Buddhaghosa: Visuddhimagga Based on the ed. by C.A.F. Rhys Davids, 2 vols., London : Pali Text Society 1920-1921 Input by the Dhammakaya Foundation, Thailand, 1989-1996 [GRETIL-Version vom 4.9.2014] NOTICE This file is (C) Copyright the Pali Text Society and the Dhammakaya Foundation, 2015. This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License. These files are provided by courtesy of the Pali Text Society for scholarly purposes only. In principle they represent a digital edition (without revision or correction) of the printed editions of the complete set of Pali canonical texts published by the PTS. While they have been subject to a process of checking, it should not be assumed that there is no divergence from the printed editions and it is strongly recommended that they are checked against the printed editions before quoting. PLAIN TEXT VERSION (In order to fascilitate word search, all annotations have been remove, and the line breaks of the printed edition have been converted into floating text.) #<...># = BOLD %<...>% = ITALICS \<...>\ = REDLINE ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf and http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf For further information see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm ___________________________________________________________________ #<[page 001]># %< 1>% VISUDDHI-MAGGO NAMO TASSA BHAGAVATO ARAHATO SAMMâ- SAMBUDDHASSA! NIDâNâDIKATHâ Sãle patiññhàya naro sapa¤¤o, cittaü pa¤¤a¤ ca bhàvayaü, àtàpã nipako bhikkhu, so imaü vijañaye jañan ti iti h' idaü vuttaü. Kasmà pan' etaü vuttaü? Bhagavantaü kira Sàvatthiyaü viharantaü rattibhàge a¤¤ataro devaputto upasankamitvà, attano saüsayasamugghàñatthaü:- Anto jañà bahi jañà, jañàya jañità pajà: taü taü, Gotama, pucchàmi: ko imaü vijañaye jañan ti imaü pa¤haü pucchi. Tassàyaü sankhepattho: Jañà ti taõhàya jàliniyà etaü adhivacanaü. Sà hi råpàdisu àrammaõesu heññhupariyavasena punappunaü uppajjanato saüsibbanaññhena veëugumbàdãnaü sàkhàjàlasankhàtà jañà viyà ti jañà. Sà pan' esà sakaparikkhàra-paraparikkhàresu sakattabhàva-parattabhàvesu, ajjhattikàyatana-bàhiràyatanesu ca uppajjanato antojañà bahijañà ti vuccati. Tàya evaü uppajjamànàya jañàya jañità pajà. Yathà nàma veëujañàdãhi veëu-àdayo, evaü tàya taõhàjañàya sabbà pi ayaü sattanikàya-sankhàtà pajà jañità, vinaddhà, saüsibbità ti attho. #<[page 002]># %<2 Nidànàdikathà>% Yasmà ca evaü jañità, taü taü, Gotama, pucchàmã ti, tasmà taü pucchàmi, Gotamà ti Bhagavantaü gottena àlapati. Ko imaü vijañaye jañan ti: Imaü evaü tedhàtukaü jañetvà ñhitaü jañaü ko vijañeyya, vijañetuü ko samattho? ti pucchati. Evaü puññho pan' assa sabbadhammesu appañihata¤àõacàro devadevo Sakkànaü Atisakko, Brahmànaü Atibrahmà, catuvesàrajjavisàrado, dasabaladharo, anàvaraõa¤àõo, samantacakkhu Bhagavà tam atthaü vissajjento:- Sãle patiññhàya naro sapa¤¤o, cittaü pa¤¤a¤ ca bhàvayaü, àtàpã nipako bhikkhu, so imaü vijañaye jañan ti imaü gàtham àha. Imissà dàni gàthàya kathitàya mahesinà vaõõayanto yathàbhåtaü atthaü sãlàdibhedanaü, sudullabhaü labhitvàna pabbajjaü Jinasàsane, sãlàdisangahaü khemaü ujuü maggaü visuddhiyà, yathàbhåtaü ajànantà, suddhikàmà pi ye idha visuddhiü nàdhigacchanti vàyamantà pi yogino, tesaü pàmojjakaraõaü suvisuddhavinicchayaü Mahà-Vihàravàsãnaü desanànayanissitaü Visuddhi-Maggaü bhàsissaü; taü me sakkaccabhàsato visuddhikàmà sabbe pi nisàmayatha sàdhavo ti. Tattha visuddhã ti sabbamalavirahitaü, accantaparisuddhaü nibbànaü veditabbaü. Tassà visuddhiyà maggo ti Visuddhi-Maggo. Maggo ti adhigamupàyo vuccati. Taü Visuddhi-Maggaü bhàsissàmã ti attho. So panàyaü Visuddhi-maggo katthaci vipassanàmattavasen' eva desito. Yath' àha: "Sabbe sankhàrà aniccà" yadà pa¤¤àya passati, atha nibbindati dukkhe, esa maggo visuddhiyà ti. #<[page 003]># %< Nidànàdikathà 3>% Katthaci jhànapa¤¤àvasena. Yath' àha: Yamhi jhàna¤ ca, pa¤¤à ca, sa ve nibbànasantike ti. Katthaci kammàdivasena. Yath' àha: Kammaü vijjà ca dhammo ca, sãlaü jãvitam uttamaü, etena maccà sujjhanti, na gottena dhanena và ti. Katthaci sãlàdivasena. Yath' àha: Sabbadà sãlasampanno, pa¤¤avà, susamàhito, àraddhaviriyo, pahitatto, oghaü tarati duttaran ti. Katthaci satipaññhànàdivasena. Yath' àha: Ekàyano ayaü, bhikkhave, maggo sattànaü visuddhiyà ...pe . . . nibbànassa sacchikiriyàya, yadidaü cattàro satipaññhànà ti. Sammappadhànàdisu pi es' eva nayo. Imasmiü pana pa¤havyàkaraõe sãlàdivasena desito. Tatràyaü sankhepavaõõanà:- Sãle patiññhàyà ti sãle ñhatvà. Sãlaü paripårayamàno yeva c' ettha sãle patiññhito ti vuccati, tasmà sãlaparipåranena sãle patiññhahitvà ti ayam ettha attho. Naro ti satto. Sapa¤¤o ti kammajatihetukapañisandhipa¤¤àya pa¤¤avà. Cittaü pa¤¤a¤ ca bhàvayan ti samàdhi¤ c' eva vipassana¤ ca bhàvayamàno. Cittasãsena h' ettha samàdhi niddiññho, pa¤¤à nàmena ca vipassanà ti. Atàpã ti viriyavà. Viriyaü hi kilesànaü àtàpanaparitàpanaññhena àtàpo ti vuccati; tad assa atthãti àtàpã. Nipako ti nepakkaü vuccati pa¤¤à, tàya samannàgato ti attho. Iminà pana padena pàrihàriyapa¤¤aü dasseti. Imasmiü hi pa¤havyàkaraõe tikkhattuü pa¤¤à àgatà. Tattha pañhamà jàtipa¤¤à, dutiyà vipassanàpa¤¤à, tatiyà sabbakiccapariõàyikà pàrihàriyàpa¤¤à. Saüsàre bhayaü ikkhatãti bhikkhu. So imaü vijañaye jañan ti so iminà ca sãlena, iminà ca cittasãsena niddiññhasamàdhinà, imàya ca tividhàya pa¤¤àya, iminà ca àtàpenà ti chahi dhammehi samannàgato bhikkhu, seyyathàpi nàma puriso pathaviyaü patiññhàya, #<[page 004]># %<4 Nidànàdikathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sunisitaü satthaü ukkhipitvà mahantaü veëugumbaü vijañeyya, evam eva sãlapañhaviyaü patiññhàya samàdhisilàyaü sunisitaü vipassanaü pa¤¤àsatthaü viriyabalapaggahitena pàrihàriyapa¤¤àhatthena ukkhipitvà sabbam pi taü attano santàne patitaü, taõhàjataü vijañeyya, sa¤chindeyya sampadàleyya. Maggakkhaõe pan' esa taü jañaü vijañeti nàma; phalakkhaõe vijañitajaño sadevakassa lokassa aggadakkhiõeyyo hoti. Ten' àha Bhagavà:- Sãle patiññhàya naro sapa¤¤o, cittaü pa¤¤a¤ ca bhàva yaü, àtàpã nipako bhikkhu, so imaü vijañaye jañan ti. Tatràyaü yàya pa¤¤àya sapa¤¤o ti vutto, tatr' assa karaõãyaü n'atthi. Purimakammànubhàven' eva hi 'ssa sà siddhà. âtàpã nipako ti ettha vuttaviriyavasena pana tena sàtaccakàrinà pa¤¤àvasena ca sampajànakàrinà hutvà sãle patiññhàya cittapa¤¤àvasena vuttà samathavipassanà bhàvetabbà ti imam atra Bhagavà sãlasamàdhipa¤¤àmukhena Visuddhi-Maggaü dasseti. Ettàvatà hi tisso sikkhà, tividhakalyàõaü sàsanaü, tevijjatàdãnaü upanissayo, antadvayavajjana-majjhimapañipattisevanàni, apàyàdisamatikkamanupàyo, tãh' àkàrehi kilesappahànaü, vãtikkamàdãnaü pañipakkho, sankilesattayavisodhanaü, sotàpannàdibhàvassa ca kàraõaü pakàsitaü hoti. Kathaü? Ettha hi sãlena adhisãlasikkhà pakàsità hoti; samàdhinà adhicittasikkhà; pa¤¤àya adhipa¤¤àsikkhà. Sãlena ca sàsanassa àdikalyàõatà pakàsità hoti. Ko c' àdikusalànaü dhammànaü? Sãla¤ ca suvisuddhan ti hi vacanato, sabbapàpassa akaraõan ti àdi vacanato ca sãlaü sàsanassa àdi. Ta¤ ca kalyàõaü avippañisàràdiguõàvahattà. Samàdhinà majjhe kalyàõatà pakàsità hoti. Kusalassa upasampadà ti àdivacanato hi samàdhi sàsanassa majjhe. #<[page 005]># %< Nidànàdikathà 5>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ So ca kalyàõo iddhividhàdiguõàvahattà. Pa¤¤àya pariyosànakalyàõatà pakàsità hoti. Sacittapariyodapanaü, etaü Buddhàna sàsanan ti hi vacanato, pa¤¤uttarato ca pa¤¤à sàsanassa pariyosànaü. Sà ca kalyàõaü iññhàniññhesu tàdibhàvàvahanato. Selo yathà ekaghano vàtena na samãrati, Evaü nindàpasaüsàsu na sami¤janti paõóità ti hi vuttaü. Tathà sãlena tevijjatàya upanissayo pakàsito hoti. Sãlasampattiü hi nissàya tisso vijjà pàpuõàti, na tato paraü. Samàdhinà chaëabhi¤¤atàya upanissayo pakàsito hoti. Samàdhisampadaü hi nissàya cha abhi¤¤à pàpuõàti, na tato paraü. Pa¤¤àya pañisambhidà-pabhedassa upanissayo pakàsito hoti. Pa¤¤àsampattiü hi nissàya catasso pañisambhidà pàpuõàti, na a¤¤ena kàraõena. Sãlena ca kàmasukh[allik]ànuyogasankhàtassa antassa vajjanaü pakàsitaü hoti; samàdhinà attakilamathànuyogasankhàtassa, pa¤¤àya majjhimàya pañipattiyà sevanaü pakàsitaü hoti. Tathà sãlena apàyasamatikkamanåpàyo pakàsito hoti; samàdhinà kàmadhàtusamatikkamanupàyo; pa¤¤àya sabbabhavasamatikkamanupàyo. Sãlena ca tad-angappahànavasena kilesappahànaü pakàsitaü hoti; samàdhinà vikkhambhanappahànavasena; pa¤¤àya samucchedappahànavasena. Tathà sãlena kilesànaü vãtikkamapañipakkho pakàsito hoti; samàdhinà pariyuññhànapañipakkho; pa¤¤àya anusayapañipakkho. #<[page 006]># %<6 I. Sãlaniddeso>% Sãlena ca duccaritasankilesavisodhanaü pakàsitaü hoti; samàdhinà taõhàsankilesavisodhanaü, pa¤¤àya diññhisankilesavisodhanaü. Tathà sãlena sotàpanna-sakadàgàmibhàvassa kàraõaü pakàsitaü hoti; samàdhinà anàgàmibhàvassa; pa¤¤àya arahattassa. Sotàpanno hi sãlesu paripårakàrã ti vutto; tathà sakadàgàmã. Anàgàmã pana samàdhismiü paripårakàrã; arahà pana pa¤¤àya paripårakàrã ti. Evaü ettàvatà tisso sikkhà, tividhakalyàõaü sàsanaü, tevijjatàdãnaü upanissayo, antadvayavajjana-majjhimapañipattisevanàni, apàyàdisamatikkamanupàyo, tãh' àkàrehi kilesappahànaü, vãtikkamàdãnaü pañipakkho, sankilesattayavisodhanaü, sotàpannàdibhàvassa ca kàraõan ti ime nava a¤¤e ca evaråpà guõattikà pakàsità hontãti. ITI NIDâNâDIKATHâ. I SäLANIDDESO Evaü anekaguõasangàhakena sãlasamàdhipa¤¤àmukhena desito pi pan' esa VISUDDHI-MAGGO atisankhepadesito yeva hoti; tasmà nàlaü sabbesaü upakàràyà ti vitthàram assa dassetuü, sãlaü tàva àrabbha idaü pa¤hàkammaü hoti:- 1. Kiü sãlaü? 2. Ken' atthena sãlaü? 3. Kàn' assa lakkhaõa-rasa-paccupaññhàna-padaññhànàni? 4. Kim ànisaüsaü sãlaü? 5. Katividhaü c' etaü sãlaü? 6. Ko c' assa sankileso? 7. Kiü vodànan ti? Tatr' idaü vissajjanaü:- 1. Kiü sãlan ti Pàõàtipàtàdãhi và viramantassa vattapañipattiü và pårentassa cetanàdayo dhammà. Vuttaü h' etaü Pañisambhidàyam: Kiü sãlan ti? Cetanà sãlaü, cetasikaü sãlaü, saüvaro sãlaü, avãtikkamo sãlan ti. #<[page 007]># %< 1. Kiü sãlaü 7>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tattha cetanà sãlaü nàma pàõàtipàtàdãhi và viramantassa vattapañivattaü và pårentassa cetanà. Cetasikaü sãlaü nàma pàõàtipàtàdãhi viramantassa virati. Api ca cetanà sãlaü nàma pàõàtipàtàdãni pajahantassa sattakammapathacetanà. Cetasikaü sãlaü nàma abhijjhaü pahàya vigatàbhijjhena cetasà viharatã ti àdinà nayena vuttà anabhijjhà-avyàpàda-sammàdiññhidhammà. Saüvaro sãlan ti ettha pa¤cavidhena saüvaro veditabbo: Pàtimokkhasaüvaro, satisaüvaro, ¤àõasaüvaro, khantisaüvaro, viriyasaüvaro ti. Tattha iminà pàtimokkhasaüvarena upeto hoti, samupeto ti ayaü pàtimokkhasaüvaro. Rakkhati cakkhundriyam. cakkhundriye saüvaraü àpajjatã ti ayaü satisaüvaro Yàni sotàni lokasmiü (Ajità ti Bhagavà,) Sati tesaü nivàraõaü, Sotànaü saüvaraü bråmi, Pa¤¤ày' ete pithiyare ti ayaü ¤àõasaüvaro. Paccayapañisevanam pi etth' eva samodhànaü gacchati. Yo panàyaü khamo hoti sãtassa uõhassà ti àdinà nayena àgato, ayaü khantisaüvaro nàma. Yo càyaü uppannaü kàmavitakkaü nàdhivàsetã ti àdinà nayena àgato, ayaü viriyasaüvaro nàma. âjãvàpàrisuddhi pi etth' eva samodhànaü gacchati. Iti ayaü pa¤cavidho pi saüvaro, yà ca pàpabhãrukànaü kulaputtànaü sampattavatthuto virati, sabbam p' etaü saüvara-sãlan ti veditabbaü. Avãtikkamo sãlan ti samàdinnasãlassa kàyikavàcasiko anatikkamo. Idaü tàva kiü sãlan ti pa¤hassa vissajjanaü. #<[page 008]># %<8 1 Sãlaniddeso>% Avasesu 2. Ken' atthena sãlan ti sãlanatthena sãlaü. Kim idaü sãlanaü nàma? Samàdhànaü và, kàyakammàdãnaü susãlyavasena avippakiõõatà ti attho. Upadhàraõaü và, kusalànaü dhammànaü patiññhàvasena àdhàrabhàvo ti attho. Etad eva h' ettha atthadvayaü saddalakkhaõavidå anujànanti. A¤¤e pana sirattho [sãlattho] sãtalattho [sãlattho] ti evam àdinà pi nayen' ev' ettha atthaü vaõõayanti. Idàni 3. Kàn' assa lakkhaõa-rasa-paccupaññhàna-padaññhànànã ti ettha:- Sãlanaü lakkhaõaü tassa, bhinnassà pi anekadhà sanidassanatthaü råpassa yathà bhinnass' anekadhà. Yathà hi nãlapãtàdibhedena anekadhà bhinnassàpi råpàyatanassa sanidassanattaü lakkhaõaü, nãlàdibhedena bhinnassàpi sanidassanabhàvànatikkamaõato, tathà sãlassa cetanàdibhedena anekadhà bhinnassàpi. Yad etaü kàyakammàdãnaü samàdhànavasena kusalàna¤ ca dhammànaü patiññhànavasena vuttaü sãlanaü, tad eva lakkhaõaü cetanàdibhedena bhinnassàpi samàdhànapatitñhànabhàvànatikkamanato. Evaü lakkhaõassa pan' assa Dussãlyaviddhaüsanatà, anavajjaguõo tathà kiccasampatti atthena raso nàma pavuccati. Tasmà idaü sãlaü nàma kiccatthena rasena dussãlyaviddhaüsanarasaü, sampatti-atthena rasena anavajjarasan ti veditabbaü. Lakkhaõàdisu hi kiccam eva sampatti và raso ti vuccati. Soceyyapaccupaññhànaü ta-y-idaü tassa vi¤¤uhi ottappa¤ ca hiri c' eva padaññhànan ti vaõõitaü. #<[page 009]># %< 4. Kim ànisaüsaü sãlaü 9>% Taü h' idam sãlaü kàyasoceyyaü, vacãsoceyyaü, manosoceyyan ti evaü vuttasoceyyapaccupaññhànaü, sucibhàvena paccupaññhàti, gahaõabhàvaü gacchati. Hirottappa¤ ca pana tassa vi¤¤åhi padaññhànan ti vaõõitaü. âsannakàraõan ti attho; hirottappe hi sati sãlaü uppajjati c' eva tiññhati ca; asati n' eva uppajjati na tiññhatãti. Evaü sãlassa lakkhaõarasapaccupaññhànapadaññhànàni veditabbàni. 4. Kim ànisaüsaü silan ti avippañisàràdi anekaguõapañilàbhànisaüsaü. Vuttaü h' etam: Avippañisàratthàni kho, ânanda, kusalàni sãlàni, avippañisàràmsaüsànã ti. Aparam pi vuttaü: pa¤c' ime, gahapatayo, ànisaüsà sãlavato sãlasampadàya. Katame pa¤ca? Idha, gahapatayo, sãlavà sãlasampanno appamàdàdhikaraõaü mahantaü bhogakkhandhaü adhigacchati. Ayaü pañhamo ànisaüso sãlavato sãlasampadàya. Puna ca paraü, gahapatayo, sãlavato sãlasampannassa kalyàõo kittisaddo abbhuggacchati. Ayaü dutiyo ànisaüso sãlavato sãlasampadàya. Puna ca paraü, gahapatayo, sãlavà sãlasampanno, yaü yad eva parisaü upasankamati, yadi khattiyaparisaü, yadi bràhmaõaparisaü, yadi gahapatiparisaü, yadi samaõaparisaü, visàrado upasankamati amankubhåto. Ayaü tatiyo ànisaüso sãlavato sãlasampadàya. Puna ca paraü, gahapatayo, sãlavà sãlasampanno asammåëho kàlaü karoti. Ayaü catuttho ànisaüso sãlavato sãlasampadàya. Puna ca paraü, gahapatayo, sãlavà sãlasampanno kàyassa bhedà paraü maraõà sugatiü saggaü lokaü uppajjati. Ayaü pa¤camo ànisaüso sãlavato sãlasampadayà' ti. Apare pi âkankheyya ce, bhikkhave, bhikkhu:- sabrahmacàrãnaü piyo c' assaü manàpo garu bhàvanãyo cà ti, sãlesv ev' assa paripårakàrã ti àdinà nayena piyamanàpatàdayo àsavakkhayapariyosànà anekasãlànisaüsà vuttà. Evaü avippañisàràdi anekaguõànisaüsaü sãlaü. #<[page 010]># %<10 I. Sãlaniddeso>% Api ca: Sàsane kulaputtànaü patiññhà n'atthi yaü vinà ànisaüsaparicchedaü, tassa sãlassa ko vade? Na Gangà, Yamunà càpi, Sarabhå và Sarasvatã, ninnagà và 'ciravatã Mahã và pi mahànadã Sakkuõanti visodhetuü taü malaü idha pàõinaü, visodhayati sattànaü yaü ve sãlajalaü malaü. Na taü sajaladà vàtà, na càpi haricandanaü n' eva hàrà na maõayo na candakiraõankurà Samayant' idha sattànaü pariëàhaü surakkhitaü yaü samet' idaü ariyaü sãlaü accantasãtalaü. Sãlagandhasamo gandho kuto nàma bhavissati yo samaü anuvàte ca pañivàte ca vàyati? Saggàrohaõasopànaü a¤¤aü sãlasamaü kuto, dvàraü và pana Nibbàna-nagarassa pavesane? Sobhant' evaü na ràjàno muttàmaõivibhåsità, yathà sobhanti yatino sãlabhåsanabhåsità. Attànuvàdàdibhayaü viddhaü sayati sabbaso, janeti kittiü hàsa¤ ca sãlaü sãlavataü sadà. Guõànaü målabhåtassa dosànaü balaghàtino Iti sãlassa vi¤¤eyyaü ànisaüsakathàmukhan ti. Idàni yaü vuttaü 5. Katividha¤ c' etaü silan ti tatr' idaü vissajjanaü: i. Sabbam eva tàva idaü sãlaü attano sãlanalakkhaõena ekavidhaü. ii. Càritta-vàrittavasena duvidhaü; tathà àbhisamàcàrikaàdibrahmacariyakavasena, virati-avirativasena, nissitànissitavasena, kàyapariyanta-àpàõakoñikavasena, sapariyantàpariyantavasena, lokiya-lokuttaravasena ca. #<[page 011]># %< 5. Katividhaü sãlaü (iii.) 11>% iii. Tividhaü hãnamajjhimapaõãtavasena; tathà attàdhipateyyalokàdhipateyyadhammàdhipateyyavasena, paràmatñhàparàmaññhapañippassaddhavasena, visuddhàvisuddhavematikavasena, sekhàsekha-nevasekhanàsekhavasena ca. iv. Catubbidhaü hànabhàgiya-ñhitibhàgiya-visesabhàgiyanibbedhabhàgiyavasena; tathà bhikkhu-bhikkhunã-anupasampanna-gahaññhasãlavasena, pakati-àcàra-dhammatà-pubbahetukasãlavasena, pàtimokkhasaüvara-indriyasaüvara-àjãvapàrisuddhi-paccayasannissitasãlavasena ca. v. Pa¤cavidhaü pariyantapàrisuddhisãlàdivasena; vuttam pi c' etaü Pañisambhidàyaü: Pa¤casãlàni pariyantapàrisuddhisãlaü, apariyantapàrisuddhisãlam, paripuõõapàrisuddhisãlaü, aparàmaññhapàrisuddhisãlaü, pañippassaddhipàrisuddhisãlan ti. Tathà pahàna-veramaõã-cetanà-saüvaràvãtikkamavasena. Tattha (i.) ekavidhakoññhàse attho vuttanayen' eva veditabbo. ii. Duvidhakoññhàse: yaü Bhagavatà idaü kattabban ti pa¤¤attasikkhàpadapåraõaü, taü càrittaü; yaü idaü na kattabban ti pañikkhittassa akaraõaü, taü vàrittaü. Tatràyaü vacanattho: caranti tasmiü [taü samangino] sãlesu paripårakàritàya pavattantã ti càrittaü; vàritaü tàyanti rakkhanti tenà ti vàrittaü. Tattha saddhàviriyasàdhanaü càrittaü, saddhàsàdhanaü vàrittaü. Evaü càritta-vàrittavasena duvidhaü. Dutiyaduke abhisamàcàro ti uttamasamàcàro. Abhisammàcàro eva àbhisamàcàrikaü; abhisamàcàraü và àrabbha pa¤¤attaü àbhisamàcàrikaü. âjãvaññhamakato avasesasãlass' etaü adhivacanaü. Maggabrahmacariyassa àdibhàvabhåtan ti àdibrahmacariyakaü. âjãvaññhamakasãlass' etaü adhivacanaü. Taü hi maggassa àdibhàvabhåtaü pubbabhàge yeva parisodhetabbato. Ten' àha: Pubb'eva kho pan' assa kàyakammaü vacãkammaü àjãvo suparisuddho hotã ti. Yàni và sikkhàpadàni khuddànukhuddakànã ti vuttàni, #<[page 012]># %<12 I.>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ idaü àbhisamàcàrikaü sãlaü; sesaü àdibrahmacariyakaü. Ubhato Vibhangapariyàpannaü và àdibrahmacariyakaü; Khandhakavattapariyàpannaü và àbhisamàcàrikaü. Tassa sampattiyà àdibrahmacariyakaü sampajjati. Ten' ev' àha: So vata bhikkhave bhikkhu . . . àbhisamàcàrikaü dhammaü aparipåretvà àdibrahmacariyakaü dhammaü paripåressatã ti, n' etaü ñhànaü vijjatã ti evaü àbhisamàcàrikaàdibrahmacariyakavasena duvidhaü. Tatiyaduke pàõàtipàtàdãhi veramaõimattaü virati-sãlaü, sesaü cetanàdi avirati-sãlan ti evaü virati-avirativasena duvidhaü. Catutthaduke nissayo ti dve nissayà: taõhànissayo ca, ditthinissayo ca. Tattha yaü iminà 'haü sãlena devo và bhavissàmi, deva¤¤ataro và ti evaü bhavasampattiü àkankhamànena pavattitaü, idaü taõhànissitaü; yaü sãlena suddhã ti evaü suddhidiññhiyà pavattitaü, idaü diññhinissitam. Yaü pana lokuttaraü lokiya¤ ca tass' eva sambhàrabhåtaü, idaü anissitan ti evaü nissitànissitavasena duvidhaü. Pa¤camaduke kàlaparicchedaü katvà samàdinnasãlaü kàlapariyantaü; yàvajãvaü samàdiyitvà tath' eva pavattitaü àpàõakoñikan ti evaü kàlapariyanta-àpàõakoñikavasena duvidhaü. Chaññhaduke làbha-yasa-¤àti-anga-jãvitavasena diññhapariyantaü sapariyantaü nàma; viparãtaü apariyantaü. Vuttam pi c'etaü Pañisambhidàyam: Kataman taü sãlaü sapariyantaü? Atthi sãlaü làbhapariyantaü, atthi sãlaü yasapariyantaü, atthi sãlaü ¤àtipariyantaü, atthi sãlaü angapariyantaü, atthi sãlaü jãvitapariyantaü. Kataman taü sãlaü làbhapariyantaü? Idh' ekacco làbhahetu làbhapaccayà làbhakàraõà yathà-samàdinnaü sikkhàpadaü vãtikkamati, idam taü sãlaü làbhapariyantan ti. #<[page 013]># %< 5. Katividhaü sãlaü (iii.) 13>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Eten' ev' upàyena itaràni pi vitthàretabbàni. Apariyantavissajjane pi vuttaü: Kataman taü sãlaü na làbhapariyantaü? Idh' ekacco làbhahetu làbhapaccayà làbhakàraõà yathà-samàdinnaü sikkhàpadaü vãtikkamàya cittam pi na uppàdeti. Kiü so vãtikkamissati? -idaü taü sãlaü na làbhapariyantan ti. Eten' ev' upàyena itaràni pi vitthàretabbàni. Evaü sapariyantàpariyantavasena duvidhaü. Sattamaduke sabbam pi sàsavaü sãlaü lokiyaü, anàsavaü lokuttaraü. Tattha lokiyaü bhavavisesàvahaü hoti, bhavanissaraõassa ca sambhàro. Yath' àha: Vinayo saüvaratthàya, saüvaro avippañisàratthàya, avippañisàro pàmojjatthàya, pàmojjaü pãtatthàya, pãti passaddhatthàya, passaddhi sukhatthàya, sukhaü samàdhatàya, samàdhi yathàbhåta¤àõadassanatthàya, yathàbhåta-¤àõadassanaü nibbidatthàya, nibbidà viràgatthàya, viràgo vimuttatthàya, vimutti vimutti¤àõadassanatthàya vimutti¤àõadassanaü anupàdà parinibbànatthàya. Etadatthà kathà, etadatthà mantanà, etadatthà upanisà, etadatthaü sotàvadhànaü, yad idaü anupàdà cittassa vimokkho ti lokuttaraü bhavanissaraõàvahaü hoti paccavekkhaõa¤àõassa ca bhåmã ti evaü lokiyalokuttaravasena duvidhaü. iii. Tikesu, pañhamattike: hãnena chandena, cittena, viriyena, vãmaüsàya và pavattitaü hãnaü, majjhimehi chandàdãhi pavattitaü majjhimaü, paõãtehi paõãtaü. Yasakàmatàya và samàdinnaü hãnaü, pu¤¤aphaëakàmatàya majjhimaü; kattabbam ev' idan ti ariyabhàvaü nissàya samàdinnaü paõãtaü. Aham asmi sãlasampanno, ime pan' a¤¤e bhikkhå dussãlà, pàpadhammà ti evaü attukkaüsana-paravambhanàdãhi upakkiliññhaü và hãnaü; anupakkiliññhaü lokiyaü sãlaü majjhimaü, lokuttaraü paõãtaü. Taõhàvasena và bhavabhogatthàya pavattitaü hãnaü; attano vimokkhatthàya pavattitaü majjhimam, sabbasattavimokkhatthàya pavattitaü pàramitàsãlaü paõãtan ti evaü hãnamajjhimapaõãtavasena tividhaü. Dutiyattike: attano ananuråpaü pajahitukàmena attagarunà attani garavena pavattitaü attàdhipateyyaü; #<[page 014]># %<14 I. Sãlaniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ lokàpavàdaü pariharitukàmena lokagarunà loke gàravena pavattitaü lokàdhipateyyaü; dhammamahattaü påjetukàmena dhammagarunà dhamme gàravena pavattitaü dhammàdhipateyyan ti evaü attàdhipateyyàdivasena tividhaü. Tatiyattike: yaü dukesu nissitan ti vuttaü, taü taõhàdiññhãhi paràmaññhattà paràmaññhaü, puthujjanakalyàõakassa maggasambhàrabhåtaü, sekhàna¤ ca maggasampayuttaü aparàmaññhaü, sekhàsekhànaü phalasampayuttaü pañippassaddhan ti evaü paràmaññhàdivasena tividhaü. Catutthattike yaü àpattiü anàpajjantena påritaü àpajjitvà và puna katapañikammaü taü visuddhaü; àpattiü àpannassa akatapañikammaü avisuddhaü; vatthumhi và àpattiyà và ajjhàcàre và vematikassa sãlaü vematikasãlaü nàma. Tattha yoginà avisuddhaü sãlaü visodhetabbam; vematike vatthujjhàcàraü akatvà vimati pañivinodetabbà; icc' assa phàsubhavissatã ti evaü visuddhàdivasena tividhaü. Pa¤camattike: catåhi ariyamaggehi, tãhi ca sàma¤¤aphalehi sampayuttaü sãlaü sekhaü, arahattaphalasampayuttaü asekhaü, sesaü nevasekha-nàsekhan ti evaü sekhàdivasena tividhaü. Pañisambhidàyaü pana, yasmà loke tesaü tesaü sattànaü pakati pi sãlan ti vuccati, yaü sandhàya ayaü sukhasãlo, ayaü dukkhasãlo, ayaü kalahasãlo, ayaü maõóanasãlo ti bhaõanti, tasmà tena pariyàyena tãõi sãlàni: kusalasãlaü, akusalasãlaü, avyàkatasãlan ti evaü kusalàdivasena pi tividhan ti vuttaü. Tattha akusalaü imasmiü atthe adhippetassa sãlassa lakkhaõàdãsu ekena pi na sametã ti idha na upanãtaü. Tasmà vuttanayen' ev' assa tividhatà veditabbà. iv. Catukkesu, pañhamacatukke: Yo 'dha sevati dussãle, sãlavante na sevati, vatthuvãtikkame dosaü na passati, aviddasu. #<[page 015]># %< 5. Katividhaü sãlaü (iv.) 15>% Micchàsankappabahulo indriyàni na rakkhati, evaråpassa ve sãlaü jàyate hànabhàgiyaü. Yo pan' attamano hoti sãlasampattiyà idha, kammaññhànànuyogamhi na uppàdeti mànasaü. Tuññhassa sãlamattena aghañantassa uttariü, tassa taü ñhitabhàgiyaü sãlaü bhavati bhikkhuno. Sampannasãlo ghañati samàdhatthàya yo pana visesabhàgiyaü sãlaü hoti etassa bhikkhuno. Atuññho sãlamattena nibbidaü yo 'nuyu¤jati, hoti nibbedhabhàgiyaü sãlam etassa bhikkhuno ti. evaü hànabhàgiyàdivasena catubbidhaü. Dutiyacatukke: bhikkhå àrabbha pa¤¤attasikkhàpadàni, yàni ca nesaü bhikkhunãnaü pa¤¤attito rakkhitabbàni, idaü bhikkhu-sãlaü. Bhikkhuniyo àrabbha pa¤¤attasikkhàpadàni, yàni ca tàsaü bhikkhånaü pa¤¤attito rakkhitabbàni idaü bhikkhunã-sãlaü. Sàmaõera-sàmaõerãnaü dasa sãlàni anupasampannasãlaü. Upàsaka-upàsikànaü niccasãlavasena pa¤ca sikkhàpadàni, sati và ussàhe dasa, uposathangavasena aññhà ti idaü gahaññhasãlan ti evaü bhikkhusãlàdivasena catubbidhaü. Tatiyacatukke: Uttara-Kurukànaü manussànaü avãtikkamo pakati-sãlaü; kuladesapàsaõóànaü attano attano mariyàdà bhataü càrittam àcàrasãlaü. Dhammatà esà, ânanda, yadà Bodhisatto màtukucchiü okkanto hoti, na Bodhisattamàtu purisesu mànasaü uppajji kàmaguõåpasaühitan ti evaü vuttaü Bodhisattamàtu sãlaü dhammatàsãlaü. Mahàkassapàdãnaü pana suddhasattànaü Bodhisattassa ca tàsu tàsu jàtãsu sãlaü pubbahetukasãlan ti evaü pakatisãlàdivasena catubbidhaü. Catutthacatukke, (a) yaü Bhagavatà: Idha bhikkhu pàtimokkhasaüvarasaüvuto viharati, àcàragocarasampanno aõumattesu vajjesu bhayadassàvã samàdàya sikkhati sikkhapadeså ti evaü vuttaü sãlaü, idaü PâTIMOKKHASAýVARASäLAý nàma. (b) Yaü pana: So cakkhunà råpaü disvà na nimittaggàhã hoti nànuvya¤janaggàhã, #<[page 016]># %<16 I. Sãlaniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yatvàdhikaraõam enaü cakkhundriyaü asaüvutaü viharantaü abhijjhà-domanassà pàpakà akusalà dhammà anvàssaveyyuü tassa saüvaràya pañipajjati, rakkhati cakkhundriyaü cakkhundriye saüvaraü àpajjati; sotena saddaü sutvà ...pe... ghànena gandhaü ghàyitvà jivhàya rasaü sàyitvà, kàyena phoññhabbaü phusitvà, manasà dhammaü vi¤¤àya na nimittaggàhã ...pe... manindriye saüvaraü àpajjatã ti vuttaü, idaü INDRIYASAýVARASäLAý. (c) Yà pana àjãvahetu-pa¤¤attànaü channaü sikkhàpadànaü vãtikkamassa kuhanà, lapanà, nemittikatà, nippesikatà, làbhena làbhaü nijigiüsanatà ti evam àdãna¤ ca pàpadhammànaü vasena pavattà micchàjãvà virati, idaü âJäVAPâRISUDDHISäLAý. (d) Pañisankhà yoniso cãvaraü pañisevati yàvad eva sãtassa pañighàtàyà ti àdinà nayena vutto pañisankhànaparisuddho catupaccayaparibhogo PACCAYASANNISSITASäLAý nàma. 5, iv (a) Pàtimokkhasaüvarasãlaü (a) Tatràyaü àdito paññhàya anupubbapadavaõõanàya saddhiü vinicchayakathà: Idhà ti imasmiü sàsane. Bhikkhå ti saüsàre bhayaü ikkhaõatàya và, [chinna]bhinnapañadharàditàya và evaü laddhavohàro saddhà pabbajito kulaputto. Pàtimokkhasaüvarasaüvuto ti ettha pàtimokkhan ti sikkhàpadasãlaü. Taü hi yo naü pàti rakkhati, taü mokkheti, mocayati àpàyikàdãhi dukkhehi; tasmà pàtimokkhan ti vuccati. Saüvaraõaü saüvaro, kàyikavàcasikassa avãtikkamass' etaü nàmaü. Pàtimokkham eva saüvaro pàtimokkhasaüvaro. Tena pàtimokkhasaüvarena saüvuto pàtimokkhasaüvaraü saüvuto, upagato, samannàgato ti attho. Viharatã ti iriyati. #<[page 017]># %< 5, iv (a) Pàtimokkhasaüvarasãlaü 17>% âcàragocarasampanno ti àdãnam attho pàëiyaü àgatanayen' eva veditabbo. Vuttaü h' etaü: âcàragocarasampanno ti atthi àcàro, atthi anàcàro. Tattha katamo anàcàro? Kàyiko vãtikkamo, vàcasiko vãtikkamo, kàyikavàcasiko vãtikkamo, ayaü vuccati anàcàro. Sabbam pi dussãlyaü anàcàro. Idh' ekacco veëudànena và pattadànena và puppha-phalasinàna-dantakaññha-dànena và càñukamyatàya và muggasupyatàya và pàribhatyatàya và janghapesanikena và a¤¤atara¤¤atarena và Buddhapañikuññhena micchà-àjãvena jãvitaü kappeti. Ayaü vuccati anàcàro. Tattha katamo àcàro? Kàyiko avãtikkamo, vàcasiko avãtikkamo, kàyikavàcasiko avãtikkamo, ayaü vuccati àcàro. Sabbo pi sãlasaüvaro àcàro. Idh' ekacco na veëudànena và na patta-, na puppha-, na phala-, na sinàna-, na dantakaññha-dànena và na càtåkamyatàya và na muggasupyatàya và na pàribhañyatàya và na janghapesanikena và na a¤¤atara¤¤atarena và Buddhapañikuññhena micchà-àjãvena jãvitaü kappeti. Ayaü vuccati àcàro. Gocaro ti atthi gocaro, atthi agocaro. Tattha katamo agocaro? Idh' ekacco vesiyagocaro và hoti vidhavà-thullakumàrika-paõóakabhikkhunã-pànàgàragocaro và hoti; saüsattho viharati ràjåhi, ràjamahàmattehi, titthiyehi, titthiyasàvakehi ananulomikena gihãsaüsaggena, yàni và pana tàni kulàni assaddhàni, appasannàni, [anopànabhåtàni] akkosakaparibhàsakàni, anatthakàmàni, ahitakàmàni, aphàsukakàmàni, ayogakkhemakàmàni bhikkhånaü, bhikkhunãnaü, upasakànaü, upàsikànaü, tathàråpàni kulàni sevati, #<[page 018]># %<18 I. Sãlaniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ bhajati, payiråpasati: ayaü vuccati agocaro. Tattha katamo gocaro? Idh' ekacco na vesiyagocaro và hoti ...pe... na pànàgàragocaro và hoti; asaüsaññho viharati ràjåhi ...pe... titthiyasàvakehi ananulomikena gihãsaüsaggena, yàn và paõa tàni kulàni saddhàni, pasannàni, opànabhåtàni kàsàvapajjotàni isivàtapañivàtàni, atthakàmàni ...pe... yogakkhemakàmàni bhikkhånaü ...pe... upàsikànaü, tathàråpàni kulàni sevati, bhajati, payirupàsati: ayaü vuccati gocaro. Iti iminà ca àcàrena iminà ca gocarena upeto hoti, samupeto, upagato, samupagato, upapanno, sampanno, samannàgato, tena vuccati àcàragocarasampanno ti. Api c' ettha iminà pi nayena àcàragocarà veditabbà: duvidho hi anàcàro, kàyiko vàcasiko ca. Tattha katamo kàyiko anàcàro? Idh' ekacco sanghagato pi acittãkàrakato there bhikkhå ghaññayanto pi tiññhati, ghaññayanto pi nisãdati, purato pi tiññhati, purato pi nisãdati, ucce pi àsane nisãdati, sasãsam pi pàrupitvà nisãdati, ñhitako pi bhaõati, bàhàvikkhepako pi bhaõati, therànaü bhikkhånaü anupàhanànaü cankamantànaü sa-upàhano cankamati, nãce cankame cankamantànaü ucce cankame cankamati, chamàyam cankamantànaü cankame cankamati, there bhikkhå anupakhajjà pi tiññhati, anupakhajjà pi nisãdati, nave pi bhikkhå àsanena pañibàhati, jantàghare pi there bhikkhå anàpucchà kaññhaü pakkhipati, dvàraü pidahati, udakatitthe pi there bhikkhå ghaññayanto pi otarati, purato pi otarati, ghaññayanto pi nhàyati, purato pi nhàyat ghaññayanto pi uttarati, purato pi uttarati, antaragharaü pavisanto pi there bhikkhå ghaññayanto pi gacchati, purato pi gacchati, vokkamma ca therànaü bhikkhånaü purato purato gacchati, yàni pi tàni honti kulànaü ovarakàni guëhàni ca pañicchannàni ca, yattha kulitthiyo, kulakumàriyo nisãdanti, tattha pi sahasà pavisati, kumàrakassa pi siram paràmassati. Ayaü vuccati kàyiko anàcàro. Tattha katamo vàcasiko anàcàro? Idh' ekacco sanghagato pi acittãkàrakato there bhikkhå anàpucchà dhammaü bhaõati, pa¤haü vissajjeti, pàtimokkhaü uddisati, ñhitako pi bhaõati, bàhàvikkhepako pi bhaõati, #<[page 019]># %< 5, iv (a) Pàtimokkhasaüvarasãlaü 19>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ antaragharaü paviññho pi itthiü và kumàriü và evam àha: itthan nàme, itthaü gotte kiü atthi? Yàgu atthi? Bhattaü atthi? Khàdanãyaü atthi? Kiü pivissàma? Kiü khàdissàma? Kiü bhu¤jissàma? Kiü và me dassathà ti vippalapati. Ayaü vuccati vàcasiko anàcàro. Pañipakkhavasena pan' assa àcàro veditabbo. Api ca bhikkhu sagàravo, sappatisso, hirottappasampanno, sunivattho, supàruto pàsàdikena abhikkantena, pañikkantena, àlokitena, vilokitena, sammi¤jitena, pasàritena, okkhittacakkhu, iriyàpathasampanno, indriyesu guttadvàro, bhojane matta¤¤å, jàgariyam anuyutto, satisampaja¤¤ena samannàgato, appiccho santuññho àraddhaviriyo àbhisamàcàrikesu sakkaccakàrã garucittãkàra-bahulo viharati. Ayaü vuccati àcàro. Evaü tàva àcàro veditabbo. Gocaro pana tividho: upanissayagocaro, àrakkhagocaro, upanibandhagocaro ti. Tattha katamo upanissayagocaro? Dasakathàvatthuguõasamannàgato kalyàõamitto, yaü nissàya assutam suõàti, sutaü pariyodapeti, kankhaü vitarati, diññhiü ujuü karoti, cittaü pasàdeti, yassa và pana anusikkhamàno saddhàya vaóóhati, sãlena sutena càgena pa¤¤àya vaóóhati. Ayaü vuccati upanissayagocaro. Katamo àrakkhagocaro? Idha bhikkhu antaragharaü paviññho vãthiü pañipanno okkhittacakkhu yugamattadassàvã susaüvuto gacchati, na hatthiü olokento, na assaü na rathaü na pattiü na itthiü na purisaü olokento, na uddhaü olokento, na adho olokento, na disàvidisaü pekkhamàno gacchati. Ayaü vuccati àrakkhagocaro. Katamo upanibandhagocaro? Cattàro satipaññhànà, yattha cittaü upanibandhati. Vuttaü h' etaü Bhagavatà: Ko ca, bhikkhave, bhikkhuno gocaro, sako pettiko visayo? Yad idaü cattàro satipaññhànà ti. Ayaü vuccati upanibandhagocaro. Iti iminà ca àcàrena iminà ca gocarena upeto . . . pe... samannàgato, tena pi vuccati àcàragocarasampanno ti. #<[page 020]># %<20 I. Sãlaniddeso>% Aõumattesu vajjesu bhayadassàvã ti aõuppamàõesu asa¤cicca àpannasekhiya-akusalacittuppàdàdibhedesu vajjesu bhayadassanasãlo. Samàdàya sikkhati sikkhàpadeså ti. Yaü ki¤ci sikkhàpadesu sikkhitabbaü, taü sabbaü sammà àdàya sikkhati. Ettha ca pàtimokkhasaüvarasaüvuto ti ettàvatà ca puggalàdhiññhànàya desanàya pàtimokkhasaüvarasãlaü dassitaü; àcàragocarasampanno ti àdi pana sabbaü yathà pañipannassa taü sãlaü sampajjati, taü patipattiü dassetuü vuttan ti veditabbaü. 5, iv (b) Indriyasaüvarasãlaü Yaü pan' etaü tadanantaraü: so cakkhunà råpaü disvà ti àdinà nayena dassitaü indriyasaüvarasãlaü. Tattha so ti so pàtimokkhasaüvarasãle thito bhikkhu. Cakkhunà råpaü disvà ti kàraõavasena cakkhå ti laddhavohàrena råpadassanasamatthena cakkhuvi¤¤àõena råpaü disvà. Poràõà pan' àhu: Cakkhu råpaü na passati acittakattà, cittaü na passati acakkhukattà; dvàràrammaõasanghaññe pana cakkhu-pasàdavatthukena cittena passati. ädisã pan' esà dhanunà vijjatã ti àdisu viya sasambhàrakathà nàma hoti. Tasmà cakkhuvi¤¤àõena råpaü disvà ti ayam ev' ettha attho ti. Na nimittaggàhã ti. Itthipurisanimittaü và subhanimittàdikaü và kilesavatthubhåtaü nimittaü na gaõhàti, diññhamatte yeva saõñhàti. Nànuvya¤janaggàhã ti. Kilesànaü anuvya¤janato pàkañabhàvakaraõato anuvya¤janan ti laddhavohàraü hatthapàdasitahasitakathitavilokitàdi bhedaü àkàraü na gaõhàti; yaü tattha bhåtaü, tad eva gaõhàti, Cetiyapabbatavàsã Mahà-Tissatthero viya. Theraü kira Cetiyapabbatà Anuràdhapuraü piõóàcàratthàya àgacchantaü a¤¤atarà kulasuõhà sàmikena saddhiü bhaõóitvà sumaõóitapasàdhità, devaka¤¤à viya, kàlass' eva Anuràdhapurato nikkhamitvà ¤àtigharaü gacchantã antaràmagge disvà vipallattacittà mahàhasitaü hasi. #<[page 021]># %< 5, iv (b) Indriyasaüvarasãlaü 21>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Thero: Kim etan ti olokento tassà dantaññhike asubhasa¤¤aü pañilabhitvà arahattaü pàpuõi. Tena vuttaü: Tassà dantaññhikaü disvà pubbasa¤¤aü anussari; Tatth' eva so ñhito thero arahattaü apàpuõã ti. Sàmiko pi kho pan' assà anumaggaü gacchanto theraü disvà: ki¤ci, bhante, itthiü passathà ti pucchi. Taü thero àha: nàbhijànàmi itthã và puriso và ito gato, api ca aññhisanghàño gacchat' esa mahàpathe ti. Yatv' àdhikaraõam enan ti àdimhi yaü kàraõà yassa cakkhundriyasaüvarassa hetu etaü puggalaü satikavàñena cakkhundriyaü asaüvutaü apihitacakkhudvàraü hutvà viharantaü ete abhijjhàdayo dhammà anvàssaveyyuü, anubandheyyuü, tassa saüvaràya pañipajjatã ti tassa cakkhundriyassa satikavàñena pidahanatthàya pañipajjati. Evaü pañipajjanto yeva ca rakkhati cakkhundriyaü cakkhundriye saüvaraü àpajjatã ti vuccati. Tattha ki¤càpi cakkhundriye saüvaro và asaüvaro và n' atthi, na hi cakkhupasàdaü nissàya sati và muññhasaccaü và uppajjati. Api ca yadà råpàrammaõaü cakkhussa àpàtham àgacchati, tadà bhavange dvikkhattuü uppajjitvà niruddhe, kiriyàmanodhàtu àvajjanakiccaü sàdhayamànà uppajjitvà nirujjhati, tato cakkhuvi¤¤àõaü dassanakiccaü, tato vipàkamanodhàtu sampañicchanakiccaü, tato vipàkàhetukamanovi¤¤àõadhàtu santãraõakiccaü, tato kiriyàhetukamanovi¤¤àõadhàtu votthapanakiccaü sàdhayamànà uppajjitvà nirujjhati, tadanantaraü javanaü javati. Tatràpi neva bhavangasamaye na àvajjanàdãnaü a¤¤atarasamaye saüvaro và asaüvaro và atthi. Javanakkhaõe pana sace dussãlyaü và muññhasaccaü và a¤¤àõaü và akkhanti và kosajjaü và uppajjati, asaüvaro hoti. Evaü honto pana so cakkhundriye asaüvaro ti vuccati. #<[page 022]># %<22 I. Sãlaniddeso >% Kasmà? Yasmà, tasmiü sati, dvàram pi aguttaü hoti, bhavangam pi àvajjanàdãni pi vãthicittàni. Yathà kiü? Yathà nagare catåsu dvàresu asaüvutesu, ki¤càpi antogharadvàrakoññhakagabbhàdayo susaüvutà honti, tathà pi antonagare sabbaü bhaõóaü arakkhitaü agopitam eva hoti, nagaradvàrena hi pavisitvà corà yad icchitaü kareyyuü, evam eva javane dussãlyàdisu uppannesu, tasmiü asaüvare sati, dvàram pi aguttaü hoti, bhavangam pi àvajjanàdãni pi vãthicittàni. Tasmiü pana sãlàdisu uppannesu, dvàram pi guttaü hoti, bhavangam pi àvajjanàdãni pi vãthicittàni. Yathà kiü? Yathà nagaradvàresu susaüvutesu, ki¤càpi antogharàdayo asaüvutà honti, tathà pi antonagare sabbaü bhaõóaü surakkhitaü sugopitam eva hoti, nagaradvàresu hi pihitesu corànaü paveso n' atthi, evam eva javane sãlàdisu uppannesu dvàram pi guttaü hoti, bhavangam pi àvajjanàdãni pi vãthicittàni. Tasmà javanakkhaõe uppajjamàno pi cakkhundriye saüvaro ti vutto. Sotena saddaü sutvà ti àdisu pi es' eva nayo. Evam idaü sankhepato råpàdisu kilesànubandhanimittàdigàhaparivajjanalakkhaõaü indriyasaüvarasãlan ti veditabbaü. 5, iv (c) âjãvapàrisuddhisãlaü Idàni indriyasaüvarasãlànantaraü vutte àjãvapàrisuddhisãle:- àjãvahetu pa¤¤attànaü channaü sikkhàpadànan ti yàni tàni: âjãvahetu àjãvakàraõà pàpiccho icchàpakato asantaü abhåtaü uttarimanussadhammaü ullapati àpatti pàràjikassa; àjãvahetu àjãvakàraõà sa¤carittaü samàpajjati àpatti sanghàdisesassa; àjãvahetu àjãvakàraõà yo te vihàre vasati, so bhikkhu arahà ti bhaõati pañivijànantassa àpatti thullaccayassa; àjãvahetu àjãvakaraõà bhikkhu paõãtabhojanàni [agilàno] attano atthàya vi¤¤àpetvà bhu¤jati àpatti pàcittiyassa; àjãvahetu àjãvakàraõà bhikkhunã paõãtabhojanàni agilànà attano atthàya vi¤¤àpetvà bhu¤jati àpatti pañidesaniyassa; àjãvahetu àjãvakàraõà såpaü và odanaü và agilàno attano atthàya vi¤¤àpetvà bhu¤jati apatti dukkañassà ti evaü pa¤¤attàni cha sikkhàpadàni: #<[page 023]># %< 5, iv (e) âjãvapàrisuddhisãlaü 23>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Imesaü channaü sikkhàpadànaü, Kuhanà ti àdisu ayaü pàëi: Tattha katamà kuhanà? Làbhasakkàrasiloka-sannissitassa pàpicchassa icchàpakatassa yà paccayapañisevana-sankhàtena và sàmantajappitena và iriyàpathassa và aññhapanà, ñhapanà, saõñhapanà, bhàkuñikà, bhàkuñiyaü, kuhanà, kuhàyanà, kuhitattaü:- ayaü vuccati kuhanà. Tattha katamà lapanà? Làbhasakkàrasilokasannissitassa pàpicchassa icchàpakatassa yà paresaü àlapanà, lapanà, sallapanà, ullapanà, samullapanà, unnahanà, samunnahanà, ukkàcanà, samukkàcanà, anuppiyabhàõità, càñukamyatà, muggasupyatà, pàribhañyatà; ayaü vuccati lapanà. Tattha katamà nemittikatà? Làbhasakkàrasilokasannissitassa, pàpicchassa, icchàpakatassa yaü paresaü nimittaü, nimittakammaü, obhàso, obhàsakammaü, sàmantajappà, parikathà:- ayaü vuccati nemittakatà. Tattha katamà nippesikatà? Làbhasakkàrasilokasannissitassa pàpicchassa icchàpakatassa yà paresaü akkosanà, vambhanà, garahanà, ukkhepanà, samukkhepanà, khipanà, saükhipanà, pàpanà, sampàpanà, avaõõahàrità, parapiññhimaüsikatà:- ayaü vuccati nippesikatà. Tattha katamà làbhena làbhaü nijigiüsanatà? Làbhasakkàrasilokasannissito, pàpiccho, icchàpakato ito laddhaü àmisaü amutra harati, amutra và laddhaü àmisaü idh' àharati, yà evaråpà àmisena àmisassa eññhi gaveññhi, pariyeññhi, esanà, gavesanà, pariyesanà, ayaü vuccati làbhena làbhaü nijigiüsanatà ti. Imissà pana pàëiyà evam attho veditabbo:- Kuhananiddese tàva làbhasakkàrasilokasannissitassà ti làbha¤ ca sakkàra¤ ca kittisadda¤ ca sannissitassa, patthayantassà ti attho. #<[page 024]># %<24 I. Sãlaniddeso>% Pàpicchassà ti asantaguõàdãpanakàmassa. Icchàpakatassà ti icchàya apakatassa, upaddutassà ti attho. Ito paraü yasmà paccayapañisevana-sàmantajappana-iriyàpathasannissitavasena Mahà-Niddese tividhaü kuhanavatthu àgataü, tasmà tividham p' etaü dassetuü paccayapañisevanasankhàtena và ti evam-àdi àraddhaü. Tattha cãvaràdãhi nimantitassa, tad-atthikass' eva sato pàpicchataü nissàya pañikkhipanena, te ca gahapatike attani suppatiññhitasaddhe ¤atvà puna tesaü: Aho! ayyo appiccho, na ki¤ci pañigaõhituü icchati. Suladdhaü vata no assa sace appamattakam pi ki¤ci patigaõheyyà ti nànàvidhehi upàyehi paõãtàni cãvaràdãni upanentànaü tad-anuggahakàmataü yeva àvikatvà pañiggahaõena ca tato pabhuti api sakañabhàrehi upanàmanahetubhåtaü vimhàpanaü paccayapañisevanasankhàtaü kuhanavatthå ti veditabbaü. Vuttaü h' etaü Mahà-Niddese: Katamaü paccayapañisevanasankhàtaü kuhanavatthu? Idha gahapatikà bhikkhuü nimantenti cãvara-piõóapàla-senàsana-gilànapaccayabhesajjaparikkhàrehi. So pàpiccho, icchàpakato, atthiko cãvara . . . pe... parikkhàrànaü bhiyyokamyataü upàdàyacãvaraü paccakkhàti, piõóapàtaü senàsanaü, gilànapaccayabhesajjaparikkhàraü paccakkhàti. So evam àha: Kiü samaõassa mahagghena cãvarena? Etaü sàruppaü yaü samaõo susànà và sankàrakåñà và pàpaõikàni và nantakàni uccinitvà sanghàñiü katvà dhàreyya. Kim samaõassa mahagghena piõóapàtena? Etaü sàruppaü yaü samaõo u¤chàcariyàya piõóiyàlopena jãvikaü kappeyya. Kim samaõassa mahagghena senàsanena? Etaü sàruppaü yaü samaõo rukkhamåliko và assa abbhokàsiko và. Kiü samaõassa mahagghena gilànapaccayabhesajjaparikkhàrena? Etaü sàruppaü yaü samaõo påtimuttena và hariñakãkhaõóena và osadhaü kareyyà ti, tadupàdàya låkhaüãvaraü dhàreti, låkhaü piõóapàtaü paribhu¤jati, #<[page 025]># %< 5, iv (c) âjãvapàrisuddhisãlaü 25>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ låkhaü senàsanaü pañisevati, låkhaü gilànapaccayabhesajjaparikkhàraü pañisevati. Tam enaü gahapatikà evaü jànanti: Ayaü samaõo appiccho santuññho pavivitto asaüsaññho àraddhaviriyo dhutavàdo ti. Bhiyyo bhiyyo nimantenti cãvara- ...pe... parikkhàrehi. So evam àha: Tiõõaü sammukhãbhàvà saddho kulaputto bahuü pu¤¤aü pasavati, saddhàya sammukhãbhàvà saddho kulaputto bahuü pu¤¤aü pasavati; deyyadhammassa ...pe... dakkhiõeyyànaü sammukhãbhàvà saddho kulaputto bahuü pu¤¤aü pasavati. Tumhàka¤ c' evàyaü saddhà atthi. Deyyadhammo ca saüvijjati; aha¤ ca pañiggàhako. Sac' àhaü na pañigahessàmi, evaü tumhe pu¤¤ena paribàhirà bhavissatha. Na mayhaü iminà attho. Api ca tumhàkaü yeva anukampàya pañigaõhàmã ti. Tad-upàdàya bahum pi cãvaraü pañigaõhàti, bahum pi piõóapàtaü ...pe... bhesajjaparikkhàraü pañigaõhàti. Yà evaråpà bhàkuñikà, bhàkutiyaü, kuhanà, kuhàyanà, kuhitattaü, idaü vuccati paccayapañisevanasankhàtaü kuhanavatthå ti. Pàpicchass' eva pana sato uttarimanussadhammàdhigamaparidãpanavàcàya tathà tathà vimhàpanaü sàmantajappanasankhàtaü kuhanavatthå ti veditabbaü. Yath' àha: katamaü sàmantajappanasankhàtaü kuhanavatthu? Idh' ekacco pàpiccho icchàpakato sambhàvanàdhippàyo evaü maü jano sambhàvessatã ti ariyadhammasannissitaü vàcaü bhàsati. Yo evaråpaü cãvaraü dhàreti, so samaõo mahesakkho ti bhaõati. Yo evaråpaü pattaü, lohathàlakaü, dhammakarakaü, parissàvanaü, ku¤cikaü, kàyabandhanaü, upàhanaü dhàreti, so samaõo mahesakkho ti bhaõati. Yassa evaråpo upajjhàya . . . àcariyo, samànupajjhàyako, samànàcariyako, mitto, sandiññho, sambhatto, sahàyo. . . . Yo evaråpe vihàre vasati, aóóhayoge, pàsàde, hammiye, guhàyaü, leõe, kuñiyà, kåñàgàre, aññe, màëe, uddaõóe, upañthànasàlàyaü, maõóape, #<[page 026]># %<26 I. Sãlaniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ rukkhamåle vasati, so samaõo mahesakkho ti bhaõati. Athavà korajika-korajiko bhàkuñika-bhàkuñiko kuhakuho lapalapo mukhasambhàvito, ayaü samaõo imàsaü evaråpànaü santànaü vihàrasamàpattãnaü làbhã ti etàdisaü gambhãraü guëhaü nipuõaü pañicchannaü lokuttaraü su¤¤atàpañisaüyuttaü kathaü katheti; yà evaråpà bhàkuñikà, bhàkuñiyaü, kuhanà, kuhàyanà, kuhitattaü, idaü vuccati sàmantajappanasankhàtaü kuhanavatthå ti. Pàpicchass' eva pana sato sambhàvanàdhippàyakatena iriyàpathena vimhàpanaü, iriyàpathasannissitaü. kuhanavatthå ti veditabbaü. Yath' àha: katamaü iriyàpathasankhàtaü kuhanavatthå? Idh' ekacco pàpiccho icchàpakato sambhàvanàdhippàyo evaü maü jano sambhàvessatã ti gamanaü saõñhapeti, sayanaü saõñhapeti, paõidhàya gacchati, paõidhàya tiññhati, paõidhàya nisãdati, paõidhàya seyyaü kappeti, samàhito viya gacchati, samàhito viya tiññhati, nisãdeti, seyyaü kappeti, àpàtakajjhàyã ca hoti; yà evaråpà iriyàpathassa aññhapanà, thapanà saõñhapanà, bhàkuñikà, bhàkuñiyaü, kuhanà, kuhàyanà, kuhitattaü, idaü vuccati iriyàpathasankhàtaü kuhanavatthå ti. Tattha paccayapañisevanasankhàtenà ti paccayapañisevanan ti evaü sankhàtena paccayapañisevanena và sankhàtena. Sàmantajappitenà ti samãpabhaõitena. Iriyàpath' assa và ti catu iriyàpath' assa Aññhapanà ti àdi-ñhapanà, àdarena và ñhapanà. òhapanà ti ñhapanàkàro. Saõñhapanà ti abhisankharaõaü, pàsàdikabhàvakaraõan ti vuttaü hoti. Bhàkuñikà ti padhànaparimathita-bhàvadassanena bhàkuñikaraõaü, mukhasankoco ti vuttaü hoti. Bhàkuñikaraõaü sãlamassà ti bhàkuñiko. Bhàkuñikassa bhàvo bhàkutiyaü kuhanà ti vimhàpanà. Kuhassa àyanà kuhàyanà. Kuhitassa bhàvo kuhitattan ti. Lapanà-niddese: àlapanà ti vihàraü àgate manusse disvà kim atthàya bhonto àgatà? kiü bhikkhå nimantetuü? #<[page 027]># %< 5, iv (c) âjãvapàrisuddhisãlaü 27>% Yadi evaü gacchatha, ahaü pacchato pattaü gahetvà àgacchàmã ti evaü àdito va lapanà. Athavà attànaü upanetvà: ahaü Tisso, mayi ràjà pasanno, mayi asuko ca asuko ca ràjamahàmatto pasanno ti evaü attåpanàyikàlapanà àlapanà. Lapanà ti puññhassa sato vuttappakàram eva lapanaü. Sallapanà ti gahapatikànaü ukkaõñhane bhãtassa okàsaü datvà datvà suññhulapanà. Ullapanà ti mahàkuñumbiko mahànàviko mahàdànapatã ti evaü uddhaü katvà lapanà. Samullapanà ti sabbato bhàgena uddhaü katvà lapanà. Unnahanà ti: upàsakà, pubbe ãdise kàle navadànaü detha, idàni kiü na dethà ti evaü yàva dassàma bhante okàsaü na labhàmà ti àdãni vadanti, tàva uddhaü uddhaü nahanà veñhanà ti vuttaü hoti. Athavà ucchuhatthaü disvà; kuto àbhataü upàsakà ti pucchati. Ucchukhettato bhante ti. Kiü tattha ucchumadhuran ti? Khàditvà bhante jànitabban ti. Na, upàsaka, bhikkhussa ucchuü dethà ti vattuü vaññatã ti:- yà evaråpà nibbeñhentassà pi veñhanà-kathà, sà unnahanà. Sabbato bhàgena punappunaü unnahanà samunnahanà. Ukkàcanà ti etaü kulaü maü yeva jànàti; sace ettha deyyadhammo uppajjati, mayham eva detã ti evaü ukkhipitvà kàcanà ukkàcanà, uddãpanà ti vuttaü hoti. Telakandarikavatthu c' ettha vattabbaü. Sabbato bhàgena pana punappunaü ukkàcanà samukkàcanà. Anuppiyabhàõità ti saccànuråpaü dhammànuråpaü và anavaloketvà punappunaü piyabhaõanam eva. Càñukamyatà ti nãcavuttità attànaü heññhato heññhato ñhapetvà vattanaü. Muggasupyatà ti muggasåpasadisatà. Yathà hi muggesu paccamànesu kocideva na paccati, avasesà paccanti, evaü yassa puggalassa vacane ki¤cideva saccaü hoti, sesaü alikaü, ayaü puggalo muggasuppo ti vuccati; tassa bhàvo muggasupyatà. Pàribhatyatà ti pàribhatyabhàvo. #<[page 028]># %<28 I. Sãlaniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yo hi kuladàrake dhàti viya ankena và khandhena và paribhañati, dhàretã ti attho. Tassa paribhañassa kammaü pàribhañyaü. Pàribhatyassa bhàvo pàribhatyatà ti. Nemittikatà-niddese: nimittan ti yaü ki¤ci paresaü paccayadànasa¤¤àjanakaü kàyavacãkammaü. Nimittakamman ti khàdanãyaü gahetvà gacchante disvà: kiü khàdanãyaü labhitthà ti àdinà nayena nimittakaraõaü. Obhàso ti paccayapañisaüyuttakathà. Obhàsakamman ti vacchagopàlake disvà: kiü ime vacchà khãra-govacchà udàhu takkagovacchà ti pucchitvà, khãra-govacchà bhante ti vutte: na khãragovacchà, yadi khãragovacchà siyuü, bhikkhå pi khãraü labheyyun ti evam àdinà nayena tesaü dàrakànaü màtàpitunnam nivedetvà khãradàpanàdikaü obhàsakaraõaü. Sàmantajappà ti samãpaü katvà jappanaü. Kulåpakabhikkhuvatthu c' ettha vattabbaü. Kulåpako kira bhikkhu bhu¤jitukàmo gehaü pavisitvà nisãdi. Taü disvà adàtukàmà gharaõã: taõóulà natthã ti bhaõantã taõóule àharitukàmà viya pañivissakagharaü gatà. Bhikkhu antogabbhaü pavisitvà olokento kavàtakoõe ucchuü, bhàjane guëaü, patike loõamacchaphàle, kumbhiyaü taõóule, ghate ghañaü disvà nikkhamitvà nisãdi. Gharaõã: taõóule nàlatthan ti àgatà. Bhikkhu: upàsike, ajja bhikkhà na sampajjissatã ti pañigacc' eva nimittaü addasan ti àha. Kiü bhante ti kavàñakoõe nikkhittaü ucchuü viya sappaü addasaü, taü paharissàmã ti olokento, bhàjane ñhapitaü guëapiõóaü viya pàsàõaü leóóukena pahañena sappena kataü piñake nikkhittaloõamacchaphàlasadisaü phaõaü, tassa taü leóóuü óaüsitukàmassa kumbhiyà taõóulasadise dante, ath' assa kupitassa ghañe pakkhittaghatasadisaü mukhato nikkhamantaü visamissakaü kheëan ti. Sà: na sakkà muõóakaü va¤cetun ti ucchuü datvà odanaü pacitvà ghataguëamacchehi saddhiü sabbaü adàsã ti. #<[page 029]># %< 5, iv (c) âjãvapàrisuddhisãlaü 29>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Evaü samãpaü katvà jappanaü sàmantajappà ti veditabbà. Parikathà ti yathà taü labhati, tathà parivattetvà parivattetvà kathanan ti. Nippesikatà-niddese akkosanà ti dasahi akkosavatthåhi akkosanaü. Vambhanà ti paribhavitvà kathanaü. Garahanà ti assaddho appasanno ti àdinà nayena dosàropanà. Ukkhepanà ti mà etaü ettha kathethà ti vàcàya ukkhipanaü. Sabbato bhàgena savatthukaü sahetukaü katvà ukkhepanà samukkhepanà. Athavà adentaü disvà: aho! dànapatã ti evaü ukkhipanaü ukkhepanà. Mahàdànapatã ti evaü suññhu ukkhepanà samukkhepanà. Khipanà ti kiü imassa jãvitaü bãjabhojino ti evaü uppaõóanà. Sankhipanà ti kiü imaü adàyako ti bhaõatha, yo niccakàlaü sabbesam pi natthã ti vacanaü detã ti evaü suññhutaraü uppaõóanà. Pàpanà ti adàyakattassa avaõõassa và pàpanaü. Sabbato bhàgena pàpanà sampàpanà. Avaõõahàrità ti evaü me avaõõabhayà pi dassatã ti gehato gehaü, gàmato gàmaü, janapadato janapadaü avaõõaharaõaü. Parapiññhimaüsikatà ti purato madhuraü bhaõitvà parammukhe avaõõabhàsità, esà hi abhimukhaü oloketuü asakkontassa parammukhànaü piññhimaüsaü khàdanam iva hoti, tasmà parapiññhimaüsikatà ti vuttà. Ayaü vuccati nippesikatà ti ayaü yasmà, veëupesikàya viya abbhangaü, parassa guõaü nippeseti nipu¤chati, yasmà và gandhajàtaü nipiüsitvà gandhamagganà viya paraguõe nippiüsitvà vicuõõetvà esà làbhamagganà hoti, tasmà nippesikatà ti vuccatã ti. Làbhena làbhaü nijigiüsanatà-niddese: nijigiüsanatà ti magganà. Ito laddhan ti imasmà gehà laddhaü. Amutrà ti amukamhi gehe. Eññhã ti icchanà. Gaveññhã ti magganà. Pariyetthã ti punappunaü magganà. âdito paññhàya laddhaü laddhaü bhikkhaü tatra tatra kuladàrakànaü datvà ante khãrayàguü labhitvà gatabhikkhu vatthu c' ettha kathetabbaü. #<[page 030]># %<30 I. Sãlaniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Esanà ti àdãni eññhã-àdãnam eva vevacanàni, tasmà eññhã ti esanà, gaveññhã ti gavesanà, pariyeññhã ti pariyesanà icc' evam ettha yojanà veditabbà. Ayaü kuhanàdãnaü attho. Idàni evam àdãna¤ ca pàpadhammànan ti ettha àdisaddena yathà và pan' eke bhonto samaõabràhmaõà saddhàdeyyàni bhojanàni bhu¤jitvà te evaråpàya tiracchànavijjàya micchàjãvena jãvikaü kappenti. Seyyathãdaü angaü, nimittaü, uppàtaü, supinaü, lakkhaõaü, måsikacchinnaü, aggihomaü, dabbihoman ti àdinà nayena Brahmajàle vuttànaü anekesaü pàpadhammànaü gahaõaü veditabbaü. Iti yvàyaü imesaü àjãvahetupa¤¤attànaü channaü sikkhàpadànaü vãtikkamavasena imesa¤ ca kuhanà, lapanà, nemittikatà, nippesikatà, làbhena làbhaü nijigiüsanatà ti evam àdãnaü pàpadhammànaü vasena pavatto micchàjãvo, yà tasmà sabbappakàrà pi micchàjãvà virati, idaü àjãvapàrisuddhisãlaü. Tatràyaü vacanattho: etaü àgamma jãvantã ti àjãvo. Ko so? Paccayapariyesanavàyàmo. Pàrisuddhã ti parisuddhatà. âjãvassa pàrisuddhi àjãvapàrisuddhi. 5. iv (d) Paccayasannissitasãlaü Yaü pan' etaü tadanantaraü paccayasannissitasãlaü vuttaü, tattha patisankhà yoniso ti upàyena pathena pañisankhàya ¤atvà, paccavekkhitvà ti attho. Ettha ca sãtassa pañighàtàyà ti àdinà nayena vutta-paccavekkhanam eva yoniso pañisankhà ti veditabbà. Tattha cãvaran ti antaravàsakàdisu yaü ki¤ci. Pañisevatã ti paribhu¤jati, nivàseti và pàrupati và. Yàvad evà ti payojanàvadhiparicchedaniyamavacanaü. #<[page 031]># %< 5, vi (d) Paccayasannissitasãlaü 31>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Ettakam eva hi yogino cãvarapañisevane payojanaü, yad idaü sãtassa pañighàtàyà ti àdi, na ito bhiyyo. Sãtassà ti ajjhattadhàtukkhobhavasena và bahiddhà utupariõàmavasena và uppannassa yassa kassaci sãtassa. Pañighàtàyà ti pañihananatthaü. Yathà sarãre àbàdhaü na uppàdeti, evaü tassa vinodanatthaü. Sãtabbhàhate hi sarãre vikkhittacitto yoniso padahituü na sakkoti, tasmà sãtassa pañighàtàya cãvaraü pañisevitabban ti Bhagavà anu¤¤àsi. Esa nayo sabbattha. Kevalaü h' ettha uõhassà ti aggisantàpassa. Tassa vanadàhàdisu sambhavo veditabbo. ôaüsamakasavàtàtapasiriüsapa-samphassànan ti ettha pana óaüsà ti óaüsanamakkhikà, andhamakkhikà ti pi vuccanti. Makasà makasà yeva. Vàtà ti saraja-arajàdibhedà. âtapo ti suriyàtapo. Siriüsapà ti ye keci sarantà gacchanti dãghajàtikà sappàdayo. Tesaü daññhasamphasso ca phuññhsamphasso càti duvidho samphasso. So pi cãvaraü pàrupitvà nisinnaü na bàdhati, tasmà tàdisesu ñhànesu tesaü pañighàtatthàya pañisevati. Yàvad evà ti puna etassa vacanaü niyatapayojanàvadhiparicchedadassanatthaü, hirikopãnapañicchàdanaü hi niyatapayojanaü, itaràni kadàci kadàci honti. Tattha hirikopãnan, ti taü taü sambàdhaññhànaü, yasmiü yasmiü hi ange vivariyamàne hiri kuppati vinassati, taü taü hiriü kopanato hirikopãnan ti vuccati. Tassa ca hirikopãnassa pañicchàdanatthan ti hirikopãnapañicchàdanatthaü. Hirikopãnaü pañicchàdanatthan ti pi pàñho. Piõóapàtan ti yaü ki¤ci àhàraü. Yo hi koci àhàro bhikkhuno piõóolyena patte patitattà piõóapàto ti vuccati. Piõóànaü và pàto piõóapàto; tattha tattha laddhànaü bhikkhànaü sannipàto samåho ti vuttaü hoti. Neva davàyà ti na gàmadàrakàdayo viya davatthaü, kãëànimittan ti vuttaü hoti. Na madàyà ti na muññhikamallàdayo viya madatthaü, balamadanimittaü porisamadanimitta¤ càti vuttaü hoti. #<[page 032]># %<32 I. Sãlaniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Na maõóanàyà ti na antepurikavesiyàdayo viya maõóanatthaü, angapaccangànaü pãõanabhàvanimittan ti vuttaü hoti. Na vibhåsanàyà ti na nañanaccakàdayo viya, vibhåsanatthaü, pasannacchavivaõõatànimittan ti vuttaü hoti. Ettha ca neva davàyà ti etaü mohåpanissayappahànatthaü vuttaü. Na madàyà ti etaü dosåpanissayappahànatthaü. Na maõóanàya, na vibhåsanàyà ti etaü ràgåpanissayappahànatthaü. Neva davàya, na madàyà ti c' etaü attano saüyojanuppatti-pañisedhanatthaü. Na manóanàya, na vibhåsanàyà ti etaü parassa pi saüyojanuppatti-pañisedhanatthaü. Caråhi pi c' etehi ayoniso pañipattiyà kàmasukhallikànuyogassa ca pahànaü vuttan ti veditabbaü. Yàvad evà ti vuttattham eva. Imassa kàyassà ti etassa catumahàbhåtikassa råpakàyassa. òhitiyà ti pabandhaññhitatthaü. Yàpanàyà ti pavattiyà avicchedatthaü, cirakàlaññhitatthaü và. Gharåpatthambham iva hi jiõõagharasàmiko, akkhabbha¤janam iva ca sàkañiko, kàyassa ñhitatthaü yàpanattha¤ c' esa piõóapàtaü pañisevati, na davamadamaõóanavibhåsanatthaü. Api ca ñhitã ti jãvitindriyass' etaü adhivacanaü; tasmà imassa kàyassa ñhitiyà yàpanàyà ti ettàvatà etassa kàyassa jãvitindriyappavattàpanatthan ti pi vuttaü hotã ti veditabbaü. Vihiüsåparatiyà ti vihiüsà nàma jighacchà àbàdhaññhena. Tassà uparamattham p' esa piõóapàtaü pañisevati, vaõàlepanam iva uõhasãtàdisu tappañikàraü viya ca. Brahmacariyànuggahàyà ti sakalasàsanabrahmacariyassa ca maggabrahmacariyassa ca anuggahatthaü. Ayaü hi piõóapàtapañisevanapaccayà kàyabalaü nissàya sikkhattayànuyogavasena bhavakantàranittharaõatthaü pañipajjanto brahmacariyànuggahàya pañisevati, kantàranittharaõatthikà puttamaüsaü viya, nadãnittharaõatthikà kullaü viya, samuddanittharaõatthikà nàvam iva ca. Iti puràõa¤ ca vedanaü pañihankhàmi nava¤ ca vedanaü na uppàdessàmã ti evaü iminà piõóapàtapañisevanena puràõa¤ ca jighacchàvedanaü pañihankhàmi, #<[page 033]># %< 5, iv (d) Paccayasannissitasãlaü 33>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ nava¤ ca vedanaü aparimitabhojanapaccayaü àharahatthakaalaüsàñaka-tatravaññaka-kàkamàsaka-bhuttavamitakabràhmaõànaü a¤¤ataro viya na uppàdessàmã ti pi pañisevati; bhesajjam iva gilàno. Athavà yà adhunà asappàyà parimitabhojanaü nissàya puràõakammapaccayavasena uppajjanato puràõavedanà ti vuccati; sappàyaparimitabhojanena tassà paccayaü vinàsento taü puràõa¤ ca vedanaü pañihankhàmi, yà càyaü adhunà kataü ayuttaparibhogakammåpacayaü nissàya àyatiü uppajjanato navavedanà ti vuccati; yuttaparibhogavasena tassà målaü anibbattento taü nava¤ ca vedanaü na uppàdessàmã ti evam p' ettha attho daññhabbo. Ettàvatà yuttaparibhogasangaho attakilamathànuyogappahànaü dhammikasukhàpariccàgo ca dãpito hotãti veditabbo. Yàtrà ca me bhavissatã ti hitaparimitaparibhogena jãvitindriyupacchedakassa iriyàpathabha¤jakassa và parissayassa abhàvato cirakàlagamanasankhàtà yàtrà ca me bhavissati imassa paccayàyattavuttino kàyassà ti pi pañisevati yàpyarogã viya tappaccayaü. Anavajjatà ca phàsuvihàro cà ti ayuttapariyesanapañiggahanaparibhogaparivajjanena anavajjatà, parimitaparibhogena phàsuvihàro. Asappàyà parimitabhojana-paccayà arati- tandi- vijambhikà- vi¤¤ågarahàdi dosàbhàvena và anavajjatà, sappàyaparimitabhojanapaccayà kàyabalasambhavena phàsuvihàro. Yàvadattha udaràvadehakabhojanaparivajjanena và seyyasukha-passasukha-middhasukhànaü pahànato anavajjatà, catupa¤càlopamatta-ånabhojanena catu iriyàpathayoggabhàva- pañipàdanato phàsuvihàro ca me bhavissatã ti pi pañisevati. Vuttam pi h' etaü:- cattàro pa¤ca àlope abhutvà udakaü pive. alaü phàsuvihàràya, pahitattassa bhikkhuno ti. #<[page 034]># %<34 I. Sãlaniddeso>% Ettàvatà ca payojanapariggaho majjhimà ca pañipadà dãpità hotã ti veditabbà. Senàsanan ti sena¤ ca àsana¤ ca. Yattha yattha hi seti vihàre và aóóhayogàdimhi và, taü senaü. Yattha yattha àsati nisãdati, taü àsanaü. Taü ekato katvà senàsanan ti vuccati. Utuparissayavinodanaü pañisallànàràmatthan ti parisahanaññhena utu yeva utuparissayo. Utuparissayassa vinodanattha¤ ca pañisallànàràmattha¤ ca, yo sarãràbàdhacittavikkhepakaro asappàyo utu-senàsanapañisevanena vinodetabbo hoti, tassa vinodanatthaü ekãbhàvasukhattha¤ càti vuttaü hoti. Kàma¤ ca sãtapañighàtàdinà va utuparissayavinodanaü vuttam eva; yathà pana cãvarapañisevane hirikopãnapañicchàdanaü niyata-payojanaü; itaràni kadàci kadàci bhavantã ti vuttaü, evam idhàpi niyataü utuparissayavinodanaü sandhàya idaü vuttan ti veditabbaü. Athavà ayaü vuttappakàro utu utu yeva. Parissayo pana duvidho, pàkañaparissayo ca pañicchannaparissayo ca. Tattha pàkañaparissayo sãhavyagghàdayo, pañicchannaparissayo ràgadosàdayo. Te yattha apariguttiyà ca asappàya råpadassanàdinà ca àbàdhaü na karonti, taü senàsanaü evaü jànitvà paccavekkhitvà pañisevanto bhikkhu pañisankhà yoniso senàsanaü ...pe... utuparissayavinodanatthaü pañisevatã ti veditabbo. Gilànapaccayabhesajjaparikkhàran ti ettha rogassa pañi-ayanaññhena paccayo, paccanãkagamanaññhenà ti attho, yassa kassaci sappàyass' etaü adhivacanaü. Bhisakkassa kammaü tena anu¤¤àtattà ti bhesajjaü. Gilànapaccayo va bhesajjaü gilànapaccayabhesajjaü, yaü ki¤ci gilànassa sappàyaü bhisakkakammaü telamadhuphàõitàdã, ti vuttaü hoti. Parikkhàro ti pana: sattahi nagaraparikkhàrehi suparikkhittaü hotã ti àdisu parivàro vuccati. Ratho sãlaparikkhàro, jhànakkho cakkaviriyo #<[page 035]># %< 5, iv (d) Paccayasannissitasãlaü 35>% ti àdisu alankàro. Ye c' ime pabbajitena jãvitaparikkhàrà samudànetabbà ti àdisu sambhàro. Idha pana sambhàro pi parivàro pi vaññati. Taü hi gilànapaccayabhesajjaü jãvitassa parivàro pi hoti, jãvitanàsakàbàdhuppattiyà antaraü adatvà rakkhaõato. Sambhàro pi, yathà ciraü pavattati, evam assa kàraõabhàvato, tasmà parikkhàro ti vuccati. Evaü gilànapaccayabhesajja¤ ca taü parikkhàro càti gilànapaccayabhesajjaparikkhàro. Taü gilànapaccayabhesajjaparikkhàraü, gilànassa yaü ki¤ci sappàyaü bhisakkànu¤¤àtaü telamadhuphàõitàdi jãvitaparikkhàran ti vuttaü hoti. Uppannànan ti jàtànaü bhåtànaü nibbattànaü. Veyyàbàdhikànan ti ettha vyàbàdho ti dhàtukkhobho, taü samuññhànà ca kuññhagaõóapãëakàdayo. Vyàbàdhato uppannattà veyyàbàdhikà. Vedanànan ti dukkhavedanà akusalavipàkavedanà, tàsaü veyyàbàdhikànaü vedanànaü. Avyàpajjaparamatàyà ti niddukkhaparamatàya; yàva taü dukkhaü sabbaü pahãnaü hoti, tàvà ti attho. Evam idaü sankhepato pañisankhà yoniso paccayaparibhogalakkhaõaü paccayasannissitasãlaü veditabbaü. Vacanattho pan' ettha, cãvaràdayo hi, yasmà te pañicca nissàya paribhu¤jamànà pàõino ayanti gacchanti pavattanti, tasmà paccayàti vuccanti. Te paccaye sannissitan ti paccayasannissitaü. Evam etasmiü catubbidhe sãle saddhàya pàtimokkhasaüvaro sampàdetabbo. Saddhà sàdhano hi so, sàvakavisayàtãtattà sikkhàpadapa¤¤attiyà vacanapañikkhepo c' ettha nidassanaü, tasmà yathà pa¤¤attaü sikkhàpadaü anavasesaü saddhàya samàdiyitvà jãvite pi apekkhaü akarontena sàdhukaü sampàdetabbaü. Vuttam pi h' etaü:- #<[page 036]># %<36 I. Sãlaniddeso>% Kikã va aõóaü camarãva vàladhiü Piyaü va puttaü nayanaü va ekakaü, Tath' eva sãlaü anurakkhamànakà, Supesalà hotha sadà sagàravà ti. Aparam pi vuttaü:- evam eva kho, mahàràja, yaü mayà sàvakànaü sikkhàpadaü pa¤¤attaü, taü mama sàvakà jãvitahetu pi nàtikkamantã ti. Imasmi¤ ca pan' ettha añavi yaü corehi baddhatherànaü vatthåni veditabbàni. Mahàvattani añaviyaü kira theraü corà kàëavallãhi bandhitvà nipajjàpesuü. Thero yathà nipanno va sattadivasàni vipassanaü vaóóhetvà anàgàmiphalaü pàpuõitvà tatth' eva kàlaü katvà Brahmaloke nibbatti. Aparam pi theraü Tambapaõõidãpe påtilatàya bandhitvà nipajjàpesuü. So davaóàhe àgacchante valliü acchinditvà va vipassanaü paññhapetvà samasãsã hutvà parinibbàyi. DãghabhàõakaAbhayatthero pa¤cahi bhikkhusatehi saddhiü àgacchanto disvà therassa sarãraü jhàpetvà cetiyaü kàràpesi. Tasmà a¤¤o pi saddho kulaputto:- Pàtimokkhaü visodhento appeva jãvitaü jahe, pa¤¤attaü lokanàthena na bhinde sãlasaüvaraü. Yathà ca pàtimokkhasaüvaro saddhàya, evaü satiyà indriyasaüvaro sampàdetabbo. Satisàdhano hi so, satiyà adhiññhitànaü indriyànaü abhijjhàdãhi ananvàssavanãyato. Tasmà: varaü, bhikkhave, tattàya ayo salàkàya àdittàya sampajalitàya sajotibhåtàya cakkhundriyaü sampaëimaññhaü, na tveva cakkhuvi¤¤eyyesu råpesu anuvya¤janaso nimittaggàho ti àdinà nayena àdittapariyàyaü samanussaritvà råpàdisu visayesu cakkhudvàràdipavattassa vi¤¤àõassa abhijjhàdãhi anvàssavanãyaü nimittàdigàhaü asammuññhàya satiyà nisedhentena esa sàdhukaü sampàdetabbo. #<[page 037]># %< 5, iv (d) Paccayasannissitasãlaü 37>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Evaü asampàditehi etasmiü pàtimokkhasaüvarasãlam pi anaddhaniyaü hoti aciraññhitikaü, asaüvihitasàkhàparivàram iva sassaü. Ha¤¤ate càyaü kilesacorehi, vivañadvàro viya gàmo parassa hàrãhi. Citta¤ c' assa ràgo samativijjhati, ducchannam agàraü vuññhi viya. Vuttam pi h' etaü-- Råpesu saddesu atho rasesu, Gandhesu phassesu ca rakkha indriyaü. Etehi dvàrà vivañà arakkhità Hananti gàmaü va parassa hàrino. Yathà agàraü ducchannaü vuññhi samativijjhati, Evaü abhàvitaü cittaü ràgo samativijjhatã ti. Sampàdite pana tasmiü pàtimokkhasaü-varasãlam pi addhaniyaü hoti ciraññhitikaü, susaüvihitasàkhàparivàram iva sassaü, na ha¤¤ate càyaü kilesacorehi, susaüvutadvàro viya gàmo parassa hàrãti, na c' assa cittaü ràgo samativijjhati, succhannam agàraü vuññhi viya. Vuttam pi c' etaü:- Råpesu saddesu atho rasesu, Gandhesu phassesu ca rakkha indriyaü. Etehi dvàrà pihità susaüvutà, Na hanti gàmaü va parassa hàrino. Yathà agàraü succhannaü vuññhi na samativijjhati, Evaü subhàvitaü cittaü ràgo na samativijjhatã ti. Ayaü pana ati-ukkaññhadesanà. Cittaü nàm' etaü lahuparivattaü, tasmà uppannaü ràgaü asubhamanasikàrena vinodetvà indriyasaüvaro sampàdetabbo. Adhunàpabbajitena Vangãsattherena viya. #<[page 038]># %<38 I. Sãlaniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Therassa kira adhunà pabbajitassa piõóàya carato ekaü itthiü disvà ràgo uppajjati. Tato ânandattheraü àha:- Kàmaràgena óayhàmi, cittaü me parióayhati. Sàdhu nibbàpanaü bråhi anukampàya, Gotaüà ti. Thero àha:- Sa¤¤àya vipariyesà cittan te parióayhati; Nimittaü parivajjehi, subhaü ràgåpasaühitaü. Asubhàya cittaü bhàvehi, ekaggaü susamàhitaü. Sankhàre parato passa, dukkhato, no ca attato. Nibbàpehi mahàràgaü. Mà óayhittho punappunan ti. Thero ràgaü vinodetvà piõóàya cari. Api ca indriyasaüvarapårakena bhikkhunà Kuraõóaka-Mahàleõa vàsinà Cittaguttattherena viya, corakamahàvihàravàsinà Mahàmittattherena viya ca bhavitabbaü. Kuraõóakaleõe kira sattannaü Buddhànaü abhinikkhamana- cittakammaü manoramaü ahosi. Sambahulà bhikkhå senàsanacàrikaü àhiõóantà cittakammaü disvà: manoramaü bhante cittakamman ti àhaüsu. Thero àha: atireka-saññhi 'me àvuso vassàni leõe vasantassa cittakammaü atthã ti pi na jànàmi, ajja dàni cakkhumante nissàya ¤àtan ti. Therena kira ettakaü addhànaü vasantena cakkhuü ummãletvà leõaü na ullokitapubbaü, leõadvàre c' assa mahànàgarukkho ahosi. So pi therena uddhaü na ullokitapubbo, anusaüvaccharaü bhåmiyaü kesaranipàtaü disvà vassapupphitabhàvaü jànàti. Ràjà therassa guõasampattiü sutvà vanditukàmo tikkhattuü pesetvà, anàgacchante there, tasmiü gàme taruõaputtànaü itthãnaü thane bandhàpetvà la¤chàpesi: tàva dàrakà tha¤¤aü mà labhiüsu, yàva thero na àgacchatã ti. #<[page 039]># %< 5, iv (d) Paccayasannissitasãlaü 39>% Thero dàrakànaü anukampàya mahàgàmaü agamàsi. Ràjà sutvà: gacchatha! bhaõe theraü: pavesetha! sãlàni gaõhissàmã ti antepuraü abhiharàpetvà vanditvà bhojetvà: ajja bhante okàso n' atthi; sve sãlàni gaõhissàmã ti therassa pattaü gahetvà thokaü anugantvà deviyà saddhiü vanditvà nivatti. Thero: ràjà và vandatu devã và, sukhã hotu mahàràjà ti vadati. Evaü sattadivasà gatà, bhikkhå àhaüsu: kiü bhante tumhe ra¤¤e pi vandamàne deviyà pi vandamànàya sukhã hotu mahàràjà ti evaü vadathà ti. Thero: nàhaü àvuso ràjà ti và devã ti và vavatthànaü karomã ti vatvà, sattàhàtikkame therassa idha vàso dukkho ti ra¤¤à vissajjito Kuraõóakamahàleõaü gantvà rattibhàge cankamaü àråhi. Nàgarukkhe adhivatthà devatà daõóadãpikaü gahetvà aññhàsi. Ath' assa kammaññhànaü atiparisuddhaü pàkañaü ahosi. Thero: kiü nu me ajja kammaññhànaü ativiya pakàsatã ti attamano majjhimayàmasamanantaraü sakalaü pabbataü unnàdayanto arahattaü pàpuõi. Tasmà a¤¤o pi attatthakàmo kulaputto:- Makkaño va ara¤¤amhi vane bhantamigo viya, Bàlo viya ca utrasto, na bhave lola-locano. Adho khipeyya cakkhåni yugamattadaso siyà Vanamakkañalolassa na cittassa vasaü vaje ti. Mahàmittattherassà pi màtu visagaõóakarogo uppajji. Dhãtà pi'ssà bhikkhunãsu pabbajità hoti. Sà taü àha: gaccha ayye bhàtu santikaü gantvà mama aphàsukabhàvaü àrocetvà bhesajjaü àharà ti. Sà gantvà àrocesi. Thero àha: nàhaü målabhesajjàdãni saüharitvà bhesajjaü pacituü jànàmi, api ca te bhesajjaü àcikkhissaü, ahaü yato pabbajito, [tato paññhàya] na mayà lobhasahagatena cittena indriyàni bhinditvà visabhàgaråpaü olokitapubbaü, iminà saccavacanena màtuyà me phàsu hotu #<[page 040]># %<40 I. Sãlaniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ! Gaccha, imaü vatvà upàsikàya sarãraü parimajjà ti. Sà gantvà imam atthaü àrocetvà tathà akàsi. Upàsikàya taü khaõaü yeva gaõóo pheõapiõóo viya vilãyitvà antaradhàyi. Sà uññhahitvà: sace Sammàsambuddho dhareyya, kasmà mama puttasadisassa bhikkhuno jàlavicitrena hatthena sãsaü na paràmaseyyà ti attamanavàcaü nicchàresi. Tasmà:- Kulaputto dàni a¤¤o pabbajitvà na sàsane Mittatthero va tiññheyya vare indriyasaüvare. Yathà pana indriyasaüvaro satiyà, tathà viriyena àjãvapàrisuddhi sampàdetabbà. Viriyasàdhanà hi sà, sammà àraddhaviriyassa micchàjãvappahànasambhavato. Tasmà anesanaü appatiråpaü pahàya viriyena piõóapàtacariyàdãhi sammà-esanàhi esà sampàdetabbà; parisuddhuppàde yeva paccaye pañisevamànena aparisuddhuppàde àsivise viya pañivajjayatà. Tattha apariggahitadhutangassa sanghato gaõato dhammadesanàdãhi c' assa guõehi pasannànaü gihãnaü santikà uppannà paccayà parisuddhuppàdà nàma. Piõóapàtacariyàdãhi pana atiparisuddhuppàdà yeva. Pariggahitadhutangassa piõóapàtacariyàdãhi dhutangaguõe c' assa pasannànaü santikà dhutanganiyamànulomena uppannà parisuddhuppàdà nàma. Ekavyàdhivåpasamattha¤ c' assa påtiharãñakã catumadhuresu uppannesu: catumadhuraü a¤¤e pi sabrahmacàrino paribhu¤jissantãti cintetvà harãñakã-khaõóam eva paribhu¤jamànassa dhutangasamàdànaü patiråpaü hoti. Esa hi uttama-ariyavaüsiko bhikkhåti vuccati. Ye pan' ete cãvaràdayo paccayà, tesu yassa kassaci bhikkhuno àjãvaü parisodhentassa cãvare ca piõóapàte ca nimittobhàsaparikathàvi¤¤attiyo na vaññanti. Senàsane pana apariggahitadhutangassa nimittobhàsaparikathà vaññanti. Tattha nimittaü nàma senàsanatthaü bhåmiparikammàdãni karontassa: #<[page 041]># %< 5, iv (d) Paccayasannissitasãlaü 41>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ kiü, bhante, kariyati? ko kàràpetã ti? gihãhi vutte: na kocã ti pañivacanaü, yaü và pan' a¤¤am pi evaråpaü nimittakammaü. Obhàso nàma: upàsakà, tumhe kuhiü vasathà ti? Pàsàde, bhante ti. Bhikkhånaü pana:- upàsakà, pàsàdo na vaññatãti vacanaü, yaü và pan' a¤¤am pi evaråpaü obhàsakammaü. Parikathà nàma: bhikkhusanghassa senàsanaü sambàdhan ti vacanaü, yà và pan' a¤¤à pi evaråpà pariyàyakathà. Bhesajje sabbam pi vaññati. Tathà uppannaü pana bhesajjaü roge våpasante paribhu¤jituü vaññati, na vaññatã ti? tattha Vinayadharà: Bhagavatà dvàraü dinnaü, tasmà vaññatã ti vadanti; Suttantikà pana: ki¤càpi àpatti na hoti, àjãvaü pana kopeti, tasmà na vaññat' icc' eva vadanti. Yo pana Bhagavatà anu¤¤àtà pi nimittobhàsaparikathàvi¤¤attiyo akaronto appicchatàdi-guõe yeva nissàya jãvitakkhaye pi paccupaññhite a¤¤atr' eva obhàsàdãhi uppanne paccaye pañisevati, esa paramasallekhavuttã ti vuccati. Seyyathàpi thero Sàriputto. So kira yasmà ekasmiü samaye pavivekaü bråhayamàno Mahà-Moggallànattherena saddhiü a¤¤atarasmiü ara¤¤e viharati. Ath' assa ekasmiü divase udaravàtàbàdho uppajjitvà atidukkhaü janesi. Mahà-Moggallànatthero sayaõhasamaye tass' àyasmato upaññhànaü gato, theraü nipannaü disvà, taü pavattiü pucchitvà: pubbe te, àvuso, kena phàsu hotãti pucchi. Thero àha: gihikàle me, àvuso, màtà sappimadhusakkharàdãhi yojetvà asambhinnakhãrapàyàsaü adàsi; tena me phàsu ahosã ti. So pi àyasmà: hotu, àvuso. Sace mayhaü và tuyhaü và pu¤¤aü atthi, app' eva nàma sve labhissàmà ti àha. Imaü pana nesaü kathàsallàpaü cankamanakoñiyaü rukkhe adhivatthà devatà sutvà [cintesi]: sve ayyassa pàyàsaü uppàdessàmã ti, tàvad eva therassa upaññhàkakulaü gantvà, #<[page 042]># %<42 I. Sãlaniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ jeññhaputtassa sarãraü àvisitvà pãëaü janesi. Ath' assa tikicchànimittaü sandissati, so ¤àtake àha: sace sve therassa evaråpaü nàma pàyàsaü pañiyàdetha, taü mu¤cissàmã ti. Te:- tayà avutte pi, mayaü therànaü nibandhaü bhikkhaü demàti vatvà, dutiyadivase tathàråpaü pàyàsaü pañiyàdayiüsu. Mahà-Moggallànatthero pàto va àgantvà: àvuso, yàvàhaü piõóàya caritvà àgacchàmi, tàva idh' eva hotãti vatvà gàmaü pàvisi. Te manussà paccuggantvà therassa pattaü gahetvà vuttappakàrassa pàyàsassa påretvà adaüsu. Thero gamanàkàraü dassesi. Te: bhu¤jatha, bhante, tumhe, aparam pi dassàmà ti theraü bhojetvà, puna pattapåraü adaüsu. Thero gantvà: hand', àvuso Sàriputta, paribhu¤jàti upanàmesi. Thero pi taü disvà: atimanàpo pàyàso. Kathaü nu kho uppanno ti? cintento tassa uppattimålaü disvà, àha: har', àvuso Moggallàna, aparibhogàraho piõóapàto ti. So p' àyasmà màdisena nàma àbhataü piõóapàtaü na paribhu¤jatã ti cittam pi anuppàdetvà ekavacanen' eva pattaü mukhavaññiyaü gahetvà ekamante nikujjesi. Pàyàsassa sahabhåmiyaü patiññhànà therassa àbàdho antaradhàyi. Tato paññhàya pa¤cacattàëãsavassàni na puna uppajji. Tato Mahà-Moggallànaü àha:- -àvuso, vacãvi¤¤attiü nissàya uppanno pàyàso antesu nikkhamitvà bhåmiyaü carantesu pi paribhu¤jituü ayuttaråpo ti ima¤ ca udànaü udànesi:- Vacãvi¤¤atti vipphàrà uppannaü madhupàyàsaü, sace bhutto bhaveyyàhaü sàjãvo garahito mama. Yadi pi me antaguõaü nikkhamitvà bahi care, neva bhindeyyam àjãvaü cajamàno pi jãvitaü. âràdhemi sakaü cittaü, vivajjemi anesanaü. nàhaü Buddhapañikuññhaü kàhàmi ca anesanan ti. #<[page 043]># %< 5, iv (d) Paccayasannissitasãlaü 43>% Cãvaragumbavàsika-ambakhàdaka-Mahà-Tissattheravatthu pi c' ettha kathetabbaü. Evaü sabbathà pi:- Anesanàya cittam pi ajanetvà vicakkhaõo àjãvaü parisodheyya saddhàpabbajito yatã ti. Yathà ca viriyena àjãvaparisuddhi, tathà paccayasannissitasãlaü pa¤¤àya sampàdetabbaü. Pa¤¤àsàdhanaü hi taü pa¤¤avato paccayesu àdãnavànisaüsadassanasamatthabhàvato. Tasmà pahàya paccayagedhaü dhammena samena uppanne paccaye yathà-vuttena vidhinà pa¤¤àya paccavekkhitvà paribhu¤jantena taü sampàdetabbaü. Tattha duvidhaü paccavekkhaõaü: paccayànaü pañilà- bhakàle, paribhogakàle ca. Pañilàbhakàle pi hi dhàtuvasena và pañikålavasena và paccavekkhitvà ñhapitàni cãvaràdãni tato uttari paribhu¤jantassa anavajjo va paribhogo, tathà paribhogakàle pi. Tatràyaü sanniññhànakaro vinicchayo:- cattàro hi paribhogà: theyyaparibhogo, iõaparibhogo, dàyajjaparibhogo, sàmiparibhogo ti. Tatra sanghamajjhe pi nisãditvà paribhu¤jantassa dussãlassa paribhogo theyyaparibhogo nàma. Sãlavato apaccavekkhitaparibhogo iõaparibhogo nàma, tasmà cãvaraü paribhoge paribhoge paccavekkhitabbaü; piõóapàto àlope àlope; tathà asakkontena purebhatta-pacchàbhatta-purimayàma-majjhimayàmapacchimayàmesu, sac' assa apaccavekkhato va aruõaü uggacchati, iõaparibhogaññhàne tiññhati. Senàsanam pi paribhoge paribhoge paccavekkhitabbaü. Bhesajjapañiggahaõe pi paribhoge pi sati-paccayatà va vaññati. Evaü sante pi pañiggahaõe satiü katvà paribhoge akarontass' eva àpatti; pañiggahaõe pana satiü akatvà paribhoge karontassa anàpatti. Catubbidhà hi suddhi: desanàsuddhi, saüvarasuddhi, pariyeññhisuddhi, paccavekkhaõasuddhã ti. Tattha desanàsuddhi nàma pàtimokkhasaüvarasãlaü; #<[page 044]># %<44 I. Sãlaniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ taü hi desanàya sujjhanato desanàsuddhã ti vuccati. Saüvarasuddhi nàma indriyasaüvarasãlaü; taü hi: na puna evaü karissàmã ti cittàdhiññhànasaüvaren' eva sujjhanato saüvarasuddhã ti vuccati. Pariyeññhisuddhi nàma àjãvapàrisuddhisãlaü; taü hi anesanaü pahàya dhammena samena paccaye uppàdentassa pariyesanàya suddhattà pariyeññhisuddhã ti vuccati. Paccavekkhaõasuddhi nàma paccaya- [paribhoga-] sannissitasãlaü; taü hi vuttappakàrena paccavekkhaõena sujjhanato paccavekkhaõasuddhã ti vuccati. Tena vuttaü: pañiggahaõe pana satiü akatvà paribhoge karontassa anàpattã ti. Sattannaü sekhànaü paccayaparibhogo dàyajjaparibhogo nàma; te hi Bhagavato puttà; tasmà pitusantakànaü paccayànaü dàyàdà hutvà te paccaye paribhu¤janti. Kiü pana te Bhagavato paccaye paribhu¤janti, udàhu gihãnaü paccaye paribhu¤jantã ti? Gihã hi dinnà pi Bhagavatà anu¤¤àtattà Bhagavato santakà [va] honti. Tasmà Bhagavato paccaye paribhu¤jantãti veditabbà. Dhammadàyàdasutta¤ c' ettha sàdhakaü. Khãõàsavànaü paribhogo sàmiparibhogo nàma; te hi taõ- hàya dàsavyaü atãtattà sàmino hutvà paribhu¤janti. Imesu paribhogesu sàmiparibhogo ca dàyajjaparibhogo ca sabbesaü vaññati; iõaparibhogo na vaññati. Theyyaparibhoge kathà yeva n' atthi. Yo panàyaü sãlavato paccavekkhitaparibhogo, so iõaparibhogassa paccanãkattà ànaõyaparibhogo và hoti, dàyajjaparibhoge [yeva] và sangahaü gacchati. Sãlavà hi imàya sikkhàya samannàgatattà sekho tveva vuccati. Imesu pana paribhogesu yasmà sàmiparibhogo aggo, tasmà taü patthayamànena bhikkhunà vuttappakàràya paccavekkhaõàya paccavekkhitvà paribhu¤jantena paccayasannissitasãlaü sampàdetabbaü. Evaü karonto hi kiccakàrã hoti. Vuttam pi c' etaü:- #<[page 045]># %< 5, iv (d) Paccayasannissitasãlaü 45>% Piõóaü vihàraü sayanàsana¤ ca àpa¤ ca sanghàñi-rajåpavàhanaü, sutvàna dhammaü Sugatena desitaü, sankhàya seve varapa¤¤asàvako. Tasmà hi piõóe sayanàsane ca àpe ca sanghàñi-rajåpavàhane; etesu dhammesu anåpalitto bhikkhu yathà pokkhare vàribindu. Kàlena laddhà parato anuggahà khajjesu bhojjesu ca sàyanesu, mattaü so ja¤¤à satataü upaññhito vaõassa àlepanaråhane yathà. Kantàre puttamaüsaü va akkhassabbha¤janaü yathà, evaü àhare àhàraü yàpanattham amucchito ti. Imassa ca paccayasannissitasãlassa paripårakàritàya bhàgineyya Sangharakkhitasàmaõerassa vatthu kathetabbaü. So hi sammà paccavekkhitvà paribhu¤ji. Yath' àha:- Upajjhàyo maü bhu¤jamànaü, sàlikåraü sunibbutaü, mà heva tvaü, sàmaõera, jivhaü jhàpesi asa¤¤ato. Upajjhàyassa vaco sutvà saüvegam alabhiü tadà, ekàsane nisãditvà arahattaü apàpuõiü. So 'haü paripuõõasankappo cando paõõaraso yathà, sabbàsavaparikkhãõo, n' atthi dàni punabbhavo ti. #<[page 046]># %<46 I. Sãlaniddeso>% Tasmà a¤¤o pi dukkhassa Patthayanto parikkhayaü, Yoniso paccavekkhitvà, Pañisevetha paccaye ti. Evaü pàtimokkhasaüvarasãlàdivasena catubbidhaü. Iti catupàrisuddhisãlapakiõõakakathà. 5, v, Katividhaü sãlaü. Pa¤cavidhakoññhàsassa pañhamapa¤cake anupasampannasãlàdivasena attho veditabbo. Vuttaü h' etaü Pañisambhidàyaü:--katamaü pariyantapàrisuddhisãlaü? Anupasampannànaü pariyantasikkhàpadànaü: idaü pariyantapàrisuddhisãlaü. Katamaü apariyantapàrisuddhisãlaü? Upasampannànaü apariyantasikkhàpadànaü: idaü apariyantapàrisuddhisãlaü. Katamaü paripuõõapàrisuddhisãlaü? Puthujjanakalyàõakànaü kusaladhamme yuttànaü sekhapariyante paripårakàrãnaü kàye ca jãvite ca anapekkhànaü pariccattajãvitànaü: idaü paripuõõapàrisuddhisãlaü. Katamaü aparàmaññhapàrisuddhisãlaü? Sattannaü sekhànaü: idaü aparàmaññhapàrisuddhisãlaü. Katamaü pañippassaddhipàrisuddhisãlaü? Tathàgatasàvakànaü khãõàsavànaü paccekabuddhànaü tathàgatànaü arahantànaü sammàsambuddhànaü: idaü patippassaddhipàrisuddhisãlan ti. Tattha anupasampannànaü sãlaü gaõanavasena sapariyantattà pariyantapàrisuddhi [sãlan] ti veditabbaü. Upasampannànaü:- Nava koñisahassàni, asãti satakoñiyo, pa¤¤àsa satasahassàni chattiüsà ca punàpare. Ete saüvaravinayà sambuddhena pakàsità; peyyàlamukhena niddiññhà, sikkhà vinayasaüvare ti. Evam gaõanavasena sapariyantam pi anavasesavasena samàdànabhàva¤ ca làbha-yasa-¤àti-angajãvitavasena adiññhapariyantabhàva¤ ca sandhàya apariyantapàrisuddhi #<[page 047]># %< 5, v, Katividhaü sãlaü. 47>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ [sãlan] ti veditabbaü, Cãvaragumbavàsã- ambakhàdaka-Mahà-Tissattherassa sãlam iva. Tathà hi so àyasmà:- Dhanaü caje angavarassa hetu, angaü caje jãvitaü rakkhamàno; angaü dhanaü jãvita¤ càpi sabbaü, caje naro dhammam anussaranto ti. imaü sappurisànussatiü avijahanto jãvitasaüsaye pi sikkhàpadaü avãtikkamma tad eva apariyantapàrisuddhisãlaü nissàya upàsakassa piññhigato arahattaü pàpuõi. Yath' àhà:- Na pità na pi te màtà, na ¤àtã na pi bandhavà, karote tàdisaü kiccaü sãlavantassa kàraõà. Saüvegaü janayitvàna sammasitvàna yoniso; tassa piññhigato santo arahattaü apàpuõã ti. Puthujjanakalyàõakànaü sãlaü upasampadato paññhàya sudhotajàtimaõi viya, suparikammakatasuvaõõaü viya ca atiparisuddhattà cittuppàdamattakena pi malena virahitaü arahattass' eva padaññhànaü hoti; tasmà paripuõõapàrisuddhãti vuccati, Mahàsangharakkhita-bhàgineyya-Sangharakkhitattherànaü viya. Mahàsangharakkhitattheraü kira atikkantasaññhivassaü maraõama¤ce nipannaü bhikkhusangho lokuttaràdhigamaü pucchi. Thero: n' atthi me lokuttaradhammo ti àha. Ath' assa upaññhàko daharabhikkhu àha:- bhante, tumhe parinibbutàti samantà dvàdasayojanà manussà sannipatità; tumhàkaü puthujjanakàlakiriyàya mahàjanassa vippañisàro bhavissatã ti. âvuso, ahaü Metteyyaü bhagavantaü passissàmãti na vipassanaü paññhapesiü; tena hi maü nisãdàpetvà okàsaü karohã ti. #<[page 048]># %<48 I. Sãlaniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ So theraü nisãdàpetvà bahi nikkhanto, thero tassa saha nikkhamanà va arahattaü patvà accharikàyasa¤¤aü adàsi. Sangho sannipatitvà àha:- bhante, evaråpe maraõakàle lokuttaradhammaü nibbattetvà dukkaraü karitthà ti. N' àvuso etaü dukkaraü; api ca vo dukkaraü àcikkhissàmi; ahaü, àvuso, pabbajitakàlato paññhàya asatiyà a¤¤àõapakataü kammaü nàma na saràmãti; bhàgineyyo pi' ssa pa¤¤àsavassakàle evaü eva arahattaü pàpuõã ti. Appassuto pi ce hoti, sãlesu asamàhito, ubhayena naü garahanti sãlato ca sutena ca. Appassuto pi ce hoti, sãlesu susamàhito, sãlato naü pasaüsanti, nàssa sampajjate sutaü. Bahussuto pi ce hoti, sãlesu asamàhito, sãlato naü garahanti, nàssa sampajjate sutaü. Bahussuto pi ce hoti sãlesu susamàhito, ubhayena naü pasaüsanti sãlato ca sutena ca. Bahussutaü dhammadharaü sappa¤¤aü Buddhasàvakaü nekkhaü jambonadass' eva ko taü ninditum arahati? devà pi naü pasaüsanti, Brahmunà pi pasaüsito ti. Sekhànaü pana sãlaü diññhivasena aparàmaññhattà, puthujjanànaü và pana bhavavasena aparàmaññhasãlaü aparàmaññhapàrisuddhã ti veditabbaü, Kuñumbiyaputta-Tissattherassa sãlaü viya. So hi àyasmà tathàråpaü sãlaü nissàya arahatte patiññhàtukàmo verike àha:- Ubho pàdàni bhinditvà saüyàmissàmi vo ahaü. aññiyàmi haràyàmi, saràgamaraõaü ahan ti. #<[page 049]># %< 5, v, Katividhaü sãlaü. 49>% Evàhaü cintayitvàna, sammasitvàna yoniso, sampatte aruõuggamhi arahattaü apàpuõin ti. A¤¤ataro pi mahàthero bàëhagilàno sahatthà àhàram pi paribhu¤jituü asakkonto, sake muttakarãse paëipanno samparivattati. Taü disvà a¤¤ataro daharo: aho dukkhà jãvitasankhàrà! ti àha. Tam enaü mahàthero àha:- àvuso, idàni miyyamàno saggasampattiü labhissàmi; n' atthi me ettha saüsayo. Imaü pana sãlaü bhinditvà laddhasampatti nàma sikkhaü paccakkhàya pañiladdhagihãbhàvasadisã ti vatvà sãlen' eva saddhiü marissàmã ti tatth' eva nipanno tam eva rogaü sammasanto arahattaü patvà bhikkhusanghassa imàhi gàthàhi vyàkàsi:- Phuññhassa me a¤¤atarena vyàdhinà Rogena bàëhaü dukhitassa ruppato, Parisussati khippam idaü kaëebaraü, Pupphaü yathà paüsuni àtape kataü. Aja¤¤aü ja¤¤asankhàtaü asuciü sucisammataü, nànàkuõapaparipåraü ja¤¤aråpaü apassato. Dhãr atthu 'maü àturaü påtikàyaü duggandhiyaü asuciü vyàdhidhammaü, yatthappamattà adhimucchità pajà hàpenti maggaü sugatåpapattiyà ti. Arahantàdãnaü pana sãlaü sabbadarathapañippassaddhiyà parisuddhattà pañippassaddhipàrisuddhã ti veditabbaü. Evam pariyantapàrisuddhi-àdivasena pa¤cavidhaü. Dutiyapa¤cake pàõàtipàtàdãnaü pahànàdivasena attho veditabbo. Vuttaü h' etaü Pañisambhidàyaü:- pa¤ca sãlàni: (1) pàõàtipatassa pahànaü sãlaü, (2) veramaõisãlaü, (3) cetanà-sãlaü, (4) saüvaro-sãlaü, (5) avãtikkamosãlaü. Adinnàdànanassa . . . kàmesu micchàcàrassa . . . musàvàdassa . . . pisuõavàcàya, pharusavàcàya, samphappalàpassa, #<[page 050]># %<50 I. Sãlaniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ abhijjhàya, vyàpàdassa, micchàdiññhiyà, nekkhammena kàmacchandassa, avyàpàdena vyàpàdassa, àlokasa¤¤àya thãnamiddhassa, avikkhepena uddhaccassa, dhammavavatthànena vicikicchàya, ¤àõena avijjàya, pàmojjena aratiyà, pañhamena jhànena nãvaraõànaü, dutiyena jhànena vitakkavicàrànaü, tatiyena jhànena pãtiyà, catutthena jhànena sukhadukkhànaü, àkàsàna¤càyatanasamàpattiyà råpasa¤¤àya pañighasa¤¤àya nànattasa¤¤àya, vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattiyà àkàsàna¤càyatanasa¤¤àya, àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiyà vi¤¤aõa¤càyatanasa¤¤àya, nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiyà àki¤ca¤¤àyatanasa¤¤àya, aniccànupassanàya niccasa¤¤àya, dukkhànupassanàya sukhasa¤¤àya, anattànupassanàya attasa¤¤àya, nibbidànupassanàya nandiyà, viràgànupassanàya ràgassa, nirodhànupassanàya samudayassa, pañinissaggànupassanàya àdànassa, khayànupassanàya ghanasa¤¤àya, vayànupassanàya àyåhanassa, vipariõàmànupassanàya dhurasa¤¤àya, animittànupassanàya nimittassa, appaõihitànupassanàya paõidhiyà, su¤¤atànupassanàya abhinivesassa, adhipa¤¤àdhammavipassanàya sàràdànàbhinivesassa, yathàbhåta¤àõadassanena sammohàbhinivesassa, àdãnavànupassanàya àlayàbhinivesassa, pañisankhànupassanàya appañisankhàya, vivaññànupassanàya saüyogàbhinivesassa, sotàpattimaggena ditñhekaññhànaü kilesànaü, sakadàgàmimaggena oëarikànaü kilesànaü, anàgàmimaggena aõusahagatànaü kilesànaü, arahattamaggena sabbakilesànaü (1) pahànaü sãlaü, (2) veramaõi, (3) cetanà, (4) saüvaro, (5) avãtikkamo sãlaü. Evaråpàni sãlàni cittassa avippañisàràya saüvattanti, pàmojjàyasaüvattanti, pãtiyà saüvattanti, passaddhiyà . . . somanassàya . . ., àsevanàya . . ., bhàvanàya . . ., bahulãkammàya . . ., alankàràya . . ., parikkhàràya . . ., parivàràya . . ., pàripåriyà . . ., ekantanibbidàya, viràgàya, nirodhàya, upasamàya, abhi¤¤àya, sambodhàya, nibbànàya saüvattantã ti. Ettha ca pahànan ti koci dhammo nàma n' atthi a¤¤atra vuttappakàrànaü pàõàtipàtàdãnaü anuppàdamattato. Yasmà pana taü taü pahànaü tassa tassa kusalassa dhammassa patiññhànaññhena upadhàraõaü hoti, #<[page 051]># %< 6. Ko sankileso? 7. Kiü vodànaü? 51>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ vikampabhàvàkaraõena ca samàdhànaü, tasmà pubbe vutten' eva upadhàraõasamàdhànasankhàtena sãlanaññhena sãlan ti vuttaü. Itare cattàro dhammà tato tato veramaõãvasena tassa tassa saüvaravasena tad ubhayasampayuttacetanàvasena taü taü avãtikkamantassa avãtikkamavasena ca cetaso pavattisabbhàvaü sandhàya vuttà. Sãlaññho pana tesaü pubbe pakàsito yevà ti. Evaü pahànasãlàdivasena pa¤cavidhaü. Ettàvatà ca kiü sãlaü? ken' aññhena sãlaü? kàn' assa lakkhaõarasapaccupaññhànapadaññhànàni? kim ànisaüsaü sãlaü? katividha¤ c' etaü sãlan ti imesaü pa¤hànaü vissajjanaü nitñhitaü. 6. Ko sankileso? 7. Kiü vodànaü? Yaü pana vuttaü: ko c' assa sankileso? kiü vodànan ti tatra vadàma: khaõóàdibhàvo sãlassa sankileso, akhaõóàdibhàvo vodànaü. So pana khaõóàdibhàvo làbha-yasàdihetukena bhedena ca sattavidhamethunasaüyogena ca sangahãto. Tathà hi yassa sattasu àpattikkhandhesu àdimhi và ante và sikkhàpadaü bhinnaü hoti, tassa sãlaü pariyante chinnasàñako viya khaõóaü nàma hoti. Yassa pana vemajjhe bhinnaü, tassa majjhe chinnasàñako viya chinnaü nàma hoti. Yassa pañipàñiyà dve tãõi bhinnàni, tassa piññhiyà và kucchiyà và uññhitena visabhàgavaõõena kàlarattàdãnaü a¤¤atarasarãravaõõà gàvã viya sabalaü nàma hoti. Yassa antarantarà bhinnàni, tassa antarantarà visabhàgavaõnabindu vicitrà gàvã viya kammàsaü nàma hoti. Evaü tàva làbhàdihetukena bhedena khaõóàdibhàvo hoti. Evaü sattavidhamethunasaüyogavasena. Vuttaü hi Bhagavatà:- Idha, bràhmaõa, kacco samaõo và bràhmaõo và sammà brahmacàrã pañijànamàno na h' eva kho màtugàmena saddhiü dvayaü dvayasamàpattiü samàpajjati; #<[page 052]># %<52 I. Sãlaniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ api ca kho màlugàmassa ucchàdanaü parimaddanaü nahàpanaü sambàhanaü sàdiyati; so tad-assàdeti, taü nikàmeti, tena ca vittiü àpajjati. Idam pi kho, bràhmaõa, brahmacariyassa khaõdam pi chiddam pi sabalam pi kammàsam pi. Ayaü vuccati, bràhmaõa, aparisuddhaü brahmacariyaü carati, saüyutto methunena saüyogena, na parimuccati jàtiyà, jaràya, maraõena ...pe... na parimuccati dukkhasmà ti vadàmi. Puna ca paraü, bràhmaõa, idh' ekacco samano và ...pe . . . pañijànamàno na h' eva kho màtugàmena saddhiü dvayaü dvayasamàpattiü samàpajjati, na pi màtugàmassa ucchàdanaü ...pe... sàdiyati; api ca kho màtugàmena saddhiü sa¤jagghati, sankãëati, sankeëàyati, so tad-assàdeti ...pe... na parimuccati dukkhasmà ti vadàmi. Puna ca paraü, bràhmaõa, idh' ekacco samaõo và ...pe... na h' eva kho màtugàmena saddhiü dvayaü dvayasamàpattiü samàpajjati, na pi màtugàmassa ucchàdanaü ...pe... sàdiyati, na pi màtugàmena saddhiü sa¤jagghati sankãëati sankelàyati; api ca kho màtugàmassa cakkhunà cakkhuü upanijjhàyati pekkhati; so tad-assàdeti ...pe... na parimuccati dukkhasmà ti vadàmi. Puna ca paraü, bràhmaõa, idh' ekacco samaõo và ...pe... na h' eva kho màtugàmena ...pe... na pi màtugàmassa . . . pe... na pi màtugàmena . . . na pi màtugàmassa ...pe... pekkhati; api ca kho màtugàmassa saddaü suõàti tirokuóóà và tiropàkàrà và hasantiyà và bhaõantiyà và gàyantiyà và rodantiyà và; so tad-assàdeti ...pe... dukkhasmà ti vadàmi. Puna ca paraü, bràhmaõà, idh' ekacco samaõo và ...pe... na h' eva kho màtugàmena ...pe... na pi màtugàmassa ...pe... na pi màtugàmena ...pe... na pi màtugàmassa ...pe... rodantiyà và; api ca kho yàni 'ssa tàni pubbe màtugàmena saddhiü hasitalapitakãëitàni, tàni anussarati, so tad-assàdeti ...pe... dukkhasmà ti vadàmi. Puna ca paraü, bràhmaõa, idh' ekacco samaõo và ...pe . . . na h' eva kho màtugàmena ...pe... na pi màtugàmassa ...pe... na pi màtugàmena ...pe... na pi yàni 'ssa tàni pubbe màtugàmena saddhiü hasitalapitakãëitàni, tàni anussarati; #<[page 053]># %< 6. Ko sankileso? 7. Kiü vodànaü? 53>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ api ca kho passati gahapatiü và gahapatiputtaü và pa¤cahi kàmaguõehi samappitaü samangibhåtaü paricàrayamànaü, so tad-assàdeti ...pe... dukkhasmà ti vadàmi. Puna ca paraü, bràhmaõa, idh' ekacco samaõo và ...pe . . . na h' eva kho màtugàmena ...pe... na pi passati gahapatiü và gahapatiputtaü và ...pe... paricàrayamànaü; api ca kho a¤¤ataraü devanikàyaü poõidhàya brahmacariyaü carati: iminàhaü sãlena và vatena và tapena và brahmacariyena và devo và bhavissàmi, deva¤¤ataro và ti, so tad tad assàdeti, taü nikàmeti, tena ca vittiü àpajjati. Idam pi kho, bràhmaõa, brahmacariyassa khaõóam pi chiddam pi sabalam pi kammàsam pã ti. Evaü làbhàdihetukena bhedena ca sattavidhamethunasaüyogena ca khaõóàdibhàvo sangahãto ti veditabbo. Akhaõóàdibhàvo pana sabbesaü sikkhàpadànaü abhedena, bhinnàna¤ ca sappatikammànaü pañikammakaranena, sattavidhamethunasaüyogà bhàvena ca aparàya ca kodho, upanàho, makkho, paëàso, issà, macchariyaü, màyà, sàtheyyaü, thambho, sàrambho, màno, atimàno, mado, pamàdo ti àdãnaü pàpadhammànaü anuppattiyà, appicchatà, santuññhità, sallekhatàdãna¤ ca guõànaü uppattiyà sangahãto. Yàni hi sãlàni làbhàdãnam pi atthàya abhinnàni, pamàdadosena và bhinnàni pi pañikammakatàni, methunasaüyogena ca kodhupanàhàdãhi và pàpadhammehi anupahatàni, tàni sabbaso akhaõóàni acchiddàni asabalàni akammàsànã ti vuccanti. Tàni yeva bhujissa bhàvakaraõato ca bhujissàni, vi¤¤åhi pasatthattà vi¤¤åpasatthàni; taõhàdiññhãhi aparàmaññhattà aparàmaññhàni; upacàrasamàdhiü và appanàsamàdhiü và saüvattayantã ti samàdhisaüvattanikàni ca honti. Tasmà nesaü esa akhaõóàdibhàvo vodànan ti veditabbo. Taü pan' etaü vodànaü dvãh' àkàrehi sampajjati:- sãlavipattiyà ca àdãnavadassanena, sãlasampattiyà ca ànisaüsadasanena. #<[page 054]># %<54 I. Sãlaniddeso>% Tattha: pa¤c' ime bhikkhave àdãnavà dussãlassa sãlavipattiyà ti evam àdisuttanayena sãlavipattiyà àdãnavo daññhabbo. Api ca dussãlo puggalo dussãlyahetu amanàpo hoti devamanussànaü, ananusàsaniyo sabrahmacàrãnaü, dukkhito dussãlyagarahàsu, vippañisàrã sãlavataü pasaüsàsu, tàya ca pana dussãlyatàya sàõasàñako viya dubbaõõo hoti. Ye kho pan' assa diññhànugatiü àpajjanti, tesaü dãgharattaü apàyadukkhàvahanato dukkhasamphasso; yesaü deyyadhammaü pañiggaõhàti, tesaü na mahapphalakaraõato appaggho, anekavassagaõikagåthakåpo viya dubbisodhano, chavàlàtam iva ubhato paribàhiro, bhikkhubhàvaü pañijànanto pi abhikkhu yeva, gogaõaü anubandhagadrabho viya, satatubbiggo sabbaverikapuriso viya, asaüvàsàraho matakaëebaraü viya, sutàdiguõayutto pi sabrahmacàrãnaü apåjàraho susànaggi viya bràhmaõànaü, abhabbo visesàdhigame andho va råpadassane, niràso saddhamme caõóàlakumàrako viya rajje, sukhito 'smã ti ma¤¤amàno pi dukkhito va aggikkhandhapariyàye vuttadukkhabhàgitàya, dussãlànaü hi pa¤cakàmaguõaparibhogavandanamànanàdi-sukhassàdagadhita-cittànaü tappaccayaü anussaraõamattenàpi hadayasantàpaü janayitvà uõhalohituggàrappavattanasamatthaü atikañukaü dukkhaü dassento sabbàkàrena paccakkhakammavipàko Bhagavà àha:- Passatha no tumhe, bhikkhave, amuü mahantaü aggikkhandhaü àdittaü sampajjalitaü sajothåtan ti? Evaü, bhante. Taü kiü ma¤¤atha, bhikkhave? Katamaü nu kho varaü? yaü amuü mahantaü aggikkhandhaü àdittaü sampajjalitaü sajotibhåtaü àlingitvà upanisãdeyya và upanipajjeyya và, yaü khattiyaka¤¤aü và bràhmaõaka¤¤aü và gahapatika¤¤aü và mudutalunahatthapàdaü àlingetvà upanisãdeyya và upanipajjeyya và ti? Etad eva, bhante, varaü yaü khattiyaka¤¤aü và ...pe . . . upanipajjeyya và. #<[page 055]># %< 6. Ko sankileso? 7. Kiü vodànaü? 55>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Dukkhaü h' etaü, bhante, yaü amuü mahantaü aggikkhandhaü ...pe... upanipajjeyya và ti. ârocayàmi vo, bhikkhave, pañivedayàmi vo, bhikkhave: yathà etad eva tassa varaü dussãlassa pàpadhammassa asucisankassarasamàcàrassa pañicchannakammantassa assamaõassa samaõapañi¤¤assa, abrahmacàrissa brahmacàrãpañi¤¤assa antopåti [ka] ssa avassutassa kasambujàtassa yaü amuü mahantaü aggikkhandhaü ...pe... upanipajjeyya và. Taü kissa hetu? Tato-nidànaü hi so, bhikkhave, maraõaü và nigaccheyya maraõamattaü và dukkhaü, na tv' eva tappaccayà kàyassa bhedà paraü maraõà apàyaü duggatiü vinipàtaü nirayaü uppajjeyya. Ya¤ ca kho so, bhikkhave, dussãlo ...pe... kasambujàto khattiyaka¤¤aü và ...pe... upanipajjeyya và, taü hi tassa, bhikkhave, hoti dãgharattaü ahitàya dukkhàya, kàyassa bhedà paraü maraõà apàyaü duggatiü vinipàtaü nirayaü uppajjatã ti. Evaü aggikkhandhåpamàya itthipañibaddhaü pa¤cakàmaguõaparibhogapaccayaü dukkhaü dassetvà, eten' evåpàyena:- taü kiü ma¤¤atha, bhikkhave? katamaü nu kho varaü? yaü balavà puriso daëhàya vàëarajjuyà ubho janghà veñhetvà ghaüseyya, sà chaviü chindeyya, chaviü chetvà cammaü chindeyya, cammaü chetvà maüsaü chindeyya, maüsaü chetvà nahàruü chindeyya, nahàruü chetvà aññhiü chindeyya, aññhiü chetvà aññhimi¤jaü àhacca tiññheyya, yaü và khattiyamahàsàlànaü và bràhmaõamahàsàlànaü và gahapatimahàsàlànaü và abhivàdanaü sàdiyeyyà ti ca? Taü kiü ma¤¤atha, bhikkhave? Katamaü nu kho varaü yaü balavà puriso tiõhàya sattiyà teladhotàya paccorasmiü pahareyya, yaü và khattiyamahàsàlànaü và bràhmaõamahàsàlànaü và gahapatimahàsàlànaü và a¤jalikammaü sàdiyeyyà ti ca? . . . Taü kiü ma¤¤atha, bhikkhave? katamaü nu kho varaü? yaü balavà puriso tattena ayopaññena àdittena sampajjalitena sajotibhåtena kàyaü sampaliveñheyya, yaü và khattiya-bràhmaõagahapati-mahàsàlànaü và saddhàdeyyaü cãvaraü paribhu¤jeyyà ti ca? . . . Taü kiü ma¤¤atha, bhikkhave? katamaü nu kho varaü? #<[page 056]># %<56 I. Sãlaniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yaü balavà puriso tattena ayosankunà àdittena sampajjalitena sajotibhåtena mukhaü vivaritvà tattaü lohaguëaü àdittaü sampajjalitaü sajotibhåtaü mukhe pakkhipeyya, taü tassa oññham pi óaheyya, mukham pi, jivham pi, kaõñham pi, udaram pi óaheyya, antam pi, antaguõam pi àdàya adhobhàgaü nikkhameyya, yaü và khattiya-bràhmaõagahapati-mahàsàlànaü và saddhàdeyyaü piõóapàtaü paribhu¤jeyyà ti ca? . . . Taü kiü ma¤¤atha, bhikkhave? katamaü nu kho varaü? yaü balavà puriso sãse và gahetvà khandhe và gahetvà tattaü ayoma¤caü và ayopãñhaü và àdittaü sampajjalitaü sajotibhåtaü abhinisãdàpeyya và abhinipajjàpeyya và, yaü và khattiya-bràhmaõa-gahapati-mahàsàlànaü và saddhàdeyyaü ma¤capãñhaü paribhu¤jeyyàti ca? . . . Taü kiü ma¤¤atha, bhikkhave? katamaü nu kho varaü? yaü balavà puriso uddha-pàdaü adhosiraü gahetvà tattàya lohakumbhiyà pakkhipeyya àdittàya sampajjalitàya sajotibhåtàya, so tattha pheõuddehakaü paccamàno sakim pi uddhaü gaccheyya, sakim pi adho gaccheyya, sakim pi tiriyaü gaccheyya, yaü và khattiyabràhmaõa-gahapati-mahàsàlànaü và saddhàdeyyaü vihàraü paribhu¤jeyyà ti? cà ti imàhi vàëarajju-tiõhasatti-ayopaññaayoguëa-ayoma¤ca-ayopãñha-ayokumbhã-upamàhi abhivàdana-a¤jalikamma-cãvarapiõóapàta-ma¤ca-pãñha-vihàra paribhogapaccayaü dukkhaü dassesi. Tasmà:- Aggikkhandhàlingana-dukkhàdhika-dukkhakañukaphalaü avijahato kàmasukhaü, sukhaü kuto bhinnasãlassa? Abhivàdanasàdiyane kiü nàma sukhaü vipannasãlassa, daëhavàëarajjughaüsana-dukkhàdhika-dukkhabhàgissa? #<[page 057]># %< 6. Ko sankileso? 7. Kiü vodànaü? 57>% Saddhànaü a¤jalikamma sàdiyane kiü sukhaü asãlassa sattippahàra-dukkhàdhimattadukkhassa yaü hetu? Cãvaraparibhogasukhaü kiü nàma asaüyatassa, yena ciraü anubhavitabbo niraye jalita-ayopaññasamphasso? Màdhuro pi piõóapàto halàhalavisåpamo asãlassa, àdittà gilitabbà ayoguëà yena cirarattaü. Sukhasammato pi dukkho asãlino ma¤capãñhaparibhogo, yaü bàdhissanti ciraü jalita-ayoma¤capãñhàni. Dussãlassa vihàre saddhàdeyyamhi kà nivàsarati? jalitesu nivasitabbaü yena ayokumbhimajjhesu. Sankass-arasamàcàro kasambujàto avassuto pàpo; antopåtãti ca yaü nindanto àha lokagaru. Dhã! jãvitaü asa¤¤atassa, tassa samaõa [jana] vesadhàrissa: assamaõassa upahataü chatamattànaü vahantassa. Gåthaü viya, kuõapaü viya, maõóanakàmà vivajjayantãdha; yaü nàma sãlavanto, santo kiü jãvitaü tassa? Sabbabhayehi amutto, mutto sabbehi adhigamasukhehi, supihitasaggadvàro apàyamaggaü samàråëho. Karuõàya vatthubhåto, karuõikajanassa nàma ko a¤¤o? dussãlasamo dussãlatàya iti bahuvidhà pi dosà ti. Evam àdinà paccavekkhaõena sãlavipattiyaü àdãnavadassanaü vuttappakàraviparãtato sãlasampattiyaü ànisaüsadassana¤ ca veditabbaü. Api ca #<[page 058]># %<58 I. Sãlaniddeso>% Tassa pàsàdikaü hoti pattacãvaradhàraõaü; pabbajjà saphalà tassa yassa sãlaü sunimmalaü. Attànuvàdàdibhayaü suddhasãlassa bhikkhuno, andhakàraü viya raviü hadayaü nàvagàhati. Sãlasampattiyà bhikkhu sobhamàno tapovane pabhàsampattiyà cando gagane viya sobhati. Kàyagandho pi pàmojjaü sãlavantassa bhikkhuno karoti api devànaü sãlagandhe kathà va kà? Sabbesaü gandhajàtànaü sampattiü abhibhuyyati, avighàti dasa disà sãlagandho pavàyati. Appakà pi katà kàrà, sãlavante mahapphalà hontãti sãlavà hoti påjà sakkàrabhàjanaü. Sãlavantaü na bàdhenti àsavà diññhadhammikà; samparàyikadukkhànaü målaü khamati sãlavà. Yà manussesu sampatti yà ca devesu sampadà; na sà sampannasãlassa icchato hoti dullabhà. Accantasantà pana yà ayaü nibbànasampadà; mano sampannasãlassa, tam eva anudhàvati. Sabbasampattimålamhi sãlamhi iti paõóito, anekàkàravokàraü ànisaüsaü vibhàvaye ti. Evaü hi vibhàvayato sãlavipattito ubbijjitvà sãlasampattininnaü mànasaü hoti; tasmà yathà vuttaü imaü sãlavipattiyà àdãnavaü ima¤ ca sãlasampattiyà ànisaüsaü disvà sabbàdarena sãlaü vodàpetabban ti. Ettàvatà ca: sãle patiññhàya naro sampa¤¤o ti imissà gàthàya sãlasamàdhipa¤¤amukhena desite Visuddhi-Magge sãlaü tàva paridãpitaü hoti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate Visuddhi-Magge Sãlaniddeso nàma pañhamo paricchedo. #<[page 059]># %<59>% II DUTIYO PARICCHEDO DHUTANGANIDDESO Idàni yehi appicchatà-santuññhitadãhi guõehi vuttappakàrassa sãlassa vodànaü hoti, te guõe sampàdetuü, yasmà samàdinnasãlena yoginà dhutangasamàdànaü kàtabbaü, evaü hi 'ssa appicchatà-santuññhità-sallekha-pavivekàpacaya-viriyàrambha-subharatàdiguõasalila-vikkhàlitamalaü sãla¤ c' eva suparisuddhaü bhavissati vatàni ca sampajjissanti. Iti anavajjasãlabbataguõaparisuddha[sabba]samàcàro poràõe ariyavaüsattaye patiññhàya catutthassa bhàvanàràmatàsankhàtassa ariyavaüsassa ca adhigamàraho bhavissati, tasmà Dhutangakathaü àrabhissàma. Bhagavatà hi pariccattalokàmisànaü kàye ca jãvite ca anapekkhànaü anulomapañipadaü yeva àràdhetukàmànaü kulaputtànaü terasa dhutangàni anu¤¤àtàni, seyyathãdaü: (1) paüsukålikangaü, (2) tecãvarikangaü, (3) piõóapàtikangaü, (4) sàpadànacàrikangaü, (5) ekàsanikangaü, (6) pattapiõóikangaü, (7) khalupacchàbhattikangaü, (8) àra¤¤ikangaü, (9) rukkhamålikangaü, (10) abbhokàsikangaü, (11) sosànikangaü, (12) yathàsanthatikangaü, (13) nesajjikangan ti. Tattha: Atthato lakkhaõàdãhi samàdànavidhànato pabhedato bhedato ca tassa tass' ànisaüsato. Kusalattikato c' eva dhutàdãnaü vibhàgato samàsa-vyàsato càpi vi¤¤àtabbo vinicchayo. #<[page 060]># %<60 II. Dhutanganiddeso>% Tattha atthato ti tàva: (1) rathikàsusànasankàrakåñàdãnaü yattha katthaci paüsånaü upariñhitattà abbhuggataññhena tesu paüsusu kålam ivà ti paüsukålaü. Athavà paüsu viya kucchitabhàvaü ulatã ti paüsukålaü, kucchitabhàvaü gacchatãti vuttaü hoti. Evaü laddhanibbacanassa paüsukålassa dhàraõaü paüsukålaü. Taü sãlam assàti paüsukåliko. Paüsukålikassa angaü paüsukålikangaü. Angan ti kàraõaü vuccati. Tasmà yena samàdànena so paüsukåliko hoti, tass' etaü adhivacanan ti veditabbaü. (2) Eten' eva nayena sanghàñi uttaràsangha-antaravàsakasankhàtaü ticãvaraü sãlam assà ti tecãvariko. Tecãvarikassa angaü tecãvarikangaü. (3) Bhikkhàsankhàtànaü pana àmisapiõóànaü pàto ti piõóapàto, parehi dinnànaü piõóànaü patte nipatanan ti vuttaü hoti. Taü piõóapàtaü u¤chati taü taü kulaü upasankamanto gavesatã ti piõóapàtiko. Piõóàya và patituü vatam etassà pi piõóapàtã. Patitun ti carituü. Piõóapàtã eva piõóapàtiko. Tassa angaü piõóapàtikangaü. (4) Dànaü vuccati avakhaõóanaü. Apetaü dànato ti apadànaü, anavakhaõóanan ti attho. Saha apadànena sàpadànaü, avakhaõóavirahitaü anugharan ti vuttaü hoti. Sàpadànaü carituü idam assa sãlan ti sàpadànacàrã. Sàpadànacàrã eva sàpadànacàriko. Tassa angaü sàpadànacàrikangaü. (5) Ekàsane bhojanaü ekàsanaü. Taü sãlam assà ti ekàsaniko. Tassa angaü ekàsanikangaü. (6) Dutiyabhàjanassa pañikkhittattà kevalaü ekasmiü yeva patte piõóo pattapiõóo. Idàni pattapiõóagahaõe pattapiõóasa¤¤aü katvà, pattapiõóo sãlam assà ti pattapiõóiko. Tassa angaü pattapiõóikangaü. (7) Khalåti pañisedhanatthe nipàto. Pavàritena satà pacchà laddhaü bhattaü pacchàbhattaü nàma. #<[page 061]># %< Sàdhàraõakathà 61>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tassa pacchàbhattassa bhojanaü pacchàbhattabhojanaü. Tasmiü pacchàbhattabhojane pacchàbhattasa¤¤aü katvà, pacchàbhattaü silam assà ti pacchàbhattiko. Na pacchàbhattiko khalupacchàbhattiko, samàdànavasena pañikkhittà ti rittabhojanass' etaü namaü. Aññhakathàyaü pana vuttaü khalåti ekosakuõiko; so mukhena phalaü gahetvà tasmiü patite puna a¤¤aü na khàdati, tàdiso ayan ti khalupacchàbhattiko. Tassa angaü khalupacchàbhattikangaü. (8) Ara¤¤e nivàso sãlam assà ti àra¤¤iko. Tassa angaü àra¤¤ikangaü. (9) Rukkhamåle nivàso rukkhamålaü. Taü sãlam assà ti rukkhamåliko. Rukkhamålikassa angaü rukkhamålikangaü. (10,11) Abbhokàsika-sosànikangesu pi es' eva nayo. (12) Yad eva santhataü yathà-santhataü, idaü tuyhaü pàpuõàtã ti evaü pañhamaü uddiññhasenàsanass' etaü adhivacanaü. Tasmiü yathà santhate viharituü sãlam assà ti yathà santhatiko. Tassa angaü yathà-santhatikangaü. (13) Sayanaü pañikkhipitvà nisajjàya viharituü sãlam assà ti nesajjiko. Tassa angaü nesajjikangaü. Sabbàn' eva pan' etàni tena tena samàdànena dhutakilesattà dhutassa bhikkhuno angàni, kilesadhunanato và dhutan ti laddhavohàraü ¤àõaü angaü etesan ti dhutangàni. Atha và dhutàni ca tàni pañipakkhaniddhunanato angàni ca pañipattiyà ti pi dhutangàni. Evaü tàv' ettha atthato vi¤¤àtabbo vinicchayo. Sabbàn' eva pan' etàni samàdànacetanà-lakkhaõàni. Vuttam pi c' etaü [Aññhakathàyaü]: yo samàdiyati, so puggalo. Yena samàdiyati, cittacetasikà ete dhammà. Yà samàdànacetanà, taü dhutangaü. Yaü pañikkhipati, taü vatthå ti. Sabbàn' eva ca loluppavidhaüsanarasàni, nilloluppabhàvapaccupaññhanàni, appicchatàdi ariyadhammapadaññhànàni. #<[page 062]># %<62 II. Dhutanganiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Evam ettha lakkhaõàdãhi veditabbo vinicchayo. Samàdànavidhànato ti àdisu pana pa¤casu sabbàn' eva dhutangàni, dharamàne Bhagavati, Bhagavato va santike samàdàtabbàni; parinibbute mahàsàvakassa santike. Tasmiü asati, khãõàsavassa . . . anàgàmissa . . . sakadàgàmissa . . . sotàpannassa . . . tipiñakassa . . . dvipiñakassa . . . ekapiñakassa . . . ekasangãtikassa . . . ekàgamassa . . . aññhakathàcariyassa; tasmiü asati dhutangadharassa; tasmim pi asati cetiyangaõaü sammajjitvà ukkuñikaü nisãditvà, sammàsambuddhassa santike vadantena viya samàdàtabbàni. Api ca sayam pi samàdàtuü vaññati eva. Ettha ca Cetiyapabbate dve bhàtikattherànaü jeññhakabhàtu dhutangappicchatàya vatthu kathetabbaü. Ayaü tàva sàdhàraõakathà. 1. Paüsukålikangaü Idàni ekekassa samàdànavidhànappabhedabhedànisaüse vaõõayissàma. Paüsukålikangaü tàva: gahapatidànacãvaraü pañikkhipàmi, paüsukålikangaü samàdiyàmã ti imesu dvãsu vacanesu a¤¤atarena samàdinnaü hoti. Idaü tàv' ettha samàdànaü. Evaü samàdinnadhutangena pana tena sosànikaü, pàpaõikaü, rathiyacoëaü, sankàracoëaü, sotthiyaü, nahànacoëaü, titthacoëaü, gatapaccàgataü, aggidaóóhaü, gokhàyitaü, upacikàkhàyitaü, undårakhàyitaü, antacchinnaü, dasacchinnaü, dhajàhañaü, thåpacãvaraü, samaõacãvaraü, àbhisekikaü, iddhimayaü, panthikaü, vàtàhañaü, devadattiyaü, sàmuddikan ti, etesu a¤¤ataraü cãvaraü gahetvà phàletvà dubbalaññhànaü pahàya thiraññhànàni dhovitvà cãvaraü katvà poràõaü gahapaticãvaraü apanetvà paribhu¤jitabbaü. Tattha sosànikan ti susàne patitakaü. Pàpaõikan ti àpaõadvàre patitakaü. Rathiyacoëan ti pu¤¤atthikehi vàtapànantarena rathikàya chaóóitacoëakaü. Sankàracoëan ti sankàraññhàne chaóóitacoëakaü. #<[page 063]># %< 1. Paüsukålikangaü 63>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Sotthiyan ti gabbhamalaü pu¤chitvà chaóóitavatthaü. Tissàmaccamàtà kira satagghanakena vatthena gabbhamalaü pu¤chàpetvà: paüsukålikà gaõhissantãti Tàëaveëimagge chaóóàpesi; bhikkhå jiõõakaññhànattham eva ganhanti. Nahànacoëan ti yaü bhåtavejjehi sasãsaü nahàpitvà kàëakaõõikacoëan ti chaóóetvà gacchanti. Titthacolan ti nahànatitthe chaóóitapilotikà. Gatapaccàgatan ti yaü manussà susànaü gantvà paccàgatà nahatvà chaóóenti. Aggidaóóhan ti agginà daóóhappadesaü, taü hi manussà chaóóenti. Gokhàyitàdãni pàkañàn' eva; tàdisàni pi hi manussà chaóóenti. Dhajàhañan ti nàvaü àråhantà dhajaü bandhitvà àråhanti, taü tesaü dassanàtikkame gahetuü vaññati. Yam pi yuddhabhåmiyaü dhajaü bandhitvà ñhapitaü, taü dvinnam pi senànaü gatakàle gahetuü vaññati. Thåpacãvaran ti vammikaü parikkhipitvà balikammaü kataü. Samaõacãvaran ti bhikkhu santakaü. âbhisekikan ti ra¤¤o abhisekaññhàne chaóóitacãvaraü. Iddhimayan ti ehi bhikkhu-cãvaraü. Panthikan ti antaràmagge patitakaü yaü pana sàmikànaü satisammosena patitaü, taü thokaü rakkhitvà gahetabbaü. Vàtàhañan ti vàtena haritvà dåre pàtitaü. Taü pana sàmike apassante gahetuü vaññati. Devadattiyan ti yaü Anuruddhattherassa viya devatàhi dinnakaü. Sàmuddikan ti samuddavãcãhi thale ussàritaü yaü pana sanghassa demà ti dinnaü coëakabhikkàya và caramànehi laddhaü, na taü paüsukålaü. Bhikkhudattiye pi yaü vassaggena gàhetvà và dãyyati, senàsanacãvaraü và hoti, na taü paüsukålaü, no gàhàpetvà dinnam eva paüsukålaü. Tatràpi yaü dàyakehi bhikkhussa pàdamåle nikkhittaü, tena pana bhikkhunà paüsukålikassa hatthe ñhapetvà dinnaü, taü ekato suddhikaü nàma. Yaü bhikkhuno hatthe ñhapetvà dinnaü, tena pana pàdamåle ñhapitaü, tam pi ekato suddhikam. Yaü bhikkhuno pi pàdamåle ñhapitaü, tenàpi tath' eva dinnaü, taü ubhato suddhikaü. #<[page 064]># %<64 II. Dhutanganiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yaü hatthe ñhapetvà laddhaü, hatthe yeva ñhapitaü, taü anukkaññhacãvaraü nàma. Iti imaü paüsukålabhedaü ¤atvà paüsukålikena cãvaraü paribhu¤jitabban ti idam ettha vidhànaü. Ayaü pana pabhedo:- tayo paüsukålikà: ukkaññho, majjhimo, mudåti. Tattha sosànikaü yeva gaõhanto ukkaññho hoti. Pabbajito gaõhissatã ti ñhapitakaü gaõhanto majjhimo. Pàdamåle ñhapetvà dinnakaü gaõhanto mudå ti. Tesu yassa kassaci attano ruciyà khantiyà gihãhi dinnakaü sàditakkhaõe dhutangaü bhijjati. Ayam ettha bhedo. Ayaü pan' ànisaüso:- paüsukålacãvaraü nissàya pabbajjà ti vacanato nissayànuråpapañipattisabbhàvo, pañhame ariyavaüse patiññhànaü, àrakkhadukkhàbhàvo, aparàyattavuttità, corabhayena abhayatà, paribhogataõhàya abhàvo, samaõasàruppaparikkhàratà. App [aggh] àni c' eva sulabhàni ca tani ca anavajjànã ti Bhagavatà saüvaõõitapaccayatà, pàsàdikatà, appicchatàdãnaü phalanipphatti, sammàpañipattiyà anubråhanaü, pacchimàya janatàya diññhànugatiü àpàdanan ti. Màrasena vighàtàya paüsukåladharo yati, sannaddhakavaco yuddhe khattiyo viya sobhati. Pahàya kàsikàdãni varavatthàni dhàritaü, yaü lokagarunà ko taü paüsukålaü na dhàraye? Tasmà hi attano bhikkhu pañi¤¤aü samanussaraü yogàcàrànukulamhi paüsukåle rato siyà ti. Ayaü tàva paüsukålikange samàdànavidhànappabhedabhedànisaüsavaõnanà. 2. Tecãvarakangaü Tad-anantaraü pana tecãvarikangaü: catutthakacãvaraü pañikkhipàmi, tecãvarikangaü samàdiyàmã ti imesaü a¤¤ataravacanena samàdinnaü hoti. #<[page 065]># %< 2. Tecãvarakangaü 65>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tena pana tecãvarikena cãvaradussaü labhitvà, yàva aphàsubhàvena kàtuü và na sakkoti, vicàrakaü và na labhati, såci-àdisu và yaü ki¤ci na sampajjati tàva nikkhipitabbaü; nikkhittapaccayà doso n' atthi. Rajitakàlato pana paññhàya nikkhipituü na vaññati; dhutangacoro nàma hoti. Idam assa vidhànaü. Pabhedato pana ayam pi tividho hoti. Tattha ukkaññhena rajanakàle pañhamaü antaravàsakaü và uttaràsangaü và rajitvà taü nivàsetvà itaraü rajitabbaü; taü pàrupitvà sanghàñi rajitabbà; sanghàñiü pana nivàsetuü na vaññati. Idam assa gàmantasenàsane vattaü. âra¤¤akena pana dve ekato dhovitvà rajituü vaññati. Yathà pana ka¤ci disvà sakkoti kàsàvaü àkaóóhitvà upari kàtuü, evaü àsanne ñhàne nisãditabbaü. Majjhimassa pana rajanasàlàyaü rajanakàsàvaü nàma hoti, taü nivàsetvà và pàrupitvà và rajanakammaü kàtuü vaññati. Mudukassa sabhàgabhikkhånaü cãvaràni nivàsetvà và parupitvà và rajanakammaü kàtuü vaññati. Tatraññhakapaccattharaõam pi tassa vaññati, pariharituü pana na vaññati. Sabhàgabhikkhånaü cãvaram pi antarantarà paribhu¤jituü vaññati. Dhutanga-tecãvarikassa pana catutthaü vattamànaü aüsakàsàvam eva vaññati; ta¤ ca kho vitthàrato vidatthi dãghato ti hattham eva vaññati. Imesaü pana tiõõam pi catutthakacãvaraü sàditakkhaõe yeva dhutangaü bhijjati. Ayam ettha bhedo. Ayaü pan' ànisaüso:- tecãvariko bhikkhu santuññho hoti kàyaparihàrikena cãvarena; ten' assa pakkhino viya samàdày' eva gamanaü, appasamàrambhatà, vatthasannidhiparivajjanaü, sallahukavuttità, atirekacãvaraloluppappahànaü, kappiye pi mattakàrità sallekhavuttità, appicchatàdãnaü phalanipphattã ti evam àdayo guõà sampajjanti. #<[page 066]># %<66 II. Dhutanganiddeso>% Atirekavatthataõhaü pahàya sannidhivivajjito dhãro; santosasukharasa¤¤å ticãvaradharo bhavati yogã. Tasmà sapattacaraõo pakkhã va sacãvaro va yogivaro, Sukham anuvicaritukàmo cãvaraniyame ratiü kayirà ti. Ayaü tecãvarikange samàdànavidhànappabhedabhedànisaüsavaõõanà. 3. Piõóapàtikangaü (3) Piõóapàtikangam pi: atirekalàbhaü pañikkhipàmi, piõóapàtikangaü samàdiyàmã ti imesaü a¤¤ataravacanena samàdinnaü hoti. Tena pana piõóapàtikena sanghabhattaü, uddesabhattaü, nimantanabhattaü, salàkabhattaü, pakkhikam, uposathikaü, pàñipadikaü, àgantukabhattaü, gamikabhattaü, gilànabhattaü, gilànupaññhàkabhattaü, vihàrabhattaü, dhurabhattaü, vàrakabhattan ti etàni cuddasabhattàni na sàditabbàni. Sace pana: sanghabhattaü gaõhathà ti àdinà nayena avatvà: amhàkaü gehe sangho bhikkhaü gaõhàti, tumhe pi bhikkhaü gaõhathà ti vatvà dinnàni honti, tàni sàdituü vaññanti. Sanghato niràmisasalàkà pi vihàre pakkabhattam pi vaññati yevàti idam assa vidhànaü. Pabhedato pana ayam pi tividho hoti. Tattha ukkaññho purato pi pacchato pi àhañabhikkham pi gaõhàti, bahidvàre ñhatvà pattaü gaõhantànam pi deti, pañikkamanaü àharitvà dinnabhikkham pi gaõhàti; taü divasaü pana nisãditvà bhikkhaü na gaõhàti. Majjhimo taü divasaü nisãditvà pi gaõhàti; svàtanàya pana nàdhivàseti. Muduko svàtanàya pi pun divasàya pi bhikkhaü adhivàseti. Te ubho pi serivihàrasukhaü na labhanti, ukkaññho pana labhati. Ekasmiü kira gàme ariyavaüso hoti, ukkaññho itare àha:- àyàm', àvuso, dhammasavanàyà ti. Tesu eko:- eken' amhi, bhante, manussena nisãdàpito ti àha. Aparo:- mayà, bhante, svàtanàya ekassa bhikkhà adhivàsità ti evaü te ubho pi parihãnà. Itaro pàto va piõóàya caritvà gantvà dhammarasaü pañisaüvedesi. #<[page 067]># %< 3. Piõóapàtikangaü 67>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Imesaü pana tiõõam pi sanghabhattàdi atirekalàbhaü sàditakkhaõe va dhutangaü bhijjati. Ayam ettha bhedo. Ayaü pan' ànisaüso:- piõóiyàlopabhojanaü nissàya pabbajjà ti vacanato nissayànuråpapañipattisambhàvo, dutiye ariyavaüse patiññhànaü, aparàyattavuttità: app [aggh] àni c' eva sulabhàni ca tàni ca anavajjànã ti Bhagavatà saüvaõõitapaccayatà, kosajjanimmaddanatà, parisuddhàjãvatà, sekhiyapañipattipåraõaü, aparaposità, parànuggahakiriyà, mànappahànaü, rasataõhànivàraõaü, gaõabhojana-paramparabhojana-càrittasikkhàpadehi anàpattità, appicchatàdãnaü anulomavuttità, sammàpañipattibråhanaü, pacchimà janatànukampanan ti. Piõóiyàlopasantuññho, aparàyattajãviko, pahãnàhàraloluppo hoti càtuddiso yati. Vinodayati kosajjaü àjãvassa visujjhati, tasmà hi nàtima¤¤eyya bhikkhàcariyaü sumedhaso. Evaråpassa hi:- Piõóapàtikassa bhikkhuno attabharassa ana¤¤aposino, devà pihayanti tàdino, no ce làbhasilokanissito ti. Ayaü piõóapàtikange samàdànavidhànappabhedabhedànisaüsavaõõanà. 4. Sapadànacàrikangaü Sapadànacàrikangam pi: loluppacàraü pañikkhipàmi, sapadànacàrikangaü samàdiyàmã ti imesaü a¤¤ataravacanena samàdinnaü hoti. Tena pana sapadànacàrikena gàmadvàre ñhatvà parissayàbhàvo sallakkhetabbo. Yassà racchàya và gàme và parissayo hoti, taü pahàya, a¤¤attha carituü vaññati. Yasmiü gharadvàre và racchàya và gàme và ki¤ci na labhati, agàmasa¤¤aü katvà gantabbaü. Yattha ki¤ci labhati, taü pahàya gantuü na vaññati. Iminà ca bhikkhunà kàlataraü pavisitabbaü, evaü hi aphàsukaññhànaü pahàya a¤¤attha gantuü sakkhissati. #<[page 068]># %<68 II. Dhutanganiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Sace pan' assa vihàre dànaü dentà antaràmagge và àgacchantà manussà pattaü gahetvà piõóapàtaü denti vaññati. Iminà ca maggaü gacchantenàpi bhikkhàcàravelàyaü. sampattagàmaü anatikkamitvà caritabbam eva. Tattha alabhitvà và thokaü labhitvà và gàmapañipàñiyà caritabban ti idam assa vidhànaü. Pabhedato pana ayam pi tividho hoti. Tattha ukkaññho purato àhañabhikkham pi pacchato àhañabhikkham pi pañikkamanaü àharitvà diyyamànam pi na gaõhàti, sadvàre pana pattaü vissajjeti. Imasmiü hi dhutange Mahàkassapattherena sadiso nàma n' atthi, tassa pi pattavissaññhaññhànam eva pa¤¤àyati. Majjhimo purato và pacchato và àhañam pi pañikkamanaü àhañam pi gaõhàti, sadvàre pi pattaü vissajjeti, na pana bhikkhaü àgamayamàno nisãdati. Evaü so ukkaññhapiõóapàtikassa anulometi. Muduko taü divasaü nisãditvà àgameti. Imesaü pana tiõõam pi loluppacàre uppannamatte dhutangaü bhijjati. Ayam ettha bhedo. Ayaü pan' ànisaüso:- kulesu niccanavakatà, candåpamatà, kulamaccherappahànaü, samànànukampità, kulåpakàdãnavàbhàvo avhànànabhinandanà, abhihàrena anatthikatà, appicchatàdãnaü anulomavuttità ti. Candåpamo niccanavo kulesu amaccharã sabbasamànukampo kulåpakàdãnava-vippamutto hotãdha bhikkhu sapadànacàrã. Loluppacàra¤ ca pahàya tasmà, okkhittacakkhå yugamattadassã, àkankhamàno bhuvi sericàraü careyya dhãro sapadànacàran ti. Ayaü sapadànacàrikange samàdànavidhànappabhedabhedànisaüsavaõõanà. #<[page 069]># %< 5. Ekàsanikangaü 69>% 5. Ekàsanikangaü Ekàsanikangam pi: nànàsanabhojanaü pañikkhipàmi, ekàsanikangaü samàdiyàmã ti imesaü a¤¤ataravacanena samàdinnaü hoti. Tena pana ekàsanikena àsanasàlàyaü nisãdantena theràsane anisãditvà:- idaü mayhaü pàpuõissatãti patiråpaü àsanaü sallakkhetvà nisãditabbaü. Sac' assa vippakate bhojane àcariyo và upajjhàyo và àgacchati, uññhàya vattaü kàtuü vaññati. Tipiñaka-Cåëàbhayatthero pan' àha:- àsanaü và rakkheyya bhojanaü và, aya¤ ca vippakatabhojano, tasmà vattaü karotu, bhojanaü pana mà bhu¤jatåti idam assa vidhànaü. Pabhedato pana ayam pi tividho hoti. Tattha ukkaññho appaü và hotu bahu và, yamhi bhojane hatthaü otàreti, tato a¤¤aü gaõhituü na labhati. Sace pi manussà:- therena na ki¤ci bhuttan ti sappi-àdãni àharanti, bhesajjattham eva vaññanti, na àhàratthaü. Majjhimo yàva patte bhattaü na khãyati, tàva a¤¤aü gaõhituü labhati; ayaü hi bhojanapariyantiko nàma hoti. Muduko yàva àsanà na vuññhàti, tàva bhu¤jituü labhañi; so hi udakapariyantiko và hoti, yàva pattadhovanaü na gaõhàti, tàva bhu¤janato; àsanapariyantiko và, yàva na vuññhàti, tàva bhu¤janato. Imesaü pana tiõõam pi nànàsanabhojanaü bhuttakkhaõe dhutangaü bhijjati. Ayam ettha bhedo. Ayaü pan' ànisaüso:- appàbàdhatà, appàtankatà, lahuññhànaü, balaü, phàsuvihàro, anatirittapaccayà anàpatti, rasataõhà vinodanaü, appicchatàdãnaü anulomavuttità ti. Ekàsanabhojane rataü na yatiü bhojanapaccayà rujà, visahanti rase aloluppo pariyàpeti na kammam attano. Iti phàsuvihàrakàraõe sucisallekharatupasevite, janayetha visuddhamànaso ratim ekàsanabhojane, yatã ti. Ayaü ekàsanikange samàdànavidhànappabhedabhedànisaüsavaõõanà. #<[page 070]># %<70 II. Dhutanganiddeso>% 6. Pattapiõóikakangaü Pattapiõóikangam pi: dutiyabhàjanaü patikkhipàmi, pattapiõóikangaü samàdiyàmã ti imesaü a¤¤ataravacanena samàdinnaü hoti. Tena pana pattapiõóikena yàgupànakàle bhàjane ñhapetvà vya¤jane laddhe vya¤janaü và pañhamaü khàditabbaü, yàgu và pàtabbà. Sace pana yàgu yaü pakkhipati, påtimajjhakàdimhi vya¤jane pakkhitte, yàgupañikålà hoti, appañikålam eva ca katvà paribhu¤jituü vaññati; tasmà tathàråpaü vya¤janaü sandhàya idaü vuttaü. Yaü pana madhusakkaràdikaü appañikålaü hoti, taü pakkhipitabbaü. Gaõhantena ca pamàõayuttam eva gaõhitabbaü. âmakasàkaü hatthena gahetvà khàdituü vaññati. Tathà pana akatvà patte yeva pakkhipitabbaü, dutiyabhàjanassa pana pañikkhittattà a¤¤aü rukkhapaõõam pi na vaññatã ti idam assa vidhànaü. Pabhedato pana ayam pi tividho hoti. Tattha ukkaññhassa a¤¤atra ucchukhàdanakàlà kacavaram pi chaóóetuü na vaññati, odanapiõóamacchamaüsapåve pi bhinditvà khàdituü na vaññati. Majjhimassa ekena hatthena bhinditvà khàdituü vaññati. Hatthayogã nàm' esa. Muduko pana pattayogã nàma hoti. Tassa yaü sakkà hoti patte pakkhipituü, taü sabbaü hatthena và dantehi và bhinditvà khàdituü vaññati. Imesaü pana tiõõam pi dutiyabhàjanaü sàditakkhaõe dhutangaü bhijjati. Ayam ettha bhedo. Ayaü pan' ànisaüso:- nànàrasataõhàvinodanaü, atricchatàya pahànaü, àhàre payojanamattadassità, thàlakàdiharaõakhedàbhàvo, avikkhittabhojità, appicchatàdãnaü anulomavuttità ti. Nànàbhàjanavikkhepaü hitvà okkhittalocana, khaõanto viya målàni rasataõhàya subbato. Saråpaü viya santuññhiü, dhàrayanto sumànaso; paribhu¤jeyya àhàraü ko a¤¤o pattapiõóiko ti? Ayaü pattapiõóikange samàdànavidhànappabhedabhedànisaüsavaõõanà. #<[page 071]># %< 7. Khalupacchàbhattikangaü 71>% 7. Khalupacchàbhattikangaü Khalupacchàbhattikangam pi: atirittabhojanaü pañikkhipàmi, khalupacchàbhattikangaü samàdiyàmã ti imesaü a¤¤ataravacanena samàdinnaü hoti. Tena pana khalupacchàbhattikena pavàretvà puna bhojanaü kappiyaü kàretvà na bhu¤jitabbaü. Idam assa vidhànaü. Pabhedato pana ayam pi tividho hoti. Tattha ukkaññho yasmà pañhamapiõóe pavàraõà nàma n' atthi, tasmiü pana ajjhohariyamàne a¤¤aü pañikkhipato hoti, tasmà evaü pavàrito pañhamapiõóaü ajjhoharitvà dutiyapiõóaü na bhu¤jati. Majjhimo yasmiü bhojane pavàrito, tad eva bhu¤jati. Muduko pana yàva àsanà na vuññhàti tàva bhu¤jati. Imesaü pana tiõõam pi pavàritànaü kappiyaü kàràpetvà bhuttakkhaõe dhutangaü bhijjati. Ayam ettha bhedo. Ayaü pan' ànisaüso:- anatirittabhojanàpattiyà dårãbhàvo, odarikattàbhàvo, niràmisasannidhità, puna pariyesanàya abhàvo, appicchatàdãnaü anulomavuttità ti. Pariyesanàya khedaü na yàti, na karoti sannidhiü dhãro, odarikattaü pajahati khalupacchàbhattiko yogã. Tasmà sugatappasatthaü santosaguõàdi-vuóóhisa¤jananaü, dose vidhunitukàmo bhajeyya yogã dhutangam idan ti. Ayaü khalupacchàbhattikange samàdànavidhànappabhedabhedànisaüsavaõõanà. 8. âra¤¤ikangaü âra¤¤ikangam pi: gàmantasenàsanaü pañikkhipàmi, ara¤¤ikangaü samàdiyàmã ti imesaü a¤¤ataravacanena samàdinnaü hoti. Tena pana àra¤¤ikena gàmantasenàsanaü pahàya ara¤¤e aruõaü uññhàpetabbaü. Tattha saddhiü upacàrena gàmo yeva gàmantasenàsanaü. Gàmo nàma yo koci ekakuñiko và anekakuñiko và parikkhitto và aparikkhitto và samanusso và amanusso và antamaso atirekacàtumàsaniviññho yo koci sattho pi. #<[page 072]># %<72 II. Dhutanganiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Gàmåpacàro nàma parikkhittassa gàmassa, sace Anuràdhapurass' eva dve indakhãlà honti, abbhantar' ime indakhãle thitassa [thàma] majjhimassa purisassa leóóupàto. Tassa lakkhaõaü yathà taruõamanussà attano balaü dassentà bàhaü pasàretvà leóóuü khipanti, evaü khittassa leóóussa patanaññhànabbhantaran ti Vinayadharà; Suttantikà pana kàkanivàraõaniyàmena khittassà ti vadanti. Aparikkhittagàme yaü sabbapaccantimassa gharassa dvàre ñhito màtugàmo bhàjanena udakaü chaóóeti tassa patanaññhànaü gharåpacàro. Tato vuttanayena eko laóóupàto gàmo, dutiyogàmåpacàro. Ara¤¤aü pana, Vinayapariyàyena tàva: ñhapetvà gàma¤ ca gàmåpacàra¤ ca, sabbam etaü ara¤¤an ti vuttaü; Abhidhammapariyàyena nikkhamitvà bahi indakhãlà sabbam etaü ara¤¤an ti vuttaü. Imasmiü pana, Suttantikapariyàyena ara¤¤akaü nàma senàsanaü pa¤cadhanusatikaü pacchiman ti idaü lakkhaõaü, taü àropitena àcariyadhanunà parikkhittassa gàmassa indakhãlato, aparikkhittassa pañhamaleóóupàtato paññhàya yàva vihàraparikkhepà minitvà va vatthapetabbaü. Sace pana vihàro aparikkhitto hoti, yaü sabbapañhamaü senàsanaü và bhattasàlà và dhuvasannipàtaññhànaü và bodhi và cetiyaü và dåre ce pi senàsanato hoti, taü paricchedaü katvà minitabban ti Vinayatthakathàsu vuttaü. Majjhimatthakathàyaü pana vihàrassà pi gàmass' eva upacàraü nãharitvà ubhinnaü leóóupàtànaü antarà minitabban ti vuttaü: idam ettha pamàõaü. Sace pi àsanne gàmo hoti, vihàre ñhitehi mànussakànaü saddo suyyati, pabbatanadã-àdãhi pana antaritattà na sakkà ujuü gantuü; yo tassa pakatimaggo hoti, sace pi nàvàya sa¤caritabbo, tena maggena pa¤cadhanusatikaü gahetabbaü. Yo pana àsannagàmassa angasampàdanatthaü tato tato maggaü pidahati ayaü dhutangacoro hoti. Sace pana ara¤¤ikassa bhikkhuno upajjhàyo và àcariyo và gilàno hoti, tena ara¤¤e sappàyaü alabhantena gàmantasenàsanaü netvà upaññhàtabbo. #<[page 073]># %< 8. âra¤¤ikangaü 73>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Kàlass' eva pana nikkhamitvà angayuttaññhàne aruõaü uññhàpetabbaü. Sace aruõuññhànavelàyaü tesaü àbàdho vaóóhati, tesaü yeva kiccaü kàtabbaü, na dhutangasuddhikena bhavitabban ti idam assa vidhànaü. Pabhedato pana ayam pi tividho hoti. Tattha ukkaññhena sabbakàlaü ara¤¤e aruõaü uññhàpetabbaü. Majjhimo cattàro vassike màse gàmante vasituü labhati; muduko hemantike pi. Imesaü pana tiõõam pi yathà paricchinne kàle ara¤¤ato àgantvà gàmantasenàsane dhamma[savana]ü suõantànaü aruõe uññhite pi dhutangaü na bhijjati. Sutvà gacchantànaü antaràmagge uññhite pi na bhijjati. Sace pana uññhite pi dhammakathike: muhuttaü nipajjitvà gamissàmàti niddàyantànaü aruõaü uññhahati, attano và ruciyà gàmantasenàsane aruõaü uññhàpenti, dhutangaü bhijjatã ti ayam ettha bhedo. Ayaü pan' ànisaüso:- àra¤¤iko bhikkhu ara¤¤asa¤¤am manasikaronto bhabbo aladdhaü và samàdhiü pañiladdhuü, laddhaü và rakkhituü, satthà pi 'ssa attamano hoti. Yath'àha:- tenà 'haü, Nàgita, tassa bhikkhuno attamano homi ara¤¤avihàrenà ti. Pantasenàsanavàsino c' assa asappàyaråpàdayo cittaü na vikkhipanti, vigatasantàso hoti, jãvitanikantiü jahàti, pavivekasukharasaü assàdeti, paüsukålikàdibhàvo pi c' assa patiråpo hotã ti. Pavivitto asaüsaññho pantasenàsane rato, àràdhayanto nàthassa vanavàsena mànasaü. Eko ara¤¤e nivasaü yaü sukhaü labhate yati, rasaü tassa na vindanti api devà sa-indakà. Paüsukåla¤ ca eso va, kavacaü viya dhàrayaü, ara¤¤asangàmagato avasesadhutà yudho. Samattho na cirass' eva jetuü Màraü sa-vàhanaü, tasmà ara¤¤avàsamhi ratiü kayiràtha paõóito ti. Ayam àra¤¤ikange samàdànavidhànappabhedabhedànisaüsavaõõanà. #<[page 074]># %<74 II. Dhutanganiddeso>% 9. Rukkhamålikangaü (9) Rukkhamålikangam pi: channaü pañikkhipàmi, rukkhamålikangaü samàdiyàmã ti imesaü a¤¤ataravacanena samàdinnaü hoti. Tena pana rukkhamålikena sãmantarikarukkhaü cetiyarukkhaü niyyàsarukkhaü phalarukkhaü vaggulirukkhaü susirarukkhaü vihàramajjhe ñhitarukkhan ti ime rukkhe vivajjetvà vihàrapaccante ñhitarukkho gahetabbo ti idam assa vidhànaü. Pabhedato pana ayam pi tividho hoti. Tattha ukkaññho yathàrucitaü rukkhaü gahetvà pañijaggàpetuü na labhati. Pàdena paõõa [ka] sañaü apanetvà vasitabbaü. Majjhimo taü ñhànaü sampattehi yeva [pañi] jaggàpetuü labhati. Mudukena àràmikasamaõuddese pakkositvà sodhàpetvà samaü kàràpetvà vàlikaü okiràpetvà pàkàraparikkhepaü kàràpetvà dvàraü yojàpetvà vasitabbaü. Mahàdivase pana rukkhamålikena tattha anisãditvà a¤¤attha pañicchanne ñhàne nisãditabbaü. Imesaü pana tiõõam pi channe vàsaü kappitakkhaõe dhutangaü bhijjati, jànitvà channe aruõaü uññhàpitamatte ti Anguttarabhàõakà. Ayam ettha bhedo. Ayaü pan' ànisaüso:- rukkhamålasenàsanaü nissàya pabbajjà ti vacanato nissayànuråpapañipattisabbhàvo: appàni c' eva sulabhàni ca tàni ca anavajjànã ti Bhagavatà saüvaõõitapaccayatà, abhiõhaü tarupaõõavikàradassanena aniccasa¤¤àsamuññhàpanatà, senàsanamaccherakammàràmatànaü abhàvo, devatàhi sahavàsità, appicchatàdãnaü anulomavuttità ti. Vaõõito Buddhaseññhena nissayo ti ca bhàsito, nivàso pavivittassa rukkhamålasamo kuto? âvàsamacchera hare devatà paripàlite. pavivitte vasanto hi rukkhamålamhi subbato. #<[page 075]># %< 10. Abbhokàsikangaü 75>% Abhirattàni nãlàni paõóåni patitàni ca passanto tarupaõõàni niccasa¤¤aü panådati. Tasmà hi Buddhadàyajjaü bhàvanàbhiratàlayaü, vivittaü nàtima¤¤eyya rukkhamålaü vicakkhaõo ti. Ayaü rukkhamålikange samàdànavidhànappabhedabhedàni- saüsavaõõanà. 10. Abbhokàsikangaü Abbhokàsikangam pi: channa¤ ca rukkhamåla¤ ca pañipakkhipàmi; abbhokàsikangaü samàdiyàmã ti imesaü a¤¤ataravacanena samàdinnaü hoti. Tassa pana abbhokàsikassa dhammasavanàya và uposathatthàya và uposathàgàraü pavisituü vaññati. Sace paviññhassa devo vassati, [deve] vassamàne anikkhamitvà vassåparame nikkhamitabbaü; bhojanasàlaü và aggisàlaü và pavisitvà vattaü kàtuü, bhojanasàlàyaü there bhikkhå bhattena àpucchituü, uddisantena và uddisàpentena và channaü pavisituü, bahi dunnikkhittàni ma¤capãñhàdãni anto pavesetu¤ ca vaññati. Sace maggaü gacchantena vuóóhatarànaü parikkhàro gahito hoti, deve vassante maggamajjhe ñhitaü sàlaü pavisituü vaññati. Sace na ki¤ci gahitaü hoti: sàlàyaü ñhassàmã ti vegena gantuü na vaññati. Pakatigatiyà gantvà paviññhena pana yàva vassåparamà ñhatvà gantabban ti idam assa vidhànaü. Rukkhamålikassà pi es' eva nayo. Pabhedato pana ayam pi tividho hoti. Tattha ukkaññhassa rukkhaü và pabbataü và gehaü và upanissàya vasituü na vaññati; abbhokàse yeva cãvarakuñiü katvà vasitabbaü. Majjhimassa rukkhapabbatagehàni upanissàya anto apavisitvà vasituü vaññati. Mudukassa acchannamamariyàdaü pab bhàram pi sàkhà maõóapo pi pãñhapaño pi khettarakkhakàdãhi chaóóità tatraññhakakuñikà pi vaññatãti. Imesaü pana tiõõam pi vàsatthàya channa¤ ca rukkhamåla¤ ca paviññhakkhaõe dhutangaü bhijjati, #<[page 076]># %<76 II. Dhutanganiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ jànitvà tattha aruõaü uññhapitamatte ti Anguttarabhàõakà. Ayam ettha bhedo. Ayaü pan' ànisaüso:- àvàsapaëibodhupacchedo, thãnamiddhapanådanaü, magà viya asangacàrino aniketà viharanti bhikkhavo ti pasaüsàya anuråpatà, nissangatà, càtuddisatà, appicchatàdãnaü anulomavuttità ti. Anagàriyabhàvassa anuråpe adullabhe, tàràmaõivitànam hi candadãpappabhàsite. Abbhokàse vasaü bhikkhu migabhåtena cetasà, thãnamiddhaü vinodetvà, bhàvanàràmataü sito. Pavivekarasassàdaü na cirass' eva vindati yasmà tasmà hi sappa¤¤o abbhokàse rato siyà ti. Ayam abbhokàsikange samàdàna-vidhànappabhedabhedànisaüsavaõõanà. 11. Sosànikangaü Sosànikangam pi: na susànaü pañikkhipàmi, sosànikangaü samàdiyàmã ti imesaü a¤¤ataravacanena samàdinnaü hoti. Tena pana sosànikena yaü manussà gàmaü nivesantà: idaü susànan ti vavatthapenti, na tattha vasitabbaü. Na hi matasarãre ajjhàpite taü susànaü nàma hoti; jhàpitakàlato pana paññhàya sace pi dvàdasavassàni chaóóitaü, taü susànam eva. Tasmiü pana vasantena cankamamaõóapàdãni kàretvà, ma¤capãñhaü pa¤¤àpetvà, pànãyaparibhojanãyaü upaññhàpetvà, dhammaü vàcentena na vasitabbaü. Garukaü hi idaü dhutangaü; tasmà uppannaparissaya-vighàtatthàya sanghattheraü và ràjayuttakaü và jànàpetvà, appamattena vasitabbaü. Cankamantena addhakkhikena àëàhanaü olokentena cankamitabbaü. #<[page 077]># %< 11. Sosànikangaü 77>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Susànaü gacchantenà pi mahàpathà ukkamma uppathamaggena gantabbaü. Divà yeva àrammaõaü vavatthapetabbaü; evaü hi 'ssa taü rattiü bhayànakaü na bhavissati; amanussà rattiü viravitvà viravitvà àhiõóantà pi na kenaci paharitabbà. Ekadivasam pi susànaü agantuü na vaññati. Majjhimayàmaü susàne khepetvà, pacchimayàme pañikkamituü vaññatãti Anguttarabhàõakà. Amanussànaü piyaü tilapiññhamàsabhattamajjhamaüsakhãratelaguëàdi-khajjabhojjaü na sevitabbaü. Kulagehaü na pavisitabban ti idam assa vidhànaü. Pabhedato pana ayam pi tividho hoti. Tattha ukkaññhena yattha dhuvaóàha-dhuvakuõapa-dhuvarodanàni atthi, tatth' eva vasitabbaü; majjhimassa tãsu ekasmim pi sati vaññati; mudukassa vuttanayena susànalakkhaõaü pattamatte vaññati. Imesaü pana tiõõam pi na susànamhi vàsakappanena dhutangaü bhijjati. Susànaü agatadivase ti Anguttarabhàõakà. Ayam ettha bhedo. Ayaü pan' ànisaüso:- maraõasatipañilàbho, appamàdavihàrità, asubhanimittàdhigamo, kàmaràgavinodanaü, abhiõhaü kàyasabhàvadassanaü, saüvegabahulatà, àrogyamadàdippahànaü, bhayabheravasahanatà, amanussànaü garubhàvanãyatà, appicchatàdãnaü anulomavuttità ti. Sosànikaü hi maraõànusatippabhàvà, niddàgatam pi na phusanti pamàdadosà, sampassato ca kuõapàni bahåni tassa, kàmànuràgavasagatam pi na hoti cittaü. Saüvegam eti vipulaü na madaü upeti, sammà atho ghañati nibbutim esamàno; sosànikangam iti nekaguõàvahattà, nibbànaninnahadayena nisevitabban ti. Ayaü sosànikange samàdànavidhànappabhedabhedànisaüsavaõõanà. #<[page 078]># %<78 II. Dhutanganiddeso>% 12. Yathàsanthatikangaü Yathàsanthatikangam pi: senàsanaloluppaü pañikkhipàmi, yathàsanthatikangaü samàdiyàmã ti imesaü a¤¤ataravacanena samàdinnaü hoti. Tena pana yathàsanthatikena yad assa senàsanaü idaü tuyhaü pàpuõàtãti gàhitaü hoti, ten' eva tuññhabbaü, na a¤¤o uññhàpetabbo:- idam assa vidhànaü. Pabhedato pana ayam pi tividho hoti. Tattha ukkaññho attano pattasenàsanaü dåre ti và accàsanne ti và amanussadighajàtikàdãhi upaddutan ti và uõhan ti và sãtalan ti và pucchituü na labhati; majjhimo pucchituü labhati, gantvà pana olokentuü na labhati; muduko gantvà oloketvà sa c' assa taü na ruccati, a¤¤aü gahetuü labhati. Imesaü pana tiõõam pi senàsanaloluppe uppannamatte dhutangaü bhijjatã ti ayam ettha bhedo. Ayaü pan' ànisaüso:- yaü laddhaü tena tuññhabban ti vuttovàdakaraõaü, sabrahmacàrãnaü hitesità, hãnapaõãtavikappapariccàgo, anurodhavirodhappahànaü, atricchatàya dvàrapidahanaü, appicchatàdãnaü anulomavuttità ti. Yaü laddhaü tena santuññho, yathàsanthutiko yati, nibbikappo sukhaü seti tiõasantharakesu pi. Na so rajjati seññhamhi, hãnaü laddhà na kuppati, Sabrahmacàrã navake hitena anukampati. Tasmà 'riyasatàciõõaü munipungavavaõõitaü, anuyu¤jetha medhàvã yathàsanthataràmatan ti. Ayaü yathàsanthatikange samàdàna-vidhànappabheda-bhedànisaüsavaõõanà. 13. Nesajjikangaü Nesajjikangam pi: seyyaü pañikkhipàmi, nesajjikangaü samàdiyàmã ti imesaü a¤¤ataravacanena samàdinnaü hoti. Tena pana nesajjikena rattiyà tãsu yàmesu ekaü yàmaü uññhàya cankamitabbaü, iriyàpathesu hi nipajjitum eva na vaññati. Idam assa vidhànaü. #<[page 079]># %< 13. Nesajjikangaü 79>% Pabhedato pana ayam pi tividho hoti. Tattha ukkaññhassa neva apassenaü, na dussapallatthikà, na àyogapañño vaññati. Majjhimassa imesu tãsu yaü-ki¤ci vaññati. Mudukassa apassenam pi dussapallatthikà pi àyogapañño pi bimbohanam pi pa¤cango pi sattango pi vaññati. Pa¤cango nàma piññhi apassayena saddhiü kato. Sattango nàma piññhi apassayena ca ubhato passesu apassayehi ca saddhiü kato. Taü kira Mãëhàbhayattherassa akaüsu; thero anàgàmã hutvà parinibbàyi. Imesaü pana tiõõam pi seyyaü kappitamatte dhutangaü bhijjati. Ayam ettha bhedo. Ayaü pan' ànisaüso:- seyyasukhaü passasukhaü middhasukhaü anuyutto viharatã ti vuttassa cetaso vinibandhassa upacchedanaü, sabbakammaññhànànuyogasappàyatà, pàsàdika-iriyàpathatà, viriyàrambhànukulatà, sammàpañipattiyà anubråhanan ti. âbhujitvàna pallankaü, paõidhàya ujuü tanuü, nisãdanto vikampeti, Màrassa hadayaü yati. Seyyasukhaü middhasukhaü hitvà àraddhavãriyo, nisajjàbhirato bhikkhu sobhayanto tapovanaü. Niràmisaü pãtisukhaü yasmà samadhigacchati, tasmà samanuyu¤jeyya dhãro nesajjikaü vatan ti. Ayaü nesajjikange samàdànavidhànappabhedabhedànisaüsa. vaõõanà. Dhutàdãnaü kusalattikato Idàni:- Kusalattikato c' eva dhutàdãnaü vibhàgato samàsavyàsato càpi vi¤¤àtabbo vinicchayo ti imissà gàthàyavasena vaõõanà hoti. Tattha kusalattikato ti sabbàn' eva hi dhutangàni sekhaputhujjanakhãõàsavànaü vasena siyà kusalani, siyà avyàkatàni, n' atthi dhutangaü akusalan ti. #<[page 080]># %<80 II. Dhutanganiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yo pana vadeyya:- pàpiccho icchàpakato àra¤¤ako hotã ti àdi vacanato akusalam pi dhutangan ti, so vattabbo:- na mayaü:- akusalacittena ara¤¤e na vasatã ti vadàma; yassa hi ara¤¤e nivàso, so àra¤¤ako, so ca pàpiccho và bhaveyya, appiccho và. Imàni pana tena tena samàdànena dhutakilesattà dhutassa bhikkhuno angàni, kilesadhunanato và dhutan ti laddhavohàraü ¤àõaü angam etesan ti dhutangàni. Athavà dhutàni ca tàni pañipakkhaniddhunanato angàni ca pañipattiyà ti pi dhutangànãti vuttaü; na ca akusalena koci dhuto nàma hoti, yass' etàni angàni bhaveyyaü; na ca akusalaü ki¤ci dhunàti yesaü taü angan ti katvà dhutangànãti vucceyyuü; nàpi akusalaü cãvaraloluppàdãni c' eva dhunàti pañipattiyà ca angaü hoti. Tasmà suvuttam idaü:- n' atthi akusalaü dhutangan ti. Yesam pi kusalattikavinimuttaü dhutangaü, tesaü atthato dhutangam eva n' atthi. Asantaü kassa dhunanato dhutangaü nàma bhavissati, dhutaguõe samàdàya vattatãti vacanavirodho pi ca nesaü àpajjati; tasmà taü na gahetabban ti. Ayaü tàva kusalattikato vaõõanà. Dhutàdãnaü vibhàgato ti (1) dhuto veditabbo, (2) dhutavàdo veditabbo, (3) dhutadhammà veditabbo, (4) dhutangàni veditabbàni, (5) kassa dhutangasevanà sappàyà ti veditabbaü. Tattha (1) dhuto ti dhutakileso và puggalo, kilesadhunano và dhammo. (2) Dhutavàdo ti ettha pana atthi dhuto na dhutavàdo, atthi na dhuto dhutavàdo, atthi neva dhuto na dhutavàdo, atthi dhuto c' eva dhutavàdo ca. Tattha yo dhutangena attano kilese dhuni, paraü pana dhutangena na ovadati nànusàsati, Bakkulatthero viya, ayaü dhuto na dhutavàdo. Yath' àha: --tayidaü àyasmà Bakkulo dhuto na dhutavàdo, ti. Yo pana na dhutangena attano kilese dhuni, #<[page 081]># %< Dhutàdãnaü vibhàgato 81>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ kevalaü a¤¤e dhutangena ovadati anusàsati, Upanandatthero viya, ayaü na dhuto, dhutavàdo. Yath' àha:- tayidaü àyasmà Upanando Sakyaputto na dhuto, dhutavàdo ti. Yo ubhayavipanno, Làëudàyã viya, ayaü neva dhuto na dhutavàdo. Yath' àha: -tayidaü àyasmà Làëudàyã neva dhuto, na dhutavàdo ti. Yo pana ubhayasampanno, Dhamma-Senàpati viya, ayaü dhuto c' eva dhutavàdo ca. Yath' àha:- tayidaü àyasmà Sàriputto dhuto c' eva dhutavàdo cà ti. (3) Dhutadhammà veditabbà ti appicchatà, santuññhità, sallekhatà, pavivekatà, idam-atthità ti ime dhutangacetanàya parivàrakà pa¤cadhammà appicchaü yeva nissàyà ti àdivacanato dhutadhammà nàma. Tattha appicchatà ca santuññhità ca alobhe anupatanti, sallekhatà ca pavivekatà ca dvãsu dhammesu anupatanti alobhe ca amohe ca, idam-atthità ¤àõam eva. Tattha alobhena pañikkhepavatthåsu lobhaü, amohena te sveva àdãnavapañicchàdakaü mohaü dhunàti. Alobhena ca anu¤¤àtànaü pañisevanamukhena pavattaü kàmasukhànuyogaü, amohena dhutangesu atisallekhamukhena pavattaü attakilamathànuyogaü dhunàti. Tasmà ime dhammà dhutadhammà ti veditabbà. (4) Dhutangàni veditabbànãti terasa dhutangàni veditabbàni: paüsukålikangaü . . . pe . . . nesajjikangan ti. Tàni atthato lakkhaõàdãhi ca vuttàn' eva. (5) Kassa dhutangasevanà sappàyà ti ràgacaritassa c' eva mohacaritassa ca. Kasmà? Dhutangasevanà hi dukkhàpañipadà c' eva sallekhavihàro ca. Dukkhàpañipada¤ ca nissàya ràgo våpasammati. Sallekhaü nissàya appamattassa moho pahãyati. âra¤¤ikanga-rukkhamålikangapañisevanà và ettha dosacaritassà pi sappàyà. Tattha hi 'ssa asaüghaññiyamànassa viharato doso pi våpasammatã ti. Ayaü dhutàdãnaü vibhàgato vaõõanà. #<[page 082]># %<82 II. Dhutanganiddeso>% Samàsa-vyàsato ti imàni pana dhutangàni samàsato tãõi sãsangàni, pa¤ca asambhinnangànã ti aññh' eva honti. Tattha sàpadànacàrikangaü, ekàsanikangaü, abbhokàsikangan ti imàni tãõi sãsangàni. Sàpadànacàrikangaü hi rakkhanto piõóapàtikangam pi rakkhissati, ekàsanikanga¤ ca rakkhato pattapiõóikanga-khalupacchàbhattikangàni pi surakkhanãyàni bhavissanti. Abbhokàsikangaü rakkhantassa kiü atthi rukkhamålikanga-yathàsanthatikangesu rakkhitabbaü nàma? Iti imàni tãõi sãsangàni. âra¤¤ikangaü, paüsukålikangaü, tecãvarikangaü, nesajjikangaü, sosànikangan ti imàni pa¤ca asambhinnangàni cà ti aññh' eva honti. Puna dve cãvarapatisaüyuttàni, pa¤ca piõóapàtapañisaüyuttàni, pa¤ca senàsanapañisaüyuttàni, ekaü viriyapañisaüyuttan ti evaü cattàro va honti. Tattha nesajjikangaü viriyapañisaüyuttaü, itaràni pàkañàn' eva. Puna sabbàn' eva nissayavasena dve honti, paccayanissitàni dvàdasa, viriyanissitaü ekan ti; sevitabbàsevitabbavasena pi dve yeva honti. Yassa hi dhutangaü sevantassa kammaññhànaü vaóóhati, tena sevitabbàni; yassa sevato hàyati, tena na sevitabbàni. Yassa pana sevato pi asevato pi vaóóhat' eva, na hàyati, tenàpi pacchimaü janataü anukampantena sevitabbàni. Yassàpi sevato pi asevato pi na vaóóhati, tenàpi sevitabbàni yeva àyatiü vàsanatthàyàti. Evaü sevitabbàsevitabbavasena duvidhàni pi sabbàn' eva cetanàvasena ekavidhàni honti. Ekam eva hi dhutangaü samàdànacetanà ti Aññhakathàyam pi vuttaü:- yà cetanà, taü dhutangan ti vadantã ti. Vyàsato pana bhikkhånaü terasa, bhikkhunãnaü aññha, sàmaõerànaü dvàdasa, sikkhamànasàmaõerãnaü satta, upàsaka-upasikànaü dve ti dvàcattàëãsa honti. Sace pana abbhokàse àra¤¤ikangasampannaü susànaü hoti, eko pi bhikkhu ekappahàrena sabbadhutangàni paribhu¤jituü sakkoti. Bhikkhunãnaü pana ara¤¤ikangaü khalupacchàbhattikanga¤ ca dve pi sikkhàpaden' eva pañikkhittàni. Abbhokàsikangaü, #<[page 083]># %< Dhutàdãnaü samàsa-vyàsato 83>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ rukkhamålikangaü, sosànikangan ti imàni tãõi dupparihàràni, bhikkhuniyàhi dutiyikaü vinà vasituü na vaññati. Evaråpe ca ñhàne samànacchandà dutiyikà dullabhà. Sace pi labheyya saüsaññhavihàrato na mucceyya. Evaü sati yass' atthàya dhutangaü seveyya, svev' assà attho na sampajjeyya. Evaü paribhu¤jituü asakkuneyyatàya pa¤ca hàpetvà bhikkhunãnaü aññh' eva hontãti veditabbàni. Yathà-vuttesu pana ñhapetvà tecãvarikangaü, sesàni dvàdasa sàmaõerànaü, satta sikkhamànasàmaõerãnaü veditabbàni. Upàsaka-upàsikànaü pana ekàsanikangaü, pattapiõóikangan ti imàni dve pañiråpàni c' eva sakkà ca paribhu¤jitun ti dve dhutangànãti. Evaü vyàsato dve cattàëãsa hontã ti. Ayaü samàsa-vyàsato-vaõõanà. Ettàvatà ca sãle patiññhàya naro sappa¤¤o ti imissà gàthàya sãlasamàdhipa¤¤àmukhena desite Visuddhi-Magge yehi appicchatà-santuññhitàdãhi guõehi vuttappakàrassa sãlassa vodànaü hoti, tesaü sampàdanatthaü samàdàtabbadhutangakathà bhàsità hoti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate Visuddhi-Magge Dhutanganiddeso nàma dutiyo paricchedo. #<[page 084]># %<84>% III TATIYO PARICCHEDO KAMMAòòHâNA-GAHAöA-NIDDESO Idàni yasmà evaü dhutangapariharaõasampàditehi appicchatàdãhi guõehi pariyodàte imasmiü sãle patiññhitena sãle patiññhàya naro sapa¤¤o cittaü panna¤ ca bhàvayan ti vacanato cittasãsena niddiññho samàdhi bhàvetabbo, so ca atisankhepadesitattà vi¤¤àtum pi tàva na sukaro, pageva bhàvetuü, tasmà tassa vitthàra¤ ca bhàvanànaya¤ ca dassetuü idaü pa¤hàkammaü hoti:- (1) Ko samàdhi? (2) Ken' aññhena samàdhi? (3) Kàn' assa lakkhaõa-rasa-paccupaññhàna-padaññhànàni? (4) Katividho samàdhi? (5) Ko c' assa sankileso? (6) Kiü vodànaü? (7) Kathaü bhàvetabbo? (8) Samàdhibhàvanàya ko ànisaüso ti? (1) Tatr' idaü vissajjanaü:- ko samàdhã ti? Samàdhi bahuvidho nànappakàrako. Taü sabbaü vibhàvayituü àrabhamànaü vissajjanaü adhippeta¤ c' eva atthaü na sàdheyya uttari¤ ca vikkhepàya saüvatteyya, tasmà idhàdhippetam eva sandhàya vadàma:- kusalacittekaggatà samàdhi. (2) Ken' aññhena samàdhã ti? Samàdhànaññhena samàdhi. Kim idaü samàdhànaü nàma? Ekàrammaõe cittacetasikànaü samaü sammà ca àdhànaü ñhapanan ti vuttaü hoti; tasmà yassa dhammassànubhàvena ekàrammaõe cittacetasikà samaü sammà ca avikkhipamànà avippakiõõà ca hutvà tiññhanti, #<[page 085]># %< 4. Katividho samàdhi 85>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ idaü samàdhànan ti veditabbaü. (3) Kàn' assa lakkhaõa-rasa-paccupaññhàna-padaññhànànã ti? Ettha pana avikkhepalakkhaõo samàdhi, vikkhepaviddhaüsana-raso, avikampana-paccupaññhàno, sukhino cittaü samàdhiyati ti vacanato pana sukham assa padaññhànaü. (4) Katividho samàdhã ti avikkhepalakkhaõena tàva ekavidho, upacàra-appanàvasena duvidho; tathà lokiyà-lokuttaravasena, sappãtikanippãtikavasena, sukhasahagata-upekkhàsahagatavasena ca. Tividho hãna-majjhima-paõãtavasena; tathà savitakka-savicàràdivasena, pãtisahagatàdivasena, paritta-mahaggatappamàõavasena ca. Catubbidho dukkhàpañipadà-dandhàbhi¤¤àdivasena; tathà paritta-parittàrammaõàdivasena, catujhànangavasena, hànabhàgiyàdivasena, kàmàvacaràdivasena, adhipativasena ca. Pa¤cavidho pa¤cakanaye pa¤cajhànangavasenàti. Tattha ekavidha-koññhàso uttànattho yeva. Duvidha-koññhàse: channaü anussatiññhànànaü maraõasatiyà, upasamànussatiyà, àhàre pañikålasa¤¤àya catudhàtuvavatthànassà ti imesaü vasena laddhacittekaggatà, yà ca appanà-samàdhãnaü pubbabhàge ekaggatà:- ayaü upacàrasamàdhi. Pañhamassa jhànassa parikammaü pañhamassa jhànassa anantarapaccayena paccayo ti àdi-vacanato pana yà parikammànantarà ekaggatà:- ayaü appanà-samàdhã ti evaü upacàrappanà vasena duvidho. Dutiyaduke tãsu bhåmãsu kusalacittekaggatà lokiyo samàdhi, ariyamaggasampayuttà ekaggatà lokuttaro samàdhã ti evaü lokiyalokuttaravasena duvidho. Tatiyaduke catukkanaye dvãsu pa¤cakanaye tãsu jhànesu ekaggatà sappãtiko samàdhi, avaseseu dvãsu jhànesu ekaggatà nippãtiko samàdhi; #<[page 086]># %<86 III. Kammaññhàna-gahaõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ upacàrasamàdhi pana siyà sappãtiko, siyà nippãtiko ti evaü sappãtika-nippãtikavasena duvidho. Catutthaduke catukkanaye tãsu pa¤cakanaye catåsu jhànesu ekaggatà sukhasahagato samàdhi; avasesasmiü upekkhàsahagato samàdhi, upacàrasamàdhi pana siyà sukhasahagato, siyà upekkhàsahagato ti evaü sukhasahagata-upekkhàsahagatavasena duvidho. Tikesu: pañhamattike pañiladdhamatto hãno, nàtisubhàvito majjhimo, subhàvito vasippatto paõãto ti evaü hãna-majjhima-paõãtavasena tividho. Dutiyattike pañhamajjhànasamàdhi saddhiü upacàrasamàdhinà savitakkasavicàro; pa¤cakanaye dutiyajjhànasamàdhi avitakka-vicàramatto. Yo hi vitakkamatte yeva àdãnavaü disvà, vicàre adisvà, kevalaü vitakkappahànamattaü àkankhamàno pañhamajjhànaü atikkamati; so avitakka-vicàramattaü samàdhiü pañilabhati. Taü sandhày' etaü vuttaü. Catukkanaye pana dutiyàdisu pa¤cakanaye tatiyàdisu tãsu jhànesu ekaggatà avitakkàvicàro samàdhã ti evaü savitakka-savicàràdivasena tividho. Tatiyattike catukkanaye àdito dvãsu pa¤cakanaye ca tãsu jhànesu ekaggatà pãtisahagato samàdhi. Te sveva tatiye ca catutthe ca jhàne ekaggatà sukhasahagato samàdhi, avasàne upekkhàsahagato. Upacàrasamàdhi pana pãtisukhasahagato và hoti upekkhàsahagato và ti evaü pãtisahagatàdivasena tividho. Catutthattike upacàrabhåmiyaü ekaggatà paritto samàdhi, rupàvacaràråpàvacarakusale ekaggatà mahaggato samàdhi, ariyamaggasampayuttà ekaggatà appamàõo samàdhã ti evaü paritta-mahaggatappamàõavasena tividho. Catukkesu: pañhamacatukke atthi samàdhi dukkhàpañipado dandhàbhi¤¤o, atthi dukkhàpañipado khippàbhi¤¤o, atthi sukhàpañipado dandhàbhi¤¤o, atthi sukhàpañipado khippàbhi¤¤o ti. Tattha pañhamasamannàhàrato paññhàya yàva tassa tassa jhànassa upacàraü uppajjati, tàva pavattà samàdhibhàvanà pañipadà ti vuccati. Upacàrato pana paññhàya yàva appanà, tàva pavattà pa¤¤à abhi¤¤à ti vuccati. Sà pan' esà pañipadà ekaccassa dukkhà hoti nãvaraõàdi-paccanãkadhammasamudàcàragahaõatàya kicchà; asukhàsevanà ti attho; #<[page 087]># %< 4. Katividho samàdhi 87>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ekaccassa tad-abhàvena sukhà. Abhi¤¤à pi ekaccassa dandhà hoti, mandà asãghappavatti; ekaccassa khippà, amandàsãghappavatti. Tattha yàni parato sappàyàsappàyàni ca paëibodhupacchedàdãni pubbakiccàni ca appanà-kosallàni ca vaõõayissàma. Tesu yo asappàyasevã hoti, tassa dukkhàpañipadà dandhà ca abhi¤¤à hoti, sappàyasevino sukhàpañipadà khippà ca abhi¤¤à. Yo pana pubbabhàge asappàyaü sevitvà, aparabhàge sappàyasevã hoti, pubbabhàge và sappàyaü sevitvà, aparabhàge asappàyasevã, tassa vomissakatà veditabbà. Tathà paëibodhupacchedàdikaü pubbakiccaü asampàdetvà bhàvanam anuyuttassa dukkhàpañipadà hoti, vipariyàyena sukhà. Appanà-kosallàni pana asampàdentassa dandhà abhi¤¤à hoti, sampàdentassa khippà. Api ca taõhà-avijjàvasena, samatha-vipassanàdhikàravasena càpi etàsaü pabhedo veditabbo. Taõhàbhibhåtassa hi dukkhàpadà hoti, anabhibhåtassa sukhà. Avijjàbhibhåtassa ca dandhàbhi¤¤à hoti, anabhibhåtassa khippà. Yo ca samathe akatàdhikàro, tassa dukkhàpañipadà hoti, katàdhikàrassa sukhà. Yo pana vipassanàya akatàdhikàro hoti, tassa dandhà abhi¤¤à hoti, katàdhikàrassa khippà. Kilesindriyavasena càpi etàsaü pabhedo veditabbo. Tibbakilesassa hi mudindriyassa dukkhàpañipadà hoti dandhà ca abhi¤¤à, tikkhindriyassa pana khippà abhi¤¤à. Mandakilesassa ca mudindriyassa sukhà pañipadà hoti dandhà ca abhi¤¤à, tikkhindriyassa pana khippà abhi¤¤à ti. Iti imàsu pañipadà-abhi¤¤àsu yo puggalo dukkhàya pañipadàya dandhàya ca abhi¤¤àya samàdhiü pàpuõàti, tassa so samàdhi dukkhàpañipado dandhàbhi¤¤o ti vuccati. Esa nayo sesattaye pã ti evaü dukkhàpañipadàdandhàbhi¤¤àdivasena catubbidho. Dutiyacatukke atthi samàdhi paritto parittàrammaõo, atthi paritto appamàõàrammaõo, atthi appamàõo parittàrammaõo, atthi appamàõo appamàõàrammaõo ti. Tattha yo samàdhi appaguõo upari jhànassa paccayo bhavituü na sakkoti, ayaü paritto. #<[page 088]># %<88 III. Kammaññhàna-gahaõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yo pana avaóóhite àrammaõe pavatto, ayam parittàrammaõo. Yo paguõo subhàvito upari jhànassa paccayo bhavituü sakkoti, ayaü appamàõo. Yo ca vaóóhite àrammaõe pavatto, ayaü appamàõàrammaõo. Vuttalakkhaõavomissatàya pana vomissakanayo veditabbo. Evaü paritta-parittàrammaõàdivasena catubbidho. Tatiyacatukke vikkhambhitanãvaraõànaü vitakka-vicàrapãti-sukhasamàdhãnaü vasena pa¤cangikaü pañhamaü jhànaü, tato våpasantavitakkavicàraü tivangikaü dutiyaü, tato virattappãtikaü duvangikaü tatiyaü, tato pahãnasukhaupekkhàvedanà-sahitassa samàdhino vasena duvangikaü catutthaü:- iti imesaü catunnaü jhànànaü angabhåtà cattàro samàdhã honti. Evaü catujhànangavasena catubbidho. Catutthacatukke: atthi samàdhi hànabhàgiyo, atthi ñhitibhàgiyo, atthi visesabhàgiyo, atthi nibbedhabhàgiyo. Tattha paccanãkasamudàcàravasena hànabhàgiyatà, tad-anudhammatàya satiyà saõñhànavasena ñhitibhàgiyatà, upari visesàdhigamavasena visesabhàgiyatà, nibbidàsahagatasa¤¤àmanasikàra-samudàcàravasena nibbedhabhàgiyatà ca veditabbà. Yath' àha: pañhamassa jhànassa làbhiü kàmasahagatà sa¤¤à manasikàrà-samudàcaranti hànabhàginã pa¤¤à. Tad-anudhammatà-sati santiññhati ñhitibhàginã pa¤¤à. Avitakkasahagatà sa¤¤à manasikàrà samudàcaranti visesabhàginã pa¤¤à. Nibbidàsahagatà sa¤¤à manasikàrà samudàcaranti viràgupasaühitàni nibbedhabhàginãpa¤¤à ti. Tàya pana pa¤¤àya sampayuttà samàdhã pi cattàro hontãti. Evaü hànabhàgiyàdivasena catubbidho. Pa¤camacatukke kàmàvacaro samàdhi, råpàvacaro samàdhi, aråpàvacaro samàdhi, apariyàpanno samàdhã ti evaü cattàro samàdhã. Tattha sabbàpi upacàrekaggatà kàmàvacaro samàdhi. Tathà råpàvacaràdi kusalacitt' ekaggatà itare tayo ti evaü kàmàvacaràdivasena catubbidho. Chaññhacatukke:- chandaü ce bhikkhu adhipatiü karitvà labhati samàdhiü, labhati cittassa ekaggataü:- #<[page 089]># %< 7. Kathaü bhàvetabbo 89>% ayaü vuccati chandasamàdhi . . . Viriyaü ce bhikkhu . . . pe... cittaü ce bhikkhu ...pe... vãmaüsaü ce bhikkhu adhipatiü karitvà labhati samàdhiü, labhati cittassa ekaggataü:- ayaü vuccati vãmaüsàsamàdhã ti evaü adhipativasena catubbidho. Pa¤cake yaü catukkabhede vuttaü dutiyaü jhànaü, taü vitakkamattàtikkamena dutiyaü; vitakkavicàràtikkamena tatiyan ti evaü dvidhà bhinditvà pa¤ca jhànàni veditabbàni. Tesaü angabhåtà ca pa¤ca-samàdhã ti evaü pa¤cajhànangavasena pa¤cavidhatà veditabbà. (5) Ko c' assa sankileso? (6) Kiü vodànan ti ettha pana vissajjanaü Vibhange vuttam eva. Vuttaü hi tattha sankilesan ti hànabhàgiyo dhammo. Vodànan ti visesabhàgiyo dhammo ti. Tattha pañhamassa jhànassa làbhiü kàmasahagatà sa¤¤à manasikàrà samudàcaranti hànabhàginã pa¤¤à ti iminà nayena hànabhàgiyo dhammo veditabbo. Avitakkasahagatà sa¤¤à manasikàrà samudàcaranti visesabhàginã pa¤¤à ti iminà nayena visesabhàgiyo dhammo veditabbo. 