Input by the Sri Lanka Tripitaka Project

[CPD Classification 5.1.5]
[SL Vol Bàlàv ] [\z Bàlàv /] [\w I /]    
[SL Page 001] [\x   1/]     

ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿
³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   ³
³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³
³						   ³
³ Text converted to Classical Sanskrit Extended    ³
³ (CSX) encoding:				   ³
³ 						   ³
³ description             character  =	ASCII	   ³
³  						   ³
³ long a                  à             224	   ³
³ long A                  â             226	   ³
³ long i                  ã             227	   ³
³ long I                  ä             228	   ³
³ long u                  å             229	   ³
³ long U                  æ             230	   ³
³ vocalic r               ç             231	   ³
³ vocalic R               è             232	   ³
³ long vocalic r          é             233	   ³
³ vocalic l               ë             235	   ³
³ long vocalic l          í             237	   ³
³ velar n                 ï             239	   ³
³ velar N                 ð             240	   ³
³ palatal n               ¤             164	   ³
³ palatal N               ¥             165	   ³
³ retroflex t             ñ             241	   ³
³ retroflex T             ò             242	   ³
³ retroflex d             ó             243	   ³
³ retroflex D             ô             244	   ³
³ retroflex n             õ             245	   ³
³ retroflex N             ö             246	   ³
³ palatal s               ÷             247	   ³
³ palatal S               ø             248	   ³
³ retroflex s             ù             249	   ³
³ retroflex S             ú             250	   ³
³ anusvara                ü             252	   ³
³ anusvara (overdot)      §             167	   ³
³ capital anusvara        ý             253	   ³
³ visarga                 þ             254	   ³
³ (capital visarga                      255)	   ³
³ 						   ³
³ Other characters of the CSX encoding table are   ³
³ not included. Accents have been dropped in order ³
³ to facilitate word search.			   ³
ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ


Namo tassa bhagavato arahato
Sammà sambuddhassa.
---------
Bàlàvatàro.
---------
Buddhaü tiñhàhãvanditvà buddhambujavilocanaü,
Bàlàvatàraü bhàsissaü bàlànaü buddhivuddhiyà.

Akkharàpàdayo ekacattàëãsaü.*

Akkharàpi akàradayo ekacattàëãsaü suttantopakàrà.
Taü yathà - a à i ã u å e o ka kha ga gha ïa ca cha ja jha ¤a ña ñha óa óha õa ta tha da dha
na pa pha ba bha ma ya ra la va sa ha ëa aü iti.

Tatthodantà sarà aññha.

Tattha akkharesu okàrantà aññha sarà nàma.
Tattheti vattate.

Lahumattà tayo rassà.

Tattha saresu lahumattà a i u iti tayo rassà.

A¤¤e dãghà.

Tattha saresu rasseha¤¤e dighà, saüyogato pubbe e o rassà ivoccante kvavi; anantarà
bya¤janà saüyogo...Ettha seyyo oóho sotthi.

Sesà bya¤jananà.

Sare ñhapetvà sesà kàdayo nigagahãtatatà bya¤janà.

Vaggà pa¤capa¤caso mantà.
---------------------------------------
* Ekacatta lãsamiccapi pàñho.


[SL Page 002] [\x   2/]     

Bya¤janànaü kàdayo makàrattà pa¤capa¤caso akkharavanto vaggà...Vaggànaü
pañhamadutiyà socàghosà...âantतe ghosà...Ghosaghosasa¤¤à ca "parasama¤¤àpa yoge" 'ti
saïgahãtà...Evaü liïgasabbanàmapadausagga
nipàtataddhitaàkhyàtakammappavacaniyàdisa¤¤à ca.

Aü iti niggahãtaü.

Aü iti akàrato paraü yo bindu såyate taü niggahãtannàma.

Bindu cåëàmaõàkàro niggahãtaü 'ti vuccate,
Kevalassàppayogattà akàro sannidhãyate.
Akavaggahà kaõñhajà...Icavaggayà tàlujà...Upavaggà oññhajà... avaggaraëà muddhajà...
Tavaggalasà dantajà...E kaõñhatàlujo...O kaõñhoññhajo...Vo dantoññhajo.

Sa¤¤à.

2

Loka aggo ityasmiü.

"Pubbamadhoñhitamassaraü sarena viyojaye" 'ti pubbabya¤janaü sarato puthakkàtabbaü.

Sarà sare lopaü.

Anantare sare pare sarà lopaü papponti.

"Naye paraü yutte" 'ti assaro bya¤jano parakkharaü netabbo...Lokaggo.

Sare'tyasmiü opasilesikokàsasattamã tato vaõõa kàlavyavadhàne kàriyaü na hoti-yathà-maü
ahàsãti-pamàdamanu yu¤jantãtyàdigàthàyaü-janà appamàdaü'ti ca.


[SL Page 003] [\x   3/]     

Eü sabbasandhisu.

Anantaraü parassa sarassa lopaü cakkhati tasmànena pubbassa lopo ¤àyati teneva
sattamãniddiññhassa paratàpi gamyate.

Sare'tyàdhikàro.
Pana ime pana ime'tãha.
Sarà lopaü itveva.

Và paro asaråpà.

Asamànaråpà saramhà paro saro và lupyate...Paname panime.

Bandhussa iva na upetãtãdha.

Kvacàsavaõõaü lutte

Sare lutte parasarassa kvaci asavaõõo hotãti i u iccetesaü ñhànàsantà e o... Bandhusseva
nopeti.

Tatra ayaü yàni idha bahu upakàraü saddhà idha tathà upamaü 'tye tasmiü. *

Dãghaü.

Sare lutte paro saro kvavi ñhànàsattaü dãghaü yàti. Tatràyaü yànãdha bahåpakàraü
saddhãdha tathåpamaü.

Kiüsu idhenyatra.

Pubbo ca.

Sare lutte pubbo ca kvavi dãghaü yàti...Kiüsådha.
Te ajja te ahaü 'tettha.

Yamedantassàdeso.

Sare pare antassa ekàrassa kvaciyo àdesohoti...Tyajja.
---------------------------------------
* Te'tasmiü.


[SL Page 004] [\x   4/]     

"Dãghaü" 'ti bya¤jane pare kvaci dãgho; tyàhaü.
Kvacãti kiü, nettha.
So assa au etãtyattha.

Vamodudantànaü.

Sare pare antokàrukàràü kvaci vo àdeso hoti. Svassa anveti; kvacãti kiü, tayassu
sametàyasmà.

Idha ahaü'tãdha.

Do dhassa ca.

Sare pare dhassa kvaci do hoti.
Dãghe-idàhaü; kvacãti kiü, idheva; cakàrenana bya¤jane'pi, ida bhikkhave.

Pati attaü vutti assetãha.

Ivaõõo yaü navà.

Sare pare ivaõõassa yo navà hoti.
Katayakàrassa tissa "sabbo caü tã" 'ti kvaci càdese.

"Paradvebhàvo ñhàne" 'ti patissa pañi; vaõõaggahaõaü sabbattha rassadãghasaïgahatthaü.

Yathà evetãha.

Evàdissari pubbo ca rasso.

Sarato parassa evassàdi ekàro rittaü navà yàti pubbo ca ñhànàsannaü rassaü...Yathariva
yatheva.

Na imassa ti aïgikaü lahu essati atta atthaü ito àyati tasmà iha sabhi eva cha abhi¤¤à putha
eva pà evetãha.

Vàtveva.


[SL Page 005] [\x   5/]     

Yavamadanataraëà càgamà.

Sare pare yàdayo àgamà và honti cakàrena go ca. 
Yimassa tivaïgikaü lahumessati attadatthaü itoyati tasmàtiha sabbhireva chaëabhi¤¤à
puthageva.

"Rassaü" 'ti bya¤ja pare kvaci rasso, pageva. Vàti kiü, cha abhi¤¤à puthaeva pàeva... Ettha
'sare kvacã' 'ti sarànanaü pakati hoti sassaråpameva na vikàro tyattho.

Abhi uggato 'tyatra.

"Abbho abhã" ti abhissa abbho-abbhuggato.

Sarasandhi.

3

Bya¤jane'tyadhikàro.
Kvacãtveva.
So bhikkhu kaccinu tvaü jànema taü tãha.

Lopa¤ca tatràkàro.

Bya¤jane pare sarànaü kvaci lopo hoti tatra lutte ñhànena akàràgamo cakàrena
okàrukàràpi...Sabhikkhu kaccã notvaü jànemu taü, kvacãti kiü, so muni.

U ghoso à khàtaü 'tãha.
Dvebhàvo ñhàne itveva.

Vagge ghosàghosànaü tatiyapañhamà.

Vaggo ghosàghosànaü catutthadutiyànaü tabbagge tatiya pañhamà yathàsaïkhyaü yutte
ñhàne cittaü yanti.

Ugghoso; rasse-akkhàtaü.
Para sahassaü atippa kho 'tãha.

"Kvaci o bya¤jane" 'ti okàragamo. Parosahassaü; gàgame ca-atippagodho.


[SL Page 006] [\x   6/]     

Ava naddhà 'tyatra.

"O avasse" 'ti kvaci avassa o.

Onaddhà; kvaciti kiü, avasussatu.

Bya¤janasandhi.

4

Niggahãtaü 'tyadhikàro.
Kiü kato saü jàto saü ñhito taü dhanaü taü mittaü 'tãha.

Vaggantaü và vagge.
Vaggabya¤jane pare bindussa tabbagganto và hoti.

Kiïkato sa¤jàto saõñhito tandhanaü tammittaü...Vàti kiü, na taü kammaü.

Vàkàreneva le lo ca; pulliïgaü.
Và'tyadhikàro.
Evaü assa etaü avocetãha.

Madà sare.

Sare pare binduno madà và honti...Evamassa etada voca; vàti kiü, maü ajina.

Taü eva taü hi'tãha.

Ehe¤¤aü.

Ekàre ha ca pare binduno ¤o vàhoti...Citteta¤¤eva tame va ta¤hi taü hi.

Saüyogo 'tãha.

Sayeca.

Yakàre pare tena saha binduno ¤o và hoti...Dvãtte-sa¤¤ogo saüyogo.

Cakkhu aniccaü ava sirotãha.
âgamo kvacitvevà.


[SL Page 007] [\x   7/]     

Niggahãta¤ca.

Sare bya¤jane và pare kvaci binvàgamo hoti.
Cakkhuüaniccaü avaüsiro.

Vidunaü aggaü tàsaü ahaü 'tãha.

"Kvaci lopaü" 'ti sare bindulopo.

Vidånaggaü; dãghe-tàsàhaü.
Buddhànaü sàsanaü saü ràgo 'tiha.

Bya¤janece" 'ti bindulopo...Buddhàna sàsanaü; dãghe-sàràgo.

Bãjaü ivetãha.

Paro và saro.

Binduto paro saro và lupyate...Bãjaüva.
Evaü assetãha.

Bya¤jano ca visa¤¤ogo.

Binduto pare sare lutte saüyogo bya¤jano vinaññha saüyogo hotãti pubbasalopo...Evaüsa.

Niggahãtasandhi.

5

Anupadiññhànaü vuttayogato.

Idhàniddiññhà sandhayo vuttànusàrena ¤eyyà...Yathà-yadi evaü bodhi aïgà'tãha.

Yàdese iminà suttena dayakàrasaüyogassa jo dhaya kàrasaüyogassa jho; citte-yajjevaü
bojjhaïgà.

Asadisasaüyoge ekasaråpatà ca; pariphasanà'tãha-yàdese rakàrassa yo-payyesanà.

Vaõõàkaü bahuttaü viparãttà ca.


[SL Page 008] [\x   8/]     

Sa rati iti evaü sà itthi busà eva bahu àbàdho adhi abhavi sukhaü dukkhaü jãvo'tãha.

Màgamo sakàre akàrassa u ca, sumarati; issa vo, itve vaü; paralope àkàrassa o, sotthi;
màgame pubbarasse ca ekàrassa i, busamiva; vàdese havakàravipariyayo, bavhàbàdho;
adhissa kvaci addho, dãghe-addhàbhavi; binduno okàrassa ca e, sukhe dukkhe jãve; radànaü
ëo, paëibodho pariëàho.

Sare bya¤jane và pare binduno kvaci mo, mamahàsi buddham saraõam; pubbe mo paraü na
netabbo ayuttattà.

Binduto parasarànama¤¤assaratàpi...Taü iminà evaü imaü kiü ahaü'tãha...Issa a, tadaminà;
issa u akàrassa ca e, bindu lopàdo-evumaü kehaü.

Vàkyasukhuccàraõatthaü chandahànittha¤ca vaõõalopo'pi.

Pañisaïkhàyayoniso'tãha, pubbayalopo-pañisaïkhà yoniso.

Alàputyàdo akàralopo, làpåni sãdanti silà plavanti.

Vutyabhedàya vikàro'pi, akaramhasete 'tyàdo sakàre garunoekàrassa iminàlahu
akàro...Akarambhasate kiccaü.

Akkharaniyamo chandaü-garulahuniyamo bhave vutti,

Dãgho saüyogàdi-pubbo rasso ca garu lahu tu rasso.

Yathà-à assa aü a.

Evama¤¤àpi vi¤¤eyyà saühità tantiyà hità.

Saühità'ti ca vaõõàtaü sannidhabyavadhànato.

Vomissakasandhi.

6

"Jinavacanayuttaü hã" 'ti sabbatthàdhikàro.
Liïga¤ca nipaccate.

Dhàtuppaccasavibhattivajjitamatthapunnaü saddaråpaü liïgà nàma.


[SL Page 009] [\x   9/]     

Jinavacanayoggaü liïgaü idha ñhapãyati nippàdiyati ca.
Buddha iti ñhite.

Tato ca vibhattiyo.

Tasmà liïgà parà vibhattiyo honti cakàrena tàsaü eka vacanàdipañhamàdi sa¤¤à ca.

"Siyoaüyonàhisanaüsmàhi sanaüsmiüså" 'ti vibhattiyo.

Si yo iti pañhamà, aü yo iti dutiyà, nà hi iti tatiyà, sa naü iti catutthi, smà hi iti pa¤camã, sa
naü iti chaññhã, smiü su iti sattamã.

Tàsamaniyamappasaïge vatticchàvasà.

Liïgatthe pañhamà.

Yo kammakattàdivatthantaramappatto sassaråpaññho suddho so lihattho nàma...
Tassàbhidhànamatte pañhamàvibhatti hoti-tassàpaniyame, ekamhi vattabbe ekavacanaü si.

Vuccatenenetã vacanaü ekassatthassa vacanaü ekavacanaü; evaü bahuvacanaü.

Atotveva.

So.

Akàrantà parassa sissa o hoti.

Saralopo màdesappaccayàdimhi saralope tu pakati.

Aü àdãsu paresu sarassa lopo hoti tasmiü kate tu kvacà dinà asavaõõe patte pakati hoti.


[SL Page 010] [\x  10/]     

Naye paraü yutte.

Evamupari saralopàdi; buddho.
Bahumhi vattabbe bahuvacanaü yo.

Ato vàtveva.

Sabbayoninamàe.

Akàrantà paresaü pañhamadutiyayonãnaü yathàsaïkhyaü à e và honti; buddhà.

Vàti kiü, aggayo.

Liïgatthe pañhamàtveva.

âlepane ca.

Abhimukhãkaraõamàlàpanaü taddhike liïgatthe pañhamà hoti.

"âlepane si gasa¤¤o" 'ti sissa gasa¤¤à.

Ge ittheva.

Akàrapitàdyantànamà.

Ge pare akàro pitusatthuantaràjàdinamanto ca attaü yàti.

"âkàro và" 'ti ge pare àkàrassa rasso và.

Sesato lopaü gasipi.

"So, siü, syà ca, sakhàto gasse và" 'tyàdiniddiññheha¤¤e avaõõivaõnuva õõokàrantà sesà
tehi pare gasi lupyante.


[SL Page 011] [\x  11/]     

(He) buddha buddhà, yo; buddhà.

Kammatthe dutiyà.

"Yaü karoti taü kammaü" nàma tattha dutiyà hoti...Aü, buddhaü; yossa e, buddho.

Tatiyàtveva.

Kattari ca.

"Yo karoti sakattà" nàma tattha tatiyà hoti...Nà.

Ato nena.

Akàrà paro nà enaü yàti...Buddhena. Hi-

Suhisvakàro e.

Suhisu paresvakàrassa e hoti.

Smàhisminnaü mhàbhimhã và.

Sabbasaddehi paresaüsmàhisminnaü yathàsaïkhyaü mahàbhimhã iccete và honti...Buddhehi
buddhehi. 
Karaõe tatiyà.
"Yena và kayirate taü karaõaü" nàma tattha tatiyà hoti...Sabbaü kattusamaü.

Sampadàne catutthã.

"Yassa dàtukàmo rocate dhàrayate và taü sampadànaü"
Nàma tattha catutthi hoti...Sa-

Ato và tveva.

âya catutthekavacanassa tu.

Akàrà parassa catutthekavacanassa àyovà hoti...Buddhàya.


[SL Page 012] [\x  12/]     

"Sàgamose" 'ti se sakàràgamo...Buddhassa. Naü-

Disantve ca.

Sunaühisu ca.

Sunaühisu paresu sarànaü digho hoti vasaddena kvaci na...Buddhànaü.

Apadàne pa¤camã.

"Yasmàdapeti bhayamàdatte và tadapàdànaü" nàma tattha pa¤camã hoti...Smà-

Ato à e tveva.

Smàsminnaü và.

Akàrà paresaü smàsminnaü à e và honti...Buddhà buddhamhà buddhasmà buddhehi
buddhehi.

Sàmismiü chaññhã.

"Yassa cà pariggaho taü sàmi" nàma tattha chaññhã hoti...Buddhassa buddhànaü.

Okàse sattamã.

"Yodhàro tamokàsaü" nàma tattha sattamã hoti...Smiü-buddhe buddhamhi buddhasmiü.
Su-buddhesu.

Buddho buddha sukhaü dadàti sarato buddhaü tato dukkaraü
Kiü buddheta mahiddhayo'pi munayo buddhena jàtà sukhã,
Buddhasseva mataü dade padamahaü buddhà labheyyàccutaü
Buddhassiddhi na kiü kare bhavabhave bhatyatthu buddhe mama.

Ito paraü tatiyàpacamãnaü ca catutthichaññhãnaü ca saråpattàpa¤camã chaññhiyo hiyo
upekkhante.


[SL Page 013] [\x  13/]     
Attasi.

