Input by the Sri Lanka Tripitaka Project [CPD Classification 2.8.1] [SL Vol Vism- ] [\z Vism /] [\w I /] [SL Page 001] [\x 1/] [PTS Vol Vism1] [\z Vism /] [\f I /] [PTS Page 001] [\q 1/] Visuddhimaggo. ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿ ³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! ³ ³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³ ³ ³ ³ Text converted to Classical Sanskrit Extended ³ ³ (CSX) encoding: ³ ³ ³ ³ description character = ASCII ³ ³ ³ ³ long a à 224 ³ ³ long A â 226 ³ ³ long i ã 227 ³ ³ long I ä 228 ³ ³ long u å 229 ³ ³ long U æ 230 ³ ³ vocalic r ç 231 ³ ³ vocalic R è 232 ³ ³ long vocalic r é 233 ³ ³ vocalic l ë 235 ³ ³ long vocalic l í 237 ³ ³ velar n ï 239 ³ ³ velar N ð 240 ³ ³ palatal n ¤ 164 ³ ³ palatal N ¥ 165 ³ ³ retroflex t ñ 241 ³ ³ retroflex T ò 242 ³ ³ retroflex d ó 243 ³ ³ retroflex D ô 244 ³ ³ retroflex n õ 245 ³ ³ retroflex N ö 246 ³ ³ palatal s ÷ 247 ³ ³ palatal S ø 248 ³ ³ retroflex s ù 249 ³ ³ retroflex S ú 250 ³ ³ anusvara ü 252 ³ ³ anusvara (overdot) § 167 ³ ³ capital anusvara ý 253 ³ ³ visarga þ 254 ³ ³ (capital visarga 255) ³ ³ ³ ³ Other characters of the CSX encoding table are ³ ³ not included. Accents have been dropped in order ³ ³ to facilitate word search. ³ ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ Namo tassa bhagavato arahato sammàsambuddhassa. Nidànàdikathà. "Sãle patiññhàya naro sapa¤¤o cittaü pa¤¤ca bhàvayaü âtàpã nipako bhikkhu so imaü vijañaye jañanti"[a] Itihidaü vuttaü. Kasmà panetaü vuttaüti1 bhagavantaü kira sàvatthiyaü viharantaü rattibhàge a¤¤ataro devaputto upasaïkamitvà attano saüsaya samugghatatthaü "Anto jañà bahi jañà jañàya jañità pajà Taü taü gotama pucchàmi ko imaü vijañaye jañaü"ti[b] Imaü pa¤haü pucchi. Kassàyaü saïkhepattho: - jañàti taõhàya jàli niyà etaü adhivacanaü, sàhi råpàdisu àrammaõesu heññhåpapariya vasena punappunaü uppajjanato saüsibbanaññhena veïgumbàdãnaü sàkhàjàlasaïkhàtà jañà viyàti jañà. Sà panesà sakaparikkhàraparaparikkhàresu sakaattabhàvaparaattabhàvesu ajhattikàyatanabàhiràyakanesu ca uppajjanato anto jañà bahi jañàti vuccati. Tàya evaü uppajjamànàya jañàya jañità pajà: yathànàma veëujañàdãhi veëuàdayo, evaü tàya taõhàjañàya sabbàpi ayaü sattakàyasaïkhàtà2 pajà jañità vinaddhà saüsibbitàti attho. [PTS Page 002] [\q 2/] yasmà ca evaü jañità-taü taü gotama pucchàmãti3 tasmà taü pucchàmi gotamàti bhagavantaü gottena àlapati ko imaü vijañaye jañaüti, imaü evaü tedhàtukaü jañetvà ñhitaü jañaü ko vijañeyya vijañetuü ko samatthoti pacchati4 evaü puñeñhà panassa sabbadhammesu appañihata¤àõacàro devadevo sakkànaü atisakko brahmànaü ati brahmà catuvesàrajjavisàrado dasabaladharo anàvaraõa¤àõo samantacakkhu bhagavà tamatthaü vissajjento: - 1. Sã. [II.] Vuttaü. 2. Sã. [I, II.] Sattasaïkhàtà-ma. 3. Sã. [II.] Pucchàmi. 4. Ma. [II.] Pucchãti. [A, b.] Saüyuttanikàya devatà saü. [SL Page 002] [\x 2/] "Sãle patiññhàya naro sapa¤¤o cittaü pa¤¤¤ca bhàvayaü, âtàpã nipako bhikkhu so imaü vijañaye jañaü"ti. Imaü gàthamàha. Imissàdàni gàthàya kathitàya mahesinà Vaõõayanto yathàbhåtaü attaü sãlàdi bhedanaü. Sudullabhaü labhitvàna pabbajjaü jaünasàsane, Sãlàdisaïgahaü khemaü ujuü maggaü visuddhiyà. Yathàbhåtaü ajànantà suddhikàmàpi ye idha, Visuddhiü nàdhigacchanti vàyamantàpi yogino. Tesaü pàmojjakaraõaü suvisuddhavinicchayaü, Mahàvihàravàsãnaü desanànayanissitaü Visuddhimaggaü bhàsissaü taü ve sakkacca bhàsato, Visuddhikàmà sabbepi nisàmayatha sàdhavoti. Tattha visuddhãti sabbamalavirahitaü accantaparisuddhaü nibbàõaü veditabbaü. Tassà visuddhiyà maggoti visuddhimaggo. Maggoti adhigamåpàyo vuccati. Taü visuddhimaggaü bhàsissàmãti attho. So panàyaü visuddhimaggo katthaci vipassanàmattavaseseva desito. Yathàha: - "Sabbe saïkhàrà aniccàti yadà pa¤¤àya passati, Atha nibbindatã dukkhe esa maggo visuddhiyà"ti. [A] [PTS Page 003] [\q 3/] Katthaci jhànapa¤¤àvasena. Yathàha: - "Yamhi jhàna¤ca pa¤¤àca save nibbàõasantike"ti. [B] Katthaci kammàdivasena. Yathàha: - "Kammaü vijjà ca dhammo ca sãlaü jãvitamuttamaü, Etena maccà sujjhanti na gottena dhanena và"ti. [C] Katthaci sãlàdivasena. Yathàha: - "Sabbadà sãlasampanno pa¤¤avà susamàhito, âraddhaviriyo pahitatto oghaü tarati duttaraü"ti. [D] Katthaci satipaññhànavasena. Yathàha: - [A.] Saüyutta ni. De. Saü. Dhammapada. Haggavagga. [B.] Dhammapada. Bhikkhuvagga. [C.] Majjhima ni. Anàthapiõóikovàda. Su. Saü. Ni. De. Saü. [D.] Saüyutta ni. De. Saü. [SL Page 003] [\x 3/] "Ekàyano ayaü bhikkhave maggo sattànaü visuddhiyà -penibbàõassa sacchikiriyàya yadidaü cattàro satipaññhànà"ti. [A] Sammappadhànàdisupi eseva nayo. Imasmiü pana pa¤havyàkaraõe sãlàdivasena desito. Tatràyaü saïkhepavaõõanà: - sãle patiññhàyàti sãle ñhatvà. Sãlaü paripårayamàno yeva cettha sãle patiññitoti1 vuccati, tasmà sãlaparipåraõena sãle patiññhahitvàti ayamettha attho. Naroti satto. Sapa¤¤oti kammajàya tihetukapañisandhi pa¤¤àya2 pa¤¤avà. Cittaü pa¤¤ca bhàvayaüti samàdhidveva vipassana¤ca bhàvayamàno. Cittasãsenahettha samàdhi niddiññho, pa¤¤ànàmena ca vipassanàti, àtàpãti viriyavà. Viriyaühi kile sànaü àtàpana paritàpanaññhena3 àtàpoti vuccati, tadassa atthãti àtàpã, nipakoti nepakkaü vuccati pa¤¤à, tàya samannà gatoti attho. Iminà pana padena pàrihàriyapa¤¤aü dasseti. Imasmi¤hi pa¤habyàkaraõe tikkhattuü pa¤¤à àgatà. Tattha pañhamà jàtipa¤¤à, dutiyà vipassanàpa¤¤à, tatiyà sabbakiccapariõàyikà parihàriyà pa¤¤à, saüsàre bhayaü ikkhatãti bhikkhu so imaü vijañaye jañaüti so iminàca sãlena iminàca cittasãsena niddiññha samàdhinà imàya ca tividhàya pa¤¤àya imàni ca àtàpenàti chahi dhammehi samannàgato bhikkhu -[PTS Page 004] [\q 4/] seyyathàpi nàma puriso pañhaviyà patiññhàya sunisitaü satthaü ukkhipitvà mahantaü veëugumbaü vijañeyya, evameva sãle patiññhàya samàdhisilàya sunisitaü vipassanà pa¤¤àsatthaü viriyabalapaggahitena pàrihàeyapa¤¤àhatthena ukkhipitvà sabbampi taü attano santàne patitaü taõhàjañaü vijañayayya sa¤chindeyya sampadàëeyya, aggakkhaõe panesa taü jañaü vijañeti nàma. Phalakkhaõe vijañitajaño sadevakanna lokassa aggadakkhiõeyyo hoti. Tenàha bhagavà: - "Sãle patiññhàya naro sapa¤¤o cittaü pa¤¤ca bhàvayaü, âtàpã nipako bhikkhu so imaü vijañaye jañaü"ti. Tatràyaü yàya pa¤¤àya sama¤¤oti vutto, tatrassa karaõãyaü natthi. Purimakammànubhàveneva hi ssa sà siddhà. âtàpã nipakoti ettha vuttaviriyavasena panatena sàtaccakàrinà pa¤¤à vasena ca sampajàkàrinà hutvà sãle patiññhàya cittapa¤¤àvasena vuttà samathavipassanà bhàvetabbàti. Imamatra bhagavà sãlasamàdhãpa¤¤àmukhena visuddhimagga dasseti. Ettàvatà hi tisso [A.] Dãgha. Ni. Satipaññhàna. Su. 1. Sã. [II,] ma. [II.] hitoti. 2. Sã. [II,] ma. [II.] Kammajatihetukapañisandhipa¤¤àya. 3. Sã. [II.] âtàpanaññhena. [SL Page 004] [\x 4/] Sikkhà, tividhakalyàõaü sàsanaü, tevijjatàdãnaü upanissayo, antadvayavajjanamajjhimapañipatti sevanàni, apàyàdisamatikkamanåpàyo, tãhàkàehi kilesappahàõaü, vãtikkamàdãnaü pañipakkho, saïkilesattayavasodhanaü, sotàpannàdi bhàvassa ca kàraõaü pakàsitaü hoti. Kathaü? Etthahi sãlena adhisãlasinõà pakàsità hoti, samàdhinà adhicittasikkhà, pa¤¤àya adhipa¤¤àsikkhà. Sãlena ca sàsanassa àdikalyàõatà pakàsità hoti-ko càdi kusalànaü dhammànaü sila¤ca suvisuddhanti[a] hi vacanato, sabbapàpassa akaraõanti[b] àdivacanato ca sãlaü sàsanassa àdi. Ta¤ca kalyàõaü-avippañisàràdiguõàvahattà, samàdhinà majjhe kalyàõatà pakàsità hoti - [PTS Page 005] [\q 5/] kusalassa upasampadàti[c] àdivacanatohi samàdhi sàsanassa majjho. So ca kalyàõo-iddhividhàdi guõàvahattà, pa¤¤àya pariyosànakalyàõatà pakàsità hoti - sacittapariyodapana eta buddhànasàsanaüti[d] hi vacanato, pa¤¤uttarato ca pa¤¤àsàsanassa pariyosànaü. Sàca kalyàõà-iññhàniññhesu tàdibhàvàva hanato. "Selo yathà ekaghano vàtena na samãrati, Evaü nindà passàsu na sami¤janti paõóità"ti[e-]hi vuttaü Tathà sãlena tevijjatàya upanissayo pakàsito hoti-sãlasampattiü hi nissàya tisso vijjà pàpuõàti, na tatopara, samàdhinà chaëabhi¤¤atàya upanissayo pakàsito hoti-samàdhisampadaü hi nissàya cha abhi¤¤à pàpuõàti, na tatoparaü, pa¤¤àya pañisambhidà pabhedassa upanissayo pakàsito hoti-pa¤¤àsampattiü hi nissàya catasso pañisambhidàpàpuõàti, na a¤¤ena kàraõena, sãlenaca kàmasukhànuyogasaïkhàtassa1 antassa vajjanaü pakàsitaü hoti, samàdhinà attakilamathànuyogasaïkhàtassa, pa¤¤àya majjhimàya pañipattiyà sevanaü pakàsitaü hoti, tathà sãlena apàyasamatikkamanupàyo pakàsito hoti, samàdhinà kàmadhàtusamatikkamanupàyo, pa¤¤àya sabbabhavasamatikkamanupàyo, sãlena ca tadaïgappahàõavasena kilenappahàõaü pakàsitaü hoti, samàdhinà vikkhambhanappahàõavasena, pa¤¤àya samucchedappahàõavasena, tatà sãlena kilesànaü vãtakkamapañipakkho pakàsito hoti, samàdhinà paeyuññhànapañipakkho, pa¤¤àya anusayapañipekkho, [PTS Page 006] [\q 6/] sãlenaca duccaritasaïkilenavisodhana pakàsitaü hoti, samàdhinà taõhàsaïkilesavisodhanaü, pa¤¤àya [A.] Saüyutta. Ni. Mahàvagga. [B. C. D.] Dãgha. Ni-mahàpadànasutta. Dhammapada. Buddhavagga. [E.] Saü. Ni. Sagàthavagga. Dhammapada. Paõóitavagga. [I.] Ma. Kàmasukhallikànuyogasaïkhàtassa. [SL Page 005] [\x 5/] Diññhisaïkilesavisodhanaü, tathà sãlena sotàpanna sakadàgàmibhàvassa kàraõaü pakàsitaü hoti, samàdhinà anàgàmibhàvassa, pa¤¤àya arahattassa-sotàpanno hi sãlesu paripårakàrãti vutto, tathà sakadàgàmã, anàgàmã pana samàdhismija paripårakàrãti, aehà pana pa¤¤àya paripårakàrãti. Evaü ettàvatà tisso sikkhà, tividha kalyàõaü sàsanaü, tevijjatàdãnaü upanissayo, antadvayavajjanamajjhimapañipattisevanàni, apàyàdisamatikkamanupàyo, tãhàkàehi kilesappahàõaü, vãtikkamàdãnaü pañipakkho, saïkilesattayavisodhanaü, sotàpannàdibhàvassa ca kàraõanti ime nava, a¤¤e ca evaråpà guõattikà pakàsità hontã"ti. Iti nidànàdikathà. Atha sãlaniddeso. Evaü aneka guõa saïhakena sãlasamàdhipa¤¤àmukhena desitopi panesa visuddhimaggo atisaïkhepadesito yeva hoti. Tasmà nàlaü sabbesaü upakàràyàti vitthàramassa dassetuü sãlaü tàva àrabbha idaü pa¤hakammaü hoti. Kiü sãlaü? Kenaññhena sãlaü? Kànassa lakkhaõa rasa paccupaññhàna padaññhànàni? Kimànisaüsaü sãlaja? Katividha¤cetaü sãlaü? Ko cassa saükileso? Kiü vodànanti? Tatiradaü vissajjanaü: - Kiü sãlanti: pàõàtipàtàdãhi và viramantassa vattapañivattaü và pårentassa cetanàdayo dhammà. Vuttaü heta pañisambhidàyaü. "Kiü sãlanti: cetanàsãlaü cetasikaü sãlaü saüvaro [PTS Page 007] [\q 7/] sãlaü avãtikkamo1 sãla"nti. [A] tatra cetanà sãlaü nàma: pàõàtipàtàdãhi và viramantassa vattapañivattaü và pårentassa cetanà, cetasikaü sãlaü nàma: pàõàtipàtàdãhi viramantassa virati: - apica cetanà sãlaü nàma: pàõàtipàtàdãni pajahantassa sattakammapathacetanà, cetasikaü sãlaü nàma "abhijjhaü pahàya vigatàbhijjhena cetasà viharatã"ti[b] àdinà nayena vuttà anabhijjhà avyàpàda sammà diññhidhammà. Aüvaro sãlanti ettha pa¤cavidhena saüvaro veditabbo. Pàtimokkhasaüvaro satisaüvaro ¤àõasaüvaro khantisaüvaro 1. Ma. [II.] ânatikkamo. [A.] Pañisambhidàmagga. ¥àõakathà. [B.] Dãgha. Ni. Sàma¤¤aphala. Su. [SL Page 006] [\x 6/] Viriyasaüvaroti, tattha "iminà pàtimokkhasaüvarena upeto hoti samupeto"ti[a] ayaü pàtimokkhasaüvaro, "rakkhati cakkhundriyaü cakkhundriye saüvaraü àpajjatã"ti[b] ayaü satisaüvaro, "Yànisotàni lokasmi (ajitàtibhagavà) satitesaünivàraõaü, sotànaü saüvaraü bråmi pa¤¤àyete pathãyare"ti. [C] Ayaü ¤àõasaüvaro-paccayapañisevanampi ettheva samodhànaü gacchati, yo panàyaü "khamo hoti sãtassa uõhassà"ti[d] àdinà nayena àgato ayaü khanti saüvaro nàma, yo càyaü "uppannaü kàmavitakkaü nàdhivàsetã"ti[e] àdinà nayena àgato ayaü viriya saüvaro nàma- àjãvapàrisuddhipi ettheva samodhànaü gacchati. Iti ayaü pa¤cavidhopi saüvaro, yà ca pàpabhãrukànaü kulaputtànaü sampattavatthuto virati, sabbampetaü saüvarasãlanti veditabbaü. Avãtikkamosãlanti samàdinnasãlassa kàyikavàcasiko avãtikkamo. Idaü tiva kiü sãlanti pa¤hassa vissajjanaü. [PTS Page 008] [\q 8/] Avasesesu kenaññhena sãlanti-sãlanaññhena sãlaü. Kimidaü sãlanaü naüma? Samàdhànaü và kàyakammàdãnaü-susãlyavasena avippakiõõatàti attho. Upadhàraõaü và kusalànaü dhammànaü-patiññhàvasena àdhàrabhàvoti attho. Etadevahi ettha atthadvayaü saddalakkhaõavidå anujànanti. A¤¤e pana sirattho sãtalatethàti evamàdi nàpi nayenevettha atthaü vaõõayanti. Idàni-"kànassa lakkhaõarasapaccupaññhànapadaññhànànã"ti ettha Sãlanaü lakkhaõaü tassa bhinnassàpi anekadhà, Sanidassanattaü råpassa yathà bhinnassa nekadhà. Yathàhi nãlapãtidibhedena anekadhà bhinnassàpi råpàyatanassa sanidassanattaü lakkhaõaü-nãlàdibhedena bhinnassàpi sanidassana bhàvànatikkamanato, tathà sãlassa cetakàdibhedena anekadhà bhinnassàpi. Yadetaü kàya kammàdãnaü samàdhànavasena kusalàna¤cha dhammànaü patiññhànavasena vuttaü sãlanaü tadeva lakkhaõaü-cetanàdi bhedena bhinnassàpi samàdhànapatiññhàna bhàvànatikkamanato. Evaü lakkhaõassa panassa Dussãlya viddhaüsanatà anavajjaguõo tathà, Kiccasampatti atthena raso nàma vapuccati. Tasmà idaü sãlaü nàma kiccatethana rasena dussãlyaviddhaüsanarasaü, sampattiatthena rasena anavajjarasanti veditabbaü. Lakkhaõàdisu hi kiccameva sampatti và rasoti vuccati. [A.] Abhidhamma. Jhànavibhaïga. [B.] Dãgha ni. Sàma¤¤aphala. Majjhima ni. Sabbàsava. Su. [C.] Suttanipàta. [D. E.] Majjhima ni. Sabbàsava. Su. [SL Page 007] [\x 7/] Soceyya paccupaññhànaü tayidaü tassa vi¤¤uhi, Ottappa¤ca hiri¤ceva padaññhànanti vaõõitaü. [PTS Page 009] [\q 9/] Taü hidaü sãlaü "kàyasoceyyaü vacãsoceyyaü manosoceyyaü"ti[a] evaü vuttasoceyyapaccupaññhànaü-sucibhàvenahi paccupaññhàti gahanabhàvaü gacchatãti. Hirottappa¤ca pana tassa vi¤¤åhi padaññhànanti vaõõitaü. âsannakàraõaniti attho-hirottappe hi sati sãlaü uppajjati ceva tiññhati ca, asati neva uppajjati na ca tiññhatãti. Evaü sãlassa lakkhaõa rasa paccupaññhàna padaññhànàni veditabbàni. Kimànisaüsaü sãlanti-avippañisàràdi anekaguõapañilàbhànisaüsaü. Vuttaü hetaü: avipñisàratthàni kho ànanda kusalàni sãlàni avippañisàrànisaüsànã"ti. [B] Aparampi vuttaü: - "Pa¤cime gahapatayo anànasaüsà sãlavato sãlasampadàya. Katame pa¤ca? Idha gahapatayo sãlavà sãlasampanno appamàdàdhakiraõaü mahantaü bhogakkhandhaü adhigacchati. Ayaü pañhamo ànisaüso sãlavato sãlasampadàya, punaca paraü gahapatayo sãlavato sãlasampannassa kalyàõo kittisaddo abbhuggacchati. Ayaü dutiyo ànisaso sãlavatosãlasampadàya, punacaparaü gahapatayo sãlavà sãlasampanno yaü yadeva parisaü upasaïkamati yadi khattiyaparisaü yadi bràhmaõaparisaü yadi gahapatiparisaü yadi samaõaparisaü visàrado upasaïkamati amaïkubhåto. Ayaü tatiyo ànisaüso sãlavato sãlasampadàya, punacaparaü gahapatayo sãlavà sãlasampanno asammåëho kàlaïkaroti. Ayaü catuttho ànisaüso sãlavato sãlasampadàya, punacaparaü gahapatayo sãlavà sãlasampanno kàyassa bhedà parammaraõà sugatiü saggaülokaü uppajjati. Ayaü pa¤camo ànisaüso sãlavato sãlasampadàyà"ti. [C] Aparepi "âkaïkheyya ce bhikkhave bhikkhu sabrahmacàrãnaü piyo cassaü manàpo garu bhàvanãyocàti sãlesvevassa paripårakàrã"ti. [D] âdinà nayena piyamanàpatàdayo àsavakkhayapariyosànà ànaka sãlànisaüsà vuttà. Evaü avippañisàràdi anekaguõànisaüsaü sãlaü. [PTS Page 010] [\q 10/] apica: - 1. Sã. [II,] ma. [II.] Soceyyabhàvena. [A.] Aïguttara ni. Tika. Ni. [B.] Saü. Ni. Mahàvagga. [C.] Dãgha ni. Mahàparinibbàna su. Aü. Ni. Pa¤caka. [D.] Majjhima ni. âkaïkheyya su. Sàsane kulaputtànaü patiññhàpi natthi yaü vinà ânisaüsaparicchedaü tassa sãlassa ko vade. Na gaïgà yamunà vàpi sarabhå và sarassatã, Ninnagà và ciravatã mahã vàpi mahànadã. Sakkuõanti visodhetuü taü malaü idha pàõinaü, Visodhayati sattànaü yaü ve sãlajalaü malaü. Na taü sajaladà vàtà na càpi haricandanaü, Neva hàrà na maõayo na candakiraõaïkurà. Samayantãdha sattànaü pariëàhaü surakkhitaü, Yaü sameti idaü ariyaü sãlaü accantasãtalaü. Sãlagandhasamo gandho kuto nàma bhavissati, Yo samaü anuvàte ca pañivàte ca vàyati, Saggàrohaõasopànaü a¤¤aü sãlasamaü kuto, Dvàraü và pana nibbàõa nagarassa pavesane. Sobhantevaü na ràjàno muttàmaõi vibhåsità, Yathà sobhanti yatino sãlabhåsana bhåsità. Attànuvàdà dãbhayaü viddhaüsayati sabbaso, Janeti kittiü bhasa¤ca sãlaü sãlavataü sadà. Guõànaü målabhåtassa dosànaü balaghàtino, Iti sãlassa vi¤¤eyyaü ànisaüsakathàmukhaü"ti. Idàni yaü vuttaü katividha¤cetaü sãlanti. Tatiradaü vissajja naü:-sabbameva tàva idaü sãlaü attano sãlanalakkhaõena ekavidhaü. Càritta vàritta vasena duvidhaü, tathà àbhisamàcàrika àdibrahmacariyakavasena, virati avirati vasena, nissità 'nissitavasena, kàlapariyanta àpàõakoñikavasena, sapariyantà'pariyantavasena, lokiya lokuttara vasenaca. [PTS Page 011] [\q 11/] tividhaü hãna majjhima paõãtavasena, tathà attàdhipateyya lokàdhipateyya dhammàdhipateyyavasena, paràmaññhà'paràmaññha pañippassaddhivasena, visuddhà'visuddhavematikavasena, sekhà'sekha nevasekhanàsekha vasenaca. Catubbidhaü hànabhàgiya ñhitibhàgiya visesabhàgiya nibbedhabhàgiya vasena, tathà bhikkhu bhikkhunã anupasampanna gahaññhasãla vasena, pakati àcàra dhammatà pubbahetukasãla vasena, pàtimokkhasaüvara indriyasaüvara àjãva pàrisuññhi paccayasannissitasãla vasenaca. Pa¤cavidhaü pariyantapàrisuddhisãlàdi vasena-vuttampicetaü parisambhidàyaü. "Pa¤ca sãlàni: pariyantapàrisuïsãlaü, apariyantapàrisuddhisilaü, paripuõõàpàrisuddhisãlaü, aparàmaññhapàrisuddhisãlaü, pañippassaññhipàrisuddhisãlaü"ti;[a] tathà pahàõaveramaõã cetanà saüvarà'vãtikkama vasena. ---------------------------- [A.] Pañisambhidà. ¥àõakathà. [SL Page: 009] [\x 9/] Tattha ekavidhakoññhàse attho vuttanayeneva veditabbo. Duvidhakoññhàse:yaü bhagavatà "idaü kattabbaü"ti pa¤¤atta sikkhàpadapåraõaü taü càrittaü, yaü "idaü na kattabbaü"ti pañikkhittassa akaraõaü taü vàrittaü. Tatràyaü vacanattho:-caranti tasmiü sãle paripårakàritàya1 pavattantãti càrittaü, vàritaü tàyanti rakkhanti tenàti vàrittaü, tattha saddhà viriyasàdhanaü càrittaü, saddhà sàdhanaü vàrittaü. Evaü càrittavàrittavasena duvidhaü. Dutiyaduke-abhisamàcàroti uttamasamàcàro. Abhisamàcàrova àbhisamàcàrikaü, abhisamàcàraü và àrabbha pa¤¤attaü àbhisamàcàrikaü. âjãvaññhamakato avasesasãlassetaü adhivacanaü. Maggabrahmacariyassa àdivyabhåtanti àdibrahmacariyakaü, àjãvaññhamakasãlassetaü adhivacanaü. Taü hi maggassa àdibhàvabhåtaü pubbabhàge yeca parisodhetabbato. Tenàha:- "pubbeva kho panassa kàyakammaü vacãkammaü àjãvo suparisraddho hotã"ti[a.] Yàni và sikkhàpadàni khuddànukhuddakànãti vuttàni [PTS Page 012] [\q 12/] idaü àbhisamàcàrikaü sãlaü, sesaü àdibrahmacariyakaü, ubhato vibhaïgapariyàpannaü và àdibrahmacariyakaü, khandhakavatta pariyàpannaü và àbhisamàcàrikaü. Tassa sampattiyà àdibrahmacariyakaü sampajjati. Tenevàha:"sovata bhikkhave bhikkhu àbhisamàcàrikaü dhammaü aparipåretvà àdibrahmacariyakaü dhammaü paripåressatãti netaü ñhànaü vijjatã"ti[b.] Evaü àbhisamàcàrika àdibrahmacariyaka vasena duvidhaü. Tatiyaduke-pàõàtipàtàdãhi veramaõã mattaü viratisãlaü, sesacetanàdi aviratisãlanti, evaü viratiavirativasena duvidhaü. Catutthaduke-nissayoti dve nissayaü taõhà nissayo ca diññhinissayo ca. Tattha yaü "iminàhaü silena devo và bhavissàmi deva¤¤atarovà"ti[c] evaü bhavasampattiü àkaïkhamànena pavattitaü idaü taõhànissitaü, yaü sãlena suddhãti evaü suddhãdiññhiyà pavattitaü idaü diññhinissitaü, yaü pana lokuttaraü lokiyadva tasseva sambhàrabhåtaü idaü anissitanti evaü nissità nissitavasena duvidhaü. Padvamaduke-kàlaparicchedaü katvà samàdinna sãlaü kàlapariyantaü, yàvajãvaü samàdiyitvà tatheva pavattitaü àpàõakoñikanti evaü kàlapariyantaàpàõakoñikavasena duvidhaü. Chaññhaduke-làbha yasa ¤àti aïga jãvitavasena diññhapariyantaü sapariyantaü nàma, viparãtaü apariyantaü. Vuttampicetaü pañisambhidàyaü "katamantaü sãlaü sapariyantaü? Atthi sãlaü làbhapariyantaü, atthi sãlaü yasapariyantaü, atthi sãlaü ¤àtipariyantaü, atthi sãlaü aïgapariyantaü, atthi silaü jãvitapariyantaü. Katamaü taü sãlaü làbhapariyantaü? Idhekacco làbhahetu làbhapaccayà làbhakàraõà yathàsamàdinnaü sikkhà ------------------------------ 1. Ma. [II] caranti tasmiü taüsamaïgino sãlesu paripårakàritàya. [A b.] Aïguttara ni. Pa¤caka ni. [C.] Aïguttara ni.-Sattaka ni.-(A¤¤atthàpibahusu) [SL Page: 010] [\x 10/] Padaü vãtikkamati, idaü [PTS Page 013] [\q 13/] taü sãlaü làbhapariyantaü"ti[a] eteneva upàyena itarànipi vitthàretabbàni. Apariyantavissajjanepivuttaü:- "katamattaü sãlaü na làbhapariyantaü? Idhekacco làbhahetu làbhapaccayà làbhakàraõà yathàsamàdinnasikkhàpadavãtikkamàya cittampi na uppàdeti, kiü so vãtikkamissati, idaü taü sãlaü na làbhapariyantaü"ti[b] eteneva upàyena itarànipi vitthàretabbàni. Evaü pariyantàpariyantavasena duvidhaü. Sattamaduke-sabbampi sàsavaü sãlaü lokiyaü, anàsavaü lokuttaraü. Tattha lokiyaü bhavavisesàvahaü hoti bhavanissaraõassa ca sambhàro. Yathàha:-vinayo saüvaratthàya, saüvaro avippañisàratthàya, avippañisàro pàmojjatthàya, pàmojjaü pãtatthàya, pãti passaddhatthàya, passaddhi sukhatthàya, sukhaü samàdhatthàya, samàdhi yathàbhåta¤àõadassanatthàya, yathàbhåta¤àõadassanaü nibbidatthàya, nibbidà viràgatthàya, viràgo vimuttatthàya, vimutti¤àõadassanatthàya, vimutti¤àõadassanaü anupàdà parinibbàõatthàya. Etadatthà kathà etadatthàmantà etadatthà upanisà etadatthaü sotàvadhànaü, yadidaü anupàdàcittassa vimokkho"ti[c.] Lokuttaraü bhavanissaraõàvahaü hoti paccavekkhaõa ¤àõassa ca bhåmiti. Evaü lokiyalokuttaravasena duvidhaü. Tikesu:- pañhamattike-hãnena chandena cittena viriyena vãmaüsàya và pavattitaü hãnaü, majjhimehi chandàdãhi pavattitaü majjhimaü, paõãtehi paõãtaü. Yasakàmatàya và samàdinnaü hãnaü, pu¤¤aphalakàmatàya majjhimaü, kattabbamevidanti ariyabhàvaü nissàya samàdinnaü paõãtaü. Ahamasmi sãlasampanno ime pana¤¤e bhikkhu dussãlà pàpadhammàti evaü attukkaüsanaparavambhanàdãhi1 upakkiliññhaü và hãnaü, anuppakkiliññhaü lokiyaü sãlaü majjhimaü, lokuttaraü paõãtaü. Taõhàvasena và bhavabhogatthàya pavattitaü hãnaü, attano vimokkhatthàya pavattitaü majjhimaü, sabbasattavimokkhatthàya pavattitaü pàramitàsãlaü paõãtanti, evaü hãnamajjhima paõãta vasena tividhaü. Dutiyattike-attano ananuråpaü pajahitukàmena attagarunà attani [PTS Page 014] [\q 14/] gàravena pavattitaü attàdhipateyyaü, lokàpavàdaü pariharitukàmena lokagarunà loke gàravena pavattitaü lokàdhipateyyaü dhammamahattaü påjetukàmena dhammagarunà dhamme gàravena pavattitaü dhammàdhipateyyanti, evaü attàdhipateyyàdivasena tividhaü. Tatiyattikeyaü dukesu nissitanti vuttaü taü taõhàdiññhãhi paràmaññhattà parà ------------------- [A.B.] Pañisambhidà-¤àõakathà. [C.] Vinayaparivàra-cåëasaïgàma. [I.] Sã. [II.] Paravambhanàhi. [SL Page: 011] [\x 11/] Maññhaü, puthujjanakalyàõakassa maggasambhàrabhåtaü sekhàna¤ca maggasampayuttaü aparàmaññhaü-sekhàsekhànaü phalasampayuttaü pañippassaddhanti, evaü paràmaññhàdiva sana tividhaü. Catutthattike-yaü àpattiü anàpajjantena påritaü àpajjitvà và pana1 katapañikammaü taü visuññhaü, àpattiü àpannassa akatapañikammaü avisuddhaü, vatthumhi và àpattiyà và ajjhàcàre và vematikassa sãlaü vematikasãlaü nàmatattha yoginà avisuddhaü sãlaü visodhetabbaü, vematike vatthajjhàcàraü akatvà vimati pañivinodetabbà, iccassa phàsu bhavissatãti, evaü visuddhàdivasena tividhaü. Pa¤camattike-catåhi ariyamaggehi tãhi ca sàma¤¤aphalehi sampayuttaü sãlaü sekhaü, arahattaphalasampayuttaü asekhaü, sesaü nevasekhaü nàsekhanti, evaü sekhàdivasena tividhaü. Pañisambhidàyaü pana-yasmà loke tesaü tesaü sattànaü pakatipi sãlanti vuccati. Yaü sandhàya ayaü sukhasãloayaü dukkhasãlo ayaü kalahasãlo ayaü maõóanasãloti bhaõanti, tasmà tena pariyàyena "tãõi sãlàni, kusala sãlaü akusala sãlaü abyàkatasãla2nti[a] evaü kusalàdivasenapi tividhanti vuttaü. Tattha akusalaü imasmiü atthe adhippetassa sãlassa lakkhaõàdisu ekenapi na sametãti idha na upanãtaü. Tasmà vuttanayehevassa tividhatà veditabbà. Catakkesu:- pañhamacatukke- Yodha sevati dussãle sãlavante na sevatã, Vatthuvãtikkame dosaü na passati aviddasu. [PYS Page 015] Micchàsaïkappabahulo indriyàni na rakkhati, Evaråpassa ve sãlaü jàyate hànabhàgiyaü. Yo panattamano hoti sãlasampattiyà idha, Kammaññhànànuyogamhi na uppàdeti mànasaü. Tuññhassa sãlamattena aghañantassa uttariü, Tassa taü ñhitibhàgãyaü sãlaü bhavati bhikkhuno. Sampannasãlo ghañati samàdhatthàya yo pana, Visesabhàgiyaü sãlaü hoti etassa bhikkhuno. Atuññho sãlamattena nibbidaü yo nuyu¤jati, Hoti nibbedhabhàgãyaü sãlametassa bhikkhunoti. Evaü hànabhàgiyàdivasena catubbidhaü. Dutiya catukke-bhikkhå àrabbha pa¤¤attasikkhàpadàni, yàni ca nesaü bhikkhunãnaü pa¤¤attito rakkhatabbàni, idaü bhikkhåsãlaü. Bhikkhuniyo àrabbha ----------------------- 1. Ma. [II.] Puna. 2. Sã.Ma. Kusalaü sãlaü akusalaü sãlaü abbhakataü sãlaü-(sabbattha) [A.] Pañisambhidà ¤àõakathà. [SL Page: 012] [\x 12/] Pa¤¤attasikkhàpadàni, yàni ca tàsaü bhikkhånaü pa¤¤attito rakkhitabbàni idaü bhikkhunãsãlaü, sàmaõerasàmaõerãnaü dasasãlàni idaü anupasampannasãlaü, upàsakaupàsikànaü niccasãlavasena pa¤casikkhàpadàni sati và ussàhe dasa uposathaïgavasena aññhàti idaü gahañhasãlanti, evaü bhikkhusãlàdivasena catubbidhaü. Tatiya catukkeuttarakurukànaü manussànaü avãtikkamo pakatisãlaü, kuladesapàsaõóànaü attano attano mariyàdàbhataü càrittaü àcàrasãlaü, "dhammatà esà ànanda yadà bodhisatto màtukucchiü okkanto hoti na bodhisattamàtu purisesu mànasaü uppajjati kàmaguõåpasaühitaü"ti[a] evaü vuttaü bodhisattamàtu sãlaü dhammatà sãlaü, mahàkassapàdãnaü pana suddhasattànaü bodhisattassa ca tàsu tàsu jàtãsu sãlaü pubbahetukasãlanti, evaü pakatisãlàdivasena catubbidhaü. Catutthacatukke-yaü bhagavatà "idha bhikkhu pàtimokkhasaüvarasaüvuto viharati àcàragocarasampanno aõumattesu vajjesu bhayadassàvã samàdàya sikkhati sikkhàpadeså"ti[b] evaü vuttaü sãlamidaü pàtimokkhasaüvarasãlaü nàma. Yampana "so cakkhunà råpaü disvà na nimittaggàhã [PTS Page 016] [\q 16/] hoti nànubya¤janaggàhã, yatvàdhikaraõametaü cakkhundriyaü asaüvutaü viharantaü abhijjhà domanassà pàpakà akusalà dhammà anvàssaveyyuü tassa saüvaràya pañipajjati, rakkhati cakkhundriyaü, cakkhundriye saüvaraü àpajjati. Sotena saddaü sutvà-pe-ghàõena gandhaü ghàyitvà-jivhàya rasaü sàyitvàkàyena phoññhabbaü phusitvà-manasà dhammaü vi¤¤àya na nimittaggàhã hoti nànubya¤janaggàhã-pe-manindriye saüvaraü àpajjatã"ti[c] vuttaü, idaü indriyasaüvarasãlaü. Yà pana àjãvahetu pa¤¤attànaü channaü sikkhàpadànaü vãtikkamassa, kuhanà lapanà nemittikatà nippesikatà làbhena làbhaü nijigiüsanatàti eva màdãna¤ca pàpadhammànaü vasena pavattà micchàjãvà virati, idaü àjãvapàrisuddhisãlaü. "Pañisaïkhàyoniso cãvaraü pañisevati yàvadeva sãtassa pañighàtàyà"ti[d] àdinà pana nayena vutto pañisaïkhànaparisuddho catupaccayaparibhogo paccaya sannissitasãlaü nàma. Tatràyaü àdito paññhàya anupubba padavaõõanàya saddhiü vinicchaya kathà:- idhàti imasmiü sàsane; bhikkhuti saüsàre bhayaü ikkhaõatàya và bhinnapañadharàditàya và1 evaü laddhavohàro tena pàtimokkhasaüvarena saüvuto saddhà pabbajito kulaputto;pàtimokkhasaüvarasaüvutoti ettha pàtimokkhanti sikkhàpadasãlaü, taü hi yo naü pàti rakkhati taü mokkheti moceti àpàyikàdãhi dukkhehi ------------------------- [A.] Dãgha.Ni-mahàpadànasutta. [B c.] Abhi-jhànavi.(A¤¤attha ca bahusra) [D.] Ma-ni-sabbàsavasu.(A¤¤attha ca bahusu.) [I.] Ma. [II.] Chinnabhinnapañadharàditàya. [SL Page: 013] [\x 13/] Tasmà pàtimokkhanti vuccati. Saüvaraõaü saüvaro-kàyikavàcasikassa avãtikkamassetaü nàmaü. Pàtimokkhamevasaüvaro pàtimokkhasaüvaro. Tena pàtimokkhasaüvarena saüvuto pàtimokkhasaüvarasaüvuto-upagato samannàgatoti attho; viharatãti irãyati. [PTS Page 017] [\q 17/] àcàra gocarasampannoti àdãnaü attho pàliyaü àgatanaye neva veditabbo. Vuttaü hetaü:-"àcàragocarasampanno"ti[a] atthi àcàro atthi anàcàro. Tattha katamo anàcàro? Kàyiko vãtikkamo vàcasiko vãtikkamo kàyikavàcasiko vãtikkamo ayaü vuccati anàcàro. Sabbampi dussãlyaü anàcàro. Idhekacco veëudànena và pattadànena và pupphadànena và phaladànena và sinànadànena và dantakaññhadànena và1 càñukamyatàya và muggasupyatàya và pàribhaññatàya và jaïghapesanikena và a¤¤atara¤¤atarena và buddhapatikuññhena micchàjãvena jãvikaü kappeti, ayaü vuccati anàcàro. Tattha katamo àcàro? Kàyiko avãtikkamo vàcasiko avãtikkamo kàyikavàcasiko avãtikkamo ayaü vuccati àcàro. Sabbopi sãlasaüva ro àcàro. Idhekacco na veëudànena na pattadànena na pupphadànena na phaladànena na sinànadànena na dantakaññhadànena2 na càñukamyatàya na muggasupyatàya na pàribhaññatàya na jaïghapesanikena na a¤¤atara¤¤atarena buddhapatikuññhena micchàjãvena jãvikaü kappeti, ayaü vuccati àcàro. Gocaroti-atthi gocaro atthi agocaro. Tattha katamo agocaro? Idhekacco vesiyàgocaro và hoti[b] vidhavàgocaro và thullakumàrigocaro và paõóakagocaro và bhikkhunãgocaro và pànàgàragocaro và3 hoti, saüsaññho viharati ràjåhi ràjamahàmattehi titthiyehi titthiyasàvakehi ananulomikena saüsaggena, yàni và pana tàni kulàni assaddhàni appasannàni anopànabhåtàni akkosakaparibhàsakàni anatthakàmàni ahitakàmàni aphàsukàmàni ayogakkhemakàmàni bhikkhånaü bhikkhunãnaü upàsakànaü upàsikànaü, tathàråpàni [PTS Page 018] [\q 18/] kulàni sevati bhajati payirupàsati, ayaü vuccati agocaro. Tattha katamo gocaro? Idhekacco na vesiya gocaro và hoti-pe-na pànàgàragocaro, asaüsaññho viharati ràjåhi-pe-titthiyasàvakehi ananulomikena saüsaggena, yàni và pana tàni kulàni saddhàni pasannàni opànabhåtàni kàsàvapajjotàni isivàtapañivàtàni --------------------- 1. Sã. [I. II] saha ma. [II.] Pupphaphalasinàna dantakaññhadànena và. 2. Sã. [I. II] saha ma. [II.]Na patta na puppha na phala na sinàna na dattakaññhadànena. 3. Sã. [I. II.]Vidhavà-pe-thullakumàrikapaõóaka bhikkhunã pànàgàragocaro. [A.B.] Abhi-jhànavi. [SL Page: 014] [\x 14/] Atthakàmàni-pe-yogakkhemakàmàni bhikkhånaü-pe- upàsikànaü, tathàråpàni kulàni sevati bhajati payirupàsati, ayaü vuccati gocaro. Iti iminàca àcàrena iminàca gocarena upeto hoti samupeto upagato samupagato upapanno samupapanno samannàgato tena vuccati àcàragocarasampannoti. Api cettha iminàpi nayena àcàragocarà veditabbà:duvidhohi anàcàro kàyiko vàcasiko ca tattha katamo kàyiko anàcàro? Idhekacco saïghagatopi: acittãkàrakato there bhikkhå ghaññayantopi tiññhati, ghaññayantopi nisãdati, puratopi tiññhati, puratopi nisãdati, uccepi àsane nisãdati, sasãsampi pàrupitvà nisãdati, ñhitakopi bhaõati, bàhàvikkhepakopi bhaõati, therànaü bhikkhånaü anupàhanànaü caïkamantànaü saupàhano caïkamati, nãce caïkame caïkamantànaü ucce caïkame caïkamati, chamàya caïkamantànaü caïkame caïkamati, there bhikkhå anupakhajjàpi tiññhati, anupakhajjàpi nisãdati, nacepi bhikkhå àsanena pañibàhati, jantàgharepi: there bhikkhå anàpucchà kaññhaü pakkhipati, dvàraü pidahati, udakatitthepi: there bhikkhå ghaññayantopi otarati, puratopi otarati, ghaññayantopi nahàyati, puratopi nahàyati, ghaññayantopi uttarati, puratopi uttarati, antagharaü pavisantopi: there bhikkhå ghaññayantopi gacchati, puratopi gacchati, vokkammaca therànaü bhikkhånaü purato purato gacchati, yànipi tàni honti kulànaü ovarakàni guëhànica pañicchannàni ca yattha kulitthiyo kulakumàriyo nisãdanti tatthapi sahasà pavisati, kumàrakassapi siraü paràmasati. Ayaü vuccati kàsiko anàcàro. Tattha katamo vàcasiko anàcàro? Idhevakacco saïghagatopi: acittãkàrakato there bhikkhå anàpucchà dhammaü bhaõati, pa¤haü vissajjeti, pàtimokkhaü uddisati, ñhitakopi [PTS Page 019] [\q 19/] bhaõati, bàhàvikkhepakopi bhaõati, antaragharaü paviññhopi: itthãü và kumàriü và evamàha itthannàme itthaïgotte kiü atthi? Yàgu atthi, bhattaü atthi, khàdanãyaü atthi, kiü pivissàma, kiü khàdissàma? Kiü bhu¤jissàma, kiü và medassathàti vippalapati. Ayaü vuccati vàcasiko anàcàro.[A] Pañipakkhavasena panassa àcàro veditabbo. Api ca bhikkhu sagàravo sappatisso hirottappasampanno sunivattho supàruto pàsàdikena abhikkantena pañikkantena àlokitena vilokitena sammi¤jitena pasàritena okkhittacakkhu iriyàpathasampanno indriyesuguttadvàro bhojanematta¤¤å jàgariyànuyutto satisampaja¤¤enasamannàgato appiccho santuññho ---------------------- [A.] Mahàni - puràbheda - ni. [SL Page: 015] [\x 15/] âraddhaviriyo àbhisamàcàrikesusakkaccakàrã garucittãkàra bahulo viharati, ayaü vuccati àcàro. Evaü tàva àcàro. Veditabbo. Gocaro pana tividho:- upanissayagocaro àrakkhagocaro upanibandhagocaroti. Tattha katamo upanissayagocaro? Dasakathà vatthugåõasamannàgato kalyàõamitto. Yaü nissàya assutaü suõàti sutaü pariyodapeti kaïkhaü vitarati diññhiü ujuü karoti cittaü pasàdeti, yassa và pana anusikkhamàno saddhàya vaóñhati sãlena sutena càgena pa¤¤àya vaóñhati, ayaü upanissaya gocaro. Katamo àrakkhagocaro? Idha bhikkhå antaragharaü paviññho vãthiü pañipanno okkhitacakkhu yugamattadassàvã saüvuto gacchati, na hatthiü olokento na assaü na rathaü na pattiü na itthiü na purisaü olokento na uddhaü olokento na adho olokento na disàvidisaü pekkhamàno gacchati, ayaü àrakkhagocaro. Katamo upanibandhagocaro? Cattàro satipaññhànà yattha cittaü upanibandhati, vuttaü hetaü bhagavatà:- "ko ca bhikkhave bhikkhuno gocaro sako pettiko visayo yadidaü cattàro satipaññhànà"ti[a] ayaü vuccati upanibandhagocaro. Iti iminàca àcàrena iminàca gocarena upeto-pe-samannàgato, tena vuccati àcàragocarasampannoti. [PTS Page 020] [\q 20/] "Aõumattesu vajjesu bhayadassàvã"ti aõuppamàõesu asaücicca àpannasekhiyaakusalacittuppàdàdibhedesu vajjesu bhayadassanasãlo. "Samàdàya sikkhati sikkhàpadeså"ti yaü ki¤ci sikkhàpadesu sikkhitabbaü taü sabbaü sammà àdàya sikkhati. Ettha ca pàtimokkhasaüvarasaüvutoti ettàvatà ca puggalàdhiññhànàya desanàya pàtimokkhasaüvaraüsãlaü dassitaü, àcàragocarasampannoti àdi pana sabbaü yathà pañipannassa taü sãlaü sampajjati taü pañipattiü dassetuü vuttanti veditabbaü. Itipàtimokkhasaüvarasãlaü. ---------------- Yaü panetaü tadanantaraü "so cakakhunà råpaü disvà"ti àdinà nayena dassitaü indriyasaüvarasãlaü. Tattha soti so pàtimokkhasaüvarasãle ñhito bhikkhu, cakkhunà råpaü disvàti kàraõavasena cakkhåti laddhavohàrena råpadassanasamatthena cakkhuvi¤¤àõena råpaü disvà; poràõàpanàhu:- cakkhu råpaü na passati acittakattà, cittaü na passati acakkhukattà dvàràrammaõasaïghaññe pana cakkhuppasàdavatthukena1 cittena passati-ãdisã panesà dhanunà ----------------------------- [B.] Saüyuttani-mahàvagga. 1. Sã. [I II] saha ma.[I.] Pasàdavatthukena. [SL Page: 016] [\x 16/] Vijjhatãti àdisu viya sasambhàrakathà nàma hoti. Tasmà cakkhuvi¤¤ànena råpaü disvà ti aya me cettha atthoti. Na nimittaggàhãti itthi purisa nimittaü và subhanimitta dikaü và kilesavatthubhåtaü nimittaü na gaõhàti, diññhamatte yeva saõñhàti. Nànubya¤janaggàhãti kilesànaü anubya¤janato pàkañabhàvakaraõato anubya¤jananti laddhavohàraü hatthapàdasita hasita kathitavilokitàdibhedaü àkàraü na gaõhàti, yaü tattha bhåtaü tadeva gaõhàti. Cetiyapabbatavàsã mahàtissatthero viya: theraü kiracetiyapabbatà anuràdhapuraü piõóacàratthàya àgacchantaü a¤¤atarà kulasuõhà sàmikena saddhiü bhaõóitvà sumaõóitapasàdhità devaka¤¤à viya kàlasseva anuràdhapurato nkkhamitvà ¤àtigharaü gacchanti antaràmagge theraü disvà vipallatthacittà [PTS Page 021] [\q 21/] mahàhasitaü hasi. Thero kimetanti olokento tassà dantaññhike asubhasa¤¤aü pañilabhitvà arahattaü pàpuõi. Tena vuttaü:- "Tassà dantaññhikaü disvà pubbasa¤¤aü anussarã, Tattheva so ñhito thero arahattamapàpuõã"ti. Sàmikopi kho panassà anumaggaü gacchanto theraü disvà kacci bhante itthiü passathàti pucchi. Taü thero àha:- "Nàbhijànàmi itthã và puriso và ito gato, Api ca aññhisaïghàño gacchate sa mahàpathe"ti. "Yatvàdhikaraõameta"nti àdimhi yaü kàraõà yassa cakkhundriyaü saüvarassa hetu etaü puggalaü satikavàñena cakkhundrururiyaü asaüvutaü apihitacakkhudvàraü hutvà viharantaü ete abhijjhàdayo dhammà anvàssaveyyuü anuppabandheyyuü, tassa saüvaràya pañipajjatãti tassa cakkhundriyassa satikavàñena pidahanatthàya pañipajjati. Evaü pañipajjantà yevai ca rakkhati cakkhundriyaü, cakkhundriye saüvaraü àpajjatãtipi vuccati. Tattha kidvàpi cakkhundriye saüvaro và asaüvaro và natthi, na hi cakkhuppasàdaü nissàya sati và muññhasaccaü và uppajjati. Avi ca yadà råpàrammaõaü cakkhussa àpàthaü àgacchati tadà bhavaïge dvikkhattuü uppajjitvà niruddhe kiriyamanodhàtu àvajjanakiccaü sàdhayamànà uppajjitvà nirujjhati, tato cakkhuvi¤¤àõaü dassanakiccaü, tato vipàkamanodhàtu sampañicchanakiccaü, tato vipàkàhetukamano vi¤¤àõadhàtu santãraõakiccaü, tato kiriyàhetuka manovi¤¤àõadhàtu votthapanakiccaü sàdhayamànà uppajjitvà nirujjhati. Kadanantaraü javanaü javati. Tatràpi neva bhavaïgasamayena àvajjanàdãnaü a¤¤atarasamaye saüvaro và asaüvaro và atthi javanakkhaõe pana sace dussãlyaü và muññhasaccaü và a¤¤àõaü và akkhanti và kosajjaü và uppajati asaüvaro hoti. Evaü [SL Page: 017] [\x 17/] Honto pana so cakkhundrururiye asaüvaroti vuccati. [PTS Page 022] [\q 22/] kasmà? Yasmà tasmiü sati dvàrampi aguttaü hoti bhavaïgampi àvajjanàdãnipi vãthi cittàni. Yathàkiü? Yathà nagare catusu dvàresu asaüvutesu ki¤càpi antogharadvàrakoññhakagabbhàdayo susaüvutà honti, tathàpi anto nagare sabbaü bhaõóaü arakkhitaü agopitameva hoti, nagaradvàrena hi pavisitvà corà yadicchanti taü1 kareyyuü. Evameva javane dussãlyàdisu uppannesu tasmiü asaüvare sati dvàrampi aguttaü hoti bhavaïgampi àvajjanàdãnipi vãthicittàni tasmiü pana sãlàdisu uppannesu dvàrampi guttaü hoti bhavaïgampi àvajjanàdãnipi vãthicittàni. Yathà kiü? Yathà naragadvàresu susaüvutesu ki¤càpi antogharàdayo asaüvutà honti, tathàpi anto nagare sabbaü bhaõóaü surakkhitaü sugopitamevava hoti, nagaradvàresu pihitesu corànaü paveso natthi. Evameva javane silàdisu uppannesu dvàrampi guttaü hoti bhavaïgampi àvajjanàdãnipi vãthicittàni, tasmà javanakkhaõe uppajjamàno cakkhurndraye saüvaroti vutto. Sotena saddaü sutvàti àdisupi eseva nayo. Evamidaü saïkhepato råpàdisu kilesànubandhanimittàdigàhaparivajjanalakkhaõaü indriyasaüvarasãlanti veditabbaü. Itiindriyasaüvaraüsãlaü. ------------Idàni indriyasaüvarasãlànantaraü vutte àjãvapàrisuddhisãlo:- àjãvahetu pa¤¤attànaü channaü sikkhàpadànanti-yàni tàni "àjãvahetu àjãvakàraõà pàpiccho icchàpakato asantaü abhåtaü uttarimanussadhammaü ullapati àpatti paràjikassa. âjãva hetu àjãvakàraõà sa¤carittaü samàpajjati àpatti saïghàdisesassa. âjãvahetu àjãvakàraõà yo te vihàre vasati so bhikkhu arahàti' bhaõati pañivijànantassa àpatti thullaccayassa. âjãvahetu àjãvakàraõà bhikkhu paõãtabhojanàni agilàno attano atthàya vi¤¤àpetvà bhu¤jati àpatti pàcittiyassa. âjãvahetu àjãvakàraõà bhikkhunã paõãtabhojanàni agilànà attano atthàya vi¤¤àpetvà bhu¤jati àpatti pàñidesanãyassa. âjãvahetu àjãvakàraõà såpaü và odanaü và agilàno attano [PTS Page 023] [\q 23/] atthàya vi¤¤àpetvà bhu¤jati àpatti dukkañassà"ti.[A] evaü pa¤¤attàni cha sikkhàpadàni. Imesaü channaü sikkhàpadànaü. Kuhanàti àdisu ayaü pàëi:- "tattha katamà kuhanà? Làbhasakkàra silokasannissitassa pàpicchassa icchàpakatassa yà paccaya pañi ----------------------- 1. Ma. [II.] Yadicchitaü. [A.] Vinayaparivàra-vipattippaccayavàra. [SL Page: 018] [\x 18/] Sedhanasaïkhàtena và sàmantajappitena và iriyàpathassa và àñhapanà1 ñhapanà saõñhapanà bhàkuñità bhàkuñiyaü kuhanà kuhàyanà kuhitattaü, ayaü vuccati kuhanà. Tattha katamà lapanà? Làbhasakkàra silokasannissitassa pàpicchassa icchàpakatassa yà paresaü àlapanà lapanà sallapanà ullapanà samullapanà unnahanà samunnahanà ukkàcanà samukkàcanà anuppiyabhàõità càñukamyatà muggasupyatà pàribhaññatà, ayaü vuccati lapanà. Tattha katamà nemittikatà? Làbhasakkàrasilokasannissitassa pàpicchassa icchàpakatassa yaü paresaü nimittaü nimittakammaü obhàso obhàsakammaü sàmantajappà parikathà, ayaü vuccati nemittikatà. Tattha katamà nippesikatà? Làbha sakkàrasiloka sannissitassa pàpicchassa icchàpakatassa yà paresaü akkosanà vambhaõà garahaõà ukkhepanà samukkhepanà khipanà saïkhipanà pàpanà sampàpanà avaõõahàrità paripiññhimaüsikatà, ayaü vuccati nippesikatà. Tattha katamà làbhena làbhaü nijigiüsanatà? Làbhasakkàrasiloka sannissito pàpiccho icchàpakato ito laddhaü àmisaü amutra harati, amutra và laddhaü àmisaü idhàharati, yà evaråpà àmisena àmisassa eññhã gaveññhi pariyeññhã esanà gavesanà pariyesanà, ayaü vuccati làbhena làbhaü nijigiüsanatà"ti.[A] Imissà pana pàëiyà evamattho veditabbo:- kuhananiddesetàva "làbha sakkàra siloka sannissitassà"ti làbha¤ca sakkàra¤ca kittisaddadva sannissitassa, patthayantassàti attho. [PTS Page 024] [\q 24/] pàpicchassàti asantaguõadãpanakàmassa. Icchàpakatassàti icchàya apakatassa, upaddutassàti attho. Itoparaü yasmà paccayapañisedhana sàmantajappana iriyàpathasannissitavasena mahàniddese tividhaü kuhanavatthu àgataü, tasmà tividhampetaü dassetuü paccayapañisedhanasaïkhàtena vàti evamàdi àraddhaü. Tattha cãvaràdãhi nimanti tassa tadatthikasseva sato pàpicchataü nissàya pañikkhipanena te ca gahapatike attani suppatiññhitasaddhe ¤atvà puna tesaü 'aho ayyo appiccho na ki¤ci patigaõhituü icchati, suladdhaü vata no assa sace appamattakampi ki¤ci patigaõheyyàti-nànàvidhehi upàyehi paõãtàni cãvaràdãni upanentànaü tadanuggahakàmataü yeva àvikatvà pañiggahaõena ca tatoppabhåti api sakañabhàrehi upanàmana hetubhåtaü vimhàpanaü paccayapañisedhanasaüïkhàtaü kuhana vatthåti veditabbaü. Vuttampi cetaü mahàniddese:- "katamaü paccayapañisedhana saïkhàtaü kuhanavatthu? Idha gahapatikà bhikkhuü nimantenti cãvarapiõóa ---------------------------- 1. Aññhapanà-(sabbattha.) 2. Ma. [II.] Paccapañisevanasaïkhàtaü. [A.] Mahàni-puràbheda-na. [SL Page: 019] [\x 19/] Pàtasenàsanagilànapaccayabhesajjaparikkhàrehi, so pàpiccho icchàpakato atthiko cãvara-pe-parikkhàrànaü bhiyyo kamyataü upàdàya cãvaraü paccakkhàti, piõóapàtaü-pe-senàsanaü gilànapaccaya bhesajjaparikkhàra paccakkhàti. So evamàha:kiü samaõassa mahagghena cãvarena, etaü sàruppaü yà samaõo susànavà saïkàrakåñà và pàpaõãkà và nantakàni uccinitvà saïghàñiü katvà dhàreyya. Kiü samaõassa mahagghena piõóapàtena, etaü sàråppaü yaü samaõo u¤chàcariyàya piõóiyàlopena jãvikaü kappeyya. Kiü samaõassa mahagghena senàsanena, etaü sàruppaü yaü samaõo rukkhamåliko và assa abbhokàsikovà. Kiü samaõassa mahagghena gilànapaccayabhesajjaparikkhàrena, etaü sàruppaü yaü samaõo påtimuttena và harãñakakhaõóena và osadhaü kareyyàti. Tadupàdàya låkhaü cãvaraü dhàreti, låkhaü piõóapàtaü paribhujati, [PTS Page 025] [\q 25/] låkhaü senàsanaü pañisevati, låkhaü gilànapaccayabhesajjaparikkhàraü pañisevati. Tamenaü gahapatikà evaü jànanti:- ayaü samaõo appiccho santuññho pañivitto asaüsaññho àraddhaviriyo dhutavàdoti. Bhiyyo bhiyyo nimantenti cãvara-pe-parikkhàrehi. So evamàha:"tiõõaü sammukhãbhàvà saddho kulaputto bahuü pu¤¤aü pasavati-saddhàya sammukhãbhàvà saddho kulaputto bahuü pu¤¤aü pasavati, deyyadhammassa-pe-dakkhiõeyyànaü sammukhãbhàvà saddho kulaputto bahuü pu¤¤aü pasavati, tumhàka¤cevàyaü saddhà atthi, deyyadhammo ca saüvijjati, aha¤ca pañiggàhako, sacàhaü na pañiggahessàmi evaü tumhe pu¤¤ena paribàhirà bhavissatha, na mayhaü iminà attho, apica tumhàkaü yeva anukampàya patigaõhàmãti. Tadupàdàya bahumpi cãvaraü patigaõhàti, bahumpi piõóapàtaü-pe-bhesajjaparikkhàraü patigaõhàti. Yà evaråpà bhàkuñità bhàkuñiyaü kuhanà kuhàyanà kuhitattaü idaü vuccati paccayapañisedhanasaïkhàtaü kuhanavatthå"ti.[A] Pàpicchasseva pana sato uttarimanussadhammàdhigamaparidãpana vàcàya tathà tathà vimhàpanaü sàmantajappanasaïkhàtaü kuhanavatthåti veditabbaü. Yathàha:-"katamaü sàmantajappanasaïkhàtaü kuhanavatthu? Idhekacco pàpiccho icchàpakato sambhàvanàdhippàyo evaü maüjano sambhàvessatãti ariyadhammasannissitaü vàcaü bhàsati, yo evaråpaü cãvaraü dhàreti so samaõo mahesakkhoti bhaõati, yo evaråpaü pattaü-pe-lohathàlakaü-pe-dhamakarakaü-pe-parissàvanaü-pe-ku¤ci- kaü-pe-kàyabandhanaü -pe-upàhanaü dhàreti so samaõo mahesakkhoti bhaõati, yassa evaråpo upajjhàyo-pe-àcariyo-pe-samànupajjhàyakà samànàcariyakà mittà sandiññhà sambhattà sahàyà so samaõo mahesakkhoti bhaõati, yo eva --------------------------- [A.] Mahàni-puràbheda-ni. [SL Page: 020] [\x 20/] Råpe vihàre vasati so samaõo mahesakkhoti bhaõati, yo evaråpe aóóhayoge pàsàde-pe-hammiye-pe-guhàya-pe-leõe-pe-kuñiyà-pe-kåñà- gàre -pe-aññe-pe-màle-pe-uddaõóe-pe-upaññhànasàlàyaü-pe-- [PTS Page 026] [\q 26/] maõóape-pe-rukkhamå le vasati so samaõo mahesakkhoti bhaõati; athavà korajika korajiko bhàkuñika bhàkuñiko kuhakuho lapalapo mukhasambhàvito1 ayaü samaõo imàsaü evaråpànaü santànaü vihàrasamàpattãnaü làbhãti tàdisaü2 gambhãraü guëhaü nipuõaü pañicchannaü lokuttaraü su¤¤atà pañisaüyuttaü kathaü katheti. Yà evaråpà bhàkuñità bhàkuñiyaü kuhanà kuhàyanà kuhitattaü, idaü vuccati sàmantajappanasaïkhàtaü kuhanavatthå"ti.[A] Pàpicchasseva pana sato sambhàvanàdhippàyakatena iriyàpathena vimhàpanaü iriyàpathasannissitaü kuhanavatthåti veditabbaü. Yathàha:-"katamaü iriyàpathasaïkhàtaü kuhanavatthu? Idhekacco pàpiccho icchàpakato sambhàvanàdhippàyo evaü maü jano sambhàvessatãti gamanaü saõñhapeti ñhànaü saõñhapeti nisajjaü saõñhapeti3 sayanaü saõñhapeti paõidhàya gacchati paõidhàya tiññhati paõidhàya nisãdati paõidhàya seyyaü kappeti samàhito viya gacchati samàhito viya tiññhati samàhito viya nisãdati samàhito viya seyyaü kappeti àpàthakajjhàyã ca hoti. Yà evaråpà iriyàpathassa àñhapanà ñhapanà saõñhapanà bhàkuñità bhàkuñiyaü kuhanà kuhàyanà kuhitattaü, idaü vuccati iriyàpathasaïkhàtaü kuhanavatthå"ti.[B] Tattha paccayapañisedhanasaïkhàtenàti: paccayapañisedhananti evaü saïkhàtena, paccayapañisedhanena và saïkhàtena. Sàmantajappitenàti: samãpabhaõitena. Iriyàpathassa vàti: catuiriyàpathassa. âññhapanàti: àdiññhapanà, àdarena và ñhapanà. hapanàti: ñhapanàkàre saõñhapanàti: abhisaïkharaõaü-pàsàdikabhàvakaraõanti vuttaü hoti. Bhàkuñitàti: padhànaparimathitabhàvadassanena4 bhàkuñikaraõaümukhasaïkocoti vuttaü hoti. Bhàkuñãkaraõaü sãlamassàti bhàkuñiko, bhàkuñikassa bhàvo bhàkuñiyaü. Kuhanàti: vimhàpanà. Kuhassa àyanà kuhàyanà. Kuhitassa bhàvo kuhitattanti. Lapanà niddese:-àlapanàti: vihàraü àgate manusse disvà kimatthàya bhonto àgatà? Kiü bhikkhå nimantetuü? [PTS Page 027] [\q 27/] yadi evaü gacchatha ahaü pacchato gahetvà àgacchàmãti, evaü àditova lapanà. ----------------------------- 1. Sã. [II.]Saha ma.[II.] Mukhasambhàviko. 2. Ma. [II.] Etàdisaü 3. Sã. [I. II.]Saha ma.[II.] Gamanaü saõñhapeti-sayanaü saõñhapeti. 4. Sã. [I. II.]Saha ma.[I] padhànapurimañhitabhàvadassanena [A.B.] Mahàni-purà-ni. [SL Page: 021] [\x 21/] Athavà attànaü upanetvà ahaü tisso, mayi ràjà pasanto, mayi asuko ca asuko ca ràjamahàmatto pasannoti, evaü attåpanàyikà lapanà àlapanà. Lapanàti: puññhassa sato vuttappakàrameva lapanà. Sallapanàti: gahapatikànaü ukkaõñhanena bhãtassa okàsaü datvà suññhu lapanà. Ullapanàti: mahàkuñumbiko mahànàviko mahàdànapatãti evaü uddhaü katvà lapanà. Samullapanàti: sabbato bhàgena uddhaü katvà lapanà unnahanàti: 'upàsakà pubbe ãdise kàle navadànaü detha, idàni kiü na dethà'ti evaü yàva'dassàma bhante okàsaü na labhàmà'ti àdãni vadanti tàva uddhaü uddhaü nahanàveñhanàti vuttaü hoti. Athavà ucchuhatthaü disvà kuto àbhataü upàsakàti pucchati. Ucchukhettato bhanteti kiü tattha ucchu madhuranti. Khàditvà bhante jànitabbanti. Na upàsaka bhikkhussa ucchuü dethàti vattuü vaññatãti. Yà evaråpà nibbeñhentassàpi veñhanakathà sà unnahanà. Sabbatobhàgena punappunaü unnahanà1 samunnahanà. Ukkàcanàti: etaü kulaü maü evaü jànàti, sace ettha deyyadhammo uppajjati mayhaü eva detãti evaü ukkhipitvà kàcanà ukkàcanà-uddãpanàti vuttaü hoti. Telakandarika vatthucettha vattabbaü. Sabbatobhàgena pana punappunaü ukkàcanà samukkàcanà anuppiyabhàõitàti: saccànuråpaü dhammànuråpaü và anavaloketvà punappunaü piyabhaõanameva. Càñukamyatàti: nãca vuttità, attànaü heññhato heññhato ñhapetvà pavattanaü. Muggasupyatàti: muggasåpasadisatà. Yathà hi muggesu paccamànesu kocideva na paccati avasesà paccanti evaü yassa puggalassa vacane ki¤cideva saccaü hoti sesaü alikaü, ayaü puggalo muggasuppoti vuccati, tassa bhàvo muggasupyatà. Pàribhaññatàti: [PTS Page 028] [\q 28/] pàribhaññabhàvoyo hi kuladàrake dhàtã viya aïkena và bandhena và paribhañati dhàretãti attho. Tassa paribhañassa kammaü pàribhaññaü, pàribhaññassa bhàvo pàribhaññatàti. Nemittikatà niddese:- nimittanti: yaü ki¤ci paresaü paccayadànasa¤¤àjanakaü kàyavacãkammaü. Nimittakammanti: khàdanãyaü gahetvà gacchante disvà kiü khàdanãyaü labhitthàti àdinà nayena nimittakaraõaü obhàsoti: paccayapañisaüyuttakathà. Obhàsakammanti: vacchapàlake disvà kiü ime vacchà khãragovacchà udàhu takkago vacchàti pucchitvà khãragovacchà bhanteti vutte na khãragovacchà yadi khãragovacchà siyuü bhikkhåpi khãraü labheyyunti evamàdinà nayena tesaü dàrakànaü màtàpitunna nivedetvà khãradàpanàdikaü obhàsakaraõaü. Sàmantajappàti: samãpaü katvà jappanaü kulupagabhikkhu vatthu cettha vattabbaü. Kulåpago kira bhikkhu bhu¤jitukàmo gehaü pavi ----------------- 1. Sã. [I. II. III.] Punappunanahanà [SL Page: 022] [\x 22/] Sitvà nisãdi taü disvà adàtukàmà gharaõã taõóulà natthãti bhaõantã taõóule àharitukàmà viya pañivissakagharaü gatà. Bhikkhu antogabbhaü pavisitvà olokento kavàñakoõe ucchuü bhàjane guëaü piñake loõamacchaphàle kumbhiyaü taõóule ghañe ghataü disvà nikkhamitvà nisãdi. Gharaõã taõóule nàlatthanti àgatà. Bhikkhu upàsike ajjabhikkhà na sampajjissatãti pañigacceva nimittaü addasanti àha. Kiü bhante?Ti kavàñakoõe nikkhittaü ucchuü viya sappaü addasaü, taü paharissàmãti olokento bhàjane ñhapitaguëa piõóake viya pàsàõaleóóuke, pahañena sappena kataü piñake nikkhitta loõamacchaphàlasadisaü phaõaü, tassa taü leóóu óaüsitukàmassa1 kumbhiyà taõóulasadise dante, athassa kupitassa ghañe pakkhittaghatasadisaü mukhato nikkhamantaü visamissakaü kheëanti. Sà na sakkà muõóakaü va¤cetunti [PTS Page 029] [\q 29/] ucchuü datvà odanaü pacitvà ghataguëamacchehi saddhiü adàsãti. Evaü samãpaü katvà jappanaü sàmantajappàti veditabbà. Parikathàti: yathà taü labhati tathà parivattetvà parivattetvà kathananti. Nippesikatà niddese:- akkosanàti: dasahi akkosavatthåhi akkosanà. Vambhanàti: paribhavitvà kathanaü. Garahaõàti: assaddho appasannoti àdinà nayena dosàropanà. Ukkhepanàti: mà etaü ettha kathethàti vàcàya ukkhipanaü. Sabbato bhàgena savatthukaü sahetukaü katvà ukkhepanà samukkhepanà. Athavà adentaü aho dànapatãti evaü ukkhipanaü ukkhepanà. Mahàdànapatãti evaü suññhu ukkhepanà samukkhepanà. Khipanàti: kiü imassa jãvitaü bãjabhojinoti evaü uppaõóanà. Saïkhipanàti: kiü imaü àdàyakoti bhaõatha, yo niccakàlaü sabbesampi natthãti vacanaü detãti evaü suññhutaraü uppaõóanà. Pàpatàti: adàyakattassa avaõõassa và pàpanà. Sabbato bhàgena pàpanà sampàpanà. Avaõõahàritàti: evaü me avaõõabhayàpi dassatãti gehato gehaü gàmato gàmaü janapadato janapadaü avaõõaharaõaü parapiññhimaüsikatàti: purato madhuraü bhaõitvà parammukhe avaõõabhàsità. Esàhi abhimukhaü oloketuü asakkontassa parammukhànaü piññhimaüsa khàdanamiva hoti. Tasmà parapiññhimaüsikatàti vuttà. Ayaü vuccati nippesikatàti. Ayaü yasmà veëupesikà viya abbhaïgaü parassa guõaü nippeseti nipu¤chati, yasmà và gandhajàtaü nipiüsitvà gandhamagganà viya paraguõe nipiüsitvà vicuõõetvà esà làbhamagganà hoti tasmà nippesikatàti vuccatãti. Làbhena làbhaü nijigiüsanatà niddese:- nijigiüsasatàti: magganà. Ito laddhanti: imasmà gehà laddhaü. Amutràti: amukamhi -------------------------- 1. ôasitukàmassa-(bahulaü) [SL Page: 023] [\x 23/] Gehe. Eññhiti: icchanà. Gaveññhãti: magganà. Pariyeññhãti: punappuna magganà. âdito paññhàya laddhaü laddhaü [PTS Page 030] [\q 30/] bhikkhaü tatra tatra kuladàrakànaü datvà ante khirayàguü labhitvà gatabhikkhu vatthucettha kathetabbaü. Phasanàdãni eññhiàdinaü vevacanàti. Tasmà eññhiti esanà gaveññhãti gavesanà pariyeññhãti pariyesanà iccevamettha yojanà veditabbà. Ayaü kuhanàdãnaü attho. Idàni evamàdãnaü ca pàpadhammà nanti: ettha "yathà và paneke bhonto samaõabràhmaõà saddhàdeyyàni bhojanàni bhu¤jitvà te evaråpàya tiracchànavijjàya micchàjãvena jãvikaü kappenti, seyyathãdaü: aïgaü nimittaü uppàtaü supinaü lakkhaõaü måsikacchinnaü aggihomaü dabbihoma"nti.[A] àdinà nayena brahmajàle vuttànaü anekesaü pàpadhammànaü gahaõaü veditabbaü. Iti yvàyaü imesaü àjãvahetu pa¤¤attànaü channaü sikkhàpadànaü vãtikkamavasena imesa¤ca kuhanà lapanà nemittikatà nippesikatà làbhenalàbhaünijigiüsanatàti evamàdãnaü pàpadhammànaü vasena pavatto micchàjãvo, tasmà sabbappakàràpi micchàjãvà yà virati idaü àjãvapàrisuddhisãlaü. Tatràyaü vacanattho:- etaü àgamma jãvantãti àjãvo. Ko so? Paccayapariyesana vàyàmo. Pàrisuddhãti parisuddhatà, àjãvassa pàrisuddhi àjãvapàrisuddhi. Itiàjãvapàrisuddhisãlaü. --------------- Yaü panetaü tadanantaraü paccayasannissitasãlaü vuttaü, tattha pañisaïkhàyonisoti: upàyena pathena pañisaïkhàya ¤atvà-paccavekkhitvàti attho. Ettha ca sãtassa pañighàtàyàti àdinà nayena vuttaü paccavekkhaõameva yoniso pañisaïkhàyàti veditabbaü. Tattha cãvaranti: antaravàsakàdisu yaü ki¤ci. Pañisevatãti: paribhu¤jati, nivàseti và pàrupati và. Yàvadevàti. [PTS Page 031] [\q 31/] payojanà'vadhiparicchedaniyamavacanaü. Ettakameva hi yogino cãvarapañisevanepayojanaü, yadidaü sãtassa pañighàtàyàti àdi, na ito bhiyyo. Sãtassàti: ajjhattadhàtukkhobhavasena và bahiddhà utupariõàmavasena và uppannassa yassa kassaci. Pañighàtàyàti; pañihananatthaü, yathà sarãre àbàdhaü na uppàdeti, evaü tassa vinodanatthaü. Sãtabbhàhate hi sarãre vikkhittacitto yoniso padahituü na sakkoti, tasmà sãtassa pañighàtàya cãvaraü pañisevitabbanti bhagavà anu¤¤àsi. Esa nayo sabbattha. Kevalaü hettha uõhassàti: aggisantàpassa. Tassa pana vanadàhàdisu sambhavo veditabbo. ôaüsamakasa vàtàtapa siriüsapa samphassànanti-ettha pana óaüsàti: óaüsanamakkhikà, andhamakkhikàti pi vuccanti. Makasà makasàyeva. Vàtàti; ------------------------- [A.] Di-ni-brahmajàlasu. [SL Page: 024] [\x 24/] Sarajaarajàdibhedà. âtapota: suriyàtapo. Siriüsapàti: ye keci sarantà gacchanti dãghajàtikà sappàdayo. Tesaü daññhasamphasso ca phuññhasamphasso càti duvidho samphasso. So vi cãvaraü pàrupitvà nisinnaü na bàdhati. Tasmà tàdisesu ñhànesu tesaü pañighàtatthàya pañisevati. Yàvadevàti: puna etassa vacanaü niyata payojanàvadhi paricchedadassanatthaü. Hirikopãnapañicchàdanaü hi niyatapayojanaü, itaràni kadàci kadàci honti. Tattha hirikopãnanti: taü taü sambàdhaññhànaü. Yasmiü yasmiü hi aïge vivariyamàne hiri kuppati vinassati taü taü hirikopanato hirikopãnanti vuccati, tassa hirikopãnassa pañicchàdanatthanti hirikopãnapañicchàdanatthaü. Hirikopãnaü pañicchàdanatthantipi pàñho. Piõóapàtanti: yaü ki¤ci àhàraü-yo hi koci àhàro bhikkhuno piõóolyena patte patitattà piõóapàtoti vuccati. Piõóànaü và pàto piõóapàto-tattha tattha laddhànàü bhikkhànaü sannipàto samåhoti vuttaü hoti. Neva davàyàti: na gàmadàrakàdayo viya davatthaü-kiëànimittanti vuttaü hoti. Na madàyàti: na muññhikamallàdayo viya madatthaü-balamadanimittaü porisamadanimittaü vàti [PTS Page 032] [\q 32/] vuttaü hoti. Na maõóanàyàti: na antepurikavesiyàdayo viya maõóanatthaü-aïgapaccaïgànaü pãõanabhàva nimittanti vuttaü hoti. Na vibhåsanàyàti: na nañanaccakàdayo viya vibhåsanatthaü-pasannachavivaõõatà nimittanti vuttaü hoti. Ettha ca neva davàyàti etaü mohåpanissayapahàõatthaü vuttaü; na madàyàti etaü dosåpanissayapahàõatthaü, na maõóanàya na vibhåsanàyàti etaü ràgåpanissayapahàõatthaü, nevadavàya na madàyàticetaü attano saüyojanupptipañisedhanatthaü, na maõóanàya na vibhusanàyàti etaü parassapi saüyojanuppatti pañisedhanatthaü, catåhipi cetehi ayoniso pañipattiyà kàmasukhallikànuyogassa ca pahàõaü vuttanti veditabbaü. Yàvadevàti: vuttatthameva. Imassa kàyassàti: etassa catumahàbhåtikassa råpakàyassa. hitiyàti: pabandhaññhitatthaü. Yàpanàyàti: pavattiyà avicchedanatthaü cirakàlañhitatthaü và-gharåpatthambhamiva hi jiõõagharasàmiko, akkhabbha¤janamiva ca sàkañiko, kàyassa ñhitatthaü yàpanattha¤cesa piõóapàta pañisevati na davamadamaõóanavibhusanatthaü; api ca ñhãtãti jãvitindriyassetaü adhivacanaü, tasmà imassa kàyassa ñhitiyà yàpanàyàti ettàvatà etassa kàyassa jãvitindriyapavattàpanatthantipi vuttaü hotãti veditabbaü. Vihiüsåparatiyàti: vihiüsà nàma jighacchà àbàdhanaññhena tassà uparamatthampesa piõóapàtaü pañisevati vaõàlepanamiva uõhasãtàdisu tappatikàraü viya ca. Brahmacariyànuggahàyàti: sakala sàsanabrahmacariyassa maggabrahmacariyassa ca anuggahatthaüayaü hi piõóapàtapañisevanappaccayà kàyabalaü nissàya sikkhàtta [SL Page: 025] [\x 25/] Yànuyogavasena bhavakantàra nittharaõatthaü pañipajjanto brahmacariyànuggahàya pañisevati, kantàranittharaõatthikà puttamaüsaü viya nadãnittharaõatthikà kullaü viya, samuddanittharaõatthikà nàvamivaca. Iti puràõa¤ca vedanaü pañihaïkhàmi nava¤ca vedanaü na uppàdessàmãti: evaü iminà piõóapàtapañisevanena [PTS Page 033] [\q 33/] puràõa¤ca jighacchà vedanaü pañihaïkhàmi nava¤ca aparimitabhojanappaccayaü àharahatthaka alaüsàñaka tatthavaññaka kàkamàsaka bhuttavamitaka bràhmaõànaü a¤¤ataro viya na uppàdessàmãtipi pañisevati, bhesajjamivagilàno. Athavà yà adhunà asappàyàparimitabhojanaü nissàya puràõa kammapaccayavasena uppajjanato puràõavedanàti vuccati, sappàya parimitabhojanena tassà paccayaü vinàsento taü puràõa¤ca vedanaü pañihaïkhàmi. Yàcàyaü adhunà kataü ayuttaparibhoga kammupacayaü nissàya àyatiü uppajjanato navavedanàti vuccati, yuttaparibhogavasena tassà målaü anibbattento taü nava¤ca vedanaü na uppàdessàmãti. Evampettha attho daññhabbo. Ettàvatà ca yuttaparibhogasaïgaho attakilamathànuyogappahàõaü dhammikasukhàpariccàgoca dãpito hotãti veditabbo. Yàtrà ca me bhavissatãti: hitaparimitaparibhogena1 jãvitindriyupacchedakassa iriyàpathabha¤jakassa và parissayassa abhàvato cirakàlagamana saïkhàtà yàtràca me bhavissati imassa paccayàyattavuttino kàyassàti pi pañisevati, yàpyarogã viya tappaccayaü. Anavajjatàca phàsuvihàro càti: ayutta pariyesana pañiggahaõa paribhoga parivajjanena anavajjatà, parimita paribhogena phàsuvihàro. Asappàyà parimita bhojanappaccayà2 arati tandi vijamhikà vi¤¤ågarahàdi dosàbhàvena và anavajjatà, sappàyaparimitabhojanappaccayà kàyabalasambhavena phàsuvihàro. Yàvadattha udaràvadehaka bhojana parivajjanena và seyyasukha phassasukha middhasukhàdãnaü3 pahàõato anavajjatà, catu pa¤càlopamattaånabhojanena catuiriyàpathayoggabhàvapañipàdanato phàsuvihàro ca me bhavissatãtipi pañisevati vuttampi hetaü:- Cattàro pa¤ca àlope abhutvà udakaü pice, Alaü phàsu vihàràya pahitattassa bhikkhunoti.[A] [PTS Page 034] [\q 34/] Ettàvatà ca payojanapariggaho majjhimà ca pañipadà dãpità hotãti veditabbà. ------------------------- 1. Sã.[II.] Mitaparibhogena saha sã.[III.] Hitaparimita-pe-na. 2. Sã.[I.II.] Paribhogappaccayà. 3. Sã.[II] saha ma [I.II.] Middhasukhànaü. [A.] Theragàthà-sàriputtatthera. [SL Page: 026] [\x 26/] Senàsananti: sena¤ca àsana¤ca-yattha yattha hi seti vihàrevà aóóhayogàdimhi và taü senaü, yattha yattha àsati nisãdati taü àsanaü, taü ekato katvà senàsananti vuccati. Utuparissaya vinodanaü pañisallànàràmatthanti: parisahanaññhena utuyeva utuparissayo, utuparissayavinodanattha¤ca pañisallànàràmattha¤cayo sarãràbàdhacittavikkhepakaro asappàyo utusenàsanapañisevanena vinodetabbo hoti, tassa vinodanatthaü-ekãbhàvasukhattha¤càti vuttaü hoti. Kàma¤ca sãtassapañighàtàyàdinàva utuparissayavinodanaü vuttameva; yathàpana cãvarapañisevane hirikopãna pañicchàdanaü niyata payojanaü itaràni kadàci kadàci hontãti vuttaü, evamidhàpi niyataü utuparissayavinodanaü sandhàya idaü vuttanti veditabbaü. Athavà ayaü vuttappakàro utu utuyeva; parissayo pana duvidho pàkañaparissayoca pañicchannaparissayoca. Tattha pàkañaparissayo sãhavyagghàdayo, pañicchannaparissayo ràgadosàdayo. Te yattha apariguttiyà ca asappàyaråpadassanàdinà ca àbàdhaü na karonti, taü senàsanaü evaü jànitvà paccavekkhitvà pañisevanto bhikkhu pañisaïkhàyoniso senàsanaü-pe-utuparissaya vinodanatthaü pañisevatãti veditabbo. Gilànapaccayabhesajjaparikkhàranti: ettha rogassa patiayanaññhena paccayo-paccanikagamanaññhenàti attho, yassa kassaci sappàyassetaü adhivacanaü. Bhisakkassa kammaü tena anu¤¤àtattàti bhesajjaü, gilànapaccayova bhesajjaü gilànapaccaya bhesajjaü-yaü ki¤ci gilànassa sappàyaü bhisakkakammaü telamadhuphàõitàdãnãti vuttaü hoti. Parikkhàroti pana "sattahi nagaraparikkhàrehi suparikkhittaü hotã"ti[a] àdisu parivàro vuccati. "Ratho sãlaparikkhàro1 jhànakkho cakkavãriyo"ti[b][PTS Page 035] [\q 35/] àdisu alaïkàro. "Yecime pabbajitena jãvitaparikkhàrà samudànetabbà"ti[c] àdisu sambhàro. Idha pana sambhàropi parivàropi vaññati. Taü hi gilànappaccayabhesajjaü jãvitassa parivàropi hoti jãvitanàsakàbàdhuppattiyà antaraü adatvà rakkhaõato; sambhàropi yathàciraü pavattati evamassa kàraõabhàvato; tasmà parikkhàroti vuccati. Evaü gilànappaccayabhesajja¤ca taü parikkhàrocàti gilànappaccayabhesajjaparikkhàro. Taü gilànappaccayabhesajjaparikkhàraügilànassa yaü ki¤ci sappàyaü bhisakkànu¤¤¤àtaü telamadhuphàõitàdi jãvitaparikkhàranti vuttaü hoti. Uppannànanti: jàtànaü bhåtànaü nibbattànaü. Veyyàbàdhikànanti: ettha vyàbàdhoti ------------------------------ [A.] Aü-ni-sattakani. [B.] Saü-ni-mahàvagga. [C.] Ma.Ni-vanapatthasu. 1. Sã [I. II. III.] Saha ma. [I. II.] Setaparikkhàro [SL Page: 027] [\x 27/] Dhàtukkhobho, taü samuññhànà ca kuññhagaõóapiëakàdayo, vyàbàdhato uppannattà veyyabàdhikà. Vedanànanti: dukkhavedanà akusalavipàkavedanà; tàsa veyyàbàdhikànaü vedanànaü. Abyàpajjhaparamatàyàti: nidduü sabbaüpahãõaü hoti tàvàti attho. Evamidaü saïkhepato pañisaïkhà yoniso paccayaparibhogalakkhaõaü paccayasannissitasãlaü veditabbaü. Vacanattho panettha: cãvaràdayo hi yasmà te pañicca nissàya paribhu¤jamànà pàõino ayanti gacchanti pavattanti tasmà paccayàti vuccanti; te paccaye sannissitanti paccayasannissitaü. Iti paccayasannissitasãlaü. --------------- Athapakiõõakakathà. --------- Evametasmiü catubbidhe sãle:- saddhàya pàtimokkhasaüvaro sampàdetabbo. Saddhà sàdhano hi so, sàvakavisayàtãtattà sikkhàpadapa¤¤attiyà vacanapañikkhepo1 cettha nidassanaü. Tasmà yathàpa¤¤attaü sikkhàpadaü anavasesaü saddhàya samàdiyitvà jãvitepi apekkhaü akarontena sàdhukaü sampàdetabbaü. Vuttampihetaü:[PTS Page 036] [\q 36/] Kikãca aõóaü camarãva vàladhiü Piyaü ca puttaü nayanaü ca ekakaü Tatheva sãlaü anurakkhamànakà Supesalaja hotha sadà sagàravàti.[A] Aparampi vuttaü:-"evameva kho mahàràja yaü mayà sàvakànaü sikkhàpadaü pa¤¤attaü taü mama sàvakà jãvitahetupi nàtikkamantã"[b.] Imasmi¤ca panatthe añaviyaü corehi baddhatherànaü vatthåni veditabbàni. Mahàvattani añaviyaü kira theraü corà kàëavallãhi bandhitvà nipajjàpesuü, thero yathà nipannova sattadivasàni vipassanaü vaóóhetvà anagàmiphalaü pàpuõitvà tattheva kàlaükatvà brahmaloke nibbatti. Aparampi theraü tambapaõõidãpe påtilatàya bandhitvà nipajjàpesuü; so davaóàhe2 àgacchante valliü acchinditvàva vipassanaü paññhapetvà samasãsi hutvà parinibbàyi. Dãghabhàõaka abhayatthero pa¤cahi bhikkhusatehi saddhiü gacchanto disvà therassa sarãraü jhàpetvà cetiyaü kàràpesi. Tasmà a¤¤opi saddho kulaputto:- ---------------------- 1. Sã.[I.II.III] saha ma.[I.II.]Sikkhàpadapa¤¤attiyà vacanaparikkhepo. 2. Ma.[II.]Vanaóàhe. [A.]Khuddakani-apadàna. [B.]Saü-ni-kosalasaü. Pàràjikapàëiyaü verajakhaõóe sàriputtàyàcitapañikkhepamapekkhati. [SL Page: 028] [\x 28/] Pàtimokkhaü visodhento appeva jãvitaü jahe, Pa¤¤attaü lokanàthena na bhinde sãlasaüvaraü. Yathà ca pàtimokkhasaüvaro saddhàya, evaü satiyà indriyasaüvaro sampàdetabbo. Satisàdhano hi so, satiyà adhiññhitànaü indriyànaü abhijjhàdãhi ananvàssavanãyato . Tasmà " varaü bhikkhave tattàya ayosalàkàya àdittàya sampajjalitàya sajotibhå tàya cakkhundriyaü sampaëimaññhaü, natve va cakkhuvi¤¤eyyesu råpesu anuvya¤janaso nimittaggàho"ti[a] àdinà nayena àdittapariyàyaü samanussaritvà råpàdisu visayesu cakkhudvàràdipavattassa vi¤¤àõassa ajijjhàdãhi anvàssavanãyaü nimittàdigàhaü asammuññhàya [PTS Page 037] [\q 37/] satiyà nisedhentena esa sàdhukaü sampàdetabbo. Evaü asampàdite hi etasmiü pàtimokkhasãlampi anaddhaniyaü hoti na ciraññhitikaü, asaüvitahitasàkhàparivàramiva sassaü. Ha¤¤ate càyaü kilesacorehi vivañadvàro viya gàmo parissahàrãhi. Cittaü cassa ràgosamativijjhati, ducchannamagàraü vuññhã viya. Vuttampi hetaü:- Råpesu saddesu atho rasesu Gandhesu phassesu ca rakkha indriyaü, Etehi dvàrà vivañà arakkhità Hananti gàmaüva parassa hàrino.[B] Yathàgàraü cucchannaü vuññhi samativijjhati, Evaü abhàvitaü cittaü ràgo samativijjhatãti.[C] Sampàdite pana etasmiü pàtimokkhasãlampi addhanãyaü hoti ciraññhitikaü, susaüvihita sàkhàpàrivàra miva sassaü; na ha¤¤atecàyaü kilesacorehi, susaüvutadvàro viya gàmo parassahàrãhi; na cassa cittaü ràgo samativijjhati succhannamagàraü vuññhãviya. Vuttampi cetaü:- Råpesu saddesu atho rasesu Gandhesu phassesu ca rakkha indriyaü, Etehi dvàrà pihità susaüvutà Na hanti gàmaüva parassa hàrino.[D] Yathàgàraü succhannaü vuññhã na samativijjhati, Evaü subhàvitaü cittaü ràgo na samativijjhatãti.[E] Ayaü pana atiukkaññhadesanà1 ------------------------ [A.] Ya-ni-saëàyatanavagga. [D.] Saü-ni-saëàyatanavagga. [C.] Dhammapada-yamakavagga. [E.] Dhammapada-ya-ca. 1. Sã. [II.] Ukkaññhadesanà. [SL Page: 029] [\x 29/] Cittaü nàmetaü lahuparivattaü1 tasmà uppannaü ràgaü asubhamanasi kàrena vinodetvà indriyasaüvaro sampàdetabbo. Adhunà pabbajitena [PTS Page 038] [\q 38/] vaïgãsattherena viya-therassa kira adhunà pabbajitassa piõóàya carato ekaü itthiü disvà ràgo uppajji, tato ànandateraü àha:- Kàmaràgo óayhàmi cittaü me parióayhati, Sàdhu nibbàpana bråhi anukampàya gotamàti.[A] Thero àha:- Sa¤¤àya viparãyesà cittaü te parióayhati, Nimittaü parivajjehi subhaü ràgåpa saühitaü. Asubhàya cittaü bhàvehi ekaggaü susamàhitaü, Saïkhàre parato passa dukkhato no ca attato, Nibbàpehi mahàràgaü mà óayhittho punappunanti. Thero ràgaü vinodetvà va piõóàya cari api ca indriyasaüvarapårakena bhikkhunà kuraõóaka mahàleõavàsinà cittaguttattherena viya, corakamahàvihàravàsinà mahàmittattherena viyaca bhavitabbaü. Kuraõóakaleõe kira sattannaü buddhànaü abhinikkhamaõa cittakammaü manoramaü ahosi. Sambahulà bhikkhu senàsanacàrikaü àhiõóantà cittakammaü disvà manoramaü bhante cittakammanti àhaüsu. Thero àha:-atirekasaññhi me àvuso vassàni leõe vasantassa cittakammaü atthi tipi2 najànàmi, ajjadàni cakkhumante nissàya ¤àtanti. Therena kira ettakaü addhànaü vasantena cakkhuü ummãletvà leõaü na ullokitapubbaü. Leõadvàre cassa mahànàgarukkho ahosi sopi therena uddhaü na ullokitapubbo, anusaüvaccharaü bhåmiyaü kesarasipàtaü disvàvassa pupphitabhàvaü jànàti. Ràjà therassa guõasampattiü sutvà vanditukàmo tikkhattuü pesetvà anàgacchante there tasmiü gàme taruõaputtànaü itthãnaü thane bandhàpetvà la¤chàpesi:- tàva dàrakà tha¤¤aü màlabhiüsu yàva thero na àgacchatãti. [PTS Page 039] [\q 39/] thero dàrakànaü anukampàya mahàgàmaü agamàsi. Ràjà sutvà gacchatha bhaõe theraü pavesetha sãlàni gaõhissàmãti ante puraü abhiharàpetvà3 vanditvà bhojetvà ajja bhante okaso natthi sve sãlàni gaõhissàmãti therassa pattaü gahetvà thokaü anugantvà deviyà saddhiü vanditvà nivatti. Thero ràjà và vandatu devi và, sukhã hoti -------------------------------- 1. Sã.[II.] Lahuparivatti-ma-lahuparivattati. 2. Sã.[I.II.] Atthi natthãtipi. 3. Sã.[II.] Atiharàpetvà. [A.] Saü-ni-vaïgãsa-saü. [SL Page: 030] [\x 30/] Mahàràjàti vadati. Evaü satta divasà gatà,1 bhikkhå àhaüsu:-kiü bhante tumhe ra¤¤epi vandanamàne deviyàpi vandamànàya 'sukhã hotu mahàràjà'ti evaü vadathàti. Thero nàhaü àvuso ràjàti và devãti và vavatthànaü karomãti vatvà sattàhàtikkame therassa idha vàso dukkhoti ra¤¤à vissajjito kuraõóakamahàleõaü gantvà rattibhàge caïkamaü àruhi.2 Nàgarukkhe adhivatthà devatà daõóadãpikaü gahetvà aññhàsi, athassa kammaññhànaü atiparisuddhaü pàkañaü ahosi. Thero kiünu3 me ajja kammaññhànaü ativiya pakàsatãti attamano majjhimayàma samanantaraü sakalaü pabbataü unnàdayanto arahattaü pàpuõi. Tasmà a¤¤epi atthakàmo4 kulaputto. Makkañova ara¤¤amhi vane bhanta migo viya, Bàlo viya ca utrasto na bhave lolalocano. Adho khipeyya cakkhåni yugamatta daso siyà, Vanamakkaña lolassa na cittassa vasaü vajeti. Mahàmittattherassàpi màtu visagaõóarogo uppajji, dhãtà pissà bhikkhunãsu pabbajità hoti. Sà taü àha:-"gaccha ayye bhàtu santikaü, gannvà mama aphàsubhàvaü àrocetvà bhesajjaü àharà"ti. Sà gantvà àrocesi. Thero àha nàhaü målabhesajjàdãni saüharitvà bhesajjaü pacituü jànàmi, apica te bhesajjaü àcikkhissaü, ahaü yato pabbajito na mayà lobhasahagatena cittena indriyàni bhinditvà visabhàgaråpaü olokitapubbaü, iminàsaccavacanena [PTS Page 040] [\q 40/] màtuyà me phàsu hotu, gaccha imaü vatvà upàsikàya sarãraü parimajjàti. Sà gantvà imamatthaü àrocetvà kathà akàsi, upàsikàya taü khaõaü yeva gaõóo pheõapiõóo viya vilãyitvà antaradhàyi. Sà uññhahitvà sace sammàsambuddho dhareyya kasmà mama puttasadisassa bhikkhuno jàlavicittena hatthena sãsaü na paràmaseyyàti attamanavàcaü nicchàresi. Tasmà Kulaputtamànã6 a¤¤epi pabbajitvàna sàsane, Mittattherova tiññheyya vare indriyasaüvare. Yathà pana indriyasaüvaro satiyà, tathà viriyena àjãvapàrisuddhi sampàdetabbà. Viriyasàdhanà hi sà, sammà àraddhaviriyassa micchà --------------------------------- 1. Sã.[I.II.III] saha ma.[I.II.]Sattadivasàgataü 2. Sã.[II.]Abhiråhi. 3. Sã.[II] saha [I] kinnukho. 4. Sã [I.II] saha [III.]Attatthakàmo. 5. Sã.[II.]Màtuupàsikàya. 6. Sã.[I.III.]Kulaputtodàti. [SL Page: 031] [\x 31/] Jãvappahàõayambhavato. Tasmà anesanaü appatiråpaü pahàya viriyena piõóapàtacariyàdãhi sammà esanàhi esà sampàdetabbà, parisuddhuppàdeyeva paccaye pañisevamànena aparisuddhuppàde àsiviseviya parivajjayatà. Tattha apariggahitadhutaïgassa saïghato gaõato dhammadesanàdãhi cassa guõehi pasannànaü gihãnaü santikà uppannapaccayà parisuddhuppàdà nàma piõóapàtacariyàdãhi pana atiparisuddhuppàdàyeva pariggahitadhutaïgassa piõóapàtacariyàdãhi dhutaïgaguõecassa pasannànaü santikà dhutaïganiyamànulomena uppannà parisuddhuppàdà nàma ekabyàdhivåpasamattha¤cassa påtiharãñakã catumadhuresi uppannesu catumadhuraü a¤¤epi sabrahmacàrino paribhu¤jissantãti cintetvà hariñakãkhaõóameva paribhu¤jamànassa dhutaïgasamàdànaü patiråpaü hoti. Esahi uttamaariyavaüsiko bhikkhåti vuccati. Ye panete cãvaràdayo paccayà tesu yassa kassaci bhikkhuno àjãvaü parisodhentassa cãvarehi piõóapàteva nimittobhàsaparikathàvi¤¤attiyo na vaññanti. Senàsane pana apariggahita dhutaïgassa nimittobhàsa parikathà vaññanti. Tattha nimittaü [PTS Page 041] [\q 41/] nàma:- senànasatthaü bhåmiparikammàdãni karontassa kiü bhante kayirati1 ko kàràpetãti gihãhi vutte na kocãti pañivacanaü, yaü và pana¤¤ampi evaråpaü nimittakammaü. Obhàso nàma:-upàsakà tumhe kuhiü vasathà?Ti pàsàde bhanteti. Bhikkhånaü pana upàsakà pàsàde na vaññatã?Ti vacanaü, yaü và pana¤¤ampi evaråpaü obhàsakammaü. Parikathà nàma: bhikkhusaïghassa senàsanaü sambàdhanti vacanaü, yà và pana¤¤àpi2 evaråpà pariyàyakathà. Bhesajje sabbampi vaññati. Tathà uppannaü pana bhesajjaü roge våpasante paribhu¤jituü vaññati na vaññatã"?Ti3 tattha vinayadharà bhagavatà dvàraü dinnaü, tasmà vaññatãti vadanti; suttantikà pana ki¤càpi àpatti na hoti àjãvaü pana kopeti, tasmà na vaññati cceva vadanti. Yo pana bhagavatà anu¤¤àtàpi nimittobhàsaparikathà vi¤¤attiyo akaronto appicchatàdiguõeyeva nissàya jãvitakkhayepi paccupaññhite a¤¤atreva obhàsàdãhi uppanne paccaye pañisevati. Esa paramasallekhavuttãti vuccati. Seyyathàpi thero sàriputto: so kiràyasmà ekasmiü samaye pavivekaü bråhayamàno mahàmoggallànattherena saddhiü a¤¤atarasmiü ara¤¤e viharati. Athassa ekasmiü divase udaravàtàbàdho uppajjitvà atidukkhaü janesi. Mahàmoggallànatthero sàyaõhasamaye tassà yasmato upaññhànaü gato theraü nipannaü disvà taü pavattiü ------------------- 1. Sã.[II] saha ma.[II.]Karãyati. 2. Sã.[I.II.]Yaüvàpana¤¤ampi. 3. Sã.[I.II] saha [III] paribhu¤jituü navaññati. [SL Page: 032] [\x 32/] Pucchitvà pubbe te àvuso kena phàsu hotãti pucchi. Thero àha:-gihãkàle me àvuso màtà sappimadhusakkharàdãhi yojetvà asambhinnakhãrapàyàsaü adàsi, tena phàsukaü ahosãti. Sopi àyasmà: hotu àvuso sace mayhaü và tuyhaü và pu¤¤aü atthi appevanàma sve labhissàmàti àha. Imaü pana tesaü kathàsallàpaü caïkamanakoñiyaü rukkhe adhivatvà devatà sutvà sve ayyassa pàyàsaü uppàdessàmãti tàvadeva therassa upaññhàkakulaü [PTS Page 042] [\q 42/] gantvà jeññhaputtassa sarãraü àvisitvà pãëaü janesi. Athassa tikicchà nimittaü sannipatite1 ¤àtake àha:sace sve therassa evaråpaü nàma pàyàsaü pañiyàdetha taü mu¤cissàmãti. Te tayà avuttepi mayaü therànaü nibaddhaü bhikkhaü demàti vatvà dutiyadivase tathàråpaü pàyàsaü pañiyàdayiüsu. Mahàmoggallànatthero pàtova àgantvà àvuso yàvàhaü piõóàya caritvà àgacchàmi, tàva idheva hohãti vatvà gàmaü pàvisi. Te manussà paccuggantvà therassa pattaü gahetvà vuttappakàrassa pàyàsassa påretvà adaüsu. Thero gamanàkàraü dassesi. Bhu¤jatha bhante tumhe, aparampi dassàmàti theraü bhojetvà puna pattapåraü adaüsu. Thero gantvà handàvuso sàriputta paribhu¤jathàti upanàmesi theropi taü disvà atimanàpo pàyàso kathannukho uppannoti cintento tassa uppatti målaü disvà àha: haràvuso2 moggallàna aparibhogàrahoyaü3 piõóapàtoti. Sopàyasmà màdisena nàma àbhataü piõóapàtaü na paribhu¤jatãti cittampi anrappàdetvà ekavacaneneva pattaü mukhavaññiyaü gahetvà ekamante nikkujjesi. Pàyàsassa saha bhåmiyaü patiññhànà therassa àbàdho antaradhàyi. Tato paññhàya cattàëãsavassàni4 na puna uppajji. Tato mahàmoggallànattheraü àha: "àvuso vacãvi¤¤attiü nissàya uppanno pàyàso antesu nikkhamitvà bhåmiyaü carantesupi paribhu¤jituü ayuttaråpo"ti. Ida¤ca udànaü udànesi:- Vacãvi¤¤atti vipphàrà uppannaü madhu pàyasaü, Sace bhutto bhaveyyàhaü sàjãvo garahito mama.[A] Yadi pi me antaguõaü nikkhamitvà bahã care, Neva bhindeyya màjãvaü5 cajamànopi jãvitaü. âràdhemi sakaü cittaü vivajjemi anesanaü, Ahaü hi buddhapatikuññhaü na kàhàmi anesananti --------------------- 1. Ma.[II.]Sandissati-so. 4. Pa¤cacattàëãsavassàni(sabbattha) 2. Sã.[I.II.]âvuso. 5. Sã.[I.]Saha [II.]âjãvaü. 3. Sã.[I] saha [II.]Aparibhogàraho. [A.] Khuddakani-udàna. [PTS Page 043] [\q 43/] [SL Page 033] [\x 33/] Civaragumbavàsitaambakhàdaka mahàtissattheravatthåpi cettha kathe tabbaü. Evaü sabbathàpi. "Anesanàya cittampi ajanetvà vicakkhano, âjivaü parisodheyya saddhà pabbajito yatã"ti. Yathàca viriyena àjivapàrisuddhi, tathà paccayasannissitasãlaü pa¤¤àya sampàdetabbaü pa¤¤àsàdhanaü hi taü pa¤¤avato paccayesu àdãnavànisaüsadassanasamatthabhàto. Tasmà pahàya paccaya gedhaü dhammena samena uppanne paccaye yathàvuttena vidhinà pa¤¤àya paccavekkhitvà paribhu¤jantena taü sampàdetabbaü. Tattha duvidhaü paccavekkhaõaü; paccayànaü pañilàbhakàle paribhogakàleca. Pañilàbhakàlepi hi dhàtuvasena và pañikkålavasena và paccavekkhitvà ñhapitàni cãvaràdãni tato uttariü paribhu¤jantassa anavajjova paribhogotathà paribogakàlepi. Tatràyaü sanniññhànakaro vinicchayo: - cattàro hiparibogà; theyyaparibogo iõaparibogo dàyajjaparibogo sàmiparibhogoti; tatra saïghamajjhe nisãditvà paribhu¤jantassa dussãlassa paribhogo theyyaparibhogo nàma. Sãlavato apaccavekkhita paribogo1 iõaparibogo nàma; tasmà cãvaraü pariboge pariboge paccavekkhitabbaü, piõóapàto àlope àlope, tathà asakkontena purebhattapacchàbhatta purimayàma majjhimayàma pacchimayàmesu. Sacassa apaccavekkhatova aruõaü uggacchati iõaparibhogaññhàne yeva tiññhati, senàsanampi paribhoge paribhoge paccavekkhi tabbaü; bhesajassa pañiggahaõepi paribhogepi satipaccayatàva vaññati. Evaü santepi pañiggahaõe satiü katvà pariboge akarontassevaàpatti, pañiggahaõe pana satiü akatvàpi paribhege karontassa anàpatti. Catubbidhà hi suddhi; desanàsuddhi saüvarasuddhi pariyeññhisuddhi paccavekkhaõasuddhiti. [PTS Page 044] [\q 44/] tattha desanàsuddhi nàma: pàtimokkhasaüvarasãlaü, taü hi desanàya sujjhanato desanàsuddhitivuccati. Saüvarasuddhi nàma: indriyasaüvarasãlaü, taü hi na puna evaü karissàmãti cittàdhiññhànasaüvareneva sujjhanato saüvarasuddhãti vuccati. Pariyeññhisuddhi nàma: àjivapàrisuddhisãlaü, taühi anesanaü pahàya dhammena samena paccaye uppàdentassa pariyesanàya suddhattà pariyeññhisuddhãti vuccati. Paccavekkhaõasuddhi nàma: - paccaya sannissitasãlaü, 3 taühi vuttappakàrena paccavekkhaõena sujjhanato paccavekkhaõasuddhiti vuccati; tena vuttaü "pañiggahaõepana satiü akatvàpi pariboge karontassa anàpattã"ti. Sattannaü 1. Sã1. 11. Apaccavekkhitvà 2. Sã 1. Satipaccayatà. 3. Ma. 11. Paccayaparibhogasannissitasãlaü [SL Page 034] [\x 34/] Sekhànaü paccayaparibogo dàyajjaparibogo nàma. Tehi bhagavato puttà, tasmà putusantakànaü paccayànaü dàyàdà hutvà te paccaye paribhu¤janti. Kiü pana te1 bhagavato paccaye paribhu¤janti udàhu gihãnaü paccaye paribhu¤jantãti2 gihãhi dinnàpi bhagavatàanu¤¤àtattà bhagavato santakà honti. Tasmà bhagavato paccaye paribhu¤jantãti veditabbà. Dhammadàyàdasutta¤cettha sàdhakaü. Khãõàsavànaü paribhogo sàmiparibhogo nàma. Tehi taõhàya dàsavyaü atãtattà sàmino hutvà paribhu¤janti. Imesu paribhogesu sàmiparibhogoca dàyajjaparibhogoca sabbesaü vaññati. Iõaparibhego na vaññati. Theyyaparibhoge kathayeva natthi. Yo panàyaü sãlavatopaccavekkhitaparibhogo, so iõaparibhogassa paccanãkattà ànaõyaparibogo và hoti dàyajjapariboge và2 saïgahaü gacchati. Sãlavà hi imàya sikkhàya samannà gatattà sekhotveva vuccati. Imesu pana paribhogesu yasmà sàmipariboge aggo, tasmà taü patthayamànena bhikkhunà vuttappakàràya paccavekkhaõàya paccavekkhitvà paribhu¤jantena paccaya sannissitasãlaü sampàdetabbaü. Evaü karonto hikiccakàrã hoti. Vuttampi cetaü: - [PTS Page 045] [\q 45/] Piõóaü vihàraü sayanàsana¤ca âpa¤ca saïghàñi rajåpavàhanaü, Sutvàna dhammaü sugatena desitaü Saïkhàya seve varapa¤¤asàvako. Tasmàhi pinóe sayanàsane ca âpe ca saïghàmi rajåpavàhane, Etesu dhammesu anåpalitto Bhikkhu yathà pokkhare vàribindu. Kàlena laddhà parato anuggahà Dhajjesu bhojjesu ca sàyanesu, Mattaü sa ja¤¤à satataü upaññhito Vaõassa àlepana råhaõe yathà. Kantàre puttamaüsaüva akkhassabbha¤janaü yathà. Evaü àhari àhàraü3 yàpanatthàya 'mucchitoti. [A.] Imassa ca paccayasannissitasãlassa paripårakàrikàya bhàgineyya saïgharakkhitasàmaõerassa vatthu kathetabbaü, so hi sammà pacca vekkhitvà paribhu¤ji, yathàha: - 1. Sã 1. 11. Kimpanete 2. Sã1. 11. Dàyajjaparibogeyevavà. 3. ã. âhàreyyàhàraü. [A.] Suttanipate- dhammikasutta. [SL Page 035] [\x 35/] "Upajjhàyo maü bhu¤jamànaü sàlikuraü sunibbutaü, Màheva tvaü sàmaõera jivhà jhàpesi asa¤¤ato. Upajjhàyassa vaco sutvà saüvegamalabhiü tadà, Ekàsane nisãditvà arahattaü apàpuniü. Sohaü paripuõõasaïkappo cando paõõaraso yathà Sabbàsavaparikkhãno natthi dàni punabbhavo"ti. [PTS Page 046] [\q 46/] Tasmà a¤¤opi dukkhassa patthayanto parikkhayaü, Yoniso paccavekkhitvà pañisevetha paccayeti. [A] Evaü pàtimokkhasaüvarasãlàdivasena catubbidhaü. Iti catupàrisuddhisãlapakiõõakakathà. Pa¤cavidhakoññhàsassa pañhamapa¤cake añupasampannasãlàdi vasena attho veditabbo. Vuttaühetaü pañisambhidàyaü: - katamaü pariyantapàrisuddhisãlaü? Anupasampannànaü pariyantasikkhàpadànaü. Idaü pariyantapàrisuddhisãlaü. Katamaü apariyantapàrisuddhisãlaü? Upa sampannànaü apariyantasikkhàpadànaü. Idaü apariyantapàrisuddhisãlaü katamaü paripunõapàrisuddhisãlaü? Puthujjanakalyàõakànaü kusala dhamme yuttànaü sekkhapariyante paripårakàrãnaü kàye ca jiviteca anapekkhànaü pariccattajãvitànaü. Idaü paripuõõapàrisuddhisãlaü. Katamaü aparàmaññhapàrisuddhisãlaü? Sattannaü sekhànaü. Idaü aparàmaññhapàrisuddhisãlaü. Katamaü pañippassaddhipàrisuddhisãlaü? Tathàgata sàvakànaü khãõàsavànaü paccekabuddhànaü tathàgatànaü arahantànaü sammàsambuddhànaü. Idaü pañippassaddhipàrisuddhisãlanti. [B] tattha anupasampannànaü sãlaü gaõanavasena sapariyantattà pariyantapàrisuddhiti veditabbaü; upasampannànaü. Navakoñisahassàni asãtiü satakoñiyo, Pa¤¤àsaü satasahassàni chattiüsàca punàpare. Ete saüvaravinayà sambuddhena pakàsità, Peyyàlamukhena niddiññhà sikkhà vinaya saüvareti. Evaü gaõanavasena sapariyantampi anavasesavasena [PTS Page 047] [\q 47/] samàdàna bhàvaü làbhayasa¤àti aïgajãvitavasena adiññhapariyantabhàva¤ca savdhàya aparayantapàrisuddhiti veditabbaü, cãvaragumbavàsã ambakhàdaka mahà tissattherassa sãlamãva; tathàhi so àyasmà [A.] Khuddakani - apadàna [b] pañisambadà -¤àõa. 1. Ma. 11. Apariyantapàrisuddhisãlantivuttaü. [SL Page 036] [\x 36/] Dhanaü caje yo pana aïgahetu Aïgaü caje jãvitaü rakkhamàno, Aïgaü dhanaü jãvita¤vàpi sabbaü. Caje naro dhammamanussarantoti. [A] Imaü sappurisànussatiü avijahanto jãvitasaüsayepi sikkhàpadaü avãtikkamma tadeva apariyantapàrisuddhisãlaü nissàya upàsakassa piññhigatova arahattaü pàpuõi. Yathàha: - "Na pità napi te màtà na ¤àtã napi bandhavo, Karotetàdisaü kiccaü sãlavantassa kàraõà. Saüvegaü janayitvàna sammasitvàna yoniso, Tassa piññhigato santo arahattaü apàpuõã"ti. Puthujjanakalyàõakànaü sãlaü upasampadato paññhàya sudhota jàtimaõi viya suparikammakatasuvaõõaü viya ca atiparisuddhattà cittuppàdamattakenapi malena virahitaü arahattasseva padaññhànaü hoti. Tasmà paripuõõapàrisuddhiti vuccati- mahàsaïgharakkhita bhàgiõeyyasaïgharakkhitattherànaü viya. Mahàsaïgharakkhitattheraü kira atikkantasaññhivassaümaraõama¤ce npannaü bhikkhusaïgho lokuttaràdigamaü pucchi. Thero natthi me lokuttaradhammoti àha. Athassa upaññhàko daharabhikkhu àha: bhante tumhe parinibbutàtu samantà dvàdasayojanà manussà sannipatità, tumhàkaü putujjana kàlakiriyàyamahàvippañisàro1 bhavissatãti. âvuso ahaü metteyyaü bhagavantaü passissàmãti vipassanaü na paññhapesiü, [PTS Page 048] [\q 48/] tena hi maü nisãdàpetva okàsaü karohãti. So theraü nisidà petvà bahã nikkhanto thero tassa saha bahi nikkhamanàva arahattaü patvà ackrikàya sa¤¤aü adàsi. Saïgho sannipatitvà àha: bhante evaråpe maraõakàle lokuttaradhammaü nibbattetvà dukkaraü karitthàti. Nàvuso etaü dukkaraü, apica ve dukkaraü àcikkhissàmi, ahaü àvuso pabbajitakàlato paññhàya asatiyà a¤¤àõapakataükammaü nàma na saràmãti. Bhàgiõeyyopissa pa¤¤àsavassa kàle evameva arahattaü pàpuõãti. Appassutopi ce hoti sãlesu asamàhito, Ubhayena naü garahanti sãlatoca sutena ca. Appassutopi ce hoti sãlesu susamàhito, Sãlato naü pasaüsanti nàssa sampajjate sutaü. [A.] Aóhakathàgatà [b.] Aïguttara -ni-4-ni. 1. Si11. Mahàjanassavippañisàro. [SL Page 037] [\x 37/] Bahussutopi ce hoti sãlesu asamàhito. Sãlato naü garahanti nàssa sampajjate sutaü. Bahussutopi ce hoti sãlesu susamàhito, Ubhayena naü pasaüsanti sãlato ca sutena ca. Bahussutaü dhammadharaü sappa¤¤aü buddhasàvakaü, Nekkhaü jambonadasseva ko taü ninditumarahati. Devàpi naü pasaüsanti brahmunàpi pasaüsitoti. [A.] Sekhànaü pana sãlaü diññhivasena aparàmaññhattà-puthujjanànàü và pana bhavavasena aparàmaññhasãlaü aparàmaññhapàrisuddhãti veditabbaükuñumbiyaputtatissattherassa sãlaü viya. So hi àyasmà tathàråpaü sãlaü nissàya arahatte patiññhàtukàmo verike àha: Ubho pàdàni bhinditvà saüyamessàmi1 vo ahaü, Aññiyàmi haràyàmi saràgamaraõaü ahanti. [PTS Page 049] [\q 49/] Evàhaü cintayitvàna sammasitvàna yoniso, Sampatte aruõuggamhi arahatta mapàpuõinti. A¤¤ataropi mahàthero bàëhagilàno sahatthà àhàrampi paribhu¤jituü asakkonto sake muttakarãse paëipanno samparivattati. Taü disvà a¤¤ataro daharo ho dukkà jãvitasaïkhàràti àha. Tamenaü mahàthero àha: àvuso idàni mãyyamàno saggasampattiü labhissàmi, natthi me ettha saüsayo, imaü pana sãlaü bhinditvà laïdhasampatti nàma sikkhaü paccakkhàya pañiladdha gihãbhàvasadi sãti2 vatvà sileneva saddhiü marissàmãti tatheva3 nipanno tameva rogaü sammasanto arahattaü patvà bhikkhusaïghassa imàhi gàthàhi vyàkàsi: - Phuññhassa me a¤¤atarena byàdhinà Rogena bàëhaü dukhitassa ruppato. Parisussatã khippamidaü kaëebaraü. Pupphaü yatà paüsuni àtape kataü. Aja¤¤aü ja¤¤asaïkhàtaü asuciü suci sammataü, Nànàkuõapaparipåraü ja¤¤aråpaü apassato. [A.] Aïguttara catuni. 1. Sã1. 11. Sa¤¤amissàmi - saccàpessàmi. 2. Ma 11. Gihãbhàvasadisanti. 3. Ma1. 11. Tattheva. [SL Page 038] [\x 38/] Dhãratthu maü àturaü påtikàyaü. Duggandhiyaü asuciü vayàdhidhammaü, Yatthappamattà adimucchità pajà Hàpenti maggaü sugatupapattiyàti. Ahavantàdãnaü pana sãlaü sabbadarathapañippassaddhiyà parisuddhattà pañippassaddhipàrisuddhiti vedatabbaü. Evaü pariyantapàrisuddhiàdivasena pa¤cavidhaü. Dutiyapa¤cake: - pàõàtipàtàdãnaü pahàõàdivasena attho vedatabbo. Vuttaü hetaü pañisambhidàyaü: - "Pa¤ca sãlàni; pàõàti pàtassa pahàniü sãlaü, veramaõãsãlaü, cetanàsãlaü saüvarosãlaü, avãtikkamo sãlaü, adinnàdànassa; kàmesu micchàcàrassa; musàvàdassa; pisuõàvàcàya; pharusàvàcàya; samphappalàpassa; [PTS Page 050] [\q 50/] abhijjhàya; vyàpàdassa; miccàdiññhiyà. Nekkhammena kàmacchandassa; abyàpàdena byàpàdassa; àlokasa¤¤àyathinamiddhassa; avikkhepena uddhaccassa; dhammavavatthànena vicikicchàya; ¤àõena avijjàya; pàmojjena aratiyà; pañhamena jhànena nãvaranànaü; dutiyena jhànena vitakkavicàrànaü; tatiyena jhànena pãtiyà, catutthena jhànena sukhadukkhànaü;àkàsàna¤càyatanasamàpattiyà råpasa¤¤àya, pañighasa¤¤àya. Nànattasa¤¤àya; vi¤¤àõa¤càyatasasamàpattiyà àkàsàna¤càyatanasa¤¤àya; àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiyà vi¤¤àõa¤càyatanasa¤¤àya; nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiyà àki¤ca¤¤àyatasasa¤¤àya; aniccànupassanàya niccasa¤¤àya; dukkhànupassanàya sukhasa¤¤àyra anattànupassanàya attasa¤¤àyra nibbidànupassanàya nandiyàra viràgànupassanàya ràgassa; nirodhànupassanàya samudayassa; pañinissaggànupassanàya àdànassa; khayànupassanàya ghanasa¤¤àya; vayànupassanàya àyåhaõassa; viparinàmànupassanàya dhuvasa¤¤àya; animuttànupassanàya nimittassa; appanihitànupassanàya paõidhiyà; su¤¤atànupassanàya abhinivesassa; adhipa¤¤àdhamma vipassanàya sàràdànàbhini vesassa; yathàbhåta¤àõadassaõena sammohàbhinivesassa; àdãnavà nåpassanàya àlayàbhinivesassa; pañisaïkhànupassanàya1 appañi saïkhàya; vivaññhànupassanàya saüyogàbhinivesassa; sotàpatti maggena diññhekaññhànaü kilesànaü; sakadàgimimaggena oëàrikànaü kilesànaü; anàgàmivaggena anusahagatànaü kilesànaü; arahattamaggena sabbakilesànaü; pahànaü sãlaü, veramaõi cetanà saüvaro avãtikkamo sãlaü. Evaråpàni sãlàni cittassa avippañisàràya saüvattanti, pàmojjàya saüvattanti. Pãtiyà saüvattanti. 1. Sã11. Hsaïkhàdhammànupassanàya. [SL Page 039] [\x 39/] Passaddhiyà saüvattanti, somanassàya saüvattanti, àsevanàya saüvattanti, bhàvanàya saüvattanti, pahulãkammàya saüvattanti alaïkàràya saüvattanti, parikkhàràya saüvattanti, parivàràya saüvattanti, pàripåriyà saüvattanti, ekantanibbaüdàya viràgàya nirodàya upasamàya abhi¤¤àya sambodàya nibbànàya saüvattantãti. [A] Ettha ca pahàõanti koci dhammo nàma natthi a¤¤ata; vuttappakàrànaü pànàtipàtàdãnaüanuppàdamattato. Yasmà pana taü taü pahànaü tassa tassa kusalassa [PTS Page 051] [\q 51/] dhammassa patiññhànaññhena upadhàraõaü hoti, vikampabhàvàkaraõena ca samàdànaü tasmà pubbevutteneva upadhàraõasamàdhànasaïkhàtena sãlanaññhena sãlanti vuttaü. Itare cattàro dhammà tato tato veramaõivasena tassa tassa saüvaravasena, tadubhayasampayuttacetanàvasena, taü taü avãtãkkamantassa avãtikkamavasena ca, cetaso pavattisabbhàvaü sandhàya vuttà. Sãlaññho pana nesaü pubbe pakàsitoyevàti. Evaü pahàõasãlàdivasena pa¤ca vidhaü. Ettàvatàca kiü sãlaü, keññhena sãlaü, kàna'ssa lakkhaõa rasa paccupaññhànapadaññhànàni, kimànisaüsaü sãlaü, katividha¤cetaü sãlanti? Vuttànaü imesaü pa¤hànaü vissajjanaü niññhitaü. Yaü pana vuttaü ko cassa saükileso? Kiü vodànanti? Tatra vadàma: khaõóàdibhàvosãlassa saükileso, akhaõóàdibhàvo vedànaü. So pana khaõóàdibhàvolàbhayasàdihetukena bhedena ca sattavidhamethunasaüyogena ca saïgahãto. Tathàhi yassa sattasu àpattikkhandhesu àdimhivà ante và sikkhàpadaü bhinnaü hoti, tassa sãlaü pariyante chinnasàñako viya khaõóaü nàma hoti. Yassa pana vemajjhe bhinnaü, tassa majjhe chiddasàmako viya chiddaü nàma hoti. Yassa pañipàñiyà dve tãõi bhinnàni, tassa piññhiyàvà kucchiyàvà uññhitena visabhàgavaõõena kàëarattàdãnaü a¤¤atara sarãravanõàgàvã viya sabalaü nàma hoti. Yassa antarantarà bhinnàni, tassa antarantarà visabhàgavaõõabindu vicita;gàvã viya kammàsaü nàma hoti. Evaü tàva làbhàdihetukena bhedena khaõóàdibhàvo hoti. Evaü sattavidhamethunasaüyogavasena. Vuttaü hi bhagavatà: - idha bràhmaõa ekacco samanovà bràhmanovà sammàbrahmacàrã pañijàna màno naheva ko màtugàmena [PTS Page 052] [\q 52/] saddhiü dvayaüdvayasamàpattiü samàpajjati, apica kho màtugàmassa acchàdanaü parimaddanaü nahàpanaü sambàhanaü sàdiyati, so tadassàdeti, taü nikàmeti, tenaca vittiü àpa¤¤ati. Idampiko bràhmaõa brahmacariyassa khaõóampi [A.] Pañisambhidà - ¤àõakathà. [SL Page 040] [\x 40/] Chiddampi sabalampi kammàsampi. Ayaü vuccati bràhmaõa aparisuddhaü bràhmacariyaü caratã, saüyutto methunena saüyogena, na parimuccati jàtiyà jaràya maraõena -pe- na parimuccati dukkhasmàti vadàmi. Puna ca paraü bràhmaõa idhekacco samanovà bràhmanovà-pepañijànamàno naheva ko màtugàmena saddhiü dvayaü dvayasamàpattiü samàpajjati, napi màtugàmassa ucchàdanaü -pesàdiyati, apica kho màtugàmena saddhiüsa¤jagghati, saükãëati saïkeëàyati, so tadassàdeti -pedukkhasmàti vadàmi. Punacaparaü bràhmaõa idhekacco samaõovà bràhmaõovà -pe- naheva kho màtugàmena saddhiü dvayaüdvayasamàpattiü samàpajjati, napi màtugàmassa uccàdanaü -pe-sàdiyati, napi màtu gàmena saddhiü sa¤jagghati saïkãëati saïkeëàyati. Api ca kho màtugàmassa cakkhunà cakkhuü upanijjhàyati, pekkhati, so tadassàdeti -pedukkhasmàti vadimi. Punacaparaü brahmaõa idhekacco samaõovà brahmanovà -pe- naheva ko màtugàmena -pe- napi màtugàmassa -penapi màtugàmena -pe- napi màtugàmassa -pepekkhati. Apica ko màtugàmassa saddaü suõàti tirokuóóà và tiropàkàrà và hasantiyà và bhaõantiyà và gàyantiyà và rodantiyà và, so tadassàdeti -pe- dukkhasmàti vadàmi. Punacaparaü bràhmaõa idhekacco samaõovà bràhmanovà -penaheva kho màtugàmena -pe- napi màtugàmassa -pe- napi màtugàmena -pe- napi màtugàmassa -pe- rodantiyà và -peapica kho yànissa tàni pubbe màtugàmenasaddhiü hasitalapitakãëitàni, tàni anussarati. So tadassà deti -pedukkhasmàti vadàmi. Punacaparaü bràhmaõa idhekacco samaõo và bràhmano và -penaheva kho màtugàmena -pe-napi màtugàmassa -pe- napi yànissa tàni pubbe màtugàmena saddhiü hasitalapitakãëitàni tàni anussarati, [PTS Page 053] [\q 53/] apica kho passati gahapatiü và gahapatiputtaü và pa¤cahi kàmaguõehi samappitaü samaïgibhåtaü parivàrayamànaü, se tadassàdeti -pedukkhasmàti vadàmi. Punacaparaü bràhmaõa idhekacco samano và bràhmaõo và -penaheva kho màtugàmena -pe- napi passati gahapatiü và gahapatiputtaü và -peparicàrayamànaü. Apica kho a¤¤ataraü devanikàyaü paõidhàya brahmaciriyaü carati: iminàhaü sãlena và vatena và tapena và brahmacariyena và devo và bhavissàmi deva¤¤ataro vàti, so tadassà deti taü nikàmeti tena ca vittiü àpajjati. Idampi bràhmaõa brahmacariyassa khaõóampi chiddampi sabalampi kammàsampãti evaü làbhàdi hetukena bhedena sattavidhamethunasaüyogena ca khaõóàdi bhàvo saïgahãtobati veditabbo. [A.] Aïguttarani - sattakani. [SL Page 041] [\x 41/] Akhaõóàdibhàvo pana sabbesaü sikkhàpadànaü abhedena, bhinnà na¤ca sappañikammànaü pañikammakaraõena, sattavidha methunasaüyogà bhàvane ca, aparàya ca kodho apanàbho makkho paëàso issà macchariyaü màyà sàñheyyaü thambho sàrambho màno atimàno mado pamàdoti àdãnaü pàpadhammànaü anuppattiyà, appicchatà santuññitàsallekhatàdãna¤ca tuõànaü uppattiyà saïgahãto. Yànãhi sãlànã làbhàdãnampi attàya abhinnàni, pamàdadosena và bhinnànipi pañikammakatàni, metunasaüyogena ca kodhåpanàhàdãhi và pàpadhammehi anupahatàni, tàni sabbaso akhaõóàni acciddàni asabalàni akammàsànãti vuccanti. Tàni yeva bhujissabhàvakaraõatova bhujissàni, vi¤¤åhi pasatthattà vi¤¤åppasatthànira taõhàdiññhihi aparàmaññhattà aparàmaññhàni; upacàrasamàdhiü và appaõàsamàdiü và saüvattayantãti samàdhisaüvattanikàni ca honti. Tasmà tesaü esa akhaõóàdibhàvo vodànanti veditabbo. Taü panetaü vodànaü dvãhàkàrehi sampajjati sãla vipattiyà ca àdãnavadassanena sãlasampattiyàva ànisaüsadassanena. [PTS Page 054] [\q 54/] tattha "pa¤cime bhikkhave àdãnavà dussãlassa sãlavipattiyà "ti: [a] evamàdi suttanayena sãlavipattiyà àdãnavo daññhabbo: apica dussãlo puggalo dussãlyahetu amanàpo hoti deva manussànaü, ananusàsaniyo sabrahmacàrãnaü, dukkhito dussãlagarahàsu, vippañisàrã sãlavataüpasaüsàsu, tàyaca pana dussãlyatàya sàõasàmako viya dubbaõõo hoti, ye kho panassa diññhànugatiü àpa¤¤anti tesaü dãgharattaü apàyadukkhàvahanato dukkhasamphasso, yesaü deyyadhammaü patiganhàti tesaü na mahapphalakaraõato appaggho, anekavassagaõikaguthakåpo viya dubbisodhano, chavà làtamiva ubhato parãbàhiro, bhikkhubhàvaü pañijànantopi abhikkhuyeva gogaõaü anubaddhagadrabho viya, satatubbiggo sabbaverika puriso viya, asaüvàsàraho matakaëebaraü viya, sutàdiguõayuttopi sabrahmacàrãnaü apåjàraho susànaggi viya bràhmaõànaü, ahabbo visesàdigame avdhovaråpadassane, niràso saddhamme caõóàla kumàrako viya rajje, sukitosmiti ma¤¤amànopi dukkhitova aggikkhandhapariyàye vuttadukkhabhàgitàya, dussãlànaü hi pa¤cakàmaguõaparibogavandanamànanàdisukhassàdagathitacittànaü tappaccayaü anussaraõamattenàpi bhadayasantàpaü janayitvà uõhalohituggà rappavattanasamatthaü atikamukaü dukkhaü dassentosabbàkàrena paccakkhakammavipàko bhagavà àha: "passathano tumhe bhikkhave amuü mahantaü aggikkhandhaü àdittaü sampajjalitaü sajotibhåtanti. Evaü bhante. Taü kiü ma¤¤atha bhikkhave katamaü nu kho varaü yaü [A] aü -ni-pa¤cakani. [SL Page 042] [\x 42/] Amuü mahantaü aggikkhandhaü àdittaü sampajjalitaü sajotibhåtaü àliïtvà upanisãdeyya và upanipajjeyya và, yaü khattiyaka¤¤aü và bràhmaõakag¤a¤¤aü và gahapatika¤¤aü và mudutalunahatthapàdiü àliïgitvà upanisãdeyya và upanipajjeyya vàti. Etadeva bhante varaü yaü khattiyaka¤¤aü và bràhmaõaka¤¤aü và gahapatika¤¤aü và mudutalunahatthapàdiü àliïgitvà upanisãdeyya và [PTS Page 055] [\q 55/] upanipajjeyyavà dukkhaü hetaü bhante yaü amuü mahantaü aggikkhandhaü àdittaü sampajjalitaü sajotibhåtaü àliïtvà upanisãdeyya và upanipajjeyya và, yaü khattiyaka¤¤aü và bràhmaõakag¤a¤¤aü và gahapatika¤¤aü và mudutalunahatthapàdiü àliïgitvà upanisãdeyya và upanipajjeyya vàti àrocayàmi vo bhikkhave pañivedayàmi vo bhikkhave yathà etadeva tassa varaü dussãlassa pàpadhammassa asuci saïkassarasamàcàrassa pañicchannakammantassa assamaõassa samaõapañi¤¤assa abrahma càrissa brahmacàrãpañi¤¤assa antopåtissa avassutassa kasambujà tassa yaü amuü mahantaü aggikkhandhaü àdittaü sampajjalitaü sajotibhåtaü àliïtvà upanisãdeyya và upanipajjeyya và, yaü khattiyaka¤¤aü và bràhmaõakag¤a¤¤aü và gahapatika¤¤aü và mudutalunahatthapàdiü àliïgitvà upanisãdeyya và upanipajjeyya và. Taü kissa hetu? Tato nidànaü hi so bhikkhave maraõaü và nigaccheyya maraõamattaü và dukkhaü, natveva tappaccayà kàyassa bhedà paraü maraõà apàyaü duggatiü vinipàtaü nirayaü uppajjeyya. Ya¤ca ko so bhikkhave dussãlo-pekasambujàto khattiyaka¤¤aü và bràhmaõakag¤a¤¤aü và gahapatika¤¤aü và mudutalunahatthapàdiü àliïgitvà upanisãdeyya và upanipajjeyya và gitvà upanisãdeyya và upanipajjeyya và, 1 ta¤hi tassa bhikkhave hoti dãgharattaü ahitàya dukkhàya, kàyassa bhedà paraü maranà apàyaü duggatiü vinipàtaü nirayaü uppajjeyya. [A] evaü aggikkhandhupamàya itthipañibaddhapadvakàmaguõa paribhogappaccayaü dukkhaü dassetvà eteneva upàyena: "taükiü ma¤¤atha bhikkhave katamaü nu kho varaü yaü balavà puriso daëhàya vàëarajjuyà ubojaïghà veñhetvà ghaüseyya sà chaviü cindeyya chaviü chetvà cammaü chivdeyya cammaü chetvà maüsaü chandeyya aññhiü cetvà aññhi mi¤jaü àhacca tiññheyya, yaü và khattiyamahàsàëànaü và bràhmaõamahà sàëànaü và gahapatimahàsàëànaü và abhivàdanaü sàdiseyyàti ca. Taü kiü ma¤¤atha bhikkhave katamaü nu kho varaü yaü balavà puriso tiõhàya sattiyà teladhotàya paccorasmiü pahareyya, yaü và khattiyamahàsàëànaü và bràhmaõamahàsàëànaü và gahapatimahàsàëànaü và a¤jalikammaü sàdiyeyyàti ca. Taü kiüva¤¤atha bhikkhave katamaü nu kho varaü yaü balavà puriso tattena ayopaññena àdittena sampajjalitena sajotibhutena kàyaü sampaëiveñheyya, yaü và khattiyamahàsàëànaü và bràhmaõamahàsàëànaü và gahapatimahà sàëànaü và saddhàdeyyaü cãvaraü paribhu¤jeyyà ti ca. Taü kiü ma¤¤atha bhikkhave katamaü [PTS Page 056] [\q 56/] nu kho varaü yaü balavà puriso tattena ayo saïkunà àdittena sampajjalitena sajotibhåtena mukhaü vivaritvà tattaü lohaguëaü àdittaü sampajjalitaü sajotibhåtaü mukhe pakkhi peyya taü tassa oññhampi óaheyya mukhampi jivhampi kaõñhampi adarampi [A] aïguttara sattakani. 1. Sã. Ma. 1. 11. Saha 111. Upanipajjati và. 2. Sã. Ma. 1. 11. Khattiyabràhmaõagahapatimahàsàëànaü. [SL Page 043] [\x 43/] ôaheyya antampi antaguõampi àdàya adhobhàgà nikkhameyya, yaü và khattiyamahàsàëànaü và bràhmaõamahàsàëànaü và gahapatimahàsàëànaü và saddhàdeyyaü piõóapàtaü paribu¤jeyyàti ca. Taü kiü ma¤¤atha bhikkhave katamaü nu kho varaü yaü balavà riso sãse và gahetvà khandhe và gahetvà tattaü ayoma¤caü và ayopãñhaü và àdittaü sampajjalitaü sajotibhåtaü abhinisãdàpeyya và abhinipajjà peyya và, yaü và khattiyamahàsàëànaü yà bràhmaõamahàsàëànaü và gahapatimahà sàëànaü và saddhàdeyyaüma¤capãñhaü paribu¤jeyyàti ca. Taü kiü ma¤¤atha bhikkhave katamaü nu kho varaü yaü balavà puriso uddhapàdaü adho siraü gahetvà. Tattàya lohakumbhiyà pakkipeyya àdittàya sampajjalitàya sajotibhåtàya, so tattha eõeddehakaü paccamàno sakimpi uddhaü gaccheyya sakimpi adho gaccheyya sakimpi tiriyaü gaccheyya, yaü và khattiyamahàsàëànaü và bràhmaõamahàsàëànaü và gahapatimahàsàëànaü và saddhàdeyyaü vihàraü paribu¤jeyyàti cà ti. [A] imàhi vàëarajju tinha satti ayopañña ayoguëa ayoguëa ayoma¤ca ayopãñha ayokumbhi upamàhi abivàdana a¤jalikamma cãvara piõóapàta ma¤capãñha vihàra paribhogappaccayaü dukkhaü dassesã. Tasmà: - Aggikkhandhàliïgana dukkhàdikadukkhakamukaphalaü, Avijahato kàmasukhaü sukaü kuto bhinnasãlassa. Abhivàdana sàdiyane kiü nàma sukhaü vipannasãlassa, Daëhavàëarajjughaüsana dukkhàdhika dukkhabhàgissa. [PTS Page 057 [\q 57/] 2] Saddhànama¤jalikamma sàdiyane kiü sukhaü asãlassa, Sattippahàra dukkhà dhimatta dukkhassa yaü hetu. Cãvara pariboga sukhaü kiü nàma asa¤¤atassa, Yena cãraü anubhavitabbà niraye jalita ayopaññasamphassà. Madhuropi pinóapàto haëàhaëavisåpamo asãlassa, âdittà giëitabbà ayoguëà yena cirarattaü. Sukhasammatopi dukkho asãlino ma¤capãñhaparibogo, Yaü bàdissanti cãraja jalita ayoma¤ca pãñhàni. 3 Dussãlassa vihàre saddhàdeyyamhi kà nivàsa rati, Jalitesu nivasitabbaü yena ayokumhi majjhesu. Saïkassarasamàcàro kasambujàto avassuto pàpo, Anto påtãti ca yaü nivdanto àha lokagaru. [A.] Aïguttara sattakani. 1. Sã 1. 11 Saha 111 dukkhàtidukkhaümukaüphalaü. 2. Sã. 1. 11 Dukkhàtidukkhabhàgiyassa 3. Sã1. 11 Saha 111. Jalitaayoma¤cadukkhàti. [SL Page 044] [\x 44/] Dhijjãvitaü adha¤¤assa tassa samaõànaü vesadhàrissa, Assamaõassa upahataü khatamattànaü vahantassa. Guthaü viyaü kuõapaü viya maõóanakàmà vivajjayantãdha, Yaü nàma sãlavanto santo kiü jãvitaü tassa. Sabbahayehi amutto mutto sabbehi adhigamasukhehi, Supihita saggadvàro apàyamaggaü samàråëho. Karuõàya vatthåbhåto kàruõikajanassa nàma ko a¤¤o, Dussãlasamo dussãlatàya iti pahuvidhàpi dosàti. Evamàdinà paccavekkhaõena sãlavipattiyaü àdãnavadassanaü, vuttappakàraviparãtato silasmapattiyaü ànisaüsadassanaü ca veditabbaü. Apica: [PTS Page 058 [\q 58/] -] Tassa pàsàdikaü hoti pattacãvaradhàranaü, Pabbajjà saphalà tassa yassa sãlaü sunimmalaü. Attànuvàdàdibhayaü suddhasãlassa bhikkhuno, Andhakàraü viya ravi hadayaü nàvagàhati. Sãlasampattiyà bhikkhå sobhamàno tapovano. Pabhàsampattiyà cando gagane viya sobhati. Kàyagavdhopi pàmojjaü sãlavantassa bhikkuno, Karoti api devànaü sãlagandhe kathàva kà. Sabbesaü gandhajàtànaü sampattiü abibhusyahi, Avighàtã dasadisà sãlagavdho pavàyati. Appakampi katà kàrà sãlavante mahapphalà, Hontãti silavà hoti påjà sakkàrabhàjanaü. Sãlavantaü na bàdhenti àsavà diññhadhammikà, Samparàyikadukkhànaü målaü khaõati sãlavà. Yà manussesu sampatti yà ca devesu sampadà, Na sà sampannasãlassa icchato hoti dullabhà. Accantasantà pana yà ayaü nibbàõasampadà, Sampanna sãlassa mano tameva anudhàvati. Sabbasampattimålamhi sãlamhi iti paõóito, Anekàkàravokàraü ànisaüsaü vibhàvayeti. Evaü hi vibhàvayato sãlavipattito ubbijjitvà sãlasampatti ninnaü mànasaü hoti; tasmà yathà vuttaü imaü sãlipattiyà àdã navaü, ima¤ca sãlasampattiyà ànisaüsaü disvà sabbàdarena sãlaü [SL Page 045] [\x 45/] Vodàpetabbanti. Ettàvatà ca "sãle patiññhàya naro sapa¤¤o"ti imissà gàthàya sãla samàdhi pa¤¤àmukhena desite visuddhimagge sãlaü tàva paridãpitaü hoti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate visuddhimaggena Sãlanãddeso nàma Pañhamo paricchedo. [PTS Page 059] [\q 59/] 2. Atha dhutaïganiddeso. Idàni yehi appicchatà santuññhitàdãhi guõehi vuttappakà rassa sãlassa vodànaü hoti te guõe sampàdetuü yasmà samàdinnasãlena yoginà dhutaïgasamàdànaü kàtabbaü, evaü bhissa appicchatà santuññhità sallekha pavivekàpacaya viriyàrambha subhara tàdi guõasalila vikkhàlitamalaü sãla¤ceva suparisuddhaü bhavissati vatàni ca sampajjissanti. Bati anavajjasãlabbataguõaparisuddhasamàcàro poràõe ariyavaüsattaye patiññhàya catutthassa bhàvanàràmatà saïkhàtassa ariyavaüsassa adhigamàraho bhavissati; tasmà dhutaïgakathaü àrabissàma: - bhagavatà hi pariccattalokàmisànaü kàye ca jivite ca anapekkhànaü anulomapañipadaü yeva àràdhetukàmànaü kulaputtànaü terasa dhutaïgàni añu¤¤àtàni seyyathãdaü: paüsukulikaïgaü, tecãvarikaïgaü, pinóapàtikaïgaü, sapadànacàrikaïgaü, ekàsanikaïgaü, pattapinóikaïgaü, khalupacchàbhattikaïkaü, àra¤¤ikaïgaü, rukkhamålikaïgaü, abbhokàsikaïgaü, sosànikaïgaü, yathà santhatikaïgaü, nesajjikaïganti tattha: - Atthato lakkhaõàdãhi samàdànavidhànato, Pabhedato bhedato ca tassa tassànisaüsàto. Kusalattikato ceva dhutàdãnaü vibhàgato, Samàsavyàsatocàpi vi¤¤àtabbo vinicchàya. [PTS Page 060] [\q 60/] Tattha atthato tàva: - rathikà susàna saïkàrakåmàdãnaü yattha katthaci paüsånaü upari ñhitattà abbhuggataññhena tesu paüsusu kåla mivàti paüsukålaü; athavà paüsu viya kucchitabhàvaü ulatã'tipaüsukålaükucchitabhàvaü gacchatãti vuttaü hoti; evaü laddhanibbacanassa paüsukålassa dhàraõaü paüsukålaü; paüsukålaü sãlamassàti paüsukuliko; paüsukulikassa aïgaü= paüsukulikaïgaü, aïganti kàraõaü vuccati, tasmà yena samàdànena so paüsukuliko hoti, tassetaü adhi vacananti veditabbaü. Eteneva nayena saïghàñi uttaràsaïga [SL Page 046] [\x 46/] Antaravàsaka saïkhàtaü ticãvaraü sãlamassàti tecãvariko; tecãvarikassa aïgaü tecãvarikaïgaü. Bhikkhàsaïkhàtànaü pana àmisapinóànaü pàto piõóapàto, parehi dinnànaü piõóànaü patte nipata nanti vuttaü hoti; taü pinóapàtaü u¤chati taü taü kulaü upasaïkamanto gavesatãti piõóapàtiko. Pinóàya và patituü vatame tassàti piõóapàtãpatitunti carituü; pinóapàtã eva piõóapàtiko; piõóapàtikassa aïgaü pinóapàtikaïgaü. Dànaü vuccata avakhaõóanaü; apetaü dànato apadànaü- anavakhaõóananti attho; saha apadà nena sapadànaüavakhaõóanavirahitaü anugharanti vuttaü hoti; sapadànaü carati idamassa sãlanti sapadànacàrã; sapadànacàrã eva sapadànacàriko; tassa aïgaü sapadànacàrikaïgaü. Ekàsane bojanaü ekàsaü; taü sãlamassàti ekàsaniko; tassa aïgaü ekàsani kaïgaü. Dutiyabhàjanassa pañikkhittattà kevalaü ekasmiü yeva patte piõóo pattapiõóo; idàni pattapiõóagahaõe pattapiõóasa¤¤aü katvà- pattapiõóo sãlamassàti pattapinóiko; tassa aïgaü pattapiõóikaïgaü. Khalåti pañisedhanatthe nipàto; pavàritena satà [PTS Page 061] [\q 61/] paccà laddhaü bhattaü pacchàbhattaü nàma. Tassa pacchà bhattassa bhojanaü pacchàbhattabhojanaü; tasmiü pacchàbhattabhojane pacchàbhattasa¤¤aü katvà- pacchàbhattaü sãlamassàti pacchàbhattiko; na pacchàbhattiko khalu pacchàbhattiko; samàdànavasena pañikkhittàtirittabhojanassetaü nàmaü. Aññhakathàyaü pana vuttaü khalåti eko sakuõiko, so mukhena phalaü gahetvà tasmiü patite puna a¤¤aü na khàdati tàdiso ayanti khalupacchàbhattiko tassa aïgaü khalupacchàbhattikaïgaü. Ara¤¤e nivàso sãlamassàti àra¤¤iko tassa aïgaü àra¤¤ikaïgaü. Rukkhamåle nivàso rukkhamålaü, taü sãlamassàti rukkhamåliko. Rukkhamålikassa aïgaü rukkhamålikaïgaü. Abbhokàsika sosànikaïgesupi eseva nayo yadeva santhataü yathà santhataü, idaü tuyhaü pàpuõàtãti evaü pañhamaü uddiññhasenàsanassetaü adhivacanaü. Tasmiü yathàsanthate viharituü sãlamassàti yathàsanthatiko, tassa aïgaü yathàsanthatikaïgaü. Sayanaü pañikkhipitvà nisajjàya virahituü sãlamassàti nesajjiko, tassa aïgaü nesajjikaïgaü. Sabbàneva panetàni tena tena samàdànena dhåtakilesattà dhutassa bhikkhuno aïgànãti kilesa dhananato và dhutanti laddhavohàraü ¤àõaü aïgaü etesanti dhutaïgàni. Athavà dhutàni ca tàni pañipakkhaniddhunanato aïgàni ca pañipattiyà tipi dhutaïgàni, evaü tàvettha atthato vi¤¤àtabbo vinicchayo. Lakkhaõàdihãti: - sabbàneva panetàni1 samàdànacetanàlakkhaõàni. Vuttampicetaü: -2 " yo samàdiyati so piggalo, yena 1. Sã1. 11. Sabbànevacetàni. 2. Sã1 saha ma. 11. Vuttampicetaü aññhakathàyaü [SL Page 047] [\x 47/] Samàdiyati cittacetasikà ete dhammà, yà samàdànacetanà taü dhutaïgaü, yaü pañikkhipati taü vatthåti. [A"] sabbàneva ca loluppaviddhaü sanarasàni, nilloluppabhàvapaccupaññhànàni, appicchatàdi ariyadhamama padaññhànàni. [PTS Page 062] [\q 62/] evamettha lankhaõàdihiveditabbo vinicchayo. Samàdànavidhànatoti àdisu pana padvasu: - sabbàneva dhutaïgàni dharamàne bhagavati bhagavatova santike samàdàtabbàni; parinibbute mahàsàvakassa santike; tasmiü asati khauõàsavassaanàgamissasakadàgàmissasotàpannassatipiñakassadvipimakas- saekapimakassa - ekajaïgãtikassa - ekàgamassa - aññhakathàcariyassa - tasmiü asati dhutaïgadharassa - tasmimpi asati cetiyaïganaü sammajjitvà ukkuñikaü nisãditvà sammàsambuddhassa santike vadanena viya samàdàtabbàni. Apica sayampi samàdàtuü vaññati evaü. Ettha ca cetiyapabbate dvebhàtika terànaü jeññhabhàtu dhutaïgappicchatàya vatthu kathetabbaü. Ayaü tàva sàdàraõakathà. Idàni ekekassa samàdànavidhànappabhedabhedànisaüse vaõõayissàma: paüsukulikaïgaü tàva: -" gahapatidànacãvaraü pañikkipàmi, " "paüsukulikaïgaü samàdiyàmã"ti imesu dvãsu vacanesu a¤¤atarena samàdinnaü hoti. Idaü tàvettha samàdànaü evaü samàdinnadhutaïgena pana tena sosànikaü pàpaõikhaü rathiyacolaü saïkàra coëaü sottiyaü nahànachoëaü titthacoëaü gatapaccàgataü aggidaóóhaü gokhàyitaü upacikàkhàyitaü undårakhàyitaü antacchinnaü dasacchinnaü dhajàhamaü thåpacãvaraü samaõacãvaraü àbisekikaü iddhimayaü panthikaü vàtàhataü devadattiyaü sàmuddiyanti etesu a¤¤ataraü cãvaraü gahetvà phàletvà dubbalaññhànaü pahàya thiraññhànàni dhovitvà cãvaraü katvà porànaü gahapaticãvaraü apanetvà paribhu¤jitabbaü. Tattha sosànikanti: susàne patitakaü. Pàpaõikanti: àpaõadvàre patãtakaü. Rathiyacoëanti: pu¤¤attikehi vàtapànadvàrena1 ratikàya chaóóãtacoëakaü. Saïkàracoëanti: [PTS Page 063] [\q 63/] saïkàraññhàne chaóóita coëakaü. Sotthiyanti: gabbhamalaü pu¤chitvà chaóóitavatthaü. Tissà maccamàtà kira sataagghanakena vatthena gabbhamalaüpu¤chàpetvà paüsukulikà gaõhissantãti tàëavelimagge chaóóàpesi, bhikkhå jinõakaññhànatthameva gaõhanti. Nahànacoëanti: yaü bhåta vejjehi sasãsaü nahàpità kàëakaõõicoëanti chaóóetvà gacchanti. Titthacoëanti: sinànatitthe chaóóita pilotikaü. Gata paccàgatanti: yaü manussà. Susànaü gantvà paccàgatà nahàtvà chaóóenti. Aggidaóhenti: agginà daóóhapadesaü. Taü hi manussà chaóóenti. Gokhàyitàdãni pàkañàneva. Tàdisànipi hi manussà chaóóenti. Dhajàhañanti: nàvaü àruhantà dhajaü bandhitvà àruhanti [A] mahàañhakathà. 1. Sã1. 11. Vàtapànantarena. [SL Page 048] [\x 48/] Taü tesaü dassanàtikkame gahetuü vaññati. Yampi yuddhabhamiyaü dhajaü bandhitvà ñhapitaü taü dvinnampi senànaü gatakàle gahetuü vaññati. Thåpavãcaranati: vammikaü parikkhipitvà balikammakataü. Samaõacãvaranti: bhikkhusantakaü. âbhisekikanti: ra¤¤o abhisekaññhàne chaóóita cãvaraü. Iddhimayanti: ehi bhikkhucãvaraü. Panathikanti: antaràmagge patitakaü yaü pana sàmikànaü satisammosena patitaü taü tokaü rakkhitvà gahetabbaü. Vàtàhatanti: vàtena haritvà dåre pàtitaü. Taü pana sàmike apassante gahetuü vaññati. Devadattiyanti: yaü anuruddhattherassa viya devatàhi dinnakaü. Sàmuddiyanti: samuddavicãhi thale ussàditaü yaü pana saïghassa demàti dinnaü coëaka bikkhàya và caramànehi laddhaüna taü paüsukulaü, bhikkhudattiyepi yaü vassaggena gàhetvà và dãyyati senàsanacãvaraü và hoti na taü paüsukulaü, no gàhàpetvà dinnameva paüsukuëaü tatràpi yaü dàya kehi bhikkhussa pàdamåle nikkhittaü tena pana bhikkhunà paüsukulikassa hattheñhapetvà dinnaü taü ekato suddhikaü nàma, yaü bhikkhuno hatthe ñhapetvà dinnaütena pana pàdamåle ñhapitaü tampi ekato suddhikaü, yaü bhikkhunopi pàdamåle ñhapitaütenàpi tatheva dinnaü taü [PTS Page 064] [\q 64/] ubhatosuddhikaü, yaü hatthe ñapetvàva laddhaü hattheyeva ñhapitaü taü anukkaññhacãvaraü nàma. Iti imaü paüsukulabhedaü ¤atvà paüsukulikena cãvaraü paribhu¤jitabbanti idamettha vidhànaü. Ayaü pana pabhedo: tayo paüsukulikà, ukkaññho majjhimo måduti. Tattha sosànikaü yeva gaõhanto ukkaññho hoti, pabbajità gaõhissantãti ñhapitakaü gaõhanto majjhimo, pàdamåle ñhapetvà dinnakaü gaõhanto mudåti. Tesu yassa kassaci attano ruciyà khantiyà gihãhi dinnakaü sàditakkhaõe dutaïgaübhijjati. Ayamettha bhedo. Ayaü pànànisaüso: "paüsukulachivaraü nissàya pabbajjà"ti[a] vacanato nissayànuråpa pañipattisabbhàvo, pañhame ariyavaüse patiññhànaü, àrakkhadukkhàbhàvo, aparàyattavuttità, corabhayena abhayatà, paribhogataõhàya abhàvo, samaõasàruppaparikkhàratà. " Appàni ceva sulahàni ca tànica anavajjànã"tã: [b] bhagavatà saüvaõõitappaccayatà, pàsàdikatà, appicchatàdãnaü phalanipphatti, sammàpañipattiyà anubråhaõa, pacchimàya janatàya diññhànugatiü àpàdananti. Màrasenavighatàya paüsukåla1 dharo yati. Sannaddha kavaco yuddhe khattiyo viya sobhati. Pahàya kàsikàdãni varavatthàni dhàritaü. Yaü lokagarunà ko taü paüsukulaü na dhàraye. [A.] Vinayamahàvagga- pabbajjàkhandhaka. [B.] Aïguttarani - catukkani. 1. Sã1. 11 Saha 111paüsukulaü. [SL Page 049.] [\x 49/] Tasmà hi attano bhikhu pañi¤¤aü samanussaraü, Yogàcàrànukulamhi paüsukule rato siyàti. Ayaü tàva paüsukulikaïge Samàdàna vidhànappabhedabhedànisaüsavaõõanà. Tadanantaraü pana tecãvarikaïgaü " catutthakacãvaraü pañikkhipàmi, tecãvarikaïgaü samàdiyàmi"ti imesaü a¤¤ataravacanena [PTS Page 065] [\q 65/] samàdinnaü hoti. Tena pana tecãvarikena cãvaradussaü labhitvà yàva aphàsu bhàvena kàtuü và na sakkoti vicàrakaü1 và na labhatisåciàdisu vàssa ki¤ci2 na sampajjati tàva nikkhipitabbaü; nikkittapaccayà doso natthi. Rajitakàlato paññhàya pana nikkhipituü na vaññati; dhutaïgacoro nàma hoti. Idamassa vidhànaü. Pabhedato pana ayampi tivido hoti: tattha ukkaññhena rajana kàle pañhamaü antaravàsakaü và uttaràsaïgaü và rajitvà taü nivàsetvà itaraja rajitabbaü, taü pàrupitvà saïghàñi rajitabbà- saïghàñiü pana nivàsetuü na vaññati. Idamassa gàmantasenàsane vattaü. âra¤¤akena pana dve ekato dhovitvà rajituü vaññanti. Yathà pana kadvi disvà sakkoti kàsàvaü àkaóóhitvà upari kàtuü evaü àsanne ñhàne nisãditabbaü. Majjhimassa pana rajanasàlàyaü rajanakàsàvaü nàma hoti taü nivàsetvà và pàrupitvà và rajanakammaü kàtuü vaññati; mudukassa sabhàgabhikkhånaü cãvaràni nivàsetvà và pàrupitvà và rajana kammaü kàtuü vaññati. Tatraññhaka paccattharaõampi tassa vaññati, pariharituü pana na vaññati, sabhàgabhikkhånaü cãvarampi antarantarà paribhu¤jituü vaññati. Dhutaïga tecãvarikassa pana catutthaü vaññamànaü aüsakàsàvameva vaññati, ta¤ca kho vitthàrato vidatthi dãghato tihatthameva vaññati. Imesa pana tinõampi catutthakacãvaraü sàditakkhaõeyeva dhutaïgaü bhijjati. Ayamettha bhedo. Ayaü panàni saüso: tecãvariko bikkhu santuññhohoti kàyaparihàrikena cãvarena, tenassa pakkhino viya samàdàyeva gamanaü, appasamàrambhatà, vatthasannidhiparivajjanaü, sallahukavuttità, atireka cãvaraloluppappahàõaü, kappiyepi mattakàrità. Sallekhavuttità, appicchatàdãnaü phalanipphattãti evamàdayo guõà sampajjanti. [PTS Page 066] [\q 66/] Atireka vatthataõhaü pahàya sannidhi vivajjito dhiro, Santosa sukha rasa¤¤å ticãvaradharo bhavati yegã. Tasmà sapattacaraõo pakkhãva sacãvarova yogivaro, Sukhamanuvicaritukàmo cãvaraniyame ratiü kayiràti. Ayaü tecãvarikaïge Sàmàdàna vidhànappabhedabhedànisaüsavanõanà. 1. Sã 1. 11. Vicàraõakaü 2. Sã 1. 11 Saha 111 såciàdãsu và yaü ki¤ci. [SL Page 050] [\x 50/] Piõóapàtikaïgampi "atirekalàbhaü pañikkhipàmi, piõóapàti kaïgaü samàdiyàmã"ti imesaü a¤¤ataravacanena samàdinnaü hoti. Tena pana piõóapàtikena saïghabhattaü, uddesabhattaü, nimattanaü, salàkabhattaü, pakkhikaü, uposathikaü, pàñipadikaü, àgantukabhattaü, gamikabhattaü, gilànabhattaü, gilànåpaññhàkabhattaü, vihàrabhattaü, dhårabhattaü, vàrabhattanti etàni cuddasa bhattàni na sàditabbàni, sace pana saïghabhattaü gaõhathàti àdinàvata nayenavà ambhàkaü gehe saügho bikkhaü ganhàti tumhepi bhikkhaü gaõhathàti vatvà dinnàni honti tàni sàdituü vaññanti. Saïghato niràmisasalà kàpi vihàre pakkabhattampi vaññatiyevàti - idamassa vidhànaü. Pahe dato pana ayampi tividho hoti: tattha ukkaññho puratopi pacchatopi àhañabhikkhaü gaõhàti, padvàre1 ñhatvà pattaü gaõhantànampi deti, pañikkamanaü àharitvà dinnabikkhampi gaõhàti, taü divasaü pana nisãditvà bhikkhaü na gaõhàti; majjhimo taü divasaü nisãditvàpi gaõhàti, svàtanàya pananàdhivàseti; muduko svàtanàyapi puna divasàyapi bhikkhaü adivàseti. Te ubhopi serivihàrasukhaü na labhanti, ukkaññho pana labhati. Ekasmiü kira gàme ariyavaüso hoti, ukaññho itare àha. âyàmàvuso dhammasavaõàyàti. Tesu eko ekenamhi bhante manussena nisãdàpitoti. Evaü te ubhopi parihãõà, itaro pàtova piõóàya caritvàgantvà dhammarasaü [PTS Page 067] [\q 67/] pañisaüvedesi. Imesaü pana tinõampi saïghabhattàdikaü atirekalàbhaü sàditakkhaõe eva dhutaïgaü bhijjati - ayamettha bhedo. Ayaü panànisaüso: " pinóiyàlopa bojanaü nissàya pabbajjà"ti[a] vacànato nissayànuråpapañipattisabbhàvo, dutiye ariyavaüse patiññhànaü, aparàyattavuttità, "appagghàniceva sulabhàni ca tàni ca anavajjànã" ti[b-] bhagavatà saüvaõõitappaccayatà, kosajjanimmaddanatà2 parisuddhàjãvatà, sekhiyapañipattipåraõaü, aparaposità, parànuggahakiriyà, mànappahànaü, rasataõhànivàraõaü, gaõabhojana paramparabhojana càrittasikkhàpadehi anàpattità, appicchatàdãnaü anulomavuttità. Sammàpañipattibråhaõaü, paccimajanatànukampananti. "Piõóiyàlopa santuññho aparàyattajiviko, Pahãõàhàraloluppo hoti càtuddisoyati. Vinodayati kosajjaü àjãvassa visujjhati, Tasmà hi nàtima¤¤eyya bhikkhàcariyaü sumedhaso. 1. Sã1. 11 Saha 111 pattadvàre. 2. Nimmathanatà- katthaci. [A.] Vinayamahàvagga. [B.] Aïguttarani - catukkani. [SL Page 051.] [\x 51/] Evaråpassa hi: - Pinóapàtikassa bhikkhuno attabharassa ana¤¤aposino, Devàpihayanti tàdino no ce làbhasilokanissitoti. Ayaü pinóapàtikaïge Samàdàna vidhànappabhedàbhedànisaüsavaõõanà. Sapadànacàrikaïgampi " leluppacàraü pañikkhipàmi, sapadànacàri kaïgaü samàdiyàmã"ti imesaü a¤¤ataravacanena samàdinnaü hoti. Tena pana sapadànacàrikena gàmadvàre ñhatvà parissayàbhàvo sallakkhetabbo: yassà racchàya cà gàme và parissayo hoti, taü pahàya a¤¤attha carituü vaññati. Yasmiü gharadvàre và racchàya và gàme và ki¤ci na labbhati, agàmasa¤¤aü katvà gantabbaü. Yattha ki¤ci labbhati, taü pahàya gantuü na vaññati. Iminà ca bhikkhunà kàlataraü pavisitabbaü evaü hi aphàsukaññhànaü pahàya a¤¤attha [PTS Page 068] [\q 68/] gantuü sakkhissati. Sace panassa vihàre dànaü dentà antaràmagge và àgacchantà manussà. Pattaü gaõhitvà pinóapàtaü denti vaññati, iminà ca maggaü gacchantenàpi bhikkhàcàravelàyaü sampattagàmaü anatikkamitvà caritabbameva. Tattha alabhitvà và thokaü labhitvà và gàmapañipàñiyà caritabbanti. Idamassa vidhànaü, pabhedato pana ayampi tividho hoti: tattha ukkaññho purato àhañabhikkhaü pacchato àhañabhikkhampi pañikkamanaü àharitvà dãyamànampi na ganhàti, pattadvàre pana pattaü vassajjeti- imasmiü hi dhutaïge mahàkassapattherena sadiso nàma natthi, tassàpi patta vissaññhaññhà nameva pa¤¤àyati. Majjhimo purato và pajchato và àhañmpi pañikkamanaü àbhatampi gaõhàti, pattadvàrepi pattaü vissajjeti, na pana bhikkhaü àgamayamàno nisãdati; evaü so ukkaññhapiõóa pàtikassa anulometi. Muduko taü divasaü nisãditvà àgameti. Imesaü pana tinõampi loluppacàre uppannamatte dhutaïgaü bhijjati. Ayamettha bhedo; ayaü panànisaüso: kulesu niccanava katà, candåpamatà, kulamaccherappahàõaü, samànukampità, kulåpakàdi navàbhàvo, avhàõànabhinavdanà, abhihàrena anatthikatà, appicchatàdãnaü anulomavuttitàti. Candåpamo niccanavo kulesu amaccharã sabbasamànukampo, Kulåpakàdãnavavippamutto hotãdha bhikkhå sapadànacàrã. Loluppacàradva pahàya tasmà okkhittacakkhå yugamattadassã, âkaïkhamàno bhuvi seri càraü careyya dhiro sapadànacàranti. Ayaü sapadànacàrikaïge Samàdàna vidànappabhedabhedànisaüsavaõõanà. [PTS Page 069] [\q 69/] [SL Page 052] [\x 52/] Ekàsanikaïgampi " ninàsanabhejanaü pañikkipàmi, ekàsani kaïgaü samàdiyàmã"ti imesaü a¤¤ataravacanena samàdinnaü hoti tena pana ekàsanikena àsanasàlàya nisãdantena theràsane anisãditvà idaü mayhaü pàpunissatãti patiråpaü àsanaü sallakkhetvà nisãditabbaü. Sacssa vippakate bojane àcariyo và upajjhàyo và àgacchati, aññhàya vattaü kàtuü vaññati. Tipiñakacålàbhayatthero panàha: - àsaü và rakkheyya bojanaü và, aya¤ca vippakata bhojano, tasmà vattaü karotu, bhojanaü pana mà bhu¤jatåti. Idamassa vidhànaü, pabhedato pana ayampi tivido hoti, tattha ukkaññho appaü và hotu bahuü và, yamhi bhejane hatthaü otà heti tato a¤¤aü gaõhituü na labhati. Sacepi manussà therena na ki¤ci bhuttanti sappiàdãni àharanti, bhesajjatthameva vaññanti na àhàratthaü. Majjhimo yàvapatte bhattaü na khãyati tàva a¤¤aü gaõhituü labhati. Ayaü hi bhojanapariyantiko nàma hoti. Muduko yàva àsanà na vuññhàti tàva bhu¤jituü labhatisohi udaka pariyantiko và hoti yàva pattadhovanaü na gaõhàtatàva bhu¤ja nato, àsanapariyantiko và yàva na uññhàti tàva bhu¤janato. Imesaü pana tinõampi nànàsanabhojanaü bhuttakkhaõe dhutaïgaü bhijjati. Ayamettha bhedo. Ayaü panànisaüso: appàbàdhatà, appàtaïkatà, lahuññhànaü, balaü, phàsuvihàro, anatirittappaccayà anàpatti, rasataõhàvinodanaü, appicchatàdãnaü anuloma vuttititi. Ekàsanabhejane rataü na yatiü bhejanapaccayà rujà, Visahanti raso alolupo parihàpeti na kammamattano. Isi phàsuvihàra kàraõe sucisallekha ratåpasevite. Janayetha visuddhamànaso ratimekàsanabhojane yatãti. 1 Ayaü ekàsanikaïge Samàdàna vidànappabhedabhedànisaüsavaõõanà. [PTS Page 070] [\q 70/] Pattapinóikaïgampi "dutiyakabhàjanaü pañikkhipàmi, patta piõóikaïgaü samàdiyàmi"ti imesaü a¤¤ataravacanena samàdinnaü hoti. Tena pana pattapinóikena yàgupànakàle bhàjane ñhapetvà vya¤jane laddhe vya¤janaü và pañhamaü khàditabbaü, yàgu và pàtabbà. Sace pana yàguyaü pakkhipati, påtimacchakàdimhi vya¤cane pakkhitte yàgu pañikkålà hoti appañikkålameva ca katvà bhu¤jituü vaññati. Tasmà tathàråpaü vya¤janaü sandhàya idaü vuttaü yaü pana madhusakkharàdikaü appañikkålaü hoti, taü pakkipitabbaü gaõhantena ca pamàõayuttameva gaõhitabbaü, àmakasàkaü hatthena gahetvà 1. Sã1. 11 Sadàti. [SL Page 053.] [\x 53/] Khàdituü vaññati. Yathà pana akatvà patteyeva pakkhipitabbaü. Dutiyakabhàjanassa pana pañikkhittattà a¤¤aü rukkhapaõõampi na vaññatãtiidamassa vidhànaü; pabhedato pana ayampitivido hiti: tettha ukkaññhassa a¤¤ata; ucchukhàdanakàlà kacavarampi chaóóetuü na vaññati. Odanapiõóamacchamaüsapåvepi bhinditvà khàdituü na vaññati. Majjhimassa ekena hatthenabhanditvà khàdituü vaññati, - hatthayogã nàmesa muduko pana pattayogã nàma hoti, tassa yaü sakkàhoti patte pakkhipituü taü sabbaü hatthena và dantehi và bhinditvà khàdituü vaññati. Imesaü pana tinõampi dutiyakabhàjanaü sàditakkhaõe dhutaïgaü bhijjati. Ayamettha bedo, ayaü panànisaüso: nànàrasataõhàvinodanaü, artiiricchatàya pahànaü, àhàre payojanamattadassità, thàlakàdipariharaõadhedàbhàvo, avikkhittabojità, appicchatàdãnaü anulomavuttitàti. Nànàbhàjana vikkhepaü hitvà okkhitta locano, Khaõanto viya målàni rasataõhàya subbato. Saråpaü viya santuññhiü dhàrayanto sumànaso, Paribhu¤jeyya àhàraü ko a¤¤o pattapinóikàti. Ayaü pattapinóikaïge Samàdàna vidhànappabhedàbhedànisaüsavaõnanà. [PTS Page 071] [\q 71/] Khalupacchàbhattikaïgampi " atirittabhojanaü pañikkipàmi, khalupacchàbhattikaïgaü samàdiyàmi"ti imosaü a¤¤ataravacanena samàdinnaü hoti. Tena pana khalupacchàbhattikena pavàretvà punabhojanaü kappiyaü kàretvà na bhu¤jitabbaü- idamassa vidhànaü; pahedato pana ayampitividho hoti: tattha ukkaññho yasmà pañhama piõóe pavàraõà nàma natthi, tasmiü pana ajjhohariyamàne a¤¤aü pañikkipato hoti, tasmà evaü pavàrito pañhamapinóaü ajjhoharitvà dutiyapiõóaü na bhu¤jati. Majjhimo yasmiü bojane pavàrito tadeva bhu¤jati. Muduko pana yàva àsanà na vuññhàti tàva bhu¤jati imesaü pana tinõampi pavàritànaü kappiyaü kàràpetvà bhuttakkhaõe dhutaïgaü bhijjati. Ayamettha tbhado, ayaüpanàni saüso: anatirittabojanàpattiyà dårãbhàvo, odarikattàbhàvo, niràmisasannidhità, puna pariyesanàya abhàvo, appicchatàdãnaü anulomavuttitàti. Pariyesanàya dhedaü na yàti na karoti sannidhiü dhiro, Odarikattaü pajahati khalupacchàbhattiko yogã. [SL Page 054] [\x 54/] Tasmà sugatappasatthaü santosa guõàdivundisaüjananaü, Dose vidhunitukàmo bhajeyya yogã dhutaïgamidanti. Ayaü khalupacchàbhattikaïge Samàdàna vidhànappabhedabhedànisaüsavaõõanà. âra¤¤ikaïgampi "gàmantasenàsanaü pañikkhipàmi, àra¤¤ikaïgaü samàdiyàmã"ti imosaü a¤¤ataravacanena samàdinnaü hoti. Tena pana àra¤¤ikena gàmantasenàsanaü pahàya ara¤¤e aruõaü uññhàpetabbaü. Tattha saddhiü upacàrena gàmoyave gàmanasenàsanaü. Gàmo nàma: - yo koci ekakuñiko và anekakuñiko và parikkitto và aparikkhitetà và samanusso và amanusso và, antamaso atireka càtumàsaniviññho [PTS Page 072] [\q 72/] yo koci satthopi. Gàmåpacàro nàma: - parikkhittassa gàmassa sace anuràdha purasseva dve indakhãlà honti, abbhantarime indakhãle ñhitassa thàmavajjhimassa purisassa leóóupàto. Tassa lakkhaõaü yathà taruõa manussà attano balaü dassentà bàhaü pasàretvà leóóü khipanti, evaü khittassa leóóussa patanaññhànabbhantaranti vinayadharà; suttantikà pana kàkanivàraõaniyàmena khittassàti vadanti. Aparikkhittagàme yaü sabbapaccantimassa gharassa dvàre ñhito màtu gamo bhàjanena udakaü chaóóeti, tassa patanaññhànaü gharåpacàro. Tato vuttanayena eko leóópàto gàmo, dutiyo gàmåpa càro, ara¤¤aü pana vinayapariyàyena tàva "ñhapetvà gàmaca gàmåpacàraca sabbametaü ara¤¤a"nti[a] vuttaü, abhidhammapariyàyena "nikkhamitvà bahi indakhãlà sabbametaü ara¤¤a"nti[b] vuttaü, imasmiü pana suttantikapariyàyena "àra¤¤ikaü nàma senàsanaü pa¤cadhanusatikaü pacchima"nti idaü lakkhaõaü ti àropitena àcariyadhanunà1 parikkhittassa gàmassa indakhãlato aparikkhittassa pañhamaleóóu pàtato paññhàya yàva vihàraparikkhepà minitvà vacatthapetabbaü. Sace pana vihàro aparikkhitto hoti yaü sabbapañhamaü senàsanaü và bhattasàlà và dhuvasannipàtaññhànaü và bodhi và cetiyaü vàdurecepi senàsanato hoti, taü paricchedaü katvà minitabbanti vinayaññhakathàsu vuttaü; majjhimaññhakathàyaü pana vihàrassàpi gàmasseva upacàraü nãharitvà ubhinnaü leóóupàtànaü antarà minitabbanti vuttaü idamettha pamàõaü, sacepi àsanne gàmo hoti, vihàre ñhitehi mànusakànaü saddo såyyati, pabbatanadã àdãhi pana antitattà nasakkà ujuü gantuü, yo tassa pakatimaggo 1. Aropitena ayadhanunà itica. âropitajiyadhanunà itica teci va¤¤anti. [A] vinayapàràjikapàëi. [B.] Abhidhamma- jhànavibhaïga. [SL Page 055] [\x 55/] Hoti sacepi nàvàya sa¤caritabbo tena maggena pa¤cadhanu satikaü gahetabbaü. Yo pana àsannagàmanna aïgsampàdanattha tato tato maggaü pidahati, ayaü dhutaïgacoro hoti. Sace pana àra¤¤ikassa bhikkhuno upajjhàyo và àcariyo và gilàno hoti, tena ara¤¤e sappàyaü alabhantena gàmanta [PTS Page 073] [\q 73/] senàsanaü netvà upaññhàtabbo. Kàlasseva pana nikkhavitvà aïgayutte ñhàne aruõaü uññhàpetabbaü. Sace aruõuññhàna velàyaü tesaü àbàdho vaóóhati, tesaü yeva kiccaü kàtabbaü, na dhutaïgasuddhikena bhavitabbanti - idamassa vidhànaü; pabhedato pana ayampi tividho hoti: tattha ukkaññhena sabbakàlaü ara¤¤e arunaü uññhàpetabbaü; majjhimo cattàro vasasike màse gàmante vasituü labhati; muduko hemantikepi. Imesaü pana tiõõampi yathàparicchinne kàle ara¤¤ato agàntvà gàmanta senàsane dhammaü suõantànaü aruõe uññhitepi dhutaïgaü na bhijjiti; sutvà gacchantànaü antaràmagge uññhitepi na bhijjati; sace pana uññhitepi dhammakathike muhuttaü nipajjitvà gamissàmàti niddàyantànaü aruõaü uññhahati, attano và ruciyà gàmanta senàsane aruõaü uññhàpenti, dhutaïgaü bhijjatãti ayamettha bhedo, ayaü panànisaüso: àra¤¤iko bhikkhu ara¤¤asa¤¤aü manasikaronto bhabbo aladdhaü và samàdhiü pañiladdhuü, laddhaü và rakkhituü, satthàpissa attamano hoti. Yathàha: - "tenàhaü nàgi tassa bhikkhuno attamano homi ara¤¤avihàrenà "tã[a] panta senàsanavàsinocassa asappàya råpàdayo cittaü na vikkhipanti, vigatasantàso hoti jãvitanikantiü jahàti, pavivekasukharasaü assàdeti, paüsukulikàdibhàvopicassa patiråpo hotãti. Pavicitto asaüsaññho pantasenàsane rato. âràdhayanto nàthassa vanavàsena mànasaü. Eko ara¤¤e nivasaü yaü sukaü labhate yati, Rasaü tassa na vindanti api devà sa indakà. Paüsukulaü ca esova kavacaü viya dhàrayaü, Ara¤¤asaïgàmagato avasesadhutàyudho. Samattho na cirasseva jetuü màraü savàhiõiü, Tasmà ara¤¤avàsamhi ratiü kayiràtha paõóitoti. Ayaü àra¤¤ikaïge Samàdàna vidhànappabhedabhedànisaüsavaõõanà. [PTS Page 074] [\q 74/] [A.] Saüyuttani- sagàthavagga. [SL Page 056] [\x 56/] Rukkhamålikaïgampi " channaü pañikkhipàmi, rukkhamålikaïgaü samàdiyàmã"ti imesaü a¤¤ataravacanena samàdinnaü hoti. Tena pana rukkhamålikena sãmantarikarukkhaü cetiyarukkhaü nãyyà sarukkhaü phalarukkhaü vagguli rukkhaü susurarukkhaü vihàramajjhe ñhitarukkhanti ime rukkhe vivajjetvà vihàrapaccante ñhitarukkho gahetabboti - idamassavidhànaü. Pabhedato pana ayampi tivido hoti: tattha ukkaññho yathàrucitaü rukkhaü gahetvà pañijaggà petuü na labhati, pàdenapapaõõasamaü apanetvà vasitabbaü. Majjhimo taü ñhànaü sampattehi yeva jaggàpetuü labhati. Mudu kena àràmikasamaõuddese pakkositvà sodàpetvà samaü kàràpetvà vàlikaü okiràpetvà pàkàraparikkhepaü kàràpetvà dvàraü yojàpetvà vasitabbaü. Mahadivase pana rukkhamålikena tattha anisãditvà a¤¤attha pañicchanne ñhàne nisãditabbaü, imesaü pana tiõõampi channe vàsaü kappitakkhaõe dhutaïgaü bhijjati, jànitvà channe aruõaü uññhàpitamatteti aïguttarabhàõakà. Ayamettha bhedo. Ayaü panànisaüso: "rukkhamålasenàsanaü nissàya pabbajjà"ti[a] vacanato nissayànuråpapañipattisabbhàvo, "appagghàniceva sulabhàni ca tànica anavajjànã"ti[b] bhagavatà saüvaõõi tappaccayatà, abhiõhaü tarupaõõavikàradassanena aniccasa¤¤à samuññhàpanatà, senàsanamaccherakammàràmatànaü abàvo, devatàhi sahavàsità, appicchatàdãnaü anulomavuttitàti. Vannito buddhaseññhena nissayoti ca bhàsito. Nivàso pavicittassa rukkhamålasamo kuto. âvàsa macchera hare devatà paripàlite. Pavivitte vasanto hã rukkhamålamhi subbato. [PTS Page 075] [\q 75/] Abhirattàni nãlàni paõóåni patitàni ca, Passanto tarupanõàni niccasa¤¤aü vanådati. Tasmà hi buddhadàyajjaü bhàvanàbhiratàlayaü, vivittaü nàtiva¤¤eyya rukkhamålaü vicakkhaõoti. Ayaü rukkhamålikaïge Samàdana vidhànappabhedabhedànisaüsavaõõanà. Abbhokàsikaïgampi "channa¤ca rukkhamåla¤ca pañikkhipàma, abbhokàsikaïgaü samàdiyàmã"ti imesaü a¤¤ataravacanena samàdinnaü hoti. Tassa pana abbhokàsikassa dhammasavaõàya và uposathattàya và uposathàgàraü pavisituü vaññati, sace paviññhassa devo. [A.] Vinayamahàvagga-pa-pa [b.] Aïguttarani- catukkani. Vassati, vassamàne anikkhamitvà vassåparame nikkhamitabbaü; bhojana sàlaü và aggisàlaüvà pavisitvà vattaü kàtuü, bhojanasàlàyaü there bhikkhå bhattena àpucchituü, uddisantena và uddisà pentena và knnaü pavisituü bahi dunnikkhittàni ma¤capãdhàdini anto pavesetu¤ca vaññati; sace maggaü gacchantena buóóhatarànaü parikkhàro gahito hoti, deve cassante maggamajjhe ñhitaü sàlaü pavisituü vaññati; sace na ki¤ci gahitaühoti, sàlàyaü ñhassàmãti vegena gantuü na vaññati. Pakatigatiyà gantvà paviññhena pana yàva vassåparamà ñhatvà gantabbanti idamassa vidhànaü; rukkhamålikassàpi eseva nayo. Pabhedato pana ayampi tividho hoti: tattha ukkaññhassa rukkhaü và pabbataü và gehaüvà upanissàya vasituü na vaññati, abbhokàseyeva cãvarakuñiü katvà vasitabbaü. Majjhimassa rukkhapabbatagehàni upanissàya anto apavisitvà vasituü vaññati. Mudukassa acchinnamariyàdaü pabbhàrampi sàdhàmaõóapopi pãñhapañopi khettarakkhakàdãhi chaóóità tatraññhaka kuñukàpi vaññatãti. Imesaü pana tiõõampi vàsatthàya channaü và rukkhamålaü và paviññhakkhaõe [PTS Page 076] [\q 76/] dhutaïgaü bhijjati. Jànitvà tattha aruõaü uññhàpita matteti aïguttarabhàõakà. Ayamettha bhedo. Ayaü panànisaüso: àvàsapalibedhåpacchedo, thãnamiddhapanådanaü, "magakà viya asaïgacàrino aniketà viharanti bhikkhavo"ti: pasaüsàya añuråpatà, nissaïgatà, càtuddisatà, appicchatàdinaü anuloma vuttitàti. Anagàriyabhàvassa anuråpe adullabhe, Tàràmaõivitànamhi candadãpappabhàsite. Abbhokàso vasaü bhikkhå vigabhutena cetasà, Thãnamiddhaü vinodetvà bhàvanàràmataü sito. Pavivekarasassàdaü na cirasseva vindati, Yasmà tasmà hi sappa¤¤o abbhokàse rato siyàti. Ayaü abbhokàsikaïge Samàdàna vidhànappabhedabhedànisaüsavaõõanà. Sosànikaïgampi " na susànaü pañikkhipàmi, sosànikaïgaü samàdiyàmi"ti imesaü a¤¤ataravacanena samàdinnaü hoti. Tena pana sosànikena yaü manussà gàmaü nivesetvà1 idaü susànanti vavatthapenti, na tattha vasitabbaü. Na hi matasarãre ajjhàpite taü susànaü nàma hoti, jhàpitakàlato pana paññhàya sacepi dvàdasavassàni chaóóitaü taü susànameva, tasmiü pana vasantena 1. Ma. 11. Nivesantà. [SL Page 058] [\x 58/] Caïkama maõóapàdãni kàretvà ma¤capãñhaü pa¤¤àpetvà pànãyapari bhojanãyaü1 upaññhàpetvà dhammaü vàcentena na vasitabbaügarukaü hi idaü dhutaïgaü tasmà uppannaparissayavighàtatthàya saüghattheraü và ràjayuttakaü và jànàpetvà appamattena vasitabbaü; caïkamantena addhakkikena àëàhanaü olokentena [PTS Page 077] [\q 77/] caïkamitabbaü. Susànaü gacchantenàpi mahàpathà okkamma uppathamaggena gantabbaü; divàyeva àrammaõaü vavatthapetabbaü; evaü hissa taü rattiü bhayànakaü na bhavissati. Amanussà rattiü viravitvàviravitvà àhinóantà pi na kenaci paharitabbà; ekadivasampi susànaü agantuü na vaññati; majjhimayàmaü susàne khepetvà pacchimayàme pañikkhamituü vaññatãti aïguttarabhàõakà; amanussànaü piyaja tilapiññhamàsabhattamacchamaüsa khãratelagulàdi khajjabhojjaü na sevitabbaü. Kulagehaü na pavisi tabbanti - idamassa vidhànaü. Pabhedato pana ayampi tividho hoti: tattha ukkaññhena yattha dhuvaóàhadhuvakuõapadhuvarodanàni atthi tattheva vasitabbaü, majjhimassa tãsu ekasmimpi sati vaññati; mudukassa vuttanayena susànalakkhaõaü pattamatte vaññati. Imesaü pana tiõõampi na susànamhi vàsakappanena dhutaïgaü bijjati, susànaü agatadiva se"ti aïguttarabhàõakà. Ayamettha bhedo. Ayaü panànisaüso: maraõasati pañilàbho, appamàdavihàrità, asubhanimittàdhigamo, kàmaràgavinodanaü, abhiõhaü kàyasabhàvadassanaü, saüvegabahulatà àrogyamadàdippahàõaü, bhayabheravasahanatà, amanussànaü garubhàva nãyatà, appicchatàdãnaü anuloma vuttitàti. Sosànika¤hi 2 maraõànusatippabhàvà Niddàgatampi na phusanti pamàdadosà, Sampassatoba ca kuõapàni bahåni tassa Kàmànuràga vasagampi na hoti cittaü. Saüvegameti vipulaü na madaü upeti Sammà ato ghañati nibbutimesamàno, Sosànikaïgamiti nekaguõàvahattà Nibbàõaninnahadayena nisevitabbanti. Asaü sosànikaïge Samàdàna vidhànappabhedabhedànisaüsavaõõanà. [PTS Page 078] [\q 78/] Yathàsanthatikaïgampi "senàsana loluppaü pañikkipàmi, yathà santhatikaïgaü samàdiyàmã"ti imesaü a¤¤ataravacanena samàdinnaü hoti. Tena pana yathàsanthatikena yadassa senàsanaü idaü tuyhaü pàpuõàtãti gàhitaü hoti teneva tuññhabbaü, na a¤¤o uññhàpe 1. Sã1. 111. Pànãyaü. 2. Sã 1. 11 Sosànikaïgi. [SL Page 059] [\x 59/] Tabbo-idamassa vidhànaü. Pabhedato na ayampi tividho hoti. Tattha ukkaññho attani pattasenàsanaü dåreti và accà sanneti và amanussadãghajàtikàdãhi upaddutanti và uõhanti và sãtalanti và pucchituü na labhati; majjhimo pucchituü labhatã, gantvà pana oloketuü na labhati; muduko gantvà oloketvà sacassa taü na ruccati a¤¤aü gahetuü labhati. Imesaü pana tinõampi senàsanaloluppe uppannàmatte dhutaïgaü bhijjatãtiayamettha bhedo. Ayaü panànisaüso: - "yaü laïü tena taññhabbaü"ti vuttovàdakaraõaü, sabrahmacàrãnaü hitesità, hãnappaõãtavikappa pariccàgo, anurodhavirodheppahàõaü, atricchatàya dvàrapidahanaü, appicchatàdãnaü anulomavuttitàti. Yaü laddhaü tena santuññho yathàsanthatiko yati, Nibbikappo sukaü seti tiõasantharakesupi. Na so rajjati seññhamhi hãnaü laddhà na kuppati, Sabrahmacàrã navake hitena anukampati. Tasmà riyasatàciõõaü munipuïgava vaõõitaü, Anuyu¤je tha medhàvã yathàsanthataràmatanti. Ayaü yathàsanthatikaïge Samàdàna vidhànappabhedabhedànisaüsavaõõanà. Nesajjikaïgampi "seyyaü pañikkhipàmi, nesajjikaïgaü samàdiyàmã"ti imesaü a¤¤ataravacanena samàdinnaü hoti. Tena pana nesajjikena rattiyà tãsu yàmesu ekaü yàmaü uññhàya caïkami tabbaü. Iriyàpathesuhi nipajjitumeva na vaññati- idamassa vidhànaü. [PTS Page 079] [\q 79/] pabhedato pana ayampi tivido hoti: tattha ukkaññhassa neva apassenaü, na dussapallatthikà, na àyogapañño vaññati; majjhamassa imesu tãsu yaüki¤ci vaññati; mudukassa apassenampi dussapallatthi kàpi àbogapaññopi bimbohanampi pa¤caïgopi sattaïgopi pañaüñati; pa¤caïgo nàma, piññhiapassayena saddhiü kato, sattaïgo nàma piññhiapassayena ca ubato passesu apassayehi ca saddhiü kato, taü kira mãëhàbhayattherassa1 akaüsu, thero anàgàmi hutvà parinibbàyi. Imosaü pana tinõampi seyyaü kappitamatte dhutaïgaü bhijjati-ayamettha bhedo. Ayaü panànisaüso: -"seyyasukhaü phassasukhaü middhasukhaü anuyutto viharatã"ti[a] vuttassa cetaso vinibandhassa upacchedanaü, sabbakammaññhànànuyogasappàyatà, pàsàdikairiyàpathatà, viriyàrambhànukålatà, sammàpañipattiyà anubråhananti. 2 1. Sã1. 11 Sahama. Pãëhàbhayattherassa. [A.] Majjhimani - cetokhilasutta. 2. Sã1. 11Saha 111. Samupabråbhaõàni. [SL Page 060] [\x 60/] âbhujitvàna pallaïkaü paõidàya ujuü tanuü, Nisãdanto vikampeti màrassa hadayaü yatã. Seyyasukhaü middhasukhaü hitvà àraddhaviriyo, Nisajjàbhirato bhikkhu sobhayanto tapocanaü. Niràmisaü pãtisukhaü yasmà samadhigacchati, Tasmà samanuyu¤¤ejayya dhiro nesajjikaü vatanti. Ayaü nesajjikaïge Samàdàna vidhànappabhedàbhedànisaüsavaõõanà. Idàni: - Kusalattikato ceva dhutàdãnaü vibhàgato, Samàsavyàsato càpi vi¤¤àtabbo vinicchàyoti. Imissà gàthàya vasena vaõõanà hoti, tattha kusalanti katoti; sabbàneva hi dhutaïgànisekhaputhujjanakhãõàsavànaü vasena siyà kusalàni, siyà avyàkatàni, [PTS Page 080] [\q 80/] natthi dhutaïgaüakusalanti. Yo pana vadeyya: "pàpiccho icchàpakato àra¤¤iko hoti"ti[a] àdãvacanato akusalampi dhutaïganti, so vattabbo na mayaü akusalacittena ara¤¤e na vasatãti vadàma; yassahi ara¤¤e nivàso so àra¤¤iko; so ca pàpiccho và bhaveyya appiccho và, imàni1 pana tena tena samàdànena dhutakilesattà dhutassa bhikkhuno aïgàni kilesadhunanato và dhutanti laïvohàraü ¤àõaü aïgametesanti dhutaïgàni; athavà dhutàni ca tàni pañipakkhaniïnanato aïgàni ca pañipattiyàtipi dutaïgànãtivuttaü, na ca akusalena koci dhuto nàma hoti, yassetàni aïgàni bhaveyyu, na ca akusalaü ki¤ci dhunàti yesaü taü aïganti katvà dhutaïgànãti vucceyyuü, nàpi akusalaü cãvaraloluppàdãni ceva dunàti pañipattiyà ca aïgaü hoti, tasmà suvuttamidaü natthi akusalaü dhutaïganti. Yesampi kusalattikavinimmuttaü dhutaïgaü tesaü atthato dhutaïgameva natthi, asantaü kassa dunanato dhutaïgaü nàma bhavissati, dhutaguõe samàdàya vattatãti vacanavirodhopica nesaü àpajjati, tasmà taü na gahetabbanti. Ayaü tàva kusalatti kato vaõõanà. Dhutàdãnaü vibhàgatoti: dhuto veditabbo, dhutavàdo veditabbo, dhutadhammo veditabbà, dhutaïgàni veditabbàni, kassa dhutaïga sevanà sappàyàti veditabbà. Tattha dhatoti: dhutakileso và puggalo, kilesadhunano và dhammo. Dhutavàdoti ettha pana atthi dhuto na dhutavàdo, atthi na dhuto dhutavàdo, atthi neva dhuto na [A.] Aïguttarani- pa¤caka. 1. Sã. 1. Iminà. [SL Page 061.] [\x 61/] Dhutavàdo, atthi dhuto ceva dutavàdo ca, tattha yo dhutaïgena attano kilose dhuni, paraü pana dhutaïgena na ovadati nànusàsatibakkulatthero viya -ayaü dhuto na dhutavàdo. Yathàha: "nayidaü àyasmà bakkulo dhuto na dhutavàdo"ti yo pana [PTS Page 081] [\q 81/] na dhutaïgena attano kilese dhuni, kevalaü a¤¤e dhutaïgena ovadati anusàsatiupanandatthero viya-ayaü na dhuto dhutavàdo. Yathàha: "nayidaü ayàsmà upanando sakyaputto na dhuto dhutavàdo"ti. Yo abhayavipanno-làludiyã viya-ayaü neva dhutona dhutavado. Yathàha: "tayidaü àyasmà làludiyã neva dhuto na dhutavàdo"ti. Yo pana ubayasampanno- dhammasenàpati viya- ayaü dhutoceva dhutavàdoca. Yathàhaü: "tayidaü àyasmà sàriputto dhutoceva dhutavàdocà"ti, dhutadhammà veditabbàti appicchatà santuññhità sallekhatà pavivekatà idamaññhitàti ime dhutaïgaceta nàya parivàrakà pa¤cadhammà appicchaü yeva nissàyàtiàdivacanato dhutadhammà nàmaü. Tattha appicchatà ca santuñhità ca alobhe anupatanti, sallekhatà ca pavivekatà ca dvãsu dhammesu anupatanti alobhe ca amohe ca, idamaññhità ¤àõameva. Tattha ca alobhena pañikkhepavatthusu lobhaü, amohena tesveva àdãnava pañicchàdakaü mohaü dhunàti, alobheneva anu¤¤àtànaü pañisevanamukhena pavattaü kàmasukhànuyogaü, amohena dhutaïgesu ati sallekhamukhena pavattaü attakilamathànuyogaü dhunàti; tasmà ime dhammà dhutadhammàti veditabbà. Dhutaïgàni veditabbàtãti: terasa dhutaïgàni veditabbànipaüsukulikaïgaü, tecãvarikaïgaü, pinóapàtikaïgaü, sapadànacàrikaïgaü, ekàsanikaïgaü, pattapinóikaïgaü, khalupacchàbhattikaïkaü, àra¤¤ikaïgaü, rukkhamålikaïgaü, abbhokàsikaïgaü, sosànikaïgaü, yathà santhatikaïgaü, nesajjikaïganti tàni atthato lakkhaõàdahi ca vuttàneva. Kassa dhutaïgasevanà sappàyàti: ràgacaritassaceva mohacaritassa ca, kasmà?Dhutaïgaseva nàhi dukkhà pañipadàveca sallekhavihàro ca dukkhàpañipadaü ca nissàya ràgo våpasammatã, sallekhaü nisàya appamattassa moho pahãyati. âra¤¤ikaïgarukkhamålikaïgapañisevanà và ettha dosacaritassàpi sappàyà- tattha hissa asaïghaññiyamànassa viharato dosopi våpa sammatãti- ayaü dhutàdãnaü vibhàgato vaõõanà. [PTS Page 082] [\q 82/] Samàsavyàsatoti: imàni pana dhutaïgàni samàsato tãõi sãsaïgàni, pa¤ca asambhinnaïgànãti aññheva honti. Tatthi sapadànacàrikaïgaü, ekàsanikaïgaü, abbhokàsikaïganti imàni tãõi sãsaïgàni. Sapadànacàrikaïgaü hi rakkhanto pinóapàtikaïgampi rakkhissati, ekàsanikaïga¤ca rakkhato pattapinóikaïga khalupacchà bhattikaïgànipi surakkhanãyàni bhavissanti; abbhokàsikaïgaü rakkhantassa kiü atthi rukkhamålikaïga yathàsatthatikaïgesu rakkitabbaü nàma. Iti imàni tãõi sãsaïgànãti. âra¤¤ikaïgaü, paüsukulikaïgaü , tecãvarikaïgaü nesajjikaïgaü, sosànikaïganti imàni pa¤ca asambhinnaïgànicàti aññheva honti. Puna dve cãvarapañisaü [SL Page 062] [\x 62/] Yuttàni, pa¤ca piõóapàtapañisaüyuttàni, pa¤ca senàsanapañisaü yuttàni, ekaü viriyapañisaüyuttanti evaü cattàroca honti, tattha nesajjikaïgaü viriyapañisaüyuttaü. Itaràni pàkañàneva. Puna sabbàneva nissayavasena dve honti paccayasannissitàni dvàdasa viriyasannissitaü ekanti; sevitabbàsevitabbavasenapi dveyeva honti-yassahi dhutaïgaü sevantassa kammaññhànaü vaóóhati, tena sevitabbàni;yassa sevato hàyati, tenana sevitabbàni;yassa pana sevatopi asevatopi vaóóhateva na hàyati, tenàpi pacchimaü janataü anukampantena sevitabbàni; yassàpi sevatopi aseva topi na vaóóhati, tenàpi sevitabbàniyevapaàyatiü vàsànatthà yàti. Evaü sevitabbàsevitabbavasena duvidhànipi sabbàneva cetanàvasena ekavidhàni honti. Ekamevahi dhutaïgaü samàdàna cetanàti. Aññhakathàyampi vuttaü "yà cetanà taü dhutaïganti vadantã"ti. Vyàsato pana bhikkhånaü terasa, bhikkhånãnaü aññha, sàmaõerànaü dvàdasa, sikkhamànà sàmaõerãnaü sattaü upàsakaupàsikànaü dveti dvecattàëisa honti. Sace pana 1 abbhokàso àra¤¤ikaïga sampannaü susànaü hoti, ekopi bhikkhå ekappahàrena sabba dhutaïgàni paribhu¤jituü sakkoti. Bhikkhunãnaü pana àra¤¤ikaïgaü khalu pacchàbhattikaïgadva dvepi sikkhàpadeneva pañikkhittàni; abbho [PTS Page 083] [\q 83/] kàsikaïgaü rukkhamålikaïgaü sosànikaïganti imànitãõi duppari hàràni; bhikkhuniyàhi dutiyikaü vinà vasituü na vaññati; evaråpeva ñhànesamànacchandà dutiyikà dullabhà, 2 sacepi labheyya saüsaññhaviharato na mucceyya, evaü sati yassatthàya dhutaïgaü seveyya svevassà attho na sampajjeyya, evaü pariharituü3 asakkuõeyyakàya pa¤ca hàpetvà bhikkhunãnaü aññheva hontãti veditabbàni. Yathà vuttesu pana ñhapetvà tecãvarikaïgaü sesàni dvàdasa sàmaõerànaü, satta sikkhamànà sàmaõerãnaü veditabbàni, upàsakaupàsikànaü pana ekàsaniïgaü pattapinóikaïganti imàni patiråpàni ceva sakkà ca paribhu¤jitunti dve dhutaïgànãti. Evaü vyàsato dvecattàëisa hontãti- ayaü samàsavyàsato vaõõanà. Ettàvatà ca "sãle patiññhàya naro sapa¤¤o"ti imissà gàthàya sãla samàdhi pa¤¤àmukhena desite visuddhimagge yehi appicchatà santuññhitàdihi guõehi vuttappakàrassa sãlassa vodànaü hoti, tesaü sampàdanatthaü samàdàtabbadhutaïgakathà kathità hoti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate visuddhimagge Dhutaïganiddeso nàma Dutiyo paricchedo. [PTS Page 084] [\q 84/] 1. Si 1. 11. Sacehi 2. Ma1. 11 Dullabhàca. 3. Sã saha ma 1. 11. 111. Paribhu¤¤ajituü [SL Page 063] [\x 63/] 3. Atha kammaññhàna gahaõa niddeso. Idàni yasmà evaü dhutaïgapariharaõasampàditeha appicchatàdãhi guõehi pariyodàte imasmiüsãle patiññhitena "sãle patiññhàya naro sapa¤¤o cittaü pa¤¤à¤ca bhàvayaü"ti. Vacanato citta sãsena niddiññho samàdhi bhàvetabbe so ca atisaïkhepadesi tattà vi¤¤àtumpi tàva na sukaro pageva bhàvetuü. Tasmà tassa vitthàra¤ca bhàvanànaya¤ca dassetuü idaü pa¤ha kammaü hoti. Ko samàdhi? Kenaññhena samàdhi? Kànassa lakkhaõarasapaccupaññhànapadaññhànàni? Kativido samàdhi? Kocassa saükileso? Kiü vodànaü? Kathaü bhàvetabbo? Samàdhibhàvanàya ko ànisaüsoti? Tatridaü vissajjanaü: - ko samàdhãti? - Samàdhi bahuvido nànappakàrako, taü sabbaü vibhàvayituü àrabbhamànaü vissajjanaü adhippe ta¤ceva atthaü na sàdheyya uttari¤ca vikhepàya saüvatteyya, tasmà idhàdhippetameva sandhàya vadàma. Kusalacittekaggatà samàdhi. Kenaññhena samàdhãti?- Samàdhànaññhena samàdi. Kimidaü1 samàdhànaü nàma? Ekàrammaõe cittacetasikànaü samaü sammà ca àdhànaü ñhapananti vuttaü hoti, [PTS Page 085] [\q 85/] tasmà yassa dhammassànubhàvena ekàrammaõe cittacetasikà samaü sammà ca avikkhippamànà avippakiõõà ca hutvà tiññhanti idaü samàdhànanti veditabbaü. Kànassa lakkhaõarasapaccupaññhànapadaññhànànãti? - Ettha pana avikkhepa lakkhaõo samàdhi, vikkhepaviddhaüsanaraso, avikampanapaccupaññhàno, "sukino cittaü samàdhiyatã" ti[a] vacanato pana sukhamassa padaññhànaü. Katividho samàdhãti? Avikkhepalakkhaõena tàva ekavidho, upacàra appanàvasena duvidho. Tathà lokiyalokuttaravasena, sappãti kanippãtikavasena, sukhasahagata upekkhàsahagatavasena ca. Tividho hãna majkidhima paõitavasena, tathà savitakkasavicàràdivasena, pãti sahagatàdivasena, parittamahaggataappamàõavasena ca. Catubbido dukkhà pañipadà dandhàbhi¤¤àdivasena, tathàparittaparittàrammaõàdi vasena, catujjhànaïgavasena, hànabhàgiyàdivasena, kàmàvacaràdi vasona, adhipativasena ca. Pa¤cavidho pa¤cakanaye pa¤cajhànaïga casenàti. Tattha ekavidhakoññhàso uttànattho yeva. Duvidhakoññhàse channaü anussatiññhànànaümaraõasatiyà upasamànussatiyà àhàre pañikkålasa¤¤àya catudhàtuvavatthànassàti- imesaü vasena laddha 1. Sã1 ki¤cidaü. [A.] Dãghani- saïgãsutta ( a¤¤atthàpibahusu) [SL Page 064] [\x 64/] Cittekaggatà, yàca appanàsamàdhinaü pubbabhàge ekaggatà, ayaü upacàrasamàdhi "pañhamassajhànassa parikammaü pañhamassa jhànassa anantarapaccayena paccayo"ti[a] àdivacanato pana yà parikammà nantarà ekaggatà, ayaü appanàsamàdhãti- evaü upacàrappanàvasena duvidho. Dutiyaduke-tãsu bhåmisu kusalacittekaggatà lokiyo samàdhi, ahiyamaggasampayuttà ekaggàtà lokuttaro samàdhiti- evaü lokiyalokuttaravasena duvido. Tatiyaduke- catukkanaye dvisupa¤cakanaye tãsu jhànesu ekaggatà sappãtiko samàdhi, avasesesu [PTS Page 086] [\q 86/] dvãsu jhànesu ekaggatà nippãtiko samàdhi, upacàrasamàdhi pana siyàsappãtiko siyà nippãtikoti evaü sappãtikanippãtikavasona duvido. Catutthaduke-catukkaye tãsu pa¤cakanaye catusu jhànesu ekaggatà sukhasahagato samàdhi, avasesasmiü upekkhà sahagato, upacàrasamàdi pana siyà sukhasahagato siyà upekkhàsahagatoti evaü sukhasahagata upkhosahagatavasena duvidho. Tikesu pañhamattike - pañiladdhamatto hano, nàtisubhàvito majjhimo, subhàvito vasippatto paõãtoti evaü hãnamajjhima paõãtavasena tividho. Dutiyattikepañhamajjhànasamàdhi saddhiü upacàrasamàdhinà savitakkasavicàro, pa¤cakanaye dutiyajjhànasamàdhi avitakkavicàramatto, yo hi vitakkamatte yeva àdãnavaü disvà vicàre adisvà kevalaü vitakkappahàõamattaü àkaïkhamàno pañhamajjhànaü atikkamati, so avitakkavicàramattaü samàdhiü pañilabhati. Taü sandhàyetaü vuttaü- catukkanaye pana dutiyàdisu pa¤cakanaye ca tatiyàdisu tãsu jhànesu ekaggatà avitakkà vicàro samàdhiti evaü savitakkasavicàràdivasena tividho. Tatiyattike- catukkanaye àdito dvãsu pa¤cakanaye ca tãsu jhànesu ekaggatà pãti sahagato samàdhi, tesveva tatiye ca catutthe ca jhàneekaggatà sukhasahagato samàdhi, avasàne upekkhàsahagato. Upacàrasamàdhi pana pãtisukhasahagatovà hoti upekkhàsahagato vàti- evaü pãti sahagatàdivasena tividho. Catutthattike- upacàrabhumuyaü ekaggatà paritto samàdhi, råpàvacaràråpàvacarakusale ekaggatà mahaggato samàdhi, ariyamaggasampayuttà ekaggatà appamàno samàdhãti- evaü parittamahaggatàppamàõavasena tividho. Catukkesu-pañhamacatukke- atthi samàdhi dukkhàpañipado dandhà bhi¤¤o, atthi samàdhi dukkhàpañipado khippàbhi¤¤o, atthi samàdhi sukhà pañipado dandhàbi¤¤o, atthi samàdhi sukhàpañipado khippàbhi¤¤oti, tattha pañhamasamannàhàrato paññhàya yàva tassa tassa jhànassa upacàraü uppajjati, tàva pavattà samàdhibhàvanà pañipadàti vuccati, upacàrato pana paññhàya yàva appanà tàva pavattà pa¤¤à abhi¤¤àti 1. Abhi - paññhàna, - pañisambhidà- pemaka. [SL Page 065] [\x 65/] Vuccati. Sà panesà pañipadà ekaccassa dukkhà hoti, nãvaraõàdi paccanãka dhammasamudàcàragahaõatàya kicchà, asukhàsevanàti [PTS Page 087] [\q 87/] attho, ekaccassa tadabhàvena sukhà. Abi¤¤àpi ekaccassa dandhà hoti mandà asãghappavattã, ekaccassa khippà amandà sãghappavattã, tattha yàni parato sappàyàsappàyàni ca paëibodhåpacchedàdãni pubba kiccàni ca appanàkosallàni ca vaõõayissàma. Tesu yo asappàya sevã hoti, tassa dukkhàpañipadà dandhà ca abhi¤¤à hoti. Sappàya sevino sukhàpañipadà khuppàca abhi¤¤à. Yo pana pubba bhàge asappàyaü sevitvà aparabhàge sappàyasevã hoti, pubba bhàgevà sappàyaü sevitvà aparabhàge asappàyasevã, tassa vomissatà veditabbà. Tathà paëibodhupacchedàdikaü pubbakiccaü asampàdetvà bhàvanamanuyuttassa dukkhàpañipadà hoti. Vipariyàyena sukhà. Appaõàkosallàni pana asampàdentassa dandhà bhi¤¤à hoti, sampàdentassa khippà, apica taõhà avijjàvasena samatha mipassanàdikàravasena càpi etàsaü pabhedo veditabbo: - taõhàdhi bhåtassahi dukkhàpañipadà hoti, anadhibhåtassa sukhà. Avijjàdhi bhåtassaca dandhàbi¤¤à hoti, anadibhåtassa khippà. Yo ca samathe akatàdhikàro, tassa dukkhàpañipadà hotã, katàdhikàrassa sukhà, yo pana vipassanàya akatàdhikàro hoti, tassa dandhàbhi¤¤à hoti, katàdhikàrassa khippà, kilesindriyavasena càpi etàsaü pabhedo vaditebbo: tibbakilesassa hi mudindriyassa dukkhàpañipadà hotidandhà ca abhi¤¤à, tikkhindriyassa pana khippàbhi¤¤à, mandakile sassa ca mudindriyassa sukhà pañipadà hoti dandhà ca abhi¤¤à, tikkhindriyassa pana khippà abhi¤¤àti - iti imàsu pañipadàbhi¤¤àsu yo puggalo dukkhàya pañipadàya dandhàya ca abhi¤¤àya samàdiü pàpuõàti, tassa so samàdhi dukkhàpañipadà dandhàbhi¤¤oti vuccati. Esa nayo sesattayepiti evaü dukkhà pañipadà dandhàbhi¤¤àdi vasena catubbidho. Dutiya catukke- atthi samàdhi paritto parittàrammaõo, atthi samàdhi paritto appamàõàrammaõo, atthi samàdhi appamàõo parittàrammaõo, atthi samàdhi appamaõo appamàõàrammaõoti, tattha yo samàdhi appaguõo upari jhànassa paccayo bhavituü na sakkoti, ayaü [PTS Page 088] [\q 88/] paritto, yo pana avaóóhite àrammaõe pavatto, ayaü parittàrammaõo, yo paguõo subhàvito uparijhànassa paccayo bhavituü sakkoti, ayaü appamàno, yo ca vaóóhite àrammaõe pavatto, ayaü appamànàrammaõo, vuttalakkhaõavo missatàya pana vomissakanayo veditabbotievaü parittaparittàrammaõàdivasena catubbidho. Tatiyacatuke-vikkhambhitanãvaraõànaü vitakkavicàrapãtisukhasamàdhãnaü vasena pa¤caïgikaü pañhamaü jhànaü, tato våpasantavitakkavicàraü tivaïgikaü dutiyaü, tato virattapãtikaü duvaïgikaü tatiyaü, tato pahãõa sukha upekkhà vedanà [SL Page 066] [\x 66/] Sahitassa samàdhino vasena duvaïgikaü catutthaü. Iti imesaü catunnaü jhànànaü aïgabhåtà cattàro samàdhi honti. Evaü catujhànaïgavasena catubbido. Catutthacatukke- atthi samàdhi hànabhàgiyo, attha samàdhi ñhitibhàgiyo, atthi samàdhi visesabhàgiyo, atthi samàdhi nibbedha bhàgiyoti. Tattha paccanãkasamudàcàravasena hànabhàgiyatà tadanu dhammàtàya1 satiyà saõñhànavasena ñhitibhàgiyatà, uparivisesàdhigama vasena visesabhàgiyatà, nibbidàsahagata sa¤¤àmanasikàra samådàcàra vasena nibbedhabhàgiyatàca veditabbà yathàha: - "pañhamassa jhànassa làbhiü kàmasahagatasa¤¤àmanasikàrà samudàcaranti hànabhàginipa¤¤à, tadanudhammatà sati santiññhati ñhitibhàginã pa¤¤à, avitakkasahagatà sa¤¤àmanasikàrà samudàcaranti visesabhàginã pa¤¤à, nibbidàsahagatà sa¤¤àmanasikàrà samudàcaranti viràgupasaühità nibbedhabhàgini pa¤¤àti tàyapana pa¤¤àya sampayuttà samàdhipi cattàro hontã"tã[a] evaü hànabhàgiyàdivasena catubbidho. Pa¤cama catukke- kàmàvacaro samàdhi- råpàvacaro samàdhi-aråpàvacarosamàdhi- apariyàpanno samàdhãti evaü cattàro samàdhã. Tattha sabbàpi upacàrekaggatà kàmàvacaro samàdhi, pàvacaràdikusalacitte kaggatà itare tayoti- evaü kàmàvacaràdivasena catubbidho. Chaññhacatukke "chanda¤ce bhikkhå adhipatiü karitvà labhati samàdhiü labhati cittassa ekaggataü, [PTS Page 089] [\q 89/] ayaü vuccati chandasamàdhi, viriya¤ce bhikkhuadhipatiü karitvà labhati samàdhiü labhati cittassa ekaggataü, ayaü vuccati viriya¤codhã"ti. Citta¤ce bhikkhå adhipatiü karitvà labhati samàdhiü labhati cittassa ekaggataü, ayaü vuccati cittasamàdhi, vãmaüsa¤ce bhikkhu adhipatiü karitvà labhati samàdhiü labhati cittassa ekaggataü, ayaü vuccati vãmaüsàsamàdhi"ti[d] evaü adipativasena catubbidho. Pa¤cake yaü catukkabhede vuttaü dutiyaü jhànaü, taü vitakka mattàtikkamena dutiyaü. Vitakkavicàràtikkamena tatiyanti evaü dvidhà bhinditvà pa¤ca jhànàni veditabbàni. Tesaü aïgabhåtà ca pa¤ca samàdhãti evaü pa¤cajhànaïgavasena pa¤cavidhatà veditabbà. Kocassa saükileso kiü vodànanti ettha pana vissajjanaü vibhaïge vuttameva. Vuttaü hi tattha: - " saïkilesanti hànabhàgiyo dhammo, vodànanti visesabhàgiyo dhammo"ti. Tattha pañhamassa jhànassa làbhiü kàmasahagatasa¤¤àmanasikàrà samudàcaranti hàna bhàginã pa¤¤àti iminà nayena hànabhàgiyo dhammo veditabbo. Avitakkasahagatà sa¤¤àmanasikàrà samudàcaranti visesabhàginã pa¤¤àti iminànayena visesabhàgiyo dhammo veditabbo. Kathaü bhàvetabboti- ettha pana yo tàva ayaü lokiya lokuttaravasena duvidhoti àdisu ariyamaggasampayutto samàdhi vutto, tassa bhàvanànayo pa¤¤àbhàvanànayenevasaïgahãto. 1. Sã1. 11. Tadanudhammàya. [A]pañisambhidà-pevakopadesa [b.] Abhi-iddhipàdavibhaïga - saü - ni - mahàvagga. [SL Page 067] [\x 67/] Pa¤¤àyahi bhàvitàya so bhàvitova hoti, tasmà taü sandhàya evaü bhàvatebboti naki¤ci visuü vadàma. Yo panàyaü lokiyo so vuttanayona sãlàni visodhetvà suparisuddhe sile patiññhitena, yvàssa dasasu paëibodhesu paëibodho atthi taü upacçnditvà kammaññànadàyakaü kalyàõamittaü upasaïkamitvà attano cariyànu kålaü cattàëãsàya kammaññhànesu a¤¤àtaraü kammaññhànaü gahetvà samàdhãbhàvanàya ananåråpaü vihàraü pahàya anuråpe vihàre viharantena khuddakapaëibodhupacchedaü katvà sabbaü bhàvanàvidhànaü apariyàpentena bhàvetabboti. Ayamettha saïkhepo. Ayaü pana vitthàro: - yaü tàva vuttaü yvàssa dasasu paëibodhesu paëibodho atthi taü upacchivdhitvàti ettha. [PTS Page 090] [\q 90/] âvàso ca kulaü làbho gano kamma¤ca pa¤camaü, Addhànaü ¤àti àbàdho gantho iddhiti te dasàti. Ime dasa paëibodhà nàma. Tattha àvàsoyeva àvàsapaëibodho, esa nayo kulàdisu, tattha àvàsoti: ekopi ovarako vuccati ekampi pariveõaü sakalopi saïghàràmo. Svàyaü na sabbasesava paëibodho hoti, yo panettha navakammàdisu ussukkaü và àpajjati, bahubhaõóasanni cayo và hoti, yena kenaci và kàraõena apekkhàvà pañibaddha citto, tasseva paëibodhe hoti na itarassa, tatridaü vatthu. Dve kira kulaputtà anuràdhapurà nikkhamitvàthåpàràme pabbajiüsu. Tesu eko dvemàtikà paguõaü katvà pa¤cavassiko hutvà pavàretvà pàvãnakhaõóaràjiü nàma gato. Eko tattheva vasati, pàcãna khaõóaràjiü gato tattha ciraü vasivo thero hutvà cintesi: pañisallànasàruppamidaüñhànaü, handa naü sahàyakassàpi àrocemãti. Tato nikkhavitvàanupubbena thåpàràmaü pàvisi. Pavisantaü yeva ca naü disvà samànavassikatthero paccuggantvà pattacãvaraü pañiggahetvà cattaü akàsi. âgantukatthero senàsanaü pavisitvà cintesi: - idàni me sahàyo sappiü và phàõitaü và pànakaü và pesessati, ayaühi imasmiü nagare ciranivàsãti. So rattiü aladdhà pàto cintesi: - idàni upaññhàkehi pahitaü yàgukhajjakaü pesessasãti. Tampi adisvà pahiõantà natthi paviññhassa ma¤¤e dassantãti pàtova tena saddhiü gàmaü pàvisi. Te dve ekaü vãthiü caritvà uluïkamattaü yàguü labhitvà àsanasàlàyaü nisãditvà piviüsu. Tato àgantuko cintesi: - nibaddhayàgu va¤¤e natthi, bhatta kàle dàni manussà paõitaü bhattaü dassantãti. Tato bhatta kàlepi piõóàya caritva laddhameva bhu¤jitvà itaro àha: - kiü bhante sabbakàlaü evaü yàpethàti. âmàvusotã, bhante pàcãna [SL Page 068] [\x 68/] Khaõóaràji phàsukà, tattha gacchàmàti, thero nagaro nagarato [PTS Page 091] [\q 91/] dakkhiõa dvàrena nikkhamanto kumbhakàragàmamaggaü pañipajji. Bataro àha: -kiü bhante imaü maggaü pañipannatthàti. Nanu tvaü àvuso pàcãnakhaõóaràjiyà vaõõaü abhàsãti. Kiü pana bhante tumhàkaü battakaü kàlaü vasitaññhàne na koci atirekaparikkhàro atthiti. âmàvusoma¤capãñhaü saïghikaü, taü pañisàmitameva, a¤¤aü ki¤ci natthãti. Mayhaü pana bhante kattaradaõóo telanàëã upàhanattha vikàca tatthevàti tayà àvuso ekadivasaü vasitvà ettakaü ñhapitanti, àma bhanteti, so pasannacitto theraü vanditvà tumhà disànaü bhantesabbattha ara¤¤avàsoyeva. Thåpàràmo catunnaü buddhànaü dhàtunidhànaññànaü, lohapàsàde sappàyaü dhammasavaõaü mahàcetiyadassanaü theradassana¤ca labbhati, buddhakàlo viya vattati. Idheva tumhe vasathàti dutiyadivase pattacãvaraü gahetvà sayameva agamàsãti. Odisassa àvàso na paëibodho hoti. Kulanti: ¤àtikulaü và upaññhàkakulaü và, ekaccassa hi upaññhàkakulampi sukhite sukhitoti àdinà nayena saïsaññhassa viharato paëibodho hoti, so kulamànusakehi vinà dhammasavaõàya sàmantavihàrampi na gacchati. Ekaccassa màtàpitaropi paëibodhàna honti. Koraõóakavihàravàsittherassa bhàgiõeyya dahara bhikkhuno viya. So kira uddesatthaü rohaõaü agamàsi, therabhaginãpi upàsikà sadà theraü tassa pavattiü pucchati, thero ekadivasaü daharaü ànessàmãti rohaõàbimuko pàyàsi. Daharopi ciraü me idha vutthaü, upajjhàyaü dàni passitvà upàsikàya ca pavattiü ¤tvà àgamissàmãti rohaõato nikkhami. Te ubhopi gaïgàtãre samà gacchiüsu. So a¤¤atarasmiü rukkhamule therassa vattaü katvà kuhiü yàsãti pucchito tamatthaü àrocesi. Thero suññhu te kataü, upàsikàpi sadà pucchati, ahampi etadatthameva àgato, gaccha tvaü ahaü pana idheva imaü vassaü vasissàmãti taü uyyojesi. [PTS Page 092] [\q 92/] so vassu panàyikadivaseyeva taü vihàraü patto, senàsanampissa pitarà kàritameva pattaü, athassa pità dutiyadivase àgantvà kassa bhante amhàkaü senàsanaü pattanti pucchanto àgantukadaharassàti sutvà. Taü upasaïkamitvà vanditvà àha: - bhante amhàkaü senàsane vassaü upagatassa vattaü atthiti. Kiü upàsakàti? Temàsaü amhàkaü yeva ghare bhikkhaü gahetvà pavàretvà gamanakàle àpucchitabbanti. So tuõhã bhàvena adhivàsesi, upàsakopi gharaü gantvà amhàkaü àvàse eko àgantako ayyo upa gato, sakkaccaü upaññhàtabboti àha. Upàsikà sàdhuti sampañicchitvà paõãtaü khàdanãyaü bhojanãyaü pañiyàdesi. Daharopibhatta kàle ¤àtigharaü agamàsi. Na naü koci sa¤jàni, so temàsampi [SL Page 069] [\x 69/] Tattha piõóapàtaü paribhu¤jitvà vutthavasso ahaü gacchàmãti àpucchi. Athassa ¤àtakà svebhante gacchissathàti dutiyadivase ghareyeva bhojetvà telanàëiü påretvà ekaü guëapiõóaü navahattha¤ca sàñakaü datvà gacchatha bhanteti àhaüsu. So anumodanaü katvàrohaõàbimukho pàyàsi, upajjhàyo. Pissa pavàretvà pañipathaü àgacchanto pubbe diññhaññhàne yeva taü addassa. So a¤¤a tarasmiü rukkhamåle therassa vattaü akàsi. Atha naü thero pucchi: - kiü bhadumukha diññhà te upàsikàti, so àma bhanteti sabbaü pavattiü àrocetvà tena telena therassa pàde makkhetvà guëena pànakaü katvà pàyetvà tampi sàñakaü therasseva datvà theraü vanditvà mayhaü bhante rohaõaü yeva sappàyanti agamàsi. Theropi vihàraü àgantvà dutiyadivase koraõóakagàmaü pàvisi. Upàsikàpi mayhaü bhàti mama puttaü gahetvà idàni àgacchati idàni àgacchatãti sadà maggaü olokayamànàva tiññhati. Sà taü ekaka meva àgacchantaüdisvà mato me ma¤¤e putto yaü thero eka kova àgacchatãti, therasasa pàdamåle patitvà va paridevamànà parodi. Thero nu daharo appicchatàya attànaü. Ajànà petvàva gatoti taü samassàsetvà [PTS Page 093] [\q 93/] sabbaü pavattiü àrocetvà pattatthavikato taü sàñakaü nãharitvà dassesi. Upàsikà pasãditvà puttena gatadisàbhimukhà urena nipajjitvà namassamànà àha: - mayhaü puttasadisaü vata ma¤¤e bhikkhuü kàyasakkhiü katvà bhagavà ratha vinãtapañipadaü nàlakapañipadaü tuvañakapañipadaü catupaccayasantosa bhàvanàràmatàdãpakaü mahàariyavaüsapañipada¤ca desesi, vijàta màtuyà nàma gehe temàsaü bhu¤jamànopi ahaü putto tvaü màtàti na cakkhiti, aho acchariyamanussoti. Evaråpassa màtà pitaropi paëibodhà na honti, pageva a¤¤aü upaññhàkakulanti. Làbhoti; cattàro paccayà, te kathaü paëibodhà honti? Pu¤¤a vantassa hi bhikkhuno gatagataññhàne manussà mahàparivàre paccaye denti. So tesaü anumodento dhammaü desento samaõadhammaü kàtuü okàsaü na labhati. Arunuggamanato yàva pañhamayàmo tàva manussasaüsaggo na upacchijjati. Puna balava paccåse yeva bàhulikapiõóapàtikà àgantvà bhante asuko upàsako upàsikà amacco amaccadhãtà tumhàkaü dassanakàmàti vadanti. So gaõhàvuso pattacãvaranti gamanasajjova hoti niccabyàvaño, tassevaü te jaccayà paëibodhà honti. Tena gaõaü pahàya yattha naü najànanti tattha ekakena caritabbaü. Evaü so paëibodho upacchijjatãti. Gaõoti; suttantikagaõo và àbhidhammikagaõo và, yo tassa uddesaü và paripucchaü và dento samaõadhammassa okàsaü na labhati, tasseva gaõo paëibodho hoti, tena so evaü upacchinditabbo. Sace tesaü bhikkhånaü bahåü [SL Page 070] [\x 70/] Gahitaü1 hoti, appaü avasiññhaü, taü niññhapetvà ara¤¤aü pavisi tabbaü. Sace appaü gahitaü bahuü avasiññhaü, [PTS Page 094] [\q 94/] yojanato paraü agantvà antoyojanaparicchede a¤¤aü gaõavàcakaü upasaïkamutvà ime àyasmà uddesàdihi saïgaõhatuti vattabbaü. Evampi alabhamànena mayhaü àvuso ekaü kiccaü atthi, tumhe yathàphàsu kaññhànàni gacchathàti gaõaü pahàya attano kammaü kàtabbanti. Kammanti; navakammaü, taü karontena vaóóhakã àdãhi laddhàladdhaü jànitabbaü, katàkate ussukkaü àpajjitabbanti sabbathàpi2 paëibodho hoti, sopi evaü upacchinditabbo, sace appaü avasiññhaü hoti niññhàpetabbaü sace bahuü saïghika¤ce navakammaü saïghassa và saïghabhàrahàrakabhikkhånaü và niyyàdetabbaü, attano santakaü ce attano bhàrahàrakànaü niyyàdetabbaü, tàdisealabhantena saïghassa pariccajitvà gantabbanti. Addhànanti; maggagamanaü, yassa hi katthaci pabbajjàpekkho và hoti, paccaya jàtaü và ki¤ci laddhabbaü hoti, sace taü alabhanto na sakkoti adivàsetuü, ara¤¤aü pavisitvà samaõadhammaü karontassàpi gamikacittaü nàma duppañivinodàyaü hoti, tasmà gantvà taü kiccaü tãretvàva samaõa dhamme ussukkaü kàtabbanti. ¥àtãti; vihàre àcariyupajjhàya saddhivihàrika antevàsika samànupajjhàyaka samànàcariyakà, ghare màtàpitàbhàtàti evamàdikà, te gilànà imassa paëibodhà honti, tasmà so paëibodho upaññhahitvà tesaü pàkatikakaraõena upacchinditabbo. Tattha upajjhàyo tàva gilànosace lahuü na viññhàti yàvajivampi pañijaggitabbo, tathà pabbajjàcariyo upa sampadàcariyo saddhivihàriko upasmapàditabbajjàpita antevàsika samànupajjhàyakà ca, nissayàcariya uddesàcariya nissayante vàsika uddesantevàsika samànàcariyakà pana yàva nissaya uddesà anupacchinnà tàva pañijggitabbà, pahontena tato uddhampi pañijaggitabbà eva. Màtàpitusu upajjhàye viya pañipajjitabbaü, sacepihi te rajje ñhitàhonti puttatoca upaññhànaü paccàsiü santi, [PTS Page 095] [\q 95/] kàtabbameva, atha tesaü bhesajjaü natthi, attano santakaü dàtabbaü. Asati bhikkhàcariyàya pariyesitvàpi dàtabbameva. Bhàtu bhaginãnaü pana tesaü santakameva yojetvà dàtabbaü, sace natthi attano santakaü tàvakàlikaü datvà paccà labhantena gaõhi tabbaü alabhantena na vodetabbà. A¤¤àtakassa bhaginiyà sàmi kassa bhesajjaü neva kàtuü na dàtuü vaññati tuyhaü sàmikassadehãti vatvà pana bhaginiyà dàtabbaü. Bhàtujàyàyapi eseva nayo. Tesaü pana puttà imassa ¤àtakàyevàti tesaü kàtuü vaññatãti. âbàdhoti; yo koci rogo, so bàdhamàno baëibodo 1. Sã1. 11. 111 Gataü 2. Ma 11 sabbadà. [SL Page 071] [\x 71/] Hoti. Tasmà bhesajjakaraõena upacchinditabbo, sace pana kati pàhaü bhesajjaü karontassàpi na våpasammati. Nàhaü tuyhaü dàso na bhatako taü yevamhi posento anamatagge saüsàravaññe dukkhappattoti attabhàvaü garahitvà samaõadhammo kàtabboti. Ganthoti; pariyattipariharaõaü. Taü sajjhàyàdihi niccavyàvañasseva paëibodho hoti, na itarassa tatrimàni vatthåni. Majjhimabhàõaka devatthero kira malayavàsãdevatttharassa santikaü gantvà kammaññhànaü yàci. Thero kãdisosi àvuso majjhimo nàmesa dupparihàro, målapaõõàsaü sajjhàyantassa majjhimapaõõàsako àgacchati, taü sajjhàyantassa upari paõõàsako, kuto tuyhaü kammaññhànanti. Bhante tumhàkaü santike kammaññhànaü labhitvà puna na olokessàmãti kammaññhànaü gahetvàekånavãsativassàni sajjhàyaü akatvà vãsatime vasse arahattaü patvà sajjhàyatthàya àgatànaü bhikkhånaü vãsatiü me àvuso vassàni pariyattiü [PTS Page 096] [\q 96/] ano lokentassa, api ca kho kataparicayo ahaü ettha àrabhathàti vatvà àdito paññhàyayàva pariyosànà ekabya¤janepissa kaïkhà nàhosi. Kàraliyagirivàsã nàgattheropi aññhàrasavassàni pariyattiü chaóóetvà bikkhånaü dhàtåkathaü uddisi. Tesaü gàmavàsikatthe rehi saddhiü saüsandentànaü etapa¤hopi uppañipàñiyà àgato nàhosi. Mahàvihàrepi tipiñikacåëàbhayatthero nàma aññhakathaü anuggahetvàva pa¤canikàyamaõóale tãõi piñakàni parivattessà mãti suvaõõaberiü pahàràpesi, bhikkhåsaïgho katamàcariyànaü uggaho, attano àcariyuggahaü yeva vadatu, itarathà vattuü na demàti àha. Upajjhàyopi naü attano apaññhànaü àgataü pucchi: tvaü àvuso bheriü paharàpesãti. âma bhante, kiü kàraõàti, pariyattiü bhante parivattessàmãti. âvusoabhaya àcariyà imaü padaü kathaü vadantãti? Evaü vadanti bhanteti, thero huü'ti pañibàhi. Puna so a¤¤ena a¤¤ena pariyàyena evaü vadanti bhanteti tikkhattuü àha. Thero sabbaü huütiü pañibàhitvà àvuso tayà pañhamaü kathito yeva àcariyamaggo àcariyamukhato pana anuggahitattà evaü àcariyà vadantãti saõdhàtuü nàsakkhi. Gaccha attano àcariyànaü santiko sunihãti. Kuhiü bhante gacchàmãti. Gaïghàyaparato rohaõajàpade tulàdhàrapabbata vihàre sabbapariyattiko dhammarakkhitatthero nàma vasati, tassa santikaü gacchàti. Sàdhu bhanteti theraü vanditvà pa¤cahi bhikkhå satehi saddhiü therassa santikaü gantvà vanditvà nisidi tero kasmà àgatositi pucchi. Dhammaü sotuü bhanteti. âvuso abhaya 1. Pã 1. 11 Karuliyagirivàsã. [SL Page 072] [\x 72/] Dãghamajjhimesu maü kàlona kàlaü pucchanti, avasesaü pana me tiü samattàni vassàni naolokitapubbaü, api ca tvàü rattiü mama santike parivattehi, ahaü te divà kathayissàmãti. So dàdhu bhanteti tathà akàsi. Pariveõadvàre mahàmaõóapaü kàretvà gàmavàsino divase divase dhammasavaõàya àgacchanti. Thero rattiü parivattitaü divà kathayanto [PTS Page 097] [\q 97/] anupubbena desanaü niññhapetvà abhayattherassa santike taññikàya nisãditvà àvuso mayhaü kammaññhànaü kathehãti àha. Bhante kiü bhaõatha, nanu mayà tumhàka meva santike sutaü, kimahaü tumhehi a¤¤àtaü kathessàmãti. Tato naü thero a¤¤o esaàvuso adigatamaggo1 nàmàti àha, abhayatthero kira tadà sotàpanno hoti. Athassa so kammaññhànaü datvà àgantvà lohapàsàde dhammaü parivattento thero parinibbutoti assosi, sutvà àharathàvuso pattacãvaranti. Cãvaraü pàrupitvà anucchiviko àvuso amhàkaü àvariyassa ara hattamaggo, àcariyo no àvuso uju àjànãyyo, so attano dhammantevàsikassa santike tamñikàya nisãditvà mayhaü. Kammaññhànaü kathehãti àha, anucchaviko àvuso therassa arahatta maggoti. Evaråpànaü gavtho paëibodho na hotãti. Iddhiti; pothujjanikà iddhi, yà hi uttànaseyyakadàrako viya taruõasassaü viya ca dupparihàrà hoti, appamattakeneva bhijjati, sà pana vipassanàya paëibodho hoti, na samàdhissa, samàdhiüpatvà pattabbato. Tasmà vipassanatthikena iddhipaëibodho upacchindi tabbo, itarena avasesàti. Ayaü tàva paëibodhakathàya vitthàro. Kammaññhànadàyakaü kalyàõamittaü upasaïkamitvàti: ettha pana duvidhaü kammaññhànaü, sabbatthakakammaññhànaü pàrihàriyakammaññhàna¤ca tattha sabbatthakakammaññhànaü nàma: bhikkhusaïghàdisu mettà maraõasatica, asubhasa¤¤àtipi eke, kammaññhànikena hi bhikkhunà pañhamaütàva paricchinditvà sãmaññhakabhikkhusaïghe sukhità hontu abyàpajjhàti mettà bhàvetabbà, tato sãmaññhakadevatàsu, tato gocara gàmamhi issarajane, tato tattha manusse upàdàya sabbasattesu, po hi bhikkhåsaïghe mettàya sahavàsãnaü muducittaü2 janeti, athassa te sukhasaüvàsà honti. Sãmaññhakadevatàsu ttoya mudu katacittàhi devatàhi dhammikàya rakkhàya susaüvihitàrakkho [PTS Page 098] [\q 98/] hoti. Gocaragàmamhi issarajane mettàya mudukatacittasantànehi3 issarehi dhammikàya rakkhàya surakkhita parikkhàro hoti. Tattha manussesu mettàya pasàditacittehi tehi aparibhuto hutvà vicarati. Sabbasattesu mettàya sabbattha appañihatacàro hoti. 1. Sã1. 11 Gatakassa. 2. Si 11 mudukatacittataü saha ma 1. Mudukacittataü 3. Ma. . Mudukatasantànehi. [SL Page 073] [\x 73/] Maraõasatiyà pana avassaü mayà maritabbanti cintento1 anesanaü pahàya uparåpari vaóhemànasaüvego anolãnavuttiko hoti. Asubhasa¤¤à paricitacittassa panassa dibbànipiàrammaõàni lobha vasena cittaü na pariyàdiyanti. Evaü pahåpakàrattà sabbatta atthayitabbaü icchitabbanti ca adippetassa yogànuyogakammassa ñhàna¤càti sabbatthaka kammaññhànanti vuccati. Cattàëãsàya pana kammaññhànesu yaü yassa caritànukålaü taü tassa niccaü parihari tabbattà, uparimassa ca uparimassa ca bhàvanà kammassa padaññhànattà, pàrihàriyakammaññhànanti vuccati. Iti emaü duvidhampi kammaññhànaü yo deti ayaü ammaññhànadàyako nàma. Taü kammaññhànadàyakaü kalyàõamittanti. Piyo garåbhàvanãyo vattàca vacanakkhamo, gambhãra¤ca kathaü kattà nocaññhàne niyojayeti. Evamàdiguõasamannàgataü ekantahitesiü2 vuddhipakkhe ñhitaü kalyàõamittaü. "Mamaü hi ànanda kalyàõamittaü àgamma jàti dhammà sattà jàtiyà parimuccanti"ti[a] àdivacanato pana sammà sambuddhoyeva sabbàkàrasampanno kalyàõamitto, tasmà tasmiü sati tasseva bhagavato santike gahitaü kammaññhànaü sugahitaü hoti. Parinibbute pana tasmiü asãtiyà mahàsàvakesu yo dharati, tassa santike gahetuü vaññati. Tasmimpi asati yaü kammaññhànaügahetukàmo hoti, tasseva vasena catukkapa¤ca kajjhànàni nibbattetva jhànapadaññhànaü vipassanaü vaóóhetvà àsavakkhayaü pattassa khãõàsavassa santike gahetabaü. Kiü pana khãõàsavo ahaü khãõàsavoti attànaü pakàsetãti? Kiü vattabbaü, kàrakàbhàvaü hi jànitvà pakàseti. Nanu assaguttatthero àraddhaü imassa bhikkhuno [PTS Page 099] [\q 99/] kammaññhànaü kàrako3 ayanti jànitvà àkàse cammakhaõóaü pa¤¤àpetvà tattha pallaïkena nisinno kammaññhànaü kathesãti. Tasmà sace khãõàsavaü labhati, iccetaü kusaüla. No ce labhati, anàgàmi sadàgàmi sotàpanna jhàna làbhi puthujjana tipiñakadhara dvipiñakadhara ekapimakadharesu purimassa purimassa santike. Ekapiñakadharepi asati yassa ekasaïgãtipi aññha kathàya saddhiü paguõà, saya¤ca lajji hoti, tassa santike gahe tabbaü. Evaråpo hi tantidharo maüsànurakkhako paveõi pàlako àcariyo àcariyamatikova hoti, na attanomatiko teneva poràõakattherà lajji rakkhissati, lajji rakkhissatãti àhaüsu. 4 Pubbe vuttakhãõàsavàdayo cettha attanà adhigata 1. Ma. Avassaücaritabbanti 2. Ma 1 ekantena hitesiü 3. Sã1. 11. âraddha kammañhànassa bhikkhuno kammañhànakàrako. 4. Ma. 11. Nikkhantuü àhaüsu [a.] Saü. Ni. Sagàthavagga. [SL Page 074] [\x 74/] Maggameva àcikkhanti, bahussuto pana taü taü àcariyaü upasaïkamitvà uggahaparipucchànaüvisodhitattà ito citoca sutta¤ca kàraõa¤ca sallakkhetvà sappàyàsappàyaü yojtvo gahànaññhàne gacchanto mahàhatthi viya mahàmaggaü dassento kammaññhànaü kathessati. Tasmà evaråpaü kammaññhànadàyakaü kalyàõamittaü upasgamitvà tassa vattapañivattaü katvà kammaññhànaü gahetabbaü. Sace pana taü ekavihàreyeva labhati. Iccetaü kusalaü. No ce labhati, yattha so vasati tattha gantabbaü. Gacchantena ca na dhotamakkhitehi pàdehi upàhanà àruhitvà chattaü gahetva telanàëimadhuphàõitàdãni gàhàpetvà antevàsikaparivutena gantabbaü, gamikavattaü pana påretvà attano pattacãvaraü sayameva gahetvà antaràmagge yaü yaü vihàraü pavisati sabbattha vatta pañivattaü kurumànena sallahukaparikkhàrena paramasallekhavuttinà hutvà gantabbaü, taü mihàraü pavisantena antarà magge yeva dantakaññhaü kappiyaü kàràpetvà gahetvà pavisitabbaü, na ca muhuttaü vissamitvà padàdhovanamakkhanàdãni katvà àcariyassasantikaü gamissàmãti a¤¤aü parivenaü pavisitabbaü, kasmà? Sace hissa tatra àcariyassa visabhàgà bhikkhå bhaveyyuü, te àgamanakàraõaü pucchitvà àcariyassa avaõõaü pakàsetvà naññhosi sace tassa santikaü [PTS Page 100] [\q 100/] àgatoti vippañisàraü uppàdeyyuü yena tatova ñinivatteyya, tasmà àcariyassa vasanaññhànaü pucchitvà ujukaü tattheva gantabbaü. Sace àcariyo daharataro hoti. Pattacãvarapañiggahaõàdini na sàditabbàni, sace buóóhataro hoti gantvà àcariyaü vanditvà ñhàtabbaü, nikkhipàvuso pattacãvaranti muttena nikkhipitabbaü, pànãyaü pivàti vuttena saco icchati pàtabbaü, pàde dhovàtivuttena na tàva dhovitabbà, sacehi àcariye àbhatamudakaü bhaveyya na sàruppaü siyà. Dhovàvuso na mayà àbhataü a¤¤ehi àbhatanti vuttena pana yattha àcariyo na passati evaråpe pañicchanne và okàse abbhokàsavihàrassàpi và ekamante nisãditvà pàdà dhovitabbà. Sace àcariyo tela nàëiü àharati uñhahitvàubhogi hatthehi sakkaccaü gahetabbà, sacehi na gaõheyya ayaü bhikkhu ito eva paññhàya sambhogaü kopetãti àcariyassa a¤¤athattaü bhaveyya. 1 Gahetvà pana na àditova pàdà makkhetabbà, sacehi taü àcariyassa gattabbha¤jana telaü bhaveyya na sàruppaü siyà. Tasmà pañhamaü sãsaü makkhetvà dhandhàdini makkhetabbàni. Sabbapàrihàriyatelamidaü àvuso pàdepi makkhehãti vuttena pana pàde makkhetvà imaüteëanàëiü ñhapemi bhanteti vatvà àcariye gaõhante dàtabbà àgatadiva 1. Sã11. 111. âcariyassa bhaveyya. [SL Page 075] [\x 75/] Sato paññhàya kammaññhànaü me bhante katheta iccevaü na vattabbaü. Dutiyadivasato panapaññhàya sace àcariyassa pakati upaññhàko atthi. Taü yàcitvà vattaü kàtabbaü. Sace yàcitopi na deti, okàse laddheyeva kàtabbaü, karontena ca khuddhaka majjhimamahantàni tãõi dantakaññhàni upanàmetabbàni, sãtaü uõhanti duvidhaü mukhadhovanaudaka¤ca nahànodaka¤ca pañiyàde tabbaü. Tato yaü àcariye tãõi divasàni paribhu¤jati, tàdisameva niccaü upanàmetabbaü1, niyamaü akatvà yaü và taü và pari bhu¤jantassa yathàladdhaü upanàmetabbaü, kiü bahunà vuttena. Yaü taü bhagavatà. "Antevàsikena bhikkhave àcariyamhi [PTS Page 101] [\q 101/] sammà vattitabbaü, tatràyaü sammà vattanàkàlasseva vuññhàya upàhanà omu¤citvà ekaüsaü uttaràsaïgaü karitvà dantakaññhaü dàtabbaü, mukhodakaü dàtabbaü, àsanaü pa¤¤àpetabbaü, sace yàgu hoti bhàjanaü dhodhitvà yàgu upanàmetabbà"ti[a] àdikaü khandhake sammà vattaü pa¤¤attaü taü sabbampi kàtabbaü. Evaü vattasampattiyà garuü àràdhayamànena sàyaü vanditvà yàhãti vissajjitena gantabbaü, yadà so kissa àgatosãti pucchati, tadà àgamana kàraõaü kathetabbaü. Sace so neva pucchati vattaü pana sàdiyati dasa he và pakkhe và vãtivatte ekadivasaü vissajjitenàpi agantvà okàsaü kàretvà àgamanakàraõaü àrocetabbaü, akàle và gantvà kimatthaü àgatositi puññhena àrocetabbaü. Sace so pàtopa àgacchàti vadati, pàtova gantabbaü. Sace panassa tàyaü velàyaü pittàbàdhena và kucchi parióayhati aggi mandatàya và bhattaü na jirati a¤¤o và koci rogo bàdhati. Taü yathàbhåtaü àvikatvà attano sappàyavelaü àrocetvà tàya valoya upasaïkamitabbaü, asappàyavelàyaü hi vuccamànampi kammaññhànaü na sakkà hoti manasa kàtunti. Ayaü "kamhaññhàna dàyakaü kalyàõamittaü upasaïkamitvà"ti - etthavitthàro. Idàni attano cariyànukålanti ettha - cariyàti -cha cariyà, ràgacariyà desacariyà mohacariyà saddhàcariyà buddhicariyà vitakka cariyàti, keci pana ràgàdãnaü saüsaggasannipàtavasena aparàpicatasso, tathà saddhàdãnanti imàhi aññhahi saddhiü cuddasa icchanti. Evampana bhede vuccamàne ràgàdãnaü saddhàdãhipi saüsaggaü katvà anekacariyàhonti, tasmà saïghepena chaëeva cariyà veditabbà cariyà pakati ussannatàti atthato ekaü, tàsaü vasena chaëeva [PTS Page 102] [\q 102/] puggalà honti ràgacarito dosacarito mehacarito saddhàcarito buddhicarito vitakkacaritoti. Tattha yasmà ràgacaritassa kusalappavattisamaye saddhà balavatã hoti, ràgassa àsannaguõattà. 