7. Kathaü bhàvetabbo ti ettha pana yo tàva ayaü lokiyalokuttara-vasena duvidho ti àdisu ariyamaggasampayutto samàdhi vutto, tassa bhàvanànayo pa¤¤àbhàvanànayen' eva sangahãto. Pa¤¤àya hi bhàvitàya so bhàvito hoti, tasmà taü sandhàya evaü bhàvetabbo ti na ki¤ci visuü vadàma. Yo panàyaü lokiyo, so vuttanayena sãlàni visodhetvà, suparisuddhe sãle patiññhitena, yvàssa dasasu paëibodhesu paëibodho atthi, taü upacchinditvà, kammaññhanadàyakaü kalyàõamittaü upasankamitvà, attano cariyànukulaü cattàëãsàya kammaññhànesu a¤¤ataraü kammaññhànaü gahetvà, samàdhibhàvanàya ananuråpaü vihàraü pahàya, anuråpe vihàre viharantena khuddakapaëibodhupacchedaü katvà, sabbaü bhàvanàvidhànaü aparihàpentena bhàvetabbo ti. Ayam ettha sankhepo. Ayaü pana vitthàro:- yaü tàva vuttaü yvàssa dasasu paëibodhesu paëibodho atthi, taü upacchinditvà ti ettha:- #<[page 090]># %<90 III. Kammaññhàna-gahaõa-niddeso>% âvàso ca kulaü làbho, gaõo kamma¤ ca pa¤camaü; addhànaü, ¤àti, àbàdho, gantho, iddhã ti te dasà ti ime dasa paëibodhà nàma. Tattha àvàso yeva àvàsapaëibodho. Esa nayo kulàdãsu. Tattha (i.) àvàso ti eko pi ovarako vuccati, ekam pi pariveõaü, sakalo pi sanghàràmo. Svàyaü na sabbass' eva paëibodho hoti. Yo pan' ettha navakammàdisu ussukkaü và àpajjati, bahubhaõóasannicayo và hoti, yena kenaci và õena apekkhavà pañibaddhacitto, tass' eva paëibodho hoti, na itarassa. Tatridaü vatthu:- dve kira kulaputtà Anuràdhapurà nikkhamitvà anupubbena Thåpàràme pabbajiüsu. Tesu eko dve màtikà paguõà katvà pa¤cavassiko hutvà pavàretvà Pàcãnakhaõóaràjiü nàma gato, eko tatth' eva vasati. Pàcãnakhaõóaràjiü gato tattha ciraü vasitvà, thero hutvà, cintesi: pañisallànasàruppam idaü ñhànaü, handa naü sahàyakassàpi àrocemã ti. Tato nikkhamitvà anupubbena Thåpàràmaü pàvisi. Pavisantaü yeva naü disvà samànavassikatthero paccuggantvà pattacãvaraü pañiggahetvà vattaü akàsi. âgantukatthero senàsanaü pavisitvà cintesi: idàni me sahàyo sappiü và phàõitaü và pànakaü và pesissati, ayaü hi imasmiü nagare ciraü nivàsã ti. So rattiü aladdhà pàto cintesi: idàni upaññhàkehi gahitaü yàgukhajjakaü pesissatã ti. Tam pi adisvà: pahiõantà n' atthi, paviññhassa ma¤¤e dassatãti pàto va tena saddhiü gàmaü pàvisi. Te dve ekaü vãthiü caritvà uëunkamattaü yàguü labhitvà àsanasàlàyaü nisãditvà piviüsu. Tato àgantuko cintesi: nibaddhayàgu ma¤¤e n' atthi, bhattakàle idàni manussà paõãtaü bhattaü dassantã ti. Tato bhattakàle pi piõóàya caritvà laddham eva bhu¤jitvà àha: kiü, bhante, sabbakàlaü evaü yàpethà ti? âm', àvuso ti. Bhante, Pàcãnakhaõóaràji phàsukà, tattha gacchàmà ti. Thero nagarato dakkhiõadvàrena nikkhamaõto Kumbhakàragàmamaggaü pañipajji. #<[page 091]># %< Dasa paëibodhà 91>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Itaro àha: kiü pana, bhante, imaü maggaü pañipannatthà ti? Nanu tvaü, àvuso, Pàcãnakhaõóaràjiyà vaõõaü abhàsã ti. Kiü pana, bhante, tumhàkaü ettakaü kàlaü vasitaññhàne na koci atirekaparikkhàro atthã ti. âm', àvuso, ma¤capãñhaü sanghikaü, taü pañisàmitam eva; a¤¤aü ki¤ci n' atthã ti. Mayhaü pana, bhante, kattaradaõóo telanàëi upàhanatthavikà ca tatth' evà ti. Tayà, àvuso, ekadivasaü vasitvà ettakaü ñhapitan ti. âma, bhante ti. So pasannacitto theraü vanditvà:- tumhàdisànaü, bhante, sabbattha ara¤¤avàso yeva. Thåpàràmo catunnaü Buddhànaü dhàtunidhànaññhànaü, Lohapàsàde sappàyaü dhammasavanaü, Mahàcetiyadassanaü theradassana¤ ca labbhati, Buddhakàlo viya pavattati. Idh' eva tumhe vasathà ti dutiyadivase pattacãvaraü gahetvà sayam eva agamàsã ti ãdisassa àvàso na paëibodho hoti. (ii.) Kulan ti ¤àtikulaü và upaññhàkakulaü và. Ekaccassa hi upaññhàkakulam pi sukhite sukhito ti àdinà nayena saüsaññhaviharato paëibodho hoti, so kulamànussakehi vinà dhammasavanàya sàmantavihàram pi na gacchati. Ekaccassa màtàpitaro pi paëibodhà na honti, Koraõóakavihàravàsittherassa bhàgineyyadaharabhikkhuno viya. So kira uddesatthaü Rohaõaü agamàsi. Therabhàginã pi upàsikà sadà theraü tassa pavattiü pucchati. Thero: ekadivasaü daharaü ànessàmãti Rohaõàbhimukho pàyàsi. Daharo pi:- ciram idha me vutthaü upajjhàyaü dàni passitvà upàsikàya ca pavattiü ¤atvà àgamissàmã ti Rohaõato nikkhami. Te ubho pi Gangàtãre samàgacchiüsu. So a¤¤atarasmiü rukkhamåle therassa vattaü katvà: kuhiü yàsã ti? pucchito tam atthaü àrocesi. Thero: suññhu te kataü; upàsikà pi sadà pucchati: aham pi etad-attham eva àgato; gaccha tvaü, ahaü pana idh' eva imaü vassaü vasissàmã ti taü uyyojesi. #<[page 092]># %<92 III. Kammaññhàna-gahaõa-niddeso>% So vassåpanàyikadivase yeva taü vihàraü patto. Senàsanam pi 'ssa pitarà kàritam eva pattaü. Ath' assa pità dutiyadivase àgantvà: kassa, bhante, amhàkaü senàsanaü pattan ti pucchanto: àgantukassa daharassà ti sutvà taü upasankamitvà vanditvà àha: bhante, amhàkaü senàsane vassaü upagatassa vattaü atthã ti. Kiü, upàsakà ti? Temàsaü amhàkaü yeva ghare bhikkhaü gahetvà pavàretvà gamanakàle àpucchitabban ti. So tuõhãbhàve na adhivàsesi. Upàsako pi gharaü gantvà: amhàkaü àvàse eko àgantuko ayyo upagato sakkaccaü upaññhàtabbo ti àha. Upàsikà: sàdhå ti sampañicchitvà paõãtaü khàdanãyaü bhojanãyaü pañiyàdesi. Daharo pi bhattakàle ¤àtigharaü agamàsi; na naü koci sa¤jàni. So temàsam pi tattha piõóapàtaü paribhu¤jitvà, vassaü vuttho: ahaü gacchàmã ti àpucchi. Ath' assa ¤àtakà: sve, bhante, gacchissathà ti dutiyadivase ghare yeva bhojetvà telanàëiü påretvà ekaü guëapiõóaü navahattha¤ ca sàñakaü datvà: gacchatha, bhante ti àhaüsu. So anumodanaü katvà Rohaõàbhimukho pàyàsi. Upajjhàyo pi 'ssa pavàretvà pañipathaü àgacchanto pubbe diññhaññhàne yeva taü addasa. So a¤¤atarasmiü rukkhamåle therassa vattaü akàsi. Atha naü thero pucchi: kiü, bhadramukha! diññhà te upàsikà ti? So: àma, bhante ti sabbaü pavattiü àrocetvà, tena telena therassa pàde makkhetvà guëena pànakaü katvà pàyetvà tam pi sàñakaü therass' eva datvà theraü vanditvà: mayhaü, bhante, Rohaõaü yeva sappàyan ti agamàsi. Thero pi vihàraü àgantvà dutiyadivase Koraõóakagàmaü pàvisi. Upàsikà pi: mayhaü bhàtà mama puttaü gahetvà, idàni àgacchissatã ti sadà maggaü olokayamànà va tiññhati. Sà taü ekakam eva àgacchantaü disvà: mato me ma¤¤e putto! ayaü thero ekako va àgacchatã ti therassa pàdamåle nipatitvà paridevamànà rodi. Thero: nanu daharo appicchatàya attànaü ajànàpetvà va gato ti taü samassàsetvà sabbaü pavattiü àrocetvà pattatthavikato taü sàñakaü nãharitvà dassesi. #<[page 093]># %< Dasa paëibodhà 93>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Upàsikà pasãditvà puttena gatadisàbhimukhà urena nipajjitvà namassamànà àha: mayhaü puttasadisaü vata ma¤¤e bhikkhuü kàyasakkhiü katvà Bhagavà Rathavinãtapañipadaü Nàëakapañipadaü Tuvañakapañipadaü Catupaccayasantosa-Bhàvanàràmatàdãpakaü. Mahà-ariyavaüsapañipada¤ ca desesi. Vijàtamàtuyà nàma gehe temàsaü bhu¤jamàno pi: ahaü putto, tvaü màtà ti na vakkhati! Aho! acchariyamanusso ti. Evaråpassa màtàpitaro pi paëibodhà na honti, pag' eva a¤¤aü upaññhàkakulan ti. (iii.) Làbho ti cattàro paccayà. Te kathaü paëibodhà honti? Pu¤¤avantassa hi bhikkhuno gatagataññhàne manussà mahàparivàre paccaye denti. So tesaü anumodento, dhammaü desento, samaõadhammaü kàtuü na okàsaü labhati. Aruõuggamanato yàva pañhamayàmo, tàva manussasaüsaggo na upacchijjati. Puna balavapaccåse yeva bàhulikapiõóapàtikà àgantvà: bhante, asuko upàsako upàsikà amacco amaccadhãtà tumhàkaü dassanakàmà ti vadanti. So: gaõha, àvuso, pattacãvaran ti gamanasajjo va hotã ti niccavyàvaño, tass' eva te paccayà paëibodhà honti. Tena gaõaü pahàya, yattha naü na jànanti, tattha ekakena caritabbaü. Evaü so paëibodho upacchijjatã ti. (iv.) Gaõo ti Suttantikagaõo và âbhidhammikagaõo và, yo tassa uddesaü và paripucchaü và dento samaõadhammassa okàsaü na labhati, tass' eva gaõo paëibodho hoti; tena so evaü upacchinditabbo. Sace tesaü bhikkhånaü bahuü gahitaü hoti, appaü avasiññhaü, taü niññhapetvà ara¤¤aü pavisitabbaü. Sace appaü gahitaü, bahuü avasiññhaü, yojanato paraü agantvà antoyojanaparicchede a¤¤aü gaõavàcakaü upasankamitvà: #<[page 094]># %<94 III. Kammaññhàna-gahaõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ime àyasmà uddesàdãhi sangaõhatå ti vattabbaü. Evam pi alabhamànena: mayhaü, àvuso, ekaü kiccaü atthi; tumhe yathà-phàsukaññhànàni gacchathà ti gaõaü pahàya attano kammaü kàtabban ti. (v.) Kamman ti navakammaü. Taü karontena vaóóhakã àdãhi laddhàladdhaü jànitabbaü, katakate ussukkaü àpajjitabban ti sabbadà paëibodho hoti. So pi evaü upacchinditabbo: sace appaü avasiññhaü hoti, niññhapetabbaü. Sace bahuü sanghikaü ce navakammaü, sanghassa và sanghabhàrahàrakabhikkhånaü và niyyàdetabbaü; attano santakaü ce, attano bhàrahàrakànaü niyyàdetabbaü. Tàdise alabhantena sanghassa pariccajitvà gantabban ti. (vi.) Addhànan ti maggagamanaü. Yassa hi katthaci pabbajjàpekkho và hoti, paccayajàtaü và ki¤ci laddhabbaü hoti, sace taü alabhanto na sakkoti adhivàsetuü, ara¤¤aü pavisitvà samaõadhammaü karontassa pi gamikacittaü nàma duppañivinodanãyaü hoti, tasmà gantvà taü kiccaü tãretvà va samaõadhamme ussukkaü kàtabban ti. (vii.) ¥àtã ti vihàre àcariyupajjhàya-saddhivihàrika-antevàsikasamànupajjhàyaka-samànàcariyakà, ghare màtà pità bhàtà ti evam àdikà, te gilànà imassa paëibodhà honti, tasmà so paëibodho upaññhahitvà tesaü pàkatikakaraõena upacchinditabbo. Tattha upajjhàyo tàva gilàno, sace lahuü na vuññhàti, yàvajãvam pi pañijaggitabbo. Tathà pabbajjàcariyo, upasampadàcariyo, saddhivihàriko, upasampàditapabbàjita-antevàsika-samànupajjhàyakà ca. Nissayàcariyauddesàcariya-nissayantevàsika-uddesantevàsika-samànàcariyakà pana yàva nissaya-uddesà anupacchinnà tàva pañijaggitabbà. Pahontena tato uddhaü pañijaggitabbà eva. Màtàpitåsu upajjhàye viya pañipajjitabbaü. Sace pi hi te rajje ñhità honti. puttato ca upaññhànaü paccàsiüsanti, kàtabbam eva. #<[page 095]># %< Dasa paëibodhà 95>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Atha tesaü bhesajjaü n' atthi, attano santakaü dàtabbaü. Asati bhikkhàcariyàya pariyesitvà pi dàtabbam eva. Bhàtubhàginãnaü pana tesaü santakam eva yojetvà dàtabbaü. Sace n' atthi, attano santakaü tàvakàlikaü datvà, pacchà labhantena gaõhitabbaü, alabhantena na codetabbà. A¤¤àtakassa bhaginiyà sàmikassa bhesajjaü neva kàtuü na dàtuü vaññati: tuyhaü sàmikassa dehã ti vatvà pana bhàginiyà dàtabbaü. Bhàtujàyàya pi es' eva nayo. Tesaü pana puttà imassa ¤àtakà yevà ti tesaü kàtuü vaññatã ti. (viii.) âbàdho ti yo koci rogo, so bàdhayamàno paëibodho hoti, tasmà bhesajjakaraõena upacchinditabbo. Sace pana katipàhaü bhesajjaü karontassa pi na våpasammati: nàhaü tuyhaü dàso, na bhañako, taü yeva hi posento anamatagge saüsàravaññe dukkhaü patto ti attabhàvaü garahitvà samaõadhammo kàtabbo ti. (ix.) Gantho ti pariyatti-pariharaõaü, taü sajjhàyàdãhi niccavyàvañass' eva paëibodho hoti, na itarassa. Tatr' imàni vatthåni:- Majjhimabhàõaka-Revatthero kira Malayavàsi-Revattherassa santikaü gantvà kammaññhànaü yàci. Thero: kãdiso 'si, àvuso, pariyattiyan ti pucchi. Majjhimo me, bhante, paguõo ti. âvuso, Majjhimo nàm' eso dupparihàro, Målapaõõàsaü sajjhàyantassa Majjhimapaõõàsako àgacchati, taü sajjhàyantassa Uparipaõõàsako:--kuto tuyhaü kammaññhànan ti? Bhante, tumhàkaü santike kammaññhànaü labhitvà puna na olokessàmã ti kammaññhànaü gahetvà ekånavãsa ti vassàni sajjhàyaü akatvà, vãsatime vasse arahattaü patvà, sajjhàyatthàya àgatànaü bhikkhånaü: vãsati 'me, àvuso, vassàni pariyattiü anolokentassa, #<[page 096]># %<96 III. Kammaññhàna-gahaõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ api ca kho kataparicayo aham ettha. ârabhathà ti vatvà àdito paññhàya yàva pariyosànà ekavya¤jane pi 'ssa kankhà nàhosi. Kàraëiyagirivàsi-Nàgatthero pi aññhàrasa vassàni pariyattiü chaóóetvà, bhikkhånaü Dhàtukathaü uddisi. Tesaü gàmavàsikattherehi saddhiü saüsandentànaü ekapa¤ho pi uppañipàtiyà àgato nàhosi. Mahàvihàre pi Tipiñaka-Cåëàbhayatthero nàma Aññhakathaü anuggahetvà va: Pa¤canikàyamaõóale tãõi Piñakàni parivattessàmã ti suvaõõabheriü pahàràpesi. Bhikkhusangho: katamàcariyànaü uggaho? Attano àcariyuggahaü yeva vadatu. Itarathà vattuü na demà ti àha. Upajjhàyo pi naü attano upaññhànaü àgataü pucchi: tvaü àvuso bheriü pahàràpesã ti? âma, bhante. Kiükàraõà ti? Pariyattiü, bhante, parivattessàmã ti. âvuso Abhaya, àcariyà idaü padaü kathaü vadantã ti? Evaü vadanti, bhante ti. Thero: hun ti pañibàhi. Puna so a¤¤ena a¤¤ena pariyàyena: evaü vadanti, bhante ti tikkhattuü àha. Thero sabbaü: hun ti pañibàhitvà: àvuso, tayà pañhamaü kathito yeva àcariyamaggo, àcariyamukhato pàna anuggahitattà evaü àcariyà vadantã ti saõñhàtuü nàsakkhi. Gaccha attano àcariyànaü santike suõàhã ti. Kuhiü, bhante, gacchàmã ti? Gangàya parato Rohaõajanapade Tulàdhàrapabbatavihàre sabbapariyattiko Mahà-Dhammarakkhitatthero nàma vasati, tassa santikaü gacchà ti. Sàdhu, bhante ti theraü vanditvà pa¤cahi bhikkhusatehi saddhiü therassa santikaü gantvà vanditvà nisãdi. Thero: kasmà àgato 'sã ti pucchi. Dhammaü sotuü, bhante ti. âvuso Abhaya, Dãgha-Majjhimesu maü kàlena kàlaü pucchanti, avasesaü pana me tiüsamattàni vassàni na olokitapubbaü, api ca tvaü rattiü mama santike parivattehi, ahaü te divà kathayissàmã ti. So: sàdhu bhante ti tathà akàsi. Pariveõadvàre mahàmaõóapaü kàretvà gàmavàsino divase divase dhammasavanatthàya àgacchanti. Thero rattiü parivattitaü divà kathayanto anupubbena desanaü kathayitvà niññhapetvà Abhayattherassa santike taññikàya nisãditvà: #<[page 097]># %< Dasa paëibodhà 97>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ àvuso, mayhaü kammaññhànaü kathehã ti àha. Bhante, kiü bhaõatha? nanu mayà tumhàkam eva santike sutaü? Kim ahaü tumhehi a¤¤àtaü kathessàmã ti. Tato naü thero: a¤¤o esa, àvuso, gatakassa maggo nàmà ti àha. Abhayatthero kira tadà sotàpanno hoti. Ath' assa so kammaññhànaü datvà àgantvà, Lohapàsàde dhammaü parivattento thero parinibbuto ti assosi. Sutvà: àharath', àvuso, cãvaran ti cãvaraü pàrupitvà: anucchaviko, àvuso, amhàkaü àcariyassa arahattamaggo. âcariyo no, àvuso, uju àjànãyo. So attano dhammantevàsikassa santike taññikàya nisãditvà: mayhaü kammaññhànaü kathehã ti àha. Anucchaviko, àvuso, therassa arahattamaggo ti. Evaråpànaü gantho paëibodho na hotã ti. (x.) Iddhã ti pothujjanikà iddhi. Sà hi uttànaseyyakadàrako viya, taruõasassaü viya ca dupparihàrà hoti, appamattaken' eva bhijjati. Sà pana vipassanàya paëibodho hoti, na samàdhissa; samàdhiü patvà pattabbato; tasmà vipassanatthikena iddhipaëibodho upacchinditabbo, itarena avasesà ti. Ayaü tàva paëibodhakathàya vitthàro. Kammaññhànadàyakaü kalyàõamittaü upasankamitvà ti ettha pana duvidhaü kammaññhànaü:- sabbatthaka-kammaññhànaü, pàrihàriya-kammaññhàna¤ ca. Tattha sabbatthaka-kammaññhànaü nàma bhikkhusanghàdisu mettà maraõasati ca, asubhasa¤¤à ti pi eke. Kammaññhànikena hi bhikkhunà pañhamaü tàva paricchinditvà sãmaññhakabhikkhusanghe: sukhità hontu avyàpajjà ti mettà bhàvetabbà, tato sãmaññhakadevatàsu, tato gocaragàmamhi issarajane, tato tattha manusse upàdàya sabbasattesu. So hi bhikkhusanghe mettàya sahavàsãnaü muducittataü janeti. Ath' assa te sukhasaüvàsà honti. Sãmaññhakadevatàsu mettàya mudukatacittàhi devatàhi dhammikàya rakkhàya susaüvihitàrakkho hoti. #<[page 098]># %<98 III. Kammaññhàna-gahaõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Gocaragàmamhi issarajane mettàya mudukatasantànehi issarehi dhammikàya rakkhàya surakkhitaparikkhàro hoti. Tattha manussesu mettàya pasàditacittehi tehi aparibhåto hutvà vicarati. Sabbasattesu mettàya sabbattha appañihatacàro hoti. Maraõasatiyà pana avassaü: mayà maritabban ti cintento anesanaü pahàya uparåpari vaóóhamànasaüvego anolãnavuttiko hoti. Asubhasa¤¤àparicitacittassa pan' assa dibbàni pi àrammaõàni lobhavasena cittaü na pariyàdiyanti. Evaü bahåpakàrattà sabbattha atthayitabbaü icchitabban ti ca adhippetassa yogànuyogakammassa ñhàna¤ cà ti sabbatthaka-kammaññhànan ti vuccati. Cattàëãsàya pana kammaññhànesu yaü yassa caritànukulaü, taü tassa niccaü pariharitabbattà, uparimassa uparimassa ca bhàvanàkammassa padaññhànattà, pàrihàriyakammaññhànan ti vuccati. Iti imaü duvidham pi kammaññhànaü yo deti, ayaü kammaññhànadàyako nàma, taü kammaññhànadàyakam kalyàõamittan ti:- Piyo garu bhàvanãyo vattà ca vacanakkhamo, gambhãra¤ ca kathaükattà, no ca ñhàne niyojaye ti. Evam àdiguõasamannàgataü ekanta-hitesiü vuóóhipakkhe ñhitaü kalyàõamittaü. Mamaü hi, ânanda, kalyàõamittaü àgamma jàtidhammà sattà jàtiyà parimuccantã ti àdivacanato pana Sammàsambuddho yeva sabbàkàrasampanno kalyàõamitto, tasmà tasmiü sati tass' eva Bhagavato santike gahitakammaññhànaü sugahitaü hoti. Parinibbute pana tasmiü, asãtiyà mahàsàvakesu yo dharati, tassa santike gahetuü vaññati. Tasmim pi asati, yaü kammaññhànaü gahetukàmo hoti, tass' eva vasena catukkapa¤cakajjhànàni nibbattetvà jhànapadaññhànaü vipassanaü vaóóhetvà àsavakkhayaü pattassa khãõàsavassa santike gahetabbaü. Kiü pana khãõàsavo: ahaü khãõasavo ti attànaü pakàsetã ti kiü vattabbaü? Kàrakabhàvaü hi jànitvà pakàseti. Nanu Assaguttatthero àraddhakammaññhànassa bhikkhuno: kammaññhànakàrako ayan ti jànitvà àkàse cammakhaõóaü pa¤¤apetvà tattha pallankena nisinno kammaññhànaü kathesã ti? #<[page 099]># %< Kammaññhànadàyako 99>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tasmà sace khãõàsavaü labhati, icc' etaü kusalaü. No ce labhati, anàgàmi-sakadàgàmi-sotàpanna-jhànalàbhãputhujjanatipiñakadhara - dvipiñakadhara - ekapiñakadharesu purimassa purimassa santike. Ekapiñakadhare pi asati, yassa ekasangãti pi Aññhakathàya saddhiü paguõà, saya¤ ca lajjã hoti, tassa santike gahetabbaü. Evaråpo hi tantidharo vaüsànurakkhako paveõipàlako àcariyo àcariyamatiko va hoti, na attano matiko hoti, ten' eva Poràõakattherà: lajjã rakkhissati, lajjã rakkhissatã ti tikkhattuü àhaüsu. Pubbe vuttakhãõàsavàdayo c' ettha attanà adhigatamaggam eva àcikkhanti. Bahussuto pana taü taü àcariyaü upasankamitvà uggahaparipucchànaü visodhitattà ito c' ito ca sutta¤ ca kàraõa¤ ca sallakkhetvà sappàyàsappàyaü yojetvà, gahanaññhàne gacchanto, mahàhatthã viya mahàmaggaü dassento, kammaññhànaü kathessati. Tasmà evaråpaü kammaññhànadàyakaü kalyàõamittaü upasankamitvà tassa vattapañivattaü katvà kammaññhànaü gahetabbaü. Sace pan' etaü ekavihàre yeva labhati, icc' etaü kusalaü. No ce labhati, yattha so vasati, tattha gantabbaü. Gacchantena ca na dhotamakkhitehi pàdehi upàhanà àråhitvà, chattaü gahetvà, telanàëi-madhuphàõitàdãni gàhàpetvà antevàsikaparivutena gantabbaü. Gamikavattaü pana påretvà attano pattacãvaram sayam eva gahetvà antaràmagge yaü yaü vihàraü pavisati, sabbattha vattapañivattaü kurumànena sallahukaparikkhàrena paramasallekhavuttinà hutvà gantabbaü. Taü vihàraü pavisantena antaràmagge yeva dantakaññhaü kappiyaü kàràpetvà gahetvà pavisitabbaü, na ca muhuttaü vissametvà pàdadhovanamakkhanàdãni katvà: àcariyassa santikaü gamissàmã ti a¤¤aü pariveõaü pavisitabbaü. Kasmà? Sace hi 'ssa tatra àcariyassa visabhàgà bhikkhå bhaveyyuü, te àgamanakàraõaü pucchitvà àcariyassa avaõõaü pakàsetvà naññho 'si. Sace tassa santikaü àgato ti vippañisàraü uppàdeyyuü, #<[page 100]># %<100 III. Kammaññhàna-gahaõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yena tato va pañinivatteya, tasmà àcariyassa vasanaññhànaü pucchitvà ujukaü tatth' eva gantabbaü. Sace àcariyo daharataro hoti, pattacãvarapañiggahaõàdãni na sàditabbàni. Sace vuóóhataro hoti, gantvà àcariyaü vanditvà ñhàtabbaü: nikkhip' àvuso pattacãvaran ti vuttena nikkhipitabbaü: pànãyaü pi và ti vuttena, sace icchati, pàtabbaü: pàde dhovà ti vuttena na tàva pàdà dhovitabbà. Sace hi àcariyena àbhataü udakaü bhaveyya, na sàruppaü siyà. Dhov', àvuso, na mayà àbhataü, a¤¤ehi àbhatan ti vuttena pana, yattha àcariyo na passati, evaråpe pañicchanne và okàse abbhokàse vihàrassà pi và ekamante nisãditvà pàdà dhovitabbà. Sace àcariyo telanàëiü àharati, uññhahitvà ubhohi hatthehi sakkaccaü gahetabbà. Sace hi na gaõheyya: ayaü bhikkhu ito eva paññhàya sambhogaü kopetã ti àcariyassa a¤¤athattaü bhaveyya; gahetvà pana na àdito va pàdà makkhetabbà. Sace hi taü àcariyassa gattabbha¤janatelaü bhaveyya, na sàruppaü siyà; tasmà pathamaü sãsaü makkhetvà khandhàdãni makkhetabbàni. Sabbapàrihàriyatelam: idaü àvuso pàde pi makkhehã ti vuttena pana, thokaü sãse katvà, pàde makkhetvà: imaü telanàëiü ñhapemi, bhante ti vatvà àcariye gaõhante dàtabbà, àgatadivasato paññhàya: kammaññhànaü me bhante kathetha icc' evaü na vattabbaü. Dutiyadivasato pana paññhàya sace àcariyassa pakatiupaññhàko atthi, taü yàcitvà vattaü kàtabbaü. Sace yàcito pi na deti, okàse laddhe yeva kàtabbaü. Karontena ca khuddakamajjhimamahantàni tãõi dantakaññhàni upanàmetabbàni, sãtaü uõhan ti duvidhaü mukhadhovana-udaka¤ ca nahànodaka¤ ca pañiyàdetabbaü; tato yaü àcariyo tãõi divasàni paribhu¤jati tàdisam eva niccaü upanàmetabbaü. Niyamaü akatvà yaü và taü và paribhu¤jantassa yathà-laddhaü upanàmetabbaü. Kiü bahunà? vuttena, yan taü Bhagavatà: antevàsikena bhikkhave àcariyamhi sammà vattitabbaü. #<[page 101]># %< Kammaññhànadàyako 101>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tatràyaü sammàvattanà: kàlass' eva uññhàya, upàhanà omu¤citvà, ekaüsaü uttaràsangaü karitvà, dantakaññhaü dàtabbaü, mukhodakaü dàtabbaü, àsanaü pa¤¤apetabbaü. Sace yàgu hoti, bhàjanaü dhovitvà, yàgu upanàmetabbà ti àdikaü Khandhake sammàvattaü pa¤¤attaü, taü sabbam pi kàtabbaü. Evaü vattasampattiyà garuü àràdhayamànena sàyaü vanditvà: yàhã ti vissajjitena gantabbaü. Yadà so: kissa àgato 'sã ti pucchati, tadà àgamanakàraõaü kathetabbaü. Sace so neva pucchati, vattaü pana sàdiyati, dasàhe và pakkhe và vãtivatte ekadivasaü vissajjitenà pi agantvà okàsaü kàretvà àgamanakàraõaü àrocetabbaü. Akàle và gantvà: kim attham àgato 'sã ti puññhena àrocetabbaü. Sace so: pàto va àgacchà ti vadati, pàto va gantabbaü. Sace pan' assa tàya velàya pittàbàdhena và kucchi parióayhati, aggimandatàya và bhattaü na jãrati, a¤¤o và koci rogo bàdhati, taü yathàbhåtaü àvikatvà attano sappàyavelaü àrocetvà tàya velàya upasankamitabbaü, asappàyavelàya hi vuccamànam pi kammaññhànaü na sakkà hoti, manasikàtun ti. Ayaü kammaññhànadàyakaü kalyàõamittaü upasankam- itvà ti ettha vitthàro. Attano cariyànukulaü Idàni attano cariyànukulan ti ettha cariyà ti cha cariyà: ràgacariyà, dosacariyà, mohacariyà, saddhàcariyà, buddhicariyà, vitakkacariyà ti. Keci pana ràgàdãnaü saüsaggasannipàtavasena aparàpi catasso, tathà saddhàdãnan ti imàhi aññhahi saddhiü cuddasa icchanti. Evaü pana bhede vuccamàne ràgàdãnaü saddhàdãhi pi saüsaggaü katvà anekacariyà honti, tasmà sankhepena chaë eva cariyà veditabbà. Cariyà pakati ussannatà ti atthato ekaü. Tàsaü vasena chaë eva puggalà honti ràgacarito, #<[page 102]># %<102 III. Kammaññhàna-gahaõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ dosacarito, mohacarito, saddhàcarito, buddhacarito, vitakkacarito ti. Tattha yasmà ràgacaritassa kusalappavattisamaye saddhà balavatã hoti, ràgassa àsannaguõattà. Yathà hi akusalapakkhe ràgo siniddho, nàtilåkho, evaü kusalapakkhe saddhà. Yathà ràgo vatthukàme pariyesati, evaü saddhà sãlàdi guõe. Yathà ràgo ahitaü na pariccajati, evaü saddhà hitaü na pariccajati, tasmà ràgacaritassa saddhàcarito sabhàgo. Yasmà pana dosacaritassa kusalappavattisamaye pa¤¤à balavatã hoti, dosassa àsannaguõattà. Yathà hi akusalapakkhe doso nissineho na àrammaõaü allãyati, evaü kusalapakkhe pa¤¤à. Yathà ca doso abhåtam pi dosam eva pariyesati, evaü. pa¤¤à bhåtaü dosam eva pariyesati. Yathà doso sattaparivajjanàkàrena pavattati, evaü pa¤¤à sankhàraparivajjanàkàrena. Tasmà dosacaritassa buddhicarito sabhàgo. Yasmà pana mohacaritassa anuppannànaü kusalànaü dhammànaü uppàdàya vàyàmamànassa yebhuyyena antaràyakarà vitakkà uppajjanti, mohassa àsannalakkhaõattà. Yathà hi moho parivyàkulatàya anavaññhito, evaü vitakko nànappakàravitakkanatàya. Yathà ca moho apariyogàhaõatàya ca¤calo, tathà vitakko lahuparikappanatàya. Tasmà mohacaritassa vitakkacarito sabhàgo ti. Apare taõhà-màna-diññhivasena aparà pi tisso cariyà vadanti. Tattha taõhàràgo yeva, màno ca taü sampayutto ti tadubhayaü ràgacariyaü nàtivattati. Mohanidànattà ca diññhiyà diññhicariyà mohacariyam eva anupatati. Tà pan' età cariyà kiü nidànà? Katha¤ ca jànitabbaü: ayaü puggalo ràgacarito, ayaü puggalo dosàdisu a¤¤ataracarito ti? Kiü caritassa puggalassa? Kiü sappàyan ti? Tatra purimà tàva tisso cariyà pubbàciõõanidànà dhàtudosanidànà cà ti ekacce vadanti. Pubbe kira iññhappayogasubhakammabahulo ràgacarito hoti; saggà và cavitvà idhåpapanno. Pubbe chedanavadhabandhanaverakammabahulo dosacarito hoti; nirayanàgayonãhi và cavitvà idhåpapanno. #<[page 103]># %< Attano cariyànukulaü 103>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Pubbe majjapànabahulo sutaparipucchàvihãno ca mohacarito hoti, tiracchànayoniyà và cavitvà idhåpapanno ti. Evaü pubbàciõõanidànà ti vadanti. Dvinnaü pana dhàtånaü ussannattà puggalo mohacarito hoti: pathavãdhàtuyà ca àpodhàtuyà ca. Itaràsaü dvinnaü ussannattà dosacarito. Sabbàsaü samattà pana ràgacarito ti. Dosesu ca semhàdhiko ràgacarito hoti, vàtàdhiko mohacarito, semhàdhiko và mohacarito, vàtàdhiko và ràgacarito ti evaü dhàtudosanidànà ti vadanti. Tattha yasmà pubbe iññhappayogasubhakammabahulà pi saggà cavitvà idhåpapannà pi ca, na sabbe ràgacarità yeva honti, itare và dosamohacarità, evaü dhàtåna¤ ca yathàvutten' eva nayena ussadaniyamo nàma n' atthi. Dosaniyame ca ràgamohadvayam eva vuttaü; tam pi ca pubbàparaviruddham eva. Saddhàcariyàdisu ca ekissà pi nidànaü na vuttam eva, tasmà sabbam etaü aparicchinnavacanaü. Ayaü pan' ettha Aññhakathàcariyànaü matànusàrena vinicchayo. Vuttaü h' etaü Ussadakittane:- ime sattà pubbahetuniyàmena lobhussadà dosussadà mohussadà alobhussadà adosussadà amohussadà ca honti. Yassa hi kammàyåhanakkhaõe lobho balavà hoti, alobho mando, adosàmohà balavanto, dosamohà mandà, tassa mando alobho lobhaü pariyàdàtuü na sakkoti, adosàmohà pana balavanto dosamohe pariyàdàtuü sakkonti. Tasmà so, tena kammena dinnapañisandhivasena nibbatto, luddho hoti sukhasãlo akodhano pa¤¤avà vajiråpama¤àõo. Yassa pana kammàyåhanakkhaõe lobhadosà balavanto honti alobhàdosà mandà, amoho ca balavà, moho mando, so purimanayen' eva luddho ceva hoti duññho ca, pa¤¤avà pana hoti vajiråpama¤àõo Dattàbhayatthero viya. Yassa kammàyåhanakkhaõe lobha-adosamohà balavanto honti, itare mandà, so purimanayen' eva luddho ceva hoti dandho ca, sãlako pana hoti akodhano Bàkulatthero viya. Tathà yassa kammàyåhanakkhaõe tayo pi lobhadosambalavanto honti, alobhàdayo mandà, so purimanayen' eva luddho ceva hoti, duttho ca måëho ca. #<[page 104]># %<104 III. Kammaññhàna-gahaõa-niddeso>% Yassa pana kammàyåhanakkhaõe alobhadosamohà balavanto honti, itare mandà, so purimanayen' eva aluddho appakileso hoti, dibbàrammaõam pi disvà niccalo, duññho pana hoti, dandhapa¤¤o ca. Yassa kammàyåhanakkhaõe alobhàdosamohà balavanto honti, itare mandà, so purimanayen' eva aluddho c' eva hoti aduññho sãlako ca, dandho pana hoti. Tathà yassa kammàyåhanakkhaõe alobhadosàmohà balavanto honti, itare mandà, so purimanayen' eva aluddho c' eva hoti, pa¤¤avà ca, duññho pana hoti, kodhano. Yassa pana kammàyåhanakkhaõe tayo pi alobhàdosàmohà balavanto honti, lobhàdayo mandà, so purimanayen' eva, Mahàsangharakkhitatthero viya, aluddho aduññho pa¤¤avà ca hotã ti. Ettha ca yo luddho ti vutto, ayaü ràgacarito; duññhadandhà dosamohacarità; pa¤¤avà buddhicarito, aluddhaaduññhà pasannapakatitàya saddhàcarità. Yathà và amohaparivàrena kammunà nibbatto buddhicarito, evaü balavasaddhàparivàrena kammunà nibbatto saddhàcarito, kàmavitakkàdiparivàrena kammunà nibbatto vitakkacarito. Lobhàdinà vomissa-parivàrena kammunà nibbatto vomissacarito ti. Evaü lobhàdisu a¤¤atara¤¤ataraparivàraü pañisandhijanakaü kammaü cariyànaü nidànan ti veditabbaü. Yaü pana vuttaü: katha¤ ca jànitabbaü: ayaü puggalo ràgacarito ti àdi, tatràyaü nayo:- Iriyàpathato kiccà bhojanà dassanàdito dhammappavattito c' eva cariyàyo vibhàvaye ti. Tattha Iriyàpathato ti ràgacarito hi pakatigamanena gacchanto càturiyena gacchati, saõikaü pàdaü nikkhipati, samaü nikkhipati, samaü uddharati, ukkuñika¤ c' assa padaü hoti. Dosacarito pàdaggehi khaõanto viya gacchati, sahasà pàdaü nikkhipati, sahasà uddharati, anukaóóhita¤ c' assa padaü hoti. Mohacarito parivyàkulàya gatiyà gacchati, chambhito viya pàdaü nikkhipati, chambhito viya uddharati, sahasànupãëita¤ c' assa padaü hoti. #<[page 105]># %< Attano cariyànukulaü 105>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Vuttam pi c' etaü Màgandiyasuttuppattiyaü: Rattassa hi ukkuñikaü padaü bhave, duññhassa hoti anukaóóhitaü padaü, måëhassa padaü sahasànupãëitaü, vivaññacchadass' idam ãdisaü padan ti. Mànam pi ràgacaritassa pasàdikaü hoti madhuràkàraü, dosacaritassa thaddhàkàraü, mohacaritassa àkulàkàraü. Nisajjàya pi es' eva nayo. Ràgacarito ca ataramàno samaü seyyaü pa¤¤àpetvà saõikaü nipajjitvà angapaccangàni samodhàya pàsàdikena àkàrena sayati, vuññhàpiyamàno ca sãghaü vuññhàya sankito viya saõikaü pañivacanaü deti. Dosacarito taramàno yathà và tathà và seyyaü pa¤¤àpetvà pakkhittakàyo bhàkuñikaü katvà sayati, vuññhàpiyamàno ca sãghaü vuññhàya kupito viya pañivacanaü deti. Mohacarito dussaõñhànaü seyyaü pa¤¤àpetvà vikkhittakàyo bahulaü adhomukho sayati, vuññhàpiyamàno ca hunkàraü karonto dandhaü vuññhàti. Saddhàcaritàdayo pana yasmà ràgacaritàdãnaü sabhàgà, tasmà tesam pi tàdiso va iriyàpatho hotã ti. Evaü tàva iriyàpathato cariyàyo vibhàvaye. Kiccà ti sammajjanàdisu ca kiccesu ràgacarito sàdhukaü sammajjaniü gahetvà ataramàno vàlikaü avippakiranto Sindhuvàrakusumasantharam iva santharanto suddhaü samaü sammajjati. Dosacarito gàlhaü sammajjaniü gahetvà taramànaråpo ubhato vàlikaü ussàrento kharena saddena asuddhaü visaüam sammajjati. Mohacarito sithilaü sammajjaniü gahetvà samparivattakaü àëolayamàno asuddhaü visamaü sammajjati. Yathà ca sammajjane, evaü cãvaradhovanarajanàdisu pi sabbakiccesu. Nipuõamadhurasamasakkaccakàrã ràgacarito, gàëhathaddhavisamakàrã dosacarito, anipuõavyàkulavisamàparicchinnakàre mohacarito. #<[page 106]># %<106 III. Kammaññhàna-gahaõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Cãvaradhàranam pi ca ràgacaritassa nàtigàëhaü nàtisithilaü hoti pàsàdikaü parimaõóalaü; dosacaritassa atigàëhaü aparimaõóalaü; mohacaritassa sithilaü parivyàkulaü. Saddhàcaritàdayo tesaü yevànusàrena veditabbà, taü sabhàgattà ti. Evaü kiccato cariyàyo vibhàvaye. Bhojanà ti ràgacarito siniddhamadhurabhojanappiyo hoti; bhu¤jamàno ca nàtimahantaü parimaõóalaü alopaü katvà nànàrasapatisaüvedã-ataramàno bhu¤jati, ki¤cideva ca sàduü labhitvà somanassaü àpajjati; dosacarito låkhaambilabhojanaü piyo hoti; bhu¤jamàno ca mukhapårakaü àlopaü katvà arasapañisaüvedã taramàno bhu¤jati, kincideva ca asàduü labhitvà, domanassaü àpajjati. Mohacarito aniyataruciko hoti, bhu¤jamàno ca aparimaõóalaü parittaü àlopaü katvà bhàjane chaóóento mukhaü makkhento vikkhittacitto taü taü vitakkento bhu¤jati. Saddhàcaritàdayo pi tesaü yevànusàrena veditabbà, taü sabhàgattà ti. Evaü bhojanato cariyàyo vibhàvaye. Dassanàdito ti ràgacarito ãsakam pi manoramaü råpaü disvà vimhayajàto viya ciraü oloketi, paritte pi guõe sajjati, bhåtam pi dosaü na gaõhàti, pakkamanto pi amu¤citukàmo va hutvà sàpekkho pakkamati. Dosacarito ãsakam pi amanoramaü råpaü disvà kilantaråpo viya na ciraü oloketi, paritte pi dose pañiha¤¤ati, bhåtam pi guõaü na gaõhàti, pakkamanto pi mu¤citukàmo va hutvà anapekkho pakkamati. Mohacarito yaü ki¤ci råpaü disvà parapaccayiko hoti, paraü nindantaü sutvà nindati, pasaüsantaü sutvà pasaüsati, sayaü pana a¤¤àõupekkhàya upekkhako va hoti. Esa nayo saddasavanàdisu pi. Saddhàcaritàdayo pana tesaü yevànusàrena veditabbà, taü sabhàgattà ti. Evaü dassanàdito cariyàyo vibhàvaye. Dhammappavattito cevà ti ràgacaritassa ca màyà, sàtheyyaü, màno, pàpicchatà, mahicchatà, asantuññhità, singaü, càpalyan ti evam àdayo dhammà bahulaü pavattanti. #<[page 107]># %< Attano cariyànukulaü 107>% Dosacaritassa kodho, upanàho, makkho, paëàso, issà, macchariyan ti evam àdayo. Mohacaritassa thãnaü, middhaü, uddhaccaü kukkuccaü, vicikicchà, àdànagàhità, duppañinissaggità ti evam àdayo. Saddhàcaritassa muttacàgatà, ariyànaü dassanakàmatà, saddhammaü sotukàmatà, pàmojjabahulatà, asaüsañhatà, amàyàvità, pasàdanãyesu ñhànesu pasàdo ti evam àdayo. Buddhicaritassa sovacassatà, kalyàõamittatà, bhojane matta¤¤utà, satisampaja¤¤aü, jàgariyànuyogo, saüvejanãyesu ñhànesu saüvego, saüviggassa ca yoniso padhànan ti evam àdayo. Vitakkacaritassa bhassabahulatà, gaõàràmatà, kusalànuyoge arati, anavaññhitacittatà, rattidhåmàyanà, divàpajjalanà, huràhuraü dhàvanà ti evam àdayo dhammà bahulaü pavattantã ti. Evaü dhammappavattito cariyàyo vibhàvaye. Yasmà pana idaü cariyà-vibhàvanavidhànaü sabbàkàrena neva Pàëiyaü, na Aññhakathàyaü àgataü, kevalaü àcariyamatànusàrena vuttaü, tasmà na sàrato paccetabbaü. Ràgacaritassa hi vuttàni iriyàpathàdãni dosacaritàdayo pi appamàdavihàrino kàtuü sakkonti. Saüsaññhacaritassa ca puggalassa ekass' eva bhinnalakkhaõà iriyàpathàdayo na sampajjanti. Yaü pan' etaü Aññhakathàsu cariyà-vibhàvanavidhànaü vuttaü, tad eva sàrato paccetabbaü. Vuttaü h' etaü:- ceto-pariya¤àõassa làbhã àcariyo cariyaü ¤atvà kammaññhànaü kathessati, itarena antevàsiko pucchitabbo ti. Tasmà cetopariya¤àõena và taü và puggalaü pucchitvà jànitabbaü: ayaü puggalo ràgacarito, ayaü dosàdisu a¤¤ataracarito ti. Kiü caritassa [ca] puggalassa? kiü sappàyan ti ettha pana senàsanaü tàva ràgacaritassa adhotavedika-bhåmaññhakaü akatapabbhàra-tiõa-kuñi-paõõasàlàdãnaü a¤¤ataraü rajokiõõaü jatukàbharitaü oluggaviluggaü ati-uccaü và atinãcaü và ujjangalaü sàsankaü asuciü visamamaggaü, yattha ma¤capãñham pi mangulàbharitaü duråpaü dubbaõõaü, #<[page 108]># %<108 III. Kammaññhàna-gahaõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yaü olokentass' eva jigucchà uppajjati, tàdisaü sappàyaü. Nivàsanapàpuranaü antacchinnaü olambavilambasuttakàkiõõaü jàlapåvasadisaü sàõi viya kharasamphassaü kiliññhaü bhàritaü kicchapariharaõaü sappàyaü. Patto pi dubbaõõo mattikà patto và àõigaõñhikàhato ayopatto và garuko dussaõñhàno sãsakapàlam iva jeguccho vattati. Bhikkhàcàramaggo pi amanàpo anàsannagàmo visamo vaññati. Bhikkhàcàragàmo pi yattha manussà apassantà viya caranti, yattha ekakule pi bhikkhaü alabhitvà nikkhamantaü: ehi, bhante ti àsanasàlaü pavesetvà yàgubhattaü datvà gacchantà gàvã viya vaje pavesetvà anapalokento gacchanti, tàdiso vaññati. Parivisakamanussà pi dàsà và kammakarà và dubbaõõà duddassikà kiliññhavasanà duggandhà jigucchà, ye acittãkàrena yàgubhattaü chaóóentà viya parivisanti, tàdisà sappàyà. Yàgubhattakhajjakam pi låkhaü dubbaõõaü sàmàka-kudråsaka-kaõàjakàdim ayaü påtitakkaü biëangaü jiõõasàkasåpeyyaü yaü ki¤cideva kevalaü udarapåramattaü vaññati. Iriyàpatho pi 'ssa ñhànaü và cankamo và vaññati. ârammaõaü nãlàdisu vaõõakasiõesu yaü ki¤ci aparisuddhavaõõan ti idaü ràgacaritassa sappàyaü. Dosacaritassa senàsanaü nàti-uccaü nàtinãcaü chàyådakasampannaü suvibhattabhittithambhasopànaü supariniññhitamàlàkamma - latàkamma - nànàvidhacittakamma - samujjala - samasiniddha - mudubhåmitalaü brahmavimànam iva kusumadàmavicitravaõõacelavitànasamalankataü supa¤¤atta - sucimanoramattharaõa - ma¤capãñham, tattha tattha vàsatthàya nikkhittakusumavàsagandhasugandhaü yaü dassanamatten' eva pãtipàmojjaü janayati, evaråpaü sappàyaü. Tassa pana senàsanassa maggo pi sabbaparissayavimutto suci samatalo alankatapañiyatto va vaññati. #<[page 109]># %< Attano cariyànukulaü 109>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Senàsanaparikkhàro p' ettha kãëamankuladãghajàtimåsikànaü nissayaparicchindanatthaü nàtibahuko, ekaü ma¤capãñhamattam eva vaññati. Nivàsanapàrupanam pi 'ssa Cãnapañña-Somàrapaññakoseyyakappàsikasukhumakhomàdãnaü yaü yaü paõãtaü, tena tena ekapaññaü và dupaññaü và sallahukaü samaõasàruppena surattaü suddhavaõõaü vaññati. Patto udakabubbuëam iva susaõñhàno maõi viya sumaññho nimmalo samaõasàruppena suparisuddhavaõõo ayomayo vaññati. Bhikkhàcàramaggo parissayavimutto samo manàpo nàtidåra-nàccàsannagàmo vaññati. Bhikkhàcàragàmo pi yattha manussà: idàni ayyo àgamissatã ti sittasammaññhe padese àsanaü pa¤¤àpetvà paccuggantvà pattaü àdàya gharaü pavesetvà pa¤¤attàsane nisãdàpetvà sakkaccaü sahatthà parivisanti, tàdiso vaññati. Parivesakà pan' assa ye honti abhiråpà pàsàdikà sunhàtà suvilittà dhåmavàsa-kusumagandhasurabhino nànà viràgasucimanu¤¤avatthà bharaõapañimaõóità sakkaccakàrino, tàdisà sappàyà. Yàgubhattakhajjakam pi vaõõagandharasasampannaü ojavantaü manoramaü sabbàkàrapaõãtaü yàvadatthaü vaññati. Iriyàpatho pi 'ssa seyyà và nisajjà và vaññati. ârammaõaü nãlàdisu vaõõakasiõesu yaü ki¤ci suparisuddhavaõõan ti idaü dosacaritassa sappàyaü. Mohacaritassa senàsanaü disàmukhaü asambàdhaü vaññati, yattha nisinnassa vivañà disà pa¤¤àyanti. Iriyàpathesu cankamo vaññati. ârammaõaü pan' assa parittaü suppamattaü saràvamattaü và khuddakaü na vaññati. Sambàdhasmiü hi okàse cittaü bhiyyo sammohaü àpajjati, tasmà vipulaü mahàkasiõaü vaññati. Sesaü dosacaritassa vuttasadisam evà ti idaü mohacaritassa sappàyaü. Saddhàcaritassa sabbam pi dosacaritam hi vuttavidhànaü sappàyaü. ârammaõesu c' assa anussatiññhànam pi vaññati. Buddhicaritassa senàsanàdisu: idaü nàma asappàyan ti n' atthi. Vitakkacaritassa senàsanaü vivañaü disàmukhaü, yattha nisinnassa àràmavanapokkharaõãràmaõeyyakàni gàmanigamajanapadapañipàñiyà nãlobhàsà ca pabbatà pa¤¤àyanti, #<[page 110]># %<110 III. Kammaññhàna-gahaõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ taü na vaññati. Taü hi vitakkavidhàvanass' eva paccayo hoti. Tasmà gambhãre darãmukhe vanapañicchanne Hatthikucchipabbhàra-Mahindaguhàsadise senàsane vasitabbaü. ârammaõam pi 'ssa vipulaü na vaññati; tàdisaü hi vitakkavasena sandhàvanàya paccayo hoti, parittaü pana vaññati. Sesaü ràgacaritassa vuttasadisam evà ti idaü vitakkacaritassa sappàyaü. Ayaü attano cariyànukulan ti ettha àgatacariyànaü pabhedanidànavibhàvanasappàyaparicchedato vitthàro. Na ca tàva cariyànukulaü kammaññhànaü sabbàkàrena àvikataü, taü hi anantarassa màtikàpadassa vitthàre sayam eva àvibhavissati. Tasmà yaü vuttaü: cattàlãsàya kammaññhànesu a¤¤ataraü kammaññhànaü gahetvà ti, ettha sankhàtaniddesato, upacàrappanàvahato, jhànappabhedato, samatikkamato, vaóóhanàvaóóhanato, àrammaõato, bhåmito, gahaõato, paccayato, cariyànukulato ti imehi tàva dasahi àkàrehi kammaññhànavinicchayo veditabbo. Cattàëãsa kammaññhànàni Tatt sankhàtaniddesato ti cattàëãsàya kammaññhànesu iti hi vuttaü. Tatr' imàni cattàëãsa kammaññhànàni:- dasa kasiõà, dasa asubhà, dasa anussatiyo, cattàro brahmavihàrà, cattàro àruppà, ekà sa¤¤à, ekaü vavatthànan ti. Tattha pathavãkasiõaü, àpokasiõaü, tejokasiõaü, vàyokasiõaü, nãlakasiõaü, pãtakasiõaü, lohitakasiõaü, odàtakasiõaü àlokakasiõaü, paricchinnàkàsakasiõan ti ime dasa kasiõà. Uddhumàtakaü, vinãlakaü, vipubbakaü, vicchiddakaü, vikkhàyitakaü, vikkhittakaü, hatavikkhittakaü, lohitakaü, puëuvakaü, aññhikan ti ime dasa asubhà. Buddhànussati, dhammànussati, sanghànussati, sãlànussati, càgànussati, devatànussati, maraõànussati, kàyagatàsati, ànàpànasati, upasamànussatã ti imà dasa anussatiyo. #<[page 111]># %< Cattàëãsa kammaññhànàni 111>% Mettà, karuõà, mudità, upekkhà ti ime cattàro brahmavihàrà. âkàsàna¤càyatanaü, vi¤¤àõa¤càyatanaü, àki¤ca¤¤àyatanaü, nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanan ti ime cattàro àruppà. âhàre pañikålasa¤¤à ekà sa¤¤à. Catudhàtuvavatthànaü ekaü vavatthànan ti evaü sankhàtaniddesato vinicchayo veditabbo. Upacàrappanàvahato ti ñhapetvà kàyagatàsati¤ ca ànàpànassati¤ ca avasesà aññha anussatiyo, àhàre pañikålasa¤¤à, catudhàtuvavatthànan ti imàn' eva h' ettha dasa kammaññhànàni upacàràvahàni; sesàni appanàvahànã ti evaü upacàrappanàvahato. Jhànappabhedato ti appanàvahesu c' ettha ànàpànasatiyà saddhiü dasa kasiõà catukkajjhànikà honti. Kàyagatàya satiyà saddhiü dasa asubhà pañhamajjhànikà. Purimà tayo brahmavihàrà tikajjhànikà. Catutthabrahmavihàro cattàro ca àruppà catukkajjhànikà ti evaü jhànappabhedato. Samatikkamato ti dve samatikkamà: angasamatikkamo ca àrammaõasamatikkamo ca. Tattha sabbesu pi tika-catukkajjhànikesu kammaññhànesu angasamatikkamo hoti, vitakkavicàràdãni jhànangàni samatikkamitvà te svev' àrammaõesu dutiyajjhànàdãnaü pattabbato; tathà catutthabrahmavihàre. So pi hi mettàdãnaü yeva àrammaõe somanassaü samatikkamitvà pattabbo ti. Catåsu pana àruppesu àrammaõasamatikkamo hoti. Purimesu hi navasu kasiõesu a¤¤ataraü samatikkamitvà àkàsàna¤càyatanaü pattabbaü. âkàsàdãni ca samatikkamitvà vi¤¤àõa¤càyatanàdãni. Sesesu samatikkamo natthã ti evaü samatikkamato. Vaóóhanàvaóóhanato ti imesu cattàëãsàya kammaññhànesu dasakasiõà neva vaóóhetabbàni. Yattakaü hi okàsaü kasiõena pharati, tad-abbhantare dibbàya sotadhàtuyà saddaü sotuü, dibbena cakkhunà råpàni passituü, parasattàna¤ ca cetasà cittam a¤¤àtuü samattho hoti. Kàyagatà sati pana asubhàni ca na vaóóhetabbàni. Kasmà? Okàsena paricchinnattà ànisaüsàbhàvà ca. Sà ca nesaü okàsena paricchinnatà bhàvanànaye àvibhavissati. Tesu pana vaóóhitesu kuõaparàsi yeva vaóóhati #<[page 112]># %<112 III. Kammaññhàna-gahaõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ , na koci ànisaüso atthi. Vuttam pi c'etaü Sopàkapa¤havyàkaraõe:- vibhåtà Bhagavà-råpasa¤¤à, avibhåtà aññhikasa¤¤à ti. Tatra hi nimittavaóóhanavasena råpasa¤¤à vibhåtà ti vuttà, aññhikasa¤¤à avaóóhanavasena avibhåtà ti [vuttà]. Yaü pan' etaü kevalaü aññhikasa¤¤àya aphariü pathaviü iman ti vuttaü, taü làbhissa sato upaññhànàkàravasena vuttaü. Yath' eva hi Dhammàsokakàle karavãkasakuno samantà àdàsabhittãsu attano chàyaü disvà sabbadisàsu karavãkasa¤¤ã hutvà madhuraü giraü nicchàresi, evaü thero pi aññhikasa¤¤àya làbhittà sabbadisàsu upaññhitaü nimittaü passanto kevalà pi pathàvã aññhikabharità ti cintesã ti. Yadi evaü yà asubhajjhànànaü appamàõàrammaõatà vuttà, sà virujjhatã ti? Sà ca na virujjhati; ekacco hi uddhumàtake và aññhike và mahante nimittaü gaõhàti, ekacco appake. Iminà pariyàyena ekaccassa parittàrammaõaü jhànaü hoti, ekaccassa appamàõàrammaõan ti. Yo và etaü vaóóhane àdãnavaü apassanto vaóóheti, taü sandhàya appamàõàrammaõan ti vuttaü. ânisaüsàbhàvà pana na vaóóhetabbànã ti. Yathà ca etàni, evaü sesàni pi na vaóóhetabbàni. Kasmà ? Tesu hi ànàpànanimittaü tàva vaóóhayato vàtaràsiye vaóóhati, okàsena ca paricchinnaü. Iti sàdãnavattà okàsena ca paricchinnattà na vaóóhetabbaü. Brahmavihàrà sattàrammaõà, tesaü nimittaü vaóóhayato sattaràsi yeva vaóóheyya, na ca tena attho atthi; tasmà tàni pi na vaóóhetabbaü. Yaü pana vuttaü: mettàsahagatena cetasà ekaü disaü pharitvà ti àdi, taü pariggahavasen' eva vuttaü. Ekàvàsa-dvi-àvàsàdinà hi anukkamena ekissà disàya satte pariggahetvà bhàvento ekaü disaü pharitvà ti vutto. Na nimittaü vaóóhento. #<[page 113]># %< Cattàëãsa kammaññhànàni 113>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Pañibhàganimittam eva c' ettha n' atthi, yad ayaü [yogã] vaóóheyya. Paritta-appamàõàrammaõatà p' ettha pariggahavasen' eva veditabbà. âruppàrammaõesu pi àkàsaü kasiõugghàñimattà; taü hi kasiõàpagamavasen' eva manasikàtabbaü. Tato paraü vaóóhayato na ki¤ci hoti. Vi¤¤àõaü sabhàvadhammattà; na hi sakkà sabhàvadhammaü vaóóhetuü. Vi¤¤àõapagamo vi¤¤àõassa abhàvamattattà. Nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanàrammaõaü sabhàvadhammattà yeva na vaóóhetabbaü. Sesàni animittattà. Pañibhàganimittaü hi vaóóhetabbaü nàma bhaveyya. Buddhànussati-àdãna¤ ca neva pañibhàganimittaü àrammaõaü hoti, tasmà taü na vaóóhetabban ti evaü vaóóhanàvaóóhanato. ârammaõato ti imesu ca cattàëãsàya kammaññhànesu dasa kasiõà, dasa asubhà, ànàpànasati, kàyagatàsatã ti imàni dvàvãsati pañibhàganimittàrammaõàni, sesàni na pañibhàganimittàrammaõàni. Tathà dasasu anussatãsu ñhapetvà ànàpànasati¤ ca kàyagatàsati¤ ca avasesà aññha anussatiyo, àhàre pañikålasa¤¤à, catudhàtuvavatthànaü, vi¤¤àõa¤càyatanaü, nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanan ti imàni dvàdasa sabhàvadhammàrammaõàni. Dasa kasiõà, dasa asubhà, ànàpànasati, kàyagatàsatã ti imàni dvàvãsati nimittàrammaõàni, sesàni cha na vattabbàrammaõàni. Tathà vipubbakaü, lohitakaü, puëuvakaü, ànàpànasati, àpokasiõaü, tejokasiõaü, vàyokasiõaü, ya¤ ca àlokakasiõesu suriyàdãnaü obhàsamaõóalàrammaõan ti imàni aññha calitàrammaõàni, tàni ca kho pubbabhàge. Pañibhàgaü pana sannisinnam eva hoti. Sesàni na calitàrammaõànã ti evaü àrammaõato. Bhåmito ti ettha ca dasa asubhà, kàyagatàsati, àhàre pañikålasa¤¤à ti imàni dvàdasa devesu nappavattanti. Tàni dvàdasa ànàpànasati càti imàni terasa Brahmaloke nappavattanti. Aråpabhave pana ñhapetvà, cattàro àruppe a¤¤aü nappavattati. Manussesu sabbàni pi pavattantã ti-evaü bhåmito. #<[page 114]># %<114 III. Kammaññhàna-gahaõa-niddeso>% Gahaõato ti diññhaphuññhasutaggahaõato p' ettha vinicchayo veditabbo. Tatra ñhapetvà vàyokasiõaü sesà nava kasiõà, dasa asubhà ti imàni ekånavãsati diññhena gahetabbàni. Pubbabhàge cakkhunà oloketvà nimittaü nesaü gahetabban ti attho. Kàyagatàsatiyaü tacapa¤cakaü diññhena, sesaü sutenà ti evaü tassà àrammaõaü diññhasutena gahetabbaü. ânàpànasati phuññhena, vàyokasiõaü diññhaphuññhena, sesàni aññhàrasa sutena gahetabbàni, upekkhàbrahmavihàro cattàro aruppà ti imàni c'ettha na àdikammikena gahetabbàni; sesàni pa¤catiüsa gahetabbànã ti--evaü gahaõato. Paccayato ti imesu pana kammaññhànesu, ñhapetvà àkàsakasiõaü, sesà nava kasiõà àruppànaü paccayà honti, dasa pi kasiõà abhi¤¤ànaü, tayo brahmavihàrà catutthabrahmavihàrassa, heññhimaü heññhimaü àruppaü uparimassa uparimassa, nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü nirodhasamàpattiyà, sabbàni pi sukhavihàravipassanà bhavasampattãnan ti--evaü paccayato. Cariyànukulato ti cariyànaü anukulato p' ettha vinicchayo veditabbo. Seyyathãdaü, ràgacaritassa tàva:- ettha dasa asubhà kàyagatàsatã ti ekàdasa kammaññhànàni anukulàni. Dosacaritassa cattàro brahmavihàrà cattàri vaõõakasiõànã ti aññha. Mohacaritassa ca vitakkacaritassa ca ekaü ànàpànasati-kammaññhànam eva. Saddhàcaritassa purimà cha anussatiyo. Buddhicaritassa maraõasati upasamànussati, catudhàtuvavatthànaü, àhàre pañikålasa¤¤à ti cattàri. Sesakasiõàni cattàro ca àruppà sabbacaritànaü anukulàni. Kasiõesu ca yaü ki¤ci parittaü vitakkacaritassa, appamàõaü mohacaritassà ti evam ettha cariyànukulato vinicchayo veditabbo ti. Sabba¤ c' etaü ujuvipaccanãkavasena ca atisappàyavasena ca vuttaü. Ràgàdãnaü pana avikkhambhikà saddhàdãnaü và anupakàrà kusalabhàvanà nàma n' atthi. Vuttam pi c' etaü Meghiyasutte:- cattàro dhammà uttari bhàvetabbà: asubhà bhàvetabbà ràgassa pahànàya, mettà bhàvetabbà vyàpàdassa pahànàya ànàpànasati bhàvetabbà vitakkupacchedàya, #<[page 115]># %< Cattàëãsa kammaññhànàni 115>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ aniccasa¤¤à bhàvetabbà asmimànassa samagghàtàyà ti. Ràhula-Sutte pi:- mettaü, Ràhula, bhàvanaü bhàvetå ti àdinà nayena ekass' eva satta kammaññhànàni vuttàni; tasmà vacanamatte abhinivesaü akatvà sabbattha adhippàyo pariyesitabbo ti. Ayaü kammaññhànaü gahetvà ti ettha kammaññhànakathà vinicchayo. Gahetvà ti imassa pana padassa ayam atthaparidãpanà: tena yoginà kammaññhànadàyakaü kalyàõamittaü upasankamitvà ti ettha vuttanayen' eva vuttappakàraü kalyàõamittaü upasankamitvà, Buddhassa và Bhagavato àcariyassa và, attànaü niyyàtetvà sampannajjhàsayena sampannàdhimuttinà ca hutvà kammaññhànaü yàcitabbaü. Tattha: imàhaü Bhagavà attabhàvaü tumhàkaü pariccajàmã ti evaü Buddhassa Bhagavato attà niyyàtetabbo. Evaü hi aniyyàtetvà pantesu senàsanesu viharanto, bheravàrammaõe àpàtham àgate santhambhituü asakkonto gàmantaü osaritvà gihãhi saüsaññho hutvà anesanaü àpajjitvà anayavyasanaü àpajjeyya. Niyyàtitattabhàvassa pan' assa bheravàrammaõe àpàtham àgate pi bhayaü na uppajjati. Nanu tayà paõóitapurimam eva attà Buddhànaü niyyàtito ti paccavekkhato pan' assa somanassam eva uppajjati? Yathà hi purisassa uttamaü Kàsikavatthaü bhaveyya, tassa tasmiü måsikàya và kãñehi và khàdite uppajjeyya domanassaü. Sace pana taü acãvarakassa bhikkhuno dadeyya, ath' assa taü tena bhikkhunà khaõóàkhaõóaü kariyamànaü disvà pi, somanassam eva uppajjeyya, evaü sampadam idaü veditabbaü. âcariyassa niyyàtentenà pi: imàhaü bhante attabhàvaü tumhàkaü pariccajàmã ti vattabbaü. Evaü aniyyàtitattabhàvo hi atajjanãyo và hoti dubbaco và anovàdakaro yena kàmangamo và àcariyaü anàpucchà va yatth' icchati, tattha gantvà, tam enaü àcariyo àmisena và dhammena và na sangaõhàti, guëhaü ganthaü na sikkhàpeti. So imaü duvidhaü sangahaü alabhanto sàsane patiññhaü na labhati na cirass' eva dussãlyaü và gihãbhàvaü và pàpuõàti. #<[page 116]># %<116 III. Kammaññhàna-gahaõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Niyyàtitattabhàvo pana neva atajjanãyo hoti, na yenakàmangamo suvaco àcariyàyattavutti-r-eva hoti. So, àcariyato duvidhaü sangahaü labhanto, sàsane vuóóhiü viråëhiü vepullaü pàpuõàti, Cåëapiõóapàtika-Tissattherassa antevàsikà viya. Therassa kira santikaü tayo bhikkhå àgamaüsu. Tesu eko: ahaü bhante tumhàkam atthàyà ti vutte sataporise papàte patituü ussaheyyan ti àha. Dutiyo: ahaü bhante tumhàkam atthàyà ti vutte: imaü attabhàvaü paõhito paññhàya pàsàõapiññhe ghaüsento niravasesaü khepetuü ussaheyyan ti àha. Tatiyo: ahaü bhante tumhàkam atthàyà ti vutte: assàsapassàse uparundhitvà kàlaü kiriyaü kàtuü ussaheyyan ti àha. Thero: bhabbà vat' ime bhikkhå ti kammaññhànaü kathesi. Te tassa ovàde ñhatvà tayo pi arahattaü pàpuõiüså ti ayam ànisaüso attaniyyàtane. Tena vuttaü:- Buddhassa và Bhagavato àcariyassa và attànaü niyyàtetvà ti. Sampannajjhàsayena sampannàdhimuttinà ca hutvà ti ettha pana tena yoginà alobhàdãnaü vasena chahi àkàrehi sampannajjhàsayena bhavitabbaü. Evaü sampannajjhàsayo hi tissannaü bodhãnaü a¤¤ataraü pàpuõàti. Yath' àha:- cha ajjhàsayà Bodhisattànaü bodhiparipàkàya saüvattanti, alobhajjhàsayà ca Bodhisattà lobhe dosadassàvino, adosajjhàsayà ca Bodhisattà dose dosadassàvino, amohajjhàsayà ca Bodhisattà mohe dosadassàvino, nekkhammajjhàsayà ca Bodhisattà gharàvàse dosadassàvino, pavivekajjhàsayà ca Bodhisattà sangaõikàya dosadassàvino, nissaraõajjhàsayà ca Bodhisattà sabbabhavagatãsu dosadassàvino ti. Ye hi keci atãtànàgatapaccuppannà sotàpanna-sakadàgàmianàgàmi-khãõàsavapaccekabuddha-sammàsambuddhà sabbe te imeh' eva chah' àkàrehi attanà attanà pattabbaü visesaü pattà. Tasmà imehi chah' àkàrehi sampannajjhàsayena bhavitabbaü. Tad-adhimuttatàya pana adhimuttisampannena bhavitabbaü. Samàdhàdhimuttena samàdhigarukena samàdhipabbhàrena, nibbànàdhimuttena nibbànagarukena nibbànapabbhàrena ca bhavitabban ti attho. #<[page 117]># %< Cattàëãsa kammaññhànàni 117>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Evaü sampannajjhàsayàdhimuttino pan' assa kammaññhànaü yàcato cetopariyàya¤àõalàbhinà àcariyena cittàcàraü oloketvà cariyà jànitabbà. Itarena: kiü carito 'si? ke và te dhammà bahulaü samudàcaranti? kiü và te manasikaroto phàsu hoti? katarasmiü và te kammaññhàne cittaü namatã ti evam àdãhi nayehi pucchitvà jànitabbà. Evaü ¤atvà cariyànukulaü kammaññhànaü kathetabbaü. Kathentena ca tividhena kathetabbaü. Pakatiyà uggahitakammaññhànassa ekaü dve nissajjàni sajjhàyaü kàretvà dàtabbaü; santike vasantassa àgatàgatakkhaõe kathetabbaü, uggahetvà a¤¤attha gantukàmassa nàtisankhittaü nàtivitthàrikaü katvà kathetabbaü. Tattha pathavãkasiõaü tàva kathentena cattàro kasiõadosà, kasiõakaraõaü, katassa bhàvanànayo, duvidhaü nimittaü, duvidho samàdhi, sattavidhaü sappàyàsappàyaü, dasavidhaü appanàkosallaü, viriyasamatà, appanàvidhànan ti ime nava àkàrà kathetabbà. Sesakammaññhànesu pi tassa tassa anuråpaü kathetabbaü. Taü sabbaü tesaü bhàvanàvidhàne àvibhavissati. Evaü kathiyamàne pana kammaññhàne tena yoginà nimittaü gahetvà sotabbaü. Nimittaü gahetvà ti idaü heññhimapadaü, idaü uparimapadaü, ayam assa attho, ayam adhippàyo, idam opamman ti evaü taü taü àkàraü upanibandhitvà ti attho. Evaü nimittaü gahetvà sakkaccaü suõantena hi kammaññhànaü sugahitaü hoti. Ath' assa taü nissàya visesàdhigamo sampajjati, na itarassà ti. Ayaü gahetvà ti imassa padassa atthaparidãpanà. Ettàvatà: kalyàõamittaü upasankamitvà attano cariyànukulaü cattàëãsàya kammaññhànesu a¤¤ataraü kammaññhànaü gahetvà ti imàni padàni sabbàkàrena vitthàritàni hontã ti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate Visuddhi-Magge samàdhibhàvanàdhikàre kammaññhànagahaõaniddeso nàma tatiyo paricchedo. #<[page 118]># %<118>% IV CATUTTHO PARICCHEDO PATHAVäKASIöA-NIDDESO Idàni yaü vuttaü:- samàdhibhàvanàya ananuråpaü vihàraü pahàya, anuråpe vihàre viharantenà ti ettha yassa tàva àcariyena saddhiü ekavihàre vasato phàsu hoti, tena tatth' eva kammaññhànaü parisodhentena vasitabbaü. Sace tattha phàsu na hoti, yo a¤¤o gàvute và aóóhayojane va yojanamatte pi và sappàyo vihàro hoti, tattha vasitabbaü. Evaü hi sati kammaññhànassa kismi¤cid-eva ñhàne sandehe và sati sati-sammose và jàte kàlass' eva vihàre vattaü katvà, antaràmagge piõóàya caritvà, bhattakiccapariyosàne yeva àcariyassa vasanaññhànaü gantvà taü divasaü àcariyassa santike kammaññhànaü sodhetvà, dutiyadivase àcariyaü vanditvà nikkhamitvà, antaràmagge piõóàya caritvà, akilamanto yeva attano vasanaññhànaü àgantuü sakkhissati. Yo pana yojanappamàõe pi phàsukaññhànaü na labhati, tena kammaññhàne sabbaü gaõñhiññhànaü chinditvà suvisuddhaü àvajjanapañibaddhaü kammaññhànaü katvà dåram pi gantvà samàdhibhàvanàya ananuråpaü vihàraü pahàya anuråpe vihàre vihàtabbaü. Tattha ananuråpo nàma aññhàrasannaü dosànaü a¤¤atarena samannàgato. Tatr' ime aññhàrasa dosà:- mahattaü, navattaü, jiõõattaü, panthanissitattaü, soõóã, paõõaü, pupphaü, phalaü, patthanãyatà, nagarasannissitatà, dàrusannissitatà, khettasannissitatà, visabhàgànam puggalànaü atthità, patñanasannissitatà, paccantasannisssitatà, rajjasãmasannissitatà, asappàyatà; kalyàõamittànaü alàbho ti imesaü aññhàrasannaü dosànaü a¤¤atarena dosena samannàgato ananuråpo nàma na tattha vihàtabbaü. #<[page 119]># %< Ananuråpaü vihàraü pahàya 119>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Kasmà? Mahàvihàre tàva bahå nànàchandà sannipatanti; te a¤¤ama¤¤aü pañiviruddhatàya vattaü na karonti; bodhiangaõàdãni asammaññhàne va honti, anupaññhàpitaü pànãyaü paribhojanãyaü. Tatràyaü gocaragàme piõóàya carissàmã ti pattacãvaram àdàya nikkhanto, sace passati vattaü và akataü, pànãyaghañaü và rittaü, athànena vattaü kàtabbaü hoti, pànãyaü upaññhàpetabbaü; akaronto vattabhede dukkañaü àpajjati; karontassa kàlo atikkamati, atidivà paviññho niññhitàya bhikkhàya ki¤ci na labhati, pañisallànagato pi sàmaõera-daharabhikkhånaü uccàsaddena sanghakammehi ca vikkhipati. Yattha pana sabbaü pattaü katam eva hoti, avasesà pi ca [san-]ghaññanà n' atthi, evaråpe mahàvihàre pi vihàtabbaü. Navavihàre bahuü navakammaü hoti, akarontaü ujjhàyanti. Yattha pana bhikkhå evaü vadanti: ayasmà yathàsukhaü samaõadhammaü karotu, mayaü navakammaü karissàmà ti evaråpe vihàtabbaü. Jiõõavihàre pana bahuü pañijaggitabbaü hoti, antamaso attano senàsanamattam pi apañijaggantaü ujjhàyanti, patijaggantassa kammaññhànaü parihàyati. Panthanissite mahàpathavihàre rattindivaü àgantukà sannipatanti, vikàle àgatànaü attano senàsanaü datvà rukkhamåle và pàsàõapiññhe và vasitabbaü hoti, puna divase pi evam evà ti kammaññhànassa okàso na hoti. Yattha pana evaråpo àgantukasambàdho na hoti, tattha vihàtabbaü. Soõóã nàma pàsàõapokkharaõã hoti. Tattha pànãyatthaü mahàjano samosarati, nagaravàsãnaü ràjakulåpakattherànaü antevàsikà rajanakammatthàya àgacchanti, tesaü bhàjanadàrudoõikàdãni pucchantànaü: asuke ca asuke ca ñhàne ti dassetabbàni honti, evaü sabbakàlam pi niccavyàvaño hoti. #<[page 120]># %<120 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yattha nànàvidhaü sàkapaõõaü hoti, tatth' assa kammaññhànaü gahetvà divàvihàraü nisinnassà pi santike sàkahàrikà gàyamànà paõõaü uccinantiyo visabhàgasaddasanghaññanena kammaññhànantaràyaü karonti. Yattha pana nànàvidhà màlàgacchà supupphità honti, tatrà pi tàdiso yeva upaddavo. Yattha nànàvidhaü ambajambupaõasàdi-phalaü hoti, tattha phalatthikà àgantvà yàcanti, adentassa kujjhanti, balakkàrena và gaõhanti, sàyanhasamaye vihàramajjhe cankamantena te disvà: kiü, upàsakà, evaü karothà ti vuttà yathàruci akkosanti, avàsàya pi 'ssa parakkamanti. Patthanãye pana leõasammate Dakkhiõagiri-Hatthikucchi-Cetiyagiri-Cittalapabbatasadise vihàre viharantaü: ayam arahà ti sambhàvetvà vanditukàmà manussà samantà osaranti ten' assa na phàsu hoti, yassa pana taü sappàyaü hoti, tena divà a¤¤attha gantvà rattiü vasitabbaü. Nagarasannissite visabhàgàrammaõàni àpàtham àgacchanti, kumbhadàsiyo pi ghañehi nighaüsantiyo gacchanti, okkamitvà maggaü na denti, issaramanussà pi vihàramajjhe sàõiü parikkhipitvà nisãdanti. Dàrusannissaye pana yattha kaññhàni ca dabbåpakaraõarukkhà ca santi, tattha kaññhahàrikà pubbe vuttasàkapupphahàrikà viya aphàsuü karonti: vihàre rukkhà santi, te chinditvà gharàni karissàmà ti manussà àgantvà chindanti. Sace sàyanhasamayaü padhànagharà nikkhamitvà vihàramajjhe cankamanto te disvà: kiü, upàsakà, evaü karothà ti vadati, yathàruci akkosanti, avàsàya pi 'ssa parakkamanti. Yo pana khettasannissito hoti samantà khettehi parivàrito, tattha manussà vihàramajjhe yeva khalaü katvà dha¤¤aü maddanti, pamukhe sosayanti, a¤¤am pi bahuü aphàsuü karonti. Yatrà pi mahàsanghabhogo hoti, àràmikakulànaü gàvo rundhanti, udakavàraü pañisedhenti, manussà vãhi sãsaü gahetvà: passatha tumhàkaü àràmikakulànaü kamman ti sanghassa dassenti. #<[page 121]># %< Ananuråpaü vihàraü pahàya 121>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tena tena kàraõena ràjaràjamahàmattànaü gharadvàraü gantabbaü hoti. Ayam pi khettasannissiten' eva sangahito. Visabhàgànaü puggalànaü atthità ti yattha a¤¤ama¤¤aü visabhàgaverã bhikkhå viharanti, ye kalahaü karontà: mà bhante evaü karothà ti vàriyamànà: etassa paüsukålikassa àgatakàlato paññhàya naññhà 'mhà ti vattàro bhavanti. Yo pi udaka-paññanaü và thalapaññanaü và nissito hoti, tattha abhiõhaü nàvàhi ca satthehi ca àgatamanussà: okàsaü detha, pànãyaü detha, loõaü dethà ti ghaññayantà aphàsuü karonti. Paccantasannissite pana manussà Buddhàdisu appasannà honti. Rajjasãmasannissite ràjabhayaü hoti. Taü hi padesaü eko ràjà: na mayhaü vase vattatã ti paharati, itaro pi: na mayhaü vase vattatã ti. Tatràyaü bhikkhu kadàci itarassa ra¤¤o vijite vicarati, kadàci ekassa. Atha naü carapuriso ayan ti ma¤¤amànà anayavyasanaü pàpenti. Asappàyatà ti visabhàgaråpàdi àrammaõasamosaraõena và amanussapariggahitatàya và asappàyatà. Tatridaü vatthu:- eko kira thero ara¤¤e vasati. Ath' assa ekà yakkhinã paõõasàladvàre ñhatvà gàyi. So nikkhamitvà dvàre aññhàsi. Sà gantvà cankamanasãse gàyi. Thero cankamanasãsaü agamàsi. Sà sataporise papàte ñhatvà gàyi. Thero pañinivatti. Atha naü sà vegena gahetvà: mayà bhante na eko na dve tumhàdisà khàdità ti àha. Kalyàõamittànaü alàbho ti yattha na sakkà hoti àcariyaü và àcariyasamaü và upajjhàyaü và upajjhàyasamaü và kalyàõamittaü laddhuü, tattha so kalyàõamittànaü alàbho mahàdoso yevà ti imesaü aññhàrasannaü dosànaü a¤¤atarena samannàgato ananuråpo ti veditabbo. Vuttam pi c' etaü Aññhakathàsu:- Mahàvàsaü navàvàsaü, jaràvàsa¤ ca panthaniü, Soõóiü paõõa¤ ca puppha¤ ca, phalaü patthitam eva ca. #<[page 122]># %<122 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% Nagaraü dàrunà khettaü, visabhàgena paññanaü, Paccantasãmàsappàyaü, yattha mitto na labbhati, Aññhàras' etàni ñhànàni: iti vi¤¤àya paõóito, ârakà parivajjeyya, maggaü pañibhayaü yathà ti. [Anuråpe vihàre viharantena] Yo pana gocaragàmato nàtidåra-nàccàsannatàdãhi pa¤cah' angehi samannàgato, ayaü anuråpo nàma. Vuttaü h' etaü Bhagavatà:- Katha¤ ca, bhikkhave, senàsanaü pa¤cangasamannàgataü hoti? Idha, bhikkhave, senàsanaü nàtidåraü hoti, nàccàsannaü gamanàgamanasampannaü, divà appokiõõaü, rattiü appasaddaü appanigghosaü, appaóaüsamakasavàtàtapasiriüsapasamphassaü hoti, tasmiü kho pana senàsane viharantassa appakasiren' eva uppajjanti cãvarapiõóapàtasenàsanagilànapaccayabhesajjaparikkhàrà, tasmiü kho pana senàsane therà bhikkhå viharanti bahussutà àgatàgamà dhammadharà vinayadharà màtikàdharà te kàlena kàlaü upasankamitvà paripucchati paripa¤hati: idaü bhante kathaü? imassa ko attho ti, tassa te àyasmanto avivaña¤ ceva vivaranti anuttànãkata¤ ca uttànãkaronti anekavihitesu ca kankhaññhàniyesu dhammesu kankhaü pañivinodenti. Evaü kho, bhikkhave, senàsanaü pa¤cangasamannàgataü hotã ti. Ayaü samàdhibhàvanàya ananuråpaü vihàraü pahàya anuråpe vihàre viharantenà ti ettha vitthàro. Khuddakapaëibodhupacchedaü katvà ti evaü patiråpe vihàre viharantena ye pi 'ssa te honti khuddakapaëibodhà, te pi upacchinditabbà. Seyyathãdaü dãghàni kesanakhalomàni chinditabbàni, jiõõacãvaresu daëhãkammaü và tunnakammaü và kàtabbaü, kiliññhàni và rajitabbàni, sace patte malaü hoti patto pacitabbo, ma¤capãñhàdãni sodhetabbànã ti. Ayaü khuddakapaëibodhupacchedaü katvà ti ettha vitthàro. Idàni sabbaü bhàvanàvidhànaü aparihàpentena bhàvetabbo ti ettha ayaü pathavãkasiõaü àdiü katvà sabbakammaññhànavasena vitthàrakathà hoti. #<[page 123]># %< Pathavãkasiõa-nimittaü 123>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Evaü upacchinnakhuddakapaëibodhena hi bhikkhunà pacchàbhattaü piõóapàtapañikkantena bhattasammadaü pañivinodetvà pavivitte okàse sukhanisinnena katàya và akatàya và pathaviyà nimittaü gaõhitabbaü. Vuttaü h' etaü:- pathavãkasiõaü uggaõhanto pathaviyaü nimittaü gaõhàti kate và akate và, sàntake, no anantake, sakoñiye, no akoñiye, savañume, no avañume, sapariyante, no apariyante, suppamatte và saràvamatte và. So taü nimittaü suggahãtaü karoti, såpadhàritaü upadhàreti, suvavatthitaü vavatthapet So taü nimittaü suggahãtaü katvà, såpadhàritaü upadhàretvà, suvavatthitaü vavatthapetvà, ànisaüsadassàvã ratanasa¤¤ã hutvà, cittãkàraü upaññhapetvà, sampiyàyamàno tasmiü àrammaõe cittaü upanibandhati:- addhà imàya pañipadàya jaràmaraõamhà muccissàmã ti so vivicc' eva kàmehi ...pe... pañhamaü jhànaü upasampajja viharatã ti. Tattha yena atãtabhave pi sàsane và isipabbajjàya và pabbajitvà, pathavãkasiõe catukkapa¤cakajjhànàni nibbattitapubbàni, evaråpassa pu¤¤avato upanissayasampannassa akatàya pathaviyà kasitaññhàne và khalamaõóale và nimittaü uppajjati, Mallakatherassa viya. Tassa kir' àyasmato kasitaññhànaü olokentassa taü ñhànappamàõam eva nimittaü udapàdi. So taü vaóóhetvà pa¤cakajjhànàni nibbattetvà jhànapadaññhànaü vipassanaü paññhapetvà arahattaü pàpuõi. Yo pan' evaü akatàdhikàro hoti, tena àcariyasantike uggahita-kammaññhànavidhànaü aviràdhetvà cattàro kasiõadose pariharantena kasiõaü kàtabbaü. Nãlapãtalohitodàtasambhedavasena hi cattàro pathavãkasiõadosà, tasmà nãlàdivaõõaü mattikaü agahetvà gangàvahe mattikàsadisàya aruõavaõõàya mattikàya kasiõaü kàtabbaü, ta¤ ca kho vihàramajjhe sàmaõeràdãnaü sa¤caraõaññhàne na kàtabbaü, #<[page 124]># %<124 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ vihàrapaccante pana pañicchannaññhàne pabbhàre và paõõasàlàya và saühàrimaü và tatraññhakaü và kàtabbaü, tatra sanhàrimaü catåsu daõóakesu pilotikaü và cammaü và kañasàrakaü và bandhitvà tattha apanãtatiõamålasakkharavàlikàya sumadditàya mattikàya vuttappamàõaü vaññaü limpetvà kàtabbaü. Taü parikammakàle bhåmiyaü attharitvà oloketabbaü. Tatraññhakaü bhåmiyaü padumakaõõikàkàrena khàõuke àkoñetvà vallãhi vinandhitvà kàtabbaü. Yadisà mattikà nappahoti, adho a¤¤aü pakkhipitvà uparibhàge suparisodhitàya aruõavaõõàya mattikàya vidatthi-caturangulavitthàraü vaññaü kàtabbaü. Etad eva hi pamàõaü sandhàya suppamattaü và saràvamattaü và ti vuttaü. Sàntake, no anantake ti àdi pan' assa paricchedatthàya vuttaü. Tasmà evaü vuttappamàõaparicchedaü katvà rukkhapàõikà [ya] visabhàgavaõõaü samuññhàpeti. Tasmà taü agahetvà pàsàõapàõikàyaghaüsitvà samaü bheritalasadisaü katvà taü ñhànaü sammajjitvà nhatvà àgantvà kasiõamaõóalato aóóhateyya hatthantare padese pa¤¤atte vidatthi-caturangulapàdake su-atthate pãñhe nisãditabbaü; tato dåratare nisinnassa hi kasiõaü na upaññhàti; àsannatare kasiõadosà pa¤¤àyanti; uccatare nisinnena gãvaü oõamitvà oloketabbaü hoti; nãcatare jaõõukàni rujanti. Tasmà vuttanayen' eva nisãditvà, appassàdàkàmà ti àdinà nayena kàmesu àdãnavaü paccavekkhitvà kàmanissaraõe sabbadukkhasamatikkamassa upàyabhåte nekkhamme jàtàbhilàsena Buddhadhammasanghaguõànussaraõena pãtipàmojjaü janayitvà: ayaü dàni sà sabbabuddha-paccekabuddha-ariyasàvakehi pañipannà nekkhammapañipadà ti pañipattiyà sa¤jàtagàravena: addhà imàya pañipadàya pavivekasukharasassa bhàgã bhavissàmã ti ussàhaü janayitvà samena àkàrena cakkhåni ummãletvà nimittaü gaõhantena bhàvetabbaü. #<[page 125]># %< Pañhavãkasiõa-nimittaü 125>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Ati-ummãlayato hi cakkhu kilamati, maõóala¤ ca ativibhåtaü hoti, ten' assa nimittaü nuppajjati. Atimandaü ummãlayato maõóalaü avibhåtaü hoti, citta¤ ca lãnaü hoti, evam pi nimittaü nuppajjati, tasmà, àdàsatale mukhanimittadassinà viya, samena àkàrena cakkhåni ummãletvà nimittaü gaõhantena bhàvetabbaü. Na vaõõo paccavekkhitabbo, na lakkhaõaü manasikàtabbaü. Api ca vaõõaü amu¤citvà nissaya savaõõaü katvà ussadavasena paõõattidhamme cittaü ñhapetvà manasikàtabbaü. Pathavã, mahã, medinã, bhåmi, vasudhà, vasundharà ti àdisu pathavãnàmesu yam icchati, yad-assa sa¤¤ànukulaü hoti, taü vattabbaü. Api ca pathavã ti etad eva nàmaü pàkañaü, tasmà pàkañavasen' eva: pathavã, pathavã ti bhàvetabbaü. Kàlena ummãletvà, kàlena nimmãletvà àvajjitabbaü. Yàva uggahanimittaü nuppajjati, tàva kàlasatam pi kàlasahassam pi tato bhiyyo pi eten' eva nayena bhàvetabbaü. Tass' evaü bhàvayato yadà nimmãletvà àvajjantassa ummãlitakàle viya àpàtham àgacchati, tadà uggahanimittaü jàtaü nàma hoti. Tassa jàtakàlato paññhàya na tasmiü ñhàne nisãditabbaü, attano vasanaññhànaü pavisitvà tattha nisinnena bhàvetabbaü. Pàdadhovanapapa¤caparihàratthaü pan' assa ekapañalikupàhanà ca kattaradaõdo ca icchitabbo. Athànena sace taruõo samàdhi kenacid-eva asappàyakàraõena nassati, upàhanam àruyha kattaradaõóaü gahetvà taüñhànaü gantvà nimittaü àdàya àgantvà sukhanisinnena bhàvetabbaü, punappunaü samannàharitabbaü, takkàhataü vitakkàhataü kàtabbaü. Tass' evaü karontassa anukkamena nãvaraõàni vikkhambhanti, kilesà sannisãdanti, upacàrasamàdhinà cittaü samàdhiyati, pañibhàganimittaü uppajjati. Tatràyaü purimassa ca uggahanimittassa imassa ca viseso: uggahanimitte kasiõadoso pa¤¤àyati, pañibhàganimittaü thavikato nãhañàdàsamaõóalaü viya, #<[page 126]># %<126 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sudhotasankhathàlaü viya, valàhakantarà nikkhantacandamaõóalaü viya, meghamukhe balàkà viya, uggahanimittaü padàletvà nikkhantam iva tato sataguõaü sahassaguõaü suparisuddhaü hutvà upaññhàti. Ta¤ ca kho pana neva vaõõavantaü, na saõñhànavantaü, yadi hi taü ãdisaü bhaveyya, cakkhuvi¤¤eyyaü siyà oëàrikaü sammasanåpagaü tilakkhaõabbhàhataü. Na pan' etaü tàdisaü, kevalaü hi samàdhilàbhino upaññhànàkàramattaü:- sa¤¤ajam etan ti uppannakàlato ca pan' assa paññhàya nãvaraõàni vikkhambhità neva honti, kilesà sannisinnà va, upacàrasamàdhinà cittaü samàhitam evà ti. Duvidho hi samàdhi:- upacàrasamàdhi ca appanàsamàdhi ca. Dvãhàkàrehi cittaü samàdhiyati: upacàrabhåmiyaü và pañilàbhabhåmiyaü và. Tattha upacàrabhåmiyaü nãvaraõappahànena cittaü samàhitaü hoti, pañilàbhabhåmiyaü angapàtubhàvena. Dvinnaü pana samàdhãnaü idaü nànàkaraõaü:- upacàre angàni na thàmajàtàni honti, angànaü athàmajàtattà. Yathà nàma daharo kumàrako ukkhipitvà ñhapiyamàno punappunaü bhåmiyaü patati, evam eva upacàre uppanne cittaü kàlena nimittaü àrammaõaü karoti, kàlena bhavangaü otarati. Appanàya pana angàni thàmajàtàni honti, tesaü thàmajàtattà. Yathà nàma balavà puriso àsanà vuññhàya divasam pi tiññheyya, evam eva appanàsamàdhimhi uppanne cittaü, sakiü bhavangavàraü chinditvà, kevalam pi rattiü kevalam pi divasaü tiññhati, kusalajavanapañipàñivasen' eva pavattatã ti. Tatra yad-etaü upacàrasamàdhinà saddhiü pañibhàganimittaü uppannaü, tassa uppàdanaü nàma atidukkaraü. Tasmà sace ten' eva pallankena taü nimittaü vaóóhetvà appanam adhigantuü sakkoti, sundaraü. No ce sakkoti, athànena taü nimittaü appamattena cakkavattigabbho viya rakkhitabbaü. Evaü hi:- Nimittaü rakkhato laddhaü parihàni na vijjati, ârakkham hi asantam hi, laddhaü laddhaü vinassati. #<[page 127]># %< Nimittarakkhaõavidhi 127>% Tatràyaü rakkhaõavidhi:- âvàso, gocaro, bhassaü, puggalo, bhojanaü, utu, Iriyàpatho ti satt' ete asappàye vivajjaye. Sappàye satta sevetha, evaü hi pañipajjato Na ciren' eva kàlena, hoti kassaci appanà ti. Tatrassa yasmiü àvàse vasantassa anuppannaü và nimittaü nuppajjati, uppannaü và vinassati, anupaññhità ca sati na upaññhàti, asamàhita¤ ca cittaü na samàdhiyati, ayaü asappàyo. Yattha nimittaü uppajjati ceva thàvara¤ ca hoti, sati upaññhàti, cittaü samàdhiyati, Nàgapabbatavàsãpadhàniya-Tissattherassa viya, ayaü sappàyo. Tasmà yasmiü vihàre bahå àvàsà honti, tattha ekam ekasmiü tãõi tãõi divasàni vasitvà yatth' assa cittaü ekaggaü hoti, tattha vasitabbaü. âvàsasappàyatàya hi Tambapaõõidãpamhi Cålanàgaleõe vasantà tatth' eva kammaññhànaü gahetvà pa¤casatà bhikkhå arahattaü pàpuõiüsu, sotàpannàdãnaü pana a¤¤attha ariyabhåmiü patvà tattha arahattaü pattàna¤ ca ganaõà n' atthi. Evam a¤¤esu pi Cittalapabbatavihàràdisu. Gocara-gàmo pana yo senàsanato uttarena và dakkhiõena và nàtidåre diyaóóhakosabbhantare hoti sulabhasampannabhikkho, so sappàyo; viparãto asappàyo. Bhassam pi dvattiüsa tiracchànakathà pariyàpannam asappàyaü, taü hi 'ssa nimittantaradhànàya saüvattati. Dasa kathàvatthunissitaü sappàyaü, tam pi mattàya bhàsitabbaü. Puggalo pi atiracchànakathiko sãlàdi-guõasampanno, yaü nissàya asamàhitaü và cittaü samàdhiyati, samàhitaü và cittaü thirataraü hoti, evaråpo sappàyo. Kàyadaóóhãbahulo pana tiracchànakathiko asappàyo. So hi taü kaddamodakam iva acchaü udakaü malinam eva karoti, tàdisa¤ ca àgamma koñapabbatavàsidaharass' eva samàpatti pi nassati, pag' eva nimittaü. #<[page 128]># %<128 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso >% Bhojanaü pana kassaci madhuraü, kassaci ambilaü sappàyaü hoti. Utu pi kassaci sãto, kassaci uõho sappàyo hoti, tasmà yaü bhojanaü và utuü và sevantassa phàsu hoti, asamàhitaü và cittaü samàdhiyati, samàhitaü và cittaü thirataraü hoti, taü bhojanaü so ca utu sappàyo, itaraü bhojanaü itaro ca utu asappàyo. Iriyàpathesu pi kassaci cankamo sappàyo hoti, kassaci sayanaññhànanisajjànaü a¤¤ataro, tasmà taü àvàsaü viya tãõi divasàni upaparikkhitvà, yasmiü iriyàpathe asamàhitaü và cittaü samàdhiyati, samàhitaü và cittaü thirataraü hoti, so sappàyo, itaro asappàyo ti veditabbo. Iti imaü sattavidhaü asappàyaü vajjetvà sappàyaü sevitabbaü, evaü pañipannassa hi nimittà sevanabahulassa na ciren' eva kàlena hoti kassaci appanà. Yassa pana evam pi pañipajjato na hoti, tena dasavidhaü appanàkosallaü sampàdetabbaü. Tatràyaü nayo:- Dasah' àkàrehi appanàkosallaü icchitabbaü:- (1) vatthuvisadakiriyato, (2) indriyasamattapañipàdanato, (3) nimittakusalato, (4) yasmiü samaye cittaü paggahetabbaü, tasmiü samaye cittaü paggaõhàti; (5) yasmiü samaye cittaü niggahetabbaü, tasmiü samaye cittaü niggaõhàti, (6) yasmiü samaye cittaü sampahaüsitabbaü, tasmiü samaye cittaü sampahaüseti, (7) yasmiü samaye cittaü ajjhupekkhitabbaü; tasmiü samaye cittaü ajjhupekkhati, (8) asamàhitapuggalaparivajjanato. (9) samàhitapuggalasevanato, (10) tad adhimuttito ti. Tattha (1) vatthuvisadakiriyà nàma ajjhattikabàhirànaü vatthånaü visadabhàvakaraõaü. Yadà hi 'ssa kesanakhalomàni dãghàni honti, sarãraü và sedamalaggahitaü, tadà ajjhattikaü vatthu avisadaü hoti aparisuddhaü. Yadà pan' assa cãvaraü jiõõaü kiliññhaü duggandhaü hoti, senàsanaü và uklàpaü, tadà bàhiraü vatthu avisadaü hoti aparisuddhaü. #<[page 129]># %< Appanàkosallaü 129>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Ajjhattike bàhire ca vatthumhi avisade uppannesu cittacetasikesu ¤àõam pi aparisuddhaü hoti, aparisuddhàni dãpakapallikavaññatelàni nissàya uppannadãpasikhàya obhàso viya. Aparisuddhena ¤àõena sankhàre sammasato sankhàrà pi avibhåtà honti, kammaññhànam anuyu¤jato kammaññhànam pi vuóóhiü viråëhiü vepullaü na gacchati. Visade pana ajjhattikabàhire vatthumhi uppannesu cittacetasikesu ¤àõam pi visadaü hoti parisuddhaü, parisuddhàni dãpakapallikavaññatelàni nissàya uppannadãpasikhàya obhàso viya. Parisuddhena ca ¤àõena sankhàre sammasato sankhàrà pi vibhåtà honti, kammaññhànam anuyu¤jato kammaññhànam pi vuóóhiü viråëhiü vepullaü gacchati. (2) Indriyasamattapañipàdanaü nàmà saddhàdãnaü indriyànaü samabhàvakaraõaü. Sace hi 'ssa saddhindriyaü balavaü hoti, itaràni mandàni, tato viriyindriyaü paggahakiccaü, satindriyaü upaññhànakiccaü, samàdhindriyaü avikkhepakiccaü, pa¤¤indriyaü dassanakiccaü kàtuü na sakkoti. Tasmà taü dhammasabhàvapaccavekkhaõena và yathà và manasikaroto balavaü jàtaü, tathà amanasikàrena hàpetabbaü. Vakkalittheravatthu c' ettha nidassanaü. Sace pana viriyindriyaü balavaü hoti, atha neva saddhindriyaü adhimokkhakiccaü kàtuü sakkoti, na itaràni itarakiccabhedaü. Tasmà taü passaddhàdi-bhàvanàya hàpetabbaü. Tatrà pi Soõattheravatthu dassetabbaü. Evaü sesesu pi ekassa balavabhàve sati, itaresaü attano kiccesu asamatthatà veditabbà. Visesato pan' ettha saddhàpa¤¤ànaü samàdhiviriyàna¤ ca samataü pasaüsanti. Balavasaddho hi mandapa¤¤o muddhappasanno hoti, avatthusmiü pasãdati, balavapa¤¤o mandasaddho keràñikapakkhaü bhajati bhesajjasamuññhito viya rogo atekiccho hoti, ubhinnaü samatàya vatthusmiü yeva pasãdati. Balavasamàdhiü pana mandaviriyaü samàdhissa kosajjapakkhattà kosajjaü abhibhavati, balavaviriyaü mandasamàdhiü viriyassa uddhaccapakkhattà uddhaccaü abhibhavati. #<[page 130]># %<130 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Samàdhi pana viriyena saüyojito kosajje patituü na labhati; viriyaü samàdhinà saüyojitaü uddhacce patituü na labhati; tasmà tad-ubhayaü samaü kàtabbaü, ubhayasamatàya hi appanà hoti. Api ca samàdhikammikassa balavatã pi saddhà vaññati, evaü saddahanto okappento appanaü pàpuõissati. Samàdhi-pa¤¤àsu pana samàdhikammikassa ekaggatà balavatã vaññati, evaü hi so appanaü pàpuõàti. Vipassanàkammikassa pa¤¤à balavatã vaññati, evaü hi so lakkhaõapañivedhaü pàpuõàti. Ubhinnaü pana samattà pi appanà hoti yeva. Sati pana sabbattha balavatã vaññati; sati hi cittaü uddhaccapakkhikànaü saddhà-viriya-pa¤¤ànaü vasena uddhacca-pàtato, kosajjapakkhena ca samàdhinà kosajjapàtato rakkhati. Tasmà sà loõadhåpanaü viya sabbavya¤janesu, sabbakammika-amacco viya sabbaràjakiccesu, sabbattha icchitabbà. Ten' àha: sati ca pana sabbatthikà vuttà Bhagavatà. Kiü kàraõà? Cittaü hi satipañisaraõaü, àrakkhapaccupaññhànà ca sati, na vinà satiyà cittassa paggahaniggaho hotã ti. (3) Nimittakosallaü nàma pañhavãkasiõàdikassa citt' ekaggatà nimittassa akatassa karaõakosallaü, katassa ca bhàvanàkosallaü, bhàvanàya laddhassa rakkhaõakosalla¤ ca, tam idha adhippetaü. (4) Katha¤ ca yasmiü samaye cittaü paggahetabbaü, tasmiü samaye cittaü paggaõhàti? Yadà 'ssa atisithilaviriyatàdãhi lãnaü cittaü hoti, tadà passaddhisambojjhangàdayo tayo abhàvetvà dhammavicayasambojjhangàdayo tayo bhàveti. Vuttaü h' etaü Bhagavatà:- Seyyathàpi, bhikkhave, puriso parittaü aggiü ujjàletukàmo assa, so tattha allàni ceva tiõàni pakkhipeyya, allàni ca gomayàni pakkhipeyya, allàni ca kaññhàni pakkhipeyya, udakavàta¤ ca dadeyya, paüsukena ca okireyya, bhabbo nu kho so, bhikkhave, puriso taü parittaü aggiü ujjàletun ti? #<[page 131]># %< Appanàkosallaü 131>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ No h' etaü, bhante. Evam eva kho, bhikkhave, yasmiü samaye lãnaü cittaü hoti, akàlo tasmiü samaye passaddhisambojjhangassa bhàvanàya, akàlo samàdhi-sambojjhangassa, akàlo upekkhàsambojjhangassa bhàvanàya. Taü kissa hetu? Lãnaü, bhikkhave, cittaü, taü etehi dhammehi dussamuññhàpayaü hoti. Yasmi¤ ca kho, bhikkhave, samaye lãnaü cittaü hoti, kàlo tasmiü samaye dhammavicayasambojjhaïgassa bhàvanàya, kàlo viriyasambojjhangassa bhàvanàya, kàlo pãtisambojjhangassa bhàvanàya. Taü kissa hetu? Lãnaü, bhikkhave, cittaü, taü etehi dhammehi susamuññhàpayaü hoti. Seyyathàpi, bhikkhave, puriso parittaü aggiü ujjàletukàmo assa, so tattha sukkhàni ceva tiõàni pakkhipeyya, sukkhàni ca gomayàni pakkhipeyya, sukkhàni ca kaññhàni pakkhipeyya, mukhavàta¤ ca dadeyya, na ca paüsukena okireyya, bhabbo nu kho so, bhikkhave, puriso parittam aggiü ujjàletun ti. Evaü, bhante ti. Ettha ca yathà sakam àhàravasena dhammavicayasambojjhangàdãnaü bhàvanà veditabbà. Vuttaü h' etaü:- Atthi, bhikkhave, kusalàkusalà dhammà sàvajjànavajjà dhammà, hãnapaõãtà dhammà, kaõhasukkasappañibhàgà dhammà. Tattha yoniso manasikàrabahulãkàro, ayam àhàro anuppannassa và dhammavicayasambojjhangassa uppàdàya, uppannassa và dhammavicayasambojjhangassa bhiyyo bhàvàya vepullàya bhàvanàya pàripåriyà saüvattati. Tathà atthi, bhikkhave, àrambhadhàtu, nikkamadhàtu, parakkamadhàtu. Tattha yoniso manasikàrabahulãkàro, ayam àhàro anuppannassa và viriyasambojjhangassa uppàdàya, uppannassa và viriyasambojjhangassa bhiyyo bhàvàya vepullàya bhàvanàya pàripåriyà saüvattati. Tathà atthi, bhikkhave, pãtisambojjhangaññhàniyà dhammà. Tattha yoniso manasikàrabahulãkàro, ayam àhàro anuppannassa và pãtisambojjhangassa uppàdàya, uppannassa và pãtisambojjhangassa bhiyyo bhàvàya vepullàya bhàvanàya pàripåriyà saüvattatã ti. #<[page 132]># %<132 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% Tattha sabhàvasàma¤¤alakkhaõapañivedhavasena pavattamanasikàro kusalàdisu yoniso manasikàro nàma. ârambhadhàtu-àdãnaü uppàdanavasena pavattamanasikàro àrambhadhàtu-àdisu yoniso manasikàro nàma. Tattha àrambhadhàtå ti pañhamaviriyaü vuccati. Nikkamadhàtå ti kosajjato nikkhantattà tato balavataraü. Parakkamadhàtå ti paraü paraü ñhànaü akkamanato tato pi balavataraü. Pãtisambojjhangaññhàniyà dhammà ti pana pãtiyà ev' etaü nàmaü, tassà pi uppàdakamanasikàro va yoniso manasikàro nàma. Api ca satta dhammà dhammavicayasambojjhangassa uppàdàya saüvattanti:- (1) paripucchakatà, (2) vatthuvisadakiriyatà, (3) indriyasamattapañipàdanà, (4) duppa¤¤apuggalaparivajjanà, (5) pa¤¤avantapuggalasevanà, (6) gambhãra¤àõagocariyapaccavekkhaõà, (7) tad-adhimuttatà ti. Ekàdasa dhammà viriyasambojjhangassa uppàdàya saüvattanti:- (1) apàyàdibhayapaccavekkhaõatà, (2) viriyàyattalokiyalokuttaravisesàdhigamànisaüsadassità, (3) Buddhapaccekabuddha-mahàsàvakehi gatamaggo mayà gantabbo, so ca na sakkà kusãtena gantun ti evaü gamanavãthipaccavekkhaõatà, (4) dàyakànaü mahapphalabhàvakaraõena piõóapacàyanatà, (5) viriyàrambhassa vaõõavàdã me satthà, so ca anatikkamanãyasàsano, amhàka¤ ca bahåpakàro, pañipattiyà ca påjiyamàno påjito hoti, na itarathà ti evaü satthu mahatta paccavekkhaõatà, (6) saddhammasankhàtaü me mahàdàyajjaü gahetabbaü, ta¤ ca na sakkà kusãtena gahetun ti evaü dàyajjamahattapaccavekkhaõatà, (7) àlokasa¤¤à manasikàrairiyàpathaparivattana-abbhokàsasevanàdãhi thãnamiddhavinodanatà, (8) kusãtapuggalaparivajjanatà, (9) àraddhaviriyapuggalasevanatà, (10) sammappadhànapaccavekkhaõatà, (11) tad-adhimuttatà ti. Ekàdasadhammà pãtisambojjhangassa uppàdàya saüvattanti:- (1) buddhànussati, (2) dhamma-, (3) sangha-, (4) sãla-, (5) càga-, (6) devatànussati, (7) upasamànussati, (8) låkhapuggalaparivajjanatà, #<[page 133]># %< Appanàkosallaü 133>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ (9) siniddhapuggalasevanatà, (10) Pasàdanãyasuttanta-paccavekkhaõatà, (11) tad-adhimuttatà ti:- Iti imehi àkàrehi ete dhamme uppàdento dhammavicayasambojjhangàdayo bhàveti nàma, evaü yasmiü samaye cittaü paggahetabbaü, tasmiü samaye cittaü paggaõhàti. (5) Kathaü yasmiü samaye cittaü niggahetabbaü, tasmiü samaye cittaü niggaõhàti? Yadà 'ssa accàraddhaviriyatàdãhi uddhataü cittaü hoti, tadà dhammavicayasambojjhangàdayo tayo abhàvetvà passaddhisambojjhangàdayo bhàveti. Vuttaü h' etaü Bhagavatà:- Seyyathàpi, bhikkhave, puriso mahantaü aggikkhandhaü nibbàpetukàmo assa; so tattha sukkhàni ceva tiõàni pakkhipeyya ...pe... na ca paüsukena okireyya, bhabbo nu kho so, bhikkhave, puriso mahantaü aggikkhandhaü nibbàpetun ti? No h' etaü, bhante. Evam eva kho, bhikkhave, yasmiü samaye uddhataü cittaü hoti, akàlo tasmiü samaye dhammavicayasambojjhangassa bhàvanàya, akàlo viriya ...pe... akàlo pãti-sambojjhangassa bhàvanàya. Taü kissa hetu? Uddhataü, bhikkhave, cittaü, taü etehi dhammehi duvåpasamayaü hoti. Yasmi¤ ca kho bhikkhave samaye uddhataü cittaü hoti, kàlo tasmiü samaye passaddhisambojjhangassa bhàvanàya, kàlo samàdhisambojjhangassa bhàvanàya, kàlo upekkhàsambojjhangassa bhàvanàya. Taü kissa hetu? Uddhataü, bhikkhave, cittaü, taü etehi dhammehi suvåpasamayaü hoti. Seyyathàpi, bhikkhave, puriso mahantaü aggikkhandhaü nibbàpetukàmo assa; so tattha allàni ceva tiõàni pakkhipeyya ...pe... paüsukena ca okireyya; bhabbo nu kho so, bhikkhave, puriso mahantaü aggikkhandhaü nibbàpetun ti? Evaü, bhante ti. Etthà pi yathà sakam àhàravasena passaddhisambojjhangàdãnaü bhàvanà veditabbà. Vuttaü h' etaü Bhagavatà:- Atthi, bhikkhave, kàyappassaddhi cittappassaddhi. #<[page 134]># %<134 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% Tattha yoniso manasikàrabahulãkàro, ayam àhàro anuppannassa và passaddhisambojjhangassa uppàdàya, uppannassa và passaddhisambojjhangassa bhiyyo bhàvàya vepullàya bhàvanàya pàripåriyà saüvattati. Tathà:- Atthi, bhikkhave, samathanimittaü avyagganimittaü. Tattha yoniso manasikàrabahulãkàro, ayam àhàro anuppannassa và samàdhisambojjhangassa uppàdàya, uppannassa và samàdhisambojjhangassa bhiyyo bhàvàya vepullàya bhàvanàya pàripåriyà saüvattati. Tathà:- Atthi, bhikkhave, upekkhà sambojjhangaññhàniyà dhammà. Tattha yoniso manasikàrabahulikàro, ayam àhàro anuppannassa và upekkhàsambojjhangassa uppàdàya, uppannassa và upekkhà sambojjhangassa bhiyyo bhàvàya vepullàya bhàvanàya pàripåriyà saüvattatã ti. Tattha yathà 'ssa passaddhi-àdayo uppannapubbà, taü taü àkàraü sallakkhetvà tesaü uppàdanavasena pavattitamanasikàro va tãsu pi padesu yoniso manasikàro nàma. Samathanimittan ti ca samathass' ev' etam adhivacanaü. Avikkhepaññhena ca tass' eva avyagganimittan ti. Api ca satta dhammà passaddhisambojjhangassa uppàdàya saüvattanti:- (1) paõãtabhojanasevanatà, (2) utusukhasevanatà, (3) iriyàpathasukhasevanatà, (4) majjhattapayogatà, (5) sàraddhapuggalaparivajjanatà, (6) passaddhakàyapuggalasevanatà, (7) tad-adhimuttatà ti. Ekàdasa dhammà samàdhisambojjhangassa uppàdàya saüvattanti:- (1) vatthuvisadatà, (2) nimittakusalatà, (3) indriyasamattapañipàdanatà, (4) samaye cittassa niggahaõatà, (5) samaye cittassa paggahaõatà, (6) nirassàdassa cittassa saddhàsaüvegavasena sampahaüsanatà, (7) sammàpavattassa ajjhupekkhanatà, (8) asamàhitapuggalaparivajjanatà, (9) samàhitapuggalasevanatà, (10) jhànavimokkhapaccavekkhaõatà, (11) tad-adhimuttatà ti. Pa¤cadhammà upekkhàsambojjhangassa uppàdàya saüvattanti:- (1) sattamajjhattatà, (2) sankhàramajjhattatà, (3) sattasankhàrakelàyanapuggalaparivajjanatà, (4) sattasankhàramajjhattapuggalasevanatà, (5) tad-adhimuttatà ti. Iti imeh' àkàrehi ete dhamme uppàdento passaddhisambojjhangàdayo bhàveti nàma, #<[page 135]># %< Appanàkosallaü 135>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evaü yasmiü samaye cittaü niggahetabbaü tasmiü samaye cittaü niggaõhàti. (6) Kathaü yasmiü samaye cittaü sampahaüsitabbaü, tasmiü samaye cittaü sampahaüseti? Yadà 'ssa pa¤¤àpayogamandatàya và upasamasukhànadhigamena và nirassàdaü cittaü hoti, tadà naü aññhasaüvegavatthupaccavekkhaõena saüvejeti. Aññha saüvegavatthåni nàma:- jàtijaràvyàdhimaraõàni cattàri, apàyadukkhaü pa¤camaü, atãte vaññamålakaü dukkhaü, anàgate vaññamålakaü dukkhaü, paccuppanne àhàrapariyeññhimålakaü dukkhan ti. Buddhadhammasanghaguõànussaraõena c' assa pasàdaü janeti. Evaü yasmiü samaye cittaü sampahaüsitabbaü, tasmiü samaye cittaü sampahaüseti. (7) Kathaü yasmiü samaye cittaü ajjhupekkhitabbaü, tasmiü samaye cittaü ajjhupekkhati? Yadà 'ssa evaü pañipajjato alãnaü anuddhataü anirassàdaü àrammaõe samappavattaü samathavãthipañipannaü cittaü hoti, tadà 'ssa paggahaniggaha-sampahaüsanesu na vyàpàraü àpajjati, sàrathi viya samappavattesu assesu, evaü yasmiü samaye cittaü ajjhupekkhitabbaü [hoti], tasmiü samaye cittaü ajjhupekkhati. (8) Asamàhitapuggalaparivajjanatà nàma nekkhammapañipadaü anàråëhapubbànaü anekakiccapasutànaü vikkhittahadayànaü puggalànaü àrakà pariccàgo. (9) Samàhitapuggalasevanà nàma nekkhammapañipadaü pañipannànaü saüàdhilàbhãnaü puggalànaü kàlena kàlaü upasankamanaü. (10) Tad-adhimuttatà nàma samàdhi-adhimuttatà samàdhigaru-samàdhininna-samàdhipoõa-samàdhipabbhàratà ti attho. Evam etaü dasavidhaü appanàkosallaü sampàdetabbaü. Evaü hi sampàdayato appanàkosallaü imaü, pañiladdhe nimittasmiü appanà sampavattati. Evaü hi pañipannassa sace sà nappavattati, tathà pi na jahe yogaü vàyameth' eva paõóito. #<[page 136]># %<136 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% Hitvà hi sammàvàyàmaü visesaü nàma màõavo adhigacche parittam pi ñhànam etaü na vijjati. Cittappavatti àkàraü tasmà sallakkhayaü Buddho, samataü viriyass' eva yojayetha punappunaü. Isakam pi layaü yantaü paggaõheth' eva mànasaü, accàraddhaü nisedhetvà samam eva pavattaye. Reõum hi uppaladale sutte nàvàya nàëiyà, yathà madhukaràdãnaü pavatti sampavaõõità. Lãna-uddhatabhàvehi mocayitvàna sabbaso, evaü nimittàbhimukhaü mànasaü pañipàdaye ti. Tatràyam atthadãpanà:- yathà hi aticheko madhukaro asukasmiü rukkhe pupphaü pupphitan ti ¤atvà tikkhena vegena pakkhanto taü atikkamitvà pañinivattento khãõe reõumhi sampàpuõàti; aparo acheko mandena javena pakkhanto khãõe yeva sampàpuõàti; cheko pana samena javena pakkhanto sukhena puppharàsiü sampatvà yàvad icchakaü reõuü àdàya madhuü sampàdetvà madhurasaü anubhavati; --yathà ca, sallakatta-antevàsikesu udakathàlagate uppalapatte satthakammaü sikkhantesu, eko aticheko vegena satthaü pàtento uppalapattaü dvidhà và chindati, udake và paveseti; aparo acheko chijjanapavesanabhayà satthakena phusitum pi na visahati; cheko pana samena payogena tattha satthappahàraü datvà, pariyodàtasippo hutvà, tathàråpesu ñhànesu kammaü katvà, làbhaü labhati;--yathà ca yo catuvyàmappamàõaü makkañasuttaü àharati, so cattàri sahassàni labhatã ti ra¤¤à vutte eko atichekapuriso vegena makkañasuttaü àkaóóhanto tahiü tahiü chindati yeva; aparo acheko chedanabhayà hatthena phusitum pi na visahati; cheko pana koñito paññhàya samena payogena daõóake veñhetvà àharitvà làbhaü labhati;--yathà ca aticheko niyàmako balavavàte lakàraü pårento nàvaü videsaü pakkhandàpeti; #<[page 137]># %< Appanàkosallaü 137>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ aparo acheko mandavàte lakàraü oropento nàvaü tatth' eva ñhapeti; cheko pana mandavàte lakàraü påretvà balavavàte aóóhalakàraü katvà sotthinà icchitaññhànaü pàpuõàti;--yathà ca, yo telaü achaóóento nàëiü påreti, so làbhaü labhatã ti àcariyena antevàsikànaü vutte, eko aticheko làbhaluddho vegena pårento telaü chaóóeti; aparo acheko telachaóóanabhayà àsi¤citum pi na visahati; cheko pana samena payogena påretvà làbhaü labhati,-evam eva eko bhikkhu uppanne nimitte: sãgham eva appanaü pàpuõissàmã ti gàëhaü viriyaü karoti, tassa cittaü accàraddhaviriyattà uddhacce patati, so na sakkoti appanaü pàpuõituü; eko accàraddhaviriyatàya dosaü disvà:- kiü dàni me appanàyà ti viriyaü hàpeti, tassa cittaü atilãnaviriyattà kosajje patati, so pi na sakkoti appanaü pàpuõituü; yo pana ãsakam pi lãnaü lãnabhàvato uddhataü uddhaccato mocetvà samena payogena nimittàbhimukhaü pavatteti, so appanaü pàpuõàti, tàdisena bhavitabbaü, imam atthaü sandhàya etaü vuttaü:- Reõumhi uppaladale sutte nàvàya nàëiyà, yathà madhuràdãnaü pavatti sampavaõõità. Lãna-uddhatabhàvehi mocayitvà na sabbaso, evaü nimittàbhimukhaü mànasaü pañipàdaye ti. Iti evaü nimittàbhimukhaü mànasaü pañipàdayato pan' assa:- idàni appanà ijjhissatã ti bhavangaü upacchinditvà pathavã! pathavã! ti anuyogavasena upaññhitaü tad-eva pathavãkasiõaü àrammaõaü katvà manodvàràvajjanam uppajjati. Tato tasmiü yev' àrammaõe cattàri pa¤ca và javanàni javanti, tesu avasàne ekaü råpàvacaraü, sesàni kàmàvacaràni, pakaticittehi balavataravitakkavicàrapãtisukhacittekaggatàni, yàni appanàya parikammattà parikammànãhi pi, yathà gàmàdãnaü àsannappadeso gàmåpacàro nagaråpacàro ti vuccati. #<[page 138]># %<138 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Evaü appanàya àsannattà samãpacàrattà và upacàrànã ti pi, ito pubbe parikammànaü upari appanàya ca anulomanato anulomànã ti pi vuccanti. Ya¤ c' ettha sabban t' imaü, taü parittagottàbhibhavanato mahaggatagottabhàvanato ca gotrabhå ti pi vuccati. Agahitaggahaõena pan' ettha pañhamaü parikammaü, dutiyaü upacàraü, tatiyaü anulomaü, catutthaü gotrabhu. Pañhamaü và upacàraü, dutiyaü anulomaü, tatiyaü gotrabhu, catutthaü pa¤camaü và appanà cittaü. Catuttham eva hi pa¤camaü và appeti. Ta¤ ca kho khippàbhi¤¤a-dandhàbhi¤¤avasena. Tato paraü javanaü pati, bhavangassa vàro hoti. âbhidhammika-Godattatthero pana:- purimà purimà kusalà dhammà pacchimànaü pacchimànaü kusalànaü dhammànaü àsevanapaccayena paccayo ti imaü suttaü vatvà àsevanapaccayena pacchimo pacchimo dhammo balavà hoti, tasmà: chaññhe pi sattame pi appanà hotã ti àha. Taü Aññhakathàsu:- attano matimattaü therass' etan ti vatvà pañikkhittaü. Catuttha-pa¤camesu yeva pana appanà hoti, parato javanaü patitaü nàma hoti, bhavangassa asannattà ti vuttaü. Tam evaü vicàretvà vuttattà na sakkà pañikkhipituü. Yathà hi puriso chinnapapàtàbhimukho dhàvanto ñhàtukàmo pi pariyante pàdaü katvà ñhàtuü na sakkoti, papàte eva patati, evaü chaññhe và sattame và appetuü na sakkoti bhavangassa àsannattà, tasmà catutthapa¤camesu yeva appanà hotã ti veditabbà. Sà ca pana ekacittakkhaõikà yeva. Sattasu hi ñhànesu addhànaparicchedo nàma n' atthi: pañhamappanàyaü, lokiyàbhi¤¤àsu, catåsu maggesu, maggànantaraphale, råpàråpabhavesu bhavangajjhàne, nirodhassa paccaye neva-sa¤¤ànàsa¤¤àyatane, nirodhà vuññhahantassa phalasamàpattiyan ti. Ettha maggànantaraphalaü tiõõaü upari na hoti. #<[page 139]># %< Pathamaü jhànaü 139>% Nirodhassa paccayo neva-sa¤¤à-nàsa¤¤àyatanaü dvinnam upari na hoti. Råpàråpesu bhavangassa parimàõaü n' atthi. Sesaññhànesu ekam eva cittan ti. Iti ekacittakkhaõikà yeva appanà, tato bhavangapàto. Atha bhavangaü vocchinditvà jhànapaccavekkhaõatthàya àvajjanaü, tato jhànapaccavekkhaõan ti. Ettàvatà ca pan' esa vivicc' eva kàmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaü savicàraü vivekajaü pãtisukhaü pañhamaü jhànaü upasampajja viharati evam anena pa¤cangavippahãnaü pa¤cangasamannàgataü tividhakalyàõaü dasalakkhaõasampannaü pañhamajjhànaü adhigataü hoti pathavãkasiõaü. Tattha vivicc' eva kàmehã ti kàmehi viviccitvà, vinà hutvà, apakkamitvà. Yo panàyam ettha eva kàro, so niyamattho ti veditabbo. Yasmà ca niyamattho, tasmà, tasmiü pañhamajjhànaü upasampajja viharaõa-samaye, avijjamànànam pi kàmànaü, tassa pañhamassa jhànassa pañipakkhabhàvaü kàmapariccàgen' eva c' assa adhigamaü dãpeti. Kathaü? Vivicc' eva kàmehã ti evaü hi niyame kariyamàne idaü pa¤¤àyati, nån' imassa jhànassa kàmàpañipakkhabhåtà, yesu sati idaü nappavattati, andhakàre sati dãpobhàso viya, tesaü pariccàgen' eva c' assa adhigamo hoti, orimatãrapariccàgena pàrimatãrass' eva, tasmà niyamaü karotã ti. Tattha siyà, kasmà pan' esa pubbapade yeva vutto, na uttarapade? Kiü akusalehi dhammehi aviviccà pi jhànaü upasampajja vihareyyà ti? Na kho pan' etaü evaü daññhabbaü. Taü nissaraõato hi pubbapade esa vutto, kàmadhàtu-samatikkamanato hi kàmaràgapañipakkhato ca idaü jhànaü kàmànam eva nissaraõaü. Yath' àha:- kàmànam etaü nissaraõaü yadidaü nekkhamman ti. Uttarapade pi pana yathà: #<[page 140]># %<140 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ idh' eva bhikkhave pañhamo samaõo, idha dutiyo samaõo ti ettha eva kàro ànetvà vuccati, evaü vattabbo. Na hi sakkà ito a¤¤ehi pi nãvaraõasankhàtehi akusalehi dhammehi aviviccajhànam upasampajja viharituü, tasmà vivicc' eva kàmehi vivicc' eva akusalehi dhammehã ti evaü padadvaye pi esa daññhabbo. Padadvaye pi ca ki¤càpi viviccà ti iminà sàdhàraõavacanena tad-angavivekàdayo cittavivekàdayo ca sabbe pi vivekà sangahaü gacchanti, tathà pi kàyaviveko cittaviveko vikkhambhanaviveko ti tayo eva idha daññhabbà. Kàmehã ti iminà pana padena yena ca Niddese: katame vatthukàmà? Manàpà piyàrupà ti àdinà nayena vatthukàmà vuttà, ye ca tatth' eva Vibhange ca chando kàmo, ràgo kàmo, chandaràgo kàmo, sankappo kàmo, ràgo kàmo, sankapparàgo kàmo: . . . ime vuccanti kàmà ti evaü kilesakàmà vuttà, te sabbe pi sangahãtà icc' eva daññhabbà. Evaü hi sati vivicc' eva kàmehã ti vatthukàmehi pi vivicc' evà ti attho yujjati. Tena kàyaviveko vutto hoti. Vivicca akusalehi dhammehã ti kilesakàmehi sabbàkusalehi và viviccà ti attho yujjati. Tena cittaviveko vutto hoti. Purimena c' ettha vatthukàmehi vivekavacanato eva kàmasukhapariccàgo, dutiyena kilesakàmehi vivekavacanato nekkhammasukhapariggaho vibhàvito hoti. Evaü vatthukàma-kilesakàmavivekavacanato yeva ca etesaü pañhamena sankilesavatthuppahànaü, dutiyena sankilesappahànaü, pañhamena lolabhàvassa hetupariccàgo, dutiyena bàlabhàvassa, pañhamena ca payogasuddhi, dutiyena àsayaposanaü vibhàvitaü hotã ti ¤àtabbaü. Esa tàva nayo kàmehã ti ettha vuttakàmesu vatthukàmapakkhe. Kilesakàmapakkhe pana chando ti ca ràgo ti ca evam àdãhi anekabhedo kàmacchando yeva kàmo ti adhippeto. #<[page 141]># %< Pathamaü jhànaü 141>% So ca akusalapariyàpanno pi samàno: tattha katame kàmà? Chando kàmo ti àdinà nayena Vibhange jhànapañipakkhato visuü vutto. Kilesakàmattà và purimapade vutto, akusalapariyàpannattà dutiyapade. Anekabhedato c' assa kàmato ti avatvà kàmehã ti vuttaü. A¤¤esam pi ca dhammànaü akusalabhàve vijjamàne: tattha katame akusalà dhammà? Kàmacchando ti àdinà nayena Vibhange upari jhànangànaü paccanãkapañipakkhabhàvadassanato nãvaraõàn' eva vuttàni. Nãvaraõàni hi jhànangapaccanãkàni, tesaü jhànangàn' eva pañipakkhàni viddhaü sakàni vighàtakànã ti vuttaü hoti. Tathà hi samàdhi kàmacchandassa pañipakkho, pãti vyàpàdassa, vitakko thãnamiddhassa, sukhaü uddhacca-kukkuccassa, vicàro vicikicchàyà ti Peñake vuttaü. Evam ettha vivicc' eva kàmehã ti iminà kàmacchandassa vikkhambhanaviveko vutto hoti. Vivicca akusalehi dhammehã ti iminà pa¤cannam pi nãvaraõànaü, agahitaggahaõena pana pañhamena kàmacchandassa, dutiyena sesanãvaraõànaü, tathà pañhamena tãsu akusalamålesu pa¤cakàmaguõabhedavisayassa lobhassa, dutiyena àghàtavatthubhedàdivisayànaü dosamohànaü. Oghàdisu và dhammesu pañhamena kàmogha-kàmayoga-kàmàsava-kàmupàdàna-abhijjhàkàyagantha-kàma ràgasaüyojanànaü, dutiyena avasesa-oghayogàsava-upàdànaganthasaüyojanànaü. Pañhamena ca taõhàya taü-sampayuttakàna¤ ca, dutiyena avijjàya taü-sampayuttakàna¤ ca. Api ca pañhamena lobhasampayuttànaü aññhannaü cittuppàdànaü, dutiyena sesànaü catunnaü akusalacittuppàdànaü vikkhambhanaviveko vutto hotã ti veditabbo. Ayaü tàva vivicc' eva kàmehi vivicca akusalehi dhammehã ti ettha atthappakàsanà. Ettàvatà ca pañhamassa jhànassa pahànangaü dassetvà, idàni sampayogangaü dassetuü savitakkaü savicàran ti àdi vuttaü. #<[page 142]># %<142 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% Tattha vitakkanaü vitakko, åhanan ti vuttaü hoti. Svàyaü àrammaõe cittassa abhiniropanalakkhaõo; àhanana-pariyàhananaraso. Tathà hi tena yogàvacaro àrammaõaü vitakkàhataü vitakkapariyàhataü karotã ti vuccati. Arammaõe cittassa ànayanapaccupaññhàno. Vicaraõaü vicàro, anusa¤caraõan ti vuttaü hoti. Svàyaü àrammaõànumajjanalakkhaõo; tattha sahajàtànuyojanaraso; cittassa anuppabandhanapaccupaññhàno. Sante pi ca nesaü katthaci avippayoge oëàrikaññhena pubbangamaññhena ca ghaõñàbhighàto viya cetaso pañhamàbhinipàto vitakko. Sukhumaññhena anumajjanasabhàvena ca ghaõñànuravo viya anuppabandho vicàro. Vipphàravà c' ettha vitakko pañhamuppattikàle paripphandanabhåto cittassa, àkàse uppatitukàmassa pakkhino pakkhavikkhepo viya, padumàbhimukhapàto viya ca gandhànubandhacetaso bhamarassa. Santavutti vicàro nàtiparipphandanabhàvo cittassa, àkàse uppatitassa pakkhino pakkhappasàraõaü viya, paribbhamanaü viya ca padumàbhimukhapatitassa bhamarassa padumassa uparibhàge. Dukanipàtaññhakathàyaü pana àkàse gacchato mahàsakuõassa ubhohi pakkhehi vàtaü gahetvà pakkhe sannisãdàpetvà gamanaü viya àrammaõe cetaso abhiniropanabhàvena pavatto vitakko; [so hi ekaggo hutvà appeti;] vàtagahaõatthaü pakkhe phandàpayamànassa gamanaü viya anumajjanasabhàvena pavatto vicàro ti vuttaü. Taü anuppabandhena pavattiyaü yujjati. So pana nesaü viseso pañhamadutiyajjhànesu pàkaño hoti. Api ca malaggahitaü kaüsabhàjanaü ekena hatthena daëhaü gahetvà, itarena hatthena cuõõatelavàlaõóupakena parimajjantassa, daëhagahaõahattho viya vitakko, parimajjanahattho viya vicàro. Tathà kumbhakàrassa daõóappahàrena cakkaü bhamayitvà, bhàjanaü karontassa uppãëanahattho viya vitakko, #<[page 143]># %< Pathamaü jhànaü 143>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ito cito ca sa¤caraõahattho viya vicàro. Tathà maõóalaü karontassa majjhe sannirujjhitvà ñhitakaõñako viya abhiniropano vitakko, bahi paribbhamanakaõñako viya anumajjanto vicàro. Iti iminà ca vitakkena iminà ca vicàrena saha vattati, rukkho viya pupphena phalena càti idaü jhànaü savitakkaü savicàranti vuccati. Vibhange pana: iminà ca vitakkena, iminà ca vicarena upeto hoti, samupeto ti àdinà nayena puggalàdhiññhànà desanà katà. Attho pana tatrà pi evam eva daññhabbo. Vivekajan ti ettha vivitti viveko. Nãvaraõavigamo ti attho. Vivitto ti và viveko, nãvaraõavivitto jhànasampayuttadhammaràsã ti attho. Tasmà vivekà, tasmiü và viveke jàtan ti vivekajaü. Pãtisukhan ti [ettha] pãõàyatã ti pãti. Sà sampiyàyanalakkhaõà; kàyacittapãõanarasà, pharaõarasà và; odagyapaccupaññhànà. Sà pan' esà khuddikà pãti, khaõikà pãti, okkantikà pãti, ubbegà pãti, pharaõà pãtã ti pa¤cavidhà hoti. Tattha khuddikà pãti sarãre lomahaüsamattam eva kàtuü sakkoti. Khaõikà pãti khaõe khaõe vijjuppàtasadisà hoti. Okkantikà pãti samuddatãraü vãci viya kàyaü okkamitvà okkamitvà bhijjati. Ubbegà pãti balavatã hoti, kàyaü uddhaggaü katvà àkàse langhàpanappamàõappattà. Tathà hi Puõõavallikavàsã Mahà-Tissatthero puõõamadivase sàyaü cetiyangaõaü gantvà candàlokaü disvà Mahàcetiyàbhimukho hutvà: imàya vata velàya catasso parisà Mahàcetiy vandantã ti pakatiyà diññhàrammaõavasena Buddhàrammaõaü ubbegàpãtiü uppàdetvà sudhàtale pahañacitrageõóuko viya àkàse uppatitvà Mahàcetiyangaõe yeva patiññhàsi. Tathà Girikaõóakavihàrassa upanissaye Vattakàlakagàme ekà kuladhãtà pi balavabuddhàrammaõàya ubbegàpãtiyà àkàse langhesi. Tassà kira màtàpitaro sàyaü dhammasavaõatthàya vihàraü gacchantà: #<[page 144]># %<144 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ amma! tvaü garubhàrà akàle carituü na sakkosi; mayaü tumhaü pattiü katvà dhammaü sossàmà ti agamaüsu. Sà gantukàmà pi tesaü vacanaü pañibàhituü asakkontã ghare ohãyitvà gharàjire ñhatvà candàlokena Girikaõóake àkàse cetiyangaõaü olokentã cetiyassa dãpapåjaü addasa, catasso ca parisà màlàgandhàdãhi cetiyapåjaü katvà padakkhiõaü karontiyo bhikkhusanghassa ca gaõasajjhàyasaddaü assosi. Ath' assà:- dha¤¤à vat 'ime, ye vihàraü gantvà evaråpe cetiyangaõe anusa¤carituü, evaråpa¤ ca madhuraü dhammakathaü sotuü labhantã ti muttàràsisadisaü cetiyaü passantiyà eva ubbegàpãti udapàdi. Sà àkàse langhitvà màtàpitunnaü purimataraü yeva àkàsato cetiyangaõe oråyha cetiyaü vanditvà dhammaü suõamànà aññhàsi. Atha naü màtàpitaro àgantvà: amma! tvaü katarena maggena àgatà' sã ti pucchiüsu. Sà: àkàsena àgatà 'mhi, na maggenà ti vatvà: amma! àkàsena nàma khãõàsavà sa¤caranti; tvaü kathaü àgatà ti vuttà, àha: mayhaü candàlokena cetiyaü olokentiyà ñhitàya Buddhàrammaõà balavatã pãti uppajji, athàhaü neva attano ñhitabhàvaü, na nisinnabhàvaü a¤¤àsiü, gahitanimitten' eva pana àkàse langhitvà cetiyangaõe patiññhità 'mhã ti. Evaü ubbegàpãti àkàse langhàpanappamàõà hoti. Pharaõàpãtiyà pana uppannàya sakalasarãraü dhamitvà påritavatthi viya mahatà udakoghena pakkhandapabbatakucchi viya ca anuparipphuñaü hoti. Sà pan' esà pa¤cavidhà pãti gabbhaü gaõhantã paripàkaü gacchantã duvidhaü passaddhiü paripåreti kàyappassaddhi¤ ca cittappassaddhi¤ ca. Passaddhi gabbhaü gaõhantã paripàkaü gacchantã duvidham pi sukhaü paripåreti, kàyika¤ ca cetasika¤ ca. Sukhaü gabbhaü ganhantaü paripàkaü gacchantaü tividhaü samàdhiü paripåreti, khaõikasamàdhiü, upacàrasamàdhiü, appanàsamàdhin ti. Tàsu yà appanà samàdhissa målaü hutvà vaóóhamànà samàdhisampayogaü gatà pharaõàpãti. Ayaü imasmiü atthe adhippetà pãtã ti. #<[page 145]># %< Pathamaü jhànaü 145>% Itaraü pana sukkhanaü sukhaü, suññhu và khàdati, khaõati ca kàyacittàbàdhan ti sukhaü. Taü sàtalakkhaõaü, sampayuttànaü upabråhaõarasaü, anuggahapaccupaññhànaü. Sati pi ca nesaü pãtisukhànaü katthaci avippayoge, iññhàrammaõapañilàbhatuññhi pãti, pañiladdharasànubhavanaü sukhaü. Yattha pãti, tattha sukhaü. Yattha sukhaü, tattha na niyamato pãti. Sankhàrakkhandhasangahità pãti, vedanàkkhandhasangahitaü sukhaü. Kantàrakhinnassa vanantodakadassanasavaõesu viya pãti, vanacchàyappavesana-udakaparibhogesu viya sukhaü. Tasmiü tasmiü samaye pàkañabhàvato c' etaü vuttan ti veditabbaü. Iti aya¤ ca pãti ida¤ ca sukhaü assa jhànassa, asmiü và jhàne atthã ti idaü jhànaü pãtisukhan ti vuccati. Atha và pãti ca sukha¤ ca pãtisukhaü, dhammavinayàdayo viya. Vivekajaü pãtisukham assa jhànassa, asmiü và jhàne atthã ti evam pi vivekajaü pãtisukhaü. Yath' eva hi jhànaü, evaü pãtisukham p' ettha vivekajam eva hoti, ta¤ c' assa atthi, tasmà ekapaden' eva vivekajaü pãti sukhan ti pi vattuü yujjati. Vibhange pana: idaü sukhaü imàya pãtiyà sahagatan ti àdinà nayena vuttaü. Attho pana tatthà pi evam eva daññhabbo. Pañhamaü jhànan ti idaü parato àvibhavissati. Upasampajjà ti upagantvà, pàputvà ti vuttaü hoti. Upasampàdayitvà và, nipphàdetvà ti vuttaü hoti. Vibhange pana: upasampajjà ti . . . pañhamassa jhànassa làbho pañilàbho patti sampatti phussanà sacchikiriyà upasampadà ti vuttaü. Tassà pi evam ev' attho daññhabbo. Viharatã ti tad-anuråpena iriyàpathavihàrena iti vuttappakàrajhànasamangã hutvà attabhàvassa iriyaü, vuttiü, pàlanaü, yapanaü, yàpanaü, càraü, vihàraü abhinipphàdeti. Vuttaü h' etaü Vibhange: viharatã ti iriyati, vattati, #<[page 146]># %<146 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ pàleti, yapeti, yàpeti, carati, viharati, tena vuccati viharatã ti. Yaü pana vuttaü:- pa¤cangavippahãnaü, pa¤cangasamannàgatan ti tattha kàmacchando, vyàpàdo, thãnamiddhaü, uddhaccakukkuccaü, vicikicchà ti imesaü pa¤cannaü nãvaraõànaü pahànavasena pa¤cangavippahãnatà veditabbà. Na hi etesu appahãnesu jhànam uppajjati, ten' ass' etàni pahànangànã ti vuccanti. Ki¤càpi hi jhànakkhaõe a¤¤e pi akusalà dhamma pahãyanti, tathà pi etàn' eva visesena jhànantaràyakaràni. Kàmacchandena hi nànàvisayappalobhitaü cittaü na ekattàrammaõe samàdhiyati, kàmacchandàbhibhåtaü và taü na kàmadhàtuppahànàya pañipadaü pañipajjati, vyàpàdena c' àrammaõe pañiha¤¤amànaü na nirantaraü pavattati. Thãnamiddhàbhibhåtaü akamma¤¤aü hoti, uddhaccakukuccaparetaü avåpasantam eva hutvà paribbhamati. Vicikicchàya upahataü jhànàdhigamasàdhikaü pañipadaü nàrohati, iti visesena jhànantaràyakarattà etàn' eva pahànangànã ti vuttàni. Yasmà pana vitakko àrammaõe cittaü abhiniropeti, vicàro anuppabandhati, tehi avikkhepàya sampàditappayogassa cetaso, payogasampattisambhavà pãti pãõanaü, sukha¤ ca upabråhaõaü karoti. Atha naü sasesasampayuttadhammaü etehi abhiniropanànuppabandhanapãnaõànubråhaõehi anuggahãtà ekaggatà ekattàrammaõe samaü sammà [ca] àdhiyati, tasmà vitakko, vicàro, pãti, sukhaü, cittekaggatà ti imesaü pa¤cannaü uppattivasena pa¤cangasamannàgatatà veditabbà. Uppannesu hi etesu pa¤casu jhànaü uppannaü nàma hoti, ten' assa etàni pa¤casamannàgatangànã ti vuccanti, tasmà na etehi samannàgataü a¤¤ad-eva jhànaü nàma atthã ti gahetabbaü. Yathà pana angamattavasen' eva caturanginã senà, pa¤cangika¤ ca turiyaü, aññhangiko ca maggo ti vuccati, evam idam pi angamattavasen' eva pa¤cangikan ti và pa¤cangasamannàgatan ti và vuccatã ti veditabbaü. #<[page 147]># %< Pathamaü jhànaü 147>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Etàni ca pa¤cangàni, ki¤càpi upacàrakkhaõe pi atthi, atha kho upacàre pakaticittato balavataràni. Idha pana upacàrato pi balavataràni råpàvacaralakkhaõappattàni. Ettha hi vitakko suvisuddhena àkàrena àrammaõe cittaü abhiniropayamàno upajjati. Vicàro ativiya àrammaõaü anumajjamàno, pãtisukhaü sabbàvantam pi kàyaü pharamànaü. Ten' ev' àha: nàssa ki¤ci sabbàvato kàyassa vivekajena pãtisukhena apphuñaü hotã ti. Cittekaggatà pi, heññhimamhi samuggapañale uparimaü samuggapañalaü viya, àrammaõesu phusità hutvà uppajjati: ayam etesaü itarehi viseso. Tattha cittekaggatà, ki¤càpi savitakkaü savicàran ti imasmiü pàñhe na niddiññhà, tathà pi Vibhange: jhànan ti vitakko vicàro pãti sukhaü cittekaggatà ti evaü vuttattà angam eva, yena hi adhippàyena Bhagavatà uddeso kato, so yeva tena Vibhange pakàsito ti. Tividhakalyàõaü dasalakkhaõasampannan ti ettha pana àdim ajjhapariyosànavasena tividhakalyàõatà. Tesaü yeva ca àdim ajjhapariyosànànaü lakkhaõavasena dasalakkhaõasampannatà veditabbà. Tatràyaü pàëi:- pañhamassa jhànassa pañipadà-visuddhi àdi, upekkhànubråhaõà majjhe, sampahaüsanà pariyosànaü. `Pañhamassa jhànassa pañipadà visuddhi àdi':- àdissa kati lakkhaõàni? âdissa tãõi lakkhaõàni: yo tassa paribandho tato cittaü visujjhati; visuddhattà cittaü majjhimaü samathanimittaü pañipajjati; pañipannattà tattha cittaü pakkhandati. Ya¤ ca paribandhato cittaü visujjhati ya¤ ca visuddhattà cittaü majjhimaü samathanimittaü pañipajjati, ya¤ ca pañipannattà, tattha cittaü pakkhandati, pañhamassa jhànassa pañipadà-visuddhi àdi:- àdissa imàni tãõi lakkhaõàni, tena vuccati pañhamaü jhànaü àdikalyàõa¤ ceva hoti tilakkhaõasampanna¤ ca. #<[page 148]># %<148 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% Pañhamassa jhànassa upekkhànubråhaõà majjhe, majjhassa kati lakkhaõàni? Majjhassa tãõi lakkhaõàni: visuddhaü cittaü ajjhupekkhati; samathapañipannaü ajjhupekkhati; ekattupaññhànaü ajjhupekkhati. Ya¤ ca visuddhaü cittaü ajjhupekkhati, ya¤ ca samathapañipannaü ajjhupekkhati, ya¤ ca ekattupaññhànaü ajjhupekkhati, pañhamassa jhànassa upekkhànubråhaõà majjhe. Majjhassa imàni tãõi lakkhaõàni, tena vuccati pañhamaü jhànaü majjhe kalyàõa¤ ceva hoti tilakkhaõasampanna¤ ca. Pañhamassa jhànassa sampahaüsanà pariyosànaü. Pariyosànassa kati lakkhaõàni? Pariyosànassa cattàri lakkhaõàni. Tattha: jàtànaü dhammànaü anativattanaññhena sampahaüsanà; indriyànaü ekarasaññhena sampahaüsanà; tad-upagaviriyavàhanaññhena sampahaüsanà; àsevanaññhena sampahaüsanà, pañhamassa jhànassa sampahaüsanà pariyosànaü. Pariyosànassa imàni cattàri lakkhaõàni, tena vuccati pañhamaü jhànaü pariyosànakalyàõa¤ ceva hoti catulakkhaõasampanna¤ cà ti. Tatra pañipadà-visuddhi nàma sasambhàriko upacàro, upekkhànubråhaõà nàma appanà, sampahaüsanà nàma paccavekkhaõà ti evam eke vaõõayanti. Yasmà pana: ekattagataü cittaü pañipadà-visuddhi pakkhanda¤ ceva hoti upekkhànubråhita¤ ca, ¤àõena ca sampahaüsitan ti pàëiyaü vuttaü, tasmà anto appanàyam eva àgamanavasena pañipadà-visuddhi. Tatramajjhattupekkhàya kiccavasena upekkhànubråhaõà, dhammànaü anativattanàdibhàvasàdhanena pariyodàpakassa ¤àõassa kiccanipphattivasena sampahaüsanà ca veditabbà. Kathaü? Yasmiü hi vàre appanà uppajjati, tasmiü yo nãvaraõasankhàto kilesagaõo tassa jhànassa paribandho, tato cittaü visujjhati. Visuddhattà àvaraõavirahitaü hutvà, majjhimaü samathanimittaü pañipajjati. Majjhimaü samathanimittaü nàma samappavatto appanàsamàdhi yeva. Tad-anantaraü pana purimacittaü ekasantati pariõàmanayena tathattaü upagacchamànaü majjhimaü samathanimittaü pañipajjati nàma. #<[page 149]># %< Pathamaü jhànaü 149>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Evaü pañipannattà tathattupagamanena tattha pakkhandati nàma. Evaü tàva purimacitte vijjamànàkàranipphàdikà pañhamassa jhànassa uppàdakkhaõe yeva àgamanavasena pañipadà-visuddhi veditabbà. Evaü visuddhassa pana tassa puna visodhetabbàbhàvato visodhane vyàpàraü akaronto visuddhaü cittaü ajjhupekkhati nàma. Samathabhàvupagamanena samathapañipannassa puna samàdhàne vyàpàraü akaronto samathapañipannaü cittaü ajjhupekkhati nàma. Samathapañipannabhàvato eva c' assa kilesasaüsaggaü pahàya ekattena upaññhitassa puna ekattupaññhàne vyàpàraü akaronto ekattupaññhànaü ajjhupekkhati nàma. Evaü tatramajjhattupekkhàya kiccavasena upekkhànubråhaõà veditabbà. Ye pan' ete evaü upekkhànubråhite tattha jàtà samàdhipa¤¤àsankhàtà yuganandhadhammà a¤¤ama¤¤am anativattamànà hutvà pavattà, yàni ca saddhàdãni indriyàni nànàkilesehi vimuttattà vimuttirasena ekarasàni hutvà pavattàni, ya¤ c' esa tad-upagaü tesaü anativattana-ekarasabhàvànaü anucchavikaü viriyaü vàhayati, yà c' assa tasmiü khaõe pavattà àsevanà:- sabbe pi te àkàrà, yasmà ¤àõena sankilesavodànesu taü taü àdãnava¤ ca ànisaüsa¤ ca disvà, tathà tathà sampahaüsitattà visodhitattà pariyodàpitattà nipphannà va, tasmà dhammànaü anativattanàdibhàvasàdhanena pariyodàpakassa ¤àõassa kiccanipphattivasena sampahaüsanà veditabbà ti vuttaü. Tattha yasmà upekkhàvasena ¤àõaü pàkañaü hoti:- yath' àha: tathà paggahitaü cittaü sàdhukaü ajjhupekkhati upekkhàvasena, pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti, upekkhàvasena nànattakilesehi cittaü vimuccati, vimokkhavasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti, vimuttattà te dhammà ekarasà honti, ekarasaññhenabhàvanà ti-tasmà ¤àõakiccabhåtà sampahaü sanà pariyosànan ti vuttà. Idàni pañhamajjhànaü adhigataü hoti pathavãkasiõan ti ettha gaõanànupubbatà pañhamaü; pañhamaü uppannan ti pi pañhamaü. #<[page 150]># %<150 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ârammaõåpanijjhànato paccanãkajhàpanato và jhànaü. Pathavãmaõóalaü pana sakalaññhena pathavãkasiõan ti vuccati. Taü nissàya pañiladdhanimittam pi pathavãkasiõaü, nimitte pañiladdhajhànam pi. Tatra imasmiü atthe jhànaü pathavãkasiõan ti veditabbaü. Taü sandhàya vuttaü pañhamajjhànaü adhigataü hoti pathavãkasiõan ti. Evam adhigate pana etasmiü tena yoginà, vàlavedhinà viya [ca] sådena viya ca àkàrà pariggahetabbà. Yathà hi sukusalo dhanuggaho vàlavedhàya kammaü kurumàno yasmiü vàre vàlaü vijjhati, tasmiü vàre akkantapadàna¤ ca dhanudaõóassa ca jiyàya ca sarassa ca àkàraü pariggaõheyya, evaü me ñhitena evaü dhanudaõóaü evaü jiyaü evaü saraü gahetvà vàlo viddho ti; so tato paññhàya tath' eva te àkàre sampàdento aviràdhetvà vàlaü vijjheyya, evam eva yoginà pi:- imaü nàma me bhàjanaü bhu¤jitvà evaråpaü puggalaü sevamànena, evaråpe senàsane, iminà nàma iriyàpathena, imasmiü kàle, idam idhagatan ti ete bhojanasappàyàdayo àkàrà pariggahetabbà. Evam hi so naññhe và tasmiü te àkàre sampàdetvà puna uppàdetuü appaguõaü và paguõaü karonto punappunaü appetuü sakkhissati. Yathà ca kusalo sådo bhattàraü parivisanto tassa yaü yaü ruciyà paribhu¤jati, taü taü sallakkhetvà tato paññhàya tàdisaü yeva upanàmento làbhassa bhàgã hoti, evam ayam pi adhigatakkhaõe bhojanàdayo àkàre gahetvà te sampàdento punappunaü appanàya làbhã hoti. Tasmà, tena vàlavedhinà viya, sådena viya ca, àkàrà pariggahetabbà. Vuttam pi c' etaü Bhagavatà:- seyyathàpi, bhikkhave, paõóito viyatto kusalo sådo ràjànaü và ràjamahàmattànaü và nànaccayehi såpehi paccupaññhito assa ambilaggehi pi tittakaggehi pi kañukaggehi pi madhuraggehi pi khàrikehi pi akhàrikehi pi loõikehi pi aloõikehi pi. #<[page 151]># %< Pathamaü jhànaü 151>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Sa kho so, bhikkhave, paõóito viyatto kusalo sådo sakassa bhattu nimittaü uggaõhàti: idaü và me ajja bhattu såpeyyaü ruccati, imassa và abhiharati, imassa và bahuü gaõhàti, imassa và vaõõaü bhàsati, ambilaggaü và me ajja bhattusåpeyyaü ruccati, ambilaggassa và [ajja] abhiharati, ambilaggassa và bahuü gaõhàti, ambilaggassa và vaõõaü bhàsati ...pe... aloõikassa và vaõõaü bhasatã ti. Sakho so, bhikkhave, paõóito viyatto kusalo sådo làbhã ceva hoti acchàdanassa, làbhã vetanassa, làbhã abhihàrànaü. Taü kissa hetu? Tathà hi so, bhikkhave, paõóito viyatto kusalo sådo sakassa bhattu nimittaü uggaõhàti. Evam eva kho, bhikkhave, idh' ekacco paõóito viyatto kusalo bhikkhu kàye kàyànupassã viharati ...pe... vedanàsu vedanà-, . . . citte città-, . . . dhammesu dhammànupassã viharati, àtàpã sampajàno satimà vineyya loke abhijjhàdomanassaü. Tassa dhammesu dhammànupassino viharato cittaü samàdhiyati, upakkilesà pahãyanti, [sotaü nimittaü uggaõhàti]. So kho so, bhikkhave, paõóito viyatto kusalo bhikkhu làbhã ceva hoti diññhadhammasukhavihàrassa, làbhã sati sampaja¤¤assa. Taü kissa hetu? Tathà hi so, bhikkhave, paõóito viyatto kusalo bhikkhu sakassa cittassa nimittaü uggaõhàtã ti. Nimittagahaõena c' assa puna te àkàre sampàdayato appanàmattam eva ijjhati, na ciraññhànaü. Ciraññhànaü pana samàdhiparipanthànaü dhammànaü suvisodhitattà hoti. Yo hi bhikkhu kàmàdãnavapaccavekkhaõàdãhi kàmacchandaü na suññhu vikkhambhetvà, kayappassaddhivasena kàyaduññhullaü na suññhu pañippassaddhaü katvà, àrambhadhàtumanasikàràdivasena thãnamiddhaü na suññhu pañivinodetvà, samathanimittamanasikàràdivasena uddhaccakukkuccaü na suññhu samåhataü katvà, #<[page 152]># %<152 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ a¤¤e pi samàdhiparipanthe dhamme na suññhu visodhetvà jhànaü samàpajjati, so, avisodhitaü àsayaü paviññhabhamaro viya, avisuddhaü uyyànaü paviññharàjà viya ca, khippam eva nikkhamati. Yo pana samàdhiparipanthe dhamme suññhu visodhetvà jhànaü samàpajjati so suvisodhitaü àsayaü paviññhabhamaro viya, suparisuddhaü uyyànaü paviññharàjà viya ca, sakalam pi divasabhàgaü antosamàpattiyaü yeva hoti. Ten' àhu Poràõà:- Kàmesu chandaü pañighaü vinodaye, Uddhaccamiddhaü vicikicchapa¤camaü, Vivekapàmojjakarena cetasà; Ràjà va suddhantagato tahiü rame ti. Tasmà ciraññhiti kàmena pàripanthikadhamme visodhetvà jhànaü samàpajjitabbaü; cittabhàvanàvepullattha¤ ca yathàladdhaü pañibhàganimittaü vaóóhetabbaü. Tassa dve vaóóhanàbhåmiyo: upacàraü và appanà và. Upacàraü patvà pi hi taü vaóóhetuü vaññati, appanaü patvà pi ekasmiü pana ñhàne avassaü vaóóhetabbaü. Tena vuttaü: yathàladdhaü pañibhàganimittaü vaóóhetabban ti. Tatràyaü vaóóhanànayo: tena yoginà taü nimittaü pattavaóóhana-påvavaóóhana-bhattavaóóhana-latàvaóóhanadussavaóóhanayogena avaóóhetvà, yathà nàma kassako kasitabbaññhànaü nangalena paricchinditvà paricchedabbhantare kasati; yathà và pana bhikkhå sãmaü bandhantà pañhamaü nimittàni sallakkhetvà pacchà bandhanti, evam eva tassa yathàladdhassa nimittassa anukkamena ekanguladvangula-tivangula-caturangulamattaü manasà paricchinditvà yathà paricchinna-paricchedaü vaóóhetabbaü, aparicchinditvà pana na vaóóhetabbaü. Tato vidatthiratanapamukhapariveõavihàrasãmànaü gàmanigamajanapadarajjasamuddasãmàna¤ ca paricchedavasena vaóóhayantena cakkavàëaparicchedena và tato và pi uttariü paricchinditvà vaóóhetabbaü. #<[page 153]># %< Pathamaü jhànaü 153>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yathà hi haüsapotakà pakkhànaü uññhitakàlato paññhàya parittaü parittaü padesaü uppatantà, paricayaü katvà, anukkamena candimasuriyasantikaü gacchanti, evam eva bhikkhu, vuttanayena nimittaü paricchinditvà, vaóóhento yàva cakkavàëaparicchedà, tato và uttariü vaóóheti. Ath' assa taü nimittaü vaóóhitavaóóhitaññhàne pathaviyà ukkålavikkåla-nadã-viduggapabbatavisamesu sankusata-samabbhàhataü usabhacammaü viya hoti. Tasmiü pana nimitte pattapañhamajjhànena àdikammikena samàpajjanabahulena bhavitabbaü, na paccavekkhaõabahulena [bhavitabbaü], paccavekkhaõabahulassa hi jhànangàni thålàni dubbalàni hutvà upaññhahanti. Ath' assa tàni evaü upaññhitattà upari ussukkanàya paccayataü nàpajjanti; so appaguõe jhàne ussukkamàno pañhamajjhànà ca parihàyati, na ca sakkoti dutiyaü pàpuõituü. Ten' àha Bhagavà:- seyyathàpi, bhikkhave, gàvã pabbateyyà bàlà avyattà akhetta¤¤å akusalà visame pabbate [vi] carituü, tassà evam assa: yan nånàhaü agatapubba¤ ceva disan gaccheyyaü, akhàditapubbàni ca tiõàni khàdeyyaü apãtapubbbàni ca pànãyàni piveyyan ti. Sà purimaü pàdaü na suppatiññhitaü patiññhàpetvà pacchimaü pàdaü uddhareyya; sà na ceva agatapubbaü disaü gaccheyya, na ca akhàditapubbàni tiõàni khàdeyya, na ca apãtapubbàni pànãyàni piveyya. Yasmi¤ c' assà padese ñhitàya evam assa: yan nånàhaü agatapubba¤ ceva ...pe . . . piveyyan ti ta¤ ca padesaü na sotthinà paccàgaccheyya. Taü kissa hetu? Tathà hi sà, bhikkhave, gàvã pabbateyyà bàlà avyattà akhetta¤¤å akusalà visame pabbate carituü. Evam eva kho, bhikkhave, idh' ekacco bhikkhu bàlo avyatto akhetta¤¤å akusalo `vivicc' eva kàmehi ...pe... pañhamaü jhànaü upasampajja' viharituü, so taü nimittaü nàsevati na bhàveti na bahulãkaroti na svàdhiññhitam adhiññhàti. Tassa evaü hoti:- yan nånàhaü `vitakkavicàrànaü våpasamà ...pe... dutiyaü jhànaü upasaüpajja' vihareyyan ti. #<[page 154]># %<154 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ So na sakkoti `vitakkavicàrànaü våpasamà ...pe... duñiyaü jhànaü upasampajja' viharituü. Tass' evaü hoti:- yan nånàhaü `vivicc' eva kàmehi ...pe... pañhamaü jhànaü upasampajja' vihareyyan ti. So na sakkoti `vivicc' eva kàmehi ...pe... pañhamaü jhànaü upasampajja' viharituü. Ayaü vuccati, bhikkhave, bhikkhu ubhato bhaññho, ubhato parihãno, seyyathàpi, bhikkhave, sà gàvã pabbateyyà bàlà avyattà akhettannå akusalà visame pabbate vicaritun ti. Tasmà 'nena tasmiü yeva tàva pañhamajjhàne pa¤cah' àkàrehi ciõõavasinà bhavitabbaü. Tatr' imà pa¤cavasiyo: -àvajjanavasã, samàpajjanavasã, adhiññhànavasã, vuññhànavasã, paccavekkhaõavasã ti. Pañhamaü jhànaü yatthicchakaü yadicchakaü yàvadicchakaü àvajjati avajjanàya dandhàyitattaü natthã ti àvajjanavasã. Pañhamaü jhànaü yatthicchakaü ...pe... samàpajjati samàpajjanàya dandhàyitattaü natthã ti samàpajjanavasã. Evaü sesà pi vitthàretabbà. Ayaü pan' ettha atthappakàsanà:- pañhamajjhànato vuññhàya, pañhamaü vitakkaü àvajjayato, bhavangaü upacchinditva, uppannàvajjanànantaraü vitakkàrammaõàn' eva cattàri pa¤ca và javanàni javanti, tato dve bhavangàni, tato puna vicàràrammaõaü àvajjanaü vuttanayen' eva javanànã ti. Evaü pa¤casu jhànangesu yadà nirantaraü cittaü pesetuü sakkoti, ath' assa àvajjanavasã siddhà hoti. Ayaü pana matthakappattà vasã Bhagavato yamakapàñihàriye labbhati. A¤¤esaü và evaråpe kàle, ito paraü sãghatarà àvajjanavasã nàma n' atthi. âyasmato pana MahàMoggallànassa Nandopananda-nàgaràjadamane viya sãghaü samàpajjanasamatthatà samàpajjanavasã nàma. Accharàmattaü và dasaccharàmattaü và khaõaü ñhapetuü samatthatà adhiññhànavasã nàma. Tath' eva lahuü vuññhàtuü samatthatà vuññhànavasã nàma. Tad-ubhayadassanatthaü Buddharakkhitattherassa vatthuü kathetuü vaññati:- #<[page 155]># %< Pathamaü jhànaü 155>% So h' àyasmà upasampadàya aññhavassiko hutvà Therambatthale Mahàrohaõaguttattherassa gilànupaññhànaü àgatànaü tiüsamattànaü iddhimantasahassànaü majjhe nisinno therassa yàguü pañiggàhayamànaü:- upaññhàkanàgaràjànaü gahessàmã ti àkàsato pakkhandantaü supaõõaràjànaü disvà tàva devapabbataü nimmiõitvà nàgaràjànaü bàhàyaü gahetvà tattha pàvisi. Supaõõaràjà pabbate pahàraü datvà palàyi. Mahàthero àha:- sace, àvuso, rakkhito nàbhavissa, sabb' eva gàrayhà assàmà ti. Paccavekkhaõàvasã pana àvajjanavasiyà eva vuttà. Paccavekkhaõajavanàn' eva hi tattha àvajjanànantarànã ti. Imàsu pana pa¤casu vasãsu ciõõavasinà paguõapañhamajjhànato vuññhàya, ayaü samàpatti àsannanãvaraõapaccatthikà, vitakkavicàrànaü oëàrikattà angadubbalà ti ca tattha dosaü disvà, dutiyaü jhànaü, santato manasikaritvà, pañhamajjhàne nikantiü pariyàdàya, dutiyàdhigamàya yogo kàtabbo. Ath' assa yadà pañhamajjhànà vuññhàya satassa sampajànassa jhànangàni paccavekkhato vitakkavicàrà oëàrikato upaññhahanti. Pãtisukha¤ ceva cittekaggatà ca santato upaññhàti. Tad-assa oëàrikangappahànàya santangapañilàbhàya ca tad-eva nimittaü pathavã pathavã ti punappuna manasikaroto: idàni dutiyajjhànaü sampajjissatã ti bhavangaü upacchinditvà, tad-eva pathavãkasiõaü àrammaõaü katvà, manodvàràvajjanaü uppajjati. Tato tasmiü yev' àrammaõe cattàri pa¤ca và javanàni javanti. Yesaü avasàne ekaü råpàvacaraü dutiyajjhànikaü, sesàni vuttappakàràn' eva kàmàvacarànã ti. Ettàvatà c' esa:- vitakkavicàrànaü våpasamà ajjhattaü sampasàdanaü cetaso ekodibhàvaü avitakkam-avicàraü samàdhijaü pãtisukhaü dutiyaü jhànaü upasampajja viharati evam anena dvangavippahãnaü tivangasamannàgataü tividhakalyàõaü dasalakkhaõasampannaü dutiyaü jhànaü adhigataü hoti pathavãkasiõaü. #<[page 156]># %<156 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% Tattha vitakkavicàrànaü våpasamà ti vitakkassa ca vicàrassa cà ti imesaü dvinnaü våpasamà samatikkamà, dutiyajjhànakkhaõe angapàtubhàvà ti vuttaü hoti. Tattha ki¤càpi dutiyajjhàne sabbe pañhamajjhànadhammà na santi, a¤¤e yeva hi pañhamajjhàne phassàdayo, a¤¤e idha; oëàrikassa pana angassa samatikkamà pañhamajjhànato paresaü dutiyajjhànàdãnaü adhigamo hotã ti dãpanatthaü vitakkavicàrànaü våpasamà ti evaü vuttan ti veditabbaü. Ajjhattan ti idha niyakajjhattaü adhippetaü. Vibhange pana: ajjhattaü paccattan ti ettakam eva vuttaü. Yasmà ca niyakajjhattaü adhippetaü, tasmà attani jàtaü, attano santàne nibbattan ti ayam ettha attho. Sampasàdanan ti sampasàdanaü vuccati saddhà. Sampasàdanayogato jhànam pi sampasàdanaü, nãlavaõõayogato nãlaü vatthaü viya. Yasmà và taü jhànaü sampasàdanasamannàgatattà vitakkavicàrakkhobha-våpasamanena ca cetaso sampasàdayati, tasmà pi sampasàdanan ti vuttaü. Imasmi¤ ca atthavikappe sampasàdanaü cetaso ti evaü padasambandho veditabbo. Purimasmiü pana atthavikappe cetaso ti etaü ekodibhàvena saddhiü yojetabbaü. Tatràyam atthayojanà:- eko udetã ti ekodi, vitakkavicàrehi anajjhàråëhattà aggo seññho hutvà udetã ti attho. Seññho pi hi loke eko ti vuccati. Vitakkavicàravirahito và eko asahàyo hutvà iti pi vattuü vaññati. Atha và sampayuttadhamme udàyatã ti udi, uññhapetã ti attho. Seññhaññhena eko ca so udi cà ti ekodi: samàdhiss' etam adhivacanaü, iti imam ekodiü bhàveti vaóóhetã ti idaü dutiyajjhànaü ekodibhàvaü. So panàyaü ekodi, yasmà cetaso, na sattassa, na jãvassa, tasmà evaü cetaso ekodibhàvan ti vuttaü. Nanu càyaü saddhà pañhamajjhàne pi atthi, aya¤ ca ekodi nàmako samàdhi, atha kasmà idam eva sampasàdanaü cetaso ekodibhàva¤ cà ti vuttaü? Vuccate:- adum hi pañhamajjhànaü vitakkavicàrakkhobhena, #<[page 157]># %< Dutiyaü jhànaü 157>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ vãcitarangasamàkulam iva jalaü, na suppasannaü hoti, tasmà satiyà pi saddhàya sampasàdanan ti na vuttaü, na suppasannattà yeva c' ettha samàdhi pi na suññhu pàkaño, tasmà ekodibhàvanan ti pi na vuttaü. Imasmiü pana jhàne vitakkavicàrapaëibodhàbhàvena laddhokàsà balavatã saddhà. Balavasaddhà sahàya pañilàbhen' eva samàdhi pi pàkaño, tasmà idam eva evaü vuttan ti veditabbaü. Vibhange pana: sampasàdanan ti yà saddhà saddahanà okappanà abhippasàdo. Cetaso ekodibhàvan ti yà cittassa ñhiti ...pe... sammàsamàdhã ti ettakam eva vuttaü. Evaü vuttena pana tena saddhiü ayaü atthavaõõanà yathà na virujjhati, a¤¤adatthu saüsandati ceva sameti ca evaü veditabbà. Avitakkaü avicàran ti bhàvanàya pahãnattà etasmiü etassa và vitakko natthã ti avitakkaü. Iminà va nayena avicàraü. Vibhange pi vuttaü:- iti aya¤ ca vitakko aya¤ ca vicàro santà honti samità våpasantà atthangatà abbhatthangatà appità vyappità sosità visosità vyantãkatà. Tena vuccati avitakkaü avicàran ti. Etth' àha:- nanu ca vitakkavicàrànaü våpasamà ti iminà pi ayam attho siddho, atha kasmà puna vuttaü avitakkaavicàran ti? Vuccate: evam etaü siddho 'vàyam attho; na pan' etaü tad-atthadãpakaü. Nanu avocumha oëàrikassa pana angassa samatikkamà pañhamajjhànato paresaü dutiyajjhànàdãnaü samadhigamo hotã ti dassanatthaü vitakkavicàrànaü våpasamà ti evaü vuttan ti? Api ca vitakkavicàrànaü våpasamà idaü sampasàdanaü, na kilesakàlussiyassa. Vitakkavicàràna¤ ca våpasamà ekodibhàvaü, na upacàrajjhànam iva nãvaraõappahàõà na pañhamajjhànam iva ca angapàtubhàvà ti: evaü sampasàdana-ekodibhàvànaü hetuparidãpakam idaü vacanaü. Tathà vitakkavicàrànaü våpasamà idaü avitakka-m-avicàraü, na tatiyacatutthajjhànàni viya, cakkhuvi¤¤àõàdãni viya ca abhàvà ti evaü avitakkàvicàrabhàvassa hetuparidãpaka¤ ca, na vitakka-vicàràbhàvamattaparidãpakaü. Vitakkavicàràbhàvamattaparidãpakam eva pana avitakkaü avicàran ti idaü vacanaü, #<[page 158]># %<158 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tasmà purimaü vatvà pi vattabbaü evà ti. Samàdhijan ti pañhamajjhànasamàdhito sampayuttasamàdhito và jàtan ti attho. Tattha ki¤càpi pañhamam pi sampayuttasamàdhito jàtaü, atha kho ayam eva samàdhi samàdhã ti vattabbataü arahati. Vitakkavicàrakkhobhavirahena ativiya acalattà suppasannattà ca, tasmà imassa vaõõabhaõanatthaü idam eva samàdhijan ti vuttaü. Pãtisukhan ti idaü vuttanayam eva. Dutiyan ti gaõanànupubbatà dutiyaü [, dutiyaü uppannan ti pi dutiyan ti]. Idaü dutiyaü samàpajjatã ti pi dutiyaü. Yaü pana vuttaü dvangavippahãnaü tivangasamannàgatan ti. Tattha vitakkavicàrànaü pahànavasena dvangavippahãnatà veditabbà. Yathà ca pañhamajjhànassa upacàrakkhaõe nãvaraõàni pahãyanti, na tathà imassa vitakkavicàrà. Appanàkkhaõe yeva ca pan' etaü vinà tehi uppajjati, ten' assa te pahànangan ti vuccanti. Pãtisukhaü cittekaggatà ti imesaü pana tiõõaü uppattivasena tivangasamannàgatatà veditabbà. Tasmà yaü Vibhange: jhànan ti sampasàdo pãtisukhaü cittassa ekaggatà ti vuttaü, taü saparikkhàraü jhànaü dassetuü pariyàyena vuttaü. òhapetvà pana sampasàdanaü nippariyàyena upanijjhànalakkhaõappattànaü angànaü vasena tivangikam eva etaü hoti. Yath' àha:- katamaü tasmiü samaye tivangikaü jhànaü hoti? Pãtisukhaü cittassa ekaggatà ti. Sesaü pañhamajjhàne vuttanayam eva. Evam adhigate pana tasmim pi vuttanayen' eva pancah' àkàrehi ciõõavasinà hutvà, paguõadutiyajjhànato vuññhàya, ayaü samàpatti àsannavitakkavicàrapaccatthikà. Yad eva tattha pãtã ti cetaso ubbilàvitaü, eten' etaü oëàrikaü akkhàyatã ti vuttàya pãtiyà oëàrikattà angadubbalà ti ca tattha dosaü disvà, tatiyajjhànaü santato manasikaritvà, dutiyajjhàne nikantiü pariyàdàya, tatiyàdhigamàya yogo kàtabbo. Ath' assa yadà dutiyajjhànato vuññhàya satassa sampajànassa jhànangàni paccavekkhato pãti oëàrikato upaññhàti, #<[page 159]># %< Tatiyaü jhànaü 159>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sukha¤ ceva ekaggatà ca santato upaññhàti, tadà 'ssa oëàrikangapahànàya santangapañilàbhàya ca tad eva nimittaü: pathavã, pathavã ti punappunaü manasikaroto: idàni tatiyajjhànaü uppajjissatã ti bhavangaü upacchinditvà tad eva pathavãkasiõaü àrammaõaü katvà manodvàravajjanaü uppajjati. Tato tasmiü yev' àrammaõe cattàri pa¤ca và javanàni javanti, yesaü avasàne ekaü råpàvacaraü tatiyajjhànikaü, sesàni vuttanayen' eva kàmàvacarànã ti. Ettàvatà ca pan' esa: pãtiyà ca viràgà upekkhako ca viharati, sato ca sampajàno sukha¤ ca kàyena pañisaüvedeti, yan taü ariyà àcikkhanti: upekkhako satimà sukhavihàrã ti, tatiyaü jhànaü upasampajja viharatã ti evam anena ekangavippahãnaü dvangasamannàgataü tividhakalyàõaü dasalakkhaõasampannaü tatiyajjhànaü adhigataü hoti pathavãkasiõaü. Tattha pãtiyà ca viràgà ti viràgo nàma vuttappakàràya pãtiyà jigucchanaü và samatikkamo và. Ubhinnaü pana antarà ca saddo sampiõóanattho, so våpasamaü và sampiõóeti vitakkavicàrànaü våpasamaü và. Tattha yadà våpasamam eva sampiõóeti, tadà pãtiyà ca viràgà ki¤ca bhãyyo våpasamà cà ti evaü yojanà veditabbà. Imissà ca yojanàya viràgo jigucchanattho hoti, tasmà pãtiyà jigucchanà ca våpasamà cà ti ayam attho daññhabbo. Yadà pana vitakkavicàravåpasamaü sampiõóeti, tadà pãtiyà ca viràgà ki¤ca bhãyyo vitakkavicàràna¤ ca våpasamà ti evaü yojanà veditabbà. Imissà ca yojanàya viràgo samatikkamanattho hoti. Tasmà pãtiyà ca samatikkamà vitakkavicàràna¤ ca våpasamà ti ayam attho daññhabbo. Kàma¤ c' ete vitakkavicàrà dutiyajjhàne yeva våpasantà, imassa pana jhànassa maggaparidãpanatthaü vaõõabhaõanattha¤ c' etaü vuttaü. Vitakkavicàràna¤ ca våpasamà ti hi vutte idaü pa¤¤àyati:- nanu vitakkavicàravåpasamo maggo imassa jhànassà ti? Yathà ca tatiye ariyamagge appahãnànam pi sakkàyadiññhàdãnaü pa¤cannaü orambhàgiyànaü saüyojanànaü pahànà ti, evaü pahànaü vuccamànaü vaõõabhaõanaü hoti. #<[page 160]># %<160 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tad-adhigamàya ussukkànaü ussàhajanakaü, evam eva idha avåpasantànam pi vitakkavicàrànaü våpasamo vuccamàno vaõõabhaõanaü hoti. Tenàyam attho vutto pãtiyà ca samatikkamà vitakkavicàràna¤ ca våpasamà ti. Upekkhako ca viharatã ti ettha upapattito ikkhatã ti upekkhà. Samaü passati, apakkhapatità hutvà passatã ti attho. Tàya visadàya vipulàya thàmagatàya samannàgatattà tatiyajjhànasamangã upekkhako ti vuccati. Upekkhà pana dasavidhà hoti: chaëangupekkhà, brahmavihàrupekkhà, bojjhangupekkhà, viriyupekkhà, sankhàrupekkhà, vedanupekkhà, vipassanupekkhà, tatramajjhattupekkhà, jhànupekkhà, pàrisuddhupekkhà ti. Tattha yà: idha khãõàsavo bhikkhu cakkhunà råpaü disvà neva sumano hoti, na dummano, upekkhako ca viharati sato sampajàno ti evam àgatà khãõàsavassa chasu dvàresu iññhàniññhachaëàrammaõàpàthe parisuddhapakatibhàvà vijahanàkàrabhåtà upekkhà: ayaü chaëangupekkhà nàma. Yà pana: upekkhàsahagatena cetasà ekaü disaü pharitvà viharatã ti evam àgatà sattesu majjhattàkàrabhåtà upekkhà: ayaü brahmavihàrupekkhà nàma. Yà upekkhà-sambojjhangaü bhàveti vivekanissitan ti evam àgatà sahajàtadhammànaü majjhattàkàrabhåtà upekkhà: ayaü bojjhangupekkhà nàma. Yà pana kàlena kàlaü upekkhà-nimittaü manasikarotã ti evam àgatà anaccàraddhanà ti sithilà viriyasankhàtà upekkhà:- ayaü viriyupekkhà nàma. Yà: kati sankhàrupekkhà samàdhivasena uppajjanti? kati sankhàrupekkhà vipassanàvasena uppajjanti? Aññha sankhàrupekkhà samàdhivasena uppajjanti. Dasa sankhàrupekkhà vipassanàvasena uppajjantã ti evam àgatà nãvaraõàdi pañisankhà santiññhanàgahaõe majjhattabhåtà upekkhà:-. #<[page 161]># %< Tatiyaü jhànaü 161>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ayaü sankhàrupekkhà nàma. Yà pana: yasmiü samaye kàmàvacaraü kusalaü cittaü uppannaü hoti upekkhàsahagatan ti evam àgatà adukkhamasukhasa¤¤ità upekkhà--ayaü vedanupekkhà nàma. Yà: yad-atthiyaü bhåtaü taü pajahati upekkhaü pañilabh- atã ti evam àgatà vicinane majjhattabhåtà upekkhà:- ayaü vipassanupekkhà nàma. Yà pana chandàdisu ye-và-panakesu àgatà sahajàtànaü samavàhitabhåtà upekkhà:- ayaü tatramajjhattupekkhà nàma. Yà: upekkhako ca viharatã ti evam àgatà aggasukhe pi tasmiü apakkhapàtajananã upekkhà-ayaü jhànupekkhà nàma. Yà pana: upekkhà-sati pàrisuddhiü catutthaü jhànan ti evam àgatà sabbapaccanãkaparisuddhà paccanãkavåpasamane pi avyàpàrabhåtà upekkhà:- ayaü pàrisuddhupekkhà nàma. Tattha chaëangupekkhà ca brahmavihàrupekkhà ca bojjhangupekkhà ca tatramajjhattupekkhà ca jhànupekkhà ca pàrisuddhupekkhà ca atthato ekà, tatramajjhattupekkhà va hoti. Tena tena avatthàbhedena pan' assà ayaü bhedo:- ekassà pi sato sattassa kumàra-yuva-thera-senàpati-ràjàdivasena bhedo viya, tasmà tàsu yattha chaëangupekkhà, na tattha bojjhangupekkhàdayo, yattha và pana bojjhangupekkhà na tattha chaëangupekkhàdayo hontã ti veditabbà. Yathà c' etàsam atthato ekãbhàvo, evaü sankhàrupekkhà-vipassanupekkhànam pi. Pa¤¤à eva hi sà kiccavasena dvidhàbhinnà. Yathà hi purisassa sàyaü gehaü paviññhaü sappaü ajapadadaõóaü gahetvà pariyesamànassa taü thusakoññhake nipannaü disvà: sappo nu kho no ti avalokentassa, so vattikattayaü disvà nibbematikassa: sappo, na sappo ti vicinane majjhattatà hoti, #<[page 162]># %<162 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam eva yà àraddhavipassakassa vipassanà ¤àõena lakkhaõattaye diññhe sankhàrànaü aniccabhàvàdi vicinane majjhattatà uppajjati:- ayaü vipassanupekkhà nàma. Yathà pana tassa purisassa ajapadadaõóena gàëhaü sappaü gahetvà: kinnvàhaü imaü sappaü aviheñhento attàna¤ ca iminà aóaüsàpento mu¤ceyyan ti mu¤canàkàram eva pariyesato gahaõe majjhattatà hoti, evam eva yà lakkhaõattayassa diññhattà àditte viya tayo bhave passato sankhàraggahaõe majjhattatà:- ayaü sankhàrupekkhà nàma. Iti vipassanupekkhàya siddhàya sankhàrupekkhà pi siddhà va hoti. Iminà pan' esà vicinanaggahaõesu majjhattatàsankhàtena kiccena dvidhà bhinnà ti. Viriyupekkhà pana vedanupekkhà ca a¤¤ama¤¤a¤ ca avasesà hi ca atthato bhinnà evà ti. Iti imàsu upekkhàsu jhànupekkhà idha adhippetà. Sà majjhattalakkhaõà, anàbhogarasà, avyàpàrapaccupaññhànà, pãtiviràgapadaññhànà ti. Etth' àha:- nanu càyam atthato tatramajjhattupekkhà va hoti, sà ca pañhamadutiyajjhànesu pi atthi, tasmà tatrà pi upekkhako ca viharatã ti evam ayaü vattabbà siyà, sà kasmà na vuttà ti? Aparivyattakiccato. Aparivyattaü hi tassà tattha kiccaü vitakkàdãhi abhibhåtattà. Idha panàyaü vitakkavicàrapãtãhi anabhibhåtattà, ukkhittasirà viya hutvà, parivyattakiccà jàtà, tasmà vuttà ti. Niññhità upekkhako ca viharatã ti etassa sabbaso atthavaõõanà. Idàni sato ca sampajàno ti ettha saratã ti sato, sampajànàtã ti sampajàno. Puggalena sati ca sampaja¤¤a¤ ca vuttaü. Tattha saraõalakkhaõà sati, asammussanarasà, àrakkhapaccupaññhànà. Asammohalakkhaõaü sampaja¤¤aü, tãraõarasaü, pavicayapaccupaññhànaü. Tattha ki¤càpi idaü sati-sampaja¤¤aü purimajjhànesu pi atthi, muññhassatissa hi asampajànassa upacàramattam pi na sampajjati, pageva appanà. Oëàrikattà pana tesaü jhànànaü bhåmiyaü viya purisassa cittassa gati sukhà hoti. Avyattaü tattha sati-sampaja¤¤akiccaü. Oëàrikangappahànena pana sukhumattà imassa jhànassa, #<[page 163]># %< Tatiyaü jhànaü 163>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ purisassa Khuradhàràyaü viya sati-sampaja¤¤akiccapariggahãtà eva cittassa gati icchitabbà ti idh' eva vuttaü. Ki¤ca bhãyyo? Yathà dhenupago vaccho dhenuto apanãto arakkhiyamàno punad-eva dhenuü upagacchati, evam idaü tatiyajjhànasukhaü pãtito apanãtaü, taü sati-sampaja¤¤àrakkhena arakkhiyamànaü punad-eva pãtiü upagaccheyya, pãtisampayuttam eva siyà. Sukhe và pi sattà sàrajjanti, ida¤ ca atimadhuraü sukhaü, tato paraü sukhàbhàvà, sati-sampaja¤¤ànubhàvena pan' ettha sukhe asàrajjanà hoti, no a¤¤athà ti imam pi atthavisesaü dassetuü idam idh' eva vuttan ti veditabbaü. Idàni sukha¤ ca kàyena pañisaüvedetã ti ettha ki¤càpi tatiyajjhànasamangino sukhapañisaüvedanàbhogo natthi, evaü sante pi, yasmà tassa nàma-kàyena sampayuttaü sukhaü, yaü và taü nàmakàyasampayuttaü sukhaü, taü samuññhànen' assa yasmà atipaõãtena råpena råpakàyo phuññho, yassa phuñattà jhànà vuññhito pi sukhaü pañisaüvedeyya, tasmà etam atthaü dassento sukha¤ ca kàyena pañisaüvedetã ti àha. Idàni yan taü ariyà àcikkhanti upekkhako satimà sukhavihàrã ti ettha yaü jhànahetu, yaü jhànakàraõà, taü tatiyajjhànasamangi-puggalaü Buddhàdayo ariyà àcikkhanti desenti, pa¤¤àpenti, paññhapenti, vivaranti, vibhajanti, uttànã karonti, pakàsenti, pasaüsantã ti adhippàyo. Kin ti? Upekkhako satimà sukhavihàrã ti. Taü tatiyaü jhànaü upasampajja viharatã ti evam ettha yojanà veditabbà. Kasmà pana taü te evaü pasaüsantã ti? Pasaüsàrahato. Ayaü hi yasmà atimadhurasukhe sukhapàramippatte pi tatiyajjhàne upekkhako, na tattha sukhàbhisangena àkaóóhiyati, yathà ca pãti na uppajjati, evaü upaññhita-satitàya satimà, yasmà ca ariyakantaü ariyajanasevitam eva ca asankiliññhaü sukhaü nàmakàyena pañisaüvedeti, tasmà pasaüsàraho hoti. Iti pasaüsàrahato naü ariyà te evaü pasaüsàhetubhåte guõe pakàsentà: #<[page 164]># %<164 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ upekkhako satimà sukhavihàrã ti evaü pasaüsantã ti veditabbaü. Tatiyan ti gaõanànupubbatà tatiyaü; idaü tatiyaü samàpajjatã ti pi tatiyaü. Yaü pana vuttaü:- ekangavippahãnaü duvangasamannàgatan ti ettha pãtiyà pahànavasena ekangavippahãnatà veditabbà. Yà pan' esà, dutiyajjhànassa vitakkavicàrà viya, appanàkkhaõe yeva pahãyati, ten' assa sà pahànangan ti vuccati. Sukhaü cittekaggatà ti imesaü pana dvinnaü uppattivasena duvangasamannàgatatà veditabbà. Tasmà yaü Vibhange: jhànan ti upekkhà sati sampaja¤¤aü sukhaü cittass' ekaggatà ti vuttaü, taü saparikkhàraü jhànaü dassetum pariyàyena vuttaü. òhapetvà pana upekkhà-sati-sampaja¤¤àni nippariyàyena upanijjhànalakkhaõappattànaü angànaü vasena duvangikam ev' etaü hoti. Yath' àha: katamaü tasmiü samaye duvangikaü jhànaü hoti? Sukhaü cittass' ekaggatà ti. Sesaü pañhamajjhàne vuttanayam eva. Evam adhigate pana tasmim pi vuttanayen' eva pa¤cah' àkàrehi ciõõavasinà hutvà, paguõatatiyajjhànato vuññhàya, ayaü samàpatti àsannapãtipaccatthikà. Yad-eva tattha sukham iti cetaso àbhogo, eten' etam oëàrikam akkhàyatã ti evaü vuttassa sukhassa oëàrikattà angadubbalà ti ca tattha dosaü disvà, catutthajjhànaü santato manasikaritvà, tatiyajjhàne nikantiü pariyàdàya, catutthàdhigamàya yogo kàtabbo. Ath' assa, yadà tatiyajjhànato vuññhàya, satassa sampajànassa jhànangàni paccavekkhato cetasikasomanassasankhàtaü sukhaü oëàrikato upaññhàti, upekkhàvedanà ceva cittekaggatà ca santato upaññhàti, tadà 'ssa oëàrikangappahànàya santa-angapañilàbhàya ca tad-eva nimittaü pathavã! pathavã ti punappunaü manasikaroto: idàni catutthajjhànaü uppajjissatã ti bhavangaü upacchinditvà tad-eva pathavãkasiõaü àrammaõaü katvà manodvàràvajjanaü uppajjati, tato tasmiü yev' àrammaõe cattàri pa¤ca và javanàni uppajjanti. #<[page 165]># %< Catutthaü jhànaü 165>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yesaü avasàne ekaü råpàvacaraü catutthajjhànikaü, sesàni vuttappakàràn' eva kàmàvacaràni. Ayaü pana viseso:- yasmà sukhà vedanà adukkhamasukhàya vedanàya àsevanapaccayena paccayo na hoti, catutthajjhàne ca adukkhamasukhàya vedanàya uppajjitabbaü, tasmà tàni upekkhàvedanà-sampayuttàni honti, upekkhàsampayuttattà yeva c' ettha pãti pi parihàyatã ti. Ettàvatà c' esa sukhassa ca pahànà dukkhassa ca pahànà pubb' eva somanassadomanassànaü atthangamà adukkhamasukhaü upekkhà-satipàrisuddhiü catutthaü jhànaü upasampajja viharati. Evam anena ekangavippahãnaü duvangasamannàgataü tividhakalyàõaü dasalakkhaõasampannaü catutthaü jhànaü adhigataü hoti pathavãkasiõaü. Tattha sukhassa ca pahànà dukkhassa ca pahànà ti kàyikasukhassa ca kàyikadukkhassa ca pahànà. Pubb' evà ti ta¤ ca kho pubb' eva, na catutthajjhànakkhaõe. Somanassadomanassànaü atthangamà ti cetasikasukhassa ca cetasikadukkhassa cà ti imesam pi dvinnaü pubb' eva atthangamà pahànà icc' eva vuttaü hoti. Kadà pana nesaü pahànaü hotã ti? Catunnaü jhànànaü upacàrakkhaõe. Somanassaü hi catutthajjhànassa upacàrakkhaõe yeva pahãyati, dukkhadomanassasukhàni pañhamadutiyatatiyànaü upacàrakkhaõesu, evam etesaü pahànakkamena avuttànam [pi]. Indriya-Vibhange pana indriyànaü uddesakkamen' eva idhà pi vuttànaü sukhadukkhasomanassadomanassànaü pahànaü veditabbaü. Yadi pan' etàni tassa tassa jhànassa upacàrakkhaõe yeva pahãyanti, atha kasmà kattha c' uppannaü dukkhindriyaü aparisesaü nirujjhati? Idha, bhikkhave, bhikkhu vivicc' eva kàmehi ...pe... pañhamaü jhànaü upasampajja viharati: --ettha c' uppannaü dukkhindriyaü aparisesaü nirujjhati . . . Kattha c' uppannaü domanassindriyaü . . . sukhindriyaü . . . somanassindriyaü aparisesaü nirujjhati? Idha, bhikkhave, bhikkhu sukhassa ca pahànà ...pe... catutthaü jhànaü upasampajja viharati, etth' uppannaü somanassindriyaü aparisesaü nirujjhatã ti evaü jhàne sveva nirodho vutto ti? #<[page 166]># %<166 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Atisayanirodhattà. Atisayanirodho hi nesaü pañhamajjhànàdisu na nirodho yeva, nirodho yeva pana upacàrakkhaõe nàtisayanirodho. Tathà hi nànàvajjane pañhamajjhànåpacàre niruddhassà pi dukkhindriyassa óaüsamakasàdisamphassena và visamàsanåpatàpena và siyà uppatti, na tveva anto appanàyaü. Upacàre và niruddham p' etaü na suññhu niruddhaü hoti, pañipakkhena avihatattà. Anto appanàyaü pana pãtipharaõena sabbo kàyo sukhokkanto hoti, sukhokkantakàyassa ca suññhu niruddhaü hoti dukkhindriyaü, pañipakkhena vihatattà. Nànàvajjane yeva ca dutiyajjhànåpacàre pahãnassa pi domanassindriyassa, yasmà etaü vitakkavicàrapaccaye pi kàyakilamathe cittupaghàte ca sati uppajjati, vitakkavicàràbhàve ca neva upajjati, yattha pana uppajjati, tattha vitakkavicàrabhàve, appahãnà eva ca dutiyajjhànåpacàre vitakkavicàrà ti. Tatth' assa siyà uppatti, na tveva dutiyajjhàne, pahãnapaccayattà. Tathà tatiyajjhànåpacàre pahãnassà pi sukhindriyassa pãtisamuññhànapaõãtaråpaphuñakàyassa siyà uppatti, na tveva tatiyajjhàne. Tatiyajjhàne hi sukhassa paccayabhåtà pãti sabbaso nirujjhati. Tathà catutthajjhànåpacàre pahãnassà pi somanassindriyassa àsannattà appanàppattàya upekkhàya abhàvena sammà anatikkantattà ca siyà uppatti, na tveva catutthajjhàne. Tasmà yeva ca etth' uppannaü dukkhindriyaü aparisesaü nirujjhatã ti tattha tattha aparisesagahaõaü katan ti. Etth' àha:- ath' evaü tassa tassa jhànass' upacàre pahãnà pi età vedanà, idha kasmà samàhañà ti? Sukhagahaõatthaü. Yà hi ayaü adukkhamasukhan ti ettha adukkhamasukhà vedanà vuttà, sà sukhumà duvi¤¤eyyà, na sakkà sukhena gahetuü. Tasma yathà nàma duññhassa yathà tathà và upasankamitvà gahetuü asakkuõeyyassa gonassa [sukha-] gahaõatthaü gopo ekasmiü vaje sabbà gàvo samàharati, #<[page 167]># %< Catutthaü jhànaü 167>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ath' ekekaü nãharanto pañipàñiyà àgataü ayaü so: gaõhatha nan ti tam pi gàhayati, evam eva Bhagavà sukhagahaõatthaü sabbà età samàhari. Evaü hi samàhañà età dassetvà yaü neva sukhaü na dukkhaü na somanassaü na domanassaü, ayam adukkhamasukhà vedanà ti sakkà hoti esà gàhayituü. Api ca adukkhamasukhàya cetovimuttiyà paccayadassanattha¤ cà pi età vuttà ti veditabbà. Sukhadukkhappahànàdayo hi tassà paccayà. Yath' àha:- cattàro kho àvuso paccayà adukkhamasukhàya cetovimuttiyà samàpattiyà. Idh' àvuso bhikkhu sukhassa ca pahànà ...pe... catutthaü jhànaü upasampajja viharati. Ime kho àvuso cattàro paccayà adukkhamasukhàya cetovimuttiyà samàpattiyà ti. Yathà và a¤¤attha pahãnà pi sakkàyadiññhi-àdayo tatiyamaggassa vaõõabhaõanatthaü tattha pahãnà ti vutta, evaü vaõõabhaõanattham p' etassa jhànassa tà idha vuttà ti veditabbà. Paccayaghàtena và ettha ràgadosànaü atidårabhàvaü dassetuü p' età vuttà ti veditabbà. Etàsu hi sukhaü somanassassa paccayo, somanassaü ràgassa, dukkhaü domanassassa paccayo, domanassaü dosassa. Sukhàdighàtena ca ['ssa] sappaccayà ràgadosà hatà ti atidåre hontã ti. Adukkhamasukhan ti dukkhàbhàvena adukkhaü, sukhàbhàvena asukhaü, eten' ettha dukkhasukhapañipakkhabhåtaü tatiyavedanaü dãpeti, na dukkhasukhàbhàvamattaü. Tatiyavedanà nàma adukkhamasukhà, upekkhà ti pi vuccati. Sà iññhàniññhaviparãtànubhavanalakkhaõà, majjhattarasà, avibhåtapaccupaññhànà, sukhanirodhapadaññhànà ti veditabbà. Upekkhà-satipàrisuddhin ti upekkhàya janitasatiyà pàrisuddhiü. Imasmi¤ hi jhàne suparisuddhà sati, yà ca tassà satiyà pàrisuddhi, sà upekkhàya katà, na a¤¤ena; tasmà etaü upekkhà-satipàrisuddhin ti vuccati. Vibhange pi vuttaü:- ayaü sati imàya upekkhàya visadà hoti parisuddhà pariyodàtà, tena vuccati upekkhà-satipàrisuddhã ti. Yàya ca upekkhàya ettha satiyà pàrisuddhi hoti, #<[page 168]># %<168 IV. Pañhavãkasiõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sà atthato tatramajjhattatà veditabbà. Na kevala¤ c' ettha tàya satiy' eva parisuddhà, api ca kho sabbe pi sampayuttadhammà, satisãsena pana desanà vuttà. Tattha ki¤càpi ayam upekkhà heññhà pi tãsu jhànesu vijjati, yathà pana divà suriyappabhàbhibhavà sommabhàvena ca attano upakàrakattena và sabhàgàya rattiyà alàbhà divà vijjamànà pi candalekhà aparisuddhà hoti apariyodàtà, evam ayam pi tatramajjhattupekkhà candalekhà vitakkàdipaccanãkadhammatejàbhibhavà sabhàgàya ca upekkhàvedanà rattiyà appañilàbhà vijjamànà pi pañhamàdijjhànabhede aparisuddhà hoti. Tassà ca aparisuddhàya, divà aparisuddhacandalekhàya pabhà viya sahajàtà pi sati-àdayo aparisuddhà va honti, tasmà tesu ekam pi upekkhàsatipàrisuddhã ti na vuttaü. Idha pana vitakkàdipaccanãkadhammatejà bhibhavàbhàvà sabhàgàya ca upekkhàvedanà rattiyà pañilàbhà, ayaü tatramajjhattupekkhà candalekhà ativiyaparisuddhà. Tassà parisuddhattà parisuddhacandalekhà pabhà viya, sahajàtà pi sati-àdayo parisuddhà honti, pariyodàtà. Tasmà idam eva upekkhàsatipàrisuddhin ti vuttan ti veditabbaü. Catutthan ti gaõanànupubbatà catutthaü. Idaü catutthaü samàpajjatã ti pi catutthaü. Yaü pana vuttaü: ekangavippahãnaü duvangasamannàgatan ti, tattha somanassassa pahànavasena ekangavippahãnatà veditabbà. Ta¤ ca pana somanassaü ekavãthiyaü purimajavanesu yeva pahãyati, ten' assa taü pahànangan ti vuccati. Upekkhàvedanà cittassekaggatà ti imesaü pana dvinnaü uppattivasena duvangasamannàgatatà veditabbà. Sesaü pañhamajjhàne vuttanayam eva. Esa tàva catukkajjhàne nayo. Pa¤cakajjhànaü pana nibbattentena paguõapañhamajjhànato vuññhàya ayaü samàpatti àsannanãvaraõapaccatthikà vitakkassa oëàrikattà angadubbalà ti catuttha dosaü disvà, #<[page 169]># %< Pa¤cakajjhànaü 169>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ dutiyaü jhànaü santato manasikaritvà, pañhamajjhàne nikantiü pariyàdàya, dutiyàdhigamàya yogo kàtabbo. Ath' assa yadà pañhamajjhànà vuññhàya satassa sampajànassa jhànangàni paccavekkhato vitakkamattam oëàrikato upaññhàti, vicàràdayo santato, tadà 'ssa oëàrikangappahànàya santangapañilàbhàya ca tad-eva nimittaü pathavã! pathavã ti punappunaü manasikaroto vuttanayen' eva dutiyaü jhànaü uppajjati. Tassa vitakkamattam eva pahànangaü, vicàràdãni cattàri samannàgatangàni. Sesaü vuttappakàram eva. Evam adhigate pana tasmim pi vuttanayen' eva pa¤cah' àkàrehi ciõõavasinà hutvà paguõadutiyajjhànato vuññhàya, ayaü samàpatti àsannavitakkapaccatthikà vicàrassa oëàrikattà angadubbalà ti ca tattha dosaü disvà, tatiyaü jhànaü santato manasikaritvà, dutiyajjhàne nikantiü pariyàdàya, tatiyàdhigamàya yogo kàtabbo. Ath' assa yadà dutiyajjhànato vuññhàya satassa sampajànassa jhànangàni paccavekkhato vicàramattam oëàrikato upaññhàti, pãti-àdãni santato, tadà 'ssa oëàrikangappahànàya santangapañilàbhàya ca tad-eva nimittaü pathavã! pathavã ti punappunaü manasikaroto, vuttanayen' eva tatiyaü jhànaü uppajjati. Tassa vicàramattam eva pahànangaü, catukkanayassa dutiyajjhàne viya pãti-àdãni tãõi samannàgatangàni. Sesaü vuttappakàram eva. Iti yaü catukkanaye dutiyaü, taü dvidhà bhinditvà pa¤cakanaye dutiya¤ ceva tatiya¤ ca hoti. Yàni ca tattha tatiyacatutthàni, tàni 'dha catutthapa¤camàni honti, pañhamaü pañhamam evà ti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate Visuddhi-Magge samàdhibhàvanàdhikàre Pathavãkasiõaniddeso nàma catuttho paricchedo. #<[page 170]># %<170>% V PA¥CAKO PARICCHEDO SESAKASIöA-NIDDESO 2. âpokasiõaü Idàni pathavãkasiõànantare àpokasiõe vitthàrakathà hoti. Yath' eva hi pathavãkasiõaü, evam àpokasiõam pi bhàvetukàmena sukhanisinnena àpasmiü nimittaü gaõhitabbaü. Kate và akate và ti sabbaü vitthàretabbaü. Yathà ca idha, evaü sabbattha, ito paraü hi ettakam pi avatvà visesamattam eva vakkhàma. Idhà pi pubbe katàdhikàrassa pu¤¤avato akate àpasmiü pokkharaõãyà và taëàke và loõiyaü và samudde và nimittaü uppajjati CåëaSãvattherassa viya. Tassa kir' àyasmato: làbhasakkàraü pahàya vivittavàsaü vasissàmã ti mahàtitthe nàvaü abhiråhitvà Jambudãpaü gacchato antarà mahàsamuddaü olokayato tappañibhàgaü kasiõanimittaü udapàdi. Akatàdhikàrena cattàro kasiõadose pariharantena nãlapãtalohitodàtavaõõànaü a¤¤ataravaõõaü àpaü agahetvà, yaü pana bhåmiü asampattam eva àkàse suddhavatthena gahitaü udakaü a¤¤aü và tathàråpaü vippasannaü anàvilaü, tena pattaü và kuõóikaü và samatittikaü påretvà, vihàrapaccante vuttappakàre pañicchanne okàse ñhapetvà, sukhanisinnena vaõõo paccavekkhitabbo, na lakkhaõaü manasikàtabbaü, nissayasavaõõam eva katvà ussadavasena paõõattidhamme cittaü ñhapetvà ambu, udakaü, vàri, salilan ti àdisu àponàmesu pàkañanàmavasen' eva àpo! àpo! ti bhàvetabbaü. Tass' evaü bhàvayato anukkamena vuttanayen' eva nimittadvayaü uppajjati. Idha pana uggahanimittaü calamànaü viya upaññhàti. #<[page 171]># %< 3. Tejokasiõaü 171>% Sace pheõabubbuëakamissaü udakaü hoti, tàdisam eva upaññhàti; kasiõadoso pa¤¤àyati. Pañibhàganimittaü pana parinipphandanaü àkàse ñhapitamaõitàlavaõñaü viya maõimayàdàsamaõóalaü viya ca hutvà upaññhàti. So tassa saha upaññhànen' eva upacàrajjhànaü vuttanayen' eva catutthapa¤cakajjhànàni ca pàpuõàtã ti. 3. Tejokasiõaü Tejokasiõaü bhàvetukàmenà pi tejasmiü nimittaü gaõhitabbaü. Tattha katàdhikàrassa pu¤¤avato akate nimittaü gaõhantassa dãpasikhàya và uddhane và pattapacanaññhàne và davaóàhe và yattha katthaci aggijàlaü olokentassa nimittaü uppajjati, Cittaguttattherassa viya. Tassa h' àyasmato dhammasavanadivase uposathàgàraü paviññhassa dãpasikhaü olokentass' eva nimittaü uppajjati. Itarena pana kàtabbaü. Tatridaü karaõavidhànaü:- siniddhàni sàradàråni phàletvà sukkhàpetvà ghañikaü ghañikaü katvà, patiråpaü rukkhamålaü và maõóapaü và gantvà, pattapacanàkàrena ràsiü katvà àlimpetvà kañasàrake và camme và pañe và vidatthicaturangulappamàõaü chiddaü kàtabbaü. Taü purato ñhapetvà vuttanayen' eva nisãditvà heññhà tiõakaññhaü và upari dhåmasikhaü và amanasikaritvà vemajjhe ghanajàlàya nimittaü gaõhitabbaü. Nãlan ti và pãtan ti và ti àdivasena vaõõo na paccavekkhitabbo; uõhattavasena lakkhaõaü na manasikàtabbaü. Nissaya-savaõõam eva katvà ussadavasena paõõattidhamme cittaü ñhapetvà pàvako, kaõhavattani, jàtavedo, hutàsano ti àdisu agginàmesu pàkañanàmavasen' eva tejo! tejo! ti bhàvetabbaü. Tass' evaü bhàvayato anukkamena vuttanayen' eva nimittadvayam uppajjati. Tattha uggahanimittaü jàlaü chijjitvà chijjitvà patanasadisaü hutvà upaññhàti. #<[page 172]># %<172 V. Sesakasiõa-niddeso>% Akate gaõhantassa pana kasiõadoso pa¤¤àyati, alàtakhaõóaü và angàrapiõóo và chàrikà và dhåmo và upaññhàti. Pañibhàganimittaü niccalaü àkàse ñhapitarattakambalakhaõóaü viya, suvaõõatàlavaõñaü viya, ka¤canatthambho viya ca upaññhàti. So tassa saha upaññhànen' eva upacàrajjhànaü vuttanayen' eva catutthapa¤cakajjhànàni ca pàpuõàtã ti. 4. Vàyokasiõaü Vàyokasiõaü bhàvetukàmenà pi vàyusmiü nimittaü gaõhitabbaü, ta¤ ca kho diññhavasena và phuññhavasena và. Vuttaü h' etaü Aññhakathàsu:- vàyokasiõaü uggaõhanto vàyusmiü nimittaü gaõhàti ucchaggaü và eritaü sameritaü upalakkheti, veëaggaü và rukkhaggaü và kesaggaü và eritaü sameritaü upalakkheti, kàyasmiü và phuññhaü upalakkhetã ti. Tasmà samasãsaññhitaü ghanapattaü ucchuü và veëuü và rukkhaü và caturangulappamàõaghanakesassa purisassa sãsaü và vàtena pahariyamànaü disvà: ayaü vàto etasmiü ñhàne paharatã ti satiü ñhapetvà, yaü và pan' assa vàtapànantarikàya và bhitticchiddena và pavisitvà vàto kàyappadesaü paharati, tattha satiü ñhapetvà vàta-màluta-anilàdisu vàtanàmesu pàkañanàmavasen' eva vàyo! vàyo! ti bhàvetabbaü. Idha uggahanimittaü uddhanato otàritamattassa pàyàsassa usumavaññisadisaü calaü hutvà upaññhàti. Pañibhàganimittaü sannisinnaü hoti niccalaü. Sesaü vuttanayen' eva veditabban ti. 5. Nãlakasiõaü Tad-anantaraü:- nãlakasiõaü uggaõhanto nãlakasmiü nimittaü gaõhàti pupphasmiü và vatthasmiü và vaõõadhàtuyà và ti vacanato katàdhikàrassa pu¤¤avato tàva tathàråpaü màlàvacchaü và påjaññhànesu pupphasantharaü và nãlavatthamaõãnaü và a¤¤ataraü disvà va nimittaü uppajjati. #<[page 173]># %< 5. Nãlakasiõaü 173>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Itarena nãluppalagirikaõõikàdãni pupphàni gahetvà yathà kesaraü và vaõñaü và na pa¤¤àyati, evaü cangoñakaü và karaõóa [ka] pañalaü và pattehi yeva samatittikaü påretvà santharitabbaü, nãlavaõõena và vatthena bhaõóikaü bandhitvà påretabbaü, mukhavaññiyaü và assa bheritalam iva bandhitabbaü, kaüsanãla-palàsanãla-a¤jananãlànaü và a¤¤atarena và dhàtunà pathavãkasiõe vuttanayena saühàrimaü và bhittiyaü yeva và kasiõamaõóalaü katvà visabhàgavaõõena paricchinditabbaü, tato pathavãkasiõe vuttanayena nãlaü! nãlan! ti manasikàro pavattetabbo. Idhà pi uggahanimitte kasiõadoso pa¤¤àyati, kesaravaõñakapattantarikàdãni upaññhahanti. Pañibhàganimittaü kasiõamaõóalato mu¤citvà àkàse maõitàlavaõñasadisam upaññhàti. Sesaü vuttanayen' eva veditabban ti. 6. Pãtakasiõaü Pãtakasiõe pi es' eva nayo. Vuttaü h' etam:- pãtakasiõaü uggaõhanto pãtakasmiü nimittaü gaõhàti pupphasmiü và vatthasmiü và vaõõadhàtuyà và ti, tasmà idhà pi katàdhikàrassa pu¤¤avato tathàråpaü màlàvacchaü và pupphasantharaü và pãtavatthadhàtånaü và a¤¤ataraü disvà va nimittaü uppajjati, Cittaguttattherassa viya. Tassa kir' àyasmato Cittalapabbate pattangapupphehi kataü àsanapåjaü passato sahadassanen' eva àsanappamàõaü nimittaü udapàdi. Itarena kaõikàrapupphàdãhi và pãtavatthena và dhàtunà và nãlakasiõe vuttanayen' eva kasiõaü katvà pãtakaü! pãtakan! ti manasikàro pavattetabbo. Sesaü tàdisam evà ti. 7. Lohitakasiõaü Lohitakasiõe pi es' eva nayo. Vuttaü h' etaü:- lohitakasinaü uggaõhanto lohitakasmiü nimittaü gaõhàti pupphasmiü và vatthasmiü và vaõõadhàtuyà và ti, #<[page 174]># %<174 V. Sesakasiõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tasmà idhà pi katàdhikàrassa pu¤¤avato tathàråpaü bandhujãvakàdimàlàvacchaü và pupphasantharaü và lohitakavatthamaõidhàtånaü và a¤¤ataraü disvà va nimittaü uppajjati. Itarena jayasumanabandhujãvakarattakoraõóakàdi-pupphehi và rattavatthena và dhàtunà và, nãlakasiõe vuttanayen' eva, kasiõaü katvà lohitakaü! lohitakan! ti manasikàro pavattetabbo. Sesaü tàdisam evà ti. 8. Odàtakasiõaü Odàtakasiõe pi odàtakasiõaü uggaõhanto odàtasmiü nimittaü gaõhàti pupphasmiü và vatthasmiü và vaõõadhàtuyà và tivacanato katàdhikàrassa tàva pu¤¤avato tathàråpaü màlàvacchaü và vassikasumanàdipupphasantharaü và kumudapadumaràsiü và odàtavatthadhàtånaü và a¤¤ataraü disvà và nimittaü uppajjati. Tipumaõóala-rajatamaõóala-candamaõóalesu pi uppajjati yeva. Itarena vuttappakàrehi odàtapupphehi và odàtavatthena và dhàtunà và, nãlakasiõe vuttanayen' eva, kasiõaü katvà odàtaü! odàtan! ti manasikàro pavattetabbo. Sesaü tàdisam evà ti. 9. âlokakasiõaü âlokakasiõe pana àlokakasiõaü uggaõhanto àlokasmiü nimittaü gaõhàti bhitticchidde và tàëacchidde và vàtapànantarikàya và ti vacanato katàdhikàrassa tàva pu¤¤avato yaü bhitticchiddàdãnaü a¤¤atarena suriyàloko và candàloko và pavisitvà bhittiyaü và bhåmiyaü và maõóalaü samuññhàpeti. Ghanapaõõarukkhasàkhantarena và ghanasàkhàmaõóapantarena và nikkhamitvà bhåmiyam eva maõóalaü samuññhàpeti, taü disvà va nimittaü uppajjati. Itarenà pi tad eva vuttappakàraü obhàsamaõóalaü obhàso! obhàso! ti và àloko! àloko! ti và bhàvetabbaü. Tathà asakkontena ghañe dãpaü jàletvà ghañamukhaü pidahitvà ghañe chiddaü katvà bhittimukhaü ñhapetabbaü. Tena chiddena dãpàloko nikkhamitvà bhittiyaü maõóalaü karoti, taü àloko! àloko! ti bhàvetabbaü. #<[page 175]># %< 10. Paricchinnàkàsakasiõaü 175>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Idam itarehi ciraññhitikaü hoti. Idha uggahanimittaü bhittiyaü và bhåmiyaü và uññhitamaõóala-sadisam eva hoti. Pañibhàganimittaü ghanavippasanna-àlokapu¤jasadisaü. Sesaü tàdisam evà ti. 10. Paricchinnàkàsakasiõaü Paricchinnàkàsakasiõe pi àkàsakasiõaü uggaõhanto àkàsasmiü nimittaü gaõhàti bhitticchidde và tàëacchidde và vàtapànantarikàya và ti vacanato katàdhikàrassa tàva pu¤¤avato bhitticchiddàdisu a¤¤ataraü disvà va nimittaü uppajjati. Itarena succhannamaõóape và cammakañasàrakàdãnaü và a¤¤atarasmiü vidatthicaturangulappamàõaü chiddaü katvà, tad eva bhitticchiddàdi bhedaü chiddaü àkàso! àkàso! ti bhàvetabbaü. Idha uggahanimittaü saddhiü bhittipariyantàdãhi chiddasadisam eva hoti, vaóóhiyamànam pi na vaóóhati. Pañibhàganimittaü àkàsamaõóalam eva hutvà upaññhàti, vaóóhiyamàna¤ ca vaóóhati. Sesaü pathavãkasiõe vuttanayen' eva veditabban ti. Iti kasiõàni dasabalo dasa yàni avoca sabbadhammadaso, råpàvacaramhi catukka-pa¤cakajjhànahetåni. Evaü tàni ca sesa¤ ca bhàvanànayam imaü viditvàna, Te sveva ayaü bhiyyo pakiõõakakathà pi vi¤¤eyyà. Imesu hi pathavãkasiõavasena eko pi hutvà bahudhà hotã ti adibhàvo àkàse và udake và pathaviü nimminitvà padasà gamanaü ñhànanisajjàdi-kappanaü và paritta-appamàõanayena abhibhàyatanapañilàbho ti evam àdãni ijjhanti. âpokasiõavasena pathaviyaü ummujjananimmujjanaü udakavuññhisamuppàdanaü nadãsamuddàdi-nimmànaü pathavãpabbatapàsàdàdãnaü kampananti evam àdãni ijjhanti. Tejokasiõavasena dhåmàyanà pajjalanà angàravuññhisamuppàdanaü tejasà tejapariyàdànaü yad eva so icchati tassa óahanasamatthatà dibbena cakkhunà råpadassanatthàya àlokakaraõaü parinibbànasamaye tejodhàtuyà sarãrajjhàpanan ti evam àdãni ijjhanti. #<[page 176]># %<176 V. Sesakasiõa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Vàyokasiõavasena vàyugati-gamanaü vàtavuññhisamuppàdanan ti evam àdãni ijjhanti. Nãlakasiõavasena nãlaråpanimmànaü andhakàrakaraõaü suvaõõadubbaõõanayena abhibhàyatanapañilàbho subhavimokkhàdhigamo ti evam àdãni ijjhanti. Pãtakasiõavasena pãtakaråpanimmànaü suvaõõan ti adhimuccanà vuttanayen' eva abhibhàyatanapañilàbho subhavimokkhàdhigamo cà ti evam àdãni ijjhanti. Lohitakasiõavasena lohitakaråpanimmànaü vuttanayen' eva abhibhàyatanapañilàbho subhavimokkhàdhigamo ti evam àdãni ijjhanti. Odàtakasiõavasena odàtaråpanimmànaü thãnamiddhassa dårabhàvakaraõaü andhakàravidhamanaü dibbena cakkhunà råpadassanatthàya àlokakaraõan ti evam àdãni ijjhanti. âlokakasiõavasena sappabhàråpanimmànaü thãnamiddhassa dårabhàvakaraõaü andhakàravidhamanaü dibbena cakkhunà råpadassanatthaü àlokakaraõan ti evam àdãni ijjhanti. âkàsakasiõavasena pañicchannànaü vivañakaraõaü anto pathavã-pabbatàdisu pi àkàsaü nimminitvà iriyàpathakappanaü tirokuóóàdisu asajjamànagamanan ti evam àdãni ijjhanti. Sabbàn' eva uddhaü adho tiriyaü dvayaü appamàõan ti imaü pabhedaü labhanti. Vuttaü h' etaü:- pathavãkasiõam eko sa¤jànàti, uddham adho tiriyaü advayam appamànan ti àdi. Tattha uddhan ti upari gaganatalàbhimukhaü. Adho ti heññhà bhåmitalàbhimukhaü. Tiriyan ti khettamaõóalam iva samantà paricchinditaü. Ekacco hi uddham eva kasiõaü vaóóheti, ekacco adho, ekacco samantato, tena tena và kàraõena evaü pasàreti, àlokam iva dibbacakkhunà råpadassanakàmo, #<[page 177]># %< 10. Paricchinnàkàsakasiõaü 177>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tena vuttaü uddham adho tiriyan ti. Advayan ti idaü pana ekassa a¤¤abhàvànupagamanatthaü vuttaü. Yathà hi udakaü paviññhassa sabbadisàsu udakaü eva hoti, na a¤¤aü, evam eva pathavãkasiõaü pathavãkasiõam eva hoti; natthi tassa a¤¤o kasiõasambhedo ti. Es' eva nayo sabbattha. Appamàõan ti idaü tassa pharaõaappamàõavasena vuttaü. Taü hi cetasà pharanto sakalam eva pharati, na ayam assa àdi, idaü majjhan ti pamàõaü gaõhatã ti. Ye ca te sattà kammàvaraõena và samannàgatà, kilesàvaraõena và samannàgatà, vipàkàvaraõena và samannàgatà assaddhà acchandikà duppa¤¤à abhabbà niyàmaü okkamituü kusalesu dhammesu sammattan ti vuttà, tesam ekassà pi ekakasiõe pi bhàvanà na ijjhati. Tattha kammàvaraõena samannàgatà ti ànantariyakammasamangino. Kilesàvaraõena samannàgatà ti niyatamicchàdiññhikà ceva ubhato vya¤janakapaõóakà ca. Vipàkàvaraõena samannàgatà ti ahetuka-dvihetuka-pañisandhikà. Assaddhà ti Buddhàdisu saddhàvirahità. Acchandikà ti apaccanãkapañipadàyaü chandavirahità. Duppa¤¤à ti lokiyalokuttarasammàdiññhiyà virahità. Abhabbà niyàmaü okkamituü kusalesu dhammesu sammattan ti kusalesu dhammesu niyàmasankhàtaü sammattasankhàta¤ ca ariyamaggaü okkamituü abhabbà ti attho. Na kevala¤ ca kasiõe yeva, a¤¤esu pi kammaññhànesu etesaü ekassà pi bhàvanà na ijjhati. Tasmà vigatavipàkàvaraõena pi kulaputtena kammàvarana¤ ca kilesàvarana¤ ca àrakà parivajjetvà, saddhammasavanasappurisåpanissayàdãhi saddha¤ ca chanda¤ ca pa¤¤a¤ ca vaóóhetvà kammaññhànànuyoge yogo karaõãyo ti. Iti sàdhujanapamojjatthàya kate Visuddhi-Magge samàdhibhàvanàdhikàre Sesakasiõaniddeso nàma pa¤camo paricchedo. #<[page 178]># %<178>% VI CHAòòHO PARICCHEDO ASUBHAKAMMAòòHâNA-NIDDESO Kasiõànantaraü uddiññhesu pana uddhumàtakaü, vinãlakaü, vipubbakaü, vicchiddakaü, vikkhàyitakaü, vikkhittakaü, hatavikkhittakaü, lohitakaü, puëuvakaü, aññhikan ti dasasu avi¤¤àõaka asubhesu, bhastaü viya vàyunà uddhaü jãvitapariyàdànà yathànukkamaü samuggatena sånabhàvena uddhumàtattà uddhumàtaü. Uddhumàtam eva uddhumàtakaü, pañikålattà và kucchitaü uddhumàtan ti uddhumàtakaü. Tathàråpassa chavasarãrass' etaü adhivacanaü. Vinãlaü vuccati viparibhinnanãlavaõõaü. Vinãlam eva vinãlakaü. Pañikålattà và kucchitaü vinãlan ti vinãlakaü. Maüsussadaññhànesu rattavaõõassa pubbasannicayaññhànesu setavaõõassa yebhuyyena ca nãlavaõõassa nãlaññhàne nãlasàñakapàrutass' eva chavasarãrass' etam adhivacanaü. Paribhinnaññhànesu vissandasamàna-pubbaü vipubbaü. Vipubbam eva vipubbakaü. Pañikålattà và kucchitaü vipubban ti vipubbakaü. Tathàråpassa chavasarãrass' etam adhivacanaü. Vicchiddam vuccati dvidhà chindanena apavàritaü, vicchiddam eva vicchiddakaü; pañikålattà và kucchitaü vicchiddan ti vicchiddakaü. Vemajjhe chinnassa chavasarãrass' etam adhivacanaü. #<[page 179]># %< Dasa asubhàni 179>% Ito ca etto ca vividhàkàrena soõasingàlàdãhi khàyitan ti vikkhàyitaü. Vikkhàyitam eva vikkhàyitakaü; pañikålattà và kucchitaü vikkhàyitan ti vikkhàyitakaü. Tathàråpassa chavasarãrass' etam adhivacanaü. Vividhaü khittaü vikkhittaü. Vikkhittam eva vikkhittakaü; pañikulattà và kucchitaü vikkhittan ti vikkhittakaü. A¤¤ena hatthaü a¤¤ena pàdaü a¤¤ena sãsan ti evaü tato tato khittassa chavasarãrass' etam adhivaccanaü. Hata¤ ca taü purimanayen' eva vikkhittaka¤ cà ti hatavikkhittakaü. Kàkapàdàkàrena angapaccangesu satthena hanitvà vuttanayena vikkhittassa chavasarãrass' etam adhivacanaü. Lohitaü kira ti vikkhipati ito cito ca paggharatã ti lohitakaü. Paggharitalohitamakkhitassa chavasarãrass' etam adhivacanaü. Puëuvà vuccanti kimiyo.4 Puëuve kiratã ti puëuvakaü. Kimiparipuõõassa chavasarãrass' etam adhivacanaü. Aññhi yeva aññhikaü; pañikålattà và kucchitaü aññhã ti aññhikaü. Aññhisankhalikàya pi ekaññhikassa p' etam adhivacanaü. Imàni ca pana uddhumàtakàdãni nisssàya uppannanimittànam pi nimittesu pañiladdhajjhànànam pi etàn' eva nàmàni. Tattha uddhumàtakasarãre uddhumàtakanimittaü uppàdetvà uddhumàtakasankhàtaü jhànaü bhàvetukàmena yoginà pathavãkasiõe vuttanayen' eva vuttappakàraü àcariyaü upasankamitvà kammaññhànaü uggahetabbaü. Ten' assa kammaññhànaü kathentena asubhanimittatthàya gamanavidhànaü samantà nimittupalakkhaõaü ekàdasavidhena nimittaggàho gatàgatamaggapaccavekkhaõan ti evaü appanàvidhànapariyosànaü sabbaü kathetabbaü. Tenà pi sabbaü sàdhukaü uggahetvà, pubbe vuttappakàram senàsanaü upagantvà, uddhumàtakanimittaü pariyesantena vihàtabbam. Evaü viharantena ca asukasmiü nàma gàmadvàre và añavimukhe và panthe và pabbatapàde và rukkhamåle và susàne và uddhumàtakasarãraü nikkhittan ti kathentànaü vacanaü sutvà pi, #<[page 180]># %<180 VI. Asubhakammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ na tàvad-eva atitthena pakkhandantena viya gantabbaü. Kasmà? Asubhaü hi nàm' etaü vàëamigàdhiññhitam pi amanussàdhiññhitam pi hoti. Tatrassa jãvitantaràyo pi siyà; gamanamaggo và pan' ettha gàmadvàrena và nahànatitthena và kedàrakoñiyà và hoti. Tattha visabhàgaråpaü àpàtham àgacchati, tad-eva và sarãram visabhàgaü hoti. Purisassa hi itthisarãraü, itthiyà ca purisasarãraü visabhàgaü. Tad-etaü adhunà mataü subhato pi upaññhàti, ten' assa brahmacariyantaràyo pi siyà. Sace pana: nayidaü màdisassa bhàriyan ti attànaü takkayati, evaü takkayamànena gantabbaü. Gacchantena ca sanghattherassa và a¤¤atarassa và abhi¤¤àtassa bhikkhuno kathetvà gantabbaü. Kasmà? Sace hi 'ssa susàne amanussasãhavyagghàdãnaü råpasaddàdi-aniññhàrammaõàbhibhåtassa angapaccangàni và pavedhenti, bhuttaü và na parisaõñhàti, a¤¤o và àbàdho hoti, ath' assa so vihàre pattacãvaraü surakkhitaü karissati, dahare và sàmaõere và pahiõitvà taü bhikkhuü pañijaggissati. Api ca susànaü nàma niràsankaññhànan ti ma¤¤amànà katakammà pi akatakammà pi corà samosaranti. Te manusse hi anubandhà bhikkhussa samãpe bhaõóakaü chaóóetvà pi palàyanti. Manussà: sahoóóhaü coraü addasàmà ti bhikkhuü gahetvà viheñhenti. Ath' assa so:- mà imaü viheñhayittha, mamàyaü kathetvà iminà nàma kammena gato ti te manusse sa¤¤àpetvà sotthibhàvaü karissati. Ayaü ànisaüso kathetvà gamane; tasmà vuttappakàrassa bhikkhuno kathetvà asubhanimittadassane sa¤jàtàbhilàsena, yathà nàma khattiyo abhisekaññhànaü yajamàno ya¤¤asàlaü adhano và pana nidhiññhànaü pãtisomanassajàto gacchati, evaü pãtisomanassaü uppàdetvà Aññhakathàsu vuttena vidhinà gantabbaü. Vuttaü h' etaü:- uddhumàtakaü asubhanimittaü uggaõhanto eko adutiyo gacchati upaññhitàya satiyà asammuññhàya antogatehi indriyehi abahigatena mànasena gatàgatamaggaü paccapekkhamàno. Yasmiü padese uddhumàtakaü asubhanimittaü nikkhittaü hoti, #<[page 181]># %< Asubhanimittagàho 181>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tasmiü padese pàsàõaü và vammikaü và rukkhaü và gacchaü và lataü và sanimittaü karoti, sàrammaõaü karoti, sanimittaü katvà sàrammaõaü katvà uddhumàtakaü asubhanimittaü sabhàvabhàvato upalakkheti. Vaõõato pi lingato pi saõñhànato pi disato pi okàsato pi paricchedato pi sandhito vivarato ninnato thalato samantato, so taü nimittaü suggahitaü karoti, supadhàritaü upadhàreti, suvavatthitaü vavatthapeti. So taü nimittaü sugahitaü katvà supadhàritaü upadhàretvà suvavatthitaü vavatthapetvà eko adutiyo gacchati upaññhitàya satiyà asammuññhàya antogatehi indriyehi abahigatena mànasena gatàgatamaggaü paccapekkhamàno. So cankamanto pi tabbhàgiyaü yeva cankamaü adiññhàti. Nisãdanto pi tabbhàgiyaü yeva àsanaü pa¤¤àpeti. Samantà nimittupalakkhaõà kim atthiyà kim ànisaüsà ti? Samantà nimittupalakkhaõà asammohatthà asammohànisaüsà. Ekàdasavidhena nimittaggàho kim atthiyo kim ànisaüso ti? Ekàdasavidhena nimittaggàho upanibandhanattho upanibandhanànisaüso. Gatàgatamaggapaccavekkhaõà kim atthiyà kim ànisaüsà ti? Gatàgatamaggapaccavekkhaõà vãthisampañipàdanatthà vãthisampatipàdanànisaüsà. So ànisaüsadassàvã ratanasa¤¤ã hutvà cittãkàraü upaññhàpetvà sampiyàyamàno tasmiü àrammaõe cittaü upanibandhati: addhà imàya pañipadàya jaràmaraõamhà parimu¤cissàmã ti. So vivicc' eva kàmehi ...pe... pañhamaü jhànaü upasampajja viharati. Tassàdhigataü hoti råpàvacaraü pañhamaü jhànaü dibbo ca vihàro bhàvanàmaya¤ ca pu¤¤akiriyavatthun ti. Tasmà yo cittasaüyattatthàya sãvathikadassanaü gacchati, so ghaõñiü paharitvà gaõaü sannipàtetvà pi gacchatu. Kammaññhànasãsena pana gacchantena ekakena adutiyena målakammaññhànaü avissajjetvà taü manasikaronten' eva susàne soõàdiparissayavinodanatthaü kattaradaõóaü và yaññhiü và gahetvà supatiññhitabhàvasampàdanena asammuññhaü satiü katvà manacchaññhàna¤ ca indriyànaü antogatabhàvasampàdanato abahigatamanena hutvà gantabbaü. #<[page 182]># %<182 VI. Asubhakammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Vihàrato nikkhamanten' eva: asukadisàya asukadvàrena nikkha[ma]nto 'mhã ti dvàraü sallakkhetabbaü. Tato yena maggena gacchati, so maggo vavatthapetabbo: ayaü maggo pàcãnadisàbhimukho và gacchati, pacchima- . . . uttara- . . . dakkhiõadisàbhimukho và vidisàbhimukho và ti. Imasmiü pana ñhàne và mato gacchati, imasmiü ñhàne dakkhiõato, imasmi¤ c' assa ñhàne pàsàõo, imasmiü vammiko, imasmiü rukkho, imasmiü gaccho, imasmiü latà ti-evaü gamanamaggaü vavatthapentena nimittaññhànaü gantabbaü. No ca kho pañivàtaü, pañivàtaü gacchantassa hi kuõapagandho ghànaü paharitvà matthalungaü và sankhobheyya, àhàraü và chaóóapeyya, vippañisàraü và janeyya:- ãdisam nàma kuõapaññhànaü àgato 'mhã ti. Tasmà pañivàtaü vajjetvà anuvàtaü gantabbaü. Sace anuvàtamaggena na sakkà hoti gantuü, antaràmagge pabbato và papàto và pàsàõo và vati và kaõñakaññhànaü và udakaü và cikkhallaü và hoti, cãvarakaõõena nàsaü pidahitvà gantabbaü. Idam assa gamanavattam. Evaü gatena pana na tàva asubhanimittaü oloketabbaü, disà vavatthapetabbà; ekasmiü hi disàbhàge ñhitassa àrammaõa¤ ca na vibhåtaü hutvà khàyati, citta¤ ca na kammaniyam hoti; tasmà taü vajjetvà, yattha ñhitassa àrammaõa¤ ca vibhåtaü hutvà khàyati, citta¤ ca kammaniyaü hoti, tattha ñhàtabbaü. Pañivàtànuvàta¤ ca pahàtabbaü, pañivàte ñhitassa hi kuõapagandhena ubbàëhassa cittaü vidhàvati. Anuvàte ñhitassa sace tattha adhivatthà amanussà honti, te kujjhitvà anatthaü karonti, tasmà ãsakaü ukkamma nàti-anuvàte ñhàtabbaü. Evaü tiññhamànenà pi nàtidåre nàccàsanne nànupàdaü nànusãsaü ñhàtabbaü. Atidåre ñhitassa hi àrammaõaü avibhåtaü hoti, accàsanne bhayaü uppajjati. Anupàdaü và anusãsaü và ñhitassa sabbaü asubhaü samaü na pa¤¤àyati, tasmà nàtidåre nàccàsanne olokentassa phàsukaññhàne sarãravemajjhabhàge thàtabbaü. #<[page 183]># %< Asubhanimittagàho 183>% Evaü ñhitena tasmiü padese pàsàõaü và ...pe... lataü và sanimittaü karotã ti evaü vuttàni samantànimittàni upalakkhetabbàni. Tatridaü upalakkhaõavidhànaü:- sace tassa nimittassa samantà cakkhupathe pàsàõo hoti, so ayaü pàsàõo ucco và nãco và, khuddako và mahanto và, tambo và kàëo và, seto và dãgho và, parimaõóalo và ti vavatthapetabbo. Tato imasmiü nàma okàse ayaü pàsàõo idaü asubhanimittaü, idaü asubhanimittaü ayaü pàsàõo ti sallakkhetabbaü. Sace vammiko hoti, so pi ucco và nãco và, khaddako và mahanto và, tambo và kàëo và seto và, dãgho và parimaõóalo và ti vavatthapetabbo. Tato imasmiü nàma okàse ayaü vammiko idaü asubhanimittan ti sallakkhetabbaü. Sace rukkho hoti, so pi assattho và nigrodho và kacchako và kapitthako và ucco và nãco và khuddako và mahanto và kàëo và seto và ti vavatthapetabbo. Tato imasmiü nàma okàse ayaü rukkho idam asubhanimittan ti sallakkhetabbaü. Sace gaccho hoti, so pi sindi và karamando và kanavãro và kuraõóako và ucco và nãco và khuddako và mahanto và ti vavatthapetabbo. Tato imasmiü nàma okàse ayaü gaccho idam asubhanimittan ti sallakkhetabbam. Sace latà hoti, sà pi làbu và kumbhaõóã và sàmà và kàëavallã và påtilatà và ti vavatthapetabbo. Tato imasmiü nàma okàse ayaü latà idam asubhanimittaü, idam asubhanimittaü ayaü latà ti sallakkhetabbaü. Yaü pana vuttaü: sanimittaü karoti, sàrammaõaü karotã ti, taü idh' eva antogadhaü. Punappunaü vavatthapento hi sanimittaü karoti nàma. Ayaü pàsàõo idam asubhanimittaü, idaü asubhanimittaü ayaü pàsàõo ti evaü dve dve samàsetvà samàsetvà vavatthapento sàrammaõaü karoti nàma. Evaü sanimittaü sàrammaõa¤ ca katvà pana sabhàvabhàvato vavatthapetã ti vuttattà yvàssa sabhàvabhàvo ana¤¤asàdhàraõo attaniyo uddhumàtakabhàvo, tena manasikàtabbaü. Vaõitaü uddhumàtakan ti evaü sabhàvena sarasena vavatthapetabban ti attho. Evaü vavatthapetvà vaõõato pi lingato pi saõñhànato pi disato pi okàsato pi paricchedato pã ti chabbidhena nimittaü gahetabbaü. #<[page 184]># %<184 VI. Asubhakammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Kathaü? Tena hi yoginà idaü sarãraü kàëassa và odàtassa và manguracchavino và ti vaõõato vavatthapetabbaü. Lingato pana itthilingaü và purisalingaü và ti avavatthapetvà pañhamavaye và majjhimavaye và pacchimavaye và ñhitassa idaü sarãran ti vavatthapetabbaü. Saõñhànato uddhumàtakassa saõñhànavasen' eva idam assa sãsasaõñhànaü, idaü gãvasaõñhànaü, idaü hatthasaõñhànaü, idaü udarasaõñhànaü, idaü nàbhisaõñhànaü idaü kañisaõñhànaü, idaü årusaõñhànaü, idaü janghasiõñhànaü, idaü pàdasaõñhànan ti vavatthapetabbaü. Disato pana imasmiü sarãre dve disà nàbhiyà adho heññhimà disà uddhaü uparimà disà ti vavatthapetabbaü. Atha và: ahaü imissà disàya ñhito asubhanimittaü imissà ti vavatthapetabbaü. Okàsato pana imasmiü nàma okàse hatthà, imasmiü pàdà, imasmiü sãsaü, imasmiü majjhimo kàyo ñhito ti vavatthapetabbaü. Atha và: ahaü imasmiü okàse ñhito asubhanimittaü imasmin ti vavatthapetabbaü. Paricchedato idaü sarãraü adho pàdatalena, upari kesamatthakena, tiriyaü tacena paricchinnaü; yathà paricchinne ca ñhàne dvattiüsa kuõapabharitam evà ti vavatthapetabbaü. Atha và: ayam assa hatthaparicchedo, ayaü pàdaparicchedo, ayaü sãsaparicchedo, ayaü majjhimakàyaparicchedo ti vavatthapetabbaü. Yattakaü và pana ñhànaü gaõhàti, tattakam eva idaü ãdisaü uddhumàtakan ti paricchinditabbaü. Purisassa pana itthisarãraü, itthiyà và purisasarãraü na vaññati. Visabhàge sarãre àrammaõaü na upaññhàti, vipphandanass' eva paccayo hoti. Ugghàñità pi hi itthã purisassa cittaü pariyàdàya tiññhatã ti Majjhimaññhakathàyaü vuttaü, tasmà sabhàgasarãre yeva evaü chabbidhena nimittaü gaõhitabbaü. Yo pana purimabuddhànaü santike àsevitakammaññhàno parihatadhutango parimaddita-mahàbhåto pariggahita-sankhàro vavatthapita-nàmaråpo ugghàñitasattasa¤¤o katasamaõadhammo vàsitavàsano bhàvitabhàvano sabãjo ¤àõuttaro appakileso kulaputto, #<[page 185]># %< Asubhanimittagàho 185>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tassa olokita-olokitaññhàne yeva pañibhàganimittaü upaññhàti. No ce evaü upaññhàti, ath' evaü chabbidhena nimittaü gaõhato upaññhàti. Yassa pana evaü pi na upaññhàti, tena sandhito, vivarato, ninnato, thalato, samantato ti puna pi pa¤cavidhena nimittaü gahetabbaü. Tattha sandhito ti asãtisatasandhito. Uddhumàtake pana kathaü asãtisatasandhiyo vavatthapessati? Tasmà anena tayo dakkhiõahatthasandhã, tayo vàmahatthasandhã, tayo dakkhiõapàdasandhã, tayo vàmapàdasandhã, eko gãvasandhã, eko katisandhã ti evaü cuddasa mahàsandhivasena sandhito vavatthapetabbaü. Vivarato ti vivaraü nàma hatthantaraü pàdantaraü udarantaraü kaõõantaran ti evaü vivarato vavatthapetabbaü. Akkhãnam pi nimmãlitabhàvo và ummãlitabhàvo và, mukhassa ca pihitabhàvo và vivañabhàvo và vavatthapetabbo. Ninnato ti yaü sarãre ninnaññhànaü akkhikåpo và antomukhaü và galavàñako và, taü vavatthapetabbaü. Atha và: ahaü ninne ñhito sarãraü unnate ti vavatthapetabbaü. Thalato ti yaü sarãre unnataññhànaü jaõõukaü và uro và nalàñaü và, taü vavatthapetabbaü. Atha và:- ahaü thale ñhito, sarãraü ninne ti vavatthapetabbaü. Samantato ti sabbaü sarãraü samantato vavatthapetabbaü. Sakalasarãre ¤àõaü càretvà yaü ñhànaü vibhåtaü hutvà upaññhàti, tattha: uddhumàtakaü uddhumàtakan ti cittaü ñhapettabbaü. Sace evam pi na upañhàti udarapariyosànaü atirekaü uddhumàtakaü hoti, tattha: uddhumàtakaü uddhumàtakan ti cittaü ñhapetabbaü. Idàni: so taü nimittaü suggahitaü karotã ti àdisu ayaü vinicchayakathà: Tena yoginà tasmiü sarãre yathà-vuttanimittaggàhavasena suññhu nimittaü gaõhitabbaü, satiü supatiññhitaü katvà àvajjitabbaü, evaü punappunaü karontena sàdhukaü upadhàretabba¤ ceva vavatthapetabba¤ ca. Sarãrato nàtidåre nàccàsanne padese ñhitena và nisinnena và cakkhuü ummãletvà oloketvà nimittaü gaõhitabbaü. #<[page 186]># %<186 VI. Asubhakammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Uddhumàtakapañikålaü! uddhumàtakapañikålan! ti satakkhattuü sahassakkhattum pi ummãletvà oloketabbaü, nimmãletvà àvajjitabbaü. Evaü punappunaü karontassa uggahanimittaü suggahitaü hoti. Kadà suggahitaü hoti? Yadà ummãletvà olokentassa nimmãletva àvajjentassa ca ekasadisaü hutvà àpàthaü àgacchati, tadà suggahitaü nàma hoti. So taü nimittaü evaü suggahitaü katvà supadhàritaü upadhàretvà, suvavatthitaü vavatthapetvà, sace tatth' eva bhàvanàpariyosànaü pattuü na sakkoti, athà 'nena àgamanakàle vuttanayen' eva ekakena adutiyena tad-eva kammaññhànaü manasikarontena supaññhitaü satiü katvà antogatehi indriyehi abahigatena mànasena attano senàsanam eva gantabbaü. Susànà nikkhamanten' eva ca àgamanamaggo vavatthapetabbo:- yena maggena nikkhamanto 'smi, ayaü maggo pàcãnadisàbhimukho và gacchati, pacchima . . . uttara . . . dakkhiõa-disàbhimukho và gacchati, vidisàbhimukho và gacchati, imasmiü pana ñhàne và mato gacchati, imasmiü dakkhiõato imasmi¤ c' assa ñhàne pàsàõo, imasmiü vammiko, imasmiü rukkho, imasmiü gaccho, imasmiü latà ti evaü àgamanamaggaü vavatthapetvà àgatena cankamantenà pi tabbhàgiyo 'va cankamo adhiññhàtabbo, asubhanimittadisàbhimukhe bhåmippadese cankamitabban ti attho. Nisãdantena àsanam pi tabbhàgiyam eva pa¤¤apetabbaü. Sace pana tassa disàyaü sobbho và papàto và rukkho và vatã và kalalaü và hoti, na sakkà taü disàbhimukhe bhåmippadese cankamituü, àsanam pi anokà sattà na sakkà pa¤¤apetuü, taü disaü anavalokentenà pi okàsànuråpe ñhàne cankamitabba¤ ceva nisãditabba¤ ca, cittaü pana taü disàbhimukhaü yeva kàtabbaü. Idàni samantà nimittupalakkhaõà kim atthiyà? ti àdi pa¤hànaü asammohatthà ti àdi vissajjane ayaü adhippàyo: --yassa hi avelàyaü uddhumàtakanimittaññhànaü gantvà samantà nimittupalakkhaõaü katvà nimittaggahaõaññhaü cakkhuü ummãletvà olokentass' eva taü matasarãraü uññhahitvà ñhitaü viya, #<[page 187]># %< Asubhanimittagàho 187>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ajjhottharamànaü viya, anubandhamànaü viya ca hutvà upaññhàti, so taü bãbhacchaü bheravàrammaõaü disvà vikkhittacitto ummattako viva hoti, bhayaü chambhitattaü lomahaüsaü pàpuõàti. Pàëiyaü hi vibhatta-aññhatiüsàrammaõesu a¤¤aü evaråpaü bheravàrammaõaü nàma natthi. Imasmiü hi kammaññhàne jhànavibbhantako nàma hoti. Kasmà ? Atibheravattà kammaññhànassa. Tasmà tena yoginà santhambhitvà satiü supaññhitaü katvà: matasarãraü uññhahitvà anubandhanakam nàma natthi. Sace hi so etassa samãpe ñhito pàsàõo và latà và àgaccheyya, sarãram pi àgaccheyya. Yathà pana so pàsàõo và latà và nàgacchati, evaü sarãram pi nàgacchati. Ayaü pana tuyhaü upaññhànàkàro sa¤¤àjo sa¤¤àsambhavo, kammaññhànaü te ajja upaññhitaü. Mà bhàyi, bhikkhå ti tàsaü vinodetvà hàsaü uppàdetvà tasmiü nimitte cittaü sa¤caràpetabbaü. Evaü visesaü adhigacchati. Idam etaü sandhàya vuttaü: samantà nimittupalakkhaõà asammohatthà ti. Ekàdasavidhena pana nimittaggàhaü sampàdento kammaññhàõaü upanibandhati: tassa hi cakkhåni ummãletvà olokanapaccayà uggahanimittaü uppajjati, tasmiü mànasaü càrentassa pañibhàganimittaü uppajjati; tattha mànasaü càrento appanaü pàpunàti; appanàya ñhatvà vipassanaü vaóóhento arahattaü sacchikaroti. Tena vuttaü: ekàdasavidhena nimittaggàho upanibandhanattho ti. Gatàgatamaggapaccavekkhaõà vãthisampañipàdanatthà ti ettha pana yà gatamaggassa ca àgatamaggassa ca paccavekkhaõà vuttà, sà kammaññhànavãthiyà sampañipàdanatthà ti attho. Sace hi imaü bhikkhuü kammaññhànaü gahetvà àgacchantaü antaràmagge keci: ajja bhante katamã ti divasaü và pucchanti, pa¤haü và pucchanti, pañisanthàraü và karonti, ahaü kammaññhàniko ti tuõhãbhåtena gantuü na vaññati. Divaso kathetabbo: pa¤ho vissajjetabbo. Sace na jànàmã ti vattabbam, dhammiko pañisanthàro kàtabbo. #<[page 188]># %<188 VI. Asubhakammaññhàna-niddeso>% Tass' evaü karontassa uggahitaü taruõanimittaü nassati. Tasmiü nassante pi divasaü puññhena kathetabbam eva. Pa¤haü ajànantena na jànàmã ti vattabbaü. Jànantena ekaüsena kathetum pi vaññati. Pañisanthàro pi kàtabbo. âgantukaü pana bhikkhuü disvà àgantukapañisanthàro kàtabbo va. Avasesàni pi cetiyangaõavatta-bodhiyangaõavatta-uposathàgàravatta-bhojanasàla-jantàghara-àcariyupajjhàya-àgantukagamikavattàdãni sabbàni khandhakavattàni påretabbàn' eva. Tassa tàni pårentassà pi taü taruõanimittaü nassati, puna gantvà: nimittaü gaõhissàmã ti gantukàmassà pi amanussehi và vàlamigehi và adhiññhitattà susànam pi gantuü và na sakkà hoti, nimittaü và antaradhàyati, uddhumàtakaü hi ekam eva và dve và divase ñhatvà vinãlakàdibhàvaü gacchati. Sabbakammaññhànesu etena samaü dullabhaü kammaññhànaü nàma natthi. Tasmà evaü naññhe nimitte tena bhikkhunà rattiññhàne và divàñhàne và nisãditvà:- ahaü iminà nàma dvàrena vihàrà nikkhamitvà asukadisàbhimukhaü maggaü pañipajjitvà, asukasmiü nàma ñhàne vàmaü gaõhiü, asukasmiü dakkhiõaü, tassa asukasmiü ñhàne pàsàõo asukasmiü vammikarukkhagacchalatànaü a¤¤ataraü, so 'haü tena maggena gantvà asukasmiü nàma ñhàne asubhaü addasaü; tattha asukadisàbhimukho ñhatvà eva¤ c' eva¤ ca samantà nimittàni sallakkhetvà evaü asubhanimittaü uggahetvà asukadisàya susànato nikkhamitvà evaråpena nàma maggena ida¤ c'ida¤ ca karonto àgantvà, idha nisinno ti evaü yàva pallankaü àbhujitvà nisinnaññhànaü, tàva gatàgatamaggo paccavekkhitabbo. Tass' evaü paccavekkhato taü nimittaü pàkañaü hoti, purato nikkhittaü viya upaññhàti. Kammaññhànaü purimàkàren' eva vãthiü pañipajjati. Tena vuttaü:- gatàgatamaggapaccavekkhaõà vãthisampatipàdanatthà ti. Idàni ànisaüsadassàvã ratanasa¤¤ã hutvà cittãkàraü upañtha- petvà sampiyàyamàno tasmiü àrammaõe cittaü upanibandhatã ti ettha uddhumàtakapañikåle mànassaü caretvà jhànaü nibbattetvà jhànapadaññhànaü vipassanaü vaóóhentena:- #<[page 189]># %< Asubhanimittagàho 189>% addhà imàya pañipadàya jaràmaraõamhà parimuccissàmãti evaü ànisaüsadassàvinà bhavitabbaü. Yathà pana duggato puriso mahagghaü maõiratanaü labhitvà:- dullabhaü vata me laddhan ti tasmiü ratanasa¤¤ã hutvà gàravaü janetvà vipulena pemena sampiyàyamàno taü rakkheyya, evam eva:- dullabhaü me idaü kammaññhànaü laddhaü, duggatassa mahagghamaniratanasadisaü, catudhàtukammaññhàniko hi attano cattàro mahàbhåte parigaõhàti, ànàpànakammaññhàniko attano nàsikavàtaü parigaõhàti, kasiõakammaññhàniko kasiõaü katvà yathà sukhaü bhàveti, evaü itaràni kammaññhànàni sulabhàni. Idaü pana ekam eva dve và divase tiññhati; tato paraü vinãlakàdibhàvaü pàpuõàtã ti natthi ito dullabhataran ti tasmiü ratanasa¤¤inà hutvà cittãkàraü upaññhapetvà sampiyàyamànena taü nimittaü rakkhitabbaü. Rattiññhàne ca divàññhàne ca: uddhumàtakapañikålaü uddhumàtakapañikålan ti tattha punappunaü cittaü upanibandhitabbaü, punappunaü taü nimittaü àvajjitabbaü, manasikàtabbaü, takkàhataü, vitakkàhataü kàtabbaü. Tass' evaü karoto pañibhàganimittaü uppajjati. Tatridaü nimittadvayassa nànàkaraõaü, uggahanimittaü viråpaü bãbhacchaü bheravadassanaü hutvà upaññhàti. Pañibhàganimittaü pana yàva-d-atthaü bhu¤jitvà nipanno thålangapaccangapuriso viya, tassa pañibhàganimittapañilàbhasamakàlam eva bahiddhà kàmànaü amanasikàrà vikkhambhanavasena kàmacchando pahãyati, anunayappahànen' eva c' assa lohitappahànena pubbo viya vyàpàdo pi pahãyati. Tathà àraddhaviriyatàya thãnamiddhaü, avippañisàrakarasantadhammànuyogavasena uddhaccakukkuccaü, adhigatavisesassa paccakkhatàya pañipattidesakesatthari pañipattiyaü pañipattiphale ca vicikicchà pahãyatã ti pa¤ca nãvaraõàni pahãyanti. Tasmiü yeva ca nimitte cetaso abhiniropanalakkhaõo vitakko, nimittànumajjanakiccaü sàdhayamàno vicàro, pañiladdhavisesàdhigamapaccayà pãti, pãtimanassa passaddhisambhavato passaddhinimittaü sukhaü, sukhitassa cittasamàdhisambhavato sukhanimittà ekaggatà cà ti jhànangàni pàtubhavanti. #<[page 190]># %<190 VI. Asubhakammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Evam assa pañhamajjhànapañibimbabhåtaü upacàrajjhànam pi taü khaõaü yeva nibbattati. Ito paraü yàva pañhamajjhànassa appanà ceva vasippatti ca, tàva sabbaü pathavãkasiõe vuttanayen' eva veditabbaü. Ito paresu pana vinãlakàdisu pi yaü taü uddhumàtakaasubhanimittaü uggaõhanto eko adutiyo gacchati upaññhitàya satiyà ti àdinà nayena gamanaü àdikaü katvà, lakkhaõaü vuttaü, taü sabbaü vinãlaka-asubhanimittaü uggaõhanto vipubbaka-asubhanimittaü uggaõhanto ti evaü tassa tassa vasena tattha tattha uddhumàtakapadamattaü parivattetvà vuttanayen' eva savinicchayàdhippàyaü veditabbaü. Ayaü pana viseso: vinãlake vinãlakapañikålaü! vinãlakapañikålan! ti manasikàro pavattetabbo. Uggahanimitta¤ c' ettha kabaraü kabaravaõõaü hutvà upaññhàti. Pañibhàganimittaü pana ussadavasena upaññhàti. Vipubbake vipubbakapañikålaü! vipubbakapañikålan! ti manasikàro pavattetabbo. Uggahanimittaü pan' ettha paggharantim iva upaññhàti. Pañibhàganimittaü niccalaü sannisinnaü hutvà upaññhàti. Vicchiddakaü yuddhamaõóale và coràñaviyaü và susàne và, yattha ràjàno core chindàpenti, ara¤¤e và pana sãhavyagghehi chinnapurisaññhàne labbhati, tasmà tathàråpaü ñhànaü gantvà, sace nànàdisàyaü patitam pi ekàvajjanena àpàtham àgacchati, icc' etaü kusalam. No ce àgacchati, sayaü hatthena na paràmasitabbaü, paràmasanto hi vissàsaü àpajjati; tasmà àràmikena và samaõuddesena và a¤¤ena và kenaci ekaññhàne kàretabbaü. Alabhantena kattarayaññhiyà và daõdakena và ekangulantaraü katvà upanàmetabbaü. Evaü upanàmetvà: vicchiddakapañikålaü! vicchiddakapañikålan! ti manasikàro pavattetabbo. Tattha uggahanimittaü majjhe chinnaü viya upañthàti, pañibhàganimittaü pana paripuõõaü hutvà upaññhàti. #<[page 191]># %< Asubhanimittagàho 191>% Vikkhàyitake: vikkhàyitakapañikålaü! vikkhàyitakapañikålan! ti manasikàro pavattetabbo. Uggahanimittaü pan' ettha tahiü tahiü khàyitasadisam eva upaññhàti, pañibhàganimittaü pana paripuõõaü hutvà upaññhàti. Vikkhittakam pi vicchiddake vuttanayen' eva angulangulantaraü kàretvà và katvà và: vikkhittakapañikålaü! vikkhittakapañikålan! ti manasikàro pavattetabbo. Ettha uggahanimittaü pàkañantaraü hutvà upaññhàti, pañibhàganimittaü pana paripuõõaü hutvà upaññhàti. Hatavikkhittakam pi vicchiddake vuttappakàresu yeva ñhànesu labbhati, tasmà tattha gantvà vuttanayen' eva angulangulantaraü kàretvà và katvà và; hatavikkhittakapañikålaü! hatavikkhittakapañikålan! ti manasikàro pavattetabbo. Uggahanimittaü pan' ettha pa¤¤àyamànaü pahàramukhaü viya hoti. Pañibhàganimittaü paripuõõam eva hutvà upaññhàti, lohitakaü yuddhamaõóalàdisu laddhappahàrànaü hatthapàdàdisu và chinnesu bhinnagaõóapãëakàdãnaü và mukhato paggharamànakàle labbhati. Tasmà taü disvà: lohitakapañikålaü! lohitakapañikålan! ti manasikàro pavattetabbo. Ettha uggahanimittaü và tappahatà viya rattapañàkà calamànàkàraü upaññhàti. Pañibhàganimittaü pana sannisinnaü hutvà upaññhàti. Puëuvakaü dvãhatãhaccayena kuõapassa navahi vaõamukhehi kimiràsipaggharaõakàle hoti. Api ca taü soõa-singàla-manussa-go-mahiüsa-hatthi-assa-ajagaràdãnaü sarãrappamàõam eva hutvà sàlibhattaràsi viya tiññhati. Tesu yattha katthaci: puëuvakapañikålaü! puëuvakapañikålan! ti manasikàro pavattetabbo. Cåëapiõóapàtika-Tissattherassa hi kàladãghavàpiyà anto hatthikuõape nimittaü upaññhàsi. Uggahanimittaü pan' ettha calamànaü viya upaññhàti. Pañibhàganimittaü sàlibhattapiõóo viya sannisinnaü hutvà upaññhàti. Aññhikaü: so passeyya sarãraü sãvathikàyachaóóitaü aññhisankhalikaü samaüsalohitaü nahàrusambandhan ti àdinà nayena nànappakàrato vuttaü. #<[page 192]># %<192 VI. Asubhakammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tasmà yattha taü nikkhittaü hoti, tattha purimanayen' eva gantvà samantà pàsàõàdãnaü vasena sanimittaü sàrammaõaü katvà: idaü aññhikan ti sabhàvabhàvato upalakkhetvà vaõõàdivasena ekàdasah' àkàrehi nimittaü uggahetabbaü. Taü pana vaõõato setan ti olokentassa na upaññhàti; odàtakasiõasambhedo hoti; tasmà: aññhikan ti pañikålavasen' eva oloketabbaü. Lingan ti idha hatthàdãnaü nàmaü; tasmà hatthapàdasãsa-udara-bàhukañi-åru-janghànaü vasena lingato vavatthapetabbaü. Dãgharassa-vañña-caturassakhuddakamahantavasena pana saõñhànato vavatthapetabbaü. Disokàsà vuttanayà eva. Tassa tassa aññhino pariyantavasena paricchedato vavatthapetvà yad-ev' ettha pàkañaü hutvà upaññhàti, taü gahetvà appanà pàpuõitabbà. Tassa tassa aññhino ninnaññhàna-thalaññhànavasena pana ninnato ca thalato ca vavatthapetabbaü. Padesavasenà pi: ahaü ninne ñhito aññhi thale; ahaü và thale aññhi ninne ti pi vavatthapetabbaü. Dvinnaü pana aññhikànaü ghañitaghañitaññhànavasena sandhito vavatthapetabbaü. Aññhikànaü yeva antaravasena vivaràvivarato vavatthapetabbaü. Sabbatth' eva pana ¤àõaü càretvà: imasmiü ñhàne idam atthã ti samantato vavatthapetabbaü. Evam pi nimitte anupaññhahante nalàñaññhimhi cittaü saõñhapetabbaü. Yathà c' ettha, evam idaü ekàdasavidhena nimittaggahaõaü ito purimesu pi puëuvakàdisu yujjamànavasena sallakkhetabbaü. Ida¤ ca pana kammaññhànaü sakalàya pi aññhi [ka] sankhalikàya ekasmim pi aññhike sampajjati, tasmà tesu yattha katthaci ekàdasavidhena nimittaü uggahetva: aññhikapañikålaü! aññhikapañikålan! ti manasikàro pavattetabbo. Idha uggahanimittaü pi pañibhàganimittam pi ekasadisam eva hotã ti vuttaü, taü ekasmiü aññhike yuttaü. Aññhikasankhalikàya pana uggahanimitte pa¤¤àyamànavivaratà, pañibhàganimitte paripuõõabhàvo yujjati. Ekaññhike pi ca uggahanimittena bãbhacchena bhayànakena bhavitabbaü. #<[page 193]># %< Asubhanimittagàho 193>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Pañibhàganimittena pãtisomanassajanakena, upacàràvahattà. Imasmiü hi okàse yaü Aññhakathàsu vuttaü, taü dvàraü datvà va vuttaü, tathà hi. Tattha catåsu brahmavihàresu dasasu ca asubhesu pañibhàganimittam natthi. Brahmavihàresu hi sãmasambhedo yeva nimittaü, dasasu ca asubhesu nibbikappaü katvà pañikålabhàve yeva diññhe nimittaü nàma hotã ti vatvà pi puna anantaram eva duvidhaü idha nimittam:- uggahanimittaü, pañibhàganimittaü. Uggahanimittaü viråpaü bãbhacchaü bhayànakaü hutvà upaññhàtã ti àdi vuttaü. Tasmà yaü vicàretvà avocumha, idam ev' ettha yuttaü. Api ca Mahà-Tissattherassa dantaññhikamattàvalokanena sakal' itthisarãrassa aññhisanghàñabhàvena upaññhànàdãni c' ettha nidassanànã ti. Iti asubhàni subhaguõo dasasatalocanena thutakitti, yàni avoca Dasabalo ekekajjhànahetuni. Evaü tàni ca tesa¤ ca bhàvanànayam imaü viditvàna, tesveva ayaü bhiyyo pakiõõakakathà pi vi¤¤eyyà. Etesu hi yattha katthaci adhigatajjhàno suvikkhambhi- taràgattà vãtaràgo viya nilloluppacàro hoti. Evaü sante pi yvàyaü asubhappabhedo vutto, so sarãrasabhàvappattivasena ca ràgacaritabhedavasena cà ti veditabbo. Chavasarãraü hi pañikålabhàvaü àpajjamànaü uddhumàtakasabhàvappattaü và siyà, vinãlakàdãnaü và a¤¤atarasabhàvappattaü. Iti yàdisaü yàdisaü sakkà hoti laddhuü, tàdise tàdise: uddhumàtakapañikålaü! vinãlakapañikålan! ti evaü nimittaü gaõhitabbam evà ti sarãrasabhàvappattivasena dasadhà asubhappabhedo vutto ti veditabbo. `Visesato c' ettha uddhumàtakaü sarãrasaõñhànavipattippakàsanato saõñhànaràgino sappàyaü, vinãlakaü chaviràgavipattippakàsanato sarãravaõõaràgino sappàyaü, vipubbakaü kàyavaõõapañibaddhassa duggandhabhàvassa pakàsanato màlàgandhàdivasena samuññhàpitasarãragandharàgino sappàyaü, #<[page 194]># %<194 VI. Asubhakammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ vicchiddakaü anto susirabhàvappakàsanato sarãre ghanabhàvaràgino sappàyaü, vikkhàyitakaü maüsåpacayasampattivinàsappakàsanato thanàdisu sarãrappadesesu maüsåpacayaràgino sappàyaü, vikkhittakaü angapaccangànaü vikkhepappakàsanato angapaccangalãlàràgino sappàyaü, hatavikkhittakaü sarãrasanghàtabhedavikàrappakàsanato sarãrasanghàtasampattiràgino sappàyaü, lohitakaü lohitamakkhitapañikålabhàvappakàsanato alankàrajanitasobharàgino sappàyaü, puëuvakaü kàyassa anekakimikulasàdhàraõabhàvappakàsanato kàye mamattaràgino sappàyaü, aññhikaü sarãraññhãnaü pañikålabhàvappakàsanato dantasampattiràgino sappàyan ti evaü ràgacaritabhedavasenà pi dasadhà asubhappabhedo vutto ti veditabbo. `Yasmà pana dasavidhe pi etasmiü asubhe, seyyathà pi nàma aparisaõñhitajalàya sãghasotàya nadiyà arittabalen' eva nàvà tiññhati, vinà arittena na sakkà ñhapetuü, evam eva dubbalattà àrammaõassa vitakkabalen'eva cittaü ekaggaü hutvà tiññhati, vinà vitakkena na sakkà ñhapetuü. Tasmà pañhamajjhànam ev' ettha hoti, na dutiyàdãni. `Pañikåle pi ca etasmiü àrammaõe: addhà imàya pañipadàya jaràmaraõamhà parimuccissàmã ti evam ànisaüsadassàvitàya ceva nãvaraõasantàpappahànena ca pãtisomanassaü uppajjati:- bahuü dàni me vetanaü labhissàmã ti ànisaüsadassàvino, pupphachaóóakassa gåtharàsimhi viya, ussannavyàdhidukkhassa rogino vamanavirecanappavattiyaü viya ca. `Dasavidham pi c' etaü asubhaü lakkhaõato ekam eva hoti; dasavidhassà pi h'etassa asuciduggandhajegucchapañikålabhàvo eva lakkhaõaü. Tad etaü iminà lakkhaõena na kevalaü matasarãre, dantaññhikadassàvino pana Cetiyapabbatavàsino Mahà-Tissattherassa viya, hatthikkhandhagataü ràjànaü olokentassa Sangharakkhitattheråpaññhàkasàmaõerassa viya ca jãvamànakasarãre pi upaññhàti. Yath' eva hi matasarãraü, evaü jãvamànakam pi asubham eva, asubhalakkhaõaü pan' ettha àgantukena alankàrena pañicchannattà na pa¤¤àyati. #<[page 195]># %< Asubhalakkhaõaü 195>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ' Pakatiyà pana idaü sarãraü nàma atirekatisata-aññhikasamussayaü asãtisatasandhi-sanghañitaü nava nahàrusatanibaddhaü nava maüsapesisatànulittaü, allamanussacammapariyonaddhaü chaviyà pañicchannaü, chiddàvachiddaü medakathàlikà viya niccuggharitapaggharitaü, kimisanghanisevitaü, rogànaü àyatanaü, dukkhadhammànaü vatthuparibhinnapuràõagaõóo viya navahi vaõamukhehi satatavissandanaü, yassa ubhohi akkhãhi akkhigåthako paggharati, kaõõabilehi kaõnagåthako, nàsapuñehi singhàõikà, mukhato àhàrapittasemharudhiràni, adho-dvàrehi uccàrapassàvà, navanavutiyà lomakåpasahassehi asucisedayåso paggharati, nãlamakkhikàdayo samparivàrenti, yaü dantakaññhamukhadhovana-sãsamakkhana-nahàna-nivàsanapàrupanàdãhi apañijaggitvà, yathà-jàto va pharusavippakiõõakeso hutvà gàmena gàmaü vicaranto ràjà pi pupphachaóóakacaõóàlàdisu a¤¤ataro pi samasarãrapañikålatàya nibbiseso hoti, evaü asuciduggandhajegucchapañikålatàya ra¤¤o và caõóàlassa và sarãre vemattaü nàma natthi. Dantakaññhamukhadhovanàdãhi pan' ettha dantamalàdãni pamajjitvà, nànàvatthehi hirikopãnaü pañicchàdetvà, nànàvaõõena surabhivilepanena vilimpitvà, pupphàbharaõàdãhi alankaritvà, ahaü ti maman! ti gahetabbà kàrappattaü karonti. Tato iminà àgantukena alankàrena pañicchannattà tad assa yathàvasarasaü asubhalakkhaõaü asa¤jànantà purisà itthãsu, itthiyo ca purisesu ratiü karonti. Paramatthato pan' ettha ra¤jitabbakayuttaññhànaü nàma aõumattam pi natthi, tathà hi kesalomanakhadantakheëasinghàõika-uccàrapassàvàdisu ekakoññhàsam pi sarãrato bahi patitaü sattà hatthena chupitum pi na icchanti, aññãyanti, haràyanti, jigucchanti. Yaü yaü pan' ettha avasesaü hoti, taü taü evaü pañikålam pi samànaü, avijjandhakàrapariyonaddhà attasineharàgarattà iññhaü kantaü niccam sukhaü attàti gaõhanti. #<[page 196]># %<196 VI. Asubhakammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Te evaü gaõhantà añaviyaü kiüsukarukkhaü disvà rukkhato apatitaü apatitaü pupphaü: ayaü maüsapesã ti, viha¤¤amànena jarasingàlena samànasaü àpajjanti. Tasmà:- Yathà hi pupphitaü disvà, singàlo kiüsukaü vane: maüsarukkho mayà laddho! iti gantvàna vegasà. Patitaü patitaü pupphaü, óaüsitvà atilolupo; nayidaü maüsaü aduü maüsaü yaü rukkhasmin ti gaõhati. Koññhàsaü patitaü yeva asubhan ti tathà budho, agahetvàna gaõheyya, sarãraññham pi naü tathà. Imaü hi subhato kàyaü gahetvà tattha mucchità, bàlà karontà pàpàni; dukkhà na parimuccare. Tasmà passeyya medhàvã jãvito và matassa và sabhàvaü påtikàyassa subhabhàvena vajjitaü. Vuttaü h' etaü:- Duggandho asucikàyo kuõapo ukkaråpamo nindito cakkhubhåtehi kàyo bàlàbhinandito. Allacammapañicchanno navadvàro mahàvaõo samantato paggharati, asuci påtigandhiyo. Sace imassa kàyassa anto bàhirako siyà daõóaü nåna gahetvàna kàke soõe nivàraye ti. Tasmà dabbajàtikena bhikkhunà jãvamànasarãraü và hotu matasarãraü và, yattha yattha asubhàkàro pa¤¤àyati, tattha tatth' eva nimittaü gahetvà kammaññhànaü appanaü pàpetabban ti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate Visuddhi-Magge samàdhibhàvanàdhikàre Asubhakammaññhànaniddeso nàma chaññho paricchedo. #<[page 197]># %<197>% VII SATTAMO PARICCHEDO CHA-ANUSSATI-NIDDESO Asubhànantaraü uddiññhàsu pana dasasu anussatãsu pu- nappunaü uppajjanato sati yeva anussati. Pavattitabbaññhànamhi yeva và pavattattà saddhà-pabbajitassa kulaputtassa anuråpà satã ti pi anussati. (1) Buddhaü àrabbha uppannà anussati Buddhànussati. Buddhaguõàrammaõàya satiyà etaü adhivacanaü. (2) Dhammaü àrabbha uppannà anussati dhammànussati. Svàkkhàtatàdi dhammaguõàrammaõàya satiyà etaü adhivacanaü. (3) Sanghaü àrabbha uppannà anussati sanghànussati. Suppañipannatàdi sanghaguõàrammaõàya satiyà etaü adhivacanaü. (4) Sãlaü àrabbha uppannà anussati sãlànussati. Akhaõóatàdi sãlaguõàrammaõàya satiyà etaü adhivacanaü. (5) Càgaü àrabbha uppannà anussati càgànussati. Muttacàgatàdi càgaguõàrammaõàya satiyà etaü adhivacanaü. (6) Devatà àrabbha uppannà anussati devatànussati. Devatà sakkhiññhàne ñhapetvà attano saddhàdi-guõàrammaõàya satiyà etaü adhivacanaü. (7) Maraõaü àrabbha uppannà anussati maranànussati. Jãvitindriyupacchedàrammaõàya satiyà etaü adhivacanaü. (8) Kesàdibhedaü råpakàyaü gatà, kàye và gatà ti kàyagatà, kàyagatà ca sà sati cà ti kàyagatasatã ti vattabbe rassaü akatvà kàyagatàsatã ti vuttà, kesàdikàyakoññhàsanimittàrammaõàya satiyà etaü adhivacanaü. (9) ânàpàne àrabbha uppannà sati ànàpànasati. Assàsapassàsanimittàrammaõàya satiyà etaü adhivacanaü. (10) Upasamaü àrabbha uppannà anussati upasamànussati. Sabbadukkhåpasamàrammaõàya satiyà etaü adhivacanaü. #<[page 198]># %<198 VII. Cha-anussati-niddeso>% I Iti imàsu dasasu anussatãsu BUDDHâNUSSATIý tàva bhàvetukàmena aveccappasàdasamannàgatena yoginà patiråpe senàsane rahogatena patisallãnena: iti pi so Bhagavà arahaü sammàsambuddho vijjàcaraõasampanno sugato lokavidå anuttaro purisadammasàrathi satthà devamanussànaü Buddho Bhagavà ti evaü Buddhassa Bhagavato guõà anussaritabbà. Tatràyaü anussaraõanayo: so Bhagavà iti pi arahaü, iti pi sammàsambuddho ...pe... iti pi Bhagavà ti anussarati. Iminà ca iminà ca kàraõenà ti vuttaü hoti. Tattha àrakattà, arãnaü aràna¤ ca hatattà, paccayàdãnaü arahattà, pàpakaraõe rahàbhàvà ti imehi tàva karaõehi so Bhagavà ARAHAN ti anussarati. ârakà hi so sabbakilesehi, suvidåravidåre ñhito maggena savàsanànaü kilesànaü viddhaüsitattà ti àrakattà arahaü:- So tato àrakà nàma yassa yenàsamangità, asamangã ca dosehi nàtho tenàrahaü mato ti. Te ca anena kilesàrayo maggena hatà ti arãnaü hatattà pi arahaü:- Yasmà ràgàdisankhàtà sabbe pi arayo hatà, pa¤¤àsatthena nàthena, tasmà pi arahaü mato ti. Ya¤ c' etaü avijjàbhavataõhàmayanàbhi pu¤¤àdi-abhisankhàràraü jaràmaraõanemi àsavasamudayamayena akkhena vijjhitvà ti bhavarathe samàyojitaü anàdikàlappavattaü saüsàracakkaü, tassànena Bodhimaõóe viriyapàdehi sãlapathaviyaü patiññhàya saddhàhatthena kammakkhayakaraü¤àõapharasuü gahetvà sabbe arà hatà ti arànaü hatattà pi ARAHAý. Atha và saüsàracakkan ti anamataggaü saüsàravaññaü vuccati; tassa ca avijjà nàbhi målattà, jaràmaraõaü nemi pariyosànattà, sesà dasadhammà arà avijjàmålakattà, jaràmaraõapariyantattà ca. Tattha dukkhàdisu a¤¤àõaü avijjà; kàmabhave ca avijjà kàmabhave sankhàrànaü paccayo hoti; #<[page 199]># %< 1. Buddhànussati 199>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ råpabhave [avijjà råpabhave sankhàrànaü paccayo hoti;] aråpabhave avijjà aråpabhave sankhàrànaü paccayo hoti. Kàmabhave sankhàrà kàmabhave pañisandhivi¤¤àõassa paccayà honti. Esa nayo itaresu. Kàmabhave pañisandhivi¤¤àõaü kàmabhave nàmaråpassa paccayo hoti. Tathà råpabhave. Aråpabhave nàmass' eva paccayo hoti. Kàmabhave nàmaråpaü kàmabhave saëàyatanassa paccayo hoti. Råpabhave nàmaråpaü råpabhave tiõõaü àyatanànaü paccayo hoti. Aråpabhave nàmaü aråpabhave ekassa àyatanassa paccayo hoti. Kàmabhave saëàyatanaü kàmabhave chabbidhassa phassassa paccayo hoti. Råpabhave tãõi àyatanàni råpabhave tiõõaü phassànaü [paccayà honti.] Aråpabhave ekaü manàyatanaü aråpabhave ekassa phassassa paccayo hoti. Kàmabhave cha phassà kàmabhave channaü vedanànaü paccayà honti. Råpabhave tayo phassà tatth' eva tissannaü, aråpabhave eko, tatth' eva ekissà vedanàya paccayo hoti. Kàmabhave cha vedanà kàmabhave channaü taõhàkàyànaü paccayà honti. Råpabhave tisso tatth' eva tiõõaü, aråpabhave ekà vedanà aråpabhave ekassa taõhàkàyassa paccayo hoti. Tattha tattha sà sà taõhà [tassa tassa] upàdànassa. Upàdànàdayo bhavàdãnaü. Kathaü? Idh' ekacco: kàme paribhu¤jissàmã ti kàmupàdànapaccayà kàyena duccaritaü carati, vàcàya duccaritaü carati, manasà duccaritaü carati, duccaritapàripåriyà apàye uppajjati. Tatth' assa uppatti-hetubhåtaü kammaü kammabhavo, kammanibbattà khandhà uppattibhavo. Khandhànaü nibbatti jàti. Paripàko jarà. Bhedo maraõaü. Aparo:- saggasampattiü anubhavissàmã ti tath' eva sucaritaü carati, sucaritapàripåriyà sagge uppajjati. Tatth' assa uppatti-hetubhåtaü kammaü kammabhavo ti so eva nayo. Aparo pana:- brahmalokasampattiü anubhavissàmã ti kàmupàdànapaccayà eva mettaü bhàveti, karuõaü, muditaü, upekkhaü bhàveti, bhàvanà-pàripåriyà brahmaloke nibbattati. #<[page 200]># %<200 VII. Cha-anussati-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tatth' assa nibbatti-hetubhåtaü kammaü kammabhavo ti so eva nayo. Aparo:- aråpabhave sampattiü anubhavissàmã ti tath' eva àkàsàna¤càyatanàdisamàpattiyo bhàveti, bhàvanàpàripåriyà tattha tattha nibbattati. Tatth' assa nibbatti-hetubhåtaü kammaü kammabhavo, kammanibbattà khandhà uppattibhavo. Khandhànaü nibbatti jàti. Paripàko jarà. Bhedo maraõan ti. Es' eva nayo sesupàdànamålikàsu pi yojanàsu. Evam ayaü avijjà hetu, sankhàrà hetu-samuppannà. Ubho p' ete hetusamuppannà ti paccayapariggahe pa¤¤à dhammaññhiti-¤àõaü. Atãtam pi addhànaü anàgatam pi addhànaü avijjà hetu, sankhàrà hetu-samuppannà, ubho p' ete hetusamuppannà ti paccayapariggahe pa¤¤à dhammañthiti-¤àõan ti etena nayena sabbapadàni vitthàretabbàni. Tattha avijjàsankhàrà eko sankhepo, vi¤¤àõa-nàmaråpasaëàyatana-phassa-vedanà eko, taõhupàdànabhavà eko, jàtijaràmaranaü eko. Purimasankhepo c' ettha atãto addhà, dve majjhimà paccuppanno, jàtijaràmaraõaü anàgato. Avijjàsankhàraggahaõena c' ettha taõhupàdànabhavà gahità va hontã ti ime pa¤ca dhammà atãte kammavaññaü, vi¤¤àõàdayo pa¤ca etarahi vipàkavaññaü. Taõhupàdànabhavaggahaõena avijjàsankhàrà gahità hontã ti ime pa¤ca dhammà etarahi kammavaññaü, jàtijaràmaraõà padesena vi¤¤àõàdãnaü niddiññhattà ime pa¤ca dhammà àyatiü vipàkavaññaü, te àkàrato vãsatividhà honti. Sankhàravi¤¤àõàna¤ c'ettha antarà eko sandhi, vedanà-taõhànam antarà eko, bhavajàtãnam antarà eko ti. Iti Bhagavà etaü catusankhepaü tiyaddhaü vãsatàkàraü tisandhiü pañiccasamuppàdaü sabbàkàrato jànàti passati a¤¤àti pañivijjhati. Taü ¤àõaññhena ¤àõaü, pajànanaññhena pa¤¤à. Tena vuccati:- paccayapariggahe pa¤¤àdhammaññhiti ¤àõan ti. Iminà dhammaññhiti-¤àõena Bhagavà te dhamme yathàbhåtaü ¤atvà tesu nibbindanto virajjanto vimuccanto vuttappakàrassa imassa saüsàracakkassa are hani vihani viddhaüsesi. Evam pi arànaü hatattà ARAHAý:- #<[page 201]># %< 1. Buddhànussati 201>% Arà samsàracakkassa hatà ¤àõàsinà yato, lokanàthena ten' esa arahan ti pavuccati. Aggadakkhiõeyyattà ca cãvaràdi-paccaye arahati påjàvisesa¤ ca, ten' eva ca uppanne Tathàgate ye keci mahesakkhà devamanussà na te a¤¤attha påjaü karonti. Tathà hi Brahmà Sahampati Sinerumattena ratanadàmena Tathàgataü påjesi. Yathàbala¤ ca a¤¤e devà manussà ca Bimbisàra-Kosalaràjàdayo. Parinibbutam pi ca Bhagavantaü uddissa channavuti koñidhanaü vissajjetvà Asokamahàràjà Sakala-Jambudãpe caturàsãti vihàrasahassàni patiññhàpesi, ko pana vàdo a¤¤esaü påjàvisesànan ? ti paccayàdãnaü arahattà pi ARAHAý:- Påjàvisesaü saha paccayehi yasmà ayaü arahati lokanàtho atthànuråpaü arahan ti loke; tasmà jino arahati nàmam etaü. Yathà ca loke ye keci paõóitamànino bàlà asilokabhayena raho pàpaü karonti, evam esa na kadàci karotã ti pàpakaraõe rahàbhàvato pi ARAHAý:- Yasmà natthi raho nàma pàpakammesu tàdino, rahàbhàvena ten' esa arahaü iti vissuto. Evaü sabbathà pi:- ârakattà hatattà ca kilesàrãna so muni, hatasaüsàracakkàro paccayàdãna càraho; na raho karoti pàpàni, arahaü tena vuccatã ti. Sammà sàma¤ ca sabbadhammànaü pana Buddhattà SAMMâSAMBUDDHO. Tathà hi esa sabbadhamme sammàsambuddho, abhi¤¤eyye dhamme abhi¤¤eyyato buddho, pari¤¤eyye dhamme pari¤¤eyyato, pahàtabbe dhamme pahàtabbato, sacchikàtabbe dhamme sacchikàtabbato, bhàvetabbe dhamme bhàvetabbato. Ten' eva c' àha:- Abhi¤¤eyyaü abhi¤¤àtaü, bhàvelabba¤ ca bhàvitaü, pahàtabbaü pahãnam me, tasmà Buddho 'smi Bràhmaõà ti. #<[page 202]># %<202 VII. Cha-anussati-niddeso >% Api ca cakkhuü dukkhasaccaü, tassa målakàraõabhàvena [taü] samuññhàpikà purimataõhàsamudayasaccaü, ubhinnaü appavatti nirodhasaccaü, nirodhapajànanà pañipadà maggasaccan ti evaü ekekapaduddhàrenà pi sabbadhamme sammà sàma¤ ca buddho. Esa nayo sota-ghàna-jivhàkàya-manesu. Eten' eva nayena råpàdãni cha àyatanàni, cakkhuvi¤¤àõàdayo cha vi¤¤àõakàyà, cakkhusamphassàdayo cha phassà, cakkhusamphassajàdayo cha vedanà, råpasa¤¤àdayo cha sa¤¤à, råpasa¤cetanàdayo cha cetanà, råpataõhàdayo cha taõhàkàyà, råpavitakkàdayo cha vitakkà, råpavicàràdayo cha vicàrà, råpakkhandhàdayo pa¤cakkhandhà, dasa kasiõàni, dasa anussatiyo, uddhumàtakasa¤¤àdivasena dasa sa¤¤à, kesàdayo dvattiüsàkàrà, dvàdasàyatanàni, aññhàrasa dhàtuyo, kàmabhavàdayo nava bhavà, pañhamàdãni cattàri jhànàni, mettàbhàvanàdayo catasso appama¤¤à, catasso aråpasamàpattiyo, pañilomato jaràmaraõàdãni, anulomato avijjàdãni pañiccasamuppàdangàni ca yojetabbàni. Tatràyaü ekapadayojanà:- jaràmaraõaü dukkhasaccaü, jàti samudayasaccaü, ubhinnam pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà pañipadà maggasaccan ti evam ekekapaduddhàrena sabbadhamme sammà sàma¤ ca buddho anubuddho pañibuddho. Tena vuttaü: sammà sàma¤ ca sabbadhammànaü pana buddhattà SAMMASAMBUDDHO ti. Vijjàhi pana caraõena ca sampannattà VIJJâCARAöASAMPANNO. Tattha vijjà ti tisso pi vijja, aññha pi vijjà. Tisso vijjà Bhayabheravasutte vuttanayen' eva veditabbà, aññha Ambaññhasutte. Tatra hi vipassanà-¤àõena manomayiddhiyà ca saha cha abhi¤¤à pariggahetvà aññha vijjà vuttà. Caraõan ti sãlasaüvaro, indriyesu guttadvàratà, bhojane matta¤¤utà, jàgariyànuyogo, satta saddhammà cattàri råpàvacarajjhànànã ti ime paõõarasa dhammà veditabbà. Ime yeva hi paõõarasa dhammà yasmà etehi carati ariyasàvako gacchati amataü disaü, tasmà caraõan ti vuttà. Yath' àha:- idha Mahànàma ariyasàvako sãlavà hotã ti sabbaü Majjhimapaõõàsake vuttanayen' eva veditabbaü. #<[page 203]># %< 1. Buddhànussati 203>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Bhagavà imàhi vijjàhi iminà ca caraõena samannàgato; tena vuccati VIJJâCARAöASAMPANNO ti. Tattha vijjàsampadà Bhagavato sabba¤¤utaü påretvà ñhità; caraõasampadà mahàkàruõikataü. So sabba¤¤utàya sabbasattànaü atthànatthaü ¤atvà mahàkaruõikatàya anatthaü parivajjetvà atthe niyojeti. Yathà taü vijjàcaraõasampanno, ten' assa sàvakà suppañipannà honti, no duppañipannà, vijjàcaraõavippannànaü sàvakà attantapàdayo viya. Sobhaõagamanattà sundaraü ñhànaü gatattà sammàga- tattà sammà ca gadattà SUGATO. Gamanam pi hi gatan ti vuccati, ta¤ ca Bhagavato sobhaõaü parisuddham-anavajjaü. Kiü pana tan ? ti. Ariyamaggo. Tena h' esa gamanena khemaü disaü asajjamàno gato ti sobhaõagamanattà sugato. Sundhara¤ c' esa ñhànaü gato amataü nibbànan ti sundaraü ñhànaü gatattà pi sugato. Sammà ca gato tena tena maggena pahãne kilese puna apaccàgacchanto. Vuttaü h' etaü: sotàpattimaggena ye kilesà pahãnà, te kilese na pun' eti na pacceti na paccàgacchatã ti sugato ...pe... arahattamaggena ye kilesà pahãnà, te kilese na pun' eti na pacceti na paccàgacchatã ti sugato ti. Sammà và gato Dãpankarapàdamålato pabhuti yàva Bodhimaõóà tàva samatiüsapàramãpårikàya sammàpañipattiyà sabbalokassa hitasukham eva karonto sassataü ucchedaü kàmasukhaü attakilamathan ti ime ca ante anupagacchanto gato ti sammàgatattà pi sugato. Sammà c' esa gadati yuttaññhàne yuttam eva vàcaü bhàsatã ti sammàpadattà pi sugato. Tatridaü Sàdhakasuttaü:- yaü Tathàgato vàcaü jànàti abhåtaü atacchaü anatthasaühitaü, sà ca paresaü appiyà amanàpà, na taü tathàgato vàcaü bhàsati. Yam pi Tathàgato vàcaü jànàti bhåtaü tacchaü anatthasaühitaü, sà ca paresaü appiyà amanàpà, tam pi Tathàgato vàcaü na bhàsati. #<[page 204]># %<204 VII. Cha-anussati-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Ya¤ ca kho Tathàgato vàcaü jànàti bhåtaü tacchaü atthasaühitaü, sà ca paresaü appiyà amanàpà, tatra kàla¤¤å Tathàgato hoti; tassà vàcàyà veyyàkaraõàya. Yaü Tathàgato vàcaü jànàti abhåtaü atacchaü anatthasaühitaü, sà ca paresaü piyà manàpà, na taü Tathàgato vàcaü bhàsati. Yam pi Tathàgaño vàcaü jànàti bhåtaü tacchaü anatthasaühitaü, sà ca paresaü piyà manàpà, tam pi Tathàgato vàcaü na bhàsati. Ya¤ ca kho Tathàgato vàcaü jànàti bhåtaü tacchaü atthasaühitaü, sà ca paresaü piyà manàpà tatra kàla¤¤å Tathàgato hoti; tassà vàcàyà veyyàkaraõàyà ti. Evaü sammà gadattà pi SUGATO ti veditabbo. Sabbathà pi viditalokattà pana LOKAVIDU. So hi Bhagavà sabhàvato samudayato nirodhato nirodhåpàyato ti sabbathà lokaü avedi, a¤¤àsi, pañivijjhi. Yath' àha:- yattha kho, àvuso, na jàyati na jãyati na mãyati na cavati na uppajjati, nàhaü taü gamanena lokass' antaü ¤àteyyaü ditñheyyaü patteyyan ti vadàmi. Na càham, àvuso, appatvà ca lokass' antaü dukkhass' antakiriyaü vadàmi. Api càham, àvuso, imasmiü yeva vyàmamatte kaëebare sasa¤¤imhi samanake loka¤ ca pa¤¤apemi, lokasamudaya¤ ca lokanirodha¤ ca lokanirodhagàmini¤ ca pañipadaü. Gamanena na pattabbo lokass' anto kudàcanaü, na ca appatvà lokantaü dukkhà atthi pamocanaü. Tasmà have lokavidå sumedho lokantagå vusita-brahmacariyo; lokassa antaü samitàvi ¤atvà nàsiüsati lokam imaü para¤ cà ti. Api ca tayo lokà:- sankhàraloko, sattaloko, okàsaloko ti. Tattha eko loko: sabbe sattà àhàraññhitikà ti àgataññhàne sankhàraloko veditabbo. #<[page 205]># %< 1. Buddhànussati 205>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Sassato loko ti và asassato loko ti và ti àgataññhàne sattaloko. Yàvatà candimasuriyà pariharanti disà 'bhanti virocamànà, tàva sahassadhà loko: ettha te vattatã vaso ti àgataññhàne okàsaloko, tam pi Bhagavà sabbathà avedi. Tathà hi 'ssa:- eko loko: sabbe sattà ahàraññhitikà. Dve lokà: nàma¤ ca råpa¤ ca. Tayo lokà: tisso vedanà. Cattàro lokà: cattàro àhàrà. Pa¤ca lokà: pa¤cupàdànakkhandhà. Cha lokà: cha ajjhattikàni àyatanàni. Satta lokà: satta vi¤¤àõaññhitiyo. Aññha lokà: aññha lokadhammà. Nava lokà: nava sattàvàsà. Dasa lokà: dasàyatanàni. Dvàdasa lokà: dvàdas' àyatanàni. Aññhàrasa lokà: aññhàrasa dhàtuyo ti ayaü sankhàraloko pi sabbathà vidito. Yasmà pan' esa sabbesam pi sattànaü àsayaü jànàti, anusayaü jànàti, caritaü jànàti, adhimuttiü. jànàti, apparajakkhe mahàrajakkhe, tikkhindriye mudindriye, svàkàre dvàkàre, suvi¤¤àpaye duvi¤¤àpaye, bhabbe abhabbe satte pajànàti, tasmà 'ssa sattaloko pi sabbathà vidito. Yathà ca sattaloko, evaü okàsaloko pi. Tathà h' esa ekaü cakkavàëaü àyàmato ca vitthàrato ca yojanànaü dvàdasa satasahassàni catutiüsa satàni ca pa¤¤àsa¤ ca yojanàni. Parikkhepato [pana]:- Sabbaü satasahassàni chattiüsa parimaõóalaü, dasa¤ ceva sahassàni aóóhuóóhàni satàni ca. Tattha:- Duve satasahassàni cattàri nahutàni ca: ettakaü bahalattena sankhàtà 'yaü vasundharà. Tassà yeva sandhàrakaü. Cattàri satasahassàni aññh' eva nahutàni ca: ettakaü bahalattena jalaü vàte patiññhitaü. Tassà pi sandhàrako. #<[page 206]># %<206 VII. Cha-anussati-niddeso>% Nava satasahassàni matthato na samuggato saññhi¤ ceva sahassàni esà lokassa saõñhiti. Evaü saõñhite c' ettha yojanànaü. Caturàsãti sahassàni ajjhogàëho mahaõõave, accuggato tàvad-eva Sineru pabbatuttamo. Tato upaóóhupaóóhena pamàõena yathàkkamaü, ajjhogàëhoggatà dibbà nànàratanavicittà. Yugandharo Isadharo Karavãko Sudassano, Nemindharo Vinatako, Assakaõõo giri brahà:- Ete satta mahà setà Sinerussa samantato, Mahàràjànam àvàsà devayakkhanisevità. Yojanànaü satàn' ucco Himavà pa¤ca pabbato: yojanànaü sahassàni tãõi àyàmavitthato, caturàsãti sahassehi kåñehi pañimaõóito. Tipa¤cayojanakkhandha-parikkhepà nagavhayà pa¤¤àsa yojanakkhandha-sàkhàyàmà samantato. Satayo janavitthiõõà tàvad-eva ca uggatà, jambu yass' ànubhàvena Jambudãpo pakàsito. Ya¤ c' etaü jambuyà pamàõaü, etad eva Asurànaü citrapàñaliyà, Garuëànaü simbalirukkhassa, Aparagoyàne Kadambassa. Uttarakuråsu kapparukkhassa, Pubbavidehe sirãsassa, Tàvatiüse pàricchattakassà ti. Ten' àhu Poràõà:- Pàñalã, simbali, jambu, devànaü pàricchattako, kadambo, kapparukkho ca sirãsena bhavati sattamaü. Dve asãtisahassàni ajjhogàëho mahaõõave, accuggato tàvad-eva cakkavàëasiluccayo, parikkhipitvà taü sabbaü lokadhàtum ayaü ñhito. #<[page 207]># %< 1. Buddhànussati 207>% Tattha candamaõóalaü ekånapa¤¤àsayojanaü, suriyamaõóalaü pa¤¤àsayojanaü, Tàvatiüsabhavanaü dasa sahassayojanaü, tathà Asurabhavanaü, Avãci, Mahànirayo, Jambudãpo ca, Aparagoyànaü sattasahassayojanaü, tathà Pubbavidehaü, Uttarakuru aññha sahassayojanaü. Ekam eko c' ettha mahàdãpo pa¤casata pa¤casata parittadãpaparivàro, taü sabbam pi ekaü cakkavàëaü, ekà lokadhàtu. Tad-antaresu lokantariyanirayà. Evaü anantàni cakkavàëàni, anantà lokadhàtuyo Bhagavà anantena Buddha¤àõena avedi, a¤¤àsi, pañivijjhi, evam assa okàsaloko pi sabbathà vidito; evam pi sabbathà viditalokattà LOKAVIDæ. Attanà pana guõehi visiññhatarassa kassaci abhàvato natthi etassa uttaro ti ANUTTARO. Tathà h' esa sãlaguõenà pi sabbaü lokaü abhibhavati, samàdhi-pa¤¤à-vimutti-vimutti¤àõadassanaguõenà pi, sãlaguõenà pi asamo asamasamo appañimo appañibhàgo appañipuggalo ...pe... vimutti-¤àõadassanaguõenà pi. Yath' àha:- na kho panàhaü samanupassàmi sadevake loke samàrake ...pe... sadevamanussàya pajàya attanà sãlasampannataran ti vitthàro:- evaü Aggappasàdasuttàdãni, na me àcariyo atthã ti àdi [kà] gàthàyo ca vitthàretabbà. Purisadamme sàretã ti PURISADAMMASâRATHI. Dameti, vinetã ti vuttaü hoti. Tattha purisadammà ti adantà dametuü yuttà tiracchànapurisà pi manussa-[purisà pi] amanussapurisà pi. Tathà hi Bhagavatà tiracchànapurisà pi Apalàlo nàgaràjà, Cåëodaro, Mahodaro, Aggisikho, Dhåmasikho, âravàëo nàgaràjà, Dhanapàlako hatthã ti evam àdayo damità nibbisàkatà saraõesu ca sãlesu ca patiññhàpità, manussa-purisà pi Saccaka-Nigaõñhaputta-Ambaññha-màõava Pokkharasàti-Soõadanda-Kåñadantàdayo #<[page 208]># %<208 VII. Cha-anussati-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ; amanussapurisà pi âëavaka-Såciloma-Kharalomayakkha-Sakkadevaràjàdayo damità vinãtà vicitrehi vinayåpàyehi. Ahaü kho, Kesi, purisadamme saõhena pi vinemi, pharusena pi vinemi, saõhapharusena pi vinemã ti ida¤ c' ettha suttaü vitthàretabbaü. Api ca Bhagavà visuddhasãlàdãni pañhamajjhànàdãni sotàpannàdãna¤ ca uttarimaggapañipadaü àcikkhanto dante pi dameti yeva. Athavà anuttaro purisadammasàrathã ti ekam ev' idaü atthapadaü. Bhagavà hi tathà - purisadamme sàreti. Yathà ekapallanken' eva nisinnà aññha disà asajjamànà dhàvanti, tasmà ANUTTARO PURISADAMMASARATHä ti vuccati. Hatthidamakena, bhikkhave, hatthidammo sàrito ekaü yeva disaü dhàvatã ti ida¤ c' ettha suttaü vitthàretabbaü. Diññhadhammikasamparàyikaparamatthehi yathàrahaü anusàsatãte SATTHâ. Api ca satthà viyà ti satthà, Bhagavà satthavàho. Yathà satthavàho satthe kantàraü tàreti, corakantàraü tàreti, vàëakantàraü tàreti, dubbhikkhakantàraü tàreti, nirudakakantàraü tàreti, uttàreti, nittàreti, patàreti khemantabhåmiü sampàpeti, evam eva Bhagavà satthà satthavàho satthe kantàraü tàreti, jàtikantàraü tàretã ti àdinà niddesanayena p' ettha attho veditabbo. Devamanussànan ti devàna¤ ca manussàna¤ ca, ukkaññhaparicchedavasena bhabbapuggalaparicchedavasena c' etaü vuttaü. Bhagavà pana tiracchànagatànam pi anusàsanippadànena satthà yeva; te pi hi Bhagavato dhammasavanena upanissaya-sampattiü patvà, tàya eva upanissaya-sampattiyà dutiye và tatiye và attabhàve maggaphalabhàgino honti. Maõóåka-devaputtàdayo c' ettha nidassanaü. Bhagavati kira Gaggaràya pokkharaõiyà tãre Campànagaravàsãnaü dhammaü desiyamàne, eko maõóuko Bhagavato sare nimittaü aggahesi, #<[page 209]># %< 1. Buddhànussati 209>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ taü eko vacchapàlako daõóaü olubbha tiññhanto sãse sannirumbhitvà aññhàsi. So tàva-d-eva kàlaü katvà Tàvatiüsabhavane dvàdasa yojanike kanakavimàne nibbatti suttappabuddho viya, tattha accharàsanghaparivutaü attànaü disvà: are! aham pi nàma idha nibbatto. Kiü nu kho kammaü akàsin ti àvajjento, na a¤¤aü ki¤ci addasa a¤¤atra Bhagavato sare nimittaggàhà. So tàva-deva saha vimànena àgantvà Bhagavato pàde vandi. Bhagavà jànanto va pucchi:- Ko me vandati pàdàni, iddhiyà yasasà jalaü abhikkantena vaõõena sabbà obhàsayaü disà ti ? Maõóåko 'haü pure àsiü udake vàrigocaro. tava dhammaü suõantassa avadhã vacchapàlako ti. Bhagavà tassa dhammaü desesi; caturàsãtiyà pàõasahassànaü dhammàbhisamayo ahosi; devaputto pi sotàpattiphale patiññhàya sitaü katvà pakkamã ti. Yaü pana ki¤ci atthi ¤eyyaü nàma, sabbass' eva Buddhattà vimokkhantika¤àõavasena BUDDHO. Yasmà và cattàri saccàni attanà pi bujjhi, a¤¤e pi satte bodhesi, tasmà evam àdãhi pi kàraõehi BUDDHO. Imassa ca pan' atthassa vi¤¤àpanatthaü bujjhità saccànã ti BUDDHO. Bodhetà pajàyà ti BUDDHO ti evaü pavatto sabbo pi Niddesanayo Pañisambhidànayo và vitthàretabbo. BHAGAVâ ti idaü pan' assa guõavisiññha [sabba] sattuttamagarugàravàdhivacanaü. Ten' àhu Poràõà:- Bhagavà ti vacanaü seññhaü, Bhagavà ti vacanuttamaü, garugàravayutto so Bhagavà tena vuccatã ti. Catubbidhaü và nàmaü:- àvatthikaü, lingikaü, nemittikaü, adhiccasamuppannan ti. Adhiccasamuppannaü nàma lokiyavohàrena yad-icchakan ti vuttaü hoti. Tattha vaccho, #<[page 210]># %<210 VII. Cha-anussati-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ dammo, balivaddo ti evam àdi àvatthikaü. Daõóã, chattã, sikhã, parã ti: evam-àdi lingikaü. Tevijjo, chaëabhi¤¤o ti evam àdi nemittikaü. Sirivaóóhako, dhanavaóóhako ti evam-àdi vacanatthaü anapekkhitvà pavattaü adhiccasamuppannaü. Idaü pana Bhagavà ti nàmaü nemittikaü. Na Mahà-Màyàya, na Suddhodana-mahàràjena, na asãtiyà ¤àtisahassehi kataü, na Sakka-Santusitàdãhi dena asãtiyà ¤àtisahassehi karaü, na Sakka-Santusitàdãhi devatàvisesehi. Vuttam pi c' etaü Dhammasenàpatinà: Bhagavà ti n'etaü nàmaü màtarà kataü ...pe... vimokkhantikam etaü Buddhànaü Bhagavantànaü Bodhiyà måle saha sabba¤¤uta¤àõassa pañilàbhà sacchikà pa¤¤atti yad-idaü Bhagavà ti. Yaü guõe nemittika¤ c'etaü nàmaü, tesaü guõànaü pakàsanatthaü imaü gàthaü vadanti:- Bhagã bhajã bhàgi vibhattavà iti akàsi bhaggan ti garå ti Bhàgyavà. bahåhi ¤àyehi subhàvitattano bhavantago so Bhagavà ti vuccatã ti. Niddese vuttanayen' eva c' ettha tesaü tesaü padànaü attho daññhabbo. Ayaü pana aparo nayo:- Bhàgyavà Bhaggavà yutto, bhavehi ca vibhattavà bhattavà vantagamano bhavesu Bhagavà tato ti. Tattha vaõõàgamo vaõõavipariyayo ti àdikaü niruttilakkhaõaü gahetvà, saddanayena và pi sodaràdi pakkhepalak khaõaü gahetvà, yasmà lokiya-lokuttarasukhàbhinibbattakaü dàna-sãlàdipàrappattaü bhàgyamassa atthi, tasmà Bhàgyavà ti vattabbe BHAGAVâ ti vuccatã ti ¤àtabbaü. Yasmà pana lobha-dosa-moha-viparãtamanasikàra-ahirikànottappa-kodhåpanàha-makkha-paëàsa-issà-macchariya-màyà sàtheyyà-thambha-sàrambhamànàtimàna-mada pamàda-taõhà-avijjà, tividhàkusalamåladuccarita-sankilesa-mala-visamasa¤¤à-vitakkapapa¤ca-, #<[page 211]># %< 1. Buddhànussati 211>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ catubbidhavipariyesa-àsava-gantha-ogha-yoga-agati-taõhupàdàna-, pa¤ca cetokhila-vinibandha-nãvaraõàbhinandana-, cha vivàdamålataõhàkàya-, sattànusaya-, aññha micchatta-, nava taõhàmålaka-, dasàkusalakammapatha-dvàsaññhi diññhigata-, aññhasata taõhàvicaritappabheda-, sabbadaratha-pariëàha-kilesa-, satasahassàni sankhepato và pa¤ca kilesakhandha-abhisankhàra-devaputtamaccu-màre abha¤ji; tasmà bhaggattà etesaü parissayànaü Bhaggavà ti vattabbe, BHAGAVâ ti vuccati. âha c' ettha:- Bhaggaràgo, bhaggadoso, bhaggamoho anàsavo, bhaggà 'ssa pàpakà dhammà: Bhagavà tena vuccatã ti. Bhàgyavatàya c' assa satapu¤¤alakkhaõa-dharassa råpakàyasampattidãpità hoti, bhaggadosatàya dhammakàyasampatti. Tathà lokiyaparikkhakànaü bahumatabhàvo, gahaññhapabbajitehi abhigamanãyatà, abhigatàna¤ ca tesaü kàyacittadukkhàpanaya-pañibalabhàvo, àmisadàna-dhammadànehi upakàrità, lokiya-lokuttarasukhehi ca saüyojanasamatthatà dãpità hoti. Yasmà ca loke issariyadhamma-yasasiri-kàmapayattesu chasu dhammesu bhagasaddo pavattati, parama¤ c'assa sakacitte issariyaü, aõimà langhimàdikaü và lokiyasammataü sabbakàraparipåraü atthi, tathà lokuttaro dhammo, lokattayavyàpito yathàbhucca-guõàdhigato ativiya parisuddho yaso, råpakàyadassanavyàvañajananayanappasàdajananasamatthà sabbàkàraparipårà sabbangapaccangasirã, yaü yaü etena icchitaü patthitaü attahitaü parahitaü và, tassa tassa tath' eva abhinipphannattà icchita-niphattisa¤¤ito kàmo, sabbalokagarubhàvappattihetubhåto sammàvàyàmasankhàto payatto ca atthi, tasmà imehi bhagehi yuttattà pi bhagà assa santã ti iminà atthena BHAGAVâ ti vuccati. Yasmà pana kusalàdãhi bhedehi sabbadhamme khandhàyatanadhàtu-sacca-indriya-pañiccasamuppàdàdãhi và kusalàdi dhamme pãëanasankhatasantàpavipariõàmaññhena và dukkhaü ariyasaccaü, #<[page 212]># %<212 VII. Cha-anussati-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ àyåhananidànasaüyogapalibodhaññhena samudayaü, nissaraõavivekàsankhata-amataññhena nirodhaü, niyyànikahetudassanàdhipateyyaññhena maggaü vibhattavà vibhajitvà vivaritvà desitavà ti vuttaü hoti, tasmà vibhattavà ti vattabbe BHAGAVâ ti vuccati. Yasmà ca esa dibbabrahma-ariyavihàre kàyacittaupadhiviveke su¤¤atàppaõihitànimittavimokkhe a¤¤e ca lokiya-lokuttare uttarimanussadhamme bhajisevibahulaü akàsi, tasmà bhattavà ti vattabbe BHAGAVâ ti vuccati. Yasmà pana tãsu bhavesu taõhàsankhàtaü gamanaü anena vantaü, tasmà, bhavesu vantagamano ti vattabbe, bhavasaddato bha-kàraü gamanasaddato, ga-kàraü vantasaddato, va-kàra¤ ca dãghaü katvà àdàya BHAGAVâ ti vuccati. Yathà loke me-hanassa kha-ssa mà-là ti vattabbe mekhalà ti. Tass' evaü iminà ca iminà ca kàraõena: so Bhagavà arahaü ...pe... iminà ca iminà ca kàraõena Bhagavà ti Buddhaguõe anussarato neva tasmiü samaye ràgapariyuññhitaü cittaü hoti, na dosapariyuññhitaü, na mohapariyuññhitaü cittaü hoti, ujugatam ev' assa tasmiü samaye cittaü hoti Tathàgataü àrabbha. Icc' assa evaü ràgàdi-pariyuññhànàbhàvena nikkhambhitanãvaraõassa kammaññhànàbhimukhatàya ujugatacittassa Buddhaguõapoõà vitakkavicàrà pavattanti; Buddhaguõe anuvitakkayato anuvicàrayato pãti uppajjati; pãtimanassa pãtipadaññhànàya passaddhiyà kàyacittadarathà pañippassambhanti; passaddhidarathassa kàyikam pi cetasikam pi sukhaü uppajjati; sukhino Buddhaguõàrammaõaü hutvà cittaü samàdhiyatã ti anukkamena ekakkhaõe jhànangàni uppajjanti; Buddhaguõànaü pana gambhãratàya nànappakàraguõànussaraõàdhimuttatàya và appanaü appatvà, upacàrappattam eva jhànaü hoti. Tad etaü Buddhaguõànussaraõavasena uppannattà Buddhànussat' icceva sankhaü gacchati. Ima¤ ca pana Buddhànussatiü anuyutto bhikkhu satthari sagàravo hoti, sappatisso, saddhàvepullaü sativepullaü pa¤¤àvepullaü pu¤¤avepulla¤ ca adhigacchati, pãtipàmojjabahulo hoti, bhayabheravasaho dukkhàdhivàsanasamattho, #<[page 213]># %< Dhammànussati 213>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ satthàrà saüvàsasa¤¤aü pañilabhati, Buddhaguõànussatiyà ajjhàvuttha¤ c' assa sarãram pi cetiyagharam iva påjàrahaü hoti, Buddhabhåmiyaü cittaü namati, vãtikkamitabbavatthusamàyoge c' assa sammukhà satthàraü passato viya hirottappaü paccupaññhàti, uttariü appañivijjhanto pana sugatiparàyano hoti. Tasmà have appamàdaü kayiràtha sumedhaso, evaü mahànubhàvàya Buddhànussatiyà sadà ti. Idaü tàva Buddhànussatiyaü vitthàrakathà-mukhaü. II Dhammànussatiü bhàvetukàmenà pi rahogatena pañisallãnena: svàkkhàto Bhagavatà dhammo sandiññhiko akàliko ehipassiko opanayiko paccattaü veditabbo vi¤¤åhã ti evaü pariyattidhammassa ceva navavidhassa ca lokuttaradhammassa guõà anussaritabbà. Svàkkhàto ti imasmiü hi pade pariyattidhammo pi sangahaü gacchati, itaresu lokuttaradhammo va. Tattha pariyattidhammo tàva:- svàkkhàto àdi-majjha-pariyosànakalyàõattà sàtthasavya¤janakevalaparipuõõaparisuddhabrahmacariyappakàsanattà ca. Yaü hi Bhagavà ekagàtham pi deseti, sà samantabhadrakattà dhammassa pañhamapàdena àdikalyànà, dutiya-tatiyapàdehi majjhe kalyàõà, pacchimapàdena pariyosànakalyàõà. Ekànusandhikaü suttaü nidànena àdikalyàõaü, Nigamanena pariyosànakalyàõaü, sesena majjhe kalyàõaü. Nànànusandhikaü suttaü pañhamànusandhinà àdikalyàõaü, pacchimena pariyosànakalyàõaü, sesehi majjhe kalyàõaü. Api ca sanidàna-sa-uppattikattà àdikalyàõaü, veneyyànaü anuråpato atth' assa aviparãtatàya ca hetudàharaõayuttato ca majjhe kalyàõaü, sotånaü saddhàpañilàbhajananena nigamanena ca pariyosànakalyàõaü. Sakalo pi sàsanadhammo attano atthabhåtena sãlena àdikalyàõo, samathavipassanà-maggaphalehi majjhe kalyàõo, nibbànena pariyosànakalyàõo. Sãlasamàdhãhi và àdikalyàõo, vipassanàmaggehi majjhe kalyàõo, #<[page 214]># %<214 VII. Cha-anussati-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ phala-nibbànehi pariyosànakalyàõo. Buddhasubodhitàya và àdikalyàõo, dhammasudhammatàya majjhe kalyàõo, sanghasuppañipattiyà pariyosànakalyàõo. Taü sutvà tathattàya pañipannena adhigantabbàya abhisambodhiyà và àdikalyàõo, paccekabodhiyà majjhe kalyàõo, sàvakabodhiyà pariyosànakalyàõo. Suyyamàno c' esa nãvaraõavikkhambhaõato savaõena pi kalyàõam eva àvahatã ti àdikalyàõo, pañipajjiyamàno samathavipassanà sukhàvahanato pañipattiyà pi kalyàõaü àvahatã ti majjhe kalyàõo, tathà pañipanno ca pañipattiphale niññhite tàdibhàvàvahanato pañipattiphalena pi kalyàõaü àvahatã ti pariyosànakalyàõo ti evam àdimajjhapariyosànakalyaõattà SVAKKHâTO. Yaü pan' esa Bhagavà dhammaü desento sàsanabrahmacariyaü maggabrahmacariya¤ ca pakàseti, nànànayehi dãpeti, taü yathànuråpaü atthasampattiyà sàtthaü, vya¤janasampattiyà savya¤janaü. Sankàsana-pakàsana-vivaraõa-vibhajana-uttànãkaraõapa¤¤atti atthapadasamàyogato sàtthaü, akkharapadavya¤janàkàraniruttiniddesasampattiyà savya¤janaü. Atthagambhãratà pañivedhagambhãratà hi sàtthaü, dhammagambhãratà desanàgambhãratà hi savya¤janaü. Atthapañibhàna-pañisambhidàvisayato sàtthaü; dhammanirutti-pañisambhidàvisayato savya¤janaü. Paõóitavedanãyato sarikkhakajanappasàdakan ti sàtthaü, saddheyyato lokiyajanappasàdakan ti savya¤janaü. Gambhãràdhippàyato sàtthaü, uttànapadato savya¤janaü. Upanetabbassa abhàvato sakalaparipuõõabhàvena kevalaparipuõõaü. Apanetabbassa abhàvato niddesabhàvena parisuddhaü. Api ca:- pañipattiyà adhigamavyattito sàtthaü, pariyattiyà àgamavyattito savya¤janaü. Sãlàdi pa¤cadhammakkhandhayuttato kevalaparipuõõaü. Nirupakkilesato nittharaõatthàya pavattito lokàmisanirapekkhato ca parisuddhan ti evaü sàttha-savya¤janakevalaparipuõõaparisuddhabrahmacariyappakàsanattà SVâKKHâTO. Atthavipallàsàbhàvato và suññhu akkhàto ti SVâKKHâTO. Yathà hi a¤¤atitthiyànaü dhammassa attho vipallàsaü àpajjati, antaràyikà ti vuttadhammànaü antaràyikattàbhàvato niyyànikà ti ca vuttadhammànaü niyyànikattàbhàvato, #<[page 215]># %< Dhammànussati 215>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tena te durakkhàtadhammà yeva honti,--na tathà Bhagavato dhammassa attho vipallàsaü àpajjati. Ime dhammà antaràyikà, ime [dhammà] niyyànikà ti evaü vuttadhammànaü tathàbhàvànatikkamanato ti evaü tàva pariyattidhammo SVâKKHâTO. Lokuttaradhammo pana nibbànànuråpàya pañipattiyà pañipadànuråpassa ca nibbànassa akkhàtattà SVâKKHâTO. Yath' àha:- supa¤¤attà kho pana tena Bhagavatà sàvakànaü nibbànagàminipañipadà saüsandati, nibbàna¤ ca pañipadà ca. Seyyathà pi nàma Gangodakaü Yamunodakena saüsandati sameti, evam eva supa¤¤attà kho pana tena Bhagavatà sàvakànaü nibbànagàminipañipadà saüsandati, nibbàna¤ ca pañipadà cà ti. Ariyamaggo c' ettha antadvayam anupagamma majjhimà pañipadàbhåto va majjhimà pañipadà ti akkhàtattà svàkkhàto. Sàma¤¤aphalàni pañippassaddhakilesàn' eva pañippassaddhakilesànã ti akkhàtattà svàkkhàtàni. Nibbànaü sassatàmatatàõaleõàdi-sabhàvam eva sassatàdi-sabhàvavasena akkhàtattà svàkkhàtan ti evaü lokuttaradhammo pi SVâKKHâTO. Sandiññhiko ti ettha pana ariyamaggo tàva attano santàne ràgàdãnaü abhàvaü karontena [ariyapuggalena] sàmaü daññhabbo ti SANDIòòHIKO. Yath' àha:- ratto kho, bràhmaõa, ràgena abhibhåto pariyàdiõõacitto attavyàbàdhàya pi ceteti, paravyàbàdhàya pi ceteti, ubhayavyàbàdhàya pi ceteti, cetasikaü pi dukkhaü domanassaü pañisaüvedeti. Ràge pahãne neva attavyàbàdhàya ceteti, na paravyàbàdhàya ceteti, na ubhayavyàbàdhàya ceteti, na cetasikaü dukkhaü domanassaü pañisaüvedeti. Evam pi kho, bràhmaõa, sandiññhiko dhammo hotã ti. #<[page 216]># %<216 VII. Cha-anussati-niddeso>% Api ca:- navavidho pi lokuttaradhammo yena yena adhigato hoti, tena tena parasaddhàya gantabbataü hitvà, paccavekkhaõa¤àõena sayaü daññhabbo ti SANDIòòHIKO. Atha và pasatthà diññhi sandiññhi; sandiññhiyà jayatã ti sandiññhiko; tathà h' ettha ariyamaggo sampayuttàya ariyaphalakàraõabhåtàya, nibbànaü visayãbhåtàya sandiññhiyà kilese jayati; tasmà, yathà rathena jayatã ti rathiko, evaü navavidho pi lokuttaradhammo sandiññhiyà jayatã ti SANDIòòHIKO. Atha và diññhan ti dassanaü vuccati. Diññham eva sandiññhaü, sandassanan ti attho. Sandiññhaü arahatã ti sandiññhiko. Lokuttaradhammo hi bhàvanàbhisamayavasena sacchikiriyàbhisamayavasena ca dissamàno yeva vaññabhayaü nivatteti; tasmà, yathà vatthaü arahatã ti vatthiko, evaü sandiññhaü arahatã ti SANDIòòHIKO. Attano phaladànaü sandhàya nàssa kàlo ti akàlo; akàlo yeva akàliko. Na pa¤càha-sattàhàdibhedam kàlaü khepetvà phalaü deti; attano pana pavattisamanantaram eva phalado ti vuttaü hoti. Atha và attano phaladàne pakaññho kàlo patto assà ti kàliko. Ko so? Lokiyo kusaladhammo. Ayaü pana samanantaraphalattà na kàliko ti AKâLIKO. Idaü maggam eva sandhàya vuttaü. Ehi, passa imaü dhamman ti evaü pavattaü ehi-passavidhaü arahatã ti ehipassiko. Kasmà pan' esa taü vidhiü arahatã ti? Vijjamànattà parisuddhattà ca. Rittamuññhiyaü hi hira¤¤aü và suvaõõaü và atthã ti vatvà pi ehi! passa iman ti na sakkà vattuü. Kasmà? Avijjàmànattà. Vijjamànam pi ca gåthaü và muttaü và manu¤¤abhàvappakàsanena cittasampahaüsanatthaü; ehi! passa iman ti na sakkà vattuü. Api ca kho pana tiõehi và paõõehi và pañicchàdetabbam eva hoti. Kasmà? Aparisuddhattà. Ayam pana navavidho pi lokuttaradhammo sabhàvato và vijjamàno, vigatavalàhake àkàse sampuõõacandamaõóalaü viya, paõóukambale nikkhittajàtimaõi viya ca parisuddho; tasmà vijjamànattà parisuddhattà ca ehi-passa-vidhiü arahatã ti EHIPASSIKO. #<[page 217]># %< Dhammànussati 217>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Upanetabbo ti opanayiko. Ayaü pan' ettha vinicchayo:- upanayanaü upanayo. âdittaü celaü và sãsaü và ajjhupekkhitvà pi bhàvanàvasena attano citte upanayanaü arahatã ti opanayiko. Idaü sankhate lokuttaradhamme yujjati. Asankhato pana attano cittena upanayanaü arahatã ti OPANAYIKO. Sacchikiriyà vasena allãyanaü arahatã ti attho. Atha và nibbànaü upanetã ti ariyamaggo upaneyyo. Sacchikàtabbataü upanetabbo ti phalanibbànadhammo upaneyyo, upaneyyo eva OPANAYIKO. Paccattaü veditabbo vi¤¤åhã ti sabbehi pi ugghañita¤¤åàdãhi vi¤¤åhi attani attani veditabbo:- bhàvito me maggo, adhigataü phalaü, sacchikato nirodho ti. Na hi upajjhàyena bhàvitena maggena saddhivihàrikassa kilesà pahãyanti, na so tassa phalasamàpattiyà phàsuviharati. Na tena sacchikataü nibbànaü sacchikaroti. Tasmà na esa, parassa sãse àbharaõaü viya, daññhabbo; attano pana citte yeva daññhabbo. Anubhavitabbo vi¤¤åhã ti vuttaü hoti; bàlànaü pana avisayo c' esa. Api ca:- svàkkhàto ayaü dhammo. Kasmà? Sandiññhikattà; sandiññhiko akàlikattà; akàliko ehipassikattà, yo ca ehipassiko, so nàma opanayiko hotã ti, tass' evaü svàkkhàtàdibhede dhammaguõe anussarato neva tasmiü samaye ràgapariyuññhitaü cittaü hoti, na dosa- ...pe... na moha-pariyuññhitaü cittaü hoti; ujugatam ev' assa tasmiü samaye cittaü hoti dhammaü àrabbhà ti purimanayen' eva vikkhambhitanãvaraõassa ekakkhaõe jhànangàni uppajjanti, dhammaguõànaü pana gambhãratàya nànappakàraguõànussaraõàdhimuttatàya và appanaü appatvà upacàrappattam eva jhànaü hoti. Tad-etaü dhammaguõànussaraõavasena uppannattà dhammànussaticc' eva sankhaü gacchati. #<[page 218]># %<218 VII. Cha-anussati-niddeso>% Ima¤ ca pana dhammànussatiü anuyutto bhikkhu evaü opanayikassa dhammassa desetàraü iminà p' angena samannàgataü satthàraü neva atãtaüse samanupassàmi, na pan' etarahi a¤¤atra tena Bhagavatà ti evaü dhammaguõadassanen' eva satthari sagàravo hoti, sappatisso, dhamme garucittãkàro saddhàdi-vepullaü adhigacchati, pãtipàmojjabahulo hoti, bhayabheravasaho, dukkhàdhivàsanasamattho, dhammena saüvàsasa¤¤aü pañilabhati, dhammaguõànussatiyà ajjhàvuttha¤ c' assa sarãram pi cetiyagharam iåjàrahaü hoti, anuttaradhammàdhigamàya cittaü namati, vãtikkamitabbavatthusamàyoge c' assa dhammasudhammataü samanussarato hirottappaü paccupaññhàti; uttariü appañivijjhanto pana sugatiparàyaõo hoti. Tasmà have appamàdaü kayiràtha sumedhaso; evaü mahànubhàvàya dhammànussatiyà sadà ti. Idaü dhammànussatiyaü vitthàrakathàmukhaü. III Sanghànussatiü bhàvetukàmenà pi rahogatena patisallãnena:- supañipanno Bhagavato sàvakasangho, ujupañipanno Bhagavato sàvakasangho, ¤àyapañipanno Bhagavato sàvakasangho, sàmicipañipanno Bhagavato sàvakasangho, yad-idaü cattàri purisayugàni aññha purisapuggalà esa Bhagavato sàvakasangho àhuneyyo, pàhuneyyo, dakkhiõeyyo, a¤jalãkaraõãyo, anuttaraü pu¤¤akkhettaü lokassà ti, evaü ariyasanghaguõà anussaritabbà. Tattha supatipanno ti suññhu pañipanno, sammàpañipadaü, anivattipañipadaü, anulomapañipadaü, apaccanãkapañipadaü, dhammànudhammapañipadaü pañipanno ti vuttaü hoti. Bhagavato ovàdànusàsaniü sakkaccaü suõantã ti sàvakà. Sàvakànaü sangho sàvakasangho. Sãladiññhisàma¤¤atàya sanghàtabhàvaü àpanno sàvakasamåho ti attho. Yasmà pana sà sammà pañipadà uju avankà akuñilà ajimhà ariyo ca ¤àyo ti pi vuccati, #<[page 219]># %< Sanghànussati 219>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ anucchavikattà ca sàmicã ti pi sankhaü gato, tasmà taü pañipanno ariyasangho ujupañipanno ¤àyapañipanno sàmicipañipanno ti pi vutto. Ettha ca ye maggaññhà, te sammàpañipattisamangitàya supañipannà; ye phalaññhà, te sammàpañipadàya adhigantabbassa adhigatattà atãtaü pañipadaü sandhàya supañipannà ti veditabbà. Api ca:- svàkkhàte dhammavinaye yathànusiññhaü pañipannattà pi apaõõakapañipadaü pañipannattà pi supañipanno. Majjhimàya pañipadàya antadvayaü anupagamma pañipannattà kàyavacãmanovankakuñilajimhadosappahànàya pañipannattà ca ujupañipanno. ¥àyo vuccati nibbànaü; tad-atthàya pañipannattà ¤àyapañipanno. Yathà pañipannà sàmicipañipannàrahà honti, tathà pañipannattà sàmicipañipanno. Yad-idan ti yàni imàni. Cattàri purisayugànã ti yugalavasena pañhamamaggaññho phalaññho ti idam ekaü yugaëan ti evaü cattàri purisayugaëàni honti. Aññhapurisapuggalà ti purisapuggalavasena eko pañhamamaggaññho eko phalaññho ti iminà nayena aññh' eva purisapuggalà honti. Ettha ca puriso ti và puggalo ti và ekatthàni etàni padàni, veneyyavasena pan' etaü vuttaü. Esa Bhagavato sàvakasangho ti yàn' imàni yugavasena cattàri purisayugàni, pàñi-ekkato aññha purisapuggalà:- esa Bhagavato sàvakasangho. âhuneyyo ti àdisu ànetvà hunitabban ti àhunaü, dårato pi ànetvà sãlavantesu dàtabban ti attho; catunnaü paccayànam etam adhivacanaü. Taü àhunaü pañiggahetuü yutto tassa mahapphalakaraõato ti àhuneyyo. Atha và:- dårato pi àgantvà sabbasàpateyyam pi ettha hunitabban ti àhavanãyo, Sakkàdãnam pi và àhavanaü arahatã ti àhavanãyo. Yo càyaü Bràhmaõànaü àhavanãyo nàma aggi, yattha hutaü mahapphalan ti tesaü laddhi. #<[page 220]># %<220 VII. Cha-anussati-niddeso>% Sace hutassa mahapphalatàya àhavanãyo, sangho va àhavanãyo. Sanghe hutaü hi mahapphalaü hoti. Yath' àha:- Yo ca vassasataü jantu aggiü paricare vane, eka¤ ca bhàvitattànaü, muhuttam api påjaye; Sà yeva påjanà seyyo, ya¤ ce vassasataü hutan ti. Tad-etaü nikàyantare àhavanãyo ti padaü idha àhuneyyo ti iminà padena atthato ekaü, vya¤janato pan' ettha ki¤ci mattam eva nànaü, iti àhuneyyo. Pàhuneyyo ti ettha pana pàhunaü vuccati disàvidisato àgatànaü piyamanàpànaü ¤àtimittànaü atthàya sakkàrena pañiyattaü àgantukadànaü; tam pi ñhapetvà te tathàråpe pàhunake sanghass' eva dàtuü yuttaü, sangho ca taü pañiggahetuü yutto. Sanghasadiso hi pàhunako natthi; tathà h' esa ekabuddhantare ca dissati, abbokiõõa¤ ca. Piyamanàpattakarehi dhammehi samannàgato ti evaü pàhunam assa dàtuü yuttaü, pàhuna¤ ca pañiggahetuü yutto ti pàhuneyyo. Yesaü pana pàhavanãyo ti pàëi, tesaü, yasmà sangho pubbakàraü arahati, tasmà sabbapañhamaü ànetvà ettha hunitabban ti pàhavanãyo. Sabbappakàrena và àhavanaü arahatã ti pàhavanãyo. Svàyam idha ten' eva atthena pàhuneyyo ti vuccati. Dakkhiõà ti pana paralokaü saddahitvà dàtabbadànaü vuccati. Taü dakkhiõaü arahati, dakkhiõàya và hito, yasmà naü mahapphalakaraõatàya visodhetã ti dakkhiõeyyo. Ubho hatthe sirasmiü patiññhàpetvà sabbalokena kayiramànaü a¤jalikammaü arahatã ti a¤jalãkaraõãyo. Anuttaraü pu¤¤akkhettaü lokassà ti sabbalokassa asadisaü pu¤¤aviråhanaññhànaü. Yathà hi ra¤¤o và amaccassa và sàlãnaü và yavànaü và viråhanaññhànaü ra¤¤o sàlikhettaü [ra¤¤o] yavakhettan ti vuccati, evaü sangho sabbalokassa pu¤¤ànaü viråhanaññhànaü, sanghaü nissàya hi lokassa nànappakàrahitasukhasaüvattanikàni pu¤¤àni viråhanti; tasmà sangho anuttaraü pu¤¤akkhettaü lokassà ti. Evaü supañipannatàdibhede sanghaguõe anussarato neva tasmiü samaye ràgapariyuññhitaü cittaü hoti, #<[page 221]># %< Sanghànussati 221>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ na dosa . . . pe... na mohapariyuññhitaü cittaü hoti; ujugatam ev' assa tasmiü samaye cittaü hoti sangham àrabbhà ti purimanayen' eva vikkhambhitanãvaraõassa ekakkhaõe yeva jhànangàni uppajjanti. Sanghaguõànaü pana gambhãratàya nànappakàraguõànussaraõàdhimuttatàya và appanaü appatvà upacàramattam eva jhànaü hoti. Tad etaü sanghaguõànussaraõavasena uppannattà sanghànussat' icc' eva sankhaü gacchati. Ima¤ ca pana sanghànussatiü anuyutto bhikkhu sanghe sagàravo hoti sappatisso, saddhàdivepullaü adhigacchati, pãtipàmojjabahulo hoti, bhayabheravasaho, dukkhàdhivàsanasamattho, sanghena saüvàsasa¤¤aü pañilabhati, sanghaguõànussatiyà ajjhàvuttha¤ c' assa sarãraü sannipatitasangham iva uposathàgàraü påjàrahaü hoti, sanghagunàdhigamàya cittaü namati, vãtikkamitabbavatthusamàyoge c' assa sammukhà sanghaü passato viya hirottappaü paccupaññhàti; uttariü appañivijjhanto pana sugatiparàyano hoti. Tasmà have appamàdaü kayiràtha sumedhaso, evaü mahànubhàvàya sanghànussatiyà sadà ti. Idaü sanghànussati yaü vitthàrakathàmukhaü. IV Sãlànussatiü bhàvetukàmena pana rahogatena patisallãnena:- aho vata me sãlàni akhaõóàni acchiddàni asabalàni akammàsàni bhujissàni vi¤¤åpasatthàni aparàmaññhàni samàdhisaüvattanikànã ti evaü akhaõóatàdi-guõavasena attano sãlàni anussaritabbàni. Tàni ca gahaññhena gahaññhasãlàni, pabbajitena pabbajitasãlàni. Gahaññhasãlàni và hontu pabbajitasãlàni và, yesaü àdimhi và ante và ekam pi na bhinnaü, tàni, pariyantachinnasàñako viya, na khaõóànã ti akhaõóàni. #<[page 222]># %<222 VII. Cha-anussati-niddeso>% Yesaü vemajjhe ekam pi na bhinnaü, tàni, majjhe vinividdhasàñako viya, na chiddànã ti acchiddàni. Yesaü pañipàñiyà dve và tãõi và na bhinnàni, tàni piññhiyà và kucchiyà và uññhitena dãghavaññàdi-saõñhànena visabhàgavaõõena kàëarattàdãnaü, a¤¤atarasarãravaõõà gàvã viya, na sabalànã ti asabalàni. Yàni antarantarà na bhinnàni, tàni, visabhàgabinduvicitrà gàvã viya, na kammàsànã ti akammàsàni. Avisesena và sabbàni pi sattavidhena methunasaüyogena kodhupanàhàdãhi ca pàpadhammehi anupahatattà akhaõóàni acchiddàni asabalàni akammàsàni. Tàni yeva taõhàdàsavyato mocetvà bhujissabhàvakaraõena bhujissàni. Buddhàdãhi vi¤¤åhi pasatthattà vi¤¤åpasatthàni. Taõhàdiññhãhi aparàmaññhatàya kenaci và:- ayaü te sãlesu doso ti evaü paràmaññhuü asakkuõeyyatàya aparàmaññhàni. Upacàrasamàdhiü appanàsamàdhiü và, atha và pana maggasamàdhiü phalasamàdhi¤ cà pi saüvattentã ti samàdhisaüvattanikàni. Evaü akhaõóatàdi-guõavasena attano sãlàni anussarato nev' assa tasmiü samaye ràgapariyuññhitaü cittaü hoti, na dosa...pe... na moha-pariyuññhitaü cittaü hoti, ujugatam ev' assa tasmiü samaye cittaü hoti. Sãlam àrabbhà ti purimanayen' eva vikkhambhitanãvaraõassa ekakkhaõe jhànangàni uppajjanti. Sãlaguõànaü pana gambhãratàya nànappakàraguõànussaraõàdhimuttatàya và appanaü appatvà upacàramattam eva jhànaü hoti. Tad-etaü sãlaguõànussaraõavasena uppannattà sãlànussat' icc' eva sankhaü gacchati. Ima¤ ca pana sãlànussatiü anuyutto bhikkhu sikkhàya sagàravo hoti, sabhàgavutti, pañisanthàre appamatto, attànuvàdàdibhayavirahito, aõumattesu vajjesu bhayadassàvã, saddhàdi-vepullaü adhigacchati, pãtipàmojjabahulo hoti; uttariü appañivijjhanto pana sugatiparàyano hoti. Tasmà have appamàdaü kayiràtha sumedhaso, evaü mahànubhàvàya sãlànussatiyà sadà ti. Idaü sãlàõussati yaü vitthàrakathàmukhaü. #<[page 223]># %< Càgànussati 223>% V Càgànussatiü bhàvetukàmena pana pakatiyà càgàdhimuttena niccappavattadànasaüvibhàgena bhavitabbaü. Atha và pana bhàvanaü àrabhantena: ito dàni pabhuti sati pañiggàhake antamaso ekàlopamatt pi dànaü adatvà na bhu¤jissàmã ti samàdànaü katvà taü divasaü guõavisiññhesu pañiggàhakesu yathà-satti yathà-balaü [saüvibhàgena] dànaü datvà tattha nimittaü gaõhitvà rahogatena patisallãnena: làbhà vata me suladdhaü vata me, yo 'haü maccheramalapariyuññhitàya pajàya vigatamalamaccherena cetasà viharàmi, muttacàgo payatapàõi vossaggarato yàcayogo dànasaüvibhàgarato ti. Evaü-vigatamalamaccheratàdi-guõavasena attano càgo anussaritabbo. Tattha làbhà vata me ti mayhaü vata làbhà [varaü], ye ime:- àyuü kho pana datvà àyussa bhàgã hoti dibbassa và mànusassa và; iti ca:- dadaü piyo hoti bhajanti naü bahå; iti ca:- dadamàno piyo hoti, sataü dhammam anukkamaü; iti ca evam àdãhi nayehi Bhagavatà dàyakassa làbhàsaüvaõõità, te mayhaü avassaü bhàgino ti adhippàyo. Suladdhaü vata me ti yaü mayà idaü sàsanaü manussattaü và laddhaü, taü suladdhaü vata me! Kasmà? Yo 'haü maccheramalapariyuññhitàya pajàya ...pe... dànasaüvibhàgarato ti. Tattha:- Maccheramalapariyuññhitàyà ti maccheramalena abhibhåtàya. Pajàyà ti pajàyanavasena sattà vuccanti. Tasmà attano sampattãnaü parasàdhàraõabhàva-[m]-asahanalakkhaõena cittassa pabhassarabhàvadåsakànaü kaõhadhammànaü a¤¤atarena maccheramalena abhibhåtesu satteså ti ayam ettha attho. Vigatamalamaccherenà ti a¤¤esam pi ràgadosàdi-malàna¤ ceva maccherassa ca vigatattà vigatamalamaccherena. Cetasà viharàmã ti yathà-vuttappakàracitto hutvà vasàmã ti attho. #<[page 224]># %<224 VII. Cha-anussati-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Suttesu pana Mahànàmassa Sakkassa sotàpannassa sato nissayavihàraü pucchato nissayavihàravasena desitattà agàraü ajjhàvasàmã ti vuttaü. Tattha abhibhavitvà vasàmã ti attho. Muttacàgo ti vissaññhacàgo. Payatapàõã ti parisuddhahattho. Sakkaccaü sahatthà deyyadhammaü dàtuü sadà dhotahattho yevà ti vuttaü hoti. Vossaggarato ti vossajjanaü, vossaggo, pariccàgo ti attho. Tasmiü vossagge satatàbhiyogavasena rato ti vossaggarato. Yàcayogo ti yaü yaü pare yàcanti, tassa tassa dànato yàcanayogo ti attho; yàjayogo ti pi pàñho; yajanasankhà tena yàjena yutto ti attho. Dànasaüvibhàgarato ti dàne ca saüvibhàge ca rato: ahaü hi dàna¤ ca demi, attanà paribhu¤jitabbato pi ca saüvibhàgaü karomi etth' eva ca asmiü ubhaye rato ti evaü anussaratã ti attho. Tass' evaü vigatamalamaccheratàdi-guõavasena attano càgaü anussarato neva tasmiü samaye ràgapariyuññhitaü cittaü hoti, na dosa- ...pe... na moha-pariyuññhitaü cittaü hoti, ujugatam ev' assa tasmiü samaye cittaü hoti. Càgam àrabbhà ti purimanayen' eva vikkhambhitanãvaraõassa ekakkhaõe jhànangàni uppajjanti. Càgaguõànaü pana gambhãratàya nànappakàracàgaguõànussaraõàdhimuttatàya và appanaü appatvà upacàramattam eva jhànaü hoti. Tad-etaü càgaguõànussaraõavasena uppannattà càgànussat' icc' eva sankhaü gacchati. Ima¤ ca pana càgànussatiü anuyutto bhikkhu bhiyyosomattàya càgàdhimutto hoti, alobhajjhàsayo, mettàya anulomakàrã, visàrado, pãtipàmojjabahulo; uttariü appañivijjhanto pana sugatiparàyano hoti. Tasmà have appamàdaü kayiràtha sumedhaso, evaü mahànubhàvàya, càgànussatiyà sadà ti. Idaü càgànussatiyaü vitthàrakathàmukhaü. #<[page 225]># %< Devatànussati 225>% VI Devatànussatiü bhàvetukàmena pana ariyamaggavasena samudàgatehi saddhàdãhi guõehi samannàgatena bhavitabbaü. Tato rahogatena patisallãnena: santi devà Càtumahàràjikà, santi devà Tàvatiüsà, Yàmà, Tusità, Nimmànaratino, Paranimmitavasavattino, santi devà Brahmakàyikà, santi devà tat' uttariü; yathàråpàya saddhàya samannàgatà tà devatà ito cutà tattha uppàa. Mayham pi tathàråpà saddhà saüvijjati. Yathàråpena sãlena . . . yathàråpena sutena . . . yathàråpena càgena . . . yathàråpàya pa¤¤àya samannàgatà tà devatà ito cutà tattha uppannà. Mayham pi tathàråpà pa¤¤à saüvijjatã ti evaü devatà sakkhiññhàne ñhapetvà attano saddhàdiguõà anussaritabbà. Sutte pana: yasmiü, Mahànàma, samaye ariyasàvako attano ca tàsa¤ ca devatànaü saddha¤ ca sãla¤ ca suta¤ ca càga¤ ca pa¤¤a¤ ca anussarati, nev' assa tasmiü samaye ràgapariyuññhitaü cittaü hotã ti vuttaü. Ki¤càpi vuttaü, atha kho taü sakkhiññhàne ñhapetabbaü devatànaü attano saddhàdãhi samànaguõadãpanatthaü vuttan ti veditabbaü. Atthakathàyaü hi devatà sakkhiññhàne ñhapetvà attano guõe anussaratã ti daëhaü katvà vuttaü. Tasmà pubbabhàge devatànaü guõe anussaritvà aparabhàge attano saüvijjamàne saddhàdiguõe anussarato c' assa neva tasmiü samaye ràgapariyuññhitaü cittaü hoti, na dosa- ...pe... na mohapariyuññhitaü cittaü hoti, ujugatam ev' assa tasmiü samaye cittaü hoti devatà àrabbhà ti purimanayen' eva vikkhambhitanãvaraõassa ekakkhaõe jhànangàni uppajjanti. Saddhàdiguõànam pana gambhãratàya nànappakàraguõànussaraõàdhimuttatàya và appanaü appatvà upacàrapattam eva jhànaü hoti. Tad-etaü devatànaü guõasadisasaddhàdiguõànussaraõavasena devatànussat' icc' eva sankhaü gacchati. #<[page 226]># %<226 VII. Cha-anussati-niddeso>% Ima¤ ca pana devatànussatiü anuyutto bhikkhu devatànaü piyo hoti manàpo, bhiyyosomattàya saddhàdivepullaü adhigacchati, pãtipàmojjabahulo viharati; uttariü appativijjhanto pana sugatiparàyano hoti. Tasmà have appamàdaü kayiràtha sumedhaso; evaü mahànubhàvàya devatànussatiyà sadà ti. Idaü devatànussatiyaü vitthàrakathàmukhaü. Yaü pana etàsaü vitthàradesanàyaü: ujugatam ev' assa tasmiü samaye cittaü hoti Tathàgatam àrabbhà ti àdãni vatvà:- ujugatacitto kho pana, Mahànàma, ariyasàvako labhati atthavedaü, labhati dhammavedaü, labhati dhammåpasaühitaü pàmojjaü, pamuditassa pãti jàyatã ti vuttaü. Tattha: iti pi so Bhagavà ti àdãnam atthaü nissàya uppannaü tuññhiü sandhàya labhati atthavedan ti vuttaü. Pàëiü nissàya uppannaü tuññhiü sandhàya labhati dhammavedaü. Ubhayavasena labhati dhammåpasaühitaü pàmojjan ti vuttan ti veditabbaü. Ya¤ ca devatànussatiyaü devatà àrabbhà ti vuttaü, taü pubbabhàge và devatà àrabbha pavattacittavasena, devatà-guõasadise và devatàbhàvanipphàdake guõe àrabbha pavattacittavasena vuttan ti veditabbaü. Imà pana cha anussatiyo ariyasavakànaü yeva ijjhanti, tesaü hi Buddhadhammasanghaguõà pàkañà honti. Te ca akhaõóatàdi-guõehi sãlehi vigatamalamaccherena càgena mahànubhàvànaü devatànaü guõasadisehi saddhàdi-guõehi samannàgatà. Mahànàma-sutte ca sotàpannassa nissayavihàraü puññhena Bhagavatà sotàpannassa nissayavihàradassanattham eva età vitthàrato kathità. Gedhasutte pi: idha, bhikkhave, ariyasàvako Tathàgataü anussarati: iti pi so Bhagavà ... pe... ujugatam ev' assa tasmiü samaye cittaü hoti, nikkhantaü muttaü vuññhitaü gedhamhà. #<[page 227]># %< Anussativasena Visuddhi 227>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Gedho ti kho, bhikkhave, pa¤cann' etaü kàmaguõànam idh' adhivacanaü. Idam pi kho, bhikkhave, àrammaõaü karitvà evam idh' ekacce sattà visujjhantã ti evam ariyasàvakassa anussativasena cittaü visodhetvà uttariü paramatthavisuddhi-adhigamatthàya kathità. âyasmatà Mahà-Kaccànena desite Sambàdhokàsa-sutte pi: acchariyam, àvuso, abbhutam, àvuso, yàva¤ c' idaü tena Bhagavatà jànatà passatà arahatà sammàsambuddhena sambàdhe okàsàdhigamo anubuddho sattànaü visuddhiyà ... pe... nibbànassa sacchikiriyàya, yad idaü cha anussatiññhànàni. Katàmàni cha? Idh' àvuso, ariyasàvako tathàgataü anussarati ...pe... evam idh' ekacce sattà visuddhidhammà bhavantã ti evam ariyasàvakass' eva paramatthavisuddhidhammatàya okàsàdhigamavasena kathità. Uposathasutte pi: katha¤ ca, Visàkhe, ariyåposatho hoti? Upakkiliññhassa, Visàkhe, cittassa upakkamena pariyodapanà hoti. Katha¤ ca, Visàkhe, upakkiliññhassa cittassa upakkamena pariyodapanà hoti. Idha, Visàkhe, ariyasàvako Tathàgataü anussaratã ti evam ariyasàvakass' eva uposathaü upavasato cittavisodhanakammaññhànavasena uposathassa mahapphalabhàvadassanatthaü kathità. Ekàdasanipàte pi: saddho, Mahànàma, àràdhako hoti, no assaddho, àraddhaviriyo, . . . upaññhitasati, . . . samàhito . . . pa¤¤avà, Mahànàma, àràdhako hoti, no duppa¤¤o. Imesu kho tvaü, Mahànàma, pa¤casu dhammesu patiññhàya cha dhamme uttariü bhàveyyàsi. Idha tvaü, Mahànàma, Tathàgataü anussareyyàsi: iti pi so Bhagavà ...pe... Buddho Bhagavà ti . . . . Evam ariyasàvakass' eva: tesaü no, bhante, nànàvihàrena viharataü ken' assa vihàrena viharitabban ti pucchato vihàradassanatthaü kathità. Evaü sante pi parisuddhasãlàdi-guõasamannàgatena puthujjanenà pi manasikàtabbà, anussaraõavasenà pi hi Buddhàdãnaü guõe anussarato cittaü pasãdati yeva, #<[page 228]># %<228 VII. Cha-anussati-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yassànubhàvena nãvaraõàni vikkhambhetvà uëàrapàmojjo vipassanaü àrabhitvà arahattaü yeva sacchikareyya, Kañakandhakàravàsã Phussadevatthero viya. So kir' àyasmà Màrena nimmitaü Buddharåpaü disvà: ayaü tàva saràgadosamoho evaü sobhati. Kathaü nu kho Bhagavà [na] sobhati, [so hi] sabbaso vãtaràgadosamoho? ti Buddhàrammaõaü pãtiü pañilabhitvà vipassanaü vaóóhetvà arahattaü pàpuõã ti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate Visuddhi-Magge samàdhibhàvanàdhikare Cha Anussati-Niddeso nàma sattamo paricchedo. #<[page 229]># %<229>% VIII AòòHAMO PARICCHEDO ANUSSATI-KAMMAòòHâNA-NIDDESO 1. Maraõasati Idàni ito anantaràya MARAöASATIYâ bhàvanà-niddeso anuppatto. Tattha maraõan ti ekabhavapariyàpannassa jãvitindriyassa upacchedo. Yaü pan' etaü arahantànaü vaññadukkhasamucchedasankhàtaü samucchedamaraõaü, sankhàrànaü khaõabhangasankhàtaü khaõikamaraõaü, rukkho mato, lohaü matan ti àdisu sammutimaraõa¤ ca, na tam idha adhippetaü. Yam pi c' etaü adhippetaü, taü kàlamaraõaü akàlamaraõan ti duvidhaü hoti. Tattha kàlamaraõaü pu¤¤akkhayena và àyukkhayena và ubhayakkhayena và hoti. Akàlamaranaü kammupacchedakakammavasena. Tattha yaü vijjamànàya pi àyusantàna [jana] kapaccayasampattiyà kevalaü pañisandhijanakassa kammassa vipakkavipàkattà maraõaü hoti:- idaü pu¤¤akkhayena maraõaü nàma. Yaü gatikàlàhàràdisampattiyà abhàvena ajjatanakàlapurisànaü viya vassasatamattaparimàõassa àyuno khayavasena maraõaü hoti:- idaü àyukkhayena maraõaü nàma. Yaü pana Dåsimàra-Kalàburàjàdãnaü viya taü khaõaü yeva ñhànà càvanasamatthena kammunà upacchinnasantànànaü purimakammavasena và satthàharaõàdãhi upakkamehi upacchijjamànasantànànaü maraõaü hoti: #<[page 230]># %<230 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% idaü akàlamaraõaü nàma. Taü sabbam pi vuttappakàrena jãvitindriyupacchedena sangahitaü. Iti jãvitindriyupacchedasankhàtassa maraõassa saraõaü maraõasati. Taü bhàvetukàmena rahogatena patisallãnena:- maraõaü bhavissati, jãvitindriyaü upacchijjissatã ti và, maraõaü maraõan! ti và yoniso manasikàro pavattetabbo. Ayoniso pavattayato hi iññhajanamaraõànussaraõe soko uppajjati, vijàtamàtuyà piyaputtamaraõànussaraõe viya, aniññhajanamaraõànussaraõe pàmojjaü uppajjati, verãnaü verimaraõànussaraõe viya, majjhattajanamaraõànussaraõe saüvego na uppajjati, matakaëebaradassane chavaóàhakassa viya, attano maraõànussaraõe santàso uppajjati, ukkhittàsikaü vadhakaü disvà bhãrukajàtikassa viya. Tad etaü sabbam pi satisaüvega¤àõavirahato hoti. Tasmà tattha tattha hatamatasatte oloketvà diññhapubbasampattãnaü sattànaü matànaü maraõaü àvajjetvà sati¤ ca saüvega¤ ca ¤àõa¤ ca yojetvà: maraõaü bhavissatã ti àdinà nayena manasikàro pavattetabbo. Evaü pavattento hi yoniso pavatteti. Upàyena pavattetã ti attho. Evaü pavattayato yeva hi ekaccassa nãvaraõàni vikkhambhanti, maraõàrammaõà sati saõñhàti, upacàrappattam eva kammaññhànaü hoti. Yassa pana ettàvatà na hoti, tena (1) vadhakapaccupaññhànato, (2) sampattivipattito, (3) upasaüharaõato, (4) kàyabahusàdhàraõato, (5) àyudubbalato, (6) animittato, (7) addhànaparicchedato, (8) khaõaparittato ti imehi aññhah' àkàrehi maraõaü anussaritabbaü. Tattha (1) vadhakapaccupaññhànato ti vadhakassa viya paccupaññhànato. Yathà hi:- imassa sãsaü chindissàmã ti asiü gahetvà gãvàya càrayamàno vadhako paccupatthito va hoti, evaü maraõam pi paccupaññhitam evà ti anussaritabbaü. Kasmà? Sahajàtiyà àgatato jãvitaharaõato ca. Yathà hi ahicchattakamakuëaü matthakena paüsuü gahetvà va uggacchati, evaü sattà jaràmaraõaü gahetvà va nibbattanti. Tathà hi nesaü pañisandhicittaü uppàdànantaram eva jaraü patvà, pabbatasikharato patitasilà viya, bhijjati saddhiü sampayuttakhandhehi, #<[page 231]># %< 1. Maraõasati 231>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evaü khaõikamaraõaü tàva sahajàtiyà àgataü, jàtassa pana avassaü maraõato idhàdhippetamaraõam pi sahajàtiyà àgataü. Tasmà esa satto jàtakàlato paññhàya yathà nàma uññhito suriyo atthàbhimukho gacchat' eva, gatagataññhànato ãsakam pi na nivattati;--yathà và nadã pabbateyyà sãghasotà hàrahàrinã sandate va vattate va ãsakam pi na nivattati, evaü ãsakam pi anivattamàno maraõàbhimukho va yàti. Tena vuttaü:- Yam ekarattiü pañhamaü gabbhe vasati màõavo, abbhuññhito va so yàti, sa gacchaü na nivattatã ti. Evaü gacchato c' assa, gimhàbhitattànaü kunnadãnaü khayo viya, pàto àporasànugatabandhanànaü dumaphalànaü patanaü viya, muggaràbhitàëitànaü mattikabhàjanànaü bhedo viya, suriyarasmisamphuññhànaü ussàvabindånaü viddhaüsanaü viya ca maraõam eva àsannaü hoti. Ten' àha:- Accayanti ahorattà, jãvitam uparujjhati, àyu khãyati maccànaü, kunnàdãnam va odakaü. Phalànam iva pakkànaü; pàto papatato bhayaü, evaü jàtànaü maccànaü niccaü maraõato bhayaü. Yathà pi kumbhakàrassa kataü mattikabhàjanaü, khuddaka¤ ca mahanta¤ ca yaü pakkaü ya¤ ca àmakaü, sabbaü bhedanapariyantaü evaü maccàna jãvitaü. Ussavo va tiõaggam hi suriyuggamanam pati, evam àyu manussànaü. Mà maü, amma, nivàrayà ti. Evaü ukkhittàsiko vadhako viya sahajàtiyà àgataü pan' etaü maraõaü gãvàya asiü càrayamàno so vadhako viya jãvitaü harati yeva, àharitvà na nivattati. #<[page 232]># %<232 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tasmà sahajàtiyà àgatato jãvitaharaõato ca ukkhittàsiko vadhako viya maraõam pi paccupañthitam evà ti evaü vadhakapaccupaññhànato maraõaü anussaritabbaü. (2) Sampattivipattito ti idha sampatti nàma tàva-d-eva sobhati, yàva naü vipatti nàbhibhavati. Na ca sà sampatti nàma atthi, yà vipattiü atikkamma tiññheyya. Tathà hi:- Sakalaü mediniü bhutvà, datvà koñisataü sukhã, aóóhàmalakamattassa ante issarataü gato. Ten' eva dehabandhena pu¤¤amhi khayam àgate, maraõàbhimukho so pi asoko sokam àgato ti. Api ca sabbaü àrogyaü vyàdhipariyosànaü, sabbaü yobbanaü jaràpariyosànaü, sabbaü jãvitaü maraõapariyosànaü, sabbo yeva lokasannivàso jàtiyà anugato, jaràya anusaño, vyàdhinà abhibhåto, maraõena abbhàhato. Ten' àha:- Yathà pi selà vipulà nabham àhacca pabbatà, samantà anupariyeyyuü nippothentà catuddisà, evaü jarà ca maccu ca adhivattanti pàõino. Khattiye Bràhmaõe Vesse Sudde Caõóàla-Pukkuse, na ki¤ci parivajjeti, sabbam evàbhimaddati. Na tattha hatthãnaü bhåmi, na rathànaü, na pattiyà, na cà pi mantayuddhena sakkà jetuü dhanena và ti. Evaü jãvitasampattiyà maraõavipattipariyosànataü vavatthapentena sampattivipattito maraõaü anussaritabbaü. (3) Upasaüharaõato ti parehi saddhiü attano upasaüharaõato. Tattha sattah' àkàrehi upasaüharaõato maraõaü anussaritabbaü:- yasamahattato, pu¤¤amahattato, thàmamahattato, iddhimahattato, pa¤¤àmahattato, paccekabuddhato, sammàsambuddhato ti. Kathaü? Idaü maraõaü nàma mahàyasànaü mahàparivàrànaü sampannadhanavàhanànaü Mahàsammata-Mandhàtu-Mahàsudassana-Daëhanemi-Nimippabhutãnam pi upari niràsankam eva patitaü, #<[page 233]># %< 1. Maraõasati 233>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ kim angaü pana mayhaü upari na patissati? Mahàyasà ràjavarà, Mahasammata àdayo, te pi maccuvasaü pattà, màdisesu kathà va kà ti. Evaü tàva yasamahattato anussaritabbaü. Kathaü pu¤¤amahattato? Jotiko Jañila Uggo Meõóako atha Puõõako, ete c' a¤¤e ca ye loke mahàpu¤¤à ti vissutà; sabbe maraõam àpannà, màdisesu kathà va kà ti. Evaü pu¤¤amahattato anussaritabbaü. Kathaü thàmamahattato ? Vàsudevo baladevo, Bhãmaseno Yudhiññhilo, Cànuro Piyadà-Mallo Antakassa vasaü gatà, Evaü thàmabalåpetà iti lokamhi vissutà; ete pi maraõaü yàtà, màdisesu kathà va kà ti. Evaü thàmamahattato anussaritabbaü. Kathaü iddhimahattato? Pàdanguññhakamattena vijayantam akampayi yo nàm' iddhimataü seññho dutiyo aggasàvako, so pi maccumukhaü ghoraü, migo sãhamukhaü viya, paviññho saha iddhãhi, màdisesu kathà va kà ti. Evaü iddhimahattato anussaritabbaü. Kathaü pa¤¤àmahattato? #<[page 234]># %<234 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso >% Lokanàthaü ñhapetvàna, ye c' a¤¤e atthi pàõino pa¤¤àya Sàriputtassa kalaü nàgghanti solasiü: evaü nàma mahàpa¤¤o pañhamo aggasàvako: maraõassa vasaü patto, màdisesu kathà va kà ti. Evaü pa¤¤àmahattato anussaritabbaü. Kathaü paccekabuddhato? Ye pi te attano ¤àõaviriyabalena sabbakilesasattunimmathanaü katvà paccekabodhiü patvà khaggavisàõakappà sayambhuno, te pi maraõato na muttà, kuto panàhaü muccissàmã ti? Taü taü nimittaü àgamma vãmaüsantà mahesayo sayambhå ¤àõatejena, ye pattà àsavakkhayaü, ekacariyanivàsena, khaggasingasamåpamà, te pi nàtigatà maccuü, màdisesu kathà va kà ti. Evaü paccekabuddhato anussaritabbaü. Kathaü sammàsambuddhato? Yo pi so Bhagavà asãti anuvya¤janapañimaõóita-dvattiüsamahàpurisalakkhaõavicitraråpakàyo sabbàkàraparisuddhasãlakkhandhàdi-guõaratanasamiddhadhammakàyo yasamahatta-pu¤¤amahatta-thàmamahatta-iddhimahatta-pa¤¤àmahattànaü pàraügato asamo asamasamo appañipuggalo arahaü sammàsambuddho, so pi, salilavuññhinipàtena mahà aggikkhandho viya, maraõavuññhinipàtena ñhànaso våpasanto. Evaü mahànubhàvassa yaü nàm' etaü mahesino, na bhayena na lajjàya maraõavasam àgataü. nillajjaü vãtasàrajjaü, sabbasattàbhimaddanaü: tayidaü màdisaü sattaü kathaü nàbhibhavissatã ti ` Evaü sammàsambuddhato anussaritabbaü. Tass' evaü yasamahattatàdisampannehi parehi saddhiü maraõasàma¤¤atàya attànaü upasaüharitvà tesaü viya sattavisesànaü mayham pi maraõaü bhavissatã ti anussarato upacàrappattaü kammaññhànaü hotã ti. Evaü upasaüharaõato maraõaü anussaritabbaü. #<[page 235]># %< 1. Maraõasati 235>% (4) Kàyabahusàdhàraõato ti ayaü kàyo bahusàdhàraõo, asãtiyà tàva kimikulànaü sàdhàraõo. Tattha chavinissità pàõà chaviü khàdanti, cammanissità cammaü khàdanti, maüsanissità maüsaü khàdanti, nahàrunissità nahàruü khàdanti, aññhanissità aññhiü khàdanti, mi¤janissità mi¤jaü khàdanti, tatth' eva jàyanti jãranti miyanti uccàrapassàvaü karonti, kàyo va nesaü pasåtighara¤ ceva gilànasàlà ca susàna¤ ca vaccakutã ca passàvadoõiko ca. Svàyaü tesam pi kimikulànaü pakopena maraõaü nigacchati yeva. Yathà ca asãtiyà kimikulànaü, evaü ajjhattikànaü yeva anekasatànaü rogànaü bahiràna¤ ca ahivicchikàdãnaü maraõassa paccayànaü sàdhàraõo. Yathà hi catumahàpathe ñhapite lakkhamhi sabbadisàhi àgatà sara-sattitomara-pàsàõàdayo nipatanti, evaü kàye pi sabbupaddavà nipatanti. Svàyaü tesam pi upaddavànaü nipàtena maraõaü nigacchati yeva. Ten' àha Bhagavà:- Idha, bhikkhave, bhikkhu divase nikkhante rattiyà patihitàya iti pañisa¤cikkhati:- bahukà kho me paccayà maraõassa; ahi và maü óaüseyya, vicchiko và maü óaüseyya, satapadã và maü óaüseyya, tena me assa kàlakiriyà, so mam assa antaràyo. Upakkhalitvà và papateyyaü; bhattaü và me bhuttaü vyàpajjeyya, pittaü và me kuppeyya, semhaü và me kuppeyya, satthakà và me vàtà kuppeyyuü, tena me assa kàlankiriyà, so mam assa antaràyo ti. Evaü kàyabahusàdhàranato maraõaü anussaritabbaü. (5) Ayudubbalato ti àyu nàm' etaü abalaü dubbalaü; tathà hi sattànaü jãvitaü assàsapassàsåpanibandha¤ ceva iriyàpathåpanibandha¤ ca sãtuõhåpanibandha¤ ca mahàbhåtåpanibandha¤ ca àhàråpanibandha¤ ca. Tad etaü assàsapassàsànaü samavuttitaü labhamànam eva pavattati. Bahi nikkhantanàsikavàte pana anto apavisante, paviññhe và anikkh[am] ante mato nàma hoti. Catunnaü iriyàpathànam pi samavuttitaü labhamànaü eva pavattati, a¤¤atara¤¤atarassa pana adhimattatàya àyusankhàrà upacchijjanti. #<[page 236]># %<236 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Sãtuõhànam pi samavuttitaü labhamànam eva pavattati, atisãtena pana ati-uõhena và abhibhåtassa vipajjati. Mahàbhåtànam pi samavuttitaü labhamànam eva pavattati, pathavãdhàtuyà pana àpodhàtu-àdãnaü và a¤¤atara¤¤atarassa pakopena balasampanno pi puggalo patthaddhakàyo và atisàràdivasena kilinnapåtikàyo và mahàóàhapareto và sambhijjamàna-sandhibandhano và hutvà jãvitakkhayaü pàpuõàti. Kabaëinkàràhàram pi yuttakàle labhantass' eva jãvitaü pavattati, àhàraü alabhamànassa pana parikkhayaü gacchatã ti evaü àyudubbalato maranaü anussaritabbaü. (6) Animittato ti avavatthànato, paricchedàbhàvato ti attho. Sattànaü hi:- Jãvitaü vyàdhi kàlo ca dehanikkhepanaü gati: pa¤c' ete jãvalokasmiü animittà na ¤àyare. Tattha jãvitaü tàva ettakam eva jãvitabbaü, na ito paran ti evaü vavatthànàbhàvato animittaü, kalalakàle pi hi sattà maranti, abbuda-, pesi-, ghana-, màsikà-, dvemàsa-, temàsa-, catumàsa-, pancamàsa-, dasamàsakàle pi, kucchito nikkhantasamaye pi, tato paraü vassasatassa anto pi bahi pi maranti yeva. Vyàdhi pi iminà va vyàdhinà sattà maranti, na a¤¤enà ti evaü vavatthànàbhàvato animitto, cakkhurogenà pi hi sattà maranti, sotarogàdãnaü a¤¤atarenà pi. Kàlo pi imasmiü yeva kàle maritabbaü na a¤¤asmin ti evaü vavatthànàbhàvato animitto, pubbaõhe pi hi sattà maranti, majjhantikàdãnaü a¤¤atarasmim pi. Dehanikkhepanam pi idh' eva miyamànànaü dehena patitabbaü, na a¤¤atrà ti evaü vavatthànàbhàvato animittaü, antogàme jàtànaü hi bahigàme pi attabhàvo patati, bahigàme pi jàtànam antogàme. Tathà thalajànaü và jale, jalajànaü và thale ti anekappakàrato vitthàretabbaü. #<[page 237]># %< 1. Maraõasati 237>% Gati pi ito cutena idha nibbattitabban ti evaü vavatthànàbhàvato animittà. Devalokato hi cutà manussesu pi nibbattanti, manussalokato cutà devalokàdãnam pi yattha katthaci nibbattantã ti evaü, yantayuttà goõo viya, gatipa¤cake loko samparivattatã ti evaü animittato maraõaü anussaritabbaü. (7) Addhànaparicchedato ti manussànaü jãvitassa nàma etarahi na paricchedo na tathà addhà. Yo ciraü jãvati, so vassasataü, appaü và bhiyyo--ten' àha Bhagavà,--appam idaü, bhikkhave, manussànam àyu, gamanãyo samparàyo. Kattabbaü kusalaü, caritabbaü brahmacariyaü, natthi jàtassa amaraõaü. Yo, bhikkhave, ciraü jãvati, so vassasataü, appaü và bhiyyo ti. . . . Appam àyu manussànaü, hãëeyya naü suporiso; careyy' àdittasãso va; natthi maccussa nàgamo ti. Aparam pi àha:- bhåtapubbaü, bhikkhave, arako nàma satthà ahosã ti sabbaü pi sattahi upamàhi alankataü suttaü vitthàretabbaü. Aparam pi àha:- Yo yaü, bhikkhave, bhikkhu evaü maraõasatiü bhàveti:- aho vatàhaü rattindivaü jãveyyaü, Bhagavato sàsanaü manasikareyyaü, bahuü vata me katam assà ti; yo pàyaü, bhikkhave, bhikkhu evaü maraõasatiü bhàveti:- aho vatàhaü divasaü jãveyyaü, Bhagavato sàsanaü manasikareyyaü bahuü vata me katam assà ti; yo pàyaü, bhikkhave, bhikkhu evaü maraõasatiü bhàveti: aho vatàhaü tadantaraü jãveyyaü, yadantaraü ekaü piõóapàtaü bhu¤jàmi, Bhagavato sàsanaü manasikareyyaü, bahuü vata me katam assà ti; yo pàyaü, bhikkhave, bhikkhu evaü maraõasatiü bhàveti:- aho vatàhaü tadantaraü jãveyyaü, yadantaraü cattàro pa¤ca àlope sankhàditvà ajjhoharàmi, Bhagavato sàsanaü manasikareyyaü, bahuü vata me katam assà ti:- ime vuccanti, bhikkhave, bhikkhå pamattà viharanti, dandhaü maraõasatiü bhàventi àsavànaü khayàya. #<[page 238]># %<238 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% Yo ca khvàyaü, bhikkhave, bhikkhu evaü maraõasatiü bhàveti: aho vatàhaü tadantaraü jãveyyaü, yadantaraü ekam àlopaü sankhàditvà ajjhoharàmi, Bhagavato sàsanaü manasikareyyaü, bahu vata me katam assà ti; yo pàyaü, bhikkhave, bhikkhu evaü maraõassatiü bhàveti: aho vatàhaü tadantaraü jãveyyaü, yadantaram assasitvà và passasàmi, passasitvà và assasàmi, Bhagavato sàsanaü manasikareyyaü, bahuü vata me katam assà ti:- ime vuccanti, bhikkhave, bhikkhå appamaññà viharanti, tikkhaü maraõasatiü bhàventi àsavànaü khayàyà ti. Evaü catupa¤càlopasankhàdanamattaü avissàsiyo paritto jãvitassa addhà ti evaü addhànaparicchedato maraõaü anussaritabbaü. (8) Khaõaparittato ti paramatthato hi atiparitto sattànaü jãvitakkhaõo ekacittappavattimatto yeva. Yathà nàma rathacakkaü pavattamànam pi eken' eva nemippadesena pavattati, tiññhamànam pi eken' eva tiññhati, evam eva ekacittakkhaõikaü sattànaü jãvitaü, tasmiü citte niruddhamatte satto niruddho ti vuccati. Yath' àha:- atãte cittakkhaõe jãvittha, na jãvati, na jãvissati; anàgate cittakkhaõe na jãvittha, na jãvati, jãvissati; paccuppanne cittakkhane na jãvittha, jãvati, na jãvissatã ti. Jãvitaü attabhàro ca sukhadukkhà ca kevalà ekacittasamàyuttà lahuso vattate khaõo. Ye niruddhà marantassa tiññhamànassa và idha, sabbe pi sadisà khandhà gatà appañisandhiyà. Anibbattena na jàto, paccuppannena jãvati, cittabhangà mato loko: pa¤¤atti paramatthiyà ti. Evaü khaõaparittato maranaü anussaritabbaü. Iti imesaü aññhannaü àkàrànaü a¤¤atara¤¤atarena anussarato pi punappunaü manasikàravasena cittaü àsevanaü labhati, maraõàrammaõà sati santiññhati, nãvaraõàni vikkhambhanti, jhànangàni pàtubhavanti. Sabhàvadhammattà pana saüvejanãyattà ca àrammaõassa appanaü appatvà upacàrappattam eva jhànaü hoti. Lokuttarajjhànaü pana dutiya-catutthàni ca àruppajjhànàni sabhàvadhamme pi bhàvanàvisesena appanaü pàpuõanti. #<[page 239]># %< 2. Kàyagatàsati 239>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Visuddhibhàvanànukkamavasena hi lokuttaraü appanaü pàpuõàti àrammaõàtikkamabhàvanàvasena àruppaü. Appanàpattass' eva hi jhànassa àrammaõasamatikkamanamattaü tattha hoti, idha pana tad-ubhayam pi natthi. Tasmà upacàrapattam eva jhànaü hoti. Tad-etaü sati balena uppannattà maraõasat' icc' eva sankhaü gacchati. Ima¤ ca pana maraõasatiü anuyutto bhikkhu satataü appamatto hoti, sabbabhavesu anabhiratisa¤¤aü pañilabhati, jãvitanikantiü jahàti, pàpagarahã hoti, asannidhibahulo, parikkhàresu vigatamalamacchero, aniccasa¤¤à c' assa paricayaü gacchati, tad-anusàren' eva ca dukkhasa¤¤à anattasa¤¤à ca upaññhàti. Yathà abhàvitamaraõà sattà, sahasà vàëamiga-yakkhasappa-cora-vadhakàbhibhåtà viya, maraõasamaye bhayaü santàsaü sammohaü àpajjanti, evaü anàpajjitvà abhayo asammåëho kàlaü karoti. Sace diññh' eva dhamme amataü nàdhigameti, kàyassa bhedà sugatiparàyano hoti. Tasmà have appamàdaü kayiràtha sumedhaso, evaü mahànubhàvàya maraõanussatiyà sadà ti. Idaü maraõasatiyaü vitthàrakathàmukhaü. 2. Kàyagatàsati Idàni yan taü a¤¤atra buddhuppàdà appavattapubbaü sabbatitthiyànaü avisayabhåtaü tesu tesu Suttantesu:- ekadhammo, bhikkhave, bhàvito bahulãkato mahato saüvegàya saüvattati, mahato atthàya saüvattati, mahato yogakkhemàya saüvattati, mahato sati sampaja¤¤àya saüvattati, ¤àõadassanapañilàbhàya saüvattati, diññhadhammasukhavihàràya saüvattati, vijjàvimuttiphalasacchikiriyàya saüvattati. Katamo ekadhammo? Kàyagatàsati . . . Amataü te, bhikkhave, paribhu¤janti, ye kàyagatàsatiü paribhu¤janti. Amataü te, bhikkhave, na paribhu¤janti, ye kàyagatàsatiü na paribhu¤janti. #<[page 240]># %<240 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Amataü tesaü, bhikkhave, paribhuttaü . . . aparibhuttaü . . . parihãnaü . . . aparihãnaü . . . viraddhaü . . . aviraddhaü . . . yesaü kàyagatàsati àraddhà ti evaü Bhagavatà anekehi àkàrehi pasaüsitvà:- kathaü bhàvità, bhikkhave, kàyagatàsati? Kathaü bahulãkatà mahapphalà hoti mahànisaüsà? Idha, bhikkhave, bhikkhu ara¤¤agato và ti àdinà nayena ànàpànapabbaü iriyàpathapabbaü, catusampaja¤¤apabbaü, pañikåla-manasikàrapabbaü, dhàtumanasikàrapabbaü, nava sãvathikapabbànã ti imesaü cuddasannaü pabbànaü vasena kàyagatàsati kammaññhànaü niddiññhaü, tassa bhàvanàniddeso anuppatto. Tattha yasmà iriyàpathapabbaü, catusampaja¤¤apab- baü, dhàtumanasikàrapabban ti imàni tãõi vipassanàvasena vuttàni, nava sãvathikapabbàni vipassanà¤àõesu yeva àdãnavànupassanàvasena vuttàni, yà pi c' ettha uddhumàtakàdisu samàdhibhàvanà ijjheyya, sà asubhaniddese pakàsità yeva. ânàpànapabbaü pana pañikålamanasikàrapabba¤ ca imàn' ev' ettha dve samàdhivasena vuttàni. Tesu ànàpànapabbaü ànàpànasativasena visuü kammaññhànaü yeva. Yaü pan' etaü:- puna ca paraü, bhikkhave, bhikkhu imam eva kàyaü uddhaü pàdatalà adho kesamatthakàtacapariyantaü påraü nànappakàrassa asucino paccavekkhati: atthi imasmiü kàye kesà lomà ...pe... muttan ti evaü matthalungaü aññhimi¤jena sangahetvà pañikålamanasikàravasena desitaü dvattiüsàkàrakammaññhànaü:- idam idha kàyagatà satã ti adhippetaü. Tatthàyaü pàëivaõõanà pubbangamo bhàvanàniddeso:- imam eva kàyan ti imaü catumahàbhåtikaü påtikàyaü. Uddhaü pàdatalà ti pàdatalato upari. Adho kesamatthakà ti kesaggato heññhà. Tacapariyantan ti tiriyaü tacaparicchinnaü. Påraü nànappakàrassa asucino paccavekkhatã ti nànappakàrakesàdi asucibharito ayaü kàyo ti passati. #<[page 241]># %< 2. Kàyagatàsati 241>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Kathaü? Atthi imasmiü kàye kesà ...pe... muttan ti. Tattha atthã ti saüvijjanti. Imasmin ti svàyaü uddhaü pàdatalà adhokesamatthakà tacapariyanto påro nànappakàrassa asucino ti vuccati, tasmiü kàye ti sarãre, sarãraü hi asucisa¤cayato kucchitànaü kesàdãna¤ ceva cakkhurogàdãna¤ ca rogasatànaü àyabhåtato kàyo ti vuccati. Kesà lomà ti ete kesàdayo dvattiüsàkàrà. Tattha atthi imasmiü kàye kesà, atthi imasmiü kàye lomà ti evaü sambandho veditabbo. Imasmiü hi pàdatalà pañthàya upari, kesamatthakà paññhàya heññhà. Tacato paññhàya parito ti ettake vyàmamatte kaëebare sabbàkàrenà pi vicinanto na koci ki¤ci muttaü và maõiü và veëuriyaü và agaruü và kunkumaü và kappåraü và vàsacuõõàdiü và aõumattam pi sucibhàvaü passati; atha kho paramaduggandhajegucchaü assirikadassanaü nànappakàraü kesalomàdibhedaü asuciü yeva passati. Tena vuttaü: atthi imasmiü kàye kesà lomà ...pe... muttan ti. Ayam ettha padasambandhato vaõõanà. Imaü pana kammaññhànaü bhàvetukàmena àdikammikena kulaputtena, vuttappakàraü kalyàõamittaü upasankamitvà, idaü kammaññhànaü gahetabbaü. Tenà pi 'ssa kammaññhànaü kathentena sattadhà uggahakosallaü, dasadhà ca manasikàrakosallaü àcikkhitabbaü. Tattha vacasà, manasà, vaõõato, saõñhànato, disato, okàsato, paricchedato ti evaü sattadhà uggahakosallaü àcikkhitabbaü. Imasmiü hi pañikålamanasikàrakammaññhàne yo pi tipiñako hoti, tenà pi manasikàrakàle pañhamaü vàcàya sajjhàyo kàtabbo. Ekaccassa hi sajjhàyaü karontass' eva kammaññhànaü pàkañaü hoti, Malayavàsã Mahà-Devattherassa santike uggahitakammaññhànànaü dvinnaü therànaü viya. Thero kira tehi kammaññhànaü yàcito:- cattàro màse imaü yeva sajjhàyaü karothà ti dvattiüsàkàrapàëiü adàsi. #<[page 242]># %<242 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Te ki¤càpi nesaü dve tayo nikàyà paguõà, padakkhiõaggàhitàya pana cattàro màse dvattiüsàkàraü sajjhàyantà va sotàpannà ahesuü. Tasmà kammaññhànaü kathentena àcariyena antevàsiko vattabbo:- pañhamaü tàva vàcàya sajjhàyaü karohã ti. Karontena ca tacapa¤cakàdãni paricchinditvà anulomapañilomavasena sajjhàyo kàtabbo:- kesà, lomà, nakhà, dantà, taco ti hi vatvà, puna pañilomato: taco, dantà, nakhà, lomà, kesà ti vattabbaü. Tad-anantaraü vakkapa¤cake: maüsaü, nahàru, aññhi, atthimi¤jaü, vakkan ti vatvà, puna pañilomato: vakkaü, aññhimi¤jaü, aññhi, nahàru, maüsaü, taco, dantà, nakhà, lomà, kesà ti vattabbaü. Tato papphàsapa¤cake: hadayaü, yakanaü, kilomakaü, pihakaü, papphàsan ti vatvà, puna pañilomato: papphàsaü, pihakaü, kilomakaü, yakanaü, hadayaü, vakkaü, aññhimi¤jaü, aññhi, nahàru, maüsaü, taco, dantà, nakhà, lomà, kesà ti vattabbaü. Tato matthalungapa¤cake: antaü, antaguõaü, udariyaü, karãsaü matthalungan ti vatvà, puna pañilomato matthalungaü, karãsaü, udariyaü, antaguõaü, antaü, papphàsaü, pihakaü, kilomakaü, vakanaü, hadayaü, vakkaü, aññhimi¤jaü, aññhi, nahàru, maüsaü, taco, dantà, nakhà, lomà, kesà ti vattabbaü. Tato medachakke: pittaü, semhaü, pubbo, lohitaü, sedo, medo ti vatvà puna pañilomato: medo, sedo, lohitaü, pubbo, semhaü, pittaü, matthalungaü, karãsaü, udariyaü, antaguõaü, antaü, papphàsaü, pihakaü, kilomakaü, yakanaü, hadayaü, vakkaü, aññhimi¤jaü, atthi, nahàru, maüsaü, taco, dantà, nakhà, lomà, kesà ti vattabbaü. Tato muttachakke: assu, vasà, kheëo, singhàõikà, lasikà muttan ti vatvà, puna pañilomato: muttaü, lasikà, singhàõikà, kheëo, vasà, assu, medo, sedo, lohitaü, pubbo, semhaü, pittaü, matthalungaü, karãsaü, udariyaü, antaguõaü, antaü, papphàsaü, pihakaü, kilomakaü, yakanaü, hadayaü, vakkaü, aññhimi¤jaü, aññhi, nahàru, maüsaü, taco, dantà, nakhà, lomà, kesà ti vattabbaü. #<[page 243]># %< 2. Kàyagatàsati 243>% Evaü kàlasataü kàlasahassaü kàlasatasahassam pi vàcàya sajjhàyo kàtabbo. Vacassà sajjhàyena hi kammaññhànatan ti paguõà hoti; na ito c' ito ca cittaü vidhàvati; koññhàsà pàkañà honti, hatthasankhalikà viya, vatipàdapanti viya ca khàyanti. Yathà pana vacasà, tath' eva manasà pi sajjhàyo kàtabbo. Vacasà sajjhàyo hi manasà sajjhàyassa paccayo hoti; manasà sajjhàyo lakkhaõapañivedhassa paccayo hoti. Vaõõato ti kesàdãnaü vaõõo vavatthapetabbo. Saõñhànato ti tesaü yeva saõñhànaü vavatthapetabbaü. Disato ti imasmiü hi sarãre nàbhito uddhaü uparimà disà, adho heññhimà disà, tasmà ayaü koññhàso imissà nàma disàyà ti disà vavatthapetabbà. Okàsato ti ayaü koññhàso imasmiü nàma okàse patiññhito ti evaü tassa tassa okàso vavatthapetabbo. Paricchedato ti sabhàgaparicchedo visabhàgaparicchedo ti dve paricchedà. Tattha ayaü koññhàso heññhà ca upari ca tiriya¤ ca iminà nàma paricchinno ti evaü sabhàgaparicchedo veditabbo. Kesà na lomà, lomà pi na kesà ti evaü amissakatàvasena visabhàgaparicchedo veditabbo. Evaü sattadhà uggahakosallaü àcikkhantena pana idaü kammaññhànaü asukasmiü sutte pañikålavasena kathitaü, asukasmiü dhàtuvasenà ti ¤atvà àcikkhitabbaü. Idaü hi Mahàsatipaññhàne pañikålavasen' eva kathitaü; Mahàhatthipadopama-Mahà-Ràhulovàda-Dhàtuvibhangesu dhàtuvasena kathitaü. Kàyagatàsati-Sutte pana yassa vaõõato upaññhàti, taü sandhàya cattàri jhànàni vibhattàni. Tattha dhàtuvasena kathitaü vipassanàkammaññhànaü hoti, pañikålavasena kathitaü samathakammaññhànaü, tad-etaü idha samathakammaññhànam evà ti evaü sattadhà uggahakosallaü àcikkhitvà anupubbato, nàtisãghato, nàtisaõikato, vikkhepapañibàhanato, paõõattisamatikkamanato, anupubbamu¤canato, appanàto, tayo ca suttantà ti evaü dasadhà manasikàrakosallaü àcikkhitabbaü. Tattha anupubbato ti idaü hi sajjhàyakaraõato paññhàya anupañipàñiyà manasikàtabbaü, #<[page 244]># %<244 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ na ekantarikàya. Ekantarikàya hi manasikaronto yathà nàma akusalo puriso dvattiüsapadaü nisseõiü ekantarikàya àrohanto kilantakàyo patati, na àrohanaü sampàdeti, evam eva bhàvanàsampattivasena adhigantabbassa assàdassa anadhigamà kilantacitto patati, na bhàvanaü sampàdeti. Anupubbato manasikarontenà pi ca nàtisãghato manasikàtabbaü. Atisãghato manasikaroto hi, yathà nàma tiyojanamaggaü pañipajjitvà, okkamanavissajjanaü asallakkhetvà, sãghena javena satakkhattum pi gamanàgamanaü karoto purisassa, ki¤càpi addhànaü parikkhayaü gacchati, atha kho pucchitvà va gantabbaü hoti, evam eva kevalaü ki¤càpi kammaññhànaü pariyosànaü pàpuõàti, avibhåtaü pana hoti, na visesaü àvahati, tasmà nàtisãghato manasikàtabbaü. Yathà ca nàtisãghato, evaü nàtisaõikato pi. Atisaõikato manasikaroto hi yathà nàma tadahe 'va tiyojanamaggaü gantukàmassa purisassa antaràmagge rukkhapabbatataëàkàdisu vilambamànassa maggo parikkhayaü na gacchati, dvãha-tãhena pariyosàpetabbo hoti, evam eva kammaññhànaü pariyosànaü na gacchati, visesàdhigamassa paccayo na hoti. Vikkhepapañibàhanato ti kammaññhànaü vissajjetvà bahiddhà puthuttàrammaõe cetaso vikkhepo pañibàhitabbo. Appañibàhato hi yathà nàma ekapadikaü papàtamaggaü pañipannassa purisassa akkamanapadaü asallakkhetvà, ito c' ito ca vilokayato padavàro virajjhati, tato sataporise papàte patitabbaü hoti, evam eva, bahiddhà vikkhepe sati, kammaññhànaü parihàyati paridhaüsati; tasmà vikkhepapañibàhanato manasikàtabbaü. Paõõattisamatikkamanato ti yà ayaü kesà lomà ti àdikà paõõatti, taü atikkamitvà: pañikålan ti cittaü ñhapetabbaü. Yathà hi udakadullabhakàle manussà ara¤¤e udapànaü disvà, tattha tàlapaõõàdikaü ki¤cid-eva sa¤¤àõaü bandhitvà tena sa¤¤àõena àgantvà nahàyanti ceva pivanti ca, #<[page 245]># %< 2. Kàyagatàsati 245>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yadà pana nesaü abhiõhasa¤càrena àgatà gatapadaü pàkañaü hoti, tadà sa¤¤àõena kiccaü na hoti, icchiticchitakkhaõe gantvà nahàyanti ceva pivanti ca, evam eva pubbabhàge kesà lomà ti paõõattivasena manasikaroto pañikålabhàvo pàkaño hoti, atha kesà lomà ti paõõattiü samatikkamitvà pañikålabhàve yeva cittaü ñhapetabbaü. Anupubbamu¤canato ti yo yo koññhàso na upaññhàti, taü taü mu¤cantena anupubbamu¤canato manasikàtabbaü. Adikammikassa hi kesà ti manasikaroto manasikàro gantvà muttan ti imaü pariyosànakoññhàsam eva àhacca tiññhati, muttan ti ca manasikaroto manasikàro gantvà kesà ti imaü àdikoññhàsam eva àhacca tiññhati, ath' assa manasikaroto manasikaroto keci koññhàsà upaññhahanti, keci na upaññhahanti. Tena ye ye upaññhahanti, tesu tesu tàva kammaü kàtabbaü Yàva dvãsu upaññhitesu tesam pi eko suññhutaraü upaññhàti, evaü upaññhitaü pana tad eva punappunaü manasikarontena appanà uppàdetabbà. Tatràyaü upamà: yathà hi dvattiüsatàlake tàlavane vasantaü makkañaü gahetukàmo ludde àdimhi ñhitatàlassa paõõaü sarena vijjhitvà ukkuññhiü kareyya; atha kho so makkaño pañipàñiyà tasmiü tasmiü tàle patitvà pariyantatàlam eva gaccheyya; tattha pi gantvà luddena tath' eva kate puna ten' eva nayena àditàlaü àgaccheyya, so evaü punappunaü pañipàtiyamàno ukkuññhukkuññhiññhàne yeva uññhahitvà anukkamena ekasmiü tàle nipatitvà tass' eva majjhe makuëatàlapaõõasåciü daëhaü gahetvà vijjhiyamàno pi na uññhaheyya, evaüsampadam idaü daññhabbaü. Tatridaü opammasaüsandanaü:- yathà hi tàlavane dvattiüsatàlà, evaü imasmiü kàye dvattiüsakoññhàsà. Makkaño viya cittaü, luddo viya yogàvacaro. Makkañassa dvattiüsatàlake tàlavane nivàso viya yogino cittassa dvattiüsakoññhàsake kàye àrammaõavasena anusa¤caraõaü. Luddena àdimhi ñhitatàlassa paõõaü sarena vijjhitvà ukkuññhiyà katàya makkañassa tasmiü tasmiü tàle patitvà, pariyantatàlagamanaü viya, yogino: kesà ti manasikàre àraddhe pañipàtiyà gantvà pariyosànakoññhàse yeva cittassa saõñhànaü. #<[page 246]># %<246 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Puna paccàgamane pi es' eva nayo. Punappunaü pañipàtiyamànassa makkañassa ukkuññhukkuññhiññhàne uññhànaü viya, punappunaü manasikaroto kesuci kesuci upaññhàtesu anupaññhahante vissajjetvà upaññhitesu parikammakaraõaü. Anukkamena ekasmiü tàle nipatitvà tassa majjhe makuëatàlapaõõasåcim daëhaü gahetvà vijjhiyamànassà pi anuññhànaü viya, avasàne dvãsu upaññhitesu yo suññhutaraü upaññhàti; tam eva punappunaü manasikaritvà appanàya uppàdanaü. Aparà pi upamà:- yathà nàma piõóapàtiko bhikkhu dvattiüsakulaü gàmaü upanissàya vasanto pañhamagehe yeva dve bhikkhà labhitvà, parato ekaü vissajjeyya, puna divase tisso labhitvà, parato dve vissajjeyya, tatiyadivase àdimhi yeva pattapåraü labhitvà àsanasàlaü gantvà paribhu¤jeyya, evaüsampadam idaü daññhabbaü. Dvattiüsakulagàmo viya hi dvattiüsàkàro. Piõóapàtiko viya yogàvacaro. Tassa taü gàmaü upanissàya vàso viya yogino dvattiüsàkàre parikammakaraõaü. Pañhamagehe dve bhikkhà labhitvà parato ekissà vissajjanaü viya, dutiya divase tisso labhitvà parato dvinnaü vissajjanaü viya ca, manasikaroto manasikaroto anupaññhahante vissajjetvà upaññhitesu upaññhitesu yàva koññhàsadvaye parikammakaraõaü, tatiyadivase àdimhi yeva pattapåraü labhitvà àsanasàlàyaü nisãditvà paribhogo viya, dvãsu yo suññhutaraü upaññhàti, tam eva punappunaü manasikaritvà appanàya uppàdanaü. Appanàto ti appanàkoññhàsato kesàdisu ekekasmiü koññhàse appanà hotã ti veditabbà ti ayam [ev'] ettha adhippàyo. Tayo ca suttantà ti adhicittaü, sãtibhàvo, bojjhangakosallan ti ime tayo suttantà viriyasamàdhiyojanatthaü veditabbà ti ayam ettha adhippàyo. Tattha: adhicittamanuyuttena, bhikkhave, bhikkhunà tãõi nimittàni kàlena kàlaü manasikàtabbàni: kàlena kàlaü samàdhinimittaü manasikàtabbaü kàlena kàlaü paggahanimittaü manasikàtabbaü, kàlena kàlaü upekkhànimittaü manasikàtabbaü. #<[page 247]># %< 2. Kàyagatàsati 247>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Sace, bhikkhave, adhicittamanuyutto bhikkhu ekantaü samàdhinimittaü yeva manasikareyya, ñhànaü taü cittaü kosajjàya saüvatteyya. Sace, bhikkhave, adhicittamanuyutto bhikkhu ekantaü paggahanimittaü yeva manasikareyya, ñhànaü taü cittaü uddhaccàya saüvatteyya. Sace, bhikkhave, adhicittamanuyutto bhikkhu ekantaü upekkhànimittaü yeva manasikareyya, thànaü taü cittaü na sammàsamàdhiyeyya àsavànaü khayàya. Yato ca kho, bhikkhave, adhicittamanuyutto bhikkhu kàlena kàlaü samàdhiõimittaü paggahanimittaü upekkhànimittaü manasikaroti, taü hoti cittaü mudu¤ ca kamma¤¤a¤ ca pabhassara¤ ca na ca pabhangu sammàsamàdhiyati àsavànaü khayàya. Seyyathà pi, bhikkhave, suvaõõakàro và suvaõõakàrante- vàsã và ukkaü bandhati, ukkaü bandhitvà ukkàmukhaü àlimpeti, ukkàmukhaü àlimpetvà saõóàsena jàtaråpaü gahetvà ukkàmukhe pakkhipitvà kàlena kàlaü abhidhamati, kàlena kàlaü udakena paripphoseti, kàlena kàlaü ajjhupekkhati:- Sace, bhikkhave, suvaõõakàro và suvaõõakàrantevàsã và taü jàtàråpaü ekantaü abhidhameyya, ñhànaü taü jàtaråpaü óaheyya:- Sace, bhikkhave, suvaõõakàro và suvaõõakàrantevàsã và taü jàtaråpaü ekantaü udakena paripphoseyya, ñhànaü taü jàtàråpaü nibbàyeyya:- sace, bhikkhave, suvaõõakàro và suvaõõakàrantevàsã và taü jàtaråpaü ekantaü ajjhupekkheyya, ñhànaü taü jàtaråpaü na sammàparipàkaü gaccheyya:- Yato ca kho, bhikkhave, suvaõõakàro và suvaõõakàrantevàsã và taü jàtaråpaü kàlena kàlaü abhidhamati, kàlena kàlaü udakena paripphoseti, kàlena kàlaü ajjhupekkhati, taü hoti jàtaråpaü mudu¤ ca kamma¤¤a¤ ca pabhassara¤ ca na ca pabhangu sammà upeti kammàya, yassà yassà ca piëandhanavikatiyà àkankhati, yadi paññikàya, yadi kuõóalàya, yadi gãveyyàya, yadi suvaõõamàlàya, ta¤ c' assa atthaü anubhoti. Evam eva kho, bhikkhave, adhicittamanuyuttena bhikkhunà ...pe... sammà samàdhiyati àsavànaü khayàya, yassa yassa ca abhi¤¤àsacchikaraõãyassa dhammassa cittaü abhininnàmeti abhi¤¤àsacchikiriyàya, #<[page 248]># %<248 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tatra tatr' eva sakkhibhabbataü pàpuõàti, sati sati àyatane ti idaü suttaü adhicittan ti veditabbaü. Chahi, bhikkhave, dhammehi samannàgato bhikkhu bhabbo anuttaraü sãtibhàvaü sacchikàtuü. Katamehi chahi? Idha, bhikkhave, bhikkhu yasmiü samaye cittaü niggahetabbaü, tasmiü samaye cittaü niggaõhàti; yasmiü samaye cittaü paggahetabbaü, tasmiü samaye cittaü paggaõhàti; yasmiü samaye cittaü sampahaüsitabbaü, tasmiü samaye cittaü sampahaüseti; yasmiü samaye cittaü ajjhupekkhitabbaü, tasmiü samaye cittaü ajjhupekkhati. Paõãtàdhimuttiko ca hoti, nibbànàbhirato. Imehi kho, bhikkhave, chahi dhammehi samannàgato bhikkhu bhabbo anuttaraü sãtibhàvaü sacchikàtun ti idaü suttaü [anuttaraü] sãtibhàvo ti veditabbaü. Bojjhangakosallaü pana: evam eva kho, bhikkhave, yasmiü samaye lãnaü cittaü hoti, akàlo tasmiü samaye passaddhisambojjhangassa bhàvanàyà ti appanàkosallakathàyaü dassitam eva. Iti idaü sattavidhaü uggahakosallaü suggahitaü katvà ida¤ ca dasavidhaü manasikàrakosallaü suññhu vavatthapetvà tena yoginà ubhayakosallavasena kammaññhànaü sàdhukaü uggahetabbaü. Sace pan' assa àcariyena saddhiü ekavihàre yeva phàsu hoti, evaü vthàrena akathàpetvà [kammaññhànaü suññhu vavatthapetvà] kammaññhànaü anuyu¤jantena visesaü labhitvà uparåpari kathàpetabbaü. A¤¤attha vasitukàmena yathàvuttena vidhinà vitthàrato kathàpetvà punappunaü parivattetvà sabbaü gaõñhiññhànaü chinditvà pathavãkasiõaniddese vuttanayen' eva ananuråpaü senàsanaü pahàya anuråpe vihàre vasantena khuddakapaëibodhupacchedaü katvà pañikålamanasikàre parikammaü kàtabbaü. Karontena pana kesesu tàva nimittaü gahetabbam. Kathaü? Ekaü và dve và kese lu¤citvà hatthatale ñhapetvà vaõõo tàva vavatthàpetabba. #<[page 249]># %< 2. Kàyagatàsati 249>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Chinnaññhàne pi kese oloketuü vaññati. Udakapatte và yàgupatte và olokentum [pi] vaññati yeva. Kàëakakàle disvà: kàëakà ti manasikàtabbà, setakàle: setà ti, missakakàle pana ussadavasena manasikàtabbà honti. Yathà ca kesesu, evaü sakale pi tacapa¤cake disvà va nimittaü gahetabbaü. Evaü nimittaü gahetvà sabbakoññhàsesu vaõõa-saõñhànadisokàsa-paricchedavasena vavatthapetvà vaõõa-saõñhànagandha-àsayokàsavasena pa¤cadhà pañikålatà vavatthapetabbà. Tatràyaü sabbakoññhàsesu anupubbakathà:- kesà tàva pakativaõõena kàëakà addàriññhakavaõõà. Saõñhànato dãghavañña [likà] tulà daõóasaõñhànà. Disato uparimadisàya jàtà. Okàsato ubhosu passesu kaõõacåëikàhi, purato nalàñantena, pacchato galavàñakena paricchinnà. Sãsakañàhaveñhanaü allacammaü kesànaü okàso. Paricchedato kesà sãsaveñhanacamme vihaggamattaü pavisitvà patiññhitena, heññhà attano målatalena, upari àkàsena, tiriyaü a¤¤ama¤¤ena paricchinnà, dve kesà ekato natthã ti ayaü sabhàgaparicchedo. Kesà na lomà, lomà na kesà ti evaü avasesaekatiüsakoññhàsehi amissakatà. Kesà nàma pàñiyekko ekakoññhàso ti ayaü visabhàgaparicchedo. Idaü kesànaü vaõõàdito vavatthàpanaü. Idaü pana nesaü vaõõàdivasena pa¤cadhà pañikålato vavatthàpanaü: - Kesà nàm' ete vaõõato pi pañikålà, saõthànato pi gandhato pi àsayato pi okàsato pi pañikålà, manu¤¤e pi hi yagupatte và bhattapatte và kesavaõõaü ki¤ci disvà: kesamissakam idaü! Haratha nan ti jigucchanti, evaü kesà vaõõato pañikålà. Rattiü bhu¤jantà pi kesasaõñhànaü akkavàkaü và makacivàkaü và chupitvà [pi] tath' eva jigucchanti, evaü saõñhànato pañikålà. Telamakkhanapupphadhåmàdi-sankhàravirahitàna¤ ca kesànaü gandho paramajeguccho hoti. Tato jegucchataro aggimhi pakkhittànaü. #<[page 250]># %<250 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Kesà hi vaõõasaõñhànato apañikålà pi [siyuü], gandhena pana pañikålà yeva. Yathà hi daharassa kumàrassa vaccaü vaõõato haliddivaõõaü, saõñhànato [pi] haliddipiõóasaõñhànaü, sankàraññhàne chaóóita¤ ca uddhumàtakakàëasunakhasarãraü vaõõato talapakkavaõõaü, saõñhànato vaññetvà vissaññhamudingasaõñhànaü, dàñhà pi 'ssa sumanamakuëasadisà ti ubhayam pi vaõõasaõñhànato siyà appañikålaü, gandhena pana pañikålam eva, evaü kesà pi siyuü vaõõasaõñhànato apañikålà, gandhena pana pañikålà yevà ti. Yathà pana asuciññhàne gàmanissandhena jàtàni såpeyyapaõõàni nàgarikamanussànaü jegucchàni honti aparibhogàni, evaü kesà pi pubbalohitamuttakarãsapittasemhàdi nissandena jàtattà jegucchà ti idaü nesaü àsayato pàñikulyaü. Ime ca kesà nàma gåtharàsimhi uññhitakaõõikaü viya ekatiüsakoññhàsaràsimhi jàtà, te susànasankàraññhànàdisu jàtasàkaü viya parikhàdisu jàtakamalakuvalayàdi pupphaü viya ca asuciññhàne jàtattà paramajegucchà ti idaü nesaü okàsato pàñikulyaü. Yathà ca kesànaü, evaü sabbakoññhàsànaü vaõõasaõñhàna-gandhàsayokàsavasena pa¤cadhà pañikålatà vavatthapetabbà. Vaõõasaõñhànadisokàsaparicchedavasena pana sabbe pi visuü visuü vavatthapetabbà. Tattha lomà tàva pakativaõõato na kesà viya asambhinnakàëakà, kàëapingalà pana honti. Saõñhànato onataggà tàlamålasaõñhànà. Disato dvãsu disàsu jàtà, okàsato ñhapetvà kesànaü patiññhitokàsa¤ ca hatthapàdatalàni ca yebhuyyena avasesarãraveñhanacamme jàtà. Paricchedato sarãraveñhanacamme likhàmattaü pavisitvà patiññhitena, heññhà attano målatalena, upari àkàsena, tiriyaü a¤¤ama¤¤ena paricchinnà. Dve lomà ekato natthã ti ayaü nesaü sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Nakhà ti vãsatiyà nakhapattànaü nàmaü, te sabbe pi vaõõato seto. Saõñhànato macchasakalikasaõñhànà. Disato pàdanakhà heññhimadisàya, hatthanakhà uparimadisàyà ti dvãsu disàsu jàtà. #<[page 251]># %< 2. Kàyagatàsati 251>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Okàsato angulãnaü aggapiññhesu patiññhità. Paricchedato dvãsu disàsu angulikoñimaüsehi, anto angulipiññhamaüsena, bahi ceva agge ca àkàsena, tiriyaü a¤¤ama¤¤ena paricchinnà; dve nakhà ekato natthi. Ayaü nesaü sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Dantà ti paripuõõadantassa dvattiüsadantaññhikàni, te pi vaõõato setà. Saõñhànato anekasaõñhànà, tesaü hi heññhimàya tàva dantapàëiyà majjhe cattàro dantà mattikà piõóe pañipàñiyà ñhapita-alàbubãjasaõñhànà; tesaü ubhosu passesu ekeko ekamålako ekakoñiko mallikamakuëasaõñhàno; tato ekeko dvimålako dvikoñiko yànaka-upatthambhini-saõñhàno; tato dve dve timålakà tikoñikà; tato dve dve catumålà catukoñikà ti. Uparimapàëiyà pi es' eva nayo. Disato uparimadisàya jàtà. Okàsato dvãsu hanukaññhikesu patiññhità. Paricchedato heññhàhanukaññhike patiññhitena attano målatalena, upari àkàsena, tiriyaü a¤¤ama¤¤ena paricchinnà; dve dantà ekato natthi. Ayaü nesaü sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Taco ti sakalasarãraü veñhetvà ñhitacammaü. Tassa uparikàëasàmapãtàdivaõõà chavi nàma, yà sakalasarãrato pi sankaóóhiyamànà badaraññhimattà hoti. Taco pana vaõõato seto yeva, so c' assa setabhàvo aggi-jàlàbhighàtapaharaõappahàràdãhi viddhaüsitàya chaviyà pàkaño hoti, saõñhànato sarãrasaõñhàno va hoti. Ayam ettha sankhepo. Vitthàrato pana pàdangulittaco kosakàraka-kosasaõñhàno; piññhipàdattaco puñabandha-upàhanasaõñhàno; janghattaco bhattapuñaka-tàlapaõõa-saõñhàno; uruttaco taõóulabharitadãghatthavikasaõñhàno; ànisadattaco udakapåritapañaparissàvanasaõñhàno; piññhittaco phalakonaddhacammasaõñhàno; kucchittaco vãõàdoõikonaddhacammasaõñhàno; urattaco yebhuyyena caturassasaõñhàno; ubhayabàhuttaco tåõironaddhacammasaõñhàno; piññhihatthattaco khurakosasaõñhàno, phaõakatthavikasaõñhàno và; hatthangulittaco ku¤ci kàkosakasaõñhàno; gãvattaco galaka¤cukasaõñhàno; mukhattaco chiddàvachiddakãñakulàvakasaõñhàno; #<[page 252]># %<252 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sãsattaco pattatthavikasaõñhàno ti. Tacapariggaõhakena ca yogàvacarena uttaroññhato paññhàya uparimukhaü ¤àõaü pesetvà pañhamaü tàva mukhaü pariyonandhitvà ñhitacammaü vavatthapetabbaü. Tato nalàñaññhicammaü, tato thavikàya pakkhittapattassa ca thavikàya ca antarena hattham iva sãsaññhikassa ca sãsacammassa ca antarena ¤àõaü pesetvà aññhikena saddhiü cammassa ekàbaddhabhàvaü viyojentena sãsacammaü vavatthapetabbaü. Tato khandhacammaü. tato anulomena pañilomena ca dakkhiõahatthacammaü. Atha ten' eva nayena vàmahatthacammaü, tato piññhicammaü [taü] vavatthapetvà anulomena pañilomena ca dakkhiõapàdacammaü, atha ten' eva nayena vàmapàdacammaü, tato anukkàmen' eva vatthi-udarahadayagãvacammàni vavatthapetabbàni. Atha gãvacammànantaraü heññhimahanucammaü vavatthapetvà adharoññhapariyosànaü pàpetvà niññhapetabbaü. Evaü oëàrikoëàrikaü pariggaõhantassa sukhumam pi pàkañaü hoti. Disato dvãsu disàsu jàto. Okàsato sakalasarãraü pariyonandhitvà ñhito. Paricchedato heññhà patiññhitatalena, upari àkàsena paricchinno:- ayam assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Maüsan ti nava maüsapesisatàni. Taü sabbam pi vaõõato rattaü kiüsukapupphasadisaü, saõñhànato janghapiõóikamaüsaü tàlapaõõapuñabhattasaõñhànaü; årumaüsaü nisadapotasaõñhànaü; ànisadamaüsaü uddhanakoñisaõñhànam; piññhimaüsaü tàlaguëapañalasaõñhànaü; phàsukadvayamaüsaü koññhalikàyakucchiyaü tanumattikàlepasaõñhànaü; thanamaüsaü vaññetva avakkhittamattikàpiõóasaõñhànaü; bàhudvayamaüsaü dviguõaü katvà ñhapitaniccammamahàmåsikasaõñhànaü. Evaü oëàrikoëàrikaü pariggaõhantassa sukhumam pi pàkañaü hoti. Disato dvãsu disàsu jàtaü. Okàsato [vi] sàdhikàni tãõi aññhisatàni anulimpitvà ñhitaü. #<[page 253]># %< 2. Kàyagatàsati 253>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Paricchedato heññhà aññhisanghàte patiññhitatalena, upari tacena, tiriyaü a¤¤ama¤¤ena paricchinnaü. Ayaü assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Nahàrå ti nava nahàru-satàni. Vaõõato sabbe pi nahàrå setà, saõñhànato nànà saõñhànà. Etesu hi gãvàya uparimabhàgato paññhàya pa¤ca mahànahàrå sarãraü vinaddhamànà purimapassena otiõõà, pa¤ca pacchimapassena, pa¤ca dakkhiõapassena, panca vàmapassena. Dakkhiõahatthaü vinaddhamànà pi hatthassa purimapassena pa¤ca, pacchimapassena pa¤ca, tathà vàmahatthaü vinaddhamànà. Dakkhiõapàdaü vinaddhamànà pi pàdassa purimapassena pa¤ca, pacchimapassena pa¤ca, tathà vàmapàdaü vinaddhamànà pã ti evaü sarãradhàrakà nàma saññhi mahànahàrå kàyaü vinaddhamànà otiõõà. Ye kaõóarà ti pi vuccanti, te sabbe pi kandalamakuëasaõñhànà; a¤¤e pana taü taü padesaü ajjhottharitvà ñhità, tato sukhumatarà suttarajjukasaõñhànà, a¤¤e tato sukhumatarà påtilatàsaõñhànà, a¤¤e tato sukhumatarà mahàvãõàtantisaõñhànà, a¤¤e thålasuttakasaõñhànà. Hatthapàdapiññhãsu nahàrå sakuõapàdasaõñhànà; sãse nahàrå dàrakànaü sãsajàlakasaõñhànà; piññhiyaü nahàrå àtape pasàrita-allajàlasaõñhànà. Avasesà taü taü angapaccangànugatà nahàrå sarãre pañimukkajàlaka¤cukasaõñhànà. Disato dvãsu disàsu jàtà. Okàsato sakalasarãre aññhãni àbandhitvà ñhità. Paricchedato heññhà tiõõaü aññhisatànaü upari patiññhitatalehi, upari maüsacammàni àhacca ñhitappàdesehi, tiriyaü a¤¤ama¤¤ena paricchinnà. Ayaü nesaü sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Aññhã ti ñhapetvà dvattiüsadantaññhãni, avasesàni catusaññhi hatthaññhãni, catusaññhi pàdaññhãni, catusaññhi maüsanissitàni mudu aññhãni, dve paõhikaññhãni, ekekasmiü pàde dve dve gopphakaññhãni, dve janghaññhini, ekaü jaõõukaññhi, ekaü åraññhi, d kañiaññhãni, aññhàrasa piññhikaõñakaññhãni, #<[page 254]># %<254 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ catuvãsati phàsukaññhãni, cuddasa uraññhãni, ekaü hadayaññhi, dve akkhakaññhãni, dve koññaññhãni, dve bàhaññhãni, dve dve aggabàhaññhãni, satta gãvaññhãni, dve hanukaññhãni, ekaü nàsikaññhi, dve akkhaññhãni, dve kaõõaññhãni, ekaü nalàñaññhi, ekaü muddhaññhi, nava sãsakapàlaññhinã ti evaü timattàni aññhisatàni. Tàni sabbàni pi vaõõato setàni, saõñhànato nànà saõñhànàni. Tattha hi aggapàdanguli-aññhãni katakabãjasaõñhànàni; tad-anantaràni majjhapabbaññhãni paõasaññhi-saõñhànàni; målapabbaññhãni paõavasaõñhànàni. Piññhipàdaññhãni koññitakandalakaõóara-ràsisaõñhànàni. Paõhikaññhi ekaññhitàlaphalabãjasaõñhànaü. Gopphakaññhãni bandhakãëàgoëakasaõñhànàni; janghaññhãnaü gopphakaññhãsu patiññhitaññhànaü apanãtatacasindikalãrasaõñhànaü; khuddakajanghaññhikaü dhanukadaõóasaõñhànaü, mahantaü mãlàtasappapiññhisaõñhànaü; jaõõukaññhi ekato parikkhãõapheõakasaõñhànaü. Tattha janghaññhikassa patiññhitaññhànaü ati[ti]khiõaggagosingasaõñhànaü. Uraññhiduttacchitavàsi-pharasudaõóasaõñhànaü. Tassa kañiññhimhi patiññhitaññhànaü kãëàgoëakasaõñhànaü. Tena kañaññhino patiññhitaññhànaü aggacchinnamahàpunnàgaphalasaõñhànaü. Kañi-aññhãni dve pi ekàbandhàni hutvà kumbhakàrika-uddhana-saõñhànàni; pàñiyekkaü kammàrakåñayottakasaõñhànàni. Koñiyaü ñhitaü ànisadaññhi adhomukhaü katvà gahitasappaphaõasaõñhànaü, sattasu ñhànesu chiddàvachiddaü. Piññhikaõñakaññhãni abbhantarato uparåpariñhapitasãsapaññaveñhakasaõñhànàni. Bàhirato vaññanàvaëisaõñhànàni. Tesaü antarantarà kakacadantasadisà dve tayo kaõñakà honti. Catuvãsatiyà phàsukaññhãsu aparipuõõàni aparipunõa-asisaõñhànàni, paripuõõàni paripuõõa-asisaõñhànàni; #<[page 255]># %< 2. Kàyagatàsati 255>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sabbàni pi odàtakukkuñassa pasàritapakkhasaõñhànàni. Cuddasa uraññhãni jiõõasandamànikapa¤jarasaõñhànàni. Hadayaññhi dabbiphaõasaõñhànaü. Akkhakaññhãni khuddakalohavàsidaõóasaõñhànàni. Koññhaññhãni ekato parikkhãõasãhaëakuddàlasaõñhànàni. Bàhaññhãni àdàsadaõóakasaõñhànàni. Aggabàhaññhãniyamakatàlakandasaõñhànàni. Maõibandhaññhãni ekato alliyàpetvà ñhapitasãsakapaññaveñhakasaõñhànàni. Piññhihatthaññhãni koññitakandalakaõóararàsisaõñhànàni. Hatthangulãsu målapabbaññhãni paõavasaõñhànàni; majjhapabbaññhãni aparipuõnapaõasaññhisaõñhànàni; aggapabbaññhãni katakabãjasaõñhànàni. Satta gãvaññhãni daõóena vijjhitvà pañipàñiyà ñhapitavaüsakaliracakkala [ka-] saõñhànàni. Heññhimahanukaññhi kammàrànaü ayokåñayottakasaõñhànaü; uparimaü avalekhanasatthakasaõñhànaü. Akkhikåpa-nàsakåpaññhãni apanãtami¤ja-taruõatàlaññhisaõñhànàni. Nalàñaññhi adhomukhaññhipitasankhathàlakakapàlasaõñhànaü. Kaõõacåëikaññhãni nahàpitakhurakosasaõñhànàni. Nalàñakaõõacåëikànaü upari paññabandhanokàse aññhi sankuñitaghatapuõõapañalakhaõóasaõñhànaü. Muddhaññhi mukhacchinnavankanàëikerasaõñhànaü. Sãsaññhãni sibbetvà ñhapitajajjaralàbukañàhasaõñhànàni. Disato dvãsu disàsu jàtàni. Okàsato avisesena sakalasarãre ñhitàni. Visesena pan' ettha sãsaññhãni gãvaññhãsu patiññhitàni. Gãvaññhãni piññhikaõñakaññhãsu; piññhikaõñakaññhãni kañiaññhãsu; kañi-aññhãni åraññhãsu; åraññhãni jaõõukaññhãsu; jaõõukaññhãni janghaññhãsu; janghaññhãni gopphakaññhãsu; gopphakaññhãni piññhipàdaññhãsu patiññhitàni. Paricchedato anto aññhimi¤jena, uparito maüsena, agge måle ca a¤¤ama¤¤ena paricchinnàni. Ayaü nesaü sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Aññhimi¤jan ti tesaü tesaü aññhãnaü abbhantaragataü mi¤jaü, taü vaõõato tesaü, saõñhànato mahantamahantànaü aññhãnaü abbhantaragataü veëunàëiyaü pakkhittasedita-mahàvettaggasaõñhànaü, #<[page 256]># %<256 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ khuddànukhuddakànaü abbhantaragataü veëuyaññhipabbesu pakkhittasedita-tanuvettaggasaõñhànaü. Disato dvãsu disàsu jàtaü. Okàsato aññhãnaü abbhantare patiññhitaü. Paricchedato aññhãnaü abbhantaratalehi paricchmnaü. Ayam assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Vakkan ti ekabandhanà dve maüsapiõóikà. Taü vaõõato mandarattaü pàëibhaddakaññhivaõõaü, saõñhànato dàrakànaü yamakakãëàgoëakasaõñhànaü; ekavaõñapañibaddhaambaphaladvayasaõñhànaü và. Disato uparimàya disàya jàtaü. Okàsato gaëavàñakà nikkhantena ekamålena thokaü, gantvà dvidhàbhinnena thålanahàrunà vinibandhaü hutvà hadayamaüsaü parikkhipitvà ñhitaü. Paricchedato vakkaü, vakkabhàgena paricchinnaü. Ayam assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Hadayan ti hadayamaüsaü. Taü vaõõato rattaü padumapattapiññhivaõõaü; saõñhànato bàhirapattàni apanetvà adhomukhaü ñhapitaü padumamakulasaõñhànaü, bahimaññaü, anto kosàtakãphalassa abbhantarasadisaü, pa¤¤avantànaü thokaü vikasitaü, mandapa¤¤ànaü makuëitam eva, anto c' assa punnàgaññhi patiññhànamatto àvàñako hoti, yattha addhapasatamattaü lohitaü saõñhàti, yaü nissàya manodhàtu ca manovi¤¤àõadhàtu ca vattanti. Taü pan' etaü ràgacaritassa rattaü hoti, dosacaritassa kàëakaü, mohacaritassa maüsadhovana-udakasadisaü, vitakkacaritassa kulatthayåsavaõõaü, saddhàcaritassa kaõikàrapupphavaõõaü, pa¤¤àcaritassa acchaü vippasannaü anàvilaü paõóaraü parisuddhaü niddhotajàtimaõi viya jutimantaü khàyati. Disato uparimàya disàya jàtaü. Okàsato sarãrabbhantare dvinnaü thanànaü majjhe patiññhitaü. Paricchedato hadayaü hadayabhàgena paricchinnaü. Ayam assa sabhàgaparicchedo, #<[page 257]># %< 2. Kàyagatàsati 257>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Yakanan ti yamakamaüsapañalaü. Taü vaõõato rattaü paõóukadhàtukaü nàtirattaü kumudassa pattapiññhivaõõaü. Saõñhànato måle ekaü, agge yamakaü koviëàrapattasaõñhànaü; ta¤ ca dandhànaü ekam eva hoti mahantaü, pa¤¤avantànaü dve và tãõi và khuddakàni. Disato uparimàya disàya jàtaü. Okàsato dvinnaü thananaü abbhaõtare dakkhiõapassaü nissàya ñhitaü. Paricchedato yakanaü yakanabhàgena paricchinnaü. Ayam assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Kilomakan ti pañicchannà pañicchannabhedato duvidhaü pariyonahanamaüsaü. Taü duvidham pi vaõõato setaü dukålapilotikavaõõaü. Saõñhànato attano okàsasaõñhànaü. Disato pañicchannakilomakaü uparimàya disàya, itaraü dvãsu disàsu jàtaü. Okàsato pañicchannakilomakaü hadaya¤ ca vakka¤ ca pañicchàdetvà, apañicchanna-kilomakaü sakalasarãre cammassa heññhato maüsaü pariyonandhitvà ñhitaü; paricchedato heññhà maüsena, upari cammena, tiriyaü kilomakabhàgena paricchinnaü. Ayam assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Pihakan ti udarajivhàmaüsaü. Taü vaõõato nãlam nigguõóipupphavaõõaü. Saõñhànato sattangulappamàõaü abandhanaü kàëavacchakajivhàsaõñhànaü. Disato uparimàya disàya jàtaü. Okàsato hadayassa vàmapasse udarapañalassa matthakapassaü nissàya ñhitaü, yasmiü paharaõappahàrena bahinikkhante sattànaü jãvitakkhayo hoti. Paricchedato pihakabhàvena paricchinnaü. Ayam assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Papphàsan ti dvattiüsa maüsakhaõóappabhedaü papphàsamaüsaü. Taü vaõõato rattaü nàtipakka-udumbaraphalavaõõaü. Saõñhànato visamacchinnabahalapåvakhaõóasaõñhànaü. Abbhantare asitapãtànaü abhàve uggatena kammajatejusmanà abbhàhatattà sankhàyitapalàlapiõóam iva õirasaü nirojaü. Disato uparimàya disàya jàtaü. Okàsato sarãrabbhantare dvinnaü thanànam antare hadaya¤ ca yakana¤ ca upari chàdetvà olambantaü ñhitaü. #<[page 258]># %<258 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Paricchedato papphàsabhàgena paricchinnaü. Ayam assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Antan ti purisassa dvattiüsa hatthaü, itthiyà aññhavãsati hatthaü ekavãsatiyà ñhànesu obhaggà antavaññi. Tad etaü vaõõato setaü sakkharasudhàvaõõaü. Saõñhànato lohitadoõiyaü àbhujitvà ñhapitasãsacchinnasappasaõñhànaü. Disato dvãsu disàsu jàtaü. Okàsato upari galavàñake heññhà ca karãsamagge vinibandhattà galavañakakarãsamaggapariyante sarãrabbhantare ñhitaü. Paricchedato antabhogena paricchinnaü. Ayam assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Antaguõan ti antabhogaññhànesu bandhanaü. Taü vaõõato setaü dakasãtalikamåla[ka]vaõõaü. Santhànato dakasãtalikamålasaõñhànam eva. Disato dvãsu disàsu jàtaü. Okàsato kuddàlapharasu- kammàdãni karontànaü yantàkaóóhanakàle yantasuttakam iva yantaphalakàni antabhoge ekato agaëante àbandhitvà pàdapu¤chanarajjumaõóalakassa antarà saüsibbitvà ñhitarajjukà viya ekavãsatiyà antabhogànaü antarà ñhitaü. Paricchedato antaguõabhàgena paricchinnaü. Ayam assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Udariyan ti udare bhavaü asitapãtakhàyitasàyitaü. Taü vaõõato ajjhohañàhàravaõõaü. Saõñhànato parissàvane sithilabandhataõóulasaõñhànaü. Disato uparimàya disàya jàtaü. Okàsato udare ñhitaü. Udaraü nàma ubhato nippãëiyamànassa allasàñakassa majjhe sa¤jàtaphoñakasadisaü antapañalaü, bahi maññaü, anto maüsakasambupaëiveñhanakiliññhapàvàrakapuppha[ka]sadisaü, kuthitapaõasatacassa abbhantarasadisan ti pi vattuü vaññati. Yattha takkoñakà gaõóuppàdakà tàlahãrakà såcimukhakà pañatantukà suttakà icc' evam àdi dvattiüsakulappabhedà kimayo àkulavyàkulà saõóasaõóacàrino hutvà nivasanti, ye pànabhojanàdimhi avijjamàne ullanghitvà viravantà hadayamaüsaü abhihananti, #<[page 259]># %< 2. Kàyagatàsati 259>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ pànabhojanàdi ajjhoharaõavelàya¤ ca[te] uddhaümukhà hutvà pañhamajjhohañe dve tayo àlope turitaturità vilumpanti. Yaü tesaü kimãnaü såtigharaü vaccakuñã gilànasàlà susàna¤ ca hoti, yattha seyyathàpi nàma caõóàlagàmadvàre candanikàya nidàghasamaye thullaphusitake deve vassante udakena vuyhamànaü mutta-karãsa-camma-aññhi-nahàru-khaõóa-kheëa-singhàõika-lohitappabhuti-nànàkuõapajàtaü nipatitvà kaddamodakàluëitaü dvãha-tãhaccayena sa¤jàtakimikulaü suriyàtapasantàpavegakuthitaü uparåpari pheõabubbuëake mu¤cantaü abhinãlavaõõaü paramaduggandhajegucchaü neva upagantuü na daññhuü araharåpataü àpajjitvà tiññhati, pageva ghàyituü và sàyituü và,-evam eva nànappakàrapànabhojanàdi dantamusalasa¤cuõõitaü jivhà-hatthaparivattitaü kheëalàlàpaëibuddhaü tan-khaõaü yeva vigatavaõõagandharasàdi sampadaü tantavàyakhalisuvànavamathusadisaü nipatitvà pittasemhavàtapaëiveñhitaü hutvà udaraggisantàpavegakuthitaü kimikulàkulaü uparåparipheõabubbuëakàni mu¤cantaü paramakasambuduggandha-jegucchabhàvaü àpajjitvà tiññhati; yaü sutvà pi pànabhojanàdisu amanu¤¤atà saõñhàti, pageva pa¤¤àcakkhunà avaloketvà. Yattha ca patitaü pànabhojanàdi pa¤cadhà vivekaü gacchati, ekaü bhàgaü pàõakà khàdanti, ekaü bhàgaü udaraggi jhàpeti, eko bhàgo muttaü hoti, eko bhàgo karãsaü, eko bhàgo rasabhàvaü àpajjitvà soõitaüsàdãni upabråhayati. Paricchedato udarapañalena ceva udariyabhàgena ca paricchinnaü. Ayam assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Karãsan ti vaccaü. Taü vaõõato yebhuyyena ajjhohañàhàravaõõam eva hoti. Saõñhànato okàsasaõñhànaü. Disato heññhimàya disàya jàtaü. Okàsato pakkàsaye ñhitaü. Pakkàsayo nàma heññhà nàbhipiññhikaõñakamålànaü antare antàvasàne ubbedhena aññhangulamatto veëunàëikasadiso. #<[page 260]># %<260 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yattha seyyathà pi nàma upari bhåmibhàge patitaü vassodakaü ogaëitvà, heññhà bhåmibhàgaü påretvà tiññhati, evam eva yaü ki¤ci àmàsaye patitaü pànabhojanàdikaü udaragginà pheõuddehakaü pakkaü pakkaü nisadàya pisitam iva saõhabhàgaü àpajjitvà antabilena ogaëitvà [ogaëitvà] omadditvà veëupabbe pakkhipamànapaõóumattikà viya sannicitaü hutvà tiññhati. Paricchedato pakkàsayapañalena ceva karãsabhàgena ca paricchinnaü. Ayam assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Matthalungan ti sãsakañàhabbhantare ñhitami¤jaràsi. Taü vaõõato setaü ahicchattakapiõóavaõõaü, dadhibhàvaü asampattaü duññhakhãravaõõan ti pi vattuü vaññati. Saõñhànato okàsasaõñhànaü. Disato uparimàya disàya jàtaü. Okàsato sãsakañàhabbhantare cattàro sibbanimagge nissàya samodhànetvà ñhapità cattàro piññhapiõóà viya samohitaü tiññhati. Paricchedato sãsakañàhassa abbhantaratalehi ceva matthalungabhàgena ca paricchinnaü. Ayam assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Pittan ti dve pittàni baddhapitta¤ ca abaddhapitta¤ ca. Tattha baddhapittaü vaõõato bahalamadhukatelavaõõaü. Abaddhapittaü milàta-àkulãpupphavaõõaü. Saõñhànato ubhayam pi okàsasaõñhànaü. Disato baddhapittaü uparimàya disàya jàtaü; itaraü dvãsu disàsu jàtaü. Okàsato abaddhapittaü ñhapetvà kesa-loma-danta-nakhànaü maüsavinimuttaññhàna¤ ceva thaddhasukkhacamma¤ ca, udakam iva telabindu, avasesasarãraü vyàpetvà ñhitaü, yamhi kupite akkhãni pãtakàni honti bhamanti, gattaü kampati kaõóàyati; baddhapittaü hadayapapphàsànaü antare yakanamaüsaü nissàya patiññhite mahàkosàtakãkosakasadise pittakosake ñhitaü, yamhi kupite sattà ummattakà honti, vipallattacittà hirottappaü chaóóetvà akàtabbaü karonti, abhàsitabbaü bhàsanti, acintitabbaü cintenti. Paricchedato pittabhàgena paricchinnaü. Ayam assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. #<[page 261]># %< 2. Kàyagatàsati 261>% Semhan ti sarãrabbhantare ekapattapårappamàõaü semhaü. Taü vaõõato setaü nàgabalà-paõõarasavaõõaü. Saõñhànato okàsasaõñhànaü. Disato uparimàya disàya jàtaü. Okàsato udarapañale ñhitaü, yaü pànabhojanàdi ajjhoharaõakàle, seyyathà pi nàma udake sevàlapaõakaü kaññhe và kathale và patante chijjitvà dvidhà hutvà puna ajjhottharitvà tiññhati, evam eva pànabhojanàdimhi nipatante chijjitvà dvidhà hutvà puna ajjhottharitvà tiññhati; yamhi ca mandãbhåte pakkagaõóo viya påtikukkuñaõóam iva ca udaraü paramajegucchaü kuõapagandhaü hoti, tato uggatena ca gandhena uddeko pi mukham pi duggandhaü påtikuõapasadisaü hoti. So ca puriso apehi duggandhaü vàyasã ti vattabbataü àpajjati; ya¤ ca vaóóhitvà bahalattam àpannaü pidhànaphalakam iva vaccakuñiyaü udarapañalassa abbhantare yeva kuõapagandhaü sannirumbhitvà tiññhati. Paricchedato semhabhàgena paricchinnaü. Ayaü assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Pubbo ti påtilohitavasena pavattapubbaü. Taü vaõõato paõóupalàsavaõõo, matasarãre pana påtibahalàcàmavanõo hoti. Saõñhànato okàsasaõñhàno. Disato dvãsu disàsu hoti. Okàsato pana pubbassa okàso nàma nibaddho natthi, yattha so sannicito tiññheyya. Yatra yatra khàõukaõñakapaharaõaggijàlàdãhi abhihate sarãrappadese lohitaü saõñhahitvà paccati, gaõóapãëakàdayo và uppajjanti, tatra tatra tiññhati. Paricchedato pubbabhàgena paricchinno. Ayam assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Lohitan ti dve lohitàni sannicitalohita¤ ca saüsaraõalohita¤ ca. Tattha sannicitalohitaü [vaõõato] nipakkabahalalàkhàrasavaõõaü, saüsaraõalohitaü acchalàkhàrasavaõõaü. Saõñhànato ubhayam pi okàsasaõñhànaü. Disato sannicitalohitaü uparimàya disàya jàtaü, itaraü dvãsu disàsu jàtaü. Okàsato saüsaraõalohitaü ñhapetvà kesalomadantanakhànaü maüsavinimuttaññhàna¤ ceva thaddhasukkhacamma¤ ca dhammanijàlànusàrena sabbaü upàdinnasarãraü pharitvà ñhitaü. Sannicitalohitaü yakanaññhànassa heññhàbhàgaü påretvà ekapattapåramattaü hadayavakkapapphàsànaü upari thokaü thokaü paggharantaü vakka-hadaya-yakanapapphàse temayamànaü ñhitaü. #<[page 262]># %<262 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tasmiü hi vakka-hadayàdãni atemente sattà pipàsita honti. Paricchedato lohitabhàgena paricchinnaü. Ayam assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Sedo ti lomakåpàdãhi paggharaõaka-àpodhàtu. So vaõõato vippasannatilatelavaõõo. Saõñhànato okàsasaõñhàno. Disato dvãsu disàsu jàto. Okàsato sedassa okàso nàma nibaddho natthi, yattha so lohitaü viya sadà tiññheyya. Yadà pana aggisantàpa-suriyasantàpa-utuvikàràdãhi sarãraü santappati, tadà udakato abbåëhamatta-visamacchinnabhisamuëàlakumudanàlakalàpo viya sabbakesalomakåpavivarehi paggharati. Tasmà tassa saõñhànam pi kesalomakåpavivarànaü vasen' eva veditabbaü. Sedapariggaõhakena ca yoginà kesalomakåpavivare påretvà ñhitavasen' eva sedo manasikàtabbo. Paricchedato sedabhàgena paricchinno. Ayam assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Medo ti thãnasineho. So vaõõato phàlitahaliddivaõõo. Saõñhànato thålasarãrassa tàva cammamaüsantare ñhapitahaliddivaõõadukålapilotikasaõñhàno ti. Kisasarãrassa janghamaüsaü årumaüsaü piññhikaõñakanissitaü piññhimaüsaü udaravaññimaüsan ti etàni nissàya diguõa-tiguõaü katvà ñhapitahaliddivaõõadukålapilotikasaõñhàno. Disato dvãsu disàsu jàto. Okàsato thålassa sakalasarãraü pharitvà, kisassa janghamaüsàdãni nissàya ñhito. Yaü sinehasankhaü gatam pi paramajegucchattà neva muddhani telatthàya, na nàsatelàdãnaü atthàya gaõhanti. Paricchedato heññhà maüsena, upari cammena, tiriyaü medabhàgena paricchinno. Ayam assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Asså ti akkhãhi paggharaõaka-àpodhàtu. Taü vaõõato vippasannatilatelavaõõaü. Saõñhànato okàsasaõñhànaü. #<[page 263]># %< 2. Kàyagatàsati 263>% Disato uparimàya disàya jàtaü. Okàsato akkhikåpakesu ñhitaü. Na c' etaü, pittakosake pittam iva, akkhikåpakesu sadà sannicitaü tiññhati. Yadà pana sattà somanassajàtà, mahàhasitaü hasanti, domanassajàtà rodanti paridevanti, tathàråpaü và visamàhàraü àharanti, yadà ca nesaü akkhãni dhåmarajapaüsukàdãhi abhiha¤¤anti, tadà etehi somanassadomanassavisabhàgàhàra-utåhi samaññhahitvà akkhikåpake påretvà tiññhati và paggharati và. Assupariggaõhakena ca yoginà akkhikåpake påretvà ñhitavasen' eva pariggaõhitabbaü. Paricchedato assubhàgena paricchinnaü. Ayam assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Vasà ti vilãnasineho. Sà vaõõato nàëikeratelavaõõà. âcàme àsittatelavaõõà ti pi vattuü vaññati. Saõñhànato nahànakàle pasanna-udakassa upariparibbhamantasinehabindu vissañasaõñhànà. Disato dvãsu disàsu jàtà. Okàsato yebhuyyena hatthatala-hatthapiññhi-pàdatala-pàdapiññhi-nàsapuña-nalàta-aüsakåñesu ñhità. Na c' esà etesu okàsesu sadà vilãnà va hutvà tiññhati; yadà pana aggisantàpa-suriyasantàpa-utuvisabhàga-dhàtuvisabhàgehi te padesà usmajàtà honti, tadà tattha nahànakàle pasanna-udakåparisinehabindu vissaño viya, ito c' ito ca sa¤carati. Paricchedato vasàbhàgena paricchinnà. Ayam assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso yeva. Keëo ti antomukhe pheõamissà àpodhàtu. So vaõõato seto pheõavaõõo. Saõñhànato okàsasaõñhàno, pheõasaõñhàno ti pi vattuü vaññati. Disato uparimàya disàya jàto. Okàsato ubhohi kapolapassehi oruyha jivhàya ñhito. Na c' esa ettha sadà sannicito hutvà tiññhati; yadà pana sattà tathàråpaü àhàraü passanti và saranti và, uõhatittakañukaloõambilànaü và ki¤ci mukhe ñhapenti, yadà và nesaü hadayaü àgilàyati, kismi¤cid-eva và jigucchà uppajjati, tadà kheëo uppajjitvà ubhohi kapolapassehi oruyha jivhàya saõñhàti Aggajivhàya c' esa tanuko hoti, målajivhàya bahalo. Mukhe pakkhitta¤ ca puthukaü và taõóulaü và a¤¤aü và ki¤ci khàdanãyaü nadãpuliõe khatakåpakasalilaü viya parikkhayaü agacchanto va temetuü samattho hoti. #<[page 264]># %<264 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Paricchedato kheëabhàgena paricchinno. Ayam assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso va. Singhàõikà ti matthalungato paggharaõaka-asuci. Sà vaõõato taruõatàlaññhimi¤javaõõà. Saõñhànato okàsasaõñhànà. Disato uparimàya disàya jàtà. Okàsato nàsapuñe påretvà ñhità. Na c' esà ettha sadà sannicità hutvà tiññhati. Atha kho yathà nàma puriso paduminipatte dadhiü bandhitvà heññhà kaõñakena vijjheyya athànena chiddena adhimuttaü gaëitvà bahi pateyya, evam eva yadà sattà rodanti, visabhàgàhàra-utuvasena và sa¤jàtadhàtukkhobhà honti, tadà anto sãsato påtisemhabhàvaü àpannaü matthalungaü gaëitvà tàlumatthakavivarena otaritvà nàsapuñe påretvà tiññhati và paggharati và. Singhàõikà pariggaõhakena ca yoginà nàsapuñe påretvà ñhitavasen' eva pariggaõhitabbà. Paricchedato singhàõikabhàgena paricchinnà. Ayam assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso va. Lasikà ti sarãrasandhãnaü abbhantare picchilakuõapaü. Sà vaõõato kaõikàraniyyàsavaõõà. Saõñhànato okàsasaõñhànà. Disato dvãsu disàsu jàtà. Okàsato aññhisandhãnaü abbha¤janakiccaü sàdhayamànà asãtisatasandhãnaü abbhantare ñhità. Yassa c' esà mandà hoti, tassa uññhahantassa nisãdantassa abhikkamantassa pañikkamantassa sami¤jantassa pasàrentassa aññhikàni kañakañàyanti, accharàsaddaü karonto viya sa¤carati, ekayojana-dviyojanamattaü addhànaü gatassa vàyodhàtu kuppati, gattàni dukkhanti. Yassa pana bahukà honti, tassa uññhàna-nisajjàdãsu na aññhãni kañakañàyanti, dãgham pi addhànaü gatassa na vàyodhàtu kuppati, na gattàni dukkhanti. Paricchedato lasikàbhàgena paricchinnà. Ayam assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso va. Muttan ti vaõõato màsakhàrodakavaõõaü. Saõñhànato adhomukhaññhapita-udakakumbha-abbhantaragata-udakasaõñhànaü. Disato heññhimàya disàya jàtaü. Okàsato vatthissa abbhantare ñhitaü. Vatthi nàma vatthipuño vuccati. Yattha seyyathàpi candanikàyaü pakkhitte amukhe ravaõaghañe candanikàraso pavisati, #<[page 265]># %< 2. Kàyagatàsati 265>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ na c' assa pavisanamaggo pa¤¤àyati, evam eva sarãrato muttaü pavisati, na c' assa pavisanamaggo pa¤¤àyati, nikkhamanamaggo pana pàkaño hoti. Yamhi ca muttassa bharite passàvaü karomà ti sattànaü àyåhanaü hoti. Paricchedato vatthi abbhantarena ceva muttabhàgena ca paricchinnaü. Ayam assa sabhàgaparicchedo, visabhàgaparicchedo pana kesasadiso va. Evaü hi kesàdike koññhàse vaõõasaõñhànadisokàsaparicchedavasena vavatthapetvà anupubbato nàtisãghato ti àdinà nayena vaõõasaõñhànagandhàsayokàsavasena pa¤cadhà pañikålà! pañikålà! ti manasikaroto, paõõattisamatikkamàvasàne, seyyathàpi cakkhumato purisassa dvattiüsa vaõõànaü kusumànaü ekasuttaka-ganthitaü màlaü olokentassa sabbapupphàni apubbàpariyam iva pàkañàni honti, evam eva: atthi imasmiü kàye kesà ti imaü kàyaü olokentassa sabbe te dhammà apubbàpariyà va pàkañà honti. Tena vuttaü manasikàrakosallakathàyaü àdikammikassa hi kesà ti manasikaroto manasikàro gantvà muttan ti imaü pariyosànakoññhàsam eva àhacca tiññhatã ti. Sace pana bahiddhà pi manasikàraü upasaüharati, ath' assa evaü sabbakoññhàsesu pàkañãbhåtesu àhiõóantà manussatiracchànàdayo sattàkàraü vijahitvà koññhàsaràsivasen' eva upaññhahanti; tehi ca ajjhohariyamànaü pànabhojanàdi koññhàsaràsimhi pakkhipamànam iva upaññhàti. Ath' assa anupubbama¤canàdivasena pañikålà! pañikålà! ti punappunaü manasikaroto anukkamena appanà uppajjati. Tattha kesàdãnaü vaõõasaõñhànadisokàsaparicchedavasena upaññhànaü uggahanimittaü, sabbàkàrato pañikålavasena upaññhànaü pañibhàganimittaü. Taü àsevato bhàvayato vuttanayena asubhakammaññhànesu viya pañhamajjhànavasen' eva appanà uppajjati. Sà yassa eko va koññhàso pàkaño hoti, ekasmiü và koññhàse appanaü patvà puna a¤¤asmiü yogaü na karoti, tassa ekà va uppajjati. Yassa pana aneke koññhàsà pàkañà honti, ekasmiü và jhànaü patvà puna a¤¤asmim pi yogaü karoti, tassa, Mallakattherassa viya, koññhàsagaõanàya pañhamajjhànàni nibbattanti. #<[page 266]># %<266 VIII. Anussati-kammatthàna-niddeso>% So kir' àyasmà Dãghabhàõaka-Abhayattheraü hatthe gahetvà:- àvuso Abhaya! imaü tàva pa¤haü uggaõhàhã ti vatvà àha. Mallakatthero dvattiüsa koññhàsesu dvattiüsàya pañhamajjhànalàbhã, sace rattim ekaü divà ekaü samàpajjati, atirekaddhamàsena puna sampajjati. Sace pana devasikaü ekaü samàpajjati, atirekamàsena puna sampajjatãti. Evaü pañhamajjhànavasena ijjhamànam pi c' etaü kammaññhànaü vaõõasaõñhànàdisu satibalena ijjhanato kàyagatàsatã ti vuccati. Ima¤ ca kàyagatà satiü anuyutto bhikkhu aratiratisaho hoti, na ca naü arati[-rati sahati]. Uppannaü aratiü abhibhuyya abhibhuyya viharati; bhayabheravasaho hoti, na ca naü bhayabheravaü sahati, uppannabhayabheravaü abhibhuyya abhibhuyya viharati; khamo hoti sãtassa uõhassa ...pe... pàõaharànaü adhivàsakajàtiko hoti, kesàdãnaü vaõõabhedaü nissàya catunnaü jhànànaü làbhã hoti, cha abhi¤¤à pañivijjhati. Tasmà have appamatto anuyu¤jetha paõóito, evaü anekànisaüsaü imaü kàyagatàsatin ti. Idaü kàyagatà satiyaü vitthàrakathàmukhaü. 