtuhi tunÃdinaæ paccayÃnaæ mma yha jja bha ddhÃdesÃ
honti vÃ antalopo ca.

ùgamma, ÃgantvÃ, okkamma, okkamitvÃ, paggayha, paggaïhitvÃ, uppajja, uppajjitvÃ,
Ãrabbha, ÃrabhitvÃ, Ãraddha, ÃrabhitvÃ.


Taddhita samÃsa kitakÃ nÃ maæ vÃtave tÆnÃdisu ca.-603

TaddhitasamÃsakitakaiccevamantÃ saddÃ nÃmaæ va daÂÂhabbÃ tavetunatvÃnatvÃdippaccaye
vajjetvÃ.

VÃsiÂÂho-patto dhammo yena so pattadhammo-kumbhakÃro-iccevamÃdi.


Dumhi garu.-604

Dumhi akkhare yo pubbo so garukova daÂÂhabbo.

BhitvÃ, chitvÃ, datvÃ, hutvÃ.


DÅgho ca.-605

DÅgho ca saro garukova daÂÂhabbo

ùhÃro, nadÅ, vadhu, te, dhammo, opanayiko.


Akkharehi kÃraæ.-606

Akkharehi akkharatthehi akkharÃbhidheyyehi kÃrappaccayo hoti payoge sati.

A eva akÃro-evaæ ÃkÃro, yakÃro, sakÃro, dhakÃro, makÃro, bhakÃro, lakÃro.


YathÃ gamamikÃro.-607

YathÃgamaæ sabbadhÃtuhi sabbapaccayesu ikÃrÃgamo hoti.


[SL Page 122] [\x 122/]     

Tena kammaæ kÃriyaæ-bhavitabbaæ. Janitabbaæ, viditabbaæ, karitvÃ, icchitaæ. Icchitabbaæ,
gamitabbaæ, veditabbaæ. HanitvÃ,pacitvÃ, iccevamÃdi.


DadhÃntato yokvaci.-608

DakÃra dhakÃrantÃya dhÃtuyÃ yathÃgamaæ yakÃrÃgamohoti kvaci tunÃdisu paccayesu.

Buddho loke uppajjitvÃ, dhammaæ bujjhitvÃ.

DadhÃntatoti kimatthaæ?-LabhitvÃ.

KvacÅti kimatthaæ?-UppÃdetvÃ.

Iti kabbidhÃnakappai catuttho kaï¬o.

---------

NiggahÅtaæ saæyogÃdi no.-609

SaæyogÃdibhuto nakÃro niggahÅtamÃpajjate.

RaÇgo, bhaÇgo, saÇgo.


Sabbattha ge gÅ.-610

Ge iccetassa dhÃtussa gÅ Ãdeso hoti sabbaÂhÃne.
GÅtaæ gÃyati.


Sadassa sÅdattaæ.-611

Sada iccetassa dhÃtussa sÅdÃdeso hoti sabbaÂhÃne.
Nisinno, nisÅdati.


Yajassa sarassiÂÂho.-612

Yaja iccetassa dhÃtussa sarassa ikÃrÃdeso hoti ÂÂhe pare.

YiÂÂho, yiÂÂhÃ.
 heti kimatthaæ?-Yajanaæ.


HacatutthÃnamantÃnaæ do dhe.-613

BhavatutthÃnaæ dhÃtvantÃnaæ do Ãdeso hoti dhe pare.
Sannaddho, kuddho, yuddho, siddho, viddho, laddho, Ãraddho.


[SL Page 123] [\x 123/]     

Öo ¬hakÃre.-614

HacatutthÃnaæ dhÃtvantÃnaæ ¬o Ãdeso hoti ¬hakÃre pare.

ÖayhatÅti da¬¬ho, pa¬¬hÅti vu¬¬ho.
ÖhakÃreti kimatthaæ?-DÃho.


Gahassa ghara ïe vÃ.-615

Gaha iccetassa dhÃtussa sabbassa gharÃdeso hoti vÃ ïappaccaye pare.

Gharaæ, gharÃni.
VÃti kimatthaæ?-GÃho.


Dahassa do Êaæ.-616

Daha iccetassa dhÃtussa dakÃro ÊattamÃpajjate vÃ ïappaccaye pare.

Paridahaïaæ pariÊÃho.
VÃti kimatthaæ?-ParidÃho.


DhÃtvantassa lopo kvimhi.-617

DhÃtvantassa bya¤janassa lopo hoti kvimhi paccaye pare.