1. Sã11. Upaññhapetabbà. [A.] Mahàvagga-pàrivàsikabandhaka. [SL Page 076] [\x 76/] Yathà hi akusalapakkhe ràgo sinuddho nàti luko, evaü kusala pakkhe saddhà. Yatha ràgo vatthukàme pariyesati, evaü saddhà sãlàdi guõe, yathà ràgo ahitaü na pariccajati evaü saddhà hitaü na pariccajati, tasmà ràgacaritassa saddhàcarito sabhàgo. Yasmà pana dosacaritassa kusalappavattisamaye pa¤¤à balavatã hoti, dosassa àsannaguõatatà. Yathà hi akusalapakkhe doso nussineho na àrammaõa allãyati, evaü kusalapakkhe pa¤¤à. Yathà ca doso abhåtampi2 dosameva pariyesati, evaü pa¤¤à bhåtaü dosameva pariyesati. Yathà doso sattaparivajjanàkàrena pavattati, evaüpa¤¤à saïkhàraparivajjanà kàrena. Tasmà dosacaritassa buddhi carito sabhàgo. Ymà pana mohacaritassa anuppannànaü kusalànaü dhammànaü uppàdàya vàyamamànassa yebhåyyena antaràya karà vitakkà uppajjanti, mohassa àsannalakkhaõattà. Yathàhi moho parivyàkulakàya anavaññhito, evaü vitakko nànappakàravitakkanatàya. Yathàca moho apariyogàhanatàya ca¤calo, tathà vitakko lahuparikappanatàya. Tasmà mohacaritassa vitakkacarito sabhàgoti. Apare taõhà màna duññhivasena aparàpi tussocariyà vadanti, tattha taõhà ràgo yeva mano ca taü sampayuttoti tadubhayaü ràgacariyaü nàtivattati. Mohanidànattà ca diññhiyà diññhicariyà mohacariyameva añupatati. Tà panetà cariyà kiü nidànà? Katha¤ca jànitabbaü? Ayaü puggalo ràgacarito ayaü dosàdisu a¤¤ataracarito kiü caritassa puggalassa kiü sappàyanti? Tatra purimà tàva tisso cariyà pubbà ciõõanidànà dhàtudosanidànàcàti ekacce vadanti, pubbe kira iññhappayogasubhakammabahulo ràgacarito hoti saggà và cavitvà idhåpapanno, pubbechedana vadhabandhana verakammabahulo dosa carito hoti nirayanàgayonãhi và cavitvà idhåpapanno, [PTS Page 103] [\q 103/] pubbe majjapànabahulo sutaparipuccà vihãno ca mohacarito hoti, tiracchànayoniyà và cavitvà idhåpapannoti. Evaü pubbàviõõanidànàti vadanti. Dvinnaü pana dhàtånaü ussannattà puggalo mohacarito hoti pañhavãdhàtuyà ca àpodhàtuyàca, itaràsaü dvinnaü ussannattà dosacarito, sabbàsaü samattà pana ràgacaritoti. Dosesu ca semhàdhiko ràgacarito hoti, vàtàdhiko mohacarito. Semhàdhiko và mohacarito, vàtàdhiko và ràgacaritoti, evaü dhàtudosa nidànàti vadanti. Tattha yasmà pubbe iññhappayoga subhakammabahulàpi saggà cavitvà idhåpapannàpi ca na sabbe ràgacaritàyeva honti. Itare và dosa mohacarità, evaü dhàtuna¤ca yathàvutteneva nayena ussadaniyamo nàma natthi, dosa 2. Ma. 11. Abhåtaü. [SL Page 077] [\x 77/] Niyame ca ràgamohadvayameva vuttaü, tampi ca pubbàparaviruddhaveva saddhàcariyàdisu ca ekissàpi nidànaü na vuttameva, tasmà sabbametaü aparicchinnavacanaü. Ayaü panettha aññhakathàcariyànaü matànusàrena vinicchayo: - vuttaü hetaü ussadakittane-" ime sattà pubbahetuniyàmena lobhussadà dosussadà mohussadà alobhussadà adosussadà amohussadà ca honti. Yassa hi kammàyåhanakkhaõe lobho balavà hoti alobho mando, adosàmohà balavanto dosamohà vandà, tassa mando alobo lobhaü pariyàdutuü na sakkoti, adosàmohà pana balavanto dosamohe pariyàdàtuü sakkonti. Tasmà so tena kammena dinnapañisandhivasena nibbatto luddho hoti sukhasãlo akkodhano pa¤¤avàpa vajiråpama¤àõo. Yassa pana kammàyåhanakkhaõe lobhadosà balavanto honti alobhàdosà mandà, amoho ca balavà mohomandà, so purimanayeneva luddho ceva hoti duññho ca pa¤¤avà panahoti rajiråpama¤aõo, dattàbhayatthero viya. Yassa kammà yåhanakkhaõe lobhaadosamohà balavanto honti itare mandà, so purimanayeneva luddho ceva dandho ca sãlako pana hoti akkodhano, tathà yassa kammàyåhanakkhaõe tayopi lobha dosamohà balavanto honti alobhàdayo mandà, so purima nayeneva luddho ceva hoti duññho ca måëho ca, [PTS Page 104] [\q 104/] yassa pana kammàyåhanakkhaõe alobhadosamohà balavanto honti itare mandà, so purimanayeneva aluddho ceva hoti aduññho sãlakoca, davdho pana hoti. Tathà yassa kammàyåhanakkhaõe alobhadosàmohi balavanto honti itare mandà, so purima nayeneva aluddho ceva hoti pa¤¤avàca, duññho pana hoti kodhano. Tathà yassa kammàyåhanakkhaõe tayopi alobhàdayo balavanto honti lobhàdayo mandà, so purimanayeneva mahà saïgharakkhitatthero viya aluddho aduññho pa¤¤avà ca hotã"ti. Ettha ca yo luddhoti vutto ayaü ràgacarito, duññhadandhà dosa mohacarità, pa¤¤avà buddhicarito, aluddhàduññhà pasannapakatitàya saddhàcarità. Yathàvà amohaparivàrona kammunà nibbatto buddhi carito, evaü balavasdhàparivàrena kammunà nibbatto saddhà carito, kàmavitakkàdiparivàrena kammunà nibbatto vitakkacarito, lobhàdinà vomissaparivàrena kammunà nibbatto vomissaciritoti. Evaü lobhàdisu a¤¤atara¤¤ataraparivàraü pañisandhijanakaü kammaü cariyànaü nidànanti veditabbaü. [SL Page 078] [\x 78/] Yaü pana vuttaü katha¤ca jànitabbaü ayaü puggalo ràcari toti àdi, tatràyaü nayo. Iriyàpathato kiccà bhojanà dassanàdito, Dhammappavattito ceva cariyàyo vibhàvayeti. Tattha iriyàpathatoti- ràgacarito hi pakatigamanena gacchanto càturiyena gacchati, sanikaü pàdaü nikkhipati, samaü nikkhipati, samaü uddharati, ukkuñika¤cassa padaü hoti. Dosacarito padàggehi khaõanto viya gacchathi, sahasà pàdaü nikkhipati, sahasà uddharati, anukkaóóhita¤cassa padaü hoti. Mohacarito parivyàkulàya gatiyà gacchati, chamhito viya pàdaü nikkhipati, chamhato viya uddharati, [PTS Page 105] [\q 105/] sahasànupãëita¤cassa daü hoti, vuttampi cetaü màgandiya suttuppattiyaü. Rattassa hi ukkuñikaü padaü bhave Duññhassa hoti anukaóóhitaü padaü, Måëhassa hoti sahasànupãëitaü Vivattacchaddassi damãdisaü padanti. [A] hànampi ràgacaritassa pàsàdikaü hoti madhuràkàraü, dosacari tassa thaddhàkàraü, mohacaritassa àkulàkàraü. Nissajjàyapi esevanayo, ràgacarito ca ataramàno samaü seyyaü pa¤¤à petvà sanikaü nipajjitvà aïgapaccaïgàni samodhàya pàsàdikena àkàrena sayati, vuññhàpiyamàno ca sãghaü vuññhàya saïkito viya sanikaü pañivacanaü deti. Dosacarito taramàno yathà tathà và seyyaü pa¤¤àpetvà pakkhittakàyo bhàkuñikaükatvà sayati, vuññhà piyamàno ca sãghaü vuññhàya kupito viya pañivacanaü deti. Moha carito dussaõñhànaü seyyaü pa¤¤àpetvà vikkhittakàyo bahulaü adhomuko sayati, vuññhàpiyamàno ca huükàraü karonto dandhaü vuññhàti. Saddhàcaritàdayo pana yasmà ràgacaritàdãnaü sabhàgà, tasmà tesampi tàdisova iriyàpatho hotãti, evaü tàva iriyà pathato cariyàyo vibhàvaye. Kiccàti sammajjanàdãsu ca kiccesuràgacarito sàdhukaü sammajjaniü gahetvà ataramàno màlikaü avippakiranto sinduvàrakusumasavtharamiva santharanto suddhaü samaü sammajjati. Dosacarito gàëhaü sammajjaniü gahetvà taramàna råpo ubhatovàlikaü ussàdento kharena saddena asuddhaü visamaü sammajjati. Mocarito sithilaü sammajjaniü gahetvà sampari vattakaü àloëayamàno asuddhaü visamaü sammajjati. Yathà sammajjane evaü cãvaradhovana rajanàdisupi sabbakiccesu. Nipuõamadhurasama sakkaccakàrã ràgacarito, gàëhatthaddhavisamakàri dosacarito. [A.] Saü. Ni. Sagàthavagga. [SL Page 079] [\x 79/] Anipuõa parivyàkulavisamàparicchinnakàrã [PTS Page 106] [\q 106/] mohacarito. Cãvara dhàraõampi ca ràgacaritassa nàti gàëhaü nitisithilaü hoti pàsàdikaü parimaõóalaü, dosacaritassa atãgàëhaü aparimaõóalaü, mohacaritassa sithila parivyàkulaü. Saddhàcaritàdayo tesaü yevànusàrena vedi tabbà, taü sabhàgattàti. Evaü kiccato cariyàyo vibhàvaye. Bojanàti ràgacarito siniddhamadhurabojanappiyo hoti. Bhu¤jamàno ca nàtimahantaü parimaõóalaü àlopaü katvà rasapañisaüvedi1 ataramàno bhu¤jati, ki¤cidevaca sàduü labhitvà somanassaü àpajjati, dosacarito låkhaambilabhojanappiyo hoti. Bhu¤jamàno ca mukhapårakaü àlopaü katvà arasapañisaüvedi taramàno bhu¤jati, ki¤cideva ca asàduü labhitvà domanassaü àpajjati. Mohacarito aniyataruciko hoti. Bhu¤jamàno ca aparimaõóalaü parittamàlopaü katvà bhàjane chaóóento mukhaü makkhento vikkhittacitto taü taü vitakkento bhu¤jati. Saddhàcàritàdayopi tesaü yevànusàrena veditabbà taü sabhà gattàti. Evaü bhojanato cariyàyo vibhàvaye. Dassanàdi totiràgacarito ãsakampi manorama råpaü disvà vimhayajàto viya ciraü oloketi, parittepi guõe sajjati, bhåtampi dosaü na gaõhàti, pakkamantopi amuccitukàmova hutvà sàpekkho pakkamati. Dosacarito ãsakampi amanoramaü disvà kilanta råpo viya na ciraü oloketi, parittepi dose pañibha¤¤ati, bhåtampi guõaü na gaõhàti, pakkamantopi mu¤citukàmova hutvà anapekkho pakkamati, mohacarito yaü ki¤ci råpaü disvà para paccayiko hoti paraü nindantaü sutvà nindati pasaüsantaü sutvà pasaüsati sayaü pana a¤¤àõupekkhàya pekkhakova hoti, esa nayo saddasavaõàdãsupi. Saddhàcaritàdayo pana tesaü yevànu sàrena veditabbà taü sabhàgattàti. Evaü dassanàditopi cariyàyo vibhàvaye. Dhammappavattito chevàti- ràgacaritassa ca màyà sàñheyyaü màno pàpicchatà mahicchatà asantuññhità siïgaü càpalyanti evamàdayo dhammà bahulaü pattanti. [PTS Page 107] [\q 107/] dosacaritassa kodho upanàho makkho palàso issà macchariyanti evaü màdayo. Mohacaritassa thinaü middhaü uddhaccaü kukkuccaü vicikicchà àdhànagàhità duppañinissaggitàti evàdayo. Saddhàcaritassa muttacàgatà ariyànaü dassanakàmatà sakhammaü sotukàmatà pàmojjabahulatà asaüsaññhatà2 amàyàvità pasàdanãyesu ñhànesu pasà doti evamàdayo. Buddhicaritassa sovacassatà kalyàõamittatà bhojane matata¤¤utà satisampaja¤¤aü jàgariyànuyogo saüvejanãyesu ñhànesu saüvego saüviggassa ca yoniso padhànanti eva 1. Sã1 saha 11. Nànàrasapañisaüvedi. 2. Sã11. Asañhatà. [SL Page 080] [\x 80/] Màdayo, vitakkacaritassa bhassabahulatà gaõàràmatà kusalànuyoge arati anavaññhitacittatàrattiü dåpàyanà divàpajjalanà huràhuraü dhàvanàti evamàdayo dhammà bahulaü pavattantãti, evaü dhammappavattito cariyàyo vibhàvaye. Yasmà pana idaü cariyàvibàvanàvidànaü sabbàkàrena neva pàëiyaü, na aññhakathàyaü àgataü, kevalaü àcariyamatànusàrena vuttaü, tasmà na sàrato paccetabbaü. Ràgacaritassa hi vuttàni iriyàpathàdãni dosacaritàda yopi appamàdavihàrino kàtuü sakkonti. Saüsaññhacaritassa ca puggalassa ekasseva bhinnalakkhaõà iriyàpathàdayo na sampajjanti1 yaü panetaü aññhakathàsu cariyàvibhàvanàvidhànaü vuttaü, tadeva sàrato paccetabbaü. Vuttaü hetaü: - cetopariya¤àõassa làbhã àcariyo cariyaü ¤atvà kammaññhànaü kathessati, itarena ante vàsiko pucchitabboti. Tasmà cetopariya¤àõena và taü và puggalaü pucchitvà jànitabbaü ayaü puggalo ràgacarito ayaü dosà dãsu a¤¤ataracaritoti. Kiü caritassa puggalassa kiü sappàyanti- ettha pana senàsanaü tàva ràgacaritassa adotavedikaü bhummaññhakaü akañapabbhàratiõa kuñipaõõasàlàdãnaü a¤¤ataraü rajokiõõaü jatukàbharitaü olugga muluggaü atiuccaü và atinãcaü và ujjaïgalaü sàsaïkaü asuvicisama maggaü [PTS Page 108] [\q 108/] yattha va¤capãñhampi maïkuõabharitaü2 duråpaü dubbaõõaü yaü olo kentasseva jigucchàuppajjati, tàdisaü sappàyaü. Nivàsanà pàpuraõaü antacchinnaü olambavilamba suttakàkiõõaü jàlapåvasadisaü sàõi viya kharasamphassaü kiliññhaü bhàrikaü kicchapariharaõaü sappàyaü, pattopi dubbanno mattikàpatto và àõigaõñhikàhato ayopatto vàgaruko dussanñhàno sãsakapàlamiva jeguccho vaññati. Bhikkhàcàramaggopi amanàpo anàsannàgàmo visamo vaññati. Bhikkhàcàragàmopi yattha manussà apassantà viya vicaranti, yattha ekakulepi bikkhaü alabitvà nikkhamantaü ehi bhanteti àsana sàlaü pavesetvà yàgubhattaü datvà gacchantà gàviü viya vaje pave setvà anavalokentà3 gacchanti, tàdiso vaññati. Parivisana manussàpi dàsà và kammakarà và dubbaõõà duddasikà kiliññhavasanà duggavdhà jegucchà ye acittikàrena yàgubhattaü chaóóentà viya parivisanti, tàdisà sappàyà. Yàgubhattakhajjakampi låkhaü dubbaõõaü sàmàka kudråsaka kaõàjakàdimayaü påtitakkaü bilaïgaü jinõasàka såpeyyaü yaü ki¤cideva kevalaü udarapåramattaü vaññati. Iriyà pathopissa ñhànaü và caïkamo và vaññati, àrammaõaü nãlàdãsu vaõõa kasiõesu yaü ki¤ci aparisuddhavaõõanti idaü ràgacaritassa sappàyaü. Dosacaritassa sonàsanaü nàtiuccaü nàtinãcaü chàyådaka 1. Ma. 1. Upapajjanti. 2. Ma. 11. Maïgulàbharitaü 3. Sã. 11. Anavaloketvà. [SL Page 081] [\x 81/] Sampannaü suvibhattabhittitthambhasopànaü supariniññhitamàlàkammalatà kammaü nànàvidhacittakammasamujjalaü samasiniddhamudubhumitalaü buhma vimànaviva kusumadàmavicitravanõavelavitànasamalaïkataü supa¤¤atta sucimanoramattharaõama¤capãñhaü tattha tattha vàsatthàya nikkhittakusuma vàsagandhasugandhaü yaü dassanamatteneva pãtipàmojjaü janayati, evaråpaü sappàyaü, tassa pana senàsanassa maggo pi sabbaparissaya vimutto suci samatalo alaïkatapañiyattova [PTS Page 109] [\q 109/] vaññati, senàsana parikkhàro pettha kiñamaïguõadãghajàtimåsikàdãnaü nissayaparicchivda natthaü nitibahuko, ekaü va¤capãñhamattameva vaññati, nivàsanapàru panampissa1 cãnapaññasomàrapaññakoseyya kappàsikasukhuma koma sukhumàdãnaü yaü yaü paõãtaü, tena tena ekapaññaü và dupaññaü và sallahukaü samaõasàruppena surattaü suparisuddhavanõaü vaññati, patto udakabubbulamiva susaõñhàno maõi viya sumaññho nimmalo samaõasàruppena suparisuddhavaõõo ayomayo vaññati, bhikkhàcàra maggo parissayavimutto samo manàpo nàtidåranàccàsanna gàmo vaññatibikkhàcàragàmo pi yattha manussà idàni ayyo àgamissatãti sittasammaññhe padese àsanaü pa¤¤àpetvà paccuggantvà pattaü àdàya gharaü pavesetvà pa¤¤attàsane nisãdà petvà sakkaccaü sahatthà parivisanti, tàdiso vaññati. Parivesakà panassa ye honti abhiråpà pàsàdikà sunahàtà suvilittà dhåpavàsa kusumagandhasurabhino nànà viràgasucima nu¤¤avatthàbharaõapatimaõóità sakkaccakàrino, tàdisà sappàyà. Yàgubhattakhajjakampi vaõõa gandharasasampannaü ojavantaü manoramaü sabbàkàrapaõitaü yàvadatthaü vaññati, iriyàpathopissa seyyà và nisajjà và vaññati, àrammaõaü nãlàdisu vanõakasiõesu yaü ki¤ci suparisuddhavaõõanti, idaü dosa caritassa sappàyaü. Mohacaritassa senàsanaü disàmukhaü asambàdhaü vaññati yattha nisinnassa vivañà disà pa¤¤àyanti, 2 iriyàpathesu caïkamo vaññati. ârammaõaü panassa parittaü suppamattaüsaràva mattaü và khuddakaü na vaññati. 3 Sambàdhasmiü hi okàse cittaü bhiyyo sammoha màpajjati, tasmà vipulaü mahà kasiõaü vaññati. Sesaü dosacaritassa vuttasadisamevàti, idaü mohacaritassa sappàyaü. Saddhàcaritassa sabbampi dosacaritamhi vuttavidhànaü sappàyaü. ârammaõesu cassa anussatiññhànampi vaññati. Buddhicaritassa senàsanàdisu idaü nàma asappàyanti natthi. Vitakkacaritassa senàsanaü vivañaü disàmukhaü. Yattha [PTS Page 110] [\q 110/] nisinnassa àràmavanapokkharaõãràmaõeyyakàni gàmanigamajanapadapañipàñiyo4nilobhàsà ca pabbatà pa¤¤àyanti, taü na vaññati. Taühi vitakkavidhàvanasseva paccayo hoti. Tasmà 1. Si 1. 11 Nivàsanapàpuraõampissa 2. Ma11 khàyanti 3. Ma. 11. Saràvamattaü và na vaññati. 4. Si. 11. Gàmanigamajanapadapañipàñiyà. [SL Page 082] [\x 82/] Gambhãre darãmukhe vanapañicchanne hatthikucchipabbhàramahindaguhà sadise sonàsano vasitabbaü. ârammaõaü pissa vipulaü na vaññati, tàdisaü hi vitakkavasena savdhàvanàya paccayo hoti. Parittaü pana vaññati, sesaü ràgacaritassa vuttasadidamevàti idaü vitakka caritassa sappàyaü. Ayaü attano cariyànukålanti ettha àgatacariyànaü pabhedavidhànavibhàvanasappàyaparicchedatevitthàro. Na ca tàva cariyànukålaü kammaññhànaü sabbàkàrena àvikataü, taühi anantarassa màtikàpadassa vitthàre sayameva àvibhavissati. Tasmà yaü vuttaü "cattàëãsàya kammaññhànesu a¤¤ataraü kammaññhànaü gahetvà"ti ettha saïkhàtaniddesato, upacàrappaõàvahato, jhànappabhedato, samatikkamato, vaóóhanàvaóóhanato, àrammaõato, bhumito, gahaõato, paccayato, cariyànukålatoti, imehi tàva dasahi àkàrehi kammaññhànavinicchayo veditabbo. Tattha saïkhàtaniddesatoti: cattàëãsàyakammaññhàneså itihi vuttaü, tatrimàni cattàëãsa kammaññhànàni: - dasa kasiõà dasa asubhà dasa anussatiyo cattàro brahmavihàrà cattàro àruppà ekà sa¤¤à ekaüvavatthànanti. Tattha pañhavikasiõaü àpokasiõaü tejokasiõaü vàyokasiõaü nãlakasiõaüpãtakasiõaü lohitakasiõaü odàtakasiõaü àlokakasiõaü paricchinnàkàsakasiõanti, ime dasakasiõà. Uddhumàtakaü vinãlakaü vipubbakaü vicciddakaü vikkhàyitakaü vikkhittakaü hatavikkhittakaü lohitakaü puëavakaü aññhikanti, ime dasa asubhà. Buddhànussati dhammànussati saïghànussati sãlànussati càgànussati devatànussati1 maraõasati kàyagatàsati ànàpàna sati upasamànussatãti, imà dasa anussatiyo. [PTS Page 111] [\q 111/] mettà karuõà mudità upekkhàti ime cattàro àruppà. âhàre pañikkåla sa¤¤à ekà sa¤¤à, catudhàtuvavatthànaü ekaü vavatthànanti, evaü saïkhàtaniddesato vinicchayo veditabbo. Upacàrappaõàva hatoti: - ñhapetvà kàyagatàsati¤ca ànàpànasati¤ca avasesà aññha anussatiyo, àhàre pañikkålasa¤¤à, catudhàtuvavatthànanti, imàneva hettha dasa kammaññhànàni upacàràvahàni; sesàni appaõàvahesu cettha ànàpànasatiyà saddhiü dasa kasiõà catukkajjhà nikà honti, kàyagatàya satiyà saddhiü dasa asubhà pañhamajjhànikà, purimà tayo brahmavihàrà tikajjhànikà, catutthabramhavihàro cattàro ca àruppà catukkajjhànikàti2 evaü jhànappabhedato. Samatikkamatoti: - dve samatikkamà, aïgasamatikkamoca àrammaõa 1. Sã11. Dhammasaüghasãlacàga devatànussati. 2. Sã1*11. Catutthajhànikà. [SL Page 083] [\x 83/] Samatikkamo ca. Tattha sabbesupi tikacatukkajjhànikesu kammaññhà nesu aïgasamatikkamo hoti vitakkavicàràdãni jhànaïgàni samatikkamitvà tesvevàrammaõesu dutiyajjhànàdãnaüpattabbato, tathà catutthabrahmavihàre, sopihi mettàdãnaü yeva àrammaõe somanassaü samatikkamitvà pattabboti. Catusu pana àruppesu àrammaõasamatikkamo hoti. Purimesu hi navasu kasiõesu a¤¤a taraü matãkkamitvà àkàsàna¤càyatanaü pattabbaü, àkàsàdãni ca samatikkamitvà vi¤¤àõa¤càyatanàdãni, sesesu samatikkamo natthãti evaü samatikkamato. Vaïóhanàvaóóhanatoti: - imesu vattàëãsàya kammaññhànesu dasakasiõàneva vaóóhetabbàni. Yatta ka¤hi okàsaü kasiõena erati tadabbhantare dibbàya sotadhàtuyà saddaü sotuü dibbena cakkunà råpàni passituü parasattàna¤ca cetasà cittama¤¤àtuü samattho hoti. Kàyagatàsati pana asubhàni ca na vaóóhetabbàni. Kasmà? Okàsena paricchinnattà ànisaüsàbhàvà ca. Sà ca nesaü okàsena paricchinnatà bhàvanà nayo àvibhavissati. Tesu pana vaóóhitesu [PTS Page 112] [\q 112/] kuõaparàsiyeva vaóóhati, na koci ànisaüso atthi, vuttampicetaü sopàkapa¤ha vyàkaraõesu: "vibhåtà bhagavà råpasa¤¤à avibhåtà aññhikasa¤¤à"ti, [a] tatra hi nimittavaóhenavasena råpasa¤¤à vibhåtàni vuttà, aññhika sa¤¤à avaóóhanavasena avibhåtàti, yaü panetaü kevalaü aññhika sa¤¤àya aphariü pañhaviü imanti vuttaü, taü làbhissa sato upaññhànà kàravasena vuttaü. Yatheva hi dhammàsokakàle karavãkasakuõo samantà àdàsabhittisu attano chàyaü disvà sabbadisàsu karavãka sa¤¤i hutvà madhuraü giraü nicchàresi, evaü theropi aññhikasa¤¤àya làbittà sabbadisàsu upaññhitaü nimittaü passanto kevalàpi pañhavã aññhikabharitàti cintesãti. Yadi evaü yà asubhajjhànànaü appamàõàrammaõatà vuttà, sà virujjhatãti? Sà ca na virujjhati, ekaccohi uddhumàtake và aññhike và mahante nimittaü gaõhàti, ekacco appako, iminà pariyàyena ekaccassa parittàrammaõaü jhànaü hoti, ekaccassa appamàõàrammaõanti. Yo và etaü vaóóhane àdãnavaü apassanto vaóheti, taü savdhàyaappamàõà rammaõanti vuttaü. ânisaüsàbhàvà pana na vaóóhetabbànãti. Yathà ca etàni, evaü sosanipi na vaóóhetabbàni. Kasmà? Tesu hi ànàpànanimitta tàva vaóóhayato vàtaràsiyeva vaóóhati, okàsena ca paricchinnaü. Bati sàdinavattà okàsena ca paricchinnattà na vaóóhetabbaü. Brahmavihàrà sattàrammaõà, tesaü nimittaü vaóóhayatosattaràsiyeva vaóóheyya, na ca tena attho atthi, tasmà tampi na vaóóhetabbaü. Yaü pana vuttaü "mettàsahagatena cetasà [A.] Saü ni mahàvagga. [SL Page 084] [\x 84/] Ekaü disaü paritvà"ti[a] àdi, taü paraggahavaseneva vuttaü, ekaàvàsa dviàvàsàdinà hi anukkamena essà disàya satte pariggahetvà bhàvento ekaü disaü pharitvàti vutto. Na [PTS Page 113] [\q 113/] nimittaü vaóóhento. Pañibhàganimittameva cettha natthi, yadayaü vaóóheyya. Paritta appamàõàrammaõatà pettha pariggahavaseneva veditabbà. âruppàrammaõesupi àkàsaü kasiõugghàñimattà, 1 taü hi kasiõàpagamavaseneva manasi kàtabbaü. Tato paraü vaóóhayatopi2 na ki¤ci hoti. Vi¤¤àõaü sabhàvadhammattà, na hi sakkà sabhàvadhammaü vaóóhetuü. Vi¤¤àõàpagamo vi¤¤àõassa abhàvamattattà, nevasa¤¤à nàsa¤¤àyatanàrammaõaü sabhàvadhammattàyeva na vaóóhetabbaü, sosàni animittattà, pañibhàganimittaü hi vaóóhetabbaü nàma bhaveyya. Budhànussati àdãna¤ca neva pañibhàga nimittaü àrammaõaü hoti, tasmà taü na vaóóhetabbanti evaü vaóóhanàvaóóhanato. ârammaõatoti: - imesu ca cattiëãsàya kammaññhànesu dasakasiõà dasaasubhà ànàpànasati kàyagatàsatãti imàni dvàvãsati pañibhàga nimittàrammaõàni, sesàni na pañibhàganimittàrammaõàni, tathà dasasu. Anussatãsu ñhapetvà ànàpàna sati¤ca kàyagatàsati¤ca avasesà aññha anussatiyo àhàre pañikkålasa¤¤à catudhàtuva vatthànaü vi¤¤àõa¤càyatanaü nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatananti imàni dvàdasa sabhàvadhammàrammaõàni, dasakasiõà dasaasubhà ànàpànasati kàyagatàsatãti imàni dvàvãsati nimittàrammaõàni, sesàni cha na vattabbàrammaõàni, tathà vipubbakaü lohitakaü puëavakaü ànàpàna sati àpokasiõaü tejokasiõaü vàyokasiõaü ya¤ca àloka kasiõesu suriyàdinaü obhàsamaõóalàrammaõaü imàni aññha calità rammaõàni, tàni ca kho pubbabhàge. Pañibhàgaü pana sannisinna meva hoti. Sesàni na calitàrammaõànãti evaü àrammaõato. Bhumitoti: - ettha ca dasa asubhà kàyagatàsati àhàre pañikkåla sa¤¤àti imàni dvàdasa devase nappavattanti. Tàni dvàdasa ànàpànasaticàti imàni terasa brahmaloke nappavattanti. Aråpa bhave pana ñhapetvà cattàro àràppe a¤¤aü nappavattati. Manussesu sabbànipi pavattantãti - evaü bhåmito. [PTS Page 114] [\q 114/] gahaõatoti: duññhaphuññhasutaggahaõatopettha vinicchayo veditabbo, tatra ñhapetvà vàyokasiõaü sesànavakasiõà dasaasubhàni imàni ekåna vãsati diññhena gahetabbàni. Pubbabhàge cakkhunà eloketvà3 nimittaü nesaü gahetabbanti attho. Kàyagatàsatiyaü tacapa¤cakaü diññhena, sesaü sutenàti evaü tassà àrammaõaü diññhasutena gahetabbaü. ânàpànasati phuññhena, vàyokasiõaü diññhapåññhena, sesàni aññhàrasa sutena gahetabbàni, apekkhàbrahmavihàro [A.] Dãghani. Sàma¤¤aphalasu. 1. Sa11. Kasiõugghàñitamattatta 2. Sã1. 11. Vaóóhayato. 3. Sã11. Oloketvà oloketvà. [SL Page 085] [\x 85/] Cattàro àruppàti imàni cettha na àdikammikena gahetabbàni, sesàni pa¤catiüsa gahetabbànãti evaü gahaõato. Paccayatoti: imesu pana kammaññànesu ñhapetvà àkàsakasiõaü sesà nava kasiõà àruppànaü paccayà honti, dasapi kasiõà abhi¤¤ànaü, tayo brahvavihàrà catutthabrahvavihàrassa, heññhimaü heññhimaü àràppaü uparimassa uparimassa, nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü nirodha samàpattiyà, sabbànipi sukhavihàrà vipassanàbhavasampattãnanti evaü paccayato. Cariyànukålatoti: - cariyànaü anukålatopetthavinicchayo veditabbo. Seyyathãdaü? Ràgacaritassa tàva- ettha dasaasubhàkàyagatàsatãti ekàdasa kammaññhànàni anukålàni, dosa caritassa cattàro brahmavihàrà cattàri vaõõakasinànãti aññha, mohacaritassa vitakkaciritassa ca ekaü ànàpànasatikammaññhàna meva, saddhàcaritassa purimà cha anussatiyo, buddhicaritassa maraõasati upasamànussati catudhàtuvavatthànaü àhàre pañikkålasa¤¤àti cattàri, sesakasiõàni cattàro ca àruppà sabbacaritànaü anukålàni, kasiõesu ca yaü ki¤ci parittaü vitakkacaritassa, appamàõaü mohacaritassàti evamettha cariyànukulato vinicchayo vadi tabboti. Sabba¤cetaü ujuvipaccanãkavasena ca atisappàya vasena ca vuttaü. Ràgàdãnaü pana avikkhamhikà saddhàdinaü cà anupakàrà kusalabhàvanà nàma natthi. Vuttampi cetaü meghiyasutte"cattàro dhammà uttarãü bhàvetabbà. Asubhà bhàvetabbà ràgassa pahànàya, mettà bhàvetabbà vyàpàdassa pahàõàya, anàpànàsatã bhàvetabbà vitakkupaccedàya, [PTS Page 115] [\q 115/] aniccasa¤¤à bhàvetabbà asamimànasamugghàtàyà"ti[a.] Ràhulasuttepi"mettaü ràhula bhàvanaü bhàvehã"tã[b.] âdãnà nayena ekasseva sattakammaññhànàni vuttàni. Tasmà vacanamatte abhinivesaü akatvà sabbattha adhippàyo pariyesitabboti. Ayaü kammaññànaü gahetvàti ettha kammaññhànakathà vinicchayo. Gahetvàti: - imassa pana padassa ayaü atthaparidãpanà. Tena yoginà kammaññhànadàyakaü kalyàõamittaü upasaïkamitvàti ottha vuttanayeneva vuttappakàraü kalyàõamittaü upasaïkamitvà buddhassa và bhagavato àcariyassa và attànaü niyyàtetvà sampannajjhàsayena sampannàdhimuttinà ca hutvà kammaññhànaü yàci tabbaü. Tattha"imàhaü bhagavà attabhàvaü tumhàkaü pariccajàmã"ti evaü buddhassa bhagavato attà nãyyàtetabbo, evaü hi aniyyà tetvà pantesu senàsanesu viharanto bheravàrammaõe àpàtha màgato santhambhituü àsakkonto gàmantaü osaritvà gihãhi saüsaññho hutvà anesanaü àpajjitvà anayavyasanaü pàpuõeyya, [A]ma. Ni. Saha saü. Ni. Lagàthavagga. [B.] Saü. Ni. Sagàthavagga. [SL Page 086] [\x 86/] Niyyàtitattabhàvassa panassa bheravàrammaõe àpàthamàgatepi bhayaü na uppajjati. Nanu tayàpaõóita purimadivasameva attà buddhànaü niyyàtitoti paccavekkhato ca panassa somanassameva uppajjati, yathàhi purisassa uttamaü kàsikavatthaü bhaveyya, tassa tasmiü måsikàya và kãñehi và khàdite uppajjeyya domanassa. Sace pana taü acãvarikassa bhikkhuno dadeyya, athassa taü tena bhikkhunà khaõóàkhaõóaü kayiramànaü disvàpi somanassameva appajjeyya, evaü sampadamidaü veditabbaü. âcariyassa niyyà tentenàpi "imàhaü bhante attabhàvaü tumhàkaü pariccajàmã"ti vattabbaü. Evaü aniyyàtitattabhàvo hi attajjanãyo và hoti dubbavo và anovàdakaro yona kàmaïgamo và àcariyaü anàpucchàva yatticchati. Tattha gantà, tamenaü àcariyo àmisena và dhammena và na saügaõhàti guëhaü ganthaü na sikkhàpoti. So imaü duvidhaü saïgahaü alabhanto sàsane [PTS Page 116] [\q 116/] patiññhaü na labhati na cirasseva dussãlyaü và gihãbhàvaü và pàpuõàti. Niyyàtitattabhàvo pana neva atajjanãyo boti na yonakàmaïgamo suvaco àcariyaüyattavuttireva hoti. So àcariyato duvidhaü saïgahaü labhanto sàsane vuddhiü viråëhiü vepullaü pàpuõàti, cålapiõóapàtika. Tissattherassa antevàsikà viya-therassa kira santikaü tayo bhikkhå àgamaüsu. Tesu eko ahaü bhante tumhàkaü atthàyàti vutte sataporise papàte patituü ussaheyyanti àha. Dutiyo ahaü bhante tumhàkaü atthàyàti vutte imaü attabhàvaü paõhito paññhàya pàsàõapiññhe ghaüsento niravasesaü khepetuü ussa heyyanti àha. Tatiyo ahaü bhante tumhàkaü atthàyàti vutte assàsapassàse uparundhitvà kàlakiriyaü kàtuü ussa heyyanti àha. Thero bhabbà vatime bhikkhåti kammaññhànaü kathesi. Te tassa ovàde ñhatvà tayopi arahattaü pàpåõiüsåti, ayamàni saüso attanãyyàtane, tena vuttaü "buddhassa và bhagavato àcariyassa và attànaü niyyàtetvà"ti sampannajjhàsayena sampannàdhimuttãnà ca hutvàti: - ettha pana tena yoginà alo bhàdãnaü vasena chahàkàrehi sampanna jjhàsayena bhavitabbaü, evaü sampannajjhàsayo hi tissannaü bodhinaü a¤¤ataraü pàpuõàti. Yathàha: - "cha ajjhàsayà bodhisattànaü bodhiparipàkàya svattanti. Alobhajjhàsayà ca bodhisatti lobhe dosadassàvino, adho jajjhàsayà ca bodhisattà dose dosadassàvino, amohajjhàsayà ca bodhisattà mohe dosadassàvino, nekkhammajjhàsayà ca bodhisattà gharàvàse dosadassàvino, nissaraõajjhàsayà ca bodhi sattà sabbabhavagatãsu dosadassàvino"ti. Yehi keci atãtà nàgatapaccuppannà sotàpanna sakadàgàmi anàgàmi khãõàsava [SL Page 087] [\x 87/] Paccekabuddha sammàsambuddhà, sabbe te imeheva chahàkàrehi attanà attanà pattabbaü visesaü pattà. Tasmà imehi chahi àkàrehi sampannajjhàsayena bhavitabbaü. Tadadhimuttatàya pana adhimutti sampannena bhavitabbaü samàdhàdhimuttena samàdhigarukena samàdhi [PTS Page 117] [\q 117/] pabbhàrena, nibbànàdhimuttena nibbàõagarukena nibbàõa pabbhàrena ca bhavitabbanti attho. Evaü sampannajjhàsayàdhi muttino panassa kammaññhànaü yàcato cetopariyàya¤àõalàbhinà àcariyena cittàcàraü oloketvà cariyà jànitabbà, itarena kiü caritosi, ke và te dhammà bahulaü samudàcaranti, kiü và te manasikaroto phàsu hoti, katarasmiü và te kammaññhàne cittaü namatãti evamàdãhi nayehi pucchitvà jànitabbà. Evaü ¤atvà cariyànukålaü kammaññhànaü kathetabbaü. Kathentena ca tividhena kathetabbaü. Pakatiyà uggahita kammaññhànassa eka dve nisajjàni sajjhàyaü kàretvà dàtabbaü, santike masantassa àgatà gatakkhaõe kathetabbaü, uggahetvà a¤¤attha gantukàmassa nàti saïkhittaü nàtivitvàrikaü katvà kathetabbaü. Tattha pañhavikasiõaü tàva kathentena1 cattàro kasiõa dosà kasiõakaraõaü katassa bhàvanànayo duvidhaü nimittaü duvidho samàdhi sattavidhaü sappàyà sappàyaü dasavidhaü appaõàkosallaü viriyasamatà appaõàvidhànanti ime nava àkàrà kathetabbà, sesakammaññhànesupi tassa tassa anuråpaü kathetabbaü, taü sabbaü tesaü bhàvanàvidhàne àvi bhavissati. Evaü kathiyamàne pana kammaññhàne tena yoginà nimittaü gahetvà sotabbaü. Nimittaü gahetvàti- idaü heññhima padaü, bada uparimapadaü, ayamassa atto, ayamadhippàyo, idaü opammanti evaü taü taü àkàraü upanibandhitvàti attho, evaü nimittaü gahetvà sakkaccaü suõantenahi kammaññhànaü sugahitaü hoti. Athassa taü nissàya visesàdhigamo sampajjati, na ita rassàti, ayaü gahetvàti imassapadassa atthaparidãpanà. Ettàvatà " kalyàõamittaü upasaïkamitvà attano cariyànu kulaü cattàëãsàya kammaññhànesu a¤¤ataraü kammaññhànaü gahetvà"ti imàni padàni sabbàkàrena vitthàritàni hontãti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate visuddhimagge Samàdhibhàvanàdikàre kammaññhàna gahaõa niddeso nàma Tatiyo paricchedo [PTS Page 118] [\q 118/] 1. Sã 11. Pañhavikasiõaü tathentena [SL Page 088] [\x 88/] 4. Atha pañhavikasiõa niddeso. Idàni yaü vuttaü "samàdhibhàvanàya ananuråpaü vihàraü pahàya anuråpe vihàre viharantenà"ti ettha pana yassa tàva àcariyena saddhiü ekavihàre vasato phàsu hoti, tena tatattheva kammaññhànaü parisodhentena vasitabbaü. Sace tattha phàsu na hoti, yo a¤¤o gàmute và aóóhayojane và yojanamatte pi và sappàyo vihàro hoti, tattha vasitabbaü. Evaü hi sati kammaññhànassa kismicideva ñhàne sandehe và sati satisammose và jàte kàlasseva vihàre vattaü katvà antaràmagge piõóàya caritvà bhattakicca pariyosàne yeva àcariyassa vasanaññhànaü ganatvà taü divasaü àcariyassa santike kammaññhànaü sodhetvà dutiyadivase àcariyaü vanditvà nikkhamitvà antaràmagge piõóàya caritvà akilanto yeva attano vasanññhànaü àgantuü sakkhissati. Yo pana yojanappamàõepi phàsukaññhànaü na labhati, tena kammaññhàne sabbaügaõñhiññhànaü chinditvà suvisuddhaü àvajjana pañibaddhaü kammaññhànaü katvà dårampi gantvà samàdhibhàvanàya ananuråpaü vihàraü pahàya anuråpe vihàre vihàtabbaü. Tattha ananuråpo nàma aññhàrasannaü dosànaü a¤¤atarena samannàgato, tatrime aññhàrasa dosà: "mahattaü navattaü jaüõõattaü patthanissitattaü soõóiü paõõaü pupphaü phalaü patthanãyatà nagarasannissitatà dàrusannissitatà khettasannissitatà visabhàgànaü puggalànaü atthità paññana sannissitatà paccantannissitatà rajjasãmasannissitatà asappàyatà kalyàõamittànaü àlàbho"ti, [PTS Page 119] [\q 119/] imesaü aññhàrasannaü dosànaü a¤¤atarena dosena samannàgato ananuråpo nàma, na tattha vihàtabbaü. Kasmà? Mahàvihàre tàva pahå nanàcchavdhà sannipatanti te a¤¤ama¤¤aü pañiviruddhatàya vattaü na karonti, bodhiaïgaõàdãni asammaññhàneva honti, anupaññhà pitaü pànãyaü paribhojanãyaü, tatràyaügocaragàme piõóàya carissàmãti pattacãvaramàdàya nikkhanto sacepassati vattaü và akataü pànãyaghañaü và rittaü, athànena vattaü kàtabbaü hoti pànãyaü upaññhàpetabbaü. Akaronto vattabhede dukkamaü àpajjati, karontassa kàlo atikkamati, atidivà pañiññho niññhitàya bhikkhàya ki¤ci na labhati, pañisallànagatopi sàmaõeradaharabhikkhånaü uccàsaddena saïghakammehi ca vikkhipati, yattha pana sabbaü vattaü katameva hoti, avasesàpi ca ghaññanà natthi, evaråpe mahàvihàrepi vihàtabbaü; navavihàre bahuü navakammaü hoti, akarontaü ujjhàyanti. Yattha pana bhikkhå [SL Page 089] [\x 89/] Evaü vadanti: - àyasmà yathàsukhaü samaõadhammaü karotu, mayà navakammaü karissàmàti. Evarupe vihàtabbaü. Jiõõavihàre pana pahuü pañijaggitabbaü hoti, antamaso attanosenàsanamattampi apañijaggantaü ujjhàyanti, pañijaggantassa kammaññhànaü parihàyatã, panthanissite mahàpathavihàre rattindivaü àgantukà sannipatanti. Vikàle àgatànaü attano senàsanaü datvà rukkhamåle và pàsàõapiññhe và vasitabbaü hoti. Punadivase pi evamevàti kammaññhànassa okàso na hoti, yattha pana evaråpoàgantuka sambàdho na hoti tattha vihàtabbaü. Soõóinàma pàsàõa pokkharaõã hoti, tattha pànãyatthaü mahàjano samosarati. Nagaravàsãnaü ràjakulupagatherànaü antevàsikà rajanakammatthàya àgacchanti, tesaü bhàjanadàrudoõikàdãni pucchantànaü asukasmi¤ca asukasmi¤ca [PTS Page 120] [\q 120/] ñhàneti dassetabbàni honti, evaü sabbakàlampi niccavyàvamo hoti, yattha nànàvidhaü sàkapaõõaü hoti. Tatthassa kammaññhànaü gahetvà divàvihàraü nisinnassàpi santike sàkahàrikà gàyamànà paõõaü uccinantiyo visabhàgasaddasaïghaññanena kammaññhànantaràyaü karonti, yattha pana nànàvidhà màlà gacchà supipphità honti, tatràpi tàdiso yeva upaddavo, yattha nànàvidhaü ambajabbupaõasàdiphalaü hoti, tattha phalatthikà àgantvà yàcanti, adentassa kujjhanti, balakkàrena và gaõhanti, sàyaõhasamaye vihàramajjhe caïkamantena te disvà kiü upàsakà evaü karothàti vuttà yathàruci akkosanti, avàsàya pissa parakkamanti patthaniye pana leõasammate dakkhiõàgiri hatthi gucchi cetiyagiri cittalapabbata sadise vihàre viharantaü ayaü ara hàti sambhàvetvà vanditukàmà manussà samantà osaranti, tenassa na phàsu hiti, yassa pana taü sappàyaü hoti tena divà a¤¤attha gantvà rattiü vasitabbaü. Nagarasannissite visabhàgàrammaõàni àpàthaü àgacchanti, kumbhadàsiyopi ghañehi nighaüsantiyo gacchanti, okkamitvà maggaü na denti, issaramanussàpi vihàramajjhe sàõiü parikkhipitvà nisãdanti. Dàrusannissaye pana yattha kaññhàni ca dabbåpakaraõarukkhà ca santi, tattha taññhahàrikà pubbe vutta sàka pupphahàrikà viya aphàsuü karonti. Vihàre rukkhà santi te chinditvà gharàni karissàmàti manussà àganatvà chindanti, sace sàyaõhasamayaü padhànagharà nikkhimitvà vihàramajjhe caïkamanto te disvà kiü upàsakàevaü karothàti vadati yathàruci akko santi, avàsàya pissa parakkamanti. Yo pana khettasannissito hoti santà khettehi parivàrito, tattha manussà vihàramajjhe yeva khalaü katvà dha¤¤aü maddanti pamukhe sosayanti a¤¤ampi bahuü aphàsu karonti, yatràpi mahàsaïghabhogo hoti àràmikakulànaü gàvo rundhanti udakavàraü pañisedhenti, manussà [PTS Page 121] [\q 121/] dvãhi sãsaü [SL Page 090] [\x 90/] Gahetva passatha tumhàkaü àràmikakulànaü kammanti saïghassa dassenti. Tena tena kàraõena ràja ràjamahàmattànaü ghavadvàraü ganthabbaü hoti. Ayampi khettasannissinaiva saïgahito. Visa bhàgànaü puggalànaü atthitàti- yatthi a¤¤ama¤¤aü visabhàgà cerã bhikkhå viharanti, ye kalahaü karontà mà bhante evaü karothàti vàriyamànà etassa paüsukulikassa àgatakàlato paññhàya naññhàmhàti cattàro bhavanti; yopi udakapaññanaüvà thalapaññanaü và nissito hoti, tattha abhiõhaü nàvàhi ca satthehi ca àgatamanussà. Okàsaü detha pànãyaü detha loõaü dethàti ghaññayantà aphàsuü karonti. Paccanta sannissite pana manussà buddhàdisu appasannà honti. Rajjasãmasannissite ràjabhayaü hoti. Taü hi padesaü eko ràjà na mayhaü vase vattatãti paharati, itaro pi na mayhaü vase vattatãti. Tatràyaü bhikkhå kadàci imassa ra¤¤o vijitevicarati, kadàci etassa, atha naü carapuriso ayanti ma¤¤amànà anayavyasanaü pàpenti. Asappàyatàtivisabhàgaråpàdiàrammaõasamosaraõena và amanussapariggahitatàyavà asappàyatà, tatridaü vatthu: - eko kira thero ara¤¤e vasati. Athassa ekà yakkhinã paõõasàladvàre ñhatvà gàyi so nikkhamitvà dvàre ññhàsi. Sà gantvà caïkamana sãse gàyi thero caïkamanasãsaü agamàsi, sà sataporise papàte ñhatvà gàyi. Thero pañinivatti atha naü sà vegenàgantvà gahetvà mayà bhante na eko na dve kumhàdisà khàditàti àha. Kalyàõamittànaü alàbhoti- yattha na sakkà hoti àcariyaü và àcariyasamaü và upajjhàyaü và upajjhàyasamaü và kalyàõamittaü laddhuü, tattha so kalyàõamittànaü alàbo mahàdoso yevà ti imesaü aññhàrasannaü dosànaü a¤¤atarena samannàgato ananuråpoti veditabbo. Vuttampi cetaü aññhakathàsu: - Mahàvàsaü navàvàsaü jaràvàsa¤ca panthaniü, Soõóiü paõõa¤ca puppha¤ca phalaü patthitamevaca. [PTS Page 122] [\q 122/] Nagaraü dàrunà khettaü visabhàgena paññanaü, Paccantasãmàsappàyaü yattha mitto na labbhati. Aññhàrasetàni ñhànàni iti vi¤¤àya paõóito, ârakà parivajjeyya maggaü pañibhayaü yathàti. Yo pana gocaragàmato nàtidåranàccàsannatàdihi pa¤chi aïgehi samannàgato ayamanuråpo nàma. Vuttaü hetaü bhagavatà: "katha¤ca bhikkhave sonàsanaü pa¤caïgasamannàgataü hoti? Idha bhikkhave senàsanaü nàtidåraü hoti nàccàsannaü gamanà [SL Page 091] [\x 91/] Gamanasampannaü, divà appakinõaü1 rattiü appasaddaü appa nigghosaü, appaóaüsamakasavàtàtapasiriüsapasamphassaü hoti, tasmiü kho pana senàsane viharantassa appakasireneva uppajjanti cãvarapiõóapàta senàsana gilànapaccaya bhesajja parikkhàrà, tasmiü kho pana senàsane therà bhikkhå viharanti bahussutà àgatàgamà dhammadharà vinayadharà màtikàdharà te kàlena kàlaü upasaïkamitvà paripucchati paripa¤hati idaü bhantekathaü imassa ko atthoti, tassa te àyasmanto avivaña¤ceva vivaranti anuttànãkata¤ca uttànã karonti anekavihitesu ca kaïkhàñhànãyesu dhammesu kaïkhaü pañivinodenti. Evaü kho bhikkhave senàsanaü pa¤caïga samannàgataü hotã"ti[a] ayaü samàdhibhàvanàya ananuråpaü vihàraü pahàya anuråpe viharantenàti ettha vitthàro. Khuddakapaëibodhupacchedaü katvàti - evaü patiråpe vihàre viharannena- yepissa te honti khuddakà paëibodhà tepi upacchivdi tabbà, seyyathãdaü? Dãghàni kesanakhalomànichinditabbàni, chiõõa cãvaresu daëhikammaü và tunnakammaü và kàtabbaü, kiliññhàni và rajitabbàni, sace patte malaü hoti patto pacitabbo, ma¤ca pãñhàdãni sodhetabbànãti. Ayaü khuddakapaëibodhupacchedaü katvàti ettha vitthàro. Idàni- sabbaü bhàvanàvidhànaü aparihàpettena bhàve tabbo"tiottha ayaü pañhavikasiõaü àdiü katvà sabbakammaññhàna [PTS Page 123] [\q 123/] vasena vitvàrakathà hoti. Evaü upacchinnakhuddakapaëibodhenahi bhikkhunà pacchàbhattaü piõapotapañikkantena bhattasammadaü pañivinodetvà pavivitte okàse sukhanisinnena katàya và akatàya và pañhaviyà nimittaü gaõhitabbaü. Vuttaü hetaü : "pañhavikasiõaü uggaõhanto pañhaviyaü nimittaü gaõhàti kate và akate và sàntake no anantake, sakoñiye no akoñiye, sacañume ne avañme, sapariyante no apariyante, suppamattevà saràvamattevà. Sotaü nimittaü suggahãtaü karoti såpadhàritaü upadhàreti suvavatthitaü vavatthapeti, so taü. Nimittaü suggahãtaü katvà såpadhàritaü upadhàretvà suvavatthitaü vavatthapetvà ànisaüsa dassàvã ratanasa¤¤i hutvà cittãkàraü upaññhapetvà sampiyàyamàno tasmaü àrammaõe cittaü upanibandhati addhà imàya pañipadàya jaràmaraõamhà muccissàmãti. Sovivicceva kàmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaü savicàraü vivekaja pãtisukhaü pañhamajjhànaü upasampajja viharatã"ti, [d] tattha yena atãtabhavepi sàsane và isi pabbajjàyavà pabbajitvà pañhavikasiõe catukkapa¤cakajjhànàni nibbattitapubbàni, evaråpassapu¤¤avato upanissayasampannassa 1. Sã1. 11. Appokiõõaü [a.] Saü - ni- sagàthavagga. [B.] Pañisambidà- jhànakathà. [SL Page 092] [\x 92/] Akatàya pañhaviyà kasitaññhàne và khalamaõóale và nimittaü uppajjati, mallakattherassa viya-tassa kiràyasmato kasitaññhànaü olokentassa taõñhànappamàõameva nimittaü udapàdi. So taü vaóóhetvà pa¤cakajjhànàni nibbattetvà jhànapadaññhànaü vipassanaü paññhapetvà arahattaü pàpuõi. Yo pana evaü akatàdhikàro hoti tena àcariyassa santike1 uggahitaü kammaññhàna vidhànaü aviràdhetvà cattàro kasiõadose pahiharantena kasiõaü kàtabbaü. Nãlapãtalohitodàtasambhedavasena hi cattàro pañhavikasiõadosà, tasmà nãlàdivaõõaü mattikaü agahetvà gaïgàvahe mattikàsadisàya aruõavaõõàya mattikàya kasiõaü kàtabbaü, ta¤ca [PTS Page 124] [\q 124/] kho vihàrapaccante pana pañicchannaññhàne pabbhàre va paõõasàlàya và saühàrimaü và tata;ññhakaü và kàtabbaü, tatra saühàrimaü catusu daõóakesu piëotikaü và chammaü và kañasàrakaü và bandhitvà tattha apanãtatiõamålasakkharavàlikàya sumadditàya mattikàya vuttappamàõaü vaññaü limpitvà kàtabbaü, taü parikammakàlepi bhumiyaü attharitvà oloketabbaü, tata;ññhakaü bhumiyaü padumakaõõikà kàrena khàõuke àkoñetvà mallãhi vinandhitvà kàtabbaü, yadisà mattikà nappahoti adho a¤¤aü pakkhipitvà uparibhàge supari sodhitàya aruõavaõõàya mattikàya vidatthicaturaïgulavitvàraü vaññaü kàtabbaü, etadeva hi pamàõaü sandhàya suppamattaü và saràva mattaü vàti vuttaü"sàntake no anattake"ti àdi panassa pariccheda dassanatthàya2 vuttaü, tasmà evaü vuttappamàõaparicchedaü katvà rukkhapàõikà3 vusabhàgavaõõaü samuññhàpeti tasmà taü aga hetvà pàsàõapàõikàya ghaüsitvà samaü bheritalasadisaü katvà taü ñhànaü sammajjitvà nahàtvà àgantvà kasiõamaõóalato aóóhateyya hatthantare padese pa¤¤atte vidatthicaturaïgulapàdake suatthate pãñhe nisiditabbaü, 4 tato dåratare nisinnassahi kasiõaü naupaññhàti, àsannatare kasiõadoso pa¤¤àyati, uccatare nisinnenaca gãvaü onamitvà oloketabbaü hoti, nãcatare jaõõukàni rujanti, tasmà vuttanayeneva nisãditvà appassàdàkàmàti àdinà nayena kàmesu àdãnavaü paccavekkhitvà kàmanissaraõe sabbadukkhasamatikkamassa upàyabhåte nekkhamme jàtàbhilà sena buddha dhamma saïgha guõànussaraõena pãtipàmojjaü janayitvà ayaü dàni sà sabbabuddha paccekabuddha ariyasàvakehi pañipannà nekkhammapañipadàti pañipattiyà sa¤jàtagàravena addhà imàya pañipattiyà pavivekasukharasassa bhàgã bhavissàmãti ussàhaü janayitvà samena àkàrena [PTS Page 125] [\q 125/] cakkhåni ummãletvà nimittaü gaõhantena 1. Sã. 11. âcariyasantike. 2. Sã. 1. Paricchedatthàya. 3. Ma. 11. Rukkhapàõikàya. 4. Sã 1. 11. Nisãditvà. [SL Page 093] [\x 93/] Bhavetabbaü. Atiummãlayato hi cakku kilamati maõóala¤ca ati vibhåtaü hoti, tenassa nimittaü nåppajjati, atimandaü ummãlayato maõóalaü avibhåtaü hoti citta¤ca lãnaü hoti, evampi nimittaü nuppajjati, tasmà àdàsatale mukhanimittadassinà viya samena àkàrena cakkhåni ummãletvà nimittaü gaõhantena bhàvetabbaü. Na vaõõo paccavekkitabbo, na lakkhaõaü manasikàtabbaü, apica maõõaü amu¤citvà nissaya savaõõaü katvà ussadavasena paõõatti dhamme cittaü ñhapetvà manasi kàtabbaü, pañhavi mahã vedinã bhåmi vasudhà vasundharàti àdisu pañhavi nàmesu yaü icchati yadassa sa¤¤ànu kålaü hoti taü vattabbaü. Apica pañhavãti etadeva nàmaü pàkañaü, tasmà pàkañavaseneva pañhavã pañhavãti bhàvetabbaü, kàlena ummã letvà kàlena nimmãletvà àvajjitabbaü, yàva uggahanimittaü nåppajjatitàva kàlasatampi kàlasahassampi tato bhãyyopi ete neva nayena bhàvetabbaü. Tassevaü bhàvayato yadà nimmãletvà àvajjantassa ummãlitakàle viya àpàthaü àgacchati, tadà uggaha nimittaü jàtaü nàma hoti, tassa jàtakàlato paññhàya na tasmiü ñhàne nisãditabbaü, attano vasanaññhànaü pavisitvà tattha nisinnena bhàvetabbaü, pàdadhovanapapa¤caparihàratthaü panassa ekapañalikupàhanà1 ca kattaradaõóo caicchitabbo. Atànena sace taruno samàdhi kenaci deva asappàyakàraõena nassati upàhanà àruyha kattaradaõóaü gahetvà taü ñhànaü gantvà nimuttaü àdàya àgantvà sukhanisinnena bhàvetabbaü, punappunaü samannàharitabbaü, takkàhataü vitakkàhataü kàtabbaü. Tassa evaü karontassa anukkamena nãvaraõàni vikkhambhanti, kilesà sannisãdanti upacàrasamàdhinà cittaü samàdhiyati, pañibhàganimittaü uppajjati. Tatràyaü purimassaca uggahanimittassa imassa ca viseso: uggahanimitte kasiõadoso pa¤¤àyati, pañibhàganimittaü thavikato nãhamàdàsamaõóalaü [PTS Page 126] [\q 126/] viya sudhotasaïkhathàlaü viya valàhakantarà nikkhantacandamaõóalaü viya meghamukhe balàkà viya ca uggahanimittaü padàëayitvà nikkhantamiva tato sataguõaü sahassaguõaü suparisuddhaü hitvà upaññhàti, ta¤ca kho neva vanõavantaü na saõñhànavantaü, yadihi taü edisaü bhaveyya cakkhuvi¤¤eyyaü siyà oëàrikaü sammasanåpagaü tilakkhaõabbhàhataü, na panetaü tàdisaü, kevalaü hi samàdhi làbhino upaññhànàkàramattaüsa¤¤ajametanti uppannakàlato ca panassa paññhàya nãvaraõàni vikkhambhitàneva honti, kilesà sannisinnàva u càrasamàdhinà cittaü samàhitamevàti. Duvidohi samàdhi: upacàrasamàdhi ca appaõàsamàdhica. Dvãhàkàrehi cittaü samàdiyati upacàrabhumiyaü và pañilàbhabhumiyaü và, tattha upacàra bhåmiyaü nãvaraõappahàõena cittaü samàhitaü hoti. Pañilàbha 1. Sã. 11. Ekatalikåpàhanà. [SL Page 094] [\x 94/] Bhåmiyaü aïgapàtubhàvena, dvinnaü pana samàdhãnaü idaü nànà kàraõaü: -1 upacàre aïgàni na thàmajàtàni honti, aïgànaü athàmajàtattà yathà nàma daharo kumàrako ukkhipitvà ñhapãyamàno punappunaü bhåmiyaü patati, evameva upacàre uppanne cittaü kàlena nimittaü àrammaõaü karoti, kàlena bhavaïgaü otarati, appanàya pana aïgàni thàmajàtàni honti, tesaü thàmajàtattà yathà nàma balavà puriso àsanà vuññhàya divasampi tiññheyya evameva appaõà samàdhimhi uppanne cittaü sakiü bhavaïgavàraü vicchinditvà2 kevalampi rattiü kevalampi divasaü tiññhati, kusalajavanapañipàñivase neva pavattãti. Tata; yadetaü upacàrasamàdhinà saddhiü pañibhàga nimittaü uppannaü, tassa uppàdanaü nàma atadukkaraü, tasmà sace teneva pallaïkena taü nimittaü vaóóhetvà appaõaü adhigantuü sakkoti sundaraü, noce sakkoti, athànena taü nimittaü appamattena cakkavattigabbho viya rakkhitabbaü. Evaü hi. Nimittaü rakkhato laddhaü parihàni na vijjati, ârakkhamhi asantamhi laddhaü laddhaü vinassati. [PTS Page 127] [\q 127/] Tatràyaü rakkhaõavidhi. âvàso gocaro bhassaü puggalo bhojanaü utu, Iriyàpathoti sattete asappàye vivajjaye. Sappàye satta sevetha evaü hi pañipajjato, Nacireneva kàlena hoti kassaci appaõàti. Tatrassa yasmiü àvàse vasantassa anuppannaü và nimittaü nåppajjati, uppannaü và vinassati, anupaññhitàca sati na upaññhàti, asamàhita¤ca cittaü na samàdhiyati, ayaü asappàyo. Yattha nimittaü uppajjaticeva thàvara¤ca hoti sati apaññhàti cittaü samàdhiyati nàgapabbatavàsã padhàniyatissattherassa viya, ayaü sappàyo. Tasmà yasmiü vihàre bahå àvàsà honti, tattha ekamekasmiü tãõi tãõi divasàni vasitvà yatthassa cittaü ekaggaü hoti, tattha vasitabbaü, àvàsasappàyatàya hi tambapaõõidãpamhi cåëanàgaleõe tattheva kammaññhànaü gahetvà pa¤casatà bhikkhå arahattaü pàpuõiüsu, sotà pannàdãnaü pana a¤¤attha ariyabhåmiü patvà tattha arahattaü pattà na¤ca gaõanà natthi, evaü a¤¤esupi cittalapabbatavihàràdisu. Gocaragàmo pana yo sonàsanato uttarena và dakkhiõena và nàtidåre diyaóóhakosabbhantare hoti sulabhasampannabhikkho, so sappàyo viparãto asappàyo. Bhassampi dvattiüsa tiracchàna kathàpariyàpannaü asappàyaü. Taü hissa nimittantaradhànàya 1. Sã 1. Nànàkaraõaü 2. Sã11. Chinditvà [SL Page 095] [\x 95/] Saüvattati, dasakathàvatthu nissitaü sappàyaü, tampi mattàya bhàsitabbaü puggalopi atiracchànakathiko silàdiguõasampanne: yaü nissàya asamàhitaü và cittaü samàdhiyati samàhitaü và cittaü thirataraü hoti, evaråpo sappàyo. Kàyadaóóhi pahulo pana tiracchàna kathiko asappàyo, sohi taü kaddamodakamiva acchaü udakaü malina meva karoti, tàdisa¤ca àgamma komapabbatavàsi daharasseva samàpattipi nassati, pageva nimittaü. [PTS Page 128] [\q 128/] bhojanaü pana kassaci madhuraü kassaci ambilaü sappàyaü hoti. Utupi kassaci sãto kassaci uõho sappàyo hoti, tasmà yaü bhojanaü và utuü và sevantassaphàsu hoti, asamàhitaü và cittaü samàdhiyati samàhitaü và cittaü thirataraü hoti, taü bhojanaü so ca utu sappàyo. Itaraü bhojanaü itaro ca utu asappàyo. Iriyàpathesupi kassaci caïkamo sappàyo hoti, kassaci sayanaññhànanisajjànaü a¤¤ataro, tasmà taü àvàsaü viya tãõi divasàni upaparikkhitvà yasmaü iriyàpathe asamàhitaü và cittaü samàdhiyati samàhitaü và cittaü thirataraü hoti, so sappàyo, bataro asappàyoti veditabbo. Iti imaü sattavidhaü asappàyaü vajjetvà sappàyaü sevitabbaü, evaü pañipannassahi nimittàsevanabahulassa nacireneva kàlena hoti kassaci appaõà. Yassa pana evampi pañipajjato na hoti, tena dasavidhaü appaõàkosallaü sampàdetabbaü. Tatràyaü nayo: dasahàkàrehi appaõàkosallaü icchitabbaü: vatthuvisadakiriyatoindriyasamatta pañipàdanato - nimittakusalatoyasmiü samaye cittaü paggahe tabbaü tasmiü samayo cittaü paggaõhàti- yasmiü samaye cittaü niggahetabbaü tasmiü samaye cittaü niggaõhàti - yasmiü samaye cittaü sampahaüsitabbaü tasmiü samaye cittaü sampahaüseti- yasmiü samaye cittaü ajjhupekkhitabbaü tasmiü samaye cittaü ajjhupekkhati-asamàhitapuggalaparivajjanatosamàhitapuggalasevanato - tadadhimutta toti. Tattha vatthuvisadakiriyà nàma: ajjhattikabàhirànaü vatthunaü visadabhàvakaraõaü, yadà hissa kesanakhalomàni dãghàni honti sarãraü và sedamalaggahitaü, tadà ajjhattikaü vatthå avisadaü hoti aparisuddhaü, yadà pana cãvaraü jiõõaü kiliññhaü duggandhaü hoti, senàsanaü và uklàpaü, tadà bàhiraü vatthu avisadaü hoti [PTS Page 129] [\q 129/] aparisuddhaü, ajjhattike bàhire ca vatthumhi avisade uppannesu cittaceta sikesu ¤àõampi aparisuddhaü hoti, aparisuddhàni dãpakapallakavaññi telàni nissàya uppannadãpasikhàya obhàso viya, aparisuddhena ca ¤àõena saïkhàre sammasato saïkhàràpi avibhåtà honti, kammaññhàna manuyu¤jato kammaññhànampi vuddhiü viråëhiü vepullaü 1. Sã. 11. Nimuttasevanabahulassa. [SL Page 096] [\x 96/] Na gacchati, visade pana ajjhattikabàhire vatthumhi uppannesu cittacetasikesu ¤àõampi visadaü hoti, parisuddhàni dãpakapallaka vaññitelàni nissàya uppannadãpasikhàya obhàso viya, parisuddhenaca ¤aõena saïkhàre sammasato saïkhàràpi vubhåtà honti, kammaññhàna manuyu¤jato kammaññhànampi vuddhiü viråëhiü vepullaü gacchati. Indriyasamattapañipàdanaü nàma: - saddhàdãnaü indriyànaü samabhàvakaraõaü, sace hissa saddhindriyaü balavaü hoti itaràni mandàni, tato viriyindriyaü paggahakiccaü, satindriyaü upaññhànakiccaü, samàdhindriyaü avikkhepakiccaü, pa¤¤indriyaü dassanakiccaü kàtuü na sakkoti, tasmà taü dhammasabhàvapaccavekkhaõena và yathàvà manasikaroto balavaü jàtaü, tathà amanasikàrenahàpetabbaü. Vakkalittheravatthu cettha nidassanaü. Sace pana viriyindriyaü balavaü hoti atha neva saddhindriyaü adhimokkhakiccaü kàtuü sakkoti, na itaràni itarakicca bhedaü, tasmà taü passaddhàdi bhàvanàya hàpetabbaü, tatràpi soõattherassa vatthu dassetabbaü. Evaü sesesu pi ekassa balava bhàve sati itaresaü attano kiccesu asamatthatà veditabbà, visesato panettha saddhà pa¤¤ànaü samàdhiviriyàna¤ca samataü pasaü santi, balavasaddhohi mandapa¤¤o muddhappasanno hoti avatthusmiü pasãdati, balava pa¤¤o mandasaddho keràñikapakkhaü bhajati bhesajja samuññhito viya rogo atekiccho hoti, ubhinnaü samatàya vatthusmaü yeva pasãdati, balavasamàdhiü pana mandaviriyaü samàdhissa kosajja pakkhattà kosajjaü adibhavati, [PTS Page 130] [\q 130/] balavaviriyaü mandasamàdhiü viriyassa uddhaccapakkhattà uddhaccaü adibhavati, samàdhi pana viriyena saüyojito kosajje patituü na labhati, viriyaü samàdhinà saüyojitaü uddhacce patãtuü na labhati, tasmà tadubhayaü samaü kàtabbaü, ubhayasamatàya hi appaõà hoti, apica samàdhikammikassa balavatãpi saddhà vaññati, evaü saddahanto okappento appaõaü pàpuõissati. Samàdhipa¤¤àsu pana samàdhikammikassa ekaggatà balavatã vaññati, evaü hi so appaõaü pàpuõàti, vipassanàkammikassa pa¤¤à balavatã vaññati, evaü hi so lakkhaõapañivedhaü pàpuõàti, ubhinnaü pana samattàpi appaõà hotiyeva, sati pana sabbattha balavatã vaññati, sati hi citta uddhaccapakkhikànaü saddhàviriyaü pa¤¤ànaü vasena uddhaccapàtato kosajjapakkhena ca samàdhinà kosajja pàtato rakkhati, tasmà sà loõadhåpanaü viya sabbavyà¤janesu, sabbakammikaamacco viyaca sabbaràjakiccesu, sabbattha icchitabbà, tenàha: - "sati ca pana1 sabbatthikà vuttà bhagavatà, kiü kàraõà? Cittaü hi satipañisaraõaü, àrakkhapaccupaññhànàcasati, na vinàsatiyà cittassa paggahaniggaho hotã"ti[a.] Nimittakosallaü 1. Sã1. Satipana. [A] mahàañhakathà. [SL Page 097] [\x 97/] Nàma: pañhavikasiõàdikassa cittekaggatà nimittassa akatassa karaõakosallaü, katassa bhàvanàkosallaü, bhàvanàya laddhassa rakkhaõakosalla¤ca. Taü idha adhippetaü katha¤ca yasmaü samaye cittaü paggahetabbaü tasmiü samaye cittaü paggaõhàti? Yadàssa atisithilaviriyatàdãhi lãnaü cittaü hotã, tadà passaddhi sambojjhaïgà dayo tayo abhàvetvà dhammavicaya sambojjhaïgàdayo tayo bhà veti. Vuttaü hotaü bhagavatà. "Seyathàpi bhikkhave puriso parittaü aggiü ujjàletukàmo assa, so tattha allàniceva tiõàni pakkhipeyya allàni ca gomayàni pakkhiyye allàni ca kaññhàni pakkhipeyya udakavàta¤ca dadeyya paüsukena ca okireyya, bhabbo nu kho so bhikkhave puriso taü parittaü [PTS Page 131] [\q 131/] aggiü ujjàletunti, no hetaü bhante, evameva kho bhikkhave yasmiü samaye lãnaü cittaü hoti, akàlo tasmiü samayo passaddhisambojjhaïgassa bhàvanàya, akàlo samàdhi sambojjhaïgassa bhàvanàya. Akàlo upekkhàsambojjhaïgassa bhàvanàya. Taü kissa hetu? Lãnaü bhikkhave cittaü, taü etehi dhammehi dussamuññhàpiyaü hoti, yasmi¤ca ko bhikkhave samaye lãnaü cittaü hoti, kàlo tasmiü samaye dhammavicaya sambojjhaïgassa bhàvanàya, kàlo sambojjhaïgassabhàvanàya kàlo viriya sambojjhaïgassa bhàvanàya, kàlo pãtisambojjhaïgassa bhàvanàya, taü kissa hetu? Lãnaü bhikkhave cittaü, taü etahi dhammehi susamuññhà piyaü hoti. Seyyathàpi bhikkhave puriso parittaü aggiü ujjà letukàmo assa, so tattha sukkhàni ceva tiõàni pakkhipeyya sukkhàni ca gomayàni pakkhipeyya sukkhàni ca kaññhàni pakkhipeyya mukhavàta¤ca dadeyya, na ca paüsukena okireyya, ga bhabbo nu kho so bhikkhave puriso taü parittaü aggiü ujjàletunti? Evaü bhante[a]"ti ettha ca yathàsakaü àhàravasena dhammavicayasambojjhaïgà dãnaü bhàvanàveditabbà; vuttaü hetaü. "Atthi bhikkhave kusalà kusalà dhammà sàvajjànavajjàdhammà hãnappaõità dhammà kaõhasukka sappañibhàgà dhammà, tattha yonisomanasikàrabahulãkàro, ayamà hàro anuppannassa và dhammavicayasambojjhaïgassa uppàdàya, uppannassa và dhammavicayasambojjhaïgassa bhãyyobhàvàya vepullàya bhàvanàya pàripåriyà saüvattatã[a]"ti. Tathà "atthi bhikkhave àrambadàtu nikkamadhàtu parakkamadhàtu. Tattha yoniso manasikàrabahulã kàro, ayamàhàro anuppannassa và viriyasambojjhaïgassa uppàdàya, uppannassa và viriyasambojjhaïgassa bhãyyo bhàvàya vepullàya bhàvanàya pàripåriyà saüvattatã"ti. Tathà atthi bhikkhave pãtisambojjhaïgaññhàniyà dhammà. Tattha yoniso manasikàrabahulã kàro, ayamàhàro anuppannassa và pãtisambojjhaïgassa uppàdàya uppannassa vàpãtisambojjhaïgassa bhãyyo bhàvàya vepullàya bhàvanàya pàripåriyà saüvattatã"ti[a. PTS Page 132] [\q 132/] tattha sabhàvasàma¤¤alakkhaõa [A.] Saü -ni- mahàvagga-bo-saü. [SL Page 098] [\x 98/] Pañivedhavasena pavattamanasikàro kusalàdisu yonisomanasi kàro nàma, àrambhadhàtuàdãnaü uppàdanavasena pavattamanasi kàro àrambhadhàtuàdisra yoniso manasikàro nàma. Tattha àrambhadhàtuti- pañhamaviriyaü vuccati, nikkamadhàtåtikosajjatonikkhantattà tato balavataraü, parakkamadhàtåtiparaü paraü ñhànaü akkamanato tatopi balavataraü; pãtisambojjhaïghaññhàniyà dhammàti pana - pãtiyà evetaü nàmaü , tassàpi uppàdakamanasikàro yoniso manasikàro nàma. Apica sattadhammà dhammavicaya sambojjhaïgassa uppàdàya saüvattanti: paripucchakatà, vatthuvisada kiriyatà, indriyasamattapañipadànà, duppa¤¤apuggalaparivajjanà, pa¤¤àvantapuggalasevanà, gambhãra¤àõacariyapaccavekkhaõà, tadadhi muttatàti. Ekàdasadhammà viriyasambojjhaïgassa uppàdàya saüvattanti: apàyàdibhayapaccavekkhaõatà, viriyàyattalokiya lokuttara visesàdhigamànisaüsa dassità, buddha paccekabuddha mahàsàvakehi gatamaggo mayà gantabbo sopi na sakkà kusitena gantunti evaü gamanavãthi paccavekkhaõatà, dàyakànaü mahapphalakàra karaõena piõóàpacàyanatà, viriyàrambhassa vanõavàdi me satthà so ca anatikkamanãyasàsano amhàka¤ca pahåpakàro pañipattiyà ca påjiyamànà påjito hoti na itarathàti evaü satthu mahattapaccavekkhaõatà, saddhammasaïkhàtaü me mahàdàyajjaü gahetabbaü ta¤ca na sakkà kusitena gahetunti evaü dàyajjamahatta paccavekkhaõatà, àlokasa¤¤à manasikàra iriyàpathaparivattana abbhokàsasevanàdãhi thinamiddha vinodanatà, kusitapuggalaparivajjanatà, àraddhaviriyapuggalasevanatà, sammappadhàna paccavekkhaõatà, tadadhimuttatàti. Ekàdasadhammà pãtisambojjhaïgassa uppàdàya saüvattanti: buddhànussati, damma - saïgha - sãla - càga - devatànussati, upasamànussati, låkhapuggalaparivajjanatà, [PTS Page 133] [\q 133/] siniddhapuggalasevanatà, pàsàdanãyasuttantapaccavekkhaõatà, tadadhimuttatàti. Iti imehi àkàrehi ete dhamme uppàdento dhammavicayasambojjhaïgà dayo bhàveti nàma, evaü yasmiü samaye cittaü paggahetabbaütasmiü samaye cittaü paggaõhàti. Kathaü yasmiü samaye cittaü niggahe tabbaütasmiü samaye cittaü niggaõhàti? Yadàssa accàraddha viriya tàdihi uddhataü cittaü hoti, tadà dhammavicayasambojjhaïgàdayo tayo abhàvetvà passaddhisambejjhaïgàdayo bhàveti. Vuttaü hetaü bhagavatà. "Seyyathàpi bhikkhave puriso mahantaü aggikkhandhaü nibbàpetukàmo assa. So tattha sukkhàni ceva tiõàni pakkhapeyya sukkhàni gomayàni pakkhipeyya, sukkhàni kaññhàni pakkhipeyya mukhavàta¤ca dadeyya, na ca paüsukena okireyya, bhabbo nuko so bhikkhave puriso mahantaü aggikkhandhaü nibbàpetunti? Nohetaü bhante. Evameva kho bhikkhave yasmiü samaye uddhataü cittaü hoti, akàlo tasmiü samaye dhammavicayasambojjhaïgassa bhàvanàya, akàlo viriya [SL Page 099] [\x 99/] Sambojjhaïgassa bhàvanàya. Akàlo pãtisambojjhaïgassa bhàvanàya. Taü kissa hotu? Uddhataü bhikkhave cittaü, taü etehi dhammehi duvåpasamayaü hoti. Yasmi ca kho bhikkhave samaye uddhataü cittaü hoti, kàlo tasmiü samaye passaddhisambojjhaïgassa bhàvanàya. Kàlo samàdhi sambejjhaïgassa bhàvanàya. Kàloupekkhàsambejkaïgassa bhàvanàya. Taü kissa hetu? Uddhataü bhikkhave cittaü, taü etehi dhammehi suvåpasamayaü hoti. Seyyathàpi bhikkhave puraso mahantaü aggikkhavdhaü nibbàpetu kàmo assa, so tattha allàni ceva tiõàni pakkhipeyya sukkhàni gomayàni pakkhãpeyya, sukkhàni kaññhàni pakkhipeyya mukhavàta¤ca dadeyya, paüsukena ca okiheyya, bhabbo nu kho so bhikkhave puriso mahantaü aggikkhandha nibbàpetunti? Evaü bhante"ti[a] etthàpi yathàsakaü àhàravasena passaddhi sambojjhaïgàdãnaü bhàvanà veditabbà. Vuttaü hetaübhagavatà: - "atthi bhikkhave kàyapassaddhi, cittapassaddhi, [PTS Page 134] [\q 134/] tattha yoniso manasikàrabahulãkàro, ayamàhàro anuppannassa và passaddhisambojjhaïgassa uppàdàya uppannassa và passaddhi savbojjhaïgassa bhãyyobhàvàya vepullàya bhàvanàya pàripåriyà saüvattati" tathà "atthi bhikkhave samathanimittaü avyagganimittaü. Tattha yoniso manasikàrabahulãkàro, ayamàhàro anuppannassa và samàdhisambojjhaïgassa uppàdàya uppannassa và samàdhi sambojjhaïgassa bhãyyobhàvàya vepullàya bhàvanàya pàripåriyà saüvattati. " Tathà "atthi bhikkhave upekkhà sambojjhaïgaññhàniyàdhammà, tattha yeniso manasikàrabahulãkàro, ayamàhàro anuppannassa và upekkhàsambojjhaïgassa uppàdàya uppannassa và upekkhàsambojjhaïgassa bhiyyobhàvàya vepullàya bhàvanàya pàripåriyà saüvattatã"ti[a.] Tattha yathàssa passaddhiàdayo uppanna pubbà taü taü àkàraü sallakkhetvà tesaü uppàdanavasena pavattita manasikàrova tãsupi padesu yoniso manasikàro nàma. Samatha nimittanti ca samathassevetaü adivacànaü, avikkhepaññhena ca tasseva avyagganimittanti. Apica: - satta dhammà passaddhisambojjhaïgassa uppàdàya saüvattanti: paõãtabhejanasevanatà, utusukhasevanatà, iriyà pathasukhasevanatà, majjhattapayogatà, sàraddhapuggalaparivajnatà, passaddhakàyapuggalasevanatà, tadadhimuttatàti. Ekàdasa dhammà Samàdisambojjhaïgassa uppàdàya saüvattanti: catthuvisadatà, nimittakusalatà, indriyasamattapañipàdanatà, samaye cittassa niggahaõatà, 1 samayo cittassa paggahaõatà, nirassàdassa cittassa saddhàsaüvegavasena sampahaüsanatà, smà pavattassa ajjhupekkhaõatà, asamàhitapuggalaparivajjanatà, samàhitapuggalasevanatà, jhànavimokkhapaccavekkhaõatà, tadadhimuttatàti. Pa¤ca dhammà upekkàsambojjhaïgassa uppàdàya saüvattanti: sattamajjhattatà. [A.] Saü - ni- mahàvagga0 bo- sa. 1. Si11. Niggaõhanatà. [SL Page 100] [\x 100/] Saïkhàramajjhattatà, sattasaïkhàra kelàyanapuggalaparivajjanatà, sattasaïkhàramajjhattapuggalasevanatà, tadadhimuttatàti. Iti imehi àkàrehi ete dhamme uppàdento passaddhisambojjhaïgàdayo [PTS Page 135] [\q 135/] bhàvati nàma. Evi yasmiü samayo cittaü niggahetabbaü tasmiü samayo cittaü niggaõhàti. Kathaü yasmiü samaye cittaü sampahaüsi tabbaü tasmiü samayo cittaü sampahaüseti? Yadàssa pa¤¤àpayoga mandatàya và upasamasukhànadhigamena và nirassàdaü cittaü hoti tadà naü aññhasaüvegavatthupaccavekkhaõena saüvejeti. Aññhasaü vegavatthånã nàma: jàti jarà vyàdhi maraõàni cattàri, apàyadukkhaüpa¤camaü, atãte vaññamålakaü dukkhaü, anàgate vaññamålakaü dukkhaü, paccuppanne àhàrapariyeññhimålakaü dukkhanti. Buddhadhammasaügha guõànussaraõena cassa pasàdaüjaneti. Evaü yasmiü samaye cittaü sampahaüsitabbaü tasmiü samaye cittaü saüpahaüseti. Kathaü yasmiü samaye cittaü ajjhupekkhitabbaü tasmiü samaye cittaü ajjhupekkhatã2 yadàssa evaü pañipajjato alãnaü anuddhataü anirasasàdaü àrammaõasamappavattaü samathavãthipañipannaü cittaü hoti. Tadàssa paggahaniggahasampahaüsanesu na vyàpàraü àpajjati sàrathi viya samappavattesu assesu, evaü yasmiü samaye cittaü ajjhapekkhi tabaübaü tasmiü samaye cittaü ajjhupekkhati. Asamàhita puggala parivajjanatà nàma: nekkhammapañipadaü anàråëhapubbànaü nekakicca pasutànaü vikkhittahadayànaü puggalànaü àrakà pariccàgo. Samàhitapuggalasevanatà nàma: nekkhammapañipadaü pañipannànaü samàdhi làbhãnaü puggalànaü kàlena kàlaü upasaïkamanaü. Tadadhimuttatà nàma: samàdhiadimuttatà samàdigaru samàdininna samàdipoõa samàdhi pabbhàratàti attho, evametaü dasavidhaü appaõàkosallaü sampà detabbaü. "Evaü hi sampàdayato appaõàkosallaü imi, Pañiladdhe nimittasmiü appaõà sampavattati. Evampi pañipannassa sace sà nappavattati, Tathàpi na jahe yogaü càyametheva paõóito. [PTS Page 136] [\q 136/] Hitvà hi sammà vàyàmaü visesaü nàma mànavo, Adhigacche parittampi ñhànametaü na vijjati. Cittappavatti àkàraü tasmà sallakkhayaü budho, Samataü viriyasseva yojayetha punappunaü. äsakampi layaü yantaü paggaõhetheva mànasaü, Accàraddhaü nisedhetvà samameva pavattaye. Reõumhi uppaladale sutte nàvàya nàëiyà, Yathà madhukaràdãnaü pavatti sampavaõõità. [SL Page 101] [\x 101/] Lãna uddhata hàvahi mocayitvàna sabbaso, Evaü nimittàbimukhaü mànasaü pañipàdaye"ti. Tatràyaü atthadãpanà yathàhi atig¤eko madhukaro asukasmiü rukkhe pupphaü pupphitanti ¤atvà tikkhena vegena pakkhanto taü atikkamitvà pañinivattento khãõe reõumhi sampàpuõàti, aparo acheko mandena javena pakkhanto khãõe yeva sampà puõàti, cheko pana samena javena pakkhanto sukhena puppharàsiü sampatvà yàvaticchakaü reõuü àdàya madhuü sampàdetvà madhurasaü anu bhavati. Yathàca sallakatta antevàsikesu udakathàlagate uppala patte satthakammaü sikkhantesu eko aticheko vegena satthaü pàtento uppalapattaüdvidhà và chindati udake và paveseti, aparo acheko chijjana pavesanabhayà satthakena phåsitumpi na visahati, cheko pana samena payogena tattha satthapadaü1 dassetvàpariyodàta sippo hutvà tathàråpesu ñhànesu kammaü katvà làbhaü labhati. Yathà ca yo catuvyàmappamàõaü makkamasuttaü àharati so cattàri sahassàni labhatãti ra¤¤à vutte eko aticheko puriso vegena makkamasuttaü àkaóóhanto tahiü tahiü chindati yeva, aparo acheko chedanabhayà bhatthena phåsitumpi na visahati, cheko pana koñito paññhaya samena payogena daõóake veñhetvà àharitvà làbhaü labhati. Yathàca aticheko [PTS Page 137] [\q 137/] nãyyàmako balavavàte lakàraü pårento nàvaü videsaü pakkhandàpeti, aparà aaicheko mandavàte lakàraü oropento nàvaü tattheva ñhapeti, cheko pana mandavàte laka raü påretvà balavavàte addhalakàraü katvà2 sotthinà icchitaññhànaü pàpuõàti. Yathàca yo telaü achaóóento nàëiü påreti so làbhaü labhatãti àcariyena antevàsikànaü vutte eko aticheko làbhaluddho vegena pårento telaü chaóóeti, aparo acheko telachaóóanabhayà àsi¤citumpi na visahati, cheko pana samena payogena påretvà làbhaü labhati. Evameva eko bhikkhå3 uppanne nimitte sãghaveva appaõaü pàpuõissàmãti gàëhaü viriyaü karoti, tassa cittaü accà raddhaviriyattà uddhacce patati, na sakkoti4 appaõaü pàpuõituü, eko accàraddha viriyatàya dosaü disvà kiü dàni me appaõàyàti viriyaü hàpeti, tassa cittaü atilãnaviriyattà kosajje patati, sopi na sakkoti appaõaü pàpuõituü, yo pana ãsakampi lãnaü lãnabhàvatouddhataü uddhaccate mocetvà samena payogena nimittàbhimukaü pavatteti, so appaõaü pàpuõàti, tàdisena bhavitabbaü, imamatthaü sandhàyetaü vuttaü. 1. Ma1. 11. Satthappahàraü. 2. Ma. 1. 11. Aïlaïkàraüpåretvà. 3. Sã. 11. Evamevakhobhikkhu. 4. Ma. 11. Sonasakkoti. [SL Page 102] [\x 102/] Heõumhi uppaladale sutte nàvàya nàëiyà, Yathà madhukaràdãnaü pavatti sampavaõõità. Lãna uddhata bhàvehi mocayitvàna sabbaso, Evaü nimittàbhimukhaü mànasaü pañipàdayeti. Iti evaü nimuttàbimukaü mànasaü pañipàdayato panassa badàni appaõà ijjhissatãti bhavaïgaü upacchinditvà pañhaviti anuyoga vasena upaññhitaü tadeva pañhavikasiõaü àrammaõaü katvà manodvàrà vaccanaü uppajjati, tato tasmiü yevàrammaõe cattàri pa¤ca và javanànijavantã, tesu avasàne ekaü råpàvacaraü sesàni kàmàvacaràni pakaticattehi balavataravitakkavicàra pãtisukhacittekaggatàni yàni appaõàya parikammattà1 parikammànãtãpi, yathà gàmà dãnaü [PTS Page 138] [\q 138/] àsannattà samãpacàrittà và upacàrànãtipi, bato pubbe parikammànaü upari appaõàya ca anulomanato anulomà nãtipi vuccanti, ya¤cettha sabbantimaü taü parittagottàbhibhava nato mahaggatagottabhàvanato ca gota;bhåtipi vuccati. Agahitaggahaõenapi panettha pañhamaü parikammaü, dutiyaü upacàraü, tatiyaü anulomaü, catutthaü gota;bhå. Pañhamaü và upacàraü, dutiyaü anulemaü, tatiyaü gota;bhå, catutthaü pa¤camaü và appaõàcittaü catuttha mevahi pa¤camaü và appeti. Tadva kho khippàbhi¤¤a dandhàbi¤¤a vasena, tato paraü javanaü patati, bhavaïgassa vàro hoti. âbhi dhammikagodattattheropana "puramà purimà kusalà dhammà pacchimànaü pacchimànaü kusalànaüdhammànaü àsevanapaccayena paccayo"ti[a] imaü suttaü vatvà àsevanapaccayenapaccimo pacchimo dhammo balavà hoti, tasmà chaññhepi sattamepi appaõà hotãti àha, taü aññhakathàsu attano matimattaü therassetanti vatvà pañikkhittaü, catutthapa¤camesu yeva pana appaõà hoti, parato javanaü patitaü nàma hoti, bhavaïgassa àsannattàti vuttaü, taü evaü vicàretvà vuttattà na sakkà pañikkhipituü, yathàhi puriso chinnatañàbhi mukho dhàvanto ñhàtukàmopi pariyante pàdaükatvà ñhàtuü na sakkoti papàte eva patati, evaü chaññhe và satsame và appetuü na sakkoti bavaïgassa àsannattà, tasmà catutthapa¤camesu yeva appaõà hotãti veditabbà. Sàca pana ekacttakkhaõikàyeva. Sattasu hi ñhànesu addhàna paricchedo nàma natthi: pañhamappaõàya, lokiyàbhi¤¤àsu, catusu maggesu, maggànantaraphale, rupàråpa bhavesu bhavaïgajjhàne, nirodhassa paccaye nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatane, nirodhà vuññhahantassa phalasamàpattiyanti; ettha maggànantaraü phalaü tiõõaü upari na hoti, [PTS Page 139] [\q 139/] nirodhassa paccayo neva 1. Sã111. Kataparikammattà(katthaci) abhi- paññhànaü. [SL Page 103] [\x 103/] Sa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü dvinnaü upari na hoti, råpàråpabhavesu bhavaïgassa parimàõaü natthi, sesaññhànesu ekaveva cintanti. Iti ekacittakkhaõikàyeva appaõà, tato bhavaïgapàto, acha bhavaïgaü vicchinditvà jhàna paccavekkhaõatthàya àvajjanaü, tato jhànapacca vekkhaõàti; ettàvatàca panesa "vivicceva kàmehi vivicca akusalehi dhammehi savikattaü savitakkaü savicàraü vivekaja pãtisukaü pañhamajjhànaü upasampajja viharatã"ti[a] evamanena pa¤caïgavippahãõaü pa¤caïga samannàgataü tividhakalyàõaü dasalakkhaõasampannaü pañhamajjhànaü adigataü hoti pañhavikasiõaü. Tattha vivicceva kàmaihãti- kàmehi vivicchitvà vinà hutvà apakkamitvà, yo panàyamettha eva kàro so niyamatthoti veditabbo. Yasmàca niyattho tasmà tasmiü pañhamajjhànaü upasampajja viharaõasamaye avijjamànànampi kàmànaü tassa pañhamassa jhànassapañipakkhabhàvaü kàmapariccàgeneva cassa adhigamaü dãpeti. Kathaü? Vivicecava kàmehãti eva¤hi niyame karãyamàne1 idaü pa¤¤àyati, nåni massa2 jhànassa kàmà pañipakkhabhåtà, yesu sati idaü nappavattati andhakàre sati dãpobhàso viya, tesaü pariccàgeneva cassa adhigamo hoti ãrimatãrapariccàgena pàrimatãrasseva, tasmà niyamaükarotãti. Tattha siyà: - kasmà panesa pubbapadeyeva vutto, na uttarapade? Kiüakusalehi dhammehi aviviccàpi jhànaü upasampajja vihareyyàti? Nakho panetaü evaü daññhabbaü, taü nissaraõato hi pubbapade esa vutto, kàmadhàtusamatikkamanato hà kàmaràgapañipakkhato ca idaü jhànaü kàmànameva nissaraõaü, yathàha: -" kàmànametaü nissaraõaü yadidaü nekkhamma?Nti[b] uttara padepi [PTS Page 140] [\q 140/] pana yathà " idheva bhikkhave samaõo idha dutiyo samaõo"ti[c] ettha evakàro ànetvà vuccati, evaü vattabbo, na hi sakkà ito a¤¤ehipi nãvaraõasaïkhàtehi akusalehi dhammehi aviviccajhànaü upasampajja viharituü, tasmà - vivicceva kàmehi vivicceva akusalehi dhammehã"ti evaü padadvayepi esa daññhabbe, padadvayepi ca ki¤càpi viviccàti iminà sàdhàraõavacanena tadaïgavivekàdayo cittavivekàdayo3 ca sabbepi vivekà saïgahaü gacchanti, yathàpi kàyaviveko cittaviveko vikkhamhanavivekoti tayo eva idha daññhabbà. Kàmehãti iminà pana padena ye ca niddese " katame vatthukàmà manàpiyà råpà?Ti àdinà nayena vatthukàmà vuttà. Yeca tattheva vibhaïge ca -" chando kàmo - ràgo kàmo - chandaràgo kàmo - saïkappo kàmo - ràgo kàmo - saïkapparàgo kàme- ime vuccanti kàmà"ti - evaü kilesakàmà vuttà, te sabbepi 1. Si1. 11 Kayiramàne 2. Sã11. Tancimassa 3. Si11 kàyavivekàdayo. Tenava, (katthaci) [a] abhi - dhammasaïganã[b] saü - ni - mahàvagga [c] ma 0 ni - sãhanàda. [SL Page 104] [\x 104/] Saïgahãtà icceva daññhabbà. Evaü hi sati vivicceva kàmehiti vatthu kàmehipi viviccevàti attho yujjati, tena kàyaviveko vutto hoti, vivicca akusalehi dhammehãtikilesakàmehi sabbaü kusalehi và viviccàti attho yujjati, tena cittaviveko vutto hoti, purimena cettha vatthikàmehi vivekavacanato eva kàmasukhapariccàgo, dutiyena kilesakàmehi vivekaccanato nekkhammasukhapariggaho vibhàvito hoti, evaü vatthukàma kilesa kàma vivekavacanatoyeva ca etesaü pañhamena saïkilesa vandrippa hàõaü dutiyena saïkilesappahàõaü, pañhamena lolabhàvassa hetu pariccàgo, dutiyena bàlabhàvassa, pañhamena ca payogasuddhi, dutiyena àsayaposanaü vibàvitaü hotãti ¤àtabbaü. Esa tàvanayo kàmehãti ettha vuttakàmesu vatthukàmapakkhe, kilesakàmapakkhe pana kandoti ca ràgoti ca evamàdihi anekabhedo kàmacchandoyeva kàmoti adhippeto, [PTS Page 141] [\q 141/] so ca akusalapariyàpannepi samàno "tattha katamo kàmacchando kàmo"ti àdinà nayena vibhaïge jhànapañipakkhato visuü vutto, kilesakàmattà và purima pade vutto, akusalapariyàpannattà dutiyapade, anekabhedato cassa kàmatoti avatvà kàmehãti vuttaü, a¤¤esampi ca dhammànaü akusalabhàve vijjamàne "tattha katame akusalà dhammà kàmacchando"ti àdãnà nayena vibhaïge upari jhànaïgapaccanãka pañipakkhabhàvadassanato nãvaraõàneva vuttàni. Nãvaranàni hi jhànaïgapaccanãkàni, tesaü jhànaïgàneva pañipakkhàni viddhaüsa kàni vighàtakànãti vuttaü hoti, tathàhi - 'samàdhi kàmacg¤andassa pañipakkho, pãti vyàpàdassa, vitakko thãnamiddhassa, sukhaü uddhacca kukkuccassa, vicàro vicikicchàyà"ti - peñake vuttaü. Evamettha vivicceva kàmehãti iminà kàmacchandassa vikkhambhanaviveko vutto hoti, vivicca akusalehi dhammehãti iminà pa¤cannampi nãvaraõànaü, agahitaggahaõena pana pañhamena kàmacchandassa, dutiyena sesanãvaraõànaü, tathà pañhamena tãsu akusalamålesu pa¤ca kàmabhedavisayassa1 lobhassa, dutiyena àghàtavatthubhedàdivisayànaü dosamohànaü, oghàdisu và dhammesu pañhamena kàmoghakàma yogakàmàsavakàmåpàdàna abhijjhàkàyaganthakàmaràgasaüyojanànaü, dutiyena avasesaoghayogàsavaupàdànaganthasaüyojanànaü, pañhamena ca taõhàya taü sampayuttakàna¤ca, dutiyena avijjàya taü sampayuttakàna¤ca. Apica: - pañhamena lobhasampayuttànaü aññhannaü cuttuppàdànaü, dutiyena sesànaü catunnaü akusalacittuppàdànaü vikkhambhanaviveko vutto hotãti veditabbo. Ayaü tàva vivicceva. Kàmeha vivicca akusalehi dhammehãti ettha atthappa kàsanà. 1. Sã11. Pa¤cakàmaguõikavisayassa. [SL Page 105] [\x 105/] Ettàvatà pañhamassa jhànassa pahàõaïgaü dassetvà idàni sampayogaïgaü dassetuü savitakkaü savicàranti àdi vuttaü [PTS Page 142] [\q 142/] tattha vitakkanaü vitakko, åhananti vuttaü hoti, jvàyaü àrammaõe cittasaüsa abhiniropanalakkhaõo, àhananapariyahananaraso. Tathà hi tena yogàvacaro àrammaõaü vitakkàhataü vitakkapariyàhataü karotãti vuccati. ârammaõe cittassa ànayanapaccupaññhàno. Vicaraõaü vicàro, anusadvaraõanti vuttaü hoti, svàyaü àrammaõànu maccanalakkhaõo, tattha sahajàtànu yojanaraso, cittassa anuppa bandhanapaccupaññhàno, santepi ca nesaü katthaci avippayoge oëàri kaññhena pubbaïgamaññhena ca ghaõñàbhighàto viya abhiniropanaññhenaca cetaso pañhamàbhinipàto vitakko, sukhumaññhena anumajjana sabhàvaññhena ca ghaõñànuravo viya anuppabandho vicàro. Vipphàravà cettha vitakko pañhamuppattikàle paripaphandanabhuto cittassa, àkàse uppattikukàmassa pakkhino pakkhavikkhepo viya padumàbhimukhapàto viya ca gandhànubaddhacetaso bhamarassa santa vutti vicàro nàtiparipphandanabhàvo cittassa, àkàse uppati tassa pakkhino pakkhappasàraõaü viya, paribbhamaõaü viyaca padumàbhi mukhapatitassa Bhamarassa padumassa uparibhàge, dukanipàtaññhakathàyaü pana àkàse gacchato mahàsakuõassa ubhohi pakkhehi vàtaü gàhàpetvà pakkhe sannisãdàpetvà gamanaü viya àrammaõe cetaso abhiniropanabhàvena pavatto citakko, sohi ekaggo hutvà appeti, vàtagahaõatthaü pakkhe phandàpayamànassa gamanaü viya anumajjanabhàvena pavatto vicàro, sohi àrammaõaü anumajjatãti vuttaü. Taü anuppabandhanena pavattiyaü yujjati. So pana nesaü viseso pañhamadutiyajjhànesu pàkaño hoti. Apica: - malaggahitaü kaüsabhàjanaü ekena hatthena daëhaü gahetvà itarena hatthena cuõõatelavàëaõóupakena paramajjantassa daëhagahaõahattho viya vitakko, parimajjanahattho viya vicàro, tathà kumbhakàrassa daõóappahàrena cakkaü bhamayitvà bhàjanaü karontassa uppãëana [PTS Page 143] [\q 143/] hattho viya vitakko, ito cito ca saüsaraõahattho viya vicàro, tathà maõóalaü karontassa majjhe sannirumhitvà ñhitakaõñako viya abhiniropano vitakko, bahiparibbhamaõa kaõñako viya anumajjamàno vicàro, iti iminà ca vitakkona iminà ca vicàrena saha vattati rukkho viya pupphena phalena càti idaü jhànaü savitakkaü savicàranti vuccati. Vibhaïge pana "iminà ca vitakkena iminà ca vicàrena upeto hoti samåpeto"ti àdinà nayena puggalàdhiññhànà desanà katà, attho pana tatràpi evame daññhabbo. [SL Page 106] [\x 106/] Vivekajnti ettha- vivitti viveko, nãvaraõavigamoti attho, vivittoti và viveko, nãvaraõavivitto jhànasampayuttadhamma ràsãti attho, tasmà vivekà- tasmiü và viveke jàtanti vivekajaü. Pãtisukhanti-pãõayatãti pãtu sà sampiyàyanalakkhaõà, kàyacitta pãõanarasà, pharaõarasà và. Odagya paccupaññhànà, sà panesà khuddikà pãti khaõikà pãti okkantikà pãti ubbegà pãti pharaõà pãtiti pa¤cavidhà hoti, tattha khuddikà pãti sarãre lomahaüsamattameva kàtuü sakkoti, khaõikà pãti khaõe khaõe vippuppàtasadisà hoti, okkantikà pãti samuddatãraü vãci viya kàyaü okkamitvà okkamitvà bhijjati, ubbegà pãti balavatã hoti, kàyaü uddhaggaü katvà àkàse laïghàpanappamàõappattà, tathàhi: puõõavallikavàsã mahà tissatthero punõamadivase sàyaü cetiyaïgaõaü gantvà cavdà lokaü. Disvà mahàcetiyàbhimukho hutvà imàya vata velàya catasso parisà mahàcetiyaü vandantãti pakatiyà diññhàrammaõa vasena buddhàrammaõaü ubbega pãtiü uppàdetvà sudhàtale pahama citragenóuko viya àkàso uppatitvà mahàcetiyaïgaõeyeva patiññhàsi. Tathà girikanóakamahàvihàrassa upanissaye vattakàlaka gàme ekà kuladhãtàpi balavabuddhàrammaõàya ubbegapãtiyà àkàse laïghesi. Tassà kira màtàpitaro sàyaü dhammasavaõatthàya [PTS Page 144] [\q 144/] vihàraü gacchantà amma tvaü garuhàrà akàle carituü na sakkosi, mayaü tuyhaü pattiü katvà dhammaü sossàmàti agamaüsu, sà gantukàmàpi tesaü vacanaü pañibàhituü asakkontã ghare ohiyitvà gharàjire1 ñhatvà candàlokena girikanóake àkàsacetiyaïgaõaü olokenti cetãyassa dãpapåjaü addasà, catasso ca parisà màlàgandhàdihi cetiyapåjaü katvà padakkhiõaü karontiya, bhikkhusaïghassa ca gaõa sajjhàyasddaü assosi, athassà dha¤¤à vatime ye vihàraü gantvà evaråpe cetiyaïgaõe anusa¤carituü evaråpa¤ca madhuraü dhammakathaü sotuü labhantãti muttàràsi sadisacetiyaü passantiyà eva ubbegà pãti udapàdi, sà àkàse laïghitvà màtàpitunnaü purimataraüyeva àkàsacetiyaïgaõe oruyha cetiyaü vavditvà dhammaü suõamànà aññàsi, atha naü màtàpitaro àgantvà amma tvaü katarena maggena àgatàti pucchiüsu. Sà àkàsena àgatàmhi na maggenàti vatvà amma àkàsena nàma khãõàsavà sadvaranti, tvaü kathaü àgatàti vuttà àha mayhaü candàlokena cetiyaü olokentiyà ñhitàya buddhà rammaõà balavatã pãti uppajji, athàhaü neva attano ñhitabhàvaü na nisinnabhàvaü a¤¤àsiü, gahitanimitteneva pana àkàse laïghitvà cetiyaïgaõe patiññhitàmhãti. Evaü ubbegà pãti àkàse laïghàpanappamàõà hoti. Pharaõapãtiyà pana uppannàya sakalasarãraü 1. 6. 11. Gharadvàre. [SL Page 107] [\x 107/] Dhamitvà påritavatthi viya mahatà udakoghena pakkhantapabbatakucchiviya ca anuparipphuñaü hoti. Sà panesà pa¤cavidhà pãti gabbhaü gaõhantã paripàkaü gacchantã duvidhaü passaddhiü paripåreti kàyapassaddhi¤ca citta passaddhi¤ca, passaddhi gabbhaü gaõhantã paripàkaü gacchantã duvidhampi sukhaü paripåreti kàyikaü ca cetasika¤ca, sukhaü gabbhaü gaõhantaü paripàkaü gacchantaü tividhaü samàdhiü paripåreti khaõikasamàdhiü upacàrasamàdhiü appaõàsumàdhinti. Tàsu yà appaõàsamàdissa målaü hutvà vaóóhamànà samàdhi sampayegaü gatà pharaõà pãti ayaü imasmiü atthe adhippetà pãtãti. [PTS Page 145] [\q 145/] itaraü pana sukhanaü sukhaü, suññhu và khàdati khaõti ca kàyacittàbàdhanti sukhaü, taü sàtalakkhaõaü, sampayuttànaü upa bråhaõarasaü, anuggahapaccupaññhànaü, satipi ca nesaü pãtisukhànaü katthaci avippayoge iññhàrammaõapañilàbhatuññhi piti, pañiladdharasànu bhavanaü sukhaü, yattha pãti tattha sukhaü, yattha sukhaü tattha na niyamato pãti. Saïkhàrakkhandhasaïgahità pãti, vedanàkkhandhasaïgahitaü sukhaü, kantàrakhinnassa vanantodakadassana savaõesu viya pãti, vanacchàyappavesanaudakaparibhogesu viya sukhaü, tasmiü tasmiü samaye pakàma bhàvato cetaü vuttanti veditabbaü, iti aya¤ca pãta ida¤ca sukhaü assa jhànassa asmiü và jhàne atthiti idaü jhànaü pãtisukhanti vuccati. Athavà pãtica sukha¤ca pãti sukhaü, dhammavinayàdayo viya. Vivekajaü pãtisukhamassa jhànassa asmiü và jhàne atthiti evampi vivekajaü pãtusukhaü, yathevahi jhànaü evaü pãtusukhampettha vivekaja meva hoti, ta¤cassa atthi tasmà ekapadeneva vivekaja pãtu sukhantipi vattuü yujjati, vibhaïge na " idaü sukhaü imàya pãtiyà sahagata"nti àdãnà nayena vuttaü, attho na tatthàpi evameva daññhabbo. Pañhamaü jhànanti idaü pareto àvibhavissati, upasampajjàti upagannvà, pàpuõitvàti vuttaü hoti, upasampàdayitvà và, nipphàdetvàti vuttaü hoti, vibhaïge pana " upasampajjàti pañhamassa jhànassa làbho pañilàbho patti sampatti passanà sacchikiriyà upasampadà"tã vuttaü, tassàpi evameva attho daññhabbo. Viharatãtitadanuråpena iriyàpathavihàrena iti vuttappakàrajhàna samaïgã hutvà attabhàvassa iriyàpathavihàrena iti vuttappakàrajhàna samaïgã hutvà attabhàvassa iriyàpathavihàrena iti vattappakàrajhàna samaïgã hutvà attabhàvassa iriyanaü vuttiü pàlanaü yapanaü pàvanaü càraü vihàraü abhinipphàdeti. Vuttaü hetaü vibhaïge: - "viharatãti irãyati [PTS Page 146] [\q 146/] vattati pàleti yapeti yàpeti carati viharati tena viccati viharati"ti. Yaü pana vuttaü - pa¤caïgavippahãõaü pa¤caïgasamannàgatantitattha kàmacchando, vyàpàdo, thinamiddhaü, uddhaccakukkuccaü, vicikicchàti imesaü pa¤cannaü nãvaraõànaü pahàõavasena padvaïgavippahãõatà veditabbà. Na hi etesu ppahãõesu jhànaü uppajjati, tenassetàni pahàõaïgànãti vuccanti. Ki¤càpihi jhànakkhaõe [SL Page 108] [\x 108/] A¤¤epi akusalà dhammà pahãyanti. Tathàpi etaneva visesena jhànantaràyakaràni. Kàmacchandena hi nànàvisayappalohitaü cittaü na ekattàrammaõe samàdhiyati, kàmacchandàbhibhåtaü và taü na kàmadhàtuppahàõàya pañipadaü pañipajjati, vyàpàdena càrammaõe pañiha¤¤amànaü na nirantaraü pavattati. Thinamiddhàbhibhåtaü akamma¤¤aü hoti. Uddhaccakukkuccaparetaü avupasantameva hutvà paribbhamatã, vicikicchàya upahataü jhànàdhigamasàdikaü pañipadaü nàrohati, iti visesena jhànantaràyakarattà etàneva pahàõaïgànãti vuttànãti. Yasmà pana vitakko àrammaõe cittaü abhiniropeti, vicàro anubavdhati, tehi avikkhepàya sampàdi tappayogassa cetaso payogasampattisambhavà pãtipãõanaü sukha¤ca upabråhaõaü karoti, atha naü sasesasampayuttadhammaü etehi abhiniropaõànuppabndhanapãõanaupabråhaõehi anuggahità ekaggatà ekattàrammaõe samaü sammààdhiyati, tasmà vitakko vicàraro pãti sukhaü cittekaggatàti imesaü pa¤cannaü uppatti masena pa¤caïgasamannàgatatà veditabbà, uppannesu hi etesu pa¤casu jhànaü uppannaü nàma hoti, tenassa etàni pa¤ca samannàgataïgànãti vuccanti. Tasmà na etehi samannàgataü a¤¤adeva jhànaü nàma atthiti gahetabbaü. Yathà pana aïgamatta vaseneva caturaïginã senà pa¤caïgikaü ca turiyaü aññhaïgikoca maggoti vuccati evamidampi aïgamattavaseneva [PTS Page 147] [\q 147/] pa¤caïgikanti và pa¤caïgasamannàgatanti và vuccatãti veditabbaü. Etàni ca pa¤ca aïgàni ki¤càpi upacàrakkhaõepi atthi, athakho upacàre pakati cittato balavataràni, idha pana upacàratopi balavataràni råpà vacaralakkhaõappattàni, ettha hi vitakko suvisuddhena àkàrena àrammaõe cittaü abhiniropayamàno uppajjati. Vicàro ati viya àrammaõaü anumajjamàno, pãti sukhaü sabbàvantampi kàyaü pharamànaü;tenevàha: -" nàssa ki¤ci sabbàvato kàyassa vivekajena pãtisukhena apphutaühoti "ti[a] cittekaggatàpi heññhimamhi samugga pañale uparimaü samuggapañalaü viya àrammaõesu phassità hutvà uppajjati ayametesaü itarehi viseso. Tattha cittekaggatà ki¤càpi savitakkaü savicàranti imasmiü pàñhe na niddiññhà, tathàpi vibhaïge " jhànanti - vitakko vicàro pãti sukhaü cittekaggatà"ti evaü vuttattà aïgameva, yena hi adhippàyena bhagavatà uddeso kato soyeva tena vibhaïge pakàsito hotãti. Tividhakalyàõaü dasalakkhaõasampannanti - ettha pana àdimajjha pariyesànavasena tividhakalyàõatà, tesaü yevaca àdimajka pariyosànalakkhaõavasena dasalakkhaõasampannatà veditabbà. [A.] Ma- ni - kàyagatàsatisutta [SL Page 109] [\x 109/] Tata;yaü pàëi: - pañhamassa jhànassa pañipadà visuddhi àdi, upekkhànu bråhaõà majjhe, sampahaüsanà pariyesànaü; pañhamassa jhànassa pañipadàvisuddhi àdã, àdissa katilakkhaõàni? âdissa tãõi lakkhaõàni, yo tassa paripattho tato cittaü visujjhati, visuddhattà cittaü majjhimaü samathanimittaü pañapajjati, pañipannattà tattha cittaü pakkhandati. Ya¤ca paripatthato cittaü vusujjhati, ya¤ca visuddhattà cittaü majjhimaü samathanimittaü pañipajjati, ya¤ca pañipannattà tattha cittaü pakkhandati, pañhamassa jhànassa pañipadàvisuddhi àdi. âdissa imàni tåõi lakkhaõàni, tena vuccati pañhamaü jhànaü àdikalyàõa¤ceva hitãti lakkhaõasampannaü ca. [PTS Page 148] [\q 148/] pañhamassa jhànassa upekkhànubråhaõà majjhe, majjhassa kati lakkhaõàni, majjhassa tãõi lakkhaõàni visuddhaü cittaü ajjhupekkhatisamathapañipannaü ajjhu pekkhati ekattupaññhànaü ajjhupekkhati. Ya¤ca vusuddhaü cittaü ajjhupekkhati ya¤ca samathapañipannaü ajjhupekkhati yadva ekattu paññhànaü ajjhupkekhati pañhamassa jhànassa apekkhànubråhaõà majjhe. Majjhassa imàni tãõi lakkhaõàni, tena vuccati pañhamaü jhànaü majjhe kalyàõa¤ceva hoti lakkhaõasampanna¤ca. Pañhamassa jhànassa sampahaüsanà pariyosànaü, pariyosànassa kati lakkhaõàni? Pariyosànassa cattàri lakkhaõàni, tattha jàtànaü dhammànaü anativattanaññhena sampahaüsanà, indu;yànaü ekarasaññhena sampahaüsanà tadupagaviriyavàhaññhenasampahaüsanà, àsevanaññhena sampahaüsanà, pañhamassa jhànassa sampahaüsanà pariyosànaü, pariyosànassa imàni cattàri lakkhaõàni, tena vuccati pañhamajjhànaü pariyosànakalyàõa¤ceva hoti catulakkhaõa sampanna¤càti. Tatra pañipadàvisuddhi nàma: sasambàriko upacàro, upekkhànubråhaõà nàma: - appaõà, sampahaüsanà nàma: paccavekkhaõàti evameke vaõõayanti; yasmà pana ekattagataü cittaü pañipadàvisuddhi pakkhanta¤ceva hoti upekkhànubråhita¤ca, ¤àõena ca sampahaüsitanti pàëiyaü vuttaü. Tasmà nto appaõàyameva àgamanavasena pañipadàvisuddha. Tatramajjhattupekkhàya kiccavasena upekkhànubråhaõà dhammànaü anativattanàdibhàvasàdhanena pariyo dapakassa ¤àõassa kiccanipphattivasena sampahaüsanà ca veditabbà. Kathaü yasmiü hi vàre appaõà uppajjati tasmiü yo nãvaraõa saïkhàto kilesagaõo tassa jhànassa paripantho tato cittaü visujjhati. Vusuddhattà àvaraõaviharitaü hutvà majjhimaü samatha nimittaü pañipajjati, majjhimaü samathanimittaü nàma samappavatto appanàsamàdhiye. Tadanantaraü pana purimacittaü ekasantati pariõàmanayena [PTS Page 149] [\q 149/] tathattaü upagacchamànaü majjhimaü samathanimittaü pañipajjati nàma. Evaü pañipannattà tathattupagamanena tattha pakkhandati nàma, eüva tàva purimacitte vijjamànàkàrànipphàdikà [SL Page 110] [\x 110/] Pañhamassa jhànassa uppàdakkhaõeyeva àgamanavasena pañipadàvisuddhi veditabbà. Evaü vusuddhassa pana tassa puna visodhetabbàbhàvato visodhane vyàpàraü akaronto visaddhaü cittaü ajjhupekkhati nàma. Samathabhàvåpagamanena samathapañipannassa puna samàdhàne vyàpàraü akaronto samathapañipannaü cittaü ajjhupekkhati nàma samathapañipannabhàvato evaü cassa kilesasaüsaggaü pahàya ekattena upaññhitassa puna ekattupaññhàne vyàpàraü akaronto ekattu paññhànaü ajjhupekkhati nàma. Evaü tatra majjhattupekkhàya kicca vasena upekkhànubråhaõà veditabbà. Ye panete evaü upekkhànubråhite tattha jàtà samàdhipa¤¤à saïkhàtà yuganaddhadhammà a¤¤ama¤¤aü anativattamànà hutvà pavattà, yànica saddhàdini ivdiyàni nànàkilesehi vimuttirasena ekarasàni hutvà pavattàni, ya¤ce sa tadupagaü tesaü anativattanaekarasa bhàvànaü anucchavikaü viriyaü vàhayati, yà cassa tasmiü khaõe pavattà àsevanà, sabbepi te àkàrà yasmà ¤àõena saïkilesavodà nesuü taü taü àdãnava¤ca ànisaüsa¤ca disvà tathà tathà sampahaüsi tattà visodhitattàpariyodàpitattà nipphannàva, tasmà dhammànaü anativattanàdibhàvasàdhanena pariyodapakassa ¤àõassa kicca nipphattivasena sampahaüsanà veditabbàti vuttaü, tattha yasmà upekkhàvasena ¤àõaü pàkamaü hoti. Yathàha: - tathà paggahitaü cittaü sàdhukaü ajjhupekkhati upekkhàvasena, pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti, upekkhàvasena nànattakilesehi cittaü vimuccati vimokkhavasena, pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti vumuttattà te dhammà ekarasà honti. Eka rasaññhena bhàvanàti. Tasmà ¤àõakiccabhåtà sampahaüsanà pariyo sànanti vuttà. Idàni pañhamajjhànaü adigataü hoti pañhavikasiõanti ottha gaõanànupubbatà pañhamaü, pañhamaü uppannantipi [PTS Page 150] [\q 150/] pañhamaü, àrammaõopa nijjhànato paccanãkajjhàpanato và jhànaü, pañhavimaõóalaü pana sakalaññhena pañhavikasiõanni vuccati. Taü nissàya pañiladdhanimittampi pañhavikasiõaü, nimitte pañiladdhajhànampi. Tatra imasmiü atthe jhànaü pañhavikasiõanti veditabbaü, taü sandhàya vuttaü pañhamajjhànaü adhigataü hoti pañhavikasiõanti. Evaü adhigate pana etasmiü tena yoginà vàëavedhinà viya. Sådena viyaca àkàrà pariggahe tabbà. Yathàhi sukusalo dhanuggaho vàëavedhàya kammaü kuru màno yasmiü vàre vàëaü vijjhati, tasmiü vàre akkantapadàna¤ca dhanudaõóassa ca jiyàya ca sarassa ca àkàraü parigganheyya evaü me ñhitena evaü dhanudaõóaü evaü jiyaü evaü saraü gahetvà vàëo viddhoti. So tato paññhàya tatheva te àkàre sampàdento [SL Page 111] [\x 111/] Aviràdhetvà vàëaü vijjheyya. Evameva yoginàpi imaü nàma me bhojanaü bhu¤jitvà evaråpaü puggalaü sevamànena evaråpe senàsane iminà nàma iriyapathena imasmiü kàle idaü adhigatanti ete bhojanasappàyàdayo àkàrà pariggahetabbaü. Evaü hi so naññhe và tasmiü te àkàre sampàdetvà puna uppàdetuü appa guõaü và paguõikaronto punappunaü appetuü sakkhissati, yathàca kusalo sådo bhattàraü parivisanto yaü yaü ruciyà bhu¤jati taü taü sallakkhetvà tatà paññhàya tàdisaja yeva upanàmento làbhassa bhàgi hoti, evamayampi adhigatakkhaõe bhojanàdayo àkàro gahetvà te sampàdento punappunaü appaõàya làbhã hoti. Tasmà nena vàëavedhinà viya sådena viya ca àkàrà pariggahetabbà. Vuttampi cetaü bhagavatà. " Seyyathàpi bhikkhave paõóito vuyatto kusalo sådo ràjànaü và ràjamahàmattànaü và nànaccayehi nànaggarasehi såpehi paccupaññhito assa ambilaggehipi tittakaggehipi [PTS Paage 151 [\q 151/] ] kañukaggehipi madhuraggehipi khàrike hipi akàrikehipi loõikehipi aloõikehipi, sa ko so bhikkhave paõóito viyatto kusalo sådo sakassa bhattu nimittaü uggaõhàti: - idaü và me ajja bhattu såveyyaü ruccati, imassa và abhiharati, imassa và bahuü gaõhàti, imassa và vaõõaü bhàsati, ambilaggaü và me ajja bhattu såpeyyaü ràccati, ambilaggassa và abhiharati, ambilaggassa và bahuü gaõhàti, ambilaggassa và vaõõaü bhàsati -pe- aloõikassa và vanõaü bhàsatãti. Sa kho so bhikkhave paõóito viyatto kusalo sådo làbhãceva hoti accà danassa, làbhã vetanassa, làbhã abhihàrànaü, taü kissa hetu? Tathàhi so bhikkhave paõóito viyatto kusalo sådo sakassa bhattu nimittaü uggaõhàti, evameva kho bhikkhave idhekacco paõóito viyatto kusalo bhikkhu kàye kàyànupassã vihirati -pevedanàsu cittedhammesu dhammànupassã viharati àtàpi sampajàno satimà vineyya loke abhijjhàdemanassaü, tassa dhammesu dhammànu passino viharato cittaü samàdhiyati, upakkilesà pahãyanti, so taü nimittaü uggaõhàti. Sakho so bhikkhavo paõóito viyatto kusalo bhikkhå làbhã ceva hoti diññhadhammasukhavihàrassa, làbhã sati sampaja¤¤assa. Taü kissa hotu? Tathàhi so bhikkhave paõóito viyatto kusalo bhikkhu sakassa cittassa nimittaü uggaõhàtã"ti[a] nimittagahaõena cassa puna te àre sampàdayato appaõà mattameva ijjhati na ciraññhànaü, ciraññhànaü pana samàdiparipaõthànaü dhammànaü suvisodhitattà hoti yo hi bhikkhu kàmàdinavapacca vekkhaõàdãhi kàmacchandaü na suññhu vikkhambhetvà kàyapassaddhivasena [A.] Saü -ni- mahàvagga- sati- saü. [SL Page 112] [\x 112/] Kàyaduññhullaü na suppañippassaddhaü katvà àrambhadhàtumanasikàràdiva sena thinamiddhaü na suññhu pañivinodetvà samathanimittamanasikàràdiva sena uddhaccakukkuccaü [PTS Page 152] [\q 152/] na susamåhataü katvà a¤¤epi samàdipari patthe dhamme na suññhu visodhetvà tdhànaü samàpajjati, so aviso dhitaü àsayaü paviññhabhamaro viya asuddhaü uyyànaü paviññheràjà viya ca khippameva nikkhamati yo pana samàdiparipanthe dhamme suññhu viso dhetvà jhànaü samàpajjati, so suvisodhitaü àsayaü paviññhabhamaro viya suparisuddhaü uyyànaü pañiññharàjà viyaca sakalampi divasabhàgaü antosamàpattiyaü yeva hoti. Tenàhu poràõà. Kàmesu chanda pañighaü vinodaye Uddhacca viddhaü vicikiccha pa¤camaü, Viveka pàmojja karena cetasà Ràjàva suddhanta gato tahiü rameti. Tasmà ciraññhitikàmena pàripavthikadhamme visokhetvà jhànaü samàpajjitabbaü. Cittabhàvanàvepullattha¤ca yathàladdhaü pañibhàga nimittaü vaóóhetabbaü, tassa dve vaóóhanà bhumuyo: - u càraü và appaõàvà, upacàraü patvàpi hi. Taü vaóóhetuü vaññati, appaõaü patvàpi ekasmiü pana ñhàne avassaja vaóóetabbaü. Tena vuttaü: yathàladdhaü pañibhàganimittaü vaóóhetabbanti. Tatràyaü vaóóhanànayo: tena yoginà taü nimittaü pattavaóóhana påvavaóóhana bhattavaóóhana latà vaóóhana dussavaóóhana yogena avaóóhetvà yathanàma kassako kasi tabbaññhànaü naïgalena paricchivditvà paricchedabbhantare kasati, yathà và pana bhikkhå sãmaü bandhantà pañhamaü nimittàti sallakkhetvà pacchà bandhanti, evameva tassa yathàladdhassa nimittassa anukka mena ekaïgula dvaïgula tivaïgula caturaïgula mattaü manasà pariccivditvà pariccinditvà yathà paricchedaü vaóóhetabbaü, apariccinditvà pana na vaóóhetabbaü. Tato vidatthi ratana pamukhapariveõavihàrasãmànaü gàma nigamajanapadarajjasamuddasãmanà¤ca paricchedavasena vaóóhentena [PTS Page 153] [\q 153/] cakkavàëaparicchedena và tato vàpi uttaraü paricchinditvà vaóóhe tabbaü. Yathàhi haüsapotakà pakkhànaü uññhitakàlato paññhàya parittaü parittaü padesaü uppatannà paricayaü katvà anukkamena candimasuriyasantikaü gacchanti, evameva bhikkhu vuttanayena nimittaü paricchinditvà vaóóhento yàva cakkavàëaparicchedà tato và uttariü vaóóheti, athassa taü nimittaü vaóóhitavaóóhitaññhànepañhaviyà ukkåla vikåla nadãviduggapabbatavisamesu saïgusatamabbhàhataü vasabhavammaü viya hoti. Tasmiü pana nimatte pattapañhamajjhànena àdikamma kena samàpajjanapahulena bhavitabbaü, na paccavekkhaõabahulena, paccavekkhaõabahulassa hi jhànaïgàni thålàni dubbalàni hutvà. [SL Page 113] [\x 113/] Upaññha÷anti. Athassa tàni evaü upaññhitatta upari ussukkanàya paccayataü àpajjanti, soappaguõe jhàne ussukkamàno pañhamajjhànà ca parihàyati, na ca sakkoti dutiyaü pàpuõituü. Tenàha bhagavà. "Seyyathàpi bhikkhave gàvã pabbateyyà bàlà avyattà akhetta¤¤ø akusalà visame pabbate carituü, tassà evamassa: - yannånàhaü agatapubba¤ceva disaü gaccheyyaü, akhàdita pubbàni ceva tiõàni khàdeyyaü, apitapubbàni ca pànãyàni piveyyanti. Sà purimaü pàdaü na suppatiññhitaü patiññhàpetvà pacchimaü pàdaü uddhareyya, sà naceva agatapubbaü disaü gaccheyya, na ca akhàditapubbàni tiõàni khàdeyya, na ca apãtapubbàni pànã yàni piveyya, yasmi¤cassà padese ñhitàya evamassa yannånàhaü agatapubba¤ceva -pe- piveyyanti ta¤ca padesaü na sotthinà paccàgaccheyya, taü kissa hetu? Tathàhi sà bhikkhave gàvã pabba teyyà bàlà avyattà akhetta¤¤ø akusalà visame pabbate carituü, evameva ko bhikkhave idhekacco bhikkhu bàlo avyatto akhetta¤¤ø akusalo vivicceva kàmehi vivicca akusaleha dhammehi savitakkaü savicàraü vivekajaü pãtisukhaü pañhamajjhànaü upasampajja viharaatuü, so taü nimuttaü nàsevati na bhàveni na bahulã karoti na svàdhiññhitaü adhiññhàti. Tassa evaü hoti: - yannånàhaü citakkavicàrànaü våpasamà ajjhatta sampasàdana cetaso ekodibhàvaü avitakkaü avicàraü samàdhijaü pãtisukhaü dutiyajjhànaü upasampajja vihareyyanti. [PTS Page 154] [\q 154/] so na sakkoti vitakkavicàrànaü våpasamà ajjhattaü sampasàdanaü cetaso ekodibhàvaü avitakkaü avacàra samàdhijaü pãtisukhaü dutiyajjhànaü upasampajja viharituü, tassa evaü hoti: yannånàhaü vivicceva kàmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaü savicàraü vivekajaü pãtisukaü pañhamajjhànaü upasampajja vihaheyyanti. So na sakkoti vivicceva kàmehi vivicca akusalehaü dhammehi savitakkaü savicàraü vivekajaü pãtisukaü pañhamajjhànaü upasampajja viharituü, ayaü vuccati bhikkhave bhikkhu ubhato bhaññho, ubhato parihãno, seyyathàpi bhikkhave sà gà pabbateyyà bàlà avyattà akhetta¤¤å akusalà visame pabbate caritra"nti. Tasmànena tasmiü yeva tàva pañhamajjhàne pa¤cahàkàrehi ciõõavasinà bhavitabbaü. Tatrimà pa¤ca vasiyo: àvajjanavasã samàpajjanavasiadhiññhànaü vasi vuññhànavasi paccavekkhaõavasiti. Pañhamajjhànaü yatthicchakaü yadicchakaü yàvadicchakaü àvajjati àvajjanàya dandhàyitattaü natthãti àvajjanavasi. Paãmajjhànaü yatthicchakaü -pe- samàpajjati samàpajjanàya dandhàyitattaü natthãti samàpajjanavasi, evaü sesàpi vitthàre tabbà. Ayaü panettha atthappakàsani: pañhamajjhànato vuññhàya pañhamaü vitakkaü àvajjayato bhavaïgaü upacchinditvà uppannà vajjanànantaraü vitakkàrammaõàneva cattàri pa¤cavà javanàni javanti, tato dve bhavaïgàni, tato puna vicàràrammaõaü àvajjanaü vuttanayeneva javanànati. Evaü pa¤casu jhànaïgesu yadà nirantaraü cittaü pesetuü sakkoti, athassa àvajjanavasã siddhà hoti. Ayaü pana matthakappattà vasã bhakavato yamakapàñihàriye labbhati, a¤¤esaü và evaråpe kàle, ito paraü sãghatarà àvajja [SL Page 114] [\x 114/] Navasã nàma natthi, àyasmato pana mahàmoggallànassa nando panandanàgaràjadamane viya sãghaü samàpajjanasamatthatà samàpajjana vasã nàma, accharàmatta và dasacchàràmattaü và khaõaü ñhapetuü samatthatà adhiññhànavasã nàma, tatthava lahuü vuññhàtuü samatthatà viññhànavasã nàma. Tadubhayadassanatthaü buddharakkhitattherassa vatthuü kattuü vaññati, [PTS Page 155] [\q 155/] sohàyasmà upasampadàya aññhavassiko hutvà therambatthale mahàrohaõaguttattherassa gilànupaññhànaüàgatànaü tiüsamattànaü iddhimantasahassànaü majjhe nisinno therassa yàguü pañiggàhayamànaü upaññhakanàgaràjànaü gahessàmãti àkàsato pakkhavdantaü supaõõaràjànaü disvà tàvadeva pabbataü nimmiõitvà nàgaràjànaü pàhàya gahetvà tattha pàvisi. Supaõõaràjà pabbate pahàraü datvà palàyi. Mahàthero àha: sace àvuso rakkhita nobhavissa sabbeva gàrayhà assàmàti. Paccavekkhaõa vasã pana àvajjanavasiyàyeva vuttà. Paccavekkhaõajavanàneva hi tattha àvajjanànantarànãti. Imàsu pana pa¤casu vasãsu ciõõa vasinà paguõapañhamajjhànato vuññhàya ayaü samàpatti àsannanãva raõapaccattikà vitakkavicàrànaü olàrikattà aïgadubbalàti ca tattha dosaü disvà dutiyajjhànaü santato manasi karitvà pañhamajjhàne nikantiü pariyàdàya dutiyàdhigamàya yogo kàtabbo. Athassa yadà pañhamajjhànà vuññhàya satassa sampajànassa jhànaïgàni paccavekkhato vitakkavicarà oëàrikato upaññhahanti, pãti sukha¤ceva cittekaggatà ca santa to upaññhàti, tadàssa oëàri kaïgappahànàya santaïgapañilàbhàya ca tave nimittaü pañhavãpañhavãti punappunaü manasi karoto idàni dutiyajjhànaü sampajjissatãti bhavaïgaü upacchivditvà tadeva pañhavikasinaü àrammaõaü katvà mano dvàràvajjanaü uppajjati. Tato tasmiü yeva àrammaõe cattàri pa¤ca và javanàni javanti, yesaü avasàne ekaü råpàvacaraü dutiyajjhànikaü, sesàni vuttappakàràneva kàmàvacarànãti. Ettà vatà cesa "vitakka vicàrànaü våpasamà ajjhattaü sampasàdanaü cetaso ekodibhàvaü avitakkaü avicàraü samàdhijaü pãtisukhaü dutiyajjhànaü upasampajja viharatã"ti evamanena dvaïgavippahãnaü tivaïga samannàgataü tividhakalyàõaü dasalakkhaõasampannaü dutiyajjhànaü adhigataü hoti pañhavikasiõaü. [PTS Page 156] [\q 156/] Tattha vitakkavicàrànaü våpasamàti - vitakkassa ca vicàrassacàti imesaü dvinnaü våpasamà samatikkamà, dutiyajjhànakkhaõe apàtu bhàvàti vuttaü hoti, tattha kã¤càpi dutiyajjhàne sabbepi pañhamajjhànadhammà na santi, a¤¤eyeva hi pañhamajjhàne phassàdayo, a¤¤e idha, oëàrikassa pana oëàrikassa aïgassa samatikkamà pañhamajjhànato paresaü dutiyajjhànàdãnaü adhigamo hotãti dãpanatthaü vitakkavicàrànaü våpasamàti evaü vuttanti veditabbaü. Ajjhantanti - idha niyakajjhattaü adippetaü, vibhaïge pana ajjhattaü paccattanti ettadameva vuttaü, yasmà ca niyakajjhattaü adhippetaü, tasmà attano santàne jàtaü attano santàne nibbattanti ayamettha attho. Sampasàdananti - sampasàdanaü vuccati saddhà, sampasàdanayogato jhànampi sampasàdanaü, nãla vaõõayogato nãlaü vatthaü viya, yasmà và taü jhànaü sampasàdana samannàgatattà vitakkavicàrakkhobhavåpasamanena ca ceto sampasàdayati, tasmàpi sampasàdananti vuttaü, imasmi¤ca atthavikappe sampasàdanaü cetasoti evaü padasambavdho veditabbo, purimasmiü pana attha vikappe cetasoti etaü ekodibhàvena saddhiü yoje tabbaü. Tatràyaü atthayojanà: - eko udetãti ekodi. Vitakka vicàrehi anajjhàråëhattà aggo, seññho hutvà udetãti attho, seññhopi hi loke ekoti vuccati. Vitakkavicàravira hito và eko asahàyo hutvà tãpi vattuü vaññati. 1 Athavà: sampayuttadhamme udàyatãti udã, uññapetãti attho, seññhaññhena eko ca so udãcàtiekodi, samàdhissetaü adhivacanaü, iti imaü ekodiü bhàveti vaóóhetãti isaü dutiyajjhànaü ekodibhàvaü, so panàyaü ekodi yasmà cetaso na sattassa na jivassa, tasmà etaü cetaso ekodibhàvanti vuttaü, nanu càyaü saddhà pañhamajjhànepiatthi, aya¤ca ekodi nàmako samàdhi, atha kasmà idameva sampasàdanaü cetaso ekodibhàva¤càti vuttanti? Vuccate: - aduühi pañhamajjhànaü [PTS Page 157] [\q 157/] vitakkavicàrakkhobhena vãcitaraïgasamàkulamiva jalaü na suppasannaü heti. Tasmà satiyàpi saddhàya. Sampasàdananti na vuttaü, na suppasannattà yeva cettha samàdipi na suññhu pàkaño, tasmà ekodibhàvantipi na vuttaü, imasmiü pana jhàne vitakka vicàrapaëibodhàbhàvena laïdhokàsà balavatã saddhà balavasaddhà sahàya pañilàbheneva samàdhipi pàkaño, tasmà dameva evaü vuttanti veditabbaü, vibhaïge pana " sampasàdananti yà saï saddahanà okappanà abhippasàdo, cetaso ekodibhàvanti yà cittassa ñhiti - pe- sammà samàdhi"ti ettakameva vuttaü. Evaü vuttena panetena saddhiü ayaü atthavanõàna yathà na virujkti a¤¤adatthu saüsandati ceva sameti ca evaü veditabbà. Avitakkaü avicàranti - bhavanàya pahãõatti etasmiü etassa và vitakko natthãti avitakkaü, iminàva nayena avicàraü, vibhaïgepi vuttaü. "Iti aya¤ca vitakko aya¤ca vicàro santà honti samità våpasantà atthaïgatà abbhatthaïgatà appità vyappità sosità visosità vyantãkatà, tena vuccati: - avitakkaü avi 1. Si11. Itipivaññati. [SL Page 116] [\x 116/] Càraü"ti etthàha: - nanu ca vitakkavicàrànaü våpasamàti iminàpi ayamattho siddho, athakasmà påna vuttaü avitakkaü avicàranti? Vuccate: - evametaü siddhovàyamattho, na panetaü tadatthadãpakaü, nanu avocumha oëajarikassa pana oëàrikassa aïgassa samatikkamà pañhamajjhànato paresaü dutiyajjhànàdãnaü samadhigamo hotiti dãpanatthaü vitakkavicàrànaü våpasamàti evaü vuttanti, apica: -citakkavicàrànaü våpasamà idaü sampasàdanaü na kilesakàlussiyassa, vitakkavicàràna¤ca våpasamà ekodibhàvaü, na upacàrajjhànamiva nivaraõappahàõà, na pañhamajjhànamiva ca aïgapàtubhàvàti, evaü sampa sàdanaekodibhàvànaü hetuparidãpakamidaü vacanaü, tathà vitakkavicàrànaü vå samà idaü avitakkaü avicàraü na tatiya catutthajjhànàni viya cakkhuvi¤g¤àõàdãni viyaca abhàvàti evaü avitakkaavicàrabhàvassa hetuparidãpaka¤ca, na vitakkavicàràbhàvamattaparidãpakaü, vitakkavicàràbhàvamattaparidãpakameva [PTS Page 158] [\q 158/] pana avitakkaü avicàranti idaü vacanaü, tasmà purimaü vatvàpi puna vattabbamevàti. Samàdhijantipañhamajjhànasamàdhito sampayuttasamàdito và jàtanti attho, tattha ki¤càpipañhamampi sampayuttasamàdhito jàtaü, atha kho aya meva samàdhi samàdhiti vattabbataü aharati, vitakkavicàrakkhobha virahena ataviya acalattà suppasannattà ca, tasmà imassa vaõõa bhaõanatthaü idameva samàdhijanti vuttaü. Pãtisukhanti idaü vutta nayameva. Dutiyanti- gaõanànupubbatà dutiyaü, dutiyaü uppannantipi dutiyaüti. Idaü dutiyaü samàpajjatãtipi dutiyaü, yaü pana vuttaü "dvaïgavippahãõaï tivaïgasamannàgata"nti, tattha vitakkavicàrànaü pahàõavasena dvaïgavippahãõatà veditabbà. Yathàca pañhamajjhanassa upacàrakkhaõe nãvaraõàni pahãyanti, na tathà imassa vitakkavicàrà. Appaõàkkhaõeyeva panetaü vinà tehi uppajjati, tenassa te pahàõaïganti vuccanti. Pãti sukhaü cittekagga tàti imesaü pana tiõõaü uppattiva sana tivaïgasamannà tatatà veditabbà, tasmà yaü hi vibhaïge: - jhànanti sampasàde pãti sukhaü cittassekaggatàti vuttaü, taü saparikkhàraü jhàü dassetuü pariyàyena vuttaü. hapetvà pana sampasàdanaü nippariyàyena upanijjhànalakkhaõappattànaüaïgànaü casena tivaïgika vevetaü hoti. Yathàha: -" katamaü tasmiü samaye tivaïgikaü jhànaü hoti. Yathàha: -" katamaü tasmiü samaye tivaïgikaü jhànaü hoti, pãtisukhaü cittassekaggatà"ti[a] sesaü pañhamajjhàne vuttanayameva. Evaü adigate pana tasmimpi vuttanayeneva pa¤cahàkàrehi ciõõavasinà hutvà paguõadutiyajjhànato vuññhàya ayaü samàpatti àsannacitakkavicàrapaccatthikà, yadeva tatthapãtiti cetaso [A.] Abhi - dhammasaïganã. [SL Page 117] [\x 117/] Ubbillàvitaü, etenetaü oëàrikaü akkhàyatãti vuttàya pãtiyà oëàrikattà aïgadubbalàtiva tattha dosaü disvà tatiyajjhànaü santato manasi karitvà dutiyajjhànenikantiü pariyàdàya tatiyàdhigamàya yogo kàtabbo. Athassa yadà atuyato vuññhàya satassa sampajànassa [PTS Page 159] [\q 159/] jhànaïgànã paccavekkhato pãti oëàrikato upaññhàti, sukha¤ceva ekaggatà ca santato upaññhàti, tadàssa oëàrikaïgappahàõàya santaïgapañilàbhàyaca tadeva nimittaü pañhavi pañhaviti punappunaü manasikaroto idàni tatiyajjhànaü uppajjissatãti bhavaïgaü upacchivditvà tadeva pañhavikasiõaü àrammaõaü katvà manodvàràvajjanaü uppajjati. Tato tasmi¤¤evàrammaõe cattàri pa¤ca và javanàni javanti, yesaü avasàne ekaü råpà vacaraü tatiyajjhànikaü, sesàni vuttanayeneva kàmàvacarànãti. Ettàvatà va panesa "pãtiyà ca viràgà upekhakoca viharati sato ca sampajàno sukhadva kàyena pañisaüvedeti yantaü ariyà àcikkhanti upekhako satimà sukhavihàrãti tatiyajjhànaü upa sampajja viharatã"ti [a] evamanena ekaïgavippahãõaü dvaïgasamannàgataü tividhakalyàõaü dasalakkhaõasampannaü tatiyajjhànaü adhigataü hoti pañhavikasiõaü. Tattha - pãtiyàca viràgàti- viràgo nàma vuttappakàràya pãtiyà jigucchanaü và samatikkamo và, ubhinnaü pana antarà casaddo sampiõóanattho, so våpasamaü và sampiõóeti vitakkavicàrànaü våpasamaü và, tattha yadà våpasamameva sampiñheti, tadà pãtiyà viràgà ca ki¤ca bhiyyo våpasamàcàti evaü yojanà veditabbà. Imissà ca yojanàyaviràgo jigucchanattho hoti, tasmà pãtiyà jigucchanàva våpasamàcàti1 ayamattho daññhabbo, yadà pana vitakkavicàrànaü våpasamavaü sampiõóeti. Tadà pãtiyàca viràgà ki¤ca bhãyyo vitakka vicàrànag¤ca våpasamàti evaü yojanà veditabbà, imissàca yojanàya viràgo samatikkamanattho hoti, tasmà pãtiyàca samatikkamà vitakkavicàràna¤ca våpasamàti ayamattho daññhabbo. Kàma¤cete vitakkavicàrà dutiyajjhàneyeva våpasantà, imassa pana jhànassa maggaparidãpanatthaü vaõõabhaõanattha¤cetaü vuttaü. Vitakkavicàrà na¤ca våpasamàti hi vutte idaü pa¤¤àyati: - nåna vitakkavicàravåpasamo2 maggo imassa jhànassàti, yathàca tatiye ariyamagge appahãõànampi sakkàyadiññhàdãnaü pa¤cannaü orambhàgiyànaü saüyojanà naü pahàõàti evaü pahàõaü vuccamànaü [PTS Page 160] [\q 160/] vaõõabhaõanaü hota tadadhi gamàya ussukkànaü ussàhajanakaü, evameva idha avåpasantànampi 1. Sã11. Samatikkamàcàti. 2. Sã11. 111. Nånavitakkavicàrànaü våpasamo [a.] Abhi-jhànavibhaïge [SL Page 118] [\x 118/] Vitakkavicàrànaü våpasamo vuccamàno vaõõabhaõanaü hoti, tenàyamattho vuttopãtiyàca samatikkamà vitakkavicàràna¤ca våpasamàti. Upekkhako ca viharatãti - ettha upapattito ikkatãti upekkhà, samaü passati apakkhapatãtà hutvà passatiti attho, tàya visadàya vipulàya thàmagàtàya samannàgatattà tatiyajjhànasamaïgã upekkhakoti vuccati, upekkhà pana dasavidhà hoti: - chaëaïgu pekkhà prahmavihàrupekkhà bojjhaïgupekkhà viriyupekkhà saïkhà rupekkhà vedanåpekkhà vipassanupekkhà tata;majjhattupekkhà jhànupekkhà pàrisuddhupekkhàti. Tattha yà " idha kãõàsavo bhikkhå cakkunà råpaü disvà neva sumano hoti na dummano upekkhako ca viharati sato sampajàno" ti[a] evamàgatà khãõàsavassa chasu dvàresu iññhàniññhachaëàrammaõàpàthe parisuddhapakatibhàvà ' vijahanàkà rabhåtà upekkhà ayaü chaëaïgupekkhà nàma. Yà pana "upekkhàsahagatena cetasà ekaü disaü pharitvà viharatã"ti[b]evamàgatà sattesu majjhattàkàrabhåtà upekkhà ayaü brahmavihàrupekkhà nàma. Yà "upekkhàsambojjhaïgaü bhàveti vivekanissita"nti[c] evamàgatà sahajàtadhammànaü majjhattàkàrabhåtà upekkhà ayaü bojjhaïgu pekkhà nàma. Yà pana "kàlena kàlaü upekkhà nimittaü manasi karotã"ti[d] evamàgatà anaccàraddha nàtisithila viriyasaïkhàtà upekkà, ayaü viriyupekkà nàma. Yà "kati saïkhàrupekkhà samàdhivasena uppajjanti. Kati saïkhàràpekkhà vipassanàvasena uppajjanti, aññhasaïghàrupekkhà samàdhivasena uppajjanti, dasa saïkhàrupekkhà [PTS Page 161] [\q 161/] nàma. Yà pana "yasmiü samaye kàmàvacaraü kusalaü cittaü uppannaü hoti upekhàsahagata"nti[f] evamàgatà adukkhamasukhasa¤¤ità upekkhà ayaü vedanåpekkhà nàma. Yà "yadatthi yaü bhåtaü taü pajahati upekkhaü pañilabhatã"ti[g] evamàgatà vicinane majjhattabhåtà upekkhà ayaü vupassanåpekkhà nàma. Yà pana chandàdusu yevàpanakesu àgatà sahajàtànaü samavàhitabhåtà upekkhà, ayaü tatramajjhattupekkhà nàma. Yà upekkhakoca viharatãti evamàgatà aggasukhepi tasmiü apakkhapàtajanana upekkhà, ayaü jhànupekkhà nàma. Yà pana upekkhàsati pàrisuddhiü catutthajjhànanti evamàgatà sabbapaccanãkaparisuddhà paccanãkavåpa samanepi avyàpàrabhåtà apekkhà, ayaü pàrusuddhupekkhà nàma. [A] dãghani- saïgãtisutta. [B.] Dighani- sabbàsava. [C.] Ai - ni- ekaka. [D.] Saü-nimahàvagga. [C.] Pañisambhidà [f.] Abhi- dhammasaïganã. [G.] Saü-nimahàvagga 1. Si11. Santiññhanà. [SL Page 119] [\x 119/] Tattha chaëaïghupekkhà ca brahmavihàrupekkhàca bojjhaïgupekkhàca tata;majjhattupekkhàca jhànupekkhàca pàrisuddhupekkhàca atthato ekà ta;majjhattupekkhàva hoti, tena tena avatthàbhodena panassà ayaü bhedho: - ekassàpi sato sattassa kumàrayuvatthera senàpatiràjàdivasena bhedo viya, tasmà tàsu yattha chaëaïgupekkhà, na tattha bojjhaïgupekkhàdayo, yatthavà pana bojjhaïgupekkà, na tattha chaëaïgupekkhàdayo hontãti veditabbà; yathàcetàsaü atthato ekãbhàvo, evaü skhàrupekkhà vipassanupekkhànampi, pa¤¤à eva hi sà kiccavesana dvidhà bhinnà, yathàhi parisassa sàyaü gehaü paviññhaü sappaü ajapadadaõóaü gahetvà pariyesamànassa taü thusakoññhake nipannaü disvà sappo nu kho noti avalo kentassa sovatthikattayaü disvà nibbematikassa sappo na sappoti vicinane [PTS Page 162] [\q 162/] majjhattatà hoti, evamevaü yà àraddhavipassa kassa vipassanà¤àõena lakkhaõattaye diññhe saïkhàrànaü anicca bhàvàdivicinane majjhattatà uppajjati, ayaü vipasnupekkhà, yathà pana tassa purisassa ajapadena danóena gàëhaü sappaü gahetvà kinnàhàü imaü sappaü aviheñhento attàna¤ca iminà adaüsà pento mu¤ceyyanti mu¤canàkàrameva pariyesato gahaõe majjhattatà hoti. Evameva yà lakkhaõattayassa diññhattà àditte viya tayo bhave passato saïkhàragahaõe majjhattatà, ayaü saïkhàrupekkhà, iti vipassanupekkhàya siddhàya saïkàrupekkhàpi siddhàva hoti. Iminà panesà vicinanaggahaõesu majjhattatà saïkhàtena kiccena dvidhà bhinnàti. Viriyupekkà pana vedanu pekkhàca a¤¤ama¤¤ca avasesàhi ca atthato bhinnà evàti. Iti imàsu upekkhàsu jhànupekkà idha adhippetà, sà majjhattatà lakkhaõà, anàbhogarasà avyàpàrapaccupaññhànà pitiviràgapadaññà nàti. Etthàha: - nanu càyaü atthato tata; majjhattupekkhàva hoti sàva pañhamadutiyajjhànesupi atthi, tasmà tatràpi upekkhakoca viharatãti evamayaü vattabbàsiyà sà kasmà na vuttàti? Aparivyatta kiccato. Aparivyattaü hi tassà tatthakiccaü, vitakkàdihi abhi bhåtattà, idha panàyaü vitakkàvacàrapatihi anabhibhåtattà ukkitta sirà viya hutvà parivyattakiccà jàtà, tasmà vuttàti. Niññhità "upekkhako ca viharatã"ta etassa sabbaso atthavaõõanà. Dàni sato ca sampajànoti- ettha saratãti sato, sampajànà tãti sampajàno, puggalena sati ca sampaja¤¤ca vuttaü. Tattha saraõalakkhaõà sati, apammussanarasà, àrakkhapaccupaññhànà; asammo halakkhaõaü sampaja¤¤aü, tãraõarasaü, pavicayapaccapaññhànaü. Tattha ki¤càpi idaü satisampaja¤¤aü purimajjhànesupi atthi. Muññhassa tissa hi asampajànassaupacàramattampi na sampajjati, pageva [SL Page 120] [\x 120/] Appaõà, oëàrikattà pana tesaü jhànànaü bhåmiyaü viya purisassa cittassa gati sukhà hoti. Abyatta tattha satisampaja¤¤akiccaü. Oëàrikaïgappahàõena [PTS Page 163] [\q 163/] pana sukhumattà imassa jhànassa, purisassa khuradhàràyaü viya satisappaja¤¤¤akiccapariggahità evaü cittassa gati baca¤¤itabbàti idheva vuttaü. Ki¤ca bhãyyo? Yathà dhenupako vaccho dhenuto apanãtoarakkhiyamàno punadeva dhenuü upa gacchati, evamidaü tatiyajjhànasukhaü pãtito apanãtaü taü satisampaja¤¤àrakkhena arakkhiyamànaü puna deva pãtiü upagaccheyya, pãti sampayuttameva siyà. Sukhe càpi sattà sàrajjanti, ida¤ca ati madhuraü sukhaü, tatoparaü sukhàbhàvà, satisampaja¤¤¤ànubhàvena panettha sukhe asàrajjanà hoti no a¤¤athàti. Immpi atthavisesaü dassetuü idaü idheva vuttanti veditabbaü. Idàni "sukha¤ca kàyena pañisaüvedetã"ti ottha ki¤càpi tatiyajjhànasamaïgino sukhapañisaüvedanàbhogo natthi, evaü santepi yasmà tassa nàmakàyena sampayuttaü sukhaü, yaü và taü nàmakàya sampayuttaü sukhaü, taü samuññhànenassa yasmà atipaõitena råpena råpakàyo phuññho. Yassa phuññhattà jhànà vuññhitopi sukhaü pañisaüvedeyya, tasmà etamatthaü dassento sukha¤ca kàyena pañisaü vedetãti àha. Idàni "yantaü ariyà àcikkhanti upekkhako satimà sukha vihàrã"ti ettha yaü jhànahetu yaü jhànakàraõà taü tatiyajjhàna samaïgi puggalaü buddhàdayo ariyà àcikkhanti desti pe¤¤àpenti paññhapenti vivaranti vibhajanti uttàni karonti pakàsenti pasaü santãti adhipapàyo. Kinti? Upekkhako satimà sukhavihàrãti. Taü tatiyajjhànaü upasampajja viharatãti evamettha yojanà veditabbà. Tasmà pana naü te evaü pasaüsantãti? Pasaüsàrabhato. Ayaü hi yasmà atimadhurasukhe sukhapàramuppattepi tatiyajjhàne upekkhako, na tattha sukhàbhisaïgena àkaóóhiyati. Yathàca pãti na uppajjati evaü upaññhitasatitàya satimà. Yasmà ca ariyakantaü ariyajanasevitamevaca asaïkiliññhaü sukhaü nàmakàyena pañisaüvedeti. Tasmà pasaüsàraho, iti pasaüsàrahato naü ariyà te [PTS Page 164] [\q 164/] evaü passàhetubhute guõe jakàsentà upekkhako satimà sukha vihàrãti evaü pasaüsantãtiveditabbaü. Tatiyantigaõanànupubbatà tatayaü, idaü tatiyaü samàpajjatãtipi tatiyaü. Yaü pana vuttaü "ekaïgavippahãõaü duvaïgasamannàgataü"ti ettha pãtiyà pahàõa vasenaekaïgavippahãõatà veditabbà. Yà panesà dutiyajjhànassa vitakkavicàrà viya appaõàkkhaõeyeva pahãyati, tenassa sà pahàõaïganti vuccati. Sukhaü cittekaggatàti imesaü pana cinnaü uppattivasena duvaïgasamannàgatatà veditabbà. Tasmà yaü vibhaïge "jhànanti upekkhàsatisampaja¤¤aü sukhaü cittassekaggatà"ti vuttaü, taü saparikkàraü jhànaü dassetuü pariyàyena vuttaü, ñhapetvà pana upekkhàsatisampaja¤¤àni nippariyàyena upanijjhànalakkhaõappattànaü aïgànaü vasena duvaïgikamevetaü hoti. Yathàha: -" katamaütasmiü samaye duvaïgikaü jhànaü hoti sukhaü cittassekaggatà"ti. Sesaü pañhamajjhàne vuttanayameva. Evaü adhigate pana tasmimpi vuttanayeneva pa¤cahàkàrehi ciõõavasinà hutvà paguõatatiyajjhànato vuññhàya ayaü samàpatti àsannapãtipaccatthikà yadeva tattha sukhamiti cetaso àbhogo eteneta oëàrikamakkhàyatãti evaü vuttassa sukhassa oëàrikattà aïgadubbalàti ca tattha dosaü disvà catutthajjhànaü santato manasi karitvà tatiyajjhàne nikantiü1 pariyàdàya catutthàdhigamàya yogo kàyabbo. Athassa yadà tatiyato vuññhàya satassa sampajànassa jhànaïgàni paccavekkhato cetasikasomanassasaïkhàtaü sukaü oëàrikato u ññhàti, upekkhàvedanà ceva cittekaggatà ca santato upaññhàti, tadàssa oëàrikaïgappahàõàya santaaïgapañilàbhàyaca tadeva nimittaü pañhavã pañhavãti punappunaü manasikaroto idàni catuttajkàdhànaü uppajjissatãti bhavaïgaü upacchinditvà tadeva pañhavikasiõaü àrammaõi katvàmanodvàràvajjanaü uppajjati, tato tasmi¤¤evàrammaõe cattàri pa¤ca và javanàni uppajjanti. [PTS Page 165] [\q 165/] yesaü avasàne ekaü råpàvacaraü catutthajjhànikaü, sesàni vuttippakàràneva kàmàvacaràni. Ayaü pana viseso: yasmà sukhà vedanà adukkhamasukhàya vedanàya àsevanappavacàyenapaccayo na hoti, catutthajjhàne ca adukkhamasukhàya vedanàya uppajjitabbaü. Tasmà tàni upekkhàvedanàsampayuttàni honti. Upekhàsampa yuttattà yeva cettha pãti parihàyatãti. Ettàvatà cesa sukhassa ca pahàõà dukkhassa ca pahàõà pubbeva somanassadomanassànaü atthaïgamà adukkhaü asukhaü upekkàsatipàrisuddhiü catutthajjhànaü upasampajja viharati. [A] evamanena ekaïgavippahãõaü duvaïgasamannàgataü tividhakalyàõaü dasalakkhaõasampaõõaü catutthajjhànaü adigata hoti pañhavikasiõaü. Tattha " sukhassa ca pahàõà dukkhassa ca pahàõà"ti- kàyika sukhassa ca kàyikadukkhassa ca pahàõà " pubbevà"ti - ta¤ca ko pubbeva, na catutthajjhànakkhaõe. "Somanassadomanassànaü atõaïgamà"ta - cetasikasukhassa cetasikadukkhassa càti imesampi dvinnaü pubbeva atthaïgamà pahàõà icceva vuttaü hoti, kadà pana neü pahàõaü hoti? Catunnaü jhànànaü upacàrakkhaõe. Somanassaü hi 1. Si11. Niyanti. [A] Abhi- jhànavibhaïge. [SL Page 122] [\x 122/] Catutthajjhànassa upacàrakkhaõeyeva pahãyati. Dukkhadomanassa sukàni pañhamadutiyatatiyajjhànànaü upacàrakkhaõesu, evametesaü pahàõakkamena avuttànaü induriyavibhaïge pana indriyànaü udde sakkameneva idhàpi vuttànaü sukhadukkhasomanassadomanassànaü pahàõaü veditabbaü. Yadi panetàni tassa tassa jhànassaupavàrakkhaõeyeva pahãyanti, atha kasmà " kattha cåppannaü dukkhindriyaü aparisesaünirujjhati? Idha bhikkhave bhikkhå vivicceva kàmehi vivicca adusaleha dhammehi samitakkaü savicàraü vivekajaü pãtisukhaü pañhamajjhànaü upasampajja viharati. Ettha cuppannaü dukkhindriyaü aparisesaü nirujjhati, tattha cuppannaü domanassinduyaü aparisesaü nirujjhati, ettha cuppannaü sukhindriyaü apari sesaü nirujjhati, ettha cåppannaü somanassindriyaü aparisesaü nirujjhati. Idha bhikkhave bhikkhu sukhassa ca pahàõà dukkhassa ca pahàõà pubbeva somanassadomanassànaü atthaïgamà adukkhaü asukhaü2 upekkhàsatipàsuddhiü catutthajjhànaü upasampajja viharati ettha cuppannaü somanassindurirayaürisesaü [PTS Page 166] [\q 166/] nirujjhatã"ti[a] evaü jhànesveva nirodho vuttoti? Atisayanirodhattà. Atisaya nirodho hi nesaü pañhamajjhànàdisu, na nirodhoyeva. Nirodho yeva pana upacàrakkhaõe nàtisayanirodo, tathàhi nànàvajjane pañhamajjhànåpacàre niruddhassàpi dukkhindriyassa óaïsamakasàdi samphassena và visamàsanåpatàpena và siyà uppatti, natveva anto appaõàyaü. Upacàre và niruddhampetaü na suññhu niruddhaü hoti pañipakkhena pana avihatattà, anto appanàyaüpana pãti pharaõena sabbo kàyo sukokkanto hoti, sukhokkanta kàyassaca yuññhu niruddhaü hoti dukkinduyaü pañipakkhena vihatattà, nànàvajjaneyeva ca dutiyajjhànupacàre pahãõassa domanassindriyassa yasmà etaü vitakkàvicàrappaccayepi kàyakilamathe cittupaghàte ca sati uppajjati, vitakkavicàràbhàve neva uppajjati, yattha pana uppajjati tattha vitakkavicàràbhàve appahãõà eva ca dutiyajjhànupacàre vitakkavicàràti, tatthassa siyà uppatti natveva dutiyajjhàne pahãõapaecayattà. Tathà tatiyajjhànupacàre pahãõassàpi sukhindriyassa pãtisamuññhànapañhãta råpaphåmakàyassa siyà uppatti, natveva tatiyajjhàne. Tatayajjhàne hi sukhassa paccaya bhåtà pãti sabbaso nirujjhati. 1Tathà catutthajjhànupacàre pahãõassàpi somanassinduyassa ànnattà appaõàppattàya upekkhàya abhàvena sammà anatikkantattà ca siyà uppatti, natveva catutthajjhàne. Tasmà yeva ca etthuppannaü dukkhindurirayaü aparisesaü nirujjhatãti tattha tattha aparisesaggahaõaü katanti etthàhaü: - athevaü tassa tassa jhànassupacàre pahãõàpi età vedanà idha kasmà samàhañàti? Sukhaggahaõatthaü. Yà hi ayaü "adukkhamasukhaü"ti etthaadukkhamasukhà vedanà vuttà sà sukhumà duvi¤¤eyyà, na sakkà sukhena gahetuü, tasmà yathà nàma duññhassa yathà tathà và upasaïka 1. Si1 niruõóàti. 2. Abhi - indurirayavibhaïga [SL Page 123] [\x 123/] Mitvà gahetuü asakkuneyyassa goõassa gahaõattaü gopo ekasmiü vaje sabbà gàvo samàharati, [PTS Page 167] [\q 167/] athekekaü niharanto pañi pàñiyà àgataü ayaü so gaõhatha nanti tampi gàhayati, evameva bhagavà sukhagahaõatthaü sabbà età samàhari. Evaü hi samàhañà età dassetvà yaü neva sukhaü na dukkhaü na somanassaü na domanassaü, ayaü adukkhamasukhà vedanàti sakkà hoti esà gàhayituü. Apica: adukkhamasukhàya cetovimuttiyà paccayadassanattha¤càpi età vuttàti veditabbà. Sukhadukkhappahàõàdayo hi tassà paccayà, yathàha: - " cattàro kho àvuso paccàya adukkhamasukhàya ceto vimuttiyà samàpattiyà, idha àvuso bhikkhu sukhasasa ca pahàõà dukkhassa ca pahàõà pubbeva somanassadomanassànaü atthaïgamà adukkhaü asukhaü2 upekkhàsatipàrisuddhiü catutthajjhànaü upasampajja viharati. Ime kho àvuso cattàro paccayà adukkhamasukhàya cetevumuttiyà samàpattiyàti. Yathà và a¤¤attha pahãõàpi sakkàyadiññhiàdayo tatiyamaggassa vaõõabhaõa natthaü tattha pahãõàti vuttà, evaü vaõõabhaõanatthampetassa jhànassa tà idha vuttàti veditabbà. Paccayaghàtena và ettha ràgadosànaü atidårabhàvi dassetumpetà vuttàti veditabbà. Etàsu hi sukha somanassassa paccayo, somanassaü ràgassa, dukkhaü domanassassa domanassaü dosassa, sukhàdighàtena ca sappaccayà ràgadosà hatàti atidåre hontãti. Adukkhamasukhanti - dukkhà bhàvena adukkhamasukhà, apekhàtipi vuccati. Sà iññhàniññha viparãtànubhavanalakkhaõà, majjhattarasà, avibhåtapaccupaññhànà sukha dukkhanirodhapadaññhànàti1 veditabbà. Upekkàsatipàrisuddhinti upekkhàya janitasatiyà pàrisuddhiü, imasmiü hi jhàne suparisuddhà sati, yà ca tassà satiyà pàrisuddhi sà upekkhàya katà na a¤¤ena, tasmà etaü upekkhàsatipàrisuddhinti muccati. Vibhaïgepi vuttaü: - ayaü sati emàya upekkhàya visadà hoti parisuddhi pariyodàtà, tena vuccati upekkhàsatipàrisundinti. Yàya [PTS Page 168] [\q 168/] ca apekkhàya ettha sati pàrisuddhi hoti, sà atthato tatramajjhattatàtã veditabbà, na kevala¤cettha tàya satiyeva parisuddhà, api ca ko sabbepi sampayuttadhammà satisãsena pana desanà vuttà. Tattha ki¤càpi ayaü apekkhà heññhàpi tãsu jhànesu vijjati, yathà pana divà suriyappa bhàbhibhavà sommabàvena ca attano apakàrakattena và sabhàgàya rattiyà alàbhà divà vijjamànàpi candalekhà aparasuddhà hoti apariyedàtà. Evamayampi tatramajjhattupekkhà candalekhà vitakkàdi paccanãkadhammatejàbibhavà2 sabhàgàya ca upekkhà vedanà rattiyà 1. Sã11. Sukhanirodhapadaññhànàti. 2. Ma. 11. Vitakkàdipaccanikadhammatejàbibhavàbhàvà [a.] Ma- ni- culavedalla. [SL Page 124] [\x 124/] Appañilàbàvijjamànàpi pañhamàdijhànabhede aparisuddhà hoti. Tassà ca aparisuddhàya divà aparisuddhacandalekhàya pabhà viya jahajàtàpi sati àdayo aparisuddhàva honti, tasmà tesu ekampi upekkhà satipàrisuddhiti na vuttaü. Idha pana vitakkàdipaccanãkatejàhi bhavàbhàvà sabhàgàya ca upekkhà vedanà rattiyà pañilàbhà, ayaü tata;majjhattupekkhà candalekhà ativiya parisuddhà. Tassà parisuddhattà parisuddhacandalekhàya pabhà viya sahajàtàpi sati àdayo parisuddhà honti veditabbaü. Catutthanti gaõanànupubbatà catutthaü, idaü catutthaü samàpajjatãtipi catutthaü. Yaü pana vuttaü "ekaïgavippahãõaü duvaïgasamannàgataü"ti tattha somanassassa pahàõavasena ekaïgavippahãõatà veditabbà. Ta¤ca pana somanassaü ekavãthiyaü purimajavanesu yeva pahãyati, tenassa taü pahàõaïganti vuccati. Upekkhà vedanà cittekaggatàti imesaü pana dvinnaü uppattivasena dvaïgasamannàgatatà veditabbà. Sesaü pañhamajjhàne vuttanayameva esa tàva catukkajjhàne nayo. Pa¤cakajjhànaü pana nibbattentena paguõapañamajjhànato vuññhàya ayaü samàpatti àsannanãvaraõapaccatthikà vitakkassa oëàrikattà aïgadubbalàti ca tattha dosaü [PTS Page 169] [\q 169/] disvà dutiyaü jhànaü santato manasi karitvà pañhamajjhàne nikantiü pariyàdàya dutiyàdhigamàya yogo kàtabbo. Athassa yadà pañhamajjhànà vuññhàya satassa sampajànassa jhànaïgàni paccavekkhato vitakkamattaü oëàrikato upaññhàti, vicàràdayo santato, tadàssa. Oëàrikaïgappa hàõàya santaïgapañilàbhàya ca tadeva nimittaü pañhavã pañhavãti punappunaü manasikarote vuttanayeneva dutiyaü jhànaü uppajjati. Tassa vitakkamattaveva pahàõaïgaü. Vicàràdini cattàri samannàgataïgàni. Sesaü vuttappakàrameva evaü adhigate pana tasmimpivuttanayeneva pa¤cahàkàrehi cinõavasinà hutvà paguõadutiyajjhànato vuññhàya ayaü samàpatti àsannavitakka paccatthikà vicàrassa oëàrikattà aïgadubbalàti ca tattha dosaü disvà tatiyaü jhànaü santato manasi karitvà dutiyajjhàne nikantiü pariyàdàyatatiyàdhigamàya yogo kàtabbo. Athassa yadà dutiyajjhànato vuññhàya satassa sampajànassa jhànaïgàni paccavekkhato vicàramattaü oëàrikato upaññhàti, pãtiàdãti santato. Tadàssa oëàrikaïgappahàõàya santaaïgapañilàbhàya ca tadeva nimuttaüpañhavã pañhavãti punappuna manasikaroto vuttana yeneva tatiyaü jhànaü uppajjati. Tassa vicàramattameva pahàõaïgaü, catukkanayassa dutiyajjhàne viya pãti àdãni tãõi samannà gataïgàni. Sesaü vuttappakàrameva. Iti yaü catukkanaye dutiyaü [SL Page] [\x /] taü dvidhà bhindutvà pa¤cakanaye dutiya¤ceva tatiya¤ca hoti. Yàni ca tattha tatiyacatutthàni tànidha catutthapa¤camàni honti. Pañhamaü pañhamamevàti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate vusuddhimagge Samàdibàvanàdikàre Pañhavikasiõa niddeso nàma Catuttho paricchedo. [PTS Page 170] [\q 170/] 5. Sesakasiõa niddeso. Idàni pañhavikasiõànantare àpokasiõe vivorakathà hoti: yatheva hi pañhavikasiõaü, evaü àpokasiõampi bàvetu kàmena sukhanisinnena àpasmiü nimittaü ganhitabbaü, kate và akate vàti sabbaü vitthàretabbaü. Yathà ca idha evaü sabbattha, ito paraü hiettakampiavatvà visesamattameva vakkhàma. Idhàpi pubbekatàdikàrassa pu¤¤avato akate àpasmiü pokkharaõiyà và taëàke và loniyaü và samudde và nimittaü uppajjati, cåëa sivattherassa viya: - tassa kiràyasmato làbhasakkàraü pahàya vivittavàsaüvasissàmãti mahàtitthe nàvaü abhiruhitvà jambudãpaü gacchato antarà mahàsamuddaü olekeyato tappañibhàgaü kasiõanimittaü udapàdi. Akatàdikàrena cattàrokasiõadose pariharantena nãlapãtalohitodàtavaõõànaü a¤¤ataravanõaü àpaü agahetvà yampana bhåmiü asampattameva àkàse suïvatthena gahitaü udakaü a¤¤aü và tathàråpaü vippasannamanàvilaü, tena pattaü và kuõóikaü và samatittikà påretvà vuhàrapaccante vuttappakàre pañicchanne okàse ñhapetvà sukhanisinnena na vaõõo paccavejhitabbo, na lakkhaõaü manasikàtabbaü. Nissayasavaõõameva katvà ussadavasena paõõattidhamme cittaü ñhapetvà ambu udakaü vàri salilanti àdisu àpo nàmesu pàkamanàmavasena àpo àpoti bhàvetabbaü. Tassevaü bhàvayato anukkamena vuttanayeneva nimittadvayaü uppajjati. Idha pana uggahanimittaü calamànaü viya upaññhàti. [PTS Page 171] [\q 171/] sace pheõabubbulakasammissaü udakaü hotã, tàdisameva upaññhàti. Kasiõadoso pa¤¤àyati, pañibhàganimittaü pana paripphandanaü1 àkàse ñhapitamaõitàlavañhmaü viya maõimayàdàsa 1. Sã. 11. Nipparipphandaü. [SL Page 126] [\x 126/] Maõóalaü viya ca hutvà upaññhàti. So tassa saha upaññhàneneva upacàrajjhànaü vuttanayeneva catukkapa¤cakajjhànàni ca pàpuõitãti. âpokasiõaü. Tejokasinaü bhàvetukàmenàpi tejasmiü nimittaü gaõhi tabbaü. Tattha katàdikàrassa pu¤¤vato akate nimittaü ganhantassa dãpasikhàya và uddhano và pattapacanaññhàne và dava óàhe và yattha katthaci1 aggijàlaü olekaintassa nimittaü uppajjati cittaguttattherassa viya. Tassahàyasmàto dhammasavaõaü divase uposathàgàraü paviññhassadãpasikhaü olokentasseva nimittaü uppajji. Itarena pana kàtabbaü, tatridaü karaõavidhànaü: siniddhàni sàradàråni phàletvà sukkhàpetvà ghañikaü ghañãkaü katvà patiråpaü rukkhamålaü và maõóapaü và gantvà pattapacanàkàrena ràsiü katvà àlimpetvà kañasàrako và camme và pañe và vidatthi caturaïgulappamàõaü chiddaü kàtabbaü, taü purato ñhapetvà vuttanayeneva nisãditvà heññhà tiõakaññhaü và upari dhåmasikhaü và amanasi karitvà vemajjhe ghanajàlàya nimittaü gaõhitabbaü, nãlantivà pitantivàti àdivasena vaõõo na paccavekkhitabbo, uõhattavasena lakkhaõaü na manasi kàtabbaü, nissayasavaõõameva katvà ussadavasena paõõattidhamme cittaü ñhapetvà pàvakokaõhavattani jàtavedo hutàsanoti àdisu agginàmesu pàkama nàmavaseneva tejo tejoti bhàvetabbaü. Tassevaü bhàva yato anukkamena vuttanayameva2 nimittadvayaü uppajjati. Tattha uggahanimittaü jàlaü chijjitvà chijjitvà patanasadisaü hutvàupaññhàti. [PTS Page 172] [\q 172/] akate gaõhantassa pana kasiõadoso pa¤¤àyati. Alàtakhaõóaü và aïgàrapiõóo và chàrikà và dhåmo và upaññhàti, pañibhàganimittaü nicacalaü àkàseñhapitarattakambalakhaõóaü viya suvaõõatàlavaõñaü viya ka¤canatthambho viya ca upaññhàti. So tassa saha upaññhàne neva upacàrajjhànaü vuttanayeneva catukkapa¤cakajjhànàni ca pàpunàtãti. Tejokasiõaü Vàyokasinaü bhàvotukàmenàpi vàyusmiü nimittaü gahetabbaü, ta¤ca ko diññavasena và phuññhavasena và, vuttaü hetaü añañhakathàsu: vàyokasiõaü uggaõhanto vàyusmiü nimittaü gaõhàti, ucchaggaü và eritaü sameritaü upalakkheti, veëaggaü và -perukkhaggaü và kesaggaü và eritaü sameritaü upalakkheti. Kàyasmiü và phuññhaü upalakkhetã"ti, [a] 1. Sã11. Yatthakatthacideva. 2. Ma. 1 Puna vuttanayeneva. [A] mahàaññhakathà. [SL Page 127] [\x 127/] Tasmà samasãsaññhitaü ghanapattaü ucchuü và veëuü và rukkhaü và caturaïgulappamàõaghanakesassa purisassa sãsaü và vàtena pahariya mànaü disvà ayaü vàtoetasmiü ñhàne paharatãti satiü thapetvà yaü và panassa vàtapànantarikàya và bhitticchiddena và pavisitvà vato kàyappadesaü paharati, tattha satiü ñhapetvà vàta màëuta anilàdisu vàtanàmesu pàkañanàmevaseneva vàyo vàyoti bhàvetabbaü. Idhauggahanimittaü uddhanato otàritamattassa pàyàsassa usumavaññisadisaü calaü hutvà upaññhàti, pañibhàganimittaü sannisinnaü hoti niccalaü. Sesaü vuttanayeneva veditabbanti. Vàyokasiõaü Tadanantaraü pana "nãlakasiõaü uggaõhanto nãlakasmiü nimittaü gaõhàti pupphasmiü và vatthasmiü và vaõõadhàtuyà và"ti vacanato katàdhikàrassa pu¤¤avato tàva tathàråpaü màlàvacchaü và påjaññhànesu pupphasavtharaü và nilavatthamaõãnaü [PTS Page 173] [\q 173/] và a¤¤ataraü disvàva nimittaü uppajjati, itarena nãluppalagirikanõikàdãnà pupphàni gahetvà yathà kesaraü và vaõñaü và na pa¤¤àyati, evaü caïgoñakaü và karaõóapañalaü và pattehi yeva samatittikaü påretvà sattharitabbaü, nãlavaõõena và vatthena bhaõóikaü banditvà påretabbaü, mukhavaññiyaü vàssa bheritalamiva bandhatabbaü. Kaüsanãla palàsanãla a¤¤ananãlànaü và a¤¤atarena dhàtunà pañhavikasiõe vuttanayena sajahàrimaü và bhattiyaü yeva và kasiõamaõóalaükatvà visabhàgavaõõena paricchinditabbaü, tato pañhavikasiõe vutta nayena nãlaü nãlanti manasikàro pavattetabeübà. Idhàpi uggahanimitte kasiõadoso pa¤¤àyati, kesaravaõñaka pattantarikàdãni upaññhahanti. Pañibhàganimittaü kasiõamaõóalato mu¤citvà àkàse maõitàlavaõñasadisaü upaññhàti. Sesaü vuttanayeneva veditabbanti. Nãlakasiõaü Pãtakasiõepi eseva nayo. Vuttaü hetaü: - pãtakasiõaü uggaõhanto pãtakasmiü nimittaü gaõhàti pupphasmiü và vatthasmiü và vanõadhàtuyà và"ti[a.] Tasmà idhàpi katàdhikàrassa pu¤¤avato tathàråpaü màlàvacchaü và pupphasantharaü và pãtavatthadhàtånaü và a¤¤ataraü disvàva nittaü uppajjati, cittaguttattherassa viya. Tassa kiràyasmako cittalapabbate pattaïgapupphehi kataü àsanapåji passato saha dassaneneva àsanappamàõaü nimittaü [A.] Mahàaññhakathà. [SL Page 128] [\x 128/] Udapàdi. Itarena kaõikàrapupphàdãhi và pãtavatthena và dhàtunà và nãlakasiõe vuttanayeneva kasiõaü katvà pãtakaü pãtakanti manasikàro pavattetabbo. Sesaü tàdisamevàti. Pãta kasiõaü Lohitakasiõepi eseva nayo vuttaü hetaü: -" lohita kasiõaü uggaõhanto lohitakasmiü nimittaü gaõhàti pupphasmiü [PTS Page 174] [\q 174/] và vatthasmiü và vaõõadhàtuyà và"ti, [a] tasmà idhàpi katàdhikàrassa pu¤¤avato tathàråpaü pandhujivakàdimàlàvacchaü và pupphasantharaü và lohitakavatthamaõidhàtånaü và a¤¤ataraü disvàva nimittaü uppajjati. Itarena jayasumana bandhujivaka rattakaraõóakàdi pupphehi1 và rattavatthena và dhàtunà và nãlakasiõe vuttanaye neva kasiõaü katvà lohitakaü lohitakanti manasikàro pavattetabbo. Sesaü tàdisamevàti. Lohita kasiõaü Odàtakasiõepi "odàtakasiõaü uggaõhanto odàtasmiü nimittaü gaõhàti pupphasmi và vatthasmiü và vaõõadhàtuyà và"tã[a] vacanato katàdikàrassa tàva pu¤¤avato tathàråpaü màlàvacchaü và vassika sumanàdi pupphasantharaü và kumuda padumarusiü và odàta vatthadhàtånaü và a¤¤ataraü disvàva nimittaü uppajjati, tipumaõóala rajatamaõóala candamaõóalesupi uppajjati yeva. Itarena vuttappa kàrehi odàtapupphehi và odàtavatthena và dhàtunà và nãlakasiõe vuttanayeneva kasiõaü katvà odàtaü odàtanti manasikàro pavattetabbo. Sesaü tàdisamevàti. Odàta kasiõaü. âlokakasiõe pana "àlokakasiõaü uggaõhanto àlokasmiü nimittaü gaõhàtã bhitticchidde và tàëacchidde và vàta panàntarikàya và"ti[a] vacanato katàdhikàrassa tàva pu¤¤avato yaü bhitticchiddàdãnaü a¤¤atarena suriyàloko và candàloko vàparisitvà bittiyaü và bhåmiyaü và maõaleü samuññhàpeti, ghanapaõõarukkhasàkhantarena vàghanasàdhàmaõóapantarena và nikkhamitvà bhumiyameva maõóalaü samuññhàpeti, taü disvàva nimittaü uppajjati. 1. Ma. 1 Rattakoraõóakàdipupphehi. [A.] Mahàaññhakathà [SL Page 129] [\x 129/] Itarenàpi tadeva vuttappakàraü obhàsamaõóalaü obhàso obhà soti và àloko àlokota và bhàvetabbaü. Tathà asakkontena ghame dãpaü jàletvà ghañamukhaü dahitvà ghañe chiddaü katvà bhittimukhaü ñhapetabbaü, tena chiddena dãpàloko nikkhamitvà bhittiyaü maõóalaü karoti. Taü [PTS Page 175] [\q 175/] àloko àlokoti bhàvetabbaü, idaü itarehi ciraññhitikaü hoti. Idha uggahanimittaü bhittiyaü và bhåmiyaü và uññhitamaõóalasadisameva hoti. Pañibhàga nimittaü ghanavippasannaàlokapu¤jasadisaü. Sesaü tàdisa mevàti. âloka kasiõaü Pariccinnàkàsakasiõepi "àkàsakasiõaü uggaõhanto àkàsasmiü nimittaü ganhàti bhatticchidde và tàëacchidde và vàta pànantarikàya và"ti1 vacanato katàdhikàrassa tàva pu¤¤avato bhitticchiddàdisu a¤¤ataraü disvàva nimittaü uppajjati. Itarena succhannamaõóape và cammakañasàrakàdãni và a¤¤atarasmiü vidatthi caturaïgulappamàõaü chiddaü katvà tadeva và bitticchiddàdibhedaü chiddaü àkàso àkàsoti bàvetabbaü. Idha uggahanimittaü saddhiü bhittipariyantàdihi chiddasadisameva hoti, vaóóhiyamànampi na vaóóhati. Pañibhàganimittaü àkàsamaõóalavema hutvà upaññhàti, vaóóhiyamàna¤ca vaóóhati. Sesaü pañhavikasiõe vuttanayeneva veditabbanti. Paricchinnàkàsa kasiõaü. Itikasiõàni dasabalo dasa yàni avoca sabbadhammadaso, Råpàvacaramhi catukka pa¤cakajjhàna hetåni. Evaü tànica tesa¤ca bhàvanànayamimaü viditvàna, Tesveva ayaü bhãyyo pakiõõaka kathàpi vi¤¤eyyà. Imesu hi pañhavikasiõavasena ekopi hutvà pahudhà hotãti àdãbhàvo àkàse và udake và pañhaviü nimminitvà padasà gamanaü ñhànanisajjadikappanaü và parittaappamàõanayena abhibhàyatana pañilàbhoti evamàdini ijjhanti. âpokasiõavasena pañhaviyaü ummujjanaü nimujjanaü udakavuññhisamuppàdanaü nadãsamuddàdi nimmànaü pañhavipabbatapàsàdàdãnaü kampananti evamàdini ijjhanti. Tejo kasiõavasena dhåmàyanà pajjalanà aïgàravuññhisamuppàdanaü tejasà tejopariyàdànaü yadeva so icchati [PTS Page 176] [\q 176/] tassa dahanasamatthatà dibbena cakkhunà råpadassanatthàya àlokakaraõaü parinibbàõasamaye tejodhàtuyà sarãrajjhàpananti evamàdini ijjhanti. Vàyo kasiõavasena vàyugatigamanaü vàtavuññhi samuppàdananti evamàdini 1. Mahàaññhakathà. [SL Page 130] [\x 130/] Ijjhanti. Nãlakasiõavasena nãlaråpanimmànaü avdhakàrakaraõaü suvaõõadubbaõõanayena abibhàyatanapañilàbo subhavimokkhàdhi gamoti evamàdini ijjhanti. Pãtakasaõavasena pãtakaråpanimmànaü suvanõanti adhimuccanà vuttanayeneva abhibhàyatanapañilàbho subhavimokkhàdhigamocàti evamàdini ijjhanti. Lohitakasiõa vasena lohitakaråpanimmànaüvuttanayeneva abhibhàyatana pañilàbho subhavimokkhàdhigamoti evamàdini ijjhanti. Odàtakasiõa vasena odàtaråpanimmànaü thinamiddhassa dårabhàvakaraõaü avdhakàravidha manaü dibbena cakkhunà råpadassanatthàya àlokakaraõanti evamà dini ijjhanti. âlokakasiõavasena sappabhàråpanimmànaü thãnamuddhassa dårabhàvakàraõaü andhakàravidhamanaü dibbena cakkhunà råpa dassanatthaü àlokakaraõanti evamàdini ijjhanti. âkàsakasiõa vasena pañicchannànaü vivañakaraõaü anto pañhavipabbatàdisupi àkàsaü nimminitvà iriyàpathakappanaü tirokuóóàdisu asajjamàna gamananti evamàdini ijjhanti. Sabbàneva uddhaü adho tiriyaü advayaü appamàõanti imaü pabhedaü labhanti, vuttaü hetaü: pañhavikasiõameko sa¤jànàti uddhaü adho tiriyaü advayaü appamàõa"nti àdi. [A] tattha uddhanti uparigaganatalàbhimukhaü, adhoti heññhà bhåmu talàbhimukhaü, tiriyanti khettamaõóalamiva samantà paricchinditaü1 ekacco hi uddhameva kasiõaü vaóóheti, ekacco adho, ekacco samantato. Tena tena và kàraõena evaü pasàreti, àloka miva dibbacakkhånà [PTS Page 177] [\q 177/] råpadassanakàmo, tena vuttaü "uddhaü adho tiriyaü"ti. Advayanti idaü pana ekassa a¤¤abhàvànåpagamanatthaü vuttaü, yathàhi adakaü paviññhassa sabbadisàsu udakameva hoti na a¤¤aü, evameva pañhavikasiõaü pañhavikasiõameva hoti, natthi tassa a¤¤o kasiõasambhedoti. Eseva nayo sabbattha; appamàõanti idaü tassa pharaõaappamàõavasena vuttaü, taühi cetasà pharanto sakalameva pharati na ayamassa àdi idaü majjhanti pamàõaü gaõhàtãti. "Ye ca te sattà kammàvaraõena và samannàgatà kilesàcaraõena và samannàgatà vipàkàvaraõena và samannàgatà assaddhà acchandikà duppa¤¤à abhabbà niyàmaü okkamituü kusalesu dhammesu sammattaü"ti[b] vuttà, tesaü ekassàpi ekakasiõepi bhàvanà na ikjhati. Tattha kammàvaraõena samannàgatàtiànantariyakamma samaïgino, kilovaraõena samannàgatàtiniyatamicchàdiññhi kàceva ubhatobya¤janakapaõóakàca. Vipàkàvaraõena samannàgatàtiahetukadvihetukapañisavdikà, assaddhàti- buddhàdisu saddhàvirahità, acchandikàtiapaccanãkapañipadàyaü chandavirahità, duppa¤¤àti lokiyalokuttarasammàdiññhiyà virahità, abhabbà niyàmaü okkamituü kusalesu dhammesu sammattanti - kusalesu dhammesu niyàmi. 1. Si1 paricchinditvà. [A.] Saü -ni - [b.] Aïguttarani- [SL Page 131] [\x 131/] Saïkhàtaü1 sammattasaïkhàta¤ca2 ariyamaggaü okkamituü abhabbàti attho. Na kevala¤ca kasiõeyevapaa¤¤esupi kammaññhànesu etesaü ekassàpi bàvanà na ijjhati. Tasmà vigatavipàkàcaraõe nàpi kulaputtena kammàvaraõa¤ca kilesàcaraõa¤ca àrakà parivajjetvà saddhammasavaõasappurisåpanissayàdãhi saddha¤ca chanda¤ca pa¤¤ca vaóóhetvà kammaññhànànuyogeyogo karaõãyoti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate visundimagge Samàdibàvanàdikàre Sesa kasiõa niddeso nàma Pa¤camo paricchedo. [PTS Page 178] [\q 178/] 6. Asubhakammaññhàna naddeso. Kasiõànantaraü uddiññhesu pana " uddhumàtakaü vinãlakaü vipubbakaü vicchiddakaü vikkhàyitakaü vikkhittakaü hatavikkhittakaü lohitakaü puëavakaü aññhikaü"ti[a] dasasu avi¤¤àõaka asubhesu bhastà viya vàyunà uddhaü jãvitapariyàdànà yathànukkamaü samuggatena såna bhàvena uddhumàtattà uddhumàtaü, uddhumàtameva uddhumàtakaü, pañikkålattà và kucchitaü uddhumàtanti uddhumàtakaü; tathà råpassa chavasarã rassetaü adhivacanaü. Vinãlaü vuccati viparibhinnavaõõaü, vinãlameva vinãlakaü, pañikkålattà và kucchitaü vinãlanti vinãlakaü; maüsussa daññànesu rattavaõõassa pubbasannivayaññhànesu setavaõõassa yebuyyena ca nãlavaõõassa nãlaññhàne nãlasàñakapàrutasseva chavasarãrassetaü adhivacanaü. Paribhinnaññhànesu vissandamànapubbaü vipubbaü, vipubbameva vipubbakaü, pañikkålattà và kucchitaü vipubbanti vipubbakaü. Tathàråpassa chavasarãrassetaü adivacànaü. Vicciddaü vuccati dvidhà chindanena apacàritaü, vicciddameva vicciddakaü, pañikkålattà và kucchitaü vicchiddanti vivachiddakaü. Vemajjhe chinnassa chavasarirassetaü adhivacanaü. [PTS Page 179] [\q 179/] itoca ettoca vividà kàrena soõasigàlàdihi khàyitanti vikkhàyitaü, vikkhàyitameva vikkhàyitakaü. Pañikkålattà và kuccitaü vikkhàyitanti vikkhà yitakaü. Tathàråpassa chavasarãrassetaü adhivacanaü. Vividhaü khittaü vikkhittaü, vikkhittameva vikkhittakaü. Pañikkålattà và kucchitaü vikkhittanti vikkittakaü. A¤¤ena tthaü a¤¤ena pàdaü 1. Sã11. Niyàmasammataü. 2. Sã11. Sammattasammata¤ca [a.] Abhi -dhammasaïganã. [SL Page 132.] [\x 32/] A¤¤ena sãsanti evaü tato tato khittassa chavasarãrassetaü adhivacànaü. Hata¤ca taü purimanayeneva vikkhittaka¤càti hata vikkhittakaü, kàkapàdàkàrena aïgapaccaïgesu satthena nitvà vuttanayena1 vikkhittassa chavasarãrassetaü adhivacànaü. Lohitaü kirati vikkhipati ito citoca paggharatãti lohitakaü, paggharita lohitamakkhitassa chavajarãrassetaü adivacànaü. Puëavà vuccanti kimayo, påëave kiratãti påëavakaü. Kimiparipuõõassa chavasarã rassetaü adhivacanaü. Aññiyeva aññhikaü, pañikkålattà và kucchitaü aññhiti aññhikaü. Aññhisaïghalikàyapi ekaññhikassapi etaü adhivacanaü. Imàni ca pana uddhumàtakàdini nissàya uppannanimittànampi namittesu pañiladdhajhànànampi etaneva nàmàni. Tattha uddhumàtakasarãre uddhumàtakanimittaü uppàdetvà uddhumàtakasaïkhàtaü jhànaü bàvetukàmena yoginà pañhavikasiõe vuttanayeneva vuttappakàraü àcariyaü apasaïkamitvàkammàññhànaü uggahetabbaü. Tenassa kammaññhànaü kathentena asubha nimittatthàya gamanavidhànaü samantà nimittåpalakkhaõà ekàdasa vidhena nimittaggàho gatàgatamaggapaccavekkhaõanti evaü appa õàvidhànapariyosànaü sabbaü katthatabbaü, tenàpisabbaü sàdhukaü uggahetvà pubbe vuttappakàraü senàsanaü upagantvà uddhumàtaka nimittaü pariyesantena vihàtabbaü. Evaü viharantena ca asu kasmiü nàma gàmadvàre vi añvimukhe và patthe và pabbatapàde và rukkhamåle [PTS Page 180] [\q 180/] và susàne và uddhumàtakasarãraü nikthittanti kathentànaü vacanaü sutvàpi na tàvadeva atatthena pakkhandantena viya gantabbaü, kasmà? Asubhaü hi nàmetaü vàëamigàdhiññhikampi amanussàdhiññhitampi hota. Tatrassa jãvitantaràyopi siyà. Gamana maggo và panettha gàmvàrena và nahànatitthenavà kedàra koñiyà vàhoti. Tattha visabhàga råpaü àpàthaü àgacchati, tadeva và sarãraü visabhàgaü hoti. Purisassahi itthisarãraü itthiyàca purisa sarãraü visabhàgaü. Tadetaü adhunà mataü subhato pi upaññhàti, tenassa brahmacariyantaràyopi siyà. Sace pana nayidaü màdisassa bhàriyanti attànaü takkayati, evaü takkayamànena gantabbaü. Gacchantena ca saïghattherassa và a¤¤assa và abhi¤¤àtassa bhikkhuno kattvo gantabbaü. Kasmà? Sace hissa susàne amanussa sãhavyagghàdãnaü råpasaddàdianiññhàrammaõàbibhåtassa aïga paccaïgàni và pavedhenti, bhuttaü và na parisaõñhàti, a¤¤o và àbàdho hoti, athassa so vihàre pattacãvaraü surakkhitaü karissati dahare và sàmaõere và pahinitvà taü bikkhuü pañijaggissati. Apica susànaü nàma niràsaïkaññhànanti va¤¤àmànà katakammàpi 1. Sã11. Suttevuttanayena. [SL Page 133] [\x 133/] Akatakammàpi corà samosaranti, te manussehi anubandà bhikkhusasa samãpe bhaõóakaü chaóóetvàpi palàyanti. Manussà sahoóhaü coraü addasàmàti bikkhuü gahetvà viheñhenti. Athassa so mà imaü viheñhayittha màmàyaü kathetvà iminà nàma kammena gatoti te manusse sa¤¤àpetvà sotthibhàvaü karissati. Ayamànisaüso kathetvà gamane, tasmà vuttappakàrassa bhikkhuno kathetvà asubha nimittadassane sa¤jàtàbilàsenayathà nàma khattiyo abhise kaññhànaü yajamàno ya¤¤asàlaü adhano và pana nidhiññhànaü pãti somanassajàto gacchati evaü pãtisomanassaü uppàdetvà aññha kathàsu vuttena vidhinà gantabbaü. Vuttaü hetaü: - uddhumàtakaü asubhanimittaü uggaõhanto eko adutayo gacchati upaññhitàya satiyà apammuññhàya antogatehi indriyehi abahigatena mànasena gatàgatamaggaü paccavekkhamàno. Yasmiü padese uddhumàtakaü [PTS Page 181] [\q 181/] asubhanimittaü nikkhittaü hoti, tasmiü padese pàsàõaü và vammikaü và rukkhaü và gacchaü và lataü và sanimittaü karoti, sàrammaõi karoti, sanamittaü katvà sàrammaõaü katvà uddhumàtakaü asubhanimittaü sabhàvabhàvato upalakkheti. Vaõõatopi liïga topi saõñhànatopi disatopi okàsatopi paricchedatopi sandhito vicarato ninnato thala santato, so taü nimittaü suggahitaü karoti såpadhàritaü upadhàreti suvavatthitaü vavatthapetã, so taü nimittaü suggahitaü katvà såpadhàritaü upadhàretvà suva vatthitaü vavatthapetvà eko adutiyo gacchati upaññhitàya satiyà apammuññàya antogatehi indriyehi abahigatena mànasena gatà gatamaggaü paccavekkhamàno. So caïkamantopi tabbhàgiya¤¤eva caïkamaü adhiññhàti, nisãdantopi tabbhàgiya¤¤eva àsanaü pa¤¤à peti. Samantà nimittupalakkhaõà kimatthiyà kimànisaüsàti? Samantà nimittåpalakkhaõà asammohatthà asammohànisaüsà. Ekàdasavidhena nimittaggàho nimatthiya kimànisaüsoti? Ekà dasavidhena nimittaggàho kimatthiyo kimànisaüsoti? Ekà dasavidhena nimittaggàho upanibandhanattho upanibandhanàni saïso, gatàgatamaggapaccavekkhanà kimatthiyà kimànisaüsàti? Gatàgatamaggapaccavekkhaõà vãthisampañipàdanatthà vãthisampañipàdanàni saïsà. So ànisaüsadassàvã ratanasa¤¤i hutvà cittikàraü upaññhàpetvà sampiyàyamàno tasmiü àrammaõe cittaü upanibandhati addhà imàya pañipadàya jaràmaraõamhà parimuccissàmiti. So vivicceva kàmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaü savicàraü vivekajaü pãtisukhaü pañhamajjhànaü upasampajja viharati. Tassàdhigataü hoti råpàvacaraü pañhamajjhànaü dibbe ca vihàro bhàvanàmaya¤ca pu¤¤akiriyavatthå"ti[a.] Tasmà yo cittasa¤¤attatthàya sivathika dasasanaü gacchati. So gaõóiü paharitvà gaõaü sannipàtetvàpi gacchatu. Kammaññhànasãsena pana gacchantena ekakena aduti [A.] Mahàaññhakathà. [SL Page 134] [\x 134/] Yena målakammaññhànaü avissajjetvà taü manasikaronteneva susàne soõàdi parissayavinodanatthaü kattaradaõóakaü và [PTS Page 182] [\q 182/] yaññhiü và gahetvà såpaññhitabhàvasampàdanena apammuññhasatiü katvà manacchaññhàna¤ca indurirayànaü antogatabhàvasampàdanato abahigata manena hutvà gantabbaü. Vihàrato nikkhamanteneva asuka disàya asukadvàrena nikkhantomhãti dvàraü sallakkhetabbaü. Tato yena maggena gacchati. So maggo vavatthapetabbo: - ayaü maggo pàcãnadisàbhimukho và gacchati pacchima disàbhimukho và uttara disàbhimukho và dakkhiõa disàbhimuko và vidisàbhimukho vàti. Imasmiü pana ñhànevàmato gacchati, imasmiü ñhàne dakkhiõato, imasmi¤cassa ñhàne pàsàõo, imasmiü vammiko, imasmiü rukkho, imasmiü gaccho, imasmiü latàti evaü gamanamaggaü vavatthapentena nimittaññhànaü gantabbaü. Noca kho pañivàtaü, pañivàtaü gacchantassa hi kuõapagavdho ghàõaü paharitvà matthaluïgaü và saïkhobheyya àhàraü và chaóóàpeyya vippañisàraü và janeyya odisaü nàma kuõapaññhànaü àgatomhãti. Tasmà pañivàtaü vajjetvà anuvàtaü gantabbaü. Sace anuvàtamaggena na sakkà hoti gantuü, antaràmagge pabbato và papàto và pàsàõo và vati và kaõñakàdhànaü1 và udakaü và cikkhallaü và hoti, cãvarakaõõena nàsaü pidahitvà gantabbaü. Idamassa gamanavattaü. Evaü gatena pana na tàva asubhanimittaü oloketabbaü, disà vavatthapetabbà, ekasmiü hi disàbhàge ñhitassa àrammaõa¤ca na vibhåtaü hutvà khàyiti, citta¤ca na kammaniyaühoti, tasmà taü vajjetvà yattha ñhitassa àrammaõa¤ca vibhåtaü hutvà khàyati, citta¤ca kammaniyaü hoti, tattha ñhàtabbaü. Pañivàtànuvàta¤ca pahàtabbaü, pañivàte ñhitassa hi kuõapagandhena ubbàëhassa cittaü vidhàvati. Anuvàte ñhitassa sace tattha adhivatthà amanussà honti. Te kujjhivo anatthaü karonni, tasmà ãsakaü ukkamma nàtianuvàte ñhàtabbaü. Evaü tiññhamànenàpi nàtidåre nàccàsanne nànupàdaü nànusãsaü ñhàtabbaü. Atiidåre ñhitassa hi àrammaõaü avibhåtaü hoti, accàsanne bhayaü uppajjati, anupàdaü và anusãsaü và ñhitassa sabbaü asubhaü samaü na pa¤¤àyati, tasmà nàtidåre nàccà sanne olokentassa phàsukaññhàne sarãravemajjhabhàge ñhàtabbaü. [PTS Page 183] [\q 183/] evaü ñhitena "tasmiü padese pàsàõaü và dhammikaü và rukkhaü và gacchaü và lataü và sanimittaü karoti"ti evaü vuttàni samannà nimittàni upalakkhe tabbàni. Tatridaü upalakkhaõavidhànaü: - sace tassa nimittassa samantà cakkupathe pàsàõo hoti. So ayaü pàsàno ucco và nãco và khuddako và mahanto và tambo và kàëo vàseto và digho và parimaõóalo vàti vavatthapetabbo. Tato. 1. Ma. 11 Kaõñakaññhànaü. [SL Page 135] [\x 135/] Imasmiü nàma okàse ayaü pàsàõo idaü asubhanimittaü, idaü asubha nimittaü ayaü pàsànoti sallakkhetabbaü. Sace vammiko hota. Sopi uccovà nãcovà khuddakovà mahantovà tambovà kàëo và seto và digho và parimaõóalovàti vavatthapetabbo. Tato imasmiü nàma okàse ayaü vammiko idaü asubhanimittanti sallakkhetabbaü. Sace rukkho hotã, sopi assattho và nigrodo và kacchakovà kapitthakovà ucco và nãco và khuddako và mahanto và tambo và kàëo và seto vàti vavatthapetabbo. Tato imasmiü nàma okàse yaü rukkho idaü asubhanimittanti sallakkhetabbaü. Sace gaccho hoti sopi sivdi và karamando và kaõavãro và kuraõóako và ucco và nãco và khuddako và mahanto vàti vavatthapetabbo. Tato imasmiü nàma okàse ayaü gaccho idaü asubhanimittanti sallakkhe tabaübaü. Sace latà hoti, sàpi làkhu và kumbhaõói và sàmà và kàlavallã và påtilatà vàti vavatthapetabbà. Tato imasmiü nàma okàse ayaü lataidaü asubhanimittaü, idaü asubhanimittaü ayaü latàti sallakkhe tabbaü. Yaü pana vuttaü sanimittaü karoti sàrammaõi karotãti, taü idheva antogadhaü. Punappunaü vavatthapento hi sanimittaü karoti nàma. Ayaü pàsàõo idaü asubhanimittaü, idaü asubhanimittaü ayaüpàsànoti evaü dve dve samàsetvà samàsetvà vavatthapento sàrammaõaü karoti nàma. Evaü sanimittaü sàrammaõa¤ca katvà pana sabhàvabhàvato vavatthapetãti vuttattà yvàssa sabhàvabhàvo ana¤¤asàdhàraõo attaniyo uddhumàtakabhàvo, tena manasikà tabbaü. Vaõitaü uddhumàtakanti evaü sabhàvena sarasena vavatthape tabbanti attho. Evaü vavatthapevo vaõõatopi liïgatopi saõñhànatopi [PTS Page 184] [\q 184/] disatopi okàsatopi paricchedatopãti kbbidhena nimittaü gahetabbaü. Kathaü? Kena hi yoginà idaü sarãraü kàëassa và odàtassa và maïguracchavino vàti vaõõato vavatthapetabbaü. Liïgato panaitthiliïgaü và purisaliïgaü vàti avavatthapetvà pañhama vayo và makjhimavaye và pachchimavaye và ñhitassàti1 vavatthapetabbaü. Saõñhànato uddhumàtakasañhñhànavaseneva idamassa sãsasaõñhànaü, idaü gãvàsaõñhànaü, idaü hatthasaõñhànaü, idaü udarasaõñhànaü, idaü nàbisaõñhànaü, idaü kañisaõñhànaü, idaü årusaõñhànaü, idaü jaïghà saõñhànaü, idaü pàdasaõñhànanti vavatthapetabbaü. Disato pana imasmiü sarãre dve disà nàbhiyà adho heññhimà disà uddhaü uparimà disàti vavatthapetabbaü, athavà: - ahaü imissà disàya ñhito asubha nimittaü imissàti vavatthapetabbaü. Okàsato pana imasmiü nàma okàse hatthà, imasmiü pàdà, imasmiü sãsaü imasmiü majjhimo kàyo ñhitoti vavatthapetabbaü. Athavà: - ahaü imasmiü okàse ñito 1. Ma 1. hitassaidaüsarãranti. [SL Page 136] [\x 136/] Asubhanimittaü imasminti vavatthapetabbaü. Paricchedato idaü sarãraü adho pàdatalena upari kesamatthakena tiriyaü tacena pariccinnaü, yathàparicchinne ca ñhàne dvattiüsakuõapa bharitamevàti vavatthapetabbaü. Athavà: - ayamassa hatthaparicchedo, ayaü pàda paricchedo, ayaü sãsaparicchedo, ayaü majjhimakàyaparicchedoti vavatthapetabbaü. Yattakaü và pana ñhànaü gaõhàti, tattakameva idaü ãdisaü uddhumàtakanti paricchinditabbaü. Purisassa pana itthi sarãraü, itthiyà và purisasarãraü na vaññati. Visabhàge àrammaõaü na upaññhàti, vipphandanasseva paccayo hoti. "Ugghàõitàpi bhi itthi purisassa cittaü pariyàdàya tiññhatã"ti. Majjhimaññhakathàyaü vuttaü, tasmà sabhàgasarãreyeva evaü chabbidhena nimittaü gaõhitabbaü. Yo pana purimabuddhànaü santike àsevitakammaññhàno paribhaña dhutaïgo parimadditamahàbhuto pariggahitasaïkhàro vavatthàpitanàma råpe ugghàñitasattasa¤¤o katasamaõadhammo [PTS Page 185] [\q 185/] vàsitavàsano bhàvitabhàvano sabãjo g¤àõuttaroappakileso kulaputto, tassa olokitaolokitaññhàneyeva pañibhàganimittaü upaññhàti. No ce evaü upaññhàti, athevaü chabbidhena nimittaü gaõhato upaññhàti. Yassa pana evampi na upaññhàti, tena sandhito vivarato ninnato thalato samantatoti punapi pa¤cavidhena nimittaü gahetabbaü. Tattha sandhitotiasitisatasandhito, uddhu màtake pana kathaü asãtisatasandhiyo vavatthapessati, tasmànena tayo dakkhiõahatthasandhi, tayo vàmahatthasandhi, tayo dakkhiõapàda sandhi, tayo vàmapàdasandhi, eko gãvàsavdhi, eko kañisanditi evaü cuddasa mahàsandhivasena sandhito vavatthapetabbaü. Vivaratotivivaraü nàma hatthantaraü pàdantaraü udarantaraü kaõõantaranti evaü vivarato vavatthapetabbaü, akkhinampi nimmilitabhàvo và ummi litabhàvo và mukhassaca pihitabhàvo và vivañabhàvo và vavatthape tabbo. Ninnatoti - yaü sarãre ninnaññhànaü akkhikåpo và antomukhaü và galavàñako và, taü vavatthapetabbaü, athavà: - ahaü ninne ñhito sarãraü unnateti vavatthapetabbaü. Thalatoti -yaü sarãre unnataññhànaü jaõnukaü và uro và nalàmaü và, taü vavatthapetabbaü. Athavà: - ahaü thale ñhito sarãraü ninneti vavatthape tabbaü. Samantatotisabbaü sarãraü samantato vavatthapetabbaü. Sakalasarãre ¤àõaü càretvà yaü ñhànaü vibåtaü hutvà upaññhàti, tatattha uddhumàtakaü uddhumàtakanti cittaü ñhapetabbaü. Sace evampi na upaññhàti, udarapariyosànaü atirekauddhumàtakaü hoti, tattha uddhumàtakaü uddhumàtakanti cittaü ñhapetabbaü. Idàni "so taü nimittaü suggahitaü karotã"ti àdisu ayaü vinicchayakathà: - tena yoginà tasmiü sarãre yathà vuttanimittaggàha vasena suññhunimittaü gahetabaübaü. Satiü såpaññhitaü katvà àvajjitabbaü. [SL Page 137] [\x 137/] Evaü punappunaü karontena sàdhukaü upadhàretabba¤ceva vavattha petabba¤ca. Sarãrato nàtidåre nàccàsanne padese ñhitena và nisinnena và cakkhuü ammãletvà oloketvà nimittaü gaõhà [PTS Page 186] [\q 186/] tabbaüga uddhumàtakapañikkålaü uddhumàtakapañikkålanti satakkhattuü sahassakkhattumpi ummiletvà oloketabbaü. Nimmiletvà àvajji tabbaü. Evaü punappunaü karontassa uggahanimittaü suggahitaü hoti. Kadà suggahitaü hoti? Yadà ummãletvà olokentassa nimmãletvà àvajjentassa ca ekasadisaü hutvà àpatheü àgacchati, tadà suggahitaü nàma hoti. So taü nimittaü evaü suggahitaü katvà såpadhàrãtaü upadhàretvà suvavatthitaü vavatthapetvà sace tattheva bhàvanàpariyosànaü pattuü na sakkoti, athà nena àgamana kàle vuttanayeneva ekakena adutiyena tadeva kammaññhànaü manasikarontena såpaññhitaü satiü katvà antogatehi indriyehi abahigatena mànasena attano senàsanamevàgantabbaü, susànà nikkhamanteneva ca àgamanamaggo vavatthapetabbo: yena maggena nikkhantosmi ayaü maggo pàcãnadisàbhimukho và gacchati, pacchima - uttara - dakkhiõadisàbhimukho và gacchati, vidisàbhi mukho và gacchati, imasmiü pana ñhàne vàmato gacchati, imasmiü dakkhiõato, imasmi¤cassa ñhàne pàsàõo, imasmiü vammiko, imasmiü rukkho, imasmiü gaccho, imasmiü latàti. Evaü àgamana maggaü vavatthapetvà àgatena caïkamantenà pi tabbhàgiyova caïkamo adhiññàtabbo, asubhanimitta disàbimukhe bhåmuppadese caïkamitabbanti attho, nisãdantena àsanampi tabbhàgiyameva pa¤¤apetabbaü. Sace pana tassa disàyaü sobbho và papàto. Và rukkho và vatã và kalalaü và hoti, na sakkà taü disàbhimukhe bhumippadese caïkamituü, àsanampi anokàsattà na sakkà pa¤¤a petuü, taü disaü anavalokentenàpi okàsànuråpe ñhàne caïkamitabba¤ceva nisãditabba¤ca. Cittaü pana taü disàbhimukhaü yeva kàtabbaü. Idàni "samantà nimittupalakkhaõà kimatthiyà"ti àdipa¤hànaü asammohatthàti àdimhi vissajjane ayamadhippàyo: - yassa hi ave làyaü addhumàtakanimittaññhànaü gantvà samantà nimittåpalakkhaõaü katvà nimittaggahaõatthaü cakkhuü ummiletvà olokentasseva taü sarãraü uññhahitvà [PTS Page 187] [\q 187/] ñhaataü viya ajjhottharamànaü viya anubandhamànaü viyaca hutvà upaññhàti, so taü bãbhacchaü bhehavàrammaõaü disvà vikkhittacitto ummattako viya hoti, bhayaü chamhitattaü loma haüsaü pàpuõàti. Pàëiyaü hi vubhattaaññhatiüsàrammaõesu a¤¤aü evaråpaü bheravàrammaõaü nàma natthi, imasmiü hi kammaññhàne jhànavibbhantako nàma hoti kasmà? Atibheravattà kammaññhà [SL Page 138] [\x 138/] Nassa, tasmà tena yoginà satthamhitvà satiü såpaññhitaü katva " matasarãraü uññhahitvà anubandhanakaü nàma natthi, sacehi so etassa samãpe ñhito pàsàõo và latà và àgaccheyya, sarãrampi àgaccheyya. Yathà pana so pàsàno và latà và nàgacchati, evaü sarãrampi nàgacchati. Ayaü pana tuyhaü upaññhànàkàro sa¤¤àjo sa¤¤àsambhavo, kammaññhànaü te ajjaupaññhitaü, mà bhàyi bhikkhå"ti tàsaü vinodetvàhàsaü uppàdetvà tasmiü nimitte cittaü sa¤càretabbaü. Evaü visesamadhigacchati. Idametaü sandhàya vuttaü: "samantà nimittåpalakkhaõà asammohatthà"ti. Ekàdasa videõa pana nimittaggàhaü sampàdento kammaññhànaü upani bandhati, tassa hi cakkåni ummãletvà olokanapaccayà uggaha nimittaü uppajjati, tasmiü mànasaü càrentassa pañibhàganimittaü uppajjati, tattha mànasaü càrento appaõaü pàpuõàti, appaõàya ñhatvà vipassanaü vaóóhento arahattaü sacchikaroti. Tena vuttaü "ekàdasavidhena nimittaggàho upanibandhanattho"ti. " Gatàgata maggapaccavekkhaõà vãthisampañipàdanatthà"ti ettha pana: - yà gata maggassa ca àgatamaggassa ca paccavekkhaõà vuttà, sà kammaññhàna vãthiyà sampañipàdanatthàti attho. Sace hi imaü bhikkhuü kammaññànaü gahetvà àgacchantaü antaràmagge deci ajja bhante katamiti divasaü và pucchanti, pa¤haü và pucchanti, pañisanthàraü và karonti, ahaü kammaññhànikoti tuõhãbhåtena gantuü na vaññati. Divaso kathetabbo, pa¤ho vissajjetabbo. Sace na jànàti na jànàmãti vattabbaü. Dhammiko pañisanthàro kàtabbo. [PTS Page 188] [\q 188/] tassevaü karontassa uggahitaü karuõanimittaü nassati, tasmiü nassantepi divasaü puññena kattebbameva. Pa¤haü ajànantena na jànàmãti vattabbaü, jànantena ekadesena kathetumpi vaññati. Pañisanthàro pi kàtabeübà, àgantukaü pana bhikkhuü disvà àgantukapañisanthàro kàtabbova. Avasesànipi cetiyaïgaõavattabodhi yaïgaõavatta aposathàgàravatta bhojanasàlà jantàghara àcariyupajjhàyaàgantukagamikavattàdãni sabbàni khandhakavattàni påretabbàneva. Tassa tàni pårentassàpi taü taruõanimittaü nassati, puna gantvà nimittaü gaõhàssàmãti gantukàmassà pi amanussehi và vàëamigehi và adhiññhitattà susànampi gantuü và na sakkà sakkà hoti, nimittaü và antaradhàyati uddhumàtakaü hi ekameva và dve và divase ñhatvà vinãlakàdibhàvaü gacchati. Sabbakammaññhànesu etena samaü dullabhaü kammaññhànaü nàma natthi. Tasmà evaü naññhe nimitte tena bhikkhunà rattiññhàne và divàññhàne và nisãditvà ahaü iminà nàma dvàrena vihàrà nikkhamitvà asukadisàbhimukhaü maggaü pañipajjitvà asukasmiü nàma ñhàne vàmaü gaõhiü, asukasmiü dakkhiõaü, tassa asukasmiü ñhàne pàsàõo, asukasmiü vammikarukkhagaccha [SL Page 139] [\x 139/] Latànaü a¤¤ataraü sohaü tena maggena gantvà asukasmiü nàma ñhàne asubhaü addasaü, tattha asukadisàbhimukhà ñhatvà eva¤ceva¤ca samantà nimittàni sallakkhetvà evaü asubhanimittaü uggahetvà asukadisàya susànato nikkhamitvà evaråpena nàma maggena ida¤cida¤ca karonto àgantvà idha nisinnoti evaü yàva pallaïkaü àbhujitvà nisinnaññhànaü, tàva gatàgatamaggo pacca vekkhitabbo. Tassevaü paccavekkhato taü nimittaü pàkamaü hoti, purato nikkhittaü viya upaññhàti. Kammaññhànaü purimà kàreneva vãthiü pañipajjati. Tena vuttaü "gatàgatamaggapacca vekkhaõà vãthi sampañipàdanatthà"ti. Idàni "ànisaüsadassàvi ratanasa¤¤i hutvà cittãkàraü upaññhà petvà sampiyàyamàno tasmiü àrammaõe cittaü upanibandhatã"ti etthauddhumàtakapañikkåle mànasaü càretvà jhànaü nibbattetvà jhànapadaññhànaü vipassanaü vaóóhento [PTS Page 189] [\q 189/] addhà imàya pañipadàya jarà maraõamhà parimuccissàmãti evaü ànisaüsadassàvinà bhavitabbaü yathà pana duggato puriso mahagghaü maõiratanaü labhitvà dullabhaü vata me laddhanti tasmiü ratanasa¤¤i hutvà gàravaü janetvà vipulena pemena sampiyàyamàno taü rakkheyya evameva dullabhaü me idaü kammaññhànaü laddhaü duggatassa mahaggha maõiratanasadisaü, catudhàtu kammaññhàniko hi attano cattàro mahàbhåte parigaõhàti, ànàpànakammaññhàniko attano nàsikàvàtaü parigaõhàti, kasiõakammaññhàniko kasiõaü katvà yathàsukhaü bhàveti, evaü itaràni kammaññhànàni sulabhàni, idaü pana ekameva và dve và divase tiññhati, tatoparaü vinãlakàdibhàvaü pàpuõàtãti natthi ito dullabha taranti tasmiü ratanasa¤¤inà hutvà cittãkàraü upaññhapetvà sampiyàyamànena taü nimittaü rakkhitabbaü. Rattiññhàne ca divàññhàneca uddhumàtaka pañikkålaü uddhumàtakapañikkålanti tattha punappunaü cittaü upanibndhitabbaü. Punappunaü taü nimittaü àvajji tabbaü. Manasi kàtabbaü, takkàhataü vitakkàhataü kàtabbaü, tassevaü karoto pañibhàganimittaü uppajjati. Tatridaü nimitta dvayassa nànàkaraõaü uggahanimittaü pana yàvadatthaü bhu¤kitvà nipanno thålaïgapaccaïgapuriso viya. Tassa pañibhàganimittapañilàbhasamakàla meva bahiddhà kàmànaü amanasikàrà vikkhambhanavasena kàmacchando pahãyati, anunayappahàõeneva cassa lohitappahàõena pubbo viya vyàpàdopi pahãyati, tathà àraddhaviriyatàya thãnamiddhaü, avippañi sàrakarasantadhammànuyogavasena uddhacca kukkuccaü, adhigatavise sassa paccakkhatàya pañipattidesake satthari pañipattiü pañipatti phale ca vicikicchàti pa¤caõãvaraõàni pahãyanti. Tasmiü yeva ca [SL Page 140] [\x 140/] Nimitte cetaso abhiniropanalakkhaõo vitakko, nimittànu majjanakiccaü sàdhayamàno vicàro, pañiladdhavisesàdhigamappaccayà pãti, pãtimanassa passaddhisambhavato passaddhinimittaü sukhaü, sukhitassa [PTS Page 190] [\q 190/] cittasamàdhisambhavato sukhanimittà ekaggatà càti jhànaïghàni pàtu bhavanti. Evamassa pañhamajjhànapañibimbabhåtaü upacàrajjhànampi taü khaõaü yeva nibbattati. Ito paraü yàva pañhamajjhànassa appaõà ceva vasippattica, tàva sabbaü pañhavikasiõe vuttanayeneva veditabbaü. Ito paresu pana vinãlakàdãsu pi yaü taü "uddhumàtakaasubha nimittaü uggaõhanto eko adutiyo gacchati upaññhitàya satiyà"ti àdinà nayena gamanaü àdikaü katvà lakkhaõaü vuttaü, taü sabbaü vinãlakaü asubhanimittaü uggaõhanto vipubbakaü asubha nimittaü uggaõhantoti evaü tassa tassa vasena tattha uddhumàtaka padamattaü parivattetvà vuttanayeneva savinicchayàdhippàyaü vedi tabbaü. Ayaü pana viseso: vãnãlake vinãlakapañikkålaü vinãlaka pañikkålanti manasikàro pavattetabbo. Uggahanimitta¤cettha kabaraü kabaravanõaü hutvà upaññhàti. Pañibhàganimittaü pana ussada vasena upaññhàti. Vipubbake vipubbakapañikkålaü vipubbakapañikkålanti manasikàro pavattetabbo, uggahanimittaü panettha paggha rantamiva upaññhàti. Pañibhàganimittaü niccalaü sannisinnaü hutvà upaññhàti. Vicchiddakaü yuddhamaõóale và coràñaviyaü và susàne và yattha ràjàno core kindàpenti, ara¤¤e và pana sãha vyagghehi kinnapurisaññhàne labbhati, tasmà tathàråpaü ñhànaü gantvà sace nànàdisàyaü patitampi ekàvajjanena àpàthaü àgacchati, iccetaü kusalaü no ce àgacchati, sayaü hatthena na paràmasitabbaü, paràmasanto hi vissàsaü àpajjati, tasmà àràmikena và samaõuddesena và a¤¤ena và kenaci ekaññhàne kàretabbaü. Alabhantena kattarayaññhiyà và daõóakena và ekaïgulantaraü katvà upanàmetabbaü. Evaü upanàmetvà vicchiddakapañikkålaü vicchiddakapañikkålanti manasikàro pavattetabbo. Tattha uggaha nimittaü majjhe chinnaü1 viya upaññhàti, pañibhàganimittaü pana paripuõõaü hutvà upaññhàti. [PTS Page 191] [\q 191/] vikkhàyitake vikkhàyitakapañikkålaü vikkhàyitakapañikkålanti manasikàro pavattetabbo. Uggaha nimittaü panettha tahi tahiü khàyitasadisameva upaññhàti, pañibhàga nimittaü pana paripuõõaü hutvà upaññhàti. Vikkhittakampi vicchiddake vuttanayeneva aïgulaïgulantaraü kàretva và katvà và vikkittakapañikkålaü vikkittakapañikkålanti manasikàro pavattetabbo. Ettha uggahanimittaü pàkañantaraja hutvà 1. Ma. 11. Chidda. [SL Page 141] [\x 141/] Upaññhàti, pañibhàganimittaü pana paripuõõaü hutvà upaññhàti. Hata vikkittakampi vicchiddake vuttappakàresu yeva ñhànesu labbhati. Tasmà tattha gantvà vuttanayeneva aïgulaïgulantaraü kàretvà và katvà và hatavikkhittakapañikkålaü hatavikkhittakapañikkålanti manasikàro pavattetabbo. Uggahanimittaü panettha pa¤¤àya màna pahàramukhaü viya hoti. Pañibhàganimittaü paripuõõameva hutvà upaññhàti. Lohitakaü yuddhamaõóalàdisu laddhappahàrànaü hatthapàdà disu và chinnesu bhinnagaõóapiëakàdãnaü và mukhato paggharamànakàle labbhati. Tasmà taü disvà lohitakapañikkålaü lohitaka pañikkålanti manasikàro pavattetabbo. Ettha uggahanimittaü vàtappahañà viya rattapañàkà calamànàkàraü upaññhàti. Pañibhàga nimittaü pana sannisinnaü hutvà upaññhàti. Puëavakaü dvãhatãhacca yena kuõapassa navahi vaõamukhehi kimiràsipaggharaõakàle hoti. Apica taü soõasigàlamanussagomahisahatthiassaajagaràdãnaü sarãrappamàõameva hutvà sàlibhattaràsi viyatiññhati. Tesu yattha katthaci puëavakapañikkålaü puëavakapañikkålanti manasi kàro pavatte tabbo. Cullapiõóapàtikatissattherassa hi kàëadãghavàpiyà anto hatthikuõape nimittaü upaññhàsi. Uggahanimittaü panettha càlamànaü viya upaññhàti. Pañibhàganimittaü sàlibhattapiõóo viya sannisinnaü hutvà upaññhàti. Aññhikaü "so passeyya sarãraü sãvathikàya kóóitaü aññhisaïkhalikaü samaüsalohitaü nahàrusambandhaü"ti[a] àdãnà nayona nànappakàrato [PTS Page 192] [\q 192/] vuttaü tasmà yattha taü nikkhittaü hoti, tattha purimanayeneva gantvà samantà pàsàõàdãnaü vasena sanimittaü sàrammaõaü katvà idaü aññhikanti sabhàvabhàvatoupalakkhetvà vaõõàdivasena ekàdasahàkàrehi nimittaü uggahe tabbaü. Tapana vaõõato setanti olokentassa na upaññhàti, odàtakasiõasambhedo hoti, tasmà aññhikanti pañikkåla vaseneva oloketabbaü. Liïganti idha ÷atthàdãnaü nàmaü, tasmà hatthapàdasãsaudarabàhudañi årujaïghànaü vasena liïgato vacattha petabbaü. Dãgha rassa vaññacaturassa khuddaka mahantavasena pana saõñhànato vavatthapetabbaü. Disokàsà vuttanayàeva, tassa tassa aññhino pariyantavasena paricchedato vavatthapetvà yade cettha pàkamaü hutvà upaññhàti, taü gahetvà appaõà pàpuõitabbà. Tassa tassa aññhino ninnaññhànathalaññhànavasena pana ninnato thalako ca vavatthapetabbaü. Padesavasenàpi ahaüninne aññhi thale ahaü và thale aññhi nunnetipi vavatthapetabbaü. Dvinnaü pana aññhikànaü ghañitaghañitaññhànavasena sandhito vavatthapetabbaü. Aññhikànaü yeva antaravasena vivarà 'vivara vavatthapetabbaü. Sabbattheva pana ¤àõaü càretvà imasmiü ñhàne idamaññhiti [A.] Dãghanikàya. [SL Page 142] [\x 142/] Samannato vavatthapetabbaü. Evampi nimitte anupaññhahante nalàñaññhimhi cittaü saõñhapetabbaü. Yathàcettha evaü idaü ekàdasa vidhena nimittaggahaõaü ito purimesupi puëavakàdisu yujjamàna vasena sallakkhetabbaü. Ida¤ca pana kammaññhànaü sakalàyapi aññhi saïghalikàya ekasmimpi aññike sampajjati. Tasmà tesu yattha katthaci ekàdasavidhena nimittaüuggahetvà aññhikapañikkålaü aññhikapañikkålanti manasikàro pavattetabbo. Idha uggaha nimittampi pañibhàganimittampi ekasadisameva hotãti vuttaü, taü ekasmiü aññhike yuttaü. Aññhisaïkhalikàya pana uggahanimitte pa¤¤àyamàna1 vivaratà, pañibhàganimitte paripuõõabhàvo yujjati, ekaññhikepi [PTS Page 193] [\q 193/] ca uggahanimittena bãbhacchena bhayànakena bhavitabbaü. Pañibhàganimittena pãtisomanassajanakena, upacàrà vahattà. Imasmiü hi okàse yaü aññhakathàsu vuttaü, taü dvàraja datvàva vuttaü, tathàhi. Tattha catusu brahmavihàresu dasasuca asubhesu pañibhàganimittaü natthi, brahmavihàresu hi sãmasambhedo yeva nimittaü dasasu ca asubhesu nibbikappaü katvà pañikkålabhàveyeva diññhe nimittaü nàma hotãti vatvàpi puna anantarameva duvidhaü idha nimittaü uggahanimttaü pañibhàganimittaü, uggahanimittaü viråpaü bãbhacchaü bhayànakaü hutvà upaññhàtãti vuttaü. Tasmà yaü vicàretvà avocumbha, idamevettha yuttaü. Apica: - mahàtissattherassa dantaññhi kamattàvalokanena sakalitthisarãrassa aññhisaïghàñabhàvena upaññhànàdãni cettha nidassanànãti. Iti asubhàni subhaguõo dasasatalocanena thutakitti, Yàni avoca dasabalo ekekajjhànahetåni. Evaü tàni ca tesa¤ca bhàvanànayamimaü viditvàna, Tesveva ayaü bhiyyo pakiõõaka kathàpi vi¤¤eyyà. Etesu hi yattha katthaci adhigatajjhàno suvikkhambhitaràgattà vãtaràgo viya nilloluppacàro hoti. Evaü santepi yvàyaü asubhappabhedo vutto, so sarãrasabhàvappattivasena ca ràgacarita bhedavasenacàti veditabbo. Chavasarãraü hi pañikkålabhàvaü àpajja mànaü uddhumàtakasabhàvappattaü và siyà, vinãlakàdãnaü và a¤¤atara sabhàvappattaü. Iti yàdisaü yàdisaü sakkà hoti laddhuü, tàdise tàdise uddhumàtakapañikkålaü vinãlakapañikkålanti evaü nimittaü ganhitabbamevàti sarãrasabhàvappattivasena dasadhà asubhappabhedo vuttoti veditabbo. Visesato cettha uddhumàtakaü sarãrasaõñhànavipattippakàsa nato saõñhànaràgino sappàyaü, vinãlakaü chaviràgavipattippakà 1. Sã11. Pa¤¤àyamàno. [SL Page 143] [\x 143/] Sanato sarãravaõõaràgino sappàyaü, vipubbakaü kàyavanõapañi baddhassa duggandhabhàvassa pakàsanato [PTS Page 194] [\q 194/] màlàgandhàdivasena samuññhà pita sarãragandharàgino sappàyaü. Vicchiddakaü anto susurabhàvappa kàsanato sarãre ghanabhàvaràgino sappàyaü, vikkhàyitakaü maüsåpa cayasampattivinàsappakàsanato thanàdisu sarãrappadesesu saüsåpa cayaràgino sappàyaü. Vikkhittakaü aïgapaccaïgànaü vikkhepappa kàsanato aïgapaccaïgalãlàràgino sappàyaü, hatavikkhittakaü sarãrasaïghàtabhedavikàppakàsanato sarãrasaïghàtasampattiràgino sappàyaü, lohitakaü lohitamakkhitapañikkålabhàvappakàsanato alaïkàrajanitasobhàràgino sappàyaü, puëavakaü kàyassa aneka kimikulasàdhàraõabhàvappakàsanato kàye mamattàragino sappàyaü, aññhikaü sarãraññhãnaü pañikkålabhàvappakàsanato dantasampatti ràgino sappàyanti. Evaü ràgacaritabhedavasenà pi dasadhà asubhappabhedo vuttoti veditabbo. Yasmà pana dasavidhe pi etasmiü asubhe seyyathàpi nàma aparisaõñhitajalàya sãghasotàya nadiyà arittabaleneva nàvà kiññhati, vinà arittena na sakkà ñhapetuü, evameva dubbalattà àrammaõassa vitakkabaleneva cittaü ekaggaü hutvà tiññhati, vinà vitakkena na sakkà ñhapetuü, tasmàpañhamajjhàna mevettha hoti na dutiyàdãni. Pañikkåle pi hi etasmiü àrammaõe addhà imàya pañipadàya jaràmaraõamhà parimuccissàmãti evaü ànisaüsadassàvitàya ceva nãvaraõasantàpappahàõena ca pãti somanassaü uppajjati bahuü dànime vetanaü labhissàmãti ànisaüsa dassàvino pupphachaóóakassa gutharàsimhi viya, ussannavyàdhi dukkhassa rokino vamanavirecanappavattiyaü viyaca. Dasavidhampi cetaü asubhalakkhaõato ekameva hoti, dasavidhassàpi hi etassa asuciduggandhajegucchapañikkålabhàvo eva lakkhaõaü, tadetaü iminà lakkhaõena na kevalaü matasarãre, dantaññhikadassàvino pana cetiyapabbatavàsimahàtissattherassa viya, hatthikkhandhagataü ràjànaü olokentassa saïgharakkhitattherupaññhàkasàmaõerassa viyaca jiva mànakasarãre pi upaññhàti. Yathevahi matasarãraü evaü jivamànakampi asubhameva, [PTS Page 195] [\q 195/] asubhalakkhaõaü panettha àgantukena alaïkàrena pañicchannattà na pa¤¤àyati. Pakatiyà pana idaü sarãraü nàma atirekatisataaññhikasamussayaü, asãtisatasandhisaïghañitaü, navanahàru satanibaddhaü, navamaüsapesisatànulittaü, allamanussacammapariyo naddhaü, chaviyà pañicchannaü, chiddàvachiddaü, medakathàlikà viya niccuggha ritapaggharitaü, kimisaïghanisevitaü, rogànaü àyatanaü, dukkha dhammànaü vatthu, pahibhinnapuràõagaõeüóà viya navahi vaõamukhehi satata vissandanaü, yassa ubhohi akkhihi akkhigåthako paggharati, kaõõa bilehi kanõaguthako, nàsàpuñehi siïghàõikà, mukhato àhàra pittasemharuhiràni, adhodvàrehi uccàrapassàvà, navanavutiyà [SL Page 144] [\x 144/] Lemakåpasahassehi asåcisedayåso paggharati, nãlamakkhikàdayo samparicàrenti. Yaü dantakaññhamukhadhovana sãsamakkhana nahàna nivàsana pàpuraõàdihi apañijaggitvà yathàjàtova parusavippakiõõa keso hutvà gàmena gàmaü vicaranto ràjàpi pupphachaóóakacaõóà làdasu a¤¤ataropi samasarãra pañikkålatàya nibbiseso hoti, evaü asuciduggandhaje gucchapañikkålatàya ra¤¤o và caõóàlassa và sarãre vemattaü nàma natthi. Dantakaññhamukhadhovanàdãhi panettha dantamalàdãni pamajjitvà nànàvatthehi hirikopãnaü pañicchàdetvà nànàvaõõena sarabhivilepanena vilimpitvà pupphàbharaõàdihi alaïkaritvà ahanti mamàti gahetabbàkàrappattaü karonti. Tato iminà àgantukena alaïkàrena pañicchannattà tadassa yathàvasarasaü asubhalakkhaõaü asa¤jànantà purisà itthisu, itthiyo capurisesu ratiü karonti. Paramatthato panettha ra¤¤itabbaka yuttaññhànaü nàma aõumattampinatthi, tathàhi: - kesalomanakhadanta khelasiïghàõaka uccàrapassàvàdisu ekakoññhàsampi sarãrato pahi patitaü sattà hatthena phåsitumpi na icchanti aññãyanti haràyanti jigucchanti. Yaü yaü panettha avasesaü hoti, taü ti evaü pañikkålampi samànaü avijjavdhakàrapariyonaddhà attasineharàgarattà iññhaü kantaü niccaü sukhaü [PTS Page 196] [\q 196/] attàti ghanti. Te evaü gaõhantà añaviyaü kiüsukarukkhaü disvà rukkhato apatitaü apatitaü pupphaü ayaü maüsapesi ayaü maüsapesãti viha¤¤amànena jarasigàlena samànataü àpajjanti tasmà. Yathà hi pupphitaü disvà sigàlo kiüsukaü vano, Maüsarukkho mayà laddho iti gantvàna vegasà. Patitaü patitaü pupphaü óasitvà atilolupo, Nayidaü maüsaü aduü maüsaü yaü rukkhasminti gaõhati. Koññhàsaü patitaü yeva asubhanti tathà budho, Agahetvàna gaõheyya sarãraññhampi naü tathà. Imaü hi subhato kàyaü gahetvà tattha mucchità, Bàlà karontà pàpàni dukkhà na parimuccare. Tasmà passeyya medhàvã jivino và matassa và, Sabhàvaü påtikàyassa subhabhàvena vajjitaü. Vuttaü hetaü. Dåggavdo asucã kàyo kuõapo ukkaråpamo, Nivdito cakkhubhåtehi kàyo bàlàbhinandito. Alla camma pañicchanno navadvàro mahàvaõo, Samantato paggharati asuci påti gandhiyo. [SL Page 145] [\x 145/] Sace imassa kàyassa antopàhirato siyà, Daõóaü nåna gahetvàna kàke soõe ca vàrayeti. [A] Tasmà dabbajàtikena bhikkhunà jivamànasarãraü và hotu mata sarãraü và yattha yattha asubhàkàro pa¤¤àyati, tattha tattheva nimittaü gahetvà kammaññhànaü appaõaü pàpotabbanti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate visuddhimagge Samàdhibhàvanàdhikàre Asubhakammaññhàna niddeso nàma Chaññhi paricchedo. [PTS Page 197] [\q 197/] 7. Chaanussati niddeso. Asubhànantaraü uddiññhàsu pana dasasu anussatãsu punappunaü uppajjanato satiyeca anussati. Pavattitabbaññhànamhi yeva và pavattattà saddhàpabbajitassa kulaputtassa anuråpà satãtipi anussati. Buddhaü àrabbha uppannà anussati buddhànussati. Buddhaguõà rammaõàya satiyà etaü adhivacanaü. Dhammaü àrabbha uppannà anussati dhammànussati. Svàkkhàtatàdi dhammaguõàrammaõàya satiyà etaü adhivacanaü, saïghaü àrabbha uppannà anussati saïghànussati. Suppañipannatàdisaïghaguõàrammaõàya satiyà etaü adhivacanaü. Sãlaü àrabbha uppannà anussati sãlànussati, akhaõóatàdi sãlaguõàramma õàya satiyà etaü adhivacanaü. Càgaü àrabbha uppannà anussati càgànussati, muttacàgatàdi càgatuõàrammaõàya satiyà etaü adhi vacànaü. Devatà àrabbha uppannà anussati devatànussati. Devatà sakkhiññàne ñhapetvà attano saddhàdi guõàrammaõàya satiyà etaü adhivacanaü. Maraõaü àrabbha uppannà sati maraõasati, jãvitindriyåpacchedàrammaõàya satiyà etaü adhivacanaü. Kesàdibhedaüråpakàyaü gatà kàye và gatàti kàyagatà, kàyagatà ca sà sati càti kàyagatasatãti vattabbe rassaü akatvà kàyagatàsatãti vuttà. Kesàdikàyakoññhàsa nimittàrammaõàya satiyà etaü adhivacanaü. ânàpàne àrabbha uppannà sati ànàpànasati. Assàsapassàsa nimittàrammaõàya satiyà etaü adhivacanaü. Upasamaü àrabbhauppannà anussati upasamànussati. Sabbadukkhåpasamàrammaõàya satiyà etaü adhivacanaü. [PTS Page 198] [\q 198/] iti imàsu dasasu anussatãsu buddhànussatiü tàva bhàvetukàmena aveccappasàdasamannàgatena yoginà patã 2. Khu- suttanipàta. [SL Page 146] [\x 146/] Råpe senàsane rahogatena tisallãnena "itipi so bhagavà arahaü sammà sambuddho vijjàcaraõasampanno sugato lokavidå anuttaro purisadammasàrathi sattha devamanussànaü buddho bhagavà"ti[a] evaü buddhassa bhagavato guõà anussaritabbà. Tatràyaü anussaraõa nayo: - so bhagavà ti pi arahaü, iti pi sammà sambuddho iti pi vijjàcaraõasampanno iti pi sugato lokavidu iti pi anuttaro iti pi purisadammasàrathi iti pi sattha iti pi devamanussànaü iti pi buddho bhagavàti anussarati. Iminà ca iminà ca kàraõenàti vuttaü hoti. Tattha - àrakattà, arãnaü arànaü ca hatattà, paccayàdãnaü arahattà, pàpakaraõe rahàbhàvàti, imehi tàva kàraõehi so bhagavà arahanti anussarati. Ahakà hi so sabbakilesehi, vidåra suvidåre ñhito, maggena savàsanànaü kilesànaü viddhaüsitattàti àrakattà arahaü. So tato àrakà nàma yassa yenàsamaïgità, Asamaïgi ca dosehi nàto tenàrabhaü matoti. Te cànena kilesàrayo maggena hatàti arãnaü hatattàpi arahaü. Yasmà ràgàdisaïkhàtà sabbepi arayo hatà. Pa¤¤àsatthena nàthena tasmàpi arahaü matoti. Ya¤cetaü avijjàbhavataõhàmayanàbhi pu¤¤àdiabisaïkhàràraü jaràmaraõanemi àsavasamudayamayenaakkhena vijkditvà tibhavarathe samàyojitaü anidikàlappavattaü saüsàracakkaü, tassànena bodhi manóe viriyapàdohi sãlapañhaviyaü patiññhàya saddhàhatthena kammakkhaya kara¤àõapharasuü gahetvà sabbe arà hatàti arànaü hatattàpi arahaü. Athavà: saüsàracakkanti anamataggaü saüsàravaññaü vuccati, tassa ca avijjà nàbhi målattà, jaràmaraõaü nemi pariyosànattà, sosa dasa dhammà arà avijjàmålakattà jarà maraõa pariyantattà ca. Tattha dukkhàdisu a¤¤àõaü avijjà, kàmabhave ca avijà [PTS Page 199] [\q 199/] kàmabhave saïkhàrànaü paccayo hoti, råpabhave saïkhàrànaü paccayo hoti, aråpabhave avijjà arupabhave saïkhàrànaü paccayo hoti. Kàmabhave saïkhàrà kàma bhave pañisandhivi¤¤àõaü kàmabhave nàmaråpassa paccayo hoti, tathà råpabhave, aråpabhave nàmasseva paccayo hoti. Kàmabhave nàmaråpaü kàmabhave saëàyatanassa paccayo hoti. Råpabhave nàmaråpa råpabhave tiõõaü àyatanànaü paccayo hoti. Aråpabhave nàmaü aråpabhave ekassàyatanassa paccayo hoti. Kàmabhave saëàyatanaü kàmabhave chabbidhassa phassassa paccayo hoti. Råpabhave tãõi àyatanàni råpabhave tiõõaü phassànaü, aråpabhave ekaü manàyatanaü aråpabhave ekassa phassassa [A.] Vinayapàràjikapàëi vera¤jakaõóa. (A¤¤atthàpi. ) [SL Page 147] [\x 147/] Paccayo hoti. Kàmabhave cha phassà kàmabhave channaü vedanànaü paccayà honti. Råpabhave tayo tattheva tissannaü, aråpabhave eko tatthavi ekissà vedanàya paccayo hotã. Kàmabhave cha vedanà kàmabhave channaü taõhàkàyànaü paccayà honti. Råpa bhave tisso tattheva tiõõaü, aråpabhave ekà vedanà aråpabhave ekassa taõhàkàyassapaccayo hota. Tattha tattha sà sà taõhà upàdànassa, upàdànàdayobhavàdãnaü. Kathaü? Idhekacco kàme paribhu¤jissàmãti kàmåpàdànapaccayà kàyena duccaritaü carati, vàcàya duccaritaü carati, manasà duccaritaü carati, duccaritapàripåriyà apàye uppajjati, tatthassa uppattihetubhåtaü kammaü kammabhavo, kammanibbattà khandhà uppattibhavo, khandhànaü nibbatti jàti, paripàko jarà, bhedomaraõaü. Aparo saggasampattiü anubhavissàmãti tatheva sucaritaü carati, sucaritapàripåriyà sagge uppajjati, tatthassa uppattihetubhåtaü kammaü kammabhavoti so eva nayo. Aparo pana brahmalokasampattiü anubhavissàmãti kàmåpàdànapaccayà eva mettaü bhàveti, karuõaü - muditaü - upekkhaü- bhàvetibhàvanà pàripåriyà brahmaloke [PTS Page 200] [\q 200/] nibbattati. Tatthassa nibbattihetubhåtaü kammaü kammabhavoti, so eva nayo. Aparo aråpabhave samttiü anubhavissàmãti tatheva àsàna¤càyatanàdi samàpattiyo bhàveti, bhàvanàpàripåriyà tattha tattha nibbattati tatthassa nibbatti hetubhåtaü kammaü kammabhavo, kammanibbattà khandhà uppattibhavo, khandhànaü nibbatti jàti, paripàko jarà, bhedomaraõanti, eseva nayo sesåpàdànamålikàsupi yojanàsu. Evamayaü avijjà hetu, saïkhàrà hetusamuppannà, ubhopete hetusamuppannàti paccaya pariggahe pa¤¤à dhammaññhiti¤àõaü, atãtampi addhànaü anàgatampi addhànaü avijjà hetu, saïkhàrà hetusamuppannà, ubhopete hetusamuppannàti paccayapariggahe pa¤¤à dhammaññhiti¤àõanti, etena nayena sabbapadàni vitthàretabbàni. Tattha avijjà saïkhàrà eko saïkhepo, vi¤¤àõanàmaråpasaëàyatanaphassavedànà eko, taõhåpàdànabhavà eko, jàtijaràmaraõaü eko, purima saïkhepo cettha atãto addhà, dve majjhimà paccuppanno, jàti jaràmaraõaü anàgato, avijjà saïkhàra gahaõena cettha taõhå pàdànabhavà gahitàva hontãti ime pa¤ca dammà atãte kammavaññaü, vi¤¤àõàdayo pca etarahi vipàkavaññaü, tanhåpàdànabhavagahaõena avijà saïkhàrà gahitàva hontãti ime pa¤ca dhammà etarahi kammavaññaü, jàtijaràmaraõàpadesena vi¤¤àõàdãnaü niddiññhattà ime pa¤cadhammà àyati vipàkavaññaü, te àkàrato vãsati vidhà honti, saïkhàravi¤¤àõàna¤cettha antarà eko sandhi, vedanà taõhànamantarà eko, bhavajàtãnamantarà ekoti, iti bhagavà etaü catusaïkhepaü tiyaddhaü visatàkàraü tisandhiü pañicca [SL Page 148] [\x 148/] Samuppàdaü sabbàkàrato jànàti passataa a¤¤àti pañivijjhati. Taü ¤àtaññhena ¤àõaü, pajànanaññhena pa¤¤à, tena vuccati "paccaya pariggahe pa¤¤à dhammaññhiti¤ànaü"ti[a] iminà dhammaññhiti¤àõena bhagavà te dhamme yathàbhåtaü ¤àtvà tesu nibbindanto virajjanto vimuccanto vuttappakàrassa imassa saüsàracakkassa are hani vihani viddhaüsesi. Evampi arànaü hatattà arahaü. [PTS Page 201] [\q 201/] Arà saüsàracakkassa hatà ¤àõàsinà yato. Lokanàthena tenesa arahanti pavuccati. Aggadakkhiõeyyattà ca civaràdipaccaye arahati påjàvisesa¤ca, teneva ca uppanne tathàgate ye keci mahesakkhà devamanussà na te a¤¤attha påjaü karonti. Tathàhi: brahmà sahampati sineru mattena ratanadàmena tathàgataü påjesi, yathàbala¤ca a¤¤e devàmanussà ca bimbisàra kosala ràjàdayo, parinibbutampi ca bhagavantaü uddissa knnavutikoñidhanaü vissajjetvà asoka mahàràjà sakala jambudãpe caturàsãtivihàrasahassàni patiññhàpesi. Ko pana càdo a¤¤esaü påjàvisesànanti! Paccayàdãnaü arahattàpi arahaü. Påjàvisesaü saha paccayehi Yasmà ayaü arahati lokanàtho, Atthanuråpaü arahanti loke Tasmà jino arahati nàmametaü. Yathàca loke keci paõóitamànino bàlà asilokabhayena raho pàpaü karonti, evamesa na kadàci karotãti pàpakaraõe rahàbhàvatopi arahaü. Yasmà natthi raho nàma pàpakammesu tàdino, Rahàbhàvena tenesa arahaü iti vissuto. Evaü sabbathà pi. ârakattà hatattà ca kilesàrãna so muni, Hatasaüsàra cakkàro paccayàdãna càraho, Na raho karoti pàpàni arahaü tena vuccatãti. Sammà sàma¤ca sabbadhammànaü buddhattà pana sammà sambuddho. Tathàhi: - esa sabbadhammesammà sambuddho, abhi¤¤eyye dhamme abhi¤¤eyyato buddho, pari¤¤eyye. Dhamme pari¤¤eyyato, pahàtabbe pahàtabbato, sacchikàtabbe sacchikàtabbato, bhàvetabbe bhàvetabbato. Teneva càha: - Abhi¤¤eyyaü abhi¤¤àtaü bhàvetabba¤ca bhàvitaü, Pahàtabbaü pahãnamme tasmà buddhosmi brahmaõàti. [PTS Page 202 [\q 202/] b.] [A.] Pañisambhidàmagga. [B.] Saü - nikàya. [SL Page 149] [\x 149/] Apica: - cakkhuü dukkhasaccaü, tassa målakàraõabhàvena samuññhàpikà purimataõhà samudayasaccaü, ubhinnaü appavatti nirodhasaccaü, nirodha pajànanà pañipadà maggasaccanti, evaü ekeka paduddhàrenà pi sabba dhamme sammà sàma¤ca buddho, esa nayo sotaghàna-jivhà- kàya manesu. Eteneva nayena råpàdãni cha àyatanàni, cakkhuvi¤¤àõàdayo cha vi¤¤àõakàyà, cakkhusamphassàdayo cha phassà, cakkhu samphassajàdayo cha vedanà, råpasa¤¤àdayo cha sa¤¤à, råpasa¤ceta nàdayo cha cetanà, råpataõhàdayo cha taõhàkàyà, råpavitakkàdayo cha vitakkà, rupavicàràdayo cha vicàrà, råpakkhandhàdayo pa¤ca kkhandhà, dasa kasiõàni, dasa anussatiyo, uddhumàtakasa¤¤àdãva sena dasa sa¤¤à, kesàdayo dvattiüsàkàrà, dvàdasàyatanàni, aññhà rasa dhàtuyo, kàmabhavàdayo nava bhavà, pañhamàdini cattàri jhànàni, mettàbhàvanàdayo catasso appama¤¤à, catasso aråpasamà pattiyo, pañilomato jaràmaraõàdãni anulomato avijjàdãni pañiccasamuppàdaïgàni ca yojetabbàni. Tatràyaü ekapadayojanà: "jaràmaraõaü dukkhasaccaü, jàti samudayasaccaü, ubhinnampi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà pañipadà maggasaccaü"ti evaü ekeka paduddhàrena sabbadhamme sammà sàma¤ca buddho anubuddho pañi buddho. Tena vuttaü: - " sammà sàma¤ca sabbadhammàni buddhattà pana sammàsambuddho"ti. Vijjàhi pana caraõena ca sampannattà vijjàcaraõa sampanno. Tattha vijjàti - tisso vijjà aññha pi vijjà. Tisso bhayabherava sutte vuttanayeneva veditabbà, aññha ambaññha sutte. Tatra hi vipassanà¤aõena manomayiddhiyà ca saha cha abhi¤¤à pariggahetvà aññha vijjà vuttà. Caraõanti - sãlasaüvaro, indriyesu guttadvàratà, bhojane matta¤¤utà, jàgariyànuyogo, satta dhammà, cattàri råpàvacarajjhàninãti, ime panõarasa dhammà veditabbà; ime yeva hi paõõarasa dhammà - yasmà etehi carati ariyasàvako gacchati amataü disaü, tasmà carannti vuttà. Yathàha: -"idha mahànàma ariya sàvako sãlavà hotã"ti sabbaü majjhimapaõõàsake [PTS Page 203] [\q 203/] vuttanaye neva veditabbaü. Bhagavà imàhi vijjàhi iminà ca caraõena samannàgato. Tena vuccati " vijàcaraõasampanno"ti. Tattha vijjàsampadà bhagavato sabba¤¤utaü påretvà ñhità, caraõasampadà mahàkàruõikataü. So sabba¤¤utaü påretvà ñhità, caraõasampadà mahàkàruõikataü. So sabba¤¤utàya sabbasattànaü atthànatthaü ¤atvà mahàkàruõikatàyaanatthaü parivajjetvà atthe nayojeti. Yathàtaü vijajàcaraõasampanno. Tenassa sàvakà suppañipannà honti, no duppañipannà vijjàcaraõavipannànaü hi sàvakà attantapàdayo viya. [SL Page 150] [\x 150/] Sobhanagamanattà sundaraü ñhànaü gatattà sammà gatattà sammà ca gadattà sugato, gamanampi hi gatanti vuccati, ta¤ca bhagavato sobhanaü parisuddhamanavajjaü. Kiü pana tanti? Ariyamaggo. Tena hesa gamanena khemaü disaü asajjamàno gatoti sobhanagamanattà sugato. Sundara¤cesa ñhànaü gato amataü nibbànanti sundaraü ñànaü gatattà pi sugato. Sammà ca gato tena tena maggena pahãne kilese puna apaccàgacchanto. Vuttaü hetaü: - " sotàpattimaggena ye kilesà pahãnà te kilesena puneti na pacceti na paccàgacchatãti sugato -pe- arahattamaggena ye kilesà pahãnà te kilese na puneti na pacceti na paccàgacchatãti sugato"ti[a.] Sammà và gato dãpaïkarapàdamålatoppabhåti yàva bodhimaõóà tàva samatiüsapàramã pårikàya sammàpañipattiyàsabbalokassa bhitasukhameva karonto sassataü ucchedaü kàma sukhaü attakilamathanti ime ca ante anupagacchanto gatoti sammàgatattà pi sugato. Sammà cesa gadati yuttaññhàne yutta meva vàcaü bhàsatãti sammàgadattàpi sugato. Tatå;daü sàdhakaü suttaü: - "yaü tathàgato vàcaü jànàti abåtaü atacchaü anatthasaühitaü, sà ca paresaü appiyà amanàpà, taü tathàgato vàcaü na bhàsati; ya¤ca tathàgato vàcaüjànàti bhåtaü tacchaü anatthasaühitaü, sà ca paresaü appiyà amanàpà, tampi tathàgato vàcaü na [PTS Page 204] [\q 204/] bhàsati; ya¤ca ko tathàgato vàcaü jànàti bhåtaü tacchaü atthasaühitaü, sà ca paresaü appiyà amanàpà, tatra kàla¤¤å tathàgato hoti tassà vàcàya veyyàkaraõàya, yampi tathàgato vàcaü jànàti abhåtaü atacchaü anatthasaühitaü, sàca paresaü piyà manàpà, na taü tathàgato vàcaü bhàsati. Ya¤ca tathàgato vàcaü jànàti bhåtaü tacchaü anattha saühitaü, sàca paresaü piyà manàpà, tampi tathàgato vàcaü na bhàsati. Ya¤ca kho tathàgato vàcaü jànàti bhåtaü tacchaü atthasaü hitaü, sàca paresaü piyà manàpà, tatra kàla¤¤å tathàgato hoti tassà vàcàya veyyàkaraõàyà"ti evaü sammà gadattàpi sugatoti veditabbo. Sabbathàpi viditalokattà pana lokavidå so hi bhagavà sabhàvato samudayato nirodhato nirodhåpàyatoti sabbathà lokaü avedi a¤¤àsi pañivijjhi. Yathàha: - " yañhtha kho àvuso na jàyati na jãyati na mãyati na cavati na uppajjati, nàhantaü gamanena lokassantaü ¤àteyyaü diññheyyaü patteyyanti vadàmi, na càhaü àvuso appatvàvalokassantaü dukkhassantakiriyaü vadàmi. Api càhaü àvuso imasmiüyeva vyàmamatte kaëebare sasa¤¤imhi samanake loka¤ca pa¤¤àpemi lokasamudaya¤ca lokanirodha¤ca lokanirodhagàmini¤ca pañipadaü. [A.] Mahàaññhakathà. [B.] Saü - kinàya. [SL Page 151] [\x 151/] Gamanena na pattabbo lokassanto kadàcanaü, Na ca appatvà lokantaü dukkhà atthi pamocanaü. Tasmà have lokavidå sumedho Lokantagu vusita brahma cariyo, Lokassa antaü samitàvi ¤atvà Nàsiüsatã lokamivaü para¤cà"ti, [a] Apica: - tayo lokà saïkhàraloko sattaloko okàsa lokoti, tattha ekoloko "sabbe sattà àhàraññhikikà"ti àgataññhàne [PTS Page 205] [\q 205/] saïkhàraloko veditabbo. " Sassato lokoti và asassato lokotivà"ti àgataññhàne sattaloko. " Yàvatà chandumasuriyà pariharanti disà hanti virocanà, Tàva sahassadhà loko ettha te vattatã vaso"ti, [b] âgataññhàne okàsaleko, tampi bhagavà sabbathà avedi, tathàhissa" eko loko sabbe sattà àhàraññhitikà, dve lokà nàma¤ca råpa¤ca, tayo lokà tissodanà, cattàro lokà cattàro àhàrà, pa¤ca lokà pa¤cåpàdànakkhandhà, cha lokà cha ajjhattikàni àyatanàni, satta lokà sattavi¤¤àõaññhitiyo, aññhaleko aññhalokadhammà, navalokà navasattàvàsà, dasalokà dasàyatanàni, dvàdasalokà dvàdasàyatanàni, aññhàrasalokà aññhà rasadhàtuyo"ti[c] ayaü saïkhàralokopi sabbathà vidito. Yasmà panesa sabbesampi sattànaü àsayaü jànàti anusayaü jànàti caritaü jànàti adhimuttiü jànàti apparajakkhe mahàrajakkhe tikkhindriye mudindriye svàkàre dvàkàre suvi¤¤àpaye duvi¤¤àpaye bhabbàbbe satte pajànàti, tasmàssa sattaloko pi sabbathà vidito. Yathàca sattaloko evaü okàsalokopi. Tathàhesa ekaü cakkàvàëaü àyàmato ca vitthàrato ca yojanànaü dvàdasa satasahassàni catuttiüsa satàni ca pa¤¤àsa¤ca yojanàni. Parikkhepato. Sabbasatasahassàni kttiüsa parimaõóalaü. Dasa ceva sahassàni aóóhuóóhàni satàni ca. Tattha. Dvesatasahassàni cattàri nahutàni ca, Ettakà pahalattena saïkhàtàyaü vasundharà. Tassàyeva sandhàrakaü. [A.] Aïguttaracatukka. [B.] Saü - nikàya. [C.] Pañisambhidi. [SL Page 152] [\x 152/] Cattàri satasahassàni aññheva nahutàni ca, Ettakaü pahalattena jalaü vàte patiññhitaü. Tassà pi sandhàrako. [PTS Page 206] [\q 206/] Navasata sahassàni màëuto nahamuggato. Saññhi¤ceva sahassàni esà lokassa saõñhitãti. Evaü sanñhite cettha yojanànaü. Caturàsãti sahassàni ajjhogàëho mahaõõave, Accuggato tàvadeva sineru pabbatuttamo. Tato upaóóhupaóóhena pamàõena yathàkkamaü, Ajjhogàëhuggatà dibbà nànàratana cittità. Yugandharo ãsadharo karaviko sudassano, Nemindharo vinatako assakaõõo giribrahà. Ete satta mahàselà sinerussa samantato, Mahàràjànamàvàsà devayakkha nisevità. Yojanànaü satànucco himavà pa¤ca pabbato, Yojanànaü sahassàni tãõi àyatavitthato, 1 Caturàsãti sahassehi kåñehi patimaõóito. Tipa¤ca yojanakkhandha parikkhepà nagavhayà, Pa¤¤àsa yojanakkhandha sàdhàyàmà samantato. Satayojana vitthinõà tàvadeva ca uggatà. Jambu yassànubhàvena sambudãpo pakàsito. Ya¤cetaü ümbuyà pamàõaü, etadeva asurànaü citrapàmaliyà, garuëànaü simbalirukkhassa, aparagoyàne kadambassa, uttara kuråsu kapparukkhassa, pubbavidehe sirãsassa, tàvatiüsesu pàricchattakassàti. Tenàhu poràõà: - Pàñalã simbalã jambu devànaü pàricchattako, Kadambo kapparukkho ca sirãsena bhavati sattamaü. Dveasãtisahassàni ajjhogàëho mahaõõave, Accuggato tàvadeva cakkàvàëa siluccayo, Parikkhipitvà taü sabbaü lokadhàtumayaü ñhitoti. [PTS Page 207] [\q 207/] Tattha - candamaõóalaü ekånapa¤¤àsayojanaü, suriyamaõóalaü pa¤¤àsayojanaü, tàvatiüsabhavanaü dasasahassayojanaü, tathà asurabhavanaü, avãcimahànirayo, jambudãpo ca. Aparagoyànaü 1. Ma. 11. âyàmavitthato. [SL Page 153] [\x 153/] Sattasahassayojanaü, tathà pubbavidehaü, uttarakuru aññhasahassa yojanaü, ekameko cettha mahàdãpo pa¤casata pa¤casataparitta dãpaparivàro, taü sabbampi ekaü cakkavàëaü ekà lokadhàtu, tadantaresu lokantarikanirayà, evaü anantàni cakkavàëàni anantà lokadhàtuyo bhagavà anantena buddha¤àõena avedi a¤¤àsi pañivijjhi evamassa okàsalokopi sabbathà vidito evampi sabbathà viditalokattà lokavidå. Attanà pana guõehi visiññhatarassa kassaci abhàvato natthi etassa uttaroti anuttaro. Tathà hesa sãlaguõenàpi sabbaü lokamabhibhavati, samàdhi - pa¤¤à- vumutti - vumutti¤àõadassanaguõe nà pi, sãlaguõenàpi asamo asamasamo appañimo appañibhàgo appañipuggalo -pevumuttig¤àõadassanaguõenà pi, yathàha: nakho panàhaü bhikkhave samanupassàmi sadevako loke samàrake -pesadevamanussàya attanà sãlasampannataraü" ti[a] vitthàro, evaü aggappasàdasuttàdãni "na me àcariyo atthi"ti àdigàthàye ca vitthàretabbà. Purasadamme sàrethãti purisadammasàrathi. Dameti vinetãti vuttaü hoti, tattha purisadammotiadantà dametuü yuttà tiracchàna purisà pi manussa amanussapurisà pi, tathàhi: - bhagavatà tiracchànapurisà pi apalàlo nàgaràjà, cåëodaro, mahodaro, aggisiko, dhåmasiko, àravàëo nàgaràjà, dhanapàlako hatti evamàdayo damità nibbisà katà saraõesu ca sãlesu ca patiññhàpità. Manussapurisà pi saccaka nigaõñhaputta ambaññhamàõava [PTS Page 208] [\q 208/] pokkharàsàti soõadaõóa kåmadantàdayo, amanussapurisà pi àëavaka suciloma kharalomayakkha sakkadevaràjàdayo damità vinãtà vicitrehi vinayanåpàyehi. " Ahaü kho kesi purisadamme saõhena pi vinemi, pharusena pi vinemi, saõhapharusena pi vinemã"ti[b] ida¤cettha suttaü vitthàre tabbaü. Apica: - anuttaro purisadammasàrathãti ekamevidaü atthapadaü, bhagavà hi tathà purisadamme sàretã yathà ekapallaïkeneva nisinnà aññhadisà asajjamànà dhàvanti, tasmà "anuttaro purisadammasàrathi"ti vuccati. " Hattidamakena bhikkhave hatthidammo sàrito ekaü yeva disaü dhàvatã"ti[c] idaü cettha suttaü vitthàretabbaü. Diññhadhammikasamparàyikaparamatthehi yathàrahaü anusàsatãti satthà. Apica satthàti satthà bhagavàsatthavàho, yathà satthavàho satthe kantàraü tàreti, corakantàraü tàreti, vàëakantàraü [A.] Saü- nikàya. [B.] Aïguttaranikà. [C.] Saü- nikàya. [SL Page 154] [\x 154/] Tàreti, dubhikkhakantàraü tàreti, nirådakakantàraü tàreti, uttàreti, nittàreti, patàreti khemantabhåmiü sampàpeti, evaü mevaü bhagavà satthà satthavàho satte kantàraü tàreti jàti kantàraü tàretãti àdinà niddesanayena pettha atto vedi tabbo. Devamanussànanti devàna¤ca manussàna¤ca, ukkaññha paricchedavasena bhabbapuggalaparicchedavasena cetaü vuttaü. Bhagavà pana tiracchànagatànampi anusàsanippàdànena satthàyeva, tepihi bhagavato dhammasavaõena upanissayasampattiü patvàtàya eva upanissayasampattiyà dutiye tatiya và attabhàve maggaphalabhàgino honti. Maõóukadevaputtàdayo cettha nidassanaü: - bhagavati kira gaggaràya pokkharaõiyà tãre campànagaravàsãnaü dhammaü desaya màne eko maõóåko bhagavato sare nimittaü [PTS Page 209] [\q 209/] aggahesi. Taü eko vacchapàlako daõóamolubbha tiññhanto sãse sanni rumbhitvà aññhàsi. So tàvadeva kàlaü katvà tàvatiüsabhavane dvàdasayojanike kaõakavimàne nibbatti suttappabuddho viya, tattha accharàsaüghaparivutaü attànaü disvà are ahampi nàma idha nibbatto kinnukho kammaü akàsinti àvajjento na a¤¤aü ki¤ci addasà a¤¤atra bhagavato sara nimittaggàhà, so tàvadeva saha vimànena àgantvà bhagavato pàde sirasà vandi. Bhagavà jànantova pucchi. Ko me vandati pàdàni iddhiyà yasasà jalaü, Abhikkantena vaõõena sabbà obhàsayaü disàti. Manóåkohaü pure àsaü udake vàrigocaro, Tava dhammaü suõantassa avadhã vacchapàlakoti. [A] Bhagavà tassa dhammaü desesi caturàsãtiyà pàõasahassànaü dhammàbhi samayo ahosi. Devaputto pi sotàpattiphale patiññhàya sitaü katvà pakkàmãti. Yampana ki¤ci atthi ¤eyyaü nàma sabbassa buddhattà vimokkhanti ka¤àõavasena buddho. Yasmà và cattàri saccàni attanà pi bujkdi, a¤¤e pi satte bodhesi, tasmà evamàdihi pi kàraõehi buddho. Imassa ca pana atthassa vi¤¤àpanatthaü: - " bujkdità saccànãti buddho, bodhetà pajàyàti buddho"ti evaü pavatto sabbo pi niddesanayo pañisambhidànayo và vitthàretabbo. Bhagavàti idaü panassa guõavisiññha sattuttama garugàravàdhivacanaü tenàhu poràõà: - Bhagavàti vacanaü seññhaü bhagavàti vacanuttamaü, Garugàravayutto so bhagavà tena vuccatã ti. [A.] Saü- nikàya. [SL Page 155] [\x 155/] Catubbidhaü và nàmaü: - àvatthikaü liïgikaü nemittikaü adhicca samuppannanti. Adhivaccasamuppannaü nàma: - lokiyavohàrena yadicchakanti vuttaü hoti. Tattha vaccho [PTS Page 210] [\q 210/] dammo balivaddoti evamàdi àvatthikaü, daõói chattã sikhã karãti evamàdi liïgikaü, tevijjo chaëa bhi¤¤oti evamàdi nemittikaü, sirivaóóhako dhanavaóóhakoti evamàdi vacanatthaü anapekkhitvà pavattaü adhiccasamuppannaü, badaü pana bhagavàti nàmaü nemittikaü. Na mahàmàyàya, na suddhodasamahà jena na asãtiyà ¤àtisahassehi kataü, na sakkasantusitàdãhi devatàvisesehi. Vutta¤cetaü dhammasenàpatinà: - " bhagavàti netaü nàmaü màtarà kataü na pitarà kataü, na bhàtarà kataü, na bhaginiyà kataü, na mittàmaccehi kataü, na ¤àtisàlohitehi kataü, na samaõabràhmaõehi kataü, na devatàhikataü, vimokkhantikametaü buddhànaü bhagavantànaü bodiyà mule saha sabba¤¤¤uta¤àõassa pañilàbhà sacchikà pa¤¤atti yadidaü bhagavà"ti[a.] Yaü guõanemittika¤cetaünàmaü, tesaü guõànaü pakàsanatthaü imaü gàthaü vadanti. Bhagi bhaji bhàgi vibhattavà iti Akàsi bhagganti karåti bhàgyavà, Pahåhi ¤àyehi subhàvitattano Bhavantago so bhagavàti vuccatãti. Niddese vuttanayeneva cettha tesaü tesaü padànaü attho daññhabbo. Ayaü pana aparo nayo. Bhagyavà bhaggavà yutto bhagehi ca vibhattavà, Bhattavà vantagamano bhavesu bhagavà tatoti. Tattha: - " vanõàgamo vaõõavipariyàyoti àdikaü nirutti lakkhaõaü gahetvà saddanayenavà pisodaràdipakkhepalakkhaõaü gahetvà yasmà lokiyalokuttarasukhàbhinibbattakaü dànasãlàdi pàrappettaü bhàgyamassa atthi tasmà bhàgyavàti vattabbe bhagavàti vuccatãti ¤àtabbaü. Yasmà pana lobha dosa moha viparãta manasi kàra ahirikànottappa kodhåpanàha makkha palàsa bassà macchariya màyà sàtyye thambha sàrambha mànàtimàna madappamàda taõhà vijjà tividhàkusalamåla duccarita saükilesamala visamasa¤¤à [PTS Page 211] [\q 211/] vitakkappapa¤ca catubbidha vipariyàsa àsava gattha ogha yoga agati taõhåppàdupàdàna pa¤ca cetokhila vinibandha nãvaraõàbinandana cha vivàdamåla taõhà kàya sattànusaya aññhamicchatta navataõhà målaka dasàkusalakammapatha dvàsaññhidiññhigata aññhasatataõhàvicaritappabheda sabbadaratha pariëàha kilesasatasahassàni saükhepato và pa¤ca kilesakkhandha abhisaïkhàra devaputta maccu màre abha¤ji. Tasmà bhaggattà etesaü parissa yànaü bhaggavàti vattabbe bhagavàti vuccati. âhacettha. [A.] Niddesa. [SL Page 156] [\x 156/] Bhaggaràgo bhaggadoso bhaggamoho anàsavo, Bhaggàssa pàpakà dhammà bhagavà tena vuccatãti. Bhàgyavatàya1 cassa satapu¤¤alakkhaõadharassa råpakàyasampatti dãpità hoti, bhaggadosatàya dhammakàyasampatti, tathà lokiya parikkhakànaü2 bahumatabhàvo, gahaññhapabbajitehi abigamanãyatà, abigatàna¤ca tesaü kàyacittadukkhàpanayane pañibalabhàvo, àmisadànadhammadànehi upakàrità, lokiyalokuttarasukhehi ca saüyojanasamatthatà dãpitàhoti. Yasmà ca loke issariya dhamma yasa siri kàmappayattesu chasu dhammesu bhagasaddo vattati. Paramaü cassa sakacitte issariyaü, aõimà laghimàdikaü và lokiya sammataü sabbàkàraparipåraü atthi, tathà lokuttaro dhammo, lokattaya vyàpito yathàbhåta guõàdhigato ativiya parisuddho yaso, råpa kàyadassanavyàvañajananayanamanappasàdajananasamatthà sabbàkàra paripårà sabbaïgapaccaïgasiri, yaü yaü etena icchitaü patthitaü atta hitaü parahitaü và tassa tassa tatheva abhinipphannattà icchita nipphatti sa¤¤ito kàmo, sabbalokagarubhàvappattihetubhåto sammàvàyàmasaïkhàto payatto ca atthi, tasmà imehi bhagehi yuttattàpi bhagà assa santãti iminà atthena bhagavàti vuccati. Yasmà pana kusalàdãhi bhedehi sabbadhamme, khandhàyatana dhàtu sacca indriya pañiccasamuppàdàdãhi [PTS Page 212] [\q 212/] và kusalàdidhamme, pãëana saïghata santàpa viparinàmaññhena và dukkhamariyasaccaü, àyåhana nidàna saüyoga paëibodhaññhena samudayaü, nissaraõa vivekà 'saïkhata amataññhena nirodaü, niyyànikahetudassanàdhipateyyaññhena maggaü' vibhattavà vibhajitvà vivaritvà desitavàti vuttaü hoti. Tasmà vibhattavàti vattabbe bhagavàti vuccati. Tasmà ca esa dibbabrahmaariyavihàre kàyacittaupadhiviveke su¤¤atàppanihitànimittavimokkhe a¤¤e ca lokiyalokuttare uttarimanussadhamme bhaji sevi bahulamakàsi, tasmà bhattavàti vattabbe bhagavàti vuccati. Yasmà pana tåsu bhavesu taõhàsaïkhàtaü gamanamanena vantaü, tasmà bhavesu vantagamanoti vattabbe bhavasaddato bhakàraü gamanasaddato gakàraü vantasaddato vakàra¤ca dãghaü katvà àdàya bhagavàti vuccati. Yathà loke mehanassa khassa màlàti vattabbe mekhalàti. Tassevaü iminà ca iminà ca kàraõena so bhagavà arahaü -peiminà ca iminà ca kàraõena bhagavàti buddhaguõe anussarato neva tasmiü samayo ràgapariyuññhitaü cittaü hoti, na dosa pariyuññhitaü, na mohapariyuññhitaü cittaü hoti, ujugatamevassa tasmiü samaye cittaü hoti tathàgataü àhabbha. Iccassa evaü ràgà 1. Bhàgyavantatàya 2. Ma11. Lokiyasarikkhakànaü. [SL Page 157] [\x 157/] Disu pariyuññhànàbhàvena vikkhamhitanãvaraõassa kammaññhànàbimukha tàya ajugatacittassa buddhaguõapoõà vitakkavicàrà pavattanti, buddhaguõe anuvitakkayato anuvicàrayato pãti uppajjati, pãti manassa pãtipadaññhànàya passaddhiyà kàyacittadarathà pañippassambanti, passaddhadarathassa kàyikampi cetasikampi sukhaü uppajjati, sukhino buddhaguõàrammaõaühutvà cittaü samàdhiyatãti anukkamena ekakkhaõe jhànaïgàni uppajjanti, buddhaguõànampana gambhãratàya nàppakàraguõànussaraõàdhimuttatàya và appanaü appatvà upa càrappattameva jhànaü hoti. Tadetaü buddhaguõànussaraõavasena uppannattà buddhànussaticceva saïkhaü gacchati. Ima¤ca pana buddhànussatimanuyutto bhakkhå satthari sagàravo hoti sappatisso, saddhàvepullaü sativepullaü pa¤¤àvepullaü pu¤¤avepullaü ca adhi gacchati, pãtu pàmojjabahulo hoti, bhayabherava [PTS Page 213] [\q 213/] saho dukkhàdhi vàsanasamattho, satthàrà saüvàsasa¤¤aü pañilabhati, buddhaguõànussatiyà ajjhàvuttha¤cassa sarãrampi cetiyagharamiva påjàrahaü hoti, buddhabhumiyaü cittaü namati, vãtikkavitabbavatthusamàyoge cassa sammukhà satthàraü passato viya hirottappaü paccupaññhàti, uttariü appañivijjhanto pana sugatiparàyano hoti. Tasmà bhave appamàdaü kayiràtha sumedhaso, Evaü mahànubhàvàya buddhànussatiyà sadàti. Idaü tàva buddhànussatiyaü vitthàrakathà mukhaü. Dhammànussatiü bhàvetukàmenàpi rahogatena patisallãnena "svàkkhàto bhagavatà dhammo sandiññhiko akàliko ehi passiko opanayiko paccattaü veditabbo. Vi¤¤åhã"ti[a] evaü pariyattidhammassa ceva navavidhassa ca lokuttaradhammassa guõà anussari tabbà. Svakkhàtotiimasmiü hi pade pariyattidhammopisaïgahaü gacchati, itaresu lokuttaradhammova. Tattha pariyattidhammo tàva: - svàkkhàto àdimajjhapariyosànakalyàõattà, sàtthasavya¤jana kevalaparipuõõaparisuddhabrahmacariyappakàsanattà ca. Yaü hi bhagavà ekagàthampi deseti, sà samantabhadrakattà dhammassa pañhamapàdena àdikalyàõà, dutiyatatiyapàdehi majjhe kalyàõà, pacchimapàdena pariyosànakalyàõà, ekànusandhikaü suttaü nidànena àdi kalyàõaü, nigamanena pariyosànakalyàõaü, sesena majjhe kalyàõaü. Nànànusandhikaü suttaü pañhamànusandhinà àdikalyàõaü, pacchimena pariyosànakalyàõaü, sesehi majjhe kalyàõaü apica: sanidànasauppattikattà àdikalyàõaü, veneyyànaü anu [A.] Saü- nikàya. Råpato atthassa avitaparitatàya ca hetudàharaõayuttato ca majjhe kalyàõaü, sotunaüsa ddhàpañilàbhajananena nigamanena ca pariyo sànakalyàõaü. Sakalo pi sàsanadhammo attano atthabhåtena sãlena àdikalyàõo, samathavipassanàmaggaphalehi majjhe kalyàõo, nibbàõena pariyosànakalyàõo, sãlasamàdhihi và àdi kalyàno, vipassanàmaggehi [PTS Page 214] [\q 214/] majjhe kalyàõo, phalanibbàõehi pariyosànakalyàno. Buddhasuboditàya và àdikalyàõo, dhammasudhammatàya majjhe kalyàno, saïghasuppañipattiyà pariyosàna kalyàõo, taü sutvà tathattàya pañipannena adhigantabbàya. Abhisambodiyà và àdikalyàno, paccekabodhiyà majjhe kalyàõo, sàvakabodhiyà pariyosànakalyàõo. Suyyamànocesa nãvaraõa vikkhambhanato savaõena pi kalyàõamevàvahatãti àdikalyàno, pañipajjiyamàno samathavipassanà sukhàvahanato pañipattiyà pi kalyàõaü àvahatãti majjhe kalyàõo, tathà pañipanno ca pañipattiphale niññhite tàdibhàvàvahanato pañipattiphalena pi kalyaõaü àvahatãti pariyosànakalyàõoti evaü àdimajjhapariyosànakalyàõattà svàkkhàto. Yaü panesa bhagavà dhammaü desento sàsanabrahmacariyaü maggabrahmacariya¤ca pakàseti nànà nayehi dãpeti, taü yathànåråpaü atthasampattiyà sàtthaü, vya¤jana sampattiyà savya¤janaü, saïkàsana pakàsanavivaraõa vibhajana uttànã karaõa pa¤¤atti atthapadasamàyogato sàtthaü, akkharapadavya¤janà kàraniruttiniddesasampattiyà savya¤janaü, atthagambhãratà pañi vedhagambhãratàhi sàtthaü, dhammagambhãratà desanàgambhãratàhi savya¤janaü, atthapañibhàna pañisambhidà visayato sàtthaü, dhammaniràtti pañisambhidàvisayato savya¤janaü, paõóita vedanãyato parikkhaka janappasàdakanti sàtthaü, saddheyyato lokiyajanappasàdakanti savya¤janaü, gambhãràdhippàyato sàtthaü, uttànapadato savya¤janaü, upanetabbassa abhàvato sakalaparipuõõabhàvena kevalaparipunõaü, apanetabbassa abàvato niddosabhàvena parisuddhaü. Apica: pañipattiyà adigama vyattito sàtthaü, pariyattiyà àgama byattito savya¤janaü, sãlàdipa¤cadhammakkhandha yuttato kevalaparipuõõaü, nirupakkilesato nittharaõatthàya pavattito lokà misanirapekkhato ca parisuddhanti evaüsàttha savya¤jana kevalaparipuõõa parisuddha brahmacariyappakàsanato svàkkhàto, atthavipallà sàbhàvato và suññhu akkhàtoti svàkkhàto. Yathàhi a¤¤atitthi yànaü dhammassa attho vipallàsaü àpajjati, antaràyikàti vutta dhammànaü antaràyikattàbhàvato [PTS Page 215] [\q 215/] niyyànikàti ca vuttadhammànaü niyyànikattàbhàvato tena te durakkhàtadhammàyeva honti, na tathà bhagavato dhammassa attho vipallàsaü àpajjati ime dhammà antaràyikà ime nãyyànikàti evaü vuttadhammànaü tathàbhàvàna [SL Page 159] [\x 159/] Tikkamanatoti evaü tàva pariyattimmo svakkhàto. Lokuttaradhammo pana nibbàõànuråpàya pañipattiyà pañipadànuråpassa ca nibbàõassa akkhàtattà svàkkhàto, yathàha: - Supa¤¤attà kho pana tena bhagavatà sàvakànaü nibbàõa gàminã pañipadà saüsandatã nibbàõa¤ca pañipadà ca, seyyathàpi nàma gaïgodakaü yamunodakena saüsandati sameti, evameva supa¤¤attà ko pana tena bhagavatà sàvakànaü nibbàõagàminã pañipadà ssandati nibbàõa¤ca pañipadàcàti, [a] Ariyamaggo cettha antadvayaü anupagamma pajjhimà pañipadà bhåtova majjhimà pañipadàti akkàtattà svàkkhàto. Sàma¤¤a phalàni pañippassaddhakilesàneva pañippassaddhakilesànãti akkhàtattà svàkkàtàni. Nibbàõaü sassatàmatatàõaleõàdisabhàva meva sassatàdisabhàvavasena akkhàtattà svàkkhàtanti evaü lokuttaradhammopi svàkkhàto. Sanduññhikoti ettha pana ariyamaggo tàva attano santàne ràgàdãnaü abhàvakaraõena1sàmaü daññhabboti sandiññhiko. Yathàhaü: "ratto ko bràhmaõa ràgena abhibhåto pariyàdinnacitto attavyàbàdhàya pi ceteti paravyàbàdhàdhipiceteti ubhayavyàbàdhàya pi ceteti, cetasikampi dukkhaü domanassaü pañisaüvedeti, ràge pahãõe nevattavyàbàdhàya ceteti, na paravyàbàdhàdhipiteteti ubhayavyàbàdhàya ceteti, na cetasikaü dukkhaü domanassaü pañisaüvedeti, evampi kho bràhmaõa sandiññhiko dhammo hotã"ti. [PTS Page 216 [\q 216/] b.] Apica: - navavidho pi lokuttaradhammo yena yena adhigato hoti, tena tena parasaddhàya gantabbataü hitvà paccavekkhaõa ¤àõena sayaü daññhabboti sandiññhiko. Athavà: - pasatthà diññhi sandiññhi, sandiññhiyà jayatãti sandiññhiko, tathàhettha ariyamaggo sampayuttàya ariyaphalaü kàraõabhåtàya nibbàõaü visayãbhåtàya sandiññhiyà kilese jayati, tasmà yathà rathena jayatãti rathiko, evaü navavidhopi lokuttaradhammo savdiññhiyà jayatãti savdiññhiko, athavà: - diññhanti dassanaü vuccati, diññhameva sandiññhaü sandassananti attho. Sandiññhaü arahatãti sandiññhiko. Lokuttaradhammo hi bàvanàbhi samayavasena sacchikiriyàbhisamayavasena ca dissamànoyeva vaññabhayaü nivatteti. Tasmà yathà vatthamarahatãtivatthiko, evaü sandiññhaü arahatãti sandiññhiko. Attano phaladànaü sandhàya nàssa kàloti akàlo, akàlo yeva akàliko. Na pa¤càhasattàhàdibhedaü kàlaü khepetvà phalaü deti, attano pana pavattisamanantarameva phaladoti vuttaü [A.] Saü - nikàya. [B.] Aïguttaranika. 