Brahmantasakharàjàdinotveva.

Syà ca.

Brahmàdito sissa à hoti...Attà.

"Yonamàno"'ti brahmàdito yonaü anottaü...Attàno, (he) atta attà; yo-attàno.

"Brahmattasakharàjàdito amà naü" 'ti brahmàdito. Aüvacanassa ànaü và hoti.

Attànaü attaü attàno; attena attanà; pakkhe-jina vacanànurodhenaenàbhàvo.

"Attàntohismimanantaü" 'ti himhi attantassa ano; attanehi attanehi...Evaü karaõe.

"Sassa no"'ti nokàro.
Attano attànaü.

Amhatumhanturàjabrahmattasakha satthupitàdãhi smà nàva.

Amhàdito smà nà iva hoti; attanà.

"Tato smintã" 'ti smino ni.

Attani.
Anattanti bhàvaniddesena sumhi ca ano; attanesu.
Ràjà attàva...Nà-

Savibhattissa ràjassetveva.


[SL Page 014] [\x  14/]     

Nàmhi ra¤¤à và.

Nàmhi savibhattissa ràjasaddassa ra¤¤à và hoti...Ra¤¤à ràjena.

Ràjassa ràju sunaühisu ca.

Sunaühisu paresu ràjassa ràju hoti cakàrena kvaci na.

"Sunaühisu ce" 'ti dighe-ràjåbhi ràjåhi ràjebhi ràjehi.

Savibhattissetyadhikàro.

"Ràjassa ra¤¤oràjinose"
'Ti se ra¤¤oràjino honti; ra¤¤o ràjino.

"Ra¤¤aü ra¤¤eràjinã" 'ti smimhi ra¤¤eràjini honti...Ra¤¤e ràjini ràjåsu ràjesu.

Guõavantusi.

Savibhattissa ntussetveva.

"â simhã" 'ti simhi savibhattissa ntussa à. Guõavà.

Yomhi pañhametveva.

Ntussa nto.

Pañhame yomhi savibhattissa ntussa ntokàro hoti; guõavanto.

Sunàbhisu attatveva.


[SL Page 015] [\x  15/]     

Ntussanto yosu ca.

Sunàhisu yosu cakàrena a¤¤esåpi paresu ntussanto antaü yàti; guõavantà.

Sacibhattissetyadhikàro.

Aü itveva.

Avaõõo ca ge.

Ge pare savibhattissa ntussa aü a à honti...(He) guõavaü guõava guõavà; yo-guõavanto
guõavantà; attaüguõavantaü guõavante.

Totità sasmiünàsvi" 'ti savibhattissa natussa nàmhi tà se nokàro smimhi ti ca và.

Guõavatà guõavantena guõavantebhi guõavantehi; guõavato guõavantassa. 
"Namhi taü và" 'ti namhi ntussa taü và; guõavataü guõavantànaü, smà nàva-guõavati
guõavante guõavantamhi guõavantmiü guõavantesu.

Gacchanti.

"Simhigacchantàdãnaü ntasa ddo aü" 'ti ntasaddassa aü và; lopo, gacchaü; sissa o, gacchanto.

Gacchantàdãnaü ntasaddotveva.

Sesesu ntu'va.

Vuttaü hitvà sesesu gaccha ntàdinaü ntasaddo ntu iva diññhabbo; gacchanto gacchantà
iccàdi; sesaüguõavantumaü...Gacchantàdayo nàma antappaccayantà.


[SL Page 016] [\x  16/]     

Aggi, silopo.

"Ivaõõuvaõõà jjhalà"'ti ivaõõuvaõõànaü yathàsaïkhyaü jhalasa¤¤à.

Jhalato vàtveva.
Ghapato ca yonaü lopo.

Ghapajhalato yeyànaü lopo và hoti.

Yosu katanikàralopesu dãghaü.

Kato nikàro lopo ca yesaü se yosu sarànaü dãgho hoti; aggã, pakkhe.

Attantveva.

Yosvakatarasso jho.

Yosu akatarasso jho attaü yàti-aggayo-tathàlapane.

Ammo niggahãtaü jhalapehi.

Jhalapato aü mo ca binduü yanti; * aggiü aggã aggayo, agginà, dãghe-aggãhi aggãhi.

"Jhalato sasa no và" "ti smàssa nà; agginà, aggimhi aggimiü aggãsu.

âdiaggãva-sino pana.

"âdito o ce" 'ti aüo ca và.

âdiü àdo àdimhi àdismiü àdisu.
---------------------------------------
* "Binduü yàti'ti ca pàñho.


[SL Page 017] [\x  17/]     

Daddhisi.

"Agho rassa" 'màdinà rasse sampatte.

"Na sismimanapuüsakànã" 'ti simhi anapuüsakànaü narasso; salopo, daddhi; yolope, daõóã;
pakkhe.

Agho rassamekavacanayosvapi ca.

Ekavacanayosu jhalapà rassaü yanti.
Jhato katarassàtveva.

Yonaü no.

Katarassà jhato yonaü nottaü hoti; daddhino.

"Jhalapà rassaü" 'ti ge pare jhalapànaü rasso; (he) daõói daõóã daõóino.

Và aü itveva.

"Naü jhato katarassà" 'ti aü iccassa naü và.

Daõóãnaü daõóiü daõói daõóino-daõóinà daõóihi daõóihi-daõóãno daõóissa
daõóinaü.

Jhato katarassànveva.

"Smintã" 'ti smino ni; daõóini daõóãsu.

Bhikkhu, silopo.
Và yonaü tveva.

"Lato vokàro ce" 'ti lato yonaü vottaü và.

Attaü antarassotveva.

Vevosulo ca.


[SL Page 018] [\x  18/]     

Vevosu akatarasso lo attaü yàti; bhikkhavo, pakkhe yolopadã ghà-bhikkhå; (he) bhikkhu.

"Akatarassà lato yvàlapanassa vevo" 'ti àlapane yossa vevokàrà; attaü-bhikkhave bhikkhavo
bhikkhå; bhikkhuü bhikkhavo bhikkhu; se saü aggãva.

Evaü jantu jantu jantavo.

"Lato vokàro ce" 'tãha kàraggahaõena yonaü nottaü-cakàrena kvaci vonona mabhàvova
viseso...Chantuno jantuyo.

Satthusi.

"Satthupitàdãnamà sismiü silo po ce" 'ti satthàdyantassa à silopo ca-satthà.
Satthupitàdinaü 'tyadhikàro.

A¤¤esvàrattaü.

Sito'¤¤esu satthàdyantassa àro hoti.

Tato yonamotu.

Tato àrato yonaü o hoti-satthàro; (he) sattha satthà satthàro; satthàraü satthàre satthàro.

"Nà à" 'ti àrato nàssa à; satthàrà satthàrebhi satthàrehi.

U sasmiü salopo ca.

Se satthàdyantasa u hoti salopo ca và; satthu satthuno satthussa.

[SL Page 019] [\x  19/]     

"Và namhã" 'ti namhi àro và; satthàrànaü.

"Satthunàtta¤ce" 'ti namhi satthàdyantassa attaü và-dãghe-satthànaü.
"Tato smimã" 'ti àrato smino i.

"âro rassamikàre" 'ti imhi àrassa rasso; satthari, satthàresu...Evaü nattàdi.

Pità sattheva.

"Pãtàdãnamasimhã" 'tã sito'¤¤esu àrassa rasova cãseso-pitaro; namhi pitunantipi hoti...Evaü
bhàtuppabhutayo.

Abhig¤a.

Rasse-abhibhuvo; yolope-abhibhu...Sesaü bhikkhåva rassova viseso...Evaü
sabba¤¤ø...Pubbeva yonaü nokàro ca-sabba¤¤Šno sabba¤¤ø.

Go.
Gàva itveva.

"Yosu ce" 'ti gosaddokàrassa àvo.

"Tato yonamotu" tiha tusaddena yonaü o, gàvo...Tathàlapane.

Avamhi ca.

Amhi pare gosaddokàrassa àvaavà honti casaddena hinaüvajjitesu sesesupi.

"âvassu và" 'ti amhi àvattassa uttaü và, gàvuü gàvaü gavaü; yo-gàve; gàvena gavena gohi
gohi.


[SL Page 020] [\x  20/]     

"Gàvase" 'ti se ossa àvo-gàvassa gavassa.

"Tatona" 'màdo cakàrena naü iccassa aü ossa avo ca; gavaü.

"Suhinàsu ce" 'tãha cakàrena gossa gu ca.
Dvitte...Gunnaü gonaü; gàvà gavà gàvamhà gavamhàgàvasmà gavasmà gobhi gohi; gàve
gave gàvesu gavesu gosu.

Pulliïgà.

7

Ka¤¤à, silopo.

"âgho" 'ti itthiyaü àkàrassa ghasa¤¤à-yo lope-ka¤¤à pakkhe-ka¤¤àyo.

"Ghate ce" 'nigassa e-(he) ka¤¤e ka¤¤à ka¤¤àyo; ka¤¤aü ka¤¤à ka¤¤àyo.

âya ekavacanassetveva.

"Ghatonàdãnaü" 'ti nàdvekavacanànamàyo.

Ka¤¤àya ka¤¤àbhi ka¤¤àhi; ka¤¤àya ka¤¤ànaü.
Ghapato smiü yaü và.

Ghapehi smino yaü và hoti; ka¤¤àyaü ka¤¤àya ka¤¤àsu. Ratti, silopo.

"Te itthikhyà po" 'ti itthiyami vaõõuvaõõànaü pasa¤¤à-yolodãghà-ratti; pakkhe-rattiyo.
Tathàlapane; rattiü rattã rattiyo.

Ekavacanassa nàdãnantveva.

"Pato yà" 'ti nàdvekavacanànaü yà-rattiyà


[SL Page 021] [\x  21/]     

Rattãbhi rattãhi, rattiyà rattãnaü, rattiyaü rattiyà rattãsu. 
Nadã.

Sesaürattãva, asattà rassovaviseso...Yàgu rattãva...Màtudhituduhitvàdayo piteva...Jambu
nadiva.

Ka¤¤a iti ñhite.

Itthiyayamato àppaccayo.

Itthiyaü vattamànà akàrantato àppaccayo hoti, saralopapakatyàdi-ka¤¤à.

"Dhàtuppaccayavibhattivajjitamatthavalliïgaü" ti vacanato paccayantassàliïgantà
taddhitàdisutte vakàrena nàmamiva kate syàdi...Evaü ãinisu.

Evaü ajà phaëakà kokilà assà musikà balàkà mandà jarà iccàdi.

Itthiyaü'tyadhikàro.

Nadàdito và ã.

Itthiyaü nadàdito và anadàdito và ã hoti-nadã nagari kumàrã bràhmaõã taruõã kukkuñã
itthã iccàdi.

"Màtuladãnamànattamãkàre" 'ti ãmhi màtulàdyantassa àno-màtulànãtyàdi.

Anadàditovà ã-sakhã hatthi*

Bhavato bhoto.

ämhi bhavantassa bhoto hoti-hoti.

"öavaõikaõeyyaõantuhi"
'Ti ã.
Màõavã nàviki venateyyã gotamã.

"Ntussa tamãkàre" ti ntussa to và-guõavatã guõavantã dhitimatã dhitimantã.
---------------------------------------
* "Bhattã" 
[SL Page 022] [\x  22/]     

Ntassa ntukhyapadeso-mahatã mahantã.

Patibhikkhuràjikàrantehi inã.

Patyàdihi ãkàrantehi ca itthiyaü ini hoti.

"Patissinimhã" 'ti patyantassa antesaralopàdo tukàrena lopàbhàvo.

"Và paro asaråpà" 'ti ilopo dãgho ca.

Gahapatàtã bhikkhuni ràjini medhàvinã tapassinã dhammacàriõã bhayadassàvãnã
bhuttàvinãtyàdi.

Itthiliïgà.

8

Cittasi.

Napuüsakehi ato niccantve ca.

Siü

Akàrantehi napuüsakehi sissa niccaü aühoti.
Tittaü.

Yonaü ni napuüsakehitveva.

Ato niccaü.

Akàrantehi napuüsakehi yonaü niccaü ni hoti.

Nissaà-cintà; pakkhe-yosvàdinàdãghe-cattàni; galope-(he) citta città cittàni;cittaü-nissa e-citte
cittàni...Sesaü buddhova.

Manasi-manaü.

Nà.
Vàtveva.

Manogaõàdito sminanànami
â.

Manàdito smintànaü ià và honti.



[SL Page 23] [\x  23/]     

Sa sare vàgamo.

Vibhatyàdese sare pare manàdito sàgamo và hoti.
Manasà.

Sassa co.

Manàdito sassa o hoti-vasaddena smàssa à ca.
Manaso, manasà, manasi...Sesaü cittaüva.

Mataü siraü uraü tejaü rajaü ojaü vayaü payaü,
Yasaü tapaü vacaü vetaü evamàdi manogaõo.

"Aü napuüsake" 'ti simhi savibhattissa ntussa à, guõavaü; ntussatte-guõavantàni; yoto'¤¤aü
pume va...Evaü gacchaü.

Aññhi.
Vàtveva.

"Yonaü ni napuüsakehã" 'ti yo naü ni và.

Addhãnã; jhattà yolope-aññhi-tathàlapane; aññhiü aññhini aññhã; sesaü aggiva.

Daõóisi-aghattà rasso-daõói, yoto'¤¤aü pumeca.

âyu aññhãva.

Napuüsakaliïgà.

9

Pumitthiliïgà ghañakañayaññhimuññhisindhureõuppabhutayo, dvipada catuppadajàtivàcito
ca-yathà-ghaño;
äppaccaye-ghañã; eso yaññhiiccàdi; cãpadajàtavàcino yathà-khattiyo; àppaccaye-khattiyà;
samaõo; ãmhi-samaõiiccàdi; catuppadajàti vàcino yathà-gajo; vyaggho;ãmhi-vyagghã iccàdi.

Pumanapuüsakaliïgà dhammakammabrahmakusumasaïgapadumaassamavihàra
sararãrasuvaõõavaõõakahàpaõabhavanabhuvanayobbanabhåsataàsatasa
yanaodanaàkàsaupacàsamàsadivasarasathalaelaraññhaambumadhvàdayo.


[SL Page 024] [\x  24/]     

Itthinapuüsakaliïgà nagaraaccippamukhà.
Sabbaliïgà tañapuñapurapattamaóalakalasàdayo, nàmikatà sabba nàmàni ca-yathà-taño,
ãmhi-tañã, tañamiccàdi.

Nàmãkatà yathà-devadatto, à-devadattà, devadatta miccàdi.

10

Sabbakatarakatamaubhayaitaraa¤¤aa¤¤ataraa¤¤atamapubbapara
aparadakkhãõauttaraekayataetaimaamukiütumha amha iti sabbatà màni.

Sabbo buddhova-ayaü viseso.
Yotveva.

Sabbanàmakàratepañhamo.

Sabbàdinamakàrato paro pañhamo soettaü yàti...Sabbe.

"Tayo nevaca sabbanàmehã" 'ti nisedhà sasma sminnaüàyaàe na honti...Sabbassa.

Sabbato naü saüsànaü.

Sabbàdito taü iccassa saüsànaü honti.

Akàro e i tveva.

Sabbanàmànaü namhi va.

Namhi sabbàdinamakàrassa e hoti-sabbesaü sabbesànaü. Itthiyaü-à-sabbà, ka¤¤àca-ayaü
viseso.

Vàtveva.

Ghapato smiüsànaü saüsà.

Sapasa¤¤àto sbàdito smiüsànaü saüsà và honti.

"Sasàsvekavacanesu ce" 'ti sàgamo.

Gho rassaü.

Ekavacanasaüsàsu ghorassaü yàti; sabbassà sabbàya sabbà saü sabbàsànaü; sabbassaü
sabbàyaü sabbàsu.


[SL Page 025] [\x  25/]     

Netàhi smimàyayà.

Ghapasa¤¤àhi sabbàdãhi smino àyayà na honti.
Napuüsake-sabbaü sabbàni; evaü dutiyà...Sabbàdayo napuüsake tatiyàdisu
sakasakapumasamà... Evaü yasaddantà.

Pubbaparàparehi tu smino "yadanupapannà ni pàtanà sijajhantã" 'ti anitthiyaü e và; pubbe
pubbasmiü iccàdi.

Ekasaddo saïkhyàtulya¤¤àsahàyattho-yadà saükhyàttho tadeka vacano a¤¤attha
sabbavacano ca-yàdãnamàlapanaü natthã.

Tasi.

Simhi saü anapuüsakassetveva.

Etatesaü to.

Simhi anapuüsakànaü etatàiccetesaü takàrassa sa hotiso.
Tassa và nattaü sabbattha.

Tiliïgesu sabbàditakàrassa no và hoti.
Ne te; sesaü sabbasamaü-nattaüva viseso.
Itthiyaü-sà nà nàyo nà tàyo iccàdi.

Vàtveva.

Tato sassa ssàya.

Tàetàimàhi sassa ssàyo và hoti.
Saüsàsvekavacanesu i itveva.

Tassà và.

Ekavacanasaüsàsu tàsaddassa à ittaü và yàti; tissàya tissà tassà tàya tàghaü tàsànaü; tissaü
tassaü tàyaü tàsu.

Napuüsake-taü iccàdi.
Eso-sesaü sabbasmaü.
Itthiyaü-esà.

Saüsàsvekavacanesu itveva. *
---------------------------------------
* "Saüghàsvekavacanesvetveva"-potthake.


[SL Page 026] [\x  26/]     

Etimàsami.

Ekavacanasaüsàsu etàimànamantassa i hoti; etissàya etissà etàya etàsaü etàsànaü, etissaü
etassaü etàyaü etàsu...Sesaü sabbàva.

Napuüsake-etaü iccàdi.

Imasi.

"Anapuüsakassàyaü simhã" 'ti imassa ayaü.

Silopo-ayaü ime; imaü ime.

"Animi nàmhi ce" 'ti imassa ano imi ca...Anena iminà.

"Sabbassimasse và" 'ti sunahiüsu e và; ehi imehi.

Và gha smà smiü saü sà svattaütveva.

Imasaddassa ca.

Sa smà smiü saü sàsu imassa attaü và hoti.
Assa imassa esaü esànaü imesaü imesànaü; asmà imamhà imasmà ehi imehi; asmiü imamhi
imasmiü esu imesu.
"Na timehi katàkàrehi" 'ti smà sminnaü mhàmhi na sijjhante:

Itthiyaü-ayaü; sesaü etàva-saüsàsvattaüva viseso.
Napuüsake.
Savibhattissa vàtveva.