Bhujena gacchatÅti bhujago-urago, turago,saÇkho.


Vidante Æ.-618

Vida iccetassa dhÃtussa ante ÆkÃrÃgamo hoti kvimhi paccaye pare.
Lokaæ vidati jÃnÃtÅti lokavidÆ.


NamakarÃnamantÃnaæ niyuttatamhi.-619

NakÃra makÃra kakÃra rakÃrÃnaæ dhÃtvantÃnaæ lopo nahoti ikÃrayutte tappaccaye pare.

Hanituæ, gamito, ramito, aÇkito, saÇkito, sarito, karitvÃ.

Iyutta tamhÅti kimatthaæ?-Gato, sato, kato, bhato.


Nakagattaæ cajÃïavumhi.-620

CakÃra jakÃrÃ kakÃragakÃrattaæ nÃpajjante ïavuppaccuye pare.


[SL Page 124] [\x 124/]     

PavatÅti pÃcako, yajatÅti yÃjako.


Karassa ca tattaæ tusmiæ.-621

Kara iccetassa dhÃtussa ca antassa rakÃrassa takÃrattaæ hoti vÃ tuppaccaye pare.

KarotÅti kattÃ, karontÅti kattÃro.


Tuæ tunatabbesu vÃ.-622

Kara iccetassa dhÃtussa antassa rakÃrassa takÃrantaæ hoti vÃ tuæ tuna tabbesu paresu.

Kattuæ, kÃtuæ, kattÆna, kÃtÆna.Kattabbaæ, kÃtabbaæ.


KÃritaæ viya ïÃnubandho.-623

×akÃrÃnubandho paccayo kÃritaæ viya daÂÂhabbo vÃ.

DÃho, deho, nÃdo, vÃho, bahavo, bodho, vÃro, dhÃro, parikkhÃro, dÃyako, nÃyako, lÃvako,
bhÃvako, kÃrÅ, ghÃtÅ, dÃyi.

VÃti kimatthaæ-? Upakkharo.


AnakÃ yuïavÆnaæ.-624

YÆ ïavu iccetesaæ paccayÃnaæ ana aka iccete ÃdesÃ honti.

Nanditabbanti nandanaæ-(vanaæ) bhuyate bhavanaæ-gayhate gahaïaæ-nalaÇkarotÅti
nalakÃrako.

KagÃ cajÃnaæ.-625

Ca ja iccetesaæ dhÃtvantÃnaæ kakÃragakÃrÃdesÃ honti nÃnubandhe paccaye pare.

PÃko, yogo.

Iti kibbÅdhÃnakappe pa¤camo kaï¬o.
---------



[SL Page 125] [\x 125/]     

Kattari kit.-626

Kattari iccetasmiæ atthe kat paccayÃ honti.

KÃru, kÃruko, kÃrako, pÃcako, kattÃ, janitÃ, pavitÃ. NetÃ.


BhÃvakammesu kiccattakkhatthÃ.-627

BhÃvakamma iccetesvatthesu kicca-ta-kkha-ttha-icce te paccayÃ honti.

UpasampÃdetabbaæ, upasampÃdanÅyaæ bhÃvatÃ-sayitabbaæ bhavatÃ-kattabbaæ kammaæ
bhavatÃ-bhottabbo odano bhavatÃ-asitabbaæ bhojanaæ bhavatÃ-asitaæ bhavatÃ-sayitaæ
bhavatÃ-pacito odano bhavatÃ-asitaæ bhojanaæ bhavatÃ-sayitaæ sayanaæ bhavatÃ-pacitaæ
odanaæ bhavatÃ-ki¤cissayo, Åsassayo, dussayo, sussayo, bhavatÃ.


Kammani dutiyÃyaæ kto.-628

Kammani iccetasmiæ atthe dutiyÃyaæ vibhattiyaæ kattariktappaccayo hoti.

DÃnaæ dinno devadatto, sÅlaæ rakkhito devadanto-bhattaæ bhutto devadatto-garumupÃsito
devadatto.


KhyÃdÅhi manmaca to vÃ.-629

KhÅ bhÅ su ru hu vÃ dhu hi lu pÅ ada iccevamÃdÅhÅ dhÃtÆhi man paccayo hoti massa ca to
hoti vÃ.

KhÅyanti upaddavÃ ettÃti khemo, bhÃyitabboti bhÅmo, bhÃyanti etthÃti vÃ bhÅmo-raæsiyo
abhisavetÅti somo-romo, homo, vÃmo, dhÆmo, hemo, lomo, pemo, attÃ, ÃtumÃ.