1. Ma. 11. Abhàvaükarottenaariyapuggalena [SL Page 160] [\x 160/] Hoti. Athavà: - attano phalappadàno pakaññho kàlo patto assàti kàliko. Ko so? Lokiyo kusaladhammo, ayaü pana samanantaraphalattà na kàlikotiakàliko, idaü maggameva sandhàya vuttaü. Ehi passa imaü dhammanti evaü pavattaü ehi passa vidhiü arahatãti ehipassiko. Kasmà panesa taü vidiü arahatãti? Vijjamànattà parisuddhattàca, rittamuññhiyaü hi hira¤¤aü và suvaõõaü và atthiti vatvàpi ehi passa imanti na sakkà vattuü, kasmà? Avijjamànattà. Vijjamànampica guthaü và muttaü và manu¤¤abhàvappakàsanena citta sampahaüsanatthaü ehi passaimanti na sakkà vattuü. Apica kho taü tiõehi và paõnehi và pañiccàdetabbamevahoti. Kasmà? Aparisuddhattà. Ayaü pana navavidhopi lokuttaradhammo sabhàva tova vijjamàno vigatavalàhake àkàse sampunõa candamaõóalaü viya, paõóukambale nikkhittajàtimaõi viya ca parisuddho. [PTS Page 217] [\q 217/] tasmà vijjamànattà parisuddhattà ca ehi passa vidiü arahatãti1 ehi passiko. Upanetabboti opanayiko. Ayaü panettha vinicchayo: - upanayanaü upanayo. âdittaü ceëaü và sãsaü và ajjhupekkhitvàpi bhàvanàvasena attano citte upanayanaü arahatãtiopanayiko. Idaü saïkhate lokuttaradhamme yujjati. Asaïkhato pana attano cittena upanayanaü arahatãti opanayiko. Sacchikiriyàvasena allãyanaü aharatãti attho. Athavà: - nibbàõaü upanetãti ariya maggo upaneyyo, saccikàtabbataü upanetabbotiphalaü nibbàõadhammo upaneyyo. Upaneyyova opanayiko. Paccattaü veditabbo vi¤¤åhãti sabbehipi ugghañita¤¤u àdihi vi¤¤uhi attani attani veditabbo: - bhàvito me maggo, adhigataü phalaü, sacchikato nirodhoti. Na hi upajjhàyena bhàvite magge saddhivihàrikassa kilesà pahãyanti, na so tassa phalasamàpattiyà phàsuü viharati. Na tena sacchikataü nibbàõaü sacchikaroti, tasmà na esa parassa sãse àbharanaü viya daññhabbo, attano pana citteyeva daññhabbo. Anubhavitabbo vi¤¤åhãti vuttaü hoti. Bàlànaü pana avisayo cesa. Apica: svàkkhàto ayaü dhammo. Kasmà? Sandiññhikattà, savdiññhiko akàlikattà, akàliko ehipassikattà, yoca ehi passiko, so nàma opanayiko hotãti tassevaü svàkkhàtatàdibhede dhammaguõe anussarato neva tasmiü samaye ràgapariyuññhitaü cittaü hoti. Na dosa- na mohapariyuññhitaü cittaü hoti, ujugatamevassa tasmiü samaye cittaü 1. Sã. 11. Ehipassaü arahatãti. [SL Page 161] [\x 161/] Hoti dhammaü àrabbhàti purimanayeneva vikkhamhitanãvaraõassa ekakkhaõe jhànaïgàni uppajjanti dhammaguõànaü pana gambhãratàya nànàppakàraguõànussaraõàdhimuttatàya và appanaüappatvà upacàrappattameva jhànaü hoti. Tadetaü dhammaguõànussaraõavasena uppannattà dhammànussaticceva saïghaü gacchati. [PTS Page 218] [\q 218/] ima¤ca pana dhammànussatimanuyutto bhikkhå evaü opanayikassa dhammassa desetàraü iminà 'païgena samannàgataü satthàraü neva atãtaüse samanu passàmi na panetarahi a¤¤attha tena bhagavatàti evaü dhammaguõa dassaneneva satthari sagàravo hoti sappatisso, dhamme garu vittãkàro saddhàdivepullaü adhigacchati, pãtipàmojjabahulo hoti. Bhayabherava saho, dukkhàdivàsanasamattho, dammena saüvàsa sa¤¤aü pañilabhati dhammaguõànussatiyà ajjhàvuttha¤cassa sarãrampi cetiyagharamiva påjàrahaü hoti, anuttaradhammàdhigamàya cittaü namati, vãtikkamitabbavatthusamàyoge cassa dhammasudhammataü samanussarato hirottappaü paccupaññhàti, uttariü appañivijjhanto pana sugatiparàyano hoti. Tasmà bave appamàdaü kayiràtha suvedhaso, Evaü mahànubhàvàya dhammànussatiyà sadàti. Idaü dhammànussatiyaü vitthàrakathàmukhaü. Saïghànussatiü bhàvetukàmenàpi rahogatena patisallãnena "supañipanno bhagavato sàvakasaïgho, ujupañipanno bhagavato sàvakasaïgho, ¤àyapañipanno bhagavato sàvakasaïgho, sàmãcipañipanno bhagavato sàvakasaïgho, yadidaü cattàri purisayugàni aññha purisapuggàlà, esa bhagavato sàvakasaïgho àhuneyyo pàhuneyyo dakkhineyyo a¤jalikaraõiyo anuttaraü pu¤¤akkhettaü lokassà"ti. [A] evaü ariyasaïghaguõà anussari tabbà. Tattha supañipannoti - suññhu pañipanno, sammà pañipadaü anivattipañipadaü anulomapañipadaü apaccanãkapañipadaü dhammànudhammapañi padaü pañipannoti vuttaü hoti. Bhagavato ovàdànusàsaniü sakkaccaü suõantãti sàvakà, sàvakànaü saïgho sàvakasaïgho. Sãladiññhisàma¤¤atàya saïghàtabhàvaü àpanno sàvakasamuhoti attho. Yasmà [PTS Page 219] [\q 219/] pana sà sammà pañipadà ujå avaïkà akuñulà ajimhà ariyo ca ¤àyotipi vuccati, anucchavikattà ca sàmãcitipi saïkhaü gatà, tasmà taü pañipanno ariyasaïgho ujupañipanno ¤àyapañipanno sàmãcipañipannotipi vutto. Ettha ca ye maggaññhà te sammàpañipattisamaïgitàya supañipannà, ye phalaññhà te sammà pañi 1. Saü- nikàya. [SL Page 162] [\x 162/] Padàya adigantabbassa adhigatattà atãtaü pañipadaü upàdàya supañipannàti veditabbà. Apica: - svàkkhàte dhammavinaye yathànusiññhaü pañipannattàpi apanõakapañipadaü pañipannattàpisupañipanno. Majjhimàya pañipadàya antadvayaü anupagamma pañipannattà kàyavacã manovaïka kuñula jimha dosappahànàya pañipannattà ca ujupañipanno. ¥àyo vuccati nibbàõaü, tadatthàya pañipannattà ¤àya pañipanno. Yathà pañipannà sàmãcikammà1 rahà honti, tathà pañipannattà sàmãcipañipanno. Yadidanti yàni imàni. Cattàri purisa yugànãti yugalavasena pañhamamaggaññho phalaññhoti idamekaü yugalanti evaü cattàri purisayugalàni honti. Aññhapurisapuggalàni purisa puggalavasena eko pañhamamaggaññho eko phalaññhoti iminà nayena aññheva purisapuggalà honti. Etthaca purisoti và puggaloti và ekaññhànetàni padàni. Veneyyavasena panetaü vuttaü, esa bhagavato sàvakasaïghoti yànimàni yugavasena cattàri purisayugàni pàñiyekkato aññha purisapuggalà, esa bhagavato sàvakasaïgho àhuneyyoti àdãsu ànetvà hunitabbanti àhunaü, duratopi ànetvà sãlavantesu dàtabbanti attho. Catunnaü paccayànametaü adhivacanaü, taü àhunaü pañiggahetuü yutto tassa mahapphalakaraõatoti àhuneyyo. Athavà: dåra topi àgantvà sabbasàpateyyampi ettha hånitabbanti àhavaniyo sakkàdinampi và àhavanaü arahatãti àhavanãyo. Yo càyaü bràhmaõànaü àhavanãyo nàma aggi yattha hutaü mahapphalanti tesaü laddhi. [PTS Page 220] [\q 220/] sace hutassa mahapphalatàya àhavanãyo, saïghova àhava niyo, saïghe hutaü hi mahapphalaü hoti. Yathàha: - "Yo ca vassasataü jantu aggiü paricare vane, Eka¤ca bhàvitattànaü muhuttampi påjaye, Sàyeva påjanà seyyà ya¤ce vassasataü hutaü"nti. [A] Tadetaü nikàyantare àhavanãyoti padaü idha àhuneyyoti iminà padena atthato ekaü, vya¤janato panettha ki¤cimatta meva nànàü, iti àhuneyyo. Pàhuneyyotiettha pana pàhunaü vuccati disàvãdisato àgatànaü piyamanàpànaü ¤àti mittànaü attàyasakkàrena pañiyattaü àgantukadànaü, tampi ñhapetvà te tathàråpe pàhunake saïghasseva dàtuü yuttaü, saïghova taü pañiggahetuü yutto. Saïghasadiso hi pàhunako natti, tathàhesa ekakhuddhantare ca dissati, abbokinõa¤ca. Piya manàpattakarehi dhammehi samannàgatoti evaü pàhunamassa dàtuü yuttaü, pàhuna¤ca pañiggahetuü yuttoti pàhuneyyo. Yesaü 1. Ma. 1. Sàmicipañipannàrahà. [A.] Dhammapada. [SL Page 163] [\x 163/] Pana pàhavanãyoti pàëi, tesaü yasmà saïgho pubbakàraü arahati tasmà sabbapañhamaü ànetvà ettha hunitabbanti pàhavanãyo. Sabbappakàrena và àhavanaü arahatãti pàhavaniyo, svàyamidha teneva atthena pàhuneyyoti vuccati. Dakkhiõàti pana para lokaü saddahitvà dàtabbadànaü vuccati. Taü dakkinaü arahati dakkhiõàya và hito, yasmà naü mahapphalakaraõatàya visodhetãti dakkhiõeyyo. Ubo hatthe sirasi patiññhàpetvà sabbalokena kayiramànaü a¤jalikammaü arahatãti a¤jalikaraõiyo. Anuttaraü pu¤¤akkhettaü lokassàti sabbalokassa asadisaü pu¤¤aviråha naññhànaü, yathàhi - ra¤¤o và amaccassa và sàlãnaü và yacànaü và viråhanaññhànaü ra¤¤o sàlikkhettaü yavakkhettanti vuccati. Evaü saïgho sabba lokassa pu¤¤ànaü viråhanaññhànaü saïghaü nissàya hi lokassa nànappakàrahitasukhasaüvattanikàni pu¤¤àni viråhanti. Tasmà saïgho anuttaraü pu¤¤akkhettaü lokassàti. Evaü supañipannatàdibhede saïghaguõe anussarato neva [PTS Page 221] [\q 221/] tasmiü samaye ràgapariyuññhitaü cittaü hoti. Na dosapariyuññhitaü cittaü hoti. Na moha pariyuññhitaü cittaü hoti. Ujugatamevassa tasmiü samayo cittaü hoti, saïghaü àrabbhàti purimanayeneva vikkhamhitanãvaraõassa ekakkaõeyeva jhànaïgàni uppajjanti, saïghaguõànaü panagambhãra tàya nànappakàraguõànussaraõàdimuttatàya và appanaü appatvà upacàrappattameva jhànaü hoti. Tadetaü saïghaguõànussaraõa vasena uppannattà saïghànussaticceva saïkhaü gacchati. Imaü ca pana saïghànussatiü anuyutto bikkhå saïghe sagàravo hoti sappatisso, saddhàdivepullaü adigacchata, pãtipàmojjabahulo hoti, bhayabherava sabho, dukkhàdivàsanasamattho saïghena saüvàsasa¤¤aü pañilabhati, saïghaguõànussatiyà ajjhàvuttha¤cassa sarãraü sannipatita saïghamiva uposathàgàraü påjàrahaühotã, saïghaguõàdhigamàya cittaü namati, vãtikkamitabbavatthusamàyoge cassa sammukhà saïghaü passato viya hirottappaü paccupaññhàti, uttariü appañivijjhanto pana sugatiparàyano hoti. Tasmà have appamàdaü kayiràtha sumedhaso, Evaü mahànubhàvàya saïghànussatiyà sadàti. Edaü saïghànussatiyaü vitthàrakathàmukhaü. Sãlànussatiü bhàvetukàmena pana rahogatena patisallãnena: "aho vata me sãlàni akhaõóàni acciddàni asabalàni akammàsàni bhujissàni vu¤¤uppasatthàni aparàmaññhàni samàdisaüvattanikànã"ti[a] evaü akhaõóatàdi guõavasena attano sãlàni [A.] Saü- nikàya. [SL Page 164] [\x 164/] Anussaritabbàni. Tàni ca gahàññhena gahaññhasãlàni, pabbajitena pabbajitasãlàni. Gahaññhasãlàni và hontu pabbajitasãlàni và, yesaü àdimhi và ante và ekampi na bhinnaü, tàni pariyantejinna sàmako viya na khaõóànãti akhaõóàni. [PTS Page 222] [\q 222/] yesaü vemajjhe ekampi na bhinnaü, tàni majjhe vinividdhasàmako viya na kddànãti acchiddàni. Yesaü pañipàñiyà dve và tãõi và na bhinnàni, tàni piññhiyà và kucchiyà và uññhitena dighavaññhàdisaõñhànena visabhàgavaõõena kàlarattàdãnaü a¤¤atarasarãravaõõà gàvã viya na sabalànãti asa balàni. Yàni antarantarà na bhinnàni, tàni visabhàgabinduvicitràgàvã viya na kammàsànãti akammàsàni. Avisesena và sabbànipi sattavidhena methunasaüyogena kodhåpanàhàdãhi ca pàpadhammehi anupahatattà akhaõóàni acchiddàni asabalàni akammàsàni. Tàni yeva taõhàdàsavyato mocetvà bhujissabhàvakaraõena bhujissàni. Buddhàdãhi vi¤¤uhipasatthattà vi¤¤uppasatthàni, taõhàdiññhihi aparà maññhattà kenaci và ayaü te sãlesu dosoti evaü paràmaññhuü asakkuõeyyatàya aparàmaññhàni, upacàrasamàdhiü appanàsamàdhiü và. Athavà pana maggasamàdiü phalasamàdhiüvàpi saüvattentãti samàdhisaü vattanãkàni, evaü akhaõóatàdiguõavasena attano sãlàni anussarato neva tasmiü samayoràgapariyuññhitaü cittaü hoti na dosapariyuññhitaü cittaü hoti na moha pariyuññhitaü cittaü hoti, ujugatamevassa tasmiü samaye cittaü hoti. Sãlaü àrabbhàti purimanayeneva vikkhamhita nãvaraõassa ekakkhaõe jhànaïgàni uppajjanti. Sãlaguõànaü pana gamhãratàya nànàppakàragunànussaranàdhimuttatàya và appanaü appatvà upacàrappattameva jhànaü hoti. Tadetaü sãla guõànussaraõavasena uppannattà sãlànussaticceva saïkhaü gacchati. Emaü ca pana sãlànussatimanuyutto bhikkhu sikkhàya sagàravo hoti, sabhàgavutti pañisanthàre appamatto attànuvàdàdi bhayavirahito, aõumattesu vajjesu bhayadassàvã saddhàdivepullaü adhigacchati, pãtipàmojjabahulo hoti, uttariü appañivijjhanto pana sugatiparàyano hoti. Tasmà have appamàdaü kayiràtha sumedhaso, Evaü mahànubàvàya sãlànussatiyà sadàti. Idaü silànussatiyaü vitthàrakathàmukhaü. [PTS Page 223] [\q 223/] Càgànussatiü bàvetukàmena pana pakatiyà càgàdhimuttena niccappavattadànasaüvibhàgena bhavitabbaü. Athavà pana bhàvanaü àrabhantena itodànippabhåti sati pañiggàhake antamaso ekà lopamattampi dànaü adatvà na bhu¤jissàmãti samàdànaü katvà taü divasaü guõavisiññhesu pañiggàhakesu yathàsatti yathàbalaü dànaü datvà Tattha nimittaü gaõhitvà rahogatena patisallãnena: - "làbhà vata me, suladdhaü vata me, yohaü mackremalapariyuññhitàya pajàya vigata malamaccherena cetasà viharàmi muttacàgo payatapàõi vossaggarato yàcayogo dànasaüvibhàgarato"ti. Evaü vigatamalamacchera tàdiguõavasena attano càgo anussaritabbo. Tattha làbha vata veti mayhaü vata làbhà, ye ime "àyuü ko pana datvà àyussa bhàgã hoti dibbassa và mànusassa và" itica "dadaü piyo hoti bhajanti naü bahå" itica "dadamàno piyo hoti sataü dhamma manukkamaü" itica evamàdãhi nayehi bhagavatà dàyakassa làbhà saüvanõità, te mayhaü avassaü bhàvinoti adippàyo. Suladdhaü vata meti yaü mayà idaü sàsanaü manussattaü và laddhaü, taü suladdhaü vata me. Kasmà? Yohaü maccheramala pariyuññhitàya pajàya -pe- Dànasaü vibhàgaratoti. Tattha maccheramala pariyuññhitàyàti maccheramalena adhibhåtàya. Pajàyati pajàyanavasena sattà vuccanti. Tasmà attano sampattãnaü parasàdhàraõabhàva asahana lakkhaõena cittassa pabhassarabhàvadåsakànaü kaõhadhammànaü a¤¤atarena maccheramalena adhibhåtesusattesåti ayamettha attho. Vigatamalamaccherenàti a¤¤esampi ràgadosàdimalàna¤ceva maccherassa ca vigatattà vigatamalamaccherena, cetasà viharàmãti yathàvuttappakàracitto hutvà vàsàmãti [PTS Page 224] [\q 224/] attho, sutte pana mahànàmassa sakkassa sotàpannassa sato nissayavihàraü pucchato nissaya vihàravasena desitattà agàraü ajjhàvasàmãti vuttaü, tattha adhi bhavitvà vasàmãti attho, muttacàgoti vissaññhacàgo, payapatàõãti parisuddhahattho, sakkaccaü sahatthà deyyadhammaü dàtuü sadàdhota hattho yevàti vuttaü hoti, vossaggaratoti vossajanaü vossaggo, pariccàgoti attho. Tasmiü vossagge satatàbhi yogavasena ratoti vossaggarato, yàcayogoti yaü yaü pare yàcanti tassa tassa dànato yàcanayoggoti atto, yàjayo gotipi pàñho, yajanasaïkhàtena yàjena yuttoti attho, dàna saüvibhàgaratoti dàne ca saüvibhàge ca rato, ahaü hi dà¤ca demi attanà paribhu¤jitabbatopi ca saüvibhàgaü karomi ettheva ca asmiü ubhaye ratopi evaüanussaratãti attho. Tassevaü vigatamala maccheratàdiguõavasena attano càgaü anussarato neva tasmiü samaye ràgapariyuññhitaü cittaü hoti, na dosa pariyuññhitaü cittaü hoti, na moha pariyuññhitaü cittaü hoti, ujugatamevassa tasmiü samaye cittaü hoti. Càgaü àrabbhàti purimanayeneva vikkhambhitanãvaraõassa ekakkhaõe kàdànaïgàni uppajjanti, càgagunànaü pana gambhãratàya nànàppa kàracàgaguõànussaraõàdimuttatàya và appanaü appatvà upacàrappattameva jhànaü hoti. Tadetaü càgaguõànussaraõavasena uppannattà càgànussaticceva saïkhaü gacchati. Ima¤ca pana càgà [SL Page 166] [\x 166/] Nussatimanuyutto bhikkhu bhiyyosomattàya càgàdhimutto hoti alobhajjhàsayo mettàya anulomakàrã visàrado pãti pàmojjabahulo, uttariü appañivijjhanto pana sugatiparàyano hoti. Tasmà have appamàdaü kayiràtha sumedhaso, Evaü mahànubhàvàya càgànussatiyà sadàti. Idaü càgànussatiyaü vitthàrakathàmukhaü. [PTS Page 225] [\q 225/] Devatànussatiü bhàvetukàmena pana ariyamaggavasena samudà gatehi saddhàdãhi guõehi samannàgatena bhavitabbaü. Tato rahogatena patisallinena: - "santi devà càtummahàràjikà, santi devà tàvatiïsà, yàmà- tusità- nimmàõaratinoparanimmitavasavattino, santi devà brahmakàyikà, santi devà tatuttaraü, yathà råpàya saddhàya samannàgatà tà devatà ito cutà tattha uppannà. Mahhampi tathàråpà saddhà saüvijjati, yathàråpena sãlena yathà råpena sutena yathàråpena càgena yathàråpàya pa¤¤àya samannàgatà tà devatà ito cutà tattha uppannà, mayhampi tathàråpà pa¤¤à saüvijjatãti"ti eva devati sakkhiññhàne ñhapetvà attano saddhàdiguõà anussaritabbà. Sutte pana "yasmiü mahà nàma samaye ariyasàvako attanoca tàsa¤ca devatànaü saddha¤ca sãla¤ca suta¤ca càgag¤ca pa¤¤ca anussarati, nevassa tasmiü samaye ràgapariyuññhitaücittaü hotã"ti vuttaü. Ki¤càpi vuttaü: - acha kho taü sakkhiññhàne ñhapetabbaü devatànaü attano saddhàdãhi samànaguõadãpanatthaü vuttanti veditabbaü. Aññhakathàyaï hi "devatà sakkhiññhàne ñhapetvà attano guõe anussaratã"ti daëhaü katvà vuttaü. Tasmà pubbabhàge devatànaü guõe anussaritvà apara bhàge attano saüvijjamàno saddhàdiguõe anussarato cassa neva tasmiü samaye ràgapariyuññhitaü cittaühoti, na dosa pariyuññhitaü cittaü hoti na moha pariyuññhitaü cittaü hoti, ujugatamevassa tasmiü samaye cittaü hoti, devatà àrabbhàti purimanayeneva vikkhamhitanãvaraõassa ekakkhaõe jhànaïgàni uppajjanti, saddhàdiguõànaü pana gambhãratàya nànappakàraguõànussaraõàdimuttatàya và appanaü appatvà upacàrappattameva jhànaü hoti, tadetaü devatànaü guõasadisasaddhàdiguõànussaraõavasena devatànussaticceva saïkhaü gacchati. [PTS Page 226] [\q 226/] ima¤ca pana devatànussatimanuyutto bhikkhå devatànaü pàyo hoti manàpo, bhiyyo so mattàya saddhàdivepullaü adi gacchati, pãtipàmojjabahulo viharati, uttariü appañivijjhanto pana sugatiparàyano hoti. [SL Page 167] [\x 167/] Tasmà bave appamàdaü kayiràtha sumedhaso, Evaü mahànubhàvàya devànussatiyà sadàti. Idaü devatànussatiyaü vitthàrakathàmukhaü. Yaü pana- etàsaü vitthàradesanàyaü ujugatavevassa tasmiü samaye cittaü hoti tathàgataüàhabbhàti àdãnã vatvà "ujugatacitto khoba pana mahànàma ariyasàvako labhati atthavedaü labhati dhamma vedaü labhati dhammåpasaühitaü pàmujjaü pamuditassa pãtijàyatã"ti vuttaü. Tattha itipi so bhagavàti àdãnaü attha nissàya uppannaü tuññhiü sandhàya labhatã atthavedanti vuttaü, pàëiü nissàya uppannaü tuññhiü sandhàya labhati dhammavedanti, ubha. Vasena labhati dhammåpasaü hitaü pàmujjanti vuttanti veditabbaü. Yaü devatànussatiyaü devatà àrabbhàti vuttaü, taü pubbabhàge và devatà àrabbha pavatta cittavasena devatàguõasadise và devatàbhàvanipphàdake guõe àrabbha pavattacittavasena vuttanti veditabbaü. Imà pana cha anussatiyo ariyasàvakànaü yeva ijjhanti. Tesaü hi buddhadhamma saüghaguõà pàkañà honti, teca akhaõóatàdiguõehi sãlehi vigata malamaccherena càgena mahànubhàvànaü devatànaü guõasadisehi saddhàdiguõehi samannàgatà. Mahànàmasutte ca sotàpannassa nissayavihàraü puññhena bhagavatà sotàpannassa nissayavihàradassa natthavevacetà vitthàrato kathità. Gedhasuttepi "idha bhikkhave ariyasàvako tathàgataü anussarati, itipi so bhagavà -pe-ujugata mevassa tasmiü samayo cittaü hoti, nikkhantaü [PTS Page 227] [\q 227/] muttaü vuññhitaü gedhamhà. Gedhoti kho bhikkhave pa¤cannametaü kàmaguõànaü adhivacanaü, badampi ko bhikkhave pa¤cannametaü kàmaguõànaü adhivacanaü, idampi kho bhikkhave pa¤cannametaü kàmaguõànaü adhivacanaü, idampi ko bhikkhave àrammaõaü karitvà evamidhekacce sattà visujjhantã"ti evaü ariyasàvakassa anussativasena cittaü visodhetvà uttariü paramatthavisuddhi adigamatthàya kathità. âyasmatà mahàkaccànena desite sambàdhokàsa suttepi "acchariyaü àvuso abbhutaü àvuso yàva¤cidaü tena bhagavatà jànatà passatà arahatà sammàsambuddhena sambàdhe okàsàdhigamo anubuddho sattànaü visuddhiyà -penibbàõassa saccikiriyàya yadidaü cha anussa tiññhànàni, katamàni cha? Idhàvuso ariyasàvako tathàgataü anussarati -pe- evamidhekacce sattà visuddhidhammà bhavantã"ti. Evaü ariya sàvakasseva paramatthavisuddhidhammatàya okàsàdhigamavasena kathità. Uposathasuttepi " katha¤ca visàkhe ariyuposatho hoti? Upakkiliññhassa visàkhe cittassa upakkamena pariyedapanà hoti, tatha¤ca visàkhe upakkiliññhassa cittassa upakkamena pariyo dapanà hoti? Idha visàkhe ariyasàvako tathàgataü anussaratã"ti evaü ariyasàvakasseva uposathaü upavasato cittavisodhana [SL Page 168] [\x 168/] Kammaññhànavasena uposathassa mahapphalabhàvadassanatthaü kathità. Ekàdasanipàtepiha "saddhonàma àràdhako hoti, no assaddho. âraddha viriyo - upaññhitasati -samàhito- pa¤¤avà mahà nàma àràdhako hoti, ne duppa¤¤o. Imesu kho tvaü mahànàma pa¤casu dhammesu patiññhàya chadhamme uttariü bhàveyyàsi, idha tvaü mahànàma tathàgataü anussareyyàsi, itipi so bhagavà"ti evaü ariyasàvakasseva "tesaü no bhante nànàvihàrena viharataü kenassa vihàrena viharitabba"nti pucchato vihàradassanatthaü kathità. Evaü santepi parisuddhasilàdãguõasamannàgatena puthujjanàpi manasi kàtabbà. Anussavavasenàpi1 hi buddhàdãnaü [PTS Page 228] [\q 228/] guõe anussarato cittaü pasãdatiyeva, yassànubhàvena nãvaraõàni vikkhambhetvà uëàrapàmojjo vipassanaü àrabhitvà arahattaü yeva sacchikareyya, kañakandaravàsi2 phussadevatthero viya. So kiràyasmà màrena nimmitaü buddharåpaü disvà ayaü tàva saràgasadosa samoho evaü sobhati, kathaü nu kho bhagavà sobhati so hi sabbaso vãtaràgadosamohoti buddhàrammaõaü pãtiü pañilabhitvà vipassanaü vaóóhetvà arahattaü pàpuõãti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate visuddhimagge Samàdibhàvanàdikàre Cha anussati niddeso nàma Sattamo paricchedo. [PTS Page 228] [\q 228/] 8. Anussati kammaññhàna niddeso. Idàni ito anantaràya maraõasatiyà bhàvanàniddeso anuppatto. Tattha maraõanti ekabhavapariyàpannassa jãvitindriyassa upacchedo. Yaü panetaü arahantànaü vaññadukkhasamuccheda saükhàtaü samucchedamaraõaü, saïkhàrànaü khaõabhaïgasaïkhàtaü khaõika maraõaü, rukkho mato lo÷aü matanti àdisu sammutimaraõa¤ca, na taü idha adhippetaü. Yampicetaü adippetaü, taü kàlamaraõaü akàlamaraõanti duvidhaü hoti. Tattha kàlamaraõaü pu¤¤akkhayena và àyukkhayena và ubhayakkhayena và hoti, akàlamaraõaü kammu pacchedakakammavasena, tattha yaü vijjamànàyapi àyusantànaka paccayasampattiyà kevalaü pañisandhijanakassa kammassa vipakkavipàkattà maraõaü hoti, idaü pu¤¤akkhayena maraõaü nàma, yaü hi gati 1. Ma. Anussaraõavasenàpi 2. Sã. Maandhakàra. Ma. [SL Page 169] [\x 169/] Kàlàhàràdisampattiyà abhàvena ajjatanakàlapurisànaü viya vassa satamattaparimàõassa àyuno khayavasena maraõaü hoti, idaü àyukkhayena maraõaü nàma, yaü pana dåsimàra kalàburàjàdãnaü viya taü khaõaü yeva ñhànà càvanasamatthena kammunà upacchinnasantànànaü purimakammavasena và satthàharaõàdãhi upakkamehi upacchijjamàna santànànaü maranaü hoti, [PTS Page 230] [\q 230/] idaü akàlamaranaü nàma, taü sabbampi vuttappakàrena jãvitindriyupacchedena saïgahitaü, iti jãvitindriyu pacchedasaükhàtassa maraõassa saraõaü maraõasati. Taü bhàvetu kàmena rahogatena patisallãnena: - "maraõaü bhavissati, jãvitinduyaü upaccijjissatiti và maraõaü maraõanti và yoniso manasikàro pavattetabbo, ayoniso pavattayato hi iññhajana maraõànussaraõe soko uppajjati, vijàtamàtuyà piyaputta maraõànussaraõe viya. Aniññhajanamaraõànussaraõe pàmojjaü uppajjati. Verãnaü verimaraõànussaraõe viya. Majjhatthajana maraõànussaraõe saüvego na uppajjati, matakaëebaradassane chavaóàhakassa viya. Attano maraõànussaraõe santàso uppajjati, ukkhittàsikaü vadhakaü disvà bhãrukajàtikassa viya, tadetaü sabbampi satisaüvega¤àõavirahato hoti. Tasmà tattha tatthahatamatasatte oloketvà diññhapubbasampattãnaü sattànaü matànaü maraõaü àvajjetvà sati¤ca saüvega¤ca ¤àõa¤ca yojetvà maraõaü bhavissatãti àdinà nayena manasikàro pavattetabbo. Evaü pavattento hi yoniso pavatteti. Upàyena pavattetãti attho. Evaü pavattayato yeva hi ekaccassa nãvaraõàni vikkhambhanti, maranàrammanà sati saõñhàti, upacàrappattameva kammaññhànaü hoti. Yassa pana ettàvatà na hoti, tenavadhakapaccupaññhànato sampattivipattito upasaüharaõato kàyabahusàdhàraõato àyudubbalato animittato addhànaparicchedato khaõaparittatoti imehi aññhahàkàrehi maraõaü anussaritabbaü. Tattha vadhakapaccupaññhànatoti vadhakassa viya paccu paññhànato, yathàhi imassa sãsaü chindussàmãti asiü gahetvà gãvàya càrayamàno vadhako paccupaññhitova hoti, evaü maraõampi paccu paññhitamevàti anussaritabbaü. Kasmà? Saha jàtiyà àgatato. Jãvitaharaõato ca. Yatàhi ahicchattakamakuëaü matthakena paüsuü gahetvàva uggacchati, evaü sattà jaràmaraõaü gahetvàva nibbattanti. Tathà hi nesaü pañisandhicittaü uppàdasamanantarameva jaraü patvà pabbatasikharato patitasilà viya [PTS Page 231] [\q 231/] bhijjati saddhiü sampayutta khavdhehi, evaü khaõikamaraõaü tàva saha jàtiyà àgataü. Jàtassa pana avassaü maraõato idhàdhippetamaraõampi saha jàtiyà àgataü tasmà esa satto jàtakàlato paññhàya yathà nàma uññhito såriyo atthàbimukho gacchateva, gatagataññhànato ãsakampi na nivattati, [SL Page 170] [\x 170/] Yathà và nadã pabbateyyà sãghasotà hàrahàrinã sandateva vatta teva ãsakampi na nivattati, evaü ãsakampi anivattamàno maraõàbhimukhova yàti. Tena vuttaü: - Yamekarattiü pañhamaü gabbhe vasati màõavo, Abbhuññhitova1 sayati sa gacchaü na nivattatãti. Evaü gacchato cassa gimhàbitattànaü kunnadãnaü khayo viya pàto àporasànugatabavdhanànaü dumaphalànaü patanaü viya, muggaràbhi tàëitànaü mattikabhàjanànaübhedo viya, suriyarasmi samphåññhànaü ussàvabindunaü viddhaüsanaü viya ca maraõameva àsannaü hoti. Tena vuttaü: - Accayanti ahorattà jãvitaü uparujjhati, âyu khãyati maccànaü kunnadãnaüva odakaü. Phalànamiva pakkànaü pàto patanato bhayaü, Evaü jàtàna maccànaü niccaü maraõato bhayaü. Yathàpi kumbhakàrassa kataü mattikabàjanaü, Khuddaka¤ca mahanta¤ca yaü pakkaü ya¤ca àmakaü, Sabbaü bhedanapariyantaü evaü maccàna jãvitaü. Ussàvova tiõaggamhi suriyassuggamanampati, Evamàyu manussànaü mà maü amma nivàrayàti. Evaü ukkhittàsiko vadhako viya sahajàtiyà àgataü panetaü maranaü gãvàya asiü càrayamàno so vadhako [PTS Page 232] [\q 232/] jãvitaü harati yeva, anàharitvà na nivattati. Tasmà saha jàtiyà àgatato jãvitaharaõato ca ukkhittàsiko vadhako viya maraõampi paccu paññhitameva hotãti evaü vadhakapaññupaññhànato maraõaü anussari tabbaü. Sampattivipattitoti-idha sampatti nàma tàvadeva sobhati, yàva naü vipatti nàbibhavati. Na ca sà sampatti nàma atthi, yà vipattiü atikkamma tiññheyya. Tathàhi: - Sakalaü vediniü bhutvà datvà koñisataü sukhã, Addhàmalakamattassa ante issarataü gato. Teneva dehabandhena pu¤¤amhi khayamàgate. Maraõàbhimuko sopi asoko sokamàgatoti. Apica: - sabbaü àrogyaü vyàdhipariyosànaü, sabbaü yobbanaü jaràpariyosànaü, sabbaü jãvitaü maraõapariyosànaü, sabbo yeva 1. Ma. Soyàti. 2. Ma. Suriyuggamanaü. [SL Page 171] [\x 171/] Lokasannivàso jàtiyà anugato, jaràya anusaño, vyàdhinà abhibhåto, maraõena abbhàhato. Tenàha: - Yathàpi selà vipulà nabhaü àhacca pabbatà, Samannà anupariyeyyuü nippoñhentà catuddisà. Evaü jarà ca maccu ca adhivattanti pànino, Khattiye bràhmaõe vesse sudde caõóàlapukkuse; Na ki¤ci parivajjeti sabbavevàbhimaddati. Natattha tthinaü bhumu na ratànaü na pattiyà. Nacàpi mantayuddhena sakkà jetuü dhanena vàti. Evaü jãvitasampattiyà maraõavipattipariyosànataü vavatthapentena sampatti vipattito maraõaü añussaritabbaü. Upasaüharaõatoti-parehi saddhiü attano upasaüharaõato. Tattha sattahàkàrehi upasaüharaõato maraõaü anussaritabbaü: - yasa mahattato pu¤¤amahattato thàmamahattato iññhimahattato pa¤¤àmahattato paccekabuddhato sammàsambuddhatoti. Kathaü? Idaü maraõaü nàma mahàyasànaü mahàparivàrànaü sampannadhanavàha [PTS Page 233] [\q 233/] nànaü mahàsammata mandhàtu mahàsudassana daëhanemi nimippabhåtãnampi upari niràsaükameva patitaü, kimaïga pana mayhaü upari na patissati. Mahàyasà ràjavarà mahàsammata àdayo, Tepi maccuvasaü pattà màdisesu kathàva kàti. Evaü tàva yasamahattato anussaritabaübaü. Kathaü pu¤¤a mahattato? Jotiyo jañilo uggo meõóako atha puõõako, Eteva¤¤e ca ye loke mahàpu¤¤àti vissutà; Sabbe maraõamàpannà màdisesu kathàva kàti. Evaü pu¤¤amahattato anussaritabbaü. Kathaü thàmamahattato? Vàsudevo baladevo bhãmaseno yudhiññhilo, Cànuro piyadàmallo1 antakassa vasaü gatà. Evaü thàmabalupetà iti lokamhi vissutà, Etepi maraõaü yàtà màdisesu kathàva kàti. Evaü thàmamahattato anussaritabbaü. Kathaü? Iddhimahattato? Pàdaïguññhakamattena vejayantaü akampayã, Yo nàmiddhimataü seññho dutiyo aggasàvako. 1. Ma. Cànuroyomahàmallo. [SL Page 172] [\x 172/] Sopi maccumukhaü ghoraü migo sãhamukhaü viya, Paviññho saha iddhihi màdisesu kathàva kàti. Evaü iddhimahattato anussaritabbaü. Kathaü pa¤¤àmahattato? [PTS Page 234] [\q 234/] Lokanàthaü ñhapetvàna ye ca¤¤e atthi pàõino, Pa¤¤àya sàriputtassa kalaü nàgghanti soëasi. Evaü nàma mahàpa¤¤o pañhamo aggasàvako, Maraõassa vasaü patto màdisesu kathàva kàtã. Evaü pa¤¤àmahattato anussaritabbaü. Kathaü pacceka buddhato? Yepi te attano ¤àõaviriyabalena sabbakilesa sattu nimmathanaü katvà paccekasaübodhiü patvà khaggavisàõakappà sayambhuno, tepi maraõato na muttà. Kuto panàhaü. Muccissàmãti. Taü taü nimittamàgamma vãmaüsantà mahesayo, Sayambhu¤àõatejena ye pattà àsavakkhayaü. Ekacariyanivàsena khaggasiïga samåpamà, Tepi nàtigatà maccuü màdisesu kathàva kàti. Evaü paccekabuddhato anussaritabbaü. Kathaü sammàsambuddhato? Yopi so bhagavà asãtianuvya¤janapatimaõóitadvattiüsamahàpurisalakkhaõavicitraråpakàyo sabbàkàraparisuddha sãlakkhandhàdi guõaratana samiddhadhammakàyo yasamahatta pu¤¤amahatta thàmamahatta iddhimahatta pa¤¤àmahattànaü pàraügato asamo asamasamo appañipuggalo arahaü sammàsambuddho, sopi salilavuññhinipàtena mahà aggikkhavdho viya maraõavuññhi nipàtena ñhànaso våpasanto. Evaü mahànubhàvassa yaü nàmetaü mahesino, Na bhayena na lajjàya maraõaü vasamàgataü. Nillajjaü vãtasàrajjaü sabbasattàbhimaddanaü, Tayidaü màdisaü sattaü kathaü nàbibhavissatãti. Evaü sammàsambuddhato anussaritabbaü. Tassevaü yasamahantatàdi sampannehi parehi saddhiümaraõasàma¤¤atàya attànaü upasaü haritvà tesaü viya sattavisesànaü mahhampi maraõaü bhavissatãti anussarato upacàrappattaü kammaññhànaü hotãti evaü upasaüharaõato maranaü anussaritabbaü. [PTS Page 235] [\q 235/] Kàyabahusàdhàraõatoti- ayaü kàyo bahusàdhàraõo, asãtiyà tàva kimikulànaü sàdàrano. Tattha chavinissità pànàchaviü khàdanti, cammanissità chammaü khàdanti, maüsanissità maüsaü khàdanti, nahàrunissità nahàruü khàdanti, aññhinissità aññhiü khàdanti, mi¤janissità mi¤jaü khàdanti, tattheva jàyanti, jiyanti. [SL Page 173] [\x 173/] Mãyanti, uccàrapassàcaü karonti, kàyova nesaü såtighara¤ceva gilànasàlà ca, susàna¤ca vaccakuñã ca passàcadoõikà ca, svàyaü tesampi kimikulànaü pakopena maraõaünigacchati yeva. Yathàca asãtiyà kimikulànaü, evaü ajjhattikànaü yevapaanekasatànaü rogànaü pàhiràna¤ca ahivicchikàdãnaü maraõassa paccayànaü sàdhàraõo. Yathàhi catumahàpathe ñhapite lakkhamhi sabbadisàhi àgatà sarasattitomara pàsàõàdayo nipatanti, evaü kàyepi sabbupaddavà nipatanti. Svàyaü tesampi upaddavànaü nipàtena maraõaü nigacchati yeva. Tenàha bhagavà: - " idha bhikkhave bikkhu divase nikkhante rattiyà panihitàya iti pañisaücikkhati: - bahukà kho me paccayà maraõassa; ahi và maü óaseyya vicchiko và maü óaseyya, satapadãvà maü óaseyya, tena me assa kàlakiriyà, so mamassa antaràyo, upakkhalitvà và papateyyaü, bhatti và me bhuttaü vyàpajjeyya, pittaü và me kuppeyya, semhaü và me kuppeyya, satthakà và me vàtà kuppeyyuü, tena me assa kàlakiriyà. So mamassa antaràyo"ti evaü kàyabahusàdhàraõato maraõaü anussaritabbaü. âyudubbalatoti- àyu nàmetaü abalaü dubbalaü, tathàhi. Sattà naü jãvitaü assàsapassàsåpanibaddha¤ceva iriyàpathåpanibaddha¤ca. Situõhåpanibaddha¤ca. Mahàbhåtupanibaddha¤ca, àhàråpanibaddha¤ca. Tadetaü assàsapassàsànaü samavuttitaü labhamànameva pavattati. Bahinikkhantanàsikàvàto pana anto apavisante paviññhe và anikkhamante mato nàma hoti. Catunnaü iriyapathànampi sama vuttitaü labhamànameva pavattati, a¤¤atara¤¤atarassa [PTS Page 236] [\q 236/] pana adimattatàya àyusaïkàrà upaccijjanti. Sãtunhànampi samavuttitaü labhamànameva pavattati, atisåtena pana atiuõhena và abhibhåtassa vipajjati. Mahàbhåtànampi samavuttitaü labhamànameva pavattati, pañhavidhàtuyà pana àpodhàtuàdãnaü và a¤¤atara¤¤a tarassa pakopena balasampannopi puggalo patthaddhakàyo và atisàràdivasena kilinnapåtikàyo và mahàóàhapareto và sa¤chijjamànasandhibandhano và hutvà jãvitakkhayaü pàpuõàti. Kabaliïkàràhàrampi yuttakàle labhantasseva jãvitaü pavattati, àhàraü alabhamànassa pana parikkhayaü gacchatãti evaü àyudubbalato maraõaü anussaritabbaü. Anumittatoti- avavatthànato, paricchedàbhàvatoti attho. Sattànaü hi. Jãvitaü vayàdhi kàlo ca dehanikkhepanaü gati, Pa¤cete jivalokasmiü animittà na ¤àyare. Tattha jãvitaü tàva: - ettakameva jãvitabbaü na ito paranti evaü vavatthànàbhàvato animittaü, kalalakàlepi hi sattà maranti, [SL Page 174] [\x 174/] Abbuda- pesi - ghana - màsika - dvemàsa - temàsa - catumàsapa¤camàsa - dasa màsakàlepi - kucchito nikkhantasamayepi - tato paraü vassasatassa anto pi bahi pi marantiyeva. Vayàdhipi iminàva vyàdhinà sattà maranti na a¤¤enàti evaü vavatthànàbhàvato animitto, cakkhu rogenàpi hi sattà maranti, sotarogàdãnaü a¤¤atarenàpi. Kàlopi imasmiü yeva kàle maritabbaü, na a¤¤asminti evaü vavatthànàbàvato anamitto, pubbaõhepi hi sattà maranti, majjhantikàdãnaü a¤¤atarasmimpi. Dehanikkhepanampi idheva mãyyamànànaü dehena patitabbaü, na a¤¤atthàti evaü vavatthànà bhàvato animittaü, anto game jàtànaü hi pahi gàmepi atta bhàvo patati, pahi gàmepi jàtànaü antogàme, tathà thalajànaü jale, jalajànaü thaleti anekappakàrato vitthàretabbaü. [PTS Page 237] [\q 237/] gatipi ito cutena idha nibbattitabbanti evaü vavatthànàbhàvato animittà, devalokato hi cutà manussesupi nibbattanti. Manussa lokato cutà devalokàdãnampi yattha katthaci nibbattantãti evaü yantayuttagoõo viya gatipa¤cake loke samparivatta tãti evaü animittato maraõaü anussaritabbaü. Addhànaparicchedatoti - manussànaü jãvitassa nàma etarahi na paricchedo na tathà addhà. Yo ciraü jivati, so vassasataü appaü và bhiyyo, tenàha bhagavà: -"appamidaü bhikkhave manusasànaü àyu, gamanãyo samparàyo, kattabbaü kusalaü caritabbaü brahmacariyaü, natthi jàtassa amaranaü, yo bhikkhave ciraü jivati, so vassasataü - appaü và bhiyyo"ti. Appamàyu manussànaü hãëeyya naü suporiso, Careyyàdittasãsova natthi vaccussanàgamoti. Aparampi àha: - " bhåtapubbaü bhikkhave arako nàma satthà aho sã"ti sabbampi sattahi upamàhi alaïkataü suttaü vitthàretabbaü. Aparampi àha: - yopàyaü bhikkhave bhikkhå evaü maraõasatiü bhàveti aho vatàhaü rattindivaü jiveyyaü, bhagavato sàsanaü manasi kareyyaü, bahuü vata me kataü assàtã, yopàyaü bhikkhave bhikkhu evaü maraõasatiü bhàveti, ahovatàhaü divasaü jiveyyaü, bhagavato sàsanaü manasikareyyaü, bahuü vata me kataü assàta. Yopàyaü bhikkhave bhikkhu evaü maraõasatiü bhàveti, ahovatàhaü tadantaraü jiveyyaü yadantaraü ekaü piõóapàtaü bhu¤jàmi. Bhagavato sàsanaü manasikareyyaü, bahuü vata me kataü assàti. Yopàyaü bhikhave bhikkhu evaü maraõasatiü bhàveti, aho vatàhaü tadantaraü jiveyyaü, yadantaraü cattàro pa¤ca àlope saïkhàditvà ajjhoharàmi, bhagavato sàsanaü manasikareyyaü, bahuü vata me kataü assàti. Ime vuccanti bhikkhave bhikkhå pamattà viharanti, dandhaü maraõasatiü [SL Page 175] [\x 175/] Bhàventi àsavànaü khayàya. [PTS Page 238] [\q 238/] ye ca khvàyaü bhikkhave bhikkhu evaü maraõasatiü bhàveti, aho vatàhaü tadantaraü jiveyyaü yadantaraü ekaü àlopaü saïkhàditvà ajjhoharàmi bhagavato sàsanaü manasikareyyaü, bahuü vata me kataü assàti. Yopàyaü bhikkhave bhikkhu evaü maraõasatiü bhàveti aho vatàhaü tadantaraü jiveyyaü yadantaraü assasitvà và passasàmi passasitvà và assasàmi, bhagavato sàsanaü manasi kareyyaü pahuü vata me kataü assàti. Ime vuccanti bhikkave bhikkhå appamattà viharanti, tikkhaü maraõasatiü bhàventi, àsavànaü khayàyà"ti. Evaü catupa¤càlopasaükhàdana mattaü avissàsiyo paritto jãvitassa addhàti evaü addhànaparicchedato maraõaü anussaritabbaü. Khaõaparittatoti- paramatthato hi atiparitto sattànaü jãvitakkhaõo ekacittappavatti matto yeca. Yathà nàma rathacakkaü pavattamànampi ekeneva nemippadesena pavattati tiññhamànampi ekeneva tiññhati, evameva ekacittakkhaõikaü sattànaü jãvitaü, tasmiü citte niruddhamatte satto mato niràddhoti vuccati. Yathàha: - "atite cittakkhaõe jãvittha, na jivati, na jivissati, anàgate cittakkhaõe na jãvittha, na jivati, jivissati. Paccuppanne cittakkhaõe na jãvittha, jivati, na jivãssatãti. Jãvitaü attabhàvo ca sukhadukkhà ca kevalà, Ekacitta samàyuttà lahuso vattate khaõo. Ye niruddhà marantassa tiññhamànassa và idha, Sabbepi sadisà khandhà gatà appañisandhiyà. Anibbattena na jàto paccuppannena jivati, Cittabhaïgà mato loko pa¤¤atti paramaññhiyàti. Evaü khaõaparittato maraõaü anussaritabbaü. Iti imesaü aññhannaü àkàrànaü a¤¤atara¤¤atarena anussaratopi punappunaü manasikàravasena cittaü àsevanaü labhati, maraõàrammanà sati santiññhati, nãvaraõàni vikkhambhanti, jhànaïgàni pàtu bhavanti, sabhàvadhammattà pana saüvejanãyavattà ca àrammaõassa appanaü appatvà upacàrappattamevajhànaü hoti, lokutta rajjhànaü pana [PTS Page 239] [\q 239/] dutiyacatutthàni ca àruppajjhànàni sabhàvadhammepi bhàvanà visesena appanaü pàpuõanti. Visuddhibhàvanànukkama vasena hi lokuttaraü appanaü pàpuõanti. ârammaõàtikkamabhàva nàvasena àruppaü, appanàpattasseva hi jhànassa àrammaõa samatikkamanamattaü tattha hoti, idha pana tadubhayampi natthi. Tasmà upacàrappattameva jhànaü hoti. Tadetaü sati balena uppannattà maraõasaticceva saükhaü gacchati. Imaü ca pana maraõa [SL Page 176] [\x 176/] Satimanuyutto bhikkhu satataü appamatto hoti, sabbabhavesu anabiratisa¤¤aü pañilabhati, jãvitanikantiü jahàti, pàpagarahã hoti, asannidhibahulo parikkhàresu vigatamalaü macchero, anicca sa¤¤à cassa paricayaü gacchati, tadanusàreneva ca dukkhasa¤¤à anattasa¤¤à ca upaññhàti, yathà abhàvitamaraõà sattà sahasà vàëamiga yakkha sappa coravadhakàbhibhåtà viya maraõasamaye bhayaü santàsaü sammohamàpajjanti, evaü anàpajjitvà abhayo asammåëhokàlaü karoti, sace diññheva dhamme amataü nàràdheti, 1 kàyassa bhedà sugatiparàyano hoti. Tasmà have appamàdaü kayiràtha sumedhaso, Evaü mahànubhàvàya maraõànussatiyà sadàti. Idaü maraõasatiyaü vitthàrakatàmukhaü. Idàni yantaü a¤¤atra buddhuppàdà appavattapubbaü sabbatitthiyànaü avisayabhåtaü tesu tesu suttantesu "ekadhammo bhikkhave bhàvito bahulãkato mahato saüvegàya saüvattati, mahato atthàya saüvattati, mahato yogakkhemàya saüvattati, mahato sati sampaja¤¤àya saüvattati, ¤àõadassanapañilàbhàya saüvattati, diññha dhammasukhavihàràya saüvattati, vijjà vivutti phalasacchikiriyàya saüvattati. Katamo ekadhammo? Kàyagatàsati, amataü te bhikkhave paribhu¤janti ye kàyagatàsatiü paribhu¤janti. Amataü te bhikkhave na paribhu¤janti ye kàyagatàsatiü na paribhu¤janti. [PTS Page 240] [\q 240/] amataü tesaü bhikkhave paribhuttaü - apaributtaü, parihãnaüaparihãnaü, viraddhaüaviraddhaü, yesaü kàyagatàsati àraddhà"ti evaü bhagavatà anekehi àkàrehi pasaüsitvà "kathaü bhàvità ca bhikkhave kàyagatà sati kathaü pahålãkatà mahapphalà hoti mahànisaüsà, idha bhikkhave bhikkhu ara¤¤agatovà"ti àdãnà nayena ànàpànapabbaüiriyàpathapabbaü- catusampa ja¤¤apabbaüpañikkålamanasikàrapabbaüdhàtumanasikàrapabbaü- navasã vathikapabbànã"ti imesaü cuddasannaü pabbànaü vasena kàyagatàsati kammaññhànaü niddiññhaü, tassa bhàcanà niddeso anuppatto: tattha yasmà iriyàpathapabbaü catusampaja¤¤apabbaü dhàtumanasikàrapabbanti imàni tãõi vipassanàvasena vuttàni, navasãvathikapabbàni vipassanà¤àõesu yeva àdãnavànupassanàva sana vuttàni, yàpi cettha uddhumàtakàdãsu samàdhibhàvanà ijjheyya, sà asubhaniddese pakàsità yeva. ânàpànapabbaü pana pañikkålamanasikàrapabba¤ca inevettha dvesamàdhivasena vuttàni, tesu ànàpànapabbaü ànàpànasativasena visuü kammaññhànaü yeva. Yaü panetaü "punacaparaü 1. Ma. Nàdhigameti. [SL Page 177] [\x 177/] Bhikkhave bhikkhu imamevakàyaü uddhaü pàdatalà adho kesamatthakà tacapariyantaü påraü nànappakàrassa asucino paccavekkhatã, atthi imasmiü kàye kesà lomà nakhà dantàtaco maüsaü nahàru aññhi aññhimi¤jaü vakkaü hadayaü yakanaü kàlomakaü pihakaü papphàsaü antaü antaguõaü udariyaü karãsaü matthaluïgaü pittaü semhaü pubbo lohitaü sedo medo assu vasà khelo siïghànikà lasikà mutta"nti. Evaü matthaluïgaü aññhi mi¤jena saïgahetvà pañikkålamanasikàravasena desitaü dvattiü sàkàrakammaññhànaü idamidha kàyagatàsatãti adhippetaü. Tatràyaü pàëivaõõanàpubbaïgamo bhàvanàniddeso. Imameva kàyanti imaü càtummahàbhåtikaü påtikàyaü, uddhaü pàdatalato upari, adho kesamatthakàti kesaggato heññhà, tacapariyantanti tiriyaü tacaparicchinõaü, påraü nànappakàrassa asucino [PTS Page 241] [\q 241/] paccavekkha tãti nànappakàrakesàdi asucibharito ayaü kàyoti passati. Kathaü? Atthi imasmiü kàye kesà lomà nakhà dantàtaco maüsaü nahàru aññhi aññhimi¤jaü vakkaü hadayaü yakanaü kàlomakaü pihakaü papphàsaü antaü antaguõaü udariyaü karãsaü matthaluïgaü pittaü semhaü pubbo lohitaü sedo medo assu vasà khelo siïghànikà lasikà muttanti. Tattha atthiti saüvijjanti, imasminti yvàyaü uddhaü pàdatalà adho kesamatthakà tacapariyano påro nànàppakàrassa asucinoti vuccati, tasmiü kàyeti sarãre, sarãraü hi asucisa¤cayato kucchitànaü kesàdi na¤ceva cakkhurogàdãna¤ca rogasatànaü àyabhåtato kàyoti vuccati. Kesà lomàtiete kesàdayo dvattiüsàkàrà, tattha atthi imasmiü kàye kesà, atthi imasmiü kàye lomàti evaü sambandho veditabbo. Imasmiü hi pàdatalato paññhàyaapari, kesamatthakà paññhàya ññho, tacato paññhàya paritoti1 ettake vyàmamatte kaëebare sabbàkàrenapi picinanto na koci ki¤ci muttaü và maõiü và veëuriyaü và agaruü và kuïkumaü và kappåraü và vàsacunõàdiü và aõumattampi sucibhàvaü passati, atha ko parama duggandhajegucchaü assirikadassanaü nànappakàraü kesalomàdi bhedaü asuciü yeva passati. Tena vuttaü: - atthi imasmiü kàye kesà lomà nakhà dantàtaco maüsaü nahàru aññhi aññhimi¤jaü vakkaü hadayaü yakanaü kàlomakaü pihakaü papphàsaü antaü antaguõaü udariyaü karãsaü matthaluïgaü pittaü semhaü pubbo lohitaü sedo medo assu vasà khelo siïghànikà lasikà muttanti. Ayamettha padasambandhato vaõõanà. Imà pana kammaññhànaü bhàvetvà arahattaü pàpunitu kàmena àdikammikena kulaputtena vucattappakàraü kalyàõamittaü upa saïkamitvà idaü kammaññhànaü gahetabaübaü. Tenàpissakammaññhànaü kathentena sattadhà uggahakosallaü dasadhà ca manasikàra kosallaü àcikkhitabbaü. Tattha - vacasà, manasà, vanõato, saõñhà nato, disato, okàsato, paricchedatoti evaü sattadhà uggaha kosallaü àcikkhitabbaü. Imasmiü hi pañikkålamanasikàrakammaññhàne yopi tipimako hoti, tenàpi manasikàrakàle pañhamaü vàcàya sajjhàyo. Kàtabbe. Ekaccassa hi sajjhàyaü karontasseva kammaññhànaü pàkamaü hoti. Malayavàsi mahàdevattherassa santike uggahitakammaññhànànaü dvinnaü therànaü viya, thero kira tehi kammaññhànaü yàcito cattàro [PTS Page 242] [\q 242/] màse imaü yeva sajjhàyaü karo thàti dvattiüsàkàrapàëiü adàsi. Te ki¤càpi nesaü ñe tayo 1. Tiriyantatoti. (Sammoha) [SL Page 178] [\x 178/] Nikàyà paguõà padakkiõaggàhitàya pana cattàro màse dvattiü sàkàraü sajjhàyantàva sotàpannà ahesuü. Tasmà kammaññhànaü kathentena àcariyena antevàsiko vattabbo: pañhamaü tàva vàcàya sajjhàyaü karohãti. Karontena ca tacapa¤cakàdãni pariccinditvà anulomapañilemavasena sajjhàyo kàtabbo. "Kesà lomà nakhà dantà taco"ti hi vatvà puna pañilomato " taco dantà nakhà lomà so"ti vattabbaü. Tadanantara vakka pa¤cake "maüsaü nahàru aññhi aññhaami¤jaü vakkaü"ti vatvà puna pañi lomato " vakkaü aññhimi¤jaü aññhi nahàru maüsaü taco dantà nakhà lomà kesàti vattabbaü. Tato papphàsapa¤cake "hadayaü yakanaü kilemakaü pihakaü papphàsaü"ti vatvà puna pañilomato "papphàsaü pihakaü kilomakaü yakanaü hadayaü vakkaü aññhimi¤jaü aññhi nahàru maüsaü taco dantà nakhà lomà kesà"ti vattabbaü. Tato matthaluïgapa¤cake "antaü antaguõaü udariyaü karãsaü matthaluïga"nti vatvà puna pañilomato "matthaluïgaü karãsaü udariyaü antaguõaü antaü papphàsaü pihakaü kilemakaü yakanaü hadayaü vakkaü aññhimi¤jaü aññhi nahàru maüsaü taco dantà nakhà lomà kesà"ti vattabbaü. Tato medachakke "pittaü semhaü pubbo lohitaü sedo medo"ti vatvà puna pañilemato "medo sedo lohitaü pubbo semhaü pittaü matthaluïgaü karãsaü udariyaü antaguõaü antaü papphàsaü pihakaü kilomakaü yakanaü hadayaü vakkaü aññhimi¤jaü aññhi nahàru maüsaü taco dantà nakhà lemà kesà"ti vattabbaü. Tato muttachakke " assu vasà khelo siïghànikà lasikà mutta"nti vatvà puna pañilomato "muttaü lasikàsiïghànikà khelo vasà assu medo sedo lohitaü pubbo semhaü pittaü matthaluïgaü karãsaü udariyaü antaguõaü antaü papphàsaü pihakaü kilomakaü yakanaü hadayaü vakkaü aññhimi¤jaü aññhi nahàru maüsaü taco dantà nakhà lomà kesà"ti vattabbaü. [PTS Page 243] [\q 243/] evaü kàlasataü kàla sahassaü kàlasatasahassampi vàcàya sajjhàyo kàtabbo. Vacasà sajjhàyena hi kammaññhànatanti pagunà hoti, na ito cito ca cittaü vidhàvati, koññhàsà pàkañà honti, hatthasaïghalikà viya vatipàdapanti viya ca khàyanti, yathà pana vacasà tatheva manasàpi sajjhàyo kàtabbo. Vacasà sajjhàyo hi manasà sajjhàyassa paccayo hoti, manasà sajjhàyo lakkhaõapañivedhassa paccayo hoti. Vanõatotikesàdãnaü vaõõo vavatthapetabbo, saõñhànatoti- tesaü yeva saõñhànaü vavatthapetabbaü, disatotiimasmiü hi sarãre nàbhito uddhaü uparimà disà, adho heññhimà disà, tasmà ayaü koññhàso imissà nàma disàyàti disà vavatthapetabbà. Okàsatoti- ayaü koññhàso imasmiü nàma okàse patiññhitoti evaü tassa tassa okàso vavatthapetabbo, pariccheda [SL Page 179] [\x 179/] Toti- sabhàgaparicchedo visabhàgaparicchedoti dve paricchedà, tattha ayaü koññhàso heññhà ca upari ca tiriya¤ca iminà nàma paricchinnoti evaü sabhàgaparicchedo veditabbo, kesà na lomà lomàpi na kesàti evaü amissakatàvasena visabhàgaparicchedo veditabbo. Evaü sattadhà uggahakosallaü àcikkhantena pana idaü kammaññhànaü asukasmiü sutte pañikkålavasena kathitaü asukasmiü dhàtuvasenàti ¤atvà àcikkhitabbaü. Idaü hi mahàsati paññhàne pañikkålavaseneva kathitaü, mahàhatthipadopama mahàràhulovàda dhàtuvibhaïgesu dhàtuvasena kathitaü. Kàyagatàsati sutte pana yassa vaõõato upaññhàti taü savdhàya cattàri jhànàni vibhattàni. Tattha dhàtuvasena kathitaü. Kàyagatàsati sutte pana yassa vanõato upaññhàti taü savdhàya cattàri jhànàni vibhattàni. Tattha dhàtuvasena kathitaü vipassanàkammaññhànaü hoti, pañikkålavasenakathitaü samathakammaññhànaü, tadetaü idha samatha kammaññhànamevàti evaü sattadhàuggahakosallaü àcikkhitvà anu pubbato nàtisãghato nàtisanikato vikkhepapañibàhanato paõõattisamatikkamanato anupubbamu¤canato appanàto tayo ca suttantàti evaü dasadhà manasikàrakosallaü àcikkhi tabbaü. Tattha anupubbatoti- idaü hi sajjhàyakaraõato paññhàya [PTS Page 244] [\q 244/] anupañipàñiyà manasikàtabbaü, na ekantarikàya. Ekantarikàya himanasikaronto yathà nàma akusalo puriso dvattiüsapadaü nisseõiü ekantarikàya àrohanto kilantakàyo patati na àrohaõaü sampàdeti, evameva bhàvanàsampattivasena adhiganantabbassa assàdassa anadhigamà kilantacitto patati na bhàvanaüsampàdeti, anupubbato manasikaràntenàpi ca nàtisãghato manasikàtabbaü. Atisãghato manasikaroto hi yathànàma tiyo janaü maggaü pañipajjitvà okkamanavissajjanaü asallakkhetvà sãghena javena satakkhattumpi gamanàgamanaü karoto purisassa ki¤càpi addhànaü parikkhayaü gacchati atha kho pucchitvàva gantabbaü hoti, evameva kevalaü kammaññhànaü pariyosànaü pàpuõàti avi bhåtaü pana hoti, na visesaü àvahati. Tasmà nàtisãghato manasi kàtabbaü. Yathà ca nàtisãghato evaü nàtisanikatopi. Atisani kato manasikaroto hi yathànàma tadaheva tiyejanaü maggaü gantukàmassa purisassa antaràmaggerukkhapabbatataëàkàdisu1 vilambamànassa maggo parikkhayaü na gacchati, dvãhatãhena pariyo sàpetabbo hoti, evameva kammaññhànaü pariyosànaü na gacchati, visesàdhigamassa paccayo na hoti. Vikkhepapañibàhanatoti- kammaññhànaü vissejjetvà bahiddhà puthuttàrammaõe cetaso vikkhepo pañibàhitabbo. Appañibàhato hi yathà nàma ekapadikaü papàtamaggaü pañipannassa purisassa akkamanapadaü asallakkhetvà 1. Rukkhapabbatagahaõàdisu. (Sammoha. ) [SL Page 180] [\x 180/] Ito cito ca vilokayato padavàro virajjhati, tato sata porise papàte patitabbaü hoti, evameva pahiddhà vikkhepe sati kammaññhànaü parihàyati paridhaüsati tasmàvikkhepapañibàhanato manasikàtabbaü. Paõõattisamatikkamanatoti - yà ayaü kesà lomàti àdikà paõõatti, taü atikkamitvà pañikkålanti cittaü ñhapetabbaü. Yathà hi udakadullabhakàle manussà ara¤¤e udapànaü disvà tattha tàlapanõàdikaü ki¤cideva sa¤¤ànaü bandhitvà tena sa¤¤àõena àgantvà nahàyanti ceva pibantica, [PTS Page 245] [\q 245/] yadà pana nesaü abinhasa¤càrena àgatàgatapadaü pàkamaü hoti tadà sa¤¤à õena kiccaü na hoti, icciticcitakkhaõe gantvà nahàyanti ceva pibantica. Evameva pubbabhàge kesà lomàti panõatti masena manasikaroto pañikkålabàvo pàkaño hoti, atha kesà lomàti paõõattiü samatikkamitvà pañikkålabhàve yeva cittaü ñhapetabbaü. Anupubbamu¤canatoti - yo yo koññhàso na upaññhàti, taü taü mu¤cantena anupubbamu¤canato manasikà tabbaü. âdikammikassa hi kesàti manasikaroto manasikàro ganatvà muttanti imaü pariyesànakoññhàsameva àhacca tiññhati, muttanti ca manasikaroto manasikàro gantvà kesàti imaü àdi koññhàsameva àhacca tiññhati, athassa manasikaroto manasikaroto keci koññhàsà upaññhahanti, keci na upaññhahanti. Tena ye yo upaññhahanti, tesu tesu tàva kammaü katabbaü, yàva dvãsu upaññhi tesu tesampi eko suññhutaraü upaññhàti, evaü upaññhitaü pana tadeva punappuna manasikarontena appanà uppàdetabbà. Tatràyaü upamà: - "yathà hi dvattiüsatàlako tàlavane vasantaü makkañaü gahetukàmo luddo àdimhi ñhitatàlassa paõõaü sarena vijjhitvà ukkuññhiü kareyya, atha kho so makkaño pañipàñiyà tasmiü tasmiü tàle patitvà pariyantatàlameva gaccheyya, tatthapi gantvà luddena tatheva kate puna teneva nayena àditàlaü àgaccheyya, se evaü punappunaü paripàtiyamàno ukkuññhukkuññhaññhàne yeva uññhahitvà anukkamena ekasmiü tàle nipatitvà tassa vemajjhe makulatàlapaõõasåciü daëhaü gahetvà vijjhiyamànopi nauññhaheyya, evaü sampadamidaü daññhabbaü. Tatridaü opammasaüsavdanaü: - yathà hi tàla vane dvattiüsatàlà, evaü imasmiü kàye dvattiüsakoññhàsà. Makkamo viya cittaü, luddo viya yogàvacaro, makkañassa dvattiüsa tàlake tàlavane nivàso viyayogino cittassa dvattiüsa koññhàsako kàye àrammaõavasena anusa¤caraõaü, luddena àdimhi ñhitatàlassa paõõaü sarena vijjhitvà ukkuññhiyà katàya makkañassa tasmiütasmiü tàle patitvà pariyantatàlagamanaü viya yoginà kesàti manasikàre àraddhe pañipàñiyà gantvà pariyo sànakoññhàse yeva cittassa [PTS Page 246] [\q 246/] sanñhànaü, puna paccàgamanepieseva [SL Page 181] [\x 181/] Nayo. Punappunaü paripàtiyamànassa makkañassa ukkuññhukkuññhaññhàne uññhànaü viya punappuna manasikaroto kesuci kesuci upaññhi tesu anupaññhahante vissajjetvà upaññhitesu parikammakaraõaü, anukkamena ekasmiü tàle nipatitvà tassa majjhe makuëatàla panõasåciü daëhaü gahetvà vijjhiyamànassàpi anuññhànaü viya avasàne dvãsu upaññhitesu yo suññhutaraü upaññhàti tameva punappuna manasi karitvà appanàya uppàdanaü. Aparàpi upamà: -" yathà nàma piõóapàtiko bhikkhu dvattiüsakulaü gàmaü upanissàya vasanto pañhamagehe yeva dve bikkhà labhitvà parato ekaü vissajjeyya, puna divase tisso labatvà parato dve vissajjeyya, tatiya divase àdimhi yeva pattapåraü labhitvà àsanasàlaü gantvà paribhu¤jeyya, evaü sampadamidaü daññhabbaü. Dvattiüsakulagàmo viya hi dvattiüsàkàro, piõóapàtiko viya yogàvacaro, tassa taü gàmaü upanissàya vàso viya yogino dvattiüsàkàre parikamma karaõaü, pañhamagehe dve bikkhà labhitvà parato ekissà vissajjanaü viya dutiyadivase tisso labitvà parato ñinnaü vissajjanaüviya ca manasikaroto manasikaroto anupaññhahante vissajjetvà upaññhitasu upaññhitasu yàva koññhàsadvaye parikammakaraõaü, tatiyadivase àdimhi yeva pattapåraü labitvà àsanalàlàya nisãditvà paribhogo viya dvãsu yo suññhutaraü upaññhàti tameva punappuna manasi karitvà appanàya uppàdanaü. Appanàtoti- appanà koññhàsato, kesàdãsu ekekasmiü koññhàse appanà hotãti veditabbàti ayamettha adippàyo. Tayo ca suttantàti -adhi cittaü sãtibàvo bojjhaïgakosallanti ime tayo suttantà viriyasamàdhiyojanatthaü veditabbàti ayamettha adhippàyo. Tattha "adhicittamanuyuttena bhikkhave bhikkhunà tãõi nimittàni kàlena kàlaü manasikàtabbàni: kàlena kàlaü samàdhinimittaü manasi kàtabbaü, kàlena kàlaü paggahanimittaü manasikàtabbaü. Kàlena kàlaü upekkhànimittaü [PTS Page 247] [\q 247/] manasikàtabbaü. Sace bhikkhave adhicitta manuyutto bhikkhu ekantaü samàdhinimitta¤¤eva manasikareyya ñhànaü taü cittaü kosajjaya saüvatteyya, sace bhikkhave adhicitta manuyutto bhikkhu ekantaü paggahanimitta¤¤eva manasikareyya, ñhànaü taü cittaü uddhaccàya saüvatteyya, sace bhikkhave adhicitta manuyutto bhikkhu ekantaü upekkhànimitta¤¤eva manasikareyya, ñhànaü taü cittaü na sammàsamàdhiyeyya àsavàsanaü khayàya. Yato ca kho bhikkhave adhicittamanuyutto bhikkhu kàlena kàlaü samàdhi nimittaü paggahanimittaü upekkhànimittaü manasikaroti, taü hoti cittaü mududva kamma¤¤ca pabhassara¤ca, na ca pabhaïgu sammà samàdhiyati àsavànaü khayàya. Seyyathàpi bhikkhave suvanõàro và suvanõakàrantevàsã và ukkaü bandhati ukkaü bandhitvà ukkà [SL Page 182] [\x 182/] Mukhaü àlimpeti ukkàmukhaü àlimpetvà saõóàsena jàtaråpaü gahetvà ukkàmukhe pakkhipitvà kàlena kàlaü abhidhamati kàlena kàlaü udakena paripphoseti kàlena kàlaüajjhupekkhati, sace bhikkhave suvaõaõakàro và suvaõõakàrentavàsã và taü jàta råpaü ekantaü abhidhameyya, ñhànaü taü jàtaråpaü óaheyya, sace bhikkhave suvaõõakàro và suvanõakàrantevàsã và taü jàtaråpaü ekantaü udakena paripphoseyya, ñhànaü taüjàtaråpaü nibbàyeyya, saco bhikkhave suvaõõakàro và suvaõõakàrantevàsã và taü jàtaråpaü ekantaü ajjhupekkheyya, ñhànaü taü jàtaråpaü na sammàparipàkaü gaccheyya, yato ca kho bhikkhave suvanõakàro và suvaõõakàrantevàsã và taü jàtaråpaü kàlena kàlaü abhidhamati, kàlena kàlaü udakena paripphoseti, kàlena kàlaü ajjhupekkhati, taü hoti jàtaråpaü mudu¤ca kamma¤¤ca pabhassara¤ca, na ca pabhaïgu sammà upeti kammàya. Yassà yassà ca pilavdhanavikatiyà àkaïghati yadi paññhikàya yadi kunóalàya yadi gãveyyakàya yadi suvaõõamàlàya taü cassa atthaü anubhoti, evameva kho bhikkhave "adhicittamanuyuttena bhikkhave bhikkhunà tãõi nimittàni kàlena kàlaü manasikàtabbàni: kàlena kàlaü samàdhinimittaü manasi kàtabbaü, kàlena kàlaü paggahanimittaü manasikàtabbaü. Kàlena kàlaü upekkhànimittaü manasikàtabbaü. Sace bhikkhave adhicitta manuyutto bhikkhu ekantaü samàdhinimitta¤¤eva manasikareyya ñhànaü taü cittaü kosajjaya saüvatteyya, sace bhikkhave adhicitta manuyutto bhikkhu ekantaü paggahanimitta¤¤eva manasikareyya, ñhànaü taü cittaü uddhaccàya saüvatteyya, sace bhikkhave adhicitta manuyutto bhikkhu ekantaü upekkhànimitta¤¤eva manasikareyya, ñhànaü taü cittaü na sammàsamàdhiyeyya àsavàsanaü khayàya. Yato ca kho bhikkhave adhicittamanuyutto bhikkhu kàlena kàlaü samàdhi nimittaü paggahanimittaü upekkhànimittaü manasikaroti, taü hoti cittaü mududva kamma¤¤ca pabhassara¤ca, na ca pabhaïgu sammà samàdhiyati àsavànaü khayàya. Yassa yassa ca abhi¤¤à sacchikaraõãyassa dhammassa cittaü abhininnàmeti [PTS Page 248] [\q 248/] abhi¤¤à sacchikiriyàya tate;va sakkhi bhabbataü pàpuõàti sati sati àyatane"ti idaü suttaü adhicittanti veditabbaü. "Chahi bhikkhave dhammehi samannàgato bhikkhu bhabbo anuttaraü sãtibàvaü saccikàtuü, katamehi chahi? Idha bhikkhave bhikkhu yasmiü samaye cittaü niggahetabbaü tasmiü samaye cittaüniggaõhàti, yasmiü samaye cittaü paggahetabbaü tasmiü samaye cittaü paggaõhàti, yasmiü samayo cittaü sampahaüsitabbaü tasmiü samaye cittaü sampahaüseti, yasmiü samaye cittaü ajjhupekkitabbaü tasmiü samaye cittaü ajjhupekkhati, panãtàdimuttiko ca hoti nibbàõà bhirato. Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannàgato bhikkhu bhabboanuttaraü sãtibhàvaü sacchikàtu"nti. Idaü suttaü sãtibhà voti veditabbaü. Bojjhaïgakosallaü pana "evameva khe bhikkhave yasmiü samaye lãnaü cittaü hoti akàlo tasmiü samaye passaddhisambojjhaïgassa bhàvanàyà"ti 1 appanàkosallakathàyaü dassi tameva. Iti idaü sattavidhaü uggahakosallaü suggahãtaü katvà ida¤ca dasavidhaü manasikàrakosallaü suññhu vavatthapetvà tena yoginà ubhayakosallavasena kammaññhànaü sàdhukaü uggahe tabbaü. Sace panassa àcariyena saññhiü ekavihàreyeva phàsu hoti, evaü vitthàrena akathàpetvà kammaññhànamanuyu¤jantena visesaü labhitvà uparåpari kathàpetabbaü. A¤¤attha vasitukàmena yathà vuttena vidinà vitthàrato kathàpetvà punappuna parivattetvà 1. Saüyuttamahàmagge bojjhaïgasaüyutte. [SL Page 183] [\x 183/] Sabbaü gaõñhiññhànaü chinditvà pañhavikasinaniddese vuttanayeneva ananuråpaü senàsanaü pahàya anuråpe viharantena khuddakapaëi bodhupacchedaü katvà pañikkålamanasikàre parikammaükàtabbaü. Karontena pana kesesu tàva nimittaü gahetabbaü. Kathaü? Ekaü và dve và kese lu¤citvà hatthatale ñhapetvà [PTS Page 249] [\q 249/] vaõõo tàva vavatthapetabbo. Chinnaññhànepi kese oloketuü vaññati, udakapatte và yàgupatte va oloketu vaññati yeva. Kàëakakàle disvà kaëakàti manasi kàtabbà. Setakàle setàti missakakàle pana ussadamasena manasi kàtabbà honti. Yathà ca kesesu evaü sakalepi tacapa¤cake disvàvanimittaü gahe tabbaü. Evaü nimittaü gahetvà sabbakoññhàsesu vanõasanñhàna disokàsaparicchedavasena vavatthapetvà vanõasaõñhànagandhà sayokàsavasena pa¤cavadhà pañikkålatà1 vavatthapetabbà. Tatràyaü sabbakoññhàsesu anupubbakathà: - kesà tàva pakativaõõena kàëakà addàriññhakavanõà, saõñhànato dãghavañña2 tulàdaõóa saõñhànà, disato uparimadisàya jàtà, okàsato ubhesu passesu kaõõacåëikàhi - purato nalàñantena - pacchato galavàñakena paricchinnaü sisakañàhaveñhanaü allacammaü kesànamokàso. Paricchedato kesà sisaveñhanacamme vãhaggamattaü pavisitvà patiññhitena heññhà attanomålatalena upari àkàsena tiriyaü a¤¤ama¤¤ena paricchinnà, dve kesà ekato natthãti ayaü sabhàgaparicchedo. Kesà na lomà lomà na kesàti evaü. Avasesehi ekatiüsakoññhàsehi amissakatà, kesà nàma pàñi ekko eko koññhàsoti ayaü visabhàgaparicchedo. Idaü kesànaü vanõàdito vavatthàpanaü: kesà ca nàmete vaõõatopi pañikkålà saõñhànatopi gandhatopi àsayatopi okàsatopi pañikkålà, manu¤¤epi hi yàgupatte và bhattapatte và kesavaõõaü ki¤ci disvà kesamissakamidaü haratha nanti jigucchanti, evaü kesà vaõõato pañikkålà, rattiü bhu¤ajantàpi kesasanñhànaü akkavàkaü và makacivàkaü và chupitvà tatheva jigucchanti. Evaüsaõñhànato pañikkålà, telamakkhanapuppha dhåpàdisaïkhàravirahitàna¤ca kesànaü gandho paramajgeccho hoti. Tato jegucchataro aggimhi pakkhittànaü, [PTS Page 250] [\q 250/] kesà hi vaõõasaõñhànato apañikkålàpi gandhena pana pañikkålàyeva. Yathà hi daharassa kumàrassa vaccaü vaõõato haliddivaõõaü, saõñhàna topi haliddipinóasanñhànaü, saïkàraññhàne chaóóãta¤ca aõóumàtaka kàëasunakhasarãraü vaõõato tàlapakkavaõõaü, saõñhànato 1. Ma. Pañikkålato. 2. Ma. Dãghavaññalikà tulàdaõóasanñhànà. [SL Page 184] [\x 184/] Vaññetvà vissaññhamudiïgasanñhànaü, dàñhàpissa sumanamakuëasadisàti ubhayampi vaõõasaõñhànato siyà apañikkålaü, gandhena pana pañikkålameva. Evaü kesàpi siyuü vanõasaõñhànato apañikkålà, gandhena pana pañikkålà yovàti. Yathà pana asuciññhàne gàma nissandena jàtàni såpeyyapaõõàni nàgarikamanussànaü jegucchàni honti aparibhogàni, evaü kesàpi pubbalohita muttakarãsapittasemhàdi nissandena jàtattà jegucchàti idaü nesaü àsayato pàñikkålyaü. Ime ca kesà nàma gutharàsimhi uññhitakaõõikaü viya ekatiüsakoññhàsaràsimhi jàtà. Te susàna saïkàraññhànàdisu jàtasàkaü viya parikhàdisu jàtakamalakuvalayàdi pupphaü viya ca asuciññhàne jàtattà paramajegucchàti idaü nesaü okàsato pàñikkålyaü. Yathà ca kesànaü evaü sabbakoññhàsànaü vaõõasanñhànagandhàsayokàsavasena pa¤cadhà pañikkålatà vavatthapetabbà. Vaõõasaõñhàna daasokàsa paricchedamasena pana sabbepi visuü visuü vavatthapetabbà. Tathe lomà tàva pakativanõato na kesà viya asambhinna kàëakà, kàëapiïgalà pana honti, saõñhànato onataggà tàla målasanñhànà, disato dvisu disàsu jàtà, okàsato ñhapetvà kesànaü patiññhitokàsa¤ca hatthapàdatalàni ca yebhuyyena avasesa sarãraveñhanacamme jàtà. Paricchedato sarãraveñhanacamme likkhà mattaü pavisitvà patiññhitena heññhà attano målatalena upari àkàsena tiriyaü a¤¤ama¤¤ena paricchinnà, dve lomà ekato natthi. Ayaü nesaü sabhàgaparicchedo. Visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeca. Nakhàti vãsatiya nakhapattànaü nàmaü, te sabbepi vaõõato setà, saõñhànato macchasakalikasaõñhànà, disato pàdanakhà heññhimadisàyaü, hatthanakhà uparimadisàyàti [PTS Page 251] [\q 251/] dvãsu disàsu jàtà. Okà sato aïgulãnaü aggapiññhesu patiññhità. Paricchedato tãsu disàsu aïgulikoñimaüsehi anto aïgulipiññhimaüsena pahi ceva agge ca àkàsena tiriyaü a¤¤ama¤¤ena paricchinnà, dve nakhà ekato natthi. Ayaü nesaü sabhàgaparicchedo. Visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Dantàti paripuõõadantassa dvattiüsa dantaññhikàni. Tepi vanõato setà, saõñhànato anekasaõñhànà, tesaü hi heññhi màya tàva dantapàëiyà majjhe cattàro dantà mattikàpiõóe pañipàñiyà ñhapitaalàbubãjasaõñhànà, tesaü ubhosu passesu ekeko ekamålako ekakoñiko mallikàmakuëasanñhàno, tato ekeko dvimålako dvikoñiko yànaka upatthambhanika saõñhàno, tato dve dve timålà tikoñikà, tato dve dve [SL Page 185] [\x 185/] Catumålà catukoñikàti. Uparimapàëiyapi esevanayo. Disato uparimadisàya jàtà, okàsato dvãså hanukaññhikesu patiññhità. Paricchedato heññhà hanukaññhike patiññhitena attano måla talena upari àkàsena tiriyaü a¤¤ama¤¤ena paricchinnà, dve dantà ekato natthi. Ayaü nesaü sabhàgaparicchedo, visabhàga paricchedo pana kesasadiso yeva. Tacoti sakalasarãraü veñhetvà ñhitacammaü. Tassa upari kàëa sàmapãtàdivannà chavi nàma, sà sakalasarãratopi saükaóóhiyamànà badaraññhimattà hota. Taco pana vaõõato setoyeva, so cassa setabhàvo aggijàlàbhighàta paharaõappahàràdãhi viddhaüsitàya chaviyà pàkaño hoti, sanñhànato sarãrasaõñhànova hoti, aya mettha saükhepo. Vitthàrato pana pàdaïgulittaco kosakàraka kosasaõñhàno, piññhipàdattavo puñabaddhaupàhanasaõñhàno, jaïghattaco bhattapuñakatàlapaõõasaõñhàno, årukkado taõóulabharitadãghatthavikasaõñhàno, ànisadattaco udatapåritapaña parissàvanasaõñhàno, piññhittaco phalakonaddhacammasaõñhàno, kucchittaco vãõàdoõikonaddhacammasaõñhàno, urattaco yebhuyyena caturassasanñhàno, ubhayabàhuttaco tuõãronaddha cammasanñhàno, piññhihatthattaco khurakosasanñhàno, phaõakatthavika saõñhàno và, hatthaïgulittaco ku¤cikàkosasaõñhàno, gãvattaco gaëaka¤cukasaõñhàno, mukhattaco [PTS Page 252] [\q 252/] chiddàvachiddakãña kulàvakasaõñhàno, sisattaco pattatthavikasaõñhànoti. Taca pariggaõhakena ca yogàvacarena uttaroññhato paññhàya upari mukhaü ¤àõaü pesetvà pañhamaü tàva mukhaü pariyonandhitvà ñhitacammaü vavatthapetabbaü. Tato nalàñaññhicammaü, tato thavikàya pakkhitta pattassa ca thavikàya ca antarena tthamiva sãsaññhikassa ca sãsacammassa ca antarena ¤àõaü pesetvà aññhikena saññhiü cammassa ekàbaddha bhàvaü viyojentena sãsacammaü vavatthapetabbaü. Tato khandhacammaü, tato anulomena pañilomena ca dakkhiõahatthacammaü, atha teneva nayena vàmahatthacammaü. Tato piññhicammaü vavatthapetvà1 anulo mena pañilomena ca dakkhiõapàdacammaü, atha teneva nayena vàma pàdacammaü tato anukkameneva vatthi udara hadaya gãvà chammànã vavatthapetabbàni. Atha gãvàcammànantaraü heññhimahanucammaü vavattha petvà adharoññhapariyosànaü pàpetvà niññhapetabbaü. Evaü oëàrikoëàrikaü pariggaõhantassa sukhumampi pàkamaü hoti. Disato dvãsu disàsu jàto, okàsato sakalasarãraü pariyonavdhitvà ñhito, paricchedato heññhà patiññhitatalena upari àkàsena pariccinno, ayamassa sabhàgaparicchedo. Visabhàgaparicchedo pana kesasadisà yeva. 1. Ma. Vaññhetvà. [SL Page 186] [\x 186/] Maüsanti nava maüsapesisatàni. Taü sabbampi vaõõato rattaü kiüsukapupphasadisaü, saõñhànato jaïghapinóikamsaü tàlapattapuña bhattasaõñhànaü, årumaüsaü nisadapotasaõñhànaü, ànisadamaüsaü uddhanakoñisanñhànaü, piññhimaüsaü tàlaguëapañalasanñhànaü, phàsuka dvayamaüsaüpotthalikàya kucchiyaü tanumattikàlepasaõñhànaü, thana maüsaü ñhatvà avakkhittamattikàpinóasanñhànaü, bàhudvayamaüsaü dviguõaü katvà ñhapitaniccamma mahàmåsikasaõñhànaü, evaü oëàrikoëàrikaü pariggaõhantassa sukhumampi pàkañaü hoti disato dvãsu disàsu jàtaü, okàsato sàdhikàni tãõi1 aññhisatàni [PTS Page 253] [\q 253/] anulimpitvà ñhitaü, paricchedato heññhà aññhisaüghàñe patiññhitatalena upari tacena tiriyaü a¤¤ama¤¤enapariccinnaü, ayamassa sabhàgaparicchedo. Visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Nahàråti nava nahàrusatàni. Vaõõato sabbepi nahàrå setà, saõñhànato nànàsaõñhànà etesu hi gãvàya uparibhàgato paññhàya pa¤ca vahànahàrå sarãraü vinavdhamànà purimapassena otiõõà, pa¤ca pacchimapassena, pa¤ca dakkiõapassena, pa¤ca vàmapassena, pa¤ca dakkhiõahatthaü vinandhamànàpi hatthassa purimapassena, pa¤ca pacchimapassena, tathà vàmahatthaü vinandhamànà, dakkhãõapàdaü vinavdha mànàpi pàdassa purimapassena pa¤ca, pacchimapassena pa¤ca, tathà vàmapàdaü vinavdhamànàpãti evaü sarãradhàrakà nàma saññhimahànahàrå kàyaü vinavdhamànà otinõà, ye kaõóaràtipi vuccanti. Te sabbepi kavdalamakuëasaõñhànà, a¤¤e pana taü taü padesaü ajjhottharitvà ñhità, tato sukhumatarà suttarajjukasaõñhànà, a¤¤e tato sukhumatarà påtilatà saõñhànà, a¤¤e tatosukhuma tarà mahàvãõàtantisanñhànà, a¤¤e thålasuttakasanñhànà, hatthapàdapiññhisu nahàrå sakuõapàdasanñhànà, sise nahàrå dàrakànaü sãsajàlakasanñhànà, piññhiyaü nahàrå àtape pasàrita allajàla sanñhànà, avasesà taü taü aïgapaccaïgànugatà nahàrå sarãre pañimukkajàlakadvukasaõñhànà, disato dvãsu dusàsu jàtà. Okà sato sakalasarãre aññhini àbandhitvà ñhità. Paricchedato heññhà tiõõaü aññhisatànaü upari patiññhitatalehi upari maüsacammàni àhacca ñhitapadesehi tiriyaü a¤¤ama¤¤ena paricchinnà, ayaü nesaü sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Aññhiti ñhapetvà dvattiüsadantaññhini avasesàni catusaññhihatthaññhini, catusaññhi pàdaññhini, catusaññhi maüsanissitàni mudu aññhini, dve paõhikaññhini, ekekasmiü pàde dve gopphakaññhini, dve jaïghaññhini, ekaü jaõnu kaññhi, ekaü åraññhi, dve kañiaññhini, aññhàrasa piññhikaõñakaññhini, [PTS Page 254] [\q 254/] catuvãsati phàsukaññhini, cuddasa uraññhini, ekaü hadayaññhi, dve akkhakaññhini, dve koóhaóhini 1. Saü dasàdhikàni-ma. Visàdhikàni. 2. Hadayassapurimapassena [SL Page 187] [\x 187/] Dve bàhu aññhini, dve aggabàhaññhãni, satta gãvaññhãni, dve hanukaññhãni, ekaü nàsikaññhi, dve akkhiññhãni, dve kanõaññhini, ekaü nalàmaññhi, ekaü muddhaññhi, nava sãsakapàlaññhinãti, evaü timattàni aññhisatàni. Tàni sabbà nipi vaõõato setàni, saõñhànato nànàsanñhànàti. Tattha hi aggapàdaïgulã aññhini katakabãjasanñhànàni. Tadanantaràni majjha pabbaññhãni paõasaññhi saõñhànàni, målapabbaññhãni paõavasaõñhànàni. Piññhãpàdaññhãni koññitakandalakavdaràsisaõñhànàni, paõhikaññhi ekaññhi tàlaphalabãjasaõñhànaü, gopphakaññhini baddhakãëàgoëakasaõñhànàni, jaïghaññhinaü gopphakaññhisu patiññhitaññhànaü anapanãta taca1 sindikalãra saõñhànaü, khuddakajaïghaññhikaü dhanukadaõóasanñhànaü, mahantaü milàta sappapiññhisaõñhànaü, jaõnukaññhi ekato parikkhãõapheõakasaõñhànaü. Tattha jaïghaññhikassa patiññhitaññhànaü atitikhiõagga2 gosiïga saõñhànaü. æraññhi duttacchitavàsipharasudaõóasaõñhànaü. Tassa añiññhimhi patiññhi taññhànaü kãëàgoëasaõñhànaü. Tena kañaññhino patiññhitaññhànaü aggacchinnamahàpunnàgaphalasaõñhànaü. Kañiaññhãni dvepi ekà baddhàni hutvà kumbhakàrakauddhana saõñhànàni, pàñiyekkaü kammàra kåñayottakasaõñhànàni, koñiyaü ñhitaü ànisadaññhi adhomukhaü katvà gahitasappaphaõasaõñhànaü, sattasu ñhànesu3 chiddàvacchiddaü. Piññhikaõñakaññhini abbhantarato uparåpari ñhapitasãsapaññaveñhaka sanñhànàni, bàhirato vaññanàvalisaõñhànàni. Tesaü anta rantarà kakavadantasadisà ïve tayo kaõñakà honti. Catu vãsatiyà phàsukaññhisu aparipuõõàni aparipuõõaasitasanñhànàni4 paripunõàni [PTS Page 255] [\q 255/] paripunõaasitasanñhànàni, sabbànipi odàtakukkuñassa pasàrita pakkhasaõñhànàni, cuddasa uraññhini kiõõasandamànika pa¤jarasanñhànàni. Hadayaññhi dabbiphaõasaõñhànaü. Akkhakaññhini khuddaka lohavàsi danóasaõñhànàni. Koññhaññhãni ekato parikkiõasãhaëa kuddàla saõñhànàni. Bàhaññhãni àdàsadaõóasanñhànàni. Aggabà haññhãni yamakatàlakavdasaõñhànàni, maõibandhaññhini ekato allãyà petvà ñhapitasãsaka paññaveñhaka sanñhànàni. Piññhihatthaññhãni koññhita kandalakandaràsi saõñhànàni, hatthaïgulãsu målapabbaññhãni paõavasaõñhànàni, majjhapabbaññhãni aparipunõapaõasaññhãsaõñhànàni, aggapabbaññhãni katakabãjasaõñhànàni. Sattagãvaññhãni daõóe5 vijjhitvà pañipàñiyà ñhapita vaüsakaëãra vakkalakasanñhànàni. Heïñhãma hanukaññhã kammàrànaü ayokuñayottakasanñhànaü, uparimaü avalekhana satthakasaõñhànaü. Akkhikåpanàsàkupaññhãni apanãtami¤jataruõatàlaññhisaõñhànàni, nalàñaññhã adhomukhañhapita saïghathàlakakapàlasaõñhànaü. Kaõõacåëikaññhãni nahàpitakhurakosasaõñhànàni. Nalàñakanõacåëikànaü upari pañña bandhanokàse aññhi saïkuñitaghata6 punõapañalakhaõóasanñhànaü. 1. Sã. Apanãta taca. 2. Ma. Atikhãõagga. 3. Ma. Sattaññhaññhànesu 4. Ma. Aparipunõaasisaõñhànàni. 5. Maga daõóena 6. Ma. Saïkuñitaghaña. [SL Page 188] [\x 188/] Muddhaññhi mukhacchinnavaïkanàëikerasaõñhànaüga sãsaññhinã sibbetvà ñhapita jajjaralàbukañàhasaõñhànàniga disato dvãsu disàsu jàtàniga okàsato avisesena sakalasarãre ñhitàni, visesena panettha sãsaññhãni gãvaññhãsu patiññhitàni, gãvaññhini piññhikaõñakaññhisuga piññhikaõñakaññhini kañiaññhisu, kañiññhini åraññhãsu, åraññhini jaõõukaññhãsu, jaõõukaññhãni jaïghaññhãsuga jaïghaññhãni gopphakaññhãsuga gopphakaññhãni piññhipàdaññhãsu patiññhi tàni. Paricchedato anto aññhimi¤jena uparito saüsena agge mule ca a¤¤ama¤¤enaparicchinnàni. Ayaü nesaü sabhàga paricchedo. Visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Aññhimi¤janti tesaü tesaü aññhãnaü abbhantaragataü mi¤jaü, taü vaõõato setaü, saõñhànato mahantamahantànaü [PTS Page 256] [\q 256/] aññhãnaü abbhantaragataü veëunàëiyaü pakkhittaseditamahàvettagga saõñhà naü, khuddànudhuddakànaü abbhantaragataü veëuyaññhitabbesu pakkhitta seditatanuvettaggasaõñhànaüga disato dvãsu disàsu jàtaüga okà sato aññhãnaü abbhantare patiññhitaü, paricchedato aññhãnaü abbhantara talehi paricchinnaü, ayamassa sabhàgaparicchedo. Visabhàga paricchedo pana kesasadiso yeva. Vakkanti ekabandhanàdve maüsapiõóakà. Taü vanõato manda rattaü pàëibhaddakaaññhivaõõaü, saõñhànato dàrakànaü yamaka kãëà goëakasaõñhànaü, ekavaõñåpanibaddha1 ambaphaladvayasaõñhànaü và. Disato uparimadisàya2 jàtaü, okàsato gaëavàñakà nikkhantena ekamålena thokaü gantvà dvidhà bhinnena thålanahàrunà vinibaddhaü hutvà hadayamaüsaü parikkhipitvà ñhitaü, paricchedato vakkaü vakka bhàgena paricchinnaü, ayamassa sabhàgaparicchedo. Visabhàga paricchedo pana kesasadiso yeva. Hadayanti hadayamaüsaü. Taü vaõõato rattapadumapattapiññhi vaõõaü, saõñhànato bàhirapattàniapanetvà adhomukhañhapita padumamakuëasaõñhànaü, bahimaññaü anto kosàtakãphalassa abbhantara sadisaü, pa¤¤àvantànaü thokaü vikasitaü, mandapa¤¤ànaü mukuëita meva. Anto cassa punnàgaññhipatiññhànamatto àvàñako hoti yattha addhapasatamattaülohitaü saõñhàti, yaü nissàya mano dhàtu ca manovi¤¤àõadhàtu ca vattanti. Taü panetaü ràgacaritassa rattaü hoti, docaritassa kàëakaü, mohacaritassa maüsadhovana udakasadisaü, vitakkacaritassa kulatthayåsavaõõaü, saddhàcaritassa kaõikàrapupphavaõõaü, pa¤¤àcaritassa acchaü vippasannamanàvilaü paõóaraü parisuddhaü niddhotajàtimaõi viya jutimantaükhàyati. Disato uparimàya disàya jàtaü, okàsato jahãrabbhantare dvinnaü thanànaü 1. Ma. Ekavaõñapañibaddhaga 2. Ma. Uparimàyadisàya. [SL Page 189] [\x 189/] Majjhe patiññhitaü, paricchedato hadayaü hadayabhàgena paricchinnaü, ayamassa [PTS Page 257] [\q 257/] jabhàgaparicchedo. Visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Yakananti yamakamaüsapañalaü. Taü vanõato rattaü paõóuka dhàtukaü nàtirattakumudassa pattapiññhivanõaü, saõñhànato måle ekaü agge yamakaü koviëàrapattasanñhànaü, taü ca dandhànaü eka meva hoti mahantaü, pa¤¤àvantànaü dve và tãõi và khuddakàni. Dusato uparimàya disàya jàtaü, okàsato dvinnaü thanànaü abbhantare dakkhiõapassaü nissàya ñhitaü, paricchedato yakanaü yakanabhàgena pariccinnaü, ayamassa sabhàgaparicchedo. Visabhàga paricchedo pana kesasadiso yeva. Kàlomakanti pañicchannàpañicchannabhedato duvidhaü pariyona hanamaüsaü. Taü duvidhampi vaõõato setaü dukulapilotikavaõõaü, saõñhànato attano okàsasaõñhànaü, disato pañicchanna kilomakaü uparimàya disàya, itaraü dvãsu dusàsu jàtaü, okàsato pañicchannakilomakaü hadaya¤ca vakka¤ca pañicchàdetvà ñhitaü, apañicchannakilomakaü sakalasarãre cammassa heññhato maüsaü pariyonandhitva ñhitaü, paricchedato heññhà maüsena uparicammena tiriyaü kilomakabhàgena pariccinnaü, ayamassa jabhàgaparicchedo. Visabhàgaparicchedo pana kesasadisà yeva. Pihakanti udarajivhàmaüsaü. Taü vaõõato nãlaü nigguõóã pupphavaõõaü, sañhñhànato sattaïgulappamàõamabavdhanaü kàlavacchaka jivhàsanñhànaü, disato uparimàya disàya jàtaü, okàsato hadayassa vàmapasse udarapañalassa matthakapassaü nissàya ñhitaü yasmiü paharaõappahàrena bahi nikkhante sattànaü jãvitakkhayo hoti, paricchedato pihakabhàgenaparicchinnaü, ayamassa sabhàga paricchedo. Visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Papphàsanti dvattimaüsakhaõóappabhedaü papphàsamaüsaü. Taü vaõõato rattaü nàtipakkaudumbaraphalavanõaü, saõñhànato visa macchinnapahalapåvakhaõóasanñhànaü, abbhantare asitapãtànaü abhàve uggatena kammajatejusmanà abbhàhatattà saïkhàdita palàlapinóamiva nirasaü nirojaü, disato uparimàya disàya jàtaü, okàsato sarãrabbhantare dvinnaü thanànamantare hadayaü ca [PTS Page Page [\q /] 258] yakanaü ca upari chàdetvà olambantaü ñhitaü, paricchedato papphàsabhàgena pariccinnaü, ayamassa sabhàgaparicchedo. Visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Antanti purisassa dvattiüsahatthà itthiyà aññhavãsati hatthà eka vãsatiya ñhànesu obhaggà antavaññi. Tadetaü vanõato setaü [SL Page 190] [\x 190/] Sakkharasudhàvanõaü, sanñhànato lohitadoõiyaü àbhujitvà ñhapita sãsacchinnasappasaõñhànaü, disato dvãsu disàsu jàtaü, okàsato upari gaëavàñake heññhi ca karãsamagge vinibavdhattà gaëavàñaka karãsamaggapariyante sarãhabbhantare ñhitaü, paricchedato anta bhàgena paricchinnaü, ayamassa sabhàgaparicchedo. Visabhàga paricchedo pana kesasadiso yeva. Antaguõanti antàbhogaññhànesu bandhanaü. Taü vanõato setaü dakasãtalikamålavaõõaü, saõñhànato dakasãtalikamålasaõñhàna meva, disato dvãsu disàsu jàtaü, okàsato kuddàlapharasu kammàdãni karontànaü yantàkaóóhanakàle yantasuttakamiva yantaphalakàni antàbhoge ekato agalente àbandhitvà pàdapu¤chanarajju maõóalakassa antarà saüsibbitvà ñhitarajjukà viya ekavãsatiyà antàbhogànaü antarà ñhitaü, paricchedato antaguõabhàgena paricchinnaü, ayamassa saïbagaparicchedo. Visabhàgaparicchedopana kesasadiso yeva. Udaryanti udare bhavaü asitapãtakhàyitasàyitaü, taü vaõõato ajjhohañàhàravaõõaü, saõñhànato parissàvane sithilabaddha taõóulasaõñhànaü, disato uparimàya diyàya jàtaü, okàsato udare ñhitaü. Udaraü nàma: - ubhato nippãëiyamànassa allasàña kassa majjhe ja¤jàtaphoñakasadisaü antapañalaü. Bahã maññaü, anto maüsakasambupaëiveñhanakiliññhapàvàrakapupphasadisaü, kuthita paõasatacassa abbhantarasadisantipi vattuü vaññatiga yattha takko ñakà gaõóppàdakà tàlahãrakà såcimukhakà pañatantukà suttakà iccevamàdi dvattiüsakulappabhedà kimayo àkulavyàkulà saõóa saõóacàrino hutvà nivasanti, ye pana pànabhojanàdimhi [PTS Page 259] [\q 259/] avijja màne ullaïghitvà vravantà hadayamaüsaü abhihananti. Pànabhojanàdi ajjhoharaõavelàya ca uddhamukhà hutvà pañhamajjhohañe dve tayo àlope turitaturità milumpanti, yaü tesaü nimãnaü såtigharaü vaccakuñã gilànasàlàsusànaü ca hoti, yattha seyyathàpi nàma caõóàlagàmadvàre candanikàya nidàghasamaye thullathåsitake deve vassante udakena vuyhamànaü muttakarãsacammaaññhinahàrukhaõóaü kheëasiïghànikŠ lohitappabhåti nànàkuõapajàtaü nipatitvà kadda modakàluëitaü dvãhatãhaccayena ja¤jàtakimikulaü suriyàtapasantà pavegakuthitaü uparåpari eõebubbulake mu¤cantaü abhinãlavaõõaü paramaduggatdhajegucchaü neva upagañtuü na daññhuü araharåpataü àpajjitvà tiññhati, pageva ghàyituü sàyituü và. Evameva nànappakàrapànabhojanàdi dantamusalasa¤cuõõitaü jivhàhatthaparivattitaü kheëa làlà paëibuddhataïkhaõaü yeva vigatavaõõagandharasàdisampadaü tantavàyakhalisuvànavamathusadisaü nipatitvà pittasembhavàtapaëiveñhi [SL Page 191] [\x 191/] Taü hutvà udaraggisantàpavegakuthitaü kimikulàkulaü uparåpari eõebubbhulakàni mu¤cantaüparamakasambuduggatdhajegucchabhàvamà pajjitvà tiññhatiga yaü sutvàpi pànabhojanàdisu amanu¤¤atà saõñhàtiga pageva pa¤¤àvakkhunà avaloketvaga yattha ca tatitaü pànabhojanàdi pa¤cadhà vivekaü1 gacchatiga ekaü bhàgaü pàõakà khàdanti, ekaü bhàgaü udaraggijhàpeti, eko bhàgo muttaü hoti, eko karãsaü, eko rasabhàvamàpajjitvà sonitamaüsàdãni upabråha yatiga paricchedato udarapañalena ceva udariyabhàgena ca paricchinnaüga ayamassa sabhàgaparicchedoga visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Karãsanti vaccaü. Taü vaõõato yebhuyyena ajjhohañàhàra vaõõameva hoti, saõñhànato okàsasaõñhànaüga disato heññhi màya disàya jàtaü, okàsato pakkàsaye ñhitaü, pakkàsayo nàma: heññhànàbhipiññhikaõñakamålànaü antare [PTS Page 260] [\q 260/] antàvasà na ubbe dhena aññhaïgulamatto veëunàëikasadiso, yattha seyyathàpi nàma uri bhumibhàge patitaü vassodakaü ogaëitvà heññhàbhumibhàgaü påretvà tiññhati, evameva yaü ki¤ci àmàsaye patitaü pànabhoja nàdikaü udaragginà eõeddehakaü pakkaü nisadàya piüsitamivajanhabhàvamàpajjitvà antabilena ogiëitvà omadditvà veëu pabbe pakkhippamànapaõóumattikà viya sannicitaü hutvà tiññhati, paricchedato pakkàsayapañalena ceva karãsabhàgena ca paricchinnaü, ayamassa sabhàgaparicchedo. Visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Matthaluïganti sãsakañàhabbhantare ñhitami¤jaràsiga taü vaõõato setaü a hicchattakapiõóikavaõõaü, dadhibhàvaü asampattaduññhakhãra vaõõantipi vattuü vaññati. Saõñhànato okàsasaõñhànaü, disato uparimàya disàya jàtaü, okàsato sãsakañàhabbhantare cattàro sibbanimagge nissàya samodhànetvà ñhapità cattàro piññhapiõóà viya samohitaü tiññhati, paricchedato sãsakañàhassa abbhantara talehi ceva matthaluïgabhàgena ca paricchinnaü, ayamassa sabhàparicchedo. Visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Pittanti dve pittàni baddhapittaü ca abaddhapitta¤ca, tattha baddhapittaü vaõõato bahalamadhukatelavaõõaü, abaddhapittaü milàtaàkulã pupphavaõõaü, taü saõñhànato ubhayampi okàsasaõñhà naü, disato baddhapittaü uparimàya disàya jàtaü, itaraü dvãsu disàsu jàtaü, okàsato abaddhapittaü opetvà kesalomadantanakhànaü maüsavinimmuttaññhàna¤ceva thaddhasukkhacamma¤ca udakamiva tela bindu 1. Saü. Vibhàgaü. [SL Page 192] [\x 192/] Vasesasarãraü byàpetva ñhitaü, yamhi kupite akkhini pãtakàni honti bhamanti gattaü kampati kaõóåyati, baddhapittaü hadayapapphà sànaü antare yakanamaüsaü nissàya patiññhite mahàkosàtakã kosakasadise pittakosake ñhitaü, yamhi kupite sattà ummattakà honti vipallatthacittà hirottappaü chaóóetvà akà tabbaü karonti, abhàsitabbaü bhàsanti, acintetabbaü cintenti; paricchedato pittabhàgena paricchinnaü, ayamassa sabhà Paricchedo. Visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. [PTS Page 261] [\q 261/] Sembhanti sarãrabbhantare ekapattapårappamàõaü semhaü, taü vaõõato setaü, nàgabalàpaõõarasavaõõaü, saõñhànato okàsa saõñhànaü, disato uparimàya disàya jàtaü, okàsato udarapañale ñhitaü, yaü pànabhojanàdi ajjhoharaõakàle seyyathàpi nàma udake sevàlapaõakaü kaññhe và kañhale và patante chijjitvà dvidhà hutvà puna ajjhottharitvà tiññhati, evameva pàna bhojanà dimhi nipatante chijjitvà dvidhà hutvà puna ajjhottharitvà tiññhati, yamhi ca mandãbhute pakkagaõóo viya påtikukkuñaõóaviva ca udaraü paramajegucchakuõapagandhaü hoti, tato uggatena ca gandhena udekopi mukhampi duggandhaü påtikuõapasadisaü hoti, so ca puriso apehi duggavdhaü vàyatiti vattabbataü àpajjati, yaü ca vaóóhitvà bahalattamàpannaü pidhànathalakamiva vaccakuñiyà adarapañalassa abbhantare yeva kuõapagandhaü sannirumbhitvà tiññhati, paricchedato semhabhàgena paricchinnaü, ayamassa sabhàparicchedo. Visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Pubboti (påtilohitavasena pavattapubbaü, taü) vaõõato paõóupalàsavaõno, matasarãre pana påtibahalàcàmavaõõo hoti. Saõñhànato okàsasaõñhàno, disato dvãsu disàsu hoti, okàsato pana pubbassa okàso nàma nibaddho natthi, yattha so sannicito tiññheyya, yatra yatra pana khàõukaõñakapaharaõaggi jàlàdãhi abhihate sarãrappadese lohitaü saõãhitvà paccati, gaõóapilakàdayo và uppajjanti, tatra tatreva tiññhati. Paricchedato pubbabhàgena paricchinno, ayamassa sabhàparicchedo. Visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Lohitanti dve lohitàni sannicitalohata¤ca saüsaraõa lohita¤ca. Tattha sannicitalohitaü vaõõato nippakkabahala làkhàrasavaõõaü, saüsaraõalohitaü acchalàkhàrasavaõõaü, saõñhànato ubhayampi okàsasaõñhànaü, disato sannicitalohitaü uparimàya disàya jàtaü, itaraü dvãsu disàsu jàtaü, okàsato saüsaraõa lohitaü ñhapetvà kesalomadantanakhànaü maüsavinimmuttaññhàna¤ceva thaddhasukkhacamma¤ca dhamanijàlànusàrena sabbaü upàdinnaka jarãraü eritvà ñhitaü, sannicitalohitaü yakanaññhànassa heññhà bhàgaü [PTS Page 262] [\q 262/] påretvà ekapattapåramattaühadayavakkapapphàsànamupari [SL Page 193] [\x 193/] Thokatokaü paggharantaü vakkahadayayakanapapphàse temayamànaü ñhitaü, tasmiü hi vakkahadayàdãni atemente sattà pipàsità honti, paricchedato lohitabhàgena pariccinnaü, ayamassa sabhàparicchedo. Visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Sedoti lomakåpàdãhi paggharaõaka àpodhàtu. So vaõõato vippasanna tilatelavaõõo, saõñhànato okàsasaõñhàno, disato dvisu disàsu jàto, okàsato sedassa okàso nàma nibaddho natthi, yattha so lohitaü viya sadà tiññheyya. Yadà pana aggisantàpa suriyasantàpa utuvikàràdãhi sarãraü santappati, tadà udakato abbåëhamatta visamacchinna bhisamuëàlakumuda nàëa kalàpo viya sabbakesalomakåpavivarehi paggharati, tasmà tassa saõñhànampi kesalomakåpavivarànaü vaseneva veditabbaü. Sedapariggaõha kena ca yoginà kesalomakåpavivare påretva ñhitavaseneva sedo manasikàtabbo. Paricchedato sedabhàgena paricchinno, ayamassa sabhàparicchedo. Visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Medoti thinasineho. So vaõõato phàlitahaëiddivaõno, saõñhànato thålasarãrassa tàva cammamaüsantare ñhapita haëiddivaõõa dukulapilotikasaõñhàno hoti, kisasarãrassa jaïghamaüsaü åru maüsaü piññhikaõñakanissitaü piññhimaüsaü udaravaññimaüsanti etàni nissàya dviguõaü tiguõaü katvà ñhapitahaëiddivaõõa dukulapilotika saõñhàno, disato dvãsu dusàsu jàto, okàsato thålassa sakala sarãraü pharitvà kisassa jaïghamaüsàdãni nissàya ñhito, yaü sinehasaïkhaü gatampi paramajegucchattà neva muddhani telatthàya, na nàsa telàdãnaü atthàya gaõhanti, paricchedato heññhà maüsena uparicammena tiriyaü medabhàgena paricchinno, ayamassa sabhàparicchedo. Visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Assåti akkhihi paggharaõakaàpodhàtu. Taü vaõõato vippa sannatilatelavaõõaü, saõñhànatookàsasaõñhànaü, [PTS Page 263] [\q 263/] disato uparimàya disàya jàtaü, okàsato akkhikåpakesu ñhitaü, nacetaü pittakosake pittamiva akkhikåpakesu sadà sannicitaü tiññhati. Yadà pana sattà somanassajàtà mahàhasitaü hasanti, domanassa jàtà rodanti, paridevanti, tathàråpaü và visamàhàramàharanti, yadà ca nesaü akkhini dhåmarajapaükukàdãhi adhaha¤¤anti, tadà etehi somanassadomanassavisabhàgàhàrautuhi samuññhahitvà akkhikåpake påretva tiññhati và, paggharati và. Assupariggaõhakena pana yoginà akkhikåpake påretva ñhitavaseneva pariggaõhitabbaü. Paricchedato assubhàgena paricchinnaü, ayamassa sabhàparicchedo. Visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. [SL Page 194] [\x 194/] Vasàti vilãnasineho. Sà vaõõato nàëikeratela vaõõà. âcàme àsittatelavaõõàtipi vattuü vaññati, saõñhànato nahànakàle pasannaudakassupari paribbhamanta sineha bindu visañasaõñhànà. Disato dvãsu dusàsu jàtà. Okàsato yebhuyyena hatthatala hatthapiññhi pàdatala pàdapiññhi nàsàpuña nalàña aüsakuñesu ñhità, na vesà etesu okàsesu sadàvilãnàva hutvà tiññhati. Yadà pana aggisantàpasuriyasantàpautuvisabhàgadhàtuvisabhàgehi te padesà usma jàtà honti, tadà tattha nahànakàle pasannaudakåpari sinehabindu visaño viya itocito ca saüsarati. Paricchedato vasàbhàgena paricchinnà. Ayamassa sabhàparicchedo. Visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Kheëoti anto mukhe pheõamissà àpodhàtu. So vaõõato seto pheõavaõõo. Saõñhànato okàsasaõñhàno, pheõasaõñhànotipi vattuü vaññati. Disato uparimàya disàya jàto. Okàsato ubhohi kapolapassehi oruyha jivhàya ñhito. Nacesa ettha sadà sannicito hutvà tiññhati, yadà pana sattà tathàråpaü àhàraü passanti và saranti vàuõhatitta kañukalo õambilànaü và ki¤ci mukhe ñhapenti, yadà và nesaü hadayaü àkilàyati, kismicideva và jigucchà uppajjati, tadà khelo uppajjitvà ubhohi kapolapassehi oruyha jivhàya saõñhàti. Aggajivhàya cesa tanuko hoti måëajivhàya bahaëo. Mukhe pakkhittaü ca puthukaü và taõóulaü và a¤¤aü và ki¤ci khàdanãyaü nadãpulinekhata kupakasalilaü viya parikkhayaü [PTS Page 264] [\q 264/] agacchantova temetuü samattho hoti. Pariccheto kheëabhàgena paricchinno. Ayamassa sabhàga paricchedo. Visabhàgaparicchedopana kesasadisova. Siïghàõikàti matthaluïgato paggharaõakaasuci. Sà vaõõato taruõatàlaññhi mi¤javaõõà. Saõñhànato okàsasaõñhànà. Disato uparimàya disàya jàtà. Okàsato nàsàpuñe påretvà ñhità. Navesà ettha sadà sannicità hutva tiññhati, atha kho yathà nàma puriso paduminipatte dadhiü bandhitvà heññhà kaõñakena vijjheyya atha tena chiddena dadhimattu gaëitvà bahi pateyya, eva mevaü yadà sattà rodanti và visabhàga àhàrautuvasena và sa¤jàtadhà tukkhobhà honti, tadà anto sãsato påtisemhabhàvaü àpannaü matthaluïgaü gaëitvà tàëumatthakavivarena otaritva nàsàpuñe påretvà tiññhati và paggharati và. Siïghàõikàpariggaõhakena pana yoginà nàsàpuñe påretvà ñhitavaseneva pariggaõhitabbà. Paricchedato siüghàõikàbhàgena pariccinnà. Ayamassà sabhàgaparicchedo. Visabhàgaparicchedo pana kesasadisova. [SL Page 195] [\x 195/] Lasikàti sarãrasavdhinaü abbhantare picchilakuõapaü. Sà vaõõato kaõikàranãyyàsavaõõà. Saõñhànato okàsasaõñhànà. Dãsato dvisu disàsu jàtà. Okàsato aññhisandhinaü abbha¤janakiccaü sàdhaya mànà asãtisatasandhinaü abbhantare ñhità. Yassa cesà mandà hoti, tassa uññhahantassa nisãdantassa abhikkamantassa pañikkamantassa sammi¤jantassa pasàrentassa aññhikàni kañakañàyanti, accharàsaddaü karonto viya vicarati, ekayojanadviyojana mattampi addhànaü gatassa vàyodhàtu kuppati, gattàni dukkhanti. Yassa pana bahukà honti tassa uññhànanisajjàdisu na aññhini kañakañàyanti, na dãghampi addhànaü gatassa vàyodhàtu kuppatã, na gattànã dukkhanti. Paricchedato lasikàbhàgena paricchinnà. Ayametissà sabhàga paricchedo. Visabhàgaparicchedo pana kesasadisova. Muttanti vaõõato màsakhàrodakavaõõaü. Saõñhànato adomukha ñhapita udakakumbhaabbhantaragata udakasaõñhànaü. Disato heññhimàya disàya jàtaü. Okàsato vatthissabbhantare ñhitaü. Vattinàma vattipuño vuccatã. Yattha seyyathàpi candanikàyaü pakkhitte amukhe [PTS Page 265] [\q 265/] yavanaghañe1chavdanikàraso pavisati, na cassa pavisana maggo pa¤¤à yati, evameva sarãratomuttaü pavisati, na cassa pavisanamaggo pa¤¤àyati, nikkhamanamaggo pana pàkaño hoti. Yamhi ca muttassa bharite passàvaü karomàti sattànaü àyåhanaü hoti, paricchedato vatthi abbhantarena ceva muttabhàgena ca paricchinnaü. Ayamassa sabhàgaparicchedo. Visabhàgaparicchedo pana kesa sadisova. Evaü hi kesàdike koññhàse vanõasaõñhànadisokàsa paricchedavasena vavatthapetvà anupubbato nàtisãghatoti àdinànayena vaõõasaõñhànagandhàsayokàsavasena pa¤cadhà pañikkålà pañikkålàti manasikaroto paõõattisamatikkamàvasàne2 seyyathàpi cakkhumato purisassa dvattiüsa vaõõànaü kusumànaü ekasuttake ganthitaü màlaü olokentassa sabbapupphàni apubbàpariyamiva pàkañàni honti, evamevaü atthi imasmiü kàye kesàti imaü kàyaü olokentassa sabbe te dhammà apubbàpariyamiva pàkañà honti. Tena vuttaü manasikàrakosallakathàyaü àdikammikassa hi kesàti manasikaroto manasikàro gaõtvà muttanti imaü pariyosànakoññhàsameva àhacca tiññhatãti. Sace pana bahiddhàpi manasikàraü upasaüharati, athassa evaü sabbakoññhàsesu pàkañã bhåtesu àhiõóantà manussatiracchànàdayo sattàkàraü vijahitvà koññhàsaràsivaseneva upaññhahanti, tehi ca ajjhohariyamànaü 1. Ma. Ravanaghañe. 2. Saü. Paõõattisamanikkamavasena. [SL Page 196] [\x 196/] Pànabhojanàdikoññhàsaràsimhi pakkhippamànamiva upaññhàti. Athassa anupubbamu¤canàdi vasena pañikkålà pañikkulàti punappuna manasi karoto anukkamena appanà uppajjati. Tattha kesàdãnaü vaõõasaõñhànadisokàsaparicchedavasena upaññhànaü uggaha nimittaü. Sabbàkàrato pañikkålavasena upaññhànaü pañibhàga nimittaü. Taü àsevayato bhàvayato vuttanayena asubhakammaññhànesu viya pañhamajjhànavaseneva appanà uppajjati, sà yassa ekova koññhàso pàkaño hoti, ekasmiüvà koññhàse appanaü patvà puna a¤¤asmiü yogaü na karoti, tassa ekàva upa jjati. Yassa pana aneke koññhàsà pàkañà honti, ekasmiü và jhànaü patvà puna a¤¤asmimpi yogaü karoti, tassa mallakattherassa viya koññhàsagaõanàya pañhamajjhànàni nibbattanti. [PTS Page 266] [\q 266/] so kiràyasmà dighabhàõakaabhayattheraü hatthe gahetvà àvuso abhaya imaü tàva pa¤haü uggaõhàhãti vatvà àha. Mallakatthero dvattiüsakoññhàsesu dvattiüsàya pañhamajjhànànaü làbhã. Sace rattiü ekaü divà ekaü samàpajjati, atirekaddhamàsenapuna sampajjati. Sace pana devasikaü ekaü samàpajjati, atireka màsena puna sampajjatãti. Evaü pañhamajjhànavasena ijjhamànampi cetaü kammaññhànaü vaõõasaõñhànàdisu satibalena ijjhanato kàyagatàsatãti vuccati. Ima¤ca pana kàyagatàsatimanuyutto bhikkhå aratirati saho hoti, naca naü aratiratisahati, uppannaü arati ratiü abibhuyya abhibhuyya viharati, bhayabherava saho hoti, na ca naü bhayabheravaü sahati, uppannaü bhayabheravaü abhibhuyya abhibhuyya viharati, khamo hoti sãtassa, uõhassa jighacchàya pipàsàya üsemakasavàtàtapasiriüsapasamphassànaü, duruttànaü duràgatànaü vacanapathànaü, uppannànaü sàrãrikànaü vedanànaü dukkhànaü tippànaü kharànaü kañukànaü asàtànaü amanàpànaü pànaharànaü adhivàsakajàtiko hoti, kesàdãnaü vaõõabhedaü nissàya catunnaü jhànànaü làbhã hoti, cha abhi¤¤à pañivijjhatãti. Tasmà bhave appamatto anuyu¤jetha paõóito, Evaü anekànisaüsaü imaü kàyagatàsatinti. Idaü kàyagatàsatiyaü vitthàrakathàmukhaü. Idàni yantaü bhagavatà "ayampi kho bhikkhave ànàpànasati samàdhi bhàvito bahulãkato santo ceva paõãto ca aseca nako ca sukho ca vihàro uppannuppanne ca pàpakeakusale dhamme ñhànaso antaradhàpeti våpasametã"ti? Evaü pasaüsitva "kathaü bhàvito ca bhikkhave ànàpànasatisamàdhi kathaü bahulãkato santo ceva paõãto ca asecanako ca sukho ca vihàro uppannåppanne ca pàpake akusale dhamme ñhànaso antara [SL Page 197] [\x 197/] Dhàpeti våpasameti? Idha bhikkhave bhikkhu ara¤¤agato và rukkha mulagato va su¤¤àgàragato và nisãdati pallaïkaü àbhujitvà ujuü kàyaü paõãdhàya parimukhaü satiü [PTS Page 267] [\q 267/] upaññhapetvà so satova assasati sato passasati. Dãghaü và assasanto dãghaü assasàmãti pajànàti, dãghaü và passasanto dãghaü passasàmãti pajànàti, rassaü và assa santo dãghaü assasàmãti pajànàti, dãghaü và passasanto rassaü passasàmãti pajànàti, sabbakàya pañisaüvedã assasissàmãti sikkhati, sabbakàyapañisaüvedã passasissà mãtisikkhati, passambhayaü kàyasaïkhàraü assasissàmãti sikkhati, passamabhayaü kàyasaïkhàraü passasissàmãti sikkhati, pãtipañisaüvedã - sukha pañisaüvedãcittasaïkhàrapañisaüvedapassamhayaü cittasaïkhàraü - citta pañisaüvedã - abhippamodayaü cittaü - samàdahaü cittaü - vimocayaü cittaü aniccànupassã - viràgànupassã - nirodhànupassã - pañinissaggànupassã assasissàmãti sikkhati, pañinissaggànupassã passasissàmãti sikkhatã"ti evaü soëasavatthukaü ànàpànasati kammaññhànaü niddiññhaü. Tassa bhàvanà niddeso anuppatto. So pana yasmà pàëivaõõanànureneva vuccamàno sabbàkàraparipåro hoti, tasmà ayamettha pàëivaõõanàpubbaïgamo niddeso: - kathaü bhàvito ca bhikkhave ànàpànasati samàdhãti ettha tàva kathanti ànàpànasati samàdhibhàvanaü nànappakàrato vitthàretu kamyatà pucchà. Bhàvito ca bhikkhave ànàpànasati samàdhãti nànappakàratovitthàretu kamyatàya puññhadhammanidassanaü. Kathaü bahulãkato -pevåpasavetãti etthàpi eseva nayo. Tattha bhàvitoti uppàdito va vaóóhito và. ânà pànasatisamàdhãti ànàpànapariggàhikàya satiyà saddhiü sampayutto samàdhi, ànàpànasatiyaü và samàdhi ànàpànasatisamàdhi. Bahulã katoti punappuna kato. Santoceva paõãto càti santo ceva paõãto ceva, ubhayattha evasaddena niyamo veditabbo. Kiü vuttaü hoti? Ayaü hi yathà asubhakammaññhànaü kevalaü pañivedha Vasenasanta¤ca paõãta¤ca, oëàrikàrammaõattà pana pañikkålàrammaõattà ca àrammaõavasena neva santaü na paõãtaü. Na evaü kaneci pariyàyena asunto và appaõito và, atha kho àrammaõa santatàyapi santo våpasanto nibbuto pañivedhasaïkhàtaaïga santatàyapi àrammaõapaõãtatàyapi paõãto [PTS Page 268] [\q 268/] atittikaro aïga paõãtatàya pãti, tena vuttaü santo cevapaõãtocàti. Asecako ca sukho ca vihàroti ettha pana nàssa secananti asevanako. Anàsittako abbokiõõo pàñiyekko àveniko, natthi ettha parikammena và upacàrena và santatà, àdi samannà hàratoppabhåti attano sabhàveneva santo ca paõãtocàti attho. Keci pana asecanakoti anàsittako ojavanto sabhàveneva madhuroti vadanti. Evamayaü asevanako ca appitappi takkhaõe kàyikacetasikasukhapañilàbhàya saüvattanato sukho [SL Page 198] [\x 198/] Ca vihàroti veditabbo. Uppannuppanneti avikkhambhite avikkhambhite, pàpaketi làmake, akusale dhammeti akosalla sambhute dhamme, ñhànaso antaradhàpetãti khaõeneva antaradhàpeti vikkhamheti, våpasametãti suññhu upasametã, nibbedhabhàhiyattà và anupubbenaariyamaggavuddhippatto samucchindati, pañippassambhetãtipi vuttaü hoti. Ayampanettha saïkhepatthe: - bhikkhave kena pakàrena kenàkàrena kena vidhinà bhàvito ànàpànasati samàdhi kena pakàrena bahulãkato santo ceva paõãto ca aseva nako ca sukho ca vihàro uppannuppanne ca pàpake akusale dhamme ñhànaso antaradhàpeti våpasametã"ti. Idàni tamatthaü vitthàrento idha bhikkhaveti àdimàha: - tattha idha bhikkhave bhikkhåti bhikkhave imasmiü sàsane. Bhikkhu, ayaü hettha idhasaddo sabbappakàraànàpànasatisamàdhi nibbattakassa puggalassa sannissayabhåtasàsanaparidãpano, a¤¤asàsanassa tathàbhàva pañisedhano ca. Vuttaü hetaü: -"idheva bhikkhave samaõo -pe-su¤¤à parappavàdà samaõehi a¤¤e"[a]ti. Tena vuttaü imasmiü sàsane bhikkhåti. Ara¤¤agato và rukkhamålagato và su¤¤àgàragato vàti ida massa ànàpànasatisamàdhi bhàvanànuråpasenàsanapariggahaparidãpanaü imassa hi bhikkhuno dãgharattaü råpàdisu àrammaõesu anuvisañaü cittaü ànàpànasatisamàdhi àrammaõaü abhiruhituü na icchati, kåñagoõayuttarato viya uppathameva dhàvati. Tasmà seyyathàpi nàma gopo [PTS Page 269] [\q 269/] kåñadhenuyà sabbaü khãraü pivitvà vaóóhitaü kåñavacchaü dametukàmo dhenuto apanetvà ekamante mahantaü thambhaü nikhaõitvà tattha yottena bandheyya athassa so vaccho ito cito ca vipphanditvà palàyituü asakkonto tameva thambhaü upanisãdeyya và upanipajjeyya và, evameva iminàpi bhikkhunà dãgharattaü råpàrammaõàdirasapànavaóóhitaü duññhacittaü dametukàmena råpàdiàrammaõato apanetvàara¤¤aü và rukkhamålaü và su¤¤àgàraü và pavisitvà1 tattha assàsapassàsathamhe satiyottena bandhitabbaü. Evamassa taü cittaü itocito ca vipphanditvàpi pubbe àciõõàrammaõaü alabhamànaü satiyettaü chinditvà palàyituü asakkontaü tamevàrammaõaü upacàrappanàvasena upanisãdati ceva upanipajjati ca. Tenàhu poràõà: - Yathà thambhe nibavdheyya vacchaü dammaü naro idha, Bandhayyevaü sakaü cittaü satiyàrammaõe daëhanti. Evamassetaü senàsanaü bhàvanàråpaü hoti, tena vuttaü idamassa ànàpànasati samàdhibhàvanànuråpasenàsana paggahapara dãpananti. Athavàyasmà idaü kammaññhànappabhede pubbabhåtaü2 sabba¤¤åbuddha paccekabuddha buddhasàvakànaü visesàdhigama diññhadhamma [A.] Majjhimani. Cålasãhanàdasu. 1. Maga pavesetvà. 2. Ma. Buddhabhåtaü. [SL Page 199] [\x 199/] Sukhavihàrapadaññhànaü ànàpànasatikammaññhànaü itthipurisahatthiassàdi saddasamàkulaü gàmantaü apariccajitvà na sukaraü bhàvetuü, saddakaõña kattà jhànassa- agàmake pana ara¤¤e såkaraü yogàvacarena idaü kammaññhànaü pariggahetvà ànàpànacatutthajjhànaü nibbattetvà tadeva pàdakaü katvà saïkhàre sammasitvà aggaphalaü arahattaü sampàpuõituü, tasmàssa anuråpasenàsanaü dassento bhagavà ara¤¤agatovàti àdimàha. Vatthu vijjàcariye viya hi bhagavà. So yathà vatthuvijjàcariyo [PTS Page 270] [\q 270/] nagarabhåmiü passitvà suññhu upaparikkhitvà ettha nagaraü màpethàti upadisati, sotthinàca nagare niññhite ràja kulato mahàsakkàraü labhati, evameva yogàvacarassa anuråpase nàsanaü upaparikkhitvà ettha kammaññhànaü anuyu¤jitabbanti upa disati, tato tattha kammaññhànamanuyuttena yoginà kamena arahatte patte sammàsambuddho vata so bhagavàti mahantaü sakkàraü labhati. Ayampana bhikkhå dãpisadisoti vuccati. Yathà hi mahàdãpiràjà ara¤¤e tiõagahanaü và vanagahanaü và pabbatagahanaü và nissàya nilãyitvà vanamahisagokaõõasåkaràdayo mige gaõhàti, eva mevaü ayaü ara¤¤àdisu kammaññhànaü anuyu¤janto bhikkhu yathàkkamena sotàpatti sakadàgàmi anàgàmi arahattamagge ceva ariya phale ca gaõhàtãti veditabbo. Tenàhu poràõà: - "Yathàpi1 dãpiko nàma nilãyitvà gaõhatã mige, Tathevàyaü buddhaputto yuttayogo vipassako Ara¤¤aü pavisitvàna gaõhàti phalamuttama"nti. Tenassa parakkamajavayoggabhåmiü ara¤¤asenàsanaü dassento bhagavà ara¤¤agato vàti àdimàha. Tattha ara¤¤agato vàti "ara¤¤aü nàma nikkhamitvà bahi indakhãlà sabbametaüara¤¤aü" tãca "àra¤¤akaü nàma senàsanaü pa¤cadhanusatikaü pacchimaü " tica evaüvuttalakkhaõesu ara¤¤esu anuråpaü yaü ki¤ci pavivekasukhaü ara¤¤aü gato. Rukkhamålagatovàti rukkhasamãpaügato. Su¤¤àgàra gatovàti su¤¤aü vivittokàsaü gato. Ettha ca ñhapetvà ara¤¤ca rukkhamåla¤ca avasesasattavidhasenàsanagatopi su¤¤àgàragatotipi vattuü vaññati. [PTS Page 271] [\q 271/] evamassa ututtayànukålaü dhàtucariyànukåla¤ca ànàpànasatibhàvanànuråpaü senàsanaü upadi sitvà alãnànuddhacca pakkhikaü santamiriyàpathaü upadisanto nisãda tãti àdimàha, athassa nisajjàya daëhabhàvaü assàsapassàsànaü pavattanasukhataü àrammaõapariggahåpàya¤ca dassento pallaïkaü àbhujitvàti àdimàha. Tattha pallaïkanti samantato årubaddhàsanaü. âbhujutvàti bandhitvà. 2 Ujuü kàyaü paõidhàyàti upari sarãraü ujukaü 1. Yathàbhi. Papadva. Satipa. Su. [A. E. 2.] âbandhitvà (katthaci) [SL Page 200] [\x 200/] hapetvà, aññhàrasapiññhikaõñake koñiyà koñiü pañipàdetvà. Evaü hi nisãdantassa vammamaüsanahàråni na panamanti. Athassa yà tesaja panamanappaccayà khaõe khaõe vedanà uppajjeyyuü, tà na uppajjanti. Tàsu anuppajjamànàsu cittaü ekaggaü hoti, kammaññhànaü na paripañati, vuddhiü phàtiü upagacchati. Parimukhaü satiü upaññhapotvàti kammaññhànàbhimukhaü satiü ñhapayitvà. Athavà- parãti pariggahaññho, mukhanti niyyànaññho, satãti upaññhànaññho, tena vuccati parimukhaü satinti. Evaü pañisambhidàya vuttanayena pettha attho daññhabbo. Tata;yaü saïghepo pariggahitaniyyànaü satiü katvàti so satova assasati sato passasatãti so bhikkhu evaü nisãditvà eva¤ca satiü upaññhatvo taü satiü avijahanto sato eva assasati, sato passasati, sato kàrã hotãti vuttaü hoti. Idàni yehàkàrehi satokàrã hoti, te dassetuü dãghaü vàassasantoti àdimàha. Vuttaü hetaü pañisambhidàyaü: " so satova assasati sato passasatã"ti. Etasseva vibhaïgedvattiüsàya àkàrehi satokàrã hoti, dãghaüassàsavasena cittassa ekaggataü avikkhepaü pajànato sati upaññhità hoti. Tàya satiyà tena ¤àõena sato kàrã hoti, dãghaü passàsavasena cittassa ekaggataü avikkhepaü pajànato sati upaññhità hoti, tàya satiyà tena ¤àõena satokàri hotãti. Pañinissaggànupassã assàsavasena - pañinissaggànupassã passàsavasena cittassa ekaggataü avikkhepaü pajànato sati upaññhità hoti, tàya satiyà tena ¤àõena satokàri hotãti. Tattha dãghaü và assasantoti dãghaü và assàsaü pavattayanto, [PTS Page 272] [\q 272/] assàsoti bahi nikkhamanavàto, passàsoti anto pavisanavàtoti vinayaññhakathàyaü vuttaü. Suttantaññhakathàsu pana uppañipàñiyà àgataü. Tattha sabbesampi gabbhaseyyakànaü màtukucchito nikkhamanakàle pañhamaü abbhantara vàto bahinikkhamati, pacchà bàhiravàto sukhumarajaü gahetvà abbhantaraü pavisanto tàluü àhacca nibbàyati, evaü tàva assàsapassàsà veditabbà. Yà pana tesaü dãgharassatà, sà addhànavasena veditabbà. Yathàhi okàsaddhànaü pharitvà ñhitaü udakaü và vàlikà và dãghamudakaü dãghà vàlikà rassamudakaü rassà vàlikàti vuccati, evaü cuõõa vicuõõàpi assàsapassàsà hatthisarãre abhisarãre ca tesaü atta bhàvasaïkhàtaü dãghaü addhànaü sanikaü påretvà sanikameva nikkhamanti, tasmà dãghàti vuccanti. Sunakhasasàdãnaü attabhàvasaïkhàtaü rassaü addhànaü sãghaü påretvà sãghameva nikkhamanti, tasmà rassàti vuccanti. Manussesu pana keci hatthiahiàdayo viya kàladdhàna vasena dãghaü assasanti ca passasanti ca, keci sunakhasasàdayo viya rassaü, tasmà tesaü kàlavasena dãghamaddhànaü nikkhamantà ca pavisantà ca te dãghà ittaramaddhànaü nikkhamantà ca pavisantà ca rassàti veditabbà. Tatràyaü bhikkhu navahàkàrehi dãghaü assasanto [SL Page 201] [\x 201/] Passasanto ca dãghaü assasàmi passasàmãti pajànàti, evaü pajànato cassa ekenàkàrena kàyànupassanà satipaññhàna. Bhàvanà sampajjatãti veditabbà. Yathàha pañisambhidàyaü: -"kathaü dãghaü assasanto dãghaü assasàmãti pajànàti; dãghaü passasanto dãghaü passasàmãti pajànàti? Dighaü assàsaü addhànasaïkhàte assasati, dãghaü passàsaü addhànasaïkhàte passasati, dãghaü assàsa passàsaü addhànasaïkhàte assasatipi passasatipi, dãghaü assàsa passàsaü addhànasaïkhàte assasatopi passasatopi chavdo uppajjati, chandavasena tato sukumataraü dãghaü assàsaü addhàna saïkhàte assasati, chandavasena tato sukhumataraü dãghaü passàsaü addhànasaïkhàte passasati, dãghaü assàsa passàsaü addhànasaïkhàte assasatipi passasatipi, dãghaü assàsa passàsaü addhànasaïkhàte assasatipi passasatipi, [PTS Page 273] [\q 273/] pàmojjavasena tato sukhumataraü dãghaü assàsapassàsaü addhànasaïkhàte assasatopi passa satopi dãghaü assàsapassàsà cittaü vivaññati, upekkhà saõñhàti. Imehi navahi àkàrehi dãghaü assàsapassàsà kàyo, upaññhànaü sati, anupassanà ¤àõaü. Kàyo upaññhànaü, no sati, sati upaññhànaü ceva sati ca, tàya satiyà tena ¤àõena taü kàyaü anupassatã"ti. Tena vuccati kàye kàyànupassanàsatipaññhànabhàvanàti. Esa nayo rassapadepi. Ayaü pana viseso: - yathà ettha dãghaü assàsaü addhànasaïkhàteti vuttaü, evamidha rassaü assàsaü ittarasaïkhàte assasatãti àgataü. Tasmà tassa vasena yàva tena vucacti kàye kàyànupassanàsatipaññhànabhàvanàti tàva yojetabbaü. Evamayaü addhànavasena ittaravasena ca imehi àkàrehi assàsapassàse pajànanto dãghaü và assasanto dãghaü assasàmãti pajànàti dãghaü và assasanto dãghaü assasàmãti pajànàti, dãghaü và passasanto dãghaüpassasàmãti pajànàti, rassaü và assa santo dãghaü assasàmãti pajànàti, dãghaü và rassaü và passasanto rassaü passasàmãti pajànàtãti veditabbo. Evaü pajànato cassa: - " Dãgho rasso ca assàso passàsopi ca tàdiso, Cattàro vaõõà vattanti nàsikaggeva bhikkhuno"ti. Sabbakàyapañisaüvedi assasissàmi sabbakàyapañisaüvedã passasissàmãti sikkhatãti sakalassa assàsakàyassa àdima¤jhapariyosànaü viditaü karonto pàkañaü karonto assasissàmãti sikkhati. Sakalassa passàsakà yassa àdimajjhapariyosànaü viditaü karonto pàkañaü karonto passasissàmãti sikkhati. Evaü viditaü karonto pàkañaü karonto ¤àõasampayuttacittena assasati ceva passasati ca, tasmà assa sissàmi passasissàmãti sikkhatãti vuccati. Ekassa hi bhikkhuno [SL Page 202] [\x 202/] Cuõõa vicuõõavisate assàsakàye và passàsakàye và àdipàkaño hoti. Na ma¤jhapariyesànaü. So àdimeva pariggahetuü sakkoti, majjhapariyosàne kilamati. Ekassa majjhaü pàkañaü hoti, na àdipariyosànaü. Ekassa pariyosànaü pàkañaü hoti, na àdimajjhaü. So pariyosànaü yeva pariggahetuü sakkoti, [PTS Page 274] [\q 274/] àdimajjhe kilamati. Ekassa sabbampi pàkañaü hoti, so sabbampi pariggahetuü sakkoti. Na katthaci kilamati. Tàdi sena bhavitabbanti dassento àha: - "sabbakàyapañisaüvedã assa sissàmi sabbakàyapañisaüvedi passasissàmãti sikkhatã"ti. Tattha sikkhatãti evaü ghañati vàyamati, yo và tathàbhåtassa saüvaro, ayamettha adhasãla sikkhà. Yo tathàbhåtassa samàdhi, ayaü adhicittasikkhà. Yà tathàbhåtassa pa¤¤à, ayaü adhipa¤¤à sikkhàti. Imà tisso sikkhàyo tasmiü àrammaõe tàya satiyà tena manasikàrena sikkhati àsevati bhàveti bahulãkarotãtievamettha attho daññhabbo. Tattha yasmà purimanaye kevalaü assasitabbaü passasitabbameva, na ca a¤¤aü ki¤ci kàtabbaü. Ito paññhàya pana ¤àõuppàdanàdisu yogo karaõãyo. Tasmà tattha assasàmãti pajànàti passasàmãti pajànà ticceva vattamànakàlavasena pàëiü vatvà ito paññhàya kattabbassa ¤àõuppàdanàdino àkàrassa dassanatthaü sabbakàya pañisaüvedã assasissàmãti àdinà nayena anàgatavacanavasena pàëi àropitàti veditabbà. Passambhayaü kàyasaïkhàraü assa sissàmi passambhayaü kàyasaïkhàraü passasissàmãti sikkhatãti oëàrikaü kàyasaïkhàraü passambhento pañippassambhento nirodhento våpasamento assasissàmi passasissàmãti sikkhati. Tate;vaü oëàrikasukhumatà ca passaddhi ca veditabbà. Imassa hi bhikkhuno pubbe apariggahita kàle kàyo ca citta¤ca sadarathà honti oëàrikà, kàyacittànaü oëàrikatte avupasante assàsapassàsàpi oëàrikà honti, balavatarà hutvà pavattanti, nàsikà nappahoti, mukhena assa santopi passasantopi tiññhati. Yadà panassa kàyopi cittampipariggahità honti, tadà te santà honti våpasantà. Tesu våpasantesu assàsapassàsà sukhumà hutvà pavattanti. Atthi nu kho natthãti vicetabbatàkàrappattà honti. Seyyathàpi purisassa dhàvitvà pabbatà và orohitvà mahàbhàraü và sãsato oro petvà ñhitassa oëàrikà assàsapassàsà honti, nàsikà nappahoti, mukhena assasantopi passasantopi tiññhati. Yadà panesa taü parissamaü minodetvà nahàtvà ca pivitvà ca [PTS Page 275] [\q 275/] allasàñakaü hadaye katvà sãtàya chàyàya nipanno hoti, athassa te assàsapassàsà sukhumà honti, atthi nu kho natthãti vicetabbatàkàrappattà. Evameva imassa bhikkhuno pubbe apariggahitakàle kàyo ca citta¤ca sadarathà honti oëàrikà, kàyacattànaü oëàrikatte avupasante assàsapassàsàpi oëàrikà honti, balavatarà hutvà pavattanti, nàsikà nappahoti, mukhena assa santopi passasantopi tiññhati. Yadà panassa kàyopi cittampi pariggahità honti, tadà te santà honti våpasantà. Tesu våpa santesu assàsapassàsà sukhumà hutvà pavattanti. Atthi nukho natthãti vicetabbatàkàrappattà honti. Taü kissa hetu? Tathàhissa pubbe apariggahitakàle oëàrike oëàrike kàyasaïkhàre passambhemãti àbhogasamannà hàramanasikàrapaccavekkhaõà natthi, pariggahitakàle pana atthi, tenassa apariggahitakàlatopariggahitakàle kàyasaïkhàro sukhumo hoti. Tenàhu poràõà: - "Sàraddhekàye citte ca adimattaü pavattati, Asàraddhamhi kàyamhi sukhumaü sampavattatã"ti. Pariggahepi oëàriko pañhamajjhànåpacàre sukhumo, tasmimpi oëàriko pañhamajjhàne sukhumo, pañhamajjhàne ca dutiyajjhànåpa càre ca oëàriko, dutiyajjhàne sukhumo, dutiyajjhàne ca tatiyajjhànåpacàre ca oëàriko, tatiyajjhàne sukhumo, tatiyajjhàne ca catutthajjhànåpacàre ca oëàriko, catutthajjhàne atisukhumo appavattimeva pàpuõàtãti. Idaü tàva dãghabhàõakasaüyuttabhàõakànaü mataü. Majjhimabhàõakà pana " pañhamajjhàne oëàriko, dutiyajjhànåpacàre sukumo"ti evaü heññhimaheññhimajjhànato uparåpari jhànåpacàrepi sukumataraü icchanti. Sabbesaüyeva pana matena apariggahitakàle pavattakàyasaïkhàro pariggahitakàle pañippassambhati. Pariggahitakàle pavattakàyasaïkhàrocatutthajjhane pañippassambhati. Ayaü tàva samathe nayo. Vipassanàyaü pana: - apariggahe pavatto kàyasaïkhàro oëàriko, mahàbhåtapariggahe sukhumo, sopi oëàriko, upàdàråpapariggahe sukumo. Sopi oëàriko, sakalaråpapariggahe sukhumo. Sopi oëàriko, aråpa pariggahe sukumo. Sopi oëàriko, råpàråpapariggahe sukhumo. Sopi oëàriko, paccayapariggahe sukumo. Sopi oëàriko, sappaccayanàmaråpapariggahe sukhumo. Sopi oëàriko, lakkhaõàrammaõikavipassanàya sukhumo. Sopi dubbalavipassanàya oëàriko balavavipassanàya sukhumo. Tattha pubbe vuttanayeneva purimassa purimassa pacchimena paccimena pañippassaddhi veditabbà. Evamettha oëàrikasukhumatà ca passaddhi ca veditabbà. [PTS Page 276] [\q 276/] pañisambhidàyaü panassa saddhiü codanàsodhanàhi evamattho vutto. Kathaü? Passambhayaü kàyasaïkhàraü assasissàmi passambhayaü kàyasaïkhàraü passasissàmãti sikkhati. Katame kàya saïkhàrà dãghaüassàsapassàsà? Kàyikà ete dhammà kàyapañibaddhà kàyasaïkhàrà, te kàyasaïkhàre passambhento nirodhento våpasamento sikkhati. Yathàråpehi kàyasaïkhàrehi kàyassa ànamanà vinamanà sannamanà panamanà i¤janà phandanà calanà kampanà passambhayaü kàyasaïkhàraü assasissàmãti sikkhati, passambhayaü kàyasaïkhàraü passasissàmãti sikkhati. Yathàråpehi kàyasaïkhàrehi [SL Page 204] [\x 204/] Kàyassa na ànamanà na vinamanà na sannamanà na panamanà ani¤janà aphandanà acalanà akampanà, santaü sukhumaü passambhayaü kàyasaïkhàraü assasissàmi passasissàmãti sikkhatiti. Iti kira passambhayaü kàyasaïkhàraü assasissàmãti sikkhati, passambhayaü kàya saïkhàraü passasissàmãti sikkhati. Evaü sante vàtupalaõóiyà ca pabhà vanà na hoti, assàsapassàsàna¤ca pabhàvanà na hoti, ànà pànasatiyà ca pabhàvanà na hoti, ànàpànasatisamàdissa ca pabhàvanà na hoti, na ca naü taü samàpattiü paõóità samàpajjantipi vuññhahantipi. Iti kira passambhayaü kàyasaïkhàraü assasissàmi iti kira passambhayaü kàyasaïkhàraü passasissàmãti sikkhati. Evaü sante vàtupalaõóiyà ca pabhàvanà hoti. Assàsapassàsàna¤ca pabhàvanà hoti, ànàpànasatiyà ca pabhàvanà hoti, ànàpànasatisamàdissa ca pabhàvanà hoti, ta¤ca naü samàpattiü paõóità samàpajjantipi vuññhahantipi. Yathàkathaü viya? Seyyathàpi kaüse àkoñite pañhamaü oëàrikà saddà pavattanti, oëàrikànaü saddànaü nimittaü suggahãtattà sumanasi katattà såpadhàritattà niruddhepi oëàrike sadde atha pacchà sukhumakà saddà pavattanti, sukhumakànaü saddànaü nimittaü suggahãtattà sumanasikatattà såpadhàritattà niruõóepi sukhumake sadde atha [PTS Page 277] [\q 277/] pacchà sukhuma saddanimittàrammaõatàpi cittaü pavattati. Eva meva pañhamaü oëàrikà assàsapassàsàpavattanti, oëàrikànaü assàsapassà sànaü nimittaü suggahãtattà sumanasikatattà såpadhàritattà niruddhepi oëàrike assàsapassàse atha pacchà sukhumakà assàsapassàsà pavattanti, sukhumakànaü assàsapassàsànaü nimittaü suggahãtattà sumanasikatattà såpadhàritattà niruddhepi sukhumake assàsapassàse atha pacchà sukhuma assàsapassàsanimittàrammaõatàpi cittaü na vikkhepaü gacchati. Evaü sante vàtupalaõóiyà ca pabhàvanà hoti, assàsapassàsàna¤ca pabhàvanà hoti, ànàpànasatiyà ca pabhàvanà hoti, ànàpànasatisamàdhissa ca pabhàvanà hoti, ta¤ca naü samàpattiü paõóità samàpajjantipi vuññhahantipi. Passambhayaü kàyasaïkhàraüti assàsapassàsà kàyo, upaññhànaü sati, anupassanà ¤àõaü. Kàyo upaññhànaü no sati, sati upaññhàna¤ceva sati ca. Tàya satiyà tena ¤àõena taü kàyaü anupassati, tena vuccati kàye kàyànupassanàsatipaññhànabhàvanàtã. Ayaü tàvettha kàyànupassanàvasena vuttassa pañhamacatukkassa anupubba padavanõanà. Yasmà panettha idameva catukkaü àdikammikassa kammaññhàna vasena vuttaü, itaràni pana tãõi catukkàni ettha pattajjhànassa vedanàcittadhammànupassanàvasena vuttàni, tasmà idaü kammaññhànaü bhàvetvà ànàpànacatutthajjhànapadaññhànàya vipassanàya saha pañisambhidàhi arahattaü pàpåõitukàmena àdikammikena kulaputtena [SL Page 205] [\x 205/] Pubbe vuttanayeneva sãlaparisodhanàdãni sabbakiccàni katvà vuttappakàrassa àcariyassa santike pa¤casavdhikaü kammaññhànaü uggahetabbaü. Tatrime ¤ca savdhayo: - "uggaho paripucchà upaññhànaü appanà lakkhaõa"nti. Tattha uggaho nàma kammaññhànassa uggaõhaõaü, paripucchà nàma kammaññhànassa paripucchanà, upaññhànaü nàma kammaññhànassa upaññhànaü, appanà nàma kammaññhànassa [PTS Page 278] [\q 278/] appanà, lakkhaõaü nàma kammaññhànassa lakkhaõaü, evaü lakkhaõamidaü kammaññhànanti kammaññhànasabhàvåpadhàraõanti vuttaü hoti. Evaü pa¤casavdhikaü kammaññhànaü uggaõhanto attanàpi na kilamati àcariyampi na viheseti. Tasmà thokaü uddisàpetvà bahuü kàlaü sajjhàyitvà evaü pa¤casandhikaü kammaññhànaü uggahetvà àcariyassa santike và a¤¤ata; và pubbe vuttappakàre senàsane vasantena upacchinnakhuddaka paëibodhena katabhattakiccena bhattasammadaü pañivinodetvà. Sukhanisinnena ratanattayaguõànussaraõena cittaü sampahaüsitvà àcariyuggahato ekapadampi apammussantena idaü ànàpànasatikammaññhànaü manasikàtabbaü. Tatràyaü manasikàravidhi: - "Gaõanà anubavdhanà phusanà ñhapanà sallakkhaõà Vivaññanà pàrisuddhi tesa¤ca patipassanà"ti. Tattha gaõanàti gaõanàyeva, anubandhanàti anuvahaõà, 1 phusanàti phåññhaññhànaü, ñhapanàti appanà, sallakkhaõàti vipassanà, 2 vivaññanàti maggo, pàrisuddhãti phalaü, tesa¤ca patipassanàti pacca vekkhaõà. Tattha iminà àdikammikena kulaputtena pañhamaü gaõanàya idaükammaññhànaü manasikàtabbaü. Gaõentena ca pa¤cannaü heññhà na ñhapetabbaü, dasannaüupari na netabbaü, antarà khaõóaü na dassetabbaü. Pa¤cannaü heññhà ñhapentassahi sambàdhe okàse cittuppàdo vipphavdati, sambàdhe vaje sanniruddhagogaõo viya. Dasannaü upari nentassa gaõananissitova cittuppàdo hoti, 3 antarà khaõóaü dassentassa sikhàppattannukho me kammaññhànaü noti cittaü vikampati, tasmà ete dose vajjetvà gaõetabbaü gaõentena ca pañhamaü dandhagaõanàya dha¤¤amàpakagaõanàya gaõe tabbaü. Dha¤¤amàpako hi nàëiü påretvà ekanti vatvà okirati, puna pårento ki¤ci kacavaraü disvà taü chaóóento ekaü ekanti vadati, esa nayo dve dveti àdisu. Evameva iminàpi assàsapassà sesu yo upaññhàti, taü gahetvà ekaü ekanti àdiü katvà [PTS Page 279] [\q 279/] yàca dasa dasàti pavattamànaü pavattamànaü upakkhetvàva gaõetabbaü. Tassevaü gaõayato nikkhamantà ca pavisantà ca assàsapassàsà 1. Ma anugahaõà. 2. Sama- anupadahaõà. 3. Gaõanànissitova vikkhittacittuppàdo. (Samantapàsàdikà) [SL Page 206] [\x 206/] Pàkañà honti, athànena taü dandhagaõanaü dha¤¤amàpakagaõanaü pahàya sãghagaõanàya gopàlakagaõanàya gaõetabbaü. Cheko hi gopàlako sakkharàdayo ucchaïgena gahetvà rajjudaõóaka hattho pàtova vajaü gantvà gàvo piññhiyaü paharitvà palighatthambha tthake nisinno dvàrappattaü pattaü yeva gàviü ekà dveti sakkharaü khipitvà khipitvà gaõeti, tiyàmarattiü sambàdhe okàse dukkhaü vutthagogaõo nikkhamanto nikkhamanto a¤¤ama¤¤aü upanighaüsanto vegena pu¤japu¤jo hutvà nikkhamati, so vegena vegena tãõi cattàri pa¤ca dasàti gaõetiyeva. Evaü imissàpi purimanayena gaõayato assàsapassàsà pàkañà hutvà sãgha sãghaü punappuna sa¤caranti. Tato tena punappuna sa¤ca rantãti ¤atvà anto ca bahi ca agahetvà dvàrappattaü dvàrappattaü yeva gahetvà eko dve tãõi cattàri pa¤ca eko dve tãõi cattàri pa¤ca cha, ekodve tãõi cattàri pa¤ca cha satta -peaññha nava dasàti sãghasãghaü gaõetabbameva. Gaõanapañibaddhe hi kammaññhàne gaõanabaleneva cittaü ekaggaü hoti, arattupatthambhana vasena caõóasote nàvàñhapanamiva. Tassevaü sãghasãghaü gaõayato kammaññhànaü nirantarappavattaü viya hutvà upaññhàti, atha nirantaraü pavattatãti ¤atvà anto ca bahi ca vàtaü apariggahetvà purima nayeneva vegena vegena gaõetabbaü. Anto pavisana vàtena hi saddhiü cittaü pavesayato abbhantaraü vàtabbhàhataü meda påritaü viya hoti. Pahi nikkhamanavàtena saddhiü cittaü nãharato bahiddhà puthuttàrammaõe cittaü vikkhipati. Phåññha phåññhokàse pana satiü ñhapetvà bhàventasseva bhàvanà sampajjati. Tena vuttaü: "anto ca pahica vàtaü apariggahetvà purimanayeneva vegena vegena gaõetabba"nti. Kãvaciraü panetaü gaõetabbanti? Yàva vinà gaõanàya. [PTS Page 280] [\q 280/] assàsapassàsàrammaõe sati santiññhati, pahi visaña vitakkavicchedaü katvà assàsapassàsàrammaõe sati saõñhapanatthaü yeva hi gaõanàti. Evaü gaõanàya manasi katvà anubandhanàya manasikàtabbaü. Anubavdhanà nàma gaõanàü pañisaïharitvàsatiyà nirantaraü assàsapassàsànaü anugamanaü, ta¤ca kho na àdimajjhapariyosànànugamanavasena. Bahi nikkhamanavàtassa hi nàbi àdi, hadayaü majjhaü, nàsikaggaü pariyosànaü. Abbhantaraü pavisana vàtassa nàsikaggaü àdi, hadayaü majjhaü, nàbhi pariyosànaü, ta¤cassa anugacchato vikkhepagataü cittaü sàrambhàya cevahoti i¤janàya ca. Yathàha: - " Assàsàdimajjhapariyesànaü Satiyà anugacchato ajjhattaü Vikkhepagatena cittena kàyopi Cittampi sàraddhà ca honti i¤jità ca phandità ca. [SL Page 207] [\x 207/] "Assàsàdimajjhapariyosànaü Satiyà anugacchato ajjhattaü Vikkhapagatena cittena kàyopi Cittampi sàraddhà ca honti ikdajità ca phanditàvacà"ti. Tasmà anubandhanàya manasikarontena na àdimajjhapariyo sànavasena manasi kàtabbaü, apica kho phåsanàvasena ca ñhapanà vasena ca manasi kàtabbaü. Gaõanànubandhanàvasena viya hi phåsanà ñhapanàvasena visuü manasikàro natthi, phåññhaphåññhaññhàne yeva pana gaõentogaõanàya ca phåsanàya ca manasi karoti, tattheva gaõanaü pañisaüharitvà te satiyàanubañhdhanto appanàvasena ca cittaü ñhapento anubandhanàya ca phåsanàya ca ñhapanàya ca manasi karotãti vuccati. Svàyamattho aññhakathàsu vuttapaïguëadovàrikåpamàhi pañisambhidàyaü vutta kakacåpamàya ca veditabbo. Tatràyaü païguëopamà: - seyyathàpi païguëo dolàya kãëataü màtàputtànaü dolaü khipitvà tattheva dolàthambhamåle nisinno kamena àgacchantassa ca gacchantassa [PTS Page 281] [\q 281/] ca dolàphalakassa ubho koñiyo majjha¤ca passati, na ca ubhokoñimajjhànaü dassanatthaü vyàvaño hoti, evamevàyaü bhikkhu sativasena upanibandhanathambhamåle ñhatvà assàsapassàsadolaü khipitvà tattheva nimitte satiyà nisinno kamena àgacchantàna¤ca gacchantàna¤ca phåññhaññhàne assàsapassàsànaü àdimajjhapariyosànaü satiyà anugacchanto tattha ca chittaü ñhapento passati, na ca tesaü dassanatthaü vyàvaño hoti, ayaü païguëopamà. Ayaü pana dovàrikåpamà: seyyathàpi dovàriko nagarassa anto ca bahica purise "kotvaü kuto và àgato kuhaü và gacchasi kiü và te hatthe"ti na vãmaüsati, nahi tassa te bhàrà, dvàrappattaüdvàrappattaü yeva pana vãmaüsati, evameva imassa bhikkhuno anto paviññhavàtà ca bahi nikkhantavàtà ca na bhàrà honti, dvàrappattaü dvàrappattaü yeva pana vãmaüsati, evameva imassa bhikkhuno anto pañiññhavàtà ca bahi nikkhantavàtà ca na bhàrà honti, dvàrappattà dvàrappattà yeva bhàràti. Ayaü dovàri kåpamà. Kakacåpamà pana àdito paññhàya evaü veditabba. Vuttaü hetaü: - "Nimittaü assàsapassàsà anàrammaõamekacittassa Ajànato ca tayo dhamme bhàvanà nåpalabbhati. Nimittaü assàsapassàsà àrammaõamekacittassa Jànato ca tayo dhamme bhàvanà upalabbhatã"ti. Kathaü ime tayo dhammà ekacittassa àrammaõà na honti, nacime tayo dhammà avidità honti, na ca cittaü vikkhepaü gacchati padhànaü ca pa¤¤àyati payoga¤ca sàdheti visesamadhi gacchati? Seyyathàpi rukkho same bhumibhàge nikkhitto, tamenaü puriso kaka [SL Page 208] [\x 208/] Cena chindeyya, rukkhe phåññhakakacadantànaü vasena purisassa sati upaññhità hoti. Na àgate và gate và kakacadante manasi karoti, na àgatàgatà và kakacadantà aviditàhonti, padhàna¤ca pa¤¤àyati, payoga¤ca sàdheti, visesamadhigacchati, yathà rukkho same bhumibhàge nikkhitto, evaü upanibandhananimittaü. Yathà kakaca dantà, evaüassàsapassàsà. Yathà rukkhe phåññhakakacadantànaü vasena purisassa sati upaññhità hoti na àgato và gate và kakaca dante manasikaroti, na àgatà và gatà và kakacadantà avidità honti, padhàna¤ca pa¤¤àyati, payogaü ca sàdheti, visesamadhi [PTS Page 282] [\q 282/] gacchati, evameva bhikkhu nàsikagge và mukhanimitte và satiü upaññhapetvà nisinno hoti, na àgate và gate và assàsapassàse manasi karoti, na àgatà và gatà và assàsapassàsà avidità honti, padhànadva pa¤¤àyati payoga¤ca sàdheti, visesamadhi gacchati. Padhànanti katamaü padhànaü? âraddhaviriyassa kàyopi cittampi kammaniyaü hoti, idaü padhànaü. Katamo payogo? âraddha viriyassa upakkilesà pahãyanti. Vitakkà våpasammanti. Ayaü payogo. Katamo viseso? âraddhaviriyassa saüyojanà pahiyanti, anusayà vyantã honti, ayaü viseso. Evaü ime tayo dhammà ekacittassa àrammaõà na honti, nacime tayo dhammà avidità honti, na ca cittaü vikkhepaü gacchati, padhàna¤ca pa¤¤àyati, payo ga¤ca sàdheti, visesamadhigacchati. ânàpànasatã yassa paripunõà subhàvità, Anupubbaü paricità yathà buddhena desità, So imaü lokaü pabhàseti abbhàmutteva candimàti. Ayaü kakacåpamà. Idha panassa àgatàgatavasena amanasikàramattameva payo jananti. Veditabbaü. Idaü kammaññhànaü manasikaroto kassaci nacireneva nimitta¤ca uppajjati. Avasesajhànaïga patimaõóità appanà saïkhàtà ñhapanà ca sampajjati, kassaci pana gaõanàvaseneva manasikàrakàlakoppabhåti anukkamato oëàrikaassàsapassàsa nirodhavasena kàyadarathe våpasante kàyopi cittampi lahukaü hoti, sarãraü àkàse laïghanàkàrappattaü viya hoti, yathà sàraddha kàyassa ma¤ce và pãñhe và nisãdato ma¤capãñhaü onamati, vikujati, paccattharaõaü valiü gaõhàti. Asàraddhakàyassa pana nisãdato neva ma¤capãñhaü onamati, na vikujati, na paccattharaõaü valiü gaõhàti, tula picupåritaü viya ma¤capãñhaü hoti. Kasmà? Yasmà asàraddho kàyo lahuko hoti, evameva gaõanàvasena manasikàrakàlateppa bhåti anukkamato oëàrikaassàsapassàsanirodhavasena kàyadarathe våpasante [PTS Page 283] [\q 283/] kàyopi cittampi lahukaü hoti. Sarãraü àkàse [SL Page 209] [\x 209/] Laïghanàkàrappattaü viya hoti, tassa oëàrike assàsapassàse niruddhe sukhumassàsapassàsanimittàrammaõaü cittaü pavattati, tasmimpi niruddhe aparàparaü tato sukhumatara sukhumatamanimittà1 rammaõaü pavattatiyeva. Kathaü? Yathàhi puriso mahatiyà lohasalà kàya kaüsathàlaü àkoñeyya ekappahàrena mahàsaddo uppajjeyya, tassa oëàrikasaddàrammaõaü cittaü pavatteyya, niruddhe oëàrike sadde atha pacchà sukhumasaddanimittàrammaõaü, tasmimpi niruddhe aparàparaü tato sukhumatara sukhumatamasadda nimittà emmaõaü pavattateva. Evanti veditabbaü vuttampi cetaü: "seyyathàpi kaüse àkoñite"ti vitthàro. Yathàhi a¤¤àni kammaññhànàni uparåpari vubhåtàni honti, natathà idaü. Badaü pana uparåpari bhàventassa sukumattaü gacchati, upaññhànampi na upagacchati. Evaü añupaññhahante pana tasmiü na tena bhikkhunà uññhàyàsanà camma khaõóaü papphoñetvà gantabbaü. Kiü kàtabbaü? âcariyaü pucchissà mãti và naññhaü dàni me kammaññhànanti và na vuññhàtabbaü. Iriyàpathaü vikopetvà gacchato hi kammaññhànaü navanavameva hoti, tasmà yathànisinneneva desato àharitabbaü. Tatràyaü àharaõåpàyo: - tena hi bhikkhunà kammaññhànassa anupaññhahanabhàvaü ¤atvà iti pañisaücikkhitabbaü: ime assàsapassàsà nàma kattha atthi kattha natthi kassa và atthi kassa và natthãti. Athevaü pañisaücikkhatà ime anto màtukucchiyaü natthi, udake nimuggànaü natthi tathà asa¤¤i bhåtànaü, matànaü, catutthajjhànasamàpannànaü, råpàråpabhavasamaïgãnaü nirodhasamàpannànanti ¤atvà evaü attanàva attà peñicodebbà. Nanutvaü paõóita neva màtukucchigato na udake nimuggo na asa¤¤ibhåto na mato na catutthajjhànaü samàpanno na råpàråpabhavasamaïgã na nirodhasamàpanno atthiyeva te assàsapassàsà mandapa¤¤atàya pana pariggahetuü na sakkosãti. Athànena pakathiphåññhavaseneva cittaü ñhapetvà manasikàro pavattetabbo. Ime hi dãghanàsikassa nàsàpuñaü [PTS Page 284] [\q 284/] ghaññentà pavattanti, rassanàsikassa uttaroññhaü. Tasmànena imaü nàma ñhànaü ghaññentãti nimittaü ñhapetabbaü. Imamevahi atthavasaü pañicca vuttaü bhagavatà: - "nàhaü bhikkhave muññhassatissa asampajànassa ànà pànasatibhàvanaü vadàmi"ti. Ki¤càpi hayaü ki¤ci kammñhànaü satsa sampajànasseva sampajjati. Ito a¤¤aü pana manasi karontassa manasikarontassa pàkañaü hoti. Idaü pana ànàpànasatikammaññhànaü garukaü garukabhàvanaü, buddha paccekabuddha buddha puttànaü mahàpurisànaüyeva manasikàrabhåmibhåtaü. Naceva ittaraü, na ca ittarasattasamàsevitaü. Yathà yathà manasi karãyati, tathà 1. Ma. Sukhumataraüsukumataraü - sama. Sukhumatarasukhumatara. [SL Page 210] [\x 210/] Tathà santa¤ceva hoti sukhuma¤ca, tasmà ettha balavatã sati ca pa¤¤à ca icchitabbà. Yathàhi paññhasàñakassa tunnakaraõakàle såcipi sukhumà icchitabbà, såcipàsavedhanampi tato sukhumataraü. Evaü meva paññasàñakasadisassa imassa kammaññhànassa bhàvanàkàle såcipañi bhàgà satipi såcipàsavedhanapañibhàgà taü sampayuttà pa¤¤àpi balavatã icchitabbà. Tàhi ca pana satipa¤¤àhi samannàgatena bhikkhunà na te assàsapassàsà a¤¤atra pakatiphåññhokàsà pariyesitabbà. Yatha pana kassako kasiü kasitvà balivadde mu¤citvà gocaràbhi mukhe katvà chàyàya nisinno vissameyya, athassa te balivaddà vegena añaviü paviseyyuü. Yo hoti cheko kassako so puna te gahetvà yojetukàmo na tesaü anupadaü gantvà añaviü àhiõóati, atha kho rasmi¤ca patoda¤ca gahetvà ujukameva tesaü nipànatitthaü gantvà nisãdati và nipajjati và, atha te goõe divasabhàgaü caritvà nipànatitthaü otaritvà nahàtvà ca pivitvà ca paccuttaritvà ñhite disvà rasmiyà bandhitvà patodena vijjhanto ànetvà yojetvà puna kammaü karoti; evameva tena bhikkhunà na te assàsapassàsà a¤¤ata; pakatiphåññhokàsà pariyesitabbà satirasmiü pana pa¤¤àpatoda¤cagahetvà pakati phuññhokàse cittaü ñhapetvà manasikàro pavattetabbo. [PTS Page 285] [\q 285/] evaü hissa manasikaroto nacirasseva te upaññhahanti. Nipànatitthe viya goõà. Tato nena satirasmiyà bandhitvà tasmiü yeva ñhàne yojetvà pa¤¤àpatodena vijjhantena punappunaü kammaññhànaü anuyu¤jitabbaü. Tassevamanuyu¤jato nacirasseva nimittaü upaññhàti. Taü panetaü na sabbesaü ekasadisaü hoti. Apica kho kassaci sukhasamphassaü uppàdayamàno tulapicu viya kappàsapicu viya vàtadhàrà viya ca upaññhàtãti ekacce àhu. Ayaü pana aññhakathàsu vinicchayo: - idaü hi kassaci tàrakaråpaü viya maõiguëikà viya muttà guëikà viya ca upaññhàtãti ekacce àhu. Ayaü na aññhakathàsu vinicchayo: - idaü hi kassaci tàrakaråpaü viya maõiguëikà viya muttà guëikà viya ca, kassaci kharasamphassaü hutvà kappàsaññhi viya dàrusàra såci viya ca, kassaci dãghapàmaïgasuttaü viya kusumadàmaü viya dhåmasikhà viya. Ca, kassaci vitthataü makkañakasuttaü viya valàhakapañalaü viya padumapupphaü viya rathacakkaü viya candamaõóalaü viya suriyamaõóalaü viya ca upaññhàti, ta¤ca panetaü yathà sambahulesu bhikkhåsu suttantaü sajjhàyitvà nisinnesu ekena bhikkhunà "tumhàkaü kãdisaü hutvà idaü suttaü upaññhàtã"ti vutte eko mayhaü mahatã pabbateyyà nadã viya hutvà upaññhàtãti àha. Aparo mayhaü ekà vanaràji viya, a¤¤o mayhaü eko sãtacchàyo sàkhàsampanno phalabhàrabharitarukkho viyàti. Tesaü hi taü ekameva suttaü pa¤¤ànànatàya nànato upaññhàsi. Evaü ekameva kammaññhànaü sa¤¤ànànatàya nànato upaññhàti. Sa¤¤ajaü hi etaü sa¤¤ànidànaü sa¤¤àpabhavaü, tasmàsa¤¤ànànatàya nànato upaññhàtãti veditabbaü. Etthaca a99 [SL Page 211] [\x 211/] Me assàsàrammaõaü cittaü, a¤¤aü passàsàrammaõaü, a¤¤aü nimittàrammaõaü. Yassa hi ime tayo dhammà natthi tassa kammaññhànaü neva appanaü na upacàraü pàpuõàti. Yassa panime tayo dhammà atthi tasseva kammaññhànaü upacàra¤ca appana¤ca pàpuõàti. Vuttaü hetaü: - "Nimittaü assàsapassàsà anàrammaõamekacittassa Ajànato tayo dhamme bhàvanà nåpalabbhati. Nimittaü assàsapassàsà àrammaõamekacittassa Jànatova tayo dhamme bhàvanà upalabbhatã"ti. [PTS Page 286] [\q 286/] Evaü upaññhite pana nimitte tena bhikkhunà àcariyassa santikaü gantvà àrocetabaübaü: mayhaü bhante evaråpaü nàma upaññhàtãti. âcariyena pana etaü nimittanti và na và nimittanti na vattabbaü, evaü hoti àvusoti vatvà punappunaü manasi karo hãti vattabbo. Nimittanti hi vutte vosànamàpajjeyya, na nimittanti vutte niràso visãdeyya, tasmà tadubhayampi avatvà manasikàreyeva niyojetabboti - evaü tàva dãghabhàõakà. Majjhimabhàõakà panàhu: nimittamidaü àvuso kammaññhànaü, punappunaü manasikarohi sappurisàti vattabboti. Athànena nimitteyeva cittaü ñhapetabbaü, evamassàyaü itoppabhåti ñhapanàvasena bhàvanà hoti. Ruttaü hetaü poràõehi: - "Nimitte ñhapayaü cittaü nànàkàraü vibhàvayaü Dhãro assàsapassàse sakaü cittaü nibandhatã"ti. Tassevaü nimittåpaññhànatoppabhåti nãvaraõàni vikkhamhità neva honti, kilesà sannisinnàva, sati upañhitàyeva, cittaü upacàrasamàdhinà samàhitameva. Athànena taü nimittaü neva vaõõato manasikàtabbaü, na lakkhaõato paccavekkhitabbaü. Apica kho khattiyamahesiyà cakkavattigabbho viya. Kassakena sàliyavagabbho viya ca. âvàsàdini sattaasappàyàni vajjetvà tàneva sattasappàyàni sevantena sàdhukaü rakkhitabbaü. Athanaü evaü rakkhitvà punappuna manasikàravasena vuddhiü viråëhiü gamayitvà dasavidhaü appanàkosallaü sampàdetabbaü, viriyasamatà yoje tabbà. Tassevaü ghañentassa pañhavãkasiõe vuttànukkameneva tasmiü nimitte catukka pa¤cakajjhànàni nibbattanti. Evaü nibbattacatukkapa¤cakajjhàno panettha bhikkhå sallakkhaõà vivaññanàvasena kammaññhànaü vaóóhetvà pàrisuññhiü pattukàmo tadeva jhànaü pa¤cahàkàrehi vasippattaü paguõaü katvà nàmaråpaü vavatthapetvà vipassanaü paññhapeti. Kathaü? So hi samàpattito vuññhàya assàsapassàsànaü [PTS Page 287] [\q 287/] samudayo karajakàyo ca citta¤càti passati. [SL Page 212] [\x 212/] Yathàhi kammàragaggariyà dhammànàya bhasta¤ca purisassa ca tajjaü vàyàmaü pañicca vàto sa¤carati. Evamevaü kàya¤ca citta¤ca pañicca assàsapassàsàti. Tato assàsapassàse ca kàya¤ca råpanti citta¤ca taü sampayuttadhamme ca aråpanti vavatthapeti, ayamettha saïkhepo. Vitthàrato pana nàmaråpa vavatthànaü parato àvibhavissati. Evaü nàmaråpaü vavatthapetvà tassa paccayaü pariye sati, pariyesanto ca naü disvà tãsupi addhàsu nàmaråpassa pavattiü àrabbha kaïkhaü vitarati, vitiõõakaïkho kalàpasammasanavasena tilakkhaõaüàropetvà udayabbayànupassanàya pubbabhàge uppanne obhàsàdayo dasavipassanåpakkilese pahàya upakkilesavimuttaü pañipadà¤àõaü maggoti vavatthapetvà udayaü pahàya bhaïgànupassanaü patvà nirantaraü bhaïgànupassanena ïyato upaññhitesu sabbasaïkhàresu nibbindanto virajjanto vimuccanto yathàkkamena cattàro ariyamagge pàpuõitvà arahattaphale patiññhàya ekånavãsatibhedassa paccavekkhaõa¤àõassa pariyantaü pattosadevakassa lokassa aggadakkhiõeyyo hoti. Ettàvatà cassa gaõanaü àdiü katvà pañipassanàpariyosànà ànàpàna satisamàdhibhàvanà samattà hotãti ayaü sabbàkàrato pañhama catukkavaõõanà. Itaresu pana tãsu catukkesu yasmà visuü kammaññhànabhàvanà nayo nàma natthi, tasmà anupadavaõõanànayeneva tesaü evaü atthoveditabbo. Pãtipañisaüvediti pãtiü pañisajaveditaü karonto pàkañaü karonto assasissàmi passasissàmãti sikkhati. Tattha dvãhàkàrehi pãti pañisaüvidità hoti, àrammaõate ca asammo hato ca. Katha àrammaõato pãti pañisaüvidità hoti? Sappãtike dve jhàne samàpajjati. Tassa samàpattikkhaõe jhànapañilàbhena àrammaõato pãti pañisaüvidità hoti, àrammaõassa pañisaüviditattà. Kathaü asammohato? Sappãtike dve jhàne samàpajjitvà vuññhàya jhànasampayuttaü [PTS Page 288] [\q 288/] pãtiü khayato vayato sammasati, tassa vipassa nàkkhaõe lakkhaõapañivedhena asammohato pãti pañisaüvidità hoti. Vutta¤hetaü pañisambhidàya: - "dãghaü assàsavasena cittassa ekaggataü avikkhepaü pajànato sati upaññhità hoti, tàya satiyà tena ¤àõena sà pãti pañisaüvidità hoti, dãghaü passàsavasenarassaü assàsavasena-rassaü passàsavasena- sabbakàya pañisaüvedã assàsapassàsavasena-passambhayaü kàyasaïkhàraü assàsapassàsavasena cittassa ekaggataü avikkhepaü pajànato sati upaññhità hoti, tàya satiyà tena ¤àõena sà pãti pañisaüvidità hoti. âvajjanato sà pãti pañisaüvedità hoti, jànato passato paccavekkhato cittaü adhiññhahato saddhàya adhimuccato viriyaü paggaõhato satiü [SL Page 213] [\x 213/] Upaññhàpayato cittaü samàdahato pa¤¤àya pajànato abhi¤¤eyaü abhijànatopari¤¤oyyaü parijànato-pahàtabbaü pajahatobhàvetabbaü bhàvayatosacchikàtabbaüsacchikaroto sà pãti pañisaüvidità hoti. Evaü sà pãti pañisaüvidità hotãti. Eteneva nayena avasesapadànipi atthato veditabbàni. Idaü panettha visesamattaü tinõaü jhànànaü vasena sukhapañisaüvadito catunnampi vasena cittasaïkhàrapañisaüvedità veditabbà. Citta saïkhàràti vedanàdayo dve khandhà, sukhapañisaüvedi pade panettha vipassanàbhåmudassanatthaü "sukhanti dve sukhàni kàyika¤ca sukhaü cetasika¤cà"ti pañisambhidàyaü vuttaü. Passambhayaü cittasaïkhàranti oëàrikaü oëàrikaü cittasaïkhàraü passambhento, nirodhentoti attho. So vitthàrato kàyasaïkhàre vuttanayeneva vedi tabbo. Apicettha pãtipade pãtisãsena vedanà vuttà, sukhapade saråpeneva vedanà, dvãsu cittasaïkhàrapadesu sa¤¤à ca vedanà ca cetasikà ete dhammà cittapañibaddhà cittasaïkhàràti vacanato sa¤¤àsampayuttà [PTS Page 289] [\q 289/] vedanàti evaü vedanànupassanànayena idaü catukkaü bhàsitanti veditabbaü. Tatiyacatukkepi catunnaü jhànànaü vasena cittapañisaüvedità veditabbà. Abhippamodayaü cittanti cittaü modento pamodento hàsento pahàsento assasissàmi passasissàmãti sikkhati tattha dvãhàkàrehi abhippamodo hoti, samàdhivasena ca vipassanàvasena ca. Kathaü samàdhivasena? Sappãtike dve jhàne samàpajjati, so samàpattikkhaõe sampayuttapãtiyà cittaü àmodeti pamodeti. Kathaü vipassanàvasena? Sappãtike dve jhàne samàpajjitvà våññhàya jhànasampayuttapãtiü khayato vayato sammasati, evaü vipassanàkkhaõe jhànasampayuttaü pãtiü àrammaõaü katvà cittaü àmo deti pamodeti. Evaü pañipanno abhippamodayaü cittaü assasissàmi passasissàmãti sikkhatãti vuccatã. Samàdahaü cittanti pañhamajjhànàdivasena àrammaõe cittaü samaü àdahanto samaü ñhapento, tàni và pana jhànàni samàpajjitvà vuññhàya jhànasampayuttaü cittaü khayato vayato sammasato vipassanàkkhaõe lakkhaõa pañivedhena uppajjati khaõikacittekaggatà, evaü uppannàya khaõikavittekaggatàya vasenapi àrammaõe cittaü samaü àdahanto samaü ñhapento samàdahaü cittaü assasissàmi passasissàmãti sikkhatãti vuccati. Vimocayaü cittanti pañhamajjhànena nãvaraõehi cittaü mocento vimocento. Dutiyena vitakkavicàrehi, tatiyena pãtiyà, catutthena sukhadukkhehi cittaü mocento vimocento, tàni và pana jhànàni samàpajjatvà vuññhàya jhàna sampayuttaü cittaükhayato vayato sammasati, so vipassanàkkhaõe aniccànupassanàya niccasa¤¤ato cittaü mocento vimo [SL Page 214] [\x 214/] Cento, dukkhànupassanàya sukhasa¤¤ato, anattànupassanàya attasa¤¤àto, nibbidànupassanàya nandito, viràgànupassanàya ràgato, nirodhànupassanàya samudayato, pañinissaggànupassanàya àdànato cittaü mocento vimocento assasaticeva passa sati ca, tena vuccati vimocayaü [PTS Page 290] [\q 290/] cittaü assasissàmi passasissàmãti sikkhatãti. Evaü cittànupassanàvasena idaü catukkaü bhàsitanti veditabbaü. Catutthacatukke pana aniccànupassiti ettha tàva aniccaü veditabbaü, aniccatà veditabbà, aniccànupassanà veditabbà, aniccànupassã veditabbo. Tattha aniccanti pa¤cakkhandhà. Kasmà? Uppàdavaya¤¤¤athattabhàvà. Aniccatàni tesaü yeva uppàdavaya¤¤athattaü hutvà abhavo và nibbattànaü tenevàkàrena añhatvà khaõbhaïgena ÷edoti attho. Aniccànupassanàti tassà aniccatàya vasena råpàdisu aniccanti anupassanà. Aniccànupassãti tàya anupassanàya samannàgato. Tasmà embhuto assa santo ca passasanto ca idha aniccànupassã assasissàmi passasissàmãti sikkhatãti veditabbo. Virànupassãti ettha pana dve viràgà, khayaviràgo ca accantaviràgo ca. Tattha khayaviràgoti saïkhàrànaü khaõhaïgo. Accantaviràgoti nibbàõaü. Viràgànu passanàtatadubhayadassanavasena pavattà vipassanà ca maggo ca tàya duvidhàyapi anupassanàya samannàgato hutvà assasanto ca passasante ca viràgànupassã assasissàmi passasissàmãti sikkhatãti veditabbo, nirodhànupassã padepi esevanayo. Pañinissaggànupassãti etthàpi dve pañinissaggà, pariccàgapañinissaggo ca pakkhanda na pañinissaggo ca. Pañinissaggo yeva anupassanà pañinissaggànupassanà, vipassanàmaggànaü etaü adhivacanaü. Vipassanà hi tadaïgavasena saññhiü khandhàbhisaïkhàrehi kilese pariccajati, saïkhatadosa dassanena ca tabbiparãte nibbàõe tanninnatàya pakkhandatãti pariccàgapañinissaggo ceva pakkhandanapañinissaggoti ca vuccati. Maggo samucchedavasena saññhiü khandhàbhisaïkhàrehi kilese pariccajati. ârammaõakaraõenaca nibbàõe pakkhandatãti pariccàga pañinissaggoceva pakkhandanapañinissaggoti ca vuccati, ubhayampi pana purimapurima ¤àõànaü anuanupassanato anupassanàti vuccati. [PTS Page 291] [\q 291/] tàya duvidhàyapi pañinissaggànupassanàya samannàgato hutvà assa santo ca passasanto ca pañinissaggànupassã assasissàmi passasissàmãti sikkhatãti veditabbo. Idaü catuttha catukkaü suddhavipassa nàvaseneva vuttaü, purimàni pana tãõi samathavipassanàvasena. Evaü catunnaü catukkànaü vasena soëasavatthukàya ànàpàna satiyà bhàvanà veditabbà. Evaü soëasavatthuvasena ca pana ayaü ànàpànasati mahapphalà hoti mahanisaüsà. Tata;ssà "ayampi kho bhikkhave ànàpànasatisamàdhi bhàvito bahulãkatosanto ceva [SL Page 215] [\x 215/] Paõãtocà[a]"ti àdivacanato santabhàvàdivasenapi mahànisaüsatà veditabbà, vitakkåpacchedasamatthatàyapi. Ayaü hi santapaõãta asecanakasukhavihàrattà samàdhi antaràyakarànaü vitakkànaü vasena itocito ca cittassa vidhàvanaü viccinditvà ànàpànàrammaõàbhimukhameva cittaü karoti. Tena vuttaü: -"ànàpànasati bhàvetabbà vitakkåpacchedàyà[b]"ti. Vijjàvumuttipàripåriyà måla bhàvenàpi cassà mahànisaüsatà veditabbà. Vuttaü hetaü bhagavatà: -" ànàpànasati bhikkhave bhàvità bahulãkatà cattàro satipaññhàne paripåreti, cattàro satipaññhànà bhàvità bahulãkatà sattabojjhaïge paripårenti, sattabojjhaïgà bhàvità pahulãkatà vijjàvumuttiü paripårentã[c]"ti. Apica carimakànaü assàsa passàsànaü viditabhàvakaraõatopissà mahànisaüsatà veditabbà. Vuttaü hetaü bhagavatà: - "evaü bhàvitàya kho ràhula ànàpànasatiyà evaü bahulãkatàya yepi te carimakà assàsapassàsà tepi viditàva nirujjhanti, no avidità[d]"ti tattha nirodhavasena tayo carimakà, bhavacarimakà jhànacarimakà cuticarimakàti. Bhavesu hi kàma bhave assàsapassàsà pavattanti, råpàråpabhavesu nappavattanti, tasmà te bhavacarimakà. Jhànesu purime jhànattaye pavattanti, catutthe nappavattanti, tasmà te jhànacarimakà. Ye pana cuti cittassa purato [PTS Page 292] [\q 292/] soëasamena cittena saddhiü uppajjitvà cuti cittena saha nirujjhanti, ime cuticarimakànàma. Ime cuticarimakà idha carimakàti adhippetà. Ime kira imaü kammaññhànamanuyuttassa bhikkhuno ànàpànàrammaõassa suññhupariggahitattà cuticittassa purato soëasamassa cittassa uppàdakkhaõe uppàdaü àvajjayato uppàdopi nesaü pàkaño hoti, ñhitiü àvajjayato ñhitipi nesaü pàkañà hoti, bhaïgaü àvajjayatobhaïgopi nesaü pàkaño hoti. Ito a¤¤aü kammaññhànaü bhàvetvà arahattaü pattassa bhikkhuno hi àyu antaraü paricchinnaü và hoti, aparicchinnaü và. Idaü pana soëasavatthukaü ànàpànasatiü bhàvetvà arahattaüpatta bhikkhuno àyu antaraü paricchinnameva hoti, so ettakaü dàni me àyusaïkhàrà pavattissanti, na ito paranti ¤atvà attano dhammatàya eva sarãrapañijaggananivàsanapàrupanàdãni sabbaniccànã katvà akkhãni nimmãleti kobañapabbatavihàravàsã tissatthero viya, mahà kara¤jiyavihàravàsã mahàtissatthero viya, devaputtaraññhe piõóa pàtikatthero viya, cittalapabbatavihàravàsino dvebhàtikattherà viya ca. Tatrãdaü ekavatthuparidãpanaü: dvebhàtikattherànaü kireko puõõamuposathadivase pàtimokkhaü osàretvà bhikkhu saïghaparivuto attano vasanaññhànaü gantvà caïkhamaõe ñhito candàlokaü [A.] Saüyutta ni. [B.] Aïguttara ni [c.] Saü, ni, ànàpàna saü. [D.] Majjhima ni. Ràhulovàda su. [SL Page 216] [\x 216/] Oloketvà attano àyusaïkhàre upadhàretvà bhikkhusaïghaü àha: tumhehi kathaü parinibbàyantà bhikkhå diññhapubbàti. Tata; keci àhaüsu: amhehi àsane nisinnakàva parinibbàyantà diññha pubbàti. Keci amhehi àkàse pallaïkaü àbhujitvà nisinnakàti. Thero àha: ahaü dàni vo caïkamantameva parinibbàya mànaü dassessàmãti tato caïkame lekhaü katvà ahaü ito caïkamanakoñito parakoñiü gantvà nivattamàno imaü lekhaü patvàva parinibbàyissàmãti vatvà caïkamaü oruyha parabhàgaü gantvà nivatta màno ekena pàdena lekhaü akkantakakhaõe yeva parinibbàyã. [PTS Page 293] [\q 293/] Tasmà bhave appamatto anuyu¤jetha paõóito Evaü anekànisaüsaü ànàpànasatiü sadàti. Idaü ànàpanasatiyaü vitthàrakathàmukhaü. ânàpànasatiyà anantaraü uddiññhaü pana upasamànussatiü bhàvetukàmena yogavacarena rahogatena patisallinena "yàvatà bhikkhave dhammà saïkhatà và asaïkhatà và viràgo tesaü dhammànaü agga makkhàyati yadidaü madanimmadano pipàsavinayo àlayasamugghàto vaññu pacchedo taõhakkhayo viràgo nirodho nibbàõaü "[a]ti evaü sabbadukkhåpasamasaïkhàtassa nibbàõassa guõà anussaritabbà. Tattha yàvatàti yattakà. Dhammàti sabhàvà. Saïkhatà và asaïkhatàvàti saïgamma samàgamma paccayehi katà và akatà và. Viràgo tesaü dhammànaü aggamakkhàyatãti tesaü saïkhatàsaïkhatadhammànaü viràgo aggamakkhàyati seññho uttamoti vuccati. Tattha viràgoti na ràgàbhàvamattameva. Atha kho yadidaü madanimmadano pipàsavinayo àlayasamugghàto vaññu pacchedo taõhakkhayo viràgo nirodo nibbàõanti yo so madanimmadanoti àdãni nàmàni asaïkhatadhammo labhati, so viràgoti paccetabbo. So hi yasmà taü àgamma sabbepi mànamada purisamadàdayo madà nimmadà amadà honti vinassanti, tasmà madanimmadanoti vuccati. Yasmà ca taü àgamma sabbàpi kàmapipàsà vinayaü abbhatthaü yàti, tasmà pipàsavinayoti vuccati. Yasmà pana taü àgamma pa¤cakàmaguõàlayà samugghàü gacchanti, tasmà àlaya samugghàtoti vuccati. Yasmà ca taü àgamma tebhåmakaü vaññaü upacchijti, tasmà vaññupacchedoti vuccati. Yasmà pana taü àgamma sabbaso taõhakkhayaügacchati virajjati nirujjhati caga tasmà taõhakkhayo viràgo nirodhoti vuccati. Yasmà panesa catasso yoniyo pa¤cagatiyo sattavi¤¤àõaññhitiyo nava vànanti laddhavohàràya taõhàya nikkhanto nissaño visaü [A.] Aïguttara ni. 4. Nipàta. Aggappasàdasu. [SL Page 217] [\x 217/] Yutto, tasmà nibbàõanti [PTS Page 294] [\q 294/] vuccatãti. Evametesaü madanimmadana tàdãnaü guõànaü vasena nibbàõasaïkhàto upasamo anussara tabbo. Ye và pana¤¤epi bhagavatà "asaïkhata¤ca vo bhikkhave desissàmi, sacca¤ca pàra¤ca sududdasa¤ca ajara¤ca dhuva¤ca nippa pa¤ca¤ca amata¤ca siva¤ca khema¤ca abbhuta¤ca anãtikadva abyàpajjadva visuddhidva dipadva tàõadva lena¤ca vo bhikkhave desissàmã"ti àdisu suttesu upasamaguõà vuttà, tesampi vasena anussari tabboyeva. Tassevaü madanimmadanatàdiguõavasena upasamaü anussarato neva tasmaü samaye ràgapariyuññhitaü cittaü hoti, na dosapariyuññhitaü cittaü hoti, na mohapariyuññhitaü cittaü hoti, ujugatamevassa tasmiü samaye cittaü hoti. Upasamaü àrabbhàti buddhànussati àdisu vuttanayeneva vikkhamhita nãvaraõassa ekakkhaõe jhànaïgàni uppajjanti. Upasamaguõànaü pana gambhãratàya nànappakàraguõànussaraõàdhimuttatàya và appanaü appatvà upacàrappattameva jhànaü hoti, tadetaü upasamaguõànussaraõavasena upasamànussaticceva saïkhaü gacchati. Cha anussatiyo viya ca ayampi ariyasàvakasseva ijjhati. Evaü santepi upasamagarukena puthujjanenàpi manasikàtabbà. Sutavasenapihi upasame cittaü pasãdati. Imadva pana upasamànussatimanuyutto bhikkhu sukhaü supati, sukhaü pañibujjhati, santindriyo hoti santamànaso hirottappasamannàgato pàsàdiko paõãtàdhimuttiko sabrahmacàrãnaü garu ca bhàvaniyo ca, uttariü appañivijjhantogati panaparàyaõo hotã. Tasmà bhave appamatto bhàvayetha vicakkhaõo, Evaü anekànisaüsaü ariye upasame satinti. Idaü upasamànussatiyaü vitthàrakathàmukhaü. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate visuddhimagge samàdhibhàvanàdhikàre Anussati kammaññhàna niddeso nàma Aññhamo paricchedo. [PTS Page 295] [\q 295/] [SL Page 218] [\x 218/] 9. Brahmavihàra niddeso. Anussatikammaññhànànantaraü uddiññhesu pana mettà karuõà mudutà upekkhàti imesu catusu brahmavihàresu mettaü bhàvetu kàmena tàva àdikammikena yogàvacarena upacchinnapaëibodhena gahitakammaññhànena bhattakiccaü katvà bhattasammadaü pañi vinodetvàvivitte padese supa¤¤atte àsane sukhanisinnena àdito tàva dose àdãnavo khantiyaü ca ànisaüso paccavekkhi tabbo. Kasmà? Imàya hi bhàvanàya doso pahàtabbo, khanti adhigantabbà. Na ca sakkà ki¤ci adiññhàdãnavaü pahàtuü aviditàni saüsaü và adhigantuü, tasmà "duññho kho àvuso dosena abhibhåto pariyàdinnacitto pàõampi hantã[a]"ti àdãnaü vasena dose àdãnavo daññhabbo. "Khantã paramaü tapo titikkhà nibbàõaü paramaü vadanti buddhà. [B] khantã balaü balànãkaü tamahaü bråmi bràhmaõaü[c] khantyà bhãyyo na vijjatã[d]"ti àdãnaü vasena khantiyaü ànisaüso veditabbo. Athevaü diññhàdãnavato dosato cittaü vivecanatthàya viditànisaüsàya ca khantiyà saüyojanatthàya mettà bhàvanà àrabhitabbà. ârabhantena ca àditova puggalabhedo1 jànitabbo: - imesu puggalesu mettà pañhamaü bhàvetabbà, [PTS Page 296] [\q 296/] imesu neva bhàvetabbàti. Ayaü hi mettà appiyapuggale atippiyasahàyake majjhatterãpuggaleti imesu catusu pañhamaü na bhàvetabbà, liïgavisabhàge odhiso na bàvetabbà, kàlakate na bhàvetabbàva. Kiü kàraõà appiyàdipu pañhamaü na bhàvetabbà? Appiyaü hi piyaññhàne ñhapento kilamati, atippiyasahàyakaü majjhatte ñhàne ñhapento kilamati, appamattakepi cassa dukkhe uppanne àrodanàkàrappatto viya hoti, ma¤jhattaü garuññhàne ca piyaññhàne ca ñhapento kilamati, veriü samanussa rato kodho uppajjati, tasmà appiyàdisu pañhamaü na bhàvetabbà. Liïgavisabhàge pana tamevaàrabbha odhiso bhàventassa ràgo uppajjati. A¤¤ataro kira amaccaputto kulupagattheraü pucchi: - 'bhante kattha mettà bhàvetabbà'ti. Thero 'piyapuggale'ti àha. Tassa ca attano bhariyà piyà hoti. So tassaü mettaü bhàvento sabbarattiü bittiyuddhamakàsi. Tasmà liïgavisabhàge odhiso na bhàvetabbà. Kàlakato pana bhàvento neva appanaü, na upacàraü pàpuõàti. A¤¤ataro kira daharabhikkhu cariyaü àrabbha mettaü àrabhi, tassa mettà nappavattatã. So 1. Puggaladosà- katthaci. [A.] Aïguttarani. [B.] Dhammapada. Buddhava. [C.] Dhammapada. Bràhmaõava. [D.] Saüyu. Ni [SL Page 219] [\x 219/] Mahàtherassa santikaü gantvà bhante paguõàva me mettàjhàna samàpatti, na ca naü samàpajjituü sakkomi, kiü nu kho kàraõanti àha, thero 'nimittaü àvuso gavesàhã'ti àha. So gave santo àcariyassa matabhàvaü ¤atvà a¤¤aü àrabbha mettàyanto samàpattiü appesi. Tasmà kàlakate na bhàvetabbàva. Sabba pañhamaü pa'ahaü sukito homi niddukkho'ti và 'avero avyàpajjo anãgho. Sukhã attànaü pariharàmã'ti và evaü punappuna attani yeva bhàvetabbà. Evaü sante yaü vibhaïge vuttaü "katha¤ca bhikkhu mettàsahagatena cetasà ekaü dãsaü eritvà viharati? Seyyathàpi nàma ekaü puggalaü piyaü manàpaü disvà mettà yeyya, evameva sabbe satte mettàya eratã"ti. Ya¤ca pañasambhidàyaü "katamehi pa¤cahàkàrehi anodhiso pharaõàmettà cetovimutti bhàvetabbà? Sabbe sattà averà hontu avyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe pàõà averà hontu avyàpajjà anãghà sukhãattànaü pariharantu, sabbe [PTS Page 297] [\q 297/] bhåtà averà hontu avyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu"ti àdi vuttaü. Sabbe puggalà averà hontu avyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantå"ti, sabbe attabhàvapariyàpannà averà avyàpajjà anãghà sukhã atànaü paraharantå"ti àdi vuttaü. Ya¤ca mettasutte "sukhino và khemino hontu sabbe sattàbhavantu sukhitattà"ti àdi vuttaü, taü virujjhati. Na hi tattha attani bhàvanà vuttàti ce, ta¤ca na virujjhati. Kasmà? Taühi appanàva sena vuttaü, idaüsakkhibhàvavasena. Sacepihi vassasataü vassa sahassaü và 'ahaü sukhito homã'ti àdinà nayena attani mettaü bhàveti, nevassa appanà uppajjati. 'Ahaü sukhito homã'ti bhàvayato pana 'yathà ahaü sukhakàmo dukkhapañikkålo ca, evaü a¤¤epi sattà'ti attànaü sakkhiü katvà a¤¤asattesu hitasukhakàmatà uppajjati. Bhagavatàpi ca: - "Sabbà disà anuparigamma cetasà nevajjhagà piyataramattanà kvaci, evaü piyo puthu attà paresaü tasmà na hiüse paraü attakàmo[a]"ti Vadatà ayaü nayo dassitova. Tasmà sakkhibhàvatthaü pañhamaü attànaü mettàya eratvàtadanantaraü sukhappavattanatthaü yvàssa piya mànapo garu bhàvanãyo àcariyo và àcariyamatto và upajjhàyo và upajjhàyamatto và tassa dànapiyavacanàdãni piya manàpattakàraõàni sãlasutàdãni garubhàvanãyattakàraõàni ca anussaritvà 'esa puriso sukhã hotu niddukkho'ti àdinà nayena mettà bhàvetabbà. Evaråpe ca puggale kàma appanà sampajjati. Iminà pana bhikkhunà tàvatakeneva tuññhiü anà pajjitvà sãmàsambhedaü kattukàmena tadanantaraü atippiyasahàyake atippiyasahàyakato majjhatte majjhattato verãpuggale mettà bhàvetabbà. Bhàventena ca ekekasmiü koññhàse muduü kammaniyaü cittaü katvà tadanantare1 upasaüharitabbà. Yassa [A.] Saüyu. Ni. Kosalasaü. 