3. ânàpànasati Idàni yan taü Bhagavatà: ayam pi kho, bhikkhave, ànapànasati-samàdhi bhàvito bahulãkato santo ceva paõãto ca asecanako ca sukho ca vihàro uppannuppanne ca pàpake akusale dhamme ñhànaso antaradhàpeti våpasametã ti evaü pasaüsitvà;-kathaü bhàvito ca, bhikkhave, ànàpànasati-samàdhi? Kathaü bahulãkato santo ceva paõãto ca asecanako ca sukho ca vihàro uppannuppanne ca pàpake akusale dhamme ñhànaso antaradhàpeti våpasameti? Idha, bhikkhave, bhikkhu ara¤¤agato và rukkhamålagato và su¤¤àgàragato và nisãdati pallankaü àbhujitvà ujuü kàyaü paõidhàya parimukhaü satiü upaññhapetvà so sato và assasati, #<[page 267]># %< 3. Anàpànasati 267>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sato va passasati, dãghaü và assasanto: dãghaü assasàmã ti pajànàti; dãghaü và passasanto ...pe... rassaü và assasanto ...pe... rassaü và passasanto: rassaü passasàmã ti pajànàti. Sabbakàyapañisaüvedã assasissàmã ti sikkhati, sabbakàyapañisaüvedã passàsissàmã ti sikkhati. Passambhayaü kàyasankhàraü assasissàmã ti sikkhati, passambhayaü kàyasankhàraü passasissàmã ti sikkhati. Pãtipañisaüvedã . . . Sukhapañisaüvedã . . . Cittasankhàrapañisaüvedã . . . Passambhayaü cittasankhàraü cittapañisaüvedã . . . Abhippamodayaü cittaü . . . Samàdahaü cittaü . . . Vimocayaü cittaü . . . Aniccànupassã . . . Viràgànupassã . . . Nirodhànupassã . . . Pañinissaggànupassã assasissàmã ti sikkhati, patinissaggànupassã passasissàmã ti sikkhatã ti evaü soëasavatthukaü ànàpànasatikammaññhànaü niddiññhaü Tassa bhàvanànayo anuppatto. So pana yasmà pàëivaõõanànusaren' eva vuccamàno sabbàkàraparipåro hoti, tasmà ayam ettha pàëivaõõanà pubbangamo niddeso. Kathaü bhàvito ca, bhikkhave, ànàpànasati-samàdhã ti ettha tàva: kathan ti ànàpànasatisamàdhibhàvanànaü nànappakàrato vitthàretukamyatà pucchà. Bhàvito ca, bhikkhave, ànàpànasati-samàdhã ti nànappakàrato vitthàretukamyatàya puññhadhammanidassanaü. Kathaü bahulãkato . . . pe... våpasametã ti etthà pi es' eva nayo. Tattha bhàvito ti uppàdito, vaóóhito và. ânàpànasati-samàdhã ti ànàpànapariggàhikàyasatiyà saddhiü sampayutto samàdhi, ànàpànassatiyaü và samàdhi ànàpànasati-samàdhi. Bahulãkato ti punappunaü kato. Santo ceva paõãto cà ti santo ceva paõãto ceva, ubhayattha eva saddena niyamo veditabbo. Kiü vuttaü hoti? Ayaü hi, yathà asubhakammaññhànaü kevalaü pañivedhavasena santa¤ ca paõãta¤ ca, oëàrikàrammaõattà pana pañikålàrammaõattà ca àrammaõavasena neva santaü, na paõãtaü, na evaü kenaci pariyàyena asanto và apaõãto và, atha kho àrammaõasantatàya pi santo våpasanto nibbuto, pañivedhasankhàta-angasantatàya pi, àrammaõapaõãtatàya pi paõãto atittikaro angapaõãtatàya pã ti tena vuttaü santo ceva paõãto cà ti. #<[page 268]># %<268 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Asecanako ca sukho ca vihàro ti ettha pana nàssa secanan ti asecanako; anàsittako abbokiõõo pañiyekko àveõiko. Natthi ettha parikammena và upacàrena và santatà; àdi samannàhàrato pabhuti attano sabhàven' eva santo ca paõãto cà ti attho. Keci pana asecanako ti anàsittako ojavanto sabhàven' eva madhuro ti vadanti. Evam ayam secanako ca appitappitakkhaõe kàyikacetasikasukhapañilàbhàya saüvattanato sukho ca vihàro ti veditabbo. Uppannuppanne ti avikkhambhite avikkhambhite. Pàpake ti làmake. Akusale dhamme ti akosallasambhåte dhamme. òhànaso antaradhàpetã ti khaõen' eva antaradhàpeti vikkhambheti. Våpasametã ti suññhu upasameti, nibbedhabhàgiyattà và anupubbena ariyamaggavuddhippatto samacchindati, pañippassambhetã ti vuttaü hoti. Ayaü pan' ettha sankhepattho:- Bhikkhave, kena pakàrena, ken' àkàrena, kena vidhinà bhàvito ànàpànasati-samàdhi? Kena pakàrena bahulãkato santo ceva ...pe... våpasametã ti. Idàni tam atthaü vitthàrento: idha bhikkhave ti àdim àha. Tattha idha, bhikkhave, bhikkhå ti bhikkhave imasmiü sàsane bhikkhu. Ayaü hi ettha idha-saddo sabbappakàraànàpànasati-samàdhi nibbattakassa puggalassa sannissayabhåtasàsanaparidãpano, a¤¤asàsanassa tathàbhàvapañisedhano ca. Vuttaü h' etaü: idh' eva, bhikkhave, samaõo ... pe... su¤¤aparappavàdà samaõehi a¤¤e ti. Tena vuttaü: imasmiü sàsane bhikkhå ti. Ara¤¤agato và ...pe... su¤¤agàragato và ti idam assa ànàpànasati-samàdhi-bhàvanànuråpasenàsanapariggahaparidãpanaü. Imassa hi bhikkhuno dãgharattaü råpàdisu àrammaõesu anuvisañaü cittaü ànàpànasati-samàdhi-àrammaõaü abhiråhituü na icchati, kåñapoõayuttaratho viya uppatham eva dhàvati. Tasmà, seyyathàpi nàma gopo kåñadhenuyà khãraü pivitvà vaóóhitaü kåñavacchaü dametukàmo dhenuto apanetvà ekamante mahantaü thambhaü nikhaõitvà tattha yottena bandheyya; #<[page 269]># %< 3. Anàpànasati 269>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ath' assa so vaccho, ito c' ito ca vipphanditvà palàyituü asakkonto, tam eva thambhaü upanisãdeyya và upanipajjeyya và, evam eva iminà pi bhikkhunà dãgharattaü råpàrammaõàdirasapànavaóóhitaü duññhacittaü dametukàmena råpàdi-àrammaõato apanetvà ara¤¤aü và ...pe... su¤¤àgàraü và pavesetvà tattha assàsapassàsathambhe satiyottena bandhitabbaü. Evam assa taü cittaü ito c' ito ca vipphanditvà pi pubbe àciõõàrammaõaü alabhamànaü satiyottaü chinditvà palàyituü asakkontaü, tam ev' àrammaõaü upacàrappaõàvasena upanisãdati ceva upanipajjati ca. Ten' àhu Poràõà:- Yathà thambhe nibbandheyya, vacchaü damaü naro idha Bandheyy' evaü sakaü cittaü satiyàrammaõe daëhan ti. Evam assa taü senàsanaü bhàvanànuråpaü hoti. Tena vuttaü: idam assa ànàpànasati-samàdhi-bhàvanànuråpasenàsanapariggahaparidãpanan ti. Athavà yasmà idaü kammaññhànappabhede pubbabhåtaü sabba¤¤ubuddha- paccekabuddha-buddhasàvakànaü visesàdhigamadiññhadhammasukhavihàrapadaññhànaü ànàpànasati-kammaññhànaü itthi-purisa-hatthi-assàdisaddasamàkulaü gàmantaü apariccajitvà na sukaraü bhàvetuü, saddakaõñakattà jhànassa,--agàmake pana ara¤¤e sukaraü yogàvacare idaü kammaññhànaü pariggahetvà ànàpànacatukkajjhànaü nibbattetvà tad-eva pàdakaü katvà sankhàre sammasitvà aggaphalaü arahattaü sampàpuõituü, tasmà 'ssa anuråpasenàsanaü dassento Bhagavà: ara¤¤agato và ti àdim àha. Vatthuvijjàcariyo viya hi Bhagavà. So, yathà vatthuvijjàcariyo nagarabhåmiü passitvà suññhu upaparikkhitvà ettha nagaraü màpethà ti upadisati, #<[page 270]># %<270 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sotthinà ca nagare nidiññhite ràjakulato mahàsakkàraü labhati, evam eva yogàvacarassa anuråpasenàsanaü upaparikkhitvà: ettha kammaññhànaü anuyu¤jitabban ti upadisati, tato tattha kammaññhànaü anuyuttena yoginàkamena arahatte patte: Sammàsambuddho vata so Bhagavà! ti mahantaü sakkàraü labhati. Ayaü pana bhikkhu dãpisadiso ti vuccati. Yathà hi mahàdãpiràjà ara¤¤e tiõagahanaü và vanagahanaü và pabbatagahanaü và nissàya nilãyitvà vanamahisa-gokaõõa-såkaràdayo mige gaõhàti, evam eva ayaü ara¤¤àdisu kammaññhànaü anuyu¤janto bhikkhu yathàkkamena sotàpatti-sakadàgàmi-anàgàmi-arahattamagge ceva ariyaphala¤ ca gaõhàtã ti veditabbo. Ten' àhu Poràõà:- Yathà pi dãpiko nàma nilãyitvà gaõhati mige, tath' evàyaü Buddhaputto yuttayogo vipassako ara¤¤aü pavisitvàna gaõhàti phalam uttaman ti. Ten' assa parakkamajavayoggabhåmiü ara¤¤asenàsanaü dassento Bhagavà ara¤¤agato và ti àdim àha. Tattha ara¤¤agato ti-ara¤¤aü nàma nikkhamitvà bahi indakhãlà sabbam etaü ara¤¤an ti ca àra¤¤akaü nàma senàsanaü pa¤cadhanusatikaü pacchiman ti ca evaü vuttalakkhaõesu ara¤¤esu yaü ki¤ci pavivekasukhaü ara¤¤aü gato. Rukkhamålagato ti rukkhasamãpaü gato. Su¤¤àgàragato ti su¤¤aü vivittokàsaü gato. Ettha ca, ñhapetvà ara¤¤a¤ ca rukkhamåla¤ ca, avasesasattavidhasenàsanaü gato di su¤¤àgàragato ti vattuü vaññati. #<[page 271]># %< 3. ânàpànasati 271>% Evam assa ututtayànukulaü dhàtucariyànukula¤ ca ànàpànasati-bhàvanànuråpaü senàsanaü upadisitvà alãnànuddhaccapakkhikaü santam iriyàpathaü upadisanto nisãdatã ti àha. Ath' assa nisajjàya daëhabhàvaü assàsapassàsànaü pavattanasukhataü àrammaõapariggahupàya¤ ca dassento pallankaü àbhujitvà ti àdim àha. Tattha pallankan ti samantato årubaddhàsanaü. âbhujitvà ti bandhitvà. Ujuü kàyaü paõidhàyà ti uparimasarãraü ujuü ñhapetvà; aññhàrasapiññhikaõñake koñiyà koñiü pañipàdetvà. Evaü hi nisãdantassa cammam-aüsa-nahàråni na paõamanti. Ath' assa yà tesaü paõamanappaccayà khaõe khaõe vedanà uppajjeyyuü, tà na uppajjanti. Tàsu anuppajjamànà sucittam ekaggaü hoti, kammaññhànaü na paripatati, vuddhiü phàtiü upagacchati. Parimukhaü satiü upaññhapetvà ti kammaññhànàbhimukhaü satiü ñhapayitvà. Athavà: parã ti pariggahaññho, mukhan ti niyyànaññho, satã ti upaññhànaññho; tena vuccati parimukhaü satin ti. Evaü Pañisambhidàyaü vuttanayena p' ettha attho daññhabbo. Tatràyaü sankhepo:- pariggahitaniyyànasatiü katvà ti. So sato va assasati, sato passasatã ti so bhikkhu evaü nisãditvà eva¤ ca satiü upaññhapetvà, taü satiü avijahanto sato eva assasati sato passasati, sato kàrã hotã ti vuttaü hoti. Idàni yeh' àkàrehi sato kàrã hoti, te dassetuü dãghaü và assasasanto ti àdim àha. Vuttaü h' etaü Pañisambhidàyaü: so sato va assasati, sato passasatã ti etass' eva vibhange bàttiüsàya àkàrehi satokàrã hoti: dãghaü assàsavasena cittassa ekaggataü avikkhepaü pajànato sati upaññhità hoti; tàya satiyà tena ¤àõena satokàrã hoti. Dãghaü passàsavasena ...pe... pañinissaggànupassã assàsavasena, pañinissaggànupassã passàsavasena cittassa ekaggataü avikkhepaü pajànato sati upaññhità hoti; tàya satiyà, tena ¤àõena satokàrã hotã ti. Tattha dãghaü và assasanto ti dãghaü và assàsaü pavattayanto. #<[page 272]># %<272 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Assàso ti bahi nikkhamanavàto. Passàso ti anto pavisanavàto ti Vinayaññhakathàyaü vuttaü Suttantaññhakathàsu pana uppañipàñiyà àgataü. Tattha sabbesam pi gabbhaseyyakànaü màtukucchito nikkhamanakàle pañhamaü abbhantaravàto bahi nikkhamati, pacchà bàhiravàto sukhumarajaü gahetvà abbhantaraü pavisanto tàluü àhacca nibbàyati:- evaü tàva assàsapassàsà veditabbà. Yà pana tesaü dãgha-rassatà, sà addhànavasena veditabbà. Yathà hi okàsaddhànaü pharitvà ñhitaü udakaü và vàlikà và dãghaü udakaü dãghà vàlikà, rassaü udakaü rassà vàlikà ti vuccati, evaü cuõõavicuõõà pi assàsapassàsà hatthisarãre ca ahisarãre ca tesaü attabhàvasankhàtaü dãghaü addhànaü saõikaü påretvà saõikam eva nikkhamanti, tasmà dãghà ti vuccanti. Sunakha-sasàdãnaü attabhàvasankhàtaü rassaü addhànaü sãghaü påretvà sãgham eva nikkhamanti, tasmà rassà ti vuccanti. Manussesu pana keci hatthiahi-àdayo viya kàladdhànavasena dãghaü assasanti ca passasanti ca, keci sunakha-sasàdayo viya rassaü; tasmà tesaü kàlavasena dãgham addhànaü nikkhamancà ca pavisantà ca te dãghà, ittaram addhànaü nikkhamantà ca pavisantà ca rassà ti veditabbà. Tatràyaü bhikkhu navah' àkàrehi dãghaü assasanto passasanto ca dãghaü assasàmi passasàmã ti pajànàti:- evaü pajànato c' assa eken' àkàrena kàyànupassanà-satipaññhànabhàvanà sampajjatã ti veditabbà. Yath' àha Pañisambhidàyaü:- kathaü dãghaü assasanto: dãghaü assasàmãti pajànàti, dãghaü passasanto: dãghaü passasàmãti pajànàti? Dãghaü assàsaü addhànasankhàte assasati, dãghaü passàsaü addhànasankhàte passasati, dãghaü assàsapassàsaü addhànasankhàte assasati pi passasati pi; dãghaü assàsapassàsaü addhànasankhàte assasato pi passasato pi chando uppajjati. Chandavasena tato sukhumataraü dãghaü assàsaü addhànasankhàte assasati, chandavasena tato sukhumataraü dãghaü passàsaü ...pe... dãghaü assàsapassàsaü addhànasankhàte assasati pi passasati pi, chandavasena tato sukhumataraü dãghaü assàsapassàsaü addhànasankhàte assasato pi passasato pi pàmojjaü uppajjati. #<[page 273]># %< 3. ânàpànasati 273>% Pàmojjavasena tato sukhumatadãghaü assàsaü addhànasankhàte assasati, pamojjavasena tato sukhumataraü dãghaü passàsaü ...pe... dãghaü assàsapassàsaü addhànasankhàte assasati pi passasati pi, pàmojjavasena tato sukhumataraü dãghaü assàsapassàsaü addhànasankhàte assasato pi passasato pi dãghaü assàsapassàsà cittaü vivaññati, upekkhà saõñhàti. Imehi navahi àkàrehi dãghaü assàsapassàsà kàyo upaññhànaü sati anupassanà ¤àõaü; kàyo upaññhànaü, no sati; sati upaññhàna¤ ceva sati ca; tàya satiyà, tena ¤àõena taü kàyaü anupassati; tena vuccati: kàye kàyànupassanàsatipaññhànabhàvanà ti. Esa nayo rassapade pi. Ayaü pana viseso:- yathà ettha dãghaü assàsaü addhànasankhàte ti vuttaü, evam idha rassaü assàsaü ittarasankhàte assasatã ti àgataü. Tasmà rassavasena yàva tena vuccati kàye kàyànupassanà satipaññhànabhàvanà ti, tàva yojetabbaü. Evam ayaü addhànavasena ittaravasena ca imehi àkàrehi assàsapassàse pajànanto dãghaü và assasanto: dãghaü assasàmã ti pajànàti ...pe ... rassaü và passasanto rassaü passasàmã ti pajànàtã ti veditabbo. Evaü pajànato c' assa:- Dãgho rasso ca assàso passàso pi ca tàdiso, cattàro vaõõà vattanti nàsikagg' eva bhikkhuno ti. Sabbakàyapañisaüvedã assasissàmi . . . passasissàmã ti sikkhatã ti sakalassa assàsakàyassa àdimajjhapariyosànaü viditaü karonto, pàkañaü karonto assasissàmã ti sikkhati; Sakalassa passàsakàyassa àdimajjhapariyosànaü viditaü karonto, pàkañaü karonto passasissàmã ti sikkhati. Evaü viditaü karonto, pàkañaü karonto ¤àõasampayuttacittena assasati ceva passasati ca, tasmà assasissàmi passasissàmã ti sikkhatã ti vuccati. Ekassa hi bhikkhuno cuõõavicuõõavisañe assàsakàye passàsakàye và àdipàkaño hoti, na majjhapariyosànaü. So àdim eva pariggahetuü sakkoti, majjhapariyosàne kilamati. Ekassa majjhaü pàkañaü hoti, na àdipariyosànaü. Ekassa pariyosànaü pàkañaü hoti, na adãmajjhaü; so pariyosànaü yeva pariggahetuü sakkoti, àdimajjhe kilamati. #<[page 274]># %<274 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Ekassa sabbam pi pàkañaü hoti, so sabbam pi pariggahetuü sakkoti, na katthaci kilamati, tàdisena bhavitabban ti dassento àha: sabbakàyapañisaüvedi assasissàmã ti ...pe... passasissàmã ti sikkhatã ti. Tattha sikkhatã ti evaü ghañati, vàyamati. Yo [và] tathàbhåtassa saüvaro: ayam ettha adhisãlasikkhà. Yo tathàbhåtassa samàdhi, ayaü adhicittasikkhà. Yà tathàbhåtassa pa¤¤à, ayaü adhipa¤¤àsikkhà ti imà tisso sikkhàyo tasmiü àrammaõe, tàya satiyà, tena manasikàrena-sikkhati, àsevati, bhàveti, bahulãkarotã ti evam ettha attho daññhabbo. Tattha yasmà tassa purimanaye kevalaü assasitabbaü passasitabbam eva, na ca a¤¤aü ki¤ci kàtabbaü, ito paññhàya pana ¤àõuppàdanàdisu yogo karaõãyo, tasmà tattha: assasàmã ti pajànàti passasàmã ti pajànàti' cc' eva vattamànakàlavasena pàëiü vatvà ito paññhàya kattabbassa ¤àõuppàdanàdino àkàrassa dassanatthaü sabbakàyapañisaüvedã assasissàmã ti àdinà nayena anàgatavacanavasena pàëi àropità ti veditabbà. Passambhayaü kàyasankhàraü assasissàmã ti ...pe... passasissàmã ti sikkhatã ti oëàrikaü kàyasamkhàraü passambhento pañippassambhento nirodhento våpasamento assasissàmi passasissàmã ti sikkhati. Tatra evaü oëàrikasukhumatà ca passaddhi ca veditabbà. Imassa hi bhikkhuno pubbe apariggahitakàle kàyo ca citta¤ ca sadarathà honti oëàrikà. Kàyacittànaü oëàrikatte avåpasante assàsapassàsà pi oëàrikà honti, balavatarà hutvà pavattanti, nàsikà nappahoti, mukhena assasanto pi passasanto pi tiññhati. Yadà pan' assa kàyo pi cittam pi pariggahità honti, tadà te santà honti våpasantà. Tesu våpasantesu assàsapassàsà sukhumà hutvà pavattanti: atthi nu kho natthã ti vicetabbatàkàrappattà honti. Seyyathà pi purisassa dhàvitvà pabbatà và orohitvà mahàbhàraü và sãsato oropetvà ñhitassa oëàrikà assàsapassàsà honti, nàsikà nappahoti, mukhena assasanto pi passasanto pi tiññhati. Yadà pan' esa taü parissamaü vinodetvà nahatvà ca pivitvà ca allasàñakaü hadaye katvà sãtàya chàyàya nipanno hoti, #<[page 275]># %< 3. ânàpànasati 275>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ath' assa te assàsapassàsà sukhumà honti: atthi nu kho natthã ti vicetabbatàkàrappattà. Evam eva imassa bhikkhuno pubbe apariggahitakàle kàyo ca ...pe... vicetabbatàkàrappattà honti. Taü kissa hetu? Tathà hi 'ssa pubbe apariggahitakàle: oëàrikoëàrike kàyasankhàre passambhemã ti àbhogasamannàhàramanasikàrapaccavekkhaõà natthi, pariggahitakàle pana atthi, ten' assa apariggahitakàlato pariggahitakàle kàyasankhàro sukhumo hoti. Ten' àhu Poràõà:- Sàraddhe kàye citte ca adhimattaü pavattati; asàraddhamhi kàyamhi sukhumaü sampavattatã ti. Pariggahe pi oëàriko, pañhamajjhànåpacàre sukhumo tasmim pi oëàriko, pañhamajjhàne sukhumo; pañhamajjhàne ca dutiyajjhànåpacàre ca oëàriko, dutiyajjhàne sukhumo; dutiyajjhàne ca tatiyajjhànåpacàre ca oëàriko, tatiyajjhàne sukhumo; tatiyajjhàne ca catutthajjhànåpacàre ca oëàriko, catutthajjhàne atisukhumo appavattim eva pàpuõàtã ti:- idaü tàva Dãghabhàõaka-Saüyuttabhàõakànaü mataü. Majjhimabhàõakà pana pañhamajjhàne oëàriko, dutiyajjhànåpacàre sukhumo ti evaü heññhimaheññhimajhànato uparåparijhànåpacàre pi sukhumataraü icchanti. Sabbesaü yeva pana matena apariggahitakàle pavattakàyasankhàro pariggahitakàle pañippassaübhati. Parighitakàle pavattakàyasankhàro pañhamajjhànåpacàre ...pe... catutthajjhànåpacàre pavattakàyasankhàro catutthajjhàne pañippassambhati. Ayaü tàva samathe nayo. Vipassanàyaü pana apariggahe pavatto kàyasankhàro oëàriko; mahàbhåtapariggahe sukhumo, so pi oëàriko; upàdàråpapariggahe sukhumo, so pi oëàriko; sakalaråpapariggahe sukhumo, so pi oëàriko; aråpapariggahe sukhumo, so pi oëàriko; råpàråpapariggahe sukhumo, so pi oëàriko; paccayapariggahe sukhumo, so pi oëàriko; sappaccayanàmaråpadassane sukhumo, so pi oëàriko; lakkhaõàrammaõikavipassanàya sukhumo, so pi dubbalavipassanàya oëàriko, balavavipassanàya sukhumo. Tattha pubbe vuttanayen' eva purimassa purimassa pacchimena pacchimena pañippassaddhi veditabbà. Evam ettha oëàrikasukhumatà ca passaddhi ca veditabbà. #<[page 276]># %<276 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% Pañisambhidàyaü pan' assa saddhiü codanà-sodhanàhi evam attho vutto:- Kathaü passambhayaü kàyasankhàraü assasissàmi ... pe... passasissàmã ti sikkhati? Katame kàyasankhàrà? Dãghaü assàsa . . . passàsàkàyikà ete dhammà kàyappañibaddhà kàyasankhàrà, te kàyasankhàre passambhento nirodhento våpasamento sikkhati ...pe... Yathàråpehi kàyasankhàrehi kàyassa ànamanà, vinamanà, sannamanà, paõamanà, i¤janà, phandanà, calanà, kampanà passambhayaü kàyasankhàraü assasissàmã ti sikkhati, passambhayaü kàyasankhàraü passasissàmã ti sikkhati. Yathàråpehi kàyasankhàrehi kàyassa na ànamanà, na vinamanà, na sannamanà, na paõamanà, ani¤janà, aphandanà, acalanà, akampanà santaü sukhumaü passambhayaü kàyasankhàraü assasissàmi passasissàmã ti sikkhati:- iti kira passambhayaü kàyasankhàraü assasissàmã ti sikkhati, passambhayaü kàyasankhàraü passasissàmã ti sikkhati. Evaü sante vàtåpaladdhiyà ca pabhàvanà na hoti, assàsapassàsàna¤ ca pabhàvanà na hoti, ànàpànasatiyà ca pabhàvanà na hoti, ànàpànasatisamàdhissa ca pabhàvanà na hoti, na ca naü taü samàpattiü paõóità samàpajjanti pi vuññhahanti pi. Iti kira passambhayaü kàyasankhàraü assasissàmi passasissàmã ti sikkhati. Evaü sante vàtåpaladdhiyà ca pabhàvànà hoti, assàsapassàsàna¤ ca pabhàvanà hoti, ànàpànasatiyà ca pabhàvanà hoti, ànàpànasati-samàdhi 'ssa ca pabhàvanà hoti, ta¤ ca naü samàpattiü paõóità samàpajjanti pi vuññhahanti pi. Yathà kathaü viya? Seyyathà pi kaüse àkoñite pañhamaü oëàrikà saddà pavattanti, oëàrikànaü saddànaü nimittaü suggahitattà sumanasikatattà såpadhàritattà, niruddhe pi oëàrike sadde, atha pacchà sukhumakà saddà pavattanti, sukhumakànaü saddànaü nimittaü suggahitattà sumanasikatattà såpadhàritattà, niruddhe pi sukhumake sadde, atha pacchà sukhumasaddanimittàrammaõatà pi cittaü pavattati; #<[page 277]># %< 3. ânàpànasati 277>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam eva pañhamaü oëàrikà assàsapassàsà pavattanti, oëàrikànaü assàsapassàsànaü nimittaü suggahitattà sumanasikatattà supadhàritattà, niruddhe pi oëàrike assàsapassàse, atha pacchà sukhumakà assàsapassàsà pavattanti, sukhumànaü assàsapassàsànam pi nimittaü suggahitattà sumanasikatattà såpadhàritattà, niruddhe pi sukhumake assàsapassàse, atha pacchà sukhuma-assàsapassàsanimittàrammaõatà pi cittaü na vikkhepaü gacchati. Evaü sante vàtåpaladdhiyà ca pabhàvanà hoti, assàsapassàsàna¤ ca pabhàvanà hoti, ànàpànasatiyà ca pabhàvanà hoti, ànàpànasati-samàdhissa ca pabhàvanà hoti, ta¤ ca naü samàpattiü paõóità samàpajjanti pi vuññhahanti pi. Passambhayaü kàyasankhàraü assàsapassàsà kàyo upaññhànaü sati anupassanà ¤àõaü; kàyo upaññhànaü, no sati; sati upaññhàna¤ ceva sati ca; tàya satiyà tena ¤àõena taü kàyaü anupassati; tena vuccati kàye kàyànupassanà satipaññhànabhàvanà ti. Ayaü tàv' ettha kàyànupassanàvasena vuttassa pañhamacatukkassa anupubbapadavaõõanà. Yasmà pan' ettha idam eva catukkaü àdikammikassa kammaññhànavasena vuttaü, itaràni pana tãõi catukkàni ettha pattajhànassa vedanà-citta-dhammànupassanàvasena vuttàni, tasmà idaü kammaññhànaü bhàvetvà, ànàpànacatukkajjhànapadaññhànàya vipassanàya saha pañisambhidàhi arahattaü pàpuõitukàmena àdikammikena kulaputtena pubbavuttanayen' eva sãlaparisodhanàdãni sabbakiccàni katvà vuttappakàrassa àcariyassa santike pa¤casandhikaü kam maññhànaü uggahetabbaü. Tatr' ime pa¤ca sandhayo:- uggaho, paripucchà, upaññhànaü, appanà, lakkhaõan ti. Tattha uggaho nàma kammaññhànassa uggaõhanaü. Paripucchà nàma kammaññhànassa paripucchanà. Upatñhànaü nàma kammaññhànassa upaññhànaü. Appanà nàma kammaññhànassa appanà. #<[page 278]># %<278 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Lakkhaõaü nàma kammaññhànassa lakkhaõaü. Evaü lakkhaõam idaü kammaññhànan ti kammaññhànasabhàvåpadhàraõan ti vuttaü hoti. Evam pa¤casandhikaü kammaññhànaü uggaõhanto attanà pi na kilamati, àcariyam pi na viheseti. Tasmà thokaü uddisàpetvà bahukàlaü sajjhàyitvà evaü pa¤casandhikam kammaññhànaü uggahetvà àcariyassa santike và a¤¤atra và pubbe vuttappakàre senàsane vasantena upacchinnakhuddakapaëibodhena katabhattakiccena bhattasammadaü pañivinodetvà sukhanisinnena ratanattayaguõànussaraõena cittaü sampahaüsetvà àcariyuggahato ekapadam pi asammuyhantena idaü ànàpànassatikammaññhànaü manasikàtabbaü. Tatràyaü manasikàravidhi:- gaõanà, anubandhanà, phusanà, ñhapanà, sallakkhaõà, vivaññanà, pàrisuddhi, tesa¤ ca pañipassanà ti. Tattha gaõanà ti gaõanà yeva. Anubandhanà ti anuvahanà. Phusanà ti phuññhaññhànaü. òhapanà ti appanà. Sallakkhaõà ti vipassanà. Vivaññanà ti maggo. Pàrisuddhã ti phalaü. Tesa¤ ca patipassanà ti paccavekkhaõà. Tattha iminà àdikammikena kulaputtena pañhamaü gaõanàya idaü kammaññhànaü manasikàtabbaü. Gaõentena ca pa¤cannaü heññhà na ñhapetabbaü, dasannaü upari na netabbaü, antarà khaõóaü na dassetabbaü. Pa¤cannaü heññhà ñhapentassa hi sambàdhe okàse cittuppàdo vipphandati, sambàdhe vaje sanniruddhagogaõo viya Dasannam [pi] upari nentassa gaõananissitako va cittuppàdo hoti; antarà khaõóaü dassentassa: sikhàppattaü nu kho me kammaññhànaü, no ti cittaü vikampati; tasmà ete dose vajjetvà gaõetabbaü. Gaõentena ca pañhamaü dandhagaõanàya dha¤¤amàpakagaõanàya gaõetabbaü. Dha¤¤amàpako hi nàëiü påretvà ekan ti vatvà okirati, puna pårento ki¤ci kacavaraü disvà taü chaóóento: ekaü ekan ti vadati. Esa nayo dve dve ti àdisu. Evam eva iminà pi assàsapassàsesu yo upaññhàti, taü gahetvà: ekaü ekan ti àdiü katvà yàva dasa dasà ti pavattamànaü pavattamànaü upalakkhetvà va gaõetabbaü. #<[page 279]># %< 3. ânàpànasati 279>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tass' evaü gaõayato nikkhamantà ca pavisantà ca assàsapassàsà pàkañà honti; athà 'nena taü dandhagaõanaü dha¤¤amàpakagaõanaü pahàya sãghagaõanayà gopàlakagaõanàya gaõetabbaü. Cheko hi gopàlako sakkharàdayo ucchangena gahetvà rajjudaõóahattho pàto va vajaü gantvà gàvopiññhiyaü paharitvà palighatthambhamatthake nisinno dvàraü pattaü pattaü yeva gàviü: ekaü dve ti sakkharaü khipitvà khipitvà gaõeti. Tiyàmarattiü sambàdhe okàse dukkhappattagogaõo nikkhamanto nikkhamanto a¤¤ama¤¤aü upanighaüsanto vegena pu¤japu¤jo hutvà nikkhamati. So vegena tãõi cattàri pa¤ca dasà ti gaõeti yeva. Evam imassà pi purimanayena gaõayato assàsapassàsà pàkañà hutvà sãghaü sãghaü punappunaü sa¤caranti. Tato nena: punappunaü sa¤carantã ti ¤atvà anto ca bahi ca agahetvà dvàraü pattaü dvaraü pattaü yeva gahetvà ekaü dve tãõi cattàri pa¤ca; ekaü dve tãõi cattàri pa¤ca cha; ekan dve tãõi cattàri pa¤ca cha satta ...pe... aññha . . . nava . . . dasà ti sãghaü sãghaü gaõetabbam eva. Gaõanapañibaddhe hi kammaññhàne gaõanabalen' eva cittaü ekaggaü hoti, arittupatthambhanavasena caõóasote nàvàññhapanam iva. Tass' evaü sãghaü sãghaü gaõayato kammaññhànaü nirantaraü pavattaü viya upaññhàti. Atha nirantaraü pavattatã ti ¤atvà anto ca bahi ca vàtaü apariggahetvà purimanayen' eva vegena gaõetabbaü. Anto pavisanavàtena hi saddhiü cittaü pavesayato abbhantare vàtabbhàhataü medapåritaü viya hoti. Bahi nikkhamanavàtena saddhiü cittaü nãharato bahiddhà puthuttàrammaõe cittaü vikkhipati. Phuññhaphuññhokàse pana satiü ñhapetvà bhàventass' eva bhàvanà sampajjati. Tena vuttaü: anto ca bahi ca vàtaü apariggahetvà purimanayen' eva vegena gaõetabban ti. Kãva ciraü pan' etaü gaõetabban ti? Yàva vinà gaõanàya assàsapassàsàrammaõe sati santiññhati. #<[page 280]># %<280 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Bahi visañavitakkavicchedaü katvà assàsapassàsàrammaõe sati saõñhapanatthaü yeva hi gaõanà ti. Evaü gaõanàya manasikatvà anubandhanàya manasikàtabbaü. Anubandhanà nàma gaõanaü pañisaüharitvà satiyà nirantaraü assàsapassàsànaü anugamanaü; ta¤ ca kho na àdimajjhapariyosànànugamanavasena. Bahi nikkhamanavàtassa hi nàbhi àdi, hadayaü majjhaü, nàbhikaggaü pariyosànaü. Abbhantaraü pavisanavàtassa nàbhikaggaü àdi, hadayaü majjhaü, nàbhi pariyosànaü, ta¤ c' assa anugacchato vikkhepagataü cittaü sàraddhàya ceva hoti i¤janàya ca. Yath' àha:- assàsàdimajjhapariyosànaü satiyà anugacchato ajjhattaü vikkhepagatena cittena kàyo pi cittam pi sàraddhà ca honti i¤jità ca phandità ca. Passàsàdimajjhapariyosànaü satiyà anugacchato bahiddhà vikkhepagatena cittena kàyo pi cittam pi sàraddhà ca honti, i¤jità ca phandità cà ti. Tasmà anubandhanàya manasikarontena àdimajjhapariyosànavasena na manasikàtabbaü, api ca kho phusanàvasena ca ñhapanàvasena ca manasikàtabbaü. Gananànubandhanàvasena viya hi phusanàñhapanàvasena visuü manasikàro natthi; phuññhaphuññhàne yeva pana gaõento gaõanàya ca phusanàya ca manasikàroti; tatth' eva gaõanaü pañisaõharitvà te satiyà anubandhanto appanàvasena ca cittaü ñhapento anubandhanàya ca phusanàya ca ñhapanàya ca manasikarotã ti vuccati. Svàyam attho Aññhakathàsu vutta-Panguëa-Dovàrikåpamàhi, Pañisambhidàyaü vutta-Kakacåpamàya ca veditabbo. Tatràyaü panguëopamà:- seyyathà pi panguëo dolàya kãëataü màtàputtànaü dolaü khipitvà, tatth' eva dolà thambhamåle nisinno kamena àgacchantassa ca gacchantassa ca dolàphalakassa ubho koñiyo majjha¤ ca passati, #<[page 281]># %< 3. ânàpànasati 281>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ na ca ubho-koñi-majjhànaü dassanatthaü vyàvaño hoti, evam eva bhikkhu sativasena upanibandhanatthambhamåle ñhatvà assàsapassàsadolaü khipitvà tatth' eva nimitte satiyà nisãdanto kamena àgacchantàna¤ ca gacchantàna¤ ca phuññhaññhàne assàsapassàsànaü àdimajjhapariyosànaü satiyà anugacchanto, tattha ca cittaü ñhapento passati, na ca tesaü dassanatthaü vyàvaño hoti:- ayaü pangulopamà. Ayaü pana dovàrikåpamà:- seyyathàpi dovàriko nagarassa anto ca bahi ca purise: ko tvaü? kuto và àgato? kuhiü và gacchasi? kiü và te hatthe ti na vãmamsati,--na hi tassa te bhàrà,--dvàrappattaü dvàrappattaü yeva pana vãmaüsati, evam eva imassa bhikkhuno anto paviññhavàtà ca bahi nikkhantavàtà ca na bhàrà honti, dvàrappattà dvàrappattà yeva bhàrà ti ayaü dovàrikåpamà. Kakacåpamà pana àdito paññhàya evaü veditabbà. Vuttaü h' etaü:- Nimittaü assàsapassàsa anàrammaõaü ekacittassa, ajànato ca tayo dhamme bhàvanànupalabbhati. nimittaü assàsapassàsà anàrammaõaü ekacittassa, jànato va tayo dhamme bhàvanà upalabbhatã ti. Kathaü ime tayo dhammà ekacittassa àrammanà na honti, na c' ime tayo dhammà avidità honti, na ca cittaü vikkhepaü gacchati, padhana¤ ca pa¤¤àyati, payoga¤ ca sàdheti, visesam adhigacchati? Seyyathà pi rukkho same bhåmibhàge nikkhitto. Tam enaü puriso kakacena chindeyya. Rukkhe phuññhakakacadantànaü vasena purisassa sati upaññhità hoti, na àgate và gate và kakacadante manasikàroti, na ca àgatà và gatà và kakacadantà avidità honti, padhàna¤ ca pa¤¤àyati, payoga¤ ca sàdheti, visesam adhigacchati. Yathà rukkho same bhåmibhàge nikkhitto, evaü upanibandhananimittaü Yathà kakacadantà, evaü assàsapassàsà. Yathà rukkhe phuññhakakacadantànaü vasena purisassa sati upaññhità hoti, na àgate và gate và kakacadante manasikàroti, na ca àgatà và gatà và kakacadantà avidità honti, padhàna¤ ca pa¤¤àyati, payoga¤ ca sàdheti, visesam adhigacchati, #<[page 282]># %<282 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam eva bhikkhu nàsikagge và mukhanimitte và satiü upaññhapetvà nisinno hoti, na àgate và gate và assàsapassàse manasikàroti, na ca àgatà và gatà và assàsàpassàsà avidità honti, padhàna¤ ca pa¤¤àyati payoga¤ ca sàdheti, visesam adhigacchati. Padhànan ti katamaü padhànaü? âraddhaviriyassa kàyo pi cittam pi kammaniyaü hoti, idaü padhànaü. Katamo payogo? âraddhaviriyassa upakkilesà pahãyanti, vitakkà våpasamanti, ayaü payogo. Katamo viseso? âraddhaviriyassa saüyojanà pahãyanti, anusayà vyantã honti, ayaü viseso. Evaü ime tayo dhammà ekacittassa àrammanà na honti, na c' ime tayo dhammà avidità honti, na ca cittaü vikkhepaü gacchat padhàna¤ ca pa¤¤àyati, payoga¤ ca sàdheti, visesam adhigacchati. ânàpànasati yassa paripuõõà subhàvità, anupubbaü paricità yathà Buddhena desità:- So imam lokaü pabhàseti abbhà mutto va candimà ti. Ayaü kakacåpamà. Idha pan' assa àgatàgatavasena amanasikàramattam eva payojanan ti veditabbaü. Idaü kammaññhànaü manasikaroto kassaci na ciren' eva nimitta¤ ca uppajjati, avasesajhànangapañimaõóità appanà-sankhàtà ñhapanà ca sampajjati. Kassaci pana gaõanàvasen' eva manasikàrakàlato pabhuti anukkamato oëàrika-assàsapassàsanirodhavasena kàyadarathe våpasante kàyo pi cittam pi lahukaü hoti, sarãraü àkàse langhanàkàrappattaü viya hoti. Yathà sàraddhakàyassa ma¤ce và pãñhe và nisãdato ma¤capãñhaü oõamati vikåjati, paccattharaõaü valiü gaõhàti, asàraddhakàyassa pana nisãdato neva ma¤capãñhaü oõamati, na vikåjati, na paccattharaõaü valiü gaõhàti, tålapicupåritaü viya ma¤capãthaü hoti. Kasmà? Yasmà asàraddho kàyo lahuko hoti, evam eva gaõanàvasena manasikàrakàlato pabhuti anukkamato oëàrika-assàsapassàsanirodhavasena kàyadarathe våpasante kàyo pi cittam pi lahukaü hoti, #<[page 283]># %< 3. ânàpànasati 283>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sarãraü àkàse langhanàkàrappattaü viya hoti. Tassa oëàrike assàsapassàse niruddhe sukhumassàsapassàsanimittàrammaõaü cittaü pavattati, tasmim pi niruddhe aparàparaü tato sukhumataraü sukhumataraü nimittàrammaõaü pavattati yeva. Kathaü? Yathà puriso mahatiyà lohasalàkàya kaüsathàlaü àkoñeyya, ekappahàrena mahàsaddo uppajjeyya, tassa oëàrikasaddàrammaõaü cittaü pavatteyya, niruddhe oëàrike sadde atha pacchà sukhumasaddanimittàrammaõaü, tasmim pi niruddhe aparàparaü tato sukhumataraü sukhumataraü saddanimittàrammaõaü pavattat' eva, evan ti veditabbaü. Vuttam pi c' etaü: seyyathà pi kaüse àkoñite ti vitthàro. Yathà hi a¤¤àni kammaññhànàni uparåparivibhåtàni honti, na tathà idaü. Idaü pana uparåparibhàventassa sukhumattaü gacchati, upaññhànam pi na gacchati. Evaü anupaññhahante pana tasmiü tena bhikkhunà uññhàyàsanà cammakhaõóaü papphoñetvà [na] gantabbaü. Kiü kàtabbaü? âcariyaü pucchissàmã ti và, naññhaü dàni me kammaññhànan ti và na vuññhàtabbaü. Triyàpathaü vikopetvà gacchato hi kammaññhànaü nava-navaü eva hoti; tasmà yathà nisinnen' eva desato àharitabbaü. Tatràyaü àharaõåpàyo:-tena bhikkhunà kammaññhànassa anupaññhànabhàvaü ¤atvà iti pañisa¤cikkhitabbaü:- ime assàsapassàsà nàma kattha atthi, kattha natthi, kassa và atthi, kassa và natthã ti? Ath' evaü pañisa¤cikkhato ime anto màtukucchiyaü natthi, udake nimuggànaü natthi, tathà asa¤¤ãbhåtànaü, matànaü, catutthajjhànasamàpannànaü, råpàråpabhavasamangãnaü, nirodhasamàpannànan ti ¤atvà evaü attanà va attanà pañicodetabbo:- nanu tvaü paõóita! neva màtukucchigato, na udake nimuggo, na asa¤¤ãbhåto, na mato, na catutthajjhànasamàpanno, na råpàråpabhavasamangã, na nirodhasamàpanno, atthi yeva te assàsapassàsà, mandapa¤¤atàya pana pariggahetuü na sakkosã ti. Athà 'nena pakati-phuññhavasena cittaü ñhapetvà manasikàro pavattetabbo. Ime hi dãghanàsikassa nàsapuñaü ghaññentà pavattanti, #<[page 284]># %<284 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ rassanàsikassa uttaroññhaü. Tasmà 'nena imaü nàma ñhànaü ghaññentã ti nimittaü ñhapetabbaü. Imam eva hi atthavasaü pañicca vuttaü Bhagavatà:- Nàhaü, bhikkhave, muññhassatissa asampajànassa ànàpànasatibhàvanaü vadàmã ti. Ki¤càpi hi yaü ki¤ci kammaññhànaü satassa sampajànass' eva sampajjati, ito a¤¤aü pana manasikarontassa pàkañaü hoti. Idaü pana ànàpànasatikammaññhànaü garukaü garukabhàvanaü Buddha-paccekabuddha-buddhaputtànaü mahàpurisànaü yeva manasikàrabhåmibhåtaü, na ceva ittaraü, na ittarasattasamàsevitaü. Yathà yathà manasikarãyati, tathà tathà santa¤ ceva hoti sukhuma¤ ca, tasmà ettha balavatã sati ca pa¤¤à ca icchitabbà. Yathà hi maññhasàñakassa tunnakaraõakàle såci pi sukhumà icchitabbà, såcipàsavedhanam pi tato sukhumataraü, evam eva maññhasàñakasadisassa imassa kammaññhànassa bhàvanàkàle såcipañibhàgà sati pi såcipàsavedhanapañibhàgà taü-sampayuttà pa¤¤à pi balavatã icchitabbà. Tà hi ca pana sati-pa¤¤àhi samannàgatena bhikkhunà na te assàsapassàsà a¤¤atra pakati-phuññhokàsà pariyesitabbà. Yathà pana kassako kasiü kasitvà, balivadde mu¤citvà, gocaramukhe katvà, chàyàya nisinno vissameyya, ath' assa te balivaddà vegena añaviü paviseyyuü, yo hoti cheko kassako, so puna te gahetvà yojetukàmo na tesaü anupadaü gantvà añaviü àhiõóati, atha kho rasmi¤ ca patoda¤ ca gahetvà ujukam eva tesaü nipàtanatitthaü gantvà nisãdati và nipajjati và; atha te goõe divasabhàgaü caritvà nipàtanatitthaü otaritvà, nahàtvà ca pivitvà ca paccuttaritvà, ñhite disvà rasmiyà bandhitvà patodena vijjhanto ànetvà yojetvà, puna kammaü karoti, evam eva tena bhikkhunà na te assàsapassàsà a¤¤atra pakati-phuññhokàsà pariyesitabbà, sati-rasmiü pana pa¤¤à-patoda¤ ca gahetvà pakati-phuññhokàse cittaü ñhapetvà manasikàro pavattetabbo. #<[page 285]># %< 3. ânàpànasati 285>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Evaü hi 'ssa manasikaroto na cirass' eva te upaññhahanti, nipàtanatitthe viya goõà. Tato 'nena sati-rasmiyà bandhitvà, tasmiü yeva ñhane yojetvà, pa¤¤à-patodena vijjhantena punappunaü kammaññhànaü anuyu¤jitabbaü. Tass' evam anuyu¤jato na cirass' eva nimittaü upaññhàti. Taü pan' etaü na sabbesaü ekasadisaü hoti; api ca kho kassaci sukhasamphassaü uppàdayamàno, tålapicu viya, kappàsapicu viya, vàtadhàrà viya ca upaññhàtã ti ekacce àhu. Ayaü pana Aññhakathàsu vinicchayo:- idaü hi kassaci tàrakaråpaü viya, maõiguëikà viya, muttàguëikà viya ca, kassaci kharasamphassaü hutvà kappàsaññhi viya, dàrusàrasåci viya ca, kassaci dãghapàmangasuttaü viya, kusumadàmaü viya, dhåmasikhà viya ca, kassaci vitthataü makkañakasuttaü viya, valàhakapañalaü viya, padumapupphaü viya, rathacakkaü viya, candamaõóalaü viya, suriyamaõóalaü viya ca upaññhàti. Ta¤ ca pan' etaü yathà sambahulesu bhikkhåsu suttantaü sajjhàyitvà nisinnesu, ekena bhikkhunà: tumhàkaü kãdisaü hutvà idaü suttaü upaññhàtã ti vutte, eko:- mayhaü mahatã pabbateyyà nadã viya hutvà upaññhàtã ti àha; aparo:- mayhaü ekà vanaràjã viya; a¤¤o:- mayhaü eko sãtacchàyo sàkhàsampanno phalabhàrabharita rukkho viyà ti. Tesaü hi taü ekam eva suttaü sa¤¤ànànatàya nànato upaññhàti. Evam ekam eva kammaññhànaü sa¤¤ànànatàya nànato upaññhàti, sa¤¤ajaü hi etaü sa¤¤ànidànaü sa¤¤àpabhavaü; tasmà sa¤¤ànànatàya nànato upaññhàtã ti veditabbaü. Ettha ca a¤¤am eva assàsàrammaõaü cittaü, a¤¤aü passàsàrammaõaü, a¤¤aü nimittàrammaõaü. Yassa hi ime tayo dhammà natthi, tassa kammaññhànaü neva appanaü, na upacàraü pàpuõàti. Yassa pana ime tayo dhammà atthi, tass' eva kammaññhànaü upacàra¤ ca appana¤ ca pàpuõàti. Vuttaü h' etaü:- Nimittaü assàsapassàsà anàrammaõam ekacittassa, ajànato ca tayo dhamme bhàvanà nåpalabbhati. nimittaü assàsapassàsà anàrammaõam ekacittassa, jànato va tayo dhamme bhàvanà upalabbhatã ti. #<[page 286]># %<286 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% Evaü upaññhite pana nimitte tena bhikkhunà àcariyassa santikaü gantvà àrocetabbaü:- mayhaü, bhante, evaråpaü nàma upatthàtã ti. âcariyena pana:- etaü nimittan ti và na và nimittan ti na vattabbaü; evaü hoti, àvuso ti vatvà, punappunaü manasikarohã ti vattabbo. Nimittan ti hi vutte vosànaü àpajjeyya; na nimittan ti vutte niràso visãdeyya. Tasmà tadubhayam pi avatvà manasikàre yeva niyojetabbo ti:- evaü tàva Dãghabhàõakà. Majjhimabhàõakà pan' àhu: nimittam idaü, àvuso, kammaññhànaü punappunaü manasikarohi sappurisà ti vattabbo ti. Athà 'nena nimitte yeva cittaü ñhapetabbaü; evam assà 'yaü itopabhuti ñhapanàvasena bhàvanà hoti. Vuttaü h' etaü Poràõehi:- Nimitte ñhapayaü cittaü nànàkàraü vibhàvayaü, Dhãro assàsapassàse sakaü cittaü nibandhatã ti. Tass' evaü nimittupaññhànato pabhuti nãvaraõàni vikkhambhitàn' eva honti, kilesà sannisinnà va, sati upaññhità yeva, cittaü upacàrasamàdhinà samàhitam eva. Athà 'nena taü nimittaü neva vaõõato manasikàtabbaü, na lakkhaõato paccavekkhitabbaü. Api ca kho, khattiyamahesiyà cakkavattigabbho viya, kassakena sàli-yavagabbho viya ca, àvàsàdãni satta asappàyàni vajjetvà tàn' eva satta sappàyàni sevantena sàdhukaü rakkhitabbaü. Atha naü evaü rakkhitvà punappunaü manasikàravasena vuddhiü viråëhiü gamayitvà dasavidhaü appanàkosallaü sampàdetabbaü, viriyasamatà yojetabbà. Tass' evaü ghañantassa pathavãkasiõe vuttànukkamen' eva tasmiü nimitte catukka-pa¤cakajjhànàni nibbattanti. Evaü nibbattacatukka-pa¤cakajjhàno pan' ettha bhikkhu sallakkhaõa-vivaññanà vasena kammaññhànaü vaóóhetvà pàrisuddhiü pattukàmo tad-eva jhànaü pa¤cah' àkàrehi visippattaü paguõaü katvà nàmaråpaü vavatthapetvà vipassanaü paññhapeti. Kathaü? So hi samàpattito vuññhàya:- assàsapassàsànaü samudayo karajakàyo ca citta¤ cà ti passati. #<[page 287]># %< 3. ânàpànasati 287>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yathà hi kammàragaggariyà dhamamànàya bhasta¤ ca purisassa ca tajjaü vàyàmaü pañicca vàto sa¤carati, evam eva kàya ¤ca citta¤ ca pañicca assàsapassàsà ti. Tato assàsapassàse ca kàya¤ ca råpan ti citta¤ ca taü-sampayuttadhamme ca aråpan ti vavatthapeti. Ayam ettha sankhepo. Vitthàrato pana nàmaråpavavatthànaü parato àvibhavissati. Evaü nàmaråpaü vavatthapetvà tassa paccayaü pariyesati, pariyesanto ca naü disvà tãsu pi addhàsu nàmaråpassa pavattiü àrabbha kankhaü vitarati. Vitiõõakankho kalàpasammasanavasena ti-lakkhaõaü àropetvà, udayabbayànupassanàya pubbabhàge uppanne obhàsàdayo dasa vipassanupakkilese pahàya, upakkilesavimuttaü pañipadà¤àõaü maggo ti vavatthapetvà, udayaü pahàya, bhangànupassanaü patvà, nirantaraü bhangànupassanena vayato upaññhitesu sabbasankhàresu nibbindanto virajjanto vimuccanto, yathàkkamena cattàro ariyamagge pàpuõitvà, arahattaphale patiññhàya ekånavãsati bhedassa paccavekkhaõà-¤àõassa pariyantaü patto, sadevakassa lokassa aggadakkhiõeyyo hoti. Ettàvatà c' assa gaõanaü àdiü katvà pañipassanà-pariyosànà ànàpànassatisamàdhibhàvanà samattà hotã ti ayaü sabbàkàrato pañhamacatukkavaõõanà. Itaresu pana tãsu catukkesu yasmà visuü kammaññhànabhàvanànayo nàma natthi, tasmà anupadavaõõanànayen' eva tesam evam attho veditabbo:- Pãtipañisaüvedã ti-pãtiü pañisaüviditaü karonto, pàkañaü karonto--assasissàmi passasissàmã ti sikkhati. Tattha dvãhàkàrehi pãti pañisaüvidità hoñi: àrammaõato ca asammohato ca. Kathaü àrammaõato pãti pañisaüvidità hoti? Sappãtike dve jhàne samàpajjati; tassa samàpattikkhaõe jhànapañilàbhena àrammaõato pãti pañisaüvidità hoti, àrammaõassa pañisaüviditattà. Kathaü asammohato? Sappãtike dve jhàne samàpajjitvà vuññhàya jhànasampayuttaü pãtiü khayato vayato sammasati, #<[page 288]># %<288 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tassa vipassanàkkhaõe lakkhaõapañivedhena asammohato pãti pañisaüvidità hoti. Vuttaü h' etaü Pañisambhidàyaü:- Dã ghaü assàsavasena cittassa ekaggataü avikkhepaü pajànato sati upaññhità hoti, tàya satiyà, tena ¤àõena sà pãti pañisaüvidità hoti. Dãghaü passàsavasena . . . rassaü assàsavasena . . . rassaü passasavasena . . . sabbakàyapañisaüvedã assàsapassàsavasena . . . passambhayaü kàyasankhàraü assàsa. . . passàsavasena cittassa ekaggataü avikkhepaü pajànato sati upaññhità hoti, tàya satiyà tena ¤àõena sà pãti pañisaüvidità hoti; àvajja [na] to sà pãti pañisaüvidità hoti, jànato, passato, paccavekkhato, cittaü adhiññhahato, saddhàya adhimuccato, viriyaü paggaõhato, satiü upaññhàpayato, cittaü samàdahato, pa¤¤àya pajànato, abhi¤¤eyyaü . . . pari¤¤eyyaü . . . pahàtabbaü . . . bhàvetabbaü, sacchikàtabbaü sacchikaroto sà pãti pañisaüvidità hoti. Evaü sà pãti pañisaüvidità hotã ti. Eten' eva nayena avasesapadàni pi atthato veditabbàni. Idaü pan' ettha visesamattaü:- tiõõaü jhànànaü vasena sukhapañisaüvidità, catunnam pi vasena cittasankhàrapañisaüvedità veditabbà. Cittasankhàro ti vedanàdayo dve khandhà. Sukhapañisaüvedã-pade c'ettha vipassanàbhåmi dassanatthaü:- sukhan ti dve sukhàni:- kàyika¤ ca sukhaü cetasika¤ cà ti Pañisambhidàyaü vuttaü. Passambhayaü cittasankhàran ti oëàrikaü cittasankhàraü passambhento, nirodhento ti attho. So vitthàrato kàyasankhàre vuttanayen' eva veditabbo. Api c' ettha pãtipade pãtisãsena vedanà vuttà, sukhapade saråpen' eva vedanà, dvãsu cittasankhàrapadesu:- sa¤¤à ca vedanà ca cetasikà. Ete dhammà cittapañibaddhà cittasankhàrà ti vacanato sa¤¤à-sampayuttà vedanà ti evam vedanànupassanànayena idaü catukkaü bhàsitan ti veditabbaü. #<[page 289]># %< 3. ânàpànasati 289>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tatiyacatukke pi catunnaü jhànànaü vasena cittapañisaüvedità veditabbà. Abhippamodayaü cittan ti-cittaü modento pamodento hàsento pahàsento-assasissàmi passasissàmã ti sikkhati. Tattha dvãh' àkàrehi abhippamodo hoti: samàdhivasena ca vipassanàvasena ca. Kathaü samàdhivasena? Sappãtike dve jhàne samàpajjati, so samàpattikkhaõe sampayuttapãtiyà cittaü àmodeti, pamodeti. Kathaü vipassanàvasena? Sappãtike dve jhàne samàpajjitvà vuññhàya jhànasampayuttaü pãtiü khayato vayato sammasati. Evaü vipassanàkkhaõe jhànasampayuttaü pãtiü àrammaõaü katvà cittaü àmodeti pamodeti. Evaü pañipanno: abhippamodayaü cittaü assasissàmi passasissàmã ti sikkhatã ti vuccati. Samàdahaü cittan ti pathamajjhànàdivasena àrammaõe cittaü samaü àdahanto, samaü ñhapento, tàni và pana jhànàni samàpajjitvà vuññhàya, jhànasampayuttaü cittaü khayato vayato sampassato vipassanàkkhaõe lakkhaõapañivedhena uppajjati khaõikacitt' ekaggatà. Evaü uppannàya khaõikacitt' ekaggatàya vasena pi àrammaõe cittaü samaü àdahanto, samaü ñhapento: samàdahaü cittaü assasissàmi passasissàmã ti sikkhatã ti vuccati. Vimocayaü cittan ti pañhamajjhànena nãvaraõehi cittaü mocento vimocento, dutiyena vitakkavicàrehi, tatiyena pãtiyà, catutthena sukhadukkhehi cittaü mocento vimocento, tàni và pana jhànàni samàpajjitvà vuññhàya jhànasampayuttaü cittaü khayato vayato sammasati. So vipassanàkkhaõe aniccànupassanàya niccasa¤¤ato cittaü mocento vimocento, dukkhànupassanàya sukhasa¤¤ato, anattànupassanàya attasa¤¤ato, nibbidànupassanàya nandito, viràgànupassanàya ràgato, nirodhànupassanàya samudayato, pañinissaggànupassanàya àdànato cittaü mocento vimocento, assasati ceva passasati ca; tena vuccati: vimocayaü cittaü assasissàmi passasissàmã ti sikkhatã ti. #<[page 290]># %<290 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Evaü cittànupassanàvasena idaü catukkaü bhàsitan ti veditabbaü. Catutthacatukke pana aniccànupassã ti ettha tàva aniccaü veditabbaü, aniccatà veditabbà, aniccànupassanà veditabbà, aniccànupassã veditabbo. Tattha aniccan ti pa¤cakkhandhà . Kasmà? Uppàdavaya¤¤athatthabhàvà. Aniccatà ti tesaü yeva uppàdavaya¤¤athattaü hutvà, abhàvo và nibbattànaü; ten' ev' àkàrena añhatvà khaõabhangena bhedo ti attho. Aniccànupassanà ti tassà aniccatàya vasena råpàdisu aniccan ti anupassanà. Aniccànupassã ti tàya anupassanàya samannàgato; tasmà evambhåto assasanto passasanto ca idha aniccànupassã assasissàmi passasissàmã ti sikkhatã ti veditabbo. Viràgànupassã ti ettha pana dve viràgà:- khayaviràgo ca accantaviràgo ca. Tattha khayaviràgo ti sankhàrànaü khayabhango. Accantaviràgo ti nibbànaü. Viràgànupassanà ti tad-ubhayadassanavasena pavattà, vipassanà ca maggo ca, tàya duvidhàya pi anupassàya samannàgato hutvà assasanto passasanto ca viràgànupassã assasissàmi passasissàmã ti sikkhatã ti veditabbo. Nirodhànupassã-pade pi es' eva nayo. Pañinissaggànupassã ti etthà pi dve pañinissaggà: pariccàgapañinissaggo ca pakkhandanapañinissaggo ca. Pañinissaggo yeva anupassanà, pañinissaggànupassanà: vipassanàmaggànaü etam adhivacanaü. Vipassanà hi tad-angavasena saddhiü khandhàbhisankhàrehi kilese pariccajati. Sankhatadosadassanena ca tabbiparãte nibbàne taü-ninnatàya pakkhandatã ti pariccàgapañinissaggo ceva pakkhandanapañinissaggo ti ca vuccati. Maggo samucchedavasena saddhiü khandhàbhisankhàrehi kilese pariccajati:- àrammaõakaraõena ca nibbàne pakkhandatã ti pariccàgapañinissaggo ceva pakkhandanapañinissaggo ti ca vuccati. Ubhayam pi pana purima¤àõànaü anu-anupassanato anupassanà ti vuccati. #<[page 291]># %< 3. ânàpànasati 291>% Tàya duvidhàya pi pañinissaggànupassanàya samannàgato hutvà assasanto passasanto ca pañinissaggànupassã assasissàmi passasissàmã ti sikkhatã ti veditabbo. Idaü catutthacatukkaü suddhavipassanà vasen' eva vuttaü. Purimàni pana tãõi samathavipassanà vasena. Evaü catunnaü catukkànaü vasena soëasavatthukàya ànàpànasatiyà bhàvanà veditabbà. Evaü soëasavatthuvasena ca pana ayaü ànàpànasati mahapphalà hoti mahànisaüsà. Tatr' assà:- ayam pi kho, bhikkhave, ànàpànasatisamàdhi bhàvito bahulãkato santo ceva paõãto cà ti adivacanato santabhàvàdivasenà pi mahànisaüsatà veditabbà, vitakkupacchedasamatthatàyà pi. Ayaü hi santa-paõãta-asecanaka-sukhavihàrattà samàdhi antaràyakarànaü vitakkànaü vasena ito c' ito ca cittassa vidhàvanaü vicchinditvà, ànàpànàrammaõàbhimukham eva cittaü karoti. Ten' eva vuttaü: anàpànasati bhàvetabbà vitakkupacchedàyà ti. Vijjà-vimuttipàripåriyà målabhàvenà pi c' assà mahànisaüsatà veditabbà. Vuttaü h' etaü Bhagavatà:- ànàpànasati, bhikkhave, bhàvità bahulãkatà cattàro satipaññhàne paripåreti, cattàro satipaññhànà bhàvità bahulãkatà satta bojjhange paripårenti, satta bojjhangà bhàvità bahulãkatà vijjàvimuttiü paripårentã ti. Api ca carimakànaü assàsapassàsànaü viditabhàvakaraõato pi 'ssà mahànisaüsatà veditabbà. Vuttaü h' etaü Bhagavatà:- evaü bhàvitàya kho, Ràhula, ànàpànasatiyà, evaü bahulãkatàya, ye pi te carimakà assàsapassàsà, te pi vidità va nirujjhanti, no avidità ti. Tattha nirodhavasena tayo carimakà: bhavacarimakà, jhànacarimakà, cuticarimakà ti. Bhavesu hi kàmabhave assàsapassàsà pavattanti, råpàråpabhavesu nappavattanti, tasmà te bhavacarimakà. Jhànesu purime jhànattaye pavattanti, catutthe nappavattanti, tasmà te jhànacarimakà. Ye pana cuti-cittassa purato soëasamena cittena saddhim uppajjitvà, #<[page 292]># %<292 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ cuti-cittena saha nirujjhanti, ime cuti-carimakà nàma. Ime idha carimakà ti adhippetà. Imaü kira kammaññhànaü anuyuttassa bhikkhuno ànàpànàrammaõassa suññhu pariggahitattà, cuticittassa purato soëasamassa cittassa uppàdakkhaõe uppàdaü àvajjayato uppàdo pi nesaü pàkaño hoti, ñhitiü àvajjayato ñhiti pi nesaü pàkañà hoti, bhangaü àvajjayato ca bhango nesaü pàkaño hoti. Ito a¤¤aü kammaññhànaü bhàvetvà arahattaü pattassa bhikkhuno hi àyu antaraü paricchinnaü và hoti, aparicchinnaü và. Idaü pana soëasavatthukaü ànàpànasatiü bhàvetvà arahattaü pattabhikkhuno àyu antaraü paricchinnam eva hoti. So: ettakaü dàni me àyusankhàrà pavattissanti, na ito paran ti ¤atvà, attano dhammatàya eva sarãrapatijaggananivàsanapàrupanàdãni sabbakiccàni katvà akkhãni nimmãleti, Koñapabbatavihàravàsã Tissatthero viya, Mahàkara¤jiyavihàravàsã Mahà-Tissatthero viya, Devaputtamahàraññhe Piõóapàtika-Tissatthero viya, Cittalapabbatavihàravàsino dve bhàtiyattherà viya ca. Tatridam ekavatthudãpanam:- dve bhàtiyattherànaü kir' eko puõõamuposathadivase Pàtimokkhaü osàretvà, bhikkhusanghaparivuto attano vasanaññhànaü gantvà cankame ñhito candàlokaü oloketvà attano àyusankhàre upadhàretvà bhikkhusangham àha: tumhehi kathaü parinibbàyantà bhikkhå diññhapubbà ti? Tatra keci àhaüsu: amhehi àsane nisinnakà va parinibbàyantà diññhapubbà ti. Keci amhehi àkàse pallankaü àbhujitvà nisinnakà ti. Thero àha: ahaü dàni vo cankamantam eva parinibbàyamànaü dassesàmã ti tato cankame lekhaü katvà: aham ito cankamakoñito parakoñiü gantvà nivattamàno imaü lekhaü patvà va parinibbàyissàmã ti vatvà cankamaü oråyha parabhàgaü gantvà nivattamàno ekena pàdena lekhaü akkantakkhaõe yeva parinibbàyi. #<[page 293]># %< 4. Upasamànussati 293>% Tasmà have appamatto anuyu¤jetha paõóito evaü anekànisaüsaü ànàpànasatiü sadà ti. Idaü ànàpànassatiyaü vitthàrakathàmukhaü. 4. Upasamànussati ânàpànasatiyà anantaraü uddiññhaü pana upasamànussatiü bhàvetukàmena rahogatena patisallãnena: yàvatà, bhikkhave, dhammà sankhatà và asankhatà và viràgo tesaü dhammànaü aggam akkhàyati, yadidaü mada-nimmadano pipàsavinayo àlayasamugghàto vaññupacchedo taõhàkkhayo viràgo nirodho nibbànan ti evaü sabbadukkhåpasamasankhàtassa nibbànassa gunà anussaritabbà. Tattha yàvatà ti yattakà. Dhammà ti sabhàvà. Sankhatà và asankhatà và ti sangamma-samàgammapaccayehi katà và akatà và. Viràgo tesaü dhammànaü aggam akkhàyatã ti tesaü sankhatàsankhatadhammànaü viràgo aggam akkhàyati seññho, uttamo ti vuccati. Tattha viràgo ti na ràgàbhàvamattam eva, atha kho yadidaü mada-nimmadano ...pe... nibbànan ti yo so madanimmadano ti àdãni nàmàni asankhatadhammo labhati, so viràgo ti paccetabbo. So hi yasmà tam àgamma sabbe pi mànamada-purisamadàdayo madà nimmadà amadà honti vinassanti, tasmà mada-nimmadano ti vuccati. Yasmà ca tam àgamma sabbà pi kàmapipàsà vinayaü abbhatthaü yàti, tasmà pipàsavinayo ti vuccati. Yasmà pana tam àgamma pa¤cakàmaguõàlayà samugghàtaü gacchanti, tasmà àlayasamugghàto ti vuccati. Yasmà ca tam àgamma tebhåmakaü vaññaü upacchijjati, tasmà vaññupacchedo ti vuccati. Yasmà pana tam àgamma sabbaso taõhàkkhayaü gacchati, virajjati, nirujjhati ca, tasmà taõhàkkhayo viràgo nirodho ti vuccati. Yasmà pan' esa catasso yoniyo, pa¤cagatiyo, sattavi¤¤àõaññhitiyo, nava ca sattàvàse aparàparabhàvàya vinanato, àbandhanato, saüsibbanato vànan ti laddhavohàràya taõhàya nikkhanto, nissaño, visaüyutto, tasmà nibbànan ti vuccatã ti. #<[page 294]># %<294 VIII. Anussati-kammaññhàna-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Evam eva tesaü mada-nimmadanatàdãnaü guõànaü vasena nibbànasankhàto upasamo anussaritabbo. Ye và pan' a¤¤e pi Bhagavatà: asankhata¤ ca vo, bhikkhave, desessàmi . . . sacca¤ ca pàra¤ ca sududdasa¤ ca ajara¤ ca dhuva¤ ca nippapa¤ca¤ ca amata¤ ca siva¤ ca khema¤ ca abohuta¤ ca anãtika¤ ca avyàpajja¤ ca visuddhi¤ ca dãpa¤ ca tàna¤ ca leõa¤ ca vo bhikkhave desessàmã ti àdisu suttesu upasamaguõà vuttà, tesam pi vasena anussaritabbo yeva. Tass' evaü mada-nimmadanatàdiguõavasena upasamaü anussarato neva tasmiü samaye ràgapariyuññhitaü cittaü hoti, na dosa-, . . . na moha-pariyuññhitaü cittaü hoti. Ujugatam ev' assa tasmiü samaye cittaü hoti upasamaü àrabbhà ti Buddhànussati-àdisu vuttanayen' eva vikkhambhitanãvaraõassa ekakkhaõe jhànangàni uppajjanti. Upasamaguõànam pana gambhãratàya nànappakàraguõànussaraõàdhimuttatàya và appanaü appatvà upacàrappattajjhànam eva hoti. Tad-etam upasamaguõànussaraõavasena upasamànussaticc' eva sankhyaü gacchati. Cha anussatiyo viya ca ayam pi ariyasàvakass' eva ijjhati; evaü sante pi upasamagarukena puthujjanenà pi manasikàtabbà; sutavasenà pi hi upasame cittaü pasãdati. Ima¤ ca pana upasamànussatiü anuyutto bhikkhu sukhaü supati, sukhaü pañibujjhati, santindriyo hoti, santamànaso hirottappasamannàgato pàsàdiko, paõãtàdhimuttiko, sabrahmacàrãnaü garu ca bhàvanãyo ca; uttariü appañivijjhanto pana sugatiparàyano hoti. Tasmà have appamatto bhàvayetha vicakkhaõo evaü anekànisaüsaü ariye upasame satin ti. Idaü upasamànussatiyaü vitthàrakathàmukhaü. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate Visuddhi Magge samàdhibhàvanàdhikàre Anussati-kammaññhànaniddeso nàma aññhamo paricchedo. #<[page 295]># %<295>% IX NAVAMA-PARICCHEDO BRAHMAVIHâRANIDDESO Anussatikammaññhànànantaraü uddiññhesu pana mettàkaruõà-mudità-upekkhà ti imesu catåsu brahmavihàresu mettaü bhàvetukàmena tàva àdikammikena yogàvacarena upacchinnapaëibodhena gahitakammaññhànena bhattakiccaü katvà bhattasammadaü pañivinodetvà vivitte padese supa¤¤atte àsane sukhanisinnena àdito tàva dose àdãnavo khantiya¤ ca ànisaüso paccavekkhitabbo. Kasmà? Imàya hi bhàvanàya doso pahàtabbo, khanti adhigantabbà, na ca sakkà ki¤ci adiññhàdãnavaü pahàtuü aviditànisaüsaü và adhigantuü; tasmà: duññho kho, àvuso, dosena abhibhåto pariyàdiõõacitto pàõam pi hantã ti àdãnaü vasena dose àdãnavo daññhabbo. Khanti paramaü tapo titikkhà nibbànaü paramaü vadanti Buddhà; Khantibalaü bàlànãkaü, tam ahaü bråmi bràhmaõaü. Khantyà bhiyyo na vijjatã ti àdãnaü vasena khantiyaü ànisaüso veditabbo. Ath' evaü diññhàdãnavato dosato cittaü vivecanatthàya viditànisaüsàya ca khantiyà saüyojanatthàya mettàbhàvanà àrabhitabbà. ârabhantena ca àdito va puggalabhedo jànitabbo, imesu puggalesu mettà pañhamaü [na] bhàvetabbà, #<[page 296]># %<296 IX. Brahmavihàraniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ imesu te va bhàvetabbà ti. Ayaü hi mettà appiyapuggale atippiyasahàyake majjhatte verãpuggale ti imesu catåsu pañhamaü na bhàvetabbà; lingavisabhàge odhiso na bhàvetabbà, kàlankate na bhàvetabbà va. Kiükàraõà appiyàdisu pañhamaü na bhàvetabbà? Appiyaü hi piyaññhàne ñhapento kilamatiatippiyasahàyakaü majjhattaññhàne ñhapento kilamati, appamattake pi c' assa dukkhe uppanne àrodanàkàrapatto viya hoti. Majjhattaü garuññhàne ca piyaññhàne ca ñhapento kilamati. Veriü samanussarato kodho uppajjati, tasmà appiyàdisu pañhamaü na bhàvetabbà. Lingavisabhàge pana tam eva àrabbha odhiso bhàventassa ràgo uppajjati. A¤¤ataro kira amaccaputto Kulåpakattheraü pucchi: bhante, kassa mettà bhàvetabbà? ti. Thero: piyapuggale ti àha. Tassa attano bhariyà piyà hoti, so tassà mettaü bhàvento sabbarattiü bhittiyuddham akàsi. Tasmà lingavisabhàge odhiso na bhàvetabbà. Kàlankate pana bhàvento neva appanaü, na upacàraü pàpuõàti. A¤¤ataro kira daharabhikkhu àcariyaü àrabbha mettaü àrabhi. Tassa mettà nappavattati. So mahàtherassa santikaü gantvà: bhante, paguõà va me mettàjhànasamàpatti, na ca naü samàpajjituü sakkomi. Kiü nu kho kàraõan? ti àha. Thero: nimittam, àvuso, gavesàhã ti àha. So gavesanto àcariyassa matabhàvaü ¤atvà a¤¤aü àrabbha mettàyanto samàpattim appesi. Tasmà kàlankate na bhàvetabbà va. Sabbapañhamaü pana: ahaü sukhito homi, niddukkho ti và avero avyàpajjo anãgho sukhã attànaü pariharàmã ti và evaü punappunaü attani yeva bhàvetabbà. Evaü sante yaü Vibhange vuttaü: katha¤ ca, bhikkhave, bhikkhu mettàsahagatena cetasà ekaü disaü pharitvà viharati? Seyyathà pi nàma ekaü puggalaü piyaü manàpaü disvà mettàyeyya, evaü eva sabbasatte mettàya pharatã ti; ya¤ ca Pañisambhidàyaü: katamehi pa¤cah' àkàrehi anodhiso pharaõà mettà-cetovimutti? Sabbe sattà averà [hontu], avyàpajjhà, anãghà, sukhã attànaü pariharantu. Sabbe pàõà, sabbe bhåtà, #<[page 297]># %< Mettàbhàvanà 297>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sabbe puggalà, sabbe attabhàvapariyàpannà averà, avyàpajjhà, anãghà, sukhã attànaü pariharantå ti àdi vuttaü; ya¤ ca Mettàsutte: sukhino và khemino hontu, sabbe sattà bhavantu sukhitattà ti àdivuttaü, taü virujjhati, na hi tattha attani bhàvanà vuttà ti ce, ta¤ ca na virujjhati. Kasmà? Taü hi appanàvasena vuttaü, idaü sakkhibhàvavasena. Sace pi hi vassasataü vassasahassaü và: ahaü sukhito homã ti àdinà nayena attani mettaü bhàveti, nev' assa appanà uppajjati. Ahaü sukhito homã ti bhàvayato pana: yathà ahaü sukhakàmo dukkhapañikålo jãvitukàmo amaritukàmo ca, evaü a¤¤e pi sattà ti attànaü sakkhiü katvà a¤¤asattesu hitasukhakàmatà uppajjati. Bhagavatà pi Sabbà disà anuparigamma cetasà, Nev' ajjhagà piyataram attanà kvaci; Evaü piyo puthu attà paresaü, Tasmà na hiüse paraü atthakàmo ti vadatà ayaü nayo dassito, tasmà sakkhibhàvatthaü pañhamaü attànaü mettàya pharitvà tad-anantaraü sukhappavattanatthaü yvàyaü piyo manàpo garubhàvanãyo àcariyo và àcariyamatto và, upajjhàyo và upajjhàyamatto và, tassa tàni piyavacanàdãni piyamanàpattakàraõàni sãlasutàdãni garubhàvanãyattakàraõàni ca anussaritvà: esa [sap]puriso sukhã hotu niddukkho ti àdinà nayena mettà bhàvetabbà. Evaråpe ca puggale kàmaü appanà sampajjati. Iminà pana bhikkhunà tàvataken' eva tuññhiü anàpajjitvà sãmasambhedaü kattukàmena tad-anantaraü atippiyasahàyake, atippiyasahàyakato majjhatte, majjhattato verãpuggale mettà bhàvetabbà. Bhàventena ca ekekasmiü koññhàse muduü kammaniyaü cittaü katvà tad-anantare upasaüharitabbaü. Yassa pana veripuggalo và natthi mahàpurisajàtikattà và anatthaü karonte pi pare verisa¤¤à va nuppajjati, tena: majjhatte me mettà-cittaü kammaniyaü jàtaü, idàni naü verimhi upasaüharàmã ti vyàpàro va na kàtabbo. #<[page 298]># %<298 IX. Brahmavihàraniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yassa pana atthi, taü sandhàya vuttaü: majjhattato verãpuggale mettà bhàvetabbà ti. Sace pan' assa verimhi cittaü upasamharato tena katàparàdhànussaraõena pañighaü uppajjati, athà 'nena purimapuggalesu yattha katthaci punappunaü mettaü samàpajjitvà vuññhahitvà punappunaü tam puggalaü mettàyantena pañighaü vinodetabbaü. Sace evam pi vàyamato na nibbàti, atha Kakacåpama-ovàda àdãnaü anussarato pañighassa pahànàya ghañitabbaü punappunaü, ta¤ ca kho iminà àkàrena attànaü ovadanten' eva:- are! kujjhanapurisa! nanu vuttaü Bhagavatà: ubhato daõóakena ce pi bhikkhave kakacena corà ocarakà angamangàni okanteyyuü, tatrà pi yo mano padoseyya, na me so tena sàsanakaro ti ca. Tass' eva tena pàpiyo yo kuddhaü patikujjhati, kuddhaü appañikujjhanto, sangàmaü jeti dujjayaü. Ubhinnam atthaü carati, attano ca parassa ca, paraü sankupitaü ¤atvà yo sato-upasammatã ti ca;-Satt' ime, bhikkhave, dhammà sapattakantà sapattakaraõà kodhanaü àgacchanti itthiü và purisaü và. Katame satta? Idha, bhikkhave, sapatto sapattassa evam icchati:- Aho vatàyaü dubbaõõo assà ti! Taü kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa vaõõavatàya nandati. Kodhano 'yaü, bhikkhave, purisapuggalo kodhàbhibhåto kodhapareto. Ki¤càpi so hoti sunahàto suvilitto kappitakesamassu odàtavatthavasano, atha kho so dubbaõõo va hoti kodhàbhibhåto. Ayaü, bhikkhave, pañhamo dhammo sapattakanto sapattakaraõo kodhanaü àgacchati itthiü và purisaü và. Puna ca paraü, bhikkhave, sapatto sapattassa evam icchati:- aho vatàyaü dukkhaü passeyyà ti! ...pe... na pacurattho assà ti ...pe... na bhogavà assà ti ...pe... na yasavà assà ti ...pe... na mittavà assà ti ...pe... #<[page 299]># %< Mettàbhàvanà 299>% na kàyassa bhedà paraü maraõà sugatiü saggaü lokaü upapajjeyyà ti. Taü kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa sugatigamanena nandati. Kodhano 'yaü, bhikkhave, purisapuggalo kodhàbhibhåto kodhapareto kàyena duccaritaü carati, vàcàya, manasà duccaritaü carati, so kàyena vàcàya manasà duccaritaü caritvà kàyassa bhedà paraü maraõà apàyaü duggatiü vinipàtaü nirayaü upapajjati kodhàbhibhåto ti ca: Seyyathàpi, bhikkhave, chavàlàtaü ubhato padittaü majjhe gåthagataü neva gàme kaññhatthaü pharati, na ara¤¤e kaññhaññhaü pharati . . . tathåpamàhaü, bhikkhave, imaü [purisa-] puggalaü vadàmã tã ca, so dàni tvaü evaü kujjhanto na ceva Bhagavato sàsanakaro bhavissasi, pañikujjhanto ca kuddhapurisato pi pàpiyo hutvà na dujjayaü sangàmaü jessasi. Sapattakaraõe ca dhamme attà va attano karissasi. Chavàlàtåpamo ca bhavissasã ti. Tass' evaü ghañayato vàyamato sace taü pañighaü våpasammati, icc' etaü kusalaü. No ce våpasammati, atha yo yo dhammo tassa puggalassa våpasanto hoti parisuddho, anussariyamàno pasàdaü àvahati, taü taü anussaritvà àghàto pañivinetabbo. Ekaccassa hi kàyasamàcàro va upasanto hoti. Upasantabhàvo c' assa bahuü vattapañipattiü karontassa sabbajanena ¤àyati. Vacãsamàcàra-manosamàcàrà pana avåpasantà honti, tassa te acintetvà kàyasamàcàravåpasamo yeva anussaritabbo. Ekaccassa vacãsamàcàro va upasanto hoti, upasantabhàvo c' assa sabbajanena ¤àyati. So hi pakatiyà ca pañisanthàrakusalo hoti sakhilo sukhasambhàso sammodako uttànamukho pubbabhàsã madhurena sarena dhammaü osàreti, parimaõóalehi padavya¤janehi dhammakathaü katheti. Kàyasamàcàra-manosamàcàrà pana avåpasantà honti, tassa te acintetvà vacãsamàcàravåpasamo yeva anussaritabbo. Ekaccassa manosamàcàro va upasanto hoti, upasantabhàvo c' assa cetiyavandanàdisu sabbajanassa pàkaño hoti. Yo hi avåpasantacitto hoti, so cetiyaü và bodhiü và there và vandamàno na sakkaccaü vandati, dhammasavaõamaõóape vikkhittacitto và pacalàyanto và nisãdati; #<[page 300]># %<300 IX. Brahmavihàraniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ upasantacitto pana okappetvà sakkaccaü vandati, ohitasoto aññhiükatvà kàyena và vàcàya và cittappasàdaü karonto dhammaü suõàti. Iti ekaccassa manosamàcàro va upasanto hoti, kàyavacãsamàcàrà avåpasantà honti, tassa te acintetvà manosamàcàravåpasamo yeva anussaritabbo. Ekaccassa pana imesu tãsu dhammesu eko pi avåpasanto hoti, tasmiü puggale: ki¤càpi esa idàni manussaloke carati atha kho katipàhassa accayena aññha mahàniraya-soëasa-ussadanirayaparipårako bhavissatã ti kàru¤¤aü ñhapetabbaü. Kàru¤¤am pi hi pañicca àghàto våpasammati. Ekaccassa tayo pi 'me dhammà våpasantà honti, tassa naü yaü icchati, taü taü anussaritabbaü, tàdise hi puggale na dukkarà hoti mettàbhàvanà ti. Imassa ca atth' assa àvibhàvatthaü: pa¤c 'ime àvuso àghàtapañivinayà, yattha bhikkhuno uppanno àghàto sabbaso pañivinodetabbo ti idaü Pa¤cakanipàte âghàtapañivinayasuttaü vitthàretabbaü. Sace pan' assa evam pi vàyamato àghàto uppajjati yeva, athà 'nena evam attà ovaditabbo:- Attano visaye dukkhaü katan te yadi verinà, kiü tassà visaye dukkhaü sacitte kattum icchasi? Bahåpakàraü hitvàna ¤àtivaggaü rudaü mukhaü mahànatthakaraü kodhaü sapattaü na jahàsi kiü? Yàni rakkhasi sãlàni, tesaü målanikantanaü kodhaü nàm' upaëàlesi-ko tayà sadiso jaëo? Kataü anariyaü kammaü parena iti kujjhasi: kin nu tvaü tàdisaü yeva so sayaü kattum icchasi? Dosetukàmo yadi taü, amanàpaü paro kari: dosuppàdena tass' eva kiü påresi manorathaü? Dukkhaü tassa ca nàma tvaü, kuddho kàhasi và na và, attànaü pan' idàn' eva kodhadukkhena bàdhasi? Kodhaü và ahitaü maggaü aråëhà yadi verino, kasmà tuvam pi kujjhanto tesaü yevà 'nusikkhasi? Yaü dosaü tava nissàya sattunà appiyaü kataü, tam eva dosaü chindassu kim aññhàne viha¤¤asi? #<[page 301]># %< Mettàbhàvanà 301>% Khaõikattà ca dhammànaü, yehi khandhehi te kataü amanàpaü niruddhà te kassa dànã 'dha kujjhasi? Dukkhaü karoti yo yassa, taü vinà kassa so kare; sayam pi dukkhahetu tvam iti kiü tassa kujjhasã ti? Sace pan' assa evaü attànaü ovadato pi pañighaü neva våpasammati, athà 'nena attano ca parassa ca kammassa katà paccavekkhitabbà. Tattha attano tàva ekaü paccavekkhitabbà: ambho! tvaü tassa kuddho kiü karissasi? nanu tav' eva c' etaü dosanidànaü kammaü anatthàya saüvattissati? Kammassako hi tvaü, kammadàyàdo, kammayoni, kammabandhu kammappañisaraõo, yaü kammaü karissasi tassa dàyàdo bhavissasi, ida¤ ca te kammaü neva sammàsambodhiü, na paccekabodhiü, na sàvakabhåmiü, na brahmattasakkattacakkavattipadesaràjàdi-sampattãnaü a¤¤ataraü sampattiü sàdhetuü samatthaü, atha kho sàsanato càvetvà vighàsàdàdibhàvassa ceva nerayikàdidukkhavisesàna¤ ca te saüvattanikam idaü kammaü, so tvam idaü karonto ubhohi hatthehi vãtaccike và angàre gåthaü và gahetvà paraü paharitukàmo puriso viya attànam eva pañhamaü dahasi ceva duggandha¤ ca karosã ti. Evaü attano kammassa kataü paccavekkhitvà parassa pi evaü paccavekkhitabbà:- so pi tava kujjhitvà kiü karissati? Nanu etass' ev' etaü anatthàya saüvattissati? kammassako hi ayam àyasmà kammadàyàdo ...pe...? Yaü kammaü karissati, tassa dàyàdo bhavissati? Ida¤ c' assa kammaü neva sammàsambodhiü, na paccekabodhiü, na sàvakabhåmiü, na brahmattasakkattacakkavattipadesaràjàdisampattãnaü a¤¤ataraü sampattiü sàdhetuü samatthaü, atha kho sàsanato càvetvà vighàsàdàdibhavassa ceva nerayikàdidukkhavisesàna¤ c' assa saüvattanikaü idaü kammaü. Svàyaü idaü karonto pañivàte ñhatvà paraü rajena okiritukàmo puriso viya attànaü yeva okiratã ti. Vuttaü h' etaü Bhagavatà:- Yo appadutñhassa narassa dussati, suddhassa posassa andngaõassa, #<[page 302]># %<302 IX. Brahmavihàraniddeso>% tam eva bàlaü pacceti pàpaü sukhumo rajo pañivàtaü va khitto ti. Sace pan' assa evaü kammassa katam pi paccavekkhato neva våpasammati, athà 'nena Satthu pubbacariyaguõà anussaritabbà. Tatràyaü paccavekkhaõànayo:-`Ambho pabbajita! nanu te Satthà pubb' eva sambodhà anabhisambuddho Bodhisatto pi samàno cattàri asankheyyàni kappasatasahassa¤ ca pàramiyo pårayamàno tattha tattha vadhakesu pi paccatthikesu cittaü nappadåsesi ? Seyyathãdaü Sãlavajàtake tàva attano deviyà paduññhena pàpaamaccena ànãtassa pañira¤¤o tiyojanasataü rajjaü gaõhantassa nisedhanatthàya uññhitànaü amaccànaü àvudham pi chupituü na adàsi. Puna saddhiü amaccasahassena àmakasusàne gaëappamàõaü bhåmiü khaõitvà nikha¤¤amàno cittappadosamattam pi akatvà kuõapakhàdanatthaü àgatànaü singàlànaü paüsuviyåhanaü nissàya purisakàraü katvà pañiladdhajãvito yakkhànubhàvena attano sirigabbhaü oråyha sirisayane sayitaü paccatthikaü disvà kopaü akatvà va a¤¤ama¤¤aü sapathaü katvà taü mittaññhàne ñhapayitvà àha:- âsiüseth' eva puriso na nibbindeyya paõóito, Passàmi vo 'ham attànaü yathà icchiü tathà ahun ti. Khantivàdã-jàtake dummedhena Kàsi-ra¤¤à:- kiü vàdã tvaü, samaõà ti puññho: khantivàdã nàmà 'han ti vutte sakaõñakàhi kasàhi tàëetvà hatthapàdesu chijjamànesu kopamattam pi na akàsi. Anacchariya¤ c' etaü, yaü mahallako pabbajåpagato evaü kareyya, Cåëadhammapàlajàtake pana uttànaseyyako pi samàno:- Candanarasànulittà bàhà chijjanti Dhammapàlassa, dàyàdassa pathavyà, pàõà me, deva, rujjhantã ti. Evaü vippalapamànàya màtuyà pitarà Mahàpatàpena nàma ra¤¤à vaüsakaëiresu viya catåsu hatthapàdesu chedàpitesu, tàvatà pi santuññhiü anàpajjitvà: #<[page 303]># %< Mettàbhàvanà 303>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sãsam assa chindathà ti àõatte: ayaü 'dàni te cittasanniggaõhaõakàlo, idàni, ambho! Dhammapàlasãsacchedàõàpake pitari, sãsacchedake purise, paridevamànàya màtari, attani cà ti imesu catåsu samacitto hotã ti dalhaü samàdànam adhiññhàya paduññhàkàramattam pi na akàsi. Ida¤ cà pi anacchariyam eva, yaü manussabhåto evam akàsi; tiracchànabhåto pi pana chaddanto nàma vàraõo hutvà visappãtena sallena nàbhiyaü viddho pi tàva anatthakàrimhi luddake cittaü nappadåsesi. Yath' àha:- Samappito puthusallena nàgo, aduññhacitto luddakaü ajjhabhàsi: kim atthiyaü, kassa và, samma! hetu mamaü vadhi? kassa và 'yaü payogo? ti. Evaü vatvà ca: Kàsi-ra¤¤o mahesiyà tava dantànam atthàya pesito 'mhi, bhadante! ti vutte tassà manorathaü pårento chabbaõõarasminiccharaõasamujjalitacàrusobhe attano dante chetvà adàsi. Mahàkapi hutvà, attanà yeva pabbatapapàtato uddharitena purisena:- Bhakkho ayaü manussànaü yath' ev' a¤¤e vane migà, yannån' imaü vadhitvàna chàto, khàdeyya vànaraü. Asito va gamissàmi maüsam àdàya sambalaü, kantàraü nittharissàmi pàtheyyaü me bhavissatã ti. Evaü cintetvà silaü ukkhipitvà matthake sampadàlite, assupuõõehi nettehi taü purisaü udikkhamàno:- Mà ayyosi me, bhadante! tvaü nàm' etàdisaü kari! tvaü kho 'si nàma dãghàvu a¤¤aü vàretum arahasã ti vatvà tasmiü purise cittaü appadåsetvà attano ca dukkhaü acintetvà tam eva purisaü khemantabhåmiü sampàpesi. Bhåridatto nàma nàgaràjà hutvà uposathangàni adhiññhàya vammikamuddhanisayamàno kappuññhànaggisadisena osadhena sakalasarãre si¤cayamàno pi, #<[page 304]># %<304 IX. Brahmavihàraniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ peëàya pakkhipitvà sakala-Jambudãpe kãëapiyamàno pi tasmiü bràhmaõe manopadosamattam pi na akàsi. Yath' àha:- Peëàya pakkhipante pi maddante pi ca pàõinà, alampàne na kuppàmi sãlakhaõóabhayà mamà ti. Campeyyo pi nàgaràjà hutvà ahituõóikena viheñhiyamàno manopadosamattam pi na uppàdesi. Yath' àha:- Tadà pi maü dhammacàriü upavuttaü uposathaü ahituõóiko gahetvàna ràjadvàram pi kãëati. Yam so vaõõaü cintayati nãlaü pãta¤ ca lohitaü, tassa cittànuvattanto homi cintitasannibho. Thalaü kareyyaü udakaü, udakam pi thalaü kare; yadã 'haü tassa kuppeyyaü khaõena chàrikaü kare. Yadi cittavasã hessaü, parihàyissàmi sãlato, sãlena parihãnassa uttamattho na sijjhatã ti. Sankhapàlanàgaràjà hutvà tikhiõàhi sattãhi aññhasu ñhànesu ovijjhitvà pahàramukhehi sakaõñakàlatàyo pavesetvà nàsàya daëhaü rajjuü pakkhipitvà soëasahi bhojaputtehi kàjenàdàya vayhamàno dharaõãtale ghaüsiyamànasarãro mahantaü dukkhaü paccanubhonto kujjhitvà olokitamatten' eva sabbe bhojaputte bhasmaü kàtuü samattho pi samàno cakkhuü ummãletvà paduññhàkàramattam pi na akàsi. Yath' àha: Càtuddasiü pa¤cadasiü, Aëàra! uposathaü niccam upavasàmi; ath' àgamuü soëasa bhojaputtà rajjuü gahetvàna daëha¤ ca pàsaü. Chetvàna nàsaü atikassa rajjuü, nayiüsu maü sampariggayha luddà; Etàdisaü dukkham ahaü titikkhaü uposathaü appañikopayanto ti. #<[page 305]># %< Mettàbhàvanà 305>% Na kevala¤ ca etàn' eva, a¤¤àni pi Màtuposakajàtakàdisu anekàni acchariyàni akàsi. Tassa te idàni sabba¤¤utaü pattaü sadevake loke kenaci appañisamakhantiguõaü taü Bhagavantaü satthàraü apadisato pañighacittaü nàma uppàdetuü ativiya ayuttaü appatiråpan ti. Sace pan' assa evaü satthu pubbacaritaguõaü paccavekkhato pi dãgharattaü kilesànaü dàsavyaü upagatassa neva taü pañighaü våpasammati, athà 'nena anamataggiyàni paccavekkhitabbàni. Tatra hi vuttaü:- na so, bhikkhave, satto sulabharåpo, yo na màtà bhåtapubbo, yo na pità bhåtapubbo, yo na bhàtà, yo na bhaginã, yo na putto, yo na dhãtà bhåtapubbo ti. Tasmà tasmiü puggale evaü cittaü uppàdetabbaü:- ayaü kira me atãte màtà hutvà dasamàse kucchiyà pariharitvà muttakarãsakheëasinghàõikàdãni haricandanaü viya ajigucchamànà apanetvà, ure nacchàpentã, ankena pariharamànà posesi; pità hutvà ajapathasankupathàdãni gantvà vàõijjaü payojayamàno mayham atthàya jãvitam pi pariccajitvà ubhato vyåëhe sangàme pavisitvà nàvàya mahàsamuddaü pakkhanditvà a¤¤àni ca dukkaràni karitvà: puttake posessàmã ti tehi tehi upàyehi dhanaü saüharitvà mam posesi; bhàtà bhaginã putto dhãtà ca hutvà [pi], ida¤ c' ida¤ ca upakàraü akàsã ti tatra me nappatiråpaü manaü padåsetun ti. Sace pana evam pi cittaü nibbàpetuü na sakkoti yeva, athà 'nena evaü mettànisaüsà paccavekkhitabbà:- ambho pabbajita! nanu vuttaü Bhagavatà:- mettàya kho, bhikkhave, cetovimuttiyà àsevitàya bhàvitàya bahulãkatàya yanãkatàya vatthukatàya anuññhitàya paricitàya susamàraddhàya ekàdas' ànisaüsà pàñikankhà. Katame ekàdasa? Sukhaü supati, sukhaü pañibujjhati, na pàpakaü supinaü passati, manussànaü piyo hoti, amasnussànaü piyo hoti, devatà rakkhanti, nàssa aggi và visaü và satthaü và kamati, tuvañaü cittaü samadhiyati, mukhavaõõo pasãdati, asammåëho kàlaü karoti, uttarim appañivijjhanto brahmalokåpago hotã ti. #<[page 306]># %<306 IX. Brahmavihàraniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Sace tvaü idaü cittaü na nibbàpessasi, imehi ànisaüsehi paribàhiro bhavissasã ti. Evam pi nibbàpetuü asakkontena pana dhàtuvinibbhogo kàtabbo:- Kathaü, ambho pabbajita! tvaü pana etassa kujjhamàno kassa kujjhasi, kiü kesànaü kujjhasi, udàhu lomànaü, nakhànaü . . . muttassa kujjhasi, athavà pana kesàdisu pathavãdhàtuyà kujjhasi, àpodhàtuyà, tejodhàtuyà, vàyodhàtuyà kujjhasi, ye và pa¤cakkhandhe, dvàdasàyatanàni, aññhàrasa dhàtuyo upàdàya ayam àyasmà itthannàmo ti vuccati, tesu kiü råpakkhandhassa kujjhasi, udàhu vedanà-, sa¤¤à-, sankhàra-, vi¤¤àõakkhandhassa kujjhasi, kiü và cakkhàyatanassa kujjhasi, kiü råpàyatanassa kujjhasi ...pe... kiü manàyatanassa kujjhasi, kiü dhammàyatanassa kujjhasi, kiü và cakkhudhàtuyà kujjhasi, kiü råpadhàtuyà, kiü cakkhuvi¤¤àõadhàtuyà ...pe... kiü manodhàtuyà, kiü dhammadhàtuyà, kiü manovi¤¤àõadhàtuyà ti. Evaü hi dhàtuvinibbhogaü karoto àragge sàsapassa viya àkàse cittakammassa viya ca kodhassa patiññhànaññhànaü na hoti. Dhàtuvinibbhogaü pana kàtuü asakkontena dànasaüvibhàgo kàtabbo, attano santakaü parassa dàtabbaü, parassa santakaü attanà gahetabbaü. Sace pana paro bhinnàjãvo hoti aparibhogàrahaparikkhàro, attano santakam eva dàtabbaü. Tass' evaü karoto ekanten' eva tasmiü puggale àghàto våpasammati. Itarassa ca atãtajàtito paññhàya anubandho pi kodho taü khaõa¤ yeva våpasammati, Cittalapabbatavihàre tikkhattuü vuññhàpitasenàsanena piõóapàtikattherena: ayaü, bhante, aññha-kahàpaõagghanako patto mama màtarà upàsikàya dinno dhammiyalàbho mahàupàsikàya pu¤¤alàbhaü karothà ti vatvà dinnaü pattam laddhamahàtherassa viya. Evaü mahànubhàvaü h' etaü dànaü nàma. Vuttam pi c' etaü:- Adantadamanaü dànaü, dànaü sabbattha sàdhakaü; Dànena piyavàcàya, unnamanti namanti cà ti. #<[page 307]># %< Mettàbhàvanà 307>% Tass' evaü verãpuggale våpasantapañighassa yathà piyàtippiyasahàyakamajjhattesu, evaü tasmim pi mettàvasena cittaü pavattati. Athà 'nena punapnaü mettàyantena attani piyapuggale majjhatte verãpuggale ti catåsu janesu samacittataü sampàdentena sãmasambhedo kàtabbo. Tass' idaü lakkhaõaü:- sace imasmiü puggale piya-majjhatta-verãhi saddhiü attacatutthe ekasmiü padese nisinne corà àgantvà:- bhante, ekaü bhikkhuü amhàkaü dethà ti vatvà:- kiü kàraõà ti vutt' etaü: màretvà gaëalohitaü gahetvà balikaraõatthàvà ti vadeyyuü, tatra c' eso bhikkhu: asukaü và asukaü và gaõhantå ti cinteyya, akato va hoti sãmasambhedo. Sace pi:- maü gaõhantu, mà ime tayo ti pi cinteyya, akato va hoti sãmasambhedo. Kasmà? Yassa yassa hi gahaõam icchati, tassa tassa ahitesã hoti, itaresaü yeva hitesã hotiYadà pana catunnaü janànam antare ekaü corànaü dàtabbaü na passati attani ca tesu ca tãsu janesu samam eva cittaü pavatteti, kato hoti sãmasambhedo. Ten àhu Poràõà:- Attani hitamajjhatte ahite ca catubbidhe yadà passati nànattaü hitacitto va pàõinaü, Na nikàmalàbhã mettàya kusalã ti pavuccati yadà catasso sãmàyo sambhinnà honti bhikkhuno. Samaü pharati mettàya, sabbaü lokaü sadevakaü, mahàviseso purimena yassa sãmà na ¤àyatã ti. Evaü sãmàsambhedasamakàlam eva ca iminà bhikkhunà nimitta¤ ca upacàra¤ ca laddhaü hoti. Sãmàsambhede pana kate tam eva nimittaü àsevanto bhàvento bahulãkaronto appakasiren' eva pathavã-kasiõe vuttanayen' eva appanaü pàpuõàti. Ettàvatà 'nena adhigataü hoti pa¤cangavippahãnaü pa¤cangasamannàgataü tividhakalyàõaü dasalakkhaõasampannaü pañhamajjhànaü mettàsahagataü. Adhigate ca tasmiü tad eva nimittaü àsevanto bhàvento bahulãkaronto anupubbena catukkanaye dutiyatatiyajjhànàni, pa¤cakanaye dutiyatatiyacatutthajjhànàni ca pàpuõàti. #<[page 308]># %<308 IX. Brahmavihàraniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ So hi pañhamajjhànàdãnaü a¤¤ataravasena mettàsahagatena cetasà ekaü disaü pharitvà viharati. Tathà dutiyaü, tathà tatiyaü, tathà catutthaü. Iti uddham adho tiriyaü sabbadhi sabbattatàya sabbàvantaü lokaü mettàsahagatena cetasà vipulena mahaggatena appamàõena averena avyàpajjena pharitvà viharati. Pañhamajjhànàdivasena appanàppattacittass' eva hi ayaü vikubbanà sampajjati. Ettha ca mettàsahagatenà ti mettàya samannàgatena. Cetasà ti cittena. Ekaü disan ti ekam ekissà disàya pañhamapariggahitaü sattam upàdàya ekadisàpariyàpannasattapharaõavasena vuttaü. Pharitvà ti phusitvà àrammaõaü katvà. Viharatã ti brahmavihàràdhiññhitaü iriyàpathavihàraü pavatteti. Tathà dutiyan ti yathà puratthimàdisu disàsu yaü ki¤ci ekaü disaü pharitvà viharati, tath' eva tadanantaraü dutiyaü tatiyaü catuttha¤ cà ti attho. Iti uddhan ti eten' eva nayena purimaü disan ti vuttaü hoti. Adho tiriyan ti adhodisam pi tiriyaü disam pi. Evam evaü tattha ca adho ti heññhà. Tiriyan ti anudisàsu. Evaü sabbadisàsu assamaõóale assam iva mettàsahagataü cittaü sàreti pi paccàsàreti pã ti. Ettàvatà ekamekaü disaü pariggahetvà odhiso mettàpharaõaü dassitaü. Sabbadhã ti àdi pana anodhiso dassanatthaü vuttaü. Tattha sabbadhã ti sabbattha. Sabbattatàyà ti sabbesu hãnamajjhimukkaññhamittasapattamajjhattàdippabhedesu attatàya. Ayaü parasatto ti vibhàvaü akatvà attasamatàyà ti vuttaü hoti. Athavà sabbattatàyà ti sabbena cittabhàgena ãsakam pi bahi avikkhipamàno ti vuttaü hoti. #<[page 309]># %< Mettàbhàvanà 309>% Sabbàvantan ti sabbasattavantaü, sabbasattayuttan ti attho. Lokan ti sattalokaü. Vipulenà ti evam àdipariyàyadassanato pan' ettha puna mettàsahagatenà ti vuttaü. Yasmà và ettha odhiso pharaõe viya puna tathà-saddo và iti-saddo và na vutto, tasmà puna mettàsahagatena cetasà ti vuttaü, nigamavasena và etaü vuttaü. Vipulenà ti ettha ca pharaõavasena vipulatà daññhabbà. Bhåmivasena pana etaü mahaggataü. Paguõavasena ca appamàõasattàrammaõavasena ca appamàõaü. Vyàpàdapaccatthikappahànena averaü. Domanassappahànato avyàpajjaü niddukkhan ti vuttaü hoti. Ayaü mettàsahagatena cetasà ti àdinà nayena vuttàya vikubbanàya attho. Yathà cà 'yaü appanàppattacittass' eva vikubbanà sampajjati, tathà yam pi Pañisambhidàyaü:- pa¤cah' àkàrehi anodhiso pharaõà mettà-cetaso vimutti, sattah' àkàrehi odhiso pharaõà mettà-cetovimutti, dasah' àkàrehi disàpharaõà mettà-cetovimuttã ti vuttaü, tam pi appanàppattacittass' eva sampajjatã ti veditabbaü. Tattha ca sabbe sattà averà avyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe pàõà, sabbe bhåtà, sabbe puggalà, sabbe attabhàvapariyàpannà averà ...pe... pariharantå ti imehi pa¤cah' àkàrehi anodhiso pharaõà mettàcetovimutti veditabbà. Sabbà itthiyo averà ...pe... attànaü pariharantu, sabbe purisà, sabbe ariyà, sabbe anariyà, sabbe devà, sabbe manussà, sabbe vinipàtikà averà ...pe... pariharantå ti imehi sattah' àkàrehi odhiso pharaõà mettàcetovimutti veditabbà. Sabbe puratthimàya disàya sattà averà ...pe... attànaü pariharantu. Sabbe pacchimàya disàya, sabbe uttaràya disàya, sabbe dakkhiõàya disàya, sabbe puratthimàya anudisàya, sabbe pacchimàya anudisàya, sabbe uttaràya anudisàya, sabbe dakkhiõàya anudisàya. #<[page 310]># %<310 IX. Brahmavihàraniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Sabbe heññhimàya disàya, sabbe uparimàya disàya sattà averà ...pe... pariharantu. Sabbe puratthimàya disàya pàõà, bhåtà, puggalà, attabhàvapariyàpannà averà ...pe... pariharantu. Sabbà puratthimàya disàya itthiyo, sabbe purisà, ariyà, anariyà, devà, manussà, vinipàtikà averà ...pe... pariharantu. Sabbà pacchimàya disàya, uttaràya, dakkhiõàya, puratthimàya anudisàya, pacchimàya, uttaràya, dakkhiõàya anudisàya, heññhimàya disàya, uparimàya disàya itthiyo ...pe... vinipàtikà averà avyàpajjà anãghà sukhã attànaü pariharantå ti imehi dasah' àkàrehi disàpharaõà mettàcetovimutti veditabbà. Tattha sabbe ti anavasesapariyàdànam etaü. Sattà ti råpàdisu khandhesu chandaràgena sattà visattà ti sattà. Vuttaü h' etaü Bhagavatà: Råpe kho, Ràdha, yo chando yo ràgo yà nandi, yà taõhà, tatra satto, tatra visatto, tasmà satto ti vuccati, vedanàya, sa¤¤àya, sankhàresu, vi¤¤àõe yo chando yo ràgo yà nandã yà taõhà, tatra satto, tatra visatto, tasmà satto ti vuccatã ti. Råëhãsaddena pana vãtaràgesu pi ayaü vohàro vattati yeva, vilãvamaye pi vãjanivisese tàlavaõñavohàro viya. Akkharacintakà pana atthaü avicàretvà nàmamattam etan ti icchanti. Ye pi atthaü vicàrenti, te satvà-yogena sattà ti icchanti. Pàõanatàya pàõà; assàsapassàsàyattavuttitàyà ti attho. Bhåtattà bhåtà; sambhåtattà abhinibbattattà ti attho. Pun ti vuccati nirayo, tasmiü galantã ti puggalà; gacchantã ti attho. Attabhàvo vuccati sarãraü, khandhapa¤cakam eva và, tam upàdàya pa¤¤attimattasambhàvato. Tasmiü attabhàve pariyàpannà ti attabhàvapariyàpannà. Pariyàpannà ti paricchinnà antogadhà ti attho. Yathà ca sattà ti vacanaü, evaü sesàni pi råëhãvasena àropetvà sabbàn' etàni sabbasattavevacanànã ti veditabbàni. Kàma¤ ca a¤¤àni pi:-. #<[page 311]># %< Mettàbhàvanà 311>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sabbe jantå, sabbe jãvà ti àdãni sabbasattavevacanàni atthi; pàkañavasena pana imàn' eva pa¤ca gahetvà pa¤cah' àkàrehi anodhiso pharaõà mettàcetovimuttã ti vuttaü. Ye pana sattà, pàõà ti àdãnaü na kevalaü vacanamattato va, atha kho atthato pi nànattam eva iccheyyuü, tesaü anodhiso pharaõà virujjhati. Tasmà tathà atthaü agahetvà imesu pa¤casu àkàresu a¤¤ataravasena anodhiso mettà pharitabbà. Ettha ca sabbe sattà averà hontå ti ayam ekà appanà; avyàpajjà hontå ti ayam ekà appanà; avyàpajjà ti vyàpàdarahità. Anãghà hontå ti ayam ekà appanà, anãghà ti niddukkhà. Sukhã attànaü pariharantå ti ayam ekà appanà, tasmà imesu pi padesu yaü yaü pàkañaü hoti, tassa tassa vasena mettà pharitabbà. Iti pa¤casu àkàresu catunnaü appanànaü vasena anodhiso pharaõe vãsati appanà honti. Odhiso pharaõe pana sattasu àkàresu catunnaü vasena aññhavãsati. Ettha ca itthiyo purisà ti lingavasena vuttaü. Ariyà anariyà ti ariyaputhujjanavasena. Devà manussà vinipàtikà ti upapattivasena. Disà-pharaõe pana:- sabbe puratthimàya disàya sattà ti àdinà nayena ekam ekissàya disàya vãsati vãsati katvà dve satàni, sabbà puratthimàya disàya itthiyo ti àdinà nayena ekam ekissàya disàya aññhavãsati aññhavãsati katvà asãti dve satànã ti cattàri satàni asãti ca appanà. Iti sabbàni pi Pañisambhidàyaü vuttàni aññhavãsàdhikàni pa¤ca appanàsatànã ti. Iti etàsu appanàsu yassa kassaci vasena mettà-cetovi muttiü bhàvetvà ayaü yogàvacaro sukhaü supatã ti àdinà nayena vutte ekàdas' ànisaüse pañilabhati. (1) Tattha sukhaü supatã ti yathà sesà janà samparivattamànà kàkacchamànà dukkhaü supanti, evaü asupitvà sukhaü supati. Niddam okkanto pi samàpattiü samàpanno viya hoti. (2) Sukhaü pañibujjhatã ti yathà a¤¤e nitthunantà vijambhantà samparivattantà dukkhaü pañibujjhanti, evam appañibujjhitvà vikasamànam iva padumaü sukhaü nibbikàraü pañibujjhati. #<[page 312]># %<312 IX. Brahmavihàraniddeso>% (3) Na pàpakaü supinaü passatã ti supinaü passanto pi bhaddakam eva supinaü passati, cetiyam vandanto viya påjaü karonto viya dhammam suõanto viya ca hoti. Yathà pana a¤¤e attànaü corehi samparivàritaü viya, vaëehi upaddutaü viya, papàte patantaü viya ca passanti evaü pàpakam supinaü na passati. (4) Manussànaü piyo hotã ti ure àmuttamuttàhàro viya, sãse piëandhamàlà viya ca manussànaü piyo hoti manàpo. (5) Amanussànaü piyo hotã ti yath' eva manussànaü, evaü amanussànam pi piyo hoti, Visàkhatthero viya. So kira Pàñaliputte kuñumbiyo ahosi. So tatth' eva vasamàno assosi, Tambapaõõidãpo kira cetiyamàlàlankatokàsà va pajjoto, icchiticchitaññhàne yeva ettha sakkà nisãdituü và nipajjitum và, utusappàyaü senàsanasappàyaü puggalasappàyaü dhammasavaõasappàyan ti sabbam ettha sulabhan ti. So attano bhogakkhandhaü puttadàrassa niyyàdetvà dusante bandhena ekakahàpaõen' eva gharà nikkhamitvà samuddatãre nàvaü uddikkhamàno ekamàsaü vasi. So vohàrakusalatàya imasmiü ñhàne bhaõóaü kiõitvà asukasmiü vikkiõanto dhammikàya vàõijjàya, ten' ev' antaramàsena sahassaü abhisaühari. Anupubbena Mahàvihàraü àgantvà pabbajjaü yàci. So pabbàjanatthàya sãmaü nãto tam sahassatthavikaü ovaññikantarena bhåmiyaü pàtesi. Kim etan? ti ca vutte:- kahàpaõasahassaü, bhante ti vatvà:- upàsaka! pabbajitakàlato paññhàya na sakkà vicàretuü. Idàn' ev' etaü vicàrehã ti vutte Visàkhassa:- pabbajaññhànam àgatà mà rittahatthàgamiüså ti mu¤citvà sãmamàëake vippakiritvà pabbajitvà upasampanno. So pa¤ca vasso hutvà dve màtikà paguõaü katvà pavàretvà attano sappàyaü kammaññhànaü gahetvà ekekasmiü vihàre cattàro màse katvà samappavattavàsaü vasamàno cari. Evaü caramàno:- Vanantare ñhito thero Visàkho gajjamànako, attano guõam esanto imam atthaü abhàsatha: Yàvatà upasampanno, yàvatà idha àgato, etth' antare khalitaü natthi. aho! làbhà te màrisà ti. #<[page 313]># %< Mettàbhàvanà 313>% So Cittalapabbatavihàraü gacchanto dvedhàpathaü patvà: -ayaü nu kho maggo udàhu ayan? ti cintayanto aññhàsi. Ath' assa pabbate adhivatthà devatà hatthaü pasàretvà:- esa maggo ti vatvà dassesi. So Cittalapabbatavihàraü gantvà tattha cattàro màse vasitvà:- paccåse gamissàmã ti cintetvà nipajji. Cankamasãse maõilarukkhe adhivatthà devatà sopànaphalake nisãditvà parodesi. Thero:- ko esà? ti àha. Ahaü, bhante, Maõiliyà ti. Kissa rodasã ti? Tumhàkaü gamanaü pañiccà ti. Mayi idha vasante tumhàkaü ko guõà ti? Tumhesu, bhante, idha vasantesu amanussà a¤¤ama¤¤aü mettaü pañilabhanti, te dàni tumhesu gatesu kalahaü karissanti, duññhullam pi kathayissantã ti. Thero:- sace mayi idha vasante tumhàkaü phàsu vihàro hoti, sundaran ti vatvà a¤¤e pi cattàro màse tatth' eva vasitvà, puna tath' eva gamanacittaü uppàdesi. Devatà pi puna tath' eva rodi. Eten' evåpàyena thero tath' eva vasitvà tatth' eva parinibbàyã ti. Evaü mettàvihàrã bhikkhu amanussànaü piyo hoti. (6) Devatà rakkhantã ti puttam iva màtàpitaro devatà rakkhanti. (7) Nàssa aggi và visaü và satthaü và kamatã ti mettàvihàrassa kàye, Uttaràya upàsikàya viya aggi và, Saüyuttabhàõaka-Cåëa-Sivattherass' eva visaü và, Sankicca-sà maõerass' eva satthaü và na kamati, na pavisati. Nàssa kàyaü vikopetã ti vuttaü hoti. Dhenuvatthum pi c'ettha kathayanti. Ekà kira dhenu vacchakassa khãradhàraü mu¤camànà aññhàsi. Eko luddako:- taü vijjhissàmã ti hatthena samparivattetvà dãghadaõóasattiü mu¤ci. Sà tassà sarãraü àhacca tàlapaõõaü viya pavaññamànà gatà, neva upacàrabalena, na appanàbalena, kevalaü vacchake balavapiyacittatàya; evaü mahànubhàvà mettà ti. (8) Tuvañaü cittaü samàdhiyatã ti mettàvihàrino khippam eva. cittaü samàdhiyati, natthi tassa dandhàyitattaü. #<[page 314]># %<314 IX. Brahmavihàraniddeso>% (9) Mukhavaõõo vippasãdatã ti bandhanàpamuttaü tàlapakkaü viya c' assa vippasannavaõõaü mukhaü hoti. (10) Asammåëho kàlaü karotã ti mettàvihàrino sammohamaraõaü nàma natthi, asammåëho va niddaü okkamanto viya kàlaü karoti. (11) Uttarim appañivijjhanto ti mettàsamàpattito uttariü arahattaü adhigantuü asakkonto, ito cavitvà suttappabuddho viya brahmalokaü upapajjatã ti. Ayaü mettàbhàvanàya3 vitthàrakathà. 2. Karuõàbhàvanà Karuõaü bhàvetukàmena pana nikkaruõatàya àdãnavaü karuõàya ca ànisaüsaü paccavekkhitvà karuõàbhàvanà àrabhitabbà. Ta¤ ca pana àrabhantena pañhamaü piyapuggalàdisu na àrabhitabbà; piyo hi piyaññhàne yeva tiññhati. Atippiyasahàyako atippiyasahàyakaññhàne yeva, majjhatto majjhaññhàne yeva, appiyo appiyaññhàne yeva, verã veriññhàne yeva tiññhati. Lingavisabhàga-kàlankatà akhettam eva. Katha¤ ca bhikkhu karuõàsahagatena cetasà ekaü disaü pharitvà viharati? Seyyathà pi nàma ekaü puggalaü duggataü duråpetaü disvà karuõàyeyya, evameva sabbasatte karuõàya pharatã ti Vibhange pana vuttattà sabbapañhamaü tàva ki¤ci-d-eva karuõàyitabbaü viråpaü paramakicchappattaü duggataü duråpetaü kapaõapurisaü chinnàhàraü kapallaü purato ñhapetvà anàthasàlàya nisinnaü hatthapàdehi paggharantakimigaõaü aññassaraü karontaü disvà:- kicchaü vatàyaü satto àpanno! App' eva nàma imamhà dukkhà mucceyyà ti karuõà pavattetabbà. Taü alabhantena sukhito pi pàpakàrã puggalo vajjhena upametvà karuõàyiñabbo. Kathaü? Seyyathà pi saha bhaõóena gahitacoraü:- vadhetha nan! ti ra¤¤o àõàya ràjapurisà bandhitvà catukke catukke pahàrasatàni dentà àghàtanaü nenti. Tassa manussà khàdanãyam pi bhojanãyam pi màlàgandhavilepanatambålàni pi denti. Ki¤càpi so tàni khàdento ceva paribhu¤janto ca sukhito bhogasamappito viya gacchati, #<[page 315]># %< 2. Karuõàbhàvanà 315>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ atha kho taü neva koci:- sukhito vatàyaü mahàbhogo ti ma¤¤ati:- a¤¤adatthu ayaü varàko idàni marissati, yaü yad eva hi ayaü padaü nikkhipati, tena tena santike maraõassa hotã ti taü jano karuõàyati, evam eva karuõà-kammaññhànikena bhikkhunà sukhito pi puggalo evaü karuõàyitabbo. Ayaü varàko ki¤càpi idàni sukhito susajjito bhoge paribhu¤jati, atha kho tãsu dvàresu ekenà pi katassa kalyàõakammassa abhàvà idàni apàyesu anappakaü dukkhaü domanassaü pañisaüvedissatã ti evaü taü puggalaü karuõàyitvà tato paraü eten' evåpàyena piyapuggale, tato majjhatte, tato verimhã ti anukkamena karuõà pavattetabbà. Sace pan' assa pubbe vuttanayen' eva verimhi pañigham uppajjati, taü mettàya [ü] vuttanayen' eva våpasametabbaü. Yo pi c' ettha katakusalo hoti, tam pi ¤àtiroga-bhogavyàsanàdãnaü a¤¤atarena vyasanena samannàgataü disvà và sutvà và, tesaü abhàve pi vaññadukkham anatikkantattà: dukkhito va ayan ti evaü sabbathà pi karuõàyitvà vuttanayen' eva attani piyapuggale majjhatte verimhã ti catåsu janesu sãmasambhedaü katvà taü nimittaü àsevantena bhàventena bahulãkarontena mettàya [ü] vuttanayen' eva tika-catukkajjhànavasena appanà vaóóhetabbà. Anguttaraññhakathàyaü pana pañhamaü verã puggalo karuõàyitabbo, tasmiü cittaü muduü katvà duggato, tato piyapuggalo, tato attà ti ayaü kamo vutto. So duggataü duråpetan ti pàëiyà na sameti, tasmà vuttanayen' ev' ettha bhàvanam àrabhitvà sãmàsambhedaü katvà appanà vaóóhetabbà. Tato paraü pa¤cah' àkàrehi anodhiso pharaõà, sattah' àkàrehi odhiso pharaõà, dasah' àkàrehi disàpharaõà ti ayaü vikubbanà. Sukhaü supatã ti àdayo ànãsaüsà ca mettàyaü vuttanayen' eva veditabbà ti. Ayaü karuõàbhàvanàya vitthàrakathà. #<[page 316]># %<316 IX. Brahmavihàraniddeso>% 3. Muditàbhàvanà Muditàbhàvanaü àrabhantenà pi na pañhamaü piyapuggalàdisu àrabhitabbà. Na hi piyo piyabhàvamatten' eva muditàya padaññhànaü hoti, pag' eva majjhatta-verino. Lingavisabhàga-kàlankatà akhettam eva. Atippiyasahàyako pana siyà padaññhànaü. Yo Aññhakathàyaü soõóasahàyo ti vutto, so hi muditamudito va hoti. Pañhamaü hasitvà pacchà katheti, tasmà so và pañhamaü muditàya pharitabbo, piyapuggalaü và sukhitaü sajjitaü modamànaü disvà và sutvà và:- modati vatàyaü satto aho sàdhu! aho suññhå ti! mudità uppàdetabbà. Imam eva hi atthavasaü pañicca Vibhange vuttaü:- katha¤ ca bhikkhu muditàsahagatena cetasà ekaü disaü pharitvà viharati? Seyyathà pi nàma ekaü puggalaü piyaü manàpaü disvà mudito assa, evam eva sabbasatte muditàya pharatã ti. Sace pi 'ssa so soõóasahàyo và piyapuggalo và atãte sukhito ahosi, sampati pana duggato duråpeto, atãtam eva c' assa sukhitabhàvaü anussaritvà: esa atãte evaü mahàbhogo mahàparivàro niccamudito ahosã ti tam ev' assa muditàkàraü gahetvà mudità uppàdetabbà. Anàgate và pana puna taü sampattiü labhitvà hatthikkhandha-assapiññhi-suvaõõasivikàdãhi vicarissatã ti anàgatam pi 'ssa muditàkàraü gahetvà mudità uppàdetabbaü. Evaü piyapuggale muditaü uppàdetvà atha majjhatte, tato verimhã ti anukkamena mudità pavattetabbà. Sace pan' assa pubbe vuttanayen' eva verimhi pañigham uppajjati, taü mettàyaü vuttanayen' eva våpasametvà, imesu ca tãsu janesu, attani cà ti catåsu janesu samacittaàya sãmàsambhedaü katvà taü nimittam àsevantena bhàentena bahulãkarontena mettàyaü vuttanayen' eva tikacatukkajjhànavasen' eva appanà vaóóhetabbà. Tato paraü:- pa¤cah' àkàrehi anodhiso pharaõà, sattah' àkàrehi odhiso pharaõà, dasah' àkàrehi disàpharaõà ti ayaü vikubbanà sukhaü supatã ti àdayo ànisaüsà ca mettàyaü vuttanayen' eva veditabbà ti. Ayaü üuditàbhàvanàya vitthàrakathà. #<[page 317]># %< 4. Upekkhàbhàvanà 317>% 4. Upekkhàbhàvanà Upekkhàbhàvanaü bhàvetukàmena pana mettàdisu pañiladdhatika-catukkajjhànena paguõatatiyajjhànà vuññhàya: sukhità hontå ti àdivasena sattakelàyana-manasikàrayuttattà pañighànunayasamãpacàrittà somanassayogenà oëàrikattà ca purimàsu àdãnavaü, santasabhàvattà upekkhàya ànisaüsa¤ ca disvà yvàyaü pakatimajjhatto puggalo, taü ajjhupekkhitvà upekkhà uppàdetabbà. Tato piyapuggalàdisu. Vuttaü h' etaü: katha¤ ca bhikkhu upekkhàsahagatena cetasà ekaü disaü pharitvà viharati? Seyyathà pi nàma ekaü puggalaü neva manàpaü amanàpaü disvà upekkhako assa, evam eva sabbe satte upekkhàya pharatã ti, tasmà vuttanayena majjhattapuggale upekkhaü uppàdetvà atha: piyapuggale tato soõóasahàyake, tato verimhã ti evaü: imesu ca tãsu janesu attani cà ti sabbattha majjhattavasena sãmàsambhedaü katvà taü nimittaü àsevitabbaü bhàvetabbaü bahulãkatabbaü. Tass' evaü karoto pathavãkasiõe vuttanayen' eva catutthajjhànaü uppajjati. Kiü pan' etaü pathavãkasiõàdisu uppannatatiyajjhàn' assà pi uppajjati, nuppajjati? Nuppajjati. Kasmà? ârammaõavisabhàgatàya. Mettàdisu uppannatatiyajjhàn' ass' eva pana uppajjati, àrammaõasabhàgatàyà ti. Tato parà pana vikubbanà ca ànisaüsapañilàbho ca mettàyaü vuttanayen' eva veditabbo ti. Ayaü upekkhàbhàvanàya vitthàrakathà. 5. Pakiõõakakathà7 Brahmuttamena kathite brahmavihàre ime iti viditvà bhiyyo etesu ayaü pakiõõakakathà pi vi¤¤eyyà. Etàsu hi mettà-karuõà-mudità-upekkhàsu atthato tàva mejjatã ti mettà, siniyhatã ti attho. Mitte và bhavà, mittassa và esà pavattã ti pi mettà. #<[page 318]># %<318 IX. Brahmavihàraniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Paradukkhe sati sàdhånaü hada yakampanaü karotã ti karuõà. Kiõàti và paradukkhaü, hiüsati vinàsetã ti karuõà. Kiriyati và dukkhitesu pharaõàvasena pasàriyatã ti karuõà. Modanti tàya taü-samangino, sayaü và modati, modanamattam eva và tan ti mudità Averà hontå ti àdivyàpàrappahànena majjhattabhàvåpagamanena ca upekkhatã ti upekkhà. Lakkhaõàdito pan' ettha hitàkàrappavatti-lakkhaõamettà, hitåpasaühàrarasà, àghàtavinayapaccupaññhànà, sattànaü manàpabhàvadassanapadaññhànà. Vyàpàdåpasamo etissà sampatti. Sinehasambhavo vipatti. Dukkhàpanayanàkàrappavatti-lakkhaõà karuõà, paradukkhàsahanarasà, avihiüsà paccupaññhànà, dukkhàbhibhåtànaü anàthabhàvadassanapadaññhànà. Vihiüsåpasamo tassà sampatti. Sokasambhavo vipatti. Pamodanalakkhaõà mudità, anissàyanarasà, arativighà- tapaccupaññhànà, sattànaü sampattidassanapadaññhànà. Arativåpasamo tassà sampatti. Pahàsasambhavo vipatti. Sattesu majjhattàkàrappavatti-lakkhaõà upekkhà, sattesu samabhàvadassanarasà; pañighànumayavåpasamapaccupaññhànà, kammassakà sattà, te kassa ruciyà sukhità và bhavissanti: dukkhato và muccissanti, pattasampattito và na parihàyissantã ti evaü pavattakammassakatàdassanapadaññhànà. Patighànunayavåpasamo tassà sampatti. Gehasitàya a¤¤àõupekkhàya sambhavo vipatti. Catunnam pi pan'etesaü brahmavihàrànaü vipassanàsukha¤ ceva bhavasampatti ca sàdhàraõappayojanaü, vyàpàdàdipañighàto àveõikaü. Vyàpàdapañighàtappayojanà h' ettha mettà, vihiüsà-aratiràgapañighàtappayojanà itarà. Vuttam pi c' etaü:- Nissaraõaü h' etaü, àvuso, vyàpàdassa yadidaü mettà-cetovimutti. . . . Nissaraõaü h' etaü, àvuso, vihesà yadidaü karuõà-cetovimutti. . . . Nissaraõaü h' etaü àvuso aratiyà yadidaü mudità-cetovimutti. . . . Nissaraõaü h' etaü, àvuso, ràgassa yadidaü upekkhà-cetovimuttã ti. Ekekassa c'ettha àsannadåravasena dve dve paccatthikà. Mettà-brahmavihàrassa hi samãpacàro viya purisassa sapatto guõadassanasabhàgatàya ràgo àsannapaccatthiko. #<[page 319]># %< 5. Pakiõõakakathà 319>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ So lahum otàraü labhati, tasmà tato suññhu mettà rakkhitabbà. Pabbatàdigahananissito viya purisassa sapatto sabhàgavisabhàgatàya, vyàpàdo dårapaccatthiko, tasmà tato nibbhayena mettàyitabbaü. Mettàyissati ca nàma kopa¤ ca karissatã ti aññhànam etaü. Karuõàbrahmavihàrassa:- cakkhuvi¤¤eyyànaü råpànaü itthànaü kantànaü piyànaü manàpànaü manoramànaü lokàmisapañisaüyuttànaü appañilàbhaü và appatilàbhato samanupassato pubbe và pañiladdhapubbaü atãtaü niruddhaü vipariõataü samanussarato uppajjati domanassaü, yam evaråpaü domanassaü, idaü vuccati gehasitaü domanassan ti àdinà nayena àgataü gehasitaü domanassaü vipattidassanasabhàgatàya àsannapaccatthikaü. Sabhàgavisabhàgatàya vihiüsà dårapaccatthikà; tasmà tato nibbhayena karuõàyitabbaü. Karuõa¤ ca nàma karissati pàõi-àdãhi ca viheñhissatã ti aññhànam etaü. Muditàbrahmavihàrassa cakkhuvi¤¤eyyànaü råpànaü iñthànaü ...pe... lokàmisapañisaüyuttànaü pañilàbhaü và pañilàbhato samanupassato pubbe và pañiladdhapubbaü atãtaü niruddhaü vipariõataü samanussarato uppajjati somanassaü, yam evaråpaü somanassaü, idaü vuccati gehasitaü somanassan ti àdinà nayena àgataü gehasitaü somanassaü sampattidassanasabhàgatàya àsannapaccatthikaü, sabhàgavisabhàgatàya arati dårapaccatthikà, tasmà tato nibbhayena mudità bhàvetabbà. Pamudito ca nàma bhavissati pantasenàsanesu ca adhikusalesu dhammesu và ukkaõñhissatã ti aññhànam etaü. Upekkhàbrahmavihàrassa pana:- cakkhunà råpaü disvà uppajjati upekkhà bàlassa måëhassa puthujjanassa, anodhijinassa avipàkajinassa anàdãnavadassàvino assutàvato puthujjanassa, yà evaråpà upekkhà, råpaü sà nàtivattati, tasmà sà upekkhà gehasità ti vuccatã ti àdinà nayena àgatà gehasità a¤¤àõupekkhà dosaguõàvicàraõavasena sabhàgattà àsannapaccatthikà. Sabhàgavisabhàgatàya ràgapañighà dårapaccatthikà; tasmà tato nibbhayena upekkhitabbaü. Upekkhissati ca nàma rajjissati ca pañiha¤¤issati cà ti aññhànam etaü. #<[page 320]># %<320 IX. Brahmavihàraniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Sabbesam pi ca etesaü kattukamyatà chando-àdi, nãvaraõàdi vikkhambhanaü majjhaü, appanà pariyosànaü. Pa¤¤attidhammavasena eko và satto, aneke và sattà àrammaõaü. Upacàre và appanàya và pattàya àrammaõavaóóhanaü. Tatràyaü vaóóhanakkamo, yathà hi kusalo kassako kasitabbaññhànaü paricchinditvà kasati, evaü pañhamam eva ekam àvàsaü paricchinditvà tattha sattesu imasmiü àvàse: sattà averà hontå ti àdinà nayena mettà bhàvetabbà. Tattha cittaü muduü kammaniyaü katvà dve àvàsà paricchinditabbà. Tato anukkamena tayo, cattàro, pa¤ca cha, satta, aññha, nava, dasa, ekà racchà, upaóóhagàmo, gàmo, janapado, rajjaü, ekà disà ti evaü yàva ekaü cakkavàëaü tato và pana bhiyyo tattha tattha sattesu mettà bhàvetabbà. Tathà karuõàdayo ti. Ayam ettha àrammaõavaóóhanakkamo. Yathà pana kasiõànaü nissando àruppà, samàdhinissando nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü vipassanànissando phalasamàpatti, samathavipassanànissando nirodhasamàpatti, evaü purimabrahmavihàrattaya-nissando ettha upekkhàbrahmavihàro. Yathà hi thambhe anussàpetvà talàsanghàñaü anàropetvà na sakkà àkàse kåñagopànasiyo ñhapetuü, evaü purimesu tatiyajjhànaü vinà na sakkà catutthaü bhàvetun ti. Ettha siyà:- kasmà pan' età mettà, karuõà, mudità, upekkhà brahmavihàrà ti vuccanti? Kasmà ca catasso va? ko ca etàsaü kamo? Abhidhamme ca kasmà appama¤¤à ti vuttà ti? Vuccate seññhaññhena tàva niddosabhàvena c' ettha brahmavihàratà veditabbà. Sattesu sammàpañipattibhàvena hi seññhà ete vihàrà. Yathà ca brahmàno niddosacittà viharanti, evaü etehi sampayuttà yogino brahmasamà hutvà viharantã ti seññhaññhena niddosabhàvena ca brahmavihàrà ti vuccanti. #<[page 321]># %< 5. Pakiõõakakathà 321>% Kasmà ca catasso ti àdipa¤hassa pana idaü vissajjanaü:- Visuddhimaggàdivasà catasso hitàdi-àkàravasà panàyaü, kamo pavattanti ca appamàõe tà gocare yena tad-appama¤¤à. Etàsu hi, yasmà mettà vyàpàdabahulassa, karuõà vihesàbahulassa, mudità aratibahulassa, upekkhà ràgabahulassa Visuddhi-Maggo, yasmà ca hitåpasaühàra-ahitàpanayanasampattimodana-anàbhogavasena catubbidho yeva sattesu manasikàro,-yasmà ca yathà màtà dahara-gilàna-yobbanappatta-sakiccapasutesu catåsu puttesu daharassa abhivuóóhikàmà hoti, gilànassa gela¤¤àpanayanakàmà, yobbanappattassa yobbannasampattiyà ciraññhitikàmà, sakiccapasutassa kismi¤ci pariyàye avyàvañà hoti, tathà appama¤¤àvihàrikenà pi sabbasattesu mettàdivasena bhavitabbaü, tasmà ito Visuddhi-Maggàdivasà catasso va appama¤¤à, yasmà catasso p' età bhavetukàmena pañhamaü hitàkàrappavattivasena sattesu pañipajjitabbaü, hitàkàrappavattilakkhaõà ca mettà. Tato evaü patthitahitànaü sattànaü dukkhàbhibhavaü disvà và sutvà và sambhàvetvà và dukkhàpanayanàkàrappavattivasena, dukkhàpanayanàkàrappavattilakkhaõà ca karuõà. Ath' evaü patthitahitànaü patthitadukkhàpagamàna¤ ca nesaü sampattiü disvà sampattipamodanavasena, pamodanalakkhaõà ca mudità. Tato paraü pana kattabbàbhàvato ajjhupekkhakattasankhàtena majjhattàkàrena pañipajjitabbaü, majjhattàkàrappavattilakkhaõà ca upekkhà. Tasmà ito hitàdi-àkàravasà pan' ayaü pañhamaü mettà vuttà, atha karuõà, mudità, upekkhà ti ayaü kamo veditabbo. Yasmà pana sabbà p' età appamàõe gocare pavattanti, appamàõà hi sattà etàsaü gocarabhåtà, ekasattassà pi ca ettake padese mettàdayo bhàvetabbà ti evaü pamàõaü agahetvà sakalapharaõavasen' eva pavattà ti. Tena vuttaü:- #<[page 322]># %<322 IX. Brahmavihàraniddeso>% Visuddhi-Maggàdivasà catasso hitàdi-àkàravasà panàyaü, kamo pavattanti ca appamàõe tà gocare yena tadappama¤¤à ti. Evaü appamàõagocaratàya ekalakkhaõàsu cà pi etàsu purimà tisso tika-catukkajjhànikà va honti. Kasmà? Somanassàvippayogato. Kasmà panà 'yaü somanassena avippayogo ti ? Domanassasamuññhitànaü vyàpàdàdãnaü nissaraõattà. Pacchimà pana avasesa-ekajjhànikà va. Kasmà? Upekkhàvedanàsampayogato, na hi sattesu majjhattàkàrappavattà brahmavihàrupekkhà upekkhàvedanaü vinà vattatã ti. Yo pan' evaü vadeyya:- yasmà Bhagavatà Aññhakanipàte catåsu pi appama¤¤àsu avisesena vuttaü:- tato tvaü bhikkhu imaü samàdhiü savitakkam pi savicàraü bhàveyyàsi, avitakkam pi vicàramattaü bhàveyyàsi, avitakkam pi avicàraü bhàveyyàsi, sappãtikam pi bhàveyyàsi, nippãtikam pi bhàveyyàsi, sàtasahagatam pi bhàveyyàsi, upekkhàsahagatam pi bhàveyyàsã ti, tasmà catasso appama¤¤à pi catukkapa¤cakajjhànikà ti, so: mà h' evan ti 'ssa vacanãyo. Evaü hi sati, kàyànupassanàdayo pi catukkapa¤cakajjhànikà siyuü. Vedanàdisu ca pañhamajjhànam pi natthi, pageva dutiyàdãni. Tasmà vya¤janacchàyàmattaü gahetvà mà Bhagavantaü abbhàcikkhi, gambhãraü hi Buddhavacanaü; taü àcariye payirupàsitvà adhippàyato gahetabbaü. Ayaü hi tatrà 'dhippàyo:- sàdhu me bhante Bhagavà sankhittena dhammaü desetu, yam ahaü Bhagavato dhammaü sutvà eko våpakaññho appamatto àtàpã pahitatto vihareyyan ti evaü àyàcitadhammadesanaü kira taü bhikkhuü, yasmà so pubbe pi dhammaü sutvà tatth' eva vasati, na samaõadhammaü kàtuü gacchati, tasmà naü Bhagavà:- evam eva pan' idh' ekacce moghapurisà ma¤ ceva ajjhesanti, dhamme ca bhàsite mama¤ ceva anubandhitabbaü ma¤¤antã ti apasàdetvà puna yasmà so arahattassa upanissayasampanno, tasmà naü ovadanto àha: #<[page 323]># %< 5. Pakiõõakakathà 323>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tasmàtiha te bhikkhu evaü sikkhitabbaü:- ajjhattaü me cittaü ñhitaü bhavissati susaõñhitaü, na c' uppannà pàpakà akusalà dhammà cittaü pariyàdàya ñhassantã ti. Evaü hi te, bhikkhu, sikkhitabban ti. Iminà pan' assa ovàdena niyakajjhattavasena cittekaggatàmatto målasamàdhi vutto. Tato ettaken' eva santuññhiü anàpajjitvà evaü so samàdhi vaóóhetabbo ti dassetuü:- yato kho te, bhikkhu, ajjhattaü cittaü thitaü hoti susaõñhitaü, na c' uppannà pàpakà akusalà dhammà cittaü pariyàdàya tiññhanti, tato te, bhikkhu, evaü sikkhitabbaü:- mettà me cetovimutti bhàvità bhavissati bahulãkatà yànãkatà vatthukatà anuññhità paricità susamàraddhà ti. Evaü hi te bhikkhu sikkhitabban ti evam assa mettàvasena bhàvanaü vatvà puna:- yato kho te, bhikkhu, ayaü samàdhi evaü bhàvito hoti bahulãkato, tato tvaü, bhikkhu, imaü [måla-] samàdhiü savitakkam pi savicàraü bhàveyyàsi ...pe... upekkhà sahagatam pi bhàveyyàsã ti vuttam. Tass' attho: yadà te, bhikkhu, ayaü målasamàdhi evaü mettàvasena bhàvito hoti, tadà tvaü tàvatakenà pi tuññhim anàpajjitvà va imaü målasamàdhiü a¤¤esu pi àrammaõesu catukkapa¤cakajjhànàni pàpayamàno savitakkam pi savicàran ti àdinà nayena bhàveyyàsã ti. Evaü vatvà ca puna karuõàdi-avasesabrahmavihàrapubbangamam pi 'ssa a¤¤esu àrammaõesu catukkapa¤cakajjhànavasena bhàvanaü kareyyàsã ti dassento:- yato kho te, bhikkhu, ayaü samàdhi evaü bhàvito hoti bahulãkato, tato te, bhikkhu, evaü sikkhitabbaü: karuõà me cetovimuttã ti àdim àha. Evaü mettàdipubbangamaü catukkapa¤cakajjhànavasena bhàvanaü dassetvà puna kàyànupassanàdipubbangamaü dassetuü:- yato kho te, bhikkhu, ayaü samàdhi evaü bhàvito hoti bahulãkato, tato te, bhikkhu, evaü sikkhitabbaü:- kàye kàyànupassã viharissàmã ti àdiü vatvà: yato kho te, bhikkhu, ayaü samàdhi evaü bhàvito bhavissati subhàvito, tato tvaü, bhikkhu, yena yen' eva gacchasi, phàsu yeva gacchasi, yattha yatth' eva ñhassasi, phàsu yeva ñhassasi, yattha yatth' eva nisãdissasi, #<[page 324]># %<324 IX. Brahmavihàraniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ phàsu yeva nisãdissasi, yattha yatth' eva seyyaü kappessasi, phàsu yeva seyyaü kappessasã ti arahattanikåñena desanaü samàpesi. Tasmà tika-catukkajjhànikà va mettàdayo, upekkhà pana avasesa-ekajjhànikà và ti veditabbà. Tath' eva ca Abhidhamme vibhattà ti. Evaü tika-catukkajjhànavasena ceva avasesa-ekajjhànavasena ca dvidhà-ñhitànam pi etàsaü subhaparamàdivasena a¤¤ama¤¤aü asadiso ànubhàvaviseso veditabbo. Haliddavasana-Suttasmiü hi età subhaparamàdibhàvena visesetvà vuttà. Yath' àha:- Subhaparamà 'haü, bhikkhave, mettaü cetovimuttiü vadàmi . . . âkàsàna¤càyatanaparamà 'haü, bhikkhave, karuõaü cetovimuttiü vadàmi. . . . Vi¤¤àõa¤càyatanaparamà 'haü, bhikkhave, muditaü cetovimuttiü vadàmi. âki¤ca¤¤àyatanaparamà 'haü, bhikkhave, upekkhaü cetovimuttiü vadàmã ti. Kasmà pan' età evaü vuttà ti? Tassa tassa upanissayattà. Mettàvihàrissa hi sattà appañikålà honti. Ath' assa appañikålaparicayà appañikålesu parisuddhavaõõesu nãlàdisu cittaü upasaüharato appakasiren' eva tattha cittaü pakkhandati. Iti mettà subhavimokkhassa upanissayo hoti, na tato paraü, tasmà subhaparamà ti vuttà. Karuõàvihàrissa daõóàbhighàtàdiråpanimittaü pattadukkhaü samanupassantassa karuõàya pavattisambhavato råpe àdãnavo suparividito hoti. Ath' assa suparividitaråpàdãnavattà pathavãkasiõàdisu a¤¤ataraü ugghañetvà råpanissaraõe àkàse cittaü upasaüharato appakasiren' eva tattha cittaü pakkhandati. Iti karuõà àkàsàna¤càyatanassa upanissayo hoti, na tato paraü, tasmà àkàsàna¤càyatanaparamà ti vuttà. Muditàvihàrissa pana tena tena pàmojjakàraõena uppannapàmojjasattànaü vi¤¤àõaü samanupassantassa muditàya pavattisambhavato vi¤¤àõaggahaõaparicitaü cittaü hoti. Ath' assa anukkamàdhigataü àkàsana¤càyatanaü atikkamma àkàsanimittagocare vi¤¤àõe cittaü upasaüharato appakasiren' eva tattha cittaü pakkhandatã ti mudità vi¤¤àõa¤càyatanassa upanissayo hoti, #<[page 325]># %< 5. Pakiõõakakathà 325>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ na tato paraü, tasmà vi¤¤àõa¤càyatanaparamà ti vuttà. Upekkhàvihàrissa pana:- sattà sukhità và hontu, dukkhato và vimuccantu, sampattasukhato và mà vimuccantå ti àbhogàbhàvato, sukhadukkhàdiparamatthagàhavimukhabhàvato avijjamànaggahaõadukkhaü cittaü hoti. Ath' assa paramatthagàhato vimukhabhàvaparicitacittassa paramatthato avijjamànaggahaõadukkhacittassa ca anukkamàdhigataü vi¤¤àõa¤càyatanaü samatikkamma sabhàvato avijjamàne paramatthabhåtassa vi¤¤àõassa abhàve cittaü upasaüharato appakasiren' eva tattha cittaü pakkhandati. Iti upekkhà àki¤ca¤¤àyatanassa upanissayo hoti, na tato paraü, tasmà àki¤ca¤¤àyatanaparamà ti vuttà ti. Evaü subhaparamàdivasena etàsaü ànubhàvaü viditvà puna sabbà p'età dànàdãnaü sabbakalyàõadhammànaü paripårikà ti veditabbà. Sattesu hi hitajjhàsayatàya, sattànaü dukkhàsahanatàya, sattasampattivisesànaü ciraññhitikàmatàya, sabbasattesu ca pakkhapàtàbhàvena samappavattacittà mahàsattà:- imassa dàtabbaü, imassa na dàtabban ti vibhàgaü akatvà sabbasattànaü sukhanidànaü dànaü denti. Tesaü upaghàtaü parivajjayantà sãlam samàdhiyanti, sãlaparipåraõatthaü nekkhammaü bhajanti, sattànaü hitàhitesu asammohatthàya pa¤¤aü pariyodapenti, sattànaü hitasukhatthàya niccaü viriyam àrabhanti, uttamaviriyavasena vãrabhàvaü pattà pi ca sattànaü nànappakàrakaü aparàdhaü khamanti:- idaü vo dassàma karissàmà ti katam pañi¤¤aü na visaüvàdenti, tesaü hitasukhàya avicalàdhiññhànà honti, tesu avicalàya mettàya pubbakàrino honti, upekkhàya paccupakàraü nàsiüsantã ti evam pàramiyo påretvà yàva Dasabala-catuvesàrajja-cha-asàdhàraõa¤àõa-aññhàrasa-Buddha-Dhammappabhede sabbe pi kalyàõadhamme paripårentã ti evaü dànàdi sabbakalyàõadhammaparipårikà età va hontã ti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate Visuddhi Magge samàdhibhàvanàdhikàre Brahmavihàraniddeso nàma navamo paricchedo. #<[page 326]># %<326>% X DASAMA-PARICCHEDO âRUPPA-NIDDESO 1 âkàsàna¤càyatanakammaññhànaü Brahmavihàrànantaraü uddiññhesu pana catåsu àruppesu, àkàsàna¤càyatanaü tàva bhàvetukàmo: dissante kho pana råpàdhikaraõaü daõóàdàna-satthàdànà-kalahaviggahavivàdà natthi kho pan' etaü sabbaso àruppe ti so iti pañisankhàya råpànaü yeva nibbidàya viràgàya nirodhàya pañipanno hotã ti vacanato etesaü daõóàdànàdãna¤ ceva cakkhusotarogàdãna¤ ca àbàdhasahassànaü vasena karajaråpe àdãnavaü disvà, tassa samatikkamàya, ñhapetvà paricchinnàkàsakasiõaü, navasu pañhavãkasiõàdisu a¤¤aratasmiü catutthajjhànaü uppàdeti. Tassa ki¤càpi råpàvacaracatutthajjhànavasena karajaråpaü atikkantaü hoti, atha kho kasiõaråpam pi yasmà tappañibhàgam eva, tasmà tam pi samatikkamitukàmo hoti. Kathaü? Yathà ahibhãruko puriso ara¤¤e sappena anubandho vegena palàyitvà palàtaññhàne lekhàcittaü tàlapaõõaü và valliü và rajjuü và phalitàya và pana pathaviyà phalitantaraü disvà bhàyat' eva uttasat' eva, neva naü dukkhitukàmo hoti;--yathà ca, anatthakàrinà verãpurisena saddhiü, ekagàme vasamàno puriso, tena vadhabandhagehajhàpanàdãhi upadduto, a¤¤aü gàmaü vasanatthàya gantvà, tatrà pi verinà samànaråpa-saddasamudàcàraü purisaü disvà bhàyat' eva uttasat' eva, neva naü dakkhitukàmo hoti:- tatr' idaü opamma-saüsandanaü:- tesaü hi purisànaü ahinà verinà và upaddutakàlo viya bhikkhuno arammaõavasena karajaråpasamangikàlo, #<[page 327]># %< 1. âkàsàna¤càyatanakammaññhànaü 327>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tesaü vegena palàyana-a¤¤agàmagamanàni viya bhikkhuno råpàvacaracatutthajjhànavasena karajaråpasamatikkamanakàlo; tesaü palàtaññhàne ca a¤¤agàme ca lekhàcitta-tàlapaõõàdãni ceva verãsadisaü purisa¤ ca dvà bhayasantàsa-adassanakàmatà viya bhikkhuno: kasiõaråpam pi tappañibhàgam eva idan ti sallakkhetvà, tam pi samatikkamitukàmatà. Såkaràbhihata-sunakha-pisàca-bhãrukàdikà pi c' ettha upamà veditabbà. Evaü so tasmà catutthajjhànassa àrammaõabhåtà kasiõaråpà nibbijja pakkamitukàmo pa¤cah' àkàrehi ciõõavasã hutvà, paguõaråpàvacaracatutthajjhànato vuññhàya:- tasmiü jhàne idaü mayà nibbiõõaü råpaü àrammaõaü karotã ti ca: àsannasomanassapaccatthikan ti ca: santavimokkhato oëarikan ti ca àdãnavaü passati. Angoëàrikatà pan' ettha natthi. Yath' eva h' etaü råpaü duvangikaü, evaü àruppàni pã ti. So tattha evaü àdãnavaü disvà nikantiü pariyàdàya àkàsàna¤càyatanaü santato anantato manasikaritvà, cakkavàëapariyantaü và yattakaü icchati tattakaü và kasiõaü pattharitvà, tena phuññhokàsaü: àkàso! àkàso! ti: ananto àkàso ti và ti manasikaronto ugghañeti kasiõaü. Ugghañento hi neva kila¤jaü viya saüvelleti, na kapàlato påvaü viya uddharati, kevalaü pana taü neva àvajjeti na manasikaroti na paccavekkhati. Anàvajjento amanasikaronto apaccavekkhanto ca a¤¤adatthu tena phuññhokàsaü: àkàso! àkàso! ti manasikaronto kasiõaü ugghañeti nàma. Kasiõam pi ugghàñiyamànaü neva ubbaññati na vivaññati. Kevalam imassa amanasikàra¤ ca àkàso! àkàso! ti manasikàra¤ ca pañicca ugghàñitaü nàma hoti. Kasiõugghàñim-àkàsamattaü pa¤¤àyati. Kasiõugghàtim-àkàsan ti và kasiõaphuññhokàso ti và kaõavivittàkàsan ti và sabbam etaü ekam eva. So taü kasiõugghàñim-àkàsanimittaü àkàso #<[page 328]># %<328 X. âruppaniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ! àkàso! ti punappunaü àvajjeti, takkàhataü vitakkàhataü karoti. Tass' evaü punappunaü àvajjayato takkàhataü vitakkàhataü karoto nãvaraõàni vikkhambhenti, sati santiññhati, upacàrena cittaü samàdhiyati. So taü nimittaü punappunaü àsevati bhàveti bahulãkaroti. Tass' evaü punappunaü àvajjayato manasikaroto pathavãkasiõàdisu råpàvacaracittaü viya àkàse àkàsàna¤càyatanacittaü appeti. Idhà pi hi purimabhàge tãõi cattàri và javanàni kàmàvacaràni upekkhàvedanà-sampayuttàn' eva honti, catutthaü pa¤camaü và aråpàvacaraü. Sesaü pathavãkasiõe vuttanayam eva. Ayaü pana viseso:- evam uppanne anåpàvacaracitte so bhikkhu, yathà nàma yànapaññoli-kumbhimukhàdãnaü a¤¤ataraü nãlapilotikàya và pãtalohitodàtàdãnaü và a¤¤ataràya pilotikàya bandhitvà pekkhamàno puriso vàtavegena và a¤¤ena và kenaci apanãtàya pilotikàya àkàsaü yeva pekkhamàno tiññheyya, evam eva pubbe kasiõamaõóalaü jhànacakkhunà pekkhamàno viharitvà àkàso! àkàso! ti iminà parikammamanasikàrena sahasà apanãte tasmiü nimitte àkàsaü yeva pekkhamàno viharati. Ettàvatà c' esa: sabbaso råpasa¤¤ànaü samatikkamà pañighasa¤¤ànaü atthangamà nànattasa¤¤ànaü amanasikàrà:- ananto àkàso ti àkàsàna¤càyatanaü upasampajja viharatã ti vuccati. Tattha sabbaso ti sabbàkàrena; sabbàsaü và anavasesànan ti attho. Råpasa¤¤ànan ti sa¤¤àsãsena vuttaråpàvacarajjhànàna¤ ceva tad-àrammaõàna¤ ca, råpàvacarajjhànam pi hi råpan ti vuccati. Råpã råpàni passatã ti àdisu, tassa àrammanam pi bahiddhà råpàni passati suvaõõadubbaõõànã ti àdisu, tasmà idha råpe sa¤¤à råpasa¤¤à ti evaü sa¤¤àsãsena vuttaråpàvacarajjhànass' etaü adhivacanaü. Råpaü sa¤¤à assà ti råpasa¤¤aü, råpaü assa nàman ti vuttaü hoti. Pathavãkasiõàdi-bhedassa tad-àrammaõassa c' etaü adhivacanan ti veditabbaü. #<[page 329]># %< 1. âkàsàna¤càyatanakammaññhànaü 329>% Samatikkamà ti1 viràgà nirodhà ca. Kiü vuttaü hoti? Etàsaü kusalavipàkakiriyavasena pa¤cadasannaü jhàna- sankhàtànaü råpasa¤¤ànam etesa¤ ca pathavãkasiõàdivasena navannaü àrammaõasankhàtànaü råpasa¤¤ànaü sabbàkàrena anavasesànaü và viràgà ca nirodhà ca viràgahetu¤ ceva nirodhahetu¤ ca àkàsàna¤càyatanaü upasampajja viharati. Na hi sakkà sabbaso anatikkantaråpasa¤¤ena etaü upasampajja viharitun ti. Tattha yasmà àrammaõe avirattassa sa¤¤àsamatikkamo na hoti, samatikkantàsu ca sa¤¤àsu àrammaõaü samatikkantam eva hoti, tasmà, àrammaõasamatikkamaü avatvà, tattha katamà råpasa¤¤à? Råpàvacarasamàpattiü samàpannassa và upapannassa và diññhadhammasukhavihàrissa và sa¤¤à sa¤jànanà sa¤jànitattaü: imà vuccanti råpasa¤¤àyo. Imà råpasa¤¤àyo atikkanto hoti vãtikkanto samatikkanto, tena vuccati: sabbaso råpasa¤¤ànaü samatikkamà ti evaü Vibhange sa¤¤ànaü yeva samatikkamo vutto. Yasmà pana àrammaõasamatikkamena pattabbà età samàpattiyo, na ekasmiü yeva àrammaõe pañhamajjhànàdãni viya, tasmà ayaü àrammaõasamatikkamavasenà pi atthavaõõanà katà ti veditabbà. Pañighasa¤¤ànaü aññhangamà ti cakkhàdãnaü vatthånaü, råpàdãnaü àrammaõàna¤ ca pañighàtena samuppannà sa¤¤à pañighasa¤¤à. Råpasa¤¤àdãnaü etam adhivacanaü. Yath' àha: tattha katamà pañighasa¤¤à? Råpasa¤¤à saddasa¤¤à gandhasa¤¤à rasasa¤¤à phoññhabbasa¤¤à:- imà vuccanti pañighasa¤¤àyo ti. Tàsaü kusalavipàkànaü pa¤cannaü, akusalavipàkànaü pa¤cannan ti sabbaso dasannam pi pañighasa¤¤ànaü atthangamà pahànà asamuppàdà appavattiü katvà ti vuttaü hoti. Kàma¤ c' età pañhamajjhànàdãni samàpannassà pi na santi. Na hi tasmiü samaye pa¤cadvàravasena cittaü pavattati. Evam sante pi a¤¤attha pahãnànaü sukhadukkhànaü catutthajjhàne viya, sakkàyadiññhàdãnaü tatiyamagge viya ca imasmiü jhàne ussàhajananatthaü imassa jhànassa pasaüsàvasena etàsam ettha vacanaü veditabbaü. #<[page 330]># %<330 X. Aruppaniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Atha và ki¤càpi tà råpàvacaraü samapannassà pi na santi. Atha kho nappahãnattà na santi, na hi råpaviràgàya råpàvacarabhàvanà saüvattati, råpàyattà ca etàsam pavatti; ayaü pana bhàvanà råpaviràgàya saüvattati, tasmà tà ettha pahãnà ti vattuü vaññati. Na kevala¤ ca vattuü; ekaüsen' eva evaü dhàretum pi vaññati. Tàsaü hi ito pubbe appahãnattà yeva pañhamaü jhànaü samàpannassa saddo kaõñako ti vutto Bhagavatà. Idha ca pahãnattà yeva aråpasamàpattãnaü àne¤jatà santavimokkhatà ca vuttà. âëàro ca Kàëàmo aråpasamàpanno pa¤camattàni sakañasatàni nissàya nissàya atikkamantàni neva addasa, na pana saddaü assosã ti. Nànattasa¤¤ànaü amanasikàrà ti nànatte và gocare pavattànaü sa¤¤ànaü, nànattànaü và sa¤¤ànaü. Yasmà hi età: tattha katamà nànattasa¤¤à? Asamàpannassa manodhàtusamangissa và manovi¤¤àõadhàtusamangissa và sa¤¤à sa¤jànànà sa¤jànitattaü:- imà vuccanti nànattasa¤¤àyo ti evaü Vibhange vibhajitvà vuttà idha adhippetà asamàpannassa manodhàtu-manovi¤¤àõadhàtusangahità sa¤¤à råpasaddàdibhede nànatte nànàsabhàve gocare pavattanti. Yasmà c' età aññha kàmàvacarakusalasa¤¤à, dvàdasàkusalasa¤¤à, ekàdasakamàvacarakusalavipàkasa¤¤à, dve kusalavipàkasa¤¤à, ekàdasa kàmàvacarakiriyàsa¤¤à ti evaü catucattàëãsam pi sa¤¤à nànattà nànàsabhàvà a¤¤ama¤¤aü asadisà, tasmà nànattasa¤¤à ti vuttà. Tàsaü sabbaso nànattasa¤¤ànaü amanasikàrà anàvajjanà asamannàhàrà appaccavekkhaõà, yasmà tà nàvajjeti na manasikaroti na paccavekkhati, tasmà ti vuttaü hoti. Yasmà c' ettha purimà råpasa¤¤à pañighasa¤¤à ca iminà jhànena nibbatte bhave pi na vijjanti, pageva tasmiü bhave imaü jhànaü upasampajja viharaõakàle, tasmà tàsaü samatikkamà atthangamà ti dvedhà pi abhàvo yeva vutto. #<[page 331]># %< 1. âkàsàna¤càyatanakammaññhànaü 331>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Nànattasa¤¤àsu pana yasmà aññha kàmàvacarakusalasa¤¤à, navakiriyasa¤¤à, dasàkusalasa¤¤à ti imà sattavãsati sa¤¤à iminà jhànena nibbatte bhave vijjanti, tasmà tàsaü amanasikàrà ti vuttan ti veditabbaü. Tatrà pi hi imaü jhànaü upasampajja viharanto tàsaü amanasikàrà yeva upasampajja viharati, tà pana manasikaronto asamàpanno hotã ti. Sankhepato c' ettha råpasa¤¤ànaü samatikkamà ti iminà sabbaråpàvacaradhammànaü pahànaü vuttaü. Pañighasa¤¤ànaü atthangamà nànattasa¤¤ànaü amanasikàrà ti iminà sabbesaü kàmàvacaracittacetasikànaü pahàna¤ ca amanasikàro ca vutto ti veditabbo. Ananto àkàso ti ettha nà 'ssa uppàdanto và vayanto và pa¤¤àyatã ti ananto. âkàso ti kasiõugghàñim-àkàso vuccati. Manasikàravasenà pi c' ettha anantà veditabbà. Ten' eva Vibhange vuttaü:- tasmiü àkàse cittaü ñhapeti saõñhapeti anantaü pharati, tena vuccati ananto àkàso ti. âkàsàna¤càyatananaü upasampajja viharatã ti ettha pana nàssa anto ti anantaü. âkàsaü anantaü àkàsànantaü. âkàsànantam eva àkàsàna¤caü. Taü àkàsàna¤caü adhiññhànaññhena àyatanam assa sasampayuttadhammassa jhànassa, devànaü devàyatanam ivà ti àkàsàna¤càyatanaü. Upasampajja viharatã ti tam àkàsana¤càyatanaü patvà nipphàdetvà tad-anuråpena iriyàpathavihàrena viharati. Ayaü àkàsàna¤càyatanakammaññhàne vitthàrakathà. 2. Vi¤¤àõa¤càyatanakammaññhànaü Vi¤¤àõa¤càyatanaü bhàvetukàmena pana pa¤cah' àkàrehi àkàsàna¤càyatanasamàpattiyaü ciõõavasãbhàvena àsannaråpàvacarajjhànapaccatthikà ayaü samàpatti, no ca vi¤¤àõa¤càyatanam iva santàti àkàsàna¤càyatane àdãnavaü disvà, tattha nikantiü pariyàdàya, vi¤¤àõa¤càyatanaü santato manasikaritvà taü àkàsaü pharitvà pavattavi¤¤àõaü:- vi¤¤àõaü! vi¤¤àõan! ti punappunaü àvajjitabbaü, manasikàtabbaü, paccavekkhitabbaü, takkàhataü vitakkàhatam kàtabbaü. #<[page 332]># %<332 X. âruppaniddeso>% Anantaü anantan ti pana na manasikàtabbaü. Tass' evaü tasmim nimitte punappunaü cittaü càrentassa nãvaraõàni vikkhambhenti, sati santiññhati, upacàrena cittaü samàdhiyati. So taü nimittaü punappunaü àsevati bhàveti bahulãkaroti. Tass' evaü karoto àkàse àkàsàna¤càyatanaü viya àkàsaphuññhe vi¤¤àõe vi¤¤àõa¤càyatanacittaü appeti. Appanànayo pan' ettha vuttanayen' eva veditabbo. Ettàvatà c' esa: sabbaso àkàsàna¤càyatanaü samatikkamma: --anantaü vi¤¤àõan ti vi¤¤àõa¤càyatanaü upasampajja viharatã ti vuccati. Tattha sabbaso ti idaü vuttanayam eva. âkàsàna¤càyatanaü samatikkammà ti ettha pana pubbe vuttanayena jhànam pi àkàsàna¤càyatanaü àrammaõam pi. ârammaõam pi hi purimanayen' eva àkàsàna¤ca¤ ca taü pañhamassa àruppajjhànassa àrammaõattà devànaü devàyatanaü viya adhiññhànaññhena àyatana¤ cà ti àkàsàna¤càyatanaü. Tathà àkàsàna¤ca¤ ca taü tassa jhànassa sa¤jàti hetuttà. Kambojà assànaü àyatanan ti àdãni viya sa¤jàti desaññhena àyatana¤ cà ti àkàsàna¤càyatanaü; evam etaü jhàna¤ ca àrammaõa¤ cà ti ubhayam pi appavattikaraõena ca amanasikaraõena ca samatikkamitvà va, yasmà idaü vi¤¤àõa¤càyatanaü upasampajja vihàtabbaü, tasmà ubhayam p' etaü ekajjhaü katvà àkàsàna¤càyatanaü samatikkammà ti idaü vuttan ti veditabbaü. Anantaü vi¤¤àõan ti taü yeva: ananto àkàso ti evaü pharitvà pavattavi¤¤àõaü: anantaü vi¤¤àõaü! anantaü vi¤¤àõan! ti evaü manasikaronto ti vuttaü hoti. Manasikàravasena và anantaü; so hi tam àkàsàrammaõaü vi¤¤àõaü anavasesato manasikaronto: anantan ti manasikaroti. Yaü pana Vibhange vuttaü:- anantaü vi¤¤àõan ti, taü yeva àkàsaü vi¤¤àõena phuñaü manasikaroti anantaü pharati; tena vuccati anantaü vi¤¤àõan ti. Tattha vi¤¤àõenà ti upayogatthe karaõavacanaü veditabbaü; evaü hi Aññhakathàcariyà tassa atthaü vaõõayanti:- anantaü pharati taü yeva àkàsaü phuñaü vi¤¤àõaü manasikarotã ti vuttaü hoti. Vi¤¤àõa¤càyatanaü upasampajja viharatã ti ettha pana nà 'ssa anto ti anantaü. #<[page 333]># %< 3. âki¤ca¤¤àyatanakammaññhànaü 333>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Anantam eva àna¤caü. Vi¤¤àõaü àna¤caü, vi¤¤àõàna¤can ti avatvà, vi¤¤àõa¤can ti vuttaü. Ayaü h' ettha råëhisaddo. Taü vi¤¤àõa¤caü adhiññhànaññhena àyatanam assa sasampayuttadhammassa jhànassa devànaü devàyatanam ivà ti vi¤¤àõa¤càyatanaü. Sesaü purimasadisam evà ti. Ayaü vi¤¤àõa¤càyatanakammaññhàne vitthàrakathà. 3. âki¤ca¤¤àyatanakammaññhànaü âki¤ca¤¤àyatanaü bhàvetukàmena pana pa¤cah' àkàrehi vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattiyaü ciõõavasãbhàvena:- àsannaakàsàna¤càyatanapaccatthikà ayaü samàpatti, no ca àki¤ca¤¤àyatanam iva santàti vi¤¤àõa¤càyatane àdãnavaü disvà, tattha nikantiü pariyàdàya, àki¤ca¤¤àyatanaü santato manasikaritvà tass' eva vi¤¤àõa¤càyatanàrammaõabhåtassa àkàsàna¤càyatanavi¤¤àõassa abhàvo su¤¤atà vivittàkàro manasikàtabbo. Kathaü? Taü vi¤¤àõaü amanasikaritvà: natthi! nathã ti! và su¤¤aü! su¤¤aü! ti và vivittaü! vivittan! ti và punappunaü àvajjitabbaü, manasikàtabbaü, paccavekkhitabbaü, takkàhataü vitakkàhataü kàtabbaü. Tass' evaü tasmiü nimittacittaü càrentassa nãvaraõàni vikkhambhenti, sati santiññhati, upacàrena cittaü samàdhiyati. So taü nimittaü punappunaü àsevati bhàveti bahulãkaroti. Tass' evaü karoto àkàse phuñe mahaggatavi¤¤àõe vi¤¤àõa¤càyatanaü viya tass' eva àkàsaü pharitvà pavattassa mahaggatavi¤¤àõassa su¤¤a-vivitta-natthibhàve àki¤ca¤¤àyatanacittaü' appeti. Etthà pi ca appanànayo vuttanayen' eva veditabbo. Ayaü pana viseso:- tasmiü hi appanàcitte uppanne, so bhikkhu, yathà nàma puriso maõóalamàlàdisu kenacideva karaõãyena sannipatitaü bhikkhusanghaü disvà, katthaci gantvà, sannipàtakiccàvasàne va uññhàya pakkantesu bhikkhåsu àgantvà, dvàre ñhatvà, puna taü ñhànaü olokento su¤¤am eva passati, vivittam eva passati, nà 'ssa evaü hoti: ettakà nàma bhikkhå kàlankatà và, disàpakkantà và ti, atha kho: su¤¤am idaü vivittan ti natthibhàvam eva passati, #<[page 334]># %<334 X. Aruppaniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam eva pubbe àkàse pavattitavi¤¤àõaü vi¤¤àõa¤càyatanajjhànacakkhunà passanto viharitvà: natthi! natthã ti àdinà parikammamanasikàrena antarahite tasmiü vi¤¤àõe tassa apagamasankhàtaü abhàvam eva passanto viharati. Ettàvatà c' esa: sabbaso vi¤¤àõa¤càyatanaü samatikkamma natthi ki¤cã ti àki¤ca¤¤àyatanaü upasampajja viharatã ti vuccati. Idhà pi sabbaso ti idaü vuttanayam eva. Vi¤¤àõa¤càyatanan ti etthà pi ca pubbe vuttanayen' eva jhànam pi vi¤¤àõa¤càyatanaü àrammaõam pi, àrammaõam pi hi purimanayen' eva vi¤¤àõa¤ca¤ ca taü dutiyassa àruppajjhànassa àrammaõattà devànaü devàyatanaü viya adhiññhànaññhena àyatana¤ cà ti vi¤¤àõa¤càyatanaü. Tathà vi¤¤àõa¤ca¤ ca taü tass' eva jhànassa sa¤jàtihetuttà. Kambojà assànaü àyatanan ti àdãni viya sa¤jàti desaññhena àyatana¤ cà ti vi¤¤àõa¤càyatanaü; evam etaü jhàna¤ ca àrammaõa¤ cà ti ubhayam pi appavatti karaõena ca amanasikareõa ca samatikkamitvà, yasmà idaü aki¤cतàyatanaü upasampajja vihàtabbaü, tasmà ubhayam p' etaü ekajjhaü katvà vi¤¤àõa¤càyatanaü samatikkammà ti idaü vuttan ti veditabbaü. Natthi ki¤cã ti natthi! natthi! su¤¤aü! su¤¤aü! vivittaü! vivittan! ti evaü manasikaronto ti vuttaü hoti. Yam pi Vibhange vuttam: natthi ki¤cã ti taü yeva vi¤¤àõaü abhà, vibhàveti, antaradhàpeti, natthi-ki¤cã ti passati, tena vuccati natthi ki¤cã ti. Taü ki¤càpi khayato sammasanaü viya vuttaü, atha khvassa evam eva attho daññhabbo. Taü hi vi¤¤àõaü anàvajjento, amanasikaronto, appaccavekkhanto, kevalam assa natthibhàvaü, su¤¤abhàvaü, vivittabhàvam eva manasikaronto abhàveti, vibhàveti, antaradhàpetã ti vuccati na a¤¤athà ti. âki¤ca¤¤àyatanaü upasampajja viharatã ti ettha pana nà 'ssa ki¤canan ti aki¤canaü, antamaso bhangamattam pi assa avasiññhaü natthã ti vuttaü hoti. Aki¤canassa bhàvo àki¤ca¤¤aü; àkàsàna¤càyatanavi¤¤àõàpagamass' etaü adhivacanaü. #<[page 335]># %< 4. Nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatana-kammaññhànaü 335>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Taü àki¤ca¤¤aü adhiññhànaññhena àyatanam assa jhànassa devànaü devàyatanam ivà ti àki¤ca¤¤àyatanaü. Sesaü purimasadisam evà ti. Ayaü àki¤ca¤¤àyatanakammaññhàne vitthàrakathà. 4. Nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatana-kammaññhànaü Nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanaü bhàvetukàmena pana pa¤cah' àkàrehi àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiyaü ciõõavasibhàvena: àsannavi¤¤àõa¤càyatanapaccatthikà ayaü samàpatti, no ca nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanaü viya santàti và sa¤¤à rogo, sa¤¤à gaõóo, sa¤¤à sallaü; etaü santaü, etaü paõãtaü yadidaü nevasa¤¤à-nàsa¤¤à ti và evaü àki¤ca¤¤àyatane àdãnavaü upari ànisaüsa¤ ca disvà, àki¤ca¤¤àyatane nikantiü pariyàdàya, nevasannà-nàsa¤¤àyatanaü santato manasikaritvà sà va abhàvaü àrammaõaü katvà, pavattità àki¤ca¤¤àyatanasamàpatti santa! santà! ti punappunaü àvajjitabbà, manasikàtabbà, paccavekkhitabbà, takkàhatà vitakkàhatà kàtabbà. Tass' evaü tasmiü nimitte punappunaü mànasaü càrentassa nãvaraõàni vikkhambhenti, sati santiññhati, upacàrena cittaü samàdhiyati. So taü nimittaü punappunaü àsevati, bhàveti, bahulãkaroti. Tass' evaü karoto, vi¤¤àõàpagame àki¤càyatanaü viya, àki¤ca¤¤àyatanasamàpatti sankhàtesu catåsu khandhesu nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanacittaü appeti. Appanànayo pan' ettha vuttanayen' eva veditabbo. Ettàvatà c' esa:- sabbaso àki¤ca¤¤àyatanaü samatikkamma nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanaü upasampajja viharatã ti vuccati. Idhà pi sabbaso ti idaü vuttanayam eva. âki¤ca¤¤àyatanaü samatikkammà ti etthà pi pubbe vuttanayen' eva jhànam pi àki¤ca¤¤àyatanaü àrammaõam pi. ârammaõam pi hi purimanayen' eva àki¤ca¤¤a¤ ca taü tatiyassa àruppajjhànassa àrammaõattà devànaü devàyatanaü viyà adhiññhànaññhena àyatana¤ cà ti àki¤ca¤¤àyatanaü. Tathà àki¤ca¤¤a¤ ca taü tass' eva jhànassa sa¤jàtihetuttà Kambojà assànaü àyatanan ti àdãni viya sa¤jàti desaññhena àyatana¤ cà ti pi àki¤ca¤¤àyatanaü; #<[page 336]># %<336 X. âruppaniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam etaü jhàna¤ ca àrammaõa¤ cà ti ubhayam pi appavattikaraõena ca amanasikaraõena samatikkamitvà va, yasmà idaü nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanaü upasampajja vihàtabbaü, tasmà ubhayam p' etaü ekajjhaü katvà àki¤ca¤¤àyatanaü samatikkammà ti idaü vuttan ti veditabbaü. Nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanan ti ettha pana yàya sa¤¤àya bhàvato taü nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanan ti vuccati. Yathà pañipannassa sà sa¤¤à hoti, taü tàva dassetuü Vibhange: nevasa¤¤ã nàsa¤¤ã ti uddharitvà taü yeva àki¤ca¤¤àyatanaü santato manasikaroti sankhàràvasesasamàpattiü bhàveti, tena vuccati nevasa¤¤ã nàsa¤¤ã ti vuttaü. Tattha santato manasikarotã ti santà vatà 'yaü samàpatti. Yatra hi nàma natthibhàvam pi àrammaõaü karitvà ñhassatã ti evaü santàrammaõatàya taü santà ti manasikaroti. Santato ce manasikaroti, kathaü samatikkamo hotã ti? Asamàpajjitukàmatàya. So hi ki¤càpi taü santato manasikaroti, atha khvassa: aham etaü àpajjissàmi, samàpajjissàmi, adhiññhahissàmi, vuññhahissàmi, paccavekkhissàmã ti esa àbhogo, samannàhàro, manasikàro na hoti. Kasmà? Aki¤ca¤¤àyatanato nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanassa santatarapaõãtataratàya. Yathà hi ràjà mahacca ràjànubhàvena hatthikkhandhavaragato nagaravãthiyaü vicaranto dantakàràdayo sippike ekaü vatthaü daëhaü nivàsetvà, ekena sãsaü veñhetvà, danta-cuõõàdãhi samokiõõagatte anekàni dantavikati àdãni sippàni karonte disvà:- aho vata re! chekà àcariyà ãdisàni pi nàma sippàni karissantã ti evaü tesaü chekatàya tussati, na c' assa evaü hoti:- aho vatà 'haü rajjaü pahàya evaråpo sippiko bhaveyyan ti! Taü kissa hetu? Rajjasiriyà mahànisaüsatàya. So sippino samatikkamitvà va gacchati, evam eva c' esa, ki¤càpi taü samàpattiü santato manasikaroti, atha khvassa:- aham etaü samàpattiü àpajjissàmi, samàpajjissàmi, adhiññhahissàmi, vuññhahissàmi, paccavekkhissàmã ti neva esa àbhogo, samannàhàro, manasikàro hoti. So taü santato manasikaronto pubbe vuttanayena tam paramasukhumaü appanàppattaü sa¤¤aü pàpuõàti, #<[page 337]># %< 4. Nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatana-kammaññhànaü 337>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yàya neva sa¤¤ã nàsa¤¤ã nàma hoti, sankhàràvasesasamàpattiü bhàvetã ti vuccati. Sankhàràvasesasamàpattin ti accantasukhumabhàvappattaü sankhàraü catutthàruppasamàpattiü. Idàni yan taü evam adhigatàya sa¤¤àya vasena nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanan ti vuccati, taü atthato dassetuü: nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanan ti nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanaü samàpannassa và upapannassa và diññhadhammasukhavihàrissa và cittacetasikà dhammà ti vuttaü. Tesu idha samàpannassa cittacetasikà dhammà adhippetà. Vacanattho pan' ettha oëàrikàya sa¤¤àya abhàvato sukhumàya ca bhàvato nev' assa sasampayuttadhammassa jhànassa sa¤¤à nàsa¤¤à ti nevasa¤¤à-nàsa¤¤aü, nevasa¤¤à-nàsa¤¤a¤ ca taü manàyatanadhammàyatanapariyàpannattà àyatana¤ cà ti nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanaü. Atha và yà yam ettha sa¤¤à, sà pañusa¤¤àkiccaü kàtuü asamatthatàya neva-sa¤¤à, sankhàràvasesasukhumabhàvena vijjamànattà nàsa¤¤à ti nevasa¤¤à-nàsa¤¤à. Nevasa¤¤à-nàsa¤¤à ca sà sesadhammànaü adhiññhànaññhena àyatana¤ cà ti nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanaü. Na kevala¤ c' ettha sa¤¤à va edisã, atha kho vedanà pi neva vedanà nàvedanà, cittam pi neva cittaü nàcittaü, phasso pi neva phasso nàphasso:- esa nayo sesasampayuttadhammesu, sa¤¤à sãsena panà' yaü desanàkatà ti veditabbà. Pattamakkhanatelappabhutãhi ca upamàhi esa attho vibhàvetabbo. Sàmaõero kira telena pattaü makkhetvà ñhapesi, taü yàgupànakàle thero:- pattam àharà ti àha. So:- patte telam atthi, bhante ti àha. Tato:- àhara, sàmaõera, telaü, nàëim påressàmã ti vutte:- natthi, bhante, telan ti àha. Tattha yathà anto vutthattà yàguyà saddhiü akappiyaññhena telam atthã ti hoti, nàëipåraõàdãnaü vasena natthã ti hoti, evaü sà pi sa¤¤à pañusa¤¤àkiccaü kàtuü asamatthatàya neva sa¤¤à, sankhàràvasesasukhumabhàvena vijjamànattà nàsa¤¤à hoti. Kiü pan' ettha sa¤¤àkiccan ti? ârammaõasa¤jànana¤ ceva vipassanàya ca visayabhàvam upagantvà nibbidàjananaü. #<[page 338]># %<338 X. âruppaniddeso>% Dahanakiccam iva hi sukhodake tejodhàtu sa¤jànanakiccam p' esà pañuü kàtuü na sakkoti, sesasamàpattãsu sa¤¤à viya vipassanàya visayabhàvaü upagantvà nibbidàjananam pi kàtuü na sakkoti. A¤¤esu hi khandhesu akatàbhiniveso bhikkhu nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanakkhandhe sammasitvà nibbidaü pattuü samattho nàma natthi, api ca àyasmà Sàriputto, pakativipassako pana mahàpa¤¤o Sàriputtasadiso va sakkuõeyya; so pi: evaü kira 'me dhammà ahutvà sambhonti, hutvà pañiventã ti evaü kalàpasammasanavasen' eva, no anupadadhammavipassanàvasena. Evaü sukhumattaü gatà esà samàpatti. Yathà ca pattamakkhanatelåpamàya, evaü maggudakåpamàya pi ayam attho vibhàvetabbo. Maggappañipannassa kira therassa purato gacchanto sàmaõero thokam udakaü disvà:- udakaü bhante! upàhanà omu¤cathà ti àha. Tato therena:- sace udakam atthi, àhara nahànasàñikaü; nahàhissàmà ti vutte:- natthi, bhante ti àha. Tattha yathà upàhanatemanamattaññhena udakam atthã ti hoti, nahàyanaññhena natthã ti hoti, evam pi sà pañusa¤¤àkiccaü kàtuü asamatthatàya neva-sa¤¤à, sankhàràvasesasukhumabhàvena vijjamànattà nàsannà hoti. Na kevala¤ ca etàh' eva; a¤¤àhi pi anuråpàhi upamàhi esa attho vibhàvetabbo. Upasampajja viharatã ti idaü vuttanayam evà ti. Ayaü nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanakammaññhàne vitthàrakathà. 5. Pakiõõakakathà Asadisaråpo nàtho àruppaü yaü catubbidhaü àha, taü iti ¤atvà tasmiü pakiõõakakathà pi vi¤¤eyyà. âruppasamàpattiyo hi:- ârammaõàtikkamato catasso pi bhavant' imà, angàtikkamam etàsaü na icchanti vibhàvino. Etàsu hi råpanimittàtikkamato pañhamà, àkàsàtikkamato dutiyà, àkàse pavattitavi¤¤àõàtikkamato tatiyà, àkàse pavattitavi¤¤àõassa apagamàtikkamato catutthãti sabbathà àrammaõàtikkamato catasso pi bhavant' imà àruppasamàpattiyo veditabbà. #<[page 339]># %< 5. Pakiõõakakathà 339>% Angàtikkamaü pana etàsaü na icchanti paõóità. Na hi råpàvacarasamàpattãsu viya etàsu angàtikkamo atthi; sabbàsu pi hi etàsu upekkhà cittekaggatà ti dve eva jhànangàni honti. Evaü sante pi:- Suppaõãtatarà honti pacchimà pacchimà idha; upamà tattha vi¤¤eyyà pàsàdatalasàñikà. Yathà hi catubhåmikassa pàsàdassa heññhimatale dibbanaccagãtavàditasurabhigandhamàlàbhojanasayanacchàdanàdivasena paõãtà pa¤cakàmaguõà paccupaññhità assu, dutiye tato paõãtatarà, tatiye tato paõãtatarà, catutthe sabbapaõãtatarà, tattha ki¤càpi tàni cattàri pi pàsàdatalàn' eva, natthi nesaü pàsàdatalabhàvena viseso. Pa¤cakàmaguõasamiddhavisesena pana heññhimato heññhimato uparimaü uparimaü paõãtataraü hoti,-yathà ca ekàya itthiyà kantitathåla saõha-saõhatara-saõhatamasuttànaü catuppala-tippala-dvipala-ekapalasàñikà assu, àyàmena ca vitthàrena ca samappamàõà; tattha ki¤càpi tà sàñikà catasso pi àyàmato ca vitthàrato ca samappamàõà, natthi tasaü pamàõato viseso, sukhasamphassasukhumabhàva-mahagghabhàvehi pana purimàya purimàya pacchimà pacchimà paõãtatarà honti, evam eva ki¤càpi catåsu etàsu upekkhà cittekaggatà ti etàni dve yeva angàni honti, atha kho bhàvanàvisesena tesaü angànaü paõãta-paõãtatarabhàvena suppaõãtatarà honti pacchimà pacchimà idhà 'ti veditabbà. Evam anupubbena paõãta-paõãtatarà c' età:- Asucimhi maõóape laggo eko, taü nissito paro, a¤¤o bahi anissàya, taü taü nissàya càparo. ñhito catåhi etehi purisehi yathàkkamaü samànatàya ¤àtabbà catasso pi vibhàvino. Tatrà' yam atthayojanà:- asucimhi kira dese eko maõóapo. Ath' eko puriso àgantvà taü asuciü jigucchamàno taü maõóapaü hatthehi àlambitvà, tattha laggo laggito viya aññhàsi. Athà 'paro àgantvà taü maõóape laggaü purisaü nissito; ath' a¤¤o, àgantvà cintesi: yo esa maõóapalaggo, yo ca taü nissito, ubho p' ete duññhità, dhuvo ca nesaü maõóapapàte pàto. Handàhaü bahi yeva tiññhàmã ti. So taü nissitaü anissàya bahi yeva aññhàsi. #<[page 340]># %<340 X. âruppaniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Athà 'paro àgantvà maõóapalaggassa ca tan-nissitassa ca akhemabhàvaü cintetvà: bahiññhita¤ ca suññhitan ti mantvà taü nissàya aññhàsi. Tattha asucimhi dese maõóapo viya kasiõugghàñimàkàsaü daññhabbaü. Asucijigucchàya maõóapalaggo puriso viya råpanimittajigucchàya àkàsàrammaõaü àkàsàna¤càyatanaü. Maõóapalaggaü purisaü nissito viya àkàsàrammaõam àkàsàna¤càyatanaü àrabbha pavattaü vi¤¤àõa¤càyatanaü. Tesaü dvinnam pi akhemabhàvaü cintetvà - anissàya taü maõóapalaggaü bahiññhito viya àkàsàna¤càyatanam àrammaõaü akatvà tad-abhàvàrammaõaü àki¤ca¤¤àyatanaü. Maõóapalaggassa tan-nissitassa ca akhemataü cintetvà: bahiññhita¤ ca sutthito ti mantvà taü nissàya ñhito viya vi¤¤àõàbhàvasankhàte bahipadese ñhitaü àki¤ca¤¤àyatanaü àrabbha pavattaü nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanaü daññhabbaü. Evaü pavattamàna¤ ca:- ârammaõaü karot' eva, a¤¤àbhàvena taü idaü. diññhadosam pi ràjànaü vuttihetu jano yathà. Idaü hi nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanaü àsannavi¤¤àõa¤càyatanapaccatthikà ayaü samàpattã ti evaü diññhadosam pi taü àki¤ca¤¤àyatanaü a¤¤assa àrammaõassa abhàvà àrammaõaü karot' eva. Yathà kiü? Diññhadosam pi ràjànaü vuttihetu yathà jano. Yathà hi asaüyataü pharusakàyavacã-manosamàcàraü ki¤ci sabbadisampatiü ràjànaü pharusasamàcàro ayan ti evaü diññhadosam pi a¤¤attha vuttiü alabhamàno jano vuttihetuü nissàya vattati, evaü diññhadosam pi taü àki¤ca¤¤àyatanaü a¤¤aü àrammaõaü alabhamànam idaü nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanaü àrammaõaü karot' eva. Evaü kurumàna¤ ca:- Aråëho dãghanisseõiü yathà nisseõibàhukaü; pabbatagga¤ ca àråëho yathà pabbatamatthakaü; yathà và girim àråëho attano yeva jaõõukaü olubbhati tath' ev' etaü jhànam olubbha vattatã ti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate Visuddhi-Magge samà- dhibhàvanàdhikàre âruppaniddeso nàma dasamo paricchedo. #<[page 341]># %<341>% XI EKâDASAMO PARICCHEDO SAMâDHI-NIDDESO 1. âhàre pañikålasa¤¤à-bhàvanà Idàni àruppànantaraü ekà sa¤¤à ti evam uddiññhàya àhàre pañikålasa¤¤àya bhàvanà-niddeso anuppatto. Tattha àharatã ti àhàro. So catubbidho kabaëinkàràhàro, phassàhàro, manosa¤cetanàhàro, vi¤¤àõàhàro ti. Ko pan' ettha kim àharatã ti `(1) Kabaëinkàràhàro ojaññhamakaü råpaü àharati. (2) Phassàhàro tisso vedanà àharati. (3) Manosa¤cetanàhàro tãsu bhavesu pañisandhiü àharati. (4) Vi¤¤àõàhàro pañisandhikkhaõe nàmaråpaü àharati. Tesu kabalinkàràhàre nikantibhayaü, phassàhàre upagamanabhayaü, manosa¤cetanàhàre upapattibhayaü, vi¤¤àõàhàre pañisandhyaü. Evaü sappañibhayesu ca tesu kabalinkàràhàro Puttamaüsåpamena dãpetabbo, phassàhàro Niccammagàvåpamena, manosa¤cetanàhàro Angàrakàsåpamena, vi¤¤àõàhàro Sattisålåpamenà ti. Imesu pana catåsu àhàresu asitapãtakhàyitasàyitappabhedo kabalinkàro àhàro va imasmiü atthe àhàro ti adhippeto. Tasmiü àhàre pañikålàkàraggahaõavasena uppannà sa¤¤à àhàre pañikålasa¤¤à. Taü àhàre pañikålasa¤¤aü bhàvetukàmena kammaññhànaü uggahetvà uggahato ekapadam pi avirajjhantena rahogatena patisallãnena asitapãtakhàyitasàyitappabhede kabalinkàràhàre dasah' àkàrehi pañikålatà paccavekkhitabbà. #<[page 342]># %<342 XI. Samàdhiniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Seyyathãdaü, (1) gamanato, (2) pariyesanato, (3) paribhogato, (4) àsayato, (5) nidhànato, (6) aparipakkato, (7) paripakkato, (8) phalato, (9) nissandato, (10) sammakkha nato ti. 1. Tattha gamanato ti evaü mahànubhàve nàma sàsane pabbajitena sakalarattiü Buddhavacanasajjhàyaü và samaõadhammaü và katvà kàlass' eva vuññhàya cetiyangaõabodhiyangaõavattaü katvà, pànãyaü paribhojanãyaü upaññhapetvà, pariveõaü sammajjitvà, sarãraü pañijaggitvà, àsanam àruyha vãsa-tiüsa vàre kammaññhànaü manasikaritvà uññhàya, pattacãvaraü gahetvà, nijanasambàdhàni pavivekasukhàni chàyådakasampannàni sucãni sãtalàni ramaõãyabhåmibhàgàni tapovanàni pahàya, ariyaü vivekaratiü anapekkhitvà, susànàbhimukhena singàlena viya, àhàratthàya gàmàbhimukhena gantabbaü. Evaü gachatà ca ma¤camhà và pãñhamhà và otaraõato paññhàya pàdarajagharagolikavaccàdi samparikiõõaü paccattharaõaü akkamitabbaü hoti. Tato appekadà måsikajañukavaccàdãhi upahatattà anto gabbhato pañikålataraü pamukhaü daññhabbaü hoti. Tato ulåkapàràpatàdi paccasammakkhitattà uparimatalato pañikålataraü heññhimatalaü. Tato kadàci kadàci vàteritehi puràõatiõapaõõehi gilànasàmaõerànaü muttakarãsakheëasinghàõikàhi vassakàle udakacikkhallàdãhi ca sankiliññhattà heññhimatalato pañikålataraü pariveõaü. Pariveõato pañikålatarà vihàraracchà daññhabbà hoti. Anupubbena pana bodhi¤ ca cetiya¤ ca vanditvà vitakkamàëake ñhitena muttaràsisadisaü cetiyaü morapi¤jakalàpamanoharaü bodhiü devavimànasampattisassirãkaü senàsana¤ ca anapaloketvà:- evaråpaü nàma ramaõãyaü padesaü piññhiü katvà, àhàrahetu gantabbaü bhavissatã ti pakkamitvà gàmamaggaü pañipannena khàõukaõñakamaggo pi udakavegabhinnavisamamaggo pi daññhabbo hoti. Tato, gaõóaü pañicchàdentena viya nivàsanaü nivàsetvà, vaõacoëakaü bandhantena viya kàyabandhanaü bandhitvà, aññhisanghàtaü pañicchàdentena viya cãvaraü pàrupitvà, bhesajjakapàlaü nãharantena viya pattaü nãharitvà; #<[page 343]># %< 1. âhàre pañikålasa¤¤à-bhàvanà 343>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ gàmadvàrasamãpaü pàpuõantena hatthikuõapa-assakuõapa-gokuõapa-mahiüsakuõapa-manussakuõapa-ahikuõapa-kukkurakuõapàni pi daññhabbàni bhavanti. Na kevala¤ ca daññhabbàni; gandho pi nesaü ghànaü pañihanamàno adhivàsetabbo hoti. Tato gàmadvàre ñhatvà caõóahatthi-assàdiparissayaparivajjanatthaü gàmaracchà oloketabbà honti. Icc' etaü paccattharaõàdi anekakuõapapariyosànaü pañikålaü àhàrahetu akkamitabba¤ ca daññhabba¤ ca ghàyitabba¤ ca hoti:- Aho vata bho pañikålo àhàro ti! evaü gamanato pañikålatà paccavekkhitabbà. 2. Kathaü [pana] pariyesanato? Evaü gamanapañikålaü adhivàsetvà pi gàmaü paviññhena sanghàñipàrutena kapaõamanussena viya kapàlahatthena gharapañipàñiyà gàmavãthãsu caritabbaü hoti. Yattha vassakàle akkanta-akkantaññhàne yàva piõóikamaüsà pi udakacikkhalle pàdà pavisanti. Ekena hatthena pattaü gahetabbaü hoti, ekena cãvaraü ukkhipitabbaü, gimhakàle vàtavegena samuññhitehi paüsutiõarajehi okiõõasarãrena caritabbaü. Taü taü gehadvàraü patvà macchadhovana-maüsadhovana-taõóuladhovana-kheëasinghàõikasunakhasåkaravaccàdãhi sammissàni kimikulàni nãlamakkhikaparikiõõàni oëigallàni ceva candanikaññhànàni ca daññhabbàni honti, akkamitabbàni pi. Yato tà makkhikà uññhahitvà sanghàñiyam pi patte pi sãse pi nilãyanti. Gharaü paviññhassà pi keci denti, keci na denti, dadamànà pi ekacce hiyyo pakkabhattam pi puràõakhajjakam pi påtikummàsasåpàdãni pi dadanñi, adadamànà pi kecid-eva:- aticchatha, bhante ti vadanti; keci pana apassamànà viya tuõhã honti; keci a¤¤ena mukham pi karonti; keci:- gaccha re muõóakà! ti àdãhi pharusavàcàhi samudàcaranti. Evaü kapaõamanussena viya gàme piõóàya caritvà nikkhamitabban ti. Icc' etaü gàmappavesanato paññhàya yàva nikkhamanà udakacikkhallàdipañikålaü àhàrahetu akkamitabba¤ ceva daññhabba¤ ca adhivàsetabba¤ ca hoti. Aho vata bho pañikålo àhàro! ti evaü pariyesanato pañikålatà paccavekkhitabbà. #<[page 344]># %<344 XI. Samàdhiniddeso>% 3. Kathaü paribhogato? Evaü pariyiññhàhàrena pana bahi gàme phàsukaññhàne sukhanisinnena yàva tattha hatthaü na otàreti, tàva tathàråpaü garuññhàniyaü bhikkhuü và lajjiü manussaü và disvà nimantetum pi sakkà hoti; bhu¤jitukàmatàya pan' ettha hatthe otàritamatte: gaõhathà ti vadantena viya lajjitabbaü hoti. Hatthaü pana otàretvà maddantassa pa¤canguli-anusàrena sedo paggharamàno sukkathaddhabhattam pi temento muduü karoti. Atha tasmiü parimaddanamattenà pi sambhinnasobhe àlopaü katvà mukhe ñhapite heññhimadantà udukkhalakiccaü sàdhenti, uparimà musalakiccaü, jivhà hatthakiccaü. Taü tattha suvàõadoõiyaü suvàõapiõóam iva dantamusalehikoññetvà, jivhàya samparivattiyamànaü jivhagge tanupasannakheëo makkheti, vemajjhato paññhàya bahalakheëo makkheti, dantakaññhena asampattaññhàne dantagåthako makkheti. So evaü vicuõõitamakkhito tan-khaõaü yeva antarahitavaõõagandhasankhàraviseso suvàõadoõiyaü ñhitasuvàõavamathu viya paramajegucchabhàvaü upagacchati. Evaråpo pi samàno cakkhussa àpàthaü atãtattà ajjhoharitabbo hotã ti evaü paribhogato pañikålatà paccavekkhitabbà. 4. Kathaü àsayato? Evaü paribhogaü upagato ca pan' esa anto pavisamàno, yasmà Buddha-paccekabuddhànam pi ra¤¤o pi cakkavattissa pittasemhapubbalohitàsayesu catåsu a¤¤ataro àsayo hoti yeva, mandapu¤¤ànaü pana cattàro àsayà honti, tasmà yassa pittàsayo adhiko hoti, tassa bahalamadhukatelamakkhito viya paramajeguccho hoti. Yassa semhàsayo adhiko hoti, tassa nàgabalapaõõarasamakkhito viya. Yassa pubbàsayo adhiko hoti, tassa påtitakkamakkhito viya. Yassa lohitàsayo adhiko hoti, tassa rajanamakkhito viya paramajeguccho hotã ti evaü àsayato pañikålatà paccavekkhitabbà. 5. Kathaü nidhànato? So imesu catåsu àsayesu a¤¤ata- rena àsayena makkhito anto udaraü pavisitvà, neva suvaõõabhàjane na maõirajatàdi-bhàjanesu nidhànaü gacchati. Sace pana dasavassikena ajjhoharãyati, dasa vassàni adhotavaccakåpasadise okàse patiññhahati. #<[page 345]># %< 1. âhàre pañikålasa¤¤à-bhàvanà 345>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Sace [pana] vãsa-, tiüsa-, cattàlãsa-, pa¤¤àsa-, saññhi-, sattati-, asãti-, navuti-vassikena, sace vassasatikena ajjhoharãyati, vassasataü adhotavaccakåpasadise okàse patiññhahatã ti evaü nidhànato pañikålatà paccavekkhitabbà. 6. Kathaü aparipakkato? So panà 'yam àhàro evaråpe okàse nidhànam upagato yàva aparipakko hoti, tàva tasmiü yeva yathàvuttappakàre paramandhakàratimise nànàkuõapagandhavàsitapavanavicarite atiduggandhajegucche padese, yathà nàma nidàghe akàlameghena ativuññhamhi caõóàlagàmadvàre àvàñe patitàni tiõapaõõakila¤jakhaõóa-ahikukkuramanussakuõapàdãni suriyàtapena santattàni pheõabubbulakàcitàni tiññhanti, evam eva taü divasam pi hiyyo pi tato purime divase pi ajjhohaño sabbo ekato hutvà semhapañalapariyonaddho kàyaggisantàpakuthito kuthanasa¤jàtapheõabubbuëakàcito paramajegucchabhàvaü upagantvà tiññhatã ti, evam aparipakkato pañikålatà paccavekkhitabbà. 7. Kathaü paripakkato? So tattakàyagginà paripakko samàno na suvaõõarajatàdidhàtuyo viya suvaõõarajatàdibhàvaü upagacchati. Pheõabubbuëake pana mu¤canto mu¤canto saõhakaraõãyaü piüsitvà nàëike pakkhipamànapaõóumattikà viya karãsabhàvaü upagantvà, pakkàsayaü muttabhàvaü upagantvà, muttavatthi¤ ca påretã ti evaü paripakkato pañikålato pañikålatà paccavekkhitabbà. 8. Kathaü phalato? Sammà paripaccamàno ca panà 'yaü kesalomanakhadantàdãni nànàkuõapàni nipphàdeti; asammà paripaccamàno daddukaõóukacchukuññhakilàsasosakàsàtisàrappabhutãni rogasatani:- idam assa phalan ti evaü phalato pañikålatà paccavekkhitabbà. 9. Kathaü nissandato? Ajjhohariyamàno c' esa ekena dvàrena pavisitvà nissandamàno akkhimhà akkhigåthako, kaõõamhà kaõõagåthako ti àdinà pakàrena anekehi dvàrehi nissandati, ajjhoharaõasamaye c' esa mahàparivàrenà pi ajjhoharãyati, nissandanasamaye pana uccàrapassàvàdibhàvaü upagato ekaken' eva nãharãyati, pañhamadivase ca naü paribhu¤janto haññhapahaññho pi hoti, #<[page 346]># %<346 XI. Samàdhiniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ udaggudaggo pãtisomanassajàto; dutiyadivase nissandanto pihitanàsiko hoti, vikuõitamukho, jegucchã mankubhåto. Pañhamadivase ca naü ratto giddho gadhito mucchito pi ajjhoharitvà, dutiyadivase ekarattivàsena viratto aññiyamàno haràyamàno jigucchamàno nãharati. Ten' àhu Poràõà:- Annaü pànaü khàdanãyaü, bhojana¤ ca mahàrahaü ekadvàrena pavisitvà, nava dvàrehi sandati. Annaü pànaü khàdanãyaü bhojana¤ ca mahàrahaü bhu¤jati saparivàro nikkhàmento nilãyati. Annaü pànaü khàdanãyaü bhojana¤ ca mahàrahaü bhu¤jati abhinandanto nikkhàmento jigucchati. Annaü pànaü khàdanãyaü bhojana¤ ca mahàrahaü ekarattiparivàsà: sabbaü bhavati påtikan ti. Evaü nissandato pañikålatà paccavekkhitabbà. 10. Kathaü sammakkhanato? Paribhogakàle pi c' esa hattha-oññhajivhà-tàlåni sammakkheti; tàni tena sammakkhitattà pañikålàni honti, yàni dhotàni pi gandhaharaõatthaü punappunaü dhovitabbàni honti. Paribhutto samàno yathà nàma odane paccamàne thusakaõakuõóakàdãni uttaritvà ukkhalimukhavaññi pidhàniyo makkhanti, evam eva sakalasarãrànugatena kàyagginà pheõuddehakaü paccitvà uttaramàno dante dantamalabhàvena sammakkheti, jivhàtàluppabhutãni kheëasemhàdibhàvena, akkhikaõõanàsa-adho-maggàdike akkhigåthaka-kaõõagåthaka-singhàõikà-muttakarãsàdibhàvena sammakkheti, yena sammakkhitàni imàni dvàràni, divase divase dhoviyamànàni pi neva sucãni na manoramàni honti. Yesu ekaccaü dhovitvà hattho puna udakena dhovitabbo hoti, ekaccaü dhovitvà:- dvattikkhattum gomayena pi mattikàya pi gandhacuõõena pi dhovito pañikulyatà na vigacchatã ti evaü sammakkhanato pañikålatà paccavekkhitabbà. Tass' evam dasah' àkàrehi pañikålataü paccavekkhato takkàhataü vitakkàhataü karontassa pañikålàkàravasena kabaëinkàràhàro pàkaño hoti. #<[page 347]># %< 2. Catudhàtuvavatthànassa bhàvanà 347>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ So tam nimittaü punappunaü àsevati bhàveti bahulãkaroti. Tass' evaü karoto nãvaraõàni vikkhambhenti. Kabaëinkàràhàrassa sabhàvadhammatàya gambhãrattà appanaü appanattena upacàrasamàdhinà cittaü samàdhiyati; pañikålàkàraggahaõavasena pan' ettha sa¤¤à pàkañà hoti; tasmà idaü kammaññhànaü àhàre pañikålasa¤¤à icc' eva sankhaü gacchati. Ima¤ ca pana àhàre pañikålasa¤¤aü anuyuttassa bhikkhuno rasataõhàya cittaü pañilãyati, pañikuññati, pañivaññati; so, kantàranittharaõaññhiko viya, puttamaüsaü vigatamado, àhàraü àhàreti yàvad eva dukkhassa nittharaõatthàya. Ath' assa appakasiren' eva kabalinkàràhàrapari¤¤àmukhena pa¤cakàmaguõiko ràgo pari¤¤aü gacchati. So pa¤cakàmaguõapari¤¤à mukhena råpakkhandhaü parijànàti; aparipakkàdipañikålabhàvavasena c' assa kàyagatà-sati-bhàvanà pi pàripåriü gacchati; asubhasa¤¤àya anulomapañipadaü pañipanno hoti. Imaü pana pañipattiü nissàya diññh' eva dhamme amatapariyosànataü anabhisambhuõanto sugatiparàyano hotã ti. Ayaü àhàre pañikåla-sa¤¤àbhàvanàya vitthàrakathà. 