"Imassidamaüsisu napuüsake" 'ti imassa idaü và.

Idaü imaü ime imàni; evaü dutiyà.
Amusi.
Và anapuüsakassa simhitveva.

"Amussa mo saü" 'ti massa so và.


[SL Page 027] [\x  27/]     

Silopo-asu.

"Sabbato ko" 'ti sabbanàmato kà gamo.

"So" 'ti o-amuko-pakkhe, amu; amu amuyo.

Pubbeva yonaü vokàro na; amuü amu amuyo...Sesaü bhikkhuva sabbàdikàriyतatra.

Itthiyaü-asu, sseü yàgusmaü-viseso'yaü-amussà amuyà amusaü amusànaü; amussaü amuyaü
amusu.

Napuüsake.

Savibhattissa aü sisu napuüsaketveva.

"Amussàduü" 'ti aduü; aduü amu amuni...Evaü dutiyà.

"Sesesu ce" 'ti sabbattha kissa ko.
Ko, kà, kaü, iccàda...Liïgattaye sabbasamo.

Tumhasi, ahesi.

Savibhattissa tumhàmhànaü'tyadhikàro.

Tvamahaü simhi ca.
Simhi savibhattãnaü tumhàmhànaü tvaü ahaü honti casaddena tumhassa tuvaü ca.

Tvaü tuvaü, ahaü, yo-tumhe.

"Mayaü yomhi pañhame" 'ti amhassa mayaü ahotã; mayaü.

"Tammamamhã" 'ti amhi taü maü honti.

Tavaümama¤ca navà" 'ti amhi tavaü mamaca navà.

"Tumhassa tuvaü tvamamhã" 'ti tumhassa tuvaü tvaü ca...Taü tavaü tuvaü tvaü, maü
mamaü.

âkantveva.

"Và yvappañhamo" 'ti dutiyàyossa àkaüvà...Tuhmàkaü tumhe, amhàkaü amhe.


[SL Page 028] [\x  28/]     

"Nàmhi tayàmayà" 'ti nàmhi tayàmayà honti.

"Tayàtayãnaü katàro tvattaü và" ti tassa tvo và.

Tvayà tayà, mayà, tumhehi, amhehi.

"Tavamama se" 'ti se tavamama honti.

"Tuyhaümayhaü ce" 'ti se tuyhaü mayhaü ca.

"Sassaü" 'ti sassa aü và.

"Amhassa mamaü savibhattissa se" 'ti se amhassa mamaü, ca...Tava tuyhaü tumhaü, mama
mayhaü amhaü mamaü.

"Tumhàmhehi namàkaü" 'ti naüvacanassa àkaü; tuhokaü amhàkaü.

Smà nàva.

"Tumhàmhànaü tayimayã" 'ti smimkahi tayi mayi honti...Tve kate-tvayi tayi, mayi, tumhesu;
amhesu...Liïgattaye samaü.

Navàtveva.

Padato dutiyàcatuthicheññhisuvo no.

Atthappotakà vaõõà padaü...Dutiyàcatutthichaññhãbahuvacanesu paresu padasmà paresaü
savihattãnaü tumhàhonaü vono kàrànavà honti.

Rakkhatu vo, passatu no; dadàti vo, dadàhi no; saddhà vo, natthà no; navàti kiü, eso
amhàkaü satthà.

Padato 'tyadhikàro.

"Temekavacane" 'ti catutthichaññhekava canesu teme honti...Dadàmi te, dadàhi me, idaü te,
ayaüme.


[SL Page 029] [\x  29/]     

"Nàmhã" 'ti amhi nisedho-passetha taü, ajinimaü.

"Và tatiye ce" 'ti tatiyekavacanete me và honti...Kataü te, tayà và; kataü me, yo và.
"Bahuvacanesu vono" 'ti tatiyàbahuvacanesu vono honti -bahuvacanena pañhame
yomhãca...Kataü vo, kataü no; gàmaü vo gaccheyyatha; gàmaü no gaccheyyàma.

11

Saïkhyà vuccate, ekasaddo sabbanàmesu vutto; dvàdayo aññhàrasantà bahuvacanantà.

Savihattissa itthipumanapuüsakasaïkhyanti càdhikàro.

"Yosu dvinnaü dve ce" 'ti dvissa dve hoti dve, dve; dvãhi dvãhi.

No va dvàdito namhi.

Namhi dvàdito nakàràgamo hoti...Dvinnaü, dvãsu; liïgattaye samaü.

Tivatunnaü tissocatassotayocattàrotãnicattàrã.

Yosu itthipunepuüsakesusavibhattãnaü ticatunnaü tisso catasso àdayo honti...Tayo, tayo,
tãbhi, tãhi, tinnaü.

"Iõaõamanãõõantantãhi saükhyàhi" 'ti tisaddanenà naü iccassa iõõaü iõõannaü
ca...Tiõõaü tiõõannaü; tãsu...Itthiyaü-tisso; tisso; tãhi tãhi.

Novàdo cakàrena tamhi ssaü àgamo...Vaggantetissantaü, tãsu...Napuüsake-tãti, tãni. Tãhi,
tãhi...Cattàro

"O sare ce" 'tãha cakàrena yosu ussa uõe.

"Tato yonamotu" 'tãha tukàrena yonaü o...Caturo, evaüdutiyà, catuhi, catunnaü, catusu.


[SL Page 030] [\x  30/]     

Itthiyaü-catasso, catasso, catuhi, pubbe 'va ssaü àgamo, yadà dinàussa attaü; catassannaü,
catusu...Napuüsake-cattàri, cattàri

"Pa¤càdãnamakàro" 'ti yosu savibhattissa pa¤cadyantassa attaü...Pa¤ca, pa¤ca.

"Pa¤càdãnamattaü" 'ti sunaühisu pa¤càdyantassa attaü...Edãghàtamavàdoyaü, pa¤cahi,
pa¤cannaü pa¤casu...Liïgattayesamaü. 

Evaü cha satta añha nava dasàdayo añhàrasantà...Vãsatyàdayo ànavutiyà itthiliïgà
ekavacantà...Vãsati rattãva, evaü tiüsati, cattàëãsaüpa¤¤àsaüsaddehi paràsaü sabbàsaü
vibhattãnaü sabbàsamà dotãha àdisaddenalopo...Saññhi vãsatãva, evaü sattati asãti na vuti;
sataü napusakamekavacananantaü, evaü sahassàdi; koñi vãsatãva.

Ràsibhede tusabbattha bahuvacanampi-yathà-dve vãsatiyo buddhadantà, tisso visatiyo
dinaghañikà; evama¤¤atra.

Ese'so etanantippasiddhilokassa hoti yatthatthesu.
Thipumapuüsakàtyuccate tànimàni lokenàtthà.
Aliïgà vuccante.

Kvaci to pa¤camyatthe.

Liïgato pa¤cavyatthe kvaci toppaccayo hoti.

"Tvàdayo vibhattisa¤¤à"

"Ti toppabhuti dànanyantànaü vihattisa¤¤à, tasmà tadtànampi vibhatyantattà padattaü
siddhanti na puna vibhatti...Corasmà, corato, evaü pitito màtito; ettha "pitàdãnamasimhã"
'tyatràsimhiggahaõena tomhi pitàdinaü ussa i.

Imassitthandànihatodhse va.

Thaü àdasu paresu imassa i hoti...Ito.

"Sabbassetassakàrovà" 'ti tophesvetassa atta và; ato etto; pakkhe-saralopàdinà akàralopo.

"Tratothesu ce" 'ti kissa ku; kuto.

"Kvacito" 'ti suttadvidhàkaraõena sattamyatthe va to hoti, àdasmiü àdito.

"Trathasattamiyà sabbanàmehã"
---------------------------------------
* "Vibhattisa¤¤àyoti" apapàso.


[SL Page 031] [\x  31/]     

'Ti sattamyatthe trathappaccayà honti....Sabbasmiü, sabbatra sabbattha, cittaü; evaü atra
attha ettha.

"Tre niccaü" 'ti pubbe etassa a. Kutra kuttha

"Sesesu ce" 'ti kàdese-kattha.

"Kismàvo ce" 'ti ko, kakàràkàralo po; kva.

"Hiühaühi¤canaü" 'ti kismà hiüàdippaccayà.

"Kuhiühaüsuce" 'ti kissa ku cakàrena hicanaüdàcanaü su ca; kuhiü kuhaü kuhicanaü.

"Tamhà ce" 'ti hiühaü-tahiü tahaü.

"Yato hiü" 'ti hiü, yahiü.

"Imasmà hadhà ce" 'ti hadhà, iha idha;

"Sabbato dhã" 'ti dhi; sabbadhi.

"Kàle" tyadhikàro.

"Kiüsabba¤¤ekayakåhi dàdàcanaü" 'ti kiü àdito dàdàvanaü ca...Kasmiü kàle, kadà kudàcanaü

"Sabbassa so dàmhi và" 'ti sabbassaso và...Sadà sabbadà.
"Tamhà dànã ce" 'ti dàni dà ca, tadàni, tadà.

Yadàdinà imasaddà samànàparehi ca yathàsaükhyaü jjajjuppaccayà ima samànànaü asà ca...
Ajja sajju aparajju.

"Imasmàrahidhunàdàce" tirayhàdippaccayà

"Eta rahimhã" 'ti imassà eto, etarahi.

"Adhunàmhi ce" 'ti imassa a-adhunà, idàni. Lopantveva.


[SL Page 032] [\x  32/]     

Sabbàsamàvusopasagganipàtà
Dãhi ca.

Etehi parà sabbà vibhattã lupyante...Tvaü àvuso tumhe àvuso.

Upasagganipàtà vuccante.

Pa parà ni nã u du saü vi ava anu pari adhi ati pati su à ati api apa upa-ete vãsatyupasaggà.

Ca nana va và mà hi dhã ci ku ta nu ce re he sve ve vo kho no to yaü naü taü kiü...Handa
kira eva kãva yàva tàva vata vatha atha aïga iïgha taggha àma nàma nåna puna pana àha
saha musà sakkà labbhà heññhà àrà dårà divà navà vinà nànà addhà muddhà micchà pacchà
àvi sakkhi sacci sacchi bahi yadi iti kinti atthi sotthi khalu nanu kimu assu yagghe sace have
suve suvo are pure namo tiro adho atho aho raho hiyyo bhiyyo anto pàto sudaü kallaü evaü
dhuvaü alaü halaü sayaü sàyaü samaü sàmaü kàmaü pàraü oraü caraü huraü ahaü sahaü
uccaünãcaüsakiü saddhiü...Athavà antarà àrakà bàhirà bahiddhàyàvatà tàvatà samattà
sàmantà àmantà sammukhà carahi tarahi sampati àyati upari yàvade tàvade tiriyaü
sanikaüghasakkaü...Etarahi ettàvatà parammukhà kittàvatà a¤¤adatthu seyyathãdaü
appevanàma...Bhiyyosomattàya iccàdayo nipàtà.

Sadisà ye tiliïgesu sabbàsu ca vibhattisu.
Vacanesu ca sabbesu te nipàtà'ti kittità.

Yathà-uccaü, rukkho-latà-gharaü và.
Uccaü, rukkho bherukkha rukkhaü rukkhena rukkhassa rukkhasmà rukkhe và iccàdi...
Evaü latà gharàni.

Ubhayesu vibhattyatta kiyadesasamayadisàguõàtthahi,
Sabbàpi yathàyogaü vibhattiyo'¤¤ehi tu ppañhamà.

Taüyathà-adhiantosaddehi sattama, sayaüsaddà tatiyà chaññhã ca, namosaddàpañhamà
dutiyà ca, pàraüsaddà sattamã, divàsaddà pañhamà dutiyà sattamã ca, heññhàsaddàsattamã,
uccaüsaddàsabbàpi, pasaddà ca casadadà ca pañhamà, hesaddà àlapane pañhamà,
tathतehipi.

Upasaggà sabbepi saddantarena saha payujjante-nipàtà tu keci visumapi-yathà-pahàro
paharati-sà ca so ca bhàsati và karo ti và sotthityàdi.

Ekekaliïgaü dviligaü tiliïgaü vàpyaliïgikaü,
Catudheti nàmaü nàmaü namatyatthaü'ti kittitaü.
Nàmikaü.
---------

[SL Page 033] [\x  33/]     

13

"Nàmànaü samàso yuttattho"
'Tyadhikàro.

Samàso-ti bhinatthànaü padàmekatthatà...Yuttattho'ti a¤¤ama¤¤asambandhattho.

Vibhàsàtyadhikàtabbaü vàkyatthaü.
Mahanentà ca so vãro càti vàkye.

Dvipade tulyàdhikaraõe kammadhàrayo.

Bhinnappavatti nimittà saddà ekasmiü vatthu ti pavattà
tulyàdhikaraõa...Vãsesanavisessabhutà samàdhikaraõa dvepadà yadà samasyante tadà
sosamàso kammadhàrayo nàma...Idha samàsasuttàni sa¤¤àdvàrena
samàsavidhàyakà...Agahita visesanà buddhi visessamhi na uppajjatã ti visesaü pubbaü
hoti...Samàseve tulyàdhikaraõattassa vuttattà tappakàsatthaü payuttà samàsato atirittà ca so
iccete "vuttaññhànamappayogo" 'ti ¤àyà nappayujjante; eva ma¤¤atra.

Tesaü vibhattiyo lopà ca.

Tesaü yuttatthàü samàsànaü pubbattarapadàü vibhattã lupyate cakàrena kvacã - tato
mahanta vãra iti va råpappa saïge.

Pakati cassa sarantassa.

Vibhattãsu luttàsu sartassa pubbabhutassa parabhåtassa ca assa samàsapadassa pakati
hotãtiha luttàkàrà punàniyante...Tato mahanta vãra iti ñhite

"Mahataü mahà tulyàdhikaraõe pade" 'ti mahantassa mahà.

Taddhitasamàsakitakà nàmaü'vàta vetunàdisu ca.


[SL Page 034] [\x  34/]     

Taddhitàdayo nàmaü iva daññhabbà taveppabhuti paccaye vajjetvà...Tato vatticchàyasyàdi;
mahàvãro mahàvãrà iccàdi.

Kammàdhàrayodvando ca tappuriso ca làbhãno,
Tayo parapade liïgaü bahubbihi padantare.

Rattà ca sà pañi càti, rattapañã; mahtã ca sà saddhà càti, mahàsaddhà.

Ettha "kammadhàrayasa¤¤e ce" 'ti pubba pade pume'va kate à ã ppaccayànaü nivutti.

Nilaü ca taü uppalaü càti, niluppalaü; satthiva satthi, satthi ca sà sàmà càti, satthasàmà,
nàrã...Mukhameva cando, mukhacando;

Visesatavisessànanaü yathecchattà kvaci visesanaü paraü hoti.

Khattiyabhuto iccàdi...Icchà ca yathàtanti.

Nasaddà si tassa lopo-na suro, asuro-ettha kammadhàraye kate "ubhe tappurisà" 'ti
tappurisasa¤¤à.

"Attannassa tappurise" 'ti nassa a; na asso, anasso-ettha "sare ani" 'ti nassa an.

"Nàmànaü samàso" 'ti sutte dvidhà kate ayuttatthànampi jhaci samàso...Napuna geyyà,
apunageyyà, gàthetyàdi ettha geyyenana sambanendhà nasaddo ayuttatthenàpi pune
yogavibhàgabalà samasyate.

Tayo lokà samàhañà, tilokaü-ettha "saïkhyà pubbe digu" 'ti kamamadhàrayassa digusa¤¤à
"digussekattaü" 'ti ekattaü nanapuüsakattaca.

14

Nappurisàtveva.

Amàdayo parapadehi.


[SL Page 035] [\x  35/]     

Dutiyantàdayo papadehi nàmehi yadà samasyante tadà so samàso tappurino nàma; gàmaü
gato, gàmagato...Passa vàsiññha gàmaü gato tisso sàvatthintyatràyuttatthatàyana
samàso-tathतatra ¤eyyaü, ra¤¤à hato, ràjahato.

Kiccantehi hiyyo adhikatthavacane...Tabba anãya õyariccappaccayà kiccà,
thutinindatthamajjhàropitatthaü vacanaü adhikattha vacanaü, sonaleyyo, kupo iccàdi-sonehi
yathà liyhate tathà puõõaõattà thuti tehi ucaciññhattà nindà ca; dadhinà upasittaü
bhojanaü, dadhibhojanaü; samàsapadeve upasattakriyàya kathananà natthetthàyanuttatthatà,
upasittasaddàppayogo pubbeva.

Karaõetu-asinà kalaho, asikalaho; buddhassa deyyaü, buddhadeyyaü; parassapadaü-ettha
vibhatyalopo; evaü attano padamiccàdi; corasmà bhayaü, corabhayaü; evaü
bandhanamuttoccàdi; ra¤o putto, ràjaputto.

Bràhmaõassa kaõhà dantà, iccatra dantàpekkhà chaññhiti kaõhena sambandhàbhàvà na
samàso, yadà tu kaõhà cate dantà ceti kammadhàrayo tadà chaññhã kaõhadantàpekkhàti
bràhmaõakhadantàti samàso hoteva...Ra¤¤o màgadhassa dhanantyatra ra¤¤oti chaññhi
dhamapekkhàte na màgadhaü, ràjà eva màgadhasadde vuccateti bhedàbhàvà
sambandhàbhàvoti tulyàdhikaraõena màgadhena saha ràjà na samasyate...Dviññho hi
sambandhe...Ra¤¤o asso puriso cetyatra ra¤¤o asso ra¤¤o pirisoti ca paccekaü sambandhato
sàpekkhatà atthiti na samàso-asso ca puriso càti dvande kàte tu ràjassapurisàti
hoteva-a¤¤àtapekkhattà...Ra¤¤o guru putto iccatra ràjàpekkhitopi guruno puttena saha
samàso-gamakantà-gamakattampi samàsassa nibandhananaü-tattha guru no puttoti
viggaho-evama¤¤atra.

Råpe sa¤¤à, råpasa¤¤à-kvaci nindàyaü...Kupe maõóåko viya, kupamaõóåko; evaü
garakàko iccàdi-atropamàya nindà gamyate...Antevàsikotyàdo vibhatyalopo. 
15

A¤¤apadatthesu bahubbãhi.