1. Sãga tadanantare tadanantare. [SL Page 220] [\x 220/] Pana verãpuggalo và natthi, mahàpurisajàtikattà và anatthaü karontepi pare verãsa¤¤à nåppajti, tena 'majjhatte me mettacittaü kammaniyaü jàtaü idani naü veramhi upasaüharàmã'ti vyàpàro [PTS Page 298] [\q 298/] na kàtabbo. Yassa pana atthi, taü sandhàya vuttaü: "macjhattato verãpuggale mettà bhàvetabbà"ti. Sace panassa verimhi cittaü upasaüharato tena katàparàdhànussaraõena pañighaü uppajjati, athànena purimapuggalesu yattha katthaci punappuna mettaü samàpajjitvà vuññhahitvà punappuna taü puggalaü mettà yantena pañighaü pañivinodetabbaü. Sace evampi vàyamato na nibbàti, atha: - "Kakacåpamaovàda àdinaü anusàrato Pañighassa pahàõàya ghañitabbaü punappunaü. " Ta¤ca kho iminà àkàrena attànaü ovadanteneva are! Kujjhanapurisa! Nanu vutta¤ca bhagavatà "ubhato daõóakena cepi bhikkhave kakacena corà ocarakà aïgamaïgàni okanteyyuü, tatràpi yo mano padåseyya na me so tena sàsanakaro[a]"ti ca. "Tasseva tena pàpiyo yo kuddhaü pañikujjhati, Kuddhaü appañikajjhanto saïgàmaü jeti dujjayaü. Ubhinnamatthaü carati attano ca parassa ca, Paraü saükupitaü ¤atvà yo sato upasammatã"[b]ti ca. "Sattime bhikkhave dhammà sapattakantà sapattakaraõà kodhanaü àgacchanti ittiü và purisaü và. Katame satta? Idha bhikkhave sapatto sapattassa evaü icchati: - "aho vatàyaü dubbaõõo assà"ti. Taü kissa hetu? Na bhikkhave sapatto sapattassa vaõõavatàya nandati. Kodhanàyaü bhikkhave purisa puggalo kodhàbibhuto kodhapareto. Ki¤càpi so hoti sunahàto suvilitto kappitakesamassu odàtavatthavasano! Atha kho so dubbaõõova hoti kodhàbibhåto. Ayaü bhikkhave pañhamo dhammo sapattakanto sapattakaraõo kodhanaü àgacchati itthiü và purisaü và. Punacaparaü bhikkhave sapatto sapattassa evaü icchati: -"aho vatàyaü dukkhaü saseyyà"ti taü kissa hetu? Na bhikkhave sapatto sapattassa vaõõavatàya nandati. Kodhanàyaü bhikkhave purisa puggalo kodhàbibhuto kodhapareto. Ki¤càpi so hoti sunahàto suvilitto kappitakesamassu odàtavatthavasano! Atha kho so dukkhassaõõova hoti kodhàbibhåto. Aho vatàya pacurattho assà"ti assà"ti. Taü kissa hetu? Na bhikkhave sapatto sapattassa vaõõavatàya nandati. Kodhanàyaü bhikkhave purisa puggalo kodhàbibhuto kodhapareto. Ki¤càpi so hoti sunahàto suvilitto kappitakesamassu odàtavatthavasano! Atha kho so pacuratthova hoti kodhàbibhåto. Aho vatàyaü na bhogavà assà"ti. Taü kissa hetu? Na bhikkhave sapatto sapattassa vaõõavatàya nandati. Kodhanàyaü bhikkhave purisa puggalo kodhàbibhuto kodhapareto. Ki¤càpi so hoti sunahàto suvilitto kappitakesamassu odàtavatthavasano! Atha kho so bhogavaõõova hoti kodhàbibhåto. Aho vatàyaü na yasavà assà"ti taü kissa hetu? Na bhikkhave sapatto sapattassa vaõõavatàya nandati. Kodhanàyaü bhikkhave purisa puggalo kodhàbibhuto kodhapareto. Ki¤càpi so hoti sunahàto suvilitto kappitakesamassu odàtavatthavasano! Atha kho so yasavaõõova hoti kodhàbibhåto. Aho vatàyaü "na mittavà assà"ti taü kissa hetu? Na bhikkhave sapatto sapattassa vaõõavatàya nandati. Kodhanàyaü bhikkhave purisa puggalo kodhàbibhuto kodhapareto. Ki¤càpi so hoti sunahàto suvilitto kappitakesamassu odàtavatthavasano! Atha kho so mittavaõõova hoti kodhàbibhåto. [PTS Page 299 [\q 299/] ']na kàyassabhedà paraü maraõà sugatiü saggaülokaü uppajjeyyà"ti. Taü kissa hetu? Na bhikkhave sapatto sapattassa lugatigamane nandati. Kodhanàyaü bhikkhave purisapuggalo kodhàbhibhåto kodhapareto kàyena duccaritaü [A.] Majjhimani kakacåpamasutta. [B.] Saüyuttani. [SL Page 221] [\x 221/] Carati, vàcàya, manasà duccaritaü carati, so kàyena duccaritaü caritvà, vàcàya, manasaja duccaritaü caritvà kàyassa bhedà paraü maraõà apàyaü duggatiü vinipàtaü nirayaü uppajjati kodhàbhibhuto[a]"ti ca. "Seyyathàpi bhikkhave chavàlàtaü ubhato padittaü majjhe guthagataü neva gàme kaññhattaü erati, na ara¤¤e kaññhatthaü erati, tathåpamàhaü bhikkhave imaü purisapuggalaü vadàmã"ti càti. So dàni tvaü evaü kujjhanto naceva bhagavato sàsanakaro bhavissasi, pañi kujjhanto ca kuddhapurisatopi pàpiyo hutvà na dujjayaü saïgàmaü jessasi, sapattakaraõe ca dhamme attanàva attano karissasi, chavàlàtåpamo bhavissasãti. Tassevaü ghañato vàyamato sace taü pañighaü våpasammati, iccetaü kusalaü. No ce våpasammatã, atha yo yo dhammo tassa puggalassaupasanto hoti parisuddhoanussariyamàno pasàdaü àvahati, taü taü anussaritvà àghàto pañivine tabbo. Ekaccassa hi kàyasamàcàrova upasanto hoti, upasantabhàvo cassa bahuü vattapañivattaü karontassa sabbajanena ¤àyati. Vacãsamàcàramanosamàcàrà pana avupasantà honti, tassa te acintetvà kàyasamàcàravåpasamoyeva anussaritabbo. Ekaccassa vacãsamàcàrova upasanto hoti, upasantabhàvo cassa sabbajanena ¤àyati. So hi pakatiyà ca pañisatthàrakusalo hoti sakhãlo sukhasambhàso samammodako uttànamukho pubbabhàsã madhu rena sarena dhammaü osàreti, parimaõóalehi padabya¤janehi dhamma kathaü katheti. Kàyasamàcàramanosamàcàrà pana arpasantà honti, tassa te acintetvà vacãsamàcàravåpasamo yeva anussari tabbo. Ekaccassa manosamàcàroca upasanto hoti, upasantabhàvo cassa cetiyavavdanàdisu sabbajanassa pàkaño hoti. Yo hi avupasantacitto hoti, so cetiyaü và bodhiü và there và vandamàno na sakkaccaü vandati, dhammasavaõamaõóale [PTS Page 300] [\q 300/] vikkhitta citto và pavalàyanto và nisãdati. Upasantacitto pana okappetvà sakkaccaü vandati, ohitasoto aññhikatvà kàyena và vàcàya và cittappasàdaü àvikaronto dhammaü suõàti. Iti ekaccassa manosamàcàrova upasanto hoti, kàyavacãsamàcàrà arupasantà honti. Tassa teacintetvà manosamàcàravåpasamoyava anussaritabbo. Ekaccassa pana imesu tãsu dhammesu ekopi avupasanto hoti, tasmiü puggale "ki¤càpi esadàni manussaloke carati, atha kho katipàhassa accayena aññhamahà nirayasoëasaussadanirayaparipårako bhavissatã"ti kàru¤¤aü upaññhapetabbaü. Kàru¤¤ampihi pañicca àghàto våpasammati. Ekaccassa tayopime dhammà våpasantà honti, tassa yaü yaü icchati taü taü [A.] Aïguttarani. Sattakanipàta [SL Page 222] [\x 222/] Anussaritabbaü. Tàdiso hi puggale na dukkarà hoti mettà bhàvanàti. Massa catthassaàvãbhàvatthaü " pa¤cime àvuso àghàta pañivinayà yattha bhikkuno uppanno àghàto sabbaso pañivine tabbo"ti idaü pa¤cakanipàte àghàtapañivinayasuttaü vitthàre tabbaü. Sace panassa evampi vàyamato àghàto uppajjati yeva athànena evaü attà ovaditabbo: - "Attano visaye dukkha kataü te yadi verinà, Kiü tassà visaye dukkhaü sacitte kattumicchasi? Bahåpakàraü hitvàna ¤àtivaggaü rudammukhaü Mahànatthakaraü kodhaü sapattaü na jahàsi kiü? Yàni rakkhasi sãlàni, tesaü målanikantanaü Kodhaü nàmåpalàlesi, ko tayà sadiso jaëo? Kataü anariyaü kammaü parena iti kujjhasi, Kinnu tvaü tàdisaü yeva so sayaü kattumicchasã? Rosetukàmo yadi taü amanàpaü paro karã, Dosuppàdena tasseva kiü påresi manorathaü? Dukkhaü tassa ca nàma tvaü kuddho kàhasi và navà, Attanaü panidàneva kedhadukkhena bàdhasi? Kodhandhà ahitaü maggaü àråëhà yadi verino, Kasmà tuvampi kujjhanto tesaü yevànusikkhasi? Yaü dosaü tava nissàya sattunà appiyaü kataü, Tameva dosaü chindassu kimaññhàne viha¤¤asi? [PTS Page 301] [\q 301/] Khaõikattà ca dhammànaü yehi khandhehi te kataü, Amanàpà niruddhà te, tassa dànãdha kujjhasi? Dukkhaü karoti yo yassa, taü vinà kassa so kare, Sayampi dukkhahetuttamiti kiü tassa kujjhasã"ti? Sace panassa evaü attànaü ovadatopi pañighaü neva våpa sammati, athànena attano ca parassa ca kammassakatà paccavekki tabbà. Tattha attano tàva evaü paccavekkitabbà: -"am÷o tvaü tassa kuddho kiü karissasi? Nanu taveva cetaü dosanidànaü kammaü anatthàya saüvattissati? Kammassako hi tvaü kammadàyàdo kamma yoni kammabandhu kammapañisaraõo, yaü kammaü karissasi tassa dàyàdo bhavissasi, ida¤ca te kammaü neva sammàsambodiü na paccekabodhiü na sàvakabhumiü na brahmatta sakkatta cakkavatti padesarajjàdi sampattãnaü a¤¤ataraü sampattiü sàdhetuü samatthaü, atha kho sàsa [SL Page 223] [\x 223/] Nato vàvetvà mighàsàdàdibàvassa ceva nerayikàdi dukkhavisesà na¤ca te saüvattanikamidaü kammaü, so tvaü idaü karonto ubhohi hatthehi vãtaccike và aïgàre guthaü và gahetvà paraü paharitukàmo puriso viya attànameva pañhamaü dahasi ceva duggandha¤ca karosã"ti. Evaü attano kammassakataü pacca vekkhitvà parassapi evaüpaccavekkitabbà: - "esopi tava kujjhitvà kiü karissati? Nanu etassevetaü anatthàya saüvattissati? Kammassako hi ayamàyasmà kammadàyàdo kamma yoni kammabandhu kammapañisaraõo, yaü kammaü karissati tassa dàyàdo bhavissati, idaü cassa kammaü neva sammàsambodhiü na pavcekabodhiü na sàvakabhumiü na brahmatta sakkatta cakkavatti padesarajjàdismapattãnaü a¤¤atarasampattiü sàdhetuü samatthaü, atha kho sàsanato càvetvà vighàsàdàdibhàvassa ceva nerayikàdidukkha visesàna¤cassa saüvattanikamidaü kammaü, svàyaü idaü karonto pamivàte ñhatvà paraü rajena okiritukàmo puriso viya attàna meva okiratã"ti. Vuttaü hetaü bhagavatà: - "Yo appaduññhassa narassa dussati Suddhassa posassa anaïgaõassa, [PTS Page 302] [\q 302/] Tamevabàlaü pavceti pàpaü Sukhumo rajo pañivàtaüva khitto[a]"tã. Sace panassa evaü kammassakatampi paccavekkhato neva våpa sammati, athànena satthu pubbacariyaguõà paccavekkhitabbà. 1 Tatràyaü paccavekkhaõànayo: - "amho pabbajita! Nanate satthà pubbeva sambodhà anabhisambuddho bodhisattopi samàno cattàri asaïkheyyàni kappasatasassa¤ca pàramiyo pårayamàno tattha tattha vadhakesupi paccatthikesu cittaü nappadåsesi. Seyyathãdaü? Sãlava jàtake tàva attano kadaviyà paduññhena pàpaamaccena ànãtassa pañira¤¤o tiyojanasataü rajjaü gaõhantassa nisedhanatthàya vuññhitànaü amaccànaü àvudhampi chupituü nàdàsi. Puna saddhiü amacca sahassena àmakasusàne gaëappamàõaü bhåmiü khaõitvà nikha¤¤a màno cittappadosamattampi akatvà kuõapakhàdanatthaü àgatànaü sigàlànaü paüsuviyåhaõaü nissàya purisakàraü katvà pañiladdhajivito yakkhànubhàvena attano sirigabbhaü oruyha sirisayane sayitaü paccatthikaü disvà kopaü akatvava a¤¤ama¤¤aü sapathaü katvà taü mittaññhàne ñhapayitvà àha: - âsiüsetheva puriso, na nibbindeyya paõóito, Passàmi vohaü attànaü yathà icchiü tathà ahu[b]"nti. [A.] Saüyuttani. [B.] Jàtakapàlã. Silavajàtaka. 1. Ma. Anussaritabbà. [SL Page 224] [\x 224/] Khantivàdijàtake dummedhena kàsira¤¤à " kiü vàdi tvaü samaõà"ti puññho "khantivàdinàmàha"nti" vutte sakaõñakàhi kasàhi tàëetvà hattha pàdesu chijjamànesu kopamattampi na akàsi. Anacchariya¤cetaü yaü mahallako pabbajjåpagato evaü kareyya, culladhammapàlajàtake pana uttànaseyyakopi samàno: - "Candanarasànulittà bàhà chijjanti dhammapàlassa, Dàyàdassa pathavyà pàõà me deva rujjhantã[a]"tã. Evaü vippalapamànàya màtuyà pitarà mahàpatàpena nàma ra¤¤à vaüsakalãresu viya catusu hatthapà desu chedàpitesu, [PTS Page 303] [\q 303/] tàvatàpica tuññhiü anàpajjitvà "sãsamassa chindathà"ti àõatte, "ayaü dàni te citta sanniggaõhaõakàlo, 1 idàni ambho dhammapàla sãsacchedaü àõàpake pitari, sisacchedake purise, paridevamànàya màtari, attani vàti imesu catusu samacitto hohã"ti daëhasamàdànaü adhiññhàya paduññhàkàramattampi na akàsi. Ida¤càpi anacchariyameva yaü manussabhåto evamakàsi, tiracchànabhutopi pana chaddanto nàma vàrano hutvà visapãtena sallena nàbhiyaü viddhopi tàva anattha kàrimhi luddake cittaü nappadåsesi. Yathàha: - "Samappito putusallena nàgo Aduññhacitto luddakaü ajjhabhàsi: Nimatthiyaü kissa và samma hetu Mamaü vadhã kassa vàyaü payogo"ti Evaü vatvà ca kàsira¤¤o mahesiyà "tava dantànamatthàya pesitomhi bhadante"ti vutte tassa manorathaü pårento chabbaõõaraüsiniccharaõasamujjalitacàrusobhe attano dante chtvo adàsi. Mahàkapi hutvà attanà yeva pabbatapapàtato uddhañena purisena: - "Bhakkho ayaü manussànaü yatheva¤¤e vane migà, Yannånimaü vadhitvàna chàto khàdeyya vànaraü. Asitova gamissàmi maüsamàdàya sambalaü, Kantàraü nittharissàmi, pàtheyyaü me bhavissatã[b]"ti. Evaü cintetvà silaü ukkhipitvà matthake sampadàëite assu puõõehi nettehi taü purisaü udikkhamàno: - "Màyyosi me bhadante tvaü tuvaü namedisaükari, Tvaü khosi nàma dãghàvu a¤¤aü vàretumarahasã"ti. [A.] Jàtakapàli. Culladhammapàlajàtaka, [b.] Jàtakapàli. Mahàkapijàtaka. 1. Ma. Cittapariggaõahanakàlo. [SL Page 225] [\x 225/] Vatvà tasmiü purise cittaü appadåsetvà attano ca dukkhaü acintetvà tameva purisaükhemantabhumiü sampàpesi. Bhåridatto nàma nàgaràjà hutvà uposathaïgàni adiññhàya [PTS Page 304] [\q 304/] vammikamuddhani sayamano kappuññhànaggisadisena osadhena sakalasarãre siccamànopi, peëàya pakkhipitvà sakalajambudãpe kãëàpiyamànopi tasmiü bràhmaõe manopadosamattampi na akàsi. Yathàha: - "Peëàya pakkhipantepi maddantepi ca pàõinà âlambaõe1 na kuppàmi sãlakhaõóabhayà mamà"[a]ti. Campeyyopi nàgaràjà hutvà ahitunóikena viheñhiyamàno manopadosamattampi na uppàdesi. Yathàha: - "Tadàpi maü dhammacàriü upavuttha uposathaü Ahitunóiko gahetvàna ràjadvàramhi kãëati. Yaü so vaõõaü cintayati nãlaü pãta¤ca lohitaü, Tassa cittànuvattanto homi cintitasantibho. Thalaü kareyya udakaü, udakampi thalaü kare, Yadihaü tassa pakuppeyyaü, khaõena chàrikaü kare. Yadi cittavasã hessaü, parihàyissàmi sãlato, Sãlena parihãnassa uttamattho na sijjhatã"[b]"ti. Saïkhapàlanàgaràjà hutvàpi tikhãõàhi sattãhi aññhasu ñhànesu ovijkditvà pahàramukhehi sakaõñakalatàyo pavesetvà nàsàya daëhaü rajjuü pakkhipitvà soëasahi bhojaputtehi kàjenàdàya vuyhamàno dharanitale nighaüsiyamànasarãro mahantaü dukkhaü pacca nubhonto kujjhitvà olokitamatteneva sabbe bhojaputte bhasmaü kàtuü samatthopi samàno cakkhuü ummãletvà paduññhàkàra mattampi na akàsi. Yathàha: - "Càtuddasiü pa¤cadasi¤caëàra uposataü niccamupàvasàmi, Athàgamuü soëasa bhojaputtà rajjuü gahetvàna daëha¤capàsaü. Bhetvàna nàsaü atikassa2 rajjuü nayiüsu maü samparigayha3 oddà, Etàdisaü dukkhamahaü titikkhiü uposathaü appañikopayanto"[b]ti. [PTS Page 305] [\q 305/] Nakevala¤ca etanaiva a¤¤ànipi màtuposakajàtakàdisu anekàni accariyàni akàsi. Tassate idàni sabba¤¤utà pattà, sadevake loke kenaci appañisamakhantiguõaü taü bhagavantaü satthàraü apadisato pañighacittaü nàma uppàdetuü ativiya ayuttamappatiråpanti. Sace panassa evaü satthu pubbacariyaguõaü [A.] Jàtakapàli. Bhåridatta. [B.] Jàtakapàli. Saïghapàla. 1. Magha alampàne. 2. Atikaóóha. (Katthaci) 3. Sampañiggayha. Jàtakaññhakathà. [F. E, Vol. V. P. 173.] [SL Page 226] [\x 226/] Paccavekkhatopi dãgharattaü kilesànaü dàsavyaü upagatassa neva taü pañighaü våpasammati. Athànena anamataggiyàni paccavekkhi tabbàni. Tata;hi vuttaü: - " na so bhikkhave satto suëabharåpo yo na matàbhåtapubbo, yo na pità bhåtapubbo, yo na bhàtà, yo na bhaginã, yo na putto, yo na dhãtà bhåtapubbà"ti. Tasmà tasmiü puggale evaü cittaü uppàdetabbaü: -"ayaü kira me atãke màtà hutvà dasamàse kucchinà pariharitvà muttakarãsa kheëa siïghàõikàdãni haricandanaü viya ajigucchamànà apanetvà ure naccà pentã1 aïkena pariharayamànà posesi; pità huvà ajapatha saïgåpathàdini gantvà vaõijjaü payojayamàno mayhaü atthàya jivi tampi pariccajitvà ubhato byåëhe saïgàme pavisitvà nàvàya mahà samuddaü pakkhandatvà a¤¤àni ca dukkarasatàni katvà puttakaü posessàmãti tehi tehi upàyehi dhanaü saüharitvà maü posesi. Bhàtà-bhaginiputto- dhãtà ca hutvà ida¤cida¤ca upakàraü akàsãti, tata; me nappatiråpaü manaü padåsetu"nti. Sace pana evampi cittaü kibbàpetuü na sakkoti yeva, athànana evaü mettànisaüsà paccavekkitabbà: - " hambho pabbajita! Nanu vuttaü bhagavatà: "mettàya bhikkhave ceto vumuttiyà àsevitàya bhàvitàya bahulã katàyatthuka yànikatàyatàya anuñhitàya paricitàya susamàraddhàya ekàdasànisaüsà pañikaïkhà. Katame ekàdasa? Sukhaü supati sukhaü pañibujjhati, na pàpakaü supinaü passati, manussànaü piyo hoti, amanussànaü piyo hoti, devatà rakkhanti, nàssa aggi và visaü và satthaüvà kamati, travañaü cittaü samàdhiyati, mukhavaõõo vippasã dati, asammuëho kàlaü karoti, uttariü appañivijjhanto brahma lokupago [PTS Page 306] [\q 306/] hotã[a]"ti. Sace tvaü idaü cittaü na nibbàpessasi, imehi ànisaüsehi paribàhiro bhavissasã"ti. Evampi nibbàpessasi, imehi ànisaüsehi paribàhiro bhavissasã"ti. Evampi nibbàpetuü asakkontena pana dhàtuvinibbhogo kàtabbo. Kathaü? "Hambho pabbajita! Tvaü etassa kujjhamàno kassa kujjhasi, ki kesànaü kucjhasi, udàhu lomànaü, nakhànaü kujjhasi? Dantàü kujjhasi? Taconaü kujjhasi? Maüsànaü kujjhasi? Nahàrånaü kujjhasi? Aññhinaü kujjhasi?, Aññhimi¤jànaü kujjhasi? Vakkànaü kujjhasi?, Hadayànaü kujjhasi? Yakanànaü kujjhasi?, Kilomakànaü kujjhasi? Pihakànaü kujjhasi? Papphàsànaü kujjhasi? Antànaü kujjhasi? Antaguõànaü kujjhasi?, Udariyànaü kujjhasi?, Karãsaü kujjhasi?, Pittànaü kujjhasi?, Semhànaü kujjhasi?, Pubbonaü kujjhasi?, Lohitànaü kujjhasi? Sedonaü kujjhasi? Medonaü kujjhasi?Assunaü kujjhasi?, Vasànaü kujjhasi?, Khelo kujjhasi?, Siïghànikànaü kujjhasi? Lasikànaü kujjhasi? Muttassa kujjhasi? Atha và pana kesàdisu pañhavãdhàtuyà kujjhasi, àpodhàtuyà, tejo dhàtuyà, vàyodhàtuyà kujjhasi, ye và pa¤cakkhavdhe dvàdasàyata nàni aññhàrasa dhàtuyo upàdàya ayamàyasmà itthannàmoti vuccati, tesu kiü råpakkhandhassa kujjhasi, adàhu vedanà - sa¤¤à- saïkhàra - vi¤¤àõakkhandhassa kujjhasi? Kiü và cakkhàyatanassa kujjhasi, kiü råpàyatanassa kujjhasi? Saddàyatanassa kujjhasi, gandhàyatanassa kujjhasi, rasàyatanassa kujjhasi, phoññhabbàyatanassa kujjhasi? Manàyatanassa kujjhasi, kiü dhammàyatanassa kujjhasi, kiü và cakkhudhàtuyà kujjhasi, kiü råpadhàtuyà, kiü cakkhuvi¤¤àõadhàtuyà kiü dhammadhàtuyà, kiü manovi¤¤àõadhàtuyà"ti. Kiü sotavi¤¤àõadhàtuyà kiü sotavi¤¤àõadhàtuyà, kiü saddha vi¤¤àõadhàtuyà"ti. Kiü ghànavi¤¤àõadhàtuyà kiü gandhadhàtuyà, kiü ghànavi¤¤àõadhàtuyà. Kiü jivhàvi¤¤àõadhàtuyà, kiü rasadhàtuyà, kiü jivhàvi¤¤àõadhàtuyà, kiü kàyavi¤¤àõadhàtuyà, kiü phoññhabba dhàtuyà, kiü kàyavi¤¤àõadhàtuyà, ki mano dhàtuyà, kiü dhammadhàtuyà, kiü manovi¤¤àõadhàtuyà"ti. Evaü hi dhàtuvinibbhogaü karoto 1. Nacchàdento. [A.] Aïguttarani. Mettasutta. [SL Page 227] [\x 227/] âragge sàsapassa viya àkàse cittakammassa viya ca kodhassa patiññànaññhànaü nahoti. Dhàtuvinibbhogaü pana kàtuü asakkonetana dànasaüvibhàgo kàtabbo. Attano santakaü parassa dàtabbaü, parassa santakaü attanà gahetabbaü. Sace pana paro bhinnàjivo hoti aparibhogàrahaparikkhàro, attanà santakameva dàtabbaü. Tassevaükaroto ekanteneva tasmiü puggale àghàto våpasammati, itarassa ca atãtajàtito paññhàya anubaddhopi kodho taü khaõa¤¤eva våpasammati, cittalapabbata vihàre tikkhattuü uññhàpitasenàsanena piõóapàtikattherena ayaü bhante aññhakahàpaõagghanako patto mama màtarà upàsikàya dinno dhammiyo làbho mahàupàsikàya pu¤¤alàbhaü karo thàti vatvà dinnaü pattaü laddha mahàtherassa viya. Evaü mahànubhàvaü hetaü dànaü nàma. Vuttampi cetaü: - "Adantadamanaü dànaü dànaü sabbatthasàdhakaü, Dànena piyavàcàya unnamanti samanticà"ti. [PTS Page 307] [\q 307/] Tassevaü verãpuggale våpasantapañighassa yathà piyàtippiyasahà yakamajjhattesu evaü tasmimpimettàvasena cittaü pavattati. Athanena punappuna mettàyantena attani piyapuggalemajjhatte veripuggalati catusu janesu samacittataü sampà dentena sãmàsambhedo kàtabbo. Tassidaü lakkhaõaü: - sace imasmiü puggale piya majjhatta verãhi saddhiü attacatuñhthe ekasmiü padese nisinne corà àganatvà " bhante ekaü bhikkhuü amhàkaü dethà"ti vatvà "kiü kàraõà"ti vutte "màretvà gaëalohitaü gahetvà balikaraõatthàyà"ti vadeyyuü, tatra ceso bhikkhu " asukaü và asukaü và gaõhantu"ti cinteyya, akatova hoti sãmà sambhedo. Sacepi " maü gaõhantu, mà ime tayo"ti cinteyya akatova hoti sãmàsambhedo. Kasmà yassa yassahi gahaõaü icchati tassa tassa ahitesã hoti, itaresaü yeva hitesã hoti. Yadà pana catunnaü janànamantare empi corànaü dàtabbaü na passati, attani ca tesu ca tãsu samameva cittaü pavatteti, katova hoti sãmàsambhedoti. Tenàhu poràõà: - "Attani hitamajjhatte ahite ca catubbidhe Yadà passati nànattaü hitacittova pàõinaü. Na nikàmalàbhi mettàya kusalãti pavuccati, Yadà catasso sãmàyo sambhinnà honti bhikkhuno. [SL Page 228] [\x 228/] Samaü erati mettàya sabbaü keü sadevakaü, Mahàviseso purimena yassa sãmà na ¤àyatã"ti. Evaü sãmàsambhedasamakàlameva ca iminà bhikkhunà nimitta¤ca upacàra¤ca laddhaü hoti. Sãmàsambhede pana kate tameva nimittaü àsevanto bhàvento pahulãkaronto appakasire neva pañhavãkasiõe vuttanayeneva appanaü pàpuõàti. Ettàva tànena adhigataü hoti pa¤caïgavippahãnaü pa¤caïgasamannàgataü tividhakalyàõaü dasalakkhaõasampannaü pañhamajjhànaü mettàsahagataü, adhigate ca tasmiü tadeva nimittaü àsevanto bhàvento bahulã karonto anupubbena catukkanaye dutiya tatiyajjhànàni [PTS Page 308] [\q 308/] pa¤cakanaye dutiyatatiyacatutthajjhànàni ca pàpuõàti. So pañha majjhànàdãnaü a¤¤ataravasena mettàsahagatena cetasà ekaü dãsaü eritvà viharati, tathà dutiyaü, tathà tatiyaü, tathà catutthiü. Iti uddhamadho tiriyaü sabbadhi sabbattatàya sabbàvantaü lokaü mettà sahagatena cetasà vupilena mahaggatena appamàõena averena abyàpajjena eritvà viharati. Pañhamajjhànàdivasena appanàppattacittasseva hi ayaü vikubbanà sampajjati. Etthaca mettà sahagatenàti mettàya samannàgatena; cetasàti cittena; ekaü disanti (ekaü) ekissà disàya pañhamapariggahitaü sattaü upàdàya ekadisàpariyàpannasattapharaõavasenavuttaü. Eritvàti phåsitvà àrammaõaü katvà; viharatãti brahmavihàràdhiññhitaü iriyàpatha vihàraü pavatteti. Tathà dutiyanti yathàpuratthimàdisu disàsu yaü ki¤ci ekaü disaü pharitvà viharati, tatheva tadanantaraü dutiyaü tatiyaü catutthi¤càti attho. Iti uddhanti yathàpuratthimàdisu disàsu yaü ki¤ci ekaü disaü pharitvà viharati, tatheva tadanantaraü dutiyaü tatiyaü catutthi¤càti attho. Iti uddhanti eteneva nayena uparimaü disanti vuttaü hoti, adho tiriyanti eteneva nayena uparimaü disanti vuttaü hoti, adho tiriyanti adhodisampi, tiriyaü disampi. Evamevaü tattha ca adhoti heññhà, tiriyanti anudisà, evaü sabba disàsu assamaõóale assamiva mettàsahagataü cittaü sàretipi paccàsàretipãti ettàvatà ekamekaü disaü pariggahetvà odhiso mettàpharaõaü dassitaü. Sabbadhãti àdi pana anodhiso dassanatthaü vuttaü: - tattha sabbadhãti sabbattha, sabbattatàyàtã sabbesu hãnamajjhimukkaññhamittasapattamajjhattàdippabhedesu attatàya, ayaüparasattoti vibhàgaü akatvà attasamatàyàti vuttaü hotã. Athavà, sabbattatàyàtisabbena cittabhàgena, 1 ãsakampi bahi avikkhippamànoti vuttaü hoti. [PTS Page 309] [\q 309/] sabbàvantanti sabbasattavantaü, sabbasattayuttanti attho. Lokanti sattalokaü, vipulenàti evamàdipariyàyadassanato panettha puna mettàsahagatenàti vuttaü, yasmà vàettha odiso pharaõe viya puna tathà saddo iti saddo và na vutto, tasmà puna mettàsahagatena 1. Cittabhàvena- (sammoha) [SL Page 229] [\x 229/] Cetasàti vuttaü, nigamavasena và etaü vuttaü. Vipulenàti ettha ca pharaõavasena vipulatà daññhabbà. Bhåmivasena pana etaü mahaggataü paguõavasena ca appamàõasattàrammaõavasena ca appamàõaü, vyàpàda paccatthikappahànena averaü, domanassappahànato abyàpajjaü, niddukkhanti vuttaü hoti. Ayaü mettà sahagatena cetasàti àdinà nayenavuttàya vikubbanàya atthe. Yathàcàyaü appanàppattacittasseva vikubbanà sampajjati. Tathà yampi pañisambhidàyaü" pa¤cahàkàrehi anodhiso pharaõà mettàceto vimutti. Sattahàkàrehi odhiso pharaõà mto cetovimutti, dasahàkàrehi disàpharaõà mettàcetovimuttã"ti vuttaü, tampi appanàppattacittasseva sampajjatãti veditabbaü. Tattha ca sabbe sattà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe pàõà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe bhåtà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe puggalà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe attabhàvapariyà pannà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu"ti imehi pa¤cahàkàrehi anodhiso pharanà mettà cetovimutti veditabbà. "Sabbà itthiyo averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe purisà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe purisà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe ariyà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe anariyà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe devà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe manussà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe vinipàtikà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu"ti. Imehi sattahàkàrehi odhiso pharaõà mettàcetovimutti veditabbà. "Sabbe puratthimàya disàya sattà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe pacchimàya disàya averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe uttaràya disàya averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe dakkhiõàya disàya averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe puratthimàya anudisàya averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe pacchimàya anudisàya averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe uttaràya anudisàya averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe [PTS Page 310] [\q 310/] dakkhiõàya anudisàya averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe heññhimàya disàya averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe uparimàya disàya sattà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe puratthimàya disàya pàõà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe puratthimàya bhåtà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe puggalà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe attabhàvapariyàpannà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbà puratthimàya disàya itthiyo averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe purisà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe ariyà anariyà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe devà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe manussà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe vinipàtikà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe averà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbà pacchimàya disàya averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbà uttaràya disàya averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbà dakkhiõàya disàya averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbà puratthimàya anudisàya averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbà pacchimàya disàya averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbà uttaràya disàya averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbà dakkhiõàya anudisàya averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbà heññhimàya disàya averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbà uparimàya disàya itiyo averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, vinipàtikà averà abyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu"ti imehi dasahàkàrehi dusàphaeõà mettà cetovimutti veditabbà. Tattha sabbeti anavasesapariyàdàna metaü, sattàti råpàdisu khavdhesu chandaràgena sattà visattàti sattà, vuttaü hetaü bhagavatà: "råpe kho ràdha yo chando yo ràgo yà nandi yà taõhà, tatra satto tatra visatto tasmà satto[a]"ti vuccati. Vedanàya -sa¤¤àya. Saïkhàresu - vi¤¤àõe yo chando yo ràgo yà nandi yà taõhà, tatra satto tatra visatto tasmà sattoti vuccatã[a]"ti. Råëhisaddena pana vãtaràgesupi ayaü vohàro vattati yeva, vilãvamayepi vãjanivisese [A.] Saüyu. Ni. Ràdhasutta. [SL Page 230] [\x 230/] Tàlavaõñavohàro viya. Akkharacintakà pana atthaü avicàretvà nàmamattametanti icchanti, yepi atthaü vicàrenti, te satta yogena sattàti icchanti. Pàõanatàya pàõà, assàsapassàsà yattavuttitàyàti attho. Bhåtattà bhåtà. Abhinibbattattàti attho. Punti vuccati nirayo, tasmiü galantãti puggalà, gacchantãti attho. Attabhàvo vuccati sarãraü khandhapa¤cakameva và, taü upàdàya pa¤¤attimattasambhàvato tasmiü attabhàve pariyàpannàti attabhàvapariyàpannà. Pariyàpannàti pariccinnà, antogadhàtiattho. Yathà ca sattàti vacanaü, evaü sesànipi råëhivasena àropetvà sabbànevetàni sabbasattavevacanànãti veditabbàni. Kàma¤ca [PTS Page 311] [\q 311/] a¤¤ànipi "sabbe jantu sabbe jivà"ti àdãni sabbasattavevacanàni atthi, pàkañavasena pana imàneva pa¤ca gahetvà pa¤cahàkàrehi anodhiso pharaõà mettà cetovimuttãti vuttaü. Ye pana sattà pànàtiàdãnaü na kevalaü vacanamattatova atha kho atthatopi nànàttameva iccheyyuü, tesaü anodhiso pharanà virujjhati. Tasmà tathà atthaü agahetvà imesu pa¤casu àkàresu a¤¤ataravasena ano dhiso mettà pharitabbà. Ettha ca " sabbe sattà averà hontå"tã ayamekà appanà, "abyàpajjà hontu"ti ayamekà appanà. Abyàpajjà[a]ti vyàbàdharahità. "Anãghà hontu"ti ayamekà appanà, anãghàti niddukkhà. "Sukhã attànaü pariharantu"ti ayamekà appanà. Tasmà imesupi padesu yaü yaü pàkamaü hoti tassa tassa vasena mettà pharitabbà. Iti pa¤casu àkàresu catunnaü appanànaü vasena anodhiso pharaõe vãsati appanà honti odhiso pharaõe pana sattasu àkàresu catunnaü vasena aññhavãsati. Ettha ca "itthiyo purisà"ti liïgavasena vuttaü; ariyà anariyàti ariyaputhujjanavasena, ' devà manussà vinipàtikà'ti uppattivasena. Disàpharaõe pana 'sabbe puratthimàya disàya sattà'ti àdinà nayena ekamekissà disàya vãsati vãsati katvà dvesatàni; 'sabbà puratthimàya disàya itthiyo'ti àdinà nayena ekamekissà disàya aññhavãsati aññhavãsati katvà asãti dve satànãti cattàrisatàni asãti caappanà, iti sabbànipi pañisambhidàyaü vuttàni aññhavãsàdhikàni pa¤ca appanàsatànãti. Iti etàsu appanàsu yassa kassaci vasena mettaü cetovimuttiü bhàvetvà ayaü yogàvacaro 'sukhaü supatã'ti àdinà nayena vutte ekàdasànisaüse pañilabhati. Tattha sukhaü supatãti yathà sesajanà samparivattamànà kàkàcchamànà dukkhaü supanti, evaü asupitvà sukaü supati. Niddaü okkantopi samàpattiü samàpanno viya hoti. Sukhaü pañibujjhatãti yathà a¤¤e nitthunantà vijambhantà samparivattantà dukkhaü pañibujjhanti, evaü apañi [A.] Abyàpajjhà (katthaci) [SL Page 231] [\x 231/] Bujjhitvà vikasamànamiva padumaü sukaü nibbikàraü pañibujjhati [PTS Page 312] [\q 312/] na pà pakaü supitaü passatãti supinaü passantopi bhadrakameva supinaü passati, cetiyaü. Vandanto viya påjaü karontoviya dhammaü suõanto viya ca hoti. Yathà pana¤¤e attànaü corehi samparivàritaü viya vàëehi upaddutaü viya papàte patannaü viya ca passanti, na evaü pàpakaü supinaü passati. Manussànaü piyo hotãti ure àmuttamuttàhàro viya sãle piëandhamàlà viya ca manussànaü piyo hoti manàpo. Amanussànaü piyo hotãti yatheva ca manussànaü, evaü amanussànampi piyo hoti visà khatthero viya. So kira pàñalãputte kumumbiyo ahosi. So tattheva masamàno assosi: -"tambapaõõidãpo kira cetiyamàlà laïkato kàsàvapajjoto icchiticchitaññhàne yevettha sakkà nisãdituü và nipajjituü và utusappàyaü senàsanasappàyaü puggala sappàyaü dhammasavaõasappàyanti sabbamettha sulabha"nti. So attano bhogakkhandhaü puttadàrassa nãyàdetvà dasante baddhena ekakahàpaõeneva gharà nikkhamitvà samuddatãre nàvaü udikkha màno ekamàsaü vasi. So vohàrakusalatàya imasmiü dvàre bhaõóaü kiõitvà amukasmiü vikkiõanto dhammikàya vaõijjàya tenevantaramàsena sahassaü abhisaühari. Anupubbena mahà vihàraü àgantvà pabbajjaü yàci. So pabbàjanatthàya simaü nãto taü sahassatthavikaü ovaññikantarena bhåmiyaü pàtesi, ' ki meta'nti ca vutto 'kahàpaõasahassaü bhante'ti vatvà "upàsaka pabbajita kàlato paññhàya na sakkà vicàretuü, idàneva naü vicàrehã"ti vutto 'visàkhassa pabbajjaññhànaü àgatà mà rittahatthà gamiüså'ti mu¤citvà sãmàmàlake vippakiritvà pabbajitvà upasampanno. So pa¤cavasso hutvà dve màtikà paguõaü katvà pavartaivà attano sappàyaü kammaññhànaü gahetvà ekekasmiü vihàre cattàro màse katvà samavattavàsaü vasamàno cari. Evaü carimàno ca: - " Vanantare ñhito thero visàkho gajjamànako Attano guõamesanto imamatthaü abhàsatha: Yàvatà upasampanno, yàvatà idha màgato Etthantare khalitaü natthi, aho làbhà te màrisà"ti. [PTS Page 313] [\q 313/] So cittalapabbatavihàraü gacchanto dvedhàpathaü patvà "ayaü nukho maggo udàhu aya"nti cintayanto aññhàsi; athassa pabbate adhivatthà devatà hatthaü pasàretvà 'esa maggo'ti dassesi. So cittalapabbata vihàraü gantvà tattha cattàro màse vasitvà 'paccåse gamissàmã'ti cintetvà nipajji. Caïkamasãse maõilarukkhe adhivatthà devatà sopànaphalake nisiditvà parodi. [SL Page 232] [\x 232/] Thero 'ko eso'ti àha: 'ahaü bhante maõiliyà'ti. 'Kissa rodasã'ti? 'Tumhàkaü gamanaü pañiccà'ti. Mayi idha vasante 'tuyhaü ko cuõo'ti? Tumhesu bhante idha vasantesu amanussà a¤¤a ma¤¤aü mettaü pañilabhanti, te dàni tumhesu gatesu kalahaü karisasanti duññhullampi kathayissantãti. Thero sace mayi idha vasante tumhàkaü phàsu vihàro hoti, 'sundara'nti vatvà a¤¤epi cattàro màso tattheva vasitvà puna tatheva gamanacittaü uppàdesi. Devatàpi puna tatheva parodi, eteneva upàyena thero tattheva vasitvà tatveva parinibbàyãti. Evaü mettà vihàrã bhikkhu amanussànaü piyo hoti. Devatà rakkhantãti puttamiva màtà pitaro devatà rakkhanti. Nàssa aggi và visaü và satthaü và kamatãti mettà vihàrissa kàye uttaràya apàsikàya viya aggivà saüyuttabhàõakacåëasãvattherasseva visaü và saükiccasàmaõerasseva satthaü và na kamati na pavisati, nàssa kàyaü vikopetãti vuttaü hoti. Dhenuvatthumpi cettha kathayanti: ekà kira dhenuvacchakassa khãradhàraü mu¤camànà aññhàsi, eko luddako 'taü vijjhissàmã'ti hatthena samparivattetvà dighadaõóaü sattiü kãpi. Sà tassà sarãraü àhacca tàlapaõõaü viya pavaññamànà gatà. Neva upacàrabalena, na appanàbalena, kevalaü vacchake balavapiyacittatàya; evaü mahànubhàvà mettàti. Tuvañaü cittaü samàdhiyatãti mettàvihàrino khippameva cittaü samàdhiyati, natthi tassa dandhàyi tattaü. [PTS Page 314] [\q 314/] mukha vaõõo vippasãdatãti bandhanàpamuttaü1 tàlapakkaü viya cassa vippasannavaõõaü mukhaü hàti. Asammåëho kàlaü karotãti mettà vihàrino sammohamaraõaü nàma natthi, asammåëhova niddaü okkamanto viya kàlaü karoti. Uttariü appañivijjhanto mettà samàpattito uttariü arahattaü adhigantuü asakkonto ito cavitvà suttappabuddoviya brahma lokaü upagacchatãti. Ayaü mettàbhàvanàya vatthàrakathà. Karunà bhàvetukàmena pana nikkaruõatàya àdãnavaü karuõàya ca ànisaüsaü paccavekkhitvà karuõàbhàvanà àrabhitabbà. Ta¤ca pana àrabhantena pañhamaü piyapuggalàdisuna àrabhitabbà, piyo hi piyaññhàneyeva tiññhati. Atippãyasahàyako atippiyasahàyakaññhàneyeva; majjhatto majjhattaññhàneyeva, appiyo appi yaññhàneyeva, verã veriññhàne yeva tiññhati. Liïgavisabhàga kàlakatà akhettameva. "Katha¤ca bhikkhu karuõàsahagatena cetasà ekaü disaü eritvà viharati? Seyyathàpi nàma ekaü puggalaü 1. Ma. Bandhanàpavuttaü. [SL Page 233] [\x 233/] Duggataü duråpetaü disvà karuõàyeyya evameva sabbe satte karuõàya eratã"t vibhaïge pana vuttattà sabbapañhamaü tàva ka¤cideva karuõàyitabbaråpaü paramakicchappattaü duggataü durå petaü kapaõapurisaü chinnahatthapàdaü1 kapàlaü purato ñhapetvà anàphasàlàya nipannaü hatthapàdehi paggharanta nimigaõaü aññassaraü karontaü disvà "kicchaü vatàyaü satto àpanno appevanàma imambhà dukkhà mucceyyà"ti karuõà pavattetabbà. Taü ala bhantena sukhitopi pàpakàrã puggalo vajjhena upametvà karuõàyitabbo. Kathaü?Seyyathàpi saha bhaõóena gahitaü coraü 'vadhetha na'nti ra¤¤à àõàpità ràjapurisà bandhitvà catukke catukke pahàrasatàni dentà àghàtanaü nenti, tassa manussà khàdanãyampi bhojanãyampi màlàgandhavilepanatambålànipi denti, kicchàpi [PTS Page 315] [\q 315/] so tàni khàdanto ceva paribhu¤janto ca sukito bogasamappito viya gacchati, atha kho taü neva koci 'sukito ayaü mahàbhogo'ti ma¤¤ati. "A¤¤adatthu ayaü varàko idànimarissati yaü yadeva hi ayaü padaü nikkhipati tena tena santikeva maraõassa hotã"ti taü jano karuõàyati, evameva karuõà kammaññhànikena bhikkhunà sukhitopi puggalo evaü karuõàyitabbo. "Ayaü varàko ki¤càpi idàni sukhito susajjito bhoge paribhu¤cati, atha kho tãsu dvàresu ekenàpi katassa kalyàõakammassa abhàvà idàni apàyesu anappakaü dukkhaü domanassaü pañisaüvedissatã"ti. Evaü taü puggalaü karuõàyitvà tatoparaü eteneva upàyena piya puggale tato majjhatte tato verimhãti anukkamena karuõà pavattetabbà. Sace panassa pubbe vuttanayeneva verimhi pañighaü uppajjati. Taümettàya vuttanayeneva våpasametabbaü. Yopi cettha katakusalo hoti. Tampi ¤àti roga bhogavyasanà dãnaü a¤¤atarena vyasanena samannàgataü disvà và sutvà và tesampi abhàve vaññadukkhaü anatãtattà ' dukkhitova ayaü'nti evaü sabbathàpi karuõàyitvà vuttanayeneva 'attani piyapuggale majjhatte verimhã'ti catusu janesu sãmàsambhedaü katvà taü nimittaü àsevantena bhàventena bahulãkarontena mettàya vuttanayeneva tikacatukkajjhànavasena appanà vaóóhetabbà. Aïguttaraññhakathàyaü pana pañhamaü verãpuggalo karuõàyitabbo, tasmiü cittaü muduü katvà duggato, tato piyapuggalo, tato attàti ayaü kamo vutto; so duggataü duråpetanti pàëiyà na sameti. Tasmà vuttanayenevettha bhàvanaü àrabhitvà simà sambhedaü katvà appanà vaóóhetabbà. Tato paraü 'pa¤cahàkàrehi 1. Ma. Chinnàhàraü. [SL Page 234] [\x 234/] Anodhiso pharaõà, sattahàkàrehi odiso pharaõà, dasahàkàrehi disàpharaõà'ti ayaü vikubbanà. Sukhaü supatãti àdayo ànisaüsà ca mettàyaü vuttanayeneva veditabbàti. Ayaü karunàbàvanàya vitthàrakathà. [PTS Page 316] [\q 316/] Muditàbhàvanaü àrabantenàpi na pañhamaü piyapuggalàdisu àrabhi tabbà. Na hi piyo piyabhàvamatteneva muditàya daññhànaü hoti. Pageva majjhattaverino, liïgavisabhàgakàlakatà akhettemeva. Atippiyasahàyako pana siyà padaññhànaü, yo aññhakathàyaü soõóasahàyoti vutto, so hi muditamudutova hoti. hamaü hasitvà pacchà katheti, tasmà so và pañhamaü muditàya pharitabbo. Piya puggalaü và sukitaü sajjitaü modamànaü disvà và sutvà và "modati vatàyaü satto aho sàdhu hosuññhå"ti mudità uppàdetabbà. Imamevahi atthavasaü pañicca vibhaïge vuttaü: - " kata¤ca bhikkhu mudità sahagatena cetasà ekaü disaü pharitvà viharati? Seyyathàpi nàma ekaüpuggalaü piyaü manàpaü disvà muduto assa, evameva sabbe satte mudutàya pharatã"ti. Sace pissa so soõóasahàyo và piya puggalo và atãte sukhito ahosi, sampatipana duggato duråpeto, atãtamevassa sukhitabhàvaü anussaritvà "esa tãte evaü mahàbhogo mahàparivàro niccappamudito ahosã"ti tamevassa muditàkàraü gahetvàmudità uppàdetabbo. "Anàgate và pana puna taü sampattiü labhitvà hatthikkhandha assapiññhi suvaõõasivikàdãhi vicarissatã?Ti anàgatampissa muditàkàraü gahetvà mudità uppàde tabbà. Evaü piyapuggale muditaü uppàdetvà atha 'majjhatte tato verimhã'ti anuggamena mudità pavattetabbà. Appanàvaóóhetabbà. Sace panassa pubbe vuttanayeneva verimhi pañighaü uppajjati, taü mettàyaü vuttanayeneva våpasametvà 'imesu ca tãsu attani cà'ti catusu janesu samacittatàya sãmàsambhedaü katva taü nimittaü àsevantena bhàventena bahulãkarontena mettàyaü vuttanayeneva tikacatukkajjhànavasena appanà vaóóhetabbà. Tato paraü 'pa¤cahàkàrehi anodhiso pharanà, sattahàkàrehi ãdhiso pharaõà, dasahàkàrehi disàpharaõà'ti ayaü vikubbanà. Sukhaü supatãti àdayo ànisaüsà ca mettàyaü vuttanayeneva veditabbàti. Ayaü muditàbhàvanàya vitthàrakathà. [PTS Page 317] [\q 317/] Upekkhàbhàvanaü àhabhitukàmena pana mettàdisu pañiladdhatikacatukkajjhànena paguõatatiyajjhànà vuññhàya 'sukità hontå'ti àdivasena sattakelàyanamanasikàrayuttattàpañighà nunayasamãpacàrittà somanassayogena oëàrikattà ca purimàsu àdãnavaü santabhàvato upekkhàya ànissa¤ca disvà yvàssa1 pakatimajjhattopuggalo, taü ajjhupekkhitvà ajjhupekkhitvà upekkhà uppàdetabbà, tato piyapuggalàdisu. Vuttaü hetaü: "katha¤ca bhikkhu upekkhàsahagatenacetasà ekaü disaü pharitvà viharati? Seyyathàpinàma ekaü puggalaü nevamanàpaü na amanàpaü disvà upekkhako assa, evameva sabbe satte upekkhàya pharatã"ti tasmà vuttanayena majjhattapuggale upekkhaü uppàdetvà atha 'piyapuggale, tato soõóasahàyake, tato verimhã'ti evaü ' imesu ca tãsu attani cà'ti sabbatthamajjhattavasena sãmà sambhedaü katvà taü nimittaü àsevitabbaü bhàvetabbaü bahulãkà tabbaü. Tassevaü karoto pañhavãkasiõe vuttanayeneva catutthajjhànaü uppajjati. Kiü panetaü pañhavãkasiõàdisu uppanna tatiyajjhànassàpi uppajjatãti? Nåppajjati. Kasmà? ârammaõa visabhàgatàya. Mettàdisu uppannatatiyajjhànasseva pana uppajjati, àrammaõasabhàgatàyàti. Tato paraü pana vikubbanà ca ànisaüsapañilàbo ca ttoyaü vuttanayeneva veditabbàti. Ayaü upekkhàbhàvanàya vitthàrakathà. Brahmuttamena kathite brahmavihàre ime iti viditvà, Bhãyoyà etesu yaü pakiõõakakathàpi vi¤¤eyyà. Etàsu hi mettà karunà mudità upekkhàsu atthato tàva 'mejjatã'ti= mettà, siniyhatãti attho. 'Mitte và bhavà, mittassa [PTS Page 318] [\q 318/] và esà, pavattã'tipi= mettà. 'Paradukkhe sati sàdhånaü hadayakampanaü karotã'ti = karuõà. 'Kiõàti và paradukkhaü hiüsati vinàsetã'ti = karuõà. 'Kiriyati và dukkhitesu pharaõavasena pasàriyatã'ti =karuõà. 'Modanti' tàya taü samaïgino, sayaü và modati, modanamattameva và ta'nti= mudità. 'Averà hontuti àdivyàpàrappahàõena majjhattabhàvåpagamanena ca upekkhatã'ti= upekkhà, lakkhaõàdito panettha hitàkàrappavattilakkhaõà mettà, hitåpasaühàrarasà, àghàtavinayapaccupaññhànà, sattànaü manàpabhàvadassanapadaññhànà. Vyàpàdåpasamo etissà sampatti, sinehasambhavo vipatti. Dukkhàpanayanàkàrappavattilakkhaõà karuõà, paradukkhàsahanarasà, avihiüsà paccupaññhànà, dukkhàbhi bhåtànaü anàthabhàvadassanapadaññhànà, vihaüsåpasamo tassà sampatti, sokasambhavo vipatti. Pamodalakkhaõà mudità, anissàyanarasà, arativighàtapaccupaññhànà, sattànaü sampattidassanapadaññhànà, arati 1. Ma. Yvàyaü [SL Page 236] [\x 236/] Våpasamo tassà sampatti, pahàsasambhavo vipatti, sattesu majjhattàkàrappavatti lakkhaõà upekkhà, sattesu samabhàvadassana rasà, pañighànunayavåpasamapaccupaññhànà, kammassakà sattà te kassa ruciyà sukhità và bhavissanti dukkhato và muccissanti patta sampattito và na parihàyissantiti evaü pavattakammassakatà dassanapadaññhànà, pañighànunayavåpasamo tassà sampatti, gehasi tàya a¤¤àõupekkhàya sambhavo vipatti. Catunnampi panetesaü brahmavihàrànaü vipassanàsukha¤ceva bhavasampatti ca sàdhàraõappa yojanaü, vyàpadàdipañighàto àveõikaü. Byàpàdapañighàtappa yojanà hettha mettà vihiüsà arati ràgapañighàtappayojanà itarà. Vuttampi cetaü: - " nissaraõaü hetaü àvuso byàpàdassa yadidaü mettà coto vimutti, nissaraõaü hetaü àvuso vihe sàya yadidaü karuõà cetomivuttiü nissaraõaü hetaü àvuso aratiyà yadidaü mudità cetovimutti, nissaraõaü hotaü àvuso ràgassa yadidaü upekkhà cetovimutti, nissaraõaü hetaü àvuso ràgassa yadidaü upekkhà cetovimuttã"ti. Ekamekassa cettha àsannadåravasena dve dve paccatthikà. Mettàbuhmavihàrassa hi samãpacàro viyapurisassa sapatto [PTS Page 319] [\q 319/] guõadassanasabhàgatàya ràgo àsannapaccatthiko, so lahuü otàraü labhati, tasmà tato suññhu mettà rakkhitabbà. Pabbatàdi gahananissito viya purisassa sapatto sabhàgavisabhàgatàya vyàpàdo dårapactthiko, tasmà tato nibbhayena mettàyitabbaü, mettàyissati ca nàma kopa¤ca karissatãti aññhànametaü. Karuõàbuhmavihàrassa "cakkhuva¤¤eyyànaü råpànaü iññhànaü kantànaü manàpànaü manoramànaü lokàmisapañisaüyuttànaü appañilàbhaü và appañilàbhato samanussarato pubbe và pañiladdhapubbaü atãtaü niruddhaü vipariõataü samanussarato uppajjati demanassaü yaü evaråpaü domanassaü idaü vuccati gehasitaü domanassa"nti àdinà nayena àgataü gehasitaü domanassaü vipattidassanasabhàgatàya àsannapaccatthikaü, sabhàgavisabhàgatàya vihiüsà durapaccatthikà, tasmà tato nibbhayena karuõàyitabbaü. Karuõa¤ca nàma karissati pàõiàdãhi ca vihe ñhessatãti aññhànametaü. Mudità brahmavihàrassa "cakkhuvi¤¤eyyànaü råpànaü iññhànaü kantànaü manàpànaü manoramànaü lokàmisa pañisaüyuttànaü pañilàbhaü và pañilàbhato samanupassato pubbe và pañiladdhapubbaü atãtaü niruddhaü vipariõataü samanussarato uppajjati somanassaü yaü evaråpaü somanassaü idaü vuccati gehasitaü somanassa"nti àdinà nayena àgataü gehasitaü somanassaü sampattidassanasabhàgatàya àsannapaccatthikaü, sabhàgavisa bhàgatàya arati dårapaccatthikà, tasmà tato nibbhayena mudità bhàvetabbà. Pamudito ca nàma bhavissati pantasenàsanesuca adhikusalesu dhammesu và ukkaõñhissatãti aññhànametaü. Upekkhà [SL Page 237] [\x 237/] Brahmavihàrassa pana "cakkhunà råpaü disvà uppajjati upekkhà bàlassa måëhassa puthujjanassa anodhajinassa avipàkajinassa anàdãnavadassàvino assutavato puthujjanasse yà evaråpàupekkhà råpaü sà nàtivattati tasmà sà upekkhà gehasitàti vuccatã"ti àdinà nayenàgatà gehasità a¤¤àõupekkhà dosaguõàvicàraõavasena sabhàgattà àsannapaccatthikà, sabhàgavisabhàgatàya ràgapañighà dårapaccatthikà, tasmà tato nibbhayenaupekkhitabbaü. Upekkhissati [PTS Page 320] [\q 320/] ca nàma rajjissati ca pañiha¤¤issaticàti aññhàna metaü. Sabbesampi ca etesaü kattukamyatà chando àdi, nãvaraõàdivikkhambhanaü majjhaü, appanà pariyosànaü, pa¤¤attidhammavasena eko và satto aneke và sattà àrammaõaü, upacàre và appanàya và pattàya àrammaõavaóóhanaü. Tatràyaü vaóóhanakkamo: - yathà hi kusalo kassako kasitabbaññhànaü paricchinditvà kasati, evaü pañhamameva ekaü àvàsaü paricchinditvà tattha sattesu 'imasmiü àvàse sattà averà hontu'ti àdinà nayena mettà bhàve tabbà. Tattha cittaü muduü kammaniyaü katvà dve àvàsà paricchindi tabbà, tato anukkamena tayo cattàro pa¤ca cha satta aññha nava dasa ekà racchà upaóóhagàmo gàmo janapado rajjaü ekà disàti evaü yàva ekaü cakkavàëaü tato và pana bhãyyo tattha tattha sattesu mettà bhàvetabbà, tathà karuõàdayoti. Ayamettha àrammaõavaóóhanakkamo. Yathà pana kasiõànaü nissando àruppà, samàdhinissando nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü, vipassanànissando phalasamàpatti, samathavipassanànissando nirodhasamàpatti, evaü purimabrahmavihàrattayanissando ettha upekkhà brahmavihàro. Yathà hi thambhe anussàpetvà tulàsaïghàñaü anàropetvà na sakkà àkàse kåñagopànasiyo ñhapetuü, evaü purimesu tatiyajjhànaü vinà na sakkàcatutthaü bhàvetunti. Ettha siyà, kasmà panetà mettà karuõà mudità upekkhà brahmavihàràti vuccanti? Kasmà ca catasso? Ko ca etàsaü kamo? Abhidhamme ca kasmà appama¤¤àti vuttàti? Vuccate: - seññhaññhena tàva niddosabhàvena cettha brahmavihàratà veditabbà, sattesu sammà pañipattibhàvena hi seññhà ete vihàrà, yathà ca brahmàõo niddosacittà viharanti evaü etehi sampayuttà yogino brahmasamàva hutvà viharantãti seññhaññhena niddosabhàvena ca brahmavihàràti vuccanti. [PTS Page 321] [\q 321/] kasmà ca catassoti àdipa¤hassa pana idaü vissajjanaü: - Visuddhimaggàdivasà catasso hitàdiàkàravasà panàyaü Kamo pavattanti ca appamàõe tà gocare yena tadappama¤¤à. [SL Page 238] [\x 238/] Etàsu hi yasmà mettà vyàpàdabahulassa karuõà vihesàbahulassa mudità aratibahulassa upekkhà ràgabahulassa visuddhimaggo, yasmà ca hitåpasaühàra ahitàpanayana sampattimodanaanàbhogavasena catubbidho yeva sattesu manasikàro, yasmà ca yathà màtà dahara gilàna yobbanappatta sakiccapasutesu catusu puttesu daharassa abhivuddhikàmà hoti, gilànassa gela¤¤àpanayanakàmà, yobbanappattassa yobbanasampattiyà ciraññhitikàmà, sakiccapasu tassa kismici pariyàye avyàvañà hoti, tathà appama¤¤àvihàrike nàpi sabbasattesu mettàdivasena bhavitabbaü, tasmà ito visuddhi maggàdivasà vatassova appava¤¤à. Yasmà pana catasso petà bhàvetukàmena pañhamaü hitàkàrappavattivasena sattesu pañipajji tabbaü, hitàkàrappavattilakkhaõà ca mettà. Tato evaü patthita hitànaü sattànaü dukkhàbhibhavaü disvà và sutvà và sambhàvetvà và dukkhàpanayanàkàrappavattivasena, dukkhàpanayanàkàrappavatti lakkhaõà ca karuõà. Athevaü patthitahitànaü patthitadukkhàpagamà na¤ca nesaü sampattiü disvà sampattipamodanavasena, pamodana lakkhaõà ca mudutà. Tato paraü pana kattabbàbhàvato ajjhu pekkhakattasaïkhàtena majjhattàkàrena pañipajjitabbaü, majjhattà kàrappavattilakkhaõà ca upekkhà. Tasmà ito hitàdiàkàravasà panàyaü pañhamaü mettà vuttà, atha karuõà mudità upekkhàti ayaü kamo veditabbo. Yasmàpana sabbàpetà appamàõo gocare pavattanti, appamàõà hi sattà etàsaü gocarabhåtà, eka sattassàpi ca ettake padese mettàdayo bhàvetabbàti evaü pamàõaü agahetvà sakalapharaõavaseneva pavattàti. Tena vuttaü: [PTS Page 322 [\q 322/] -] "Visuddhimaggàdivasà catasso hitàdiàkàravasà panàyaü, Kamo pavattanti ca appamàõe tà gocare yena tadappama¤¤à"ti. Evaü appamàõagocaratàya ekalakkhaõàsu càpi etàsu purimà tisso tikacatukkajjhànikàva honti. Kasmà? Somanassàvippa yogato. Kasmà panàyaü somanassena avippayogoti? Domanassasamuññhitànaü byàpàdàdãnaü nissaraõattà. Pacchimà pana avasesaekajjhànikàva. Kasmà? Upekkhà vedanà sampayogato, na hi sattesu majjhattàkàrappavattà brahmavihàrupekkhà upekkhà vedanaü vinà vattatãti. Yo panevaü vadeyya, yasmà ca bhagavatà aññhakanipàte catusupi appama¤¤àsu avisesena vuttaü " tato tvaü bhikkhu imaü samàdhiü savitakkampi savicàraü bhàveyyàsi avitakkampi vicàramattaü bhàveyyàsi, avitakkampi avicàraü bhàveyyàsi, sappãti kampi bhàveyyàsi, nippitikampi bhàveyyàsi, sàtasahagatampi bhàveyyàsi, upekkhàsahagatampi bhàveyyàsã"tã tasmà catassopi [SL Page 239] [\x 239/] Appama¤¤à vatukkapa¤cakajjhànikàti. So màhevantissa vacanãyo. Evaü hi sati kàyànupassanàdayopi catukkapa¤cakajjhànikà suyuü, vedanànupassanàdisu ca pañhamajjhànampi natthi, pageva dutiyàdãni, tasmà vya¤janacchàyàmattaü gahetvà mà bhagavantaü abbhàcikkhi, gambhãraü hi buddhavacànaü, taü àcariye payirupàsitvà adhippàyato gahetabbaü. Ayaü hi tata; adhippàyo: -" sàdhu me bhante bhagavà saïkhittena dhammaü desetu, yamahaü bhagavato dhammaü sutvà eko våpakaññho appamatto àtàpã pahitatto vihareyya"nti evaü àyàcitadhammadesanaü kira taü bhikkhuü yasmà so pubbepi dhammaü sutvà tattheva masati, na samaõadhammaü kàtuü gacchati, tasmà naü bhagavà "evameva panidhekacce moghapurisà mama¤ceva ajjhesanti dhamme ca bhàsite mama¤¤eva anubandhitabbaü ma¤¤antã"ti apasàdetvà pana yasmà so arahattassa upanissaya sampanno tasmà naü ovadanto [PTS Page 323] [\q 323/] àha " tasmà tiha te bhikkhu evaü sikkhitabbaü ajjhattaü me cittaü ñhitaü bhavissati susaõñhitaü nacuppannà pàpakà akusalà dhammà cittaü pariyàdàya ñhassantãti evaü hi te bhikkhu sikkhitabbaü"nti iminà panassa ovàdena niyakajjhattavasena cittekaggatàmattomålasamàdhi vutto, tato ettakeneva santuññhiü anàpajjitvà evaüso evaü samàdhi vaóóhetabboti dassetuü "yato ko te bhikkhu ajjhattaü cittaü ñhitaü hoti susaõñhitaü nacuppannà pàpakà akusalà dhammà cittaü pariyàdàya tiññhanti, tato te bhikkhu evaü sikkhitabbaü mettà me cetovimutti bhàvità bhavissati bahulãkatà yànikatà vatthukatà añuññhità paricità susamàraddhàti. Evaü hi te bhikkhu sikkhitabba"nni evamassa mettàvasena bhàvanaü vatvàpuna "yato kho te bhikkhu ayaü samàdhi evaü bhàvito hoti pahulãkato, tato tvaü bhikkhu imaü målasamàdhiü savitakkampi savicàraü bhàveyyàsi avitakkampi vicàramattaü bhàveyyàsi, avitakkampi avicàraü bhàveyyàsi, sappãti kampi bhàveyyàsi, nippãtikampi bhàveyyàsi, sàtasahagatampi bhàveyyàsi, upekkhàsahagatampi bhàveyyàsã"tã vuttaü. Tassattho: - yadà te bhikkhu ayaü målasamàdhi evaü mettàvasena bhàvito hoti, tadà tvaü tàvatakenàpi tuññhiü anàpajjitvàva imaü målasamàdhiü a¤¤esupi àrammaõesu catukkapa¤cakajjhànàni pàpayamàno savitakkampi savicàranti àdinà nayena bhàveyyàsãti. Evaü vatvà ca puna karuõàdiavasesa brahmavihàrapubbaïgamampissa a¤¤esu àrammaõesu catukkapa¤cakajjhànavasena bhàvanaü kareyyàsãti dassento "yato kho te bhikkhu ayaü samàdhi evaü bhàvito hoti bahulã kato tato te bhikkhu evaü sikkhitabbaü karuõà me ceto vimuttã"ti àdimàha. Evaü mettàdipubbaïgamaü catukkapa¤cakajjhànavasena bhàvanaü dassetvà puna kàyànupassanàdipbbaïgamaü dassetuü "yato kho te bhikkhu ayaü samàdhi evaü bhàvitohoti pahulãkato, tato [SL Page 240] [\x 240/] Te bhikkhu evaü sikkhitabbaü. Kàye kàyànupassã viharissàmã"ti àdiü vatvà "yato kho te bhikkhu ayaü samàdhi evaü bhàvito bhavissati subhàvito, tato tvaü bhikkhu yena yeneva gacchasi phàsu¤¤eva gacchasi, yattha yattheva ñhassi phàsu¤¤eva ñhassi, yattha yattheva [PTS Page 324] [\q 324/] nisãdissasi phàsu¤¤eva nisãdissasi, yattha yattheva seyyaü kappessasi phàsu¤¤eva seyyaü kappessasã"ti arahattanikuñena desanaü samàpesi. Tasmà tikacatukkajjhànikàva mettàdayo, upekkhà pana avasesaekajjhànikàvàti veditabbà, tatheva ca abhidhamme vibhattàti. Evaü tikacatukkajjhànavasena ceva avasesa ekajjhànavasena ca dvidhà ñhitànampi etàsaü subhaparamàdivasena a¤¤ama¤¤aü asadiso ànubhàvaviseso veditabbo, haliddivasana suttasmiü hi età subhaparamàdibhàvena visesetvà vuttà. Yathàha: - "subhaparamàhaü bhikkhave mettaü cetovimuttiü vadàmi, àkàsà na¤càyatanaparamàhaü bhikkhave karuõaü cetovimuttaü vadàmi, vi¤¤àna¤càyatanaparamàhaü bhikkhave mudutaü cetovimuttiü vadàmi, àki¤ca¤¤àyatanaparamàhaü bhikkhave upekkhaü cetovimuttiü vadàmã"ti. Kasmà panetà evaü vuttàti? Tassa tassa upanissayattà. Mettàvihàrissa hi sattà appañikålà henti, athassa appañikåla paricayà appañikålesu parisuddhavaõõesu nãlàdãsu cittaüupasaüharato appakasireneva tattha cittaü pakkhandati, iti mettà subha vimokkhassaupanissayo hoti na tatoparaü, tasmà subhaparamàti vuttà. Karuõàvihàrissa daõóàbhighàtàdiråpanimittaü pattadukkhaü samanupassantassa karuõàya pavattisambhavato råpe àdãnavo parividito hoti, athassa parividitaråpàdãråpanimittaü pattadukkhaü samanupassantassa karuõàya pavattisambhavato råpe àdãnavo parividito hoti, athassa parividitaråpàdãnavattà pañhavãkasiõàdisu a¤¤ataraü ugghàññhevà råpanissaraõe àkàse cittaü upasaüharato appakasireneva tattha cittaü pakkhandati, iti karuõà àkàsàna¤càyatanassa upanissayo hoti na tato paraü, tasmà àkàsàna¤càyatanaparamàti vuttà. Muditàvihàrissa pana tena tena pàmojjakàraõena uppannapàmojjasattànaü vi¤¤àõaü samanupassantassa muditàya pavattisambhavato vi¤¤àõaggahaõaparicitaü cittaü hoti, athassa anukkamàdhigataü akàsàna¤càyatanaü atikkamma akàkàsanimittagocare vi¤¤àõe cittaü upasaüharato appakasireneva [PTS Page 325] [\q 325/] tattha cittaü pakkhandatãti mudutà vi¤¤àõa¤càyatanassa upanissayo hoti na tatoparaü, tasmà vi¤¤àõa¤càyatanaparamàti vuttà. Upekkhàvihàrissa pana 'sattà sukhità và hontu dukkhato và parimuccantu sampattasukhato và mà vimuccantu'ti àbhogàbhàvato sukhadukkhàdiparamatthagàhavimukhabhàvato avijjamànaggahaõa dukkhaü citataü hoti, athassa paramatthagàhato vimukhabhàvaparicitacittassa paramatthato avijjamànaggahaõadukkhacittassa ca anukkamàdhigataü vi¤¤àõa¤càyatanaü samatikkamma [SL Page 241] [\x 241/] Sabhàvato avijjamàne paramatthabhåtassa vi¤¤àõassa abhàve cittaü upasaüharato appakasireneva tattha cittaü pakkhandati, iti upekkhà àki¤ca¤¤àyatanassa upanissayo haiti na tato paraü, tasmà àki¤ca¤¤àyatanaparamàti vuttàti, evaü subhaparamàdi vasenaetàsaü ànubhàvaü viditvà. Puna sabbàpetà dànàdãnaü sabba kalyàõadhammànaü paripårikàti veditabbà: - sattesu hi hitajjhà sayatàya sattànaü dukkhàsahanatàya sattasampattivisesànaü ciraññhitikàmatàya sabbasattesu ca pakkhapàtàbhàvena samappavatta città mahàsattà ' imassa dàtabbaü imassa na dàtabba'nti vibhàgaü akatvà sabbasattànaü sukhanidànaü dànaü denti, tesaü upaghàtaü parivajjayantà sãlaü samàdiyanti, sãlaparipåraõatthaü nekkhammaü bhajanti, sattànaü hitàhitesu asammohatthàya pa¤¤aü pariyoda penti, sattànaü hitasukhatthàya niccaü viriyamàrabhanti, uttamaviriya vasenavarabhàvaü pattàpi ca sattànaü nànappakàraü aparàdhaü dhamanti, 'idaü vo dassàma karissàmà'ti kataü pañi¤¤aü na visaüvà denti, tesaü hitasukhàya avicalàdhiññhànà honti, tesu avicalàya mettàya pubbakàrino honti, upekkhàya paccåpakàraü nàsiü santãti evaü pàramiyo påretvà yàva dasabala catuvesàrajja cha asàdhàraõa¤àõa aññharasabuddhadhammappabhede sabbepi kalyàõadhamme paripårentãti evaü dànàdisabbakalyàõadhammaparipårikà etàva hontãti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate visuddhimagge samàdhibhàvanàdhikàre Brahmavihàraniddeso nàma Navamo paricchedo. [PTS Page 326] [\q 326/] 10. âruppa niddeso. Brahmavihàrànantaraü uddiññhesu pana catusu àruppesu àkàsàna¤càyatanaü tàva bhàvetukàmo "dissante kho pana råpàdhikaraõaü daõóàdàna satthàdàna kalaha viggaha vivàdà, natthi kho pane taü sabbaso àruppeti, so iti pañisaïkhàya råpànaü yeva nibbidàya viràgàya nirodhàya pañipanno hotã"ti vacanato etesaü daõóàdànàdãna¤ceva cakkhusotarogàdãna¤ca àbàdhasahassànaü vasena karajaråpe àdãnavaü disvà tassa samatikkamàya ñhapetva paricchinnàkàsakasiõaü navasu pañhavãkasiõàdiså a¤¤a [SL Page 242] [\x 242/] Tarasmiü catutthajjhànaü uppàdeti tassa ki¤càpi råpàvacara catutthajajjhànavasena karajaråpaü atikkantaü hoti, atha kho kasiõaråpampi yasmà tappañibhàgameva, tasmà tampi samatikkamitu kàmo hoti. Kathaü? Yathà ahibhãruko puriso ara¤¤e sappena anubaddho vegena palayitvà palàtaññhane lekhàcittaü tàla paõõaü và valliü và rajjuü và phalitàya và pana pañhaviyà phalitantaraü disvà bhàyateva uttasateva, neva naü dakkhitukàmo hoti, yathà ca anatthakàrinà verãpurisena saddhiü ekagàme vasamàno puriso tena vadhabandhanagehajhàpanàdãhi upaddåto a¤¤aü gàmaü vàsatthàya gantvà tatràpi verinà samànaråpasaddasamudàcàraü purisaü disvà bhàyateva uttasateva, neva naü dakkhitukàmo hoti. Tatãradaü opammasaüsandanaü: tesaü hi purisànaü ahinà verinà và upaddutakàlo viya bhikkhuno [PTS Page 327] [\q 327/] àrammaõavasena karajaråpasamaïgi kàlo, tesaü vegena palàyanaa¤¤agàmagamanàni viya bhikkhuno råpàvacaracatutthajjhànavasena karajaråpasamatikkamanakàlo, tesaü palàtaññhàne ca a¤¤agàme ca lekhàcitta tàlapaõõàdãni ceva verãsadisaü purisaü ca disvà bhayasantàsa adassanakàmatà viya bhikkhunokasiõaråpampi tappañibhàgameva idanti sallakkhetvà tampi samatikkamitukàmatà; såkaràbhihata sunakha pisàca bhãrukàdikàpi cettha upamà veditabbà. Evaü so tasmà catutthajjhànassa àrammaõabhåtà kasiõaråpà nibbijja pakkamitukàmo pa¤cahà kàrehi ciõõavasã hutvà paguõaråpàvacaracatutthajjhànato vuññhàya tasmiü jhàne imaü mayà nibbinõaü råpaü àrammaõaü karotãti ca àsannasomanassapaccatthikanti ca santavimokkhato oëàrikanti ca àdãnavaü passati. Aïgoëàrikatà panettha natthi. Yatheva hetaü råpaü duvaïgikaü, evaü àruppànipãti. So tattha evaü àdãnavaü disvà nikantiü pariyàdàya àkàsàna¤càyatanaü santato anantato manasi karitvà cakkavàëapariyantaü và yattakaü icchati tattakaü và kasiõaü pattharitvà tena phåññhokàsaü àkàso àkàsoti và ananto àkàsoti và manasikaronto ugghañeti kasiõaü, ugghàñentohi nevakila¤jaü viya saüvelleti, na kapà lato påvaü viya uddharati, kevalaü pana taü neva àvajjeti na manasikaroti na paccavekkhati, anàvajento amanasikaronto apaccavekkhanto ca a¤¤adatthu tena phuññhokàsaü 'àkàso àkàso'ti manasi karonto kasiõaü ugghàñeti nàma. Kasiõampi ugghàñiyamànaü neva ubbaññati na vivaññati, kevalaü imassa amanasikàraü ca 'àkàso àkàso'ti manasikàraü ca pañicca ugghàñitaü nàma hoti, kasiõugghàñimàkàsamattaü pa¤¤àyati. 'Kasiõugghàñimàkàsa'nti và 'kasiõaphåññhokàso'ti và 'kasiõavivittà kàsa'nti và sabbametaü ekameva. So taü kasiõugghàñimàkàsa [SL Page 243] [\x 243/] Nimittaü [PTS Page 328 [\q 328/] ']àkàso àkàso'ti punappunaü àvajjeti, takkàhataü vitakkàhataü karoti. Tassevaü punappuna àvajjayato takkà hataü vitakkàhataü karoto nãvaraõànivikkhambhanti, sati santiññhati, upacàrena cittaü samàdhiyati. So taü nimittaü punappuna àsevati bhàveti bahulãkaroti, tassevaü punappuna àvajjayato manasikaroto pañhavãkasiõàdisu råpàvacaracittaü viya àkàse àkàsàna¤càyatanacittaü appeti. Idhàpihi purima bhàge tãõi cattàri và javanàni kàmàvacàràni upekkhàvedanàsampayuttàneva honti, catutthaü pa¤camaü và aråpàvacaraü, sesaü pañhavãkasiõe vuttanayameva. Ayaü pana viseso: - evamuppanne aråpàvacaracitte so bhikkhu yathà nàma yànappatoëikumbhimukhà dãnaü a¤¤ataraü nãlapilotikàya và pãtalohitodàtàdãnaü và a¤¤ataràya pilotikàya pandhitvà pekkhamàno puriso vàta vegena và a¤¤ena và kenaci apanãtàya pilotikàya àkàsaü yeva pekkhamàno tiññheyya, evameva pubbe kasiõamaõóalaü jhànacakkhunà pekkhamàno viharitvà 'àkàso àkàso'ti iminà parikammamanasikàrena sahasà apanãte tasmiü nimitte àkàsaü yeva pekkhamàno viharati. Ettàvatà cesa "sabbaso råpa sa¤¤ànaü samatikkamà pañighasa¤¤ànaü atthaïgamà nànattasa¤¤ànaü amanasikàrà 'ananto àkàso'ti àkàsàna¤càyatanaü upa sampajja viharatã[a]"ti vuccati. Tattha sabbasoti sabbàkàrena, sabbàsaü và anavasesànanti attho. Råpasa¤¤ànanti sa¤¤à sãsena vutta råpàvacarajjhànànaü ceva tadàrammaõànaü ca, råpàvacarajjhànampihi råpanti vuccati råpã råpàni passatãti àdisu, tassa àrammaõampi pahiddhà råpàni passati suvanõadubbaõõànãti àdisu, tasmà idha råpe sa¤¤à råpasa¤¤àti evaü sa¤¤àsãsena vuttaråpàvacarajjhànassetaü adhivacanaü. Råpaü sa¤¤à assàti råpasa¤¤aü, råpaü assanàmanti vuttaü hoti. Evaü pañhavãkasiõàdi bhedassa tadàrammaõassa cetaü adivacananti veditabbaü. [PTS Page 329] [\q 329/] samatikkamàti viràgà nirodhà ca, kiü vuttaü hoti? Etàsaü kusalavipàka kiriyavasena pa¤cadasannaü jhànasaïkhàtànaü råpasa¤¤ànaü etesaüca pañhavãkasiõàdivasena navannaü àrammaõasaïkhàtànaü råpasa¤¤ànaü sabbàkàrena anavasesànaü và viràgà ca nirodhà ca viràgahetuü ceva nirodhahetu¤ca àkàsàna¤càyatanaü upa sampajja viharati, na hi sakkà sabbaso anatikkantaråpasa¤¤ena etaü upasampajja viharitunti. Tattha yasmà àrammaõe avirattassa sa¤¤à samatikkamo na hoti, samatikkantàsu ca sa¤¤àsu àrammaõaü samatikkantameva hoti, tasmà àrammaõasamatikkamaü [A.] Dã- ni- brahmajàlasutta. [SL Page 244] [\x 244/] Avatvà "tattha katamà råpasa¤¤à råpàvacarasamàpattiü samàpannassa và upapannassa và diññhadhammasukhavihàrissa và sa¤¤à sa¤jànanà sa¤jànitattaü imà vuccanti råpasa¤¤àyo, imà råpasa¤¤àyo atikkanto hoti vãtikkanto samatikkanto, tena vuccati sabbaso råpasa¤¤ànaü samatikkamà[a]"ti. Evampi vibhaïge sa¤¤ànaü yeva samatikkamo vutto; yasmà pana àrammaõasamatikkamena pattabbà età samàpattiyo na ekasmiü yeva àrammaõe pañhamajjhànàdãni viya, tasmà ayaü àrammaõasamatikkamavasenàpi attha vaõõanà katàti veditabbà. Pañighasa¤¤ànaü atthaïgamàti cakkhà dãnaü vatthånaü råpàdãnaü àrammaõànaü ca pañighàtena samuppannà sa¤¤àpañighasa¤¤à, råpasa¤¤àdãnaü etaü adhivacanaü. Yathàha: -" tattha katamà pañighasa¤¤à råpasa¤¤à saddasa¤¤à gandhasa¤¤à rasasa¤¤à phoññhabbasa¤¤à imà vuccanti pañighasa¤¤àyo[b]"ti. Tàsaü kusala vipàkànaü pa¤cannaü akusalavipàkànaü pa¤cannanti sabbaso dasannampi pañighasa¤¤ànaü atthaïgamà pahànà asamuppàdà appavattiü katvàti vuttaü hoti. Kàma¤cetà pañhamajjhànàdãni samàpannassàpi nasanti, na hi tasmiü samaye pa¤cadvàravasena cittaü pavattati, evaü santepi a¤¤attha pahãnànaü sukhadukkhànaü catutthajjdhàne viya sakkàyadiññhàdãnaü tatiyamagge [PTS Page 330] [\q 330/] viya ca imasmiü jhàne ussàhajananatthaü imassa jhànassa pasaüsàvasena etàsa mettha vacanaü veditabbaü. Athavà, ki¤càpi tà råpàvacaraü samàpannassàpi na santi. Athakho nappahãnattà nasanti na hi råpa viràgàya råpàvacàrabhàvanà saüvattati råpàyattà ca etàsaü pavatti, ayampana bhàvanà råpaviràgàya saüvattati tasmà tà ettha pahinàti vattuü vaññati. Na kevala¤ca vattuü, ekaüseneva evaü dhàretumpi vaññati. Tàsaü hi ito pubbe appahãnattàyeva pañhamaüjhànaü samàpannassa saddo kañhñakoti vutto bhagavatà, idha ca pahãnattà yeva aråpasamàpattãnaü àne¤jatà santavimokkha tà ca vuttà, àëàro ca kàlàmo aråpasamàpanno pa¤camattàni sakañasatàni nissàya nissàya atikkamantàni neva addasà na pana saddaü assosãtã. Nànattasa¤¤ànaü amanasikàràti nànattevà gocare pavattànaü sa¤¤ànaü nànattànaü và sa¤¤ànaü, yasmà hi età "tattha katamà nànattasa¤¤à, asamàpannassa manodhàtu samaïgissa và manovi¤¤àõadhàtusamaïgissa và sa¤¤à sa¤jànanà sa¤¤ànitattaü. Imà vuccanti nànattasa¤¤àyo"ti evaü vibhaïge vibhajitvà vuttà idha adhippetà asamàpannassa manodhàtu mano vi¤¤àõadhàtu saïgahãtà sa¤¤à råpasaddàdibhede nànàtte nànà sabhàve gocare pavattanti, yasmà cetà aññhakàmàvacarakusala [A-b] abhi - vibhaïgapàli. [SL Page 245] [\x 245/] Sa¤¤à dvàdasàkusalasa¤¤à ekàdasakàmàvacarakusalavipàkasa¤¤à dve akusalavipàkasa¤¤à ekàdasa kàmàvacara kiriyasa¤¤àtã evaü catucattàëãsampi sa¤¤à nànattà nànàsabhàvà a¤¤ama¤¤aü asadisà, tasmà nànattasa¤¤àti vuttà. Tàsaü sabbaso nànattà sa¤¤ànaü amanasikàrà anàvajjanà asamannàhàrà apaccavekkhanà yasmà tà nàvajjetã na manasikaroti na paccavekkhati, tasmàti vuttaü hoti. Yasmà cettha purimàråpasa¤¤à pañighasa¤¤à ca iminà jhànena nibbatte bhavepi na vijjanti, pageva tasmiü bhave imaü jhànaü upasampajja viharaõakàle, tasmà tàsaü samatikkamà [PTS Page 331] [\q 331/] atthaïgamàti dvedhàpi abhàvo yeva vutto. Nànatta sa¤¤àsu pana yasmà aññhakàmàvacarakusalasa¤¤ànavakiriyasa¤¤à dàsakusalasa¤¤àti imà sattavãsatisa¤¤à iminà jhànena nibbatte bhave vijjanti, tasmà tàsaü amanasikàràti vuttanti veditabbaü. Tatràpihi imaü jhànaü upasampajja viharanto tàsaü amanasikàrà yeva upasampajja viharati, tà pana manasikaronto asamàpanno hotãti, saïghepatocettha råpasa¤¤ànaü samatikkamàti iminà sabbaråpàvacaradhammànaü pahànaü vuttaü, pañighasa¤¤ànaü atthaïgamà nànattasa¤¤ànaü amanasikàràti iminà sabbesaü kàmàvacaracittacetasikànaü pahànàü ca amanasikàro ca vuttoti veditabbo. Ananto àkàsoti ettha nàssa uppàdanto và vayanto và pa¤¤àyatãti ananto, àkàsoti kasiõugghàñimàkàso vuccati, manasikàravasenàpi cettha anantatà veditabbà. Teneva vibhaïge vuttaü: - " tasmiü àkàse cittaü ñhapeti saõñhapeti anantaü pharati tena vuccati ananto àkàso"ti. âkàsàta¤càyatanaü upasampajja viharatãti ettha pana nàssa antoti anantaü, àkàsaü anantaü àkàsànantaü, àkàsànantameva àkàsàna¤caü taü àkàsàna¤caü adhiññhanaññhena àyatanamassa sasampayuttadhammassa jhànassa devànaü devàyatanamivàti àkàsàna¤càyatanaü upasampajja viharatãti taü àkàsàna¤càyatanaü patvà nipphàdetva tadanuråpena iriyàpathavihàrena viharatãti. Ayaü àkàsàna¤càyatanakammaññhàne vitthàrakathà. Vi¤¤àõa¤càyatanaü bhàvetukàmena pana pa¤cahàkàrehi àkàsàna¤càyatanasamàpattiyaü cinõavasãbhàvena àsannaråpàvacarajjhànapaccatthikà ayaü samàpatti, no ca vi¤¤àõa¤càyatana miva santàti àkàsàna¤càyatane àdãnacaü disvà tattha nikantiü pariyàdàya vi¤¤àõa¤càyatanaü santato manasikaritvà taü àkàsaü pharitvà pavattavi¤¤àõaü 'vi¤¤àõaü vi¤¤àõaü vi¤¤àõa'nti punappuna àvajji [SL Page 246] [\x 246/] Tabbaü manasi kàtabbaü paccavekkhitabbaü takkàhataü vitakkàhataü kàtabbaü [PTS Page 332 [\q 332/] ']anantaü ananta'nti pana na manasikàtabbaü tassevaü tasmiü nimitte punappuna cittaü càrentassa nãvaraõàni vikkhambhanti, sati santiññhati, upacàrena cittaü samàdhiyati. So taü nimittaü punappuna àsovati bhàveti bahulãkaroti, tassevaü karoto àkàse àkàsàna¤càyatanaü viya àkàsaphuññhe vi¤¤àõe vi¤¤àõa¤càyatanacittaü appeti. Appanànayo panettha vuttanayeneva veditabbo. Ettàvatà vesa "sabbaso àkàsàna¤càyatanaü samatikkamma anantaü vi¤¤àõanti vi¤¤àõa¤càyatanaü upasampajja viharatã[a]"ti vuccatã. Tattha sabbasoti idaü vuttanayameva, àkàsàna¤càyatanaü samatikkammàti ettha pana pubbe vuttanayena jhànampi àkàsàna¤càyatanaü àrammaõampi, àrammaõampihi purimanayeneva àkàsàna¤caü ca taü pañhamassa àruppajjhànassa àrammaõattà devànaü devàyatanaü viya adhiññhà naññhena àyatana¤càti àkàsàna¤càyatanaü, tathà àkàsàna¤caü ca taü tassa jhànassa sa¤jàti hetuttà 'kambojà assànaü àyatana'nti àdãni viya sa¤jàti desaññhena àyatana¤càtipi àkàsàna¤càyatanaü, evametaü jhàna¤ca àrammaõa¤càti ubhayampi appavattikaraõena ca amanasikaraõena ca samatikkamitvàva yasmà idaü vi¤¤àõa¤càyatanaü upasampajja vihàtabbaü, tasmà ubhayampetaü ekajjhaü katvà àkàsàna¤càyatanaü samatikkammàti idaü vuttanti veditabbaü. Anantaü vi¤¤àõanti taü yeva ananto àkàsoti evaü pharitvà pavattavi¤¤àõaü anantaü vi¤¤àõanti evaü manasikarontoti vuttaü hoti. Manasikàra vasena và anantaü, so hi taü àkàsàrammaõaü vi¤¤àõaü anava sesato manayikaronto anantanti manasikaroti. Yaü pana vibhaïge vuttaü anantaü vi¤¤àõanti taüyeva àkàsaü vi¤¤à õena phuñaü manasikaroti anantaü pharati tena vuccati anantaü vi¤¤àõanti. Tattha vi¤¤àõenàti upayogatthe karaõavacanaü veditabbaü. Evaü hi aññhakathàcariyà tassa atthaü vaõõayanti anantaü pharatãti ta¤¤eva àkàsaü phuñaü vi¤¤àõaü manasikarotãti vuttaü hoti. Vi¤¤àõa¤càyatanaü upasampajja viharatãti ettha pana [PTS Page 333] [\q 333/] nàssa antoti anantaü, anantameva àna¤caü, vi¤¤àõaü àna¤caü vi¤¤àõàna¤canti avatvà vi¤¤àõa¤canti vuttaü, ayaü hettha råëhisaddo. Taü vi¤¤àõa¤caü adhiññhànaññhena àyatanamassa sasampayuttadhammassa jhànassa devànaü devàyatana mivàti vi¤¤àõa¤càyatanaü, sesaü purimasadisamevàti. Ayaü vi¤¤àõa¤càyatanakammaññhàne vitthàrakathà. [A.] Vibhaïgaga [SL Page 247] [\x 247/] Aki¤ca¤¤àyatanaü bhàvetukàmena pana pa¤cahàkàrehi vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattiyaü cinõavasãbhàvena ànnaàkàsàna¤càyatanapaccatthikà ayaü samàpatti, no ca àki¤ca¤¤àyatana miva santàti vi¤¤àõa¤càyatane àdãnavaü disvà tattha nikantiü pariyàdàya àki¤ca¤¤àyatanaü santato manasi karitvà tasseva vi¤¤àõa¤càyatanàrammaõabhåtassa àkàsàna¤càyatana vi¤¤àõassa abhàvo su¤¤atà vivittàkàro manasi kàtabbo. Kathaü? Taü vi¤¤àõaü amanasikaritvà ' natthi natthi'ti và 'su¤¤aü su¤¤a'nti và 'vivittaü vivitta'nti và pånappuna àvajjitabbaü, manasikàtabbaü, paccavekkhitabbaü, takkàhataü vitakkàhataü kàtabbaü. Tassevaü tasmiü nimitte cittaü càrentassa nãvaraõàni vikkhambhanti, sati santiññhati, upacàrena cittaü samàdhiyati. So taü nimittaü punappina àsevati bhàveti bahulãkaroti, tassevaü karoto àkàse phuñe mahaggatavi¤¤àõe vi¤¤àõa¤càyatanamiva tasseva àkàsaü pharitvà pavattassa mahaggatavi¤¤àõassa su¤¤avivitta natthibhàve àki¤ca¤¤àyatanacittaü appeti. Etthàpi ca appanà nayo vuttanayeneva veditabbo. Ayaü pana viseso: - tasmiü hi appanàcitte uppanne so bhikkhu yathà nàma puriso maõóala màlàdisu kenacideva karaõãyena sannipatitaü bhikkhusaïghaü disvà katthaci gannvà sannipatakiccàvasàneva uññhàya pakkantesu bhikkhusu àgantvà dvare ñhatvà puna taü ñhànaü olokento su¤¤ameva passati vivittameva passati, nàssa evaü hoti ettakà nàma bhikkhå kàlaïkatà và disà pakkantà vàti. Atha kho 'su¤¤amidaü [PTS Page 334] [\q 334/] vivitta'nti natthibhàvameva passati, evameva pubbe àkàse pavattitaü vi¤¤àõaü vi¤¤àõa¤càyatanajjhànacakkhunà passanto viharitvà ' natthi natthi'ti àdinà parikammamanasikàrena antarahite tasmiü vi¤¤àõe tassa apagamasaïkhàtaü abhàvameva passanto viharati, ettàvatà cesa "sabbaso vi¤¤àõa¤càyatanaü samatikkammanatthi ki¤cãtiàki¤ca¤¤àyatanaü upasampajja viharatã[a]"ti vuccati. Idhàpi sabbasoti badaü vuttanayameva, vi¤¤àõa¤càyatananti etthàpica pubbe vuttanayeneva jhànampi vi¤¤àõa¤càyatanaü àrammaõamipi, àrammaõampihi purimanayeneva vi¤¤àõa¤caü ca taü dutiyassaàruppajjhànassa àrammaõattà devànaü devàyatanaü viya adhiññhànaññhena àyatana¤càti vi¤¤àõa¤càyatanaü, tathà vi¤¤àõa¤caü ca taü tasseva jhànassa sa¤jàti hetuttà' kambojà assànaü àyatana'nti àdãni viya sa¤jàtidesaññhena àyatana¤càtipi vi¤¤àõa¤càyatanaü, evametaü jhàna¤ca àrammaõa¤càti ubhayampi appavattikaraõena ca amanasikaraõena ca samatikka [A] abhi - vibhaïgapàëi. [SL Page 248] [\x 248/] Mitvàva yasmà idaü àki¤ca¤¤àyatanaü upasampajja vihàtabbaü. Tasmà ubhayampetaü ekajjhaü katvà vi¤¤àõa¤càyatanaü samatikkammàti idaü vuttanti veditabbaü. Natthi ki¤cãtinatthi natthi su¤¤aü su¤¤aü vivittaü vivittanti evaü manasikarontoti vuttaü hoti. Yampi vibhaïge vuttaü " natthi ki¤cãti ta¤¤eva vi¤¤àõaü abhàveti vibàveti antaradhàpeti natthi ki¤cita passati tena vuccati natthi ki¤cã"ti taü ki¤càpi khayato sammasanaü viya vuttaü, athakhvassa evameva attho daññhabbo. Taü hi vi¤¤àõaü anàvajjento amanasikaronto apaccavekkhanto kevalamassa natthibhàvaü su¤¤abhàvaü vivittabhàvameva manasikaronto kevalamassa natthibhàvaü su¤¤abhàvaü vivittabhàvameva manasikaronto abhàveti vibhàveti antaradhàpetãti vuccati na a¤¤athàti. âki¤ca¤¤àyatanaü upasampajja viharatãti ettha pana nàssa ki¤cananti aki¤canaü, antamaso bhaïgamattampi assa avasiññhaü natthãti vuttaü hoti. Aki¤canassa bhàvo àki¤ca¤¤aü. âkàsàna¤càyatana vi¤¤àõàpagamassetaü adhivacanaü [PTS Page 335] [\q 335/] taü àki¤ca¤¤aü adhiññhànaññhena àyatanamassa jhànassa devànaü devàyatanamivàti àki¤ca¤¤àyatanaü, sesaü purimasadisamevàti. Ayaü àki¤ca¤¤àyatanakammaññhàne vitthàrakathà. Nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü bhàvetukàmena pana pa¤cahàkàrehi àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiyaüciõõavasãbhàvena àsannavi¤¤àõa¤càyatanapaccatthikà ayaü samàpatti, no ca nevasa¤¤à nàsa¤¤àyatanaü viya santàti và sa¤¤àrogo sa¤¤àgaõóo sa¤¤àsallaü etaü santaü etaü paõãtaü yadidaü nevasa¤¤ànàsa¤¤àti và evaü àki¤ca¤¤àyatane àdinavaü upari ànisaüsaü ca disvà àki¤ca¤¤àyatane nikantiü pariyàdàya nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü santato manasi karitvà sàva abhàvaü àrammaõaü katvà pavattità àki¤ca¤¤àyatanasamàpatti santà santàti punappuna àvajjitabbà, manasikàtabbà, paccavekkhitabbà, takkàhatà vitakkàhatà kàtabbà. Tassevaü tasmiü nimitte punappuna mànasaü càrentassa nãvaraõàni vikkhambhanti, sati santiññhati, upacàrena cittaü samàdhiyati. So taü nimittaü punappuna àsevati bhàveti pahulãkaroti. Tassevaükaroto vi¤¤àõàpagame àki¤ca¤¤àyatanaü viya àki¤ca¤¤àyatanasamàpattisaïkhàtesu catusu khavdhesu nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanacittaü appeti, appanànayo panettha vuttanayeneva veditabbo. Ettàvatà cesa " sabbasoàki¤ca¤¤àyatanaü samatikkamma nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü upasampajja viharatã[a]"ti vuccati. Idhàpi sabbasoti idaü [A.] Abhi - vibhaïga- [SL Page 249] [\x 249/] Vittanayameva. âki¤ca¤¤àyatanaü samatikkammàti etthàpi pubbe vuttanayeneva jhànampi àki¤ca¤¤àyatanaü àrammaõampi. ârammaõampihi purimanayeneva àki¤ca¤¤aü ca taü tatiyassa àruppajjhànassa àrammaõattà devànaü devàyatanaü viya adhiññhà naññhena àyatanaü càti àki¤ca¤¤àyatanaü, tathà àkiüca¤¤aü ca taü tasseva jhànassa sa¤jàti hetuttà [PTS Page 336 [\q 336/] '] kambojà assànaü àyatana'nti àdãni viya sa¤jàtidesaññhena àyatanaücàtipi àkiüca¤¤àyatanaü, evametaü jhànaü ca àrammaõaücàti ubhayampi appavattikaraõena ca amanasikaraõena ca samatikkamitvàva yasmà idaü nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü upasampajja vihàtabbaü, tasmà ubhayampetaü ekajjhaü katvà àkiüca¤¤àyatanaü samatikkammàti idaü vuttanti veditabbaü. Nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatananti ettha pana yàya sa¤¤àya bhàvato taü nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatananti vuccati, yathà pañipannassa sà sa¤¤à hoti taü tàva dassetuü vibhaïge nevasa¤¤¤inàsa¤¤iti uddharitvà " ta¤¤eva àki¤ca¤¤àyatanaü santato manasikaroti saïkhàràvasesasamàpattiü bhàveti, tena vuccati nevasa¤¤inàsa¤¤i"ti vuttaü, tattha santato manasikarotãti santà vatàyaü samàpatti, yatra hi nàma natthibhàvampi àrammaõaü karitvà ñhassatãti evaü santàrammaõatàya taü santàti manasi karoti, santato ce manasi karoti kathaü samatikkamo hotãti? Asamàpajjitukàmatàya, so hi ki¤càpi taü santato manasikaroti, athakhvassa ahametaü àvajjissàmi samàpajjissàmi adhiññhahissàmi vuññhahissàmi paccavekkhissàmãti esa àbogo samannàhàro manasikàro na hoti. Kasmà? âki¤ca¤¤àyatanato nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanassa santatara paõãtataratàya, yathàhi ràjà mahacca ràjànubàvena hatthikkhandhavaragato nagaravãthiyaü vicaranto dantakàràdayo sippike ekaü vatthaü daëhaü nivàsetvà ekena sãsaü veñhetvà dantacuõõàdãhi samokinõa gatte anekàni dantavikatiàdãni sippàni karonte disvà 'aho vata rechekà àcariyaü ãdisànipi nàma sippàni karissantã'ti evaü tesaü chekatàya tussati, na cassa evaü hoti'aho vatàhaürajjaü pahàya evaråpo sippiko bhaveyya'nti. Taü kissa hetu? Rajjasiriyà mahànisaüsatàya, so sippino samatikkamitvàva gacchati, evameva cesa kiücàpi taü samàpattiü santato manasikaroti athakhvassa ahametaü samàpattiü àvajjissàmi samàpajjissàmi adiññhahissàmi vuññhahissàmi paccavekkissàmãti neva esa àbogo samannà hàro manasikàro hoti, so taü santato manasi karonto pubbe vuttanayena [PTS Page 337] [\q 337/] taü paramasukhumaü appanàppattaü sa¤¤aü pàpuõàti, yàya nevasa¤¤i nàsa¤¤i nàma hoti, saïkhàràvasesasamàpattiü bàvetãti vuccati. Saïkhàràvasesasamàpattinti accanta [SL Page 250] [\x 250/] Sukhumabhàvappatta saïkhàraü catutthàruppasamàpattiü. Idàni yantaü evaü adigatàya sa¤¤àya vasena nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatananti vuccati, taü atthato dassetuü "nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatananti nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü samàpannassa và upapannassa và diññha dhammasukhavihàrissa và cittacetasikà dhammà"ti vuttaü, tesu idha samàpannassa cittacetasikà dhammà adhippetà. Vacànattho panettha: oëàrikàya sa¤¤àya abhàvato sukhumàya ca bhàvato ne vassa sasampayuttadhammassa jhànassa sa¤¤à nàsa¤¤àti nevasa¤¤ànàsa¤¤aü, nevasa¤¤ànàsa¤¤ca taü manàyatanadhammàyatana pariyàpannattà àyatana¤càti= nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü; athavà yàyamettha sa¤¤à sà pañusa¤¤à kiccaükàtuü asamatthatàya neva sa¤¤à, saïkhàràvasesasukhumabhàvena vijjamànattà nàsa¤¤àti= nevasa¤¤ànàsa¤¤à, nevasa¤¤ànàsa¤¤à ca sà sesadhammànaü adhiññhànaññhena àyatana¤càti= nevasa¤¤¤ànàsa¤¤àyatanaü. Na kevalaü cettha sa¤¤àva edisã, atha kho vedanàpi neva vedanà nàvedanà, cittampi neva cittaü nàcittaü, phassopi neva phasso nàphasso, esanayo sesasampayuttadhammesu, sa¤¤à sãsena panàyaü desanà katàti veditabbà. Pattamakkhanatelappabhåtãhi ca upamàhi esa attho vibhàvetabbo: - sàmaõero kira telena pattaü makkhetvà opesi, taü yàgupànakàle thero 'pattamàharà'ti àha. So'patte telamatthi bhante'ti àha, tato 'àhara sàmaõera telaü, nàëiü påressàmà'ti vutto 'natthi bhante telanti àha. Tattha yathà anto vutthattà yàguyà saddhiü akappi yaññhena 'telaü athi'ti hoti, nàëipåraõàdãnaü vasena 'natthã'ti hoti, evaü sàpi sa¤¤à pañusa¤¤à kiccaü kàtuü asamatthatàya neva sa¤¤à, saïkhàràvasesasukhumabhàvena vijjamànattà nàsa¤¤à hoti. Kiü panettha sa¤¤àkiccanti? ârammaõasa¤jànanaü ceva vipassanàya ca visayabhàvaü upagantvà nibbidàjananaü, [PTS Page 338] [\q 338/] dahanakicca mãva hi sukhodake tejodhàtu sa¤jànanakiccampesà pañuü kàtuü nasakkoti, sesasamàpattãsu sa¤¤à viya vipassanàya visayabhàvaü upagantvà nibbidàjananampi kàtuü na sakkoti. A¤¤esu hi khandhesu akatàbhiniveso bhikkhu nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanakkhandhe sammasitvà nibbaüdaü pattuü samattho nàma natthi, apica àyasmà sàriputto pakativipassako pana mahàpa¤¤o sàriputtasadisova sakkuõeyya, sopi evaü kirame dhammà ahutvà sambhonti, hutvà pativentãti evaü kalàpasammasanavaseneva, no anupadadhamma vipassanàvasena. Evaü sukhumattaü gatà esà samàpatti. Yathà ca pattamakkhanatelåpamàya, ecaümaggudakåpamàyapi ayamattho vibhàve tabbo: - maggapañipannassa kira therassa purato gacchanto sàmaõero tokamudakaü disvà ' udakaü bhante, upàhanà omu¤cathà'ti [SL Page 251] [\x 251/] âha, tato therena 'sace udakamatthi, àhara nahànasàñikaü, nahàyissàmà'ti vutto'natti bhante'ti àha. Tattha yathà upàhana temanamattaññhena 'udakamatthi'ti hoti, nahàyanaññhena ' natthi'ti hoti, evampi sà pañusa¤¤àkiccaü kàtuü asamatthatàya nevasa¤¤à, saïkhàràvasesasukhumabhàvena vijjamànattà nàsa¤¤à hoti. Na kevala¤ca etàheva, a¤¤àhipi anuråpàhi upamàhi esa attho vibhàvetabbo. Upasampajja viharatãti idaü vuttanayamevàti. Ayaü nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanakammaññhàne vitthàrakatà. Asadisaråpo nàtho àruppaü yaü catubbidhaü àha, Taü iti ¤tvà tasmiü pakiõõakakathàpi vi¤¤oyyà. âruppasamàpattiyo hi: - ârammaõàtikkamato catassopi bhavantimà, Aïgàtikkamametàsaü na icchanti vibhàvino. Etàsu hi råpanimittàtikkamato pañhamà, àkàsàtikkamato dutiyà, àkàse pavattitavi¤¤àõàtikkamato tatiyà, àkàso pavattitavi¤¤àõassa apagamàtikkamato catutthiti sabbathà àrammaõàtikkamato catassopi bhavantimà aruppamàpattiyoti veditabbà. [PTS Page 339] [\q 339/] aïgàtikkamaü pana etàsaü na iccanti paõóità, nahã råpà vacarasamàpattisu viya etàsu aïgàtikkamo atthi, sabbàsupi hi etàsu ' upekkhà cittekaggatà'ti dve eva jhànaïgàni honti. Evaü santepi: - Suppaõãtatarà honti pacchimà pacchimà idha, Upamà tattha vi¤¤eyyà pàsàdatala sàñikà. Yathàhi catubhumukassa pàsàdassa ññhimetale dibbanaccagãta vàditasurabhigandhamàlà bhojanasayanacchàdanàdivasena pañhãtà pa¤ca kàmaguõà paccupaññhità assu, dutiye tato paõãtatarà, tatiye tato paõãtatamà, catutthe sabbapaõãtatarà, tattha ki¤càpi tàni cattàripi pàsàdatalàneva natthi nesaü pàsàdatalabhàvena viseso, pa¤cakàmaguõasamiddhavisesena pana heññhimato heññhi mato uparimaü uparimaü paõãtataraü hoti. Yathà ca ekàya itthiyà kantita thåla saõha saõhatara saõhatamasuttànaü catuppalatipala dvipalaekapalasàñikà assu, àyàmena ca vitthàrena ca samappamàõà, tattha ki¤càpi tà sàñikà catassopi àyàmato ca vitthàrato ca samappamànà, natthi tatàsaü pamàõato viseso, sukhasamphassasukhuma bhàva mahagghabhàvehi pana puramàya purimàya pacchimà pacchimà paõãta tarà honti, evameva ki¤càpi catusupi etàsu upekkhàcitte [SL Page 252] [\x 252/] Kaggatàti etàni dveyeva aïgàni honti, atha kho bhàvanà visesena tesaü aïgànaü paõãtapaõãtatarabhàvena suppaõitatarà honti pacchimà pacchimà idhàti veditabbà. Evaü anupubbena paõãtapaõãtataratà cetà: - Asucimhi maõóape laggo eko tannissito paro, A¤¤o pahi anissàya taü ti nissàya càparo hito catåhi etehi purisehi yathàkkamaü, Samànatàya ¤àtabbà catassopi vibhàvinà. Tatràyamatthayojanà: - asucimhi kira dese eko maõóapo, atheko puriso àgantvà taü asuciü jigucchamàno taü maõóapaü hatthehi àlambitvà tattha laggo laggito viya aññhàsi, atàparo àgantvà taü maõóapalaggaü purisaü nissito, atha¤¤o àgantvàcintesi: yo esa maõóapalaggo yo ca taü nissito ubho pete duññhità dhuvo ca nesaü maõóapapapàte pàtoti handàhaü bahiyeva tiññhamãti so [PTS Page 340] [\q 340/] taü nissitaü anissàya pahiyeva aññhasi. Athàparo àgantvà manóapalaggassa tannissitassa ca akhemabhàvaü cintetvà pahiññhita¤ca suññhitanti manatvà taü nissàya aññhàsi. Tattha asucimhi dese maõóapo viya kasiõugghàñimàkàsaü daññhabbaü, asucijigucchàya maõóapalaggo purisoviya råpanimittajigucchàya àkàsàrammaõaü àkàsàna¤càyatanaü, maõóapalaggaü purisaü nissito viya àkàsàrammaõaü àkàsàna¤càyatanaü àrabbha pavattaü vi¤¤àõa¤càyatanaü, tesaü dvinnampi akhemabhàvaü cintetvà anissàya taü maõóapalaggaü pahi ñhito viya àkàsà na¤càyatanaü àrammaõaü akatvà tadabhàvàrammaõaü àki¤ca¤¤àyatanaü, maõóapalaggassa taü nissitassa ca akhemataü cintetvà bahiññhita¤ca suññhitoti mantvà taü nissàya ñhito viya vi¤¤àõà bhàvasaïkhàte bahipadese ñhitaü àki¤ca¤¤àyatanaü àrabbha pavattaü nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü daññhabbaü. Evaü pavattamàna¤ca: - ârammaõaü karoteva a¤¤àbhàvena taü idaü, Diññhadosampi ràjànaü vuttihetu yathà jàno. Idaü hi nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü àsannavi¤¤àõa¤càyatanapaccatthikà ayaü samàpattãti evaü diññhidosampi taü àki¤ca¤¤àyatanaü a¤¤assa àrammaõassa abhàvà àrammaõaü karoteva. Yatha kiü? Diññhadosampi ràjànaü vuttihetu yathà jano, yathàhi asaüyataü pharusakàyavacãmanosamàcàraü ka¤ci sabbadisampatiü ràjànaü pharusasamàcàro ayanti evaü diññhadosampi a¤¤attha vuttiü [SL Page 253] [\x 253/] Alabhamàno jano vuttihetuü nissàya pavattati, evaü diññha dosampi taü àki¤ca¤¤àyatanaü a¤¤aü àrammaõaü alabhamànamidaü nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü àrammaõaü karoteva. Evaü kurumàna¤ca: - âråëho dãghanisseõiü yathà nisseõi bàhukaü, Pabbatagga¤ca àrålho yathà pabbatamatthakaü. Yathà và girimàråëho attano yeva jaõnukaü Olubbhati tathecetaü jhànamolubbha vattatãti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate vusuddhimagge Samàdhibhàvanàdhikàre âruppaniddeso nàma Dasamo paricchedo. [PTS Page 341] [\q 341/] 11. Samàdhi niddeso. Idàni àruppànantaraü ekà sa¤¤àti evaü uddiññhàya àhàre pañikkålasa¤¤àya bhàvanàniddeso anuppatto. Tattha àharatãti= àhàro, so catubbidho kabaëãkàràhàro, phassàhàro, mano sa¤cetanàhàro, vi¤¤àõàhàroti. Kopanettha kiü àharatãti? Kabaëãkàràhàro ojaññhamakaü råpaü àharati, phassàhàrotisso vedanà àharati, manosa¤cetanàhàro tãsu bhavesu pañisañhdhiü àharati, vi¤¤àõàhàro pañisandhikkhaõe nàmaråpaü àharati. Tesu kabalãkàràhàre nikantibhayaü, phassàhàre upagamanabhayaü, manosa¤cetanàhàre upapattibhayaü, vi¤¤àõàhàre pañisandhi bhayaü, evaü sappañibhayesu. Ca etesu kabaëãkàràhàro puttamaüsåpa mena dipetabbo, phassàhàro niccammagàvåpamena, manosa¤cetanàhàro aïgàrakàsåpamena, vi¤¤àõàhàro sattisålåpamenàti. Imesu pana catusu àhàresu asitapãtakhàyita sàyitappa bhedo kabaëãkàro àhàrova imasmiü atthe àhàroti adhippeto. Tasmiü àhàre pañikkålàkàraggahaõavasena uppannà sa¤¤à àhàre pañikkålasa¤¤à, taü àhàre pañikkåla sa¤¤aü bhàvetukàmena kammaññhànaü uggahetvà uggahato eka padampi avirajjhantena rahogatena patisallinena asitapãta khàyitasàyitappabhede [PTS Page 342] [\q 342/] kabaëãkàràhàre dasahàkàrehi pañikkålatà [SL Page 254] [\x 254/] Paccavekkhitabbà. Seyyathãdaü? Camanato, pariyesanato, paribhogato, àsayato, nidhànato, aparipakkato, paripakkato, phalato, nissandato, sammakkhanatoti. Tattha gamanatoti evaü mahànubhàve nàma sàsane pabbajitena sakalarattiü buddhavacanasajjhàyaü và samaõadhammaü và katvà kàlasseva vuññhàya cetiyaïgaõa bodhiyaïgaõa vattaü katvà pànãyaü paribhojanãyaü upaññhapetvà pariveõaü sammajjitvà sarãraü pañijaggitvà àsanaü àruyha vãsatiüsavàre kammaññhànaü manasi karitvà uññhàya pattacãvaraü gahetvà nijjanasambàdhàni pavivekasukhàni chàyådaka sampannàni sucãni sãtalàni ramaõãyabhåmibhàgàni tapovanàni pahàya ariyaü vivekaratimanapekkhitvà susànàbhimukhena sigàlena viya àhàratthàya gàmàbhimukhena gantabbaü. Evaü gacchatà ca ma¤camhàvà pãñhambhà và otaraõato paññhàya pàdarajagharagolikavaccàdisampari kiõõaü paccattharaõaü akkamitabbaü hoti, tato appekadà måsika jatukavaccàdãhi upahatattà antogabbhato pañikkålataraü pamukhaü daññhabbaü hoti, tato ulåkapàràpatàdi vaccasammakkhitattà uparima talato pañikkålataraü heññhimatalaü, tato kadàci kadàci dvàteri tehi puràõatiõapaõnehigilànasàmaõerànaü muttakarãsa kheëasiïghàõikàdãhi vassakàle udakacikkhallàdãhi ca saükiliññhattà heññhimatalato pañikkålataraü pariveõaü, pariveõato pañikkåla tarà vihàraracchà daññhabbà hoti. Anupubbena pana cetiya¤ca bodhi¤ca vanditvà vitakkamàëake ñhitena muttaràsisadisaü cetiyaü morapi¤jakalàpamanoharaü bodhiü devavimànasampattisassirãkaü senàsana¤ca apaloketvà 'evaråpaü nàma ramaõãyaü padesaü piññhito katvà àhàrahetu gantabbaü bhavissatã'ti pakkamitvà gàma maggaü pañipannena khàõukakaõñakamaggopi udakavegabhinnavisama maggopi daññhabbo hoti. Tato [missing 12 lines in sinhala book] [SL Page 255] [\x 255/] [PTS Page 343] [\q 343/] Gàmaü paviññhena saïghàñipàrutena kapaõamanussena viya kapàla hatthena gharapañipàñiyà gàmavãthisu caritabbaü hoti, yattha vassakàle akkantakkantaññhàne yàva piõóikamaüsàpi udakacikkhalle pàdà visanti. Ekena hatthena pattaü gahetabbaü hoti, ekena cãvaraü ukkhipitabbaü, gimhakàle vàtavegena samuññhitehi paüsu tiõa rajehi okinõasarãrena caritabbaü hoti, taü taü gehadvàraü patvà macchadhovana maüsadhovana taõóuladhovana1 kheëasiïghàõika sunakhasåkaravaccàdi sammissàni kimikulàni nãlamakkhikaparikiõõàni oligallàni cevachandanikaññhànàni ca daññhabàni honti akkami tabbànipi, yato tà makkhikà uññhahitvà saïghàñiyampi pattepi sãsepi nilãyanti. Gharaü paviññhassàpi keci denti keci nadenti, dadamànàpi ekacce hãyo pakkabhattampi puràõa khajjakampi påtikummàsapåpàdãnipi dadanti, adadamànàpi kecideva 'aticchatha bhante'ti vadanti, keci pana apassamànà viya tuõhã honti, keci a¤¤ena mukhaü karonti, keci 'gaccha re muõóakà'ti àdãhi pharusavàcàhi samudàcaranti. Evaü kataõamanussana viya gàme piõóàya caritvà nikkhamitabbanti. Iccetaü gàmappavesanato paññhàya yàva nikkhamaõà udakacikkhallàdipañikkålaü àhàrahetuakkamitabba¤ceva daññhabba¤ca adhivàsetabba¤ca hoti. 'Aho vata bho pañikkålo àhàro'ti evaü pariyesanato pañikkålatà paccavekkhitabbà. [PTS Page 344] [\q 344/] kathaü paribhogato? Evaü pariyiññhàhàrena pana bahigàme phàsukaññhàne sukhanisinnena yàva tattha hatthaü na otàreti tàva tathàråpaü garuññhaniyaü bhikkhuü và lajjiü manussaü và disvà nimantetumpi sakkà hoti, bhu¤jitukàmatàya panettha hatthe otàretvà maddantassa pa¤caïgulianusàrena sedo paggharamàno sukkhathaddha bhattampi temento muduü karoti. Atha tasmiü parimaddanamattenàpi sambhinnasobhe àlopaü katvà mukheñhapite heññhimadantà udukkhalakicaü sàdhenti, uparimà måsala kiccaü, jivhà hatthakiccaü. Taü tattha suvàõadoõiyaü suvàõapiõóa miva dantamusalehi koññetvà jivhàya samparivattiyamànaü jivhagge tanupasannakhelo makkheti, vemajjhato paññhàya bahala kheëo makkheti, dantakaññhena appattaññhàne dantaguthako makkhetã, so evaü vichuõõitamakkhiko taïghaõa¤¤eva antara hitavaõõagandhasaïkhàraviseso suvàõadoõiyaü ñhitasuvàõavamathu viya paramajegucchabhàvaü upagacchati, evaråpopi samàno cakkhussa àpàthamatãtattà ajjhoharitabbo hotãti evaü paribhogato pañikkålatà paccavekkhitabbà. Kathaü àsayato? Evaü paribhogaü upagato ca panesa anto pavisamàno- yasmà buddhapaccekabuddhà 1. Sã. 11. Kaõóuvadhovana. [SL Page 256] [\x 256/] Nampi ra¤¤opi cakkavattissa pittasemhapubbalohitàsayesu catusu a¤¤ataro àsayo hoti yeva. Mandapu¤¤ànaü pana cattàropi àsayà honti, tasmà yassa pittàsayoadhiko hoti tassa pahalamadhukatelamakkhito viya paramajgeccho hoti. Yassasembhàsayo adhiko hoti tassa nàgabalàpaõõarasa makkhito viya, yassa pubbàsayo adiko hoti tassa påtitakka makkhito viya, yassa lohitàsayo adiko hoti tassa rajana makkhito viya paramajeguccho hotãti evaü àsayato pañikkålatà paccavekkhitabbà. Kathaü nidhànato? So imesu catusu àsayesu a¤¤atareña àsayena makkhito anto udaraü pavisitvà neva suvaõõabhàjanesu na maõiratanàdibhàjanesu nidhànaü gacchati, sace pana dasavassikena ajjhoharãyati dasavassàni adotavaccakåpa [PTS Page 345] [\q 345/] sadise okàse patiññhahati, sace pana vãsa tiüsa cattàëisa pa¤¤àsa saññhi sattati asãti navuti vassikena sace vassasatikena ajjho harãyati, vassasataü adhotavaccakupasadise okàse pataññhahatãti evaü nidhànato pañikkålatà paccavekkhitabbà. Kathaü apari pakkato? So panàyamàhàro evaråpe okàse nidhànamupa gato yàva aparipakko hoti tàva tasmi¤¤eva yathàvuttappakàre paramandhakàratimise nànàkuõapagandhavàsitapavanavicarite atiduggandhajegucchappadese yathànàma nidàghe akàlameghena abhivuññhamhi caõóàlagàmadvàre àvàñe patitàni tiõa paõõa kila¤ja khaõóa ahi kukkura manussakuõapàdãni suriyàtapena santattàni pheõabubbulakàcitàni tiññhanti, evameva taü divasampi hãyyopi tato purimadivasepi ajjhohaño sabbo ekato hutvà semhapañalapariyonaddho kàyaggisantàpakuthito kuthanasa¤jàtapheõabubbulakàcito paramajegucchabhàvaü upagantvà tiññhatãti evaü aparipakkatopañikkålatà paccavekkitabbà. Kathaü paripakkato? So tattha kàyagginà paripakko samàno na suvaõõarajatàdidhàtuyo viya suvanõarajatàdibhàvamupagacchati. Pheõabubbulake pana mu¤canto saõhakaraõãyaü piüsitvà nàëike pakkhittapaõóumattikà viya karãsa bhàvaü upagantvà pakkàsayaü muttabhàvaü upagantvà muttavatthi¤ca påretãti evaü paripakkato pañikkålatà paccavekkhitabbà. Kathaü phalato? Sammà paripaccamàno ca panàyaü kesalomanakhadantà dãni nànàkuõapàni nipphàdeti, asammà paripaccamàno daddukaõóu kacchukuññhakilàsasosakàsàtisàrappabhåtãnu rogasatàni, idamassa phalanti evaü phalato pañikkålatà paccavekkhitabbà. Kathaü nissandato? Ajjhohariyamàno cesa ekena dvàrena pavisitvà nissandamàno akkhimhà akkhiguthako kaõõamhà kaõõagutha koti àdinà pakàrena anekehi dvàrehi nissandati, ajjho haraõasamaye cesa mahàparivàrenàpi ajjhoharãyati, nissandana [SL Page 257] [\x 257/] Samaye pana uccàrapassàvàdibhàvamupagato ekakeneva nãharãyati, pañhamadimase ca [PTS Page 346] [\q 346/] naü paribhu¤janto haññhapahaññhopi hoti udaggu daggo pãtisomanassajàto, dutiyadivase nissandanto pihita nàsiko hoti vikuõitamukho jegucchi maïkubhåto. Pañhamadivase ca naü ratto giddho gathito mucchitopi ajjhoharitvà dutiyaü divase ekarattivàsena viratto aññiyamàno haràyamàno jigucchamàno nãharati. Tenàhu poràõà: - "Annaü pànàü khàdanãyaü bojana¤ca mahàrahaü Ekadvàrena pavisitvà navadvàrehi sandati. Annaü pànaü khàdanãyaü bhojana¤ca mahàrahaü Bhu¤jati saparivàro nikkhàmento nilãyati. Annaü pànaü khàdanãyaü bhojana¤ca mahàrahaü Bhu¤jati abhinandanto nikkhàmento jigucchati. Annaü pànaü khàdanãyaü bhojana¤ca mahàrahaü Ekarattiparivàsà sabbaü bhavati påtikaü"ti. Evaü nissandato pañikkålatà paccavekkhitabbà. Kathaü sammakkhanato? Paribhogakàlepi cesa hatthaoññhajivhà tàlåni sammakkheti, tàni tena sammakkhitattà pañikkålàni honti yàni dhotànipi gandhaharaõatthaü punappuna dhovitabbàni honti. Paribhutto samàno yathànàma odane paccamàne thusa kaõakuñhakodãni uttaritvàukkhalimukhavaññipidhàniyo makkhenti, evameva sakalasarãrànugatena kàyagginà pheõuddehakaü paccitvà uttaramàno dante dantamalabhàvena sammakkheti, jivhàtàluppa bhåtãni khelasemhàdibhàvena, akkhikanõanàsaadomaggàdike akkhiguthaka kaõõaguthaka siïghàõika muttakarãsàdibhàvena samma kkheti, yana sammakkhitàni imàni dvàràni divase divase dhoviya mànànipi neva sucãni na manoramàni honti. Yesu ekaccaü dhovitvà hattho udakenapunappuna dhovitabbo hoti, ekaccaü dhovitvà dvattikkhattuü gomayenapi mattikàyapi gandhacunõenapi dhovato pañikkålyatà na vigacchatãti evaü sammakkhanato pañikkålatà paccavekkhitabbà. Tassevaü dasahàkàrehi pañikkålataü paccavekkhato takkàhataü vitakkàhataü karontassa pañikkålàkàravasona kabalãkàràhàro [PTS Page 347] [\q 347/] pàkaño hoti. So taü nimittaü punappuna àsevati bhàveti bahulãkaroti, tassevaü karotonivaraõàni vikkhambhanti kabalãkàràhàrassa sabhàvadhammatàya gambhãrattà appanaü appattena upacàrasamàdhinà cittaü samàdhiyati, pañikkålàkàraggahaõavasena panettha sa¤¤à pàkañà hoti, tasmà idaü kammaññhànaü àhàre pañikkålasa¤¤à icceva saïkhaü gataü. Ima¤ca pana àhàre pañikkålasa¤¤aü anuyuttassa bhikkhuno rasataõhàya cittaü patilãyati patikuññati patavaññati so kantàranittharaõatthiko viya puttamaüsaü vigatamado àhàraü àhàreti, yàvadeva dukkhassa nãttharaõattàya. Athassa appakasire neva kabalãkàràhàrapari¤¤àmukhena pa¤cakàmaguõiko ràgo pari¤¤aü gacchati, so pa¤cakàmaguõapari¤¤àmukhena råpakkhandhaü parijànàti, aparipakkàdipañikkålabhàvavasena cassa kàyagatàsati bhàvanàpi pàripåriü gacchati, asubhasa¤¤àya anuloma pañipadaü pañipanno hoti, imaü pana pañipattiü nissàya diññhava dhamme amatapariyosànaü anabhisambhuõanto sugatiparàyano hotãti. Ayaü àhàre pañikkålasa¤¤àbhàvanàya vitthàrakathà. Idàni àhàre pañikkålasa¤¤ànantaraü ekaja vavathonanti evaü uddiññhassa catudhàtuvavatthànassa bhàvanàniddeso anuppatto. Tattha vavatthànanti sabhàvåpalakkhaõavasena sanniññhànaü, catunnaü dhàtånaü vavatthànaü catudhàtuvavattànaü. Dhàtumanasikàro dhàtu kammaññhànaü catudhàtuvavatthànanti atthato ekaü, tayidaü dvidhà àgataü saïghepato va vitthàrato ca, saïkhepato mahàsati paññhàne àgataü, vitthàrato mahàhatthipadåpame ràhulovàde dhàtuvibhaïge ca. Taü hi " seyyathàpi bhikkhave dakkho goghàtako và goghàtakantevàsã và gàviü vidhitvà càtummahàpathe [PTS Page 348] [\q 348/] bilaso pañivibhajitvà nisinne assa, evameva kho bhikkhave bhikkhu imameva kàyaü yathàñhitaü yathàpaõihitaü dhàtusepaccavekkhati, atthi imasmiü kàya pañhavã dhàtu àpodhàtu tejodhàtu vàyodhàtu"ti evaü tikkhapa¤¤assa dhàtukammaññhànikassa vasena mahàsatipaññhàne saïghepato àgataü. Tassattho: - yathà cheko goghàtako và tasseva và bhattavetanabhato antevàsiko gàviü vadhitvà vinivijjhitvà catasso disà gatànaü mahàpathànaü vemajjhaññhàna saïkhàte càtummahàpathe koññhàsaü katvà nisinno assa, eva meva bhikkhu catunnaü iriyàpathànaü yena kenaci àkàrena otattà yathàñhitaü yathàñhitattàva yathàpaõihitaü kàyaü atthi imasmiü kàye pañhavãdhàtu àpodhàtu tejodhàtu vàyodhàtu"ti evaü dhàtuso paccavekkhati. Ki vuttaü hite? Yathà goghàtakassa gàviüposentassapi àghàtanaü àharantassapi àharitvà tattha phandhitvà ñhapentassapi vadhentassapi vadhitaü mataü passantassapi tàvadeva gàvãti sa¤¤àna antaradhàyati, yàva naü padàëevo bilaso na vibhajati. Vibhajitvà nisinnassa pana gàvãsa¤¤à antaradhàyati, maüsasa¤¤à pavattati. Nàssa evaü hoti: -'ahaü gàviü vikkiõàmi, ime gàviü harantã'ti; [SL Page 259] [\x 259/] Athakhvassa 'ahaü maüsaü vikkinàmi, imepi maüsaü haranti'cceva hoti. Evameva imassàpi bikkhuno pubbe bàlaputujjanakàle gihãbhåtassapi pabbajitassapi tàvadeva sattoti và posoti và puggaloti và sa¤¤à na antaradhàyati, yàva imameva kàyaü yathà ñhitaü yathàpaõihitaü ghanavinibbhogaü katvà dhàtuso na paccavekkhati. Dhàtuso paccavekkhato pana sattasa¤¤à antara dhàyati, dhàtuvaseneva cittaü santiññhati. Tenàha bhagavà: "seyyathàpi bhikkhave dakkho goghàtako và goghàtakantevàsã và gàviü vaditvà càtummahàpathe bilaso pañivibhajitvà nisinno assa, evameva kho bhikkhave bhikkhu imameva kàyaü yathàñhitaü yathàpaõihitaü dhàtuso paccavekkhati, atthi imasmiü kàye pañhavãdhàtu àpodhàtu tejodhàtu vàyodhàtå"ti. Mahàhatthipadåpame pana "katamà càvuso ajjhattikà pañhavãdhàtu? Yaü ajjhattaü paccattaü kakkhaëaü kharigataü upàdinnaü, seyyathãdaü: kesà lomà nakhà dantà taco maüsaü nahàru aññhi aññhi mijjo vakkaü hadayaü yakanaü kilomakaü pihakaü papphàsaü antaü antagunaü udariyaü karãsaü, yaü và pana¤¤ampi ki¤ci ajjhattaü paccattaü kakkhaëaü kharigataü upàdinnaü, ayaüvuccatà vuso ajjhattikà [PTS Page 349] [\q 349/] pañhavãdhàtuti ca. Katamà càvuso ajjhattikà àpodhàtu? Yaü ajjhattaü paccattaü àpo àpogataü upàdinnaü, seyyathãdaü: pittaü semhanaü pubbo lohitaü sedo medo asså vasà kheëo niïghànikà lasikà muttaü, yaü và pana¤¤ampi ki¤ci ajjhattaü paccattaü àpo àpogataü upàdinnaü, ayaü vuccatà vuso ajjhattikà àpodhàtåti ca; katamà càvuso ajjhattikà tejodhàtu? Yaü ajjhattaü paccattaü tejo tejogataü upàdinnaü, seyyathãdaü: yena ca santappati, yena ca jirãyati, yena ca parióayhati, yena ca asitapãtakhàyitasàyitaü sammàpariõàmaü gacchati, yaü và pana¤¤ampi ki¤ci ajjhattaü paccattaü tejo tejogataü upàdinnaü, ayaü vuccatàvuso ajjhattikà tejodhàtuti ca; katamà càvuso ajjhattikà vàyodhàtu? Yaü ajjhattaü paccattaü vàyo vàyogataü upàdinnaü, seyyathãdaü: uddhaïgamà vàtà, adho gamà vàtà, kucchisayà vàtà, koññhasayà vàtà, aïgamaïgànu sàrino vàtà, assàso, passàso iti và, yaü và pana¤¤ampi ki¤ci ajjhattaü paccattaü vàyo vàyogataü upàdinnaü, ayaü vuccatàvuso ajjhattikà vàyodhàtuti"ca. Evaü nàtitikkhapa¤¤assa dhàtukammaññhànikassa vasena vitthàrato àgataü. Yathà cettha, evaü ràhulovàda dhàtuvibhaïgesupi. Tatràyaü anuttànapadavaõõanà: - ajjhattaü paccattanti idaü tàva ubhayampi niyakassa adhivacanaü, niyakaü nàma attani jàtaü sasantàna pariyàpannanti attho. Tayidaü yathà loke itthisu kathà adhittiti vuccati. Evaü attani pavattattà ajjhattaü, attànaü pañicca1 pavattattà paccattantipi vuccati. Kakkhaëanti thaddhaü, kharigatanti pharusaü. Tattha pañhamaü lakkhaõavacanaü, dutiyaü àkàravacanaü, kakkhaëa lakkhaõà hi pañhavãdhàtu. Sà pharusàkàrà hoti, tasmà kharigatanti 1. Ma. 1. Attànaü patipatiü sã. 11. Attànaü pañicca pañicca. [SL Page 260] [\x 260/] Vuttà. Upàdinnanti daëhaü àdinnaü ahaü mamanti evaü daëhaü àdinnaü gahitaü paràmaññhanti attho. Seyyathidanti nipàto, tassa taü katamanti ceti attho. Tato taü dassento kesà lomàti àdimàha. Ettha ca vatthaluïgaü pakkhipitvà vãsatiyà àkàrehi pañhavãdhàtu niddiññhàti veditabbà. Yaü và pana¤¤ampi ki¤citi avasesesu tãsu koññhàsesu pañhavãdhàtu saïgahãtà. [PTS Page 350] [\q 350/] vissandana bhàvena taü taü ñhànaü appoti pappotãti àpo, kammasamuññhànàdivasena nànàvidhesu àpesu gatanti àpogataü. Kiü taü? âpodhàtuyà àbavdhanalakkhaõaü. Tejanavasena tejo, vuttanayeneva tejosu gatanti tejogataü. Kiü taü? Uõhatta lakkhaõaü. Yenacàti yena tejogatena kupitena ayaü kàyo santappati, ekàhikajaràdibhàvena usumajàto hoti, yena ca jirãyatãti yena ayaü kàyo jirati indriyavekallataü balaparikkhayaü valipalikàdibhàvaü ca pàpuõàti, yena ca parióayahatãti, yena ca jirãyatãti yena ayaü kàyo jirati indriyavekallataü balaparikkhayaü valipalitàdibhàvaü ca pàpuõàti, yena ca parióayhatãti, yena kupi tena ayaü kàyo óayhati, so ca puggalo óayhàmi óayhàmãti kandanto satadhotasappigosãsacandanàdilepa¤ceva tàlavaõña vàta¤ca paccàsiüsati. Yena ca asitapãtakhàyitasàyitaü sammà parinàmaü gacchatãti yena taü asitaü và odanàdi pãtaü và pànakàdi khàyitaü và piññhakhajjakàdi yàyitaü và ambapakkàdi madhuphàõitàdi sammàparipàkaü gacchati, rasàdibhàvena vivekaü gacchatãti attho. Etthaca purimà tayo tejodhàtu ¤a. Dasuññhànà, pacchimo kammasamuññhà nova. Vàyanavasena vàyo vuttanayeneva vàyesu gatanti vàyogataü. Kintaü? Vitthambhanalakkhaõaü. Uddhaïgamà vàtàti uggàrahikkàdipavattakà uddhaü àrohaõavàtà. Adhogamà vàtàti antànaü pahi vàtà. Koññhasayà vàtàti antànaü anto vàtà, aïgamaïgànusàrino vàtàti dhamani jàlànusàrena sakalasarãre aïgamaïgàni anusañà sammi¤janapasàraõàdi nibbattakà vàtà. Assàsoti antopavisananàsikàvàto, passàsoti bahinikkhamananàsikàvàto. Etthaca purimà pa¤ca catu samuññhànà, assàsapassàsà cittasamuññhànàva. [PTS Page 351] [\q 351/] sabbattha yaü và pana¤¤ampi ki¤cãti iminà padena avasesa koññhàsesu àpo dhàtu àdayo saïgahãtà. Iti vãsatiyà àkàrehi pañhavãdhàtu, dvàdasahi àpodhàtu, catåhi tejodhàtu, chahi vàyodhàtuti dvà cattàëãsàya àkàrehi catasso dhàtuyo vitthàrità hontiti ayaü tàvettha pàëivanõanà. Bhàvanànaye panettha tikkhapa¤¤assa bhikkhuno kesà pañhavã dhàtu lomà pañhavãdhàtåti evaü vitthàrato dhàtupariggaho papa¤ca to upaññhàti. ' Yaü thaddhalakkhaõaü ayaü pañhavãdhàtu, yaü àbandhana [SL Page 261] [\x 261/] Lakkhaõaü ayaü àpodhàtu, yaü paripàcanalakkhaõaü ayaü tejodhàtu, yaü vitthambhanalakkhaõaüayaü vàyodhàtu'ti evaü manasikaroto panassa kammaññhànaü pàkañaü hoti. Nàtitikkhapa¤¤assa pana evaü manasikaroto avdhakàraü avibhåtaü hoti, purimanayena vitthàrato manasikarontassa pàkañaü hoti. Kathaü? Yathà dvãsu bhikkhåsu bahu peyyàlaü tantiü sajjhàyantesu tikkhapa¤¤o bhikkhu sakiü và dvikkhattuüvà veyyàlamukhaü vitthàretvà tato paraü ubhatokoñi vaseneva sajjhàyaü karonto gacchati, tata;nàtitikkhapa¤¤o evaü vattà hoti: kiü sajjhàyo nàma esa oññhapariyàhatamattaükàtuü na deti, evaü sajjhàye karãyamàne kadà tanti paguõà bhavissatãti. So àgatàgataü peyyàlamukhaü vitthàretvàva sajjhàyaü karoti, tacenaüitaro evamàha: kiü sajjhàyo nàmesa pariyosànaü gantuü na deti, evaü sajjhàye karãyamàne kadà tanti pariyosànaü gamissatãti. Evameva tikkhapa¤¤assa kesàdivasena vitthàrato dhàtupariggaho papa¤cato upaññhàti. Yaü thaddhalakkhaõaü ayaü pañhavãdhàtuti àdinà nayena saïghepato manasi karoto kammaññhànaü pàkañaü hoti, itarassa tathà manasi karoto avdhakàraü avibhåtaü hoti, kesàdivasena vitthàrato manasi karontassa pàkañaü hoti. Tasmà imaü kammaññhànaü bhàvetukàmena tikkhapa¤¤enatàva rahogatena patisallã nena sakalampi attano råpakàyaü àvajjitvà 'yo imasmiü kàye thaddhabhàvo và kharabhàvo và ayaü pañhavãdhàtu, yo àbavdhana [PTS Page 352] [\q 352/] bhàvo và dravabhàvo và ayaü àpodhàtu, yo paripàcanabhàvo và uõhabhàvo và ayaü tejodhàtu, yo vitthambhanabhàvo và samudã raõabhàvo và ayaü vàyodhàtu'ti evaü saïkhittena dhàtuyo pariggahetvà punappuna 'pañhavãdhàtu, àpodhàtå'ti dhàtumattato nissattato nijjivato àvajjitabbaümanasikàtabbaü paccavekkhi tabbaü. Tassevaü vàyamamànassa nacireneva dhàtuppabhedàvabhà sanapa¤¤à pariggahito sabhàvadhammàrammaõattà appanaü appatto upacàramatto samàdhi uppajjati. Athavà pana ye ime catuõõaü mahàbhåtànaü nissattabhàvadassanatthaü dhammasenàpatinà: - "aññhi¤ca pañicca nahàru¤ca pañicca maüsa¤ca pañicca camma¤ca pañicca àkàso parivàrito råpantveva saïkhaü gacchatã[a]"ti cattàrokoññhàsà vuttà, tesu taü ti antarànusàrinà ¤àõahatthena vinibbhujjitvà vinibbhujjitvà ' yo etesu thaddhabhàvo và kharabhàvo và ayaü pañhavã dhàtu'ti purimanayeneva dhàtuyo pariggahetvà punappuna 'pañhavã dhàtu, àpodhàtu'ti dhàtumattatonissattato nijjivato àvajjitabbaü manasikàtabbaü paccavekkhitabbaü. Tassevaü vàyama [A.] Ma. Ni. Mahàbhatthipadumasutta. [SL Page 262] [\x 262/] Mànassa nacireneva dhàtuppabhedàvabhàsanapa¤¤à pariggahito sabhàvadhammàrammaõattà appanaü appatto upacàramatto samàdhi uppajjati. Ayaü saïkhepato àgate catudhàtuvavatthàne bhàvanà nayo. Vitthàrato àgate pana evaü veditabbo: - idaü kammaññhànaü bhàvetukàmena hi nàtitikkhapa¤¤ena yoginà àcariyasantike dvàcattàëãsàya àkàrehi vitthàrato dhàtuyo uggaõhitvà uttappakàre senàsane viharantena katasabbakiccena raho gatenapatisallãnena sasambhàrasaïkhepato sasambhàravibhattito salakkhaõasaïkhepato salakkhaõavibhattitoti evaü catuhàkàrehi kammaññhànaü bhàvetabbaü. Tattha kataü sasambhàrasaïghapato bhàveti? Idha bhikkhu vãsatiyà koññhàsesu thaddhàkàraü pañhavãdhàtuti vavatthapeti, dvàdasasu koññhàsesu yåsagataü udakasaïkhàtaü àbandhanàkàraü àpodhàtåti vavatthapeti, catusu koññhàsesu [PTS Page 353] [\q 353/] paripàca nakatejaü tejodhàtuti vavatthapeti, chasu koññhàsesu vitthambhanàkàraü vàyodhàtuti vavatthapeti. Tassevaü vavatthàpayato yevadhàtuyo pàkañà honti, tà punappuna àvajjayato manasikàroto vuttanayeneva upacàrasamàdhi uppajjati. Yassa pana evaü bhàvayato kammaññhànaü na ijjhati, tena sasambhàra vibhattito bhàvetabbaü. Kathaü? Tena bhikkhunà yaü taü kàyagatà sati kammaññhànaniddese sattadhà uggahakosallaü, dasadhà manasikàrakosalla¤ca vuttaü, dvattiüsàkàre tàva taü sabbaü aparihà petvà tacapa¤cakàdãnaü anulemapañilomato vacàsà sajjhàyaü àdiü katvà sabbaü tattha vuttavidhànaü kàtabbaü. Ayameva hi viseso: - tattha vaõõasaõñhànadisokàsaparicchedavasena kesàdayo manasikaritvàpi pañikkålavasena cittaü ñhapetabbaü, idha pana dhàtuvasena. Tasmà vaõõàdivasena pa¤cadhà pa¤cadhà kesàdayo manasikaritvà avasàne evaü manasikàro pavattetabbo: - ime kesà nàma sãsakañàhapaëiveñhanacamme jàtà, tattha yathà vammika matthake jàtesu kunñhatiõesu na vammikamatthako jànàti 'mayi kunñhatinàni jàtànã'ti, napi kunñhatiõàni jànanti 'mayaü vammikamatthake jàtànã'ti. Evameva na sãsakañàhapaëiveñhanacammaü jànàti 'mayi kesà jàtà'ti, napi kesà jànanti 'mayaü sãsakañàha veñhanacamme jàtà'ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhanarahità ete dhammà. Iti kesà nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano abyàkato su¤¤o nissatto thaddho pañhavãdhàtutu. Lomà sarãraveñhanacamme jàtà, tattha yathà su¤¤a gàmaññhàne jàtesu dabbatiõesu na su¤¤agàmaññhànaü jànàti 'mayi dabbatiõàni jàtànã'ti, napi dabbatiõàni jànanti 'mayaü [SL Page 263] [\x 263/] Su¤¤agàmaññhàne jàtànã'ti. Evameva na sarãraveñhanacammaü jànàti 'mayi lomà jàtà'ti, napi lomà jànanti 'mayaü sarãraveñhanacamme jàtà'ti, a¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhanarahità ete dhammà. Iti lomà nàma imasmiü sarãre pàñiyekkokoññhàso acetano abyàkato su¤¤o nissatto thaddho pañhavãdhàtuti. Nakhà aïgulãnaü aggesu jàtà, ttha yathà kumàra kesu daõóakehi madhukaññhikevijjhitvà kãëantesu na daõóakà [PTS Page 354] [\q 354/] jànanti 'ambhesu madhukaññhikà ñhapità'ti, napi madhukaññhikà jànanti 'mayaü daõóakesu ñhapità'ti. Evameva na aïguliyo jànanti 'amhàkaü aggesu ñhapità'ti, evameva na aïguliyo jànanti 'amhàkaü aggesu nakhà jàtà'ti, napi nakhà jànanti 'mayaü aïgulãnaü aggesu jàtà'ti, a¤¤ama¤¤aü àbogapaccavekkhanarahità ete dhammà. Iti nakha nàma imasmiü sarãre pañiyekko koññhaso acetano abyàkato su¤¤o nissatto thaddho pañhavãdhàtuti. Dantà hanukaññhikesu jàtà, tattha yathà vaóóhakãhi pàsàõaudukkhalakesu kenacideva silesajàtena bandhitvà ñhapita thambhesu na udukkhalà jànanti 'amhesu thamhà ñhità'ti napi thamhà jànanti 'mayaü udukkhalesu ñhità'ti, evameva na hanukaññhini jànanti 'amhesu dantà jàtà'ti, napi dantà jànanti 'mayaü hanu kaññhisu jàtà'ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhanarahità ete dhammà, iti dantà nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano abyàkato su¤¤e nissatto thaddho pañhavãdhàtuti. Taco sakalasarãraü pariyonandhitvà ñhito, tattha yathà allagocamma pariyonaddhàya mahàvãõàya na mahàvãõà jànàti 'ahaü allago cammena pariyonaddhà'ti, napi allagocammaü jànàti 'mayà mahà vãõà pariyonaddhà'ti, evameva na sarãraü jànàti 'ahaü tacena pariyonaddha'nti, napi tacojànàti 'mayà sarãraü pariyonaddha'nti a¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhanarahità etedhammà, iti taco nàma imasmiü sarãre pañiyekko koññàso acetano abyàkato su¤¤o nissatto thaddho pañhavãdhàtuti. Maüsaü aññhisaïghàñaü anulimpitvà ñhitaü, tattha yathà mahàmattikalittàya bhittiyà na bhitti jànàti 'ahaü mahàmattikàya littà'ti, napi mahàmattikà jànàti 'mayà bhitti littà'ti. Evameva na aññhisaïghàño jànàti 'ahaü navapesisatappabhedena1 maüsena litto'ti, napi maüsaü jànàti 'mayà aññhisaïghàño litto'ti. A¤¤ama¤¤aü àbhoga paccavekkhana rahità ete dhammà, iti maüsaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhaso acetano abyàkato su¤¤o nissatto thaddho pañhavãdhàtuti. Nahàru sarãrabbhantare aññhini àbavdhamànà ñhità, tatthayathà vallãhi vinaddhesu kuóóadàråsu na kuóóa 1. Sã. 11. Navamaüsapesisatappabhedena. [SL Page 264] [\x 264/] Dàråni [PTS Page 355] [\q 355/] jànanti 'mayaü vallãhi vinaddhànã'ti, napi valliyo jànanti 'amhehi kuóóadàråni vinaddhànã'ti. Evameva na aññhini jànanti 'mayaü nahàråhi àbaddhànã'ti, napi nahàrå jànanti 'amhehi aññhini àbaddhànã'ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhanarahità ete dhammà, iti nahàru nàma imasmiü sarãre pañiyekko koññhaso acetano abyàkato su¤¤o nissatto thaddho pañhavãdhàtuti. Aññhisu paõhikaññhi gopphakaññhiü ukkhipitvà ñhitaü, gopphakaññhi jaïghaññhiü ukkhipitvà ñhitaü, kañaññhi piññhikaõñakaü ukkhipitvà ñhitaü, piñhikaõñako gãvañhiü ukkhipitvà ñhito, gãvaññhi sãsaññhiü ukkhipitvà ñhitaü, sãsaññhi gãvaññhike patiññhitaü, gãvaññhi piññhikaõñake patiññhitaü, piññhikanñako kañññhimhi patiññhito, kañaññhi åraññhike patiññhitaü, åraññhi jaïghaññhike patiññhitaü, jaïghaññhi gopphakaññhike patiññhitaü, gopphakaññhi paõhikaññhike patiññhitaü, tattha yathà iññhakadàru gomayàdisa¤cayesu na heññhimà heññhimà jànanti 'mayaü uparime uparime ukkhipitvà ñhità'ti, napi uparimà uparimà jànanti 'mayaü heññhimesu ññhimesu patiññhità'ti, evameva na paõhikaññhi jànàti. 'Ahaü gopphakaññhiü ukkipatvà ññhita'nti, na gopphakaññhi jànàti'ahaü jaïghaññhiü ukkhipitvà ñhita'nti, na jaïghaññhi jànàti 'ahaü åraññhiü ukkhipitvà ñhita'nti, na åraññhi jànàti 'ahaü kañññhiü ukkhipitvà ñhita'nti, na kañññhi jànàti 'ahaü piññhikaõñakaü ukkhipitvà ñhita'nti, na piññhi kaõñako jànàti 'ahaü gãvaññhiü ukkhipitvà ñhito'ti, na gãvaññhi jànàti 'ahaü sãsaññhiü ukkhipitvà ñhita'nti, na sãsaññhi jànàti 'ahaü gãvaññhimhi patiññhita'nti, na gãvaññhi jànàti 'ahaü piññhikaõñake patiññhi ta'nti, na piññhikaõñako jànàti 'ahaü kañññhimhi patiññhito'ti, na kañññhijànàti 'ahaü åraññhimhi patiññhita'nti, na åraññhi jànàti 'ahaü jaïdhaññhimhi patiññhita'nti, na jaïghaññhi jànàti 'ahaü goppha kaññhimhi patiññhita'nti, na gopaphakaññhi jànàti 'ahaü paõhikaññhimhi patiññhita'nti, a¤¤ama¤¤aü àbogapaccavekkhana rahità ete dhammà, iti aññhi nàma imasmiü [PTS Page 356] [\q 356/] sarãre pàñiyekko koññhàso acetano abyàkato su¤¤o nissatto thaddho pañhavãdhàtuti. Aññhimi¤jaü tesaü tesaü aññhãnaü abbhantare ñhitaü, tattha yathà veëu pabbàdãnaü anto pakkhittasinnavettaggàdisu, na veëu pabbàdãni jànanti 'amhesu vettaggàdãni pakkhittànã'ti, napi vettaggàdãni jànanti 'mayaü veëupabbàdisu ñhitànã'ti. Evameva na aññhini jànanti 'amhàkaü anto mi¤jaü ñhita'nti, nàpi mi¤jaü jànàti 'ahaü aññhinaü anto ñhita'nti, a¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhana rahità ete dhammà, iti aññhimi¤jaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano abyàkato su¤¤o nissatto thaddho pañhavãdhàtutu. Vakkaü galavàñakato nikkhantena eka [SL Page 265] [\x 265/] Målena thokaü gantvà dvidhà bhinnena thålanahàrunà vinibaddhaü hutvà hadayamaüsaü parikkhipitvà ñhitaü, tattha yathà vaõñupanibaï aemba phaladvaye na vaõñaü jànàti 'mayà ambaphaladvayaü upanibaddha'nti napi ambaphaladvayaü jànàti 'ahaü vaõñena upanibaddha'nti evameva na thåla nahàrå jànàni 'mayà vakkaü upanibaddha'nti napi vakkaü jànàti 'ahaü thålanahàrunà upanibaddha'nti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhanarahità ete dhammà, iti vakkaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano abyàkato su¤¤onissatto thaddho pañhavãdhàtuti. Hadayaü sarãrabbhantare uraññhi pa¤jaramajjhaü nissàya ñhitaü, tattha yathà jinõasandamànikapa¤jaraü nissàya ñhapitàya maüsapesiyà na sandamànikapa¤jarabbhantaraü jànàti 'maü nissàya maüsapesã ñhità'ti napi maüsapesã jànàti'ahaü jinõasandamànikapa¤jaraü nissàya ñhità'ti. Evameva na uraññhi pa¤jarabbhantaraüjànàti 'maü nissàya hadayaü ñhita'nti napi hadayaü jàniti 'ahaü uraññhipa¤jaraü nissàya ñhita'nti a¤¤ama¤¤aü àbogapaccavekkhanarahità ete dhammà, iti hadayaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤onissatto thaddho pañhavãdhàtuti. Yakanaü anto sarãre dvinnaü thanànàmabbhantaredakkhiõapassaü nissàya ñhitaü, tattha yathà ukkhali kapàlapassamihi lagge yamakamaüsapinóe na ukkhalikapàlapassaü jànàti 'mayi yamakamaüsapinóo laggo'ti, napi yamakamaüsapiõóo [PTS Page 357] [\q 357/] jànàti 'ahaü ukkhalikapàlapasse laggo'ti. Evameva na thanàna mabbhantare dakkhiõapassaü jànàti 'maü nissàya yakanaü ñhita'nti, napi yakanaü jànàti 'ahaü thanànamabbhantare dakkhiõapassaü nissàya ñhita'nti. A¤¤ama¤¤aü àbogapaccavekkhanarahità ete dhammà, iti yakanaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano abyàkato su¤¤o nissatto thaddho pañhavãdhàtuti. Kilomakesu pañicchannakilomakaü hadaya¤ca vakka¤ca parivàretvà ñhitaü, apañicchannakilomakaü hadaya¤ca vakka¤ca parivàretvà ñhitaü, apañicchannakilomakaü hadaya¤ca vakka¤ca parivàretvà ñhitaü, apañicchannakilomakaü sakalasarãre cammassa heññhato maüsaü pariyenandhitvà ñhitaü. Tattha yathà pilotikàya paëiveñhite maüse na maüsaü jànàti ahaü pilotikàya paëiveñhita'nti, napi pilotikà jànàti 'mayà maüsaü paëiveñhita'nti. Evameva na vakka hadayàni sakalasarãre ca maüsaü jànàti 'ahaü kilomakena pañicchanna'nti napi kilomakaü jànàti 'mayà vakkahadayàni sakala sarãre ca maüsaü pañicchanna'nti. A¤¤ama¤¤aü àbogapaccavekkha narahità ete dhammà, iti kilomakaü nàma imasmiü sarãre pañiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pañhavãdhàtuti. Pihakaü hadayassa vàmapasse udarapañalassa matthakapassaü nissàya ñhitaü, tattha yathà koññhakamañhthakapassaü nissàya ñhitàya gomaya piõóiyà na koññhakamatthakapassaü jànàti [SL Page 266] [\x 266/] 'Gomayapiõói maü nissàya ñhità'ti, napi gomayapiõói jànàti 'ahaü koññhakamatthakapassaü nissàya ñhità'ti. Evameva na udarapañalassa matthakapassaü jànàti 'pihakaü maü nissàya ñhita'nti, napi pihakaü jànàti 'ahaü udarapañalassa matthakapassaü nissàya ñhita'nti. A¤¤a ma¤¤aü àbhogapaccavekkhanarahità ete dhammà, iti pihakaü nàmaimasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pañhavidhàtuti. Papphàsaü sarãrabbhantare dvinnaü thanànamantare hadaya¤ca yakana¤ca upari kàdetvà olambantaü ñhitaü, tattha yathà jiõõakoññhabbhantare lambamàne sakuõakulàvake na jiõõakoññhabbhantaraü jànàti 'mayi sakuõa kulàvako lambhamàno ñhito'ti, napi sakuõakulàvako jànàti 'ahaü jiõõakoññhabbhantare lambhamàno ñhito'ti. Evameva [PTS Page 358] [\q 358/] na taü sarãrabbhantaraü jànàti 'mayi papphàsaü lambhamànaü ñhita'nti, napi papphàsaü jànàti 'ahaü evaråpe sarãrabbhantare lambhamànaü ñhita'nti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhanarahità ete dhammà, iti papphàsaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso ave tano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pañhavãdhàtuti. Antaü galavàñakakarisamaggapariyante sarãrabbhantare ñhitaü, tattha yathà lohitadoõikàya obhujitvà ñhapite chinnasãsadhammanikaëe bahe na lohitadoõi jànàti 'mayi dhammanikaëebaraü ñhita'nti, napi dhammanikaëebaraü jànàti 'ahaü lohitadoõiyà ñhita'nti evameva na sarãrabbhantaraü jànàti 'mayi antaü ñhita'nti, napi antaü jànàti 'ahaü sarãrabbhantare ñhita'nti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhana rahità ete dhammà, iti antaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano abyàkato su¤¤o nissatetà thaddho pañhavãdhàtuti. Antaguõaü antantare ekavãsati antabhoge bandhitvà ñhitaü, tattha yathà pàdapu¤chanarajjumaõóalakaü sibbetvà ñhitesu rajjukesu na pàdapu¤chanarajjumaõóalakaü jànàti 'rajjukà maü sibbitvà ñhità'ti, napi rajjukà jànanti 'mayaü pàdapu¤chanarajju maõóalakaü sibbitvà ñhità ti. Evameva na antaü jànàti 'anta guõaü maü àbavdhitvà ñhita'nti, napi antaguõaü jànàti 'ahaü antaü àbandhitvà ñhita'nti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhanarahità ete dhammà, iti antaguõaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pañhavãdhàtåti. Udariyaü udare ñhitaü asitapãtakhàyitasàyitaü, tattha yathà suvàõadoõiyaü ñhite suvàõavamathumhi na suvàõadoõi jànàti 'mayi suvàõavamathu ñhito'ti, napi suvàõavamathu jànàti 'ahaü suvàõa doõiyaü ñhito'ti. Evameva na udaraü jànàti 'mayi udariyaü ñhita'nti, napi udariyaü jànàti 'ahaü udare ñhita'nti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhanarahità ete dhammà, itiudariyaü nàma imasmiü [SL Page 267] [\x 267/] Sarãre pañiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pañhavãdhàtuti. Karãsaü pakkàsayasaïkhàte aññhaïgulaveëupabbasadise [PTS Page 359] [\q 359/] antapariyosàne ñhitaü, tattha yathàveëupabbe omadaditvà pakkhittàya saõhapaõóumattikàya na veëupabbaü jànàti 'mayi paõóumattikà ñhità'ti, napi paõóumattikà jànàti 'ahaü veëu pabbe ñhità'ti. Evameva na pakkàsayo jànàti 'mayi karãsaü ñhita'nti, napi karãsaü jànàti 'ahaü pakkàsaye ñhita'nti. A¤¤a ma¤¤aü àbogapaccavekkhanarahità ete dhammà, iti karãsaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤onissatto thaddho pañhavãdhàtåti. Matthaluïgaü sãsakañà habbhantare ñhitaü, tattha yathàpuràõalàbukañàhe pakkhittàya piññha piõóiyà na làbukañàhaü jànàti 'mayi piññhapiõói ñhità'ti, napi piññha pinói jànàti 'ahaü làbukañàhe ñhità'ti. Evameva na sãsakañà habbhantaraü jànàti 'mayi mañhthaluïgaü ñhita'nti, napi matthaluïgaü jànàti 'ahaü sãsakañàbbhantare ñhita'nti. A¤¤ama¤¤aü àbhoga paccavekkhanarahità ete dhammà, iti matthaluïgaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pañhavãdhàtuti. Pittesu abaddhapittaü jãvitindriyapañibaddhaü sakalasarãraü vayàpetvà ñhitaü, baddhapittaü pittakosake ñhitaü, tattha yathà påvaü byàpetvà ñhite tele na påvaü jànàti 'telaümaü byàpetvà ñhita'nti, napi telaü jànàti 'ahaü påvaü byàpetvà ñhita'nti. Eva meva na sarãraü jànàti 'abaddhapittaü maü byàpetvà ñhita'nti, napi abaddhapittaü jànàti 'ahaü sarãraü byàpetvà ñhita'nti. Yathà vasso dakena puõõe kosàtakãkosake na kosàtakãkosako jànàti 'mayi vassodakaü ñhita'nti, napi vassodakaü jànàti. 'Ahaü kosàtakãkosake ñhita'nti. Evameva na pittakosako jànàti 'mayi baddhapittaü ñhita'nti, napi baddhapittaü jànàti 'ahaü pittakosake ñhita'nti. A¤¤ama¤¤aü àbogapaccavekkhana rahità ete dhammà, iti pittaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano abyàkato su¤¤o nissatto yåsabhåto àbandhanàkàro àpodhàtåti. Semhaü ekapattapårappamàõaü udarapañale ñhitaü, tattha yathà upari sa¤jàta pheõapañalàya chandanikàya na candanikà jànàti 'mayi pheõapañalaü ñhita'nti, napi pheõa [PTS Page 360] [\q 360/] pañalaü jànàti 'ahaü candanikàya ñhita'ntã. Evameva na udarapañalaü jànàti 'mayi semhaü ñhita'nti, napi semhaü jànàti 'ahaü udara pañale ñhita'nti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhanarahità ete dhammà, iti semhaü nàma imasmiü sarãre pañiyekko koññhàso acetano abyàkato su¤¤o nissatto yåsabhåto àbandhanà kàro àpodhàtåti. Pubbo anibaddhokàso yattha yattheva [SL Page 268] [\x 268/] Khàõukaõñakappaharaõa aggijàlàdãhi abhihate sarãrappadese lohitaü saõñhahitvà paccati. Gaõóapiëakàdayo và uppajjanti, tattha tattha tiññhati. Tattha yathà pharasuppahàràdivasena paggharita niyyàse rukkhe na rukkhassa pahàràdippadesà jànanti 'amhesu niyyàso ñhito'ti. Napi nãyyàso jànàti 'ahaü rukkhassa pahàràdippadesesu ñhito'ti. Evameva na sarãrassa khàõukaõñakàdãhi abhihatappadesà jànanti 'amhesu pubbo ñhito'ti, napi pubbo jànàti 'ahaü tesu tesu padesesu ñhito'ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhanarahità ete dhammà, iti pubbo nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano abyàkato su¤¤o nissatto yåsabhuto àbandhanàkàro àpodhàtåti. Lohitesu saüsaraõalohitaü pittaü viya sakalasarãraü byàpetvà ñhitaü, sanni citalohitaü yakanaññhànassa heññhàbhàgaü påretvà ekapattapåra mattaü vakkahadayayakanapapphàsàni tementaü ñhitaü. Tattha saüsaraõalohite abaddhapittasadisova vinicchayo. Itarampana yathà jajjarakapàle ovaññe udake heññhà leóóukhaõóàdãni temaya màne na leóókhaõóàdãni jànanti 'mayaü udakena temiyamànà'ti, napi udakaü jànàti 'ahaü leóókhaõóàdãni tememã'ti. Evameva na yakanassa heññhàbhàgaññhànaü vakkàdãni và jànanti 'mayi lohitaü ñhitaü amhe và temayamànaü ñhita'nti, napi lohitaü jànàti 'ahaü yakanassa heññhàbhàgaü påretvà vakkàdãni temayamànaü ñhita'nti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhanarahità ete dhammà, iti lohitaünàma imasmiü sarãre pañiyekko koññhàso avetano abyàkato su¤¤onissatto yåsabhåto àbandhanà kàro àpodhàtåti. Sedo aggisantàpàdikàlosu kesaloma kupa vivaràni påretvà tiññhati ceva paggharatã'ti. [PTS Page 361] [\q 361/] napi [missing 3 lines] bhisàdikalàpa vivarehi paggharantaü udakaü jànàti 'ahaü bhisàdikalàpaviva rehi paggharàmã'ti. Evameva na kesalomakåpavivaràni jànanti 'amhehi sedo paggharatã'ti, napi sedo jànàti 'ahaü bhisàdikalàpavivarehi paggharàmã'ti. Evameva na kesalomakåpavivaràni jànanti 'amhehi sedo paggharatã'ti, napi sedo jànàti 'ahaü kesaloma kåpavivarehi paggharàmã'ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhana rahità ete dhammà, iti sedo nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano abyàkato su¤¤o nissatto yåsa bhåto àbandhanàkàro àpodhàtåti. Medo thålassa sakalasarãraü pharitvà, kisassajaïghamaüsàdãni nissàya ñhito patthinnasineho. Tattha yathà haëiddipilotikapañicchanne maüsapu¤je na maüsapu¤jo jànàti 'maü nissàya haëiddipilotikà ñhità'ti, napi haëiddipilotikà jànàti 'ahaü maüsapu¤jaü nissàya ñhità'ti. Evameva na sakala sarãre jaïghàdisu và maüsaü jànàti 'maü nissàya medo ñhito'ti, [SL Page 269] [\x 269/] Napi medo jànàti 'ahaü sakalasarãre jaïghàdisu và maüsaü nissàya ñhito'ti. A¤¤ama¤¤aü àbogapaccavekkhanarahità ete dhammà, iti medo nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano abyàkato su¤¤o nissatto patthinnayåso àbavdhanà kàro àpodhàtåti. Assu yadà sa¤jàyati, tadà akkikåpake påretvà tiññhati và paggharati và tattha yathà udakapunõesu taruõa tàlaññhikupakesu na taruõatàlaññhikåpakà jànanti 'amhesu udakaüñhita'nti, napi taruõatàlaññhikupakà jànanti 'amhesu udakaü ñhita'nti, napi taruõatàlaññhikupakesu udakaü jànàti 'ahaü taruõa tàlaññhikupakesu ñhita'nti. Evameva na akkhikåpakà jànanti 'amhesu assu ñhita'nti, napi assu jànàti 'ahaü akkhikåpakesu ñhita'nti. A¤¤ama¤¤aü àbogapaccavekkhanarahità ete dhammà, iti assu nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano abyàkato su¤¤o nissatto yåsabhåto àbavdhanàkàro àpodhàtåti. Vasà aggisantàpàdikàle hatthatala hatthapiññhi pàdatala padàpiññhi nàsàpuña nalàña aüsakuñesu ñhitavilãnasneho, tattha yathà pakkhittatele àcàme na àcàmo jànàti 'maü telaü ajjhottharitvà ñhita'nti. Evameva na hatthatalàdippadeso [PTS Page 362] [\q 362/] jànàti 'maü vasà ajjhottharitvà ñhità'ti, napi vasà jànàti 'ahaü hatthatalà dippadesaü ajjhottharitvà ñhità'ti. A¤¤ama¤¤aü àbogapacca vekkhanarahità ete dhammà, iti vasà nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano abyàkato su¤¤o nissatto yåsabhuto àbavdhanàkàro àpodhàtåti. Kheëo tathàråpe kheëuppattippaccaye sati ubhohi kapolapassehi orohitvà jivhàtale tiññhati, tattha yathà abbocchinnaudakanissande nadãtãra kupake na kåpatalaü jànàti 'mayi udakaü santiññhatã'ti, napi udakaü jànàti 'ahaü kupatale santiññhàmã'ti. Evameva na jivhàtalaü jànàti 'mayi ubhohi kapolapassehi orohitvà kheëo ñhito'ti napi kheëo jànàti 'ahaü ubhohi kapolapassehi orohi và jivhàtale ñhito'ti. A¤¤ama¤¤aü àbogapaccavekkhanarahità ete dhammà, iti kheëo nàma imasmiü sarãre pàñiyekkokoññhàso acetano abyàkato su¤¤o nissatto yåsabhuto àbavdhanàkàro àpodhàtåti. Siïghàõikà yadà sa¤jàyati, tadà nàsàpuñe påretvàtiññhati và paggharati và. Tattha yathà påtidadhiharitàya sippikàya na sippikà jànàti 'mayi påtidadhi ñhita'nti, napi påti dadhi jànàti 'ahaü sippikàya ñhita'nti. Evameva na nàsàpuñà jànanti 'amhesu siïghàõikà ñhità'ti, napi siïghàõikà jànàti 'ahaü nàsàpuñesu ñhità'ti a¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhana rahità ete dhammà, iti siïghàõikà nàma imasmiü sarãre pàñiyekkà koññhàso acetano abyàkato su¤¤o nissatto [SL Page 270] [\x 270/] Yåsabhuto àbandhanàkàro àpodhàtåti. Lasikà aññhikasavdhinaü abbha¤janakiccaü sàdhayamànà asãtisatasandhisu ñhità, tattha yathà telabbha¤jite akkhe na akkho jànàti 'maü telaü abbha¤jitvà ñhita'nti, napi telaü jànàti 'ahaü akkhaü abbha¤jitvà ñhita'nti. Evameva na asãtisatasavdhayo jànanti 'lasikà amhe abbha¤jitvà ñhità'ti, napilasikà jànàti 'ahaü asãtisatasandhayo abbha¤jitvà ñhità'ti. A¤¤ama¤¤aü àbogapaccavekkhanarahità ete dhammà, iti lasikà nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto yåsabhuto àbavdhanàkàro àpodhàtåti. Muttaü vattissa abbhantare ñhitaü, tattha yathà candanã kàya pakkhitte adomukhe yavanaghañe na yavanaghaño jànàti 'mayi chandanikàraso ñhito'ti, napi candanikàraso jànàti 'ahaü yavana ghañe ñhito'ti. Evameva na vatthi jànita [PTS Page 363 [\q 363/] ']mayi vuttaü ñhita'nti. Napi muttaü jànàti 'ahaü vatthimhi ñhita'nti. A¤¤ama¤¤aü àboga paccavekkhanarahità ete dhammà, iti muttaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano abyàkato su¤¤o nissatto yåsabhuto àbavdhanàkàro àpodhàtåti. Evaü kesàdisu manasikàraü pavattetvà yena santappati ayaü imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano abyàkato su¤¤o nissatto paripàcanàkàro tejodhàtuti. Yena jirãyati yena parióayhati yena asitapãtakhàyitasàyitaü sammàpariõàmaü gacchati, ayaü imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano abyàkato su¤¤o nissatto paripàcanàkàro tejodhàtutã. Evaü tejokoññhàsesu manasikàro pavattetabbo. Tato uddhaïgame vàto uddhaïgamavasena pariggahetvà ado game adhogamavasena, kucchisaye kucchisayavasena, koññhasaye keññhasayavasena, aïgamaïgànusàrimhi aïgamaïgànusàrivasena, assàsapassàse assàsapassàsavasena pariggahetvà uddhaïgamà vàtà nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano abyàkato su¤¤onissatto vitthambhanàkàro vàyodhàtuti; adhogamà vàtà nàma kucchisayà vàtà nàma koññhasayà vàtà nàma aïgamaïgànusàrino vàtà nàma assàsapassàsàvàtà nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano abyàkato su¤¤o nissatto vitthambhanàkàro vàyodhàtuti; evaü vàyo koññhàsesu manasikàro pavattetabbo. Tassevaü pavattamanasikàrassa dhàtuyo pàkañà honti, tà punappuna àvajjayato manasikaroto vuttanayeneva upacàra samàdhi uppajjati. Yassa pana evaü bhàvayato kammaññhànaü na [SL Page 271] [\x 271/] Ijjhati, tena salakkhaõasaïkhepato bhàvetabbaü. Kataü? Vãsatiyà koññhàsesu thaddhalakkhaõaü pañhavãdhàtuti vavatthapetabbaü. Tattheva àbavdhanalakkhaõaü àpodhàtåti, paripàcanalakkhaõaü tejodhàtuti, vitthambhanalakkhaõaü vàyodhàtuti; dvàdasasu koññhàsesuàbavdhana lakkhaõaü àpodhàtåti vavatthapetabbaü. Tattheva paripàcana lakkhaõaü tejodhàtuti, vitthambhanalakkhaõaü vàyodhàtutã, thaddhalakkhaõaü pañhavãdhàtuti; catusu koññhàsesu paripàcanalakkhaõaü tejodhàtuti vavatthapetabbaü. Tena avinibbhuttaü vitthambhana [PTS Page 364] [\q 364/] lakkhaõaü vàyodhàtuti, thaddhalakkhaõaü pañhavãdhàtuti, àbandhana lakkhaõaü àpodhàtåti; chasu koññhàsesu vitthambhanalakkhaõaü vàyo dhàtåti vavatthapetabbaü. Tattheva thaddhalakkhaõaü pañhavãdhàtuti, àbandhanalakkhaõaü àpodhàtåti, paripàcanalakkhaõaü tejodàtuti. Tassevaü vavatthàpayato dhàtuyo pàkañà honti. Tà punappuna àvajjayato manasi karoto vuttanayeneva upacàrasamàdhi uppajjati. Yassa pana evampi bhàvayato kammaññhànaü na ijjhati, tena salakkhaõavibhattito bhàvetabbaü. Kataü? Pubbe vutta nayeneva kesàdayo pariggahetvà kesamhi thaddhalakkhaõaü pañhavã dhàtuti vavatthapetabbaü. Tattheva àbavdhanalakkhaõaü àpodhàtåti, paripàcanalakkhaõaü tejodhàtuti, vitthambhanalakkhaõaü vàyo dhàtuti, evaü sabbakoññhàsesu ekekasmiü koññhàse catasso dhàtuyo vavatthapetabbà. Tassevaüvavatthàpayato dhàtuyo pàkañà honti. Tà punappuna àvajjayato manasi karoto vuttanayeneva upacàrasamàdhi uppajjati. Api ca ko pana vacanatthato kalàpato cunõato lakkhaõàdito samuññhànato nànattekattato vinibbhogàvinibbhogato sabàgavisabhàgato ajjhattikabàhiravisesato saïgahato paccayato asamannà hàrato paccayavibhàgatoti imehipi àkàrehi dhàtuyo manasikàtabbà. Tattha vacanatthato manasikarontena - patthañattà pañhavã, appeti àpiyati appàyatãti và àpo, tejatãti tejo, vàyatãti vàyo, avisesena pana sakkhaõadhàraõato dukkhàdànato dukkhàdhànato ca dhàtuti, evaü visesasàma¤¤avasena vacanatthato manasi kàtabbà. Kalàpatoti yà ayaü kesà lomàti àdinà nayena vãsatiyà àkàrehi pañhavãdhàtu, pittaü semhanti ca àdinà nayena dvàdasahàkàrehi àpodhàtu niddiññhà, tattha yasmà: - " Vaõõo gandho raso ojà catasso càpi dhàtuyo Aññha dhammasamodhàni hoti kesàti sammuti, Tesaü ye vinibbhogà natthi kesàti sammutã"ti. Tasmà kesàpi aññhadhammakalàpamattameva, tathà lomàdayoti. [PTS Page 365] [\q 365/] yo pananettha kammasamuññhàno koññhàso, so jãvitindriyena ca [SL Page 272] [\x 272/] Bhàvena ca saddhi dasadhammakalàpopi hoti. Ussadavasena pana pañhavãdhàtuàpodhàtåti saïkhaü gato, evaü kalàpato manasi kàtabbà. Cuõõatoti imasmiü hi sarãre majjhimena pamàõena pariggayhamànà paramàõubhedasaücunõà sukhumarajabhåtà pañhavãdhàtu doõamattà siyà, sà tato upaóóhappamàõàya àpodhàtuyà saïgahãtà tejodhàtuyàanupàlità vàyodhàtuyà vitthamhità na vikirãyati na viddhaüsãyati, avikiriyamànà aviddhaüsiyamànà anekavidhaü itthipurisaliïgàdibhàvavikappaü upagacchati, aõuthåladãgharassa thirakañhinàdi bhàva¤ca pakàseti. Yålagatà àbandhanàkàrabhåtà panetta àpodhàtu pañhavãpatiññhità tejànupàlità vàyovitthamhità na paggharati na parissavati, apaggharamànà aparissamanànà pãõitapãõita bhàvaü dasseti. Asitapãtàdiparipàvakà cettha usumàkàrabhåtà uõhattalakkhaõà tejodhàtu pañhavãpatiññhità àposaïgahità vàyovitthamhità imaü kàyaü paripàveti. Vaõõasampatti¤cassa àvahati. Tàya ca pana paripàcito ayaü kàyo na påtibhàvaü dasseti, aïgamaïgànusañà cettha samudãraõavitthambhanalakkhaõà vàyodhàtu pañhavãpatiññhità àposaïgahità tejànupàlità imaükàyaü vitthamheti. Tàya ca pana vitthamhito ayaü kàyo na paripatati, ujukaü saõñhàti. Aparàya vàyodhàtuyà samabbhàhato gamanaññhànanisajjà sayana iriyàpathesu vi¤¤attiü dasseti, sammi¤jeti, sampasàreti, hatthapàdaü làëeti. Evametaü itthipurisàdibhàvena bàlajanava¤canaü màyàråpasadisaü dhàtuyantaü pavatta tãti evaü cuõõato manasikàtabbà. Lakkhaõàditoti pañhavãdhàtu kiü lakkhaõà, kiü rasà, kiü paccupaññhànàti evaü catassova dhàtuyo àvajjetvà pañhavãdhàtukakkhaëattalakkhaõà, patiññhànarasà, sampañicchapaccupaññhànà; àpodhàtu paggharaõalakkhaõà, bråhana rasà, saïgahapaccupaññhànà;tejodhàtu uõhattalakkhaõà, paripàcanarasà, maddavànuppadàna paccupaññhànà; vàyodhàtu vitthambhana lakkhaõà, samudãraõarasà, abhinãhàrapaccupaññhànàti; evaü lakkhaõà dito manasi [PTS Page 366] [\q 366/] kàtabbà. Samuññhànatoti ye ime pañhavãdhàtu àdãnaü vitthàrato dassanavasena kesàdayo dvàcattàëãsakoññhàsà dassità, tesu 'udahiyaükarãsaü pubbo mutta'nti ime cattàro koññhàsà utusamuññhànàva. 'Assu sedo kheëo siïghàõikà'ti ime cattàro utucittasamuññhànà, asitàdiparipàcanakotejo kammasamuññhànova. Assàsapassàsà cittasamuññhànàva, avasesà sabbepi catusamuññhànàti evaü samuññhànato manasi kàtabbà. Nànattekattatoti sabbàsampi dhàtånaü salakkhaõàdito nànattaü a¤¤àneva hi pañhavãdhàtuyà lakkhaõarasapaccupaññhànàni a¤¤àni àpodhàtuàdãnaü, evaü lakkhaõàdivasena pana kammasamuññhànàdivasena ca nànattabhåtànampi etàsaü råpamahàbhåta dhàtu dhamma [SL Page 273] [\x 273/] Aniccàdivasena ekattaü hoti. Sabbàpi hi dhàtuyo ruppana lakkhaõaü anatãtattà råpàni, mahantapàtubhàvàdãhi kàraõehi mahàbhåtàni. Mahantapàtubhàvàdihãti etàhi dhàtuyo mahantapàtubhàvato mahàbhåtasàma¤¤ato mahàparihàrato mahàvikàrato, mahantattà bhåtattà càti imehi kàraõehi mahàbhåtàniti vuccanti. Tattha mahantapàtubhàvatoti etàni hi anupàdinna santànepi upàdinnasantànepi mahantàni pàtubhåtàni, tesaü anupàdinnasantàne: - "Duve satasahassàni cattàri nahutàni ca, Ettakaü bahalattena saïkhàtàyaü vasundharà"ti. âdinà sayena mahantapàtubhàvatà buddhànussatiniddese vuttàva. Upàdinnasantànepi maccha kacchapa deva dànavàdi sarãravasena mahantàneva pàtubhåtàni. Vuttaü hetaü: - "santi bhikkhave mahà samudde yojanasatikàpi attabhàvà[a]"ti àdi mahàbhåtasàma¤¤a toti etànihi- yathà màyàkàro amaõiüyeva udakaü maõiü katvà dasseti, asuvaõõaü yeva leóóuü suvanõaü katvà dasseti, yathà ca sayaü neva yakkho na yakkhãsamàno yakkhabhàvampi yakkhibàvampi dasseti, evameva sayaü anãlàneva hutvà nãlaü upàdàråpaü dassenti, apãtàni alohitàni anodàtàneva [PTS Page 367] [\q 367/] hutvà odàtaü upàdàråpaü dassentãti màyàkàramahàbhåtasàma¤¤ato mahà bhåtàni. Yathà ca yakkhàdãni mahàbhåtàni yaü gaõhanti, neva nesaü tassa anto na bahaññhànaü upalabbhati, na ca taü nissàya na tiññhanti, evameva etànipi neva a¤¤ama¤¤assa anto na bahi ñhitàni hutvà upalabbhanti, na ca a¤¤ama¤¤aü nissàya na tiññhantãti acinteyyaññhànatàya yakkhàdimahàbhåtasàma¤¤atopi mahàbhåtàni, yathà ca yakkhinã saïkhàtàni mahàbhåtàni manàpehi vaõõasaõñhàna vikkhepehi attano bhayànakabhàvaü pañicchàdetvà satte va¤centi, evameva etànipi itthipurisasarãràdisu manàpena chavi vanõena manàpena attano aïgapaccaïgasanñhànena manàpena ca hatthapàdaïguli bhamukavikkhepena attano kakkhaëattàdi bhedaü yathàvasaralakkhaõaü pañicchàdetvà bàlajanaü va¤centi, attano sabhàvaü daññhuü na dentãti va¤cakattena yakkhinã mahà bhåtasàma¤¤atopi mahàbhåtàni. Mahàparihàratoti mahantehi paccayehi pariharitabbato, etàni hi divase divase upane tabbattà mahantehi ghàsacchàda nàdihi bhåtàni pavattànãti mahà bhåtàni, mahàparihàni và bhåtànãtipi mahàbhåtàni. Mahàvikàra toti etàni hi upàdinnànipi anupàdinnànipi mahàvikàràni [A]vinayacålavagga- a. Ni. Aññhakani. [SL Page 274] [\x 274/] Honti. Tattha anupàdinnànaü kappavuññhàne vikàramahattaü pàkañaü hoti, upàdinnànaü dhàtukkhobhakàle. Tathàhi: - Bhumito vuññhito yàva brahmalokà vidhàvati, Acci accimato loke óayhamànamhi tejasà. Koñisatasahassekaü cakkavàëaü vilãyati, Kupitena yadà loko salilena vinassati. Koñisatasahassekaü cakkavàëaü vilãyati, Vàyodhàtuppapena yadà loko vinassati. Patthaddho bhavatã kàyo daññho kaññhamukhena và, Pañhavãdhàtuppakopena hoti kaññhamukheva so. Påtiyo bhavatã kàyo daññho påtimukhena và, âpodhàtuppakopena hoti påtimukheva so. [PTS Page 368] [\q 368/] Santatto bhavatã kàyo daññho aggimukhena và, Tejodhàtuppakopena hoti aggimukheva so. Sa¤¤inno bhavatã kàyo daññho satthamukhena và, Vàyodhàtuppakopena hoti satthamukheva so. Iti mahàvikàràni bhåtànãti mahàbhåtàni. Mahantattà bhåtattà càti etàni hi mahantàni mahatà vàyàmena pariggahetabbattà, bhåtàni vijjamànattàti. Mahantattà bhåtattà ca mahàbhåtàni. Evaü sabbàpetà dhàtuyo mahantapàtubhàvàdihi kàraõehi mahi bhåtàni. Salakkhaõadhàraõato pana dukkhàdànato ca dukkhà dhànato ca sabbàpi dhàtulakkhaõaü anatãtattà dhàtuyo, salakkhaõa dhàraõena ca attano khaõànuråpadhàraõena ca dhammà, khayaññhena aniccà, bhayaññhena dukkhà, asàrakaññhena anattà. Iti sabbàsampi råpamahàbhåtadhàtudhammaaniccàdivasena ekattanti evaü nànatte kattato manasi kàtabbà. Vinibbhogàvinibbhogatoti sahuppannàva età ekekasmiü sabbapariyantime suddhaññhakàdikalàpe padesena avinibbhuttà, lakkhaõena pana vinibbhuttàti evaü vinibbhogàvinibbhogato manasi kàtabbà. Sabhàgavisabhàgatoti evaü avinibbhuttàsu càpietàsu purimà dve garukattà sabhagà, tathà pacchimà lahukattà. Purimà pana pacchimàhi pacchimà ca purimàhi visabhàgàti evaü sabhàgavisabhàgato manasi kàtabbà. Ajjhattika bàhiravisesatoti ajjhattikà dhàtuyo vi¤¤àõavatthu vi¤¤atti indu;yànaü nissayà honti sairiyàpathà catusamuññhànà, bàhirà vuttaviparãtappakàràti. Evaü ajjhattikabàhiravisesato manasikàtabbà. Saïgahatoti kammasamuññhànà pañhavãdhàtu kammasamuññhànàhi itaràhi ekasaïgahà hoti, samuññhànanànattàbhàvato. Tathà [SL Page 275] [\x 275/] Cittàdisamuññhànà cittàdisamuññhànàhãti. Evaü saïgahato manasi kàtabbà. Paccayatoti pañhavãdhàtu àposaïgahãtà tejoanu pàlità vàyovitthamhità tiõõaü mahàbhåtànaü patiññhà hutvà paccayo hoti, àpodhàtu pañhavãpatiññhità tojoanupàlità vàyovitthamhità tinõaü mahàbhåtànaü àbandhanaü hutvà paccayo hoti, tejodhàtu pañhavãpatiññhità àposaïgahãtà [PTS Page 369] [\q 369/] vàyovitthamhãtà tiõõaü mahàbhåtànaü paripàcanaü hutvà paccayo hoti, vàyo dhàtu pañhavãpatiññhità àposaïgahãtà tejoparapàcità tiõõaümahàbhåtànaü vitthambhanaü hutvà paccayo hotãti evaü paccayato manasi kàtabbà. Asamannàhàratoti pañhavãdhàtu cettha'ahaü pañhavã dhàtu'ti và 'tiõõaü dhàtånaü patiññhà hutvà paccayo homã'ti và na jànàti, itarànipi tãõi' amhàkaü pañhavãdhàtu patãññhà hutvà paccayo hotã'ti na jànanti, esanayo sabbatthàti evaü asamannàhàrato manasi kàtabbà. Paccaya vibhàgatoti dhàtånaü hi 'kammaü cittaü àhàro utu'ti cattàro paccayà, tattha kammasamuññhànànaü kamma meva paccayo hoti, na cittàdayo. Cittàdisamuññhànànampi cittàdayova paccayà honti, na itare; kammasamuññhànàna¤ca kammaü janakappaccayo hoti, sesànaü pariyàyato upanissaya paccayo hoti. Cittasamuññhànànaü cittaü janakapaccayo hoti, sesànaü pacchàjàtapaccayo atthipaccayo avigatapaccayo ca. Utusamuññhànànaü utu janakapaccayohoti. Sesànaü atthipaccayo avigatapacca yo ca. Kammasamuññhànaü mahàbhåtaü kammasamuññhànànampi mahàbhåtànaü paccayo hoti, cittàdisamuññhànànampi mahàbhåtànaü paccayo hoti, tathà cittasamuññhànaü, àhàrasamuññhànaü. Utusamuññhànaü mahà bhåtaü utusamuññhànànampi mahàbhåtànaü paccayo hoti, kammàdi samuññhànànampi. Tattha kammasamuññhànà pañhavãdhàtu kammasamuññhànànaü itahàsaü sahajàta a¤¤ama¤¤anissayaatthiavigatavasena ceva patiññhànavasena ca paccayo hoti, na janakavasena. Itaresaü tisantati mahàbhåtànaü nissaya atthiavigatavasena paccayo hoti, na patiññhànavasena, na janakavasena. âpodhàtu cettha itaràsaü tiõõaü sahajàtàdivasena ceva àbandhanavasena ca paccayo hoti, na janakavasena. Itaresaü tisantatikànaü nissayaatthiavigata paccayavaseneva. Na àbavdhanavasena, na janakavasena. Tejo dhàtu pettha itaràsaü tiõõaü sahajàtàdivasena ceva paripàcana vasena ca paccayo hoti, na janakavasena. Itaresaü tisantati kànaü nissayaatthiavigatapaccayavaseneva, na paripàcanavasenana janakavasena. Vàyodhàtu pettha itaràsaü tiõõaü sahajàtàdi [PTS Page 370] [\q 370/] vasena ceva vitthambhanavasena ca paccayo hoti, na janakavasena. [SL Page 276] [\x 276/] Itaresaü tisantatikànaü nissaya atthi avigatapaccayavaseneva, na vitthambhanavasena na janakavasena. Cittaàhàrautusamuññhàna pañhavã dhàtu àdãsupi eseva nayo. Evaü sahajàtàdipaccayavasappavattàsu ca panetàsu dhàtusu. Ekaü pañicca tisso catudhà tisso pañicca eko ca, Dve dhàtuyo pañicca dve chaddhà sampavattanti. Pañhavã àdãsu hi ekekaü pañicca itarà tisso tissoti evaü ekaü pañicca tisso catudà sampavattanti, tathà pañhavãdhàtu àdãsu ekekà itarà tisso tisso pañiccàti evi tisso pañicca ekàva catudhà sampavattati, purimà pana dve pañicca pacchimà, pacchimàva dve pañicca purimà, pañhamatatiyà pañicca dutiyacatutthà, dutiyacatutthà pañicca pañhamatatiyà, pañhamacatutthà pañicca dutiyatatiyà, dutiyatatiyà pañicca pañhamacatutthàti evaü dve dhàtuyo pañicca dve chaddhà sampavattanti, tàsu pañhavãdhàtu abhikkamapañikkamàdikàle uppãëanassa paccayo hoti. Sàva àpodhàtuyà anugatà patiññhàpanassa, pañhavãdhàtuyà pana anugatààpodhàtu adikkhepanassa, vàyo dhàtuyà anugatà tejodhàtu uddharaõassa, tejodhàtuyà anugatà vàyodhàtu atiharaõa vãtiharaõànaü paccayo hotãti evaü paccaya vibhàgato manasi kàtabbà. Evaü vacanatthàdivasena manasi karontassàpi hi ekenekena mukhena dhàtuyo pàkañà honti, tà punappuna àvajjayato manasi karoto vuttanayeneva upacàrasamàdhi uppajjati, svàyaü catunnaü dhàtånaü vavatthàpakassa ¤àõassànubhàvena uppajjanato catudhàtu vavatthànantveva saïkhaü gacchati. Ida¤ca pana catudhàtu vavatthànamanuyutto bhikkhu su¤¤ataü avagàhati, sattasa¤¤aü samugghàteti, so sattasa¤¤àya samåha tattà vàëamigayakkharakkhasàdi vikappaü anàpajjamàno bhayabhera vasahohoti, ahatãrati saho na iññhàniññhesu ugghàtanigghàtaü pàpuõàti, mahàpa¤¤oca pana hoti amatapariyosàno và sugatiparàyano vàti. Evaü mahànubhàvaü yogãvarasahassa kãëitaü etaü, Catudhàtu vavatthànaü nicaü sevetha medhàvãti. Ayaü catudhàtuvavatthànassa bhàvanàniddeso. [PTS Page 371] [\q 371/] Ettàvatà ca yaü samàdhissa vitthàraü bhàvanànaya¤ca dassetuü ko samàdhi kenaññhena samàdhãti àdinà nayenapa¤hakammaü kataü. Tattha kathaü bhàvetabboti imassa padassa sabbappakàrato atthavanõanà samattà hoti. Duvidhoyeva svàyaü idha adhippeto upacàrasamàdhi ceva appanàsamàdhi ca tattha dasasu kammaññhànesu [SL Page 277] [\x 277/] Appanà pubbabhàgacittesu ca ekaggatà upacàrasamàdhi, avasesa kammaññhànesu cittekaggatà appanàsamàdhi. So duvidhopi tesaü kammaññhànànaü bàvitattà bàvito hoti. Tenavuttaü kataü bhàvetabboti imassa padassa sabbappakàrato atthavaõõanà samattàti. Yampana vuttaü samàdhibàvanàya ko ànisaüsoti, tattha diññhadhammasukhavihàràdi pa¤cavidhosamàdibhàvàya ànisaüso. Tathàhi: ye arahanto khãõàsavà samàpajjitvà ekaggacittà sukhaü divasaü viharissàmàti samàdhiü bhàventi, tesaü appanàsamàdibhàvanà diññhadhammasukhavihàrànisaüsà hoti. Tenàha bhagavà: - "na kho panete cuvda ariyassa vinaye sallekhà vuccanti diññhadhammasukha vihàrà ete ariyassa vinaye vuccantã"[a]ti. Sekha puthujjanànaü 'samàpattito vuññhàya samàhitena cittena vipassissàmà'ti bhàvayataü vipassanàya padaññhànattà appanàsamàdibhàvanàpi sambàdhe okàsàdhigamanayena upacàrasamàdhibhàvanàpi vipassanàni saüsà hoti. Tenàha bhagavà: "samàdhiü bhikkhave bhàvetha, samàhito bhikkhave bhikkha yathàbhåtaü pajànàtã"ti. Ye pana aññhasamàpattiyo nibbattetvà abi¤¤àpàdakaü jhànaü samàpajjitvà samàpattito vuññhàya 'ekopi hutvà bahudhà hotã'ti vuttanayà abhi¤¤àyo patthentà nibbattenti, tesaü sati sati àyatane abhi¤¤àpadaññhànattà appanàsamàdibhàvanà abi¤¤ànisaüsà hoti. Tenàha bhagavà: - " so yassa yassa abi¤¤àsacchikaraõãyassa dhammassa cittaü abhininnàmeti abhi¤¤àsacchikiriyàya, tatra tatreva sakkhi bhabbataü pàpuõàti sati sati àyatane"ti. [PTS Page 372] [\q 372/] ye 'aparihãnajjhànà brahmaloke nibbattissàmà'ti brahmalokuppattiü patthentà và apatthayamànà vàpi puthujjanà samàdhito na parihàyanti, tesaü bhavavisesàvahattà appanàsamàdhibhàvanà bhavavisesànisaüsà hoti. Tenàha bhagavà: "pañhamaü jhànaü parittaü bhàvetvà kattha uppajjanti? Brahmapàrisajjànaü devànaü sahavyataü uppajjantã"ti àdi. Upacàrasamàdhibhàvanàpi pana kàmàvacarasugatibhavavisesaü àva hatiyeva. Ye pana ariyà 'aññhasamàpattiyo nibbattetvà nirodhasamàpattiü samàpajjitvà sattadivasàni acittà hutvà diññheva dhamme nirodhaü nibbàõaü patvà sukhaü viharissàmà'ti samàdhiü bhàventi, tesaü appanàsamàdhibhàvanà nirodhànisaüsà hoti. Tenàha: - "soëasahi g¤àõacariyàhinavahi samàdhicariyàhi vasãbhà vato pa¤¤à nirodhasamàpattiyà ¤àõa"nti. Evamayaü diññhadhammasukha vihàràdipadvavidho samàdhibhàvanàya ànisaüso. Tasmà nekànisaüsamhi kilesamalasodhane Samàdhibhàvanàyoge nappamajjeyya paõóitoti. [A.] Ma. Ni. Sallekhasutta. [SL Page 278] [\x 278/] Ettàvatà ca 'sile patiññhàya naro sapa¤¤o'ti imissà gàthàya sãlasamàdhipa¤¤àmukhenadesite visuddhimagge samàdhipi paridipito hoti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate visuddhimagge Samàdhibhàvanàdikàre Samàdhiniddeso nàma Ekàdasamo paricchedo. [PTS Page 373] [\q 373/] [PTS Vol Vism2] [\z Vism /] [\f II /] 12. Iddhividha niddeso. Idàni yàsaü lokikàbhi¤¤ànaü vasena ayaü samàdhibhàvanà abhi¤¤ànisaüsàti vuttà, tàabi¤¤à sampàdetuü yasmà pañhavã kasiõàdisu adigata catutthajjhànena yoginà yogo kàtabbo, evaü hissa sà samàdhibhàvanà adhigatànisaüsà ceva bhavissati thiratarà ca, so adhigatànisaüsàya thirataràya samàdhibhàvanàya samannàgato sukheneva pa¤¤àbhàvanaü sampàdessati, tasmà abhi¤¤àkathaü tàva àrabhissàma. Bhagavatà hi adhigatacatutthajjhànasamàdhãnaü kula puttànaü samàdhibhàvanànisaüsadassanattha¤ceva uttaruttariü paõãtapaõãtadhammadesanattha¤ca " so evaü samàhite citte parisuddhe pariyodàte anaïgaõe vigatåpakkilese mudubhåte kammaniye ñhite ànejjappatte iddhividhàya cittaü abhinãharati abhininnàmeti so anekavihitaü iddhividhaü paccanubhoti ekopi hutvà pahudhà hotã[a]"ti àdinà nayena iddhividhaü, dibbasotadhàtu g¤àõaü, cetopariya¤àõaü, pubbe nivàsànussati¤àõaü, sattànaü cutupapàte ¤àõanti pa¤calokikàbhi¤¤à vuttà. Tattha ekopi hutvà bahudhà hotãti àdikaü iddhivikubbanaü kàtukàmena àdi kammikena yoginà odàtakasiõapariyantesu aññhasu kasiõesu aññha aññha samàpattiyo nibbattetvà [PTS Page 374] [\q 374/] kasiõànulomato, kasiõa pañilomato, kasiõànulomapañilomato, jhànànulomato, jhànapañilomato, jhànànulomapañilomato, jhànukkanti kato, kasiõukkantikatojhànakasiõukkantikato, aïga saïkantito, àrammaõasaïkantito, aïgàrammaõasaïkantito, aïgavavatthàpanato, àrammaõavavatthàpanatoti imehi cuddasahi àkàrehi cittaü paridametabbaü. Katamaü panettha kasiõànu [A.] Vinaya - pàràjikàpàëivera¤jakaõóe. Vinaya - pàràjikàpàëivera¤jakaõóe [SL Page 279] [\x 279/] Lomaü katamaü panettha kasiõànulomato, kasiõànulomapañilemato, kasiõànulomapañilemato, jhànànulomato, jhànapañilomato, jhànànulomapañilomato, jhànukkanti kato, kasiõukkantikato jhànakasiõukkantikato, aïga saïkantito, àrammaõavavatthàpananti aïgàrammaõavavatthàpananti , aïgavavatthàpananti, àrammaõavavatthàpananti idha bhikkhu pañhavãkasaõe1 jhànaü samàpajjati, tato àpokasiõeti evaü pañipàñiyà aññhasu kasiõesusatakkhattumpi sahassakkhattumpi samàpajjati, idaü kasiõànulomaü nàma. Odàtakasiõeto pana paññhàya tatheva pañi lomakkamena samàpajjanaü kasiõapañilemaü nàma. Pañhavãkasiõato paññhàya yàva odàtakasiõaü, odàtakasiõatopi paññhàya yàva pañhavãkasiõanti evaü anulomapañilomavasena punappunaü samàpajjanaü kasiõànulomapañilomaünàma. Pañhavajjhànato pana paññhàya pañipàñiyà pàva nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü, tàva punappuna samàpajjanaü jhànànulomaü nàma. Nemasa¤¤ànasa¤¤àyatanato paññhàya yàva pañhamajjhànaü, tàva punappunasamàpajjanaü jhàna pañilemaü nàma. Pañhamajjhànato paññhàya yàva nevasa¤¤ànà sa¤¤àyatanaü, nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanato paññhàya yàva pañhamajjhànanti evaü anulomapañilomavasena punappunasamàpajjanaü jhànànulomapañilemaü nàma. Pañhavãkasiõe pana pañhamaü jhànaü samàpajjitvà tattheva tatiyaü samàpajjati. Tato tadeva ugghà ñetvà àkàsàna¤càyatanaü, tato àki¤ca¤¤àyatananti evaü kasiõaü2 anukkamitvà jhànassevaekantarikabhàvena ukkamanaü jhànukkantikaü nàma, evaü àpokasiõàdimålikàpi yojanà kàtabbà. Pañhavãkasiõe pañhamaü jhànaü samàpajjitvà puna tadeva tejokasiõe, tato nãlakasiõe, tato lohitakasiõeti iminà nayena jhànaü anukkamitvà kasiõasseva ekantarika bhàvena ukkamanaü kasiõukkantikaü nàma. Pañhavãkasiõe pañhamaü jhànaü samàpajjitvà tato tejokasiõe tatiyaü, nãlakasiõaü ugghà ñetvà àkàsàna¤càyatanaü, lohitakasiõato àki¤ca¤¤àyatanti iminà nayena jhànassa ceva kasiõassa ca ukkamanaü jhànakasiõukkantikaü nàma. Pañhavãkasiõe pana pañhamaü jhànaü samàpajjitvà tattheva [PTS Page 375] [\q 375/] itaresampi samàpajjanaü aïgasaïkantikaü nàma. Pañhavãkasiõe pañhamaü jhànaü samàpajjitvà tadeva àpo kasiõe tadeva odàtakasiõeti evaü sabbakasiõesu ekasseva jhànassa samàpajjanaü àrammaõasaïkantikaü nàma. Pañhavãkasiõe pañhamaü jhànaü samàpajjitvà àpokasiõe dutiyaü, tejokasiõe tatiyaü, vàyokasiõe catutthaü nãlakasiõaü ugghàñetvà àkàsàna¤càyatanaü, pãtakasiõato vi¤¤àõa¤càyatanaü, lohitakasiõato àki¤ca¤¤àyatanaü, odàtakasiõato nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatananti evaü ekantarikavasena aïgàna¤ca àrammaõàna¤ca saïkamanaü aïgàrammaõasaükantikaü nàma. Pañhamaü jhànaü pana pa¤caïgikanti vavatthapetvà dutiyaü tivaïgikaü, tatiyaü duvaïgikaü, 1. Sãga11. Pañhavãkasiõajhànaü. 2Ga sã. 11 Evaü pana kasiõaü. [SL Page 280] [\x 280/] Tathà catutthaü àkàsàna¤càyatanaü vi¤¤àna¤càyatanaü aki¤ca¤¤àyatanaü nevasa¤¤à nasa¤¤àyatananti evaü jhànaïgamattasseva vavatthàpanaü aïgavavatthàpanaü nàma. Tathà idaü pañhavãkasiõanti vavatthapetvà idaü àpokasiõaü idaü tejokasiõaü idaü vàyokasiõaü idaü nãlakasiõaü idaü pãtakasiõaü idaü lohitakasiõaü odàtakasiõanti evaü àrammaõamattasseva vavatthàpanaü àrammaõa vavatthàpanaü nàma. Aïgàrammaõavavatthàpanampi eke icchanti, aññha kathàsu pana anàgatattà addhà taü bhàvanàmukhaü na hoti. Imehi pana cuddasahi àkàrehi cittaü aparidametvà pubbe abhàvita bhàvano àdikammiko yogàvacaro iddhivukubbanaü sampàdessa tãti netaü ñhànaü vijjati. âdikammikassa hi kasiõaparikammampi bhàro, satesu sahassesu và ekova sakkoti. Katakasiõaparikammassa nimittuppàdanaü bhàro, satesu sahassesu và ekoca sakkoti. Uppanne nimitte taü vaóóhetvà appanàdigamo bhàro, satesu sahassesu và ekova sakkoti. Adhigatappanassa cuddasahàkàrehi cittaparidamanaü bhàro, satesu sahassesu và ekova sakkoti. Cuddasahàkàrehi paridamitacittassapi iddhi vikubbanaü nàma bhàro, satesu sahassesu và ekova sakkoti. Vukubbanappattassàpi khippanisantibhàvo nàma bhàro, satesu sahassesu và ekova khippanisanti hoti therambatthale1 mahà rohaõaguttattherassa hi gilànupaññhànaü àgatesu tiüsamattesu iddhimantasahassesu upasampadàya aññhacassiko [PTS Page 376] [\q 376/] rakkhitatthero viya, tassànubhàvo pañhavãkasiõaniddese vutto yeva. Tampanassànu bhàvaü disvà thero àha: "àvuso sace rakkhito nàbhavissa sabbe garahappattà assàma nàgaràjànaü rakkhituü nàsakkhiüså"ti. Tasmà attanà gahetvà vicaritabbaü àvudhaü nàma malaü sodhetvàva gahetvà vicarituü vaññatãti. Te therassa ovàde ñhatvà tiüsasahassàpi bhikkhå khippanisantino ahesuü. Khippani santiyàpi ca sati parassa patiññhàbhàvo bhàro, satesu sahassesu và ekova sakkoti. 2 Giribhaõóavàhanapåjàya màrena aïgàra vasse pavattite àkàse pañhaviü màpetvà aïgàravassaü parittàyako thero viya. Balavapubbayogànaü pana buddhapaccekabuddha aggasàvakàdãnaü3 vinàpi iminà vuttappakàrenabhàvanànukka mena arahattapañilàbhavaseneva4 ida¤ca iddhivikubbanaü a¤¤e capañisambhidàdibhedà guõà ijjhanti. Tasmà yathà piëandhanavikatiü kattukàmo suvaõõakàro aggidhamanàdãhi suvaõõaü muduü kamma¤¤aü katvàva karoti, yathà ca bhàjanavikatiü kattukàmo kumbhakàro mattikaü suparimadditaü muduü katvà karoti, evameva àdikammikena imehi cuddasahàkàrehi cittaü paridametvà chandasãsa 1. Ma. 1. Therambatthalalene 2. Ma. 1. Ekova hoti. 3. Sã. 11. Buddhapaccekabuddhaariyasàvakàdãnaü. 4. Ma. 11. Arahattapañilàbheneva. [SL Page 281] [\x 281/] Cittasãsa viriyasãsa vãmaüsàsãsa samàpajjanavasena ceva àvajjanàdi vasãbhàvavasena ca muduü kamma¤¤aü katvà iddhividhàya yogo karaõãyo. Pubbahetusampannena pana kasiõesu catutthajjhàna matte ciõõavasinàpi kàtuü vaññati. Yathà panettha yogo kàtabbo, taü vidhiü dassento bhagavà "so evaü samàhite citte"ti àdimàha. Tatràyaü pàlinayànusàreneva vinicchayakathà: - tattha soti so adhigatacatutthajjhàno yogã, evanti catutthajjhànakkamanidassana metaü, iminà pañhamajjhànàdigamàdinà kamena catutthajjhànaü pañilabhitvàti vuttaü hoti. Samàhiteti iminà catutthajjhànasamàdhinà samàhite, citteti råpàvacaracitte, parisuddheti àdisu pana upekkhàsatipàrisuddhibhàvenaparisuddhe, parisuddhattàyeva pariyodàne, [PTS Page 377] [\q 377/] pabhassareti vuttaühoti. Sukhàdãnaü paccayànaü ghàtena vihataràgàdiaïgaõattà1 anaïgaõe, anaïgaõattà yeva vigatåpakkilese, aïgaõena hi taü cittaü2 upakkilissati. Subhàvitattà mudubhåte, vasibhàvappatteti vuttaü hoti. Vase vattamànaü hi cittaü mudunti vuccati. Muduttàyeva ca kammaniye, kammakadhame kammayoggeti vuttaü hoti. Muduü hi cittaü kamma niyaü hoti sudhantamiva suvaõõaü, ta¤ca ubhayampi subhàvitattà yevàti. 3 Yathàha: - "Nàhaü bhikkhave a¤¤aü ekadhammampi samanupassàmi, yaü evaü bhàvitaü bahulãkataü mudu¤ca hoti kammaniya¤ca, yathayidaü bhikave citta[a]"nti. Etesu parisuddhabhàvàdisu ñhitattà ñhite, ñhitattà yeva àne¤jappatte, acale niri¤janeti vuttaü hoti. Mudukamma¤¤abhàvena vàattano vase ñhitattà ñhite, saddhàdihi pariggahitattà àne¤jappatte. Saddhàpariggahitaü hi cittaü assaddhiyena na i¤jati, viriyapariggahitaü kosajjena na i¤jati, satipariggahitaü pamàdena na i¤jati, samàdhipariggahitaü uddhaccena na i¤jati, pa¤¤àpariggahitaü avijjàya na i¤jati, obhàsagataü kilesandhakàrena na i¤jati, imehi chahidhammehi pariggahitaü àne¤jappattaü hoti. Evaü aññhaïgasamannàgataü cittaü abhinãhàrakkhamaü hoti abhi¤¤à saccikaraõãyànaü dhammànaü abhi¤¤à sacchikiriyàya. Aparonayo: catutthajjhànasamàdhinà samàhite, nãvaraõadårãbhàvena parisuddhe, vitakkàdisamatikkamena pariyodàte, jhànapañilàbhapaccanãkànaü pàpakànaü icchàvacarànaüabhàvena anaïgaõe, abhijjhàdãnaü cittassa upakkilesànaü vigamena 1. Si11. Vigataràgàdi- vãtaràgàdi- (katthaci) 2. Sãga11. Cittaü. 3. Sãga1. Yevàtãpi. [A.] A-ni-ekakanipàta. [SL Page 282] [\x 282/] Vigatåpakkilese, ubhayampi cetaü anaïgaõasutta vatthasuttànu sàrena veditabbaü. Vasippattiyà mudubhute, iddhipàdabhàvåpagamena kammaniye, bhàvanàpàripåriyà paõãtabhàvåpagamena ñhite àne¤jappatte, yathà àne¤jappattaü hoti evaü ñhiteti attho. Evampi aññhaïgasamannàgataü cittaü abhinãhàrakkhamaü [PTS Page 378] [\q 378/] hoti abhi¤¤àsacchikaraõãyànaü dhammànaü abhi¤¤àsacchikiriyàya pàdakaü padaññhànabhåtanti. Iddhividhàya cittaü abhinãharati abhininnàmetãti ettha ijjhanaññhena iddhi, nipphattiaññhena pañilàbhaññhena càti vuttaü hoti. Yaü hi nipphajjati pañilabbhati ca taü ijjhatãti vuccati. Yathàha: "kàmaü kàmayamànassa tassa cetaü samijjhatã[a]"ti. Tathà nekkhammaü ijjhatãti iddhi, pañiharatãti pàñihàriyaü, arahattamaggo ijjhatãti iññhi, pañiharatãti pàñihàriyanti. Aparonayo: - ijjhanaññhena iddhi, upàyasampadàyetaü adhivadhanaü, upàyasampadà hi ijjhati adhippeta phalappasavanato. Yathàha: -"ayaü kho citto gahapati sãlavà kalyàõadhammo, sace paõidahissati anàgatamaddhànaü ràjà assa cakkavattãti tassa kho ayaü ijjhissati hi sãlavato ceto paõidhi visuddhattà[b]"ti. Aparo nayo: etàya sattà ijjhantãti iddhi, ijjhantãti iddhà vuddhà ukkaüsagatà hontãti vuttaü hoti. Sà dasavidhà. Yathàha: - iddhiyoti dasaiddhiyo punacaparaü àha: - "katamà dasa iddhiyo? Adhiññhànà iddhi, vikubbanà iddhi, manomayà iddhi, g¤àõa vipphàrà iddhi, samàdhivipphàrà iddhi, ariyà iddhi, kammavipàkajà iddhi, pu¤¤avato iddhi, vijjàmayà iddhi, tattha tattha sammàpayogapaccayà ijjhanaññhena iddhã[c]"ti. Tattha pakatiyà eko bahukaü àvajjati, sataü và sahassaü và satasahassaü và àvajjitvà ¤àõena adhiññhàti bahuko homãti, evaü vibhajitvà dassità iddhi adhiñhànavasena nipphannattà adhiññhànà iddhi nàma. "So pakativaõõaü vijahitvà kumàrakavanõaü và dasseti nàgavanõaü và dasseti, supaõõavaõõaü và dasseti, yakkhavaõõaü và dasseti, asuravaõõaü và dasseti, indavaõõaü và dasseti, devavaõõaü và dasseti, brahmavaõõaü và dasseti, samuddavaõõaü dasseti pabbatavaõõaü và dasseti, vanavaõõaü và dasseti, sãhavaõõaüvà dasseti, vyagghavaõõaü và dasseti, dipivaõõaü và dasseti, hatthimpi dasseti, assampi dasseti, rathampi dasseti, pattimpi dasseti, vividhampi senàbyuhaü dassetã[c]"ti evaü àgatà iddhi pakativaõõavijahanavikàravasena pavattattà vikubbanà iddhi nàma. [PTS Page 379 [\q 379/] "] idha bhikkhu imambhà kàyaü a¤¤aü kàyaü abhinimmiõàti råpiü manomayaü[c]"ti iminà nayena àgatà iddhi sarãrabbhantare a¤¤asseva manomayassa sarãrassa nipphattivasena pavattattà manomayà iddhi nàma. ¥àõuppattito1 pana pubbe và pacchà và taü khaõe và g¤àõànubhàvanibbatto viseso g¤àõaü vipphàrà iddhi nàma. Vuttaü hetaü: "aniccànupassanàya nicca sa¤¤àya pahànaññho ijjhatãti ¤àõavipphàrà iddhi. Dukkhànupassanàya sukhasa¤¤àya pahànaññho ijjhatãti ¤àõavipphàrà iddhi. Anattànupassanàya attasa¤¤àya pahànaññho ijjhatãti ¤àõavipphàrà iddhi. Nibbidànupassanàya nandiyà pahànaññho ijjhatãti ¤àõavipphàrà iddhi. Viràgànupassanàya ràgassa pahànaññho ijjhatãti ¤àõavipphàrà iddhi. Nirodhànupassanàya samudayassa pahànaññho ijjhatãti ¤àõavipphàrà iddhi. Pañinissaggànupassanàya àdãnavassa pahànaññho ijjhatãti ¤àõavipphàrà iddhi [SL Page 283] [\x 283/] âyasmato bakkulassa ¤àõavipphàrà iddhi, àyasmato saïkiccassa ¤àõavipphàrà iddhi. âyasmato bhåtapàlassa ¤àõavipphàrà iddhiti. Tattha àyasmà bakkulo daharova maïgaladivase nadi nahàpiya màno dhàtiyà pamàdena sote patito, tamenaü macchogilitvà bàhàõasãtitthaü agamàsi. Taü tattha macchabandho gahetvà seññhibhariyàya vikkiõi, sà macche sinehaü uppàdetvà ahameva naü pacissàmiti phàlentã macchakucchiyaüsuvaõõabimbaü viya dàrakaü disvà'putto me laddho'ti somanassajàtà ahosi. Iti macchakucchiyaü arogabhàve àyasmato bakkulassa pacchimabhavikassa tena attabhàvena pañilabhitabba arahattamagga¤àõànubhàvena' nibbattattà ¤àõavipphàrà iddhi nàma, vatthu pana vitthàrena kathetabbaü. Saïkiccatthe rassa pana tabbhagatasseva màtà kàlamakàsi, tassà citakaü àropetvà sålahi vijjhitvà jhàpiyamànàya dàrako sålakoñiyà akkhikuñe pahàraü labhitvà saddamakàsi. Tatonaü 'dàrako jãvatã' otàretvà kucchiü phàlevo dàrakaü ayyakàya adaüsu, so tàya pañijaggito vuddhimatvàya pabbajitvà saha pañisambhidàbhi arahattaü pàpuõi. Iti vuttanayeneva dàrucitakàya arogabhàvo àyasmato saïkiccassa ¤àõavipphàrà iddhinàma. Bhåtapàladàrakassa pana pità ràjagahe daëiddamanusso, [PTS Page 380] [\q 380/] so dàrånaü atthàya sakañena añaviügantvà dàrubhàraü katvà sàyaü nagaradvàrasamãpaü patto, athassa goõà yugaüossajjitvà nagaraü pavisiüsu. So sakañamåle puttakaü nisãdàpetvà goõànaü anupadaü gacchanto nagarameva pàvisi, tassa anikkhantasseva dvàraü pihitaü. Dàrakassa vàëayakkhànucari tepi bahinagare tiyàmarattiü arogabhàvo vuttanayeneva ¤àõavipphàrà iddhi nàma, vatthu pana vitthàretabbaü. Samàdhito pubbe và pacchà và taïkhaõe và samathànubhàvanibbatto viseso samàdhivipphàrà iddhi, vuttaü hetaü: "pañhamajjhànenanãvaraõànaü pahànaññho ijjhatãti samàdivipphàrà iddhi tatiyena jhànenapãtiyà pahànaññho ijjhatãti samàdhivipphàrà iddhi. Catutthena jhànena sukhadukkhànaü pahànaññho ijjhatãti samàdhivipphàrà iddhi, àkàsàna¤càyatanasamàpattiyàråpasa¤¤àya pañighasa¤¤àya nànattasa¤¤àya pahànaññho ijjhatãti samàdhivipphàrà iddhi. Vi¤¤àna¤càyatanasamàpattiyà àkàsàna¤càyatanasa¤¤àya pahànaññho icjhatãti samàdhivipphàrà iddhi. âki¤ca¤¤àyatanasamàpattiyà vi¤¤àõa¤càyatanasa¤¤àya pahànaññho ijjhatãti samàdhivipphàrà iddhi. Nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiyà àki¤ca¤¤àyatanasa¤¤àya pahànaññho ijjhatãti samàdhivipphàrà iddhi, àyasmato sàriputtassa samàdhivipphàrà iddhi, àyasmato sa¤jãvassa, àyasmato khàõukoõóa¤¤assa, uttaràya upàsikàya sàmàvatiyà upàsikàya samàdhivipphàrà iddhã[a]"ti. Tattha yadà àyasmato sàriputtassa mahà moggallànattherena saddhiü kapotakandaràyaü vãharato junhàya rattiyà navoropitehi kesehi ajjhokàse nisinnassa eko duññhayakkho sahàyakena yakkhena vàriyamànopi sãse pahàramadàsi yassa meghassa viya gajjayato saddo ahosi, tadàthero tassa paharaõasamaye samàpattiü appesi, athassa tena 1. Sãga arahatta¤õànubhàvena. [A.] Pañisambhidàmagga- iddhikathà. [SL Page 284] [\x 284/] Pahàrena na koci àbàdho ahosi. Ayaü tassàyasmato samàdhi vipphàrà iddhi, vatthu pana udàne àgatameva. Sa¤jivattherampana nirodhasamàpannaü kàlakatoti sallakkhetvà gopàlakàdayo tiõakaññhagomayàni saïkaóóhetvà aggiü adaüsu, therassa cãvare aüsumattampi najjhàyittha. Ayamassa anupubbasamàpattivasena pavattasamathànubhàvanibbattattà samàdhivipphàrà iddhi, vatthu pana sutte àgatameva. Khàõukoõóa¤¤atthero pana pakatiyàva samàpattibahulo, so a¤¤atarasmiü ara¤¤e rattiü samàpattiü appetvà [PTS Page 381] [\q 381/] nisãdi pa¤casatà corà bhaõóakaü thenetvà gacchantà 'idàni amhàkaü anupathaü àgacchantà natthi'ti vissamitukàmà bhaõóakaü oropayamànà 'khànukoaya'nti ma¤¤amànà therasseva upari sabbabhaõóakàni ãpesuü, tesaü vissamitvàgacchantànaü pañhamaü ñhapitabhaõóakassa gahaõakàle kàlaparicchedavasena thero vuññhàsi, te therassa calanàkàraü disvà bhãtà viraviüsu, thero'mà bhayittha upàsakà bhikkhu aha'nti àha; te àgantvà vanditvà thera gatena pasàdena pabbajitvà saha pañisambhidàhi arahattaü pàpuõiüsu, ayamettha ¤cahi bhaõóikasatehi ajjhotthañassa therassa àbàdhà bhàvo samàdhivipphàrà iddhi. Uttarà pana upàsikà puõõaka seññhissañhità, tassà sirimà nàma gaõikà issàpakatà tattatela kañàhaü sãse àsi¤ci. Uttarà pana upàsikà puõõaka seññhissa dhãtà, tassa sirimà nàma gaõikà bassàpakatà tattatela kamàhaü sãse àsi¤ca. Uttarà taïkhaõa¤¤eva mettaü samàpajji, telaü pokkharapattato udakhindu viya vivaññamànaü agamàsi. Ayaü massà samàdhi vippharà iddhi, vatthu pana vitthàretabbaü. Sàmàvatã nàma udenassa ra¤¤o aggamahesã, màgandiyabràhmaõo attano dhãtàya aggamahesiññhànaü patthayamàno tassà vãõàya àsivãsaü pakkhipàpetvà ràjànaü àha. "Mahàràja sàmàvatã taü màretukàmà vãõàya àsivisaü gahetvà pariharatã"ti. Ràjà taü disvà kupito 'sàmàvatiü vadhissàmã'ti dhanuü àropetvà visapãtaü khurappaü sannayhi, sàmàvatã saparivàrà ràjànaü mettàya phari, ràjà neva saraü khipituü na oropetuü sakkonto vedhamàno aññhàsi. Tato naü devã àha: "kiü mahàràja kilamasã"ti àma kilamàmãti. Tena hi 'dhanuü oropehã'ti. Saro ra¤¤o pàdamåleyeva pati. Tato naü devã "mahàràja appaduññhassa na padussitabba"nti ovadi, iti ra¤¤o saraü mu¤¤ituü avisahanabhàvo samàvatiyà upàsikàya samàdhivipphàrà iddhiti. Pañikkålàdisu appañikkålasa¤¤i vihàràdikà pana ariyàiddhi nàma. Yathàha: - " katamà ariyà iddhi? Idha bhikkhu sace àkaïkhati pañikkåle apañikkålasa¤¤i vihareyyanti apañikkålasa¤¤i tattha viharati -peupetthato tattha viharati [PTS Page 382] [\q 382/] sato ca sampajàno[a]"ti. Ayaü hi cetovasippattànaü ariyànaü yeva sambhavato ariyà [A] pañasambhidàmagga- iddhikathà. [SL Page 285] [\x 285/] Iddhiti vuccati. Etàya hi samannàgato khãõàsavo bhikkhu pañikkåle aniññhe vatthusmiü vettàpharaõaü và dhàtumanasikàraü và karonto apañikkålasa¤¤i viharati, apañikkåle iññhe vatthusmiü asubhapharaõaü và aniccanti manasikàraü và karonto pañikkålasa¤¤i viharati, tathà pañikkålàpañikkålesu tadeva mettàpharaõaü và dhàtumanasikàraü và karonto apañikkåla sa¤¤i viharati, apañikkålapañikkålesu ca cadeva asubhapharaõaü và aniccanti manasikàraü và karonto pañikkålasa¤¤i viharati, cakkhunà råpaü disvà neva sumano hotãti àdinà nayena vuttaü pana chaëaïgupekkhaü pavattayamàno pañikkåla¤ca apañikkåla¤ca tadubhayaü abhinivajjetvà upekkhako viharati sato sampajàno, pañisambhidàyaü hi " kathaü pañikkåle apañikkålasa¤¤i viharati aniññhasmiü vatthusmiü vettàyavà orati dhàtuko và upasaüharatã[a]"ti àdãnà nayena ayave attho vibhatto, ayaü cetovasippattànaü ariyànaü yeva sambhavato ariyà iddhãti vuccatã. Pakkhiàdãnaü pana vehàsagamanàdikà kammavipàkajà iddhinàma. Yathàha: - " katamà kamma vipàkajà iddhi? Sabbesaü pakkhãnaü sabbesaü devànaü ekaccànaü manussànaü ekaccàna¤ca vinipàtikànaü ayaü kammavipàkajà iddhã"[b]ti. Ettha hi sabbesaü pakkhinaü jhànaü và vipassanaü và vinà yeva àkàsena gamanaü, tathà sabbesaü devànaü pañhamakappikà na¤ca ekaccànaü manussànaü, tathà piyaïkaramàtà yakkhãnã uttara màtà phussamittà dhammaguttàti. Evamàdãnaü ekaccànaü vinipàti kànaü àkàsena gamanaü kammavipàkajà iddhiti. Cakkavattiàdãnaü vehàsagamanàdikà pana pu¤¤amato iddhi nàma. Yathàha: - "katamà pu¤¤avako iddhi? Ràjà cakkavatti vehàsaü gacchati saddhiü caturaïgi niyà senàya antamaso assabandhagobandhapurise upàdàya, joti kassa gahapatissa pu¤¤avato iddhi nàma. Yathàha: - "katamà pu¤¤avato iddhi? Ràjà cakkavatti vehàsaü gacchati saddhiü curaïgi niyà senàya antamaso assabandhagobandhapurise upàdàya, joti kassa gahapatissa pu¤¤avato idhi, jañilakassa gahapatissa [PTS Page 383] [\q 383/] pu¤¤a vato iddhi, ghositassa gahapatissa, meõóakassa gahapatissa, pa¤cannaü mahàpu¤¤ànaü pu¤¤avato iddhi[b]"ti. Saïkhepato pana paripàkaü gate pu¤¤asambhàre ijjhanakaviseso pu¤¤avato iddhi. Eta, ¤a jotikassa gahapatissa pañhaviü bhinditvà maõipàsàdo uññhahi, catusaññhi ca kapparukkhàti, ayamassa pu¤¤avato iddhi. Jañilakassa asãtihattho suvaõõapabbato nibbatti, ghositassa sattasu ñhànesu màraõatthàya upakkame katepi arogabhàvo pu¤¤avato iddhi, meõóakassa ekakarãsamatte padese satta ratanamayànaü meõóakànaü pàtubhàvo pu¤¤avato iddhi. Pa¤camahà pu¤¤à nàma: meõóakaseññhi, tassa bhariyà candapadumasiri. Putto dhana¤jayaseññhi, suõisà sumanàdevã, dàso puõno nàmàti. [A.] Pañisaü - idhikathà. [B]pañisambhidàmagga - iddhikathà. [SL Page 286] [\x 286/] Tesu seññhissa sãsaü nàhàtassa àkàsaü ullokanakàle aóóha teëasakoññhasahassàni àkàsato rattasàlãnaü pårenti, bhari yàya nàëikodanamattampi gahetvà sakalajambadã pavàsike parivisaya mànàya bhattaü na khãyati. Puttassa sahassatthavikaü gahetvà sakala jambudãpavàsikànampi dentassa kahàpaõà na khãyanti, suõisàya ekaü vãhitumbaü gahetvà sakalajambudãpavàsikànampi bhàjayamànàya dha¤¤aü na khãyati, dàsassa ekena kaïgalena kasato ito satta ito sattàti cuddasa maggà honti, ayaü nesaü pu¤¤avato iddhi. Vijjàdharàdãnaü vehàsagamanàdikà pana vijjàmayà iddhi. Yathàha: " katamà vijjàmayà iddhi? Vijjàdharà vijjaü parijapitvà vehàsaü gacchanti, àkàse antaëikkhe hatthimpipa dassenti, assampi dasseti, rathampi dasseti, pattimpi dasseti, vividhampi senàbyuhaü dassentã"ti. Tena tena pana sammàpayogena tassa tassa kammassa ijjhanaü tattha tattha sammàpayogapaccayà ijjhanaññhena iddhi. Yathàha: -" nekkhammena kàmacchandassa pahànaññho ijjhatãti tattha tattha sammàpayogapaccayà ijjhanaññhena iddhi ijjhantãti iddhà vuddhà ukkaüsagatà hontãti vuttaü hoti. Arahattamaggena sabbakilesànaü pahànaññho ijjhatãti tattha tattha sammàpayogapaccayà ijjhanaññhena iddhã"[a]ti. Ettha ca pañipattisaïkhàtasseva sammàpayogassa [PTS Page 384] [\q 384/] dãpanavasena purimapàëisadisàva pàëi àgatà. Aññhakathàyampana sakañabyuhàdikaraõavasena yaïkã¤ci sippakammaü yaïki¤ci vejjakammaü tiõõaü vedànaü ugga haõaü tiõõaü pimakànaü uggahaõaü antamaso kasana vapanàdãni upàdàya taü taü kammaü katvà nibbattaviseso tattha tattha sammà payogappaccayà ijjhanaññhena iddhãti àgatà. Iti imàsu dasasu idhãsu iddhividhàyàti imasmiü pade adhiññhànà dandiyeva àgatà, masmiü panatthe vikubbanà manomayà iddhiyopi icchitabbà eva. Iddhividhàyàti iddhikoññhàsàya, iddhivikappàya và. Cittaü abhinã harati abhinintàmetãti so bhikkhu vuttapkàravasena tasmiü citte abhi¤¤àpàdake jàte iddhividhàdhigamatthàya parikammacittaü abhinãharati kasiõàrammaõato apanetvà iddhividhàbhimukhaü peseti abhininnàmetãti adhigantabbaiddhipoõaü iddhipabbhàraü karoti. Soti so evaü katacittàbhinãhàro bhikkhu. Anekavihitanti anekavidhaü nànappakàrakaü, iddhividhanti iddhikoññhàsaü, paccanu bhotãti paccanubhavati phåsati sacchikaroti pàpuõitãti attho. Idànissa anekavihitabhàvaü dassento 'ekopi hutvà'ti àdi màha. Tattha ekopi hutvàti iddhikaraõato pubbeva pakatiyà ekopi hutvà, pahudhà hotãti pahånaü santike caïkamitukàmo và sajjhàyataü và kattukàmo pa¤haü và pucchitukàmo hutvà satampisahassampi hoti. Kathampanàyamevaü hoti? Iddhiyà catasso [A.] Pañisambhidàmagga- iddhikathà. [SL Page 287] [\x 287/] Bhåmiyo cattàro pàdà aññhapadàni soëasa ca målàni sampàdetvà ¤àõena adhiññhabhanto. Tattha catasso bhumiyoti cattàri jhànàni veditabbàni vutta¤hetaü dhammasenàpatinà: iddhiyà katamà catasso bhumiyo? Vivekajabhumi pañhamaü jhànaü, pãtisukhabhåmi dutiyaü jhànaü, upekkhàsukhabhumi tatiyaü jhànaü, adukkhamasukhabhumi catutthaü jhànaü, iddhiyà imà catasso bhumiyo iddhilàbhàya iddhipañilàbhàya iddhivikubbanatàya iddhivisavitàya iddhivasãtàya indivesàrajjàya saüvattantãti. Ettha va purimàni tãõi jhànàni yasmà pãtipharaõena ca sukhapharaõena ca sukhasa¤¤ca lahusa¤¤ca okkamitvà lahumudukamma¤¤àkàyo hutvà iddhiü pàpuõàti, [PTS Page 385] [\q 385/] tasmà iminà pariyàyena iddhilàbhàya saüvattanato sambhàrabhumiyoti veditabbàti. Catutthajjhànampana iddhilàbhàya pakatibhumiyeva. Cattàro pàdàti cattàro iïpàdàveditabbà; vutta¤hetaü: - "iddhiyà katame cattàro pàdà? Idha bhikkhu chandasamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgataü iddhipàdaü bhàveti, viriyacitta - vãmaüsàsamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgataü iddhipàdaü bhàveti, iddhiyà imecattàro pàdà iddhilàbhàya iddhivikubbanatàya iddhivisavitàya iddhivasãbhàvàya iddhavesàrajjàya saüvattantã[a]"ti. Ettha ca chandahetuko chandà dhiko và samàdhi chandasamàdhi, kattukamyatàchandaü adhipatiü karitvà pañiladdhasamàdhissetaü adhivacanaü. Padhànabhåtà saïkhàrà padhàna saïkhàrà, catukiccasàdhakassasammappadhànaviriyassetaü adhivacanaü, samannàgatanti chandasamàdhinà ca padhànasaïkhàrehi ca upetaü, iddhi padànti nipphattipariyàyena và ijjhanaññhena ijjhanti etàya sattà iddhà vuddhà ukkaüsagatà hontãti iminà và pariyàyena iddhãti saïkhaü gatànaü abhi¤¤àcittasampayuttànaü chandasamàdhipadhàna saïkhàrànaü adhiññhànaññhena pàdabhåtaü sesacittacetasikaràsinti attho. Vuttaü hetaü: - "iddhipàdoti tathàbhåtassa vedanàkkhandho saüg¤àõakkhandho saïkhàrakkhandho vi¤¤àõakkhavdho[b]"ti. Athavà: - pajjate anenàti pàdo, pàpuõiyatãti attho. Iddhiyà pàdo iddhipàdo, chandàdãnametaü adhi vacanaü. Yathàha: chanda¤cebhikkhave bhikkhu nissàya labhati samàdhiü, labhati cittassekaggataü, ayaü vuccati chandasamàdhi. So anuppannànaü pàpakànaü -pe- padahati, ime vuccanti padhàna saïkhàrà. Iti aya¤ca chando aya¤ca samàdhi ime ca padhànasaïkhàrà, ayaü vuccati bhikkhave chandasamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgato iddhi pàdo[c]"ti. Evaü sesiddhipàdesupi attho veditabbo. Aññha padànãti chandàdãni aññha veditabbàni. Vuttaü hetaü: "iddhiyà katamàni aññha padàni? Chanda¤ce bhikkhu nissàya labhati samàdhiü, labhati cittasse kaggataü, chando na samàdhi, samàdhi na chando, a¤¤o [PTS Page 386] [\q 386/] chando, a¤¤o [A.] Pañisambhidàmagga- iddhikathà. [B.] Iddhipàdavibhaïgasuttantabhàjaniya. [C.] Saüyuttanikàya-mahàvaggasaüyutta. [SL Page 288] [\x 288/] Samàdhi. Viriya¤ce bhikkhu-citta¤ce bhikkhu - vãmaüsa¤ce bhikkhu nissàya labhati samàdhiü, labhati cittassekaggataü, vãmaüsà na samàdhi, samàdhi na vãmaüsà, a¤¤à vãmaüsà, a¤¤o samàdhi. Iddhiyà imàni aññhapadàni iddhilàbhàya chandaü ve bhikkhu nissàya labhati samàdhiü, labhati cittassa ekaggataü, chando na samàdhi, samàdhi na chando. A¤¤o chando, a¤¤o samàdhi. Viriyaü ce bhikkhu nissàya labhati samàdhiü, labhati cittassa ekaggataü, viriyaü na samàdhi, samàdhi na viriyaü. A¤¤aü viriyaü a¤¤o samàdhi. Cittaü ce bhikkhu nissàya labhati samàdhiü, labhati cittassa ekaggataü, cittaü na samàdhi, samàdhi na cittaü. A¤¤aü cittaü. A¤¤o samàdhi. Vãmaüsaja ce bhikkhu nissàya labhati samàdhiü, labhati cittassa ekaggataü, vãmaüsà na samàdhi, samàdhi na vãmaüsà. A¤¤àvãmaüsà. A¤¤o samàdhi. Iddhiyà imàni aññha padàni, iddhilàbhàya iddhipañilàbhàya iddhivikubbanatàya iddhivisavitàyaiddhivasãbhàvàya iddhivesàrajjàya saü vantantã[a]"ti. Ettha hi iddhiü uppàdetukàmatà chando samàdhinà ekato niyuttova iddhilàbhàya saüvattati, tathà viriyàdayo; tasmà imàni aññhapadàni vuttànãti veditabbàni. Soëasamålànãti soëasahiàkàrehi àne¤jatà cittassa veditabbà; vuttaü hetaü: -" iddhiyà katimålàni? Soëasamålàni; anonataü cittaü kosajje na i¤catãti àne¤jaü, anunnataü cittaü uddhacce na i¤jatãti àne¤jaü, anabhinataü cittaü ràge na i¤jatãti àne¤jaü, anapanataü cittaü byàpàde na i¤jatãti àne¤jaü, anissitaü cittaü diññhiyàna i¤jatãti àne¤jaü, appañibaddhaü cittaü chandaràge na i¤jatãti àne¤jaü, vippamuttaü cittaü kàmaràge na i¤jatãti àne¤jaü, visaüyuttaü cittaü kilese na i¤jatãti àne¤jaü. Vimariyàdã kataü cittaü kilesamariyàde na i¤jatãti àne¤jaü, ekattagataü cittaü nànattakilese na i¤jatãti àne¤jaü, viriyena parigga hitaü cittaü kosajje na i¤jatãti àne¤jaü, satiyà pariggahitaü cittaü pamàde na i¤jatãti àne¤jaü, satiyà parigga hitaü cittaü pamàde na i¤jatãti àne¤jaü, samàdhinà pariggahitaü cittaü avijjàya na i¤jatãti àne¤jaü, obhàsagataü cittaü avijjandhakàre nai¤jatãti àne¤jaü, iddhiyà imàni soëasa målàni iddhilàbhàya anonataü1 cittaü kosajje na i¤jatãti2 àne¤jaü, anunnataü cittaü uddhacce na i¤jatãti àne¤jaü, anahinataü cittaü ràge na i¤jatãti àne¤jaü, anapanataü cittaü byàpàde na i¤jatãti àne¤jaü, anissitaü cittaü diññhiyà na i¤jatãti àne¤jaü, appañibaddhaü cittaü chandaràge na i¤jatãti àne¤jaü, vippamuttaü cittaü kàmaràge na i¤jatãti àne¤jaü, visa¤¤uttaü cittaü kilese na i¤jatãti àne¤jaü, vimaridikataü3 cittaü kilesamariyàde4 na i¤jatãti àne¤jaü, vimariyàdikataü3 cittaü kilesamariyàde4 na i¤jatãti àne¤jaü, ekattagataü5 cittaü nànattakilese6 na ¤jatãti àne¤jaü, saddhàyapariggahitaü cittaü assaddhiye na i¤jatãti àne¤jaü, viriyena pariggahitaü cittaü kosajje na i¤jatãti àne¤jaü, satiyà pariggahitaü cittaü pasàde na i¤jatãti àne¤jaü, samàdhinà pariggahitaü cittaü uddhacce na i¤jatãti àne¤jaü, pa¤¤àya pariggahitaü cittaü uddhacce na i¤jatãti àne¤jaü, pa¤¤àya pariggahitaü cittaü avijjàyana ¤jitãti àne¤jaü, pa¤¤àya pariggahitaü cittaü avijjàya na i¤jitãti àne¤jaü, obhàsagataü cittaü avijjandhakàre na i¤jatãti àne¤jaü iddhiyà imàni soëasa målàni iddhilàbhàya iddhipañilàbhàya iddhivikubbanatàya iddhivisavitàya iddhivasãbhàvàya iddhivesàrajjàya saüvattantã[a]"ti. Kàma¤ca esa attho evaü samàhite citteti àdinàpi siddho yeva; pañhamajjhànàdãnampana iddhiyà bhumipàdapadamålabhàvadassanatthaü puna vutto. Purumo ca sutte àgatanayo, ayaü pañisambhidàyaü, ti ubhayattha asammohatthaspi puna vutto. ¥àõena adhiññhahantoti svàyamete iddhiyà bhumupàdapadamålabhute [PTS Page 387] [\q 387/] dhamme sampàdetvà abhi¤¤àpàdakaü jhànaü samàpajjitvà vuññhàya sace sataü icchati sataü homi sataü homiti parikammaü katvà puna abhi¤¤àpàdakajjhànaü samàpajjitvà vuññhàya adhiññhàti, adhiññhàna cittena saheva sataü hoti, sahassàdisupi eseva nayo. Sace evaü na ijjhati, puna parikammaü katvà dutiyampi samàpajjitvà vuññhàya adhiññhàtabbaü. Saüyattakaññha kathàyaü hi ekavàraü dvevàraü samàpajjituü vaññatãti vuttaü. Tattha pàdakajjhànacittaü nimittàrammaõaü, parikammacittàni satàrammaõàni và sahassàrammaõàni và, tàni ca kho vaõõavasena, no paõõattivasena. Adhiññhànacittampi tatheva satàrammaõaüvà sahassàrammaõaü và, taü pubbe vuttaü appanàcittamiva gotrabhu [A.] Pañisambhidàmagga- iddhikathà. [SL Page 289] [\x 289/] Anantaraü ekameva uppajjati råpàvacaracatutthajjhànikaü yampihi pañisambhidàyaü vuttaü: -"pakatiyà eko pahukaü àvajjeti sataü và sahassaü và satasahassaü và, àvajjitvà ¤àõena adhiññhàti'bahuko homi'ti bahuko hoti, yathà àyasmà cålapatthako"[a]ti. Tatràpi àvajjatãti parikammavaseneva vuttaü, àvajjitvà ¤àõena adhiññhàtãti abhi¤¤à¤àõavasena vuttaü. âvajjitvà ¤àõena adhiññhàtãti abhi¤¤à¤àõavasenavuttaü. Tasmà bahukaü àvajjeti, tato tesampi parikamma cittànaü avasàne samàpajjati. Samàpattito vuññhahitvà puna 'bahuko homã'ti àvajjitvà tato paraü pavattànaü tiõõaü catuõõaü và pubbabhàgacittànaü anantarà uppannena sanniññhàpanavasena adhiññhànanti laddhaõàmena ekeneva abhi¤¤à ¤àõena adhiññhàtãti evamettha attho daññhabbo. Yampana vuttaü yathà àyasmà cålapatthakoti, taü bahudhàbhàvassa kàyasakkhi dassanatthaü vuttaü. Taü pana vatthunà dãpetabbaü. Te kira dve bhàtaro patthe jàtattà patthakàti nàmaü labhiüsu; jeññho mahà patthako, so pabbajitvà saha pañisambhidàbhi arahattaü pàpuõi. Arahà hutvà cålapatthakaü pabbàjetvà: [PTS Page 388 [\q 388/] -] "Padumaü yathà kokanadaü sugandhaüpàto siyà phullamavãtagandhaü Aïgãrasaü passa virocamànaü tapantamàdiccamivantaëikkhe"[b]ti. Imaü gàthaü adàsi. So taü catåhi màsohi paguõaü kàtuü nàsakkhi. Atha naü thero 'abhabbo tvaü sàsane'ti vihàrato nãhari. Tasmi¤ca kàle thero bhattuddesako hoti. Jivako theraü upasaïkamitvà 'sve bhante bhagavatà saddhiü pa¤ca bhikkhu satàni gahetvà amhàkaü gehe bhikkhaü gaõhathà'ti àha; theropi 'ñhapetvà cålapanthakaü sesànaü adhivàsemã'ti adhivàsesi. Cålaü panthako dvàrakoññhake ñhatvà rodati+ bhagavà dibbena cakkhunà disvà taü upasaïkamitvà 'kasmà rodasã'ti àha. So taü pavattiü àcikkhi. Bhagavà ' na sajjhàyaü kàtuü asakkonto mama sàsane abhabbo nàma hoti, mà soci bhikkhå'ti taü bàhàyaü gahetvà vihàraü pavisitvà iddhiyà pilotikakhaõóaü abinimminitvà adàsi. 'Handa bhikkhu imaü parimajjanto rajoharaõaü rajoharaõanti punappunaü sajjhàyaü karohã'ti. Tassa tathà karoto taü kàlavaõõaü ahosi. So 'parisuddhaü vatthaü, natthettha doso, atta bhàvassa panàyaü doso'ti sa¤¤aü pañilabhitvà pa¤casu khandhesu ¤àõaü otàretvà vipassanaü vaóóhetvà anulomato gotrabhu samãpaü pàpesi. Athassa bhagavà obhàsagàthà abhàsi: - "Ràgo rajo na ca pana reõu vuccati Ràgassetaü adhivacanaü rajoti, Etaü rajaü vippajahitva paõóità1 Viharanti te vigatarajassa sàsane. [A.] Pañisambhidàmagga iddhikathà. [B.] Aïguttarapadvakanipàtata 1. Bhikkhavo-dhammapadaññhakathà. [SL Page 290] [\x 290/] Doso rajo na ca pana reõu vuccati. Dosassetaü adhivacanaü rajoti, Etaü rajaü vippajahitva paõóità1 Viharanti te vigatarajassa sàsane. Moho rajo na ca pana reõu vuccati. Mohassetaü adhivacanaü rajoti, Etaü rajaja vippajahitva paõóitaü1 Viharanti te vigatarajassa sàsane"[a]ta[s. PTS Page 389] [\q 389/] Tassa gàthàpariyosàne catupañisambhidà chaëabhi¤¤à parivàrà navalokuttaradhammà hatthagatàva ahesuü. Satthà dutiyadivase jiva kassa gehaü agamàsi saddhiü bhikkhusaïghena, atha dakkhiõodakà vasàne yàguyà diyamànàya pattaü pidahi. Jivako 'kiü bhante'ti pucchi. 'Vihàre eko bikku atthi'ti. So purisaü pesesi 'gaccha ayyaü gahetvà sãghaü ehã'ti. Vihàrato nikkhante pana bhagavati: - "Sahassakkhattuü attànaü nimminitvàna panthako Nisãdambavane ramme yàva kàlappavedanà"ti. Atha so puriso gantvà kàsàvehi ekapajjotaü àràmaü disvà agàntvà ' bhikkhuhi bharito bhante àràmo, nàhaü jànàmi katamo so ayyo'ti àha. Tato naü bhagavà " gacka, yaü pañhamaü passasi, taü cãvarakaõõe gahetvà 'satthà taü àmantetã'tivatvà ànehã'ti. So ganatvà therasseva civarakanõe aggahesi; tàvedeva sabbepi nimmità antaradhàyiüsu. Thero 'gaccha tva'nti taü uyyojetvà mukhadhovanàdisarãrakiccaü niññhapetvà pañhamataraü gantvà pattàsane nisãdi. Daü sandhàya vuttaü: - "yathà àyasmà cålapanthako"ti. Tatra ye te bahå nimmità. Te aniyametvà nimmitattà iddhimatà disàva honti. hànanisajjàdisu và bhàsita tuõhibhàvàdisu và yaü yaü iddhimà karoti, taü tadeva karonti. Sace pana nànàvaõõe kàtukàmo hoti, keci pañhamavaye, keci majjhimavaye, keci pacchimavaye, tathà dãghakese, upaóóhamunóe, muõóe, missaka kese, upaóóharattacãvare, paõóukacãvare, padabhàõadhammakathà sarabha¤¤a pa¤hapucchana pa¤havissajjana rajana pacana cãvarasibbana dhovanàdini karonte, aparepi và nànappa kàrake, kàtukàmo hoti; tena dàkajjhànato vuññhàya 'ettakà bhakkhå pañhamavayà hontå'ti àdinà nayona parikammaü katvà puna samàpajjitvàvuññhàya adiññhàtabbaü. Adhiññhànacittena saddhiü icciticchitappakàrà yeva hontãti. Esa nayo bahudhàpi hutvà eko hotãti àdisu. Ayampana viseso: - iminà hi [A.] Jàtaka cålapanthaka 1. Bhikkhavo-dhammapadaññhakathà. [SL Page 291] [\x 291/] Bhikkunà evaü bahubhàvaü nimminitvà puna'ekoca hutvà caïkamissàmi, sajjhàyaü [PTS Page 390] [\q 390/] karissàmi, pa¤haü puccissàmã'ti cintetvà và ayaü vihàro appabikkhuko, sace keci àgamissanti 'kuto ime ettakà ekasadisà bhikkhå, addhà terassa esa ànubàvo'ti maü jànissantãti appicchatàya và antaràyeva 'eko homi'ti icchantena pàdakajjhànaü samàpajjitvà vuññhàya 'eko homã'ti parikammaü katvà puna samàpajjitvà vuññhàya 'eko homã'ti adiññhà tabbaü; adiññhànacittena saddhiü yeva ekova hoti. Evaü akaronto pana yathà pariccinna kàlavasena sayameva eko hoti. âvãbhàvaü tirobhàvanti- ettha àvãbhàvaü karoti tirobhàvaü karotãti ayamattho. Idameva hi sandhàya pañisambhidàyaü vuttaü: "àvã bhàvanti kenaci anàvañaühoti apañicchannaü pihitaü patikujjita"nti. Tatràyaü iddhimà àvãbhàvaü kàtumoavdhakàraü và alokaü karoti, pañicchannaü và vivañaü, anàpàthaü và àpàthaü karoti. Kathaü? Ayaü hi yathà pañicchannopi dåre ñhitopi và dissati evaü attànaü và paraü và kàtukàmo padàkajjhànato vuññhàya 'idaü avdhakàraññhànaü àlokajàtaü hotu'ti và 'idaü pañicchannaü vivañaü hotu'ti và 'idaü anàpàthaja àpàthaü hotu'ti và àvajjatvà parikammaü katvà vuttanayeneva adhiññhàtã, saha adhiññhànà yathàdhiññhitameva hoti. Pare dåre ñhitàpi passanti, sayampi passitukàmo passati. Etaü pana pàñihàriyaü kena kata pubbanti? Bhagavatà. Bhagavà hi cålasubhaddàya nimantito vissa kammunà nimmitehi pa¤cahi kåñàgàrasatehi sàvathito satta yojanabbhantaraü sàketaü gacchanto yathà sàketanagara vàsino sàvattivàsike sàvatti vàsino ca sàketavàsike passanti, evaü adhiññhàsi. Nagaramajjhe ca otaritvà pañhaviüdvidhà bhivditvà yàva avãciü àkàsa¤ca dvidhà viyåhitvà yàva brahmalokaü dassesi. Devorohaõenàpi ca ayamattho vibhàvetabbo: - bhagavà kira yamakapàñihàriyaü katvà caturàsãtipàõasahassàni bandhanà pamocetvà 'atãtà buddhà yamakapàñihàriyàvasàne kuhaü gatà'ti àvajjitvà 'tàvatiüsabhavanaü gatà'ti addasà. [PTS Page 391] [\q 391/] athekena pàdena pañhavitalaü akkamitvà dutiyaü yugavdharapabbate patiññhàpetvà puna purimapàdaü uddharitvà sinerumatthakaü akkamivo tattha paõóukambala silàtale vassaü upagantvà sannipatitànaü dasasahassacakkavàëa devatànaü àdito paññhàya abidhammakathaü àrabhi. Bhikkhàcàra velàyaü nimmitabuddhaü màposi, so dhammaü deseti. Bhagavà nàgalatàdantakaññhaü khàditvà anotattadahe mukhaü doditvà uttara kuråsu pinóapàtaü gahetvà anotattadahatãre paribhu¤jati, sàriputtatthero tattha gantvà bhagavantaü vandati, bhagavà "ajja ettakaü [SL Page 292] [\x 292/] Dhammaü desesi'nti terassa nayaü deti, evaü tayo màso abbocchinnaü abidhammakathaü kathesi yaü sutvà asãtikoñideva tànaü dhammàbhisamayo ahosi. Yamakapàñihàriye sannipatãtàpi dvàdasayojanà parisà 'bhagavantaü passitvàva gamissàmà'ti khandhàvàraü banditvà aññhàsi, taü cålaanàthapiõóikaseññhiyeva sabbapaccayehi upaññhàsi. Manussà 'kuhiü bhagavà'ti jànanatthàya anuruddhattheraü yàciüsu, thero àlokaü vaóóhetvà addasà dibbena cakkhunà tattha vassåpagataü bhagavantaü, disvà àrocesi. Te bhagavato canda natthàya mahàmoggallànattheraü yàciüsu, tero parisamajjhe yeva mahàpañhaviyaü nimmujjitvà sinerupbbataü nibbijkditvà tathà gatapàdamåle bhagavato pàde candamànova ummujjitvà bhagavantaü etadavoca: -'jambudãpavàsino bhante bhagavato pàde canditvà passitvà va gamissàmàti vadantã'ti. Bhagavà àha: 'kuhaü pana te moggallàna etarahi jeññhabhàtà dhammasenàpatã'ti. 