2. Catudhàtuvavatthànassa bhàvanà Idàni àhàre pañikålasa¤¤ànantaraü ekaü vavatthànan ti evaü uddiññhassa catudhàtuvavatthànassa bhàvanà-niddeso anuppatto. Tattha vavatthànan ti sabhàvåpalakkhaõavasena sanniññhànaü. Catunnaü dhàtånaü vavatthànaü catudhàtuvavatthànaü. Dhàtumanasikàro dhàtukammaññhànaü catudhàtuvavatthànan ti atthato ekaü; tatridaü dvidhà àgataü, sankhepato ca vitthàrato ca. Sankhepato mahàsatipaññhàne àgataü; vitthàrato Mahàhatthipadåpame, Ràhulovàde, Dhàtuvibhange ca. Taü hi:- seyyathàpi, bhikkhave, dakkhe goghàtako và goghàtakantevàsã và gàviü vadhitvà catumahàpathe bilaso pañivibhajitvà nisinno assa, #<[page 348]># %<348 XI. Samàdhiniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam eva kho, bhikkhave bhikkhu imam eva kàyaü yathà-ñhitaü yathà-paõihitaü dhàtuso paccavekkhati: atthi imasmiü kàye pathavãdhàtu àpodhàtu tejodhàtu vàyodhàtå ti. Evaü tikkhapa¤¤assa dhàtukammaññhànikassa vasena Mahàsatipaññhàne sankhepato àgataü. Tass' attho:- yathà cheko goghàtako và tass' eva và bhattavetanabhato antevàsiko giü vadhitvà vinivijjhitvà, catasso disàgatànaü mahàpathànaü vemajjhaññhànasankhàte catumahàpathe koññhàsaü katvà, nisinno assa, evam eva bhikkhu catunnaü iriyàpathànaü yena kenaci àkàrena ñhitattà yathà-ñhitaü, yathà-ñhitattà va yathà-paõihitaü kàyaü:- atthi imasmiü kàye pathavãdhàtu ...pe... vàyodhàtå ti evaü dhàtuso paccavekkhati. Kiü vuttaü hoti? Yathà goghàtakassa gàviü posentassa pi àghàtanaü àharantassa pi àharitvà tattha bandhitvà ñhapentassa pi vadhantassa pi vidhitaü mataü passantassa pi:- tàvad-eva gàvã ti sa¤¤à na antaradhàyati, yàva naü padàletvà bilaso na vibhajati, vibhajitvà nisinnassa pana gàvãsa¤¤à antaradhàyati, maüsasa¤¤à pavattati, nà 'ssa evaü hoti: ahaü gàviü vikkiõàmi; ime gàviü harantã ti, atha khvassa: ahaü maüsaü vikkiõàmi, ime pi maüsaü harant' icc' eva hoti,--evam eva imassà pi bhikkhuno pubbe bàlaputhujjanakàle gihibhåtassa pi pabbajitassa pi tavad-eva: satto ti và, poso ti và, puggalo ti và sa¤¤à na antaradhàyati, yàva imam eva kàyaü yathàñhitaü yathà-paõihitaü ghanavinibbhogaü katvà, dhàtuso na paccavekkhati. Dhàtuso paccavekkhato pana sattasa¤¤à antaradhàyati, dhàtuvasen' eva cittaü santiññhati. Ten' àha Bhagavà: seyyathàpi, bhikkhave, dakkho goghàtako và ... pe... nisinno assa, evam eva kho, bhikkhave, bhikkhu ... pe... vàyodhàtå ti. Mahàhatthipadåpame pana:- katamà c' àvuso, ajjhattikà pathavãdhàtu? Yaü ajjhattaü paccattaü kakkhaëaü kharigataü upàdinnaü, seyyathãdaü: kesà lomà ...pe... udariyaü karãsaü, yaü và pan' a¤¤am pi ki¤ci ajjhattaü paccattaü kakkhaëaü kharigataü upàdinnaü, ayaü vuccati, àvuso, ajjhattikà pathavãdhàtå ti ca. #<[page 349]># %< 2. Catudhàtuvavatthànassa bhàvanà 349>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Katamà c' àvuso ajjhattikà apodhàtu? Yaü ajjhattaü paccattaü àpo àpogataü upàdinnaü, seyyathãdaü: pittaü ...pe... muttaü, yaü và pan' a¤¤am pi ki¤ci ajjhattaü paccattaü àpo àpogataü upàdinnaü, ayaü vuccat' àvuso, ajjhattikà àpodhatå ti ca. Katamà c' àvuso, ajjhattikà tejodhàtu? Yaü ajjhattaü paccattaü tejo tejogataü upàdinnaü, seyyathãdaü: yena ca santappati, yena ca jãrati, yena ca paridayhati, yena ca asitapãtakhàyitasàyitaü sammàpariõàmaü gacchati, yaü và pan' a¤¤am pi ki¤ci ajjhattaü paccattaü tejo tejogataü upàdinnaü, ayaü vuccat' àvuso, ajjhattikà tejodhàtå ti ca. Katamà c' àvuso, ajjhattikà vàyodhàtu? Yaü ajjhattaü paccattaü và yo vàyogataü upàdinnaü, seyyathãdaü: uddhangamà vàtà, adhogamà vàtà, kucchisayà vàtà, koññhàsayà vàtà, angamangànusàrino vàtà, assàso passàso, iti và, yaü và pan' a¤¤am pi ki¤ci ajjhattaü paccattaü vàyo vàyogataü upàdinnaü, ayaü vuccat' àvuso, ajjhattikà vàyodhàtå ti ca nàtitikkhapa¤¤assa dhàtukammaññhànikassa vasena vitthàrato àgataü. Yathà c' ettha, evaü Ràhulovàda-Dhàtuvibhangesu pi. Tatrà 'yaü anuttànapadavaõõanà:- ajjhattaü paccattan ti idaü tàva ubhayam pi niyakassa adhivacanaü. Niyakaü nàma attanijàtaü sasantàna-pariyàpannan ti attho. Tayidaü yathà loke itthãsu kathà adhitthã ti vuccati, evaü attani pavattattà, ajjhattaü attànaü pañicca pavattattà paccattan ti pi vuccati. Kakkhaëan ti thaddhaü. Kharigatan ti pharusaü. Tattha pañhamaü lakkhaõavacanaü, dutiyaü àkàravacanaü. Kakkhaëalakkhaõà hi pathavãdhàtu; sà pharusàkàrà hoti, tasmà kharigatan ti vuttà. Upàdinnan ti daëhaü àdinnaü. Ahaü, maman ti evam daëhaü àdinnaü, gahitaü, paràmaññhan ti attho. Seyyathãdan ti nipàto. Tassa taü kataman ti ceti attho. Tato taü dassento:- kesà lomà ti àdãni àha. Ettha ca, matthalungaü pakkhipitvà, vãsatiyà àkàrehi pathavãdhàtu niddiññhà ti veditabbà. Yaü và pan' a¤¤am pi ki¤cã ti avasesesu tãsu koññhàsesu pathavãdhàtu sangahãtà. #<[page 350]># %<350 XI. Samàdhiniddeso>% Vissandanabhàvena taü taü thànaü appotã ti àpo. Kammasamuññhànàdivasena nànàvidhesu àpesu gatan ti àpogataü. Kin taü? âpodhàtuyà àbandhanalakkhaõaü. Tejanavasena tejo. Vuttanayen' eva tejesu gatan ti tejogataü. Kin taü? Uõhattalakkhaõaü. Yena cà ti yena tejodhàtugatena kupitena ayaü kàyo santappati ekàhikajaràdibhàvena usumajàto hoti. Yena ca jãratã ti yena ayaü kàyo jãrati, indriyavekallataü balaparikkhayaü valiphalitàdibhàva¤ ca pàpuõàti. Yena ca parióayhatã ti yena kupitena ayaü kàyo óayhati, so ca puggalo: óayhàmi! óayhàmã ti kandanto satadhotasappigosãtacandanàdilepa¤ ceva tàlavaõñavàta¤ ca paccàsiüsati. Yena ca asitapãtakhàyitasàyitaü sammàpariõàmaü gacchatã ti yen' etaü asitaü và odanàdi pãtaü và pànakàdi khàyitaü và piññhakhajjakàdi sàyitaü và ambapakka-madhuphàõitàdi sammàparipàkaü gacchati, rasàdibhàvena vivekaü gacchatã ti attho. Ettha ca purimà tayo tejodhàtu catusamuññhànà, pacchimo kammasamuññhàno va. Vàyanavasena vàyo. Vuttanayen' eva vàyesu gatan ti vàyogataü. Kin taü? Vitthambhanalakkhaõaü. Uddhangamà vàtà ti uggàrahikkàdi pavattakà uddhaü àrohaõavàtà. Adhogamà vàtà ti uccàrapassàvàdi-nãharaõakà adho orohaõavàtà. Kucchisayà vàtà ti antànaü bahi vàtà. Koññhàsayà vàtà ti antànaü anto vàtà. Angamangànusàrino vàtà, ti dhamanijàlànusàrena sakalasarãre angamangàni anusañà sami¤janapasàraõàdi nibbattakà vàtà. Assàso ti anto pavisananàsikavàto. Passàso ti bahinikkhamananàsikavàto. Ettha ca purimà pa¤ca catusamuññhànà, assàsapassàsà cittasamuññhànà va. #<[page 351]># %< 2. Catudhàtuvavatthànassa bhàvanà 351>% Sabbattha yaü và pan' a¤¤am pi ki¤cã ti iminà padena avasesakoññhàsesu àpodhàtu àdayo sangahãtà. Iti vãsatiyà àkàrehi pathavãdhàtu, dvàdasahi àpodhàtu, catåhi tejodhàtu, chahi vàyodhàtå ti dvàcattàëãsàya àkàrehi catasso dhàtuyo vitthàrità hontã ti ayaü tàv' ettha pàëivaõõanà. Bhàvanànayo pan' ettha tikkhapa¤¤assa bhikkhuno kesà pathavãdhàtu, lomà pathavãdhàtå ti evaü vitthàrato dhàtupariggaho papa¤cato upaññhàti. Yaü thaddhalakkhaõaü, ayaü pathavãdhàtu, yaü àbandhanalakkhaõaü, ayaü àpodhàtu, yaü paripàcanalakkhaõaü, ayaü tejodhàtu, yaü vitthambhanalakkhaõaü, ayaü vàyodhàtå ti evaü manasikaroto pan' assa kammaññhànaü pàkañaü hoti. Nàtitikkhapa¤¤assa pana evaü manasikaroto andhakàraü avibhåtaü hoti, purimanayena vitthàrato manasikarontassa pàkañaü hoti. Kathaü? Yathà dvãsu bhikkhåsu bahupeyyàlaü tantiü sajjhàyantesu, tikkhapa¤¤o bhikkhu sakiü và dvakkhattuü và peyyàlamukhaü vitthàretvà, tato paraü ubhato koñivasen' eva sajjhàyaü karonto gacchati, tatra nàtitikkhapa¤¤o evaü vattà hoti: kiü sajjhàyo nàma esa oññhapariyàhatamattaü kàtuü na deti? Evaü sajjhàye kariyamàne:- kadà tan ti paguõà bhavissatã ti. So àgatàgataü peyyàlamukhaü vitthàretvà va sajjhàyaü karoti. Tam enaü itaro evam àha:- kiü sajjhàyo nàm' esa pariyosànaü gantuü na deti? evaü sajjhàye kariyamàne: kadà tan ti pariyosànaü gamissatã ti. Evam eva tikkhapa¤¤assa kesàdivasena vitthàrato dhàtupariggaho papa¤cato upaññhàti. Yaü thaddhalakkhaõaü, ayaü pathavãdhatå ti àdinà nayena sankhepato manasikaroto kammaññhànaü pàkañaü hoti. Itarassa tatha manasikaroto andhakàraü avibhåtaü hoti. Kesàdivasena vitthàrato manasikarontassa pàkañaü hoti. Tasmà imaü kammaññhànaü bhàvetukàmena tikkhapa¤¤ena tàva rahogatena patisallãnena sakalam pi attano råpakàyaü àvajjetvà: yo imasmiü kàye thaddhabhàvo và kharabhàvo và, ayaü pathavãdhàtu; yo àbandhanabhàvo và dravabhàvo và, ayaü àpodhàtu; #<[page 352]># %<352 XI. Samàdhiniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yo paripàcanabhàvo và uõhabhàvo và, ayaü tejodhàtu; yo vitthambhanabhàvo và samudãraõabhàvo và, ayaü vàyodhàtå ti evaü sankhittena dhàtuyo pariggahetvà punappunaü: pathavãdhàtu àpodhatå ti dhàtumattato nissattato nijjãvato àvajjitabbaü manasikàtabbaü paccavekkhitabbaü. Tass' evaü vàyamamànassa na ciren' eva dhàtuppabhedà va bhàsanapa¤¤àpariggahito sabhàvadhammàrammaõattà appanaü appatto upacàramatto samàdhi uppajjati. Atha và pana ye ime catunnaü mahàbhåtànaü nissattabhàvadassanatthaü Dhammasenàpatinà: aññhi¤ ca pañicca nahàru¤ ca pañicca maüsa¤ ca pañicca camma¤ ca pañicca àkàso parivàrito råpan tveva sankhaü gacchatã ti cattàro koññhàsà vuttà. Tesu taü taü antarànusàrinà ¤àõahatthena vinibbhujjitvà vinibbhujjitvà:- yo etesu thaddhabhàvo và kharabhàvo và, ayaü pathavãdhàtå ti purimanayen' eva dhàtuyo pariggahetvà punappunaü: pathavãdhàtu, àpodhàtå ti dhàtumattato nissattato nijjivato àvajjitabbaü manasikàtabbaü paccavekkhitabbaü. Tass' evaü vàyamamànassa na ciren' eva dhàtuppabhedà va bhàsanapa¤¤à pariggahito sabhàvadhammàrammaõattà appanaü appatto upacàramatto samàdhi uppajjati. Ayaü sankhepato àgate catudhàtuvavatthàne bhàvanànayo. Vitthàrato àgate pana evaü veditabbo:- idaü kammaññhànaü bhàvetukàmena hi nàtitikkhapa¤¤ena yoginà àcariyasantike dvàcattàëisàya àkàrehi vitthàrato dhàtuyo uggaõhitvà, vuttappakàre senàsane viharantena katasabbakiccena rahogatena patisallãnena (1) sasambhàrasankhepato, (2) sasambhàravibhattito, (3) salakkhaõasankhepato, (4) salakkhaõavibhattito ti evaü catåh' àkàrehi kammaññhànaü bhàvetabbaü. Tattha (1) kathaü sasambhàrasankhepato bhàveti? Idha bhikkhu vãsatiyà koññhàsesu thaddhàkàraü pathavãdhàtå ti vavatthapeti; dvàdasasu koññhàsesu yåsagataü udakasankhàtaü àbandhanàkàraü àpodhàtå ti vavatthapeti; catåsu koññhàsesu paripàcanakaü tejaü tejodhàtå ti vavatthapeti; #<[page 353]># %< 2. Catudhàtuvavatthànassa bhàvanà 353>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ chasu koññhàsesu vitthambhanàkàraü vàyodhàtå ti vavatthapeti. Tass' evaü vavatthàpayato yeva dhàtuyo pàkañà honti. Tà punappunaü àvajjato manasikaroto vuttanayen' eva upacàrasamàdhi uppajjati. (2) Yassa pana evaü bhàvayato kammaññhànaü na ijjhati, tena sasambhàravibhattito bhàvetabbaü. Kathaü? Tena [hi] bhikkhunà yaü taü kàyagatàsati-kammaññhànaniddese sattadhà uggahakosallaü, dasadhà manasikàrakosalla¤ ca vuttaü, dvattiüsàkàre tàva taü sabbaü aparihàpetvà tacapa¤cakàdãnaü anulomapañilomato vacasà sajjhàyaü àdiü katvà sabbaü tattha vuttavidhànaü kàtabbaü. Ayam eva hi viseso:- tattha vaõõa-saõñhàna-disokàsaparicchedavasena kesàdayo manasikaritvà pi pañikålavasena cittaü ñhapetabbaü, idha [pana] dhàtuvasena. Tasmà vaõõàdivasena pa¤cadhà pa¤cadhà kesàdayo manasikaritvà avasàne evaü manasikàro pavattetabbo:- ime kesà nàma sãsakañàhapaëiveñhanacamme jàtà. Tattha yathà vammikamatthake jàtesu kuõñhatiõesu na vammikamatthako jànàti: mayi kuõñhatiõàni jàtànã ti, na pi kuõñhatiõàni jànanti: mayaü vammikamatthake jàtànã ti, evam eva na sãsakañàhapaëiveñhanacammaü jànàti: mayi kesà jàtà ti, na pi kesà jànaõti: mayaü sãsakañàhaveñhanacamme jàtà ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti kesà nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pathavãdhàtå ti. Lomà sarãraveñhanacamme jàtà. Tattha yathà su¤¤agàmaññhàne jàtesu dabbatiõakesu na su¤¤agàmaññhànaü jànàti: mayi dabbatiõakàni jàtànã ti, na pi dabbatiõakàni jànanti: mayaü su¤¤agàmaññhàne jàtànã ti, evam eva na sarãraveñhanacammaü jànàti: mayi lomà jàtà ti, na pi lomà jànanti: mayaü sarãraveñhanacamme jàtà ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti lomà nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pathavãdhàtåti. Nakhà angulãnaü aggesu jàtà. Tattha yathà kumàrakesu daõóakehi madhukaññhike vijjhitvà kãëantesu na daõóakà jànanti: #<[page 354]># %<354 XI. Samàdhiniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ amhesu madhukaññhikà ñhapità ti, na pi madhukaññhikà jànanti: mayaü daõóakesu ñhapità ti, evam eva na anguliyo jànanti: amhàkaü aggesu nakhà jàtà ti, na pi nakhà jànanti: mayaü angulãnaü aggesu jàtà ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti nakhà nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pathavãdhàtå ti. Dantà hanukaññhikesu jàtà. Tattha yathà vaóóhakãhi pàsàõa-udukkhalakesu kenacid-eva silesajàtena bandhitvà ñhapitatthambhesu na udukkhalà jànanti: amhesu thambhà ñhità ti, na pi thambhà jànanti: mayaü udukkhalesu ñhità ti, evam eva na hanukaññhãni jànanti: amhesu dantàjàtà ti, na pi dantà jànanti: mayaü hanukaññhãsu jàtà ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti dantà nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pathavãdhàtå ti. Taco sakalasarãraü pariyonandhitvà ñhito. Tattha yathà allagocammapariyonaddhàya mahàvãõàya na mahàvãõà jànàti: ahaü allagocammena pariyonaddhà ti, na pi allagocammaü jànàti: mayà mahàvãõà pariyonaddhà ti, evam eva na sarãraü jànàti: ahaü tacena pariyonaddhan ti, na pi taco jànàti: mayà sarãraü pariyonaddhan ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti taco nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pathavãdhàtå ti. Maüsaü aññhisanghàñaü anulimpitvà ñhitaü. Tattha yathà mahàmattikalittàya bhittiyà na bhitti jànàti: ahaü mahàmattikàya littà ti, na pi mahàmattikà jànàti: mayà bhitti littà ti, evam eva na aññhisanghàño jànàti: ahaü nava pesi-satappabhedena maüsena litto ti, na pi maüsaü jànàti: mayà atthisanghàño litto ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti maüsaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko kotthàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pathavãdhàtå ti. Nahàrå sarãrabbhantare aññhãni àbandhamànà ñhità. Tattha yathà vallãhi vinaddhesu kuññadàråsu na kuññadàråni jànanti: #<[page 355]># %< 2. Catudhàtuvavatthànassa bhàvanà 355>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ mayaü vallãhi vinaddhànã ti, na pi valliyo jànanti: amhehi kuññàråni vinaddhànã ti, evam eva na aññhãni jànanti: mayaü nahàråhi àbaddhànã ti, na pi nahàrå jànanti: àmhehi aññhãni àbaddhànã ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti nahàrå nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pathavãdhàtå ti. Aññhãsu paõhikaññhi gopphakaññhiü ukkhipitvà ñhitaü, gopphakaññhi janghaññhiü ukkhipitvà ñhitaü, janghaññhi åraññhiü ukkhipitvà ñhitaü, åraññhi kañiññhiü pakkhipitvà ñhitaü, kañiññhi piññhikaõñakaü ukkhipitvà ñhitaü, piññhikaõñako gãvaññhiü ukkhipitvà ñhito, gãvaññhisãsaññhiü ukkhipitvà ñhitaü; sãsaññhi gãvaññhike patiññhitaü, gãvaññhi piññhikaõñake patiññhitaü, piññhikaõñako kañiññhimhi patiññhito, kañiññhi åraññhike patiññhitaü, uraññhi janghaññhike patiññhitaü, janghaññhi gopphakaññhike patiññhitaü, gopphakaññhi paõhikaññhike patiññhitaü. Tattha yathà iññhakadàrugomayàdi-sa¤cayesu na heññhimà heññhimà jànanti: mayaü uparime uparime ukkhipitvà ñhità ti, na pi uparimà uparimà jànanti: mayaü heññhimesu heññhimesu patiññhità ti, evam eva na paõhikaññhi jànàti: ahaü gopphakaññhiü ukkhipitvà ñhitan ti, na gopphakaññhi jànàti: ahaü janghaññhiü ukkhipitvà ñhitan ti, na janghaññhi jànàti: ahaü åruññhiü ukkhipitvà ñhitan ti, na åraññhi jànàti: àhaü kañiññhiü ukkhipitvà ñhitan ti, na kañiññhi jànàti: ahaü piññhikaõñakaü ukkhipitvà ñhitan ti, na piññhikaõñako jànàti: ahaü gãvaññhim ukkhipitvà ñhitan ti, na gãvaññhi jànàti: ahaü sãsaññhiü ukkhipitvà ñhitan ti, na sãsaññhi jànàti: ahaü gãvaññhimhi patiññhitan ti, na gãvaññhi jànàti: ahaü piññhikaõñake patiññhitan ti, na piññhikaõñako jànàti: ahaü kañiññhimhi patiññhito ti, na kañiññhi jànàti: ahaü åruññhimhi patiññhitan ti, na åraññhi jànàti: ahaü janghaññhimhi patiññhitan ti, na janghaññhi jànàti: ahaü gopphakaññhimpi patiññhitan ti, na gopphakaññhi jànàti: ahaü paõhikaññhimhi patiññhitan ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti aññhi nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pathavãdhàtå ti. #<[page 356]># %<356 XI. Samàdhiniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Aññhimi¤jaü tesaü tesaü aññhãnaü abbhantare ñhitaü. Tattha yathà veëupabbàdãnaü anto pakkhittasinnavettaggàdisu, na veëupabbàdãni jànanti: amhesu vettaggàdãni pakkhittàni ti, na pi vettaggàdãni jànanti: mayaü veëupabbàdisu ñhitànã ti, evam eva na aññhãni jànanti: amhàkaü anto mi¤jaü ñhitan ti, na pi mi¤jaü jànàti: ahaü aññhãnaü anto ñhitan ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti aññhimi¤jaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pathavãdhàtå ti. Vakkaü galavàñakato nikkhantena ekamålena thokaü gantvà dvidhà bhinnena thålanahàrunà vinibaddhaü hutvà hadayamaüsaü parikkhipitvà ñhitaü. Tattha yathà vaõñåpanibaddhe ambaphaladvaye na vaõñaü jànàti: mayà ambaphaladvayaü upanibaddhan ti, na pi ambaphaladvayaü jànàti: ahaü vaõñena upanibaddhan ti, evam eva na thålanahàru jànàti: mayà vakkaü upanibaddhan ti, na pi vakkaü jànàti: ahaü thålanahàrunà upanibaddhan ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti vakkaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pathavãdhàtå ti. Hadayaü sarãrabbhantare uraññhi- pa¤jaramajjhaü nissàya ñhitaü. Tattha yathà jiõõasandamànikapa¤jaraü nissàya ñhapitàya maüsapesiyà na jiõõasandamànikapa¤jarabbhantaraü jànàti: maü nissàya maüsapesi ñhità ti, na pi maüsapesi jànàti: ahaü jiõõasandamànikapa¤jaraü nissàya ñhità ti, evam eva na uraññhi-pa¤jarabbhantaraü jànàti: maü nissàya hadayaü ñhitan ti, na pi hadayaü jànàti: ahaü uraññhipa¤jaraü nissàya ñhitan ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti hadayaü nàma imasmim sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkata su¤¤o nissatto thaddho pathavãdhàtå ti. Yakanaü anto sarãre dvinnaü thanànam abbhantare dakkhiõapassaü nissàya ñhitaü. Tattha yathà ukkhalikapàlapassamhi lagge yamakamaüsapiõóe na ukkhalikapàlapassaü jànàti: mayi yamakamaüsapiõóo laggo ti, na pi yamakamaüsapiõóo jànàti: #<[page 357]># %< 2. Catudhàtuvavatthànassa bhàvanà 357>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ahaü ukkhalikapàlapasse laggo ti, evam eva na thanànam abbhantare dakkhiõapassaü jànàti: maü nissàya yakanaü ñhitan ti, na pi yakanaü jànàti: ahaü thanànam abbhantare dakkhiõapassaü nissàya ñhitan ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti yakanaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pathavãdhàtå ti. Kilomakesu pañicchannakilomakaü hadaya¤ ca vakka¤ ca parivàretvà ñhitaü. Appañicchannakilomakaü sakalasarãre cammassa heññhato maüsaü pariyonandhitvà ñhitaü. Tattha yathà pilotikapaëiveñhite maüse na maüsaü jànàti: ahaü pilotikàya paëiveñhitan ti, na pi pilotikà jànàti: mayà maüsaü paëiveñhitan ti, evam eva na vakkahadayàni sakalasarãre ca maüsaü jànàti: ahaü kilomakena pañicchannan ti, na pi kilomakaü jànàti: mayà vakkahadayàni sakalasarãre ca maüsaü pañicchannan ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti kilomakaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pathavãdhàtå ti. Pihakaü hadayassa vàmapasse udarapañalassa matthakapassaü nissàya ñhitaü. Tattha yathà koññhamatthakapassaü nissàya ñhitàya gomayapiõóiyà na koññhamatthakapassaü jànàti: gomayapiõói maü nissàya ñhità ti, na pi gomayapiõói jànàti: ahaü koññhamatthakapassaü nissàya ñhità ti, evam eva na udarapañalassa matthakapassaü jànàti: pihakaü maü nissàya ñhitan ti, na pi pihakaü jànàti: ahaü udarapañalassa matthakapassaü maü nissàya ñhitan ti A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti pihakaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pathavãdhàtå ti. Papphàsaü sarãrabbhantare dvinnaü thanànam antare hadaya¤ ca yakana¤ ca uparichàdetvà olambantaü ñhitaü. Tattha yathà jiõõakoññhabbhantare lambamàne sakuõakulavake na jiõõakoññhabbhantaraü jànàti: mayi sakuõakulàvako lambamàno ñhito ti, na pi sakuõakulàvako jànàti: ahaü jiõõakoññhabbhantare lambamàno ñhito ti, evam eva na taü sarãrabbhantaraü jànàti: #<[page 358]># %<358 XI. Samàdhiniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ mayi papphàsaü lambamànaü ñhitan ti, na pi papphàsaü jànàti: ahaü evaråpe sarãrabbhantare lambamànaü ñhitan ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti papphàsaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pathavãdhàtå ti. Antaü galavàñakakarãsamaggapariyante sarãrabbhantare thitaü. Tattha yathà lohitadoõikàya obhujitvà ñhapite chinnasãsadhamani-kaëebare na lohitadoõi jànàti: mayi dhamanikaëe varaü ñhitan ti, na pi dhamanikaëebaraü jànàti: ahaü lohitadoõiyà ñhitan ti, evam eva na sarãrabbnantaraü jànàti: mayi antaü ñhitan ti, na pi antaü jànàti: ahaü sarãrabbhantare ñhitan ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti antaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pathavãdhàtå ti. Antaguõaü antantare ekavãsatibhoge bandhitvà ñhitaü. Tattha yathà pàdapu¤chanarajjumaõóalakaü sibbetvà ñhitesu rajjukesu na pàdapu¤chanarajjumaõóalakaü jànàti: rajjukà maü sibbitvà ñhità ti, na pi rajjukà jànanti: mayaü pàdapu¤chanarajjumaõóalakaü sibbitvà ñhità ti, evam eva na antaü jànàti: antaguõaü maü àbandhitvà ñhitan ti, na pi antaguõaü jànàti: ahaü antaü àbandhitvà ñhitan ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti antaguõaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko kotthàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pathavãdhàtå ti. Udariyaü udare ñhitaü asitapãtakhàyitasàyitaü. Tattha yathà suvàõadoõiyaü ñhite suvàõavamathumhi na suvàõadoõi jànàti: mayi suvàõavamathu ñhito ti; na pi suvàõavamathu jànàti: ahaü suvàõadoõiyaü ñhito ti, evam eva na udaraü jànàti: mayi udariyaü ñhitan ti; na pi udariyaü jànàyi: ahaü udare ñhitan ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti udariyaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pathavãdhàtå ti. Karãsaü pakkàsayasankhàte aññhangulaveëupabbasadise antapariyosàne ñhitaü. #<[page 359]># %< 2. Catudhàtuvavatthànassa bhàvanà 359>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tattha yathà veëupabbe omadditvà pakkhittàya saõhapaõóumattikàya na veëupabbaü jànàti: mayi paõóumattikà ñhità ti, na pi paõóumattikà jànàti: ahaü veëupabbe thità ti, evam eva na pakkàsayo jànàti: mayi karãsaü ñhitan ti, na pi karãsaü jànàti: ahaü pakkàsaye ñhitan ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti karãsaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pathavãdhàtå ti. Matthalungaü sãsakañàhabbhantare ñhitaü. Tattha yathà puràõalàbukañàhe pakkhittàya piññhapiõóiyà na làbukañàhaü jànàti: mayi piññhapiõói ñhità ti, na pi piññhapiõói jànàti: ahaü làbukañàhe ñhità ti, evam eva na sãsakañàhabbhantaraü jànàti: mayi matthalungaü ñhitan ti, na pi matthalungaü jànàti: ahaü sãsakatàhabbhantare ñhitan ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti matthalungaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto thaddho pathavãdhàtå ti. Pittesu abaddhapittaü jãvitindriyappañibaddhaü sakalasarãraü vyàpetvà ñhitaü; baddhapittaü pittakosake ñhitaü. Tattha yathà påvaü vyàpetvà ñhite tele na påvaü jànàti: telaü maü vyàpetvà ñhitan ti, na pi telaü jànàti: ahaü påvaü vyàpetvà ñhitan ti, evam eva na sarãraü jànàti: abaddhapittaü vyàpetvà ñhitan ti, na pi abaddhapittaü jànàti: ahaü sarãraü vyàpetvà ñhitan ti. Yathà vassodakena puõõe kosàtakã-kosake na kosàtakã kosako jànàti: mayi vassodakaü ñhitan ti, na pi vassodakaü jànàti: ahaü kosàtakã-kosake ñhitan ti, evam eva na pittakosako jànàti: mayi bandhapittaü ñhitan ti, na pi bandhapittaü jànàti: ahaü pittakosake ñhitan ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti pittaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto yåsabhåto àbandhanàkàro àpodhàtå ti. Semhaü ekapattapårappamàõaü udarapañale ñhitaü. Tattha yathà upari sa¤jàtapheõapañalàya candanikàya na candanikà jànàti: mayi pheõapañalaü ñhitan ti, na pi pheõapañalaü jànàti: #<[page 360]># %<360 XI. Samàdhiniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ahaü candanikàya ñhitan ti, evam eva na udarapañalaü jànàti: mayi semhaü ñhitan ti, na pi semhaü jànàti: ahaü udarapañale ñhitan ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti semhaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto yåsabhåto àbandhanàkàro àpodhàtå ti. Pubbo anibaddhokàso yattha yatth' eva khàõukaõñakappaharaõa-aggijàlàdãhi abhihate sarãrappadese lohitaü saõñhahitvà paccati, gaõóapiëakàdayo và uppajjanti tattha tattha tiññhati. Tattha yathà pharasuppahàràdivasena paggharitaniyyàse rukkhe na rukkhassa pahàràdippadesà jànanti, amhesu niyyàso ñhito ti, na pi niyyàso jànàti: ahaü rukkhassa pahàràdippadesesu ñhito ti, evam eva na sarãrassa khàõukaõñakàdãhi abhihatappadesà jànanti: amhesu pubbo ñhito ti, na pi pubbo jànàti: ahaü tesu padesesu ñhito ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti pubbo nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto yåsabhåto àbandhanàkàro àpodhàtå ti. Lohitesu saüsaraõalohitaü pittaü viya sakalasarãraü vyàpetvà ñhitaü. Sannicitalohitaü yakanaññhànassa hetñhàbhàgaü påretvà ekapattapåramattaü vakkahadayayakanapapphàsàni tementaü ñhitaü. Tattha saüsaraõalohite abaddhapittasadiso va vinicchayo; itaraü pana yathà jajjarakapàle ovaññhe udake heññhà leóóu-khaõóàdãni temayamàne na leóóu-khaõóàdãni jànanti: mayaü udakena temiyamànà ti, na pi udakaü jànàti: ahaü leóóu-khaõóàdãni tememã ti, evam eva na yakanassa heññhàbhàgaññhànaü vakkàdãni và jànanti: mayi lohitaü ñhitaü amhe và temayamànaü ñhitan ti, na pi lohitaü jànàti: ahaü yakanassa heññhàbhàgaü påretvà vakkàdãni temayamànaü ñhitan ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti lohitaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto yåsabhåto abandhanàkàro àpodhàtå ti. Sedo aggisantàpàdikàlesu kesalomakåpavivaràni påretvà tiññhati ceva paggharati ca. Tattha yathà udakà abbålhamattesu bhisamuëàlakumudanàëakalàpesu na bhisàdikalàpavivaràni jànanti: #<[page 361]># %< 2. Catudhàtuvavatthànassa bhàvanà 361>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ amhehi udakaü paggharatã ti, na pi bhisàdikalàpavivarehi paggharantaü udakaü jànàti: ahaü bhisàdikalàpavivarehi paggharàmã ti, evam eva na kesalomakåpavivaràni jànanti: amhehi sedo paggharatã ti, na pi sedo jànàti: ahaü kesalomakåpavivarehi paggharàmã ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti sedo nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto yåsabhåto àbandhanàkàro àpodhàtå ti. Medo thålassa sakalasarãraü pharitvà kisassa janghamaüsàdãni nissàya ñhito patthinnasineho. Tattha yathà haliddipilotikapañicchanne na maüsapu¤jà jànàti: maü nissàya haliddipilotikà ñhità ti, na pi haliddipilotikà jànàti: ahaü maüsapu¤jaü nissàya ñhità ti, evam eva na sakalasarãre janghàdisu và ñhitaü maüsaü jànàti: maü nissàya medo ñhito ti, na pi medo jànàti: ahaü sakalasarãre janghàdisu và maüsaü nissàya ñhito ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti medo nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto patthinnayåso àbandhanàkàro àpodhàtå ti. Assu yadà sa¤jàyati, tadà akkhikåpake påretvà tiññhati và paggharati và. Tattha yathà udakapuõõesu taruõatàlaññhikåpakesu na taruõatàlaññhi- kåpakà jànanti: amhesu udakaü ñhitan ti, na pi taruõatàlaññhi-kåpakesu udakam jànàti: ahaü taruõatàlaññhikåpakesu ñhitan ti, evam eva na akkhikåpakà jànanti: amhesu assu ñhitan ti, na pi assu jànàti: ahaü akkhikåpakesu ñhitan ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti assu nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto yåsabhåto àbandhanàkàro àpodhàtå ti. Vasà aggisantàpàdikàle hatthatala-hatthapiññhi-pàdatalapàdapiññhi-nàsapuñanalàña-aüsakåñesu ñhitavilãnasneho. Tattha yathà pakkhittatele àcàme na àcàmo jànàti: maü telaü ajjhottharitvà ñhitan ti, na pi telaü jànàti: ahaü àcàmaü ajjhottharitvà ñhitan ti, evam eva na hatthatalàdippadeso jànàti: #<[page 362]># %<362 XI. Samàdhiniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ maü vasà ajjhottharitvà ñhità ti, na pi vasà jànàti: ahaü hatthatalàdippadesaü ajjhottharitvà thità ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti vasà nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto yåsabhåto àbandhanàkàro àpodhàtå ti. Kheëo tathàråpe kheëuppattipaccaye sati ubhohi kapolapassehi orohitvà jivhàtale tiññhati. Tattha yathà abbocchinna-udakanissande nadãtãrakåpake na kåpatalaü jànàti: mayi udakaü santiññhatã ti, na pi udakaü jànàti: ahaü kåpatale santiññhàmã ti, evam eva na jivhàtalaü jànàti: mayi ubhohi kapolapassehi orohitvà kheëo ñhito ti, na pi kheëo jànàti: ahaü ubhohi kapolapassehi otaritvà jivhàtale ñhito ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti kheëo nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto yåsabhåto àbandhanàkàro àpodhàtå ti. Singhàõikà yadà sa¤jàyati, tadà nàsapuñe påretvà tiññhati và paggharati và. Tattha yathà påtidadhi bharitàya sippikàya na sippikà jànàti: mayi påtidadhi ñhitan ti, na pi påtidadhi jànàti: ahaü sippikàya ñhitan ti, evam eva na nàsapuñà jànanti: amhesu singhàõikà ñhità ti, na pi singhàõikà jànàti: ahaü nàsapuñesu ñhità ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti singhàõikà nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto yåsabhåto àbandhanàkàro àpodhàtå ti. Lasikà aññhikasandhãnaü abbha¤janakiccaü sàdhayamànà asãtisatasandhãsu ñhità. Tattha yathà telabbha¤jite akkhe na akkho jànàti: maü telaü abbha¤jitvà ñhitan ti, na pi telaü jànàti: ahaü akkhaü abbha¤jitvà ñhitan ti, evam eva na asãtisatasandhayo jànanti: lasikà amhe abbha¤jitvà ñhità ti, na pi lasikà jànàti: ahaü asãtisatasandhayo abbha¤jitvà ñhità ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti lasikà nàma imasmiü sarãre pàñiyekko kotthàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto yåsabhåto àbandhanakàro àpodhàtå ti. Muttaü vatthissa abhantare ñhitaü. Tattha yathà candanikàya pakkhitte adhomukhe ravaõaghañe na ravaõaghaño jànàti: mayi candanikàraso ñhito ti, na pi candanikàraso jànàti: ahaü ravaõaghañe ñhito ti, evam eva na vatthi jànàti: #<[page 363]># %< 2. Catudhàtuvavatthànassa bhàvanà 363>% mayi muttaü ñhitan ti, na pi muttaü jànàti: ahaü vatthimhi ñhitan ti. A¤¤ama¤¤aü àbhogapaccavekkhaõarahità ete dhammà. Iti muttaü nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto yåsabhåto àbandhanàkàro àpodhàtå ti. Evaü kesàdisu manasikàraü pavattetvà yena santappati: ahaü imasmiü sarãre pàtiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto paripàcanàkàro tejodhàtå ti, yena jãrayati, yena parióayhati, yena asitapãtakhàyitasàyitaü sammàpariõàmaü gacchati, ayaü imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto paripàcanàkàro tejodhàtå ti: --evaü tejokoññhàsesu manasikàro pavattetabbo. Tato uddhangame vàte uddhangamavasena pariggahetvà, adhogame adhogamavasena, kucchisaye kucchisayavasena, koññhàsaye koññhàsayavasena, angamangànusàrino angamangànusàravasena, assàsapassàse assàsapassàsavasena pariggahetvà uddhangamà vàtà nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto vitthambhanàkàro vàyodhàtå ti; adhogamà vàtà nàma, kucchisayà vàtà nàma, koññhàsayà vàtà nàma, angamangànusàrino vàtà nàma, assàsapassàsà vàtà nàma imasmiü sarãre pàñiyekko koññhàso acetano avyàkato su¤¤o nissatto vitthambhanàkàro vàyodhàtå ti:- evaü vàyo koññhàsesu manasikàro pavattetabbo. Tass' evaü pavattamanasikàrassa dhàtuyo pàkañà honti, tà punappuna àvajjato manasikaroto vuttanayen' eva upacàrasamàdhi uppajjati. Yassa pana evaü bhàvayato kammaññhànaü na ijjhati, tena salakkhaõa-sankhepato bhàvetabbaü. Kathaü? (1) Vãsatiyà koññhàsesu thaddhalakkhaõaü pathavidnàtå ti vavatthapetabbaü; tatth' eva àbandhanalakkhaõaü àpodhàtå ti, paripàcanalakkhaõaü tejodhàtå ti, vitthambhanalakkhaõaü vàyodhàtå ti. (2) Dvàdasasu koññhàsesu àbandhanalakkhaõaü àpodhàtåti vavatthapetabbaü; tatth' eva paripàcanalakkhaõaü tejodhàtå ti, vitthambhanalakkhaõaü vàyodhàtå ti, thaddhalakkhaõaü pathavãdhàtå ti. (3) Catåsu koññhàsesu paripàcanalakkhaõaü tejodhàtå ti vavatthapetabbaü; tena avinibhuttaü vitthambhanalakkhaõam vàyodhàtå ti, #<[page 364]># %<364 XI. Samàdhiniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ thaddhalakkhaõaü pathavãdhàtå ti, àbandhanalakkhaõaü àpodhàtå ti. (4) Chasu koññhàsesu viññhambhanalakkhaõaü vàyodhàtå ti vavatthapetabbaü. Tatth' eva thaddhalakkhaü pathavãdhàtå ti, àbandhanalakkaõaü àpodhàtå ti, paripàcanalakkhaõaü tejodhàtå ti. Tass' evaü vavatthàpayato dhàtuyo pàkañà honti; tà punappuna àvajjato manasikaroto vuttanayen' eva upacàrasamàdhi uppajjati. Yassa pana evam pi bhàvayato kammaññhànaü na ijjhati, tena salakkhaõa-vibhattito bhàvetabbaü. Kathaü? Pubbe vuttanayen' eva kesàdayo pariggahetvà kesamhi thaddhalakkhaõaü pathavãdhàtå ti vavatthapetabbaü; tatth' eva àbandhanalakkhaõaü àpodhàtå ti, paripàcanalakkhaõaü tejodhàtå ti, vitthambhanalakkhaõaü vàyodhàtå ti:- evaü sabbakoññhàsesu ekekasmiü koññhàse catasso catasso dhàtuyo vavatthapetabbà. Tass' evaü vavatthàpayato dhàtuyo pàkañà honti; tà punappuna àvajjato manasikaroto vuttanayen' eva upacàrasamàdhi uppajjati. Api ca kho pana (1) vacanatthato, (2) kalàpato, (3) cuõõato, (4) lakkhaõàdito, (5) samuññhànato, (6) nànattekattato, (7) vinibbhogàvinibbhogato, (8) sabhàgavisabhàgato, (9) ajjhattikabàhiravisesato, (10) sangahato, (11) paccayato, (12) asamannàhàrato, (13) paccayavibhàgato ti imehi pi àkàrehi dhàtuyo manasikàtabbà. Tattha (1) vacanatthato manasikarontena patthañattà pathavã; appoti, àpiyati, appàyatã ti và àpo; tejatã ti tejo; vàyatã ti vàyo. Avisesena pana salakkhaõadhàraõato dukkhàdànato dukkhàdhànato ca dhàtå ti. Evaü visesasàma¤¤avasena vacanatthato manasikàtabbà. (2) Kalàpato ti yà ayaü kesà lomà ti àdinànayena vãsatiyà àkàrehi pathavãdhàtu, pittaü semhan ti ca àdinànayena dvàdasah' àkàrehi àpodhàtu niddiññhà. Tattha yasmà:- Vaõõo gandho raso ojà, catasso càpi dhàtuyo aññhadhammasamodhànà hoti kesà ti sammuti: tesaü yeva vinibbhogà natthi kesà ti sammutã ti, tasmà kesà pi aññhadhammakalàpamattam eva; tathà lomàdayo ti. #<[page 365]># %< 2. Catudhàtuvavatthànassa bhàvanà 365>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yo pan' ettha kammasamuññhàno koññhàso, so jãvitindriyena ca bhàvena ca saddhiü dasadhammakalàpo pi hoti. Ussadavasena pana pathavãdhàtu àpodhàtå ti sankhaü gato. Evaü kalàpato manasikàtabbà. (3) Cuõõato ti imasmiü hi sarãre majjhimena pamàõena pariggayhamànà paramàõubhedasa¤cuõõà sukhumarajabhåtà pathavãdhàtu doõamattà siyà, sà tato upaóóhappamàõàya àpodhàtuyà sangahità, tejodhàtuyà anupàlità, vàyodhàtuyà vithambhità na vikirati, na viddhaüsati, avikiriyamànà aviddhaüsiyamànà anekavidhaü itthipurisalingàdi-bhàvavikappaü upagacchati, aõuthåla-dãgharassathirakathinàdi-bhàva¤ ca pakàseti. Yåsagatà àbandhanàkàrabhåtà pan' ettha àpodhàtu pathavãpatiññhità tejànupàlità vàyovitthambhità na paggharati, na parissavati, apaggharamànà aparissavamànà pãõita-pãõitabhàvaü dasseti. Asitapãtàdipàcakà c' ettha usumàkàrabhåtà uõhattalakkhaõà tejodhàtu pathavãpatiññhità àposangahità vàyovitthambhità imaü kayaü paripàceti; vaõõasampatti¤ c' assa àvahati; tàya ca pana paripàcito ayaü kàyo na påtibhàvaü dasseti. Angamangànusañà c' ettha samudãraõavitthambhanalakkhaõà vàyodhàtu pathavãpatiññhità àposangahità tejànupàlità imaü kàyaü vitthambheti. Tàya ca pana vitthambhito ayaü kàyo na paripatati, ujukaü saõñhàti. Aparàya vàyodhàtuyà samabbhàhato gamanaññhànanissajjasayana-iriyàpathesu vi¤¤attiü dasseti, sammi¤jeti, sampasàreti, hatthapàdaü làëeti. Evam eva taü itthipurisàdibhàvena bàlajanava¤canaü màyàråpasadisaü dhàtuyantaü pavattatã ti evaü cuõõato manasikàtabbà. (4) Lakkhaõàdito ti pathavãdhàtu kiü lakkhaõà? kiü rasà? kiü paccupaññhànà ti evaü catasso pi dhàtuyo àvajjetvà:- pathavãdhàtu kakkhaëattalakkhaõà, patiññhànarasà, sampañicchanapaccupaññhànà; àpodhàtu paggharaõalakkhaõà, bråhanarasà, sangahapaccupaññhànà; tejodhàtu uõhattalakkhaõà, paripàcanarasà, maddavànuppadànapaccupaññhànà; vàyodhàtu vitthambhanalakkhaõà, samudãraõarasà, abhinãhàrapaccupaññhànà ti evaü lakkhaõàdito manasikàtabbà. #<[page 366]># %<366 XI. Samàdhiniddeso>% (5) Samuññhànato ti ye ime pathavãdhàtu-àdãnaü vitthàrato dassanavasena kesàdayo dvàcattàëãsa koññhàsà dassità. Tesu udariyaü, karãsaü, pubbo, muttan ti ime cattàro koññhàsà utusamuññhànà va; assu, sedo, kheëo singhàõikà ti ime cattàro utucittasamuññhànà; asitàdi-paripàcako tejo kammasamuññhàno va; assàsapassàsà cittasamuññhànà va; avasesà sabbe pi catusamuññhànà ti:- evaü samuññhànato manasikàtabbà. (6) Nànattekattato ti sabbàsam pi dhàtånaü salakkhaõàdito nànattaü a¤¤àn' eva hi pathavãdhàtuyà lakkhaõarasapaccupaññhànàni, a¤¤àni àpodhàtu-àdãnaü:- evaü lakkhaõàdivasena pana kammasamuññhànàdivasena ca nànattabhåtànam pi etàsaü råpa-mahàbhåta-dhàtu-dhamma-aniccàdivasena ekattaü hoti. Sabbà pi hi dhàtuyo ruppanalakkhaõaü anatãtattà råpàni; mahantapàtubhàvàdãhi kàraõehi mahàbhåtàni. Mahantapàtubhàvàdãhã ti etàhi dhàtuyo mahantapàtubhàvato, mahàbhåtasàma¤¤ato, mahàparihàrato, mahàvikàrato, mahattà bhåtattà cà ti imehi kàraõehi mahàbhåtànã ti vuccanti. Tattha mahantapàtubhàvato ti etàni hi anupàdinnasantàne pi upàdinnasantàne pi mahantàni pàtubhåtàni. Tesaü anupàdinnasantàne:- Duve satasahassàni cattàri nahutàni ca, ettakaü bahalattena sankhàtà 'yaü vasundharà ti. àdinà nayena mahantapàtubhàvatà Buddhànussati-niddese vuttà va. Upàdinnasantàne pi maccha-kacchapa-deva-dànavàdi-sarãravasena mahantàn' eva pàtubhåtàni. Vuttaü h' etaü:- santi, bhikkhave, mahàsamudde yojanasatikà pi attabhàvà ti àdi. Mahàbhåtasàma¤¤ato ti etàni hi--yathà màyàkàro amaõiü yeva udakaü maõiü katvà dasseti, asuvaõõaü yeva leóóuü suvaõõaü katvà dasseti;--yathà ca, sayaü neva yakkho na yakkhã samàno, yakkhabhàvam pi yakkhibhàvam pi dasseti, evam eva sayaü anãlàn' eva hutvà nãlaü upàdàråpaü dassenti, apãtàni alohitàni anodàtàn' eva hutvà odàtaü upàdàråpaü dassentã ti màyàkàramahàbhåtasàma¤¤ato mahàbhåtàni; #<[page 367]># %< 2. Catudhàtuvavatthànassa bhàvanà 367>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ -- yathà ca yakkhàdãni mahàbhåtàni yaü gaõhanti, neva nesaü tassa anto na bahiññhànaü upalabbhati, na ca taü nissàya na tiññhanti, evam eva etàni pi neva a¤¤ama¤¤assa anto na bahiññhitàni hutvà upalabbhanti, na ca a¤¤ama¤¤aü nissàya na tiññhantã ti acinteyyaññhànatàya yakkhàdi mahàbhåtasàma¤¤ato pi mahàbhåtàni;--yathà ca yakkhinã-sankhàtàni mahàbhåtani manàpehi vaõõasaõñhànavikkhepehi attano bhayànakabhàvaü pañicchàdetvà satte va¤centi:- evam eva etàni pi itthipurisasarãràdisu manàpena chavivaõõena, manàpena attano angapaccangasaõñhànena, manàpena ca hatthangulipàdangulibhamukavikkhepena attano kakkhaëattàdibhedaü sarasalakkhaõaü pañicchàdetvà bàlajanaü va¤centi, attano sabhàvaü daññhuü na dentã ti va¤cakattena yakkhinãmahàbhåtasàma¤¤ato pi mahàbhåtàni. Mahàparihàrato ti mahantehi paccayehi haritabbato. Etàni hi divase divase upanetabbattà mahantehi ghàsacchàdanàdãhi bhåtàni pavattànã ti mahàbhåtàni, mahàparihàràni và bhåtànã ti pi mahàbhåtàni. Mahàvikàrato ti etàni hi anupàdiõõàni pi upàdiõõàni pi mahàvikàràni honti. Tattha anupàdiõõànaü kappavuññhàne vikàramahattaü pàkañaü hoti, upàdiõõànaü dhàtukkhobhakàle. Tathà hi:- Bhåmito vuññhità yàva Brahmalokà vidhàvati; Acci accimato loke óayhamànamhi tejasà. Koñisatasahass' ekam cakkavàëaü vilãyati, kupitena yadà loko salilena vinassati. Koñisatasahass' ekaü cakkavàëaü vilãyati, vàyodhàtuppakopena yadà loko vinassati. Patthaddho bhavati kàyo daññho kaññhamukhena và, pathavãdhàtuppakopena hoti kaññhamukh' eva so. Påtiko bhavati kàyo daññho påtiüukhena và, àpodhàtuppakopena hoti påtimukhe va so. #<[page 368]># %<368 XI. Samàdhiniddeso>% Santatto bhavati kàyo daññho aggimukhena và, Tejodhàtuppakopena hoti aggimukkhe va so. Sa¤channo bhavati kàyo daññho satthamukhena và, vàyodhàtuppakopena hoti satthamukhe va so. Iti mahàvikàràni bhåtànã ti mahàbhåtàni. Mahattà bhåtattà cà ti etàni hi mahantàni mahatà vàyàmena pariggahetabbattà bhåtàni vijjamànattà ti mahattà bhåtattà ca mahàbhåtàni. Evaü sabbà p' età dhàtuyo mahantapàtubhàvàdãhi kàraõehi mahàbhåtàni. Salakkhaõadhàraõato pana dukkhàdànaño ca dukkhàdhànato ca sabbà pi dhàtulakkhaõaü anatãtattà dhàtuyo. Salakkhaõadhàraõena ca attano khaõànuråpadhàraõena ca dhammà, khayaññhena aniccà, bhayaññhena dukkhà, asàrakaññhena anattà:- iti sabbàsam pi råpa-mahàbhåta-dhàtudhamma-aniccàdivasena ekattan ti evaü nànattekattato manasikàtabbà. (7) Vinibbhogàvinibbhogato ti sahuppannà va età ekekasmiü sabbapariyant' ime suddhaññhakàdikalàpehi padesena avinibbhuttà, lakkhaõena pana vinibbhuttà ti evaü vinibbhogàvinibbhogato manasikàtabbà. (8) Sabhàgavisabhàgato evaü avinibbhuttàsu cà pi etàsu purimà dve garukattà sabhàgà, tathà pacchimà lahukattà. Purimà pana pacchimàhi pacchimà ca purimàhi visabhàgà ti evaü sabhàgavisabhàgato manasikàtabbà. (9) Ajjhattika-bàhiravisesato ti ajjhattikadhàtuyo vi¤¤àõavatthu vi¤¤atti indriyànaü nissayà honti, sa iriyàpathà catusamuññhànà, bàhirà vuttaviparãtappakàrà ti evaü ajjhattikabàhiravisesato manasikàtabbà. (10) Sangahato ti kammasamuññhànà pathavãdhàtu kammasamuññhànàhi itaràhi ekasangahà hoti, samuññhànanànattàbhàvato. Tathà cittàdisamuññhànà cittàdisamuññhànàdãhã ti evaü sangahato manasikàtabbà. (11) Paccayato ti pathavãdhàtu àposangahità tejo-anupàlità vàyo-vitthambhità tiõõaü mahàbhåtànaü patiññhà hutvà paccayo hoti; àpodhàtu pathavãpatiññhità tejo-anupàlità vàyovitthambhità tiõõaü mahàbhåtànaü àbandhanaü hutvà paccayo hoti; tejodhàtu pathavãpatiññhità àposangahità vàyovitthambhità tiõõaü mahàbhåtànaü paripàcanaü hutvà paccayo hoti; #<[page 369]># %< 2. Catudhàtuvavatthànassa bhàvanà 369>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ vàyodhàtu pathavãpatiññhità àposangahità tejoparipàcità tiõõaü mahàbhåtànaü vitthambhanaü hutvà paccayo hotã ti:- evaü paccayato manasikàtabbà. (12) Asamannàhàrato ti pathavãdhàtu c' ettha: ahaü pathavãdhàtå ti và, tiõõaü mahàbhåtànaü patiññhà hutvà paccayo homã ti và na jànàti; itaràni pi tãõi: amhàkaü pathavãdhàtu patiññhà hutvà paccayo hotã ti na jànanti:- esa nayo sabbatthàt i evaü asamannàhàrato manasikàtabbà. (13) Paccayavibhàgato ti dhàtånaü hi kammaü, cittaü, àhàro, utå ti cattàro paccayà. Tattha kammasamuññhànànaü kammam eva paccayo hoti, na cittàdayo. Cittàdisamuññhànànam pi cittàdayo va paccayà honti, na itare. Kammasamuññhànàna¤ ca kammaü janakapaccayo hoti; sesànaü pariyàyato upanissayapaccayo hoti. Cittasamuññhànànaü cittaü janakapaccayo hoti; sesànaü pacchàjàtapaccayo atthipaccayo avigatapaccayo ca. âhàrasamuññhànànaü àhàro janakapaccayo hoti; sesànaü àhàrapaccayo atthipaccayo avigatapaccayo ca. Utusamuññhànànaü utujanakapaccayo hoti; sesànaü atthipaccayo avigatapaccayo ca. Kammasamuññhànaü mahàbhåtaü kammasamuññhànànam pi mahàbhåtànaü paccayo hoti, cittàdisamuññhànànam pi; tathà cittasamuññhànaü; àhàrasamuññhànaü, utusamuññhànaü mahàbhåtaü utusamuññhànànam pi mahàbhåtànaü paccayo hoti kammàdisamuññhànànam pi. Tattha kammasamuññhànà pathavãdhàtu kammasamuññhànànaü itaràsaü sahajàta-a¤¤ama¤¤a-nissaya-atthi-avigatavasena ceva patiññhàvasena ca paccayo hoti, na janakavasena. Itaresaü tisantati mahàbhåtànaü nissaya-atthi-avigatavasena paccayo hoti, na patiññhàvasena, na janakavasena. âpodhàtu c' ettha itaràsaü tiõõaü sahajàtàdivasena ceva àbandhanavasena ca paccayo hoti, na janakavasena. Itaresaü tisantatikànaü nissaya-atthi-avigatapaccayavasen' eva, na àbandhanavasena, na janakavasena. Tejodhàtu p' ettha itaràsaü tiõõaü sahajàtàdivasena ceva paripàcanavasena ca paccayo hoti, na janakavasena. Itaresaü tisantatikànaü nissaya-atthi-avigatapaccayavasen' eva, na paripàcanavasena, na janakavasena. Vàyodhàtu p' ettha itaràsaü tiõõaü sahajàtàdivasena ceva vitthambhanavasena ca paccayo hoti, na janakavasena. #<[page 370]># %<370 XI. Samàdhiniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Itaresaü tisantatikànaü nissaya-atthiavigatapaccayavasen' eva, na vitthambhanavasena, na janakavasena. Citta-àhàra-utusamuññhànapathavãdhàtu àdisu pi es' eva nayo. Evaü sahajàtàdipaccaya-vasappavattàsu ca pan' etàsu dhàtåsu:- Ekaü pañicca tisso catudhà tisso pañicca eko ca; dve dhàtuyo pañicca dve chadhà sampavattan ti. Pathavã àdisu hi ekekaü pañicca itarà tisso tisso ti evaü ekaü pañicca tisso catudhà sampavattan ti. Tathà pathavãdhàtu àdisu ekekà itarà tisso tisso pañiccà ti evaü tisso pañicca ekà catudhà sampavattati. Purimà pana dve pañicca pacchimà, pacchimà ca dve pañicca purimà, pañhamatatiyà pañicca dutiya-catutthà, dutiya-catutthà pañicca pañhamatatiyà, pañhamacatutthà pañicca dutiya-tatiyà, dutiya-tatiyà paticca pañhama-catutthà ti evaü dve dhàtuyo pañicca dve chadhà sampavattanti. Tàsu pathavãdhàtu abhikkamapañikkamàdikàle uppãëanassa paccayo hoti. Sà va àpodhàtuyà anugatà patiññhàpanassa, pathavãdhàtuyà pana anugatà àpodhàtu avikkhepanassa, vàyodhàtuyà anugatà tejodhàtu uddharaõassa, tejodhàtuyà anugatà vàyodhàtu atiharaõavãtiharaõànaü paccayo hotã ti:- evaü paccayavibhàgato manasikàtabbà. Evaü vacanatthàdivasena manasikarontassà pi hi ekekena mukhena dhàtuyo pàkañà honti; tà punappuna àvajjato manasikaronto vuttanayen' eva upacàrasamàdhi uppajjati. Svàyaü catunnaü dhàtånaü vavatthàpakassa ¤àõassànubhàvena uppajjanato catudhàtu-vavatthànan tveva sankhaü gacchati. Ima¤ ca pana catudhàtu-vavatthànam-anuyutto bhikkhu su¤¤ataü avagàhati, sattasa¤¤aü samugghàteti; so sattasa¤¤àya samåhatattà vàëamigayakkharakkhasàdivikappaü anàpajjamàno bhayabheravasaho hoti, aratiratisaho, na iññhàniññhesu ugghàñanigghàñaü pàpuõàti, mahàpa¤¤o ca pana hoti, amatapariyosàno và sugatiparàyano và ti. Evaü mahànubhàvaü yogã varasãhassa kãëitaü etaü catudhàtuvavatthànaü niccaü sevetha medhàvã ti. Ayaü catudhàtuvavatthànassa bhàvanàniddeso. #<[page 371]># %< Samàdhibhàvanàya ko ànisaüso? 371>% Ettàvatà ca yaü samàdhissa vitthàraü bhàvanànaya¤ ca dassetuü: ko samàdhi? ken' aññhena samàdhã ti àdinà nayena pa¤hàkammaü kataü. Tattha kathaü bhàvetabbo ti imassa padassa sabbappakàrato atthavaõõanà samattà hoti. Duvidho yeva svàyaü idha adhippeto: upacàrasamàdhi ceva appanàsamàdhi ca. Tattha dasasu kammaññhànesu appanà pubbabhàgacittesu ca ekaggatà upacàrasamàdhi, avasesakammaññhànesu cittekaggatà appanàsamàdhi. So duvidho pi tesaü kammaññhànànaü bhàvitattà bhàvito hoti; tena vuttaü: kathaü bhàvetabbo ti imassa padassa sabbappakàrato attha vaõõanà samattà ti. Yaü pana vuttaü: samàdhibhàvanàya ko ànisaüso ti, tattha diññhadhammasukhavihàràdi pa¤cavidho samàdhibhàvanàya ànisaüso. Tathà hi ye arahanto khãõàsavà samàpajjitvà: ekaggacittà sukhaü divasaü viharissàmà ti samàdhiü bhàventi, tesaü appanà-samàdhibhàvanà diññhadhamma sukhavihàrànisaüsà hoti. Ten' àha Bhagavà:- na kho pan' ete, Cunda, ariyassa vinaye sallekhà vuccanti; diññhadhammasukhavihàrà ete ariyassa vinaye vuccantã ti. Sekhaputhujjanànaü samàpattito vuññhàya: samàhitena cittena vipassissàmà ti bhàvayataü vipassanàya padaññhànattà appanà-samàdhibhàvanà pi sambàdhe okàsàdhigamanayena upacàrasamàdhibhàvanà pi vipassanànisaüsà hoti. Ten àha Bhagavà:- samàdhiü, bhikkhave, bhàvetha; samàhito, bhikkhave, bhikkhu yathàbhåtaü pajànàtã ti. Ye pana aññhasamàpattiyo nibbattetvà abhi¤¤àpàdakaü jhànaü samàpajjitvà samàpattito vuññhàya: eko pi hutvà bahudhà hotã ti vuttanayà abhi¤¤àyo patthentà nibbattenti, tesaü sati sati àyatane abhi¤¤àpadaññhànattà appanà-samàdhibhàvanà abhi¤¤ànisaüsà hoti. Ten' àha Bhagavà:- so yassa yassa abhi¤¤à sacchikaraõãyassa dhammassa cittaü abhininnàmeti abhi¤¤àsacchikiriyàya tatra tatr' eva sakkhibhabbataü pàpuõàti, sati sati àyatane ti. #<[page 372]># %<372 XI. Samàdhiniddeso>% Ye: aparihãnajjhànà Brahmaloke nibbattessàmà ti Brahmalokåpapattiü patthentà apatthayamànà và pi puthujjanàsamàdhito na parihàyanti, tesaü bhavavisesàvahattà appanàsamàdhibhàvanà bhavavisesànisaüsà hoti. Ten' àha Bhagavà:- pañhamaü jhànaü parittaü bhàvetvà kattha uppajjanti? Brahmapàrisajjànaü devànaü sahavyataü uppajjantã ti àdi. Upacàra-samàdhibhàvanà pi pana kàmàvacarasugatibhavavisesaü àvahati yeva. Ye pana ariyà aññha samàpattiyo nibbattetvà nirodhasamàpattiü samàpajjitvà: satta divasàni acittà hutvà diññh' eva dhamme nirodhaü nibbànaü patvà sukhaü viharissàmà ti samàdhiü bhàventi, tesaü appanà-samàdhibhàvanà nirodhànisaüsà hoti. Ten' àha:- soëasahi ¤àõacariyàhi navahi samàdhicariyàhi vasãbhàvato pa¤¤à nirodhasamàpattiyà ¤àõan ti. Evam ayaü diññhadhammasukhavihàràdi pa¤cavidho samàdhibhàvanàya ànisaüso. Tasmà 'nek' ànisaüsamhi kilesamalasodhane, samàdhibhàvanàyoge nappamajjeyya paõóito ti. Ettàvatà ca sãle patiññhàya naro sappa¤¤o ti imissà gàthàya sãla-samàdhipa¤¤à mukhena desite Visuddhi-Magge samàdhi pi paridãpito hoti. Iti sàdhu janapàmojjatthàya kate Visuddhi-Magge Samàdhiniddeso nàma ekàdasamo paricchedo. #<[page 373]># %<373>% XII DVâDASAMO PARICCHEDO IDDHIVIDHâ-NIDDESO Idàni yàsaü lokikàbhi¤¤ànaü vàsena ayaü samàdhibhàvanà abhi¤¤ànisaüsà ti vuttà, tà abhi¤¤à sampàdetuü, yasmà pathavãkasiõàdisu adhigatacatutthajjhànena yoginà yogo kàtabbo,--evaü hi 'ssa sà samàdhibhàvanà adhigatànisaüsà c' eva bhavissati thiratarà ca--so adhigatànisaüsàya thirataràya samàdhibhàvanàya samannàgato sukhen' eva pa¤¤àbhàvanaü sampàdessati, tasmà abhi¤¤àkathaü tàva àrabhissàma. Bhagavatà hi adhigatacatutthajjhànasamàdhãnaü kulaputtànaü samàdhibhàvanànisaüsadassanattha¤ ceva uttaruttari-paõãtapaõãtadhammadesanattha¤ ca:- so evaü samàhite citte parisuddhe pariyodàte anangaõe vigatåpakkilese mudubhåte kammaniye ñhite àne¤jappatte iddhividhàya cittaü abhinãharati abhininnàmeti. So anekavihitaü iddhividhaü paccanubhoti: eko pi hutvà bahudhà hotã ti àdinà nayena iddhividhaü, dibbasotadhàtu¤àõaü, cetopariya¤àõaü, pubbe nivàsànussati¤àõaü, sattànaü cutåpapàte ¤àõan ti pa¤calokikàbhi¤¤à vuttà. Tattha eko pi hutvà bahudhà hotã ti àdikaü iddhivikubbanaü kàtukàmena àdikammikena yoginà odàtakasiõapariyantesu aññhasu kasiõesu aññha aññha samàpattiyo nibbattetvà kasiõànulomato, #<[page 374]># %<374 XII. Iddhividhàniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ kasiõapañilomato, kasiõànulomapañilomato, jhànànulomato, jhànapañilomato, jhànànulomapañilomato, jhànukkantikato, kasiõukkantikato, jhànakasiõukkantikato, angasankantito, àrammaõasankantito, angàrammaõasankan tito, angavavatthàpanato, àrammaõavavatthàpanato ti imehi cuddasahi àkàrehi cittaü paridametabbaü. Katamaü pan' ettha kasiõànulomaü ...pe... katamaü àrammaõavavatthàpanan ti? Idha bhikkhu pathavãkasiõe jhànaü samàpajjati, tato àpokasiõe ti evaüpañipàñiyà aññhasu kasiõesu satakkhattum pi sahassakkhattum pi samàpajjati: idaü kasiõànulomaü nàma. Odàtakasiõato pana paññhàya tath' eva pañilomakkamena samàpajjanaü kasiõapañilomaü nàma. Pathavãkasiõato paññhàya yàva odàtakasiõaü, odàtakasiõato paññhàya yàva pathavãkasiõan ti evaü anulomapañilomavasena punappunaü samàpajjanaü kasiõànulomapañilomaü nàma. Pañhamajjhànato pana paññhàya pañipàñiyà yàva nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanaü, tàva punappunaü samàpajjanaü jhànànulomaü nàma. Nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanato paññhàya yàva pañhamajjhànaü, tàva punappunaü samàpajjanaü jhànapañilomaü nàma. Pañhamajjhànato paññhàya yàva nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanaü, nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanato paññhàya yàva pañhamajjhànan ti evaü anulomapañilomavasena punappunaü samàpajjanaü jhànànulomapañilomaü nàma. Pathavãkasiõe pana pañhamaü jhànaü samàpajjitvà tatth' eva tatiyaü samàpajjati, tato tad-eva ugghàñetvà àkàsàna¤càyatanaü, tato àki¤ca¤¤àyatanan ti evaü kasiõaü anukkamitvà jhànass' eva ekantarikabhàvena ukkamanaü jhànukkantikaü nàma. Evaü àpokasiõàdimålakà pi yojanà kàtabbà. Pañhavãkasiõe pañhamaü jhànaü samàpajjitvà, puna tad-eva tejokasiõe, tato nãlakasiõe, tato lohitakasiõe ti iminà nayena jhànaü anukkamitvà kasiõass' eva ekantarikabhàvena ukkamanaü kasiõukkantikaü nàma. Pañhavãkasiõe pañhamaü jhànaü samàpajjitvà tato tejokasiõe tatiyaü, nãlakasiõaü ugghàñetvà àkàsàna¤càyatanaü, lohitakasiõato àki¤ca¤¤àyatanan ti iminà nayena jhànassa ceva kasiõassa ca ukkamanaü jhànakasiõkukantikaü nàma. Pathavãkasiõe pana pañhamaü jhànaü samàpajjitvà tatth' eva itaresam pi samàpajjanaü angasankantikaü nàma. #<[page 375]># %< Iddhivikubbanaü 375>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Pathavãkasiõe pañhamaü jhànaü samàpajjitvà tad-eva àpokasiõe, tad-eva odàtakasiõe ti evaü sabbakasiõesu ekass' eva jhànassa samàpajjanaü àrammaõasankantikaü nàma. Pathavãkasiõe pañhamaü jhànaü samàpajjitvà àpokasiõe dutiyaü, tejokasiõe tatiyaü, vàyokasiõe catutthaü, nãlakasiõaü ugghàtetvà àkàsàna¤càyatanaü, pãtakasiõato vi¤¤àõa¤càyatanaü, lohitakasiõato àki¤ca¤¤àyatanaü, odàtakasiõato nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanan ti evaü ekantarikavasena angàna¤ ca àrammaõàna¤ ca sankamanaü angàrammaõasankantikaü nàma. Pañhamaü jhànaü pana pa¤cangikan ti vavatthapetvà, dutiyaü tivangikaü, tatiyaü duvangikaü, tathà catutthaü, àkàsàna¤càyatanaü ...pe... nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanan ti evaü jhànangamattass' eva vavatthàpanaü angavavatthàpanaü nàma. Tathà idaü pathavãkasiõan ti vavatthapetvà idaü àpokasiõaü ...pe... idaü odàtakasiõan ti evaü àrammaõamattass' eva vavatthàpanaü àrammaõavavatthàpanaü nàma. Angàrammaõavavatthàpanam pi eke icchanti; Aññhakathàsu pana anàgatattà addhà taü bhàvanàmukhaü na hoti. Imehi pana cuddasahi àkàrehi cittaü aparidametvà pubbe abhàvitabhàvano àdikammiko yogàvacaro iddhivikubbanaü sampàdessatã ti n' etaü thànaü vijjati. âdikammikassa hi kasiõaparikammam pi bhàro, satesu sahassesu và eko va sakkoti. Katakasiõaparikammassa nimittuppàdanaü bhàro; satesu sahassesu và eko va sakkoti. Uppanne nimitte taü vaóóhetvà appanàdhigamo bhàro; satesu sahassesu và eko va sakkoti. Adhigatappanassa cuddasah' àkàrehi cittaü paridamanaü bhàro; satesu sahassesu và eko va sakkoti. Cuddasah' àkàrehi paridamitacittassa pi iddhivikubbanà nàma bhàro; satesu sahassesu và eko va sakkoti. Vikubbanappattassà pi khippanisantibhàvo nàma bhàro; satesu sahassesu và eko va khippanisanti hoti. Therambatthale Mahà-Rohaõaguttattherassa hi gilànupaññhànaü àgatesu tiüsamattesu iddhimantasahassesu upasampadàya aññhavassiko Rakkhitatthero viya, #<[page 376]># %<376 XII. Iddhividhàniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tass' ànubhàvo pathavãkasiõaniddese vutto yeva. Taü pan' ass' ànubhàvaü disvà thero àha;--àvuso, sace rakkhito n' àbhavissa, sabbe garahappattà assàma Nàgaràjànaü rakkhituü nàsakkhiüså ti. Tasmà attanà gahetvà vicaritabbaü àvudhaü nàma malaü sodhetvà va gahetvà vicarituü vaññatã ti. Te therassa ovàde ñhatvà tiüsasahassà pi bhikkhå khippanisantino ahesuü. Khippanisantiyà pi ca sati parassa patiññhàbhàvo bhàro; satesu sahassesu và eko va hoti. Giribhaõóavàhanapåjàya Màrena angàravasse pavattite àkàse pathaviü màpetvà angàravassaü parittàyako thero viya. Balavapubbayogànaü pana Buddha-Paccekabuddha-aggasàvakàdãnaü vinà pi iminà vuttappakàrena bhàvanànukkamena arahattappañilàbhavasen' eva ida¤ ca iddhivikubbanaü a¤¤e ca pañisambhidàdibhedà guõà ijjhanti. Tasmà yathà piëandhanavikatiü kattukàmo suvaõõakàro aggidhamanàdãhi suvaõõaü muduü kamma¤¤aü katvà va karoti, yathà ca bhàjanavikatiü kattukàmo kumbhakàro mattikaü suparimadditaü muduü katvà karoti, evam eva àdikammikena imehi cuddasah' àkàrehi cittaü paridametvà, chandasãsa-cittasãsaviriyasãsa-vãmaüsàsãsasamàpajjanavasena ceva àvajjanàdivasãbhàvavasena ca muduü kamma¤¤aü katvà iddhividhàya yogo karaõãyo. Pubbahetusampannena pana kasiõesu catutthajjhànamatte ciõõavasiõà pi kàtuü vaññati. Yathà pan' ettha yogo kàtabbo, taü vidhaü dassento Bhagavà: so evaü samàhite citte ti àdim àha. Tatrà 'yaü pàëinayànusàren' eva vinicchayakathà. Tattha so ti so adhigatacatutthajjhàno yogã. Evan ti catutthajjhànakkamanidassanam etaü. Iminà pañhamajjhànàdhigamàdinà kamena catutthajjhànaü pañilabhitvà ti vuttaü hoti. Samàhite ti iminà catutthajjhànasamàdhinà samàhite. Citte ti råpàvacaracitte. Parisuddhe ti àdisu pana upekkhàsati pàrisuddhibhàvena parisuddhe parisuddhattà yeva pariyodàte pabhassare ti vuttaü hoti. #<[page 377]># %< Iddhivikubbanaü 377>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Sukhàdãnaü paccayànaü ghàtena vigataràgàdi-angaõattà anangaõe. Anangaõattà yeva vigatåpakkilese; angaõena hitaü cittaü upakkilissati. Subhàvitattà mudubhåte; vasãbhàvappatte ti vuttaü hoti. Vase vattamànaü hi cittaü mudun ti vuccati. Muduttà yeva ca kammaniye kammakkhame, kammayogge ti vuttaü hoti. Mudu hi cittaü kammaniyaü hoti, sudhantam iva suvaõõaü; ta¤ ca ubhayam pi subhàvitattà yevà ti. Yath' àha:- nà 'haü, bhikkhave, a¤¤aü ekadhammam pi samanupassàmi, yaü evaü bhàvitaü bahulãkataü mudu ca hoti kammaniya¤ ca yathayidaü, bhikkhave, cittan ti. Etesu parisuddhabhàvàdisu ñhitattà thite. òhitattà yeva àne¤jappatte: acale niri¤jane ti vuttaü hoti. Mudukamma¤¤abhàvena và attano vase ñhitattà ñhite; saddhàdãhi pariggahitattà àne¤jappatte. Saddhàpariggahitaü hi cittaü assaddhiyena na i¤jati; viriyapariggahitaü kosajjena na i¤jati; satipariggahitaü pamàdena na i¤jati: samàdhipariggahitaü uddhaccena na i¤jati, pa¤¤àpariggahitaü avijjàya na i¤jati; obhàsagataü kilesandhakàrena na i¤jati. Imehi chahi dhammehi pariggahitaü àne¤jappattaü hoti. Evaü aññhangasamannàgataü cittaü abhinãhàrakkhamaü hoti abhi¤¤àsacchikaraõãyànaü dhammànaü abhi¤¤àsacchikiriyàya. Aparo nayo:- catutthajjhànasamàdhinà samàhite; nãvaraõadårãbhàvena parisuddhe; vitakkàdi samatikkamena pariyodàte; jhànappañilàbhapaccayànaü pàpakànaü icchàvacarànaü abhàvena anangaõe; abhijjhàdãnaü cittassa upakkilesànaü vigamena vigatåpakkilese. Ubhayam pi c' etaü Ananganasutta-Vatthasuttànusàrena veditabbaü. Vasippattiyà mudubhåte; iddhipàdabhàvåpagamena kammaniye; bhàvanàpàripåriyà paõãtabhàvåpagamena ñhite, àne¤jappatte. Yathà àne¤jappattaü hoti, evaü ñhite ti attho. Evam pi aññhangasamannàgataü cittaü abhinãhàrakkhamaü hoti abhi¤¤àsacchikaraõãyànaü dhammànaü abhi¤¤àsacchikariyàya pàdakaü padaññhànabhåtan ti. #<[page 378]># %<378 XII. Iddhividhàniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Iddhividhàya cittaü abhinãharati abhininnàmetã ti ettha ijjhanaññhena iddhi, nipphattiaññhena pañilàbhaññhena cà ti vuttaü hoti. Yaü hi nippajjati pañilabbhati ca, taü ijjhatã ti vuccati. Yath' àha:- kàmaü kàmayamànassa, tassa c' etaü samijjhatã ti. Tathà nekkhammaü ijjhatã ti iddhi, pañiharatã ti pàñihàriyaü. Arahattamaggo icchatã ti iddhi, pañiharatã ti pàñihàriyan ti. Aparo nayo:- ijjhanaññhe iddhi, upàyasampadày' etam adhivacanaü; upàyasampadà hi ijjhati, adhippetaphalapasavanato. Yath' àha:- ayaü kho Citto gahapati sãlavà kalyàõadhammo. Sace paõidahissati anàgatam addhànaü ràjà assa cakkavattã ti ijjhissati hi sãlavato cetopaõidhivisuddhattà ti. Aparo nayo:- etàya sattà ijjhantã ti iddhi. Ijjhantã ti iddhà vuddhà ukkaüsagatà hontã ti vuttaü hoti. Sà dasa vidhà; yath' àha:- iddhiyo ti dasa iddhiyo. Puna ca paraü àha:- Katamà dasa iddhiyo? (1) Adhiññhànà iddhi, (2) vikubbanà iddhi, (3) manomayà iddhi, (4) ¤àõavipphàrà iddhi, (5) samàdhivipphàrà iddhi, (6) ariyà iddhi, (7) kammavipàkajà iddhi, (8) pu¤¤avato iddhi, (9) vijjàmayà iddhi, (10) tattha tattha samàpayogapaccayà ijjhanaññhena iddhã ti. Tattha (1) pakatiyà eko bahukaü àvajjati, sataü và sahassaü và satasahassaü và àvajjitvà ¤àõena adhiññhàti bahuko homã ti. Evaü vibhajitvà dassità iddhi adhiññhànavasena nipphannattà adhiññhànà iddhi nàma. (2) So pakativaõõaü vijahitvà kumàrakavaõõaü và dasseti nàgavaõõaü và ...pe... vividham pi senàvyåhaü dassetã ti evaü àgatà iddhi pakativaõõavijahanavikàravasena pavattattà vikubbanà iddhi nàma. #<[page 379]># %< Dasa iddhiyo 379>% (3) Idha bhikkhu imamhà kàyà a¤¤aü kàyaü abhinimminàti råpiü manomayan ti iminà nayena àgatà iddhi sarãrabbhantare a¤¤ass' eva manomayassa sarãrassa nipphattivasena pavattattà manomayà iddhi nàma. (4) ¥àõuppattito pana pubbe và pacchà và taü khaõe và ¤àõànubhàvanibbatto viseso ¤àõavipphàrà iddhi nàma. Vuttaü h' etaü:- aniccànupassanàya niccasa¤¤àya pahànaññho ijjhatã ti ¤àõavipphàrà iddhi ...pe... arahattamaggena sabbakilesànaü pahànaññho ijjhatã ti ¤àõavipphàrà iddhi. âyasmato Bakkulassa ¤àõavipphàrà iddhi. âyasmato Sankiccassa ¤àõavipphàrà iddhi. âyasmato Bhåtapàlassa ¤àõavipphàrà iddhã ti. Tattha àyasmà Bakkulo daharo va mangaladivase nadiyà nahàpiyamàno dhàtiyà pamàdena sote patito. Tam enaü maccho gilitvà Bàràõasãtitthaü agamàsi. Tatra taü macchabandho gahetvà seññhibhariyàya vikkiõi. Sà macche sinehaü uppàdetvà: aham eva naü pacissàmã ti phàlentã macchakucchiyaü suvaõõabimbaü viya dàrakaü disvà: putto me laddho ti somanassajàtà ahosi. Iti macchakucchiyaü arogabhàvo àyasmato Bakkulassa pacchimabhavikassa tena attabhàvena, pañilabhitabba-arahattamagga¤àõànubhàvena nibbattattà ¤àõavipphàrà iddhi nàma. Vatthu pana vitthàrena kathetabbaü. Sankiccattherassa pana gabbhagatass' eva màtà kàlam akàsi. Tassà citakaü àropetvà sålehi vijjhitvà jhàpiyamànàya dàrako sålakoñiyà akkhikåñe pahàraü labhitvà saddaü akàsi. Tato: dàrako jãvatã ti otàretvà kucchiü phàletvà dàrakaü ayyikàya adaüsu. So tàya pañijaggito vuddhim anvàya pabbajitvà saha pañisambhidàhi arahattaü pàpuõi. Iti vuttanayen' eva dàrucitakàya arogabhàvo àyasmato Sankiccassa ¤àõavipphàrà iddhi nàma. Bhåtapàladàrakassa pana pità Ràjagahe daëiddamanusso. #<[page 380]># %<380 XII. Iddhividhàniddeso>% So dàrånaü atthàya sakañena añaviü gantvà dàrubhàraü katvà sàyaü nagaradvàrasamãpaü patto. Ath' assa goõà yugaü ossajjitvà nagaraü pavisiüsu. So sakañamåle puttakaü nisãdàpetvà goõànaü anupadaü gacchanto nagaram eva pàvisi. Tassa anikkhantass' eva dvàraü pihitaü. Dàrakassa vàëayakkhànucarite pi bahi nagare tiyàmarattiü arogabhàvo vuttanayen' eva ¤àõavipphàrà iddhi nàma. Vatthu pana vitthàretabbaü. (5) Samàdhito pubbe và pacchà và taü khaõe và samathànubhàvena nibbatto viseso samàdhivipphàrà iddhi. Vuttaü h' etaü: pañhamajjhànena nãvaraõànaü pahànaññho ijjhatã ti samàdhivipphàrà iddhi ...pe... nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanasamàpattiyà àki¤ca¤¤àyatanasa¤¤àya pahànaññho ijjhatã ti samàdhivipphàrà iddhi. âyasmato Sàriputtassa samàdhivipphàrà iddhi. âyasmato Sa¤jãvassa, àyasmato Khàõukoõóa¤¤assa, Uttaràya upàsikàya, Sàmàvatiyà upàsikàya samàdhivipphàrà iddhã ti. Tattha yadà àyasmato Sàriputtassa Mahà-Moggallànattherena saddhiü Kapotakandaràyaü viharato juõhàya rattiyà navoropitehi kesehi ajjhokàse nisinnassa eko duññhayakkho sahàyakena yakkhena vàriyamàno pi sãse pahàram adàsi, yassa meghassa viya gajjito saddo ahosi, tadà thero tassa paharaõasamaye samàpattiü appesi. Ath' assa tena pahàrena na koci àbàdho ahosi. Ayaü tass' àyasmato samàdhivipphàrà iddhi. Vatthu pana Udàne àgatam eva. Sa¤jãvattheraü pana nirodhaü samàpannaü kàlankato ti sallakkhetvà gopàlakàdayo tiõakaññhagomayàni saükaóóhitvà aggiü adaüsu. Therassa cãvare aüsumattam pi najjhàyittha. Ayam assa anupubbasamàpatti vasena pavattasamathànubhàvanibbattattà samàdhivipphàrà iddhi. Vatthu pana sutte àgatam eva. Khànukoõóa¤¤atthero pana pakatiyà va samàpattibahulo. So a¤¤atarasmiü ara¤¤e rattiü samàpattiü appetvà nisãdi. #<[page 381]># %< Dasa iddhiyo 381>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Pa¤casatà corà bhaõóakam thenetvà gacchantà: idàni amhàkaü anupathaü àgacchantà n' atthã ti vissamitukàmà bhaõóakaü oropayamànà: khàõuko ayan ti ma¤¤amànà therass' eva upari sabbabhaõóakàni ñhapesuü. Tesaü vissamitvà gacchantànaü pañhamaü ñhapitabhaõóakassa gahaõakàle kàlaparicchedavasena thero vuññhàsi. Te therassa calanàkàraü disvà bhãtà viraviüsu. Thero: mà bhàyittha, upàsakà! Bhikkhu ahan ti àha. Te àgantvà vanditvà theragatena pasàdena pabbajitvà saha pañisambhidàhi arahattaü pàpuõiüsu. Ayam ettha pa¤cahi bhaõóakasatehi ajjhotthañassa therassa àbàdhàbhàvo samàdhivipphàrà iddhi. Uttarà upàsikà Puõõakaseññhisa dhãtà. Tassà Sirimà nàma gaõikà issàpakatà tattatelakañàhaü sãse àsi¤ci. Uttarà taü khaõaü yeva mettaü samàpajji. Telaü pokkharapattato udabindu viya vivaññamànaü agamàsi. Ayam assà samàdhivipphàrà iddhi. Vatthu pana vitthàretabbaü. Sàmàvatã nàma Udenassa ra¤¤o aggamahesã. Màgaõóiyabràhmaõo attano dhãtàya aggamahesiññhànaü patthayamàno tassà vãõàya àsivisaü pakkhipàpetvà ràjànaü àha:- mahàràja, Sàmàvatã taü màretukàmà vãõàya àsivisaü gahetvà pariharatã ti. Ràjà taü disvà kupito: Sàmàvatiü vadhissàmã ti dhanuü àropetvà visapãtaü khurappaü sannayhi. Sàmàvatã saparivàrà ràjànaü mettàya phari. Ràjà saraü neva khipituü na oropetuü sakkonto vedhamàõo aññhàsi. Tato naü devã àha: kiü, mahàràja, kilamasã ti? âma, kilamàmã ti. Tena hi dhanuü oropehã ti. Saro ra¤¤o pàdamåle yeva pati. Tato naü devã àha: mahàràja, na appaduññhassa dussitabban ti ovadi. Iti ra¤¤o saraü mu¤cituü avisahanabhàvo Sàmàvatiyà upàsikàya samàdhivipphàrà iddhã ti. (6) Pañikulàdisu appañikålasa¤¤ivihàràdikà pana ariyà iddhi nàma. Yath' àha:- katamà ariyà iddhi? Idha bhikkhu sace àkankhati pañikåle appañikålasa¤¤ã vihareyyan ti, appañikålasa¤¤ã tattha viharati ...pe... upekkhako tattha viharati sato sampajàno ti. #<[page 382]># %<382 XII. Iddhividhàniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Ayaü hi cetovasippattànaü ariyànaü yeva sambhavato ariyà iddhã ti vuccati. Etàya hi samannàgato khãõàsavo bhikkhu pañikåle aniññhe vatthusmiü mettàpharaõaü và dhàtumanasikàraü và karonto appañikålasa¤¤ã viharati. Appañikåle iññhe vatthusmiü asubhapharaõaü và aniccan ti manasikàraü và karonto pañikålasa¤¤ã viharati. Tathà pañikålàpañikålesu tad-eva mettàpharaõaü và dhàtumanasikàraü và karonto appañikålasa¤¤ã viharati. Appañikålapañikålesu ca tad-eva asubhapharaõaü và aniccan ti manasikàraü và karonto pañika¤¤ã viharati. Cakkhunà råpaü disvà neva sumano hotã ti àdinà nayena vuttaü pana chaññhangupekkhaü pavattayamàno pañikåle ca appañikåle ca tadubhayaü abhinivajjitvà upekkhako viharati sato sampajàno. Pañisambhidàyaü hi: kathaü pañikåle appapañikålasa¤¤ã viharati? Aniññhasmiü vatthusmiü mettàya và pharati dhàtuto và upasaüharatã ti àdinà nayena ayam eva attho vibhatto. Ayaü ceto vasippattànaü ariyànaü yeva sambhavato ariyà iddhã ti vuccati. (7) Pakkhi-àdãnaü pana vehàsagamanàdikà kammavipàkajà iddhi nàma. Yath' àha:- katamà kammavipàkajà iddhi? Sabbesaü pakkhãnaü, sabbesaü devànaü, ekaccànaü manussànaü, ekaccàna¤ ca vinipàtikànaü: ayaü kammavipàkajà iddhã ti. Ettha hi sabbesaü pakkhãnaü jhànaü và vipassanaü và vinà yeva àkàsena gamanaü. Tathà sabbesaü devànaü pañhamakappikàna¤ ca ekaccànaü manussànaü. Tathà Piyankaramàtà yakkhinã, Uttaramàtà, Phussamittà, Dhammaguttà ti. Evam àdãnaü ekaccànaü vinipàtikànaü àkàsena gamanaü kammavipàkajà iddhã ti. (8) Cakkavatti-àdãnaü vehàsagamanàdikà pana pu¤¤avato iddhi nàma. Yath' àha:- katamà pu¤¤avato iddhi? Ràjà cakkavattã vehàsaü gacchati saddhiü caturanginiyà senàya antamaso assabandha-gobandha-purise upàdàya. Jotikassa gahapatissa pu¤¤avato iddhi. Jañilakassa gahapatissa pu¤¤avato iddhi. #<[page 383]># %< Dasa iddhiyo 383>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Ghositassa gahapatissa pu¤¤avato iddhi. Meõóakassa gahapatissa pu¤¤avato iddhi. Pa¤cannaü mahàpu¤¤ànaü pu¤¤avato iddhã ti. Sankhepato pana paripàkaü gate pu¤¤asambhàre ijjhanakaviseso pu¤¤avato iddhi. Ettha ca Jotikassa gahapatissa pathaviü bhinditvà maõipàsàdo uññhahi, catusaññhi ca kapparukkhà ti ayam assa pu¤¤avato iddhi. Jañilakassa asãtihattho suvaõõapabbato nibbatti. Ghositassa sattasu ñhànesu màranaññhàya upakkame kate pi arogabhàvo pu¤¤avato iddhi. Meõóakassa ekakasitamatte padese sattaratanamayànaü Meõóakànaü pàtubhàvo pu¤¤avato iddhi. Pa¤ca mahàpu¤¤à nàma: Meõóakaseññhi, tassa bhariyà Candapadumasirã, putto Dhana¤cayaseññhi, suõisà Sumanadevã, dàso Puõõo nàmà ti, tesu seññhissa sãsaü nahàtassa àkàsaü ullokanakàle aóóhateëasakoññhasahassàni àkàsato rattasàlãnaü pårenti. Bhariyàya nàlikodanamattam pi gahetvà sakala-Jambudãpavàsike parivisamànàya bhattaü na khãyati. Puttassa sahassatthavikaü gahetvà sakala-Jambudãpavàsikànam pi dentassa kahàpaõà na khãyanti. Suõisàya ekaü vãhitumbaü gahetvà sakala-Jambudãpavàsikànam pi bhàjayamànàya dha¤¤aü na khãyati. Dàsassa ekena nangalena kasato ito satta ito sattà ti cuddasamaggà honti. Ayaü nesaü pu¤¤avato iddhi. (9) Vijjàdharàdãnaü vehàsagamanàdikà pana vijjàmayà iddhi. Yath' àha:- katamà vijjàmayà iddhi? Vijjàdharà vijjaü parijapitvà vehàsaü gacchanti; àkàse antalikkhe hatthim pi dassenti, ...pe... vividham pi senàvyåhaü dassentã ti. (10) Tena tena pana sammàpayogena tassa tassa kammassa ijjhanaü tattha tattha sammàpayogapaccayà ijjhanaññhena iddhi. Yath' àha:- nekkhammena kàmacchandassa pahànaññho ijjhatã ti tattha tattha sammàpayogapaccayà ijjhanena iddhi ...pe... arahattamaggena sabbakilesànaü pahànaññho ijjhatã ti tattha tattha sammàpayogapaccayà ijjhanaññhena iddhã ti. Ettha ca pañipattisankhàñass' eva sammàpayogassa dãpanavasena purimapàëisadisà va pàëi àgatà. #<[page 384]># %<384 XII. Iddhividhàniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Aññhakathàyaü pana sakañavyåhàdikaraõavasena yaü ki¤ci sippakammaü, yaü ki¤ci vejjakammaü, tiõõaü Vedànaü uggahaõaü, tiõõaü Piñakànaü uggahaõaü antamaso kasanavapanàdãni upàdàya taü taü kammaü katvà nibbattiviseso tattha tattha sammàpayogapaccayà ijjhanaññhena iddhã ti àgatà. Iti imàsu dasasu iddhãsu iddhividhàyà ti imasmiü pade adhiññhànà iddhi yeva àgatà. Imasmiü pan' atthe vikubbanà manomayà iddhiyo pi icchitabbà eva. Iddhividhàyà ti iddhikoññhàsàya, iddhivikappàya và. Cittaü abhinãharati abhininnàmetã ti so bhikkhu vuttappakàravasena tasmiü citte abhi¤¤àpàdake jàte iddhividhàdhigamatthàya parikammacittaü abhinãharati kasiõàrammaõato apanetvà iddhividhàbhimukhaü peseti. Abhininnàmetã ti adhigantabba-iddhipoõaü iddhipabbhàraü karoti. So ti so evaü katacittàbhinãhàro bhikkhu. Anekavihitan ti anekavidhaü nànappakàrakaü. Iddhividhan ti iddhikoññhàsaü. Paccanubhotã ti paccanubhavati phusati sacchikaroti pàpuõàtã ti attho. Idàni 'ssa anekavihitabhàvaü dassento eko pi hutvà ti àdim àha. Tattha eko pi hutvà ti iddhikaraõato pubb' eva pakatiyà eko pi hutvà. Bahudhà hotã ti bahånaü santike cankamitukàmo và sajjhàyaü và kattukàmo pa¤haü và pucchitukàmo hutvà, satam pi sahassam pi hoti. Kathaü panà 'yam etaü hoti? Iddhiyà catasso bhåmiyo, cattàro pàdà, aññha padàni, soëasa ca målàni sampàdetvà, ¤àõena adhiññhahanto. Tattha catasso bhåmiyo ti cattàri jhànàni veditabbàni. Vuttaü h' etaü Dhammasenàpatinà:- iddhiyà katamà catasso bhåmiyo? Vivekajabhåmi-pathamaü jhànaü, pãtisukhabhåmi dutiyaü jhànaü, upekhàsukhabhåmi tatiyaü jhànaü, adukkhamasukhabhåmi catutthaü jhànaü. Iddhiyà imà catasso bhåmiyo iddhilàbhàya iddhipañilàbhàya iddhivikubbanatàya iddhivisavitàya iddhivasitàya iddhivesàrajjàya saüvattantã ti. Ettha ca purimàni tãõi jhànàni yasmà pãtipharaõena ca sukhapharanena ca sukhasa¤¤a¤ ca lahusa¤¤a¤ ca okkamitvà lahu-mudu-kamma¤¤akàyo hutvà iddhiü pàpuõàti, #<[page 385]># %< Dasa iddhiyo 385>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tasmà iminà pariyàyena iddhilàbhàya saüvattanato sambhàrabhåmiyo ti veditabbàni. Catutthajjhànaü pana iddhilàbhàya pakatibhåmi yeva. Cattàro pàdà ti cattàro iddhipàdà veditabbà. Vuttaü h' etaü: iddhiyà katame cattàro pàdà? Idha bhikkhu chandasamàdhipadhànasankhàrasamannàgataü iddhipàdaü bhàveti viriya . . . citta . . . vãmaüsàsamàdhipadhànasankhàrasamannàgataü iddhipàdaü bhàveti. Iddhiyà ime cattàro pàdà iddhilàbhàya ...pe... iddhivesàrajjàya saüvattantã ti. Ettha ca chandahetuko chandàdhiko và samàdhi chandasamàdhi; kattukamyatàchandaü adhipatiü karitvà pañiladdhasamàdhiss' etaü adhivacanaü. Padhànabhåtà sankhàrà padhànasankhàrà; catukiccasàdhakassa sammappadhànaviriyass' etaü adhivacanaü. Samannàgatan ti chandasamàdhinà ca padhànasankhàrehi ca upetaü. Iddhipàdan ti nipphattipariyàyena và ijjhanaññhena ijjhanti etàya sattà iddhà vuddhà ukkaüsagatà hontã ti iminà và pariyàyena iddhã ti sankhaü gatànaü abhi¤¤àcittasampayuttànaü chandasamàdhipadhànasankhàrànaü adhiññhànaññhena pàdabhåtaü sesacittacetasikaràsin ti attho. Vuttaü h' etaü:- iddhipàdo ti tathabhåtassa vedanàkkhandho ...pe... vi¤¤àõakkhandho ti. Athavà pajjate anenà ti pàdo, pàpuõãyatã ti attho. Iddhiyà pàdo iddhipàdo; chandàdãnam etaü adhivacanaü. Yath' àha:- chanda¤ ce bhikkhave bhikkhu nissàya labhati samàdhiü, labhati cittass' ekaggataü: ayaü vuccati chandasamàdhi. So anuppannànaü pàpakànaü . . . pe... padahati: ime vuccanti padhànasankhàrà. Iti aya¤ ca chando aya¤ ca chandasamàdhi ime ca padhànasankhàrà: ayaü vuccati, bhikkhave, chandasamàdhi-padhànasankhàra samannàgato iddhipàdo ti. Evaü ses' iddhipàdesu pi attho veditabbo. Aññha padànã ti chandàdãni aññha veditabbàni. Vuttaü h' etaü:- iddhiyà katamàni aññhapadàni? Chanda¤ ce bhikkhave bhikkhu nissàya labhati samàdhiü, labhati cittass' ekaggataü, chando na samàdhi, samàdhi na chando. A¤¤o chando a¤¤o samàdhi. #<[page 386]># %<386 XII. Iddhividhàniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Viriya¤ ce bhikkhu . . . Citta¤ ce bhikkhu. . . . Vãmaüsa¤ ce bhikkhu nissàya labhati samàdhiü, labhati cittass' ekaggataü, vãmaüsà na samàdhi, samàdhi na vãmaüsà. A¤¤à vãmaüsà a¤¤o samàdhi. Iddhiyà imàni aññhapadàni iddhilàbhàya ...pe... iddhivesàrajjàya saüvattantã ti. Ettha hi iddhiü uppàdetukàmatà chando samàdhinà ekato niyutto va iddhilàbhàya saüvattati. Tathà viriyàdayo; tasmà imàni aññhapadàni vuttànã ti veditabbàni. Soëasa målànã ti soëasahi àkàrehi àne¤jatà cittassa veditabbà. Vuttaü' h' etaü: iddhiyà kati målàni? soëasamålàni: anonataü cittaü kosajje na i¤jatã ti àne¤jaü; anunnataü cittaü uddhacce na i¤jatã ti àne¤jaü; anabhinataü cittaü ràge na i¤jatã ti àne¤jaü; anupanataü cittaü vyàpàde na i¤jatã ti àne¤jaü; anissitaü cittaü diññhiyà na i¤jatã ti àne¤jaü; appañibaddhaü cittaü chandaràge na i¤jatã ti àne¤jaü; vippamuttaü cittaü kàmaràge na i¤jatã ti àne¤jaü; visaüyuttaü cittaü kilese na i¤jatã ti àne¤jaü; vimariyàdikataü cittaü kilesamariyàde na i¤jatã ti àne¤jaü; ekattagataü cittaü nànattakilese na i¤jatã ti àne¤jaü; saddhàya pariggahitaü cittaü assaddhiye na i¤jatã ti àne¤jaü; viriyena pariggahitaü cittaü kosajje na i¤jatã ti àne¤jaü; satiyà pariggahitaü cittaü pamàde na i¤jatã ti àne¤jaü; samàdhinà pariggahitaü cittaü uddhacce na i¤yatã ti àne¤jaü; pa¤¤àya pariggahitaü cittaü avijjàya na i¤jatã ti àne¤jaü; obhàsagataü cittaü avijjandhakàre na i¤jatã ti àne¤jaü; iddhiyà imàni soëasamålàni iddhi làbhàya ...pe... iddhi vesàrajjàya saüvattantã ti. Kàma¤ c' esa attho evaü samàhite citte ti àdinà pi siddho yeva, pañhamajjhànàdãnaü pana iddhiyà bhåmipàda-padamålabhàvadassanatthaü puna vutto. Purimo ca Suttesu àgatanayo; ayaü Pañisambhidàyaü. Iti ubhayattha asammohattham pi puna vutto. ¥àõena adhiññhahanto ti svayam ete iddhiyà bhåmipàdapadamålabhåte dhamme sampàdetvà abhi¤¤àpàdakaü jhànaü samàpajjitvà vuññhàya, #<[page 387]># %< Dasa iddhiyo 387>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sace sataü icchati, sataü homi! sataü homã ti parikammaü katvà puna abhi¤¤àpàdakaü jhànaü samàpajjitvà vuññhàya adhiññhàti adhiññhànacittena sah' eva sataü hoti. Sahassàdisu pi es' eva nayo. Sace evaü na ijjhati, puna parikammaü katvà dutiyam pi samàpajjitvà vuññhàya adhiññhàtabbaü. Saüyuttaññhakathayaü hi ekavàraü dvevàraü samàpajjituü vaññatã ti vuttaü. Tattha pàdakajjhànacittaü nimittàrammaõaü. Parikammacittàni satàrammaõàni và sahassàrammaõàni và; tàni ca kho vaõõavasena, no paõõattivasena. Adhiññhànacittam pi tath' eva satàrammaõaü và sahassàrammaõaü và. Taü pubbe vuttaü appanàcittam iva gotrabhå anantaraü ekam eva uppajjati råpàvacaracatutthajjhànikaü. Yam pi hi Pañisambhidàyaü vuttaü:- pakatiyà eko bahukaü àvajjati, sataü và sahassaü và satasahassaü và àvajjitvà ¤àõena adhiññhàti bahuko homã ti, bahuko hoti. Yathà àyasmà Cåëa-Panthako ti. Tatrà pi àvajjatã ti parikammavasen' eva vuttaü. âvajjitvà ¤àõena adhiññhàtã ti abhi¤¤à¤àõavasena vuttaü, tasmà ba hukaü àvajjati. Tato tesam pi parikammacittànaü avasàne samàpajjati. Samàpattito vuññhahitvà puna bahuko homã ti àvajjitvà tato paraü pavattànaü tinõaü catunnam và pubbabhàgacittànaü anantarà uppannena sanniññhàpanavasena adhiññhànan ti laddhanàmena eken' eva abhi¤¤à¤àõena adhiññhàtã ti evam ettha attho daññhabbo. Yaü pana vuttaü: yathà àyasmà Cåëa-Panthako ti, taü bahudhàbhàvassa kàyasakkhidassanatthaü vuttaü. Taü pana vatthunà dãpetabbaü. Te kira dve bhàtaro panthe jàtattà Panthakà ti nàmaü labhiüsu. Tesaü jeññho Mahà-Panthako. So pabbajitvà saha pañisambhidàhi arahattaü pàpuõi. Arahà hutvà CåëaPanthakaü pabbàjetvà, #<[page 388]># %<388 XII. Iddhividhàniddeso>% Padumaü yathà kokanadaü sugandhaü, Pàto siyà phullam avãtagandhaü; Angãrasaü passa virocamànaü, Tapantam àdiccam iv' antalikkhe ti imaü gàthaü adàsi. So taü catåhi màsehi paguõaü kàtuü nàsakkhi. Atha naü thero: abhabbo tvaü sàsane ti vihàrato nãhari. Tasmi¤ ca kàle thero bhattuddesako hoti. Jãvako theraü upasankamitvà: sve bhante Bhagavatà saddhiü pa¤ca bhikkhu satàni gahetvà amhàkaü gehe bhikkhaü gaõhàthà ti àha. Thero pi: ñhapetvà Cåëa-Panthakaü, sesànaü adhivàsemã ti adhivàsesi. Cåëa-Panthako dvàrakoññhake ñhatvà rodati. Bhagavà dibbacakkhunà disvà upasankamitvà: kasmà rodasã ti? àha. So taü pavattiü àcikkhi. Bhagavà: na sajjhàyaü kàtuü asakkonto mama sàsane abhabbo nàma hoti. Mà soci, bhikkhå ti taü bàhàyaü gahetvà vihàraü pavisitvà iddhiyà pilotikakhaõóaü abhinimminitvà adàsi: handa, bhikkhu, imaü parimajjanto rajoharaõaü rajoharaõan ti punappunaü sajjhàyaü karotã ti. Tassa tathà karoto taü kàëavaõõaü ahosi. So: parisuddhaü vatthaü n' atth' ettha doso; attabhàvassa panà 'yaü doso ti sa¤¤aü pañilabhitvà pa¤casu khandhesu ¤àõaü otàretvà vipassanaü vaóóhetvà anulomato gotrabhå samãpaü pàpesi. Ath' assa Bhagavà obhàsagàthà abhàsi:- `Ràgo rajo na ca pana reõu vuccati, Ràgass' etaü adhivacanaü rajo ti; Etaü rajaü vippajahitvà paõdità, Viharanti te vigatarajassa sàsane. `Doso rajo na ca pana reõu vuccati; Dosass' etaü adhivacanaü rajo ti; Etaü rajaü vippajahitvà paõóità; Viharanti te vãtarajassa sàsane ti. `Moho rajo na ca pana reõu vuccati, Mohass' etaü adhivacanaü rajo ti; Etaü rajaü vippajahitvà paõóità, Viharanti te vãtarajassa sàsane ti.' #<[page 389]># %< Dasa iddhiyo 389>% Tassa gàthàpariyosàne catupañisambhidà chaëabhi¤¤à parivàrà navalokuttaradhammà hatthagatà va ahesuü. Satthà dutiyadivase Jãvakassa gehaü agamàsi saddhiü bhikkhusanghena. Atha dakkhiõodakàvasàne yàguyà diyyamànàya pattaü pidahi. Jãvako: kiü bhante ti? pucchi. Vihàre eko bhikkhu atthã ti. So purisaü peseti: gaccha! ayyaü gahetvà sãghaü ehã ti. Vihàrato nikkhante pana Bhagavati:- Sahassakkhattuü attànaü nimminitvàna Panthako; nisãdi Ambavane ramme yàva kàlappavedanà ti. Atha so puriso gantvà kàsàvehi ekapajjotaü àràmaü disvà àgantvà bhikkhåhi bharito, bhante, àràmo; nà 'haü jànàmi katamo so ayyo ti àha. Tato naü Bhagavà àha:- gaccha! yaü pañhamaü passasi, taü cãvarakaõõe gahetvà: Satthà taü àmantetã ti vatvà ànehã ti. So taü gantvà therass' eva cãvarakaõõe aggahesi. Tàvad-eva sabbe nimmità antaradhàyiüsu. Thero:- gaccha tvan ti taü uyyojetvà mukhadhovanàdi-sarãrakiccaü niññhapetvà pañhamataraü gantvà pattàsane nisãdi. Idaü sandhàya vuttaü: yathà àyasmà Cåëapanthako ti. Tatra ye te bahå nimmità, te aniyametvà nimmitattà iddhimatà sadisà va honti. òhànanisajjàdisu và bhàsitatuõhãbhàvàdisu và yaü yaü iddhimà karoti, taü tad-eva karonti. Sace pana nànàvaõõe kàtukàmo hoti, keci pañhamavaye, keci majjhimavaye, keci pacchimavaye, tathà dãghakese, upaóóhamuõóe, muõóe, missakese, upaóóharattacãvare, paõóukacãvare, padabhàõadhammakathà sarabha¤¤apa¤hàpucchanapa¤hàvissajjana-rajanapacana-cãvarasibbanadhovanàdãni karonte; apare pi và nànappakàrake kàtåkàmo hoti, tena pàdakajjhànato vuññhàya: ettakà bhikkhå pañhamavayà hontå ti àdinà nayena parikammaü katvà puna samàpajjitvà vuññhàya adhiññhàtabbaü, adhiññhànacittena saddhiü icchiticchitappakàrà yeva hontã ti esa nayo: bahudhà pi hutvà eko hoti ti àdisu. Ayaü pana viseso:- iminà bhikkhunà evaü bahubhàvaü nimminitvà puna: eko va hutvà cankamissàmi, sajjhàyaü karissàmi, #<[page 390]># %<390 XII. Iddhividhàniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ pa¤haü pucchissàmã ti cintetvà và ayaü vihàro appabhikkhuko. Sace keci àgamissanti: kuto ime ettakà ekasadisà bhikkhå addhà therassa esa ànubhàvo ti maü jànissantã ti appicchatàya và antarà va eko homã ti icchantena pàdakajjhànaü samàpajjitvà vuññhàya: eko homã ti parikammaü katvà puna samàpajjitvà vuññhàya: eko homã ti adhiññhàtabbaü; adhiññhànacittena saddhiü yeva eko hoti. Evaü akaronto pana yathà paricchinnakàlavasena sayam eva eko hoti. âvibhàvaü tirobhàvan ti ettha àvibhàvaü karoti tirobhàvaü karotã ti ayam attho. Imam eva hi sandhàya Pañisambhidàyaü vuttaü:- àvibhàvan ti kenaci anàvañaü hoti appañicchannaü vivañaü pàkañaü. Tirobhàvan ti kenaci àvañaü hoti paticchannaü pihitaü pañikujjitan ti. Tatrà 'yaü iddhimà àvibhàvaü kàtukàmo andhakàraü và àlokaü karoti, pañicchannaü và vivañaü anàpàthaü và àpàthaü karoti. Kathaü? Ayaü hi yathà pañicchanno pi dåre ñhito pi và dissati, evaü attànaü và paraü và kàtukàmo pàdakajjhànato vuññhàya: idaü andhakàraññhànaü àlokajàtaü hotå ti và: idaü pañicchannaü vivañaü hotå ti và: idaü ànàpàthaü àpàthaü hotå ti và àvajjitvà parikammaü katvà vuttanayen' eva adhiññhàti, saha adhiññhànà yathàdhiññhitam eva hoti. Pare dåre ñhità pi passanti, sayam pi passitukàmo passati. Etaü pana pàñihàriyaü kena katapubban ti? Bhagavatà. Bhagavà hi, Cåëa-Subhaddàya nimantito Vissakammunà nimmitehi pa¤cahi kåñàgàrasatehi Sàvatthito sattayojanabbhantaraü Sàketaü gacchanto yathà Sàketanagaravàsino Sàvatthivàsike Sàvatthivàsino ca Sàketavàsike passanti, evaü adhiññhàsi. Nagaramajjhe ca otaritvà pathaviü dvidhà bhinditvà yàva Avãciü, àkàsa¤ ca dvidhà viyåhitvà yàva Brahmalokaü dassesi. Devorohaõenà pi ca ayam attho vibhàvetabbo. Bhagavà kira yamakapàñihàriyaü katvà caturàsãti pàõasahassàni bandhanà pamocetvà: atãtà Buddhà yamakapàñihàriyàvasàne: kuhiü gatà ti àvajjitvà Tàvatiüsasahbavanaü gatà ti addasa. #<[page 391]># %< Dasa iddhiyo 391>% Ath' ekena pàdena pathavãtalaü akkamitvà dutiyaü Yugandharapabbate patiññhàpetvà, puna purimapàdaü uddharitvà Sinerumatthakaü akkamitvà tattha Paõóukambalasilàtale vassaü upagantvà sannipatitànaü dasa sahassa cakkavàladevatànaü àdito paññhàya abhidhammakathaü àrabhi. Bhikkhàcàravelàya nimmitabuddhaü màpesi, so dhammaü deseti. Bhagavà nàgalatà-dantakaññhaü khàditvà Anotattadahe mukhaü dhovitvà Uttarakuråsu piõóapàtaü gahetvà Anotattadahatãre paribhu¤jati. Sàriputtatthero tattha gantvà Bhagavantaü vandati. Bhagavà: ajja ettakaü dhammaü desesin ti therassa nayaü deti. Evaü tayo màse abbocchinnaü abhidhammakathaü kathesi. Taü sutvà asãti-koñi-devatànaü dhammàbhisamayo ahosi. Yamakapàñihàriye sannipatità pi dvàdasayojanà parisà: Bhagavantaü passitvà va gamissàmà ti khandhàvàraü bandhitvà aññhàsi. Taü Cåëa-Anàthapiõóikaseññhi yeva sabbapaccayehi upaññhàsi. Manussà: kuhiü Bhagavà? ti jànanatthàya Anuruddhattheraü yàciüsu. Thero àlokaü vaóóhetvà addasa dibbena cakkhunà tattha vassåpagataü Bhagavantaü disvà àroceti. Te Bhagavato vandanatthàya Mahà-Moggallànattheraü yàciüsu. Thero parisamajjhe yeva mahàpathaviyaü nimmujjitvà Sinerupabbataü nibbijjhitvà Tathàgatapàdamåle Bhagavato pàde vandamàno va ummujjitvà Bhagavantaü etad avoca:- Jambudãpavàsino, bhante, Bhagavato pàde vanditvà passitvà va gamissàmà ti vadantã ti. Bhagavà àha: kuhiü pana te, Moggallàna, etarahi jeññhabhàtà Dhammasenàpatã ti? Sankassanagare, bhante ti. Moggallàna, maü daññhukàmà sve Sankassanagaraü àgacchantu. Ahaü sve mahàpavàraõapuõõamàsi uposathadivase Sankassanagare otarissàmã ti. Sàdhu, bhante ti thero Dasabalaü vanditvà àgatamaggen' eva oråyha manussànaü santikaü sampàpuõi. Gamanàgamanakàle ca yathà naü manussà passanti, evaü adhiññhàsi. Idaü tàv' ettha Mahàmoggallànatthero àvibhàvapàñihàriyaü akàsi. So evaü àgato taü pavattiü àrocetvà: dåran ti sa¤¤aü akatvà katapàtaràsà va nikkhamathà ti àha. Bhagavà Sakkassa devara¤¤o àrocesi:- mahàràja, sve manussalokaü gacchàmã ti. Devaràjà Vissakammaü àõàpesi: #<[page 392]># %<392 XII. Iddhividhàniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tàta, sve Bhagavà manussalokaü gantukàmo; tisso sopànapantiyo màpehi, ekaü kanakamayaü, ekaü rajatamayaü, ekaü maõimayan ti. So tathà akàsi. Bhagavà dutiyadivase Sinerumuddhani ñhatvà puratthimalokadhàtuü olokesi. Anekàni cakkavàëasahassàni vivañàni hutvà ekan gaõaü viya pakàsiüsu. Yathà ca puratthimena, evaü pacchimena pi uttarena pi dakkhiõena pi sabbaü vivañam addasa: heññhà pi yàva Avãci, upari yàva Akaniññhabhavanaü, tàva addasa. Taü divasaü kira lokavivaraõaü nàma ahosi. Manussà pi deve passanti, devà pi manusse. Tattha neva manussà uddhaü ullokenti, na devà adho olokenti, sabbesammukhà va a¤¤ama¤¤aü passanti. Bhagavà majjhe maõimayena sopànena otarati. Cha kàmàvacaradevà vàmapasse kanakamayena, Suddhàvàsà ca Mahàbrahmà ca dakkhiõapasse rajatamayena. Devaràjà pattacãvaraü aggahesi, Mahàbrahmà tiyojanikaü setacchattaü, Suyàmo vàëabãjaniü, Pa¤casikho Gandhabbaputto tigàvutamattaü beluvapaõóuvãõaü gahetvà Tathàgatassa påjaü karonto otarati. Taü divasaü Bhagavantaü disvà Buddhabhàvàya pihaü anuppàdetvà ñhitasatto nàma n' atthi. Idam ettha Bhagavà àvibhàvapàñihàriyaü akàsi. Api ca Tambapaõõibãpe Taëangaravàsã Dhammadinnanatthero pi Tissa-Mahàvihàre cetiyangaõasmiü nisãditvà: tãhi, bhikkhave, dhammehi samannàgato bhikkhu apaõõakapañipadaü pañipanno hotã ti Apaõõakasuttaü kathento heññhà-mukhaü vãjaniü akàsi yàva Avãcito ekangaõaü ahosi; tato upari-mukhaü akàsi yàva Brahmalokà ekangaõaü ahosi. Thero nirayabhayena tajjetvà saggasukhena ca palobhetvà dhammaü desesi. Keci sotàpa¤¤à ahesuü, keci sakadàgàmã, anàgàmã, arahanto ti. Tirobhàvaü kàtukàmo pana àlokaü và andhakàraü karoti, appañicchannaü và pañicchannaü, àpàthaü và anàpàthaü karoti. Kathaü? Ayaü hi yathà appañicchanno pi samãpe ñhito pi và na dissati, evaü attànaü và paraü và kàtukàmo pàdakajjhànato vuññhàya: idaü àlokaññhànaü andhakàraü hotå ti và, #<[page 393]># %< Dasa iddhiyo 393>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ idaü appañicchannaü pañicchannaü hotå ti và, idaü àpàtaü anàpàtaü hotå ti và àvajjitvà parikammaü katvà vuttanayen' eva adiññhàti; saha adhiññhànacittena yathàdhiññhitam eva hoti. Pare samãpe ñhità pi passanti, sayam pi apassitukàmo na passati. Etaü pana pàñihàriyaü kena katapubban ti? Bhagavatà. Bhagavà hi Yasa-kulaputtaü samãpe nisinnaü yeva yathà naü pità na passati, evam akàsi. Tathà vãsayojanasataü Mahà-Kappinassa paccuggamanaü katvà taü anàgàmiphale, amaccasahassa¤ c' assa sotàpattiphale patiññhàpetvà tassa anumaggaü àgatà sahassitthiparivàrà Anojà devã àgantvà samãpe nisinnà pi yathà saparisaü ràjànaü na passati, tathà katvà: api, bhante, ràjànaü passathà ti vutte: kiü pana vo ràjànaü gavesituü varaü udàhu attànan ti? Attànaü, bhante ti vatvà nisinnàya tassà tathà dhammaü deseti. Yathà sà saddhiü itthisahassena sotàpattiphale patiññhàsi, amaccà anàgàmiphale, ràjà arahatte ti. Api ca Tambapaõõidãpaü àgatadivase yathà attanà saddhiü àgate avasese ràjà na passati, evaü karoõtena Mahindattherenà pi idaü katam eva. Api ca sabbam pi pàkañapàñihàriyaü àvibhàvaü nàma, apàkañapàñihàriyaü tirobhàvaü nàma. Tattha pàkañapàñihàriye iddhi pi pa¤¤àyati iddhimà pi; taü yamakapàñihàriyena dãpetabbaü. Tatra hi: idha Tathàgato yamakapàñihàriyaü karoti asàdhàraõaü sàvakehi: uparimakàyato aggikkhandho pavattati, heññhimakàyato udakadhàrà pavattatã ti. Evaü ubhayaü pa¤¤àyittha. Apàkañapàñihàriye iddhi yeva pa¤¤àyati, na iddhimà. Taü Mahakasuttena ca Brahmanimantanikasuttena ca dãpetabbaü. Tatra hi àyasmato ca Mahakassa Bhagavato ca iddhi yeva pa¤¤àyittha, na iddhimà. Yath' àha: ekamantaü nisinno kho Citto gahapati àyasmantaü Mahakaü etad avoca:- sàdhu me, bhante, ayyo Mahako uttarimanussadhammaü iddhipàñihàriyaü dassetå ti. Tena hi tvaü, gahapati, àëinde uttaràsangaü pa¤¤àpetvà tiõakalàpaü okàsehã ti. #<[page 394]># %<394 XII. Iddhividhàniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Evaü bhante ti kho Citto gahapati àyasmato Mahakassa pañissutvà àëinde uttaràsangaü pa¤¤àpetvà tiõakalàyaü okàsesi. Atha kho àyasmà Mahako vihàraü pavisitvà såcighañikaü datvà tathàråpaü iddhàbhisankhàraü abhisankhàsi, yathà tàlacchiggaëena ca aggalantarikàya ca acci nikkhamitvà tiõàni jhàpesi, uttaràsangaü na jhàpesi. Yathà c' àha: atha khvàhaü, bhikkhave, tathàråpaü iddhàbhisankhàraü abhisankhàsiü, ettàvatà Brahmà ca Brahmaparisà ca Brahmaparisajjà ca sadda¤ ca me sossanti, na ca maü dakkhissantã ti antarahito imaü gàthaü abhàsi:- Bhave cà 'haü bhayaü disvà bhava¤ ca vibhavesinaü, bhavaü nàbhivadiü ki¤ci nandi¤ ca na upàdiyan ti. Tirokuóóaü tiropàkàraü tiropabbataü asajjamàno gacchati seyyathà pi àkàse ti ettha tirokuóóan ti parakuóóaü, kuóóassa parabhàgan ti vuttaü hoti. Esa nayo itaresu. Kuóóo ti ca gehabhittiyà etam adhivacanaü. Pàkàro ti gehavihàragàmàdãnaü parikkhepapàkàro. Pabbato ti paüsupabbato và pàsàõapabbato và. Asajjamàno ti alaggamàno. Seyyathà pi àkàse ti àkàse viya. Evaü gantukàmena pana àkàsakasiõaü samàpajjitvà vuññhàya kuóóaü và pàkàraü và Sineru-cakkavàëesu pi a¤¤ataraü pabbataü và àvajjitvà kataparikammena: àkàso hotå ti adhiññhàtabbo, àkàso yeva hoti; adho otaritukàmassa uddhaü và àrohitukàmassa susiro hoti; vinivijjhitvà gantukàmassa chiddo. So tattha asajjamàno gacchati. Tipiñaka-Cåëàbhayatthero pan' etth' àha:- âkàsakasiõasamàpajjanaü, àvuso, kimatthiyaü? Kiü hatthi-assàdãnaü abhinimminitukàmo hatthi-assàdi-kasiõàni samàpajjati? nanu yattha katthaci kasiõe parikammaü katvà aññha samàpattivasãbhàvo yeva pamàõaü, yaü yaü icchati, taü tad eva hotã ti? Bhikkhå àhaüsu:- Pàëiyà, bhante, àkàsakasiõaü yeva àgataü, tasmà avassam etaü vattabban ti. Tatrà 'yaü pàëi:- pakatiyà àkàsakasiõasamàpattiyà làbhã hoti, tirokuóóaü tiropàkàraü tiropabbataü àvajjati; #<[page 395]># %< Dasa iddhiyo 395>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ àvajjitvà ¤àõena adhiññhàti: àkàso hotå ti àkàso hoti, tirokuóóaü tiropàkàraü tiropabbataü asajjamàno gacchati. Yathà pakatiyà manussà aniddhimanto kenaci anàvañe aparikkhitte asajjamànà gacchanti, evam eva so iddhimà ceto vasippatto tirokuóóaü tiropàkàraü tiropabbataü asajjamàno gacchati, seyyathà pi àkàse ti. Sace pan' assa bhikkhuno adhiññhahitvà gacchantassa antarà pabbato và rukkho và uññheti, kiü puna samàpajjitvà adhiññhàtabban ti? Doso n' atthi, puna samàpajjitvà adhiññhànaü hi upajjhàyassa santike nissayagahaõasadisaü hoti. Iminà ca pana bhikkhunà: àkàso hotå ti adhiññhitattà àkàso hoti yeva. Purimàdhiññhànabalen' eva c' assa antarà a¤¤o pabbato và rukkho và utumayo uññhahissatã ti aññhànam ev' etaü. A¤¤ena iddhimatà nimmite pana pañhamanimmànaü balavaü hoti; itarena tassa uddhaü và adho và gantabbaü. Pathaviyà pi ummujjanimmujjan ti ettha ummujja uññhànaü vuccati, nimmujjan ti saüsãdanaü. Ummujja¤ ca nimmujja¤ ca ummujjanimmujjaü. Evaü kàtukàmena àpokasiõaü samàpajjitvà uññhàya: ettake ñhàne pathavã udakaü hotå ti paricchinditvà parikammaü katvà vuttanayen' eva adhiññhàtabbaü; saha adhiññhànena yathà paricchinne ñhàne pathavã udakam eva hoti, so tattha ummujjanimmujjaü karoti. Tatrà 'yaü pàëi:- pakatiyà àpokasiõasamàpattiyà làbhã hoti, pathaviü àvajjati; àvajjitvà ¤àõena adhiññhàti: udakaü hotå ti, udakaü hoti. So pathaviyà ummujjanimmujjaü karoti. Yathà manussà pakatiyà aniddhimanto udake ummujjanimmujjaü karoti, evam eva so iddhimà ceto va sippatto, pathaviyà ummujjanimmujjaü karoti seyyathàpi udake ti. Na kevala¤ ca ummujjanimujjam eva; nahànapàna-mukhadhovana-bhaõóakadhovanàdisu yaü yaü icchati, taü taü karoti. Na kevala¤ ca udakam eva, sappitelamadhuphàõitàdisu pi yaü yaü icchati, taü taü: ida¤ c' ida¤ ca ettakaü hotå ti àvajjitvà, parikammaü katvà, adhiññhahantassa yathàdiññhitam eva hoti. #<[page 396]># %<396 XII. Iddhividhàniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Uddharitvà bhàjanagataü karontassa sappisappim eva hoti, telàdãni telàdãni yeva, udakaü udakam eva. So tattha temitukàmo va temeti, na temitukàmo na temeti. Tass' eva ca sà pathavã udakaü hoti, sesajanassa pathavã yeva. Tattha manussà pattikà pi gacchanti, yànàdãhi pi gacchanti, kasikammàdãni pi karonti yeva. Sace panà 'yaü tesam pi udakaü hotå ti icchati, hoti yeva. Paricchinnakàlaü pana atikkamitvà yaü pakatiyà ghañataëàkàdisu udakaü, taü ñhapetvà avasesaü paricchinnaññhànaü pathavã yeva hoti. Udake pi abhijjamàne ti ettha yaü udakaü akkamitvà saüsãdati, taü bhijjamànan ti vuccati, viparãtaü abhijjamànaü. Evaü gantukàmena pana pathavãkasiõaü samàpajjitvà vuññhàya: ettake ñhàne udakaü pathavã hotå ti paricchinditvà parikammaü katvà vuttanayen' eva adhiññhàtabbaü; saha adhiññhànena yathà paricchinnaññhàne udakaü pathavã yeva hoti, so tattha gacchati. Tatrà 'yaü pàëi:- pakatiyà pathavãkasiõasamàpattiyà làbhã hoti, udakaü àvajjati; àvajjitvà ¤àõena adhitthàti: pathavã hotå ti, pathavã hoti. So abhijjamàne udake gacchati. Yathà manussà pakatiyà aniddhimanto abhijjamànàya pathaviyà gacchanti, evam eva so iddhimà ceto vasippatto abhijjamàne udake gacchati seyyathàpi pathaviyan ti. Na kevala¤ ca gacchati, yaü yaü iriyàpathaü icchati, taü taü karoti. Na kevala¤ ca pathavim eva karoti, maõisuvaõõapabbatarukkhàdisu pi yaü yaü icchati, taü taü vuttanayen' eva àvajjitvà adhiññhàti, yathàdhiññhitam eva hoti. Tass' eva ca taü udakaü pathavã hoti, sesajanassa udakam eva, macchakacchapà ca udakakàkàdayo ca yathàruci vicaranti. Sace panà'yaü a¤¤esam pi manussànaü taü pathaviü kàtuü icchati, karoti yeva. Paricchinnakàlàtikkamena pana udakam eva hoti. Pallankena kamatã ti pallankena gacchati. Pakkhã sakuõo ti pakkhehi yuttasakuõo. Evaü kàtukàmena pana pathavãkasiõaü samàpajjitvà vuññhàya, sace nisinno gantum icchati, #<[page 397]># %< Dasa iddhiyo 397>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ pallankappamàõaü ñhànaü paricchinditvà parikammaü katvà vuttanayen' eva adhiññhàtabbaü; sace nipanno gantukàmo hoti ma¤cappamàõaü; sace padasà gantukàmo hoti maggappamàõan ti evaü yathànuråpaü ñhànaü paricchinditvà vuttanayen' eva: pathavã hotå ti adhiññhàtabbaü; saha adhiññhànena pathavã yeva hoti. Tatrà 'yaü pàëi:- âkàse pi pallankena kamati seyyathà pi pakkhã sakuõo ti. Pakatiyà pathavãkasiõasamàpattiyà làbhã hoti, àkàsaü àvajjati; àvajjitvà ¤àõena adhiññhàti: pathavã hotå ti, pathavã hoti. So àkàse antalikkhe cankamati pi tiññhati pi nisãdati pi seyyam pi kappeti. Yathà manussà pakatiyà aniddhimanto pathaviyaü cankaman ti pi . . . pe . . . seyyam pi kappenti, evam eva so iddhimà cetovasippatto àkàse antalikkhe cankamati pi . . . pe . . . seyyam pi kappetã ti. âkàse gantukàmena ca bhikkhunà dibbacakkhu-làbhinà pi bhavitabbaü. Kasmà? Antare utusamuññhànà và pabbatarukkhàdayo honti, nàgasupaõõàdayo và ussuyantà màpenti nesaü dassanatthaü. Te pana disvà kiü kàtabban ti? Pàdakajjhànaü samàpajjitvà vuññhàya: àkàso hotå ti parikammaü katvà adhiññhàtabbaü. Thero pan' àha:- Samàpatti-samàpajjanaü, àvuso, kimatthiyaü? Nanu samàhitam ev' assa cittaü, tena yaü yaü ñhànaü: àkàso hotå ti adhiññhàti, àkàso yeva hotã ti. Ki¤càpi evam àha, atha kho tirokuóóapàñihàriye vuttanayen' eva pañipajjitabbaü. Api ca okàse orohanattham pi iminà dibbacakkhulàbhinà bhavitabbaü. Ayaü hi sace anokàse nahànatitthe và gàmadvàre và orohati, mahàjanassa pàkaño hoti; tàsmà dibbacakkhunà passitvà anokàsaü vajjetvà okàse otaratã ti. Ime pi candimasuriye evaü mahiddhike evam mahànubhàve pàõinà paràmasati parimajjatã ti ettha candimasuriyànaü dvàcattàëãsayojanasahassassaupari caraõena mahiddhikatà tãsu dãpesu ekakkhaõe àlokakaraõena mahànubhàvatà veditabbà. #<[page 398]># %<398 XII. Iddhividhàniddeso >%Evaü upari caraõa-àlokakaraõehi và mahiddhike ten' eva mahiddhikattena mahànubhàve, paràmasatã ti pariggaõhati, ekadese và chupati; parimajjatã ti samantato àdàsatalaü viya parimajjati. Ayaü pan' assa iddhi-abhi¤¤à pàdakajjhànavasen' eva ijjhati; n' atth' ettha kasiõasamàpattiniyamo. Vuttaü h' etaü Pañisambhidàyaü:- Ime candimasuriye . . . parimajjatã ti idha so iddhimà cetovasippatto . . . candimasuriye àvajjati; àvajjetvà ¤àõena adhiññhàti: hatthapàse hotå ti, hatthapàse hoti. So nisinnako và nipannako và candimasuriye pàõinà àmasati paràmasati parimajjati. Yathà manussà pakatiyà aniddhimanto ki¤cid eva råpagataü hatthapàse àmasanti paràmasanti parimajjanti, evam eva so iddhimà . . . pe... parimajjatã ti. Svàyaü yadi icchati gantvà paràmasituü, gantvà paràmasati. Yadi pana idh' eva nisinnako và nipannako và paràmasitukàmo hoti: hatthapàse hotå ti adhiññhàti, adhiññhànabalena vaõñamuttatàlaphalaü viya àgantvà hatthapàse ñhite và paràmasati, hatthaü và vaóóhetvà, vaóóhentassa pana kiü upàdinnakaü vaóóhati? Anupàdinnakan ti? Upàdinnakaü nissàya anupàdinnakaü vaóóhati. Tattha TipiñakaCålanàgatthero àha:- kiü pan' àvuso upàdinnakaü khuddakam pi mahantam pi na hoti? Nanu yadà bhikkhu tàëacchiddàdãhi nikkhamati, tadà upàdinnakaü khuddakaü hoti, yadà mahantaü attabhàvaü karoti, tadà mahantaü hoti, Mahà-Moggallànattherassa viyà ti. Ekasmiü kira samaye Anàthapiõóiko gahapati Bhagavato dhammadesanaü sutvà: sve, bhante, pa¤cahi bhikkhusatehi saddhiü amhàkaü gehe bhikkhaü gaõhathà ti nimantetvà pakkami. Bhagavà adhivàsetvà taü divasàvasesaü rattibhàga¤ ca vãtinàmetvà paccåsasamaye dasasahassilokadhàtuü olokesi. Ath' assa Nandopanando nàma Nàgaràjà ¤àõamukhe àpàtham àgacchi. Bhagavà: ayaü Nàgaràjà mayhaü ¤àõamukhe àpàtham àgacchati. Atthi nu kho assa upanissayo ti àvajjento: ayaü micchàditthiko tãsu ratanesu appasanno ti disvà: #<[page 399]># %< Dasa iddhiyo 399>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ko nu kho imaü micchàdiññhito viveceyyà ti àvajjento Mahà-Moggallànattheraü addasa. Tato pabhàtàya rattiyà sarãrapañijagganaü katvà àyasmantaü ânandaü àmantesi: ânanda, pa¤cannaü bhikkhusatànaü àrocehi. Tathàgato devacàrikaü gacchatã ti. Taü divasa¤ ca Nandopanandassa àpànabhåmiü sajjayiüsu. So dibbaratanapallanke dibbena setacchattena dhàrayamànena tividhanàñakehi c' eva nàgaparisàya ca parivuto dibbabhàjanesu upaññhàpita-annapànavidhiü olokayamàno nisinno hoti. Atha Bhagavà yathà nàgaràjà passati tathà katvà tassa vitànamatthaken' eva pa¤cahi bhikkhusatehi saddhiü Tàvatiüsadevalokàbhimukho pàyàsi. Tena kho pana samayena Nandopanandassa Nàgaràjassa evaråpaü pàpakaü diññhigataü uppannaü hoti: ime hi nama muõóakà samaõakà amhàkaü uparåpari bhavanena devànaü Tàvatiüsànaü bhavanaü pavisanti pi nikkhamanti pi, na dàni ito paññhayà imesaü amhàkaü matthake pàdapaüsuü okirantànaü gantuü dassàmã ti uññhàya Sinerupàdaü gantvà, taü attabhàvaü vijahitvà, Sineruü sattakkhattuü bhogehi parikkhipitvà upariphaõaü katvà Tàvatiüsa-bhavanaü avakujje phaõena gahetvà adassanaü gamesi. Atha kho àyasmà Raññhapàlo Bhagavantaü etad avoca:- Pubbe, bhante, imasmiü padese ñhito Sineruü passàmi, Sineruparibhaõóaü passàmi, Tàvatiüsaü passàmi, Vejayantaü passàmi, Vejayantapàsàdassa upari dhajaü passàmi. Ko nu kho, bhante, hetu, ko paccayo yaü etarahi neva Sineruü passàmi ...pe... na Vejayantapàsàdassa upari dhajaü passàmã ti? Ayaü, Raññhapàla, Nandopanando nàma Nàgaràjà tumhàkaü kupito Sineruü sattakkhattuü bhogehi parikkhipitvà upari phaõena paticchàdetvà andhakàraü katvà ñhito ti. Damemi naü, bhante ti. Na Bhagavà anujàni. Atha kho àyasmà Bhaddiyo, àyasmà Ràhulo ti anukkamena sabbe pi bhikkhå uññhahiüsu. Na Bhagavà anujàni. Avasàne Mahàmoggallànatthero: ahaü, bhante, damemi nan ti àha. Damehi, Moggallànà ti Bhagavà anujàni. Thero attabhàvaü vijahitvà mahantaü Nàgaràjavaõõaü abhinimminitvà Nandopanandaü cuddasakkhattuü bhogehi parikkhipitvà tassa phaõamatthake attano phaõaü ñhapetvà Sinerunà saddhiü abhinippãëesi. Nàgaràjà padhåmàsi. #<[page 400]># %<400 XII. Iddhividhàniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Thero pi: na tuyhaü yeva sarãre dhåmo atthi, mayham pi atthã ti padhåmàsi. Nàgaràjassa dhåmo theraü na bàdhati, therassa pana dhåmo Nàgaràjànaü bàdhati. Tato Nàgaràjà pajjali. Thero pi: na tuyhaü yeva sarãre aggi atthi, mayham pi atthã ti pajjali. Nàgaràjassa tejo theraü na bàdhati, therassa pana tejo nàgaràjànaü bàdhati. Nàgaràjà: ayaü maü Sinerunà abhinippãëetvà dhåmàyati c' eva pajjalati cà ti cintetvà: bho tvaü ko 'sã ti? pañipucchi. Ahaü kho, Nanda, Moggallàno ti. Bhante, attano bhikkhubhàvena patiññhàhã ti. Thero attabhàvaü vijahitvà tassa dakkhiõakaõõasotena pavisitvà vàmakaõõasotena nikkhami, vàmakaõõasotena pavisitvà dakkhiõakaõõasotena nikkhami; tathà dakkhiõanàsasotena pavisitvà vàmanàsasotena nikkhami, vàmanàsasotena pavisitvà dakkhiõanàsasotena nikkhami. Tato Nàgaràjà mukhaü vivari. Thero mukhena pavisitvà anto kucchiyaü pacãnena ca pacchimena ca cankamati. Bhagavà: Moggallàna, Moggallàna, manasikarohi! Mahiddhiko esa nàgo ti àha. Thero: mayhaü kho bhante cattàro iddhipàdà bhàvità bahulãkatà yànãkatà vatthukatà anuññhità paricità susamàraddhà. Tiññhatu, bhante, Nandopanando, ahaü Nandopanandasadisànaü nàgaràjànaü satam pi sahassam pi satasahassam pi dameyyan ti àha. Nàgaràjà cintesi: pavisanto tàva me na diññho. Nikkhamanakàle dàni naü dàñhantare pakkhipitvà sankhàdissàmã ti cintetvà: nikkhama, bhante, mà maü antokucchiyaü aparàparaü cankamanto bàdhayitthà ti àha. Thero nikkhamitvà bahi aññhàsi. Nàgaràjà: ayaü so ti disvà nàsavàtaü vissajji. Thero catutthaü jhànaü samàpajji, lomakåpam pi 'ssa vàto càletuü nàsakkhi. Avasesabhikkhå kira àdito paññhàya sabbapàñihàriyàni kàtuü sakkuõeyyuü. Imaü pana ñhànaü patvà evaü khippanisantino hutvà samàpajjituü na sakkhissantã ti tesaü Bhagavà Nàgaràjadamanaü nànujàni. Nàgaràjà: ahaü imassa samaõassa nàsavàtena lomakåpam pi càletuü nàsakkhiü. Mahiddhiko samaõo ti cintesi. Thero attabhàvaü vijahitvà supaõõaråpaü abhinimminitvà supaõõavàtaü dassento nàgaràjànaü anubandhi. Nàgaràjà taü attabhàvaü vijahitvà màõavakavaõõaü abhinimminitvà: #<[page 401]># %< Dasa iddhiyo 401>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ bhante, tumhàkaü saraõaü gacchàmã ti vadanto therassa pàde vandi. Thero: Satthà, Nanda, àgato. Ehi, gamissàmà ti nàgaràjànaü damayitvà nibbisaü katvà gahetvà Bhagavato santikaü agamàsi. Nàgaràjà Bhagavantaü vanditvà: bhante, tumhàkaü saraõaü gacchàmã ti àha. Bhagavà: sukhã hohi, Nàgaràjà ti vatvà bhikkhusaüghaparivuto Anàthapiõóikassa nivesanaü agamàsi. Anàthapiõóiko: kiü bhante atidivà àgatatthà ti àha. Moggallànassa ca Nandopanandassa ca sangàmo ahosã ti. Kassa, bhante, jayo, kassa paràjayo ti ? Moggallànassa jayo, Nandassa paràjayo ti. Anàthapiõóiko: adhivàsetu me, bhante, Bhagavà sattàhaü ekapañipàñiyà bhattaü sattàhaü therassa sakkàraü karissàmã ti sattàhaü Buddhappamukhànaü pa¤cannaü bhikkhusatànaü mahàsakkàraü akàsi. Iti imaü imasmiü Nandopanandadamane kataü mahantaü attabhàvaü sandhày' etaü vuttaü: yadà mahantaü attabhàvaü karoti, tadà mahantaü hoti Mahàmoggallànattherassa viyà ti. Evaü vutte pi bhikkhå: upàdinnakaü nissàya anupàdinnakam eva vaóóhatã ti àhaüsu. Ayam eva c' ettha yutti. So evaü katvà na kevalaü candimasuriye paràmasati, sace icchati pàdakathalikaü katvà pàde ñhapeti, pãñhaü katvà nisãdati, ma¤caü katvà nipajjati, apassena phalakaü katvà apassayati. Yathà ca eko, evaü aparo pi anekesu pi hi bhikkhusatasahassesu evaü karontesu tesa¤ ca ekamekassa tath' eva ijjhati, candimasuriyàna¤ ca gamanam pi àlokakaraõam pi tath' eva hoti. Yathà hi pàtisahassesu udakapåresu sabbapàtãsu ca candamaõóalàni dissanti, pàkatikam eva candassa gamanam pi àlokakaraõa¤ ca hoti, tathåpamam etaü pàñihàriyaü. Yàva Brahmalokà pã ti Brahmalokam pi paricchedaü katvà, kàyena vasaü vattetã ti tattha Brahmaloke kàyena attano vasaü vatteti. Tass' attho pàëiü anugantvà veditabbo. Ayaü h' ettha pàëi:- Yàva Brahmalokà pi kàyena vasaü vattetã ti sace so iddhimà cetovasippatto Brahmalokaü gantukàmo hoti, dåre pi santike adhiññhàti: santike hotå ti, santike hoti, #<[page 402]># %<402 XII. Iddhividhàniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ santike pi dåre adhiññhàti: dåre hotå ti, dåre hoti; bahukam pi thokaü adhiññhàti: thokaü hotå ti, thokaü hoti, thokam pi bahukam pi adhiññhàti: bahukaü hotå ti; bahukaü hoti; dibbena cakkhunà tassa Brahmuno råpaü passati; dibbàya sotadhàtuyà tassa Brahmuno saddaü suõàti; cetopariya¤àõena tassa Brahmuno cittaü pajànàti. Sace so iddhimà cetovasippatto dissamànena kàyena Brahmalokaü gantukàmo hoti, kàyavasena cittaü pariõàmeti, kàyavasena cittaü adhiññhàti; kàyavasena cittaü pariõàmetvà, kàyavasena cittaü adhiññhahitvà sukhasa¤¤a¤ ca lahusa¤¤a¤ ca okkamitvà dissamànena kàyena Brahmalokaü gacchati. Sace so iddhimà cetovasippatto adissamànena kàyena Brahmalokaü gantukàmo hoti, cittavasena kàyaü pariõàmeti, cittavasena kàyaü adhiññhàti; cittavasena kàyaü pariõàmetvà cittavasena kàyaü adhiññhahitvà sukhasa¤¤a¤ ca lahusa¤¤a¤ ca okkamitvà adissamànena kàyena Brahmalokaü gacchati. So tassa Brahmuno purato råpaü abhinimminàti manomayaü sabbangapa¤cangiü ahãnindriyaü. Sace so iddhimà cankamati, nimmito pi tattha cankamati. Sace so iddhimà titñhati ... nisãdati ... seyyaü kappeti, nimmito pi tattha seyyaü kappeti. Sace so iddhimà dhåpàyati ... pajjalati ... dhammaü bhàsati ... pa¤haü pucchati ... pa¤haü puññho vissajjeti nimmito pi tattha pa¤haü puññho vissajjeti. Sace so iddhimà tena Brahmunà saddhiü santiññhati, sallapati, sàkacchaü samàpajjati, nimmito pi tattha tena Brahmunà saddhiü santiññhati, sallapati, sàkacchaü samàpajjati; yaü yad eva hi so iddhimà karoti, taü tad eva nimmito karotã ti. Tattha dåre pi santike adhiññhàtã ti pàdakajjhànato vuññhàya, dåre devalokaü và Brahmalokaü và àvajjati: santike hotå ti, àvajjitvà parikammaü katvà puna samàpajjitvà ¤àõena adhiññhàti: santike hotå ti santike hoti. Esa nayo sesapadesu pi. Tattha ko dåraü gahetvà santikaü akàsã ti? `Bhagavà. Bhagavà hi jamakapàñihàriyàvasàne devalokaü gacchanto Yugandhara¤ ca Sineru¤ ca santike katvà pathavãtalato ekapàdaü Yugandhare patiññhapetvà, #<[page 403]># %< Dasa iddhiyo 403>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ dutiyaü Sinerumatthake ñhapesi. A¤¤o ko akàsi? Mahàmoggallànatthero. Thero hi Sàvatthito bhattakiccaü katvà nikkhantaü dvàdasayojanaü parisaü tiüsayojanaü Sankassanagaramaggaü sankhipitvà tan khaõaü yeva sampàpesi. Api ca Tambapaõõidãpe CåëaSamuddatthero pi akàsi. Dubbhikkhasamaye kira therassa santikaü pàto va satta bhikkhusatàni àgamaüsu. Thero: mahàbhikkhusangho kuhiü bhikkhàcàro bhavissatã ti cintento sakala-Tambapaõõidãpe adisvà: paratãre Pàñaliputte bhavissatã ti disvà bhikkhå pattacãvaraü gàhàpetvà:- eth' àvuso bhikkhàcàraü gamissàmà ti pathaviü sankhipitvà Pàñaliputtaü gato. Bhikkhå: kataraü, bhante, imaü nagaran ti? pucchiüsu. Pàñaliputtaü, àvuso ti. Pàñaliputtaü nama dåre bhante ti. âvuso, mahallakattherà nàma dåre pi gahetvà santike karontã ti. Mahàsamuddo kuhiü, bhante ti? Nanu, àvuso, antarà ekaü nãlamàtikaü atikkamitvà àgatatthà ti? âma, bhante. Mahàsamuddo pana mahanto ti. âvuso, mahallakattherà nàma mahantam pi khuddakaü karontã ti. Yathà cà 'yaü, evaü Tissadattatthero pi sàyaühasamaye nahàyitvà katuttaràsango: Mahàbodhiü vandissàmã ti cinte uppanne santike akàsi. Santikaü pana gahetvà: ko dåram akàsã ti? Bhagavà. Bhagavà hi attano ca Angulimàlassa ca antaraü santikam pi dåram akàsã ti. Atha ko bahukaü thokaü akàsã ti? Mahàkassapatthero. Ràjagahe kira nakkhattadivase pa¤casatà kumàriyo candapåve gahetvà nakkhattakãëanatthàya gacchantiyo Bhagavantaü disvà ki¤ci nàdaüsu. Pacchato àgacchantaü pana theraü disvà: amhàkaü thero eti, påvaü dassàmà ti sabbà påve gahetvà theraü upasankamiüsu. Thero pattaü nãharitvà sabbaü ekapattapåramattam akàsi. Bhagavà theraü àgamayamàno purato nisãdi. Thero àharitvà Bhagavato adàsi. Illãsaseññhivatthusmiü pana Mahà-moggallànatthero thokaü bahukam akàsi, Kàkavalliyavatthusmi¤ ca Bhagavà. Mahàkassapatthero kira sattàhaü samàpattiyà vãtinàmetvà daëiddasangahaü karonto Kàkavalliyassa nàma duggatamanussassa gharadvàre aññhàsi. #<[page 404]># %<404 XII. Iddhividhàniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tassa jàyà theraü disvà patino pakkaü aloõambilayàguü patte àkiri. Thero taü gahetvà Bhagavato hatthe ñhapesi. Bhagavà mahàbhikkhu sanghassa pahonakaü katvà adhiññhàsi. Ekapattena àbhatà sabbesaü pahosi. Kàkavalliyo pi sattame divase seññhiññhànaü alatthà ti. Na kevala¤ ca thokassa bahukaraõaü madhuraü amadhuraü, amadhuraü madhuran ti àdisu pi yaü yaü icchati, sabbaü iddhimato ijjhati. Tathà hi Mahà-Anuëatthero nàma sambahule bhikkhå piõóàya caritvà sukkhabhattam eva labhitvà Gangàtãre nisãditvà paribhu¤jamàne disvà: Gangàya udakaü sappimaõóan ti adhiññhahitvà sàmaõerànaü sa¤¤aü adàsi. Te thàlakehi àharitvà bhikkhusanghassa adaüsu. Sabbe madhurena sappimaõóena bhu¤jiüså ti. Dibbena cakkhunà ti idh' eva ñhito àlokaü vaóóhetvà tassa Brahmuno råpaü passati. Idh' eva ca ñhito sabbaü tassa bhàsato saddaü suõàti cittaü pajànàti. Kàyavasena cittaü pariõàmetã ti karajakàyavasena cittaü pariõàmeti, pàdakajjhànacittaü gahetvà kàye àropeti, kàyànugatikaü karoti, dandhagamanaü, kàyagamanaü hi dandhaü hoti. Sukhasa¤¤a¤ ca lahusa¤¤a¤ ca okkamatã ti pàdakajjhànàrammaõena iddhicittena sahajàtaü sukhasa¤¤a¤ ca lahusa¤¤a¤ ca okkamati, pavisati, phusati, sampàpuõàti. Sukhasa¤¤à nàma upekkhàsampayuttà sa¤¤à; upekkhà hi santaü sukhan ti vuttà. Sà yeva ca sa¤¤à nãvaraõehi ceva vitakkàdãhi paccanãkehi ca vimuttattà lahusa¤¤à ti pi veditabbà. Taü okkantassa pan' assa karajakàyo pi tålapicu viya sallahuko hoti. So evaü vàtakkhittatålapicunà viya sallahukena dissamànena kàyena Brahmalokaü gacchati. Evaü gacchanto ca sace icchati, pathavãkasiõavasena àkàse maggaü nimminitvà padasà gacchati. Sace icchati vàyokasiõavasena vàyuü adhiññhahitvà tålapicu viya vàyunà gacchati. Api ca gantukàmatà eva ettha pamàõaü, sati hi gantukàmatàya evaü katacittàdhiññhàno adhiññhànavegakkhitto vaso issàsakhittasaro viya dissamàno gacchati. #<[page 405]># %< Dasa iddhiyo 405>% Cittavasena kàyaü pariõàmetã ti kàyaü gahetvà citte àro- peti; cittànugatikaü karoti sãghagamanaü, cittagamanaü hi sãghaü hoti. Sukhasa¤¤a¤ ca lahusa¤¤a¤ ca okkamatã ti råpakàyàrammaõena iddhicittena sahajàtaü sukhasa¤¤a¤ ca lahusa¤¤a¤ ca okkamati. Sesaü vuttanayen' eva veditabbaü. Idaü pana cittagamanam eva hoti. Evaü adissamànena kàyena gacchanto panà 'yaü: kiü tassa adhiññhànacittassa uppàdakkhaõe gacchati, udàhu ñhitikkhaõe, bhangakkhaõe và ti? vutte: tãsu pi khaõesu gacchatã ti thero àha. Kiü pana: so sayaü gacchati? Nimmitaü pesetã ti? Yathàruci karoti. Idha pan' assa sayaü gamanam eva àgataü. Manomayan ti adhiññhànamanena nimmitattà manomayaü. Ahãnindriyan ti idaü cakkhusotàdãnaü saõñhànavasena vuttaü. Nimmitaråpe pana pasàdo nàma n' atthi. Sace iddhimà cankamati, nimmito pi tattha cankamatã ti àdi sabbaü sàvakanimmitaü sandhàya vuttaü. Buddhanimmito pana yaü yaü Bhagavà karoti, taü tam pi karoti, Bhagavato rucivasena a¤¤am pi karotã ti ettha ca yaü so iddhimà idh' eva ñhito dibbena cakkhunà råpaü passati, dibbàya sotadhàtuyà saddaü suõàti, cetopariya¤àõena cittaü pajànàti, na ettàvatà kàyena vasaü vatteti. Yam pi so idh' eva ñhito tena Brahmunà saddhiü santiññhati sallapati sàkacchaü samàpajjati, ettàvatà pi na kàyena vasaü vatteti. Yam pi 'ssa dåre pi santike adhiññhàtã ti àdikaü adhiññhànaü, ettàvatà pi na kàyena vasaü vatteti. Yam pi so dissamànena và adissamànena và kàyena Brahmalokaü gacchati, ettàvatà pi na kàyena vasaü vatteti. Ya¤ ca kho so tassa Brahmuno purato råpaü abhinimminàtã ti àdinà nayena vuttavidhànaü àpajjati, ettàvatà kàyena vasaü vatteti nàma. Sesaü pan' ettha kàyena vasaü vattanàya pubbabhàgadassanatthaü vuttan ti ayaü tàva adhiññhànà iddhi. (2) Vikubbanàyaü pana manomayàya ca idaü nànàkaraõaü. Vikubbanaü tàva karontena so pakativaõõaü vijahitvà kumàrakavaõõaü và dasseti, #<[page 406]># %<406 XII. Iddhividhàniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ nàgavaõõaü và dasseti, supaõõavaõõaü và dasseti, asuravaõõaü và dasseti, indavaõõaü và dasseti, devavaõõaü và dasseti, Brahmavaõõaü và dasseti, samuddavaõõaü và dasseti, pabbatavaõõaü và dasseti, sãhavaõõaü ..., vyagghavaõõaü ..., dãpivaõõaü ... dasseti, hattham pi dasseti, assam ..., ratham ... pattam ... vividham pi senàvyåhaü dassetã ti evaü vuttesu kumàrakavaõõàdisu yaü yaü àkankhati, taü taü adhiññhàtabbaü. Adhiññhahantena ca pathavãkasiõàdisu a¤¤ataràrammaõato abhi¤¤àpàdakajjhànato vuññhàya attano kumàravaõõo àvajjitabbo, àvajjitvà parikammàvasàne puna samàpajjitvà vuññhàya: evaråpo nàma kumàrako homã ti adhiññhàtabbaü; saha adhiññhànacittena kumàrako hoti Devadatto viya. Esa nayo sabbattha. Hatthim pi dassetã ti àdi pan' ettha bahiddhà pi hatthi-àdi dassanavasena vuttaü. Tattha: hatthã homã ti anadhiññhahitvà: hatthã hotå ti adhiññhàtabbaü. Assàdisu pi es' eva nayo ti. Ayaü vikubbanà iddhi. (3) Manomayaü kàtukamo pana pàdakajjhànato vuññhàya, kàyaü tàva àvajjitvà vuttanayen' eva: susiro hotå ti adhiññhàti, susiro hoti. Ath' assa abbhantare a¤¤aü kàyaü àvajjitvà parikammaü katvà vuttanayen' eva, adhiññhàti tassa abbhantare: a¤¤o kàyo hotå ti, so taü mu¤jamhà ãsikaü viya kosiyà asiü viya, karaõóàya ahiü viya ca abbàhati. Tena vuttaü:- idha bhikkhu imamhà kàyà a¤¤aü kàyaü abhinimminàti råpiü manomayaü sabbangapaccangiü ahãnindriyaü. Seyyathà pi puriso mu¤jamhà ãsikaü pavàheyya, tassa evam assa: ayaü mu¤jo, ayaü ãsikà, a¤¤o mu¤jo, a¤¤à ãsikà, mu¤jamhà tveva ãsikà pavàëhà ti àdi. Ettha ca yathà ãsikàdayo mu¤jàdãhi sadisà honti, evaü manomayaråpaü iddhimatà sadisam eva hotã ti dassanatthaü età upamà vuttà ti. Ayaü manomayà iddhi. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate Visuddhi-Magge Iddhividhaniddeso nàma dvàdasamo paricchedo. #<[page 407]># %<407>% XIII TERASAMA-PARICCHEDO ABHI¥¥â-NIDDESO Idàni dibbasotadhàtuyà niddesakkamo anuppatto. Tattha tato paràsu ca tãsu abhi¤¤àsu: so evaü samàhite citte ti àdãnaü attho vuttanayen' eva veditabbo. Sabbattha pana visesamattam eva vaõõayissàma. Tatra dibbàya sotadhàtuyà ti ettha dibbasadisattà dibbà. Devànaü hi sucaritakammanibbattà pittasemharuhiràdãhi apaëibuddhà upakkilesavimuttatàya dåre pi àrammaõaü sampañicchanasamatthà dibbappasàdasotadhàtu hoti. Aya¤ cà pi imassa bhikkhuno viriyabhàvanàbalanibbattà ¤àõasotadhàtu tàdisà yevà ti dibbasadisattà dibbà. Api ca dibbavihàravasena pañiladdhattà attanà ca dibbavihàrasannissitattà pi dibbà. Savanaññhena nijjãvaññhena ca sotadhàtu. Sotadhàtukiccakaraõena ca sotadhàtu viyà ti pi sotadhàtu, tàya dibbàya sotadhàtuyà. Visuddhàyà ti parisuddhàya nirupakkilesàya. Atikkantamànusikàyà ti manussåpacàraü atikkamitvà saddasavanena mànusikaü maüsasotadhàtuü atikkantàya pã ti vattitvà ñhitàya. Ubho sadde suõàtã ti dve sadde suõàti. Katame dve? Dibbe ca mànuse ca, devàna¤ ca manussàna¤ ca sadde ti vuttaü hoti. Etena padesapariyàdànaü veditabbaü. Ye dåre santike cà ti ye saddà dåre paracakkavàëe pi ye ca santike antamaso sadehasannissitapàõakasaddà pi, te suõàtã ti vuttaü hoti. Etena nippadesapariyàdànaü veditabbaü. Kathaü panà 'yaü uppàdetabbà ti? Tena bhikkhunà abhi¤¤àpàdakajjhànaü samàpajjitvà vuññhàya parikammasamàdhicittena pañhamataraü pakatisotapathe dåre oëàriko aran¤e sãhàdãnaü saddo àvajjitabbo, #<[page 408]># %<408 XIII. Abhi¤¤àniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ vihàre ghaõñisaddo bherisaddo sankhasaddo sàmaõeradaharabhikkhånaü sabbatthàmena sajjhàyantànaü sajjhàyanasaddo pakatikathaü kathentànaü: kiü bhante? kiü àvuso? ti àdisaddo sakuõasaddo vàtasaddo padasaddo pakkuññhita-udakassa cicciñàyanasaddo àtape sussamànatàlapaõõasaddo kunthakipillikàdi-saddo ti evaü sabboëàrikatopabhuti yathàkkamena sukhumasaddà àvajjitabbà. Tena puratthimàya disàya saddànaü saddanimittaü manasikàtabbaü; pacchimàya, uttaràya, dakkhiõàya, heññhimàya, uparimàya disàya, puratthimàya anudisàya, pacchimàya, uttaràya, dakkhinàya pi anudisàya saddànaü saddanimittaü manasikàtabbaü; oëàrikànam pi sukhumànam pi saddànaü saddanimittaü manasikàtabbaü. Tassa te saddà pàkatikacittassà pi pàkañà honti, parikammasamàdhicittassa pana ativiya pàkañà. Tass' evaü saddanimittaü manasikaroto: idàni dibbasotadhàtu uppajjissatã ti tesu saddesu a¤¤ataraü àrammaõaü katvà manodvàràvajjanaü uppajjati; tasmiü niruddhe cattàri, pa¤ca và javanàni javanti, yesaü purimàni tãõi, cattàri và parikamma-upacàrànuloma-gotrabhunàmakàni kàmàvacàràni, catutthaü pa¤camaü và appanàcittaü råpàvacaraü catutthajjhànikaü. Tattha yaü tena appanàcittena saddhiü uppannaü ¤àõaü, ayaü dibbasotadhàtå ti veditabbà. Tato paraü tasmiü sote patito hoti, taü thàmajàtaü karontena: etth' antare saddaü suõàmã ti ekangulamattaü paricchinditvà vaóóhetabbaü. Tato dvangula-caturangulaaññhangula-vidatthiratana-antogabbha-pamukha-pàsàda-pariveõa-sanghàràma-gocaragàma-janapadànivasena yàva cakkavàëaü tato và bhiyyo pi paricchinditvà paricchinditvà vaóóhetabbaü. Evaü adhigatàbhi¤¤o esa pàdakajjhànàrammaõena phuññhokàsabbhantaragate pi sadde puna pàdakajjhànaü asamàpajjitvà pi abhi¤¤à¤àõena suõàti yeva. Evaü suõanto ca sace pi yàva Brahmalokà sankhabheripaõavàdi-saddehi ekakolàhalaü hoti, #<[page 409]># %< Cetopariya¤àõakathà 409>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ pàñiyekkaü vavatthapetukàmatàya sati: ayaü sankhasaddo, ayaü bherisaddo ti vavatthapetuü sakkoti yevà ti. Dibbasotadhàtukathà niññhità. Cetopariya¤àõakathàya cetopariya¤àõàyà ti ettha pariyàtã ti pariyaü, paricchindatã ti attho. Cetaso pariyaü cetopariyaü. Cetopariya¤ ca taü ¤àõa¤ cà ti cetopariya¤àõaü, tad-atthàyà ti vuttaü hoti. Parasattànan ti attànaü ñhapetvà sesasattànaü. Parapuggalànan ti idam pi iminà ekattham eva, veneyyavasena pana desanàvilàsena ca vya¤jananànattaü kataü. Cetasà ceto ti attano cittena tesaü cittaü. Pariccà ti paricchinditvà. Pajànàtã ti saràgàdivasena nànappakàrato jànàti. Kathaü pan' etaü ¤àõaü uppàdetabban ti? Etaü hi dibbacakkhuvasena ijjhati, taü etassa parikammaü, tasmà tena bhikkhunà àlokaü vaóóhetvà dibbena cakkhunà parassa hadayaråpaü nissàya vattamànassa lohitassa vaõõaü passitvà cittaü pariyesitabbaü. Yadà hi somanassacittaü pavattati, tadà rattaü nigrodhapakkasadisaü hoti; yadà domanassacittaü pavattati, tadà kàëakaü jambupakkasadisaü; yadà upekkhàcittaü pavattati, tadà pasannatilatelasadisaü. Tasmà tena: idaü råpaü somanassindriyasamuññhànaü, idaü domanassindriyasamuññhànaü, idaü upekkhindriyasamuññhànan ti parassa hadayalohitavaõõaü passitvà passitvà cittaü pariyesantena ceto pariya¤àõaü thàmagataü kàtabbaü. Evaü thàmagate hi tasmim anukkamena sabbam pi kàmàvacaracittaü råpàvacaràråpàvacaracitta¤ ca pajànàti città cittam eva sankamanto vinà pi hadayaråpadassanena. Vuttam pi c' etaü Aññhakathàyaü: àruppe parassa cittaü jànitukàmo kassa hadayaråpaü passati, kass' indriyavikàraü oloketã ti? Na kassaci iddhimato visayo esa, yadidaü yattha-katthaci cittaü àvajjanto soëasappabhedaü cittaü jànàti. Akatàbhinivesassa pana vasena ayaü kathà ti. Saràyaü và cittan ti àdisu pana aññhavidhaü lobhasahagataü cittaü: #<[page 410]># %<410 XIII. Abhi¤¤àniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ saràgaü cittan ti veditabbaü. Avasesaü catubhåmakaü kusalàvyàkataücittaü vãtaràgaü, dve domanassacittàni dve vicikicchuddhaccacittànã ti imàni pana cattàri cittàni imasmiü duke sangahaü na gacchanti. Keci pana therà tàni pi sangaõhanti. Duvidhaü pana domanassacittaü sadosaü cittaü nàma. Sabbam pi catubhåmakaü kusalàvyàkataü vãtadosaü. Sesàni dasà 'kusalacittàni imasmiü duke sangahaü na gacchanti. Keci pana therà tàni pi sangaõhanti. Samohaü vãtamohan ti ettha pana pàñipuggalikanayena vicikicchuddhaccasahagatadvayam eva samohaü, mohassa pana sabbàkusalesu sambhavato dvàdasavidham pi akusalacittaü samohaü cittan ti veditabbaü, avasesaü vãtamohaü. Thãnamiddhànugataü pana sankhittaü, uddhaccànugataü vikkhittaü. Råpàvacaràråpàvacaraü mahaggataü, avasesaü amahaggataü. Sabbam pi tebhåmakaü sa-uttaraü, lokuttaraü anuttaraü. Upacàrappattaü appanàppatta¤ ca samàhitaü, ubhayam appattaü asamàhitaü. Tad-angavikkhambhanasamucchedapañippassaddhanissaraõavimuttippattaü vimuttaü, pa¤cavidham pi etaü vimuttimappattaü avimuttan ti veditabbaü. Iti cetopariya¤àõalàbhã bhikkhu sabbappakàram pi idaü, saràgaü và cittaü ...pe... avimuttaü và cittaü avimuttaü cittan ti pajànàtã ti. Cetopariya¤àõakathà niññhità. Pubbe nivàsànussati¤àõàkathàyaü pubbe-nivàsànussati ¤àõàyà ti pubbe nivàsànussatimhi yaü ¤àõaü, tad-atthàya. Pubbe nivàso ti pubbe atãtajàtãsu nivutthakkhandhà. Nivutthà ti ajjhàvutthà anubhåtà attano santàne uppajjitvà niruddhà, nivutthadhammà và. Nivutthà ti gocaranivàsena nivutthà attano vi¤¤àõena vi¤¤àtà paricchinnà paravi¤¤àõavi¤¤àtà pi và chinnavañumakànussaraõàdisu, te Buddhànaü yeva labbhanti. Pubbe nivàsànussatã ti yàya satiyà pubbe nivàsaü anussarati, sà pubbe nivàsànussati. Nàõan ti tàya satiyà sampayutta¤àõaü. Evam imassa pubbe nivàsànussati¤àõassa atthàya pubbe nivàsànussati ¤àõàya, #<[page 411]># %< Pubbenivasànussati¤àõakathà 411>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ etassa ¤àõassa adhigamàya pattiyà ti vuttaü hoti. Anekavihitan ti anekavidhaü, anekehi và pakàrehi pavattitaü saüvaõõitan ti attho. Pubbe nivàsan ti samanantaràtãtabhavaü àdiü katvà tattha tattha nivutthasantànaü. Anussaratã ti khandhapañipàñivasena cutipañisandhivasena và anugantvà anugantvà sarati. Imaü hi pubbe nivàsaü cha janà anussaranti; titthiyà, pakatisàvakà, mahàsàvakà, aggasàvakà, paccekabuddhà, Buddhà ti. Tattha titthiyà cattàlisaü yeva kappe anussaranti, na tato paraü. Kasmà? Dubbalapa¤¤attà; tesaü hi nàmaråpaparicchedavirahitattà dubbalà pa¤¤à hoti. Pakatisàvakà kappasatam pi kappasahassam pi anussaranti yeva balavapa¤¤attà. Asãti mahàsàvakà satasahassa kappe anussaranti. Dve aggasàvakà ekaü asankheyyaü satasahassa¤ ca. Paccekabuddhà dve asankheyyàni satasahassa¤ ca, ettako hi tesaü abhinãhàro. Buddhànaü pana paricchedo nàma n'atthi. Titthiyà ca khandhapañipàñim eva saranti, pañipàñiü mu¤citvà cutipañisandhivasena sarituü na sakkonti; tesaü hi andhànaü viya icchitappadesokkamanaü n'atthi. Yathà pana andhà yaññhiü amu¤citvà va gacchanti, evaü te khandhànaü pañipàñiü amu¤citvà va saranti. Pakatisàvakà khandhapañipàñiyà pi anussaranti cutipañisandhivasena pi sankamanti, tathà asãti mahàsàvakà. Dvinnaü pana aggasàvakànaü khandhapañipàñikiccaü n'atthi, ekassa attabhàvassa cutiü disvà pañisandhiü passanti, puna aparassa cutiü disvà: pañisandhin ti evaü cutipañisandhivasen' eva sankamantà gacchanti; tathà paccekabuddhà. Buddhànaü pana neva khandhapañipàñikiccaü, na cutipañisandhisankamanakiccaü atthi, tesaü hi anekàsu kappakoñisu heññhà và upari và yaü yaü ñhànaü icchanti, taü taü pàkañam eva hoti. Tasmà anekà pi kappakoñiyo peyyàlapàëiü viya sankhipitvà yaü yaü icchanti, tatra tatr' eva okkamantà sãhokkantavasena gacchanti. Evaü gacchantàna¤ ca nesaü ¤àõaü yathà nàma katavàëavedhaparicayassa sarabhangasadisassa dhanuggahassa khitto saro antarà rukkhalatàdisu asajjamàno lakkhe yeva patati, na sajjati na virajjhati, evaü antarantaràsu jàtãsu na sajjati na virajjhati, #<[page 412]># %<412 XIII. Abhi¤¤àniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ asajjamànaü avirajjhamànaü icchiticchitaññhànaü yeva gaõhàti. Imesu ca pana pubbenivàsànussaraõasattesu titthiyànaü pubbe-nivàsadassanaü khajjåpanakappabhàsadisaü hutvà upaññhàti, pakatisàvakànaü dãpappabhàsadisaü, mahàsàvakànaü ukkàpabhàsadisaü, aggasàvakànaü osadhitàrakappabhàsadisaü, paccekabuddhànaü candappabhàsadisaü, Buddhànaü rasmisahassapañimaõóitasaradasuriyamaõóilasadisaü hutvà upaññhàti. Titthiyàna¤ ca pubbe-nivàsànussaraõaü andhànaü yaññhikoñigamanaü viya hoti, pakatisàvakànaü daõóakasetugamanaü viya, mahàsàvakànaü janghasetugamanaü viya, aggasàvakànaü sakañasetugamanaü viya, paccekabuddhànaü mahàjanghamaggagamanaü viya, Buddhànaü mahàsakañamaggagamanaü viya. Imasmiü pana adhikàre sàvakànaü pubbenivàsànussaraõaü adhippetaü, tena vuttaü anussaratã ti khandhapàñipàñivasena cutipañisandhivasena và anugantvà anugantvà saratã ti. Tasmà evam anussaritukàmena àdikammikena bhikkhunà pacchàbhattaü piõóapàtapañikkantena rahogatena patisallãnena pañipàñiyà cattàri jhànàni samàpajjitvà abhi¤¤àpàdakacatutthajjhànato vuññhàya sabbapacchimà nisajjà àvajjitabbà; tato àsanapa¤¤àpanaü, senàsanappavesanaü, pattacãvarapañisàmanaü, bhojanakàlo, gàmato àgamanakàlo, gàme piõóàya caritakàlo, gàmaü piõóàya paviññhakàlo, vihàrato nikkhamanakàlo, cetiyangaõa-bodhiyangaõavandanakàlo, pattadhovanakàlo, pattapañiggahaõakàlo, pattapañiggahaõato yàva mukhadhovanà katakiccaü paccåsakàle katakiccaü, pacchimayàme katakiccaü, pañhamayàme katakiccan ti evaü pañilomakkamena sakalaü rattidivaü katakiccaü àvajjitabbaü. Ettakaü pana pakaticittassa pi pàkañaü hoti, parikammasamàdhicittassa pana ativiya pàkañam eva. Sace pan' ettha ki¤ci na pàkañaü hoti, puna pàdakajjhànaü samàpajjitvà vuññhàya àvajjitabbaü. Ettakena dãpe jalite viya pàkañaü hoti. Evaü pañilomakkamen' eva dutiyadivase pi tatiya-catutthapa¤camadivase pi dasàhe pi aóóhamàse pi màse pi yàva saüvaccharà pi katakiccaü àvajjitabbaü. Eten' evåpàyena dasavassàni vãsativassànã ti yàva imasmiü bhave attano pañisandhi, #<[page 413]># %< Pubbenivasànussati¤àõakathà 413>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tàva àvajjantena purimabhave cutikkhaõe pavattitanàmaråpaü àvajjitabbaü. Pahoti hi paõóito bhikkhu pañhamavàren' eva pañisandhiü ugghàñetvà cutikkhaõe nàmaråpaü àrammaõaü kàtuü. Yasmà pana purimabhave nàmaråpaü asesaü niruddhaü a¤¤aü uppannaü, tasmà taü ñhànaü àhundarikaü andhatamam iva hoti, duddasaü duppa¤¤ena. Tenà pi na sakkom' ahaü pañisandhiü ugghàñetvà cutikkhaõe pavattitanàmaråpam àrammaõaü kàtun ti dhuranikkhepo na kàtabbo. Tad-eva pana pàdakajjhànaü punappuna samàpajjitabbaü, tato catutthàya vuññhàya taü ñhànaü àvajjitabbaü. Evaü karonto hi, seyyathà pi nàma balavà puriso kåñàgàrakaõõikatthàya mahàrukkhaü chindanto, sàkhà-palàsachedanamatten' eva pharasudhàràya vipannàya mahàrukkhaü chindituü asakkonto pi, dhuranikkhepaü akatvà va, kammàrasàlaü gantvà tikhiõaü pharasuü kàràpetvà puna àgantvà chindeyya, puna vipannàya ca puna pi tath' eva kàretvà chindeyya, so evaü chindanto chinnassa chinnassa puna chetabbàbhàvato acchinnassa ca chedanato na cirass' eva mahàrukkhaü pàteyya, evam eva pàdakajjhànà vuññhàya pubbe àvajjitaü anàvajjitvà pañisandhim eva àvajjanto na cirass' eva pañisandhiü ugghàñetvà cutikkhaõe pavattitanàmaråpaü àrammaõaü kareyyà ti. Kaññhaphàlakakesohàrakàdãhi pi ayam attho dãpetabbo. Tattha pacchimanisajjato pabhuti yàva pañisandhito àrammaõaü katvà pavattaü ¤àõaü pubbe nivàsa¤àõaü nàma na hoti, tam pana parikammasamàdhi¤àõaü nàma hoti. Atãtaüsa¤àõan ti pi eke vadanti, taü råpàvacaraü sandhàya na yujjati. Yadà pan' assa bhikkhuno pañisandhiü atikkamma cutikkhaõe pavattitanàmaråpam àrammaõaü katvà manodvàràvajjanaü uppajjati, tasmi¤ ca niruddhe tad-ev' àrammaõaü katvà cattàri pa¤ca và javanàni javanti. Sesaü pubbe vuttanayen' eva purimàni parikammàdi nàmakàni kàmàvacaràni honti. Pacchimaü råpàvacaraü catutthajjhànikaü appanàcittaü. Tadà 'ssa yaü tena cittena saha ¤àõaü uppajjati, idaü pubbe nivàsànussati¤àõaü nàma. Tena ¤àõena sampayuttàya satiyà anekavihitaü pubbe nivàsaü anussarati, seyyathãdaü, ekam pi jàtiü dve pi jàtiyo ...pe... iti sàkàraü sa-uddesaü anekavihitaü pubbe nivàsaü anussaratã ti. #<[page 414]># %<414 XIII. Abhi¤¤àniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tattha ekam pi jàtin ti ekam pi pañisandhimålaü cutipariyosànaü ekabhavapariyàpannaü khandhasantànaü. Esa nayo dve pi jàtiyo ti àdisu pi. Aneke pi saüvaññakappe ti àdisu pana parihàyamàno kappo saüvaññakappo, vaóóhamàno vivaññakappo ti veditabbo. Tattha saüvaññena saüvaññaññhàyã gahito hoti, taü målakattà,vivaññena ca vivaññhàyã. Evaü hi sati yàni tàni: cattàri 'màni, bhikkhave, kappassa asankheyyàni. Katamàni cattàri? Saüvañño, saüvaññaññhàyã, vivañño, vivaññaññhàyã ti vuttàni, tàni pariggahitàni honti. Tattha tayo saüvaññà: àposaüvañño, tejosaüvañño, vàyosaüvañño ti. Tisso saüvaññasãmà:- Abhassarà, Subhakiõhà, Vehapphalà ti. Yadà kappo tejena saüvaññati, Abhassarato heññhà agginà óayhati. Yadà àpena samvaññati, Subhakiõhato heññhà udakena viëãyati. Yadà vàyunà saüvaññati, Vehapphalato heññhà vàtena viddhaüsati. Vitthàrato pana sadà pi ekaü Buddhakkhettaü vinassati. Buddhakkhettaü nàma tividhaü hoti:- jàtikkhettaü, àõàkkhettaü, visayakkhetta¤ ca. Tattha jàtikkhettaü dasasahassa cakkavàëapariyantaü hoti, yaü Tathàgatassa pañisandhiggahaõàdisu kampati. âõàkkhettaü koñisatasahassa cakkhavàëapariyantaü, yattha Ratanasuttaü Khandhaparittaü Dhajaggaparittaü Añànàñiyaparittaü Moraparittan ti imesaü parittànaü ànubhàvo vattati. Visayakkhettaü anantam aparimàõaü. Yaü yàvatà và pana àkankheyyà ti vuttaü, yattha yaü yaü Tathàgato àkankhati, taü taü jànàti. Evam etesu tãsu Buddhakkhettesu ekaü àõàkkhettaü vinassati. Tasmiü pana vinassante jàtikkhettam pi vinaññham eva hoti. Vinassanta¤ ca ekato va vinassati, saõñhahantam pi ekato va saõñhahati. Tass' evaüvinàso ca saõñhahana¤ ca veditabbaü. Yasmiü hi samaye kappo agginà nassati, àdito va kappavinàsakamahàmegho vuññhahitvà koñisatasahassa cakkavàëe ekam mahàvassaü vassati, #<[page 415]># %< Pubbenivasànussati¤àõakathà 415>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ manussà tuññhà haññhà sabbabãjàni nãharitvà vapenti. Sassesu pana gokhàyitakamattesu jàtesu gadrabharavaü ravanto ekabindum pi na vassati. Tadà pacchinnaü pacchinnam eva vassaü hoti. Idaü sandhàya hi Bhavagatà:- hoti so, bhikkhave, samayo yaü bahåni vassàni bahåni vassasatàni bahåni vassasahassàni bahåni vassasatasahassàni devo na vassatã ti vuttaü. Vassåpajãvino sattà kàlankatvà Brahmaloke nibbattanti pupphaphalåpajãviniyo ca devatà. Evaü dãghe addhàne vãtivatte tattha tattha udakaü parikkhayaü gacchati. Athà 'nupubbena macchakacchapà pi kàlankatvà Brahmaloke nibbattanti, nerayikasattà pi. Tattha nerayikà sattamasuriyapàtubhàvena vinassantã ti eke, jhànaü vinà n'atthi Brahmaloke nibbatti. Etesa¤ ca keci dubbhikkhapãëità keci abhabbà jhànàdhigamàya. Te kathaü tattha nibbattantã ti? Devaloke pañiladdhajjhànavasena. Tadà hi vassasatasahassassaccayena kappuññhànaü bhavissatã ti lokabyåhà nàma kàmàvacaradevà muttasirà vikiõõakesà rudamukhà assåni hatthehi pu¤chamànà rattavatthanivatthà ativiya viråpavesadhàrino hutvà manussapathe, vicarantà evaü àrocenti : màrisà ! màrisà! ito vassasatasahassassaccayena kappavuññhànaü bhavissati, ayaü loko vinassissati, mahàsamuddo pi ussussissati, aya¤ ca mahàpathavã Sineru ca pabbataràjà uóóayhissanti vinassissanti, yàva Brahmalokà lokavinàso bhavissati; mettaü, màrisà, bhàvetha, karuõaü, muditaü, upekkhaü, marisà, bhàvetha, màtaraü upaññhahatha, pitaraü upaññhahatha, kule jeññhàpacàyino hothà ti. Tesaü vacanaü sutvà yebhuyyena manussà ca bhummadevatà ca saüvegajàtà a¤¤ama¤¤aü muducittà hutvà mettàdãni pu¤¤àni karitvà devaloke nibbattanti. Tattha dibbasudhàbhojanaü bhu¤jitvà vàyokasiõe parikammaü katvà jhànaü pañilabhanti. Tada¤¤e pana aparàpariyavedanãyena kammena devaloke nibbattanti; aparàpariyavedanãyakammarahito hi saüsàre saüsaranto satto nàma n'atthi. Te pi tattha tath' eva jhànaü pañilabhanti. #<[page 416]># %<416 XIII. Abhi¤¤àniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Evaü devaloke pañiladdhajjhànavasena sabbe pi Brahmaloke nibbattantã ti. Vassåpacchedato pana uddhaü dãghassa addhuno accayena dutiyo suriyo pàtubhavati. Vuttam pi c' etaü Bhagavatà:- hoti so, bhikkhave, samayo ti sattasuriyaü vitthàretabbaü. Pàtubhåte ca pana tasmiü neva rattiparicchedo, na divàparicchedo pa¤¤àyati. Eko suriyo uññheti, eko atthaü gacchati, avicchinnasuriyasantàpo va loko hoti. Yathà ca pakatisuriye suriyadevaputto hoti, evaü kappavinàsakasuriye n'atthi. Te pi tattha pakatisuriye vattamàne àkàse valàhakà pi dhåmasikhà pi caranti. Kappavinàsakasuriye vattamàne vigatadhåmavalàhakaü àdàsamaõóalaü viya nimmalaü nabhaü hoti, ñhapetvà pa¤ca mahànadiyo sesakunnadã-àdisu udakaü sussati. Tato pi dãghassa addhuno accayena tatiyo såriyo pàtubhàvati, yassa pàtubhàvà mahànadiyo pi sussanti. Tato pi dãghassa addhuno accayena catuttho suriyo pàtubhavati, yassa pàtubhàvà Himavati mahànadãnaü pabhavà Sãhapàtano Haüsapàtano Kaõõamuõóako Rathakàradaho Anotattadaho Chaddantadaho Kuõàladaho ti ime sattamahàsarà sussanti. Tato pi dãghassa addhuno accayena pa¤camo suriyo pàtubhavati, yassa pàtubhàvà anupubbena mahàsamudde angulipabbatemanamattam pi udakaü na saõñhàti. Tato pi dãghassa addhuno accayena chaññho suriyo pàtubhavati, yassa pàtubhàvà sakalacakkavàëaü ekadhåmaü hoti. Pariyàdiõõasinehaü dhåmena, yathà c' idaü, evaü koñisatasahassa cakkavàëàni pi. Tato pi dãghassa addhuno accayena sattamo suriyo pàtubhavati, yassa pàtubhàvà sakalacakkavàëaü ekajàlaü hoti saddhiü koñisatasahassa-cakkavàëehi, yojanasatikàdi-bhedàni Sinerukåñàni pi palujjitvà àkàse yeva antaradhàyanti. Sà aggijàlà uññhàhitvà càtumahàràjike gaõhàti. Tattha kanakavimàna-ratanavimàna-maõivimànàni jhàpetvà Tàvatiüsabhavanaü gaõhàti. Eten' eva upàyena yàva pañhamajjhànabhåmiü gaõhàti. Tattha tayo pi Brahmaloke jhàpetvà âbhassare àhacca tiññhati. Sà yàva aõumattam pi sankhàragataü atthi, #<[page 417]># %< Pubbenivasànussati¤àõakathà 417>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tàva na nibbàyati. Sabbasankhàraparikkhayà pana sappitelajhàpanaggisikhà viya chàrikam pi anavasesetvà nibbàyati. Heññhà àkàsena saha upari àkàso eko hoti mahandhakàro. Atha dãghassa addhuno accayena mahàmegho uññhahitvà pañhamaü sukhumaü vassati. Anupubbena kumudanàëayaññhimusalatàlakkhandhàdippamàõàhi dhàràhi vassanto koñisatasahassa cakkavàëesu sabbaü daóóhaññhànaü påretvà antaradhàyati. Taü udakaü heññhà ca tiriya¤ ca vàto samuññhahitvà ghanaü karoti parivañumaü paduminipatte udakabindusadisaü. Kathaü tàva mahantaü udakaràsiü ghanaü karotã ti ce? Vivarasampadànato, taü hi 'ssa tamhi tamhi vivaraü deti. Taü evaü vàtena sampiõóiyamànaü ghanaü kariyamànaü parikkhayamànaü anupubbena heññhà otarati. Otiõõe otiõõe udake Brahmalokaññhàne Brahmaloko upari catukàmàvacaradevalokaññhàne ca devalokà pàtubhavanti. Purimapathaviññhànaü otiõõe pana balavavàtà uppajjanti. Te taü pihitadvàre dhammakarake ñhita-udakam iva nirussàhaü katvà rujjhanti. Madhurodakaü parikkhayaü gacchamànaü upari rasapathaviü samuññhàpeti. Sà vaõõasampannà ceva hoti gandharasasampannà ca nirudakapàyàsassa uparipañalaü viya. Tadà ca âbhassarabrahmaloke pañhamataràbhinibbattà sattà àyukkhayà và pu¤¤akkhayà và tato cavitvà idhåpapajjanti. Ye honti sayampabhà antalikkhacarà, te Agga¤¤asutte vuttanayena taü rasapathaviü sàyitvà taõhàbhibhåtà àluppakàrakaü paribhu¤jituü upakkamanti. Atha nesaü sayampabhà antaradhàyati, andhakàro hoti. Te andhakàraü disvà bhàyanti. Tato nesaü bhayaü nàsetvà sårabhàvaü janayantaü paripuõõapaõõàsayojanaü suriyamaõóalaü pàtubhavati. Te taü disvà: àlokaü pañilabhimhà ti haññhatuññhà hutvà: amhàkaü bhãtànaü bhayaü nàsetvà sårabhàvaü janayanto uññhito, tasmà suriyo hotå ti suriyo tveva 'ssa nàmaü karonti. Atha suriye divasaü àlokaü katvà atthangate: yam pi àlokaü labhimha, so pi no naññho ti puna bhãtà honti. #<[page 418]># %<418 XIII. Abhi¤¤àniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tesaü evaü hoti: sàdhu vata 'ssa sace a¤¤aü àlokaü labheyyàmà ti. Tesaü cittaü ¤atvà viya ekånapaõõàsayojanaü candamaõóalaü pàtubhavati. Te taü disvà bhiyyo somattàya haññhatuññhàhutvà: amhàkaü chandaü ¤atvà viya uññhito, tasmà chando hotå ti chando tveva 'ssa nàmaü karonti. Evaü candimasuriyesu pàtubhåtesu nakkhattàni tàrakaråpàni patubhavanti. Tatoppabhuti rattidivà pa¤¤àyanti, anukkamena ca màsaddhamàsa-utu-saüvaccharà. Candimasuriyànaü pana pàtubhåtadivase yeva Sineru-cakkavàëa-Himavantapabbatà pàtubhavanti. Te ca kho apubbaü acarimaü phagguõapuõõamadivase yeva pàtubhavanti. Kathaü? Yathà nàma kangubhatte paccamàne ekappahàren' eva bubbuëakàni uññhahanti, eke padesà thåpathåpà honti, eke ninnaninnà, eke samasamà, evam eva thåpathåpaññhàne pabbatà honti, ninnaninnaññhàne samuddà, samasamaññhàne dãpà ti. Atha tesaü sattànaü rasapathaviü paribhu¤jantànaü kamena ekacce vaõõavanto, ekacce dubbaõõà honti. Tattha vaõõavanto dubbaõõe atima¤¤anti. Tesaü atimànapaccayà sà pi rasapathavã antaradhàyati, bhåmipappañako pàtubhavati. Atha nesaü ten' eva nayena so pi antaradhàyati, badàlatà pàtubhavati. Ten' eva nayena sà pi antaradhàyati, akaññhapàko sàli pàtubhavati, akaõo athuso suddo sugandho tandulapphalo. Tato nesaü bhàjanàni uppajjanti, te sàliü bhàjane ñhapetvà pàsàõapiññhiyà ñhapenti. Sayam eva jàlasikhà uññhahitvà taü pacati. So hoti odano sumanajàtipupphasadiso, na tassa såpena và vya¤janena và karaõãyaü atthi; yaü yaü rasaü bhu¤jitukàmà honti, taü taü raso va hoti. Tesaü taü oëàrikaü àhàraü àhàrayataü tatoppabhuti muttakarãsaü sa¤jàyati. Atha nesaü tassa nikkhamanatthàya vaõamukhàni pabhijjanti, purisassa purisabhàvo, itthiyà pi itthibhàvo pàtubhavati. Tatra sudaü itthã purisaü, puriso ca itthiü ativelaü upanijjhàyati. Tesaü ativelaü upanijjhàyanapaccayà kàmapariëàho uppajjati; tato methunadhammaü pañisevanti. #<[page 419]># %< Pubbenivasànussati¤àõakathà 419>% Te asaddhammapañisevanapaccayà vi¤¤åhi garahiyamànà viheñhiyamànà tassa asaddhammassa pañicchàdanahetu agàràni karonti, te agàraü ajjhàvasamànà anukkamena a¤¤atarassa alasajàtikassa sattassa diññhànugatiü àpajjantà sannidhiü karonti. Tatoppabhuti kaõo pi thuso pi taõóulaü pariyomandhati, làyitaññhànam pi na pañiviråhati. Te sannipatitvà anutthunanti: pàpakà vata bho dhammà sattesu pàtubhåtà. Mayaü hi pubbe manomayà ahumhà ti Aga¤¤asutte vuttanayena vitthàretabbaü. Tato mariyàdaü ñhapenti. Atha a¤¤ataro satto a¤¤assa bhàgaü adinnaü àdiyati. Taü dvikkhattuü paribhàsetvà tatiyavàre pàõileóóudaõóàdãhi paharanti, te evaü adinnàdànagarahamusàvàda-daõóàdànesu uppannesu sannipatitvà cintayanti: yan nåna mayaü ekaü sattaü sammanneyyàma, yo no sammà khãyitabbaü khãyeyya, garahitabbaü garaheyya, pabbàjetabbaü pabbàjeyya, mayaü pan' assa sàlãnaü bhàgaü anuppadassàmà ti. Evaü katasanniññhànesu pana sattesu imasmiü tàva kappe ayam eva Bhagavà Bodhisattabhåto tena samayena tesu sattesu abhiråpataro ca dassanãyataro ca mahesakkhataro ca buddhisampanno pañibalo niggahapaggahaü kàtuü. Te tam upasankamitvà yàcitvà sammanniüsu. So tena mahàjanena sammato ti Mahàsammato, khettànaü adhipatã ti Khattiyo, dhammena samena paresaü ra¤jetã ti Ràjà ti tãhi nàmehi pa¤¤àyittha. Yaü hi [yaü] loke acchariyaññhànaü, Bodhisatto va tattha àdipuriso ti evaü Bodhisattaü àdiü katvà khattiyamaõóale saõñhite anupubbena bràhmaõàdayo pi vaõõà saõñhahiüsu. Tattha kappavinàsakamahàmeghato yàva jàlupacchedo, idam ekaü asankheyyaü saüvañño ti vuccati. Kappavinàsakajàlåpacchedato yàva koñisatasahassa cakkavàëaparipårako sampattimahàmegho, idaü dutiyaü asankheyyaü saüvaññaññhàyã ti vuccati. Sampattimahàmeghato yàva candimasuriyapàtubhàvo, idaü tatiyaü asankheyyaü vivañño ti vuccati. Candimasuriyapàtubhàvato yàva puna kappavinàsakamahàmegho, #<[page 420]># %<420 XIII. Abhi¤¤àniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ idaü catutthaü asankheyyaü vivaññaññhàyã ti vuccati. Imàni cattàri asankheyyàni eko mahàkappo hoti. Evaü tàva agginà vinàso ca saõñhahana¤ ca veditabbaü. Yasmiü pana samaye kappo udakena nassati, àdito va kappavinàsakamahàmegho uññhahitvà ti pubbe vuttanayen' eva vitthàretabbaü. Ayaü pana viseso:- yathà tattha dutiyasuriyo, evam idha kappavinàsako khàrådakamahàmegho vuññhàti, so àdito sukhumaü sukhumaü vassanto anukkamena mahàdhàrà hi koñisatasahassa-cakkavàëànaü pårento vassati. Khàrådakena phuññhà phuññhà pathavãpabbatàdayo viëãyanti, udakaü samantato vàtehi dhàrãyati. Pathavito yàva dutiyajjhànabhåmiü udakaü gaõhàti. Tattha tayo pi Brahmaloke viëãyàpetvà Subhakiõhe àhacca tiññhati. Taü yàva aõumattam pi sankhàragataü atthi, tàva na våpasammati. Udakànugataü pana sabbasankhàragataü abhibhavitvà sahasà våpasammati antaradhàraü gacchati, heññhà àkàsena saha upari àkàso eko hoti mahandhakàro ti sabbaü vuttasadisaü. Kevalaü pan' idha âbhassarabrahmalokaü àdiü katvà loko pàtubhavati. Subhakiõhato ca cavitvà âbhassaraññhànàdisu sattà nibbattanti. Tattha kappavinàsakamahàmeghato yàva kappavinàsakudakupacchedo, idam ekaü asankheyyaü. Udakupacchedato yàva sampattimahàmegho, idaü dutiyaü asankheyyaü. Sampattimahàmeghato ...pe... imàni cattàri asankheyyàni eko mahàkappo hoti. Evaü udakena vinàso ca saõñhahana¤ ca veditabbaü. Yasmiü samaye kappo vàtena vinassati, àdito va kappavinàsakamahàmegho uññhahitvà ti pubbe vuttanayen' eva vitthàretabbaü. Ayaü pana viseso:- yathà tattha dutiyasuriyo, evam idha kappavinàsanatthaü vàto samuññhàti. So pañhamaü thålarajaü uññhàpeti. Tato saõharajaü sukhumavàlikaü thålavàlikaü sakkharapàsàõàdayo ti yàva kåñàgàramatte pàsàõe visamaññhàõe ñhitamahàrukkhe ca uññhàpeti. #<[page 421]># %< Pubbenivasànussati¤àõakathà 421>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Te pathavito nabhamuggatà na ca puna patanti, tatth' eva cuõõavicuõõà hutvà abhàvaü gacchanti. Athà 'nukkamena heññhà mahàpathaviyà vàto samuññhahitvà pathaviü parivattetvà uddhaü målaü katvà àkàse khipati. Yojanasatappamàõà pi pathavippadesà dviyojana-tiyojanacatuyojana-pa¤cayojanasatappamàõà pi bhijjitvà vàtavegena khittà àkàse yeva cuõõavicuõõà hutvà abhàvaü gacchanti. Cakkavàëapabbatam pi Sinerupabbatam pi vàto ukkhipitvà àkàse khipati. Te a¤¤ama¤¤aü abhihantvà cuõõavicuõõà hutvà vinassanti. Eten' eva upàyena bhummaññhakavimànàni ca àkàsaññhakavimànàni ca vinàsento cha kàmàvacaradevaloke vinàsetvà koñisatasahassa cakkavàëàni vinàseti. Tattha cakkavàlà cakkavàëehi Himavantà Himavantehi Sineru Sineråhi a¤¤ama¤¤aü samàgantvà cuõõavicuõõà hutvà vinassanti. Pathavito yàva tatiyajjhànabhåmiü vàto gaõhàti. Tattha tayo Brahmaloke vinàsetvà Vehapphalaü àhacca tiññhati. Evaü sabbasankhàragataü vinàsetvà sayam pi vinassati, heññhà àkàsena saha upari àkàso eko hoti mahandhakàro ti sabbaü vuttasadisaü. Idha pana Subhakiõþabrahmalokaü àdiü katvà loko pàtubhavati. Vehapphalato ca cavitvà Subhakiõhaññhànàdisu sattà nibbattanti. Tattha kappavinàsakamahàmeghato yàva kappavinàsakavàtupacchedo, idam ekaü asankheyyaü. Vàtupacchedato yàva sampattimahàmegho, idaü dutiyaü asankheyyaü ...pe... imàni cattàri asankheyyàni eko mahàkappo hoti. Evaü vàtena vinàso ca saõñhahana¤ ca veditabbaü. Kiü kàraõà evaü loko vinassati? Akusalamålakàraõà. Akusalamålesu hi ussanesu evaü loko vinassati. So ca kho ràge ussannatare agginà vinassati, dose ussannatare udakena vinassati--keci pana dose ussannatare agginà, ràge ussannatare udakenà ti vadanti--mohe ussannatare vàtena vinassati. Evaü vinassanto pi ca nirantaram eva satta vàre agginà vinassati. Aññhame vàre udakena, puna satta vàre agginà, aññhame vàre udakenà ti evaü aññhame aññhame vàre vinassanto sattakkhattuü udakena vinassitvà puna sattavàre agginà nassati. #<[page 422]># %<422 XIII. Abhi¤¤àniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Ettàvatà tesaññhi kappà atãtà honti. Etth' antare udakena nassanavàraü sampattam pi pañibàhitvà laddhokàso vàto paripuõõacatusaññhikappàyuke Subhakiõhe viddhaüsento lokaü vinàseti. Pubbe-nivàsaü anussaranto pi ca kappànussaraõako bhikkhu etesu kappesu aneke pi saüvaññakappe aneke pi vivaññakappe aneke pi saüvaññavivaññakappe anussarati. Kathaü? Amutr' àsin ti àdinà nayena. Tattha amutr' àsin ti amumhi saüvaññakappe ahaü amumhi bhave và yoniyà và gatiyà và vi¤¤àõaññhitiyà và sattàvàse và sattanikàye và àsiü. Evaü nàmo ti Tisso và Phusso và. Evaü gotto ti Kaccàno và Kassapo và. Idam assa atãtabhave attano nàma gottànussaraõavasena vuttaü. Sace pana tasmiü kàle attano vaõõasampattiü và låkhapaõãtajãvikabhàvaü và sukhadukkhabahulaü và appàyuka-dãghàyukabhàvaü và anussaritukàmo hoti, tam pi anussarati yeva, ten' àha evaü va¤¤o ...pe... evam àyupariyanto ti. Tattha evaü vaõõo ti odàto và sàmo và. Evam àhàro ti salimaüsodanàhàro và pavattaphalabhojano và. Evaü sukhadukkhapañisaüvedã ti anekappakàrena kàyikacetasikànaü sàmisa-niràmisàdippabhedànaü và sukhadukkhànaü pañisaüvedã. Evam àyupariyanto ti evaü vassasataparimàõàyu pariyanto va caturàsãti kappasahassàyupariyanto và. So tato cuto amutra udapàdin ti so 'haü tato bhavato yonito gatito vi¤¤àõaññhitito sattàvàsato sattanikàyato và cuto puna amukasmiü nàma bhave yoniyà gatiyà vi¤¤àõaññhitiyà sattàvàse sattanikaye và udapàdiü. Tatrà' p' àsin ti atha tatrà pi bhave yoniyà gatiyà vi¤¤àõaññhitiyà sattàvàse sattanikàye và puna ahosiü. Evaü nàmo ti àdi vuttanayam eva. Api ca yasmà amutr' àsin ti idaü anupubbena àrohantassa yàvadicchakaü anussaraõaü. So tato cuto ti pañinivattantassa paccavekkhaõaü, tasmà idhåpapanno ti imissà idhåpapattiyà anantaram ev assa upapattiññhànaü sandhàya amutra udapàdin ti idaü vuttan ti veditabbaü. Tatrà 'p' àsin ti evam àdi pan' assa tatra imissà upapattiyà anantare upapattiññhàne nàmagottàdãnaü anussaraõadassanatthaü vuttaü. #<[page 423]># %< Cutupapàta¤àõakathà 423>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ So tato cuto idhåpapanno ti svàhaü tato anantaråpapattiññhànato cuto idha asukasmiü nàma khattiyakule và bràhmaõakule và nibbatto ti. Itã ti evaü, sàkàraü sauddesan ti nàmagottavasena sa-uddesaü, vaõõàdivasena sàkàraü. Nàmagottena hi satto Tisso Kassapo ti uddisiyati. Vaõõàdãhi sàmo odàto ti nànattato pa¤¤àyati, tasmà nàmagottaü uddeso, itare àkàro. Anekavihitaü pubbenivàsam anussaratã ti idaü uttànattham evà ti. Pubbe-nivàsànussati ¤àõakathà niññhità. Sattànaü cutåpapàta¤àõakathàyaü cutåpapàta¤àõàyà ti cutiyà ca upapàte ca ¤àõàya. Yena ¤àõena sattànaü cuti ca upapàto ca ¤àyati tad-atthaü dibbacakkhu¤àõatthan ti vuttaü hoti. Cittaü abhinãharati abhininnàmetã ti parikammacittaü abhinãharati c' eva abhininnàmeti ca. So ti so katacittàbhinãhàro bhikkhu. Dibbenà ti àdisu pana dibbasadisattà dibbaü. Devatànaü hi sucaritakammanibbattaü pittasemharuhiràdãhi apaëibuddhaü upakkilesavimuttatàya dåre pi àrammaõasampañicchanasamatthaü dibbaü pasàdacakkhu hoti; ida¤ cà pi viriyabhàvanà balanibbattaü ¤àõacakkhu tàdisam evà ti dibbasadisattà dibbaü. Dibbavihàravasena pañiladdhattà attanà ca dibbavihàrasannissitattà pi dibbaü. âlokapariggahena mahàjutikattà pi dibbaü; tirokuóóàdigataråpadassanena mahàgatikattà pi dibbaü. Taü sabbaü saddasatthànusàren' eva veditabbaü. Dassanaññhena cakkhu, cakkhukiccakareõa cakkhum ivà ti pi cakkhu; cutåpapàtadassanena diññhivisuddhihetuttà visuddhaü. Yo hi cutimattam eva passati, na upapàtaü, so ucchedadiññhiü gaõhàti. Yo upapàtamattam eva passati, na cutiü, so navasattapàtubhàvadiññhiü gaõhàti. Yo pana tad-ubhayaü passati, so yasmà duvidham pi taü diññhigataü ativattati, tasmà 'ssa taü dassanaü diññhivisuddhihetu hoti. Ubhayam pi c' etaü Buddhaputtà passanti, tena vuttaü: cutåpapàtadassanena diññhivisuddhihetuttà visuddhan ti. #<[page 424]># %<424 XIII. Abhi¤¤àniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Manussåpacàraü atikkamitvà råpadassanena atikkantamànusakaü, mànusakaü và maüsacakkhuü atikkantattà atikkantamànusakan ti veditabbaü. Tena dibbena cakkhunà visuddhena atikkantamànusakena satte passatã ti manussànaü maüsacakkhunà viya satte oloketi. Cavamàne upapajjamàne ti ettha cutikkhaõe upapattikkhaõe và dibbacakkhunà daññhuü na sakkà, ye pana àsannacutikà idàni cavissanti, te cavamànà, ye ca gahitapañisandhikà sampatinibbattà va, te upapajjamànà ti adhippetà. Te evaråpe cavamàne ca upapajjamàne ca passatã ti dasseti. Hãne ti mohanissandayuttattà hãnànaü jàtikulabhogàdãnaü vasena hãëite ohãëite o¤¤àte ava¤¤àte. Paõãte ti amohanissandayuttattà tabbiparãte. Suvaõõe ti adosanissandayuttattà iññhakantamanàpavaõõayutte. Dubbaõõe ti dosanissandayuttattà aniññhàkanta-amanàpavaõõayutte; anabhiråpe viråpe ti pi attho. Sugate ti sugatigate. Alobhanissandayuttattà và aóóhe mahaóóhane. Duggate ti duggatigate. Lobhanissandayuttattà và daëidde appannapàne. Yathàkammåpage ti yaü yaü kammaü upacitaü, tena tena upagate. Tattha purimehi cavamàne ti àdãhi dibbacakkhukiccaü vuttaü; iminà pana padena yathàkammåpaga¤àõakiccaü. Tassa ca ¤àõassa ayam uppattikkamo: idha bhikkhu heññhà nirayàbhimukhaü àlokaü vaóóhetvà nerayike satte passati mahàdukkham anubhavamàne. Taü dassanaü dibbacakkhukiccam eva. So evaü manasikaroti: kin nu kho kammaü katvà ime sattà etaü dukkhaü anubhavantã ti? Ath' assa: idaü nàma katvà ti taü kammàrammaõaü ¤àõaü uppajjati. Tathà upari devalokàbhimukhaü àlokaü vaóóhetvà Nandanavana-Missakavana-Phàrusakavanàdisu satte passati mahàsampattiü anubhavamàne; tam pi dassanaü dibbacakkhukiccam eva. So evaü manasikaroti: kin nu kho kammaü katvà ime sattà etaü sampattiü anubhavantã ti? Ath' assa: idaü nàma kammaü katvà ti taü kammàrammaõaü ¤àõaü uppajjati. Idaü yathàkammåpaga¤àõaü nàma, #<[page 425]># %< Cutupapàta¤àõakathà 425>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ imassa visuü parikammaü nàma n' atthi. Yathà c' imassa evaü anàgataü sa ¤àõassà pi. Dibbacakkhupàdakàn' eva hi imàni dibbacakkhunà sah' eva ijjhanti. Kàyaduccaritenà ti àdisu duññhuü caritaü, duññhu và caritaü kilesapåtikattà ti duccaritaü, kàyena duccaritaü, kàyato và uppannaü duccaritan ti kàyaduccaritaü. Itaresu pi es' eva nayo. Samannàgatà ti samangãbhåtà. Ariyànaü upavàdakà ti Buddha-paccekabuddha-Buddhasàvakànaü ariyànaü antamaso gihãsotàpannànam pi anatthakàmà hutvà antimavatthunà và guõaparidhaüsanena và upavàdakà akkosakà garahakà ti vuttaü hoti. Tattha n' atthi imesaü samaõadhammo, assamaõà ete ti vadanto antimavatthunà upavadati. N' atthi imesaü jhànaü và vimokkho và maggo và phalaü và ti adãni vadanto guõaparividhaüsanavasena upavadatã ti veditabbo. So ca jànaü và upavadeyya ajànaü và, ubhayathà pi ariyåpavàdo va hoti. Bhàriyaü kammaü ànantariyasadisaü saggàvaraõa¤ ca maggàvaraõa¤ ca, satekicchaü pana hoti. Tassa àvibhàvatthaü idaü vatthu veditabbaü:- a¤¤atarasmiü kira gàme eko thero ca daharabhikkhu ca piõóàya caranti, te pañhamaghare yeva uëunkamattaü uõhayàguü labhiüsu. Therassa ca kucchivàto rujjhati. So cintesi: ayaü yàgu mayhaü sappàyà; yàva na sãtalà hoti, tàva naü pivàmã ti. So manussehi ummàratthàya àhañe dàrukkhandhe nisãditvà pivi. Itaro taü jigucchanto: atikhuddàbhibhåto mahallako amhàkaü lajjitabbakaü akàsã ti àha. Thero gàme caritvà vihàraü gantvà daharabhikkhuü àha: atthi te, àvuso, imasmiü sàsane patiññhà ti? âma, bhante, sotàpanno ahan ti. Tena h' àvuso upari maggatthàya mà vàyàmaü akàsi; khãõàsavo tayà upavadito ti. So taü khamàpesi, ten' assa taü kammaü pàkatikaü ahosi. Tasmà yo a¤¤o pi ariyaü upavadate, tena gantvà sace attanà vuóóhataro hoti, ukku ñikaü nisãditvà: #<[page 426]># %<426 XIII. Abhi¤¤àniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ahaü àyasmantaü ida¤ c' ida¤ ca avacaü; taü me khamàhã ti khamàpetabbo. Sace navakataro hoti, vanditvà ukkuñikaü nisãditvà a¤jaliü paggahetvà: ahaü bhante tumhe ida¤ c' ida¤ ca avacaü; taü me khamathà ti khamàpetabbo. Sace disàpakkanto hoti, sayaü và gantvà saddhivihàrikàdike và pesetvà khamàpetabbo. Sace ca nà pi gantuü, na pesetuü sakkà hoti, ye tasmiü vihàre bhikkhå vasanti, tesaü santikaü gantvà sace navakatarà honti, ukkuñikaü nisãditvà, sace vuóóhatarà, vuóóhe vuttanayen' eva patipajjitvà: ahaü, bhante, asukaü nàma àyasmantaü ida¤ c' ida¤ ca avacaü; khamatu me so àyasmà ti vatvà khamàpetabbaü. Sammukhà akhamante pi etad eva kattabbaü. Sace ekacàrikabhikkhu hoti, nev' assa vasanaññhànaü, na gataññhànaü pa¤¤àyati, ekassa paõóitassa bhikkhuno santikaü gantvà: ahaü, bhante, asukaü nàma àyasmantaü ida¤ c' ida¤ ca avacaü; taü me anussarato anussarato vippañisàro hoti; kiü karomã ti? vattabbaü. So vakkhati: tumhe mà cintayittha; thero tumhàkaü khamati; cittaü våpasamethà ti. Tenà 'pi ariyassa gatadisàbhimukhena a¤jaliü paggahetvà: khamatå ti vattabbaü. Sace so parinibbuto hoti, parinibbutama¤caññhànaü gantvà yàva sivathikaü gantvà pi khamàpetabbaü. Evaü kate neva saggàvaraõaü, na maggàvaranaü hoti, pàkatikam eva hoti. Micchàdiññhikà ti viparãtadassanà. Micchàdiññhikammasamàdànà ti micchàdiññhivasena samàdinnanànàvidhakammà, ye ca micchàdiññhi målakesu kàyakammàdisu a¤¤e pi samàdapenti. Ettha ca vacãduccaritaggahaõen' eva ariyåpavàde manoduccaritaggahaõena ca micchàdiññhiyà sanga hitàya pi imesaü dvinnaü puna vacanaü mahàsàvajjabhàvadassanatthan ti veditabbaü. Mahàsàvajjo hi ariyåpavàdo ànantariyasadisattà. Vuttam pi c' etaü: seyyathà pi, Sàriputta, bhikkhu sãlasampanno samàdhisampanno pa¤¤àsampanno diññh' eva dhamme a¤¤aü àràdheyya. Evaü sampadam idaü, Sàriputta, vadàmi: taü vàcaü appahàyataü cittaü appahàyataü diññhiü appañinissajjitvà yathàbhataü nikkhitto evaü niraye ti. #<[page 427]># %< Cutupapàta¤àõakathà 427>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Micchàdiññhito ca mahàsavajjataraü nàma a¤¤aü n' atthi. Yath' àha:- nà 'haü, bhikkhave, a¤¤aü ekadhammam pi samanupassàmi yaü evaü mahàsàvajjataraü yathayidaü, bhikkhave, micchàdiññhi, micchàdiññhiparamàni, bhikkhave, vajjànã ti. Kàyassa bhedà ti upàdinnakkhandhapariccàgà. Param maraõà ti tad-anantaraü abhinibbattikkhandhaggahaõe. Atha và kàyassa bhedà ti jãvitindriyassa upacchedà, paramaraõà ti cuticittato uddhaü. Apàyan ti evam àdi sabbaü nirayavevacanam eva. Nirayo hi saggamokkhahetubhåtà pu¤¤asammatà ayà apetattà, sukhànaü và àyassa abhàvà apàyo. Dukkhassa gati pañisaraõan ti duggati, dosabahulatàya và duññhena kammunà nibbattà gatã ti duggati. Vinasà nipatanti tattha dukkañakàrino ti vinipàto. Vinassantà và ettha patanti sambhijjamànangapaccangà ti pi vinipàto. N' atthi ettha assàdasa¤¤ito ayo ti nirayo. Atha và apàyaggahaõena tiracchànayoniü dãpeti, tiracchànayoni hi apàyo sugatito apetattà, na duggati, mahesakkhànaü nàgaràjàdãnaü sambhavato. Duggatiggahaõena pettivisayaü; so hi apàyo ceva duggati ca, sugatito apetattà dukkhassa ca gatibhåtattà. Na tu vinipàto, asurasadisaü avinipàtattà, vinipàtaggahaõena asurakàyaü; so hi yathàvuttena atthena apàyo c' eva duggati ca sabbasamussayehi ca vinipàtattà vinipàto ti vuccati. Nirayaggahaõena avãci àdi anekappakàraü nirayam evà ti. Upapannà ti upagatà, tattha abhinibbattà ti adhippàyo. Vuttavipariyàyena sukkapakkho veditabbo. Ayaü pana viseso:- tattha sugatiggahaõena manussagati pi sangayhati, saggaggahaõena devagati yeva. Tattha sundaràgatã ti sugati. Råpàdãhi visayehi suññhu aggo ti saggo. So sabbo pi lujjanapalujjanaññhena loko ti ayaü vacanattho. Iti dibbena cakkhunà ti àdi sabbaü nigamanavacanaü. Evaü dibbena cakkhunà passatã ti ayam ettha sankhepattho. Evaü passitukàmena pana àdikammikena kulaputtena kasiõàrammaõaü abhi¤¤àpàdakajjhànaü sabbàkàrena abhinãhàrakkhamaü katvà: tejokasiõaü odàtakasiõaü àlokakasiõan ti imesu tãsu kasiõesu a¤¤ataraü àsannaü kàtabbaü; #<[page 428]># %<428 XIII. Abhi¤¤àniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ upacàrajjhànagocaraü katvà vaóóhetvà upetabbaü, na tattha appanà uppàdetabbà ti adhippàyo. Sace hi uppàdeti, pàdakajjhànanissayaü hoti, na parakammanissayaü. Imesu ca pana tãsu àlokakasiõaü yeva seññhataraü, tasmà taü và itaresaü và a¤¤ataraü kasiõaniddese vuttanayena uppàdetvà upacàrabhåmiyaü yeva ñhatvà vaóóhetabbaü, vaóóhanànayo pi c' assa tattha vuttanayen' eva veditabbo. Vaóóhitaññhànassa anto yeva råpagataü passitabbaü. Råpagataü passato pan' assa parikammassa vàro atikkamati. Tato àloko antaradhàyati, tasmiü antarahite råpagatam pi na dissati. Athà 'nena punappunaü pàdakajjhànam eva pavisitvà tato vuññhàya àloko pharitabbo, evaü anukkamena àloko thàmagato hotã ti. Ettha àloko hotå ti yattakaü ñhànaü paricchindati, tattha àloko tiññhati yeva. Divasam pi nisãditvà passato råpadassanaü hoti. Rattiü tiõukkàya maggapañipanno c' ettha puriso opammaü:- Eko kira rattiü tiõukkàya maggaü pañipajji. Tassa sà tiõukkà vijjhàyi. Ath' assa samavisamàni na pa¤¤àyiüsu. So taü tiõukkaü bhåmiyaü ghaüsitvà puna ujjàlesi. Sà pajjalitvà purimàlokato mahantataram àlokam akàsi. Evaü punappunaü vijjhàtaü ujjàlayato kamena suriyo uññhàsi. Suriye uññhite ukkàya kammaü n' atthã ti taü chaóóetvà divasam pi agamàsi. Tattha ukkaloko viya parikammakàle kasiõàloko; ukkàya vijjhàtàya samavisamànaü adassanaü viya råpagataü passato parikammassa vàràtikkamena àloke antarahite råpagatànaü adassanaü; ukkàya ghaüsanaü viya punappunaü pavesanaü, ukkàya purimàlokato mahantaràlokakaraõaü viya puna parikammaü karoto balavataràlokapharaõaü; suriyuññhànaü viya thàmagatàlokassa yathàparicchedena ñhànaü; tiõukkaü chaóóetvà divasam pi gamanaü viya parittàlokaü chaóóetvà thàmagatenàlokena divasam pi råpadassanaü. Tattha yadà tassa bhikkhuno maüsacakkhussa anàpàthagataü anto kucchigataü hadayavatthunissitaü heññhà pathavãtalanissitaü tirokuóóapabbatapàkàragataü paracakkavàëagatan ti idaü råpaü ¤àõacakkhussa àpàthaü àgacchati, #<[page 429]># %< Pakiõõakakathà 429>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ maüsacakkhuno dissamànaü viya hoti, tadà dibbacakkhu uppannaü hotã ti veditabbaü. Tad-eva c' ettha råpadassanasamatthaü, na pubbabhàgacittàni. Taü pan' etaü puthujjanassa paripantho hoti. Kasmà? So hi yasmà yattha yattha àloko hotå ti adhiññhàti, taü taü pathavã-samudda-pabbate vinivijjhitvà pi ekàlokaü hoti. Ath' assa tattha bhayànakàni yakkharakkhasàdi råpàni passato bhayaü uppajjati, yena cittavikkhepaü patvà jhànavibbhantako hoti, tasmà råpadassane appamattena bhavitabbaü. Tatrà 'yaü dibbacakkhuno uppattikkamo, vuttappakàram etaü råpaü àrammaõaü katvà, manodvàràvajjane uppajjitvà niruddhe, tadeva råpaü àrammaõaü katvà, cattàri pa¤ca và javanàni uppajjatã ti sabbaü purimanayen' eva veditabbaü. Idhà 'pi pubbabhàgacittàni savitakkasavicàràni kàmàvacaràni, pariyosàne atthasàdhakacittaü catutthajjhànikaü råpàvacaraü, tena sahajàtaü ¤àõaü sattànaü cutåpapàte ¤àõan ti pi dibbacakkhu¤àõan ti pi vuccatã ti. Cutåpapàta¤àõakathà niññhità. Iti pa¤cakkhandhavidå, pa¤ca abhi¤¤à avoca yà nàtho, Tà ¤atvà tàsu ayaü pakiõõakakathà pi vi¤¤eyyà. Etàsu hi yad-etaü cutåpapàta¤àõasankhàtaü dibbacakkhu, tassa anàgataüsa¤àõa¤ ca yathàkammåpaga¤àõa¤ cà ti dve pi paribhaõóa¤àõàni honti. Iti imàni ca dve iddhividhàdãni ca pa¤cà ti satta abhi¤¤à¤àõàni idh' àgatàni. Idàni tesaü àrammaõavibhàge asammohatthaü:- ârammaõattikà vuttà, ye cattàro mahesinà Sattannam pi ¤àõànaü pavattiü tesu dãpaye. Tatrà 'yaü dãpanà:- cattàro hi àrammaõattikà mahesinà vuttà. Katame cattàro? Parittàrammaõattiko, maggàrammaõattiko, atãtàrammaõattiko, ajjhattàrammaõattiko ti. Tattha iddhividha¤àõaü parittamahaggata-atãtànàgatapaccuppanna-ajjhattabahiddhàrammaõavasena sattàsu àrammaõesu pavattati. #<[page 430]># %<430 XIII. Abhi¤¤àniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Kathaü? Taü hi yadà kàyaü cittasannissitaü katvà adissamànena kàyena gantukàmo cittavasena kàyaü pariõàmeti, mahaggatacitte samodahati samàropeti, tadà upayogaladdhaü àrammaõaü hotã ti katvà råpakàyàrammaõato parittàrammaõaü hoti. Yadà cittaü kàyasannissitaü katvà dissamànena kàyena gantukàmo kàyavasena cittaü pariõàmeti, pàdakajjhànacittaü råpakàye samodahati samàropeti, tadà upayogaladdhaü àrammaõaü hotã ti katvà mahaggatacittàrammaõato mahaggatàrammaõaü hoti. Yasmà pana tad-eva cittaü atãtaü niruddhaü àrammaõaü karoti, tasmà atãtàrammaõaü hoti. Mahàdhàtunidhàne Mahàkassapattheràdãnaü viya anàgataü adhiññhantànaü anàgatàrammaõaü hoti. Mahàkassapatthero kira mahàdhàtunidhànaü karonto: anàgate aññhàrasa vassàdhikàni dve vassasatàni ime gandhà mà sussiüsu, pupphàni mà milàyiüsu, dãpà mà nibbàyiüså ti adhiññhahi. Sabbaü tath' eva ahosi. Assaguttatthero vattaniyasenàsane bhikkhusanghaü sukkhabhattaü bhu¤jamànaü disvà: udakasoõóiü divase divase pure-bhatte dadhirasaü hotå ti adhiññhàsi. Pure-bhatte gahitaü dadhirasaü hoti, pacchàbhatte pàkatika-udakam eva. Kàyaü pana cittasannissitaü katvà adissamànena kàyena gamanakàle paccuppannàrammaõaü hoti. Kàyavasena cittaü cittavasena và kàyaü pariõàmanakàle attano kumàrakavaõõàdi-nimmànakàle ca sa kàyacittànaü àrammaõakaraõato ajjhattàrammaõaü hoti. Bahiddhà hatthi-assàdi-dassanakàle pana bahiddhàrammaõan ti evaü tàva iddhividha¤àõassa sattasu àrammaõesu pavatti veditabbà. Dibbasotadhàtu¤àõaü paritta-paccuppanna-ajjhatta-bahiddhàràmmaõa-vasena catåsu àrammaõesu pavattati. Kathaü? Taü hi yasmà saddaü àrammaõaü karoti, saddo ca paritto, tasmà parittàrammaõaü hoti. Vijjamànaü yeva pana saddaü àrammaõaü katvà pavattanato paccuppannàrammaõaü hoti. Taü attano kucchisaddasavanakàle ajjhattàrammaõaü, paresaü saddasavanakàle bahiddhàrammaõan ti evaü dibbasotadhàtu¤àõassa catåsu àrammaõesu pavatti veditabbà. #<[page 431]># %< Pakiõõakakathà 431>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Cetopariya¤àõaü paritta-mahaggata-appamàõa-maggaatãtànàgata-paccuppanna-bahiddàrammaõa-vasena aññhasu àrammaõesu pavatti. Kathaü? Taü hi paresaü kàmàvacaracittajànanakàle parittàrammaõaü hoti. Råpàvacara-aråpàvacaracittajànanakàle mahaggatàrammaõaü hoti. Maggaphalajànanakàle appamàõàrammaõaü hoti. Ettha ca puthujjano sotàpannassa cittaü na jànàti; sotàpanno và sakadàgàmissà ti evaü yàva arahato netabbaü. Arahà pana sabbesaü cittaü jànàti. A¤¤o pi ca uparimo heññhimassà ti ayaü viseso veditabbo. Maggacittàrammaõakàle maggàrammaõaü hoti. Yadà pana atãte sattadivasabbhantare ca anàgate sattadivasabbhantare ca paresaü cittaü jànàti, tadà atãtàrammaõaü anàgatàrammaõa¤ ca hoti. Kathaü paccuppannàrammaõaü hoti? Paccuppannaü nàma tividhaü:- khaõapaccuppannaü, santatipaccuppannaü addhàpaccuppanna¤ ca. Tattha uppàdaññhitibhangappattaü khaõapaccuppannaü. Eka-dve-santativàrapariyàpannaü santatipaccuppannaü. Tattha andhakàre nisãditvà àlokaññhànaü gatassa na tàva àrammaõaü pàkañam hoti. Yàva pana taü pàkataü hoti etth' antare eka-dve-santativàrà veditabba. âlokaññhàne vicaritvà ovarakaü paviññhassà pi na tàva sahasà råpaü pàkañaü hoti. Yàva pana taü pàkañam hoti, etth' antare eka-dve-santativàrà veditabbà. Dåre ñhatvà pana rajakànaü hatthavikàraü gaõóibheri-àkoñanavikàra¤ ca disvà pi na tàva saddaü suõàti. Yàva ca pana taü suõàti, tasmiü pi antare eka-dve-santativàrà veditabbà. Evaü tàva Majjhimabhàõakà. Saüyuttabhàõakà pana råpasantati-aråpasantatã ti dve santatiyo vatvà udakaü akkamitvà gatassa yàva tãre akkanta-udakalekhà na vippasãdati; addhànato àgatassa yàva kàye usumabhàvo na våpasammati; àtapà àgantvà gabbhaü paviññhassa yàva andhakàrabhàvo na vigacchati, anto gabbhe kammaññhànaü manasikaritvà divà vàtapànaü vivaritvà olokentassa yàva akkhãnaü phandanabhàvo na våpasammati: ayaü råpasantati nàma. Dve tayo javanavàrà aråpasantati nàmà ti vatvà tad-ubhayam pi santati paccuppannaü nàmà ti vadanti. #<[page 432]># %<432 XIII. Abhi¤¤àniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Ekabhavaparicchinnaü pana addhàpaccuppannaü nàma, yam sandhàya Bhaddekarattasutte: Yo c' àvuso mano ye ca dhammà ubhayam etaü paccuppannaü. Tasmiü (yeva) paccuppanne chandaràgapañibaddhaü hoti vi¤¤àõaü, chandaràgapañibaddhattà vi¤¤àõassa tad-abhinandati. Tad-abhinandanto paccuppannesu dhammesu saühãratã ti vuttaü. Santatipaccuppanna¤ c' ettha Aññhakathàsu àgataü, addhàpaccuppannaü Sutte. Tattha keci khaõapaccuppannaü cittaü cetopariya¤àõassa àrammaõaü hotã ti vadanti. Kiü kàraõà? Yasmà iddhimato ca parassa ca ekakkhaõe cittaü uppajjati ti; ida¤ ca nesaü opammaü:- Yathà àkàse khitte pupphamuññhimhi avassaü ekaü puppham ekassa vaõñena vaõñaü pañivijjhati, evaü parassa cittaü jànissàmã ti ràsivasena mahàjanassa citte àvajjite avassaü ekassa cittaü ekena cittena uppàdakkhaõe và ñhitikkhaõe và bhangakkhaõe và pañivijjhatã ti. Taü pana vassasataü pi vassasahassaü pi àvajjanto yena ca cittena àvajjati, yena ca jànàti, tesaü dvinnaü sahaññhànàbhàvato àvajjanajavanàna¤ ca aniññhaññhàne nànàrammaõabhàvappatti dosato ayuttan ti Aññhakathàsu pañikkhittaü. Santatipaccuppannaü pana addhàpaccuppanna¤ ca àrammaõaü hotã ti veditabbaü. Tattha yaü vattamànajavanavãthito atãtànàgatavasena dvitti-javanavãthiparimàõe kàle parassa cittaü, taü sabbaü pi santatipaccuppannaü nàma. Addhàpaccuppannaü pana javanavàrena dãpetabban ti Saüyuttaññhakathàyaü vuttaü. Taü suññhu vuttaü. Tatrà 'yaü dãpanà:- iddhimà parassa cittaü jànitukàmo àvajjati, àvajjanaü khaõapaccuppannaü àrammaõaü katvà ten' eva saha nirujjhati. Tato cattàri pa¤ca và javanàni. Yesaü pacchimaü iddhicittaü sesàni kàmàvacaràni, tesaü sabbesaü pi tad-eva niruddhaü cittaü àrammaõaü hoti, na ca tàni nànàrammaõàni honti; addhàvasena paccuppannàrammaõatà. Ekàrammaõatte pi ca iddhicittam eva parassa cittaü jànàti, na itaràni. Yathà cakkhudvàre cakkhuvi¤¤àõam eva råpaü passati itarànã ti. Iti idaü santatipaccuppannassa ceva addhàpaccuppannassa ca vasena paccuppannàrammaõaü hoti. #<[page 433]># %< Pakiõõakakathà 433>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yasmà và santatipaccuppannaü pi addhàpaccuppanne yeva patati, tasmà addhàpaccuppannavasen' eva taü paccuppannàrammaõan ti veditabbaü. Parassa cittàrammaõattà yeva pana bahiddhàrammaõaü hotã ti evaü cetopariya¤àõassa aññhasu àrammaõesu pavatti veditabbà. Pubbenivàsa¤àõaü paritta-mahaggata-appamàõa-maggaatãta-ajjhatta-bahiddhà na vattabbàrammaõavasena aññhasu àrammaõesu pavattati. Kathaü? Taü hi kàmàvacarakkhandhànussaraõakàle parittàrammaõaü hoti. Råpàvacaràrupàvacarakkhandhànussaraõakàle mahaggatàrammaõaü. Atãte attanà parehi và bhàvitamaggaü sacchikataphala¤ ca anussaraõakàle appamàõàrammanaü; bhàvitamaggam eva anussaraõakàle maggàrammaõaü. Niyamato pan' etaü atãtàrammaõaü eva. Tattha ki¤càpi cetopariya¤àõayathàkammupaga¤àõàni pi atãtàrammaõàni honti, atha kho tesaü cetopariya¤àõassa satta divasabbhantaràtãtaü cittam eva àrammaõaü. Taü hi a¤¤aü khandhaü và khandhapañibaddhaü và na jànàti. Maggasampayuttacittàrammaõatà pana pariyàyato maggàrammaõan ti vuttaü. Yathàkammupaga¤ànassa ca àtãtaü cetanàmattam eva àrammaõaü. Pubbenivàsa¤àõassa pana àtãtà khandhà khandhapañibaddha¤ ca ki¤ci anàrammaõaü nàma natthi. Taü hi atãtakkhandhakhandhapañibaddhesu dhammesu sabba¤¤uta¤àõagatikaü hotã ti ayaü viseso veditabbo. Ayam ettha Aññhakathànayo. Yasmà pana kusalà khandhà iddhividhà¤àõassa cetopariya¤àõassa pubbenivàsànussati¤àõassa yathàkammupaga¤àõassa anàgataüsa¤àõassa àrammaõapaccayena paccayo ti Paññhàne vuttaü, tasmà cattàro pi khandhà cetopariya¤àõayathàkammupaga¤àõànaü àrammaõaü honti. Tatrà 'pi yathàkammupaga¤àõassa kusalàkusalà evà ti. Attano khandhànussaraõakàle pan' etaü ajjhattàrammaõaü, parassa khandhànussaraõakàle bahiddhàrammaõaü. Atãte Vipassã Bhagavà ahosi; tassa màtà Bandhumatã, pità Bandhumà ti àdinà nàyena nàmagottapathavãnimittàdi anussaraõakàle na vattabbàrammaõaü hoti. Nàmagottan ti c' ettha khandhåpanibandho sammutisiddho vya¤janattho daññhabbo, na vya¤janaü. Vya¤janaü hi saddàyatanasangahitattà parittaü hoti. #<[page 434]># %<434 XIII. Abhi¤¤àniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yath' àha:- niruttipañisambhidà parittàrammaõà ti. Ayam ettha amhàkaü khanti. Evaü pubbenivàsa¤àõassa aññhasu àrammaõesu pavatti veditabbà. Dibbacakkhu¤àõaü paritta-paccuppanna-ajjhatta-bahiddhàrammaõavasena catåsu àrammaõesu pavattati. Kathaü? Taü hi yasmà råpaü àrammaõaü karoti råpa¤ ca parittaü, tasmà parittàrammaõaü hoti. Vijjamàne yeva ca råpe pavattattà paccuppannàrammaõaü; attano kucchigatàdiråpadassanakàle ajjhattàrammaõaü, parassa råpadassanakàle bahiddhàrammaõan ti evaü dibbacakkhu¤àõassa catåsu àrammaõesu pavatti veditabbà. Anàgataüsa¤àõaü paritta-mahaggata-appamàõa-maggaanàgata-ajjhatta-bahiddhà navattabbàrammaõavasena aññhasu àrammaõesu pavattati. Kathaü? Taü hi ayaü anàgate kàmàvacare nibbattissatã ti jànanakàle parittàrammaõaü hoti; råpàvacare aråpàvacare và nibbattissatã ti jànanakàle mahaggatàrammaõaü. Maggaü bhàvessati phalaü sacchikarissatã ti jànanakàle appamàõàrammaõaü, maggaü bhàvessati 'cceva jànanakàle maggàrammaõaü. Niyamato pana tam anàgatàrammaõam eva. Tattha ki¤càpi cetopariya¤àõaü pi anàgatàrammaõaü hoti, atha kho tassa sattadivasabbhantarànàgataü cittam eva àrammaõaü, taü hi a¤¤aü khandhaü và khandhàpañibaddhaü và na jànàti. Anàgataüsa¤àõassa pubbenivàsa¤àõe vuttanayena anàgate anàrammaõaü nàma natthi, Ahaü amutra nibbattissàmã ti jànanakale ajjhattàrammaõaü, asuko amutra nibbattissatã ti jànanakàle bahiddhàrammaõaü. Anàgate Metteyyo Bhagavà uppajjissati. Subrahmà nàm' assa bràhmaõo pità bhavissati, Brahmavatã nàma bràhmaõã màtà ti àdinà pana nayena nàmagottajànanakàle pubbenivàsa¤àõe vuttanayen' eva navattabbàrammaõaü hotã ti. Evam anàgataüsa¤àõassa aññhasu àrammaõesu pavatti veditabbà. Yathàkammupaga¤ànaü paritta-mahaggata-atãta-ajjhatta-bahiddhàrammaõavasena pa¤casu àrammaõesu pavatti. Kathaü? Taü hi kàmàvacarakammajànanakàle parittàrammaõaü hoti #<[page 435]># %< Pakiõõakakathà 435>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ , råpàvacaràråpàvacarakammajànanakàle mahaggatàrammaõaü. Atãtam eva jànàtã ti atãtàrammaõaü. Attano kammaü jànanakàle ajhattàrammaõaü, parassa kammaü jànanakåle bahiddhàrammaõaü hoti. Evaü yathàkammupaga¤àõassa pa¤casuàrammaõesu pavatti veditabbà. Ya¤ c' ettha ajjhattàrammaõa¤ ceva bahiddhàrammaõa¤ cà ti vuttaü, taü kàlena ajjhattaü kàlena bahiddhà jànanakàle ajjhatta-bahiddhàrammaõaü pi hoti yevà ti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate Visuddhimagge Abhi¤¤àniddeso nàma terasamo paricchedo. #<[page 436]># %<436>% XIV CATUDDASAMO PARICCHEDO KHANDHA-NIDDESO Idàni yasmà evaü abhi¤¤àvasena adhigatànisaüsàya thirataràya samàdhi bhàvanàya samannàgatena bhikkhunà: Sãle patiññhàya naro sapa¤¤o cittaü pa¤¤a¤ ca bhàvayan ti ettha cittasãlena niddiññho samàdhi sabbàkàrena bhàvito hoti, tad anantarà pana pa¤¤à bhàvetabbà. Sà ca atisankhepadesitattà vi¤¤àtuü pi tàva na sukarà, pag' eva bhàvetuü; tasmà tassà vitthàraü bhàvananaya¤ ca dassetuü idaü pa¤hakammaü hoti: 1. Kà pa¤¤à? 2. Ken' aññhena pa¤¤à? 3. Kàn' assà lakkhaõa-rasa-paccupaññhàna-padaññhà- nàni? 4. Katividhà pa¤¤à 5. Kathaü bhàvetabbà? 