SamÃdÅhi thamÃ.-630

Samu dama dara raha du hi sÅ hÅ dÃ yÃ sÃ ÂhÃ bhasa iccevamÃdÅhi dhÃtÆhi tha ma
ppaccayÃ honti.

SametÅti samatho, damatho, daratho, ratho, dumo, himo, sÅmo, bhÅmo, dÃmo, yÃmo, sÃmo,
thÃmo, bhasmÃ.


[SL Page 126] [\x 126/]     

Gahassupadhasse vÃ.-631

Gaha iccetassa dhÃtussa upadhassa akÃrassa ettaæ hoti vÃ.

DabbasambhÃraæ gaïhÃ tÅti gehaæ, gahaæ.


Masussa sussa cchara ccherÃ.-632

Masu iccetassa pÃÂipadikassa sussa cchara ccherÃ ÃdesÃ honti.

MaccharatÅti maccharo-evaæ macchero.


ùpubbacarassa ca.-633

ùpubbassa caraiccetassa dhÃtussa ccariya cchara ccherÃ desÃ honti, Ãpubbassa ca rasso hoti.

ùbhuso caritabbanti acchariyaæ-evaæ accharaæ. Accheraæ-accharaæ paharituæ yuttanti
accharaæ,acchariyaæ vÃ.

Caggahaïena masussa sussapi cchariyÃdeso hoti. MÃ acchariyaæ etassa hotÆti macchariyaæ.


Ala kala salehi layÃ.-634

Ala kala sala iccetehi dhÃtÆhi la ya ppaccayÃ honti. 

Alati samatthatÅti allaæ-kalitabbaæ saÇkhyÃtabbanti kallaæ-salati gacchati pavisatÅti
sallaæ-evaæ alyaæ, kalyaæ, salyaæ.


YÃïalÃïÃ.-635

Tehi kala sala iccetehi dhÃtuhi yÃïalÃïappaccayÃ honti.

Kallaæ sukhaæ aïati pÃletÅti kalyÃïaæ-gaïato paÂikkamitvÃ salati etthÃti
paÂisallÃïaæ-evaækallÃïe, paÂi sallÃïo.


Mathassa thassa lo ca.-636

Matha iccetassa dhÃtussa thassa lo Ãdeso hoti.

A¤¤a ma¤¤aæ mathati vilolatÅti mallo-mallaæ.

Casaddaggahaïena lato ko cÃgamo hoti.

Mallako, mallakaæ.


[SL Page 127] [\x 127/]     

PesÃtisagga patta kÃlesu kiccÃ.-637

PesÃtisagga pattakÃla iccetesvatthesu kiccappaccayÃ honti.

Kattabbaæ kammaæ bhavatÃ-karaïÅyaæ kaccaæ bhavatÃ-bhottabbaæ bhojanaæ
bhavatÃ-bhojanÅyaæ bhojjaæ bhavatÃ-ajjhayitabbaæ ajjheyyaæ bhavatÃ-ajjhanÅyaæ ajjheyyaæ
bhavatÃ.


AvassakÃdhamiïesu ïÅ ca.-638

Avassaka adhamiïa iccetesmatthesu ïÅppaccayo hoti kiccÃ ca.

Avassake tÃva-kÃrÅsi me kammaæ avassaæ-hÃrÅsi me bhÃraæ avassaæ.

Adhamiïe-dÃyÅsime sataæ iïaæ-dhÃrisime sahassaæ iïaæ.
KiccÃca-dÃtabbaæ me bhavatÃ sataæ iïaæ-dhÃrayitabbaæ me

BhavatÃ sahassaæ iïaæ-kattabbaæ me bhavatÃ gehaæ-karaïÅyaæ me bhavatÃ kiccaæ-kÃriyaæ
kayyaævÃ me bhavatÃ vatthaæ.


Araha sakkÃdÅhi tuæ.-639

Araha sakka bhabba iccevamÃdÅhi yoge sabbadhÃtÆhi tuæ paccayo hoti.

Arahati bhavaæ vattuæ, arahati bhavaæ kattuæ, sakko bhavaæ hantuæ, sakko bhavaæ jetuæ,
sakko bhavaæ jinituæ, sakko bhavaæ netuæ, sakko bhavaæ bhavituæ, sakko bhavaæ dÃtuæ,
sakko bhavaæ gantuæ, bhabbo bhavaæ jinituæ, iccevamÃdi.