'Saïkassa nagare bhante'ti. Moggallàna maü daññhukàmà sve saïkassanagaraü àgacchantu, 'ahaü sve mahàpavàraõa paõõamàsi uposathadivase saïkassanagare otarissàmã'ti. 'Sàdhu bhante'ti thero dasabalaü vanditvà àgatamaggeneva oruyha manussànaü santikaü sampàpuõi. Gamanàgamanakàle ca yathà naü manussà passanti evaü adiññhàsi, idaü tàcettha mahàmoggallànatthero àvãbhàvapàñihàriyaü akàsi. So evaü àgato taü pavattãü àrocetvà 'dåranti sa¤¤aü akatvà katapàtaràsà eva nikkhamathà'ti àha. Bhagavà sakkassa devara¤¤e àrocesi: -'mahàrajà sve manussalokaü gacchàmã'ti. Devaràjà vissakammaü [PTS Page 392] [\q 392/] àõàpesi: - ' tàta sve bhagavà manussalokaü gantukàmo, tisso sopàõapantiyo màpehi, ekaü kanakamayaü ekaü rajatamayaü ekaü maõimaya'nti. So tathà akàsi. Bhagavà dutiya divase sinerumuddhani ñhatvà puratthimalokadhàtuü olokesi, anekàni cakkavàëasahassàni vivañàni hutvà ekaïgaõaü viya pakàsiüsu, yathà ca puratthimena evaü paccimenapi uttarenipi dakkhiõenapi sabbaü vivañamaddasa. Heññhà ca yàva avãci, upari ca yàva akaniññhabhàvanà, tàva addasà. Taü divasaü kira lokavivaraõaü nàma ahosi, manussàpi deve passanti, devàpi manusse, tattha neva manussà uddhaü ullokenti, na devà adho olokenti, sabbe sammukhàva a¤¤ama¤¤aü passanti. Bhagavà majjhe maõimayena sopàõena otarati, chakàmàvacàradevà vàmapasse kanakamayena, suddhàvàsà ca mahàbrahmà ca dakkiõapasse rajatamayena. Devaràjà pattacivaraü aggahesi, mahàbrahmà tiyojanikaü setacchattaü, suyàmo vàlavãjaniü, pa¤casiko gandhabbaputto tigàvutamattaü beëuvapaõóuvãõaü gahetvà tathàgatassa påjaü karonto etarati taü divasaübhagavantaü disvà buddhabhàvàya pihaü anuppàdetvà ñhita [SL Page 293] [\x 293/] Satto nàma natthi, idamettha bhagavà àvãbhàvapàñihàriyaü akàsi. Apica tambapaõõidãpe talaïgaravàsã dhammadinnattheropi tissamahà vihàre cetãyaïganamhi nisãditvà "tãhi bhikkhavedhammehi samannàgato bhikkha apaõõakaü pañipadaü pañipanno hotã[a]"ti apaõõakasuttaü kathento heññhàmukhaü vãjaniü akàsi, yàva avã cito ekaïgaõaü ahosi. Tato uparimukhaü akàsi, yàva brahma lokà ekaïgaõaü ahosi. Thero nirayabhayena tajjetvà sagga sukhena ca palobhetvà dhammaü desosi, keci sotàpannà ahesuü keci sakadàgàmi anàgàmi arahantoti. Tirobhàvaü kàtukàmo pana àlokaü và andhakàraü karoti, appañicchannaü và pañicchannaü, àpàthaü và anàpàthaü karoti. Kathaü? Ayaü hi yathà apañicchannopi samipe ñhitopi và na dissati, evaü attànaü và paraü và kàtu kàmo pàdakajjhànato vuññhàya ' idaü àlokaññhànaü andhakàraü [PTS Page 393] [\q 393/] hotu'ti và 'idaü appañicchannaü pañicchannaü hotu'ti và 'idaü àpàthaü anàpàtaü hotu'ti và àvàjjitvà parikammaü katvà vutta nayeneva adiññhàti. Saha adhiññhànacittena yathàdhiññhitameva hoti. Pare samãpe ñhitàpi na passanti sayampi apassitukàmo na passati. Etampana pàñihàriyaü kena katapubbanti? Bhagavatà. Bhagavà hi yasaü kulaputtaü samãpe nisinnaü yeva yathà naü pità na passati eva vakàsi. Tathà vãsaüyojanasataü mahàkappinassa paccugga manaü katvà taü anàgàmiphale amaccasahassa¤cassa sotàpatti phale patiññhàpetvà tassa anumaggaü àgatà sahassitthiparivàrà anojàdevã àgantvà samãpe nisinnàpi yathà saparisaü ràjànaü na passati tathà katvà ' api bhante ràjànaü passathà'ti vutte 'kimpana te ràjànaü gavesituü varaü udàhu attàna'nti 'attànaü bhante'ti vatvà nisinnàya tassà tathà dhammaü desesi yathà sà saddhiü itthisahassena sotàpattiphale patiññhàsi, amaccà ànagàmiphale, ràjà arahatteti. Apica tambapaõõidãpaü àgatadivase yathà attanà saddhiü àgate avasese ràjà na passati, evaü karontena mahindattherenàpi idaü katameva. Apica sabbampi pàkamaü pàñihàriyaü àvibhàvaü nàma. Apàkañapàñihàriyaü tirobàvaü nàma. Tattha pàkañapàñihàriye iddhipi pa¤¤àyati iddhimàpi, taü yamakapàñihàri yena dãpetabbaü. Tata; hi "idha tathàgato yamakapàñihàriyaü karoti asàdhàraõaü sàvakehi, uparimakàyato aggikkhandho pavattati heññhimakàyato udakadhàrà pavattatã[b]"ti evaü ubhayaü pa¤¤àyittha, apàkañapàñihàriye iddhiyeva pa¤¤àyati na iddhimà, taü mahakasuttena ca brahmanimantaõikasuttena ca dãpetabbaü. Tatra hi àyasmato ca mahakassa bhagavato ca iddhiyeva pa¤¤àyittha, na [A.] Aïguttaratikanipàta. [B.] Pañisambhidàmagga¤àõakathà. [SL Page 294] [\x 294/] Iddhimà, yathàha: -"ekamantaü nisinno ko citto gahapati àyasmantaü mahakaü etadavoca: sàdhu me bhante ayyo mahako uttarimanussadhammà iddhipàñihàriyaü dassetu[a]"ti. Tena hi tvà gahapati àëinde attaràsaïgaü pa¤¤àpetvà [PTS Page 394] [\q 394/] tiõakalàpaü okàsehãti. Evaü bhanteti kho citto gahapati àyasmato mahakassa pañissutvà àëinde uttaràsaïgaü pa¤¤àpetvà tiõa kalàpaü okàsesi. Atha kho àyasmà mahàko vihàraü pavisitvà såcighañikaü datvà tathàråpaü iddhàbhisaïkhàraü abisaïkhàsi, yathà tàlacchiggalenaca aggalantarikàya ca acci nikkhavitvà tinàni jhàpesi uttaràsaïgaü na jhàpesi"ti. Yathàcàha: - "athakhvàhaü bhikkhave tathàråpaü iddhàbhisaïkhàraü abhisaïkhàsiüettàvatà brahmà ca brahmaparisà ca brahmapàrisajjà ca sadda¤ca me sossantina ca maü dakkhissantã"ti. [B] antarahito imaü gàthaü abhàsi. "Bhave vàhaü bhayaü disvà bhava¤ca vibhavesinaü. Bhavaü nàbhivadiü ki¤ci nandi¤ca na upàdisi"[c]nti. Tirokuóóaü tiropàkàraü tiropabbataü asajjamàno gacchati seyyathàpi àkàseti, ettha tirokuóóanti parakuóóaü, kuóóassa parabhàganti vuttaü hoti. Esa nayo itaresu. Kuóóoti ca geha bhittiyà etaü adhivacanaü, pàkàroti geha vihàra gàmàdãnaü parikkhepapàkàro, pabbatoti paüsupabbato và pàsàõapabbato và. Asajjamànoti alaggamàno. Seyyathàpi àkàsoti àkàse viya, evaü gantukàmena pana àkàsakasiõaü samàpajjitvà vuññhàya kuóóaü và pàkàraü và sinerucakkavàëesupi a¤¤ataraü pabbataü và àvajjitvà kataparikammena 'àkàso hotra'ti adhiññhà tabbo, àkàso yeva hoti. Adho otaritukàmassa uddhaü và àrohitukàmassa susuro hoti, vinivijjhitvà gantukàmassa chiddo, so tattha asjjamàno gacchati. Tipiñakacålàbhayatthero panetthàha: àkàsakasiõasamàpajjanaü àvuso kimatthiyaü, kiü hatthi assàdãni abinimminitukàmo hatthiassàdikasiõàni samàpajjati, nanu yattha katthaci kasiõe parikammaü katvà aññhasamàpatti vasãbhàvo yeva pamàõaü, yaü yaü icchati taü tadeva hotãti. Bhikkhå àhaüsu: pàëiyà bhante àkàsakasiõaü yeva àgataü, tasmà avassa metaü vattabbanti. Tatràyaü pàëi: - Pakatiyà àkàsakasiõa samàpattiyà làbhã hoti, tirokuóóaü tiropàkàraü tiropabbataü [PTS Page 395] [\q 395/] àvajjati, àvajjitvà ¤àõena adhiññhàti'àkàso hotu'ti, àkàso hoti, tirokuóóaü tiro [A.] Saüyuttanikàya citatasaüyutta. [B.] Majjhimanikàya brahmanimantanikasuttaü. [C.] Pañisambhidàmagga- iddhikathà. [SL Page 295] [\x 295/] Pàkàraü tiropabbataü asajjamàno gacchati. Yathà pakatiyà manussà aniddhimanto kenaci anàvañe aparikkhitte asajja mànà gacchanti, evameva so iddhimà cetovasippattotiro kuóeü tiropàkàraü tiro pabbataü asajjamàno gacchati seyyathàpi àkàseti. Sace panassa bhikkhuno adhiññhahitvà gacchantassa antarà pabbato và rukkho và uññheti, kiü puna samàpajjitvà adhiññhàtabbanti? Doso natthi, puna samàpajjitvà adhiññhànaü hi upajjhàyassa santike nissayagahaõasadisaü hoti. Iminà ca pana bhikkhunà 'àkàso hotu;ti adhiññhitattà àkàso hoti yeva, purimàdhiññhànabaleneva cassa antari a¤¤o pabbato và rukkho và utumayo uññhahissatãti aññhànamevetaü. A¤¤ena iddhimatà nimmite pana pañhamanimmànaü balavaü hoti, itarena tassa uddhaü và adho và gantabbaü. Pañhaviyàpi ummujjanimmujjanti ettha ummujjanti uññhànaü vuccati, nimmujjanti saüsãdanaü, ummujja¤ca nimmujja¤ca ummujjanimmujjaü. Evaü kàtukàmena àpokasiõaü samàpajjitvà uññhàya 'ettake ñhàne pañhavã udakaü hotu'ti paricchinditvà parikammaü katvà vuttanayeneva adhiññhà tabbaü, sahaadhiññhànena yathàparicchinne ñhàne pañhavã udakameva hoti, so tattha ummujjanimmujjaü karoti. Tatràyaü pàëi: - "pakatiyà apokasiõa samàpattiyà làbhã hoti, paññhaviü àvajjati, àvajjitvà ¤àõena adhiññhàti udakaü hotuti udakaü hoti. So pañhaviyà ummujjanimmujjaü karoti, yatha manussà pakatiyà aniddhi manto udake ummujjanimmujjaü karonti. Evameva so iddhimà ceto vasippatto pañhaviyà ummujjanimmujjaü karoti, seyya thàpi udake"[a]ti. Na kevala¤ca ummujjanimmujjameva, nahàna pàna mukhadhovana bhaõóakadhovanàdusu yaü yaü icchati, taü taü karotã. Na kevala¤ca udakameva, sappi tela madhu phàõitàdisupi yaü yaü bacchati, taü taü ida¤cida¤ca ettakaü hotuti àvajjitvà parikammaü katvà adhiññha hantassa [PTS Page 396] [\q 396/] yathàdhiññhitameva hoti. Uddharitvà bhàjanagataü karontassa sappi sappiyeva hoti, telàdãni telàdãni yeva, udakaü udakameva. So tattha temitukàmova temeti, na temitukàmo na temeti. Tasseva ca sà pañhavã udakaü hoti, sesajanassa pañhavã yeva. Tattha manussà pattikàpi gacchanti, yànàdãhipi gacchanti, kasikammàdãnipi karonti yeva. Saca panàyaü 'tesampi udakaü hotu'ti icchati, hoti yeva. Paricchinnakàlaü pana atikkamitvà yaü pakatiyà ghamataëàkàdisu udakaü, taü ñhapetvà amasesaü paricchinnaññhànaü pañhavã yeva hoti. [A.] Pañisambhidàmagga-iddhikathà. [SL Page 296] [\x 296/] Udakepi abijjamàneti ettha yaü udakaü akkamitaü saüsãdati taü bhijjamànanti vuccati, viparãtaü abhijjamànaü. Evaü gantukàmena pana pañhavãkasiõaü samàpajjitvà vuññhàya 'ettakeñhàne udakaü pañhavã hotu'ti paricchivditvà parikammaü katva vuttanayeneva adiññhàtabbaü, saha adhiññhànena yathàparicchinne ñhàne udakaü pañhaviyeva hoti. So tattha gacchati, tatràyaü pàëi: - pakatiyà pañhavãkasiõasamàpattiyà làbhã hoti, udakaü àvajjeti, avajjetvà ¤àõena adhiññhàti 'pañhavã hotu'ti. Pañhavã hoti, so abhijjamàno udake gacchati. Yathà manussà pakatiyà aniddhimanto abhijjamànàya pañhaviyàgacchanti, evameva so iddhimà cotova sippatto abhijjamàne udake gacchatiseyyathàpi pañhaviya "[a]nti. Na kevala¤ca gacchati, yaü yaü iriyàpathaü icchati taü ti karoti. Na kevala¤ca pañhavimema karoti, maõisuvaõõapabbatarukkhàdãsupi yaü yaü icchati, taü taü vuttanayeneva àvajjetvà adhiññhàti, yathà dhiññhitameva hoti. Tasseva ca taü udakaü pañhavã hoti, sesajanassa udakameva, macchakacchapà ca udakakàkàdayo ca yathàruci vicaranti. Sace panàyaü a¤¤esampi manussànaü taü pañhaviü kàtuü icchati, karoti yeva. Paricchinnakàlàtikkamena pana udakameva hoti. Pallaïkena kamatãti pallaïkena gacchati, pakkhã sakuõoti pakkhehi yuttasakuõo, evaü kàtukàmena pana pañhavã kasiõaü samàpajjitvà vuññhàya sace nisinno [PTS Page 397] [\q 397/] gantumucchati, pallaïkappamàõaü ñhànaü paricchivditvà parikammaü katvà vuttanaye neva adhiññhàtabbaü. Sace nipanno gantukamo hoti ma¤cappamàõaü, sace padasà gantukamo hoti maggappamàõanti evaü yathànuråpaü ñhànaü paricchinditvà vuttanayeneva 'pañhavã hotu'ti adhiññhàtabbaü, saha adhiññhànaü1pañhavã yeva hoti. Tatràyaü pàëi: "àkàsepi pallaïkena kamati seyyathàpi pakkhi sakuõo"[a]ti. Pakatiyà pañhavãkasiõasamàpattiyà làbhã hoti, akàsaü àvajjeti, àvajjetvà ¤àõena adhiññhàti'pañhavã hotu'ti, pañhavã hoti. So àkàse antaëikkhe caïkamatipi tiññhatipi nisidatipi seyyampi kappeti, yathà manussà pakatiyà aniddhimanto pañhaviyaü caïkamantipi tiññantipi nisãdtipi seyyampi kappenti, evameva so iddhimà cetovasippatto àkàso antalikkhe caïkamatipi tiññhatipi nisãdatipi seyyampi kappenti, evameva so iddhimà ceto vasippatto àkàse antaëikkhe caïkamatipi tiññhantipi nisãdantipi seyyampi kappenti, evameva so iddhimà cetovasippatteü àkàse antalikkhe caïkamatipi tiññhatipi nisãdatipi seyyampi kappetãti. âkàse gantukàmena ca bhikkhunà dibbacakkhulàbhinàpi bhavi tabbaü. Kasmà? Antare utusamuññhànà và pabbatarukkhàdayo honti, nàgasupaõõàdayo và usåyantà màpenti, nesaü dassa natthaü, te pana disvà kiü kàtabbanti? Pàdakajjhànaü samà 1. Ma. 1. Saha adhiññhànena. [A.] Pañisambhidàmagga- iddhikathà. [SL Page 297] [\x 297/] Pajjitvà vuññhàya'àkàso hotu'ti parikammaü katvà adhiññhàtabbaü. Thero panàha: samàpatti samàpajjanaü àvuso kimatthiyaü, nanu samàhitamevassa cittaü, tena yaü yaü ñhànaü àkàso hotuti adhiññhàti àkàso yeva hotãti. Ki¤càpi evamàha: athakho tirokuóóapàñihàriye vuttanayeneva pañipajjitabbaü. Apipa ca okàso orohaõatthampi iminà dibbacakkhulàbhinà bhavitabbaü, ayaü hi sace anokàso nahànatitthe và gàmadvàre và orohati mahà janassa pàkaño hoti tasmà dibbacakkhunà passitvà anokàsaü vajjetvà okàso otaratãti. " Imepi cavdima suruye evaü mahiddhike evaü mahànubhàve pàninà paràmasati parimajjatã"tiettha cavdimasåriyànaü dvàcattà ëisayojanasahassassa upari caraõena mahindikatà, tãsu dãpesu ekakkhaõe àlokakaraõena mahànubhàvatà veditabbà. [PTS Page 398] [\q 398/] evaü upari caraõaàlokakaraõehi và mahiddhike teneva mahiddhi kattena mahànubhàve, paràmasatãti pariggaõhàti ekadese và chupati, parimajjatãti samantato àdàsatalaü viya parimajjati. Ayampa nassa iddhi abhi¤¤àpàdakajjhànavaseneva ijjhati, natthettha kasiõasamàpattiniyamo. Vuttaü hetaü pañisambhidàyaü: -" ime candima såriye evaü mahiddhike evaü mahànubhàve pàõinà paràmasati parimajjatã"ti idha so iddhimà tetovasippatto candimasåriye àvajjeti, àvajjetvà ¤àõena adhiññhàti 'hattha pàse hotu'ti, hatthapàse hiti. So nisinnako và nipannako và chandimasåriye pàõinà àmasati paràmasati parimajjati. Yathà manussà pakatiyà aniddhimanto ki¤cideva råpagataü hatthapàse àmasantiparàmasanti parimajjanti, evameva so iddhimà cetovasappatto candimasuriye àvajjeti, àvajjetvà ¤àõena adhiññhàti 'hattha pàse hotu'ti, tthapàse hoti. So nisinnako và nipannako và candimasåriye pàõinà àmasati paràmasati parimajjati"ti. Svàyaü yadi bacchati gantvà paràmasituü, gantvà paràmasati. Yadi pana idheva nisinnakovà nipannako và paràmasitu kàmo hoti, ' tthapàse hotu'ti adiññhàti, adhiññhànabalena vaõñà muttatàlaphalaü viya àgantvà hatthapàse ñhite và paràmasati hatthaü và vaóóhetvà, vaóóhentassa pana kiü upàdinnakaü vaóóhati anupàdinnakanti? Upàdinnakaü nissàya anupàdinnakaü vaóóhati. Tatra tepimakacåla nàgatthero panàha: kiü panàvuso upàdinnakaü khuddakampi mahantampi na hoti, nanu yadà bhikkhu tàlacchiddidãhi nikkhamati tadà upàdinnakaü khuddakaü hoti. Yadà mahantaü attabhàvaü karoti tadà mahantaü hoti, mahàmoggallànattherassa viyàti. Ekasmiü kira samaye anàthapinóiko gahapati bhagavato dhamma desanaü sutvà 'sve bhante pa¤cahi bhikkhusatehi saddhiü amhàkaü gehe bhikkhaü gaõhathà'ti nimantetvà pakkàmi. Bhagavà adhivàsetvà taü divasàvasesaü rattibhàga¤ca vãtinàmetvà paccåsasamaye dasasahassãlokadhàtuü olokesi, athassa navdopanando nàma nàgaràjà¤àõamukhe àpàthaü àgacchi bhagavà ayaü nàgaràjà mayhaü ¤àõamukhe àpàthaü àgacchati 'atthi nu kho assa upanissayo'ti [SL Page 298] [\x 298/] âvajjento 'ayaü macchàdiññhiko tãsu ratanesu [PTS Page 399] [\q 399/] appasanno'ti disvà 'ko nu kho imaü micchàdiññhito viveceyyà'ti àvajjento mahàmoggallànattheraü addasà. Tato pabhàtàya rattiyà saraura pañijagganaü katvà àyasmantaü ànandaü àmantesi: 'ànanda pa¤cannaü bhikkusatànaü àrocehi tathàgato devacàrikaü gacchatã'ti. Taü divasa¤ca nandopanandassa àpànabhumiü sajjayiüsu, so dibbaratanapallaïke dibbena setacchattena dhàriyamànena tividha nàmakehi ceva nàgaparisàya ca parivuto dibbabhàjanesuupaññhà pitesu annapàna vidhiü olokayamàno nisinno hoti. Atha bhagavà yathà nàgaràjà passati tathà katvà tassa vimànamatthake neva pa¤cahi bhikkhusatehi saddhiü tàvatiüsadevalokàbhimukho pàyàsi. Tena kho pana samayena nandopanandassa nàgaràjàssa evaråpaü pàpakaü diññhigataü uppannaü hoti: ' ime hi nàma muõóakà samaõakà amhàkaü uparåpari bhavanena devànaü tàva tiüsànaü bhavanaü pavisantipi nikkhamantipi, na idàni ito paññhàya imesaü amhàkaü matthake pàdapaüsuü okirantànaügantuü ssàmã'ti vuññhàya sinerupàdaü gantvà taü attabhàvaü vijahitvà sineruü sattakkhattuü bhegehi parikkhipitvà upari phaõaü katvà tàvatiüsa bhavanaü avakujena phaõena gahetvà adassanaü gamesi. Atha kho àyasmà raññhapàlo bhagavantaü etadavoca: "pubbe bhante imasmiü padese ñhito sineruü passàmi, sineruparibhaõóaüpassàmi, tàva tisaü passàmi, vejayantaü passàmi, vejayantassa pàsàdassa uparidhajaü passàmi, ko nu kho bhante hetu ko paccayo, yaü etarahi neva sineruü passàmi sineruparibhaõóaü passàmi, tàva tisaü passàmi, vejayantaü passàmi, na vejayantassa pàsàdassa upari dhajaü passàmã"ti. Ayaü raññhapàla nandopanando nàma nàgaràjà tumhàkaü kupito sineruü sattakkhattuü bogehi parikkhipitvà upari phaõena pañicchàdetvà avdhakàraü katvà ñhitoti. 'Damemi naü bhante'ti. Na bhagavà anujàni. Atha kho àyasmà bhaddiyo àyasmà ràhuloti anukkamena sabbepi bhikkhå uññhahiüsu, na bhagavà anujàni. Avasàne mahàmoggallànatthero 'ahaü bhante damemina'nti àha, 'damehi moggallànà'ti bhagavà anujàni. Thero attabàvaü vijahitvà mahantaü nàgaràjavanõaü abinimiminitvà nandopanandaü cuddasakkhattuü bhegehi parikkhipitvà tassa phaõamatthake attano phaõaü ñhapetvà sinerunà saddhiü abhinippiëesi. Nàgaràjà [PTS Page 400] [\q 400/] padhåmàyi, 1 theropi 'na tuyhaü yeva sarãre dhåmo atthi, mayhampi atthiti padhåmàyi. 1 Nàgaràjassa dhåme theraü na bàdhati, therassa pana dhåmo nàgaràjànaü bàdhati. Tato nàgaràjà pajjali, theropi na tuyhaü yeva sarãre aggi atthi mayhampi atthiti pajjali. 1 Sã. 1. Padhupàyi. [SL Page 299] [\x 299/] Nàgaràjassa tejo theraü na bàdhati, therassa pana tejo nàgaràjànaü bàdhati. Nàgaràjà ayaü maü sinerunà abhinippiyetvà dhåmàyati ceva pajjalati càti cintetvà 'ho tvaü kosi'ti pañipucchi. 'Ahaü ko nanda moggallàno'ti. Bhante attano bhikkhu bhàvena tiññhàhãti. Thero taü attabhàvaü vijahitvà tassa dakkhiõaü kaõõasotena pavisitvà vàmakaõõasotena nikkhami, vàma kaõõasotena pavisitvà dakkhiõakaõõasotena nikkhami, tathà dakkhiõanàsàsotena pavisitvà vàmanàsàsotena nikkhami, vàma nàsàsotena pavisitvà dakŠkhiõanàsàsotena nikkhami. Tato nàgaràjà mukhaü vicari, thero mukhena pavisitvà anto kucchiyaü pàcãnena ca pacchimena ca caïkamati. Bhagavà 'moggallàna moggallàna manasi karohi, mahiddhiko esa nàgo'ti àha. Thero mayhaü ko bhante cattàro iddhipàdà bhàvità bahulãkatà yànãkatà vatthukatà anuññhità paricità susamàraddhà, tiññhatu bhante nandopanando, ahaü nandopanandasadisànaü nàgaràjànaü satampi sahassampi satasahassampi dameyyanti àha. Nàgaràjà cintesi: -pavisanto tàva me na diññho, nikkhamanakàle dàni naü dàñhantare pakkhipitvà saïkhàdissàmãti, cintetvà 'nikkhama bhante và maü anto kucchiyaü aparàparaü vaïkamanto bàdhayitthà'ti àha. Thero nikkhamitvà pahi aññhàsi. Nàgaràjà ayaü soti disvà nàsàvàtaü vissajji. Thero catutthaü jhànaü samàpajji, lomakupampissa vàto càletuü nàsakkhi. Avasosà bikku kira àdito paññhàya sabbapàñihàriyàni kàtuü sakkuõeyyuü, imaü pana ñhànaü patvà evaü kippanisantino hutvà samàpajjituü na sakkhissantãti tesaü bhagavà nàgaràjadamanaü nànujàni. Nàgaràjà ahaü imassa samaõassa nàsàvàtena loma kupampi càletuü nàsakkhiü 'mahiddhiko samaõo'ti cintesi. Thero attabhàvaü vijahitvà supaõõaråpaü abhinimmiõitvà supaõõavàtaü dassento nàgaràjànaü anubandhi, nàgaràjà taü [PTS Page 401] [\q 401/] attabhàvaü vijahitvà màõavakavaõõaü abinimmaõitvà 'bhante tumhàkaü saraõaü gacchàmã'ti vadanto therassa pàde vandi. Tero 'satthà vanda àgato, ehi gamissàmà'ti nàgaràjànaü damasitvà nibbisaü katvà gahetvà bhagavato santikaü agamàsi. Nàgaràjà bhagavantaü vanditvà 'bhante tumhàkaü saraõaü gacchàmã'ti àhaü. Bhagavà 'sukhi hohi nàgaràjà'ti vatvà bhikkhusaïghaparivuto anàthapiõóikassa nivesanaü agamàsi. Anàthapinóiko 'kiü bhante atidivà àgatatthà'ti àha. Moggallànassa ca nandopanandassa ca saïgàmo ahosãti. 'Kassa bhante jayo, kassa paràjayo'ti. 'Moggallànassa jayo, nandassa paràjayo'ti. Anàthapiõóiko 'adhivàsetu me bhante bhagavà sattàhaü ekapañipàñiyà bhattaü, sattàhaütherassa sakkàraü karissàmã'ti vatvà sattàhaü buddhapamukhànaü pa¤cannaü bhikkhusatànaü [SL Page 300] [\x 300/] Mahàsakkàraü akàsi. Iti imaü imasmiü nandopanandadamane kataü mahantaü attabhàvaü savdhàyetaü vuttaü: yadà mahantaü attabhàvaü karoti tadà mahantaü hoti mahàmoggallànattherassa viyàti. Evaü vuttepi bhikkhå 'upàdinnakaü nissàya anupàdinnakameva vaóóhatã'ti àhaüsu. Ayameva cettha yutti. So evaü katvà na kevalaücandimasuriye paràmasati. Sace icchati pàdakañhalikaü katvà pàde ñhapeti, pãñhaü katvà nisãdati, ma¤caü katvà nipajjati. Apassenaphalakaü katvà apassayati. Yathà ca e, evaü aparopi anekesupi hi bikkhusatasahassesu evaü karontesu tesa¤ca ekamekassa tatheva ijjhati. Candimasåriyànaü ca gamanampi àloka karaõampi tatheva hiti. Yathà hi pàtisahassesu udakapåresu sabba pàtãsu ca candamanóalàni dissanti, pàkatikameva ca candassagamanaü àlokakaraõa¤ca hoti, tathåpamametaü pàñihàriyaü, yàva brahma lokàpãti brahmalokampi paricchedaü katvà. Kàyena vasaü vattetãti tattha brahmaloke kàyena attano vasaü vatteti. Tassattho pàëiü anugantvà veditabbo. Ayaü hettha pàëi: yàva brahmalokàpi kàyena vasaü vattetãti sace so iddhimà ceto vasippatto brahmalokaü gantukàmo hoti, dårepi santike adhiññhàti 'santike hotu'ti, santike [PTS Page 402] [\q 402/] hoti. Santikepi dåre adhiññhàti 'dåre hotu'ti, dåre hoti. Bahukampi thokanti adhiññhàti 'thokaü hotu'ti, thokaü hoti. Thokampi bahukanti adhiññhàti 'bahukaü hotu'ti, pahukaü hoti. Dibbena cakkhunà tassa brahmuno råpaü passati, dibbàya sotadhàtuyà tassa brahmuno saddaü suõàti, cetopariya¤àõena tassa buhmuno cittaü pajànàti. Sace so iddhimà ceto vasippatto dissamànena kàyena buhma lokaü gantukàmo hoti, kàyavasena cittaü pariõàmeti, kàyavasena cittaü adhiññhàti adhiññhàti, kàyavasena cittaü pariõàmetvà kàya vasena cittaü adiññhahitvà sukhasa¤¤ca lahusa¤¤ca okkamitvà dissamànena kàyena brahmalokaü gacchati. Sace so iddhimà cetovasippatto adissamànena kàyena brahmalokaü gantu kàmo hoti, cittavasena kàyaü parinàmeti, cittavasena kàyaü adhiññhàti, cittavasena kàyaü pariõàmetvà cittavasena kàyaü adiññhahitvà sukhasa¤¤ca lahusa¤¤ca okkamitvà adissamànena kàyena gacchati. So tassa brahmuno purato råpaü abinimmiõàti manomayaü sabbaïgapaccaïgiü ahãnindriyaü, sace so iddhimà caïkamati, nimmito tattha caïkamati. Sace. So iddhimà tiññhati - nisãdati - seyyaü kappeti. Nimmitopi seyyaü kappeti; sace so iddhimà dhåmàyati- pajjalati- dhammaü bhàsati- pa¤haü pucchati - pa¤haü puññho vissajjeti, nimmitopi tattha pa¤haü puññho vissajjeti. Sace so iddhimà tena saddhiü santiññhati sallapati sàkacchaü samàpajjati, nimmitopi tatthatena [SL Page 301] [\x 301/] Buhmunà saddhiü santiññhati sallapati sàkacchaü samàpajjati. Yaü yadeva hi so iddhimà karoti, taü tadeva nimmito karotãti. Tattha dårepi santike adiññhàtãti pàdakajjhànato vuññhàya dåre deva lokaü và brahmalokaü và àvajjeti santike hotåti, àvajjetnà parikammaü katvà puna samàpajjitvà ¤àõena adhiññhàti 'santike hotu'ti, santike hoti. Esa nayo sesa padesupi. Tattha ko dåraü gahetvà santikaü akàsãti? Bhagavà. Bhagavà hi yamaka pàñihàriyàvasàne devalokaü gacchanto yugavdhara¤ca sine ru¤ca santike katvà pañhavitalato ekapàdaü [PTS Page 403] [\q 403/] yugavdhare ñhapetvà dutiyaüsinerumatthake ñhapesi. A¤¤o ko akàsi? Mahà moggallànatthero. Thero hi sàvatthito bhattakiccaü katva nikkhantaü dvàdasayojanikaü parisaü tiüsayojanaü saïkassanagara maggaü saïkhipitvà taïkhaõa¤¤eva sampàpesi. Apica, tambapaõõi dãpe cåëasamuddattheropi akàsi. Dubbhikkhasamaye kira therassa santikaü pàtova sattabikkhusatàniagamaüsu. Thero 'mahà bhikkhusaïgho, kuhiü bhikkhàcàro bhavissatã'ti cintento sakala tambapaõõidãpe adisvà 'paratire pàñalãputte bhavissatã'ti disvà bhikkhå pattacãvaraü gàhàpetvà 'ethàvuso bhikkhàcàraü gamissàmà'ti pañhaviü saïkhipitvà pàñaliputtaü gato. Bhikkhå 'kataraü bhante imaü nagara'nti pucchiüsu. 'Pàñaliputtaü àvuso'ti. 'Pàñaliputtaü nàma dure bhante'ti. 'âvuso mahallakattherà nàma dårepi gahetvà santike karontã'ti. 'Mahàsamuddo kuhaü bhante'ti. Nanu àvuso antarà ekaü nilamàtikaü atikkamitvà àgatatthàti? âmabhante. 'Mahàsamuddo pana mahanto'ti. 'âvuso mahallakattherà nàma mahantampi khuddakaü karonti'ti. Yathà càyaü, evaü tissa guttattheropi sàyaõhasamaye nahàyitvà katuttaràsaïgo 'mahà bodhiü vandissàmi'ti citte uppanne santike akàsi. Santikaü pana gahetvà ko dåramakàsãti? Bhagavà. Bhagavà hi attano ca aïgulimàlassa ca antaraü santikampi dåramakàsi. Atha ko bahukaü thokamakàsãti? Mahàkassapatthero. Ràjagahe kira nakkhatta dimase pa¤casatà kumàriyo candapåve gahetvà nakkhta kãëanatthàya gacchantiyo bhagavantaü disvà ki¤ci nàdaüsu. Pacchato àgacchantaü pana theraü disvà 'amhàkaü thero eti, påvaü dassàmà'ti sabbà påve gahetvà theraü upasaïkamiüsu. Thero pattaü nãharitvà sabbaü ekapattapåramattaü akàsi. Bhakavà theraü àgamayamàno purato nisãdi, thero àharitvà bhagavato adàsiti. Ióóãsaseññhi vatthusmiü pana mahàmoggallànatthero tokaü pahukamakàsi, kàkavalivatthusmi¤ca bhagavà. Mahàkassapatthero kira sattàhaü samàpattiyà vãtinàmetvà daëiddasaïgahaü karonto kàkavaliyassa nàma duggatamanussassa [PTS Page 404] [\q 404/] gharàre aññhàsi. Tassa jàyà theraü disvà [SL Page 302] [\x 302/] Patino kkaü aloõambilayàguü patte àkiri. Thero taü gahetvà bhagavato hattheñhapesi. Mahàbhikkhusaïghassa paho nakaü katvà adhiññhàsi. Ekapattena àbhataü sabbesaü pahosi. Kàkavaliyopi sattame divase señhiññhànaü alatthàti. Na kevala¤ca thokassa bahukaraõaü, madhuraü amadhuraü amadhuraü madhuranti àdi supi yaü yaü icchati, sabbaü iddhimato ijjhati. Tathàhi, mahà anulatthero nàma sambahule bhikkhå piõóàya caritvà sukkhabhattameva labhitvà gaïgàtire nisãditvà paribhu¤jamàne disvà gaïgàya udakaü sappimaõóanti adiññhahitvà sàmanerànaü sa¤¤aü adàsi. Te thàla kehi àharitvà bikkhusaïghassa adaüsu;sabbe madhurena sappi maõóena bhu¤jiüsåti. Dibbena cakakhunàti idheva ñhito àlokaü vaóóhetvà tassa brahmuno råpaü passati, idheva ca ñhito tassa bhàsato saddaü suõàti, cittaü pajànàtãti. Kàyavasena cittapariõàmetãti karajakàyassa vasena cittaü pariõàveti, pàdakajjhànacittaü gahetvà kàye àropeti, kàyànugatikaü karoti dandhagamanaü. Kàyagamanaü hi davdhaü hoti, sukhasa¤¤ca lahusa¤¤ca okkamatãti pàdakajjhànàrammaõena iddhivittena sahajàtaü sukhasa¤¤ca lahusa¤¤¤a okkamatã pavisati phasseti sampàpuõàti, sukhasa¤¤à nàma upekkhà sampayuttà sa¤¤à, upekkhà hi santaü sukhanti vuttà, sàyeva sa¤¤à nãvaraõehi ceva vitakkàdi paccanãkehi ca vimuttattà lahusa¤¤àtipi vedi tabbà, taü okkantassa panassa karajakàyopi tulapicu viya sallahuko hoti. So evaü vàtakkhittatulapicunà viya sallahu kena dissamànena kàyena brahmalokaü gacchati, evaü gacchanto ca sace icchati pañhavikasiõavasena àkàse maggaü nimmiõitvà padasà gacchati, sace icchati vàyokasiõavasena vàyuü adhiññhahitvà tulapicu viyavàyunà gacchati. Apica gantukàmatà eva ettha pamàõaü, satihi gantukàmatàya evaü katacittàdhiññhàno adhiññhànace gakkhittova so issàsakkhittasaro viya dissamàno gacchati. [PTS Page 405] [\q 405/] cittavasena kàyaü pariõàvetãti kàyaü gahetvà citte àropeti, sukhasa¤¤calahusa¤¤ca okkamatãti råpakàyàrammaõena iddhicittena sahajàtaü sukhasa¤¤ca lahusa¤¤ca okkamatãti, sesaü vuttanayeneva veditabbaü. Idaü pana cittagamana meva hoti. Evaü adissamànena kàyena gacchanto panàyaü kiü tassa adhiññhànacittassa uppàdakkhaõegacchati, udàhu ññhitikkhaõe bhaïgakkhaõe càti vutte tisupi khaõesu gacchatãti thero àha. Kimpana so sayaü gacchatã, nimmitaü pesetãti? Yathàràci karoti, idha panassa sayaü gamanameva àgataü. Manomayanti adhiññhàna manena nimmitattà manomayaü, abinindriyanti idaü cakkhusotà [SL Page 303] [\x 303/] Dãnaü sanñhànavasenavuttaü, nimmitaråpe pana pasàdo nàma natthi, sace iddhimà caïkamati nimmitopi tattha caïkamatãti àdi sabbaü sàvakanimmitaü sandhàya vuttaü. Buddhanimmito pana yaü yaü bhagavà karoti, taü tampi karoti, bhagavato rucivasena a¤¤ampi karotãti. Etta ca yaü so indimà idheva ñhito dibbena cakkhunà råpaü passati, dibbàya sotadhàtuyà saddaü sunàti, cetopariya¤àõena cittaü pajànàti, na ettàvatà kàyena vasaü vatteti. Yampi so idheva ñhito te brahmunà saddhiü santiññhati sallapati sàkacchaüsamàpajjati, ettàvatàpi na kàyena vasaü vatteti. Yampissa dårepi santike adiññhàtãti àdikaü adiññhànaü, ettàvatàpi na kàyena vasaü vatteti. Yampi so dissamànena vi adissamànena và kàyena brahmalokaü gacchati, ettàvatàpi na kàyena vasaü na. . . Va%¤¤a kho so tassa brahmuno purato råpaü abinimmiõàtãti àdinà nayena vuttavidhànaü àpajjati. Ettàvatà kàyena vasaü vatteti nàma. Sesaü panettha kàyenavasaü vatta nàya pubbabhàgadassanatthaü vuttanti. Ayaü tàva adhiññhànà iddhi. Vikubbanàya ca pana manomayàya ca idaü nànàkaraõaü. Vikubbanaü tàva karontena so pakativanõaü vijabhitvà [PTS Page 406] [\q 406/] kumàraka vaõõaü và dasseti, nàgavanõaü và dasseti, supanõavaõõaüvà dasseti, asuravaõõaü và dasseti, indavaõõaü và dasseti, deva vanõaü và dasseti, brahmavanõaü và dasseti, samuddavaõõaü và dasseti, pabbatavaõõaü và dasseti, sãhavaõõaü và dasseti. Byàgghavanõaü và dasseti, dãpivaõõaü và dasseti, hatthimpi dasseti, assampi dasseti, rathampi dasseti, pattimpi dasseti, vividhampi senàbyuhaü dassetãti evaü vuttesu kumàrakavanõàdãsu yaü yaü àkaïkhati, taü taü adiññhàtabbaü. Adhiññhahantena ca pañhavãkasiõàdisu a¤¤ataràrammaõato abhi¤¤àpàdakajjhànato vuññhàya attano kumàrakavaõõo àvajjitabbo, àvajjitvàparikammàva sàne puna samàpajjitvà vuññhàya 'evaråpo nàma kumàrako homi'ti adhiññhàtabbaü. Saha adhiññhànacittena kumàrako hoti devadatto viya, esa nayo sabbattha. Hatthimpi dassetãti àdi panettha bahiddhàpi hatthi àdi dassanavasena vuctaü. Tattha ' hatthi homi'ti anadhiññhahitvà ' hatthi hotu'ti adhiññhàtabbaü, assàdisupi eseva nayoti. Ayaü vikubbanà iddhi. Manomayaü kàtukàmo pana pàdakajjhànato vuññhàya kàyaü tàva àvajjetvà vuttanayeneva 'susiro hotu'ti adiññhàti, susuro hoti. Athassa abbhantare a¤¤aü kàyaü àvajjetvà parikammaü katvà vuttanayeneva adiññhàti tassa abbhantare 'a¤¤ekàyo hotu'ti, so taü mu¤jamhà ãsikaü viya kosiyà asiü viya [SL Page 304] [\x 304/] Karanóàya ahaü viya ca abbàhati. Tena vuttaü: - "idha bhikkhu imamhà kàyà a¤¤aü kàyaü abinãmmiõàti rupiü manomayaü sabbaïga paccaïgiü ahãnindriyaü, seyyathàpi puriso mu¤jamhà ãsikaü pavà heyya, tassa evamassa; ayaü mu¤jo ayaü ãsikà, a¤¤o mu¤jo a¤¤à ãsikà, mu¤jamhàtveva ãsikà pavàëhà[a]"ti àdi. Ettha ca yathà ãsikàdayo mu¤jàdihi sadisà honti, evaü manomayaråpaü iddhimatà sadisameva hotãti sassanatthaü età upamà vuttàti. Ayaü manomayà iddhi. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate visundimagge Samàdibàvanàdikàre Iddhividhaniddeso nàma Dvàdasamo paricchedo. [PTS Page 407] [\q 407/] 13. Abhi¤¤à niddeso. Dàni dubbasotadhàtuyi niddesakkamo anuppatto, tattha tato paràsu ca tåsu abhi¤¤àsu so evaü samàhite citteti àdãnaü attho vuttanayeneva veditabbo. Sabbattha pana visesa mattameva vaõõayissàma. Tata; dibbàya sotadhàtuyàti ettha dibba sadisattà dibbà, devatànaü hi sucaritakammanibbattà pitta sembha ruhiràdãhi apaëibuddhà upakkilesa vimuttatàya dårepi àrammaõa sampañicchanasamatthà dibbà pasàdasotadhàtu hoti, aya¤càpi imassa bhikkhuno viriyabhàvanàbalena nibbattà ¤àõasotadhàtu tàdisà yevàti dibbasadisattà dibbà. Apica dibbavihàravasena pañiladdhattà attanà ca dibbavihàrasannissitattàpi dibbà, savaõaññhena nijji vaññhnaia ca sotadhàtu, tàya dibbàya sotadhàtuyà. Visuddhàyàti parisuddhàya nirupakkilesàya, atikkantamànusikàyàti manussåpacàraü atikkamitvà saddasavaõena mànusikaü maüsasotadhàtuü atikkantàya vãti vattitvà ñhitàya. Ubho sadde suõàtãti dve sadde suõàti. Katame dve? Dibbe ca mànuse ca, devàna¤ca manussàna¤ca saddeti vuttaü hoti. Etena padesapariyàdànaü veditabbaü. Ye dåre santike càti ye saddà dåre paracakkavàëepi ye ca santike antamaso sadehasannissitapàõakasaddàpi, te suõàtãti vuttaü hoti; etena nippadesapariyàdànaü veditabbaü. [A.] Pañisambhidàmaggaindikathà. [SL Page 305] [\x 305/] Kathaü panàyaü uppàdetabbàti? Tena bhikkhunà [PTS Page 408] [\q 408/] abi¤¤àpàda kajjhànaü samàpajjitvà vuññhàya parikammasamàdhicittena pañhamataraü pakatisotapathe dåre oëàriko ara¤¤e sihàdãnaü saddo àvajji tabbo, vihàre gaõóisaddo bherisaddo saïkhasaddo sàmaõeradahara bhikkhånaü sabbatthàmena sajjhàyantànaü sajjhàyasaddo pakatikathaü kathentànaü kiü bhante kiü àvusoti àdisaddo sakuõasaddo vàtasaddo padasaddo pakkaññhita udakassa cicciñàyanasaddo àtape sussamànatàlapaõõasaddo kunthakipillikàdisaddoti evaü sabboëàrikatoppabhåti yathàkkamena sukhumasaddà àvajjitabbà. Tena purattimàya disàya saddànaü saddanimittaü manasikàtabbaü, pacchimàyauttaràyadakkhiõàyaheññhimàyauparimàya disàya, puratthimàyapi anu disàya, paccimàyauttaràya-dakkhiõàyapi anudisàya saddànaü sadda nimittaü manasikàtabbaü, oëàrikànampi sukhumànampi saddànaü sadda nimittaümanasikàtabbaü. Tassa te saddà pàkatikacittassapi pàkañà honti, parikammasamàdicittassa pana ativiya pàkañà. Tassevaü saddanimittaü manasikaroto idànidibbasotadhàtu uppajjissatãti tesu saddesu a¤¤ataraü àrammaõaü katvà mano dvàràvajjanaü uppajjati, tasmiü niruddhe cattàri pa¤ca và javanàni javanti, yesaü purimàni tãõi cattàri và parikammaupacàrànuloma gotrabhunàmakàni kàmàvacaràni, catutthaü và pa¤camaü và appanà cittaü råpàvacaraü catutthajjhànikaü. Tattha yaü tena appanà cittena saddhiü uppannaü ¤àõaü, ayaü dibbasotadhàtuti vedi tabbà. Tato paraü tasmiü sote patito hoti taü thàmajàtaü karontena etthantare saddaü suõimãti ekaïgulamattaü pariccinditvà vaóóhetabbaü, tato dvaïgula caturaïgula aññhaïgula vidatthi ratanaantogabbha pamukha pàsàda pariveõa saïghàràma gocaragàma janapadàdivasena yàva cakkàvàëaü tato và bhãyyopi pariccinditvà paricchinditvà vaóóhetabbaü, evaü adigatàbi¤¤o esa pàdakajjhànà rammaõena phåññhokàsabbhantaragatepi sadde puna pàdakajjhànaü asamàpajjitvàpi abhi¤¤à¤àõena suõàtiyeva. Evaü suõantova sacepi yàva brahmalokà saïkhabheri paõavàdi [PTS Page 409] [\q 409/] saddehi ekakolàhalaü hoti pàñiyekkaü vavatthapetukàmatàya sati ayaü saïkhasaddo ayaü bherisaddoti vavatthapetuü sakkoti yevàti. Dibbasotadhàtu kathà niññhità. Cetopariya¤àõakathàya cetopariya¤àõàyàti ettha pariyà tãti= pariyaü, paricchindatãti attho. Cetaso pariyaü= cetopariyaü, cetopariya¤ca taü ¤àõa¤càti= cetopariya¤àõaü, tadatthàyàti [SL Page 306] [\x 306/] Vuttaü hoti. Parasattànanti attànaü ñhapetvà sesasattànaü, parapuggalànanti idampiiminà ekatthameva. Veneyyavasena pana desanàvilàsena ca bya¤jananànattaü kataü, cetasà ce toti attani cittena tesaü cittaü. Pariccàti pariccinditvà. Pajànàtãti saràgàdivasena nànappakàrato jànàti. Kataü panetaü ¤àõaü uppàdetabbanti? Etaü hi dibbacakkhuvasena ijjhati taü etassa parikammaü, tasmà tena bhikkunà àlokaü vaóóhetvà dibbena cakkhunà parassa hadayaråpaü nissàya vattamànassa lohitassa vaõõaü passitvà passitvà cittaü pariyesitabbaü. Yadàhi somanassacittaü pavattati. Tadà rattaü nigrodhapakkasadisaü hoti; yàdà domanassacittaü pavattati tadà kàlakaü jambapakkasadisaü; yadà upekkhàcittaü pavattati, tadà pasannatilatelasadisaü; tasmànena idaü rupaü somanassindriyasamuññhànaü, idaü demanassindriyasamuññhànaü, idaü upekkhindriyasamuññhànanti parassa hadayalohitavaõõaü passitvàpassitvà cittaü pariyesantenacetopariya¤àõaü thàmagataü kàtabbaü. Evaü thàmagatehi tasmiü anukkamena sabbampi kàmàvacara cittaü råpàvacaràråpàvacaracitta¤ca pajànàti, città citata meva saïkamanto vinàpi hadayaråpadassanena. Vuttampi cetaü aññhakathàyaü: " àruppe parassa cittaü jànitukàmo kassa hadayaråpaü passati kassindriyavikàraü oloketãti, na kassaci. Iddhi visayo1 esa, yadidaü yattha katthaci cittaü àvajjento soëasappabhedaü cittaü jànàti, akatàbinivesassa pana vasena ayaü kathà"ti. Saràgaü và cittanti àdisu pana aññhavidhaü lobhasahagataü [PTS Page 410] [\q 410/] cittaü saràgaü cittanti veditabbaü. Avasosaü catubhumakaü kusalàbyàkataü cittaü vãtaràgaü, dve domanassa cittàti dve vicikicg¤uïdhaccacittà nãti imàni pana cattàri cittàni eimasmiü duke saïgahaü na gacchanti;keci pana therà tànipi saïgaõhanti. Duvidaü pana domanassa cittaü sadosaü cittaü nàma, sabbampi catubhåmakaü kusalàbyà kataü cittaü vãtadosaü, sesàni dasàkusalacittàni imasmiü duke saïgahaü na gacchanti, keci pana therà tànipi saügaõhanti. Samohaü vãtamohanti ettha pana pàñipuggalikanayena vicikicchuddhacca sahagatadvayameva samohaü, mohassa pana sabbàkusalesu sambhavato dvàdasavidhampi akusalacittaü samohaü cittanti vedi tabbaü, avasosaü vãtamohaü, thãnamiddhànugatampana saükkhittaü, uddhaccànugataü vikkhittaü, råpàvacaràråpàvacaraü mahaggataü, avasesaü amahaggataü, sabbampi tebhumakaü sauttaraü, lokuttaraü anuttaraü, upacàrappattaü appanàppatta¤ca samàhitaü, ubhaya mappattaü asamàhitaü, tadaïga vikkhambhana samuccheda pañippassaddhi nissaraõavimuttippattaü vumuttaü, pa¤cavidhampi etaü vimutti 1. Ma. 11. Iddhimato visayo. [A.] Mahàaññhakathàyaü. [SL Page 307] [\x 307/] Mappattaü avimuttanti veditaübbaü. Iti cetopariya¤àõalàbhã bhikku sabbappakàrampi idaü saràgaü và cittaü saràgaü cittanti pajànàti samohaü và cittaü samohaü cittanti pajànàti vãtamohanaü và cittaü vãtamohaü cittanti pajànàti saükkhittaü và cittaü saükkhittaü cittanaüti pajànàti vikkhittaü và cittaü vikkhitaü cittanti pajànàti mahaggataü và cittaü mahaggataü cittanti pajànàti amahaggataü và cittaü amahaggataü cittanti pajànàti sauttara và cittaü sauttaraü cittanti pajànàti anuttaraü và cittaü anuttaraü cittanti pajànàti samàhitaü và cittaü samàhitaü cittanti pajànàti asamàhitaü và cittaü asamàhitaü cittanti pajànàti vimuttaü và cittaü vimuttaü cittanti pajànàti avimuttaü và cittaü avimuttaüti cittanti pajànàti Cetopariya g¤àõakathà niññhità. Pubbenivàsànussati ¤àõakathàya pubbenivàsànussati ¤àõàyàti pubbenivàsànussatimhi yaü ¤àõaü, tadatthàya. Pubbenivàsoti pubbe atãtajàtisu nivutthakkhatdhà, nivutthàti ajjhàvuttà anubhåtà attano santàne uppajjitvà niruddhà, nivutthadhammà và. Nivutthàti gocaranivàsena nivuttà, attano vi¤¤àõena vi¤¤àtà pariccinnà paravi¤¤àõavi¤¤àtàpi và chinnavañumakànussaraõàdisu, te buddhànaü yeva labbhanti. Pubbenivàsànussatãti yàya satiyà pubbenivàsaü anussarati. Sà pubbenivàsànussati. ¥àõanti tàya satiyà sampayutta¤àõaü, evamimassa [PTS Page 411] [\q 411/] pubbe nivàsànussati¤àõassa atthàya pubbenivàsànussati¤àõàya, etassa ¤àõassa adhigamàya pattiyàti vuttaü hoti. Anekavihitanti anekavidhaü, anekehi và pakàrehi pavattitaü saüvanõitanti attho. Pubbenivàsanti samanantaràtãtabhavaü àdãü katvà tattha tattha nivutthasantànaü, anussaratãti khaphdhapañipàñivasena cutipañi sandhivasena và anugantvà anugantvà sarati. Imaü hi pubbenivàsaü cha janà anussaranti: - tittiyà, pakatisàvakà, mahàsàvakà, agga sàvakà, paccekabundà, buddhàti. Tattha titthiyà cattàëãsaü yeva kappe anussaranti, na tato paraü. Kasmà? Dubbalapa¤¤attà; tesaü hi nàmaråpaparicchedavirahitattà dubbalà pa¤¤à hoti. Pakatisàvakà kappasatampi kappasahassampi anussaranti yeva balava pa¤¤attà. Asãtimahàsàvakà satasahassakappe anussaranti. Dve aggasàvakà ekaü asaükheyyaü satasahassa¤ca, paccekabuddhà dve asaükheyyàni satasahassa¤ca, ettako hi tesaü abhinãhàro. Buddhànaü pana paricchedo nàma natthi. Titthiyà ca khandhapañipàñimeva saranti, pañipàñiü mu¤citvà cutipañisandhivasena sarituü na sakkonti, tesaü hi avdhànaü viya ejchitapadesokkamanaü natthi. Yathà pana andhà yaññhiü amu¤citvàva gacchanti, evaü te khandhapañipàñiü amu¤citvàva saranti. Pakatisàvakà khandhapañipàñiyàpi anussaranti cutipañisandhivasenapi saïkamanti, tathà asãtimahàsàvakà. Dvinnampana aggasàvakànaü khandhapañipàñikiccaü natthi, ekassa attabhàvassa cutiü disvà pañisandhiü passanti puna aparassacutiü disvà pañisandhinti, evaü cutipañisandhivaseneva saïkamantà gacchanti, tathà paccekabuddhà. Buddhànampana neva khandhànaü pañipàñikiccaü, na cåtipañisandhivasena saïkamanakiccaü atthi. Tesaü hi anekàsu kappakoñisu heññhà [SL Page 308] [\x 308/] Và upari và yaü yaü ñhànaü icchanti, taü taü pàkañameva hoti. Kamhà anekàpi kappakoñiyo peyyàlapàëiü viya saükhipivo yaü yaü bacchanti tattha tattheva okkamantà sãhokkantavasena gacchanti. Evaü gacchantàna¤ca nesaü ¤àõaü yathà nàma katavàëa vedhaparicayassa sarabhaïgasadisassa dhanuggahassa khitto saro antarà rukkhalatàdisu asajjamàno lakkheyeva patati na sajjati na virajjhati, evi antarantaràsu jàtisu na sajjati na [PTS Page 412] [\q 412/] virajjhati asajja mànaü avirajjhamànaü icchiticchitaññhànaü yeva gaõhàti. Imesu ca pana pubbanivàsànussaraõasattesu titthiyànaü pubbenivàsa dassanaü khajjåpanakappabhàsadisaü hutvà upaññhàti, pakatisàvakànaü dãpappabhàsadisaü, mahàsàvakànaü ukkàpabhàsadisaü, aggasàvakànaü osadhãtàrakappabhàsadisaü, paccekabuddhànaü candappabhàsadisaü, buddhànaü rasmisahassa patimaõóita sarada suriyamaõóalasadisaü hutvà upaññhàti. Titthiyàna¤ca pubbenivàsànussaranaü avdhànaü yaññhi koñigamanaü viya hoti, pakatisàvakànaü daõóakasetugamanaü viya, mahàsàvakànaü jaïghasetugamanaü viya, aggasàvakànaü sakañasetugamanaü viya, paccekabuddhànaü mahàjaïghamaggagamanaü viya, buddhànaü mahàsakañamagga gamanaü viya. Imasmiü pana adikàre sàvakànaü pubbe nivàsànussaraõaü adippetaü, tena cuttaü anussaratãti dhavdhapañipàñivasena cutipañisandhivasena và anugantvà anugantvà saratãti. Tasmàevaü anussaritukàmena àdikammikena bhikkhunà pacchàbhattaü piõóapàta pañikkantena rahogatena patisallãnena pañipàñiyà cattàri jhànàni samàpajjitvà abi¤¤àpàdakacatutthajjhànato vuññhàya sabbapacchimà nisajjà àvajjitabbà; tato àsanapa¤¤àpanaü senàsanappavesanaü pattacãvarapañisàmanaü bhojanakàlo gàmato àgamanakàlo gàme pinóàya caritakàlo gàmaü piõóàya paviññha kàlo vihàrato nikkhamanakàlo cetiyaïgaõa bodhiyaïgaõa vandanakàlo pattadhovanakàlo pattapañiggahaõakàlo patta pañiggahaõato yàva mukhadhovanà katakiccaü àvajjitabbaü. Ettakaü pana pakaticittassapi pàkañaü hoti, parikammasamàdhi cittassa pana atipàkañameva. Sace panettha ki¤ci na pàkañaü hoti, puna pàdakajjhànaü samàpajjitvà vuññhàya àvajjitabbaü. Ettakena dãpe jàlite viya pàkañaü hoti, evaü pañilomakkame neva dutiyadivasepi tatiya catutthapa¤cavadivasepi dasàhepi aóóhamà sepi màsepi yàva saüvaccharàpikatakiccaü àvaccitabbaü, eteneva upàyena dasavassàni vãsativassànãti yàva imasmiü bhave [PTS Page 413] [\q 413/] attano pañisandhi tàva àvajjantena purimahave cutikkhaõe pavattita nàma råpaü àvajjitabbaü. Pahoti hi paõóiko bhikkhu pañhamavàreneva [SL Page 309] [\x 309/] Pañisandhiü ugghàñetvà cutikkhaõe nàmaråpaü àrammaõaü kàtuü, yasmà pana purimabhave nàmaråpaü asesaü niruddhama¤¤aü uppannaü, tasmà taü ñhànaü àhuvdarikaü andhantamamivahoti duddasaü duppa¤¤ena. Tenàpi na sakkomahaü pañisandhiü ugghàñetvà cutikkhaõe pavattitanàmaråpaü àrammaõaü kàtunti dhuranikkhepo na kàtabbo; tadeva panapàdakajjhànaü punappuna samàpajjitabbaü, tato ca vuññhàya taü ñhànaü àvajjitabbaü. Evaü karontohi seyya thàpi nàma balavà puriso kåñàgàrakanõikatthàyamahàrukkhaü chivdanto sàkhàpalàsacchedanamatteneva pharasudhàràya vipannàya mahàrukkhaü chivdituü asakkontopi dhuranikkhepaü akatvàva kammàrasàlaü gantvà tikhãnaü pharasuü kàràpetvà puna àgantvà chindeyya, puna vipannàya ca punapi tatheva kàràpetvà chindeyya, so evaü chindanto chinnassa chinnassa puna chedetabbabhàvato accinnassa ca chedanato nacirasseva mahàrukkhaü pàteyya; eva meva pàdakajjhàni vuññhàya pubbe àvajàtaü anàvajàtvà pañisandhi meva àvajjanto na cirasseva pañisandhiü ugghàñetvà cutikkhaõe vattitanàmaråpaü àrammaõaükareyyàti. Kaññhaphàlakakesohàra kàdãhipi ayamattho dãpetabbo. Tattha pacchima nisajjatoppabhåti yàva pañisandhito àrammaõaü katvà pavattaü ¤àõaü pubbenivàsa¤àõaü nàma na hoti. Tampana parikammasamàdhi¤ànaü nàma hoti. Atitaüsa¤àõantipi eke vadanti, taü råpàvacaraü sandhàya na yujjati. Yadà panassa bhikkhuno pañisandhiü atikkammacutikkhaõe pavattitanàmaråpaü àrammaõaü katvà manodvàràvajjanaü uppajjati, tasmi¤ca niruddhe tadevàrammaõaü katvà cattàri pa¤ca và javanàni javanti. Sesaü pubbe vuttanayeneva purimàni parikammàdinàma kàni kàmàvacaràni honti, pacchimaü råpàvacaraü catutthajjhànikaü appanàcittaü. Tadàssa yaü tena cittena saha ¤àõaü uppajjati, idaü pubbenivàsànussati¤àõaü nàma. Tena ¤àõena sampayuttàya satiyà anekavihitaü pubbenivàsaü anussarati; seyyathãdaü: ekampi jàti dvepi [PTS Page 414] [\q 414/] jàtiyo tissopi jàtiyo catassopi jàtiyo pa¤ca pi jàtiyo dasapi jàtiyo vãsampi jàtiyo tiüsampi jàtiyo cattàrisampi jàtiyo pa¤¤àsampi jàtiyo jàtisatampi jàti sahassampi jàti satasahassampi anekepi saüvaññakappe aneke pi vivaññakappe anekepi saüvaññavivaññakappe amutràsiü evaünàmo evaügotto evaüvanõo evamàhàro evaüsukha dukkha pañisaüvedi evamàyu pariyanto, so tato cuto amutra udapàdiü, tatràpà siü evaünàmo evaügotto evaüvaõõo evamàhàro evaü sukhadukkhapañisaüvedi evamàyupariyanto so tato cuto idhåpapannoti. Iti sàkàraü sa uddesaü aneka vihitaü pubbe nivàsaü anussarati. Tattha ekampi jàtinti ekampi pañisandhimålaü cutipariyosànaü ekabhavapariyàpannaü khandhanantànaü, esa nayo dvepi jàtiyoti àdisupi. Anekepi saüvaññakappeti àdisu pana parihàyamàno kappo saüvaññakappo, vaóóhamàno vivaññakappoti veditabbo. Tattha saüvaññena saüvaññaññhàyã gahito hoti, taü målakattà, vivaññena ca vivaññaññhàyã. Evaü hi sati yàni tàni ca" cattàrimàni bhikkhave kappassa asaïkheyyàni. Katamàni cattàri? Saüvañño saüvaññaññhàyi vivañño vivaññaññhàyã[a]"ti vuttàni, tàni pariggahitàni [A.] Aïguttaracatukkanipàta. [SL Page 310] [\x 310/] Honti, tattha tayo saüvaññà: - àposaüvañño tejosaüvañño vàyosaüvaññoti. Tisso saüvaññasãmà: àbhassarà, subhakiõhà, vehapphalàti. Yadà kappo kejena saüvaññati, àbhassarato heññhà agginà óayhati. Yadà àpena saüvaññati, subhakinhato heññhà udakena viëãyati. Yadà vàyunà saüvaññati, vehapphalatoheññhà vàtena viddhaüsati. Vitthàrato pana sadàpi ekaü buddhakkhettaü vinassati. Buddhakkhettaü nàma tividhaü hoti: - jàtikkhettaü àõàkkhettaü visayakkhetta¤ca. Tattha jàtikkhettaü dasasahassacakkavàëapariyantaü hoti, yaü tathàgatassa pañisandhigahaõàdisu kampati. ânàkkhettaü koñisatasahassacakkavàëapariyantaü, yattha ratanasuttaü khandhaparittaü dhajaggaparittaü àñànàñiya parittaü moraparittanti mesaü parittànaü ànubhàvo vattati. Visayakkhettaü anantamaparimànaü, yaü yàvatà vàpanàkaïkheyyàti cuttaü, yattha yaü yaü tathàgato àkaïkhati taü taü jànàti. Evame tesu tãsu buddhakkhettesu ekaü àõàkkhettaü vinassati, tasmiü pana vinassante jàtikkhettampi vinaññhameva hoti. Vinassanta¤ca ekatova vinassati, saõñhahantampi ekatova saõñhahati. Tasse caü vinàso ca saõñhahana¤ca veditabbaü. Yasmiü hi samaye kappo agginà nassati àditova kappavinàsakamahàmegho [PTS Page 415] [\q 415/] vuññhahitvà koñisatasahassa cakkavàëeekaü mahàvassaü vassati, manussà tuññha haññhà sabbabãjàni nãharitvà vapanti, sassesu pana gokhàyitaka mattesu jàtesu gadubharavaü ravanto ekabundumpi navassati, tadàpacchinnaü pacchinnameva vassaü hoti. Badaü sandhàya hi bhagavatà"hoti kho so bhikkhave samayo yaü bahåni vassàni pahåni vassasatàni pahåni vassasahassàni pahåni ssasatasahassàni devo na vassatã"[a]ti vuttaü. Vassåpajivinopi sattà kàlaü katvà brahmaloke nibbattanti, pupphaphalåpajiviniyo ca devatà. Evaü dãghe addhàne vãtivatte tattha tattha udakaü parikkhayaü gacchati, athànupubbena macchakaccha pàpi kàlaïkatvà brahmaloke nibbattanti, nerayika sattàpi. Tattha nerayikà sattamasuriyapàtubhàvena vinassantãti eke, jhànaü vinà natthi brahmaloke nibbatti. Etesa¤ca keci dubbhikkhapãëità, keci abhabbà jhànàdigamàya. Te kathaü tattha nibbattantãti? Deva loko pañiladdhajhànavasena. Tadàhi vassasatasahassassa accayena kappuññhànaü bhavissatãti lokabyuhà nàma kàmàvacaradevà mutta sirà vikiõõakesà rudammukhà assåni hatthehi pu¤chamànà rattavatthanivatthà ativiya viråpavesadhàrino hutvà manussapathe vicarantà evaüàrocenti: màrisà! Màrisà! Ito vassasatasahassassa accayena kappuññhànaü bhavissati, ayaü loko vinassãssati, mahà [A.] Aïguttarasattakanipàta. [SL Page 311.] [\x 11/] Samuddopi ussussissati, aya¤ca mahàpañhavã sineru ca pabbataràjà uóóayhissanti vinassissanti, yàva brahmalokà lokavinàso bhavissati, mettaü màrisà bhàvetha, karuõaü-muditaü- upekkhaü màrisà bhàvetha, màtaraü upaññhahatha, pitaraü upaññhahatha, kule jeññhàpacàyino hothàti. Tesaü vacanaü sutvà yebhuyyena manussà ca bhummadevàca saüvegajàtà a¤¤ama¤¤aü muducittà hutvà mettàdãni pu¤¤àni karitvà devaloke nibbattanti. Tattha dibbasudàbhojanaü bhu¤jitvà vàyokasiõe parikammaü katvà jhànaü pañilabhanti. Tada¤¤e pana aparàpariyavedanãyena kammena devaloke nibbattanti, aparàpariyavedanãyakammarahito hi saüsàre saüsaranto satto nàma natthi. Tepi tattha tatheva jhànaü [PTS Page 416] [\q 416/] pañilabhanti, evaü devaloke pañiladdhajhànavasena sabbepi brahmaloke nibbattantãti. Vassåpacchedato pana uddhaü dighassa addhuno accayena dutiyo suriyo pàtubhavati. Vuttaü hetaü bhagavatà: - "hoti kho so bhikkhave samayo[a]"ti sattasuriyaüvitthàretabbaü. Pàtubhute ca pana tasmiü neva rattiparicchedo na divàparicchedo pa¤¤àyati. Eko suriyo uññheti, eko atheü gacchati, avicchinnasuriyasantàpova loko hoti. Yathà ca pakati såriye suriyadevaputto hoti, evaü kappavinàsakasuriye natthi. Tepi tattha pakatisuriye vattamàne àkàse valàbhakàpi dhåmasi khàpi caranti, kappavinàsakasåriye vattamàne vigata dhåmavalàhakaü àdàsamaõóalaü viya nimmalaü nabhaü hoti, ñhapetvà pa¤camahànadiyo sesakunnadãàdisu udakaü sussati. Tatopi dãghassa aóuno acca yena tatiyo suriyo pàtubhavatã, yassa pàtubàvà mahànadã yopi sussanti; tatopi dãghassa aóuni accayena catuttho såriyo pàtubhavati, yassa pàtubhàvà himavati mahànadãnaü pabhavà sãhapapàto haüsapapàto1 kanõamuõóako rathakàradaho anotattadaho chaddantadaho kuõàladahoti ime sattamahà sarà sussanti. Tatopi dighassa aóuno accayena pa¤camo såriyo pàtubhavati, yassa pàtubhàvà anupubbena mahàsamudde aïguli pabbatemanamattampi udakaü nasaõñhàti. Tatopi dãghassa aóuno accayena chaññho suriyo pàtubhavati yassa pàtubhàvà sakalacakkavàëaü ekadhåmaü hoti. Pariyàdinnasinehaü dhåmena, yathàcidaü evaü koñisatasahassacakkavàëànipi. Tatopidãghassa aóuno accayena sattamo suriyo pàtuvati, yassa pàtubhàvà sakalacakkavàëaü eka jàlaü hoti saddhiü koñisatasahassa cakkavàëehi, yojanasatikàdi bhedàni sinerukåñànipi palujjitvà àkàseyeva antaradhàyanti. Sà aggijàlà aññhahitvà càtummahàràjike gaõhàti, tattha kanaka [A.] Aïguttarasattakanipàta 1. Sã. 11. Sãhapapàtano - ma. 1. Sãhapàtano. [SL Page 312] [\x 312/] Vimàna ratanavimàna manivimànàni jhàpetvà tàvatiüsabhavanaü gaõhàti. Eteneva upàyenayàva pañhamajjhànabhumiü gaõhàti, tattha tayopi brahmaloke jhàpetvà àbhassare àhacca tiññhati. Sà yàva anumattampi [PTS Page 417] [\q 417/] saükhàragataü atthi tàva na nibbàyati. Sabba saükàraparikkhayà pana sappãtelajhàpanaggisikhà viya chàrikampi anavasesetvà nibbàyati, heññhà àkàsena saha upari àkàso eko hoti mahandhakàro. Atha dãghassa aóuni aeccayena mahà megho uññhahitvà pañhamaü sukhuma sukhumaü vassati, anupubbenakumudanà ëayaññhi musalatàlakkhandhàdippamànàhi dhàràhi vassanto koñisatasahassacakkavàëesu sabbaü daóóhaññhànaü påretvà antaradhàyati. Taü udakaü heññhà ca tiriya¤ca vàto samuññhahitvà ghanaü karoti parivañumaü paduminipatte udakabindusadisaü. Kathaü tàva mahantaü udakaràsiü ghanaü karotãti ce? Vivarasampadànato. Taü hissa tamhitamhi vivaraü deti. Taü evaü vàtena sampinóiyamànaü ghanaü kayiramànaü parikkhayamànaüanupubbena heññhà otarati, otinõe otinne udake brahmalokaññhàne brahmalokà upari catukàmàvacaradeva lokaññhàne ca devalokà pàtubhavanti. Purimapañhaviññhànaü otinõe pana balavavàtà uppajjanti, te taü pihitvàre dhamma karake ñhita udakamiva nirussàhaü katvà rumbhenti. Madhurodakaü parikkhayaü gacchamànaü upari rasapañhaviü samuññhàpeti, sà vaõõa sampannàceva hoti gavdharasasampannà ca, nirådakapàyàsassa uparipañalaü viya. Tadà ca àbhassara brahmaloke pañhamataràbhinibbattà sattà àyukkhayà và pu¤¤akkhayà và tato cavitvà edhåpapajjanti, te honti sayampabhà antaëikkhacarà, te agga¤¤asutte vutta nayena taü rasapañhaviü sàyitvà taõhàbhibhåtà àluppakàraü pari bhu¤jituü upakkamanti, atha nesaü sayampabhà antaradhàyati andhakàro hoti. Te avdhakàraü disvà bhàyanti, tato nesaü bhayaü nàsetvà sårabhàvaü janayantaü paripuõõapaõõàsayojanaü suriyaü manóalaü pàtubhavati, te taü disvà àlokaü pañilabhimhàti haññhatuññhà hutvà amhàkaü bhãtànaü bhayaü nàsetvà sårabhàvaü janayanto uññhito tasmà såriyo hotåti suriyotvevassa nàmaü karonti. Atha såriye divasaü àlokaü katvà atkhaïgate yampi àlokaü labhimhà sopi no [PTS Page 418] [\q 418/] naññhoti puna bhãtà honti. Tesaü evaü hoti: ' sàdhu vatassa sace a¤¤aü àlokaü labheyyàmà'ti. Tesaü cittaü ¤tvà viyaekåna panõàsayojanaü candamaõóalaü pàtubhavati, te taü disvà bhiyyosomattàya haññhatuññhà hutvà amhàkaü chandaü ¤atvàviya uññhito tasmà cavdo hotåti candotvevassa nàmaü karonti, evaü candimasåriyesu pàtubhutesu nakkhattàni tàraka råpàni pàtubhavanti, tatoppabhåti rattindivà pa¤¤àyanti, anukka mena ca màsaddhamàsa utusaüvaccharà. Candimasuriyànaü pana pàtubhåta [SL Page 313] [\x 313/] Divasoyeva sineru cakkavàëa himavantapabbatà pàtubhavanti, te ca kho apubbaü acarimaüphaggunapuõõamadivaseyeva bhàtubhavanti. Kathaü? Yathà nàma kaïgubhatte paccamàne ekappahàreneva bubbuëa kàni uññhahanti, eke padesà thåpathåpà honti, eke ninna ninnà, eke samasamà, evameva thåpathåpaññhàne pabbatà honti, ninnaninnaññhàne samuddà, samasamaññhàne dãpàti. Atha tesaü sattànaü rasapañhaviü paribhu¤jantànaü kamena ekacce vaõõa vanto, ekacce dubbaõõà honti. Tattha vaõõavanto dubbanõe atima¤¤anti, tesaü atimànapaccayà sàpi rasapañhavã antaradhàyati, bhåmipappañako pàtubhavati, atha nesaü teneva nayena sopi antaradhàyati, badàlatà pàtubhavati, teneva nayena sàpi antaradhàyati, akaññhapàko sàli pàtubhavati akano athuso suïdho sugavdho taõóulapphalo. Tato nesaü bhàjanàni uppajjanti, te sàliü bhàjane ñhapetvà pàsàõapiññhiyà ñhapenti. Sayameva jàlasikhà uññhahitvà taü pavati, so hoti odano sumana jàtipupphasadiso, na tassa såpena và bya¤janena và karaõãyaü atthi, yaü yaü rasaü bhu¤jitukàmà honti taü taü rasova hoti, tesaü taü oëàrikaü àhàraü àhàrayataü tatoppabhåti muttakarãsaü sa¤jàyati. Atha nesaü tassa nikkhamanatthàya vaõamukhàni pabhijjanti, purisassa purisabhàvo, ittiyàpi itthibàvo pàtubhavati tatra sudaü itthi purisaü, puriso ca itthi atavelaü upanijjhàyati, tesaü ati velaü upanijjhàyanapaccayà kàmapariëàho uppajjati, tato methunadhammaü pañisevanti. [PTS Page 419] [\q 419/] te asaddhammapañisevanapaccayà vi¤¤åhi garahiyamànà viheñhiyamànà tassa asaddhammassa pañicchàdanahetu agàràni karonti, te agàraü ajjhàvasamànà anukkamena a¤¤atarassa alasajàtikassa sattassa diññhànugatiü àpajjantà sannidhiü karonti, tatoppabhåti kanopi thusopi taõóulaü pariyo nandhanti, làyitaññhànampi na pañiviråhati. Te sannipatitvà anutthunanti: 'pàpakà vata bho dhammà sattesu pàtubhåtà, mayaü hi pubbe manomayà ahumhà'ti. Agga¤¤asutte vuttanayeneva vitthàre tabbaü. Tato mariyàdaü ñhapenti, atha a¤¤ataro satto a¤¤a tarassa bhàgaü adinnaü àdiyati. Taü dvikkhattuü paribhàsitvà tatiyavàre pàõileóóudaõóehi paharanti, te evaü adannàdàna garaha musàvàdadaõóàdànesu uppannesu sannipatitvà cintayanti: 'yannåna mayaü ekaü sattaü sammanneyyàma yo no sammà khãyi tabbaü khãyeyya garahitabbaü garayeyya pabbàjetabbaü pabbàjeyya, mayaü panassa sàlãnaü bhàgaü anuppadassàmà'ti. Evaü katasanniññhà nesu pana sattesu imasmiü tàva kappe ayameva bhagavà bodhi sattabhuto tena samayena tesu sattesu abhiråpataro ca dassa nãyataro ca mahesakkhataro ca buddhisampanno pañibaloniggaha [SL Page 314] [\x 314/] Paggahaü kàtuü, te taü upasaïkamitvà yàcitvà sammanniüsu. So tena mahàjanena sammatoti= mahàsammato, khettànaü adipatãti= khattiyo, dhammena samena pare ra¤jetãti= ràjàti tãhi nàmehi pa¤¤àyittha. Ya¤hi loke acchariyaññhànaü bodhisattova tattha àdipurisoti evaü bodhisattaü àdiü katvà khattiyamaõóale saõãte anupubbena brahmaõàdayopi vaõõà saõñhahiüsu. Tattha kappavinàsaka mahàmeghato yàva jàlåpacchedo, idamekaü asaü kheyyaü saüvaññoti vuccati. Kappavinàsaka jàlåpacchedato yàva koñisatasahassa cakkavàëaparipårako sampattimahàmegho, idaü dutiyaü asaükheyyaü saüvaññaññhàyãtã. Vuccati. Sampatti mahàmeghato yàva chandimasåriyapàtubhàvo, idaü tatiyaü asaükheyyaü vivaññoti vuccati. Candimasuriyapàtubhàvato yàva puna [PTS Page 420] [\q 420/] kappavinàsakamahà megho idaü catutthaü asaükheyyaü vivaññaññhàyãti vuccati. Imàni cattàri asaükheyyàni eko mahàkappo hoti, evaü tàva agginà vinàso ca saõñhahana¤ca veditabbaü. Yasmiü pana samaye kappo udakona nassati, àditova kappa vinàsakamahàmegho uññhahitvàti pubbe vuttanayeneva vithore tabbaü. Ayampana viseso: - yathà tattha dutiyasåriyo, evamidha kappa vinàsako khàrådakamahàmegho vuññhàti. So àdito sukhumaü sukhumaü vassanto anukkamena mahàdhàràhi koñisatasahassa cakkavàëànaü pårento vassati, khàrådakena phåññhapåññhà pañhavipabbatà dayo viëãyanti, udakaü samantato vàtehidhàrãyati, pañhavito yàva dutiyajjhànabhumiü udakaü gaõhàti tattha tayopi brahmaloke viëiyàpetvà subhakiõhe àhacca tiññhati, taü yàva aõumattampi saïkhàragataü atthi tàva na våpasammati udakànugataü pana sabbasaïkhàra gataü abibhavitvà sahasà våpasammati antaradhànaü gacchati, heññhà àkàsena saha upari àkàso eko hoti mahandhakàroti sabbaü vuttasadisaü. Kevalaü panidha àbhassarabrahmalokaü àdiü katvà loko pàtubhavati, subhakiõhato ca cavitvà àbhassaraññhànàdisu sattà nibbattanti. Tattha kappavinàsakamahàmeghato yàva kappavinàsakakhàrådakåpacchedo, idamekaü asaükheyyaü. Udakå pacchedato yàva sampattimahàmegho, idaü dutiyaü asaükheyyaü sampattimahàmeghato yàva candimasåriyapàtubhàvo, idaü tatayaü asaükheyyaü vivaññoti viccati, candimasuriyapàtubhàvato yàva puna kappavinàsakamahà mogho idaü catutthaü asaükheyyaü vivaññaññhàyãti vuccati. Imàni cattàri asaükheyyàni eko mahàkappo hoti. Evaü tàva aggini vinàso ca saõñhahana¤ca veditabbaü. Yasmiü samaye kappo vàtena vinassati àditova kappavinàsakamahàmegho uññhahitvàti pubbe vuttanayeneva vitthare tabbaü. Ayampana viseso: - yathà tattha dutiyasåriyo evamidha kappa minàsanatthaü vàto samuññhahati, so pañhamaü thålarajaü uññhàpeti [SL Page 315] [\x 315/] Tato saõharajaü, sukhumavàlikaü, thålavàlikaü, sakkharapàsàõàdayoti yàva [PTS Page 421] [\q 421/] kåñàgàramatte pàsàõe visamaññhàne ñhitamahàrukkhe ca uññhà peti. Te pañhavito nabhamuggatà na ca puna patanti, tattheva cuõõavicuõõà hutvà abàvaü gacchanti, athànukkamena heññhà mahà pañhaviyà vàto samuññhahitvà pañhaviü parivattetvà uddhamålaü katvà àkàso khipatã, yojanasatappamàõàpi pañhavippadesà dviyojanatiyojanacatuyojanapa¤cayojanasatappamàõàpi pabhijjitvà vàtavegakkhittà àkàsoyeva cunõavicuõõà hutvà abhàvaü gacchanti, cakkavàëapabbatampi sinerupabbatampi vàto ukkhipitvà àkàse khipati. Te a¤¤ama¤¤aü abhihantvà cunõavicuõõà hutvà vinassanti, eteneva upàyena bhummaññhakavimànàni ca àkàsaññhakavimànàni ca vinàsento cha kàmàvacara devaloke vinà setvà koñisatasahassaü cakkavàëaü vinàseti, tattha cakkàvàëàcakkavàëehi himavantà himavantehi sineru siråhi ae¤¤a ma¤¤aü samàgantvà cunõavicuõõà hutvà vinassanti, pañhavito yàva tatiyajjhànabhumiü vàto gaõhàti. Tattha tayopi brahma loke vinàsetvà vehapphalaü àhacca tiññhati, evaü sabbasaïkhàra gataü vinàsetvà sayampi vinassati, heññhà àkàsena saha upari àkàso eko hotã mahandhakàroti sabbaü vuttasadisaü. Idha pana subhakiõhabrahmalokaü àdiü katvà loko pàtubhavati, vehapphalato ca civitvà subhakiõhaññhànàdisu sattà nibbattanti. Tattha kappavinàsakamahàmeghato yàva kappavinàsakavàtupacchedo, idamekaü asaükheyyaü. Càtupacchedato yàva sampattimahàmegho idaü dutiyaü asaïkheyyaü saüvaññaññhàyãti vuccati. Sampatti mahàmoghato yàva candimasåriyapàtubhàvo, idaü tatiyaü asaükheyyaü vivaññoti vuccati. Cavdimasuriyapàtubhàvato yàva puna kappavinàsakamahà megho idaü catutheü asaükheyyaü vivaññaññhàyãti vuccati. Imàni cattàri asaükheyyàni eko mahàkappo hoti, evaü tàva agginà vinàso ca saõñhahana¤ca veditabbaü Kiü kàraõà evaü loko vinassati? Akusalamålakàranà, akusalamålesu hi ussannesu evaüloko vinassati. So ca kho ràgo ussannatare agginà vinassati, dose ussannatare udakena vinassati. Keci pana dose ussannatare agginà, ràge ussannatare udakenàti vadanti. Mohe ussannatare vàtena vinassati. Evi vinassantopi ca nirantarameva sattavàre agginà nassati, aññhamavàre udakena. Puna sattavàre agginà, aññhame udakenàti evaü aññhame aññhame vàre vinassanto [PTS Page 422] [\q 422/] sattakkhattuü udakena vinassivo puna sattavàre agginà nassati, ettàvatà tesaññhi kappà atãtà honti. Etthantare udakena nassanavàraü sampattampi pañibàhitvà laddho kàso vàto paripuõõacatusaññhikappàyuke subhakiõhe viddhaü sento lokaü vinàseti. Pubbenivàsaü anussarantopi ca kappànussaraõako bhikkhu etesu kappesu anekepi saüvañña [SL Page 316] [\x 316/] Kappe anekepi vivaññakappe anekepi saüvaññavivaññakappe anussarati. Kathaü? Amutràsintiàdãnà nayena. Tattha amutràsinti amumhi saüvaññakappe ahaü amumhi bhavo vàyoniyà và gatiyà và vi¤¤àõaññhitiyà và sattàvàse và sattanikàye và àsiü. Evaü nàmoti tisso và phusso và. Evaü gottoti kaccàno và kassapo và, idamassa atãtabhave attano nàmagottànussaraõa vasena vuttaü, sace pana tasmiü kàle attano vanõasampattiü và lukhapanitajivikabhàvaü và sukhadukkhabahulataü và appàyukadãghàyuka bhàvaü và anussaritukàmo hoti. Tampi anussarati yeva. Tenàha: evaü vaõõo evamàhàro evaüsukhadukkhapañisaüvedi evamàyupariyantoti. Tattha evaü vanõoti odàto và sàmo và; evamàhàroti sàlimaüsodanà hàro và pavattaphalabhojano và; evaü sukhadukkhapañisaüvedãti anena pakàrena kàyikacetasikànaü sàmisaniràmisàdippabhedànaü và sukhadukkhànaü pañisaüvedi, evamàyupariyantoti evaü massasata parimànàyupariyanto và caturàsãtikappasatasahassàyupariyanto và, so tato cuto amuta; uppàdinti sohaü tato bhavato yonito gatito vi¤¤àõañhitito sattàvàsato sattanikà yato và cuto puna amukasmiü nàma bhave yoniyà gatiyà vi¤¤àõaññhitiyà sattàvàse sattanikàye và uppàdiü; tatràpàsinti atha tatràpi bhave yoniyà gatiyà vi¤¤àõañhitiyà sattàvàse sattanikàye và uppàdiü; tatràpasinti atha tatràpi bhave yoniyà gatiyà vu¤¤àõañhitiyà sattàvàse sattanikàye và puna ahosiü. Evaü nàmoti àdi vuttanayameva. Apica yasmà amutràsinti idaü anupubbena àrohantassa yàva dicchakaü anussaraõaü, so tato cutoti pañinivattantassa pacca vekkhaõaü, tasmà idhåpapannoti imissà edhåpapattiyà anantara mevassa upapattiññhànaü sandhàya amuta; uppàdinti idaü vuttanti veditabbaü. Tatràpàsinti evamàdi panassa tatra imissà upapattiyà anantare upapattiññhàne [PTS Page 423] [\q 423/] nàmagottàdinaü anussaraõadassa natthaü vuttaü. So tato cuto idhåpapannoti svàhaü tato anantaråpapattiññhànato cuto idha asukasmiü nàma khattiyakule và bràhmaõakule và nibbattoti. Itãti evaü, sàkàraü sauddesanti nàmagottavasena sauddesaü, vaõõàdivasena sàkàraü nàmagottena hi satto tisso kassapoti uddisãyati, vaõõàdihi sàmà odàtoti nànattato pa¤¤àyati, tasmà nàmagottaü uddeso, itare àkàrà. Anekavihitaü pubbenivàsaü anussaratãti idaü uttànatthavevàti. Pubbenivàsànussati ¤àõakathà niñhità. Sattànaü cutåpapàta¤àõakathàya cutåpapàta¤àõàyàti cutiyà ca upapàte ca ¤àõàya. Yena ¤àõena sattànaü cuti ca upapàto [SL Page 317] [\x 317/] Ca ¤àyati tadatthaü. Dibbacakkhu¤àõatthanti vuttaü hoti. Cittaü abhiniharati abhininnàmetiti parikammacittaü abhinãharati ceva abhininnàmeti ca, soti so katacittàbhinãhàro bhikkhå, dibbenàti àdisu pana dibbasadisattà dibbaü, devatànaü hi sucaritakamma nibbattaü pittasemharuhiràdãhi apaëibuddhaü upakkilesa vumuttatàya dårepi àrammaõaü sampañicchanasamatthaü dibbaü pasàdacakkhu hoti, ida¤càpi viriya÷àvanà balanibbattaü ¤àõacakkhu tàdisamevàti dibba sadisattà dibbaü. Dibbavihàravasena pañiladdhattà attanà ca dibba vihàrasannissitattàpi dibbaü. âlokapariggahena mahàjuti kattàpi dibbaü. Tirokuóóàdigata råpadassanena mahàgatikattàpi dibbaü, taü sabbaü saddasatthànusàrenevaveditabbaü. Dassanaññhena cakkhu, cakkhukiccakaraõena cakkhumivàtipi cakkhu, cutupapàtadassa nena diññhivisuddhihetuttà visuddhaü, yo hi cutimattameva passati na upapàtaü, so ucchedadiññhiü gaõhàti. Yo upapàtamattameva passati na cutiü, so navasattapàtubhàvadiññhiü gaõhàti. Yo pana rtubhayaü passati. So yasmà duvidhampi taü diññhigataü ativattati, tasmàssa taü dassanaü diññhivisuññhihetu hoti, ubhayampi cetaü buddhaputtà passanti. Tena vuttaü: - cutupapàtadassanena [PTS Page 424] [\q 424/] diññhivisuddhi hetuttà visuddhanti. Manussupacàraü atikkamitvà råpadassanena atikkantamànusakaü, mànusakaü và maüsacakkhuü atikkantattà atikkantamànusakanti veditabbaü. Tena dibbena cakkhunà misuddhena atikkantamànusakena, satte passatãti manussànaü maüsacakkhunà viya satte oloketi. Cavamàne uppajjamàneti ettha cutikkhaõe uppattikkhaõe và dibbacakkhunà daññhuü na sakkà ye pana àsannacutikà idàni cavissanti te cavamànà, ye ca gahitapañisandhikà sampatinibbattà ca, te appajjamànàti adhippetà. Te evaråpe cavamàne ca uppajjamàne ca passatãti dasseti. Hineti mohanissandayuttattà hãnànaü jàtikulabho gàdãnaü vasena hãëite ohãëite u¤¤àte ava¤¤àte, paõãteti amohanissandayuttattà tabbiparãte, suvaõõeti adosanissanda yuttattà iññhakantamanàpavaõõayutte. Dubbaõõeti dosa nissandayuttattà aniññhàkantaamanàpavaõõayutte. Anabhiråpe viråpetipi attho. Sugateti sugatigate, alobhanissanda yuttattà và aóóhe mahaddhane, duggateti duggatigate, lobha nissandayuttattà và daëidde appannapàne, yathàkammåpageti yaü yaü kammaü upacitaü tena tena upagate, tattha purimehi cavamàneti àdãhi dibbacakkhukiccaü vuttaü, iminà pana padena yathàkammå paga¤àõakiccaü. Tassa ca ¤àõassa ayamuppattikkamo: idha bhikkhu heññhà nirayàbhimukhaü àlokaü vaóóhetvà nerayike satte passati mahàdukkhamanubhavamàne, taü dassanaü dibbacakkhukiccameva. [SL Page 318] [\x 318/] So evaü manasikaroti: 'kinnukho kammaü katvà ime sattà etaü dukkhaü anubhavantã'tiathassa 'idaü nàma katvà'ti taü kammàrammaõaü ¤àõaü uppajjati. Tathà upari devalokàbhimukhaü àlokaü vaóóhetvà nandanavana missakavana phàrusakavanàdisu satte passati mahisampattiü anubhavamàne, tampi dassanaü dibbacakkhukiccameva. So evaü manasikaroti: 'kinnuko kammaü katvà ime sattà etaü sampattiü anubhavantã'ti. Athassa' idaü nàma katvà'ti taü kammà rammaõaü ¤àõaü uppajjati. Idaü yathàkammåpaga¤àõaü [PTS Page 425] [\q 425/] nàma, imassa visuü parikammaü nàma natthi. Yathàcimassa evaü anàgataüsa¤àõassàpi. Dibbacakkhupàdakànevahi imàni dibbacakkhunà saheva ijjhanti. Kàyaduccaritenàti àdisu duññhraü caritaü duññhu và caritaü kilesa påti kattàti duccaritaü, kàyena duccaritaü kàyato và uppannaü duccaritanti kàyaduccaritaü. Itaresupi eseva nayo. Samannàgatàti samaïgãbhåtà. Ariyànaü upavàdakàti buddhapaccekabuddha sàvakànaü ariyànaü antamaso gihãsotàpannànampi anatthakàmà hutvà antimavatthunà và guõaparidhaüsanena và upavàdakà akkosakà garahakàti vuttaü hoti. Tattha natthi imesaüsamaõadhamo assa maõà eteti vadanto antimavatthunà upavadati, natthi imesaü jhànaü và vimokkho và maggo và phalaü vàti àdãni vadànto guõaparidhaüsanavasena upavadatãti veditabbo. So ca jànaü và upavadeyya ajànaü và, ubhayathàpi ariyåpavàdova hoti. Bhàriyaü kammaü ànantariyasadisaü saggàvaraõaü ca maggàvaranaü ca, sate kicchaü pana hoti. Tassa àcãbhàvatthaü idaü vatthu veditabbaü: - a¤¤a tarasmiü kira gàme eko thero ca daharabhikkhu ca pinóàya caranti, te pañhamaghare yeva uëuïkamattaü uõhayàguü labhiüsu, therassa ca kuccivàto rujati. So cintesi: ' ayaü yàgu mayhaü sappàyà yàva na sãtalà hoti tàva naü pivàmã'ti. So manussehi ummàratthàya àhañe dàrukhaõóe nisãditvà pivi; itaro taü jigucchanto 'ati khudàbibhuto mahallako amhàkaü lajjitabbakaü akàsã'ti àha. Thero gàme caritvà vihàraü gantvà daharabhikkhuü àha: 'atthi te àvuso imasmiü sàsane patiññhà'ti. âma bhante ' sotàpanno aha'nti. Tenahàvuso upari maggatthàya mà vàyàmamamakàsi, kãõà savo tayà upavaditoti, so taü khamàpesi, tenassa taü kammaü pàkatikaü ahosi. Tasmà yo a¤¤opi ariyaü upavadati, tena gantvà sace attanà vuóóhataro hoti ukkuñikaü [PTS Page 426] [\q 426/] nisãditvà 'ahaü àyasmantaü ida¤cida¤ca avacaü, taü me khamàhã'ti dhamàpetabbo. Sace navakataro hoti vanditvà ukkuñikaü nisãditvà a¤jaliüpaggahetvà 'ahaü bhante tumhe ida¤cida¤ca avacaü taü me khamathà'ti khamàpetabbo. Sace disàpakkanto hoti sayaü và gantvà saddhivihàràdike và pesetvà dhamàpetabbo. Sace ca nàpi [SL Page 319] [\x 319/] Gantuü na pesetuü sakkà hoti, ye tasmiü vihàre bhikkhu vasanti tesaü santikaü gantvà sace navakatarà honti ukkuñikaü nisãditvà sace vuóóhatarà vuóóhe vuttanayenevapañipajjitvà 'ahaü bhante asukaü nàma àyasmantaü ida¤cida¤ca avacaü, khamatu me so àyasmà'ti vatvà khamàpetabbaü. Sammukhà akhamantepi eta deva kattabbaü. Sace ekacàrikabhikkhu hoti nevassa vasanaññhànaü na gataññhànaü pa¤¤àyati, ekassa paõóitassa bhikkhuno santikaü gantvà'ahaü bhante asukaü nàma àyasmantaü ida¤cida¤ca avacaü. Taüme anussarato vippañisàro hoti. Kiü karomã'ti vattabbaü. So vakkhati: 'tumhe mà cintayittha, thero tumhàkaü khamati, cittaü våpasamethà'ti. Tenàpi ariyassagatadisàbhimukhena a¤jaliü pagga hetvà 'khamatu'ti vattabbaü. Sace so parinibbuto hoti pari nibbutama¤caññhànaü gantvà yàvasãvathikaü gantvàpi khamàpetabbaü, evaü kate neva saggàvaraõaü na maggàvaraõaü hoti, pàkatika meva hotãti. Micchàdiññhikàti viparãtadassanà, micchàdiññhikamma samàdànàti micchàdiññhivasena samàdinna nànàvidha kammà, ye ca micchàdiññhimålakesu kàyakammàdisu a¤¤epi samàdapenti. Etta ca vacãduccaritaggahaõeneva ariyåpavàde manoduccaritaggahaõena ca micchàdiññhiyà saïgahãtàyapi imesaü dvinnaü puna vacanaü mahàsà vajjabhàvadassanatthanti veditabbaü. Mahàsàvajjohi ariyåpavàdo ànantariyasadisattà. Vuttampi cetaü: - "seyyathàpi sàriputta bhikkhå sãlasampanno samàdhisampanno pa¤¤àsampanno diññheva dhamme a¤¤aü àràdheyya, evaü sampadamidaü sàriputta vadàmi taü vàcaü appahàya taü cittaü appahàya taü diññhiü appañinissajjitvà yathàbhataü [PTS Page 427] [\q 427/] nikkhitto evaü niraye[a]"ti. Micchàdiññhito ca mahàsàvajjataraü nàma a¤¤aü natthi. Yathàha: " nàhaü bhikkhave a¤¤aü ekadhammampi samanupassàmi yaü evaü mahàsàvajjataü yathayidaü bhikkhave micchàdiññhi, micchàdiññhiparamàni bhikkhave vajjàni[b]"ti. Kàyassabhedàti upàdinnakkhandhapariccàgà parammaraõàti tadanantaraü abhinibbattikkhandhakkhaõe, athavà kàyassa bhedàti jãvitindriyassa upacchedà, parammaraõàti cuticittato uddhaü, apàyanti evamàdi sabbaü nirayavevacanameva. Nirayo hi saggamokkhahetubhåtà pu¤¤asammatà ayà apetattà, sukhànaü và àyassa abhàvà apàyo, dukkhassa gati pañisaraõanti duggati, dosabahulatàya và duññhena kammunà nibbattà gatãti duggati, dosabahulatàya và duññhena kammunà nibbattà gatãti duggati, vivasà nipatanti tattha dukkaña kàrinoti vinipàto, vinassantà và etta patanti sambhijja mànaïgapaccaïgàtipi vinipàto. Natthi ettha assàdasa¤¤ito ayoti nirayo, athavà apàyaggahaõena tiracchànayoniü dipeti [A.] Majjhimanikàya mahàsãhanàdasutta. [B.] Aïguttaranikàya ekakanipàta. [SL Page 320] [\x 320/] Tiracchànayoni hi apàyo sugatito apetattà, na duggati mahe sakkhànaü nàgaràjàdãnaü sambhavato. Duggatiggahaõena petti visayaü, so hi apàyo ceva duggati ca, sugatito apetattà dukkhassa ca gatibhåtattà. Natu vinipàto, asurasadisaü avinipàtattà vinipàtaggahaõena asurakàyaü, so hi yathà vuttena atthena apàyo ceva duggati ca sabbasamussayehi ca vanipàtattà vinipàtoti vuccati. Nirayaggahaõena avãciàdi anekappakàraü nirayamevàta. Upapannàti upagatà, tattha abhinibbattàti adhippàyo. Vuttavipariyàyena sukkapakkho veditabbo. Ayaü pana viseso: - tattha sugatiggahaõenamanussagatipi saïgayhati. Saggaggahaõena devagati yeva, tattha sundarà gatãti sugati. Råpàdã hi visayehi suññhu aggoti saggo, so sabbopi lujjana palujjanaññhena lokoti ayaü vacanattho. Iti dibbena cakkhunàti àdisabbaü nigamanavacanaü, evaü dibbena cakkhunà visuddhena atikkanta mànusakena. Satte passatãti aya mettha saïkhepatho. Evaü passitukàmena pana àdikammikena kulaputtena kasiõàrammaõaü abhi¤¤àpàdakajjhànaü sabbàkàrena abhinãhàrakkhamaü katvà tejokasiõaü odàtakasiõaü àlokakasiõanti [PTS Page 428] [\q 428/] imesu tãsu kasiõesu a¤¤ataraü àsannaü kàtabbaü, upa càrajjhànagocaraü katvà vaóóhetvà ãpetabbaü, na tattha appanà uppàdetabbàti adippàyo. Sace hi uppàdeti pàdakajjhàna nissayaü hoti, na parikammanissayaü. Imesu ca pana tãsu àloka kasiõaü yeva seññhataraü, tasmà taü và itaresaü và a¤¤ataraü kasiõaniddese vuttanayena uppàdetva upacàrabhumiyaü yeva ñhatvà vaóóhetabbaü. Vaóóhanànayopi cassa tattha vuttanayeneva veditabbo. Vaóóhita vaóóhitaññhànassa antoyeva råpagataü passi tabbaü, råpagataü passato pana parikammassa vàro atikkamati, tato àloko antaradhàyati, tasmiü antarahite råpagatampi na dissati. Athànena punappuna pàdakajjhànameva pavisitvà tato vuññhàya àloko pharitabbo, evaü anukkamena àloko thàma gato hotãti ettha àloko hotuti yattakaü ñhànaü paricchindati, tattha àloko tiññhati yeva, divasampi nisãditvà passatoråpadassanaü hoti. Rattiü tiõukkàya maggapañipanno cettha puriso opammaü: -eko kira rattiü tiõukkàya maggaü pañipajji, tassa sà tiõukkà vijjhàyi. Athassa samavisamàni na pa¤¤àyiüsu, so taü tiõukkaü bhumiyaü ghaüsitvà puna ujjàlesi, sà pajjalitvà purimàlokato mahantataramàlokaü akàsi. Evaü punappuna vijjhàtaü vijjhàtaü ujjàlayato kamena suriyo uññhàsi. Suriye uññhite ukkàya kammaü natthãtitaü chaóóhetvà divasampi agamàsi. Tattha ukkàloko viya parikammakàle kasiõàloko, ukkàya vijjhàtàya samavisamànaü adassanaü viya råpagataü passato [SL Page 321] [\x 321/] Parikammassa vàràtikkamena àloke antarahite råpagatànaü adassanaü, ukkàya ghaüsanaü viya punappuna pavesanaü, ukkàya purimàlokato mahantataràlokakaraõaü viya puna parikammaü karoto balavataràlokapharaõaü, suriyuññhànaü viya thàmagatà lokassa yathàparicchedena ñhànaü, tuõukkaü chaóóetvà divasampi gamanaü viya parittàlokaü chaóóetvà thàmagatàlokena divasampi padassanaü, tattha yadà tassa bhikkhuno maüsacakkhussa anàpàthagataü antokuccigataü hadayavatthunissitaü heññhà pañhavitalanissitaü tirokuóóapabbatapàkàragataü paracakkavàëagatanti idaü råpaü ¤àõacakkhussa [PTS Page 429] [\q 429/] àpàthaü àgacchati, maüsacakkhunà dissamànaü viya hoti, tadà dibbacakku uppannaü hotãti veditabbaü. Tadeva cettha råpadassanasamatthaü, na pubbabhàgacittàni. Taü panetaü puthujjanassa paripantho hoti, kasmà? So hi yasmà yattha yattha àloko hotuti adhiññhàti, taü taü pañhavisamuddapabbate vinivijkditvàpi ekàlokaü hoti. Athassa tattha bhayànakàni yakkharakkhasàdi råpàni passato bhayaü uppajjati, yena cittavikkhepaü patvà jhànavibbhantako hoti, tasmà råpadassane appamattena bhavitabbaü. Tatràyaü dibbacakkhuno uppattikkamo. Vuttappa kàrametaü råpamàrammaõaü katvà manodvàràvajjane uppajjitvà niruddhe tadeva råpaü àrammaõaü katvà cattàri pa¤ca và javanàni uppajjantãti sabbaü purimanayeneva veditabbaü. Idhàpi pubbabhàga cittàni savitakkasavicàràni kàmàvacaràni, pariyosàne attha sàdhakacittaü catutthajjhànikaü råpàvacaraü, tena sahajàtaü ¤àõi sattànaü cutupapàta¤àõantipi dibbacakkhu¤àõantipi vuccatãti. Cutupapàta ¤àõakathà niññhità. Iti pa¤cakkhandhavidå pa¤ca abhi¤¤à avoca yà nàtho, Tà ¤tvà tàsu ayaü pakiõõakakathàpi vi¤¤eyyà. Etàsuhi yadetaü cutupapàta¤àõasaïkhàtaü dibbacakkhu, tassa anàgataüsa¤õa¤ca yathàkammåpaga¤àõa¤càti dvepi paribhaõóa¤àõàni honti. Iti imàni ca dve iddhividhàdãni ca pa¤càti satta abhi¤¤à¤àõàni idhàgatàni, idàni tesaü àrammaõa vibhage asammohatthaü: - ârammaõattikà vuttà ye cattàro mahesinà, Sattannamapi ¤àõànaü pavattiü tesu dãpaye. Tatràyaü dãpanà: - cattàro hi àrammaõattikà hesinà cuttà. Katame cattàro? Parittàrammaõattiko maggàrammaõattiko atãtàrammaõattiko ajjhattàrammaõattikoti. [SL Page 322] [\x 322/] Tattha iddividha¤àõaü paritta mahaggata atãtànàgata [PTS Page 430] [\q 430/] paccuppanna ajjhatta pahiddhàrammaõavasena sattasu àrammaõesu pavattati. Kathaü? Taü hi yadà kàyaü cittasannissitaü katvà adissamànena kàyena gantukàmo cittavasena kàyaü pariõàmeti, mahaggata citte samodahati samàropeti, tadà upayogaladdhaü àrammaõaü hotãti katvà mahaggatacittàrammaõato mahaggatàrammaõaü hoti, yasmà pana tadeva cittaü råpakàyàrammaõato parittàrammaõaü hoti. Yadà cittaü kàyasannissitaü katvà dissamànena kàyena gantukàmo kàyavasena cittaü pariõameti, pàdakajjhànacittaü råpakàyesamodahati samàropeti, tadà upayogaladdhaü àrammaõaü hotãti katvà mahaggatacittàrammaõato mahaggatàrammaõaü hoti. Yasmà pana tadeva cittaü atitaü niruddhaü àrammaõaü karoti, tasmà atitàrammaõaü hoti. Mahàdhàtunidhàne mahàkassapatthe ràdãnaü viya anàgataü adhiññhahantànaü anàgatàrammaõaü hoti. Mahàkassapatthero kira mahàdhàtunidhànaü karonto "anàgate aññhàrasavassàdhikàni dve vassasatàni ime gavdhà mà sussiüsu, pupphàni mà milàyiüsu, dãpà mà nibbàyiüså"ti adhiññhahi. Sabbaü tatheva ahosi. Assaguttatthero vattaniya senàsane bhikkhusaüghaü sukkhabhattaü bhu¤jamànaü disvà 'udakasoõóiü divase dimase pure bhatte dadhirasaü hotu'ti adhiññhàsi, purebhatte gahitaü dadhirasaü hoti, paccàbhatte pàkatika udakameva. Kàyaü pana citta sannissitaü katvà adissamànena kàyena gamanakàle paccuppannàrammaõaü hoti, kàyavasena cittaü cittavasena và kàyaü pariõàmanakàle attano kumàrakavanõàdi nimmàõakàle ca sakàyacittànaü àrammaõakaraõato ajjhattàrammaõaü hoti, bahiddhà hatthiassàdi dassanakàle pana bahiddhàrammaõanti. Evaütàva iddhividha¤aõassa sattasu àrammaõesu pavatti veditabbà. Dibbasotadhàtu¤àõaü paritta paccuppanna ajjhatta pahiddhàrammaõa vasena catusu àrammaõesu pavattati. Kathaü? Taü hi yasmà saddaü àrammaõaü karoti saddo ca paritto tasmà parittàrammaõaü hoti, vijjamànaü yeva pana saddaü àrammaõaü katvà pavattanato paccuppannàrammaõaü hoti, taü attano kucchisaddasavaõakàle ajjhattàrammaõaü, paresaü saddasavaõakàle bahiddhàrammaõanti [PTS Page 431] [\q 431/] evaü dibbasotadhàtu¤àõassa catusu àrammaõesu pavatti veditabbà. Cetopariya¤àõaü paritta mahaggata appamàõa magga atãtànàgata paccuppanna pahiddhàrammaõavasena aññhasu àrammaõesu pavattati. Kathaü? Taü hi paresaü kàmàvacaracittajànanakàle parittàrammaõaü hoti, råpàvacara aråpàvacara cittajànanakàle mahaggatàrammaõaü hoti, maggaphalajànanakàle appamàõàrammaõaü hoti. Ettha ca puthujjano sotàpannassa cittaü na jànàti, sotàpanno và sakadàgà [SL Page 323] [\x 323/] Missàti evaü yàva arahato netabbaü, arahà pana sabbesaü cittaü jànàti, a¤¤opica uparimo heññhimassàti ayaü viseso veditabbo. Maggacittàrammaõakàle maggàrammaõaü hoti, yadà pana atãte sattadivasabbhantare ca anàgate sattadivasabbhantareca paresaü cittaü jànàti, tadà atãtàrammaõaü anàgatàrammaõaü ca hoti. Kathaü paccuppannàrammaõaü hoti? Paccuppannaü nàma tividhaü: khaõapaccuppannaü, santatipaccuppannaü, addhàpaccunna¤ca. Tattha uppàdaññhitibhaïgappattaü khaõapaccuppannaü, ekadvesantati vàrapariyàpannaü santatipaccuppannaü. Tattha andhakàra nisãditvà àlokaññhànaü gatassa na tàva àrammaõaü pàkañaü hoti, yàva pana taü pàkamaü hoti, etthantare ekadvesantativàrà vedi tabbà. âlokaññhàne vicaritvàovarakaü paviññhassàpi na tàva sahasà råpaü pàkañaü hoti, yàva pana taü pàkañaü hoti, etthantare ekadvesantativàrà veditabbà. Dåre ñhatvà pana rajakànaü hatthavikàraü gaõói bheri àkoñanavikàra¤ca disvàpi na tàva saddaü suõàti, yàva ca pana taü suõàti, etasmimpi antare ekadvesantativàrà veditabbà. Evaü tàva majjhima bhàõakà. Saüyuttabhàõakà pana råpasantati aråpasantatãti dve santatiyo catvà udakaü akkamitvà gatassa yàva tãre akkanta udakaëekhà na vippasãdati, addhànato àgatassa yàva kàye usuma bhàvo na våpasammati, àtapà àgantvà gabbhaü paviññhassa yàva avdhakàrabhàvo na vigacchati, anto gabbhe kammaññhànaü manasi karitvà divà vàtapànaü vivaritvà olokentassa yàva akkhinaü phandana bhàva na våpasammati, ayaü råpasantati nàma. Dve tayo javana vàrà aråpasantati nàmàti vatvà tadubhayampi santatipaccuppannaü [PTS Page 432] [\q 432/] nàmàti vadanti. Ekabhavaparicchannaü pana addhàpaccuppannaü nàma, yaü sandhàya bhaddekarattasutte "yo càvuso mano ye ca dhammà, ubhayametaü paccuppannaü, tasmiü paccuppanne chandaràgapañibaddhaü hoti vi¤¤àõaü, chandaràgapañibaddhattà vi¤¤àõassa tadabhinandati, tadabhinandanto paccuppannesu dhammesu saühãratã"[a]ti vuttaü. Santatipaccuppannaü cettha aññhakathàsu àgataü, addhàpaccuppannaü sutte tattha keci 'khaõapaccuppannaü cittaü ceto pariya ¤àõassa àrammaõaü hotã'ti vadanti. Kiü kàraõà? Yasmà iddhi mato ca parassa ca ekakkhaõe cittaü uppajjatãti. Idaü ca nesaü opammaü: yathà àkàse khitte pupphamuññhimhi avassaü ekaü pupphaü ekassa vaõñena vaõñaü pañivijjhati, evaü parassa cittaü jànissà mãti ràsivasena mahàjanassa citte àvajjite avassaü ekassa cittaü ekena cittena uppàdakkhaõe và ñhitikkhaõe vàbhaïgakkhaõe và pañivijjhatãti. Taü pana vassasatampi vassasahassampi [A.] Majjhimanikàya - mahàkaccànattherassa bhaddekaratta-tatiya sutta. [SL Page 324] [\x 324/] âvajjanto yena ca cittena àvajjati yena ca jànàti tesaü dvinnaü sahaññhànàbhàvato àvajjanajavanàna¤ca aniññhaññhàne nànàrammaõabhàvappatti dosato ayuttanti aññhakathàsu pañikkhittaü. Santatipaccuppannaü pana addhàpaccuppanna¤ca àrammaõaü hotãti veditabbaü. Tattha yaü vattamànajavanavãthito atãtànàgatavasena dvitti javanavãthiparimàõe kàle parassa cittaü, taü sabbampi santati paccuppannaü nàma. Addhàpaccuppannaü pana javana vàrena dãpetabbanti saüyuttaññhakathàyaü vuttaü, taü suññhu vuttaü. Tatràyaü dãpanà: iddhimà parassa cittaü jànitukàmo àvajjati àvajjanaü khaõapaccuppannaü àrammaõaü katvà teneva saha narujjhati, tato cattàri pa¤ca và javanàni. Yesaü pacchimaü iddhicittaü, sosani kàmàvacaràni, tesaü sabbesampi tadeva niruddhaü cittamàrammaõaü hoti. Na ca tàni nànàrammaõàni honti, addhàvasena paccuppannàrammaõattà. Ekàrammaõattepi ca iddhicittameva parassa cittaü jànàti, na itaràni. Yathà cakkhu dvàre cakkhuvi¤¤¤àõameva råpaü passati na itarànãti. Iti idaü santatipaccuppannassa ceva addhàpaccuppannassa [PTS Page 433] [\q 433/] ca vasena paccuppannàrammaõaü hoti. Yasmà và santatipaccuppannampi addhà paccuppanne yeva patati, tasmà addhàpaccuppannavasenevacetaü paccuppannàrammaõanti veditabbaü. Parassa cittàrammaõattàyeva pana bahindàrammaõaü hotãti evaü cetopariya¤àõassa aññhasu àrammaõesu pavatti veditabbà. Pubbenivàsa¤àõaü paritta mahaggata appamàõa magga atãta ajjhatta bahiddhà navattabbàrammaõa vasena aññhasu àrammaõesu pavattati. Kataü? Taü hi kàmàvacarakkhandhànussaraõakàle parittàrammaõaü hoti, råpàvacaràråpàvacarakkhandhànussaraõakàle mahaggatàrammaõaü, atãte attanà parehi và bhàvitamaggaü saccikata phala¤ca anussaraõakàle appamàõàrammaõaü, bhàvitamaggameva anussaraõakàle maggàrammaõaü, niyamato panetaü atãtàrammaõa meva. Tattha ki¤càpi cetopariya¤àõa yathàkammåpaga¤àõànipi atãtàrammaõàni honti, atha kho tesaücetopariya¤àõassa sattadivasabbhantaràtãtaü cittameva àrammaõaü, taü hi a¤¤aü khandhaü và khandhapañibaddhaü và na jànàti, maggasampayuttacittàrammaõattà pana pariyàyatomaggàrammaõanti vuttaü. Yathàkammåpaga¤àõassa ca atãtaü cetanàmattameva àrammaõaü, pubpenivàsa¤àõassa pana atãtà khandhà khandhapañibaddhaü ca ki¤ci anàrammaõaü nàma natthi. Taü hi atãtakkhandha khandhåpanibaddhesu dhammesu sabba¤¤Šta¤àõagatikaü hotãti ayaü viseso veditabbo. Ayamettha aññhakathànayo. Yasmà pana kusalakkhandhà iddhividha¤àõassa cetopariya¤àõassa pubbenivàsànussati¤àõassa yathàkammåpaga¤àõassa anàgataüsa [SL Page 325] [\x 325/] ¥àõassa àrammaõapaccayena paccayoti paññhàne vuttaü. Tasmà cattàropi khandhà cetopariya¤àõa yathàkammåpaga¤àõànaü àrammaõà honti, tatràpi yathàkammåpaga¤àõassa kusalàkusalà evàti. Attano khandhànussaraõakàle panetaü ajjhattà rammaõaü, parassa khandhànussaraõakàle bahiddhàrammaõaü, atite vipassã bhagavà ahosi, tassa màtà bandhumatã, pità bandhumàti àdinà nayena nàmagottapañhavãnimittàdianussaraõakàle na vattabbà rammaõaü hoti. Nàmagottanti cettha khandhåpanibaddho sammuti siï bya¤janattho daññhabbo, na bya¤janaü, bya¤janaü hi saddà yatanasaügahitattà [PTS Page 434] [\q 434/] parittaü hoti. Yathàha: niruttipañisambhidà parittàrammaõàti. Ayamettha amhàkaü khanti, evaü pubbe nivàsa ¤àõassa aññhasu àrammaõesu pavatti veditabbà. Dibbacakkhu¤àõaü paritta paccuppanna ajjhatta pahiddhàrammaõa vasena catusu àrammaõesu pavattati. Kathaü? Taü hi yasmà råpaü àrammaõaü karoti råpaü ca parittaü, tasmà parittàrammaõaü hoti. Vijjamàneyeva ca råpe pavattattà paccuppannàrammaõaü, attano kucchigatàdiråpadassanakàle ajjhattàrammaõaü, parassa råpadassanakàle bahiddhàrammaõanti evaü dibbacakkhu¤àõassa catusu àrammaõesu pavatti veditabbà. Anàgataüsa¤àõaü paritta mahaggata appamàõa magga anàgata ajktta bahiddhà navattabbàrammaõavasena aññhasu àrammaõesu pavattati. Kathaü? Taü hi ayaü anàgate kàmàvacare nibbattissa tãti jànanakàle parittàrammaõaü hoti, råpàvacare aråpàvacare và nibbattissatãti jànanakàle mahaggatàrammaõaü, maggaü bhàvessati phalaü sacchikarissatãti jànanakàle appamàõàrammaõaü, maggaü bhàvessaticceva jànanakàle maggàrammaõaü, niyamato pana taü anàgatàrammaõameva. Tattha ki¤càpi cetopariya ¤àõampi anàgatàrammaõaü hoti. Atha ko tassa sattadiva sabbhantarànàgataü cittameva àrammaõaü, taü hi a¤¤aü khandhaü và khandhapañibaddhaü và na jànàti. Anàgataüsa¤àõassa pubbe nivàsa¤àõe vuttanayena anàgate anàrammaõaü nàma natthi. Ahaü amutra nibbattissàmãti jànanakàle ajjhattàrammaõaü, asuko amutra nibbattissatãti jànanakàle bahddhàrammaõaü, anàgate metteyyo bhagavà uppajjissati, subrahmà nàmassa bràhmaõo pità bhavissati, brahmavatã nàma bràhmaõã màtàti àdinà pana nayena nàmagottajànanakàle pubbenivàsa¤àõe vuttanayena navattabbàrammaõaü hotãti. Evaü anàgataüsa¤àõassa aññhasu àrammaõesu pavatti veditabbà. [SL Page 326] [\x 326/] Yathàkammåpaga¤àõaü parittaü mahaggata atãta ajjhatta pahindà rammaõavasena pa¤casu àrammaõesu pavattati. Kathaü? Taü hi kàmàvacarakammajànanakàle parittàrammaõaü [PTS Page 435] [\q 435/] hoti, råpàvacaràråpà vacarakammajànanakàle mahaggatàrammaõaü, atãtameva jànàtãti atãtàrammaõaü, attano kammaü jànanakàle ajjhattàrammaõaü, parassa kammaü jànanakàle bahiddhàrammaõaü hoti. Evaü yathà kammåpaga¤àõassa pa¤casu àrammaõesu pavatti veditabbà. Ya¤cettha ajjhattàrammaõa¤ceva bahiddhàrammaõaü càti vutataü, taü kàlena ajjhattaü kàlena pana bahiddhà jànanakàle ajjhatta bahiddhàrammaõampi hoti yevàti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kathe visundimagge Abhi¤¤à niddeso nàma Terasamo paricchedo. [PTS Page 436] [\q 436/] 14. Khandhaniddeso. Idàni yasmà evaü abhi¤¤àvasena adhigatànisaüsàya thirataràya samàdibhàvanàya samannàgatena bhikkhunà. "Sãle patiññhàya naro sapa¤¤o cittaü pa¤¤à¤ca bhàva ya" nti ettha cittasisena niddiññho samàdhi sabbàkàrena bhàvito hoti. Tadanantarà pana pa¤¤à bhàvetabbà, sà ca atisaïkhepa kadasitattà vi¤¤àtumpi tàva na sukarà, pageva bhàvetuü. Tasmà tassà vitthàraü bhàvanànaya¤ca dassetuü idaü pa¤hakmaü hoti. Kà pa¤¤à? Kenaññhena pa¤¤à? Kànassà lakkhaõarasapaccu paññhànapadaññhànàni? Katividhà pa¤¤à? Kathaü bhàvetabbà? Pa¤¤àbhàvanàya ko ànisaüsoti? Tatrãdaü vissajjanaü: - kà pa¤¤àti? Pa¤¤à pahuvidhà, nànappakàrakà. Taü sabbaü vibhàvetuü àrabbha mànaü vissajjanaü adhippeta¤ceva atthaü na sàdheyya uttari¤ca vikkhepàya saüvatteyya, tasmà idha adippetameva sandhàya vadàmi. Kusalacittasamputtaü vipassanà¤àõaü pa¤¤à? Kenaññhena pa¤¤àti? Pajànanaññhena pa¤¤à. Kimidaü pajànanaü nàma? Sa¤jànana vijànanàkàravisiññhaü nànàppakàrato jànanaü, [PTS Page 437] [\q 437/] sa¤¤àvi¤¤àõaü pa¤¤ànaü hi samànepi jànanabhàve sa¤¤à nãlaü pãtakanti àrammaõasa¤jànanamattameva hoti. Aniccaü dukkhamanattàti lakkhaõapañivedhaü pàpetuü nasakkoti. Vi¤¤àõaü nãlaü pãta [SL Page 327] [\x 327/] Kanti àrammaõa¤ca jànàti, lakakhaõapañivedha¤ca pàpeti, ussakkitvà pana maggapàtubhàvaü pàpetuü na sakkoti. Pha¤¤à vuttanayavasena àrammaõa¤ca jànàti, lakkhaõapañivedha¤ca pàpeti, ussakkitvà maggapàtubhàva¤ca pàpeti. Yathàhi hera¤¤ika phalake ñhapitaü mahàkahàpaõaràsiü eko ajàtabuddhidàrako eko gàmikapuriso eko hera¤¤ikoti tãsu janesu passamànesu ajàtabuddhi dàrako kahàpaõànaü cittavicittadãghacaturassa parimaõóala bhàvamattameva jànàti, idaü manussànaü upabhogaparibhogaü ratana sammatanti na jànàti. Gàmikapuriso cittavicittàdibhàva¤ca jànàti; idaü manussànaü upabogaparibhogaü ratanasammatanti ca, ayaü cheko ayaü kåño ayaü addhasàroti idaü pana vibhàgaü na jànàti hera¤¤iko sabbepi te pakàre jànàti. Jànanto ca kahàpaõaü oloketvàpi jànàti, àkoñitassa saddaü sutvàpi gavdhaü ghàyitvàpi rasaüsàyitvàpi hatthena dhàrayitvàpi asukasmiü nàma gàme và nigame và nagare và pabbate và nadãtãre và katotipi asukàcariyena katotipi jànàti, evaü sampadamidaü veditabbaü. Sa¤¤à hi ajàtabuddhino dàrakassa kahàpaõadassanaü viya hoti, nãlàdivasena àrammaõassa upaññhànàkàramattagahaõato. Vi¤¤àõaü gàmikapurisassa kahàpaõadassanamiva hoti, nãlàdivasena àrammaõàkàragahaõato, uddhampi ca lakkhaõapañivedhasampàpanato. Pa¤¤à hera¤¤ikassa kahàpaõadassanamiva hoti, nãlàdivasena àrammaõàkàraü gahetvà lakkhaõapañivedha¤ca pàpetvà tato uddhampi maggapàtubhàvapàpanato. Tasmà yadetaü sa¤jànanavi jànanàkàravisiññhaü nànappakàrato jànanaü, idaü pajànananti veditabbaü. Idaü sandhàya hi etaü vuttaü 'pajànanaññhena pa¤¤à'ti. Sà panesà yattha sa¤¤àvi¤¤àõàni, na tattha ekaüsena [PTS Page 438] [\q 438/] hoti. Yadà pana hoti, tadà avinibbhuttà tehi dhammehi 'ayaü sa¤¤à, idaü vi¤¤àõaü, ayaü pa¤¤à'ti vinibbhujitvà alabbhaneyyanànattà sukhumà duddasà. Tenàha àyasmà nàgaseno: - "dukkaraü mahàràja bhagavatà katanti. Kiü bhante nàgasena bhagavatà dukkaraü katanti? Dukkaraü mahàrajà bhagavatà kataü yaü aråpãnaü cittaceta sikànaü dhammànaü ekàrammaõe pavattamànànaü vavatthànaü akkhàtaü ayaü phasso, ayaü vedanà, ayaü sa¤¤à, ayaü cetanà, idaü citta"[a]nti. Kànassa lakkhaõarasapaccupaññhànapadaññhànànãti? Etthapana dhammasabhàvapañivedhalakkhaõà pa¤¤à, dhammànaü sabhàvapañicchàdaka mohandhakàraviddhaüsanarasà, asammoha paccupaññhànà, [b] "samàhito yathàbhåtaü pajànàti passatã"ti vacanato pana samàdhi tassà padaññhànaü [A.] Milivdapa¤ha arupadhammavavatthànavagga. [B.] Saüyuttanikàya nakula[SL Page] [\x /] gga. [SL Page 328] [\x 328/] Katividhà pa¤¤àti? Dhammasabhàvapañivedhalakkhaõena tàva ekavidhà, lokiyalokuttaravasena duvidhà, tathà sàsavànàsavàdi vasena, nàmaråpavavatthàpana vasena, somanassåpekkhàsahagata vasena, dassanabhàvanàbhumivasena ca. Tividhà cintà suta bhàvanà mayavasena, tathà paritta mahaggata appamàõàrammaõavasena, àyà pàya upàya kosallavasena, ajjhattàbhivesàdivasena ca. Catubbidhà catusu saccesu ¤àõavasena, catupañisambhidàvasenacàti. Tattha ekavidhakoññhàso uttànatthoyeva. Duvidhakoññhàse lokiya maggasampayuttà lokiyà, lokuttaramaggasampayuttà lokuttaràti evaü lokiyalokuttaravasena duvidhà. Dutiyaduke asavànaü àrammaõabhåtà sàsavà, tesaü anàrammaõà anàsavà, atthato panesà lokiyalokuttaràva hoti, àsavasampayuttà sàsavà, àsavavippayuttà anàsavàti àdisupi eseva nayo. Evaü sàsavànàsavàdivasena duvidhà. Tatiyaduke yà vipassanaü àrabhitu kàmassa catunnaü aråpakkhandhànaü vavatthàpane pa¤¤à, ayaü nàma vavatthàpanapa¤¤à, [PTS Page 439] [\q 439/] yà råpakkhandhassa vavatthàpane pa¤¤à, ayaü råpavavatthàpanapa¤¤àti evaü nàmaråpavavatthàpanavasena duvidhà. Catutthaduke dvãsu kàmàvacarakusalacittesu soëasasu ca pa¤cakanaye catukkajjhànikesu maggacittesu pa¤¤à somanassasahagatà, dvãsu kàmàvacarakusalacittesu catusu ca pa¤camajjhànikesu magga cittesupa¤¤à upekkhàsahagatàti evaü somanassupekkhà sahagatavasena duvidhà. ¥camaduke pañhamamaggapa¤¤à dassanabhumi, avasesamaggattayapa¤¤à bhàvanàbhumãti evaü dassana bhàvanàbhumi vasena duvidhà. Tikesu pañhamattike parato asutvà pañiladdha pa¤¤à attano cintàvasena nipphannattà cintàmayà, parato sutvà pañiladdhapa¤¤à sutavasena nipphannattà sutamayà, yathà tathà và bhàvanàvasena nipphannattà appanàppattà pa¤¤à bhàvanà mayà. Vuttaü hetaü: - "tattha katamà cintàmayà pa¤¤à? Yoga vahitesu và kammàyatanesu yogavihitesu và sippàyatanesu yogavihitesu và vijjàññhànesu kammassakataü và saccànu lomikaü và råpaü aniccanti và vedanà - sa¤¤àsaïkhàràvi¤¤àõaü aniccanti và yaü evaråpiü anulomikaü khantiü diññhiü ruciü mutiü1 upekkhaü dhammanijjhànakkhantiü parato asutvà pañilabhati, ayaü vuccati cintàmayà pa¤¤àti. Yoga vahitesu và kammàyatanesu yogavihitesu và sippàyatanesu yogavihitesu và vijjàññhànesu kammassakataü và saccànu lomikaü và råpaü aniccanti và vedanà - sa¤¤àsaïkhàràvi¤¤àõaü aniccanti và yaü evaråpiü anulomikaü khantiü diññhiü ruciü mutiü1 upekkhaü dhammanijjhànakkhantiü parato asutvà pañilabhati, manijjhànakkhantiü parato asutvà pañilabhati, ayaü vuccati sutamayà pa¤¤à, sabbàpi samàpannassa pa¤¤à bhàvanàmayà pa¤¤à"[a]ti. Evaü cintàsutabhàvanàmayavasena tividhà. Dutiyattike kàmàvacaradhamme àrabbha pavattà pa¤¤à parittàrammaõà, råpà vacaràråpàvacare àhabbha pavattà mahaggatàrammaõà, sà lokiya 1. Si. 11. Mudiü. [A.] Vibhaïga pàli ¤àõavibhaïga. [SL Page 329] [\x 329/] Vipassanà. Nibbàõaü àrabbha pavattà appamàõàrammaõà, sà lokuttaravipassanàti evaüparittamahaggatàppamàõàrammaõavasena tividhà. Tatiyattike àyo nàma vuddhi, sà duvidhà anattha hànito atthuppattito ca. Tattha kosallaü àyakosallaü, yathàha: - " tattha katamaü àyakosallaü, ime dhamme manasikàroto anuppannà ceva akusalà dhammà na uppajjanti uppannà ca akusalà dhammà pahãyanti, ime và pana dhamme manasikaroto [PTS Page 440] [\q 440/] anuppannàceva kusalà dhammà uppajjanti uppannàceva kusalà dhammà bhãyyobhàvàya vepullàya bhàvanàya pàripåriyà saüvattanti, yà tattha pa¤¤à pajànanà vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaõà upalakkhaõà paccupalakkhaõà paõóiccaü kosallaü nepu¤¤aü vehavyà cintà upaparikkhà bhurã medhà pariõàyikà vipassanà sampaja¤¤aü patodo1 pa¤¤à pa¤¤indriyaü pa¤¤àbalaü pa¤¤àsatthaü pa¤¤àpàsàdo pa¤¤ààloko pa¤¤àobhàso pa¤¤àpajjoto pa¤¤àratanaü amoho dhammavicayo sammàdiññhi. Idaüvuccati àyakosalla[a]"nti. Apàyoti pana avuddhi, sàpi duvidhà atthahànito anatthuppattito ca. Tattha kosallaü apàyako sallaü, yathàhaü: - "tattha katamaü apàyakosallaü? Ime dhamme manasi karoto anuppannà ceva kusalà dhammà na uppajjantã[a]"tã àdi. Sabbattha pana tesaü tesaü dhammànaü upàyesu nipphattikàraõesu taïkhaõappavattaü ñhànuppattikaü kosallaü upàyakosallaü nàma. Yathàha: - "sabbàpi tatråpàyà pa¤¤à upàyakosallaü[a]nti. Evaü àyàpàyaupàyakosallavasena tividhà. Catutthattike attano khandhe gahetvà àraddhà vipassanàpa¤¤¤à ajjhattàbhinivesà, parassa khandhe bàhiraü và anindriyabaddharåpaü gahetvà àraddhà bahiddhàbhi nivesà, ubhayaü gahetvà àraddhà ajjdhattabahiddhàbhinivesàti evaü ajjhattàbhinivesàdivasena tividhà. Catukkesu pañhamacatukke dukkhasaccaü àrabbha pavattaü ¤àõaü dukkhe ¤àõaü, dukkhasamudayaü àrabbha pavattaü ¤àõaü dukkhasamudaye ¤àõaü, dukkhanirodhaü àrabbha pavattaü ¤àõaü dukkhanirodhe ¤àõaü, dukkhanirodhagàminãpañipadaü àrabbha pavattaü ¤àõaü dukkhanirodhagàminiyà pañipadàya ¤àõanti evaü catusu saccesu ¤àõavasena catubbidhà. Dutiyacatukke catasso pañisambhidà nàma atthàdisu pabhedagatàni cattàri ¤àõàni. Vuttaü hetaü: -" atthe ¤àõaü atthapañisambhidà, dhamme ¤àõaü dhamma pañisambhidà, tattha dhammaniruttàbilàpe ¤àõaü niruttipañisambhidà, ¤àõesu ¤àõaü pañibhàõapañisambhidà"[b]ti. Tattha atthoti saïkhe pato hetuphalassetaü adhivacanaü, hetuphalaühi yasmà hetuanusàrena arãyati adhigamãyati sampàpuõãyati, tasmà atthoti vuccati. Pabhedato pana, ' yaü ki¤ci paccayasambhutaü, [PTS Page 441] [\q 441/] nibbànaü, bhàsitattho, vipàko, kiriyà'ti ime pa¤cadhammà atthoti veditabbà. Taü atthaü paccavekkhantassa tasmiü atthe pabhedagataü ¤àõaü atthapañisambhidà. Dhammoti saïkhepato paccayassetaü adhivacinaü, paccayo hi yasmà taü taü dahati pavatteti và sampàpunituü và deti, tasmà [A.] Vinayapàëi ¤àõavibhaïga. [B.] Vinayapàëi pañisambhidàvibhaïgasuttantabhàjaniya. [SL Page 330] [\x 330/] Dhammoti vuccati. Pabhedato pana 'yo koci phala nibbattako hotu, ariyamaggo, bhàsitaü, kusalaü akusala'nti ime pa¤ca dhammà dhammoti veditabbà. Taü dhammaü paccavekkhantassa tasmiü dhamme pabhedagataü ¤àõaü dhammapañisambhidà, ayameva hi attho abhidhamme "dukkhe ¤àõaü atthapañisambhidà, dukkhasamudaye ¤àõaü dhammapañisambhidà, hetumhi ¤àõaü dhammapañisambhidà, hetuphale ¤àõaü atthapañisambhidà, ye dhammà jàtà bhåtà sa¤jatà nibbattà abhinibbattà pàtubhåtà imesu dhammesu ¤àõaü atthapañisambhidà. Yamhà dhammà te dhammà jàtà bhåtà sa¤jàtà nibbattà abinibbattà pàtubhåtà tesu dhammesu ¤àõaü dhammapañisambhidà. Jaràmaraõe ¤àõaü atthapañisambhidà, jarà maraõasamudaye ¤àõaü dhammapañisambhidà hetumhi ¤àõaü dhammapañisambhidà, hetuphale ¤àõaü atthapañisambhidà, ye dhammà jàtà bhåtà sa¤jàtà nibbattà abhinibbattà pàtubhåtà imesu dhammesu ¤àõaü atthapañisambhidà. Yamhà dhammà te dhammà jàtà bhåtà sa¤jàtà nibbattà abhinibbattà pàtubhåtà tesu dhammesu ¤àõaü saïkhàranirodhe ¤àõaü atthapañisambhidà, saïkhàranirodhagàminiyà pañipadàya ¤àõaü dhammapañisambhidà. Idha bhikkhu dhammaü jànàti suttaü geyyaü -pevedallaü, ayaü vuccati dhammapañisambhidà. So tassa tasseva bhàsitassa atthaü jànàti: ayaü imassa bhàsitassa attho, ayaü imassa bhàsitassa atthoti, ayaüvuccati atthapañisambhidà katame dhammà kusalà? Yasmiü samaye kàmàvacaraü kusalaü cittaü uppannaü hoti -pe- ime dhammà kusalà, imesu dhammesu g¤ànaü dhammapañisambhidà, tesaü vipàke ¤àõaü atthapañisambhidà"ti àdinà nayena vibhajivo dassito. Tattha dhammaniruttàbhilàpe ¤àõanti tasmiü atthe ca dhamme ca yà sabhàvanirutti avyabhivàrivohàro, tadabhilàpe tassa bhàsane udãraõe taü bhàsitaü lapitaü udãrataü sutvàva ayaü sabhàvanirutti ayaü na sabhàvaniruttãti evaü tassà dhammanirutti sa¤¤itàya sabhàvaniruttiyà màgadhikàya sabbasattànaü [PTS Page 442] [\q 442/] målabhàsàya pabhedagataü ¤àõaü niruttipañisambhidà. Niruttipañisambidàppatto hi phassà vedanàti evamàdivacanaü sutvàva ayaü sabhàvaniruttãti jànàti, phasso vedanoti evamàdikaü pana ayaü na sabhàvaniruttãti. ¥àõesu ¤àõanti sabbattha ¤àõamàrammaõaü katvà pacca vekkhantassa1 ¤àõàrammaõaü yathàvuttesu và tesu ¤àõesu sagocarakiccàdivasena vitthàrato ¤ànaü pañibhànapañisambhidàti attho. Catassopi cetà pañisambhidà dvãsu ñhànesu pabhedaü gacchanti sekhabhumiya¤ca asekhabhumiya¤ca. Tattha aggasàvakànaü mahàsàvakàna¤ca asekhabhumiyaü pabhedagatà, ànandatthera citta gahapati dhammikaupàsaka upàligahapati dhujjuttaràupàsikàdinaü sekhabhumiyaü, evaü dvãsu bhumisu pabhedaü gacchantiyopi cetà adhitamena pariyattiyà savaõena paripucchàya pubbayogena càti imehi ca pa¤cahàkàrehi visadà honti. Tattha adhigamo nàma arahattappatti, 2 pariyatti nàma buddhavacanassa pariyàpuõanaü, savaõaü 1. Ma. 1. ¥àõàrammaõa¤àõaü 2. Si. 1. Arahattuppatti. [SL Page 331] [\x 331/] Nàma sakkaccaü aññhikatvà saddhammasavaõaü, paripucchà nàma pàëiaññha kathàdãsu gaõñhipada attha padavinicchayakathà, pubbayogo nàma pubba buddhànaü sàsane gatapaccàgatikahàvena yàva anulomagotrabhusamãpaü tàva vipassanànuyogo. Apare àhu: - "Pubbayogo bàhusaccaü desabhàsà ca àgamo Paripuccà adigamo garusannissayo tathà Mittasampatti cevàti pañisambhida paccayà"ti. Tattha pubbayogo vuttanayoca. Bàhusaccaü nàma tesu tesu satthesu ca sippàyatanesu ca kusalatà, desabhàsà nàma eka satavohàrakusalatà, visesena pana màgadhike kosallaü. âgamo nàma antamaso opammavaggamattassapi buddhavacanassa pariyàpuõanaü, paripucchà nàma ekagàthàyapi atthavinicchayapucchanaü, adhigamo nàma sotàpannatà và -pe- arahattaü và, garu sannissayo nàma sutapañibhànabahulànaü garånaü santike vàso, mittasampatti nàma tathàråpànaü yeva mittànaü pañilàbhoti. [PTS Page 443] [\q 443/] tattha buddhà ca paccekabuddhà ca pubbayoga¤ceva adhigama¤ca nissàya pañisambhidà pàpuõanti, sàvakà sabbànipi etàni kàraõàni. Pañisambhidàppattiyà ca pàñiyekko kammaññhànabàvanànuyogo nàma natthi, sekhànaü pana sekhaphalavimokkhantikà, asokhànaü asekhaphalavimokkhantikàva pañisambhidàppatti hoti. Tathàgatànaü hi dasabalàniviya ariyànaü ariyaphaleneva pañisambhidà ijjhantãti imà pañisambhidà sandhàya vuttaü catupañisambhidàvasena catubbidhàti. Kathaü bhàvetabbàti? Ettha pana yasmà imàya pa¤¤àya khandhàyatanadhàtuindriyasaccapañiccasamuppàdàdibhedà dhammà bhumi, sãlavisuddhi ceva cittavisuddhicàti imà ¤ce visuddhiyo målaü, diññhivusuddhi kaïkhàvita raõavisuddhi maggàmagga¤àõadassanavisuddhi pañipadà¤àõadassanavisuddhi ¤àõadassana visuddhãti imà pa¤ca visundiyo sarãraü, tasmà tesu bhumi bhutesu dhammesu uggahaparipucchàvasena ¤àõaparicayaü katvà måla bhåtà dve visuddhiyo imà pa¤ca visundiyo sarãraü, tasmà tesu bhumi bhutesudhammesu uggahaparipucchàvasena ¤àõaparicayaü katvà måla bhåtà dve visuddhiyo sampàdetvà sarãrabhåtà pa¤cavisuddhiye sampàdentena bhàvetabbà. Ayamettha saükhepo. Ayaü pana vitthàro: yaü tàva vuttaü dhandhàyatana dhàtuindriyasaccapañiccasamuppàdàdibhedà dhammà bhumãti. Ettha khandhàti pa¤cakkhandhà, råpakkhandho vedanàkkhavdho sa¤¤àkkhavdho sakhàrakkhandho v㤤àõakkhavdhoti. Tattha yaü ki¤ci sãtàdãhi ruppanalakkhaõaü dhammajàtaü sabbantaü ekato katvà råpakkhavdhoti veditabbaü. Tadetaü ruppanalakkhaõena ekavidhampibhutopàdàya bhedato duvidhaü. Tattha bhåtaråpaü catubbidhaü, pañhavidhàtu àpodhàtu tejodhàtu vàyodhàtutã. Tàsaü [SL Page 332] [\x 332/] Lakkhaõarasapaccupaññhànàni catudhàtuvavatthàne vuttàni, padaññhànato pana tàsabbàpi avasesadhàtuttapadaññhànaü. [PTS Page 444] [\q 444/] upàdàråpaü catuvãsatividhaü: chakkhu sotaü ghànaü jivhà kàyo råpaü saddo gavdho raso itthindriyaü jãvitindriyaü hadayavatthu kàya vi¤¤atti vacãvi¤¤atti àkàsadhàtu råpassa lahutà råpassa mudutà råpassa kamma¤¤atà råpassa upacayo råpassa santati rupassa jaratà råpassa aniccatà kabalãkàro àhàroti. Tattha råpàbhi ghàtàrahabhåtappasàdalakkhaõaü daññhukàmatà nidànakammasamuññhàna bhåtappasàdalakkhaõaü và cakkhu, råpesu àvi¤janarasaü, cakkhuvi¤¤àõassa àdàrabhàvapaccupaññhànaü, daññhukàmatà nidànakammajabhåta padaññhànaü, saddàbhighàtàrahabhåtappasàdalakkhaõaü sotukàmatà nidànakammasammuññhànabhåtappasàdalakkhaõaü và sotaü, saddesu àvi¤jana rasaü, sotavi¤¤aõassa àdàrabhàvapaccupaññhànaü, sotukàmatà nidànakammajabhåtapadaññhànaü. Gavdhàbhighàtàrahabhåtappasàdalakkhaõaü ghàyitukàmatà nàdànakammasamuññhànabhåtappasàdalakkhaõaü và ghànaü, gandhesu àvi¤janarasaü, ghànavi¤¤àõassa àdàrabàvapaccupaññhànaü, ghàyitukàmatà nàdànakammajabhåtapadñhànaü. Rasàbhighàtàrahabhåtappa sàdalakkhaõà sàyitukàmatà nidànakammasamuññhànabhåtappasàdalakkhaõà và jivhà, rasesu àvi¤janarasà, jivhàvi¤¤àõassa àdhàrabhàvapaccupaññhànaü, sàyitukàmatà nidànakammajabhåtapadaññhànà. Phoññhabbàbhi ghàtàrahabhåtappasàdalakkhaõo phåsitukàmatà nidànakammasamuññhàna bhåtappasàdalakkhaõo và kàyo, phoññhabbesu àci¤janaraso, kàyavi¤¤àõassa àdhàrabhàvapaccupaññhàno, phusitukàmatà nidàna kammajabhåtapadaññhàno, keci pana tejàdhikànaü butànaü pasàdo cakkhu, vàyu pañhavã àpàdhikànaü bhåtànaü pasàdà sotaghànajivhà, kàyo sabbesanti ca vadanti. Apare tejàdhikànaü pasàdo cakkhu, vivaravàyuàpapañhavàdhikànaü sotaghànajivhàkàyàti vadanti. Te vattabbà: suttaü àharathàti. Addhà suttameva na dakkhissanti. Keci panettha tejàdãnaü guõehi råpadãhi anugayhabhàvatoti kàraõaü vadanti. 1 Te cattabbà, kopanevamàha: råpàdayo tejàdãnaü guõàti. [PTS Page 445] [\q 445/] avinibbhogavuttãsu hi butesu ayaü imassa guõo ayaü imassa guõotina labbhà cattunti. Athàpi vadeyyuü: yathà tesu tesu samhàse tassa tassa bhåtassa adhikatàya pañhavã àdãnaü sandhàraõàdãni kiccàni icchatha, evaü tejàdiadikesu sambhàresu rupàdãnaü adikabhàvadassanato icchitabbametaü råpàdayo tesaü guõàti. Te vattabbàiccheyyàma yadi àpàdhikassa àsavassa gavdhato pañhavãadike kappàse gavdho adikataro siyà, tejàdhikassa ca unhodakassa vaõõato sãtudakassa vaõõo 1. Ma. 1. Dassenti. [SL Page 333] [\x 333/] Parihàyetha. Yasmà panetaü ubhayampi natthi, tasmà pahàyetheta metesaü nissayabhåtànaü visesakappanaü. Yathà avisesepi eka kalàpe bhåtànaü råparasàdayo a¤¤ama¤¤aü visadisàhonti, evaü cakkhuppasàdàdayo avijjamànepi a¤¤asmiü visesakàraõeti gahe tabbametaü. Kiü pana taü yaü a¤¤ama¤¤assa asàdhàranaü, kamma meva seü visesakàraõaü, tasmà kammavisesato etesaü viseso, na bhåtavisesato. Bhåtavisese hi sati pasàdova na uppajjati, samànànaü hi pasàdo na visamànànanti poràõà. Evaü kammavisesato visesavantesu ca etesu cakkhusotàdãni appattavisayagàhakàni atta nissayaü anallãnanissaye eva visaye vi¤¤àõahetuttà. Ghànajivhàkàyà sampattavisayagàhakà nissayavasena ceva saya¤ca attano nissayaü allãneyeva visaye vi¤¤àõahetuttà. Cakkhu cettha yadetaü loke nãlapakhuma samàkinõaü kaõhasukkamaõóalavicittaü nãluppaladalasannibhaü cakkhuti vuccati. Taü sasambhàracakkhuno setamaõóalaparikkhittassa kaõhamanóalassa majjhe abhimukhe ñhitànaü sarãrasaõñhànuppatti padese sattasu picupañalesu àsittatela picupañalàni viya satta akkhipañalàni vayàpetvà dhàraõa nahàpana maõóana vãjana kiccàhi catåhi dhàtãhi khattiyakumàro viya sandhàraõa bandhana paripàcana samudãraõa kiccàhi catåhi dhàtuhi katupakàraü utucittàhàrehi upatthamhiyamànaü àyunà anupàliyamànaü vanõagavdharasàdãhi parivutaü pamàõato åkàsiramattaü cakkhuvi¤¤àõàdãnaü [PTS Page 446] [\q 446/] yathàrahaü vatthudvàrabhàvaü sàdhayamànaü tiññhati, vuttampi cetaü dhammasenà patinà: - "Yena cakkhuppasàdena råpànimanupassati, Parittasukumaü etaü åkàsirasamåpama[a]"nti. Sasamhàra sotabilassa pana anto tanutambalomàcite aïguliveñhakasanñhàne padese sotaü vuttapbakàràhi dhàtuhi katupakàraü utucittàhàrehi upatthambhiyamànaü àyunà anupàliya mànaü vaõõàdãhi parivutaü sotavi¤¤àõàdãnaü yathàrahaü vatthudvàra bhàvaü sàdhayamànaü tiññhati. Sasambhàraghànabilassa pana anto ajapadasaõñhàne padese ghànaü yathàvuttappakàra upakàrupatthamha nànupàlanaparivàraü ghànavi¤¤àõàdãnaü yathàrahaü vatthudvàrabhàvaü sàdhayamànaü tiññhati. Sasambhàrajivhàmajjhassa upari uppaladalagga saõñhàne padese jivhà yathàvuttappakàra upakàrupatthamhanànu pàlanaparivàrà jivhàvi¤¤àõidãnaü yathàrahaü vatthudvàrabhàvaü sàdhaya mànà tiññhati. Yàvatà pana imasmiükàye upàdinnaråpà nàma atthi, sabbattha kàyo kappàsapañale sneho viya vuttappakàru [A.] Mahàniddesa. [SL Page 334] [\x 334/] Pakàrupatthambhanànupàlanaparivàrova hutvà kàyavi¤¤àõàdinaü yathàrahaü vatthuvàrabhàvaü sàdhayamàno tiññhati. Vammikaudakàkàsa gàmasãvañhikasaïkhàta sagocaraninnà viya ca ahisuüsumàrapakkhi kukkurasigàlà råpàdisagocaraninnàva etecakkhàdayoti daññhabbà. Tato paresu pana råpàdisu cakkhupañihananalakkhaõaü rupaü, cakkhu vi¤¤¤àõassa visayabhàvarasaü, tasseva gocarapaccupaññhànaü, catumahà bhåtapadaññhànaü. Yathàcetaü. Tathà sabbànipi upàdàråpàni. Yattha pana viseso atthi, tattha vakkhàma. Tayidaü nãlaü pãtakanti àdã vasena anekavidhaü. Sotapañihananalakkhaõo saddo, sota vi¤¤àõassa visayabhàvaraso, tasseva gocarapaccupaññhàno, bheri saddo mutiïgasaddoti àdinà nayona anekavidho. [PTS Page 447] [\q 447/] ghànapañi hananalakkhaõo gavdho, ghànavi¤¤àõassa visayabhàvaraso, tasseva gocarapaccupaññhàno, målagavdho sàragavdhoti àdãnà nayena anekavidho. Jivhàpañihananalakkhano raso, jivhàvi¤¤àõassa visayabhàvaraso, tasseva gocarapaccupaññhàno, målaraso khandha rasoti àdinà nayena anekavidho. Itthibhàvalakkhaõaü itthindriyaü itthiti pakàsanarasaü, itthiliïga nimitta kuttàkappànaü kàraõabhàva paccupaññhànaü. Purisabhàvalakkhaõaü purisindriyaü, purisoti pakàsanarasaü, purisaliïganimittakuttàkappànaü kàraõabhàvapaccu paññhànaü, tadubhayampi kàyappasàdo viya sakalasarãraü vyàpakameva, na ca kàyappasàdena ñhitokàse ñhitanti và aññhitokàse añhaatanti và vattabbataü àpajjati, råparasàdayo viya a¤¤ama¤¤a saïkaro natthi. Sahajaråpànupàlanalakkhaõaü jãvitindriyaü, tesaü pavattanarasaü, tesa¤¤eva ñhapanapaccupaññhànaü, yàpayitabbabhåta padaññhànaü. Santepi ca anupàlanalakkhaõàdimhi vidhàne atthikkhaõeyeva taü sahajaråpàni anupàleti. Udakaü viya uppalàdãni. Yathàsakaü paccayuppannepi ca dhamme pàleti, dhàtã viya kumàraü; sayaü pavattitadhammasambavdheneva ca pavattati, niyàmako viya;na bhaïgato uddhaü pavattayati, attano ca pavattayitabbàna¤ca abhàvà. Na bhaïgakkhaõe ñhapeti, sayaü bhijjamànattà, kãyamàno viya vaññasneho dãpasikhaü. Na ca anupàlanapavattanaññhàpanànu bhàva virahitaü yathàvuttakkhaõe tassa tassa sàdhanatoti daññhabbaü. Manodhàtu manovi¤¤àõadhàtånaü nissayalakkhaõaü hadayavatthu, tàsa¤¤eva dhàtånaüàdhàraõarasaü, ubbahanapaccupaññhànaü, hadayassa anto kàyagatàsatikathàyaü vuttappakàraü lohitaü nissàya sandhàranàdikiccehi bhutehi katupakàraü utucittàhàrehi upatthambhiyamànaü àyunà anupàliyamànaü manodhàtumano vi¤¤àõadhàtuna¤ceva taü sampayuttadhammàna¤ca vatthubhàvaü sàdhaya mànaü tiññhati. Abikkamàdippavattaka cittasamuññhàna vàyodhàtuyà sahajaråpakàyasatthambhanasavdhàraõacalanassa [PTS Page 448] [\q 448/] paccayo àkàravikàro [SL Page 335] [\x 335/] Kàyavi¤¤atti. Adhippàyappakàsanarasà, kàyavipphandana hetubhàva paccupaññhànà, cittasamuññhànavàyodhàtupadaññhànà. Sà panesà kàya vipphandanena adhippàyavi¤¤àpanahetuttà saya¤ca tena kàya vipphandanasaïkhàtena kàyena vi¤¤eyyattà kàyavi¤¤attiti vuccati. Tàya ca pana calitehi cittajaråpehi abhisambandhànaü utujàdãnampi calanato abhikkamapañikkamàdayo pavattantãti vedi tabbà. Vacãbhedappavattaka cittasamuññhànapañhavãdhàtuyà upàdinna ghaññanapaccayo àkàravikàro vacãvi¤¤atti, adhippàyappakàsana rasà, vacãghosassa hetubhàvapaccupaññhànà, cittasamuññhànapañhavãdhàtu padaññhànà. Sà panesà vacãghosena adippàyavi¤¤àpanahotuttà saya¤ca tàya vacãghosasaïkhàtàya vàcàya vi¤¤eyyattà vacãvi¤¤attãti vuccati. Yathàhi ara¤¤e ussàpetvà baddhagosãsàdi udakanimittaü disvà 'udakamettha atthi'ti vi¤¤àyati, evaü kàya vipphandana¤ceva vacãghosa¤ca gahetvà kàyavacãvi¤¤attiyopi vi¤¤àyanti. Råpaparicchedalakkhaõà àkàsadhàtu, råpapariyantappa kàsanarasà, råpamariyàdàpaccupaññhànà, asamphåññhabhàvavchidda vivarabhàva paccupaññhànà và, paricchinnaråpapadaññhànà, yàya paricchinnesu råpesu idamito uddhamadho tiriyanti ca hoti. Advdhatà lakkhaõà råpassa lahutà, råpànaü garubhàvavinodanarasà, lahu parivattitàpaccupaññhànà, lahuråpapadaññhànà. Athaddhatàlakkhaõà råpassa mudutà, råpànaüthaddhabhàva vinodanarasà, sabbakiriyàså avi rodhità paccupaññhànà, muduråpapadaññhànà. Sarãrakiriyànukåla kamma¤¤a bhàvalakkhaõà råpassa kamma¤¤atà, akamma¤¤atà vinodanarasà, adubbalabhàvapaccupaññhànà, kamma¤¤aråpapadaññhànà. Età pana tisso na a¤¤ama¤¤aü vijahanti. Evaü santepi - yo aro gino viya råpànaü. Lahubhavo adandhatà lahuparivattippakàro råpadavdhattakaradhàtukkhobha pañipakkhapaccayasamuññhàno, so råpa vikàro råpassa lahutà. Yo pana suparimadditacammasseva råpànaü mudubhàvo sabbakiriyàvisesesu vasavattanabhàvamaddavappakàro råpatthaddhattakaradhàtukkhobha [PTS Page 449] [\q 449/] pañipakkhapaccayasamuññhàno, so råpa vikàro råpassa mudutà. Yo pana sudhantasuvaõõasseva råpànaü kamma¤¤abhàvo sarãrakiriyànukålabhàvappakàro sarãrakiriyànaü ananukålakaradhàtukkhobha pañipakkhapaccayasamuññhàno, so råpa vikàro råpassa kamma¤¤atàti evametàsaü viseso veditabbo. âcayalakkhaõo råpassa upacayo, pubbantato råpànaü ummujjà panaraso, niyyàtanapaccupaññhàno, paripunõabhàvapaccupaññhàno và, upacitaråpapadaññhàno. Pavattilakkhaõà råpassa santatã, anubandhanarasà, anupacchedapaccupaññhànà, anuppabandhakara råpapadaññhànà. Ubhayampetaü jàtiråpassevàdhivacanaü. âkàra nànattato pana [SL Page 336] [\x 336/] Veneyyavasena ca upacayo santatãti uddesa1 desanà katà yasmà panettha atthato nànattaü natthi, tasmà imesaü padànaü niddese "yo àyatanànaü àcayo, so råpassa upacayo; yo råpassa upacayo, so råpassa santatã"ti vuttaü. Aññhakathàyampi àcayo nàma nibbatti, upacayo nàma vaóóhi, santati nàma pavattãti vatvà naditãre khatakåpamhi udakuggamanakàlo viya àcayo nibbatti, paripunõakàlo viya upacàyo vaóóhi, ajjhottha ritvà gamanakàlo viya santati pavattãti upamà katà. Upamà vasàneca evaü kiü katitaü hoti? âyatanena àcayo kathito, àcayena àyatanaü kathitanti vuttaü. Tasmà yà råpànaü pañhamàbhi nibbatti sà àcayo, yà tesaü upari a¤¤esaü nibbattamànànaü nibbatti, sà vaóóhi; àkàrena upaññhànato upacayo, yà tesampi upari punappuna a¤¤esaü nibbattamànànaü nibbatti, sà anuppa bandhàkàrenaupaññhànato santatãti ca pavuccatãti veditabbà. Råpaparipàkalakkhaõà jaratà, upanayanarasà, sabhàvànapagamepi nava bhàvàpagama paccupaññhànà, vãhipuràõabhàvo viya, paripaccamànaråpa padaññhànà. Khaõóivcàdibhàvena dantàdãsu vikàradassanato idaü pàkañajaraja savdhàya vuttaü. Aråpadhammànaü pana pañicchannajarà nàma hoti. Tassà esa vikàro natthi, yà ca pañhavã udaka pabbata candima suriyàdãsu avãci jarà nàma. [PTS Page 450] [\q 450/] paribhedalakkhaõà råpassa aniccatà, saüsãdanarasà, kayavayapaccupaññhànà, paribhijjamànaråpa padaññhànà. Ojàlakkhano kabalãkàro àhàro, råpàharaõaraso, upatthambhana paccupaññhàno, kabalaü katvà àharitabbavatthupadaññhàno. Yàya ojàya sattà yàpentitassà etaü adhivacanaü, imàni tàva pàëiyaü àgatarupàneva. Aññhakathàyaü pana balaråpaü, sambhavarupaü, jàtiråpaü, rogaråpaü, ekaccànaü matena middharåpanti evaü a¤¤a nipi råpàni àharitvà "addhà munãsi sambuddho natthi nivaraõà tavà[a]"ti àdãni vatvà middharåpaü tàva natthiyevàti pañikkhittaü. Itaresu rogarupaü jaratà aniccatà gahaõena gahitameva, jàti råpaü upacayasantatigahaõena, sambhavaråpaü àpodhàtugahaõena, balaråpaü vàyodhàtugahaõena gahitameva. Tasmà tesu ekampà visuünatthãti sanniñhànaü kataü, iti idaü catuvãsatividhaü upàdàråpaü pubbe vuttaü catubbidhaü bhåtaråpa¤càti aññhavãsatividhaü råpaü hoti. Anånamanadhikaü. Taü sabbampi na hite, ahetukaü, hetuvippa yuttaü, sappaccayaü, lokiyaü, sàsavamevàti àdinànayena ekavidhaü. Ajjhattikaü bàhiraü, oëàrikaü sukumaü, dare santike, nipphannaü anipphannaü, pasàdaråpaü nappasàdaråpaü, indriyaü anindriyaü, upàdinnaü anupàdinnanti àdivasena duvidhaü. Tattha cakkàdipa¤cavidhaü atta bhàvaü adhikicca pavattattà ajjhattikaü, sesaü tato bàhirattà. 1. Sã. Uddese. [A.] Mahàaññhakathà. [SL Page 337] [\x 337/] Bàhiraü. Cakkhàdãni nava àpodhàtuvajjà1 tisso dhàtuyo càti dvàdasavidhaü ghaññanavasena gahetabbato oëàrikaü, sesaü tato viparitattà sukhumaü. Yaü sukhumaü tadeva duppañivijjhasabhàvattà dåre, itaraü suppañivijjhasabhàvattà santike. Catasso dhàtuyo cakkhà dãni terasa kabalãkàro àhàro càti aññhàrasavidhaü råpaü pariccheda vikàralakkhaõabhàvaü atikkamitvà sabhàveneva pariggahetabbato nipphannaü, sesaü tabbiparãtatàya anipphannaü. Cakkhàdi pa¤cavidhaü råpàdãnaü gahaõapaccayabhàvena àdàsatalaü viya vippasannattà pasàdaråpaü. Itaraü tato viparitattà nappasàdaråpaü. [PTS Page 451] [\q 451/] pasàda råpameva itthindriyàdittayena saddhiü adhipatiaññhena indriyaü sosaü tato viparitattà anindriyaü. Yaü kammajanti parato cakkhàma, taü kammena upàdinnattà upàdinnaü, sesaü tato viparãtattà anupàdinnaü. Puna sabbameva råpaü sanidassanakammajàdãnaü tikànaü vasona tividhaü hoti. Tathe oëàrike råpaü sanidassanasappañighaü, sesaü anidassanasappañighaü, sabbampi sukhumaü anidassanaappañighaü, evaü tàva sanidassanattikavasena tividhaü. Kammajàdittikavasena pana. Kammato jàtaü kammajaü, tada¤¤apaccayajàtaü akammajaü, na kutoci jàtaü nevakammajaü nàkammajaü. Cintato jàtaü cittajaü. Tada¤¤a paccayajàtaü acittajaü. Na kutoci jàtaü nevacittajaü nàcittajaü. âhàrato jàtaü àhàrajaü, tada¤¤apaccayajàtaü anàhàrajaü, na kutoci jàtaü nave àhàrajaü na anàhàrajaü. Ututo jàtaü utujaü, tada¤¤apaccayajàtaü anutujaü, na kutoci jàtaü neva utujaü na anutujanti evaü kammajàdittikavasena tividhaü. Puna diññhàdi råparåpàdi vatthàdi catukkavasona catubbidhaü, tattha råpàyatanaü diññhaü nàma dassanavisayattà, saddàyatanaü sutaü nàma savaõa visayattà, gavdharasaphoññhabbattayaü mutaü nàma sampattagàhakaindriya visayattà, sesaü vi¤¤àtaü nàma vi¤¤àõasseva visayattàti evaü tàva diññhàdicatukkavasena catubbidhaü. Nipphannaråpaü panettha råpa råpaü nàma, àkàsadhàtu paricchedaråpaü nàma, kàyavi¤¤attiàdi kamma¤¤atàpariyantaü vikàraråpaü nàma, jàtijaràbhaïgaü lakkhaõa råpaü nàmàti evaü råparåpàdicatukkavasena catubbidhaü. Yaü panettha hadayaråpaü nàma taü vatthu na dvàraü, vi¤¤attidvayaü dvàraü na vatthu, pasàdaråpaü vatthu ceva dvàra¤ca, seüsa neva vatthu na dvàranti evaü vatthàdicatukkavasena catubbidhaü. Puna ekajaü dvijaü tijaü catujaü nakutoci jàtanti imesaü vasena pa¤cavidhaü, tattha kammajameva cittajameva caekajaü nàma, tesu saddhiü hadayavatthunà indriyaråpaü kammajameva, vi¤¤attidvayaü cittajameva. Yaü pana cittato ca ututo ca jàtaü taü dvijaü nàma, taü saddàyatanameva. 1. Ma. 11. âpodhàtuvajjità. [SL Page 338] [\x 338/] Yaü utucittàhàrehi jàtaü [PTS Page 452] [\q 452/] taü tijaü nàma, taü pana lahutàdittaya meva. Yaü catåhipi kammàdãhi jàtaü taü catujaü nàma, taü lakkhaõaü råpavajjaü avasesaü hoti. Lakkhaõaråpaü pana na kutoci jàtaü. Kasmà? Na hi uppàdassa uppàdo atthi, uppannassa ca paripàkabheda mattaü itaradvayaü. Yampi råpàyatanaü saddàyatanaü gavdhàyatanaü rasàyatanaü phoññhabbàyatanaü àkàsadhàtu àpodàtu råpassa lahutà råpassa mudutà råpassa kamma¤¤atà råpassa upacàyo råpassa santati kabalãkàro àhàro ime dhammà cittasamuññhànàti àdãsu jàtiyà kutoci jàtattaü anu¤¤àtaü, taü pana råpajanakappaccayànaü kiccànubhàvakkhaõe diññhattàti veditabbaü. Idaü tàva råpakkhavdhe vitthàrakathàmukhaü. Itaresu pana yaü ki¤ci vedayitalakkhaõaü sabbantaü ekato Itaresu pana yaü ki¤ci vedayitalakkhaõaü sabbantaü ekato katvà vedanàkkhavdho, yaü ki¤ci sa¤jànanalakkhaõaü sabbantaü ekato katvà sa¤¤àkkhavdho, yaü ki¤ci abhisaïkharaõalakkhaõaü sabbantaü ekato katvà saïkhàrakkhandho, yaü ki¤ci vijànana lakkhaõaüsabbantaü ekato katvà vi¤¤àõakkhandhoti vedi tabbo. Tattha yasmà vi¤¤àõakkhandhe vi¤¤àte itare suvi¤¤eyyà honti, tasmà vi¤¤àõakkhandhamàdiü katvàvaõõanaü karasissàma. "Yaü ki¤ci vijànanalakkhaõaü sabbantaü ekato katvà vi¤¤àõakkhandho veditabbo"ti hi vuttaü. Ki¤ca vijànana lakkhaõaü vi¤¤àõaü? Yathàha: "vijànàti vijànàtã"[a]ti kho àvuso tasmà 'vi¤¤àõa'nti vuccatãti. 'Vi¤¤àõaü, cittaü, mano'ti atthato ekaü, tadetaü vijànanalakkhaõena sabhàvato ekavidhampi jàtivasena tividhaü kusalamakulaü avyàkata¤ca. Tattha kusalaü bhumi bhedato catubbidhaü: kàmàvacaraü råpàvacaraü aråpàvacaraü lokuttara¤ca. Tattha kàmàvacaraü: somanassupekkhà¤àõa saïkhàrabhedato aññhavidhaü. Seyyathãdaü: somanassasahagataü ¤àõasampayuttaü asaïkhàraü sasaïkhàra¤ca, tathà ¤àõavippayuttaü. Upekkhàsahagataü ¤àõasampayuttaü asaïkhàraü sasaïkhàra¤ca, [PTS Page 453] [\q 453/] tathà ¤àõavippayuttaü. Yadàhi deyya dhammapañiggàhakàdisampattiü a¤¤aü và somanassahetuü àgamma haññhapahaññho "atthi dinna"nti àdinayappavattaü sammàdiññhiü purakkhatvà asaüsãdanto anussàhito parehi dànàdãni pu¤¤àni karoti, tadàssa cittaü somanassasahagataü ¤àõasampayuttaü asaükhàraühotã. Yadà pana vuttanayena haññhatuññho sammàdiññhiü purakkhatvà amuttacàgatàdivasena saüsãdamàno và parehi và ussàhito karoti, tadàssa tadevacittaü sasaïkhàraü hoti. Imasmi. [A.] Majjhimanikàya - mahàvedallasutta. [SL Page 339] [\x 339/] Hi atthe saïkhàroti etaü attano và paresaü và vasena pavattassa pubbapayogassàdhivacanaü. Yadà panassa ¤àtijanassa pañipatti dassanena jàtaparicayà bàladàrakà bhikkhu disvà somanassa jàtà sahasà ki¤cideva hatthagataü dadanti và vandanti và, tadà tatiyaü cittaü uppajjati. Yadà pana 'detha vandathà'ti ¤àtãhi ussà hità evaü pañipajjanti. Tadà catutthaü cittaü uppajjati. Yadà pana deyyadhammapañiggàhakàdãnaü asampattiü a¤¤esaü và somanassa hetunaü abhàvaü àgammacatusupi vikappesu somanassarahità honti. Tadà sesàni cattàri upekkhàsahagatàni uppajjantiti evaü somanassupekkhà ¤àõasaïkhàra bhedato aññhavidaü kàmàvacara kusalaü veditabbaü. Råpàvacaraü pana jhànaïgayogabhedato pa¤cavidhaü hoti. Seyyathãdaü: vitakkavicàrapãtisukhasamàdisampayuttaü pañhamaü, tato atikkantavitakkaü dutiyaü, tato atikkantavicàraü tatiyaü, tato virattapãtikaü catutthaü, atthagatasukhaü1 upekkhà samàdhi yuttaü pa¤camanti. Aråpàvacaraü catunnaü àruppànaü yogavasena catubbidhaü, vuttappakàrena hi àkàsàna¤càyatanajhànena sampayuttaü pañhamaü, vi¤¤àõa¤càyatanàdãhi dutiyatatiyacatutthàni. Lokuttaraü catumaggasampayogato catubbidhanti evaü tàca kusalavi¤¤àõameva ekavãsati vidhaühoti. [PTS Page 454] [\q 454/] Akusalaü pana bhumito ekavidhaü kàmàvacarameva. Målato tividhaü lobhamålaü dosamålaü mehamåla¤ca. Tattha loba målaü somanassupekkhàdiññhigatasaïkhàrabhedato aññhavidhaü. Seyyathãdaü: somanassasahagataü diññhigatasampayuttaü asaïkhàraü sasaïkhàra¤ca, tathà diññigatavippayuttaü. Upekkhàsahagataü diññhigatasampayuttaü asaïkhàraü sasaïkhàra¤ca, tathà diññhagatavippayuttaü. Yadàhi 'natthi kàmesu àdãnavo'tã àdinà nayena micchàdiññhiü purakkhatvà haññhakuññho kàmo và paribhu¤jati, diññhamaïgalàdãni và sàrato pacceti, sabhàvatikkheneva anussàhitena cittena, tadà pañhamaü akusala cittaü uppajjati. Yadà mavdena samussàhitena cittena, tadà dutiyaü, yadà micchàdiññhiü apurakkhatvà kevalaü haññhatuññho methunaü và sevati, parasampattiü và abhijjhàyati, pahabhaõóaü và rahati, sabhàvatikkheneva anussàhitena cittena, tadà tatiyaü. Yadà mandena samussàhitena cittena, tadà catutthaü. Yadà pana kàmànaü và asampattiü àgamma a¤¤esaü và somanassahetunaü abhàvena catusupi vikappesu somanassarahità honti, tadà sesàni cattàri 1. Ma. Atthaïgatasukhaü [SL Page 340] [\x 340/] Upekkhàsahagatàni uppajjantãti evaü somanassupekkhà diññhigata saïkhàrabhedato aññavidhaü lobhamålaü veditabbaü. Dosamålaü pana domanassasahagataü pañighasampayuttaü asaïkhàraü sasaïkhàranti duvidha meva hoti, tassa pàõàtipàtàdisu tikkhamavdappavattikàle uppatti veditabbà. Mohamålaü upekkhàsahagataü vicikicchàsampa yuttaü uddhaccasampayutta¤càti duvidhaü, tassa sanniññhànavikkhepa kàle pavatti veditabbàti evaü akusalavi¤¤àõaü dvàdasavidhaü hoti. Avyàkataü jàtibhedato duvidhaü vipàkaü kiriya¤ca. Tattha vipàkaü bhumito catubbidhaü kàmàvacaraü råpàvacaraü aråpàvacaraü lokuttara¤ca. Tattha kàmàvacaraü duvidhaü kusalavipàkaü akusala vipàka¤ca. Kusalavipàkampi duvidhaü ahetukaü sahetuka¤ca. Tattha alobhàdivipàkahetu virahitaü ahetukaü, taü cakkhuvi¤¤àõaü sotaghàõajivhàkàyavi¤¤àõaü sampañicchanakiccà manodhàtu santã raõàdikiccà ïve manovi¤¤àõadhàtuyo dvàti aññhavidhaü. [PTS Page 455] [\q 455/] tattha cakkhusannisitaråpavijànanalakkhaõaü cakkhuvi¤¤àõaü, råpanimittàrammaõarasaü, råpàbhimukhabhàvapaccupaññhànaü, råpàrammaõàya kiriya manodhàtuyà apagamapadaññhànaü, sotàdi sannissita saddàdi vijànana lakkhaõàni sotaghàõajivhàkàyavi¤¤àõàni, saddàdinimittàrammaõa rasàni, saddàdiabhimukhabhàvapaccupaññànàni, saddàdiàrammaõànaü kiriya manodhàtånaü apagamapadñhànàni, cakkhuvi¤¤àõàdãnaü anantaraü råpàdivijànanalakkhaõà manodhàtu, råpàdisampañicchanarasà, tathà bhàvapaccupaññhànà, cakkhuvi¤¤àõàdãnaü apagamapadaññhànà, ahetuka vipàkà saëàrammaõavijànanalakkhaõà duvidhàpi santãraõàdikiccà manovi¤¤àõadhàtu, santãraõàdirasà, tathàbhàvapaccupaññhànà, hadaya vatthupadaññhànà, somanassupekkhàyogato pana dvipa¤caññhàna bhedato ca tassà bhedo, etàsu hi ekà ekantamiññhàrammaõe pavattisabbhàvato somanassasampayuttà hutvà santãraõatadà rammaõavasena pa¤cadvàre ceva javanàvasàne ca pavattanato dviññhànà hoti. Ekà iññhamajjhattàrammaõe pavattisabbhàvato upekkhàsampayuttà hutvà santãraõatadàrammaõapañisandhibhavaïgacuti vasena pavattanato pa¤caññhànà hoti. Aññhavidhampi cetaü ahetukavipàkavi¤¤àõaü niyatàniyatàrammaõattà duvidhaü, upekkhà sukhasomanassabedato tividhaü. Vi¤¤aõapa¤cakaü hettha niyatà rammaõaü yathàkkamaü råpàdãsuyeva pavattito, sesaü aniyatà rammaõaü. Tata; hi manodhàtu pa¤casupi råpàdãsu pavattati, mano vi¤¤àõadhàtudvayaü chassåti. Kàyavi¤¤àõaü panettha sukhayuttaü. Ciññhànà manovi¤¤àõadhàtu somanassayuttà, sesaü upekkhà yuttanti. Evaü tàva kusalavipàkahetukaü aññhavidhaü veditabbaü. [SL Page 341] [\x 341/] Alohàdi vipàkahetu sampayuttaü pana sahetukaü, taü kàmàvacarakusalaü viya somanassàdibhedato aññhavidaü. Yathà pana kusalaü dànàdivasena chasu àrammaõesu pavattati, na idaü tathà. Idaü hi pañisandhibhavaïgacutitadàrammaõavasena parittadhammapariyàpannesu yeva chasu àrammaõesu pavattati. Saïkhàràsaïkhàrabhàvo panetthaàgamanàdivasena veditabbo. Sampayuttadhammàna¤ca [PTS Page 456] [\q 456/] visese asatipi àdàsatalàdãsumukhanimittaü viya nirussàhaü vipàkaü, mukhaü viya sa ussàhaü kusalanti veditabbaü. Kevalaü hi akusalacittaü ahetukameva, taü cakkhuvi¤¤àõaü sotaghàõajivhàkàyavi¤¤àõaü sampañicchanakiccà manodhàtu santãraõàdikiccà pa¤caññhànà mano vi¤¤àõadhàtuti sattavidhaü, taü lakkhaõàdito kusalàhetuka vipàke vuttanayeneva veditabbaü. Kevalaü hi kusalavipàkàni iññhaiññhamajjhattàrammaõàni. Imàni aniñhaaniññhamajjhattàrammaõàni, tàni ca upekkhàsukhasomanassabhedato tividhàni. Imàni dukkhaupekkhàvasena duvidhàni. Etthahi kàyavi¤¤àõaü dukkhasahagatameva, sesàni upekkhàsahagatàni. Sàca tesu upekkhà hãnà dukkhaü viya nàtitikhiõà, itaresu upekkhàpaõãtà sukhaü viya nàti tikhiõà, iti imesaü sattannaü akusalavipàkànaü purimàna¤ca so pasannaü kusalavipàkànaü vasena kàmàvacaravipàkavi¤¤àõaü tevãsatividhaü. Råpàvacaraü pana kusalaü viya pa¤cavidhaü, kusalampana samàpattivasena javanavãthiyaü pavattati, idaü uppattiyaü pañisandhibhavaïga cutivasena, yathà ca råpàvacaraü evaü aråpàvacarampi kusalaü viya catubbidhaü, pavattibhedo pissa råpàvacare vuttanayo eva. Lokuttaravipàkaü catumaggayuttacittaphalattà catubbidhaü, taü magga vithivasena ceva phalasamàpattivasena ca vidhà pavattatãti evaü sabbampi catusu bhumåsu chattiüsavidhaü vipàkavi¤¤àõaü hoti. Kiriyaü pana bhumibhedato tividhaü kàmàvacaraü råpàvacaraü àråpàvacara¤ca; tattha kàmàvacaraü duvidhaüahetukaü sahetuka¤ca. Tattha alobhàdi kiriyàhetuvirahitaü ahetukaü, taü manodhàtumanovi¤¤àõadhàtu hedato duvidhaü, tattha cakkhuvi¤¤àõàdipurecararåpàdivijànanalakkhaõà manodhàtu, àvajjanarasà, råpàdiabhimukhabhàvapaccupaññhànà bhavaïgavicchedapadaññhànà upekkhàyuttàva hoti. Manovi¤¤àõa dhàtu pana duvidhà sàdhàraõà àsàdhàranà ca. [PTS Page 457] [\q 457/] tattha sàdhàraõà upekkhàsahagatàhetukakiriyà saëàrammaõa vijànanalakkhaõà, kiccavasena pa¤cadvàramanodvàresu votthapanàvajjanarasà, tathà bhàvapaccupaññhànà, ahetukavipàkamanovi¤¤àõadhàtubhavaïgànaü a¤¤ataràpagamapadaññhànà. Asàdhàraõà somanassasahagatà ahetukakiriyà saëàrammaõavijànanalakkhaõà, kiccavasena arahataü anuëàresu vatthusu hasituppàdanarasà, tathàbhàvapaccupaññhànà, ekantato hadayavatthupadaññhànàti; iti kàmàvacarakiriyaü ahetukaü tividhaü. [SL Page 342] [\x 342/] Sahetukaü pana somanassàdibhedato kusalaü viya aññhavidhaü, kevalaü hi kusalaü sekhaputhujjanànaü uppajjati, idaü arahataü yevàti, ayamettha viseso. Evaü tàva kàmàvacaraü ekàdasavidhaü, råpàvacaraü pana aråpàvacara¤ca kusalaü viya pa¤cavidhaü catubbidhaü ca hoti, arahataü uppattivaseneva cassa kusalato viseso veditabboti. Evaü sabbampi tãsu bhumãsu vãsatividhaü kiriyava¤¤àõaü hoti, iti ekavãsati kusalàni dvàdasàkusalàni chattiüsavipàkàni vãsatikiriyànãti sabbànipi ekunanavutivi¤¤àõàni honti, yàni pañisandhi bhavaïgàvajjana dassana samaõa ghàyana sàyana phusana sampañicchana santãraõa votthapana javana tadàrammaõa cutivasena cuddasahi àkàraha pavattantã. Kathaü? Yadàhi aññhannaü kàmàvacarakusalànaü ànubhàvena devamanussesu sattà nibbattanti, tadà nesaümaraõa kàle paccupaññhitaü kammakammanimittagatinimittànaü a¤¤ataraü àrammaõaü katvà aññha sahetuka kàmàvacaravipàkàni manussesu paõóakàdibhàvaü àpajjamànànaü dubbalavihetuka kusalavipàka upekkhàsahagatà ahetukavipàkamanovi¤¤àõadhàtu càti pañisandhi vasena nava vipàkacittàni pavattanti. Yadà råpàvacaràråpàvacara kusalànubhàvena råpàråpabhavesu nibbattanti, tadà nesaü maraõa kàle paccupaññhitaü kammakammanimittameva àrammaõaü katvànava råpàråpàvacaravipàkàni pañisandhivasena pavattanti. Yadà pana akusalànubhàvena apàye nibbattanti tadà nesaü maraõakàle paccu paññhitaü kammakammanimittagatinimittànaü a¤¤ataraü àrammaõaü katvà ekà akusalavipàkàhetumanovi¤¤àõadhàtu pañisandhivasena pavattatãti [PTS Page 458] [\q 458/] evaü tàvettha ekånavãsatiyà vipàkavi¤¤àõànaü pañisandhivasena pavatti veditabbà. Pañisandhivi¤¤àõe pana niruddhe taü taü pañisandhivi¤¤àõamanubandhamànaü tassa tassema kammassa vipàkabhåtaü tasmi¤¤ecàrammaõe tàdisameva bhavaïgavi¤¤àõaü nàma pavattati, punapi tàdisaü punapi tàdisanti evaü asati santàna vinivattake a¤¤asmiü cittuppàde nadisotaü viya supinaü apassato niddokkamana kàlàdisu aparimàõasaïkhampi pavattati yevàti evaü tesa¤¤eva vi¤¤àõànaü bhavaïgavasenàpi pavatti veditabbà. Evaü pavatte pana bhavaïgasantàne yadà sattànaü indriyàni àrammaõagahaõakkhamàni honti, tadà cakkhussàpàthagate råpe råpaü pañicca cakkhuppasàdassa ghaññanà hoti, tato ghañña nànubhàvena bhavaïgacalanaü hoti. Atha niruddhe bhavaïge tadeva råpaü àrammaõaü katvàbhavaïgaü vicchivdamànà viya àvajjanakiccaü sàdhayamànà kiriyamanodhàtu uppajjati, sotadvàràdãsupi eseva nayo. Manodvàre pana chabbidhepi àrammaõe àpàthagate bhavaïgacalanànantaraü bhavaïga vicchindamànà viya àvajjanakiccaü sàdhayamànà ahetuka kiriyamanovi¤¤àõadhàtu uppajjati upekkhà [SL Page 342] [\x 342/] Sahagatàti, eravaü cinnaü kiriyavi¤¤àõànaü àvajjanavasena pavatti veditabbà. âvajjanànantaraü pana cakkhudvàre tàva dassanakicaü sàdhayamànaü cakkhuppasàdavatthukaü cakkhuvi¤¤àõaü, sotadvàràdãsu savaõàdi kiccaü sàdhayamànàni sotaghàõajivhàkàyavi¤¤àõàni pavattanti, tàni iññhaiññhamajjhattesu visayesu kusalavipàkàni. Aniññhaaniññhavajjhattesu visayesu akusalavipàkànãti evaü dasannaü vipàkavi¤¤àõànaü dassanasavaõaghàyanasàyanaphåsanavasena pavatti veditabbà. Cakkhuvi¤¤àõadhàtuyà uppajjitvà niruddhasamanantarà uppajjati cittaü mano mànasaü tajjà manodhàtuti àdi vacanato pana cakkhuvi¤¤àõàdãnaü anantarà tesa¤¤eva visayaü sampañiccha mànà kusalavipàkànantaraü kusalavipàkà, [PTS Page 459] [\q 459/] akusalavipàkànantaraü akusalavipàkà manodhàtu uppajjati, evi dvinnaü vipàkavi¤¤àõànaü sampañicchanavasena pavatti veditabbà. Manodhàtuyàpi uppajjitvà niruddhasamanantarà uppajjati cittaü mano mànasaü tajjà manovi¤¤àõadhàtåti vacanato pana manodhàtuyà sampañicchitameva visayaü santãrayamànà akusalavipàkamanodhàtuyà anantarà akusalavipàkà, kusalavipàkàya anantarà iññhàrammaõe somanassasahagatà, iññhamajjhatte upekkhàsahagatà uppajjati vipàkàhekamanovi¤¤àõàdhàtuti evaü tiõõaü vipàkavi¤¤àõànaü santãraõavasena pavatti veditabbà. Santãraõànantaraü pana tameva visayaü vavatthàpayamànà uppajjati kiriyàhetukamano vi¤¤àõadhàtu upekkhà sahagatàti evaü ekasseva kiriyavi¤¤àõassa votthapanavasena pavatti veditabbà. Votthapanànantaraü pana sace mahantaü hotã råpàdiàrammaõaü, atha yathàvavatthàpite visaye aññhannaü và kàmàvacarakusalànaü dvàdasannaü và akusalànaü navannaü và avasesakàmàvacarakiriyànaü a¤¤ataravasena cha satta và javanàni javantã, esa tàva pa¤cadvàre nayo. Manodvàre pana manodvàràvajjanànantaraü tàni yeva. Gotrabhuto uddhaü råpàvacarato pa¤ca kusalànipa¤ca kiriyàni, aråpàvacarato cattàri kusalàni cattàri kiriyàni, lokuttarato cattàri magga cittàni cattàri phalacittànãti imesu yaü yaü laddhapaccayaü hoti taü taü javatãti evaü pa¤capa¤¤àsàya kusalàkusalakiriyavipàka vi¤¤àõànaü javanavasena pavatti veditabbà javanàvasàne pana sace pa¤cadvàre atimahantaü manodvàre ca vibhåtamàrammaõaü hoti, atha kàmàvacarasattànaü kàmàvacarajavanàvasàne iññhàrammaõàdãnaü purimakammajavanacittàdãna¤ca vasena yo yo paccayo laddho hoti, tassa tassa vasenaaññhasu sahetuka kàmàvacaravipàkesu tãsu vipàkàhetuka manovi¤¤àõadhàtusu ca a¤¤ataraü pañi sotagataü nàvaü anubandhamànaü ki¤ci antaraü udakamiva bhavaïgassà rammaõato a¤¤asmiü àrammaõe javitaü javanamanubandhanti [SL Page 344] [\x 344/] Dvikkhattuü sakiü và vipàkavi¤¤àõaü [PTS Page 460] [\q 460/] uppajjati, tadetaü javanàva sàne bhavaïgassa àrammaõe pavattanàrahaü samànaü tassa javanassa àrammaõaü àrammaõaü katvà pavattattàtadàrammaõanti vuccati, evaü ekàdasannaü vipàkavi¤¤àõànaü tadàrammaõavasena pavatti veditabbà. Tadàrammaõàvasàne pana puna bhavaïgameva pavattati, bhavaïge vicchinne puna àvajjanàdãnãti evaü laddhapaccayaü citta santànaü bhavaïgànantaraü àvajjanaü, àvajjanànantaraü dassanà dãnãti cittaniyamavaseneva punappuna tàva pavattati, yava ekasmiü bhave bhavaïgassa parikkhayo. Ekasmiü hi bhave yaü sabbapacchimaü bhavaïgacittaü, taü tato1 cavanattà cutãti vuccati, tasmà tampi ekånavãsatividhameva hoti, evaü ekånavãsatiyàvipàkavi¤¤àõànaü cutivasena pavatti veditabbà. Cutito pana puna pañisandhi, pañisandhito puna bhavaïganti evaü bhavagatiñhitinivàsesu saüsaramànànaü sattànaü avicchinnaü cittasantànaü pavattatiyeva. Yo panettha arahattaü pàpuõàti tassa cuticitte niruddhe niruddha meva hotãti. Idaü vi¤¤àõakkhandhe vitthàrakathàmukhaü. Edàni yaü vuttaü yaü ki¤ci vedayitalakkhaõaü sabbantaü ekato katvà vedanàkkhandho veditabboti. Etthàpi vedayita lakõaõaü nàma vedanàva. Yathàha: - "vedayati vedayatãti kho àvuso tasmà vedanàti vuccatã[a]ti. Sà pana vedayitalakkhaõena sabhàvato eka vidhàpi jàtivasena tividhà hoti: kusalà akusalà avyàkatà càti. Tattha kàmàvacaraü somanassupekkhà¤àõasaïkhàrabhedato aññhavidhanti àdinà nayena vuttena kusalavi¤¤àõenasampayuttà kusalà, akusalena sampayuttà akusalà, avayàkatena sampayuttàavyàkatàti veditabbà. [PTS Page 461] [\q 461/] sà sabhàvabhedato pa¤cavidhà hoti: sukhaü dukkhaü somanassaü demanassaü upekkhàti. Tattha kusalavipàkena kàyavi¤¤àõena sampayuttaü sukhaü, akusalavipàkena dukkhaü, kàmàvacarato catåhi kusalehi catåhi sahetukavipàkehi ekena ahetukavipàkena catåhi sahetukakiriyehi ekena ahetukakiriyena catåhi akusalehi råpàvacarato ñhapetvà pa¤camajjhàna vi¤¤àõaü catåhi kusalehi catåhi vipàkehi catåhi kiriyehi, lokuttaraü pana yasmà ajjhànikaü nàma natthi tasmà aññhalo kuttaràni pa¤cannaü jhànànaü vasena cattàëãsaü hontã, tesu ñhapetvà aññha pa¤camajjhànikàni sesehi dvattiüsàya kusalavipàkehãti. Evaü somanassaü dvàyaññhiyà vi¤¤àõehi sampayuttaü, 1. Sã 11. Tato bhavaïgato. [A.] Majjhimanikàya. Mahàvedallasutta. [SL Page 345] [\x 345/] Domanassaü dvãhi akusalehi, upekkhà avasesapa¤capa¤¤àsàya vi¤¤àõehi sampayuttà. Tattha iññhaphoññhabbànubhavanalakkhaõaü sukhaü, sampayuttànaü upabråhaõarasaü, kàyikaassàdapaccupaññhànaü, kàyindriyapadaññhànaü. Aniññhaphoññhabbànubhavanalakkhaõaü dukkhaü, sampa yuttànaü milàpanarasaü, kàyikàbàdhapaccupaññhànaü, kàyindriya padaññhànaü, iññhàrammaõànubhavanalakkhaõaü somanassaü, yathà tathà và iññhàkàrasambhogarasaü, cetasikaassàdapaccupaññhànaü, passaddhi padaññhànaü. Aniññhàrammaõànubhavanalakkhaõaü domanassaü, yatà tathà cà aniññhàkàrasambhogarasaü, cetasikàbàdhapaccupaññhànaü, ekante neva hadayavatthupadaññhànaü. Majjhattavedayitalakkhaõà upekkhà, sampayuttànaü nàtiupabråhanamilàpanarasà, santabhàvapaccupaññhànà, nippãtikacittapadaññhànàti. Idaü vedanàkkhavdhe vitthàrakathàmukhaü. Idàni yaü vuttaü yaü ki¤ci sa¤jànanalakkhaõaü sabbantaü ekato katvà sa¤¤àkkhavdho veditabboti. Etthàpi sa¤jànana lakkhaõaü nàma sa¤¤àva. Yathàha: - "sa¤jànàti sa¤jànàtãti kho àvuso tasmà sa¤¤àti vuccatã[a]"ti. Sà panesà sa¤jànanalakkhaõena sabhàvato ekavidhàpi jàtivasena tividhàva hoti: kusalà akusalà avyàkatà ca. Tattha kusalavi¤¤àõasampayuttà [PTS Page 462] [\q 462/] kusalà, akusalasampayuttà akusalà, avyàkatasampayuttà avayàkatà. Na hi taü vi¤¤àõaü atthi yaü sa¤¤àya vippayuttaü. Tasmà yattako vi¤¤àõassa bhedo tattako sa¤¤àyàti. Sà panesà evaü vi¤¤àõena samappabhedàpi lakkhaõàditosabbàva sa¤jànana lakkhaõà, tadevetanti puna sa¤jànanappaccayanimittakaraõarasàdàruàdãsu tacchakàdayo viya, yathà gahitanimittavasena abhinimesa karaõapaccupaññhànà hatthidassakaandhà viya, yathà upaññhita visaya padaññhànà tiõapurisakesu migapotakànaü purisàtã uppannasa¤¤à viyàti. Idaü sa¤¤àkkhavdhe vitthàrakathàmukhaü. Yaü pana vuttaü yaü ki¤ci abhisaïkharaõalakkhaõaü sabbanta ekato katvà saïkhàrakkhandho veditabboti. Ettha abhisaïkharaõalakkhaõaü nàma ràsikaraõalakkhaõaü; kiü pana tanti? Saïkhàràyeva. Yathàha: "saïkhatamabhisaïkharontãti kho bhikkhave tasmà saïkhàràti vuccantã[b]"ti. Te abhisaïkharaõalakkhaõà, àyåhanarasà, vipphàra paccupaññhànà, sesakhandhattaya padaññhànà, evaü lakkhaõàdito eka [A.] Majjhimanikàya - mahàvedallasutta. [B.] Saüyuttanikàya-khajjaniyavagga. [SL Page 346] [\x 346/] Vidhàpi ca jàtivasena tividhà: kusalà akusalà avyàkatàti. Tesu kusalavi¤¤àõasampayuttà kusalà, akusalasampayuttà akusalà, avayàkatasampayuttà avyàkatà. Tattha kàmàvacara pañhamakusala vi¤¤àõasampayuttà tàva niyatà saråpena àgatà sattavãsati, yevàpanakà cattàro, aniyatà pa¤càti chattiüsa. Tattha phasso cetanà vitakko vicàro pãti viriyaü jãvitaü samàdhi saddhà sati [PTS Page 463] [\q 463/] hiri ottappaü alobho adoso amoho kàyapassaddhi citta passaddhi kàyalahutà cittalahutà kàyamudutà cittamudutà kàya kamma¤¤atàcittakamma¤¤atà kàyapàgu¤¤atà cittapàgu¤¤atà kàyujjukatà cittujjukatàti imesaråpena àgatà sattavãsati; chando adhimokkho manasikàro tatra majjhattatàti ime yevà panakà cattàro;karuõà mudità kàyaduccaritavirati vacãduccarita virati micchàjivaviratãti ime aniyatà pa¤ca; etehi kadàci upjjanti uppajjamànàpi ca na ekato uppajjanti. Tattha phusa tãti phasso, svàyaü phusanalakkhaõo saïghaññanaraso sannipàta paccupaññhàno àpàthagatavisayapadaññhàno. Ayaü hi aråpadhammopi samàno àrammaõephusanàkàreneva pavattati. Ekadesena ca anallãyamànopi råpaü viya cakkhu saddo viya ca sotaü cittaü àrammaõa¤ca saïghaññeti, tikasannipàtasaïkhàtassa attanokàraõassa vasena paveditattà sannipàtapaccupaññhàno, tajjà samannàhàrena ceva indriyena ca parikkhate visaye anantarà yeneva uppajjanato àpàthagatavisayapadaññhànoti vuccati. Vedanàdhiññhànabhàvato pana niccammagàvã viya daññhabbo. Cetaya tãti cetanà, abhisandahatãti attho. Sà cetanàbhàvalakkhaõà, àyåhanarasà, saüvidahanapaccupaññhànà sakiccaparakiccasàdhikà jeññhasissamahàvaóóhakã àdayoviya. Accàyikakammànussaraõàdisu ca panàyaü sampayuttànaü ussàhanabhàvena pavattamànà pàkañà hoti, [PTS Page 464] [\q 464/] vitakkavicàrapãtãsu yaü vattabbaü siyà taü sabbaü pañhavãkasiõa niddese pañhamajjhànavanõanàyaü vuttameva. Vãrabhàvo viriyaü, taü ussàhanalakkhaõaü, sahajàtànaü upatthambhanarasaü, asaüsãdanabhàva paccupaññhànaü, saüviggo yoniso padahatãti vacanato saüvega padaññànaü, viriyàrambhavatthupadaññhànaü và. Sammà àraddhaü sabba sampattãnaü målaü hotãti daññhabbaü. Jivanti tena, sayaü và jivati, jivanamattameva và tanti= jãvitaü. Lakkhaõàdãni panassa råpa jivite vuttanayeneva veditabbàni. Taü hi råpadhammànaü jãvitaü, idaü aråpadhammànanti idamevettha nànàkaraõaü. ârammaõe cittaü samaü àdhiyati, sammà và àdhiyati, samàdhànamattameva và etaü cittassàti= samàdhi. So avisàralakkhaõo, avikkhepalakkhaõo và. Sahajàtànaü sampiõóanaraso nahàõiyacuõõànaü udakaü viya, upasamapaccupaññhàno, visesato sukhapadaññhàno, nivàte dãpaccãnaü [SL Page 347] [\x 347/] hiti viya cetaso ñhitãti daññhabbo. Saddahanti etàya, sayaü và saddahati, saddahanamattameva và esàti= saddhà. Sà saddahaõalakkhaõà, okappanalakkhaõà và, pasàdanarasà udakappasàdakamaõi viya, pakkhandha narasà và oghuttaraõo viya. Akàlussiyapaccupaññhànà, adhimutti paccupaññhànà và, saddheyya vatthupadaññhànà, saddhammasavaõàdisotàpatti saïgapadaññhànà và, hatthavittaüjàni viya daññhabbà. Saranti tàya, sayaü và sarati, saraõamattameva và esàti=sati. Sà apilàpana lakkhaõà, asammoharasà, àrakkhapaccupaññhànà, visayabhimukhabhàva paccupaññhànà và, thirasa¤¤àpadaññhànà, kàyàdisatipaññhàpadaññhànà và, àrammaõe daëhapatiññhitattà pana esikà viya cakkhudvàràdirakkhaõato dovàriko viya ca daññhabbà. Kàyaduccaritàdãhi hirãyatãti= hiri, lajjàyetaü adhivacanaü. Tehiyeva ottapatãti= ottappaü, pàpato ubbegassetaü adhivacanaü. Tattha pàpato jigucchana lakõaõà hiri, uttàsalakkhaõaü ottappaü, lajjàkàrena pàpànaü akaraõarasà hiri, uttàsàkàrena ottappaü, vuttappakàreneva ca pàpato saïkocanapaccupaññhànà età, attagàrava paragàrava [PTS Page 465] [\q 465/] padaññhànà. Attànaü hi garukaü katvà hiriyaü pàpaü jahàtã kulavadhå viya, paraü garukaükatvà ottappena pàpaü jahàti vesiyà viya, ime ca pana dve dhammà lokapàlakàti daññhabbà. Na lubbhanti tena, sayaü và na lubbhati, alubbhanamattameva và tanti=alobo, adosàmohesupi eseva nayo. Tesu alobho àrammaõe cittassa agedhalakkhaõo, alaggabhàvalakkhaõo và kamaladale jalabindu viya, apariggaharaso muttabhikkhu viya, anallãnabhàvapaccu paññhàno asucimhi patitapuriso viya. Adoso acaõóikka lakkhaõo, avirodhalakkhaõo và anukålamitto viya, àghàta vinayaraso, parilàhavinayaraso và chandanaü viya, sommabhàvapaccu paññhàno puõõacandoviya, amoho yathàsabhàvapañivedhalakkhaõo, akkhalitapañivedhalakkhaõo và kusalissàsakkhittausupañivedho viya, visayobhàsanaraso padãpo viya, asammohapaccupaññhàno ara¤¤agatasudesako viya. Tayopi cete sabbakusalànaü måla bhåtàti daññhabbà. Kàyapassambhanaü kàyapassaddhi, cittapassambhanaü cittapassaddhi. Kàyoti cettha vedanàdayo tayo khandhà, ubhopi panetà ekato katvà kàyacittadarathavåpasamalakkhaõà kàyacitta passaddhiyo, tàyacittadarathanimmaddanarasà, kàyacittànaü aparipphandana sãtibhàvapaccupaññhànà, kàyacittapadaññhànà, kàyacittànaü avupasamakarauddhaccàdi kilesapañipakkhabhåtàti daññhabbà. Kàyalahu bhàvo kàyalahutà, cittalahubhàvo cittalahutà, tà kàyacitta garubhàvavåpasamalakkhaõà, kàyacittagarubhàvanimmaddanarasà, kàya cittànaü adandhatàpaccupaññhànà, kàyacittapadaññhànà, kàyacittànaü garubhàvakarathãnamiddhàdikilesapañipakkhabhåtàti daññhabbà. Kàyamudubhàvo [SL Page 348] [\x 348/] Kàyamudutà, cittamudubhàvo cittamudutà. Tà kàyacittathambhana våpasamalakkhaõà, kàyacittathaddhabhàva nimmaddanarasà, appañighàtapaccu paññhànà, kàyacittapadaññhànà, kàcittànaü thaddhabhàvakaradiññhimà nàdi kilesapañipakkhabhåtàti dañhñhabbà. Kàyakamma¤¤abhàvokàya kamma¤¤atà, cittakamma¤¤abhàvo cittakamma¤¤atà; tà kàya cittàkamma¤¤abhàvavåpasamalakkhaõà, [PTS Page 466] [\q 466/] kàyacittàkamma¤¤abhàva nimmaddanarasà, kàyacittànaü àrammaõakaraõasampattipaccupaññhànà, kàyacittapadaññhànà, kàyacittànaü akamma¤¤abhàvakaràvasesa nãvaraõàdipañipakkhabhåtà, pasàdanãyavatthusu pasàdàvahà, hitakiriyàsu viniyogakkhamahàvàvahà suvaõõavisuddhiviyàti daññhabbà. Kàyassa pàgu¤¤abhàvo kàyapàgu¤¤atà. Cittassa pàgu¤¤abhàvo citta pàgu¤¤atà. Tà kàyacittànaü agela¤¤abhàvalakkhaõà, kàya cittagela¤¤animmaddanarasà, niràdãnavapaccupaññhànà, kàyacitta padaññhànà. Kàyacittànaü gela¤¤akaraassaddhiyàdãpañipakkhabhåtàti daññhabbà. Kàyassa ujukabhàvo kàyujjukatà, cittassa ujukabhàvo cittujjukatà. Tà kàyacitta ajjavalakkhaõà, kàyacitta kuñila bhàvanimmaddanarasà, ajimhatà paccupaññhànà, kàyacittapadaññhànà, kàya cittànaü kuñilabhàvakaramàyàsàñheyyàdipañipakkhabhåtàti daññhabbà. Chandoti kattukàmatàyetaü adhivacanaü. Tasmà so kattukàmatà lakkhaõo chando àrammaõapariyesanaraso, àrammaõena attha katà paccupaññhàno, tadevassa padaññhànaü, àrammaõaggahaõe càyaü cetaso hatthappasàraõaü viya daññhabbo. Adhimuccanaü adhimokkho, so sanniññhànalakkhano, asaüsappanaraso, nicchayapaccupaññhàno, sanniññheyyadhammapadaññhàno, àrammaõe niccalabhàvena indakhiloviya daññhabbo. Kiriyà kàro, manamhi kàro manasikàro, purima manato visadisaü manaü karotã tipi manasikàro. Svàyaü àrammaõaü pañipàdako, vãthipañipàdako, javanapañipàdakoti tippakàro tattha àrammaõapañipàdako manamhi kàroti manasikàro, so sàraõalakkhaõo, sampayuttànaü àrammaõe saüyojanaraso, àrammaõàbimukhabhàvapaccupaññhàno, àrammaõapadaññhàno, saïkhàrakkhandhapariyàpanno, àrammaõa pañipàdakattena sampayuttànaü sàrathi viya daññhabbo. Vãthipañipàdakoti pana pa¤cadvàràvajjanassetaü adhivacanaü, javanapañipàdakoti manodvàràvajjanassetaü adhivacanaü. Na te idha adhippetà. Tesu dhammesu majjhattatà tatramajjhattatà, sà cittacetasikànaü samavàhitalakkhaõà, ånàdhi katà nivàraõarasà, [PTS Page 467] [\q 467/] pakkhapàtupacchedanarasà và, majjhattabhàvapaccu paññhànà, cittacetasikànaü ajjhupekkhanabàvena samappavattànaüàjànãyànaü ajjhupekkhaka sàrati viya daññhabbà. Karuõà mudità ca brahmavihàraniddese vuttanayeneva veditabbà. Kevalaü hi tà appanàppattà råpàvacarà, imà kàmàvacaràti ayameva viseso, [SL Page 349] [\x 349/] Keci pana mettupekkhàyopi aniyatesu icchanti, taü na gahe tabbaü. Atthato hi adosoyeva mettà, tata; majjhattupekkhà yeva upekkhàti. Kàyaduccaritato viratikàyaduccarita virati. Esa nayo sesàsupi. Lakkhaõàdito panetà tissopi kàyaduccaritàdivatthånaü avãtikkamalakkhaõà, amaddanalakkhaõàti vuttaü hoti. Kàyaduccaritàdivatthuto saïkocanarasà, akiriya paccu paññhànà, saddhà hirottappa appicchatàdi guõapadaññhànà, pàpakiriyato cittassa vimukhabhàvabhåtàti daññhabbà. Iti ime chattiüsa saïkhàrà pañhamena kàmàvacarakusalavi¤¤àõena sampayogaü gacchantãti veditabbà. Yathà ca pañhamena evaü dutiyenàpi, sasaïkhàrabhàvamattameva hi ettha viseso. Tatiyena pana ñhapetvà amohaü avasesà veditabbà. Tathà catutthena, sasaïkhàrabhàva mattameva hettha viseso. Pañhame vuttesu pana ãpetvà pãtiü avasesà pa¤camena sampayogaü gacchanti, yathà ca pa¤camena evaü chaññhenàpi. Sasaïkhàrabhàvamattameva hi tattha1 viseso, sattamena ca pana ñhapetvà amohaü avasesà veditabbà, tathà aññhamena. Sasaïkhàrabhàvamattameva hettha viseso. Pañhame vuttesu pana opetvà viratittayaü sesà råpàvacarakusalesu pañhamena sampayogaü gacchanti, dutiyena tato vitakkavajjà, tatiyena tato vicàravajjà, catutthena tato pãtivajjà, pa¤camena tato aniya tesu karuõà mudità vajjà, teyeva catusu àruppakusalesu. Aråpàvacarabhàvoyeva hi ettha viseso. Lokuttaresu pañhamajjhànike tàva maggavi¤¤àõe pañhamaråpàvacaravi¤¤àõe vuttanayena, dutiyajjhànikàdibhede dutiyaråpàvacaravi¤¤àõàdãsu vuttanayeneva veditabbà. Karuõà muditànaü pana abhàvo niyatavira tità lokuttaratà càti [PTS Page 468] [\q 468/] ayamettha viseso. Evaü tàva kusalà yeva saïkhàrà veditabbà. Akusalesu lobhamule pañhamàkusala sampayuttà tàva niyatà saråpena àgatà terasa, yevàpanakà cattàroti sattarasa. Tatthaphasso cetanà vitakko vicàro pãti viriyaü jãvitaü samàdhi ahirikaü anottappaülobho mohà micchàdiññhiti ime saråpena àgatà terasa, chavdo adhimokkho uddhaccaü manasikàroti ime yevàpanakà cattàro. Tattha na hirãyatãti= ahiriko, ahirakassa bhàvo ahirikkaü. Na ottappatãti= anottappaü. Tesu ahirikaü kàyaduccaritàdãhi ajigucchana lakkhaõaü, alajjàlakkhaõaüvà. Anottappaü teheva asàrajja lakkhaõaü, anuttàsalakkhaõaü và. Ayamettha saïkhepo, vitthàro pana hirottappànaü vuttapañipakkhavasena veditabbo. Lubbhanti tena, sayaü và lubbhati, lubbhanamattameva và tanti= lobho. Muyhanti tena, sayaü và muyhati, muyhanamattameva và tanti= 1. Ma. 1. Hettha [SL Page 350] [\x 350/] Moho. Tesu lobho àrammaõagahaõalakkhaõo makkañà lepo viya. Abhisaïgaraso tattakapàle khittamaüsapesã viya, apariccàgapaccupaññhàno tela¤janaràgo viya, saüyojanãya dhammesu assàda dassanapadaññhàno, taõhà nadãbhàvena vaóóhamàno sãghasotà nadã iva mahàsamuddaü apàyameva gahetvà gacchatãti daññhabbo. Moho cittassa andhabhàvalakkhaõo, a¤¤àõa lakkhaõo và. Asampañivedharaso, àrammaõasabhàvacchàdanaraso và, asammàpañipattipaccupaññhàno, andhakàrapaccupaññàno và. Ayonisomanasikàrapadaññhàno, sabbàkusalànaü målanti daññhabbo. Micchà passanti tàya, sayaü và miccà passati, micchàdassanamattaü [PTS Page 469] [\q 469/] và esàti= micchàdiññhi. Sà ayoniso abhinivesalakkhaõà, paràmàsarasà, micchàbhinivesapaccupaññhànà, ariyànaü adssanakàmatàdipadaññhànaü, paramaü vajjanti daññhabbà. Uddhatabhàvo uddhaccaü, taü avupasama lakkhaõaü vàtàbhighàtacalajalaü viya, anavaññhànarasaü vàtàbhighàtavala dhajapañàkà viya, bhantattapaccupaññhànaü pàsàõàbhighàtasamuddhatabhasmaü viya, cetaso avupasame ayonisomanasikàrapadaññhànaü, citta vikkhepoti daññhabbaü. Sesà akusale vuttanayeneva veditabbà. Akusalabhàvoyevahi akusalabhàvena ca làmakattaü etesaü tehi viseso. Iti ime sattarasa saïkhàrà pañhamena akusalavi¤¤àõena sampayogaü gacchantãti veditabbà. Yathà ca pañhamena evaü dutiyenàpi, sasaïkhàratà panettha thãnamiddhassa ca aniyatatà viseso. Tatthathinanatà thãnaü, middhanatà middhaü, anussàhasaühananatà àsatti vighàto càti attho. Thãna¤ca middha¤ca thãnamiddhaü. Tattha thinaü anussàhalakkhaõaü, viriyavinodanarasaü, saüsãdanapaccupaññhànaü. Middhaü akamma¤¤atà lakkhaõaü, onahanarasaü, lãnatàpaccupaññhànaü, pacalàyikàniddàpaccupaññhànaü và. Ubhayampi arati vijambhikàdisu ayoniso manasikàrapadaññhànaü. Tatiyena pañhame vuttesu ñhapetvà micchàdiññhiü avasosà veditabbà. Màno panettha aniyato hoti, ayaü viseso: so unnati lakkhaõo, sampagga haraso, ketukamyatàpaccupaññhàno, diññhivippayuttalobhapadaññhàno, ummàdo viya daññhabbo. Catutthena dutiye vuttesu ñhapetvà micchàdiññhiü avasesà veditabbà. Etthàpica màno aniyatesu hoti yeva. Pañhame vuttesu pana ñhapetvà pãtiü avasesà pa¤camena sampayogaü gacchanti, yathà ca pa¤camena evaü chaññhenàpi. Sasaïkhà ratà panettha thinamiddhassa ca aniyatabhàvo viseso. Sattamena pa¤came vuttesu ñhapetvi diññhiü avasesà veditabbà. Màno panettha aniyato hoti. Aññhamena chaññhe vuttesu ñhapetvà diññhiü avasesà veditabbà. Etthàpi ca màno aniyatesu hotiyevàti. Dosamålesu [PTS Page 470] [\q 470/] pana dvãsu pañhamasampayuttà tàva niyatà saråpena àgatà ekàdasa, yevàpanakà cattàro, aniyatà tayoti aññhàrasa. [SL Page 351] [\x 351/] Tattha phasso cetanà vitakko vicàro viriyaü jãvitaü samàdhi ahirikaü anottappaü doso mohoti ime saråpena àgatà ekà dasa, chando adhimokkho uddhaccaümanasikàroti ime yevàpanakà cattàro, issà macchariyaü kukkuccanti ime aniyatà tayo. Tattha dussanti tena, sayaü và dussanamattameva và tanti= doso. So caõóikkalakkhaõo pahañàsiviso viya, visaüsappana raso visanipàto viya, attanonissayadahanaraso và dàvaggi viya. Dåsanapaccupaññhàno laddhokàso viya sapatto, àghàtavatthu padaññhàno, visaüsaññhapåtimuttaü viya daññhabbo. Issàyanà issà, sà parasampattãnaü usåyanalakkhaõà, tattheva anabhiratirasà, tato vimukhabhàvapaccupaññhànà, parasampattipadaññhànà, saüyojananti daññhabbà. Maccharabhàvo macchariyaü, taü laddhànaü và labhi tabbànaü và attano sampattãnaü niguhanalakkhaõaü, tàsaü yeva parehi sàdhàraõabhàvaakkhamanarasaü, saükocanapaccupaññhànaü, kañu ka¤cukatà paccupaññhànaü và. Attasampattipadaññhànaü, cetaso viråpabhàvoti daññhabbaü. Kucchitaükataü kukataü, tassa bhàvo kukkuccaü. Taü pacchànutàpalakkhaõaü, katàkatànusocanarasaü, vippañisàrapaccupaññhànaü, katàkatapadaññhànaü, dàsavyamiva daññhabbaü. Sosa vuttappakàràyevàti. Iti ime aññhàrasa saïkhàrà pañhamena dosamålena sampayogaü gacchantãti veditabbà. Yathà ca pañhamena, evaü dutiyenàpi. Sasaïkhàratà pana aniyatesu ca thãnamiddha sambhavova viseso. Mohamålesu dvãsu vicikicchàsampayuttena tàva [PTS Page 471] [\q 471/] phasso cetanà vitatko vicàro viriyaü jãvitaü cittaññhiti ahi rikaü anottappaü moho vicikicchàti saråpena àgatà ekàdasa, uddhaccaü manasikàroti yevàpanakà dve càti terasa. Tattha cittaññhiti pavattiññhitimatto dubbalo samàdhi, vigatà cikicchàti vicikicchà, sà saüsayalakkhaõà, kampanarasà, anicchaya paccupaññhànà, anekaüsagàhapaccupaññhànà và. Vicikicchàsampayutte vuttesu ñhapetvà vicikicchaü sesà dvàdasa, vicikicchàya abhàvena panettha adhimokkho uppajjati. Tena saddhiü teraseva, adhimokkhasabbhà vato1 ca balataro samàdhi hoti. Yaü cettha uddhaccaü taü saråpe neva àgataü, adhimekkhamanasikàrà yevàpanakavasenàti evaü akusalasaïkhàrà veditabbà. Avyàkatesu vipàkàbyàkatà tàva ahetukasahetukabhedato duvidhà. Tesu ahetukavipàkavi¤¤àõa sampayuttà ahetukà, tattha kusalàkusalavipàkavi¤¤àõa sampayuttà ahetukà, tattha kusalàkasalavipàkacakkhuvi¤¤àõasampayuttà tàva phasso cetanàjãvitaü cittaññhitãti saråpena àgatà cattàro, yevàpanako manasikàroyevàti pa¤ca. Sotaghàõa 1. Ma. 1. Sambhavato. [SL Page 352] [\x 352/] Jivhàkàyavi¤¤àõasampayuttàpi eteyeva. Ubhayavipàkamanodhàtuyà ete ceva vitakkavicàràdhimokkhà càti aññha, tathà tividhàyapi ahetukamanovi¤¤àõadhàtuyà. Yà panettha somanassasahagatà, tàya saddhiü pãti adhikà hotãti veditabbà. Sahetukavipàka vi¤¤àõasampayuttà pana sahetukà, tesu aññha kàmàvacaravipàka sampayuttà tàva aññhahi kàmàvacarakusalehi sampayuttasaïkhàrasadisà yeva. Yà pana aniyatesu karuõà mudità. Tà sattàrammaõattà vipàkesu na santi, ekantaparittàrammaõà hi kàmàvacaravipàkà, na kevala¤ca karuõà mudità, viratiyopi vipàkesu na [PTS Page 472] [\q 472/] santi, pa¤ca sikkhàpadà kusalàyevàtihi vuttaü. Råpàvacaràråpàvacara lokuttaravipàkavi¤¤àõasampayuttà pana tesaü kusalavi¤¤àõa sampayuttasaïkhàrehi sadisà evaü. Kiriyàvyàkatàpi ahetukasahetukabhedato duvidhà. Tesu ahetukakiriyavi¤¤àõasampayuttà ahetukà. Te ca kusalavipàkamanodhàtu ahetukamanovi¤¤àõa dhàtudvayayuttehi samànà. Manovi¤¤àõadhàtudvaye pana viriyaü adhikaü, viriya sabbhàvato ca balappatto samàdhi hoti, yamettha miseso. Sahetukakiriyavi¤¤àõasampayuttà pana sahetukà. Tesu aññhakàmàvacarakiriyavi¤¤àõasampayuttà tàva ñhapetvà viratiyo aññhahi kàmàvacarakusalehi sampayuttasaïkhàrasadisà. Råpàvacaràråpàvacarakiriyasampayuttà pana sabbàkàrenapi tesaü kusala vi¤¤àõasampayuttasadisàyevàti; evaü avayàkatàpi saïkhàrà veditabbàti. Idaü saïkhàrakkhandhe vitthàrakathàmukhaü. Idaü tàva abidhamme padabhàjaniyanayena khandhesu vitthàrakathà mukhaü. Bhagavatà pana "yaïki¤ciråpaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhà và oëàrikaü và sukhumaüvà hãnaü và paõãtaü và yaü dåre santiko và, tadekajjhaü abisaüyåhitvà abisaïkhipitvà ayaü vuccati råpakkhavdho. Yà kàci vedanà - yà kàci sa¤¤à - ye keci saïkhàraja - yaü ki¤ci vi¤¤àõaü atãtàgatapaccuppanaünaü ajjhattaü và bahddhà và oëàrikaü và sukhumaü và hãnaü và paõitaü vàyaü dåre santike và, tadekajjhi abhisaüyåhitvà abhisaïkhipitvà ayaü vuccati vi¤¤àõakkhandho[a]"ti evaü khandhà vitthàrità. Tatthi yaïki¤cãti anavasesasapariyàdànaü, råpanti atippa saïganiyamanaü, evaü padadvayenàpiråpassa anavassepariggaho kato hota. Athassa atãtàdinà vibhàgaü àrabhati: taühi ki¤ci atãtaü ki¤ci anàgatàdibhedanti. Esa nayo vedanàdisu. Tattha råpaü tàva addhàsantatisamayakhaõavasena catudhà atãtaü nàma hoti, tathà anàgatapaccuppantaü. Tattha addhàvasena tàva ekassa ekasmiü bhavo pañisandhito pubbe atitaü, cutito uddhamanàgataü, ubhinna [A.] Vibhaïgapàëi - khandhavibhaïgasuttanta bhàjanãyaü. [SL Page 353] [\x 353/] Mantare paccuppannaü, santativasona sabhàgaekautusamuññhànaü ekà bhàrasamuññhàna¤ca pubbàpariyavasena vattamànampi [PTS Page 473] [\q 473/] paccuppannaü. Tato pubbe visabhàgautuàhàrasamuññhànaü atãtaü, pacchà anàgataü, cittajaü ekavãthiekajavanaekasamàpattisamuññhànaü paccuppannaü, tato pubbe atãtaü, pacchà anàgataü, kammasamuññànassa pàñiyekkaü santativasena atãtàdibhedo natthi. Tesa¤¤eva pana utuàhàra 1 cittasumaññhànànaü upatthambhakavasena tassa atãtàdi bhàvo veditabbo. Samayavasena ekamuhuttapubbaõhasàyanha rattindivàdãsu samayesu santànavasena pavattamànaü taü ti samayaü paccuppannaü nàma, tato pubbe atãtaü, pacchà anàgataü. Khaõa vasena uppàdàdi khaõattayapariyàpannaü paccuppannaü. Tato pubbe anàgataü, paccà atãtaü. Apica atikkantahetuppaccaya kiccamatãtaü, niññhitahetu kiccamaniññhitapaccayakiccaü paccuppannaü, ubhayakiccamasampannaü anàgataü, sakiccakkhaõe và paccuppannaü, tato pubbe anàgataü, pacchà atãtaü, ettha cakhaõàdikathàva nippari yàyà, sesà sapariyàyà. Ajjhattabahiddhàbhedo vuttanayo eva. Apica idha niyakajjhattampi ajjhattaü parapuggalikampi ca bahiddhàti veditabbaü, oëàrikasukhumabhedo vuttanayova. Hãnappaõãta bhedo duvido: pariyàyato nippariyàyato ca. Tattha akaniññhànaü råpatosudassãnaü råpaü hãnaü, tadeva sudassànaü råpato paõãtaü, evaü yàva narakasattànaü råpaü kàva pariyàyato hãnappaõitatà veditabbà. Nippariyàyato pana yattha akusalavipàkaü uppajjatã, taü hãnaü, yattha kusalavipàkaü, taü paõãtaü. Dåre santiketi idampi vuttanayameva. Api ca okàsato pettha upàdàyupàdàyadårasanti katà veditabbà. Tadekajjhaü abhisaüyåhitvà abisaïkhipitvàti taü atãtàdãhi padehi visuü visuü niddiññaü råpaü sabbaü ruppanalakkhaõa saïkhàte ekavidhabhàve pa¤¤àya ràsiü katvà råpakkhavdhoti vuccatãti ayamettha attho. Etena sabbampi råpaü ruppanalakkhaõe ràsihàvåpagamanena råpakkhandhoti dassitaü hoti, na hi råpato a¤¤o råpakkhavdho nàma atthi. [PTS Page 474] [\q 474/] yathà ca råpaü, evaü vedanà dayopi vedayitalakkhaõàdãsu ràsibàvåpagamanena, na hi vedanàdãhi a¤¤e vedanàkkhandhàdayo nàma atthi, atãtàdivibhàge panettha santati vasena khaõàdivasena ca vedanàya atãtànàgatapaccuppanna bhàvo veditabbo. Tattha santativasena ekavãthiekajavanaekasamàpatti pariyàpannà ekavidhavisayasamàyogappavattà ca pacacuppannà. Tato pubbe atãtà, pacchà anàgatà. Khaõàdivasena khaõattaya pariyàpannàpubbantàparantamajjhagatà sakicca¤ca kurumànà vedanà paccuppannà, tato pubbe atãtà, paccà anàgatà, 1. Sã 11. Utuàhàrànaü. [SL Page 354] [\x 354/] Ajjhatta pahiddhàbhedo niyakajjhatta vasena veditabbo. Oëàrika sukhumabhedo: akusalà vedanà oëàrikà, kusalà vyàkatà vedanà sukhumàti àdinà nayena vibhaïge vuttena jàtisabhàva puggalalokiyalokuttaravasena veditabbo. Jativasena tàva akusalà vedanà sàvajjakiriyahetuto kilosasantàpabhàvato ca avupasantavuttãti kusalavedanàya oëàrikà. Savyàpàrato saussàhato savipàkato kilesasantàpabhàvato sàvajjato ca vipàkàvyàkatàya oëàrikà. Kilesasantàpabhàvato sàvajjato ca vipàkàvyàkatàya oëàrikà. Savipàkato ca kilesasantàpa bhàvato savyàpajjato sàvajjato ca kiriyàvyàkatàya oëalarikà. Kusalàvyàkatà pana vuttavipariyàyato akusalàya sukhumà. Dvepi kusalàkusalacedanà savyàpàrato saussàhato savipàkato cayathàyegaü duvidhàyapi avyàkatàya oëàrikà, vuttavipariyàyena duvidhàpi avyàkatà tàhi sukhumà. Evaü tàva jàtivasena oëàrikasukhumatà veditabbà. Sahàvacasena pana dukkhà vedanà nirassàdato savipphàrato khobhakaraõato ubbejanãyato abhibhavanato ca itaràhi dvãhi oëàrikà. Itarà pana ïve sàtato santato paõitato manàpato majjhattato ca yathàyogaü dukkhàya sukhumà. Ubho pana sukhadukkhà savipphàrato kobhakaraõato pàkañato1ca adukkhamasukhàya oëàrikà, sà vuttavipariyàyena tadubhayato sukhumà. Evaü sahàvacasena oëàrika sukhumatà veditbà. Puggalavasena pana asamàpannassa vedànà nànàrammaõe vikkhittabàvato samàpannassa vedanàya oëàrikà, vipariyàyena itarà sukhumà. Evaü puggalavasena oëàrika sukhumatà veditabbà. [PTS Page 475] [\q 475/] lokiyalokuttara vasena pana sàsavà vedanàlokiyà, sà àsavuppattihetuto oghaniyato yoganiyato gavthanãyato nãvaraõãyato upàdànãyato saïkilesikato puthujjanasàdhàraõato ca anàsavàya oëàrikà, sà vipariyàyena sàsavàya sukhumà. Evaü lokiya lokuttaravasena oëàrika sukhumatà veditabbà. Tattha jàtiàdi vasena sambhedo pariharitabbo. Akusalavipàka kàyavi¤¤àõa sampayuttà hi vedànà jàtivasena avyàkatattà sukhumàpi samànà sabhàvàdivasena oëàrikà hoti. Vuttaü hetaü: - "avyàkatà vedana sukhumà, dukkhà vedanà oëàrikà, samàpannassa vedanà sukhumà, asamàpannassa vedanà oëàrikà, anàsavà vedanà sukhumà, sàsavà vedanà oëàrikà[a]"ti. Yathàva ukkà vedanà, evaü sukhàda yopi jàtivasena oëàrikà, sabhàvàdivasena sukhumà honti, tasmà yathà jàtiàdivasena sambhedo na hoti, tathà vedanànàü oëàrika sukhumatà veditabbà. Seyyathãdaü: avyàkatà jàtivasena kusalà kusalà hi sukhumà, tattha katamà avyàkatà kiü dukkhà kiü sukhà kiü 1. Si. 1. Pàkañakaraõato. [A.] Vibhaïgapàëikhandhavibhaïgasuttantabhàjanãyaü. [SL Page 355] [\x 355/] Samàpannassa kiü asamàpannassa kiü sàsavà kiü anàsavàti evaü sabàvàdibhedo na paràmasitabbo. Esa nayo sabbattha. Apica: "taü taü và pana vedanaü upàdàyupàdàya vedàna oëàrisukhumà daññhabbà[a]"ti vacanato akusalàdisupi lobhasahagatàya dosasahagatà vedanà aggi viya attano nissayadahanato oëàrikà, lobhasahagatà sukhumà. Dosasahagatàpi niyatà oëàrikà, aniyatà sukhumà. Niyatàpi kappaññhitikà oëàrikà, itarà sukhumà. Kappaññhitikàsupi asaïkhàrikà oëàrikà, itarà sukhumà. Lobhasahagatà pana diññhisampayuttà oëàrikà, itarà sukhumà. Avisesena ca akusalà bahuvipàkà oëàrikà, appavipàkà sukhumà kusalà pana appavipàkà oëàrikà, bahuvipàkà sukumà. Apica: kàmàvacarakusalà oëàrikà, råpàvacarà sukhumà. Tato aråpàvacarà, tato lokuttarà, kàmàvacarà dàna mayà oëàrikà, sãlamayà sukhumà. Tato bhàvanàmayà, bhàvanàmayàpi duhetukà oëàrikà, tihetukà sukhumà. Tihetukàpi sasaïkhàrikà ãëàrikà, asaïkhàrikà sukhumà. Råpàvacarà ca pañhamajjhànikà oëàrikà dutiyajjhànikà oëàrikà tatiyajjhànikà oëàrikà catuccajjhànikà oëàrikà pa¤camajjhànikà sukhumà. Aråpàvacarà ca àkàsàna¤càyatanasampattiyà oëàrikà [PTS Page 476] [\q 476/] àki¤¤àyatanasamàpattiyà oëàrikà nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasampayuttà sukhumàva. Lokuttarà ca sotàpattimaggasampayuttà oëàrikà -pe- arahattamaggasampayuttà sukumàva. Esa nayo taü taü bhumivipàkakiriyavedanàsu ca dukkhàdi asamàpannàdi sasàvàdivasena vuttavedanàsu ca. Okàsavasena càpi niraye dukkhà oëàrikà, tiracchànayoniyaü sukhumà -pe paranimmitavasavattãsu sukhumàva. Yathà ca dukkhà, evaü sukhàpi sabbattha yathànuråpaü yojetabbà. Vatthu vasena càpi hãnavatthukà yà kàci vedanà oëàrikà, paõãtavatthukà sukhumà. Hãnappaõitabhede yà oëàrikà, sà hãnà. Yà ca sukhumà, sà paõãtàti daññhabbà, dåre padaü pana akusalà vedanà kusalàvyà katàhi vedanàhi dåre. Santike padaü pana akusalà vedanà akusalàya vedanàya santiketi àdãnà nayena vibhaïge vibhattaü. Tasmà akusalà vedanà visabhàgato asaüsaññhato asarikkhato ca kusalavyàkatà hi dåre, tatha kusalàvyàkatà akusalàya; esanayo sabbavàresu, akusalà pana vedanà sabhàgato sarikkhato ca akusalàya santiketi. Idaü vedanàkkhavdhassa atãtàdivibhàge vitthàrakathàmukhaü. Taü ti vedanàsampayuttànaü pana sa¤¤àdãnampi evameva vedi tabbaü. Evaü viditvà ca punaetesveca: - [A.] Vibhaïgapàëi khavdhavibhaïgasuttantabhàjaniyaü. [SL Page 356] [\x 356/] Khandhesu ¤àõabhedatthaü kamatotha visesato, Anånàdhikato ceva upamàto tatheva ca. Daññhabbato dvidhà evaü passantassattha siddhito, Vinicchayanayo sammà vi¤¤àtabbo vibhàvinà. Tattha kamatoti idha upattikkamo pahànakkamo pañi pattikkamo bhumikkamo desanàkkamoti bahuvidho kamo. Tattha "pañhamaü kallaü hoti, kalalà hoti abbudaü"ti evamàdi uppattikkamo. "Dassanena pahàtabbà dhammà, bhàvanàya pahàtabbà dhammà"ti evamàdi pahànakkàmo. "Sãlavisuddhi [PTS Page 477] [\q 477/] cittavisuddhi"ti evamàdi piñipattikkamo. "Kàmàvacarà råpàvacarà"ti evamàdi bhumikkame, "cattàro satipaññhànà cattàro sammappadhànà"ti và "dànakathaü sãlakathaü"ti và emavàdi desanàkkamo. Tesu idha uppattikkamo tàva na yujjata. Kalalàdãnaü viya khandhànaü pubbà pariyavavatthanena anuppattito. Na pahànakkàmo, kusalàvyà katànaü appahàtabbato. Na pañipattikkamo, akusalànaü appañi pajjanãyato. Na bhumikkamo, vedanàdãnaü catubhumipariyàpannattà. Denàkkamo pana yujjati, abhedena hi yaü pa¤casu khandhesu attagàhapatitaü veneyyajanaü samåhaghanavinibbhogadassanena attagàhato movetukàmo bhagavà hitakàmo tassa1 tassajanassa sukhagahaõatthaü cakkhuàdãnampi visayabhåtaü oëàrikaü pañhamaü råpakkhandhaü desesi. Tato iññhàniññharåpasaüvedanikaü vedanà. Yaü vedayatã taü sa¤jànàtãti evaü vedanàvisayassa àragàhikaü sa¤¤aü. Sa¤¤àvasena abhasaïkhàrako saükhàre, tesaü vedanàdinaü nissayaü adipatibhåta¤ca nesaü vi¤¤àõanti evaü tàva kamato vinicchayanayo vi¤¤àtabbo. Visesatoti khandhàna¤ca upàdànakkhandhàna¤ca visesato. Ko pana nesaü viseso? Khandhàtàva avisesato vuttà, upàdànakkhandhà sàsavaupàdànãyabhàvena visesetvà. Yathàha: - "pa¤ca ceva vo bhikkhave dhandhe desissàmi pa¤ca cåpàdànakkhandhe, taü suõàtha, sàdhukaü manasikarotha bhàsissàmãti. Evaü bhanteti kho te bhikkhu bhagavato paccassosuü, bhagavà etadavoca: katame ca bhikkhave pa¤cakkhandhà? Yaïki¤ci bhikkhave råpaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhà và, oëàrikaü và sukhumaü và, hãnaü và paõãtaü và, yaü dåre santike và, ayaü vuccati råpakkhandho yà kàci vedanà atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhà và, oëàrikaü và sukhumaü và, hãnaü và paõãtaü và, yaü dåre santike và, ayaü vuccati bhikkhave vi¤¤àõakkhandho, ime vuccanti bhikkhave pa¤cakkhandhà. Katame ca bhikkhave pa¤cupàdànakkhandhà? Yaü ki¤ci bhikkhave råpaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattà và, bahiddhà và, oëàrikaü và sukhumaü và, hãnàü và paõãtaü và, yaü dåre santike và sàsavaü apàdàniyaü ayaü vuccati råpåpàdàkkhandho. Yà kàci vedanà atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhà và, oëàrikaü và sukhumaü và, hãnaü và paõãtaü và, yaü dåre santike và sàsavaü upàdàniyaü, ayaü vuccati vi¤¤àõåpàdànakkhandho. Ime 1. Sã1 tassa janassa. [A.] Saüyuttanikàya - àdittavagga. [SL Page 357] [\x 357/] Vuccanti bhikkhave pa¤cupàdànakkhandhà"ti. [PTS Page 478] [\q 478/] ettha ca yathà vedanà dayo anàsavàpi atthi, na evaü råpaü. Yasmà panassa ràsaññhena khandhabhàvo yujjati, tasmà khandhesu vuttaü, yasmà ràsaññhena ca sàsavaññhena ca upàdànakkhandhabhàvova yujjati, tasmà upàdànakkhandhesu vuttaü. Vedanàdayo pana anàsavàva khandhesu vuttà, sàsavà upàdànakkhandhesu. Upàdànakkhandhàti cettha upàdànagocarà khandhà upàdànakkhandhàti evamattho daññhabbo. Idha pana sabbepi te ekajjhaü katvà khandhàti adippetà. Anånàdhikatoti kasmà pana bhagavatà pa¤ceva khandhà vuttà anånà anadikàti?Sabbasaïkhatasa bhàgekasaïgahato attattaniyagàhavatthussa etaparamato a¤¤e sa¤catadavarodhato. Anekappabhedesuhi saïkhatadhammesu sabhàgavasena saïgayhamànesu råpaüråpasabhàgekasaïgabhavasena eko khabhdho hoti, vedanà vedanàsabhàgekasaïgabhavasena eko khandho hoti, esa nayo sa¤¤àdãsu. Tasmà sabbasaïkhatasabhàgeka saïgahato pa¤ceva vuttà. Etaparama¤cetaü attattaniyagàha vatthu yadidaü råpàdayo pa¤ca. Vuttaü hetaü: - "råpe kho bhikkhave sati råpaü upàdàya råpaü abhinivissa evaü diññhi uppajjati etaü mama eso hamasmi eso me attàti. Vedànaya kho bhikkhave sati vedanaü apàdàya vedaü abhinivisa evaü diññhi uppajjati etaü vava eso hamasmi eso me attàti. Sa¤¤àya ko bhikkhave sati sa¤¤aü apàdàya sa¤¤aü abhinivissa evaü diññhi uppajjati etaü mama eso hamasmi eso me attàti. Saïkhàresu kho bhikkhave sati saïkhàraü upàdàya saïkhàraü abhinivissa evaü diññhi upjjati etaü mama eso hamasmi eso me attàti. Vi¤¤àõe kho bhikkhave sati vi¤¤àõaü upàdàya vi¤¤àõaü abhinivissa evaü diññhi uppajjati etaü mama eso hamasmi eso me attàti. Tasmà attattaniya gàhavatthussa etaparamatopi pa¤ceva vuttà, yepi ca¤¤e sãlàdayo pa¤ca dhammakkhandhà vuttà, tepi saïkhà rakkhandhapariyàpannattà ettheva avarodhaü gacchanti. Tasmà a¤¤esaü tadavarodhatopi pa¤ceva vuttàti evaü anånàdhikato vinicchayanaye vi¤¤àtabbo. Upamàtoti ettha hi gilànasàlå pamo råpåpàdànakkhavdho, gilànåpamassa vi¤¤àõåpàdànakkhandhassa vatthu dvàràrammaõavasena nivàsaññhànato. Gela¤¤åpamo vedanå pàdànakkhavdho, àbàdhakattà. Gela¤¤asamuññhànåpamo sa¤¤åpàdànakkhavdho, kàmasa¤¤àdivasena ràgàdãsampayuttavedanà sabbhàvà. 1 Asappàyasevanåpamo saïkhàråpàdànakkhavdho, vedanàgela¤¤assa nidànattà. Vedanaü vedanatthàya [PTS Page 479] [\q 479/] abhisaïkharontãti hi vuttaü, tathà akusalassa kammassa katattà upacitattà vipàkaü kàya vi¤¤àõaü uppannaü hoti dukkhasahagatanti. Gilànåpamo vi¤¤àõåpàdànakkhavdho, vedanàgela¤¤ena aparimuttattà. Apica: càraka-kàraõa - aparàdha - kàraõakàraka- aparàdhikåpamà ete bhàjanabhojanabya¤jana parivesaka - bhu¤jakåpamà càti evaü upamàto vinicchayanayo vi¤¤àtabbo. Daññhabbato dvidhàti saïkhepato vitthàrato càti evaü dvidhà daññhabbato pettha vinicchayanayo vi¤¤àtabbo. Saïkhepato hi pa¤cupàdanakkhavdho àsivisåpame [A.] Saüyuttanikàya àdittavagga. 1. Ma. 11. Sambhavà. [SL Page 358] [\x 358/] Vuttanayena ukkhittàsika paccatthikato, bhàrasuttavasena bhàrato, khajjaniyapariyàyavasena khàdakato, yamakasuttavasena aniccadukkànattasaïkhatavadhakato daññhabbà. Vitthàrato panettha pheõapiõóo viya råpaü daññhabbaü. Parimaddanàsahanato, udaka bubbulaü viya vedanà, muhuttaramaõiyato. Marãcikà viya sa¤¤à. Vippalambhanato. Kadalikkhavdho viya saïkhàrà, asàrakato. Màyà viya vi¤¤àõaü, va¤cakato. Visesato ca såëàrampi1 ajjhatika råpaü asubhanti daññhabbaü. Vedanà tãhi dukkhatàhi avinimmuttato dukkhàti sa¤¤àsaïkhàrà avidheyyato anattàti. Vi¤¤àõaü udayabbayadhammato aniccanti daññhabbaü. Evaü passantassattha siddhi toti evaü ca saïkhepavitthàravasona dvãdà passato yà aththasiddhi hoti, tatopi vinicchayanayo vi¤¤àtabbo. Seyyathãdaü? Saïkhe pato tàva: pa¤cupàdànakkhavdhe ukkhittàsikapaccatthikàdibhàvena passanto khavdhehi na viha¤¤ati, vitthàrato pana råpàdãni pheõa pnóàdisadisabhàvena passanto na asàresu sàradassã hoti. Visesato ca [PTS Page 480] [\q 480/] ajjhattikaråpaü asubhato passanto kabalãkàrà hàraü2 parijànàti, asubhe subhanti vipallàsaü pajahati, kàmoghaü uttarati, kàmayogena visaüyujjati, kàmàsavena anàsavo hoti, abhijjhàkàyagavthaü bindati, kàmåpàdànaü na upàdiyati. Vedanaü dukkhato passanto phassahàraü parijànàti, dukkhe sukhanti vipallàsaü pajahati, bhavoghaü uttarati, bhavayogena visaü yujjati, bhavàsavena anàsavo hoti, vyàpàdakàyagavthaü bhindati. Sãlabbatåpàdànaü na upàdiyati. Sa¤¤àsaïkhàre ca anattatopassanto manosa¤cetanàhàraü parijànàti, anattani attàti vipallàsaü pajahati, diññhoghaü uttarati, diññhiyogena visaüyujjati, diññhàsavena anàsavo hoti, idaü saccàbinivesakàyagatthaü bhivdati, attavàdåpàdànaü na upàdiyati. Vi¤¤àõaü aniccato passanto vi¤¤àõàhàraü parijànàti, anicce niccanti vipallàsaü pajahati, avijjoghaü uttarati, avijjàyogena visaüyujjati, avijjàsavena anàsavo hoti, sãlabbataparàmàsakàyaganthaü bhindati, duññhåpàdànaü na upàdiyati. Evaü mahànisaüsaü vadhakàdi vasena dassanaü yasmà, Tasmà khavdhe dhãro vadhakàdi vasena passeyyàti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate visuddhimagge Pa¤¤àbhàvanàdhikàre Khandhaniddeso nàma Cuddasamo paricchedo. [PTS Page 481] [\q 481/] 1. Sã11. Sundarampi. 2. Si. 1. Kabaliïkàràhàraü. [SL Page 359] [\x 359/] 15. âyatanadhàtu niddeso. âyatanànãti dvàdasàyatanàni: chakkhàyatanaü, råpàyatanaü; sotàyatanaü, saddàyatanaü;ghànàyatanaü, gandhàyatanaü; jivhàyatanaü, rasàyatanaü; kàyàyatanaü, phoññhabbàyatanaü; manàyatanaü, dhammàyatananti. Tattha: - Attha lakkhaõa tàvatva kama saïkhepa vitthàrà. Tathà daññhabbato ceva vi¤¤àtabbo vinicchayo. Tattha visesato tàva cakkhatãti cakkhu, råpaü assàdeti vibhàvetãti attho. Råpayatãti råpaü, vaõõavikàraü àpajjamànaü hadayaïgatabhàvaü pakàsetãti attho. Suõitãti sotaü sappatãti saddo, udàharãyatãti attho. Ghàyatãti ghànaü, gandhayatãti gavdho, attano vatthuü såcayatãti attho, jãvitamavhayatãti jivhà, rasanti taü sattàti raso, assàdentãti atthathà. Kucchitànaü sàsava dhammànaü àyoti kàyo, àyoti uppattideso. Phåsatãti phoññhabbaü. Munàtãti mano, attano lakkhaõaü dhàrayantãti dhammà. Avisesato pana àyatanato, àyànaü tananato, àya tassa ca nayanato, àyatananti veditabbaü. Cakkåråpàdãsuhi taü taü dvàràrammaõà cittacetasikà dhammà sena sena anubhavanàdinà kiccena àyatanti uññhahanti ghañnti vàyamantãti vuttaü hoti. Te ca àyabhute dhamme etàni tanonti vitthàrentãti vuttaü hoti. Ida¤ca anamatagge saüsàre pavattaü atãva àyataü saüsàradukkhaü yàva na nivattati tàva nayanteva pavattentãti vuttaü hoti. Bati sabbepime [PTS Page 482] [\q 482/] dhammà àyatanato àyànaü tana nato àyatassa ca nayanato àyatanaü àyatananti vuccanti. Apica nivàsaññhànaññhena àkaraññhena samosaraõaññhànaññhena sa¤jàtidesaññhena kàraõaññhena ca àyatanaü veditabbaü. Tathàhi, loke 'issaràyatanaü vàsudevàyatanaü "ti àdisu nivàsaññhànaü àyatananti vuccati. "Suvanõàyatanaü ratanàyatanaü"ti1 àdisu àkaro, sàsane pana "manorame àyatane sevanti naü vihaïgamà"ti àdisu samosaraõaññhànaü, "dakkhinàpato gunnaü àyatanaü"ti àdisu sa¤jàtideso, "tatra tatreva sakkhibhabbataü pàpuõàti sati sati àyatane"ti àdisu kàraõaü. Cakkhuàdisu càpi te te cittacetasikà dhammà nivasanti tadàyatta vuttitàyàti cakkhàdayo ca nesaü nivàsaññhànaü, cakkhàdãsu ca te àkinõattà tannissitattà tadàrammaõattà càti cakkhàdayo nesaü àkaro. 