6. Pa¤¤àbhàvanàya ko ànisaüso? Tatridaü vissajjanaü:- 1. Kà pa¤¤à ti Pa¤¤à bahuvidhà nànappakàrà. Taü sabbaü bhàvayituü àrabbhamànaü vissajjanaü adhippeta¤ ceva atthaü na sàdheyya uttari¤ ca vikkhepàya saüvatteyya, tasmà idha adhippetam eva sandhàya vadàma. Kusalacittasampayuttaü vipassanà¤àõaü pa¤¤à. 2. Ken' aññhena pa¤¤à ti Pajànanaññhena pa¤¤à. Kim idaü pajànanaü nàma? Sa¤jànana-vijànanàkàravisiññhaü nànappakàrato jànanaü. #<[page 437]># %< 2. Ken' aññhena pa¤¤à 437>% Sa¤¤à-vi¤¤àõa-pa¤¤ànaü hi samàne pi jànanabhàve sa¤¤à: nãlaü pãtakan ti àrammaõasa¤jànanamattam eva hoti. Aniccaü dukkham anattà ti lakkhaõapañivedhaü pàpetuü na sakkoti. Vi¤¤àõaü: nãlaü pãtakan ti àrammaõa¤ ca jànàti lakkhaõapañivedha¤ ca pàpeti. Ussakkitvà pana maggapàtubhàvaü pàpetuü na sakkoti. Pa¤¤à vuttanayavasena àrammaõa¤ ca jànàti, lakkhaõapañivedha¤ ca pàpeti, ussakkitvà maggapàtubhàva¤ ca pàpeti. Yathà hi hera¤¤ikaphalake ñhapitaü kahàpaõaràsiü eko ajàtabuddhidàrako eko gàmikapuriso eko hera¤¤iko ti tãsu janesu passamànesu, ajàtabuddhidàrako kahàpaõànaü cittavicittadãghacaturassaparimaõóalabhàvamattam eva jànàti; idaü manussànaü upabhogaparibhogaü ratanasammatan ti na jànàti. Gàmikapuriso cittavicittàdibhàvaü jànàti, idaü manussànaü upabhogaparibhogaü ratanasammatan ti ca; ayaü cheko, ayam kåño, ayam addhasàro ti imaü pana vibhàgaü na jànàti. Hera¤¤iko sabbe pi te pakàre jànàti, jànanto ca kahàpaõaü oloketvà pi jànàti, àkoñitassa saddaü sutvà pi gandhaü ghàyitvà pi rasaü sàyitvà pi hatthena dhàrayitvà pi: asukasmiü nàma gàme và nigame và nagare và pabbate và nadãtãre và kato ti pi asukàcariyena kato ti vijànàti; evaü-sampadaü idaü veditabbaü. Sa¤¤à hi ajàtabuddhino dàrakassa kahàpaõadassanaü viya hoti nãlàdivasena àrammaõassa upaññhànàkàramattagahaõato. Vi¤¤àõaü gàmikassapurisassa kahàpaõadassanam iva hoti nãlàdivasena àrammaõàkàragahaõato, uddham pi ca lakkhaõapañivedhasampàpanato. Pa¤¤à hera¤¤ikassa kahàpaõadassanam iva hoti, nãlàdivasena àrammaõàkàraü gahetvà lakkhaõapañivedha¤ ca pàpetvà tato uddham pi maggapàtubhàvapàpanato. Tasmà yad etaü sa¤jànanavijànanàkàravisiññhaü nànappakàrato jànanaü, idaü pajànanan ti veditabbaü. Idaü sandhàya hi etaü vuttaü: pajànanaññhena pa¤¤à ti. Sà pan' esà yattha sa¤¤à-vi¤¤àõàni, na tattha ekaüsena hoti. #<[page 438]># %<438 XIV. Khandha-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yadà pana hoti, tadà avinibbhuttà tehi dhammehi ayaü sa¤¤à, idaü vi¤¤àõaü, ayaü pa¤¤à ti vinibbhujjitvà alabbhaneyya-nànattà sukhumà duddasà. Ten' àha àyasmà Nàgaseno: dukkaraü, mahàràja, Bhagavatà katan ti. Kiü, bhante Nàgasena, Bhagavatà dukkaraü katan ti? Dukkaraü, mahàràja, Bhagavatà kataü yaü aråpãnam cittacetasikànaü dhammànaü ekàrammaõe pavattamànànaü vavatthànaü akkhàtaü: ayaü phasso, ayaü vedanà, ayaü sa¤¤à, ayaü cetanà, idaü cittan ti. 3. Kàn' assà lakkhaõà-rasa-paccupaññhàna-padaññhànànã ti. Ettha pana dhammasabhàvapañivedhalakkhaõà pa¤¤à; dhammànaü sabhàvapañicchàdaka-mohandhakàraviddhaüsanarasà; asammohapaccupaññhànà; samàhito yathàbhåtaü jànàti passatã ti vacanato pana samàdhi tassà padaññhànaü. 4. Katividhà pa¤¤à ti Dhammasabhàvapañivedhalakkhaõena tàva ekavidhà, lokiyalokuttaravasena duvidhà. Tathà sàsavà-nàsavàdivasena, nàmaråpavavatthàpanavasena, somanassupekkhàsahagatavasena, dassanabhàvanàbhåmivasena ca. Tividhà cintà-suta-bhàvanàmayavasena. Tathà paritta-mahaggataappamàõàrammaõavasena, àyàpàya-upàyakosallavasena, ajjhattàbhinivesàdivasena ca. Catubbidhà catåsu saccesu ¤àõavasena, catupañisambhidàvasena cà ti. Tattha ekavidhakoññhàso uttànattho yeva. Duvidhakoññhàse lokiyamaggasampayuttà lokiyà; lokuttaramaggasampayuttà lokuttarà ti evaü lokiyalokuttaravasena duvidhà. Dutiyaduke àsavànaü àrammaõabhåtà sàsavà, tesaü anàrammaõà anàsavà. Atthato pan' esà lokiya-lokuttarà va hoti. Asavasampayuttà sàsavà, àsavavippayuttà anàsavà ti àdisu pi es' eva nayo. Evaü sàsavànàsavàdivasena duvidhà. Tatiyaduke yà vipassanaü àrabhitukàmassa catunnaü aråpakkhandhànaü vavatthàpane pa¤¤à ayaü nàma vavatthàpanapa¤¤à; #<[page 439]># %< 4. Katividhà pa¤¤à 439>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yà råpakkhandhassa vavatthàpane pa¤¤à, ayaü råpavavatthàpanapa¤¤à ti evaü nàmaråpavavatthàpanavasena duvidhà. Catutthaduke dvãsu kàmàvacarakusalacittesu soëasasu ca pa¤cakanayena catutthajjhànikesu maggacittesu pa¤¤à somamassasahagatà; dvãsu kàmàvacarakusalacittesu catåsu ca pa¤camajjhànikesu maggacittesu pa¤¤à upekkhàsahagatà ti evaü somanassupekkhàsahagatavasena duvidhà. Pa¤camaduke pañhamamaggapa¤¤àdassanabhåmi; avasesamaggattàyapa¤¤à bhàvanàbhåmã ti evaü dassanabhàvanàbhåmivasena duvidhà. Tikesu pañhamattike parato assutvà pañiladdhapa¤¤à attano cintàvasena nipphannattà cintàmayà; parato sutvà pañiladdhapa¤¤à sutavasena nipphannattà sutamayà; yathà tathà và bhavanàvasena nipphannà appanàppattà pa¤¤à bhàvanàmayà. Vuttaü c' etaü: tattha katamà cintàmayà pa¤¤à? Yogavihitesu và kammàyatanesu, yogavihitesu và sippàyatanesu, yogavihitesu và vijjàññhànesu, kammassakataü và, saccànulomikaü và råpaü aniccan ti và vedanà . . . sa¤¤à . . . sankhàrà . . . vi¤¤àõaü aniccan ti và yaü evaråpaü anulomikaü khantiü diññhiü ruciü mutiü pekkhaü dhammànijjhànakhantiü parato assutvà pañilabhati: ayaü vuccati cintàmayà pa¤¤à . . . pe . . . sutvà pañilabhati: ayaü vuccati sutamayà pa¤¤à. Sabbà pi samàpannassa pa¤¤à bhàvanàmayà pa¤¤à ti evaü cintàsutabhàvanàmayavasena tividhà. Dutiyattike kàmàvacaradhamme àrabbha pavattà pa¤¤à parittàrammaõà; råpàvacaràråpàvacare àrabbha pavattà mahaggatàrammaõà: sà lokiyavipassanà; Nibbànaü àrabbha pavattà appamàõàrammaõà: sà lokuttaravipassanà ti evaü parittamahaggatàppamàõàrammaõavasena tividhà. Tatiyattike àyo nàma vuddhi. Sà duvidhà: anatthahànito atthuppattito ca. Tattha kosallaü àyakosallaü; yath' àha:- Tattha katamaü àyakosallaü? Ime dhamme manasikaroto anuppannà ceva akusalà dhammà na uppajjanti, uppannà ca akusalà dhammà pahãyanti. Ime và pana dhamme manasikaroto anuppannà ceva kusalà dhammà uppajjanti: #<[page 440]># %<440 XIV. Khandha-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ uppannà ca kusalà dhammà bhiyyobhàvàya vepullàya bhàvanàya pàripåriyà saüvattanti. Yà tattha pa¤¤à pajànanà . . . pe . . . amoho dhammavicayo sammàdiññhi, idaü vuccati àyakosallan ti. Apàyo ti pana avuddhi. Sà pi duvidhà: atthahànito ca anatthuppattito ca. Tattha kosallaü apàyakosallaü; yath' àha:- tattha katamaü apàyakosallaü? Ime dhamme manasikaroto anuppannà ceva kusalà dhammà uppajjantã ti àdi. Sabbattha pana tesaü tesaü dhammànaü upàyesu nipphattikàraõesu taü khaõappavattaü ñhànuppattikaü kosallaü upàyakosallaü nàma. Yath' àha:- Sabbà pi tatråpàyà pa¤¤à upàyakosallan ti. Evaü àyàpàya-upàyakosallavasena tividhà. Catutthattike attano khandhe gahetvà àraddhà vipassanàpa¤¤à ajjhattàbhinivesà, parassa khandhe bàhiraü và anindriyabaddharåpaü gahetvà àraddhà bahiddhàbhinivesà; ubhayaü gahetvà àraddhà ajjhattabahiddhàbhinivesà ti evaü ajjhattàbhinivesàdivasena tividhà. Catukkesu pañhamacatukke dukkhasaccaü àrabbha pavattaü ¤àõaü dukkhe ¤aõaü; dukkhasamudayaü àrabbha pavattaü ¤àõaü dukkhasamudaye ¤àõaü; dukkhanirodhaü àrabbha pavattaü ¤àõaü dukkhanirodhe ¤àõaü; dukkhanirodhagàminãpañipadaü àrabbha pavattaü ¤àõaü dukkhanirodhagàminiyà pañipadàya ¤àõan ti evaü catåsu saccesu ¤àõavasena catubbidhà. Dutiyacatukke catasso pañisambhidà nàma atthàdisu pabhedagatàni cattàri ¤àõàni. Vutta¤ c' etaü: atthe ¤àõaü atthapatisambhidà. Dhamme ¤àõaü dhammapañisambhidà. Tattha dhammaniruttàbhilàpe ¤àõaü niruttipañisambhidà. ¥àõesu ¤àõaü pàñibhànapañisambhidà ti. Tattha attho ti sankhepato hetuphalass' etaü adhivacanaü. Hetuphalaü hi yasmà hetu-anusàrena arãyati adhigamãyati sampàpuõãyati, tasmà attho ti vuccati. Pabhedato pana: yaü ki¤ci paccayasambhåtaü, nibbànaü, #<[page 441]># %< 4. Katividhà pa¤¤à 441>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ bhàsitattho, vipàko, kiriyà ti ime pa¤ca dhammà attho ti veditabbà. Taü ettha paccavekkhantassa tasmiü atthe pabhedagataü ¤àõaü atthapañisambhidà. Dhammo ti pi sankhepato paccayass' etam adhivacanaü. Paccayo hi yasmà taü taü dahati, pavatteti và sampàpuõitum và deti, tasmà dhammo ti vuccati. Pabhedato pana: yo koci phalanibbattako, hetu, ariyamaggo, bhàsitaü kusalaü, akusalan ti ime pa¤ca dhammà dhammo ti veditabbo. Taü dhammaü paccavekkhantassa tasmiü dhamme pabhedagataü ¤àõaü dhammapañisambhidà. Ayam eva hi attho Abhidhamme: dukkhe ¤àõaü atthapañisambhidà. Dukkhasamudaye ¤àõaü dhammapañisambhidà. Hetumhi ¤àõaü dhammapañisambhidà. Hetuphale ¤àõaü atthapañisambhidà. Ye dhammà jàtà bhåtà sa¤jàtà abhinibbattà pàtubhåtà, imesu dhammesu ¤àõaü atthapañisambhidà. Yamhà dhammà te dhammà jàtà bhåtà sa¤jàtà nibbattà abhinibbattà pàtubhåtà tesu dhammesu ¤àõaü dhammapañisambhidà . . . Jaràmaraõe ¤àõaü atthapañisambhidà. Jaràmaraõasamudaya¤àõaü dhammapañisambhidà . . . pe . . . sankhàranirodhe ¤àõaü atthapañisambhidà. Sankhàranirodhagàminiyà pañipadàya ¤àõaü dhammapañisambhidà. . . . Idha bhikkhu dhammaü jànàti suttaü geyyaü . . . pe . . . vedallaü: ayaü vuccati dhammapañisambhidà. So tassa tass' eva bhàsitassa atthaü jànàti: ayaü imassa bhàsitassa attho ti: ayam vuccati atthapañisambhidà. . . . Katame dhammà kusalà? Yasmiü samaye kàmàvacaraü kusalaü cittaü uppannaü hoti . . . pe . . . ime dhammà kusalà: imesu dhammesu ¤àõaü dhammapañisambhidà. Tesaü vipàke ¤àõaü atthapañisambhidà ti àdinà nayena vibhajitvà dassito. Tattha dhammaniruttàbhilàpe ¤àõan ti tasmiü atthe ca dhamme ca yà sabhàvanirutti avyàbhicàrivohàro. Tad-abhilàpe tassa bhàsane udãraõe taü bhàsitaü lapitaü udãritam sutvà va: ayaü sabhàvanirutti, ayaü na sabhàvaniruttã ti evaü tassà dhammaniruttisa¤¤itàya sabhàvaniruttiyà Màgadhikàya sabbasattànaü målabhàsàya pabhedagataü ¤àõaü niruttipañisambhidà. #<[page 442]># %<442 XIV. Khandha-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Niruttipañisambhidàppatto hi phasso, vedanà ti evam àdivacanaü sutvà ayaü sabhàvaniruttã ti jànàti. Phassavedanà ti evam àdikam pana ayaü na sabhàvaniruttã ti. ¥àõesu ¤àõan ti sabbattha ¤àõam àrammaõaü katvà paccavekkhantassa ¤àõàrammaõaü ¤àõaü yathàvuttesu và tesu ¤àõesu sagocarakiccàdivasena vitthàrato ¤àõaü pañibhànapañisambhidà ti attho. Catasso pi c' età pañisambhidà dvãsu ñhàõesu pabhedaü gacchanti: sekhabhåmiya¤ ca asekhabhåmiya¤ ca. Tattha aggasàvakànaü mahàsàvakàna¤ ca asekhabhåmiyaü pabhedagatà, ânandatthera-Cittagahapati-Dhammika-upàsakaUpàligahapati-Khujjuttarà-upàsikàdãnaü sekhabhåmiyaü. Evaü dvãsu bhåmãsu pabhedaü gacchantiyo pi c' età adhigamena, pariyattiyà, savanena, paripucchàya, pubbayogena cà ti imehi pa¤càkàrehi visadà honti. Tattha adhigamo nàma arahattappatti. Pariyatti nàma Buddhavacanassa pariyàpuõanaü. Savanaü nàma sakkaccaü atthiükatvà dhammasavanaü. Paripucchà nàma pàëi-aññhakathàdisu gaõñhipada-atthapadavinicchayakathà. Pubbayogo nàma pubbaBuddhànaü sàsane gatapaccàgatikabhàvena yàva anulomaü gotrabhusamãpaü tàva vipassanànuyogo. Apare àhu: Pubbayogo bàhussaccaü desabhàsà ca àgamo Paripucchà adhigamo garusannissayo tathà. Mittasampatti cevà ti pañisambhidapaccayà ti. Tattha pubbayogo vuttanayo va. Bàhussaccaü nàma tesu tesu satthesu ca sippàyatanesu ca kusalatà. Desabhàsà nàma ekasatavohàrakusalatà; visesena pana Màgadhike kosallaü. âgamo nàma antamaso opammavaggamattassa pi buddhavacanassa pariyàpuõanaü. Paripucchà nàma ekagàthàya pi atthavinicchayapucchanaü. Adhigamo nàma sotàpannatà và . . . pe . . . arahattaü và. Garusannissayo nàma sutapañibhànabahulànaü garånaü santike vàso. Mittasampatti nàma tathàråpànam yeva mittànaü pañilàbho ti. #<[page 443]># %< 5. Kathaü bhàvetabbà 443>% Tattha buddhà ca paccekabuddhà pubbayoga¤ ceva adhigama¤ ca nissàya pañisambhidà pàpuõanti. Sàvakà sabbàni pi ekàni kàraõàni. Pañisambhidàppattiyà ca pàñiyekko kammaññhànabhàvanànuyogo nàma natthi. Sekhànaü pana sekhaphalavimokkhantikà, asekhànaü asekhaphalavimokkhantikà va pañisambhidàppatti hoti. Tathàgatànaü hi dasabalàni viya ariyànaü ariyaphalen' eva pañisambhidà ijjhantã ti imà pañisambhidà sandhàya vuttaü catupañisambhidàvasena catubbidhà ti. 5. Kathaü bhàvetabbà ti Ettha pana yasmà imàya pa¤¤àya khandh'-àyatana-dhàtuindriya-sacca-pañiccasamuppàdàdibhedà dhammà BHæMI. Sãlavisuddhi ceva cittavisuddhi cà ti imà dve visuddhiyo MæLAý. Diññhivisuddhi kankhàvitaraõavisuddhi magga¤¤àõadassanavisuddhi pañipadà¤àõadassanavisuddhi ¤àõadassanavisuddhã ti imà pa¤ca visuddhiyo SARäRAý. Tasmà tesu bhåmãsu tesu maggesu uggahaparipucchàvasena ¤àõaparicayaü katvà målabhåtà dve visuddhiyo sampàdeàarãrabhåtà pa¤cavisuddhiyo sampàdentena bhàvetabbà. Ayaü ettha sankhepo. Ayaü pana vitthàro: Yaü tàva vuttaü khandh'-àyatana-dhàtu-indriya-saccapañicca-samuppàdàdibhedà dhammà BHæMä ti. Ettha khandhà pa¤ca khandhà: (1) råpakkhandho, (2) vedanàkkhandho, (3) sa¤¤àkkhandho, (4) sankhàrakkhandho, (5) vi¤¤àõakkhandho ti. I [Råpakkhandho] Tattha yaü ki¤ci sãtàdãhi ruppanalakkhaõaü dhammajàtaü, sabban taü ekato katvà råpakkhandho ti veditabbaü. Tad-etaü ruppanalakkhaõena ekavidhaü pi, bhåtopadàya bhedato duvidhaü. Tattha bhåtaråpaü catubbidhaü: pathavãdhàtu àpodhàtu tejodhàtu vàyodhàtå ti. Tàsaü lakkhaõa-rasa-paccupaññhànàni catudhàtuvavatthàne vuttàni; padaññhànato pana tà sabbà pi avasesadhàtuttayapadaññhànà. #<[page 444]># %<444 XIV. Khandha-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Upàdàråpaü catuvãsatividhaü: cakkhu, sotaü, ghànaü, jivhà, kàyo, råpaü, saddo, gandho, raso, itthindriyaü, purisindriyaü, jãvitindriyaü, hadayavatthu, kàyavi¤¤atti, vacãvi¤¤atti, àkàsadhàtu, råpassa lahutà, råpassa mudutà, råpassa kamma¤¤atà, råpassa upacayo, råpassa santati, råpassa jaratà, råpassa aniccatà, kabaëinkàro àhàro ti. Tattha råpàbhighàtàrahabhåtappasàdalakkhaõaü, daññhukàmatà - nidànakammasamuññhànabhåtappasàdalakkhaõaü và cakkhu, råpesu àvi¤janarasaü, cakkhuvi¤¤àõassa àdhàrabhàvapaccupaññhànaü, daññhukàmatà-nidànakammajabhåtapadaññhànaü. Saddàbhighàtarahabhåtappasàdalakkhaõaü, sotukàmatà-nidànakammasamuññhànabhåtappasàdalakkhaõaü và sotaü, saddesu àvi¤janarasaü, sotavi¤¤àõassa àdhàrabhàvapaccupaññhànaü, sotukàmatà-nidànakammajabhåtapadaññhànaü. Gandhàbhighàtàrahabhåtappasàdalakkhaõaü, ghàyitukàmatà-nidànakammasamuññhànabhåtappasàdalakkhaõaü và ghànaü, gandhesu àvi¤janarasaü, ghànavi¤¤àõassa àdhàrabhàvapaccupaññhànaü, ghàyitukàmatà-nidànakammajabhåtapadaññhànaü. Rasàbhighàtàrahabhåtappasàdalakkhaõà, sàyitukàmatà-nidànakammasamuññhànabhåtappasàdaëakkhaõà và jivhà, rasesu àvi¤janarasà, jivhàvi¤¤àõassa àdhàrabhàvapaccupaññhànà, sàyitukàmatà-nidànakammajabhåtapadaññhànà. Phoññhabbàbhighàtàrahabhåtappasàdalakkhaõo, phusitukàmatà-nidànakammasamuññhànabhåtappasàdalakkhaõo và kàyo, phoññhabbesu àvi¤janaraso kàyavi¤¤àõassa àdhàrabhàvapaccupaññhàno, phusitukàmatà-nidànakammajabhåtapadaññhàno. Keci pana tejàdhikànaü bhåtànaü pasàdo cakkhu, vàyupathavã-àpàdhikànaü bhåtànaü pasàdo sota-ghàna-jivhà, kàyo sabbesam pã ti vadanti. Apare tejàdhikànaü pasàdo cakkhu, vivaravàyu-àpa-pathavàdhikànaü sota-ghàna-jivhàkàyà ti vadanti. Te vattabbà: suttaü àharathà ti. Addhà suttam eva na dakkhissanti. Keci pan' ettha: tejàdãnaü guõehi råpàdãhi anugayhabhàvato ti kàraõaü dassenti. Te vattabbà: ko pan' evam àha:- råpàdayo tejàdãnaü guõà ti? #<[page 445]># %< Råpakkhandho 445>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Avinibbhogavuttãsu hi bhåtesu: ayaü imassa guõo, ayaü imassa guõo ti na labbhà vattun ti. Athà pi vadeyyuü: yathà tesu tesu sambhàresu tassa tassa bhåtassa adhikatàya pathavã-àdãnaü sandhàraõàdãni kiccàni icchatha, evaü tejàdi-adhikesu sambhàresu råpàdãnaü adhikabhàvadassanato icchitabbam etaü råpàdayo tesaü guõà ti. Te vattabbà: iccheyyàma yadi àpàdhikassa àsavassa gandhato pathavã adhike kappàse gandho adhikataro siyà, tejàdhikassa ca uõhodakassa vaõõato sãtudakassa vaõõo parihàyetha. Yasmà pan' etaü ubhayam pi natthi, tasmà pahàyeth' etam etesaü nissayabhåtànaü visesakappanaü. Yathà avisese pi ekakalàpe bhåtànaü råparasàdayo a¤¤ama¤¤aü visadisà honti, evaü cakkhupasàdàdayo avijjamàne pi a¤¤asmiü visesakàraõe ti gahetabbam etaü. Kiü pana taü yaü a¤¤ama¤¤assa asàdhàraõaü, kammam eva nesaü visesakàraõaü, tasmà kammavisesato etesaü viseso, na bhåtavisesato. Bhåtavisese hi sati, pasàdo va na uppajjati, samànànaü hi pasàdo, na visamànànan ti Poràõà. Evaü kammavisesato visesavantesu ca etesu ca cakkhusotàdãni asaüpattavisayagàhakàni attano nissayaü anallãnanissaye eva visaye vi¤¤àõahetuttà; ghàna-jivhà-kàyà sampattavisayagàhakà nissayavasena c' eva saya¤ ca attano nissayaü allãne yeva visaye vi¤¤àõahetuttà. Cakkhu c' ettha yad-etaü loke nãlapakhumasamàkiõõaü kaõhasukkamaõóalavicittaü nãluppaladalasannibhaü cakkhå ti vuccati. Tassa sasambhàracakkhuno setamaõóalaparikkhittassa kaõhamaõóalassa majjhe, abhimukhe ñhitànaü sarãrasaõñhànuppattipadese, sattasu picupañalesu àsittatelapicupañalàni viya, satta akkhipañalàni vyàpetvà, dhàraõanahàpanamaõóanavãjanakiccàhi catåhi dhàtãhi khattiyakumàro viya, sandhàraõa-bandhana-paripàcanasamudãraõakiccàhi catåhi dhàtåhi katåpakàraü, utucittàhàrehi upatthambhiyamànaü, àyunà anupàliyamànaü, vaõõa-gandha-rasàdãhi parivutaü, pamàõato åkàsiramattaü, cakkhuvi¤¤àõàdãnaü yathàrahaü vatthudvàrabhàvaü sàdhayamànaü tiññhati. #<[page 446]># %<446 XIV. Khandha-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Vuttam pi c' etam Dhammasenàpatinà: Yena cakkhupasàdena råpàni-m-anupassati parittaü sukhumaü etaü åkàsirasamåpaman ti Sasambhàrasotabilassa anto tanutambalomàcite anguliveñhakasaõñhàne padese sotaü, vuttappakàràhi dhàtåhi katåpakàraü, utucittàhàrehi upatthambhiyamànaü, àyunà anupàliyamànaü, vaõõàdãhi parivutaü, sotavi¤¤àõàdãnaü yathàrahaü vatthudvàrabhàvaü sàdhayamànaü tiññhati. Sasambhàraghànabilassa anto ajapadasaõñhàne padese ghànaü yathàvuttappakàr'-upakàr'-upatthambhanànupàlanaparivàraü ghànavi¤¤àõàdãnam yathàrahaü vatthudvàrabhàvaü sàdhayamànaü tiññhati. Sasambhàrajivhàmajjhassa upari uppaladalaggasaõñhàne padese jivhà, yathàvuttappakàrupakàrupatthambhanànupàlanaparivàrà jivhàvi¤¤àõàdãnaü yathàrahaü vatthudvàrabhàvaü sàdhayamànà tiññhati. Yàvatà pana imasmiü kàye upàdiõõaråpaü nàma atthi, sabbattha kàyo kappàsapañale sneho viya vuttappakàrupakàrupatthambhanànupàlanaparivàro va hutvà kàyavi¤¤àõàdãnaü yathàrahaü vatthudvàrabhàvaü sàdhayamàno tiññhati. Vammika-udak-àkàsa-gàma-sãvathikasankhàta-sagocaraninnà viya ca ahi-suüsumàra-pakkhã-kukkura-si[n]gàlà råpàdisagocaraninnà va ete cakkhàdayo ti daññhabbà. Tato paresu råpàdisu cakkhupañihananalakkhaõaü råpaü, cakkhuvi¤¤àõassa visayabhàvarasaü, tass' eva gocarapaccupaññhànaü, catumahàbhåtapadaññhànaü. Yathà c' etaü, tathà sabbàni pi upàdàråpàni. Yattha pana viseso atthi, tattha vakkhàma. Tayidaü nãlaü pãtakan ti àdivasena anekavidhaü. Sotapañihananalakkhaõo saddo, sotavi¤¤àõassa visayabhàvaraso, tass' eva gocarapaccupaññhàno, bherisaddho mudingasaddo ti àdinà nayena anekavidho. #<[page 447]># %< Råpakkhandho 447>% Ghànapañihananalakkhaõo gandho, ghànavi¤¤àõassa visayabhàvaraso, tass' eva gocarapaccupaññhàno, målagandho sàragandho ti àdinà nayena anekavidho. Jivhàpañihananalakkhaõo raso, jivhàvi¤¤àõassa visayabhàvaraso, tass' eva gocarapaccupaññhàno, målaraso khandharaso ti àdinà nayena anekavidho, Itthibhàvalakkhaõaü itthindriyaü, itthã ti pakàsanarasaü, itthilinganimittakuttàkappànaü kàraõabhàvapaccupaññhànaü. Purisabhàvalakkhaõaü purisindriyaü, puriso ti pakàsanarasaü, purisalinganimittakuttàkappànaü kàraõabhàvapaccupaññhànaü. Tad-ubhayam pi, kàyappasàdo viya, sakalasarãraü vyàpakam eva. Na ca kàyapasàdena ñhitokàse ñhitan ti và aññhitokàse ñhitan ti và ti vattabbataü àpajjati. Råparasàdayo viya a¤¤ama¤¤asankaro natthi. Sahajaråpànupàlanalakkhaõaü jãvitindriyaü, tesaü pavattanarasaü, tesaü yeva ñhapanapaccupaññhànaü, yàpayitabbabhåtapadaññhànaü. Sante pi ca anupàlanalakkhaõàdimhi vidhàne atthikkhaõe yeva taü sahajaråpàni anupàleti, udakaü viya uppalàdãni. Yathàsakaü paccayuppanne pi ca dhamme pàleti, dhàtã viya kumàraü; sayaü pavattitadhammasambandhen' eva ca pavattati, niyàmako viya; na bhangato uddham pavattati attano ca pavattayitabbàna¤ ca abhàvà. Na bhangakkhaõe ñhapeti sayaü bhijjamànattà, khiyamàno viya vaññisneho dãpasikhaü. Na ca anupàlanapavattanaññhàpanànubhàvavirahitaü yathàvuttakkhaõe tassa tassa sàdhanato daññhabbaü. Manodhàtu-manovi¤¤àõadhatånaü nissayalakkhaõaü hadayavatthu, tàsaü yeva dhàtånam àdhàraõarasaü, ubbahanapaccupaññhànam, hadayassa anto kàyagatà-satikathàyaü vuttappakàraü lohitaü nissàya sandhàraõàdikiccehi bhåtehi katåpakàram, utucittàhàrehi upatthambhiyamànaü, àyunà anupàliyamànaü, manodhàtu-manovi¤¤àõadhàtåna¤ c' eva taü-sampayuttadhammàna¤ ca vatthubhàvaü sàdhayamànaü tiññhati. Abhikkamàdipavattakacittasamuññhànavàyodhàtuyà sahajaråpakàyathambhanasandhàraõacalanassa paccayo àkàravikàro kàyavi¤¤atti, #<[page 448]># %<448 XIV. Khandha-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ adhippàyappakàsanarasà, kàyavipphandanahetubhàvapaccupaññhànà, cittasamuññhànavàyodhàtupadaññhànà. Sà pan' esà kàyavipphandanena adhippàyavi¤¤àpanahetuttà saya¤ ca tena kàyavipphandanasankhàtena kàyena vi¤¤eyyattà kàyavinnattã ti vuccati. Tàya ca pana calitehi cittajaråpehi abhisambandhànaü utujàdãnaü pi calanato abhikkamàdayo pavattantã ti veditabbà. Vacãbhedappavattakacittasamuññhàna-pathàvãdhàtuyà upàdiõõaghaññanassa paccayo àkàravikàro vacãvi¤¤atti, adhippàyappakàsanarasà, vacãghosahetubhàvapaccupaññhànà, cittasamuññhànapathavãdhàtupadaññhànà. Sà pan' esà vacãghosena adhippàyavi¤¤àpanahetuttà saya¤ ca kàyavacãghosasankhàtàya vàcàya vi¤¤eyyattà vacãvi¤¤attã ti vuccati. Yathà hi ara¤¤e ussàpetvà baddhagosãsàdi udakanimittaü disvà: udakam ettha atthã ti vi¤¤àyati, evaü kàyavipphandana¤ c' eva vacãghosa¤ ca gahetvà kàyavacãvi¤¤attiyo pi vi¤¤àyanti. Råpaparicchedalakkhaõà àkàsadhàtu, råpapariyantappakàsanarasà, råpamariyàdapaccupaññhànà, asamphuññhabhàvacchiddavivarabhàvapaccupaññhànà và paricchinnaråpapadaññhànà. Yàya paricchinnesu råpesu idam ito uddhamadho-tiriyan ti ca hoti. Adandhatàlakkhaõà råpassa lahutà, råpànaü garubhàvavinodanarasà, lahuparivattitàpaccupaññhànà, lahuråpapadaññhànà. Athaddhatàlakkhaõà råpassa mudutà, råpànaü thaddhabhàvavinodanarasà, sabbakiriyàsu avirodhità paccupaññhànà, muduråpapadaññhànà. Sarãrakiriyànukulakamma¤¤abhàvalakkhaõà råpassa kamma¤¤atà, akamma¤¤atàvinodanarasà, adubbalabhàvapaccupaññhànà, kamma¤¤aråpapadaññhànà. Età pana tisso na a¤¤ama¤¤aü vijahanti. Evaü sante pi, yo arogino viya, råpànaü lahubhàvo adandhatà lahuparivattippakàro råpadandhattakaradhàtukkhobhapañipakkhapaccayasamuññhàno, so råpavikàro råpassa lahutà. Yo pana suparimadditacammass' eva råpànaü mudubhàvo sabbakiriyàvisesesu vasavattanabhàvamaddavappakàro råpatthaddhattakara-dhàtukkhobhapañipakkhapaccayasamuññhàno, so råpavikàro råpassa mudutà. #<[page 449]># %< Råpakkhandho 449>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yo pana sudantasuvaõõass' eva råpànaü kamma¤¤abhàvo sarãrakiriyànukulabhàvappakàro sarãrakiriyànaü ananukulakara-dhàtukkhobhapañipakkhapaccayasamuññhàno, so råpavikàro råpassa kamma¤¤atà ti evam etàsaü viseso veditabbo. âcayalakkhaõo råpassa upacayo, pubbantato råpànaü ummujjàpanaraso, niyyàtanapaccupaññhàno, paripuõõabhàvapaccupaññhàno và, upacitaråpapadaññhàno. Pavattilakkhaõà råpassa santati, anuppabandhanarasà, anupacchedapaccupaññhànà, anupabandhakararåpapadaññhànà. Ubhayam p' etaü jàtiråpass' ev' àdhivacanaü. âkàranànattato pana veneyyavasena ca upacayo santatã ti uddesadesanà katà. Yasmà pan' ettha atthato nànattaü natthi, tasmà imesaü padànaü niddese:- yo àyatanànaü àcayo so råpassa upacayo; yo råpassa upacayo, sà råpassa santatã ti vuttaü. Aññhakàthàyaü pi àcayo nàma nibbatti, upacayo nàma vaóóhi, santati nàma pavattã ti vatvà nadãtãre khatakåpa [ka] mhi udakuggamanakàlo viya àcayo nibbatti, paripuõõakàlo viya upacayo vaóóhi, ajjhottharitvà gamanakàlo viya santati pavattã ti upamà katà. Upamàvasàne ca evaü kiü kathitaü hoti? âyatanena àcayo kathito, àcayena àyatanaü kathitan ti vuttaü. Tasmà yà råpànaü pañhamàbhinibbatti, sà àcayo; yà tesaü upari a¤¤esam pi nibbattamànànaü nibbatti sà vaóóhi; àkàrena upaññhànato upacayo; yà tesam pi upari punappunaü a¤¤esaü nibbattamànànaü nibbatti, sà anuppabandhàkàrena upaññhànato santatã ti ca pavuccatã ti veditabbo. Råpaparipàkalakkhaõà jaratà, upanayanarasà, sabhàvànapagame pi navabhàvàpagamapaccupaññhànà, vãhipuràõabhàvo viya, paripaccamànaråpapadaññhànà. Khaõóiccàdibhàvena dantàdisu vikàradassanato idaü pakañajaraü sandhàya vuttaü. Aråpadhammànaü pana pañicchannajarà nàma hoti. Tassà esa vikàro natthi. Yà ca pathavã-udaka-pabbata-candima-suriyàdisu avãci jarà nàma. #<[page 450]># %<450 XIV. Khandha-niddeso>% Paribhedalakkhaõà råpassa aniccatà, saüsãdanarasà, khayavayapaccupaññhànà, paribhijjamànaråpapadaññhànà. Ojàlakkhaõo kabaëinkàro àhàro, råpàharaõaraso, upatthambhanapaccupaññhàno, kabaëaü katvà àharitabbavatthupadaññhàno. Yàya ojàya sattà yàpenti tassà etaü adhivacanaü. Imàni tàva pàëiyaü àgataråpàn' eva. Aññhakathàyam pana balaråpaü, sambhavaråpaü, jàtiråpaü, rogaråpaü, ekaccànaü matena middharåpan ti evaü a¤¤àni pi råpàni àharitvà: addhà munã 'si sambuddho, natthi nãvaraõà tavà ti àdãni vatvà middharåpaü tàva natthi yevà ñikkhittaü. Itaresu rogaråpaü jaratà-aniccatà-gahaõena gahitam eva, jàtiråpaü upacaya-santatigahaõena, sambhavaråpaü àpodhàtugahaõena, balaråpaü vàyodhàtugahaõena gahitam eva. Tasmà tesu ekaü pi visuü natthã ti sanniññhànaü kataü. Iti idaü catuvãsatividhaü upàdàråpaü pubbe vuttaü catubbidhaü bhåtaråpa¤ cà ti aññhavãsatividhaü råpaü hoti anånam-anadhikaü. Taü sabbam pi na hetu, ahetukaü, hetuvippayuttaü, sappaccayaü, lokiyaü, sàsavam evà ti àdinà nayena ekavidhaü; ajjhattikaü, bàhiraü, oëàrikaü sukhumaü, dåre santike, nipphannaü anipphannaü, pasàdaråpaü na-pasàdaråpaü, indriyaü anindriyaü, upàdiõõam anupàdiõõan ti àdivasena duvidhaü. Tattha cakkhàdipa¤cavidhaü attabhàvam adhikiccapavattattà ajjhattikaü. Sesaü tato bàhirattà bàhiraü. Cakkhàdãni nava àpodhàtuvajj[it]à tisso dhàtuyo cà ti dvàdasavidhaü, ghaññanavasena gahetabbato oëàrikaü. Sesaü tato viparãtattà sukhumaü. Yaü sukhumaü tad-eva duppañivijjhasabhàvattà dåre. Itaraü supañivijjhasabhàvattà santike. Catasso dhàtuyo, cakkhàdãni terasa, kabaëinkàràharo cà ti aññhàrasavidhaü råpaü paricchedavikàralakkhaõabhàvaü atikkamitvà sabhàven' eva pariggahetabbato nipphannaü. Sesaü tabbiparãtatàya anipphannaü. Cakkhàdipa¤cavidhaü råpàdãnam gahaõapaccayabhàvena, àdàsatalaü viya, vippasannattà pasàdaråpaü. Itaraü tato viparãtattà napasàdaråpaü. #<[page 451]># %< Råpakkhandho 451>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Pasàdaråpam eva itthindriyàdittayena saddhiü adhipatiyaññhena indriyaü. Sesaü tato viparãtattà anindriyaü. Yaü kammajan ti parato vakkhàma; taü kammena upàdiõõattà upàdiõõaü. Sesaü tato viparãtattà anupàdiõõaü. Puna sabbam eva råpaü sanidassanakammajàdãnaü tikànaü vasena tividhaü hoti. Tattha oëàrike råpaü sanidassana-sappañighaü; sesaü anidassana-sappañighaü. Sabbam pi sukhumaü anidassana-appañighaü. Evaü tàva sanidassanattikavasena tividhaü. Kammajàdittikavasena pana kammato jàtaü kammajaü; tad-a¤¤apaccayajàtaü akammajaü; na kutoci jàtaü neva kammajaü nàkammajaü. Cittato jàtaü cittajaü; tad-a¤¤apaccayajàtaü acittajaü; na kutoci jàtaü neva cittajaü nàcittajaü. âhàrato jàtaü àhàrajaü; tad-a¤¤apaccayajàtaü anàhàrajaü; na kutoci jàtaü neva àhàrajaü na anàhàrajaü. Ututo jàtaü utujaü; tad-a¤¤apaccayajàtaü anutujaü; na kutoci jàtaü neva utujam na anutujan ti evaü kammajàdittikavasena tividhaü. Puna diññhàdiråparåpàdivatthàdicatukkavasena catubbidhaü. Tattha råpàyatanaü diññhaü nàma dassanavisayattà; saddàyatanaü sutaü nàma savanavisayattà; gandha-rasaphoññhabbattayaü mutaü nàma sampattagàhaka-indriyavisayattà; sesaü vi¤¤àtaü nàma vi¤¤àõass' eva visayattà ti evaü tàva diññhàdicatukkavasena catubbidhaü. Nipphannaråpaü pan' ettha råpa-råpaü nàma; àkàsadhàtu paricchedaråpaü nàma; kàyavi¤¤àtti-àdi kamma¤¤atà pariyantavikàraråpaü nàma; jàtijaràbhangaü lakkhaõaråpaü nàmà ti evaü råparåpàdicatukkavasena catubbidhaü. Yaü pan' ettha hadayaråpaü nàma taü vatthu, na dvàraü; vi¤¤attidvayaü dvàraü, na vatthu; pasàdaråpaü vatthu ceva dvàra¤ ca; sesaü neva vatthu na dvàran ti, evaü vatthàdicatukkavasena catubbidhaü. Puna ekajaü dvijam tijaü catujaü na kutoci jatàn ti imesaü vasena pa¤cavidhaü. Tattha kammajam eva cittajam eva ca ekajaü nàma. Tesu saddhiü hadayavatthunà indriyaråpaü kammajam eva. Vi¤¤attidvayaü cittajam eva. Yaü pana cittato ca ututo ca jàtaü taü dvijaü nàma; taü saddàyatanam eva. Yaü utucittàhàrehi jàtam taü tijaü nàma; taü pana lahutàdittayam eva. #<[page 452]># %<452 XIV. Khandha-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yaü catåhi pi kammàdãhi jàtaü taü catujaü nàma. Taü lakkhaõaråpavajjaü avasesaü hoti. Lakkhaõaråpaü pana na kutoci jàtaü. Kasmà? Na hi uppàdassa uppàdo atthi. Uppannassa ca paripàkabhedamattaü itaradvayaü. Yam pi råpàyatanaü saddàyatanaü gandhàyatanaü rasàyatanaü phoññhabbàyatanaü àkàsadhàtu àpodhàtu råpassa lahutà råpassa mudutà råpassa kamma¤¤atà råpassa upacayo råpassa santati kabaëinkàro àhàro: ime dhammà cittasamuññhànà ti àdisu jàtiyà kutoci jàtattaü anu¤¤àtaü, taü råpajanakapaccayànaü kiccànubhàvakkhaõe diññhattà ti veditabbaü. Idaü tàva råpakkhandhe vitthàrakathàmukhaü. [Vi¤¤àõakkhandho] Itaresu pana yaü ki¤ci vedayitalakkhaõaü, sabban taü ekato katvà vedanàkkhandho, yaü ki¤ci sa¤jànanalakkhaõaü sabban taü ekato katvà sa¤¤àkkhandho, yaü ki¤ci abhisankharaõalakkhaõaü sabban taü ekato katvà sankhàrakkhandho, yaü kinci vijànanalakkhaõaü sabban taü ekato katvà vi¤¤àõakkhandho veditabbo. Tattha yasmà vi¤¤àõakkhandhe vi¤¤àte, itare suvi¤¤eyyà honti, tasmà vi¤¤àõakkhandhaü àdiü katvà vaõõanaü karissàma. Yaü ki¤ci vijànanalakkhaõaü, sabban taü ekato katvà vi¤¤àõakkhandho veditabbo ti hi vuttaü, ki¤ ca vijànanalakkhaõaü vi¤¤àõaü? Yath' àha:- Vijànàti vijànàtã ti kho àvuso, tasmà vi¤¤àõan ti vuccatã ti. Vi¤¤àõaü, cittaü, mano ti atthato ekaü. Tad-etaü vijànanalakkhaõena sabhàvato ekavidhaü pi, jàtivasena tividhaü: kusalam akusalaü avyàkata¤ ca. Tattha kusalaü bhåmibhedato catubbidhaü: kàmàvacaraü råpàvacaraü aråpàvacaraü lokuttara¤ ca. Tattha kàmàvacaraü: somanassupekkhà ¤àõasankhàrabhedato aññhavidhaü; seyyathãdaü: (A) somanassasahagataü, (B) ¤àõasampayuttaü, (c) asankhàraü, (C) sasankhàra¤ ca; tathà (b) ¤àõavippayuttaü; (D) upekkhàsahagataü, (B) ¤àõasampayuttaü, (c) asankhàraü, (C) sasankhàra¤ ca; #<[page 453]># %< Vi¤¤àõakkhandho 453>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tathà (b) ¤àõavippayuttaü. (ABc) Yadà hi deyyadhamma-pañiggàhakàdisampattiü a¤¤aü và somanassahetuü àgamma haññhapahaññho, atthi dinnan ti àdinayappavattaü sammàdiññhiü purakkhatvà asaüsãdanto anussàhito parehi dànàdãni pu¤¤àni karoti, tadà 'ssa somanassasahagataü ¤àõasampayuttaü cittaü asankhàraü hoti. (ABC) Yadà pana vuttanayena haññhatuññho sammàdiññhiü purakkhatvà amuttacàgatàdivasena saüsãdamàno va parehi và ussàhito karoti tadà 'ssa tad-eva cittaü sasankhàraü hoti. Imasmiü hi atthe sankhàro ti etaü attano và paresaü và vasena pavattassa pubbapayogassà 'dhivacanaü. (Abc) Yadà pana ¤àtijanassa pañipattidassanena jàtaparicayà bàladàrakà bhikkhå disvà somanassajàtà sahasà ki¤cideva hatthagataü dadanti và vandanti và, tadà tatiyaü cittaü uppajjati. (AbC) Yadà pana: detha! vandathà ti! ¤àtãhi ussàhità evaü pañipajjanti, tadà catutthaü cittaü uppajjati. (DBc, &c.) Yadà pana deyyadhammapañiggàhakàdãnaü asampattiü a¤¤esaü và somanassahetånaü abhàvaü àgamma catåsu pi vikappesu somanassarahità honti, tadà sesàni cattàri upekkhàsahagatàni uppajjantã ti. Evaü somanassupekkhà¤àõasankhàrabhedato aññhavidhaü kàmàvacarakusalaü veditabbaü. Råpàvacaraü pana jhànangayogabhedato pa¤cavidhaü hoti; seyyathãdam:- Vitakka-vicàra-pãti-sukha-samàdhiyuttaü pañhamaü, atikkantavitakkaü dutiyaü, tato atikkantavicàraü tatiyaü,tato virattapãtikaü catutthaü, atthangatasukhaü upekkhàsamàdhiyuttaü pa¤caman ti. Aråpàvacaraü catunnaü àruppànaü yogavasena catubbidhaü; vuttappakàrena hi àkàsàna¤càyatanajjhànena sampayuttaü pañhamaü, vi¤¤àõa¤càyatanàdãhi dutiyatatiyacatutthàni. Lokuttaraü catumaggasampayogato catubbidhan ti evaü tàva kusalavi¤¤àõam eva ekavãsatividhaü hoti. #<[page 454]># %<454 XIV. Khandha-niddeso>% Akusalaü pana bhåmito ekavidhaü: kàmàvacaram eva, målato tividhaü: lobhamålaü dosamålaü mohamåla¤ ca. Tattha lobhamålaü somanassupekkhàdiññhigatasankhàrabhedato aññhavidhaü; seyyathãdaü: somanassasahagataü diññhigatasampayuttaü asankhàraü sasankhàra¤ ca; tathà diññhigatavippayuttaü; upekkhàsahagataü diññhigatasampayuttaü asankhàraü sasankhàra¤ ca; tathà diññhigatavippayuttaü. Yadà hi: natthi kàmesu àdãnavo ti àdinà nayena micchàdiññhiü purakkhatvà haññhatuññho kàme và paribhu¤jati diññhamangalàdãni và sàrato pacceti sabhàvatikkhen' eva anussàhitena cittena, tadà pañhamaü akusalacittaü uppajjati; yadà mandena samussàhitena cittena, tadà dutiyaü; yadà micchàdiññhiü apurakkhatvà kevalaü haññhatuññho methunaü và sevati, parasampattiü và abhijjhàyati, parabhaõóaü và harati sabhàvatikkhen' eva anussàhitena cittena, tadà tatiyaü; yadà mandena samussàhitena cittena, tadà catutthaü. Yadà pana kàmànaü và asampattiü àgamma a¤¤esaü và somanassahetånam abhàvena catåsu pi vikappesu somanassarahità honti, tadà sesàni cattàri upekkhàsahagatàni uppajjantã ti evaü somanassupekkhàdiññhigata-sankhàrabhedato aññhavidhaü lobhamålaü veditabbaü. Dosamålaü pana domanassasahagataü pañighasampayuttaü asankhàraü sasankhàran ti duvidham eva hoti. Tassa pàõàtipàtàdisu tikkhamandappavattikàle pavatti veditabbà. Mohamålaü upekkhàsahagataü vicikicchàsampayuttaü uddhaccasampayutta¤ cà ti duvidhaü. Tassa sanniññhànavikkhepakàle pavatti veditabbà ti evaü akusalavi¤¤àõaü dvàdasavidhaü hoti. Avyàkataü jàtibhedato duvidhaü: vipàkaü, kiriya¤ ca. Tattha vipàkaü bhåmito catubbidhaü: kàmàvacaraü, råpàvacaraü, aråpàvacaraü, lokuttara¤ ca. Tattha kàmàvacaraü duvidhaü: kusalavipàkaü, akusalavipàka¤ ca. Kusalavipàkam pi duvidhaü: ahetukaü, sahetuka¤ ca. Tattha alobhàdivipàkahetuvirahitaü ahetukaü. Taü cakkhuvi¤¤àõaü, sota-ghàna-jivhà-kàyavi¤¤àõaü sampañicchanakiccà manodhàtu, santãraõàdikiccà dve, manovi¤¤àõadhàtuyo cà ti aññhavidhaü. #<[page 455]># %< Vi¤¤àõakkhandho 455>% Tattha cakkhusannissita-råpavijànanalakkhaõaü cakkhuvi¤¤àõaü, råpamattàrammaõarasaü, råpàbhimukhabhàvapaccupaññhànaü, råpàrammaõàya kiriyamanodhàtuyà apagamapadaññhànaü. Sotàdisannissita-saddàdivijànanalakkhaõàni sotaghànajivhàkàyavi¤¤àõàni, saddàdimattàrammaõarasàni, saddàdi-abhimukhabhàvapaccupaññhànàni, saddàrammaõàdãnam kiriyamanodhàtånaü apagamapàdaññhànàni. Cakkhuvi¤¤aõàdãnaü anantaraü råpàdivijànanalakkhaõà manodhàtu, råpàdisampañicchanarasà, tathàbhàvapaccupaññhànà, cakkhuvi¤¤àõàdi-apagamapadaññhànà. Ahetukavipàkà saëàrammaõavijànanalakkhaõà, duvidhà pi santãraõàdikiccà manovi¤¤àõadhàtu, santãraõàdirasà, tathàbhàva paccupaññhànà hadayavatthupadaññhànà. Somanassupekkhàyogato pana dvipa¤caññhànabhedato ca tassà bhedo. Etàsu hi ekà ekantam-iññhàrammaõapavatti-sabbhàvato somanassasampayuttà hutvà santãraõa-tadàrammaõavasena pa¤cadvàre c' eva javanàvasàne ca pavattanato dviññhànà hoti. Ekà iññhamajjhattàrammaõe pavatti-sabbhàvato upekkhàsampayuttà hutvà santãraõa-tadàrammaõa-pañisandhibhavanga-cutivasena pavattanato pa¤caññhànà hoti. Aññhavidham pi c' etaü ahetukavipàkavi¤¤àõaü niyatàniyatàrammaõattà duvidhaü. Upekkhàsukhasomanassabhedato tividhaü. Vi¤¤àõapa¤cakaü h' ettha niyatàrammaõaü yathàkkamaü råpàdisu yeva pavattito; sesaü saniyatàrammaõaü. Tatra hi manodhàtu pa¤casu pi råpàdisu pavattati, manovi¤¤àõadhàtu-dvayaü chaså ti. Kàyavi¤¤àõaü pan' ettha sukhayuttaü. Dviññhànà manovi¤¤àõadhàtu somanassayuttà; sesaü upekkhàyuttan ti evaü tàva kusalavipàkaahetukaü aññhavidhaü veditabbaü. Alobhàdivipàkahetusampayuttaü pana sahetukaü. Taü kàmàvacarakusalaü viya somanassàdibhedato aññhavidhaü. Yathà pana kusalaü dànàdivasena chasu àrammaõesu pavattati, na idaü tathà. Idaü hi pañisandhi-bhavangacuti-tadàrammaõavasena parittadhammapariyàpannesu yeva chasu àrammaõesu pavattati. Sankhàràsankhàrabhàvo pan' ettha àgamanàdivasena veditabbo. Sampayuttadhammàna¤ ca visese asati pi àdàsatalàdisu mukhanimittaü viya nirussàhaü vipàkaü, #<[page 456]># %<456 XIV. Khandha-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ mukhaü viya sa-ussàhaü kusalan ti veditabbaü. Kevalaü hi akusalavipàkaü ahetukam eva. Taü cakkhuvi¤¤àõaü sotaghànajivhàkàyavi¤¤àõaü sampañicchanakiccà manodhàtu santãraõàdikiccà-pa¤caññhànà manovi¤¤àõadhàtå ti sattavidhaü. Taü lakkhaõàdito kusalàhetukavipàke, vuttanayen' eva veditabbaü. Kevalaü hi kusalavipàkàni iññha-iññhamajjhattàrammaõàni; imàni aniññha-aniññhamajjhattàrammaõàni. Tàni ca upekkhàsukhasomanassabhedato tividhàni; imàni dukkha-upekkhàvasena duvidhàni. Ettha hi kàyavi¤¤àõaü dukkhasahagatam eva; sesàni upekkhàsahagatàni. Sà ca tesu upekkhà hãnà dukkhaü viya nàtitikhiõà; itaresu upekkhà paõãtà sukhaü viya nàtitikhiõà. Iti imesaü sattannaü akusalavipàkànaü purimàna¤ ca soëasannaü kusalavipàkànam vasena kàmàvacaraü vipàkavi¤¤àõaü tevãsatividhaü. Råpàvacaraü pana kusalaü viya pa¤cavidhaü. Kusalaü pana samàpattivasena javanavãthiyaü pavattati. Idaü upapattiyaü pañisandhibhavanga-cuti-vasena. Yathà ca råpàvacaram, evaü aråpàvacaraü pi kusalaü viya catubbidhaü. Pavattibhedo pi 'ssa råpàvacare vuttanayo eva. Lokuttaravipàkaü catumaggayuttacittaphalattà catubbidhaü. Taü maggavãthivasena ceva phalasamàpattivasena ca dvidhà pavattati. Evaü sabbam pi catåsu bhåmãsu chattiüsavidhaü vipàkavi¤¤àõaü hoti. Kiriyaü pana bhåmibhedato tividhaü kàmàvacaraü råpàvacaraü aråpàvacara¤ ca. Tattha kàmàvacaraü duvidhaü: ahetukaü sahetuka¤ ca. Tattha alobhàdikiriyà hetuvirahitaü ahetukaü. Taü manodhàtu-manovi¤¤àõadhàtubhedato duvidhaü. Tattha cakkhuvi¤¤àõàdipurecararåpàdivijànanalakkhaõà manodhàtu, àvajjanarasà, råpàdi-abhimukhabhàvapaccupaññhànà, bhavangavicchedapadaññhànà. Sà upekkhà yuttà va hoti. Manovi¤¤àõadhàtu pana duvidhà: sàdhàraõà, asàdhàraõà ca. #<[page 457]># %< Vi¤¤àõakkhandho 457>% Tattha sàdhàraõà upekkhàsahagatà hetukakiriyà saëàrammaõavijànanalakkhaõà, kiccavasenapa¤cadvàramanodvàresu voññhapanàvajjanarasà, tathàbhàvapaccupaññhànà, ahetukavipàkamanovi¤¤àõadhàtu-bhayangànam a¤¤ataràpagamapadaññhànà. Asàdhàraõà somanassasahagatà hetukakiriyà saëàrammaõavijànanalakkhaõà, kiccavasena arahataü anuëàresu vatthåsu hasituppàdanarasà, tathàbhàvapaccupaññhànà, ekantato hadayavatthupadaññhànà ti. Iti kàmàvacarakiriyaü ahetukaü tividhaü. Sahetukaü pana somanassàdibhedato, kusalaü viya, aññhavidhaü. Kevalaü hi kusalaü sekhaputhujjanànaü uppajjati, idaü arahataü yevà ti ayam ettha viseso. Evaü tàva kàmàvacaraü ekàdasavidhaü, råpàvacaraü pana aråpàvacara¤ ca kusalaü viya pa¤cavidhaü catubbidha¤ ca hoti. Arahataü uppattivasen' eva c' assa kusalato viseso veditabbo ti. Evaü sabbam pi tãsu bhåmãsu vãsatividhaü kiriyàvi¤¤àõaü hoti. Iti ekavãsati kusalàni dvàdasàkusalàni chattiüsa vipàkàni vãsati kiriyànã ti sabbàni pi ekånanavutivi¤¤àõàni honti. Yàni pañisandhi-bhavang'-àvajjana-dassana-savana-ghàyana-sàyana-phusana-sampañicchana-santãraõa-voññhapana-javana-tadàrammaõa-cutivasena cuddasahi àkàrehi pavattanti. Kathaü? Yadà hi aññhannaü kàmàvacarakusalànaü ànubhàvena devamanussesu sattà nibbattanti, tadà nesaü maraõakàle paccupaññhitaü kamma-kammanimitta-gatinimittànaü a¤¤ataraü àrammaõaü katvà aññhasahetukakàmàvacaravipàkàni manussesu paõóakàdibhàvaü àpajjamànànaü dubbaladvihetukakusalavipàka-upekkhàsahagatà ahetuvipàkamanovi¤¤àõadhàtu cà ti pañisandhivasena nava vipàkacittàni pavattanti. Yadà råpàvacaràråpàvacarakusalànubhàvena råpàråpabhavesu nibbattanti, tadà nesaü maraõakàle paccupaññhitaü kamma-kammanimittam eva àrammaõaü katvà nava råpàråpàvacaravipàkàni pañisandhivasena pavattanti. Yadà pana akusalànubhàvena apàye nibbattanti, tadà nesaü maraõakàle paccupaññhitaü kamma-kammanimittagatinimittànaü a¤¤ataraü àrammaõaü katvà ekà akusalavipàkàhetumanovi¤¤àõadhàtu pañisandhivasena pavattatã ti evaü tàv' ettha ekånavãsatiyà vipàkavi¤¤àõànaü pañisandhivasena pavatti veditabbà. #<[page 458]># %<458 XIV. Khandha-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Pañisandhivi¤¤àõe pana niruddhe, taü taü pañisandhivi¤¤àõam-anubandhamànaü tassa tass' eva kammassa vipàkabhåtaü tasmiü yeva àrammaõe tàdisam eva bhavangavi¤¤àõaü nàma pavattati. Puna pi tàdisan ti evaü asati, santànavinivattake a¤¤asmiü cittuppàde, nadãsotaü viya, supinaü apassato niddokkamanakàlàdisu aparimàõasankhyam pi pavattati yevà ti evaü tesaü yeva vi¤¤àõànaü bhavangavasenà pi pavatti veditabbà. Evaü pavatte pana bhavangasantàne, yadà sattànaü indriyàni àrammaõagahaõakkhamàni honti, tadà cakkhuss' àpàthagate råpe råpaü pañicca cakkhupasàdassa ghaññanà hoti. Tato ghaññanànubhàvena bhavangacalanaü hoti. Atha niruddhe bhavange tad-eva råpaü àrammaõaü katvà, bhavangaü vicchindamànà viya, àvajjanakiccaü sàdhayamànà kiriyamanodhàtu uppajjati. Sotadvàràdisu pi es' eva nayo. Manodvàre pana chabbidhe pi àrammaõe àpàthagate bhavangacalanànantaraü bhavangaü vicchindamànà viya àvajjanakiccaü sàdhayamànà ahetukakiriyamanovi¤¤àõadhàtu uppajjati upekkhàsahagatà ti evaü dvinnaü kiriyavi¤¤àõànaü àvajjanavasena pavatti veditabbà. âvajjanànantaraü pana cakkhudvàre tàva dassanakiccaü sàdhayamànaü cakkhupasàdavatthukaü cakkhuvi¤¤àõaü sotadvàràdisu savanàdikiccaü sàdhayamànàni sotaghànajivhàkàyavi¤¤àõàni pavattanti. Tàni iññha-iññhamajjhattesu visayesu kusalavipàkàni, aniññha-anitthamajjhattesu visayesu akusalavipàkànã ti evaü dasannaü vipàkavi¤¤àõànaü dassanasavanaghàyanasàyanaphusanavasena pavatti veditabbà. Cakkhuvi¤¤àõadhàtuyà uppajjitvà niruddhasamanantarà uppajjati cittaü mano mànasaü ... tajjà manodhàtå ti àdi vacanato pana cakkhuvi¤¤àõàdãnam anantarà tesaü yeva visayaü sampañicchamànà, kusalavipàkànantaraü kusalavipàkà, akusalavipàkànantaraü akusalavipàkà manodhàtu uppajjati: #<[page 459]># %< Vi¤¤àõakkhandho 459>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - evaü dvinnaü vipàkavi¤¤àõànaü sampañicchanavasena pavatti veditabbà. Manodhàtuyà pi uppajjitvà niruddhasamanantarà uppajjati cittaü mano mànasaü . . . tajjà manovi¤¤àõadhàtå ti vacanato pana manodhàtuyà sampañicchitam eva visayaü santãrayamànà akusalavipàkamanodhàtuyà anantarà akusalavipàkà, kusalavipàkàya anantarà iññhàrammaõe somanassasahagatà, iññhamajjhatte upekkhàsahagatà uppajjati vipàkahetukamanovi¤¤àõadhàtå ti evaü tiõõaü vipàkavi¤¤àõànaü santãraõavasena pavatti veditabbà. Santãraõànantaraü pana tam eva visayaü vavatthàpayamànà uppajjati kiriyàhetukamanovi¤¤àõadhàtu upekkhàsahagatà ti evaü ekass' eva kiriyavi¤¤àõassa voññhapanavasena pavatti veditabbà. Voññhapanànantaraü pana sace mahantaü hoti råpàdi-àrammaõaü, atha yathà-vavatthàpite visaye aññhannaü và kàmàvacarakusalànaü dvàdasannaü và akusalànaü navannaü và avasesakàmàvacarakiriyànaü a¤¤ataravasena cha, satta và javanàni javanti. Eso tàva pa¤cadvàre nayo; manodvàre pana manodvàràvajjanànantaraü tàni yeva. Gotrabhåto uddhaü råpàvacarato pa¤ca kusalàni pa¤ca kiriyàni, aråpàvacarato cattàri kusalàni cattàri kiriyàni, lokuttarato cattàri maggacittàni cattàri phalacittànã ti imesu yaü yaü laddhapaccayaü hoti taü taü javatã ti evaü pa¤capa¤¤àsàya kusalàkusalakiriyavipàkavi¤¤àõànaü javanavasena pavatti veditabbà. Javanàvasàne pana sace pa¤cadvàre atimahantaü manodvàre ca vibhåtamàrammaõaü hoti, atha kàmàvacarasattànaü kàmàvacarajavanàvasàne iññhàrammaõàdãnaü purimakammajavanacittàdãna¤ ca vasena yo yo paccayo laddho hoti tassa tassa vasena aññhasu sahetuka-kàmàvacaravipàkesu tãsu vipàkàhetuka-manovi¤¤àõadhàtåsu ca a¤¤ataraü pañisotagataü nàvaü anubandhamànaü ki¤ci antaraü udakam iva bhavangass' àrammaõato a¤¤asmiü àrammaõe javitaü javanam-anubandhaü dvikkhattuü sakiü và vipà kavi¤¤à õam uppajjati. #<[page 460]># %<460 XIV. Khandha-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tad-etaü javanàvasàne bhavangassa àrammaõe pavattanàrahaü samànaü tassa javanassa àrammaõaü àrammaõaü katvà pavattattà tad-àrammaõan ti vuccati. Evaü ekàdasannaü vipàkavi¤¤àõànaü tad-àrammaõavasena pavatti veditabbà. Tad-àrammaõàvasàne pana puna bhavangam eva pavattati. Bhavange vicchinne puna àvajjanàdãnã ti evaü laddhapaccayacittasantànaü bhavangànantaraü àvajjanaü, àvajjanànantaraü dassanàdãnã ti cittaniyamavasen' eva punappuna tàva pavattati, yàva ekasmiü bhave bhavangassa parikkhayo. Ekasmiü hi bhave yaü sabbapacchimaü bhavangacittaü, taü tato cavanattà cutã ti vuccati. Tasmà tam pi ekånavãsatividham eva hoti. Evaü ekånavãsatiyà vipàkavi¤¤àõànaü cutivasena pavatti veditabbà. Cutito pana puna pañisandhi, pañisandhito puna bhavangan ti evaü bhavagatiñhitinivàsesu saüsaramànànaü sattànaü avicchinnaü cittasantànaü pavattati yeva. Yo pan' ettha arahattaü pàpuõàti, tassa cuticitte niruddhe niruddham eva hotã ti. Idaü vi¤¤àõakkhandhe vitthàrakathàmukhaü. [Vedanàkkhandho] Idàni yaü vuttaü: yaü ki¤ci vedayitalakkhaõaü sabban taü ekato katvà vedanàkkhandho veditabbo ti, etthà pi vedayitalakkhaõam nàma vedanà va. Yath' àha:- vedayati vedayatã ti kho àvuso, tasmà vedanà ti vuccatã ti. Sà pana vedayitalakkhaõena sabhàvato ekavidhà pi jàtivasena tividhà hoti: kusalà, akusalà, avyàkatà cà ti. Tattha kàmàvacaraü somanassupekkhà¤àõasankhàrabhedato aññhavidhan ti àdinà nayena vuttena kusalavi¤¤àõena sampayuttà kusalà, akusalena sampayuttà akusalà, avyàkatena sampayuttà avyàkatà ti veditabbà. #<[page 461]># %< Vedanàkkhandho 461>% Sà sabhàvabhedato pa¤cavidhà hoti; sukhaü, dukkhaü, somanassaü, domanassaü, upekkhà ti. Tattha kusalavipàkena kàyavi¤¤àõena sampayuttaü sukhaü, akusalavipàkena dukkhaü. Kàmàvacarato catåhi kusalehi catåhi sahetukavipàkehi ekena ahetukavipàkena catåhi sahetukakiriyehi ekena ahetukakiriyena catåhi akusalehi, råpàvacarato, ñhapetvà pa¤camajjhànavi¤¤àõaü, catåhi kusalehi catåhi vipàkehi catåhi kiriyehi, lokuttaraü pana yasmà ajjhànikaü nàma natthi, tasmà aññha lokuttaràni pa¤cannaü jhànànaü vasena cattàëãsaü honti. Tesu, ñhapetvà aññha pa¤camajjhànikàni, sesehi dvattiüsàya kusalavipàkehã ti. Evaü somanassaü dvàsaññhiyà vi¤¤àõehi sampayuttaü, domanassaü dvãhi akusalehi, upekkhà avasesapa¤capa¤¤àsàya vi¤¤àõehi sampayuttà. Tattha iññhaphoññhabbànubhavanalakkhaõaü sukhaü, sampayuttànaü upabråhanarasaü, kàyika-assàdapaccupaññhànaü, kàyindriyapadaññhànaü. Aniññhaphoññhabbànubhavanalakkhaõaü dukkhaü, sampayuttànaü milàpanarasaü, kàyikàbàdhapaccupaññhànaü, kàyindriyapadaññhànaü. Iññhàrammaõànubhavanalakkhaõaü somanassaü, yathà tathà và iññhàkàrasambhogarasaü, cetasika-assàdapaccupaññhànaü, passaddhipadaññhànaü. Aniññhàrammaõànubhavanalakkhaõaü domanassaü, yathà tathà và aniññhàkàrasambhogarasaü, cetasikàbàdhapaccupaññhànaü, ekanten' eva hadayavatthupadaññhànaü. Majjhattavedayitalakkhaõà upekkhà, sampayuttànaü nàti-upabråhanamilàpanarasà, santabhàvapaccupaññhànà, nippãtikacittapadaññhànà ti. Idaü vedanàkkhandhe vitthàrakathàmukhaü. [Sa¤¤àkkhandho] Idàni yaü vuttaü: yaü ki¤ci sa¤jànanalakkhaõaü sabban taü ekato katvà sa¤¤àkkhandho veditabbo ti, etthà pi sa¤jànanalakkhaõaü sa¤¤à va. Yath' àha:- sa¤jànàti sa¤jànàtã ti kho àvuso, tasmà sa¤¤à ti vuccatã ti. Sà pan' esà sa¤jànanalakkhaõena sabhàvato ekavidhà pi, jàtivasena tividhà hoti:- kusalà, akusalà, avyàkatà ca. Tattha kusalavi¤¤àõasampayuttà kusalà, #<[page 462]># %<462 XIV. Khandha-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ akusalasampayuttà akusalà, avyàkatasampayuttà avyàkatà. Na hi taü vi¤¤àõam atthi yaü sa¤¤àya vippayuttaü, tasmà yattako vi¤¤àõassa bhedo, tattako sa¤¤àyà ti. Sà pan' esà evaü vi¤¤àõena samappabhedà pi lakkhaõàdito sabbà va sa¤jànanalakkhaõà. Tad-ev' etan ti puna sa¤jànanapaccayanimittakaraõarasà, dàru-àdisu tacchakàdayo viya; yathà gahitanimittavasena abhinivesakaraõapaccupaññhànà, hatthidassaka-andhà viya; yathà upaññhitavisayapadaññhànà, tiõapurisakesu migapotakànam: purisà! ti uppannasa¤¤à viyà ti. Idaü sa¤¤àkkhandhe vitthàrakathàmukhaü. [Sankhàrakkhandho] Yaü pana vuttaü: yaü ki¤ci abhisankharaõalakkhaõaü sabban taü ekato katvà sankhàrakkhandho veditabbo ti ettha abhisankharaõalakkhaõaü nàma ràsikaraõalakkhaõaü. Kiü pana tan ti? Sankhàrà yeva. Yath' àha: sankhataü abhisankharontã ti kho bhikkhave, tasmà sankhàrà ti vuccantã ti. Te abhisankharaõalakkhaõà, àyåhanarasà, vipphàrapaccupaññhànà, sesakkhandhattayapadaññhànà. Evaü lakkhaõàdito ekavidhà pi ca, jàtivasena tividhà: kusalà, akusalà, avyàkatà ti. Tesu kusalavi¤¤àõasampayuttà kusalà, akusalasampayuttà akusalà, avyàkatasampayuttà avyàkatà. Tattha kàmàvacara-pañhamakusalavi¤¤àõasampayuttà tàva niyatà saråpena àgatà sattavãsati, ye-và-pana-kà cattàro, aniyatà pa¤cà ti chattiüsa. Tattha phasso viriyaü cetanà jãvitaü vitakko samàdhi vicàro saddhà pãti sati #<[page 463]># %< Sankhàrakkhandho 463>% hiri kàyamudutà ottappaü cittamudutà alobho kàyakamma¤¤atà adoso cittakamma¤¤atà amoho kàyapàgu¤¤atà kàyapassaddhi cittapàgu¤¤atà cittapassaddhi kàyujukatà kàyalahutà cittujukatà cittalahutà ti ime saråpena àgatà sattavãsati. Chando manasikàro adhimokkho tatramajjhattatà ti ime ye-và-panakà cattàro. Karuõà vacãduccaritavirati mudità micchàjãvavirati kàyaduccaritavirati ti ime aniyatà pa¤ca. Ete hi kadàci uppajjanti, uppajjamànà pi ca na ekato uppajjanti. Tattha phusatã ti phasso. Svàyaü phusanalakkhaõo, sanghaññanaraso, sannipàtapaccupaññhàno, àpàthagatavisayapadaññhàno. Ayaü hi, aråpadhammo pi samàno, àrammaõe phusanàkàren' eva pavattati. Ekadesena ca anallãyamàno pi, råpaü viya cakkhu, saddo viya ca sotaü, cittaü àrammaõa¤ ca sanghaññeti. Tikasannipàta-sankhàtassa attano kàraõassa vasena paveditattà sannipàtapaccupaññhàno. Tajjàsamannàhàrena c' eva indriyena ca parikkhate visaye anantaràyen' eva uppajjanato àpàthagatavisayapadaññhàno vuccati. Vedanàdhiññhànabhàvato pana niccammagàvã viya daññhabbo. Cetayatã ti cetanà. Abhisandahatã ti attho. Sà cetanàbhàvalakkhaõà, àyåhanarasà, saüvidahanapaccupaññhànà, sakiccaparakiccasàdhikà jeññhasissamahàvaóóhakã àdayo viya. Accàyikakammànussaraõàdisu ca panà 'yaü sampayuttànaü ussàhanabhàvena pavattamànà pàkañà hoti. #<[page 464]># %<464 XIV. Khandha-niddeso >% Vitakkavicàrapãtãsu yaü vattabbaü siyà, taü pathavãkasiõaniddese pañhamajjhànavaõõanàyaü vuttam eva. Vãrabhàvo viriyaü. Tam ussàhanalakkhaõam, sahajàtànaü upatthambhanarasaü, asaüsãdanabhàvapaccupaññhànaü, saüviggo yoniso padahatã ti vacanato saüvegapadaññhànaü, viriyàrambhavatthupadaññhànaü và, sammà àraddham sabbasampattãnaü målaü hotã ti daññhabbaü. Jãvanti tena, sayaü và jãvati, jãvanamattam eva và tan ti jãvitaü. Lakkhaõàdãni pan' assa råpajãvite vuttanayen' eva veditabbàni. Taü hi råpadhammànaü jãvitaü, idaü aråpadhammànan ti idam ev' ettha nànàkaraõaü. ârammaõe cittaü samaü àdhiyati, sammà và àdhiyati, samàdhànamattam eva và etaü cittassà ti samàdhi. So avisàralakkhaõo, avikkhepalakkhaõo và, sahajàtànaü sampiõóanaraso, nahàniyacuõõànaü udakaü viya, upasamapaccupaññhàno, visesato sukhapadaññhàno, nivàte dãpacchãnam ñhiti viya cetaso ñhitã ti daññhabbo. Saddahanti etàya, sayaü và saddahati, saddahanamattam eva và esà ti saddhà. Sà saddahanalakkhaõà, okappanalakkhaõà và; pasàdanarasà, udakappasàdakamaõi viya, pakkhandanarasà và oghuttaraõo viya; akàlussiyapaccupaññhànà, adhimuttipaccupaññhànà và; saddheyyavatthupadaññhànà, saddhammasavanàdi-sotàpattiyangapadaññhànà và, hattha-vitta-bãjàni viya daññhabbà. Saranti tàya, sayaü và sarati, saraõamattam eva và, esà ti sati. Sà apilàpanalakkhaõà, asammoharasà, àrakkhapaccupaññhànà, visayàbhimukhabhàvapaccupaññhànà và; thirasa¤¤àpadaññhànà, kàyàdisatipaññhànapadaññhànà và. ârammaõe daëhapatiññhitattà pana esikà viya, cakkhudvàràdirakkhaõato dovàriko viya ca daññhabbà. Kàyaduccaritàdãhi hiriyatã ti hiri. Lajjày' etaü adhiva- canaü. Tehi yeva ottappatã ti ottappaü. Pàpato ubbegass' etaü adhivacanaü. Tattha pàpato jigucchanalakkhaõà hiri, uttàsanalakkhaõaü ottappaü; lajjàkàrena pàpànaü akaraõarasà hiri, uttàsàkàrena ottappaü; vuttappakàren' eva ca pàpato sankocanapaccupaññhànà età, attagàrava-paragàravapadaññhànà. #<[page 465]># %< Sankhàrakkhandho 465>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Attànaü garuü katvà hiriyà pàpaü jahàti kulavadhå viya; paraü garuü katvà ottappena pàpaü jahàti vesiyà viya. Ime pana dve dhammà lokapàlakà ti daññhabbà. Na lubbhanti tena, sayaü và na lubbhati, alubbhanamattam eva và tan ti alobho. Adosàmohesu pi es' eva nayo. Tesu alobho àrammaõe cittassa agedhalakkhaõo, alaggabhàvalakkhaõo và, kamaladale jalabindu viya; apariggaharaso, muttabhikkhu viya; anallãnabhàvapaccupaññhàno, asucimhi patitapuriso viya. Adoso acaõóikkalakkhaõo, avirodhalakkhaõo và, anukulamitto viya; àghàtavinayaraso, pariëàhàvinayaraso và, candanaü viya; sommabhàvapaccupaññhàno, puõõacando viya. Amoho yathàsabhàva pañivedhalakkhaõo, akkhalitapañivedhalakkhaõo và, kusalissàsakhittausupañivedho viya; visayobhàsanaraso, padãpo viya; asammohapaccupaññhàno, ara¤¤agatasudesako viya. Tayo pi c' ete sabbakusalànaü målabhåtà ti daññhabbà. Kàyapassambhanaü kàyapassaddhi, cittapassambhanaü cittapassaddhi. Kàyo ti c' ettha vedanàdayo tayo khandhà. Ubho pi pan' età ekato katvà kàyacittadarathavåpasamalakkhaõà kàyacittapassaddhiyo, kàyacittadarathanimaddanarasà, kàyacittànaü aparipphandanasãtibhàvapaccupaññhànà, kàyacittapadaññhànà. Kàyacittànaü avåpasamakara-uddhaccàdikilesapañipakkhabhåtà ti daññhabbà. Kàyalahubhàvo kàyalahutà, cittalahubhàvo cittalahutà. Tà kàyacittagarubhàvavåpasamalakkhaõà, kàyacittagarubhàvanimmaddanarasà, kàyacittànaü adandhatàpaccupaññhànà, kàyacittapadaññhànà. Kàyacittànaü garubhàvakarathãnamiddhàdikilesapañipakkhabhåtà ti daññhabbà. Kàyamudubhàvo kàyamudutà, cittamudubhàvo cittamudutà. Tà kàyacittatthambhavåpasamalakkhaõà, kàyacittathaddhabhàvanimmaddanarasà, appañighàtapaccupaññhànà, kàyacittapadaññhànà. Kàyacittànaü thaddhabhàvakaradiññhimànàdikilesapañipakkhabhåtà ti daññhabbà. Kàyakamma¤¤abhàvo kàyakamma¤¤atà, cittakamma¤¤abhàvo cittakamma¤¤atà. Tà kàyacittakamma¤¤abhàvavåpasamalakkhanà, #<[page 466]># %<466 XIV. Khandha-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ kàyacittàkamma¤¤abhàvanimmaddanarasà, kàyacittànaü àrammaõakaraõasampattipaccupaññhànà, kàyacittapadaññhànà. Kàyacittànaü akamma¤¤abhàvakaràvasesanãvaraõàdi-pañipakkhabhåtà pasàdanãyavatthåsu pasàdàvahà, hitakiriyàsu viniyogakkhamabhàvàvahà suvaõõavisuddhi viyà ti daññhabbà. Kàyassa pàgu¤¤abhàvo kàyapàgu¤¤atà, cittassa pàgu¤¤abhàvo cittapagu¤¤atà. Tà kàyacittànaü agela¤¤abhàvalakkhaõà, kàyacittagela¤¤animmaddanarasà, niràdãnavapaccupaññhànà, kàyacittapadaññhànà. Kàyacittànaü gela¤¤akaràsaddhiyàdi-pañipakkhabhåtà ti daññhabbà. Kàyassa ujukabhàvo kàyujukatà, cittassa ujukabhàvo cittujukatà. Tà kàyacitta-ajjavalakkhaõà, kàyacittakuñilabhàvanimmaddanarasà, ajimhatàpaccupaññhànà, kàyacittapadaññhànà. Kàyacittànaü kuñilabhàvakara-màyàsàtheyyàdi-pañipakkhabhåtà ti daññhabbà. Chando ti kattukàmatày' etam adhivacanaü. Tasmà so kattukàmatàlakkhaõo chando, àrammaõapariyesanaraso, àrammaõena atthikatà paccupaññhàno, tad-ev' assa padaññhànaü. ârammaõaggahaõe ayaü cetaso hatthappasàraõaü viya daññhabbo. Adhimuccanaü adhimokkho. So sanniññhànalakkhaõo, asaüsappanaraso, nicchayapaccupaññhàno, sanniññheyyadhammapadaññhàno. ârammaõe niccalabhàvena, indakhãlo viya, daññhabbo. Kiriyàkàro, manamhi kàro manasikàro. Purimamanato visadisaü manaü karotã ti pi manasikàro. Svàyaü: àrammaõapañipàdako, vãthipañipàdako, javanapañipàdako ti tippakàro. Tattha àrammaõapañipàdako manamhi karoti manasikàro. So sàraõalakkhaõo, sampayuttànaü àrammaõe saüyojanaraso, àrammaõàbhimukhabhàvapaccupaññhàno, àrammaõapadaññhàno. Sankhàrakkhandhapariyàpanno, àrammaõapañipàdakattena sampayuttànaü sàrathã viya daññhabbo. Vãthipañipàdako ti pana pa¤cadvàràvajjanass' etaü adhivacanaü. Javanapañipàdako ti manodvàràvajjanass' etaü adhivacanaü. Na te idha adhippetà. Tesu dhammesu majjhattatà tatramajjhattatà. Sà cittacetasikànaü samavàhitalakkhaõà, ånàdhikatà-nivàraõarasà, pakkhapàtupacchedanarasà và, #<[page 467]># %< Sankhàrakkhandho 467>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ majjhattabhàvapaccupaññhà nà, cittacetasikànaü ajjhupekkhanabhàvena, samappavattànaü àjànãyànaü ajjhupekkhakasàrathi viya daññhabbà. Karuõà mudità ca brahmavihàraniddese vuttanayen' eva veditabbà. Kevalaü hi tà appanàppattà råpàvacarà, imà kàmàvacarà ti ayam eva viseso. Keci pana mettupekkhàyo pi aniyatesu icchanti. Taü na gahetabbaü. Atthato hi adoso yeva metto, tatramajjhattupekkhà yeva upekkhà ti. Kàyaduccaritato virati kàyaduccaritavirati. Esa nayo sesàsu pi. Lakkhaõàdito pan' età tisso pi kàyaduccaritàdivatthånaü avãtikkamalakkhaõà, amaddanalakkhaõà ti vuttaü hoti, kàyaduccaritàdivatthuto sankocanarasà, akiriyapaccupañthànà, saddhà-hirottappa-appicchatàdiguõapadaññhànà, pàpakiriyato cittassa vimukhabhàvabhåtà ti. Iti ime va chattiüsa sankhàrà pañhamena kàmàvacarakusalavi¤¤àõena sampayogaü gacchantã ti veditabbà. Yathà ca pañhamena, evaü dutiyenà pi. Sasankhàrabhàvamattam eva h' ettha viseso. Tatiyena pana, ñhapetvà amohaü, avasesà veditabbà. Tathà catutthena; sasankhàrabhàvamattam eva h' ettha viseso. Pañhame vuttesu pana, ñhapetvà pãtiü, avasesà pa¤camena sampayogaü gacchanti. Yathà ca pa¤camena, evaü chaññhenà pi; sasankhàrabhàvamattam eva h' ettha viseso. Sattamena ca pana, ñhapetvà amohaü, avasesà veditabbà. Tathà aññhamena; sasankhàrabhàvamattam eva h' ettha viseso. Pañhame vuttesu, ñhapetvà viratittayaü, sesà råpàvacarakusalesu pañhamena sampayogaü gacchanti. Dutiyena tato vitakkavajjà, tatiyena tato vicàravajjà, catutthena tato pãtivajjà, pa¤camena tato aniyatesu karuõà-muditàvajjà. Te yeva catåsu àruppakusalesu. Aråpàvacarabhàvo yeva hi ettha viseso. Lokuttaresu pañhamajjhànike tàva maggavi¤¤àõe pañhamaråpàvacaravi¤¤àõe vuttanayena dutiyajjhànikàdibhede dutiyaråpàvacaravi¤¤àõàdisu vuttanayen' eva veditabbà. Karuõàmuditànaü pana abhàvo niyataviratità lokuttaratà cà ti ayam ettha viseso. #<[page 468]># %<468 XIV. Khandha-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Evaü tàva kusalà yeva sankhàrà veditabbà. Akusalesu, lobhamåle pañhamàkusalasampayuttà tàva niyatà saråpena àgatà terasa, ye-và-pana-kà cattàro ti sattarasa. Tattha phasso samàdhi cetanà ahirikaü vitakko anottappaü vicàro lobho pãti moho viriyaü micchàdiññhã jãvitaü ti ime saråpena àgatà terasa. Chando uddhaccaü adhimokkho manasikàro ti ime ye-và-pana-kà cattàro. Tattha na hiriyatã ti ahiriko. Ahirikassa bhàvo ahirikaü. Na ottappatã ti anottappaü. Tesu ahirikaü kàyaduccaritàdãhi ajigucchanalakkhaõaü, alajjàlakkhaõaü và, anottappaü teh' eva asàrajjalakkhaõaü, anuttàsalakkhaõaü và. Ayam ettha sankhepo. Vitthàro pana hirottappànaü vuttapañipakkhavasena veditabbo. Lubbhanti tena, sayaü và lubbhati, lubbhanamattam eva và tan ti lobho. Muyhanti tena, sayaü và muyhati, muyhanamattam eva và tan ti moho. Tesu lobho àrammaõagahaõalakkhaõo, makkañàlepo viya; abhisangaraso, tattakapàle khittaü maüsapesi viya; apariccàgapaccupaññhàno, tela¤janaràgo viya; saüyojanãyadhammesu assàdadassanapadaññhàno. Taõhà nadãbhàvena vaóóhamàno, sãghasotà nadã iva mahàsamuddaü, apàyam eva gahetvà gacchatã ti daññhabbo. Moho cittassa andhabhàvalakkhaõo, a¤¤àõalakkhaõo và; asampañivedharaso, àrammaõasabhàvacchàdanaraso và; asammàpañipattipaccupaññhàno, andhakàrapaccupaññhàno và; ayonisomanasikàrapadaññhàno, sabbàkusalànaü målan ti daññhabbo. Micchà passanti tàya, sayaü và micchà passati, micchàdassanamattaü và esà ti micchàdiññhi. #<[page 469]># %< Sankhàrakkhandho 469>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Sà ayoniso abhinivesalakkhaõà, paràmàsarasà, micchàbhinivesapaccupaññhànà, Ariyànaü adassanakàmatàdipadaññhànà, paramaü vajjan ti daññhabbà. Uddhatabhàvo uddhaccaü. Taü avåpasamalakkhaõaü, vàtàbhighàtacalajalaü viya anavaññhànarasaü, vàtàbhighàtacaladhajapañàkà viya, bhantattapaccupaññhànaü, pàsàõàbhighàtasamuddhatabhasmaü viya, cetaso avåpasame ayonisomanasikàrapadaññhànaü, cittavikkhepo ti daññhabbaü. Sesà akusale vuttanayen' eva veditabbà. Akusalabhàvo yeva hi akusalabhàvena ca làmakattaü etesaü tehi viseso. Iti ime sattarasa sankhàrà pañhamena akusalavi¤¤àõena sampayogaü gacchantã ti veditabbà. Yathà ca pañhamena, evaü dutiyenà pi, sasankhàratà pan' ettha, thãnamiddhassa ca aniyatatà viseso. Tattha thãnanatà thãnaü. Middhanatà middhaü. Anussàhasaühananatà àsattivighàto cà ti attho. Thãna¤ ca middha¤ ca thãnamiddhaü. Tattha thãnaü anussàhalakkhaõam, viriyàvinodanarasaü, samsãdanapaccupaññhànaü, middhaü akamma¤¤atàlakkhaõam, onahanarasaü, lãnatàpaccupaññhànaü pacalàyikàniddàpaccupaññhànaü và; ubhayam pi arativijambhikàdisu ayonisomanasikàrapadaññhànaü. Tatiyena pañhame vuttesu, ñhapetvà micchàdiññhiü, avasesà veditabbà. Màno pan' ettha aniyato hoti. Ayaü viseso: so uõõatilakkhaõo, sampaggaharaso, ketukamyatàpaccupaññhàno, diññhivippayuttalobhapadaññhàno, ummàdo viya daññhabbo. Catutthena dutiye vuttesu, ñhapetvà micchàdiññhiü, avasesà veditabbà. Etthà pi ca màno aniyatesu hoti yeva. Pañhame vuttesu pana, ñhapetvà pãtiü, avasesà pa¤camena sampayogaü gacchanti. Yathà ca pa¤camena, evaü chaññhenà pi. Sasankhàratà pan' ettha thãnamiddhassa ca aniyatabhàvo viseso. Sattamena pa¤came vuttesu, ñhapetvà diññhiü, avasesà veditabbà. Màno pan' ettha aniyato hoti. Aññhamena chaññhavuttesu, ñhapetvà diññhiü, avasesà veditabbà. Etthà pi ca màno aniyatesu hoti yevà ti. Dosamålesu pana dvãsu pañhamasampayuttà tàva niyatà saråpena àgatà ekàdasa, #<[page 470]># %<470 XIV. Khandha-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ye-và-panakà cattàro, aniyatà tayo ti aññhàrasa. Tattha phasso samàdhi cetanà ahirikaü vitakko anottappaü vicàro doso viriyaü moho jãvitaü ti ime saråpena àgatà ekàdasa. Chando uddhaccaü adhimokkho manasikàro ti ime ye-và-panakà cattàro. Issà kukkuccan macchariyaü ti ime aniyatà tayo. Tattha dussanti tena, sayaü và dussati, dussanamattam eva và tan ti doso. So caõóikkalakkhaõo pahatàsiviso viya, visappanaraso visanipàto viya, attano nissayadahanaraso và dàvaggi viya; dusanapaccupaññhàno laddhokàso viya sapatto, àghàtavatthupadaññhàno, visasaüsaññhapåtimuttaü viya daññhabbo. Issàyanà issà. Sà parasampattãnaü ussuyanalakkhaõà, tatth' eva anabhiratirasà, tato vimukhabhàvapaccupaññhànà, parasampattipadaññhànà, saüyojanan ti daññhabbà. Maccharabhàvo macchariyaü. Taü laddhànaü và labhitabbànaü và attano sampattãnaü nigåhanalakkhaõaü, tàsaü yeva parehi sàdhàraõabhàva-akkhamanarasaü, sankocanapaccupaññhànaü, kañuka¤cukatàpaccupaññhànaü và; attasampattipadaññhànaü, cetaso viråpabhàvo ti daññhabbaü. Kucchitaü kataü kukataü; tassa bhàvo kukkuccaü. Taü pacchànutàpalakkhaõaü, katàkatànusocanarasaü, vippañisàrapaccupaññhànaü, katàkatapadaññhànaü, dàsavyam iva daññhabbaü. Sesà vuttappakàrà yevà ti. Iti ime aññhàrasa sankhàrà pañhamena dosamålena sampayogaü gacchantã ti veditabbà. Yathà ca pañhamena, evaü dutiyenà pi. Sasaõkhàratà pana aniyatesu ca thãnamiddhasambhavo va viseso. Mohamålesu dvãsu vicikicchàsampayuttena tàva #<[page 471]># %< Sankhàrakkhandho 471>% phasso cittaññhiti cetanà ahirikaü vitakko anottappam vicàro moho viriyaü vicikicchà jãvitaü ti saråpena àgatà ekàdasa. Uddhaccaü, manasikàro ti yevà-panakà dvedhà ti terasa. Tattha cittaññhiti pavattiññhitimatto dubbalo samàdhi. Vigatà cikicchà ti vicikicchà. Sà saüsayalakkhaõà, kampanarasà, anicchayapaccupaññhànà, anekaüsagàhapaccupaññhànà và, vicikicchàyaü ayonisomanasikàrapadaññhànà, pañipatti-antaràyakarà ti daññhabbà. Sesà vuttappakàrà yeva. Uddhaccasampayuttena vicikicchà sampayutte vuttesu, ñhapetvà vicikicchaü, sesà dvàdasa. Vicikicchàya abhàvena pan' ettha adhimokkho uppajjati. Tena saddhiü teras' eva adhimokkhasambhàvato ca balavataro samàdhi hoti. Ya¤ c' ettha uddhaccaü, taü saråpen' eva àgataü. Adhimokkhamanasikàrà ye-và-panakavasenà ti evaü akusalasankhàrà veditabbà. Avyàkatesu vipàkàvyàkatà tàva ahetuka-sahetukabhedato duvidhà. Tesu ahetukavipàkavi¤¤àõasampayuttà ahetukà. Tattha kusalàkusalavipàkacakkhuvi¤¤àõasampayuttà tàva phasso jãvitaü cetanà cittaññhitã ti saråpena àgatà cattàro. Ye-và-panako manasikàro yevà ti pa¤ca. Sota-ghànajivhà-kàyavi¤¤àõasampayuttà pi ete yeva. Ubhayavipàkamanodhàtuyà ete c' eva vitakka-vicàràdhimokkhà cà ti aññha. Tathà tividhàya pi ahetukamanovi¤¤àõadhàtuyà. Yà pan' ettha somanassasahagatà, tàya saddhiü pãti-adhikà hotã ti veditabbà. Sahetukavipàkavi¤¤àõasampayuttà pana sahetukà. Tesu aññha kàmàvacaravipàkasampayuttà tàva aññhahi kàmàvacarakusalehi sampayuttasankhàrasadisà yeva. Yà pana aniyatesu karuõà mudità, tà sattàrammaõattà vipàkesu na santi; ekattaparittàrammaõà hi kàmàvacaravipàkà, na kevala¤ ca karuõà mudità, viratiyo pi vipàkesu na santi; #<[page 472]># %<472 XIV. Khandha-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ pa¤casikkhàpadà kusalà yevà ti hi vuttaü. Råpàvacaràråpàvacaralokuttaravipàkavi¤¤àõasampayuttà pana tesaü kusalavi¤¤àõasampayuttasankhàrehi sadisà eva. Kiriyàvyàkatà pi ahetuka-sahetukabhedato duvidhà. Tesu ahetukakiriyavi¤¤àõasampayuttà ahetukà. Te ca kusalavipàkamanodhàtu ahetukamanovi¤¤àõadhàtudvayayuttehi samànà. Manovi¤¤àõadhàtudvaye pana viriyaü adhikaü, viriyasambhàvato [ca] balappatto samàdhi hoti: ayam ettha viseso. Sahetukakriyavi¤¤àõasampayuttà pana sahetukà. Tesu aññha kàmàvacarakiriyavi¤¤àõasampayuttà tàva, ñhapetvà viratiyo, aññhahi kàmàvacarakusalehi sampayuttasankhàrasadisà. Råpàvacaràråpàvacarakiriyasampayuttà pana sabbàkàrena pi tesaü kusalavi¤¤àõasampayuttasadisà yevà ti evaü avyàkatà pi sankhàrà veditabbà ti. Idaü sankhàrakkhandhe vitthàrakathàmukhaü. [Vedanàkkhandhassa atãtàdivibhàgo] Idaü tàva Abhidhamme padabhàjaniyanayena khandhesu vitthàrakathàmukhaü. Bhagavatà pana: yaü ki¤ci råpaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhaü và oëàrikaü và sukhumaü và hãnaü và paõãtaü và yaü dåre santike và, tad-ekajjhaü abhisaüyåhitvà abhisankhipitvà ayaü vuccati råpakkhandho. Yà kàci vedanà . . . Yà kàci sa¤¤à . . . Ye keci sankhàrà . . . Yaü ki¤ci vi¤¤àõaü atãtànàgatapaccuppannaü ...pe... abhisankhipitvà ayaü vuccati vi¤¤àõakkhandho ti evaü khandhà vitthàrità. Tattha yaü ki¤cã ti anavasesapariyàdànaü. Råpan ti atippasanganiyamanaü. Evaü padadvayenà pi råpassa anavasesapariggaho kato hoti. Ath' assa atãtàdinà vibhàgaü àrabhati: taü hi ki¤ci atãtaü, ki¤ci anàgatàdibhedan ti. Esa nayo vedanàdisu. Tattha råpaü tàva addhà-santati-samaya-khaõavasena catudhà atãtaü nàma hoti. Tathà anàgata-paccuppannaü. Tattha addhà-vasena tàva ekassa ekasmiü bhave pañisandhito pubbe atãtaü; cutito uddhaü anàgataü; ubhinnam antare paccuppannaü. Santati-vasena sabhàga-eka-utusamuññhànaü ekàhàrasamuññhàna¤ ca pubbàpariyavasena vattamànam pi paccuppannaü; #<[page 473]># %< Vedanàkkhandhassa atãtàdivibhàgo 473>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tato pubbe visabhàga-utu-àhàrasamuññhànaü atãtaü; pacchà anàgataü. Cittajaü ekavãthiekajavana-ekasamàpattisamuññhànaü paccuppannaü; tato pubbe atãtaü; pacchà anàgataü. Kammasamuññhànassa pàñiyekkaü santativasena atãtàdibhedo natthi. Tesaü yeva pana utu-àhàra-cittasamuññhànànaü upatthambhakavasena tassa atãtàdibhàvo veditabbo. Samaya-vasena ekamuhuttapubbaõha-sàyaõha-ratti-divàdisu samayesu santànavasena pavattamànaü taü taü samayaü paccuppannaü nàma; tato pubbe atãtaü; pacchà anàgataü. Khaõa-vasena uppàdàdikhaõattaya pariyàpannaü paccuppannaü; tato pubbe anàgataü; pacchà atãtaü. Api ca atikkantahetupaccayakiccaü atãtaü; niññhitahetukiccam-aniññhitapaccayakiccaü paccuppannaü; ubhayakiccaü asampattaü anàgataü. Sakiccakkhaõe và paccuppannaü; tato pubbe anàgataü; pacchà atãtaü. Ettha ca khaõàdikathà va nippariyàyà; sesà sapariyàyà. Ajjhattabahiddhà-bhedo vuttanayo eva. Api ca idha niyakajjhattam pi ajjhattaü, parapuggalikam pi ca bahiddhà ti veditabbaü. Oëàrika-sukhuma-bhedo vuttanayo va. Hãna-paõãta-bhedo duvidho: pariyàyato nippariyàyato ca. Tattha Akaniññhànaü råpato sudassãnam råpaü hãnaü; tad-eva sudassànaü råpato paõãtaü. Evaü yàva narakasattànam råpam tàva pariyàyato hãnapaõãtatà veditabbà. Nippariyàyato pana yattha akusalavipàkaü uppajjati, taü hãnam; yattha kusalavipàkaü, taü paõãtaü. Dåre santike ti idam pi vuttanayam eva. Api ca okàsato p' ettha upàdàyupàdàya-dåra-santikatà veditabbà. Tadekajjhaü abhisaüyåhitvà abhisankhipitvà ti taü atãtàdãhi padehi visuü visuü niddiññhaü råpaü sabbaü ruppanalakkhaõasankhàte ekavidhabhàve pa¤¤àya ràsiü katvà råpakkhandho ti vuccatã ti ayam ettha attho. Etena sabbam pi råpaü ruppanalakkhaõe ràsibhàvåpagamanena råpakkhandho ti dassitaü hoti. Na hi råpato a¤¤o råpakkhandho nàma atthi. #<[page 474]># %<474 XIV. Khandha-niddeso>% Yathà ca råpaü, evaü vedanàdayo pi vedayitalakkhaõàdisu ràsibhàvåpagamanena. Na hi vedanàdãhi a¤¤e vedanàkkhandhàdayo nàma atthi. Atãtàdivibhàge pan' ettha santativasena khaõàdivasena ca vedanàya atãtànàgatapaccuppannabhàvo veditabbo. Tattha santativasena ekavãthi-ekajavana-ekasamàpattipariyàpannà ekavãthivisayasamàyogappavattà ca paccuppannà: tato pubbe atãtà; pacchà anàgatà. Khaõàdivasena khaõattayapariyàpannà pubbantàparantamajjhattagatà sakicca¤ ca kurumànà vedanà paccuppannà; tato pubbe atãtà; pacchà anàgatà. Ajjhattabahiddhàbhede niyakajjhattavasena veditabbo. Oëàrikasukhumabhede akusalà vedanà oëàrikà, kusalàvyàkatà vedanà sukhumà ti àdinà nayena Vibhange vuttena jàti-sabhàva-puggala-lokiya-lokuttaravasena veditabbo. Jàtivasena tàva akusalà vedanà sàvajjakiriyàhetuto kilesasantàpabhàvato ca avåpasantavuttã ti kusalavedanàya oëàrikà. Savyàpàrato sa-ussàhato savipàkato kilesasantàpabhàvato sàvajjato ca vipàkàvyàkatàya oëàrikà. Savipàkato kilesasantàpabhàvato savyàpajjato sàvajjato ca kiriyàvyàkatàya oëàrikà. Kusalàvyàkatà pana vuttavipariyàyato akusalàya sukhumà. Dve pi kusalàkusalavedanà savyàpàrato sa-ussàhato savipàkato ca yathàyogaü duvidhàya pi avyàkatàya oëàrikà. Vuttavipariyàyena duvidhà pi avyàkatà, tàhi sukhumà. Evaü tàva jàtivasena oëàrikasukhumatà veditabbà. Sabhàvavasena pana dukkhà vedanà nirassàdato savipphàrato khobhakaraõato ubbejanãyato abhibhavanato ca itaràhi dvãhi oëàrikà. Itarà pana dve sàtato santato paõãtato manàpato majjhattato ca yathàyogaü dukkhàya sukhumà. Ubho pana sukhadukkhà savipphàrato khobhakaraõato pàkañato ca adukkham-asukhàya oëàrikà. Sà vuttavipariyàyena tad-ubhayato sukhumà. Evaü sabhàvavasena oëàrika sukhumatà veditabbà. Puggalavasena pana asamàpannassa vedanà nànàrammaõe vikkhittabhàvato samàpannassa vedanàya oëàrikà; vipariyàyena itarà sukhumà. Evaü puggalavasena oëàrikasukhumatà veditabbà. #<[page 475]># %< Vedanàkkhandhassa atãtàdivibhàgo 475>% Lokiya-lokuttaravasena pana sasavà vedanà lokiyà. Sà àsavuppattihetuto oghaniyato yoganiyato ganthaniyato nãvaraõiyato upàdàniyato saükilesikato puthujjanasàdhàraõato ca anàsavàya oëàrikà; sà vipariyàyena sàsavàya sukhumà. Evaü lokiyalokuttaravasena oëàrikasukhumatà veditabbà. Tattha jàti-àdivasena sambhedo pariharitabbo. Akusalavipàkakàyavi¤¤àõasampayuttà hi vedanà jàtivasena, avyàkatattà sukhumà pi samànà, sabhàvàdivasena oëàrikà hoti. Vuttaü c' etaü: avyàkatà vedanà sukhumà; dukkhà vedanà oëàrikà. Samàpannassa vedanà sukhumà; asamàpannassa vedanà oëàrikà. Anàsavà vedanà sukhumà; sàsavà vedanà oëàrikà ti. Yathà ca dukkhà vedanà, evaü sukhàdayo pi jàtivasena oëàrikà sabhàvàdivasena sukhumà honti. Tasmà yathà jàti-àdivasena sambhedo na hoti, tathà vedanànaü oëàrikasukhumatà veditabbà. Seyyathãdaü: Avyàkatà jàtivasena kusalàkusalà hi sukhumà. Tattha katamà avyàkatà? Kiü dukkhà? kiü sukhà? kiü samàpannassa? Kiü asamàpannassa? Kiü sàsavà? Kiü anàsavà? ti evaü sabhàvàdibhedo na paràmasitabbo. Esa nayo sabbattha. Api ca: taü taü và pana vedanaü upàdàyupàdàya vedanà oëàrikà sukhumà daññhabbà ti vacanato akusalàdisu pi lobhasahagatàya dosasahagatà vedanà, aggi viya attano nissayadahanato oëàrikà, lobhasahagatà sukhumà. Dosasahagatà pi niyatà oëàrikà, aniyatà sukhumà. Niyatà pi kappaññhitikàsu pi asankhàrikà oëàrikà, itarà sukhumà. Lobhasahagatà pana diññhisampayuttà olàrikà, itarà sukhumà. Sà pi niyatà kappaññhitikà asankhàrikà oëàrikà, itarà sukhumà. Avisesena ca akusalà bahuvipàkà oëàrikà, appavipàkà sukhumà. Kusalà pana appavipàkà oëàrikà, bahuvipàkà sukhumà. Api ca: kàmàvacarakusalà oëàrikà, råpàvacarà sukhumà; tato aråpàvacarà; tato lokuttarà. Kàmàvacarà dànamayà oëàrikà, sãlamayà sukhumà. Tato bhàvanàmayà; bhàvanàmayà pi duhetukà oëàrikà, tihetukà sukhumà; tihetukà pi sasankhàrikà oëàrikà; asankharikà sukhumà. Råpàvacarapañhamajjhànikà oëàrikà ...pe... pa¤camajjhànikà sukhumà. Aråpàvacarà ca àkàsàna¤càyatanasampayuttà oëàrikà ...pe... nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanasampayuttà sukhumà va. #<[page 476]># %<476 XIV. Khandha-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Lokuttarà ca sotàpattimaggasampayuttà oëàrikà . . . pe... arahattamaggasampayuttà sukhumà va. Sa nayo taü taü bhåmivipàkakiriyavedanàsu ca dukkhàdi-asamàpannàdi-sàsavàdivasena vuttavedanàsu ca. Okàsavasena cà pi niraye dukkhà oëàrikà; tiracchànayoniyaü sukhumà ...pe... paranimmitavasavattãsu sukhumà va. Yathà ca dukkhà evaü sukhumà pi sabbattha yathànuråpaü yojetabbà. Vatthuvasena cà pi hãnavatthukà yà kàci vedanà oëàrikà, panãtavatthukà sukhumà. Hãnapaõãtabhede yà oëàrikà, sà hãnà; yà ca sukhumà, sà paõãtà ti daññhabbà. Dårapadaü pana akusalà vedanà kusalàvyàkatàhi vedanàhi dåre. Santikepadaü akusalà vedanà akusalàya vedanàya santike ti àdinà nayena Vibhange vibhattaü. Tasmà akusalà vedanà pi sabhàgato asaüsaññhato asarikkhato ca kusalàvyàkatàhi dåre; tathà kusalàvyàkatà akusalàya. Esa nayo sabbavàresu, Akusalà pana vedanà sabhàgato sarikkhato ca akusalàya santike ti. Idaü vedanàkkhandhassa atãtàdivibhàye vitthàra- kathàmukhaü. [Khandhesu ¤àõabhedo] Taü taü vedanàsampayuttànaü pana sa¤¤àdãnaü pi evam eva veditabbaü. Evaü viditvà ca puna etesveva:- Khandhesu ¤àõabhedatthaü kamato 'tha visesato, anånàdikato ceva upamàto tath' eva ca. Daññhabbato dvidhà evaü passaü tass' atthasiddhito, vinicchayanayo sammà vi¤¤àtabbo vibhàvinà. Tattha kamato ti idha uppattikkamo; pahànakkamo, pañipattikkamo, bhåmikkamo, desanàkkamo ti bahuvidho kamo. Tattha pañhamaü kalalaü hoti, kalalà hoti abbudan ti evam àdi uppattikkamo. Dassanena pahàtabbà dhammà, bhàvanàya pahàtabbà dhammà ti evam àdi pahànakkamo. Sãlavisuddhi . . . cittavisuddhã ti evam àdi pañipattikkamo. #<[page 477]># %< Khandhesu ¤àõabhedo 477>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Kàmàvacarà råpàvacarà ti evam àdi bhåmikkamo. Cattàro satipaññhànà, cattàro sammappadhànà ti và dànakathaü sãlakathan ti và evam àdi desanàkkamo. Tesu idha uppattikkamo tàva na yujjati; kalalàdãnaü viya khandhànaü pubbàpariyavavatthànena anuppattito. Na pahànakkamo, kusalàvyàkatànaü appahàtabbato. Na pañipattikkamo, akusalànaü appañipajjanãyato. Na bhåmikkamo, vedanàdãnaü catubhåmipariyàpannattà. Desanàkkamo pana yujjati. Abhedena hi pa¤casu khandhesu attagàhapatitaü veneyyajanaü samåhaghanavinibbhogadassanena attagàhato mocetukàmo Bhagavà hitakàmo tassa tassa janassa sukhagahaõatthaü cakkhu-àdãnaü pi visayabhåtaü oëàrikaü pañhamaü råpakkhandhaü dasseti, tato iññhàniññharåpasaüvedanikaü vedanaü. Yaü vedayati taü sa¤jànàtã ti evaü vedanàvisayassa àkàragàhikaü sa¤¤aü; sa¤¤àvasena abhisankhàrake sankhàre; tesaü vedanàdãnaü nissayaü adhipatibhåta¤ ca nesaü vi¤¤àõan ti evaü tàva kamato vinicchayanayo vi¤¤àtabbo. Visesato ti khandhàna¤ ca upàdànakkhandhàna¤ ca visesa- to. Ko pana nesaü viseso? Khandhà tàva avisesato vuttà. Upàdànakkhandhà sàsava-upàdàniyabhàvena visesetvà. Yath' àha:- pa¤ca c' eva vo, bhikkhave, khandhe desessàmi, pa¤cupàdànakkhandhe; taü suõàtha. Katame ca, bhikkhave, pa¤cakkhandhà? Yaü ki¤ci, bhikkhave, råpaü atãtànàgatapaccuppannaü ...pe... santike và, ayaü vuccati, bhikkhave, råpakkhandho. Yà kàci vedanà ...pe... yaü ki¤ci vi¤¤àõaü ...pe... santike và, ayaü vuccati, bhikkhave, vi¤¤àõakkhandho. Ime vuccanti, bhikkhave, pa¤cakkhandhà. Katame ca, bhikkhave, pa¤cupàdànakkhandhà. Yaü ki¤ci, bhikkhave, råpaü ...pe... santike và sàsasavaü upàdàniyaü, ayaü vuccati, bhikkhave, råpåpàdànakkhandho. Yà kàci vedanà ...pe... yaü ki¤ci vi¤¤àõaü santike và sàsavaü upàdàniyaü, ayaü vuccati, bhikkhave, vi¤¤àõupàdànakkhandho. Ime vuccanti, bhikkhave, pa¤cupàdànakkhandhà ti. #<[page 478]># %<478 XIV. Khandha-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Ettha ca yathà vedanàdayo anàsavà pi atthi, na evaü råpaü. Yasmà pan' assa ràsaññhena khandhabhàvo yujjati, tasmà khandhesu vuttaü; yasmà ràsaññhena ca sàsavaññhena ca upàdànakkhandhabhàvo yujjati, tasmà upàdànakkhandhesu vuttaü. Vedanàdayo pana anàsavà va khandhesu vuttà, sàsavà upàdànakkhandhesu. Upàdànakkhandhà ti c' ettha upàdànagocarà khandhà upàdànakkhandhà ti evam attho daññhabbo. Idha pana sabbe p' ete ekajjhaü katvà khandhà ti adhippetà. Anånàdhikato ti: kasmà pana Bhagavatà pa¤c' eva khandhà vuttà anånà, anadhikà ti. Sabbasankhatasabhàgekasangahato attattaniyagàhavatthussa etaparamato a¤¤esa¤ ca tad-avarodhato. Anekappabhedesu hi sankhatadhammesu sabhàgavasena sangayhamànesu råpaü pi råpasabhàgekasangahavasena eko khandho hoti; vedanà vedanàsabhàgekasangahavasena eko khandho hoti. Eso nayo sa¤¤àdisu. Tasmà sabbasankhatasabhàgekasangahato pa¤c' eva vuttà. Etaparama¤ c' etaü attattaniyagàhavatthu yadidaü råpàdayo pa¤ca. Vuttaü h' etaü: råpe kho, bhikkhave, sati, råpaü upàdàya, råpaü abhinivissa, evaüdiññhi uppajjati: etaü mama, eso 'ham asmi, eso me attà ti. Vedanàya ... sa¤¤àya ... sankhàresu ... vi¤¤àõe sati, vi¤¤àõaü upàdàya, vi¤¤àõam abhinivissa, evaüdiññhi uppajjati: etaü mama, eso' ham asmi, eso me attà ti. Tasmà attattaniyagàhavatthussa etaparamato pi pa¤c' eva vuttà. Ye pi c' a¤¤e sãlàdayo pa¤ca dhammakkhandhà vuttà, te pi sankhàrakkhandhe pariyàpannattà etth' eva avarodhaü gacchanti. Tasmà a¤¤esaü tad-avarodhato pi pa¤c' eva vuttà ti evaü anånàdhikato vinicchayanayo vi¤¤àtabbo. Upamàto ti ettha hi gilànasàlåpamo råpåpàdànakkhandho; gilànåpamassa vi¤¤àõåpàdànakkhandhassa vatthudvàràrammaõavasena nivàsaññhànato. Gela¤¤upamo vedanåpàdànakkhandho àbàdhakattà. Gela¤¤asamuññhànåpamo sa¤¤åpàdànakkhandho, kàmasa¤¤àdivasena ràgàdisampayuttavedanàsabbhàvà. Asappàyasevanåpamo sankhàrupàdànakkhandho, vedanàgela¤¤assa nidànattà. Vedanaü vedanatthàya abhisaõkharontã ti hi vuttaü. #<[page 479]># %< Khandhesu ¤àõabhedo 479>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tathà: akusalassa kammassa katattà upacitattà vipàkaü kàyavi¤¤àõaü uppannaü hoti dukkhasahagatan ti. Gilànåpamo vi¤¤àõåpàdànakkhandho; vedanàgela¤¤ena aparimuttattà. Api ca càrakakàraõa-aparàdha-kàraõakàraka-aparàdhikupamà ete bhàjana-bhojana-vya¤janaparivesaka-bhu¤jakåpamà cà ti evaü upamàto vinicchayanayo vi¤¤àtabbo. Daññhabbato dvidhà ti sankhepato vitthàrato cà ti evaü dvidhà daññhabbato p' ettha vinicchayanayo vi¤¤àtabbo. Sankhepato hi pa¤cupàdànakkhandhà àsivisåpamo vuttanayena ukkhittàsikapaccatthikato; Bhàrasuttavasena bhàrato; Khajjanãyapariyàyavasena khàdakato; Yamakasuttavasena aniccadukkhànattasankhatavadhakato daññhabbà. Vitthàrato pan' ettha pheõapiõóo viya råpaü daññhabbaü, parimaddanàsahanato; udakabubbuëam viya vedanà muhuttaramaõãyato; marãcikà viya sa¤¤à, vippalambhanato; kadalikkhandho viya sankhàrà, asàrakatà; màyà viya vi¤¤àõaü, va¤cakato. Visesato ca såëàram pi ajjhattikaü råpaü asubhan ti daññhabbaü. Vedanà tãhi dukkhatàhi avinimmuttato dukkhà ti. Sa¤¤à, sankhàrà avidheyyato anattà ti. Vi¤¤àõaü udayabbayadhammato aniccan ti daññhabbaü. Evaü passaü tass' atthasiddhito ti eva¤ ca sankhepavitthàravasena dvidhà passato yà atthasiddhi hoti, tato pi vinicchayanayo vi¤¤àtabbo. Seyyathãdam: sankhepato tàva pa¤cupàdànakkhandhe ukkhittàsika-paccatthikàdibhàvena passanto khandhehi na viha¤¤ati; vitthàrato pana råpàdãni pheõapãõóàdi-sadisabhàvena passanto na asàresu sàradassã hoti. Visesato ca:- #<[page 480]># %<480 XIV. Khandha-niddeso>% Ajjhattikaråpaü asubhato passanto kabaëinkàràhàraü parijànàti, asubhe: subhan ti vipallàsaü pajahati, kàmoghaü uttarati, kàmayogena visaüyujjati, kàmàsavena anàsavo hoti, abhijjhà-kàyaganthaü bhindati, kàmåpàdànaü na upàdiyati;-- Vedanaü dukkhato passanto phassàhàraü parijànàti, dukkhe: sukhan ti vipallàsam pajahati, bhavogham uttarati, bhavayogena visaüyujjati, bhavàsavena anàsavo hoti, vyàpàda-kàyaganthaü bhindati, sãlabbatåpàdànaü na upàdiyati;-- Sa¤¤aü, sankhàre ca anattato passanto manosa¤cetanàhàraü parijànàti, anattani: attà ti vipallàsaü pajahati, diññhogham uttarati, diññhiyogena visaüyujjati, diññhàsavena anàsavo hoti, idaü-saccàbhinivesa-kayaganthaü bhindati, attavàdåpàdànaü na upàdiyati;-- Vi¤¤àõaü aniccato passanto vi¤¤àõàhàraü parijànàti, anicce: niccan ti vipallàsaü pajahati, avijjoghaü uttarati, avijjàyogena visaüyujjati, avijjàsavena anàsavo hoti, sãlabbataparàmàsa-kàyaganthaü bhindati, diññhåpàdànaü na upàdiyati. Evaü mahànisaüsaü vadhakàdivasena dassanaü yasmà, tasmà khandhe dhãro vadhakàdivasena passeyyà ti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate Visuddhimagge pa¤¤àbhà- vanàdhikàre khandhaniddeso nàma cuddasamo paricchedo. #<[page 481]># %<481>% XV PAööARASAMO PARICCHEDO âYATANA-DHâTU-NIDDESO [âyatanàni] âyatanànã ti dvàdasàyatanàni: cakkhàyatanaü råpàyatanaü sotàyatanaü saddàyatanaü ghànàyatanam gandhàyatanam jivhàyatanaü rasàyatanaü kàyàyatanam phoññhabbàyatanaü manàyatanaü dhammàyatanan ti. Tattha Attha-lakkhaõa-tàvatva-kama-sankhepa-vitthàrà, Tathà daññhabbato ceva vi¤¤àtabbo vinicchayo. [Attha-] Tattha visesato tàva cakkhatã ti cakkhu; råpam assàdati, vibhàveti cà ti attho. Råpayatã ti råpaü; vaõõavikàraü àpajjamànaü hadayangatabhàvaü pakàsetã ti attho. Suõàtã ti sotam. Sappatã ti saddo; udàharãyatã ti attho. Ghàyatã ti ghànaü; gandhayatã ti gandho; attano vatthuü såcayatã ti attho. Jãvitaü avhayatã ti jivhà; rasanti taü sattà ti raso; assàdentã ti attho. Kucchitànaü sàsavadhammànaü àyo ti kàyo. âyo ti uppattideso. Phusiyatã ti phoññhabbaü. Munàtã ti mano. Attano lakkhaõaü dhàrantã ti dhammo. Avisesato pana àyatanato, àyànaü tananato, àyatassa ca nayanato, àyatanan ti veditabbam. Cakkhuråpàdisu hi taü taü dvàràrammaõà cittacetasikà dhammà sena sena anubhavanàdinà kiccena àyatanti uññhahanti ghañanti vàyamantã ti vuttam hoti. Te ca àyabhåte dhamme etàni tanonti vitthàrentã ti vuttaü hoti. Ida¤ ca anamatagge saüsàre pavattam atãva àyataü saüsàradukkhaü yàva na nivattati tàva nayante va pavattayantã ti vuttaü hoti. Iti sabbe p' ime dhammà àyatanato àyànaü tananato, #<[page 482]># %<482 XV. âyatana-dhàtu-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ àyatassa ca nayanato, àyatanaü àyatanan ti vuccanti. Api ca nivàsaññhànaññhena àkaraññhena samosaraõaññhànaññhena sa¤jàtidesaññhena kàraõaññhena ca àyatanaü veditabbaü. Tathà hi loke issaràyatanam Vàsudevàyatanan ti àdisu nivàsaññhànaü àyatanan ti vuccati. Suvaõõàyatanaü rajatàyatanan ti àdisu àkaro. Sàsane pana: Manorame àyatane sevanti naü vihangamà ti àdisu samosaraõaññhànaü. Dakkhiõàpatho gunnaü àyatanan ti àdisu sa¤jàtideso. Tatra tatr'eva sakkhibhabbataü pàpuõàti sati sati àyatane ti àdisu kàraõaü. Cakkhu-àdisu cà pi te te cittacetasikà dhammà nivasanti tadàyattavuttitàyà ti cakkhàdayo ca nesaü nivàsaññhànaü. Cakkhàdisu ca te àkiõõattà tan-nissitattà tad-àrammaõattà cà ti cakkhàdayo nesaü àkaro, cakkhàdayo ca samosaraõaññhànaü tattha tattha vatthudvàràrammaõavasena samosaraõato. Cakkhàdayo ca nesaü sa¤jàtideso tan-nissayàrammaõabhàvena tatth' eva uppattito. Cakkhàdayo ca nesaü kàraõaü tesaü abhàve abhàvato ti. Iti nivàsaññhànaññhena àkaraññhena samosaraõaññhànaññhena sa¤jàtidesaññhena kàraõaññhena cà ti imehi pi kàraõehi ete dhammà àyatanaü àyatanan ti vuccanti. Tasmà yathàvuttena atthena cakkhu ca taü àyatana¤ cà ti cakkhàyatanaü ...pe... dhammà ca te àyatana¤ cà ti dhammàyatanan ti. Evaü tàv' ettha atthato vi¤¤àtabbo vinicchayo. Lakkhaõà ti cakkhàdãnaü lakkhaõato p' ettha vi¤¤àtabbo vinicchayo. Tàni ca pana tesaü lakkhaõàni Khandhaniddese vuttanayen' eva veditabbàni. Tàvatvato ti tàvabhàvato idaü vuttaü hoti: cakkhàdayo pi hi dhammà eva. Evaü sati dhammàyatanam icceva avatvà, kasmà dvàdasàyatanànã ti vuttànã ti ce? Cha vi¤¤àõakàyuppattidvàràrammaõavavatthànato, idha channaü vi¤¤àõakàyànaü dvàrabhàvena àrammaõabhàvena ca vavatthànato ayam etesaü bhedo hotã ti dvàdasa vuttàni. #<[page 483]># %< âyatanàni 483>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Cakkhuvi¤¤àõavãthipariyàpannassa hi vi¤¤àõakàyassa cakkhàyatanam eva uppattidvàraü, rupàyatanam eva c' àrammaõaü. Tathà itaràni itaresaü. Chaññhassa pana bhavangamanasankhàto manàyatanekadeso va uppattidvàraü asàdhàraõam eva ca dhammàyatanaü àrammaõan ti. Iti channaü vi¤¤àõakàyànaü uppattidvàràrammaõavavatthànato dvàdasavuttànã ti. Evam ettha tàvatvato vi¤¤àtabbo vinicchayo. Kamato ti idhà pi pubbe vuttesu uppattikkamàdisu desanàkkamo va yujjati. Ajjhattikesu hi àyatanesu sanidassanasappañighavisayattà cakkhàyatanaü pàkañan ti pañhamam desitaü. Tato anidassana-sappañighavisayàni sotàyatanàdãni. Atha và dassanànuttariya-savanànuttariyahetubhàvena bahåpakàrattà ajjhattikesu cakkhàyatana-sotàyatanàni pañhamaü desitàni. Tato ghànàyatanàdãni tãõi. Pa¤cannam pi gocaravisayattà ante manàyatanaü. Cakkhàyatanàdãnam pana gocarattà tassa tassa antarantaràni bàhiresu råpàyatanàdãni. Api ca vi¤¤àõuppattikàraõavavatthànato pi ayam etesaü kamo veditabbo. Vutta¤ c' etaü:- cakkhuü pañicca råpe ca uppajjati cakkhuvi¤¤àõaü ...pe... manaü pañicca dhamme ca uppajjati manovi¤¤àõan ti. Evam kamato p' ettha vi¤¤àtabbo vinicchayo. Sankhepavitthàrà ti sankhepato hi manàyatanassa ceva dhammàyatanekadesassa ca nàmena tad-avasesàna¤ ca àyatanànaü råpena sangahitattà dvàdasà pi àyatanàni nàmaråpamattam eva honti. Vitthàrato pana, ajjhattikesu tàva, cakkhàyatanaü jàtivasena cakkhupasàdamattam eva, paccaya-gati-nikàya-puggalabhedato pana anantappabhedaü. Tathà sotàyatanàdãni cattàri. Manàyatanam kusalàkusalavipàkakiriyavi¤¤àõabhedena ekånanavutippabhedaü ekavãsuttarasatappabbheda¤ ca. Vatthupañipadàdibhedato pana anantappabhedaü. Råpa-sadda-gandha-rasàyatanàni visabhàgapaccayàdibhedato anantappabhedàni. Phoññhabbàyatanaü pathavãdhàtu-tejodhàtu-vàyudhàtuvasena tippabhedaü, #<[page 484]># %<484 XV. âyatana-dhàtu-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ paccayàdibhedato anekappabhedaü. Dhammàyatanaü vedanà-sa¤¤à-sankhàrakkhandhasukhumaråpanibbànànaü sabhàvanànattabhedato anekappabhedan ti evaü sankhepavitthàrà vi¤¤àtabbo vinicchayo. Daññhabbato ti ettha pana sabbàn' eva sankhatàni àyatanàni anàgamanato aniggamanato ca daññhabbàni. Na hi tàni pubbe udayà kutoci àgacchanti, na pi uddhaüvayà kuhi¤ci gacchanti. Atha kho pubbe udayà appañiladdhasabhàvàni, uddhamvayà paribhinnasabhàvàni, pubbantàparantavemajjhe paccayàyattavuttitàya avasàni pavattanti, tasmà anàgamanato aniggamanato ca daññhabbàni. Tathà nirãhakato avyàpàrato ca, na hi cakkhu-råpàdãnaü evaü hoti: aho vata amhàkaü sàmaggiyaü vi¤¤àõaü nàma uppajjeyyà ti! Na ca tàni vi¤¤àõuppàdanatthaü dvàrabhàvena vatthubhàvena àrammaõabhàvena và ãhanti. Na vyàpàram àpajjanti, atha kho dhammatà v'esà yaü cakkhuråpàdisàmaggiyaü cakkhuvi¤¤àõàdãni sambhavantã ti, tasmà nirãhakato avyàpàrato ca daññhabbàni. Api ca ajjhattikàni su¤¤agàmo viya daññhabbàni dhuvasubhasukhattabhàvavirahitattà, bàhiràni gàmaghàtakacorà viya ajjhattikànaü abhighàtakattà. Vutta¤ c' etam:- Cakkhu, bhikkhave, ha¤¤ati manàpàmanàpehi råpehã ti vitthàro. Api ca ajjhattikàni cha pàõakà viya daññhabbàni, bàhiràni tesam gocarà viyà ti. Evam ettha daññhabbato vi¤¤àtabbo vinicchayo. Idaü tàva àyatanànaü vitthàrakathàmukhaü. [Dhàtuyo] Tad-anantarà pana dhàtuyo ti aññhàrasa dhàtuyo:- cakkhudhàtu råpadhàtu cakkhuvi¤¤àõadhàtu, sotadhàtu saddadhàtu sotavi¤¤àõadhàtu, ghànadhàtu gandhadhàtu ghànavi¤¤àõadhàtu, jivhàdhàtu rasadhàtu jivhàvi¤¤àõadhàtu, kàyadhàtu phoññhabbadhàtu kàyavi¤¤àõadhàtu, manodhàtu dhammadhàtu manovi¤¤àõadhàtu, ti. Tattha: Atthato lakkhaõàdãhi kama-tàvatva sankhato paccayà aññha daññhabbà, veditabbo vinicchayo. Tattha atthato ti cakkhatã ti cakkhu, råpayatã ti råpaü cakkhussa vi¤¤àõaü cakkhuvi¤¤àõan ti evam àdinà tàva nayena cakkhàdãnaü visesatthato veditabbo vinicchayo. #<[page 485]># %< Dhàtuyo 485>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Avisesena vidahati dhãyate vidhànaü, vidhãyate etàya, ettha và dhãyatã ti dhàtu. Lokiyà hi dhàtuyo kàraõabhàvena vavatthità hutvà suvaõõarajatàdidhàtuyo viya suvaõõarajatàdi anekappakàraü saüsàradukkhaü vidahanti; bhàrahàrehi ca bhàro viya sattehi dhãyante dhàriyantã ti attho. Dukkhavidhànamattam eva c' età avasavattanato. Etàhi ca kàraõabhåtàhi saüsàradukkhaü sattehi anuvidhãyati. Tathà vihita¤ ca taü etàsveva dhãyati ñhapãyatã ti attho. Iti cakkhàdisu ekeko dhammo yathàsambhavaü vidahati dhãyatã ti àdinà atthavasena dhàtå ti vuccati. Api ca yathà titthiyànaü attà nàma sabhàvato natthi, na evam età, età pana attano sabhàvaü dhàrentã ti dhàtuyo. Yathà ca loke vicittà haritàlamanosilàdayo selàvayavà dhàtuyo ti vuccanti, evam età pi dhàtuyo viya dhàtuyo, vicittà h' ete ¤àõa¤eyyàvayavà ti. Yathà và sarãrasankhàtassa samudàyassa avayavabhåtesu rasasoõitàdisu a¤¤ama¤¤avisabhàgalakkhaõaparicchinnesu dhàtusama¤¤à, evam etesu pi pa¤cakkhandhasankhàtassa attabhàvassa avayavesu dhàtusama¤¤à veditabbà. A¤¤ama¤¤avisabhàgalakkhaõaparicchinnà h' ete cakkhàdayo ti. Api ca dhàtå ti nijjãvamattass' ev' etaü adhivacanam. Tathà hi Bhagavà: chadhàturo ayaü bhikkhu puriso ti àdisu jãvasa¤¤àsamåhanatthaü dhàtudesanaü akàsã ti. Tasmà yathàvuttena atthena cakkhu ca taü dhàtu ca cakkhudhàtu ...pe... manovi¤¤àõa¤ ca taü dhàtu ca manovi¤¤àõadhàtå ti evaü tàv' ettha atthato veditabbo vinicchayo. Lakkhaõàdito ti cakkhàdãnaü lakkhaõàdito p' ettha veditabbo vinicchayo. Tàni ca pana nesaü lakkhaõàdãni Khandhaniddese vuttanayen' eva veditabbàni. Kamato ti idhà pi pubbe vuttesu uppattikkamàdisu desanàkkamo va yujjati. So ca pan' àyaü hetuphalànupubbavavatthànavasena vutto. Cakkhudhàtu råpadhàtå ti idaü hi dvayaü hetu, cakkhuvi¤¤àõadhàtå ti phalaü. Evaü sabbattha. Tàvatvato ti tàvabhàvato idam vuttam hoti: tesu tesu hi Suttàbhidhammappadesesu àbhà dhàtu subhà dhàtu, #<[page 486]># %<486 XV. âyatana-dhàtu-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ àkàsa¤càyatanadhàtu vi¤¤àõa¤càyatanadhàtu àki¤ca¤¤àyatanadhàtu nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanadhàtu sa¤¤àvedayitanirodhadhàtu, kàmadhàtu vyàpàdadhàtu vihiüsàdhàtu, nekkhammadhàtu avyàpàdadhàtu avihiüsàdhàtu, sukhadhàtu dukkhadhàtu somanassadhàtu domanassadhàtu upekkhàdhàtu, avijjàdhàtu àrambhadhàtu nikkamadhàtu parakkamadhàtu, hãnadhàtu majjhimadhàtu paõãtadhàtu, pathavãdhàtu àpodhàtu tejodhàtu vàyodhàtu àkàsadhàtu vi¤¤àõadhàtu, sankhatadhàtu asankhatadhàtu, anekadhàtu nànàdhàtu loko ti evam àdayo a¤¤à pi dhàtuyo dissanti. Evaü sati sabbàsaü vasena paricchedaü akatvà, kasmà aññhàrasà ti ayam eva paricchedo kato ti ce? Sabhàvato vijjamànànaü sabbadhàtånam tad-antogadhattà. Råpadhàtu yeva hi àbhàdhàtu, subhadhàtu pana råpàdipañibaddhà. Kasmà? Subhanimittattà. Subhanimittaü hi subhadhàtu, ta¤ ca råpàdivinimuttaü na vijjati. Kusalavipàkàrammaõà và råpàdayo eva subhadhàtå ti råpàdimattam ev' esà. âkàsàna¤càyatanadhàtu-àdisu cittaü manovi¤¤àõadhàtu yeva, sesà dhammadhàtu. Sa¤¤àvedayitanirodhadhàtu pana sabhàvato natthi. Dhàtudvayanirodhamattam eva hi sà, kàmadhàtu-dhammadhàtumattaü và hoti. Yath' àha:- tattha katamà kàmadhàtu?--Kàmapañisaüyutto takko vitakko micchàsankappo ti. Aññhàrasà pi và dhàtuyo. Yath' àha:- heññhato Avãci-nirayaü pariyantaü karitvà uparito Paranimmita-Vasavattideve anto karitvà yaü etasmiü antare etth' àvacarà, ettha pariyàpannà khandhà dhàtu àyatanà råpà vedanà sa¤¤à sankhàrà vi¤¤àõaü: ayaü vuccati kàmadhàtå ti. #<[page 487]># %< Dhàtuyo 487>% Nekkhammadhàtu dhammadhàtu eva. Sabbe pi kusalà dhammà nekkhammadhàtå ti vacanato manovi¤¤àõadhàtu pi hoti yeva. Vyàpàda-vihiüsà-avyàpàda-avihiüsà-sukhadukkha-somanassadomanass' upekkhà-avijjà-àrambha-nikkama-parakkamadhàtuyo dhammadhàtu yeva. Hãna-majjhima-paõãtadhàtuyo aññhàrasa-dhàtumattam eva. Hãnà hi cakkhàdayo hãnà dhàtu,majjhimà paõãtà majjhimà ceva paõãtà ca. Nippariyàyena pana akusalà dhammadhàtu manovi¤¤àõadhatåyo hãnà dhàtu; lokiyà kusalàvyàkatà ubho pi cakkhudhàtu-àdayo ca majjhimadhàtu; lokuttarà pana dhammadhàtu manovi¤¤àõadhàtuyo paõãtadhàtu. Pathavã-tejo-vàyodhàtuyo phoññhabbadhàtu yeva. âpodhàtu àkàsadhàtu ca dhammadhàtu yeva. Vi¤¤àõadhàtu cakkhuvi¤¤ànàdi satta vi¤¤àõadhàtu sankhepo yeva. Sattarasa dhàtuyo dhammadhàtu ekadeso ca sankhatà dhàtu. Asankhatà pana dhàtu dhammadhàtu ekadeso va. Anekadhàtu-nànàdhàtu-loko pana aññhàrasadhàtuppabhedamattam evà ti. Iti sabhàvato vijjamànànaü sabbadhàtånaü tad-antogadhattà aññhàras' eva vuttà ti. Api ca vijànanasabhàve vi¤¤àõe jãvasa¤¤ãnaü sa¤¤àsamãhanattham pi aññhàras' eva vuttà. Santi hi sattà vijànanasabhàve vi¤¤àõe jãvasa¤¤ino. Tesaü cakkhu-sota-ghàna-jivhà-kàya-manodhàtu-manovi¤¤àõadhàtubhedena tassa anekataü cakkhuråpàdi-paccayàyattavuttitàya aniccata¤ ca pakàsetvà dãgharattànusayitaü jãvasa¤¤aü samåhanitukàmena Bhagavatà aññhàrasa dhàtuyo pakàsità. Ki¤ ca bhiyyo tathà veneyyajjhàsayavasena ca. Ye ca imàya anatisankhepavitthàràya desanàya veneyyasattà, tad-ajjhàsayavasena ca aññhàras' eva pakàsità. Sankhepavitthàranayena tathà tathà hi dhammaü pakàsayati esa yathà yathà 'ssa, saddhammatejavihataü vilayaü khaõena veneyyasattahadayesu tamo payàtã ti. Evam ettha tàvatvato veditabbo vinicchayo. Sankhato ti cakkhudhàtu tàva jàtito eko dhammo tveva sankhaü gacchati cakkhupasàdavasena; #<[page 488]># %<488 XV. âyatana-dhàtu-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tathà sota-ghànajivhà-kàya-råpa-sadda-gandha-rasadhàtuyo sotappasàdàdivasena. Phoññhabbadhàtu pana pathavã-tejo-vàyo-vasena tayo dhammà ti sankhaü gacchati. Cakkhuvi¤¤àõadhàtu kusalàkusalavipàkavasena dve dhammà ti sankhaü gacchati; tathà sota-ghàna-jivhà-kàyavi¤¤àõadhàtuyo. Manodhàtu pana pa¤cadvàràvajjanakusalàkusalavipàkasampañicchanavasena tayo dhammà ti sankhaü gacchati. Dhammadhàtu tiõõaü aråpakkhandhànaü soëasannaü sukhumaråpànaü asankhatàya ca dhàtuyà vasena vãsati dhammà ti sankhaü gacchati. Manovi¤¤àõadhàtu sesakusalàkusalàvyàkatavi¤¤àõavasena chasattati dhammà ti sankhaü gacchati. Evam ettha sankhato pi veditabbo vinicchayo. Paccayà ti ettha ca cakkhudhàtu tàva cakkhuvi¤¤àõadhàtuyà vippayutta-purejàta-atthi-avigata-nissay'-indriyapaccayànaü vasena chahi paccayehi paccayo hoti. Råpadhàtu purejàta-atthi-avigat'-àrammaõapaccayànaü vasena catåhi paccayehi paccayo hoti. Evaü sotavi¤¤àõadhàtuàdãnaü sotadhàtu-saddadhàtu-àdayo. Pa¤cannaü pana nesaü àvajjanamanodhàtu anantara-samanantara-natthivigatànantaråpanissayavasena pa¤cahi paccayehi paccayo hoti; tà ca pa¤ca pi sampañicchanamanodhàtuyà; tathà sampañicchanamanodhàtu santãraõamanovi¤¤àõadhàtuyà; sa ca voññhapanamanovi¤¤àõadhàtuyà; voññhapanamanovi¤¤àõadhàtu ca javanamanovi¤¤àõadhàtuyà. Javanamanovi¤¤àõadhàtu pana ananataràya javanamanovi¤¤àõadhàtuyà tehi c' eva pa¤cahi àsevanapaccayena cà ti chahi paccayehi paccayo hoti. Esa tàva pa¤cadvàre nayo. Manodvàre pana bhavangamanovi¤¤àõadhàtu àvajjanamanovi¤¤àõadhàtuyà, àvajjanamanovi¤¤àõadhàtu ca javanamanovi¤¤àõadhàtuyà purimehi pa¤cahi paccayehi paccayo hoti. Dhammadhàtu pana sattannam pi vi¤¤àõadhàtånaü sahajàta-a¤¤ama¤¤anissaya-sampayutta-atthi-avigatàdãhi bahudhà paccayo hoti. Cakkhudhàtu-àdayo pana ekaccà ca dhammadhàtu ekaccàya manovi¤¤àõadhàtuyà àrammaõapaccayàdãhi pi paccayà honti. Cakkhuvi¤¤àõadhàtu-àdãna¤ ca na kevalaü cakkhuråpàdayo paccayà honti, atha kho àlokàdayo pi. Ten' àhu pubbàcariyà: cakkhuråpàlokamanasikàre pañicca uppajjati cakkhuvi¤¤àõaü; #<[page 489]># %< Dhàtuyo 489>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sotasaddavivaramanasikàre pañicca uppajjati sotavi¤¤àõaü; ghànagandhavàyumanasikàre pañicca uppajjati ghànavi¤¤àõaü; jivhàrasa-àpamanasikàre pañicca uppajjati jivhàvi¤¤àõaü; kàyaphoññhabba-pathavãmanasikàre pañicca uppajjati kàyavi¤¤àõaü; bhavangamanadhammamanasikàre pañicca uppajjati manovi¤¤àõan ti. Ayam ettha sankhepo. Vitthàrato pana paccayappabhedo Pañiccasamuppàdaniddese àvibhavissatã ti evam ettha paccayato pi veditabbo vinicchayo. Daññhabbato ti daññhabbato p' ettha vinicchayo veditabbo ti attho. Sabbà eva hi sankhatadhàtuyo pubbantàparantavivittato dhuvasubhasukhattabhàvasu¤¤ato paccayàyattavuttito ca daññhabbà. Visesato pan' ettha bheritalam viya cakkhudhàtu daññhabbà, daõóo viya råpadhàtu, saddo viya cakkhuvi¤¤àõadhàtu. Tathà àdàsatalaü viya cakkhudhàtu, mukhaü viya råpadhàtu, mukhanimittaü viya cakkhuvi¤¤àõadhàtu. Atha và ucchutilà viya cakkhudhàtu, yantacakkayaññhi viya råpadhàtu, ucchurasatelàni viya cakkhuvi¤¤àõadhàtu. Tathà adharàraõã viya cakkhudhàtu, uttaràraõã viya råpadhàtu, aggi viya cakkhuvi¤¤àõadhàtu. Esa nayo sotadhàtu-àdisu. Manodhàtu pana yathàsambhavato cakkhuvi¤¤àõadhàtu-àdãnaü purecarànucarà viya daññhabbà. Dhammadhàtuyà vedanàkkhandho sallam iva, sålam iva ca daññhabbo. Sa¤¤àsankhàrakkhandhà vedanà sallasålayogà àturà viya puthujjanànaü và sa¤¤à àsà dukkhajananato rittamuññhi viya; ayathàbhuccanimittagàhakato vanamigo viya. Sankhàrà pañisandhiyaü pakkhipanato angàrakàsuyaü khipanakapurisà viya, jàtidukkhànubandhato ràjapurisànubandhacorà viya. Sabbànatthàvahassa khandhasantànassa hetuto visa rukkhabãjàni viya, råpaü nànàvidhupaddavanimittato khuracakkaü viya daññhabbam. Asankhatà pana dhàtu amatato santato khemato ca daññhabbà. Kasmà? Sabbànatthàvahassa pañipakkhabhåtattà. #<[page 490]># %<490 XV. âyatana-dhàtu-niddeso>% Manovi¤¤àõadhàtu àrammaõesu vavatthànàbhàvato ara¤¤amakkaño viya, duddamanato assakhaëunko viya, yatthakàmanipàtito vehàsakkhittadaõóo viya, lobhadosàdi-nànappakàrakilesavesayogato ranganaño viya daññhabbà ti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate Visuddhi-magge pa¤¤àbhàvanàdhikàre âyatanadhàtuniddeso nàma pannarasamo paricchedo. #<[page 491]># %<491>% XVI SOLASAMO PARICCHEDO INDRIYA-SACCA-NIDDESO [Indriyàni] Dhàtånam anantaraü uddiññhàni pana indriyànã ti bàvãsatindriyàni: cakkhundriyaü sotindriyaü ghànindriyaü jivhindriyaü kàyindriyaü manindriyaü, itthindriyaü purisindriyaü jãvitindriyaü, sukhindriyaü dukkhindriyaü somanassindriyaü domanassindriyaü upekkhindriyaü, saddhindriyaü viriyindriyaü satindriyaü samàdhindriyaü pa¤¤indriyaü, ana¤¤àta¤¤assàmãtindriyaü a¤¤indriyaü a¤¤àtàvindriyan ti. Tattha Atthato lakkanàdãhi kamato ca vijàniyà bhedàbhedà tathà kiccà bhåmito ca vinicchayaü. [Atthato] Tattha cakkhàdãnaü tàva cakkhatã ti eakkhå ti àdinà nayena attho pakàsito. Pacchimesu pana tãsu pañhamaü pubbabhàge ana¤¤àtaü amataü padaü catusaccadhammaü và jànissàmã ti evaü pañipannassa uppajjanato indriyaññhasambhavato ca ana¤¤àta¤¤assàmãtindriyan ti vuttaü. Dutiyaü àjànanato indriyaññhasambhavato ca a¤¤indriyaü. Tatiyaü a¤¤àtàvino catusu saccesu niññhita¤àõakiccassa khãõàsavassa uppajjanato indriyaññhasambhavato ca a¤¤àtàvindriyaü. Ko pana nesaü indriyaññho nàmà ti? Indalingaññho indriyaññho; indadesitaññho indriyaññho; indadiññhaññho indriyaññho; indasiññhaññho indriyaññho; indajuññhaññho indriyaññho: so sabbo pi idha yathàyogaü yujjati. Bhagavà hi sammàsambuddho paramissariyabhàvato indo, kusalàkusala¤ ca kammaü kammesu kassaci issariyàbhàvato. Ten' ev' ettha kammasa¤janitàni tàva indriyàni kusalàkusalakammaü ullingenti. #<[page 492]># %<492 XVI. Indriya-sacca-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tena ca siññhànã ti indalingaññhena indasiññhaññhena ca indriyàni. Sabbàn' eva pan' etàni Bhagavatà yathàbhåtato pakàsitàni abhisambuddhàni cà ti indadesitaññhena indadiññhaññhena ca indriyàni. Ten' eva Bhagavatà munindena kànici gocaràsevanàya, kànici bhàvanàsevanàya sevitànã ti indajuññhaññhenà pi indriyàni. Api ca àdhipaccasankhàtena issariyaññhenà pi etàni indriyàni. Cakkhuvi¤¤àõàdippavattiyaü hi cakkhàdãnaü siddhaü àdhipaccaü, tasmiü tikkhe tikkhattà, mande mandattà ti. Ayaü tàv' ettha atthato vinicchayo. Lakkhaõàdãhã ti lakkhaõa-rasa-paccupaññhàna-padaññhànehi pi cakkhàdãnaü vinicchayaü vijàniyà ti attho. Tàni ca nesaü lakkhaõàdãni Khandhaniddese vuttàn' eva. Pa¤¤indriyàdãni hi cattàri atthato amoho yeva. Sesàni tattha saråpen' eva àgatàni. Kamato ti ayam pi desanàkkamo va. Tattha ajjhattadhammapari¤¤àya ariyabhåmipañilàbho hotã ti attabhàvapariyàpannàni cakkhundriyàdãni pañhamaü desitàni. So pana attabhàvo yaü dhammaü upàdàya itthã ti và puriso ti và sankhaü gacchati, ayaü so ti nidassanatthaü tato itthindriyaü purisindriya¤ ca; so duvidho pi jãvitindriyapañibaddhavuttã ti ¤àpanatthaü tato jãvitindriyaü. Yàva tassa pavatti, tàva etesaü vedayitànaü anivatti. Ya¤ ca ki¤ci vedayitaü sabbaü taü dukkhan ti ¤àpanatthaü tato sukhindriyàdãni. Taü nirodhatthaü pana ete dhammà bhàvetabbà ti pañipattidassanatthaü tato saddhàdãni. Imàya pañipattiyà esa dhammo pañhamaü attani pàtubhavatã ti pañipattiyà amoghabhàvadassanatthaü tato ana¤¤àta¤assàmãtindriyaü. Tass' eva phalattà tato anantaraü bhàvetabbato ca tato a¤¤indriyaü. Tato paraü bhàvanàya imassa adhigamo, adhigate ca pana imasmiü natthi ki¤ci uttarikaraõãyan ti ¤àpanatthaü ante paramassàsabhåtaü a¤¤àtàvindriyaü desitan ti ayam ettha kamo. #<[page 493]># %< Indriyàni 493>% Bhedàbhedà ti jãvitindriyass' eva c' ettha bhedo. Taü hi råpajãvitindriyaü aråpajãvitindriyan ti duvidhaü hoti. Sesànaü abhedo ti evam ettha bhedàbhedato vinicchayaü vijàniyà. Kiccà ti kiü indriyànaü kiccan ti ce? Cakkhundriyassa tàva: cakkhàyatanaü cakkhuvi¤¤àõadhàtuyà taü-sampayuttakàna¤ ca dhammànaü indriyapaccayena paccayo ti vacanato yan taü indriyapaccayabhàvena sàdhetabbaü attano tikkhamandàdibhàvena cakkhuvi¤¤àõàdi-dhammànaü tikkhamandàdi sankhàtaü attàkàrànuvattàpanaü, idaü kiccaü. Evaü sotaghànajivhàkàyànaü manindriyassa pana sahajàtadhammànaü attano vasavattàpaõaü; jãvitindriyassa sahajàtadhammànupàlanaü; itthindriyapurisindriyànaü itthipurisalinganimittakuttàkuppàkàrànuvidhànaü; sukhadukkhasomanassadomanassindriyànaü sahajàtadhamme abhibhavitvà yathàsakaü oëàrikàkàrànupàpanaü; upekkhindriyassa santapaõãtamajjhattàrànupàpanaü; saddhàdãnaü pañipakkhàbhibhavanaü sampayuttadhammàna¤ ca pasannàkàràdibhàvasampàpanaü; ana¤¤àta¤¤assàmãtindriyassa sa¤¤ojanattayappahàna¤ c' eva sampayuttàna¤ ca tappahànàbhimukhabhàvakaraõam; a¤¤indriyassa kàmaràgavyàpàdàditanukaraõappahàna¤ c' eva sahajàtàna¤ ca attano vasànuvattàpanaü; a¤¤àtàvindriyassa sabbakiccesu ussukappahàna¤ c' eva amatàbhimukhabhàvapaccayatà ca sampayuttànan ti evam ettha kiccato vinicchayaü vijàniyà. Bhåmito ti cakkhu-sota-ghàna-jivhà-kàya-itthi-purisasukha-dukkha-domanassindriyàni c' ettha kàmàvacaràn' eva. Manindriya-jãvitindriya-upekkhindriyàni saddhà-viriyà-satisamàdhi-pa¤¤indriyàni ca catubhåmipariyàpannàni. Somanassindriyaü kàmàvacara-råpàvacara-lokuttaravasena bhåmittayapariyàpannaü. Avasàne tãõi lokuttaràn' evà ti evam ettha bhåmito pi vinicchayaü vijàniyà. Evaü hi vijànanto: Saüvegabahulo bhikkhu ñhito indriyasaüvare, Indriyàni pari¤¤àya dukkhass' antaü karissatã ti. Idaü indriyànaü vitthàrakathàmukhaü. #<[page 494]# %<494 XVI. Indriya-sacca-niddeso>% [Saccàni] Tad-anantaràni pana saccànã ti cattàri ariyasaccàni: dukkhaü ariyasaccaü, dukkhasamudayaü ariyasaccaü, dukkhanirodho ariyasaccaü, dukkhanirodhagàminipañipadà ariyasaccan ti. Tattha: Vibhàgato nibbacana-lakkhaõàdippabhedato atthatthuddhàrato ceva anånàdhikato tathà. Kamato jàti-àdãnam nicchayà ¤àõakiccato anto-gatànaü pabhedà upamàto catukkato. Su¤¤atekavidhàdãhi sabhàgavisabhàgato vinicchayo veditabbo vi¤¤unà sàsanakkame. Tattha vibhàgato ti dukkhàdãnaü hi cattàro cattàro atthà vibhattà tathà avitathà ana¤¤athà, ye dukkhàdãni abhisamentehi abhisametabbà. Yath' àha:- dukkhassa pãëanaññho sankhataññho santàpaññho vipariõàmaññho ... ime cattàro dukkhassa dukkhaññhà tathà avitathà ana¤¤athà. Samudayassa àyåhanaññho nidànaññho saüyogaññho paëibodhaññho ... Nirodhassa nissaraõaññho vivekaññho asankhataññho amataññho ... maggassa niyyànaññho hetuññho dassanaññho adhipateyyaññho ... Ime cattàro maggassa maggaññhà tathà avitathà ana¤¤athà ti. Tathà dukkhassa pãëanaññho sankhataññho santàpaññho vipariõàmaññho abhisamayaññho ti evam àdi. Iti evaü vibhattànaü catunnaü catunnaü atthànaü vasena dukkhàdãni veditabbànã ti. Ayaü tàv' ettha vibhàgato vinicchayo. Nibbacana-lakkhaõàdippabhedato ti ettha pana nibbacanato tàva: idha du iti ayaü saddo kucchite dissati; kucchitaü hi puttaü dupputto ti vadanti. Khaü-saddo pana tucche; tucchaü hi àkàsaü khan ti vuccati. Ida¤ ca pañhamasaccaü kucchitaü aneka-upaddavàdhiññhànato, tucchaü bàlajanaparikappitadhuvasubhasukhattabhàvavirahitato, tasmà kucchitattà tucchattà ca dukkhan ti vuccati. #<[page 495]># %< Saccàni 495>% Saü iti ca ayaü saddo samàgamo sametan ti àdisu saüyogaü dãpeti. U iti ayaü uppannaü uditan ti àdisu uppattiü. Aya-saddo kàraõaü dãpeti. Ida¤ cà pi dutiyasaccaü avasesapaccayasamàyoge sati dukkhass' uppattikàraõaü. Iti dukkhassa saüyoge uppattikàraõattà dukkhasamudayan ti vuccati. Tatiyasaccaü pana yasmà ni-saddo abhàvaü, rodhasaddo ca càrakaü dãpeti, tasmà abhàvo ettha saüsàracàrakasankhàtassa dukkharodhassa sabbagatisu¤¤attà; samadhigate và tasmiü saüsàracàrakasankhàtassa dukkharodhassa abhàvo hoti tappañipakkhattà ti pi dukkhanirodhan ti vuccati. Dukkhassa và anuppàdanirodhapaccayattà dukkhanirodhan ti. Catutthasaccaü pana yasmà etaü dukkhanirodhaü gacchati àrammaõavasena tad-abhimukhabhåtattà, pañipadà ca hoti dukkhanirodhappattiyà, tasmà dukkhanirodhagàminipañipadà ti vuccati. Yasmà pan' etàni Buddhàdayo ariyà pañivijjhanti, tasmà ariyasaccànã ti vuccanti. Yath' àha:- cattàr' imàni, bhikkhave, ariyasaccàni. Katamàni? ... pe... imàni kho, bhikkhave, cattàri ariyasaccàni. Ariyà imàni pañivijjhanti, tasmà ariyasaccànã ti vuccantã ti. Api ca ariyassa saccànã ti pi ariyasaccàni, yath' àha: sadevake, bhikkhave, loke ...pe... [sadeva-] manussàya Tathàgato ariyo, tasmà ariyasaccànã ti vuccanti ti. Atha và ekesaü abhisambuddhattà ariyabhàvasiddhito pi ariyasaccàni, yath' àha:- imesaü kho, bhikkhave, catunnaü ariyasaccànaü yathàbhåtaü abhisambuddhattà Tathàgato arahaü sammàsambuddho ariyo ti vuccatã ti. Api ca kho pana ariyàni saccànã ti pi ariyasaccàni. Ariyànã ti tathàni-avitathàni avisaüvàdakànã ti attho; yath' àha:- imàni kho, bhikkhave, cattàri ariyasaccàni tathàni avitathàni ana¤¤athàni tasmà ariyasaccànã ti vuccantã ti evam ettha nibbacanato vinicchayo veditabbo. Kathaü lakkhaõàdippabhedato ti? Ettha hi bàdhanalakkhaõam dukkhasaccaü, #<[page 496]># %<496 XVI. Indriya-sacca-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ santàpanarasaü, pavattipaccupaññhànaü; pabhavalakkhaõaü samudayasaccaü, anupacchedakaraõarasaü, paëibodhapaccupaññhànaü; santilakkhaõaü nirodhasaccaü, accutirasaü, animittapaccupaññhànaü; niyyànalakkhaõam maggasaccaü, kilesappahànarasaü, vuññhànapaccupaññhànaü. Api ca pavattipavattana-nivattinivattanalakkhaõàni pañipàñiyà. Tathà sankhatataõhà asankhatadassanalakkhaõàni cà ti evam ettha lakkhaõàdippabhedato vinicchayo veditabbo. Atthatthuddhàrato cevà ti ettha pana atthato tàva ko saccaññho ti ce? Yo pa¤¤àcakkhunà upaparikkhamànànaü màyà va viparãto marãcã va visaüvàdako titthiyànaü attà va anupalabbhasabhàvo ca na hoti, atha kho bàdhanappabhavasantiniyyànappakàrena tacchàviparãtabhåtabhàvena ariya¤àõassa gocaro hoti yeva. Esa aggilakkhaõam viya lokapakati viya ca tacchàviparãtabhåtabhàvo saccaññho ti veditabbo. Yath' àha:- idaü dukkhan ti, bhikkhave, tatham etaü, avitatham etaü, ana¤¤atham etan ti vitthàro. Api ca: Nàbàdhakaü yato dukkhaü, dukkhà a¤¤aü na bàdhakaü, bàdhakattaniyàmena tato saccam idaü mataü. Taü vinà nतato dukkhaü, na hoti na ca taü tato, dukkhahetuniyàmena iti saccaü visattikà. Nतà nibbànato santi santaü na ca na taü yato, santabhàvaniyàmena tato saccaü idam mataü. Maggà a¤¤aü na niyyànaü aniyyàno na càpi so tacchaniyyànabhàvattà iti so saccasammato. Iti tacchàvipallàsa-bhåtabhàvaü catusvapi dukkhàdisvapi sesena saccaññham àhu paõóità ti. Evam atthato vinicchayo veditabbo. Katham atthuddhàrato? Idhà 'yaü saccasaddo anekesu atthesu dissati, seyyathãdaü: saccaü bhaõe na kujjheyyà ti2 àdisu vàcàsacce. Sacce ñhità samaõabràhmaõà cà ti3 #<[page 497]># %< Saccàni 497>% àdisu viratisacce. Kasmà nu saccàni vadanti nànà pavàdiyàse kusalàvadànà ti àdisu diññhisacce. Ekaü hi saccaü na dutãyan ti àdisu paramatthasacce Nibbàne ceva magge ca. Catunnaü ariyasaccànaü kati kusalà ti àdisu ariyasacce. Svàyam idhà pi ariyasacce vattatã ti evam ettha atthuddhàrato pi vinicchayo veditabbo. Anånàdhikato ti kasmà pana cattàr' eva ariyasaccàni vuttàni anånàni anadhikànã ti ce? A¤¤assàsambhavato, a¤¤atarassa ca apaneyyàbhàvato. Na hi etehi a¤¤aü adhikaü và etesaü và ekam pi apaõetabbaü sambhoti. Yath' àha:- idha, bhikkhave, àgaccheyya samaõo và bràhmaõo và n' etaü dukkhaü ariyasaccaü, a¤¤aü dukkhaü ariyasaccaü. Aham etaü dukkhaü ariyasaccaü ñhapetvà a¤¤aü dukkhaü ariyasaccaü pa¤¤apessàmã ti n' etaü ñhànaü vijjatã ti àdi. Yathà c' àha:- Yo hi koci, bhikkhave, samaïo và bràhmaõo và evaü vadeyya n' etaü dukkhaü pañhamaü ariyasaccaü yaü samaõena Gotamena desitaü, aham etaü dukkhaü pañhamaü ariyasaccaü paccakkhàya a¤¤aü dukkhaü pañhamaü ariyasaccaü pa¤¤apessàmã ti n' etaü ñhànaü vijjatã ti àdi. Api ca pavattim àcikkhanto Bhagavà sahetukaü àcikkhi, nivatti¤ ca saupàyaü. Iti pavatti nivatti tad-ubhayahetånaü etaü paramato cattàr' eva vuttàni. Tathà pari¤¤eyya-pahàtabbasacchikàtabba-bhàvetabbànaü, taõhàvatthu taõhà taõhànirodha-taõhànirodhåpàyànaü; àlaya-àlayàràmatà àlayasamugghàta-àlayasamugghàtåpàyàna¤ ca vasenà pi cattàr' eva vuttànã ti evam ettha anånàdhikato vinicchayo veditabbo. Kamato ti ayaü pi desanàkkamo va. Ettha ca oëàrikattà sabbasattasàdhàraõattà ca suvi¤¤eyyan ti dukkhasaccaü pañhamaü vuttaü; tass' eva hetudassanatthaü tad-anantaraü samudayasaccaü; hetunirodhà phalanirodho ti ¤àpanatthaü kato nirodhasaccaü; tad-adhigamupàyadassanatthaü ante maggasaccaü. #<[page 498]># %<498 XVI. Indriya-sacca-niddeso >% Bhavasukhassàdagathitànaü và sattànaü saüvegajananatthaü pañhamaü dukkham àha. Taü neva akataü àgacchati, na issaranimmànàdito hoti; ito pana hotã ti ¤àpanatthaü tad-anantaraü samudayaü. Tato sahetukena dukkhena abhibhåtattà saüviggamànasànaü dukkhanissaraõagavesãnaü nissaraõadassanena assàsajananatthaü nirodhaü. Tato nirodhàdhigamatthaü nirodhasampàpakaü maggan ti evam ettha kamato vinicchayo veditabbo. [Dukkhaniddeso] Jàti-àdãnaü nicchayà ti ye te ariyasaccàni niddisantena Bhagavatà: jàti pi dukkhà, jarà pi dukkhà, maraõam pi dukkhaü, sokaparidevadukkhadomanassupàyàsà pi dukkhà, appiyehi sampayogo dukkho, piyehi vippayogo dukkho, yam p' icchaü na labhati tam pi dukkhaü, sankhittena pa¤cupàdànakkhandhà dukkhà ti dukkhaniddese dvàdasa dhammà: yàyaü taõhà ponobbhavikà nandãràgasahagatà tatra tatràbhinandinã, seyyathãdaü: kàmataõhà bhavataõhà vibhavataõhà ti samudayaniddese tividhà taõhà;--yo tassà yeva taõhàya asesaviràganirodho càgo pañinissaggo mutti anàlayo ti evaü nirodhaniddese atthato ekam eva Nibbànaü;-katamaü dukkhanirodhagàminã pañipadà ariyasaccaü? Ayam eva ariyo aññhangiko maggo, seyyathãdaü ...pe... sammàsamàdhã ti evaü magganiddese aññha dhammà ti iti catunnaü saccànaü niddese jàti-àdayo dhammà vuttà, tesaü jàti-àdãnaü nicchayà pi ettha vinicchayo veditabbo. Seyyathãdaü: ayaü hi jàtisaddo anekattho. Tathà h' esa: ekam pi jàtiü, dve pi jàtiyo ti ettha bhave àgato. Atthi, Visàkhe, Nigaõñhà nàma samaõajàtã ti ettha nikàye. Jàti dvãhi khandhehi sangahità ti ettha sankhatalakkhaõe. Yaü màtukucchismiü pañhamaü cittaü uppannaü, pañhamaü vi¤¤àõaü pàtubhåtaü, tad-upàdàya sà v' assa jàtã ti ettha pañisandhiyaü. #<[page 499]># %< Dukkhaniddeso 499>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Sampatijàto, ânanda, Bodhisatto ti ettha pasåtiyaü. Akkhitto anupakuññho jàtivàdenà ti ettha kule. Yato 'haü, bhagini, ariyàya jàtiyà jàto ti ettha ariyasãle. Svàyam idha gabbhaseyyakànaü pañisandhito paññhàya yàva màtukucchimhà nikkhamanaü tàva pavattesu khandhesu. Itaresaü pañisandhikhandhesvevà ti daññhabbo. Ayam pi ca pariyàyakathà va. Nippariyàyato pana tattha tattha nibbattamànànaü sattànaü ye ye khandhà pàtubhavanti tesaü tesaü pañhamapàtubhàvo jàti nàma. Sà pan' esà tattha tattha bhave pañhamàbhinibbattilakkhaõà, niyyàtanarasà, atãtabhavato idha ummujjanapaccupaññhànà, dukkhavicittatàpaccupaññhànà và. Kasmà pan' esà dukkhà ti ce? Anekesaü dukkhànaü vatthubhàvato; anekàni hi dukkhàni, seyyathãdaü: dukkhadukkhaü, vipariõàmadukkhaü, sankhàradukkhaü, pañicchannadukkhaü, appañicchannadukkhaü, pariyàyadukkhaü, nippariyàyadukkhan ti. Tattha kàyika-cetasikà dukkhà vedanà sabhàvato ca nàmato ca dukkhattà dukkhadukkhan ti vuccati. Sukhà-vedanà-vipariõàmena dukkhuppattihetuto vipariõàmadukkhaü. Upekkhàvedanà ceva sesà ca tebhåmakà sankhàrà udayabbayapparipãëitattà sankhàradukkhaü. Kaõõasåla-dantasålaràgajapariëàha-dosajapariëàhàdi-kàyikacetasiko àbàdho pucchitvà jànitabbato upakkamassa ca apàkañabhàvato pañicchannadukkhaü nàma, apàkañadukkhan ti pi vuccati. Dvattiüsakammakàraõàdisamuññhàno àbàdho apucchitvà va jànitabbato upakkamassa ca pàkañabhàvato appañicchannadukkhaü nàma, pàkañadukkhan ti pi vuccati. òhapetvà dukkhadukkhaü, sesaü Dukkhasaccavibhange àgataü. Jàti-àdisabbam pi tassa tassa dukkhassa vatthubhàvato pariyàyadukkhaü. Dukkhadukkhaü pana nippariyàyadukkhan ti vuccati. Tatrà 'yaü jàti yaü taü Bàlapaõóitasuttàdisu Bhagavatà pi upamàvasena pakàsitaü àpàyikaü dukkhaü, ya¤ ca sugatiyam pi manussaloke gabbhokkanti-målakàdibhedaü dukkhaü uppajjati, #<[page 500]># %<500 XVI. Indriya-sacca-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tassa vatthubhàvato dukkhà. Tatridam gabbhokkanti-målakàdibhedaü dukkhaü: ayaü hi satto màtukucchimhi nibbattamàno na uppalapadumapuõóarãkàdisu nibbattati, atha kho heññhà àmàsayassa uparipakkàsayassa udarapañalapiññhikaõñakànaü vemajjhe paramasambàdhe tibbandhakàre nànàkuõapagandhaparibhàvita-paramaduggandhapavanavicarite adhimattajegucche kucchipadese påtimaccha-påtikummàsacandanikàdisu kimi viya nibbattati. So tattha nibbatto dasamàse màtukucchisambhavena usmanà puñapàkaü viya paccamàno piññhapiõói viya sediyamàno sami¤jana-pasàraõàdi-rahito adhimattaü dukkham anubhotã ti idaü tàva gabbhokkantimålakaü dukkhaü. Yaü pana so màtu sahasà upakkhalanagamananisãdanavuññhànaparivattanàdisu suràdhuttahatthagato eëako viya, ahituõóikahatthagato sappapotako viya ca àkaóóhanaparikaóóhana-odhånana-niddhånanàdinà upakkamena adhimattaü dukkham anubhavati; ya¤ ca màtu sãtådakapànakàle sãtanarakåpapanno viya, uõhayàgubhattàdi-ajjhoharaõakàle angàravuññhisamparikiõõo viya, loõambilàdi-ajjhoharaõakàle khàràpatacchakàdi-kammakàraõapatto viya, tibbaü dukkham anubhoti, idaü gabbhapariharaõamålakaü dukkhaü. Yaü pan' assa måëhagabbhàya màtuyà mittàmaccasuhajjàdãhi pi adassanàrahe dukkhuppattiññhàne chedanaphàlanàdãhi dukkhaü uppajjati, idaü gabbhavipattimålakaü dukkhaü. Yaü vijàyamànàya màtuyà kammajehi vàtehi parivattetvà narakapapàtaü viya, atibhayànakaü yonimaggaü pañipàtiyamànassa paramasambàdhena yonimukhena tàëacchiggaëena viya, nikkaóóhiyamànassa mahànàgassa narakasattassa viya, ca sanghàtapabbatehi vicuõõiyamànassa dukkhaü uppajjati, idaü vijàyanamålakaü dukkhaü. Yaü pana jàtassa taruõavaõasadisasukhumàlasarãrassa hatthagahaõa-nahàpana-dhovana-coëaparimajjanàdikàle såcimukhakhuradhàràhi vijjhanaphàlanasadisaü dukkhaü uppajjati, idaü màtukucchito bahinikkhamanamålakaü dukkhaü. #<[page 501]># %< Dukkhaniddeso 501>% Yaü tato paraü pavattiyaü attanà va attànaü vadhentassa acelakavatàdivasena àtàpanaparitàpanànuyogam-anuyuttassa kodhavasena abhu¤jantassa ubbandhantassa ca dukkhaü uppajjati, idaü attåpakkamamålakaü dukkhaü. Yaü pana parato vadhabandhanàdãni anubhavantassa uppajjati, idaü paråpakkamamålakaü dukkhan ti. Iti imassa sabbassà pi dukkhassa ayaü jàti vatthum eva hoti. Ten' etaü vuccati: Jàyetha no ce narakesu satto tatth' aggidàhàdikam appasayhaü labhetha dukkhaü nu kuhiü patiññhaü icc' àha dukkhà ti munã 'dha jàtiü. Dukkhaü tiracchesu kasàpatodadaõóàbhighàtàdibhavaü anekaü, yan taü kathaü tattha bhaveyya jàtiü vinà tahiü jàti tato pi dukkhà. Petesu dukkhaü pana khuppipàsà vàtàtapàdippabhavaü vicittaü, yasmà ajàtassa na tattha atthi tasmà pi dukkhaü muni jàtim àha. Tibbandhakàre ca asayhasãte lokantare yaü asuresu dukkhaü, na taü bhave tattha na c' assa jàti yato ayaü jàti tato pi dukkhà. Ya¤ cà pi gåthanarake viya màtugabbhe satto vasaü ciramato bahi nikkhama¤ ca, pappoti dukkhaü atighoram idam pi natthi jàtiü vinà iti pi jàti ayaü hi dukkhà. Kiü bhàsitena bahunà nanu yaü kuhi¤ci atthã 'dha ki¤ci-d-api dukkham idaü kadàci, nev' atthi jàti virahena yato mahesi dukkhà ti sabbapañhamaü imam àha jàtin ti. Ayaü tàva jàtiyaü vinicchayo. #<[page 502]># %<502 XVI. Indriya-sacca-niddeso>% Jarà pi dukkhà ti ettha duvidhà jarà; sankhatalakkhaõa¤ ca khaõóiccàdi-sammato santatiyaü ekabhavapariyàpannakhandhapuràõabhàvo ca; sà idha adhippetà. Sà pan' esà jarà khandhaparipàkalakkhaõà, maraõåpanayanarasà, yobbanavinàsapaccupaññhànà, dukkhà sankhàradukkhabhàvato ceva dukkhavatthuto ca. Yaü hi angapaccangasithilãbhàva-indriyavikàraviråpatà yobbanavinàsa-balåpaghàta-satimativippavàsa-paraparibhavàdi anekapaccayaü kàyika-cetasikadukkhaü uppajjati, jarà tassa-vatthu. Ten' etaü vuccati:- Angànaü sithilãbhàvà indriyànaü vikàrato yobbanassa vinàsena balassa upaghàtato, Vippavàsasatàdãnaü puttadàrehi attano apassàdanãyato ceva bhiyyo bàlattapattiyà; Pappoti dukkhaü yaü macco, kàyikaü mànasaü tathà sabbam etaü jaràhetu yasmà tasmà jarà dukhà ti. Ayaü jaràyaü vinicchayo. Maraõam pi dukkhan ti etthà pi duvidhaü maraõaü: sankhatalakkhaõa¤ ca yaü sandhàya vuttaü: jaràmaraõaü dvãhi khandhehi sangahitan ti. Ekabhavapariyàpannajãvitindriyappabandhavicchedo ca. Yaü sandhàya vuttaü:- niccaü maraõato bhayan ti. Taü idha adhippetaü. Jàtipaccayà maraõaü upakkamamaraõaü sarasamaraõaü àyukkhayamaraõaü pu¤¤akkhayamaraõan ti pi tass' eva nàmaü. Tayidaü cutilakkhaõaü, viyogarasaü, gativippavàsapaccupaññhànaü. Dukkhassa pana vatthubhàvato dukkhan ti veditabbaü. Ten' etaü vuccati: Pàpassa pàpakammàdi nimittam anupassato bhaddassà 'pasahantassa viyogaü piyavatthukaü. Mãyamànassa yaü dukkhaü mànasaü avisesato sabbesa¤ cà pi yaü sandhibandhanacchedanàdikaü. #<[page 503]># %< Dukkhaniddeso 503>% Vitujjamànadhammànaü hoti dukkhaü sarãrajaü asayhamappatikàraü dukkhass' etass' idaü yato maraõaü vatthu ten' etaü, dukkham icc' eva bhàsitan ti. Ayaü maraõe vinicchayo. Sokàdisu soko nàma ¤àtivyasanàdãhi phuññhassa cittasantàpo. So, ki¤càpi atthato, domanassam eva hoti. Evaü sante pi anto nijjhànalakkhaõo, cetaso parijjhàpanaraso, anusocanapaccupaññhàno. Dukkho pana dukkhadukkhato, dukkhavatthuto ca. Ten' etaü vuccati: Sattànaü hadayaü soko visasallam va tujjati aggitatto va nàràco bhusaü va dahate puna. Samàvahati ca vyàdhi jaràmaraõabhedanaü dukkham pi vividhaü yasmà, tasmà dukkho ti vuccatã ti. Ayaü soke vinicchayo. Paridevo nàma ¤àtivyasanàdãhi phuññhassa vacãpalàpo. So làlappanalakkhaõo, guõadosakittanaraso, sambhamapaccupaññhàno. Dukkho pana sankhàradukkhabhàvato, dukkhavatthuto ca. Ten' etaü vuccati: Yaü sokasallavihato paridevamàno kaõñhoññhatàlutalasosajam appasayhaü, bhiyyo 'dhimattam adhigacchati yeva dukkhaü dukkho ti tena Bhagavà paridevam àhà ti. Ayaü parideve vinicchayo. Dukkhaü nàma kàyikam dukkhaü. Taü kàyapãëanalakkhaõaü, duppa¤¤ànaü domanassakaraõarasaü, kàyikàbàdhapaccupaññhànaü. Dukkhaü pana dukkhadukkhato mànasadukkhàvahanato ca. Ten' etaü vuccati:- Pãëeti kàyikaü idaü dukkha¤ ca mànasaü bhiyyo janayati yasmà, tasmà dukkhan ti visesato vuttan ti. Ayaü dukkhe vinicchayo. #<[page 504]># %<504 XVI. Indriya-sacca-niddeso>% Domanassaü nàma mànasaü dukkhaü. Taü cittapãëanalakkhaõam, manovighàtarasaü, mànasavyàdhipaccupaññhànaü. Dukkhaü pana dukkhadukkhato, kàyikadukkhàvahanato ca. Cetodukkhasamappità hi kese pakiriya kandanti, uràni pañipiüsanti, àvaññanti, vivaññanti, uddhaü pàdaü papatanti, sattham aharanti, visaü khàdanti, rajjuyà ubbandhanti, aggiü pavisantã ti [taü] nànappakàrakaü dukkham anubhavanti. Ten' etaü vuccati:- Pãleti' yato cittaü kàyassa ca pãëanaü samàvahati dukkhan ti domanassaü vidomanassà tato ahå ti. Ayaü domanasse vinicchayo. Upàyàso nàma ¤àtivyasanàdãhi phuññhassa adhimattacetodukkhappabhàvito doso yeva. Sankhàrakkhandhapariyàpanno eko dhammo ti eke. So cittaparidahanalakkhaõo, nitthunanaraso, visàdapaccupaññhàno. Dukkho pana sankhàradukkhabhàvato, cittaparidahanato kàyavisàdanato ca. Ten' etaü vuccati:- Cittassa ca paridahanà kàyassa visàdanà ca adhimattaü yaü dukkham upàyàso janeti, dukkho tato vutto ti. Ayaü upàyàse vinicchayo. Ettha ca mandagginà anto bhàjane pàko viya soko, tikkhagginà paccamànassa bhàjanato bahi nikkhamanaü viya paridevo, bahi nikkhantàvasesassa nikkhamituü appahontassa anto bhàjane yeva yàva parikkhayà pàko viya upàyàso daññhabbo. Appiyasampayogo nàma amanàpehi sattasankhàrehi samodhànaü. So aniññhasamodhànalakkhaõo, cittavighàtàkaraõaraso, anattabhàvapaccupaññhàno. Dukkho pana dukkhavatthuto. Ten' etaü vuccati:- Disvà appiye dukkhaü pañhamaü hoti cetasi, tad-upakkamasambhåtam atha kàye yato idha. Tato dukkhadvayassà pi vatthuto so mahesinà dukkho vutto ti vi¤¤eyyo appiyehi samàgamo ti. Ayaü appiyasampayoge vinicchayo. #<[page 505]># %< Dukkhaniddeso 505>% Piyavippayogo nàma manàpehi sattasankhàrehi vinàbhàvo. So iññhavatthuviyogalakkhaõo, sokuppàdanaraso, vyasanapaccupaññhàno. Dukkho pana sokadukkhassa vatthuto. Ten' etaü vuccati:- ¥àtidhanàdiviyogà sokasarasamappità vitujjanti Bàlà yato tato yaü dukkho ti mato viya vippayogo ti. Ayaü piyavippayoge vinicchayo. Yam p' icchaü na labhatã ti ettha: aho vata mayaü na jàtidhammà assàmà ti àdisu alabbhaneyyavatthusu icchà va yam p' icchaü na labhati tam pi dukkhan ti vuttà. Sa alabbhaneyyavatthu-icchanalakkhaõà, tappariyesanarasà, tesaü appattipaccupaññhànà. Dukkhà pana dukkhavatthuto. Ten' etaü vuccati:- Taü taü patthayamànànaü tassa tassa alàbhato yaü vighàtamayaü dukkhaü sattànam idha jàyati. Alabbhaneyyavatthånaü patthanà tassa kàraõaü yasmà tasmà Jino dukkhaü icchitàlàbham abravã ti. Ayaü icchitàlàbhe vinicchayo. Sankhittena pa¤cupàdànakkhandhà dukkhà ti ettha pana:- Jàtippabhutikaü dukkhaü yaü vuttaü idha tàdinà avuttaü ya¤ ca taü sabbaü vinà etena vijjati. Yasmà, tasmà upàdànakkhandhà sankhepato ime dukkhà ti vuttà dukkhantadesakena Mahesinà. Tathà hi indhanam iva pàvako, lakkham iva paharaõàni, goråpaü viya óaüsamakasàdayo, khettam iva làyakà, gàmaü viya gàmaghàtakà, upàdànakkhandhapa¤cakam eva jàtiàdayo nànappakàrehi vibàdhentà tiõalatàdãni viya bhåmiyaü, pupphaphalapallavàni viya rukkhesu, upàdànakkhandhesu yeva nibbattanti. Upàdànakkhandàna¤ ca àdi-dukkhaü jàti, majjhe dukkhaü jarà, pariyosànadukkhaü maraõaü. Màraõantikadukkhàbhighàtena parióayhanadukkhaü soko. Tad-asahanato làlappanadukkhaü paridevo. Tato dhàtukkhobhasankhàta-aniññhaphoññhabbasamàyogato kàyassa àbàdhanadukkhaü dukkhaü. Tena bàdhiyamànànaü puthujjanànaü tattha pañighuppattito cetobàdhanakaü dukkhaü domanassaü. #<[page 506]># %<506 XVI. Indriya-sacca-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Sokàdivuddhiyà janitavisàdànaü anutthunanadukkhaü upàyàso. Manorathavighàtappattànaü icchàvighàtadukkhaü icchitàlàbho ti evaü nànappakàrato upaparikkhiyamànà upàdànakkhandhà va dukkhà ti. Yadetaü ekamekaü dassetvà vuccamànaü anekehi pi kappehi na sakkà asesato vattuü, tasmà taü sabbaü pi dukkhaü, ekajalabindumhi sakalasamuddajalarasaü viya, yesu kesuci pa¤casu upàdànakkhandhesu sankhipitvà dassetuü sankhittena pa¤cupàdànakkhandhà dukkhà ti Bhagavà avocà ti. Ayaü upàdànakkhandhesu vinicchayo. Ayaü tàva dukkhaniddese nayo. [Samudayaniddeso] Samudayaniddese pana yàyaü taõhà ti yà ayaü taõhà. Ponobbhavikà ti punabbhavakaraõaü punabbhavo, punabbhavo sãlam etissà ti ponobbhavikà. Nandãràgenasahagatà ti nandãràgasahagatà. Nandãràgena saddhiü atthato, ekattam eva gatà ti vuttaü hoti. Tatra tatrà 'bhinandinã ti yatra yatra attabhàvo nibbattati, tatra tatrà 'bhinandinã. Seyyathãdan ti nipàto; tassa sà katarà ti ce ti attho. Kàmataõhà bhavataõhà vibhavataõhà ti imà Pañiccasamuppàdaniddese àvibhavissanti. Idha panà 'yaü tividhà pi dukkhasaccassa nibbattakaññhena ekattaü upanetvà dukkhasamudayaü ariyasaccan ti vuttà ti veditabbà. [Dukkhanirodhaniddeso] Dukkhanirodhaniddese yo tassà yeva taõhàyà ti àdinà nayena samudayanirodho vutto. So kasmà ti ce? Samudayanirodhena dukkhanirodho, samudayanirodhena hi dukkhaü nirujjhati, na a¤¤athà. Ten' àha:- #<[page 507]># %< Dukkhanirodhaniddeso 507>% Yathà pi måle anupaddave daëhe chinno pi rukkho puna-d-eva råhati, evam pi tanhànusaye anåhate nibbattatã dukkham idaü punappunan ti. Iti yasmà samudayanirodhen' eva dukkhaü nirujjhati, tasmà Bhagavà dukkhanirodhaü desento samudayanirodhen' eva desesi. Sãhasamànavuttino hi Tathàgatà; te dukkhaü nirodhentà dukkhanirodha¤ ca desentà hetumhi pañipajjanti, na phale. Suvànavuttino pana titthiyà; te dukkhaü nirodhentà dukkhanirodha¤ ca desentà attakilamathànuyogadesanàdãhi phale pañipajjanti, na hetumhã ti. Evaü tàva dukkhanirodhassa samudayanirodhavasena desanàya payojanaü veditabbaü. Ayaü pan' attho:- tassà yeva taõhàyà ti tassà ponobbhavikà ti vatvà kàmataõhàdivasena vibhattataõhàya. Viràgo vuccati maggo. Viràgà vimuccatã ti hi vuttaü. Viràgena nirodho viràganirodho. Anusayasamugghàtato aseso viràganirodho asesaviràganirodho. Atha và viràgo ti pahànaü vuccati, tasmà aseso viràgo aseso nirodho ti evam p' ettha yojanà daññhabbà. Atthato pana sabbàn' eva etàni Nibbànassa vevacanàni. Paramatthato hi dukkhanirodhaü ariyasaccan ti Nibbànaü vuccati. Yasmà pana taü àgamma taõhà virajjati ceva nirujjhati ca, tasmà viràgo ti ca nirodho ti ca vuccati. Yasmà ca tad-eva àgamma tassà càgàdayo honti, kàmaguõàlayesu c' ettha eko pi àlayo natthi, tasmà càgo pañinissaggo mutti anàlayo ti vuccati. Tayidaü santilakkhaõaü, accutirasaü, assàsakaraõarasaü và, animittapaccupaññhànam, nippapa¤capaccupaññhànaü và. Natth' eva Nibbànaü, sasavisàõaü viya, anupalabbhanãyato ti ce? Na, upàyena upalabbhanãyato. Upalabbhati hi taü tad-anuråpapañipattisankhàtena upàyena cetopariya¤àõena paresaü lokuttaracittaü viya, tasmà anupalabbhanãyato natthã ti na vattabbaü. Na hi yaü bàlaputhujjanà na upalabhanti, taü natthã ti vattabbaü. Api ca Nibbànaü natthã ti na vattabbaü. Kasmà? Pañipattiyà va¤jhàbhàvàpajjanato. #<[page 508]># %<508 XVI. Indriya-sacca-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Asati hi Nibbàne sammàdiññhipurejavàya sãlàdikhandhattayasangahàya samàpañipattiyà va¤jhabhàvo àpajjati, na cà 'yaü va¤jhà Nibbànapàpanato ti. Na pañipattiyà va¤jhàbhàvàpatti abhàvapàpakattà ti ce? Na, atãtànàgatàbhàve pi Nibbànapattiyà abhàvato. Vattamànànam pi abhàvo Nibbànan ti ce? Na, tesaü abhàvà sambhavato, abhàve ca avattamànabhàvàpajjanato. Vattamànakkhandhanissitamaggakkhaõe ca sopàdisesanibbànadhàtupattiyà abhàvadosato. Tadà kilesànaü avattamànattà na doso ti ce? Na, ariyamaggassa niratthakabhàvàpajjanato. Evaü hi sati ariyamaggakkhaõato pubbe pi kilesà na santã ti ariyamaggassa niratthakabhàvo àpajjati, tasmà akàraõam etaü. Yo kho, àvuso, ràgakkhayo ti àdi-vacanato khayo Nibbànan ti ce? Na, arahattassà pi khayamattàpajjanato. Tam pi hi: yo kho, àvuso, ràgakkhayo ti àdinà nayena niddiññhaü. Ki¤ca bhiyyo Nibbànassa ittarakàlàdippattidosato. Evaü hi sati Nibbànaü ittarakàlaü sankhatalakkhaõaü sammàvàyàmanirapekkhàdhigamanãyabhàva¤ ca àpajjati. Yasmà khayà paññhàya na bhiyyo pavatti nàma hoti, tassa Nibbànabhàvato na doso ti ce? Na, tàdisassa khayassa abhàvato. Bhàve pi c' assa vuttappakàradosànativattanato, ariyamaggassa ca Nibbànabhàvàpajjanato. Ariyamaggo hi dose khãõeñi, tasmà khayo ti vuccati. Tato ca paññhàya na bhiyyo dosànaü pavattã ti. Anuppattinirodhasankhàtassa pana khayassa pariyàyena upanissayattà. Yassa upanissayo hoti, tad-upacàrena khayo ti vuttaü. Saråpen' eva kasmà na vuttan ti ce? Atisukhumattà. Atisukhumatà c' assa Bhagavato apposukkàbhàvàvahanato ariyena cakkhunà passitabbato ca siddhà ti. Tayidaü maggasamanginà pattabbato asàdhàraõaü, purimàya koñiyà abhàvato appabhavaü. Maggabhàve bhavàto na appabhavanti ce? Na, maggena anuppàdanãyato. Pattabbam eva h' etaü maggena, na uppàdetabbaü. Tasmà appabhavam eva. Appabhavattà ajaràmaraõaü. Pabhavajaràmaraõaü abhàvato niccaü. #<[page 509]># %< Dukkhanirodhaniddeso 509>% Nibbànass' eva aõu-àdãnam pi niccabhàvàpattã ti ce? Na, hetuno abhàvà. Nibbànassa niccattà te niccà ti ce? Na, hetulakkhaõassa anupapattito. Niccà uppàdàdãnaü abhàvato Nibbànaü viyà ti ce? Na, anu-àdãnaü asiddhattà. Yathàvuttayuttisabbhàvato pana idam eva niccaü, råpasabhàvàtikkamato aråpam. Buddhàdãnaü niññhàya visesàbhàvato ekà va niññhà. Yena bhàvanàya pattaü, tassa kilesavåpasamaü upàdisesa¤ ca upàdàya pa¤¤àpanãyattà saha upàdisesena pa¤¤àpãyatã ti sa-upàdisesaü. Yo c' assa samudayappahànena upahatàya hi kammaphalassa carimacittato ca uddhaü pavattikhandhànaü anuppàdanato uppannàna¤ ca antaradhànato upàdisesàbhàvo, taü upàdàya pa¤¤àpanãyato natthi ettha upàdiseso ti anupàdisesaü. Asithilaparakkamasiddhena ¤àõavisesena adhigamanãyato sabba¤¤uvacanato ca paramatthena sabhàvato Nibbànaü nàvijjamànaü. Vuttaü h' etaü: atthi, bhikkhave, ajàtaü abhåtaü akataü asankhatan ti. Idaü dukkhanirodhaniddese vinicchayakathàmukhaü. [Dukkhanirodhagàminipañipadàniddeso] Dukkhanirodhagàminipañipadàniddese vuttà pana aññha dhammà kàmaü Khandhaniddese pi atthato pakàsità yeva. Idha pana nesaü ekakkhaõe pavattamànànaü visesàvabodhanatthaü vadàma. Sankhepato hi catusaccapañivedhàya pañipannassa yogino Nibbànàrammaõaü avijjànusayasamugghàtakaü pa¤¤àcakkhu sammàdiññhi. Sà sammàdassanalakkhaõà, dhàtuppakàsanarasà, avijjandhakàraviddhaüsanapaccupaññhànà. Tathà sampannadiññhino taü sampayuttaü micchàsankappanighàtakaü cetaso Nibbànapadàbhiniropanaü sammàsankappo. So sammàcittàbhiniropanalakkhaõo, appanàraso, micchàsankappappahànapaccupaññhàno. Tathà passato vitakkayato ca taü sampayuttà va vacãduccaritasamugghàtikà micchàvàcàya virati sammàvàcà nàma. #<[page 510]># %<510 XVI. Indriya-sacca-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Sà pariggahalak khaõà, viramaõarasà, micchàvàcàppahànapaccupaññhànà. Tathà viramato taü sampayuttà va micchàkammantasamucchedikà pànàtipàtàdivirati sammàkammanto nàma. So samuññhànalakkhaõo, viramaõaraso, micchàkammantappahànapaccupaññhàno. Yà pan' assa tesaü sammàvàcàsammàkammantànaü visuddhibhåtà taü sampayuttà va kuhanàdi-upacchedikà micchàjãvavirati sà sammà-àjãvo nàma. So vodànalakkhaõo, ¤àyàjãvappavattiraso, micchàjãvappahànapaccupaññhàno. Ath' assa yo tassà sammàvàcàkammantàjãvasankhàtàya sãlabhåmiyaü patiññhitassa tad-anuråpo taü-sampayutto va kosajjasamucchedako viriyàrambho esa sammàvàyàmo nàma. So paggahalakkhaõo, anuppannaakusalànuppàdanàdiraso, micchàvàyàmappahànapaccupaññhàno. Tass' evaü vàyamato taü sampayutto va micchàsativiniddhunano cetaso asammoso sammàsati nàma. Sà upaññhànalakkhaõà, asammussanarasà micchàsatippahànapaccupaññhànà. Evaü anuttaràya satiyà saürakkhiyamànacittassa taü sampayuttà va micchàsamàdhividdhaüsikà cittekaggatà sammàsamàdhi nàma. So avikkhepalakkhaõo, samàdhànaraso, micchàsamàdhippahànapaccupaññhàno ti. Ayaü dukkhanirodhagàminipañipadàniddese nayo. Evam ettha jàti-àdãnaü vinicchayo veditabbo. Nàõakiccato ti sacca¤àõassa kiccato pi vinicchayo veditabbo. Duvidhaü hi sacca¤àõaü anubodha¤àõaü pañivedha¤àõa¤ ca. Tattha anubodha¤àõaü lokiyam anussavàdivasena nirodhe magge ca pavattati. Pañivedha¤àõaü lokuttaraü nirodhaü àrammaõaü katvà kiccato cattàri saccàni pañivijjhati. Yath' àha:- yo, bhikkhave, dukkhaü passati dukkhasamudayam pi so passati, dukkhanirodham pi passati, dukkhanirodhagàminipañipadam pi passatã ti sabbaü vattabbaü. Taü pan' assa kiccaü ¥àõadassanavisuddhiyaü àvibhavissati. #<[page 511]># %< Saccàni antogadhànaü pabhedà 511>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yaü pan' etaü lokiyaü, tattha dukkha¤àõaü pariyuññhànàbhibhavavasena pavattamànaü sakkàyadiññhiü nivatteti, samudaya¤àõaü ucchedaditthiü, nirodha¤àõaü sassatadiññhiü, magga¤àõaü akiriyadiññhiü. Dukkha¤àõaü và dhuvasubhasukhattabhàvavirahitesu khandhesu dhuvasubhasukhattabhàvasankhàtaü phale vippañipattiü, samudaya¤àõaü issarapadànakàlasabhàvàdãhi loko pavattatã ti akàraõe kàraõàbhimànapavattaü hetumhi vippañipattiü; nirodha¤àõaü aråpaloka-lokathåpikàdisu apavaggagàhabhåtaü nirodhe vippañipattiü; magga¤àõaü kàmasukhallikaattakilamathànuyogappabhede avisuddhimagge visuddhimaggagàhavasena pavattaü upàye vippañipattiü nivatteti. Ten' etaü vuccati:- Loke lokappabhave lokatthagame sive ca tadupàye. Sammuyhati tàva naro na vijànàti yàva saccànã ti. Evam ettha ¤àõakiccato pi vinicchayo veditabbo. Antogadhànaü pabhedà ti dukkhasaccasmiü hi, ñhapetvà taõha¤ ceva anàsavadhamme ca, sesà sabbadhammà antogadhà. Samudayasacce chattiüsa taõhàvicaritàni. Nirodhasaccaü asammissaü. Maggasacce sammàdiññhimukhena vãmaüsiddhipàdapa¤¤indriyapa¤¤àbaladhammavicayasambojjhangàni. Sammàsankappà padesena tayo nekkhammavitakkàdayo. Sammàvàcàpadesena cattàri vacãsucaritàni. Sammàkammantàpadesena tãõi kàyasucaritàni. Sammàjãvamukhena appicchatà santuññhità ca. Sabbesaü yeva và etesaü sammàvàcàkammantàjãvànaü ariyakantasãlattà ariyakantasãlassa ca saddhàhatthena pañigahetabbattà tesaü atthitàya atthibhàvato saddhindriya-saddhàbalachandiddhipàdà. Sammàvàyàmàpadesena catubbidhasammappadhàna-viriyindriyaviriyabala-viriyasambojjhangàni. Sammàsati apadesena catubbidhasatipaññhànasatindriyasatibalasatisambojjhangàni. Sammàsamàdhi apadesena savitakka-savicàràdayo tayo samàdhã cittasamàdhi-samàdhindriyasamàdhibala-pãti-passaddhi-samàdhi-upekkhà-sambojjhangàni antogadhànã ti. #<[page 512]># %<512 XVI. Indriya-sacca-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Evam ettha antogadhànaü pabhedato pi vinicchayo veditabbo. Upamàto ti bhàro viya hi dukkhasaccaü daññhabbaü, bhàràdànam iva samudayasaccaü, bhàranikkhepanam iva nirodhasaccaü, bhàranikkhepanupàyo viya maggasaccaü. Rogo viya ca dukkhasaccaü, roganidànam iva samudayasac- caü, rogavåpasamo viya nirodhasaccaü, bhesajjam iva mag- gasaccaü. Dubbhikkham iva và dukkhasaccaü, dubbuññhi viya samudayasaccaü, subhikkham iva nirodhasaccaü, suvuñ- ñhi viya maggasaccaü. Api ca verã-veramåla-verasamugghà- ta-verasamugghàtupàyehi, visarukkha-rukkhamåla-målupac- cheda-tadupacchedupàyehi, bhaya-bhayamåla-nibbhaya-tada- dhigamupàyehi, orimatãramahogha-pàrimatãrataü sampàpa- kavàyàmehi ca yojetvà p' etàni upamàto veditabbànã ti. Evam ettha upamàto vinicchayo veditabbo. Catukkato ti atthi c' ettha dukkhaü na ariyasaccaü, atthi ariyasaccaü na dukkhaü, atthi dukkhaü ceva ariyasacca¤ ca, atthi neva dukkhaü na ariyasaccaü. Esa nayo samudayàdisu. Tattha maggasampayuttà dhammà sàma¤¤aphalàni ca: yad-aniccaü taü dukkhan ti vacanato sankhàradukkhatàya dukkhaü, na ariyasaccaü. Nirodho ariyasaccaü, na duk- khaü. Itaraü pana ariyasaccadvayaü siyà dukkhaü aniccato, na pana yassa pari¤¤àya Bhagavati brahma- cariyaü vussati tathatthena. Sabbàkàrena pana upàdànak- khandhapa¤cakaü dukkha¤ ceva ariyasacca¤ ca a¤¤atra taõhàya. Maggasampayuttà dhammà sàma¤¤aphalàni ca yassa pari¤¤atthaü Bhagavati brahmacariyaü vussati tathat- thena neva dukkhaü na ariyasaccaü. Evaü samudayàdisu pi yathàyogaü yojetvà catukkato p' ettha vinicchayo veditabbo. Su¤¤atekavidhàdãhã ti ettha su¤¤ato tàva paramatthena sabbàn' eva saccàni vedaka-kàraka-nibbuta-gamakàbhàvato su¤¤ànã ti veditabbàni. Ten' etaü vuccati:- #<[page 513]># %< Saccàni su¤¤atekavidhàdãhi 513>% Dukkham eva hi na koci dukkhito kàrako na kiriyà va vijjati, atthi nibbuti, na nibbuto pumà, maggam atthi, gamako na vijjatã ti. Atha và:- Dhuva-subha-sukhatta-su¤¤aü purimadvayam attasu¤¤am amatapadaü; dhuva-sukha-attavirahito maggo iti su¤¤atà tesu. Nirodhasu¤¤àni và tãõi; nirodho ca sesattayasu¤¤o, phalasu¤¤o và ettha hetu. Samudaye dukkhassà 'bhàvato magge ca nirodhassa. Na phalena sagabbho pakativàdãnaü pakati viya. Hetusu¤¤a¤ ca phalaü dukkhasamudayànaü nirodha. maggàna¤ ca asamàvayà. Na hetusamavetaü hetuphalaü samavàyavàdãnaü dvi-aõukàdi viya. Ten' etaü vuccati:- Tayam idha nirodhasu¤¤aü tayena tenà pi nibbuti su¤¤à. su¤¤o phalena hetu phalam pi taü hetunà su¤¤an ti Evaü tàva su¤¤ato vinicchayo veditabbo. #<[page 514]># %<514 XVI. Indriya-sacca-niddeso>% Ekavidhàdãhã ti sabbam eva c' ettha dukkhaü ekavidhaü pavattibhàvato, duvidhaü nàmaråpato, tividhaü kàmaråpàråpuppattibhàvabhedato, catubbidhaü catu-àhàrabhedato, pa¤cavidhaü pa¤cupàdànakkhandhabhedato. Samudayo pi ekavidho pavattabhàvato, duvidho diññhisampayuttàsampayuttato, tividho kàmabhavavibhavataõhàbhedato, catubbhidho catumaggappaheyyato, pa¤cavidho råpàbhinandanàdibhedato, chabbidho cha taõhàkàyabhedato. Nirodho pi ekavidho