Appathamantànama¤¤esaü padànaü atthesu dve và bahåni và nàmàni yadà samasyanto
tadà so samàso bahubbihi nàma.


[SL Page 036] [\x  36/]     

âgatà samaõa yaü so, àgatasama-vihoro; jinani indriyàni yena so, jitindriyo-bhagavà; àhito
aggi yena so, àhitaggi; agyàhito vàtyàdo yathecchaü visesanasasa paratà...Karaõe tu-chinno
rukkho yena so, chinnarukkho-pharasu; dinno suüko yassa so, dinnasuüko-ràjà; niggatà janà
yasmà so, niggatajano-gàmo; dasabalàni yassa so, dasabalo-bhagavà; natthi samo yassa so,
asamo. 

Ettha "attannassà" 'ti yogavibhàgena nassa a.

Pahåtà jivhà yassa so, pahåtajivho; mahantã pa¤¤à yassa so, mahàpa¤¤o; dvãsu.

"Itthiyaü bhàsitapumitthã pumà'va ce" 'ti pumbhàvàtidesà pubbuttarapadesu à ã ppaccayà
namabhàvo.

"Kvaci samàsanantagatànamakàraranto" 'ti antassa attaü...Kàraggahaõena à
icaitthiyamivaõõantà tvantehã ca kappaccayopi-yathà.

Visàlaü akkhã yassa so, visàlakkho; paccakkhadhammà, silopo; sobhano gandho yassa so,
sugandhi; bahukantiko; bahunadiko-samuddo; ettha yadàdinà rasso; bahukantuko; mattà
bahavo màtaïgà yasmiü taü, mattabahumàtaïgaü-vanaü; tulyàdhikaraõe.

Suvaõõassa viya vaõõo yassa so, suvaõõavaõõo;vajiraü pàõimhi yassa so, vajirapàõi,
urasilomàni yassa so, urasilomo, ettha vibhatyalopo.

Atthesåti bahuttaggahaõena kvavi pañhamantànampi. Saha hetunanà yo vattate so,
sahetuko; yadàdinà sahassa so; satta và aññha và ye te, sattaññha-màsà; ettha¤¤apadattho
vàsaddassattho...Dakkhiõassà ca pubbassà ca disàya yaü antaràlaü sà, dakkhiõapubbà-disà;
bhinnàdhikaraõe...Appañhamantànanti kiü, desito buddhena yo dhammo.

[SL Page 037] [\x  37/]     

16

Nàmànaü samuccayo dvando.

Samuccayoti piõóãkaraõaü-ekavibhattikànaü nàmànaü yo samuccayo so dvando nàma...
Idaü sattaü bahuvacanavisayaü. Cando ca suriyo ca,
candasuriyà-tiññhantãtyàdikriyàsambandhasàma¤¤ato atthetthàpekatthatà-evaü naranàriyo;
akkhara padàni.

Tathà dvande pàõituriyayogga senaïgabuddajantukavividhaviruddhavisabhà
gatthàdãna¤ca.

Vividhenàkàrena viruddhà vividhaviruddhà-sabhàgà sadisà-vividhà ca te sabhàgà ceti,
visabhàgà-yathà digusamàse tathà dvande pàõyaïgatthàdinaü ekattaü napuüsakattaü ca
hoti-cakkhusotaü; gãtavàditaü; yuganaïgalaü; hatthassaü; asicammaü; óaüsamakasaü; kàko
låkaü; nàmaråpaü; nàmaü namanalakkhaõaü råpaü ruppaõalakkhaõaü-evatai dhammà
lakkhaõato vividhà paramatthato sabhàgà ca.
âdisaddenतatvàpi...Yathà-bhinnaliïgànaü...Itthipumaü; yadà dinà rasso-dàsidàsaü;
pattacãvaraü; gaïgàsoõaü...Saïkhyàparimànaü...Tikacatukkaü...Sippãnaü...Ve-
narathakàraü...Luddakànaü..
Sàkuntikamàgavikaü...Appàõijàtãnaü...ârasatthi...Ekajajhàyanaba-
ràhmaõataü...Kaññhakalàpaü iccàdi.

Vibhàsà rukkhatiõapudhanadha¤¤ajanapadàdãna¤ca.

Dvande rukkhàdãnaü ekattaü napuüsakatta¤ca và hoti...Dhavakhadiraü, dhavakhadirà;
mu¤jababbajà, mu¤jababbàjà; ajeëakaü, ajeëakà; hira¤¤asuvaõõaü, hira¤¤asuvaõõàni;
sàliyavaü, sàliyavà; kàsi kosalaü, kàsikosalà...âdisaddena a¤¤esupi
và-yathà-niccañirodhitamaddabbànaü...Kusalàkusalaü,
kusalàkusalàni...Sakuõinaü...Bakabalàkaü, bakabalàkà...Bya¤janànaü...Dadhigataü,
dadhigatàni...Disànaü...Pubbàparaü, pubbàparà; iccàdi.

17

Adhisaddà smiü tassa lopo-adhisaddena tulyàdhikaraõattà itthisaddàpi smiü-niccasamàsattà
àdhàrabhutàyayamitthiyanti padantarena viggaho-adhiitthiyananti ñhite.


[SL Page 038] [\x  38/]     

Upasaggananipàtapubbako abyayãbhàvo.

Upasaggàdipubbako saddo vibhatyatthàdisu samàso hoti so abyayibhàvasa¤¤o ca.

"So napuüsakaliïgo" 'ti abyayãbhàvo puüsakaliïgo yadàdanà ekavacanenà ca.

"Saro rasso napuüsake" 'ti rasso.

A¤¤asmà lopo ca.

Anakàrantà abyayibhàvà parà sabbà vibhattã lujjare.

Adhitthi-vibhatti namattho àdhàràdi-idhàdhisaddo àdhàre cattate-adhitthiiccetaü padaü
itthiyamiccetamatthaü vadati...Samãpaü nagarassa, upanagaraü.

"Aüvibhattinamakàrantabyayãbhàvà" 'ti vibhattãnaü kvaci aü

Kvaciti kiü, upanagare; abhàvo makkhikànaü, nimmakkhikaürasso; anupubbotherànaü,
anutheraü; anatikkamma sattiü, yathà satti; ye ye buóóhà, yathà buóóhaü-vãcchàyaü;
yattako paricchedo jãvassa, yàvajãvaü-avadhàraõe; à pabbatà khettaü, àpabbataü,
khettaü-mariyàdàyaü-vajjamànà sãmà mariyàdà-pabbataü vinàtyattho; àjalantà sãtaü,
àjalantaü, sãtaü-abhividhimhi-gayhamànà simà abhividhi-jalantena sahetyattho-àsaddayoge
dhàtunàmàdinà apàdànavidhàve vàkyampi saddhaü-tathतatra.

Uttamo vãro, pavãro iccàdo pana-pubbapadatthappadhànattàbhàvàbyayãbhàvàbhàvo
kammadhàrayo eva-evaü visiññho dhammo, abhidhammo-kucchitaü antaü, kadantaü.

Ettha "kadaü kussà" 'ti sarekussa kadàdeso. Appakaü lavaõaü, kàlavaõaü.

Ettha "kàppatthesu cà" 'ti kussa kà-bahuvacanenतatràpi kvaci-kucchito puriso, kàpuriso;
kupuriso và; evamasuràdi.

[SL Page 039] [\x  39/]     

Pubbaparåhasama¤¤apadatthappadhànàbyayãbhàvasamàso,
Kammadhàrayakatapapurisà dve dvando ca bahubbãhi ca ¤eyyà.

Samàso.
------
18

Vàõapacce.

Chaóhantà saddà tassàpaccamiccasmi atthe õe và hoti.

Vàti vàkyatthaü-õenevàpaccatthassa vuttattà apaccasaddàppayogo-tesaü vibhatyàdo tesaü
gahaõena vibhattilopo-tathottaratra.

"Tesaü õo lopaü" 'ti paccayànaüõassa lopo.

"Vuddhàdisarassa vàsaüyogantassa saõe ce" 'ti saõakàre pare asaüyogantassàdisarassa
vuddhi -tassàpaniyame.

Ayuvaõõànaü càyo vuddhi.

Akàrivaõuvaõànaü à e o vuddhiyo honti casaddena kvaci na-saralopàdi-taddhitattà
nàmamiva kate syàdi.

Taddhitàhidheyyaliïgavibhattivacanà siyuü,
Samåhabhàvajà hiyyo sakatthe õyo napuüsake,
Tà tutthiyaü nipàtà te dhàdithaüpaccayantakà.

Vasiññhassàpaccaü poso, vàsiññho; itthi-và saññhã; napuüsakavàsiññhaü; vikappavidhànato
taddhitena samàsassàccantaü bàdhàyà bhàvà vasiññhàpaccantipi hoti.

Sàma¤¤ehimate saddo niddissati pumenavà,
Napuüsakena vàpãti saddasatthavidå viduü.

Và apacceti càdhikàro.

öàyanaõàna vacchàdito.


[SL Page 040] [\x  40/]     

Vacchàdito gonnagaõano õayano õano ca hoti; apaccaü paputtappabhuti
gottaü-kaccassàpaccaü, kaccàyano; kaccàno và.

Saüyogantantà na vuddhi.

"öeyyo kattikàdãhi" 'ti õeyyo; vinatàya apaccaü, venateyyo vinateyyo và-napakkhe
vuddhi...öeyyoti yogavibhàgena tassa diyatetyatthepi õeyyo-dakkhiõa diyate yassa so,
dakkhiõeyyo.

Ato õi và.

Akàrantato apacce õi và hoti-puna vàsaddena õiko akàrantà ca khopi...Dakkhi;
sakyaputtiko; maddhabbo; bhàtubbo-dvintaü.

"öavopagvàdãhã" 'na õavo;manuno apaccaü mànavo.

"öera vidhavàdito" 'ti õero; sàmaõero.

19

"Yena và saüsaññhaü tarati carati vahati õiko" 'ti õiko-vàkàrena nekatthe nekapaccayà ca.

Ghatena saüsaññho, sàtiko-odano; uëumpena taratãti, oëumpiko, uëumpiko và -na pakkhe
vuddhi; sakañe caratãti, sàkañiko; sasena vahatãti, sisiko; na vuddhi...Itthiliïgato eyyako
õako ca...Campàyaü jàto, campeyyako; evaü bàràõaseyyako...öato...Kusinàràyaü vasatãti,
kosinàrako...Janapadato õako ca...Magadhesu vasati tesaü issaro * và, màgadhako...Tajjàtiyà
visiññhatthe àjàniyyo...Assajàtiyà visiññho, assajàniyyo...¥o-agganti jànitabbaü,
agga¤¤aü-cittaü.
---------------------------------------
* "Tassissaro."


[SL Page 041] [\x  41/]     

Tamadhãte tenakatàdisanidhànaniyogasippabhaõóajivikatthesu ca.

Taü adhite iccàdisvatthesu àdisaddena hatàdisu ca õiko và hoti...Abhidhammamadhiteti,
àbhidhammiko abhidhammiko vànana pakkhe vuddhi...Vacasà kataü kammaü, vàcasikaü;
evaü mànasikaüettha "sa sare vàgamo" 'tãhànuvattitàdisaddena sàgamo...Sarãre sannidhànà
vedanà, sàrãrikà; dvàre niyutto, dovàriko.

Ettha "vàyunamàgamo ñhàne" 'ti vakàrato pubbe okàràgamo...Sippanti gãtàdikalà-vãõà assa
sippanti, veõiko-atra vãõeti vãõàvadanaü...Gandho assa haõóanti, gandhiko; mage bhantvà
jãvatãti, màgaviko-vakàràgamo...Jàlenana hato, jàliko;suttena baddho, suttiko; càpo assa
àyudhoti, càpiko; vàto assaàbàdho, atthitivà, vàtiko; buddhe pasanno, buddhiko, vatthena
kitaü bhaõóaü,vatthikaü; kumbho assa parimàõaü, tamarahati, tesaü rasivà kumbhiko;
akkhenana dibbatãti, akkhiko; magadhesu vasati jàto'tivà, màgadhiko iccàdi.

20

öa ràgà tena rattaü tasseda ma¤¤atthesu ca.

Tena rattaü 'tyàdyatthesu õo và hoti...Kasàvenarattaü, kàsàvaü; evaü nilaü, pitamiccàdi-nana
vuddhi; mahisassaidaü, màhisaü-siïgaü-evaü ràjaporisaü-ettha ayuvaõõànaü vàdo puna
vuddhiggahaõena uttarapadassa vuddhi...Magadhehi agato, taü jàto, tesaü issaro, te assa *
nanivàsoti và, màgadho; kattikàdihi yutto, kattiko, màso; buddho assa devatàni, buddho;
vyàkaraõaü avecca adhiteti, veyyàkaraõe-ettha ma yuga màdinà yakàrato pubbe e àgamo
yassa cittaü...Sagarehi nibbatto sàgaro iccàdi.
---------------------------------------
* "Tassissaro soassa" iti ca pàñho.


[SL Page 042] [\x  42/]     
Jàtàdãnamimiyà ca.

Jànàdisu iyo ca hoti casaddena kiyo ca...Pacchà jàto, pacchimo; manussajàtiyà jàto,
manussajàtiyo. Ante niyutto, antimo antiyo; evaü andhakiyo; putto assa atthiti, puttimo
puttiyo; evaü kappiyo.

"Tadassaññhànamãyo ce" 'ti ãyo cakàrena hitàdyatthepi...Khandhanassa ñhànaü,
khandhaniyaü; caïka manassa hitaü, vaïkamaniyaü.

"âlu tabbahule" 'ti àlu...Abhijjhà bahulo, abhijjhàlu.

Visese taratamissikiyiññhà.

Atisayatthe taràdayo honti...Ayametesaü atisayena pàpoti, pàpataro pàpatamo pàpissiko
pàpiyo sàpiññho và.

"Vuddhassa jo iyiññhesu" 'ti sàdeseseyyo seññho.

"Tadassatthãti vã ce" 'ti vã...Medhà assa atthiti, medhàvã.

Evaü "tapàdito sã" 'ti sã; dvittaü...Tapasasi.

"Daõóàdito ikaã" 'ti iko ã ca...Daddhiko daddhi.

"Guõàdito vantu" 'ti vantu...Guõavà; pa¤¤avà-yadàdinà rasso.

"Satyàdihi mantu" 'ti mantu...Satãmà bhànumà.


[SL Page 043] [\x  43/]     

"âyussukàrasmantumhã" 'ti ussa as...âyasmà.

"Saddhàdito õa" iti õe...Saddho.

"Tappakativacane mayo" 'ti mayo...Suvaõõena pakataü, sovaõõamayaü; suvaõõamayaü
và-pakkhe yadàdinà vuddhi.

Etesamo lope.

Vibhattilope manàdinamantassa o hoti...Manomayaü.

21

Saïkhyàpuraõe'tyadhikàro.

"Dvitãhi tiyo" 'ti tiyo.

"Tiye dutàpi ce" 'ti dvitãnaü dutà...Dvinnaü påraõe, dutiyo evaü tatiyo.

"Catucchehi thañhà" 'ti thañhà...Catuttho; chaññho.

Tesamaóóhupapadenaóóhuóóhadivaóóhadiyaóóhàóóhatiyà.
Vatutthadutiyantiyànaü aóóhupapadena saha aóóhuóóhadivaóóhadiyaóóhàóóhatiyà
honti...Aóóhena catuttho, aóóhuóóho; aóóhena dutiyo, divaóóho diyaóóho và;
aóóhena tatiyo, aóóhatiyo. 

"Saükhyàpåraõe mo" 'ti mo; pa¤camo, itthiyaü-pa¤cattaü puraõã, pa¤camã...Eko ca dasa
vàti dvande kate.

Dvekaññhànamàkàro và.

Saükhyàne uttarapade dvi eka aññha iccetesamantassa à hoti; ekàdasa-pa¤cãva-evaü
dvàdasa-yadàdinà tissa te àdese.

"Ekàdito dasa ra saükhyàne" ti dasasadde dassa ro; terasa.


[SL Page 044] [\x  44/]     

"Catupapadassa lopo tuttarapa dàdicassa vucopi navà" 'ti catusadde tussa lopo vassa cu ca;
cuddasa.

"Dase so niccaü ce" 'ti jassa so àdese.

"âa darànaü" 'ti dasasadde dassa ëo; soëasa; aññhàrasa.

"Vãsatidasesu bà dvissa tu" 'ti dvisasabà-bàvisati-ekàdasannaü puraõe, ekàdasamo.

"Ekàdito dasassã" 'ti itthiyaü ã; ekàdasã icacàdi.

"Dvàdito ko nekatthe ce" 'ti ko...Dve parimàõani asseti, dvikaü; evaü tikàdi.

"Samåhatthe kaõõà ce" 'ti kaõ ca õe va; manussànaü samåho, mànussako, mànusso và.

öe kate-

"Jhalànamiyuvà sare và" 'tãha vàkàrena issa ayàdese-dvayaü;tayaü.

Evaü "gàmajanabandhusahàdãhi tà" 'ti tà; gàmatà; nàgaratà;

22

öyattatà bhàve tu.

Bhàvatthe õyattatà honti tusaddanattano ca-sakatthàdi supi õyo sakatthe tà ca.

Hontyasmà sadda¤àõani bhàvo so saddavuttiyà,
Nimittabhutaü nàma¤ca jàtidabbaü kriyà guõe.


[SL Page 045] [\x  45/]     

 hathà-vandassa bhàvo, candattaü-iha nàmavasà candasaddo candaddabbe
vattate-nimittassaråpànugataü ca ¤àõaü...Evaü manussattanti manussajàtivasà; yadàdinà
ãssa rasse-daõóittanti daddhaddabbasambandhà; pàcakattanti pavanakriyà sambandhà;
nilattanti nilaguõavasà...Evaü õyàdisupi yathàyogaü ¤eyyaü...öyo.

Avaõõo ye lopa¤ca.

Ye pare avaõõo lupyate vakàrena ikàropi.

"Yavataü talanadakàrànaü bya¤janàni cala¤ajakàrattaü" 'ti yakàrayuttànaü tàdinaü vàdayo
kàraggagahaõena sa ka pa ha màdito parayakàrassa pubbena saha kvacã
pubbaråpa¤ca...Dvittaü-paõóiccaü kosallaü sàma¤¤aü sohajjaü porissaü nepakkaü sàruppaü
osabbhaüóapamamaü.

âttaü ca.