VajÃdÅhi pabbajjÃdayo nipaccante.-640

Vaja i¤ja a¤ju sada vida saja pada hana isu sada sidhÃ cara kara ruja pada rÅca kita kuca
mada labha rada tira aja tija gamu ghasa rusa puccha muha vasa kama tuda visa piæsa
muda musa sata dhu naÂa niti tathÃ iccevamÃdÅhi dhÃtuhi upasaggappaccayÃdÅhica
pabbajjÃdayo saddÃ nipaccante.

PaÂhamameva vajitabbÃti pabbajjÃ-i¤janaæ ejjÃ-samajjanaæ samajjÃ-nisÅdanaæ nisajjÃ-vijjanaæ
vijjÃ-vissajjanaæ


[SL Page 128] [\x 128/]     

VissajjÃ-padanaæ pajjÃ-hananaæ vajjhÃ-esanaæ icchÃ atiesanaæ atticchÃ-sadanaæ
sajjhÃ-abhiesanaæ abhijjhÃ-sayanti etthÃti seyyÃ-sammÃcittaæ nidheti etÃyÃti saddhÃ-caritabbÃ
cariyÃ-karaïaæ kiriyÃ-rujanaæ rucchÃ-padanaæ pajjhÃ-ri¤canaæ ricchÃ-tikicchatÅti
tikicchÃ-saækocanaæ saækucchÃ madanaæ majjÃ-labhanaæ lacchÃ-raditabbÃti racchÃ-radanaæ
vilekhanaæ vÃ racchÃ-adhobhÃgena gacchatÅti tiracchÃ-ajanaæ ajjhÃ-titikkhatÅ
tikikkhÃ-sahaÃgamanaæ sÃgacchÃ-duÂÂhubhakkhanaæ dobhacchÃ-duÂÂhurosanaæ
dorucchÃ-pucchanaæ pucchÃ-muhanaæ mucchÃ-vasanaæ vacchÃ-kathanaæ
kacchÃ-sahakathanaæ sÃkacchÃ-tudanaæ tucchÃ-visanaæ vicchÃ-piæsanaæ
picchillÃ-sukhadukkhaæ mudatÅ bhakkhatÅti macco-sattÃnaæ pÃïaæ museti vajetÅti
maccu-satanaæ saccaæ-uddhaæ dhunÃti kampatÅti uddhaccaæ-naÂanaæ naccaæ-nitanaæ
niccaæ-satanaæ taccaæ-iccevamÃdi.


Kvi lopo ca.-641

Bhu dhu bhÃ gamu khanu yamu mana tanu iccevamÃdihi dhÃtuhi khvi lopo ca hoti
punanipaccante.

Vividhehi sÅlÃdiguïehi bhavatÅti vibhu-sayambhÆ, abhibhÆ, sandhÆ, uddhÆ, vibhÃ, nibhÃ,
pabhÃ, sabhÃ,ÃbhÃ, bhujago, urago, turago, saÇkho, viyo, sumo, parito, iccevamÃdi.


SacajÃnaæ kagÃ nÃnukhandh.-642

SacaiajÃnaæ dhÃtunamantÃnaæ cajÃnaæ kagÃdesÃ honti yathÃsaÇkhyaæ nÃnubandhappaccaye
pare.

Oko, pÃko, seko, soko, viveko, cÃgo, yogo, bhogo, rogo, rÃgo, bhÃgo, bhaÇgo, raÇgo, saÇgo.


NudÃdÅhi yu ïavu na manÃnanÃ kÃ na nakÃ sakÃritehi ca.-643333333

Nuda suda jana su lu hupu bhu ¤Ã asa samu iccevamÃdÅhi dhÃtÆhi phanda citi Ãna
iccevamÃdÅhi dhÃtÆhi sakÃritehi ca yuïavunaæ paccayÃnaæ ana Ãnana aka ÃnanakÃdesÃ
honti yathÃ saÇkhyaæ kattari bhÃva karaïesu ca.

Kattari tÃva-panÆdatÅti panudano-evaæ sudano, janano,


[SL Page 129] [\x 129/]     

Savaïo, lavaïo, havano, pavano, bhavano, ¤Ãïo, asano, samaïo.

BhÃveca-panujjate panudanaæ-sujjate sÆdanaæ, jÃyate jananaæ, sÆyate savaïaæ,lÆyate
lavanaæ, hÆyate bhavanaæ, pÆyate pavanaæ, bhÆyate bhavanaæ, ¤Ãyate ¤Ãïaæ, asayate
asanaæ, sammate samaïaæ, sa¤jÃniyate sa¤jÃnanaæ.Kuyate kÃnanaæ.