1. Ma. 1. Rajatàyatanaü. [SL Page 360] [\x 360/] Cakkhàdayo ca nesaü samosaraõaññhànaü tattha tattha vattudvàràrammaõa vasena samosaraõato. Cakkhàdayo ca nesaü sa¤jàtideso taü nissayàrammaõabhàvena tatthathavauppattito, cakkhàdayo ca nesaü kàraõaü tesaü abhàve abhàvatoti. Iti nivàsaññhànaññhena àkaraññhena samosaraõaññhànaññhena sa¤jàtidesaññhena kàraõaññhena càti imehipi kàraõehi ete dhammà àyatanaü àyatananti vuccanti. Tasmà yathàvuttena atthena cakkhu ca taü àyatana¤càti cakkhàyatanaü -pe- dhammà ca te àyatana¤càti dhammàyatananti, evaü tàvettha atthato vi¤¤àtabbo vinicchayo. Lakkhaõàti cakkhàdãnaü lakkhaõato pettha vi¤¤àtabbo vinicchayo: - tàni ca pana tesaü lakkhaõàni khandhaniddese vuttanayeneva veditabbàni. Tàvatvatoti tàvabhàvato, ida vuttaü hoti: cakkhàdayopi hi dhammà evaü, evaü sati dhammàyatanamicceva avatvà kasmà dvàdasàyatanànãti vuttànãti ce? Cha vi¤¤àõakàyuppatti dvàràrammaõa vavatthànato, idhachannaü vi¤¤àõakàyànaü dvàrahà vena àrammaõabhàvena [PTS Page 483] [\q 483/] ca vavatthànato ayametesaübhedo hotãti dvàdasa vuttàni. Cakkhuvi¤¤àõavãthipariyàpannassa hi vi¤¤àõakàyassa cakkhàyatanameva uppatti dvàraü, råpàyatanameva càrammaõaü, tathà itaràni itaresaü. Chaññhassa pana bhavaïgamana saïkhàto manàyatanekadesova uppattidvàraü, asàdhàraõameva ca dhammàyatanaü àrammaõanti. Iti channaü vi¤¤àõakàyànaü uppatti dvàrammaõaü, tathà itaràni itaresaü. Chaññhassa pana bhavaïgamana saïkhàto manàyatanekadesova uppattidvàraü, asàdhàraõameva ca dhammàyatanaü àrammaõanti. Iti channaü vi¤¤àõakàyànaü uppatti dvàràrammaõavavatthànato dvàdasa vuttànãti. Evamettha tàvatvato vi¤¤àtabbo vinicchayo. Kamatoti idhàpi pubbe vuttesu uppattikkamàdisu desanàkkamova yujjati. Ajjhattikesuhi àyatanesu sanidassanasappañighavisayattà cakkhàyatanaü pàkañanti pañhamaü desitaü, tato anidassana sappañaghavisayàni sotàyatanà dãni. Athavà dassanànuttariya savaõànuttariya hetubhàvena bahåpakàrattà ajjhattikesu cakkhàyatana sotàyatanàni pañhamaü desitàni, tato ghàõàyatanàdãni tãõi. Pa¤cannampi gocaravisa yattà ante manàyatanaü, cakkhàyatanàdãnaü pana gocarattà tassa tassa antarantaràni bàhiresu råpàyatanàdãni. Apica vi¤¤àõuppattikàraõavavatthànatopi ayametesaü kamo vedi tabbo: vuttaü hetaü " cakkhu¤ca pañicca råpe ca uppajjati cakkhu vi¤¤àõaü -pe mana¤ca pañicca dhamme ca uppajjati manovi¤¤àõaü[a]"ti. Evaü kamatopettha vi¤¤àtabbo vinicchayo. Saïkhepavitthàràti saïkhepato hi manàyatanassa ceva dhammàyataneka desassa ca nàmena tadavasesàna¤ca àyatanànaü råpena saïgahitattà dvàdasàpiàyatanàni nàmaråpamattameva honti. Vitthàrato pana ajjhattikesu tàva cakkhàyatanaü jàtivasena [A.] Saüyuttanikàya yogakkhemãvagga. [SL Page 361] [\x 361/] Cakkhuppasàdamattameva, paccaya gati nikàyapuggalabhedato pana anantappabhedaü, tathà sotàyatanàdãni cattàri. Manàyatanaü kusalàkusalavipàkakiriyavi¤¤àõabhedena ekunanavutippabhedaü ekavãsuttarasatappabheda¤ca. Vatthupañipadàdãbhedato pana anantappa bhedaü, råpa sadda gavdha rasàyatanàni visabhàgappaccayàdi bhedato anantappabhedàni, phoññhabbàyatanaü pañhavãdhàtutejodhàtuvàyo dhàtuvasena tippabhedaü, [PTS Page 484] [\q 484/] paccayàdibhedatoanekappabhedaü, dhammà yatanaü vedanà sa¤¤à saïkhàrakkhandha sukumarupa nibbàõànaü sabhàva nànattabhedato anekappabhedanti evaü saïkhepavitthàrà vi¤¤à tabbo vinicchayo daññhabbatoti ettha pana sabbàneva saïkhatàni àyatanàni anàgamanato aniggamanato ca daññhabbàni, na hi tàni pubbe udayà kåtoci àgacchanti. Napi uddhaü vayà kuhi¤ci gacchanti. Atha kho pubbe udayà appañiladdha sabhàvàni, uddaü vayà paribhinnasabhàvàtani, pubbantàparantavemajjhe paccayàyattavutti kàya avasàni pavattanti, tasmà anàgamanato aniggamanato ca daññhabbàni. Tathà nirãhakato abyàpàrato ca, na hi cakkhuråpàdãnaü evaü hoti 'aho vata amhàkaü sàmaggiyaü vi¤¤àõaü nàma uppajjeyyà'ti. Na ca tàni vi¤¤àõuppàdanatthaü dvàrabhàvena vatthubhàvena airammaõabhàvena và ãhanti. Na byàpàramàpajjanti, atha kho dhammatàvesà yaü cakkhuråpàdisàmaggiyaü cakkhuvi¤¤àõàdãni sambhavantãti, tasmà nirihakato abyàpàrato ca daññhabbàni, apica ajjhattikàni su¤¤àgàmo viya daññhabbàni, dhåvasubha sukhattabhàva virahitattà. Bàhiràni gàmaghàtakavorà viya daññhabbàni, ajjhatti kànaü abhighàtakattà. Vuttaü hetaü: "cakkhu bhikkhave ha¤¤ati manàpàmanàpehi råpehi[a]"tã vitthàro. Apica - ajjhattikànicha pàõakà viya daññhabbàni, bàhiràni tesaü gocarà viyàti. Evamettha daññhabbato vi¤¤àtabbo vinicchayo. Idaü tàva àyatanànaü vitthàrakathà mukhaü. Tadanantarà pana dhàtuyoti aññhàrasadhàtuyo: cakkhudhàtu, råpadhàtu, cakkuvi¤¤àõadhàtu; sotadhàtu, saddadhàtu, sotavi¤¤àõa dhàtu; ghàõadhàtu, gandhadhàtu, ghàõavi¤¤àõadhàtu; jivhàdhàtu, rasadhàtu, jivhàvi¤¤àõadhàtu; kàyadhàtu, phoññhabbadhàtu, kàyavi¤¤àõadhàtu;manodhàtu, dhammadhàtu, manovi¤¤àõadhàtuti. Tattha: - Atthato lakkhaõàdãhi kama tàvatva saïkhato Paccayà atha daññhabbà veditabbo vinicchayo. [A.] Saüyuttanikàya- àsivisopamasutta. [SL Page 362] [\x 362/] Tattha atthatoti cakkhatãti = cakku, råpayatãti= råpaü, cakkhussa vi¤¤àõaü= cakkuvi¤¤àõanti evamàdinà tàva [PTS Page 485] [\q 485/] nayena cakkhàdãnaü visesatthato veditabbo vinicchayo. Avisesena pana vidadhati dhiyate vidhànaü vidhiyate etàya cettha và dhãyatãti= dhàtu, loki yà hi dhàtuyokàraõabhàvena vavatthità hutvà suvaõõarajatàdi dhàtuyo viya suvaõõarajatàdi anekappakàrakaü saüsàradukkhaü vidadhanti, bhàrahàrehi ca bhàro viya sattehi dhiyante dhàrãyantãti attho. Dukkhavidhàna mattameva cetà avasavattanato. Etàhi ca kàraõabhåtàhisaüsàradukkhaü sattehi anuvidhãyati, tathà vihita¤ca taü etàsveva dhãyati ñhapãyatãtiattho. Iti cakkhàdãsu ekeko dhammo yathàsambhavaü vidadhati dhãyatãti àdinà atthavasena dhàtåti vuccati. Apica yathà titthiyànaü attà nàma sabhàvato tatthi, na evametà, età pana attano sabàvaü dhàrentãti dhàtuyo. Yathà ca loke vicittà haritàlamanosilàdayo selàvayavà dhàtuyoti vuccanti, evametàpi dhàtuyo viya dhàtuyo, vicittà hete ¤àõa¤yyovayavàti. Yathàvà sarãrasaïkhàtassa samudà yassa avayavabhutesu rasasonitàdisu a¤¤ama¤¤avisabhàgalakkhaõa paricchinnesu dhàtusama¤¤à, evametesupi pa¤cakkhandhasaïkhàtassa attabhàvassa avayavesu dhàtusama¤¤à veditabbà, a¤¤ama¤¤a visabhàga lakkhaõaparicchinnà hete cakkhàdayoti. Apica dhàtuti nijjivamattassevetaü adhivacanaü, tathàhi bhagavà " chadhàtuko ayaü bhikkhu puriso"ti àdisu jivasa¤¤à samåhananatthaü dhàtudesanaü akàsãti. Tasmà yathàvuttena atthena cakkhu ca taü dhàtu ca, cakkhuvi¤¤àõa¤ca taü dhàtu -pe- manovi¤¤àõa¤ca taü dhàtu ca = manovi¤¤àõadhàtåti evaü tàvettha atthato ditebbo vinicchayo. Lakkhaõàditoti cakkhàdãnaü lakkhaõàdito pettha veditabbo vinicchayo, tàni ca pana tesaü lakkhaõàni khandhaniddese vuttanayeneva veditabbàni. Kamatoti idhàpi pubbe vuttesu uppattikkamàdisu desanàkkamova yujjati, so ca panàyaü hetu phalànupubba vavatthà navasena vutto, cakkhudhàtu råpadhàtutiidaü hi dvayaü hetu, cakkhu vi¤¤àõadhàtuti phalaü, evaü sabbattha. Tàvatvatotitàvabhàvato, idaü vuttaü hoti: tesu tesu hi [PTS Page 486] [\q 486/] suttàbidhammappadesesu àbhàdhàtu subhàdhàtu àkàsàna¤càyatanadhàtu vi¤¤àõa¤càyatanadhàtu àki¤ca¤¤àyatanadhàtu nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanadhàtu sa¤¤àvedayitanirodhadhàtu kàmadhàtu byàpàdadhàtu vihiüsàdhàtu nekkhamma dhàtu avyàpàdadhàtu avihiüsàdhàtu sukhadhàtu dukkhadhàtu somanassa dhàtu domanassadhàtu upekkhàdhàtu avijjàdhàtu àrambhadhàtu nikkamadhàtu parakkamadhàtu hãnà dhàtu majjhimà dhàtu paõãtà dhàtu pañhavãdhàtu àpodhàtu tejodhàtu vàyodhàtu. âkàsadhàtu vi¤¤àõadhàtu saïkhatà dhàtu asaïkhatà dàtu anekadhàtu nànàdhàtulokoti eva [SL Page 363] [\x 363/] Màdayo a¤¤àpi dhàtuyo dissanti, evaü sati sabbàsaü vasena paricchedaü akatvà kasmà aññhàrasàti ayameva paricchedo katoti ce? Sabhàvato vijjamànànaü sabbadhàtånaü tadantogadhattà. Råpadhàtuyeva hi àbàdhàtu. Subhàdhàtu pana råpàdipañibaddhà. Kasmà? Subhanimittattà. Subhanimittaü hi subhàdhàtu, ta¤ca råpàdi vinimmuttaü na vijjati. Kusalavipàkàrammaõà và råpàdayo eva subhàdhàtuti råpàdimattamevesà. âkàsàna¤càyatana dhàtu àdisu cittaü manovi¤¤àõadhàtuyeva, sesà dhammadhàtu. Sa¤¤à vedayitanirodha dhàtu pana sabhàvato natthi. Dhàtudvayanirodhamatta meva hi sà, kàmadhàtu dhammadhàtu mattaü và hoti. Yathàha: " tattha katamà kàmadhàtu?Kàmapañisaüyutto takko vitakko micchàsaïkappo[a]"ti aññhàrasàpi và dhàtuyo. Yathàha: heññhato avãci nirayaü pariyantaü karitvà uparito paranimmitavasavattideve anto karitvà yaü etasmiü antare etthàvacarà ettha pariyàpannà khandhà dhàtu àyatanà råpà vedanà sa¤¤à saïkhàrà vi¤¤àõaü, ayaü vuccati kàmadhàtåti. [PTS Page 487] [\q 487/] nekkhammadhàtu dhammadhàtu evaü, sabbepi kusalà dhammà nekkhammadhàtåtivacanato manovi¤¤àõadhàtupi hoti yeva. Byàpàda vihiüsà avyàpàda avihiüsà sukha dukkha somanassa domanassupekkhà avijjà àrambha nikkama parakkama dhàtuyo dhamma dhàtuyova. Hãnamajjhima paõãtadhàtuyo aññhàrasadhàtu mattameva. Hãnà hi cakkhàdayo hãnà dhàtu, majjhimà paõãtà majjhimàceva paõãtà ca, nippariyàyena pana akusalà dhammadhàtu manovi¤¤àõa dhàtuyo hãnà dhàtu, lokiyà kusalàvyàkatà ubhopicakkhudhàtu àdayo ca majjhimàdhàtu, lokuttarà pana dhammadhàtu manovi¤¤àõa dhàtuyo paõãtadhàtu, pañhavã tejo vàyo dhàtuyo phoññhabba dhàtuyeva. âpodhàtu àkàsadhàtu ca dhammàdhàtuyeva vi¤¤àõadhàtu cakkhuvi¤¤àõàdi satta vi¤¤àõadhàtu saïkhepoyeva. Sattarasa dhàtuyo dhammadhàtu ekadeso ca saïkhatà dhàtu, asaïkhatà panadhàtu dhammadhàtu ekadesova. Anekadhàtu nànàdhàtuloko pana aññhàrasadhàtuppabhedamattamevàti. Iti sabhàvato vijjamànànaü sabbadhàtånaü tadantogadhattà aññhàraseva vuttàti. Apica vijànanasabhàve vi¤¤àõe jivasa¤¤ãnaü sa¤¤àsamåhananatthampi aññhàraseva vuttà. Santi hi sattà vijànanasabhàve vi¤¤àõe jivasa¤¤ino. Tesaü cakkhusotaghàõajivhàkàyamanodhàtu1 mano vi¤¤àõadhàtu bhedena tassa anekataü cakkhuråpàdipaccayàyatta vuttitàya aniccata¤ca pakàsetvà dãgharattànusayitaü jivasa¤¤aü samuhanitukàmena bhagavatà aññhàrasa dhàtuye pakàsità. Ki¤ca [Missing one page] [A.] Vibhaïgapàëi dhàtuvibaïga. 1. Cakkusotaghàõajivhàkàyamanovi¤¤àõadhàtubhedena -ñãkà. [SL Page 365] [\x 365/] Honti, atha kho àlokàdayopi. Tenàhu pubbàcariyà: cakkhu råpàloka manasikàre pañicca upjjati [PTS Page 489] [\q 489/] cakkhuvi¤¤àõaü, sota saddavivaramanasikàre pañicca uppajjati sotavi¤¤àõaü. Ghàõagavdha vàyumanasikàre pañicca uppajjati ghàõavi¤¤àõaü, jivhà rasaàpamanasikàre pañicca uppajjati jivhàvi¤¤àõaü, kàyaphoññhabba pañhavãmanasikàre pañicca uppajjati kàyavi¤¤àõaü, bhavaïgamanadhamma manasikàre pañicca uppajjati manovi¤¤àõanti. Ayamettha saükhepo, vitthàrato pana paccayappabhedo pañiccasamuppàda niddese àvã bhavissatãti evamettha paccayatopi veditabbo vinicchayo daññhabbatoti daññhabbato pettha vinicchayo veditabboti atto, sabbà eva hi saïkhatà dhàtuyo pubbantàparanta vivittato dhuvasubhasukhattabhàvasu¤¤ato paccayàyattavuttito ca daññhabbà, visesato panettha bheritalaü viya cakkhudhàtu daññhabbà, dañhóo viya råpadhàtu, saddo viya cakkhuvi¤¤àõadhàtu, tathà àdàsa talaü viya cakkhudhàtu, mukhaü viya råpadhàtu, mukhanimittaü viya cakkhu vi¤¤àõadhàtu, athavà ucchutilaü1 viya cakkhudhàtu, yantacakkayaññhi viya råpadhàtu, ucchurasatelàni viya cakkhuvi¤¤àõadhàtu, tathà adharàraõi2 viya cakkhudhàtu, uttaràraõã viya råpadhàtu, aggi viya cakkhuvi¤¤àõadhàtu, esa nayo sotadàtu àdãsu. Manodhàtu pana yathàsambhavato cakkhuvi¤¤àõadhàtuàdãnaü purecarànucarà viya daññhabbà. Dhammadhàtuyà vedanàkkhavdho sallamiva sålamiva ca daññhabbo sa¤¤àsaïkhàrakkhandhà vedanà sallasålayogà àturà viya, puthujjanànaü và sa¤¤à àsà dukkhajananato rittamuññhi viya, ayatàbhucca nimittagàhakato vanamigo viya, saïkhàrà pañisandhiyaü pakkhipanato aïgàrakàsuyaü kipanakapurisà viya, jàtidukkhànubaddhato ràjapurisànubaddhacorà viya, sabbànatthàvahassa khandhasantànassa hetuto visarukkhabãjàni viya, råpaü nànàvidhåpaddavanimittato uracakkaü viya daññhabbaü. Asaïkhatà pana dhàtu amatato santato khemato ca daññhabbà. Kasmà? Sabbànatthàvahassa pañipakkhabhåtattà. [PTS Page 490] [\q 490/] mano vi¤¤àõadhàtu àrammaõesu vavatthànàbhàvato ara¤¤amakkaño viya duddamanato assakhaëuïko viya yatthakàmanipàtãto vehà sakkhittadaõóo viya lobhadosàdi nànappakàrakilesavesayogato raïganaño viya daññhabbàti. Idaü dhàtånaü vitthàrakatàmukhaü. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate visundimagge Pa¤¤àbhàvanàdikàre âyatana dhàtu niddeso nàma Paõõarasamo paricchedo. [PTS Page 491] [\q 491/] 1. Ma. 11. Ucchutilà viya. 2. Ma. 11. Adhàraõi. [SL Page 366] [\x 366/] 16. Indriya sacca niddeso. Dhàtånaü anantaraü uddiññhàni pana indriyànãti bàvãsatindriyàni: cakkhundriyaü, sotindriyaü, ghàõindriyaü, jivhindriyaü, kàyindriyaü, manindriyaü, itthindriyaü, purisindriyaü, jãvitindriyaü, sukhindriyaü, dukkhindriyaü, somanassindriyaü, domanassindriyaü, upekkhindriyaü, saddhindriyaü, viriyindriyaü, satindriyaü, samàdhindriyaü, pa¤¤indriyaü, ana¤¤àta¤¤assàmãtindriyaü, a¤¤indriyaü, a¤¤àtàvindriyanti. Tattha: - Atthato lakkhaõàdihi kamato ca vijàniyà, Bhedàbhedà tathà kiccà bhumito ca vinicchayaü. Tattha cakkhàdãnà tàva, cakkhatãti= cakkhåti àdinà nayena attho pakàsito, paccimesu pana kãsu pañhamaü pubbabhàge ana¤¤àtaü amataü padaü catusaccadhammaü và jànissamãti evaü pañipannassa uppajjanato indriyaññhasambhavato ca ana¤¤àta¤¤assà mãtindriyanti vuttaü, dutiyaü àjànanato indriyaññhasambhavato ca a¤¤indriyaü, tatiyaü a¤¤àtàvino catusu saccesu niññhita¤õa kiccassa khãnàsavassa uppajjanato induyaññhasambhavato ca a¤¤atà vindriyaü. Ko bana nesaü1 indriyaññho nàmàti? Indaliïgaññho indriyaññho, indadesitaññho indriyaññho, indadiññhaññho indriyaññho, indasiññhaññho indriyaññho, indajuññhaññho indriyaññho, so sabbopi idha yathà yogaü yujjati. Bhagavà hi sammàsambuddho paramissariyabhàvato indro, kusalàkusala¤ca kammaü kammesu kassaci issariyàbhàvato, tenevettha kammasa¤janitàni [PTS Page 492] [\q 492/] tàva indriyàni kusalàkusalakammaü ulliïgenti tena ca siññhànãti indaliïgaññhena indasiññhaññhena ca indriyàni, sabbàneva panetàni bhagavatà yathàbhåtato pakàsitàni abhisambuddhàni càti indadesitaññhena indadiññhaññhena ca indriyàni, teneva bhagavatà munindena kànici gocaràsevanàya kànici bhàvanàsevanàya sevitànãti indajuññhaññhenàpi indriyàni, cakkhuvi¤¤àõàdippavattiya ü hi cakkàdãnaü siddhaü àdipaccaü, tasmiü tikkhe tikkhattà mande ca mandattàti, ayaü tàvettha atthato vinicchayo. Lakkhaõàdãhãti lakŠkhaõarasapaccupaññhànapadaññhànehi pi cakkhàdãnaü vinicchayaü vijàniyàti attho, tàni ca nesaü lakkhaõàdãni khandhaniddese vuttàneva, pa¤¤indriyàdãni hi cattàra atthato amo 1. Ma. 1. Kopanesa. [SL Page 367] [\x 367/] Hoyeva, sesàni tattha saråpeneva àgatàni. Kamatoti ayampi desanàkkamova, tattha ajjhattadhamme pari¤¤àya ariyabhåmi pañilàbho hotãti attabhàvapariyàpannàni cakkhundriyàdãni pañhamaü desitàni, so pana attabhàvo yaü dhammaü upàdàya itthiti và purisoti và saïkhaü gacchatã, ayaü soti nidassanatthaü tato itthindriyaü purisindriya¤ca, so duvidhopi jãvitindriya pañibaddhavuttãti ¤àpanatthaü tato jãvitindriyaü, yàva tassa pavatti, tàva etesaü vedayitànaü anivatti, ya¤ca ki¤ci vedayitaü, sabbaü taü dukkhanti ¤àpanatthaü tato sukhindriyàdãni, ta nirodhatthaü pana ete dhammà bhàve tabbàti pañipattidassanatthaü tato saddhàdãni, imàya pañipattiyà esa dhammo pañhamaü attani pàtubhavatãti pañipattiyà amoghabhàvadassa natthaü tato ana¤¤àta¤¤assàmãtindriyaü, tasseva phalattà tato anantaraü bhàvetabbato ca tato a¤¤indriyaü, tato paraü1 bhàvanàya imassa adhigamo, adhigate ca pana imasmiü natthi ki¤ci uttaraü karaõãyanti ¤àpanatthaü anteparamessàsabhåtaü a¤¤àtàvindriyaü desitanti ayamettha kamo. [PTS Page 493] [\q 493/] bhedàbhedàti jãvitindriyasseva cettha bhedo, taü hi råpajãvitindriyaü aråpajãvitindriyanti duvidhaü hoti. Sosànaü abedoti evamettha bhedàbhedato vinicchayaü vijàniyà. Kiccàti kiü indriyànaü kiccanti ce? Cakkhundriyassa tàva cakkhàyatanaü cakkhuvi¤¤àõadhàtuyà taü samapayuttakà na¤ca dhammànaü indriyapaccayena paccayoti vacanato yantaü indriyapaccayabhàvena sàdhetabbaü attano tikkhamandàdibhàvena cakkhuvi¤¤àõàdidhammànaü tikkhamandàdisaïkhàtaü attàkàrànuvattà panaü idaü kiccaü, evaü sota ghàõa jivhà kàyànaü, manindriyassa pana sahajàta dhammànaü attano vase vattàpanaü, jãvitindriyassa sahajàtadhammànupàlanaü, itthindriya purisindriyànaü itthi purisa liïga nimitta kuttàkappàkàrànuvidhànaü, sukhadukkhasomanassadomanassindriyànaü sahajàtadhamme abhibhavitvà yathàsakaü oëàrikàkàrànu pàpanaü, upekkhindriyassa santa paõãta majjhattàkàrànupàpanaü, saddhàdinaü pañipakkhàbhibhavanaü sambayuttadhammàna¤ca sannàkàràdi bhàvasampàpanaü, ana¤¤àta¤¤assàmãtindriyassa sa¤¤ojanattayappa hàna¤ceva sampayuttà na¤ca tappàhànàbhimukhabhàvakaraõaü, a¤¤indriyassa kàmaràgabyàpàdàdi tanuttakaraõappahàna¤ceva sahajàtànaca attano vasànuvattàpanaü, a¤¤àtàvindriyassa sabbakiccesu ussukkappahàna¤ceva amatàbhimukhabhàvappaccayatà ca sampayuttànanti evamettha kiccato vinicchayaü vijàniyà. Bhumitoti cakkha sota ghàõa jivhà kàya itthi purisa sukha dukkha domanassindriyàni cettha kàmàvacaràneva manindriya jãvitindriya upekkhindriyàni saddhà 1. Si. 1. Ito paraü. [SL Page 368] [\x 368/] Viriya sati samàdhi pa¤¤indriyàni ca catubhumi pariyàpannàni, somanassindriyaü kàmàvacara råpàvacara lokuttara vasena bhåmittaya pariyapannaü, avasàne tãõi lokuttarànevàti. Evamettha bhåmitopi vinicchayaü vijàniyà. Evaü hi vijànanto: - Saüvegabahulo bikkhu ñhito indriyasaüvare, Indriyàni pari¤¤àya dukkhassantaü karissatãti. Idaü indriyànaü vitthàrakathàmukaü. [PTS Page 494] [\q 494/] Tadantaràni pana saccànãti cattàri ariyasaccàni dukkhaü ariya saccaü , dukkhasamudayaü ariyascacaü, dukkhanirodhaü ariyasaccaü, dukkha nirodha gàminãpañipadà ariyasaccanti. Ttha: - Vibhàgato nibbacana lakkhaõàdippabhedato. Atthatthuddhàrato ceva anånàdhikato tathà. Kamato jàtiàdãnaü nicchayà ¤àõakiccato, Antogadànaü pabhedà upamàto catukkato. Su¤¤atekavidhàdãhi sabhàgavisabhàgato, Vinicchayo veditabbo vi¤¤unà sàsanakkame. Tattha vibhàgatoti dukkhàdãnaü hi cattàro cattàro atthà vibhattà tathà avitathà ana¤¤athà, ye dukkhàdãni abhisamentehi abisametabbà. Yathàha: - dukkhassa pãëanaññho saïkhataññho santà paññho vipariõàmaññho, ime cattàro dukkhassa dukkhaññhà tathà avitathà ana¤¤athà. Samudayassa àyåhanaññho nidànaññho saüyogaññho paëibodhaññho, nirodhassa nissaraõaññho vivekaññho asaïkhataññho amataññho, maggassa niyyànaññho hetuññho dassanaññho adhipateyyaññho, imecattàro maggassa maggaññhà tathà avitathà ana¤¤athàti. Tathà dukkhassa pãëanaññho saïkhataññho santàpaññho vipariõàmaññho abisamayaññhoti evamàdi, iti evaü vibhattànaü catunnaü catunnaü atthànaü vasena dukkhàdãni veditabbànãti. Ayaü tàvettha vibhàgato vinicchayo. Nibbacanalakkhaõàdippabheda toti ettha pana nibbacanato tàva: - idha du iti ayaü saddo kucchite dissati, kucchitaü hi puttaü dupputtoti vadanti, khaüsaddo pana tucche, tucchaü hi àsaü khanti vuccati. Idadva pañhamasaccaü kucchitaü aneka upaddavàdiññhànato tucchaü bàlajanaparikappita dhuva subha sukhattabhàva virahitato, tasmà kucchitattà tucchattà ca dukkhantivuccati. [PTS Page 495] [\q 495/] saü iti ca ayaü saddo samàgamo sametanti àdisu saüyogaü dãpeti, u iti ayaü saddo uppannaü uditanti àdisu uppattiü, ayasaddo kàraõaü dãpeti, idà¤càpi dutiyasaccaü. [SL Page 369] [\x 369/] Avasesapaccayasamàyoge sati dukkhassuppattikàraõaü, iti dukkhassa saüyoge uppattikàraõattà dukkhasamudayanti vuccati. Tatiya saccaü pana yasmà ni saddo abhàvaü, rodha saddo ca càrakaü dipeti, tasmà abhàve ettha saüsàracàrakasaïkhàtassa dukkharodhassa sabbagatisu¤¤attà. Samadhigate và tasmiü saüsàracàrakasaïkhàtassa dukkharodhassa abàvo hoti tappañipakkhattàtipi dukkhanirodhanti vuccati. Dukkhassa và anuppàdanirodhappaccayattà dukkha nirodhanti, catuttha saccaü pana yasmà etaü dukkhanirodhaü gacchati àrammaõavasena tadabhimukhãbhåtattà, pañipadà ca hoti dukkhanirodhappattiyà, tasmà dukkhanirodhagàminãpañipadàti vuccati. Yasmà panetàni iddhàdayo ariyà pañivijjhanti, tasmà ariyasaccànãti vuccanti. Yathàha: - " cattàrimàni bhikkhavi ariyasaccàni, katamàni cattiri: dukkha ariyasaccaü, dukkhasamudayassa ariyasaccaü, dukkhanirodhassa ariyasaccaü dukkhanirodhagàminàyà pañipadàya ariyasacca imàni kho bhikkhave, cattàri ariyasaccàni. Ariyà imàni pañivijjhanti tasmà ariyasaccànãti vuccantã"ti[a] apica ariyassa saccànãtipi ariyasaccàni. Yathàha: -"sadevake bhikkhave loke bhikkhave, loke samàrako sabrahmake sassamaõabràhmaõiyà pajàya sadevamanussàya tathàgato ariyo, tasmà ariyasaccànãti vuccantã"ti[a] athavà etesaü abhisambuddhattà ariyabhàvasiddhitopi ariyasaccàni. Yathàha: "imesaü kho bhikkhave catunnaü ariya saccànaü yathàbhåtaü abhisambuddhattà tathàgato arahaü sammà sambuddho ariyoti vuccatã"tã[a] apica kho pana ariyàni saccànãtipi ariya saccàni, ariyànãti tathàni avitathàniavisaüvàdakànãti attho. Yathàha: "imàni kho bhikkhavo cattàri ariyasaccàni tathàni avita thàni ana¤¤athàni, tasmà ariyasaccànãti vuccantã"ti[a] evamettha nibbacanato vinicchayo veditabbo. Kathaü lakkhaõàdippabheda toti? Ettha hi bàdhanalakkhaõaü [PTS Page 496] [\q 496/] dukkhasaccaü, santàpanarasaü, pavatti paccupaññhànaü, pabhavalakkhaõaü samudayasaccaü, anupacchedakaraõarasaü, paëibodhapaccupaññhànaü. Santilakkhaõaü nirodhasaccaü accutirasaü animittapaccupaññhànaü. Santilakkhaõaü nirodhasaccaü accutirasaü animittapaccupaññhànaü, niyyànalakkhaõaü maggasaccaü, kilesappahàna rasaü, vuññhànapaccupaññhànaü. Apaci pavatti pavattana nivatti nivattana lakkhaõàni càti evamettha lakkhaõàdippabhedato vinicchayo veditabbo. Atthatthuddhàrato cevàti ettha pana atthato tàva ko saccaññhoti ce? Yo pa¤¤àcakkhunà upaparikkhamànànaü màyàva viparãto marãciva visaüvàdako titthiyànaü attàva anupa labbhasabhàvo ca na hoti, atha kho bàdhanappabhavasanti niyyànappa kàrena tacchàviparãtabhåtabhàvena ariya¤àõassa gocaro hoti yeva. Esa aggilakkhaõaü viya lokapakati viya ca tacchà viparãtabhåta bhàvo saccaññhoti veditabbo, yathàha: - "idaü dukkhanti bhikkhave tathametaü avitathametaü ana¤¤athameta"nti[b] vitthàro. Apica [A.] Saüyuttanikàya - koñigamavagga [b.] Saüyuttanikàya - dhammacakkappavattanavagga. [SL Page 370] [\x 370/] Nàbàdhakaü yato dukkhaü dukkhà a¤¤aü na bàdhakaü, Bàdhakattaniyàmena tato saccamidaü mataü. Taü vinà nतato dukkhaü na hoti na ca taü tato, Dukkhahetuniyàmena iti saccaü visattikà. Nतànibbàõato santi santaü na ca na taü yato. Santabhàvaniyàmena tato saccamidaü mataü. Maggà a¤¤aü na niyyànaü aniyyàno na càpi so, Cacchaniyyànabhàvattà iti so saccasammato. Iti tacchàvipallàsa bhåtabhàvaü catusvapi, Dukkhàdisvavisesena saccaññhaü àhu paõóitàti. Evaü atthato vinicchayo veditabbo. Kathaü atthuddhàrato? Idhàyaü saccasaddo anekesu atthesu dissati. Seyyathãdaü: "saccaü bhaõe na kujjheyyà"ti[a] àdisu vàcàsacce. "Sacce ñhità samaõa bràhmanà cà"ti [PTS Page 497] [\q 497/] àdisu viratisacce. "Kasmànu saccànivadanti nànà pavàdiyà se kusalàvadànà"ti[b] àdisu diññhisacce, "ekaü hi saccaü na dutãya matthi"ti[b] àdisu paramatthasacce, nibbàõeceva maggeva, "catunnaü saccànaü katikusalà"ti[c] àdisu ariyasacce, svàyamidhàpi ariya sacce vattatãti evamettha atthuddhàratopi vinicchayo veditabbo. Anånàdikatoti kasmà pana cattàreva ariyasaccàni vuccàni, anånàni anadikànãti ce? A¤¤assàsama vato a¤¤atarassa ca apaneyyàbhàvato, na hi etehi a¤¤aü adikaü và etesaü và ekampi apanetabbaü sambhoti. Yathàha: - "idha bhikkhave àgaccheyya samaõo và brahmaõo và netaü dukkhaüariyasaccaü, a¤¤aü dukkhaü ariyasaccaü pa¤¤apessàmãti netaü ñhànaü vijjatã"ti àdã. Yathà càha: -"yohi koci bhikkhavo samaõo và bràhmaõo và evaü vadeyya: netaüdukkhaü pañhamaü ariyasaccaü yaü samaõena gotamena desitaü, ahametaü dukkhaü pañhamaüariyasaccaü paccakkhàya a¤¤aü dukkhaü pañhamaü ariyasaccaü pa¤¤apessàmãti netaü ñhànaü vijjatã"ti[d] àdi. Apica pavattimàcikkhanto bhagavà sahetukaü àcikkhi, nivatti¤ca saupàyaü. Iti pavatti nivatti tadubhayahetunaü eta paramato cattàreva vuttàni. Tathà pari¤¤eyya pahàtabba sacchikàtabba bhàvetabbànaü, taõhàvatthu taõhà taõhànirodha taõhànirodåpàyànaü, àlaya àlayàràmatà àlayasamugghàta àlaya samugghàtåpàyànadvavasenàpi cattàreva vuttànãti evamettha anunàdhikato vinicchayo veditabbo. Kamatoti ayaüpi desa [A.] Dhammapada- kodhavagga. [B.] Suttanipàta cålaviyåha sutta. [C.] Vibhaïga - saccavibhaïga. [D.] Saüyuttanikàya -dhammacakkappavattanavagga. [SL Page 371] [\x 371/] Nàkkamova. Ettha ca olàrikattà sabbasattasàdhàraõattà ca suvi¤¤eyyanti dukkhasaccaü pañhamaü vuttaü, tasseva hetudassanatthaü tadanantaraü samudayasaccaü, hetunirodhà phalanirodhoti ¤àpanatthaü tato nirodhasaccaü, tadadhigamupàyadassanatthaü ante maggasaccaü. [PTS Page 498] [\q 498/] bhavasukhassàdagathitànaü và sattànaü saüvegajananatthaü pañhamaü dukkhamàha, taü neva akataü àgacchati, na issara nimmàõàdito hoti, ito pana hotãti ¤àpanatthaütadanantaraü samudayaü, tato sahetukena dukkhena abhibhåtattà saüviggamànasànaü dukkhanissaraõa gavesãnaü nissaraõa dassanena assàsajananatthaü nirodhaü, tato nirodhàdigamatthaü nirodhasampàpakaü magganti evamettha kamato vinicchayo veditabbo. Jàtiàdãnaü nicchayàti ye te ariyasaccàni niddisantena bhagavatà "jàtipi dukkhà jaràpi dukkhà maraõampi dukkhaü soka parideva dukkha domanassupàyàsàpi dukkhà apipiyehi sampayogo dukkho piyehi vippayogo dukkho yaüpicchaü nalahati tampi dukkhaü, saükhittena pa¤cupàdànakkhandhà dukkhà"ti[a] dukkhaniddese dvàdasa dhammà - yàyaü taõhà ponobhavikà navdiràgasahagatà tatra tatràbhinavdinã seyyathãdaü: kàmataõhà bhava taõhà vibhavataõhà"ti[a] samudayaniddesetividhà taõhà -"yo tassà yeva taõhàya asesaviràganirodho càgo pañinissaggo mutti anàlayo"ti[a] evaü nàrodhaniddese atthato ekameva nibbàõaü- "katamaü dukkhanirodhagàminã pañipadà ariyasaccaü? Ayameva ariyo aññhaïgiko maggo seyyathãdaü: sammàdiññi sammà saükappa, sammà vàcà, sammà kammanta, sammà àjãvà, sammà vàyàmo, sammà sati, sammà samàdhi"ti[a] evaü magganiddese aññha dhammàti - iti catunnaü saccànaü niddese jàtiàdayo dhammà vuttà, tesaü jàtiàdãnaü nicchayàpi ettha vinicchayo veditabbo. Seyyathãdaü: ayaü hi jàti saddo anekattho, tathà hesa "ekampi jàtiü dvepi jitiyo"ti[b] ettha bhave àgato, "atthi visàkhe nigaõñhà nàma samaõajàtã"ti[c] ettha nikàye, "jàti dvãhi khavdhehi saïgahãtà"ti ettha saïkhatalakkhaõe, "yaü màtu kucchismiü pañhamaü cittaü uppannaü pañhamaü vi¤¤àõaü pàtubhåtaü, tadu pàdàya sàvassa jàtã"ti ettha pañisandhiyaü, [PTS Page 499 [\q 499/] "] sampati jàto to ânanda bodhisatto"ti[d] ettha pasåtiyaü, "akakhitto anupakkuññho jàti vàdenà"ti [e] ettha kule, "yatohaü bhagini ariyàya jàtiyà jàto"ti[f] ettha ariyasãle, svàyamidha gabbhaseyyakànaü pañisandhito paññhàya yàva màtukucchimhà nikkhamanaü tàva pavattesu khavdhesu. Itaresaü pañisandhikhandhesvevàti daññhabbo. Ayampi ca pariyàya kathàva, nippariyàyato pana tattha tattha nabbattamànànaü sattànaü ye ye khandhà pàtubhavanti tesaü tesaü pañhamapàtubhàva jàti nàma. Sà [A.] Vibhaïga- saccavibhaïga. [B.] Vibhaïga-¤àõavibhaïga. [C.] Aïguttaranikàyavisàkhåposatha sutta. [D.] Dãghanikàya -mahàpadànasutta [e.] Aïguttaranikàya - tikaõõa sutta [f.] Majjhimanikàyaaïgulimàla sutta. [SL Page 372] [\x 372/] Panesà tattha tattha bhave pañhamàbhinibbatti lakkhaõà, niyyàtana rasà, atitabhavato idha ummujjanapaccupaññhànà, dukkhavicittatà paccapaññhànà và. Kasmà panosà dukkhàti ce?Anekesaü dukkhànaü vatthubhàvato. Anekàni hi dukkhàni, seyyathãdaü: dukkha dukkhaü, vipariõàmadukkhaü, saïkhàradukkhaü, pañicchannadukkhaü, appañicchannadukkhaü, pariyàyadukkhaü, nippariyàyadukkhanti. Tattha kàyika cetasikà dukkhà vedanà sabhàvato ca nàmato ca dukkhattà dukkhadukkhanti vuccati; sukhà vedanà ceva avasesà ca tebhumakà saïkhàrà udayabbayaparipãëitattà saïkhàradukkhaü; kaõõa såla dantasåla ràgajapariëàha dosajaparilàhàdi kàyikacetasiko àbàdho pucchitvà jànitabbato upakkamassa ca apàkañabhàvato pañicchannadukkhaü nàma, apàkañadukkhantipi vuccati. Dvattiüsa kamma karaõàdisamuññhàno àbàdho apucchitvàva jànitabbato upakkamassa ca pàkañabhàvato appañicchannadukkhaü nàma, pàkañadukkhantipi vuccati. hapetvà dukkhadukkhaü sesaü dukkhasacca vibhaïge àgataü, jàtiàdisabbampi tassa tassa dukkhassa vatthu bhàvato pariyàyadukkhaü; dukkhadukkhaü pana nippariyàya dukkhanti vuccati. Tatràyaü jàti yaü taü bàlapaõóitasuttàdisu bhagavatàpi upamàvasena pakàsitaü àpàyikaü dukkhaü, ya¤ca sugatiyampi manussaloke gabbhokkanti målakàdibhedaü dukkhaü [PTS Page 500] [\q 500/] uppajjati, tassa vatthubhàvato dukkhà. Tatridaü gabbhokkanti målakàdibhedaü dukkhaü: ayaü hi satto màtukucchimhi nibbattamàno na uppalapaduma puõóarãkàdisu nibbattati, athakho heññhà àmàsayassa uparipakkàsayassa adarapañalapiññhikaõñakànaü vemajjhe paramasambàdhe tibbandhakàre nànàkuõapa gandha pari bhàvita paramaduggavdha pavanavicarite adhimattajegucche kucchippadese påtimaccha påtikummàsa candanikàyadãsu kimi viya nibbattati, so tattha nibbatto dasamàse màtukucchisambhavena usmanà puñapàkaü viya paccamàno piññhapinói viya sediyamàno sammi¤jana pasàraõàdi rahito adimattaü dukkhamanubhotãti1 idaü tàva gabbhokkanti målakaü dukkhaü. Yaü pana so màtu sahàsà upakkhalana gamana nisãdana uññhàna parivattanàdãsu suràdhuttahatthagato eëako viya ahituõóika hatthagato sappapotako viya ca àkaóóhanaparikaóóhana odhånana niddhunanàdinà upakkamena adhimattaü dukkhamanubhavati, ya¤ca màtu sãtudakapànakàle sãtanarakåpapanno viya uõha yàgu bhattàdi ajjhoharaõa kàle aïgàravuññhi samparikiõõo viya loõambilàdi ajjhoharaõakàle khàràpatacchikàdi kammakaraõappatto viya tibbaü dukkhamanubhoti, idaü gabbhapariharaõa målakaü 1. Ma. 1. Dukkhaü paccanubhotãti. [SL Page 372] [\x 372/] Panesà tattha tattha bhave pañhamàbhinibbatti lakkhaõà, niyyàtana rasà, atitabhavato idha ummujjanapaccupaññhànà, dukkhavicittatà paccapaññhànà và. Kasmà panesà dukkhàni, seyyathãdaü: dukkha dukkhaü, vipariõàmadukkhaü, nippariyàyadukkhanti. Tattha kàyika cetasikà dukkhà vedanà sabhàvato ca nàmato ca dukkhattà dukkhadukkhanti vuccati; sukhà vedanà vipariõàmena dukkhuppatti hetuto vipariõàmadukkhaü; apekkhà vedanà ceva avasesà ca tebhumakà saïkhàrà udayabbayaparipãëitattà saïkhàradukkhaü; kaõõasåla dantasåla ràgajapariëàha dosajapariëàhàdi kàyikacetasiko àbàdho pucchitvà jànitabbato upakkamassa ca apàkañabhàvato pañicchannadukkhaü nàma, apàkañadukkhantipi vuccati. Dvattiüsa kamma karaõàdisamuññhàno àbàdho apucchitvàva jànitabbato upakkamassa ca pàkañabhàvato appañicchannadukkhaü nàma, pàkañadukkhantipi vuccati. hapetvà dukkhåkkhaü sesaü dukkhasacca vibhaïge àgataü, jàtiàdisabbampi tassa tassa dukkhassa vatthu bhàvato pariyàyadukkhaü; dukkhadukkhaü pana nippariyàya dukkhassa vatthu bhàvato pariyàyadukkhaü; dukkhadukkhaü pana nippariyàya dukkhanti vuccati. Tatràyaü jàti yaü taü bàlapaõóitasuttàdisu bhagavatàpi upamàvasena pakàsitaü àpàyikaü dukkhaü, ya¤ca sugatiyampi manussaloke gabbhokkanti målakàdibhedaü dukkhaü uppajjati, tassa vatthubhàvato dukkhà. Tatrãdaü gabbhokkanati målakàdibhedaü dukkhaü: ayaü hi satto màtukucchimhi nibbattamàno na uppalapaduma puõóarãkàdisu nibbattati, athakho heññhà àmàsayassa uparipakkàsayassa udarapañalapiññhikanñakànaü vemajjhe paramasambàdhe tibbavdhakàre nànàkuõapa gavdha pari bhàvita paramaduggandha pavanavivarite adhimattajegucche kucchippadese påtimaccha påtikummàsa candanikàyadãsu kimi viya nibbattati, so tattha nibbatto dasamàse màtukucchisambhavena usmanà puñapàkaü viya paccamàno piññhapiõói viya sediyamàno sammi¤jana pasàraõàdi rahito adhimattaü dukkhamanubhotãti1 idaü tàva gabbhokkanti målakaü dukkhaü. Yaü pana so màtu sahasà upakkhalana gamana nisãdana uññhàna parivattanàdãsu suràdhuttahatthagato eëako viya ahituõóika hatthagato sappapotako viya ca àkaóóhanaparikaóóhana odhunana niddhunanàdinà upakkamena adhimattaü kkhamanubhavati, ya¤ca màtu situdakapànakàle sãtanarakupapanno viya uõhayàgubhattàdi ajjhoharaõa kàle aïgàravuññhi samparikiõõo viya loõambilàdi ajjhoharaõakàle khàràpatacchikàdi kammakaraõappatto viya tibbaü dukkhamanubheti, idaü gabbhapariharaõa målakaü 1. Ma. 1. Dukkhaü paccanubhotãti. [SL Page 373] [\x 373/] Dukkhaü. Yampanassa måëhagabbhàya màtuyà mittàmacca suhajjàdãhipi adassanàrahe dukkhuppattiññhàne chedana phàlanàdãhi dukkhaü uppajjati idaü gabbhavipattimålaka dukkhaü; yaü vijàyamànàya màtuyà kammajehi vàtehi parivattetvà narakapapàtaü viya atibhayànakaü yolanimaggaü pañipàdiyamànassa paramasambàdhena yonimukhena tàlacchiggaëena viya nikkaóóhiyamànassa mahànàgassa narakasattassa viyi ca saüghàtapabbatehi vicunõiyamànassa dukkhaüuppajjati, idaü vijàyanamålakaü dukkhaü. Yaü pana jàtassa taruõa vaõasadisa sukhumàla sarãrassa hatthagahaõa nahàpana dhovana coëa parimajjanàdikàle såcimukhakhuradhàràhi vijjhana phàlanasadisaü dukkhaü uppajjati, idaü màtukucchito bahi nikkhamaõamålakaü dukkhaü. [PTS Page 501] [\q 501/] yaü tatoparaü pavattiyaü attanàva attànaü vadhentassa aceëaka vatà divasena àtàpanaparitàpanànuyogamanuyuttassa kodhavasena abhu¤jantassa ubbandhantassa ca dukkhaü uppajjati, idaü attupakkamamålakaü dukkhaü. Yaü pana parato vadhabandhanàdãni anubhavantassa uppajjati, idaü paråpakkamamålakaü dukkhanti. Iti imassa sabbassàpi dukkhassa ayaü jàti vatthumeva hoti. Tenetaü vuccati: - "Jàyetha no ce narakesu satto tatthaggidàhàdikamappasayhaü Labhetha dukkhannu kuhiü patiññhaü iccàha dukkhàti munãdha jàtiü. Dukkhaü tiracchesu kasàpatoda daõóàbhighàtàdibhavaü anekaü, Yaü taü kathaü tattha bhaveyya jàtiü vinà tahiü jàti tatopi dukkhà. Petesu dukkhaü pana khuppipàsà vàtàtapàdippabhavaü vicittaü, Yasmà ajàtassa na tattha atthi tasmàpi dukkhaü muni jàtimàha Tibbavdhakàre ca asayhasãte lokantare yaü asuresu dukkhaü, Na taü bhave tattha na cassa jàti yato ayaü jàti tatopi dukkhà. Ya¤càpi guthanarake viya màtugabbhe Satto vasaü ciramatho bahi nikkhama¤ca, Pappoti dukkhamatighoramidampi nattha Jàtiü vinà itipi jàtirayaü hi dukkhà. Kiü bàsitena bahunà nanu yaü kuhi¤ci Atthidha ki¤cidapi dukkhamidaü kadàci, Nevatthi jàti virahena tato mahesi Dukkhàti sabbapañhamaü imamàha jàti"nti. Ayaü tàva jàtiyaü vinicchayo. [PTS Page 502] [\q 502/] [SL Page 374] [\x 374/] Jaràpi dukkhàti ettha duvidhà jarà: - saïghatalakkhaõa¤ca khaõóiccàdi sammato santatiyaü ekabhavapariyàpannakhandhapuràõabhàvo ca, sà idha adhippetà. Sà panesà jarà khandhaparipàkalakkhaõà, maraõåpa nayanarasà, yobbanavinàsapaccupaññhànà, dukkhà saïkhàradukkhabhàvato ceva dukkhavatthuto ca. Yaü hi aïgapaccaïgasithilãbhàva induya vikàraviråpatà yobbanavinàsa viriyàvasàda1 satimativippavàsa paraparibhavàdi anekapaccayaü kàyikacetasikaü dukkhaü uppajjati, jarà tassa vatthu. Tenetaü vuccati: - " Aïgànaü sithilãbhàvà indriyànaü vikàrato, Yobbanassa vinàsena balassa upaghàtato. Vippavàsà satàdãnaü puttadàrehi attano, Apassàdanãyato ceva bhiyyo bàlattapattiyà. Pappoti dukkhaü yaü macco kàyikaü mànasaü tathà, Sabbametaü jaràhotu yasmà tasmà jarà dukhà"ti. Ayaü jaràyaü vinicchayo. Maraõampi dukkhanti otthàpi duvidhaü maraõaü: - saïkhatalakkhaõa¤ca, yaü sandhàya vuttaü"jaràmaraõaü dvãhi khavdhehi saïgahitaü"ti. Ekabhava pariyàpannajãvitindriyappabandhavicchedoca. Yaü sandhàya vuttaü "niccaü maraõato bhayaü "ti, [a] taü idha adhippetaü. Jàtipaccayà maraõaü upakkama maraõaü sarasamaraõaü àyukkhayamaraõaü pu¤¤akkhayamaraõantipi tasseva nàmaü, tayidaü cutilakkhaõaü, viyogarasaü, gativippavàsa paccupaññhànaü, dukkhassa pana vatthubhàvato dukkhanti veditabbaü. Tenetaü vuccati: - "Pàpassà pàpakammàdi nimittamanupassato, Bhaddassàpasahantassa viyogaü piyavatthukaü. Mãyamànassa yaü dukkhaü mànasaü avisesato, Sabbesa¤càpi yaü sandhi bandhanacchedanàdikaü. [PTS Page 503] [\q 503/] Vitujjamàna mammànaü hoti dukkhaü sarãrajaü, Asayhamappatãkàraü dukkhassetassidaü yato. Maraõaü vatthu tenetaü dukkhamicceva bhàsita"nti. Ayaü maraõe vinicchayo. Sokàdãsu soko nàma ¤àtibyasanàdãhi phåññhassa citta santàpo, so ki¤càpi atthato domanassameva hoti. Evaü. 1. Ma. 1. Balåpaghàta. [A.] Suttanipàta-sallasutta. [SL Page 375] [\x 375/] Santepi anto nijjhànalakkhaõo, cetaso parijjhàpanaraso, anusocana paccupaññhàno. Dukkho pana dukkhadukkhate, dukkha vatthuto ca. Tenetaü vuccati: - "Sattànaü hadaü soko visasallaüva tujjati, 1 Aggitattova nàràco bhusaüva dahate puna. Samàvahati ca byàdhi jaràmaraõabhedanaü, Dukkhampi vividhaü yasmà tasmà dukkhoti vuccatã"ti. Ayaü soke vinicchayo. Paridevo nàma ¤àtibyasanàdãhi phåññhassa vacãpalàpo. So làlappanalakkhaõo, guõadosakittanaraso, saïgamapaccupaññhàno. 2 Dukkho pana saïkhàradukkhabhàvato dukkhavatthuto ca, tenetaü vuccati: - "Yaü sokasallavihato paridevamàno Kaõñhoññhatàlutalasosajamappasayhaü, Bhiyyodhimattamadhigacchati yeva dukkhaü Dukkhoti tena bhagavà paridevamàhà"ta. Ayaü parideve vinicchayo. Dukkhaü nàma kàyikaü dukkhaü. Taü kàyipãëanalakkhaõaü, Duppa¤¤ànaü domanassakaraõarasaü, kàyikàbàdhapaccupaññhànaü, dukkhaü pana dukkhadukkhato mànasadukkhàvahanato ca. Tenetaü vuccati: - "Pãëeti kàyikamidaü dukkha¤ca mànasaü bhãyyo Janayati yasmà tasmà dukkhanti visesato vucta"nti. Ayaü dukkhe vinicchayo. [PTS Page 504] [\q 504/] Domanassaü nàma mànasaü dukkhaü, taü cittapãëana lakkhaõaü, manovighàtarasaü, mànasabyàdhipaccupaññhànaü, dukkhaü pana dukkha dukkhato, kàyikadukkhàvahanato ca; cetodukkhasamappitàhi kese vikiriya kandanti, uràni patipiüsanti àvaññanti vivaññanti, uddhapàdaü papatanti, satthaü àharanti, visaü khàdanti, rajjuyà ubbavdhanti, aggiü pavisantãti nànappakàrakaü dukkhamanubhavanti, tenetaü vuccati: - "Pãëeti yato cittaü kàyassa ca pãëanaü samàvahati Dukkhanti domanassaü vidomanassà tato ahå"ti. Ayaü domanasse vinicchayo. 1. Sallaü viya vitujjati sammohavinodanã. 2. Ma 11. Sambhamapaccupaññhàno. [SL Page 376] [\x 376/] Upàyàso nàma ¤àtibyasanàdãhi phuññhassa adhimattaceto dukkhappabhàvito dosoyeva, saïkhàrakkhandhapariyàpanno eko dhammoti eke. So cittaparidahanalakkhano, nitthunanaraso, visàdapaccupaññhàno, dukkho pana saïkhàradukkhabhàvato cittaparidahanato kàyavisàdanato ca. Tenetaü vuccati: - "Cittassa ca paridahanà kàyassa visàdanà ca adhimattaü Yaü dukkhamupàyàso janeti dukkho tato vutto"ti. Ayaü upàyàso vinicchayo. Ettha ca mandagginà anto bhàjane pàko viya soko, tikkhagginà paccamànassa bhàjanato bahinikkhamaõaü viya paridevo, bahi nikkhantàvasesassa nikkhamituü appahontassaanto bhàjane yeva yàva parikkhayà pàko viya upàyàso daññhabbo. Appiyasampayogo nàma amanàpehi sattasaïkhàrehi samodhànaü, so aniññhasamodhànalakkhaõo, cittavighàtakaraõa raso, anatthabhàvapaccupaññhàno, dukkho pana kkhavatthuto. Tenetaü vuccati: - "Disvàva appiye dukkhaü pañhamaü hoti cetasi, Tadupakkamasambhuta mathakàye tato idha, Tato dukkhadvayassàpi vatthuto so mahesinà Dukkho vuttoti vi¤¤eyyo appiyehi samàgamo"ti. Ayaü appiyasampayoge vinicchayo. [PTS Page 505] [\q 505/] Piyavippayogo nàma manàpehi sattasaïkhàrehi vinàbhàvo, so iññhavatthuviyogalakkhaõo, sokuppàdanaraso, byàsanapaccupaññhàno, dukkho pana sokadukkhassa vatthuto. Tenetaü vuccati: - "¥àtidhanàdi viyogà sokasarasamappità vitujjanti. Bàlà yato tatoyaü dukkhoti mato piyavippayogo"ti. Ayaü piyavippayoge vinicchayo. Yampicchaü na labhatãti ettha "aho vata mayaü na jàtidhammà assàmà"ti[a] àdãsu alabbhaneyyavatthusu icchàva yampicchaü na labhati tampi dukkhanti vuttà, sà alabbhaneyyavatthuicchana lakkhaõà, tappariyesanarasà, tesaü appattipaccupaññhànà, dukkhà pana dukkhavatthuto. Tenetaü vuccati: - [A.] Vibhaïga- saccavibhaïga. [SL Page 377] [\x 377/] Taü taü patthayamànànaü tassa tassa alàbhato, Yaü vighàtamayaü dukkhaü sattànaü idha jàyati. Alabbhaneyyavatthånaü patthanà tassa kàraõaü, Yasmà tasmà jino dukkhaü icchitàlàbhamabravãti. Ayaü icchitàlàbhe vinicchayo. Saïkhittena pa¤cupàdànakkhandhà dukkhàti ettha pana: - Jàtippabhåtikaü dukkhaü yaü vuttamidha tàdinà, Avuttaü ya¤ca taü sabbaü vinà etena vijjati. Yasmà tasmà upàdànakkhandhà saïkhepato ime, Dukkhàti vuttà dukkhanta desakena1 mahesinà. Tathàhi indhanamiva pàvako, lakkhamiva paharaõàni, goråpaü viya óaüsamakasàdayo, khettamiva làyakà, gàmaü viya gàmaghàtakà, upàdànakkhandhapa¤cakameva jàti àdayo nànappakàrehi vibàdhentà tiõalatàdãni viya bhumiyaü pupphaphalapallavàni viya rukkhesu uyàdànakkhandhesuyeva nibbattanti, upàdànakkhandhànadva àdi dukkhaü jàti, majjhe dukkhaü jarà, pariyosànadukkhaü maraõaü, màraõantikadukkhàbhighàte parióayhanadukkhaü maraõaü, màraõantikadukkhàbhighàtena parióayhanadukkhaü soko, tadasahanato làlappanadukkhaü paridevo, tato dhàtukkhobhasaïkhàta aniññha phoññhabbasamàyogato kàyassa àbàdhanadukkhaü dukkhaü, tena bàdhiyamànànaü puthujjanànaü [PTS Page 506] [\q 506/] tattha pañighuppattito ceto bàdhanakaü dukkhaü domanassaü, sokàdi buddhiyà janitavisàdànaü anutthunana dukkhaü upàyàso, manoratha vighàtappattànaü icchàvighàta dukkhaü icchitàlàboti evaü nànappakàrato upaparikkhiyamànà upàdànakkhandhàva dukkhàti. Yadetaü ekamekaü dassetvà vuccamànaü anekehipi kappehi na sakkà asseto2 vattuü, tasmà taü sabbaüpi dukkhaü ekajalabindumhi sakalasamuddajalarasaja viya yesu kesuci pa¤casu upàdànakkhandhesu saïkhipitvà dassetuü "saïkhittena pa¤cupàdànakkhandhà dukkhà"ti bhagavà avocàti. Ayaü upàdànakkhandhesu vinicchayo. Ayaü tàva dukkhaniddese nayo. Samudaya niddese pana yàyaü taõhàti yà ayaü taõhà, ponobhavikàti punabbhavakaraõaü punabbhavo, punabbhavo3 sãla metissàti ponobhavikà, nandiràgena sahagatàti nandiràga 1. Ma. 1. Dukkhassa desakena. 2. Ma. 1. Anavasesate. 3. Sã. 11. Punobhavo. [SL Page 378] [\x 378/] Sahagatà navdiràgena saddhiü atthato ekattameva gatàti vuttaü hoti. Tatra tatràbhinandinãti yatra yatra attabhàvo nibbattati, tatra tatràbinandinã. Seyyathãdaüti nipàto, tassa sà kataràti ceti ayamattho. "Kàmataõhà bhavataõhà vibhavataõhà"ti imà pañiccasamuppàdaniddese àvibhavissanti, idha panàyaü tividhàpi dukkha saccassa nibbattakaññhena ekattaü upanetvà dukkhasamudayaü ariya saccanti vuttàti veditabbà. Dukkhanirodhaniddese "yo tassàyeva taõhàyà"ti àdinà nayena samudayanirodho vutto; so kasmàtã ce? Samudayanirodhena dukkhanirodho, samudayanirodhena hi dukkhaü nirujjhati na a¤¤athà. Tenàha: [PTS Page 507 [\q 507/] -] "Yathàpi måle anupaddave daëhe Chinnopi rukkhopunareva råhati, Evaühi taõhànusaye anåhate Nibbattatã dukkhamidaü punappuna"nti. [Qa] Iti yasmà samudayanirodheneva dukkhaü nirujjhati, tasmà bhagavà dukkhaniràdhaü desento samudayanirodheneva desesi. Sãhasamànavuttino hi tathàgatà, tedukkhaü nirodhentà dukkha nirodha¤ca desentà heta mhi pañipajjanti, na phale. Suvàna vuttino pana titthiyà, te dukkhaü nirodhentà dukkhanirodha¤ca desentà attakilamathànuyogadesanàdãhi phale pañipajjanti, na hetumhãti. Evaü tàva dukkhanirodhassa samudayanirodhavasena desanàya payojanaü veditabbaü. Ayaü panattho tassàyeva taõhàyàti tassà ponobhavikàti vatvà kàmataõhàdivasena vibhattataõhàya, viràgo vuccati maggo, viràgà vimuccatãti hi vuttaü, viràgena nirodho viràganirodho, anusayasamugghàtato aseso viràganirodho asesaviràganirodho. Athavà: - viràgoti pahànaü vuccati, tasmà aseso viràgo aseso nirodhoti evaü pettha yojanà daññhabbaja. Atthato pana sabbàneva etàninibbànassa vevacanàni, paramatthato hi dukkhanirodhaü ariyasaccanti nibbànaü vuccati. Yasmà pana taü àgamma taõhà virajjati ceva nirujjhati ca, tasmà viràgoti ca nirodhoti ca vuccati. Yasmà ca tadeva àgamma tassà càgàdayo honti, kàma guõàlayesu1 cettha ekopi àlayo natthi, tasmà càgo pañinissaggo mutti anàlayoti vuccati. Tayidaü santilakkhaõaü, ccutirasaü, assàsakaraõarasaü và, animittapaccupaññhànaü, nippa pa¤capaccupaññhànaü và, nattheva nibbànaü sasavisàõaü viya anupa 1. Kàmaguõàlayàdisu. ( ãkà) [a.] Dhammapadataõhàvagga. [SL Page 379] [\x 379/] Labbhanãyatotice? Na, apàyena upalabbhanãyato, upalabbhati hi taü tadanupapañipattisaïkhàtena upàyena ceto pariya ¤àõena paresaü1 lokuttaracittaü viya, tasmà anupalabbhanã yato natthãti na vattabbaü. Na hi yaü bàlaputhujjani upalabhanti, taünatthãti vattabbaü. Apica: nibbàõaü natthãti na vattabbaü. Tasmà? Pañipattiyà va¤jhabhàvàpajjanato. [PTS Page 508] [\q 508/] asatihi nibbàõe sammàdiññhipurejavàya sãlàdikhandhattaya saïgahàya sammà pañipattiyà va¤jhabhàve àpajjati, nacàyaü va¤jhà nibbàõapàpana toti. Na pañipattiyà va¤jhabhàvàpatti abàvapàpakattàti ce? Na, atitànàgatàbàvepi nibbàõapattiyà abhàvato. Vattamànà nampi abhàvo nibbàõantice? Na, tesaü abhàvàsambhavato, abhàve ca avattamànabhàvàpajjanato, vattamànakkhandha nissita maggakkhaõe ca sopàdisesanibbàõadhàtuppattiyà abhàvadosato. Tadà kilesànaü avattamànattà na dosoti ce? Na, ariya maggassa niratthakabhàvàpajjanato. Evaü hi sati ariyamaggkkhaõato pubbepi kilesà nasantãti ariyamaggassa niratthakabhàve àpajjati, tasmà akàraõametaü. "Yo ko àvuso ràgakkhayo"ti[a] àdivacanato khayo nibbàõanti ce? Na, arahattassàpi khayamattàpajjanato. Tampihi 'yo kho àvuso ràgakkhayo'ti àdinà nayena niddiñhaü. Ki¤ca bhiyyo nibbàõassa ittarakàlà dippattidosato. Evaü hi sati nibbàõaü ittarakàlaja saïkhata lakkhaõaü sammàvàyàmanirapekkhàdigamanãyabhàva¤ca àpajjati, saïkhatalakkhaõattàyeva va saïkhatapariyàpannaü, saïkhatapariyà pannattà ràgàdãhi aggãhi àdittaü. âdittattà ca dukkha¤càtipi àpajjati, yasmà khayà paññhàya na bhiyyopavatti nàma hoti tassa nibbàõabhàvato na dosoti ce? Na, tàdisassa khayassa abhàvato. Bhàvepi cassa vuttappakàradosànativattanato, ariya maggassa ca nibbàõabhàvàpajjanato. Ariyamaggo hi dose khãõeti tasmà khayoti vuccati. Tato ca paññhàya na bhàyyo dosànaü pavattãti. Anuppattinirodhasaïkhàtassa pana khayassa pariyàyena upanissayattà. Yassa upanissayo hoti, tadupacàrena khayoti vuttaü. Saråpeneva kasmà na vuttanti ce? Atisukhumattà. Atisukhumatà cassa bhagavato apposukkabhàvàvahanato ariyena cakkhunà passitabbabhàvato ca siddhàti. Tayidaü magga samaïginà pattabbato asàdhàraõaü, purimàyakoñiyà abhàvato appabhavaü. Maggabhàve bhàvato na appabavanti ce? Na, maggena anuppàdaniyato. Pattabbamevahetaü maggena. Na uppàde tabbaü. Tasmà appabhavameva, appabhavattà ajaràmaraõaü, pabhavajarà 1. Ma. 11. A¤¤esaü [a.] Saüyuttanikàya - sambukhàdaka saüyutta. [SL Page 380] [\x 380/] Maraõànaü abàvato niccaü. [PTS Page 509] [\q 509/] nibbàõasseva aõuàdãnampi nicca bhàvàpattãti ce? Na, hetuno abhàvà. Nibbàõassa niccattà te niccàti ce? Na, hetulakkhaõassa anupavattito, niccà uppàdàdãnaü abhàvato nibbaõaü viyàti ce? Na, aõuàdãnaü asiddhattà. Yathàvuttayuttisabbhàvato pana idameva niccaü, råpasabhàvàtikkamato aråpaü1 asitilaparakkamasiddhena ¤àõavisesena adhigamanãyato sabba¤¤uvacanato ca paramatthena nàvijjamànaü2, vuttaü hetaü?Athã bhikkhave ajàtaü abhåtaü akataü asaïkhataü"[a]ti. Idaü dukkhanirodhaniddese vinicchayakathàmukhaü. Dukkhanirodhagàminã pañipadàniddese vuttà pana aññhadhammà kàmaü khandhaniddesepi atthato pakàsitàyeva, idha pana nesaü ekakkhaõe pavattamànànaü visesàvabodhanatthaü vadàma: saïkhepato hi catusaccapañivedhàya pañipannassa yogino nibbàõà rammaõaü avijjànusaya samugghàtakaü pa¤¤àcakkhu sammàdiññhi. Sà sammàdassanalakkhaõà, dhàtuppakàsanarasà, avijjavdhakàraviddhaüsana paccupaññhànà. Tathà sampannadiññhino taü sampayuttaü micchàsaïkappa nighàtakaü cetaso nibbàõapadàbhiniropanaü sammà saïkappo. So sammà cittàbiniropana lakkhaõo, appanà raso, micchàsaïkappappahànapaccupaññhàno. Tathà passato vitakkayato ca taü sampayuttàva vacãduccaritaü samugghàtikà [PTS Page 510] [\q 510/] micchàvàcà pahànapaccupaññhànà. Tathà viramato taü sampayuttàva micchàkammantasamucchedikà pàõàtipàtàdivirati sammàkammanto nàma. So samuññhàpana lakkhaõo, viramaõa raso, micchà kammantappahàna paccupaññhàno. Yà panassa tesaü sammàvàcà sammà kammantànaü3 visuddhibhåtà taü sampayuttàva kuhanàdiupacche dikà micchàjãvavirati sà sammààjivo nàma. So vodàna lakkhaõo, ¤àyàjivappavattiraso, micchàjãvappahàna paccupaññhàno. Athassa yo tassaü sammà vàcàkammantàjivasaïkhàtàya sãlabhåmiyaü patiññhitassa tadanuråpo taüsampayuttova kosajjasamucchedako viriyàrambho esa sammàvàyàmo nàma. So paggahalakkhano, anuppannaakusalànuppàdanàdiraso, micchàvàyàmappahàna paccu 1. Ma. 1. Buddhàdãnaü niññhàya visesàbhàvato ekàva niññhà. Yena bhàvanàya pattaü, tassa kilosavåpasamaü upàdisesa¤ca upàdàya pa¤¤àpanãyattà saha upàdisesene pa¤¤àpãyatãti saupàdisesaü, yo cassa asamudayappahànena upahatàya hà kammaphalassa carimacittato ca uddhaü pavattikhandhànaü anuppàdanato uppannà na¤ca antaradhànato upàdisesàbhàvo, taü upàdàya pa¤¤àpanãyato natthi ettha upàdisesoti anupàdisesaü. 2. Ma. 1. Sabhàvato nibbàõaü 3. Ma. 11. Sammàvàcàkammantànaü. [A.] Itivuttaka dukanipàta ajàtasutta. [SL Page 381] [\x 381/] Paññhàno. Tassevaü vàyàmato taü sampayuttova micchàsati vinindunano cetaso asammoso sammàsati nàma. Sà upaññhàna lakkhaõà, asammussanarasà, micchàsatippahànapaccupaññhànà. Evaü anuttaràya satiyà saürakkhiyamàna cittassa taü sampayuttàva micchàsamàdhi viddhaüsikà cittekaggatà sammàsamàdhi nàma. So avikkhepa lakkhaõo, samàdhànaraso, micchà samàdhippahàna paccupaññhànoti. Ayaü dukkhanirodhagàminã pañipadàniddese nayo. Evamettha jàtiàdãnaü vinicchayo veditabbo. ¥àõakiccatoti sacca¤àõassa kiccatopi vinicchayo vedi tabbo. Duvidhaü hi sacca¤àõaü anubodha¤àõaü pañivedha¤àõa¤ca, tattha anubodha¤àõaü lokiyaü anussavàdivasena niredhemagge ca pavattati. Pañivedha¤àõaü lokuttaraü nirodhamàrammaõaü katvà kiccato cattàri saccàni pañivijjhati. Yathàha: - " yo bhikkhave dukkhaü passati dukkhasamudayampi so passati, dukkhanirodhampi passati, dukkhanirodhagàminã pañipadampi passatã"ti[a] sabbaü vattabbaü. Taü panassa kiccaü g¤àõadassanavisuddhiyaü àvibhavissatã, [PTS Page 511] [\q 511/] yaü panetaü lokiyaü, tattha dukkha¤àõaü pariyuññhànàbibhavavasena pavattamànaü sakkàyadiññiü nivatteti. Samudaya¤àõaü ucchedadiññhiü, nirodha ¤àõaü sassatadiññhiü, magga¤àõaü akiriyadiññhiü, dukkhag¤àõaü và dhuva subhasukhattabhàvavirahitesu khandhesu dhuvasubhasukhattabhàvasa¤¤àsaïkhàtaü phale vippañipattiü, samudaya¤àõaü issarapadhàna kàlasabhàvàdãhi loko pavattatãti akàraõe kàraõàbhimànappavattaü hetumhi vippañipattiü, nirodha¤àõaü aråpaloka1 lokadhåpikàdãsu apa vagga gàhabhåtaü nirodhe vippañipattiü, magga¤àõaü kàmasukhallika attakilamathànuyogappabhede avisuddhimagge visuddhimaggagàha vasenapavattaü upàye vippañipattiü nivatteti. Tenetaü vuccati: - Loko lokappabhave lokatthagame sive ca tadåpàye, Sammuyhati tàva naro na vijànàti yàva saccànãti. Evamettha ¤àõakiccatopi vinicchayo veditabbo. Antogadhànaü pabhedàti dukkhasaccasmiü hi ñhapetvà tanhaü ceva anàsavadhamme ca sesàsabbadhammà antogadà, samudayasacce chattiüsa taõhàvicaritàni, nirodhasaccaü asammassaü, maggasacce sammàdiññhimukhena vãmaüsiddhipàda pa¤¤indriya pa¤¤àbala dhammavicaya 1. Si. 11. Aråpalekolokathåpikàdisu [a.] Saüyuttanikàyakoñigàmavagga. [SL Page 382] [\x 382/] Sambojjhaïgàni. Sammàsaïkappàpadesena tayo nekkhamma vitakkàdayo, sammàvàcàpadesena cattàri vacãsucaritàni, sammà kammantàpadesena tãõi kàyasucaritàni, sammàjiva mukhena appicchatà santuññhità ca. Sabbesaü yeva và etesaü sammàvàcà kammantàjivànaü ariyakantasãlattà ariyakantasãlassa ca saddhà hatthena pañiggahetabbattà tesaü atthitàya atthibhàvato saddhindriya saddhàbalaü chandiddhipàdà. Sammàvàyàmàpadesena catubbidha sammappadhàna viriyindriya viriyabala viriyasambojjhaïgàni, sammàsati apadesena catubbidha satipaññhàna satindriya satibala sati sambojjhaïgàni, sammàsamàdi apadesena savitakkasavicàràdayo tayo samàdhi cittasamàdhi samàdhindriya 512 samàdhi bala pãti passaddhi samàdhi upekkhà sambojjhaïgàni antogadhànãti. Evamettha antogadhànaü pabhedàpi vinicchayo veditabbo. Upamàtoti bhàro viya hi dukkhasaccaü daññhabbaü, bhàràdànamiva samudayasaccaü, bhàranikkhepanamiva nirodhasaccaü, bhàranikkhepanå pàyo viya maggasaccaü. Rogo viya ca dukkhasaccaü, roganidàna miva samidayasaccaü, rogavåpasamo viya nirodhasaccaü, bhesajjamiva maggasaccaü, dubbhikkhamiva và dukkhasaccaü, dubbåññhi viya samudayasaccaü, subhikkhamivanirodhasaccaü, suvuññhi viya maggasaccaü. Apica: - verã vera måla verasamugghàta verasamugghàtupàyehi, visarukkha rukkhamåla målupaccheda tadupacchedanåpàyehi, bhaya bhayamåla nibbhaya tadadhigamå pàyehi, oramatãra mahogha pàrimatãra taüsampàpakavàyàmehi ca yojetvàpetàni upamàto veditabbànãti. Evamettha upa màto vinicchayo viditebbo. Catukkatoti atthi cettha dukkhaü na ariyasaccaü, atthi ariya saccaü na dukkhaü, atthi dukkha¤ceva ariyasacca¤ca, atthi neva dukkhaü na ariyasaccaü, esa nayo samudayàdisu. Tatthapaggasampayuttà dhammà sàma¤¤aphalàni ca "yadaniccaü taü dukkhaü"ti vacanato saïkhàradukkha tàya dukkhaü, na ariyasaccaü. Nirodho ariyasaccaü, na dukkhaü. Itarampana ariyasaccadvayaü siyà dukkhaü aniccato, na pana yassa pari¤¤àya bhagavati brahmacariyaü vussati tathatthena. Sabbàkàrena pana upàdànakkhandhapa¤cakaü dukkha¤ceva ariyasaccca a¤¤ata; taõhàya maggasampayuttà dhammà sàma¤¤aphalàni ca yassa pari¤¤atthaü bhagavati brahmacariyaü vussati tathatthena neva dukkhaü na ariyasaccaü, evaü samudayàdisupi yathàyogaü yojetvà catukkatopettha minicchayo veditabbo. Su¤¤atekavidhàdihãti ettha su¤¤ato tàva paramatthena hi sabbàneva saccàni vedaka kàraka nibbuta gamakàbhàvato su¤¤à nãti veditabbàni. Tenetaü vuccati: [PTS Page 513 [\q 513/] -] [SL Page 383] [\x 383/] Dukkhameva hi na koci dukkhito kàrako na kiriyàva vijjati, atthi nubbuti na nibbuto pumà maggamatthi gamako na vijjatãti. Athavà: - Dhåva subha sukhattasu¤¤aü purimadvaya mattasu¤¤amamatapadaü, Dhåva sukha attavirahito maggo iti su¤¤atà tesu. Nirodhasu¤¤àni và tãõi. Nirodhe ca sesattaya su¤¤o, phalasu¤¤o và ettha hetu, samudayo dukkhassàbhàvato magge ca nirodhassa. Na phalena sagabbho pakativàdãnaü pakativiya, hetu su¤¤ca phalaü dukkhasamudayànaü nirodhamaggàna¤ca asamavàyà. Na hotusamavetaü hetuphalaü samavàyavàdãnaü dvãaõukàdi viya. Tenetaü vuccati: - Tayamidha nirodhasu¤¤aü tayena tenàpi nibbuti su¤¤à, Su¤¤o phalena hetu phalampi taü hetunà su¤¤anti. Evaü tàva su¤¤ato vinicchayo veditabbo. [PTS Page 514] [\q 514/] Ekavidhàdãhãti sabbaveva cettha dukkhaü ekavidhaü pavattibhàvato, duvidhaü nàråpato, tividhaü kàmaråpàråpuppatti bhàvabhedato, catubbidaü catuàhàrabhedato, pa¤cavidhaü pa¤cåpàdànakkhandha bhedato. Samudayopi ekavidho pavattakabhàvato, duvidho diññhi sampayuttàsampayuttato, tividho kàmabhava vibhava taõhàbhedato, catubbidho catumaggappaheyyato, pa¤cavidho råpàbhinandanàdi bhedato, chabbidho chataõhàkàyabhedato. Nirodhopi eka vidho asaïkhatadhàtubhàvato, pariyàyena pana duvidho saupàdisesa anupàdisesabhedato, tividho bhavattayavåpasamato, catubbidho catumaggàdhigamanãyato, pa¤cavidho pa¤càbhinandanavåpasamato, chabbidho chataõhàkàyakkhayabhedato. Maggopi ekavidho bhàve tabbato, duvidho samathapipassanàbhedato, dassanabhàvanàbhedato và. Tividho khandhattiyabedato, ayaü hi sappadesattà nagaraü viya rajjena nippadesehi tãhi khavdhehi saïgahito. Yathàha: "nakho àvuso visàkha ariyena aññhaïgikena maggena tayo khandhà saïgahità, tãhica kho àvuso visàkha dhandhehi ariyo aññhaïgiko maggo saïgahito, yà càvuso visàkha sammàvàcà yo ca sammàkammanto yo ca sammààjãvo, ime dhammà sãlakkhandhe saïgahità. Yo ca sammàvàyàmo yà ca sammàsati yo ca sammàsamàdhi ime dhammà samàdhikkhandhe saïgahità, yà ca sammàdiññhi yo ca sammà saïkappo ime dhammà pa¤¤àkkhandhe saïgahità"ti. [A] etta hi [A.] Majjhimanikàya- mahàvedallasutta. [SL Page 384] [\x 384/] Sammàvàcàdayo tayo sãlameva, tasmà te sajàtito sãlakkhavdhena saïgahità. Ki¤càpihi pàëiyaü "sãlakkhandhe"ti bhummena viya niddeso kato, attho pana karaõavaseneva veditabbo, sammà vàyàmàdãsu pana tãsu samàdhi attano dhammatàya àrammaõe ekagga bhàvena appetuü na sakkoti. Viriye pana paggahakiccaü sàdhente satiyà ca apilàpanakiccaü sàdhentiyà laddhåpakàro hutvà sakkoti, tatràyaü upamà: -yathàhi nakkhattaü kãëissàmàti uyyànaü paviññhesu tãsu sahàyesu eko supupphitaücampakarukkhaü disvà hattha ukkhipitvà gahotumpi na sakkuõeyya, athassa dutiyo onamitvà piññhiü dadeyya sotassa piññhiyaü ñhatnàpi kampamàno gahetuü na [PTS Page 515] [\q 515/] sakkuõeyya, athassa itaro aüsakåñaü upanàmeyya, so ekassa piññhiyaü ñhatvà ekassa aüsakåñaü olubbha yathàruci pupphàni ocinitvà piëandhitvà nakkhattaü kãëeyya, evaü sampadamidaü daññhabbaü. Ekato uyyànaü paviññhà tayo sahàyà viya hi ekato jàtà sammàvàyàmàdayo tayo dhammà, supupphitacampako viya àrammaõaü, hatthaü ukkhipitvàpi gahetuü asakkonto viya attano dhamma tàya àrammaõe ekaggabhàvena appetuü asakkonto samàdhi, piññhiü datvà onatasahàyoviya vàyàmo, aüsakåñaü datvà ñhitasahàyo viya sati, yathà tesu ekassa pãññhiyaü ñhatvà ekassa aüsakåñaü olubbha itaro yathàruci pupphaü gahetuü sakkoti, evameva viriye paggaha kiccaü sàdhente satiyà ca apilàpanakiccaü sàdhentiyà laddhåpakàro samàdhi sakkoti àrammaõe ekaggabhàvena appetuü, tasmà samàdiyavaittha sajàtito samàdhikkhavdhena saïgahito, vàyà masatiyo pana kiriyato saïgahità honta. Smamàdiññhi sammà saïkappesupi pa¤¤àattano dhammatàya aniccaü dukkhamanattàti àrammaõaü nicchetuü na sakkoti, vitakko pana àkoñetvà àkoñetvà dente sakkoti, kathaü? Yathàhi hera¤¤iko kahà paõa hatthe ñhapetvà sabbabhàgesu oloketukàmo samànopi na cakkhutaleneva parivattetuü sakkoti, aïgulipabbehi pana parivattetvà parivattetvà itocito ca oloketuü sakkoti evamevaü na pa¤¤à attano dhammatàya aniccàdivasena àrammaõaü nicchetu sakkoti, abhiniropanalakkhaõena pana àhananapariyà hananarasona vitakkena àkoñentena viya parivattentena viya ca àdàyàdàya dinnameva nicchetuü sakkoti, tasmà idhàpi sammàdiññhiyeva sajàtito pa¤¤àkkhandhena saïgahità, sammà saïkappo pana kiriyavasona saïgahito hoti, iti imehi tãhi khandhehimaggo saïgahaü gacchati, tena vuttaü tividho khandhattaya bhedatoti. Catubbido sotàpattimaggàdi vasena, apica: - sabbà neva saccàni ekavidhàni avitathattà, abhi¤¤eyyattà và. Duvidhàni lokiyalokuttarato. Saïkhatàsaïkhatato và. Tividhàni [SL Page 385] [\x 385/] Dassanabhàvanà hi pahàtabbato, appahàtabbatàya ca. Catubbidhàni pari¤¤eyyàdi bhedatoti. Evamettha ekavidhàdihipi vinicchayo veditabbo. [PTS Page 516] [\q 516/] Sahàgavisabhàgatoti sabbàneva ca saccàni a¤¤ama¤¤a sabhagàni avitathato attasu¤¤ato dukkarapañivedhato ca. Yathàha: - "taü kaü ma¤¤asi ànanda katamaü nu kho dukkarataraü và durabhisambhava taraü và, yo và dåratova sukhumena tàlacchiggalena asanaü ati pàteyya poïkhànupoïkhaü aviràdhitaü, yo và satadhà bhinnassa vàlassa koñiyà koñiü pañivijjheyyàti. Etadeva bhante dukkaratara¤ceva durabhisambhavatara¤ca. Ye và satadhà bhinnassa vàlassa koñiyà koñiü pañivijjheyyàti. Atha kho te ànanda duppañivijjhataraü pañivijjhanti. Ye idaü dukkhanti yathàbhåtaü pañivijjhanti idaü dukkhasamudayoti yathàbhåtaü pañivijjhanti idaü dukkhanirodhoti yathàbhåtaü pañivijjhanti"ti. [A] visabhàgàni salakkhaõavavatthànato, purimàni ca dve sabhàgàni duravagàhattena gambhãrattà lokiyattà sàsavattà ca. Visabhàgàni phalahetubhedato pari¤¤eyyappahàtabbato ca. Pacchimànipi dve sabhàgàni gambhãrattena duravagàhattà lokuttarattà anàsavattàca, visabhàgàni visayavisayãbhedato sacchikàtabba bhàve tabbato ca, pañhamatatiyàni càpi sabhàgàni phalàpadesato, visabhagàni saïkhatàsaïkhatato, dutiyacatutthàni càpi sabhàgàni hetu apa desato, visabhàgàni ekantakusalàkusalato, pañhamacatutthàni càpi sabhàgàni saïkhatato. Visabhàgàni lokiyalokuttarato, dutiyatatiyàni càpi sabhàgàni nevasekkha nàsekkhabhàvato, visabhàgàni sàrammaõànàrammaõato. Iti evaü pakàrehi nayehi ca vicakkhaõo Vija¤¤à ariyasaccànaü sabhàgavisabhàgatanti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate visuddhimagge Pa¤¤àbhàvanàdhikàre Indriya sacca niddeso nàma Soëasamo paricchedo. [PTS Page 517] [\q 517/] [A.] Saüyuttanikàya - papàtavagga. [SL Page 386] [\x 386/] 17. Pa¤¤àbhumi naddeso. Idàni khandhàyatanadhàtu indriyasaccapañiccasamuppàdàdibhedà dhammà bhumãti evaü vuttesu imissà pa¤¤àya bhumibhutesu dhammesu yasmà pañiccasamuppàdo ceva àdisaddena saïgahità pañiccasamuppannà dhammà ca avasesà honti, tasmà tesaü vaõõanàkkamo anuppatto. Tattha avijjàdayo tàva dhammà pañiccasamuppàdoti veditabbà. Vuttaü hetaü bhagavatà " katamo ca bhikkhave pañica samuppàdo: avijjàpaccayà bhikkhave saïkhàrà, saïkhàrapaccayà vi¤¤àõaü, vi¤¤àõapaccayà nàmaråpaü, nàmaråpapaccayà saëàyatanaü, saëàyatanapaccayà phasso, phassapaccayà vedanà, vedanà paccayà taõhà, taõhàpaccayà upàdànaü, upàdànapaccayà bhavo, bhavapaccayà jàti, jàtipaccayà jaràmaraõaü sokaparidevadukkhadomanassupàyàsà sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhandhassa samudayo hoti. Ayaü vuccati bhikkhave pañiccasamuppàdo"ti. [A] jaràmaraõàdayo pana pañiccasamuppannà dhammàti veditabbà. Vuttaü heta bhagavatà: -"katame ca bhikkhave pañiccasamuppannà dhammà: jaràmaraõaü bhikkhave aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vaya dhammaü viràgadhammaü nirodhadhammaü, jàti bhikkhave paccayà jaràmaraõaü, bhavo paccaya upàdànaü upàdanaü paccayà taõhà taõhà paccayà vedanàga vedanà paccayà phasso paso paccayà saëàyatanaü saëayatana paccayà nàråpaü nàmaråpa paccayà vi¤¤àõaü vi¤¤àõa paccayà saïkhàraü saïkhàra paccàya avijjà bhikkhavo aniccà saïkhatà pañiccasamuppannà khaya dhammà vayadhammà viràgadhammà nirodhadhammà, ime vuccanti bhikkhave pañiccasamuppannà dhammà"ti. [PTS Page 518 [\q 518/] b] ayaü panettha saïkhepo. Pañiccasamuppàdoti paccayadhammà veditabbà, pañiccasamuppannà dhammàti tehi tehi paccayehi nibbattadhammà. Kathamidaü jànitabbanti ce? Bhagavato vacanena, bhagavatà hi pañiccasamuppàda pañiccasamuppannadhamma desanàsutte "katamo ca bhikkhave pañiccasamuppàdo jàtipaccayà bhikkhave jaràmaraõaü uppàde và tathàgatànaü anuppàdevà tathàgatànaü ñhitàva sà dhàtu dhammaññhitatà dhammaniyàmatà idappaccayatà, taü tathàgato abhisambujjhati abhisameti. Abhisambhujjhitvà abhisametvà àcikkhati deseti pa¤¤apeti paññhapeti vivarati vibhajati uttànã karoti. Passathàti càha, jàtipaccayà bhikkhave jarà maraõaü, bhavapaccayà bhikkhave jàti jàti paccayà jaràmaraõa jaràmaraõa paccayà sekaparidevadukkhadomanassupàyàsà sambhavanti. Avijjàpaccayà bhikkhave saïkhàrà, uppàde và tathàgatànaü anuppàde và tathàgatànaü ñhitàva sà dhàtu dhammaññhitatà dhammaniyàmatà idappaccayatà, taü tathàgato abhisambujjhati abhisameti. Abhisambujjhitvà abhisavetvà àcikkhati deseti pa¤¤apeti paññhapeti vicarati vibhajati uttànãkaroti passathàti càha, avijjàpaccayà bhikkhave saïkhàrà, iti ko bhikkhave yà tatra tathatà avitathatà ana¤¤athatà dappaccayatà, ayaü vuccati bhikkhave [A.] Saüyuttanikàya - buddhavagga. [B.] Saüyuttanikàya- àhàravagga. [SL Page 387] [\x 387/] Pañiccasamupàdo"ti[a] evaü pañiccasamuppàdaü desentena tathatà dãhi vevacanehi paccayadhammàva pañiccasamuppàdoti vuttà, tasmà jaràmaranàdãnaü dhammàniü dhammànaü paccayalakkhano pañiccasamuppàdo, dukkhànubandhanaraso, kummaggapaccupaññhànoti veditabbo. So panàyaü tehi tehi paccayehi anånàdhikeheva tassa tassa dhammassa sambhavato tathatàti. Sàmaggiü upagatesu paccayesu muhuttampi tato nibbattanadhammànaü asambhavàbhàvato avitatha tàti, a¤¤adhammapaccayehi a¤¤adhammànuppattito ana¤¤atha tàti. Yathàvuttànaü vi idappaccayatàti vutto, tatràyaü vacanatthe: imesaü paccayà idappaccayà, idappaccayà evaü idappaccayatà, idappaccayànaü và samåho idappaccayatà, lakkhaõaü panettha sadda satthato pariyesitabbaü, kecipanapañiccasammà ca titthiyaü parikppita pakati purisàdikàraõanirapekkho uppàdo pañiccasamuppàdoti evaü uppàdamattaü pañiccasamuppàdoti vadanti. Taü [PTS Page 519] [\q 519/] na yujti, kasmà? Suttàbhàvato suttavirodhato gambhãranayàsambhavato saddabhe dato ca. Uppàdamattaü pañiccasamuppàdoti hi suttaü natthi, taü pañiccasamuppàdoti ca vadantassa padesa vihàrasuttavirodho àpajjati. Kathaü? Bhagavato ha "atha kho bhagavà rattiyà pañhamaü yàmaü pañiccasamuppàdaü anulomapañilomaü manasàkàsã"ti[b] àdivacanato pañiccasamuppàdamanasikàro pañhamàbisambuddhavihàro padesa vihàro ca tassekadesavihàro. Yathàha: -"yena svàhaü bhikkhave vihàrena pañhamàbhisambuddho viharàmi, tassa padesena vibhàsiü"ti. [C] tatra ca paccayàkàradassanena vihàsi, na uppàdamattadassane nàti. Yathàha: "so evaü pajàmi micchàdiññhipaccayàpi vedayitaü sammàdiññhipaccayàpi vedayitaü micchàsaïkappapaccayàpi vedayita"nti sabbaü vitthàretabbaü. Evaü appàdamattaü pañiccasamuppàdoti vadantassa padesavihàrasuttavirodho àpajjati. Tathà kaccàna suttavirodho, kaccànasuttepi hi "lokasamudayaü kho kaccàna yathàbhåtaü sammappa¤¤àya passato yà loke natthità sà nahotã"ti[a.] Anulomapañiccasamuppàdo lokappaccayato lokasamudayoti ucchedadiññhisamugghàtatthaü pakàsito. Na uppàdamattaü, na hi uppàdamattadassanena pana hoti. Paccayànuparame phalànu paramatoti, evaü uppàdamattaü pañiccasamuppàdoti vadantassa kaccànasuttavirodopi àpajjati, gambhãranayàsambhavatoti vuctaü kho panetaübhagavatà "gambhãro càyaü ànanda pañiccasamuppàdo gambhãràvabhàso cà"ti, [b] gambhãrattadva nàma catubbidhaü. Taü parato. [A.] Saüyuttanikàya- àhàravagga [b.] Mahàvagga bodhikathà, [c.] Saüyuttanikàya - vihàravagga. [D] saüyuttanikàya - dukkhavagga. [SL Page 388] [\x 388/] Vaõõayissàma, taü uppàdamatte natthi, catubbidhanayapatimaõói tadvetaü pañiccasamuppàdaü vaõõayanti. Tampi nayacatukkaü uppàda matte natthãti gambhãranayàsambhavatopi na uppàdamattaü pañicca samuppàdo, saddabhedatoti pañiccasaddo ca panàyaü samàno [PTS Page 520] [\q 520/] kattari pubbakàle payujjamàno atthasiddhikaro hoti, seyyathãdaü: "cakkhuü ca pañiccaråpe ca appajjati cakkhuvi¤¤àõaü"ti[a] idha pana bhàvasàdhanena uppàdasaddena saddhiüpayujjamàno samàno samànassa kattu abhàvato saddabhedaü gacchati, na ca ki¤ci atthaü sàdhe tãti saddabhedatopi ni uppàdamattaü pañiccasamuppàdoti, tattha siyà: hoti saddena saddhiü yojayissàma pañiccasamuppàdo hotãti taü na yuttaü. Kasmà? Yogàbhàvatoceva uppàdassa ca uppàda pattidosato. "Pañiccamuppàdaü vo bhikkhave desissàmi, katamo ca bhikkhave pañiccasamuppàdo avijjàpaccayà bhikkhave saïkhàrà. Saïkhàrapaccayà vi¤¤àõaü. Vi¤g¤àõapaccayà nàmaråpaü. Nàraråpa paccayà saëàyatanaü. Saëàyatanapaccayà phasso. Phassapaccayà vedanà. Vedanàpaccayà taõhà. Taõhàpaccayà upàdànaü, upàdànapaccayà bhavo. Bhavapaccayà jàti. Jàtipaccayà jaràmaraõaü, sokaparidevadukkhadomanassupàyàsà sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. Ayaü vucacti bhikkhave pañiccasamuppàdo"ti[b] imesu hi padesu ekenapi saddhiü hotisaddo yogaü na gacchati, na ca uppàdo hoti, sace bhaveyya uppàdassàpi uppàdo pàpuõeyyàti, yepi ma¤¤anti idappaccayànaü bhàvo idappaccayatà, bhàvo ca nàma yo àkàro avijjàdãnaü saïkhàràdipàtubhàve hetu, so tasmiü saïkhàravikàre pañicca samuppàdasa¤¤àti. Tesaü taü na yujjati. Kasmà? Avijàdãnaü hetuvacanato. Bhagavatà hi "tasmàtiha ànanda esova hotu etaü nidànaü esasamudayo esapaccayo jaràmaraõassa yadidaü jàti Tasmàtihànanda eseva hetu etaü nidànaü esa samudayo esa paccayo jàtiyà yadidaü bhavo. Tasmàtihàvanda eseva hetu etaü nidànaü esa samudayo esa paccayo bhavassayadidaü upàdànaü". Tasmàtihàvanda eseva hetu etaü nidànaü esa samudayo esa paccayo upàdànassa yadidaü taõhà" tasmàtihànanda eseva hetu etaü nidànaü esa samudayo esa paccayo taõhàya yadidaü vedanà. Tasmàtihànandaeseva hetu etaü nadànaü esa samudayo esa paccayo àrakkhassa yadidaü macchariyaü tasmàtihànanda eseva hetu etaü nidànaü esa samudayo esa paccayo macchariyassa yadidaü pariggaho. Tasmàtihànanda eseva hetu etaü nidànaü esa samudayo esa paccayo pariggahassa yadidaüajjhosanaü. Tasmàtihànanda eseva hetu etaü nidànaü esa samudayo esa paccayo jjhosànassa yadidaü chandaràgo. Tasmàtihànanda eseva hetu etaü nidànaü esa samudayo esa paccayo chandaràgassa yadidaü vinicchayo. Tasmàtihànanda eseva hetu etaü nidànaü esa samudayo esa paccayo làbhassa yadidaü pariyesanà. Tasmàtihànanda eseva hetu etaü nidànaü esa samudayo esa paccayo pariyesanàya yadidaü taõhà. Tasmàtihànanda eseva hetu etaü nidànaü esa samudayo esa paccayo vedanàya yadidaü phasso tasmàtihànanda eseva hetu etaü nidànaü esa samudayo esa paccayo phassassa yadidaü nàmaråpaü kamhàkievysa emeya hetu etaü nidànaü. Esa samudayo esa paccayo nàmaråpassa yadidaü vi¤¤àõaü tasmàtihànanda eseva hetu etaü nidànaü esa samudayo esa pccayo vi¤¤àõassa yadidaünàmaråpaü. -Saïkhàrànaü yadidaü àvijjà"ti[c] evaü avijjàdayo hetuti vuttà. Na tesaü vikàro. Tasmà pañiccasamuppàdoti paccayadhammà vedi tabbàti. Iti yantaü vuttaü, taü sammà vuttti veditabbaü. Yà panettha pañiccasamuppàdoti imàya byà¤janacchàyàya uppàdo yevàyaü vuttotisa¤¤à uppajjati, sà imassa padassa evamatthaü gahevo våpasametabbà. Bhagavatàhi: - Dvedhà tato pacatte dhammasamåhe yato idaü vacanaü, Tappaccayo tato yaü phalopacàrena iti vutto. Yo hi ayaü paccayatàya pavatto dhammasamåho, tattha pañicca samuppàdoti idaü vacanaüdvedhà icchanti. So hi [PTS Page 521] [\q 521/] yasmà patãya màno hitàya sukhàya ca sampavattati, 1 tasmà paccetumarahanti naü paõóitàti pañicco. Uppajjamàno ca saha sammà ca uppajjati, na ekekato, nàpi ahetutoti samuppàdo. Evaü pañicco ca so samuppàdo càti pañiccasamuppàdo. Apica: - saha uppajjatãti samuppàdo, paccayasàmaggiü pana pañicca apaccakkhàyàti evampi [A.] Saüyuttanikàya - gahapativagga. [B.] Saüyuttanikàya - buddhavagga. [C] dighanikàyamahànidànasutta. 1. Ma. 1. Saüvattati. [SL Page 389] [\x 389/] Pañiccasamuppàdo, tassa càyaü hetusamåho paccayoti tappacca yattà ayampi yathà loke semhassa paccayo guëo semho guëoti vuccati, yathà ca sàsane sukhappaccayo buddhànaü uppàdo suko buddhànaü uppàdoti vuccati. Yathà pañiccasamuppàdo icceva phalavohàrena vuttoti veditabbo. Athavà: - Pañimukhamitoti vutto hotusamåho ayaü pañiccoti, Sahite uppàdeti ca iti vutto so samuppàdo. Yo hi esa saïkhàràdinaü pàtubhàvàya avijjàdiekekahetu sãsena niddiññho hetusamåho, so sàdhàraõaphalanipphàdakaññhena avekallaññhena ca sàmaggiaïgànaü a¤¤ama¤¤ena pañimukhaü ito gatoti kavo pañiccoti vuccati. Svàyaü sahite yeva a¤¤ama¤¤aü acinibhogavuttidhamme uppàdetãti samuppàdotipi vutto, evampi pañiccoca so samuppàdo càti pañiccasamuppàdo. Aparo nayo: - Paccayatà a¤¤o¤¤aü pañicca yasmà samaü saha ca dhamme, Ayamuppàdeti tatopi evamidha bhàsità muninà. Avijjàdisãsena niddiññhapaccayesu hi yo paccayà yaü saïkhà ràdikaü dhammaü uppàdenti, na te a¤¤ama¤¤aü apañicca a¤¤¤a ma¤¤avekalle sati uppàdetuü samatthàti. Tasmà pañiccasamaü saha ca na ekekadesaü, nàpi pubbàparabhàvena ayaü paccayatà dhamme uppàdetãti atthànusàravohàrakusalena muninà evamidha bhàsità pañiccasamuppàdotveva bhàsitàti attho. Evaü bhàsamà nena ca: - Purimena sassatàdãna mabhàvo pacchimena ca padena, Ucchedàdi vighàto dvayena paridãpito ¤àyo. Purimenàti paccayasàmaggiparidãpakena pañiccapadena [PTS Page 522] [\q 522/] pavatti dhammànaü paccayasàmaggiyaü ayàttavuttittà sassatàhetu visama hetu vasavattivàdappabhedànaü sassatàdãnaü abhàvo paridãpito hoti. Kiü hi sassatàdãnaü ahetuàdivasena và pavattànaü paccayasàmaggiyàti. Pacchimena ca padenàti dhammànaü uppàdapari dãpakena samuppàdapadena paccayasàmaggiyaü dhammànaü uppattito vihatà uccheda natthika akiriyavàdàti ucchedàdivighàto paridãpito hoti. Purimapurimapaccayavasena hi punappuna uppajjamànesu dhammesu kuto ucchedo, natthikà akiriyavàdà càti. Dvayenàti sakalena pañiccasamuppàdavacanena, tassà tassà paccayasàmaggiyà santatiü avicchivditvà tesaü tesaü dhammànaü sambhavato majjhimà pañipadà, so karoti so pañisaüvedeti a¤¤o karoti a¤¤o [SL Page 390] [\x 390/] Pañisaüvedetãti vàdappahànaü janapadaniruttiyà anabiniveso sama¤¤àya anatidàvananti ayaü ¤àyo paridãpito hotãti ayaü tàva pañiccasamuppàdoti vacanamattassa attho. Yà panàyaü bhagavatà pañiccasamuppàdaü desentena "avijàpaccayà saïkhàrà"ti àdãnà nayona nikkhittà tanti, tassà attha daünakhkhakaü taroke. Ka niphajjanàcisakhóagaü otaritvà àcariye anabbhàcikkhantena sakasamayaü avokkamantena parasamayaü anàyåhantenasuttaü appañibàhantena vinayaü anulomentena mahàpadese olokentenadhammaü dãpentena atthaü saïgàhentena tamevatthaü punaràvattetvà aparehipi pariyàyehi niddisantena ca yasmà atthasaüvaõõanà kàtabbà hoti, pakati yàpica dukkaràva pañiccasamuppàdassa atthasaüvaõõanà. Yathàhu poràõà: - Saccaü satto pañisandhi paccayàkàrameva ca, Duddasà caturo dhammà desetu¤ca sudukkaràti. Tasmà a¤¤ata; àgamàdhigamappattehi na såkarà pañiccasamuppà dassa atthasaüvaõõanàti1 paritulayitvà: - Vattukàmo ahaü ajja paccayàkàravaõõanaü Patiññhaü nàdhigacchàmi ajjhogàëhova sàgaraü. [PTS Page 523] [\q 523/] Sàsanaü panidaü nànà desanànayamaõóitaü. Pubbàcariya maggo ca abbocchinno pavattati. Yasmà tasmà tadubhayaü sannissàyatthavaõõanaü ârabhissàmi etassa taü suõàtha samàhità. Vuttaü hetaü pubbàcariyehi: - Yo kocimaü aññhi katvà suõeyya labhetha pubbàpariyaü visesaü, Laddhàna pubbàpariyaü visesaü adassanaü maccuràjassa gaccheti. "Avijjàpaccayà saïkhàrà"ti àdisu hi àditoyeva tàva: - Desanàbhedato attha lakkhaõekavidhàdito, Aïgàna¤ca vavatthànà vi¤¤àtabbo vinicchayo. Tattha desanàbhedatoti bhagavato hi vallihàrakànaü catunnaü purisànaü valligahaõaü viya àdito và majjhato và paññhàya yàva pariyosànaü, tathà pariyosànato và majjhato và paññhàya yàva àdãti catubbidhà pañiccasamuppàdadesanà. Yathà hi valli 1. Ma. 11. Maõõanàti. [SL Page 391] [\x 391/] Hàrakesu catusu purisesu eko valliyà målameva pañhamaü passati, so taü måle chetvà sabbaü àkaóóhitvà àdàya kamme upaneti, evaü bhagavà "iti ko bhikkhave avijjàpaccayà saïkhàrà, saïkhàrapaccayà vi¤¤àõaü, vi¤¤àõapaccayà nàmaråpaü, nàmaråpapaccayà saëàyatanaü, saëàyatanapaccayà phasso, phassapaccayà vedanà, vedanà paccayà taõhà, taõhàpaccayà upàdànaü, upàdànapaccayà bhavo, bhavapaccayà jàti jàtipaccayà jaràmaraõaü"ti[a] àdito paññhàya yàva pariyosànàpi pañicca samuppàdaü deseti. Yathàpana tesu purisesu eko valliyà majjhaü pañhamaü passati, so majjhe chinditvà upari bhàga¤¤eva àkaóóhitvà àdàya kamme upaneti, evaü bhagavà "tassa taüvedanaü abhinandato abhivadato ajjhosàya tiññhato uppajjati nandã, yà vedanàsu nandã tadupàdànaü, tassupàdànapaccayà bhavo, bhavapaccayà jàtã"ti[a] majjhato paññhàyayàva pariyosànàpi deseti, yathà ca tesu puri sesu eko valliyà aggaü pañhamaü passati, so agge gahetvà aggànusàrena yàva målà sabbaü àdàya kamme upaneti, evaü bhagavà "jàtipaccayaü jaràmaraõanti iti kho panetaü vuttaü jàti paccayànuko bhikkhave jaràmaraõaü novà kathaü vo ettha hotãti? Jàtipaccayà bhante jaràmaraõaü, evaü no ettha hoti jàtipaccayà jaràmaraõanti. [PTS Page 524] [\q 524/] bhavapaccayà jàti jàti paccayà bhavo, bhava paccayà upàdàna upàdàpaccayà taõhà taõhàpaccayà vedanà vedanà paccayà phassa phassapaccayà saëàyata saëàyatapaccayà nàmaråpa nàmaråpa paccayà vi¤¤àõa vi¤¤àõapaccayà saïkhàra saïkhàra paccayà avijjà avijjà paccayà vi¤¤àõaü vi¤¤à paccayà saïkhàra saïkhàra paccà avijjà avijjà paccayà saïkhàràti itikho panetaü vuttaü avijjàpaccayà nu kho bhikkhave saïkhàrà no và kathaü vo ottha hotãti. Avijjàpaccayà bhante saïkhàrà evaü no ettha hoti avijjàpaccayà saükhàrà"ti[a] pariyosànato paññhàya yàva àditopi pañiccasamuppàdaü deseti. Yathà pana tesu purisesu eko valliyà majjhameva pañhamaü passati, so majjhe chivditvà heññhà otaranto yàva mulà àdàya kamme upaneti, evaü bhagavà "ime cabhikkhave cattàro àhàrà kiü nidànà kiü samudayà kiüjàtikà kiü pabhavà, ime cattàro àhàrà taõhà nidànà taõhà samudayà taõhà jàtikà taõhàpabhavà, taõhàkiü nidànà kiü samudayà kiü jitikà kiü pabhavà, ime cattàrà àhàrà taõhànidànà taõhà samudayà taõhà jàtikà taõhà pabhavà, taõhà vedanà-phasso - saëàyatanaü- nàmaråpaü - vi¤¤g¤àõaü- saïkhàrà kiü nidànà kiü samudàya kiü jàtikà kiü pabhavà saïkhàrà avijjànidànà, avijjàsamudayà, avijjàjàtikà, avijjàpabhavà"ti[b] majjha to paññhàya yàvapaàdito deseti. Kasmà panevaü dese tãti? Pañiccasamuppàdassa samantabhaddakattà sayaü ca desanà vilà sappattattà. Samantabhaddako hi pañiccasamuppàdo, tato tato ¤àyapañivedhàya saüvattati yeva. Desanàvilàsappattoca bhagavà catuvesàrajja pañisambhidàyogena catubbidha gambhãrabhàvappattiyà ca, so desanàvilàsappattattà nànànayeheva dhammaü deseti. Visesato panassa yà àdito paññhàya anulomadesanà, sà pavattikàraõa vibhagasammåëhaveneyya janaü samanupassato yathà sakehi kàraõehi pavattisavdassanatthaü uppattikkamasandassa nattha¤ca pavattàti vi¤¤àtabbà. Yà pariyosànato paññhàya pañilomadesanà, sà " kicchaü vatàyaü loko àpanno jàyati ca [A.] Majjhimanikàya - mahàtaõhàsaïkhayasutta. [B.] Saüyuttanikàya - àhàravagga. [SL Page 392] [\x 392/] Jiyati ca mãyati cà"ti àdinà nayena kicchàpannaü lokaü anuvi lokayato pubbabhàgapañivedhànusàrena tassa tassa jaràmaraõàdi kassa dukkhassa attanà adhigatakàraõa saüdassanatthaü. Yà majjhato paññhàya yàva àdi pavattà, sà àhàranidànavavatthàpanànusàrena yàva atãtaü addhànaü atiharitvà puna atãtaddhato pabhåti hetuphala pañipàñi savdassanatthaü. Yà pana majjhato paññhàya yàva pariyosànaü pavattà, sà paccuppanne addhàne anàgataddhahetu samuññhànato pabhåti anàgataddhasavdassanatthaü. Tàsu yà pavattikàraõasammåëhassa veneyyajanassa [PTS Page 525] [\q 525/] yathà sakehi kàraõehi pavattisavdassanatthaü uppattikkamasandassanattha¤ca àdito paññhàya anulomadesanà vuttà, sà idha nikkhittàti veditabbà. Kasmà panettha avijjà àdito vuttà, kiü pakati vàdãnaü pakati viya avijjàpi akàraõaü målakàraõaü lokassàti? Na akàraõaü, àsavasamudayà avijàsamudayotihi avijjàya kàraõaü vuttaü. Atthi pana pariyàyo yena målakàraõaü siyà, ko panesoti? Vaññakathàya sãsabhàvo. Bhagavà hi vaññakathaü kathento dve dhamme sãsaü katvà katheti, avijjaü và. Yathàha: - " purimà bhikkhave koñi na pa¤¤àyati avijjàya ito pubbe avijjà nàhosi atha pacchà sambhavãti. Evadvetaü bhikkhave vuccati, athaca pana pa¤¤àyati idappaccayà àvijà"ti bhavataõhaü và, yathàha: - "purimà bhikkhave koñi na pa¤¤àyati bhavataõhàya, ito pubbe bhavataõhà nàhosi, atha pacchà sambhavãti. Eva¤cetaü bhikkhave vuccati, atha ca pana pa¤¤àyati idappaccayà bhavataõhà"ti. Kasmà pana bhagavà vaññakathaü kathento ime dve dhamme sãsaü katvà kathetãti? Sugatiduggati gàmino kammassa visesahetubhåtattà, duggatigàmino hi kammassa visesahetu avijjà. Kasmà? Yasmà avijjàhibhuto puthujjano aggisantàpa laguëàbhighàta parissamàbhibhåtà vajjhagàvã tàya parissa màturatàya nirassàdampi attano anatthàvahampi ca uõhodaka pànaü viya kilesasantàpato nirassàdampi duggatinipàtanato ca attano anatthàvahampi pàõàtipàtàdiü anekappakàraü duggati gàmikammaü àhabhati. Sugatigàminopana kammassa visesahetu bhavataõhà, kasmà? Yasmà bhavataõhàbibhuto puthujjano yathà vuttappakàrà gàvã såtudakataõhàya samassàdaü attano parissama vinodana¤ca sãtudakapànaü viya kilesasantà pavirahato saassàdaü sugatisampàpanena attano duggatidukkhaparissama vinodana¤ca pàõàtipàtàveramaõãàdiü anekappakàraü sugatigàmikammaü àrabhati, etesu pana vaññakathàya sãsabhutesu dhammesu katthaci bhagavà ekadhammamålikaü desanaü deseti. Seyyathãdaü: [PTS Page 526 [\q 526/] -] "iti kho bhikkhave [A]saüyuttanikàya -mahàvagga. [SL Page 393] [\x 393/] Avijjupanisà saïkhàrà saïkharåpanisaü vi¤¤àõaü"ti[a] àdi. Tathà "upàdàniyesu bhikkhave dhammesu assàdànupassino viharato taõhà pavaóóhati taõhàpaccayà upàdànaü "ti[b] àdi. Katthaci ubhaya målikampi, seyyathãdaü: "avijjànãvaraõassa bhikkhave bàlassa taõhàya sampayuttassa evamayaü kàyo samudàgato iti ayadveva kàyo pahiddhà ca nàmaråpaü ittheta dvayaü, dvayaü pañicca phasso chaëevàyatanàni ca, yehi phuññho bàlo sukhadukkhaü pañisaüvedetã"ti[a] àdi. Tàsu tàsu desanàsu avijjàpaccayà saïkhàràti aya midha avijjàvasena ekadhammamålikà desanàti veditabbà. Evaü tàvettha desanàbhedato vi¤¤àtabbo vinicchayo. Atthatoti avijjàdãnaü padànaü atthato, seyyathãdaü: påretuü ayuttaññhena kàyaduccaritàdi avivdiyaü nàma, aladdhabbanti attho. Taü avindiyaü vindatãti=avijjà. Tabbiparitato kàyasucaritàdi vindiyaü nàma, taü vindiyaü na vindatãti= avijjà. Khandhànaüràsaññhaü àyatanànaü àyatanaññhaü dàtunaü su¤¤ataññhaü indriyànaü adhipatiyaññhaü saccànaü tathaññhaü aviditaü karotãti= avijjà, dukkhàdãnaü pãëanàdivasena1 vuttaü catubbidhaü atthaü aviditaü karotãtipi=avijjà, antavirahite saüsàre sabba yonigatibhava vi¤¤àõaññhiti sattàvàsesu satte javàpetãti= avijjà, paramatthato avijjamànesu itthipurisàdisu javati vijjamànesupi khandhàdisu na javatãti=avijjà. Apica: - cakkhu vi¤¤àõàdãnaü vatthàrammaõànaü pañiccasamuppàdapañiccasamuppannà na¤ca dhammànaü chàdanatopi= avijjà. Yaü pañicca phalameti, so paccayo. Pañiccàti na vinà apaccakkhatvàti attho, etãti uppajjati ceva pavattati càti attho. Apaci: upakàrakaññhe paccayaññho, avijjà ca sà paccayo càti avijjàpaccayo, tasmà avijjàpaccayà. Saïkhatamabhisaïkharontãti= saïkhàrà, apica: - avijjà paccayà saïkhàrà saïkhàrasaddena àgatasaïkhàràti duvidhà saïkhàrà. Tattha pu¤¤àpu¤¤àne¤jàbhisaïkhàrà tayo, kàyavacãcittasaïkhàrà tayoti ime cha avijjà paccayà saïkhàrà. Te sabbepi lokiya kusalàkusalacetanàmattameva honti. Saïkhatasaïkhàro abhisaükhatasaükhàro [PTS Page 527] [\q 527/] abhisaükharaõakasaükhàro payogàbhisaükhàroti ime pana cattàro saïkhàrasaddena àgatasaïkhàrà. Tattha "aniccà vata saïkhàrà"ti[c] àdisu vuttà sabbepi sappaccayà dhammà saïkhata saïkhàràti aññhakathàsu vuttà. Tepi "aniccà vata saïkharà"ti[c] ettheva saïgahaü gacchanti, visuü pana nesaü àgataññhànaü na pa¤¤àyati. Tebhumakakusalàkusalacetanàpana abhisaïkharaõakasaïkhà [A.] Saüyuttanikàya - àhàravagga [b.] Saüyuttanikàya - dukkhavagga. [C.] Saüyuttanikàyabrahmasaüyutta. 1. Piëanàdivasena catubbidhaü. [SL Page 394] [\x 394/] Roti vuccati, tassa "avijjàgato ayaü bhikkhave purisapuggalo pu¤¤a¤ceva saïkhàraü abhisaükharotã"ti[a] àdisu àgataññhànaü pa¤¤àyati. Kàyikacetasikaü pana viriyaü payogàbhisaïkhàroti vuccati, so "yàvatikà abhisaükhàrassa gati tàvatikaü gantvà akkhàhataü ma¤¤e aññhàsã"ti[b] àdisu àgato. Na kevala¤ca eteyeva, a¤¤epi "sa¤¤àvedayitanirodhaü samàpajjantassa kho àvuso visàkha bhikkhuno pañhamaü nirujjhati vacãsaïkhàro tato kàyasaükhàro tato cittasaïkhàro"ti[c] àdinà nayena saïkhàrasaddena àgatà aneke saïkhàrà. Tesu natthi so saïkhàro yo saïkhata saïkhàrehi saïgahaü na gaccheyya. Ito paraü "saïkhàrapaccayà vi¤¤àõaü"ti àdisu vuttaü vuttanayeneva veditabbaü. Avutte pana - vijànàtãti= vi¤¤àõaü, namatãti= nàmaü, ruppatãti=råpaü, àye tanoti àyata¤ca nayatãti= taõhà, upàdiyatãti= upàdànaü, bhavati bhàvayati càti= bhavo, jananaü jàti, jiraõaü jarà, maranti etenàti maraõaü, socanaü soko, paridevanaü paridevo, dukkhayatãti= dukkhaü, uppàdaññhitivasena và dvidhà khaõatãtipi dukkhaü, dummanabhàvo domanassaü, bhuso àyàso upàyàso. Sambhavantãti abhinibbattanti. Na kevala¤ca sokàdãneva, atha kho sabbapadehi sambhavanti saddassa yojanà kàtabbà. Itarathàhi avijjàpaccayà saïkhàràti vutte kiü karontãtina pa¤¤àyeyya, sambhavantãti pana yojanàya sati avijjà ca sà paccayo càtiavijjàpaccayo, tasmà avijjàpaccayà [PTS Page 528] [\q 528/] saükhàrà sambhavantãti paccaya paccayuppanna vavatthànaü kataü hotã. Esa nayo sabbattha. Evanti niddiññhanaya nidassanaü, tena avijjadãheva kàraõehi na issaranimmànàdi hãti dassetã. Etassàti yathàvuttassa, kevalassàti asammissassa, sakalassa và, dukkhandhassàti dukkhasamåhassa, na sattassa, na sukhasubhàdãnaü. Samudayoti nibbatti, hotati sambhavati, evamettha atthato vi¤¤àtabbo vinicchayo. Lakkhaõàditoti avijjàdãnaü lakkhaõàdito, seyyathãdaü: a¤¤àõalakkhaõà avijjà, sammohanarasà, chàdanapaccupaññhànà, àsavapadaññhànà. Abhisaükharaõalakkhaõà saïkhàrà, àyåhanarasà, cetanàpaccupaññhànà, avijjàpadaññhànà. Vijànanalakkhaõaü vi¤¤àõaü, pubbaïgamarasaü, pañisandhipaccupaññhànaü, saükhàra padaññhànaü, vatthàrammaõapadaññhànaü và. Namanalakkhaõaü nàmaü, sampayogarasaü, avinibbhogapaccupaññhànaü, vi¤¤àõapadaññhànaü. Ruppana lakkhaõaü råpaü, vikiraõarasaü, abyàkatapaccupaññhànaü, vi¤¤àõa [A]saüyuttanikàya-rukkhavagga. [B.] Aïguttaranikàya- rathakàravagga. Majjhimanikàya - cålavedallasutta. [SL Page 395] [\x 395/] Padaññhànaü, àyatanalakkhaõaü saëàyatanaü, dassanàdirasaü, vatthadvàra bhàvapaccupaññhànaü, nàmaråpapadaññhànaü. Phusanalakkhaõo phasso, saïghaññanaraso, saïgatipaccupaññhàno, saëàyatanapadaññhàno. Anubhavalakkhaõà vedanà, visayarasasambhogarasà, sukhadukkhapaccupaññhànà, phassapadaññhànà. Hetulakkhaõà taõhà, abhinandanarasà, atitta bhàvapaccupaññhànà, vedanàpadaññhànà. Gahaõalakkhaõaü upàdànaü, amu¤canarasaü, taõhàdaëhattadiññhipaccupaññhànaü, taõhàpadaññhànaü. Kammakammaphalalakkhaõo bhavo, bhàvanà bhavanaraso, kusalà kusalàbyàkatapaccupaññhàno, upàdànapadaññhàno. Jàtiànaü lakkhaõàdãni saccaniddese vuttanayeneva veditabbàni, evamettha lakkhaõàditopi vi¤¤àtabbo vinicchayo. Ekavidhàditoti ettha avijjà a¤¤àõa adassana mohàdibhàvato ekavidhà, appañipattimicchàpañipattibhàvato duvidhà, tathà sasaükhàrà saükhàrato, vedanattayasampayogato tividhà, catusaccàpañivedhato catubbidhà, gatipa¤cakàdãnavacchàdanato [PTS Page 529] [\q 529/] pa¤cavidhà, dvàràrammaõato pana sabbesupi aråpadhammesu chabbidhatà veditabbà. Saükhàrà sàsava vipàkadhammadhammàdibhàvato ekavidhà, kusalàkusalato duvidhà, tathà parittamahaggatahãnamajjhimamicchattasammattaniyatàniyatato, tividhà pu¤¤àbhisaükhàràdibhàvato, catubbidà catuyoni saüvattanato, pa¤cavidhà pa¤cagatigàmito. Vi¤¤àõaü lokiyavipàkàdibhàvato eka vidhaü, sahetukàhetukàdito duvidhaü, bhavattaya pariyàpannato vedanattayasampayogato ahetuka dvihetuka tihetukatoca tividhaü, yonigativasena catubbidhaü pa¤cavidha¤ca. Nàmaråpaü vi¤¤àõaü sannissayato kammappaccayato ca ekavidhaü, sàrammaõànàrammaõato duvidhaü, atãtàdito tividhaü, yoni gativasena catubbidhaü, pa¤cavidha¤ca. Saëàyatanaü sa¤jàtisamosaraõaññhànato ekavidhaü, bhåtappasàdavi¤¤àõadito duvidhaü, sampattàsampattato bhayagocarato tividaü, yonigatipariyàpannato catubbidhaü pa¤ca vidha¤càti iminà nayena phassàdãnampi ekavidhàdibhàvo veditabboti evamettha ekavidhàditopi vi¤¤àtabbo vinicchayo. Aïgàna¤ca vavatthànàti sokàdayo cettha bhavacakkassa aviccheda dassanatthaü vuttà, jaràmaraõabbhàhatassa hi bàlassa te sambhavanti, yathàha: "assutavà bhikkhave puthujjano kàyikàya dukkhàya vedanàya phuññho samàno socati kilamati paridevati urattàëiü kandati sammohamàpajjatã"ti. Yàva ca tesaü pavattitàva avijjà yàti punapi avijjàpaccayà saïkhàràti sambhandhameva hoti bhavacakkaü, tasmà tesaü jaràmaraõeneva ekasaïkhepaü katvà dvàdaseva pañiccasamuppàdaïgànãti veditabbànãti evamettha aïgànaü vavatthànatopi vi¤¤àtabbo vinicchayo. Ayaü tàvettha saïkhepakathà. 1. Bhåtappasàdavi¤¤àõato, ñãkà. [SL Page 396] [\x 396/] Ayaü pana vitthàranayo: - avijjàti suttantikapariyàyena [PTS Page 530] [\q 530/] dukkhàdãsu catusu ñhànesu a¤¤ànaü, abidhammapariyàyena pubbantà dãhi saddhiü aññhasu. Vuttaü hetaü: - " tattha katamà avijà? Dukkhe a¤¤àõaü dukkhe ariyasaccà a¤¤àõaü dukkhe samudaya a¤¤àõaü dukkhe nirodhaya a¤¤àõaü dukkhe dukkhanirodhagàminiyà pañipadàya a¤¤àõaü, pubbante a¤¤àõaü, aparante - pubbantàparante - idappaccayatàpañicca samuppannesu dhammesu a¤¤àõaü"ti[a] tattha ki¤càpi ñhapetvà lokuttaraü saccadvayaü sesaññhànesu àrammaõavasenipi avijjà uppajjati, evaü santepi pañiccàdanavaseneva idha adhippetà, sà hi uppannà dukkhasaccaü pañicchàdetvà tiññhati, yàthàvasarasa lakkhaõaü pañivijjhituü nadeti, tathà samudayaü nirodhaü maggaü. Pubbantasaïkhàtaü atãtaü khandhapa¤cakaü aparantasaïkhàtaü anàgataü khandhapa¤cakaü pubbantàparantasaïkhàtaü tadubhayaü idappaccayatà pañiccasamuppannadhammasaïkhàtaü idappaccayata¤ceva pañiccasamuppanna dhamme ca pañicchàdetvà tiññhati, ayaü avijjà ime saïkhàràti evaü yàthàvasarasalakkhaõamettha pañivijjhituü na deti, tasmà "dukkhe a¤¤àõaü pubbante a¤¤àõaü, aparante -pubbantàparante -idappaccayatà pañiccasamuppannesu dhammesu a¤¤àõaü"ti vuccati. Saükhàràti pu¤¤àdayo tayo kàyasaïkhàràdayo tayoti evaü pubbe saïkhepato vuttà cha, vitthàrato panettha pu¤¤àbhi saïkhàro dànasãlàdivasena pavattà aññha kàmàvacarakusalacetanà bhàvanàvaseneva pavattà pa¤caråpàvacarakusalacetanà càti tera sa cetanà honti. Apa¤¤¤àbhisaïkhàro pànàtipàtàdivasena pavattà dvàdasa akusalacetanà, àne¤jàbhisaïkhàro bhàvanà vaseneva pavattà catasso aråpàvacarakusalacetanà càti tayopi saükhàrà ekånatiüsa cetanà honti. Itaresu pana tãsu kàya. Sa¤cetanà kàyasaïkhàro, vacãsa¤cetanà vacãsaïkhàro, mano sa¤cetanà cittasaïkhàro, ayaü tiko kammàyåhanakkhaõe pu¤¤a bhisaïkhàràdãnaü dvàrato pavattidassanatthaü vutto. Kàyavi¤¤attiü samuññhapetvà hi kàyadvàrato pavatta aññhakàmàvacarakusalacetanà dvàdasaakusala cetanàti samavãsati cetanà kàyasaïkhàro nàma, tà eva vacãvi¤¤attiü [PTS Page 531] [\q 531/] samuññhapetvà vacãdvàrato pavattà vacãsaïkhàro nàma. Abhi¤¤àcetanà panettha parato vi¤¤àõassa paccayo na hotãti na gahità, yathàca abhi¤¤àcetanà evaü uddhacca ceta nàpi na hoti. Tasmà sàpi vi¤¤àõassa paccayabhàveapane tabbà, avijjàpaccayà pana sabbàpetà honti. Ubhopi vi¤¤attiyo asamuññhapetvà manodvàre uppannà pana sabbàpi ekånatiüsati cetanà cittasaïkhàroti, iti ayaü tiko purimattikameva pavisatãti atthato pu¤¤àbhisaïkhàràdãnaü yeva vasena [A.] Vibhaïgapàëi- khuddakavatthuvibhaïga [SL Page 397] [\x 397/] Avijjàya pacyabhàvo veditabbo. Tattha siyà, kathaü panetaü jàni tabbaü ime saïkhàrà avijjapaccayà hontãti? Avijjàbhàve bhàvato, yassahi dukkhàdisu avijjàsaïkhàtaü a¤¤aõaü appahãnaü hoti so dukkhe tàva pubbantàdãsu ca a¤¤àneõa saüsàradukkhaü sukhasa¤¤àya gahetvà tasseva hetubhute tividhepi saïkhàre àrabhati, samudaye a¤¤àõena dukkhahetubhutepi taõhàparikkhàre saïkhàre sukhahe tuto ma¤¤àmano àrabhati, nirodhe pana magge ca a¤¤àõena dukkhassa anirodhabhutepi gativisese dukkhanirodhasa¤¤i hutvà nirodhassa ca amaggabhutesupi ya¤¤àmaratapàdãsu nirodhamaggasa¤¤i hutvà dukkhanirodhaü patthayamàno ya¤¤àmara tapàdimukhena tividhepi saïkhàre àrabhati, apica: so kàya catususaccesu appahãnàvijjatàya visesato jàtijaràrogamaraõàdi anekàdãnavavokiõõampipu¤¤aphalasaïkhàtaü dukkhaü dukkhato ajànanto tassa adhigamàya kàyavacãcittasaïkhàrabhedaü pu¤¤àbhisaïkhàraü àrabhati devacchara kàmuko viya maruppapàtaü. Sukhasammatassàpi ca tassa pu¤¤aphalassa ante mahàpariëàhajanikaü viparinàmadukkhataü appassàdatadva apassantopi tappaccayaü vuttappakàrameva pu¤¤àbhisaïkhàraü àrabhati salabho viya dãpasikhàbhinipàtaü madhubindugiddho viyava madhulitta satthadhàràlehenaü, kàmupasevanàdãsu ca savipàkesu àdinavaü apassanto sukhasa¤¤àya ceva kilesàbhibhåtatàya ca dvàrattayappa vattampi apu¤¤àbisaïkhàraü àrabhati bàlo viya guthakãëanaü, maritukàmo viyaca visakhàdanaü, àruppavipàkesu càpi saïkhàraviparinàma dukkhataü anavabujjhamàno sassatàdivipallàsavasena cittasaïkhàra bhåtaü ànejàbhisaïkhàraü àrabhati disàmåëho viya pisàcanagaràbhi mukhamaggagamanaü, evaü yasmà avijjàbhàvatova saïkhàrabhàvo, [PTS Page 532] [\q 532/] na abhavato, tasmà jànitabbametaü ime saïkhàrà avijjàpaccayà hontãti. Vuttampi cetaü "avidvà bhikkhave avijjàgato pu¤¤àbhisaïkhàrampi abhisaïkharoti apu¤¤àbisaïkhàrampi abhisaïkharoti àne¤jàbhisaïkhàrampi abisaïkharoti, yatoca kho bhikkhave bhikkhuno avijjà pahinà vijjà uppannà so avijjàviràgà vijjuppàdà neva pu¤¤àbisaïkhàraü abhisaïkharotã'ti. [A] Etthàha: -"gaõhàma tàva etaü avijjà saïkhàrànaü paccayo"ti, idaü pana vattabbaü katamesaü saïkhàrànaü kathaü paccayo hotãti? Tatrãdaü vuccati: - bhagavatà hi "hetupaccayo, àrammaõapaccayo, adhipatipaccayo, anantarapaccayo, samanantarapaccayo, sahajàta paccayo, a¤¤ama¤¤apaccayo, nissayapaccayo, upanissaya paccayo, purejàtapaccayo, pacchàjàtapaccayo, àsevanapaccayo, kammapaccayo, vipàkapaccayo, àhàrapaccayo, indriyapaccayo. [A.] Saüyuttanikàya-rukkhavagga. [SL Page 398] [\x 398/] Jhànapaccayo, maggapaccayo, sampayuttapaccayo, vippayutta paccayo, atthipaccayo, natthipaccayo, vigatapaccayo, avigatapaccayo"ti[a] catuvãsati paccayà vuttà. Tattha hetu ca so paccayo càti hetupaccayo, hetu hutvà paccayo hetubhàvena paccayoti vuttaü hoti. ârammaõapaccayàdãsupi eseva nayo. Tattha hetuti vacanàvayavakàraõamålànametaü adhivacanaü, "pañi¤¤à hetu" tã àdisu hi loke vavanàvayavo hetuti vuccati. Sàsane pana "ye dhammà hetuppabhavà"ti àdisu kàraõaü, "tayo kusala hetu tayo akusalahetu"ti àdisu målaü hetåti vuccati, taü idha adhippetaü. Paccayoti ettha pana ayaü vacanattho: - pañicca etasmà etãti= paccayo, apaccakkhàya naü vattatãti atto. Yo hi dhammo yaü dhammaü apaccakkhàya tiññhati và appajjati và, so tassa paccayoti vuttaü hoti. Lakkhaõato pana upakàrakalakkhaõo paccayo, yohi [PTS Page 533] [\q 533/] dhammo yassa dhammassa ñhitiyà và uppattiyà và upakàrako hoti, so tassa paccayoti vuccati. Paccayo, hetu, kàraõaü, nidànaü, sambhavo, pabhavoti adiatthato ekaü, bya¤janato nànaü. Iti målaññhena hetu, upakàrakaññhena paccayotisaïkhepato målaññhena upakàrako dhammo hetu paccayo, so sàliàdãnaü sàlibãjàdãni viya maõippabhàdinaü viya ca manivanõàdayo kusalàdãnaü kusalàdabhàva sàdhakoti àcariyànaü adippàyo. Evaü sante pana taü samuññhànaråpesu hetupaccayatà na sampajjati, na hi so tesaü kusalàdibhàvaü sàdheti, naca paccayo na hoti. Vuttaü hetaü "hetu hetusampayuttakànaü dhammànaü taü samuññhànàna¤ca råpànaü hetupaccayena paccayo"tã. [A] ahe tukacittàna¤ca vinà etena abyàkatabhàvo siddho, sahetukàdãnampi ca yonisomanasikàràdipañibaddho kusalàdibàvo, na sampayuttahetupañibaddho. Yadica sampayuttahetusu sabhàvatova kusalàdibhàvo siyà, sampayuttesu hetupañibaddho alobho kusalo và siyà abyàkato và. Yasmà pana ubhayathàpi hoti, tasmà yathàsampayuttesu evaü hetusupi kusalàdità pariyesitabbà. Kusalàdibhàvasàdhanavasena gayhamàne na kidvi virujjhati, laddhahetu paccayà hi dhammà riråëhamålà viya pàdapà thirà honti suppatiññhità, ahetukà tilabãjakàdisevàlà viya na suppatiññhità. Iti målaññhena upakàrakoti suppatiññhitabhàvasàdhanena upakàrako dhammo hetu paccayoti veditabbo. Tato paresu àrammaõabhàvena upakàrako dhammo àrammaõapaccayo. So råpàyatanaü cakkhu vi¤¤àõadhàtuyàti àrabhitvàpi yaü yaü dhammaüàrabbha ye ye dhammà [A.] Paññhàna- paccayuddesa. [SL Page 399] [\x 399/] Uppajjanti cittacetasikà dhammà, tete dhammà tesaü tesaü dhammànaü àrammaõapaccayenapaccayoti osàpitattà na koci dhammo na hoti. Yathàhi dubbalo puriso daõóaüvà rajjuü và àlambitvàva uññhahaticve tiññhati ca, evaü cittacetasikà dhammà råpàdiàrammaõaü àrabbheva uppajjanticeva tiññhanti ca. Tasmà sabbepi cittacetasikànaü àrammaõabhåtà dhammà àrammaõapacca yoti veditabbà. [PTS Page 534] [\q 534/] jeññhakaññhena upakàrako dhammo adipati paccayo, so sahajàtàrammaõavasena duvidho, tattha " chandàdhipati chandasampayuttakànaü dhammànaü taü samuññhànàna¤ca råpànaü adhipati paccayena paccayo"ti[a] àdivacanato chandaviriyacittavãmaüsà saïkhàtà cattàro dhammà adhipatipaccayoti veditabbà, ne ca kho ekato. Yadàhi chandaü dhuraü chandaü jeññhakaükatvà cittaü pavattati, tadà chandova adhipati, na itare. Esa nayo sesesupiyaü pana dhammaü garuü katvà aråpadhammà pavattanti. So nesaü àrammaõàdhi pati, tena vuttaü "yaü yaü dhammaü garuü katvà ye ye dhammà uppajjanti cittacetasikà dhammà, te te dhammà tesaü tesaü dhammànaü adhipatipaccayena paccayo"ti[a.] Anantarabhàvena upakàrako dhammo anantarapaccayo, samanantarabhàvena upakàrako dhammo samanantarapaccayo, ida¤ca paccayadvayaü bahudhà papa¤cayanti. Ayaü panettha sàro: - yohi esa cakkhuvi¤¤àõànantarà manodhàtu, manodhàtuanantarà manovi¤¤àõadhàtuti àdicittaniyamo, so yasmà purimapurimacittavaseneva ijjhati, na a¤¤athà. Tasmà attano attano anantaraü anuråpassa cittuppàdassa uppàdanasamattho dhammo anantarapaccayo. Tenevàha "anantarapaccayoti cakkhuvi¤¤àõadhàtu taü sampayuttakà ca dhammà manodhàtuyà taü sampayuttakànaü ca dhammànaü anantarapaccayena paccayo"ti[a] àdi. Yo anantarapaccayo, sveva samanantarapaccayo. Bya¤janamattamevahettha nànaü upacayasanta tãsu viya adhivacananiruttidukàdisu viyaca, atthatopana nànaü natthi. Yampi atthànantaratàya anantarapaccayo, kàlànantaratàya samanantarapaccayoti àcariyànaü mataü, taü nirodhà vuññhahantassa nevasa¤¤à nàsa¤¤àyatanakusalaü phalasamàpattiyà samanantara paccayena paccayoti àdãhi virujjhati. Yampi tattha vadanti dhammànaü samuññhàpana samatthatà na parihàyati bhàvanàbalena pana vàritattà dhammà samanantarà nåppajjantãti, tampi kàlànantara tàya abhàvameva sàdheti. Bhàvanàbalena hi tattha kàlànantaratà [PTS Page 535] [\q 535/] natthãti mayampi etadeva vadàma, yasmà ca kàlànantaratà natthi, tasmà samanantarapaccayatà na yujjati. Kàlànantaratàya hi kho samanantarapaccayo hotãti laddhi, tasmà abinivesaü akatvà [A]pñhàna-paccayaniddesa. [SL Page 400] [\x 400/] Bya¤janamattato pettha nànàkaraõaü paccetabbaü, na atthato. Kathaü? Natthi etesaü antarantihi anantarà, saõñhànàbhàvato suññhå anantaràti samanantarà. Uppajjamànova saha uppàdabhàvena upakàrako dhammo sahajàtapaccayo pakàsassa padipo viya, so aråpakkhandhàdivasena chabbidho hoti. Yathàha: "cattàro khandhà aråpino a¤¤ama¤¤aü sahajàtapaccayena paccayo, cattàro mahàbhåtà a¤¤ama¤¤aü sahajàtapaccayenapaccayo, okkantikkhaõe nàmaråpaü a¤¤ama¤¤aü, cittacetasikà dhammà cittasamuññhànànaü råpànaü, mahàbhåtà upàdàråpànaü, råpino dhammà aråpãnaü dhammànaü ka¤ci kàle sahajàtapaccayena paccayo ka¤cikàle1 na sahajàtapacca yena paccayo"ti[a] idaü hadayavatthumeva sandhàya vuttaü. A¤¤a ma¤¤aü uppàdanåpatthambhana bhàvena upakàrako dhammo a¤¤ama¤¤apaccayo a¤¤ama¤¤åpatthambhakaü tidaõóakaü viya, so aråpakkhavdhàdivasena tividho hoti. Yathàha "cattàro dhandhà aråpino a¤¤ama¤¤apaccayena paccayo, cattàro mahàbhåtà a¤¤ama¤¤apaccayena paccayoti ãkntikkhaõe nàraråpaü a¤¤ama¤¤apaccayena paccayo"ti. [A] adhiññhànàkàrena nissayàkàrena ca upakàrako dhammo nissayapaccayo tarucittakammàdãnaü pañhavãpañàdayo viya; so "cattàrà khandhà aråpino a¤¤ama¤¤aü nissayapaccayena paccayo"ti[a] evaü sahajàte vuttanaye neva veditabbo. Chaññho panettha koññhàso "kkhàyatanaü cakkhuvi¤¤àõadhàtuyà taü sampayuttakàna¤ca dhammànaü nissayapaccayena paccayo, sota-ghàna-jivhà-kàyàyatanaü kàya vi¤¤àõadhàtuyà taü sampayuttakàna¤ca dhammànaü nissayapaccayena paccayo, yaü råpaü nissàya manodhàtu ca manovi¤¤àõadhàtu ca vattanaüti taü råpaü manodhàtuyà ca manovi¤¤àõadhàtuyà ca taü sampayuttakàna¤ca dhammànaü nissayapaccayena paccayo"ti[a] evaü vibhatto. Upanissayapaccayoti ettha pana ayaü tàva vacanattho: [PTS Page 536] [\q 536/] tadadhãnavuttitàya attano phalena nissito na pañikkhittoti nassayo, yatà pana bhuso àyàso upàyàso evaü bhuso nissayo upanissayo. Ilavakàraõassetaü adhivacanaü, tasmà balavakàraõabhàvena upakàrako dhammoupanissayapaccayoti veditabbo. So àrammanåpanissayo, anantaråpanissayo, pakatupanissayiti tividho hoti. "Tattha dànaü datvà sãlaü samàdiytvà uposathakammaü katvà taü garuü katvà paccavekkhati, pubbe suciõõàni garuü katvà paccavekkhati, jhànà vuddhahitvà jhànaü garuü katvà paccavekkhati, sekhà gotrabhuü garuü katvà pacca vekkhanti, vodànaü garuü katvà paccavekkhanti, sekhà maggà vuññhahitvà maggaü garuü katvà paccavekkhantãti evamàdinà nayena àrammaõåpanissayo tàva àrammaõàdhipatinà saddhiü nànàttaü 1. Ma. 11. Kicikàle. [A.] Paññhàna-paccayaniddesa. [SL Page 401] [\x 401/] Akatvà vibhatto. Tattha yaü àrammaõaü garuü katvà cittacetasikà uppajjanti taü niyamato tesu àrammaõesu balavàrammaõaü hoti. Iti garukàtabbaññhena àrammaõàdhipati, balavakàraõaññhena àrammanåpanissayoti evametesaü nànattaü veditabbaü. Anantaråpanissayopi "purimà purimà kusalà khandhà paccimànaü pacchimànaü kusalànaü khandhànaü upanissayapaccayena paccayo"ti àdinà nayena anantara paccayena saddhiü nànàttaü akatvàva vibhatto, màtikànikkhepe pana tesaü "cakkhuvi¤¤àõadhàtu taü sampayuttakà ca dhammà mano dhàtuyà taü sampayuttakàna¤ca dhammànaü anantarapaccayena paccayo"ti[b] àdinà nayena anantarassa "purimà purimà kusalà dhammà pacchimànaü pacchimànaü kusalànaü dhammànaü upanissayapaccayena paccayo"ti[b] àdinà nayena upanissayassa àgatattà nikkhepe viseso atthi. Sopi atthato ekãbhàvameva gacchati, evaü santepi attano attano anantarà anuråpassa cittuppàdassa pavattanasamatthatàya anantaratà, purimacittassa paccimacittuppàdane balavatàya anantaråpanissayatà veditabbà. Yathàhi hetu paccayàdisu ka¤ci dhammaü vinàpi cittaü uppajjati, na evaü anantara cittaü vinà cittassa uppatti nàma atthi, [PTS Page 537] [\q 537/] tasmà balavapaccayo hoti. Iti attano attano anantarà anuråpacittuppàdana vasena anantarapaccayo, balavakàraõavasena anantaråpanissa yoti evametesaü nànattaü veditabbaü. Pakatåpanissayo pana pakato upanissayo pakatupanissayo, pakato nàma attano santàne nipphàdito và saddhàsãlàdi, upasevito và utubhojanàdi, pakatiyàevavà upanissayo pakatupanissayà, àrammaõà nantarehi asammissoti attho. Tassa "pakatupanissayo saddhaü upanissàya dànaü deti, sãlaü samàdiyati uposathakammaü karoti, jhànaü uppàdeti, vipassanaü uppàdeti, maggaü uppàdeti, abhi¤¤aü uppàdeti, samàpattiü uppàdeti, sãlaü-sutaü-càgaü- pa¤¤aü upanissàya dànaü deti, sãlaü samàdiyati uposathakammaü karoti, jhànaü uppàdeti, vipassanaü uppàdeti, maggaü uppàdeti, abhi¤¤aü uppàdeti, samàpattiü uppàdeti, saddhà-sãlaü-sutaücàgo -pa¤¤à saddhàya sãlassa sutassa càgassa pa¤¤àya upanissayapaccayena paccayo"ti[a] àdinà nayena anekappa kàrato pabhedo veditabbo. Iti ime saddhàdayo pakatà ceva balavakàraõaññhena upanissayà càti pakatupanissayàti. Pañhamataraü uppajjitvà vattamànabhàvena upakàrako dhammo purejàta paccayo, so pa¤cadvàre vatthàrammbaõahadayavatthuvasena ekàdasavidho hoti. Yathàha "cakkhàyatanaü cakkhuvi¤¤àõadhàtuyà taü sampayuttakàna¤ca dhammànaü purejàtapaccayena paccayo, sota vi¤¤àõadhàtuyà taü sampayuttakàna¤ca dhammànaü purejàtapaccayena paccayo, ghàna vi¤¤àõadhàtuyà taü sampayuttakàna¤ca dhammànaü purejàtapaccayena paccayo, jivhàkàyàyatanaü vi¤¤àõadhàtuyà taü sampayuttakàna¤ca dhammànaü purejàtapaccayena paccayo, råpàyatanaü vi¤¤àõadhàtuyà taü sampayuttakàna¤ca dhammànaü purejàtapaccayena paccayo, sadda vi¤¤àõadhàtuyà taü sampayuttakàna¤ca dhammànaü purejàtapaccayena paccayo, gandha vi¤¤àõadhàtuyà taü sampayuttakàna¤ca dhammànaü purejàtapaccayena paccayo, rasa vi¤¤àõadhàtuyà taü sampayuttakàna¤ca dhammànaü purejàtapaccayena paccayo, phoññhabbà [A]paññhàna - pa¤havàra. [B.] Paññhàna - paccayaniddesa. [SL Page 402] [\x 402/] Yatanaü vi¤¤àõadhàtuyà taü sampayuttakàna¤ca dhammànaü purejàtapaccayena paccayo, råpa-sadda-gavdha-rasapheññhabbàyatanaü manodhàtuyà, yaü råpaü nissàya manodhàtu camanovi¤¤àõadhàtu ca vattanti, taü råpaü manodhàtuyà taü sampayuttakànava dhammànaü purejàtapaccayena paccayo manovi¤¤àõadhàtuyà taü sampayutta kànadva dhammànaü ka¤cikàle purejàtapaccayena paccayo, ka¤ci kàle na purejàtapaccayona paccayoti. Purejàtànaü råpa dhammànaü upatthambhakattena upakàrako aråpadhammo pacchàjàta paccayo gijjhapotakasarãrànaü àhàràsà cetanaü viya, tena vuttaü "pacchàjàtà cittacetasikà [PTS Page 538] [\q 538/] dhammà purejàtassa imassa kàyassa pacchàjàtapaccayena paccayo"ti[a] àsevanaññhena anantarànaü paguõabalavabhàvàya upakàrako dhammo àsevana paccayo ganthàdisu purimapurimàbhiyogo viya, so kusalàkusala kiriyajavanavasena tividho hoti, yathàha "puramà purimà kusalà dhammà pacchimànaü pacchimànaü kusalànaü dhammànaü àsevanapaccayena paccayo, purimàpurimà akusalà dhamma pacchimànaü pacchimànaü akusalànaü dhammànaü anantarapaccayena paccayo. Purimà purimà akusalaja dhammà pacchimànaü pacchimànaü kiriyàbyàkatànaü dhammànaü àsevanapaccayena paccayo"ti[a] cittapayogasaïkhàtena kiriyabhàvena upakàrako dhammo kammapaccayo, so nànàkhaõikàya ceva kusalàkusalacetanàya sahajàtàya ca sabbàyapi cetanàya vasena duvidhohoti, yathàha: "kusalàkusalaü kammaü vipàkànaü khandhànaü kañattà ca råpànaükammapaccayena paccayo, cetanà sampayuttakànaü dhammànaü taü samuññhànàna¤ca råpànaü kammapaccayena paccayo"ti. [A] nirussàhasantabhàvena nirussàhasantabhàvàya upakàrako vipàka dhammo vipàkapaccayo, so pavatte taü samuññhànànaü pañisandhiyaükamattà ca råpànaü sabbattha ca sampayuttadhammànaü paccayo hoti. Yathàha: -"vipàkàvyàkato eko khavdho tiõõannaü khandhànaü cittasamuññhànàna¤ca råpànaü vipàkapaccayena paccayo vipàkàbyàkato eko khavdho tinõannaü khandhànaücitta samuññhànàna¤ca råpànaü vipàkapaccayena paccayo, tayo khandhà ekassa khandhassa cittasamuññhànàna¤ca råpànaü vipàkapaccayena paccayo, dve khandhà dvinnaü khandhànaü cittasamuññhànàna¤ca råpànaü vipàkapaccayena paccayo, pañisandhikkhaõe vipàkàbyàkato eko khandho tinõannaü khandhànaü kañattà ca råpànaü vipàkapaccayena paccayo. Tayo khandhà ekassa khandhassa kañattà ca råpànaü vipàka paccayena paccayena paccayo, dve khandhà dvinnaü bandhànaükañattà ca råpànaü vipàka paccayenapaccayo, khandhà vatthussa vipàkapaccayena paccayo"ti. [B] råpàråpànaü upatthamkaññhena upakàrakà cattàro àhàrà àhàrapaccayo, yathàha: "kabaliïkhàro àhàro imassa kàyassa àhàrapaccayena paccayo aråpino àhàrà sampayuttakànaü dhammànaü taü samuññhàna¤ca råpànaü àhàrapaccayena paccayo"ti. [B] pa¤havàre pana pañisandhikkhaõe vipàkàbyàkatà àhàrà sampayuttakànaü khandhànaü kañattà ca råpànaü àhàrapaccayena paccayotipi vuttaü. Adhipati [A]pañhàna - paccayaniddesa [b] paññhàna - pa¤havàra. [SL Page 403] [\x 403/] Yaññhena upakàrakà. Itthindriyapurisindriya vajjà [PTS Page 539] [\q 539/] vãsatinduyà induya paccayo, tattha cakkhundriyàdayo aråpadhammànaü yeva, sesà råpà råpànaü paccayà honti. Yathàha: - "cakkhundriyaü cakkhuvi¤¤àõa dhàtuyà sotandriyaü sotavi¤¤àõadhàtuyà ghànandriyaü ghanavi¤¤àõa dhàtuyà jivhàndriyaü jivhàvi¤¤àõa dhàtuyà kàyindriyaü kàyavi¤¤àdhàtuya taüsampayuttakàna¤ca dhammànaü indriyapaccayena paccayo, råpa jãvitindriyaü kañattà råpànaü indriyapaccayena paccayo, aråpino indriya sampayuttakànaü dhammànaütaü samuññhànànana¤ca råpànaü indriya paccayena paccayo"ti. [A] pa¤havàre pana pañisandhikkhaõe vipàkàbyàkatà indriyà taüsampayuttakànaü khandhànaü kañattà ca råpànaü indriyapaccayena paccayotipi vuttaü. Upanijjhàyanaññhena upakàrakàni ñhapetvàdvipa¤cavi¤¤àõesu sukhadukkhavedanàdvayaü sabbà nipi kusalàdibhedàni sattajhànaïgàni jhànapaccayo, yathàha: "jhànaïgàni jhànasampayuttakànaü dhammànaütaü samuññhànàna¤ca råpànaü jhànapaccayena paccayo"ti. [A] pa¤havàre pana pañisandhikkhaõe vipàkàbyàkatàni jhànaïgàni sampayuttakànaü khandhànaü kañattà ca råpànaü jhànapaccayena paccayotipi vuttaü. Yato tato và niyyànaññhena upakàrakàni kusalàdi bhedàni dvàdasa maggaïgàni maggapaccayo, yathàha: - "maggaïgàni maggasampa yuttakànaü dhammànaü taü samuññhànàna¤ca råpànaü maggapaccayena paccayo"ti. [A] pa¤havàre pana pañisandhikkhaõe vipàkabyàkatàni maggaïgàni taü sampayuttakànaü khandhànaü kañattà ca råpànaü maggapaccayena paccayotipi vuttaü, ete pana dvepi jhànamaggapaccayà dvipa¤cavi¤¤àõàhetukacittesu na labbhantãti veditabbà. Eka vatthukaekàrammaõaekuppàdekenirodhasaïkhàtena sampayuttabhàvena upakàrakà aråpadhammà sampayuttapaccayo, yathàha: - "cattàro khandhà aråpino a¤¤ama¤¤aü sampayuttapaccayena paccayo"ti. [A] ekavatthukàdibhàvànupagamena upakàrakà råpino dhammà aråpãnaü dhamamànaü arupinopi råpãnaü vippayuttapaccayo, so sahajàta pacchàjàta purejàtavasena tividho hoti. Vuttaü hetaü " sahajàtà kusalà khandhà cittasamuññhànànaü råpànaü vippayuttapaccayena paccayo, pacchàjàtà kusalà [PTS Page 540] [\q 540/] khandhà purejàtassa imassa kàyassa vippayuttapaccayena paccayo"ti. [B] abyàkatapadassa pana sahajàta vibhaïge pañisandhikkhaõe vipàkàbyàkatà khandhà kañattà råpànaü vippayuttapaccayena paccayo, khandhà vatthussa, vatthu khandhànaü vippayuttapaccayena paccayotipi vuttaü. Purejàtaü pana cakkhundriyà divatthuvaseneva veditabbaü, yathàha: - "purejàtaü cakkhàyatanaü cakkhu vi¤¤àõassa vippayuttapaccayena paccayo, sotàyatanaü sotavi¤¤àõassa vippayuttapaccayena paccayo, ghànàyatanaü ghànavi¤¤àõassa vippayuttapaccayena paccayo, jivhàyatanaü jivhàvi¤¤àõassa vippayuttapaccayena paccayo, kàyàyatanaü kàyavi¤¤àõassa vippayuttapaccayenata paccayo, tha vipàkàbyàkatànaü kiriyàbyàkatànaü [A]paññhàna -paccayaniddesa. [B.] Paññhàna-pa¤havàra [SL Page 404] [\x 404/] Khandhànaü vippayuttapaccayena paccayo. Pacchàjàtà vipàkàbyàkatà kiriyàbyàkatà khandhà purejàtassa imassa kàyassa vippayuttapaccayena paccayo. Abyàkato dhammo kusalassa dhammassa vippayuttapaccayena paccayo, purejàtaü vatthu kusalànaü khandhànaü vippayuttapaccayena paccayo, Abyàkato dhammo akusalassa dhammassa vippayuttapaccayena paccayo, purejàtaü vatthu akusalànaü khandhànaü vippayuttapaccayena paccayoti. Paccuppannalakkhaõena atthi bhàvena tàdisasseva dhammassa upatthambhakattena upakàrako dhammo atthipaccayo, tassa aråpakkhandhamahàbhåta nàmaråpa citta cetasika mahàbhåta àyatanavatthuvasena sattadhà màtikà nikkhittà, yathàha: "cattàro khandhà aråpino a¤¤ama¤¤aü atthipaccayena pccayo, cattàro mahàbhåtà a¤¤ama¤¤aü attha paccayena paccayo. Okkantikkhaõe nàmaråpaü a¤¤ama¤¤aü atthi paccayena paccayo. Cittacetasikà dhammà cittasamuññhànànaüråpànaü atthipaccayena paccayo mahàbhåtà upàdàya råpànaü atthipaccayena paccayo. Cakkhàyatanaü cakkhuvi¤¤àõadhàtuyà taü sampayuttakàna¤ca dhammànaü atthipaccayena paccayo sotàyatanaü sotavi¤¤àõadhàtuyà taü sampayuttakàna¤ca dhammànaü atthipaccayena paccayo. Ghànàyatanaü ghànavi¤¤àõadhàtuyà taü sampayutkàna¤ca dhammànaü atthipaccayena paccayo. Jivhàyatanaü jivhàvi¤¤àõadhàtuyà taü sampayuttakàna¤ca dhammànaü atthipaccayena paccayo. Kàyàyatanaü kàyavi¤¤àõadhàtuyà taü sampayuttakàna¤ca dhammànaü atthipaccayena paccayo. Råpàyatanaü cakkhuvi¤¤àõadhàtuyà taü sampayuttakàna¤ca dhammànaü atthipaccayena paccayo. Saddàyatanaü sotavi¤¤àõadhàtuyà taü sampayuttakàna¤ca dhammànaü atthipaccayenapaccayo gandhàyatanaü ghànavi¤¤àõadhàtuyà taü sampayuttakàna¤ca dhammànaü atthipaccayena paccayo. Rasàyatanaü jivhàvi¤¤àõadhàtuyà taü sampayuttakàna¤ca dhammànaüatthipaccayena paccayo. Phoññhabbàyatanaü kàyavi¤¤àõadhàtuyà taü sampayuttakàna¤ca dhammànaü atthipaccayena paccayo. Råpàyatanaü saddàyatanaü gandhàyatanà rasàyatanaü phoññhabbàyatanaü manodhàtuyà taü sampayuttakàna¤ca dhammànaü atthipaccayena paccayo, yaü rupaü nissàya manodhàtu ca manovi¤¤àõadhàtu ca vattanti, taü råpaü manodhàtuyà ca manovi¤¤àõadhàtuyà ca taü sampayuttakàna¤ca dhammànaü atthipaccayena paccayoti. Pa¤havàre pana "sahajàte tàva: -"ko khandho tinõannaü khandhànaü taü samuññhànà na¤ca råpànaü atthipaccayena paccayo"ti[b] àdinà nayena niddeso katopurejàte purejàtànaü cakkhàdãnaü masena niddeso kato. Pacchàjàte purejàtassa imassa kàyassa pacchà jàtànaü cittacetasikànaü paccayavasena niddeso kato. âhàrindriyesu kabaliïkàro àhàro imassa kàyassa atthipaccayena [PTS Page 541] [\q 541/] paccayo, råpajãvitindriyaü kañattà råpànaü atthipaccayena paccayoti evaü niddeso katoti. Attano anantarà uppajja mànànaü aråpadhammànaü pavattiokàsadànena upakàrakà samanantara niruddhà aråpadhammà natthipaccayo. Yathàha "samanantara niruddhà cittacetasikà dhammà paccuppannànaü cittacetasikànaü dhammànaü natthipaccayena paccayo"ti. [A] te eva vigatabhàvena upakàrakattà vigatapaccayo, yathàha: -"samanantaravigatà citta cetasikà dhammà paccuppannànaü cittacetasikànaü dhammànaü vigata paccayena paccayo"ti. [A] atthipaccayadhammà evaca avigatabhàvena upakàrakattà avigatapaccayoti veditabbà. Desanàvilàsena pana tathà vinetabbaveneyyavasena và ayaü duko vutto ahetukadukaüvatvàpi hetuvippayuttaduko viyàti. Evaü imesu1 catuvãsatiyà paccayesu ayaüavijjà: - Paccayo hoti pu¤¤ànaü duvidhànekadhà pana, Paresaü paccimànaü sà ekadhà paccayo matà. [A.] Paññhàna - paccayaniddesa [b.] Paññhàna-pa¤havàra. 1. Ma. 1. Evamimesu. [SL Page 405] [\x 405/] Tattha "pu¤¤ànaü duvidhà"ti àrammaõapaccayena ca upanisasaya paccayena càti dvedhà paccayo hoti, sà hi avijja khayato vayato sammasanakàle kàmàvacarànaü pu¤¤àbhisaükhàrànaü àrammaõa paccayena paccayo hoti, abi¤¤àcittena samohacitta jànana kàle råpàvacarànaü, avijjàsamatikkamatthàya pana dànàdãni ceva kàmàvacarapu¤¤akiriyavatthåni pårentassa råpàvacarajjhànàni ca uppàdentassa dvinnampi tesaü upanissayapaccayena paccayo hoti, tathà avijjàsammåëhattà kàmabhavaråpabhavasampattiyo patthetvà tàneva pu¤¤àni karontassa. "Anekadhà pana pare saü"ti apu¤¤àbhisaükhàrànaü anekadhà paccayo hoti, kathaü? Esà hi avijjaü àrabbharàgàdãnaü uppajjanakàle àrammaõapaccayena, garuü katvà assàdanakàle arammaõàdhipati arammaõåpanissayehi, avijjàsammåëhassa anàdãnavadassàvino pàõàtipàtàdãnika rontassa upanissayapccayena, dutiyajavanàdãnaü anantara samanntara anantarå nissayàsevananatthivigatapaccayehi, yaïki¤ci akusalaü karontassa hetusahajàta a¤¤ama¤¤anissayasampayutta atthi avigata paccayehãti anekadhà paccayo hoti. "Pacchimànaüsà ekadhà paccayo matà"ti àne¤jàbhisaïkhàrànaü [PTS Page 542] [\q 542/] upanissaya paccayeneva ekadhà paccayo matà, so panassà upanissayabhàvo pu¤¤àbisaïkhàre vuttanayeneva veditabboti. Etthàha: - kiü panàyamekàva avijjà saïkhàrànaü paccayo, udàhu a¤¤epi paccayà santãti? Kiü panettha yadi tàva ekàva, ekakàraõavàdo àpajjatã, atha¤¤epi santi "avijjàpaccayà saïkhàrà"ti ekakàraõaniddeso nåpapajjatã"ti? Nanupapajjati, kasmà? Yasmà: - Ekaü na ekato idha nànekamanekatopi no ekaü, Phalamatthi atthi pana ekahetuphaladãpane attho. Ekato hi kàraõato na idha ki¤ci ekaü phalamatthi. Na anekaü, nàpi anekehi kàraõehiekaü, anekehi pana kàraõehi anekameva hoti. Tathàhi anekehi utupañhavãbãjasalilasaïkhàtehi kàraõehi anekameva råpagandharasàdikaü aïkurasaïkhàtaü phala muppajjamànaü dissati. Yaü panetaü "avijjàpaccayà saïkhàrà, saïkhàra paccayà vi¤¤àõaü"ti ekekahetuphaladãpanaü kataü, tattha attho atthi, payojana vijjati, bhagavà hikatthaci padhànattà katthaci pàkañattà katthaci asàdhàraõattà desanàvilàsassa ca veneyyànaü ca anuråpato ekameva hetuü và phalaü và dipeti, "phassapaccayà vedanà"tãhi padhànattà ekameva hetuü phala¤càha. Phasso hi vedanàya padhànahetu, yathàphassaü vedanàvavatthànato. Vedanà ca phassassa padhànaphalaü, yathàvedanaü phassavavatthànato. "Semha samuññhànà àbàdhà"ti pàkañattà ekaü hetumàha, pàkaño hi ettha [SL Page 406] [\x 406/] Semho na kammàdayo, "paye keci bhikkhave akusalà dhammà sabbe te ayoniso manasikàramålakà"ti asàdàraõattà ekaü hetumàha, asàdhàraõo hi ayoniso manasikàro akusalànaü, sàdhàraõàni vatthàrammaõàdãnãti. Tasmà ayamidha avijjà vijjamànesupi a¤¤esu vatthàrammaõasahajàtadhammàdãsu saïkhàrakàraõesu "assà dànupassino taõhà pavaóóhatãti ca, avijjàsamudayà àsavasamudayo"ti ca vacanato a¤¤esampi taõhàdãnaü saïkhàrahetånaü hetuti padhànattà, "avidvà bhikkhave avijjàgato pu¤¤àbhisaïkhàrampi abisaïkharotã"ti pàkañattà asàdhàraõattà [PTS Page 543] [\q 543/] ca saïkhàrànaü hetubhàvena dãpitàti veditabbà. Eteneva ca ekekahetu phaladãpana parihàravacanena sabbattha ekekahetu phaladãpane payo janaü veditabbanti. Etthàha: - evaü santepi ekantàniññhaphalàya sàvajjàya avijjàya kathaü pu¤¤àne¤jàbisaïkhàrapaccayattaü yujjati? Na hi nimbabãjato ucchu uppajjatãti? Kathaü na yujjissati, lokasmiü hi: - Viruddho càviruddho ca sadisàsadiso tathà, Dhammànaü paccayo siddho vipàkà eva te ca na. Dhammànaü hi ñhànasabhàvakiccàdiviruddho càviruddho ca paccayo loke siddho, purimacittaü hi aparacittassa ñhànaviruddho paccayo, purimasippàdi sikkhà ca paccà pavattamànànaü sippàdikiriyànaü, kammaü råpassa sabhàvaviruddho paccayo. Khãràdãni ca dadhi àdãnaü, àloko cakkhuvi¤¤àõassa kiccaviruddho, guëàdayo ca àsavàdãnaü, cakkhuråpàdayo pana cakkhuvi¤¤àõàdãnaü ñhànàviruddhà paccayà, purimajvanàdayo pacchimajavanàdãnaü sahàvà viruddhà kiccà viruddhà ca, yathàca viråddhàriråndà paccayà siddhà, evaü sadisàsadisàpi, sadisameva hi utuàhàrasaïkhàtaü råpaü råpassa paccayo1, sàlibãjà dãni ca saliphalàdãnaü, asadisampi råpaü aråpassa, aråpaü ca råpassa paccayo hoti, golomàviloma- visàõa- dadhitilapiññhàdãni ca dabbha bhåtiõakàdinaü. Yesaü ca dhammànaü te viruddhàviruddha sadisàsadi sappaccayà, na te dhammà tesaü dhammànaü vipàkà eva. Iti ayaü avijjà vipàkavasena ekantàniññhaphalà sabhàvavasena sàvajjàpi samànà sabbosampi etesaü pu¤¤àbhisaïkhàràdinaü yathànåråpaü ñhàna kicca sabhàva viruddhàriruddhapaccayavasena sadisàsadisapaccayavasena ca paccayo hotãti veditabbà. So cassà paccayabhàvo yassa hi dukkhàdisu avijjàsaïkhàtaü a¤¤àõaü appahãnaü hoti, so dukkhetàva pubbantàdisu ca a¤¤àõena saüsàradukkhaü sukhasa¤¤àya gahetvà tassa hetubhute tividhe pi saïkhàre àrabhatãti àdinà nayena vutto eva. Apica ayaü a¤¤opi pariyàyo: - 1. Ma. 1. Paccayohoti. [SL Page 407] [\x 407/] Cutupapàte saüsàre saïkhàrànaü ca lakkhaõe, Yo pañiccasamuppanna dhammesu ca vimuyhati. [PTS Page 544] [\q 544/] Abisaïkharoti so ete saïkhàre tividhe yato. Avijjà paccayo tesaü tividhànaü ayaü tatoti. Kathaü pana yo etesu vumuyhati so tividhepete saïkhàre abisaïkharotãti ce? Cutiyà tàva vumåëho sabbattha khavdhànaü bhedo maraõanti cutiü agaõhanto "satto marati, sattassa dehantara saïkamana"nti àdini vikappeti, upapàte vumåëho sabbattha khavdhànaü pàtubhàvo jàtiti upapàtaü agaõhanto "satto upapajjati, sattassa navasarãrapàtubhàve"ti àdãni vikappeti. Saüsàre vimåëho. Yo esa: - Khavdhànaü ca pañipàñi dhàtu àyatanànà ca, Abboccinnaü vattamànaü saüsàroti pavuccatãti. Evaü vaõõito saüsàro, taü evaü aganhanto "ayaü satto asmà lokà paraü lokaü gacchati, parasmà lokà imaü lokaü àgacchatã"ti àdini vikappeti. Saïkhàrànaü lakkhaõe vimåëho saïkhàrànaü sabhàvalakkhaõaü sàma¤¤alakkhaõaü ca agaõhanto saïkhàre attato attaniyato dhuvato subhato sukhato vikappeti. Pañiccasamuppannadhammesu vimåëho avijjàdãhi saïkhàràdãnaü pavattiü agaõhanto "attà jànàti và na jànàti và, so eva karoti ca kàreti ca so pañisandhiyaü uppajjatica, tassa aõu issaràdayo kalalàdibhàvena sarãraü sanñhapento indriyàni sampàdenti, so indriyasampanno phusati, vediyati, taõhãyati, upàdiyati, ghañãyati, so puna bhavantare bhavatã"ti và. "Sabbe sattà niyatisaïgatibhàvapariõatà"ti và vikappeti, so avijjàya avdhãkato evaü vikappento yathànàma andho pañhaviyaü caranto maggampi amaggampi thalampi ninnampi samampi visamampi pañipajjati, evaü pu¤¤ampi apu¤¤ampi àne¤jampi saïkhàraü abisaïkharotãti. Tenetaü vuccati: - Yathàpi nàma jaccavdho naro aparãnàyako Ekadà yàti maggena, ummaggenàpi ekadà, Saüsàre saüsaraü bàlo tathà aparinàyako Karoti ekadà pu¤¤aü, apu¤¤ampi1 ca ekadà. Yadà ca ¤àtvà so dhammà saccàni abisamessati, Tadà avijjupasamà upasanto carissatiti. Ayaü "avijjàpaccayà saïkhàrà"ti padasmiü vitthàrakathà. [PTS Page 545] [\q 545/] 1. Ma. 1. Apu¤¤amapi. [SL Page 408] [\x 408/] Saïkhàrapaccayà vi¤¤àõapade: - "vi¤¤àõaü"ti cakkhuvi¤¤àõàdi chabbidhaü, tattha cakkhuvi¤¤àõaü kusalavipàkaü akusalavipàkanti duvidhaü hoti, tathà sotaghàõajivhàkàyavi¤¤àõàni. Manovi¤¤àõaü kusalàkusalavipàkà manodhàtuyo, tisso ahetukamanovi¤¤àõadhàtuyo, aññha sahetukàni kàmàvacaravipàka cittàni, pa råpàvacaràni, cattàra aråpàvacarànãti bàvãsatividhaü hoti. Iti imehi chahi vi¤¤àõehisabbànipi battiüsa lokiya vipàkavi¤¤àõàni saïgahitàni honti, lokuttarànipana vañña kathàya na yujjantãti na gahitàni. Tattha siyà: - kathaü panetaü jànitabbaü idaü vuttappakàraü vi¤¤àõaü saïkhàrapaccayà hotãti? Upacitakammà 'bhàve vipàkàbhàvato vupàkaü hetaü, vipàkaü ca na upacitakammà 'bhàve uppajjati, yadi uppajjeyya sabbesaü sabba vipàkàni uppajjeyyuü, na ca uppajjantãti jànitabbametaü saïkhàrapaccayà idaü vi¤¤àõaü hotãti. Katarasaïkhàrapaccayà kataraü vi¤¤àõanti ce? Kàmàvacara pu¤¤àbhisaïkhàrapaccayà tàva kusalavipàkàni pa¤ca cakkhuvi¤¤àõàdãni, manovi¤¤àõe ekà manodhàtu dve manovi¤¤àõadhàtuyo aññhakàmàvacaramahàvipàkà nãti soëasa. Yathàha: - kàmàvacarassa kusalassa kammassa katattà upacitattà vipàkaü cakkhuvi¤¤¤àõaü uppannaü hoti vipàkaü sota vi¤¤àõaü uppannaü hoti vipàkaü ghana vi¤¤àõaü uppannaü hoti vipàkaü jivhà vi¤¤àõaü uppannaü hoti vipàkaü kàya vi¤¤àõaü uppannaü hoti vipàkà manodhàtu uppannà hoti, upekkhàsahagatà manovi¤¤àõadhàtu uppannà hoti, soma nassasahagatà ¤àõasampayuttà, somanassasahagatà ¤àõasampayuttà sasaükhàrena, somanassasahagatà ¤àõavippayuttà, somanassasahagatà ¤àõavippayuttà sasaïkhàrena, upekkhà sahagatà ¤àõasampayuttà, upekkàsahagatà ¤àõasampayuttà sasaïkhàrena, upekkhàsahagatà ¤àõavippayuttà, upekkhà sahagatà ¤àõavippayuttà sasaïkhàrenàti. [A] råpàvacarapu¤¤àbhi saïkhàrapaccayà pana pa¤ca råpàvacara vipàkàni, yathàha: "tasseva råpàvacarassa kusalassa kammassa katattà upacitattà vipàkaü [PTS Page 546] [\q 546/] vivicceva kàmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaü savicàraü vivekajaü pãtisukhaü pañhamajdhdhànaü upasampajjaviharati. Vitakkavicàrànaü våpasamà ajjhattaü sampasàdanaü cetaso ekodibhàvaü avitakkaü avicàraü samàdhijaü pãtisukhaü dutiyajjhànaü upasampajja viharati. Pãtiyà ca viràgà upekkhako ca viharati sato ca sampajàno sukhaü ca kàyena pañisaüvedeti, yaü taü ariyà àcikkhanti 'upekkhako satimà sukhavihàrã'ti taü tatiyajjhànaü1 upasampajja viharati. Sukhassa ca pahàõà dukkhassa ca pahàõà pubbeva somanassadomanassànaü atthaïgamà adukkhaü asukhaü2 upekkhàsatipàrisuddhiü catutthajjhànaü upasampajja viharati. -Pepa¤camaü jhànaü upasampajja viharatãti. Evaü pu¤¤àbhisaïkhàrapaccayà pana akusalavipàkàni pa¤ca cakkhuvi¤¤àõàdãni ekà manodhàtu ekà manovi¤¤àõa dhàtuti evaü sattavidhaü vi¤¤àõaü hoti, yathàha: akusalassa kammassa katattà upacitattà vipàkaü cakkhuvi¤¤àõaü uppannaü hoti, sota-ghàõajivhà - kàyavi¤¤àõaü- vipàkà manodhàtu vipàkà manovi¤¤àõadhàtu uppannà hotãti. âne¤jàbhi [A.] Vibhaïgapàëi pañiccasamuppàdavibhaïga abhidhammaïbàniya. [SL Page 409] [\x 409/] Saïkhàrapaccayà pana cattàri aråpavipàkànãti evaü catubbidhaü vi¤¤àõaü hoti, yathàha: -' tasseva aråpàvacarassa kusalassa kammassa katattà upacitattà vipàkaü sabbaso råpasa¤¤ànaü samatikkamà pañighasa¤¤ànaü atthagamà nànattasa¤¤ànaü amanasikàrà 'ananto àkàso'ti àkàsàna¤càyatanaü upasampajja vihàràmi. Kassapopi bhikkhave, yàvade àkaïkhati sabbaso råpasa¤¤ànaü samatikkamà pañighasa¤¤ànaü atthagamà nànattasa¤¤ànaü amanasikàrà 'ananto àkàso'ti àkàsàna¤càyatanasahagataü upasampajja viharati. Ahaü bhikkhave, yàvade àkaïkhàmi sabbaso àkàsàna¤càyataü samatikkamma 'anantaü vi¤¤àõa'nti vi¤¤àõa¤càyatanaü upasampajja viharàmi. Ahaü bhikkhave, yàvade yàvade àkaïkhàmi sabbaso àki¤ca¤¤àyatana upasampajja viharati. Ahaü bhikkhave, yàvade àkaïkhàmi sabbaso nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü samatikkamma sa¤¤àsahagataü sukhassa ca dukkhassa ca pahànà catutthajjhànaü upasampajja viharatãti. Evaü saïkhàrapaccayà yaü vi¤¤àõaü hoti taü ¤atvà idànissa evaü pavatti veditabbà. Sabbameva hi idaü pavattipañisandhivasena dvedhà pavattati, tattha dve pa¤ca vi¤¤àõàni dve manodhàtuyo somanassa sahagatà ahetukamanovi¤¤àõadhàtuti imàni terasa pa¤ca vokàrabhave pavattiyaü yeva pavattanti. Sosàni ekuna vãsati tåsu bhavosu yathanupaü pavattiyàmpi pañisandhiyampi pavattanti. Kathaü?Kusalavipàkàni tàva cakkuvi¤¤àõàdãni pa¤ca kusalavipàkena và akusalavipàkena và nibbattassa yathàkkamaü paripàkaü upagatindriyassa cakkhàdãnaü àpàthagataü iññhaü iññhamajjhattaü và råpàdã àrammaõaü àrabbha cakkhàdipasàdaü nissàya dassanasavaõaghàyana sàyana phusanakiccaü sàdhayamànàni pavattanti, tathà akusalavipàkàni pa¤ca, kevalaü hi tesaü aniññhaü aniññhamajjhattaü và àrammaõaü hoti, ayameva viseso. Dasapi cetàni niyatadvàrà rammaõavatthuññhànàni niyatakiccàneva ca bhavanti. Tato kusala vipàkànaü cakkhuvi¤¤àõàdãnaü anantarà kusalavipàkà manodhàtu tesaü yeva àrammaõaü àrabbha hadayavatthuü nissàya sampañicchana kiccaü sàdhayamànà pavattati, tathà akusalavipakànaü Anantarà akusalavipàkà, ida¤ca pana dvayaü aniyatadvàràrammaõaü niyatavatthuññhànaü niyatakicca¤ca hoti. Somanassasahagatà pana ahetukamano vi¤¤àõadhàtu kusalavipàkamanodhàtuyà anantarà tassà eva àrammaõaü àrabbha hadayavatthuü [PTS Page 547] [\q 547/] nissàya santãraõakiccaü sàdhayamànà chasu dvàresu balavàrammaõe kàmàvacarasattànaü yebuyyena lobha sampayuttajavanàvasàne bhavaïgavãñhiü pacchivditvà javanena gahità rammaõe tadàrammaõavasena sakiü và dvikkhattuü và pavattatãti majjhimaññhakathàyaü vuttaü, abhidhammaññhakathàyaü pana tadàrammaõe dve cittavàrà àgatà, idampana cittaü tadàrammaõanti ca piññhibhavaïganti càti dve nàmàni labhati, aniyatadvàràrammaõaü niyata vatthukaü aniyataññhànakiccaü ca hotãti. Evaü tàva terasa pa¤ca vokàrabhave pavattiyaü yeva pavattantãti veditabbàni. Sesesu ekånavãsatiyà na ki¤ci attano anuråpàya pañisavadhiyà na pavattati, pavattiyampana kusalàkusalavipàkà tàva dve ahetuka manovi¤¤àõadhàtuyo pa¤cadvàre kusalàkusalavipàkamano dhàtånaü anantarà santãraõakiccaü, chasu dvàresu pubbe vuttanaye neva tadàrammaõakiccaü, attanà dinnapañisandhito uddhaü asati. [SL Page 410] [\x 410/] Bhavaïgupacchedake cittappàde bhavaïgakiccaü, ante cutikiccadvàti cattàri kiccàni sàdhayamànà niyatavatthukà aniyatadvàràrammaõaññhàna kiccà hutvà pavattanti. Aññha kàmàvacarasahetuka cittàni vuttanayeneva chasu dvàresu tadàrammaõakiccaü, attanà dinnapañisandito uddhaü asati bhavaïgupacchedake cittuppàde bhavaïgakiccaü, ante cutikiccaü càti tãõi kiccàni sàdhayamànàni niyatavatthakàni aniyatadvàràrammaõaññhànakiccàni hutvà pavattanti. Pa¤cà råpàvacaràni cattàri ca àruppàni attanà dinnapañisandhito uddhaüasati bhavaïgupacchedake cittupàde bhavaïgakiccaü, ante cuti kicca¤càti kiccadvayaü sàdhayamànàni pavattanti. Tesu råpàvacaràni niyata vatthàrammaõàni aniyata ñhànakiccàni, itaràni niyatà vatthukàni1 niyatàrammaõàni aniyatañhànakiccàni hutvà pavattantãti evaü tàva battiüsavidhampi vi¤¤àõaü pavattiyaü saïkhàrapaccayà pavattati. Tatràssa te te saïkhàrà kammapaccayena ca upanissayapacca [PTS Page 548] [\q 548/] yena ca paccayà honti, yampana vuttaü "sesesu ekånavãsatiyà na ki¤ci attano anuråpàya pañisandhiyà na pavattatã"ti taü ati saïkhittattà dubbijànaü, tenassa vitthàranayadassanatthaü vuccati: katipañisandhiyo? Kati pañisandhicittàni? Kena kattha pañisandhi hoti? Kiü pañisandhiyà àrammaõanti? Asa¤¤asattapañisandhiyà2 saddhiü vãsati pañisandhiyo, vuttappakàràneva ekånavãsati pañisandhi cittàni, tattha akusalavipàkàya ahetukamanovi¤¤àõadhàtuyà apàyesu pañisandhi hoti, kusalavipàkàya manussaloke jaccandha jàtibadhira jàtiummattaka jàtioëamåganapuüsakàdinaü, aññhahi sahe tukakàmàvacaravipàkehi devesu ceva3 manussesu capu¤¤a vantànaü pañisandhi hoti, pa¤cahi råpàvacaravipàkehi råpãbrahma loke, catåhi aråpàvacaravipàkehi aråpaloketi. Yena ca yattha pañisandhi hoti, sà eva tassa anuråpà pañisandhi nàma. Saïkhe pato pana pañisandhiyà tãõi àrammaõàni honti atãtaü paccuppannaü na vattabba¤ca, asa¤¤à pañisandhi anàrammaõàti. Tattha vi¤¤àõa¤càyatana nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatana pañisandhinaü atãtameva àrammaõaü, dasannaü kàmàvacarànaü atãtaüvà paccuppannaü và, sosànaü navattabbameva. Evaü tãsu àrammaõesu pavattamànà pana pañisandhi yasmà atãtàrammaõassa và navattabbà rammaõassa và cuticittassa anantarameva pavattati, paccuppannà rammaõaü pana cuticittaü nàma natthi, tasmà dvãsu àrammaõesu a¤¤ataràrammaõàya cutiyà anantarà tãsu àrammaõesu a¤¤ataràramma 1. Avatthukàni- sammohavinodanã. 2. Ma. 1. Asa¤¤apañisandhiyà. 3. Ma. 1. Kàmàvacaradevesuceva. [SL Page 411.] [\x 11/] öàya pañisandhiyà sugati duggati vasena pavattanàkàro vedi tabbo, seyyathãdaü: kàmàvacarasugatiyaü tàva ñhitassa pàpakammino puggalassa "tànissa tasmiü samaye olambantã"ti àdivacanato maraõamadve nipannassa yathåpacitaü pàpakammaü và kammanimittaü và manodvàre àpàthamàgacchati, taü àrabbha uppannàya tadàrammaõa pariyosànàya javanavãthiyà anantara bhavaïgavãsayaü àrammaõaü katvà cuti cittaü uppajjati, tasmiü niràddhe tadeva àpàphagataü kammaü và kammanimittaü và àrabbha anupacchinna kilesabala vina mitaü duggati pariyàpannaü pañisandhicittaü uppajjati, ayaü atãtà rammaõàya cutiyà anantari atãtàrammaõà pañisandhi. Aparassa maraõasamayo vuttappakàrakammavasena narakàdãsu aggijàlavaõõà dikaü duggati nimittaü manodvàre apàpàthamàgacchati, tasmà dvikkhattuü bhavaïge uppajjitvà niruddhe taü àrammaõaü àrabbha ekaü àvajjanaü maraõassa àsannabhàvena mandãbhåtavegatattà pa¤ca javanàni dve tadàrammaõànãti tãõi vãthicittàni uppajjanti, tato bhavaïga visayaü àrammaõaü katvà ekaü cuticittaü, ettàvatà ekàdasa cittakkhaõà atãtà honti, athassa avasesapadvacittakkhaõàyuke tasmiü yeva àrammaõe pañisandhicittaü uppajjati. [PTS Page 549] [\q 549/] ayaü atãtà rammaõàya cutiyà anantarà paccuppannàrammaõà pañisandhi. Aparassa maraõasamaye pa¤cannaü dvàrànaü a¤¤atarasmiü ràgàdihetu bhåtaü hãnamàrammaõaü àpàthamàgacchati, tassa yathàkkamena uppanna votthapanàvasàne maraõassa àsannabhàvena mandãbhåtavegattà pa¤cajavanàni dve tadàrammaõàni ca uppajjanti, tato bhavaïga visayaü àrammaõaü katvà ekaü cuticittaü, ettàvatà ca bhevaïgàni àvajjanaü dassanaü sampañicchanaü santãraõaü votthapanaü pa¤ca javanàni dve tadàrammaõàni ekaü cuticittanti pa¤cadasa cittakkhaõà atãtà honti, athàvasesa ekacittakkhaõàyuke tasmiü yeva àrammaõe pañisandhicittaü uppajjati. Ayampi atãtàrammaõàya cutiyà anantarà paccuppannàrammaõà pañisandhi. Esa tàva atãtàrammaõàya sugaticutiyà anantarà atãtapaccuppannà rammaõàya duggatipañisandhiyà pavattanàkàro. Duggatiyaü ñhitassa pana upacitànavajjakammassa vuttanayeneva taü anavajjakammaü và kammanimittaü và manodvàre àpàthamàgacchatãti kaõhapakkhe sukkapakkhaü ñhapetvà sabbaüpurimanayeneva veditabbaü. Ayaü atitàrammaõàya duggaticutiyà anantarà atãtapaccuppannàrammaõàya sugatipañisandhiyà pavattanàkàro. Sugatiyaü ñhitassa pana upacitànavajjakammassa "tànissa tasmiü samayo olambhantã"ti àdã vacanato maraõama¤ce nipannassa yathåpacitaü anavajjakammaü và kammanimittaü và manodvàre àpàthamàgacchati, taü ca kho upacita [PTS Page 550] [\q 550/] kàmàvacarànavajjakammasseva, upacitamahaggatakammassa pana kamma [SL Page 412] [\x 412/] Nimittameva àpàthamàgacchati, taü àrabbha uppannàya tadàrammaõa pariyosànàya suddhàya và javanavãthiyà anantaraü bhavaïgavisayaü àrammaõaü katvà cuticittaü uppajjati, tasmiü niruddhe tameva àpàthagataü kammaü và kammanimittaü và àrabbha anupacchinna kilesabalavinamitaü sugatipariyàpannaü pañisandhicittaü uppajjati, ayaü atitàrammaõàya cutiyà anantarà atãtàrammaõà và navattabbàrammaõà và pañisandhi. Aparassa maraõasamayo kàmàvacara anavajjakammavasena manussaloke màtukucchivaõõasaïkhàtaü và devaloke uyyànavimànakapparukkhàdivaõõasaïkhàtaü và sugati nimittaü manodvàre àpàthamàgacchati, tassa duggatinimitte dassi tànukkameneva cuticittànantaraü pañisandhicittaü uppajjati, ayaüatitàrammaõàya cuciyà anantarà paccuppannàrammaõà pañisandhi. Aparassa maraõasamaye ¤àtakà "ayaü tàta tavatthàya buddha påjà karãyati, cittaü pasàdehã"ti vatvà pupphadàmapañàkàdivasena råpàrammaõaü và dhammasamaõaturiyapåjàdimasena saddàrammaõaü và dhåma vàsagandhàdivasena gavdhàrammaõaü và "idaü tàta sàyassu, tavatthàya dàtabbadeyyadhammaü"ti vatvà madhuphàõitàdivasena rasàrammaõaü và "idaü tàta phusassu, tavatthàya dàtabbadeyyadhammaü"ti vatvà cãnapañña somàrapaññàdivasena phoññhabbàrammaõaü và pa¤cadvàre upasaü haranti, tassa tasmiü àpàthagate råpàdiàrammaõe yathàkkamenauppannavotthapanàvasàne maraõassa àsannabhàvena mandãbhåta vegattà pa¤ca javanàni dve tadàrammaõàni ca uppajjanti, tato bhavaïgavisayaü àrammaõaü katvà ekaü cuticittaü, tadavasàne tasmiü yeva ekacittakkhaõaññhitike àrammaõe pañisavdicittaü uppajjati. Ayampi atãtàrammaõàya cutiyà anantarà paccuppannàrammanà pañisandhi. Aparassapana pañhavãkasiõajjhànàdivasena pañiladdhamahagga tassa sugatiyaü ñhitassa maraõasamayo kàmàvacarakusalakamma- kamma nimitta - gatinimittànaü và a¤¤ataraü pañhavãkasiõàdikaü và nimittaü mahaggatacittaü [PTS Page 551] [\q 551/] và manodvàre àpàthamàgacchati, cakkhu sotànaü và a¤¤atarasmiü kusaluppattihetubhåtaü paõãtamà rammaõaü àpàthamàgacchati. Tassa yathàkkamena uppanna votthapanàvasàne varaõassa àsannabhàvena mandãbhåtavegattà pa¤ca javanàni uppajjanti, mahaggatagatikànaü pana tadàrammaõaü natthi, tasmà javanànantaraü yeva bhavaïgavisayamàrammaõaü katvà ekaü cuticittaü uppajjati, tassàvasàne kàmàvacaramahaggata sugatãnaü a¤¤atara sugati pariyàpannaü yathåpaññhitesu àrammaõesu a¤¤ataràrammaõaü pañisandhicittaü uppajjati. Ayaü na vattabbàrammaõàya sugaticutiyà anantarà atãtapaccuppannanavattabbàrammaõànaü a¤¤atarà rammaõà pañisandhi. Etenànusàrena àruppacutiyà pi anantarà pañisandhi veditabbà. Ayaü atãtaü na vattabbàrammaõàya sugati. [SL Page 413] [\x 413/] Cutiyà anantarà atãta na vattabbapaccuppannàrammaõàya pañisandhiyà pavattanàkàro, duggatiyaü ñhitassa pana pàpakammino vuttanayeneva taü kammaü kammanimittaü gatinimittaü vàmano dvàre, pa¤cadvàre và pana akusaluppattihetubhåtaü àrammaõaü àpàthamàgacchati, athassa yathàkkamena cuticittàvasàne duggati pariyàpannaü tesu àrammaõesu a¤¤ataràrammaõaü pañisandhicittaü uppajjati, ayaü atãtàrammaõàya duggaticutiyà anantarà atãta paccuppannàrammaõàya pañisandhiyà pavattanàkàroti. Ettàvatà ekånavãsatividhassàpi vi¤¤àõassa pañisandhivasena pavatti dãpità hoti. Tayidaü sabbampi evaü: - Pavattamànaü sandhimhi dvedhà kammena vattati, Missàdãhi ca bhedehi bhedossa duvidhàdiko. Idaü hi ekånavãsatividhampi vipàkavi¤¤àõaü pañisandhimhi pavattamànaü dvedhà kammena vattati, yathàsakaü hi ekassa janakaü kammaü nanàkkhaõikakammapaccayena ceva upanissayapaccayenaca paccayo hoti, vuttaü hetaü: -"kusalàkusalaü kammaü vipàkassa upanissayapaccayena paccayo"ti. Evaü vattamànassa panassa missàdihi bhedehi duvidhàdikopi bhedo veditabbo. Seyyathãdaü: - idaü hi pañisandhivasena ekadhà pavattamànampi råpenasaha [PTS Page 552] [\q 552/] missà missabhedato duvidhaü, kàmaråpàråpabhavabhedato tividhaü, aõóaja jalàbuja saüsedaja opapàtikayonivasena catubbidhaü, gativasena pa¤cavidhaü, vi¤¤àõaññhitivasena sattavidhaü, sattàvàsavasena aññhavidhaü hiti. Tettha: - Missaü dvidhà bhàvabhedà sabhàvaü tattha ca dvidhà, Dvo và tayo và dasakà omato àdinà saha. "Missaü dvidhà bhàvabhedà"ti yaü hetaü ettha a¤¤atra aråpabhavà råpamissaü pañisandhivi¤¤àõaü uppajjati, taü råpabhave itthindriya purisindriyasaïkhàtena bhàvena vinà uppattito, kàmabhave a¤¤atra jàtipaõóakapañisandhiyà bhàvena saha uppattito sabhàvaü abhàvanti duvidhaü hoti. "Sabhàvaü tattha ca dvidhà"ti tatthàpi ca yaü sabhàvaü taü itthipurisabàvànaü a¤¤atarena saha uppattito duvidha meva hoti. "Dve và tayo vàdasakà omato àdinà sahà"ti yaü heta mettha missaü amissanti dvaye àdibhåtaü råpamissaü pañisandhi vi¤¤àõaü, tena saha vatthu kàyadasakavasena dve và, vatthukàyabhàva dasakavasena tayo và dasakà omato uppajjanti, natthi ito paraü råpaparihànãti. Taüpanetaü evaü omakaparimàõaü uppajjamànaü aõóaja jalàbujanàmikàsu dvãsu yonãsu jàtiuõõàya ekena [SL Page 414] [\x 414/] Aüsunà uddhañasappimaõóappamàõaü kalalanti laddhasaïkhaü hutvà uppajjati, tattha yonãnaü gativasena sambhavabhedo veditabbo. Etàsu hi: - Niraye bhummavajjesu devesu ca na yoniye, Tisso purimikà honti catassopi gatittaye. Tattha "devesu cà"ti casaddena yathà niraye ca bhummavajjesu ca devesu, evaü nijjhàmataõhikapetesu ca purimikà tisso yoniyo na santãti veditabbà, opapàtikà evahi te honti. Sese pana tiracchàna pettivisaya manussasaïkhàte gatittaye pubbe vajjitabhummadevesu ca catassopi yoniyo honti. Tattha: - Tiüsa navaceva råpisu sattati ukkaüsatotha råpàni, Saüsedupapàtayonãsu athavà avakaüsato tiüsa. Råpã brahmesu tàva opapàtikayonikesu cakkhusotavatthudasa [PTS Page 553] [\q 553/] kànaü jãvitanavakassa càti catunnaü kalàpànaü vasena tiüsa ca nava ca pañisandhivi¤¤àõena saha råpàni uppajjanti, råpã brahme pana ñhapetvà a¤¤esu saüsedaja opapàtika yonikesu ukkaü sato cakkhu sota ghàõa jivhà kàya vatthu bhàvadasakànaü vasena sattati, tàni ca niccaü devesu. Tattha vaõõo gandho raso ojà catasso càpi dhàtuyo cakkhuppasàdo jãvitanti ayaü dasaråpa parimàõo råpapujo cakkhudasako nàma, evaü sesà veditabbà. Avakaüsatopana jaccandha badhira aghàõaka napuüsakassa jivhàkàya vatthudasakànaü vasena tiüsaråpàni uppajajanti, ukkaüsàvakaüsànaü pana antare anuråpato vikappo veditabbo. Evaü viditvà puna: - Khandhàrammaõagatihetu vedanà pãti vitakka vicàrehi, Bhedàbhedaviseso cutisandhãnaü pari¤¤eyyo. Yà hesà missàmissato duvidhà pañisandhi, yà cassà atãtà nantarà cuti, tàsaü imehi khandhàdãhi bhedàbhedaviseso ¤àtabboti attho. Kathaü? Kadàci hi catukkhandhàya àruppacutiyà anantarà catukkhandhàva àrammaõatopi abhinnà pañisandhi hoti, kadàci amahaggatabahiddhàrammaõàya mahaggataajjhattàrammaõà, ayaü tàva aråpabhåmisu evaü nayo, kadàci pana catukkhandhàya àruppacutiyà anantarà pa¤cakkhandhà kàmàvacarapañisandhi, kadàci pa¤cakkhandhàya nàmàvacaracutiyà råpàvacaracutiyà và anantarà catukkhandhà aråpa pañisandhi, evaü atãtàrammaõàya cutiyà atãtanavattabbapaccuppannàrammaõàpañisandhi. Ekaccasugaticutiyà ekaccaduggatipañisandhi, ahetukacutiyà sahetukapañisandhi, duhetukacutiyà tihetukapañisandhi, [SL Page 415] [\x 415/] Upekkhàsahagatacutiyà somanassasahagatapañisandhi, appitikacutiyà sappãtikapañisandhi, avitakkacutiyà savitakkapañisandhi, avicàracutiyà savicàrapañisandhi, avitakkàvicàracutiyà savitakkasavicàrapañisandhiti tassa tassa viparãtato ca yathàyogaü yojetabbaü. Laddhapaccayamiti dhammamattametaü bhavantaramupeti. Nàssa tato saïkanti na tato hetuü vinà hoti. Itihetaü laddhappaccayaü råpàråpadhammamattaü uppajjamànaü bhavantaramupetãti vuccati, na satto na [PTS Page 554] [\q 554/] jivo tassa ca nàpi atãta bhavato idha saïkanti atthi, nàpi tato hetuü vinà idha pàtubhàvo, tayidaü pàkañena manussacutipañisandhikkamena pakàsayissàma. Atãtabhavasmiü hi sarasena upakkamena và samàsannamaraõassa asayhànaü sabbaïgapaccaïgasandhibandhanacchedakànaü màraõantikavedanà satthànaü sannipàtaü asahantassa àtape pakkhitta haritatàlapaõõamiva kamena upasussamàne sarãre niruddhesu cakkhàdãsu indriyesu hadayavatthumatte patiññhitesu kàyindriya manindriya jãvitindriyesu taükhaõàvasesa hadayavatthusannissi taü vi¤¤àõaü garukata samàsevitàsanna pubbakatànaü a¤¤ataraü laddhàvasesappaccaya saïkhàrasaïkhàtaü kammaü tadupaññhàpitaü và kamma nimittagatinimittasaïkhàtaü visayaü àrabbha pavattati, tadevaü pavattamànaü taõhàvijjànaü appahãnattà avijjàpañicchàditàdã nave tasmiü visaye taõhaü nàmeti, sahajàtasaïkhàrà khipanti, taü santati vasena taõhàya namãyamànaü saïkhàrehi khippamànaü orima tãrarukkhavinibandharajjumàlambitvà màtikàtikkamako viya purimadva nissayaü jahati, aparadva kammasamuññhàpitaü nissayaü assàdayamànaü và anassàdayamànaü và àrammaõàdãhi yeva paccayehi pavattatãti. Ettha ca purimaü cavanato cuti, pacchimaü bhavantaràdi pañisandhànato pañisandhiti vuccati. Tadetaü nàpi purimabhavà idhàgataü, nàpi tato kammasaïkhàranativisayàdihetuü vinà pàtubhåtanti veditabbaü. Siyuü nidassanànettha pañighosàdikà atha, Santànabaddhato natthi ekatà napi nànatà. Ettha cetassa vi¤¤àõassa purimabhavato idha anàgamane atãtabhavapariyàpannahetåhi ca uppàde pañighosa padãpa muddà pañibimbappakàrà dhammà nidassanàni siyuü, yathàhi pañighosa padãpa muddà chàyàsaddàdihetukà honti, a¤¤atra agantvàva honti, evaü mevaü idaü cittaü. Ettha ca santànabaddhato natthi ekatà, nàpi nànatà. Yadihi santànabaddhe sati ekantamekatà bhaveyya, na khãrato dadhi sambhutaü siyà, athàpi ekantanànatà bhaveyya, na karassàdhino dadhi siyà, esa nayo sabbahetusamuppannesu. Eva¤ca [SL Page] [\x /] sati sabbalokavohàralopo siyà, so ca aniññho, tasmà ettha na ekantamekatà và nànatà và upagantabbàti. [PTS Page 555] [\q 555/] etthàha: - nanu evaü asaïkanti pàtubhàvesati ye imasmiü manussattabhàve khandhà, tesaü niruddhattà phalapaccayassa ca kammassa tattha agamanato a¤¤assa a¤¤ato ca taü phalaü siyà, upabhu¤jake ca asati kassataü phalaü siyaü, tasmà na sundaramidaü vidhànanti. Tatrãdaü vuccati: - Santàne yaü phalaü etaü nतassa na ca a¤¤ato, Bãjànaü abhisaïkhàro etassa tthassa sàdhako. Ekasantànasmiü hi phalaü uppajjamànaü tattha ekantaekatta nànattànaü pañisiddhattà a¤¤assàti và a¤¤atoti và na hoti, etassa ca panatthassa1 bãjànaü abhisaïkhàro sàdhako. Amba bãjàdãnaü hi abhisaïkhàresu katesu tassa bãjassa santàne laddha paccayà kàlantare phalaviseso uppajjamàno na a¤¤abãjànaü nàpi a¤¤àbhisaïkhàrapaccayà uppajjati, na ca tàni bãjàni abhasaïkhàrà và phalaññhànaü pàpuõanti, evaü sampadamidaü veditabbaü. Vijjàsipposadhàdãhi càpi bàlasarãre upayuttehi kàlantare vuóóha sarãràdisuphalaü detãti ayamattho veditabbo. Yampi vuttaü upabhu¤jake ca asati kassa taüphalaü siyàti, tattha: - Phalassuppattiyà evaü siddhà bhu¤jaka sammuti, Phaluppàdena rukkhassa yathà phalati sammuti. Yathà hi rukkhasaïkhàtànaü dhammànaü ekadesabhåtassa rukkha phalassa uppattiyà eva rukkho phalatãti và phalitoti và vuccati, tathà devamanussasaïkhàtànaü khandhànaü ekadesabhåtassa apabhoga saïkhàtassa sukhadukkhaphalassa uppàdeneva devo manusso và upabhu¤jatãti và sukhito dukkhitoti và vuccati; tasmà na ettha a¤¤ena upabhujakena nàma koci attho atthiti. Yopi vadeyya: - evaü santepi ete saïkhàrà vijjamànà và phalassa paccayà siyuü avijjamànà và, yadica vijjamànà pavattikkhaõe yeva nesaü vipàkena bhavitabbaü, atha avijjamànà pavattito pubbe pacchà ca niccaü phalàvahà siyunti, se evaü vattabbo: - Katattà paccayà ete na ca niccaü phalàvahà, Pàñibhogàdikaü tattha veditabbaü nidassanaü. Katattàyevahi saïkhàrà attano phalassa paccayà honti, na vijjamànattà avijjamànattà và. Yathàha "kàmàvacarassa [PTS Page 556] [\q 556/] kusalassa kammassa katattà upacitattà vipàkaü cakkhuvi¤¤àõaü uppannaü hotã"ti[a] àdi. Yathàrahassa ca attano phalaspa paccayà 1. Ma. Vacanatthassa. [A.] Vibhaïgapàëi pañiccasamuppàdavibhaïgaabhidhammabhàjanãya. [SL Page 417] [\x 417/] Hutvà na puna phalàvahà honti vipakkavipàkattà, etassa catthassa vibhàvane idaü pàñibhogadikaü nidassanaü veditabbaü. Yathàhi loke yo kassaci atthassa nãyàtanatthaü pàñibogo hoti, bhaõóaü và kiõàti, iõaü và gaõhàti, tassa taü kiriyàkaraõamatta vema tadattha nãyàtanàdimhi paccayo hoti, na kiriyàya vijjamànattaü avijjamànattaü và, na ca tadatthanãyàtanàdito parampi dhàrakova hoti. Kasmà? Nãyàtanàdãnaü katattà, evaü katattàva saïkhàràpi attano phalassa paccayà honti, na ca yathàrahaü phala dànato parampi phalàvahà hontãti. Ettàvatà missàmissavasena dvedhàpi vattamànassa pañisandhi vi¤¤àõassa saïkhàrapaccayà pavatti dãpità hoti. Idàni sabbesveva tesu battiüsa vipàka vi¤¤àõesu sammoha vighàtatthaü: - Pañisandhi pavattãnaü vasenete bhavàdisu, Vijànitabbà saïkhàrà yathà yesa¤ca paccayà. Tattha tayo bhavà, catasso yoniyo, pa¤ca gatiyo, satta vi¤¤àõaññhitiyo, nava sattàvàsàti ete bhavàdayo nàma. Etesu bhavàdisu pañisandhiyaü pavatte ca eto yesaü vipàkavi¤¤àõànaü paccayà, yathà ca paccayà honti tathà vijànitabbàti attho. Tatthapu¤¤àbasaïkhàre tàva kàmàvacara aññhacetanàbhedo pu¤¤àbhi saïkhàro avisesenakàmabhave sugatiyaü navannaü vipàkavi¤¤àõànaü pañisandhiyaü nànakkhaõikakammapaccayena ceva upanissaya paccayena càti dvedhà paccayo, råpàvacarapa¤cakusalacetanà bhedo pu¤¤àbhisaïkhàro råpabhavo pañisandhiyà eva pa¤cannaü, vuttappabhedakàmàvacaro pana kàmabhave sugatiyaü upekkhàsahagatàhetumanovi¤¤àõadhàtuvajjànaü sattannaü parittavipàka vi¤¤àõànaü vuttanayeneva dvedhà paccayo pavatte, no pañisandhiyaü, sveva råpabhave pa¤cannaü vipàkavi¤¤àõànaü tatthava paccayo pavatte. No pañisandhiyaü. Kàmabhave pana duggatiyaü aññhannampi parittavipàkavi¤¤àõànaü [PTS Page 557] [\q 557/] tatheva paccayo pavatte, no pañisandhiyaü. Tattha niraye mahà moggallànattherassa naraka càrikàdisu iññhàrammaõasamàyoge so paccayo hoti, tiracchànesu pana petamahiddhikesu ca iññhàrammaõaü labbhatiyeva. Sveva kàmabhavo sugatiyaü soëasannampi kusalavipàkavi¤¤¤àõànaü tatheva paccayo pavatte ca pañisandhiyaü ca. Avisesena pana pu¤¤àbhisaïkhàro råpabhave dasannaü vipàkavi¤¤àõànaü tatheva paccayo pavatte ca pañisandhiyadva. Dvàdasàkusalacetanàbhedo apu¤¤àbisaïkhàro kàmabhave duggatiyaü ekassa vi¤¤àõassa tatheva paccayo pañisandhiyaü , no pavatte. Channaü pavatte, no pañi [SL Page 418] [\x 418/] Sandhiyaü sattannampi akusalavipàkavi¤¤àõànaü pavatte ca pañisandhi ya¤ca, kàmabhave pana sugatiyaü tesaü yeva sattannaü tatheva paccayo pavatte, no pañisandhiyaü, råpabhave catunnaü vipàka vi¤¤àõànaü tatheva paccayo pavatte, no pañisavdiyaü. So ca kho kàmàvacare aniññharåpadassana saddasavaõavasena, brahmaloke pana aniññharåpàdayo nàma nañhthi, tathà kàmàvacaradevalokepi. âne¤jàbhisaïkhàro aråpabhave catunnaü vipàkavi¤¤àõànaü tatheva paccayo pavatte pañisandhiya¤ca. Evaü tàva bhavesu pañisandhipaccavattãnaü vasena ete saïkhàrà yesaü paccayà, yathàcapaccayà honti tathà jànitabbà. Eteneva nayena yonãàdãsupi vedi tabbà. Tatrãdaü àdito paññhàya mukhamattappakàsanaü. Imesu hi saïkhàresu yasmà pu¤¤àbhisaïkhàro tàva dvãsu bhavesu pañisandhiü datvà sabbamattano vipàkaü janeti, tathà aõóajàdisu catusu yonisu, devamanussasaïkhàtàsu dvãsu gatãsu, nànattakàyà nànattasa¤¤i nànattakàyà ekattasa¤¤i ekattakàyà nànattasa¤¤i ekatta kàyà ekattasa¤¤i saïkhàtàsu catusu vi¤¤àõaññhãtãsu asa¤¤a sattàvàse panesa råpamattamevàbhisaïkhàrotãti catusu yeva sattàvàsesu ca pañisandhiü datvà sabbamattano vipàkaü janeti. Tasmà esa etesu dvãsu bhavesu catusu yonisu dvãsu gatãsu catusu vi¤¤àõaññhitãsu catusu sattàvàsesu ca ekavãsatiyà vipàkavi¤¤à nàõaü vuttanayeneva paccayo hoti yathàsambhavaü [PTS Page 558] [\q 558/] pañisandhiyaü pavatte ca, apu¤¤àbisaïkhàro pana yasmà ekasmiüyeva kàmabhave catusu yonãsu avasesàsu tãsu gatãsu nànattakàyà ekattasa¤¤i saïkhàtàya ekissà vi¤¤àõaññhitiyà tàdiseyevaca ekasmiü sattà vàse pañisandhivasena vipaccati, tasmà esa ekasmiü bhave catusu yonãsu tãsu gatisu ekissà vi¤¤àõaññhitiyà ekamhi ca sattàvàse sattannaü vipàkavi¤¤àõànaü vuttanayeneva paccayo pañisandhiyaü pavatte ca, àne¤jàbhisaïkhàro pana yasmà ekasmiü yeva aråpabhave ekissà opapàtikayoniyà ekissà devagatiyà àkàsàna¤càyatanàdikàsu tãsu vi¤¤àõaññhitãsu àkàsànadvàyatanàdi kesu catusu sattàvàsesu pañisandhivasena vipaccati, tasmà esa ekasmiü bhave ekissà yoniyà ekissà gatiyà tãsu vi¤¤àõaññhi tãsucatusu sattàvàyesu catunnaü vi¤¤àõànaü vuttanayeneva paccayo hoti pañisandhiyaü pavatte càti. Evaü: - Pañisandhippavattãnaü vasenete bhavàdisu, Vijànitabbà saïkhàrà yathà yesa¤ca paccayàti. Ayaü "saïkhàrapaccayà vi¤¤àõaü "ti padasmiü vitvàrakathà. [SL Page 419] [\x 419/] Vi¤¤àõapaccayà nàmaråpapade: - Vibhàgà nàmaråpànaü bhavàdisu pavattito, Saïgahà paccayanayà vi¤¤àtabbo vinicchayo. Vibhàgà nàmaråpànanti ettha hi "nàmaü"ti àrammaõàbimukhaü namanato vedanàdayo tayo khandhà, "råpaü"ti cattàri mahà bhåtàni catunnadva mahàbhåtànaü upàdàya råpaü, tesaü vibhàge khandha niddese vutto yevàti. Evaü tàvettha vibhàgà nàmaråpànaü vi¤¤àtabbo vinicchayo. Bhavàdisu pavattitoti ettha ca nàmaü ekaü sattàvàsaü ñhapetvà sabbabhavayonigativi¤¤àõaññhitisesa sattàvàsesu pavattati, råpaü vãsu bhavesu catusu yonisu pavasu gatãsu purimàsu catusu vi¤¤àõaññhitãsu padvasu ca sattàvàyosu pavattati. Evaü pavattamàne ca etasmiü nàmaråpe yasmà [PTS Page 559] [\q 559/] abhàvakagabbhaseyya kànaü aõóajàna¤ca pañisandhikkhaõe vatthukàyadasakavasena råpato dve santatãsãsàni tayo ca aråpino khandhà pàtubhavanti, tasmà tesaü vitthàrena råparåpato vãsatidhammà tayoca aråpino khandhàti ete tevãsati dhammà vi¤¤àõapaccayà nàmaråpanti veditabbà. Agahitagahaõena pana ekasantati sãsato nava råpa dhamme apanetvà cuddasa, sabhàvakànaü bhàvadasakaü pakkhipitvà tettiüsa, tesampi agahitagahaõena santatisãsadvayato aññhàrasa dhamme apanetvà pannarasa, yasmà ca opapàtikasattesu brahmakàyikàdãnaü pañisandhikkhaõe cakkhusotavatthudasakànaü jãvitindriyanava kassa ca vasena råpato cattàri santati sãsàni tayo ca aråpino khandhà pàtubhavanti, tasmà tesaü vitthàrena råparåpato ekåna cattàëãsadhammà tayo ca aråpino khandhàti ete dvàcattàëãsadhammà vi¤¤àõapaccayà nàmaråpanti veditabbà. Agahitagahaõena pana santati sãsattayato sattavãsatidhamme apanetvà pannarasa, kàma bhave pana yasmà sesaopapàtikànaü saüsedajànaü và sahàvakaparipuõõàyatanànaü pañisandhikkhaõe råpato satta santatãsisàni tayo ca aråpinokhandhà pàtubhavanti, tasmà tesaü vitthàrena råparåpato sattatidhammà tayoca aråpino khandhàti ete tesattati dhammà vi¤¤àõapaccayà nàmaråpanti veditabbà. Aga hitagahaõena pana råpasantatisãsachakkato catupa¤¤àsa dhamme apanetvà ekånavãsati, esa ukkaüso. Avakaüsena pana taü taü råpasantatãsãsavikalànaü tassa tassa vasena hàpetvà hàpetvà saïkhepato vitthàrato ca pañisandhiyaü vi¤¤àõapaccayà nàmaråpa saïkhà veditabbà aråpãnaü pana tayova aråpino khandhà, asa¤¤inaü rupato jãvitindriyanavakamevàti. Esa tàva pañisandhiyaü nayo. [SL Page 420] [\x 420/] Pavatte pana sabbattha råpappavattidese pañisandhicittassa ñhitikkhaõe pañisandhicittena saha pavattaututo utusamuññhànaü suddhaññhakaü pàtubhavati, pañisandhicittaü pana råpaü na samuññhàpeti, taü hi yathà papàte patitapuriso parassa paccayo hotuü na sakkoti, evaü vatthudubbalatàya dubbalattà råpaü samuññhàpetuü na sakkoti, pañisandhicittato pana uddhaü pañhamabhavaïgato pabhåti [PTS Page 560] [\q 560/] cittasamuññhànaü suddhaññhakaü, saddapàtubhàvakàle pañisandhikkhaõato ca uddhaü pavattaututoceva cittato ca saddanavakaü, ye pana kabaliïkhàràhàråpajãvino gabbhaseyyakasattà, tesaü: - Ya¤cassa bhu¤jatã màtà annaü pànaü ca bhojanaü, Tena so tattha yàpeti màtukucchigato naroti. Vacanato màtarà ajkchoharitàhàrena anugate sarãre opapàtikànaü sabbapañhamaü attano mukhagataü khelaü ajjedhàharaõa kàle àhàrasamuññhànaü suddhaññhakanti idaü àhàrasamuññhànassa suddhaññha kassa utucittasamuññhànànaü ca ukkaüsato dvinnaü navakànaüvasena chabbãsatividhaü, pubbe ekekacittakkhaõe tikkhattuü uppajjamànaü vuttakammasamuññhànaü ca sattatividhantichannavutividhaü råpaü tayo ca aråpino khandhàti samàsato navanavuti dhammà, yasmà và saddo aniyato kadàcideva pàtubhàvato, tasmà duvidhampi taü apanetvà ime sattanavutidhammà yathàsambhavaü sabbasattànaü vi¤¤àõapaccayà nàmaråpanti veditabbà tesaühi suttànampi pamattànampi khàdantànampi pivantànampi divàca rattidva ete vi¤¤àpaccayà pavattanti, taü ca nesaü vi¤¤àõapaccayabhàvaü parato vaõõayissàma yampanetamettha kammajaråpaü, taü bhavayonigati vi¤¤àõaññhitisattàvàsesu sabbapañhamaü patiññhahantampi tisamuññhànika rupena anupatthaddhaü na sakkoti saõñhàtuü, nàpi tisamuññhànikaü tena anupatthaddhaü, athakho vàtabbhàhatàpi catuddisà vavatthàpità naëakalàpino viya åmivegabbhàhatàpi mahàsamudde tatthaci laddhapatiññhà bhinnavàhanikàviya ca1 a¤¤ama¤¤åpatthaddhànevetàni apata mànàni saõñhahitvà ekampi cassaü dvepi vassàni tiññhamàno, tãõipi vassàni tiññhamàno, cattàripi vassàni tiññhamàno, pa¤capi vassàni tiññhamàno, dasapi vassàni tiññhamàno, vãsatipivassàni tiññhamàno, tiüsampi vassàni tiññhamàno, cattàrãsampi vassàni tiññhamàno, pa¤¤àsampi vassàni tiññhamàno, vassasatampi yàva tesaü sattànaü àyukkhayo và pu¤¤akkhayo và tàva pavattantãti. Evaü bhavàdisu pavattito pettha vi¤¤àtabbo vinicchayo. Saïgahàti ettha ca yaü aråpe pavattipañisandhisu pa¤ca vokàrabhave ca pavattiyaü vi¤¤àõapaccayà nàmameva. Yadva asa¤¤esu sabbattha padvavokàrabhave ca pavattiyaü vi¤¤àõapaccayà råpameva, ya¤ca padvavokàrabhave [PTS Page 561] [\q 561/] sabbattha vi¤¤àõapaccayà nàma råpaü, taü sabbaü nàmadva råpadva nàmaråpadva nàmaråpanti evaü eka 1. Ma. Bhinnavahanikàviya. [SL Page 421] [\x 421/] Sesa saråpekasesa nayena saïgahetvà vi¤¤àõapaccayà nàma råpanti veditabbaü. Asa¤¤esu vi¤¤àõàbhàvà ayuttantice? Nàyuttaü, idaü hi: - Nàmaråpassa yaü hetu vi¤¤àõaü taü dvidà mataü, Vipàkamavipàka¤ca yuttameva yato idaü. Yaü hi nimaråpassa hetu vi¤¤àõaü, taü vipàkàvipàkabhedato dvedhà mataü, idaü ca asa¤¤asattesu kammasamuññhànattà padvavo kàrabhave pavattaabisaïkhàrava¤¤àõapaccayà råpaü, tathà padvavo kàre pavattiyaü kusalàdicittakkhaõe kammasamuññhànanti yuttameva idaü, evaü saïgahatopettha vi¤¤àtabbo vinicchayo. Paccaya nayàti ettha hi: - Nàmassa pàkavi¤¤àõaü navadhà hoti paccayo, Vatthuråpassa navadhà sesaråpassa añañhadhà. Abhisaïkhàravi¤¤àõaü hoti råpassa ekadhà, Tada¤¤ampana vi¤¤àõaü tassa tassa yathàrahaü. Yaü yàtaü pañisandhiyaü pavattiyaü và vipàkasaïkhàtaü nàmaü, tassa råpamissassa và amissassa và pañisandhikaü và a¤¤aü và vipàka vi¤¤àõaü sahajàta a¤¤ama¤¤a nissaya sampayutta vipàkàhàrindriya atthi avigatapaccayehi navadhà paccayo hoti, vatthuråpassa pañisandhiyaü sahajàtaa¤¤ama¤¤anissayavipàkàhàrindriyavippayuttaatthi avigatapaccayehi navadhà paccayo hotã, ñhapetva pana vatthuråpaü sesaråpassa imesu navasu a¤¤ama¤¤apaccayaü apanetvà sesehi aññhahi paccayehi paccayo hoti, abhisaïkhàravi¤¤àõaü pana asa¤¤a sattaråpassa và pa¤cavokàrabhave và kammajassa råpassa suttantika pariyàyato upanissayavasena ekadhà1 paccayo hoti, avasesaü pañhamabhavaïgato pabhåti sabbaü vi¤¤àõaü tassa tassa nàma råpassa yathàrahaü paccayo hotãti veditabbaü. Vitthàrato pana tassapaccayanaye dassiyamàne sabbàpi paññhànakathà vitthàretabbà hotãti na naü àrabhàma. Tattha siyà: - kathaü panetaü jànitabbaü pañisandhi [PTS Page 562] [\q 562/] nàmaråpaü vi¤¤àõapaccayà hotãti, suttato yuttito ca sutte hi "cittànuparivattino dhammà"ti àdinà nayena pahudhà vedanàdãnaü vi¤¤àõapaccayatà siddhà, yuttito pana: - Cittajena hi rupena idha diññhena sijjhata, Adiññhassàpi råpassa vi¤¤àõaü paccayo iti. 1. Ma. 1. Ekadhàva. [SL Page 422] [\x 422/] Citte hi pasanne appasanne và tadanuråpàni råpàni uppajjamànàni diññhàni, diññhenaca adiññhassa anumànaü hotãti imànà idha diññhena cittajaråpena adiññhassàpi pañisandhiråpassa vi¤¤àõaü paccayo hotãti jànitabbametaü, kammasamuññhànassàpi hi tassacittasamuññhànasseva vi¤¤àõapaccayatà paññhàne àgatàti. Evaü paccayanayato pettha vi¤¤àtabbo vinicchayoti. Ayaü "vi¤¤àõapaccayà nàmaråpaü" ti padasmiü vitthàrakathà. Nàmaråpapaccayà saëàyatana pade: - Nàmaü khandhattayaü råpaü bhåtavatthàdikaü mataü, Katekasesaü taü tassa tàdisasseva paccayo. Yaü hetaü saëàyatanasseva paccayabhåtaü nàmaråpaü, tattha nànti vedanàdikhandhattayaü, råpaü pana sasantatipariyàpannaü niyamato cattàri bhåtàni cha vatthåni jãvitindriyanti evaü bhåtavattha dikaü matanti veditabbaü. Taü pana nàma¤ca råpa¤ca nàraråpa¤ca nàmaråpanti evaü katekasesaü chaññhàyatana¤ca saëàyatana¤ca saëàyatananti evaü katekassesseva saëàyatanassa paccayoti veditabbaü. Kasmà2 yasmà aråpe nàmaveva paccayo, taü ca chaññhàyatanasseva, na a¤¤assa. Nàmapaccayà chaññhàyatananti hi vibhaïge vuttaü. Tattha siyà: kathaü panetaü jànitabbaü nàmaråpaü saëàyatanassa paccayoti, nàmaråpabhàve bhàvato. Tassa tassa hi nàmassa råpassa ca bhàve taü taü àyatanaü hoti, na a¤¤¤athà. Sà panassa tabbhàvabhàvità paccayanayasmiü yeva àvãbhavissati, tasmà: [PTS Page 563 [\q 563/] -] Pañisandhiyaü pavatte và hoti yaü yassa paccayo, Yathà ca paccayo hoti, tathà neyyaü vibhàvinà. Tatràyaü atthadãpanà: - Nàmameva hi àruppe pañisandhi pavattisu, Paccayo sattadhà chaddhà hoti taü avakaüsato. Kathaü? Pañisandhiyaü tàva avakaüsato sahajàta a¤¤ama¤¤a nissaya sampayutta vipàka atthi avigatapaccayehi sattadhà nàmaü chaññhàyatanassa paccayo hoti, ki¤ci panettha hetupaccayena, ki¤ci àhàrapaccayenàti evaü a¤¤athàpi paccayo hoti, tassa vasena ukkaüsàvakaüso veditabbo. Pavattepi vipàkaü vuttanayeneva paccayo hoti, itaraü pana avakaüsato vuttappa kàresu paccayesu vipàkapaccayacajjehi chahi paccayehi paccayo [SL Page 423] [\x 423/] Hoti, ki¤ci panettha hetupaccayena ki¤ci àhàrapaccayenàti evaü a¤¤athàpã paccayo hoti, tassa vasena ukkaüsàvakaüso veditabbo. A¤¤asmimpi bhave nàmaü tatheva pañisandhayaü, Chaññhassa itaresaü taü chahàkàrehi paccayo. âruppato hi a¤¤asmimpi pa¤cavokàrabhave taü vipàka nàmaü hadayavatthuno sahàyaü hutvà chaññhassa manàyatanassa yathà àruppe vuttaü, tatthava avakaüsato sattadhà paccayo hoti. Itaresaü pana taü pa¤cannaü cakkhàyatanàdãnaü catumahàbhåtasahàyaü hutvàsahajàta nissaya vipàka vippayutta atthi avigatavasena chahà kàrehi paccayo hiti; ki¤ci panettha hetupaccayena ki¤ci àhàrapaccayenàti evaü a¤¤athàpi paccayo hoti; tassa vasena ukkaüsàvakaüso veditabbo. Pavattepi tathà hoti pàkaü pàkassa paccayo, Apàkamavipàkassa chadhà chaññhassa paccayo. Pavattepi hi pa¤cavokàrabhave yathà pañisandhiyaü, tatheva vipàkanàmaü vipàkassa chaññhàyatanassa avakaüsato sattadhà paccayo hoti; avipàkaü pana avipàkassa chaññhassa avakaüsatova tato vipàkapaccayaü apanetvà chadhà paccayo hoti. Vuttanayeneva panettha ukkaüsàvakaüso veditabbo. Tattheva sesa pa¤cannaü vipàkaü paccayo bhave, Catudhà avipàkampi evameva pakàsitaü. [PTS Page 564] [\q 564/] Tattheva hi pavatte sesànaü cakkhàyatanàdinaü pa¤cannaü cakkhuppasàdàdivatthukaü itarampi vipàkanàmaü pacchàjàta vippayutta atthi avigatapaccayehi catudà paccayo hoti; yathà cavipàkaü avipàkampi evameva pakàsitaü, tasmà kusalàdibhedampi tesaü catudhi paccayo hotãti veditabbaü. Evaü tàva nàmaveca pañisandhiyaü pavatte và yassa yassa ayàtanassapaccayo hoti. Yathà ca paccayà hoti, tathà veditabbaü. Råpaü panettha àruppe bhave bhavati paccayo, Na ekàyatanassàpi pa¤cakkhandhabhave pana. Råpato savdhayaü vatthu chadhà chaññhassa paccayo. Bhåtàni catudhà honti pa¤cannaü avisesato. Råpato hi pañisavdhayaü vatthuråpaü chaññhassa manàyatanassa saha jàta a¤¤ama¤¤a nissaya vipputta atthi avigatapaccayehi chadhà paccayo hoti. Cattàri pana bhåtàni avisesato pañisandhiyaü [SL Page 424] [\x 424/] Pavatte ca yaü yaü àyatanaü uppajjati, tassa tassa vasena pa¤cannampi cakkhàyatanàdãnaü sahajàta nissaya atthi avigata paccayehi vatudhà paccayà honti. Tidhà jãvitametesaü àhàro ca pavattiyaü, Tàneva chaddhà chaññhassa vatthu tasseva pa¤cadhà. Etesaü pana cakkhàdãnaü padvannaü pañisandhiyaü pavatte ca atthi avigata indriyavasena råpajãvitaü tidà paccayo hoti. âhàro ca atthi avigatàhàravasena tidhà paccayohoti; so ca kho ye sattà àhàråpajivino, tesaü àhàrànugato kàye pavattiyaü yeva, no pañisandhiyaü. Tàni pana pa¤ca cakkhàyatanàdãti chaññhassa cakkhusotaghàõajivhàkàyavi¤¤àõasaïkhàtassa manàyatanassa nissaya purejàta indriya vippayuttaatthi avigatavasena chahàkàrehi paccayà honti pavatte, no pañisandhayaü, ñhapetvà pana padva vi¤¤àõàni tasseva avasesamanàyatanassa vatthuråpaü nissaya pure jàtavippayutta atthi avigatavasena pa¤cadhà paccayo hoti pavatte yeva, no pañisandhiyaü. Evaü råpameva pañisandhiyaü pavatte và yassa yassa àyatassa paccayo hoti. Yathà ca paccayo hoti, 1 tathà veditabbaü. [PTS Page 565] [\q 565/] Nàmaråpaü panubhayaü hoti yaü yassa paccayo, Yathà ca tampi sabbattha vi¤¤àtabbaü vibhàvinà. Seyyathãdaü: pañisandhiyaü tàva pa¤cavokàrabhave khandhattaya vatthuråpasaïkhàtaü nàmaråpaü chaññhàyatanassa sahajàta a¤¤ama¤¤a nissaya vipàka sampayutta vippayutta atthi avigatapaccayàdãhipaccayo hotãti. Idamettha mukhamattaü. Vuttanayànusàrena pana sakkà sabbaü yojetunti na ettha vitthàro dassitoti. Ayaü "nàmaråpapaccayà saëàyatanaü" ti padasmiü vitthàrakathà. Saëàyatanapaccayà phassapade: - Saëeva phassà saïkhepà cakkhusamphassa àdayo, Vi¤¤àõamiva battiüsa vitthàrena bhavanti te. Saïkhepena hi "saëàyatanapaccayà phasso"ti cakkhusamphasso sota samphasso ghàõasamphasso jivhàsamphasso kàyasamphasso manosamphassoti ime cakkhusamphassàdayo cha eva phassà bhavanti, vitthàrena pana cakkhusamphassàdayo pa¤ca kusalavipàkà pa¤ca akusalavipàkàti dasa, sesà bàvãsatilokiya vipàkavi¤¤àõa sampa 1. Ma. 1. Yathà ca hoti. [SL Page 425] [\x 425/] Yuttà ca bàvãsatãti evaü sabbepi saïkhàrapaccayà vuttavi¤¤àõamiva battiüsa honti. Yaü panetassa battiüsavidhassàpi phassassa paccayo saëàyatanaü, tattha: - Chaññhena saha ajjhattaü cakkhàdiü bàhirepica, Saëàyatanamicchanti chahi saddhiü vicakkhaõà. Tattha ye tàva upàdinnakapavattikathà ayanti sakasantati pariyàpannameva cyaü paccayuppannaü ca ditpanti, te " chaññhà yatanapaccayà phasso"ti pàëianusàrato àruppe chaññhàyatanaü ca a¤¤attha sabbasaïgahato saëàyatanaü ca phassassa paccayoti eka sesa saråpekasesaü katvà chaññhena saha ajjhattaü cakkhàdiü saëàyatananti icchanti, taü hi chaññhàyatanaü ca saëàyatanaü ca saëàyatana ntveva saïkhaü gacchati. Ye pana paccayuppannameva ekasantati pariyàpannaü dãpenti, paccayaü pana bhinnasantànampi, te yaü yaü àyatanaü phassassa paccayo hoti taü sabbampi dãpento bàhirampi pariggahetvà tadova chaññhena saha ajjhattaü bàhirehipi råpàyatanàdãhi saddhiü saëàyatananti [PTS Page 566] [\q 566/] icchanti, tampi hi chaññhàyataü ca saëàyatananaü ca saëàyatananti etesaü ekasese kate saëàyata nanetva saïkhaü gacchati. Etthàha: na sabbàyatanehi eko phasso sambhoti, nàpi ekamhà àyatanà sabbe phassà, ayaca saëàyatanapaccayà phassoti ekova vutto, so kasmàti. Tatridaü vissajjanaü: saccametaü, sabbehi eko ekamhà và sabbe na sambhonti, sambhoti pana anekehi eko, yathà cakkhusamphasso cakkhàyatanà råpàyatanà cakkhåvi¤¤àõasaïtà manàyatanà avasesa sampayuttadhammàyatanà càti evaü sabbattha yathànuråpaü yoje tabbaü. Tasmà eva hi: - Eko panekàyatanappabhavo iti dãpito, Phassoyaü ekavacana niddesenidha tàdinà. Ekavacana niddesenàti " saëàyatanapaccayà phasso"ti iminà ekavacana niddesena anekehi àyatanehi eko phasso hitãti todinà dãpitoti attho. âyatanesu pana: - Chadhà pa¤ca tato ekaü navadhà bàhiràni cha Yathà sambhavametassa paccayatte vibhàvaye. Tatràyaü vibàvanà: cakkhàyatanàdãnà tàva pa¤ca cakkhusamphassàdi bhedato pa¤cavidhassa phassassa nissaya purejàtindriya vippayutta atthi avigatavasena chadhà paccayà honti. Tatoparaü ekaü vipàka manàyatanaü anekabhedassa vipàkamanosamphassassa sahajàtaa¤¤a ma¤¤anissayavipàkaàhàraindriya sampayutta atthi avigatavasena [SL Page 426] [\x 426/] Navadhà paccayo hoti. Bàhiresu pana rupàyatanaü cakkhu samphassassa àrammaõa purejàtaatthi avigatavasena catudhàpaccayo hoti, tathà saddàyatanàdãni sotasamphassàdãnaü, mano samphassassa pana tàni ca dhammàrammaõaü ca tathà ca àrammaõapaccaya matteneva càti evaü bàhiràni cha yathàsambhavametassa paccayatte vibhàvayeti. "Ayaü saëàyatanapaccayà phasso"ti padasmiü vitthàrakathà. Phassapaccayà vedanàpade: - Dvàrato vedanà vuttà cakkhusamphassajàdikà, Saëeva tà pabhedena ekunanavutã matà. Etassapi padassa vibhaïge "cakkhusamphassajà vedanà sota ghàõa jivhà kàya mano samphassajà vedanà"ti[a] evaü [PTS Page 567] [\q 567/] dvàrato saëeva vedanà vuttà, tà pana pabhedena ekunanavutiyà cittehi sampayuttattà ekunanavuti matà: - Vedanàsu panetàsu idha khattiüsa vedànà, Vipàkasampayuttàva1 adippetàti bhàsità. Aññhadhà tattha pa¤cannaü pa¤cadvàramhi paccayo, Sosànaü ekadhà phasso manodvàrepi so tathà. Tattha hi pa¤cadvàre cakkhuppasàdàdivatthukànaü pa¤cannaü vedanànaü cakkhusamphassàdiko phasso sahajàta a¤¤ama¤¤a nissaya vipàka àhàra sampayutta atthi avigatavasena aññhadhà paccayo hoti. Sesànaü pana ekekasmiü dvàre sampañicchana santãraõa tadàrammaõavasenapavattànaü kàmàvacaravipàkavedanànaü so cakkhusamphassàdiko phasso upanissayavasena ekadhàva paccayo hoti. "Manodvàrepi so tathà"ti manodvàrepi hi tadàrammaõa vasena pavattànaü kàmàvaravipàkavedanànaü so sahajàtamano samphassasaïkhàto phasso tatheva aññhadhà paccayo hoti, pañisandhi bhavaïgacutivasena pavattànaü tesaü tebhumakavipàkavedanànampi yà pana tà manodvàre tadàrammaõavasena pavattà kàmàvacara vedanà tàsaü manodvàràvajjanasampayutto manosamphasso upanissayavasena ekadhàva paccayo hotãti. Ayaü"phassapaccayà vedanà"ti padasmiü vitthàrakathà. [A.] Vibhaïgapàli pañiccasamuppàda vibhaïgasuttantabhàjaniya. 1. Sã. Vipàkacittayuttàva [SL Page 427] [\x 427/] Vedanàpaccayà taõhàpade: - Råpataõhàdibhedena cha taõhà idha dãpità, Ekekà tividhà tattha pavattàkàrato matà. Imasmiü hi pade "seññhiputto bràhmaõaputto"ti pitito nàmavasena putto viya råpataõhà saddagandharasapheññhebbadhamma taõhàti àrammaõato nàmavasena vibhaïge cha taõhà dãpità, tàsu pana taõhàsu ekekà taõhà pavattiàkàrato kàmataõhà bhava taõhà vibhavataõhàti evaü tividhà matà, råpataõhà yeva hi yadà cakkhussa àpàthamàgataü råpàrammaõaü kàmassàdavasena assàdaya mànà pavattati, tadà kàmataõhà nàma hoti;yadà tadevàrammaõaü dhuvaü sassatanti pavattàya sassatadiññhiyà [PTS Page 568] [\q 568/] saddhiü pavattati, tadà bhavataõhà nàma hoti, sassatadiññhisahagato hi ràgo bhavataõahàti vuccati. Yadà pana tadevàrammaõaü ucchijjati vinassatãti pavattàya ucchedadiññhiyà saddhiü pavattati, tadà vibhavataõhà nàma hoti, ucchedadiññhisahagato hi ràgo vibhavataõhàti vuccati. Esa nayo sadda taõhàdãsupãti età aññhàrasa taõhà honti. Sà ajjhatta råpàdisu aññhàrasa, bahiddhà aññhàrasàti chattiüsa, iti atãtà chattiüsa, anàgatà chattiüsa, paccuppannà chattiüsàti aññhasatataõhà honti. Tà puna saïkhippamànà rupàdiàrammaõavasena cha, kàma taõhàdivasena và tissova taõhà hontãti veditabbà. Yasmà panime sattà puttaü assàdetvà putte mamattena dhàtiyà viya råpàdiàrammaõavasena uppajjamànaü vedanaüassàdetvà vedanàya mamattena råpàdiàrammaõadàyakànaü cittakàra gandhabbagandhika sådatantavàya rasàyanavidhàyakavejjàdãnaü mahàsakkàraü karonti. Tasmà sabbàpesà vedanàpaccayà taõhà hotãti veditabbà. Yasmà cettha adippetà vipàkasukhavedanà. Ekàva ekadhà cesà tasmà taõhàya paccayo. Ekadhàti upanissayapaccayeneva paccayo hoti. Yasmà và: - Dukkhi sukhaü patthayati sukhã bhãyyopi icchati, Upokkhà pana santattà sukhamicceva bhàsità. Taõhàya paccayà tasmà honti tissopi vedanà, Vedanà paccayà taõhà iti vuttà mahesinà. Vedanàpaccayà càpi yasmà nànusayaü vinà Hoti tasmà na sà hoti bràhmaõassa vusãmatoti. Vedanàpaccayà càpi yasmà nànusayaü vinà Hoti tasmà na sà hoti bràhmaõassa vusãmatoti. Ayaü "vedanàpaccayà taõhàti padasmiü"ti vitthàrakathà. [SL Page 428] [\x 428/] Taõhàpaccayà upàdànapade: - Upàdànàni cattàri tàni atthavibhàgato, Dhammasaïïkhepavitthàrà kamato ca vibhàvaye. [PTS Page 569] [\q 569/] Tatràyaü vibhàvanà: kàmåpàdànaü diññhåpàdànaü sãlabbatåpàdànaü attavàdåpàdànanti tàvettha cattàri upàdànàni tesaü ayamattha vibhàgo, vatthusaïkhàtaü kàmaü upàdiyatãti kàmåpàdànaü, kàmo ca so upàdànaücàtipi kàmåpàdànaü, upàdànanti daëhagahaõaü, daëhattho hettha upasaddo, upàyàsa upakuññhàdisu viya. Tathà diññhi ca pà upàdànaücàti diññhåpàdànaü, diññhiü upàdiyatãti và diññhåpàdànaü, sassato attà caloko càti àdisu hi purimadiññhiü uttaradiññhi upàdiyati. Tathà sãlabbataü upàdiyatãti sulabbatupàdànaü, sãlabbataü ca taü upàdànaü càtipi sãlabbatåpàdànaü, gosãla govatàdini hi evaü suddhãti abhinivesato sayameva upàdànàni. Tathà vadanti ete nàtivàdo, upàdiyanti etenàti upàdànaü. Kiü vadanti? Upàdiyanti và? Attànaü, attano và upàdànaü attavàdåpàdànaü, attavàdamattameva và attàti upàdiyanti etenàti attavàdå pàdànaü ayaü tàva tesaü atthavibhàgo. Dhammasaïkhepavitthàre pana kàmåpàdànaü tàva "tattha katamaü kàmåpàdànaü? Yo kàmesukàmacchando kàmaràgo kàmanandã kàmathaõhà kàmasineho kàma pariëàho kàmamucchà kàmajjhosànaü, idaü vuccati kàmåpàdà naü"ti[a] àgatattà saïghepato taõhàdaëhattaü vuccati, taõhà daëhattaü nàma purimataõhà upanissayapaccayenadaëhasambhutà uttarataõhàva. Keci panàhu: appattavisayapatthanà taõhà, andhakàre corassa hatthappasàraõaü viya; sampattavisayagahaõaü upàdànaü, tasseva bhaõóagahaõaü viya; appicchatà santuññhithà pañipakkhàca te dhammà, tathà pariyesanàrakkhadukkhamålàti. Sesupàdànattayaü pana saïkhepato diññhimattameva; vitthàrato pana pubbe råpàdisu vutta aññhasatappabhedàyapi taõhàya daëhabhàvo kàmåpàdànaü, dasa vatthukà micchàdiññhi duññhåpàdànaü, yathàha: "tattha katamaü diññhåpàdànaü? Natthi dinnaü natthi yiññhaü, natthi hutaü, natthi sukañadukkañànaü kammànaü phalaü vipàko, natthi ayaü loko, natthi paro loko, natthi màtà, natthi pità, natthi sattà opapàtikà, natthi loke samaõabràhmaõà sammaggatà sammà pañipannà ye ima¤ca lokaü para¤ca lokaü sayaü abhi¤¤à sacchikatvà pavedentãti yà evaråpà diññhi diññhigataü diññhigahanaü, diññhikantàro diññhi visåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisaüyojanaü, gàho patiññhàho1. Abhiniveso paràmàso kummaggo micchàpatho micchattaü titthàyatanaü vipariyesagàho, idaü vuccati diññhåpàdànanti. Sãlabbatehi suddhiti paràmasanaü pana sãlabbatupàdànaü, yathàha: - " tattha katamaü sãlabbatåpàdànaü? Sãlesa suddhi vatena suddhi sãlabbatena [PTS Page 570] [\q 570/] suddhãti yà ravaråpà diññhi diññhigataü diññhigahanaü, diññhikantàro diññhi visåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisaüyojanaü, gàho patiññhàho1. Abhiniveso paràmàso kummaggo micchàpatho micchattaü titthàyatanaü vipariyesagàho idaü vuccati sãlabbatu pàdàna"nti;[a] vãsativatthukà sakkàyadiññhi attavàdåpàdànaü, yathàha: - "tattha katamaü aattavàdåpàdànaü? Idha assutavà puthujjano ariyànaü adassàvi ariyadhammassa akovido ariyadhammo avinãto, sappurisànaü adassàvã sappurisadhammassa akovido [A.] Vibhaïgapàëi khuddakavatthuvibhaïge. [SL Page 429] [\x 429/] Sappurisadhamme avinãto råpaü attato samanupassati råpavantaü và attànaü attani và råpaü råpasmiü và attànaü, vedanà attato samanupassati vedanavantaü và attànaü attani và vedanaü vedanasmiü vi attànaü, sa¤¤aü attato samanupassati sa¤¤àvantaü và attànaü attani và sa¤¤aü sa¤¤àõasmiü và attanaü saïkhàraü attato samanupassati saïkhàravantaü và attànaü attani và saïkhàraü saïkhàrasmiü và attànaü vi¤¤àõaü attato samanupassati vi¤¤àõavantaü và aktànaü attani và vi¤¤àõaü vi¤¤àõasmiü và attànaü, yà evaråpà diññhi diññhigataü diññhigataü diññhigahanaü, diññhikantàro diññhi visåkàyikaü diññhivipphanditaü diññhisaüyojanaü, gàho patiññhàho1. Abhiniveso paràmàso kummaggo micchàpatho micchattaü titthàyatanaü vipariyesagàho, idaü vuccati attavàdåpàdànaü"ti. [A] ayamettha dhammasaü khepavitthàro. "Kamato"ti ettha pana tividho kamo; uppattikkamo, pahànakkamo, desanàkkamo ca. Tattha anamatagge saüsàre imassa pañhamaü uppattiti abhàvato kilesànaü nippariyàyena uppattikkamo na vuccati, pariyàyena pana yebhuyyena ekasmiü bhave attagàhapubbaïgamo sassatucchedàbhiniveso, tato sassato ayaü attàti gaõhato attavisuddhatthaü sãlabbatupàdànaü ucchijjatãti gaõhato paralokanirapekkhassa kàmåpàdànanti evaü pañhamaü attavàdåpàdànaü, tato diññhi sãlabbata kàmåpàdànànãti ayametesaü ekasmiü bhave uppattikkamo. Diññhåpàdànàdãni cettha pañhamaü pahãyanti, sotàpattimaggavajjhattà; kàmåpàdànaü pacchà, arahattamaggavajjhattàti; ayametesaüpahànakkamo. Mahàvisayattà pana pàkañattà ca etesu kàmåpàdànaü pañhamaü desitaü, mahàvisayaü hi taü aññhacittasampayogà. Appavisayàni itaràni catucittasampayogà; yebhuyyena ca àlayaràmattà pajàya pàkañaü kàmåpàdànaü, na itaràni. Kàmåpàdànavà kàmànaü samadhi gamatthaü kotuhalamaïgalàdibahulo hoti, sàssa diññhãti tadanantaraü diññhåpàdànaü, taü pabhijjamànaü sãlabbata attavàdåpàdànava sena duvidhaü hoti, tasmiü dvaye gokiriyaü kukkurakiriyaü và disvàpi veditabbato oëàrikanti sãlabbatupàdànaü pañhamaü desitaü, sukhumattà ante attavàdåpàdànanti ayametesaü desanàkkamo. Taõhà ca purimassettha ekadhà hoti paccayo, Sattadhà aññhadà vàpi hoti sesattayassa sà. Ettha ca evaü desite upàdànavatukke purimassa kàmåpàdànassa kàmataõhà upanissayavasena ekadhà paccayo hoti, taõhàbhi nanditesu visayesu uppattito. Sesattayassa pana sahajàta a¤¤a ma¤¤a nissaya sampayutta atthi avigatahetuvasena [PTS Page 571] [\q 571/] sattadhà và upanissayavasena aññhadhà càpi paccayo hoti, yadà ca sà upanissaya vasena paccayo hoti, tadà asahajàtàva hotãti. Ayaü" taõhà paccayà upàdànaü"ti padasmiü vitthàrakathà. Upàdànapaccayà bhavapade: - Atthato dhammato ceva sàtthato bhedasaïgahà, Yaü yassa paccayo ceva vi¤¤àtabbo vinicchayo. [A]vibhaïgapàëi khuddakavatthuvibhaïge 1. Ma. 11. Sassatantã. [SL Page 430] [\x 430/] Tattha bhavatãti bhavo, so kammabhavo uppattibhavo1 càti duvidho hoti; yathàha "bhavo duvidhena, atthi kammabhavo atthaa uppattibhavo"ti. Tattha kammameva bhavo kammabhavo, tathà uppattiyeva bhavo uppattibhavo. Ettha ca uppatti bhavatãti bhavo, kammaü pana yathà sukakàraõattà "sukho buddhànaü uppàdo"ti vutto evaü bhavakàraõattà phalavohàrena bhavoti veditabbanti; evaü tà cettha atthato vi¤¤àtabbo vinicchayo. Dhammato pana kammabhavo tàva saïkhepato cetanàceva cetanàsampayuttà ca abhijjhàdayo kammasaïkhàtà dhammà, yathàha "tattha katamo kamma bhavo pu¤¤àbhisaïkhàro apu¤¤àbhisaïkhàro àne¤jàbhisaïkhàre parittabhumako (mahàbhumako và ) ayaü vuccati kammabhavo sabbampi bhavagàmikammaü kammabhavo"ti, etthahi pu¤¤àbhisaïkhàroti terasa cetanà, apu¤¤àbhisaïkhàroti dvàdasa, ànejàbhisaïkhàroti catasso cetanà. Evaü "parittabhumako và mahàbhumako và"ti etena tàsaüyeva cetanànaü mandabahuvipàkatà vuttà, "sabbampi bhavagàmi kammaü"ti iminà pana cetanàsampayuttà abhijjhàdayo vuttà. Uppattibhavo pana saïkhepato kammàbhinibbattà khandhà, pabhedato navavido hoti, yathàha "tattha katamo uppattibhavo: kàmabhavo råpabhavo aråpabhavo sa¤¤àbhavo asa¤¤àbhavo neva sa¤¤ànàsa¤¤àbhavo ekavokàrabhavo catuvekàrabhavo [PTS Page 572] [\q 572/] pa¤cavo kàrabhavo, ayaü vuccati uppattibhavo"ti. Tattha kàmasaïkhàto bhavo kàmabhavo, esanayo råpàråpabhavesu. Sa¤¤àva taü bhavo sa¤¤à và ettha bhave atthiti sa¤¤àbhavo, vipariyàyena asa¤¤à bhavo. Oëàrikàya sa¤¤àya abhàvà sukhumàya ca bhàvà nevasa¤¤à nàsa¤¤à asmiü bhaveti nevasa¤¤à nàsa¤¤àbhavo, 2 ekena råpakkhandhena vokinõo bhavo ekavokàrabhavo, eko và vokàro assa bhavassàti ekavokàrabhavo, esanayo catuvokàra padvavokàrabhavesu, tattha kàmabhavo pa¤caupàdinnakkhandhà, tathà råpabhavo, aråpabhavo cattàro, sa¤¤àbhavo padva asa¤¤abhavo eko upàdinnakkhavdho, nevasa¤¤ànàsa¤¤à bhavo cattàro, ekavokàrabhavàdayo ekacatupadvakkhandhà upàdinnakkhavdhehãti evamettha dhammatopi vi¤¤àtabbo vinicchayo. Sàtthatoti yathàva bhavaniddese tatheva kàmaü saïkhàraniddesepi pu¤¤àbhisaïkhàràda yova vuttà, evaü santepi purime atãtakammavasena idha pañisandhiyà paccayattà, ime paccuppannakammavasena àyatiü pañisandhiyà paccayattàti punavacanaü sàtthakameva. Pubbe và tattha katamo pu¤¤àbisaïkhàro kusalà cetanà kàmàvacaràti evamàdinà nayena cetanàva saïkhàràti vuctà, idha pana sabbampi bhavagàmi 1. Ma. Upapattibhavo. 