I u iccesaü à hoti rikàràgamo ca ñhàne...Saralopà dinà ilopo-isino bhàvo, àrissaü; evaü
mudutà, arahatàntassa yadàdinà lopo...Puthujjanattanaü; aki¤canameva àki¤ca¤¤aü;
kuddhaniyà apaccaü, koõóa¤¤e-ettha vuddhàdo vàkàrena saüyogantassàpi vuddhã...Padàya
hitaü, pajjaü; dhanàya saüvattanikaü, kha¤¤aü; satito sambhutaü, saccaü...Ilopo-dvãsu na
vuddhi; devo eva, devatà.

"öa visamàdãhã" ti bhàve õe-vesamaü; ujuno bhàvo, ajjavaü-ettha ussa àtte paråkàrassa
yadàdinà àvo.

"Ramaõãyàdito kaõ" iti kaõmànu¤¤akaü.

"Vibhàge dhà ce" 'ti dhà vakàrena soppaccayo ca-ekena vibhàgena, ekadhà-nipàtattà
silopo...Padavibhàgena, padaso.

"Sabbanàmehi pakàravacane tu thà" 'ti thà-tukàrena thattà ca-sabbo pakàro sabbena pakàrena
và, sabbathà; evaü a¤¤athattà.


[SL Page 046] [\x  46/]     

"Kimimehi thaü" 'ti thaü-kàdese-kathaü; i àdese-itthaü; thanti yogavibhàgena
thaü-bahutthaü.

Amalinaü malinaü karotãtyàdyatthe-abhutatabbhàve gamyamàne karabhuyoge sati nàmato
yadàdinà ãppaccayo...Malinã karoti-setaü; abhasmano bhasmano karaõanti, bhasmãkaraõaü
kaóhassa; amalino malino bhavatãti, malini bhavati-seto; ãppaccayantopi nipàto;
abhutatabbhàveti kiü, ghañaü karoti ghaño bhavati+ karabhuyogeti kiü, amalino malino
jàyate.

Avatthàvato 'vatthàyàbhutassa¤¤àya vatthuno,
Tàyàvatthàya bhavanaü abhutatabbhàvaü viduü.

Taddhito.
----
23

Pa¤ca pàke, pa¤ca iti ñhite.

Bhuvàdayo dhàtavo.

Bhu iccàdayo saddà dhàtavo nàma.

"Dhàtussanto lopo'neka sarasse" 'ti kvaci dhàtvantasasa lopo.

"Dhàtuliïgehi paràppaccayà" 'ti dhàtumhànekappaccasappasaïge vatticchàto.

"Vattamànà ti ananti si tha mi ma te ante se vhe e mhe" iti tyàdinaü vatatamànàsa¤¤à.

"Kàle" 'ti aññhavibhattividhàne sabbattha vattate.

Kàlo'titavattamànànàgatakriyalakkhaõe,
Paccuppanno mato kàlo àraddhàtiññhite kriye.

Kriyàsantànavicchede kàlo'titoti gamyate,
Anàgato anàram÷e kriyàya tu patãyate.

Addabbabhutaükattàdikàrakaggàmasàdhãyaü
Padatthaü kattukammañhaü kriyàmicchanti tabbidå.


[SL Page 047] [\x  47/]     

Vattamànà paccuppanne.

Paccuppannekàle vantamànavibhatti hoti-tassàpaniyame.

Athapabbànivibhattãnaü cha parassa padànani.

Aññhavibhattãnaü yàni yàni pubbàni cha padànã tàni tàni parassapadàni nàma.

"Kattari parassapadaü" 'ti parassapadaütassàpaniyame.

Dvedve pañhamamajjhimuttamapurisà

Aññhavibhattãsu parassapadànamattanopadànaü ca dvedve padàni
pañhamamajjhimauttamapurisà nàma...Yathà-ti anti iti pañhamo puriso; si tha iti majjhimo;
mi ma iti uttamo... Attano padesupi-te ante iti pañhamo; se vhe iti majjhimo; emhe iti
uttamo; tathupari.

Nàmamahi payujjamànepitulyàdhikaraõe pañhamo.

Tulyàdhikaraõabhute nàmamhi payujjamànepi appayujjamànepi pañhamo puriso
hoti-tassàpaniyame-ekamhi vattabbeekavacanaü ti.

"Kattarã" 'ti vikaraõavidhàne sabbattha vattate.

Bhuvàdito a.

Bhuiccàdihi dhàtuhi kattari vattamànàpa¤camãhãyattanisvappaccayo hoti-evaü
yàdivikaraõa.

Pubbàparabhàgaññhànà bhinnà dhàtuvibhattiyo,
Nanissàya paccayà hotti ye te vikaraõa siyuü.

So odanaü pacati, bahumpi vattabbe bahuvacanaü anti-saralopàdi-te pacananti.

"Payujjamànepi tulyàdhikaraõe" 'ti vàdhikàro.


[SL Page 048] [\x  48/]     

Tumhe majjhimo.

Tulyàdhikaraõe tumhe payujjamànepi appayujjamànepi majjhimo puriso hoti...Tvaü pacasi,
tumhe pacatha.

Amhe uttamo.

Tulyàdhikaraõe amhe payujjamànepi appayujjamànepi uttamo puriso hoti.

Akàro dãghaü himimesu.

Bhyàdisvakàrassa dãgho hoti-ahaü pacàmi, mayaü pacàma.

Parànyattanopadàni.

Aññhavibhattãnaü yàni yàni paràni cha padàni tàni tàni attanopadà nàma.

"Kattari ce" 'ti attano padàni-sesaü pubbeva...So pacate, te pacante, tvaü pacase, tumhe
pacavhe, ahaü pace, mayaü pacàmhe.

Attanopadàni bhàve ca kammani.

Bhàve kammani ca attanopadàni honti.

"Bhàvakammesu yo" 'ti yo.

Tassa cavaggayakàravakàrattaü sadhàtvantassa.

Tassa yappaccayassa dhàtvantena saha yathàsambhavaü cavaggayavà honti...Idha
dhàtvantasasa cavaggàdittà tàdise kate cittaü.

Attanopadàni parassapadattaü.

Attanopadàni kvaci parassapadattaü yanti...Tena tayà mayà và, so odano paccati, paccate và,
te paccante, paccase, paccavhe, pacce, paccàmhe.

Bhàve-bhu sattàyaü-idha bhàvo kàrakàmisso suddho dhàtvattho- tassekattà
ekavacanameva-taü ca pañhamapurise eva hoti.


[SL Page 049] [\x  49/]     

Tena tayà mayà và bhuyate-tassa tava mama và sampati bhavanaü 'tyattho.

âkhyàtappaccayà sabbe bhaveyyuü sàdhanattaye,
Kattà kammaü ca bhàvo ca sàdhanànãdha vuccare.

Sakammakamhà dhàtumhà kattukammesu honti te,
Na bhàve kammarahitamhà kattubhàvesu nàpare.

Kammàvacanicchàyaü na virujjhati sakammakà,
Bhàve'pi taüyathà gehe devadatte paccate.

Santampi vattumicchà na kvàpyasantampi sà bhave,
Taü yathànudarà ka¤¤à samuddo kuddhikàti ca.

Upasaggavasà kovi akammo'pi sakammako,
Yathàhibhuyate ràgo tàpasena mahiddhinà.

Kattuvàcini dhàtumhi yasmiü kammaü gavessate,
Sakammako'ti so ¤eyyo tabbiruddho akammako.

Tathàhi, so pavatãti vutte pàkakriyàya sambandhiyamànaü ki tananti odanàdikaü kammaü
gavessate-so bhavatãti vutte tu bhavanakriyàya sambandhiyamànaü kiü tanti na ki¤cipi
kammaü gavessate-tà disasaddasattissabhàvàbhàvà-tathतatra.

"Pa¤cami tu antu hi tha mi ma taü antaü ssu vho e àmàse" 'ti tvàdãnaü pa¤camãsa¤¤à.

âõatyàsiññhe 'nuttakàle pa¤camã.

âõatyatthe ca àsiññhatthe ca gamyamàne paccuppane kàla bhedamanàmasitvà và pa¤cami
hoti.

Niyogaü ja¤¤à àõattiü àsiññhaü iññhapatthanaü,
Auttakàlo sàmãpe vutto kàlo'dha icchito,
Avutto và gahetabbo paccuppannàdibhedato.

Appaccayo-pacatu, pacantu.

"Hi lopaü và" 'ti hissa lopo và...Paca pacàhi.


[SL Page 050] [\x  50/]     

Pakkhe dãgho...Pacatha, pacàmi, pacàma; attànopade-pacataü, pacanantaü, pacassu,
pacavho, pace, pacàmase; kammasi paccataü iccàdi...Kattusamaü yo'va viseso.

Bhàve-bhuyataü-ito paraü kammabhàvesu nayànusàrena ¤eyyaü.

"Sattamã eyya eyyuü eyyàsi eyyàtha eyyàmi eyyàma etha eraü etho eyyàvho eyyaü
eyyàmhe" 'ti eyyà dãnaü sattamãsa¤¤à.

Anumatiparikappatthesu sattamã.

Anumatyatthe parikappatthe ca auttakàle sattamã hoti.

Yaü ki¤ci kattumicchàtama¤¤o yadanuma¤¤ati,
Sànumatã parikappo kattabbànicchayo mato.

Sadàdinà eyyassa e àdeso và-pace paceyya, paceyyuü, paceyyàsi, paceyyàtha, paceyyàmi,
paceyyàma...Attanopadepavetha, paceraü, pacetho, paceyyavho, paceyyaü,
paceyyàmhe...Pa¤camãsattamãtyàyaü pubbàcariyasa¤¤à.
"Parokkhà a u e ttha a mha ttha re ttho vho i mhe" 'ti aityà dinaü parokkhàsa¤¤à.

Apaccakkhe parokkhàtãte.

Akkhamindriyaü tannissitaü paccakkhaü na paccakkhaü apaccakkhaü tasmiü apaccakkhe
atãte kàle parokkhà hoti.

"Kvacàdivaõõànamekassasarà naü dvebhàvo" 'ti sassarassa àdissa dvittaü-papaca, papacu,
papace.

Ikàràgamo asabbadhàtukamhi.


[SL Page 051] [\x  51/]     

Byajanàdo asabbadhàtukamhi iàgamo-hãyattanã pa¤camã sattami vattamànà sabbadhàtukaü
tada¤¤e asabbadhàtukaü...Papacittha, papaca, papacimha...Attanopade...Papavittha, papacire,
papacittho, papacivho, papaci, papacimhe.

"Hãyattanã à å o ttha amhà ttha tthuü se vhaü iü mhase" 'ti à àdãnaü hãyattãsa¤¤à.

Apaccakkhe atãtetveva.

Hãyoppabhuti paccakkhe hãyattanã.

Hãyoppabhuti paccakkhe và apaccakkhe và atãte kàle hãyattanã hoti.

"Akàràgamo hãyattanajjata nikàlàtipattãså" 'ti dhàtuto pubbe kvaci akàràgamo... Apacà,
apacu, apaco, apacattha, apaca, apacamhà...Attanopade-apacattha, apacatthuü, apacase,
apacavhaü, apaciü, apacàmhase.

"Ajjatanã ã uü o ttha iü mhà à å se vhaü a mhe" iti ã àdãü ajja tanãsa¤¤à.

Atãtetveva.

Samãpe'jjatanã.

Ajjappabhuti samãpe atãte kàle ajjatanã hoti-apacã...Yadàdinà rasse-apaci,
akàràgamàbhàve-pacã.

Sabbato uü iüsu.

Sabbadhàtåhi uüvibhattissa iüsvàdeso hoti...Apaciüsu, apacuü, apaco, ikàràgamoapavittha,
apaciü, apacimhà...Attanopa-aepavà-apacu-apacise, apacivhaü, apaca, apacimhe.


[SL Page 052] [\x  52/]     

Pacchimo 'tãtarattiyà yàmo addhamamussa và,
Kàlo siyàtyjatano veyyàkaraõadassanaü.

"Bhavissanti ssati sasanti ssasi ssatha ssàmi ssàma ssate ssante ssase ssavhe ssaü ssàmhe" 'ti
ssa tyàdãnaü bhavissantisa¤¤à.
Anàgate bhavissanti

Anàgate kàle gamyamàne bhavissantivibhatti hoti...I kàràgamo-pacissati, pacissanti,
pacissasi, pacissatha, pacissàmi, pacissàma-attanopade-pacissate, pacissante, pacissase,
pacissavhe, pacissaü, pacissàmhe.

"Kàlàtipatti ssà ssaüsu sse ssatha ssaü ssamhà ssatha ssiüsu ssase ssavhe ssaü ssàmhase" 'ti
ssàdãnaü kàlà tipattisa¤¤à.

Kriyàtipanne'tãte kàlàtipatti.

Kriyàtipannamatte atãte kàle kàlàtipatti hoti.

Viruddhasantidhànà và hetuvekallato'pi và
Kriyàyàbhavanaü yantaü kriyàtipannamicchitaü.

Akàrikàràgamo-sace tabbiruddhaü na bhaveyya tadupakaraõaü vàlabhetha apacissà
apacissaüsu, apacisse, apacissatha, apacissaü, apacissamhà...Attanopade...Apacissatha,
apacissiüsu, apacissase, apacissavhe, apacissaü, apacissàmhase.

Pacantaü payojayatãtyatthe.

Dhàtåhiõeõayàpeõàpayà kàritàni hetvatve.


[SL Page 053] [\x  53/]     

Hetvatthe gamyamàne dhàtuhi õeàdayo honti tesaü kàritasa¤¤à ca.

"Kàritànaü õo lopaü" 'ti õa lopo.

"Asaüyogantassa vuddhikàrite" 'ti vuddhi.

Dhàtuppaccayehi vibhattiyo.

Dhàtvatthe niddiññhehi khàdikàritantehi paccayehi vibhattiyo honti
tyàdayo-pàcetiparalope-pàcentãtyàdi...Aññhavibhattãsu ¤eyyaü.

Akammakàpi hetvatthappaccayantà sakammakà,
Taü yathà bhikkhu bhàveti maggaü ràgàdidåsakaü.

Bhå và di.

27

Rudhi àvara.
â itveva.

Rudhàdito niggahitapubbaü ca.

Rudhàdãhi kattari appaccayo hoti dhàtvantà pubbe bindvàgamo ca...Rundhati,
rundhantãtyàdi-aññhavibhattãsu hetvatthe ca ¤eyyaü...Tathåpari-rudhàdi.

Divu kãëàdimhi.

"Divàdito yo" 'ti kattari yo.

Tassetyàdi-pubbarupanetvaca.

Yathà kattari ca.

Yathà bhàvakammesu yappaccayassàdeso hoti tathà kattari pãti yakàrassa pubbaråpo
vo-dvitte.

"Do dhassa ce" 'tyatra cakàre ba¤cayaü-dibbati, dibbantãtyàdi...Divàdi.


[SL Page 054] [\x  54/]     

Su sava.

"Svodito õuõàuõà ce" 'ti kattari õuvàdayo.

"A¤¤esu ce" 'tãha cakàrena õussa vuddhi-suõoti-ulopo-suõantãtyàdi...Svàdi.

Kã dabbavimaye.

"Kiyàdito nà" 'ti kattari nà-yadàdinà ãssa rasse-kiõàti, kiõantãtyàdi-kiyàdi.

Gaha upàdà.

"Gehàdito ppaõhà" 'ti kattari ppaõhà ca.

"Gahassa ghe ppe" 'ti ghe àdese-gheppati.

"Halopo õhàmhã" 'ti dhàtvantassa hassa lopo-gaõhàti gaõhantãtyàdi...Gahàdi.

Kara karaõe.

Tanàdito oyirà.

Tanuiccevamàdãhi dhàtuhi kattarioyirà honti...Karoti, yadà dinà dhàturassa lopo; kayirati.

"Uttamokàro ce" 'ti ossa uttaü và.

"Karassakàro ce" 'ti dhàtvakàrassa uttaü và.

Ralopo-ussa vo-dvitte-badvayaü-kubbanti, karonti và. Attanopade-kurute, kubbante iccàdi.
Kamme-yo.

"Ivaõõàgamo và" 'ti iãàmo vàyassa dvitte-kariyyate, kariyyante-pakkhe ralopo-kayyate.


[SL Page 055] [\x  55/]     

Vàtveva.
Karassa kàsattamajjatanimhi.

Ajjatanimhi pare karassa kàsàdeso và hoti-yadàdinà ãssa rasse...Akàsi, akari, akàsuü, akaruü
iccàdi.

Lopo bhavissantimhi ssassetveva.

"Karassa sappaccayassa kàho" 'ti karassa kàho ssassa lopo ca và-kàhati, karissatãtyàdi. 
Tanàdi.
Cura theyyo.
Kàritànãtveva.

Curàdito õeõayà.

Curàdãhi õeõayà vikaraõà honti tesaü kàritasa¤¤à ca-õa lopo vuddhi-coretãtyàdi...Curàdi.

28

Bhontumicchatãtyatthe.
Bhuja pàlanabhyavaharaõesu.
Khachasà vàtveva.

Bhujaghasaharasupàdãhi tumicchatthesu ca.

Bhujàdãhi tumantasahitesu icchatthesu kha cha sà và honti.

"Kaccàdivaõõànamekassarà naü dvebhàvo" 'ti sassarassa àdissa dvittaü.

"Pubbo'bbhàso" 'ti dvitte pubbassa abbhàsasa¤¤à.

"Dutiyacatutthàü pañhamattiyà" 'ti abbhàsassa catutthassa bhassa tatiyo bo.


[SL Page 056] [\x  56/]     

"Ko khe ce" 'ti dhàtvantassa ko-bå bhukkhasaddato. "Dhàtuppaccayehi vibhattiyo" 'ti
Vuttattà tyàdi...Bubhukkàti, bubhukkhantãtyàdi.

Evaü ghasa adane-che-dvittàdi.

"Kavaggassacavaggo" 'ti abbhàsassa ghassa jho-dutiyàdinà jhassa tatiyo jo.

"Antassivaõõàkàro và" 'ti abbhàsantassa i.

"Bya¤janantassa co chappacca yesu cà" 'ti dhànvantassa vo-jighacchati.

Hara haraõeõa.

"Harassa giü se" 'ti giü.

"Hassa jo" 'ti cho-ji giüsati-tumicchatthesviti kiü, bhu¤janamicchati-aññhavibhattisu hetvatthe
ca ¤eyyaü...Tathupari. 
Pabbatamiva attànamàcarati karotãtyatthe.
âya nàmato kattupamànàdà càre.