KÃrite ca-phandÃpayate phandÃpanaæ, cetÃpayate cetÃpanaæ, ÃïÃpayate ÃïÃpanaæ.

Karaïe ca-nÆdati anenÃti nÆdanaæ-evaæ panÆdanaæ, sÆdanaæ, jananaæ, savanaæ, lavanaæ,
bhavaïaæ, pavanaæ, havanaæ, jÃnanaæ, asanaæ, samaïaæ.

Puna kattari-nudatÅti nudako, sudatÅti sudako janekÅti janako, suïatÅti, sÃvako, luïÃtÅti
lÃvako, juhotÅti hÃvako. PuïatÅti pÃvako, bhavatÅti bhÃvako. JÃnÃtÅti jÃnanako, asatÅti
asako, upÃsatÅti upÃsako, sametÅti samako.

KÃritetu-phandÃpayatÅti phandÃpako. ùïapayatÅti Ãïapako-evaæ cetÃpako, sa¤jÃnanako.
IccevamÃdi.

I ya ta ma kÅ e sÃnamantassaro dÅghaæ kvaci dusassa guïaæ do raæ sakkhÅ ca.-644

I ya ta ma ki e sa iccetesaæ sabbanÃmÃnamanto saro dÅghamÃpajjate kvaci dusa iccetassa
dhÃtussa guïa mÃpajjate dakÃro rakÃramÃpajjate dhÃtvantassa sassa ca sa kkha Å iccete
ÃdesÃ honti yathÃ sambhavaæ.

Ete saddÃ sakena sakena nÃmena yathÃnuparodhena buddhasÃsane pacchÃ puna nipaccante.

Emamiva naæ passatÅti Ådiso-samiva naæ passatÅti yÃdi so-tamiva naæ passatÅti tÃdiso-evaæ
mÃdiso, kÅdiso, ediso, sÃdiso, Åriso, yÃriso, tÃriso, mÃriso, kÅriso, eriso, sÃriso-Ådikkho,
yÃdikkho, tÃdikkho mÃdikkho, kÅdikkho, edikkho, sÃdikkho-Ådi, yÃdi, tÃdi, mÃdi, kÅdi, edi,
sÃdi. 


[SL Page 130] [\x 130/]     

Casaddaggahaïena tesameva saddÃnaæ iya iccevamÃdina mantoca saro kvaci
dÅghattamÃhu.

ýrikkho, yÃrikkho, tÃrikkho, mÃrikkho, kirikkho, erikkho, sÃrikkho-sÃdiso, sÃriso, sÃdikkho,
sÃrikkho.


HyÃdÅhi mati buddhi pÆjÃdÅhi ca kto.-645

Hi supa mida iccevamÃdÅhi dhÃtuhÅ matyÃdito ca budhyÃdito ca pÆjÃdito ca ktappaccayo
hoti.

BhÃyitabboti bhito, supitabboti sutto, miditabbo sinehe tabboti mitto-evaæ sammato,
saækappito, sampÃdito, avadhÃrito,-buddho, ito, vidito, takkito, pÆjito, apacÃyito, mÃnito,
apavito, vandito, sakkÃrito, ¤Ãto.


Vepu si dava vamu ku dÃ bhu hvÃdÅhi thuttimaïimÃ nibbatte.-646

Vepu si dava vamu ku dÃ bhu hÆ iccevamÃdÅhi dhÃtÆhi yathÃ sambhavaæ thu tti ma
ïimappaccayÃ honti nibbattatthe.

Vepanaæ vepo, tena nibbatto vepathu-sayanaæ sayo tena nibbatto sayathu-davanaæ davo
tena nibbatto davathu-vamanaæ vamo tena nibbatto vamathu-kuti karaïaæ tena nibbattaæ
kuttimaæ-dÃti dÃnaæ, tena nibbattaæ dattimaæ-bhuti bhavanaæ tena nibbattaæ
bhottimaæ-avahÆti avahanaæ tena nibbattaæ ohÃvimaæ.


Akkose namhÃni.-647

Akkosa iccetasmiæ atthe namhi paÂisedhayutte Ãnippaccayo hoti sabbadhÃtÆhi.

Nagamitabbaæ agamÃni te jamma desaæ-nakattabbaæ akarÃïi te jamma kammaæ.