2. Ma. Sa¤¤abhavo. [SL Page 431] [\x 431/] Kammanti vacanato cetanà sampayuttàpi. Pubbe ca vi¤¤àõappaccayameva kammaü saïkhàràtivuttaü, idàni asa¤¤àbhavanibbatta kampi kiü và bahunà avijjàpaccayà saïkhàràti ettha pu¤¤àbhisaïkhàrà dayova kusalàkusalà dhammà vuttà, upàdànapaccayà bhavoti idha pana uppattibhavassàpi saïgahãtattà kusalàkusalavyàkatà dhammà vuttà, tasmàsabbathàpi sàtthakamevidaü puna vacananti. Eva mettha sàtthatopi vi¤¤àtabbo vinicchayo. Bhedasaïgahàti upàdàna paccayà bhavassa bhedato ceva saïgahato ca, yaü hi kàmåpàdàna paccayà kàmabhavanibbattakaü kammaü karãyati, so kammabhavo; tadabhi nibbattà khandhà uppattibhavo; esa nayo råpàråpabhavesu. Evaü kàmåpàdànapaccayà [PTS Page 573] [\q 573/] dve råpabhavà, tadantogadhà ca sa¤¤àbhava asa¤¤àbhava ekavokàrabhava pa¤cavokàrabhavà;dve arupabhavà, tadantogadhà ca sa¤¤àbhava nevasa¤¤ànàsa¤¤àbhava catuvokàrabhavàti saddhiü antogadhehi cha bhavà. Yathà ca kàmåpàdànapaccayà saddhiü anto gadhehi cha bhavà tathà sesåpàdànapaccayàpãti evaü upàdànapaccayà bhedato saddhiü antogadhehi catuvãsati bhavà. Saïgahato pana kammabhavaü uppattibhava¤ca ekato katvà kàmåpàdànapaccayà saddhiü antogadhehi eko kàmabhavo, tathà råpàråpabhavàti tayo bhavà, tathà sesåpàdànapaccayàpãti evaü upàdànapaccayà saïgahato saddhiü antogadhehi dvàdasa bhavà. Apica avisesena upàdànapaccayà kàmabhavåpagaü kammaü kammabhavo, tadabhinibbattà dhandhà uppatti bhavo, esa nayo råpàråpabhavesu. Evaü upàdànapaccayà saddhiü antogadhehi dve kàmabhavà, dve råpabhavà, dve aråpabhavàti aparena pariyàyena saïgahato cha bhavà, kammabhavauppattibhavabhedaü và anupagamma saddhiü anetàgadhehi kàmabhavàdivasena tayo bhavà honti kàmabhavàdi bhedampi anupagamma kammabhavauppattibhavavasena dve bhavà honti, kammuppattibhedaü càpi anupagamma upàdànapaccayà bhavoti bhavavasena ekova bhavo hotãti evamettha upàdànapaccayassa bhavassa bhedasaïgahàpi vi¤¤àtabbo vinicchayo. Yaü yassa paccayo cevàti yadvettha upàdànaü yassa paccayo hoti, tatopi vi¤¤àtabbo vinicchayoti attho. Kiü panettha kassa paccayo hoti? Yaü ki¤ci yassa kassaci paccayo hoti yeva. Ummattako viya hi puchujjano, so idaü yuttaü idaü ayuttanti avicàretvà yassa kassaci upàdànassa vasena yaü ki¤ci bhavaü patthetvà yaü ki¤ci kammaü karoti yeva. Tasmà yadekacce sãlabbatupàdànena råpà råpabhavà na hontãti vadanti, taü na gahetabbaü. Sabbona pana sabbo hotãti gahetabbaü, seyyathãdaü? Idhekacco anussava vasena và diññhànusàrena và kàmà nàmete manussaloke ceva khattiyamahàsàëakulàdisu cha kàmàvacaradevaloke ca samiddhàti [SL Page 432.] [\x 32/] Cintetvà tesaü adhigamatthaü [PTS Page 574] [\q 574/] asaddhammasavaõàdãhi vacito iminà kammena kàmà sampajjantãti ma¤¤amàno kàmåpàdànavasena kàya duccaritàdãnipi karoti, so duccaritapàripåriyà apàyo uppajjati, savdiññhike và pana kàme patthayamàno pañiladdhe ca gopayamàno kàmåpàdànavasena kàyaduccaritàdãnipi karoti, so duccaritapàri påriyà apàye uppajjati. Tatràssa uppattihetubhåtaü kammaü kammabhavo. Kammàbhinibbattà khandhà uppattibhavo, sa¤¤àbhava pa¤cavokàrabhavà pana tadantogadhà eva. Aparo pana saddhamma savaõàdãhi upabråhita¤àõo iminà kammena kàmà sampajjantãti ma¤¤amàno kàmåpàdànavasena kàyasucaritàdãni karoti, so sucaritapàripåriyà devesu và manussesuvà uppajjati, tatrassa uppattihetubhåtaü kammaü kammabhavo, kammàbhinibbattà khandhà uppattibhavo, sa¤¤àbhavapa¤cavokàrabhavà pana tadantogadhà eva; iti kàmåpàdànaü sappabhedassa sàntogadhassa kàmabhavassa paccayo hoti. Aparo råpàråpabhavesu tato samiddhatarà kàmàti sutvà parikappetvà và kàmåpàdànavaseneva råpàråpasamàpattiyo nibbattetvà samàpattibalena råpàråpabrahmaloke uppajjati, tatrassa uppattibhavo, sa¤¤à asa¤¤à nevasa¤¤ànàsa¤¤à ekacatu padvavokàrabhavà, sa¤¤à asa¤¤à nevasa¤¤ànàsa¤¤à eka catu padvavokàrabhavà pana tadantogadhà eva; iti kàmåpàdànaü sappabhedànaü sàntogadhànaü råpàråpabhavànampi paccayo hoti. Aparo ayaü attà nàma kàmàvacarasampattibhave và råpàråpa bhavànaü và a¤¤atarasmiü ucchinne suvucchinno hotãti uccheda diññhiü upàdàya tadupagaü kammaü karoti, tassa taü kammaü kammabhavo, kammàbinibbattà khandhà uppattibhavo, sa¤¤àbhavàdayo pana tadantogadhà eva; iti diññhåpàdànaü sappabhedànaü sàntogadhànaü tiõõampi kàmarupàråpabhavànaü paccàyo hoti. Aparo ayaü attà nàma kàmàvacarasampattibhave và råpàråpabhavànaü và a¤¤a tarasmiü sukhã hoti vigatapariëàhoti attavàdåpàdànena tadupagaü kammaü karoti, tassa taü kammaü kammabhavo, tadabhinibbattà khandhà [PTS Page 575] [\q 575/] uppattibhavo, sa¤¤àbhavàdayo pana tadantogadhà eva; iti attavàdåpàdànaü sappabhedànaü sàntogadhànaü tinõaü bhavànaü paccayo hoti. Aparo idaü sãlabbataü nàma kàmàvacarasampatti bhave và råpàråpabhavànaü và a¤¤atarasmiü paripårentassa sukhaü pàripåriü gacchatãti sãlabbatupàdànavasena tadåpagaü kammaü karoti tassa taü kammaü kammabhavo, tadabhinibbattà khandhà uppattibhavo, sa¤¤àbhavàdayo pana tadantàgadhà eva; itisãlabbatupàdànaüpi sappa bhedànaü sàntogadhànaü tiõõaü bhavànaü paccayo hoti. Eva mettha yaü yassa paccayo hoti tatopi vi¤¤àtabbo vinicchayo. Kiü panettha kassa bhavassa kathaü paccayo hotãti ce? [SL Page 433] [\x 433/] Råpàråpabhavànaü upanissayapaccayo upàdànaü, Sahajàtàdãhipi taü kàmabhavassàti vi¤¤eyyaü. Råpàråpabhavànaü hi kàmabhavapariyàpannassa ca kammabhave kusala kammasseva, uppattibhavassa cetaü catubbidhampi upàdànaü upanissayapaccayavasena1 ekadhàva paccayo hoti. Kàmabhave attanà sampayuttà kusalà kammabhavassa sahajàta a¤¤ama¤¤anissaya sampayutta atthiavigata hetupaccayappabhedehi sahajàtà dãhi paccayo hoti, vippayuttassa pana upanissayapaccayenevàti. Ayaü "upàdànapaccayà bhavo"ti padasmiü vitthàrakathà. Bhavapaccayà jàtãti àdãsu jàtiàdãnaü vinicchayo saccaniddese vuttanayeneva veditabbo. Bhavoti panettha kammabhavova adhippeto, so hi jàtiyà paccayo, nauppattibhavo. So ca pana kammapaccayaupanissayapaccayavasena dvedhà paccayo hotãti. Tattha siyà: -kathaü panetaü jànitabbaü bhavo jàtiyà paccayoti ce? Bàhirapaccayasamattepi hãnappaõãtatàdi visesadassanato. Bàhirànaü hi janakajananãsukkasoõitàhàràdãnaü paccayànaü samattepi sattànaü yamakànampi sataü hãnappaõãtatàdi viseso dissati, so ca na ahetuko sabbadà ca [PTS Page 576] [\q 576/] sabbesaü ca abhàvato. Na kammabhavato a¤¤ahetuko tadabhinibbattakasattànaü ajjhattasantàne a¤¤assa kàraõassa abhàvatoti kammabhava hetukeva kammaü hi sattànaü hãnappanãtatàdivisesassa hetu, tenàha bhagavà" kammaü satte vibhajati yadidaü hãnappaõãtatàyà"ti[a] tasmà jànitabbametaü bhavo jàtiyà paccayoti. Yasmà ca asati jàtiyà jaràmaraõaü nàma sokàdayo và dhammà na honti, jàtiyà pana sati jaràmaraõaü ceva jaràmaraõasaïkhàtadukkhadhammaphåññhassa ca bàla janassa jaràmaraõàbhisambhandhà và, tena tena dukkhadhammena phåññhassa anabhisambhandhà và sokàdayo ca dhammà honti, tasmà ayampi jàti jaràmaraõassa ceva sokàdãnadva paccayo hotãti veditabbà, sà pana upanissayakoñiyà ekadhàva paccayo hotãti. Ayaü"bhava paccayà jàtã"ti àdisu vitthàrakathà. Yasmà panettha sokàdayo avasàne vuttà, tasmà "avijjà paccayà saïkhàrà"ti evametassa bhavacakkassa àdimhi vuttà. Sà: - Sokàdãhi avijjà siddhà bhavavakkamaviditàdimidaü, Kàrakavedakarahitaü dvàdasavidha su¤¤atàsu¤¤aü 1. Ma. Upanissayapaccayena [a] majjhimanikàya cålakammavibhaïgasutta. [SL Page 434] [\x 434/] Satataü samitaü pavattatãti veditabbaü. Kathaü panettha sokà dãhi avijjà siddhà? Kathamidaübhavacakkaü aviditàdi? Kathaü kàrakavedaka rahitaü? Kathaü dvàdasavidhasu¤¤atàsu¤¤anti ce? Ettha hi soka domanassupàyàsà avijjàya aviyogino, paridevo ca nàma måëhassàti tesu tàva siddhesu siddhà hoti avijjà, api ca àsavasamu dayà avijjàsamudayoti vuttaü, àsavasamudayà ceto sokàdayo honti, kathaü? Vatthukàmaviyoge tàva soko kàmàsavasamudayo hoti. Yathàha: - Tassa ce kàmayànassa1 chandajàtassa pantuno. Te kàmà parihàyanti sallaviddhova ruppatãti, [a.] Yathà càha: -" kàmato jàyatã soko"ti. Sabbepi cete diññhàsavasamudayà honti, yathàha: -"tassa ahaü råpaü [PTS Page 577] [\q 577/] mama råpanti pariyuññhaññhàyino råpaviparinàma¤¤athàbhàvà uppajjanti sokaparideva dukkha domanassupàyàsà"ti. Yathà cadiññhàsava samudayà evaü bhavàsavasamudayàpi. Yathàha: - " yepi te devà dãghàyukà vaõõavanto sukhabahulà uccesu vimànesu ciraü dãghamaddhànaü tiññhanti tepi tathà gatassa dhammadesanaü sutvà bhayaü santàsaü saüvegamàpajjantã"ti. Padva pubbanimittàni disvà maraõabhayena santajjitànaü devànaü viya. Yathà ca bhavàsavasamudayà, evaü avijjàsavasamudayàpi. Yathàha: - "sakho so bhikkhave bàlo diññheva dhamme tividhaü dukkhaü domanassaü pañisaüvedetã"ti. Iti yasmà àsavasamudayà ete dhammà honti, tasmà ete sijjhamànà avijjàya hotubhute àsave sàdhenti; àsavesu ca siddhesu paccayabhàve bhàvato avijjàya siddhàya puna avijjàpaccayà saïkhàrà, saïkhàrapaccayà vi¤¤àõanti evaü hetuphalaparamparàya pariyosànaü natthi. Tasmà taü hetuphala samabhandhavasena pavattaü dvàdasaïgaü bhavacakkaü aviditàdãti siddhaü hoti, evaü sati avijjàpaccayà saïkhàràti idaü àdimattakathanaü virujjhatãti ce? Nayidaü àdimattakathanaü, padhànadhammakathanaü panetaü. Tiõõaü hi vaññànaü avijjà padhànà, avijjàgahaõena hi avasesakilesavaññaü ca kammàdini ca bàlaü paëàbodhenti sappasi raggahaõena sesasappasarãraü viya bàhaü. Avijjàsamucchede pana kate tehi vimekkho hoti, sappasiracchede kate paëiveñhita bàhàvimokkho viya. Yathàha: - "avijjàyatve va asesaviràganirodhà saïkhàranirodho"ti àdi. Iti yaü gaõhato bandho muccato camokkho hoti, tassa padhànadhammassa kathanamidaü na àdimatta kathananti evamidaü bhavacakkaü aviditàdãti veditabbaü. [PTS Page 578] [\q 578/] tayidaü yasmà 1. Kàmayamànassàtãpi pàñho. [A.] Mahàniddesa kàmasutta. [SL Page 435] [\x 435/] Avijjàdãhi kàraõehi saïkhàràdãnaü pavatti, tasmà tato a¤¤ena brahmà mahàbrahmà seññho sajitàti evaü parikappitena brahmàdinà và saüsàrassa kàrakena, so kho pana me yi ttà vado ve deyyoti evaü parikappitena attanà và sukhadukkhànaü vedakenarahitaü, iti kàrakavedakarahitanti veditabbaü. Yasmà panettha avijjà udayabbayadhammakattà dhuvabhàvena, saïkiliññhattà saïkilesikattà ca subhabhàvena, udayabbayapatipãëitattà sukhabhàvena, paccayàyattavuttittà vasavattanabhutena attabhàvena ca su¤¤à; tathà saïkhàràdãnipi aïgàni. Yasmà và avijjà na attà na attano na attani na attavatã, tathà saïkhàràdãnipi aïgàni. Tasmà dvàdasavidhasu¤¤atàsu¤¤ametaü bhavacakkanti veditabbaü. Evaü viditvà puna9- Tassàvijjà taõhà målamatãtàdayo tayo kàlà, Dve aññha dve eva ca saråpato tesu aïgàni. Tassa kho pana bhavacakkassa1 avijjà taõhà càti dve dhammà målanti veditabbà, tadetaü pubbantàharaõato avijjà målaü, vedanàvasànaü, aparantasandhànato taõhà målaü, jaràmaraõàva sànanti duvidhaü hoti. Tattha purimaü diññhicaritavasena vuttaü, paccimaü taõhàcaritavasena, diññhicaritànaü hi avijjà taõhàcarità na¤ca taõhà saüsàranàyikà; ucchedadiññhisamugghàtàya và pañhamaü phaluppattiyà hetunaü anupacchedapakàsanato, sassatadiññhisamugghà tàya dutiyaü uppannànaü jaràmaraõappakàsanato; gabbhaseyyaka vaseni purimaü anupubbapavattidãpanato, opapàtikavasena pacchimaü sahuppatti dãpanato. Atãtapaccuppannànàgatà cassa tayo kàlà tesu pàëiyaü saråpato àgatavasena avijjà saïkhàrà càti dve aïgàni atãtakàlàni, vi¤¤àõàdãni bhavàvasànàni aññha paccuppannakàlàni, jàticeva jaràmaraõa¤ca dve anàgatakàlànãti veditabbàni. [PTS Page 579] [\q 579/] puna: - Hetuphala hetupubbaka tisandhi catubhedasaïgahaü cetaü, Vãsati àkàràraü tivaññamanavaññhitaü hamati. - Itipi veditabbaü. Tattha saïkhàrànaü ca pañisandhivi¤¤àõassa ca antarà eko hetu phalasavdhi nàma, vedanàyaca taõhàya ca antarà eko phalahetu sandha nàma, bhavassa ca jàtiyà ca antaràeko hetuphalasandhiti evamidaü hetuphala hetupubbaka tisandhãti veditabbaü. Sandhãnaü àdi pariyosànavavatthitaü panassa cattàro saïgahà honti, seyya 1. Ma. 1. Tassa kho panetassa [SL Page 436] [\x 436/] Thidaü? Avijjàsaïkhàrà eko saïgaho, vi¤¤àõa nàmaråpa saëàyatana phassa vedanà dutiyo; taõhåpàdànabhavà tatiye; jàtijarà maraõaü catutthoti evamidaü catubhedasaïgahantiveditabbaü. Atãte hetavo pa¤ca idàni phalapa¤cakaü, Idàni hetavo pa¤ca àyatiü phalapa¤cakanti. Etehi pana vãsatiyà àkàrasaïkhàtehi arehi vãsatiàkàràranti veditabbaü, tattha atãtehetavo pa¤càti avijjà saïkhàrà càti ime tàva dve vuttà eva;yasmà pana avidvà paritassati, paritassito upàdiyati, tassåpàdànapaccayà bhavo, tasmà taõhåpàdàna bhavàpi gahità honti. Tenàha: - "purimakammabhavasmiü moho avijà, àyåhanà saïkhàrà, nikanti taõhà, upagamanaü upàdànaü, cetanà bhavoti ime pa¤cadhammà puramakammabhavasmiü idha pañisandhiyà paccayà"ti. Tattha purimakammabhavasminti purime kammabhave, atãta jàtiyaü kammabhave karãyamàneti attho. Moho avijjàti yo tadà dukkhàdãsu moho, yena måëho kammaü karoti, sà avijjà. âyåhanà saïkhàràti taü mmaü karoto yà purimacetanàyo, yathà dànaü dassàmãti cittaü uppàdetvà màsampi saïvaccharampi dànopakaraõàni sajjentassa uppannà purimacetanàyo, pañiggàhakànaü pana [PTS Page 580] [\q 580/] hatthe dakkhiõaü patiññhàpayato cetanà bhavoti vuccati. Ekàvajjanesu và chasu javanesu cetanàyåhanà saïkhàrà nàma, sattamo bhavo;yà kàci và pana cetanà bhavo, sampayuttà àyåhanà saïkhàrà nàma. Nikanti taõhàti yà kammaü karontassa phale uppattibhave kinàmanà patthanà, sà taõhà nàma. Upagamanaü upàdànanti yaü kammabhavassa paccayabhåtaü idaü katvà asukasmiü nàma ñhàne kàme sevissàmi ucchijjissàmãti àdinà nayona pavattaü upagamanaü gahaõaü paràmasanaü, idaü upàdànaü nàma. Cetanà bhavoti àyåhanàvasà vuttà cetanà bhavoti evamattho vedi tabbo. Idàni phalapa¤cakanti vi¤¤àõàdi vedanàvasànaü pàëiyaü àgatameva, yathàha: "idha pañisandhi vi¤¤àõaü, okkanti nàmaråpaü, pasàdo àyatanaü, phåññho phasso, vedayitaü vedanà iti ime padva dhammà idhåpapattibhavasmiü purekatassa kammassa paccayà"ti. Tattha "pañisandhi vi¤¤àõaü"ti yaü bhavantarapañisandhànavasenauppannattà pañisandhiti vuccati, taü vi¤¤àõaü; "kkanti nàmaråpaü"ti yà gabbhe råpàråpadhammànaü okkanti àgantvà pavisanaü viya, daü nàmaråpaü, "pasàdo àyatanaü"ti idaü cakkhàdãpa¤càyatanavasena vuttaü, "phåññho phasso"ti yo àrammaõaü phåññho påsanto uppanno ayaü phasso. "Vedayitaü vedanà"ti yaü pañisandhivi¤¤àõena và saëàyatanapaccayona và phassena saha uppannaü vipàkavedayitaü, sà vedanàti evamattho veditabbo. "Idàni hetave pa¤cà"ti. [SL Page 437] [\x 437/] Taõhàdayo pàëiyaü àgatà taõhåpàdànabhavà, bhave pana gahite tassa pubbabhàgà taüsampayuttà và saïkhàrà gahitàva honti, taõhåpàdànaggahaõena ca taü sampayuttà. Yàya và måëho kammaü karoti, sà avijjà gahitàva hotãti, evaü padva. Tenàha: "idha paripakkattà àyatanànaü moho avijjà, àyåhanà saïkhàrà, nikanti taõhà, upagamanaü upàdànaü, cetanà bhavo, iti ime pa¤ca dhammà idha kammabhavasmiü àyatiü pañisandhiyà paccayà"ti. Tattha "idha paripakkattà àyatanànaü"ti paripakkàyatanassa kammakaraõa kàle sammeho dassito, sesaü uttànatthameva. [PTS Page 581] [\q 581/] "àyatiü phalapa¤cakàü"ti vi¤¤àõàdãni pa¤ca, tàni jàtiggahaõena vuttàni, jaràmaraõaü pana tesaüyeva jaràmaraõaü. Tenàha: - àyatiü pañisandhi vi¤¤àõaü, okkanta nàråpaü, pasàdo àyatanaü, phuññho phasso, vedayitaü vedanàti ime pa¤ca dhammà àyatiü uppatti bhavasmiü idha katassa kammassa paccayàti evamidaü vãsati àkàràraü hoti. Tivaññamanavaññhitaü bhamatãti ettha pana saïkhàrabhavà kmavaññaü avijjàtaõhåpàdànàni kilesavaññaü vi¤¤àõa nàmaråpa saëàyatana phassavedàna vipàkavaññanti imehi tãhi vaññehi tivaññamidaü bhava cakkaüyàva kilesavaññaü na upacchijjata, tàva anupaccinna paccayattà anavaññhitaü punappunaüparivattanato bhamati yevàti veditabbaü. Tayidamevaü bhamamànaü: - Saccappabhavato kiccà vàraõà upamàhi ca, Gambhãranayabhedà ca vi¤¤àtabbaü yathàrahaü. Tatattha yasmà kusalàkusalaü kammaü avisesena samudayasaccanti saccavibhaïge vuttaü, tasmà avijjàpaccayà saïkhàràti avijjàya saïkhàrà dutiyasaccappabhavaü dutiyasaccaü, saïkhàrehi vi¤¤àõaü dutiya saccappabhavaü pañhamasaccaü; vi¤¤àõàdãhi nàmaråpàdãni vipàkavedanà pariyosànàni pañhamasaccappabhavaü pañhamasaccaü, vedanàya taõhà pañhama saccappabhavaü dutiyasaccaü, taõhàya upàdànaü dutiyasaccappabhavaü dutiyaü saccaü, upàdànato bhavo dutiyasaccappabhavaü pañhamadutiya saccadvayaü bhavato jàti dutiyasaccappabhavaü pañhamasaccaü, jàtiyà jaràmaraõaü pañhama saccappabhavaü pañhamasaccanti evaü tàvidaü saccappabhavato vi¤¤à tabbaü yathàrahaü. Yasmà panettha avijjà vatthusu ca satte sammo heti, paccayo ca hoti saïkhàrànaü pàtubhàvàya, tathà saïkhàrà [PTS Page 582] [\q 582/] saïkha ta¤ca abhisaïkharonti, paccayà ca honti vi¤¤àõassa, vi¤¤àõampi vatthu ca pañivijànàti, paccayo ca hoti nàmaråpassa. Nàma råpampi a¤¤ama¤¤ca upatthamheti paccayo ca hoti saëàyatanassa. Saëàyatanampi savisayeca pavattati, pccayo ca hoti phassassa. Phassopi àrammaõa¤ca phusati, paccayoca hoti vedanàya. Vedanàpi àrammaõarasa¤ca anubhavati, paccayo ca hoti. [SL Page 438] [\x 438/] Taõhàya. Taõhàpi rajjanãye ca dhamme rajjati, paccayo ca hoti upàdànassa. Upàdànampi upàdàniye ca dhamme upàdiyati, paccayo ca hoti bhavassa, bhavopi nànàgatãsu ca vikkhipati, paccayo ca hoti jàtiyà. Jàtipi khandhe ca janeti tesaü abhinibbattibhàvena pavattattà, paccayo ca hoti jaràmaraõassa. Jaràmaraõampi khandhànaü pàkabhedabhàvaü ca adhitiññhati, paccayo ca hoti bhavantara pàtubhàvàya sokàdãnaü adhiññhànattà. Tasmà sabbapadesu dvedhà pavatti kiccatopi idaü vi¤¤atabbaü yathàrahaü. Yasmà cettha "avijjapaccayà saïkhàrà"ti idaü kàrakadassananivàraõaü, "saïkhàra paccayà vi¤¤àõaü"ti attasaükantidassananivàraõaü, "vi¤¤àõa paccayà nàmaråpaü"ti attàti parikappitavatthubhedadassanato ghana sa¤¤ànivàraõaü, "nàmaråpapaccayà saëàyatanaü"ti àdi attà passati -pevijànàti phusati vediyati taõhãyati upàdiyati bhavati jàyati jãyati mãyatãti evamàdidassananivàraõaü. Tasmà micchàdassana nivàraõatopetaü bhavacakkaü vi¤¤àtabbaü yathàrahaü. Yasmà panettha salakkhaõasàma¤¤alakkhaõavasena dhammànaü adassanato andho viyaavijjà. Andhassa upakkhalanaü viya avijjàpaccayà saïkhàrà, upakkhalitassa patanaü viya saïkhàrapaccayà vi¤¤àõaü. Pati tassa gaõóapàtubhàvo viya vi¤¤àõapaccayà nàmaråpaü, gaõóabheda piëakà viya nàmaråpapaccayà saëàyatanaü, gaõóapiëakàghaññanaü viya saëàyatanapaccayà phasso, ghaññanadukkhaü viya phassapaccayà vedanà, dukkhassa patikàràbhilàso viya vedanàpaccayà taõhà, patikàràbhilàsena asappàyagahaõaü viya taõhàpaccayà upàdànaü, upàdinna [PTS Page 583] [\q 583/] asappàyàlepanaü viya upàdànapaccayà bhavo, asappàyàlepanena gaõóavikàrapàtubhàvo viya bhavapaccayà jàti, gaõóavikàrato gaõóabhedo viya jàtipaccayà jaràmaraõaü. Yasmà và panettha avijjà ppañipatti micchàpañipattibhàvena satte abhibhavati pañalaü viya akkhini, tadabhibhuto ca bàlo punabbhavikehi saïkhàreha attànaü veñheti kosakàrakimi viya kosappadesehi. Saïkhàrapariggahitaü vi¤¤àõaü gatãsu patiññhaü labhati parinàyata pariggahito viya ràja kumàro rajje uppattinimitte parikappanato vi¤¤àõaü pañisandhiyaü anekappakàraü nàmaråpaü abhinibbatteti màyàkàro viya màyaü. Nàmaråpe patiññhitaü saëàyatanaü vuddhiü viråëhiü vepullaü pàpuõàti. Subhumiyaü patiññhito vanappagumbo viya, àyatanaghaññanato phasso jàyati araõisahitàbhimatthanato aggi viya. Phassena påññhassa vedanà pàtubhavati agginà phåññhassa dàho viya, vediyamànassa taõhà pavaóóhati, loõodakaü pivato pipàsà viya, tasito bhavesu abhilàsaü karoti pipàsito viya pànãye. Tadassu pàdànaü upàdànena bhavaü upàdiyati, àmisalobhena maccho balisaü viya, bhave sati jàti hoti bãje sati aïkuro viya, jàtassa avassaü [SL Page 439] [\x 439/] Jaràmaraõaü uppannassa rukkhassa patanaü viya, tasmà upamàhi1 petaü bhavacakkaü vi¤¤àtabbaü yathàrahaü. Yasmà ca bhagavatà attha topi dhammatopi desanàtopi pañivedhatopi gambhãrabhàvaü sandhàya "gambhãro càyaü ànanda pañiccasamuppàdo gambhiràvabhàso cà"ti vuttaü, tasmà gambhãrabhedatopetaü bhavacakkaü vi¤¤àtabbaü yathàrahaü. Tattha yasmà na jàtito jaràmaraõi na hoti, na ca jàtiü vinà a¤¤ato hoti, itthaü ca jàtito sumadàgacchatãti evaü jàtipaccayasamudàgatatthassa duravabodhanãyato jaràmaraõassa jàtippaccayasambhutasamudàgataññho gambhãro, tathà jàtiyàbhava paccayà -pe- saïkhàrànaü avijjàpaccaya sambhuta samudàgataññho gambhãro, tasmà idaü bhavacakkaü atthagambhiranti ayaü tàvettha [PTS Page 584] [\q 584/] attha gambhiratà hotuphalaü hi atthoti vuccati, yathàha: - hetuphale ¤àõaü atthapañisambhidàti. Yasmà pana yenàkàrenayadavatthà ca avijjà tesaü tesaü saïkhàrànaü paccayo hoti. Tassa duravabodha nãyato avijjaya saïkhàrànaü paccayaññho gambhãro. Tathà saïkhàrànaü -pejàtiyà jaràmaraõassa paccayaññho gambhiro. Tasmà idaü bhavacakkaü dhammagambhãranti ayamettha dhammagambhãratà. Hetuno hi dhammoti nàmaü, yathàha: - hetumhi ¤àõaü dhammapañisambhidàti. Yasmà cassa tena tena kàraõena tathà tathà pavattetabbattà desa nàpi gambhãrà, na tattha sabba¤¤uta¤àõato a¤¤aü ¤àõaü patiññhaü labhati, tathàhetaü katthaci sutte anulomato, katthaci pañilomato, katthaci anulomapañilomato. Katthaci vemajjhato paññhàya anulomato và pañilomato. Katthaci vemajjhato paññhàya anulomato và pañilomato và, katthaci tisandhi catu saïkhepaü, katthaci dvisavdhi tisaïkhepaü, katthaci ekasavdhi dvisaïkhepaü desitaü, tasmà idaü bhavacakkaü desanàgambhãranti ayaü desanà gambhãratà. Yasmà cettha yo so avijjàdãnaü sabàvo yena pañividdhena avijjàdayo sammà salakkhaõato pañividdhà honti, so duppariyogàhattà gambhãro, tasmà idaü bhavacakkaü pañivedhagambhãraja tathà hettha yasmà avijjàya a¤¤àõàdassana saccàsampañivedhaññho gambhãro, saïkhàrànaü abhisaïkharaõàyåhanasaràgaviràgaññho, vi¤¤àõassa su¤¤ata avyàpàra asaïkanti pañisandhi pàtubhàvaññho, nàmaråpassa ekuppàda vinibbhogàvinibbhoganamana ruppanaññho, saëàyatanassa adhipati loka dvàra khettavisayãbhàvaññho, phassassa phåsana saïghaññana saïgati sannipàtaññho, vedanàya àrammaõarasànubhavana sukhadukkhamajjhattabhàva nijjiva vedayitaññho, taõhàya abhinandi tajjhosàna sarità latà nadãtaõhà samuddaduppåraññho, upàdànassa àdànaggahaõàbhinivesa paràmàsa duratikkamaññho, bhavassa àyåhanàbhi saïkharaõa yonigatiññhitinivàsesu khipanaññho, jàtiyà jàti sa¤jàti 1. Ma. Evaü upamàhi. [SL Page 440] [\x 440/] Okkanti nibbatti pàtubhavaññho, jaràmaraõassa khaya vaya bheda viparinàmaññho, gambhãroti ayamettha pañivedhagambhãratà. Yasmà panettha ekattanayo nànattanayo avyàpàranayo [PTS Page 585] [\q 585/] evaü dhammatà nayoti cattàro atthanayà honti; tasmà nayabhedato petaü bhavacakkaü vi¤¤àtabbaü yathàrahaü. Tattha "avijjàpaccayà saïkhàrà, saïkhàrapaccayà vi¤¤àõaü"ti evaü bãjassa aïkuràdibhàvena rukkha bhàvappatti viyi santànànupacchedo ekattanayo nàma. Yaü sammà passanto hetuphalasambhandhena santànassa anupacchedàva bodhato ucchedadiññhiü pajahatã, micchà passanto hetuphala sambhandhena pavattamànassa santànànupacchedassa ekattagahaõato sassatadiññhiü upàdiyati, avijjàdãnaü pana yathàsakaü lakkhaõa vavatthànaü nànattanayo nàma. Yaü sammà passanto navanavànaü uppàda dassanato sassatadiññhiü pajahati, micchà passanto ekasantàna patitassa bhinnasantànassevanànatta gahaõato ucchedadiññhiü upàdiyati, avijjaya "saïkhàrà mayà uppàdetabbà" saïkhàrànaü và "vi¤¤àõaü ambhehã"ti evamàdivyàpàràbhàvo avyàpàranayo nàma. Yaü sammà passanto kàrakassa abhàvàvabodhato atta diññhiü pajahati, micchàpassanto yo asatipi vyàpàre avijjàdãnaü sabhàvaniyamasiddho hetubhàvo, tassa agahaõato akiriyadiññhiü upàdiyati; avijjàdãhi pana kàraõehi saïkhàràdãnaü yeva samabhavo khãràdãhi dadhiàdãnaü viya na a¤¤esanti ayaü evaü dhammatànayo nàma, yaü sammà passanto paccayànuråpato phalàvabodhà ahetukadiññhiü akiriyadiññhiü ca pajahati, micchàpassanto paccayànuråpaü phalappavattiü agahetvà yato kutoci yassa kassaci asambhavagahaõato ahetukadiññhi¤ceva niyatavàda¤ca upàdiyatãti evamidaübhavacakkaü: - Saccappabhavato kiccà vàraõà upamàhi ca Gambhãranayabhedà ca vi¤¤àtabbaü yathàrahaü. Idaü hi gambhãrato agàdhaü nànànayagahaõato duratiyànaü ¥àõàsinà samàdhippavarasilàyaü sunisitena Bhavacakkamapadàëetvà asanivicakkamiva niccanimmathanaü Saüsàrabhayamatãto na koci supinantarepyatthi. [PTS Page 586] [\q 586/] Vuttampi hetaü bhagavatà: -"gambhiro càyaü ànanda pañicca samuppàdo gambhãràvabhàsoca etassa cànanda dhammassa a¤¤àõà ananubodha appañivedhà evamayaü pajàtantàkulakajàtà guëàguõñhikajàtà1 1. Kulikuõóikajàtàni ñãkàyaü - guëàguõóikajàtàti katthici. [SL Page 441] [\x 441/] Mu¤jababbajabhåtà apàyaü duggatiü vinipàtaü saüsàraü nàtivattatã"ti. [A] tasmà attano và paresaü và hitàya ca sukhàya ca pañipanno avasesakiccàni pahàya: - Gambhire paccayàkàrappabhede idha paõóito, Yathà gàdhaü labhethevamanuyu¤je sadà satoti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate visuddhimagge Pa¤¤àbhàvanàdhikàre Pa¤¤àbhumi niddeso nàma Sattarasamo paricchedo. [PTS Page 587] [\q 587/] 18. Diññhivisuddhi niddeso. Idàni yà "imesu bhumibhutesu dhammesu uggahaparipucchà vasena ¤àõaparicayaü katvà sãlavisuddhi ceva cittavisuddhi càti dve målabhåtà visuddhiyo sampàdetabbà"ti vuttà, tattha sãlavisuddhi nàma suparisuddhaü pàtimokkhasaüvaràdi catubbidhaü sãlaü, ta¤ca sãlaniddese vitthàrita meva; cittavisuddhi nàma saupacàrà aññhasamàpattiyo, tàpi citta sãsena vuttasamàdhiniddese sabbàkàrena vitthàrità eva; tasmà tà tattha vitthàritanayeneva veditabbà. Yaü pana vuttaü " diññhivisuddhi kaükhàvitaraõavisuïdhi maggàmagga¤àõadassanavisuddhi pañipadà¤àõadassana vusuddhi ¤àõadassanavisuddhãti imà pa¤cavisuññhiyo sarãraü"ti, tattha nàma råpànaü yàthàvadassanaü diññhivisuddhi nàma. Taü sampàdetukàmena samathayànikena tàva ãpetvà nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü avasesa råpàråpàvacarajjhànànaü a¤¤atarato vuññhàya citakkàdãni jhànaïgàni taü sampayuttà ca dhammà lakkhaõarasàdivasena pariggahe tabbà; pariggahetvà sabbampetaü àrammaõàbhimukhaü namanato namanaññhena nàmanti vavatthapetabbaü. Tato yathà nàma puriso antogehe sappaü disvà taü anubavdhamàno tassa àsayaü passati, evameva ayampi yogàvacaro taü nàmaü upaparikkhanto idaü nàmaü kiü nissàya pavattatãti pariyesamàno tassa nissayaü [PTS Page 588] [\q 588/] hadaharåpaü passati, tato hadaharåpassa nissayabhåtàni bhåtàni, bhåtanissitàni ca sesupàdàyaråpànãti råpaü parigaõhàti. So sabbampetaü ruppanato råpanti vavatthapeti, tato namana lakkhaõaü nàmaü, ruppanalakkhaõaü råpanti saïkhepato nàmaråpaü [A.] Saüyuttanikàya dukkhavagga. [SL Page 442] [\x 442/] Vavatthapeti. Suddhavipassanàyàniko pana ayamevavà samathayàniko catudhàtu vavatthane vuttànaü tesaü tesaü dhàtupariggahamukhànaü a¤¤ataramukhavasena saïkhepato và vitthàrato và catasso dhàtuyo pariganhàti, athassa yàthàvasarasalakkhaõato àvibhåtàsu dhàtusu kammasamuññhànamhi tàva kese catasso dhàtuyo vanõo gandho raso ojà jãvitaü kàyappasàdoti evaü kàyadasakavasena dasa råpàni, tattheva bhavassa atthitàya bhàvadasakavasena dasa, tattheva àhàrasamuññhànaü ojaññhamakaü utusamuññhànaü cittasamuññhànanti aparànipi catuvãsatãti evaü catusamuññhànesu catuvãsatikoññhà sesu catucattàëãsa catucattàëãsaråpàni. Sedo assu khelo siïghàõikàti imesu pana catusu utusamuññhànaü cittasamuññhànanti aparànipi catuvãsatãti evaü catusamuññhànesu catuvãsatikoññhà sesu catucattàëãsa catucattàëãsa råpàni. Sedo assu khelo siïghàõikàti imesu pana catusu utucittasamuññhànesu dvinnaü ojaññhamakànaü vasena soëasa soëasa råpàni, udariyaü karãsaü pubbo muttanti imesu catusu utusamuññhànesu utusamuññhànasseva ojaññhama kassa vasena aññha aññharåpàni pàkañàni hontãti esa tàva dvattiü sàkàre nayo. Ye pana imasmiü dvattiüsàkàre àvibhåte apare dasa àkàrà àvihavanti, tattha asitàdiparipàcake tàva kammaje tejokoññhàsamhi ojaññhamakaü ceva jãvitaü càti navaråpàni, tathà cittaje assàsapassàsakoññhàsepi ojaññhamaka¤ceva saddo càti nava, sesesu catusamuññhànesu aññhasu jãvitanavaka¤ceva tãõi ca ojaññhamakànãti tettiüsa tettisaü råpàni pàkañàni honti. Tassevaü vitthàrato dvàcattàëãsàkàravasena imesu bhåtupàdàya råpesu pàkañesu jàtesu vatthudvàravasena pa¤ca cakkhudasakàdayo hadayavatthudasaka¤càti aparànipi saññhiråpàni pàkañàni honti, so sabbànipi tàni ruppanalakkhaõena ekato katvà etaü råpanti passati. Tassevaü pariggahitaråpassa dvàravasena aråpa dhammà pàkañà honti, seyyathãdaü? Dve padvavi¤¤àõàni, tissomanodhàtuyo, aññhasaññhimanovi¤¤àõadhàtuyoti [PTS Page 589] [\q 589/] ekàsãti lokiya cittàni, avisesena ca tehi cittehi sahajàto phasso vedanà sa¤¤à cetanà jãvitaü cittaññhitimanasikàroti ime sattaceta sikàti. 1 Lokuttaracittàni pana neva suddhavipassakassa na samathayànikassa pariggahaü gacchanti anadigatattàti. So sabbepi te aråpadhamme namanalakkhaõena ekato katvà etaü nàmanti passati, evameko catudhàtuvavatthànamukhena vitthàrato nàmaråpaü vavatthapeti; aparo aññhàrasadhàtuvasena, kathaü? Idha bhikkhu atthi imasmaü attabhàve cakkhudhàtu -pemanovi¤¤àõadhàtuti dhàtuye àvajjitvà yaü loko seta kaõhamaõóalavicittaü àyatavitthataü akkhikåpake nahàrusuttakena àbaddhaü maüsapiõóaü cakkhåti sa¤jà nàti, taüagahetvà khandhaniddese upàdàråpesu vuttappakàraü cakkhuppasàdaü cakkhudhàtuti vavatthapeti, yàni panassa nissayabhåtà 1. Ma. 1. Sattasatta. [SL Page 443] [\x 443/] catasso dhàtuyo parivàrakàni cattàri vaõõagandharasaojàråpàni anupàlakaü jãvitindriyantinavasahajàtaråpàni, tatthava ñhitàni kàyadasakabhàvadasakavasena vãsatikammajaråpàni; àhàrasamuññhànà dãnaü tinõaü ojaññhamakànaü vasena catuvãsati anupàdinnaråpànãti evaü sesàni tepanõàsa råpàni henti, na tàni cakkhudhàtuti vavatthapeti; esa sayo sotadàtuàdãsupi kàyadhàtuyaü pana ava sesàni tecattàëãsa råpàni honti; keci pana utucittasamuññhànàni saddena saha nava nava katvà pa¤ca cattàëãsàti vadanti; iti ime pa¤cappasàdà tesaü ca visayà råpasaddagavdharasaphoññhabbà pa¤càti dasa råpàni dasa dhàtuyo honti. Avasesaråpàni dhamma dhàtuyeva honti cakkhuü pana nissàya råpaü àhabbha pavattaü cittaü cakkhuvi¤¤àõadhàtu nàmàti evaü dve padvavi¤¤àõàni pa¤ca vi¤¤àõadhàtuyo honti; tãõi manodhàtu cittàni ekà mano dhàtu; aññhasaññhi manovi¤¤àõadhàtucittàni manovi¤¤àõadhàtuti sabbànipi ekàsãti lokiyacittàni satta vi¤¤àõadhàtuyo; taü sampayuttà phassàdayo dhammadhàtuti evametthaaóóhekàdasa dhàtuyo råpaü; aóóhaññhamà [PTS Page 590] [\q 590/] dàtuyo nàmanti evameko aññhàrasadhàtuvasena nàmaråpaü vavatthapeti. Aparo dvàdasàyatanavasena, kathaü? Cakkhudhàtuyaü vuttanayeneva ñhapetvà tepaõõàsa råpàni cakkhuppasàdamattaü cakkhàyatananti vavatthapeti, tattha vuttanayeneva ca sotaghàõajivhàkàyadhàtuyo sotaghàõajivhàkàyàyatanànãti. Tesaü visayabhute pa¤ca dhamme råpasaddagandharasapheññhebbàyatanànãti, lokiyasattavi¤¤àõadhàtuyo manàyatananti, taüsampayuttà phassàdayo sesaråpaü ca dhammàyatananti evamettha aóóhekàdasa àyatanàniråpaü, diyaóóha àyatanàni nàmanti evameko dvàdasàyatanavasena nàmaråpaü vavatthapeti. Aparo tato saïkhittataraü dhavdhavasena vavatthapeti, kathaü? Idha bhikkhu imasmiü sarãre catu samuññhànà catasso dhàtuyo, taünissito vaõõo gavdho raso ojà, cakkhuppasàdàdayo pa¤cappasàdà, vatthuråpaü bhàvo jãvitindriyaü, dvisamuññhàno saddoti imàni sattarasa råpàni sammasanåpagàni nipphannàni råparåpàni. Kàyavi¤¤attivacãvi¤¤atti àkàsadhàtu råpassa lahutà mudutà kamma¤¤atà upacayo santati jaratà anicca tàti imàni pana dasaråpàni na sammasanåpagàni, àkàravikàra antaraparaacchedamattakàni, na nipphannàni, na råparåpàni1 apica kho råpànaü àkàravikàra antaraparicchedamattato råpanti saïkhaü gatàni. Iti sabbànipetàni sattavãsati råpàni råpakkhandho ekàsãtiyà lokiyacittehi saddhiü uppannà vedanà vedanàkkhavdho; taüsampayuttà sa¤¤à sa¤¤àkkhandho; saïkhàrà saïkhà 1. Ma. 1. Nipñhannaråpàni. [SL Page 444] [\x 444/] Rakkhavdho; vi¤¤àõaü vi¤¤àõakkhandhoti. Iti råpakkhandho råpaü cattàro aråpino khandhà nàmanti evameko pa¤cakkhandhavasena nàmaråpaü vavatthapeti. Aparo yaü ki¤ci råpaü sabbantaü cattàri mahàbhåtàni catunna¤ca mahàbhåtànaü upàdàya råpanti evaü saïkhitteneva imasmiü attabhàve råpaü pariggahetvà tathà manàyatanadveva dhammàyatanekadesa¤ca nàmanti pariggahetvà iti idaü ca nàmaü idaü ca råpaü idaü vuccati nàmaråpanti saïkhepato nàmaråpaü [PTS Page 591] [\q 591/] vavatthapeti, sace panassa tena tena mukhena råpaü pariggahetvà aråpaü parigaõhato sukhumattà aråpaü na upaññhàti, tena dhuranikkhepaü akatvà råpameva punappuna sammasitabbaü manasi kàtabbaü pariggahetabbaü vavatthapetabbaü. Yathà yathà hissa råpaü suvikkhàlitaü hoti nijjañaü suparisuddhaü, tathà tathà tadàrammaõà aråpadhammà sayameva pàkañà honti; yathàhi cakkhumato purisassa aparisuddhe àdàse mukhanimittaü olokentassa nimittaü na pa¤¤àyati, so nimittaü na pa¤¤àyatãti na àdàsaü chaóóeti, atha kho naü punappuna parimajjati, tassa visuddhe àdàse nimittaü saya meva pàkañaü hoti, yathà ca telatthiko tilapiññhaü doõiyaü àkiritvà udakena paripphosetvà ekavàraü dvevàraü pãëanamattena tele anikkhamante na tilapiññhaü chaóóeti, atha kho naü punappuna uõhodakena paripphosetvà madditvà pãëeti, tassevaü karoto vippasannaü tilatelaü nikkhamati;, yathàvà pana udakaü pasàdetukàmo katakaññhiü gahetvà anto ghañe hatthaü otàretvà ekadvevàre ghaüsanamattena udake avippasãdante na katakaññhiü chaóóeti, atha kho naü punappunaü ghaüsati. Tassevaü karontassa kalalakaddamaü sannisidati, adakaü acchaü hoti vippasannaü, eva mevaü tena bhikkhunà dhuranikkhepaü akatvà råpameva punappunaü sammasitabbaü manasi kàtabbaü pariggahetabbaü vavatthapetabbaü. Yathà yathàhissa råpaü suvikkhàlitaü hoti nijjañaü suparisuddhaü, tathà tathà tappaccanãkakilesà sannisãdanti, kaddamåpari udakaü viya cittaü pasannaü hoti, tadàrammaõà aråpadhammà sayameva pàkañà honti, evaü a¤¤àbhipi ucchuvoragoõadadhimacchàdãhi upamàhi aya mattho pakàsetabbo. Evaü suvisuddharåpapariggahassa panassa aråpadhammà tãhàkàrehi apaññhahanti phassavasena và vedanàvasena và vi¤¤àõavasena và. Kathaü? Ekassa tàva "pañhavãdhàtu kakkhaëalakkhaõà"ti àdinà nayena dhàtuyo pariggaõhantassa pañhamàbhini pàto phasso, taüsampayuttà vedanàvedanàkkhavdho, sa¤¤à sa¤¤àkkhavdho, saddhiü phassena cetanà saïkhàrakkhandho, cittaü vi¤¤àõakkhàndhoti [PTS Page 592] [\q 592/] upaññhàti, tathà kese pañhavãdhàtu kakkhaëa lakkhaõà pañhamàbhinipàto phasso, taüsampayuttà vedanà vedanàkkhando, sa¤¤à sa¤¤àkkhavdho, saddhiü phassena cetanà saïkhàrakkhavdho, cittaü vi¤¤àõakkhandhoti upaññhàti, assàsa passàse pañhavãdhàtu kakkhaëalakkhaõàti pañhamà bhinipàto phasso, taüsampayuttà vedanà vedanàkkhandho pañhamàbhinipàto phasso, taüsampayuttà vedanà vedanàkkhandho, sa¤¤à sa¤¤àkkhavdho, saddhiü phassena cetanà saïkhàrakkhandhà, [SL Page 445] [\x 445/] Cittaü vi¤¤àõakkhavdhoti upaññhàti, evaü aråpadhammà phassavasena upaññhahanti. Ekassa pañhavãdhàtu kakkhaëalakkhaõà, tadàrammaõa rasànubhavanakavedanà vedanàkkhandho, taüsampayuttàsa¤¤à sa¤¤àkkhavdho. Taü sampayutto phasso ca cetanà ca saïkhà rakkhavdho, taü sampayuttaü cittaü vi¤¤àõakkhavdhoti upaññhàti. Tathà kese pañhavãdhà kakkhaëalakkhaõà pañhamàbhini pato phasso, taüsampayuttà vedanà vedanàkkhandho, sa¤¤à sa¤¤àkkhadho, saddhiü phassena cenà saïkhàrakkhavdho, cittaü vi¤¤àõakkhandhoti upaññhàti, assàsapassàse pañhavãdhàtu kakkhaëalakkhaõàti tadàrammaõarasànu bhavanaka vedanà vedanàkkhavdho sa¤¤à sa¤¤àkkhandho, saddhiü phassena cetanà saïkhàrakkhavdho, cittaü vi¤¤àõakkhavdhoti upaññhàti, taüsampayuttaü citta vi¤¤àõakkhavdhoti upaññhàti. Evaü vedanàvasena aråpadhammà upaññhahanti. Aparassa pañhavãdhàtu kakkhaëalakkhaõàti àrammaõapañivijànanaü vi¤¤àõaü vi¤¤àõakkhàndho, taüsampayuttà vedanà vedanàkkhandho, sa¤¤à sa¤¤àkkhàndho, phasso ca cetanà ca saïkhàrakkhavdhoti upaññhàti. Tathà kese pañhavãdhàtu kakkhaëalakkhaõà pañhamàbhinipàto phasso, taüsampayuttàvedanà vedanàkkhavdho, sa¤¤à sa¤¤àkkhandho, saddhiü phassena cetanà saïkhàrakkhandho, cittaü vi¤¤àõakkhavdhoti upañàti, assàsapassàse pañhavã dhàtu kakkhaëalakkhaõàti àrammaõavãjànanaü vi¤¤àõaü vi¤¤àõakkhavdho, taüsampayuttà vedanà vedanàkkhavdho, sa¤¤à sa¤¤àkkhandho, phasso cetanà ca saïkhàrakkhavdhoti upñhàti. Evaü vi¤¤àõavasena aråpadhammà upaññhahanti. Eteneva upàyena kammasamuññhàne kese pañhavãdhàtu kakkhaëalakkhaõàti àdãnà nayena dvàcattàëãsàya dhàtuññhosesu catunnaü catunnaü dhàtånaü vasena sesesu ca cakkhudhàtuàdisu råpapariggahamukhesu sabbaü nayabhedaü anugantvà yojanà kàtabbà. Yasmà ca evaü suvisuddharåpaparigga hasseva tassa aråpadhammà tãhàkàrehi pàkañà honti, tasmà suvisuddharåpapariggaheneva aråpapariggahàya yogo kàtabbo, na itarena. Sacehi ekasmiü và råpadhamme upaññhite dvãsu và råpaü pahàya aråpapariggahaü àrahati. Kammaññhànato parihàyati, pañhavã kasiõabhàvanàya vuttappakàrà pabbateyyà [PTS Page 593] [\q 593/] gàmã viya; suvisuddharåpa pariggahassa pana aråpapariggahàya yogaü karoto kammaññhànaü vundiü viråëhiü vepullaü pàpuõàti. So evaü phassàdãnaü vasena upaññhite cattàro aråpino khavdhe nàmanti, tesaü àrammaõa bhåtàni cattàri mahàbhåtàni catunna¤ca mahàbhåtànaü upàdàyaråpaü råpanti vavatthapeti. Iti aññhàrasa dhàtuyo dvàdasàyatanàni pa¤cakkhavdhàti sabbepi tebhumake dhamme khaggena samuggaü vivara màno viya yamakatàlakkhandhaü1 phàlayamàno viya ca nàma¤ca råpaü càti dvedhà vavatthapeti, nàmaråpamattato uddhaü a¤¤o satto và puggalo và devo và brahmà và natthãti niññhaü gacchati. So evaü yàthàvasarasato nàmaråpaü vavatthapetvà suññhutaraü satto puggaloti imissà lokasama¤¤àya pahànatthàya sattasammohassa samatikkamatthàya asammohabhumiyaü cittaü ñhapanatthàya sambahula suttanta 1. Ma. 1. Yamakatàlakandaü [SL Page 446] [\x 446/] Masena nàmaråpamattamevidaü, na satto na puggalo atthiti eta matthaü saüsavdetvà vavatthapeti. Vuttaü hetaü: - Yathàpi aïgasambhàrà hoti saddoratho iti. Evaü khandhesu santesu hoti sattoti sammutãti. Aparampi vuttaü: - " seyyathàpi àvuso kaññha¤ca pañicca valli¤ca pañicca mattika¤ca pañicca tiõa¤ca pañicca àkàso parivàrito agàrantveva saïkhaü gacchatã, evameva kho àvuso aññhi¤ca pañicca nahàru¤ca pañicca maüsa¤ca pañicca camma¤ca pañicca àkàso parivàrito råpantveva saïkhaü gacchatã"ti. [A] aparampi vuttaü: - Dukkhameva hi sambhoti dukkhaü tiññhati vetti ca, Nतatra dukkhà sambhoti nतaü dukkhà nirujjhatãti. Evaü anekasatehi suttantehi nàmaråpameva dãpitaü, na satto, na puggalo; tasmà yathà akkha cakka pa¤jara ãsàdãsu aïgasambhàresu ekenàkàrena saõãtesu rathoti vohàra mattaü hoti, paramatthato ekekasmiü aïge upaparikkhiyamàne ratho nàma natthi, yathà ca kaññhàdãsu gehasambhàresu ekenàkàrena àkàsaü parivàretvàñhitesu gehanti vohàramattaü hoti, paramatthato gehaü nàma natthi, yathà ca aïguliaïguññhàdãsu ekenàkàrena ñhitesu [PTS Page 594] [\q 594/] muññhitã vohàramattaü hoti, doõitanti àdisu vãnàti, hatthiassàdisu senàti, pàkàragehagopuràdãsu nagaranti, khavdhasàkhàpalàsàdisu ekenàkàrena ñhitesu rukkhoti vohàra mattaü hoti, paramatthato ekekasmiü avayave upaparikkhiyamàne rukkho nàma natthi, evamevaü pa¤casu upàdànakkhandhesu sati satto puggaloti vohàramattaü hoti, paramatthato ekekasmiü dhamme upaparikkhiyamàne asmiti và ahanti vàti gàhassa vatthubhuto satto nàma natthi; paramatthato pana nàmaråpamattameva atthiti evaü passatopihi dassanaü yathàbhåtadassanaü nàma hoti. Yo panetaü yathàbhåtadassanaü pahàya satto atthiti gaõhàti, so tassa vinàsaü anujàneyya avinàsaü và. Avinàsa anujànanto sassate patati, vinàsaü anujànantoucchede patati. Kasmà? Khãranvayassa dadhino viya tadanvayassa a¤¤assa abàvato, so sassato sattoti gaõhanto olãyati nàma; uccijjatiti gaõhanto atidhàvati nàma. Tenàha bhagavà: - "dvãhi bhikkhave diññhigatehi pariyuññhità devamanussà olãyanti eke, atidhàvanti eke, cakkhumantova passanti. Kathaü ca bhikkhave olãyanti eke? Bhavà ràmà bhikkhave devamanussà bhavaratà bhavasammudità, tesaü bhavanirodàya dhamme desiyamàne cittaü na pakkhandati nappasãdati na [A] majjhimanikàya mahàhatthipadopamasutta. [SL Page 447] [\x 447/] Sanniññhati nàdhimuccati, evaü kho bhikkhave oliyanti eke. Katha¤ca bhikkhave atidhàvanti eke? Bhaveneva kho paneke aññhiyamànà haràyamànà jigucchamànà vibhavaü abhinavdanti yato kira bho ayaü attà kàyassa bhedà uccijjati vinassati na hoti parammaraõà etaü santaü etaü paõãtaü etaü yàthàvanti, evaü kho bhikkhave atidhàvanti eke. Kathaü ca bhikkhave cakkhumantova passanti? Idha bhikkhave bhikkhu bhåtaü bhåtato passati bhåtaü bhåtato disvà bhåtassa nibbidàya viràgàya nirodhàya pañipanno hoti, evaü kho bhikkhave cakkhumanto passantã"ti tasmà yathà dàruyantaü su¤¤aü nijjivaü nirãhakaü, atha ca pana dàrurajjukasamàyogavasena gacchatipi tiññhatipi [PTS Page 595] [\q 595/] saãhakaü savyàpàraü viya khàyati, evamidaü nàma råpampi su¤¤aü nijajivaü nirãhakaü, atha ca pana a¤¤ama¤¤asamà yogavasena gacchatipi tiññhatipi saãhakaü savyàpàraü viya khàyatãti daññhabbaü. Tenàhu poràõà: - Nàma¤ca råpa¤ca idhatthi saccato Na hettha satto manujo ca vijjati, Su¤¤aü idaü yantamivàbhisaïkhataü Dukkhassa pu¤jo tiõakaññhasàdisoti. Na kevala¤cetaü dàruyantupamàya, a¤¤àhipi naëakalàpiàdãhi apamàhi vibhavetabbaü. Yathà hi dvãsu naëakalàpisu a¤¤ama¤¤aü nissàya ñhapitàsu ekà ekissà uppatthambho hoti. Ekissà patamà nàya itaràpi patati, evamevaü pa¤cavokàrabhave nàmaråpaü a¤¤a ma¤¤aünissàya pavattati, ekaü ekassa upatthambho hoti, maraõa vasena ekasmiü patamàneitarampi patati, tenàhu poràõà: - Yamakaü nàmaråpa¤ca ubho a¤¤¤enissità, Ekasmiü bhijjamànasmiü ubho bhijjanti paccayàti. Yathàca daõóàbhihataü bheriü nissàya sadde pavattamàne a¤¤àbherã a¤¤o saddo, bherã saddà asammãssà bherã saddena su¤¤à, saddo bheriyà su¤¤o, evamevaü vatthudvàràrammaõasaïkhàtaü råpaü nissàya nàme pavattamàne a¤¤aü råpaü, a¤¤aü nàmaü, nàma råpà asammissaü nàmaü råpena su¤¤aü, råpaü nàmena su¤¤aü, apica kho bheriü pañicca saddo viya råpaü pañicca nàmaü pavattati. Tenàhu poràõà: - Na cakkhuto jàyare phassapa¤camà Na råpato no ca ubhinnamantarà, Hetuü pañicca pabhavanti saïkhatà Yathàpi saddo pahañàya bheriyà. [SL Page 448] [\x 448/] Na sotato jàyare phassapa¤camà Na saddato no ca ubhinnamantarà, Hetuü pañicca pabhavanti saïkhatà Yathàpi saddo pahañàya bheriyà, Na ghàõato jàyare phassapa¤camà Na gandhato ne ca ubhinnamantarà, Hetuü pañicca pabhavanti saïkhatà Yathàpi saddo pahañàya bheriyà Na jivhato jàyare phassapa¤camà Na rasato no ca ubhinnamantarà Hetuü pañicca pabhavanti saïkhatà yathàpi saddo pahañàya bheriyà. [PTS Page 596] [\q 596/] Na kàyato jàyare phassapa¤camà Na phassato no ca ubhinnamantarà, Hetuü pañicca pabhavanti saïkhatà Yathàpi saddo pahañàya bheriyà. Na vatthuråpà pabhavanti saïkhatà Na càpi dhammàyatanehi niggatà, Hetuü pañicca pabhavanti saïkhatà Yathàpi saddo pahañàya bheriyàti. Apicettha nàmaü nittejaü na sakena tejena pavattituü sakkoti na khàdati na pivati na vyàharati na iriyàpathaü kappeti, råpampi nittejaü na sakena tejena pavattituü sakkoti, na hã tassa khàditukàmatà na pivitukàmatà na vyàharitukàmatà na iriyà pathaü kappetukàmatà, athakho nàmaü nissàya råpaü pavattati, råpaü nissàya nàmaü pavattati, nàmassa khàditukàmatàya pipitukàma tàya vyàharitukàmatàya iriyàpathaü kappetukàmatàya sati råpaü khàdati pivati vyàharati iriyàpathaü kappeti, imassa panatthassa vibhàvanatthàya imaü upamaü udàharanti: - yathà jaccavdho ca pãñhasappã ca disà pakkamitukàmà assu, jaccavdho pãñhasappiü evamàha "ahaü kho bhaõe sakkomi pàdehi pàdakaraõãyaü kàtuü natthi ca me cakkhåni yehi samavisamaü passeyyaü"ti. Pãñhasappãpi jaccavdhaü evamàha "ahaü kho bhaõe sakkomi cakkhunà cakkhukaraõiyaü kàtuü natthi ca me pàdàni yehi abhikkameyyaü và pañikkameyyaü và"ti. So tuññhahaññho jaccavdho pãñhasappiü aüsakåñaü àropesi, pãñhasappi jaccavdhassa aüsakåñe nisãditva evamàha: vàmaü vu¤ca dakkhiõaü gaõha, dakkhinaü mu¤ca vàmaü gaõhà"ti. Tattha jaccavdhopi nittejo dubbalo na sakena tejena sakena balena gacchati, pãñhasappãpi nittejo dubbalo na sakena tejena sakena ilena gacchati, na ca tesaü a¤¤ama¤¤aü nissàya gamanaü nappavattati, evameva nàmampi nittejaü na sakena tejena uppajjati, na tàsu tàsu kiriyàsu pavattati, råpampi nittejaü na sakena tejenauppajjati, na tàsu tàsu kiriyàsu pavattati, na ca tesaü a¤¤ama¤¤aü nissàya uppatti và pavatti và na hoti. Tenetaü vuccati: - Na sakena ilena jàyare nopi sakena balena tiññhare, Paradhammavasànuvattino jàyare saïkhatà attadubbalà. [PTS Page 597] [\q 597/] Parapaccayato ca jàyare paraàrammaõato samuññhità, ârammaõapaccayehi ca paradhammehi cime pabhàvità. Yathàpi nàvaü nissàya manussà yanti aõõave, Evameva råpaü nissàya nàmakàyo pavattati. Yathà ca manusse nissàya nàvà gacchati aõõave Evameva nàmaü nissàya råpakàyo pavattati. Ubho nissàya gacchanti manussà nàvà ca aõõave, Evaü nàma¤ca råpa¤ca abho a¤¤o¤¤anissitàti. Evaü nànànayehi nàmaråpaü vavatthàpayato sattasa¤¤aü abhibhavitva asammohabhumiyaü ñhitaünàmaråpànaü yàthàvadassanaü diññhi visuddhãti veditabbaü. Nàmaråpavavatthànantipi saïkhàraparicchedo tipi etasseva adhivacanaü Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate visuddhimagge Pa¤¤àbhàvanàdhikàre Diññhivisuddhi niddeso nàma Aññhàrasamo paricchedo. [PTS Page 598] [\q 598/] 19. Kaïkhàvitaraõa visuddhi niddeso. Etasseva pana nàmaråpassa paccayapariggahaõena tãsu addhàsu kaïkhaü vitaritvà ñhitaü ¤àõaü kaïkhàvitaraõavisuddhi nàma, taü sampàdetukàmo bhikkhu yathà nàma kusalo bhisakko rogaü disvà tassa samuññhànaü pariyesati, yathà và pana anukampako puriso daharaü kumàraü mandaü uttànaseyyakaü rathikàya nipannaü disvà kassa nu kho ayaü puttakoti tassa màtàpitaro àvajjati, evameva tassa nàråpassa hetupaccayapariyesanaü àpajjati, so àditova iti pañisadvikkhati " na tàvidaü nàmaråpaü ahetukaü, sabbatthasabbadà sabbesaü ca ekasadisabhàvàpattito. Na issaràdihetukaü, nàmaråpato uddhaü issaràdãnaü abhàvato. Yepi nàmaråpa mattameva issaràdayoti vadanti, tesaüissaràdisaïkhàta nàmaråpassa ahetukabhàvàpattito. Tasmà bhavitabbamassa hetupaccayehi, kenukho te"ti. So evaü nàmaråpassa hetupaccaye àvajjetvà imassa tàva råpakàyassa evaü hetupaccaye pariganhàti: ayaü kàyo nibbattamàno neva uppalapadumapuñhóarãkasogavdhikàdãnaü abbhantare nibbattati, na maõimuttàkaràdãnaü. Athakho àmàsa [SL Page 450] [\x 450/] Pakkàsayànaü antare udarapamalaü pacchato piññhikaõñakaü purato katvà antaantaguõaparivàrito sayampi duggandhajegucchapañikkålo duggavdhajegucchapañikkåle paramasambàdhe okàse påtimacchapåti kuõapapåtikummàsaoëigallacavdanikàdisu kimi viya nibbattati, tassevaü nibbattamànassa avijjàtaõhàupàdànaü kammanti [PTS Page 599] [\q 599/] ime cattaro dhammà. Nibbattakattà hetu, àharo upatthambhakattà paccayoti padvadhammà hetupaccayà honti, tesupi avijjàdayo tayo imassa kàyassa màtà viya dàrakassa upanissayà honti. Kammaü pità viya puttassa janakaü, àhàro dhàtã viya dàrakassa sandhàra koti, evaü råpakàyassa paccayapariggahaü katvà puna: "cakkhu¤ca pañicca råpe ca uppajjati cakkhuvi¤¤àõaü"ti[a] àdãnà nayena nàma kàyassa paccayapariggahaü karoti, soevaü paccayato nàmaråpassa pavattiü disvà yathà idaü etarahi, evaü atãtepi addhàne paccayato pavattittha; anàgatepi paccayato pavattissatãti samanupassati. Tassevaü samanupassato yà sà pubbantaü àrabbha " ahosiü nu kho ahaü atãtamaddhànaü, na nu kho ahosiü atãtamaddhànaü, kinnukho ahosiü atitamaddhànaü, kathaü nu kho ahosiü atãtamaddhànaü, kiü hutvà kiü ahosiü nu kho ahaü atãta maddhànaü"ti[b] padvavidhà vicikicchà vuttà, yàpi aparantaü àrabba "bhavissàmi nukho ahaü anàgata maddhànaü, na nu kho bhavissàmi anàgatamaddhànaü, kinnukho bhavissàmi anàgatamaddhànaü, kathaü nukhobhavissàmi anàgatamaddhànaü, kiü hutvà kiü bhavissàmi nu kho ahaü anàgatamaddhànaü"ti[b] padvavidhà vicikicchà vuttà, yàpi paccuppannaü àrabbha 'etarahi vàpana paccuppannaü addhànaü àrabbha kathaükathi hoti, ahaü nu khosmi no nu khosmi kinnu khosmi kathaü nu khosmi ayaü nu kho satto kuto àgato so kuhiügàmã bhavissatã"ti[b] chabbidhà vicikicchà vuttà, sà sabbà pahãyati. Aparo sàdhàraõàsàdhàraõavasena duvidho hi nàmassa paccayo sàdhàraõo asàdhàraõo ca, tattha cakkhàdãni cha dvàràni råpàdãni cha àrammaõàni nàmassa sàdhàraõe paccayo, kusalàdi bhedato sabbappakàrassopi tato pavattito. Manasikàràdãko asàdhàraõo, yonisomanasikàra saddhammasavaõàdiko hi kusalasseva hoti, [PTS Page 600] [\q 600/] viparãto akusalassa, kammàdiko vipàkassa, bhavaïgàdiko kiriyassàtã. Råpassa pana kammaü cittaü utu àhàroti ayaü kammàdiko catubbidho paccayo, tattha kammaü atãta meva kammasamuññhànassa råpassa paccayo hoti, cittaü cittasamuññhànassa uppajjamànaü, utuàhàrà utuàhàrasamuññhànassa ñhitikkhaõe paccayà hontati evameko nàmaråpassa paccayapariggahaü karoti. So evaü paccayato nàmaråpassa pavattiü disvà yathà [A.] Majjhimanikàya -madhupiõóikasutta. [B.] Majjhimanikàyasabbàsavasutta. [SL Page 451] [\x 451/] Idaü etarahi, evaü atãtepi addhàne paccayato pavattittha; anàgatepi paccayato pavattissatãti samanupassati. Tassevaü samanupassato vuttanayeneva tãsupi addhàsu vicikicchà pahãyati. Aparo tesaü yeva nàmaråpasaïkhàtànaü saïkhàrànaü jarappattiü jiõõànaü ca bhaïgaü disvà idaü saïkhàrànaü jaràmaraõaü nàma jàtiyà sati hoti. Jàti bhave sati, bhavo upadàne sati, upàdànaü taõhàya sati, taõhà vedànaya sati, vedanà phasse sati, phasso saëàyatane sati, saëàyatanaü nàmaråpe sati, nàmaråpaü vi¤¤àõe sati, vi¤¤àõaü saïkhàre sati, saïkhàrà avijjàya satãti evaü pañiloma pañiccasamuppàdavasena nàmaråpassa paccayapariggahaü karoti. Athassa vuttanayeneva vicikicchà pahãyati. Aparo iti kho avijjàpaccayà saïkhàràti pubbe vitthàretvà dassitaanuloma pañiccasamuppàdavaseneva nàmaråpassa paccayapariggahaü karoti, athassa vuttanayeneva kaükhà pahãyati. Aparo purimakammabhavasmiü moho avijjà, àyuhanà saïkhàrà, nikanti taõhà, upagamanaü upàdànaü, cetanà bhavoti ime pa¤ca dhammà purimakammabhavasmiü idha pañisandhiyà paccayà. Idha pañisandhi vi¤¤àõaü, okkanti nàmaråpaü, pasàdo àyatanaü, phåññho phasso, vedayitaü vedanàti ime padva dhammà idhåpapattibhavasmiü pure katassa kammassa paccayà, idha paripakkattà àyatanànaü moho avijjà àyuhanà saïkhàrà, nikanti taõhà, upagamanaü upàdànaü, cetanà bhavoti ime pa¤ca dhammà idha kammabhavasmiü àyatiü pañisandhiyà paccayàti evaü kammavaññavipàkavaññavasena nàmaråpassa paccayapariggahaü karoti. [PTS Page 601] [\q 601/] tattha catubbidhaü kammaü, diññhadhammavedanãyaü upapajjavedaniyaü aparàpariyavedaniyaü1 ahosi kammanti. Tesu ekajavana vãthiyaü sattasu cittesu kusalà và akusalà và pañhamajavanacetanà diññhadhammavedaniyakammaü nàma, taü imasmiüyeva attabhàve vipàkaü deti, tathà asakkontaü pana "ahosikammaü, nàhosi kamma vipàko, nabhavissati kammavipàko, natthi kammavipàko"ti[a] eva massa tikassa vasenaahosikammaü nàma hoti. Atthasàdhikà pana sattamajavanacetanà upapajjavedaniyakammaü nàma, taü anantare attabhàve vipàkaü deti, tathà asakkontaü vuttanayeneva ahosikammaü nàma hoti. Ubhinnaü antare pa¤ca javanace tanà aparàpariyavedaniyakammaünàma, taü anàgato yadà okàsaü labhati, tadà vipàkaü deti; sati saüsàrappavattiyà ahosi kammaü nàma na hoti. Aparampi catubbidhaü kammaü, yaggarukaü yabbahulaü yadàsannaü kañattàvàpanakammanti. Tattha kusalaü và hotu akusalaü và garukàgarukesu yaü karukaü màtughàtàdikammaü và haggata kammaü và tadeva pañhamaüvipaccatã, tathà bahulàbahulesupi yaü bahulaü 1. Ma. Aparapariyàyavedaniyaü. [A.] Paññhànapàli- kammakathà. [SL Page 452] [\x 452/] Hoti susilyaü và dussãlyaü và, tadeva pañhamaü vipaccati. Yadà sannaü nàma maraõakàleanussaritakammaü, yaü hi àsannamaraõo anussarituü sakkoti, teneva uppajjati, etehi pana tãhà muttaü punappuna laddhàsevanaü kañattàvàpanakammaü kàma hoti, tesaü abhàve taü pañisandhiü àkaóóhati. Aparampi catubbidhaü kammaü, janakaü upatthambhakaü upapãëakaü upaghàtakanti. Tattha janakaü nàma kusalampi hoti akusalampi, taü pañisandhiyampi pavattepi råpàråpa vipàkakkhavdhe janeti. Upatthambhakaü pana vipàkaü janetuü na sakkoti, a¤¤¤ena kammena dinnàya pañisandhiyà janite vipàke uppajjanakasukhadukkhaü upatthambheti, addhànaü pavatteti. Upapãëakaü a¤¤ena kammena dinnàya pañisandhiyà janitevipàke uppajjanakasukhadukkhaü pãëeti bàdheti addhànaü pavattituü na deti. Upaghàtakaü pana sayaü kusalampi akusalampi samànaü [PTS Page 602] [\q 602/] a¤¤aü dubbala kammaü ghàtetvà tassa vipàkaü pañibahetvà attano vipàkassa okàsaü karoti, evaü pana kammena kate okàse taü vipàkaü uppannaü nàma vuccati. Iti imesaü dvàdasannaü kammànaü kammantaraü ceva vipàkantaraü ca buddhànaü kammavipàka¤õasseva yàthàvasarato pàkañaü hoti, asàdhàraõaü Sàvakehi; vipassa kena pana kammantaraü ca vipàkantaraü ca ekadesato jànitabbaü, tasmà ayaü mukhamattadassanena kammaviseso pakàsitoti. Iti imaü dvàdasavidhaü kammaü dammavaññe pakkhipitvà evameko kammavañña vipàkavaññavasena nàmaråpassa paccayapariggahaükaroti, so evaü kammavaññavipàkavaññavasena paccayato nàmaråpassa pavattiü disvà yathà idaü etarahi, evaü atãtepi addhàne kammavaññavipàkavañña vasena paccayato pavattittha, anàgatepi kammavaññavipàkavañña vaseneva paccato pavattissati. Iti kamma¤ceva kamma vipàko ca kammavañña¤ca vipàkavañña¤ca kammapavatta¤ca vipàka pavatta¤ca kammasantati ca vipàkasantati ca kiriyà ca kiriyà phala¤ca: - Kammà vipàkà vattanti vipàko kammasambhavo, Tasmà punabbhavo hoti evaü loko pavattatãti. Samanupassati, tassevaü samanupassato yà sà pubbantàdayo àrabbha "ahosiü nu kho aha"nti àdinà nayena vuttà soëasa vidhà vicikicchà, sà sabbà pahãyati. Sabbabhavayonigatiññhitinivàsesu hetuphalasambandhavasena pavattamànaü nàmaråpamattameva khàyati, so neva kàraõato uddhaü kàrakaü passati, na vipàkappavattito uddhaü vipàkapañisaüvedadaü, kàraõe pana sati kàrakoti vipàkappa vattiyà sati pañisaüvedakoti sama¤¤àmattena paõóità voharanticcevassa sammappa¤¤àya sudiññhaü hoti. Tenàhu poràõà: - [SL Page 453] [\x 453/] Kammassa kàrako natthi vipàkassa ca vedako, Suddhammà pavattanti evetaü sammadassanaü. Evaü kamma vipàke ca vattamàne sahetuke, Bãjarukkhàdikànaü va pubbà koñi na ¤àyati. Anàgatepi saüsàre appavattaü na dissati. Etamatthamana¤¤àya titthiyà asayaüvasã. [PTS Page 603] [\q 603/] Sattasa¤¤aü gahetvàna sassatucchedadassino, Dvàsaññhãdiññhiü gaõhanti a¤¤ama¤¤aü virodhità. Diññhibandhanabaddhà te taõhàsotena vuyhare, Taõhàsotena vuyhantà na tedukkhà pamuccare. Evametaü abhi¤¤àya bhikkhu buddhassa sàvako, Gambhãraü nipuõaü su¤¤aü paccayaü pañivijjhati. Kammaü natthi vipàkamhi pàko kamme na vijjati, A¤¤ama¤¤aü ubho su¤¤à na ca kammaü vinà phalaü. Yathà na suriye aggi na maõimhi na gomaye, Na tesaü bahi so atthi sambhàrehi ca jàyati. Tathà na anto kammassa vipàko upalabbhati, Bahiddhàpi na kammassa na kammaü tattha vijjati. Phalena su¤¤akaü kammaü phalaü kamme na vijjati, Kamma¤ca kho upàdàya tato nibbattatã phalaü. Na hettha devo na brahmà saüsàrassatthi kàrako, Su¤¤a dhammà pavattanti hetusambhàrapaccayàti. Tassevaü kammavaññavipàkavaññavasena nàmaråpassa paccaya pariggahaü katvà tãsu addhàsu pahãnavicikicchassa sabbe atãtànàgata paccuppannà dhammà cåtipañisandhivasena vidità honti, sàssa hoti ¤àtapari¤¤à. So evaü pajànàti: ye atãto kammapaccayà nibbattà khandhà, te tatthava niruddhà; atãtakammapaccayà pana imasmiü bhave a¤¤e khandhà nibbattà; atãtabhavato imaü bhavaü àgato ekadhammopi natthi, imasmiü bhave kammapaccayena nibbattà khandhà nirujjhissanti, punabbhave a¤¤o nibbattissanti, imamhà bhavà punabbhavaü ekadhammopi na gamissati; apica kho yathà na àcariya mukhato sajjhàyo antevàsikasasa mukhaü pavisati, na ca tappaccayà tassa mukhe sajjhàyo na vattati;1 na dåtena manto dakaü pãtaü rogino udaraü pavisati, na ca tassa tappaccayà rogo 1. Ma. 1. Nappavattati. [SL Page 454] [\x 454/] Na våpasammati, na måkhe maõóanavidhànaü àdàsatalàdisu mukhanimittaü gacchati, na ca tattha tappaccayà maõóanavidhànaü na pa¤¤àyati, na ekissà vaññiyà dãpasikhà a¤¤aü vaññiü saïkamati. Na ca tattha tappaccayà dãpasikhà na nibbattatã, evameva na atãtabhavato imaü bhavaü, ito và punabbhavaü [PTS Page 604] [\q 604/] koci dhammo saïkamati, na ca atãtabhave khandhàyatanadhàtupaccayà idha, idha và khandhàyatanadhàtupaccayà punabbhave khandhayatanadhàtuyo na nibbattantãti. Yatheva cakkhuvi¤¤àõaü manodhàtu anantaraü, Na ceva àgataü nàpi na nibbattaü anantaraü. Tatheva pañisavdimhi vattate cittasantati. Purimaü bhijjatã cittaü pacchimaü jàyatã tato. Tesaü antarikà natthi vãci tesaü na vijjati, Na cito gacchati ki¤ci pañisandhi ca jàyatãti. Evaü cutipañisandhivasona viditasabbadhammassa sabbàkàrena nàma råpassa paccayapariggahaõe ¤àõaü thàmagataü hoti, soëasavidhàkaïkhà suññhutaraü pahãyati, na kevalaü ca sà evaü, satthari kaïkhatiti àdinayappavattà aññhavidàpi kaïkhà pahãyatiyeva. Dvàsaññhãdiññhi gatàni vikkhambhanti. Evaü nànànayehi nàmaråpassa paccaya pariggahaõena tãsu addhàsu kaïkhaü vitaritvàñhitaü ¤àõaü kaïkhà vitaraõavisuddhãti veditabbaü. Dhammaññhiti¤àõantipi yathàbhåta¤àõantipi sammàdassanantipi etassevàdhivacanaü. Muttaü hetaü: - "avijjà paccayà saïkhàrà paccayasamuppannà; ubhopete dhammà paccayà samuppannà"ti[a] paccayà pariggahe pa¤¤à dhammaññhiti¤àõanti. Anicca to manasikaronto katame dhamme yathàbhåtaü pajànàti passati? Kathaü sammàdassanaü hoti? Kathaü tadanvayena sabbe saïkhàrà aniccato sudiññhà honti? Kattha kaïkhà pahãyati? Dukkhato samuppannà"ti[a] paccaya pariggahe pa¤¤à dhammaññhiti¤àõanti. Anattato manasikaronto katame dhamme yathàbhåtaü pajànàti passati kathaü sammàdassanaü hoti? Kathaü tadanvayena sabbe saïkhàrà aniccato sudiññhà honti? Kattha kaïkhà pahãyatãti? Aniccato manasikaronto nimittaü yathàbhåtaü pajànàti passati, tena vuccati sammàdassanaü. Evaü tadatvayena sabbe dhammà anattatosudiññhà honti, ettha kaïkhà pahãyati; yaü ca yathàbhåtaü ¤àõaü, yaü ca sammàdassanaü, yà ca kaïkhà vitaraõà, ime dhammà [PTS Page 605] [\q 605/] nànàññhà nànàvya¤janà, udàhu ekaññhà, vya¤janameva nànanti. Yaü ca yathàbhåtaü ¤àõaü. Yaü ca samsàdassanaü, yà ca kaïkhà 1. Ma. 1. Etassevavevacanaü. [A.] Paññhànapàli - ¤àõakathà. [SL Page 455] [\x 455/] Vitaraõà, ime dhammà ekaññhà vya¤janameva nànanti. Iminà pana ¤àõena samannàgato vipassako buddhasàsane laïssàso laïpatiññho niyatagatiko cullasotàpanno nàma hoti. Tasmà bhikkhu sadà sato nàmaråpassa sabbaso, Paccaye pariganheyya kaïkhà vitaraõatthikoti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate visuddhimagge Pa¤¤àbhàvanàdhikàre Kaïkhà vitaraõa visuddhi niddeso nàma Ekånavãsatimo paricchedo. [PTS Page 606] [\q 606/] 20. Maggàmagga ¤àõadassana visuddhi niddeso. Ayaü maggo ayaü na maggoti evaü maggaü ca amaggaü ca ¤atvà ñhitaü ¤àõaü pana maggàmagga¤àõadassanavisuddhi nàma. Taü sampàdetu kàmena kalàpasammasanasaïkhàtàya nayavipassanàya tàva yogo karaõãyo, kasmà? âraddhavipassakassa obhàsàdasambhave maggàmagga ¤àõasambhavato; àraddhavipassakassa hi obhàsàdisu sambhutesu maggà magga¤àõaühotã, vipassanàya ca kalàpasammasanaü àdi, tasmà etaü kaïkhàvitaraõànantaraüuddiññhaü. Apica yasmà tãraõapari¤¤àya vattamànàya maggàmagga¤àõaü uppajjati, tãraõapari¤¤à ca ¤àta pari¤¤ànantarà, tasmàpi taü maggàmagga¤àõadassanavisuddhiü sampàdetukàmena kalàpasammasane tàva yogo kàtabbo. Tatràyaü vinicchayo: tisso hi lokiyapari¤¤àyo ¤àtapari¤¤à tãraõapari¤¤à pahànapari¤¤à ca, yaü sandhàya vuttaü "abhi¤¤àpa¤¤à ¤àtaññhe ¤àõaü, pari¤¤à pa¤¤à tãraõaññhe ¤àõaü, pahànapa¤¤à pariccàgaññhe ¤àõaü"ti. [A] tattha ruppanalakkhaõaü rupaü, vedayita lakkhaõà vedanàti evaütesaü tesaü dhammànaü paccattalakkhaõa sallakkhaõavasena pavattà pa¤¤à ¤àtapari¤¤à nàma. Råpaü aniccaü vedanà aniccàti àdinà nayona tesaü yeva dhammànaü [PTS Page 607] [\q 607/] sàma¤¤a lakkhaõaü àropetvà pavattà lakkhaõàrammaõikavipassanà pa¤¤à tãraõapari¤¤à nàma; tesu yeva pana dhammesu niccasa¤¤à dipajahanavasena pavattà lakkhaõàrammaõikavipassanà pa¤¤àpahàna pari¤¤ànàma. Tattha saïkhàraparicchedato paññhàya yàva paccaya pariggahà ¤àtapari¤¤àya bhumi, etasmiü hi antare dhammànaü [A.] Paññhànapàli- màtikà. [SL Page 456] [\x 456/] Paccattalakkhaõapañivedhasseva àdhipaccaü hoti. Kalàpasammasanato pana pañhñhàya yàva udayabbayànupassanà tãraõapari¤¤àya bhumi, etasmiü hi antare sàma¤¤alakkhaõapañivedhasseva àdhipaccaü hoti, bhaïgànupassanaü àdiï katvà upari pahànapari¤¤àya bhumi, tato paññhàya hi aniccato anupassanto niccasa¤¤aü pajahati, dukkhato anupassanto sukhasa¤¤aü pajahati, anattato anupassanto attasa¤¤aü- nibbivdanto nandiü - virajjanto ràgaü- niro dhento samudayaü - pañinissajanto àdànaü pajahatãti evaü nicca sa¤¤àdi pahànasàdhikànaü sattannaü anupassanànaü àdipaccaü. Iti imàsu tisu pari¤¤àsu saïkhàraparicchedassa ceva paccayapariggahassa ca sàdhitattà imànà yoginà ¤àtapari¤¤à ca adigatà hoti. Itarà ca adhigantabbà. Tena vuttaü: - "yasmà tãraõapari¤¤àya vattamànàya maggàmagga¤àõaü uppajjati, tãraõapari¤¤à ca ¤àta pari¤¤ànantarà. Tasmàpi taü maggàmagga¤àõadassaõavisuddhiü sampà detukàmena kalàpasammasane tàva yogo kàtabbo"ti[a.] Tatràyaü pàëi: - kathaü? "Atãtànàgatapaccuppannànaü dhammànaü saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤àsammasane ¤àõaü, yaü ki¤ci rupaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhà và yaü dårevà santike và, sabbaü råpaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yà kàci vedàna sammasanaü. Ghàõavi¤¤àõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Javhàvi¤¤àõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Kàya vi¤¤àõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Manovi¤¤àõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Cakkhusamphasso aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Sotasamphasso aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Ghàõasamphasso aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Javhàsamphasso aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Kàyasamphasso aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Manosamphasso aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Cakkhusamphassajà vedanà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Setasamphassajà vedanà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Ghàõasampassajà vedanà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Javhàsampassajà vedanà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Kàyasampassajà vedanà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Manosampassajà vedanà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Råpasa¤¤à aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Saddasa¤¤à aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Gandhasa¤¤à aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Rasasa¤¤à aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Phoññhabba sa¤¤à aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Dhammasa¤¤à aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Råpasa¤cetanà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Saddasa¤cetanà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Gandhasadvetanà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Rasasa¤cetanà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Phoññhabbasa¤cetanà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Dhammasatenà, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Råpataõhà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Saddataõhà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Gandhataõhà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Rasataõhà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Phoññhabbataõhà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Dhammataõhà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Råpavitakko aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Saddavitakko aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Gandhavitakko aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Rasavitakko aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Phoññhabbavitakko aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Dhammavitakko aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Råpavicàro aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Saddavicàro aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Gandhavicàro aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Rasavicàro aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Phoññhabbavicàro aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Dhammavicàro aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Pañhavãdhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavattha peti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. âpodhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Tejodhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Vàyodhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. âkàsadhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Vi¤¤àõadhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Pañhavikasiõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. âpokasiõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Tejokasiõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Vàyokasiõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. âkàsakasiõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Vi¤¤àõakasiõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Kesà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavattha peti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Lomà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavattha peti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Nakhà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavattha peti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Dantà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavattha peti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Taco aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavattha peti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Maüsaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavattha peti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Naharuü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavattha peti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Aññhi aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavattha peti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Aññhimi¤jà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Vakkaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Hadayaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yakanaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Kilomakaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Pihakaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Papphàsaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Antaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Antaguõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Udariyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Karãsaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Pittaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Semhaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Pubbo aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Lohitaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavattha peti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Sedo aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavattha peti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Medo aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavattha peti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Assu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavattha peti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Vasà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavattha peti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Khelo aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavattha peti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Siüghànikà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Lasikà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Matthaluïgaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Cakkhàyatanaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Sotàyatanaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Ghàõàyatanaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Jivhàyatanaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Kàyàyatanaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Dhammàyatanaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, 8anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Cakkhudhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavattha peti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Råpadhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavattha peti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Cakkhuvi¤¤àõadhàtu; aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Sotadhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Saddadhàtu, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Sotavi¤¤àõadhàtu; aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Ghàõadhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavattha peti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Ghandhadhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavattha peti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Ghàõavi¤¤àõadhàtu; aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Jivhàdhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Rasadhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Javhàvi¤¤àõadhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Kàyadhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavattha peti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Phoññhabbadhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Kàyavi¤¤àõadhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Manodhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Dhammadhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Manevi¤¤àõadhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Cakkhundriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Sotindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Ghàõindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Jivhindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Kàyindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Manindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Itthindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Purisindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Jãvitindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Sukhindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Dukkhindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Somanassindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Domanassindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Upekkhindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Saddhindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Viriyindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Satindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Samàdhindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Pa¤¤indriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Ana¤¤àta¤¤assàmitindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. A¤¤indriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. A¤¤àtàvindriyanti aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhate vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü 8sammasanaü. Vindriyaü kàmadhàtu råpadhàtu aråpadhàtu, kàmabhavo råpabhavo aråpa bhavo, sa¤¤àbhavo1 asa¤¤àbhavo nevasa¤¤ànàsa¤¤àbhavo, ekavokàrabhavo catuvokàrabhavo pa¤cavokàrabhavo, Pañhamaüjhànaü sabbaü råpaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü dutiyajhànaü sabbaü råpaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü tatiyajhànaü sabbaü råpaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü catutthajhànaü sabbaü råpaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü Mettàcetovimutti , karuõàcetovimutti, muditàcetovimutti, upekkhàcetovimutti, àkàsàna¤càyatanasamàpatti sabbaü råpaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü vi¤¤àõaücàyatanasamàpatti sabbaü råpaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü àki¤¤àyatanasamàpatti sabbaü råpaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü nvesa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpatti sabbaü råpaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü Avijjà abhi¤¤eyyà saïkhàrà abhi¤¤eyyà, vi¤¤àõaü abhi¤¤eyyaü, nàmaråpaü abhi¤¤eyyaü, saëàyatanaü abhi¤¤eyyaü, phasso abhi¤¤eyo, vedanà abhi¤¤eyyà, taõhà abhi¤¤eyyà, upàdànaü abhi¤¤eyyaü, bhavo abhi¤¤eyyo, jati abhi¤¤eyyà, jaràmaraõaü abhi¤¤eyyaü"ti. [A] Atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và pajahati yaü dåre santike và, sabbaü råpaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Råpaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Vedanaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Sag¤aü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Saïkhàraü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Vi¤¤àõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Cakkhuü -pe- jaràmaraõaü -pe- sammasane g¤àõaü råpaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaüsaïtaü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitva va vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; vedànaü -pevi¤¤àõaü, cakkhuü -pejaràmaraõaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü -penirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü, jàtipaccayà jaràmaraõaü, asati jàtiyà natthi jaràmaraõanti saïghipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü, atãtampi addhànaü anàgatampi aïdhànaü jàtipaccayà jaràmaraõaü asati jàtiyà nattha jaràmarananti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü, bhava paccayà jàti -peavijjàpaccayà saïkhàrà, asati avijjàya natthi saïkhàràti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; atãtampi addhànaü anàgatampiaddhànaü avijjàpaccayà saïkhàrà, asatã avijjàya [A.] Paññhànapàli - ¤àõakathà. 456 Piñuve mŠda siña Yà kàci vedanà atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü va bahiddhà và yaü dåre santike và, sabbaü vedanà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yà kàci saüg¤à atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü va bahiddhà và yaü dåre santike và, sabbaü saüg¤à aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yà kàci saïkhàra atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü va bahiddhà và yaü dåre santike và, sabbaü saïkhàra aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yà ki¤ci vi¤¤àõaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü va bahiddhà và yaü dåre santike và, sabbaü vi¤¤àõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci cakkhuü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü va bahiddhà và yaü dåre santike và, sabbaü cakkhuü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci sotaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü va bahiddhà và yaü dåre santike và, sabbaü sotaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci ghàõaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü va bahiddhà và yaü dåre santike và, sabbaü ghàõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü samsammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci jivhàyaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü va bahiddhà và yaü dåre santike và, sabbaü jivhayaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci kàyaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü va bahiddhà và yaü dåre santike và, sabbaü kàyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci manaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü va bahiddhà và yaü dåre santike và, sabbaü manaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci råpaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü va bahiddhà và yaü dåre santike và, sabbaü råpaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci saddaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü va bahiddhà và yaü dåre santike và, sabbaü saddaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci gandhaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü va bahiddhà và yaü dåre santike và, sabbaü gandhaüaniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci rasaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü va bahiddhà và yaü dåre santike và, sabbaü rasaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci phoññhabbaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü va bahiddhà và yaü dåre santike và, sabbaü phoññhabbaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci dhammà atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü va bahiddhà và yaü dåre santike và, sabbaü dhammà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci cakkhuvi¤¤àõaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü va bahiddhà và yaü dåre santike và, sabbaü cakkhuvi¤¤àõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci sotavi¤¤àõaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü va bahiddhà và yaü dåre santike và, sabbaü sotavi¤¤àõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci ghàõavi¤¤àõaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü va bahiddhà và yaü dåre santike và, sabbaü ghàõavi¤¤àõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci jivhàvi¤¤àõaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü va bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü jivhàvi¤¤àõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci kàyavi¤¤àõaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü kàyavi¤¤àõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci manovi¤¤àõaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü va bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü manovi¤¤àõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci cakkhusamphasso atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü cakkhusamphassaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci sotasamphasso atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü sotamphassaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci ghàõasamphasso atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü ghàõasamphassaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci jivhàsamphasso atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü jivhàsamphassaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci kàyasamphasso atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü kàyasamphassaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci manosamphasso, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü manesamphasso aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci cakkhusamphassajà vedanà, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü cakkhusamphassajà vedanà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci sotasamphassajà vedanà atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü sotasamphassaü vedanà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci ghàõasamphassajà vedanà atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü ghàõasamphassaü vedanà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci jivhàsamphassajà vedanà atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü jivhàsamphassajà vedanà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci kàyasamphassajà vedanà atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü kàyasamphassajà vedanà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci manosamphassajà vedanà, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü manosamphassajà vedanà, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ciråpasa¤¤à, Atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü ki¤ciråpasa¤¤à, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤cisaddasa¤¤à, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü saddasa¤¤à aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤cigandhasa¤¤à, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü gandhasa¤¤à aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci rasasa¤¤à, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü rasasa¤¤à, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci phoññhabbasa¤¤à, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü phoññhabbasa¤¤à, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci dhammasa¤¤à, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü Dhammasa¤¤à aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci råpasa¤cetanà, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü råpasa¤cetanà, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci saddasa¤cetanà, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü saddasa¤cetanà, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci gandhasa¤cetanà, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü gandhasa¤cetanà, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci rasasa¤cetanà, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü gandhasa¤cetanà, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci phoññhabbasa¤catanà, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü phoññhabbasa¤cetana , aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci dhammasa¤cetanà, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü dhammasa¤cetanà, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci råpataõhà, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü råpataõhà, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci saddataõhà, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü saddataõhà, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci ghandhataõhà, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü ghandhataõhà, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci rasataõhà, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü rasataõhà, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci phoññhabbataõhà, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü phoññhabbataõhà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci dhammataõhà, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü dhammataõhà, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci råpavitakko atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü råpavitakko aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci saddavitakko atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü saddavitakko, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci ghandhavitakko atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü ghandhavitakko, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci rasavitakko, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü rasavitakko, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci phoññhabbavitakko, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü phoññhabbavitakko, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci dhammavitakko, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü Dhammavitakko, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci råpavicàro, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü råpavicàro aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci saddavicàro, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü saddavicàro, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci ghandhavicàro, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü ghandhavicàro, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci rasavicàro, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü rasavicàro, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci phoññhabbavicàro, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü phoññhabbavicàro, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci dhammavicàro, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü dhammavicàro, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤cipañhavãdhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü pañhavãdhàtu, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci àpodhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü àpodhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci tejodhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü tejodhàtu, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci vàyodhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü vàyodhàtu, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ciàkàsadhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü ki¤ciàkàsadhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci vi¤¤àõadhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü vi¤¤àõadhàtu, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci pañhavãkasiõaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü pañhavãkasiõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci àpokasiõaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü àpokasiõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci vàyokasiõaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü vàyokasiõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci àkàsakasiõaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü àkàsakasiõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci vi¤¤àõakasiõaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü vi¤¤àõakasiõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci kesà atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü kesà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci lomà atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü lomà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci nakhà atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü nakhà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci dantà atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü dantà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci taco atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü taco aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci maüsaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü maüsaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci naharu atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü naharu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci aññhi atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü aññhi aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci aññhi mi¤jà atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü aññhi mi¤jà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci vakkaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü vakkaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci hadayaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü hadayaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci yakanaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü yakanaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci kilomakaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü kilomakaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci pihakaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü pihakaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci papphàsaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü papphàsaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci antaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü antaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci antaguõaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü antaguõaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci udariyaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü udariyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci karãsaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü karãsaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci pittaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü pittaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci semhaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü semhaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci pubbo atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü pubbo aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci lohitaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü lohitaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci sedo atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü sedo aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci medo atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü medo aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci assu atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü assu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci vasà atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü vasà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci khelo, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü khelo, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci siüghànikà, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü siüghànikà, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci lasikà atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü lasikà aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci matthaluïgaü, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü matthaluïgaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci cakkhàyatana atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü cakkhàyatana aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci sotàyatanaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü sotàyatanaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci ghàõàyatanaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü ghàõàyatanaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci jivhàyatanaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü jivhàyatanaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci kàyàtanaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü kàyàtanaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci dhammàyatanaü, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü dhammàyatanaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci cakkhudhàtu atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü cakkhudhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci råpa dhàtu atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü råpa dhàta aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci cakkhuvi¤¤àõadhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü cakkhuvi¤¤àõadhàtu, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci sotadhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü sotadhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci saddadhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü saddadhàtu, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci sotavi¤¤àõadhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü sotavi¤¤àõadhàtu, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci ghàõadhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü ghàõadhàtu, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci gandhadhàtu atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü gandhadhàtu, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci ghàõavi¤¤àõadhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü ghàõavi¤¤àõadhàtu, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci jivhàdhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü jivhàdhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci rasadhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü rasadhàtu, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci javhàvi¤¤àõadhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü javhàvi¤¤àõadhàtu, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci kàyadhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü kàyadhàtu, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci phoññhabbadhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü phoññhabbadhàtu, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci kàyavi¤¤àõadhàtu atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü kàyavi¤¤àõadhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci manodhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü manodhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci dhammadhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü dhammadhàtu, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci manovi¤¤àõadhàtu atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü manovi¤¤àõadhàtu aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci cakkhundriyaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü cakkhundriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci sotindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü sotindriyaü, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci ghàõindriyaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü ghàõindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci jivhindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü jivhindriyaü, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci kàyindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü kàyindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci manindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü manindriyaü, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci itthindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü itthindriyaü, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci purisindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü purisindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci jãvitindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü jãvitindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci sukhindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü sukhindriyaü, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci dukkhindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü dukkhindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci somanassindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü somanassindriyaü, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci upekkhindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü upekkhindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci saddhindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü saddhindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci viriyindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü viriyindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci satindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü satindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci samàdhindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü samàdhindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci pa¤¤indriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü pa¤¤indriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci ana¤¤àta¤¤assàmitindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü ana¤¤àssàmitindriyaü, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci a¤¤indiriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü a¤¤indriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci a¤¤àtàvindriyaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü a¤¤àtàvindriyaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Vindriyaü kàmadhàtu råpadhàtu aråpadhàtu, kàmabhavo råpabhavo aråpa bhavo, sa¤¤àbhavo1 asa¤¤àbhavo nevasa¤¤ànàsa¤¤àbhavo, ekavokàrabhavo catuvokàrabhavo padvavokàrabhavo, yaü ki¤ci pañhamajhànaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü pañhamajhànaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci dvatiyajhànaü, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü dvitiyajhànaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci tatiyajhànaü, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü tatiyajhànaü, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci catutthajhànaü, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü catutthajhànaü, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Mettàcetovimutti, karuõàcetovimutti, muditàcetovimutti, upekkhàcetovimutti, yaü ki¤ci àkàsàna¤càyatanasamàpatti atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü cakkhàyatana aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci vi¤¤àõaü¤càyatanasamàpatti, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü vi¤¤àõaü¤càyatanasamàpatti, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci àki¤càyatanasamàpatti, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü àki¤càyatanasamàpatti, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Yaü ki¤ci nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpatti, atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpatti, aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü. Avijjà abhi¤¤eyyà, saïkhàrà abhi¤¤eyyà, vi¤¤àõaü abhi¤¤eyyaü, nàmaråpaü abhi¤¤eyyaü, saëàyatanaü abhi¤¤eyyaü, phasso abhi¤¤eyyo, vedanà abhi¤¤eyyà, taõhà abhi¤¤eyyà, upàdànaü abhi¤¤eyyaü, bhavo abhi¤¤eyyo, jàti abhi¤¤eyyà, jaràmaraõaü atãtànàgata paccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü råpaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, anattato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, Råpaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. [PTS Page 608] [\q 608/] vedanaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Sa¤¤aü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Saïkàraü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Vi¤¤àõaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Cakkhuü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Sotaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Ghàõaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Jivhàyaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Kàyaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Mano atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Råpaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Saddaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Gandhaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Rasaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Phoññhabbaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Dhammà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Cakkhuvi¤¤àõaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Sotavi¤¤àõaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Ghàõavi¤¤àõaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Jivhàvi¤¤àõaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Kàyavi¤¤àõaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Manovi¤¤àõaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Cakkhusamphasso, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Sotasamphasso, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Ghàõasamphasso, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Jivhàsamphasso, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Kàyasamphasso, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Manosamphasso, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Cakkhusamphassajà vedanà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Sotasamphassà vedanà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Ghàõasamphassajà vedanà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Jivhàsamphassajà vedanà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Kàyasamphassajà vedanà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Manosamphassejà vedanà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Råpasa¤¤à atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Saddasa¤¤à atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Gandhasa¤¤à atãtànàgata paccuppannaü aniccaükhayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Rasasa¤¤à atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Phoññhabbasa¤¤à atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Dhammasa¤¤à, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Råpasa¤cetanà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Saddasa¤cetanà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Gandhasa¤cetanà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Rasasa¤cetanà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Phoññhabbasa¤cetanà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Dhammasa¤cetanà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Råpataõhà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Saddataõhà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Gandhataõhà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Rasataõhà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Phoññhabbataõhà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Dhammataõhà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Råpavitakko, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Saddavitakko, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Gandhavitakko, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Rasavitakko, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Phoññhabbavitakko, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Dhammavitakko, Råpavicàro, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Saddavicàro, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Gandhavicàro, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Rasavicàro, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Phoññhabbavicàro, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Dhammavicàrà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Pañhavãdhàtu, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. âpodhàtu, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Tejodhàtu, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Vàyodhàtu, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. âkàsadhàtu, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Vi¤¤àõadhàtu, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Pañhavãkasiõaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. âpokasiõaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Tejokasiõaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Vàyokasiõaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. âkàsakasiõaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Vi¤¤àõakasiõaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Kesà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Lomà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Nakhà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Dantà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Taco, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Maüsaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Nahàruü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Aññhiü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Aññhimi¤jaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Vakkaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Hadayaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Yakanaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Kilomakaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Pihakaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Papphàsaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Antaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Antaguõaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Udariyaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Karãsaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Pittaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Semhaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Pubbeü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Lohitaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Sedo atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Medo atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Assuü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Vasà atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Khelo atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Siïghànikà atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Lasikà, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Matthaluïgaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Cakkhàyatanaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Sotàyatanaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Ghàõàyatanaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Jivhàyatanaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Kàyàtanaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Dhammàyatanaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Cakkhudhàtu atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Sotadhàtu atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Ghàõadhàtu atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Jivhàdhàtu atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Kàyadhàtu atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Manovi¤¤àõadhàtu, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Cakkhundriyaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Sotindriyaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Ghàõindriyaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Jivhindriyaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Kàyindriyaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Manindriyaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Itthindriyaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Purisindriyaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Jãvitindriyaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Sukhindriyaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Dukkhindriyaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Somanassindriyaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Domanassindriyaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Upekkhindriyaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Saddhindriyaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Viriyindriyaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Satindriyaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Samàdhindriyaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Pa¤¤indriyaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Ana¤¤ata¤¤assàmitindriyaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. A¤¤indriyaü, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. A¤¤àtàvindriyanti, atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Kàmadhàtu råpadhu aråpadhàtu, kàmabhavo råpabhavo aråpa bhavo, sa¤¤àbhavo1 asa¤¤àbhavo nevasa¤¤ànàsa¤¤àbhavo, ekavokàrabhavo catuvokàrabhavo pa¤cavokàrabhavo, Pañhamaüjhànaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü, dutiyajhànaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü, tatiyajhànaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü, catutthajhànaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü, Mettàcetovimutti, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü, karuõàcetovimutti, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü, muditàcetovimutti, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü, upekkhàcetovimutti, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü, âkàsàna¤càyatanasamàpatti, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü, vi¤àõa¤càyatanasamàpatti, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü, àki¤¤a¤càyatanasamàpatti, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü, nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpatti, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü, Avijjà abhi¤¤eyyà, saïkhàrà abhi¤¤eyyà, vi¤¤àõaü abhi¤¤eyyaü, nàmaråpaü abhi¤¤eyyaü, saëàyatanaü abhi¤¤eyyaü, phasso abhi¤¤eyyo, vedanà abhi¤¤eyyà, taõhà abi¤¤eyyà, upàdànaü abhi¤¤eyyaü, bhavo abhi¤¤eyyo, jàti abhi¤¤eyyà, jaràmaraõaü abhi¤¤eyyaü råpaü atãtànàgata paccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàra kaññhenàti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Råpaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiscasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; Vedanaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; sa¤¤aü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; saïkhàraü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; vi¤¤àõaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; ----Cakkhuü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; sotaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; ghàõaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; jivhàyaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; kàyaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; mano atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; Råpaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; saddaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; gandhaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; rasaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; phoññhabbaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; dhammà, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; Cakkhuvi¤¤àõaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; sotavi¤¤àõaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; ghàõavi¤¤àõaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; jivhàyavi¤¤àõaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; kàyavi¤¤àõaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; manovi¤¤àõaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; Cakkhusamphasso, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; sotasamphasso, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; ghàõasamphasso, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; jivhàsamphasso, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; kàyasamphasso, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; manosamphasso, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; Cakkhusamphassajà vedanà, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; sotasamphassajà vedanà, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; ghàõasamphassajà vedanà, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; jivhàsamphassajà vedanà, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; kàyasamphassajà vedanà, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; manosamphassajà vedanà, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; Råpasa¤¤à, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; saddasa¤¤à, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; ghandhasa¤¤à, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; rasasa¤¤à, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; phoññhabbasa¤¤à, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; dhammasa¤¤à, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; Råpasa¤cetanà, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; saddhasa¤cetanà, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; ghandhasa¤cetanà, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; rasasa¤cetanà, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; phoññhabbasa¤cetanà, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; dhammasa¤cetanà, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; Råpataõhà, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; saddataõhà, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; ghandhataõhà, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; rasataõhà, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; phoññhabbataõhà, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; dhammataõhà, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; Råpavitakko, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; saddavitakko, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; ghandhavitakko, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; rasavitakko, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; phoññhabbavitakko, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; dhammavitakko, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; Råpavicàro, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; saddavicàro, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; ghandhavicàro, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; rasavicàro atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; phoññhabbavicàro, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; dhammavicàro, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; Pañhavãdhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; àpodhàtu atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; tejodhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; vàyodhàtu atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; àkàsadhàtu atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; vi¤¤àõadhàtu atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; Pañhavãkasiõaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; àpokasiõaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; tejokasiõaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; vàyokasiõaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; àkàsakasiõaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; vi¤¤àõakasiõaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; Kesà atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; lomà atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; nakhà atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; dantà atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; taco atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; maüsaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; nahàru atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; aññhi atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; aññhimi¤jà atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; vakkaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; hadayaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; yakanaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; kilomakaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; pihakaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; papphàsaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; antaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; antaguõaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; udariyaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; karãsaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; pittaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; semhaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; pubbo atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; lohitaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; sedo atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; medo atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; assu atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; vasà atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; khelo atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; siüghànikà atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; lasikà atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; matthaluïgaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; Cakkhàyatanaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; sotàyatanaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; ghàõàyatanaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; jivhàyatanaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; kàyàyatanaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; dhammàyatanaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; Cakkhudhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; sotadhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; ghàõadhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; jivhàdhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; kàyadhàtu, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; manovi¤¤àõadhàtu atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; Cakkhundriyaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; sotendriyaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; ghàõendriyaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; jivhàndriyaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; kàyindriyaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; manindruyaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; itthindriyaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; purisindriyaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; jãvitindriyaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; sukhindriyaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; dukkhindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; somanassindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; domanassindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; upekkhindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; saddhindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; viriyindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; satindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; samàdhindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; pa¤¤indriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; ana¤¤ata¤¤assàmãtindriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; a¤¤indriyaü, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; a¤¤àtàvindriyanti, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; Kàmadhàtu råpadhàtu aråpadhàtu, kàmabhavo råpabhavo aråpabhavo, sa¤¤àbhavo1 asa¤¤àbhavo nevasa¤¤ànàsa¤¤àbhavo, ekavokàrabhavo catuvokàrabhavo pa¤cavokàrabhavo, Pañhamajhànaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; dutiyajhànaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; tatiyajhànaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; catutthajhànaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; Mettàcetovimutti, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; karuõàcetovimutti, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; muditàcetovimutti, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; upekkhàcetovimutti, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; âkàsàna¤càyatanasamàpatti, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; vi¤¤àna¤càyatanasamàpatti, atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; àkica¤ca¤¤àyatanasamàpatti atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; nvesa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpatti atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; Avijjà abhi¤¤eyyà, saïkhàrà abhi¤¤eyyà, vi¤¤àõaü abhi¤¤eyyaü, nàmaråpaü abhi¤¤eyyaü, saëàyatanaü abhi¤¤eyyaü, phasso abhi¤¤eyyo, vedanà abhi¤¤eyyà, taõhà abhi¤¤eyyà, upàdànaü abhi¤¤eyyaü, bhavo abhi¤¤eyyo, jàti abhi¤¤eyyà, jaràmaraõaü abhi¤¤eyyaü. Atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü dhayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü, jàtipaccayà jaràmaraõaü, asati jàtiyà natthi jaràmaraõanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü, atãtampi addhànaü anàgatampi addhànaü jàtipaccayà jaràmaraõaü asati jàtiyà natthi jaràmaraõanti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü, bhava paccayà jàti, upàdànapaccayà bhavo, taõhàpaccayà upàdànaü, vedanàpaccayà taõhà, phassapaccayà vedanà, saëàyatanapaccayà phasso, nàmaråpapaccayà saëàyatanaü, vi¤¤àõapaccayà nàmaråpaü, saïkhàrapaccayà vi¤¤àõaü, avijjàpaccayà saïkhàrà, asati avijjàya nattha saïkhàràti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; atãtampi addhànaü anàgatampi addhànaü avijjàpaccayà saïkhàrà, asatã avijjàya [A.] Pañisambhidàmagga - ¤àõakathà. [SL Page 457] [\x 457/] Natthi saïkhàràti saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; taü ¤àtaññhena ¤àõaü, pajànanaññhena pa¤¤à, tena vuccati "atãtànàgatapaccuppannànaü dhammànaü saïkhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü"ti ettha ca " cakkhuü -pejaràmaraõaü?Nti iminà peyyàlena dvàràrammaõehi saddhiü dvàrappavattà dhammà, padvakkhandhà, cha dvàràni, cha àrammaõàni, cha vi¤¤àõàni, cha phassà, cha vedanà, cha sa¤¤à, cha cetanà, cha taõhà, cha vitakkà, cha vicàrà, cha dhàtuyo, dasa kasiõàni, dvattiüsakoññhàsà, dvàdasàyatanàni, aññhàrasadhàtuyo, bàvãsatindriyàni, tissŠ dhàtuyo, tayo bhavà, aparepi tayo bhavà, aparepi tayo bhavà. Cattàri jhànàni, catasso appama¤¤à, catassŠ samàpattiyo, dvàdasa pañiccasamuppàdaïgànãti ime dhammaràsayo saïkhittàti veditabbà. Vuttaü hetaü abhi¤¤eyyaniddese: - "sabbaü bhikkhave abhi¤¤eyyaü, kiü ca bhikkhave sabbaü abhi¤¤eyaü? [PTS Page 609] [\q 609/] cakkhu bhikkhave abhi¤¤eyyaü, råpaü abhi¤¤eyyà, cakkhuvi¤¤àõaü abhi¤¤eyyaü, cakkhusamphasso abhi¤¤eyyo, yampidaü cakkhusamphassapaccayà uppajjati vedayitaü sukhaü và dukkhaü và adukkhamasukhaü và, tampi abhi¤¤eyyaü. Råpaü abhi¤¤eyaü, abhi¤¤eyyaü, vedanàabhi¤¤eyyaü, sa¤¤à abhi¤¤eyyà, saïkhàrà abhi¤¤eyyà, vi¤¤àõaü abhi¤¤eyyaü, cakkhuü abhi¤¤eyyaü, sotaü abhi¤¤eyyaü, ghànaü abhi¤¤eyyaü, jivhà abhi¤¤eyyà, kàyo abhi¤¤eyyo, mano abhi¤¤eyyo, Råpà abhi¤¤eyyà, saddà abhi¤¤eyyà, gandhà abhi¤¤eyyà, rasà abhi¤¤eyyà, phoññhabbà abhi¤¤eyyà, dhammà abhi¤¤eyyà. Cakkhuvi¤¤àõaü abhi¤¤eyyaü, setavi¤¤àõaü abhi¤¤eyyaü, ghàna vi¤¤àõaü abhi¤¤eyyaü, jivhàvi¤¤àõaü abhi¤¤eyyaü, kàyavi¤¤àõaü abhi¤¤eyaü, manovi¤¤àõaü abhi¤¤eyyaü, Cakkhusamphasso abhi¤¤eyyà, setasamphasso abhi¤¤eyyà, ghànasamphasso abhi¤¤eyyà, jivhàsamphasso abhi¤¤eyyà, kàyasamphasso abhi¤¤eyyà, manosamphasso abhi¤¤eyyà, Cakkhusamphassajà vedanà abhi¤¤eyyaü, sotasamphassajà vedanà, abhi¤¤eyyà, ghànasamphassajà vedanà abhi¤¤eyyà, jivhàsamphassajà vedanà abhi¤¤eyyà, kàyasamphassajà vedanà abhi¤¤eyyà, manosamphassajà vedanà abhi¤¤eyyà, Råpasa¤¤à abhi¤¤eyyà, saddasa¤¤à abhi¤¤eyyà, gandhasa¤¤à abhi¤¤eyyà, rasasa¤¤à abhi¤¤eyyà, phoññhabbasa¤¤à abhi¤¤eyyà, dhammasa¤¤à abhi¤¤eyyà, Råpasa¤cetanà abhi¤¤eyyà, saddasa¤cetanà abhi¤¤eyyà, gandhasa¤cetanà abhi¤¤eyyà, rasasa¤cetanà abhi¤¤eyyà, phoññhabba sa¤cetanà abhi¤¤eyyà, dhammasa¤cetanà abhi¤¤eyyà. Råpataõhà abhi¤¤eyyà, saddataõhà abhi¤¤eyyà, gandhataõhà abhi¤¤eyyà, rasataõhà abhi¤¤eyyà, phoññhabbataõhà abhi¤¤eyyà, dhammataõhà abhi¤¤eyyà, Råpavitakko abhi¤¤eyyo, saddavitakko abhi¤¤eyyo, gandhavitakko abhi¤¤eyyo, rasavitakko abhi¤¤eyyo, phoññhabbavitakko abhi¤¤eyyo, dhammavitakko abhi¤¤eyyo, Råpavicàro abhi¤¤eyyo, saddavicàro abhi¤¤eyyo, gandhavivicàro abhi¤¤eyyo, rasavicàro abhi¤¤eyyo, phoññhabbavicàro abhi¤¤eyyo, dhammavicàro abhi¤¤eyyo, Pañhavãdhàtu abhi¤¤eyyà, àpodhàtu abhi¤¤eyyà, tejodhàtu abhi¤¤eyyà, vàyodhàtu abhi¤¤eyyà, àkàsadhàtu abhi¤¤eyyà, vi¤¤àõadhàtu abhi¤¤eyyà, Pañhavãkasiõaü abhi¤¤eyyaü, àpokasiõaü abhi¤¤eyyaü, tejokasiõaü abhi¤¤eyyaü, vàyokasiõaü abhi¤¤eyyaü, nãlakasiõaü abhi¤¤eyyaü, pãtakasiõaü abhi¤¤eyyaü, lohitakasiõaü abhi¤¤eyyaü, odàtakasiõaü abhi¤¤eyyaü, àkàsakasiõaü abhi¤¤eyyaü, vi¤¤àõa kasiõaü abhi¤¤eyyaü, Kesà abhi¤¤eyyà, lomà abhi¤¤eyyà, nakhà abhi¤¤eyyà, dantà abhi¤¤eyyà, taco abhi¤¤eyyà, maüsaü abhi¤¤eyyaü, nahàrå abhi¤¤eyyà, aññhi abhi¤¤eyyà, aññhimi¤jaü abhi¤¤eyyaü, vakkaü abhi¤¤eyyaü, hadayaü abhi¤¤eyyaü, yakanaü abhi¤¤eyyaü, kilomakaü abhi¤¤eyyaü, pihakaü abhi¤¤eyyaü, papphàsaü abhi¤¤eyyaü, antaü abhi¤¤eyyaü, antaguõaü abhi¤¤eyyaü, udariyaü abhi¤¤eyyaü, karãsaü abhi¤¤eyyaü, pittaü abhi¤¤eyyaü, semhaü abhi¤¤eyyaü, pubbo abhi¤¤eyayo, lohitaü abhi¤¤eyyaü, sedo abhi¤¤eyyà, medo abhi¤¤eyyo, assu abhi¤¤eyyaü, vasà abhi¤¤eyyà, kheëo abhi¤¤eyyo, siïghàõikà abhi¤¤eyyà, lasikà abhi¤¤eyyà, muttaü abhi¤¤eyyaü, matthaluïgaü abhi¤¤eyyaü, Cakkhàyatanaü abhi¤¤eyyaü, råpàyatanaü abhi¤¤eyyaü, sotàyatanaü abhi¤¤eyyaü, saddàyatanaü abhi¤¤eyyaü, ghànàyatanaü abhi¤¤eyyaü, gandhàyatanaü abhi¤¤eyyaü, jivhàyatanaü abhi¤¤eyyaü, rasàyatanaü abhi¤¤eyyaü, kàyàyatanaü abhi¤¤eyyaü, phoññhabbàyatanaü abhi¤¤eyyaü, manàyatanaü abhi¤¤eyyaü, dhammàyatanaü abhi¤¤eyyaü, Cakkhudhàtu abhi¤¤eyyà, råpadhàtu abhi¤¤eyyà, cakkhuvi¤¤àõadhàtu abhi¤¤eyyà, sotadhàtu abhi¤¤eyyà, saddadhàtu abhi¤¤eyyà, sotavi¤¤àõadàtu abhi¤¤eyyà, ghànadhàtu abhi¤¤eyyà, gandhadhàtu abhi¤¤eyyà, ghànavi¤¤àõadhàtu abhi¤¤eyyà, juvhàdhàtu abhi¤¤eyyà, rasadhàtu abhi¤¤eyyà, jivhàvi¤¤àõadhàtu abhi¤¤eyyà, kàyadhàtu abhi¤¤eyyà. Phoññhabbadhàtu abhi¤¤eyyà, kàyavi¤¤àõadhàtu abhi¤¤eyyà, manodhàtu abhi¤¤eyyà, dhammadhàtu abhi¤¤eyyà, manovi¤¤àõadhàtu abhi¤¤eyyà. Cakkhundriyaü abhi¤¤eyyaü, sotindriyaü abhi¤¤eyyaü, ghànindriyaü abhi¤¤eyyaü, jivhindriyaü abhi¤¤eyyaü, kàyindriyaü abhi¤¤eyyaü, manindriyaü abhi¤¤eyyaü, jãvitindriyaü abhi¤¤eyyaü, itthindriyaü abhi¤¤eyyaü, purisindriyaü abhi¤¤eyyaü, sukhindriyaü abhi¤¤eyyaü, dukkhindriyaü abhi¤¤eyyaü, somanassindriyaü abhi¤¤eyyaü, domanassindriyaü abhi¤¤eyyaü, upekkhindriyaü abhi¤¤eyyaü, saddhindriyaü abhi¤¤eyyaü, viriyindriyaü abhi¤¤eyyaü, satindriyaü abhi¤¤eyyaü, samàdhindriyaü abhi¤¤eyyaü, pa¤¤andriyaü abhi¤¤eyyaü, ana¤¤àta¤¤assàmãtindriyaü abhi¤¤eyyaü, a¤¤indriyaü abhi¤¤eyyaü, a¤¤àtàvindriyaü abhi¤¤eyyaü, Kàmadhàtu abhi¤¤eyyà, råpadhàtu abhi¤¤eyyà, aråpadhàtu abhi¤¤eyyà, kàmabhavo abhi¤¤eyyo, råpabhavo abhi¤¤eyyo, aråpabhavo abhi¤¤eyyo, sa¤¤àbhavo abhi¤¤eyyo, asa¤¤àbhavo abhi¤¤eyyo, nevasa¤¤ànàsa¤¤àbhavo abhi¤¤eyyo, ekavokàra bhavo abhi¤¤eyyo, catuvokàrabhavo abhi¤¤eyyo, pa¤cavokàra bhavo abhi¤¤eyyo, Pañhamaü jhànaü abhi¤¤eyyaü, dutiyaü jhànaü abhi¤¤eyyaü, tatiyaü jhànaü abhi¤¤eyyaü, catutthaü jhànaü abhi¤¤eyyaü, mettà cetovimutti abhi¤¤eyyà, karuõàcetovimutti abhi¤¤eyyà, mudità cetovimutti abhi¤¤eyyà, upekkhàcetovimutti abhi¤¤eyyà, àkàsàna¤càyatanasamàpatti abhi¤¤eyyà, vi¤¤àna¤càyatanasamàpatti abhi¤¤eyyà, àki¤ca¤¤àyatanasamàpatti abhi¤¤eyyà, nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpatti abhi¤¤eyyà, Avijjà abhi¤¤eyyà, saïkhàrà abhi¤¤eyyà, vi¤¤àõaü abhi¤¤eyyaü, nàmaråpaü abhi¤¤eyyaü, saëàyatanaü abhi¤¤eyyaü, phasso abhi¤¤eyyo, vedanà abhi¤¤eyyà, taõhà abhi¤¤eyyà, upàdànaü abhi¤¤eyyaü, bhavo abhi¤¤eyyo, jàti abhi¤¤eyyà, jaràmaraõaü abhi¤¤eyyaü"ti. [A] taü tattha evaü vitthàrena vuttattà idha sabbaü peyyàle na saïkhittaü, evaü saïghitte panettha ye lokuttarà dhammà àgatà, te asammasanåpagattà imasmiü adhikàre na gahe tabbà; yepi ca sammasanåpagà, tesu ye yassa pàkañà honti, sukhena pariggahaü gacchanti, tesu tena sammasanaü àrabhitabbaü. Tatràyaükhandhavasena àrabbha vidhànayojanà: - " yaü ki¤ci råpaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và yaü dåre santike và, sabbaü råpaü aniccato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, dukkhato vavatthapeti, ekaü sammasanaü, 1. Ma. 1. Sa¤¤àbhavo. [A.] Pañisambhidàmagga - ¤àõakathà. [SL Page 458] [\x 458/] Anattato vavatthapeti, ekaü [PTS Page 610] [\q 610/] sammasaü"ti[a] ettha tàva "ayampi bhikkhu yaü ki¤ci råpaü"ti[b] evaü aniyamaniddiññhaü sabbampi råpaü atãtattikena ceva catåhi ca ajjhattàdidukehãti ekàdasahi okàsehi paricchindhitvà sabbaü råpaü aniccato vavatthapeti, aniccanti sammasati, kathaü? Parato vuttanayena. Vuttaü hetaü: - "råpaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü khayaññhenà"ti, tasmà esa yaü atãtaü råpaü, taü yasmà atãte yeva khãõaü nayimaü bhavaü sampattanti aniccaü khayaññhena; yaü anàgataü anantarabhavenibbattissati, tampi tattheva khãyissati, na tato paraü bhavaü gamissatãti aniccaükhayaññhena; yaü paccuppannaü råpaü, tampi idheva khãyati, na ito gacchatãti aniccaükhayaññhena; yaü ajjhattaü, tampi ajjhattameva khãyati, na bahiddhà bhàvaü gacchatãtianiccaü khayaññhena; yaü bahiddhà -pe- oëàrikaü sukhumaü hãnaü paõãtaü dure santike, tampi tattheva khãyita, na dårabhàvaü gacchatã"ti aniccaü khayaññhenàti sammasati. Idaü sabbampi "aniccaü khayaññhenà"ti etassa vasena ekaü sammasanaü, bhedato pana ekàdasavidhaü hoti; sabbameva ca taü dukkhaü bhayaññhena, bhayaññhenàti sappañibhayatàya, yaü hã aniccaü, taü bhayàvahaü hoti si hopamasutte devànaü viya. Iti idampi "dukkhaü bhayaññhenà"ti etassa vasena ekaü sammasanaü, bhedato pana ekàdasavidhaü hoti; yathà cadukkhaü evaü sabbampi taü anattà asàrakaññhena. Asàraka ññhenàti attà nicàsã kàrako vedako sayaüvasãti evaü parikappi tassa attasàrassa abhàvena yaü hi aniccaü taü dukkhaü, attanopi aniccataü và udayabbayapãëanaü và vàretuü na sakkoti; kutotassa kàrakàdibhàvo, tenàha: - "råpaü ca hidaü bhikkhave attà abhavissa, nayidaü råpaü àbàdhàya saüvatteyyà"ti[b] àdi. Iti idampi anattà asàrakaññhenàti etassa vasena ekaü sammasanaü, bhedato pana ekàdasavidhaü hotãti. [PTS Page 611] [\q 611/] esa nayo vedanàdisu. Yaü panàniccaü, taü yasmà niyamato saïkhatàdibhedaü hoti. Tenassa pariyàyadassanatthaünànàkàrehi và manasikàrappavatti dassanatthaü "råpaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañicca samuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammaü"ti puna pàëi vuttà, esa nayo vedanàdãsåti. So tasseva pa¤casu khandhesu aniccadukkhànattasammasanassa thirabhàvatthàya yantaü bhagavatà "katamehi cattàrãsàya àkàrehi anulomikaü khantiü pañilabhati? Katamehi cattàrãsàya àkàrehi anulomikaü khantiü pañilabhati? Katamehi cattàrãsàya àkàrehi sammattaniyàmaü okkamatã"ti etassa vibhaïge "pa¤cakkhavdhe aniccato dukkhato rogato gaõóato sallato aghato àbàdhato parato palokato ãtito upaddavato bhayato upasaggato calato pabhaïgu 1. Ma. 1. Ettàvatà. [A.] Paññhànapàli - ¤àõakathà [b.] Saüyuttanikàya - upayavagga. [SL Page 459] [\x 459/] To aõóuvato atàõato aleõato asaraõato rittato tucchato su¤¤ato anattato àdãnavato viparinàmadhammato asàrakato aghamålato vadhakato vibhavato sàsavato saïghatato màràmisato jàtidhammato jaràdhammato vyàdhidhammato maraõa dhammato sokadhammato paridevadhammato upàyàsadhammato saükilesikadhammatoti cattàëãsàya àkàrehi pa¤cakkhavdhe aniccato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, pa¤cannaü khandhànaü nirodho niccaü nibbàõanti passanto sammattaniyàmaü okkamatã"ti àdinà nayena anulema¤àõaü vibhajantena pabhedato aniccàdisammasanaü vuttaü, tassàpi vasena ime pa¤cakkhandhe samma sati, kathaü? So hi ekekaü khandhaü aniccantikatàya àdiantavanta tàya ca aniccato, uppàdavayapatipãëanatàya dukkhavatthutàya ca dukkhato, paccayayàpanãyatàya rogamålatàya ca rogato, dukkhatà sålayogitàya kilesàsucipaggharaõatàya uppàdajaràbhaïgehi uddhumàtakaparipakkapabhinnatàya ca gaõóato, pãëàjanakatàya anto tudanatàya dunnãharaõãyatàya ca sallato, vigarahaõãyatàya avaóóhi àvahanatàya aghavatthutàya [PTS Page 612] [\q 612/] ca aghato, aseribhàvajanakatàya àbàdhapadaññhànatàya ca àbàdhato, avasatàya avidheyyatàya ca parato, vyàdhijaràmaraõehi palujjanatàya palokato, anekavyasanàvahanatàya ãtito, aviditànaü yeva vipulànaü anatthànaü àvahanato sabbåpaddavavatthutàya ca upaddavato, sabbabhayànaü àkàratàya dukkhaupasamasaïkhàtassa paramassàsassa pañipakkhabhåtatàya ca bhayato, anekehi anatthehi anubaddhatàya doså pasaññhatàya upasaggo viya anadhivàsanàrahatàya ca upasaggato, vyàdhijaràmaraõehi ceva làbhàdãhi ca lokadhammehi pacalitatàya calato. Upakkamena ceva sarasena ca pabhaïgupagamanasãlatàya pabhaïguto, sabbàvatthanipàtitàya thirabhàvassa ca abhàvatàya aóuvato, atàyanatàya ceva alabbhaneyya khematàya ca attàõato, allãyituü anarahatàya allãnànampi ca leõakiccàkaraõatàya1 aleõato, nissitànaü bhaya sàrakattàbhàvena asaraõato, yathà parikappitehi dhuvasubhasukhattabhàvehi rittatàya rittato, rittatà yeva tucchato, appakattà và; appakampihi loke tucchanti vuccati. Sàmi nivàsã kàraka vedakàdhiññhàyaka virahitatàya su¤¤ato, sayaü ca assàmika bhàvàditàya anattato, pavattidukkhatàya dukkhassa ca àdãnavatàya àdãnavato, atha và àdãnaü vàti gacchati pavattatãti àdãnavo, kapaõamanussassetaü adhivacanaü, khandhàpi ca kapaõàyevàti. âdãnavasadisatàya àdãnavato, jaràya ceva maraõena càti dvedhà pariõàmapakatitàya vipariõàmadhammato. 1. Ma. 1. Kàritàya. [SL Page 460] [\x 460/] Dubbalatàya pheggu viya sukhabha¤janãyatàya ca asàrakato, aghahetu tàya aghamålato, mittamukhasapatto viya vissàsaghàtitàya vadha kato, vigatabhavatàya vibhavasambhutatàya ca vibhavato, àsavapadaññhàna tàya sàsavato, hetupaccayehi abhisaïkhatatàya saïkhatato maccu màra kilesamàrànaü àmisabhåtatàya màràmisato. Jàtijaràvyàdhi maraõapakatitàya jàtijaràvyàdhimaraõadhammato, sokaparideva upàyàsahetutàya sokaparidevaupàyàsadhammato, taõhàdiññhi duccaritasaükilesànaü visayadhammatàya saükilesikadhammatoti evaü pabhedato vuttassa aniccàdisammasanassa vasena sammasati. Etthahi aniccato palokato calato pabhaïguto aõóuvato [PTS Page 613] [\q 613/] vipariõàmadhammato asàrakato vibhavato saükhatato maraõadhammatoti ekekasmiü khavdhe dasa dasa katvà pa¤¤àsa aniccànupassanàni, parato rittato tucchato su¤¤ato anattatoti ekekasmiü khandhe pa¤ca pa¤ca katvà pa¤cavãsati anattànupassanàni, sesàni dukkhato rogatoti àdãni ekekasmiü khavdhe pa¤cavãsati pa¤ca vãsati katvà pa¤cavãsasataü dukkhànupassanànãti. Iccassa iminà dvisatabhedena aniccàdisammasanena pa¤cakkhandhe sammasato taü nayavipassanàsaükhàtaü aniccadukkhànattasammasanaü thiraü hoti. Idaü tàvettha pàëinayànusàrena sammasanàrambhavidhànaü. Yassa pana evaü nayavipassanàya yogaü karotopi nayavupassanà na sampajjati, tena "navahàkàrehi indriyàni tikkhàni bhavanti, uppannuppannànaü saükhàrànaü khayameva passati, tattha ca sakkacca kiriyàya sampàdeti, sàtaccakiriyàya sampàdeti, sappàyakiriyàya sampàdeti, samàdhissa ca nimittaggàhena bojjhaïgàna¤ca anuppavattanatàya kàye ca jivite ca anapkkhetaü upaññhapeti, tattha ca "abhibhuyya nekkhammena antaràva accosànenà"ti1 evaü vuttànaü navannaü àkàrànaü vasena indriyàni tikkhàni katvà pañhavãkasiõaniddese vuttanayena sattaasappàyàni vajjetvà sattasappàyàni sevamànena kàlena råpaü sammasitabbaü, kàlena aråpaü, råpaü sammasantena råpassa nibbatti passitabbà, seyyathãdaü? Idaü rupaü nàma kammàdivasena catåhi kàraõehi nibbattati, tattha sabbesaü sattànaü råpaü nibbattamànaü pañhamaü kammato nibbattati, pañisandhikkhaõe yeva hi gabbhaseyyakànaü tàva tisantati vasena vatthukàyabhàvadasakasaïkhàtàni tiüsaråpàni nibbattanti, tàni ca kho pañisandhicittassa uppàdakkhaõe yeva, yathà ca uppàdakkhaõe tathà ñhitikkhaõe bhaïgakkhaõepi, tattha råpaü dandhanirodhaü garuparivatti, cittaü khippanirodhaü lahuparivatti, tenàha: - " nàhaü bhikkhave a¤¤aü ekadhammampi samanupassàmi yaü evaü lahuparivattaü [PTS Page 614] [\q 614/] yathayidaü bhikkhave cittaü"ti. [A] råpe dharante yeva 1. Ma. Abbosànenàti. [A.] Aïguttaranikàya - ekakanipàta. [SL Page 461] [\x 461/] Hi soëasavàre bhavaïgacittaü uppajjitvà nirujjhati, cittassa uppàdakkhaõo ñhitikkhaõo bhavaïgakkhaõopi ekasadisà, råpassa pana uppàdabhaïgakkhaõàyeva lahukà, tehi sadisà, ñhitikkhaõo pana mahà, yàva soëasacittàni uppajjitvà nirujjhanti. Tàva vattati, pañisandhicittassa uppàdakkhaõe uppannaü ñhànappattaü pårejàtaü vatthuü nissàya dutiyaü bhavaïgaü uppajjati, tena saddhiü uppannaü ñhànappattaü pårejàtaü vatthuü nissàya tatiyaübhavaïgaü uppajjati. Iminà nayena yàvatàyukaü cittappavatti veditabbà. âsannamaraõassa pana ekameva ñhànappattaü vatthuü nissàya soëasa cittàni uppajjanti, pañisandhicittassa uppàdakkhaõe uppannaü råpaü pañisandhicittato uddhaü soëasamena cittena saddhiü nirujjhati. hànakkhaõe uppannaü sattarasamassa uppàdakkhaõena saddhiü nirujjhati, bhaïgakkhaõe uppannaü sattarasamassa ñhànakkhaõaü patvà nirujjhati, yàva pavatti nàma atthi, evameva pavattati, opapàtikà nampi sattasantativasena sattati råpàni evameva pavattanti. Tattha kammaü kammasamuññhànaü kammapaccayaü kammapaccayacitta samuññhànaü kammapaccayaàhàrasamuññhànaü kammapaccaya utusamuññhànanti esa vibhàgo veditabbo. Tatthakammaü nàma kusalàkusala cetanà, kammasamuññhànaü nàma vipàkakkhandhà ca cakkhudasakàdi sama sattatãråpaü ca, kammapaccayaü nàma tadeva, kammaü hi kammasamuññhànassa upatthambhakapaccayo pi hoti, kammapaccayacittasamuññhànaü nàma vipàkacittasamuññhànaü råpaü, kammapaccaya àhàrasamuññhànaü nàma kammasamuññhànaråpesu ñhànappattà ojà a¤¤aü ojaññhamakaü samuññhà peti, tatràpi ojà ñhànaü pattà a¤¤anti evaücatasso và padva và pavattiyo ghañeti, kammappaccaya utusamuññhànaü nàma kammajate jodhàtu ñhànappattà utusamuññhànaü ojaññhamakaü samuññhàpeti, tatràpà utu a¤¤aü ojaññhamakanti evaü catasso pa¤ca và pavattiyo ghañeti, evaü tàva kammajaråpassa nibbatti passitabbaü. [PTS Page 615] [\q 615/] cittaje supicittaü cittasamuññhànaü cittapaccayaü cittapaccayaàhàra samuññhànaü cittapaccaya utusamuññhànanti esa vibhàgo veditabbo. Tattha cittaü nàma ekånanavuti cittàni, tesu: - Dvattiüsa cittàni chabbãsa ånavãsati soëasa, Råpiriyàpatha vi¤¤atti janakàjanakà matà. Kàmàvacarato hi aññha kusalàni, dvàdasàkusalàni, manodhàtu vajjà dasa kiriyà, kusalakiriyato dve abhi¤¤àcittànãti dvattiüsa cittàni råpaü iriyàpathaü vi¤¤attiü ca janenti, vipàkavajjàni sesadasaråpàvacaràni aññha aråpàvacaràni aññha pi lokuttarànãti chabbãsati cittàni råpaü iriyàpatha¤ca janayanti, na vi¤¤atti. ý kàmàvacare dasa bhavaïgacittànãti, råpàvacare pa¤ca tisso mano [SL Page 462] [\x 462/] Dhàtuyo ekà vipàkàhetukamanovi¤¤àõadhàtu somanassasahagatàni ekunavãsati cittàni råpameva janayanti, na iriyàpathaü na vi¤¤attiü. Dve pa¤cavi¤¤àõàni, sabbasattànaü pañisandhi cittaü, khãõàsavànaü cuticittaü, cattàri àruppavipàkànãti soëasa cittàni neva råpaü janayanti, na iriyàpathaü, na vi¤¤¤attiü. Yàni cettha råpaü janenti, tàni na ñhitikkhaõe bhaïgakkhaõe và, tadà hi cittaü dubbalaü hoti, uppàdakkhaõe pana balavaü, tasmà tadà purejàtaü vatthuü nissàya råpaü samuññhàpeti. Cittasamuññhànaü nàma tayoaråpino khandhà saddanavakaü kàyavi¤¤atti vacã vi¤¤atti àkàsadhàtu lahutà mudutà kamma¤¤atà upacayo santatãti sattarasavidhaü råpa¤ca. Cittapaccayaü nàma "pacchàjàtà citta cetasikà dhammà purejàtassa imassa kàyassà"ti evaü vuttaü catusamuññhànaü råpaü, cittapaccayaàhàrasamuññhànaü nàma cittasamuññhàna råpesu ñhànappattà ojà a¤¤aü ojaññhamakaü samuññhàpeti, evaü dve tisso pavattiyo ghañeti, cittapaccayautusamuññhànaünàma citta samuññhano utuññhànappatto [PTS Page 616] [\q 616/] a¤¤aü ojaññhamakaü samuññhàpeti, evaü dvetisso pavattiyo ghañeti, evaü cittajaråpassa nibbatti passi tabbà. âhàrajesupi àhàro àhàrasamuññhànaü àhàrapaccayaü àharapaccayaàhàrasamuññhànaü àhàrapaccayautusamuññhànanti esa vibhàgo veditabbo. Tattha àhàro nàma kabaliïkàro àhàro, àhàrasamuññhànaü nàma upàdinnaü kammajaråpaü paccayaü labhitvà tattha patiññhàya ñhànappattàya ojàya samuññhàpitaü ojaññhamakaü àkàsadhàtu lahutà mudutà kamma¤¤atà upacayo santatãti cuddasavidhaü råpaü, àhàrapaccayaü nàma "kabaliïkàro àhàro imassa kàyassa àhàra paccayena paccayo"ti [a] evaü vuttaü catusamuññhànaü råpaü, àhàpaccaya àhàrasamuññhànaü nàma àhàrasamuññhànesu råpesu ñhànappattà ojà a¤¤aü ojaññhamakaü samuññhàpeti, tatràpi ojà a¤¤anti evaü dasa dvàdasavàre pavattiü ghañeti. Ekadivasaü paribhuttàhàro sattàhampi upatthambheti, dibbà pana ojà ekamàsaü dve màsampi upatthambheti, màtaràparibhuttàhàro pi råpaü samuññhàpeti kammajàhàro upàdinnakàhàro nàma, sopi ñhànappatto råpaü samuññhàpeti, tatràpi ojà a¤¤aü samuññhàpetãti evaü catasso và pa¤ca và pavattiyo ghañeti. âhàrapaccaya utusamuññhànaü nàma àhàsamuññhànà tejodhàtu ñhànappattà utusamuññhànaü ojaññhamakaü samuññhàpeti, tatràyaü àhàro àhàrasamuññhànànaü janako hutvà paccayo hoti, sesànaü nissayàhàraatthi avigatavasenàti evaü àhàrajaråpassa nibbatti passitabbà. Utujesupi utu utu samuññhànaü utupaccayaü utupaccayautusamuññhànaü utupaccayaàhàra [A.] Paññhàna - paccayanidsesa. [SL Page 463] [\x 463/] Samuññhànanti esa vibhàgo veditabbo, tattha utu nàma catusamuññhànà tejodhàtu, uõhåtu sãtaututi evaü panesa duvido hoti, utusamuññhànaü nàma catusamuññhàno utu upàdinnakaü paccayaü labhitvà ñhànappatto sarãre råpaü samuññhàpeti, [PTS Page 617] [\q 617/] taü saddanavakaü àkàsadhàtu lahutà mudutà kamma¤¤atà upacayo santatãti paõõarasavidhaü hoti, utupaccayaünàma utu catusamuññhànika råpànaü pavattiyà ca vinàsassa ca paccayo hoti, utupaccayautusamuññhànaü nàma utusamuññhànà tejo dhàtu ñhànappattà a¤¤aü ojaññhamakaü samuññhàpeti, tatràpi utu a¤¤anti evaü dãghampi aññhànaü anupàdinnapakkheñhatvàpi utusamuññhànaü pavattatiyeva, utupaccayaàhàrasamuññhànaü nàma utusamuññhànànà ñhànappattà ojà a¤¤aü ojaññhamakaü samuññhàpeti, tatràpi ojà a¤¤anti evaü dasadvàdasavàre pavattiü ghañeti, tatràyaü utu utusamuññhànànaü janako hutvà paccayo hoti, sosànaü nissayaatthiavigatavasenàti evaü utujaråpassa nibbatti passi tabbà. Evaü hi råpassa nibbattiü passanto kàlena råpaü sammasati nàma. Yathà ca råpaü sammasantena råpassa, evaü aråpaü sammasante nàpi aråpassa nibbatti passitabbà, sà ca kho ekàsitilokiya cittuppàdavaseneva, seyyathãdaü? Idaü hi aråpaü nàma purimabhave àyåhitakammavasena pañisandhiyaü tàva ekånavãsaticittuppàdappabhedaü nibbattati, nibbattanàkàro panassa pañiccasamuppàda niddese vuttanayeneva veditabbo. Tadeva pañisandhicittassa anantaracittato paññhàya bhavaïgavasena àyupariyosàne cuti vasena, yaü tattha kàmàvacaraü, taü chasu dvàresu balavàrammaõe tadàrammaõavasena pavatte pana asambhinnattà cakkhussa àpàtha gatattà råpànaü àlokasannissitaü manasikàrahetukaü cakkhuvi¤¤àõaü nibbattati saddhiü sampayuttadhammehi, cakkhuppasàdassa hà ñhitikkhaõe ñhitippattameva råpaü cakkhuü ghaññeti, tasmiü ghaññite dvikkhattuü bhavaïgaü uppajjitvà nirujjhati, tato tasmiü yeva àrammaõe kiriyàmanodhàtu àvajjana kiccaü sàdhayamànà uppajjati, tadanantaraü tadeva råpaü passamànaü kusalavipàkaü akusalavipàkaü và cakkhuvi¤¤àõaü, [PTS Page 618] [\q 618/] tato tadeva råpaü sampañicchamànà vipàka manodhàtu, tato tadevaråpaü santirayamànà vipàkàhetukama novi¤¤àõadhàtu, tato tadevaråpaü vavatthàpayamànà kiriyà hetukamanovi¤¤àõadhàtu upekkhà sahagatà, tato paraü kàmàvacarakusalàkusalakiriyàcittesu ekaü và upekkhàsahagatàhetuka cittaü pa¤ca satta vàjavanàni, tato kàmàvacarasattànaü ekà dasasu tadàrammaõacittesu javanàrammaõànuråpaü yaü ki¤ci tadàrammaõanti. Esa nayo sesadvàresu manodvàre pana mahaggatacittànipi uppajjantãti evaü chasu dvàresu aråpassa nibbatti passitabbà. [SL Page 464] [\x 464/] Evaü hi aråpassa nibbattiü passanto kàlena aråpaü sammasati nàma, evaü kàlena råpaü kàlena aråpaü sammasitvàpi tilakkhaõaü àropetvà anukkamena pañipajjamànoeko pa¤¤àbhàvanaü sampàdeti. Aparo råpasattaka aråpasattakavasena tilakkhaõaü àropetvà saïkhàre sammasati, tattha àdànanikkhepanato vayo vuddhattha gàmito àhàramayato utumayato kammajato cittasamuññhànato dhammatàråpatoti imehi àkàrehi àropetvà sammasanto råpasattakavasena àropetvà sammasati nàma. Tenàhå poràõaü: - âdànanikkhepanato vayovuddhatthagàmito, âhàrato ca ututo kammato càpi cittato, Dhammatàrupato satta vitthàrena vipassatãti. Tattha àdànaüti pañisandhi, nikkhepanaüti cuti, iti yogàvacaro imehi àdànanikkhepehi ekaü vassasataü paricchinditvà saïkhàresu tilakkhaõaü àropeti, kathaü? Otthantare sabbe saïkhàrà aniccà, kasmà? Uppàdavayappattito vipariõàmato tàva kàlikato niccapañikkhepato ca, yasmà pana uppannà saïkhàràñhitiü pàpuõanti ñhitiyaü jaràya kilamanti, jaraü patvà avassaü1 bhijjanti, tasmà abhiõhasampatipãëanato dukkhamato dukkhavatthuto sukhapañipakkhato ca dukkhà, yasmà ca "uppannà saïkàrà ñhitiü pàpuntu, ñhànappattà mà jirantu, jarappattà mà bhijjantu"ti imesu tãsu ñhànesu kassaci masavattibhàvà natthi, su¤¤à tena vasavatta nàkàrena, tasmà su¤¤ato assàmikato avasavattito atta pañipakkhato ca anattà, [PTS Page 619] [\q 619/] evaü àdànanikkhepanavasena vassasata paricchinne råpe tilakkhaõaü àropetvà tato paraü vayo vuddhatthagamato àropeti, tattha " vayovuddhatthagamo nàma vaya vasena vuddhassa vaóóhitassa råpassa atthaïgamo, tassa vasena tilakkhaõaü àropetãti attho. Kathaü? So tameva vassasataü pañhamavayena majjhimavayena pacchimavayenàti tãhi vayehi paricchindati, tattha àdito tettiüsa vassàni pañhamavayo nàma, tato catuttiü samajjhimavayo nàma, tato tettiüsa pacchimavayo nàmàti iti imehi tãhi vayehi paricchivditvà pañhamavaye pavattaü råpaü majjhima vayaü appatvà tatthava nirujjhati. Tasmà taü aniccaü, yadaniccaü taü dukkhaü, yaü dukkhaü tadanattà, majjhimavaye pavattaråpaü pi pacchimavayaü appatvà tattheva nirujjhati, tasmà tampi aniccaü dukkhamanattà, paccimavaye tettiüsavassàni pavattaråpampi maraõato 1. Ma. Jaraü pattàavasà. [SL Page 465] [\x 465/] Pari gamanasamatthaü nàma natthi, tasmà tampi aniccaü dukkhamanattàti tilakkhaõaü àropeti, evaü pañhamavayàdivasena vayovuddhatthagamato tilakkhaõaü àropetvà puna manda dasakaü khióóàdasakaü vaõõadasakaü baladasakaü pa¤¤àdasakaü hànidasakaü pabbhàradasakaü pavaïkadasakaü momåhadasakaü sayanadasakanti imesaü dasannaü dasakànaü vasena vayo vuddhatthagamato tilakkhaõaü àropeti, tattha dasakesu tàva vassasata jivino puggalassa pañhamàni dasavassàni manda dasakaü nàma, tadà hi so mando hoti capalo kumàrako, tato paràni dasa khióóàdasakaü nàma, tadà hi so khióóàratibahulo hoti. Tato paràni dasa vaõõadasa kaü nàma. Tadà hissa vaõõàyatanaü vepullaü pàpuõàti. Tato paràni dasa baladasakaü nàma, tadà hissa bala¤ca thàmo ca vepullaü pàpuõàti, tato paràni dasa pa¤¤àdasakaü nàma, tadàhissa pa¤¤à suppatiñhità hoti; pakatiyà kira duppa¤¤assàpi1 tasmiü kàle appamattikàpi pa¤¤à uppajjati yeva. Tato paràni dasa hànidasakaü nàma, tadà hissa khióóàrativaõõabalapa¤¤à parihàyanti. Tato paràni dasa pabbhàradasakaü nàma, tadà hissa attabhàve [PTS Page 620] [\q 620/] purato pabbhàro hoti. Tato paràni dasa pavaïkadasakaünàma, tadà hissa attabhàvo naïgalakoñi viya pavaïko hoti. Tatà paràni dasa momåhadasakaü nàma, tadà hi so momåho hoti, kataü kataü pammussati. Tatoparàni dasa sayanadasakaü nàma, vassasatiko hi sayanabahulova hoti, tatràyaü yogã etesaü dasakànaü vasena vayovuddhatthagamato tilakkhaõaü àropetuü iti pañasa¤cikkhati. Pañhamadasake pavattaråpaü dutiyadasakaü appatvà tattheva nirujjhati, tasmà taü aniccaü dukkhamanattà, dutiyadasake pavattaråpaü tatiyadasakaü appatvà tattheva nirujjhati, pavattaråpaü tatiyadasakaü appatvà catuttavà tattheva nirujjhati, pavattaråpaü catuttadasakaü appatvà paü¤cà tattheva nirujjhati, pavattaråpaü paü¤càdasakaü appatvà caññhamatvà tattheva nirujjhati, pavattaråpaü caññhamaüvàdasakaü appatvà sattamaüvà tattheva nirujjhati, pavattaråpaü sattamaüvàdasakaü appatvà aññhamaüvà tattheva nirujjhati, pavattaråpaü aññhamaüvàdasakaü appatvà navamadasake pavattaråpaü dasamadasakaü appatvà tatheva nirujjhati, dasamadasake pavattaråpaü punabbhavaü appatvà idheva nirujjhati, tasmà tampi aniccaü dukkhamanattàti tilakkhaõaü àropetvà puna tadeva vassasataü padvapadvavassavasena vãsatikoññhàse katvà vayovuddhatthagamato tilakkhaõaü àropeti. Kathaü? So hi iti pañisaücikkhati: pañhame vassapa¤cake pavattaråpaü dutiyaü vassapadvakaü appatvà tattheva nirujjhati, tasmà taü aniccaü dukkhamanattà, dutiye vassapa¤cake pavattaråpaü tatiyaü tatiyaü vassapa¤cakaü appatvà tattheva nirujjhati, tasmà taü aniccaü dukkhamanattà, catutto vassapa¤cake pavattaråpaü catuttaü vassapa¤cakaü appatvà tattheva nirujjhati, tasmà taü aniccaü dukkhamanattà, paü¤camatte vassapa¤cake pavattaråpaü paü¤camaü vassapa¤cakaü appatvà tattheva nirujjhati, tasmà taü aniccaü dukkhamanattà, caññhamatte vassapa¤cake pavattaråpaü caññhamaü vassapa¤cakaü appatvà tattheva nirujjhati, tasmà taü aniccaü dukkhamanattà, sattamatte vassapa¤cake pavattaråpaü sattamaü vassapa¤cakaü appatvà tattheva nirujjhati, tasmà taü aniccaü dukkhamanattà, aññhamatte vassapa¤cake pavattaråpaü aññhamaü vassapa¤cakaü appatvà tattheva nirujjhati, tasmà taü aniccaü dukkhamanattà, navamatte vassapa¤cake pavattaråpaü navamaü vassapa¤cakaü appatvà tattheva nirujjhati, tasmà taü aniccaü dukkhamanattà, dasamatto vassapa¤cake pavattaråpaü dasamaü vassapa¤cakaü appatvà tattheva nirujjhati, tasmà taü aniccaü dukkhamanattà, ekoëomatto vassapa¤cake pavattaråpaü ekoëosaü vassapa¤cakaü appatvà tattheva nirujjhati, tasmà taü aniccaü dukkhamanattà, doëosamatto vassapa¤cake pavattaråpaü doëesaü vassapa¤cakaü appatvà tattheva nirujjhati, tasmà taü aniccaü dukkhamanattà, teëesmantà vassapa¤cake pavattaråpaü teëesaü vassapa¤cakaü appatvà tattheva nirujjhati, tasmà taü aniccaü dukkhamanattà, dàhataü vassapa¤cakaü appatvà tattheva nirujjhati, tasmà taü aniccaü dukkhamanattà, pasaëosavantà vassapa¤cake pavattaråpaü pasaëosaü vassapa¤cakaü appatvà tattheva nirujjhati, tasmà taü aniccaü dukkhamanattà, soëosavantà vassapa¤cake pavattaråpaü soëosaü vassapa¤cakaü appatvà tattheva nirujjhati, tasmà taü aniccaü dukkhamanattà, dàsatavantà vassapa¤cake pavattaråpaü dàsataü vassapa¤cakaü appatvà tattheva nirujjhati, tasmà taü aniccaü dukkhamanattà, dahaañavantà vassapa¤cake pavattaråpaü dahaañaü vassapa¤cakaü appatvà tattheva nirujjhati, tasmà taü aniccaü dukkhamanattà, dahanavavantà vassapa¤cake pavattaråpaü ekånavãsatime vassapa¤cake pavatta råpaü vãsatimaü Vassapa¤cakaü appatvà tattheva nirujjhati, vãsatime vassapa¤cake pavattaråpaü maraõato paraü gamanasamatthaü nàma natthi, tasmà tampi aniccaü dukkhamanattàti. Evaü vãsatikoññhàsa vasena vayovuddhatthagamato tilakkhaõaü àropetvà puna pa¤ca vãsatikoññhàse katva catunnaü catunnaü vassànaü vasena àro 1. Ma. 1. Dubbalapa¤¤assapi. [SL Page 466] [\x 466/] Peti, tathà tettiüsa koññhàse katvà tinõaü tiõaüõaü vassànaü vasena, pa¤¤àsakoññhàse katvà dvinnaü dvinnaü vassànaü vasena, sataü koññhàse katvà ekekavassavasena, tato ekaü vassaü tayo koññhàse katvà vassànahemantagimhesu tãsu utusu ekekautuvasena tasmiü vayovuddhatthagamaråpe tilakkhaõaü àro peti. Kathaü? Vassàne catumàsaü pavattaråpaü hemantaü appatvà tattheva niruddhaü, hemante pavattaråpaü gimhaü appatvà tattheva niruddhaü, gimhe pavattaråpaü puna vassànaü appatvà tattheva niruddhaü, tasmà taü [PTS Page 621] [\q 621/] aniccaü dukkhamanattàti. Evaü àropetvà puna ekaü vassaü cha koññhàse katvà vassàne dve màsaü pavattaråpaü saradaü appatvà tattheva niruddhaü, sarade pavattaråpaü hemantaü appatvà tattheva niruddhaü hemante pavattaråpaü sisiraü, sisire pavattaråpaü vasantaü, vasante pavattaråpaü gimhaü, gimhe pavattaråpaü puna vassànaü appatvà tattheva niruddhaü, tasmà aniccaü dukkhamanattàti evaü tasmiü vayovuddhatthagamaråpe tilakkhaõaü àropeti, evaü àro petvà tato kàëajuõhavasena, kàëe pavattaråpaü juõhaü appatvà juõhe pavattaråpaüpa kàëaüpatvà tattheva niruddhaü, tasmà aniccaü dukkhamanattàti tilakkhaõaü àropeti, tato rattivdivavasena, rattiü pavattaråpaü divasaü appatvà tattheva niruddhaü, divasaü pavattaråpampi rattiü appatvà tattheva niruddhaü, tasmà aniccaü dukkhamanattàti tilakkhaõaü àropeti, tato tadeva hattivdivaü pubbaõhàdivasena chakoññhàse katvà pubbaõhe pavatta råpaü majjhaõhaü, majjhanhe pavattaråpaü sàyaõhaü, sàyaõhe pavattaråpaü pañhamayàmaü, pañhamayàme pavattaråpaü majjhimayàmaü, majjhimayàme pavattaråpaü pacchimayàmaü appatvà tattheva niruddhaü, pacchimayàme pavattaråpaü puna pubbaõhaü appatvà tattheva niruddhaü, tasmà aniccaü dukkhamanattàti tilakkhaõaü àropeti, evaüàropetvà puna tasmiü yeva råpe abhikkamapañikkamaàlokanavilo kana sammi¤janapasàraõavasena abhikkame pavattaråpaü àlokanaü, àlokane pavattaråpaü vilokanaü, vilokane pavattaråpaü sammi¤janaü, sammi¤jane pavattaråpaü pasàraõaü appatvà tattheva nirujjhati, tasmà aniccaü dukkhamanattàti tilakkhaõaü àropeti, tato ekapadavàraü uddharaõa atiharaõa vãtiharaõa vossajana sannikkhepana sannirumbhanavasena chakoññhàse karoti, tattha uddharaõaü nàma pàdassa bhumito ukkhipanaü, atiharaõaü nàma purato haraõaü, vãtiharaõaü nàma khàõukaõñaka dãghajàtiàdãsu ki¤cideva disvà ito cito ca pàdasa¤caraõaü, vossajanaü nàma pàdassa heññhà oropanaü, [PTS Page 622] [\q 622/] sannikkhepanaü nàma pañhavãtale ñhapanaü, sannirumhanaü nàma puna pàduddharaõakàle pàdassa pañhaviyà saddhiüabhinippã [SL Page 467] [\x 467/] âanaü, tattha uddharaõe pañhavãdhàtu àpodhàtåti dve dhàtuyo omattà honti mavdà, itarà dve adhimattà honti balavatiyo, tathà atiharaõavãtiharaõesu; vossajanetejodhàtu vàyo dhàtuti dve dhàtuyo omattà honti mandà, itarà dve adhimattà honti balavatiyo, tathà sannikkhepanasannirumbhanesu, evaü chakoññhàse katvà tesaü vasena tasmiü vayovuïdhatthagamaråpe tilakkhaõaü àropeti, kathaü? So iti pañisa¤cikkhati, yà uddharaõe pavattà dhàtuyo, yàni ca tadåpàdàyaråpàni, sabbepete dhammà atiharaõaü appatvà tattheva nirujjhanti, tasmà aniccà dukkhà anattà, tathà atiharaõe pavattà vãtiharaõaü, vãtiharaõe pavattà vossajanaü, vossajane pavattà sannikkhepanaü, sannikkhepane pavattà sannirumbhanaü appatvà tattheva nirujjhanti, iti tattha tattha uppannà itaraü itaraü koññhàsaü appatvà tattha tattheva pabbapabbaü sandhisandhiü odiodhiü hutvà tattakapàle pakkhittatilà viya tañatañàyantà saïkhàrà bijjanti, tasmà aniccà, aniccattà dukkhà, dukkhattà anattàti; tassevaü pabbapabbagate skhàre vipassato råpasammasanaü sukhumaü hoti, sukhumatte ca panassa idaüopammaü: eko kira dàrutinukkàdisu kataparicayo adiññhapubbapadãpo paccantavàsiko nagaramàgamma antaràpaõe jalamànaü padãpaü disvà ekaü purisaü pucchi. Hamho kinnàmetaü evaü manàpanti. Tamenaü so àha: kimettha manàpaü. Padãpo nàmesa, telakkhayena vaññikkhayena ca gatamaggo pissa na pa¤¤àyissatãti. Tama¤¤o evamàha: idampi oëàrikaü, imissà hi vaññiyà anupubbena óayhamànàya tatiyabhàge tatiyabhàge jàlà itarãtaraü padesaü appatvàva nirujjhissatãti. Tama¤¤o evamàha: idampi oëàrikaü, imissà hi aïgulaïgulantare aóóhaïgulaóóhaïgulantare tantumhi tantumhi aüsumhi aüsumhi jàlà itarãtaraü aüsuü appatvàva nirujjhissati. Aüsuü pana mu¤citvàna sakkà jàlaü pa¤¤àpe tunti. [PTS Page 623] [\q 623/] tattha telakkhayena vaññikkhayena ca padãpassa gatamaggopi napa¤¤àyissatãti. Purisassa ¤àõaü viya yogino àdànanikkhepanato vassasatena paricchinnaråpe tilakkhaõàropanaü, vaññiyà tatiyabhàge tatiyabhàge jàlà itarãtaraü padesaü appatvàva nirujjhissatãti purisassa ¤ànaü viya yogino vassasatassa tatiya koññhàsaparicchinne vayovuddhatthagamaråpe tilakkhaõàropanaü, aïgulaïgulantare jàlà itarãtaraü appatvà nirujjhissatãti purisassa ¤àõaü viya yogino dasavassapa¤cavassacatuvassativassadvicassa ekavassaparicchinne råpe tilakkhaõàropanaü, aóóhaïgulaóóhaïgulantare jàlà itarãtaraü appatvàva nirujjhissatãti purisassa ¤àõaü viya yogino ekekautuvasena ekaü vassaü tidhà chadhà ca vibhajitvà catumàsa dvimàsaparicchinne råpe tilakkhaõàropanaü, tantumhi [SL Page 468] [\x 468/] Tantumhi jàlà itarãtaraü appatvàva nirujjhissatãti purisassa ¤àõaü viya yogino kàëajuõhavasena rattivdivavasena eka rattivdivaü chakoññhàse katvà pubbaõhàdivasena ca paricchinne råpe tilakkhaõàropanaü, aüsumhi aüsumhi jàlà itarãtaraü appatvàva nirujjhissatãti purisassa ¤àõaü viya yogino abhikkamà dimasena ceva uddharaõàdãsu ca ekekakoññhàsavasena paricchinne råpe tilakkhaõàropananti. So evaü nànàkàrehi vayo vuddhatthagamaråpe tilakkhaõaü àropetvà puna tadeva råpaü visaïkharitvà1 àhàramayàdivasena dvattaro koññhàse katvà ekeka koññhàse tilakkhaõaü àropeti. Tatrassa àhàramayaü råpaü chàtasuhitavasena pàkañaü hoti, chàtakàle samuññhitaü råpaü hi jhantaü hoti kilantaü jhàmakhàõuko viya aïgàrapacchiyaü nilãnakàko viya ca dubbaõõaü dussaõñhitaü, suhitakàle samuññhitaü dhàtaü pãõitaü mudu siniddhaü phassavantaü hoti, so taü pariggahetvà chàtakàle pavattaråpaü suhitakàlaü appatvà ettheva nirujjhati, suhitakàle samuññhitampi chàtakàlaü appatvà ettheva nirujjhati, tasmà taü aniccaü dukkhamanattàti evaü tattha tilakkhaõaü àropeti. Utumayaü sãtuõhavasena pàkañaü hoti, uõhakàle samuññhitaråpaü hi jhantaü2 hoti kilantaü dubbaõõaü, [PTS Page 624] [\q 624/] sãtautunà samuñañhitaü råpaü dhàtaü pãõitaü mudu phassavantaü siniddhaü hoti, so taü pariggahetvà uõhakàle pavattaråpaü sãtakàlaü appatvà ettheva nirujjhati, sãtakàle pavattaråpaü uõhakàlaü appatvà ettheva nirujjhati, tasmà taü aniccaü dukkhamanattàti evaü tattha tilakkhaõaü àropeti, kammajaü àyatanadvàravasena pàkañaü hoti, cakkhudvàrasmiü hi cakkhukàyabhàvadasakavasena tiüsakammaja råpàni, upatthambhakàni pana tesaü utucittàhàrasamuññhànàni catumãsatãti catupaõõàsa honti, tathà sotaghàõajivhà dvàresu, kàyadvàre kàyabhàvadasakavasena ceva utusamuññhànàdivasena ca catu cattàëãsa, manodvàre hadayavatthukàyabhàvadasakavasena ceva utu samuññhànàdivasena ca catupaõõàsameva, so sabbampi taü råpaü pariggahetvà cakkhudvàre pavattaråpaü ghàõadvàraü, ghàõadvàre pavatta råpaü jivhàdvàraü, jivhàdvàre pavattaråpaü kàyadvàraü, kàyadvàre pavattaråpaü manodvàraü appatvà ettheva nirujjhati, tasmà taü aniccaü dukkhamanattàti evaü tattha tilakkhaõaü àropeti. Citta samuññhànaü somanassita domanassitavasena pàkañaü hoti, somanassitakàle uppannaü hi råpaü siniddhaü mudu pãõitaü phassavantaü hoti, domanassitakàle uppannaü jhantaü kilantaü dubbaõõaü 1. Visaïyaritvàti. Katthaci. 2. Sã. Vijjhattaü. [SL Page 469] [\x 469/] Hoti, so taü pariggahetvà somanassitakàlena pavattaråpaü domanassitakàlaü appatvà ettheva nirujjhati, domanassitakàle pavattaråpaü somanassitakàlaü appatvà ettheva nirujjhati, tasmà tampi aniccaü dukkhamanattàti evaü tattha tilakkhaõaü àropeti, tassevaü cittasamuññhànaü råpaü pariggahetvà tattha tilakkhaõaü àropayato ayamattho pàkañohoti: - Jãvitaü attabhàvo ca sukhadukkhà ca kevalà, Ekacittasamàyuttà lahuso vattate khaõo. Cullàsãtisahassàni kappaü tiññhanti ye marå, Natveva tepi tiññhanti vihi cittehi samehità. [PTS Page 625] [\q 625/] Ye niruddhà marantassa tiññhamànassa và idha, Sabbeva sadisà khandhà gatà appañisandhikà. Anantarà ca ye bhaggà ye ca bhaggà anàgate, Tadantarà niruddhànaü vesamaü natthi lakkhaõe. Anibbattena na jàto paccuppannena jivati, Cittabhaïgà mato loko pa¤¤atti paramatthiyà. Anidhànagatà bhaggà pu¤jo natthi anàgato, Nibbattà yepi tiññhanti àragge sàsapåpamà. Nibbattàna¤ca dhammànaü bhaïgo nesaü purakkhato, Palokadhammà tiññhanti puràõehi amissità. Adassanàto àyanti bhaggà gacchantyadassanaü, Vipajuppàdova àkàse uppajjanti vayanti càti. Evaü àhàramayàdisu tilakkhaõaü àropetvà puna dhammatàråpe tilakkhaõaü àropeti, dhammatàråpaü nàma bahiddhà anindriyabaddhaü ayalohatipusãsasuvaõõarajata muttàmaõiveëuriyasaükhasilàpavàëa lohitaïkamasàragallabhumipàsàõa pabbatatiõarukkhalatàdi bhedaü vivaññakappato paññhàya uppajjanakaråpaü. Tadassa asokaïkuràdi vasena pàkañaühoti, asokaïkuraü hi àditova tanurattaü hoti, tato dvãhatãhaccayena ghanarattaü, puna dvãhatãhaccayena mandarattaü, tato haritapañhñhavañhñhaü, tato nãlapaõõavaõõaü, nãla paõõavaõõakàlato pana paññhàya sabhàgaråpasantatimanuppabandhà payamànaü saüvaccharamattena paõóupalàsaü hutvà vaõñato chijjitvà [SL Page 470] [\x 470/] Patati, so taü pariggahetvà tanurattakàle pavattaråpaü pana rattakàlaü appatvàva nirujjhati, ghanarattakàle pavattaråpaü mandarattakàlaü, mandarattakàle pavattaråpaü taruõapallavavaõõa kàlaü; taruõapallavavaõõakàle pavattaü pariõatapallavavaõõa kàlaü, pariõatapallavavaõõakàle pavattaü pariõatapallavavaõõakàlaü, haritapaõõavaõõakàle pavattaü nãlapaõõavaõõakàlaü, nila paõõavaõõakàle pavattaü paõóupalàsakàlaü, paõóupalàsakàle pavattaü vaõñato chijjitvà [PTS Page 626] [\q 626/] patanakàlaü appatvàva nirujjhathi, tasmà taü aniccaü dukkhamanattàti tilakkhaõaü àropeti. Evaü tattha tilakkhaõaü àropetvà iminà nayenasabbampi dhammatàråpaü samma sati, evaü tàva råpasattakavasena tilakkhaõaü àropetvà saïkhàre sammasati. Yampana vuttaü "aråpasattakavasenà"ti. Tattha ayaü màtikà: kalàpato yamakato khaõikato pañipàñito diññhiugghàñanato mànasamugghàtanato nikantipariyàdànatoti. Tattha kalàpatot phassapa¤camakà dhammà. Kathaü kalàpato sammasatãti? Idha bhikkhå iti pañisa¤cikkhati: - ye "ime kesà aniccà dukkhà anattà"ti samma sane uppannà phassapa¤camakà dhammà, "ye ca lomà aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca nakhà aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca dantà aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca taco aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca maüsaü aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca nahàru aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca aññhi aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca aññhima¤jaü aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca vakkaü aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca hadayaü aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca yakanaü aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca kilomakaü aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca pihakaü aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca papphàsaü aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca antaü aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca antaguõaü aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca udariyaü aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca karãsaü aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca pittaü aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca semhaü aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca pubbo aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca lohitaü aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca sedo aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca medo aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca assu aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca vasà aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca khelo aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca siïghànikà aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca lasikà aniccà dukkhà anattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, ye ca matthaluïgaü aniccaü dukkha manattà"ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà, sabbe te itarãtaraü appatvà pabbapabbaü odhiodhaü hutvà tatta kapàle pakkhittatilà viya tañatañàyantà vinaññhà, tasmà aniccà dukkhà anattàti. Ayaü tàva visuddhikathayaü nayo. Ariyavaüsa kathà yampana heññhà råpasattake sattasu ñhànesu råpaü aniccaü dukkha manattàti pavattaü cittaü aparena cittena aniccaü dukkhama nattàti sammasanto kalàpato sammasatãti vuttaü, taü yuttataraü, tasmà sosanipi teneva nayena vibhajissàma. "Yamakato"ti idha bhikkhu àdànanikkheparåpaü aniccaü dukkhamanattàti sammasitvà tampi cittaü aparena cittena aniccaü dukkhamanattàti sammasati, vayovuddhatthagamaråpaü aniccaü dukkhamanattàti sammasitvà tampi cittaü aparena cittena aniccaü dukkhamanattàti sammasati, àhàramayaü utumayaü kammajaü citta samuññhànaü dhammatàråpaü aniccaü dukkhamanattàti sammasitvà tampi cittaü aparena cittena aniccaü dukkhamanattàti sammasati; evaü yamakato sammasati nàma. Khaõikatoti idha bhikkhu àdàna nikkheparåpaü aniccaü dukkhamanattàti sammasitvà taü pañhamacittaü. Dutiyacittena, dutiyaü tatiyena, tatiyaü catutthenaü, catutthaü pacamena etampi aniccaü dukkhamanattàti sammasati. Vayovuddhatthagama råpaü àhàramayaü utumayaü kammajaü [PTS Page 627] [\q 627/] cittasamuññhànaü dhammatàråpaü aniccaü dukkhamanattàti sammasitvà taü pañhamacittaü dutiyacittena, dutiyaü tatiyena, tatiyaü catutthena, catutthaü padvamena etampi aniccaü dukkhamanattàti sammasati; evaü råpapariggàhakacittato [SL Page 471] [\x 471/] Paññhàya cattàri cattàri sammasanto dhaõikato sammasati nàma. Pañipàñitoti àdànanikkheparåpaü aniccaü dukkhamanattàti sammasitvà taü pañhamacittaü dutiyacittena, dutiyaü tatiyena, tatiyaü catutthena catutathaü paücamena, paücamena caññhamena caññhamena sattamena sattamena aññhamena aññhamena navamena navamena dasamaü ekàdasamena etampi aniccaü dukkhamanattàti sammasati. Vayovuddhatthagamaråpaü àhàramayaü utumayaü kammajaü cittasamuññhànaü dhammatàråpaü aniccaü dukkhamanattàti sammasitvàtaü pañhamacittaü dutiyacittena, dutiyaü tatiyena -pe- dasamaü ekàdasa mena etampi aniccaü dukkhamanattàtievaü vipassanàpañipàñiyà sakalampi divasabhàgaü sammasituü vaññeyya; yàva dasamacittasammasanà pana råpakammaññhànampi aråpakammaññhànampi paguõaü hoti, tasmà dasame yeva ñhapetabbanti vuttaü, evaü sammasanto pañipàñito sammasati nàma, diññhiugghàñanato mànaugghàmanato nikantipariyàdànatoti imesu tãsu visuü sammasananayo nàma natthi, yampi netaü heññhàråpaü idha ca arupaü pariggahitaü, taü passanto råpà råpato uddhaü a¤¤aü sattaü nàma na passati, sattassa adassa nato paññhàya sattasa¤¤àugghàñità hoti. Sattasa¤¤aü ugghàñitacittena saïkhàre pariggaõhato diññhi nåppajjati, diññhiyà anuppajjamànàya diññhi ugghàñiyà nàma hoti, diññhiü ugghàñita cittena saïkhàre pariggaõhato màno nåppajjati. Màne anuppajjante màno samugghàñito nàma hoti, mànaü samugghàñita cittena saïkhàre pariggaõhato taõhà nåppajjati, taõhàya anuppajjantiyà nikanti pariyàdinnà nàma hotãti idaü tàva visuddhikathàyaü vuttaü, ariyavaüsakathàyaü pana "diññhiugghàñanato màna samugghàñanato nikantipariyàdànato"ti màtikaü ñhapetvà ayaü nayo dassito, "ahaü vipassàmi, mamavipassanà"ti gaõhato hi diññhisamugghàñanaü nàma na hoti, saïkhàràva [PTS Page 628] [\q 628/] saïkhàre vipassanti sammasanti vavatthapenti pariggaõhanti paricchindhantãti gaõhato pana diññhiugghàñanaünàma hoti, " suññhu vipassàmi, manàpaü vipassàmã"ti gaõhato mànasamugghàto nàma na hoti, saïkhàràva saïkhàre vipassanti sammasanti vavatthapenti pariggaõhanti paricchindantãti gaõhato pana mànasamugghàto nàma hoti, vipassituü sakko mãti vipassanaü assàdentassa nikantiparaayàdànaü nàma na hoti, saïkhàràva saïkhàre vipassanti sammasanti vavatthapenti pariggaõhanti paricchindantãti gaõhato pana nikanti pariyàdànaü nàma hoti, sace saïkhàrà attà bhaveyyåü, attàti gahetuü vaññeyyåü, anattà ca pana attàti gahità, tasmà te avasavattanaññhena anattà, hutvà abhàvaññhena aniccà, uppàdavayapatipãëanaññhena dukkhàti passato diññhiugghàñanaü nàma hoti. Sacesaïkhàrà niccà bhaveyyuü, niccàti gahetuü vaññeyyuü, aniccà ca pana niccàti gahità, tasmà te hutvà abàvaññhena aniccà, uppàdavayapatãpãëa [SL Page 472] [\x 472/] Naññhena dukkhà, avasavattanaññhena anattàti passato màna samugghàto nàma hoti. Sace saïkhàrà sukhà bhaveyyuü, sukhàti gahetuü vaññeyyuü, dukkhà ca pana sukhàti gahità, tasmà te uppàda vayapatipãëanaññhena dukkhà, hutvà abhàvaññhena aniccà, avasavattanaññhena anattàti passato nikantipariyàdànaü nàma hoti. Evaü saïkhàre anattato passantassa diññhisamugghàñanaü nàma hoti, aniccato passantassa mànasamugghàmanaü nàma hoti. Dukkhato passantassa nikantipariyàdànaü nàma hoti, itiayaü vipassanà attano attano ñhàne yeva tiññhatãti. Evaü aråpa sattakavasenàpitilakkhaõaü àropetvà saïkhàre sammasati, ettàvatà panassa råpakammaññhànampi aråpakammaññhànampi paguõaü hoti. So evaü paguõaråpàråpakammaññhàno yà upari bhaïgànupassa nato paññhàya pahànapari¤¤àvasena sabbàkàrato pattabbà aññhà rasa mahàvipassanà, tàsaü idheva tàva ekadesaü pañivijjhanto tappañipakkhe dhamme pajahati, aññhàrasamahàvipassanà nàma aniccà nupassanàdikà pa¤¤à, yàsu aniccànupassanaü bhàvento nicca sa¤¤aü pajahati, dukkhànupassanaü [PTS Page 629] [\q 629/] bhàvento sukhasa¤¤aü pajahati, anattànupassanaü bhàvento attasa¤¤aü pajahati, nibbidànu passanaü bhàvento nandiü pajahati, viràgànupassanaü bhàvento ràgaü pajahati, nirodhànupassanaü bàvento samudayaü pajahati, pañinissaggànupassanaü bhàvento àdànaü pajahati, khayànupassanaü bhàvento ghanasa¤¤aü pajahati, vayànupassanaü bhàvento àyåhanaü pajahati, vipariõàmànupassanaü bhàvento dhuvasa¤¤aü pajahati, animittànupassanaü bhàvento nimittaü pajahati, appaõihitànupassanaü bhàvento paõidhiü pajahati, su¤¤atànu passanaü bhàvento abinivesaü pajahati, adhipa¤¤àdhammavipassanaü bhàvento sàràdànàbinivesaü pajahati, yathàbhåta¤àõadassanaü bhàvento sammohàbhinivesaü pajahati, àdãnavànupassanaü bhàvento sammohàbhinivesaü pajahati, àdãnavànupassanaü bhàvento àlayàbhinivesaü pajahati, pañisaïkhànupassanaü bhàvento appañisaïkhaü pajahati, vivaññànupassanaü bhàvento saüyogàbhini vesaü pajahati, tàsu yasmà iminà aniccàdilakkhaõattayavasena saïkhàrà diññhà, tasmà aniccadukkhaanattànupassanà pañividdhà honti, yasmà ca yà ca aniccànupassanà yà ca animittànupassanà ime dhammà ekaññhà, vya¤janameva nànaü, tathà yà ca dukkhànu passanà yà ca appaõihitànupassanà ime dhammà ekaññhà vya¤jana meva nànaü, yà ca anattànupassanà yà ca su¤¤atànupassanà ime dhammà ekaññhà, vya¤janameva nànanti ca vuttaü, tasmà tàpi pañividdhà honti. Adhipa¤¤àdhammavipassanà pana sabbàpi vipassanà, yathàbhåta¤àõadassanaü kaïkhàvitaraõavisuddhiyà eva saïgahãtaü, ità idampi dvayaü pañividdhameva hoti, sesesu vipassanà¤àõesu ki¤ci [SL Page 473] [\x 473/] Pañividdhaü, ki¤ci appañividdhaü, tesaü vibhàgaü parato àvãkarissàma, yadeva hi pañividdhaü, taü sandhàya idaü vuttaü "evaü paguõaråpàråpa kammaññhàno yà upari bhaïgànupassanato paññhàya pahànapari¤¤àvasena sabbàkàrato pattabbà aññhàrasa mahàvipassanà- tàsaü idheva tàva ekadesaü pañivijjhanto tappañipakkhe dhamme pajahatã"ti. So evaü aniccànupassanàdi pañipakkhànaü niccasa¤¤àdãnaü pahànena visuddha¤àõo sammasana¤àõassa pàraü ganatvà yaü taü sammasanaü ¤àõànantaraü "paccuppannànaü [PTS Page 630] [\q 630/] dhammànaü vipariõàmànu passane pa¤¤à udayabbayànupassane ¤àõaü"ti udayabbayànu passanaü vuttaütassa adhigamàya yogaü àrabhati. ârabhamàno ca saïkhepato tàva àrabhati, tatràyaü pàëi: - kathaü? "Paccuppannànaü dhammànaü vipariõàmànupassane pa¤¤à udayabbayànupassaõe ¤àõaü, jàtaü råpaü paccuppannaü, tassa nibbattilakkhaõaü udayo, vipariõàmalakkhaõaü vayo, anupassanà ¤àõaü, jàtà vedanà paccuppannà, tassà nibbattilakkhaõà udayo, viparinàma lakkhaõaü vayo, anupassanà ¤àõaü jàtaü sa¤¤à paccuppannà tassà nibbattilakkhaõaü udayo, viparinàma lakkhaõaü vayo, anupassanà ¤àõaü jàtaü saïkhàrà paccuppannà tassà nibbattilakkhaõaü udayo, viparinàma lakkhaõaü vayo, anupassanà ¤àõaü jàtaü vi¤¤àõaü paccuppannà tassà nibbattilakkhaõaü udayo, viparinàma lakkhaõaü vayo, anupassanà ¤àõaü jàtaü cakkhu paccuppannà tassà nibbattilakkhaõaü udayo, viparinàma lakkhaõaü vayo, anupassanà ¤àõaü jàto bhavo paccuppanno, tassa nibbattilakkhaõaü udayo, vipariõàmalakkhaõaü vayo, anu passanà ¤àõa"nti. [A] so iminà pàëinayena jàtassa nàmaråpassa nibbattilakkhaõaü jàtiü uppàdaü abhinavàkàraü udayotivipari õàmalakkhaõaü khayaü bhaïgaü vayoti samanupassati. So evaü pajà nàti: imassa nàmaråpassa uppattito pubbe anuppannassa ràsi và nicayo và natthi, uppajjamànassàpi ràsito và nicayato và àgamanaü nàma natthi, nirujjhamànassàpi disàvidisàgamanaü nàma natthi, niruddhassàpi ekasmiü ñhàne ràsito nicayato nidhànato avaññhànaü nàma natthi, yathà pana vãõàya vàdiyamànàya uppannassa saddassa neva uppattito pubbe sannicayo atthi, na uppajjamàno sannicayo àgato, na nirujjhamànassa disàvidisàgamanaü atthi, na niruïdho katthaci sannicito tiññhati, athakho vãõadva upavãõadva purisassa ca tajjaü vàyàmaü pañicca ahutvà sambhoti, hutvà pati veti, evaü sabbepi råpàråpino dhammà ahutvà sambhonti, hutvà pativentãti evaü saïkhepato udayabbayamanasikàraü katvà puna yàni- etasseva udayabbaya¤àõassa vibhaïge avijjàsamudayà råpasamudàya råpasamudayo'ti paccayasamudayaññhena råpakkhandhassa udayaü passati, 'kammasamudayà àhàrasamudayà råpasamudayoti paccayasamudayaññhena råpakkhandhassa udayaü passatinibbatti lakkhaõaü passanto pi råpakkhandhassa udayaü passati, råpakkhandhassa udayaü passanto imàni padva lakkhaõàni passati, avijjànirodhà råpanirodhoti paccayanirodhaññhena råpakkhandhassa vayaü passati, taõhànirodhà [A.] Paññhànapaëi ¤àõakathà. [SL Page 474] [\x 474/] Kammanirodhà- àhàranirodhà- råpanirodhoti paccayanirodhaññhena råpakkhandhassa vayaü [PTS Page 631] [\q 631/] passati, vipariõàmalakkhaõaü passantopi råpakkhandhassa vayaü passati, råpakkhandhassa vayaü passantopi imàni pa¤calakkhaõàni passati, tathà avijjàsamudayà vedanàsamudayoti paccayasamudayaññhena vedanàkkhandhassa udayaü passati, taõhà samudayà kammasamudayo phassasamudayà vedanàsamudayoti paccayasamudayaññhena vedanàkkhandhassa udayaü passati, nibbattilakkhaõaü passantopi vedanàkkhandhassa udayaü passati, vedanàkkhandhassa udayaü passanto imàni pa¤ca lakkhaõàni passati, avijjànirodhà taõhànirodhà kammanirodhà phassanirodhà vedanànirodhoti paccayanirodhaññhena vedanàkkhandhassa vayaü passati, vipariõàmalakkhaõaü passantopi vedanàkkhandhassa vayaü passati, vedanàkkhandhassa vayaü passanto imàni pa¤ca lakkhaõàni passati, vedanàkkhandhassa viya ca sa¤¤à saïkhàravi¤¤àõakkhandhànaü. Ayaü pana viseso: - vi¤¤àõakkhandhassa phassaññhàne nàmaråpasamudayà nàmaråpanirodhàti, evaü ekekassa khandhassa udayabbayadassane dasa dasa katvà pa¤¤àsalakkhaõàni vuttàni, tesaü vasena evampi råpassa udayo, evampi råpassavayo, evampi råpaü udeti, evampi råpaü vetãti paccayato ceva khaõato ca vitthàrena manasikàraü karoti, tassevaü karoto iti kirime dhammà ahutvà sambhonti, hutvà pativentãti ¤àõaü misadataraü hoti, tassevaü paccayato ceva khaõato ca dvedhà udayabbayaü passato saccapañiccasamuppàdanayalakkhaõabhedà pàkañà honti. Yaü hi so avijjàdisamudayà khandhànaü samudayaü avijàdi nirodhà khandhànaü nirodhaü passati, idamassa paccayato udayabbaya dassanaü. Yaü pana nibbattilakkhaõavipariõàmalakkhaõàni passanto khandhànaü udayabbayaü passati, idamassa khaõatoudayabbayadassanaü, uppattikkhaõa yeva hi nibbattilakkhaõaü, bhaïgakkhaõeva vipariõàmalakkhaõaü, iccassevaü paccayato ceva khaõato ca dvedhà udayabbayaü passato paccayato udayadassanena samudayasaccaü pàkañaü hoti janakàvabodhato, [PTS Page 632] [\q 632/] khaõato udayadassanena dukkhasaccaü pàkañaü hoti jàtidukkhàvabodhato, paccayato vayadassanena nirodhasaccaü pàkañaü hoti paccayànuppàdena1 paccayavataü anuppàdàvabodhato, khaõato vayadassanena dukkhasaccameva pàkañaü hoti maraõadukkhàvabodhato, yadvassa udayabbayadassanaü maggo càyaü lokikoti maggasaccaüpàkañaü hoti tattha sammohavighàtato, paccayato cassa udayadassanena anulomapañiccasamuppàdo pàkaño hoti, imasmiü sati idaü hotãti avabodhato, paccayato vayadassanena pañilomapañiccasamuppàdo pàkaño hoti imassa 1. Ma. Paccayànuppàdanena. [SL Page 475] [\x 475/] Nirodhà idaü nirujjhatãti avabodhato, khaõato pana udayabbaya dassanena pañiccasamuppannà dhammà pàkañà honti saïghatalakkhaõàvabodhato. Udayabbayavanto hi saïkhatà, te ca pañiccasamuppannàti. Paccayato cassa udayadassanena ekattanayo pàkaño hoti, hetuphalasambavdhena santànassa anupacchedàva bodhato, atha suññhutaraü ucchedadiññhiü pajahati, khaõato udayadassanena nànattanayo pàkaño hoti, navanavànaüuppàdavabodhato, atha suññhutaraü sassatadiññhiü pajahati. Paccayato cassa udayabbayadassanena avyàpàranayo pàkaño hoti, dhammànaü avasa vattibhàvàvabodhato, atha suññhutaraü attadiññhiü pajahati. Paccayato pana udayadassanena Evaü dhammatànayo pàkaño hoti, paccayànu råpena phassa uppàdavabodhato, atha suññhutaraü akiriyadiññhiü pajahati. Paccayato cassa udayadassanena anattalakkhaõaü pàkañaü hoti, dhammànaü nirãhakattapaccayapañibaddhavuttitàvabodhato. Khaõato udayabbayadassanena aniccalakkhaõaü pàkañaü hoti hutvà abhàvàvabodhato pubbantàparantavicekàvabodhate ca. Dukkhalakkhaõaü pi pàkañaü hoti udayabbayehi patipãëanàvabodhato, sabhàvalakkhaõampi pàkañaü hoti udayabbayapariccinnàvabedadhato, sabhàvalakkhaõe saïghatalakkhaõassa tàvakàlikattampi pàkañaü hoti, udayakkhaõe vayassa vayakkhaõe ca udayassa abhàvàva bodhatoti. Tassevaü pàkañãbhåtasaccapañiccasamuppàdanayalakkhaõa bhedassa evaü kira nàmive dhammà anuppannapubbà uppajjanti, uppannà nirujjhantãti niccanavàva [PTS Page 633] [\q 633/] hutvà saïkhàrà upaññhahanti na kevalaü ca niccanavà, suriyuggamane ussàvabivdu viya udakabubbuëo viya udake daõóaràji viya àragge sàsapo viya vijjuppàdo viya ca parittaññhàyino, màyà varãci supinanta alàtacakka gandhabbanagara pheõa kadaliàdayo viya asàrà nissàrà càtipi upaññhahanti. Ettàvatànena vayadhammameva uppajjati uppannaü ca vayaü upetãti iminà àkàrena samapa¤¤àsa lakkhaõànipañivijjhitvà ñhitaü udayabbayànupassanaü nàma taruõavipassanà¤àõaü adhigataü hoti, yassa adhigamà àraddha vipassakoti saïkhaü gacchati. Athassa imàya taruõavipassanàya àraddhavipassakassa dasa vipassa nåpakkilesà uppajjanti, vipassanåpakkilesà hi pañivedhappattassa ariyasàvakassa ceva vippañipannakassa ca nikkhittakammaññhànassa kusãtapuggalassa nåppajjanti, sammàpañipannakassa pana yuttapayuttassa àraddhavipassakassa kulaputtassa uppajjantiyeva. Katame pana te dasa upakkilesàti: obhàso ¤àõaü pãti passaddhi sukhaü adhi mojho paggaho upaññhànaü upekkhà nikantiti. Vuttaü hetaü: - "kathaü dhammuddhaccaviggahitamànasaü hoti? Aniccato manasi karoto obhàso uppajjati, obhàso dhammoti obhàsaü àvajjati, [SL Page 476] [\x 476/] Tato vikkhepo uddhaccaü, tena uddhaccena viggahitamànaso aniccato upaññhànaü yathàbhåtaü nappajànàti, dukkhato upaññhànaü yathàbhåtaü nappajànàti anatta to upaññhànaü yathàbhåtaü nappajànàti. Tathà aniccato manasi karoto ¤àõaü uppajti upaññhànaü yathàbhåtaü nappajànàti. Pãti passaddhi sukhaü adhimokkho paggàho upaññhànaü upekkhà nikanti uppajjati, nikanti dhammoti nikantiü àvajjati, tato vikkhepo uddhaccaü. Tena uddhaccena viggahitamànaso aniccato upaññhànaü yathàbhåtaü [PTS Page 634] [\q 634/] nappajànàti. Dukkhato upaññhànaü yathàbhåtaü nappajànàti. Anattato apaññhànaü yathàbhåtaü nappajànàtãti. Tattha obhàsoti vipassanobhàso, tasmiü uppanne yogavacaro " na vata me ito pubbe evaråpo obhàso uppannapubbo, addhà maggappattosmi phalappattosmi"ti amaggameva maggoti aphalameva phalanti gaõhàti, tassaamaggaü maggoti aphalaü phalanti gaõhato vipassanàvãthi ukkantà nàma hoti, soattano måla kammaññhànaü vissajjetvà obhàsameva assàdento nisãdati, so kho panàyaü obhàso kassaci bhikkhuno pallaïkaññhànamattameva obhàsento uppajjati, kassaci anto gabbhaü, kassaci bahi gabbhampi, kassaci sakalavihàraü, gàvutaü, aóheyojanaü, yojanaü, dviyojanaü, tiyojanaü, kassaci pañhavitalato yàva akañiññhabrahma lokà ekàlokaü kurumàno, bhagavato pana dasasahassãloka dhàtuü obhàsento udapàdi. Evaü vemattatàya cassa idaü vatthu: cittalapabbate kira dvikuóóagehassa anto dve therà nisãdiüsu, taü divasaü ca kàëapakkhuposatho hoti, meghapañalacchannà disà, rattibhàge caturaïgasamannàgataü tamaü vattati. Atheko thero àha, bhante mayhaü idàni cetiyaïgaõamhi sãhàsane pa¤cavaõõàni kusumàni pa¤¤àyantãti. Taü itaro àha: anacchariyaü àvuso kathesi mayhaü manetarahi mahàsamuddamhi yojanaññhàne macchakacchapà pa¤¤àyantãti. Ayaü pana vipassanupakkileso ye bhuyyena samathavipassanàlàbhino uppajjati, so samàpatticikkhamhitànaü kilesànaü asamudàcàrato arahà ahanti cittaü uppàdeti uccavàlikavàsi mahànàgatthero viya haïkanavàsã mahàdattatthero viya cittalapabbate nikapennakapadhànagharavàsã cullasumanatthero viya ca. Tatridaü ekavatthuparidãpanaü: talaïgaravàsã dhammadinnatthero kira nàma eko pabhinnapañisambhido mahàkhãõàsavo mahato bhikkhu saïghassa ovàdadàyako ahosi, so ekadivasaü attano divàññhàne nisãditvà "kinnukho amhàkaü àcariyassa uccavàlikavàsi mahànàgattherassa [PTS Page 635] [\q 635/] samaõabhàvakiccaü matthakappattaü no"ti àvajjento puthujjanabhàvamevassa disvà mayi agacchante puthujjanakàlakiriya meva karissatãti ca ¤atvà iddhiyà vehàsaü uppatitvà divàññhàno [A.] Paññhànapàëi - yuganandhakathà. [SL Page 477] [\x 477/] Nisinnassa therassa samãpe orohitvà vanditvà vattaü dassetvà ekamantaü nisãdi, kiü àvuso dhammadinna akàle àgatosãti ca vutte pa¤haü bhante pucchituü àgatomhãti àha, tato pucchà vuso jànamànà kathayissàmàti vutte pa¤hasahassaü pucchi, theropucchitapucchitaü asajjamànova kathesi, tato "atitikkhaü vo bhante ¤àõaü, kadà tumhehi ayaü dhammo adhigato"ti vutte ito saññhivassakàle àvusoti àha, samàdhimpi bhante vakaü hatthiü màpe thàti, thero sabbasetaü hatthiü màpesi, idàni bhante yathà ayaü hatthi a¤citakaõõo pasàritanaïguññho soõóaü mukho pakkhitvà bheravaü ko¤canàdaü karonto tumhàkaü abhimukhaü1 àgacchati tathà naü karothàti. Thero tathà katvà vegena àgacchato hatthissa bheravaü àkàraü disvà uññhàya palàyitumàraddho, tamenaü khãõàsavassa sàrajjaü nàma hotãti àha. So tamhi kàleattano puthujjanabhàvaü ¤atvà " avassayo me àvuso dhammadinna hohã"ti vatvà pàdamåle ukkuñikaü nisãdi, bhante tumhàkaü avassayo bhavissàmiccevàhaü àgato mà cintayitthàti kammaññhànaü kathesi, thero kammaññhànaü gahetvà caïkamaü àruyha tatiye pada vàre aggaphalaü arahattaü pàpuõi; thero kira dosacarito ahosi, evaråpà bhikkhå obhàse kampanti. ¥àõanti vipassanà ¤àõaü, tassa kira råpàråpadhamme tulayantassa tãrayantassa vissaññha indavajiramiva avihatavegaü tikhiõaü såramativisadaü ¤àõaü uppajjati. Pãtãti vipassanà pãti, tassa kira tasmiü samaye khuddakà pãtikhaõikà pãti okkantikà pãti ubbegà pãti pharaõà pãtãti ayaü padvavidhà pãti sakalasarãraü pårayamànà uppajjati, passaddhãti vipassanàpassaddhi, tassa kira tasmiü samaye rattiññhàne và divàññhàne và nisinnassa kàyacittànaü [PTS Page 636] [\q 636/] neva daratho na gàravaü na kakkhalatà na akamma¤¤atà na gela¤¤aü na vaïkatà hoti, athakho panassa kàyacittàni passaddhàni lahåni muduni kamma¤¤àni suvisadàni ujukàni yeva honti. So imehi passaddhàdãhi anuggahitakàyacitto tasmiü samaye amànusiü nàma ratiü anubhavati, yaü sandhàya vuttaü: - Su¤¤àgàraü paviññhassa santacittassa bhikkhuno, Amànusã ratã hoti sammà dhammaü vipassato. Yato yato sammasati khandhànaü udayabbayaü, Labhatã pãtipàmojjaü amataü taü vijànatanti, [a] 1. Ma. 1. Abhimukho [a.] Dhammapadabhikkhuvagga. [SL Page 478] [\x 478/] Evamassa imaü amànusiü ratiü sàdhayamànà lahutàdisampayuttà passaddhi uppajjati. Sukhanti vipassanàsukhaü, tassa kira tasmiü samaye sakalasarãraü abhisandayamànaü atipaõitaü sukhaü uppajjati. Adhi mokkhoti saddhà, vipassanàsampayuttà hissa cittacetasikànaü atisayapasàdabhåtà balavatã saddhà uppajjati. Paggàhoti viriyaü, vipassanàsampayuttameva hissa asithilaü anaccàraddhaü supaggahitaü viriyaü uppajjati. Upaññhànanti sati, vipassanàsampayuttà yeva hissa supaññhità supatiññhità nikhàtà acalà pabbataràjasadisà satiuppajjati. So yaü yaü ñhànaü àvajjati samannàharati manasikaroti paccavekkhati, taütaü ñhànamassa okkhanditvà pakkhanditvà dibba cakkhuno paraloko viya satiyà upaññhàti. Upekkhàti vipassa nåpekkhàceva àvajjanåpekkhà ca, tasmiü hissa samaye sabbasaïkhàresu majjhattabhåtà vipassanåpekkhà pi balavatã uppajjati, manodvàre àvajjanåpekkhàpi. Sà bhissa taü taü ñhànaü àvajjantassa vissaññhaindavajiramiva pattapuñe pakkhittatattanàràco viya sårà tikhiõà hutvà vahatã. Nikantãti vipassanànikanti; evaü obhàsàdi patimaõóitàya hissa vipassanàya àlayaü kurumànà sukhumà santà kàrà nikanti uppajjati, yà nikanti kilesoti pariggahetumpi [PTS Page 637] [\q 637/] na sakkà hoti. Yathà ca obhàse evaüetesupi a¤¤atarasmiü uppanne yogàvacaro " na vata me ito pubbe evaråpaü¤àõaü uppannapubbaü, evaråpà pãti, passaddhi, sukhaü, adhi mokho, paggàho, upaññhànaü, upekkhà, nikanti uppanna pubbà, addhà maggappatosmi phalappattosmã"ti amaggameva maggoti aphalameva ca phalanti gaõhàti; tassa amaggaü maggoti aphalaü phalanti gaõhato vipassanà vãthi ukkantà nàma hoti: so attano målakammaññhànaü vissajkcho nikantimeva assà dento nisãdatãti ettha ca obhàsàdayo upakkhilesavatthutàya upakkilesàti vuttà, na akusalattà nikanti pana upakkileso ceva upakkakilesavatthu ca, vathevaseneva cete dasa, gàhavasena pana samatiüsa honti. Kathaü?Mama obhàso uppannoti gaõhato hi diññhigàho hoti, manàpo vata obhàso uppannoti gaõhato mànagàho, obhàsaü assàdayato taõhàgàho, iti obhàse diññhimànataõhàvasena tayo gàhà; tathà sesesupiti evaü gàhavasena samatiüsa upakkilesà honti. Tesaü vasena akusalo avyatto yogàvacaro obhàsàdisu kampati vikkhippati, obhàsàdisu ekekaü etaü mama esohamasmi eso me attàti samanupassati. Tenàhu poràõà: - Obhàse ceva ¤àõe ca pãtiyà ca vikampati, Passaddhiyà sukhe ceva yehi cittaü pavedhati. [SL Page 479] [\x 479/] Adhimokkhe ca paggàhe upaññhàne ca kampati, Upekkhàvajjanàyaü ca upekkhàya nikantiyàti. Kusalo pana paõóito vyatto buddhisampanno yogàvacaro obhàsàdisu uppannesu ayaü kho me obhàse uppanno so kho panàyaü anicco saïkhato pañiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo viràgadhammo nirodhadhammoti itivà taü pa¤¤àya paricchindati upa parikkhati, athavà panassa evaü hoti, sace obhàso attà bhaveyya, attàti gahetuü vaññeyya, anattà ca panàyaü attàti gahito, tasmà soavasavattanaññhena anattà, hutvà abhàvaññhena anicco, uppàdavayapatipãëanaññhena dukkhàti sabbaü aråpasattake vutta nayena vitthàretabbaü, yathàca obhàse, evaü sesesupi. So evaü upaparikkhitvà obhàsaü netaü mama - nesohamasmi - na me soattàti samanupassati, [PTS Page 638] [\q 638/] ¤àõaü -pe- nikantiü netaü mama- neso hamasmi - na me so attàti samanupassati, evaü samanupassanto obhàsàdisu na kampati na vedhati. Tenàhu poràõà: - Imàni dasa ñhànàni pa¤¤à yassa parãcità, Dhammuddhaccakusalo hoti na ca vikkhepaü gacchatãti. So evaü vikkhepaü agacchanto taü samatiüsavidhaü upakkilasa jañi vijaññhevàobhàsàdayo dhammà na maggo upakkilesavimuttaü pana vithipañipannaü vipassanà¤àõaü maggoti maggaü ca amaggaü ca vavatthapeti. Tassevaü ayaü maggo ayaü na maggoti magga¤ca ca amagga¤ca ¤atvà ñhitaü ¤àõaü maggàmagga ¤àõadassana visuddhãti vedi tabbaü. Ettàvatà ca pana tena tiõõaü saccànaü vavatthànaü kataü hoti, kathaü? Diññhivisuddhiyaü tàva nàmaråpassa vavatthàpanena dukkha saccassa vavatthànaü kataü, kaïkhàvitaraõavisuddhiyaü paccayapariggaha õena samudayasaccassa vavatthànaü, imissaü maggàmagga¤àõadassana visuddhiyaü sammà maggassa avadhàraõena maggasaccassa vavatthànaü katanti. Evaü lokiyeneva tàva ¤àõena tiõõaü saccànaü vavatthànaü kataü hoti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate visuddhimagge Pa¤¤àbhàvanàdikàre Maggàmagga¤àõadassanavisuddhiniddeso nàma Vãsatimo paricchedo. [PTS Page 639] [\q 639/] [SL Page 480] [\x 480/] 21. Pañipadà¤àõadassana visuddhiniddeso. Aññhannaü pana ¤àõànaü vasena sikhàppattà vipassanà nava ma¤ca saccànulomika¤àõanti ayaü pañipadà¤àõadassanavisuddhi nàma. Aññhannanti cettha upakkilesavimuttaü vãthipañipannaü vipassanà saïkhàtaü udayabbayànupassanàg¤àõaü bhaïgànupassanà¤àõaü bhayatu paññhàna¤àõaü àdãnavànupassanà¤àõaü nibbidànupassanà¤àõaü mudvitukamyatà¤àõaü pañisaïkhànupassanà¤àõaü saïkhàråpekkhà ¤àõanti imàni aññha ¤àõàni veditabbàni. Navamaü saccànulomika¤àõanti anulomassetaü adhivacanaü, tasmà taü sampàdetukà menaupakkilesavimuttaü udayabbaya¤àõaü àdiü katvà etesu ¤àõesu yogo karaõãyo. Puna udayabbaya¤àõe yogo kimatthiyoti ce? Lakkhaõasallakkhaõattho, udayabbaya¤àõaü hi heññhà dasahi upakkilesehi upakkiliññhaü hutvà yathàvasarato tilakkhaõaü sallakkhetuü na sakkoti, upakkilesavimuttaü na sakkoti, tasmà lakkhaõasallakkhaõattha¤cettha puna yogo karaõãyo. [PTS Page 640] [\q 640/] lakkhaõàni pana kissa amanasikàrà kenapañicchannattà na upaññhahanti? Aniccalakkhaõaü tàva udayabbayànaü amanasikàrà santatiyà pañicchannattà na upaññhàti, dukkhalakkhaõaü abhiõhasampati pãëanassa amanasikàrà iriyàpathehi pañicchannattà na upaññhàti, anattalakkhaõaü nànàdhàtuvinibbhogassa amanasikàrà ghanena pañicchannattà na upaññhàti, udayabbayaü pana pariggahetvà santatiyà vikopitàya aniccalakkhaõaü yàthàvasarato upaññhàti. Abhiõhasampatipãëanaü manasi karitvà eriyàpathe ugghàñite dukkha lakkhaõaü yàthàvasarato upaññhàti. Nànàdhàtuyo vinibbhujitvà ghanavinibbhoge kate anattalakkhaõaü yàthàvasarato upaññhàti. Ettha ca aniccaü aniccalakkhaõaü, dukkhaü dukkhalakkhaõaü, anattà anattalakkhaõanti ayaü vibhàgo veditabbo. Tattha aniccanti khandhapadvakaü. Kasmà? Uppàdavaya¤¤athattabhàvà, hutvà abhàvato và. Uppàdavaya¤¤athattaü aniccalakkhaõaü, hutvà abhàvasaïkhàto và àkàravikàro, "yadaniccaü taü dukkhaü"ti[a] vacanato pana tadeva khandhapadvakaü dukkhaü. Kasmà? Abhiõhapatipãëanato, 1 abhinhapatipãëanà kàro dukkhalakkhaõaü. "Yaü dukkhaü tadanattà"ti [a] vacanato pana tadeva khandhapadvakaü anattà. Kasmà? Avasavattanato, avasavattanà kàro anattalakkhaõaü. Tayidaü sabbampi ayaü yogàvacaro upakkilesavimuttena vãthipañipannavipassanàsaïkhàtena udayabba 1. Ma. 1. Abhiõhapatãpãëanà [a.] Majjhimanikàya ràhulovàdasutta. [SL Page 481] [\x 481/] Yànupassanà¤àõena yàthàvasarato sallakkheti, tassevaü sallakkhetvà punappunaü aniccaü dukkhamanattàti råpàråpadhamme tulayato tirayato taü ¤àõaü. Tikkhaü hutvà vahati, saïkhàrà lahuü upaññhahanti, ¤àõe tikkhe vahante saïkhàresu lahuü upaññha hantesu uppàdaü và ñhitiü và pavattaü và nimittaü và na sampàpuõàti, khayavayabhedanirodheyeva sati santiññhati tassa [PTS Page 641] [\q 641/] evaü uppajjitvà evaü nàma saïkhàragataü nirukjhathãti passato etasmiü ñhàne bhaïgànupassanaü nàma vipassanà¤àõaü uppajjati, yaü sandhàya vuttaü: "kathaü àrammaõapañisaïkhà bhaïgànupassane pa¤¤à vipassane ¤àõaü? Råpàrammaõatà cittaüuppajjitvà bhijjati, taü àrammaõaü pañisaükhà tassa cittassa bhaïgi anupassati, anupassatãti kathaü anupassati? Aniccato anupassati, no niccato, dukkhato anupassati, no sukhato, anattato anupassati, no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodhi no samudeti, pañinissajati no àdiyati, aniccato anupassanto niccasa¤¤aü pajahati, dukkhato anupassanto sukhasa¤¤aü, anattato anupassanto attasa¤¤aü, nibbindanto nandiü, virajjanto ràgaü, nirodhento samudayaü, pañinissajanto àdànaü pajahati, vedanàrammaõatà pesa¤¤à rammaõatà - saïkhàràrammaõatà - vi¤¤àõàrammaõatà - cakkhàrammaõatà - pejaràmaraõàrammaõatà cittaü uppajjitvà bhijjati - pe - pañinissa janto àdànaü pajahati, [a] Vatthusaïkamanà ceva pa¤¤àya1 ca vivaññanà, âvajjanà bala¤ceva pañisaükhà vipassanà. ârammaõanvayenàpi2 ubho ekavavatthanà, Nirodhe adhimuttatà vayalakkhaõavipassanà. ârammaõa¤ca pañisaïkhà bhaïga¤ca anupassati, Su¤¤ato ca upaññhànaü adhipa¤¤àvipassanà. Kusalo tãsu anupassanàsu catasso ca vipassanàsu, Tayo upaññhàne kusalatà nànàdiññhisu na kampatãti. Taü ¤àtaññhena ¤àõaü, pajànanaññhena pa¤¤à, tena vuccati "àrammaõapañisaükhà bhaïgànupassane pa¤¤à vipassane ¤àõa"nti. Tattha "àrammaõapañisaïkhà"ti yaü ki¤ci àrammaõaü pañisaükhàya jànitvà, khayato vayato disvàti attho. "Bhaïgànupassane pa¤¤à"ti tassa àrammaõaü khayato vayato pañisaïkhàya uppannassa ¤àõassa bhaïgaü anupassane yà pa¤¤à, idaü vipassane [A.] Paññhànapàëi - ¤àõakathà. 