Upamiyatenentyepamànaü-kattussa upamànamhà dutiyantà nàmamhà àcàratthe àyo
hoti-tesaügahaõena vibhattilopo-saralopàdi-pabbatàyasaddà pubbeva
tyàdi-tathåpari-pabbatàyati yogã.

Puttamivàcaratãtyatthe.

äyupamànà ca.

Upamànamhà dutiyantà nàmamhà àcàratthe ãyo hoti...Puttãyati sissaü garu.

Atatano pattamicchatãtyatthe.


[SL Page 057] [\x  57/]     

Nàmamhàtticchatthe.

Nàmamhà dutiyantà attano icchatthe ãyo hoti.
Pattãyati bhikkhu.
Kàritànãtveva.

Dhàturåpe nàmasmà õayo ca.

Dhàturåpo nàmato õayo hoti kàritasa¤¤à ca...Visuddhà hotãti visudhayati, ratti.

Daëhaü karotãti daëhayati vinayaü muni.
Hatthinà atikkamatãti, atihatthayatãtyàdi-atipubbo.

Yantikàlaü tipurisaü kriyàvàcã tikàrakaü,
Attiliïgaü dvivacanaü tadàbyàtanti vuccati.

âkhyàtaü.
----
29

öàdayo tkolikà.

öaõadidutiyayuattappaccayà kàlattaye dañhabbà.

A¤¤e kit.

Kicceha¤¤e õadayo yuppabhutayo ca kitsa¤¤àhonti.

Kattari kit.

Kitasa¤¤à kattari aóhabbà-yathàtanti kvaci kammàdisupi; pu¤¤aü akàya karoti karissati
vàtyatthe.

Dhàtuyà kammàdimhi õo.

Kamme àdo sati dhàtuto õe hoti.
"Kàritaü viya õànubandho" 'ti kàriteva kate õalopo vuddhi-tesaügahaõena vibhatti lopo.


[SL Page 058] [\x  58/]     

Kitakàhidheyyaliïgà iyuvaõõà varàdijo,
Appaccayo õe dutiyo ippaccayo pume siyuü.
Yucàkattari bhàvasmiü kiccà to ca napuüsake,
Tavàdikkhattumantà tu aliïgà càvibhattayo.

Nàmamiva kate syàdi-pu¤¤akàro-pumà, ãmhi-pu¤¤akàri-itthi, pu¤¤akàraü-kulaü.

Dhàtuyàtayadhikàro.
Kammàdimhi a ittheva.

Sabbato õvutvàvã và.

Kamme àdo anàdo và sabbadhàtuhi akàro õvutuacã ca * honti, cittaü; taü karotãti, takkaro;
sa¤¤àyaü vibhatyalopo-dãpàkaroccàdi...Nã pàpunane-vipubbo upasaggà dhàtuto
pubbabhàgà eva daóhabbà.

Asaüyogantassa vuddhitveva.

"A¤¤esu ce" 'ti asaüyogantassa và tussivaõõuvaõõànaü vuddhi.

"E ayà" 'ti sare essa ayo...Vineti sikkhaya tãti, vinayo; dhàtunamanekatthattà eva nãtyasmiü
dhàtumhi sattameva sikkhatthaü vãsaddo joteti.

Tathàhi.

Sattameva hã nãlàdivaõõaü dãpàdayo viya,
Dhàtusmiü sattamevatthaü upasaggà pakàyakà.

Tathतatra.

"O ava sare" 'ti ossa avo...Bhavo; cara caraõe-saüvaro.

Varasarà daracarà gamuyamu sanahatà,
Nadamadà raõagahà japàdayo varàdayo.

öamhitveva.

âkàrantànamàyo.
---------------------------------------
* "Ca và" potthake.


[SL Page 059] [\x  59/]     

öanubandhe pare àkàrantadhàtunamantassa àyo hoti...Aññhitidhammà anubandhà.

"Anakà yuõvånaü" 'ti yuõvånaü anakà; dà dàne-antadàyako.

"Te àyàvà* kàrite" 'ti eonaü àyaàvà...Nàyako,sàvako.

"Karassa ca tattaü tusmiü" 'ti tumhi dhàtvantassa to...Kattà...Satthàva, disa
pekkhaõe-yadàdinà issa attaü-bhayadasàvã-daddhãva...Ruja bhaïge.

"Visarujapadàdito õa" iti õe.

"Kagà cajànaü" 'ti bhàve õe...Pacanaü pàko; iha ca kammàvacanicchàyaü bhàvepi
õappaccayo-kitakàbhihito bhàvo dabbamiveti ¤àyà bahuvacaü ca hoti...Pàkà.

Gamu sappa gatimhi.

"Kvi ce" 'ti kvi.

"Dhànvantassa lopo kvimhã" 'ti kvimhi dhàtvantassa lopo và.

"Kvilopo ce" 'ti kvissa lopo...Sabbago; abhibhu.

30

Cara gatimhi.

Tassãlàdisu õãtvàvã ca.

Dhàtuhi tassilàdyatthesu õayadayo honti...Brahmaüsãle na carati, taü dhammo, tasmiü
sàdhu và, brahmacàrãtyàdi-sãlaü sahà
---------------------------------------
* Kaccàyanàdisu "àcàyà"ti pàñho dissati.


[SL Page 060] [\x  60/]     

Vo, dhammo àcàro, sàdhu kusalo.

Ghusa sadde.

"Saddakudhacalamaõóattharucàdãhi yå" 'ti yu...Sosati sãlenàti, sosano; evaü vaóóha
vaóóhane-vaóóhano.

Pàràdigamimhà rå.

Pàradãhi parasmà gamidhàtuno tassilàdisu rå hoti. 

Ramhi ranto ràdi no.

Rànubandhe pare sabbo khàtvanto tena rena saha no hoti lupyatityattho...Pàraga. 
Bhikkha yàcane.

"Bhikkhàdito ce" 'tirå-yadàdinà kvaci rasso...Bhikkhu; evaü ¤à avabodhane-vi¤¤øtyàdi.

31

"Bhàvammesu tabbànãyà" 'ti tabbo aniyo ca.
"Ikàràgamo asabbadhàtukamhã" 'ti iàgamo-taddhitàdo cakàrena kiccantà nàmaü
'ca...Bhavanaü bhavitabbaü, bhavanãyaü.

Antassa karassa ca tattantveva.

Tuütunatabbesu và.

Tumàdisu karantassa to và hoti...Karãyatãti, kattabbo karaõãyo; ettha "rahàditonoõa" iti
nassa õe.

"Sàsadisato tassa riññho ce" 'tãha cakàrena tassa rañho...Daññhabbaü.


[SL Page 061] [\x  61/]     

"öyo ce" 'ti bhàvakammesu õyo-casaddaggahaõena teyyappaccayo ca* -i àgamo...Karaõaü
kattabbaü và, kàriyaü; ¤ateyyaü.

Vadamadagamayujagarahàkàràdãhi jja mmaggayheyyà gàro và.

Vadàdãhi àkarantehi ca parassa õyassa jjàdayo dhàtvattena saha honti garahassa ca gàro
và...Vada vacane-vajjaü; garaha nindàyaü-gàrayhaü; pà pàne-peyyaü.

"Karamhà ricco" 'ti ricco-ràdilo po...Kiccaü.

32

"Nandàdãhi yå" 'ti bhàvakammesu yu.

Gahaõaü, ¤àõa-dvãsu nassa õe.

"Kattukaraõappadesesu ce" 'ti yu cakàrena sampadànàpàdànesupi-padesotyàdhàro...Ra jaü
haratãti, rajobharaõanaü, toyaü- "etesamolo pe 'ti o...Yena paharanti taü, paharaõaü; àsa
upavesane-yasmiü àsanti naü, àsanaü, yassa sammà padiyane taü sampadà naü; yasmà
apadadàti apeti taü, apàdànaü.

"Sa¤¤àyaü dadhàto i" iti i-dà dàne-àpubbe-adiyatãti, àdi; dhà dhàraõe-udakaü dadhàtãti,
udadhi; yadàdinà kalopo.

"Itthiyamatiyavo và" 'ti itthiyaü akàro ti pu va và...Jara vayobhàtihi-jiratãti, jarà-puna à;
mana ¤àõe.

"Gamakhanahanaramàdãnamanto" 'ti
---------------------------------------
* "Tayyappaccayo ca" po.


[SL Page 062] [\x  62/]     

Te timhi ca dhàtvantalopo...Mati; citi cintàyaü-cetayatãti, cetanà.

"äsadussuhi kha"

äsàdãhi parehi dhàtuhi kho hoti-yadàdinà khalopo...äsaü kariyatãti, ãsakkaraü, evaü
dukkaraü, sukaraü.

"Samàdãhi thamà" 'ti thamà.

Samu upasame-yadàdinà ussaa na dhàtvantalopo...Sametãti, samatho, bhã bhaye-sasmà
bhàyanti so, bhimo.

Imamiva naü passitãtyatthe-imasaddupapadà dusa pekkhaõe iccasmà kvimhi dhàtvantassa
lope sampatte.

Iyatamakiesànamantassaro dãghaü kvaci dusassa guõaü doraü sakkhã ca.

Ayatànaü ima amhakiüetasamàna iccetesaü i ma kã e sa iccàdesà honti tesamantassaro
dãghaü kvacã dusassukàrassa guõe ikàro dassa ro dhàtvantassa so kkho ã ca...ädiso-evaü
yàdiso tàdiso màdiso kãdiso ediso sàdiso...Dãghàbhàve-sadiso; evaü ràdese-ãriso iccàdi;
kkhàde-ãdikkho iccàdi; ãkàràdesekate na ràdeso sassatu dãgho niccaü-ãdi iccàdi...Iha eonaü
vuddhãti gahitattà guõeti ikàràdi.

33

Hå.

"Atãte tatavantutàvã" 'ti atãte to tavattu tàvã ca-rasso...Ahosãti, * huto hutavà hutàvã.

Tassetveva.

Bhujàdãnamanto no dvi ca.

Tàdo pare bhujàdyanto lupyate parassa takàrassa cittaü ca...Abhu¤jiti bhutto bhuttavà
bhuttàvã.

Jana janane.
---------------------------------------
* "Abhàvãti" råpasiddhiyaü.



[SL Page 063] [\x  63/]     

Janàdãnamà timhi ca.

Te timhi ca jànàdyantassa à hoti; jàto.
Ruha janane.

Hàntehi ho hassa ëovà adahanahànaü.

Dahanahavajjitehi hakàrantehi parassa tassa ho hoti dhàtvantassa hassa ëo ca...âruëho. 

"Bhàvakammesu ta" iti tappaccayo.
Ge sadde,

"Sabbattha ge gã" 'ti gessa gã...Gàyanaü, gãtaü.

"Rakàro ce" 'ti te timhi ca dhàtvantalo po, akarãti, kataü; drapubbo-"do dhassa ce" 'tãha
cakàrena tassa ño-dukkañaü.

Tassetveva.

Dhaóhabhahehi dhaóhà ca.

Dhabhehi tassa dho hoti óhahehi tassa óho ca.

Hacatutthànamantànaü do dhe.

Dhe pare dhàtvantànaü hakàravaggacatutthànaü do hoti.

ôo óhakàre.

ôhe pare bhacatutthànaü óo hoti...Badha bandhane-baddho; labha làbhe-laddhaü; vaóóha
vaóóhane-vuóóho-ettha yadàdinà u...Daha bhasmãkaraõe-daóóhaü; dusa appitimhi.

"Sàdisantapucchabha¤jahaüsàdãhi ññho" 'ti àdibya¤janena saha tassa ññho-duññho.

Hida vidàraõe.


[SL Page 064] [\x  64/]     

"Bhidàdito innànnaãnà và" ti tassa innàdayo dhàtvantalopo ca-bhinno.

Taitveva.

Budhagamàditthe kattari.

Sabbakàle budhagamàdãhi tadatthe gamyamàne kattari to hoti...Budha bodhane-abujjhi
bujjhati bujjhissatãti và, buddho.

Tara taraõe.

"Taràdãhiõeõõà" 'ti tassa iõeõà dhàtvantalopo ca...Tiõõo.

34

Vattamànemànantà.

Paccuppanne dhàtuto kattukammabhàvesu màno hotã kattari anto ca...Saha
khàmàyaü-sahamàno-"havipariyaye lo và" 'ti ye havipariyayo-tena sayhamàno; bhuyamànaü;
gacchaü.

"Gamissanto ccho và sabbàsu cà" 'ti massa ccho.

Bhavissatikammanitveva.

Sese ssantumànànà.

Sesoti aparisamatto-bhavissati kàlekammanyupapade sesatthe ssaüàdayo honti...Kammaü
karissatãti, kammaü karissaü karonto kurumàno karàõo và vajati-pubbaråpe silopo.

Akkharehi kàraü.

Akkharavàvãhi saddehi sakatthe kàro hoti...Aeva, akàro; evaü kakàro rakàro iccàdi.


[SL Page 065] [\x  65/]     

Dhàtuto sakatthe yadàdinà i ca ti ca paccayà kàtabbà...Gamu iccayaü dhàtu eva gami, evaü
karoti-"tanàdito o."

35

Icchatthesu samànakattukesu tavetuü và.

Ekakattukesu icchatthesu gamyamànesu dhàtuhi kattari tavetuü và honti.

"Tavetunàdisu kà" 'ti karassa kà...Kàtave icchati kàtuü và-yo karoti so eva icchatãtveka
kattukatà; sàsàdo cakàrena tumpaccayassa raññhumàdese-daññhuü.

"Arahasakkàdisu ce" 'ti arahàdyatthesu tuü-ninda garahàyaü-ninditumarahati.

Pubbakàlekattukànaü tunatvànatvà và.

Samànakattukànaü dhàtunaü majjhe pubbakriyàvàcãhi dhàtåhi tunatvànatvà và honti-kàtu
gacchati katvàna katvà và.

 hitvà pãtvà vajatãtyàdo paràpekkhàya pubbattaü-ñhà gatãni vuttamhi.

" hàpànamiã ce" 'ti ñhàssa i pàssa ã ca.

Vàkàrena bhinnakattukesupi vadanti-yathà-sãhaü disvà bhayaü uppajjatãtyàdi.

Ettha"disà svànasvàntalopo ce" 'ti tunàdinaü svà dhàtvantalopo ca.
Sada visaraõadimhi.

"Dadhàntato yo kvacã" 'ti tunà disu yàgamo yavatamàdinà sayakàrassa dassajo-dvittaü-i
àgamo-sajjitvà.


[SL Page 066] [\x  66/]     

"Yathà kattari ce" 'ti sayakàrasassa dhassajho-bujjhitvà.

"Sabbehi tunàdãnaü yo" 'ti yàde so và-karãya kattuneccàdi.

Disa uccàraõe.

"Pubbaråpa¤ce" 'ti ye pare pubbaråpaü-uddissa.

Daëhaü'ti dutiyanentàpapadà gahaiccasmàyadàdinà õaü paccayo tasmà gahassànuppayogo
ca kattabbo-vibhattilopo-daëhagàhaüghàti, daëhaü ghàtãtyattho-evama¤¤ampi ¤eyyaü.
Ekàdito sakissakkhattuü.

Sakiti vàraü-ekàdãhi sakiüsaddassa atthe kkhattuü paccayo hoti...Ekasmiü vàre,
ekakkhattuü; evaü dvikkhattuü, tikkhattumiccàdi; vibhatyalope tu tã kkhattumiccàdi.

Liïgaü bàlappabodhatthaü vuttaü yebhuyyavuttiyà,
Viseso tattha sabbattha ¤eyyo vi¤¤øhi pàlito.

Kitako vutto.
----
36

Cha kàrakàni sàmã ca vuttànuttattabhedato.
Dvidhàtha vuccare bhedo vibhattãnaü ca vuccate.

Samàsataddhitàkhyàtakitakà yattha jàyare,
So attho kathito tehi avutto tadaparo bhave.

Vutte kammàdisàmismiü liïgatthe pañhamà siyà,
Avutte tu bhavanta¤¤à dutiyàdã yathàrahaü.

Karoti kiriyaü nipphàdetãti, kàrakaü-kiriyànippattinimitttyattho...Kàrakasaddo mukhyato
kàttàraü amukhyato kammàdi¤ca vadati-tathàhi sabbo saddavohàro mukhyàmukhyavasena
dvidhà vattate-yathà-gaïgàyaü nahànaü gaïgàyaü sassanti ca-gaïgàsaddena pubbe
jalappavàho vuccate pacchimena tu taü samãpo.


[SL Page 067] [\x  67/]     

37

Tattha vuttakammaü tàva-àgatasamaõe vihàro, sàtiko àhàro, sådenana odano paccate,
buddhena desito dhammo.

Ettha smàsataddhitàkhyàtakitakàü kammani vãhitattàtehi kammaü vuttanti vuccate-yathà
odanaü pavatãtyàdo odasaïkhà taü kammaü dutiyàya vuttanti punantananà
vattabbassàtthavisesassàbhàvà na dutiyà, tathàtràpi samàsàdãhi eva vihàràdinaü kammànaü
kathitattà na puna tappakàsikà dutiyà siyà...Vibhattiü vinà càtthaü ddisitumasakkuõeyyakkà
avasiñhaliïgatthamattà pekkhàyampana vihàràdito tabbisesanehi tattulyàdhikarahi
àgatasamaõadãhi ca pañhamà hoteva...Kathaü odanaü pavatã tyàdo dutiyàyapi kamme
vutte puna liïgatthamattamapekkhitvà pañhamà na hotãti ce, kammamatte nàya pàkañaü
vutte sati satopi liïgatthassa tirobhutattà...Odano paccate'tyatra ekatte tu tevibhattiyà puttepi
tàya taü asukassecetya niyametvà sàma¤¤ena vuttanti odanàkhye visese ñhitaü ekattaü
nissàya ekavacanaü bhoteva-tathàhi, àkhyàtà sàma¤¤amatthaü vadti syàdayo tu
visesaü-yajjevaü visesasagataü kammaü ssàya dutiyàpi kiü hotãtice, taggatampi kammaü
saddasattisbhàvato tevibhattiyà eva gamyateti...Kathamà gatasamaõaü vihàraü passeti ce,
vihàrassa àgamanakammabhutàvatthà màse vuttà dassanakammabhutamavatthantu
jotayituü dutiyà siyà...Evaü kattàdisu sàmini ca yathàyogaü vuttattavibhattivacanànã
tebbàni.