NamhÅti kimatthaæ vipatti te jamma-vikatti te jamma.
Akkoseti kimatthaæ?-Avadhi, ahaïi te.


EkÃdito sakissa kkhattuæ.-648
Eka dvÅ ti catu pa¤ca cha satta aÂÂha nava dasÃdito gaïanato sakissa kkhattuæ paccayo
hoti.

YathÃ-ekassa padatthassa sakiæ vÃraæ ekakkhattuæ-dvinnaæ padatthÃnaæ sakiæ vÃraæ
dvikkhattuæ-tiïïaæ padatthÃnaæ sakiæ vÃraæ.


[SL Page 131] [\x 131/]     

Tikkhattuæ-evaæ catukkhattuæ, pa¤cakkhattuæ, cakkhattuæ, sattakkhattuæ, aÂÂhakkhattuæ,
navakkhattuæ, dasakkattuæ-evamÃdayo a¤¤epi saddÃ evaæ yojetabbÃ.


SunassunassoïavÃïuvÃïuïuïa khuïÃïÃ.-649

Suna iccetassa pÃÂipadikassa unassa oïa vÃïa uvÃïa Æïa uïakha uïa Ã ÃïÃdesÃ honti.

SÃmikassa vacanaæ suïÃtÅti soïo svÃïo-evaæ suvÃïo, sÆïo, suïakho, suïo, sÃ, sÃïo.


Taruïassa susu ca.-650

Taruïaiccetassa pÃÂipadikassa susu Ãdeso hoti.

SusukÃÊakeso.


Yuvassuvassu vuvÃnunÆnÃ.-651

Yuva iccetassa pÃÂipadikassa uvassa uva uvÃna una ÆnÃdesÃ honti.

YuvÃ, yuvÃno, yuno, yÆno.


KÃle vattamÃnÃtÅte ïvÃdayo.-652

KÃle vattamÃnatthe ca atÅtatthe ca ïu yu tappaccayÃ honti.

AkÃsi karoti (karissatÅti) kÃru, agacchi gacchati (gacchissatÅ)ti vÃyu.

Abhavi bhavati (bhavissatÅ)ti bhÆtaæ.


Bhavissati gamÃdÅhi ïighiï.-653

Bhavissati kÃlatthe gamubhaja su ÂhÃ iccevamÃdihi dhÃtuhi ïighina paccayÃ honti.

ùyatiæ gamituæ sÅlaæ yassa so hoti gÃmi, Ãyatiæ bhajituæ sÅlaæ yassa so hoti bhÃji-Ãyatiæ
passituæ sÅlaæ yassa so hoti passÃvi-Ãyatiæ paÂhituæ sÅlaæ yassa so hoti paÂÂhÃyi.


KiriyÃyaæ ïavutavo.-654

KiriyÃya matthe ïavu tu iccete paccayÃ honti bhavissati kÃle.

[SL Page 132] [\x 132/]     

KarissatÅti kÃrako vajati-bhu¤jissatÅti hottÃ vajati.


BhÃvavÃcimhi catutthÅ.-655

BhÃva vÃcimhi catutthivibhatti hoti bhavissatikÃle.

Pavissate pacanaæ vÃ pÃko, pÃkÃya vajati-bhu¤jissate bhojanaæ vÃ bhogo, bhogÃya
vajati-naccissate naÂÃnaæ vÃ, naccaæ naccÃya vajati.


Kammani ïo.-626

Kammani upapade ïappaccayo hoti bhavissatikÃle.

Nagaraæ karissatÅti nagarakÃro vajati-sÃliæ lavissatÅti sÃlilÃvo vajati.

Dha¤¤aæ vapissatÅti dha¤¤avÃpo vajati-bhogaæ dadissatÅti bhogadÃyo, vajati-sindhuæ
pivissatÅti sindhu pÃyovajati.


Sese ssantu mÃnÃnÃ.-657

Sesa iccetasmiæ atthe ssantu mÃna Ãna iccete paccayÃ honti bhavissatikÃle kammÆpapade.

Kammaæ karissatÅti kammaæ karissaæ-evaæ kammaæ karonto, kammaæ kurumÃno, kammaæ
karÃïo vajati-bhojanaæ bhu¤jissatÅti bhojanaæ bhu¤jissaæ-evaæ bhojanaæ bhu¤janto,
bhojanaæ bhu¤jamÃno, bhojanaæ bhu¤jÃno, vajati-khÃdanaæ khÃdissatÅti khÃdanaæ
khÃdissaæ, khÃdanaæ khÃdanto, khÃdanaæ khÃdamÃno, khÃdanaæ khÃdÃno, vajati-maggaæ
carissatÅti maggaæ carissaæ, caranto, caramÃno, carÃno vajati-bhikkhaæ bhikkhissatÅti
bhikkhaæ bhikkhissaæ, bhikkhaæ bhikkhanto, bhikkhaæ bhikkhamÃno, bhikkhaæ bhikkhÃno,
vajati.