1. Sã. Sa¤¤àya. 2. Ma. ârammaõaanvayena. [SL Page 482] [\x 482/] ¥àõanti vuttaü, [PTS Page 642] [\q 642/] taü kathaü hotãti ayaü tàva kathetukamyatà pucchàya attho. Tato yathà taü hoti taü dassetuü "råpàrammaõatà"ti àdi vuttaü, tattha råpàrammaõatà cittaü uppajjitvà bhijjatãti råpàrammaõaü cittaü uppajjitvà bhijjati, athavà råpà rammaõabhàve cittaü uppajjitvà bhijjatãti attho. Taü àrammaõaü pañisaïkhàti taü råpàrammaõaü pañisaïkhàya jànitvà khayato vayato disvàti attho. Tassa cittassa bhaïgaü anupassatiti yena cittena taü råpàrammaõaü khayato vayato diññhaü, tassa cittassa aparena cittena bhaïgaü anupassatãti attho. Tenàhu poràõà: - ¤àta¤ca ¤àõa¤ca ubho vipassatãti. Ettha ca anupassatãti anuanupassati, anekehi àkàrehi punappuna passatiti attho. Tenàha anupassatiti kathaü anupassati aniccato anupassatãti àdi. Tattha yasmà bhaïgo nàma aniccatàya paramà koñi, tasmà so bhaïgànupassako yogàvacaro sabbaü saükhàragataü anicca to anupassati, no niccato. Tato aniccassa dukkhattà dukkhassa anattattà tadeva dukkhato anupassati, no sukhato. Anattato anupassati, no attato, yasmà pana yaü aniccaü dukkhamanattà na taü abhinanditabbaü, yadva anabhinanditabbaü na tattha rajjitabbaü, tasmà etasmiü bhaïgànupassanànusàrena aniccaü dukkhamanattàti diñhe saïkhàragate nibbindati, no nandati, virajjati no rajjati. So evaü arajjanto lokikeneva tàva ¤àõena ràgaü nirodheti, no samudeti; samudayaü na karotãti attho. Athavà yo evaü viratto yathà diññhaü saïkhàragataü tathà adiññhampi anvaye ¤àõavasena nirodheti, no samudeti, nirodhatova manasikaroti, nirodha meva1 passati, no sumadayanti attho. So evaü pañipanno pañinissajati. No àdiyati. Kiü vuttaü hoti? Ayaü hi aniccàdi anupassanà tadaïgavasena saddhiü khandhàbhisaükhàrehi kilesànaü pariccajanato saïkhatadosadassanena ca tabbiparãte nibbàõe ca tantinnatàya [PTS Page 643] [\q 643/] pakkhandanato pariccàgapañinissaggo ceva pakkhandana pañinissaggo càti vuccati; tasmà tàya samannàgato bhikkhu yathà vuttena nayena kileseva pariccajati, nibbàõeva pakkhandati nàpinibbattanavasena kilese àdiyati, na adosa dassitàvasena saïkhatàrammaõaü, tena vuccati: pañinissajati no àdiyatiti. Idànissa tehi ¤àõehi yesaü dhammànaü pahànaü hoti, taü dassetuü "aniccato anupassanto niccasa¤¤aü pajahatã"ti àdivuttaü. Tattha vandinti sappitikaü taõhaü, sesaü vuttanayameva. Gàthàsu pana vatthusaïkamanàti, råpassa bhaïgaü disvà puna yena cittena bhaïgo diññho, tassàpi bhaïgadassana vasena purimavatthuto a¤¤avatthusaïkamanà, pa¤¤àya ca vivañña . Ma. Nirodhamevassa. [SL Page 483] [\x 483/] Nàti udayaü pahàya vaye sanniññhanà. âvajjanà bala¤cevàti råpassa bhaïgaü disvà punabhaïgàrammaõassa cittassa bhaïgadassanatthaü anantarameva àvajjanasamatthatà. Pañisaükhà vipassanàti esà àrammaõapañisaïkhà bhaïgànupassanà nàma. ârammaõatvayena ubho ekavacanthanàti paccakkhato diññhassa àrammaõassa anvayena anugamanena yathà idaü tathà atãtepi saïkhàragataü bhijjittha, anàgatepi bhijjissatãti evaü ubhinnaü ekasabhàveneva vavatthà pananti attho, vuttampi cetaü poràõehi: - Saüvijjamànambi visuddhassano tadanvayaü neti atãtanàgate, Sabbepi saükhàragatà palokino ussàvabindu suriyeva uggateti. Nirodhe adhimuttatàti evaü ubhinnaü bhaïgavasena eka vavatthànaü katvà tasmiü yeva bhaïgasaïkhàte nirodhe adhimuttatà taggarutà tanninnatà tappoõatà tappabbhàratàti attho. Vayalakkhaõavipassanàti esà vayalakkhaõavipassanà nàmàti vuttaü hoti. ârammaõaüca pañisaïkhàti purimaü ca råpàdiàrammaõaü jànitvà, bhaïgaü ca anupassatãti tassàrammaõassa bhaïgaü disvà tadàrammaõassa cittassa bhaïgaü anupassati. [PTS Page 644] [\q 644/] su¤¤ato ca upaññhànanti tassevaü bhaïgaü anupassato - saïkhàràva bhijjanti. Tesaü bhedo maraõaü, na a¤¤o koci atthiti su¤¤ato upaññhànaü ijjhati, tenàhu poràõà: - Khandhà nirujjhanti na catthi a¤¤o Khandhàna bhedo maraõanti vuccati, Tesaü khayaü passati appamatto Maõiü va vijjhaü cajirena yonisoti. Adhipa¤¤à vipassanàti yà ca àrammaõapañisaïkhà, yà ca bhaïgànupassanà, yaü ca su¤¤ato upaññhànaü, ayaü adipa¤¤à vipassanà nàmàti vuttaü hoti. Kusalo tåsu anupassanàsåti aniccànupassanàdãsu tãsu cheko bhikkhu, catasso ca vipassanàsåti nibbidàdãsu catusu vipassanàsu, " tayo upaññhàne kusalatàtã khayato vayato su¤¤atoti imasmiü catividhe upaññhàne kusalatàya, nànàdiññhisu na kampatãti sassatadiññhiàdisu nànappakàràsu diññhisu na vedhati. So evaü avedhamàno "aniruddhameva nirujjhati, abhinnameva bhijjatã"ti pavattamanasikàro dubbala bhàjanassa viya bhijjamànassa - sukhumarajasseva vippakiriyamànassa tilàna viya bhajjiyamànànaüsabbasaïkhàrànaü uppàdaññhitipavatta nimittaü vissajjetvà bhedameva passati. So yathà nàma cakkhumà puriso pokkharaõitire và nadãtãre và ñhito thullaphusitake deve vassante udakapiññhe mahantamahantàni udakabubbuëakàni [SL Page 484] [\x 484/] Uppajjitvà uppajjitvà sãghasãghaü bhijjamànàni passeyya, evameva sabbe saïkhàrà bhijjanti bhijjantãti passati evaråpaü hi yogà vacaraü sandhàya vuttaü bhagavatà: - "Yathà bubbuëakaü passe yathà passe marãvikaü, Evaü lokaü avekkhantaü maccuràjà na passatã"ti. [A] Tassevaü sabbe saïkhàrà bhijjanti bhijjantãti abhiõhaü passato aññhànisaüsaparivàraü bhaïgànupassanà¤àõaü balappattaü hoti. Tatrãme aññhànisaüsà: - bhavadiññhippahànaü, jãvitanikanti pariccàgo, sadà yuttapayuttatà, visuddhàjãvità, ussukkappahànaü, vigatabhayatà, khantisoraccapañilàbho, aratiratisahanatàti. [PTS Page 645] [\q 645/] tenàhu poràõà: - Imàni aññhagguõamuttamàni disvà tahiü sammasatã punappunaü, àdittaceëassirasåpamo muni bhaïgànupassã amatassa pattiyàti. Bhaïgànupassanà¤ànaü niññhitaü. Tassevaü sabbasaïkhàrànaü khayavayabhedanirodhàrammaõaü bhaïgànupassanaü àsevantassa bhàventassa bahulãkarontassa sabba bhavayonigatiññhitisattàvàsesu pabhedakà saïkhàrà sukhena jãvitukàmassa bhãrukapurisassa sãhavyagghadãpiacchataracchayakkharakkhasa caõóagoõacaõóakukkurapabhinnamadacanóahatthighoraàsivisa asanivi cakka susàna raõabhumi jalitaaïgàrakàsu àyo viya mahà bhayaü hutvà upaññhahanti, tassa- atãtà saïkhàrà niruddhà, paccuppannà nirujjhanti, anàgate nibbattanakasaïkhàràpi evameva nirujjhissantãti passato etasmiü ñhàne bhayatupaññhàna¤àõaü nàma uppajjati. Tatràyaü upamà: ekissà kira itthiyà tayo puttà ràjàparàdhikà, tesaü ràjà sãsacchedaü àõàpesi, sà puttehi saddhiü àghàtanaü agamàsi, athassà jeññhaputtassa sãsaü jivditvà majjhimassa chivdituü àrabhiüsu. Sà jeññhassa sãsaü chinnaü majjhimassa ca chijjamànaü disvà kaõiññhamhi àlayaü vissajji ayampi etesaü yeva sadiso bhavissatãti. Tattha tassà itthiyà jeññha puttassa chinnasãsadassanaü viya yogino atãtasaïkhàrànaü nirodhadassanaü, majjhimassa chijjamànasãsadassanaü viya paccuppannà naü nirodhadassanaü, ayampi etesaü yeva sadiso bhavissatiti kaõiññhaputtamhi àlayavissajjanaü viya anàgatepi nibbattanaka saïkhàrà bhijjissantãti anàgatànaü nirodhadassanaü, tassevaü passato etasmiü ñhàne upjjati bhayatupaññhàna¤àõaü. Aparàpi upamà: - ekà kira påtipajà itthi dasa dàrake [PTS Page 646] [\q 646/] vijàyi, tesu nava matà, [A]dhammapada- lokavagga. [SL Page 485] [\x 485/] Eko hatthagato marati, aparo kucchiyaü, sà nava dàrake mate dasamaü ca mãyamànaü disvà kucchigate àlayaü vissajji ayampi etesaü yeva sadiso bhavissatãti. Tattha tassà itthiyà navannaü dàrakànaü maraõànussaraõaü viya yogino atãtasaïkhàrànaü nirodhadassanaü, hatthagatassa mãyamànabhàvadassanaü viya yogino paccuppannànaü nirodhadassanaü, kracchigate àlayavissajjanaü viya anàgatànaü nirodhadassanaü, tassevaü passato etasmiü khaõe uppajjati bhayatupaññhàna¤àõaü. Bhayatupaññhàna¤àõaü pana bhàyati na bhàyatãti? Na bhàyati, taü hi - atãtà saïkhàrà niruddhà, paccuppannà nirujjhanti anàgatà nirujjhissantãti tãraõamattameva hoti, tasmà yathà nàma cakkhumà puriso nagaradvàre tisso aïgàrakàsuyo olokayamàno sayaü na bhàyati, kevalaü hissaye ye ettha nipatissanti, sabbe anappakaü dukkhamanubhavissantãti tãraõamatta meva hoti, yathà và pana cakkhumà puriso khadirasålaü ayasålaü suvaõõasålanti pañipàñiyà ñhapitaü sålattayaü olokayamàno sayaü na bhàyati, kevalaü hissa- ye ye imesu sålesu nipatissanti sabbe anappakaü dukkhamanubhavissantãti tãraõamattameva hoti, evameva bhayatupaññhàna¤àõaü sayaü na bhàyati, kevalaü hissa aïgàra kàsuttayasadisse sulattayasadisesu ca tãsu bhavesu- atãtà saïkhàra niruddhà, paccuppannà nirujjhanti, anàgatà nirujjhissantãti tãraõamattameva hoti. Yasmà panassa kevalaü sabbabhavayoni gatiñhitinivàsagatà saïkhàrà vyasanàpannà sappañibhayà hutvà bhayato upaññhahanti, tasmà bhayatupaññhànanti vuccati. Evaü bhayato upaññhàne panassa ayaü pàëi: -"aniccato manasikaroto kiü bhayato upaññhàtãti? Aniccato manasikaroto nimittaü bhayato upaññhàti, dukkhato manasikaroto pavattaübhayato upaññhàti. Anattato manasi karoto nimitta¤ca pavatta¤ca bhayato upaññhàtãti. Tattha nimittanti saïkhàranimittaü, atãtànàgatapaccuppannànaü saïkhàrànamevetaü adhivacanaü; aniccato [PTS Page 647] [\q 647/] manasikaronto hi saïkhàrànaü maraõameva passati, tenassa nimittaü bhayato upaññhàti; pavattanti råpàråpabhavappatti, dukkhato manasikaronto hi sukhasammatàyapi pavattiyà abhinhapatipãëanabhàvameva passati tenassa pavattaü bhayato upañhàti; anattato manasikaronto pana ubhayamepataü su¤¤agàmaü viya marãcigandhabbanagaràdãni viya ca rittaü tucchaü su¤¤aü assàmikaü apariõàyakaü passati, tenassa nimitta¤ca pavatta¤ca ubhayaü bhayato upaññhà"ti[a.] Bhayatupaññhàna ¤àõaü niññhitaü. [A.] Paññhànapàëi-vimokkhakathà. [SL Page 486] [\x 486/] Tassa taü bhayatupaññhàna¤àõaü àsevantassa bhàventassa bahålã karontassa sabbabhavayonigatiñhitisattàvàsesu neva tàõaü na leõaü na gati na pañisaraõaü pa¤¤àyati, sabbabhavayonigati ññhitinivàsagatesu saïkhàresu ekasaïkhàrapi patthanà và paràmàso và na hoti, tayo bhavà vãtaccikaïkàrapunõaaïgàrakàsu yo viya, cattàro mahàbhåtà ghoravisàyivisà viya, pa¤cakkhandhà ukkhittàsikavadhakà viya, cha ajjhattikàyatanàni su¤¤agàmo viya, cha bàhiràyatanàni gàmaghàtakacorà viya, satta vi¤¤àõaññhiti yo navaca sattàvàsà ekàdasahi aggãhi àdittà sampajjalità sajotibhåtà viyava, sabbe saïkhàrà gaõóabhåtà rogabhåtà sallabhåtà aghabhåtà àbàdhabhåtà viya ca nirassàdà nãrasà mahààdãnavaràsibhåtà hutvà upaññhahanti. Kathaü? Sukhena jãvitukàmassa bhãrukapurisassa ramaõãyàkàrasaõñhitampi savàëakamiva vanagahanaü, sasaddulà viya guhà, sagàharakkhasaü viya udakaü, samussitakhaggà viya paccatthikà, savisaü viya bhojanaü, sacoro viya maggo, àdittamiva aïgàraü, 1 uyyuttasenà viya raõabhumu, yathà hi so puriso etàni savàëakavanagahanàdãni àgamma bhãto saüviggo lomahaññhajàto samantato àdãnavamevapassati, evamevàyaü yogàvacaro bhaïgànupassanà vasena sabbasaïkhàresu bhayato upaññhitesu samantato nãrasaü nirassàdaü àdãnava¤àõaü nàma uppannaü hoti, yaü sandhàya idaü vuttaü: - " kathaü bhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõaü? [PTS Page 648] [\q 648/] uppàdo bhayanti bhayatupaññhàne pa¤¤à àdinave ¤àõaü, pavattaü bhayanti- nimittaü bhayanti- àyåhanà bhayanti- pañisandhi bhayanti - gati bhayanti. Nibbatti bhayanti- upapatti bhayanti-jàti bhayanti jarà bhayanti- vyàdhi bhayanti, maraõaü bhayanti- soko bhayanti - paridevo bhayanti - upàyàso bhayanti- bhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõaü. Anuppàdo khemanti santipade ¤àõaü, Appavattaü anupàyàso khemanti santipade ¤àõaü abhayanti animittaü abhayanti - anàyåhanà abhayanti - jàti abhayanti jarà abhayanti vyàdhi bhiyanti, maraõi abhayanti -soko abhayanti paridevo abhayanti -anupàyàso abhayanti-abhayatupaññhàne pa¤¤à àdinave ¤àõaü anupàyàso khemanti santipade ¤àõaü, Pavattaü bhayanti nimittaü bhayanti- àyåhanà bhayanti - pañisandhi bhayanti -gati bhayanti. Nibbatti bhayanti - upapatti bhayanti - jàti bhayanti -jarà bhayanti- vyàdhi bhayanti, maraõaü bhayanti - soko bhayanti - paridevo bhayanti - upàyàso bhayanti - bhayatupaññhàne pa¤¤à àdinave ¤àõaü. Upàyàso bhayaü, anupàyàso khemanti santipade g¤àõaü, uppàdo dukkhanti bhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõaü, Pavattaü bhayanti nimittaü bhayanti-àyåhanà bhayanti-jàti bhayanti -jarà bhayanti- vyàdhi bhayanti, maraõaü bhayanti-soko bhayanti -paridevo bhayanti - upàyàso bhayantibhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõaü, upàyàso dukkhanti bhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõaü, anuppàdo sukhanti santipade ¤àõaü Appavattaü abhayanti animittaü abhayanti- anàyåhanà abhayantiappañisandhi abhayanti- gati abhayanti, anibbatti abhayanti - anuppatti abhayanti - jàti abhayanti-jara abhayanti- vyàdhi abhayantimaraõaü abhayanti - soko abhayanti - paridevo abhayanti - upàyàso abhayanti-abhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõaü. Anupàyàso sukhanti santipade ¤àõaü, Pavattaü bhayanti nimittaü bhayanti -àyåhanà bhayanti-pañisandhi bhayanti -gati bhayanti. Nibbatti bhayanti - upapatti bhayanti - jàti bhayanti-jarà bhayanti- vyàdhi bhayanti- maraõaü bhayantisoko bhayanti-paridevo bhayanti-upàyàso bhayanti- bhayatupaññhàne pa¤¤à àdinave ¤àõaü. Upàyàso dukkhaü, anupàyàso sukhanti santipade ¤àõaü, uppàdo sàmisanti bhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõaü, pavattaü bhayanti- nimittaü bhayanti - àyåhanà bhayanti - pañisandhi bhayanti -gati bhayanti. Nibbatti bhayanti - upapatti bhayanti- jàti bhayanti -jarà bhayanti- vyàdhi bhayanti, maraõaü bhayanti-soko bhayanti - paridevo bhayanti- upàyàso bhayanti -bhayatupaññhàne pa¤¤ààdinave ¤àõaü. Upàyàso sàmisanti bhayatu paññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõaü, anuppàdo niràmisanti santi pade ¤àõaü, Appavatataü abhayanti- animittaü abhayanti -anàyåhanà abhayantiappañisandhi abhayanti-gati abhayanti. Anibbatti abhayantianuppatti abhayanti- jŠti abhayanti -jarà abhayanti- vyàdhi abhayanti-maraõaü abhayanti-soko abhayanti- paridevo abhayanti-upàyàso abhayantiabhayanti-jàti abhayanti-jarà abhayanti-vyàdhi abhayanti, maraõaü abhayanti-soko abhayanti-paridevo abhayanti- upàyàso abhayantiabhayatupaññhàne pa¤¤à àdinave ¤àõaü. Anupàyàso niràmisanti santipade ¤àõaü, uppàdo sàmisaü anuppàdo niràmisanti santipade ¤àõaü. [SL Page 487] [\x 487/] Pavattaü bhayanti nimittaü bhayanti -àyåhanà bhayanti-pañisandhi bhayanti -gati bhayanti. Nibbatti bhayanti - upapatti bhayanti - jàti bhayanti-jarà bhayanti- vyàdhi bhayanti- maraõaü bhayantisoko bhayanti-paridevo bhayanti-upàyàso bhayanti- bhayatupaññhàne pa¤¤à àdinave ¤àõaü. Upàyàso dukkhaü, anupàyàso sukhanti santipade ¤àõaü, upàyàso sàmisaü, anupàyàso niràmisanti santi pade ¤àõaü, uppàdo saïkhàràti bhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõaü, pavattaü Pavattaü bhayanti nimittaü bhayanti -àyåhanà bhayanti-pañisandhi bhayanti -gati bhayanti. Nibbatti bhayanti - upapatti bhayanti - jàti bhayanti-jarà bhayanti- vyàdhi bhayanti- maraõaü bhayantisoko bhayanti-paridevo bhayanti-upàyàso bhayanti- bhayatupaññhàne pa¤¤à àdinave ¤àõaü. Upàyàso dukkhaü, anupàyàso sukhanti santipade ¤àõaü, upàyàso saïkhàràti bhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõaü, anuppàdo nibbàõanti santipade ¤àõaü, appavattaü abhayanti animittaü abhayanti- anàyåhanà abhayanti- appañisandhi abhayanti- gati abhayanti, anibbatti abhayanti - anuppatti abhayanti - jàti abhayanti-jara abhayanti- vyàdhi abhayantimaraõaü abhayanti - soko abhayanti - paridevo abhayanti - upàyàso abhayanti-abhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõaü. Anupàyàso sukhanti santipade ¤àõaü, anupàyàso nibbàõanti santipade ¤àõaü, uppàdo saïkhàrà, anuppàdo nibbàõanti santipade ¤àõaü, pavattaü bhayanti nimittaü bhayanti-àyåhanà bhayanti-jàti bhayanti -jarà bhayanti- vyàdhi bhayanti, maraõaü bhayanti-soko bhayanti -paridevo bhayanti - upàyàso bhayantibhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõaü, upàyàso saükhàrà, anupàyàso nibbàõanti santipade ¤àõaü [PTS Page 649] [\q 649/] "Uppàda¤ca pavatta¤ca nimittaü dukkhanti passati, âyåhanaü pañisandhiü ¤àõaü àdinave idaü. Anuppàdaü appavattaü animittaü sukhanti ca, Anàyåhanàppañisandhi ¤àõaü santipade idaü. Idaü àdãnave ¤àõaü pa¤cañhànesu jàyati, Pa¤cañhàne santipade dasa¤àõe pajànàti, Dvinnaü ¤àõànaü kusalatà nànàdiññhisu na kampatã"ti. [A] Taü ¤àtaññhena ¤àõaü, pajànanaññhena pa¤¤à, tena vuccati bhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõanti. Tattha uppàdoti purima kammapaccayà idha uppatti, pavattanti tathà uppannassa pavatti, nimittanti sabbampi saïkhàranimittaü, àyåhanàti àyatiü pañisandhi hetubhåtaü kammaü, pañisandhiti àyatiü uppatti, gatãti yàya gatiyà sà pañisandhi hoti, nibbattãti khandhànaü nibbattanaü, upapattãti "samàpannassa và upapannassa và"ti evaü vuttà vipàkappavatti, jàtãti jaràdãnaü paccayabhåtà bhavapaccayà jàti, jaràmaraõàdayo pàkañà yeva, ettha ca uppàdàdayo pa¤ceva àdãnava¤àõassa vattha vasena vuttà, sesà tesaü vevacanavasena. Nibbattijàtãti idaü hi dvayaü uppàdassa ceva pañisandhiyà ca vevacanaü, gati upa pattãti idaü dvayaü pavattassa, jaràdayo nimittassàti. Tenàha: - "Uppàda¤ca pavatta¤ca nimittaü dukkhanti passati âyåhanaü pañisandhiü ¤àõaü àdãnave idaüti ca. Idaü àdãnave ¤àõaü pa¤cañhànesu jàyatã"ti ca. Anuppàdo khemanti santipade ¤àõanti àdi pana àdãnava ¤àõassa pañipakkha¤àõadassanatthaü vuttaü, bhayatupaññhànena và àdã navaü disvà ubbiggahadayànaü abhayampi ati khemaü niràdãnavanti assàsajananatthampi etaü vuttaü; yasmà và panassa uppàdàdayo bhayato såpaññhità honti, tassa tappañipakkhaninnaü cittaü hoti, tasmà [PTS Page 650] [\q 650/] bhayatupaññhànavasena siddhassa àdãnava¤àõassa ànisaüsa dassanatthampenaü vuttanti veditabbaü. Ettha ca yaü bhayaü, taü [A] paññhànapàëi - ¤àõakathà [SL Page 488] [\x 488/] Yasmà niyamato dukkhaü, taü vaññàmisalokàmisakilesàmisehi avippamuttattà. Sàmãsameva, yaü ca sàmisaü, taü saïkhàramattameva, tasmà uppàdo dukkhanti bhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõanti àdi vuttaü. Evaü santepi bhayàkàrena dukkhàkàrena sàmisà kàrenàti evaü àkàranànattato pavattivasenevettha nànattaüveditabbaü. Dasa¤àõe pajànàtãti àdinava¤àõaü pajàntà uppàdàdivaitthukànipva anuppàdàdivatthukàni padvàti dasa¤àõàni pajànàti pañivijjhati sacchikaroti. Dvinnaü ¤àõànaü kusalatàti àdãnava¤àõassa ceva santipada¤àõassa càti imesaü dvinnaü kusalatàya, nànàdiññhisu na kampatãti paramadiññhadhammanibbàõàdi vasena pavattàsu diññhisu na vedhati. Sesamettha uttànamevàti. âdãnavànupassanà¤àõaü niññhitaü. So evaü sabbasaïkhàre àdinavato1 passanto sabbabhava yonigativi¤¤àõaññhitisattàvàsagate sabhedake saïkhàragate nibbivdati ukkaõñhati nàbhiramati. Seyyathàpi nàma cittakåña pabbatapàdàbhirato suvaõõaràjahaüso asucimhi caõóàlagàmvàrà vàñe nàbhiramati, sattasu mahàsaresu yeva abiramati, evameva ayampi yogã ràjahaüso suparidiññhàdãnave sabhedake saïkhàragate nàbhiramati, bhàvanàràmatàya pana bhàvanàratiyà samannàgatattà sattasu anupassanàsu yeva ramati, yathà ca suvaõõapa¤jarepakkhitto siho migaràjà nàbiramati, tiyojanasahassavitthate pana himavanteyeva ramati, evamayaü yogã sãho tividhe sugati bhavepi nàbhiramati, tãsu pana anupassanàsu yeva ramati. Yathà ca sabbaseto sattappatiññho iddhimà vehàsaïgamo chaddanto nàgaràjà nagaramajjhe nàbhiramati, himavati chaddantadahagatova abhiramati, evamayaü [PTS Page 651] [\q 651/] yogã varavàraõo sabbasmimpi saïkhàragate nàbhiramati. Anuppàdo khemanti àdinà nayena diññhe santi pade yeva abhiramati, tanninnatappoõatappabhàramànaso hotãti. Nibbidànupassanà¤àõaü niññhitaü. Tampanetaü purimena ¤àõadvayena atthato ekaü, tenàhu poràõà: - bhayatupaññhànaü ekameva tãõi nàmàni labhati, sabba saïkhàre bhayato addasàti bhayatupaññhànaü nàma jàtaü, tesu yeva saïkhàresu àdinavaü uppàdetãti àdãnavànupassanà nàma jàtaü, tesu yevasaïkhàresu nibbindamànaü appannanti nibbidànupassanà 1. Sã. Diññhàdinave. [SL Page 489] [\x 489/] Nàma jàtanti. Pàëiyampi vuttaü: yà ca bhayatupaññhàne pa¤¤à ya¤ca àdãnave ¤àõaü yàca nibbidà ime dhammà ekaññhà, vya¤janameva nàna"nti. [A] iminà pana nibbidà¤àõenaimassa kulaputtassa nibbindantassa ukkaõñhantassa anabhiramantassa sabbabhavayoni gativi¤¤àõaññhitisattàvàsagatesu sabedakesu saïkhàresu eka saïkhàrepi cittaü na sajjati na laggati na bajjhati, sabbasmà saïkhàragatà muccitukàmaü nissaritukàmaü hoti, yathà kiü? Yathà nàma jàlabbhantaragato maccho, sappamukhagato maõóåko, pa¤jarapakkhitto vanakukkuño, daëhapàsagato migo, ahitunóikahatthagato sappo, mahàpaïkapakkhanto ku¤jaro, supaõõamukhagato nàgaràjà, ràhumukhappaviññho cando, sapattapari vàrito purisoti evamàdayo tato tato mu¤citukàmà nissaritu kàmà honti, evaü tassa yogino cittaü sabbasmà saïkhàragatà mu¤citukàmaü nissaritukàmaü hoti. Athassa evaü sabbasaïkhàresu vigatàlayassa sabbasmà saïkhàragatà mu¤citukàmassa uppajjati mu¤citukamyatà¤àõanti. Mu¤citukamyatà¤àõaü niññhitaü. So evaü sabbabhavayonigatiññhitinivàsagatehi sabhedakehi saïkhàrehi mu¤citukàmo sabbasmà saïkhàragatà mu¤cituü [PTS Page 652] [\q 652/] puna te yeva saïkhàre pañisaïkhànupassanà¤àõena tilakkhaõaü àropetva pariggaõhàti, so sabbasaïkhàre aniccantikato tàvakàlikato uppàdavayaparicchinnato palokato calato pabhaïguto aõóuvato viparinàmadhammato asàrakato vibhavato saïkhatato maraõadhammatoti àdihi kàraõehi aniccàti passati. Abhiõhapati pãëanato dukkhamato dukkhavatthuto rogato gaõóato sallato aghato àbàdhato ãtito upaddavato bhayato upasaggato atàõato alenato asaraõatoàdãnavato aghamålato vadhakato sàsavato màràmisato jàtidhammato jaràdhammato vyàdhidhammato sokadhammato paridevadhammato upàyàsadhammato saükilesadhammatoti àdãhi kàraõehi dukkhàti passati, aja¤¤ato duggavdhatà jegucchatopañikkålato amaõóanàrahato viråpato bãbhacchatoti àdãhi kàraõehi dukkha lakkhaõassa parivàrabhåtato asubhato passati. Parato rittato tucchato su¤¤ato assàmikato anissarato avasavattitoti àdãhi kàraõehi anattato passati. Evaü hi passatà tena tilakkhaõaü àropetvà saïkhàrà pariggahità nàma honti. Kasmà panàyamete evaü pariggaõhàtãti? Mu¤canassa upàyasampàda [A.] Paññhànapàli- vimokkhakathà. [SL Page 490] [\x 490/] Natthaü, tatràyaü upamà: - eko kira puriso macche gahessàmãti macchakhipaü gahetvà udake oóóàpesi, 1 so khipamukhena hatthaü otàretvà anto udake sappaü gãvàya gahetvà maccho me gahitoti attamano ahosi, so mahà vata mayà maccho laddhoti ukkipitvà passanto sovatthikattayadassanena sappoti sa¤jànitvà bhãto àdãnavaü disvà gahaõe nibbinno mucitukàmo hutvà mu¤canassa upàyaü karonto agganaïguññhato paññhàya hatthaü nibbeñhetvà pàhaü ukkhipitvà upari sãse dve tayo vàre àvijjhitvà sappaü dubbalaü katvà " gaccha duññhasappà"ti nissajitvà vegena taëàkapàliü àruyha mahantassa vata bo sappassa mukhato muttomhãti àgatamaggaü olokayamàno aññhàsi, tattha tassa purisassa macchoti sappaü gãvàya gahetvà tuññha kàlo viya imassàpi yogino àditova attabhàvaü pañilabhitvà tuññhakàlo, tassa khipamukhato sãsaü nãharitvà sovatthikattaya dassanaü viya imassa ghanavinibbhogaü [PTS Page 653] [\q 653/] katvà saükhàresu tilakkhaõa dassanaü, tassa bhãtakàlo viya imassa bhayatupaññhàna¤àõaü, tato àdãnavadassanaü viya àdãnavànupassanà¤àõaü, gahaõe nibbivdanaü viya nibbidànupassanà¤àõaü, sappaü mucitukàmatà viya mu¤citu kamyatà¤àõaü, mu¤canassa upàyakaraõaü viya pañisaïkhànupassanà ¤àõena saïkàresu tilakkhaõàropanaü, yathà hi sopuriso sappaü àvijjhitvà dubbalaü katvà nivattitvà óasituü asamatthabhàvaü pàpetvà sumuttaü mu¤cati, evamayaü yogavacaro tilakkhaõàropanena saükhàre àvijjhitvà dubbale katvà puna niccasukhasubhaattàkàrena upaññhàtuü asamatthataü pàpetvà sumuttaü mu¤cati, tena vuttaü: - "mu¤canassa upàya sampàdanatthaü evaü pariggaõhatã"ti. Ettàvatàssa uppannaü hoti pañisaïkhà¤àõaü, yaü sandhàya vuttaü: "aniccato manasi karoto kiü pañisaükhà ¤àõaü uppajjati? Dukkhato manasikaroto kiü pañisaükhà ¤àõaü uppajjati anattato manasikaroto kiü pañisaükhà ¤àõaü uppajjati? Aniccato manasikaroto nimittaü pañisaükhà ¤àõaü uppajjati, dukkhato manasikaroto pavattaü pañisaükhà ¤àõaü uppajjati, anattato manasikaroto nimitta¤ca pavatta¤ca pañisaükhà ¤àõaü uppajjatã"ti. [A] ettha ca" nimittaü pañisaükhà"ti saükhàranimittaü aõóuvaü tàvakàlikanti aniccalakkhaõavasena jànitvà, kàma¤ca pana pañhamaü jànitvà pacchà ¤àõaü uppajjati, vohàravasena pana mana¤ca pañicca dhamme ca uppajjati manovi¤¤àõanti àdãni viya evaü vuccati, ekattanayenavà purima¤ca pacchima¤ca ekaü katvà evaü vuttanti veditabbaü. Iminà nayena itarasmimpi padadvaye attho veditabboti. Pañisaïkhànupassanà¤àõaü niññhitaü. . Ma. Osàpesi. [A.] Paññhànapàli - vimokkhakathà. [SL Page 491] [\x 491/] So evaü pañisaükhànupassanà¤àõena sabbe saükhàrà su¤¤àti pariggahetvà puna su¤¤amidaü attena và attaniyena vàti dvikoñikaü su¤¤ataü parigaõhàti, so evaü neva attànaü na paraü ki¤ci attano parikkhàrabhave ñhitaü disvà puna "nàhaü kvacani kassaci ki¤canatasmiü, na ca mama [PTS Page 654] [\q 654/] kvacani kismici ki¤canatatthi"ti yà ettha catukoñikà su¤¤atà kathitàtaü pariggaõhàti, kathaü? Ayaü hi " nahaü kvacanã?Ti kcaci attànaü na passati, " kassaci ki¤canatasmi"nti attano attànaü kassaci parassa ki¤cana bhàve upanetabbaü na passati, bhàtiññhàne và bhàtaraü - sahàyaññhàne và sahàyaüparikkhàraññhàne và parikkhàra ma¤¤itvà upanetabbaü na passatãti attho. " Na ca mama kcacanã"ti ettha mama saddaü tàvañhapetvà " na ca kcacani? Parassa ca attànaü kcaci na passatãti attho, 1 idàni mama saddaü àharitvà " mama kismici ki¤canatatthi"ti so parassa attà mama kismici ki¤canabhàve atthiti na passatãti, attano bhàtiññhàno và bhàtaraü sàhàyaññhàne và sahàyaü parikkhàraññhàne và parikkhàranti kismici dhàne parassa attànaü iminà ki¤canabhàvena upanetabbaü na passatãti attho. Evamayaü yasmà neva katthaci attànaü passati, na taü parassa ki¤canabhàve upanetabbaü passati, na parassa attànaü attano ki¤canabhàve upanetabbaü passati, tasmànena catukoñikà su¤¤atà pariggahità hotãti. Evaü catukakoñikaü su¤¤ataü pariggahetva puna chahàkàrehi su¤¤ataü parigaõhàti. Kathaü? " Cakkhusu¤¤aü attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàmadhammena và sota su¤¤aü attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàma dhammona và ghaõa su¤¤aü attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàma dhammona và jivhàya su¤¤aü attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàma dhammona và kàya su¤¤aü attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàma dhammona và mano su¤¤aü attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàma dhammona và råpàsu¤¤à råpà su¤¤à attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàma dhammena và saddà su¤¤à attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàma dhammena và ghandhà su¤¤à attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàma dhammena và rasà su¤¤à attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàma dhammena và phoññhabbà su¤¤à attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàma dhammena và dhammà su¤¤à attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàma dhammena và cakkhi vi¤¤àõaü attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàma dhammena và sota vi¤¤àõaü attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàma dhammena và ghàõavi¤¤àõaü attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàma dhammena và jivhà vi¤¤àõaü attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàma dhammena và kàya vi¤¤àõaü attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàma dhammena và manovi¤¤àõaü, attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàma dhammena và cakkhusamphassoti evaü yàva jarà maraõà nayo netabbo. Evaü chahàkàrehi su¤¤ataü pariggahetvà puna aññhahàkàrehi pariggaõhàti, seyyathãdaü? Råpaü asàraü nissàraü sàràpagataü niccasàrasàrena và dhuvasàrasàrena và sukha sàrasàrena và attasàrasàrena và niccena va dhuvena và sassa tena và avipariõàmadhammena và, vedanà vedanaü asàraü nissàraü sàràpagataü niccasàrasàrena và dhuvasàrasàrena và sukha dàradàreka nà attasàrasàrena và niccena và dhuvena và sassa tena và avipariõàmadhammena và, sa¤¤aü asàraü nissàraü sàràpagataü niccasàrasàrena và dhuvasàrasàrena và sukha dàradàreka nà attasàrasàrena và niccena và dhuvena và sassa tena và avipariõàmadhammena và, sa¤¤à - saïdhàràvi¤¤àõaü- cakkhu -jaràmaraõaü- asàraü nissàraü sàràpagataü niccasàra sàrena và råpaü asàraü nissàraü sàràpagataü niccasàrasàrena và dhuvasàrasàrena và sukha sàrasàrena và attasàrasàrena và niccena và dhuvena và sassa tena và avipariõàmadhammena và, saddaü asàraü nissàraü sàràpagataü niccasàrasàrena và dhuvasàrasàrena và sukha sàrasàrena và attasàrasàrena và niccena và dhuvena và sassa tena và avipariõàmadhammena và, ghandhaü asàraü nissàraü sàràpagataü niccasàrasàrena và dhuvasàrasàrena và sukha sàrasàrena và attasàrasàrena và niccena và dhuvena và sassa tena và avipariõàmadhammena và, rasaü asàraü nissàraü sàràpagataü niccasàrasàrena và dhuvasàrasàrena và sukha sàrasàrena và attasàrasàrena và niccena và dhuvena và sassa tena và avipariõàmadhammena và, phoññhabbaü asàraü nissàraü sàràpagataü niccasàrasàrena và dhuvasàrasàrena và sukha sàrasàrena và attasàrasàrena và niccena và dhuvena và sassa tena và avipariõàmadhammena và, manaü asàraü nissàraü sàràpagataü niccasàrasàrena và dhuvasàrasàrena và sukha sàrasàrena và attasàrasàrena và niccena và dhuvena và sassa tena và avipariõàmadhammena và, yathà naëo asàro nissàro sàràpagato, yatha eranóo asàraü nissàraü sàràpagataü niccasàrasàrena và dhuvasàrasàrena và sukha sàrasàrenavi attasàrasàrena và niccena và dhuve vi yassa tena vi avipariõàmadhammenavà, yathà udumbaro - yathà seta vaccho - yathà pàëibhaddako- yathà phenapiõóo- yathà udakabubbaüëaü- yathà marãci - yathà kadalikkhandho [PTS Page 655 [\q 655/] -] yathà màyà asàrà nissàrà sàràpagatà, evameva råpaü asàraü nissàraü sàràpagataü niccasàrasàrena và dhuvasàrasàrena và sukha sàrasàrena và attasàrasàrena và niccena và dhuvena và sassa tena và avipariõàma dhàmmana và jaràmaraõaü asàraü nissàraü sàràpagataü niccasàrasàrena và dhåvasàrasàrena và sukha sàrasàrena và attasàrasàrena và niccena và dhuvena và sassate avipariõàmadhammena và ti. So evaü aññhahàkàrehi su¤¤ataü pariggahetvà puna dasahàkàrehi 1. Ma. 1. Ayamattho. [SL Page 492] [\x 492/] Pariggaõhàti, kathaü? Råpaü rittato passati, tucchato su¤¤ato anattato anissariyato akàmakàriyato alabbhanã yato avasavattakato parako vivittato passati, vedanaü rittato passati, tucchato su¤¤ato anattato anissariyato akàmakàriyato alabbhanã yato avasavattakato parako vivittato passati, sa¤¤à rittato passati, tucchato su¤¤ato anattato anissariyato akàmakàriyato alabbhanã yato avasavattakato parako vivittato passati, saïkhàra rittato passati, tucchato su¤¤ato anattato anissariyato akàmakàriyato alabbhanã yato avasavattakato parako vivittato passati, vi¤¤àõaü rittato passati, tucchato su¤¤ato anattato anissariyato akàmakàriyato alabbhanã yato avasavattakato parako vivittato passati, evaü dasahàkàrehi su¤¤ataü pariggahetvà puna dvàdasahàkàrehi. Pariggaõhàti, seyyathãdaü? Råpaü na satto, na jivo, na naro, na màõavo, na itchi, na puriso, na attà, na attaniyaü, nàhaü, na mama, na a¤¤assa, na kassaci, vedanaü na satto, na jivo, na naro, na màõavo, na itchi, na puriso, na attà, na attaniyaü, nàhaü, na mama, na a¤¤assa, na kassaci, sa¤¤aü na satto, na jivo, na naro, na màõavo, na itchi, na puriso, na attà, na attaniyaü, nàhaü, na mama, na a¤¤assa, na kassaci, saïkhàraü na satto, na jivo, na naro, na màõavo, na itchi, na puriso, na attà, na attaniyaü, nàhaü, na mama, na a¤¤assa, na kassaci, vi¤¤àõaü na satto, na jivo, na naro, na màõavo, na itchi, na puriso, na attà, na attaniyaü, nàhaü, na mama, na a¤¤assa, na kassaci, evaü dvàdasahàkàrehi su¤¤ataü parignhitvà puna tãraõapari¤¤àvasena dvàcattàëãsàya àkàrehi su¤¤ataü parigaõhàti, råpaü aniccato dukkhato rogato gaõóato sallato aghato àbàdhato parato palokato ãtito upaddavato bhayato upasaggato calato pabhaïguto aõóuvato attàõato alenato asaraõato asaraõãbhåtato rittato su¤¤ato tucchato anattato anassàdato àdãnavato vipariõàmadhammato asàrakato aghamålato vadhakato vibhavato sàsavato saïghatato màràmisato jàtidhammato jaràdhammato vyàdhidhammato maraõadhammato sokaparidevadukkhadomanassupàyàsa dhammato samudayato atthaïgamato nissaraõato passati, vedanaü aniccato dukkhato rogato gaõóato sallato aghato àbàdhato parato palokato ãtito upaddavato bhayato upasaggato calato pabhaïguto aõóuvato attàõato alenato asaraõato asaraõãbhåtato rittato su¤¤ato tucchato anattato anassàdato àdãnavato vipariõàmadhammato asàrakato aghamålato vadhakato vibhavato sàsavato saïghatato màràmisato jàtidhammato jaràdhammato vyàdhidhammato maraõadhammato sokaparidevadukkhadomanassupàyàsa dhammato samudayato atthaïgamato nissaraõato passati, Sa¤¤à aniccato dukkhato rogato gaõóato sallato aghato àbàdhato parato palokato ãtito upaddavato bhayato upasaggato calato pabhaïguto aõóuvato attàõato alenato asaraõato asaraõãbhåtato rittato su¤¤ato tucchato anattato anassàdato àdãnavato vipariõàmadhammato asàrakato aghamålato vadhakato vibhavato sàsavato saïghatato màràmisato jàtidhammato jaràdhammato vyàdhidhammato maraõadhammato sokaparidevadukkhadomanassupàyàsa dhammato samudayato atthaïgamato nissaraõato passati, saïkhàra aniccato dukkhato rogato gaõóato sallato aghato àbàdhato parato palokato ãtito upaddavato bhayato upasaggato calato pabhaïguto aõóuvato attàõato alenato asaraõato asaraõãbhåtato rittato su¤¤ato tucchato anattato anassàdato àdãnavato vipariõàmadhammato asàrakato aghamålato vadhakato vibhavato sàsavato saïghatato màràmisato jàtidhammato jaràdhammato vyàdhidhammato maraõadhammato sokaparidevadukkhadomanassupàyàsa dhammato samudayato atthaïgamato nissaraõato passati, vi¤¤àõaü aniccato dukkhato rogato gaõóato sallato aghato àbàdhato parato palokato ãtito upaddavato bhayato upasaggato calato pabhaïguto aõóuvato attàõato alenato asaraõato asaraõãbhåtato rittato su¤¤ato tucchato anattato anassàdato àdãnavato vipariõàmadhammato asàrakato aghamålato vadhakato vibhavato sàsavato saïghatato màràmisato jàtidhammato jaràdhammato vyàdhidhammato maraõadhammato sokaparidevadukkhadomanassupàyàsa dhammato samudayato atthaïgamato nissaraõato passati, vuttampi vetaü: -" råpaü aniccato dukkhato rogato gaõóato sallato aghato àbàdhato parato palokato ãtito upaddavato bhayato upasaggato calato pabhaïguto aõóuvato attàõato alenato asaraõato asaraõãbhåtato rittato su¤¤ato tucchato anattato anassàdato àdãnavato vipariõàmadhammato asàrakato aghamålato vadhakato vibhavato sàsavato saïghatato màràmisato jàtidhammato jaràdhammato vyàdhidhammato maraõadhammato sokaparidevadukkhadomanassupàyàsa dhammato samudayato atthaïgamato nissaraõato passanto su¤¤ato lokaü avekkhati, vedanaü aniccato dukkhato rogato gaõóato sallato aghato àbàdhato parato palokato ãtito upaddavato bhayato upasaggato calato pabhaïguto aõóuvato attàõato alenato asaraõato asaraõãbhåtato rittato su¤¤ato tucchato anattato anassàdato àdãnavato vipariõàmadhammato asàrakato aghamålato vadhakato vibhavato sàsavato saïghatato màràmisato jàtidhammato jaràdhammato vyàdhidhammato maraõadhammato sokaparidevadukkhadomanassupàyàsa dhammato samudayato atthaïgamato nissaraõato passanto su¤¤ato lokaü avekkhati sa¤¤aü aniccato dukkhato rogato gaõóato sallato aghato àbàdhato parato palokato ãtito upaddavato bhayato upasaggato calato pabhaïguto aõóuvato attàõato alenato asaraõato asaraõãbhåtato rittato su¤¤ato tucchato anattato anassàdato àdãnavato vipariõàmadhammato asàrakato aghamålato vadhakato vibhavato sàsavato saïghatato màràmisato jàtidhammato jaràdhammato vyàdhidhammato maraõadhammato sokaparidevadukkhadomanassupàyàsa dhammato samudayato atthaïgamato nissaraõato passanto su¤¤ato lokaü avekkhati saïkhàraü aniccato dukkhato rogato gaõóato sallato aghato àbàdhato parato palokato ãtito upaddavato bhayato upasaggato calato pabhaïguto aõóuvato attàõato alenato asaraõato asaraõãbhåtato rittato su¤¤ato tucchato anattato anassàdato àdãnavato vipariõàmadhammato asàrakato aghamålato vadhakato vibhavato sàsavato saïghatato màràmisato jàtidhammato jaràdhammato vyàdhidhammato maraõadhammato sokaparidevadukkhadomanassupàyàsa dhammato samudayato atthaïgamato nissaraõato passanto su¤¤ato lokaü avekkhati vi¤¤àõaü aniccato dukkhato rogato gaõóato sallato aghato àbàdhato parato palokato ãtito upaddavato bhayato upasaggato calato pabhaïguto aõóuvato attàõato alenato asaraõato asaraõãbhåtato rittato su¤¤ato tucchato anattato anassàdato àdãnavato vipariõàmadhammato asàrakato aghamålato vadhakato vibhavato sàsavato saïghatato màràmisato jàtidhammato jaràdhammato vyàdhidhammato maraõadhammato sokaparidevadukkhadomanassupàyàsa dhammato samudayato atthaïgamato nissaraõato passanto su¤¤ato lokaü avekkhati [PTS Page 656] [\q 656/] Su¤¤ato lokaü avekkhassu mogharàja sadà sato Attànudiññhiü åhacca evaü maccutaro siyà, Evaü lokaü avekkhantaü maccuràjà na passati"ti. [A] Evaü su¤¤ato disvà tilakkhaõaü àropetvà saïkhàre parigaõhanto bhayaü ca nandi¤cavippahàya saükàresu udàsãno hoti majjhattho, ahanti và mamanti và na gaõhàti vissaññhabhariyo viya puriso. Yathà nàma purisassa bhariyà bhaveyya iññhà kantà manàpà, so tàya vinà muhuttampi adhivàsetuü na sakkuõeyya, ativiya naü mamàyeyya, so taü itthiü a¤¤ena purisena saddhiü ñhitaü và nipannaü và katntiü và hasantiü và disvà kupito assa anattamano, adhimattaü domanassaü pañisaüvedeyya, so aparenasamayena tassà itthiyà dosaü disvà mu¤citukàmo hutvà taü vissajeyya, na naü mamanti gaõheyya, tato taññhàya taü yena kenaci saññhiü yaü ki¤ci kurumànaü disvàpi neva kuppeyya na domanassaü àpajjeyya, a¤¤adata, udàsinova bhaveyya [A,] cålaniddesa - mogharàjamàõavakapucchà. [SL Page 493] [\x 493/] Majjhattho, evamevàyaü sabbasaïkhàrehi mucitukàmo hutvà pañisaïkhànupassanàya saïkhàre parigaõhanto ahaü mamàti gahetabbaü adisvà bhayaü ca nandiü ca vippahàya sabbasaükhàresu udàsãno hoti majjhattho, tassa evaü jànato evaü passato tãsubhavesu catusu yonisu pa¤casu gatãsu sattasu vi¤¤àõaññhitãsu navasu sattàvàsesu cittaü patilãyati patikuñati pativaññati na sampasàrãyati, upekkhà và pàñikulyatà và saõñhàti; seyyathàpi nàma padumapalàse ãsaka poõe udakaphåsitàni patilãyanti patikuñanti pativaññanti na sampasàrãyanti, evameva sabbasaïkhàrehi mucitukàmo hutvà pañisaïkhànupassanàya saïkhàre parigaõhanto ahaü mamàti gahetabbaü adisvà bhayaü ca nandiü ca vippahàya sabbasaükhàresu udàsãno hoti majjhattho, tassa evaü jànato evaü passato tãsubhavesu catusu yonisu pa¤casu gatãsu sattasu vi¤¤àõaññhitãsu navasu sattàvàsesu cittaü patilãyati patikuñati pativaññati na sampasàrãyati, upekkhà và pàñikulyatà và saõñhàti; seyyathàpi nàma kukkuñapattaü và nahàrudaddulaü và aggimhi pakkhittaü patilãyati patikumati pativaññati na sampasàrãyati, evameva tassa tãsu bhavesu cittaü catusu yenisu pa¤casu gatãsu sattasu vi¤¤àõaññhitãsu navasu sattàvàsesu cittaü patilãyati patikåmati pativaññati na sampasàrãyati, upekkhà và pàñikulyatà và saõñhàti, iccassa saïkàrupekkhà ¤àõaü nàma uppannaü hoti. Taü panetaü sace santipadaü nibbànaü santato passati, sabbaü saükhàrapavattaü vissajitvà nibbàõameva pakkhandati; no ce nibbànaü santato passati, punappuna [PTS Page 657] [\q 657/] saïkhàràrammaõameva hutvà pavattati sàmuddikànaü disàkàko viya; sàmuddikà kira vàõijakà nàvaü àrohantà disà kàkaü nàma gaõhantã, te yadà nàvà vàtakkhittàvidesaü pakkhandati, tãraja na pa¤¤àyati, tadà disàkàkaü vissajanti, so kåpakayaññhito àkàsaü laïghitvà sabbà disà vãdisà ca anugantvà sace tiraü passati, tadabhimukhova gacchatã, no ce passati punappuna àgantvà kåpakayaññhiü yeva allãyati; evameva sace saïkhàrupekkhà ¤àõaü santipadaü nibbàõaü allãyati; evameva sace saïkhàrupekkhà ¤àõaü santipadaü nibbàõaü santato passati, sabbaü saükhàrapavattaü vissajitvà nibbàõameva pakkhandati; no ce passati, punappuna saïkhàràrammaõameva hutvàpavattati. Tadidaü suppagge piññhaü vaññaya mànaü viya nibbaññhitakappàsaü vihatamànaü viya nànappakàrato saïkhàre pariggahetvà bhaya¤ca nandica pahàya saïkhàravicinane majjhatthaü hutvà tividhànupassanàvasena tiññhati, evaü tiññhamànaü tavidhavimokkhamkhabhàvaü àpajjitvà sattaariyapuggala vibhàgàya paccayo hoti, tatrãdaü tividànupassanàvasena pavattanato tiõõaü indriyànaü àdhipateyyavasena tividhavimokkhamukhabhàvaü àpajjati nàma. Tisso hi anupassanà tãõi vimokkhamukhànãti vuccanti, yathàha: " tãõi kho panimàni vimokkhamukhàni lokanãyà nàya saüvattanti: sabbasaïkhàre paricchedaparivañumato samanu passanatàya animittàya ca dhàtuyà cuttasampakkhandanatàya; sabbasaïkhàresu mano samuttejanatàya appaõihitàya ca dhàtuyà cittasampakkhandanatàya, sabbadhamme parato samanupassanatàya su¤¤atàya ca dhàtuyà cittasampakkhandanatàya, imàni tãõi vimekkhamukhàni lokaniyànàya saüvattantã"ti[a] tattha pariccheda [A.] Paññhànapàli- vimekkhakathà. [SL Page 494] [\x 494/] Parivañumatoti udayabbayavasena paricchedato ceva parivañumato ca, aniccànupassanaü hi udayato pubbe saïkhàrà natthãti paricchinditvà tesaü gatiü samanvesamànaü "vayato paraü na gacchanti. Ettheva antaradhàyantã"ti parivañumato samanupassati; mano samuttejanatàyàti cittasaüvejanatàya, dukkhànupassanena hi saïkhàresu cittaü saüvejetã. [PTS Page 658] [\q 658/] parato samanupassanatàyàti nàhaü na mamàti evaü anattato samanupassanatàya, iti imàni tãõi padàni aniccànupassanàdãnaü vasena vuttànãti veditabbàni. Teneva tadanantare pa¤havissajjane vuttaü: - aniccato manasi karoto khayato saïkhàrà upaññhahanti, dukkhato manasikàroto bhayato saïkhàrà upaññhahanti, anattato manasikaroto su¤¤ato saïkhàrà upaññhahantãti. Katame pana te vimekkhà, yesaü imàni anupassanàni mukhànãti? Anumitto appaõihito su¤¤atoti ete tayo, vuttaü hetaü: - aniccato manasi karonto adhimekkhabahulo animittavimokkhaü pañilabhati, dukkhato manasikaronto passaddhibahulo appaõihita vimekkhaü pañilabhati, anattato manasikaronto vedabahulo su¤¤ata vimokkhaü pañilabhatãti. Ettha ca animitto vimokkhoti animittàkàrena nibbànaü àrammaõaü katvà pavatto ariyamaggo, so hi animittàya dhàtuyà uppannattà animitto, kilesehi ca vimittattà vimokekhà, eteneva nayena appaõihitàkàrena nibbànaü àrammaõaü katvà pavatto appaõi hito, su¤¤atàkàrena nibbànaü àrammaõaü katvà pavatto su¤¤atoti veditabbo. Yaü pana abidhamme-"yasmiü samaye lokuttaraü jhànaü bhàveti nãyànikaü apacayagàmiü diññhigatànaü pahànàya pañhamàya bhumiyà pattiyà vivicceva kàmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaü savicàraü vivekajaü pãtisukhaü pañhamajjhànaü upasampajja viharati. Dukkhàpañipadaü dandhàbhi¤¤aü. Tasmiü samaye phasso hoti. Appaõihitaü ime dhammà kusalà. Tasseva lokuttarassa kusalassa jhànassa katattà bhàvitattà vipàkaü vivicceva kàmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaü savicàraü vivekajaü pãtisukhaü pañhamajjhanaü upasampajja viharati dukkhà pañipadaü dandhàbhi¤¤aü su¤¤ataü. Tasmiü samaye pa¤caïgikaü jhànaü hoti: vitakko vicàrà pãti sukhaü cttassa ekaggatà. Idaü vuccati pañhamaü jhànaü. Avasesà dhammà jhànasampayuttà. Idha bhikkhu yasmiü samaye lokuttaraü jhànaü bhàveti niyyànikaü apacayagàmiü diññhigatànaü pahànàya pañhamàya bhumiyi pattiyà vitakkavicàrànaü våpasamà ajjhattaü sampasàdanaü cetaso ekodibhàvaü avitakkaü avicàraü samàdhijaü påtisukhaü dutiyajjhànaü upasampajja viharati. Dukkhàpañipadaü dandhàbhi¤¤aü tasmiü samaye phasso hoti. Appaõihitaü hoti. Ime dhammà kusalà. Tasseva lokuttarassa kusalassa jhànassa katattà bhàvitattà vipàkaü vitakkavicàrànaü våpasamà ajjhattaü sampasàdanaü cetaso edibhovaü avitakkaü avicàraü samàdhijaü pãtisukhaü dutiyajjhànaü upasampajja viharati. Pãtiyà ca viràgà upekkhako ca viharati sato ca sampajàno sukhaü ca kàyena pañisaüvedeti, yaü taü ariyà àcikkhanti 'upekkhako satimà sukhavihàrã'ti taü tatiyajjhànaü upasampajja viharati. Sukhassa ca pahàõà dukkhassa ca pahàõà pubbeva somanassadomanassànaü atthaïgamà adukkhaü asukhaü upekkhàsatipàrisuddhiü catutthajjhànaü upasampajja viharati. Idha bhikkhu vivicceva kàmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaü savicàraü pãtisukhaü phañhamajjhànaü upasampajja viharati. Sukhassa ca pahàõà dukkhassa ca pahàõà pubbeva somanassadomanassànaü atthaïgamà adukkhaü asukhaü apekkhàsatipàrisuddhiü pa¤camajjhànaü upasampajja viharati. Dukkhàpañipadaü dandhàbhi¤¤aü su¤¤ata"nti[a] evaü vimokkha dvayameva vuttaü, taü nippariyàyato vipassanàgamanaü sandhàya, vipassanà¤àõaü hi ki¤càpi pañisambhidàmagge: "aniccànupassanà ¤àõaü1 niccato abhinivesà muccatã2 "ti[b] su¤¤ato vimokkho, dukkhànupassanà¤àõaü sukhato abinivesà - anattànupassanà ¤àõaü attato abhinivesà muccatãti su¤¤ato vimokkhoti evaü abhinimesamu¤canavasena su¤¤ato vimekkhoti ca, aniccànupassanà¤àõaü niccato nimittà muccatãti animitto vimokkho, dukkhànupassanà¤àõaü suthato nimittàanattànu passanà¤àõaü attato nimittà muccatãti animitto vimokkhoti evaü nimitta [PTS Page 659] [\q 659/] mu¤canavasena animitto vimokkhotica, aniccànupassanà¤àõaü niccato paõidhiyà muccatãti 1. Aniccànupassanaü ¤àõantipipàññho. 2. Sã. Abhinivesaü mu¤catãti. [A.] Visaïgapàlijhànavibhaïga. [B.] Paññhànapàli0 vimekkhakathà. [SL Page 495] [\x 495/] Appanãhito vimokkho, dukkhànupassanà¤àõaü sukhato paõidhiyàanattànupassanà¤ànaüattato paõidhiyà muccatãti appaõihito vimokkhoti evaü paõidhimu¤canavasena appanihito vimokkhoti ca vuttaü, tathàpi taü saïkhàranimittassa avijahanato na nippariyàyena animittaü, nippariyàyena pana su¤¤ata¤ceva appaõihita¤ca, tassa ca àgamanavasena ariyamaggakkhaõe vimokkho uddhaño, tasmà appaõihitaü su¤¤atanti vimokkhadvaya meva vuttanti veditabbaü. Ayaü tàvettha vimokkhakathà. Yampana vuttaü: -" sattaariyapuggalavibhàgàya paccayo hotã"ti, tattha saddhànusàrã saddhàvimutto kàyasakkhã ubhatobhàgavimutto dhammànusàrã diññhappatto pa¤¤àvimuttoti ime tàva satta ariya puggalà, tesaü vibhàgàya idaü saïkhàrupekkhà¤àõaü paccayo hoti; yo hi aniccato manasikaronto adhimokkhabahulo saddhindriyaü pañilabhati; so sotàpattimaggakkhaõe saddhànusàrã hoti; sesesu sattasu ñhànesu saddhàvimutto. Yo pana dukkhato manasikaronto passaddhibahulo samàdhindriyaü pañilabhati, so sabbattha kàyasakkhã nàma hoti. Aråpajjhànaü pana patvà aggaphalappatto ubhatobhàgavimuttonàma hoti. Yo pana anattato manasikaronto vedapahulo pa¤¤indriyaü pañilabhati, so sotàpattimaggakkhaõe dhammànusàrã hoti, chasu ñhànesu diññhappatto aggaphale pa¤¤àvimuttoti. Vuttaü hetaü"aniccato manasikaroto saddhandriyaü adhimattaü hoti, saddhindriyassa adhimattattà sotàpattimaggaü pañilabhati, tenavuccati saddhànusàrãti, tathà aniccato [PTS Page 660] [\q 660/] manasikaroto saddhindriyaü adhimattaü hoti, saddhindriyassa adhimattattà sotàpattiphalaü sacchikataü hoti, tena vuccati saddhàvimutto"ti àdi. Aparampi vuttaü sadda hanto vimuttoti saddhàvumutto; phåññhantaü sacchikatoti kàyasakkhã; diññhantaü1 pattoti diññhappatto; saddahanto vimuccatãti saddhàvimutto jhànaphassaü pañhamaü phusati, pacchà nirodhaü nibbàõaü sacchikarotãti kàyasakkhã, dukkhà saükhàrà sukho nirodhoti ¤àõaü hoti; diññhaü vãditaü sacchikataü phusitaü pa¤¤àyàti diññhappattoti. Itaresu pana catusu saddhaü anussarati, saddhàya và anussarati gacchatãti saddhànusàrã, tathà pa¤¤àsaïkhàtaü dhammaü anussarati dhammena và anussaratãti dhammànusàrã, aråpajjhànena ceva ariyamaggena càtiubhatobhàgena vimuttoti ubhato bhàgavimutto. Pajànanto vimuttoti pa¤¤àvimuttoti evaü vacanattho veditabboti. Saïkhàrupekkhà ¤àõaü. 1. Diññhattàtipi pàññho. [SL Page 496] [\x 496/] Tampanetaü purimena ¤àõadvayena atthato ekaü, tenàhu poràõà: idaü saükhàrupekkhà¤àõaü ekameva tãõi nàmàni labhati, heññhà mu¤citu kamyatà¤àõaü nàma jàtaü, majjhe pañisaïkhànu passanà¤àõaü nàma, ante ca sikhàppattaü saïkhàrupekkhà¤àõaü nàma paëiyampi vuttaü: - " kathaü mudvitukamyatàpañisaïkhàsantiññhanà pa¤¤à saükhàrupekkhàsu ¤àõaü? Pavattaü nimittaü mu¤citukamyatàpañisaükhàsantiññhanàpa¤¤à saïkhàrupekkhàsu ¤àõaü upàyàsaü mu¤citukamyatàpañisaïkhàsantiññhanàpa¤¤à saïkhàrupekkhàsu ¤àõaü? 'Uppado dukkha'nti mu¤citukamyatàpañisaïkhàsantiññhànà pa¤¤àsaïkhàrupekkhàsu ¤àõaü. 'Pavattaü dukkha'nti mu¤citukamyatàpañisaïkhàsantiññhanà pa¤¤à saïkhàrupekkhàsu ¤àõaü. Mu¤citukamyatàpañisaïkhàsantiññhanà pa¤¤à saïkhàrupekkhàsu ¤àõaü 'upàyàso dukkha'nti mu¤citukamyatàpañisaïkhàsantiññhanà pa¤¤àsaïkhàrupekkhàsu ¤àõaü. 'Uppàdo bhaya'nti mu¤citukamyatàpañisaïkhàsantiññhanà pa¤¤àsaïkhàrupekkhàsu ¤àõaü. 'Pavattaü bhaya'nti mu¤citukamyatàpañisaïkhàsantiññhanà pa¤¤à saïkhàrupekkhàsu ¤àõaü. Mu¤citukamyatàpañisaïkhàsantiññhanà pa¤¤à saïkhàrupekkhàsu ¤àõaü. 'Upàyàso bhaya'nti mu¤citukamyatàpañisaïkhàsantiññhanà pa¤¤à saïkhàrupekkhàsu ¤àõaü. 'Uppàdo sàmisa'nti mu¤citukamyatàpañisaïkhàsantiññhanà pa¤¤à saïkhàrupekkhàsu ¤àõaü. 'Pavattaü sàmisa'nti mu¤citukamyatàpañisaïkhà santiññhanà pa¤¤à saïkhàrupekkhàsu ¤àõaü mu¤citukamyatàpañisaïkhàsantiññhanà pa¤¤à saïkhàrupekkhàsu ¤àõaü. 'Upàyàso sàmisa'nti mu¤citukamyatàpañisaïkhàsantiññhanà pa¤¤à saïkhàrupekkhàsu ¤àõaü. 'Uppàdo saïkhàrà'ti mu¤citukamyatàpañisaïkhàsantiññhanà pa¤¤à saïkhàrupekkhàsu ¤àõaü. Pavattaü saïkhàrà'ti mu¤citukamyatàpañisaïkhàsantiññhanà pa¤¤à saïkhàrupekkhàsu ¤àõaü. 'Mu¤citukamyatàpañisaïkhàsantiññhanà pa¤¤à saïkhàrupekkhàsu ¤àõaü. 'Upàyàso saïkhàrà'ti mu¤citukamyatàpañisaïkhàsantiññhanà pa¤¤à saïkhàrupekkhàsu ¤àõaü. Uppàdo saïkhàrà, te saïkhàre ajjhupekkhatãti saïkhàrupekkhà. Ye ca saïkhàrà yà ca upekkhà ubhopete saïkhàrà, te saïkhàre ajjhupekkhatãti saïkhàrupekkhà upàyàso saükhàràti mu¤citukamyatàpañisaükhà santiññhanàpa¤¤à saükhàrupekkhàsu ¤àõa"nti. [A] tattha mu¤citu kamyatà ca sà pañisaükhà ca santiññhanà càti mu¤citukamyatàpañisaükhà santiññhanà. Iti pubbabhàge [PTS Page 661] [\q 661/] nibbidà¤oõena nibbinnassa uppàdàdãni pariccajitukàmatà mu¤citukamyatà, mu¤canassa upàyakaraõatthaü majjhe pañisaükhànaü pañisaükhà, mu¤citvà avasàne ajjhupekkhanaü santiññhanà, yaü sandhàya - uppàdo saükhàrà te saükhàre ajjhapekkhatãti saükhàrupekkhàti àdi vuttaü, evaüekamevidaü ¤àõaü. Apica imàya pàëiyà idaü ekamevàti veditabbaü. Vuttaü hetaü: - "yà ca mu¤citukamyatà yà ca pañisaükhànupassanà yà ca saükhàrupekkhà, imedhammà ekaññhà, vya¤janameva nàna"nti. [B] evaü adhigatasaükhàrupekkhassa pana imassa kulaputtassa vipassanà sikhàppattà vuññhànagàminã hoti, sikhàppattà vipassanàti và uññhànagàminãti và saükhàrupekkhàdi¤àõattayasseva etaü nàmaü, sà hi sikhaü uttamabhàvaü pattattà sikhàpattà, vuññhànaü gacchatãti vuññhànagàminã, vuññhànaü vuccati bahiddhànimittabhåtato abhiniviññha vatthuto ceva ajjhattapavattato ca vuññhahanato maggo, taü gacchatãti vuññhànagàminã, maggena saddhiü ghañãyatãti attho. Tatràyaü abhinivesavuññhànànaü àvibhàvatthàya màtikà: ajjhattaü abhinivisitvà ajjhattà vuññhàti, ajjhattaü abhinivisitvà pahiddhà vuññhàti, bahiddhà abhinivãsitvà bahiddhà vuññhàti, bahiddhà abhinivisitvà ajjhattà vuññhàti, råpe abhinivisitvà råpà vuññhàti, råpe abhinivisitvà aråpà vuññhàti, aråpe abhinivisitvà aråpà vuññhàti, aråpe abhinivisitvà råpà vuññhàti, ekappahàrena padvahi khavdhehi vuññhàti, aniccatoabinivisitvà aniccato vuññhàti, aniccato abhinivisitvà dukkhato anattato vuññhàti, dukkhato abhinivisitvà dukkhato aniccato anattato vuññhàti, anattato abhinivisitvà anattato aniccato dukkhato vuññhàti, kathaü? Idhekacco àditova ajjhattasaükhàresu abhinivisati, abinivisitvà te passati, yasmà pana na suddha ajjhattadassanamatteneva maggavuññhànaü [A.] Paññhànapàëi - ¤àõakathà. Pñhànapàëi - vimokkhakathà. [SL Page 497] [\x 497/] Hoti, bahiddhàpi daññhabbameva, tasmà parassa khavdhepi anupàdinna saïkhàrepi aniccaü dukkhamanattàti passati, so kàlena [PTS Page 662] [\q 662/] ajjhattaü sammasati, kàlena bahiddhà, tassevaü sammasato ajjhattaü sammasanakàle vipassanà maggena saddhiü ghañãyati, ayaü ajjhattaü abãnivisitvà ajjhattà vuññhàti nàma, sace panassa bahiddhà sammasana kàle vipassanà maggena saddhiü ghañãyati, ayaü ajjhattaü abinivisitvà bahiddhà vuññhàti nàma, esa nayo bahiddhà abhinivisitvà bahiddhà ca ajjhattà ca vuññhànepi, aparo àditova råpe abhinivisati, abinivisitvà bhåtaråpa¤ca upàdàråpa¤ca ràsiü katvà passati, yasmà pana na suddharåpadassanamatteneva vuññhànaü hoti, aråpampi daññhabbameva, tasmà taü råpaü àrammaõaü katvà uppannaü vedanaü sa¤¤aü saïkhàre vi¤¤àõa¤ca idaü aråpanti aråpaü samma sati, so kàlena råpaü sammasati, kàlena aråpaü, tassevaü samma sato råpasammasanakàle vipassanà maggena saddhiü ghañãyati, ayaü råpe abhinivisitvà råpà vuññhàti nàma. Sace panassa aråpasammasanakàle vipassanà maggena saddhiü ghañãyati, ayaü råpe abhinivisitvà aråpà vuññhàti nàma. Esa nayo aråpe abhinivisitvàaråpà råpà ca vuññhànepi, yaü ki¤ci samudayadhammaü sabbaü taü nirodhadhammanti evaü abhinivisitvà evameva vuññhànakàle pana ekappahàrena padvahi khavdhehi vuññhàti nàma. Eko àditova aniccato saïkhàre sammasati, yasmà pana na aniccato sammasanamatteneva vuññhànaü hoti, dukkhatopi anattatopi sammasitabbameva, tasmà dukkha topi anattatopi sammasati. Tassevaü pañipannassa aniccato sammasanakàle vuññhànaü hoti, ayaü aniccato abhinivisitvà aniccato vuññhàti nàma. Sace panassa dukkhato anattato sammasanakàle vuññhànaü hoti. Ayaü aniccato abhinivisitvà dukkhato anattato vuññhàti nàma; esa nayo dukkhato anattato abhinivisitvà sesavuññhànesupi. Ettha ca yopi aniccato abiniviññho, yopi dukkhato, yopi anattato, vuññhànakàle ca aniccato vuññhànaü hoti. Tayopi janà adhimokkhabahulà honti, saddhindriyaü pañilabhanti, animittavimokkhena vimuccanti; pañhamamaggakkhaõe saddhànusàrino honti; sattasu ñhànesu saddhàvimuttà. [PTS Page 663] [\q 663/] sace pana dukkhato vuññhànaü hoti, tayopi janà passaddhibahulà honti, samàdhindriyaü pañilabhanti, appaõihitavimokkhena vimuccanti, sabbattha kàyasakkhino honti. Yassa panettha aråpajjhànaü pàdakaü, so aggaphale ubhatobhàgavimutto hoti. Atha tesaü anattato vuññhànaü hoti. Tayopi janà vedabahulà honti, pa¤¤indriyaü pañilabhanti, su¤¤atà vimokkhena vimuccanti, pañhama maggakkhaõe dhammànusàrino honti, chasu ñhànesu diññhippattà, aggaphale pa¤¤àvimuttàti. [SL Page 498] [\x 498/] Idàni saddhiü purimapacchima¤àõehi imissà vuññhànagàminiyà vipassanàya à¤cãbhàvatthaü dvàdasa upama veditabbà. Tàsaü idaü uddànaü: - "Vaggulã kaõhasappo ca gharaü go yakkhi dàrako, Khudaü pipàsaü sãtunhaü avdhakàraü visena cà"ti. Imà ca upamà bhayatupaññhànatoppabhåti yattha katthaci ¤àõe ñhatvà àharituü vaññeyyåü, imasmiü pana ñhàne àhariyamànàsu bhayatupaññhànato yàva phala¤àõà sabbaü pàkañaü hoti. Tasmà idheva àharatabbàti vuttà. "Vaggulã"ti ekà kira vaggulã, ettha pupphaü và phalaü và labhissàmãti pa¤casàkhe madhukarukkhe nilãyitvà ekaü sàkaü parimasitvà na tattha ki¤ci pupphaü và phalaü và gayahåpagaü addasà, yathà ca ekaü, evaü dutiyaü tatiyaü catutthaü pa¤camampi sàdhaü paràmasitvà nàddasa, sà 'aphalo vatàyaü rukkho, natthettha ki¤ci gayhåpaga'nti tasmiü rukkhe àlayaü vissajitvà ujukàya sàkhàya àruyha viña pantarena sãsaü nãharitvà uddhaü ulloketvà àkàse uppatitvà a¤¤asmiü phalarukkhe nilãyi, tattha vaggulã viya yogàvacaro daññhabbo, pa¤casàkho madhukarukkho viya pa¤cupàdànakkhandhà, tattha vagguliyà nilãyanaü viya yogino khandhapa¤cake abhiniveso, tassà ekekaü sàkhaü parimasitvà ki¤ci gayhåpagaü adisvà avasesa ùàkhàparàmasanaü viya yogino råpakkhandhaü sammasitvà tattha ki¤ci gayhåpagaü adãsvà avasesakhandhasammasanaü, tassà "aphalo vatàyaü rukkho"ti rukkhe àlayavissajjanaü viya yogino pa¤casupi khavdhesu aniccalakkhaõàdidassanavasena [PTS Page 664] [\q 664/] nibbinnassa mucitukamya tàdi¤àõattayaü, tassà ujukàya sàkhàya upari àrohanaü viya yogino anulomaü, sãsaü nãharitvà uddhaü ullokanaü viya gota; bhu¤àõaü, àkàse uppatanaü viya magga¤àõaü, a¤¤asmiü phalarukkhe nilãyanaü viya phala¤àõaü, kaõhasappåpamà pañisaïkhà¤àõe vuttàva, upamàsaüsandane panettha sappassa vissajjanaü viya gotrabhu¤àõaü, mu¤citvà àgatamaggaü olokentassa ñhànaü viya magga¤àõaü, gantvà abhayaññhàne ñhànaü viya phala¤àõanti ayaü viseso. "Gharaü"ti gharasàmike kira sàyaü bhu¤jitvà sayanaü àruyha niddaü okkante gharaü àdittaü, so pabujjhitvà aggiü disvà bhãto sàdhuvatassa sace aóayhamàno nikkhayeyyanti olokayamàno maggaü disvà nikkhamitvà vegena khemaññhànaü gantvà ñhito, tattha gharasà mikassa bhu¤jitvà sayanaü àruyha niddokkamanaü viya bàlaputhujjanassa khandhapa¤cake ahaü mamanti gahaõaü, pabujjhitvà aggiü disvà bhitakàlo viya sammàpañipadaü pañipajjitvà tilakkhaõaü disvà bhayatu paññhàna¤ànaü, nikkhamanamaggaolokanaü viya vu¤citukamyatà ¤àõaü, maggadassanaü viya anulomaü, nikkhamanaü viya gotrabhu¤àõaü, vegena gamanaü viya magga¤ànaü, khemaññhàne ñhànaü viya phala¤àõaü. [SL Page 499] [\x 499/] "Go"ti ekassa kira kassakassa rattibhàge niddaü okkantassa vajaübhivditvà goõà palàtà, so paccusasamaye tattha gantvà olokento tesaü palàtabhàvaü ¤àtvà anupadaü gantvà ra¤¤o goõe addasà, ete mayhaü goõàti sallakkhetvà àharanto pabhàtakàle nayime mayhaü goõà ra¤¤o goõàti sa¤jànitvà yàva maücoro ayanti gahetvà ràjajurisà na anayavyasanaü pàpenti tàvadeva palàyissàmãti bhãto goõe pahàya vegena palàyitvà nibbhayñhàne aññhàsi, tattha mayhaü goõàti ràjagoõànaü gahaõaü viya bàlaputhujjanassa ahaü mamanti khandhànaü gahaõaü, pabhàte ràjagoõàti sa¤jànanaü viya yogino tilakkhaõavasena khandhànaü aniccà dukkhà anattàti sa¤jànanaü, bhãtakàlo viya bhayatupaññhàna¤àõaü, vissajitvà gantukàmatà viya mu¤citukamyatà, vissajjanaü viya gotrabhu, palàyanaü viya maggo, palàyitvà abhayadese ñhànaü viya phalaü, [PTS Page 665] [\q 665/] "yakkhã"ti eko kira puriso yakkhãõiyà saddhiü saüvàsaü kappesi, sà rattibhàge "sutto aya"nti manatvà àmakasusànaü gantvà manussamaüsaü khàdati; so kuhiü esà gacchatãti anukhandhitvà manussamaüsaü khàdamànaü disvà tassà amanussa bhàvaü ¤atvà yàva maüna khàdati tàva palàyissamãti bhitova vegena palàyitvà khemaññhàne aññhàsi, tattha yakkhiõiyà saddhiü saüvàso viya khandhànaü ahaü mamanti gahaõaü; susàne manussamaüsaü khàdamànaü disvà yakkhini ayanti jànanaü viya khandhànaü tilakkhaõaü disvà aniccàdibhàvajànanaü, bhitakàlo viya bhayatupaññhànaü. Palàyãtu kàmatà viya mu¤citukamyatà; susànavijahanaü viya gotrabhu; vegena palàyanaü viya maggo; abhayadese ñhànaü viya palaü. "Dàrako"ti ekà kira puttagiddhãnã itthi, sà uparipàsàde nisinnàva antara vitiyaü dàrakasaddaü sutvà putto nukho me kenaci ciheññhiyatãti vegasà ganñhvà attano puttoti sa¤¤àya paraputtaü aggahesi, sà paraputto ayanti sa¤jànitvà okkappamànà itocito ca oóalàketvà mà yeva maü koci dàrakacorã ayanti vadeyyàti dàrakaü tattheva oropetvà puna vegasà pàsàdaü àruyha nisãdi. Tattha attano puttasa¤¤àya paraputtassa gahaõaü viya ahaü mamanti pa¤cakkhandhagahaõaü, paraputto ayanti sa¤jànanaü viya tilakkhaõa vasena nàhaü na mamanti sa¤jànanaü, ottappanaü viya bhayatupaññhànaü, ito cito ca olokanaü viya mu¤citukamyatà¤àõaü; tattheva dàrakassa oropanaü viya anulomaü; oropetvà antara vithiyaü ñhitakàlo viya gotrabhu; pàsàdàruhanaü viya maggo; àruyha nisãdanaü viya phalaü. "Khudaü pipàsaü situõhaü avdhakàraü visena cà"ti imà pana cha upamà vuññhànagàminiyà vipassanàya ñhitassa lokuttaradhammàbhimukhaü ninnapoõapabbhàrabhàvadassanatthaü vuttà, yathà hi khudàya abibhutojighacchito puriso sàdurasabhojanaü pattheti. [SL Page 500] [\x 500/] Evamevàyaü saüsàravaññajighacchàya phuññho yogavacaro amatarasaü kàyagatàsatibhojanaü pattheti, yathà ca pipàsito puriso parisussa mànakaõñhamukho anekaïgasambhàraü pànakaü pattheti, evamevàyaü saüsàravaññapipàsàya [PTS Page 666] [\q 666/] phuññho yogàvacaro ariyaü aññhaïgikamaggapànaü pattheti, yathà pana sãtasamphåññho puriso uõha pattheti, evaü mevàyaü saüsàravaññe taõhàsinehasãtena phuññho yogàvacaro kilesasantàpakaü maggatejaü pattheti, yathàca uõhasamphuññho puriso sãtaü pattheti, evamevàyaü saüsàravaññe ekàdasaggisantà pasantatto yogàvacaro ekàdasaggivåpasamaü nibbàõaü, yathà pana andhakàrapareto puriso àlokaü pattheti, evamevàyaü avijjandhakàrena onaddhapariyonaddho yogàvacaro ¤àõàlokaü magga bhàvanaü pattheti. Yathà ca visasamphåññho puriso visanighàtanaü bhesajjaü pattheti, evamevàyaü kilesavisasamphåññho yogavacaro kilesavisanimmathanaü amatosadhaü nibbànaü pattheti. Tena vuttaü" tassevaü jànato evaü passato tãsu bhavesu -pe-navasu sattàvàsesu cittaü patilãyati patikåñati pativaññati na sampasàrã yati, upekkhà và pàñikulyatà và saõñhàti, yyethàpi nàma paduma palàse ãsakapoõe"ti sabbaü pubbe vuttanayeneva veditabbaü, ettàvatà ca panesa patilãnacaro nàma hoti. Yaü sandhàya vuttaü: - "Patilãnacarassa bhikkhuno bhajamànassa vicittamàsanaü, Sàmaggiyamàhu tassa taü yo attànaü bhavane na dassaye"ti, [a] Evamidaü saïkhàrupekkhà¤àõaü yogino patilãnacarabhàvaü niyametvà uttariü ariyamaggassàpi bojjhaïgamaggaïgajhànaïgapañi padàvimokkhavisesaü niyameti. Keci hi therà bojjhaïgamaggaïgajhànaïgànaü visesaü pàdakajjhànaü niyametãti vadanti; keci vipassanàya àrammaõabhåtà khandhà niyamentãti vadanti , keci puggalajjhàsayo niyametãti vadanti, tesampi vàdesu ayaü pubbabhàgavuññhànagàminãvipassanà niyameti yevàti veditabbi. Tatràyaü anupubbakathà: -1 vipassanàniyamena hi sukkhavipassakassa uppanna maggopi samàpattilàbino jhànaü padàkaü akatvà uppanna maggopi pañhamajjhànaü pàdakaü [PTS Page 667] [\q 667/] katvà pakiõõasaïkhàre sammasitvo uppàditamaggopi pañhamajjhànikàva honti, sabbosu satta bojjhaïgàni aññhamaggaïgàni pa¤cajhànaïgànã honti, tesaü hã pubbabhàgavipassanà somanassasahagatàpi upekkhàsahagatàpi hutvà vuñhànakàle saïkharupekkhàbhàvaü patvà somanassasahagatàva hoti. Padvakanaye dutiyatatiyacatutthajjhànàni pàdakàni katvà appaditamaggesu yathàkkameneva jhànaü caturaïgikaü tivaïgikaü 1. Ma. 1. âñupubbikathà. [A.] Mahàniddesa - mitteyyasutta. [SL Page 501] [\x 501/] Duvaïgika¤ca hoti, sabbesu pana sattamaggaïgàni honti. Catutthe cha bojjhaïgànã, ayaü viseso pàdakajjhànaniyamena ceva vipassanàniyamena ca hoti, tesampi hi pubbabhàgavipassanà somanassa sahagatàpi upekkhàsahagatàpi hoti, vuññhànagàminã somanassasahagatàca. Pa¤camajjhànaü pàdakaü katvà nibbattita magge pana upekkhàcittekaggatàvasena dve jhànaïgàni, bojjhaïgamaggaïgàni cha satta ceva, ayampi viseso ubhayaniyama vasona hotã; imasmiü hi naye pubbabhàgavipassanà somanassasahagatà và upekkhà sahagatà và hoti, vuññhànagàminã apekkhàsahagatàva. Aråpajjhànànã padàkàni katvà uppàditamaggepi eseva nayo. Evaü pàdakajjhànato vuññhàya ye keci saïkhàre sammasitvà nibbattitamaggassa àsannapadese vuññhitasamàpatti attano sadisabhàvaü karoti, bhumivanõo viya godhàvaõõassa. Dutiyatthera vàde pana yato yato samàpattito vuññhàya ye ye samàpatti dhamme sammasitvà maggo nibbattito hoti, taü taü samàpattisadi sova so hoti, 1 tatràpi ca vipassanàniyamo vuttanayeneva veditabbo. Tatiyattheravàde attano attano ajjhàsayànu råpena yaü yaü jhànaü pàdakaü katvà ye ye jhànadhamme sammasitvà maggo nibbattito, taü taü jhànasadisova so hoti. Pàda kajjhànaü pana vinà2ajjhàsayamatteneva taü na sijjhati, svàya mattho navdako vàdasuttena dipetabbo. Etthàpi ca vipassanà niyamo vuttanayeneva veditabbo. Evaü tàva saïkhàrupekkhà bojjhaïgamaggaïgajhànaïgàni niyametãti veditabbà. Sace tanàyaü àdito kileso vikkhambhayamànà dukkhena sappayogena sasaïkhàrena vikkhambhetuü asakkhi, dukkhàpañipadà nàma hoti. Vipariyàyena [PTS Page 668] [\q 668/] sukhà pañipadà, kilese pana vikkhambhetvà vipassanàparivàsaü maggapàtubhàvaü sanikaü kurumànà dandhàbhi¤¤à nàma hoti. Vipariyàyena khippàbhi¤¤à iti ayaü saïkhàrupekkhà àgamanãyaññhàne ñhatvà attano atthino maggassa nàmaü deti, tena maggo cattàra nàmàni labhati. Sà panàyaü pañipadà kassaci bhikkhuno nànà hoti. Kassaci catusupa maggesu ekàva, buddhànaü pana cattàropi maggà sukhàpañipadà khippàbhi¤¤àva ahesuü, tathà dhammasenàpatissa, mahà moggallànattherassa pana pañhamamaggo sukhàpañipado khippàbhi¤¤o ahosi, apari tayo dukkhàpañipadà dandhàbhi¤¤à. Yathà ca pañipadà, evaü adhipatayobi kassaci bhikkuno catusu maggesu nànà honti kassaci catusupi ekàva. Evaü saïkhàrupekkhà pañipadàvisesaü niyameti, yatà pana vimokkhavisesaü niyameti taü pubbe vuttameva. Apica maggo nàma pa¤cahi kàraõehi nàmaü labhati sarasene và paccanikena và saguõena và àrammaõena và àgamanena và, sace 1. Sã 1 samàpatti sadisova hoti. 2. Ma. Sammasitajjhànaü và. [SL Page 502] [\x 502/] Hi saïkhàrupekkhà aniccato saïkhàre sammasitvà vuññhàti, animitta vimokkhena vimuccati, sace dukkhato sammasitvà vuññhàti appaõi hitavimokkhena vimuccati. Sace anattato sammasitvà vuññhàti su¤¤atavimokkhena vimuccati. Sace anattato sammasitvà vuññhàti su¤¤atavimokkhena vimuccati idaü sarasato nàmaü nàma. Yasmà panesa aniccànupassanàya saïkhàrànaü ghanavinibebhàgaü katvà niccanimittadhuvanimittasassatanimittàni pajahanto àgato. Tasmà animitto, dukkhànupassanàya pana sukhasa¤¤aü pahàya paõidhiü patthanaü sukkhàpetvà àgatattà appaõihito, anattànupassanàya attasattapuggalasa¤¤aü pahàya saïkhàrànaü su¤¤ato diññhattà su¤¤atoti idaü paccanikato nàmaü nàma. Ràgadãhi panesa su¤¤attà su¤¤ato, råpanimittàdãnaü ràganimittàdãnaü yeva và abhàvena animitto, råpanimittàdãnaü ràganimittàdãnaü yeva và abhàvena animitto, ràgapaõidiàdãnaü abhàvato appaõihitoti idamassa saguõato nàmaü. Svàyaü su¤¤aü animittaü appaõihita¤ca nibbànaü àrammaõaü karotãtipi su¤¤ato animitto appaõihitoti vuccati. Idamassa àrammaõato nàmaü. [PTS Page 669] [\q 669/] àgamanaü pana duvidhaü vipassanàgamanaü maggàgamana¤ca, tattha magge vipassanà gamanaü labhati, phale maggàgamanaü, anattànupassanàhi su¤¤àtà nàma. Su¤¤atavipassanàya maggo su¤¤ato, aniccànupassanà animittà nàma, animittavipassanàya magegà animitto, idaü pana nàmaü na abhidhammapariyàyena labbhati, suttantapariyàyena labbhati, tatrahi gotubhu¤àõaü animittaü nibbàõaü àrammaõaü katvà animittanàmakaü hutvà sayaü àgamanãyaññhàne ñhatvà maggassanàmaü detãti vadanti, tena maggo animittoti vutto, maggàgamanena pana phalaü animittanti yujjateva. Dukkhànupassanà saïkhàresu paõidiü sukkhàpetvà àgatattà appaõihità nàma, appaõihita vipassanàya maggo appaõihito, appaõihitamaggassa phalaü appaõihitaü, evaü vipassanà attano nàmaü maggassa deti, maggo phalassàti idaü àgamanato nàmaü. Evamayaü saïkhàrupekkhà vimekkhavisesaü niyametãti. Saïkhàrupekkhà¤àõaü niññhitaü. Tassa taü saïkhàrupekkhà¤àõaü àsevantassa bhàventassa bahulãkarontassa adhimokkhasaddhà balavatarà nibbattati, viriyaü såpaggahitaü hoti, sati såpaññhità, cittaü susamàhitaü, tikkhatarà saïkhàrupekkhà uppajjati, tassa dàni maggo uppajjissatãti saïkhàrupekkà saükhàre aniccàti và dukkhàti và anattàti và sammasitvà bhavaïgaü otarati, bhavaïgànantaraü saïkhàrupkhoya katana yeneva saïkhàre aniccàti và dukkhàti và anattàti và àrammaõaü kurumànaü uppajjati manodvàràvajjanaü, tato bhavaïgaü [SL Page 503] [\x 503/] âvaññetvà appannassa tassa kiriyacittassànantaraü avicikaü cittasantatiü anuppabandhamànaü tatheva saïkhàre àrammaõaü katvà uppajjati pañhamaü javanacittaü, yaü parikammanti vucacti, tadanantaraü tatheva saïkhàre àrammaõaü katvà uppajjati dutiyaü javanacittaü, yaü apacàranti vuccati. Tadanantarampi [PTS Page 670] [\q 670/] tatheva saïkhàre àrammaõaü katvà uppajjati tatiyaü javanacittaü, yaü anulomanti vuccati. Idaü nesaü pàñiyekkaü nàmaü. Avisesena pana tividhaü petaü àsevanantipi parikammantipi upacàrantipi anulomantipi cattuü paññati; kissaanulomaü? Purimapacchimabhàgànaü. Taü hi purimànaü aññhannaü vipassanà¤àõànaü tathakiccatàya anulometi, upari ca sattatiüsàya bodhipakkhiyadhammànaü, taü hi aniccalakkaõàdivasena saïkhàre àrabbha pavattattà udayabbayavantànaü yeva vata dhammànaüudayabbaya¤àõaü uppàdavaye addasàti ca- bhaïgavantànaü yeva vata bhaïgànupassanaü bhaïgaü addasàti ca sabhayaü yeva vata bhayatupaññhànassa bhayato upaññhitanti ca- sàdãnave yeva vata àdãnavànu passanaü àdãnavaü addasàti ca- nibbivditabbe yeva vata nibbidà¤àõaü nibbinnanti camu¤citabbamhi yeva vata mu¤citukamyatà¤àõaü mu¤citukàmaü jàtanti capañisaïkhàtabbaü yeva vata pañisaïkhà¤àõena pañisaïkhàtanti ca - upekkhitabbaüyeva vata saïkhàrupekkhàya upekkhitanti ca atthato vadamànaü viya imesa¤ca aññhannaü ¤àõànaü tathakiccatàya anulometi; upari ca sattatiüsàya bodhipakkhiya dhammànaü tàya pañipattayà pattabbattà; yathà hi dhammiko ràjà vinicchayaññhàne nisinno vohàrikamahàmattànaü vinicchayaü sutvà agatigamanaü pahàya majjhattho hutvà evaü hotuti anumoda màno tesa¤ca vinicchayassa anulometi, poràõassa ca ràja dhammassa; evaü sampadamidaü veditabbaü. Ràjà viya hi anuloma¤àõaü, aññhavohàrikamahàmattà viya aññha¤àõàni, poràõaràjadhammo viya sattatiüsabodhipakkhiyà, tattha yathà ràjà evaü hotuti vadamàno vohàrikàna¤ca vinicchayassa ràjadhammassa ca anulometi, evamidaü aniccàdivasena saïkhàre àrabbha uppajjamànaü aññhannadva ¤àõànaü tathakiccatàya anulometi, upari ca sattatiüsàya bodhipakkhiya dhammànaü, teneva saccànulomika¤àõanti vuccatãti. Anuloma¤àõaü niññhitaü. [PTS Page 671] [\q 671/] Ida¤ca pana anuloma¤àõaü saïkhàràrammaõàya vuññhànagàminiyà vipassanàya pariyosànaü hoti, sabbena sabbaü pana gotra bhu¤ànaü vuññhànagàminiyà vipassanàya pariyosànaü; idàni tassà yeva vuññhànagàminiyà vipassanàya asammohatthaü ayaü suttasaü sandanà veditabbà. Seyyathãdaü? Ayaü hi vuññhànagàminãvipassanà [SL Page 504] [\x 504/] Saëàyatana vibhaïgasutte "atammayataü bhikkhave nissàya atammayataü àgamma yàyaü upekhà ekattà ekattasità taü pajahatha taü samatikkamathà"ti evaü atammayatàti vuttà, alagaddasuttante "nibbivdaü virajjati viràgà vimuccatã"ti evaü nibbidàti vuttà, susãmasuttante "pubbe ko susima dhammaññhiti¤ànaü pacchà nibbàõe ¤àõaü "ti evaü dhammaññhiti¤àõanti vuttà, poññhapàdasuttante "sa¤¤à kho poññhapàda pañhamaü uppajjati pacchà ¤àõaü"ti evaü sa¤¤agganti vuttà, dasuttarasuttante "pañipadà¤àõadassanavisuddhi pàrisuddhi padhàniyaïgaü"ti evaü pàrisundipadhàniyaïganti vuttà, pañisambhidàmagge " yà camu¤citukamyatà yà ca pañisaïkhànupassanà yà ca saïkhàrupekkhà ime dhammà ekaññhà vya¤janameva nànaü"ti evaü tãhi nàmehi vuttà, paññhàne "anulomaü gotrabhussa anulomaü vodànassà"ti evaü dvãhi* nàmehi vuttà, rathavãnãtasuttante " kiü panàvuso pañipadà¤àõadassanavisuddhatthaü bhagavati brahmacariyaü vussatã"ti evaü pañipadà¤àõadassanavisuddhãti vuttà. Iti nekehi nàmehi kittità yà mahesinà, Vuññhànagàminã santà parisuddhà vipassanà. Vuññhàtukàmo saüsàra dukkhapaïkà mahabbhayà. Kareyya satataü tattha yogaü paõóitajàtikoti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate vusuddhimagge Pa¤¤àbhàvanàdhikàre Pañipadà¤àõadassanavisuddhiniddeso nàma Ekavãsatimo paricchedo. [PTS Page 672] [\q 672/] 22. ¥àõadassanavisuddhi niddeso. Ito paraü gotrabhu¤àõaü hoti. Taü maggassa àvajjanaññhàni yattà neva pañipadà¤àõadassanavisundiü na ¤àõadassanavisuddhiü bhajati. Antarà abbohàrikameva hoti, vipassàsote patitattà pana vipassanàti saïkhaü gacchati. Sotàpattimaggo sakadàgàmimaggo anàgàmivaggo arahattamaggoti imesu pana catusu maggesu ¤àõaü ¤àõadassanavisuddhi nàma; tattha pañhamamagga¤ànaü tàva sampàdetu kàmena a¤¤aü ki¤ci kàtabbaü nàma natthi, yaü hi tena kàtabbaü siyà taü anulomàvasànaü vipassanaüuppàdentena katameva. *Tãhi. [SL Page 505] [\x 505/] Evaü uppannaanuloma¤àõassa panassa tehi tãhipi anuloma ¤àõehi attano balànuråpena thålathåle saccapañicchàdake tamamhi antaradhàpite sabbasaïkhàragatesu cittaü na pakkhandati na santiññhati nàdimuccati na sajjati na laggati na bajjhati, paduma palà sato udakaü viya patilãyati patikuñati pativaññati; sabbaü nimittà rammaõampi sabbaü pavattàrammaõampi paëibodhato upaññhàti. Athassa sabbasmiü nimittapavattàrammaõe paëibodhato upaññhite anuloma¤àõassa àsevanante animittaü appavattaü visaïkhàraü nirodhaü nibbànaü àrammaõi kurumànaü puthujjanagottaü puthujjana saïkhaü puthujjanabhumiü atikkamamànaü ariyagottaü ariyasaïkhi ariya bhumiü okkamamànaü nibbàõàrammaõe pañhamàvaññana pañhamàbhoga pañhamasamannàhàrabhåtaü maggassa anantarasamanantaràsevana [PTS Page 673] [\q 673/] ïpa nissayanatthivigatavasena chahi àkàrehi paccayabhàvaü sàdhayamànaü sikhàppattaü vipassanàya muddhabhåtaü apunaràvattakaü uppajjati gotra bhu¤àõaü, yaü sandhàya vuttaü: " kathaü bahiddhà vuññhànavivaññane pa¤¤à gotrabhu¤àõaü? Uppàdaü abhibhuyyatãti gota;bhu, pavattaü kathaü bahiddhà vuññhànavivaññane pa¤¤à gotrabhu¤àõaü? Upàyàsaü abhibhuyatãti gotrabhu, bahindà saïkhàranimittaü abhibhuyyatãti gotrabhu, anuppàdaü pakkhandatãti gotubhu, appavattaü -pe-anupàyàsaü nirodhaü nibbàõaü pakkhandatãti gotrabhu, uppàdaü abhibhuyitvà anuppàdaü pakkhandatãti gotubhu"ti[a] sabbaü vitthàretabbaü. Tatràyaü ekàvajjanena ekavãthiyaü pavtamànànampi anulomagotrabhunaü nànàrammaõe pavattanàkàradãpikà upamà: yathàhi mahàmàtikaü laïghitvà paratãre patiññhàtukàmo puriso vegena dhàvitvà màtikàya orimatãre rukkhasàkhaüya bandhitvà olambitaü rajjuü và yaññhiü và gahetvà ullaïghitvàparatãraninna poõapabbhàrakàyo hutvà paratãrassa uparibhàgaü patto taü mu¤citvà vedhamàno paratire patitvà sanikaü patiññhàti evamevàyaü yogàvacaropi bhava yoni gati ññhiti nivàsànaü paratãhabhute nibbàõe patiññhàtukàmo udayabbayànupassanàdinà vegena dhàvitvà attabhàvarukkhasàkhàya olambitaü råparajjuü và vedanàdisu a¤¤ataradaõóaü và aniccanti và dukkhanti và anattàti vàti anulomàvajjanena gahetvà taü amu¤camànova pañhamena anulomàcittena ullaïghitvà dutiyena paratiraninnapoõapabbhàrakàyo viya nibbàõaninnapoõapabbhàra mànaso hutvà tatiyena paratãrassa uparibhàgaü patto viya idàni pattabbassa nibbàõassa àsanno hutvà tassa cittassa nirodhena taü saïkhàràrammaõaü mu¤citvà gotrabhucittena visaïkhàre paratãra bhute nibbàõe patati, ekàrammaõe pana aladdhàsevanatàya vedhamàno so puriso viya na tàva suppatiññhito hoti, tato magga¤àõena patiññhàtãti. Tattha anulomaü saccapañicchàdakaü kilesa [A.] Paññhànapàëi - ¤àõakathà. [SL Page 506] [\x 506/] Tamaü vinodetuü sakkoti, na nibbàõamànarammaõaü kàtuü; gota;bhu nibbàõameva àrammaõaü kàtuü sakkoti, na saccapañicchàdakaü tamaü vinodetuü, tatràyaü upamà: [PTS Page 674] [\q 674/] eko kira cakkhumà puriso nakkhattayogaü jànissàmãti rattibhàge nikkhamitvà candaü passituü uddhaü ullokesi. Tassa valàhakehi pañicchannattà cando na pa¤¤àyittha, atheko vàto uññhahitvà: thålathåle valàhake viddhaü sesi, aparo majjhime, aparo sukhumepi, tato so puriso vigata valàhake nabhe candaü disvà nakkhattayogaü a¤¤àsi. Tattha tayo valàhakà viya saccapañicchàdakaü thålamajjhimasukhumaü kilesandhakàraü, tayo vàtà viya tãõi anulomacittàni, cakkhumà puriso viya gotrabhug¤àõaü, cavdo viya nibbàõaü, ekekassa vàtassa yathàkka mena valàhakaviddhaüsanaü viya ekekassa anulomacittassa sacca pañicchàdakatamavinodanaü, vigatavalàhake nahe tassa purisassa visuddhavandadassanaü viya vigate saccapañicchàdake tame gotrabhu¤àõassa visuddhanibbàõadassanaü, yatheva hi tayo vàtà chandapañicchà dake valàhakeyeva viddhaüsetuü sakkonti. Na candaü daññhuü, evaü anulomàni saccapañicchàdakaü tamaüyeva vinodetuü sakkonti na nibbàõaü daññhuü, yathà so puriso cavdameva daññhuü sakkoti, na valàhake viddhaüsetuü, evaü gotrabhu¤àõaü nibbàõameva daññhuü sakkoti. Na kilesatamaü vinodetuü, teneva cetaü maggassa àvajjananti vuccati, taü hi anàvajjanampi samànaü àvajjanaññhàne ñhatvà " evaü nibbattàhã"ti maggassa sa¤¤aü datvà viya nirujjhati, maggopi tena dinnasa¤¤aü amu¤citvàva avãcisantativasena taü ¤àõaü anuppabandhamàno anibbiddhapubbaü appadàlitapubbaü lobhakkhandhaü dosakkhandhaü mohakkhandhaü nibbijjhamànova padàlaya mànova nibbattati. Tatràyaü upamà: eko kira issàso aññha usabhamatte padese phalakasataü ñhapàpetvà vatthena mukhaü veñhetvàsaraü sannayhitvà cakkayante aññhàsi, a¤¤opuriso cakkayantaü àvijjhitvà yadà issàsassa phalakaü abhimukhaü hoti, tadà tattha daõóa kena sa¤¤aü detã issàso daõóakasa¤¤aü amucitvàva saraü khipitvà phalakasakaü nibbijjhati, tattha daõóakasa¤¤aü viya gotrabhu ¤àõaü, issàso viya magga¤àõaü, issàsassa daõóakasa¤¤aü amu¤citvàva phalakasatanibbijjhanaü viya magga¤àõassa [PTS Page 675] [\q 675/] gotrabhu ¤àõena dinnasa¤¤aü amu¤citvàva nibbàõaü àrammaõaü katvà anibbiddhapubbànaü appàdàlitapubbànaü lobhadosamohakkhandhànaü nibbijjhanapadàlanaü, na kevalaü vesa maggo lobhakkhandhàdãnaü nibbijjdhanameva karoti, api ca kho anamataggasaüsàravaññadukkha samuddaü soseti, sabbaapàyadvàràni pidahati, sattannaü ariyadhanànaü sammukhãbhàvaü karoti, aññhaïgikaü micchàmaggaü pajahati, sabba verabhayàni våpasameti, sammàsambuddhassa orasaputtabhàvaü upaneti. [SL Page 507] [\x 507/] A¤¤esaü ca anekasatànaü ànisaüsànaü pañilàbhàya saüvattatãti, evaü anekànisaüsadàyakena sotàpattimaggena sampayutataü ¤àõaü sotàpattimagga¤àõanti. Pañhamamagga¤àõaü niññhitaü. Imassa pana ¤àõassa anantaraü tasseva vipàkabhåtàni dve tãõi và phalacittàni uppajjanti, anantaravipàkattà yeva hi lokuttarakusalànaü "samàdhimànantarika¤¤amàhå"ti ca"dandhaü ànantarikaü pàpuõàti àsavànaü khayàyà"ti ca àdi vuttaü. Keci pana ekaü dve tãõi cattàri và phalacittànãti vadanti taü na gahe tabbaü. Anulomassa hi àsevanante gotrabhu¤àõaü uppajjati, tasmà sabbantimena paricchedena dvãhi anulomacittehi bhavitabbaü, na hi ekaü àsevanapaccayaü labhati, sattacittaparamà ca ekà javana cãthi; tasmà yassa dve anålomàni, tassatatiyaü gota;bhu, catutthaü magga cittaü, tãõi phalacittàni honti; yassa tãõi anulomàni, tassa catutthaü gotrabhu, pa¤camaü maggacittaü, dve phalacittàni honti; tena vuttaü dve tãõi và phalacittàni uppajjantãti. Keci pana yassa cattàri anulomàni, tassa pa¤camaü gotrabhu, chaññhaü magga cittaü, ekaü phalacittanti. Taü pana yasmà "catutthaü pacamaü và appeti, nara tatoü àsannabhavaïgattà"ti pañikkhittaü, tasmà na sàrato paccetabbaü; [PTS Page 676] [\q 676/] ettàvatà ca panesa sotàpanno nàma dutiyo ariyapuggalo hoti. Bhusappamattopi hutvà sattakkhattuü devesu ca manussesu ca sandhàvitvà saüsaritvà dukkhassantakaraõasamattho hoti. Phalapariyosàne panassa cittaü bhavaïgaü otarati. Tato bhavaïgaü upacchinditvà maggapaccavekkha natthàya uppajjati manodvàràvajjanaü, tasmiü niruddhe pañipàñiyà sattamaggapaccavekkhaõajavanànãti. Puna bhavaïgaü otaritvà teneva nayena phalàdãnaü paccavekkhaõatthàya àvajjanàdãnã uppajjanti yesaü uppattiyà esa maggaü paccavekkhati phalaü paccavekkhati pahãnakilese paccavekkhati avasiññhakilese paccavekkhati nibbànaü paccavekkhati. So hi iminà vatàhaü maggena àga toti maggaü paccavekkhati, tato ayaü me ànisaüso laddhoti phalaü paccavekkhati, tato ime nàma me kilesà pahãnàti pahãna kilese paccavekkhati, tato ime nàma me kilesà ava siññhàti uparimaggattayavajjhe kilese paccavekkhati, avasàne ca ayaü me dhammo àrammaõatopañividdhoti amataü nibbàõaü paccavekkhati iti sotàpannassa ariyasàvakassa pa¤capaccavekkhaõàni honti. Yathàca sotàpannassa evaü sakadàgàmianàgàmi [SL Page 508] [\x 508/] Nampi. Arahato pana avasiññhakilesapaccavekkhaõaü nàma natthãti. Evaü sabbànipi ekånavãsati paccavekkhaõàni nàma, ukkaññhaparicche doyeva ceso; pahãnàvasiññhanilesapaccavekkhaõaühi sekkhànampi hotivà nà và, tassa hi paccavekkhaõassa abàveneva mahànàmo bhagavantaü pucchi " kosu nàma me dhammo ajjhattaü appahãõo yena me ekadà lobhadhammàpi cittaü pariyàdàya tiññhanti"ti sabbaü vitthàrato veditabbaü. Evaü paccavekkhitvà pana so sotà panno ariyasàvako tasmiü yeva và àsane nisinno aparena và samayena kàmarugavyàpàdànaü tanubhàvàya dutiyàya bhumiyà pattiyà yogaü karoti, so indriyabalabojjhaïgàni samodhànetvàtadeva råpavedanàsa¤¤asaïkhàravi¤¤àõabhedaü saïkhàragataü aniccaü dukkhamanattàti ¤àõena parimaddati parivatteti vipassanà vãthiü ogàhati, tassevaü [PTS Page 677] [\q 677/] pañipannassa vuttanayeneva saïkhàrupekkhà vasàne ekàvajjanena anulomagotubhu¤àõesu uppannesu gotrabhuanantaraü sakadàgàmivaggo uppajjati, tena sampayuttaü ¤àõaü sakadàgàmimagga¤àõanti. Dutiya¤àõaü niññhitaü. Imassapi ¤àõassa anantaraü vuttanayeneva phalacittàni veditabbàni, ettàvatà cesa sakadàgàmi nàma catuttho ariyapuggalo hoti sakideva imaü lokaü àgantvà dukkhassantakaraõasamattho. Tato paraü paccavekkhaõaü vuttanayameva. Evaü paccavekkhitvà ca so sakadàgàmã ariyasàvako tasmiü yeva và àsane nisinno aparena và samayena kàmaràgavyàpàdànaü anavasesappahànàya tatiyàya bhumiyà pattiyà yogaü karoti, so indriyabalabojjhaïgàni samodhànetvà tadeva saïkhàragataü anicca dukkhamanattàti ¤àõena parimaddati parivatteti vipassanàvãthiü ogàhati. Tassevaü pañipannassa vuttanayeneva saïkhàrupekkhàvasàne ekàvajja nena anulomagotrabhu¤àõesu uppannesu gotrabhuanantaraü anàgàmimaggo uppajjati, tena sampayuttaü ¤àõaü anàgàmi magga¤àõanti. Tatiya ¤àõaü niññhitaü Imassapi ¤àõassa anantaraü vuttanayeneva phalacittàni veditabbàni. Ettàvatà cesa anàgàmã nàma chaññho ariya puggalo hoti opapàtiko tattha parinibbàyã anàvattidhammo tasmà lokà pañisandhivasena nayimaü lokaü punaràgantà. Tato paraü paccavekkhaõaü vuttanayameva, evaü paccavekkhitvà ca so anà [SL Page 509] [\x 509/] Gàmã ariyasàvako tasmiü yeva và àsane nisinno aparena và samayena råparugaaråparàgamànauddhaccaavijjànaü anavasseppa hànàya catutthàya bhumiyà pattiyà yogaü karoti, so indriyabalabojjhaïgàni samodhànetvà tadeva saïkhàragataü aniccaü dukkhamanattàti ¤àõena parimaddati [PTS Page 678] [\q 678/] parivatteti vipassanàvãthiü ogàhati, tassevaü pañipannassa vuttanayeneva saïkhàrupekkhàvasàne ekàvajjanena anulomagotrabhu¤àõesu uppannesu gotrabhu anantaraü arahattamaggo uppajjati, tena sampayuttaü ¤àõaü arahattamagga¤àõanti. Catuttha¤àõaü niññhitaü. Imassapi ¤àõassa anantaraü vuttanayeneva phalacittàni vedi tabbàni, ettàvatà cesa arahà nàma aññhamo ariyapuggalo hoti mahàkhãõàsavo antimadehadhàrã ohitabhàro anuppatta sadattho parikkhãõabhavasa¤¤ojano sammada¤¤àvimutto sadeva kassa lokassa aggadakkhiõayyoti. Iti yantaü vuttaü "sotà pattimaggo sakadàgàmimaggo anàgàmimaggo arahattamaggoti imesu pana catusu maggesu ¤àõaü ¤àõadassanavisundi nàmà"ti, taü. Imàni iminà anukkamena pattabbàni cattàri ¤àõàni sandhàya vuttaü, idàni imissà yeva catu¤àõàya ¤àõadassanavisuddhiyà ànubhàva vijànanatthaü: - Paripuõõabodhipakkhiya bhàvo vuññhànabalasamàyogo, Ye yena pahàtabbà dhammà tesaü pahànaü ca. Kiccàni pari¤¤àdãni yàni vuttàni abhisamayakàle, Tàni ca yathàsabhàvena jànitabbàni sabbànãtã. Tattha " paripunõabodhipakkhiyabhàvo"ti bodhipakkhiyànaü paripunõabhàvo, cattàro satipatiññhànà cattàro sammappadhànà cattàro iddhipàdà pa¤cindriyàni pa¤cabalàni sattabojjhaïgà ariyo aññhaïgiko maggoti hi ime sattatiüsa dhammà bujjhanaññhe na bodhiti laddhanàmassa ariyamaggassa pakkhe bhavattà bodhipakkhiyà nàma, "pakkhe bhavattà"tiapakàrabhàve ñhitattà. Tesu tesu àrammaõesu okkanditvà pakkhanditvà upaññhànato paññhànaü, sati yeva paññhànaü satipaññhànaü, kàyavedanàcittadhammesu panassà asubha dukkha anicca anattàkàra gahaõavasena subha sukha nicca atta sa¤¤à [PTS Page 679] [\q 679/] pahànakiccasàdhanavasena ca pavattito catudhà bhedo hoti, tasmà cattàro satipaññhànàti vuccanti. Padahanti etenàti padhànaü, sobhanaü padhànaü sammappadhànaü; sammà sàmaü và padahanti etenàti sammappadhànaü; sobhanaü và taü kilesaviråpattavira [SL Page 510] [\x 510/] Hato padhàna¤ca hita sukha nipphàdakattena seññhabhàvàvabhanato padhànabhàvakaraõato càti sammappadhànaü, viriyassetaü adhivacanaü; tayidaü uppannànuppannànaü akusalànaü pahànànuppattikiccaü anuppannuppannàna¤ca kusalànaü uppattiññhiti kiccaü sàdhayatãti catubbidhaü hoti. Tasmà cattàro sammappadhànàti vuccanti. Pubbe vuttena ijjhanaññhena iddhi, tassà sampayuttàya pubbaïgamaññhena phalabhåtàya pubbabhàgakaraõaññhena caiddhiyà pàdoti iddhi pàdo, so chandàdivasena catubbido hoti, tasmà cattàro iddhi pàdàti vuccanti, yathàha: - " cattàro iddhipàdà chandiddhipàdo viriyiddhi pàdo cittiddhipàdo vãmaüsiddhipàdo "ti[a] ime lokuttaràva. Lokiyà pana "chanda¤ce bhikkhu adhipatiü karitvà labhati samàdiü labhati cittassekaggataü, ayaü vuccati chandasamàdhã"ti[a] àdivacanato chanchàdi adhipativasena pañilaïdhammàpi honti. Assaddhiyakosajjapamàda vikkhepa sammohànaü abhibhavanato abhibhavanasaïkhàtena adhipati yaññhena indriyaü, assaddhiyàdãhi ca anabhibhavaniyato akampiyaññhena balaü, tadubhayampi saddhàdivasena pa¤cavidhaü hoti, tasmà pacindriyàni pa¤cabalànãti vuccanti. Bujjhanakasattassa pana aïgabhàvena sati àdayo satta bojjhaïgà, niyyànikaññhena ca sammàdiññhiàdayo aññha maggaïgà honti. Tena vuttaü " satta bojjhaïgà, ariyo aññhaïgiko maggo"ti. Iti ime sattatiüsa bodhipakkhiyà dhammà pubbabhàge lokiyavipassanàya vattamànàya cuddasavidhena kàyaü pariggaõhato kàyànupassanàsatipaññhànaü, navavidhena vedanaü parigganhato vedanànupassanà satipaññhànaü, soëasavidhena cittaü pariggaõhato cittànupassanàsatipaññhànaü, [PTS Page 680] [\q 680/] pa¤cavidhena dhamme pariggaõhato dhammànupassanàsatipaññhànaü, imasmiü attabhàve anuppannapubbaü parassa uppannaü akusalaü disvàyathà pañipannasesataü uppannaü na tathà pañipajjissàmi evaü me etaü nåppajjissatãtitassa anuppàdàya vàyamanakàle pañhamaü sammappadhànaü, attano samudàcàrappattaü akusalaü disvà tassa pahànàya vàyamanakàle dutiyaü, imasmiü attabhàve anuppannapubbaü jhànaü và vipassanaü và uppàdetuü vàyamantassa tatiyaü, uppannaü yathà na parihàyati, evaü punappuna uppàdentassa catutthaü sammappadhànaü. Chandaü dhuraü katva kusaluppàdanakàle chandiddhipàdo -pe- micchàvàcàya viramanakàle sammàvàcàti evaü nànacittesu labbhanti. Imesaü pana catunnaü ¤àõànaü uppattikàle ekacitte labbhanti, phalakkhaõe ñhapetvà cattàro sammappadhàne avasesà tettiüsa labbhanti, evi ekacitte labbhamànesu cetesu ekàva nibbàõàrammaõà sati kàyàdisu subhasa¤¤àdippahànakiccasàdhanavasena [A]vibhaügapàëi - indipàdavibhaïga. [SL Page 511] [\x 511/] Cattàro satipaññhànàti vuccati. Ekameva ca viriyaü anuppannànaü anuppàdàdikiccasàdhanavasena cattàro sammappadhànàti vuccati. Sesesu hàpana vaóóhanaü natthi, api ca tesu: - Nava ekavidhà eko dvedhàtha catupa¤cadhà, Aññhadhà navadhà ceva iti kddhà bhavanti te. "Nava ekavidhà "ti chando cittaü pãti passaddhi upekkhà saükappo vàcà kammanto àjivoti ime nava chandiddhipàdàdivasena ekavidhàva honti, na a¤¤aü koññhàsaü bhajanti; "eko dvedhà"ti saddhà indriyabalavasena dvedhà ñhità, "atha catu pa¤cadhà"ti atha¤¤o eko catudhà, a¤¤o pa¤cadhà ñhitoti atto, tattha samàdhi eko indriya balabojjhaïgamaggaïgavasena catudhà ñhito. Pa¤¤à tesaü ca catunnaü iddhipàdakoññhàsassa ca vasena pa¤cadhà, "aññhadhà navadhà cevà"ti aparo eko aññhadhà eko navadhà ñhitoti attho, catu satipaññhàna indriya bala bojjhaïga maggaïgavasena sati aññhadhà ñhità, catusammappadhàna iddhipàda indriya bala bojjhaïga maggaïgavasena viriyaü navadhàti, evaü: [PTS Page 681 [\q 681/] -] "Cuddaseva asamhinnà hontete bodhipakkhiyà, Koññhàsato sattavidhà sattatiüsappabhedato. Sakiccanipphàdanato saråpena ca vuttito. Sabbeva ariyamaggassa sambhave sambhavanti te"ti. Evaü tàvettha paripuõõabodhipakkhiyabhàvo jànitabbo. "Vuññhànabalasamàyogo"ti vuññhànadveva balasamàyogo ca, lokiyavipasnà hi nimittàrammaõattà ceva pavatti kàraõassa ca samudayassa asamucchindanato neva nimittà na pavattà vuññhàti, gotrabhu¤ànaü samudayassa asamuccivdanatona pavattà vuññhàti, nibbàõàrammaõato pana nimittà vuññhàtãti ekato vuññhànaü hoti. Tenàha "bahiddhà vuññhànavivaññane pa¤¤à gotrabhu¤àõa"nti. [A] tathà "uppàdà vivaññitvà anuppàdaü pakkhandatãti gotrabhu, pavattà vivaññhitvà"ti sabbaü veditabbaü. Imàni pana cattàri ¤àõàni animittàrammaõattà nimittato vuññhahanti, samudayassa samucchivdanato pavattà vuññhahantãti dubhato vuññhànàni honti, tena vuttaü " kathaü dubhato vuññhànavivaññane pa¤¤à magge¤àõaü? Sotà patti maggakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi micchàdiññhiyà vuññhàti, tadanuvattakakilesehi ca khavdhehi ca vuññhàti, bahiddhà ca sabba nimittehi vuññhàti, tena vuccati dubhato vuññhànavivaññane pa¤¤à magge ¤àõa"nti[a] abhiniropanaññhena sammàsaïkappo micchà saïkappo -pe- pariggahaññhena sammàvàcà miccàvàcàya - samuññhànaññhena [A.] Paññhànapàëi - ¤àõakathà. [SL Page 512] [\x 512/] Sammàkammanto- vodànaññhena sammààjivo - paggahaññhena sammà vàyàmo - upaññhànaññhena sammàsati- avikkhepaññhena sammàsamàdhi micchàsamàdhito vuññhàti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuññhàti, bahiddhà ca sabbanimittehi vuññhàti, tena vuccati dubhato vuññhànavivaññane pa¤¤à magge ¤àõanti. Sakadàgàmimaggakkhaõe dassanaññhenasammàdiññhi -peavikkhepaññhena sammàsamàdhi oëàrikà kàmaràgasaüyojanàpañighasaüyojanà oëàrikà kàmaràgànusayà pañighànusayà vuññhàti -peanàgàmimaggakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi -peavikkhepaññhena sammàsamàdhi anusahagatà [PTS Page 682] [\q 682/] kàmaràgasaüyojanà pañighasaüyojanà anusahagatà kàmaràgànusayà pañighànusayà vuññhàti -pe- arahatta maggakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi -peavikkhepaññhena sammàsamàdhi råparàgà aråpàràgàmànà uddhaccà avijjàya mànànusayà bhavaràgànusayà avijjànusayà vuññhàti, tadanuvattaka kilesehi ca khavdhehi ca vuññhàti, bahiddhà ca sabbanimittehi vuññhàti, tena vuccati dubhato vuññhàna vivaññane pa¤¤à magge¤àõaü"ti. Lokiyànaü ca aññhannaü samàpattãnaü bhàvanàkàle samathabalaü adhikaü hoti, aniccànupassa nàdinaü bhàvanàkàle vipassanàbalaü, ariyamaggakkhaõe pana yuganandhà te dhammà pavattanti a¤¤ama¤¤aü anativattanaññhena; tasmà imesu catusupi ¤àõesu ubhayabalasamàyogo hoti. Yathàha: - " uddhaccasahagatakilesehi ca khandhehi ca vuññhahate cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi nirodhagocaro, avijjàsahagata kilesehi ca khandhehi ca vuññhahato anupassanañhena vipassanà nirodhagocarà, iti vuññhànaññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganatdhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattanti, tena vuccati vuññhànaññhena samathavipassanaü yuganatdhaü bhàvetã"ti[a] eva metthavuññhànabalasamàyogo veditabbo. "Ye yena pahà tabbà dhammà, tesaü pahànadvà"ti imesu pana catusu ¤àõesu ye dhammà yena ¤àõena pahàtabbà, tesaü pahàna¤ca jànitabbaü, età nihi yathàyogaü saüyojana kilesa micchatta lokadhamma macchariya vipallàsa gattha agati àsava ogha yoga nãvaraõa paràmàsa upàdàna anusaya mala akusalakammapatha cittuppàdasaïkhàtànaü dhammànaü pahànakaràni; tattha saüyojanànãti khandhehi khandhànaü phalena kammassa dukkhena và sattànaü saüyojakattà råparàgàdayo dasa dhammà vuccanti; yàva¤hi te, tàva etesaü anuparamoti; tatràpi råpa ràgo aråparàgo màno uddhaccaü avijjàti ime pa¤ca uddhaü nibbattanakakhandhàdisaüyojakattà uddhaü bhàgiyasaüyojanàni nàma, sakkàyadiññhi [PTS Page 683] [\q 683/] vicikicchàsilabbataparàmàso kàmaràgo pañighoti [A.] Pañhànapàëi - yuganandhakathà. [SL Page 513] [\x 513/] Ime ja¤ca adhonibbattakakhandhàdisaüyojakattà adhobhàgiya saüyejanàti nàma, kilesàti sayaü saükiliññhattà sampayuttadhammà na¤ca saïkilesikattà lobho doso moho màno diññhi vichikicchà thãnaü uddhaccaü ahirikaü anottappanti ime dasa dhammà, micchattàti micchà pavattanato micchàdiññhi micchàsaïkappo micchàvàcà micchàkammanto micchààjivo micchàvàyàmo micchàsati micchàsamàdhãti ime aññha dhammà; micchàvimutti micchà¤àõehi và saddhiü dasa. Lokadhammàti lokappavattiyà sati anuparamadhammattà làbho alàbho ayaso yaso sukhaü dukkhaü nindà pasaüsàti ime aññha, idha pana kàraõopacàrena làbhàdivatthukassa anunayassa alàbhàdivatthukassa pañighassa cetaü lokadhammagahaõena gahaõaü katanti veditabbaü. Macchariyànãti àvàsamacchariyaü kulamacchariyaü làbhamacchariyaü dhammamacchariyaü vaõõamacchariyanti imàni àvàsà dãsu a¤¤esaü sàdhàraõabhàvaü asahanàkàrena pavattàni padvamacchariyàni. Vipallàsàti aniccadukkhaanattaasubhesu yeva vatthusu niccaü sukhaü attà subhanti evaü pavatto sa¤¤àvipallàso cittavipallàso diññhivipallàsoti ime tayo; ganthàti nàmakàyassaceva råpàkàyassa ca kanthanato abhijjhàdayo cattàro, tathàhi te abhijjhàkàyagantho vyàpàdo kàyagavtho sãlabbataparàmàso kàyagantho idaü saccàbhiniveso kàyagantho icceva vuttà. Agatãti chandadosamohabhayehi akattabbakaraõassa kattabbàkaraõassa ca adhivacanaü, taühi ariyehi agantabbattà agatãti vuccati. âsavàti àrammaõavasena àgotrabhuto àbhavaggato ca savanàasaüvutehi và dvàrehi ghañacchiddehi udakaü viya samanato nicca paggharaõaññhena - saüsàradukkhassa và samanato- kàmaràgabhavaràga micchàdiññhi avijjànametaü adhivacanaü, [PTS Page 684] [\q 684/] bhavasàgare àkaóóhanaññhena duruttaraõaññhena ca oghàtipi- àrammaõaviyogassa ceva dukkha viyogassa ca appadànato yogàtipi tesaü yeva adhivacanaü. Nãvaraõànãti cittassa àvaraõanãvaraõapañicchàdanaññhena kàmacchandàdayo pa¤ca; paràmàsoti tassa tassa dhammassasabhàvaü atikkammaparato abhåtaü sabhàvaü àmasanàkàrena pavattanato micchàdiññhiyà etaü adhivacanaü, upàdànànãti sabbàkàrena pañiccasamuppàda niddese vuttàni kàmåpàdànàdãni cattàri, anusayàti thàmagataññhena kàmaràgànusayo pañigha mànadiññhi vicikicchà bhavaràga avijjànusayoti evaü vuttà kàmaràgàdayo satta, te hithàma gatattà punappuna kàmaràgàdãnaü uppattihetubhàvena anusentiyevàti anusayà. Malàti tela¤janakalalaü viya sayaü ca asuddhattà a¤¤esaü ca asuddha bhàvakaraõato lobhadosamohàtayo. Akusalakammapathàti akusalakammabhàvena ceva duggatã na¤ca pathabhàvena pàõàtipàto adinnàdànaü kàmesu micchàcàro [SL Page 514] [\x 514/] Musàvàdo pisunàvàcà pharusàvàcà samphappalà abhijjhà vyàpàdo micchàdiññhitiime dasa; akusalacittuppàdàti lobhålà aññha dosa målà dve mohamålà dveti ime dvàdasa; iti etesaü saüyojanàdãnaü dhammànaü etàni yathàyogaü pahànakaràni. Kathaü? Saüyojanesu tàva: sakkàyadiññhi vicikicchà sãlabbataparàmàso apàyagamaniyà ca kàmaràgapañighàti ete pa¤cadhammà pañhama¤àõavajjhà, sesà kàmaràgapañighà oëàrikà dutiya¤àõavajjhà, sukhumà tatiya¤àõavajjhà, råparàgàdayo pa¤capi catuttha¤àõavajkdà eva, paratopi ca yattha yattha evasaddena niyamaü na karissàma, tattha tattha yaü yaü upari¤àõa vajjhoti vakkhàma, so so purima¤àõehi hatàpàyagamanãyàdibhàvova hutvà upari ¤àõavajjho hotãti veditabbo. Kilesesu diññhi vicikicchà pañhama¤àõavajjhà, doso tatiya ¤àõavajjho, lobha mohamànathinauddhaccaahirika anottappàni catuttha¤àõavajjhàni. Micchattesu micchàdiññhi musàvàdo micchàkammanto micchààjivoti [PTS Page 685] [\q 685/] ime pañhama¤àõavajjhà, micchàsaïkappo pisunàvàcà pharusàvàcàti ime tatiya ¤àõavajjhà, cetanà yeva cettha vàcàti veditabbo, samphappalàpa micchàvàyàmasatisamàdhivimutti¤àõàni catuttha¤àõavajjhàni. Loka dhammesu pañigho tatiya¤àõavajjho, anunayo catuttha¤àõavajjho, yase ca pasaüsàya ca anunayo catuttha¤àõavajjeddhàti eke, macchariyàni pañhama¤àõavajjhàneva, vipallàsesu anicce niccaü anattani attàti ca sa¤¤àcittadiññhivipallàsà - dukkhe sukhaü asubhe subhanti diññhivipallàsà càti ime pañhama¤àõavajkdà, asubhe subhanti sa¤¤àcittavipallàsà tatiya¤àõavajjhà, dukkhe sukhanti sa¤¤à cittavipallàsà catuttha¤àõavajjhà, ganthesu sãlabbataparàmàsa idaü saccàbhinivesakàyaganthà pañhama¤àõavajjhà, vyàpàdakàyagantho tatiya¤àõavajjho, itaro catuttha¤àõavajjho, agati pañhama¤àõa vajjhàva, àsavesu diññhàsavo pañhama¤àõavajjho, kàmàsavo tatiya¤àõavajjho, itare dve catuttha¤àõavajjhà, oghayogesupi eseva nayo. Nãvaraõesu vicikicchànãvaraõaü pañhama¤àõavajjhaü, kàmacchavdovyàpàdo kukkuccanti tãõi tatiya¤àõavajjhàni, thãnamiddhauddhaccàni catuttha¤àõavajjhàni, paràmàso pañhama¤àõa vajjhova. Upàdànesu sabbesampi lokiyadhammànaü vatthukàma vasena kàmàti àgatattà råpàråparàgopi kàmåpàdàne patati, tasmà taü catuttha¤àõavajjhaü, sesàni pañhama¤àõavajjhàni, anusayesu diññhivicikicchànusayà pañhama¤àõa vajjhava, kàmaràgapañighànusayà tatiya¤àõavajjha; màna bhavaràgàvijjànusayà cutattha¤àõavajjhàni, akusalakammapathesu pàõàtipàto adinnàdànaümicchà càro musàvàdo micchàdiññhiti ime pañhama¤àõavajjhà, pisuõàvàcà pharusàvàcà vyàpàdoti tayo tatiya¤àõavajjhà, samphappalàpà [SL Page 515] [\x 515/] Bhijjhà catuttha¤àõavajjhà. Akusalacittuppàdesu cattàro diññhigata sampayuttà vicikicchàsampayutto càti pa¤ca pañhama¤àõavajjhàva, dvepañighasampayuttà tatiya¤àõavajjhà, sesà catuttha¤àõa vajjhàti. Yaü ca yena vajjhaü. Taü tena pahàtabbaü nàma, tena vuttaü: "iti etesaü saüyojanàdãnaü dhammànaü etàni yathàyogaü pahàna karànã"ti. Kimpanotàni eto dhamme atãtànàgate pajahanti, uhu [PTS Page 686] [\q 686/] paccuppanneti. Kimpantthe yaditàva atãtànàgate, aphalo vàyàmo àpajjati. Kasmà? Pahàtabbànaü tatthitàya;atha paccuppanne, tathàpi aphalo vàyàmena saddhiü pahàtabbànaü atthitàya; saïkilesikà ca maggabhàvanà àpajjati, vippayuttatà và kilesànaü, na ca paccuppannakileso cittavippayutto nàma atthiti nàyaü àveõikà vodanà, pàëiyaü yevahi "yvàyaü kilese pajahati, atãte kilese pajahati, anàgate kilese pajahati, paccuppanne kilese pajahatã"ti[a] vatvà puna "ha¤ci atãte kilese pajahati, tena hi khãõaükhepeti, niruddhaü nirodheti, vigataü vigameti, atthaïgataü atthaïgameti, atãtaü yaü natthi, taü pajahatã"ti ca vatnà " na atãte kilese pajahatã"ti pañikkhittaü, tathà "ha¤ci anàgate kilese pajahati, tenahi ajàtaü pajahati, anibbattaü pajahati, anuppannaü pajahati, apàtubhåtaü pajahati, anàgataü yaü natthi, taü pajahatã"ti ca vatvà " na anàgatakilese pajahatã"ti pañikkhittaü. Tathà ha¤ci paccuppanne kilese pajahati, tena hi ratto ràgaü pajahati, duññho dosaü, måëho mohaü, vinibaddho mànaü, paràmaññho diññhiü, vikkhepagato uddhaccaü, aniññhaïgato vicikicchaü, thàmagato anusayaü pajahati, kaõhasukka dhammà yuganatdhàva vattanti, saïkilesikà maggabhàvanà hotãti ca vatvà"na atite kilese pajahati, na anàgate, na paccuppanne kilese pajahatã"ti sabbaü pañikkhipitvà - tena hi natthi magga bhàvanà, natthi phalasacchikiriyà, natthi kilesappahànaü, natthi dhammàbhisamayoti pa¤hàpariyesànena hi atthi maggabhàvanà atthi phalasacchikiriyà, atthi kilesappahànaü, atthi dhammàbhisamayoti pa¤hàpariyosànena atthi dhammàbhisamayoti pañijànitvà "yathà kathaü viyà"ti vutte idaü vuttaü: - seyyathàpi taruõo rukkho ajàtaphalo, tamenaü puriso måle chindeyya, ye tassa rukkhassa ajàtaphalà, te ajàtà yeva na jàyanti, anibbattàyeva na nibbattanti, anuppannà yeva na uppajjanti, apàtubhåtà yeva na pàtubhavanti; evameva uppàdo hetu uppàdo paccayo kilosànaü nibbattiyà, uppàde àdãnavaü disvà anuppàde cittaü pakkhandati, anuppàde cittassa pakkhantatta1 ye uppàdapaccayà kilesà nibbatteyyuü. [A.] Paññhànapàëi- abhisamayakathà. 1. Ma cittaü pakkhavdhattà. [SL Page 516] [\x 516/] Te ajàtà yeva na jàyanti yeva na jàyanti, anibbattàyeva na nibbattanti, anuppannà yeva na uppajjanti, apàtubhåtà yeva na pàtubhavanti; evaü hetunirodhà dukkhanirodho. [PTS Page 687] [\q 687/] pavattaü hetu nimittiü hetu àyåhanà hotu -peanàyåhane cittassa pakkhantattà ye àyåhanapaccayà kilesà nibbatteyyuü, te ajàtà yeva na jàyanti, anibbattàyeva na nibbattanti, anuppannà yeva na uppajjanti, apàtu bhåtà yeva na pàtubhavanti; evaü hetunirodhà phalanirodho. Evaüatthi maggabhàvanà, atthi phalasacchikiriyà, atthi kilesappahànaü, atthi dhammàbhisamayoti. Etena kiü dãpitaü hoti? Bhumiladdhànaü1 pahànaü dãpitaü hoti. Bhumiladdhà pana kiü atãtànàgatà udàhu paccuppannàti? Bhumiladdhuppannà yeva nàma te, uppannaü hi vatta mànabhåtàpagatokàsakatabhumiladdhavasena anekappabhedaü, tattha sabbampi uppàdajaràbhaïgasamaïgãsaghàtaü vattamànuppannaü nàma, àrammaõarasaü anubhavitvà niruddhaü anubhåtàpagatasaïkhàtaü kusalà kusalaü uppàdàdittayaü anuppatvà niruddhaü bhåtàpagatasaïkhataü sesasaükhataü ca bhåtàpagatuppannaü nà, "yànissa tàni pubbe katàni kammànã"ti evamàdinà nayena vuttakammaü atãtampà samànaü a¤¤aü vipakaü pañibàhitvà attano vipàkassokàsaü katvà ñhitattà tathà katokàsaü ca vipàkaü anuppannampi samànaü evaü kate okàse ekantena uppajjanato okàsakatuppannaü nàma, tàsu tàsu bhumisu asamåhataü akusalaü bhumiladdhuppannaü nàma. Ottha ca bhumiyà bhumiladdhassa ca nànattaü veditabbaü, bhumãti hà vipassanàya àrammaõabhåtà2 pa¤cakkhandhà, bhumiladdhaü nàma tesu khandhesu uppattàrahaü kilesajàtaü, tena hi sà bhumi laddhà nàma hotãti, tasmà bhumiladdhanti vuccati, sà ca kho na àrammaõavasena, àrammaõavasena hi sabbepi atãtànàgate pari¤¤àtepi ca khãõàsavànaü khavdhe àrabbha kilesà uppajjanti, mahàkaccàna uppalavaõõàdãnaü khandhe àrabbha soreyyaseññhi navdamàõavakà dinaü viya; yadiva taü bhumiladdhaü nàma niyà, tassa appaheyyato na koci bhavamålaü pajayye; vatthuvasena pana bhumiladdhaü veditabbaü yattha yattha hi vipassanàya apari¤¤àtà khandhà uppajjanti, tattha tattha uppàdato pabhåti tesu tesu vaññamålaü kilesajàtaü anuseti, taü appahãnaññhena bhumiladdhanti veditabbaü, [PTS Page 688] [\q 688/] tattha ca yassa yesu khandhesu appahãnaññhena anusayità kilesà, tassa te evaü khandhà tesaü kilesànaü vatthu, na a¤¤esaü santakà khandhà, atãtakkhavdhesu ca appahãnànusayitànaü kilesànaü atãtakkhandhàva vatthu, na itare, esa nayo anàgatàdisu, tathà kàmàvacarakkhandhesu appahãnànusayitànaü kilesànaü kàmàvacarakkhandhàva vatthu, na itare, esa nayo råpàråpàvacaresu. Sotàpannàdisu pana yassa yassa ariyapuggalassa khandhesu taü taü vaññamålaü kilesajàtaü tena 1. Ma. Kilesànaü 2. Ma. Tebhumakà [SL Page 517] [\x 517/] Tena maggena pahãnaü, tassa tassa te te khandhà pahãnànaü tesaü tesaü vaññamålakilesànaü avatthuto bhumãti saïkhaü na labhanti, puthujjanassa sabbasova vaññamålakilesànaü appahãnattà yaü ki¤ci karãyamànaü kammaü kusalaü akusalaü và hoti, iccassa kammakilesa paccayà vaññaü vaññati. Tassetaü vaññamålaü råpakkhandheyeva na vedanàkkhandhàdãsu na sa¤¤ànakkhandhàdisu na saïkhàrakkhandhàdisu vi¤¤àõakkhandhe yeva và na råpakkhàvdhàdi såti na vattabbaü. Kasmà? Avisesena pa¤casupi khandhesu anusayi tattà. Kathaü? Pañhavãrasàdi viya rukkhe, yathàhi mahàrukkhe pañhavitalaü adhiññhàya pañhavãrasaü ca àporasaü ca nissàya tappaccayà målakhanda sàkhà pasàkhà pallava palàsa puppha phalehi vaóóhitvà nabhaü påretvà yàva kappàvasànà bãjaparamparàya rukkhapaveõiü santànaya màne ñhite taü pañhavãrasàdi måle yeva na khandhàdisu -pe- phaleyeva và na målàdãsåti na vattabbaü. Kasmà? Avisesena sabbesu målàdisu anugatattàti. Yathà pana tasseva rukkhassa pupphaphalàdisu nibbinno koci puriso catusu disàsu maõóukaõñakaü nàma visakaõñakaü àkoñeyya, atha so rukkho tena visasamphassena phåññho pañhavãrasa àporasànaü pariyàdinnattà appasavanadhammataü àgamma puna santànaü nibbattetuü na sakkuõeyya, evameva khandhappavattiyaü nibbinno kulaputto tassa purisassa catusu disàsu rukkhe visayojanaü viya attano santàne catumagga bhàvanaü àrabhati, athassa so khandhasantàno tena catumaggavisa samphassena sabbaso vaññamålakilesànaü pariyàdinnattà kiriyà bhàvamattaü upagatakàyakammàdisabbakammappabhedo hutvà àyatiü punabbhavànabhinibbattanadhammataü [PTS Page 689] [\q 689/] àgammabhavantarasantànaü nibbattetuü na sakkoti, kevalaü carimavi¤¤àõanirodhena nirindhano viya jàtavedo anupàdàno parinibbàyati, evaü bhumiyà bhumiladdhassa ca nànàttaü veditabbaü. Apica aparampi samudàcàra àrammaõàdhiggahita avikkhamhita asamåhatavasena catubbidhaü uppannaü , tattha vattamànuppannameva samudàcàruppannaü, cakkhàdãnaü pana àpàthagate àrammaõe pubbabhàge anuppajjamànampi kilesa jàtaü ârammaõassa adhiggahitattà eva aparabhàge ekantena uppattito àrammaõàdhiggahituppannanti vuccati, kalyàõigàme piõóàya carato mahàtissattherassa visabhàgaråpadassanena uppanna kilesajàtaü viya. Samathavipassanànaü a¤¤ataravasena avikkhambhãtaü kilesajàtaü cittasantatimanàråëhampi uppatti nivàrakassa hetuno abhàvà avikkhamhituppannaü nàma, samatha vipassanàvasena pana vikkhambhitampi ariyamaggena asamåhatattà uppattidhammataü anatãtatàya asamåhatuppannanti vuccati, àkàsena gacchantassa aññhasamàpattilàbhino therassa kusumita rukkhe upavane pupphàni ucciõantassa madhurena sarena gàyato [SL Page 518] [\x 518/] Màtugàmassa gãtasavaõena uppannakilesajàtaü viya. Tividhampi cetaü àrammaõàdhiggahità vikkhamahita asamåhatuppannaü bhumiladdhe neva saïgahaü gacchatãti veditabbaü. Iccetasmiü vuttappabhede uppanne yadetaü vattamànabhåtàpagatokàsakatasamudàcàrasaükhàtaü catubaübidhaü uppannaü, taü amaggavajjhattà kenacipi ¤àõena pahàtabbaü na hoti, yaü panetaü bhumiladdhàrammaõàdhiggita avikkhamhita asamåhatasaïkhàtaü uppannaü, tassa taü uppannabhàvaü vinàsayamànaü yasmà taü taü lokiyalokuttara¤àõaü uppajjati, tasmà taü sabbampi pahàtabbaü hotãti. Evamettha ye yena pahàtabbà dhammà, tesaü pahànaü ca jànitabbaü. Kiccàni pari¤¤àdini yàni vuttàni abhisamayakàle, Tàni ca yathàsabhàvena jànitabbàni sabbànãti. Saccàbisamayakàlasmiü hi etesu catusu ¤àõesu ekekassa ekakkhaõe pari¤¤à pahànaü sacichikiriyà bhàvanàti etàni pari¤¤à dini cattàri cattàri kiccàni vuttàni tàni yathàsabhàvena [PTS Page 690] [\q 690/] jàni tabbàni. Vuttaü hetaü poràõehi: - yathà padãpo apubbaü acarimaü ekakkhaõe cattàri kiccàni karoti, vaññiü jhàpeti, avdhakàraü vidhamati, àlokaü pavidaüseti, sinehaü pariyàdiyati, evameva magga¤àõaü apubbaü acarimaü ekakkhaõe cattàrasaccàni abhisameti, dukkhaü pari¤¤àbhisamayena abisameti, samudayaü pahànàbhi samayena abhisameti, maggaü bhàvanàbisamayena abhisameti, nirodhaü sacchikiriyàbhisamayena abisameti. Kiü vuttaü hoti? Nirodhaü àrammaõa katvà cattàripi saccàni pàpuõàti passati pañivijjhatãti. Vuttampi cetaü: - "yo bhikkhave dukkhaü passati, dukkha samudayampi so passati, dukkhanirodhampi passati, dukkhanirodha gàminã pañipadampi passatã"ti[a] sabbaü veditabbaü. Aparampi vuttaü: "maggasamaïgissa ¤àõaü, dukkhepetaü ¤àõaü, dukkhanirodhagàminiyà pañipadàya petaü ¤àõa"nti. [B] kattha yathà padipo vaññiü jhàpeti evaü magga¤ànaü dukkhaü parijànàti, yathà avdhakàraü vidhamati, evaü samudayaü pajahati. Yathà àlokaü pavidaüseti, evaü sahajàtàdi paccayatàya sammàsaïkappàdidhammasaïkhàtaü maggaü bhàveti, yathà sinehaü pariyàdiyati evaü kilesapariyàdànaü nirodhaü sacchikarotãti evaü upamà saüsandanaü veditabbaü. Aparo nayo: - yathà suriyo udento apubbaüacarimaü saha pàtubhàvà cattàri kiccàni karoti, råpagatàni ohàseti. Andhakàraü vidhamatã, àlokaü dasseti. Sãtaü pañippassambheti, evameva magga¤àõaü apubbaü acarimaü ekakkhaõe cattàri saccàni abhisameti, dukkhaü pari¤¤àbhisamayena abhisameti, samudayaü pahanàbhi samayena abhisameti, maggaü bhàvanàbhisamayena abhisameti, [Z]saüyuttanikàya- koñigàmavagga. [B.] Paññhànapàëi - ¤àõakathà. Nirodhaü sacchikiriyàbisamayena abhisameti, idhàpi yathà suriyo råpagatàni obhàseti, evaü magga¤ànaü dukkhaü parijànàti, yathà andhakàraü vidhamati, evaü samudayaü jahati, yathààlokaü dasseti, evaü sahajàtàdipaccayatàya maggaü bhàveti, yathà sãtaü pañippassambheti, evaü kilesapañippassaddhiü nirodhaü saccikarotãti evaü upamàsaüsandanaüveditabbaü. Aparo nayo: - yathà nàvà apubbaü acarimaü ekakkhaõe cattàri kiccàni karoti, orimaü tiraü pajahati, sotaü chivdati, [PTS Page 691] [\q 691/] bhaõóaü vahati, pàrimaü tãraü appeti, evameva magga¤àõaü apubbaü acarimaü ekakkhaõe cattàri saccàni abhisameti, dukkhaü pari¤¤àbhisamayena abhisameti, samudayaü pahanàbhi samayena abhisameti, maggaü bhàvanàbhisamayena abhisameti nirodhaü sacchikiriyàbhisamayena abhisameti, etthàpi yathà nàvà orimaü tiraü pajahati, evaü magga¤àõaü dukkhaü parijànàti, yathà sotaü chivdati, evaü samudayaü pajahati, yatha bhaõóaü vahati, evaü sahajàtàdipaccayatàya maggaü bhàveti, yathà pàrimaü tiraü appeti, evaü pàrimatirabhåtaü nirodhaü sacchakarotãti evaüupamàsaüsandanaü veditabbaü. Evaü saccàbisamaya kàlasmiü ekakkhaõe catunnaü kiccànaü vasena pavatta¤àõassa panassa soëasahàkàrehi tathaññhena cattàri saccàni ekapañi vedhànihonti. Yathàha: - kathaü tathaññhena cattàri saccàni ekapañi dvedhàni? Soëasahàkàrehi tathaññhena cattàri saccàni ekapañi dvedhàni, dukkhassa pãëanaññho saïkhataññho santàpaññho viparinàmaññho tathaññho; samudayassa àyåhanaññho nidànaññho saüyogaññho paëibodhaññhe tathaññho; nirodhassa nissaraõaññho vivekaññho asaïkhataññho amataññho tathaññho, maggassa niyyànaññho hetaññho dassanaññho adhipateyyaññho tathaññho, imehi soëasàkàrehi tathaññhena cattàri saccàni ekasaïgahitàni;yaü ekasaïgahitaü, taü ekattaü;[a] ekena ¤àõena pañivijjhatãti cattàri saccàni ekapañi dvedhànãti. Tattha siyà: yathà dukkhàdãnaü a¤¤epi rogagaõóàdayo atthà ati. Atha kasmà cattàro yeva vuttàti? Ettha vadàma, a¤¤asaccadassanavasena àvibhàvato, tattha katamaü dukkhe ¤àõaü? Dukkhaü àrabbha yà uppajjati pa¤¤à pajànanàti[b] àdinà hà nayena ekeka saccàrammaõavasenàpi sacca¤ànaü vuttaü, yo bhikkhave dukkhaü passati, samudayampi so passatãti[c] àdinà nayena ekaü saccaü àrammaõi katvà sesesupi kiccanipphattivasonàpi vuttaü. Tattha yadà ekekaü saccaü àrammaõaü karoti, tadà samudayadassanena tàva sabhàvato piëanalakkhaõassapi dukkhassa yasmà taü àyåhanalakkhaõena samudayena àyåhitaü saïkhataü ràsi kataü, tasmàssa so saïkhataññho àcibhavati. Yasmà pana maggo kilesasantàpaharo susitalo, [PTS Page 692] [\q 692/] tasmàssa maggadassanena santà paññho àvãbhavati, àyasmato nandassa accharàdassanena hi sundariyà [A] paññhànapàëi - saccakathà. [B.] Paññhànapàëi - ¤àõakathà. [C] saüyuttakikàya - koñigàmavagga [SL Page 520] [\x 520/] Anabiråpabhàvo viya, aviparinàmadhammassa pana nirodhassa dassane nassa viparinàmaññho àvãbhavatãti vattabbamevettha natthi, tathà sabhàvato àyåhanalakkhaõassapi samudayassa dukkhadassanena nidànaññho àvãbhavati, asappàyabhojanato uppannavyàdhidassanena bhojanassa vyàdhinidànabhàve viya, visaüyogabhåtassa nirodhassa dassanena saüyogaññho, nãyànabhåtassa ca maggassa dassanena paëàbodhañhoti. Tathà nissaranalakkhaõassàpi nirodhassa aviveka bhåtassa samudayassa dassanena vivekaññho àvãbhavati. Maggadassa nena asaïkhataññho, iminà hi anamatagge saüsàre maggo na diññha pubbo so pica sappaccayattà saïkhato yevàti appaccaya dhammassa asaïkhatabhàvo ativiya pàkaño hoti, dukkhadassanena panassaamataññho àvãbhavati, dukkhaü hi visaü, amataü nibbàõanti. Tathà nãyànalakkhaõassàpi maggassa samudayadassanena "nàyaü hetu nibbàõassa pattiyà ayaü hetu"ti hetaññho àvãbhavati, nàrodhassa nena dassanaññho, paramasukhumàni råpàni passato vippasannaü vata me cakkhåti cakkhussa vippasannabhàvo viya, dukkhadassanena adhipateyyaññho, anekarogàtura kapaõajanadassanena issarajanassa uëàrabhàvo viyàti evamettha salakkhaõavasena ekekassa a¤¤asaccadassanavasena ca itaresaü tiõõaü tinõaü àvãbàvato ekekassa cattàro cattàro atthà vuttà, maggakkhaõe pana sabbe vete atthà ekeneva dåkkhàdãsu catukiccena ¤àõena pañivedaü gacchantãti. Ye pana nànàbisamayaü icchanti tesaü uttaraü abhidhamme kathàvatthusmiü vuttameva. Idàni yàni tàni pari¤¤àdinicattàri kiccàni vuttàni, tesu: - Tividhà hiti pari¤¤à tathà pahànampi saccikiriyàpi, Dve bhàvanà abhimatà vinicchayo tattha ¤àtabbo. Tividhà hiti pari¤¤àti ¤àtapari¤¤à tãraõapari¤¤à pahàna pari¤¤àti evaü pari¤¤à tividà hoti, tattha "abhi¤¤àpa¤¤à ¤àtaññhe ¤ànaü"nti[a] evaü uddisitvà [PTS Page 693] [\q 693/] ye ye dhammà abhi¤¤àtà honti, te te dhammà ¤àtà hontãti evaü saïkhepato - sabbaü bhikkhave abhi¤¤eyyaü, kidva bhikkhave sabbaü abhi¤¤eyyaü? Cakkhuü bhikkhave abhi¤¤eyya"nti[a] àdinà nayena vitthàrato vuttà ¤àta pari¤¤à nàma. Tassà sappaccayanàmaråpàbijànanà " àvenikà bhumi pari¤¤àpa¤¤à tãraõaññhe ¤àõa"nti[a] evaü uddisitvà pana "ye ye dhammà pari¤¤àtà honti te te dhammà tirità hontã "ti[a]evaü saïkhepato-" sabbaü bhikkhave pari¤¤eyyaü, ki¤ca bhikkhave sabbaü pari¤¤eyyaü? Cakkhuü bhikkhave pari¤¤eyya"nti [a] àdinà [A.] Paññhànapàëi - ¤àõakathà. [SL Page 521] [\x 521/] Nayena vitthàrato vuttà tãraõapari¤¤à nàma. Tassà kalàpa sammasanato paññhàya aniccaü dukkhamanattàti tãraõavasena pavatta mànàya yàva anulomà àveõikà bhumi pahànapari¤¤à pariccàgaññhe ¤àõanti[a] evampana uddisitvà ye ye dhammà pahãõà honti, te te dhammà pariccattà hontãti evaü vitthàrato vuttà aniccànu passanàya niccasa¤¤aü pajahatãti àdinayappavattà pahànapari¤¤à, tassà bhaïgànupassanato paññhàya yàva magga¤àõà bhumi, ayaü idha adhippetà, yasmà và ¤àtatãraõapari¤¤àyopi tadatthàyeva, yasmà ca ye dhamme pajahati, te niyamato ¤àtà ceva tirità ca honti tasmà pari¤¤àttayampi iminà pariyàyena magga¤àõassa kiccanti veditabbaü. "Tathà pahànampi"ti pahànampi hi vikkhambhanappahànaü tadaïgappahànaü samucchedappahànanti pari¤¤à viya tividhamevahoti. Tattha yaü sasevàle udake pakkhittena ghañena sevàlassa viya tena tena lokiyasamàdhinà nãvaraõàdãnaü paccanika dhammànaü vikkhamhanaü idaü vikkhamhanappahànaü nàma, pàëiyaü pana vikkhamhanappahànaü ca nãvaraõànaü pañhamajjhànaü bhàvayatoti nãvaraõànaü yeva vikkhambhanaü vuttaü, taü pàkañattà vuttanti veditabbaü. Nãvaraõàni hi jhànassa pubbabhàgepi pacchàbhàgepi na sahasà cittaü ajjhottharanti, vitakkàdayo appitakkhaõeyeva, tasmà nãvaraõànaü vikkhamhanaü pàkañaü. Yaü pana rattibhàge samujjalitena padãpena andhakàrassa viya tena tena vipassanàya [PTS Page 694] [\q 694/] avayava bhåtena ¤àõaïgena pañipakkhavaseneva tassa tassa pahàtabba dhammassa pahànaü, idaü tadaïgappahànaü nàma, seyyathãdaü? Nàmaråpa paricchedena tàva sakkàyadiññhiyà paccayapariggahena ahetuvisama hetudiññhiyà ceva kaïkhàmalassa ca, kalàpasammasanena ahaü mamàti samåhagàhassa, maggàmaggavavatthànena amagge maggasa¤¤àya, udaya dassanena ucchedadiññhiyà, vayadassanena sassatadiññhiyà, bhayatupaññhànena sabhaye abhayasa¤¤àya, àdãnavadassanena assàdasa¤¤àya, nibbidànupassanena abhiratisa¤¤àya, mu¤citukamyatàya amu¤citu kàmabhàvassa, pañisaïkhànena appañisaïkhànassa, upekkhàya anupekkhanassa, anulomena saccapañilomagàhassa pahànaü, yaü và pana aññhàrasasu mahàvipassanàsu aniccànupassanàya niccasa¤¤àya, dukkhànupassanàya sukhasa¤¤àya, anattànupassanàya attasa¤¤àya, nibbidànupassanàya nandiyà, viràgànupassanàya ràgassa, nirodhànupassanàya samudayassa, pañinissaggànupassanàya àdànassa, khayànupassanàya ghanasa¤¤àya, vayànupassanàya àyåhanassa, vipariõàmànu passanàya dhuvasa¤¤àya, animittànupassanàya nimittassa, appaõihitànupassanàya paõidiyà, su¤¤atànupassanàya abinivesassa, adi [A.] Paññhànapàëi-¤àõakathà. [SL Page 522] [\x 522/] Pa¤¤àdhammavipassanàya sàràdànàbhinivesassa, yathàbhåta¤àõadassa nena sammohàbhinivesassa, àdãnavànupassanàya àlayàbinivesassa pañisaïkhànupassanàya appañisaïkhàya, vivaññànupassanàya saüyogàbhinivesassa pahànaü. Idampi tadaïgappahànameva; tattha yathà aniccànupassanàdãhi sattahi niccasa¤¤àdãnaü pahànaü hoti. Taü bhaïgànupassane vuttameva, khayànupassanàti pana ghana vinibhogaü katvà aniccaü khayaññhenàti evaü khayaü passato ¤àõaü, tena ghanasa¤¤àya pahànaü hoti. Vayànupassanàti: ârammaõaavvayena ubho ekavavatthanà Nirodhe adhimuttatà vayalakkhaõavipassanàti. Evaü vuttà paccakkhato ceva avvayato ca saïkhàrànaü bhaïgaü disvà tasmiü yeva bhaïgasaïkhàte nirodhe adimuttatà, tàya àyå hanassa pahànaü hoti, yesaü hi atthàya [PTS Page 695] [\q 695/] àyåheyya, te evaü vaya dhammàtissa passato àyåhane cittaü na namati; vipariõàmànupassa nàti råpasattakàdivasena taü taü paricchedaü atikkamma a¤¤athà pavattidassanaü, uppannassa và jaràya ceva maraõena ca dvihàkà rehi vipariõàmadassanaü, tàya dhuvasa¤¤àya pahànaü hoti; animittànupassanàti aniccànupassanàva, tàya niccanimittassa pahànaü hoti. Appaõihitànupassanàti dukkhànupassanàva, tàya sukhapaõidisukhapatthanànaü pahànaü hoti. Su¤¤atànupassanàti anattànupassanàva, tàya atthi attàti abhinivesassa pahànaü hoti. Adhipa¤¤àdhammavipassanàti: ârammaõaü ca pañisaïkhà bhaïgaü ca anupassati, Su¤¤ato ca upaññhànaü adhipa¤¤à vipassanàti. Evaü vuttà råpàdiàrammaõaü jànitvà tassa ca àrammaõassa tadàrammaõassa ca cittassa bhaïgaü disvà 'saïkhàràva bhijjanti, saïkhàrànaü maranaü, na a¤¤o koci atthi'ti bhaïgavasena su¤¤ataü gahetvà pavattà vipassanà, sà adipa¤¤à ca dhammesu ca vipassanàtikatvà adipa¤¤àdhammavipassanàti vuccati, tàya niccasàràbhàvassa ca attasàràbhàvassa ca suññhu diññhattà sàràdànàbhinivesassa pahànaü hoti. Yathàbhåta¤àõadassananti sappaccayanàmaråpa pariggaho, tena "ahosiü nu kho ahaü atãtamaddhàna"nti àdivasena ceva issarato loko samhotãti àdivasena ca pavattassa sammohàbhinivesassa pahànaü hoti. âdãnavànupassanàti bhayatupaññhàna vasena uppannaüsabbabhavàdisuàdãnavadassana¤àõaü, tena ki¤ci allãyitabbaü na dissatãti àlayàbhinivesassa pahànaü hoti. Pañisaïkhànupassanàti mu¤canassa upàyakaraõaü pañisaïkhà¤àõaü, tena appañisaïkhàya pahànaü hoti. Vivaññànupassanàti saïkhàrupekkhà [SL Page 523] [\x 523/] Ceva anulomaü ca, tadàhissa cittaü ãsakapoõe padumapalàse udakabindra viya sabbasmà saïkhàragatà patilãyati patikuñati pativaññatãti vuttaü, tasmà tàya saüyogàbhinivesassa pahànaü hoti. [PTS Page 696] [\q 696/] kàmasaüyogàdikassa kilesàbinivesassa kilesappavattiyà pahànaü hotãti attho. Evaü vitthàrato tadaïgappahànaü vedi tabbaü, pàëiyaü pana "tadaïgappahànaü ca diññhigatànaü nibbedhabhàgiyaü samàdhiü bhàvayato"ti[a] saïkhepeneva vuttaü, yaü pana - asanicakkà bhihatassa rukkhassa viya ariyamagga¤àõena saüyojanàdãnaü dhammànaü yathà na puna pavatti - evaü pahànaü, idaü samucchedappahànaü nàma. Yaü sandhàya vuttaü: - " samucchedappahànaü ca lokuttaraü khayagàmimaggaü bhàvayato"ti. Iti imesu tãsu pahànesu samucchedappahàna meva idha adhippetaü, yasmà vàssa1 yogino pubbahàgekhamhanatadaïgappahànànipi tadatthàneva, tasmà pahànattayampi iminà pariyàyena magga¤àõassa kiccanti veditabbaü, pañiràjànaü vadhitvà rajjaü pattena hi yampi tato pubbe kataü, sabbaü idavidadva ra¤¤à katanti yevapa vuccati. Sacchikiriyàpi hi lokiyasacchikiriyà lokuttarasaccikiriyàti dvedhà bhinnàpi lokuttaràya dassanabhàva nàvasena bhedato tividhà hiti, tattha "pañhamassajhànassa làbhãmhi vasãmhi pañhamajjhànaü sacchikataü mayà"ti àdinà nayena àgatà pañhamajjhànàdãnaü phassanà lokiyà sacchikiriyà nàma. Phassanàti adigantvà idaü mayà adhigatanti paccakkhato ¤àõaphassena phåsanà, idameva hi atthaü sandhàya "sacchikiriyà pa¤¤à phassanaññhena ¤àõa"nti uddisitvà - ye ye dhammà sacchikatà honti. Te te dhammà phassità hontãti sacchikiriyaniddeso vutto. Apica attano santàne anuppàdetvàpi ye dhammà kevalaü aparappaccayena ¤àõena ¤àtà, te saccikatà honti, teneva hi "sabbaü bhikhave sacchikàtabbaü, ki¤cabhikkhave sabbaü sacchikàtabbaü? Cakkhuü bhikkhave sacchikàtabbaü"nti àdi vuttaü. Aparampi vuttaü "råpaü passanto sacchikaroti, vedanaü [PTS Page 697] [\q 697/] passanto sacchikaroti, sa¤aü passanto sacchikaroti, saïkhàraü passanto sacchikaroti, vi¤¤àõaü passanto sacchikaroti, Cakkhu passanto sacchikaroti, sota passanto sacchikaroti, ghàõa passanto sacchikaroti, jivhà passanto sacchikaroti, kàya passanto sacchikaroti mano passanto sacchikaroti, råpaü passanto sacchikaroti, saddaü passanto sacchikaroti, gandhaü passanto sacchikaroti, rasaüpassanto sacchikaroti, phoññhabbaü passanto sacchikaroti, dhammà passanto sacchikaroti, Cakkhu vi¤¤àõaü passanto sacchikaroti, sota vi¤¤àõaü passanto sacchikaroti, ghàõavi¤¤àõaü passanto sacchikaroti, jivhàvi¤¤àõaü passanto sacchikaroti, kàyavi¤¤àõaü passanto sacchikaroti, manovi¤¤àõaü passanto sacchikaroti, Cakkhusamphasso passanto sacchikaroti, sotasamphasso passanto sacchikaroti, ghàõasamphasso passanto sacchikaroti, jivhàsamphasso passanto sacchikaroti, kàyasamphasso passanto sacchikaroti, manosamphasso passanto sacchikaroti, Cakkhusamphassajà vedanà passanto sacchikaroti, sotasamphassajàvedanà passanto sacchikaroti, ghàõasamphassajà vedanà passanto sacchikaroti, jivhàsamphassajà vedanà passanto sacchikaroti, kàyasampassajà vedanà passanto sacchikaroti, manosamphassajà vedanà passanto sacchikaroti, Råpasa¤¤àpassanto sacchikaroti, saddasa¤¤à passanto sacchikaroti, ghandhasa¤¤àpassanto sacchikaroti, rasasa¤¤à passanto sacchikaroti, phoññhabbasa¤¤àpassanto sacchikaroti, dhammasa¤¤à passanto sacchikaroti, Råpasadvetanà passanto sacchikaroti, saddasa¤cetanà passanto sacchikaroti, ghandhasa¤cetanà passanto sacchikaroti, rasasa¤cetanà passanto sacchikaroti, phoññhabbasa¤cetanà passanto sacchikaroti, dhammasa¤cetanà passanto sacchikaroti, Råpataõhàpassanto sacchikaroti, sadda taõhà passanto sacchikaroti, ghandhataõhà passanto sacchikaroti, rasataõhà passanto sacchikaroti, phoññhabbataõhà passanto sacchikaroti, dhammataõhàpassanto sacchikaroti, Råpavitakko passanto sacchikaroti, saddavitakko passanto sacchikaroti, ghandhavitakko passanto sacchikaroti, rasavitakko passanto sacchikaroti, phoññhabba vitakko passanto sacchikaroti, dhamma vitakko passanto sacchikaroti, Råpavicàro passanto sacchikaroti, sadda vicàro passanto sacchikaroti, ghandhavicàro passanto sacchikaroti, rasavicàro passanto sacchikaroti, phoññhabbavicàro passanto sacchikaroti, dhammavicàro passanto sacchikaroti, Pañhavãdhàtu passanto sacchikaroti, àpodhàtu passanto sacchikaroti, tejodhàtu passanto sacchikaroti, vàyodhàtu passanto sacchikaroti, àkàsadhàtu passanto sacchikaroti, vi¤¤àõadhàtu passanto sacchikaroti, Pañhavikasiõaü passanto sacchikaroti, àpokasiõaü passanto sacchikaroti, tejokasiõaü passanto sacchikaroti, vàyokasiõaü passanto sacchikaroti, àkàsakasiõaü passanto sacchikaroti, vi¤¤àõakasiõaü passanto sacchikaroti, Kesàpassanto sacchikaroti, lomà passanto sacchikaroti, nakhà passanto sacchikaroti, dantà passanto sacchikaroti, taco passanto sacchikaroti, maüsaü passanto sacchikaroti, nahàruü passanto sacchikaroti, aññhi passanto sacchikaroti, aññhi vi¤jà passanto sacchikaroti, vakkaü passanto sacchikaroti, hadayaü passanto sacchikaroti, yakanaü passanto sacchikaroti, kilomakaü passanto sacchikaroti, pihakaü passanto sacchikaroti, papphàsaü passanto sacchikaroti, antaü passanto sacchikaroti, antaguõaü passanto sacchikaroti, udariyaü passanto sacchikaroti, karãsaü passanto sacchikaroti, pittaü passanto sacchikaroti, semhaü passanto sacchikaroti, pubbo passanto sacchikaroti, lohitaü passanto sacchikaroti, sedo passanto sacchikaroti, medo passanto sacchikaroti, assu passanto sacchikaroti, vasà passanto sacchikaroti, khelo passanto sacchikaroti, siüghànikà passanto sacchikaroti, lasikà passanto sacchikaroti, matthaluïgaü passanto sacchikaroti, Cakkhàyatanaü passanto sacchikaroti, råpàyatanaü passanto sacchikaroti, sotàyatanaü passanto sacchikaroti, saddàyatanaü passanto sacchikaroti, ghàõàyatanaü passanto sacchikaroti, gandhàyatanaü passanto sacchikaroti, jivhàyatanaü passanto sacchikaroti, rasàyatanaü passanto sacchikaroti, kàyàyatanaü passanto sacchikaroti, phoññhabbàyatanaü passanto sacchikaroti, dhammàyatanaü passanto sacchikaroti, dhammàyatananti passanto sacchikaroti, Cakkhudhàtu passanto sacchikaroti, råpadhàtu passanto sacchikaroti, cakkhuvi¤¤àõadhàtu passanto sacchikaroti, sotadhàtu passanto sacchikaroti, saddadhàtu passanto sacchikaroti, sotavi¤¤àõadhàtu passanto sacchikaroti, ghàõadhàtu passanto sacchikaroti, gandhadhàtu passanto sacchikaroti, ghàõavi¤¤àõadhàtu passanto sacchikaroti, jivhàdhàtu passanto sacchikaroti, rasadhàtu passanto sacchikaroti, jivhàvi¤¤àõadhàtu passanto sacchikaroti, kàyadhàtu passanto sacchikaroti, pheññhabbadhàtu passanto sacchikaroti, kàyavi¤¤àõadhàtu passanto sacchikaroti, manodhàtu passanto sacchikaroti, dhammadhàtu passanto sacchikaroti, manovi¤¤àõadhàtupassanto sacchikaroti, Cakkhuvdriyaü passanto sacchikaroti, sotindriyaü passanto sacchikaroti, ghànindriyaü passanto sacchikaroti, jivhindriyaü passanto sacchikaroti, kàyindriyaü passanto sacchikaroti, manindriyaü passanto sacchikaroti, ithindriyeü passanto sacchikaroti, purisindriyaü passanto sacchikaroti, jãvitivduyaü passanto sacchikaroti, sukhivdriyaü passanto sacchikaroti, dukkhinduyaü passanto sacchikaroti, somanassindriyaü passanto sacchikaroti, domanassindriyaü passanto sacchikaroti, upekkhindriyaü passanto sacchikaroti, saddhivdriyaü passanto sacchikaroti, viriyivdriyaü passanto sacchikaroti, satindriyaü passanto sacchikaroti, samàdhivdriyaü passanto sacchikaroti, pa¤¤indriyaü passanto sacchikaroti, ana¤¤àta¤¤assàmitindriyaü passanto sacchikaroti, a¤¤indriyaü passanto sacchikaroti, a¤¤àtàvindriyaü passanto sacchikaroti, Kàmadhàtu råpadhàtu aråpadhàtu, kàmabhavo råpabhavo aråpa bhavo, sa¤¤àbhavo asa¤¤àbhavo nevasa¤¤ànàsa¤¤àbhavo, ekavokàrabhavo catuvokàrabhavo padvavokàrabhavo, pañhamaüjhànaü passanto sacchikaroti, dutiyajhànaü passanto sacchikaroti, tatiyajhànaü passanto sacchikaroti, catutthajhànaü passanto sacchikaroti, Mettàcetovimutti passanto sacchikaroti, karuõàcetovimutti passanto sacchikaroti, muditàcetovimutti passanto sacchikaroti, upekkhàcetovimutti passanto sacchikaroti, âkàsàna¤càyatanasamàpatti passanto sacchikaroti, vi¤¤àõaücàyatanasamàpatti passanto sacchikaroti, àki¤¤àyatanasamàpatti passanto sacchikaroti, nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpatti passanto sacchikaroti, Avijjàpaccayà saïkhàra passanto sacchikaroti, saïkhàrapaccayà vi¤¤àõa passanto sacchikaroti, vi¤¤àõapaccayà nàmaråpa passanto sacchikaroti, nàmaråpapaccayà saëàyatana passanto sacchikaroti, saëàyatanapaccayà phassoti passanto sacchikaroti, phassapaccayà vedanà passanto sacchikaroti, vedanàpaccayà taõhà passanto sacchikaroti, taõhàpaccayà upàdàna passanto sacchikaroti, upàdànapaccayà bhavo passanto sacchikaroti, bhavapaccayà jati passanto sacchikaroti, jatipaccayà jaràmaraõaü, Amatogadhaü nibbàõaü passanto sacchikaroti, ye ye dhammà sacchikatà honti, te te dhammà phassità hontã"ti. Pañhamamaggakkhaõe pana nibbàõadassanaü dassana sacchikiriyà, sesamaggakkhaõesu bhàvanàsacchikiriyàti, sà duvidhàpi idha adhippetà, tasmà dassanabhàvanàvasena nibbàõassa sacchikiriyà imassa ¤àõassa kiccanti veditabbaü. Dve bhàvanà abhimatàti bhàvanà pana lokiyabhàvanà lokuttarabhàvanàti dveyeva abhimatà, tattha lokiyànaü sãlasamàdipa¤¤ànaü uppàdanaü, tàhi ca santàna vàsanaü lokiyabhàvanà, lokuttarànaü uppàdanaü, tàhi ca [A.] Paññhànapàëi -¤àõakathà 1. Ma. . Panatassa. [SL Page 524] [\x 524/] Santànavàsanaü lokuttarabhàvanà, tàsu idha lokuttarà adhippetà, lokuttaràni hi sãlàdãni catubbidaü petaü ¤àõaü uppàdoti. Tesaü sahajàtapaccayàditàya tehi ca santànaü vàsetãti lokuttarabhàvanà vassa kiccanti. Evaü: - Kiccàni pari¤¤àdãni yàni vuttàni abisamayakàle, Tàni ca yathàsabhàvena jànitabbàni sabbàtãti. Ettàvatà ca sile patiññhàya naro sapa¤¤o cittaü pa¤¤aü ca bhàvayanti evaü saråpeneva àgatàya pa¤¤àbhàvanàya vidhàna dassanatthaü yaü vuttaü "målabhåtà dve visuddhiyo sampàdetvà sarãra bhåtà pa¤cavisuddhiyo sampàdentena bhàvetabbà"ti taü vitthàri taü hoti. " Kathaü bhàvetabbà"ti aya¤ca pa¤ho vissajjitoti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate visuddhimagge Pa¤¤àbhàvanàdhikàre ¥àõadassanavisundi niddeso nàma Bàvãsatimo paricchedo. [PTS Page 698] [\q 698/] 23. Pa¤¤àbhàvanànisaüsa niddeso. Yaü pana vuttaü "pa¤¤à bhàvanàya ko ànisaüso"ti, tattha vadàma: - ayaü hi pa¤¤àbhàvanà nàma anekasatànisaüsà tassà dighe nàpi aõóunà na sukaraü vitthàrato ànisaüsaü pakàsetuü, saïkhepato panassà - nànàkilesaviddhaüsanaü, ariyaphalarasànubhavanaü, nirodhasamàpattisamàpajjanasamatthatà, àhuõeyyabhàvàdãsiddhãti aya mànisaüso veditabbo. Tattha yaü nàmaråpaparicchedato paññhàya sakkàyadiññhàdãnaü vasena nànàkilesaviddhaüsanaü vuttaü ayaü lokiyàya pa¤¤àbhàvanàya ànisaüso. Yaü ariyamaggakkhaõe saüyojanàdãnaü vasena nànàkilesa viddhaüsanaü vuttaü, ayaü lokuttaràya pa¤¤àbhàvanàya ànisaüsoti veditabbo. Bhãmavegànupatità asanãva sãluccaye, Vàyuvegasamuññhito ara¤¤amiva pàvako. Andhakàraü viya ravi satejujjalamaõóalo, Dãgharattànupatitaü sabbànatthavidhàyakaü. 1. Ma. Vàyuvegasamuddhuto. [SL Page 525] [\x 525/] Kilesajàlaü pa¤¤à hi viddhaüsayati bhàvità. Sandiññhikamato ja¤¤à ànisaüsa mimaü idhaü. Ariyaphalarasànubhavananti na kevala¤ca kilesaviddhaüsanaü yeva ariyaphalarasànubhavanampi pa¤¤àbhàvanàya [PTS Page 699] [\q 699/] ànisaüso, ariyaphalanti hi setàpattiphalàdisàma¤¤aphalaü vuccati. Tassa vihàkàrehi rasànubhavanaü hoti maggavãthiya¤ca phalasamàpattivasena ca pavattiyaü tata;ssa maggavãthiyaü pavatti dassità yeva; apica yesaüyojanappa hànamattameva phalaü nàma, nakoci a¤¤o dhammo atthiti vadanti, tesaü anunayatthaü idaü suttampi dassetabbaü. "Kathaü payoga pañippassaddhipa¤¤à phale ¤àõaü? Sotàpattimaggakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi micchàdiññhiyà vuññhàti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuññhàti, bahiddhà ca sabbanimittehi vuññhàti, tappayoga pañippassaïttà uppajjati sammàdiññhi, maggasesataü phalaü"ti[a]vitthà retabbaü. "Cattàro ariyamaggà cattàriva sàma¤¤aphalàni ime dhammà appamàõàrammaõà, mahaggato dhammo appamàõassa dhammassa anantarapaccayena paccayo"ti evamàdinipicettha sàdhakàni. Phalasamàpattiyaü pavattidassanatthaü panassa idaü pa¤hakammaü: kà phalasamàpatti? Ke taü samàpajjanti? Ke na samàpajjanti? Kasmà samàpajjanti? Kathaücassà samàpajjanaü hoti? Kathaü ñhànaü? Kathaü vuññhànaü? Kiü phalassa anantaraü? Tassa ca phalaü anantaranti? Tattha kà phalasamàpattiti: yà ariyaphalassa nirodhe appaõà, ke taü samàpajjanti ke na samàpajjantãti: sabbe puthujjanà na samàpajjanti. Kasmà? Anadigatattà. Ariyà pana sabbepi samàpajjanti. Kasmà? Adigatattà. Uparimà pana heññhimaü na samàpajjanti, puggalantarabhàvåpagamanena pañippassaddhattà; heññhimà ca uparimaü, anadhigatattà; attano attano yeva pana phalaü samàpajjantãti idamettha sanniññhànaü. Keci pana - sotàpannasakadàgàminopi na samàpajjanti, uparimà dveyeva samàpajjantãti vadanti. Idaü ca tesaü kàraõaü, ete hi samàdhismiü paripårakàrinoti, taü puthujjanassàpi attanà pañiladdhaü lokiyasamàdhiü samàpajjanato akàraõameva. Kicettha kàranàkàraõacintàya, nanupàëiyaüyeva vuttaü? "Katame dasa gotrabhudhammà vipassanàvasena [PTS Page 700] [\q 700/] uppajjanti? Sotàpattimaggapañilàbhatthàya uppàdaü pavattaü upàyàsaü bahiddhà saïkhàranimittaü abhibhuyyatãti gotrabhu, sotàpatti phalasamàpattatthàya, sakadàgàmimaggapañilàbhatthàya uppàdaü vavattaü upàyàsaü bahiddhà saïkhàranimittaü abhibhuyyatãti gotubhu sakadàgàmiphalasamàpattatthàya, arahattaphalasamàpattatthàya pañilàbhatthàya uppàdaü pavattaü upàyàsaü piddhà saïkhàranimittaü abibhuyyatãti gotrabhu, sotàpatti phalasamàpattatthàya, su¤¤atavihàrasamàpattatthàya animittavihàrasamàpattatthàya uppàdaü pavattaü upàyàsaü bahiddhà saïkhàranimittaü abhibhuyyatãti gotrabhu"ti. [A] tasmà sabbepi ariyà attano phalaü samàpajjantãti niññhamettha [A.] Paññhànapàëi - ¤àõakathà. [SL Page 526] [\x 526/] Gantabbaü. Kasmà samàpajjantãti: diññhadhammasukhavihàratthaü, yathàhi ràjà rajjasukhaü devatà dibbasukhaü anubhavanti, evaü ariyà ariyaü lokuttarasukhaü anubhavissàmàti addhànaparicchedaükatvà icchiticchi takkhaõe phalasamàpattiü samàpajjantã. Kathaü cassà samàpajjanaü hoti, kathaü ñhànaü, kathaü vuññhànanti: dvãhi tàva àkàrehi assà samàpajjanaü hoti, nibbàõato a¤¤assa àrammaõassa amanasikàrà, nibbàõassa ca manasikàrà, yathàha: - "dve kho àvuso paccayà animittàya cetovimuttiyà samàpattiyà, sabbanimittànadva amanasikàro animittàya ca dhàtuyà manasikaro"ti. [A] ayaü panettha samàpajjanakkamo: phalasamàpattatthikena hi ariyasàvakena raho gatena patisallãnena udayabbayàdivasena saïkàrà passitabbà, tassa pavattànupubbavipassanassa saïkhàràrammaõagotrabhu¤àõànantaraphalasamàpattivasena nirodhe cittaü appeti; phalasamàpatti ninnatàya cettha sekkhassàpi phalameva uppajjati, na maggo, ye pana vadanti sotàpanno phalasavàpattiü samàpajjissàmãti vipassanaü paññhapetvà sakadàgàmi hoti, sakadàgàmi ca anàgàmiti, te vattabbà: - evaü sati anàgàmi arahà bhavissati, arahà paccekabuddho, paccekabuddho ca buddho, tasmà na ki¤ci etaü pàëivaseneva ca pañikkhittantipi na gahetabbaü, idameva pana gahetabbaü. Sekhassàpi phalameva uppajjati, namaggo, phala¤cassa sace tena pañhamajjhàni ko magegà adhigato hoti, pañhamajjhànikavema uppajjati, sace dutiyàdãsu a¤¤atarajjhàniko dutiyàdisu a¤¤atarajjhànikame vàti. Evaü tàvassà samàpajjanaü hoti [PTS Page 701] [\q 701/] "tayo kho àvuso paccayà animittàya cetovimuttiyà ñhitiyà, sabbanimittàna¤ca amanasikàro, animittàyaca dàtuyà manasikàro pubbova abhisaïkhàro"ti[a] vacanato panassà tihàkàrehi ñhànaü hoti. Tattha pubbeva abisaïkhàroti samàpattito pubbe kàlaparicchedo, asukasmiü nàma kàle vuññhahissàmãti paricchinnattà hissà yàva so kàlo nàgacchati, tàva ñhànaü hoti, evamassa ñhànaü hotãti. 'Dve kho àvusopaccayà anamittàya cetovimuttiyà vuññhànàya, sabbanimittàna¤ca manasikàro animittàya ca dhàtuyà amanasikàro'ti[a] vacanato panassà dvãhàkàrehi vuññhànaü hoti. Tattha sabbanimittànanti råpanimitta vadanàsa¤¤àsaïkhàravi¤¤àõanimittà nà, kàma¤cana sabbànevetàni ekato manasikàroti, sabba saïgàhikavasena panetaü vuttaü, tasmà yaü bhavaïgassa àrammaõaü hoti, taü manasikaroto phalasavàpattito vuññhànaü hotãti evamassà vuññhànaü veditabbaü. Kiü phalassa anantaraü, kassa ca phalaü anantaranti: phalassa tàva phalameva và anantaraü hoti bhavaïgaü [A.] Majjhimanikàya - mahàvedalla. [SL Page 527] [\x 527/] Và, phalaü pana atthi maggànantaraü, atthi phalànantaraü, atthi gotrabhu anantaraü, atthi nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanànantaraü, tattha magga vãthiyaü maggànantaraü, purimassa purimassa pacchimaü paccimaü phalànantaraü, phalasamàpattisu purimaü purimaü gotrabhuanantaraü, gota; bhåti catthe anulomaü veditabbaü, vuttaü hetaü paññhàne: arahato anulomaü phalasamàpattiyà anantarapaccayena paccayo, sekhànaü anulomaü phalasamàpattiyà anantarapaccayena paccayo"ti. [A] yena phalena nirodhà vuññhànaü hoti, taü nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanànantaranti. Tattha ñhapetvà maggavãthiyaü uppannaü phalaü avasesaü sabbaü phalasamàpattivasena pavattaü nàma. Eva metaü maggavãthiyaü phalasamàpattiyaü và uppajjanavasena- Pañippassaddhadarathaü amatàrammaõaü subhaü, Vantalokàmisaü santaü sàma¤¤aphalamuttamaü. [PTS Page 702] [\q 702/] Ojavantena sucinà sukhena abisanditaü, Yena sàtàtisàtena amakena madhuü viya. Taü sukhaü tassa ariyassa rasabhåtamanuttaraü, Phalassa pa¤¤aü bhàvetvà yasmà vindati paõóito. Tasmàriyaphalassetaü rasànubhavanaü idha, Vipassanàbhàvanàya ànisaüsoti vuccati. "Nirodhasamàpattisamàpajjanasamatthatà"ti na kevalaü ca ariya phalarasànubhavanaü yeva, ayaü pana nirodhasamàpattiyà samàpajjana samatthatàpi imissà pa¤¤àbhàvanàya ànisaüsoti veditabbo. Tatrãdaü nirodhasamàpattiyà vibhàvanatthaü pa¤hakammaü: - kà nirodha samàpatti? Ke taü samàpajjanti? Ke na samàpajjanti? Kattha samàpajjanti? Kasmà samàpajjanti? Kathaü cassà samàpajjanaü hoti? Kathaü ñhànaü? Kathaü vuññhànaü? Vuññhitassa kinninnaü cittaü hoti? Matassa ca samàpannassa ca ko viseso? Nirodhasamàpatti kiü saïkhatà, asaïkhatà, lokiyà, lokuttarà, nipphannà, anipphannàti? Tattha "kà nirodhasamàpatti?Ti yà anupubbanirodha vasena cittacetasikànaüdhammànaü appavatti, "ke taü samàpajjanti, ke na samàpajjanti"ti: sabbepi puthujjanà sotàpannà sakadàgàmino sukkhavipassakà ca anàgàmino arahantàna samàpajjanti, aññhasamàpattilàbhino pana anàgàmino khãõàsavà ca samàpajjanti, "dvãhi balehi samannàgatattà tayo ca saïkhàrànaü pañippassaddhiyà soëasahi ¤àõacariyàhi nacahi samàdhicariyàhi vasãbhavatàpa¤¤à nirodhasamàpattiyà ¤àõaü"tã[b]hi vuttaü. Ayaü ca sampadà ñhapetvà aññhasamàpattilàbhino anàgàmi khãõàsave a¤¤e [A.] Paññhàna-pa¤havàra. [B.] Paññhànapàëi - ¤àõakathà. [SL Page 528] [\x 528/] Saü natthi, tasmà te yeva samàpajjanti, na a¤¤e. Katamàni panettha ce balàni tasmà te yeva samàpajjanti katamà vasãbhàvatàti? Na ettha ki¤ci amhehi vattabbaü atthi, sabbamidaü etassa uddesassa niddese vuttameva, yathàha: - dvãhi palehãti dve balàni samathabalaü vipassanàbalaü, [PTS Page 703] [\q 703/] katamaü samathabalaü? Nekkhammavasena cittassa ekaggatà avikkhepo samatha balaü avyàpàdavasena avikkhepo samatha balaü avihiüsàvasena avikkhepo samatha balaü àlokasa¤¤àvasena -avikkhepavasena pañinissaggànupassã assàsavasena - pañinissaggànupassã passàsa vasena cittassa ekaggatà avikkhepe samathabalanti, kenaññhena samathabalaü? Pañhamajjhànena nãvaraõe na sampatãti samathabalaü, dutiyajjhànena vitakkavicàre pãtusukhaü pañhamajjhàna vasena avikkhepo samatha balaü avitakkaü avicàraü samàdhijaü pãtisukhaü dutiyajjhàna vasena avikkhepo samatha balaü upekkhako satimà sukhavihàrã tatiyajjhàna vasena avikkhepo samatha balaü upekkhàsatipàrisuddhiü catutthajjhàna vasena avikkhepe samatha balaü àkàsa¤¤àyatanasamàpattiyà na kampatãti samathabalaü vi¤àõaücàyatanasamàpattiyà na kampatãti samathabalaü àki¤¤àyatanasamàpattiyà na kampatãti samathabalaü nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiyà na kampatãti samathabalaü àki¤ca¤¤àyatanasa¤¤àya na kampatãti samathabalaü, uddhacce ca uddhaccasahagatakilese ca khandhe ca na kampati na calati na vedhatãti samathabalaü, idaü samathabalaü. Katamaü vipassanàbalaü? Aniccànupassanà vipassanàbalaü, dukkhànupassanà vipassanàbalaü anattànupassanà vipassanàbalaü - nibbidànupassanà vipassanàbalaü viràgànupassanà vipassanàbalaü nirodhànupassanà vipassanàbalaü pañinissaggànupassanà vipassanàbalaü, råpe aniccànupassanà katamaü vipassanàbalaü sadde aniccànupassanà katamaü vipassanàbalaü ghandho aniccànupassanà katamaü vipassanàbalaü rase aniccànupassanà katamaü vipassanà balaü phoññhabo aniccànupassanà katamaü vipassanà balaü råpe pañinissaggànupassanà vipassanàbalaü, vedanàya katamaü vipassanàbalaü sa¤¤àya katamaü vipassanàbalaü saïkhàresu katamaü vipassanàbalaü vi¤¤àõe katamaü vipassanàbalaü cakkhusmiü råpasmiü katamaü vipassanàbalaü saddasmiü katamaü vipassanàbalaü gandhasmiü katamaü vipassanàbalaü rasasmiü katamaü vipassanàbalaü phoññhabbasmiü katamaü vipassanàbalaü vi¤¤àõasmiü katamaü vipassanàbalaü cakkhusmiü katamaü vipassanàbalaü sotasmiü katamaü vipassanàbalaü ghàõasmiü katamaü vipassanàbalaü jivhàyasmiü katamaü vipassanàbalaü kàyasmiü katamaü vipassanàbalaü manasmiükatamaü vipassanàbalaü råpasmiü katamaü vipassanàbalaü saddasmiü katamaü vipassanàbalaü gandhasmiü katamaü vipassanàbalaü rasasmiü katamaü vipassanàbalaü phoññhababasmiü katamaü vipassanàbalaü dhammasmiü katamaü vipassanàbalaü cakkhuvi¤¤àõasmiü katamaü vipassanàbalaü sotavi¤¤àõasmiü katamaü vipassanàbalaü ghàõavi¤¤àõasmiü katamaü vipassanàbalaü jivaühàyasmiü katamaü vipassanàbalaü kàyavi¤¤àõasmiü katamaü vipassanàbalaü manovi¤¤àõasmiü katamaü vipassanàbalaü cakkhusamphassmiü katamaü vipassanàbalaü sosamphassamiü katamaü vipassanàbalaü ghàõasamphassamiü katamaü vipassanàbalaü jivhàyasamphassamiü katamaü vipassanàbalaü kàyasamphasasmiü katamaü vipassanàbalaü manosamphasasmiü katamaü vipassanàbalaü cakkhusamphassajà vedanàsmiü katamaü vipassanàbalaü sotasamphassajà vedanàsmiü katamaü vipassanàbalaü ghàõasamphassajà vedanàsmiü katamaü vipassanàbalaü jivhàsamphassajà vedanàsmiü katamaü vipassanàbalaü kàyasamphassajà vedanàsmiü katamaü vipassanàbalaü manosamphassajà vedanasmiü katamaü vipassanàbalaü råpasa¤¤àõasmiü katamaü vipassanàbalaü saddasa¤¤àõasmiü katamaü vipassanàbalaü gandhasa¤¤àõasmiü katamaü vipassanàbalaü rasasa¤¤àõasmiü katamaü vipassanàbalaü phoññhabbasa¤¤àõasmiü katamaü vipassanàbalaü dhammasa¤¤àõasmiü katamaü vipassanàbalaü råpasa¤cetanasmiü katamaü vipassanàbalaü saddasa¤ctenasmiü katamaü vipassanàbalaü gandhasa¤cetanasmiü katamaü vipassanàbalaü rasasa¤cetanasmiü katamaü vipassanàbalaü phoññhabbasa¤cetanasmiü katamaü vipassanàbalaü dhammesa¤cetanasmiü katamaü vipassanàbalaü råpataõhàsmiü katamaü vipassanàbalaü saddataõhàsmiü katamaü vipassanàbalaü gandhataõhàsmiü katamaü vipassanàbalaü rasataõhàsmiü katamaü vipassanàbalaü phoññhabbasmiü katamaü vipassanàbalaü dhammataõhasmiü katamaü vipassanàbalaü råpavitakkosmiü katamaü vipassanàbalaü saddavitakkosmiü katamaü vipassanàbalaü gandhavitakkosmiü katamaü vipassanàbalaü rasavitakkosmiü katamaü vipassanàbalaü phoññhabbavitakkosmiü katamaü vipassanàbalaü dhammavitakkosmiü katamaü vipassanàbalaü råpavicàrosmiü katamaü vipassanàbalaü saddavicàrosmiü katamaü vipassanàbalaü gandhavicàrosmiü katamaü vipassanàbalaü rasavicàrosmiü katamaü vipassanàbalaü phoññhabbavicàrosmiü katamaü vipassanàbalaü dhammavicàrosmiü katamaü vipassanàbalaü pañhavãdhàtu katamaü vipassanàbalaü àpodhàtu katamaü vipassanàbalaü tejodhàtu katamaü vipassanàbalaü vàyodhàtu katamaü vipassanàbalaü àkàsadhàtu katamaü vipassanàbalaü vi¤¤àõadhàtu katamaü vipassanàbalaü pañhavikasiõaü katamaü vipassanàbalaü àpo kasiõaü katamaü vipassanàbalaü tejokasiõaü katamaü vipassanàbalaü vàyekasiõaü katamaü vipassanàbalaü àkàsakasiõaü katamaü vipassanàbalaü vi¤¤àõakasiõaü katamaü vipassanàbalaü kesà katamaü vipassanàbalaü lomà katamaü vipassanàbalaü nakhà katamaü vipassanàbalaü dantà katamaü vipassanàbalaü taco katamaü vipassanàbalaü maüsaü katamaü vipassanàbalaü nahàru katamaü vipassanàbalaü aññhi katamaü vipassanàbalaü aññhimi¤jà katamaü vipassanàbalaü vakkaü katamaü vipassanàbalaü hadayaü katamaü vipassanàbalaü yakanaü katamaü vipassanàbalaü kilomakaü katamaü vipassanàbalaü pihakaü katamaü vipassanàbalaü papphàsaü katamaü vipassanàbalaü antaü katamaü vipassanàbalaü antaguõaü katamaü vipassanàbalaü udariyaü katamaü vipassanàbalaü karãsaü katamaü vipassanàbalaü pihakaü katamaü vipassanàbalaü semhaü katamaü vipassanàbalaü pubbo katamaü vipassanàbalaü lohitaü katamaü vipassanàbalaü sedo katamaü vipassanàbalaü medo katamaü vipassanàbalaü assu katamaü vipassanàbalaü vasà katamaü vipassanàbalaü khelo katamaü vipassanàbalaü siüghànikà katamaü vipassanàbalaü lasikà katamaü vipassanàbalaü matthaluïgaü katamaü vipassanàbalaü cakkhàyatanasmiü katamaü vipassanàbalaü sotasmiü katamaü vipassanàbalaü ghàõasmiü katamaü vipassanàbalaü jivhàyasmiü katamaü vipassanàbalaü kàyasmiü katamaü vipassanàbalaü dhammàyatanaü katamaü vipassanàbalaü cakkhudhàtu katamaü vipassanàbalaü sota dhàtu katamaü vipassanàbalaü ghàõadhàtu katamaü vipassanàbalaü jivhàdhàtu katamaü vipassanàbalaü kàyadhàtu katamaü vipassanàbalaü manovi¤¤àõadhàtu katamaü vipassanàbalaü cakkhunduyasmiü katamaü vipassanàbalaü sotendriyasmiü katamaü vipassanàbalaü ghàõandriyasmiü katamaü vipassanàbalaü jivhàndriyasmiü katamaü vipassanàbalaü kàyandriyasmiü katamaü vipassanàbalaü manindriyasmiü katamaü vipassanàbalaü itthindriyasmiü katamaü vipassanàbalaü purisindriyasmiü katamaü vipassanàbalaü jãvitindriyasmiü katamaü vipassanàbalaü sukhindriyasmiü katamaü vipassanàbalaü sukhandriyasmiü katamaü vipassanàbalaü dukkhindriyaü katamaü vipassanàbalaü somanassindriyasmiü katamaü vipassanàbalaü domanassindriyasmiü katamaü vipassanàbalaü upekkhindriyasmiü katamaü vipassanàbalaü saddhindriyasmiü katamaü vipassanàbalaü viriyindriyasmiü katamaü vipassanàbalaü satindriyasmiü katamaü vipassanàbalaü samàdhindriyasmiü katamaü vipassanàbalaü pa¤¤indriyasmiü katamaü vipassanàbalaü ana¤¤àta¤¤assàmãtindriyasmiü katamaü vipassanàbalaü a¤¤indriyasmiü katamaü vipassanàbalaü a¤¤àtavindriyasmiü katamaü vipassanàbalaü kàmadhàtu råpadhàtu aråpadhàtu, kàmabhavo råpabhavo aråpabhavo, sa¤¤àbhavo1 asa¤¤àbhavo nevasa¤¤ànàsa¤¤àbhavo, ekavokàrabhavo catuvokàrabhavo padvavokàrabhavo, pañhamaüjhànaü katamaü vipassanàbalaü dutiyajhànaü katamaü vipassanàbalaü tatiyajhànaü katamaü vipassanàbalaü catutthaü jhànaü katamaü vipassanàbalaü mettàcetovimutti katamaü vipassanàbalaü karuõàcetovimutti katamaü vipassanàbalaü muditàcetovimutti katamaü vipassanàbalaü upekkhà cetovimutti katamaü vipassanàbalaü àkàsàna¤càyatanasamàpatti katamaü vipassanàbalaü vi¤¤àõa¤càyatanasamàpatti katamaü vipassanàbalaü àki¤¤àyatanasmàpatti katamaü vipassanàbalaü nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpatti katamaü vipassanàbalaü avijjàpaccayà saïkhàràti katamaü vipassanàbalaü saïkhàrapaccayà vi¤¤àõanti katamaü vipassanàbalaü vi¤¤àõapaccayà nàmaråpanti katamaü vipassanàbalaü nàmaråpapaccayà saëàyatanti katamaü vipassanàbalaü saëàyatanapaccayà phassoti katamaü vipassanàbalaü phassapaccayà vedanàti katamaü vipassanàbalaü vedanàpaccayà taõhàti katamaü vipassanàbalaü taõhàpaccayà upàdànanti katamaü vipassanàbalaü upàdànapaccayà bhavoti katamaü vipassanàbalaü bhavapaccayà jàti katamaü vipassanàbalaü jàti paccayà jarà katamaü vipassanàbalaü jarà paccayà jaràmaraõe aniccànupassanà vipassanàbalaü dukkhànupassanà vipassanàbalaü anattànupassanà vipassanàbalaü nibbidànupassanà vipassanàbalaü viràgànupassanà vipassanàbalaü rodhànupassanà vipassanàbalaü nissaggànupassanà vipassanàbalaü råpe aniccànupassanà vipassanàbalaü råpe pañinissaggànupassanà vipassanàbalaü vedanàya vipassanàbalaü sa¤¤àya vipassanàbalaü saïkhàresu vipassanàbalaü vi¤¤àõe vipassanàbalaü Cakkhusmiü vipassanàbalaü jaràmaraõe pañinissaggànupassanà vipassanàbalanti. Kenaññhena vipassanàbalaü? Aniccànupassanàya nicca sa¤¤àya na kampatãti vipassanàbalaü, dukkhànupassanàya sukhasa¤¤àya na kampatãti vipassanàbalaü anattànupassanà attasa¤¤àya na kampatãtinibbidànupassanàya nandiyà na kampatãtiviràgànupassanàya ràge na kampatãti - nirodhànupassanàya samudaye na kampatãti - pañinissaggànu passanàya àdàne na kampatãti vipassanàbalaü, avijjàya ca avijjà sahagatakilese ca khavdhe ca na kampati na calati na vedhatãti vipassanà balaü, idaü vipassanàbalaü. Tayo ca saïkhàrànaü pañippassaddhiyàti katamesaü tinõannaü saïkhàràna pañippassaddhiyà? Dutiyajjhànaü samàpannassa vitakkavicàràvacãsaïkhàrà pañippassaddhà honti, catutthajjhànaü samàpannassa assàsapassàsa kàyasaïkhàrà pañippassaddhà honti, sa¤¤àvedayitanirodhaü samàpannassasa¤¤à ca vedanà ca cittasaïkhàrà pañippassaddhà honti. Imesaü tiõõannaüsaïkhàrànaü pañippassaddhiyà. Soëasahi ¤àõaciriyàhãti katamàhi soëasahi ¤àõacariyàhi? Aniccànupassanà ¤àõacariyà, dukkha -anattanibbidà- viràga - nirodha - pañinissaggavivaññànupassanà ¤àõacariyà, sotàpattimaggo [PTS Page 704] [\q 704/] ¤àõacariyà, sotàpattiphalasamàpatti ¤àõacariyà, sakadàgàmimaggo -pearahattaphalasamàpatti ¤àõacariyà, imàhi soëasahi ¤àõacariyàhi; navahi samàdhicariyàhãti katamàhi navahi samàdhicariyàhi? Pañhamajjhànaü samàdhicariyà, dutiyajjhànaü samàdhicariyà, tatiya¤àõaü samàdhicariyà catutthajhàna samàdhicari vi¤¤àõajhàyatasamàpatti samàdhicariyà, à¤ca¤¤ajhàyatasamàpatti samàdhicariyà nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpatti samàdhicariyà. [SL Page 529] [\x 529/] Pañhamajjhànapañilàbhattàya vitakko ca vicàro ca pãti ca sukhaü ca cittekaggatà ca dutijjhànapañilàbhattàya avitakkaü avicàraü samàdhija pãtisukhaü ca tatiyajjhànapañilàbhattàya vitakko ca upekkhake satimà sukhaviharãti taü catutthajjhànapañilàbhattàya vitakko ca sukhassa ca pahàõà dukkhassa ca pahàõà ca cittekaggatà ca vi¤¤àyacàyata samàpatti pañilàbhatthàya vitakko ca vicàro ca pãti ca sukhaü ca cittekaggatà ca, àki¤¤ajhàyatasamàpatti pañilàbhatthàya vitakko ca vicàro ca pãti ca sukhaü ca cittekaggatà ca, nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpatti pañilàbhatthàya vitakko ca vicàro ca pãti ca sukhaü ca cittekaggatà ca, imàhi navahi samàdhicariyàhi. Vasãti pa¤ca vasiyo, àvajjanavasã samàpajjanavasã adhiññhànavasã vuññhànavasã paccavekkhanavasãti, pañhamajjhànaü yatticcakaü yadicchakaü yàvaticchakaü àvajjati, àvajjanàya dandhàyitattaü natthãti àvajjanavasã, pañhamajjhànaü yatticchakaü yadiccha kà yàvaticchakaü samàpajjati, samàpajjanàya dandhàyatattaü. Natthãti samàpajjanavasã, adhiññhàti, adhiññhàne natthãti samàpajjanavasã, vuññhàti, vuññhàne natthãti samàpajjanavasã paccavekkhati, paccavekkhanàya dandhàyitattaü natthãti paccavekkhana vasã, dutiyaüjjhànaü yathicchekaü yadiccha kà yàvaticchakaü samàpajjati, samàpajjanàya dandhàyitattaü. Tatiyajjhànaü yathicchekaü yadiccha kà yàvaticchakaü samàpajjati, samàpajjanàya dandhàyitattaü. Catutthakjhànaü yathicchekaü yadiccha kà yàvaticchakaü samàpajjati, samàpajjanàya dandhàyitattaü. Nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiü yatthicchakaü yadicchakaü yàvaticchakaü àvajjati, àvajjanàya dandhàyitattaü natthãti àvajjanavasã, pañhamajjhànaü yatthicchakaü yadiccha kaü yàvaticchakaü samàpajjati, samàpajjanàya dandhàyitattaü, natthãti samàpajjanavasã, adhiññhàti, adhiññhàne paccavekkhanavasãti, vuññhàti, vuññhàne paccavekkhati, paccavekkhanàya dandhàyitattaü natthãti paccavekkhanavasã, imà padva vasiyoti. Ettha ca " soëasahi ¤àõacariyàhã?Ti ukkaññhaniddeso esa anàgamino pana cuddasahi ¤àõacariyàhi hoti, yadi evaü sakadàgàmino dvàdasahi sotàpannassa ca dasahi kiü na hotãti? Na hoti, samàdhiparipatthikassa pa¤cakàmagunikaràgassa appahãnattà, tesaü hi so appahãno, tasmà samathabalaü na paripåraü1 hoti, tasmiü aparipåre dvãhi balehi samàpajjitabbaü nirodhasamàpattiü balavekallena samàpajjituü na sakkonti, anàgàmissa pana so pahãno tasmà esa paripuñhñhabalo hoti. Paripunõabalattà sakkoti, tenàha bhagavà: "nirodhà vuññhahantassa nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanakusalaü phalasamàpattiyà anantarapaccayena paccayo"ti[a.] Idaü hi paññhàne mahàpakaraõe anàgàminova nirodhà vuññhànaü sandhàya vuttanti. [PTS Page 705] [\q 705/] "kattha samàpajjanti"ti padvavekàrabhave, kasmà? Anupubbasamàpattisambhavato, catuvokàrabhave pana pañhamajjhànàdãnaü uppatti natthi, tasmà na sakkà tattha samàpajjanti"ti. Saïkhàrànaü pavatti bhede ukkaõñhitvà diññheva dhamme acittakà hutvànirodhaü nibbànaü patvà sukhaü viharissàmàti samàpajjanti. " Katha¤cassà samàpajjanaü hotã"ti samathavipassanànaü vasena ussakkitvà katapubba kiccassa nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü nirodhayato. Evamassà samàpajjanaü hoti. Yo hi samathavaseneva ussakkati. So neva sa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiü patvà tiññhati, yo pana vipassanà vaseneva ussakkati, so phalasamàpattiü patvà tiññhati, yo pana ubhayavaseneva ussakkitvà pubbakiccaü katvà nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü nirodheti, sotaü samàpajjatãti ayamettha saïkhepo. 1. Ma. Na. Paripuõõaü [a.] Pañhàna pa¤cahavàravibhaïga [SL Page 530] [\x 530/] Ayaü pana vitthàro: idha bhikkhu nirodhaü samàpajjitukàmo kata bhattakicco sudhotahatthapàdo vivitte okàse supa¤¤attamhi àsane nisãdati pallaïkaü àbhujitvà ujuü kàyaü paõidhàya parimukhaü satiü upaññhapetvà, so pañhamajjhànaü samàpajjitvà vuññhàya tattha saïkhàre aniccato dukkhato anattato vipassati, vipassanà panesà tividhà hoti saïkhàrapariggaõhaõakavipassanà phalasamàpatti vipassanà nirodhasamàpattivipassanàti, tattha saïkhàrapariggaõhaõakavipassanà mandà và hotu tikkhà và, maggassa padaññànaü hoti yeva. Phalasamàpattivipassanà tikkhàva vaññati, maggabhàvanàsadisà, nirodhasamàpattivipassanà pana nàtivandà nàtitikkhà vaññati, tasmà esa nàtimandàya nàtitikkhàya vipassanàya te saïkhàre vipassati, tato dutiyajjhànaü samàpajjitvà vuññhàya tattha saïkhàre tatthava vipassati. Tato tatiyajjhànaü samàpajjitvà vuññhàya tattha saïkhàre tatheva vipassati. Tato catutthajjhànaü samàpajjitvà vuññhàya tattha saïkhàre tatheva vipassati. Tato vi¤¤àõadvàyatanaü samàpajjitvà vuññhàya tattha saïkhàre tatheva vipassati, tathà àki¤ca¤¤àyatanaüsamàpajjitvà vuññhàya catuübbidhaü pubbakiccaü karoti, nànàbaddhaavikopanaü saïghapatimànanaü satthu pakko sanaü addhànaparicchedanti, [PTS Page 706] [\q 706/] tattha " nànàbaddhaavikopana"nti yaü iminà bhikkhunà saddhiü ekàbaddhaü na hoti. Nànàbaddhaü hutvà ñhitaü pattacãvaraü và ma¤capãñhaü và nivàsagehaü và a¤¤aü và pana ki¤ci parikkhàrajàtaü, taü yathà na vikuppati, aggi udaka vàta cora undurà dãnaü vasena na vinassati. Evaü adhiññhàtabbaü. Tatrãdaü adhiññhàna vidhànaü: "ida¤ca ida¤ca imasmiü sattàhabbhantare mà agginà jhàyatu, mà udake na vuyhatu, mà vàtena viddhaüsatu, mà corehi harãyatu, mà unduràdihi khajjatu"ti, evaü adhiññhite taü sattàhaütassa na koci parissayo hoti, anadhiññhahato pana aggiàdãhi vinassati mahànàgattherassa viya, thero kira màtuupàsikàya gàmaü piõóàya pàvisi, upàsikà yàguü datvà àsanasàlàya nisãdàposi, thero nirodaü sàpajjatvà nisãdi, tasmiü nisinne àsanasàlà agginà gahità, sesahikkhå attano attano nisinnànaü gahetvà palàyiüsu, gàmavàsikà santipatitvà theraü disvà alasasamaõo alasasamaõoti àhaüsu, aggi tiõaveõukaññhàni jhàpetvà theraü parikkhipitvà aññhàsi, manussà ghañehiudakaü àharitvà namassamànà aññhaüsu, tero pariccinnakàlavasena vuññhàya te disvà pàkañomhi jàtoti vehàsaü uppatitvà piyaïgudãpaü agamàsi, idaü nànàbaddhaavikopanaü nàma. Yaü pana ekàbaddhaü hoti nivàsanapàpuraõaü và nisinnàsanaü và tattha visuü adhiññhànakiccaü natthi, samàpattivaseneva taü rakkhati àyasmato sa¤jivassaviya, vuttampi cetaü "àyasmato sa¤jivassa samàdhivipphàrà iddhi, àyasmatosàri [SL Page 531] [\x 531/] Puttassa samàdhivipphàrà iddi"ti. [A] "saïghapatimànana"nti saïghassa patimànanaü udikkhanaü, yàva eso bhikkhu àgacchati tàva saïghakammassa akaraõanti attho. Ettha ca na patimànanaüetassa pubba kiccaü. Patimànanàvajjanaü pana pubbakiccaü, tasmà evaü àvajji tabbaü: "sace mayi sattàhaü nirodaü samàpajjitvà nisinno saïgho ¤attikammàdisu ki¤cideva kammaü kattukàmo hoti, yàva maü koci bhikkhu àgantvà na pakkosati [PTS Page 707] [\q 707/] tàvadeva vuññhahissàmã"ti, evaü katvà samàpanno hi tasmiü samaye vuññhàti yeva, yo pana evaü na karoti, saïgho ca sannipatitvà taü apassanto asuko bhikkhukuhinti? Nirodhaü samàpannoti vutte saïgho kadvi bhikkhuü peseti gaccha na saïghassa vacanena pakkosàhãti athassa tena bhikkhunà savaõåpacàre ñhatvà saïgho taü àvuso patimànetãti vuttamatteva vuññhànaü hoti. Evaü garukà hi saüghassa àõànàma, tasmà taü àvajjitvà yathà sayameva vuññhàti, evaü samàpajji tabbaü, " satthu pakkosana"nti idhàpi satthu pakkosanàvajjanameva imassa kiccaü, tasmà tampi evaü àvajjitabbaü: sace mayi sattàhaü nirodhaü samàpajjitvà nisinne satthà otiõõe vatthusmiü sikkhà padaü và pa¤¤apeti, tathàråpàya và aññhuppattiyà dhammaü deseti, yàva maü koci àgantvà na pakkosati tàvadeva vuññhahissàmãti, evaü katvà nisinno hi tasmiü samaye vuññhàti yeva, yo pana evaü na kàroti, sattha ca saïghe sannipatite taü apassanto asuko bhukkhu kuhinti nirodhaü samàpannoti vutte ka¤ci bikkhuü peseti gaccha naü mama vacànena pakkosàti, athassa tena bhikkhunà savaõå pacàre ñhatvà satthà àyasmantaü àmantetãti vuttamatteva vuññhànaü hoti. Evaü garukaü hi satthu pakkosanaü. Tasmà taü àvajjitvà yathà sayameva vuññhàti. Evaü samàpajjitabbaü. "Addhàna paricchedo"ti jãvitaddhànassa paricchedo, iminà hi bikkhunà addhàna paricchede sukusalena bhavitabbaü. Attano àyusaïkhàrà sattàhaü pavattissanti nappavattissantãti àvajjitvàva samàpajji tabbaü, sace hi sattàhabbhantare nirujjhanakeàyusaïkhàre anàvajjitvàva samàpajjati nàssa nirodhasamàpatti maraõaü pañibàhituü sakkoti, anto nirodhe maraõassa natthitàya antaràva samàpattito vuññhàti, tasmà etaü àvajjitvàva samàpatajjitabbaü, avasesaü hi anàvajjitumpi vaññati, badaü pana àvajjitabbaümevàti vuttaü. So evaü àki¤ca¤¤àyatanaü samàpajjati, athekaü ¤ce và cittavàre atikkamitvà acittako hoti, nirodhaü phusati, kasmà panassa ¤cinnaü cittànaü upari cittàni nappavattantãti? [A.] Paññhànapàëi - iddhikathà [SL Page 532] [\x 532/] Nirodhassa payogattà, idaü hi imassa bhikkhuno dve samathavipassa nàdhamme [PTS Page 708] [\q 708/] yuganavdhe katvà aññhasamàpattiàrohanaü anupubbanirodhassa payogo, na nevasa¤¤à nàsa¤¤àyatanasamàpattiyàti nirodhassa payogattà ¤cinnaü cittànaü upari nappavattanti, yo pana bhikkhu àki¤ca¤¤àyatanato vuññhàya idaü pubbakiccaü akatvà nevasa¤¤à nàsa¤¤àyatanaü samàpajjati, so parako acittako bhavituü na sakkoti, pañinivattitvà puna àki¤ca¤¤àyatanane yeva patiññhàti. Maggaü agatapubbapurisåpamà cettha vattabbà, eko kira puriso ekaü maggaü agatapubbo antarà udakakandaraü và gambhãraü udakacikkhallaü atikkavitvà ñhapitaü caõóàtapasantattaü pàsàõaü và àgamma nivàsana pàpuraõaü asaõñhapetvàva kandaraü oråëho parikkhàratemanabhayena punadeva tãre patiññhàti, pàsàõaü akkamitvàpi santattapàdo punadeva orabhàge patiññhàti, tattha yathà so puriso asanñhapitanivàsanapàpuraõattà kandaraü otinõamattova tattapàsàõaü akkantamatto eva ca pañini vattitvà orato patiññhàti, evaü yogàvacaropi pubbakiccassa akatattà nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü samàpannamattova pañinivattitvà àki¤ca¤¤àyatane patiññhàti. Yathà pana pubbepi taü maggaü gatapubbapuriso taü ñhànaü àgamma ekaü sàñakaü daëhaü nivàsetvà aparaü hañhthena gahetvà kandaraü uttaritvà tattapàsànaü và akkantamattavema karitvà parato gacchati, evamevaü katapubba kicco bhikkhu nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü samàpajjitvàva parato acittako hutvà nirodaü phåsitvà viharati; " kathaü ñhànaü"ti evaü samàpannàya panassà kàlaparicchedavasenaceva antarà àyukkhaya saïghapatimànana satthupakkosanàbhàvena ca ñhànaü hoti, "kathaü vuññhànaü"ti anàgàmissa anàgàmiphaluppattiyà arahato arahatta phaluppattiyàtiyàti evaüdvedhà vuññhànaü hoti, "vuññhitassa kinninnaü cittaü hotã"ti nibbàõaninnaü, vuttaü hetaü: sa¤¤àvedayita nirodhasamàpattiyà vuññhitassa kho àvuso visàkha bhikkhuno vivekaninnaü cittaü hoti vivekapoõaü vivekapabbhàranti[a PTS Page 709 [\q 709/] "] matassa ca samàpannassa ca ko visoso"ti ayampi attho sutte vutto yeva, yathàha: yvàyaü àvuso mato kàlakato, tassa kàyasaïkhàrà niruddhà pañippassaddhà, vacãsaïkhàrà niruddhà pañippassaddhà, cittasaïkhàrà niruddhà pañippassaddhà, àyu parikkhino, usmà våpasantà, indriyàni pari bhinnàni, yvàyaü bikkhu sa¤¤àvedayitanirodhaü samàpanno, tassapi kàyasaïkhàrà niruddhà pañippassaddhà, vacãsaïkhàrà niruddhà pañippassaddhà, citta saïkhàrà niruddhà pañippassaddhà, àyu aparikkhãno, usmà avupasantà indriyàni aparibhinnànãti;[b]nirodhasamàpatti saïkhatà asaïkhatàti [A.] Majjhimanikàya - cålavedalla [b] majjhimanikàya - mahàvedalla [SL Page 533] [\x 533/] âdipicchàyaü pana saïkhatàtipi asaïkhatàtipi lokiyàtipi lokuttaràtipi na vattabbà, kasmà? Sabhàvato natthitàya, yasmà pana sà samàpajjantassa vasona samàpannà nàma hoti, tasmà nipphannàti vattuü vaññati, no anipphannà. Itisantaü samàpattiü imaü ariyasevitaü, Diññheva dhamme nibbàõa miti saïkhaü upàgataü Bhàvetvà ariyaü pa¤¤aü samàpajjanti paõóità. Yasmà tasmà imissàpi samàpattisamatthatà, Ariyamaggesu pa¤¤àya ànisaüsoti vuccatãti. "âhuõeyyabhàvàdisiddhi"ti na kevalaü ca nirodhasamàpattiyà samàpajjanasamatthatàva, ayaüpana àhuõeyyabhàvàdisiddhipi imissà lokuttarapa¤¤àbàvanàya ànisaüsoti veditabbo. Avisese nahi catubbidhàyapi etissà bhàvitattà bàvitapa¤¤o puggalo sadevakassa lokassa àhuõeyyo hoti pàhuõeyo dakkhiõeyyo a¤jalikaraõãyo anuttaraü pu¤¤akkhettaü lokassa, visesato panettha pañhamamaggapa¤¤aü tàva bhàvetvà mandàya vipassanàya àgato mudindriyopi sattakkhattuparamo nàma hoti, satta sugatibhave saüsaritvà dukkhassantaü karoti, majjhimàya vipassanàya àgato majjhimindriyo kolaükolo nàma hoti, dve và tãõi và kulàni sandhàvitvà saüsaritvà dukkhassantaü karoti, tikkhàya vipassanàya àgato tikkhindriyo ekabãji nàma hoti, ekaü yeva [PTS Page 710] [\q 710/] mànusakaü bhavaü nibbattitvà dukkhassantaü karoti. Dutiyamagga pa¤¤aü bhàvetvà sakadàgàmã nàma hoti, sakideva imaü lokaü àgantvà dukkhassantaü karoti, tatiyamaggapa¤¤aü bhàvetvà anàgàmã nàma hoti, so indriyavemattatàvasena antarà parinibbàyã upahavva parinibbàyi asaïkhàraparinibbàyi sasaïkhàraparinibbàyã uddhaüsoto akaõiññhagàmãti pa¤cadhà idha vihàya niññho hoti. Tattha " antaràparinibbàyã"ti yattha katthaci suddhàvàsabhave uppajjitvà àyucemajjhaü appatvàva parinibbàyati, "upahaccaparinibbàyã"ti àyuvemajjhaü atikkamitvà parinibbàyati, " asaïkhàraparinibbàyã"ti asaïkhàrena appayogena uparimaggaü nibbatteti, "sasaïkhàraparinibbàyã"ti sasaïkhàrena sappayogena uparimaggaü nibbatteti, "uddhaüsoto akaõiññhagàmã"ti yatthuppanno tato uddhaü yàva akaniññhabhavà àruyha tattha parinibbàyati, catutthamaggapa¤¤aü bhàvetvà koci saddhàvimutto hoti, koci pa¤¤àvimutto hoti, koci ubhatobhàgavimutto hoti, koci pa¤¤àvimutto hoti, koci ubhatobhàgavimutto hoti, koci tevijjo, koci chaëabhi¤¤o, koci pañisambhidàppabhedappatto mahàkhãõà [SL Page 534] [\x 534/] Savo, yaü sandhàya vuttaü: - maggakkhaõe panesa taü jañaü vijañeti nàma, phalakkhaõe vijañitajaño sadevakassa lokassa aggadakkhiõeyo hotãti. Evaü anekànisaüsà ariyapa¤¤àya bhàvanà, Yasmà tasmà kareyyàtha ratiü tattha vicakkhaõo. Ettàvatà ca: - "Sile patiññhàya naro sapa¤¤o cittaü pa¤¤aü ca bhàvayaü, âtàpi nipako bhikkhu so imaü vijañaye jañaü"ti Imissà gàthàya sãlasamàdhipa¤¤àmukhena desite visuddhimagge sànisaüsà pa¤¤àbhàvanà paridãpità hotãti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate visuddhimagge Pa¤¤àbhàvanàdhikàre Pa¤¤àbhàvanànisaüsa niddeso nàma Tevãsatimo paricchedo. [PTS Page 711] [\q 711/] (Nigamanaü. ) Ettàvatà ca: - "Sile patiññhàya naro sapa¤¤o cittaü pa¤¤aü ca bhàvayaü, âtàpi nipako bhikkhu so imaü vijañaye jañaü"ti Imaü gàthaü nikkhipitvà yadavocumha: - Imisasà dàni gàthàya kathitàya mahesinà, Vanõayanto yathàbhåtaü atthaü sãlàdibhedanaü, Sudullabhaü labhitvàna pabbajja jinasàsane, Sãlàdisaïgahaü khemaü ujuü maggaü vusuddhiyaü. Yathàbhåtaü ajànantà suddhikàmàpi ye idha, Visuddhiü nàdhigacchanti vàyamantàpi yogino. Tesaü pàmojjakaraõaü suvisuddhavinicchayaü, Mahàvihàravàsãnaü desanànayanissitaü. Visuddhimaggaü bhàsissaü taü me sakkacca bhàsato, Visuddhikàmà sabbepi nisàmayatha sàdhavoti. [SL Page 535] [\x 535/] Svàyaü bhàsito hoti. Tattha ca: - Tesaü sãlàdibhedànaü atthànaü yo vinicchayo, pa¤cannampi nikàyànaü vutto aññhakathànaye, Samàharitvà taü sabbaü yebhuyyena vinicchayo, sabbasaïkaradosehi mutto yasmà pakàsito. Tasmà visuddhikàmehi suddhapa¤¤ehi yogihi, Visuddhimagge etasmiü karaõãyeva àdaroti. Vibhajjavàdiseññhànaü theriyànaü yasassinaü, mahàvihàravàsãnaü vaüsajassa vibhàvino, Bhadantasaïghapàlassa sucisallekhavuttino, vinayàcàrayuttassa yuttassa pañipattiyaü. [PTS Page 712] [\q 712/] Khantisoraccamettàdi guõabhusitacetaso, Ajjhesanaü gahetvàva karontena imaü mayà, Saddhammaññhitikàmena yo patto pu¤¤asa¤cayo, Tassa tejena sabbepi sukhamedhentu pàõino. Visuddhimaggo eso ca antaràyaü vinà idha, Niññhito aññhapa¤¤àsa bhàõavàràya pàëiyà. Yathà tatheva lokassa sabbe kalyàõanissità, anantaràyà sijjhantu sãghasãghaü manerathàti. Paramavisuddhasaddhàbuddhi viriyapatimaõóitena sãlàcàrajjavamaddavàdi guõasamudayasamuditena sakasamayasamayantaragahana jjhogàhaõasamatthena pa¤¤àveyyattiyasamannàgatena tipiñakapariyattibhede sàññhakathe satthusàsane appañihata¤àõappabhàvena mahàveyyàkaraõena karaõasampatti janita sukhaviniggata madhurodàra vacànalàvaõõayuttena yuttamuttavàdinà vàdãvarena mahàkavinà chaëabhi¤¤à pañisambhidàdibhedaguõapatimaõóite uttarãmanussadhamme appañihatabuddhãnaü theravaüsappadãpànaü therànaü mahàvihàravàsãnaü vaüsàlaïkàrabhutena vupulavisuddhabuddhinà "buddhaghoso"ti garåhi gahitanàmadheyyena therena moraõóaceñakavatthabbena kato visuddhimaggo nàma. [SL Page 536] [\x 536/] Tàva tiññhatu lokasmiü lokanittharaõesinaü Dassento kulaputtànaü nayaü sãlavisuddhiyà, Yàva buddhoti nàmampi suddhacittassa tàdino Lokamhi lokajeññhassa pavattati mahesinoti. [PTS Page 713] [\q 713/] Yaü siddhaü iminà pu¤¤aü yaü va¤¤aü pasutaü mayà, Etena pu¤¤akammena dutiye attasambhave; Tàvatiüse pamodento sãlàcàraguõe rato, Alaggo pa¤cakàmesu patvàna pañhamaü phalaü; Antime attabhàvamhi metteyyaü munipuïgavaü, Lokaggapuggalaü nàthaü sabbasattahite rataü; Disvàna tassa dhirassa sutvà saddhammadesanaü, Adhigaõtvà phalaü aggaü sobheyyaü jinasàsananti. Visuddhimaggo niññhito.