Appadhànanaü duhàdãnaü yàdãnantu padhànakaü,
Kammaü kammesvakaisu vuttakammti vuccati.

Duha yàca rudhi puccha bhikkha sàsu va¤càdayo,
Nã vaha haràdayo ca ubhayete dvikammakà.

Taüyathà-gopàlena go khãraü duyhate duddhà và-iha go råpaü ekaü kammaü
khãralakkhaõaü cekaü kammaü etesu payojanattenàbhimataü dhãraü padhànaü
ttimittabhutà go appadhànàtasmà gotthe vuttattà pañhamà khãrantibhànuttattà kammatthe
dutiya; evaü yàvàdisu...Dàsena bhàro gàmaü nãyate nãto và-atra naniyamàno bhàro
padhàno ttimittaü gàmo appadhànaü...Tathà vahàdisu.


[SL Page 068] [\x  68/]     

Gatibodhàntaddatthaharakaràkammakànaü,
Kattà akàrite yo taü vuttakammaü hi kàrite.

Yathà-akàrite dàso gàmaü gacchatãti-kàrite tusàminà dàso gàmaü gacchàpiyate gacchàpito
và iccàdi...Akammakànaü yathà-hatthã sayati...Kàrite tu hatthàrohena hatthã sayàpãyate
sayàpito và iccàdi.

Yassappadhàppadhàkriyàsambandhato siyuü,
Vuttàttattanà tattha pañhamà hoti nàparà.

Yathà-bràhmaõena odano pavitvà bhujjate bhutto và-atrayadipi ekamevodanàkhyaü
kammaü tenappaccayehi vuttaü kvàppaccayena tvavuttaü ca siyà tathàpi
padhànatàyàbhimatabhojanakriyà bhisambavdhadvàre vuttattà padhànappadhànaü padhàne
eva kàriyappasiddhãti¤àyà pañhamà hoteva-bhojanakriyàya visesa
tàyappadhànabhutapacakriyàsambandhamukhenàvuttattepi na dutiyà...Bhikkhitvà
kiõitvतathà và bhojanakriyaü kattuü sakkàti bhikkhàdinaü sàma¤¤abhåtaü
bhojananakriyaü bhikkhàdikriyato vyavacchindatãti pàkakriyà bhojanakriyàya
visesanaü...Nanu pacitvà dànaü gahaõama¤¤aü và kattumpi sakkàni dànàdãnaü
sàdhàraõassa pavanassa bhojanakriyàya dànàdito visesiyamànattà pavanaü ca visessaü,
saccaü, tathàpi pa¤canamappadhànaü tvàntena vuccamànattà-tvàtenàbhidhiyamà hi kriyà
kampyuttarakriyamapekkhatã tyappadhànà.

38

Yàva pada¤cayaü ki¤ci sambandhamupalabbhate,
Visesanavisessantaü gamyate tattha kàmato.

Yasmà hi yabbhedabuddhi hoti taü tabbisesaü,
Taü ca jàtiguõakriyàdabbannàmaü'tyanekadhà.

Yathà godhavalo gantà visàõi devadattako,
Jyàdãpi visesante nissayehi kehi tuü

Taüyathà jàti gàvassa dhavalo gamananaü tathà,
Visàõaü nàmamitvevaü jàtyàdãnaü visessatà.

Atthaü visesayatãti pariyàyo visesanaü,
Taüyathà goti kathite vàcàdyattho visessate.

[SL Page 069] [\x  69/]     

Gosasaddo pasubhumivàcàdyatthavàcã tasmà goti vutte kovàttho'ti nappatãyate puna
pariyàyabhutavàcàsaddappayoge tu vacanasaïkhàto attho vi¤¤àyati...Tatra
kalakhaddhamuddhàdi byattanuyàyi gottàdi sàma¤¤aü jàti; dabbanissito nãlàdiko guõe;
kriyà vuttalakkhaõa; jàtyàdinamàdhàro dabbaü; pa¤cattinivuttisaïkhàtavohàratthaü
karãyamà saïketo nàmaü nàma; abhinnattho saddo pariyàyo.

Visesse dassamànà yà liïgasaïkhyàvibhattiyo,
Tulyàdhikara hiyyo kattabbà tà visesane.

Tulyàdhikaraõeõati kiü, ra¤¤aü dhanaü; bhãyoti kiü, guõa pamàõaü; kathaü cittàni vãsati
jàyantãti ce, vãsatisaddo attano niyatitthiliïgekavacattà cittasaddassa vibhattimattaü gaõhàti,
akhyàtikantvaliïgattà liïgaü gahituü nàrahatãti visessassa vacanamattamapekkhate, tasmà
jàyantãti bahuvacanampi città pekkhameva...Kiü vãsatãmapekkhitvà ekavacanampi nahotãti
ve' vãsatiyà cittavãsesanabhutatàyappadhànattà; nayoya ma¤¤atràpi ¤eyyo.

39

Anuttammaü yathà-atra samàsataddhitànanaü sakaü sakaü vàkyamevodàharaõaü
kattabbaü...Evamanuttakattari-sudo odanaü pacati; buddho dhammaü desitavà; ettha
samàsasataddhitàkhyàtakitakà kammasmiüna katàtitehi kammamanuttti vuccate, tato
kammatthe dutiyà; evaü kattàdisvanuttattaü ¤eyyaü.

Anekakammakànaü yathà-gopàlo gàviü khãraü dohati duddhavàtyàdi; dàso bhàraü gàmaü
nayati nãtavàtyàdi; gàvãü gàmantyu bhayatra "yaü karoti taü kammaü" 'tihànuvattã
tavàkàrena kammasa¤¤à...Sàmã dàsaü gàmaü gamayati dàsena và; dàsantettha
"gatibuddhibhujapañhaharakarasayà dãü kàrite và " 'ti kàrite sati và dutiyà pakkhe kattari
tatiyà...Gàmantyatra tu pubbeva vàkàrena kammasa¤¤à...Evaü garu sissaü dhammaü
bodhayati sissena vànyàdi...Akammakànaü yathà-hatthàroho hatthiü sàyati hatthinanà
vàccàdi.


[SL Page 070] [\x  70/]     

40

Vuttakattà yathà-jitindriyo muni; àbhidhammikobhi kkhu; sådo odanaü pacati; pu¤¤akàro
pumà.

Vuttakattàti so ¤eyyo yo mukhyonekakattusu,
Ussàhavattà mukhyo so yo kattàraü payojaye. 
Yathà-sudajeññho sude odanaü pàveti, pudajeññhotyatra "yo kàreti sahetu" 'ti
hetukattusa¤¤à; vuttattà pañhamà ca-pådenetyatra tu "yo karoti sakattà" 'ti
kattusa¤¤à-anuttattà tatiyà ca...Eva muttaratra.

Payojakampi yo a¤¤o yadàpata payojaye,
Vuttakattà tadà eso tasmàpyussàbhavattato.

Yathà-amacco pudajeññhena sudena odanaü pàveti, pàcayatã tyàdi và-ettha
dutiyahetuvacanacchàto kàritantasmàpi punaõe hoti pubbassa kàritassa yadàdinà lopo
kattabbo-sudajeññhena sudenetyubhayatra anuttattà kattari tatiyà.

Kariyamànanaü yaü kammaü sayamevappasijjhati,
Sukaraü yehi guõehi kammakattàti taü viduü.

Kusålo sayameva bhijjate-kusulo khalu attaññhasu leóóu sakkharàdisu jiõõesu
parappayogaü vinà bhedamupagacachanto attanà eva bhijjate nàma-tato kammabhuto ca
kattubhuto ca so eva...Kammakattà kammamice 'ti vattabbaü kammàti desato ca
kammakattaripi kammani viya attanopadayavikaraõa sijjhananti...Ida¤ca yadàdinà
sagahãtaü.
-----
41

Avuttakattà yathà-sudena odano paccate, pumunà pu¤¤aü kataü...Anekakattukàtaü
yathà-sudajeññhena sådena odano pàcàpãyate; amaccena sudajeññhena sudena odano
pàvàpãyate; tãsu tatiyà.


[SL Page 071] [\x  71/]     

Yassappadhànappadhànakriyàsambandhato siyuü,
Anuttavuttatà tattha tatiyà hoti nàparà.

Yathà-bràhmaõena bhutvà supyate-ettha supa sayane iccassa akammakattà bhàve tevibhatti
hoti, bhàvo ca sàddharåpattà kattàramapekkhate, kattà ca tevibhatatiyà navutto,
tvàppaccayena pana vutto nàma tvàssa kattari katattà, tathàpi
padhànasupinakriyàsambandhopàyena avuttattà
tatiyà-natvappadhànabhojanakriyàhãsambandhadvàrena vuttepi pañhamà.

42

Vuttakaraõaü yathà-chinnarukkho pharasu; paharaõaü àyudhaü, vutta sampàdànaü
yathà-dinnasuüko ràjà; dakkhiõeyyo bhikkhu; sampadànaü buddho; vuttàpàdànaü
yathà-niggatajano gàmo; bhãmo rakkhaso; vuttokàso yathà-mattamàtaïgaü vanaü; rukkhavà
deso; àsanaü pãñhaü; vuntasàmã yathà; dasabalo bhagavà; veõãko gandhabbo.

Samàso hoti sabbattha kitako sàmivajjite,
Taddhito labbhate bhiyyo karaõàvadhivajjite.

âkhyàtaü kattukammesu karaõãnaü tvabhàsite,
Saü saü vàkya mudàhàro iti tànyanudàhañà.

Vuttanuttànaü disàmattamidaü nayenànena vakkhamànampi netabbaü.
43

Atha vibhattibhedo vuccate.
Vàtveva.

Yaü karoti taü kammaü.

Kattà yaü icchatamanicchitamicchatànicchitaü và karoti kriyàya sambandhayati taü ca
vàkàrenàkathitaü ca kammaü nàma hoti.

Kammatthe dutiyà.

Tattha icchitaü tàva-buddhaü vande; ånapattaü bhu¤jati; ettha pattanti taggataü
bhojanamabhedopacàrà-yathà-gàmo àgacchatãti...Anicchitaü...Kaõñakaü maddati; visaü
gilati...Icchitànicchi


[SL Page 072] [\x  72/]     

Taü yathà-gàmaü gacchaü rukkhamålamupasappati-atra gàmagamanmicchãtaü
rukkhamålopasappataü pàsaïgikamityanicchitaü nàma...Akathi taü-bhagavà bhikkhå
etadavoca-ettha bhikkhutyakathitaü taü ca kenàkathitaü chakàrakasa¤¤àbhi tasmà kenàpi
suttena kàraka sa¤¤à na vihitàti vàkàrena bhikkhu tyatra kammasa¤¤à; evaü biraõe kavaü
karotãtyàdi...Akathita¤ca kammaü dvãkammakadhàtu yoge daññhabbaü.

Nibbattivãkatippattibhedà kammaü tidhà yathà,
Kañaü karoti jhàpeti kaññhaü råpaü vipassati.

Dutiyàtveva.

Kàladdhànamaccantasaüyoge.

Kàladdhànaü dabbaguõakriyàbhi nirantarasaüyoge sati dutiyà siyà...Màsaü maüsodano;
saradaü ramaõiyyà nadi; màsaü sajjhàyati; addhàna-yojanaü vanaràjã; yojanaü digho
pabbato; kosaü sajjhàyati.

Kammappavacanãyayutte.

Kammappavacanãyehi yutte ñhàne dutiyà siyà...Lakkhaõe vãcchàyaü itthamabhute bhàge
sahatthe hãte ca vattamànassa anussa sahatthahitavajjitesu lakkhaõàdãsu patiparinaü ca
bhàgasahattha hãnavajjitesu tesve abhissa ca kammappavacaniyasa¤¤à.

Lakkhaõaü bya¤jakaü-rukkhamanuvijjotate cando, rukkhetyattho; ettha rukkho lakkhaõaü
vijjotamàno cando lakkhitabbo tatrànunà rukkhassa lakkhaõavuttità pakàsiyatãti rukkho
anunà yutto nàma...Rukkhaü rukkhamanuvijjotate cande rukkhe rukkhe ityattho; yadàdinà
vicchàyaü rukkhamiccassa savi bhattissa dvittaü; evaü sabbatthavãcchàyaü dvãttaü.

Bhinnàni yàni vatthåti kriyàya tra guõena và,
Dabbena vàpã byàpãtuü icchà vicchàti vuccate.

Byàpitunti sambandhituü-atrodàharaõani-gàmogàmo gamyate-gàmogàmo
ramaõiyo-gàmegàme jalaü...Itthamatuto ka¤cã pakàraü patto-sàdhu devadatto
màtaramanu-màtari sàdhuttaü pattotyattho...Bhàgo koññhàso-yadettha maü


[SL Page 073] [\x  73/]     

Anu siyà taü diyatu-yo mama bhàgo so diyatutyattho...Nadi minvavasità bàràõasã-tadiyà
saha avabaddhàtyattho...Anusàri puttaü pa¤¤avà bhikkhu...Sàriputtato pa¤¤àya
hãnotyattho...Evaü paccàdihi yathàyogaü yojetabbaü.

Kvacã dutiyà siyà. Taü khopana bhagavantaü, tassa bhagavato'tyattho. Evaü antarà anto tiro
ahito parito pañi hà iccàdãnaü yoge...Antarà ca nàlandà, antoraññhaü, tiro raññhaü, abhito
gàmaü, parito gàmaü, upamà maü pañibhàti.

Kvacãtyadhikàro.

Tatiyàsattamãna¤ca.

Tatiyàsattamyatthe cakàrena sampadàne ¤ca pa¤camyatthe ca kvaci dutiyà siyà. Maü
nàlapissati-mayà sahetyattho. Sattamyatthe-pubbaõhasamayaü nivàsetvà,
samayetyattho...Upaanuadhi àpubbassa vasa nivàse iccassa adhãàpubbànaü si saye ñhààsa
icceyaü abhinipubbassa visa ppavesate iccassa ca yoge...Gàmaü upavasati, anuvasati,
adhivasati, àvasati; adhisete, adhitiññhati, ajjhàsayati, ahinivãsati
và...Pàtàcàratthesu...Nadimpicati, gàmaü carati. Sampadàne-paccàrocemi taü, te'tyattho.
Pa¤camyattha...Pubbena gàmaü; gàmasmà pubbasmintyattho.

Sukhaü seticcàdisu kriyàvisesanattà kammattheyeva dutiyà siyà, kathaü bhukarà
sabbadhàtvatthesveva santi tato setãti sayanaü karotãtyattho; kiü visiññhaü
sayanantyapekkhàyaü sukhantya pekkhãyamànattà sayana kriyàya sukhantetaü visesananti
sukhassa sayanena tulyàdhikaraõattà taggataü dutiyekavacanaü napuüsakatta¤ca
sukhasaddo labhate.

Kriyàvisesanaü yàva taü sabbaü hi napuüsake,
Siyà ca ekavacanaü yathà bhikkhå sukhaü ñhità.

44

Yo karoti sakattà.

Yo¤¤akàrakànaü padhàno kammaññhamattaññhaü và kriyaü karoti so kattà nàma.


[SL Page 074] [\x  74/]     

"Kattari ce" 'ti tatiyà...Sudena thàliyaü kaññhehi odano paccate; ra¤¤à pàsàde pàdehi ñhiyate;
ettha thàlyàdikàrakasamåho sudena yojite saü saü dhàraõà dinà byàpàrena
pàkakriyamabhinibbattayatãti sådoyeva ussàha yuttattà padhàno, na pana thàlyàdã; tattha
pàkakriyà kammaññhàñhitikriyà tu kattuññhà.

Yo yojayaü sakasake khalu kàrakàni
A¤¤e kriye satanayuttatayà padhàno,
Kammaññhitaü kriya mathàttañhitaü karoti
Kattàti so nigadito sa ca nekabhedo.

45

Yena và kayirate taü karaõaü.

Kattà yena karoti passati và taü kattussa kriyàsiddhiyamatã sayenopakàrabhutaü gamyate'ti
karaõaü nàma.

Karaõe tatiyà.

Bàhiraca tathàjjhattaü karaõaü duvidhaü yathà,
Vãhiü lunàti dàttena nettena candamikkhate.

Tatiyàtyadhikàro.

Sahàdiyoge ca.

Saha alaü kiü àdinaü yoge sahatthe ca tatiyà siyà. Sahasaddena ca yogo
kriyàguõadabbasamavàye sambhavati...Puttena saha vutti, thulo dhanaü và; putteneti và,
alaü te idha vàsena; kiü te jañàhi.

Hetvatthe ca.

Hetvatthe hetuyoge ca tatiyà siyà. Antena vasati; kena hetunà và.

"Sattamyatthe ce" 'ti tatiyà siyà; pubbena gàmaü.


[SL Page 075] [\x  75/]     

Yenaïgavikàro.

Yena byàdhimatà avayavena sarãrassa vikàro vi¤¤àyati tattha tatiyà siyà. Vikàro a¤¤athà
bhàvo...Akkhinà kàõe.

"Visesane ce" 'ti visesanatthe tatiyà siyà.

Gottenana gotamo...Vuttato'¤¤atrayà tatiyà dissati sà sabbà "kattari ce" 'tã ha cakàrena
sijjhati...Taüyathà-kamme-tilehi vapati; pa¤camiyaü-sumuttàmayaü tena mahà samaõena;
pañhamàyaü-attanàva attànaü sammantati; itthamabhute-paribbàjakaü tidaõóenàddakkhi;
kiriyàpavagge-ekàheneva bàràõasiü pàyàsi; kiriyàpavaggo kiriyàya àsu
niññhapanaü...Tulye-màtarà samo; kàle-kàlesa dhammasavaõaü; pubbàdiyoge-màsena
pubbo; yebhuyyena upasaïkamãtyàdi.

46

Yassa dàtukàmo rocate dhàrayate và taü sampadànaü.

Kattà påjàbuddhiyà và anuggahabuddhiyà và yassa dàtumicchati pãtiü karoti và dhàrayate
và taü kattussa nicchàdinimittaü sampadànaü nàma.

Sampadàne catutthã.

Samaõassa vivaraü dadàti; samaõassa rocate saccaü; ya¤¤antassa chattaü dhàrayate.

Aniràkattànumantàràdhaka sampadàniyaü,
Tidhà yathà jalaü deti rukkhassa bhikkhuno 'tthino.