ChadÃdÅhitatraï.-658

Chada citi su si vida pada tnu yata ada mada yuja vatu mida mÃ pu kala vara vepu gupa
dÃ iccevamÃdihÅ dhÃtÆhi tatraï iccete paccayÃ honti yathÃ sambhavaæ.

ùtapaæ chÃdetÅti chattaæ, chatraæ-Ãrammaïaæ cintetÅti cittaæ, citraæ-cintenti
sampayuttadhamme etenÃti vÃ cittaæ, citraæ-suttaæ, sÆtraæ, nettaæ, netraæ, pakÃrena vidatÅti
pavittaæ, pavitraæ-vividhenÃkÃrena aÇgaæ pÃpaæ punÃtÅti vÃ pavittaæ
pavitraæ-pattaæ,pÃtraæ-tattaæ


[SL Page 133] [\x 133/]     

Tatraæ, yattaæ, yatraæ-attaæ, atraæ-mattaæ. Matraæ-yuttaæ. Yutraæ-vattaæ. Vatraæ-mittaæ,
mitraæ-mattaæ, matraæ-attano kulaæ punÃti sedhetÅti putto-putro, putraæ-kalattaæ, kalatraæ,
varattaæ, varatraæ-vettaæ, vetraæ-gattaæ, gÃtraæ-guttaæ, gottaæ, gotraæ-dÃttaæ,
dÃtraæ-iccevamÃdi.

VadÃdÅhi ïitto gaïe.-659

Vada cara vara iccevamÃdÅhi dhÃtÆhi ïittappaccayo hoti gaïattho.

VÃditÃnaæ gaïe vÃdittaæ-evaæ vÃrittaæ. VÃrittaæ, iccevamÃdi.


MidÃdÅhi ttitiyo.-660

Mida pada ra¤ja tanu dhÃ iccevamÃdÅhi dhÃtuhi tti ti iccete paccayÃ honti.

Metti. Patti. Ratti, tatti, dhÃti, iccevamÃdi.


Usu ra¤ja daæsÃnaæ daæsassa da¬¬ho ¬haÂhÃ ca.-661

Usu ra¤ja daæsa iccetesaæ dhÃtÆnaæ daæsassa da¬¬hÃ deso hoti ¬haÂhÃppaccayÃ ca honti. 

U¬¬ho, raÂÂhaæ, da¬¬ho.


SuvusÃnamuvusÃnamato thova.-662

Su vu asa iccetesaæ dhÃtÆnaæ u Æ asÃnaæ atÃdeso hoti thappaccayo ca.

Satthaæ, vatthaæ, attho.


Ra¤judÃdÅhi dhadidda kirÃ kvaci jada lopo ca.-663

Ra¤ja udi idi vadi madi khudi chidi rudi dala susa suva vaca vaja iccevamÃdÅhi dhÃtÆhi dha
da idda ka ira iccete paccayÃ honti kvaci jada lopo ca puna nipaccante.

Randhaæ, samuddo, indo, cando, mando, khuddo, chiddo, ruddo, daliddo,sukkaæ, soko,
vakkaæ, vajiraæ, iccevamÃdi.


PaÂito hissa heraïhÅraï.-664

PaÂi iccetasmÃ hissa dhÃtussa heraï hÅraï ÃdesÃ honti.


[SL Page 134] [\x 134/]     

PaÂipakkhe madditvÃ gacchati pavattatÅti pÃÂiheraæ, pÃÂihÅraæ.


Ka¬yÃdÅhi ko.-665

Ka¬i ghaÂi vaÂi karaï¬i maï¬i saï¬i kuÂhÅ bhaï¬a paï¬i daï¬Å raï¬Å taï¬Å isiï¬Å
caï¬Å gaï¬Å aï¬Å laï¬Å meï¬Å eraï¬Å khaï¬Å iccevamÃdÅhi dhÃtÆhi kappaccayo hoti.
Sahappaccayena ca puna nipaccante yathÃ sambhavaæ.
Kaï¬o, ghaïÂo, caïÂo, karaï¬o, maï¬o, saï¬o, kuÂÂho, bhaï¬aæ, paï¬ako, daï¬o,
raï¬o, vitaï¬o, isiï¬o, caï¬o, gaï¬o, aï¬o, laï¬o, meï¬o, eraï¬o, khaï¬o,
iccevamÃdayo a¤¤e pi saddÃ bhavanti.


KhÃdÃmagamÃnaæ khandhÃndhagandhÃ.-666

KhÃdaæ ama gamu iccetesaæ dhÃtÆnaæ khandha anda gandhadesÃ honti kappaccayo ca.

Khandho, andho, gandho-evaæ khandhako, andhako, gandhako.


PaÂÃdÅhyalaæ.-667

PaÂa kala kusa kada bhaganda mekha vakka takka palla sadda mula khila vida caï¬a
pa¤ca vaca vasa paca maca musa gotthu puthu bahu maÇga baha kabi sabi agga
iccevamÃdihi dhÃtÆhi pÃÂipadikehi ca uttarapadesualaæ paccayo hoti pacchÃ puna
nipaccante.

PaÂe alamiti paÂalaæ-evaæ kallaæ. Kusalaæ, kadalaæ, bhagandalaæ, mekhalaæ, vakkalaæ,
takkalaæ. Pallalaæ, saddalaæ. MulÃlaæ. KhilÃlo, vidalaæ. Caï¬Ãlo, pa¤cÃlo, vÃlaæ, vasalo,
pacalo, macalo, musalo, gotthulo, puthulo,bahulo-maÇgalaæ, bahalaæ, kambalaæ, sambalaæ,
aggalaæ, iccevamÃdayo a¤¤epi saddÃ bhavanti.


Puthassa puthu pathÃmo vÃ.-668

Putha iccetassa pÃÂipadikassa puthu pathÃdesÃ honti kvaci amappaccayo hoti.

PuthuvÅ, paÂhamo, puthujjano, paÂhavÅ vÃ.


SÃsÃdÅhi tudavo.-969

Sasu dada ada mada iccevamÃdÅhi dhÃtÆhi tudu iccete paccayÃ honti.

Sattu, daddu, addu, maddu.


[SL Page 135] [\x 135/]     

CyÃdÅhi Åvaro.-670

Ci pÃ dhÃ iccevamÃdÅhi dhÃtÆhi Åvarappaccayo hoti.
CÅvaraæ, pÅvaraæ, dhÅvaraæ.


MunÃdÅhi ci.-671

Muna yata agga pata kava suva ruva mahÃla bhaddÃla maïa iccevamÃdÅhi dhÃtuhÅ
pÃÂipadikehi ca ippaccayo hoti. Muni, yati, aggi, pati, kavi, suvi, ruvi, mahÃli, bhaddÃli,
maïi.


VidÃdÅhyuro.-672
Vida valla masa sandha du ku kapu maya unda khajja kura iccevamÃdÅhi dhÃtÆhi
pÃÂipadikehica Ærappaccayo hoti, viduraÂÂhÃne jÃto veduro, valluro, masuro, sandhuro,
duro, kuro, kappuro, mayuro, unduro, khajjÆro, kururo.


HanÃdÅhi nuïutavo.-673

Hana jana bhÃ riïa khanu ama ve khe dhe dhÃ si ki hi icce vamÃdÅhi dhÃtuhi nu ïu tu
iccete paccayÃ honti. 

Hanu, jÃnu, bhÃnu. Reïu, khÃïu, aïu, veïu. Dhenu, dhÃtu, setu, ketu, hetu.


KuÂÃdÅhi ÂÂho.-674

KuÂa kusa kaÂa iccevamÃdÅhi dhÃtÆhi pÃÂipadikehi ca ÂÂhappaccayo hoti.

KuÂÂho, koÂÂho, kaÂÂhaæ.


ManupurasuïÃdÅhi ussa ïusisÃ.-675

Manu pura suïa ku su siri ila ala maha si ki icceva mÃdÅhi dhÃtÆhi pÃÂipadikehi ca ussa
nusa isa iccete paccayÃ honti.

YathÃ-manusso, mÃnuso, puriso, poso, suïisÃ, karÅsaæ, (suriyo,) sirÅso, illiso, alaso, mahiso,
sÅsaæ, kisaæ, iccevamÃdayo saddÃ sesÃ bahukÃ bhavanti.

Iti kabbidhÃnakapekpa uïÃdikappo chaÂÂho kaï¬o.