Silàghahanuñhàsapadhàrapihakudhaduhissosåyaràdhikkhapaccàsuõaanupatigiõapubbaka-
ttàrocattha tadattha tuma


[SL Page 076] [\x  76/]     

Tthàlamatthama¤a¤¤ànàdarappàõini gatyatthakammani saüsaññhasammuti *
bhiyyasattamyatthesu ca.

Silàghàdisu yaü taü sampadànaü nàma...Silàgha katthene-buddhassa silàghate, silàghanaü
thomanaü. Hanu apanayane-hanute tuyhaü.  hà-upatiññheyya sakyaputtànaü,
upaññhànamupagamanaü. Sapa akkose-tuyhaü sapate, sapananti tosanatthaü saccakaraõaü.
Dhara dhàraõe-suvaõõaü te dhàrayate, idha dhàraõamiõadeyyatà. Piha
icchàyaü-samiddhànaü pihayanti daëiddà. Kudhàdyatthànaü yogekudha kope-tassa kujjhati.
Duha jigiüsàyaü-duhappapuraõe vàduhayati disànaü megho. Issa issàyaü-titthiyà issayanti
samaõànaü, issà akkhamà. Usåya dosàvãkaraõe-dujjanà õavantànaü usåyanti. Raràdha
hiüsàsaüràdhesu ikkha dassanaïkesu iccesaü yogega sati yassa vipucchaü so
sampadàü...Vipucachananti vividho pa¤ho taü kassa pañibaddhaü yassa sambandhi
subhàsubhaü pucchantassa; àràdho me ra¤¤o ràjànaü và, puññho àràdhaü khyàpayati
tyattho. âyasmato upasampadaü apekkhatãtyattho; etesu pakkhe ettheva cakàrena dutiyà.
Patiàpubbassa suõetissa anupatipubbasasa gã sadde iccassa ca yoge pubbassà kriyàya yo
kattàso sampadànaü...Bhagavà bhikakhå etadavoca, bhikakhå bhagavato paccassosuü,
àsuõanti và; patipubbo àpubbo ca suõoti pañi¤¤ànu¤¤àsu vattate; ettha pubbakriyàti vacana
kriyà tassà kattà bhagavà...Bhikkhu janaü dhammaü sàveti, bhikkhuno jano anugiõàti
patigiõati và; anupatipubbo giõàti anu¤¤àõe. ârocanatthe-àmtayàmi vo. Tadatthe-yuddhàya
sannaddho; taü attho payojanaü yassa taü tadatthaü ettha sannahakanassa payojanabhutaü
yuddhaü...Tumatthe-lokànukampakàya; tumpaccayena samànattho tumattho tasmà
lokamanukampituntyattho...Alamatthe-alaü mallo mallassa arahati và; alamme suvaõõena,
iha alaü saddo arahapañikkhepesu...Ma¤¤ati
---------------------------------------
* "Sammatã"ti ca pàñho.


[SL Page 077] [\x  77/]     

Yoge anàdare gamyamàne yo appàõã taü sampadànaü-kaññhassa tvaü ma¤¤e-anàdareti kiü,
suvaõaõõaõaü tvaü ma¤¤e; appàõãti kiü, gadubhaü tvaü ma¤¤e. Gatyatthadhàtuna yaü
kammaü taü samapadànaü dutiyà ca-gàmassa gato, gàmaü gato và. Saüsaññhatthe-bhaddaü
bhavato hotu-saüsaddhaü àsiüsanaü. Sammutyatthe-sàdhu sammuti me.
Hiyyoyoge-hiyyosomattàya. Sattamyatthe-tuyhaü àvãkaromi; atthaggahaõena upamante
karissàmiccàdi.

"Namoyogàdisvapice" 'ni catutthi. Namo te; sotthi pajànaü; svàgatante; kiü vippañisàràya.

47

Yasmàdapeti bhayamàdatte và tadapàdànaü.

Yato apasarati bhàyati gaõhàti và taü kattussa apagamanàdi sãmàbhutanti apàdànaü nàma.

Apàdàne pa¤camã.

Gàmà apenti; corà bhàyanti, upajjhàyà sikkhaü gaõahàti. Niyamapubbake vijjàggahaõe
sàddhe àdànattheneva sijndhati-yathà-upajjhayamhà adhiyate.

Samepyapagame dvinnaü pubbaråpà yadaccutaü,
Vuccate tadapàdànaü taü calàvalato dvidhà.
Yathàssà dhàvatà poso pate rukkhà phalaü 'ti ca.

Dhàtunàmànamupasaggayogàdi svapi ca.

Dhàtvàdivisesànaü yoge yaü taü apàdànaü nàma...Paràpubbajiyoge yo anabhibhavanãyo taü
apàdànaü nàma-buddhasmà parànti a¤¤atitthiyà, buddhamabhibhavitumasamatthàtyattho;
anabhibhavanãyoti kiü, ripuü paràjayati vãro. Papubbabhuyoge yato acchintappabhavo taü
apàdànaü nàma...Anavatattamhà mahà sarà pabhavanti-pañhamaü tato eva
upalabbhantãtyattho. Pema


[SL Page 078] [\x  78/]     
To jàyate bhayaü...Jigucchàpamàdatthànaü yoge-adhammà jigucchati pamajjati và. Nàma
yoge, tatoppabhuti, yato saràmi, yatoppabhutãtyattho; ettha pabhutisaddo nappayutto
gamyamànatthassa saddassa payogampati kàmàcàràti ¤àyà...A¤¤atthàü yoge-nतaü
dukkhà; bhino devadattàccàdi. Upasaggayoge-apasàlàya àyanti vànijà-sàlaü vajjetvàtyattho;
àbrahma lokà saddo abbhuggacchati. Mukhyasadise patidàne ca vattamànassa patissa
yoge-buddhasmà patisàriputto-buddhasadiso'tyattho. Gha tamassa telasmà patidadàti;
vinimaye upàttassa patinãyàtanaü patidànaü tatra telaü gahetvà ghataü
dadàtãtyattho...âdiggahaõena kàrakamajejhapi-luddako ito pakkhasmà migaü vijjhati,
luddako ito kosà kujaraü vijjhati, ettha itotya pàdanassa miganti kammassa ca majjhabhuto
pakkho tassàpadàna sa¤¤à, athavà karaõaü kàro kàro eva kàrako kriyà, yadàdinà
sakatthekappaccayo, tato kriyànampi vajjho kàrakamajjho nàma...Yathà-ajja vijjhitvà
pakkhasmà vijjhati-ettha vijjhitvà vijjhatãti kriyàdvayaü...Apisaddena nipàtayogepi pa¤camã
dutiyà tatiyà ca-rahità màtujà màtujaü màtujena và; rite saddhammà saddhammaü
saddhammena và; evaü vinà yogepi-nànà kulà pabbajità; ariyehi puthagevàyaü; cakàrena
a¤¤atthàpi yoje tabbaü.

Rakkhaõatthànamicchitaü.

Rakkhà rakkhaõaü tamattho yesaü dhàtunaü tesaü yoge và, rakkhitabbà rakkhaõa
rakkhaõa ¤ca te atthà ceti rakkhaõatthà te saü vajjhe vàyaü icchitaü taü apàdànaü nàma;
ucchuto sigàle rakkhanti khette; yavà pañisedhenti gàvo khette; ettha pakkhe
pañisedhadvàrena rakkhaõameva gamyate...Rakkhaõanti kiü,
abhidhammamadhãte-icchitanti kiü, anicchitassa khettassa nà kiü,
abhidhammamadhãte-icchitanti kiü, anicchitassa khettassa nàpàdànasa¤¤à...Keci bhatako
yavaü rakkhatãti paccudàharanti.

Yena vàdassanaü.

Yena daññhånà adassanaü daññhabbena icchitaü so daññhàpàdànaü nàma; upajjhàyà
antaradhàyati sisso, nilãyatãtyattho; ettha dassanakriyàya kattubhutenanupajjhàyena attano
adassanaü


[SL Page 079] [\x  79/]     

Daññhabbabhuto sisso anajjhetukàmo icchati, upajjhàyena kattabbamattano dassanaü sisso
upajjhàyo maü na passatu ti icchatãtyattho...Vàkàrena sattamã ca-jetavane antarahito; ettha
jetavanasasaddena jetavanaññhà.

Dårantikaddhakàlanimmàtvàlopa disàyogavibhattàrappayoga suddhappa mocanahetuvi
vittappa màõa pubba yogabandhanaguvacanapa¤hakathana thokàkattusu ca.

Dåràdisu yaü taü apàdàü, cakàrena kvaci dutiyà tatiyà chaññhã ca. Taü yathà-dåravàcãnaü
taüyoge a¤¤esa¤ca*-dårato àgamma, dåraü dårena và-àrakà te moghapurisà dhammavinayà,
dhammavinayaü, dhamma vinayena và. Attikatthe-sasamãpaü gàmà, gàmaü gàmena và.
Addhakàlànaü nimmàõe-madhuràya catusu yojanesu païkassaü, ito
ekanavutikappamatthake; nimmàõaü parimàõaü. Tvàlope sati
kammàdhãkaraõavisaye-tvàlope'ti tvàntassatthasambhavepi tassànuccàraõaü; pàsàdà
saïkameyya, àsanà vuóhaheyya, tvàlope'ti kiü, pàsàdaü abhiruhitvà saïkameyya, àsane
nisãditvà vuññhaheyya. Disatthe taüvàcãnaü yoge ca-puratthimato, avãcito upari.
Vibhàge-yato paõãtataro. âratyatthayoge-gàma dhammà virati. Suddhatthe-màtito suddho.
Pamo¤canatthe-mutto màrabandhanà. Hetvatthe vikappena-kasmà hetunà, kiü kàraõaü,
kena hetunà, kissa hetu; dutiyà tatiyà catutthã ca. Vivittatthe-vivicceva kàmehi.
Pamàõatthe-dãghaso navavidatthiyo "dãghorehã" 'ti smàssa so. Pubbayoge-pubbeva
sambodhà; pubbo'tra pañhamattho, bandhanatthe iõavisaye-satasmà baddho satena và;
pakkhe tatiyà. Guõavacane-issariyà janaü rakkhati ràjà. Pa¤he kathane ca tvàlope
kammàdhikaraõesu-
---------------------------------------
* A¤¤esu ca.


[SL Page 080] [\x  80/]     

Abhidhammà pucchanti abhidhammaü abhidhammena và, abhidhammà kathayanti
abhidhammaü abhidhammena và, pakkhe dutiyà tatiyà ca, kathanamatra vissajjanaü,
tvàlopeti kiü, abhidhammaü sutvà pucchanti abhidhamme ñhatvà và; abhidhammaü
pañhitvà kathayanti abhidhamme ñhatvà vanà. Thokatthe karaõavisaye-thokà muccati
thokena và, pakkhe karaõe tatiyà. Akattari niccaü-vipulattà.

48

Yassa và pariggaho taü sàmi.

Yassa saü sàmã samãpo samåho avayavo taü sàmã nàma.

"Sàmismiü chaññhã"- bhikkhuno cãvaraü, narànamindo, nagarassa samãpaü, suvaõõassa
ràsi, rukkhassa sàkhà, vàkàrenevतatràpi chaññhã...Yathà-hetuyoge-buddhassa hetu.
Sadisatthe-pitussa sadiso. Antappaccayayoge-musàvàdsa ottappaü. Guõayoge-pa¤¤àya
pañubhàvo. Suhitatthe-phalànaü titto; puraü hira¤¤asuvaõõassa. Nipàtantarayoge-vasalassa
katvà; kàle-màsassa dvikkhattuü bhu¤jati. Rujayoge-devadattassa rujati. Vattamàne katayoge
kattari-ra¤¤o sammato; ettha "bhyàdãhi matibuddhipåjàdãhi ketà" 'ti kto...Yadàdinà kalopo.

Sambandhe-

Ete sambandhino ¤ceti yasmàtthà buddhi jàyate,
Sambandho nàma so attho sambandhidvayanisassito.

Sambandhi¤caye visesso kocã koci visesanaü,
Ka¤cudadissa kriyaü tesaü sambandho so pavattate.

Chaññhã dvióhe'pi sambandho bhedakasmà'va jàyate,
Jàtàpi sà visessamhà sambandhiü na vade yato.

Saddasattisabhàvoyamiti ettha patãyate,
Patitimanatikkamma hoti saddatthaghaõñhiti.

A¤¤ama¤¤àpekkhalakkhaõo sambandho, so canekavãdho
ja¤¤ajakavàccavàcakavikàravãkàriparimàõaparimeyyapåraõapåritabbàdibhede- na
...Yathà-ra¤¤o putto, saddassattho, khãrassa vikàro dadhi, tilànaü muññhi, vassànaü tatiye
màse. 
[SL Page 081] [\x  81/]     

Tattha ra¤¤o putto'tyatra jananakriyàya kato sambandho-tathàhi ràjà janeti putto janiyate
tasmà ràjà janetãti vuttena kamiti visesàpekkhàyaü puttantyapekkhiyamànattà puttena ra¤¤o
sambandho hoti; putto ja¤¤ateti vutte keneti visesàpekkhàyaü ra¤¤àti apekkhiya mànattà
ra¤¤à puttassa sambandho hoti; bràhmaõàdinaü sàma¤¤a bhutaü puttaü bràhmaõadito ràjà
visesayatiti visesanaü, putto tu tato visesãyatãti visesso...Evaü vàccavàcakàdisu
vacanakriyàdayo netabbà.

49

Chaññhisattamãtyadhikàro.

Sàmissaràdhipatidàyàdasakkhipati bhupasutakusalehi ca.

Sàmyàdisaddayoge chaññhi sattamã ca hoti...Goõanaü sàmã goõesu vàtyàdi.

Niddhàraõe ca.

Niddhàraõe chaññhã sattamã ca hoti.

Yaü hã jàtiguõakriyànàmehi samudàyato,
Puthakkaraõamekassa taü niddhàraõamabruvuü.

Narànaü khattiyo sårataro, naresu và; kaõhà gàvãnaü sampannakhãratamà, gàvãsu và;
pathikànaü dhàvaü sãghatamo, pathikesu và; bràhmaõànaü devadatto paõóito,
bràhmaõesu và. Cakàrena pañhamatthepi sattamã-idampissa hoti sãlasmiü; sãlantyattho.

Anàdare ca.

Anàdare gamyamàne chaññhi sattamã ca hoti. Rudato dàrakassa pabbaji, rudantasmiü và;
rudantaü dàrakaü anàdariyetyattho.

Chaññhã ca.

Tatiyàsattamãnamatthe kvaci chaññhi hoti...Yajassa karaõe-pupphassa buddhaü yajati.
Kimalamatthe-kiü tassa, alantassa. Sattamya 


[SL Page 082] [\x  82/]     

Tthe-kusalà naccagãtassa...Kvaciti kiü, tatabbesu tatiyà eva-yathà, desito mayà; pàletabbà
bhikkhunãhi sikkhà.

Dutiyàpa¤camãna¤ca.

Dutiyàpa¤camãnamatthe kvaci chaññhi hoti. Kammassa kattàro...Satyattha isuicchàyaü daya
dànagatirakkhaõesu iccàdãnaü yoge-màtuyà sarati, pitussa icchati, telassa dayati. Karotissa
patiyatane-udakassa patikurute-sato guõadhànaü patiyatanaü. Pa¤camyatthe-sabbe tasanti
daõóassa...Kvacãti kiü, tavattutàvã tvaànamànaõukàdisu dutiyà eva; rathaü katavà katàvi
katvà karàno kurumàno và; pasavo ghàtuko.

Yadà kitakayoge kattari kammani ca ekakkhaõe chaññhã sampattà tadà kammattheyeva
chaññhã-yathà, acchariyo ara¤jakena vatvànaü ràgo-ettha ràgotyassa kitakassa yoge
arajakassa kattuttà vatthàna¤ca kammattà arajakasaddà vatthasaddà ca ekakkhaõe "chaññhã
ce" 'ti "dutiyà pa¤camãna¤ce" 'ti chaññhippasaïge kvaciggahaõena arajakà na hoti vatthà tu
hoteva.

50

Yo'dhàro tamokàsaü.

Yo kriyànissayabhutànaü kattukammànaü patiññhà taü okàsaü nàma.

Okàse sattamã.
Opasilesikavisayàbhyàsa byàpikabhedà catudhàdhàro,
Vàri ghañesu ca salile macchà sassaü nadiyaü tilesu telaü.

"Kammakaraõa nimittatthesu sattamã" 'ti sattamã-kammani gahacubiabhivàdinaü
yoge-bàhàsu gahetvà muddhani cumbitvà bhikkhåsu abhivàdenti. Karaõe bhikkhàcàre
gamyamàne-pattesu piõóàya caranti. Nimitteku¤jaro dantesu ha¤¤ate, dantadvaya
muddissa ha¤¤ate


[SL Page 083] [\x  83/]     

Tyattho. "Sampadàne ce" 'ti sattamã-saïghe dinnaü "pa¤camyatthe ce" 'ti sattamã kadalãsu
gajaü rakkhati.

Kàlabhàvesu ca.

Bhàvotra kriyà-kàlatthe bhàvatthe ca sattamã hoti. Pubbaõha samaye gato, saïghesu
bhojiyamànesu gato-ettha saïghànaü bhojanakriyàya kassa ci gamanakriyà lakkhãyati.

Upàdhyadhikissaravacane.

Adhikavacanavuttino upassa issaravacanavuttino adhissa ca yoge sattamã hoti...Upanikkhe
kahàpaõaü, nikkhassa kahàpaõo adhiko'tyattho. Adhibrahmadatte pa¤càlà, issarabhutassa
buhmadattassa pa¤càlànyattho. Adhidevesu buddho, devànaü issaro buddho'tyattho; ettha
dvãdhà viggaho-vacanaü udiraõaü, issarassa vacanaü issaravacanaü, issarassa vacanaü
yassa và taü issaravacananti.

Maóhitussukkesu tatiyà ca.

Maõóito pasanno, ussukko ãbhàyutto, maõóite ussukke ca tatiyà sattamã ca hoti...¥àõena
pasãdito, ¤àõe và; ¤àõena ussukko, ¤àõe và.

Sandhi nàmaü samàso ca taddhitàkhyàtikaü tathà,
Kitakaü kàrakaü kaõóà satta bàlàvatàrarime.

Sàtirekehi catuhi bhàõavàrehi niññhito,
Bàlàvatàro janatàbuddhivuddhiü karotu hi.

Bàlàvatàro niññhito.