asankhatadhàtubhàvato, pariyàyena pana duvidho: sa upàdisesa-anupàdisesabhedato, tividho bhavattayavåpa- samato, catubbidho catumaggàdhigamanãyato, pa¤cavidho pa¤càbhinandanavåpasamato, chabbidho cha taõhàkàyak- khayabhedato. Maggo pi ekavidho bhàvetabbato, duvidho samathavipassanàbhedato, dassanabhàvanàbhedato và, tivi- dho khandhattayabhedato. Ayaü hi sappadesattà nagaraü viya rajjena nippadesehi tãhi khandhehi sangahito. Yath' àha:- na kho, àvuso Visàkha, ariyena aññhangikena maggena tayo khandhà sangahità. Tãhi ca kho, àvuso Visàkha, khandhe- hi ariyo aññhangiko maggo sangahito. Yà c' àvuso Visàkha, sammàvàcà yo ca sammàkammanto yo ca sammà àjãvo, ime dhammà sãlakkhandhe sangahità. Yo ca sammàvàyàmo yà ca sammàsati yo ca sammàsamàdhi, ime dhammà samàdhikkhan- dhe sangahità. Yà ca sammàdiññhi yo ca sammàsankappo, ime dhammà pa¤¤àkkhandhe sangahità ti.2 Ettha hi sammàvà- càdayo tayo sãlam eva, tasmà te sajàtito sãlakkhandhena sanga- hità. Ki¤càpi hi pàëiyam: sãlakkhandhe ti bhummena niddeso kato, attho pana karaõavasen' eva veditabbo. Sammàvàyà- màdisu pana tãsu samàdhi attano dhammatàya àrammaõa- ekaggabhàvena appetuü na sakkoti, viriye pana paggahakic- caü sàdhente satiyà ca apilàpanakiccaü sàdhentiyà laddhu- pakàro hutvà sakkoti. Tatrà 'yaü upamà: yathà hi: nakkhattaü kãëissàmà ti ¤eyyànaü paviññhesu tãsu sahàyesu eko supupphitaü campatharukkhaü disvà hatthaü ukkhipitvà gahetuü pi na sakkuõeyya, ath' assa dutiyo onamitvà piññhim dadeyya; so tassa piññhiyaü ñhatvà pi kampamàno gahetuü na sakuõeyya; #<[page 515]># %< Saccàni ekavidhàdãhi 515>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ath' assa itaro aüsakåñam upanàmeyya; so ekassa piññhiyaü ñhatvà ekassa aüsakåtaü olubbha yathàruci pupphàni ocinitvà piëandhitvà nakkhattaü kãëeyya, evaü sampadam idaü daññhabbaü. Ekato uyyànaü paviññhà tayo sahàyà viya hi ekato jàtà sammàvàyàmàdayo tayo dhammà. Supupphitacampako viya àrammaõaü. Hatthaü ukkhipitvà pi gahetuü asakkonto viya attano dhammatàya àrammaõe ekaggabhàvena appetuü asakkonto samàdhi. Piññhiü datvà onatasahàyo viya vàyàmo. Aüsakåñaü datvà ñhitasahàyo viya sati. Yathà tesu ekassa piññhiyaü ñhatvà ekassa aüsakåñaü olubbha itaro yathàruci pupphaü gahetuü sakkoti, evam eva viriye paggahakiccaü sàdhente satiyà ca apilàpanakiccaü sàdhentiyà laddhåpakàro samàdhi sakkoti àrammaõe ekaggahbàvena appetuü. Tasmà samàdhi yev' ettha sajàtito samàdhikkhandhena sangahito, vàyàmasatiyo pana kiriyato sangahità honti. Sammàdiññhi-sammàsankappesu pi pa¤¤à attano dhammatàya aniccaü dukkham anattà ti àrammaõaü nicchetuü na sakkoti. Vitakke pana àkoñetvà àkoñetvà dente sakkoti. Katham? Yathà hi hera¤¤ike kahàpaõam hatthe ñhapeñvà sabbabhàgesu oloketukàmo samàno pi na cakkhutalen 'eva parivattetuü sakkoti, angulipabbehi pana parivattetvà parivattetvà ito c' ito ca oloketuü sakkoti, evam eva na pa¤¤à attano dhammatàya aniccàdivasena àrammaõaü nicchetuü sakkoti, abhiniropanalakkhaõena pana àhanana-pariyàhananavasena vitakkena àkoñentena viya parivattentena viya ca àdàyàdàya dinnam eva nicchetuü sakkoti, tasmà idhà pi sammàdiññhi yeva sajàtito pa¤¤àkkhandhena sangahità, sammàsankappo pana kiriyavasena sangahito hoti. Iti imehi tãhi khandhehi maggo sangahaü gacchati. Tena vuttaü tividho khandhattayabhedato ti. Catubbidho sotàpattimaggàdivasen' eva. Api ca sabbàn' eva saccàni ekavidhàni avitathattà abhi¤¤eyyattà và. Duvidhàni lokiyalokuttarato sankhatàsankhatato và. Tividhàni dassanabhàvanàhi pahàtabbato, appahàtabbato ca. Catubbidhàni pari¤¤eyyàdibhedato ti evam ettha ekavidhàdãhi vinicchayo veditabbo. #<[page 516]># %<516 XVI. Indriya-sacca-niddeso>% Sabhàgavisabhàgato ti sabbàn' eva saccàni a¤¤ama¤¤aü sabhàgàni avitathato attasu¤¤ato dukkarapañivedhato ca. Yath' àha:- Taü kiü ma¤¤asi, ânanda, katamaü nu kho dukkarataraü và durabhisambhavataraü và: yo và dårato va sukhumena tàëacchiggaëena asanaü atipàteyya ponkhànuponkhaü aviràdhitaü, yo và satadhà bhinnassa vàlassa koñiyà koñiü pañivijjheyyà ti? Etad eva, bhante, dukkaratara¤ ceva durabhisambhavatara¤ ca: yo satadhà bhinnassa vàlassa koñiyà koñiü pañivijjheyyà ti. Tato kho te, ânanda, duppañivijjhataraü pañivijjhanti: ye idaü dukkhan ti yathàbhåtaü pañivijjhanti ...pe... Ayaü dukkhanirodha-gàminipañipadà ti yathàbhåtaü pañivijjhantã ti. Visabhàgàni salakkhaõavavatthànato. Purimàni ca dve sabhàgàni duravagàhattena gambhãrattà lokiyattà sàsavattà ca. Visabhàgàni phalahetubhedato pari¤¤eyyappahàtabbato ca. Pacchimàni pi dve sabhàgàni gambhãrattena duravagàhattà lokuttarattà anàsavattà ca. Visabhàgàni visayavisayãbhedato sacchikàtabba-bhàvetabbato ca. Pañhamatatiyàni cà pi sabhàgàni phalàpadesato. Visabhàgàni sankhatàsankhatato. Dutiyacatutthàni cà pi sabhàgàni hetu-apadesato. Visabhàgàni ekantakusalàkusalato. Pañhamacatutthàni cà pi sabhàgàni sankhatato. Visabhàgàni lokiyalokuttarato. Dutiya-tatiyàni cà pi sabhàgàni nevasekhà-nàsekhabhàvato. Visabhàgàni sàrammaõànàrammaõato. Iti evaü pakàrehi nayehi ca vicakkhaõo vija¤¤à ariyasaccànaü sabhàgavisabhàgatan ti. Iti sàdhujanapàmojjattàya kate Visuddhimagge pa¤¤àbhàvanà- dhikàre Indriya-saccaniddeso nàma soëasamo paricchedo. #<[page 517]># %<517>% XVII SATTARASAMO PARICCHEDO PA¥¥âBHæMINIDDESO Idàni khandh'-àyatana-dhàtu-indriya-sacca-pañiccasamup- pàdàdibhedà dhammà BHæMä ti evaü vuttesu imissà pa¤¤àya bhåmibhåtesu dhammesu, yasmà pañiccasamuppàdo c' eva àdi-saddena sangahità pañiccasamuppannà dhammà ca avasesà honti, tasmà tesaü vaõõanàkkamo anuppatto. Tattha avijjàdayo tàva dhammà pañiccasamuppàdo ti veditabbà. Vuttaü h' etaü Bhagavatà:- katamo ca, bhikkhave, pañiccasamuppàdo? Avijjàpaccayà, bhikkhave, sankhàrà; sankhàrapaccayà vi¤¤àõaü; vi¤¤àõapaccayà nàmaråpaü; nàmaråpapaccayà saëàyatanaü; saëàyatanapaccayà phasso; phassapaccayà vedanà; vedanàpaccayà taõhà; taõhapaccayà upàdànaü; upàdànapaccayà bhavo; bhavapaccayà jàti; jàtipaccayà jaràmaraõasokaparidevadukkhadomanassupàyàsà sambhavanti: evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. Ayaü vuccati, bhikkhave, pañiccasamuppàdo ti. Jaràmaraõàdayo pana pañiccasamuppannadhammà ti veditabbà. Vuttaü h' etaü Bhagavatà:- katame ca, bhikkhave, pañiccasamuppannà dhammà? Jaràmaraõaü, bhikkhave, aniccaü sankhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhammaü. Jàti, bhikkhave, ...pe... bhavo, upàdànaü, taõhà, vedanà, phasso, saëàyatanaü, nàmaråpaü, vi¤¤àõaü, sankhàrà, avijjà, bhikkhave, aniccà sankhatà pañiccasamuppannà khayadhammà vayadhammà viràgadhammà nirodhadhammà: ime vuccanti, bhikkhave, pañiccasamuppannà dhammà ti. #<[page 518]># %<518 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% Ayaü pan' ettha sankhepo. Pañiccamuppàdo ti paccayadhammà veditabbà. Pañiccasamuppannà dhammà ti tehi tehi paccayehi nibbattadhammà. Katham idaü jànitabban ti ce? Bhagavato vacanena; Bhagavatà hi Pañiccasamuppàda-pañiccasamuppannadhammadesanà-sutte:- Katamo ca, bhikkhave, pañiccasamuppàdo? Jàtipaccayà, bhikkhave, jaràmaraõaü, uppàdà và Tathàgatànaü anuppàdà và Tathàgatànaü, ñhità 'va sà dhàtu dhammaññhitatà dhammaniyàmatà idappaccayatà. Taü Tathàgato abhisambujjhati abhisameti; abhisambujjhitvà abhisametvà àcikkhati deseti pa¤¤àpeti paññhapeti vivarati vibhajati uttànãkaroti. Passathà ti c' àha. Jàtipaccayà, bhikkhave, jaràmaraõaü . . . Bhavapaccayà, bhikkhave, jàti ...pe... Avijjàpaccayà, bhikkhave, sankhàrà, uppàdà và Tathàgatànaü ...pe... vibhajati uttànãkaroti. Passathà ti c' àha. Avijjàpaccayà, bhikkhave, sankhàrà. Iti kho bhikkhave yà tatra tathatà avitathatà ana¤¤athatà idappaccayatà: ayaü vuccati, bhikkhave, pañiccasamuppàdo ti evaü paticcasamuppàdaü desentena tathatàdãhi vevacanehi paccayadhammà va pañiccasamuppàdo vuttà. Tasmà jaràmaraõàdãnaü dhammànaü paccayalakkhaõo pañiccasamuppàdo, dukkhànubandhanaraso, kummaggapaccupaññhàno ti veditabbo. So pan' àyaü tehi tehi paccayehi anånàdhikeh' eva tassa tassa dhammassa sambhavato tathatà ti, sàmaggiü upagatesu paccayesu muhuttam pi tato nibbattanadhammànaü asambhavàbhàvato avitathatà ti, a¤¤adhammapaccayehi a¤¤adhammànuppattito ana¤¤athatà ti, yathà vuttànaü etesaü jaràmaraõàdãnaü paccayato và paccayasamåhato và idappaccayatà ti vutto. Tatràyaü vacanattho:- imesaü paccayà idappaccayà; idappaccayà eva idappaccayatà; idappaccayànaü và samåho idappaccayatà. Lakkhaõaü pan' ettha saddasatthato pariyesitabbaü. Keci pana pañicca sammà ca titthiyaparikappita-pakatipurisàdikàraõa-nirapekkho uppàdo pañiccasamuppàdo ti evaü uppàdamattaü pañiccasamuppàdo ti vadanti. Taü na yujjati. #<[page 519]># %< Pañiccasamuppàdo 519>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Kasmà? (1) Suttàbhàvato, (2) suttavirodhato, (3) gambhãranayàsambhavato, (4) saddabhedato ca. (1) Uppàdamattaü pañiccasamuppàdo ti hi suttaü n' atthi. (2) Taü pañiccasamuppàdo ti ca vadantassa padesavihàrasuttavirodho àpajjati. Kathaü? Bhagavato hi:- atha kho Bhagavà rattiyà pañhamaü yàmaü pañiccasamuppàdaü anulomapañilomaü manasàkàsã ti àdivacanato pañiccasamuppàdamanasikàro pañhamàbhisambuddhavihàro, padesavihàro ca tass' ekadesavihàro. Yath' àha:- yena svàhaü, bhikkhave, vihàrena pañhamàbhisambuddho vihàràmi, tassa padesena vihàsin ti. Tatra ca paccayàkàradassanena vihàsi, na uppàdamattadassanenà ti. Yath' àha:- so evaü pajànàmi micchàdiññhipaccayà pi vedayitaü, sammàdiññhipaccayà pi vedayitaü, micchàsankappapaccayà pi vedayitan ti sabbaü vitthàretabbaü. Evaü uppàdamattaü pañiccasamuppàdo ti vadantassa padesavihàrasuttavirodho àpajjati. Tathà Kaccànasuttavirodho, Kaccànasutte pi hi:- lokasamudayaü kho, Kaccàna, yathàbhåtaü sammappa¤¤àya passato yà loke n' atthità sà na hotã ti. Anulomapañiccasamuppàdo lokapaccayato lokasamudayo ti ucchedadiññhisamugghàtatthaü pakàsito. Na uppàdamattaü, na hi uppàdamattadassanena ucchedadiññhiyà samugghàto hoti. Paccayànuparamadassanena pana hoti, paccayànuparame phalànuparamato ti. Evaü uppàdamattaü pañiccasamuppàdo ti vadantassa Kaccànasuttavirodho pi àpajjati. (3) Gambhãranayàsambhavato ti vuttaü kho pan' etaü Bhagavatà:- gambhãro c' àyam, Ananda, pañiccasamuppàdo gambhãràvabhàso cà ti. Gambhãratta¤ ca nàma catubbidham, taü parato vaõõayissàma. Taü uppàdamatte n' atthi, catubbidhanayapañimaõóita¤ c' etaü pañiccasamuppàdaü vaõõayanti, tam pi nayacatukkaü uppàdamatte n' atthã ti gambhãranayàsambhavato pi na uppàdamattaü pañiccasamuppàdo. (4) Saddabhedato ti pañiccasaddo ca pan' àyaü samàne kattaripubbakàle payujjamàno atthasiddhikaro hoti. #<[page 520]># %<520 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Seyyathãdaü: cakkhu¤ ca pañicca råpe ca uppajjati cakkhuvi¤¤àõan ti. Idha pana bhàvasàdhanena uppàdasaddena saddhiü payujjamàno samànassa, kattu-abhàvato, saddabhedaü gacchati, na ca ki¤ci atthaü sàdhetã ti saddabhedato pi na uppàdamattaü pañiccasamuppàdo ti. Tattha siyà: hoti-saddena saddhiü yojayissàma pañiccasamuppàdo hotãti, taü na yuttaü. Kasmà? Yogàbhàvato c' eva uppàdassa ca uppàduppattidosato. Pañiccasamuppàdaü vo, bhikkhave, desissàmi. Katamo ca, bhikkhave, pañiccasamuppàdo ...pe . . . ayaü vuccati, bhikkhave, pañiccasamuppàdo ti, imesu hi padesu ekena pi saddhiü hoti-saddo yogaü na gacchati, na ca uppàdo hoti. Sace bhaveyya, uppàdassà pi uppàdo pàpuõeyyà ti. Ye pi ma¤¤anti: idappaccayànaü bhàvo idappaccayatà, bhàvo ca nàma yo àkàro àvijjàdãnaü sankhàràdi-pàtubhàve hetu, so tasmiü sankhàravikàre pañiccasamuppàdasama¤¤à ti, tesaü tam na yujjati. Kasmà? Avijjàdãnaü hetu vacanato. Bhagavatà hi:- tasmà-tiha, ânanda, es' eva hetu, etaü nidànaü esa samudayo, esa paccayo jaràmaraõassa, yad-idaü jàti ...pe... sankhàrànaü, yad-idaü avijjà ti evaü avijjàdayo va hetå ti vuttà, na tesaü vikàro. Tasmà pañiccasamuppàdo ti paccayadhammà veditabbà ti. Iti yan taü vuttaü, taü sammàvuttan ti veditabbaü. Yà pan' ettha pañiccasamuppàdo ti imàya vya¤janacchàyàya uppàdo yev' àyaü vutto ti sa¤¤à uppajjati, sà imassa padassa evam atthaü gahetvà våpasametabbà. Bhagavatà hi:- Dvedhà tato pavatte dhammasamåhe yato idaü vacanaü, tappaccayo tato yaü phalopacàrena iti vutto. Yo hi ayaü paccayatàya pavatto dhammasamåho, tattha pañiccasamuppàdo ti idaü vacanaü dvedhà icchanti. So hi yasmà patãyamàno hitàya sukhàya ca saüvattati, #<[page 521]># %< Pañiccasamuppàdo 521>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tasmà paccetum arahanti naü paõóità ti pañicco. Uppajjamàno ca saha, sammà ca uppajjati, na ekekato, nà pi ahetuto ti samuppàdo. Evaü pañicco ca so samuppàdo cà ti pañiccasamuppàdo. Api ca: saha uppajjati ti samuppàdo. Paccayasàmaggiü pana pañicca apaccakkhàyà ti evam pi pañicca [so] samuppàdo cà ti pañiccasamuppàdo. Tassa c' àyaü hetusamåho paccayo ti tappaccayo, tappaccayattà ayam pi, yathà loke semhassa paccayo guëo semho guëo ti vuccati, yathà ca sàsane sukhappaccayo Buddhànaü uppàdo: sukho Buddhànaü uppàdo ti vuccati, tathà pañiccasamuppàdo, icc' eva phalavohàrena vutto ti veditabbo. Atha và:- Pañimukhamito ti vutto hetusamåho ayaü pañicco ti, sahite uppàdeti ca iti vutto so samuppàdo. Yo hi esa sankhàràdãnaü pàtubhàvàya avijjàdi-ekekahetusãsena niddiññho hetusamåho, so sàdhàraõaphalanipphàdakaññhena avekallattena ca sàmaggi-angànaü a¤¤ama¤¤ena pañimukhaü ito gato ti katvà pañicco ti vuccati. Svàyaü sahite yeva a¤¤ama¤¤aü avinibbhogavuttidhamme uppàdetã ti samuppàdo ti pi vutto. Evam pi pañicco ca so samuppàdo cà ti pañiccasamuppàdo. Aparo nayo:- Paccayatà a¤¤o¤¤aü pañicca yasmà samaü saha ca dhamme, ayam uppàdeti tato pi evam idha bhàsità muninà. Avijjàdi-sãsena niddiññhapaccayesu hi ye paccayà yaü sankhàràdikaü dhammaü uppàdenti, na te a¤¤ama¤¤aü apañicca a¤¤ama¤¤avekalle sati uppàdetuü samatthà ti. Tasmà pañicca samaü saha ca na ekekadesaü, nà pi pubbàparabhàvena ayaü paccayatà dhamme uppàdetã ti atthànusàravohàrakusalena muninà evam idha bhàsità pañiccasamuppàdo tveva bhàsità ti attho. Evaü bhàsamànena ca:- Purimena sassatàdãnamabhàvo pacchimena ca padena ucchedàdi-vighàto dvayena paridãpito ¤àyo. Purimenà ti paccayasàmaggi-paridãpakena pañiccapadena pavatti dhammànaü paccayasàmaggiyaü àyattavuttittà sassatàhetu-visamahetu-vasavattivàdappabhedànaü sassatàdãnaü abhàvo paridãpito hoti. #<[page 522]># %<522 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Kiü hi sassatàdãnaü ahetuàdivasena và pavattànaü paccayasàmaggiyà ti? Pacchimena ca padenà ti dhammànaü uppàdaparidãpakena samuppàdapadena paccayasàmaggiyaü dhammànaü uppattito vihatà uccheda-natthika-akiriyavàdà ti ucchedàdi-vighàto paridãpito hoti. Purima-purimapaccayavasena hi punappuna uppajjamànesu dhammesu kuto uccheda-natthikà-kiriyavàdà cà ti? Dvayenà ti sakalena paticcasamuppàdavacanena, tassà tassà paccayasàmaggiyà santatiü avicchinditvà tesam tesaü dhammànaü sambhavato majjhimà pañipadà. So karoti, so pañisaüvedeti; a¤¤o karoti, a¤¤o pañisaüvedetã ti vàdappahànaü janapadaniruttiyà anabhiniveso sama¤¤àya anatidhàvanan ti ayaü ¤àyo paridãpito hotãti ayaü tàva pañiccasamuppàdo ti vacanamattassa attho. Yà pan' àyaü Bhagavatà pañiccasamuppàdaü desentena:- avijjàpaccayà sankhàrà ti àdinà nayena nikkhittà tanti, tassà atthasaüvaõõanaü karontena vibhajjavàdi-maõóalaü otaritvà àcariye anabbhàcikkhantena sakasamayaü avokkamantena parasamayaü anàråhantena suttaü appañibàhantena vinayaü anulomentena mahàpadese olokentena dhammaü dãpentena atthaü sangàhantena tam ev' atthaü punaràvattetvà aparehi pi pariyàyantarehi niddisantena ca, yasmà atthasamvaõõanà kàtabbà hoti, pakatiyà pi ca dukkarà va pañiccasamuppàdassa atthasaüvaõõanà. Yath' àhu Poràõà:- Saccaü satto pañisandhi paccayàkàram eva ca, duddasà caturo dhammà desetu¤ ca sudukkarà ti. Tasmà a¤¤atra àgamàdhigamappattehi na sukarà pañiccasamuppàdassa atthavaõõanà ti paritulayitvà:- Vattukàmo ahaü ajja paccayàkàravaõõanaü patiññhaü nàdhigacchàmi ajjhogaëho va sàgaraü. #<[page 523]># %< Avijjàpaccayà sankhàrà-vitthàrakathà 523>% Sàsanaü pan' idaü nànà desanà nayamaõóitaü. pubbàcariyamaggo ca abbocchinno pavattati. Yasmà tasmà tad-ubhayaü sannissàyattha vaõõanaü àrabhissàmi etassa; taü sunàtha samàhità. Vuttaü h' etaü pubbàcariyehi:- Yo koci maü aññhiükatvà suõeyya labhetha pubbàpariyaü visesaü, laddhàna pubbàpariyaü visesaü adassanaü maccuràjassa gaccheti. Iti avijjà paccayà sankhàrà ti àdisu hi àdito yeva tàva:- Desanàbhedato attha-lakkhaõ'-ekavidhàdito, angàna¤ ca vavatthànà vi¤¤àtabbo vinicchayo. Tattha desanàbhedato ti Bhagavato hi vallihàrakànaü catunnaü purisànam valliggahaõaü viya àdito và majjhato và paññhàya yàva pariyosànaü, tathà pariyosànato và majjhato và paññhàya yàva àdã ti catubbidhà pañiccasamuppàdadesanà. Yathà hi vallihàrakesu catusu purisesu eko valliyà målam eva pañhamaü passati, so taü måle chetvà sabbaü àkaóóhitvà àdàya kamme upaneti, evaü Bhagavà:- iti kho, bhikkhave, avijjàpaccayà sankhàrà ...pe... jàtipaccayà jaràmaraõan ti àdito paññhàya yàva pariyosànà pi pañiccasamuppàdaü deseti. Yathà pana tesu purisesu eko valliyà majjhaü pañhamaü passati, so majjhe chinditvà upari bhàgaü yeva àkaóóhitvà àdàya kamme upaneti, evaü Bhagavà:- tassa taü vedanaü abhinandato abhivadato ajjhosàya tiññhato uppajjati nandã. Yà vedanàsu nandã tad-upàdànaü. Tass' upàdànapaccayà bhavo. Bhavapaccayà jàtã ti majjhato paññhàya yàva pariyosànà pi deseti. Yathà ca tesu purisesu eko valliyà aggaü pañhamaü passati, so agge gahetvà aggànusàrena yàva målà sabbaü àdàya kamme upaneti; evaü Bhagavà:- jàtipaccayà jaràmaraõan ti iti kho pan' etaü vuttaü. Jàtipaccayà nu kho, bhikkhave, jaràmaraõaü no và, kathaü và ettha hotã ti? Jàtipaccayà, bhante, jaràmaraõaü, evaü no ettha hoti: jàtipaccayà jaràmaraõan ti. #<[page 524]># %<524 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% Bhavapaccayà jàti ...pe... avijjàpaccayà sankhàrà ti iti kho pan' etaü vuttaü. Avijjàpaccayà nu kho, bhikkhave, sankhàrà no và, kathaü và ettha hotã ti pariyosànato paññhàya yàva àdito pi pañiccasamuppàdaü deseti. Yathà pan' etesu purisesu eko valliyà majjham eva pañhamaü passati, so majjhe chinditvà heññhà otaranto yàva målà àdàya kamme upaneti, evaü Bhagavà:- ime ca, bhikkhave, cattàro àhàrà kin nidànà, kiü samudayà, kiü jàtikà, kiü pabhavà? Ime cattàro àhàrà taõhànidànà taõhàsamudayà taõhàjàtikà taõhàpabhavà. Taõhà kiü nidànà? . . . vedanà, phasso, saëayatanaü, nàmaråpaü, vi¤¤àõaü, sankhàrà kiü nidànà? Sankhàrà avijjànidànà ...pe... avijjàpabhavà ti majjhato pañthàya yàva àdito deseti. Kasmà pan' evaü desetã ti? Pañiccasamuppàdassa samantabhaddakattà saya¤ ca desanàvilàsappattattà. Samantabhaddako hi pañiccasamuppàdo. Tato tato ¤àyappañivedhàya saüvattati yeva. Desanàvilàsappatto ca Bhagavà catuvesàrajjapañisambhidàyogena catubbidhagambhãrabhàvappattiyà ca, so desanàvilàsappattattà nànànayeh' eva dhammaü deseti. Visesato pan' assa yà àdito paññhàya anulomadesanà, sà pavattikàraõavibhàgasammålhaü veneyyajanaü samanupassato yathà sakehi kàraõehi pavattisandassanatthaü uppattikkamasandassanattha¤ ca pavattà ti vi¤¤àtabbà. Yà pariyosànato paññhàya pañilomadesanà, sà:- kicchaü vatà 'yaü loko àpanno jàyati ca jãyati ca mãyati ca cavati ca uppajjati cà ti àdinà nayena kicchàpannaü lokaü anuvilokayato pubbabhàgapañivedhànusàrena tassa tassa jaràmaraõàdikassa dukkhassa attanà adhigatakàraõasandassanatthaü. Yà majjhato paññhàya yàva àdi pavattà, sà àhàranidànavavatthàpanànusàrena yavà atãtaü addhànaü atiharitvà puna atãtaddhato pabhuti hetuphalapañipàñisandassanatthaü. Yà pana majjhato paññhàya yàva pariyosànaü pavattà, sà paccuppanne addhàne anàgataddhahetusamuññhànato pabhuti anàgataddhasandassanatthaü. Tàsu yà pavattikàraõasammåëhassa veneyya janassa yathàsakehi kàraõehi pavattisandassanatthaü uppattikkamasandassanattha¤ ca àdito paññhàya anulomadesanà vuttà, sà idha nikkhittà ti veditabbà. #<[page 525]># %< Avijjàpaccayà sankhàrà-vitthàrakathà 525>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Kasmà pan' ettha avijjà àdito vuttà? Kiü, pakativàdinaü pakati viya, avijjà pi akàraõaü målakàraõaü lokassà ti? Na akàraõaü; àsavasamudayà avijjà samudayo ti hi avijjàya kàraõaü vuttam. Atthi pana pariyàyo yena målakàraõaü siyà; ko pan' eso ti? Vaññakathàya sãsabhàvo. Bhagavà hi vaññakathaü kathento dve dhamme sãsaü katvà katheti: avijjaü và, yath' àha:- purimà, bhikkhave, koñi na pa¤¤àyati avijjàya ito pubbe avijjà nàhosi, atha pacchà sambhavã ti. Eva¤ c' etaü, bhikkhave, vuccati, atha ca pana pa¤¤àyati idappaccayà avijjà ti, bhavataõhà và, yath' àha:- purimà, bhikkhave, koñi na pa¤¤àyati bhavataõhàya, ito pubbe bhavataõhà nàhosi, atha pacchà sambhavã ti. Eva¤ c' etaü, bhikkhave, vuccati, atha ca pana pa¤¤àyati idappaccayà bhavataõhà ti. Kasmà pana Bhagavà vaññakathaü kathento ime dve dhamme sãsaü katvà kathetã ti? Sugati-duggati-gàmino kammassa visesahetubhåtattà; duggatigàmino hi kammassa visesahetu avijjà. Kasmà? Yasmà avijjàbhibhåto puthujjano, aggisantàpalaguëàbhighàta-parissamàbhibhåtà vajjhagàvãtàya parissamàturatàya nirassàdam pi attano anatthàvaham pi uõhodakapànaü viya, kilesasantàpato nirassàdam pi duggati-nipàtanato ca attano anatthàvaham pi pàõàtipàtàdiü anekappakàraü duggatigàmikammaü àrabhati. Sugatigàmino pana kammassa visesahetu bhavataõhà. Kasmà? Yasmà bhavataõhàbhibhåto puthujjano, yathà vuttappakàrà gàvã sãtådakataõhàya samassàdaü attano parissamavinodana¤ ca sãtådakapànaü viya, kilesasantàpavirahato sa-assàdaü sugatisampàpanena attano duggati-dukkhaparissama-vinodana¤ ca pàõàtipàtàveramaõã-àdiü anekappakàraü sugatigàmikammaü àrabhati. Etesu pana vaññakathàya sãsabhåtesu dhammesu katthaci Bhagavà ekadhammamålikaü desanaü deseti, seyyathãdaü: #<[page 526]># %<526 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso >%-iti kho, bhikkhave, avijjupanisà sankhàrà, sankhàrupanisaü vi¤¤àõan ti àdi; tathà:- upàdàniyesu, bhikkhave, dhammesu assàdànupassino viharato taõhà pavaóóhati, taõhàpaccayà upàdànan ti àdi; katthaci ubhayamålikam pi; seyyathãdaü:- avijjànãvaraõassa, bhikkhave, bàlassa taõhàya sampayuttassa evam ayaü kàyo samudàgato, iti aya¤ c' eva kàyo bahiddhà ca nàmaråpaü itth' etaü dvayaü, dvayaü pañicca phasso chaë ev' àyatanàni ca, ye hi phuññho bàlo sukhadukkhaü pañisaüvedetã ti àdi. Tàsu desanàsu:- avijjàpaccayà sankhàrà ti ayam idha avijjàvasena ekadhammamålikà desanà ti veditabbà. Evaü tàv' ettha desanàbhedato vi¤¤àtabbo vinicchayo. Atthato ti avijjàdãnaü padànaü atthato, seyyathãdaü, påretuü ayuttaññhena kàyaduccaritàdi avindiyaü nàma, aladdhabban ti attho. Taü avindiyaü vindatã ti avijjà. Tabbiparãtato kàyasucaritàdi-vindiyaü nàma, taü vindiyaü na vindatã ti avijjà. Khandhànaü ràsaññhaü, àyatanànaü àyatanaññhaü, dhàtånaü su¤¤aññhaü, indriyànam adhipatiyaññhaü, saccànaü tathaññhaü aviditaü karotã ti pi avijjà. Dukkhàdãnaü pãëanàdivasena vuttaü catubbidhaü atthaü aviditaü karotã ti pi avijjà. Antavirahitesaüsàre sabbayonigatibhavavi¤¤àõaññhiti sattàvàsesu satte javàpetã ti avijjà. Paramatthato avijjamànesu itthi-purisàdisu javati, vijjamànesu pi khandhàdisu na javatã ti avijjà. Api ca cakkhuvi¤¤àõàdãnaü vatthàrammaõànaü pañiccasamuppàda-pañiccasamuppannàna¤ ca dhammànaü chàdanato pi avijjà. Yaü pañicca phalam eti, so paccayo. Pañiccà ti na vinà appaccakkhitvà attho. Etã ti uppajjati c' eva pavattati cà ti attho. Api ca upakàrakaññho paccayaññho, avijjà ca sà paccayo cà ti avijjàpaccayo, tasmà avijjàpaccayà. Sankhataü abhisankharontã ti sankhàrà. Api ca: avijjàpaccayà sankhàrà sankhàrasaddena àgatasankhàrà ti duvidhà sankhàrà. Tattha pu¤¤àpu¤¤àne¤jàbhisankhàrà tayo ti ime cha avijjàpaccayà sankhàrà. Te sabbe pi lokiyakusalàkusalacetanàmattam eva hoti. Sankhatasankhàro, abhisankhatasankhàro, #<[page 527]># %< Avijjàpaccayà sankhàrà-vitthàrakathà 527>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ abhisankharaõakasankhàro, payogàbhisankhàro ti ime pana cattàro sankhàrasaddena àgatasankhàrà. Tattha: aniccà vata sankhàrà! ti àdisu vuttà sabbe pi sappaccayà dhammà sankhatasankhàrà nàma. Kammanibbattà tebhåmakà råpàråpadhammà abhisankhatasankhàrà ti Aññhakathàsu vuttà; te pi aniccà vata sankhàrà ti etth' eva sangahaü gacchanti, visuü pana nesaü àgataññhànaü na pa¤¤àyati. Tebhåmikakusalàkusalacetanà pana abhisankharaõakasankhàro ti vuccati. Tassa:- avijjàgato ayaü, bhikkhave, purisapuggalo pu¤¤a¤ ceva sankhàraü abhisankharotã ti àdãsu àgataññhànaü pa¤¤àyati. Kàyikacetasikaü pana viriyaü payogàbhisankhàro ti vuccati. So:- yàvatikà abhisankhàrassa gati, tàvatikaü gantvà akkhàhataü ma¤¤e aññhàsã ti àdisu àgato. Na kevala¤ ca ete yeva, a¤¤e pi:- sa¤¤àvedayitanirodhaü samàpajjantassa kho àvuso Visàkha bhikkhuno pañhamaü nirujjhati vacãsankhàro, tato kàyasankhàro, tato cittasankhàro ti àdinà nayena sankhàrasaddena àgatà aneke sankhàrà. Tesu n' atthi so sankhàro yo sankhatasankhàrehi sangahaü na gaccheyya. Ito paraü:- sankhàrapaccayà vi¤¤àõan ti àdisu vuttaü vuttanayen' eva veditabbaü. Avutte pana vijànàtã ti vi¤¤àõaü, namatã ti nàmaü, ruppatã ti råpaü. âye tanoti àyata¤ ca nayatã ti àyatanaü, phassatã ti phasso, vedayatã ti vedanà, paritassatã ti taõhà, upàdiyatã ti upàdànaü, bhavati bhàvayati cà ti bhavo, jananaü jàti, jãraõaü jarà, maranti etenà ti maraõaü, socanaü soko, paridevanaü paridevo, dukkhayatã ti dukkhaü, uppàdaññhitivasena và dvidhà khaõatã ti pi dukkhaü, dummanabhàvo domanassaü, bhuso àyàso upàyàso. Sambhavantã ti abhinibbattan ti. Na kevala¤ ca sokàdãh' eva, atha kho sabbapadehi sambhavanti-saddassa yojanà kàtabbà. Itarathà hi: avijjàpaccayà sankhàrà ti vutte kiü karontã ti na pa¤¤àyeyya, sambhavantã ti pana yojanàya sati avijjà ca sà paccayo cà ti avijjàpaccayo, tasmà avijjàpaccayà sankhàrà sambhavantã ti paccaya paccayuppannavavatthànaü kataü hoti. #<[page 528]># %<528 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Esa nayo sabbattha. Evan ti niddiññhanayanidassanaü, tena avijjàdãh' eva kàraõehi, na issaranimmànàdãhã ti dasseti. Etassà ti yathàvuttassa. Kevalassà ti asammissassa, sakalassa và. Dukkhakkhandhassà ti dukkhasamudayassa, na sattassa na sukhasubhàdãnaü. Samudayo ti nibbatti. Hotã ti sambhavati. Evam ettha atthato vi¤¤àtabbo vinicchayo. Lakkhaõàdito ti avijjàdãnaü lakkhaõàdito, seyyathãdaü: a¤¤àõalakkhaõà avijjà, sammohanarasà, chàdanapaccupaññhànà, àsavapadaññhànà. Abhisankharaõalakkhaõà sankhàrà, àyåhanarasà, cetanàpaccupaññhànà, avijjàpadaññhànà. Vijànanalakkhaõaü vi¤¤àõaü, pubbangamarasaü, pañisandhipaccupaññhànàü, sankhàrapadaññhànaü, vatthàrammaõapadaññhànaü và. Namanalakkhaõaü nàmaü, saüpayogarasaü, avinibbhogapaccupaññhànaü, vi¤¤àõapadaññhànaü. Ruppanalakkhaõaü råpaü, vikiraõarasaü, avyàkatapaccupaññhàõaü, vi¤¤àõapadaññhànaü. âyatanalakkhaõaü saëàyatanaü, dassanàdirasaü, vatthudvàrabhàvapaccupaññhànaü, nàmaråpapadaññhànaü. Phusanalakkhaõo phasso, sanghaññanaraso, sangatipaccupaññhàno, saëàyatanapadaññhàno. Anubhavanalakkhaõà vedanà, visayarasasambhogarasà, sukhadukkhapaccupaññhàõà, phassapadaññhànà. Hetulakkhaõà taõhà, abhinandanarasà, atittabhàvapaccupaññhànà, vedanàpadaññhànà. Gahaõalakkhaõaü upàdànaü, amu¤canarasaü, taõhàdaëhatta-diññhipaccupaññhànaü, taõhàpadaññhànaü. Kamma-kammaphalalakkhaõo bhavo, bhàvanà-bhavanaraso, kusalàkusalàvyàkatapaccupaññhàno, upàdànapadaññhàno. Jàti-àdãnaü lakkhaõàdãni Saccaniddese vuttanayen' eva veditabbàni. Evam ettha lakkhaõàdito pi vi¤¤àtabbo vinicchayo. Ekavidhàdito ti ettha avijjà a¤¤àõa-adassanamohàdibhàvato ekavidhà. Appañipatti-micchàpañipattito duvidhà. Tathà sasankhàra-asankhàrato. Vedanattayasampayogato tividhà Catusacca-apañivedhato catubbidhà. Gatipa¤cakàdãnavacchàdanato pa¤cavidhà. #<[page 529]># %< Avijjàpaccayà sankhàrà-vitthàrakathà 529>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Dvàràrammaõato pana sabbesu pi aråpadhammesu chabbidhatà veditabbà. Sankhàrà sàsavavipàkadhammadhammàdi-bhàvato ekavidhà. Kusalàkusalato duvidhà. Tathà parittamahaggatahãnamajjhima-micchattasammatta-niyatàniyatato. Tividhà pu¤¤àbhisankhàràdibhàvato. Catubbidhà catuyonisaüvattanato. Pa¤cavidhà pa¤cagatigàmito. Vi¤¤àõaü lokiyavipàkàdibhàvato ekavidhaü. Sahetukàhetukàdito duvidhaü. Bhavattayapariyàpannato vedanattayasampayogato ahetuka-dvihetuka-tihetukato ca tividhaü. Yonigativasena catubbidhaü pa¤cavidha¤ ca. Nàmaråpaü vi¤¤àõasannissayato kammapaccayato ca ekavidhaü. Sàrammaõànàrammaõato duvidhaü. Atãtàdito tividhaü. Yonigativasena catubbidhaü pa¤cavidha¤ ca. Saëàyatanaü sa¤jàti-samosaraõaññhànato ekavidhaü. Bhåtappasàdavi¤¤àõàdito duvidhaü. Sampattàsampattato bhayagocarato tividhaü. Yonigatipariyàpannato catubbidhaü pa¤cavidha¤ cà ti iminà nayena phassàdãnam pi ekavidhàdi-bhàvo veditabbo ti evam ettha ekavidhàdito pi vi¤¤àtabbo vinicchayo. Angàna¤ ca vavatthànà ti sokàdayo c' ettha bhavacakkassa avicchedadassanatthaü vuttà, jaràmaraõabbhàhatassa hi bàlassa te sambhavanti. Yath' àha:- assutavà, bhikkhave, puthujjano kàyikàya dukkhàya vedanàya phuññho samàno socati kilamati paridevati urattàliü kandati samoham àpajjatã ti. Yàva ca tesaü pavatti, tàva avijjàyàti puna pi avijjàpaccayà sankhàrà ti sambandham eva hoti bhavacakkaü, tasmà tesaü jaràmaraõen' eva ekasankhepaü katvà dvàdas' eva pañiccasamuppàdangànã ti veditabbà. Evam ettha angànaü vavatthànato pi vi¤¤àtabbo vinicchayo. Ayaü tav' ettha sankhepakathà. Ayam pana vitthàranayo:- avijjà ti suttantapariyàyena dukkhàdisu catusu ñhànesu a¤¤àõaü; #<[page 530]># %<530 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ abhidhammapariyàyena pubbantàdãhi saddhiü aññhasu. Vuttaü h' etaü:- tattha katamà avijjà? Dukkhe a¤¤àõaü ...pe... dukkhanirodhagàminiyà pañipadàya a¤¤àõaü, pubbante a¤¤àõaü aparante . . . pubbantàparante . . . idappaccayatà pañiccasamuppannesu dhammesu a¤¤àõan ti. Tattha ki¤càpi, ñhapetvà lokuttaraü saccadvayaü, sesaññhànesu àrammaõavasenà pi avijjà uppajjati, evaü sante pi pañicchàdanavasen' eva idha adhippetà; sà hi uppannà Dukkhasaccaü pañicchàdetvà tiññhati, yàthàva-sarasalakkhaõaü pañivijjhituü na deti. Tathà Samudayaü, Nirodhaü, Maggaü. Pubbantasankhàtaü atãtaü khandhapa¤cakaü, aparantasankhàtaü anàgataü khandhapa¤cakaü, pubbantàparantasankhàtaü tad-ubhayaü, idappaccayatà-pañiccasamuppannadhammasankhàtaü idappaccayata¤ c' eva pañiccasamuppannadhamme ca pañicchàdetvà tiññhati. Ayaü avijjà, ime sankhàrà ti evaü yàthàva-sarasalakkhaõaü ettha pañivijjhituü na deti. Tasmà dukkhe a¤¤àõaü ...pe... idappaccayatà pañiccasamuppannesu dhammesu a¤¤àõan ti vuccati. Sankhàrà ti pu¤¤àdayo tayo, kàyasankhàràdayo tayo ti evaü pubbe sankhepato vuttà cha. Vitthàrato pan' ettha pu¤¤àbhisankhàro dànasãlàdivasena pavattà aññha kàmàvacarakusalacetanà va bhàvanàvasen' eva pavattà pa¤ca råpàvacarakusalacetanà cà ti terasa cetanà honti. Apu¤¤àbhisankhàro pàõàtipàtàdivasena pavattà dvàdasa akusalacetanà. âne¤jàbhisankhàro bhàvanàvasen' eva pavattà catasso aråpàvacarakusalacetanà cà ti tayo pi sankhàrà ekånatiüsa cetanà honti. Itaresu pana tãsu kàyasa¤cetanà kàyasankhàro, vacãsa¤cetanà vacãsankhàro, manosa¤cetanà cittasankhàro. Ayaü tiko kammàyåhanakkhaõe pu¤¤àbhisankhàràdãnaü dvàrato pavattidassanatthaü vutto. Kàyavi¤¤attiü samuññhapetvà hi kàyadvàrato pavattà aññha kàmàvacarakusalacetanà dvàdasa akusalacetanà ti samavãsati cetanà kàyasankhàro nàma. Tà eva vacãvi¤¤attiü samuññhapetvà vacãdvàrato pavattà vacãsankhàro nàma. #<[page 531]># %< Avijjàpaccayà sankhàrà-vitthàrakathà 531>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Abhi¤¤àcetanà pan' ettha parato vi¤¤àõassa paccayo na hotã ti na gahità. Yathà ca abhi¤¤àcetanà, evaü uddhaccacetanà pi na hoti. Tasmà sà pi vi¤¤àõassa paccayabhàve apanetabbà. Avijjàpaccayà pana sabbà p' età honti. Ubho pi vi¤¤attiyo asamuññhapetvà manodvàre uppannà pana sabbà pi ekånatiüsati cetanà cittasankhàro. Iti ayaü tiko purimattikam eva pavisatã ti atthato pu¤¤àbhisankhàràdãnaü yeva vasena avijjàya paccayabhàvo veditabbo. Tattha siyà, kathaü pan'e taü jànitabbaü: ime sankhàrà avijjàpaccayà hontã ti? Avijjàbhàve bhàvato; yassa hi dukkhàdisu avijjàsankhàtaü a¤¤àõaü appahãnaü hoti, so dukkhe tàva pubbantàdisu ca a¤¤àõena saüsàradukkhaü sukhasa¤¤àya gahetvà, tass' eva hetubhåte tividhe pi sankhàre àrabhati. Samudaye a¤¤àõena dukkhahetubhåte pi taõhàparikkhàre sankhàre sukhahetuto ma¤¤amàno àrabhati. Nirodhe pana Magge ca a¤¤àõena dukkhassa anirodhabhåte pi gativisese dukkhanirodhasa¤¤ã hutvà nirodhassa ca amaggabhåtesu pi ya¤¤àmaratapàdisu nirodhamaggasa¤¤ã hutvà dukkhanirodhaü patthayamàno ya¤¤àmaratapàdimukhena tividhe pi sankhàre àrabhati. Api ca:- so tàya catusu saccesu appahãnàvijjatàya visesato jàtijaràrogamaraõàdi anekàdãnavavokiõõam pi pu¤¤aphalasankhàtaü dukkhaü dukkhato ajànantassa adhigamàya kàyavacãcittasankhàrabhedaü pu¤¤àbhisankhàraü àrabhati, devaccharakàmako viya maruppapàtaü. Sukhasammatassà pi ca tassa pu¤¤aphalassa ante mahàpariëàhajanikaü pariõàmadukkhataü appasàdata¤ ca apassanto pi tappaccayaü vuttappakàram eva pu¤¤àbhisankhàraü àrabhati, salabho viya dãpasikhàbhinipàtaü, madhubindugiddho viya ca madhulittasatthadhàràlehanaü. Kàmupasevanàdisu ca savipàkesu àdãnavaü apassanto sukhasa¤¤àya c' eva kilesàbhibhåtatàya ca dvàrattayappavattam pi apu¤¤àbhisankhàraü àrabhati, bàlo viya gåthakãëanaü, maritukàmo viya ca visakhàdanaü. âruppavipàkesu cà pi sankhàravipariõàmadukkhataü anavabujjhamàno sassatàdi-vipallàsena cittasankhàrabhåtaü àne¤jàbhisankhàraü àrabhati, disàmåëho viya pisàcanagaràbhimukhamaggagamanaü. Evaü yasmà avijjàbhàvato va sankhàrabhàvo, #<[page 532]># %<532 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ na abhàvato, tasmà jànitabbam etaü ime sankhàrà avijjàpaccayà hontã ti. Vuttam pi c' etaü:- avidvà, bhikkhave, avijjàgato pu¤¤àbhisankhàram pi abhisankharoti, apu¤¤àbhisankhàram pi abhisankharoti, àne¤jàbhisankhàram pi abhisankharoti. Yato ca kho bhikkhave, bhikkhuno avijjà pahãnà vijjà uppannà so avijjàviràgà vijjuppàdàn' eva pu¤¤àbhisankhàraü abhisankharotã ti. Etth' àha: gaõhàma tàva etaü: avijjà sankhàrànaü paccayo ti; idaü pana vattabbaü: katamesaü sankhàrànaü, kathaü paccayo hotã ti? Tatridaü vuccati Bhagavatà hi:- hetupaccayo, àrammaõapaccayo, adhipatipaccayo, anantarapaccayo, samanantarapaccayo, sahajàtapaccayo, a¤¤ama¤¤apaccayo, nissayapaccayo, upanissayapaccayo, purejàtapaccayo, pacchàjàtapaccayo, àsevanapaccayo, kammapaccayo, vipàkapaccayo, àhàrapaccayo, indriyapaccayo, jhànapaccayo, maggapaccayo, sampayuttapaccayo, vippayuttapaccayo, atthipaccayo, natthipaccayo, vigatapaccayo, avigatapaccayo ti catuvãsatipaccayà vuttà. Tattha hetu ca so paccayo cà ti hetupaccayo. Hetu hutvà paccayo, hetubhàvena paccayo ti vuttaü hoti. ârammaõapaccayàdisu pi es' eva nayo. Tattha hetå ti vacanàvayavakàraõamålànam etaü adhivacanaü. Pañi¤¤à hetå ti àdisu hi loke vacanàvayavo hetå ti vuccati. Sàsane pana:- ye dhammà hetuppabhavà ti àdisu kàraõaü. Tayo kusalahetå, tayo akusalahetå ti àdisu målaü hetå ti vuccati, taü idha adhippetaü. Paccayo ti ettha pana ayaü vacanattho:- pañicca etasmà etã ti paccayo, appaccakkhàya naü vattatã ti attho. Yo hi dhammo yaü dhammaü appaccakkhàya tiññhati và uppajjati và, so tassa paccayo ti vuttaü hoti. Lakkhaõato pana upakàrakalakkhaõo paccayo; yo hi dhammo yassa dhammassa ñhitiyà và uppattiyà và upakàrako hoti, #<[page 533]># %< Avijjàpaccayà sankhàrà-vitthàrakathà 533>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ so tassa paccayo ti vuccati. Paccayo, hetu, kàraõaü, nidànaü, sambhavo, pabhavo ti àdi atthato ekaü, vya¤janato nànaü. Iti målaññhena hetu, upakàrakaññhena paccayo ti sankhepato målaññhena upakàrako dhammo hetupaccayo. So sàli-àdãnaü sàli-bãjàdãni viya, maõippabhàdãnaü viya ca maõivaõõàdayo, kusalàdãnaü kusalàdibhàvasàdhako ti àcariyànaü adhippàyo. Evaü sante pana taü samuññhànaråpesu hetupaccayatà na sampajjati; na hi so tesaü kusalàdibhàvaü sàdheti, na ca paccayo na hoti. Vuttaü h' etaü:- hetå hetusampayuttakànaü dhammànaü taü samuññhànàna¤ ca råpànaü hetupaccayena paccayo ti. Ahetukacittàna¤ ca vinà etena avyàkatabhàvo siddho. Sahetukànam pi ca yonisomanasikàràdi-pañibaddho kusalàdibhàvo, na sampayuttahetupañibaddho. Yadi ca sampayuttahetusu sabhàvato va kusalàdibhàvo siyà, sampayuttesu hetupañibaddho alobho kusalo và siyà, avyàkato và. Yasmà pana ubhayathà pi hoti, tasmà yathà sampayuttesu evaü hetusu pi kusalàdità pariyesitabbà. Kusalàdibhàvasàdhanavasena pana hetånaü målaññhaü agahetvà suppatiññhitabhàvasàdhanavasena gayhamàne na ki¤ci virujjhati. Laddhahetupaccayà hi dhammà viråëhamålà viya pàdapà thirà honti suppatiññhità, ahetukà tilabãjakàdi-sevàlà viya na suppatiññhità. Iti målaññhena upakàrako ti suppatiññhitabhàvasàdhanena upakàrako dhammo hetupaccayo ti veditabbo. Tato paresu àrammaõabhàvena upakàrako dhammo àrammaõapaccayo. So råpàyatanaü cakkhuvi¤¤àõadhàtuyà ti àrabhitvà pi yaü yaü dhammaü àrabbha ye ye dhammà uppajjanti cittacetasikà dhammà, te te dhammà tesaü tesaü dhammànaü àrammaõapaccayena paccayo ti osàpitattà na koci dhammo na hoti. Yathà hi dubbalo puriso daõóaü và rajjuü và àlambitvà va uññhahati c' eva tiññhati ca, evaü cittacetasikà dhammà råpàdi-àrammaõaü àrabbh' eva uppajjanti c' eva tiññhanti ca. Tasmà sabbe pi cittacetasikànaü àrammaõabhåtà dhammà àrammaõapaccayo ti veditabbo. #<[page 534]># %<534 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% Jeññhakaññhena upakàrako dhammo adhipatipaccayo. So sahajàt'-àrammaõavasena duvidho. Tattha:- chandàdhipati chandasampayuttakànaü dhammànaü taü samuññhànàna¤ ca råpànaü adhipatipaccayena paccayo ti àdi-vacanato chandaviriyacittavãmaüsàsankhàtà cattàro dhammà adhipatipaccayo ti veditabbà, no ca kho-ekato. Yadà hi chandaü dhuraü, chandaü jeññhakaü katvà cittaü pavattati, tadà chando va adhipati, na itare. Esa nayo sesesu. Yam pana dhammaü garuü katvà aråpadhammà pavattanti, so nesaü àrammaõàdhipati, tena vuttaü: yaü yaü dhammaü garuü katvà ye ye dhammà uppajjanti cittacetasikà dhammà, te te dhammà tesaü tesaü dhammànaü adhipatipaccayena paccayo ti. Anantarabhàvena upakàrako dhammo anantarapaccayo. Samanantarabhàvena upakàrako dhammo samantarapaccayo. Ida¤ ca paccayadvayaü bahudhà papa¤cayanti. Ayaü pan' ettha sàro:- yo hi esa cakkhuvi¤¤àõànantarà manodhàtu, manodhàtu-anantarà manovi¤¤àõadhàtå ti-àdicittaniyamo, so yasmà purimapurimacittavasen' eva ijjhati, na a¤¤athà, tasmà attano attano anantaraü anuråpassa cittuppàdassa uppàdanasamattho dhammo anantarapaccayo. Ten' ev' àha:- anantarapaccayo ti cakkhuvi¤¤àõadhàtu taü sampayuttakà ca dhammà manodhàtuyà taü-sampayuttakàna¤ ca dhammànaü anantarapaccayena paccayo ti àdi. Yo anantarapaccayo, sveva samanantarapaccayo. Vya¤janamattam eva h' ettha nànaü upacayasantatãsu viya, adhivacananiruttidukàdisu viya ca atthato pana nànaü n' atthi. Yam pi atthànantaratàya anantarapaccayo, kàlànantaratàya samanantarapaccayo ti àcariyànaü mataü, taü nirodhà vuññhahantassa neva sa¤¤à-nàsa¤¤àyatanakusalaü phalasamàpattiyà samanantarapaccayena paccayo ti àdãhi virujjhati. Yam pi tattha vadanti dhammànaü samuññhàpanasamatthatà na parihàyati, bhàvanàbalena pana vàritattà dhammà samanantarà nuppajjantã ti, tam pi kàlànantaratàya abhàvam eva sàdheti. Bhàvanàbalena hi tattha kàlànantaratà n' atthã ti mayam pi etad-eva vadàma. #<[page 535]># %< Avijjàpaccayà sankhàrà-vitthàrakathà 535>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yasmà ca kàlànantaratà n' atthi, tasmà samanantarapaccayatà na yujjati. Kàlànantaratàya hi tesaü samanantarapaccayo hotã ti laddhi, tasmà abhinivesaü akatvà vya¤janamattato p' ettha nànàkaraõam paccetabbaü, na atthato. Kathaü? N' atthi etesaü antaran ti hi anantarà, saõñhànàbhàvato suññhu anantarà ti samanantarà. Uppajjamàno va saha uppàdanabhàvena upakàrako dhammo sahajàtapaccayo, pakàsassa padãpo viya. So aråpakkhandhàdivasena chabbidho hoti. Yath' àha: cattàro khandhà aråpino a¤¤ama¤¤aü sahajàtapaccayena paccayo. Cattàro mahàbhutà a¤¤ama¤¤aü, okkantikkhaõe nàmaråpaü a¤¤ama¤¤aü, cittacetasikà dhammà cittasamuññhànànaü råpànaü, mahàbhåtà upàdàråpànaü, råpino dhammà aråpãnaü dhammànaü ka¤ci kàle sahajàtapaccayena paccayo, ka¤ci kàle na sahajàtapaccayena paccayo ti. Idaü hadayavatthum eva sandhàya vuttaü. A¤¤ama¤¤aü uppàdanåpatthambhanabhàvena upakàrako dhammo a¤¤ama¤¤apaccayo, a¤¤ama¤¤åpatthambhakaü ti daõóakaü viya. So aråpakkhandhàdivasena tividho hoti. Yath' àha:- cattàro khandhà aråpino a¤¤ama¤¤apaccayena paccayo. Cattàro mahàbhåtà ...pe... okkantikkhaõe nàmaråpaü a¤¤ama¤¤apaccayena paccayo ti. Adhiññhànàkàrena nissayàkàrena ca upakàrako dhammo nissayapaccayo, tarucittakammàdãnaü pathavãpañàdayo viya. So:- cattàro khandhà aråpino a¤¤ama¤¤aü nissayapaccayena paccayo ti evaü sahajàte vuttanayen' eva veditabbo. Chaññho pan' ettha koññhàso:- cakkhàyatanaü cakkhuvi¤¤àõadhàtuyà ...pe... sota-, ghàna-, jivhà-, kày' àyatanaü kàyavi¤¤àõadhàtuyà taü-sampayuttakàna¤ ca dhammànaü nissayapaccayena paccayo. Yaü råpaü nissàyamanodhàtu ca manovi¤¤àõadhàtu ca vattanti, taü-råpaü manodhàtuyà ca manovi¤¤àõadhàtuyà ca taü-sampayuttakàna¤ ca dhammànaü nissayapaccayena paccayo ti evaü vibhatto. Upanissayapaccayo ti ettha pana ayaü tàva vacanattho:- #<[page 536]># %<536 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% tad-adhãnavuttitàya attano phalena nissito na pañikkhitto ti nissayo. Yathà pana bhuso àyàso upàyàso, evam bhuso nissayo upanissayo. Balavakàraõass' etaü adhivacanaü, tasmà balavakàraõabhàvena upakàrako dhammo upanissayapaccayo ti veditabbo. So àrammaõåpanissayo, anantaråpanissayo, pakatåpanissayo ti tividho hoti. Tattha:- dànaü datvà sãlaü samàdiyitvà uposathakammaü katvà taü garuü katvà paccavekkhati, pubbe suciõõàni garuü katvà paccavekkhati, jhànà vuññhahitvà jhànaü garuü katvà paccavekkhati. Sekhà gotrabhuü garuü katvà paccavekkhanti, vodànaü garuü katvà paccavekkhanti. Sekhà maggà vuññhahitvà maggaü garuü katvà paccavekkhantã ti evaü àdinà nayena àrammaõåpanissayo tàva àrammaõàdhipatinà saddhiü nànattaü akatvà va vibhatto. Tattha yaü àrammaõaü garuü katvà cittacetasikà uppajjanti, taü niyamato tesu àrammaõesu balavàrammaõaü hoti. Iti garukàtabbaññhena àrammaõàdhipati balavakàraõaññhena àrammaõåpanissayo ti evam etesaü nànattaü veditabbaü. Anantaråpanissayo pi:- purimà purimà kusalà khandhà pacchimànaü pacchimànaü kusalànaü khandhànaü upanissayapaccayena paccayo ti adinà nayena anantarapaccayena saddhiü nànattaü akatvà va vibhatto. Màtikànikkhepe pana tesaü:- cakkhuvi¤¤àõadhàtu taü-sampayuttakà ca dhammà manodhàtuyà taü-sampayuttakàna¤ ca dhammànaü anantarapaccayena paccayo ti àdinà nayena anantarassa:- purimà purimà kusalà dhammà pacchimànaü pacchimànaü kusalànaü dhammànaü upanissayapaccayena paccayo ti àdinà nayena upanissayassa àgatattà nikkhepe viseso atthi. So pi atthato ekãbhàvam eva gacchati. Evaü sante pi attano attano anantarà anuråpassa cittuppàdassa pavattanasamatthatàya anantaratà, purimacittassa pacchimacittuppàdane balavatàya anantaråpanissayatà veditabbà. Yathà hi hetupaccayàdisu ki¤ci dhammaü vinà pi cittaü uppajjati, na evaü anantaracittaü vinà cittassa uppatti nàma atthi, tasmà balavapaccayo hoti. #<[page 537]># %< Avijjàpaccayà sankhàrà-vitthàrakathà 537>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Iti attano attano anantarà anuråpacittuppàdanavasena anantarapaccayo, balavakàraõavasena anantaråpanissayo ti evam etesaü nànattaü veditabbaü. Pakatåpanissayo pana pakato upanissayo pakatåpanissayo. Pakato nàma attano santàne nipphàdito và, saddhà-sãlàdi upasevito và, utubhojanàdi pakatiyà eva và upanissayo pakatåpanissayo, àrammaõànantarehi asammisso ti attho. Tassa:- pakatåpanissayo saddhaü upanissàya dànaü deti, sãlaü samàdiyati, uposathakammaü karoti, jhànaü uppàdeti, vipassanaü uppàdeti, maggaü uppàdeti, abhi¤¤aü uppàdeti, samàpattiü uppàdeti. Sãlaü ,sutaü, càgaü, pa¤¤aü upanissàya dànaü deti ...pe... samàpattiü uppàdeti. Saddhà, sãlaü, sutaü, càgo, pa¤¤à saddhàya sãlassa sutassa càgassa pa¤¤àya upanissayapaccayena paccayo ti àdinà nayena anekappakàrato pabhedo veditabbo. Iti ime saddhàdayo pakatà c' eva balavakàraõaññhena upanissayà cà ti pakatåpanissayo ti. Pañhamataraü uppajjitvà vattamànabhàvena upakàrako dhammo purejàtapaccayo. So pa¤cadvàre vatthàrammaõahadayavatthuvasena ekàdasavidho hoti. Yath' àha: cakkhàyatanaü cakkhuvi¤¤àõadhàtuyà taü-sampayuttakàna¤ ca dhammànaü purejàtapaccayena paccayo. Sota- ...pe... ghànà-, jivhà-, kàyàyatanaü, råpàyatanaü . . . sadda-, gandha-, rasa-, phoññhabbàyatanaü kàyavi¤¤àõadhàtuyà taü-sampayuttakàna¤ ca dhammànaü purejàtapaccayena paccayo. Råpa-, sadda-, gandha-, rasa-, phoññhabbàyatanaü manodhàtuyà, yaü råpaü nissàya manodhàtu ca manovi¤¤àõadhàtu ca vattanti, taü råpaü manodhàtuyà taü-saüpayuttakàna¤ ca dhammànaü purejàtapaccayena paccayo, manovi¤¤àõadhàtuyà taü-sampayuttakàna¤ ca dhammànaü ki¤ci kàle purejàtapaccayena paccayo, ki¤ci kàle na purejàtapaccayena paccayo ti. Purejàtànaü råpadhammànaü upatthambhakattena upakàrako aråpadhammo pacchàjàtapaccayo, gijjhapotakasarãrànaü àhàràsà cetanà viya, tena vuttaü:- pacchàjàtà cittacetasikà dhammà purejàtassa imassa kàyassa pacchàjàtapaccayena paccayo ti. #<[page 538]># %<538 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ âsevanaññhena anantarànaü paguõabalavabhàvàya upakàrako dhammo àsevanapaccayo, ganthàdisu purimapurimàbhiyogo viya, so kusalàkusalakiriyajavanavasena tividho hoti. Yath' àha:- purimà purimà kusalà dhammà pacchimànaü pacchimànaü kusalànaü dhammànaü àsevanapaccayena paccayo. Purimà purimà akusalà ...pe... kiriyàvyàkatà dhammà pacchimànaü pacchimànaü kiriyàvyàkatànaü dhammànaü àsevanapaccayena paccayo ti. Cittappayogasankhàtena kiriyabhàvena upakàrako dhammo kammapaccayo. So nànakkhaõikàya c' eva kusalàkusalacetanàya sahajàtàya ca sabbàya pi cetanàya vasena duvidho hoti. Yath' àha:- kusalàkusalaü kammaü vipàkànaü khandhànaü kañattà ca råpànaü kammapaccayena paccayo. Sahajàtà cetanà sampayuttakànaü dhammànaü taü-samuññhànàna¤ ca rupànaü kammapaccayena paccayo ti. Nirussàhasantabhàvena nirussàhasantabhàvàya upakàrako vipàkadhammo vipàkapaccayo. So pavatte taü-samuññhànànaü pañisandhiyaü kañattà ca råpànaü sabbattha ca sampayuttadhammànaü paccayo hoti. Yath' àha:- vipàkàvyàkato eko khandho tiõõannaü khandhànaü cittasamuññhànàna¤ ca råpànaü vipàkapaccayena paccayo ...pe... pañisandhikkhaõe vipàkàvyàkato eko dhammo tiõõannaü khandhànaü kañattà ca råpànaü ... tayo khandhà ekassa khandhassa ... dve khandhà dvinnaü khandhànaü kañattà ca råpànaü vipàkapaccayena paccayo. Khandhà vatthussa vipàkapaccayena paccayo ti. Råpàråpànaü upatthambhakaññhena upakàrakà cattàro àhàrà àhàrapaccayo. Yath' àha:- kabaëinkàro àhàro imassa kayassa àhàrapaccayena paccayo. Aråpino àhàrà sampayuttakànaü dhammànaü taü-samuññhànàna¤ råpànaü àhàrapaccayena paccayo ti. Pa¤hàvàre pana:- pañisandhikkhaõe vipàkàvyàkatà àhàrà taü-sampayuttakànaü khandhànaü kañattà ca råpànaü àhàràpaccayena paccayo ti pi vuttaü. Adhipatiyaññhena upakàrakà itthindriya-purisindriyavajjà vãsatindriyà indriyapaccayo. #<[page 539]># %< Avijjàpaccayà sankhàrà-vitthàrakathà 539>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tattha cakkhundriyàdayo aråpadhammànaü yeva, sesà råpàråpànaü paccayà honti. Yath' àha:- cakkhundriyaü cakkhuvi¤¤àõadhàtuyà ... pe ... sota-, ghàna-, jivhà-, kàyindriyaü kàyavi¤¤àõadhàtuyà taü-sampayuttakàna¤ ca dhammànaü indriyapaccayena paccayo. Råpajãvitindriyaü kañattà råpànaü indriyapaccayena paccayo. Aråpino indriyà sampayuttakànaü dhammànaü taü-samuññhànàna¤ ca råpànaü indriyapaccayena paccayo ti. Pa¤hàvàre pana:- pañisandhikkhaõe vipàkàvyàkatà indriyà sampayuttakànaü khandhànaü kañattà ca råpànaü indriyapaccayena paccayo ti pi vuttaü. Upanijjhàyanaññhena upakàrakàni, ñhapetvà dvipa¤ca-vi¤¤àõesu sukhadukkhavedanà dvayaü, sabbàni pi kusalàdibhedàni satta jhànangàni jhànapaccayo. Yath' àha:- jhànangàni jhànasampayuttakànaü dhammànaü taü-samuññhànàna¤ ca råpànaü jhànapaccayena paccayo ti. Pa¤hàvàre pana:- pañisandhikkhaõe vipàkàvyàkatàni jhànangàni sampayuttakànaü khandhànaü kañattà ca råpànaü jhànapaccayena paccayo ti pi vuttaü. Yato tato và niyyànaññhena upakàrakàni kusalàdibhedàni dvàdasa maggangàni maggapaccayo. Yath' àha:- maggangàni maggasampayuttakànaü dhammànaü taü-samuññhànàna¤ ca råpànaü maggapaccayena paccayo ti. Pa¤hàvàre pana:- pañisandhikkhaõe vipàkàvyàkatàni maggangàni sampayuttakànaü khandhànaü kañattà ca råpànaü maggapaccayena paccayo ti pi vuttaü. Ete pana dve pi jhànamaggapaccayà dvipa¤ca-vi¤¤àõàhetukacittesu na labbhantã ti veditabbà. Ekavatthuka-ekàrammaõa-ekuppàda-ekanirodhasankhàrena sampayuttabhàvena upakàrakà aråpadhammà sampayuttapaccayo. Yath' àha:- cattàro khandhà aråpino a¤¤ama¤¤aü sampayuttapaccayena paccayo ti. Ekavatthukàdibhàvànupagamena upakàrakà råpino dhammà aråpãnaü dhammànaü aråpino pi råpãnaü vippayuttapaccayo. So sahajàta-pacchàjàta-purejàtavasena tividho hoti. Vuttaü h' etaü:- sahajàtà kusalà khandhà cittasamuññhànànaü råpànaü vippayuttapaccayena paccayo. Pacchajàtà kusalà khandhà purejàtassa imassa kàyassa vippayuttapaccayena paccayo ti. #<[page 540]># %<540 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Avyàkatapadassa pana sahajàtavibhange:- pañisandhikkhaõe vipàkàvyàkatà khandhà kañattà råpànaü vippayuttapaccayena paccayo. Khandhà vatthussa, vatthu khandhànaü vippayuttapaccayena paccayo ti pi vuttaü. Purejàtaü pana cakkhundriyàdi-vatthuvasen' eva veditabbaü. Yath' àha:- purejàtaü cakkhàyatanaü vi¤¤àõassa ...pe... kàyàyatanaü kàyavi¤¤àõassa vippayuttapaccayena paccayo. Vatthu vipàkàvyàkatànaü kiriyàvyàkatànaü khandhànaü ...pe... vatthu kusalànaü khandhànaü ... pe... vatthu akusalànaü khandhànaü vippayuttapaccayena paccayo ti. Paccuppannalakkhaõena atthibhàvena tàdisass' eva dhammassa upatthambhakattena upakàrako dhammo atthipaccayo. Tassa aråpakkhandha-mahàbhåta-nàmaråpa-cittacetasikamahàbhåta-àyatana-vatthuvasena sattadhà màtikà nikkhittà. Yath' àha:- cattàro khandhà aråpino a¤¤ama¤¤aü atthipaccayena paccayo. Cattàro mahàbhåtà okkantikkhaõe nàmaråpaü a¤¤ama¤¤aü ... cittacetasikà dhammà cittasamuññhànànaü råpànaü ... mahàbhåtà upàdàråpànaü ... cakkhàyatanaü cakkhuvi¤¤àõadhàtuyà ...pe... kàyàyatanaü ... pe ... råpàyatanaü ...pe... phoññhabbàyatanaü kàyavi¤¤àõadhàtuyà taü-sampayuttakàna¤ ca dhammànaü atthipaccayena paccayo. Råpàyatanaü ...pe... phoññhabbàyatanaü manodhàtuyà taü-sampayuttakàna¤ ca dhammànaü ... yaü råpaü nissàya manodhàtu ca manovi¤¤àõadhàtu ca vattanti, taü råpaü manodhàtuyà ca manovi¤¤àõadhàtuyà ca taü-sampayuttakàna¤ ca dhammànaü atthipaccayena paccayo ti. Pa¤hàvàre pana: sahajàtaü purejàtaü pacchàjàtaü àhàraü indriyan ti pi nikkhipitvà sahajàte tàva:- eko khandho tiõõanõaü khandhànaü taü-samuññhànàna¤ ca råpànaü atthipaccayena paccayo ti àdinà nayena niddeso kato. Purejàte purejàtànaü cakkhàdãnaü vasena niddeso kato. Pacchàjàte purejàtassa imassa kàyassa pacchàjàtànaü cittacetasikànaü paccayavasena niddeso kato. âhàrindriyesu kabaëinkàro àhàro imassa kàyassa atthipaccayena paccayo. #<[page 541]># %< Avijjàpaccayà sankhàrà-vitthàrakathà 541>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Råpajãvitindriyaü kañattà råpànaü atthipaccayena paccayo ti evaü niddeso kato ti. Attano anantarà uppajjamànànaü aråpadhammànaü pavatti okàsadànena upakàrakà samanantaraniruddhà aråpadhammà n' atthipaccayo. Yath' àha:- samanantaraniruddhà cittacetasikà dhammà paccuppannànaü cittacetasikànaü dhammànaü n' atthipaccayena paccayo ti. Te eva vigatabhàvena upakàrakattà vigatapaccayo. Yath' àha:- samanantaravigatà cittacetasikà dhammà paccuppànnànaü cittacetasikànaü dhammànaü vigatapaccayena paccayo ti. Atthipaccayadhammà eva ca avigatabhàvena upakàrakattà avigatapaccayo ti veditabbà. Desanàvilàsena pana tathà vinetabba-veneyyavasena và ayaü duko vutto, ahetukadukaü vatvà pi hetuvippayuttaduko viyà ti. Evam imesu catuvãsatiyà paccayesu ayaü avijjà:- Paccayo hoti pu¤¤ànaü duvidhà 'nekadhà pana paresaü, pacchimànaü sà ekadhà paccayo matà. Tattha pu¤¤ànaü duvidhà ti àrammaõapaccayena ca upanissayapaccayena cà ti dvedhà paccayo hoti. Sà hi avijjaü khayato vayato sammasanakàle kàmàvacarànaü pu¤¤àbhisankhàrànaü àrammaõapaccayena paccayo hoti. Abhi¤¤àcittena samohacittajànanakàle råpàvacarànaü, avijjàsamatikkamatthàya pana dànàdãni c' eva kàmàvacarapu¤¤akiriyavatthåni pårentassa råpàvacarajjhànàni ca uppàdentassa dvinnam pi tesaü upanissayapaccayena paccayo hoti. Tathà avijjàsamåëhattà kàmabhava-råpabhavasampattiyo patthetvà tàn' eva pu¤¤àni karontassa. Anekadhà pana paresan ti apu¤¤àbhisankhàrànaü anekadhà paccayo hoti. Kathaü? Esà hi avijjaü àrabbharàgàdãnaü uppajjanakàle àrammaõapaccayena garuü katvà, assàdanakàle àrammaõàdhipati-àrammaõåpanissayehi avijjàsamåëhassa anàdãnavadassàvino pàõàtipàtàdãni karontassa upanissayapaccayena, dutiyajavanàdãnaü anantara-samanantara-anantaråpanissay'-àsevana-n' atthi-vigatapaccayehi, yaü ki¤ci akusalaü karontassa hetusahajàta-a¤¤amanna-nissayasampayutta-atthi-avigatapaccayehã ti anekadhà paccayo hoti. Pacchimànaü sà ekadhà paccayo matà ti àne¤jàbhisankhàrànaü upanissayapaccayen' eva ekadhà paccayo matà; #<[page 542]># %<542 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ so pan' assà upanissayabhàvo pu¤¤àbhisankhàre vuttanayen' eva veditabbo ti. Etth' àha:- kiü pan' àyam: ekà va avijjà sankhàrànaü paccayo, udàhu a¤¤e pi paccayà santã ti? Kiü pan' ettha yadi tàva ekà va ekakàraõavàdo àpajjati; atha a¤¤e pi santi avijjàpaccayà sankhàrà ti ekakàraõaniddeso n' upapajjatã ti? Na n' upapajjati. Kasmà? Yasmà. Ekaü na ekato idha n' ànekam anekato pi no ekaü, phalam atthi, atthi pana ekahetuphaladãpane attho. Ekato hi kàraõato na idha ki¤ci ekaü phalam atthi, na anekaü, nà pi anekehi kàraõehi ekaü. Anekehi pana kàraõehi anekam eva hoti. Tathà hi anekehi utu-pathavã-bãja-salilasankhàtehi kàraõehi anekam eva råpagandharasàdi ankurasankhàtaü phalaü uppajjamànaü dissati. Yaü pan' etaü avijjàpaccayà sankhàrà, sankhàrapaccayà vi¤¤àõan ti ekahetuphaladãpanaü kataü, tattha attho atthi, payojanaü vijjati. Bhagavà hi katthaci padhànattà, katthaci pàkañattà, katthaci asàdhàraõattà, desanàvilàsassa ca veneyyàna¤ ca anuråpato ekam eva hetuü và phalaü và dãpeti, phassapaccayà vedanà ti hi padhànattà ekam eva hetuphalam àha. Phasso hi vedanàya padhànahetu, yathàphassaü vedanàvavatthànato. Vedanà ca phassassa padhànaphalaü yathà vedanaü phassavavatthànato. Semhasamuññhànà àbàdhà ti pàkañattà ekaü hetum àha, pàkaño hi ettha semho, na kammàdayo. Ye keci, bhikkhave, akusalà dhammà, sabbe te ayoniso manasikàramålakà ti asàdhàraõattà ekaü hetum àha, asàdhàraõo hi ayoniso manasikàro akusalànaü, sàdhàraõàni vatthàrammaõàdãnã ti. Tasmà ayam idha avijjà vijjamànesu pi a¤¤esu vatthàrammaõasahajàtadhammàdisu sankhàrakàraõesu: assàdànupassino taõhà pavaóóhatã ti ca: avijjàsamudayà àsavasamudayo ti ca vacanato a¤¤esam pi taõhàdãnaü sankhàrahetånaü hetå ti padhànattà:- avidvà, bhikkhave, avijjàgato pu¤¤àbhisankhàram pi abhisankharotã ti pàkañattà asàdhàraõattà ca sankhàrànaü hetubhàvena dãpità ti veditabbà. #<[page 543]># %< Avijjàpaccayà sankhàrà-vitthàrakathà 543>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Eten' eva ca ekekahetuphaladãpanaparihàravacanena sabbattha ekekahetuphaladãpane payojanaü veditabban ti. Etth' àha:- evaü sante pi ekantàniññhaphalàya sàvajjàya avijjàya, kathaü pu¤¤àne¤jàbhisankhàrapaccayattaü yujjati, na hi nimbabãjato ucchu uppajjatã ti? Kathaü na yujjissati? Lokasmiü hi Viruddho c' àviruddho ca, sadisàsadiso tathà, dhammànaü paccayo siddho vipàkà eva te ca na. Dhammànaü hi ñhànasabhàvakiccàdi-viruddho c' àviruddho ca paccayo loke siddho, purimacittaü hi aparacittassa ñhànaviruddho, paccayo purimasippàdi-sikkhà ca pacchà pavattamànànaü sippàdi-kiriyànaü, kammaü råpassa sabhàvaviruddho paccayo. Khãràdãni ca dadhi-àdãnaü, àloko cakkhuvi¤¤àõassa kiccaviruddho. Gulàdayo ca àsavàdãnaü, cakkhuråpàdayo pana cakkhuvi¤¤àõàdãnaü ñhànàviruddhà paccayà. Purimajavanàdayo pacchimajavanàdãnaü sabhàvà viruddhà kiccà viruddhà ca, yathà ca viruddhàviruddhà paccayà siddhà, evaü sadisàsadisà pi, sadisam eva hi utu-àhàrasankhàtaü råpaü råpassa paccayo. Sàlibãjàdãni ca sàliphalàdãnaü, asadisam pi råpaü aråpassa aråpa¤ ca råpassa paccayo hoti. Golomàviloma-visàõa-dadhi-tila-piññhàdãni ca dabbhabhåtinakàdãnaü. Yesa¤ ca dhammànaü te viruddhàviruddhasadisàsadisà paccayà, na te dhammà tesaü dhammànaü vipàkà eva. Iti ayaü avijjà vipàkavasena ekantàniññhaphalà sabhàvavasena sàvajjà pi samànà sabbesam pi etesaü pu¤¤àbhisankhàràdãnaü yathànuråpaü ñhànakiccasabhàvaviruddhàviruddhapaccayavasena sadisàsadisapaccayavasena ca paccayo hotã ti veditabbà. So c' assà paccayabhàvo, yassa hi dukkhàdisu avijjàsankhàtaü a¤¤àõaü appahãnaü hoti, so dukkhe tàva pubbantàdisu ca a¤¤àõena saüsàradukkhaü sukhasa¤¤àya gahetvà tassa hetubhåte tividhe pi sankhàre àrabhatã ti àdinà nayena vutto eva. Api ca ayaü a¤¤o pi pariyàyo:- Cutåpapàte saüsàre sankhàràna¤ ca lakkhaõe, yo pañiccasamuppanna-dhammesu ca vimuyhati. #<[page 544]># %<544 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% Abhisankharoti so ete sankhàre tividhe yato, avijjà paccayo tesaü tividhànaü ayaü tato ti. Kathaü pana yo etesu vimuyhati, so tividhe p' ete sankhàre karotã ti ce? Cutiyà tàva vimåëho sabbattha khandhànaü bhedo maraõan ti cutiü agaõhanto: satto marati, sattassa dehantarasankamanan ti àdãni vikappeti. Upapàte vimålho sabbattha khandhànaü pàtubhàvo jàtã ti upapàtaü agaõhanto: satto uppajjati, sattassa navasarãrapàtubhàvo ti àdãni vikappeti. Saüsàre vimuëho yo esa. Khandhàna¤ ca pañipàñi dhàtu-àyatanàna ca, abbocchinnaü vattamànaü saüsàro ti pavuccatã ti. Evaü vaõõito saüsàro. Taü evaü agaõhanto: ayaü satto asmà lokà paraü lokaü gacchati, parasmà lokà imaü lokaü àgacchatã ti àdãni vikappeti. Sankhàrànaü lakkhaõe vimåëho sankhàrànaü sabhàvalakkhaõaü sàma¤¤alakkhana¤ ca agaõhanto sankhàre attato attaniyato dhuvato sukhato subhato vikappeti. Pañiccasamuppannadhammesu vimåëho avijjàdãhi sankhàràdãnaü pavattiü agaõhanto: attà jànàti và na jànàti và; so eva karoti ca kàreti ca; pañisandhiyaü uppajjati, tassa aõu issaràdayo kalalàdi-bhàvena sarãraü saõñhapentà indriyàni sampàdenti, so indriyasampanno phusati vediyati taõhãyati upàdiyati ghañãyati; so puna bhavantare bhavatã ti và; sabbe sattà niyati-sangatibhàvapariõatà ti và vikappeti. So avijjàya andhãkato evaü vikappento, yathà nàma andho pathaviyaü vicaranto maggam pi amaggam pi thalam pi ninnam pi samam pi visamam pi pañipajjati, evaü pu¤¤am pi apu¤¤am pi àne¤jàbhisankhàram pi abhisankharotã ti. Ten' etaü vuccati:- Yathà pi nàma jaccandho naro apariõàyako, ekadà yàti maggena kummaggenà pi ekadà, saüsàre saüsaraü bàlo tathà apariõàyako, karoti ekadà pu¤¤aü apu¤¤am api ekadà, yadà ca ¤atvà so dhammaü saccàni abhisamessati, tadà avijjåpasamà upasanto carissatã ti. Ayaü avijjàpaccayà sankhàrà ti padasmiü vitthàrakathà mukhaü. #<[page 545]># %< Sankhàrapaccayà vi¤¤àõa-vitthàrakathà 545>% Sankhàrapaccayà vi¤¤àõa-pade vi¤¤àõan ti cakkhuvi¤¤àõàdi chabbidhaü. Tattha cakkhuvi¤¤àõaü kusalavipàkaü akusalavipàkan ti duvidhaü hoti, tathà sota-ghàna-jivhà-kàyavi¤¤àõàni. Manovi¤¤àõaü kusalàkusalavipàkà dve manodhàtuyo, tisso ahetukamanovi¤¤àõadhàtuyo, aññha sahetukàni kàmàvacaravipàkacittàni, panca råpàvacaràni, cattàri aråpàvacarànã ti bàvãsati-vidhaü hoti. Iti imehi chahi vi¤¤àõehi sabbàni pi battiüsa lokiyavipàkavi¤¤àõàni sangahitàni honti. Lokuttaràni pana vaññakathàya na yujjantã ti na gahitàni. Tattha siyà:- kathaü pan' etaü jànitabbaü idaü vuttappakàraü vi¤¤àõaü sankhàrapaccayà hotã ti? Upacitakammàbhàve vipàkàbhàvato, vipàkaü h' etaü, vipàka¤ ca na upacitakammàbhàve uppajjati. Yadi uppajjeyya, sabbesaü sabbavipàkàni uppajjeyyuü; na ca uppajjantã ti jànitabbam etaü sankhàrapaccayà, idaü vi¤¤àõaü hotã ti. Katarasa sankhàrapaccayà, kataraü vi¤¤àõan ti ce? Kàmàvacarapu¤¤àbhisankhàrapaccayà tàva kusalavipàkàni pa¤ca cakkhuvi¤¤àõàdãni, manovi¤¤àõe ekà manodhàtu, dve manovi¤¤àõadhàtuyo aññha kàmàvacaravipàkànã ti soëasa. Yath' àha:- kàmàvacarassa kusalassa kammassa katattà upacitattà vipàkaü cakkhuvi¤¤àõaü uppannaü hoti. Sota-, ghàna-, jivhà-, kàyavi¤¤àõaü ... vipàkà manodhàtu uppannà hoti ... somanassasahagatà manovi¤¤àõadhàtu uppannà hoti ... upekkhàsahagatà manovi¤¤àõadhàtu uppannà hoti ... somanassasahagatà ¤àõasampayuttà ... somanassasahagatà ¤àõasampayuttà sasankhàrena ... somanassasahagatà ¤àõavippayuttà ... somanassasahagatà ¤àõavippayuttà sasankhàrena ... upekkhàsahagatà ¤àõasampayuttà ... upekkhàsahagatà ¤àõasampayuttà sasankhàrena ... upekkhàsahagatà ¤àõavippayuttà ... upekkhàsahagatà ¤àõavippayuttà sasankhàrenà ti. Råpàvacarapu¤¤àbhisankhàrapaccayà pana pa¤ca råpàvacaravipàkàni. Yath' àha:- tass' eva råpàvacarassa kusalassa kammassa katattà upacitattà vipàkam vivicc' eva kàme hi pañhamaü jhànaü ...pe... pa¤camaü jhànaü upasampajja viharatã ti. #<[page 546]># %<546 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Evaü pu¤¤àbhisankhàrapaccayà ekavãsatividhaü vi¤¤àõaü hoti. Apu¤¤àbhisankhàrapaccayà pana akusalavipàkàni pa¤ca cakkhuvi¤¤àõàdãni, ekà manodhàtu, ekà manovi¤¤àõadhàtå ti evaü sattavidhaü vi¤¤àõaü hoti. Yath' àha:- akusalassa kammassa katattà upacitattà vipàkaü cakkhuvi¤¤àõaü uppannaü hoti ... sota-, ghàna-, jivhà-, kàya-vi¤¤àõaü ... vipàkà manodhàtu ... vipàkà manovi¤¤àõadhàtu uppannà hotã ti. âne¤jàbhisankhàrapaccayà pana cattàri aråpavipàkànã ti evaü catubbidhaü vi¤¤àõaü hoti. Yath' àha:- tass' eva aråpàvacarassa kusalassa kammassa katattà upacitattà vipàkaü sabbaso råpasa¤¤ànaü samatikkamà ... àkàsàna¤càyatanasa¤¤àsahagataü, ... vi¤¤àõa¤cà ... àki¤ca¤¤à... nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanasahagataü sukhassa ca dukkhassa ca pahànà ... catutthaü jhànaü upasampajja viharatã ti. Evaü sankhàrapaccayà yam vi¤¤àõaü hoti, taü ¤atvà idàni 'ssa evaü pavatti veditabbà. Sabbam eva hi idaü pavattipañisandhivasena dvedhà pavattati. Tattha: dve pa¤ca vi¤¤àõàni, dve manodhàtuyo, somanassasahagatà ahetukamanovi¤¤àõadhàtå ti imàni terasa pa¤ca vokàrabhave pavattiyaü yeva pavattanti; sesàni ekånavãsati tãsu bhavesu yathànuråpaü pavattiyam pi pañisandhiyam pi pavattanti. Kathaü? Kusalavipàkàni tàva cakkhuvi¤¤àõàdãni pa¤ca kusalavipàkena akusalavipàkena và nibbattassa yathàkkamaü paripàkaü upagatindriyassa cakkhàdãnaü àpàthagataü iññhaü iññhamajjhattaü và råpàdi-àrammaõaü àrabbha cakkhàdi-pasàdaü nissàya dassana-savana-ghàyana-sàyana-phusanakiccaü sàdhayamànàni pavattanti. Tathà akusalavipàkàni pa¤ca. Kevalaü hi tesam aniññhaü aniññhamajjhattaü và àrammaõaü hoti. Ayam eva viseso. Dasa pi c' etàni niyatadvàràrammaõavatthuññhànàni niyatakiccàn' eva ca bhavanti. Tato kusalavipàkànaü cakkhuvi¤¤àõàdãni anantarà kusalavipàkà manodhàtu tesaü yeva àrammaõaü àrabbha hadayavatthuü nissàya sampapañicchanakiccaü sàdhayamànà pavattati; #<[page 547]># %< Sankhàrapaccayà vi¤¤àõa-vitthàrakathà 547>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tathà akusalavipàkànaü anantarà akusalavipàkà. Ida¤ ca pana dvayaü aniyatadvàràrammaõaü, niyatavatthuññhànaü, niyatakicca¤ ca hoti. Somanassasahagatà pana ahetukamanovi¤¤àõadhàtu kusalavipàkamanodhàtuyà anantarà tassà eva àrammaõaü àrabbha hadayavatthuü nissàya santãraõakiccaü sàdhayamànà chasu dvàresu balavàrammaõe kàmàvacarasattànaü yebhuyyena lobhasampayuttajavanàvasàne bhavangavãthiü pacchinditvà javanena gahitàrammaõe tadàrammaõavasena sakiü và dvikkhattuü và pavattatã ti Majjhimaññhakathàyaü vuttaü. Abhidhammaññhakathàyaü pana tadàrammaõe dve cittavàrà àgatà. Idaü pana cittaü tadàrammaõan ti ca piññhibhavangan ti càti dve nàmàni labhati. Aniyatadvàràmmaõaü niyatavatthukaü aniyataññhànakicca¤ ca hotã ti. Evaü tàva terasa pa¤cavokàrabhave pavattiyaü yeva pavattantã ti veditabbàni. Sesesu ekånavãsatiyà na ki¤ci attano anuråpàya pañisandhiyà na pavattati. Pavattiyam pana kusalàkusalavipàkà tàva dve ahetukamanovi¤à¤õadhàtuyo pa¤cadvàre kusalàkusalavipàkamanodhàtånaü anantarà santãraõakiccaü, chasu dvàresu pubbe vuttanayen' eva tadàrammaõakiccam, attanà dinnapañisandhito uddhaü asatibhavangupacchedake cittuppàde bhavangakiccaü, ante cutikicca¤ cà ti cattàri kiccàni sàdhayamànà niyatavatthukà aniyatadvàràrammaõaññhànakiccà hutvà pavattanti. Aññha kàmàvacarasahetukacittàni vuttanayen' eva chasu dvàresu tadàrammaõakiccaü, attanà dinnapañisandhito uddhaü asatibhavangupacchedake cittuppàde bhavangakiccaü, ante cutikicca¤ cà ti tãõi kiccàni sàdhayamànàni niyatavatthukàni aniyatadvàràrammaõaññhànakiccàni hutvà pavattanti. Pa¤ca råpàvacaràni cattàri ca àruppàni attanà dinnapañisandhito uddhaü asatibhavangupacchedake cittuppàde bhavangakiccaü, ante cutikicca¤ cà ti kiccadvayaü sàdhayamànàni pavattanti. Tesu råpàvacaràni niyatavatthàrammaõàni aniyataññhànakiccàni, itaràni niyatavatthukàni niyatàrammaõàni aniyataññhànakiccàni hutvà pavattantã ti evaü tàva battiüsavidham pi vi¤¤àõaü pavattiyaü sankhàrapaccayà pavattati. Tatrà 'ssa te te sankhàrà kammapaccayena ca upanissayapaccayena ca paccayà honti. #<[page 548]># %<548 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yaü pana vuttaü: sesesu ekånavãsatiyà na ki¤ci attano anuråpàya pañisandhiyà na pavattatã ti, taü atisankhittattà dubbijànaü ten' assa vitthàranayadassanatthaü vuccati: (1) kati pañisandhiyo? (2) Kati pañisandhicittàni? (3) Kena kattha pañisandhi hoti? (4) Kiü pañisandhiyà àrammaõan ti ? (1) Asa¤¤apañisandhiyà saddhiü vãsati pañisandhiyo. Vuttappakàràn' eva ekånavãsati pañisandhicittàni. Tattha akusalavipàkàya ahetukamanovi¤¤àõadhàtuyà apàyesu pañisandhi hoti. Kusalavipàkàya manussaloke jaccandhajàti badhirajàti ummattakajàti eëamåga-napuüsakàdãnaü aññhahi sahetukakàmàvacaravipàkehi devesu c' eva manussesu ca pu¤¤avantànaü pañisandhi hoti. Pa¤cahi råpàvacaravipàkehi råpãbrahmaloke, catåhi aråpàvacaravipàkehi aråpaloke ti. Yena ca yattha patisandhi hoti, sà eva tassa aråpàpañisandhi nàma. Sankhepato pana pañisandhãyà tãõi àrammaõàni honti atãtaü, paccuppannaü na vattabba¤ ca, asa¤¤àpañisandhi anàrammaõà ti. Tattha vi¤¤àõa¤càyatana-nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatana-pañisandhãnaü atãtam eva àrammaõaü, dasannaü kàmàvacarànaü atãtaü và paccuppannaü và. Sesànaü na vattabbam eva. Evaü tãsu àrammaõesu pavattamànà pana pañisandhi, yasmà atãtàrammaõassa và navattabbàrammaõassa và cuticittassa anantaram eva pavattati, paccuppannàrammaõaü pana cuticittaü nàma n' atthi, tasmà dvãsu àrammaõesu a¤¤ataràrammaõàya cutiyà anantarà tãsu àrammaõesu a¤¤ataràrammaõàya pañisandhiyà sugati-duggati-vasena pavattanàkàro veditabbo. Seyyathãdaü: kàmàvacarasugatiyaü tàva ñhitassa pàpakammino puggalassa: tàni 'ssa tasmiü samaye olambantã ti àdivacanato maraõama¤ce nipannassa yathåpacitaü pàpakammaü và kammanimittaü và manodvàre àpàtham àgacchati, taü àrabbha uppannàya tadàrammaõapariyosànàya javanavãthiyà anantaraü bhavangavisayaü àrammaõaü katvà cuticittaü uppajjati. Tasmiü niruddhe tad-eva àpàthagataü kammaü và, kammanimittaü và àrabbha anupacchinnakilesabalavinamitaü duggatipariyàpannaü pañisandhicittaü uppajjati. #<[page 549]># %< Sankhàrapaccayà vi¤¤àõa-vitthàrakathà 549>% Ayaü atãtàrammaõàya cutiyà anantarà atãtàrammaõà pañisandhi. Aparassa maraõasamaye vuttappakàrakammavasena narakàdisu aggijàlavaõõàdikaü duggatinimittaü manodvàre àpàtham àgacchati. Tasmà, dvikkhattuü bhavange uppajjitvà niruddhe, taü àrammaõaü àrabbha ekaü àvajjanaü maraõassa àsannabhàvena mandãbhåtavegattà pa¤ca javanàni dve tadàrammaõànã ti tãõi vãthicittàni uppajjanti. Tato bhavangavisayaü àrammaõaü katvà ekaü cuticittaü, ettàvatà ekàdasa cittakkhaõà atãtà honti. Ath' assa avasesapa¤ca-cittakkhaõàyuke tasmiü yeva àrammaõe pañisandhicittaü uppajjati. Ayaü atãtàrammaõàya cutiyà anantarà paccuppannàrammaõà pañisandhi. Aparassa maraõasamaye pa¤cannaü dvàrànaü a¤¤atarasmiü ràgàdi-hetubhåtaü hãnaü àrammaõaü àpàtham àgacchati. Tassa yathàkkamena uppanne votthapanàvasàne maraõassa àsannabhàvena mandãbhåtavegattà pa¤ca javanàni dve tadàrammaõàni ca uppajjanti. Tato bhavangavisayaü àrammaõaü katvà ekaü cuticittaü. Ettàvatà ca dve bhavangàni, àvajjanaü, dassanaü. Sampañicchanaü, santãraõaü, votthapanaü, pa¤ca javanàni, dve tadàrammaõàni, ekaü cuticittan ti pa¤cadasa cittakkhaõà atãtà honti. Ath' àvasesa-ekacittakkhaõàyuke tasmim yeva àrammaõe pañisandhicittaü uppajjati. Ayam pi atãtàrammaõàya cutiyà anantarà paccuppannàrammaõà pañisandhi. Esa tàva atãtàrammaõàya sugati-cutiyà anantarà atãtapaccuppannàrammaõàya duggati-pañisandhiyà pavattanàkàro. Duggatiyaü ñhitassa pana upacitànavajjakammassa vuttanayen' eva taü anavajjakammaü và kammanimittaü và manodvàre àpàtham àgacchatã ti kaõhapakkhe sukkapakkhaü ñhapetvà sabbaü purimanayen' eva veditabbaü. Ayaü atãtàrammaõàya duggati-cutiyà anantarà atãtapaccuppannàrammaõàya sugati-pañisandhiyà pavattanàkàro. Sugatiyaü ñhitassa pana upacitànavajjakammassa: tàni 'ssa tasmiü samaye olambantã ti àdivacanato maraõama¤ce nipannassa yathåpacitaü anavajjakammaü và kammanimittaü và manodvàre àpàtham àgacchati, ta¤ ca kho upacitakàmàvacarànavajjakammass' eva. #<[page 550]># %<550 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Upacitamahaggatakammassa pana kammanimittam eva àpàtham àgacchati, taü àrabbha uppannàya tadàrammaõapariyosànàya suddhàya và javanavãthiyà anantaraü bhavangavisayaü àrammaõaü katvà cuticittaü uppajjati, tasmiü niruddhe tam eva àpàthagataü kammaü và kammanimittaü và àrabbha anupacchinnakilesabalavinamitaü sugatipariyàpannaü pañisandhicittaü uppajjati. Ayaü atãtàrammaõàya cutiyà anantarà atãtàrammaõà và na-vattabbàrammaõà và pañisandhi. Aparassa maraõasamaye kàmàvacara-anavajjakammavasena manussaloke màtukucchivaõõasankhàtaü và devaloke uyyàna-vimàna-kappa-rukkhàdi-vaõõasankhàtaü và, sugatinimittaü manodvàre àpàtham àgacchati. Tassa duggatinimitte dassitànukkamen' eva cuticittànantaraü pañisandhicittaü uppajjati. Ayaü atãtàrammaõàya cutiyà anantarà paccuppannàrammaõà pañisandhi. Aparassa maraõasamaye ¤àtakà: ayaü, tàta, tavatthàya Buddhapåjà karãyati, cittaü pasàdehã ti vatvà pupphadàmapañàkàdivasena råpàrammaõaü và, dhammasavanatåriyapåjàdi-vasena saddàrammaõaü và, dhåmavàsagandhàdivasena gandhàrammaõaü và: idaü, tàta, sàyassu tavatthàya dàtabba-deyyadhamman ti vatvà, madhuphàõitàdi-vasena rasàrammaõaü và: idaü, tàta, phusassu tavatthàya dàtabbadeyyadhamman ti vatvà, cãnapaññasomàrapañàdi-vasena phoññhabbàrammaõaü và pa¤cadvàre upasaüharanti. Tassa tasmiü àpàthagate råpàdi-àrammaõe yathàkkamena uppannavotthapanàvasàne maraõassa àsannabhàvena mandãbhåtavegattà pa¤ca javanàni dve tadàrammaõàni ca uppajjanti. Tato bhavangavisayaü àrammaõaü katvà ekaü cuticittaü, tadavasàne tasmiü yeva ekacittakkhaõañhitike àrammaõe pañisandhicittaü uppajjati. Ayam pi atãtàrammaõàya cutiyà anantarà paccuppannàrammaõà pañisandhi. Aparassa pana pathavãkasiõajjhànàdivasena pañiladdhamahaggatassa sugatiyaü ñhitassa maraõasamaye kàmàvacarakusalakamma-kammanimitta-gatinimittànaü và a¤¤ataraü pathavãkasiõàdikaü và nimittaü mahaggatacittaü và manodvàre àpàtham àgacchati, #<[page 551]># %< Sankhàrapaccayà vi¤¤àõa-vitthàrakathà 551>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ cakkhu-sotànaü và a¤¤atarasmiü kusaluppattihetubhåtaü paõãtam àrammaõaü àpàtham àgacchati. Tassa yathàkkamena uppannavotthapanàvasàne maraõassa àsannabhàvena mandãbhåtavegattà pa¤ca javanàni uppajjanti. Mahaggatagatikànaü pana tadàrammaõaü n' atthi, tasmà javanànantaraü yeva bhavangavisayaü àrammaõaü katvà ekaü cuticittaü uppajjati. Tass' àvasàne kàmàvacaramahaggatasugatãnaü a¤¤atarasugatipariyàpannaü yathåpaññhitesu àrammaõesu a¤¤ataràrammaõaü pañisandhicittaü uppajjati. Ayaü na-vattabbàrammaõàya sugati-cutiyà anantarà atãta-paccuppanna-navattabbàrammaõàni a¤¤ataràrammaõà pañisandhi. Eten' ànusàrena àruppacutiyà pi anantarà pañisandhi veditabbà. Ayaü atãta-na-vattabbàrammaõàya sugati-cutiyà anantarà atãta-na-vattabba-paccuppannàrammaõàya pañisandhiyà pavattanàkàro. Duggatiyaü ñhitassa pana pàpakammino vuttanayen' eva taü kammaü, kammanimittaü, gatinimittaü và manodvàre, pa¤cadvàre và pana akusaluppattihetubhåtaü àrammaõaü àpàtham àgacchati. Ath' assa yathàkkamena cuticittàvasàne duggati-pariyàpannaü tesu àrammaõesu a¤¤ataràrammaõaü pañisandhi-cittaü uppajjati. Ayaü atãtàrammaõàya duggati-cutiyà anantarà atãtapaccuppannàrammaõàya pañisandhiyà pavattanàkàro ti. Ettàvatà ekånavãsatividhassà pi vi¤¤àõassa pañisandhivasena pavatti dãpità hoti. Tayidaü sabbam pi evaü:- Pavattamànaü sandhimhi dvedhà kammena vattati, missàdãhi ca bhedehi bhedassa duvidhàdiko. Idaü hi ekånavãsatividham pi vipàkavi¤¤àõaü pañisandhim pi pavattamànà dvedhà kammena vattati. Yathàsakaü hi etassa janakakammaü nànàkkhaõikakammapaccayena c' eva upanissayapaccayena ca paccayo hoti. Vuttaü h' etaü: kusalàkusalaü kammaü vipàkassa upanissayapaccayena paccayo ti. Evaü vattamànassa pan' assa missàdãhi bhedehi duvidhàdiko pi bhedo veditabbo. Seyyathãdaü: idaü hi pañisandhivasena ekadhà pavattamànam pi råpena saha missàmissabhedato duvidhaü, #<[page 552]># %<552 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ kàmaråpàråpabhavabhedato tividhaü, aõóaja-jalàbuja-saüsedaja-opapàtikayonivasena catubbidhaü, gativasena pa¤cavidhaü, vi¤¤àõaññhitivasena sattavidhaü, sattàvàsavasena aññhavidhaü hoti. Tattha:- Missaü dvidhà bhàvabhedà sabhàvaü tattha ca dvidhà, dve và tayo và dasakà omato àdinà saha. Missaü dvidhà bhàvabhedà ti yaü h' etaü ettha a¤¤atra aråpabhavàråpamissaü pañisandhivi¤¤àõaü uppajjati, taü råpabhave itthindriya-purisindriyasankhàtena bhàvena vinà uppattito. Kàmabhave a¤¤atra jàtipaõóaka-pañisandhiyà bhàvena saha uppattito sabhàvaü abhàvan ti duvidhaü hoti. Sabhàvaü tattha ca dvidhà ti tatthà pi ca yaü sabhàvaü, taü itthi-purisabhàvànaü a¤¤atarena saha uppattito duvidham eva hoti. Dve và tayo và dasakà omato àdinà sahà ti yaü h' etam ettha missaü amissan ti dvaye àdibhåtaü råpamissaü pañisandhivi¤¤àõaü, tena saha vatthukàyadasakavasena dve và vatthukàyabhàvadasakavasena tayo và dasakà omato uppajjanti, n' atthi ito paraü råpaparihànã ti. Taü pan' etaü evaü omakaparimàõaü uppajjamànaü aõóaja-jalàbujanàmikàsu dvãsu yonisu jàti-uõõàya ekena aüsunà uddhañasappimaõóappamàõaü kalalan ti laddhasankhaü hutvà uppajjati. Tattha yonãnaü gativasena sambhavabhedo veditabbo. Etàsu hi:- Niraye bhummavajjesu devesu ca na yoniyo, tisso purimikà honti catasso pi gatittaye. Tattha devesu cà ti ca saddena yathà niraye ca bhummavajjesu ca devesu, evaü nijjhàmataõhikapetesu ca purimikà tisso yoniyo na santã ti veditabbà. Opapàtikà eva hi te honti. Sese pana tiracchànapettivisayamanussasankhàte gatittaye pubbe vajjitabhummadevesu ca catasso pi yoniyo honti. Tattha:- Tiüsa nava c' eva råpisu sattati ukkaüsato 'tha råpàni, saüsedupapàtayonisu atha và avakaüsato tiüsa. Råpã brahmesu tàva opapàtikayonikesu cakkhusotavatthudasakànaü jãvitanavakassa cà ti catunnaü kalàpànaü vasena tiüsa ca nava ca pañisandhivi¤¤àõena saha råpàni uppajjanti. #<[page 553]># %< Sankhàrapaccayà vi¤¤àõa-vitthàrakathà 553>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Råpã brahme pana ñhapetvà, a¤¤esu saüsedajaopapàtikayonikesu ukkaüsato cakkhu-sota-ghàna-jivhàkàyavatthubhàvadasakànaü vasena sattati; tàni ca niccaü devesu. Tattha vaõõo gandho raso ojà catasso cà pi dhàtuyo cakkhuppasàdo jãvitan ti ayaü dasa råpaparimàõo råpapu¤jo cakkhudasako nàma. Evaü sesà veditabbà. Avakaüsato pana jaccandhabadhira-aghànaka-napuüsakassa jivhà-kàyavatthudasakànaü vasena tiüsaråpàni uppajjanti. Ukkaüsàvakaüsànaü pana antare anuråpato vikappo veditabbo. Evaü viditvà puna:- Khandhàrammaõagatihetu vedanà-pãti-vitakkavicàrehi bhedàbhedaviseso cutisandhãnaü pari¤¤eyyo. Yà h' esà missàmissato duvidhà pañisandhi, yà c' assà atãtànantarà cuti, tàsaü imehi khandhàdãhi bhedàbhedaviseso ¤àtabbo ti attho. Kathaü? Kadàci hi catukkhandhàya àruppacutiyà anantarà catukkhandhà va àrammaõato pi abhinnàpañisandhi hoti. Kadàci amahaggata-bahiddhàrammaõàya mahaggata-ajjhattàrammaõà. Ayaü tàva aråpabhåmãsu yeva nayo. Kadàci pana catukkhandhàya aråpacutiyà anantarà pa¤cakkhandhà kàmàvacarapañisandhi. Kadàci pa¤cakkhandhàya kàmàvacaracutiyà råpàvacaracutiyà và anantarà catukkhandhà aråpapañisandhi. Evaü atãtàrammaõàya cutiyà paccuppannàrammaõà pañisandhi. Ekaccasugati-cutiyà ekaccaduggati-pañisandhi. Ahetukacutiyà sahetukapañisandhi. Duhetukacutiyà tihetukapañisandhi. Upekkhà sahagatacutiyà somanassasahagatapañisandhi. Appãtikacutiyà sappãtikapañisandhi. Avitakkacutiyà savitakkapañisandhi. Avicàracutiyà savicàrapañisandhi. Avitakkàvicàracutiyà savitakkasavicàrapañisandhã ti tassa tassa viparãtato ca yathàyogaü yojetabbaü. Laddhapaccayam iti dhammamattam etaü bhavantaram upeti, nà 'ssa tato sankanti na tato hetuü vinà hoti. Iti h' etaü laddhapaccayaü råpàråpadhammamattaü uppajjamànaü bhavantaram upetã ti vuccati, na satto, na jãvo, #<[page 554]># %<554 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tassa ca nà pi atãtabhavato idha sankanti atthi, nà pi tato hetuü vinà idha pàtubhàvo. Tayidaü pàkañena manussacutipañisandhikkamena pakàsayissàma. Atãtabhavasmiü hi sarasena upakkamena và samàsannamaraõassa asayhànaü sabbangapaccangasandhibandhanacchedakànaü màraõantikavedanà sattànaü sannipàtaü asahantassa, àtape pakkhittaharitàlapaõõam iva, kamena upasussamàne sarãre, niruddhesu cakkhàdisu indriyesu, hadayavatthumatte patiññhitesu kàyindriya-manindriya-jãvitindriyesu, taü-khaõàvasesahadayavatthusannissitaü vi¤¤àõaü garukasamàsevitàsannapubbakatànaü a¤¤ataraü laddhàvasesappaccayasankhàrasankhàtaü kammaü tadupaññhàpitaü và kammanimitta-gatinimittasankhàtaü visayaü àrabbha pavattati, tad evaü pavattamànaü taõhàvijjànaü appahãnattà avijjàpañicchàditàdãnave tasmiü visaye taõhà nàmeti, sahajàtasankhàrà khipanti, taü santativasena taõhàya namãyamànaü, sankhàrehi khipamànaü, orimatãrarukkhavinibandharajjum àlambitvà màtikàtikkamako viya, purima¤ ca nissayaü jahati apara¤ ca kammasamuññhàpitaü nissayaü assàdayamànaü và anassàdayamànaü và, àrammaõàdãhi yeva paccayehi pavattatã ti. Ettha ca purimaü cavanato cuti, pacchimaü bhavantaràdi-pañisandhànato pañisandhã ti vuccati. Tad etaü nà pi purimabhavà idh' àgataü, nà pi tato kammasankhàranativisayàdi-hetuü vinà pàtubhåtan ti veditabbaü. Siyuü nidassanàn' ettha pañighosàdikà atha, santànabandhato n' atthi ekatà nà pi nànatà. Ettha c' etassa vi¤¤àõassa purimabhavato idha anàgamane atãtabhavapariyàpannahetåhi ca uppàde pañighosa-padãpamudda-pañibimbappakàrà dhammà nidassanàni siyuü. Yathà hi pañighosa-padãpa-muddà-chàyà saddàdi-hetukà honti, a¤¤atra agantvà va honti, evaü eva idaü cittaü. Ettha ca santànabandhato n' atthi ekatà nà pi nànatà. Yadi hi santànabandhe sati ekantam ekatà bhaveyya, na khãrato dadhi sambhåtaü siyà, athà pi ekantanànatà bhaveyya, na khãrassàdhãno dadhi siyà; esa nayo sabbahetusamuppannesu. Eva¤ ca sati sabbalokavohàralopo siyà, so ca aniññho; tasmà ettha na ekantam ekatà và nànatà và upagantabbà ti. #<[page 555]># %< Sankhàrapaccayà vi¤¤àõa-vitthàrakàthà 555>% Etth' àha: nanu evaü asankanti pàtubhàve sati ye imasmiü manussattabhàve khandhà, tesaü niruddhattà, phalapaccayassa ca kammassa tattha agamanato a¤¤assa a¤¤ato ca taü phalaü siyà, upabhu¤jake ca asati kassa taü phalaü siyà? Tasmà na sundaram idaü vidhànan ti. Tatrãdaü vuccati:- Santàne yaü phalaü etaü n' तassa na ca a¤¤ato, bãjànaü abhisankhàro etass' atth' assa sàdhako. Ekasantànasmiü hi phalaü uppajjamànaü tattha ekantaekattanànattànaü pañisiddhattà a¤¤assà ti và a¤¤ato ti và na hoti. Etassa ca pan' atthassa bãjànaü abhisankhàro sàdhako. Ambabãjàdãnaü hi abhisankhàresu katesu tassa bãjassa santàne laddhapaccayà kàlantare phalaviseso uppajjamàno, na a¤¤abãjànaü, nà pi a¤¤àbhisankhàrapaccayà uppajjati, na ca tàni bãjàni abhisankhàrà phalaññhànaü pàpuõàti; evaü sampadam idaü veditabbaü. Vijjàsipposadhàdãhi cà pi bàlasarãre upayuttehi kàlantare vuóóhasarãràdisu phalaü detã ti ayam attho veditabbo. Yam pi vuttaü: upabhu¤jake ca asati kassa taü phalaü siyà ti?-tattha:- Phalass' uppattiyà eva siddhà bhu¤jakasammuti, phaluppàdena rukkhassa yathà phalati sammuti. Yathà hi rukkhasankhàtànaü dhammànaü ekadesabhåtassa rukkhaphalassa uppattiyà eva rukkho phalatã ti và phalito ti và vuccati, tathà devamanussasankhàtànaü khandhànaü ekadesabhåtassa upabhogasankhàtassa sukhadukkhaphalassa uppàden' eva devo manusso và upabhu¤jatã ti và sukhito dukkhito ti và vuccati, tasmà na ettha a¤¤ena upabhu¤jakena nàma koci attho atthã ti. Yo pi vadeyya:- evaü sante pi ete sankhàrà vijjamànà và phalassa paccayà siyuü, avijjamànà và; yadi ca vijjamànà pavattikkhaõe yeva nesaü vipàkena bhavitabbaü, atha avijjamànà pavattito pubbe pacchà ca niccaü phalàvahà siyun ti-so evaü vattabbo:- Katattà paccayà ete na ca niccaü phalàvahà, pàñibhogàdikaü tattha veditabbaü nidassanaü. Katattà yeva hi sankhàrà attano phalassa paccayà honti, na vijjamànattà avijjamànattà và. Yath' àha:- kàmàvacarassa kusalassa kammassa katattà upacitattà vipàkaü cakkhuvi¤¤àõaü uppannaü hotã ti àdi. #<[page 556]># %<556 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yathàrahassa ca attano phalassa paccayà hutvà na puna phalàvahà honti vipakkavipàkattà. Etassa c' atth' assa vibhàvane idaü pàñibhogàdikaü nidassanaü veditabbaü. Yathà hi loke yo kassaci atth' assa niyyàtanatthaü pàñibhogo hoti, bhaõóaü và kiõàti, iõaü và gaõhàti, tassa taü kiriyàkaraõamattam eva tad-atthaniyyàtanàdimhi paccayo hoti, na kiriyàya vijjamànattaü avijjamànattaü và, na ca tad-atthaniyyàtanàdito param pi dhàrako va hoti. Kasmà? Niyyàtanàdãnaü katattà. Evaü katattà va sankhàrà pi attano phalassa paccayà honti, na ca yathàrahaü phaladànato param pi phàlavahà hontã ti. Ettàvatà missàmissavasena dvedhà pi vattamànassa pañisandhivi¤¤àõassa sankhàrapaccayà pavatti dãpità hoti. Idàni sabbe sveva tesu battiüsa vipàkavi¤¤àõesu sammohavighàtatthaü:- Pañisandhi pavattãnaü vasen' ete bhavàdisu, vijànitabbà sankhàrà yathà yesa¤ ca paccayà. Tattha tayo bhavà, catasso yoniyo, pa¤ca gatiyo, satta vi¤¤àõaññhitiyo, nava sattàvàsà ti ete bhavàdayo nàma. Etesu bhavàdisu pañisandhiyaü pavatte ca ete yesaü vipàkavi¤¤àõànaü paccayà, yathà ca paccayà honti, tathà vijànitabbà ti attho. Tattha pu¤¤àbhisankhàre tàva kàmàvacara-aññha-cetanàbhedo pu¤¤àbhisankhàro avisesena kàmabhavesu gatiyaü navannaü vipàkavi¤¤àõànaü pañisandhiyaü nànakkhaõikakammapaccayena c' eva upanissayapaccayena cà ti dvedhà paccayo. Råpàvacarapa¤cakusalacetanà-bhedo pu¤¤àbhisankhàro råpabhave pañisandhiyà eva pa¤cannaü. Vuttappabhedakàmàvacaro pana kàmabhave sugatiyaü upekkhàsahagatàhetumanovi¤¤àõadhàtu-vajjànaü sattannaü parittavipàkavi¤¤àõànaü vuttanayen' eva dvedhà paccayo pavatte, no pañisandhiyaü. Sveva råpabhave pa¤cannaü vipàkavi¤¤àõànaü tath' eva paccayo pavatte, no pañisandhiyaü. Kàmabhave pana duggatiyaü aññhannam pi parittavipàkavi¤¤àõànaü tath' eva paccayo pavatte, #<[page 557]># %< Sankhàrapaccayà vi¤¤àõa-vitthàrakathà 557>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ no pañisandhiyaü. Tattha niraye Mahàmoggallànattherassa narakacàrikàdisu iññhàrammaõasamàyoge so paccayo hoti. Tiracchànesu pana petamahiddhikesu ca iññhàrammaõaü labbhati yeva. Sveva kàmabhave sugatiyaü soëasannam pi kusalavipàkavi¤¤àõànaü tath' eva paccayo pavatte ca pañisandhiya¤ ca. Avisesena pana pu¤¤àbhisankhàro råpabhave dasannaü vipàkavi¤¤àõànaü tath' eva paccayo pavatte ca pañisandhiya¤ ca. Dvàdasàkusalacetanàbhedo pu¤¤àbhisankhàro kàmabhave duggatiyaü ekassa vi¤¤àõassa tath' eva paccayo pañisandhiyaü, no pavatte. Channaü pavatte, no pañisandhiyaü. Sattannam pi akusalavipàkavi¤¤àõànaü pavatte ca pañisandhiya¤ ca. Kàmabhave pana sugatiyaü tesaü yeva sattannam tath' eva paccayo pavatte, no pañisandhiyaü. Råpabhave catunnaü vipàkavi¤¤àõànaü tath' eva paccayo pavatte, no pañisandhiyaü. So ca kho kàmàvacare aniññharåpadassanasaddasavanavasena, Brahmaloke pana aniññharåpàdayo nàma n' atthi. Tathà kàmàvacaradevaloke pi. âne¤jàbhisankhàro aråpabhave catunnaü vipàkavi¤¤àõànaü tath' eva paccayo pavatte ca pañisandhiya¤ ca. Evaü tàva bhavesu pañisandhipavattãnaü vasena ete sankhàrà yesaü paccayà, yathà ca paccayà honti, tathà jànitabbà. Eten' eva nayena yonã-àdisu pi veditabbà. Tatrãdaü àdito paññhàya mukhamattappakàsanaü. Imesu hi sankhàresu, yasmà pu¤¤àbhisankhàro tàva dvãsu bhavesu pañisandhiü datvà sabbam attano vipàkaü janeti, tathà aõóajàdisu catusu yonisu, devamanussasankhàtàsu dvãsu gatãsu nànattakàyà nànattasa¤¤ã, nànattakàyà ekattasa¤¤ã, ekattakàyà nànattasa¤¤ã, ekattakàyà ekattasa¤¤ã, sankhàtàsu catusu vi¤¤àõaññhitãsu, asa¤¤asattàvàse pan' esa råpamattam ev' àbhisankharotã ti catusu yeva sattàvàsesu ca pañisandhiü datvà sabbam attano vipàkaü janeti. Tasmà esa etesu dvãsu bhavesu, catusu yonisu, dvãsu gatãsu, catusu vi¤¤àõaññhitãsu, catusu sattàvàsesu ca ekavãsatiyà vipàkavi¤¤àõànaü vuttanayen' eva paccayo hoti yathàsambhavaü pañisandhiyaü pavatte ca. #<[page 558]># %<558 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Apu¤¤àbhisankhàro pana, yasmà ekasmiü yeva kàmabhave catusu yonisu, avasesàsu tãsu gatãsu nànattakàyà ekattasa¤¤ã sankhàtàya ekissà vi¤¤àõaññhitiyà tàdise yeva ca ekasmiü sattàvàse pañisandhivasena vipaccati, tasmà esa ekasmiü bhave catusu yonisu, tãsu gatãsu, ekissà vi¤¤àõaññhitiyà, ekamhi ca sattàvàse sattannaü vipàkavi¤¤àõànaü vuttanayen' eva paccayo pañisandhiyaü pavatte ca. âne¤jàbhisankhàro pana, yasmà ekasmiü yeva aråpabhave, ekissà opapàtikayoniyà, ekissà devagatiyà, àkàsàna¤càyatanàdikàsu tãsu vi¤¤àõaññhitãsu, àkàsàna¤càyatanàdikesu catusu sattàvàsesu pañisandhivasena vipaccati, tasmà esa ekasmiü bhave, ekissà yoniyà, ekissà gatiyà, tãsu vi¤¤àõaññhitãsu, catusu sattàvàsesu, catunnaü vi¤¤àõànaü vuttanayen' eva paccayo hoti pañisandhiyaü pavatte cà ti. Evaü:- Pañisandhipavattãnaü vasen' ete bhavàdisu, vijànitabbà sankhàrà yathà yesa¤ ca paccayà ti. Ayaü sankhàrapaccayà vi¤¤àõan ti padasmiü vitthàrakathà. Vi¤¤ànapaccayà nàmaråpa-pade:- Vibhàgà nàmaråpànaü bhavàdisu pavattito, sangahà paccayanayà vi¤¤àtabbo vinicchayo. Vibhàgà nàmaråpànan ti ettha hi: nàman ti àrammaõàbhimukhaü namanato vedanàdayo tayo khandhà. Råpan ti cattàri mahàbhåtàni catunna¤ ca mahàbhåtànaü upàdàya råpaü. Tesaü vibhàgo Khandhaniddese vutto yevà ti. Evaü tàv' ettha vibhàgà nàmaråpànaü vi¤¤àtabbo vinicchayo. Bhavàdisu pavattito ti ettha ca nàmaü ekaü sattàvàsaü ñhapetvà sabbabhava-yoni-gati-vi¤¤àõaññhiti-sesasattàvàsesu pavattati. Råpaü dvãsu bhavesu, catusu yonisu, pa¤casu gatãsu, purimàsu catusu vi¤¤àõaññhitãsu, pa¤casu sattàvàsesu pavattati. Evaü pavattamàne ca etasmiü nàmaråpe, yasmà abhàvakagabbhaseyyakànaü aõóajàna¤ ca pañisandhikkhaõe vatthukàyadasakavasena råpato dve santati-sãsàni tayo ca aråpino khandhà pàtubhavanti, #<[page 559]># %< Vi¤¤àõapaccayà nàmaråpa-pade vitthàrakathà 559>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tasmà tesaü vitthàrena råpa-råpato vãsati dhammà, tayo ca aråpino khandhà ti ete tevãsati dhammà vi¤¤àõapaccayà nàmaråpan ti veditabbà. Agahitagahaõena pana ekasantati sãsato nava råpadhamme apanetvà cuddasa; sabhàvakànaü bhàvadasakaü pakkhipitvà tettiüsa; tesam pi agahitagahanena santatisãsadvayato aññhàrasa råpadhamme apanetvà pannarasa. Yasmà ca opapàtikasattesu Brahmakàyikàdãnaü pañisandhikkhaõe cakkhu-sotavatthudasakànaü jãvitindriyanavakassa ca vasena råpato cattàri santatisãsàni tayo ca aråpino khandhà pàtubhavanti, tasmà tesaü vitthàrena råpa-råpato ekånacattàëãsa dhammà, tayo ca aråpino khandhà ti ete dvàcattàëãsa dhammà vi¤¤àõapaccayà nàmaråpan ti veditabbà. Agahitagahaõena pana santatisãsattayato sattavãsati dhamme apanetvà pannarasa. Kàmabhave pana, yasmà sesaopapàtikànaü saüsedajànaü và sabhàvakaparipuõõàyatanaü pañisandhikkhaõe råpato satta santatisãsàni, tayo ca aråpino khandhà pàtubhavanti, tasmà tesaü vitthàrena råpa-råpato sattati dhammà, tayo ca aråpino khandhà ti ete tesattati dhammà vi¤¤àõapaccayà nàmaråpan ti veditabbà. Agahitagahaõena pana råpasantatisãsacakkato catupa¤¤àsa dhamme apanetvà ekånavãsati, esa ukkaüso. Avakaüsena pana taü taü råpasantatisãsavikalànaü tassa tassa vasena hàpetvà hàpetvà sankhepato vitthàrato ca pañisandhiyaü vi¤¤àõapaccayà nàmaråpasankhà veditabbà. Aråpãnaü pana tayo va aråpino khandhà asa¤¤ãnaü råpato jãvitindriyanavakam evà ti. Esa tàva pañisandhiyaü nayo. Pavatte pana sabbattha råpappavattidese pañisandhicittassa ñhitikkhaõe pañisandhicittena saha pavatta-ututo utusamuññhànaü suddhaññhakaü pàtubhavati. Pañisandhicittaü pana råpaü na samuññhàpeti; taü hi, yathà papàte patitapuriso parassa paccayo hotuü na sakkoti, evaü vatthudubbalatàya dubbalattà råpaü samuññhàpetuü na sakkoti; pañisandhicittato pana uddhaü pañhamabhavangato pabhuticittasamuññhànaü suddhaññhakaü. #<[page 560]># %<560 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Saddapàtubhàvakàle pañisandhikkhaõato ca uddhaü pavatta-ututo c' eva cittato ca saddanavakaü. Ye pana kabaëinkàràhàråpajãvino gabbhaseyyakasattà, tesaü:- Ya¤ c' assa bhu¤jati màtà annaü pàna¤ ca bhojanaü, tena so tattha yàpeti màtukucchigato naro ti. Vacanato màtarà ajjhoharitàhàrena anugate sarãre opapàtikànaü sabbapañhamaü attano mukhagataü khelaü ajjhoharaõakàle àhàrasamuññhànaü suddhaññhakan ti idaü àhàrasamuññhànassa suddhaññhakassa utucittasamuññhànàna¤ ca ukkaüsato dvinnaü navakànaü vasena chabbãsatividhaü, pubbe ekekacittakhaõe tikkhattuü uppajjamànaü vuttaü kammasamuññhàna¤ ca sattatividhan ti channavutividhaü råpaü, tayo ca aråpino khandhà ti samàsato navanavuti dhammà. Yasmà và saddo aniyato kadàcid-eva pàtubhàvato, tasmà duvidham pi taü apanetvà ime sattanavutidhammà yathàsambhavaü sabbasattànaü vi¤¤àõapaccayà nàmaråpan ti veditabbaü. Tesaü hi suttànam pi pamattànam pi khàdantànam pi pivantànam pi divà ca ratti¤ ca ete vi¤¤àõapaccayà pavattanti, ta¤ ca nesaü vi¤¤àõapaccayabhàvaü parato vaõõayissàma. Yaü pan' etam ettha kammajaråpaü, taü bhava-yonigati-ñhiti-sattàvàsesu sabbapañhamaü patiññhahantam pi tisamuññhànikaråpena anupatthaddhaü na sakkoti saõñhàtuü, nà pi tisamuññhànikaü tena anupatthaddhaü; atha kho vàtabbhàhatà pi catuddisà vavatthàpità naëakalàpino viya, åmivegabbhàhatà pi mahàsamudde katthaci laddhapatiññhà bhinnavàhanikà viya ca, a¤¤ama¤¤upatthaddhà nev' etàni apatamànàni saõñhahitvà ekam pi vassaü dve pi vassàni ... pe... vassasatam pi yàva tesaü sattànaü àyukkhayo và pu¤¤akkhayo và, tàva pavattantã ti. Evaü bhavàdisu pavattito p' ettha vi¤¤àtabbo vinicchayo. Sangahà ti ettha ca yaü aråpe pavattipañisandhãsu, pa¤ca vokàrabhave ca pavattiyaü vi¤¤àõapaccayà nàmam eva. Ya¤ ca asa¤¤esu sabbattha pa¤ca vokàrabhave ca pavattiyaü vi¤¤àõapaccayà råpam eva, ya¤ ca pa¤ca vokàrabhave sabbattha vi¤¤àõapaccayà nàmaråpaü, #<[page 561]># %< Vi¤¤àõapaccayà nàmaråpa-pade vitthàrakathà 561>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ taü sabbaü nàma¤ ca råpa¤ ca nàmaråpa¤ ca nàmaråpan ti evaü ekadesasaråpekasesanayena sangahetvà vi¤¤àõapaccayà nàmaråpan ti veditabbaü. Asa¤¤esu vi¤¤àõàbhàvà ayuttan ti ce? N' àyuttaü. Idaü hi:- Nàmaråpassa yaü hetu vi¤¤àõaü taü dvidhà mataü, vipàkam avipàka¤ ca yuttam eva yato idaü. Yaü hi nàmaråpassa hetu vi¤¤àõaü, taü vipàkàvipàkabhedato dvedhà mataü. Ida¤ ca asa¤¤asattesu kammasamuññhànattà pa¤cavokàrabhave pavatta-abhisankhàravi¤-¤àõapaccayà råpaü, tathà pa¤cavokàre pavattiyaü kusalàdi cittakkhaõe kammasamuññhànan ti yuttam eva idaü. Evaü sangahato p' ettha vi¤¤àtabbo vinicchayo. Paccayanayà ti ettha hi:- Nàmassa pàkavi¤¤àõaü navadhà hoti paccayo, vatthuråpassa navadhà sesaråpassa aññhadhà. Abhisankhàravi¤¤àõaü hoti råpassa ekadhà, tad a¤¤am pana vi¤¤àõaü tassa tassa yathàrahaü. Yaü h' etaü pañisandhiyaü pavattiyaü và vipàkasankhàtaü nàmaü tassa råpamissassa và amissassa và, pañisandhiyaü và a¤¤aü và vipàkavi¤¤àõaü sahajàta-a¤¤ama¤¤a-nissayasampayutta-vipàk'-àhàr-indriya-atthi-avigatapaccayehi navadhà paccayo hoti. Vatthuråpassa pañisandhiyaü sahajàtaa¤¤ama¤¤a-nissaya-vipàk-'àhàr-indriya-vippayutta-atthi-avigatapaccayehi navadhà paccayo hoti. òhapetvà pana vatthuråpaü, sesaråpassa imesu navasu a¤¤ama¤¤apaccayaü apanetvà sesehi aññhahi paccayehi paccayo hoti. Abhisankhàravi¤¤àõaü pana asa¤¤asattaråpassa và pa¤cavokàrabhave và kammajassa råpassa suttantikapariyàyato upanissayavasena ekadhà va paccayo hoti. Avasesaü pañhamabhavangato pabhuti sabbam pi vi¤¤àõaü tassa tassa nàmaråpassa yathàrahaü paccayo hotã ti veditabbaü. Vitthàrato pana tassa paccayanaye dassiyamàne sabbà pi Paññhànakathà vitthàretabbà hotã ti na naü àrabhàma. Tattha siyà:- kathaü pan' etaü jànitabbaü pañisandhinàmaråpaü vi¤¤àõapaccayà hotã ti? #<[page 562]># %<562 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Suttato, yuttito ca. Sutte hi: cittànuparivattino dhammà ti àdinà nayena bahudhà vedanàdãnaü vi¤¤àõapaccayatà siddhà. Yuttito pana:- Cittajena hi råpena idha diññhena sijjhati, adiññhassà pi råpassa vi¤¤àõaü paccayo iti. Citte hi pasanne appasanne và tadanuråpàni råpàni uppajjamànàni diññhàni. Diññhena ca adiññhassa anumànaü hotã ti iminà idha diññhena cittajaråpena adiññhassà pi pañisandhiråpassa vi¤¤àõaü paccayo hotã ti jànitabbam etaü. Kammasamuññhànassà pi hi tassa cittasamuññhànass' eva vi¤¤àõapaccayatà Paññhàne àgatà ti. Evaü paccayanayato p' ettha vi¤¤àtabbo vinicchayo ti. Ayaü vi¤¤àõapaccayà nàmaråpan ti padasmiü vitthàrakathà. Nàmaråpapaccayà saëàyatana-pade:- Nàmaü khandhattayaü råpaü bhåtavatthàdikaü mataü, katekasesaü taü tassa tàdisass' eva paccayo. Yaü h' etaü saëàyatanass' eva paccayabhåtaü nàmaråpaü, tattha nàman ti vedanàdikkhandhattayaü. Råpaü pana sasantati-pariyàpannaü niyamato cattàri bhåtàni, cha vatthåni, jãvitindriyan ti evaü bhåtavatthàdikaü matan ti veditabbaü. Taü pana nàma¤ ca råpa¤ ca nàmaråpa¤ ca nàmaråpan ti evaü katekasesaü, chaññhàyatana¤ ca saëàyatana¤ ca saëàyatanan ti evaü katekasesass' eva saëàyatanassa paccayo ti veditabbaü. Kasmà? Yasmà aråpe nàmam eva paccayo, ta¤ ca chaññhàyatanass' eva, na a¤¤assa. Nàmapaccayà chaññhàyatanan ti hi Vibhange vuttaü. Tattha siyà:- kathaü pan' etaü jànitabbaü nàmaråpaü saëàyatanassa paccayo ti? Nàmaråpabhàve bhàvato. Tassa tassa hi nàmassa råpassa ca bhàve taü taü àyatanaü hoti, na a¤¤athà. Sà pan' assa tabbhàvabhàvità paccayanayasmiü yeva àvibhavissati. Tasmà:- #<[page 563]># %< Nàmaråpapaccayà sañàyatanapade vitthàrakathà 563>% Pañisandhiyà pavatte và hoti yaü yassa paccayo, yathà ca paccayo hoti, tathà neyyaü vibhàvinà. Tathà 'yaü atthadãpanà:- Nàmam eva hi àruppe pañisandhi pavattisu, paccayo sattadhà chadhà hoti taü avakaüsato. Kathaü? Pañisandhiyaü tàva avakaüsato sahajàta-a¤¤ama¤¤a-nissaya-sampayutta-vipàka-atthi-avigatapaccayehi sattadhà nàmaü chaññhàyatanassa paccayo hoti. Ki¤ci pan' ettha hetupaccayena, ki¤ci àhàrapaccayenà ti evaü a¤¤athà pi paccayo hoti. Tassa vasena ukkaüsàvakaüso veditabbo. Pavatte pi vipàkaü vuttanayen' eva paccayo hoti; itaraü pana avakaüsato vuttappakàresu paccayesu vipàkapaccayavajjehi chahi paccayehi paccayo hoti. Ki¤ci pan' ettha hetupaccayena, ki¤ci àhàrapaccayenà ti evaü a¤¤athà pi paccayo hoti. Tassa vasena ukkaüsàvakaüso veditabbo. A¤¤asmim pi bhave nàmaü tath' eva pañisandhiyaü, chaññhassa itaresam taü chah' àkàrehi paccayo. âruppato hi a¤¤asmim pi pa¤cavokàrabhave taü vipàkanàmaü hadayavatthuno sahàyam hutvà chaññhassa manàyatanassa yathà àruppe vuttaü, tath' eva avakaüsato sattadhà paccayo hoti. Itaresaü pana taü pa¤cannaü cakkhàyàtanàdãnaü catumahàbhåtasahàyaü hutvà sahajàta-nissayavipàka-vippayutta-atthi-avigatavasena chah' àkàrehi paccayo hoti. Ki¤ci pan' ettha hetupaccayena, ki¤ci àhàrapaccayenà ti evaü a¤¤athà pi paccayo hoti. Tassa vasena ukkamsàvakaüso veditabbo. Pavatte pi tathà hoti pàkaü pàkassa paccayo, apàkaü avipàkassa chadhà chaññhassa paccayo. Pavatte pi hi pa¤cavokàrabhave yathà pañisandhiyaü, tath' eva vipàkanàmaü vipàkassa chaññhàyatanassa avakaüsato sattadhà paccayo hoti. Avipàkaü pana avipàkassa chaññhassa avakaüsato va tato vipàkapaccayaü apanetvà chadhà paccayo hoti. Vuttanayen' eva pan' ettha ukkaüsàvakaüso veditabbo. Tatth' eva sesapa¤cannaü vipàkaü paccayo bhave, Catudhà avipàkam pi evam eva pakàsitaü. #<[page 564]># %<564 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% Tatth' eva hi pavatte sesànaü cakkhàyatanàdãnaü pa¤cannaü cakkhuppasàdàdi-vatthukaü itaram pi vipàkanàmaü pacchàjàta-vippayutta-atthi-avigatapaccaye hi catudhà paccayo hoti. Yathà ca vipàkaü avipàkam pi, evam eva pakàsitaü; tasmà kusalàdi-bhedam pi tesaü catudhà paccayo hotã ti veditabbaü. Evaü tàva nàmam eva pañisandhiyaü, pavatte và yassa yassa àyatanassa paccayo hoti, yathà ca paccayo hoti, tathà veditabbaü. Råpaü pan' ettha àruppe, bhave bhavati paccayo, na ekàyatanassà pi pa¤cakkhandhabhave pana. Råpato sandhiyaü vatthu chadhà chaññhassa paccayo, bhåtàni catudhà honti pa¤cannaü avisesato. Råpato hi pañisandhiyaü vatthuråpaü chaññhassa manàyatanassa sahajàta-a¤¤ama¤¤a-nissaya-vippayutta-atthi-avigatapaccayehi chadhà paccayo hoti. Cattàri pana bhåtàni avisesato pañisandhiyaü pavatte ca yaü yaü àyatanaü uppajjati, tassa tassa vasena pa¤cannam pi cakkhàyatanàdãnaü sahajàtà-nissaya-atthi-avigatapaccayehi catudhà paccayà honti. Tidhà jãvitam etesaü àhàro ca pavattiyaü, tàn' eva chadhà chaññhassa vatthu tass' eva pa¤cadhà. Etesaü pana cakkhàdãnaü pa¤cannaü pañisandhiyaü pavatte ca atthi-avigata-indriyavasena råpajãvitaü tidhà paccayo hoti. âhàro ca atthi-avigat'-àhàravasena tividhà paccayo hoti. So ca kho ye sattà àhàråpajãvino, tesaü àhàrànugate kàye pavatiyaü yeva, no pañisandhiyaü. Tàni pana pa¤cacakkhàyatanàdãni chaññhassa cakkhu-sota-ghàna-jivhà-kàyavi¤¤àõasankhàtassa manàyatanassa nissayapurejàta-indriya-vippayutta-atthi-avigatavasena chah' àkàrehi paccayà honti pavatte, no pañisandhiyaü. òhapetvà pana pa¤ca vi¤¤àõàni, tass' eva avasesamanàyatanassa vatthuråpaü nissaya-purejàta-vippayutta-atthi-avigatavasena pa¤cadhà paccayo hoti pavatte yeva, no pañisandhiyaü. Evaü råpam eva pañisandhiyaü pavatte và yassa yassa àyatanassa paccayo hoti; yathà ca paccayo hoti, tathà veditabbaü. #<[page 565]># %< Saëàyatanapaccayà phassapade vitthàrakathà 565>% Nàmaråpaü pan' ubhayaü hoti yaü yassa paccayo, yathà ca tam pi sabbattha vi¤¤àtabbaü vibhàvinà. Seyyathãdaü: pañisandhiyaü tàva pa¤cavokàrabhave khandhattayavatthuråpasankhàtaü nàmaråpaü chaññhàyatanassa sahajàta-a¤¤ama¤¤a-nissaya-vipàka-sampayutta-vippayutta-atthi-avigatapaccayàdãhi paccayo hotã ti. Idam ettha mukhamattaü; vuttanayànusàrena pana sakkà sabbaü yojetun ti na ettha vitthàro dassito ti. Ayaü nàmaråpapaccayà saëàyatanan ti padasmiü vitthàrakathà. Saëàyatanapaccayà phassapade, Saë eva phassà sankhepà cakkhusamphassa-àdayo, vi¤¤àõam iva battiüsa vitthàrena bhavanti te. Sankhepena hi saëàyatanapaccayà phasso ti cakkhusamphasso, sotasamphasso, ghànasamphasso, jivhàsamphasso, kàyasamphasso, manosamphasso ti ime cakkhusamphassàdayo cha eva phassà bhavanti. Vitthàrena pana cakkhusamphassàdayo pa¤ca kusalavipàkà, pa¤ca akusalavipàkà ti dasa, sesà bàvãsati-lokiyavipàkavi¤¤àõasampayuttà ca bàvãsatã ti evaü sabbe pi sankhàrapaccayà vuttavi¤¤àõam iva battiüsa honti. Yaü pan' etassa battiüsavidhassà pi phassassa paccayo saëàyatanaü, tattha:- Chaññhena saha ajjhattaü cakkhàdiü bàhirehi pi, saëàyatanam icchanti chahi saddhiü vicakkhaõà. Tattha ye tàva: upàdinnakapavattikathà ayan ti sakasantati-pariyàpannam eva paccayaü paccayuppanna¤ ca dãpenti, te chaññhàyatanapaccayà phasso ti Pàëi-anusàrato àruppe chaññhàyatana¤ ca a¤¤attha sabbasangahato saëàyatana¤ ca phassassa paccayo ti ekadesasaråpekasesaü katvà chaññhena saha ajjhattaü cakkhàdiü saëàyatanan ti icchanti. Taü hi chaññhàyatana¤ ca saëàyatana¤ ca saëàyatanan sveva sankhaü gacchati. Ye pana paccayuppannam eva ekasantati-pariyàpannaü dãpenti, paccayaü pana bhinnasantànam pi, te yaü yaü àyatanaü phassassa paccayo hoti, taü sabbam pi dãpentà bàhiram pi pariggahetvà tad-eva chaññhena saha ajjhattaü bàhirehi pi råpàyatanàdãhi saddhiü saëàyatanan ti icchanti. #<[page 566]># %<566 XVII. Pa¤¤àbhuminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tam pi hi chaññhàyatana¤ ca saëàyatana¤ ca saëàyatanan ti etesaü ekasesekate saëàyatanan tveva sankhaü gacchati. Etth' àha:- na sabbàyatanehi eko phasso sambhoti, nà pi ekamhà àyatanà sabbe phassà; aya¤ ca saëàyatanapaccayà phasso ti eko va vutto: so kasmà ti? Tatr' idaü vissajjaü:- saccam etaü, sabbehi eko, ekamhà và sabbe na sambhonti; sambhoti pana anekehi eko. Yathà cakkhusamphasso cakkhàyatanà råpàyatanà cakkhuvi¤¤àõasankhàtà, manàyatanà avasesasampayuttadhammàyatanà cà ti evaü sabbattha yathànuråpaü yojetabbaü. Tasmà eva hi:- Eko pan' ekàyatanappabhavo iti dãpito, phasso' yaü ekavacananiddesen' idha tàdinà. Ekavacananiddesenà ti saëàyatanapaccayà phasso ti iminà ekavacananiddesena anekehi àyatanehi eko phasso hotã ti tàdinà dãpito ti attho. âyatanesu pana:- Chadhà pa¤ca tato ekaü navadhà bàhiràni cha, yathà sambhavam etassa paccayatte vibhàvaye. Tatr' àyaü vibhàvanà:- cakkhàyatanàdãni tàva pa¤ca cakkhusamphassàdibhedato pa¤cavidhassa phassassa nissayapurejàt-indriya-vippayutta-atthi-avigatavasena chadhà paccayà honti. Tato paraü ekaü vipàkamanàyatanaü anekabhedassa vipàkamanosamphassassa sahajàta-a¤¤ama¤¤anissaya-vipàk'-àhàra-indriya-sampayutta-atthi-avigatavasena navadhà paccayo hoti. Bàhiresu pana råpàyatanaü cakkhusamphassassa àrammaõa-purejàta-atthi-avigatavasena catudhà paccayo hoti; tathà saddàyatanàdãni sotasamphassàdãnaü. Manosamphassassa pana tàni ca dhammàrammaõa¤ ca tathà ca àrammaõapaccayam atten' eva cà ti evaü bàhiràni cha yathàsambhavam etassa paccyatte vibhàvaye ti. Ayaü saëàyatanapaccayà phasso ti padasmiü vitthàrakathà. Phassapaccayà vedanà-pade:- Dvàrato vedanà vuttà cakkhusamphassajàdikà, saë' eva tà pabhedena ekåna-navutã matà. Etassa pi padassa Vibhange:- cakkhusamphassajà vedanà, sota-, ghàna-, jivhà-, kàya-, manosamphassajà vedanà ti evaü dvàrato saë' eva vedanà vuttà. #<[page 567]># %< Phassapaccayà vedanà vitthàrakathà 567>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tà pana pabhedena ekånanavutiyà cittehi sampayuttattà ekånavuti matà:- Vedanàsu pan' etàsu idha battiüsa vedanà, vipàkasampayuttà va adhippetà ti bhàsità, Aññhadhà tattha pa¤cannaü pa¤cadvàram pi paccayo, sesànaü ekadhà phasso manodvàre pi so tathà. Tattha hi pa¤cadvàre cakkhuppasàdàdi-vatthukànaü pa¤cannaü vedanànaü cakkhusamphassàdiko phasso sahajàtaa¤¤ama¤¤a-nissaya-vipàka-àhàra-sampayutta-atthi-avigatavasena aññhadhà paccayo hoti; sesànaü pana ekekasmiü dvàre sampañicchana-santãraõa-tadàrammaõavasena pavattànaü kàmàvacaravipàkavedanànaü so cakkhusamphassàdiko phasso upanissayavasena ekadhà va paccayo hoti. Manodvàre pi so tàthà ti manodvàre pi hi tadàrammaõavasena pavattànaü kàmàvacaravipàkavedanànaü so sahajàta-manosamphassasankhàto phasso tath' eva aññhadhà paccayo hoti. Pañisandhi-bhavanga-cutivasena pavattànaü tesaü te-bhåmikavipàkavedanànam pi. Yà pana tà manodvàre tadàrammaõavasena pavattà kàmàvacaravedanà, tàsaü manodvàràvajjanasampayutto manosamphasso upanissayavasena ekadhà va paccayo hotã ti. Ayaü phassapaccayà vedanà ti padasmiü vitthàrakathà. Vedanàpaccayà taõhà-pade:- Råpataõhàdibhedena cha taõhà idha dãpità: ekekà tividhà tattha pavattàkàrato matà. Imasmiü hi pade seññhiputto Bràhmaõaputto ti pitito nàma vasena putto viya råpataõhà, sadda-, gandha-, rasa, phoññhabba-, dhamma-taõhà ti àrammaõato nàma vasena Vibhange cha taõhà dãpità. Tàsu pana taõhàsu ekekà taõhà, pavattiàkàrato kàmataõhà bhavataõhà vibhavataõhà ti evaü tividhà matà. Råpataõhà yeva hi, yadà cakkhussa àpàtham àgataü råpàrammaõaü kàmassàdavasena assàdayamànà pavattati, tadà kàmataõhà nàma hoti; yadà tad-ev' àrammaõaü dhuvaü sassatan ti pavattàya sassatadiññhiyà saddhiü pavattati, #<[page 568]># %<568 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tadà bhavataõhà nàma hoti, sassatadiññhisahagato hi ràgo bhavataõhà ti vuccati; yadà pana tad-ev' àrammaõaü ucchijjati vinassatã ti pavattàya ucchedadiññhiyà saddhiü pavattati, tadà vibhavataõhà nàma hoti, ucchedadiññhisahagato hi ràgo vibhavataõhà ti vuccati. Esa nayo saddataõhàdisu pã ti. Età aññhàrasa taõhà honti. Tà ajjhattaråpàdisu aññhàrasa, bahiddhà aññhàrasà ti chattiüsa. Iti atãtà chattiüsa, anàgatà chattiüsa, paccuppannà chattiüsà ti aññhasata taõhà honti. Tà puna sankhippamànà råpàdi-àrammaõavasena cha, kàmataõhàdi-vasena tisso va taõhà hontã ti veditabbà. Yasmà pan' ime sattà, puttaü assàdetvà putte mamattena dhàtiyà viya, råpàdi-àrammaõavasena uppajjamànaü vedanaü assàdetvà vedanàya mamattena råpàdi-àrammaõadàyakànaü cittakàragandhabbagandhikasådatantavàya rasàyanavidhàyakavejjàdãnaü mahàsakkàraü karonti, tasmà sabbà p' esà vedanàpaccayà taõhà hotã ti veditabbà. Yasmà c' ettha adhippetà vipàkasukhavedanà, ekà va ekadhà v' esà tasmà taõhàya paccayo. Ekadhà ti upanissayapaccayen' eva paccayo hoti. Yasmà và:- Dukkhã sukhaü patthayati, sukhã bhãyyo pi icchati, upekkhà pana santattà sukham icc' eva bhàsità. Taõhàya paccayà tasmà honti tisso pi vedanà, vedanàpaccayà taõhà iti vuttà mahesinà. Vedanàpaccayà cà pi yasmà nànusayaü vinà hoti, tasmà na sà hoti bràhmaõassa vusãmato ti. Ayaü vedanàpaccayà taõhà ti padasmiü vitthàrakathà. Taõhàpaccayà upàdàna-pade:- Upàdànàni cattàri tàni atthavibhàgato, dhammasankhepavitthàrà kamato ca vibhàvaye. #<[page 569]># %< Vedanàpaccayà taõhà-pade vitthàrakakathà 569>% Tatr' àyam vibhàvanà:- kàmåpàdànaü, diññhåpàdànam, sãlabbatåpàdànaü, attavàdåpàdànan ti imàni tàv' ettha cattàri upàdànàni. Tesaü ayam atthavibhàvo:- vatthusankhàtaü kàmaü upàdiyatã ti kàmåpàdànaü. Kàmo ca so upàdàna¤ cà ti pi kàmåpàdànaü. Upàdànan ti daëhaggahaõaü, daëhattho h' ettha upa-saddo, upàyàsa-upakaññhàdisu viya. Tathà diññhi ca sà upàdàna¤ cà ti diññhåpàdànaü, diññhim upàdiyatã ti và diññhåpàdànaü; sassato attà ca loko cà ti àdisu hi purimadiññhiü uttaradiññhi upàdiyati. Tathà sãlabbataü upàdiyatã ti sãlabbatåpàdànaü, sãlabbata¤ ca taü upàdàna¤ cà ti pi sãlabbatåpàdànaü. Gosãla-govatàdãni hi evaü suddhã ti abhinivesato sayam eva upàdànàni. Tathà vadanti etenà ti vàdo. Upàdiyanti etenà ti upàdànaü. Kiü vadanti upàdiyanti và? Attànaü attano và upàdànaü attavàdåpàdànaü, attavàdamattam eva và attà ti upàdiyanti etenà ti attavàdåpàdànaü. Ayaü tàva tesaü atthavibhàgo. Dhammasankhepavitthàre pana kàmåpàdànaü tàva:- tattha katamaü kàmåpàdànaü ? Yo kàmesu kàmacchando kàmaràgo kàmanandã kàmataõhà kàmasineho kàmapariëàho kàmamucchà kàmajjhosànaü: idaü vuccati kàmåpàdànan ti àgatattà sankhepato taõhàdaëhattaü vuccati. Taõhàdaëhattaü nàma purimataõhà upanissayapaccayena daëhasambhåtà uttarataõhà va. Keci pan' àhu appattavisayapatthanà taõhà, andhakàre corassa hatthappasàraõaü? viya; sampattavisayagahaõaü upàdànaü, tass' eva bhaõóagahaõaü viya. Appicchatà santuññhità pañipakkhà ca te dhammà. Tathà pariyesanàrakkhadukkhamålà ti. Sesupàdànattayaü pana sankhepato diññhimattam eva. Vitthàrato pana pubbe råpàdisu vutta-aññhasatappabhedàya pi taõhàya daëhabhàvo kàmåpàdànaü; dasavatthukà micchàdiññhi diññhåpàdànam. Yath' àha:- tattha katamaü diññhåpàdànaü?`N' atthi dinnaü, n' atthi yiññhaü ...pe... sacchikatvà pavedentã ti yà evaråpà diññhi ...pe... vipariyesagàho: idaü vuccati diññhåpàdànan ti. Sãlabbatehi suddhã ti paràmasaü pana sãlabbatåpàdànaü. Yath' àha:- tattha katamaü sãlabbatåpàdànaü `. . . sãlena suddhi, vatena suddhi, sãlabbatena suddhã ti yà evaråpà diññhi ...pe... vipariyesagàho: #<[page 570]># %<570 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ idaü vuccati sãlabbatåpàdànan ti. Vãsati-vatthukà sakkàyadiññhi attavàdåpàdànaü. Yath' àha:- tattha katamaü attavàdåpàdànaü? Idha assutavà puthujjano ...pe... sappurisadhamme avinãto råpaü attato samanupassati ...pe ... vipariyesagàho: idaü vuccati attavàdåpàdànan ti. Ayam ettha dhammasankhepavitthàro. Kamato ti ettha pana tividhà kamo: uppattikkamo pahànakkamo desanàkkamo ca. Tattha anamatagge saüsàre imassa pañhamaü uppattã ti abhàvato kilesànaü nippariyàyena uppattikkamo na vuccati; pariyàyena pana yebhuyyena ekasmiü bhave attagàhapubbangamo sassatucchedàbhiniveso; tato: sassato ayaü attà ti gaõhato attavisuddhatthaü sãlabbatåpàdànaü, ucchijjatã ti gaõhato paralokanirapekkhassa kàmåpàdànan ti evaü pañhamaü attavàdåpàdànaü, tato diññhi-sãlabbata-kàmåpàdànànã ti ayam etesaü ekasmiü bhave uppattikkamo. Diññhåpàdànàdãni c' ettha pañhamaü pahãyanti sotàpattimaggavajjhattà; kàmåpàdànaü pacchà arahattamaggavajjhattà ti ayam etesaü pahànakkamo. Mahàvisayattà pana pàkañattà ca etesu kàmåpàdànaü pañhamaü desitaü. Mahàvisayaü hi taü aññhacittasampayogà; appavisayàni itaràni catucittasampayogà. Yebhuyyena ca àlayaràmattà pajàya pàkañaü kàmåpàdànaü, na itaràni. Kàmåpàdànaü và kàmànaü samadhigamatthaü kotåhalamangalàdi-bahulo hoti; sassatan ti tad-anantaraü diññhåpàdànaü. Taü pabhijjamànaü sãlabbata-attavàdåpàdànavasena duvidhaü hoti. Tasmiü dvaye gokiriyaü kukkurakiriyaü và disvà pi veditabbato: oëàrikan ti sãlabbatåpàdànaü pañhamaü desitaü; sukhumattà ante attavàdåpàdànan ti ayam etesaü desanàkkamo. Taõhà ca purimass' ettha ekadhà hoti paccayo, Sattadhà aññhadhà và pi hoti sesattayassa sà. Ettha ca evaü desite upàdànacatukke purimassa kàmåpàdànassa kàmataõhà upanissayavasena ekadhà va paccayo hoti, taõhàbhinanditesu visayesu uppattito. Sesattayassa pana sahajàta-a¤¤ama¤¤a-nissaya-sampayutta-atthi-avigatahetuvasena sattadhà và, #<[page 571]># %< Upàdànapaccayà bhavapade vitthàrakathà 571>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ upanissayavasena aññhadhà và pi paccayo hoti. Yadà ca sà upanissayavasena paccayo hoti, tadà asahajàtà va hotã ti. Ayaü taõhàpaccayà upàdànan ti padasmiü vitthàrakathà. Upàdànapaccayà bhavapade:- Atthato dhammato c' eva sàtthato bhedasangahà, Yaü yassa paccayo c' eva vi¤¤àtabbo vinicchayo. Tattha bhavatã ti bhavo. So kammabhavo uppattibhavo cà ti duvidho hoti. Yath' àha:- bhavo duvidhena: atthi kammabhavo, atthi uppattibhavo ti. Tattha kammam eva bhavo kammabhavo. Tathà uppatti yeva bhavo uppattibhavo. Ettha ca uppatti bhavatã ti bhavo. Kammaü pana yathà sukhakàraõattà: sukho Buddhànaü uppàdo ti vutto, evaü bhavakàraõattà phalavohàrena bhavo ti veditabban ti. Evaü tàv' ettha atthato vi¤¤àtabbo vinicchayo. Dhammato pana kammabhavo tàva sankhepato cetanà c' eva cetanàsampayuttà ca abhijjhàdayo kammasankhàtà dhammà. Yath' àha:- tattha katamo kammabhavo? Pu¤¤àbhisankhàro apu¤¤àbhisankhàro àne¤jàbhisankhàro [parittabhåmako và mahàbhåmako và]: ayaü vuccati kammabhavo. Sabbam pi bhavagàmikammaü kammabhavo ti. Ettha hi pu¤¤àbhisankhàro ti terasa cetanà, apu¤¤àbhisankhàro ti dvàdasa, ane¤jàbhisankhàro ti catasso cetanà. Evaü parittabhåmako và mahàbhåmako và ti etena tàsaü yeva cetanànaü mandabahuvipàkatà vuttà. Sabbam pi bhavagàmikamman ti iminà pana cetanà sampayuttà abhijjhàdayo vuttà. Uppattibhavo pana sankhepato kammàbhinibbattà khandhà pabhedato navavidho hoti. Yath' àha:- tattha katamo uppattibhavo ? Kàmabhavo, råpabhavo, aråpabhavo, sa¤¤àbhavo, asa¤¤àbhavo, nevasa¤¤à-nàsa¤¤àbhavo, ekavokàrabhavo, catuvokàrabhavo, #<[page 572]># %<572 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ pa¤cavokàrabhavo: ayaü vuccati uppattibhavo ti. Tattha kàmasankhàto bhavo kàmabhavo: esa nayo råpàråpabhavesu. Sa¤¤à va taü bhavo, sa¤¤à và ettha bhave atthã ti sa¤¤àbhavo. Vipariyàyena asa¤¤àbhavo. Oëàrikàyasa¤¤àya abhàvà sukhumàya ca bhàvà nevasa¤¤à-nàsa¤¤à asmiü bhave ti nevasa¤¤à-nàsa¤¤à bhavo. Ekena rupakkhandhena vokiõõo bhavo ekavokàrabhavo, eko và vokàro assa bhavassà ti ekavokàrabhavo. Esa nayo catuvokàrapa¤cavokàrabhavesu. Tattha kàmabhavo pa¤ca upàdinnakkhandhà, tathà råpa- bhavo; aråpabhavo cattàro; sa¤¤àbhavo [catu-] pa¤ca; asa¤¤àbhavo eko upàdinnakkhandho, nevasa¤¤à-nàsa¤¤àbhavo cattàro. Ekavokàrabhavàdayo eka-catu-pa¤cakkhandhà upàdinnakkhandhehã ti evam ettha dhammato pi vi¤¤àtabbo vinicchayo. Sàtthato ti yathà ca bhavaniddese, tath' eva kàmaü sankhàraniddese pi pu¤¤àbhisankhàràdayo va vuttà, evaü sante pi purime atãta kammavasena idha pañisandhiyà paccayattà, ime paccuppannakammavasena àyatiü pañisandhiyà paccayattà ti puna vacanaü sàtthakam eva. Pubbe và: tattha katamo pu¤¤àbhisankhàro? Kusalà cetanà kàmàvacarà ti evam àdinà nayena cetanà va sankhàrà ti vuttà; idha pana: sabbam pi bhavagàmikamman ti vacanato cetanàsampayuttà pi. Pubbe ca vi¤¤àõapaccayam eva kammaü sankhàrà ti vuttaü; idàni asa¤¤àbhayanibbattakam pi, kiü và bahunà avijjàpaccayà sankhàrà ti ettha pu¤¤àbhisankhàràdayo va kusalàkusalà dhammà vuttà. Upàdànapaccayà bhavo ti idha pana uppattibhavassà pi sangahitattà kusalàkusalàvyàkatà dhammà vuttà. Tasmà sabbathà pi sàtthakam ev' idaü puna vacanan ti. Evam ettha sàtthato pi vi¤¤àtabbo vinicchayo. Bhedasangahà ti upàdànapaccayà bhavassa bhedato c' eva sangahato ca. Yaü hi kàmåpàdànapaccayà kàmabhavanibbattakaü kammam karãyati, so kammabhavo; tad-abhinibbattà khandhà uppattibhavo. Esa nayo råpàråpabhavesu. Evaü kàmåpàdànapaccayà dve kàmabhavà, #<[page 573]># %< Upàdànapaccayà bhavapade vitthàrakathà 573>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tad-antogadhà ca sa¤¤àbhava-pa¤cavokàrabhavà; dve råpabhavà, tad-antogadhà ca sa¤¤àbhava-asa¤¤àbhava-ekavokàrabhava-pa¤cavokàrabhavà; dve aråpabhavà, tad-antogadhà ca sa¤¤àbhavanevasa¤¤à-nàsa¤¤àbhava-catuvokàrabhavà ti saddhiü antogadhehi cha bhavà. Yathà ca kàmåpàdànapaccayà saddhiü antogadhehi cha bhavà, tathà sesåpàdànapaccayà pã ti evaü upàdànapaccayà bhedato saddhiü antogadhehi catuvãsati bhavà. Sangahato pana kammabhavaü uppattibhava¤ ca ekato katvà kàmåpàdànapaccayà saddhiü antogadhehi eko kàmabhavo, tathà råpàråpabhavà ti tayo bhavà; tathà sesåpàdànapaccayà pã ti evaü upàdànapaccayà sangahato saddhiü antogadhehi dvàdasa bhavà. Api ca avisesena upàdànapaccayà kàmabhavåpagaü kammaü kammabhavo; tad-abhinibbattà khandhà uppattibhavo. Esa nayo råpàråpabhavesu. Evaü upàdànapaccayà saddhiü antogadhehi dve kàmabhavà, dve råpabhavà, dve aråpabhavà ti aparena pariyàyena sangahato cha bhavà. Kammabhavauppattibhavabhedaü và anupagamma saddhiü antogadhehi kàmabhavàdivasena tayo bhavà honti. Kàmabhavàdibhedam pi anupagamma, kammabhava-uppattibhavavasena dve bhavà honti. Kammuppattibheda¤ cà pi anupagamma, upàdànapaccayà bhavo ti bhavavasena eko va bhavo hotã ti. Evam ettha upàdànapaccayassa bhavassa bhedasangahà pi vi¤¤àtabbo vinicchayo. Yaü yassa paccayo cà ti ya¤ c' ettha upàdànaü yassa paccayo hoti, tato pi vi¤¤àtabbo vinicchayo ti attho. Kiü pan' ettha kassa paccayo hoti? Yaü ki¤ci yassa kassaci paccayo hoti yeva. Ummattako viya hi puthujjano; so: idaü yuttaü, idaü ayuttan ti avicàretvà, yassa kassaci upàdànassa vasena yaü ki¤ci bhavaü patthetvà, yaü ki¤ci kammaü karoti yeva. Tasmà yad-ekacce sãlabbatåpàdànena råpàråpabhavà na hontã ti vadanti, taü na gahetabbaü. Sabbena pana sabbo hotã ti gahetabbaü; seyyathãdaü: idh' ekacco anussavavasena và diññhànusàrena và: kàmà nàm' ete manussaloke c' eva khattiya-mahàsàlakusalàdisu cha kàmàvacaradevaloke ca samiddhà ti cintetvà tesaü adhigamatthaü asaddhammasavanàdãhi va¤cito: #<[page 574]># %<574 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ iminà kammena kàmà sampajjantã ti ma¤¤amàno kàmåpàdànavasena kàyaduccaritàdãni pi karoti. So duccaritapàripåriyà apàye uppajjati. Sandiññhike và pana kàme patthayamàno pañiladdhe ca gopayamàno kàmåpàdànavasena kàyaduccaritàdãni karoti; so duccaritapàripåriyà apàye uppajjati. Tatr' àssa uppattihetubhåtaü kammaü kammabhavo. Kammàbhinibbattà khandhà uppattibhavo; sa¤¤àbhava-pa¤cavokàrabhavà pana tad-antogadhà eva. Aparo pana saddhammasavanàdãhi upabråhita¤àõo: iminà kammena kàmà sampajjantã ti ma¤¤amàno kàmåpàdànavasena kàyasucaritàdãni karoti; so sucaritapàripåriyà devesu và manussesu và uppajjati; tatr' àssa uppattihetubhåtaü kammaü kammabhavo; kammàbhinibbattà khandhà uppattibhavo, sa¤¤àbhava-pa¤cavokàrabhavà pana tad-antogadhà eva. Iti kàmåpàdànaü sappabhedassa sàntogadhassa kàmabhavassa paccayo hoti. Aparo: råpàråpabhavesu tato samiddhitarà kàmà ti sutvà và parikappetvà và kàmåpàdànavasen' eva råpàråpasamàpattiyo nibbattetvà samàpattibalena råpàråpabrahmaloke uppajjati; catr' àssa uppattihetubhåtaü kammaü kammabhavo: kammàbhinibbattà khandhà uppattibhavo; sa¤¤àasa¤¤à-nevasa¤¤à-nàsa¤¤à-eka-catu-pa¤cavokàrabhavà pana tad-antogadhà eva. Iti kàmåpàdànaü sappabhedànaü sàntogadhànaü råpàråpabhavànam pi paccayo hoti. Aparo: ayaü attà nàma kàmàvacarasampattibhave và råpàråpabhavànaü và a¤¤atarasmiü ucchinne su-ucchinno hotã ti ucchedadiññhiü upàdàya tad-upagaü kammaü karoti; tassa kammaü kammabhavo; kammàbhinibbattà khandhà uppattibhavo, sa¤¤àbhavàdayo pana tad-antogadhà eva. Iti diññhåpàdànam sappabhedànaü sàntogadhànaü tiõõam pi kàmaråpàråpabhavànaü paccayo hoti. Aparo: ayaü attà nàma kàmàvacarasampattibhave và råpàråpabhavànaü và a¤¤atarasmiü sukhã hoti vigatapariëàho ti attavàdåpàdànena tad-upagaü kammaü karoti; tassa taü kammaü kammabhavo; tad-abhinibbattà khandhà uppattibhavo; #<[page 575]># %< Bhavapaccayà jàtipade vitthàrakathà 575>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sa¤¤àbhavàdayo pana tad-antogadhà eva. Iti attavàdåpàdànaü sappabhedànaü sàntogadhànaü tiõõaü bhavànaü paccayo hoti. Aparo: idaü sãlabbatam nàma kàmàvacarasampattibhave và råpàråpabhavànam và a¤¤atarasmiü paripårentassa sukhaü pàripåriü gacchatã ti sãlabbatåpàdànavasena tadupagaü kammaü karoti; tassa tam kammaü kammabhavo; tad-abhinibbattà khandhà uppattibhavo; sa¤¤àbhavàdayo pana tad-antogadhà eva. Iti sãlabbatåpàdànaü sappabhedànam sàntogadhànam tiõõaü bhavànaü paccayo hoti. Evam ettha yaü yassa paccayo hoti, tato vi¤¤àtabbo vinicchayo. Kiü pan' ettha kassa bhavassa kathaü paccayo hotã ti ce? Råpàråpabhavànam upanissayapaccayo upàdànaü, sahajàtadãhi pi taü kàmabhavassà ti vi¤¤eyyaü. Råpàråpabhavànaü hi kàmabhavapariyàpannassa ca kammabhave kusalakammass' eva uppattibhavassa c' etaü catubbidham pi upàdànaü upanissayapaccayavasena ekadhà va paccayo hoti. Kàmabhave attanà sampayuttà kusalà kammabhavassa sahajàta-a¤¤ama¤¤a-nissaya-sampayutta-atthiavigata-hetupaccayappabhedehi sahajàtàdãhi paccayo hoti; vippayuttassa pana upanissayapaccayen' evà ti. Ayaü upàdànapaccayà bhavo ti padasmiü vitthàrakathà. Bhavapaccayà jàtã ti adisu jàti-àdãnaü vinicchayo Saccaniddese vuttanayen' eva veditabbo. Bhavo ti pan' ettha kammabhavo va adhippeto, so hi jàtiyà paccayo, na uppattibhavo. So pana kammapaccaya-upanissayapaccayavasena dvedhà paccayo hotã ti. Tattha siyà:- kathaü pan' etaü jànitabbaü: bhavo jàtiyà paccayo ti ce? Bàhirapaccayasamatte pi hãna-paõãtatàdivisesadassanato. Bàhirànaü hi janakajananãsukkasonitàhàràdãnaü paccayànaü samatte pi sattànam yamakànam pi sataü hãna-paõãtatàdiviseso dissati; so ca na ahetuko, sabbadà ca sabbesa¤ ca abhàvato. #<[page 576]># %<576 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Na kammabhavato a¤¤ahetuko tad-abhinibbattakasattànaü ajjhattasantàne a¤¤assa kàraõassa abhàvato ti kammabhavahetuko va. Kammaü hi sattànaü hãnapaõãtatàdivisesassa hetu, ten' àha Bhagavà:- kammaü satte vibhajati, yad-idaü hãna-paõãtatàyà ti; tasmà jànitabbam etaü: bhavojàtiyà paccayo ti. Yasmà ca asati jàtiyà, jaràmaraõaü nàma sokàdayo và dhammà na honti, jàtiyà pana sati, jaràmaraõa¤ c' eva jaràmaraõasankhàtadukkhadhammaphuññhassa ca bàlajanassa jaràmaraõàbhisambandhà và tena tena dukkhadhammena phuññhassa anabhisambandhà và, sokàdayo ca dhammà honti, tasmà ayam pi jàti jaràmaraõassa ceva sokàdãna¤ ca paccayo hotã ti veditabbà. Sà pana upanissayakoñiyà ekadhà va paccayo hotã ti. Ayaü bhavapaccayà jàtã ti àdisu vitthàrakathà. [Sokàdãhi avijjà siddhà] Yasmà pan' ettha sokàdayo avasàne vuttà, tasmà yà sà: avijjàpaccayà sankhàrà ti evam etassa bhavacakkassa àdimhi vuttà:- Sà sokàdãhi avijjà siddhà, bhavacakkam aviditàdãni idaü, kàrakavedakarahitaü, dvàdasavidhasu¤¤atà su¤¤aü. Sàtataü samitaü pavattatã ti veditabbaü. Kathaü pan' ettha sokàdãhi avijjà siddhà? Katham idaü bhavacakkaü aviditàdi? Kathaü kàrakavedakarahitaü? Kathaü dvàdasavidhasu¤¤atàsu¤¤an ti ce? Ettha hi sokadomanassupàyàsà avijjàya aviyogino, paridevo ca nàma måëhassà ti tesu tàva siddhesu siddhà hoti avijjà. Api ca àsavasamudayà avijjàsamudayo ti vuttaü; àsavasamudayà c' ete sokàdayo honti. Kathaü? Vatthukàmaviyoge tàva soko kàmàsavasamudayo hoti. Yath' àha:- Tassa ce kàmayànassa, chandajàtassa jantuno, te kàmà parihàyanti sallaviddho va ruppatã ti. Yathà c' àha:- kàmato jàyati soko ti. Sabbe pi c' ete diññhàsavasamudayà honti. Yath' àha:- tassa: ahaü råpaü mama råpan ti pariyuññhaññhàyino råpavipariõàm'-a¤¤athàbhàvà uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupàyàsà ti. #<[page 577]># %< Bhavacakkaü aviditàdi 577>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yathà ca diññhàsavasamudayà, evaü bhavàsavasamudayà pi. Yath' àha:- ye pi te devà dãghàyukà vaõõavanto sukhabahulà uccesu vimànesu ciraü dãgham addhànaü tiññhanti, te pi Tathàgatassa dhammadesanaü sutvà bhayaü santàsaü saüvegam àpajjantã ti, pa¤ca pubbanimittàni disvà maraõabhayena santajjitànaü devànaü viya. Yathà ca bhavàsavasamudayà, evaü avijjàsavasamudayà pi. Yath' àha:- sa kho so, bhikkhave, bàlo diññh' eva dhamme tividhaü dukkhaü domanassaü pañisaüvedetã ti. Iti yasmà àsavasamudayà ete dhammà honti, tasmà ete sijjhamànà avijjàya hetubhåte àsave sàdhenti; àsavesu ca siddhesu paccayabhàve bhàvato avijjà pi siddhà va hotã ti. Evaü tàv' ettha sokàdãhi avijjà siddhà hotã ti veditabbà. [Bhavacakkaü aviditàdi] Yasmà pana evaü paccayabhàve bhàvato avijjàya siddhàya puna avijjàpaccayà sankhàrà, sankhàrapaccayà vi¤¤àõan ti evaü hetuphalaparamparàya pariyosànaü n' atthi. Tasmà taü hetuphalasambandhavasena pavattaü dvàdasangaü bhavacakkaü aviditàdã ti siddhaü hoti. Evaü sati avijjàpaccayà sankhàrà ti idaü àdimattakathanaü virujjhatã ti ce? Na-yidaü àdimattakathanaü; paññhànadhammakathanaü pan' etaü. Tiõõam hi vaññànaü avijjà paññhànà: avijjàggahaõena hi avasesakilesavañña¤ ca kammàdãni ca bàlaü paëibodhenti. Sappasiraggahaõena sesasappasarãraü viya bàhaü. Avijjàsamucchede pana kate, tehi vimokkho hoti, sappasiracchede kate paëibodhitabàhà vimokkho viya. Yath' àha:- avijjàya tveva asesaviràganirodhà sankhàranirodho ti àdi. Iti yaü gaõhato bandho muccato ca mokkho hoti, tassa paññhànadhammassa kathanam idaü, na àdimattakathanan ti. Evam idaü bhavacakkaü aviditàdã ti veditabbaü. #<[page 578]># %<578 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% [Kàraka-vedaka-rahitaü] Tayidaü yasmà avijjàdãhi kàraõehi sankhàràdãnaü pavatti, tasmà tato a¤¤ena Brahmà Mahàbrahmà seññho sajità ti evaü parikappitena Brahmàdinà và saüsàrassa kàrakena. So kho pana: me ayaü attà vado vedeyyo ti evaü parikappitena attanà và sukhadukkhànaü vedakena rahitaü, iti kàrakavedakarahitan ti veditabbaü. [Dvàdasavidhasu¤¤atà] Yasmà pan' ettha avijjà udayabbayadhammakattà dhuvabhàvena, sankiliññhattà sankilesikattà ca subhabhàvena, udayabbayapãëitattà sukhabhàvena, paccayàyattavuttittà vasavattanabhåtena attabhàvena ca su¤¤à; tathà sankhàràdãni pi angàni. Yasmà và avijjà na attà, na attano, na attani, na attavatã, tathà sankhàràdãni pi angàni, tasmà dvàdasavidhasu¤¤atà su¤¤am etaü bhavacakkan ti veditabbaü. [Bhavacakkassa tayo kàlà] Eva¤ ca viditvà puna:- Tass' àvijjà taõhà målam atãtàdayo tayo kàlà, dve aññha dve eva ca saråpato tesu angàni. Tassa kho pan' etassa bhavacakkassa avijjà taõhà cà ti dve dhammà målan ti veditabbà. Tad-etaü pubbantàharaõato avijjà målaü vedanàvasànaü, aparantasantànato tanhà målaü jaràmaraõavasànan ti duvidhaü hoti. Tattha purimaü diññhicaritavasena vuttaü, pacchimaü taõhàcaritavasena. Diññhicaritànaü hi avijjà, taõhàcaritàna¤ ca taõhà saüsàranàyikà. Ucchedadiññhisamugghàtàya và pañhamaü phaluppattiyà hetånaü anupacchedappakàsanato; sassatadiññhisamugghàtàya dutiyaü uppannànaü jaràmaraõappakàsanato; gabbhaseyyakavasena và purimaü anupubbapavattidãpanato; opapàtikavasena pacchimaü sakuppattidãpanato. Atãtapaccuppannànàgatà c' assa tayo kàlà; tesu Paëiyaü saråpato àgatavasena avijjà sankhàrà cà ti dve angàni atãtakàlàni. Vi¤¤àõàdãni bhavàvasànàni aññha paccuppannakàlàni. Jàti c' eva jaràmaraõa¤ ca dve anàgatakàlànã ti veditabbàni. #<[page 579]># %< Hetuphala-hetupubbaka-tisandhi 579>% Puna:- Hetuphala-hetupubbaka-tisandhi catubhedasangaha¤ c' etaü, vãsati àkàràraü tivaññam anavaññhitaü bhamati iti pi veditabbaü. Tattha sankhàràna¤ ca pañisandhivi¤¤àõassa ca antarà eko hetuphalasandhi nàma vedanàya ca taõhàya ca antarà eko phalahetusandhi nàma, bhavassa ca jàtiyà ca antarà eko hetuphalasandhã ti evam idaü hetuphala-hetupubbaka-tisandhã ti veditabbaü. Catubhedasangahaü Sandhãnaü àdipariyosànavavatthità pan' assa cattàro sangahà honti, seyyathãdaü: avijjà sankhàrà eko sangaho; vi¤¤àõa-nàmaråpa-saëàyatana-phassa-vedanà dutiyo; taõhåpàdàna-bhavà tatiyo; jàti-jaràmaraõaü catuttho ti, evam idaü catubhedasangahan ti veditabbaü. Vãsati àkàràraü Atãte hetavo pa¤ca idàni phalapa¤cakaü idàni hetavo pa¤ca àyatiü phalapa¤cakan ti. Etehi pana vãsatiyà àkàrasankhàtehi arehi vãsati àkàràran ti veditabbaü. Tattha atãte hetavo pa¤cà ti avijjà sankhàrà cà ti ime tàva dve vuttà eva. Yasmà pana avidvà paritassati paritassito upàdiyati, tass' upàdànapaccayà bhavo, tasmà taõhåpàdànabhavà pi gahità honti. Ten' àha:- purimakammabhavasmiü moho avijjà, àyåhanà sankhàrà, nikanti taõhà, upagamanaü upàdànaü, cetanà bhavo ti ime pa¤cadhammà purimakammabhavasmiü idha pañisandhiyà paccayà ti. Tattha purimakammabhavasmin ti purime kammabhave, atãtajàtiyaü kammabhave karãyamàne ti attho. Moho avijjà ti yo tadà dukkhàdisu moho, yena måëho kammaü karoti, sà avijjà. âyåhanà sankhàrà ti taü kammaü karoto, yà purimacetanàyo: yathà dànaü dassàmã ti cittaü uppàdetvà màsam pi saüvaccharam pi dànopakaraõàni sajjentassa uppannà purimacetanàyo. Pañiggahakànaü pana hatthe dakkhiõaü patiññhàpayato cetanà bhàvo ti vuccati. #<[page 580]># %<580 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Ekàvajjanesu và chasu javanesu cetanà àyåhanà sankhàrà nàma, sattamo bhavo; yà kàci và pana cetanà bhavo, sampayuttà àyåhanà sankhàrà nàma. Nikanti taõhà ti yà kammaü karontassa phale uppattibhave nikàmanà patthanà, sà taõhà nàma. Upagamanaü upàdànan ti yaü kammabhavassa paccayabhåtaü: idaü katvà asukasmiü nàma ñhàne kàme sevissàmi ucchijjissàmã ti àdinà nayena pavattaü upagamanaü gahaõaü paràmasanaü, idaü upàdànaü nàma, cetanà bhavo ti àyåhanàvasàne vuttà cetanà bhavo ti evam attho veditabbo. Idàni phalapa¤cakan ti vi¤¤àõàdi vedanàvasànaü Pàëiyaü àgatam eva. Yath' àha:- idha pañisandhi vi¤¤àõaü, okkanti nàmaråpaü, pasàdo àyatanaü, phuññho phasso, vedayitaü vedanà iti ime pa¤ca dhammà idhåppattibhavasmiü purekatassa kammassa paccayà ti. Tattha pañisandhivi¤¤àõan ti yaü bhavantarapañisandhànavasena uppannattà pañisandhã ti vuccati, taü vi¤¤àõam: okkanti nàmaråpan ti yà gabbhe råpàråpadhammànaü okkanti àgantvà pavisanaü viya, idaü nàmaråpaü. Pasàdo àyatanan ti idaü cakkhàdi pa¤càyatanavasena vuttaü. Phuññho phasso ti yo àrammanaü phuññho phusanto uppanno, ayaü phasso. Vedayitaü vedanà ti yaü pañisandhivi¤¤àõena và saëàyatanapaccayena và phassena saha uppannaü vipàkavedayitaü, sà vedanà ti evam attho veditabbo. Idàni hetavo pa¤cà ti taõhàdayo Pàëiyaü àgatà taõhåpàdànabhavà. Bhave pana gahite tassa pubbabhàgà taüsampayuttà và sankhàrà gahità va honti. Taõhåpàdànaggahaõena ca taü sampayutta. Yàya và üåëho kammaü karoti, sà avijjà gahità va hotã ti evaü pa¤ca. Ten' àha:- idha paripakkattà àyatanànaü moho avijjà, àyåhanà sankhàrà, nikanti tanhà, upagamanaü upàdànaü, cetanà bhavo iti ime pa¤ca dhammà idha kammabhavasmiü àyatiü pañisandhiyà paccayà ti. Tattha idha paripakkattà àyatanànan ti paripakkàyatanassa kammakaraõakàle sammoho dassito. Sesaü uttànattham eva. #<[page 581]># %< Tivattam anavaññhitaü bhamati 581>% Ayatiü phalapa¤cakan ti vi¤¤àõàdãni pa¤ca, tàni jàtiggahaõena vuttàni. Jaràmaraõaü pana tesaü yeva jaràmaraõaü; ten' àha:- àyatiü pañisandhi vi¤¤àõaü, okkanti nàmaråpaü, pasàdo àyatanaü, phuññho phasso, vedayitaü vedanà ti ime pa¤ca dhammà àyatiü uppattibhavasmiü idha katassa kammassa paccayà ti. Evam idaü vãsati àkàràram hoti. [Tivaññam anavaññhitaü bhamati] Tivaññam anavaññhitaü bhamatã ti ettha pana sankhàrabhavà kammavaññaü, avijjà taõhåpàdànàni kilesavaññaü, vi¤¤àõanàmaråpa-saëàyatana-phassa-vedanà-vipàkavaññan ti imehi tãhi vaññehi tivaññam idaü bhavacakkaü, yàva kilesavaññaü na upacchijjati, tàva anupacchinnapaccayattà anavaññhitaü, punappunaü parivattanato bhamati yevà ti veditabbaü. [Saccappabhavato . . . ] Tayidam evaü bhamamànaü:- Saccappabhavato kiccà vàraõà upamàhi ca, gambhãranayabhedà ca vi¤¤àtabbaü yathàrahaü. Tattha yasmà kusalàkusalaü kammaü avisesena samudayasaccan ti Saccavibhange vuttaü, tasmà avijjàpaccayà sankhàrà ti avijjàya sankhàrà dutiyasaccappabhavaü dutiyasaccaü, sankhàrehi vi¤¤àõaü dutiyasaccappabhavaü pañhamasaccaü. Vi¤¤àõàdãhi nàmaråpàdãni vipàkavedanà pariyosànàni pañhamasaccappabhavaü pañhamasaccaü; vedanàya taõhà pañhamasaccappabhavaü dutiyasaccaü. Taõhàya upàdànaü dutiyasaccappabhavaü dutiyasaccaü. Upàdànato bhavo dutiyasaccappabhavaü pañhamadutiyasaccadvayaü. Bhavato jàti dutiyasaccappabhavaü pañhamasaccaü. Jàtiyà jaràmaraõam pañhamasaccappabhavaü pañhamasaccan ti evaü tàv' idaü saccappabhavato vi¤¤àtabbaü yathàrahaü. [Kiccato . . . ] Yasmà pan' ettha avijjà vatthusu ca satte sammoheti, paccayo ca hoti sankhàrànaü pàtubhàvàya, tathà sankhàrà sankhata¤ ca abhisankharonti, #<[page 582]># %<582 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ paccayà ca honti vi¤¤àõassa; vi¤¤àõam pi vatthu¤ ca pañijànàti, paccayo ca hoti nàmaråpassa; nàmaråpam pi a¤¤ama¤¤a¤ ca upatthambheti, paccayo ca hoti saëàyatanassa; saëàyatanam pi savisaye ca pavattati, paccayo ca hoti phassassa; phasso pi àrammaõa¤ ca phusati, paccayo ca hoti vedanàya; vedanà pi àrammaõarasa¤ ca anubhavati, paccayo ca hoti taõhàya; taõhà pi rajjanãye ca dhamme rajjati, paccayo ca hoti upàdànassa; upàdànam pi upàdàniye ca dhamme upàdiyati, paccayo ca hoti bhavassa; bhavo pi nànàgatãsu ca vikkhipati, paccayo ca hoti jàtiyà; jàti pi khandhe ca janeti, tesaü abhinibbattibhàvena pavattattà paccayo ca hoti jaràmaraõassa. Jaràmaraõam pi khandhànaü pàkabhedabhàva¤ ca adhitiññhati, paccayo ca hoti bhavantarapàtubhàvàya sokàdãnaü adhiññhànattà. Tasmà sabbapadesu dvedhà pavatti kiccato pi idaü vi¤¤àtabbaü yathàrahaü. [Vàraõà . . . ] Yasmà c' ettha Avijjàpaccayà sankhàrà ti idaü kàrakadassananivàraõaü, Sankhàrapaccayà vi¤¤àõan ti: attasankan ti dassananivàraõaü, Vi¤¤àõapaccayà nàmaråpan ti attà ti parikappitavatthubhedadassanato ghanasa¤¤ànivàraõam, Nàmaråpapaccayà saëàyatanan ti àdi: attà passati ...pe... vijànàti phusati vedayati taõhiyati upàdiyati bhavati jàyati jãyati mãyatã ti evam-àdi-dassananivàraõaü, tasmà micchàdassananivàraõato p' etaü bhavacakkaü vi¤¤àtabbaü yathàrahaü. [Upamàhi ca . . . ] Yasmà pan' ettha salakkhaõa-sàma¤¤alakkhaõavasena dhammànaü adassanato andho viya avijjà; andhassa upakkhalanaü viya avijjàpaccayà sankhàrà; upakkhalitassa patanaü viya sankhàrapaccayà vi¤¤àõaü; patitassa gaõóapàtubhàvo viya vi¤¤àõapaccayà nàmaråpaü; gaõóabhedapãëakà viya nàmaråpapaccayà saëàyatanaü; gaõóapãëakà ghaññanaü viya saëàyatanapaccayà phasso; ghaññanadukkhaü viya phassapaccayà vedanà; dukkhassa pañikàràbhilàso viya vedanàpaccayà taõhà; pañikàràbhilàsena asappàyagahaõam viya taõhàpaccayà upàdànam; upàdinnaasappàyàlepanaü viya upàdànapaccayà bhavo; #<[page 583]># %< Gambhãranayabhedà 583>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ asappàyàlepanena gaõóavikàrapàtubhàvo viya bhavapaccayà jàti; gaõóavikàrato gaõóabhedo viya jàtipaccayà jaràmaraõaü;--yasmà và pan' ettha avijjà appañipatti-micchàpañipattibhàvena satte abhibhavati pañalaü viya akkhãni; tad-abhibhåto ca bàlo punabbhavikehi sankhàrehi attànaü veñheti kosakàrakimi viya kosappadesehi; sankhàrapariggahitaü vi¤¤àõaü gatãsu patiññhaü labhati pariõàyakapariggahito viya ràjakumàro rajje; uppattinimitte parikappanato vi¤¤àõaü pañisandhiyaü anekappakàraü nàmaråpaü abhinibbatteti, màyàkàro viya màyaü; namaråpe patiññhitaü saëàyatanaü vuddhiü viråëhiü vepullaü pàpuõàti; subhåmiyaü patiññhito, vanappagumbo viya; àyatanaghaññanato phasso jàyati, araõisahitàbhimatthanato aggi viya; phassena phuññhassa vedanà pàtubhavati, agginà phuññhassa dàho viya; vedayamànassa taõhà pavaóóhati, loõodakaü pivato pipàsà viya; tasito bhavesu abhilàsaü karoti pi, pàsito viya pànãye; tad-ass' upàdànaü upàdànena bhavaü upàdiyati, àmisalobhena maccho baëisaü viya; bhave sati jàti hoti, bãje sati ankuro viya; jàtassa avassaü jaràmaraõaü, uppannassa rukkhassa patanaü viya;--tasmà evaü upamàhi p' etaü bhavacakkaü vi¤¤àtabbaü yathàrahaü. [Gambhãranayabhedà ca . . . ] Yasmà ca Bhagavatà atthato pi dhammato pi desanato pi pañivedhato pi gambhãrabhàvaü sandhàya: gambhãro c' àyaü, ânanda, pañiccasamuppàdo, gambhãràvabhàso cà ti vuttaü, tasmà gambhãrabhedato h' etaü bhavacakkaü vi¤¤àtabbaü yathàrahaü. Tattha yasmà na jàtito jaràmaraõaü na hoti, na ca jàtiü vinà a¤¤ato hoti, ittha¤ ca jàtito samudàgacchatã ti evaü jàtipaccayasamudàgatatthassa duravabodhanãyato jaràmaraõassa jàtippaccayasambhåtasamudàgataññho gambhãro; tathà jàtiyà bhavapaccayà ...pe... sankhàrànaü avijjàpaccaya sambhåtasamudàgatattho gambhãro; tasmà idaü bhavacakkaü atthagambhãran ti. Ayaü tàv' ettha atthagambhãratà. #<[page 584]># %<584 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Hetuphalaü hi attho ti vuccati. Yath' àha:- hetuphale ¤àõaü atthapañisambhidà ti. Yasmà pana yen' àkàrena yad-avatthà ca avijjà tesam tesaü sankhàrànaü paccayo hoti, tassa duravabodhanãyato avijjàya sankhàrànaü paccayaññho gambhãro. Tathà sankhàrànaü ...pe... jàtiyà jaràmaraõassa paccayaññho gambhãro. Tasmà idaü bhavacakkaü dhammagambhãran ti ayam ettha dhammagambhãratà. Hetuno hi dhammo ti nàmaü, yath' àha:- hetumhi ¤àõaü dhammapañisambhidà ti. Yasmà c' assa tena tena kàraõena, tathà tathà pavattetabbattà desanà pi gambhãrà, na tattha sabba¤¤uta¤àõato a¤¤aü ¤àõaü patiññhaü labhati, tathà h' etaü katthaci Sutte anulomato, katthaci pañilomato, katthaci anuloma-pañilomato, katthaci vemajjhato paññhàya anulomato va pañilomato và, katthaci tisandhi catusankhepaü, katthaci dvisandhi tisankhepaü, katthaci ekasandhi dvisankhepaü desitaü; tasmà idaü bhavacakkaü desanàgambhãran ti ayaü desanàgambhãratà. Yasmà c' ettha yo so avijjàdãnam sabhàvo yena pañividdhena avijjàdayo, sammà salakkhaõato pañividdhà honti, so duppariyogàhattà gambhãro, tasmà idaü bhavacakkaü pañivedhagambhãraü. Tathà h' ettha yasmà avijjàya a¤¤àõàdassana-saccàsampañivedhaññho gambhãro, sankhàrànaü abhisankharaõàyåhanasaràgaviràgaññho, vi¤¤àõassa su¤¤ata-avyàpàrasankanti-pañisandhipàtubhàvaññho, nàmaråpassa ekuppàdavinibbhogàvinibbhoganamana-ruppanaññho, saëàyatanassa adhipati-lokadvàra-khettavisayãbhàvaññho, phassassa phusana-sanghaññana-sangati-sannipàtaññho, vedanàya àrammaõarasànubhavana-sukhadukkhamajjhattabhàva-nijjãvavedayitaññho, taõhàya abhinandi-ajjhosàna-sarità-latà-nadã-taõhà samuddaduppåraññho, upàdànassa àdànaggahaõàbhinivesa-paràmàsa-duratikkamaññho, bhavassa àyåhanàbhisankharaõa-yoni-gati-ñhiti-nivàsesu-khipanaññho, jàtiyà jàti-sa¤jàti-okkanti-nibbatti-pàtubhàvaññho, jaràmaraõassa khayavayabhedavipariõàmaññho gambhãro ti ayam ettha pañivedhagambhãratà. Yasmà pan' ettha ekattanayo nànattanayo avyàpàranayo evaü-dhammatànayo ti cattàro atthanayà honti, #<[page 585]># %< Vi¤¤àtabbaü yathàrahaü 585>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tasmà nayabhedato p' etaü bhavacakkaü vi¤¤àtabbaü yathàraham. Tattha: avijjàpaccayà sankhàrà, sankhàrapaccayà vi¤¤àõan ti evaü bãjassa ankuràdi-bhàvena rukkhabhàvappatti viya, santànànupacchedo ekattanayo nàma. Yaü sammà passanto hetuphalasambandhena santànassa anupacchedàvabodhato ucchedadiññhiü pajahati; micchàpassanto hetuphalasambandhena pavattamànassa santànànupacchedassa ekattaggahaõato sassatadiññhiü upàdiyati; avijjàdãnaü pana yathàsakaü lakkhaõavavatthànaü nànattanayo nàma. Yaü sammà passanto navanavànam uppàdadassanato sassatadiññhiü pajahati; micchà passanto ekasantànapatitassa bhinnasantànass' eva nànattaggahaõato ucchedadiññhim upàdiyati; avijjàya: sankhàrà mayà uppàdetabbà, sankhàrànaü và vi¤¤àõaü amhehã ti evam-àdivyàpàràbhàvo avyàpàranayo nàma. Yaü sammà passanto kàrakassa abhàvàvabodhato attadiññhiü pajahati; micchàpassanto yo, asati pi vyàpàre, avijjàdãnaü sabhàvaniyamasiddho hetubhàvo, tassa agahaõato akiriyadiññhiü upàdiyati; avijjàdãhi pana kàraõehi sankhàràdãnaü yeva sambhavo, khãràdãhi dadhi-àdãnaü viya, na a¤¤esan ti ayaü evaü-dhammatànayo nàma. [Vi¤¤àtabbaü yathàrahaü] Yaü sammà passanto paccayànuråpato phaëàvabodhà ahetukadiññhiü akiriyadiññhi¤ ca pajahati; micchà passanto paccayànuråpaü phalappavattiü agahetvà yato kutoci yassa kassaci asambhavagahaõato ahetukadiññhi¤ c' eva niyatavàda¤ ca upàdiyatã ti evam idaü bhavacakkaü:- Saccappabhavato kiccà vàraõà upamàhi ca, gambhãranayabhedà ca vi¤¤àtabbaü yathàrahaü. Idaü hi atigambhãrato agàdhaü nànàyagahaõato durabhiyànaü ¤àõàsinà samàdhipavarasilàyaü sunisitena bhavacakkaü apadàletvà asanivicakkam iva niccanimmathanaü saüsàrabhayaü atãto na koci supinantareyyatthi. #<[page 586]># %<586 XVII. Pa¤¤àbhåminiddeso>% Vuttam pi h' etaü Bhagavatà: gambhãro c' àyaü, ânanda, pañiccasamuppàdo gambhãràvabhàso ca; etassa c' ânanda, dhammassa a¤¤àõà ananubodhà evam ayaü pajà tantàkulakajàtà guëàguõthikajàtà mu¤japabbajabhåtà apàyaü duggatiü vinipàtaü saüsàraü nàtivattatã ti, tasmà attano và paresaü và hitàya ca sukhàya ca pañipanno avasesakiccàni pahàya. Gambhãre paccayàkàrappabhede idha paõóito, yathà gàdhaü labheth' evam anuyu¤je sadà sato ti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate Visuddhi-Magge pa¤¤àbhàvanàdhikàre Pa¤¤àbhåminiddeso nàma sattarasamo paricchedo. #<[page 587]># %< XVIII 587>% AòòHâRASAMO PARICCHEDO DIòòHIVISUDDHINIDDESO Idàni yà imesu BHæMI-bhåtesu dhammesu uggahaparipucchàvasena ¤àõaparicayaü katvà. SäLAVISUDDHI c' eva CITTAVISUDDHI cà ti dve MæLA-bhåtà visuddhiyo sampàdetabbà ti vuttà, tattha sãlavisuddhi nàma suparisuddhaü pàtimokkhasaüvaràdi catubbidhaü sãlaü, ta¤ ca Sãlaniddese vitthàritam eva, cittavisuddhi nàma sa upacàrà aññha samàpattiyo, tà pi cittasãlena vutta-Samàdhiniddese sabbàkàrena vitthàrità eva. Tasmà tà tattha vitthàritanayen' eva veditabbà. Yaü pana vuttaü: diññhivisuddhi, kankhàvitaraõavisuddhi maggàmagga¤àõadassanàvisuddhi, pañipadà¤àõadassanavisuddhi, ¤àõadassanavisuddhã ti imà pa¤cavisuddhiyo sarãran ti, tattha nàmaråpànaü yàthàvadassanaü diññhivisuddhi nàma. Taü sampàdetukàmena samathayànikena tàva, ñhapetvà nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanaü, avasesaråpà råpàvacarajjhànànaü a¤¤atarato vuññhàya vitakkàdãni jhànangàni taü-sampayuttà ca dhammà lakkhaõarasàdivasena pariggahetabbà. Pariggahetvà sabbam p' etaü àrammaõàbhimukhanamanato namanaññhena nàman ti vavatthapetabbaü. Tato yathà nàma puriso anto gehe sappaü disvà taü anubandhamàno tassa àsayaü passati, evam eva ayam pi yogàvacaro taü nàmaü upaparikkhanto: idaü nàmaü, kiü nissàya pavattatã ti? pariyesamàno tassa nissayaü hadayaråpaü passati. #<[page 588]># %<588 XVIII. Diññhivisuddhiniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tato hadayaråpassa nissayabhåtàni bhåtanissitàni ca sesupàdàyaråpànã ti råpaü parigaõhàti. So sabbam p' etaü ruppanato råpan ti vavatthapeti. Tato namanalakkhaõaü nàmaü, ruppanalakkhaõaü råpan ti sankhepato nàmaråpaü vavatthapeti. Suddhavipassanàyàniko pana ayam eva và samathayàniko Catudhàtuvavatthàne vuttànaü tesaü tesaü dhàtuparigahamukhànaü a¤¤ataramukhavasena sankhepato và vitthàrato và catasso dhàtuyo parigaõhàti. Ath' assa yàthàvasarasalakkhaõato àvibhåtàsu dhàtusu kammasamuññhànamhi tàva: kese catasso dhàtuyo, vaõõo, gandho, raso, ojà, jãvitaü, kayappasàdo ti evaü kàyadasakavasena dasa råpàni. Tatth' eva bhàvassa atthitàya bhàvadasakavasena dasa. Tatth' eva àhàrasamuññhànaü ojaññhamakaü, utusamuññhànaü cittasamuññhànan ti aparàni pi catuvãsatã ti evaü catusamuññhànesu catuvãsati koññhàsesu catucattàëãsa catucattàëãsa råpàni. Sedo, assu, kheëo, singhàõikà ti imesu pana catusu utucittasamuññhànesu dvinnaü ojaññhamakànaü vasena soëasa soëasa råpàni. Udariyaü, karãsaü, pubbo, muttan ti imesu catusu utusamuññhànesu utusamuññhànass' eva ojaññhamakavasena aññha aññha råpàni pàkañàni hontã ti. Esa tàva dvattiüs' àkàre nayo. Ye pana imasüiü dvattiüs' àkàre àvibhåte apare dasa àkàrà àvibhavanti. Tattha asitàdiparipàcake tàva kammaje tejokoññhàsamhi ojaññhamaka¤ c' eva jãvita¤ cà ti nava råpàni; tathà cittaje assàsappassàsakoññhàse pi ojaññhamaka¤ c' eva saddo cà ti nava. Sesesu catusamuññhànesu aññhasu jãvitanavaka¤ c' eva tãõi ca ojaññhamakànã ti tettiüsa tettiüsa råpàni pàkañàni honti. Tass' evaü vitthàrato dvàcattàëãs' àkàravasena imesu bhåtåpàdàya råpesu pàkañesu jàtesu vatthudvàravasena pa¤ca cakkhudasakàdayo hadayavatthudasaka¤ cà ti aparàni pi saññhi råpàni pàkañàni honti. So sabbàni pi tàni ruppanalakkhaõena ekato katvà: etaü råpan ti passati. Tass' evaü pariggahitaråpassa dvàravasena aråpadhammà pàkañà honti. Seyyathãdaü: dve pa¤ca-vi¤¤àõàni, tisso manodhàtuyo, aññhasaññhi manovi¤¤àõadhàtuyo ti ekàsãti lokiyacittàni. #<[page 589]># %< Nàmaråpaü yathàvadassanaü 589>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Avisesena ca tehi cittehi sahajàto phasso, vedanà, sa¤¤à, cetanà, jãvitaü cittaññhiti manasikàro ti ime satta [satta] cetasikà ti. Lokuttaracittàni pana neva suddhavipassakassa na samathayànikassa pariggahaü gacchanti anidhigatattà ti. So sabbe pi te aråpadhamme namanalakkhaõena ekato katvà: etaü nàman ti passati. Evam eko catudhàtuvavatthànamukhena vitthàrato nàmaråpaü vavatthapeti. Aparo aññhàrasadhàtuvasena. Kathaü? Idha bhikkhu: atthi imasmiü attabhàve cakkhudhàtu ...pe... manovi¤¤àõadhàtå ti dhàtuyo àvajjitvà: yaü loko setakaõhamaõóalavicittaü àyatavitthataü akkhikåpake nahàrusuttakena àbaddhaü maüsapiõóaü cakkhå ti sa¤jànàti. Taü agahetvà Khandhaniddese upàdàråpesu vuttappakàracakkhuppasàdaü: cakkhudhàtå ti vavatthapeti. Yàni pan' assa nissayabhåtà catasso dhàtuyo parivàrakàni cattàri vaõõa-gandha-rasa-ojà-råpàni anupàlakaü jãvitindriyan ti nava sahajàtaråpàni, tatth' eva ñhitàni kàyadasaka-bhàvadasakavasena vãsati kammajaråpàni, àhàrasamuññhànàdãnaü tiõõaü ojaññhamakànaü vasena catuvãsati anupàdinnaråpànã ti evaü sesàni tepaõõàsa råpàni honti: na tàni ca cakkhudhàtå ti vavatthapeti. Esa nayo sotadhàtu àdisu pi. Kàyadhàtuyaü pana avasesàni tecattàëãsa råpàni honti. Keci pana utu-cittasamuññhànàni saddena saha nava nava katvà pa¤ca cattàëãsà ti vadanti. Iti ime pa¤ca pasàdà tesa¤ ca visayà råpa-sadda-gandha-rasa-phoññhabbà pa¤cà ti dasa råpàni dasa dhàtuyo honti. Avasesaråpàni dhammadhàtu yeva honti. Cakkhuü pana nissàya råpaü àrabbha pavattaü cittaü cakkhuvi¤¤àõadhàtu nàmà ti evaü dve pa¤ca-vi¤¤àõàni pa¤ca-ni¤¤àõadhàtuyo honti. Tãõi manodhàtucittàni, ekà manodhàtu, aññhasaññhi manovi¤¤àõadhàtucittàni manovi¤¤àõadhàtå ti sabbàni pi ekàsãti lokiyacittàni satta vi¤¤àõadhàtuyo, taü-sampayuttà phassàdayo dhammadhàtå ti evam ettha aóóhekàdasa dhàtuyo råpaü; aóóhaññhamà dhàtuyo nàman ti evam eko aññhàrasa dhàtuvasena nàmaråpaü vavatthapeti. #<[page 590]># %<590 XVIII. Diññhivisuddhiniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Aparo dvàdasàyatanavasena. Kathaü? Cakkhudhàtuyaü vuttanayen' eva, ñhapetvà tepaõõàsa råpàni cakkhuppasàdamattaü cakkhàyatanan ti vavatthapeti. Tattha vuttanayen' eva ca sota-, ghàna-, jivhà-, kàya-dhàtuyo sota-ghànajivhà-kày'-àyatanànã ti. Tesaü visayabhåte pa¤ca dhamme, råpa-sadda-gandha-rasa-phoññhabb'-àyatanànã ti, lokiyasattavi¤¤àõadhàtuyo manàyatanan ti. Taü-sampayuttà phassàdayo sesaråpa¤ ca dhammàyatanan ti evam ettha aóóhekàdasa àyatanàni råpaü, diyaóóha àyatanàni nàman ti evam eko dvàdas' àyatanavasena nàmaråpaü vavatthapeti. Aparo tato sankhittataraü khandhavasena vavatthapeti. Kathaü? Idha bhikkhu imasmiü sarãre catusamuññhànà catasso dhàtuyo, taü nissito vaõõo, gandho, raso, ojà, cakkhuppasàdàdayo pa¤cappasàdà, vatthuråpaü bhàvo jãvitindriyaü, dvisamuññhàno saddo ti imàni sattarasa råpàni sammasanåpagàni nipphannàni råpa-råpàni. Kàyavi¤¤atti vacãvi¤¤atti àkàsadhàtu, råpassa lahutà, mudutà, kamma¤¤atà, upacayo, santati, jaratà, aniccatà ti imàni pana dasa råpàni na sammasamåpagàni, àkàravikàra-antaraparicchedamattakàni, na nipphannàni, na råpa-råpàni. Api ca kho råpànaü àkàravikàra-antaraparicchedamattato råpan ti sankhaü gatàni. Iti sabbàni p' etàni sattavãsati råpàni råpakkhandho; ekàsãtiyà lokiyacittehi saddhiü uppannà vedanà vedanàkkhandho; taü-sampayuttà sa¤¤à sa¤¤àkkhandho; sankhàrà sankhàrakkhandho; vi¤¤àõaü vi¤¤ànakkhandho ti. Iti råpakkhandhe råpaü, cattàro aråpino khandhà nàman ti evam eko pa¤cakkhandhavasena nàmaråpaü vavatthapeti. Aparo: yaü ki¤ci råpaü sabbaü cattàri mahàbhåtàni catunna¤ ca mahàbhåtànaü upàdàya råpan ti evaü sankhitten' eva imasmiü attabhàve råpaü pariggahetvà tathà manàyatana¤ c' eva dhammàyatanekadesa¤ ca nàman ti pariggahetvà iti ida¤ ca nàmaü ida¤ ca råpaü, idaü vuccati nàmaråpan ti sankhepato nàmaråpaü vavatthapeti. #<[page 591]># %< Nàmaråpaü yathàvadassanaü 591>% Sace pan' assa tena tena mukhena råpam pariggahetvà aråpaü pariggaõhato sukhamattà aråpaü na upaññhàti, tena dhuranikkhepaü akatvà råpam eva punappunaü sammasitabbaü manasikàtabbaü pariggahetabbaü vavatthapetabbaü. Yathà yathà hi' ssa råpaü suvikkhalitaü hoti, nijjañaü suparisuddhaü, tathà tathà tadàrammaõà aråpadhammà sayam eva pàkañà honti. Yathà hi cakkhumato purisassa aparisuddhe àdàse mukhanimittaü olokentassa nimittaü na pa¤¤àyati, so: nimittam na pa¤¤àyatã ti na àdàsaü chaóóeti, atha kho nam punappunaü parimajjati; tassa parisuddhe àdàse nimittam sayam eva pàkañaü hoti,--yathà ca telatthiko tilapiññhaü doõiyaü àkiritvà udakena paripphosetvà ekavàraü dvevàraü pãëanamattena tele anikkhamante na tilapiññhaü chaóóeti, atha kho naü punappunaü uõhodakena paripphosetvà madditvà pãëeti; tass' evaü karoto vippasannaü tilatelaü nikkhamati,--yathà và pana udakaü pasàdetukàmo katakaññhiü gahetvà anto ghañe hatthaü otàretvà eka-dvevàre ghaüsanamattena udake avippasãdante na katakaññhiü chaóóeti, atha kho naü punappunaü ghaüsati, tass' evaü karontassa kalalakaddamaü sannisãdati, udakaü acchaü hoti vippasannaü,--evam eva tena bhikkhunà, dhuranikkhepaü akatvà, råpam eva punappunaü sammasitabbaü manasikàtabbaü pariggahetabbaü vavatthapetabbaü. Yathà yathà hi 'ssa råpaü suvikkhàlitaü hoti nijjañaü suparisuddhaü, tathà tathà tappaccanãkakilesà sannisãdanti, kaddamåpari udakaü viya, cittaü pasannaü hoti, tadàrammaõà aråpadhammà sayam eva pàkañà honti. Evaü a¤¤àhi pi ucchu-cora-goõa-dadhi-macchàdãhi upamàhi ayam attho pakàsetabbo. Evaü suvisuddharåpapariggahassa pan' assa aråpadhammà tãhi àkàrehi upaññhahanti phassavasena và vedanà vasena và vi¤¤àõavasena và. Kathaü? Ekassa tàva: pathavãdhàtu kakkhaëalakkhaõà ti àdinà nayena dhàtuyo pariggaõhantassa pañhamàbhinipàto phasso; taü-sampayuttà vedanà vedanàkkhandho, sa¤¤à sa¤¤àkkhandho, saddhiü phassena cetanà sankhàrakkhandho, cittaü vi¤¤àõakkhandho ti upaññhàti. #<[page 592]># %<592 XVIII. Diññhivisuddhiniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tathà: kese pathavãdhàtu kakkhaëalakkhaõà ...pe... assàsapassàse pathavãdhàtu kakkhaëalakkhaõà ti pañhamàbhinipàto phasso; taü-sampayuttà vedanà vedanàkkhandho ...pe... cittaü vi¤¤àõakkhandho ti upaññhàti. Evaü aråpadhammà phassavasena upaññhahanti. Ekassa pathavãdhàtu kakkhaëalakkhaõà, tadàrammaõarasànubhavanakavedanà vedanàkkhandho, taü-sampayuttà sa¤¤à sa¤¤àkkhandho, taü-sampayuttà phasso ca cetanà ca sankhàrakkhandho, taü-sampayuttaü cittaü vi¤¤àõakkhandho ti upaññhàti. Tathà: kese pathavãdhàtu kakkhaëalakkhaõà ...pe... assàsapassàse pathavãdhàtu kakkhaëalakkhaõà ti tadàrammaõarasànubhavanakavedanà vedanàkkhandho ...pe... tam-sampayuttaü cittaü vi¤¤àõakkhandho ti upaññhàti. Evaü vedanàvasena aråpadhammà upaññhahanti. Aparassa pathavãdhàtu kakkhaëalakkhaõà ti àrammaõapañivijànanaü vi¤¤àõaü vi¤¤àõakkhandho, taü-sampayuttà vedanà vedanàkkhandho; sa¤¤à sa¤¤àkkhandho, phasso ca cetanà ca sankhàrakkhandho ti upaññhàti. Tathà kese pathavãdhàtu kakkhaëlakkhanà ...pe... assàsapassàse pathavãdhàtu kakkhaëalakkhaõà ti àrammaõapañivijànanaü vi¤¤àõaü vi¤¤àõakkhandho, taü-sampayuttà vedanà vedanàkkhandho, sa¤¤à sa¤¤àkkhandho, phasso ca cetanà ca sankkhàrakkhandho ti upaññhàti. Evaü vi¤¤àõavasena aråpadhammà upaññhàhanti. Eten' eva upàyena kammasamuññhàne: kese pathavãdhàtu kakkhalalakkhaõà ti àdinà nayena và kesàdayo bacattàëãsàya dhàtukoññhàsesu catunnaü catunnaü dhàtånaü vasena sesesu ca cakkhudhàtu-àdisu råpapariggahamukhesu sabbaü nayabhedaü anugantvà yojanà kàtabbà. Yasmà ca evaü suvisuddharåpapariggahass' eva tassa aråpadhammà tãh' àkàrehi pàkañà honti, tasmà suvisuddharåpapariggahen' eva aråpapariggahàya yogo kàtabbo, na itarena. Sace hi ekasmiü và råpadhamme upaññhite, dvãsu và, råpaü pahàya aråpapariggahaü àrabhati, kammaññhànato parihàyati, pathavãkasiõabhàvanàya vuttappakàrà pabbateyyà gàvã viya; #<[page 593]># %< Nàmaråpaü yathàvadassanaü 593>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ suvisuddharåpapariggahavasena pana aråpapariggahàya yogaü karoto kammaññhànaü vuddhiü viråëhiü vepullaü pàpuõàti. So evaü phassàdãnaü vasena upaññhite cattàro aråpino khandhe nàman ti,--tesaü àrammaõabhåtàni cattàri mahàbhåtàni catunna¤ ca mahàbhåtàni upàdàya råpaü råpan ti vavatthapeti. Iti aññhàrasa dhàtuyo dvàdas' àyatanàni pa¤cakkhandhà ti sabbe pi tebhåmake dhamme, khaggena samuggaü vivaramàno viya, yamakatàlakkhandhaü phàlayamàno viya ca, nàma¤ ca råpa¤ cà ti dvedhà vavatthapeti, nàmaråpamattato uddhaü a¤¤o satto và puggalo và devo và Brahmà và n' atthã ti niññhaü gacchati. So evaü yàthàva-sarasato nàmaråpaü vavatthapetvà suññhutaraü satto, puggalo ti imissà lokasama¤¤àya pahànatthàya, sattasamohassa samatikkamatthàya, asammohabhåmiyaü cittaü ñhapanatthàya sambahulasuttantavasena: nàmaråpamattam ev' idaü, na satto, na puggalo atthã ti etam atthaü saüsanditvà vavatthapeti. Vuttaü h' etaü:- Yathà pi angasambhàrà hoti satto ratho iti, Evaü khandhesu santesu hoti satto ti sammutã ti. Aparam pi vuttaü:- seyyathà pi, àvuso, kaññha¤ ca pañicca valli¤ ca pañicca mattika¤ ca pañicca tiõa¤ ca pañicca àkàso parivàrito: agàran tveva sankhaü gacchati, evam eva kho, àvuso, aññhi¤ ca pañicca nahàru¤ ca pañicca maüsa¤ ca pañicca camma¤ ca pañicca àkàso parivàrito: råpan tveva sankhaü gacchatã ti. Aparam pi vuttaü:- Dukkham eva ti sambhoti dukkhaü tiññhati ve ti ca, Nतatra dukkhà sambhoti nतaü dukkhà nirujjhatã ti. Evaü anekasatehi suttantehi nàmaråpam eva dãpitaü, na satto, na puggalo. Tasmà yathà akkha-cakka-pa¤jaraãsàdisu angasambhàresu eken' àkàrena saõñhitesu: ratho ti vohàramattaü hoti, paramatthato ekekasmiü ange upaparikkhiyamàne ratho nàma n' atthi,--yathà ca kaññhàdisu gehasambhàresu eken' àkàrena àkàsaü parivàretvà ñhitesu: gehan ti vohàramattaü hoti, paramatthato gehaü nàma n' atthi,--yathà ca anguli-anguññhàdisu eken' àkàrena ñhitesu: muññhã ti vohàrammattaü hoti, #<[page 594]># %<594 XVIII. Diññhivisuddhiniddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ doõitan ti àdisu: vãõà ti, hatthi-assàdisu: senà ti, pàkàragehagopuràdisu: nagaran ti, khandha-sàkhà-palàsàdisu eken' àkàrena ñhitesu: rukkho ti vohàramattaü hoti, paramatthato ekekasmiü avayave upaparikkhiyamàne rukkho nàma n' atthi,--evam eva, pa¤casu upàdànakkhandhesu sati: satto, puggalo ti vohàramattaü hoti, paramatthato ekekasmiü dhamme upaparikkhiyamàne: asmã ti và: ahan ti và ti gàhassa vatthubhåto satto nàma n' atthi, paramatthato pana nàmaråpamattam eva atthã ti evaü passato hi dassanaü yathàbhåtadassanaü nàma hoti. Yo pan' etaü yathàbhåtadassanam pahàya: satto atthã ti gaõhàti, so tassa vinàsaü anujàneyya, avinàsam và. Avinàsam anujànanto Sassate patati. Vinàsaü anujànanto Ucchede patati. Kasmà? Khãranvayassa dadhino viya, tadanvayassa a¤¤assa abhàvato, so: sassato satto ti gaõhanto olãyati nàma; ucchijjatã ti gaõhanto atidhàvati nàma. Ten 'àha Bhagavà:- dvãhi, bhikkhave, diññhigatehi pariyuññhità devamanussà olãyanti eke, atidhàvanti eke, cakkhumanto va passanti. Katha¤ ca, bhikkhave, olãyanti eke? Bhavàràmà, bhikkhave, devamanussà, bhavaratà, bhavasammudità. Tesaü bhavanirodhàya dhamme desiyamàne cittaü na pakkhandati nappasãdati, na santiññhati, n' àdhimuccati. Evaü kho, bhikkhave, olãyanti eke. Katha¤ ca, bhikkhave, aitdhàvanti eke? Bhaven' eva kho pan' eke aññiyamànà, hàràyamànà, jigucchamànà, vibhavaü abhinandanti, yato kira bho ayaü attà kàyassa bhedà ucchijjati, vinassati, na hoti param maraõà; etaü santaü etaü paõãtaü etaü yàthàvan ti. Evaü kho, bhikkhave, atidhàvanti eke. Katha¤ ca, bhikkhave, cakkhumanto va passanti? Idha, bhikkhave, bhikkhubhåtaü bhåtato passati, bhåtaü bhåtato disvà tassa nibbidàya viràgàya nirodhàya pañipanno hoti. Evaü kho, bhikkhave, cakkhumanto va passantã ti. Tasmà yathà dàruyantaü su¤¤aü nijjãvaü nirãhakaü, atha ca pana dàrurajjukasamàyogavasena gacchati pi tiññhati pi, sa-ãhakaü savyàpàraü viya khàyati, #<[page 595]># %< Nàmaråpaü yathàvadassanaü 595>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam idaü nàmaråpam pi su¤¤aü nijjãvaü nirãhakaü, atha ca pana a¤¤ama¤¤asamàyogavasena gacchati pi tiññhati pi sa-ãhakaü savyàpàraü viya khàyatã ti daññhabbaü. Ten' àhu Poràõà:- Nàma¤ ca råpa¤ ca idh' atthi saccato na h' ettha satto manujo ca vijjati, su¤¤aü idam yantam iv' àbhisankhataü, dukkhassa pu¤jo tiõakaññhasàdiso ti. Na kevala¤ c' etaü dàruyantåpamàya, a¤¤àhi pi naëakalàpi-àdãhi upamàhi bhàvetabbaü. Yathà hi dvãsu naëakalàpisu a¤¤ama¤¤aü nissàya ñhapitàsu ekà ekissà upatthambho hoti, ekissà patamànàya itarà pi patati, evam eva pa¤ca vokàrabhave nàmaråpaü a¤¤ama¤¤aü nissàya pavattati, ekaü ekassa upatthambho hoti; maraõavasena ekasmiü patamàne itaram pi patati. Ten' àhu Porànà: Yamakaü nàmaråpa¤ ca ubho a¤¤o¤¤anissità, ekasmiü bhijjamànasmiü ubho bhijjanti paccayà ti. Yathà ca daõóàbhihataü bheriü nissàya sadde pavatta- màne a¤¤à bherã a¤¤o saddo, bherisaddà asammissà, bherisaddena su¤¤à, saddo bheriyà su¤¤o, evam eva vatthudvàràrammaõasankhàtaü råpaü nissàya nàme pavattamàne a¤¤am råpaü, a¤¤aü nàmaü; nàmaråpà asammissà, nàmaråpena su¤¤aü; råpaü nàmena su¤¤aü; api ca kho, bheriü pañicca saddo viya, råpaü pañicca nàmaü pavattati. Ten' àhu Poràõà:- Na cakkhuto jàyare phassapa¤camà, na råpato no ca ubhinnam antarà, Hetuü pañicca pabhavanti sankhatà; yathà pi saddo pahañàya bheriyà, Na so tato jàyare phassapa¤camà, na saddato no ca ubhinnam antarà ...pe... Na ghànato jàyare phassapa¤camà na gandhato no ca ubhinnam antarà ...pe... Na jivhato jàyare phassapa¤camà na rasato no ca ubhinnam antarà ...pe... #<[page 596]># %<596 XVIII. Diññhivisuddhiniddeso>% Na kàyato jàyare phassapa¤camà, na phassato no ca ubhinnam antarà ...pe... Na vatthuråpà pabhavanti sankhatà na cà pi dhammàyatane hi niggatà, Hetuü pañicca pabhavanti sankhatà, yathà pi saddo pahañàya bheriyà ti. Api c' etttha nàmaü nittejaü na sakena tejena pavattesu sakkoti, na khàdati, na pivati, na vyàharati, na iriyàpatham kappeti. Råpam pi nittejaü, na sakena tejena pavattituü sakkoti, na hi tassa khàditukàmatà, nà pi pivitukàmatà, na vyàharitukàmatà, na iriyàpathaü kappetukàmatà; atha kho nàmaü nissàya råpaü pavattati, råpaü nissàya nàmam pavattati, nàmassa khàditukàmatàya pivitukàmatàya vyà haritukàmatàya iriyàpathaü kappetukàmatàya sati, råpaü khàdati, pivati, vyàharati, iriyàpathaü kappeti. Imassa pan' atthassa vibhàvanatthàya imaü upamaü udàharanti:- yathà jaccandho ca pãñhasappã ca disà pakkamitukàmà assu. Jaccandho pãñhasappiü evam àha:- ahaü kho bhaõe sakkomi pàdehi pàdakaraõãyaü kàtuü, n' atthi ca me cakkhåni yehi samavisamaü passeyyan ti. Pãñhasappã pi jaccandhaü evam àha:- ahaü kho bhaõe sakkomi cakkhunà cakkhukaraõãyaü kàtuü, n'atthi ca me pàdàni yehi abhikkameyyaü và pañikkameyyaü và ti. So tuññhahaññho jaccandho pãñhasappiü aüsakåñaü àropesi. Pãthasappã jaccandhassa aüsakåñena nisãditvà evam àha:- vàmaü mu¤ca! dakkhiõaü gaõha! dakkhiõaü mu¤ca! vàmaü gaõhà ti. Tattha jaccandho pi nittejo dubbalo na sakena tejena sakena balena gacchati; pãñhasappã pi nittejo dubbalo na sakena tejena sakena balena gacchati; na ca tesaü a¤¤ama¤¤aü nissàya gamanaü nappavattati. Evam eva nàmam pi nittejaü, na sakena tejena uppajjati, na tàsu tàsu kiriyàsu pavattati; råpam pi nittejaü, na sakena tejena uppajjati, na tàsu tàsu kiriyàsu pavattati, na ca tesaü a¤¤ama¤¤aü nissàya uppatti và pavatti và na hoti. Ten' etaü vuccati:- Na sakena balena jàyare nà pi sakena balena tiññhare, paradhammavasànuvattino jàyare sankhatà attadubbalà. #<[page 597]># %< Nàmaråpaü yathàvadassanaü 597>% Parapaccayato ca jàyare para-àrammaõato samuññhità; àrammaõapaccayehi ca paradhammehi c' ime pabhàvità. Yathà pi nàvaü nissàya manussà yanti aõõave, evam eva råpaü nissàya nàmakàyo pavattati. Yathà manusse nissàya nàvà gacchati aõõave evam eva nàmaü nissàya råpakàyo pavattati. Ubho nissàya gacchanti manussà nàvà ca aõõave, evaü nàma¤ ca råpa¤ ca ubho a¤¤o¤¤anissità ti. Evaü nànànayehi nàmaråpaü vavatthàpayato sattasa¤¤aü abhibhavitvà asammohabhåmiyaü ñhitaü nàmaråpànaü yàthàvadassanaü Diññhivisuddhã ti veditabbaü. Nàmaråpavavathànan ti pi sankhàraparicchedo ti pi ekass va adhivacanaü. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate Visuddhi-Magge pa¤¤àbhàvanàdhikàre Diññhivisuddhiniddeso nàma aññhàrasamo paricchedo. #<[page 598]># %<598>% XIX EKæNAVäSATIMO PARICCHEDO KANKHâVITARAöAVISUDDHI- NIDDESO Etass' eva pana nàmaråpassa paccayapariggahaõena tãsu addhàsu kankhaü vitaritvà ñhitaü ¤àõaü Kandhàvitaraõavisuddhi nàma. Taü sampàdetukàmo bhikkhu, yathà nàma kusalo bhisakko rogaü disvà tassa samuññhànaü pariyesati, yathà và pana anukampako puriso daharaü kumàraü mandaü uttànaseyyakaü rathikàya nipannaü disvà: kassa nu kho ayaü puttako ti tassa màtàpitaro àvajjati, evam eva tassa nàmaråpassa hetupaccayapariyesanaü àpajjati. So àdito va iti pañisaõcikkhati: na tàv' idaü nàmaråpaü; ahetukaü sabbattha sabbadà sabbesa¤ ca ekasadisabhàvàpattito; na Issaràdi-hetukaü, nàmaråpato uddhaü Issaràdãnaü abhàvato. Ye pi: nàmaråpamattam eva Issaràdayo ti vadanti, tesaü Issaràdi-sankhàtanàmaråpassa ahetukabhàvappattito, tasmà bhavitabbam assa hetupaccayehi: ke nu kho te ti? So evaü nàmaråpassa hetupaccaye àvajjetvà imassa tàva råpakàyassa evaü hetupaccaye pariggaõhàti: ayaü kàyo nibbattamàno neva uppala-paduma-puõóarãka-sogandhikàdãnaü abbhantare nibbattati, na maõimuttàhàràdãnaü. Atha kho àmàsayapakkàsayànaü antare udarapañalaü pacchato piññhikaõñakaü. purato katvà anta-antaguõaparivàrito sayam pi duggandhajegucchapañikålo duggandhajegucchapañikåle paramasambàdhe okàse påtimaccha-påtikuõapapåtikummàsa-oëigallacandanikàdisu kimi viya nibbattati. Tass' evaü nibbattamànassa avijjà, taõhà, upàdànaü, kamman ti ime cattàro dhammà nibbattakattà hetu; #<[page 599]># %< Nàmaråpassa paccayapariggahaõaü 599>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ àhàro upatthambhakattà paccayo ti pa¤ca dhammà hetu-paccayà honti. Tesu pi avijjàdayo tayo imassa kàyassa, màtà viya dàrakassa, upanissayà honti; kammaü, pità viya puttassa, janakaü; àhàro, dhàti viya dàrakassa, sandhàrako ti. Evaü råpakàyassa paccayapariggahaü katvà puna: cakkhu¤ ca pañicca råpe ca uppajjati cakkhuvi¤¤àõan ti àdinà nayena nàmakàyassa paccayapariggahaü karoti. So evaü paccayato nàmaråpassa pavattiü disvà: yathà idaü etarahi, evaü atãte pi addhàne paccayato pavattittha, anàgate pi paccayato pavattissatã ti samanupassati. Tass' evaü samanupassato yà sà pubbantaü àrabbha: ahosiü nu kho ahaü atãtam addhànaü, na nu kho ahosiü atãtam addhànaü Kiü nu kho ahosiü atãtam addhànaü? Kathaü nu kho ahosiü atãtam addhànaü? Kiü hutvà, kiü ahosiü nu kho ahaü atãtam addhànan ti pa¤cavidhà vicikicchà vuttà. Yà pi aparantaü àrabbha: bhavissàmi nu kho ahaü anàgatam addhànaü, na nu kho bhavissàmi anàgatam addhànaü? Kiü nu kho bhavissàmi anàgatam addhànaü? Kathaü nu kho bhavissàmi anàgatam addhànaü? Kiü hutvà, kiü bhavissàmi nu kho ahaü anàgatam addhànan ti pa¤cavidhà vicikicchà vuttà. Yà pi paccuppannaü àrabbha: etarahi và pana paccuppannaü addhànaü àrabbha kathaükathã hoti: ahaü nu kho 'smiü, no nu kho 'smiü? Kiü nu kho 'smiü? Kathaü nu kho 'smiü? Ayaü nu kho satto kuto àgato so? Kuhiü gàmã bhavissatã ti chabbidhà vicikicchà vuttà, sà sabbà pi pahãyati. Aparo sàdhàraõ'-àsàdhàraõavasena duvidhaü nàmassa paccayam passati, kammàdivasena catubbidhaü råpassa. Duvidho hi nàmassa paccayo: sàdhàraõo asàdhàraõo ca. Tattha cakkhàdãni cha dvàràni, råpadãni cha àrammaõàni nàmassa sàdhàraõo paccayo, kusalàdibhedato sabbappakàrassà pi tato pavattito; manasikàràdiko asàdhàraõo. Yoniso manasikàrasaddhammasavanàdiko hi kusalass' eva hoti, viparãto akusalassa; #<[page 600]># %<600 XIX. Kankhàvitaraõavisuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ kammàdiko vipàkassa, bhavangàdiko kiriyssà ti. Råpassa pana kammaü, cittaü, utu, àhàro ti ayaü kammàdiko catubbidho paccayo. Tattha kammaü atãtam eva kammasamuññhànassa råpassa paccayo hoti. Cittaü cittasamuññhànassa uppajjamànaü, utu-ahàrà utu-àhàrasamuññhànassa ñhitikkhaõe paccayà hontã ti. Evam ev' eko nàmaråpassa paccayapariggahaü karoti. So evaü paccayato nàmaråpassa pavattiü disvà: yathà idaü etarahi, evaü atãte pi addhàne pacccayato pavattittha, anàgate pi paccayato pavattissatã ti samanupassati. Tass' evaü samanupassato vuttanayen' eva tãsu addhàsu vicikicchà pahãyati. Aparo teasü yeva nàmaråpasankhàtànaü sankhàrànaü jaràpattiü, jiõõàna¤ ca bhangaü disvà: idaü sankhàrànaü jaràmaraõaü nàma, jàtiyà sati, hoti; jàti, bhave sati; bhavo, upàdàne sati; upàdànaü, taõhàya sati; taõhà, vedanàya sati; vedanà, phasse sati; phasso, saëàyatane sati; saëàyatanaü nàmaråpe sati; nàmaråpaü, vi¤¤àõe sati; vi¤¤àõaü, sankhàresu sati; sankhàrà, avujjàya satã ti eveü pañilomapañiccasamuppàdavasena nàmaråpassa paccayapariggahaü karoti. Ath' assa vuttanayen' eva vicikicchà pahãyati. Aparo: iti kho avijjàpaccayà sankhàrà ti pubbe vitthàretvà dassita-anulomapañiccasamuppàdavasen' eva nàmaråpassa paccayapariggahaü karoti. Ath' assa vuttanayen' eva kankhà pahãyati. Aparo purimakammabhavasmiü moho avijjà, àyåhanà sankhàrà, nikanti taõhà, upaganamaü upàdànam, cetanà bhavo ti ime pa¤ca dhammà purimakammabhavasmiü idha pañisandhiyà paccayà. Idha pañisandhi vi¤¤àõàü, okkanti nànaråpaü, pasàdo àyatanam, phuññho phasso, vedayitaü vedanà ti ime pa¤ca dhammà idh' åppattibhavasmiü pure katassa kammassa paccayà. Idha paripakkattà àyatanànam moho avijjà ...pe... cetanà bhavo ti ime pa¤cadhammà idha kammabhavasmiü àyatiü pañisandhiyà paccayà ti evaü kammavañña-vipàkavaññavasena nàmaråpassa paccayapariggaham karoti. #<[page 601]># %< Nàmaråpassa paccayapariggahaõaü 601>% Tattha catubbidham kammaü: diññhadhammavedaniyaü, upapajjavedaniyaü, aparàpariyavedaniyaü, ahosi-kamman ti. Tesu ekajavanavãthiyaü sattasu cittesu kusalà và akusalà và pañhamajavanacetanà diññhadhammavedaniyakammaü nàma. Taü imasmiü yeva attabhàve vipakam deti. Tathà asakkontaü pana ahosi-kammaü nàhosi kammavipàko, na bhavissati kammavipàko, n' atthi kammavipàko ti evam imassa tikassa vasena ahosi-kammaü nàma hoti. Atthasàdhikà pana sattamajavanacetanà upapajjavedaniyakammaü nàma; taü anantare attabhàve vipàkaü deti. Tathà asakkkontaü vuttanayen' eva ahosi-kammaü nàma hoti. Ubhinnaü antare pa¤ca javanacetanà aparàpariyàyavedanãyakammaü nàma. Taü anàgate yadà okàsaü labhati, tadà vipàkaü deti. Sati saüsàrappavattiyà ahosi-kammaü nàma na hoti. Aparam pi catubbidhaü kammaü: yaü garukaü, yaü bahulaü, yad àsannaü, kañattà và pana kamman ti. Tattha kusalaü, và hotu akusalaü và garukàgarukesu yam garukaü màtughàtàdi kammam và mahaggatakammaü và, tad-eva pañhamaü vipaccati. Tathà bahulà bahulesu pi yaü bahulaü hoti susãlyaü và dussãlyam và, tad eva pañhamam vipaccati. Yad àsannaü nàma maraõakàle anussaritakam mam; yaü hi àsannamaraõo anussarituü sakkoti, ten' eva uppajjati. Etehi pana tãhi muttaü punappuna laddhàsevanaü kañattà và pana kammaü nàma hoti; tesaü abhàve tam pañisandhiü àkaóóhati. Aparam pi catubbidham kammaü: janakaü, upatthambhakaü, upapãëakaü, upaghàtakan ti. Tattha janakaü nàma kusalam pi hoti akusalam pi, taü pañisandhiyam pi pavatte pi råpàråpavipàkakkhandhe janeti. Upatthambhakaü pana vipàkaü janetuü na sakkoti. A¤¤ena kammena dinnàya pañisandhiyà janite vipàke uppajjanakasukhadukkhaü upatthambheti, a ddhànaü pavatteti. Upapãëakaü a¤¤ena kammena dinnàya pañisandhiyà janite vipàke uppajjanakasukhadukkham pãëeti, bàdhati, addhànaü pavattituü na deti. Upaghàtakaü pana sayaü kusalam pi akusalam pi samànaü a¤¤aü dubbalakammaü ghàtetvà, #<[page 602]># %<602 XIX. Kankhàvitaraõavisuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tassa vipàkaü pañibàhitvà, attano vipàkassa okàsaü karoti. Evaü pana kammena kate okàse taü vipàkaü uppannaü nàma vuccati. Iti imesaü dvàdasannaü kammànaü kammantara¤ c' eva vipàkantara¤ ca Buddhànaü kammavipàka¤àõass' eva yathàva-sarasato pàkañaü hoti, asàdhàraõaü sàvakehi. Vipassakena pana kammantara¤ ca vipàkantara¤ ca ekadesato jànitabbaü; tasmà ayaü mukhamattadassanena kammaviseso pakàsito ti. Iti imaü dvàdasa vidhaü kammaü kammavaññe pakkhipitvà evam eko kammavañña-vipàkavaññavasena nàmaråpassa paccayapariggahaü karoti. So evaü kammavañña-vipàkavaññavasena paccayato nàmaråpassa pavattiü disvà: yathà idaü etarahi, evaü atãte pi addhàne kammavaña-vipàkavaññàvasena paccayato pavattittha, anàgate pi kammavañña-vipàkavaññavasen' eva paccayato pavattissatã ti. Iti kamma¤ c' eva kammavipàko ca kammavañña¤ ca vipàkavañña¤ ca, kammapavatta¤ ca vipàkapavatta¤ ca, kammasantati ca vipàkasantati ca kiriyà ca kiriyàphala¤ ca. Kammà vipàkà vattanti vipàko kammasambhavo, kammà punabbhavo hoti: evaü loko pavattatã ti samanupassati; tass' evaü samanupassato yà sà pubbantàdayo àrabbha: ahosiü nu kho ahan ti àdinà nayena vuttà soëasavidhà vicikicchà, sà sabbà pahãyati. Sabbabhava-yoni-gati-ñhiti-nivàsesu hetu-phalasambandhavasena pavattamànaü nàmaråpamattam eva khàyati. So neva kàraõato uddhaü kàrakaü passati, na vipàkappabattito uddhaü vipàkapañisaüvedakaü, kàraõe pana sati kàrako ti, vipàkappavattiyà sati pañisaüvedako ti sama¤¤àmattena paõdità vohàran t' icc' ev' assa sammappa¤¤àya sudiññhaü hoti. Ten' àhu Porànà:- Kammassa kàrako n' atthi vipàkassa ca vedako, suddhadhammà pavatanti ev' etaü sammadassanaü. Evaü kamme vipàke ca vattamàne sahetuke; bãjarukkhàdikànaü va pubbà koñi na nàyati. Anàgate pi saüsàre appavattaü na dissati, evam attham ana¤¤àya titthiyà asayaü vasã. #<[page 603]># %< Nàmaråpassa paccayapariggahaõaü 603>% Sattasa¤¤aü gahetvàna sassatucchedadassino, dvàsaññhidiññhiü gaõhanti a¤¤ama¤¤avirodhità. Diññhibandhanabandhà te taõhàsotena vuyhare, taõhàsotena vuyhantà na te dukkhà pamuccare. Evam etaü abhi¤¤àya bhikkhu Buddhassa sàvako, gambhãraü nipuõam su¤¤am paccayam pañivijjhati. Kammam n' atthi vipàkamhi, pàko kamme na vijjati, a¤¤ama¤¤aü ubho su¤¤à, na ca kammaü vinà phalam. Yathà na suriye aggi na maõimhi na gomaye, na tesaü bahi so atthi sambhàrehi ca jàyati, Tathà na anto kammassa vipàko upalabbhati, bahiddhà pi na kammassa na kammaü tattha vijjati. Phalena su¤¤aü taü kammaü, phalaü kammena vijjati, kamma¤ ca kho upàdàya tato nibbattate phalaü. Na h' ettha devo brahmà và saüsàrass' atthi kàrako, suddhadhammà pavattanti hetusambhàrapaccayà ti. Tass' evaü kammavañña-vipàkavaññavasñavasena nàmaråpassa paccayapariggahaü katvà tãsu addhàsu pahãnavicikicchassa sabbe atãtànàgatapaccuppannadhammà cutipañisandhivasena vidità honti; s' àssa hoti ¤àtà-pari¤¤à. So evaü pajànàti: ye atãte kammapaccayà nibbattà khandhà, te tatth' eva niruddhà; atãtakammapaccayà pana imasmiü bhave a¤¤e khandhà nibbattà; atãtabhavato imaü bhavaü àgato ekadhammo pi n' atthi; imasmim pi bhave kammapaccayena nibbattà khandhà nirujjhissanti; punabbhave a¤¤e nibbattissanti; imamhà bhavà punabbhavaü ekadhammo pi na gamissati. Api ca kho yathà na àcariyamukhato sajjhàyo antevàsikassa mukhaü pavisati, na ca tappaccayà tassa mukhe sajjhàyo na vattati; na dåtena mantodakaü pãtaü rogino udaraü pavisati, na ca tassa tappaccayà rogo na våpasammati; na mukhe maõóanavidhànaü àdàsatalàdisu mukhanimittaü gacchati, na ca tattha tappaccayà maõóanavidhànaü na pa¤¤àyati; na ekissà vaññiyà dãpasikhà a¤¤aü vaññaü sankamati, na ca tattha tappaccayà dãpasikhà na nibbattati, evem eva na atãtabhavato imaü bhavaü, ito và punabbhavaü koci dhammo sankamati, #<[page 604]># %<604 XIX. Kankhàvitaraõavisuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ na ca atãtabhave khandhàyatanadhàtupaccayà idha, idha và khandhàyatanadhàtupaccayà punabbhave khandhàyatanadhàtuyo na nibbattantã ti. Yath' eva cakkhuvi¤¤àõaü manodhàtu anantaraü, na c' eva àgataü nà pi na nibbattaü anantaraü. Tath' eva pañisandhimhi vattate cittasantati, purimaü bhijjati cittaü pacchimaü jàyatã tato. Tesaü antarikà n' atthi vãci tesaü na vijjati, na cito gacchati ki¤ci pañisandhi ca jàyatã ti. Evaü cutipañisandhivasena viditasabbadhammassa sabbàkàrena nàmaråpassa paccayapariggaha¤àõaü thàmagataü hoti, soëasavidhà kankhà suññhutaraü pahãyati. Na kevala¤ ca sà eva, Satthari kankhatã ti àdi-nayappavattà aññhavidhà pi kankhà pahãyati yeva, dvàdasaññhi diññhigatàni vikkhambhanti. Evaü nànànayehi nàmaråpapaccayapariggahaõena tãsu addhàsu kankhaü vitaritvà ñhitam ¤àõaü kankhàvitaraõavisuddhã ti veditabbaü dhammaññhiti-¤àõan ti pi yathàbhåta¤àõan ti pi sammàdassanan ti pi etass' ev' àdhivaccanaü. Vuttaü h' etam: avijjàpaccayà sankhàra paccayasamuppannà. Ubho p' ete dhammà paccayasamuppannà ti paccayapariggahe pa¤¤à dhammaññhiti-¤àõan ti. Aniccato manasikaronto katame dhamme yathàbhåtaü jànàti passati? Kathaü sammàdassanaü hoti? Kathaü tadanvayena sabbe sankhàrà aniccato suditñhà honti? Kattha kankhà pahãyati? Dukkhato anattato manasikaronto katame dhamme yathàbhåiaü jànàti passati ...pe... kattha kankhà pahãyatã it? Aniccato manasikaronto nimittaü yathàbhåtaü jànàti passati, tena vuccati sammàdassanaü. Evaü tad-anvayena sabbe sankhàrà aniccato sudiññhà honti: ettha kankhà pahãyati. Dukkhato manasikaronto pavattaü yathàbhåtaü jànàti passati. Anattato manasikaronto nimitta¤ ca pavatta¤ ca yathàbhåtaü jànàti passati; tena vuccati sammàdassanaü. Evaü tad-avayena sabbe dhammà anattato sudiññhà honti: ettha kankhà pahãyati. Ya¤ ca yathàbhåta¤àõaü ya¤ ca sammàdassanaü, yà ca kankhàvitaraõà: ime dhammà nànatthà nànàvya¤janà, #<[page 605]># %< Nàmaråpassa paccayapariggahaõaü 605>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ udàhu ekatthà, vya¤janam eva nànan ti? Ya¤ ca yathàbhåta¤àõaü, ya¤ ca sammàdassanaü, yà ca kankhàvitaraõà: ime dhammà ekatthà, vya¤janam eva nànan ti. Iminà pana ¤àõena samannàgato vipassako Buddhasàsane laddhassàso laddhapatiññho niyatagatiko cullasotàpanno nàma hoti. Tasmà bhikkhu sadà sato, nàmaråpassa sabbaso, paccaye pariggaõheyya kankhàvitaraõatthiko ti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate visuddhi-Magge pa¤¤àbhàvanàdhikàre Kankhàvitaraõavisuddhiniddeso nàma ekånavãsatimo paricchedo. #<[page 606]># %<606>% XX VäSATIMO PARICCHEDO MAGGâMAGGA-¥âöADASSANA- VISUDDHI-NIDDESO Ayaü maggo, ayaü na maggo ti evaü magga¤ ca amagga¤ ca ¤atvà ñhitaü ¤àõam pana Maggàmagga¤àõadassanavisuddhi nàma. Taü sampàdetukàmena kalàpasammasanàsankhàtàya nayavipassanàya tàva yogo karaõãyo. Kasmà? âraddhavipassakassa obhàsàdi-sambhave maggàmagga¤àõasambhavato. âraddhavipassakassa hi obhàsàdisu sambhåtesu maggàmagga¤àõaü hoti; vipassanàya ca kalàpasammasanaü àdi. Tasmà etaü kankhàvitaraõànantaraü uddiññhaü. Api ca yasmà tãraõapari¤¤àya vattamànàya maggàmagga¤àõaü uppajjati; tãraõapari¤¤à ca ¤àtapari¤¤ànantarà. Tasmà pi taü maggàmagga¤àõadassanavisuddhiü sampàdetukàmena kalàpasammasane tàva yogo kàtabbo. [Tisso pari¤¤à] Tatr' àyaü vinicchayo:- tisso hi lokiyapari¤¤à: ¤àtapari¤¤à, tãraõapari¤¤à, pahànapari¤¤à ca; yà sandhàya vuttaü: abhi¤¤àpa¤¤à ¤àtaññhena ¤àõaü, pari¤¤àpa¤¤à tãraõaññhena ¤àõaü, pahànapa¤¤à pariccàgaññhena ¤àõan ti. Tattha ruppanalakkhaõaü råpaü, vedayitalakkhaõà vedanà ti evaü tesaü tesaü dhammànaü paccattalakkhaõasallakkhaõavasena pavattàpa¤¤à ¤àtapari¤¤à nàma. Råpaü aniccaü, vedanà aniccà ti àdinà pana nayena tesam yeva dhammànaü sàma¤¤alakkhaõam àropetvà pavattà lakkhaõàrammaõikavipassanàpa¤¤à tãraõapari¤¤à nàma. #<[page 607]># %< Tisso pari¤¤à 607>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tesu yeva pana dhammesu niccasa¤¤àdi pajahanavasena pavattà lakkhaõàrammaõikavipassanà pa¤¤à pahànapari¤¤à nàma. Tattha sankhàraparicchedato paññhàya yàva paccayapariggahà ¤àtapari¤¤àya bhåmi; etasmiü hi antare dhammànaü, paccattalakkhaõappañivedhass' eva àdhipaccaü hoti. Kalàpasammasanato pana paññhàya yàva udayabbayànupassanà tãraõapari¤¤àya bhåmi; etasmiü hi antare sàma¤¤alakkhaõappañivedhass' eva àdhipaccaü hoti. Bhangànupassanaü àdiü katvà uparipahànapari¤¤àya bhåmi; tato paññhàya hi aniccato anupassanto niccasa¤¤aü pajahati, dukkhato anupassanto sukhasa¤¤aü, ...pe... anattato anupassanto attasa¤¤aü nibbindanto, nindaü virajjanto, ràgaü nirodhento, samudayam pañinissajjanto àdànaü pajahatã ti. Evaü niccasa¤¤àdi pahànasàdhikànaü sattannaü anupassanànaü àdhipaccaü. Iti imàsu tãsu pari¤¤àsu sankhàraparicchedassa c' eva paccayapariggahassa ca sàdhitattà iminà yoginà ¤àtapari¤¤à va adhigatà hoti, itarà ca adhigantabbà. Tena vuttaü: Yasmà tãraõapari¤¤àya vattamànàya maggàmagga¤àõaü uppajjati, tãraõapari¤¤à ca ¤àtapari¤¤à anantarà, tasmà pi taü maggàmagga¤àõadassanavisuddhiü sampàdetukàmena kalàpasammasane tàva yogo kàtabbo ti. Tatr' àyaü Pàëi:- Kathaü atãtànàgatapaccuppannànaü dhammànaü sankhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü? Yaü ki¤ci råpaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và ... pe... yaü dåre santike và: sabbaü råpaü aniccato vavatthapeti: ekaü sammasanaü; dukkhato vavatthapeti: ekaü sammasanaü; anattato vavatthapeti: ekaü sammasanaü. Yà kàci vedanà ...pe... yaü ki¤ci vi¤¤àõaü ...pe... anattato vavatthapeti: ekaü sammasanaü. Cakkhuü ... pe... jaràmaraõaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccato vavatthapeti: ekaü sammasanaü; dukkhato anattato vavatthapeti: ekaü sammasanaü. Råpaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàrakaññhenà ti sankhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü; vedanaü . #<[page 608]># %<608 XX. Maggàmagga-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ . . vi¤¤àõaü . . . Cakkhuü ...pe... jaràmaraõaü ...pe... sammasane ¤àõaü. Råpaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü sankhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhamman ti sankhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Vedanaü . . . vi¤¤àõaü . . . cakkhuü . . . jaràmaraõaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü sankhataü ...pe... nirodhadhamman ti sankhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Jàtipaccayà jaràmaraõaü, asati jàtiyà n' atthi jaràmaraõan ti sankhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Atãtam pi addhànaü anàgataü pi addhànaü jàtipaccayà jaràmaraõaü, asati jàtiyà n' atthi jaràmaraõan ti sankhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõàü. Bhavapaccayà jàti ... pe... avijjàpaccayà sankhàrà, asati avijjàya n' atthi sankhàrà ti sankhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Atãtam pi addhànaü, anàgatam pi addhànaü avijjàpaccayà sankhàrà, asati avijjàya n' atthi sankhàrà ti sankhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõaü. Taü ¤àtaññhena ¤àõaü, pajànanaññhena pa¤¤à, tena vuccati atãtànàgatapaccuppannànaü dhammànaü sankhipitvà vavatthàne pa¤¤à sammasane ¤àõan ti. Ettha ca: cakkhuü ...pe... jaràmaraõan, ti iminà peyyàlena dvàràmmaõehi saddhiü dvàrappavattà dhammà, pa¤cakkhandhà, cha dvàràni, cha àrammaõàni, cha vi¤¤àõàni, cha phassà, cha vedanà, cha sa¤¤à, cha cetanà, cha taõhà, cha vitakkà, cha vicàrà, cha dhàtuyo, dasa kasinàõi, dvattiüsa koññhàsà, dvàdas' àyatanàni, aññhàrasa dhàtuyo, bàvãsati indriyàni, tisso dhàtuyo, nava bhavà, cattàri jhànàni, catasso appama¤¤à, catasso samàpattiyo, dvàdasa pañiccasamuppàdangànã ti ime dhammaràsayo sankhittà ti veditabbà. Vuttaü h' etaü Abhi¤¤eyyaniddese:- sabbaü, bhikkhave, abhi¤¤eyyaü. Ki¤ci, bhikkhave, sabbaü abhi¤¤eyyaü? #<[page 609]># %< Tisso pari¤¤à 609>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Cakkhu, bhikkhave, abhi¤¤eyyaü, råpaü . . . cakkhuvi¤¤àõaü . . . cakkhusamphasso, --yam p' idaü cakkhusamphassapaccayà uppajjati vedayitaü sukhaü và dukkhaü và adukkhamasukhaü và, tam pi abhi¤¤eyyaü. Sotaü, . . . pe. . . yam p' idaü manosamphassapaccayà uppajjati vedayitaü sukhaü và dukkhaü và adukkhamasukkhaü và, tam pi abhi¤¤eyyaü. Råpaü . . . vi¤¤àõaü, cakkhuü . . . mano, råpam . . . dhammà, cakkhuvi¤¤àõaü . . . manovi¤¤àõaü; cakkhusamphasso . . . manosamphasso, cakkhusamphassajà vedanà . . . manosamphassajà vedanà, råpasa¤¤à . . . dhammasa¤¤à, råpasa¤cetanà . . . dhammasa¤cetanà, råpataõhà . . . dhammatàõhà, råpavitakkà . . . dhammavitakkà, råpavicàro . . . dhammavicàro; pathavãdhàtu . . . vi¤¤àõadhàtu; pathavãkasiõaü . . . vi¤¤àõakasiõaü; kesà . . . pe . . . matthalungaü; cakkhàyatanaü . . . dhammàyatanaü; cakkhudhàtu . . . manovi¤¤àõadhàtu; cakkhundriyaü, . . . a¤¤àtàvindriyaü; kàmadhàtu, råpadhàtu, aråpadhàtu; kàmabhavo, råpabhavo, aråpabhavo; sa¤¤àbhavo, asa¤¤àbhavo, nevasa¤¤à-nàsa¤¤àbhavo; ekavokàrabhavo, catuvokàrabhavo, pa¤cavokàrabhavo; pañhamaü jhànaü . . . catutthaü jhànaü, mettàcetovimutti . . . upekkhàcetovimutti; àkàsàna¤càyatanasamàpatti . . . nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanasamàpatti; avijjà abhi¤¤eyyà . . . pe . . . jaràmaraõaü abhi¤¤eyyan ti. Taü tattha evaü vitthàretvà vuttattà, idha sabbaü peyyàlena sankhittaü. Evaü sankhitte pan' ettha ye lokuttarà dhammà àgatà te asammasanåpagattà imasmiü adhikàre na gahetabbà. Ye pi ca sammasanåpagà, tesu ye yassa pàkañà honti, sukhena pariggahaü gacchanti, tesu tena sammasanaü àrabhitabbaü. [Pa¤cakkhandhà aniccàdivasena sammasanaü] Tatr' àyaü khandhavasena àrabbha vidhànayojanà: yaü ki¤ci råpaü . . . pe . . . sabbaü råpaü aniccato vavatthapeti: ekaü sammasanaü; dukkhato anattato vavatthapeti: ekaü sammasanan ti ettàvatà ayaü bhikkhu: #<[page 610]># %<610 XX. Maggàmagga-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yaü ki¤ci råpan ti evaü aniyamaõiddiññhaü sabbam pi råpaü atãtattikena c' eva catåhi ca ajjhattàdi-dukehã ti ekàdasahi okàsehi paricchinditvà sabbaü råpaü aniccato vavatthapeti, aniccan ti sammasati. Kathaü? Parato vuttanayena. Vuttaü h' etaü:- råpaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü khayaññhenà ti. Tasmà esa yaü atãtaü råpaü, taü yasmà atãte yeva khãõaü, na-y-imaü bhavaü sampattan ti aniccaü khayaññhena. Yaü anàgataü anantarabhave nibbattissati. Tam pi tatth' eva khãyissati, na tato paraü bhavaü gamissatã ti aniccaü khayaññhena. Yaü paccuppannaü råpaü, tam pi idh' eva khãyati, na ito gacchatã ti aniccaü khayaññhena. Yaü ajjhattaü, tam pi ajjhattam eva khãyati, na bahiddhà bhàvaü gacchatã ti aniccaü khayaññhena. Yaü bahiddhà . . . pe . . . oëàrikaü, sukhumaü, hãnaü, paõãtaü, dure . . . santike, tam pi tatth' eva khãyati, na dårabhàvaü gacchatã ti aniccaü khayaññhenà ti sammasati. Idaü sabbam pi aniccaü khayaññhenà ti etassa vasena ekaü sammasanaü bhedato pana ekàdasavidhaü hoti. Sabbam eva ca taü dukkhaü bhayaññhena, bhayaññhenà ti sappañibhayatàya. Yaü hi aniccaü taü bhayàvahaü hoti, Sãhopamasutte devànaü viya. Iti idam pi dukkhaü bhayaññhenà ti etassa vasena ekaü sammasanaü bhedato pana ekàdasavidhaü hoti. Yathà ca dukkhaü evaü sabbam pi taü anattà asàrakatthena. Asàrakaññhenà ti attà nivàsã kàrako vedako sayaüvasã ti evaü parikappitassa attasàrassa abhàvena. Yam hi aniccaü taü dukkhaü; attano pi aniccataü và udayabbayapãëanaü va dhàretuü na sakkoti, kuto tassa kàrakàdibhàvo? Ten' àha:- rupa¤ ca h' idaü, bhikkhave, attà abhavissa, nayidaü råpaü àbàdhàya saüvatteyyà ti àdi. Iti idam pi anattà asàrakaññhenà ti etassa vasena ekaü sammasanaü bhedato pana ekàdasavidhaü hoti. #<[page 611]># %< Pa¤cakkhandhà aniccàdivasena sammasanaü 611>% Esa nayo vedanàdisu. Yaü pana aniccaü taü yasmà niyamato sankhatàdibhedaü hoti, ten' assa pariyàyadassanatthaü nànàkàrehi và manasikàrappavattidassanatthaü: råpaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü sankhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü, vayadhammaü, viràgadhammaü nirodhadhamman ti puna Pàëi vuttà. Esa nayo vedanàdiså ti. So tass' eva pa¤casu khandhesu aniccadukkhà anattà sammasanassa thirabhavatthàya yaü taü Bhagavatà:- katamehi cattàëãsàya àkàrehi anulomikakhantiü pañilabhati? Katamehi cattàëãsàya àkàrehi sammattaniyàmaü okkamatã ti etassa vibhange: pa¤cakkhandhe aniccato dukkhato rogato gaõóhato sallato aghato àbàdhato parato palokato ãtito upaddavato bhayato upasaggato calato pabhanguto adhuvato atàõato aleõato asaraõato rittato tucchato su¤¤ato anattato àdãnavato viparinàmadhammato asàrakato aghamålato vadhayato vibhavato sàsavato sankhatato màràmisato jàtidhammato jaràdhammato vyàdhidhammato maraõadhammato sokadhammato paridevadhammato upàyàsadhammato sankilesikadhammato ti cattàëãsàya àkàrehi pa¤cakkhandhe aniccato passanto anulomikakhantiü pañilabhati. Pa¤cannaü khandhànaü nirodho, niccaü. Nibbànan ti passanto sammattaniyàmaü okkamatã ti àdinà nayena anuloma¤àõaü vibhajantena pabhedato aniccàdisammasanaü vuttaü; tassà pi vasena ime pa¤cakkhandhe sammasati. Kathaü? So hi ekekaü khandhaü aniccan-tikatàya àdi-antavantatàya ca aniccato, uppàdavaya-pañipãëanatàya dukkhavatthutàya ca dukkhato, paccayayàpanãyatàya rogamålatàya ca rogato, dukkhatà-sålayogitàya kilesàsucipaggharaõatàya uppàdajaràbhangehi uddhumàtakaparipakkapabhinnatàya ca gaõóhato, pãlajanakatàya anto-tudanatàya dunnãharaõãyatàya ca sallato, vigarahanãyatàya avaóóhi-àvahanatàya aghavatthutàya ca aghato, #<[page 612]># %<612 XX. Maggàmagga-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ aseribhàvajanakatàya àbàdhapadaññhànatàya ca àbàdhato, avasatàya avidheyyatàya ca parato, vyàdhijaràmaraõehi palujjanatàya palokato, anekavyasanàvahanatàya ãtito, aviditànaü yeva vipulànaü anatthànaü àvahanato sabbupaddavavatthutàya ca upaddavato, sabbabhayànaü àkaratàya dukkhavåpasamasankhàtassa paramassàsassa pañipakkhabhåtatàya ca bhayato, anekehi anatthehi anubandhatàya dosåpasaññhatàya, upasaggo viya, anadhivàsanàrahatàya ca upasaggato, vyàdhi-jaràmaraõehi c' eva làbhàdãhi ca lokadhammehi pacalitatàya calato, upakkamena c' eva sarasena ca pabhangupagamanasãlatàya pabhanguto, sabbàvatthanipàtitàya thirabhàvassa ca abhàvatàya adhuvato, atàyanatàya c' eva alabbhaneyya-khematàya ca atàõato, allãyituü anarahatàya allãnànam pi ca leõakiccàkàranàya aleõato, nissitànaü bhayasàrakattàbhàvena asaraõato, yathà parikappitehi dhuvasubhasukhattabhàvehi rittatàya rittato rittatày' eva tucchato, appakattà và, appakam pi hi loke tucchan ti vuccati, Sàmi-nivàsã-kàraka-vedakàdhiññhàyakavirahitatàya su¤¤ato, saya¤ ca assàmikabhàvàditàya anattato, pavattidukkhatàya dukkhassa ca àdãnavatàya àdãnavato, -atha và àdãnam vàti gacchati pavattatã ti àdãnavo, kapaõamanussass' etaü adhivacanaü; khandhà pi ca kapaõà yevà ti àdãnavasadisatàya àdãnavato, jaràya c' eva maraõena cà ti dvedhà pariõàmapakatitàya vipariõàmadhammato, dubbalatàya, pheggu viya sukhabha¤janãyatàya ca asàrakato, aghahetutàya aghamålato, mittamukhasapatto viya, vissàsaghàtitàya vadhakato, vigatabhavatàya vibhavasambhåtatàya ca vibhavato, àsavapadaññhànatàya sàsavato, hetupaccayehi abhisankhatatàya sankhatato, maccumàra-kilesamàrànaü àmisabhåtatàya màràmisato,jàtijaràvyàdhimaraõapakatitàya jàtijaràvyàdhimaraõadhammato, sokaparideva-upàyàsahetutàya sokaparideva-upàyàsadhammato, taõhàdiññhiduccaritasankilesànaü visayadhammatàya sankilesikadhammato ti evaü pabhedato vuttassa aniccàdisammasanassa vasena sammasati. Ettha hi aniccato palokato calato pabhanguto adhuvato vipariõàmadhammato asàrakato vibhavato, #<[page 613]># %< Nava àkàrà 613>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sankhatato maraõadhammato ti ekekasmiü khandhe dasa dasa katvà pa¤¤àsa aniccànupassanàni. Parato parittato tucchato su¤¤ato anattato ti ekekasmiü khandhe pa¤ca pa¤ca katvà pa¤cavãsati anattànupassanàni. Sesàni dukkhato rogato ti àdãni ekekasmiü khandhe pa¤cavãsati katvà pa¤cavãsati sataü dukkhànupassanànã ti. Icc' assa iminà dvisatabhedena aniccàdisammasanena pa¤cakkhandhe sammasato taü nayavipassanà-sankhàtaü aniccadukkhànattasammasanaü thiraü hoti. Idaü tàv' ettha Pàëi-nayànusàrena sammasanàrambhavidhànaü. [Nava àkàrà] Yassa pana evaü nayavipassanàya yogaü karoto pi naya- vipassanà na sampajjati, tena navah' àkàrehi indriyàni tikkhàni bhavanti uppannuppannànaü sankhàrànaü khayam eva passati. Tattha ca sakkaccakiriyàya sampàdeti, sàtaccakiriyàya sampàdeti, sappàyakiriyàya sampàdeti, samàdhissa ca nimittaggàhena, bojjhangàna¤ ca anupavattanatàya, kàye ca jãvite ca anapekkhataü upaññhapeti, tattha ca abhibhuyya nekkhammena, antarà ca accosànenà ti evaü vuttànaü navannaü àkàrànaü vasena indriyàni tikkhàni katvà Pathavãkasiõaniddese vuttanayena satta asappàyàni vajjetvà, satta sappàyàni sevamànena kàlena råpaü sammasitabbaü, kàlena aråpaü. [Råpasammasananayo] Råpaü sammasantena råpassa nibbatti passitabbà; seyyathãdaü: idaü råpaü nàma kammàdi-vasena catåhi kàraõehi nibbattati. Tattha sabbesaü sattànaü råpaü nibbattamànaü pañhamaü kammato nibbattati. Pañisandhikkhaõe yeva hi gabbhaseyyakànaü tàva tisantativasena vatthukàyabhàvadasakasankhàtàni tiüsa råpàni nibbattanti, tàni ca kho pañisandhicittassa uppàdakkhaõe yeva. Yathà ca uppàdakkhaõe yeva, tathà ñhitikkhaõe pi bhangakkhaõe pi. Tattha råpaü dandhanirodhaü garuparivatti, cittaü khippanirodham lahuparivatti. Ten' àha:- n' àhaü, bhikkhave, a¤¤aü ekadhammam pi samanupassàmi evaü lahuparivattaü yathayidaü, #<[page 614]># %<614 XX. Maggàmagga-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ bhikkhave, cittan ti. Råpe dharante yeva hi soëasavàre bhavangacittaü uppajjitvà nirujjhati. Cittassa uppàdakkhaõo pi ñhitikkhaõo pi bhangakkhaõo pi ekasadisà. Råpassa pana uppàdabhangakkhaõà yeva lahukà. Te hi sadisà, ñhitikkhaõo pana mahà; yàva soëasacittàni uppajjitvà nirujjhanti, tàva vattati. Pañisandhicittassa uppàdakkhaõe uppannaü ñhànappattaü purejàtaü vatthuü nissàya dutiyaü bhavangaü uppajjati; tena saddhiü uppannaü thànappattaü purejàtaü vatthuü nissàya tatiyaü bhavangaü uppajjati. Iminà nayena yàvatàyukaü cittappavatti veditabbà. âsannamaraõassa pana ekam eva ñhànappattaü purejàtaü vatthuü nissàya soëasa cittàni uppajjanti. Pañisandhicittassa uppàdakkhaõe uppannaü råpaü pañisandhicittato uddhaü soëasamena cittena saddhiü nirujjhati; ñhànakkhaõe uppannaü sattarasamassa uppàdakkhaõena saddhiü nirujjhati; bhangakkhaõe uppannaü sattarasamassa ñhànakkhaõaü patvà nirujjhati. Yàva pavatti nàma atthi, evam eva pavattati. Opapàtikànam pi satta santativasena sattati råpàni evam eva pavattanti. Tattha kammaü kammasamuññhànaü kammapaccayaü, kammapaccayacittasamuññhànaü, kammapaccaya-àhàrasamuññhànaü, kammapaccaya-utusamuññhànan ti esa vibhàgo veditabbo. Tattha kammaü nàma kusalàkusalacetanà. Kammasamutthànaü nàma vipàkakkhandhà ca cakkhu-dasakàdi-samasattati-råpa¤ ca. Kammapaccayaü nàma tad-eva, kammaü hi kammasamuññhànassa upatthambhakapaccayo pi hoti. Kammapaccayacittasamuññhànaü nàma vipàkacittasamuññhànaü råpaü. Kammapaccaya-àhàrasamuññhànaü nàma kammasamuññhànaråpesu ñhànappattà ojà a¤¤aü ojaññhamakaü samuññhàpeti. Tatrà pi ojaññhànaü patvà a¤¤an ti evaü catasso và pa¤ca và pavattiyo ghañeti. Kammapaccaya-utusamuññhànaü nàma kammajatejodhàtu ñhànappattà utusamuññhànaü ojaññhamakaü samuññhàpeti. Tatrà pi utu a¤¤aü ojaññhamakan ti evaü catasso và pa¤ca và pavattiyo ghañeti. Evaü tàva kammajaråpassa nibbatti passitabbà. #<[page 615]># %< Råpasammasananayo 615>% Cittajesu pi cittaü, cittasamuññhànaü, cittapaccayaü, cittapaccaya-àhàrasamuññhànaü, cittapaccaya-utusamuññhànan ti esa vibhàgo veditabbo. Tattha cittaü nàma ekånanavuti cittàni:- Tesu dvattiüsa cittàni chabbãs' ekånavãsati, Soëasa råpiriyàpatha vi¤¤atti janakàmatà. Kàmàvacarato hi aññha kusalàni, dvàdasàkusalàni, manodhàtuvajjà dasa kiriyà, kusalakiriyato dve abhi¤¤àcittànã ti dvattiüsa cittàni råpaü iriyàpathaü vi¤¤atti¤ ca janenti. Vipàkavajjàni sesadasaråpàvacaràni, aññha aråpàvacaràni, aññha lokuttaracittànã ti chabbãsati cittàni råpaü iriyàpatha¤ ca janayanti, na vi¤¤attiü. Kàmàvacare dasa bhavangacittàni, råpàvacare pa¤ca, tisso manodhàtuyo, ekà vipàkàhetuka-manovi¤¤àõadhàtu somanassasahagatà ti ekånavãsati cittàni råpam eva janayanti, na iriyàpathaü, na vi¤¤attiü. Dve pa¤ca-vi¤¤àõàni, sabbasattànaü pañisandhicittaü, khãõàsavànaü cuticittaü, cattàri àruppavipàkànã ti soëasa cittàni neva råpaü janayanti, na iriyàpathaü, na vi¤¤attiü. Yàni c' ettha råpaü janenti, tàni na ñhitikkhaõe, na bhangakkhaõe và. Tadà hi cittaü dubbalaü hoti, uppàdakkhaõe pana balavaü; tasmà taü tadà purejataü vatthuü nissàya råpaü samuññhàpeti. Cittasamuññhànaü nàma tayo aråpino khandhà, sadda-navakaü, kàyavi¤¤atti, vacãvi¤¤atti, àkàsadhàtu, lahutà, mudutà, kamma¤¤atà, upacayo, santatã ti sattarasavidhaü råpa¤ ca. Cittapaccayaü nàma pacchàjàtà citta-cetasikà dhammà purejàtassa imassa kàyassà ti evaü vuttaü catusamuññhànaråpaü. Cittapaccaya-àharasamuññhànaü nàma cittasamuññhànaråpesu ñhànappattà ojà a¤¤aü ojaññhamakaü samuññhàpeti. Evaü dve tisso pavattiyo ghañeti. Cittapaccaya-utusamuññhànaü nàma cittasamuñhàno utu ñhànappatto a¤¤aü ojaññhamakaü samuññhàpeti. #<[page 616]># %<616 XX. Maggàmagga-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Evaü dve tisso pavattiyo ghañeti. Evaü cittajaråpassa nibbatti passitabbà. âhàrajesu pi àhàro, àhàrasamuññhànaü, àhàrapaccayaü, àhàrapaccaya-àhàrasamuññhànaü, àhàrapaccaya-utusamuññhànan ti esa vibhàgo veditabbo. Tattha àhàro nàma kabaëinkàro àhàro. âhàrasamuññhànaü nàma: upàdinnaü kammajaråpaü paccayaü labhitvà, tattha patiññhàya ñhànappattàya ojàya samuññhàpitaü ojaññhamakaü, àkàsadhàtu, lahutà, mudutà, kamma¤¤atà, upacayo, santatã ti cuddasavidhaü råpaü. âhàrapaccayaü nàma: kabaëinkàro àhàro imassa kàyassa àhàrapaccayena paccayo ti evaü vuttaü catusamuññhànaråpaü. âhàrapaccaya-àhàrasamuññhànaü nàma àhàrasamuññhànesu råpesu ñhànappattà ojà a¤¤àü ojaññhamakaü samuññhàpeti. Tatrà pi ojà a¤¤an ti evaü dasa-dvàdasa vàre pavattiü ghañeti. Ekadivasaü paribhuttàhàro sattàham pi upatthambheti; dibbà pana ojà ekamàsaü dvemàsam pi upatthambheti. Màtarà paribhuttàhàro pi dàrakassa sarãraü pharitvà råpaü samuññhàpeti; sarãre makkhitàhàro pi råpaü samuññhàpeti. Kammajàhàro upàdinnakàhàro nàma; so pi ñhànappatto råpaü samuññhàpeti. Tatrà pi ojà a¤¤aü samuññhàpetã ti evaü catasso và pa¤ca và pavattiyo ghañeti. âhàrapaccaya-utusamuññhànaü nàma àhàrasamuññhànà tejodhàtu ñhànappattà utusamuññhànaü ojaññhamakaü samuññhàpeti. Tatr' àyaü àhàro àhàrasamuññhànànaü janako hutvà paccayo hoti. Sesànaü nissay' -àhàra-atthi-avigatavasenà ti evaü àhàrajaråpassa nibbatti passitabbà. Utujesu pi utu, utusamuññhànaü, utupaccayaü, utupaccaya-utusamaññhànaü, utupaccaya-àhàrasamuññhànànan ti esa vibhàgo veditabbo. Tattha utu nàma catusamuññhànà tejodhàtu, uõha-utu- sãta-utå ti evaü pan' esa duvidho hoti. Utusamuññhànaü nàma catusamuññhàno utu upàdinnakaü, paccayaü labhitvà ñhànappatto sarãre råpaü samuññhàpeti, taü saddanavakaü, #<[page 617]># %< Aråpasammasananayo 617>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ àkàsadhàtu, lahutà, mudutà, kamma¤¤atà, upacayo, santatã ti paõõarasavidhaü hoti. Utupaccayaü nàma utu catusamuññhànikaråpànaü pavattiyà ca vinàsassa ca paccayo hoti. Utupaccaya-utusamuññhànaü nàma utusamuññhànà tejodhàtu ñhànappattà a¤¤aü ojaññhamakaü samuññhàpeti. Tatrà pi utu a¤¤an ti evaü dãgham pi addhànaü anupàdinnapakkhe ñhatvà pi utusamuññhànaü pavattati yeva. Utupaccaya-àhàrasamuññhànaü nàma utusamuññhànà ñhànappattà ojà a¤¤aü ojaññhamakaü samuññhàpeti. Tatrà pi ojà a¤¤an ti evaü dasa-dvàdasavàre pavattiü ghañeti. Tatr' àyaü utu utusamuññhànànaü janako hutvà paccayo hoti. Sesànaü nissaya-atthi-avigatavasenà ti evaü utujaråpassa nibbatti passitabbà. Evan hi råpassa nibbattiü passanto kàlena råpaü sammasati nàma. [Aråpasammasananayo] Yathà ca råpaü sammasantena råpassa, evaü aråpaü sammasantena pi aråpassa nibbatti passitabbà. Sà ca kho ekàsãti lokiyacittuppàdavasen' eva; seyyathãdaü: idaü hi aråpaü nàma purimabhave àyåhitakammavasena pañisandhiyaü tàva ekånavãsati cittuppàdappabhedaü nibbattati. Nibbattanàkàro pan' assa Pañiccasamuppàdaniddese vuttanayen' eva veditabbo. Tad-eva pañisandhicittassa anantaracittato paññhàya bhavangavasena àyupariyosàne cutivasena. Yaü tattha kàmàvacaraü, taü chasu dvàresu balavàrammaõe tadàrammaõavasena. Pavatte pana asambhinnattà cakkhussa àpàthagatattà råpànaü àlokasannissitaü manasikàrahetukaü cakkhuvi¤¤àõaü nibbattati saddhiü sampayuttadhammehi, cakkhuppasàdassa hi ñhitikkhaõe ñhitippattam eva råpaü cakkhuü ghaññeti. Tasmiü ghaññite dvikkhattuü bhavangaü uppajjitvà nirujjhati. Tato tasmiü yeva àrammaõe kiriyamanodhàtu àvajjanakiccaü sàdhayamànà uppajjati. Tad-anantaraü tad-eva råpaü passamànaü kusalavipàkaü akusalavipàkaü và cakkhuvi¤¤àõaü. #<[page 618]># %<618 XX. Maggàmagga-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tato tad-eva råpaü sampañicchamànà vipàkamanodhàtu. Tato tad-eva råpaü santãrayamànà vipàkàhetukamanovi¤¤ànadhàtu. Tato tad-eva råpaü vavatthàpayamànà kiriyàhetukamanovi¤¤àõadhàtu upekkhàsahagatà. Tato paraü kàmàvacarakusalàkusalakiriyacittesu ekaü và upekkhasahagatàhetukaü cittaü pa¤ca satta và javanàni. Tato kàmàvacarasattànam ekàdasasu tadàrammaõacittesu javavanànuråpaü yaü ki¤ci tadàrammaõan ti esa nayo sesadvàresu pi; manodvàre pana mahaggatacittàni pi uppajjantã ti. Evaü chasu dvàresu aråpassa nibbatti passitabbà. Evaü hi aråpassa nibbattiü passanto kàlena aråpaü sammasati nàma. [Tilakkhaõàropanaü (a) råpasattakavasena] Evaü kàlena råpaü, kàlena aråpaü sammasitvà pi tilakkhaõaü àropetvà anukkamena pañipajjaüàno eko pa¤¤àbhàvanaü sampàdeti. Aparo råpasattaka-aråpasattakavasena tilakkhaõaü àropetvà sankhàre sammasati. Tattha àdànanikkhepanato, vayo-vuóóhatthangamito, àhàramayato, utumayato, kammajato, cittasamuññhànato, dhammatàråpato ti imehi àkàrehi àropetvà sammasanto råpasattakavasena àropetvà sammasati nàma. Ten' àhu Poràõà:- âdànanikkhepanato vayo-vuóóhatthagàmito, àhàrato ca ututo kammato cà pi cittato, dhammatàråpato satta vitthàrena vipassatã ti. Tattha àdànan ti pañisandhi. Nikkhepanan ti cuti. Iti yogàvacaro imehi àdànanikkhepehi ekaü vassasataü paricchinditvà sankhàresu tilakkhaõaü àropeti. Kathaü? Etth' antare sabbe sankhàrà aniccà. Kasmà? Uppàdavayappavattito vipariõàmato tàva kàlikato niccapañikkhepato ca. Yasmà pana uppannà sankhàrà ñhitiü pàpuõanti, ñhitiyaü jaràya kilamanti, jaraü patvà avassaü bhijjanti, tasmà abhiõhasampañipãëanato dukkhamato dukkhavatthuto sukhapañikkhepato ca dukkhà. Yasmà ca uppannà sankhàrà ñhitiü mà pàpuõantu, ñhànappattà mà jãrantu, jarappattà mà bhijjantå ti imesu tãsu ñhànesu kassaci vasavattibhàvo n' atthi. Su¤¤à ten' eva vasavattanàkàrena; tasmà su¤¤ato assàmikato avasavattito attapañikkhepato ca anattà. #<[page 619]># %< Tilakkhaõàropanaü (a) råpasattakavasena 619>% Evaü àdànanikkhepanavasena vassasataparicchinne råpe tilakkhaõaü àropetvà tato paraü vayo-vuóóhatthangamanato àropeti. Tattha vayo-vuóóhatthangamo nàma vayavasena vuóóhassa vuóóhitassa råpassa atthangamo: tassa vasena tilakkhaõaü àropetã ti attho. Kathaü? So tam eva vassasataü pañhamavayena majjhimavayena pacchimavayenà ti tãhi vayehi paricchindati. Tattha àdito tettiüsa vassàni pañhamavayo nàma; tato catuttiüsa majjhimavayo nàma; tato tettiüsa pacchimavayo nàmà ti: iti imehi tãhi vayehi paricchinditvà pañhamavaye pavattaü råpaü majjhimavayaü appatvà tatth' eva nirujjhati. Tasmà taü aniccaü; yad-aniccaü, taü dukkhaü; yaü dukkhaü, tad-anattà. Majjhimavaye pavattaråpam pi pacchimavayaü appatvà tatth' eva nirujjhati. Tasmà tam pi aniccaü, dukkham, anattà. Pacchimavaye tettiüsa vassàni pavattaråpam pi maraõato paraü gamanasamatthaü nàma n' atthi; tasmà tam pi: aniccaü dukkham anattà ti tilakkhaõaü àropeti. Evaü pañhamavayàdivasena vayo-vuóóhatthangamato tilakkhaõaü àropetvà puna mandadasakaü khióóadasakaü, vaõõadasakaü, baladasakaü, pa¤¤àdasakaü, hànidasakaü, pabbhàradasakaü, vankadasakaü, momåhadasakaü, sayanadasakan ti imesaü dasannaü dasakànaü vasena vayovuóóhatthangamato tilakkhaõaü àropeti. Tattha dasakesu tàva vassasatajãvino puggalassa pañhamàni dasa vassàni mandadasakaü nàma; tadà hi so mando hoti capalo kumàrako. Tato paràni dasa khióóàdasakaü nàma; tadà hi so khióóarati bahulo hoti. Tato paràni dasa vaõõadasakaü nàma; tadà hi' ssa vaõõàyatanaü vepullaü pàpuõàti. Tato paràni dasa baladasakaü nàma; tadà hi 'ssa bala¤ ca thàmo ca vepullaü pàpuõàti. Tato paràni dasa pa¤¤àdasakaü nàma; tadà hi 'ssa pa¤¤à suppatiññhità hoti; pakatiyà kira dubbalapa¤¤assa pi tasmiü kàle appamattakà pa¤¤à uppajjati yeva. Tato paràõi dasa hànidasakaü nàma; tadà hi 'ssa khióóàrati vaõõabalapa¤¤à parihàyanti. Tato paràni dasa pabbhàradasakaü nàma; tadà hi 'ssa attabhàvo purato pabbhàro hoti. #<[page 620]># %<620 XX. Maggàmagga-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tato paràni dasa vankadasakaü nàma; tadà hi 'ssa attabhàvo, nangalakoñi viya, vanko hoti. Tato paràni dasa momåhadasakaü nàma; tadà hi so momåho hoti, kataü kataü pamussati. Tato paràni dasa sayanadasakaü nàma, vassasatiko hi sayanabahulo va hoti. Tatr' àyaü yogã etesaü dasakànaü vasena vayo-vuóóhatthangamato tilakkhaõaü àropetuü iti pañisa¤cikkhati:- pañhamadasake pavattaråpaü dutiyadasakaü appatvà tatth' eva nirujjhati, tasmà taü aniccaü dukkham anattà. Dutiyadasake ...pe... navamadasake pavattaråpaü dasamadasakaü appatvà tatth' eva nirujjhati, dasamadasake pavattaråpaü punabbhavaü appatvà idh' eva nirujjhati, tasmà tam pi aniccaü dukkham anattà ti tilakkhaõaü àropeti. Evaü dasakavasena vayo-vuóóhatthangamato tilakkhaõam àropetvà, puna tad eva vassasataü pa¤cavassavasena vãsati koññhàse katvà vayo-vuóóhaññhangamato tilakkhaõaü àropeti. Kathaü? So hi iti pañisa¤cikkhati:- pañhame vassapa¤cake pavattaråpaü dutiyaü vassapa¤cakaü appatvà tatth' eva nitujjhati, tasmà taü aniccaü dukkham anattà ti. Dutiye vassapa¤cake pavattaråpaü, tatiyaü ...pe ... ekånavãsatim ev' assa pa¤cake pavattaråpaü vãsatimaü vassapa¤cakaü appatvà tatth' eva nirujjhati. Vãsatime vassapa¤cake pavattaråpaü maraõato paraü gamanasamatthaü nàma n' atthi; tasmà tam pi aniccaü dukkham anattà ti. Evaü vãsati koññhàsavasena vayo-vuóóhatthangamato tilakkhaõaü àropetvà puna pa¤cavãsati koññhàse katvà catunnaü catunnaü vassànaü vasena àropeti. Tato tettiüsa koññhàse katvà tiõõaü tiõõaü vassànaü vasena pa¤¤àsa koññhàse katvà dvinnaü dvinnaü vassànaü vasena sataü koññhàse katvà ekekavassavasena, tato ekaü vassaü tayo koññhàse katvà vassàna-hemanta-gimhesu tãsu utåsu ekeka-utuvasena tasmiü vayo-vuóóhatthangamaråpe tilakkhaõaü àropeti. Kathaü? Vassàne catumàsaü pavattaråpaü hemantaü appatvà tatth' eva niruddhaü, hemante pavattaråpaü gimhaü appatvà tatth' eva niruddhaü, gimhe pavattaråpaü puna vassànaü appatvà tatth' eva niruddhaü; tasmà tam aniccaü dukkham anattà ti. #<[page 621]># %< Tilakkhaõàropanaü (a) råpasattakavasena 621>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Evaü àropetvà puna ekaü vassaü cha koññhàse katvà vassàne dvemàsaü pavattaråpaü saradaü appatvà tatth' eva niruddhaü, sarade pavattaråpaü hemantaü ...pe... hemante pavattaråpaü sisiraü, sisire pavattaråpaü vassantaü, vassante pavattaråpaü gimhaü. Gimhe pavattaråpaü puna vassànaü appatvà tatth' eva niruddhaü; tasmà aniccaü dukkham anattà ti. Evaü tasmiü vayo-vuóóhatthangamaråpe tilakkhaõaü àropeti. Evaü àropetvà tato kàëajuõhavasena kàëe pavattaråpaü juõhaü appatvà, juõhe pavattaråpaü kàëam appatvà tatth' eva niruddhaü; tasmà aniccaü dukkham anattà ti tilakkhaõaü àropeti. Tato rattindivavasena rattiü pavattaråpaü divasaü appatvà tatth' eva niruddhaü, divasaü pavattaråpam pi rattiü appatvà tatth' eva niruddhaü; tasmà aniccaü dukkham anattà ti tilakkhaõaü àropeti. Tato tad-eva rattindivaü pubbaõhàdivasena cha koññhàse katvà pubbaõhe pavattatåpaü majjhaõhaü appatvà, majjhaõhe pavattaråpaü sàyaõhaü, sàyaõhe pavattaråpaü pañhamayàmaü, pañhamayàme pavattaråpaü majjhimayàmaü, majjhimayàme pavattaråpaü pacchimayàmaü appatvà tatth' eva niruddhaü, pacchimayàme pavattaråpaü puna pubbaõhaü appatvà tatth' eva niruddhaü; tasmà aniccaü dukkham anattà ti tilakkhaõaü àropeti. Evaü àropetvà puna tasmiü yeva råpe abhikkama-pañikkama-àlokana-vilokana-sami¤jana-pasàraõavasena atikkame pavattaråpaü pañikkamaü appatvà tatth' eva nirujjhati, pañikkame pavattaråpaü àlokanaü, àlokane pavattaråpaü vilokanaü, vilokane pavattaråpaü sami¤janaü, sami¤jane pavattaråpaü pasàraõaü appatvà tatth' eva nirujjhati; tasmà aniccaü dukkham anattà ti tilakkhaõaü àropeti. Tato ekapadavàraü uddharaõa-atiharaõa-vãtiharaõa-vossajjana-sannikkhepana-sannirujjhanavasena cha koññhàse karoti. Tattha uddharaõaü nàma pàdassa bhåmito ukkhipanaü. Atiharaõaü nàma purato haraõaü. Vãtiharaõaü nàma khàõukaõñakadãghajàti-àdisu kã¤cid-eva disvà ito cito ca pàdasa¤càraõaü. Vossajjaõaü nàma pàdassa heññhà oropanaü. #<[page 622]># %<622 XX. Maggàmagga-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Sannikkhepanaü nàma pañhavãtale ñhapanaü. Sannirujjhanaü nàma puna pàduddharaõakàle pàdassa pathaviyà saddhiü abhinippãëanaü. Tattha uddharaõe pañhavãdhàtu àpodhàtå ti dvedhàtuyo omattà honti mandà, itarà dve adhimattà honti balavatiyo. Tathà atiharaõa-vãtiharaõesu. Vossajjane tejodhàtu vàyodhàtå ti dve dhàtuyo omattà honti mandà, itarà dve adhimattà honti balavatiyo. Tathà sannikkhepana-sannirujjhanesu. Evaü cha kotthàse katvà, tesaü vasena tasmiü vayovuóóhatthangamaråpe tilakkhaõaü àropeti. Kathaü? So iti pañisa¤cikkhati;-- yà uddharaõe pavattà dhàtuyo, yoni ca tad-upàdàya råpàni, sabbe te dhammà atiharaõaü appatvà etth' eva nirujjhanti; tasmà aniccà dukkhà anattà; tathà atiharaõe pavattà vãtiharaõaü, vãtiharaõe pavattà vossajjanaü vossajjane pavattà sannikkhepanaü, sannikkhepane pavattà sannirujjhanaü appatvà tatth' eva nirujjhanti. Iti tattha tattha uppannà itaraü itaraü koññhàsaü appatvà tattha tatth' eva pabbaü pabbaü sandhi sandhi odhi odhi hutvà, tattakapàle pakkhittatilà viya, tañatañàyantà sankhàrà bhijjanti; tasmà aniccà dukkhà anattà ti. Tass' evaü pabbapabbagate sankhàre vipassato, råpasammasanaü sukhumaü hoti. Sukhumatte ca pan' assa idaü opammaü:- eko kira dàrutiõukkàdisu kataparicayo adiññhapubbapadãpo paccantavàsiko nagaram àgamma antaràpaõe jalamànaü padãpaü disvà ekaü purisaü pucchi: ambho! kiü nàm' etaü evaü manàpan ti? Tam evaü so àha: kim ettha manàpaü? Padãpo nàm' esa, telakkhayena vaññikkhayena ca gatamaggo pi'ssa na pa¤¤àyissatã ti. Tam a¤¤o evam àha: idaü oëàrikaü, imissà hi vaññiyà anupubbena óayhamànàya tatiyabhàge tatiyabhàge jàlà itarãtaraü padesaü appatvà va nirujjhissatã ti. Tam a¤¤o evam àha: idam pi oëàrikaü, imissà hi angulangulantare vuóóhangulavuóóhangulantare tantumhi tantumhi aüsumhi aüsumhi jàlà itarãtaraü aüsuü appatvà va nirujjhissatã ti. Aüsuü pana mu¤citvà na sakkà jàlaü pa¤¤àpetun ti. #<[page 623]># %< Tilakkhaõàropanaü (a) råpasattakavasena 623>% Tattha telakkhayena vaññikkhayena ca padãpassa gatamaggo pi na pa¤¤àyissatã ti purisassa ¤àõaü viya yogino àdànanikkhepanato vassasatena paricchinnaråpe tilakkhaõàropanaü. Vaññiyà tatiyabhàge tatiyabhàge jàlà itarãtaraü padesaü appatvà va nirujjhissatã ti purisassa ¤àõaü viya yogino vassasatassa tatiyakoññhàsaparicchinne vayovuóóhatthangamaråpe tilakkhaõàropanaü. Angulangulantare jàlà itarãtaraü appatvà va nirujjhissatã ti purisassa ¤àõaü viya yogino dasavassa-pa¤cavassa-catuvassa-tivassadvivassa-ekavassa paricchinne råpe tilakkhanàropanaü. Aóóhanguëaóóhangulantare jàlà itarãtaraü appatvà va nirujjhissatã ti purisassa ¤àõaü viya yogino ekeka-utuvasena ekaü vassaü tidhà chadhà ca vibhajitvà catumàsa-dvimàsa-paricchinne råpe tilakkhaõàropanaü. Tantumhi tantumhi jàlà itarãtaraü appatvà va nirujjhissatã ti purisassa ¤àõaü viya yogino kàëajuõhavasena rattidivavasena ca ekarattidivaü cha koññhàse katvà pubbaõhàdivasena ca paricchinne råpe tilakkhaõàropanaü. Aüsumhi aüsumhi jàlà itarãtaraü appatvà va nirujjhissatã ti purisassa ¤àõaü viya yogino abhikkamàdivasena c' eva uddharaõàdisu ca ekekakoññhàsavasena paricchinne råpe tilakkhaõàropanan ti. So evaü nànàkàrehi vayo-vuóóhatthangamaråpe tilakkhanaü àropetvà, puna tad-eva råpaü visankharitvà àhàramayàdivasena cattàro koññhàse katvà ekekakoññhàse tilakkhaõaü àropeti. Tatr' àssa àhàramayaü råpaü chàtasuhitavasena pàkañaü hoti. Chàtakàle samuññhitaü råpaü hi jhattaü hoti kilantaü, jhàmakhàõuko viya, angàrapacchiyaü nilãnakàko viya ca, dubbaõõaü dussanññhitaü; suhitakàle samuññhitaü dhàtaü pãõitaü mudu siniddhaü phassavantaü hoti. So taü pariggahetvà chàtakàle pavattaråpaü suhitakàlaü appatvà etth' eva nirujjhati; suhitakàle samuññhitam pi chàtakàlaü appatvà etth' eva nirujjhati; tasmà taü aniccaü dukkham anattà ti evaü tattha tilakkhaõaü àropeti. Utumayaü sãtuõhavasena pàkañaü hoti. Uõhakàle samuññhitaü råpa¤ hi jhattaü hoti, kilantaü dubbaõõaü. #<[page 624]># %<624 XX. Maggàmagga-¤àõadassana-visuddhi-niddeso >%Sãta-utunà samuññhitaü råpaü dhàtaü pãõitaü mudu siniddhaü phassavantaü hoti. So taü pariggahetvà uõhakàle pavattaråpaü sãtakàlaü appatvà etth' eva nirujjhati; sãtakàle pavattaråpaü unhakàlaü appatvà etth' eva nirujjhati; tasmà taü aniccaü dukkham anattà ti evaü tattha tilakkhaõaü àropeti. Kammajaü àyatanadvàravasena pàkañaü hoti. Cakkhudvàrasmiü hi cakkhukàyabhàvadasakavasena tiüsa kammajaråpàni. Upatthambhakàni pana tesaü utucittàhàrasamuññhànàni catuvãsatã ti catupaõõàsa honti; tathà sotaghànajivhàdvàresu. Kàyadvàre kàyabhàvadasakavasena c' eva utusamuññhànàdivasena ca catucattàëãsa. Manodvàre hadayavatthukàyabhàvadasakavasena c' eva utusamuññhànàdivasena ca catupaõõàsam eva. So sabbam pi taü råpaü pariggahetvà cakkhudvàre pavattaråpaü sotadvàraü appatvà etth' eva nirujjhati; sotadvàre pavattaråpaü ghànadvàraü -ghànadvàre pavattaråpaü jivhàdvàraü -jivhàdvàre pavattaråpaü kàyadvàraü -kàyadvàre pavattaråpaü manodvàraü appatvà etth' eva nirujjhati; tasmà taü aniccaü dukkham anattà ti evaü tattha tilakkhaõaü àropeti. Cittasamuññhànaü somanassita-domanassitavasena pàkañaü hoti. Somanassitakàle uppannaü hi råpaü siniddhaü mudu pãõitaü phassavantaü hoti; domanassitakàle uppannaü jhattaü kilantaü dubbaõõaü hoti. So taü pariggahetvà somanassitakàle pavattaråpaü domanassitakàlaü appatvà etth' eva nirujjhati; domanassitakàle pavattaråpaü somanassitakàlaü appatvà etth' eva nirujjhati; tasmà tam pi aniccaü dukkham anattà ti evaü tattha tilakkhaõaü àropeti. Tass' evaü cittasamuññhànaü råpaü pariggahetvà tattha tilakkhaõaü àropayato ayam attho pàkaño hoti:- Jãvitaü attabhàvo ca sukhadukkhà ca kevalà, ekacittasamàyutta lahuso vattate khaõo. Cullàsãti sahassàni kappaü tiññhanti ye marå, na tveva te pi tiññhanti dvãhi cittehi samohità. #<[page 625]># %< Tilakkhaõàropanaü (a) råpasattakavasena 625>% Ye niruddhà marantassa tiññhamànassa và idha, sabb' eva sadisà khandhà gatà appañisandhikà. Anantarà ca ye bhaggà ye ca bhaggà anàgate, tadantarà niruddhànaü vesamaü n' atthi lakkhaõe. Anibbattena na jàto paccuppannena jãvati, cittabhangà mato loko pa¤¤atti paramatthiyà. Anidhànagatà bhaggà pu¤jo n' atthi anàgate, nibbattà ye pi tiññhanti àragge sàsapåpamà. Nibbattàna¤ ca dhammànaü bhango nesaü purakkhato, palokadhammà tiññhanti puràõehi amissità. Adassanàto àyanti bhaggà gacchantyadassanaü, vijjuppàdo va àkàse uppajjanti vayanti cà ti. Evaü àhàramayàdisu tilakkhaõaü àropetvà puna dhammatà-råpe tilakkhaõaü àropeti. Dhammatà-råpaü nàma bahiddhà indriyabaddham aya-loha-tipu-sãsa-suvaõõa-rajatamuttà-maõi-veëuriya-sankha-silà-pavàëa-lohitanka-masàragalla- bhåmi-pasàõa-pabbata-tiõa-rukkha-latàdibhedaü vivaññakappato paññhàya uppajjanakaråpaü. Tad-assa asokankuràdivasena pàkañaü hoti. Asokankuraü hi àdito va tanurattaü hoti; tato dvãha-tãhaccayena ghanarattaü, puna dvãha-tãhaccayena mandarattaü; tato taruõapallavavaõõaü; tato pariõatapallavavaõõaü; tato haritapaõõavaõõaü, tato nãlapaõõavaõõaü, tato nãlapaõõavaõõakàlato paññhàya sabhàgaråpasantati-manuppabandhàpayamànaü saüvaccharamattena paõóupalàsaü hutvà vaõñato chijjitvà patati. So taü pariggahetvà tanurattakàle pavattaråpaü ghanarattakàlaü appatvà nirujjhati; ghanarattakàle pavattaråpaü mandarattakàlaü, mandarattakàle pavattaråpaü taruõapallavavaõõakàlaü -taruõapallavavaõõakàle pavattaü pariõatapallavavaõõakàlam -pariõatapallavavaõõakàle pavattaü haritapaõõavaõõakàlaü -haritapaõõavaõõakàle pavattaü nãlapaõõavaõõakàlaü -nãlapaõõavaõõakàle pavattaü paõóupalàsakàlaü -paõóupalàsakàle pavattaü vaõñato chijjitvà pahanakàlam appatvà va nirujjhati; #<[page 626]># %<626 XX. Maggàmagga-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tasmà taü aniccaü dukkham anattà ti evaü tattha tilakkhaõaü àropetvà. Iminà nayena sabbam pi dhammatà-råpaü sammasati. Evaü tàva råpasattakavasena tilakkhaõaü àropetvà sankhàre sammasati. [Tilakkhaõàropanaü (b) aråpasattakavasena] Yaü pana vuttaü; aråpasattakavasenà ti tattha ayaü màtikà:- kalàpato, yamakato, khaõikato, pañipàñito, diññhiugghàñanato, mànasamugghàñanato, nikanti-pariyàdànato ti. Tattha kalàpato ti phassapa¤camakà dhammà. Kathaü kalàpato sammasatã ti? Idha bhikkhu iti pañisa¤cikkhati: ye ime kesà aniccà dukkhà anattà ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà; ye ca lomà ...pe... matthalungaü aniccaü dukkham anattà ti sammasane uppannà phassapa¤camakà dhammà: sabbe te itarãtaraü appatvà pabbaü pabbaü odhi odhi hutvà, tattakapàle pakkhittatilàviya, tañatañàyantà vinaññhà; tasmà aniccà dukkhà anattà ti. Ayaü tàva visuddhikathàyaü nayo. Ariyavaüsakathàyaü pana heññhà råpasattake sattasu ñhànesu råpaü aniccaü dukkham anattà ti pavattaü cittaü aparena cittena aniccaü dukkham anattà ti sammasanto kalàpato sammasatã ti vuttaü, taü yuttataraü; tasmà sesàni pi ten' eva nayena vibhajissàma. Yamakato ti idha bhikkhu àdànanikkheparåpaü aniccaü dukkham anattà ti sammasitvà tam pi cittaü aparena cittena aniccaü dukkham anattà ti sammasati. Vayo-vuóóhatthangamaråpaü àhàramayaü utumayaü kammajaü cittasamuññhànaü dhammatà-råpaü aniccaü dukkham anattà ti sammasitvà tam pi cittaü aparena cittena aniccaü dukkham anattà ti sammasati. Evaü yamakato sammasati nàma. Khaõikato ti idha bhikkhu àdànanikkheparåpaü aniccaü dukkham anattà ti sammasitvà taü pañhamacittaü dutiyacittena, dutiyaü tatiyena, tatiyaü catutthena, catutthaü pa¤camena etam pi aniccaü dukkham anattà ti sammasati. Vayo-vuóóhatthangamaråpaü àhàramayaü utumayaü kammajaü cittasamuññhànaü dhammatà-råpaü aniccaü dukkham anattà ti sammasitvà taü pañhamacittaü dutiyacittena, #<[page 627]># %< Tilakkhaõàropanaü (b) aråpasattakavasena 627>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ dutiyaü tatiyena, tatiyaü catutthena, catutthaü pa¤camena etam pi aniccaü dukkham anattà ti sammasati evaü råpapariggahato paññhàya cattàri cattàri sammasanto khaõikato sammasati nàma. Pañipàñito ti àdànanikkheparåpaü aniccaü dukkham anattà ti sammasitvà taü pañhamacittaü dutiyacittena, dutiyaü tatiyena, tatiyaü catutthena ...pe... dasamaü ekàdasamena etam pi aniccaü dukkham anattà ti sammasati. Vayovuóóhatthangamaråpaü àhàramayaü utumayaü kammajaü cittasamuññhànaü dhammatà-råpaü aniccaü dukkham anattà ti sammasitvà taü pañhamacittaü dutiyacittena, dutiyaü tatiyena ...pe... dasamaü ekàdasamena etam pi aniccaü dukkham anattà ti evaü vipassanà-pañipàñiyà sakalam pi divasabhàgaü sammasituü vaññeyya. Yàva dasamacittasammasanà pana råpakammaññhànam pi aråpakammaññhànam pi paguõaü hoti; tasmà dasame yeva ñhapetabban ti vuttaü. Evaü sammasanto pañipàñito sammasati nàma. Diññhi-ugghàñanato màna-ugghàñanato nikanti-pariyàdànato ti imesu tãsu visuü sammasananayo nàma n' atthi. Yaü pan' etaü heññhà råpaü, idha ca aråpam pariggahitaü, taü passanto råpàråpato uddhaü a¤¤aü sattaü nàma na passati, sattassa adassanato paññhàya sattasa¤¤à ugghàñità hoti, sattasa¤¤aü ugghàñitacittena sankhàre pariggaõhato diññhi n' uppajjati, diññhiyà anuppajjamànàya diññhi-ugghàñità nàma hoti. Diññhi-ugghàñitacittena sankhàre pariggaõhato màno n' uppajjati; màno anuppajjante màno samugghàñito nàma hoti. Mànasamugghàñitacittena sankhàre pariggaõhato taõhà n' uppajjati. Taõhàya anupajjantiyà nikantipariyàdinnà nàma hotã ti. Idaü tàva visuddhikathàyaü vuttaü. Ariyavaüsakathàyaü pana diññhi-ugghàñanato mànasamugghàñanato nikanti-pariyàdànato ti màtikaü ñhapetvà ayaü nayo dassito:- Ahaü vipassàmi, mama vipassanà ti gaõhato hi diññhi-samugghàñanaü nàma na hoti. Sankhàrà va sankhàre vipassanti sammasanti vavatthapenti pariggaõhanti paricchindantã ti gaõhato pana diññhi-ugghàñanaü nàma hoti. #<[page 628]># %<628 XX. Maggàmagga-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Suññhu vipassàmi, manàpaü vipassàmã ti gaõhato màna-samugghàño nàma na hoti. Sankhàrà va sankhàre vipassanti sammasanti vavatthapenti pariggaõhanti paricchindatã ti gaõhato pana màna-samugghàño nàma hoti. Vipassituü sakkomã ti vipassanaü assàdentassa nikanti pariyàdànaü nàma na hoti. Sankhàrà va sankhàre vipassanti sammasanti vavatthapenti pariggaõhanti paricchindantã ti gaõhato pana nikanti-pariyàdànaü nàma hoti. Sace sankhàrà attà bhaveyyuü, attà ti gahetuü vaññeyyuü; anattà ca pana attà ti gahità, tasmà te avasavattanaññhena anattà hutvà abhàvaññhena aniccà, uppàdavayapañipãëanaññhena dukkhà ti passato diññhi-ugghàñanaü nàma hoti. Sace sankhàrà niccà bhaveyyuü, niccà ti gahetuü vaññeyyuü; aniccà ca pana niccà ti gahità; tasmà te hutvà abhàvaññhena aniccà, uppàdavayapañipãëanatthena dukkhà, avasavattanaññhena anattà ti passato màna-samugghàño nàma hoti. Sace sankhàrà sukhà bhaveyyuü, sukhà ti gahetuü vaññeyyuü; dukkhà ca pana sukhà ti gahità; tasmà te uppàdavayapañpãëanaññhena dukkhà hutvà abhàvaññhena aniccà, avasavattanaññhena anattà ti passato nikanti-pariyàdànaü nàma hoti. Evaü sankhàre anattato passantassa diññhi-samugghàñanaü nàma hoti; aniccato passantassa màna-samugghàñanaü nàma hoti; dukkhato passantassa nikanti-pariyàdànaü nàma hoti. Iti ayaü vipassanà attano attano ñhàne yeva tiññhatã ti. [Aññhàrasa Mahàvipassanà] Evaü aråpasattakavasenà ti tilakkhaõaü àropetvà sankhàre sammasati. Ettàvatà pan' assa råpakammaññhànam pi aråpakammaññhànam pi paguõaü hoti. So evaü paguõaråpàråpakammaññhàno yà upari bhangànupassanato paññhàya pahànapari¤¤àvasena sabbàkàrato pattabbà aññhàrasa mahàvipassanà, tàsaü idh' eva tàva ekadesaü pañivijjhanto tappañipakkhe dhamme pajahati. Aññhàrasa mahàvipassanà nàma aniccànupassanàdikà pa¤¤à. Yàsu aniccànupassanaü bhàvento niccasa¤¤aü pajahati, dukkhà nupassanaü bhàvento sukhasa¤¤aü pajahati, #<[page 629]># %< Aññhàrasa Mahàvipassanà 629>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ anattànupassanaü bhàvento attasa¤¤aü pajahati, nibbidànupassanaü bhàvento nandiü pajahati, viràgànupassanaü bhàvento ràgaü pajahati, nirodhànupassanaü bhàvento samudayaü pajahati, pañinissaggànupassanaü bhàvento àdànaü pajahati, khayànupassanaü bhàvento ghanassa¤¤aü pajahati, vayànupassanaü bhàvento àyåhanaü pajahati, vipariõàmànupassanaü bhàvento dhuvasa¤¤aü pajahati, animittànupassanaü bhàvento nimittaü pajahati, appaõihitànupassanaü bhàvento paõidhiü pajahati, su¤¤atànupassanaü bhàvento abhinivesaü pajahati, adhipa¤¤àdhammavipassanam bhàvento sàràdànàbhinivesaü pajahati, yathàbhåta¤àõadassanaü bhàvento sammohàbhinivesaü pajahati, àdãnavànupassanaü bhàvento àlayàbhinivesaü pajahati, pañisankhànupassanaü bhàvento appañisankhaü pajahati, vivaññànupassanaü bhàvento saüyogàbhinivesaü pajahati, tàsu yasmà iminà aniccàdilakkhaõattayavasena sankhàrà diññhà, tasmà anicca-dukkha-anattànupassanà pañividdhà honti. Yasmà ca yà ca aniccànupassanà yà ca animittànupassanà, ime dhammà ekatthà, vya¤janam eva nànaü; tathà yà ca dukkhànupassanà yà ca appaõihitànupassanà, ime dhammà ekatthà, vya¤janam eva nànan ti vuttaü, tasmà tà pi pañividdhà honti. Adhipa¤¤àdhammavipassanà pana sabbà pi vipassanà. Yathàbhåta¤àõadassanaü kankhàvitaraõavisuddhiyà eva sangahitaü: iti idam pi dvayaü pañividdham eva hoti. Sesesu vipassanà¤àõesu ki¤ci pañividhaü ki¤ci appañividdhaü; tesaü vibhàgaü parato àvikarissàma. Yad eva hi pañividdhaü, taü sandhàya idaü vuttaü: evaü paguõaråpàråpakammaññhàno yà upari bhangànupassanà, tato paññhàya pahànapari¤¤àvasena sabbàkàrato pattabbà aññhàrasa mahàvipassanà, tàsaü idh' eva tàva ekadesaü pañivijjhanto tappañipakkhe dhamme pajahatã ti. [Udayabbayànupassana¤àõaü] So evaü aniccànupassanà-pañipakkhànaü niccasa¤¤àdãnaü pahànena visuddha¤àõo sammasana¤àõassa pàraü gantvà yaü taü sammasana¤àõànantaraü: paccuppannànaü dhammànaü vipariõàmànupassane pa¤¤à udayabbayànupassane ¤àõan ti udayabbayànupassanaü vuttaü #<[page 630]># %<630 XX. Maggàmagga-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ -- tassa adhigamàya yogaü àrabhati. ârabhamàno ca sankhepato tàva àrabhati. Tatr' àyaü Pàëi:- Kathaü paccuppannànaü dhammànaü vipariõàmànupassane pa¤¤à ådayabbayànupassane ¤àõaü? Jàtaü råpaü paccuppannaü; tassa nibbattilakkhaõaü udayo, vipariõàmalakkhanaü vayo, anupassanà¤àõaü. Jàtà vedanà . . ùa¤¤à . . . sankhàrà . . . vi¤¤àõaü; jàtaü cakkhu . . . jàto bhàvo paccuppanno; tassa nibbattilakkhaõaü udayo, vipariõàmalakkhaõaü vayo, anupassanà¤àõan ti. So iminà Pàëinayena jàtassa nàmaråpassa: nibbattilakkhaõaü jàtiü uppàdaü abhinavàkàraü udayo ti: vipariõàmalakkhaõaü khayaü bhangaü vayo ti samanupassati. So evaü pajànàti: imassa nàmaråpassa uppattito pubbe anuppannassa ràsi và nicayo và n' atthi; uppajjamànassà pi ràsito và nicayato và àgamanaü nàma n' atthi; nirujjhamànassà pi disà-vidisàgamanaü nàma n' atthi; niruddhassà pi ekasmiü ñhàne ràsito nicayato nidhànato avaññhànaü nàma n' atthi. Yathà pana vãõàya vàdiyamànàya uppannasaddassa neva uppattito pubbe sannicayo atthi, na uppajjamàno sannicayato àgato, na nirujjhamànassa disàvidisàgamanaü atthi, na niruddhà katthaci sannicito tiññhati, atha kho vãõa¤ ca upavãõa¤ ca purisassa ca tajjaü vàyàmaü pañicca ahutvà sambhoti, hutvà pañiveti, evaü sabbe pi råpàråpino dhammà ahutvà sambhonti, hutvà pañiventã ti evaü sankhepato udayabbayamanasikàraü katvà, puna yàni etass' eva udayabbaya¤àõassa vibhange: avijjàsamudayà råpasamudayo ti paccayasamudayaññhena råpakkhandhassa udayaü passati; taõhàsamudayà . . . kammasamudayà . . . àhàrasamudayà råpasamudayo ti paccayasamudayaññhena råpakkhandhassa udayaü passati. Nibbattilakkhaõaü passanto pi råpakkhandhassa udayaü passati. Råpakkhandhassa udayaü passanto imàni pa¤ca lakkhaõàni passati . . . Avijjànirodhà råpanirodho ti paccayanirodhaññhena rupakkhandhassa vayaü passati; tanhànirodhà . . . kammanirodhà . . . àhàranirodhà råpanirodho ti paccayanirodhaññhena råpakhandhassa vayaü passati. #<[page 631]># %< Udayabbayànupassana¤àõaü 631>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Vipariõàmalakkhaõaü passanto pi råpakkhandhassa vayaü passati. Råpakkhandhassa vayaü passanto pi imàni pa¤ca lakkhaõàni passati. Tathà avijjàsamudayà vedanàsamudayo ti paccayasamudayaññhena vedanàkkhandhassa udayaü passati; taõhàsamudayà . . . kammasamudayà . . . phassasamudayà vedanà samudayo ti paccayasamudayaññhena vedanàkkhandhassa udayaü passati. Nibbattilakkhaõaü passanto pi vedanàkkhandhassa udayaü passati. Vedanàkkhandhasasa udayaü passanto imani pa¤ca lakkhaõàni passati. Avijjànirodhà . . . taõhànirodhà . . . kammanirodhà . . . phassanirodhà vedanà nirodho ti paccayanirodhaññhena vedanàkkhandhassa vayaü passati. Viparinàmalakkhaõaü passanto pi vedanàkkhandhassa vayaü passati. Vedanàkkhandhassa vayaü passanto imàni pa¤ca lakkhaõàni passati. Vedanàkkhandhassa viya ca sa¤¤à-sankhàra-vi¤¤àõakkhandhànaü. Ayaü pana viseso:- vi¤¤àõakkhandhassa phassañhàne nàmaråpasamudayà . . . nàmaråpanirodhà ti evaü ekekassa khandhassa udayabbayadassanena dasa dasa katvà pa¤¤àsa lakkhaõàni vuttàni. Tesaü vasena evam pi råpassa udayo, evam pi råpassa vayo, evam pi råpaü udeti, evam pi råpaü vetã ti paccayato c' eva khaõato ca vitthàrena manasikàraü karoti. Tass' evaü manasikaroto iti kir' ime dhammà ahutvà sambhonti, hutvà pañiventã ti ¤àõaü visadataraü hoti. Tass' evaü paccayato c' eva khaõato ca dvedhà udayabbayam passanto Sacca-Paticcasamuppàdanayalakkhaõabhedà pàkañà honti. Yaü hi so avijjàdisamudayà khandhànaü samudayaü, avijjàdinirodhà ca khandhànaü nirodhaü passati, idam assa paccayato udayabbayadassanaü. Yaü pana nibbattilakkhaõa-viparinàmalakkhaõàni passanto khandhànaü udayabbayaü passati, idam assa khaõato udayabbayadassanaü; uppattikkhaõe yeva hi nibbattilakkhaõaü, bhangakkhaõe ca viparinàmalakkhaõaü, Icc' ass' evaü paccayato c' eva khaõato ca dvedhà udayabbayaü passato paccayato udayadassanena samudayasaccaü pàkañaü hoti, janakàvabodhato, khaõato udayabbayadassanena dukkhasaccaü pàkañaü hoti, #<[page 632]># %<632 XX. Maggàmagga-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ jàtidukkhàvabodhato, paccayato vayadassanena nirodhasaccaü pàkañaü hoti, paccayànuppàdanena paccayavataü anuppàdàvabodhato, khaõato vayadassanena dukkhasaccam eva pàkañaü hoti maraõadukkhàvabodhato. Ya¤ c' assa udayabbayadassanaü, maggo c' àyaü lokiko ti maggasaccaü pàkañaü hoñi, tatra sammohavighàtato. Paccayato c' assa udayadassanena anulomapañiccasamuppàdo pàkaño hoti: imasmiü sati idaü hotã ti avabodhato. Paccayato vayadassanena pañilomapañiccasamuppàdo pàkaño hoñi: imassa nirodhà idaü nirujjhatã ti avabodhato. Khaõato pana udayabbayadassanena pañiccasamuppannà dhammà pàkañà honti; sankhatalakkhaõàvabodhato -udayabbayavanto hi sankhatà -te ca paticcasamuppannà ti. Paccayato c' assa udayadassanena ekattanayo pàkaño hoti; hetuphalasambandhena santànassa anupacchedàvabodhato. Atha suññhutaraü ucchedadiññhiü pajahati. Khaõato udayadassanena nànattanayo pàkaño hoti, navanavànaü uppàdàvabodhato. Atha suññhutaraü sassatadiññhiü pajahati. Paccayato c' assa udayabbayadassanena avyàpàranayo pàkaño hoti, dhammànaü avasavattibhàvàvabodhato. Atha suññhutaraü attadiññhiü pajahati. Paccayato pana udayadassanena evaü dhammatànayo pàkaño hoti, paccayànuråpena phalassa uppàdàvabodhato. Atha suññhutaraü akiriyadiññhiü pajahati. Paccayato c' assa udayadassanena anattalakkhaõaü pàkañaü hoti, dhammànaü nirãhakattapaccayapañibandhavuttitàvabodhato. Khaõato udayabbayadassanena aniccalakkhaõaü pàkañaü hoti, hutvà abhàvàvabodhato pubbantàparantavivekàvabodhato ca. Dukkhalakkhaõam pi pàkañaü hoti, udayabbayehi patipãëanàvabodhato. Sabhàvalakkhaõam pi pàkañaü hoti, udayabbayaparicchinnàvabodhato. Sabhàvalakkhaõe sankhatalakkhaõassa tàvakàlikattam pi pàkañaü hoti, udayakkhaõe vayassa, vayakkhaõe ca udayassa abhàvàvabodhato ti. Tass' evaü pàkañãbhåtasaccasamuppàdanayalakkhaõabhedassa: evaü kira nàm' ime dhammà anuppannapubbà uppajjanti, uppannà nirujjhantã ti niccanavà va hutvà sankhàrà uññhahanti. #<[page 633]># %< Vipassanåpakkilesà 633>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Na kevala¤ ca niccanavà, suriyuggamane ussàvabindu viya, udakabubbuëo viya, udake daõóaràji viya, àragge sàsapo viya, vijjuppàdo viya ca parittaññhàyino. Màyà-marãci-supinanta-alàtacakkagandhabbanagara-pheõa-kadali-àdayo viya assàrà nissàrà cà ti pi upaññhahanti. Ettàvatà 'nena vayadhammam eva uppajjati, uppanna¤ ca vayaü upetã ti iminà àkàrena samapa¤¤àya lakkhaõàni pañivijjhitvà ñhitaü udayabbayànupassanaü nàma taruõavipassanà ¤àõaü adhigataü hoti, yassa adhigamà àraddhavipassako ti sankhaü gacchati. [Vipassanåpakkilesà] Ath' assa imàya taruõavipassanàya àraddhavipassakassa dasa vipassanåpakkilesà uppajjanti. vipassanåpakkilesà hi pañivedhappattassa ariyasàvakassa c' eva vippañipannakassa ca nikkhittakammaññhànassa kusãtapuggalassa n' uppajjanti; sammàpañipannakassa pana yuttapayuttassa àraddhavipassakassa kulaputtassa uppajjanti yeva. Katame pana te dasa upakkilesà ti? Obhàso, ¤àõaü, pãti, passaddhi, sukhaü, adhimokkho, paggaho, upaññhànaü, upekkhà, nikantã ti. Vuttaü h' etam:- kathaü dhammuddhaccaviggahitamànasaü hoti? Aniccato manasikaroto: obhàso uppajjati; obhàso dhammà ti obhàsaü àvajjati, tato vikkhepo uddhaccaü. Tena uddhaccena viggahitamànaso aniccato upaññhànaü yathàbhåtaü nappajànàti; dukkhato . . . anattato upaññhànaü yathàbhåtaü nappajànàti. Tathà aniccato manasikaroto: ¤àõaü uppajjati, . . . pãti . . . passaddhi . . . sukhaü . . . adhimokkho . . . paggaho . . . upaññhànaü . . . upekkhà . . . nikanti uppajjati; nikanti dhammo ti nikanti àvajjati. Tato vikkhepo uddhaccaü. Tena uddhaccena viggahitamànaso aniccato upaññhànaü yathàbhåtaü nappajànàti; #<[page 634]># %<634 XX. Maggàmagga-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ . . . dukkhato . . . anattato upaññhànaü yathàbhåtaü nappajànàtã ti. Tattha obhàso ti vipassanobhàso. Tasmiü uppanne yogàvacaro: na vata me ito pubbe evaråpo obhàso uppannapubbo! Addhà maggappatto 'smi! Phalapatto 'smã ti amaggam eva maggo ti aphalam eva ca phalan ti gaõhàti. Tassa amaggaü maggo ti aphalaü phalan ti gaõhato vipassanàvãthi ukkantà nàma hoti. So attano målakammaññhànaü vissajjetvà obhàsam eva assàdento nisãdati So kho pan' àyaü obhàso kassaci bhikkhuno pallankaññhànamattam eva obhàsento uppajjati, kassaci anto gabbhaü, kassaci bahi gabbham pi, kassaci sakalavihàraü, gàvutaü, addhayojanaü, yojanaü, dviyojanaü, tiyojanaü ...pe... kassaci pathavãtalato yàva Akaniññhabrahmalokà ekàlokaü kurumàno; Bhagavato pana dasa sahassilokadhàtuü obhàsento udapàdi. Evam eva attatàya c' assa idaü vatthu:- Cittalapabbate kira dvikuóóagehassa anto dve therà nisãdiüsu. Taü divasa¤ ca Kàlapakkhuposatho hoti, meghapañalacchannà disà, rattibhàge caturangasamannàgataü tamaü pavattati. Ath' eko thero àha:- bhante, mayhaü idàni cetiyangaõamhi sãhàsane pa¤cavaõõàni kusumàni pa¤¤àyantã ti. Taü itaro àha: anacchariyaü, àvuso, kathesi. Mayhaü pan' etarahi mahàsamuddamhi yojanaññhàne macchakacchapà pa¤¤àyantã ti. Ayaü pana vipassanåpakkileso yebhuyyena samathavipassanàlàbhino uppajjati. So samàpattivikkhambhitànaü kilesànaü asamudàcàrato arahà: ahan ti cittaü uppàdeti, Uccavàlikavàsã Mahànàgatthero viya Hankanakavàsã Mahàdattatthero viya Cittalapabbate Nikapennakapadhànagharavàsã Cåëasumanatthero viya ca. Tatridaü ekavatthu paridãpanaü:- Tàëankaravàsã Dhammadinnatthero kira nàma eko pabhinnapañisambhido mahàkhãõàsavo mahato bhikkhusanghassa ovàdadàyako ahosi. So ekadivasaü attano divàññhàne nisãdiñvà: kiü nu kho amhàkaü àcariyassa Uccavàëikavàsã Mahànàgattherassa samaõabhàvakiccaü matthakapattaü, #<[page 635]># %< Vipassanåpakkilesà 635>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ no ti! àvajjanto, puthujjanabhàvam ev' assa disvà: mayi agacchante puthujjanakàlakiriyam eva karissatã ti ca ¤atvà iddhiyà vehàsaü uppatitvà divàññhàne nisinnassa therassa samãpe orohitvà vanditvà vattaü dassetvà ekamantaü nisãdi. Kiü, àvuso Dhammadinna, akàle àgato sã ti ca vutte: pa¤haü, bhante, pucchituü àgato 'smã ti àha. Tato: pucch', àvuso, jànamànà kathayissàmà ti vutte pa¤hà sahassaü pucchi. Thero pucchitapucchitaü asajjamàno va kathesi. Tato: atitikkhaü vo, bhante, ¤àõaü! Kadà tumhe pi ayaü dhammo adhigato ti? vutte: ito saññhivassakàle, àvuso ti àha. Samàdhiü, bhante. vaëa¤jethà ti: nayidaü, àvuso, bhàriyan ti: tena hi, bhante, ekaü hatthiü màpethà ti. Thero sabbasetaü hatthiü màpesi. Idàni, bhante, yathà ayaü hatthi a¤citakaõõo pasàritananguññho soõóaü mukhe pakkhipitvà bheravaü ko¤canàdaü karonto tumhàkaü abhimukho àgacchati, tathà nam karothà ti. Thero tathà katvà vegena àgacchato hatthissa bheravaü àkàraü disvà uññhàya palàyituü àraddho. Tam enaü khãõàsavatthero hatthaü pasàretvà cãvarakaõõe gahetvà: bhante, khãõàsavassa sàrajjaü nàma hotã ti àha. So tamhi kàle attano puthujjanabhàvaü ¤atvà: avassayo me, àvuso Dhammadinna, hotã ti vatvà pàdamåle ukkuñikaü nisãdi. Bhante, tumhàkaü avassayo bhavissàm' icc' ev' àhaü àgato, mà cintayitthà ti kammaññhànaü kathesi. Thero kammaññhànaü gahetvà cankamaü àruyha tatiye padavàre aggaphalaü arahattaü pàpuõi. Thero kira dosacarito ahosi. Evaråpà bhikkhå obhàse kampanti. Nàõan ti vipassanà¤àõaü. Tassa kira råpàråpadhamme tulayantassa tãrayantassa vissaññha Indavajiram iva avihatavegaü tikhãõaü såraü ativisadaü ¤àõaü uppajjati. Pãtã ti vipassanàpãti. Tassa kira tasmiü samaye khuddakà pãti, khaõikà pãti, okkantikà pãti, ubbegà pãti, pharaõà pãtã ti ayaü pa¤cavidhà pãti sakalasarãraü pårayamànà uppajjati. Passaddhã ti vipassanàpassaddhi. Tassa kira tasmiü samaye rattiññhàne và divàññhàne và nisinnassa kàyacittànaü neva daratho, #<[page 636]># %<636 XX. Maggàmagga-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ na gàravaü, na kakkhaëatà, na akamma¤¤atà, na gela¤¤aü, na vankatà hoti; atha kho pan' assa kàyacittàni passaddhàni, lahåni, mudåni, kamma¤¤àni, suvisadàni, ujukàni yeva honti. So imehi passaddhàdãhi anuggahitakàyacitto tasmiü samaye amànusiü nàma ratiü anubhavati, taü sandhàya vuttaü:- Su¤¤àgàraü paviññhassa santacittassa bhikkhuno, amànusã ratã hoti sammà dhammaü vipassato, Yato yato sammasati khandhànaü udayabbayaü, labhatã pãti-pamojjaü amatan taü vijànatan ti. Evam assa imaü amànusiü ratiü sàdhayamànà lahutàdisampayuttà passaddhi uppajjati. Sukhan ti vipassanàsukhaü. Tassa kira tasmiü samaye sakalasarãraü abhisandayamànaü atipaõãtaü sukhaü uppajjati. Adhimokkho ti saddhà, vipassanàsampayuttà yeva hi 'ssa cittacetasikànaü atisayapasàdabhåtà balavatã saddhà uppajjati. Paggaho ti viriyaü, vipassanàsampayuttà yeva hi 'ssa asithilaü anaccàraddhaü supaggahitaü viriyaü uppajjati. Upaññhànan ti sati, vipassanàsampayuttà yeva hi 'ssa supaññhità supatiññhità nikhàtà acalà pabbataràjasadisà sati uppajjati. So yaü yaü ¤àõaü àvajjati samannàharati manasikaroti paccavekkhati, taü taü ñhànaü assa okkanditvà pakkhanditvà dibbacakkhuno paraloko viya satiyà upaññhàti. Upekkhà ti vipassanåpekkhà c' eva àvajjanåpekkhà ca. Tasmiü hi 'ssa samaye sabbasankhàresu majjhattabhårà vipassanåpekkhà pi balavatã uppajjati. Manodvàre àvajjanåpekkhà pi; sà hi 'ssa taü taü ñhànaü àvajjantassa vissaññha Indavajiram iva pattapuñe pakkhittatattanàràco viya sårà tikhiõà hutvà vahati. Nikantã ti vipassanànikanti. Evaü okàsàdi-pañimaõóitàya hi 'ssa vipassanàya àlayaü kurumànà sukhumà santàkàrà nikanti uppajjati. Yà nikanti kileso ti pariggahetum pi na sakkà hoti. #<[page 637]># %< Vipassanåpakkilesà 637>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yathà ca okàse, evaü etesu pi a¤¤atarasmiü uppanne yogàvacaro: na vata me ito pubbe evaråpaü ¤àõaü uppannapubbam . . . evaråpà pãti . . . passaddhi, sukhaü, adhimokkho, paggaho, upaññhànaü, upekkhà, nikanti uppannapubbà! Addhà maggappatto 'smi! phalappatto 'smãti amaggam eva maggo ti, aphalam eva ca phalan ti gaõhàti. Tassa amaggaü maggo ti, aphalaü phalan ti gaõhato vipassanàvãthi ukkantà nàma hoti. So attano målakammaññhànaü vissajjetvà nikantim eva assàdento nisãdatã ti. Ettha ca obhàsàdayo upakkilesavatthutàya upakkilesà ti vuttà, na akusalattà. Nikanti pana upakkileso c' eva upakkilesavatthu ca. Vatthuvasen' eva c' ete dasa; gàhavasena pana samatiüsa honti. Kathaü? Mama obhàso uppanno! ti gaõhato hi diññhigàho hoti. Manàpo vata obhàso uppanno! ti gaõhato mànagàho, obhàsaü assàdayato taõhàgàho, iti obhàse ditthimànataõhàvasena tayo gàhà. Tathà sesesu pã ti evaü gàhavasena samatiüsa upakkilesà honti. Tesaü vasena akusalo avyatto yogàvacaro obhàsàdisu kampati vikkhipati, obhàsàdisu ekekaü: etaü mama, eso 'ham asmi, eso me attà ti samanupassati. Ten' àhu Poràõà:- Obhàse ceva ¤àõe ca pãtiyà ca vikampati, passaddhiyà sukhe ceva yehi cittaü pavedhati. Adhimokkhe ca paggàhe upaññhàne ca kampati upekkhàvajjanàya ca upekkhàya nikantiyà ti. Kusalo pana paõóito vyatto buddhisampanno yogàvacaro obhàsàdisu uppannesu: ayaü kho me obhàso uppanno! So kho pan' àyaü anicco sankhato pañiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo viràgadhammo nirodhadhammo ti iti và taü pa¤¤àya paricchindati upaparikkhati, atha và pan' assa evaü hoti: sace obhàso attà bhaveyya. attà ti gahetuü vaññeyya. Anattà ca pan' àyaü attà ti gahito, tasmà so avasavattanaññhena anattà, hutvà abhàvaññhena anicco, uppàdavayapañipãëanaññhena dukkho ti sabbaü aråpasattake vuttanayena vitthàretabbaü. Yathà ca obhàse, evaü sesesu pi. So evaü upaparikkhitvà obhàsaü: n' etaü mama, n' eso 'ham asmi, na me so attà ti samanupassati . . . #<[page 638]># %<638 XX. Maggàmagga-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% ¤àõaü ...pe... nikantiü: n' etaü mama, n' eso 'ham asmi, na me so attà ti samanupassati. Evaü samanupassanto obhàsàdisu na kampati na vedhati. Ten' àhu Poràõà:- Imàni dasa ñhànàni pa¤¤à yassa parãcità, Dhammuddhaccakusalo hoti na ca vikkhepam gacchatã ti. So evaü vikkhepaü agacchanto taü samatiüsavidhaü upakkilesajañaü vijañetvà: obhàsàdayo dhammà na maggo, upakkilesavimuttaü pana vãthipañipannaü vipassanà¤àõam maggo ti magga¤ ca amagga¤ ca vavatthapeti. Tass' evaü ayaü maggo, ayaü na maggo ti magga¤ ca amagga¤ ca ¤atvà ñhitaü ¤àõaü Maggàmagga¤àõadassanavisuddhã ti veditabbaü. [Tiõõaü saccànaü vavatthànaü] Ettàvatà ca pana tena tiõõaü saccànaü vavatthànaü kataü hoti. Kathaü? Diññhivisuddhiyaü tàva nàmaråpassa vavatthàpanena, DUKKHASACCASSA vavatthànaü kataü; Kankhàvitaraõavisuddhiyaü paccayapariggahaõena SAMUDAYASACCASSA vavatthànaü, imissa Maggàmagga¤àõadassanavisuddhiyaü sammàmaggassa avadhàraõena MAGGASACCASSA vavatthànaü katan ti. Evaü lokiyen' eva tàva ¤àõena tiõõaü saccànaü vavatthànaü kataü hoti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate Visuddhi-Magge pa¤¤àbhàvanàdhikàre Maggàmagga¤àõadassanavisuddhiniddeso nàma vãsatimo paricchedo. #<[page 639]># %<639>% XXI EKAVäSATIMO PARICCHEDO PAòIPADâ-¥âöADASSANA-VISUDDHI- NIDDESO Aññhannaü pana ¤àõànaü vasena sikhàppattà vipassanà navama¤ ca saccànulomika¤àõan ti ayaü pañipadà¤àõadassanavisuddhi nàma. Aññhannan ti c' ettha upakkilesavimuttaü vãthipañipannaü vipassanàsankhàtam (1) udayabbayànupassanà¤àõaü, (2) bhangànupassanà¤àõaü, (3) bhayatupaññhàna¤àõaü, (4) àdãnavànupassanà¤àõaü, (5) nibbidànupassanà¤àõaü, (6) muccitukamyatà¤àõaü, (7) pañisankhànupassanà¤àõaü (8) sankhàrupekkhà¤àõan ti imàni aññha ¤àõàni veditabbàni. Navamaü saccànulomika¤àõan ti anulomass' etaü adhivacanaü; tasmà taü sampàdetukàmena upakkilesavimuttaü udayabbaya¤àõaü àdiü katvà etesu ¤àõesu yogo karaõãyo. [(1) Udayabbayànupassanà¤àõaü] Puna udayabbaya¤àõe yogo kim atthiyo ti ce? Lakkhaõasallakkhaõattho; udayabbaya¤àõaü hi heññhà dasahi upakkilesehi upakkiliññhaü hutvà yàthàvasarasato tilakkhaõaü sallakkhaõetuü nàsakkhi, upakkilesavimuttaü pana sakkoti; tasmà lakkhaõasallakkhaõattham ettha puna yogo karaõãyo. #<[page 640]># %<640 XXI. Pañipadà-¤àõadassana-visuddhi-niddeso >% Lakkhaõàni pana kissa amanasikàrà, kena pañicchannattà na upaññhahanti? Aniccalakkhaõaü tàva udayabbayànam amanasikàrà, santatiyà pañicchannattà na upaññhàti. Dukkhalakkhaõaü abhiõhasampatipãëanassa amanasikàrà, iriyàpathehi pañicchannattà na upaññhàti. Anattalakkhaõaü nànàdhàtuvinibbhogassa amanasikàrà, ghanena pañicchannattà na upaññhàti. Udayabbayaü pana pariggahetvà santatiyà vikopitàya aniccalakkhaõaü yàthàvasarasato upaññhàñi. Abhiõhasampatipãëanaü manasikatvà iriyàpathe ugghàñite dukkhalakkhaõaü yàthàvasarasato upaññhàti. Nànàdhàtuyo vinibbhujjitvà ghanavinibbhoge kate anattalakkhaõaü yàthàvasarasato upaññhàti. Ettha ca: aniccaü aniccalakkhaõaü, dukkhaü dukkhalakkhaõaü, anattà anattalakkhaõan ti ayaü vibhàgo veditabbo. Tattha aniccan ti khandhapa¤cakaü. Kasmà. Uppàdavaya¤¤athattabhàvà, hutvà abhàvato và. Uppàdavaya¤¤athattaü aniccalakkhaõaü, hutvà abhàvasankhàto và àkàravikàro. Yad aniccaü taü dukkhan ti vacanato pana tad-eva khandhapa¤cakaü dukkhaü. Kasmà? Abhiõhapañipãëanà. Abhiõhapañipãlanàkàro dukkhalakkhaõaü. Yaü dukkhaü tad anattà ti pana vacanato tad-eva khandhapa¤cakaü anattà. Kasmà? Avasavattanato. Avasavattanàkàro anattalakkhaõaü. Tayidaü sabbam pi ayaü yogàvacaro upakkilesavinimuttena vãthipañipannavipassanà sankhàtena udayabbayànupassanà¤àõena yàthàvasarasato sallakkheti. [(2) Bhangànupassana¤àõaü] Tass' evaü sallakkhetvà punappunaü aniccaü dukkham anattà ti råpàråpadhamme tulayato tãrayato taü ¤àõaü tikkhaü hutvà vahati, sankhàrà lahuü upaññhahanti. ¥àõe tikkhe vahante sankhàresu lahuü upaññhahantesu, uppàdaü và ñhitiü và pavattaü và nimittaü và na sampàpuõàti; khayavayabhedanirodhe yeva sati santiññhati. Tass' evaü uppajjitvà: #<[page 641]># %< (2) Bhangànupassana¤àõaü 641>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evaü nàma sankhàragataü nirujjhatã ti passato ekasmiü ñhàne bhangànupassanaü nàma vipassanà¤àõaü uppajjati. Yaü sandhàya vuttaü: kathaü àrammaõapañisankhà bhangànupassane pa¤¤à vipassane ¤àõaü? Råpàrammaõatà cittaü uppajjitvà bhijjati; taü àrammaõaü pañisankhà tassa cittassa bhangaü anupassati. Anupassatã ti kathaü anupassati? Aniccato anupassati, no niccato. Dukkhato anupassati, no sukhato. Anattato anupassati, no anattato. Nibbindati, no nandati. Virajjati no rajjati. Nirodheti, no samudeti. Pañinissajjati, no àdiyati. Aniccato anupassanto niccasa¤¤aü pajahati. Dukkhato anupassanto sukhasa¤¤aü . . . anattato anupassanto attasa¤¤aü . . . nibbindanto nandiü . . . virajjanto ràgaü . . . nirodhento samudayaü . . . pañinissajjanto àdànaü pajahati. Vedanàrammaõatà, . . . sa¤¤àrammaõatà . . . sankhàràrammaõatà, vi¤¤ànàrammaõatà, cakkhàrammaõatà ...pe... jaràmaraõàrammaõatà cittaü uppajjitvà bhijjati ...pe... pañinissajjanto àdànaü pajahati. Vatthusankamanà ceva pa¤¤àya ca vivaññanà, àvajjanà bala¤ ceva pañisankhà vipassanà. ârammaõ'-anvayena ubho ekavavatthanà nirodhe adhimuttatà vayalakkhaõavipassanà. ârammaõa¤ ca pañisankhà bhanga¤ ca anupassati, su¤¤ato ca upaññhànaü adhipa¤¤àvipassanà. Kusalo tãsu anupassanàsu catasso ca vipassanàsu, tayo upaññhàne kusalatà nànàdiññhãsu na kampatã ti. Taü ¤àtaññhena ¤àõaü, pajànanaññhena pa¤¤à, tena vuccati àrammaõapañisankhà bhangànupassane pa¤¤à vipassane ¤àõan ti. Tattha àrammaõapañisankhà ti yaü ki¤ci àrammaõaü pañisankhàya jànitvà, khayato vayato disvà ti attho. Bhangànupassane pa¤¤à ti tassa àrammaõaü khayato vayato pañisankhàya uppannassa ¤àõassa bhangaü anupassane yà pa¤¤à, idaü vipassane ¤àõan ti vuttaü. #<[page 642]># %<642 XXI. Pañipadà-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% Taü kathaü hotã ti ayaü tàva kathetukamyatà pucchàya attho. Tato yathà taü hoti, taü dassetuü råpàrammaõatà ti àdi vuttaü. Tattha råpàrammaõatà cittaü uppajjitvà bhijjatã ti råpàrammaõaü cittaü upajjitvà bhijjati. Atha và råpàrammaõabhàve cittaü uppajjitvà bhijjatã ti attho. Taü àrammaõam pañisankhà ti taü råpàrammaõaü pañisankhàya jànitvà khayato vayato disvà ti attho. Tassa cittassa bhangaü anupassatã ti yena cittena taü råpàrammaõaü khayato vayato diññhaü, tassa cittassa aparena cittena bhangaü anupassatã ti attho. Ten' àhu Poràõà:- ¤àta¤ ca ¤àõa¤ ca ubho pi vipassatã ti. Ettha ca anupassatã ti anu-anupassati; anekehi àkàrehi punappunaü passatã ti attho. Ten' àha:- anupassatã ti kathaü anupassati? Aniccato anupassatã ti àdi. Tattha yasmà bhango nàma aniccatàya paramà koñi, tasmà so bhangànupassako yogàvacaro sabbaü sankhàragataü aniccato anupassati, no niccato. Tato aniccassa dukkhattà dukkhassa anattattà tad eva dukkhato anupassati, no sukhato, anattato anupassati, no attato. Yasmà pana yaü aniccaü dukkham anattà, na taü abhinanditabbaü. Ya¤ ca anabhinanditabbaü, na tattha rajjitabbaü; tasmà etasmiü bhangànupassanànusàrena aniccaü dukkham anattà ti diññhe sankhàragate nibbindati, no nandati, virajjati no rajjati. So evaü arajjanto lokiken' eva tàva ¤àõena ràgaü nirodheti, no samudeti; samudayaü na karotã ti attho. Atha và so evaü viratto yathà diññhaü sankhàragataü, tathà adiññham pi anvaye ¤àõavasena nirodheti, no samudeti, nirodhato va manasikaroti. Nirodham eva passati, no samudayan ti attho. So evaü pañipanno pañinissajjati, no àdiyati: kiü vuttaü hoti? Ayam pi aniccàdi anupassanà tad-angavasena saddhiü khandhàbhisankhàrehi kilesànaü pariccajanato sankhatadosadassanena ca tabbiparãte Nibbàne ca tanninnatàya pakkhandhanato pariccàgapañinissaggo ceva pakkhandhanapañinissaggo cà ti vuccati. #<[page 643]># %< (2) Bhangànupassana¤àõaü 643>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tasmà tàya samannàgato bhikkhu yathàvuttena nayena kilese va pariccajati, Nibbàne ca pakkhandhati, nà pi nibbattanavasena kilese àdiyati, na adosadassitàvasena sankhatàrammaõaü; tena vuccati pañinissajjati no àdiyatã ti. Idàni 'ssa tehi ¤àõehi yesaü dhammànaü pahànaü hoti, taü dassetuü aniccato anupassanto niccasa¤¤aü pajahatã ti àdi vuttaü. Tattha nandin ti sappãtikaü taõhaü. Sesaü vuttanayam eva. Gàthàsu pana: vatthusankamanà ti råpassa bhangaü disvà, puna yena cittena bhango diññho, tassà pi bhangadassanavaseõa purimavatthuto a¤¤avatthu sankamanà. Pa¤¤àya ca vivaññanà ti udayaü pahàya vaye santiññhanà. âvajjanà bala¤ cevà ti råpassa bhangaü disvà puna bhangàrammaõassa cittassa bhangadassanatthaü anantaram eva àvajjanasamatthatà. Pañisankhàvipassanà ti esà àrammaõapañisankhà bhangànupassanà nàma. ârammaõ' anvayena ubho ekavavatthanà ti paccakkhato diññhassa àrammaõassa anvayena anugamanena yathà idaü. Tathà atãte pi sankhàragataü bhijjittha, anàgate pi bhujjissatã ti evaü ubhinnaü ekasabhàven' eva vavatthàpanan ti attho. Vuttam pi c' etaü Poràõehi:- Saüvijjamànamhi visuddhadassano tad anvayaü neti atãtanàgate. sabbe pi sankhàragatà palokino, ussàvabindu suriye va uggate ti. Nirodhe adhimuttatà ti evaü ubhinnaü bhangavasena ekavavatthànaü katvà tasmiü yeva bhangasankhàte nirodhe adhimuttatà taggarutà tanninnatà tappoõatà tappabbhàratà ti attho. Vayalakkhaõavipassanà ti esà vayalakkhaõavipassanà nàmà ti vuttaü hoti. ârammaõa¤ ca pañisankhà ti purima¤ ca råpàdi-àrammaõaü jànitvà, bhanga¤ ca anupassatã ti tass' àrammaõassa bhangaü disvà tad-àrammaõassa cittassa bhangaü anupassati. #<[page 644]># %<644 XXI. Pañipadà-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% Su¤¤ato ca upaññhànan ti tass' evaü bhangaü anupassato sankhàrà va bhijjanti; tesaü bhedo maraõaü; na a¤¤o koci atthã ti su¤¤ato upaññhànaü ijjhati. Ten' àhu Poràõà:- Khandhà nirujjhanti na c' atthi a¤¤o; khandhànaü bhedo maraõanti vuccati, tesaü khayaü passati appamatto, maõiü va vijjhaü vajirena yoniso ti. Adhipa¤¤a vipassanà ti yà ca àrammaõapañisankhàyà ca bhangànupassanàya¤ ca su¤¤ato upaññhànaü, ayaü adhipa¤¤à vipassanà nàmà ti vuttaü hoti. Kusalo tãsu anupassanàså ti aniccànupassanàdisu tãsu cheko bhikkhu. Catasso ca vipassanàså ti nibbidàdisu ca catusu vipassanàsu. Tayo upaññhàne kusalatà ti khayato vayato bhayato su¤¤ato ti imasmi¤ ca tividhe upaññhàne kusalatàya. Nànàdiññhãsu na kampatã ti sassatadiññhi àdisu nànappàkàràsu diññhãsu na vedhati. So evaü avedhamàno: aniruddham eva nirujjhati abhinnam eva bhijjatã ti pavattamanasikàro, dubbalabhàjanassa viya bhijjamànassa, sukhumarajass' eva vippakiriyamànassa tilànaü viya bhajjiyamànànaü, sabbasankhàrànaü uppàdañhiti pavattanimittaü vissajjitvà bhedam eva passati. So yathà nàma cakkhumà puriso, pokkharaõãtãre và nadãtãre và ñhito, thullaphusitake deve vassante udakapiññhe mahantamahantàni udakabubbuëakàni uppajjitvà uppajjitvà sãghaü sãghaü bhijjamànàni passeyya, evam eva sabbe sankhàrà bhijjanti bhijjantã ti passati. Evaråpaü hi yogàvacaraü sandhàya vuttaü Bhagavatà:- Yathà bubbuëakaü passe yathà passe marãcikaü, evaü lokaü avekkhantaü maccuràjà na passatã ti. Tass' evaü sabbe sankhàrà bhijjanti bhijjantã ti abhiõhaü passato aññh' ànisamsaparivàraü bhangànupassanà¤àõaü balappattaü hoti. Tatr' ime aññh' ànisaüsà:- bhavadiññhippahànaü, ussukkappahànaü, jãvitanikanti-pariccàgo, vigatabhayatà, sadà yuttapayuttatà, khanti-soraccapañilàbho, visuddhàjãvità, arati-ratisahanatà ti. #<[page 645]># %< (3) Bhayatupatthàna¤àõaü 645>% Ten' àhu Poràõà:- Imàni aññhagguõamuttamàni disvà tahiü sammasatã punappunaü, àdittacelassirasåpamo muni bhangànupassã amatassa pattiyà ti. Bhangànupassanà¤àõaü niññhitaü. [(3) Bhayatupatthàna¤àõaü] Tass' evaü sabbasankhàrànaü khayavayabhedanirodhàrammaõaü bhangànupassanaü àsevantassa bhàventassa bahulãkarontassa sabbabhava-yoni-gati-ñhiti-sattàvàsesu pabhedakà sankhàrà sukhena jãvitukàmassa bhãrukapurisassa sãhavyaggha-dãpi-acchata-raccha-yakkha-rakkhasa-caõóagoõacaõóakukkura-pabhinnamadacaõóahatthi-ghora-àsivisa-asanivicakka-susàna-raõabhåmi-jalita-angàrakàsu àdayo viya mahàbhayaü hutvà upaññhahanti. Tassa: atãtà sankhàrà niruddhà, paccuppannà nirujjhanti, anàgate nibbattanakasankhàrà pi evam eva nirujjhissantã ti passato etasmiü ñhàne bhayatupaññhàna¤àõaü nàma uppajjati. Tatr' àyaü upamà:- ekissà kira itthiyà tayo puttà ràjaparàdhità. Tesaü ràjà sãsacchedaü àõàpesi. Sà puttehi saddhiü àghàtanaü agamàsi. Ath' assà jeññhaputtassa sãsaü chinditvà majjhimassa chindituü àrabhiüsu. Sà jeññhassa sãsaü chinnaü majjhimassa ca chijjamànaü disvà kaniññhamhi àlayaü vissajji: ayam pi etesaü yeva sadiso bhavissatã ti. Tattha tassà itthiyà jeññhaputtassa chinnasãsadassanaü viya yogino atãtasankhàrànaü nirodhadassanaü; majjhimassa chijjamànasãsadassanaü viya paccuppannànaü nirodhadassanaü; ayam pi etesaü yeva sadiso bhavissatã ti kaniññhaputtamhi àlayavissajjanaü viya anàgate pi nibbattanakasankhàrà bhijjissantã ti anàgatànaü nirodhadassanaü. Tass' evaü passato etasmiü ñhàne uppajjati bhayatupaññhàna¤àõaü. Aparà pi upamà:- ekà kira påtipajà itthã dasa dàrake vijàyi. #<[page 646]># %<646 XXI. Pañipadà-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tesu nava matà, eko hatthagato marati, aparo kucchiyaü. Sà nava dàrake mate dasama¤ ca miyyamànaü disvà kucchigate àlayaü vissajji: ayam pi etesaü yeva sadiso bhavissatã ti. Tattha tassà itthiyà navannaü dàrakànaü maraõànussaraõaü viya yogino atãtasankhàrànaü nirodhadassanaü; hatthagatassa miyyamànabhàvadassanaü viya yogino paccuppannànaü nirodhadassanaü; kucchigate àlayavissajjanaü viya anàgatànaü nirodhadassanaü. Tass' evaü passato etasmiü khaõe uppajjati bhayatupaññhàna¤àõaü. Bhayatupaññhàna¤àõam pana bhàyati, na bhàyatã ti ? Na bhàyati. Taü hi: atãtà sankhàrà niruddhà, paccuppannàni nirujjhanti, anàgatà nirujjhissantã ti tãraõamattam eva hoti; tasmà yathà nàma cakkhumà puriso nagaradvàre tisso angàrakàsuyo olokayamàno sayaü na bhàyati; kevalaü hi 'ssa: ye ye ettha nipatissanti, sabbe anappakaü dukkham anubhavissantã ti tãraõamattam eva hoti. Yathà và pana cakkhumà puriso: khadirasålaü ayosålaü suvaõõasålan ti pañipàñiyà ñhapitaü sålattayaü olokayamàno sayaü na bhayati; kevalaü hi 'ssa: ye ye imesu sålesu nipatissanti, sabbe anappakaü dukkham anubhavissantã ti tãraõamattam eva hoti, evam eva bhayatupaññhàna¤àõaü sayaü na bhàyati, kevalaü hi 'ssa: angàrakàsuttayasadisesu sålattayasadisesu ca tãsu bhavesu atãtà sankhàrà niruddhà, paccuppannà nirujjhanti, anàgatà nirujjhissantã ti tãraõamattam eva hoti. Yasmà pan' assa kevalaü sabbabhava-yoni-gati-ñhiti-nivàsagatà sankhàrà vyasanàpannà sappañibhayà hutvà bhayato upaññhahanti, tasmà bhayatupaññhànan ti vuccati. Evaü bhayato upaññhàne pan' assa ayaü Pàëi:- aniccato manasikaroto kiü bhayato upaññhàti? Dukkhato . . . anattato manasikaroto kiü bhayato upaññhàtã ti? Aniccato manasikaroto nimittaü bhayato upaññhàti. Dukkhato manasikaroto pavattaü bhayato upaññhàti. Anattato manasikaroto nimitta¤ ca pavatta¤ ca bhayato upaññhàtã ti. Tattha nimittan ti sankhàranimittaü. Atãtànàgatapaccuppannànaü sankhàrànam ev' etaü adhivacanaü; aniccato manasikaronto hi sankhàrànaü maraõam eva passati; #<[page 647]># %< (4) âdãnavànupassanà¤àõaü 647>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ten' assa nimittaü bhayato upaññhàti. Pavattan ti råpàråpabhavapavatti; dukkhato manasikaronto hi sukhasammatàya pavattiyà abhiõhapañipãlanabhàvam eva passati, ten' assa pavattaü bhayato upaññhàti. Anattato manasikaronto pana ubhayam p' etaü su¤¤agàmaü viya, marãci-gandhabbanagaràdãni viya ca rittaü tucchaü su¤¤aü assàmikaü apariõàyakaü passati; ten' assa nimitta¤ ca pavatta¤ ca ubhayaü bhayato upaññhàtã ti. Bhayatupaññhàna¤àõaü niññhitaü. [(4) âdãnavànupassanà¤àõaü] Tassa taü bhayatupaññhàna¤àõaü àsevantassa bhàventassa bahulãkarontassa sabbabhava-yoni-gati-ñhiti-sattàvàsesu neva tàõaü, na leõaü, na gati, na pañisaraõaü pa¤¤àyati; sabbabhava-yoni-gati-ñhiti-nivàsagatesu sankhàresu ekasankhàre pi patthanà và paràmaso và na hoti. Tayo bhavà vãtaccikangàrapuõõa-angàrakàsuyo viya; cattàro mahàbhåtà ghoravisàsivisà viya, pa¤cakkhandhà ukkhittàsikavadhakà viya, cha ajjhattikàyatanàni su¤¤agàmo viya, cha bàhiràyatanàni gàmaghàtacorà viya, satta vi¤¤àõaññhitiyo nava ca sattàvàsà ekàdasahi aggãhi àdittà sampajjalità sajotibhåtà viya ca, sabbe sankhàrà gaõóabhåtà rogabhåtà sallabhåtà aghabhåtà àbàdhabhåtà viya ca nirassàdà nirasà mahà-àdãnavaràsibhåtà hutvà upaññhahanti. Katham? Sukhena jãvitukàmassa bhãrukapurisassa ramaõãyàkàrasaõñhitam pi savàëakam iva vanagahanaü, sasaddålà viya guhà, sagàharakkhasaü viya udakaü, samussitakhaggà viya paccatthikà, savisaü viya bhojanaü, sacoro viya maggo, àdittam iva angàraü, uyyuttasenà viya raõabhåmi. Yathà hi so puriso etàni savàëakavanagahanàdãni àgamma bhãto samviggo, lomahaññhajàto samantato àdãnavam eva passati, evam ev' àyaü yogàvacaro bhangànupassanàvasena sabbasankhàresu bhayato upaññhitesu samanto nirasam nirassàdaü àdãnavam eva passati. Tass' evaü passato àdãnava¤àõaü nàma uppannaü hoti, yaü sandhàya idaü vuttaü:- Kathaü bhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõaü? #<[page 648]># %<648 XXI. Pañipadà-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% Uppàdo bhayan ti bhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõaü; pavattaü bhayan ti . . . nimittaü bhayan ti . . . àyåhanà bhayan ti . . . pañisandhi bhayan ti . . . gati bhayan ti . . . nibbatti bhayan ti . . . uppatti bhayan ti . . . jàti bhayan ti . . . jarà bhayan ti . . . vyàdhi bhayan ti . . . maraõaü bhayan ti . . soko bhayan ti . . . paridevo bhayan ti . . . upàyàso bhayan ti bhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõaü. Anuppàdo kheman ti santipade ¤àõaü; appavattaü . . . pe... anupàyàso kheman ti santipade ¤àõaü. Uppàdo bhayaü, anuppàdo kheman ti santipade ¤àõaü; pavattaü ...pe... upàyàso bhayaü, anupàyàso kheman ti santipade ¤àõaü. Uppàdo dukkham ti bhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõaü pavattaü ...pe... upàyàso dukkhan ti bhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõaü. Anuppàdo sukhan ti santipade ¤àõaü; appavattaü ... pe... anupàyàso sukhan ti santipade ¤àõaü. Uppàdo dukkhaü anuppàdo sukhan ti santipade ¤àõaü; pavattaü ...pe... upàyàso dukkhaü anupàyàso sukhan ti santipade ¤àõaü. Uppàdo sàmisan ti bhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõaü; pavattaü ...pe... upàyàso sàmisan ti bhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõaü. Anuppàdo niràmisan ti santipade ¤àõaü; appavattaü ... pe... anupàyàso niràmisan ti santipade ¤àõaü. Uppàdo sàmisaü anuppàdo niràmisan ti santipade ¤àõaü; pavattaü ...pe... upàyàso sàmisaü anupàyàso niràmisan ti santipade ¤àõaü. Uppàdo sankhàrà ti bhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõaü; pavattaü ...pe... upàyàso sankhàrà ti bhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõaü. Anuppàdo nibbànan ti santipade ¤àõaü, appavattaü . . . pe... anupàyàso nibbànan ti santipade ¤àõàü. Uppàdo sankhàrà anuppàdo nibbànan ti santipade ¤àõaü; pavattaü ...pe... upàyàso sankhàrà anupàyàso nibbànan ti santipade ¤àõaü. #<[page 649]># %< (4) âdãnavànupassanà¤àõaü 649>% Uppàda¤ ca pavatta¤ ca nimittaü dukkhan ti passati, àyåhanaü pañisandhiü ¤àõaü àdãnave idaü. Anuppàdaü appavattaü animittaü sukhan ti ca, anàyåhanaü appañisandhiü ¤àõaü santipade idaü. âdãnave ¤àõaü pa¤ca ñhànesu jàyati, pa¤ca ñhàne santipade dasa ¤àõe pajànàti, dvinnaü ¤àõànaü kusalatà nànàdiññhãsu na kampatã ti. Taü ¤àtaññhena ¤àõaü, pajànanaññhena pa¤¤à; tena vuccati bhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõan ti. Tattha uppàdo ti purimakammapaccayà idha uppatti. Pavattan ti tathà uppannassa pavattati. Nimittan ti sabbam pi sankhàranimittaü. âyåhanà ti àyatiü pañisandhihetubhåtaü kammaü. Pañisandhã ti àyatiü uppatti. Gatã ti yàya gatiyà sà pañisandhi hoti. Nibbattã ti khandhànaü nibbattanaü. Uppattã ti samàpannassa và uppannassa và ti evaü vuttà vipàkappavatti. Jàtã ti jaràdãnaü paccayabhåtà bhavapaccayà jàti. Jaràmaraõàdayo pàkañà eva. Ettha ca uppàdàdayo pa¤c' eva àdãnava¤àõassa vatthuvasena vuttà. Sesà tesaü vevacanavasena. Nibbatti jàtã ti idaü hi dvayaü uppàdassa c' eva pañisandhiyà ca vevacanaü. Gati uppattã ti idaü dvayaü pavattassa. Jaràdayo nimittassà ti. Ten' àha:- Uppàda¤ ca pavatta¤ ca nimittaü dukkhan ti passati, àyåhanaü pañisandhiü ¤àõaü àdinave idan ti ca, àdãnave ¤àõaü pa¤ca ñhànesu jàyatã ti ca. Anuppàdo kheman ti santipade ¤àõan ti àdi pana àdãnava¤àõassa pañipakkha¤àõadassanatthaü vuttaü. Bhayatupaññhànena và àdãnavaü disvà ubbiggahadayànaü abhayam pi atthi khemaü niràdãnavan ti assàsajananattham pi etaü vuttaü. Yasmà và pan' assa uppàdàdayo bhayato suppatiññhità honti, tassa tappañipakkhaninnaü cittaü hoti; tasmà bhayatupaññhànavasena siddhassa àdãnava¤àõassa ànisaüsadassanattham p' etaü vuttan ti veditabbaü. #<[page 650]># %<650 XXI. Pañipadà-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Ettha ca yaü bhayaü taü yasmà niyamato dukkhaü, ya¤ ca dukkhaü, taü vaññàmisa-lokàmisa-kilesàmisehi avippamuttattà sàmisam eva, ya¤ ca sàmisaü, taü sankhàramattam eva; tasmà uppàdo dukkhan ti bhayatupaññhàne pa¤¤à àdãnave ¤àõan ti àdi vuttaü. Evaü sante pi bhayàkàrena dukkhàkàrena sàmisàkàrenà ti evaü àkàranànattato pavatti. vasen' ettha nànattaü veditabbaü. Dasa ¤àõe pajànàtã ti àdãnava¤àõaü pajànanto uppàdàdivatthukàni pa¤ca, anuppàdàdivatthukàni pa¤cà ti dasa ¤àõàni pajànàti pañivijjhati sacchikaroti. Dvinnaü ¤àõaü kusalatà ti àdãnava¤àõassa ceva santipada¤àõassa cà ti imesaü dvinnaü kusalatàya. Nànàdiññhãsu na kampatã ti paramadiññhadhammanibbànàdivasena pavattàsu diññhãsu na vedhati. Sesam ettha uttànam evà ti. âdãnavànupassanà ¤àõaü niññhitaü. [(5) Nibbidànupassanà¤àõaü] So evaü sabbasankhàre àdãnavato passanto sabbabhavayoni-gati-vi¤¤àõaññhiti-sattàvàsagate sabhedake sankhàragate nibbindati ukkaõñhati n' àbhiramati. Seyyathàpi nàma cittakåñapabbatapàdàbhirato suvaõõaràjahaüso asucimhi caõóàlagàmadvàra-àvàñe n' àbhiramati, sattasu mahàsaresu yeva abhiramati, evam eva ayam pi yogã ràjahaüso suparidiññhàdãnave sabhedake sankhàragate n' àbhi-amati, bhàvanàràmatàya pana bhàvanàratiyà samannàgatattà sattasu anupassanàsu yeva ramati. Yathà ca suvaõnapa¤jare pakkhitto sãho migaràjà n' àbhiramati, tiyojanasahassavitthate pana Himavante yeva ramati, evam ayaü yogã sãho tividhe sugatibhave pi n' àbhiramati, tãsu pana anupassanàsu yeva ramati. Yathà ca sabbaseto sattappatiññho iddhimà vehàsangamo chaddanto nàgaràjà nagaramajjhe n' àbhiramati, Himavati Chaddantadahagahane yeva abhiramati, evam ayaü yogã varavàraõo sabbasmim pi sankhàragate n' àbhiramati, #<[page 651]># %< (6) Mu¤citukamyatà¤àõaü 651>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ anuppàdo kheman ti àdinà nayena diññhe santipade yeva abhiramati, tanninna-tappoõa-tappabbhàramànaso hotã ti. Nibbidànupassanà ¤àõaü niññhitaü. [(6) Mu¤citukamyatà¤àõaü] Taü pan' etaü purimena ¤àõadvayena atthato ekaü; ten' àhu Poràõà:- bhayatupaññhànaü ekam eva tãõi nàmàni labhati. Sabbasankhàre bhayato addasà ti bhayatupaññhànaü nàma jàtaü; tesu yeva sankhàresu àdãnavaü uppàdesã ti àdãnavànupassanà nàma jàtaü; tesu yeva sankhàresu nibbindamànaü uppannan ti nibbindànupassanà nàma jàtan ti. Pàëiyam pi vuttaü:- yà ca bhayatupaññhàne pa¤¤à, ya¤ ca àdãnave ¤àõaü, yà ca nibbidà, ime dhammà ekatthà, vya¤janam eva nànan ti. Iminà pana nibbidà¤àõena imassa kulaputtassa nibbindantassa ukkaõñhantassa anabhiramantassa sabbabhava-yoni-gati-vi¤¤àõaññhiti-sattàvàsagatesu sabhedakesu sankhàresu ekasankhàre pi cittaü na sajjati, na laggati, na bajjhati, sabbasmà sankhàragatà mu¤citukàmaü nissaritukàmaü hoti. Yathà kiü ? Yathà nàma jàlabbhantaragato maccho, sappamukhagato maõóåko, pa¤jarapakkhitto vanakukkuño, daëhapàsavasagato migo, ahituõóikahatthagato sappo, mahàpankapakkhanto ku¤jaro, supaõõamukhagato nàgaràjà, Ràhumukhappaviññho cando, sapattaparivàrito puriso ti evam àdayo tato tato mu¤citukàmà nissaritukàmà va honti, evaü tassa yogino cittaü sabbasmà sankhàragatà mu¤citukàmaü nissaritukàmaü hoti. Ath' assa evaü sabbasankhàresu vigatàlayassa sabbasmà sankhàragatà mu¤citukàmassa uppajjati mu¤citukamyatà ¤àõan ti. Mu¤citukamyatà¤àõaü niññhitaü. [(7) Pañisankhànupassanà¤àõaü] So evaü sabbabhava-yoni-gati-ñhiti-nivàsagatehi sabhedakehi sankhàrehi mu¤citukàmo sabbasmà sankhàragatà mu¤cituü, #<[page 652]># %<652 XXI. Pañipadà-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ puna te yeva sankhàre pañisankhànupassanà ¤àõena tilakkhaõaü àropetvà pariggaõhàti. So: sabbasankhàre aniccan ti kato, tàvakàlikato, uppàdavayaparicchinnato, palokato, calato, pabhangato, adhuvato, vipariõàmadhammato, asàrakato, vibhavato, sankhatato, maraõadhammato ti àdãhi kàraõehi ANICCâ ti passati. Abhiõhapañipãëanato, dukkhamato, dukkhavatthuto, rogato, gaõóato, sallato, aghato, àbàdhato, ãtito, upaddavato, bhayato, upasaggato, atàõato, aleõato, asaraõato, àdãnavato, aghamålàto,vadhakato, sàsavato, màràmisato, jàtidhammato, jaràdhammato, vyàdhidhammato, sokadhammato, paridevadhammato, upàyàsadhammato, sankilesikadhammato ti àdãhi kàraõehi DUKKHâ ti passati. Aja¤¤ato, duggandhato, jegucchato, pañikålato, amaõóanàrahato, viråpato, vigacchato ti àdãhi kàraõehi dukkhalakkhaõassa parivàrabhåtato ASUBHATO passati. Parato, rittato, tucchato, su¤¤ato, assàmikato, anissarato, avasavattito ti àdãhi kàraõehi ANATTATO passati. Evaü hi passatà tena tilakkhaõaü àropetvà sankhàrà pariggahità nàma honti. Kasmà pan' àyam ete evaü pariggaõhàtã ti? Mu¤canassa upàyasampàdanatthaü. Tatr' àyaü upamà:- eko kira puriso: macche gahessàmã ti macchakhipaü gahetvà udake osàpesi. So khipamukhena hatthaü otàretvà anto udake sappaü gãvàya gahetvà: maccho me gahito ti attamano ahosi. So: mahà vata mayà maccho laddho ti! ukkhipitvà passanto: sovatthikattayadassanena sappo ti sa¤jànitvà bhãto àdãnavaü disvà gahaõe nibbindo mu¤citukàmo hutvà mu¤canassa upàyaü karonto aggananguññhato paññhàya hatthaü nibbedhetvà bàhaü ukkhipitvà uparisãse dve tayo vàre àvijjhitvà sappaü dubbalaü katvà: gaccha! duññhasappà ti nissajjitvà vegena taëàkapàëiü àruyha: mahantassa vata bho sappassa mukhato mutto 'smã ti! àgatamaggaü olokayamàno aññhàsi. Tattha tassa purisassa: maccho ti sappaü gãvàyagahetvà tuññhakàlo viya imassà pi yogino àdito va attabhàvaü pañilabhitvà tuññhakàlo. Tassa khipamukhato sãsaü nãharitvà sovatthikattayadassanaü viya imassa ghanavinibbhogaü katvà sankhàresu tilakkhaõadassanaü. #<[page 653]># %< (7) Pañisankhànupassanà¤àõaü 653>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tassa bhãtakàlo viya imassa bhayatupaññhàna¤àõaü. Tato àdãnavadassanaü viya àdãnavànupassanà¤àõaü. Gahaõe nibbindanaü viya nibbidànupassanà¤àõaü. Sappaü mu¤citukàmatà viya mu¤citukamyatà ¤àõaü. Mu¤canassa upàyakaraõaü viya pañisankhànupassanà¤àõena sankhàresu tilakkhaõàropanaü. Yathà hi so puriso sappaü àvijjhitvà dubbalaü katvà nivattetvà óaüsituü asamatthabhàvaü pàpetvà sumuttaü mu¤cati, evam ayaü yogàvacaro tilakkhaõàropanena sankhàre àvijjhitvà dubbale katvà puna niccasukha-subha-attàkàrena upaññhàtuü asamatthataü pàpetvà sumuttaü mu¤cati. Tena vuttaü: mu¤canassa upàyasampàdanatthaü evaü pariggaõhàtã ti. Ettàvatà 'ssa uppannaü hoti pañisankhà¤àõaü, yaü sandhàya vuttaü:- aniccato manasikaroto kiü pañisankhà¤àõaü appajjati? Dukkhato . . . anattato manasikaroto kiü pañisankhà¤àõaü uppajjati? aniccato manasikaroto nimittaü pañisankhà¤àõaü uppajjati. Dukkhato manasikaroto pavattaü pañisankhà¤àõaü uppajjati. Anattato manasikaroto nimitta¤ ca pavatta¤ ca pañisankhà¤àõaü uppajjatã ti. Ettha ca: nimittaü pañisankhà ti sankhàranimittaü adhuvaü tàvakàlikan ti aniccalakkhaõavasena jànitvà. Kàma¤ ca pana pañhamaü jànitvà pacchà ¤àõaü uppajjati; vohàravasena pana mana¤ ca pañicca dhamme ca uppajjati manovi¤¤àõan ti àdãni viya evaü vuccati. Ekattanayena và purima¤ ca pacchima¤ ca ekaü katvà evaü vuttan ti veditabbaü. Iminà nayena itarasmim pi padadvaye attho veditabbo ti. Pañisankhànupassanà¤àõaü niññhitaü. [(8) Su¤¤atànupassanà¤àõaü] So evaü pañisankhànupassanà¤àõena sabbe sankhàrà su¤¤à ti pariggahetvà puna: su¤¤am idaü attena và attaniyena và ti dvikoñikaü su¤¤ataü pariggaõhàti. So evaü neva attànaü na paraü ki¤ci attano parikkhàrabhàve ñhitaü disvà, puna: n' àhaü kvacani kassaci ki¤cana tasmiü, na ca mama kvacani kismi¤ci ki¤canat' atthã ti yà ettha catukoñikà su¤¤atà kathità, taü pariggaõhàti. #<[page 654]># %<654 XXI. Pañipadà-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Kathaü? Ayaü hi: n' àhaü kvacanã ti kvaci attànaü na passati. Kassaci ki¤cana tasmin ti attano attànaü kassaci parassa ki¤canabhàve upanetabbaü na passati; bhàtiññhàne bhàtaraü, sahàyaññhàne và sahàyaü, parikkhàraññhàne và parikkhàraü ma¤¤itvà upanetabbaü na passatã ti attho. Na ca mama kvacanã ti ettha, mama-saddaü tàva ñhapetvà, na ca kvacani parassa ca attànaü kvaci passatã ti ayam attho. Idàni mama-saddaü àharitvà mama kismi¤ci ki¤canat' atthã ti, so parassa attà mama kismi¤ci ki¤canahhàve atthã ti na passatã ti attano bhàtiññhàne và bhàtaraü. Sahàyaññhàne và sahàyaü, parikkhàraññhàne và parikkhàran ti kismi¤ci ñhàne parassa attànaü iminà ki¤canabhàyena upanetabbaü na passatã ti attho. Evam ayaü. Yasmà neva katthaci attànaü passati, na taü parassa ki¤canabhàve upanetabbaü passati, na parassa attànaü attano ki¤canabhàve upanetabbaü passati, tasmà 'nena catukoñikà su¤¤atà pariggahità hotã ti. Evaü catukoñikaü su¤¤ataü pariggahetvà puna chah' àkàrehi su¤¤ataü pariggaõhàti. Kathaü ? Cakkhu su¤¤aü attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàmadhammena và. . . . Mano su¤¤o . . . råpà su¤¤à . . . dhammà su¤¤à . . . cakkhuvi¤¤àõaü . . . ma no . . . vi¤¤àõaü . . . cakkhusamphasso ti evaü yàva jaràmaraõà nayo netabbaü. Evaü chah' àkàrehi su¤¤ataü pariggahetvà, puna aññhah' àkàrehi pariggaõhàti. Seyyathãdaü:- råpaü asàraü nissàraü sàr' àpagataü niccasàrasàrena và dhuvasàrasàrena và sukhasàrasàrena và attasàrasàrena và niccena và dhavena và sassatena và avipariõàmadhammena và; vedanà . . . sa¤¤à . . . sankhàrà . . . vi¤¤àõaü cakkhu . . . jaràmaraõaü asàraü nissàraü, sàràpagataü, niccasàrasàrena và, dhuvasàrasàrena và, sukhasàrasàrena và, attasàrasàrena và, niccena và, dhuvena và, sassatena và, avipariõàmadhammena và. Yathà naëo asàro nissàro sàràpagato, yathà eraõóo, yathà udumbaro, yathà setavaccho, yathà pàëibhaddako, yathà pheõapiõóo, yathà udakabubbuëaü, yathà marãci, yathà kadalikkhandho, #<[page 655]># %< (8) Su¤¤atànupassanà¤àõaü 655>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yathà màyà asàrà nissàrà sàràpagatà, evam evaråpaü ...pe... jaràmaraõaü asàraü nissàraü sàràpagataü niccasàrasàrena và ...pe... avipariõàmadhammena và ti. So evaü aññhah' àkàrehi su¤¤ataü pariggahetvà puna dasah' àkàrehi pariggaõhàti. Kathaü? Råpaü rittato passati, tucchato, su¤¤ato, anattato, anissariyato, akàmakàriyato, alabbhanãyato, avasavattakato, parato, vivittato passati; vedanaü ...pe... vi¤¤àõaü rittato ...pe... vivittato passatã ti evaü dasah' àkàrehi su¤¤ataü pariggahetvà puna dvàdasah' àkàrehi pariggaõhàti. Seyyathãdaü: råpaü na satto, na jãvo, na naro, na màõavo, na itthã, na puriso, na attà, na attaniyaü, n'àhaü, na mama, na a¤¤assa, na kassaci; vedanà ...pe... vi¤¤àõaü . . . na kassacã ti. Evaü dvàdasah' àkàrehi su¤¤ataü pariggahetvà puna tãraõapari¤¤àvasena dvàcattàëãsàya àkàrehi su¤¤ataü parigganhàti: råpaü aniccato, dukkhato, rogato, gaõóato, sallato, aghato, àbàdhato, parato, palokato, ãtito, upaddavato, bhayato, upasaggato, calato, pabhanguto, addhuvato, atàõato, aleõato, asaraõato, asaraõãbhåtato, rittato, tucchato, s夤ato, anattato, anassàdato, àdãnavato, vipariõàmadhammato, asàrakato, aghamålato, vadhakato, vibhavato, sàsavato, sankhatato, Màràmisato, jàtidhammato, jaràdhammato, vyàdhidhammato, maraõadhammato, sokaparidevadukkhadomanassa-upàyàsadhammato, samudayato, atthangamato, nissaraõato passati; vedanaü ...pe... vi¤¤àõaü aniccato ...pe... nissaraõato passati. Vuttam pi c' etaü:- råpaü aniccato ...pe ... nissaraõato passanto su¤¤ato lokaü avekkhati. Vedanaü ...pe... vi¤¤àõaü aniccato ...pe... nissaraõato passanto su¤¤ato lokaü avekkhati. #<[page 656]># %<656 XXI. Pañipadà-¤àõadassana-visuddhi-niddeso >% Su¤¤ato lokaü avekkhassu, Mogharàja, sadà sato, attànudiññhiü åhacca evaü maccutaro siyà, evaü lokaü avekkhantaü maccuràjà na passatã ti. [Vimokkhakathà] Evaü su¤¤ato disvà tilakkhaõaü àropetvà sankhàre pariggaõhanto bhaya¤ ca nandi¤ ca vippahàya sankhàresu udàsino hoti, majjhatto: ahan ti và maman ti và na gaõhàti, vissaññhabhariyo viya puriso. Yathà nàma purisassa bhariyà bhaveyya iññhà kantà manàpà, so tayà vinà muhuttam pi adhivàsetuü na sakkuõeyya, ativiya nam mamàyeyya; so tam itthiü a¤¤ena purisena saddhiü ñhitaü và nisinnaü và kathentiü và kasantiü và disvà kupito assa, anattamano, adhimattaü domanassaü pañisaüvedeyya; so aparena samayena tassà itthiyà dosaü disvà mu¤citukàmo hutvà taü vissajjeyya, na naü mamà ti gaõheyya; tato paññhàya taü yena kenaci saddhiü yaü ki¤ci kurumànaü disvà pi neva kuppeyya na domanassaü àpajjeyya, a¤¤adatthu udàsino bhaveyya majjhatto, evam ev' àyaü sabbasankhàrehi mu¤citukàmo hutvà pañisankhànupassanàya sankhàre pariggaõhanto: ahaü, mamà ti gahetabbaü adisvà, bhaya¤ ca nandi¤ ca vippahàya, sabbasankhàresu udàsino hoti majjhatto. Tassa evaü jànato evaü passato tãsu bhavesu, catåsu yonisu, pa¤casu gatãsu, sattasu vi¤¤àõaññhitãsu, navasu sattàvàsesu cittaü pañilãyati pañikåñati pañivaññati na sampasàrãyati; upekkhà và pàñikulyatà và saõñhàti. Seyyathàpi nàma padumapalàse ãsakapoõe udakaphusitàni pañilãyanti pañikåñanti pañivaññanti na sampasàrãyanti, evam eva-seyyathàpi nàma kukkuñapattaü và nahàrudaddulaü và aggimhi pakkhittaü pañilãyati pañikåñati pañivaññati na sampasàrãyati-evam eva tassa tãsu bhavesu cittaü ...pe... upekkhà và pàñikulyatà và saõñhàti. Icc' assa sankhàrupekkhà¤àõaü nàma uppannam hoti. Taü pan' etaü sace santipadaü Nibbànaü santato passati, sabbaü sankhàrappavattaü vissajjetvà Nibbànam eva pakkhandati. No ce Nibbànaü santato passati, punappunaü sankhàràrammaõam eva hutvà pavattati sàmuddikànaü disàkàko viya. #<[page 657]># %< Vimokkhakathà 657>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Sàmuddikà kira vàõijakà nàvaü àrohantà disàkàkaü nàma gaõhanti. Te yadà nàvà vàtakkhittà videsaü pakkhandati, tãraü na pa¤¤àyati, tadà disàkàkaü vissajjenti. So kåpakayaññhito àkàsaü langhitvà sabbàdisà ca vidisà ca anugantvà, sace tãraü passati tad-abhimukho va gacchati; no ce passati, punappuna àgantvà kåpakayaññhiü yeva allãyati. Evam eva sace sankhàrupekkhà¤àõaü santipadaü Nibbànaü santato passati, sabbaü sankhàrapavattaü vissajjetvà Nibbànam eva pakkhandati; no ce passati punappuna sankhàràrammaõam eva hutvà pavattati. Tad-idaü suppagge piññhaü vaññayamànaü viya, nippaññitakappàsaü vihañamànaü viya, nànappakarato sankhàre pariggahetvà bhaya¤ ca nandi¤ ca pahàya sankhàravicinane majjhattaü hutvà tividhànupassanàvasena tiññhati. Evaü tiññhamànaü tividhavimokkhamukhabhàvaü àpajjitvà satta-ariyapuggalavibhàgàya paccayo hoti. Tatr' idaü tividhànupassanàvasena pavattanato tiõõaü indriyànaü adhipateyyavasena tividhavimokkhamukhabhàvaü àpajjati nàma. Tisso hi anupassanà tãõi vimokkhamukhànã ti vuccanti. Yath' àha:- tãõi kho pan' imàni vimokkhamukhàni lokaniyyànàya saüvattanti. Sabbasankhàre paricchedaparivañumato samanupassanatàya animittàyà ca dhàtuyà cittasampakkhandanatàya, sabbasankhàresu mano-samuttejanatàya appaõihitàya ca dhàtuyà cittasampakkhandanatàya, sabbadhamme parato samanupassanatàya su¤¤atàya ca dhàtuyà cittasampakkhandanatàya. Imàni tãõi vimokkhamukhàni lokanãyànàya saüvattantã ti. Tattha paricchedaparivañumato ti udayabbayavasena paricchedato ceva parivañumato ca. Aniccànupassanaü hi udayato pubbe sankhàrà n' atthã ti paricchinditvà tesaü gatiü samanvesamànaü: vayato paraü na gacchanti, etth' eva antaradhàyantã ti parivañumato samanupassati. Mano-samuttejanatàyà ti cittasaüvejanatàya. Dukkhànupassanena hi sankhàresu cittaü saüvejeti. #<[page 658]># %<658 XXI. Pañipadà-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% Parato samanupassanatàyà ti n' àhaü, na mamà ti evaü anattato samanupassanatàya. Iti imàni tãõi padàni aniccànupassanàdãnaü vasena vuttànã ti veditabbàni. Ten' eva tad-anantare pa¤hàvissajjane vuttaü: aniccato manasikaroto khayato sankhàrà upaññhahanti. Dukkhato manasikaroto bhayato sankhàrà upaññhahanti. Anattato manasikaroto su¤¤ato sankhàrà upaññhahantã ti. Katame pana te vimokkhà yesaü imàni anupassanàni mukhànã ti ? ANIMITTO, APPAöIHITO, SU¥¥ATO ti ete tayo. Vuttaü h' etam:- aniccato manasikaronto adhimokkhabahulo animittaü vimokkhaü pañilabhati. Dukkhato manasikaronto passaddhi bahulo appaõihitaü vimokkhaü pañilabhati. Anattato manasikaronto vedabahulo su¤¤atavimokkhaü pañilabhatã ti. Ettha ca animitto vimokkho ti animittàkàrena Nibbànaü àrammaõaü katvà pavatto ariyamaggo. So hi animittàya dhàtuyà uppannattà animitto, kilesehi ca vimuttattà vimokkho. Eten' eva nayena appaõihitàkàrena Nibbànaü àrammaõaü katvà pavatto appaõihito; su¤¤atàkàrena Nibbànaü àrammaõaü katvà pavatto su¤¤ato ti veditabbo. Yaü pana Abhidhamme: yasmiü samaye lokuttaraü jhànaü bhàveti niyyànikaü apacayagàmiü diññhigatànaü pahànàya pañhamàya bhåmiyà pattiyà vivicc' eva kàmehi pañhamaü jhànaü upasampajja viharati appaõihitaü su¤¤atan ti evaü vimokkhadvayam eva vuttaü. Taü nippariyàyato vipassanàgamanaü sandhàya; vipassanà¤àõaü hi, ki¤càpi Pañisambhidàmagge: aniccànupassanaü ¤àõaü niccato abhinivesuü mu¤catã ti su¤¤ato vimokkho; dukkhànupassanà¤àõaü sukhato abhinivesà, anattànupassanà¤àõaü attato abhinivesaü mu¤catã ti su¤¤ato vimokkho ti evaü abhinivesaü mu¤canavasena su¤¤ato vimokkho ti ca: aniccànupassanà¤àõaü niccato nimittaü mu¤catã ti animitto vimokkho; dukkhànupassanaü ¤àõaü sukhato nimittaü . . . anattànupassanaü ¤àõaü attato nimittaü mu¤catã ti nimitto vimokkho ti evaü nimittamu¤canavasena animitto vimokkho ti ca, #<[page 659]># %< Sankhàrupekkhà¤àõaü 659>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ aniccànupassanà¤àõaü niccato paõidhiyà mu¤catã ti appaõihito vimokkho, dukkhànupassanà¤àõaü sukhato paõidhiyà . . . anattànupassanà¤àõaü attato paõidhiyà mu¤catã ti appaõihito vimokkho ti evaü paõidhimu¤canavasena appaõihito vimokkho ti ca vuttaü. Tathà pi taü sankhàranimittassa avijahanato na nippariyàyena animittaü, nippariyàyena pana su¤¤ata¤ ceva appaõihita¤ ca. Tassa ca àgamanavasena ariyamaggakkhaõe vimokkho uddhaño; tasmà appaõihitaü su¤¤atan ti vimokkhadvayam eva vuttan ti veditabbaü. Ayaü tàv' ettha vimokkhakathà. [Sankhàrupekkhà¤àõaü] Yaü pana vuttaü: satta ariyapuggalavibhàgàya paccayo hotã ti, tattha (1) saddhànusàrã, (2) saddhàvimutto, (3) kàyasakkhã, (4) ubhato bhàgavimutto, (5) dhammànusàrã (6) diññhappatto, (7) pa¤¤àvimutto ti ime tàva satta ariyapuggalà. Tesaü vibhàgàya idaü sankhàrupekkhà¤àõaü paccayo hoti. (1,2) Yo hi aniccato manasikaronto adhimokkhabahulo saddhindriyaü pañilabhati, so sotàpattimaggakkhàõe saddhànusàrã hoti; sesesu sattasu ñhànesu saddhàvimutto. (3) Yo pana dukkhato manasikaronto passaddhibahulo samàdhindriyaü pañilabhati, so sabbattha kàyasakkhã nàma hoti. (4) Aråpajjhànaü pana patvà aggaphalappatto ubhato bhàgavimutto nàma hoti. (5) Yo pana anattato manasikaronto vedabahulo pa¤¤indriyaü pañilabhati, so sotàpattimaggakkhaõe dhammànusàrã hoti. (6, 7) Chasu ñhànesu diññhappatto, aggaphale pa¤¤àvimutto ti. Vuttaü h' etaü:- aniccato manasikaroto saddhindriyaü adhimattaü hoti; saddhindriyassa adhimattattà sotàpattimaggaü pañilabhati. Tena vuccati saddhànusàrã ti. Tathà aniccato manasikaroto saddhindriyaü adhimuttaü hoti, #<[page 660]># %<660 XXI. Pañipadà-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ saddhindriyassa adhimattattà sotàpattiphalaü sacchikataü hoti; tena vuccati saddhàvimutto ti àdi. Aparam pi vuttaü:- saddahanto vimutto ti saddhàvimutto. Phuññhantaü sacchikato ti kàyasakkhã. Diññhantaü patto ti diññhappatto. Saddahanto vimuccatã ti saddhàvimutto. Jhànaphassaü pañhamaü phusati pacchà nirodhaü Nibbànaü sacchikarotã ti kàyasakkhã. Dukkhà sankhàrà sukho nirodho ti ¤àtaü hoti, diññhaü, viditaü, sacchikataü, phusitaü pa¤¤àyà ti diññhappatto ti. Itaresu pana catusu saddhaü anusarati, saddhàya và anusarati gacchatã ti saddhànusàrã. Tathà pa¤¤àsankhàtaü dhammaü anusarati, dhammena và anusaratã ti dhammànusàrã. Aråpajjhanena ceva ariyamaggena cà ti ubhato bhàgena vimutto ti ubhato bhàgavimutto. Pajànanto vimutto ti pa¤¤àvimutto ti evaü vacanattho veditabbo ti. Sankhàrupekkhà ¤àõaü. [Mu¤citukamyatà¤àõaü] Taü pan' etaü purimena ¤àõadvayena atthato ekaü. Ten' àhu Poràõà:- idaü sankhàrupekkhà¤àõaü ekam eva tãni nàmàni labhati. Heññhà mu¤citukamyatà¤àõaü nàma jàtaü; majjhe pañisankhànupassanà ¤àõaü nàma; ante ca sikhàppattaü sankhàrupekkhà¤àõaü nàma. Pàëiyam pi vuttaü:- kathaü mu¤citukamyatà pañisankhàsantiññhanà pa¤¤à sankhàrupekkhàsu ¤àõaü ? Uppàdaü mu¤citukamyatà sankhàsantiññhanà pa¤¤à sankhàrupekkhàsu ¤àõaü pavattaü . . . nimittaü ...pe... upàyàsaü mu¤citukamyatà pañisankhàsantiññhanà pa¤¤à sankhàrupekkhàsu ¤àõaü. Uppàdo dukkhan ti ...pe... bhayan ti sàmisan ti ...pe... uppàdo sankhàrà ti ...pe... upàyàso sankhàrà ti mu¤citukamyatà pañisankhà santiññhanà pa¤¤à sankhàrupekkhàsu ¤àõan ti. Tattha mu¤citukamyatà ca sà pañisankhà ca santiññhanà cà ti mu¤citukamyatà pañisankhàsantiññhanà. Iti pubbabhàge nibbidà¤àõena nibbindantassa upàdàdãni pariccajitukàmatà mu¤citukamyatà. #<[page 661]># %< Mu¤citukamyatà¤àõaü 661>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Mu¤canassa upàyakaraõatthaü majjhe pañisankhànaü pañisankhà. Mu¤citvà avasàne ajjhupekkhanaü santiññhanà; yaü sandhàya: uppàdo sankhàrà, te sankhàre ajjhupekkhatã ti sankhàrupekkhà ti àdi vuttaü. Evaü ekam ev' idaü ¤àõaü. Api ca imàya pi Pàëiyà idaü evam evà ti veditabbaü. Vuttaü h' etaü:- yà ca mu¤citukamyatà yà ca pañisankhànupassanà yà ca sankhàrupekkhà, ime dhammà ekatthà, vya¤janam eva nànan ti. Evaü adhigatasankhàrupekkhassa pana imassa kulaputtassa vipassanà sikhàppattà vuññhànagàminã hoti. Sikhàppattà vipassanà ti và, vuññhànagàminã ti và sankhàrupekkhàdi-¤àõattayass' eva etaü nàmaü. Sà hi sikhaü uttamabhàvaü pattattà sikhàppattà. Vuññhànaü gacchatã ti vuññhànagàminã. Vuññhànaü vuccati bahiddhà-nimittabhåtato abhiniviññhavatthuto ceva ajjhattapavattato ca vuññhahanato maggo; taü gacchatã ti vuññhànagàminã, maggena saddhim ghañãyatã ti attho. Tatr' àyaü abhinivesavuññhànànaü avibhàvatthàya màtikà:- ajjhattaü abhinivisitvà ajjhattà vuññhàti; ajjhattaü abhinivisitvà bahiddhà vuññhàti; bahiddhà abhinivisitvà bahiddhà vuññhàti; bahiddhà abhinivisitvà ajjhattà vuññhàti; råpe abhinivisitvà råpà vuññhàti; råpe abhinivisitvà aråpà vuññhàti; aråpe abhinivisitvà aråpà vuññhàti; aråpe abhinivisitvà råpà vuññhàti; ekappahàrena pa¤cahi khandhehi vuññhàti; aniccato abhinivisitvà aniccato vuññhàti, aniccato abhinivisitvà dukkhato anattato vuññhàti, dukkhato abhinivisitvà dukkhato aniccato anattato vuññhàti, anattato abhinivisitvà anattato aniccato dukkhato vuññhàti. Kathaü ? Idh' ekacco àdito va ajjhattasankhàresu abhinivisati. Abhinivisitvà te passati. Yasmà pana na suddha-ajjhattadassanamatten' eva maggavuññhànaü hoti, bahiddhà pi daññhabbam eva, tasmà parassa khandhe pi anupàdinnasankhàre pi: aniccaü dukkham anattà ti passati. So kàlena ajjhattaü samasati, #<[page 662]># %<662 XXI. Pañipadà-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ kàlena bahiddhà. Tass' evaü sammasato ajjhattaü sammasanakàle vipassanà maggena saddhiü ghañãyati. Ayaü ajjhattaü abhinivisitvà ajjhattà vuññhàti nàma. Sace pan' assa bahiddhà sammasanakàle vipassanà maggena saddhiü ghañãyati, ayaü ajjhattaü abhinivisitvà bahiddhà vuññhàti nàma. Esa nayo bahiddhà abhinivisitvà bahiddhà ca ajjhattà ca vuññhàne pi. Aparo àdito va råpe abhinivisati, abhinivisitvà bhåtaråpa¤ ca upàdàråpa¤ ca ràsiü katvà passati. Yasmà pana na suddharåpadassana-maggen' eva vuññhànaü hoti, aråpam pi daññhabbaü eva, tasmà taü råpaü àrammaõaü katvà uppannaü vedanaü sa¤¤aü sankhàre vi¤¤àõa¤ ca idaü aråpan ti aråpaü passati. So kàlena råpaü sammasati, kàlena aråpaü. Tass' evaü sammasato råpasammasanakàle vipassanà maggena saddhiü ghañãyati. Ayaü råpe abhinivisitvà råpà vuññhàti nàma. Sace pan' assa aråpasammasanakàle vipassanà maggena saddhiü ghañãyati, ayaü råpe abhinivisitvà aråpà vuññhàti nàma. Esa nayo aråpe abhinivisitvà aråpàråpà ca vuññhàne pi. Yaü ki¤ci samudayadhammaü, sabbaü taü nirodhadhamman ti evaü abhinivisitvà evam eva vuññhànakàle pana ekappahàrena pa¤cahi khandhehi vuññhàti nàma. Eko àdito va aniccato sankhàre sammasati. Yasmà pana na aniccato sammasanamatten' eva vuññhànaü hoti, dukkhato pi anattato pi sammasitabbam eva, tasmà dukkhato pi anattato pi sammasati. Tass' evaü pañipannassa aniccato sammasanakàle vuññhànaü hoti. Ayaü aniccato abhinivisitvà aniccato vuññhàti nàma. Sace pan' assa dukkhato anattato sammasanakàle vuññhànaü hoti, ayaü aniccato abhinivisitvà dukkhato anattato vuññhàti nàma. Esa nayo dukkhato anattato abhinivisitvà sesavuññhànesu pi. Ettha ca yo pi aniccato abhiniviññho, yo pi dukkhato, yo pi anattato, vuññhànakàle ca aniccato vuññhànaü, hoti. Tayo pi janà adhimokkhabahulà honti, saddhindriyaü pañilabhanti, animittavimokkhena vimuccanti, pañhamamaggakkhaõe saddhànusàrino honti, sattasu ñhànesu saddhàvimuttà. #<[page 663]># %< Mu¤citukamyatà¤àõaü 663>% Sace pana dukkhato vuññhànaü hoti, tayo pi janà passaddhibahulà honti samàdhindriyaü pañilabhanti, appaõihitavimokkhena vimuccanti, sabbattha kàyasakkhino honti. Yassa pan' ettha aråpajjhànaü pàdakaü, so aggaphale ubhato bhàgavimutto hoti. Atha nesaü anattato vuññhànaü hoti. Tayo pi janà vedabahulà honti, pa¤¤indriyaü pañilabhanti su¤¤atà-vimokkhena vimuccanti, pañhamamaggakkhaõe dhammànusàrino honti; chasu ñhànesu diññhappattà aggaphale pa¤¤àvimuttà ti. Idàni saddhiü purima-pacchima¤àõehi imissà vuññhàna- gàminiyà vipassanàya àvibhàvatthaü dvàdasa upamà vedii tabbà. Tàsaü idaü udànaü:- Vaggulã kaõhasappo ca gharaü go yakkhi dàrako, khudaü pipàsaü sãtuõhaü andhakàraü visena cà ti. Imà ca upamà bhayatupaññhànato pabhuti yattha katthac¤àõe ñhatvà àharituü vaññeyyuü. Imasmiü pana ñhàne àhariyamànàsu bhayatupaññhànato yàva phala¤àõaü sabbaü pàkañaü hoti, tasmà idh' eva àharitabbà ti vuttà. 1. Vaggulã ti ekà kira vaggulã: ettha pupphaü và phalaü và labhissàmã ti pa¤casàkhe madhukarukkhe nilãyitvà ekaü sàkhaü paràmasitvà na tatthà ki¤ci pupphaü và phalaü và gayhåpagaü addasa. Yathà ca ekaü evaü dutiyaü, tatiyaü, catutthaü, pa¤camam pi sàkhaü paràmasitvà n' àddasa. Sà: aphalo vat' àyaü rukkho! n' atth' ettha ki¤ci gayhåpagan ti tasmiü rukkhe àlayaü vissajjetvà ujukàya sàkhàya àruyha viñapantarena sãsaü nãharitvà uddhaü ulloketvà àkàse uppatitvà a¤¤asmiü phalarukkhe nilãyati. Tattha vaggulã viya yogàvacaro daññhabbo; pa¤casàkho madhukarukkho viya pa¤cupàdànakkhandhà; tattha vagguliyà nilãyanaü viya yogino khandhapa¤cake abhiniveso; tassà ekekaü sàkhaü paràmasitvà ki¤ci gayhåpagaü adisvà avasesasàkhà paràmasanaü viya yogino råpakkhandhaü sammasitvà tattha ki¤ci gayhåpagaü adisvà avasesakkhandhasammasanaü;tassà: aphalo vat' àyaü rukkho ti rukkhe àlayavissajjanaü viya yogino pa¤casu pi khandhesu aniccalakkhaõàdidassanavasena nibbindantassa mu¤citukamyatàdi¤àõattayaü; #<[page 664]># %<664 XXI. Pañipadà-¤ànadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tassà ujukàya sàkhàya upari àrohanaü viya yogino anulomaü; sãsaü nãharitvà uddhaü ullokanaü viya gotrabhu¤àõaü; àkàse uppatanaü viya magga¤àõaü; a¤¤asmiü phalarukkhe nilãyanaü viya phala¤àõaü. 2. Kaõhasappåpamà pañisankhà¤àõe vuttà va (p. 651 f.). Upamàsaüsandane pan' ettha sappavissajjanaü viya gotrabhu¤àõaü mu¤citvà àgatamaggam olokentassa ñhànaü viya magga¤àõaü; gantvà abhayaññhàne ñhànaü viya phala¤àõan ti ayaü viseso. 3. Gharan ti gharasàmike kira sàyaü bhu¤jitvà sayanaü àruyha niddaü okkante gharaü àdivuttaü. So pabujjhitvà aggiü disvà bhãto: sàdhuvata 'ssa sace aóayhamàno nikkhameyyan ti olokayamàno maggaü disvà nikkhamitvà vegena khemaññhànaü gantvà ñhito. Tattha gharassàmikassa bhu¤jitvà sayanaü àruyha niddokkamanaü viya bàlaputhujjanassa khandhapa¤cake: ahaü, mamà ti gahaõaü; pabujjhitvà aggiü disvà bhãtakàlo viya sammàpañipadaü pañipajjitvà tilakkhaõaü disvà bhayatupaññhàna¤àõaü; nikkhamanamaggaü olokanaü viya mu¤citukamyatà ¤àõaü; maggadassanaü viya anulomaü; nikkhamanaü viya gotrabhå¤àõaü; vegena gamanaü viya magga¤àõaü; khemaññhàne ñhànaü viya phala¤àõaü. 4. Go ti ekassa kira kassakassa rattibhàge niddaü okkantassa vajaü bhinditvà goõà palàtà. So paccåsasamaye tattha gantvà olokento tesaü palàtabhàvaü ¤atvà anupadaü gantvà ra¤¤o goõe addasa. Te mayhaü goõà ti sallakkhetvà àharanto pabhàtakàle: na ime mayhaü goõà, ra¤¤o goõà ti sa¤jànitvà: yàva maü: coro ayan ti gahetvà ràjapurisà na anayavyasanaü pàpenti, tàvad-eva palàyissàmã ti bhãto goõe pahàyavegena palàyitvà nibbhayaññhàne aññhàsi. Tattha: mayhaü goõà ti ràjagoõànaü gahaõaü viya bàlaputhujjanassa: ahaü, mamà ti khandhànaü gahaõaü; pabhàte ràjagoõà ti sa¤jànanaü viya yogino tilakkhaõavasena khandhànaü: aniccà dukkhà anattà ti sa¤jànanaü; bhãtakàlo viya bhayatupaññhàna¤àõaü; vissajjitvà gantukàmatà viya mu¤citukamyatà; vissajjanaü viya gotrabhå; palàyanaü viya maggo; palàyitvà abhayadese ñhànaü viya phalaü. #<[page 665]># %< Mu¤citukamyatà¤àõaü 665>% 5. Yakkhã ti eko kira puriso yakkhiniyà saddhiü saüvàsaü kappesi. Sà rattibhàge: sutto ayan ti mantvà àmakasusànaü gantvà manussamaüsam khàdati. So: kuhiü esà gacchatã ti anubandhitvà manussamaüsaü khàdamànaü disvà tassà amanussibhàvaü ¤atvà: yàva maü na khàdati, tàva palàyitassàmã ti bhãto vegena palàyitvà khemaññhàne aññhàsi. Tattha yakkhiniyà saddhiü saüvàso viya khandhànaü: ahaü, mamà ti gahaõaü; susàne manusassamaüsaü khàdamànaü disvà: yakkhinã ayan ti jànanaü viya khandhànaü tilakkhaõaü disvà aniccàdibhàvajànanaü; bhãtakàlo viya bhayatupaññhànaü; palàyitukàmatà viya mu¤citukamyatà; susànavijahanaü viya gotrabhå; vegena palàyanaü viya maggo; abhayadese ñhànaü viya phalaü. 6. Dàrako ti ekà kira puttagiddhinã itthã; sà uparipàsàde nisinnà va antaravãthiyaü dàrakasaddaü sutvà: putto nu kho me kenaci viheñhiyatã ti vegasà gantvà: attano putto ti sa¤¤àya paraputtaü aggahesi. Sà: paraputto ayan ti sa¤jànitvà ottappamànà ito c' ito ca oloketvà: mà h' eva mam koci dàrakacorã ayan ti vadeyyà ti dàrakaü tatth' eva oropetvà puna vegasà pàsàdaü àruyha nisãdi. Tattha attano puttasa¤¤àya paraputtassa gahaõaü viya: ahaü, mamà ti pa¤cakkhandhaggahaõaü; paraputto ayan ti sa¤jànanaü viya tilakkhaõavasena n' àhaü, na mamà ti sa¤jànanaü; ottappanaü viya bhayatupaññhànaü; ito c' ito ca olokanaü viya mu¤citukamyatà-¤àõaü; tatth' eva dàrakassa oropanaü viya anulomaü; oropetvà antaravãthiyaü ñhitakàlo viya gotrabhå; pàsàdàråhanaü viya maggo; àruyha nisãdanaü viya phalaü. 7-12. Khudaü, pàsaü, sãtuõhaü andhakàraü, visena cà ti imà pana cha upamà vuññhànagàminiyà vipassanàya ñhitas sa lokuttaradhammàbhimukhaninnapoõapabbhàrabhàvadassanatthaü vuttà. 7. Yathà pi khudàya abhibhåto sujighacchito puriso sàdurasaü bhojanaü pattheti, evam ev' àyaü saüsàravaññajighacchàya phuññho yogàvacaro amatarasaü kàyagatà-satibhojanaü pattheti. 8. Yathà ca pipàsito puriso parisussamànakaõñhamukho anekangasambhàraü pànakaü pattheti, evam ev' àyaü saüsàravaññapipàsàya phuññho yogàvacaro ariyaü aññhangikamaggapànakaü pattheti. #<[page 666]># %<666 XXI. Pañipadà-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ 9. Yathà pana sãtasamphuññho puriso uõhaü pattheti, evam ev' àyaü saüsàravaññe taõhàsinehasãtena phuññho yogàvacaro kilesasantàpakaü maggatejaü pattheti. 10. Yathà ca uõhasamphuññho puriso sãtaü pattheti, evam ev' àyaü saüsàravaññe ekàdasaggisantàpasantatto yogàvacaro ekàdasaggivåpasamaü Nibbànaü pattheti. 11. Yathà pana andhakàrapareto puriso àlokaü pattheti, evam ev' àyaü avijjandhakàrena onaddhapariyonaddho yogàvacaro ¤àõàlokaü maggabhàvanaü pattheti. 12. Yathà ca visasamphuññho puriso visaghàtanaü bhesajjaü pattheti, evam ev' àyaü kilesavisasamphuññho yogàvacaro kilesavisanimmathanaü amatosadhaü Nibbànaü pattheti. Tena vuttaü: tass' evaü jànato evaü passato tãsu bhavesu ...pe... navasu sattàvàsesu cittaü pañilãyati pañikåñati pañivaññati na sampasàrãyati, upekkhà và pàñikulyatà và saõñhàti. Seyyathà pi nàma padumapalàse ãsakapoõe ti sabbaü pubbe vuttanayen' eva veditabbaü. Ettàvatà ca pan' esa pañilãnacaro nàma hoti, yaü sandhàya vuttaü:- Patilãnacarassa bhikkhuno bhajamànassa vivittamànasaü, sàmaggiyam àhu tassa taü yo attànaü bhavane na dassaye ti. Evam idaü sankhàrupekkhà-¤àõaü yogino patilãnacarabhàvaü niyametvà uttariü ariyamaggassàpi bojjhanga-magganga-jhànanga-pañipadàvimokkhavisesaü niyameti. Keci hi therà: bojjhanga-magganga-jhànangànaü visesaü pàdakajjhànaü niyametã ti vadanti; keci: vipassanàya àrammaõabhåtà khandhà niyamentã ti vadanti; keci: puggalajjhàsayo niyametã ti vadanti. Tesam pi vàdesu ayaü pubbabhàgavuññhànagàminã vipassanà niyameti yevà ti veditabbà. Tatr' àyaü anupubbikathà:- vipassanàniyamena hi sukkhavipassakassa uppannamaggo pi samàpattilàbhino jhànaü pàdakaü akatvà, uppannamaggo pi pañhamajjhànaü pàdakaü katvà, #<[page 667]># %< Mu¤citukamyatà¤àõaü 667>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ pakiõõakasankhàre sammasitvà, uppàditamaggo pi pañhamajjhànikà va honti. Sabbesu satta bojjhangàni aññha maggangàni pa¤ca jhànangàni honti. Tesaü hi pubbabhàgavipassanà somanassasahagatà pi upekkhàsahagatà pi hutvà vuññhànakàle sankhàrupekkhàbhàvaü patvà somanassasahagatà hoti. Pa¤cakanaye dutiya-tatiya-catutthajjhànàni pàdakàni katvà uppàditamaggesu yathàkkamena va jhànaü caturangikaü, tivangikaü, duvangika¤ ca hoti; sabbesu pana satta maggangàni honti, catutthe cha bojjhangàni. Ayaü viseso pàdakajjhànaniyamena ceva vipassanàniyamena ca hoti. Tesam pi hi pubbabhàgavipassanà somanassasahagatà pi upekkhàsahagatà pi hoti, vuññhànagàminã somanassasahagatà va. Pa¤camajjhànaü pàdakaü katvà nibbattitamagge pana upekkhà-cittekaggatàvasena dve jhànangàni, bojjhangamaggangàni cha, satta c' eva. Ayam pi viseso ubhayaniyamavasena hoti; imasmiü hi naye pubbabhàgavipassanà somanassasahagatà và upekkhàsahagatà và hoti, vuññhànagàminã upekkhàsahagatà va. Aråpajjhànàm pàdakaü katvà uppàditamagge pi es' eva nayo. Evaü pàdakajjhànato vuññhàya ye koci sankhàre sammasitvà nibbattitamaggassa àsannapadese vuññhitasamàpatti attano sadisabhàvaü karoti, bhåmivaõõo viya godhàvaõõassa. Dutiyattheravàde pana yato yato samàpattito vutthàya ye ye samàpattidhamme sammasitvà maggo nibbattito hoti, taü taü samàpattisadiso va hoti. Tatrà 'pi ca vipassanàniyamo vuttanayen' eva veditabbo. Tatiyattheravàde attano attano ajjhàsayànuråpena yaü yaü jhànaü pàdakaü katvà ye ye jhànadhamme sammasitvà maggo nibbattito, taü taü jhànasadiso va hoti; pàdakajjhànaü pana sammasitajjhànaü và, vinà ajjhàsayamatten' eva, taü na ijjhati. Svàyam attho Nandakovàdasuttena dãpetabbo. Etthà pi ca vipassanàniyamo vuttanayen' eva veditabbo. Evaü tàva sankhàrupekkhà bojjhanga-magganga-jhànangàni niyametã ti veditabbà. Sace pan' àyaü àdito kilese vikkhambhiyamànà dukkhena sappayogena sasankhàrena vikkhambhetuü asakkhi, dukkhà pañipadà nàma hoti; vipariyàyena sukhà pañipadà. #<[page 668]># %<668 XXI. Pañipadà-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Kilese pana vikkhambhitvà vipassanà-parivàsaü maggapàtubhàvaü saõikaü kurumànà dandhàbhi¤¤à nàma hoti, vipariyàyena khippàbhi¤¤à. Iti ayaü sankhàrupekkhà àgamanãyaññhàne ñhatvà attano attano maggassa nàmaü deti, tena maggo cattàri nàmàni labhati. Sà pan' àyaü pañipadà kassaci bhikkhuno nànà hoti, kassaci catusu pi maggesu ekà va; Buddhànaü pana cattàro pi maggà, sukhà pañipadà khippabhi¤¤à va ahesuü, tathà Dhammasenàpatissa. Mahàmoggallànattherassa pana pañhamamaggo sukhàpañipado khippàbhi¤¤o ahosi; upari tayo dukkhàpañipadà, dandhàbhi¤¤à. Yathà ca pañipadà evaü adhipatayo pi kassaci bhikkhuno catusu maggesu nànà honti, kassaci catusu pi eko va. Evaü sankhàrupekkhà pañipadàvisesaü niyameti. Yathà pana vimokkhavisesaü niyameti, taü pubbe vuttam eva. Api ca maggo nàma pa¤cahi kàraõehi nàmaü labhati: sarasena va paccanãkena và saguõena và àrammaõena và àgamanena và. Sace hi sankhàrupekkhà aniccato sankhàre sammasitvà vuññhàti, animittavimokkhena vimuccati. Sace dukkhato sammasitvà vuññhàti, appaõihitavimokkhena vimuccati. Sace anattato sammasitvà vuññhàti, su¤¤atavimokkhena vimuccati. Idaü sarasato nàmaü nàma. Yasmà pan' esa aniccànupassanàya sankhàrànaü ghanavinibbhogaü katvà niccanimitta-dhuvanimitta-sassatanimittàni pajahanto àgato, tasmà animitto; dukkhànupassanàya pana sukhasa¤¤aü pahàya paõidhiü patthanaü sukkhàpetvà àgatattà appaõihito; anattànupassanàya atta-sattapuggalasa¤¤aü pahàya sankhàrànaü su¤¤ato diññhattà su¤¤ato ti idaü paccanãkato nàmaü nàma. Ràgàdãhi pan' esa su¤¤attà su¤¤a; råpanimittàdãnaü ràganimittàdãnaü yeva và abhàvena animitto; ràgapaõidhiàdãnaü abhàvato appaõihito ti idam assa saguõato nàmaü. Svàyaü su¤¤ataü animittaü appaõihita¤ ca Nibbànaü àrammaõaü karotã ti pi su¤¤ato animitto appaõihito ti vuccati. Idam assa àrammaõato nàmaü. #<[page 669]># %< Anuloma¤àõaü 669>% âgamanaü pana duvidhaü: vipassanàgamanaü, maggàga- mana¤ ca. Tattha magge vipassanàgamanaü labhati, phale maggàgamanaü. Anattànupassà hi su¤¤atà nàma. Su¤¤atavipassanàya maggo su¤¤ato, aniccànupassanà animittà nàma; animittavipassanàya maggo animitto. Idaü pana nàmaü na Abhidhammapariyàyena labbhati, Suttantapariyàyena labbhati. Tatra hi gotrabhå¤àõaü animittaü Nibbànaü àrammaõaü katvà animittanàmakaü hutvà sayaü àgamanãyaññhàne ñhatvà maggassa nàmaü detã ti vadanti. Tena: maggo animitto ti vutto. Maggàgamanena pana phalaü animittan ti yujjati yeva. Dukkhànupassanà sankhàresu paõidhiü sukkhàpetvà àgatattà appaõihità nàma. Appaõihitavipassanàya maggo appaõihita. Appaõihitamaggassa phalaü appaõihitaü. Evaü vipassanà attano nàmaü maggassa deti, maggo phalassà ti idaü àgamanato nàmaü. Evam ayaü sankhàrupekkhà vimokkhavisesaü niyametã ti. Sankhàrupekkhà ¤àõaü niññhitaü. [Anuloma¤àõaü] Tassa taü sankhàrupekkhà¤àõaü àsevantassa bhàventassa bahulãkarontassa adhimokkhasaddhà balavatarà nibbattati, viriyaü supaggahitaü hoti, sati såpaññhità, cittaü susamàhitaü, tikkhatarà sankhàrupekkhà uppajjati. Tassa dàni maggo uppajjissatã ti sankhàrupekkhà sankhàre aniccà ti và, dukkhà ti và, anattà ti và sammasitvà bhavangaü otarati. Bhavangànantaraü sankhàrupekkhàya katanayen' eva sankhàre aniccà ti và, dukkhà ti và, anattà ti và, àrammaõaü kurumànaü uppajjati manodvàràvajjanaü. Tato bhavangaü àvaññetvà uppannassa tassa kiriyacittassànantaraü avãcikaü cittasantatiü anuppabandhamànaü tath' eva sankhàre àrammaõaü katvà uppajjati pañhamajavanacittaü, yaü parikamman ti vuccati. Tad-anantaraü tath' eva sankhàre àrammaõaü katvà uppajjati dutiyajavana cittaü, yaü upacàran ti vuccati. Tad-anantaram pi tath' eva sankhàre àrammaõaü katvà uppajjati tatiyajavanacittaü, yan anuloman ti vuccati: idaü nesaü pàñiyekkaü nàmaü. #<[page 670]># %<670 XXI. Pañipadà-¤àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Avisesena pana tividham p' etaü àsevanan ti pi parikamman ti pi upacàran ti pi anuloman ti pi vattuü vaññati. Kissa anulomaü? Purimabhàga-pacchimabhàgànaü. Taü hi purimànaü aññhannaü vipassanà¤àõànaü tathakiccatàya ca anulometi; upari ca sattatiüsàya bodhipakkhiyadhammànaü; taü hi aniccalakkhaõàdi-vasena sankhàre àrabbha pavattattà udayabbayavantànaü yeva vata dhammànaü udayabbaya¤àõaü uppàdavaye addasà ti ca, bhangavantànaü yeva vata bhangànupassanaü bhangaü addasà ti ca, sabhayaü yeva vata bhayatupaññhànassa bhayato upaññhitan ti ca, sàdãnave yeva vata àdãnavànupassanaü àdãnavaü addasà ti ca, nibbinditabbe yeva vata nibbindità¤àõaü nibbindanti ca, mu¤citabbaü hi yeva vata mu¤citukamyatà¤àõaü mu¤citukàmaü jàtan ti ca, pañisankhàtabbaü yeva vata pañisankhà¤àõena pañisankhàtan ti ca, upekkhitabbaü yeva vata sankhàrupekkhàya upekkhitan ti ca, atthato vadamànaü viya imesa¤ ca aññhanaü ¤àõànaü tathakiccatàya anulometi. Upari ca sattatiüsàya bodhipakkhiyadhammànaü tàya pañipattiyà pattabbattà. Yathà hi dhammiko ràjà, vinicchayaññhàne nisinno, vohàrikamahàmattànaü vinicchayaü sutvà, agatigamanam pahàya majjhatto hutvà: evaü hotå ti anumodamàno tesa¤ ca vinicchayassa anulometi, poràõassa ca ràjadhammassa, evaü sampadam idaü veditabbaü. Ràjà viya hi anuloma¤àõaü; aññha vohàrikamahàmattà viya aññha ¤àõàni; poràõo ràjadhammo viya sattatiüsa bodhipakkhiyà. Tattha yathà ràjà: evaü hotå ti vadamàno vohàrikàna¤ ca vinicchayassa ràjadhammassa ca anulometi, evam idaü aniccàdi-vasena sankhàre àrabbha uppajjamànaü aññhanna¤ ca ¤àõànaü tathakiccatàya anulometi, upari ca sattatiüsàya bodhipakkhiyadhammànaü; ten' eva saccànulomika¤àõan ti vuccatã ti. Anuloma¤àõaü niññhitaü. #<[page 671]># %< Suttasaüsandanà 671>% Suttasaüsandanà Ida¤ ca pana anuloma¤àõaü sankhàràmmaõàya vuññhànagàminiyà vipassanàya pariyosànaü hoti. Sabbena sabbaü pana gotrabhå¤àõaü vuññhànagàminiyà vipassanàya pariyosànaü. Idàni tassà yeva vuññhànagàminiyà vipassanàya asammohatthaü ayaü suttasaüsandanà veditabbà. Seyyathãdaü: ayaü hi vuññhànagàminã vipassanà Saëàyatanavibhangasutte: atammayataü, bhikkhave, nissàya, atammayataü àgamma, yàyaü upekkhà ekattà ekattasità: taü pajahatha, taü samatikkamathà ti evaü atammayatà ti vuttà. Alagaddasuttante: nibbindaü virajjati, viràgà vimuccatã ti evaü nibbidà ti vuttà. Susãmasuttante: pubbe kho, Susãma, dhammaññhiti ¤àõaü, pacchà nibbàne ¤àõan ti evaü dhammaññhiti¤àõan ti vuttà. Poññhapàdasuttante: sa¤¤aggaü kho, Poññhapàda, pañhamaü uppajjati, pacchà ¤àõan ti evaü sa¤¤aggan ti vuttà. Dasuttarasuttante: pañipadà¤àõadassanavisuddhi pàrisuddhipadhàniyangan ti evaü pàrisuddhipadhàniyangan ti vuttà. Pañisambhidàmagge: -yà ca mu¤citukamyatà yà ca pañisankhànupassanàyà ca sankhàrupekkhà, ime dhammà ekatthà, vya¤janam eva nànan ti evaü tãhi nàmehi vuttà. Paññhàne: anulomaü gotrabhussa, anulomaü vodànassà ti evaü dvãhi nàmehi vuttà. Rathavinãtasuttante: kiü pan' àvuso pañipadà¤àõadassanavisuddhatthaü Bhagavati brahmacariyaü vussatã ti? evaü pañipadà¤àõadassanavisuddhã ti vuttà. Iti 'nekehi nàmehi kittità yà mahesinà, vuññhànagàminã santà parisuddhà vipassanà. Vuññhàtukàmo saüsàra-dukkhapankà mahabbhayà, kareyya satataü tattha yogaü paõóitajàtiko ti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate Visuddhi-magge pa¤¤à; bhàvanàdhikàre Pañipadà¤àõadassanavisuddhiniddeso nàma ekavãsatimo paricchedo. #<[page 672]># %<672>% XXII BâVãSATIMO PARICCHEDO ¥âöADASSANA-VISUDDHI-NIDDESO [Pañhamamagga¤àõaü] Ito paraü gotrabhå¤àõaü hoti. Taü maggassa àvajjanaññhàniyattà neva Pañipadà¤àõavisuddhiü, na ¥àõadassanavisuddhiü bhajati. Antarà abbohàrikam eva hoti; vipassanàsote patitattà pana vipassanà ti sankhaü gacchati. Sotàpattimaggo sakadàgàmimaggo anàgàmimaggo arahattamaggo ti imesu pana catusu maggesu ¤àõaü ¥àõadassanavisuddhi nàma. Tattha pañhamamagga¤àõaü tàva sampàdetukàmena a¤¤aü ki¤ci kàtabbaü nàma n' atthi. Yaü hi anena kàtabbaü siyà, taü anulomàvasànaü vipassanaü uppàdentena katam eva. Evaü uppanna-anuloma¤àõassa pan' assa tehi tãhi pi anuloma¤àõehi attano balànuråpena thåla-thåle saccapañicchàdaketamamhi antaradhàpite sabbasankhàragatesu cittaü na pakkhanadti, na santiññhati, nàdhimuccati, na sajjati, na laggati, na bajjhati, padumapalàsato udakaü viya pañilãyati, pañikåñati, pañivaññati, sabbaü nimittàrammaõam pi sabbaü pavattàrammaõam pi paëibodhato upaññhàti. Ath' assa sabbasmiü nimittapavattàrammaõe paëibodhato upaññhite anuloma¤àõassa àsevanante animittaü appavattaü visankhàraü nirodhaü Nibbànaü àrammaõaü kurumànaü puthujjanagottaü puthujjanasankhaü puthujjanabhåmiü atikkamamànaü ariyagottaü ariyasankhaü ariyabhåmiü okkamamànaü Nibbànàrammaõe pañhamàvaññana-pañhamàbhoga-pañhamàsamannàhàrabhåtaü maggassa anantarasamanantar'-àsevana-upanissaya-n' atthi-vigatavasena chahi àkàrehi paccayabhàvaü sàdhayamànaü sikhàppattaü vipassanàya muddhabhåtaü apunaràvaññakaü uppajjati gotrabhå¤àõaü; yaü sandhàya vuttaü:-. #<[page 673]># %< Pañhamamagga¤àõaü 673>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Kathaü bahiddhà vuññhànavivaññane pa¤¤à gotrabhå¤àõaü ? Uppàdaü abhibhuyyatã ti gotrabhå. Pavattaü ...pe... upàyàsaü abhibhuyyatã ti gotrabhå. . . . Bahiddhà sankhàranimittaü abhibhuyyatã ti gotrabhå. Anuppàdaü pakkhandatã ti gotrabhå. Appavattaü ...pe... anupàyàsaü nirodhaü Nibbànaü pakkhandatã ti gotrabhå. Uppàdaü abhibhåyitvà anuppàdaü pakkhandatã ti gotrabhå ti sabbaü vitthàretabbaü. Tatr' àyaü ekàvajjanena ekavãthiyaü pavattamànànam pi anulomagotrabhånaü nànàrammaõe pavattanàkàradãpikà upamà:- Yathà hi mahàmàtikaü langhitvà paratãre patiññhàtukàmo puriso vegena dhàvitvà màtikàya orimatãre rukkhasàkhàya bandhitvà olambitaü rajjuü và yaññhiü và gahetvà ullanghitvà paratãraninna-poõa-pabbhàrakàyo hutvà, paratãrassa uparibhàgaü patto, taü mu¤citvà vedhamàno paratãre patitvà saõikaü patiññhàti, evam ev' àyaü yogàvacaro vi bhava-yoni-gati-ñhiti nivàsànaü paratãrabhåte Nibbàne patiññhàtukàmo udayabbayànupassanàdinà vegena dhàvitvà attabhàvarukkhasàkhàya bandhitvà olambitaü råparajjuü và vedanàdisu a¤¤ataradaõóaü và aniccan ti và dukkhan ti và anattà ti và anulomàvajjanena gahetvà, taü amu¤camàno va pañhamena anulomacittena ullaghitvà, dutiyena paratãraninnapoõapabbhàrakàyo viya Nibbànaninnapoõapabbhàramànaso hutvà tatiyena paratãrassa uparibhàgaü patto viya, idàni pattabbassa Nibbànassa àsanno hutvà tassa cittassa nirodhena taü sankhàràrammaõaü mu¤citvà gotrabhåcittena visankhàre paratãrabhåte Nibbàne patati. Ekàrammaõe pana aladdhàsevanatàya vedhamàno so puriso viya na tàva suppatiññhito hoti, tato magga¤àõena patiññhàtã ti. Tattha anulomaü saccapaticchàdakaü kilesatamaü vinodetuü sakkoti, na Nibbànamàrammaõaü kàtuü. Gotrabhå Nibbànam eva àrammaõaü kàtuü sakkoti, na saccapañicchàdakaü tamaü vinodetuü. Tatr' àyam upamà:- #<[page 674]># %<674 XXII. ¥àõadassana-visuddhi-niddeso>% eko kira cakkhumà puriso: nakkhattayogaü jànissamã ti rattibhàge nikkhamitvà candaü passituü uddhaü ullokesi. Tassa valàhakehi pañicchannattà cando na pa¤¤àyittha. Ath' eko vàto uññhahitvà thåla-thåle valàhake viddhaüsesi, aparo majjhime, aparo sukhume pi; tato so puriso vigatavalàhakenabhe candaü disvà nakkhattayogaü a¤¤àsi. Tattha tayo valàhakà viya saccapaticchàdakathålamajjhimasukhumaü kilesandhakàraü. Tayo vàtà viya tãõi anulomacittàni. Cakkhumà puriso viya gotrabhå¤àõaü. Cando viya Nibbànaü. Ekakassa vàtassa yathàkkamena valàhakaviddhaüsanaü viya ekekassa anulomacittassa saccapañicchàdakatamavinodanaü. Vigatavalàhake nabhe tassa purisassa visuddhacandadassanaü viya vigate saccapañicchàdake tame gotrabhå¤àõassa visuddha-Nibbànadassanaü. Yath' eva hi tayo vàtà candapañicchàdake valàhake yeva viddhaüsetuü sakkonti, na candaü daññhuü, evaü anulomàni saccapañicchàdakaü tamaü yeva vinodetuü sakkonti, na Nibbànaü daññhuü. Yathà so puriso candam eva daññhuü sakkoti, na valàhake viddhaüsetuü, evaü gotrabhå¤àõaü Nibbànam eva daññhuü sakkoti, na kilesatamaü vinodetuü. Ten' eva c' etaü maggassa àvajjanan ti vuccati; taü hi anàvajjanam pi samànaü àvajjanaññhàne ñhatvà: evaü nibbattà hã ti maggassa sa¤¤aü datvà viya nirujjhati. Maggo pi tena dinnasa¤¤aü amu¤citvà va avãcisantativasena taü ¤àõaü anubandhamàno anibbiddhapubbaü apadàlitapubbaü lobhakkhandhaü dosakkhandhaü mohakkhandhaü nibbijjhamàno va padàlayamàno nibbattati. Tatr' àyaü upamà:- eko kira issàso aññha usabhamatte padese phalakasataü ñhapàpetvà vatthena mukhaü veñhetvà saraü sannayhitvà cakkayante aññhàsi. A¤¤o puriso cakkayantaü àvijjhitvà, yadà issàsassa phalakaü abhimukhaü hoti, tadà tattha daõóakena sa¤¤aü deti. Issàso daõóakasa¤¤aü amu¤citvà va saraü khipitvà phalakasataü nibbijjhati. Tattha daõóakasa¤¤aü viya gotrabhu ¤àõaü. Issàso viya magga¤àõaü. Issàsassa daõóakasa¤¤aü amu¤citvà va phalakasatanibbijjhanaü viya magga¤àõassa gotrabhå¤àõena dinnasa¤¤aü amu¤citvà va Nibbànaü àrammaõaü katvà anibbiddhapubbànaü apadàlitapubbànaü lobhadosamohakkhandhànaü nibbijjhanapadàlanaü. #<[page 675]># %< Dutiya(magga)¤àõaü 675>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Na kevala¤ c' esa maggo lobhakkhandhàdãnam nibbijjhanam eva karoti, api ca kho anamataggasaüsàravaññadukkhasamuddaü soseti: sabba-apàyadvàràni pidahati; sattannaü ariyadhanànaü sammukhãbhàvaü karoti; aññhangikaü micchàmaggaü pajahati; sabbaverabhayàni våpasameti; Sammàsambuddhassa orasaputtabhàvaü upaneti; a¤¤esa¤ ca anekasatànaü ànisaüsànaü pañilàbhàya saüvattatã ti. Evaü anekànisaüsadàyakena sotàpattimaggena sampayuttaü ¤àõaü sotàpattimagge ¤àõan ti. Pañhamagga¤àõaü niññhitaü. [Dutiya(magga)¤àõaü] Imassa pana ¤àõassa anantaraü tass' eva vipàkabhåtàni dve, tãõi và phalacittàni uppajjanti. Anantaravipàkattà yeva hi lokuttarakusalànaü:- samàdhim ànantarika¤ ¤am àhå ti ca dandham ànantarikaü pàpuõàti àsavànaü khàyàyà ti ca àdivuttaü. Keci pana ekaü dve, tãõi, cattàri và phalacittànã ti vadanti. Taü na gahetabbaü; anulomassa hi àsevanante gotrabhå¤àõaü uppajjati; tasmà sabban t' imena paricchedena dvãhi anulomacittehi bhavitabbaü; na hi ekaü àsevanapaccayaü labhati. Satta cittaparamà ca ekà javanavãthi; tasmà yassa dve anulomàni, tassa tatiyaü gotrabhå, catutthaü maggacittaü, tãõi phalacittàni honti. Yassa tãõi anulomàni, tassa catutthaü gotrabhå pa¤camaü maggacittaü, dve phalacittàni honti, tena vuttaü dve tãõi và phalacittàni uppajjantã ti. Keci pana yassa cattàri anulomàni, tassa pa¤camaü gotra- bhå, chaññhaü maggacittaü ekaü phalacittan ti vadanti. Taü pana yasmà catutthaü pa¤camaü và appeti, na tato paraü àsannabhavangattà ti pañikkhittaü, tasmà na sàrato paccetabbaü. #<[page 676]># %<676 XXII. ¥àõadassana-visuddhi-niddeso>% Ettàvatà ca pan' esa sotàpanno nàma dutiyo ariyapuggalo hoti. Bhusapamatto pi hutvà sattakkhattuü devesu ca manussesu ca sandhàvitvà saüsaritvà dukkhass' antassa karaõasamattho hoti. Phalapariyosàne pan' assa cittaü bhavangam otarati, tato bhavangaü upacchinditvà maggapaccavekkhanatthàya uppajjati manodvàràvajjanaü; tasmiü niruddhe pañipàñiyà satta maggapaccavekkhaõajavanànã ti. Puna bhavangaü otaritvà ten' eva nayena phalàdãnaü paccavekkhaõatthàya àvajjanàdãni uppajjanti, yesaü uppattiyà esa maggaü paccavekkhati, phalaü paccavekkhati, pahãnakilese paccavekkhati, avasiññhakilese paccavekkhati, Nibbànaü paccavekkhati. So hi: iminà vat' àhaü maggena àgato ti maggaü paccavekkhati, tato: ayaü me ànisaüso laddho ti phalaü paccavekkhati; tato: ime nàma me kilesà pahãnà ti pahãnakilese paccavekkhati; tato: ime nàma me kilesà avasiññhà ti uparimaggattayavajjhe kilese paccavekkhati; avasàne ca: ayaü me dhammo àrammaõato pañividdho ti amataü Nibbànaü paccavekkhati. Iti sotàpannassa ariyasàvakassa pa¤ca paccavekkhaõàni honti. Yathà ca sotàpannassa, evaü sakadàgàmi-anàgàmãnam pi. Arahato pana avasiññhakilesapaccavekkhaõaü nàma n' atthã ti. Evaü sabbàni pi ekånavãsati paccavekkhaõàni nàma, ukkaññhaparicchedo yeva c' eso. Pahãnàvasiññhakilesapaccavekkhaõaü hi sekkhànam pi hoti và, na và. Tassa hi paccavekkhaõassa abhàven' eva Mahànàmo Bhagavantaü pucchi:- ko su nàma me dhammo ajjhattaü appahãno, yena me ekadà lobhadhammà pi cittaü pariyàdàya tiññhantã ti sabbaü vitthàrato veditabbaü. Evaü paccavekkhitvà pana so sotàpanno ariyasàvako tasmiü yeva và àsane nisinno, aparena và samayena kàmaràgavyàpàdanaü tanubhàvàya dutiyàya bhåmiyà pattiyà yogaü karoti. So indriyabalabojjhangàni samodhànetvà tad-eva råpa-vedanà-sa¤¤à-sankhàra-vi¤¤àõabhedaü sankhàragataü aniccaü dukkham anattà ti ¤àõena parimaddati, parivatteti, vipassanà-vãthiü ogàhati. Tass' evaü pañipannassa vuttanayen' eva sankhàråpekkhàvasàne ekàvajjanena anulomagotrabhå¤àõesu uppannesu gotrabhåanantaraü sakadàgàmi-maggo uppajjati. #<[page 677]># %< Tatiyamagga¤àõaü 677>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tena sampayuttaü ¤àõaü sakadàgàmi-magge ¤àõan ti. Dutiya¤àõaü niññhitaü.1 [Tatiyamagga¤àõaü] Imassà pi ¤àõassa anantaraü vuttanayen' eva phalacittàni veditabbàni. Ettàvatà c' esa sakadàgàmã nàma catuttho ariyapuggalo hoti sakid-eva imaü lokaü àgantvà dukkhass' antakaraõasamattho; tato paraü paccavekkhaõaü vuttanayam eva. Evaü paccavekkhitvà c' eso sakadàgàmã ariyasàvako tasmiü yeva và àsane nisinno, aparena và samayena kàmaràgavyàpàdànaü anavasesappahànàya tatiyàya bhåmiyà pattiyà yogaü karoti. So indriyabalabojjhangàni samodhànetvà tad-eva sankhàragataü aniccaü dukkham anattà ti ¤àõena parimaddati, parivatteti, vipassanà-vãthiü ogàhati. Tass' evaü pañipannassa vuttanayen' eva sankhàråpekkhàvasàne ekàvajjanena anulomagotrabhå¤àõesu uppannesu gotrabhå-anantaraü anàgàmimaggo uppajjati. Tena sampayuttaü ¤àõaü anàgàmimagge ¤àõan ti. Tatiya¤àõaü niññhitaü. [Catutthamagga¤àõaü] Imassà pi ¤àõassa anantaraü vuttanayen' eva phalacittàni veditabbàni. Ettàvatà c' esa anàgàmã nàma chaññho ariyapuggalo hoti, opapàtiko tattha parinibbàyã anàvattidhammo pañisandhivasena imaü lokaü punànàgantà. Tato paraü paccavekkhaõaü vuttanayaü eva. Evaü paccavekkhitvà va so anàgàmã ariyasàvako tasmiü yeva và àsane nisinno, aparena và samayena, råpàråparàga-màna-uddhacca-avijjànaü anavasesappahànàya catutthàya bhåmiyà pattiyà yogaü karoti. So indriyabalabojjhangàni samodhànetvà tad-eva sankhàragataü aniccaü dukkham anattà ti ¤àõena parimaddati, parivatteti, vipassanà-vãthiü ogàhati. #<[page 678]># %<678 XXII. ¥àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tass' evaü pañipannassa vuttanayen' eva sankhàrupekkhàvasàne ekàvajjanena anulomagotrabhå¤àõesu uppannesu gotrabhåanantaraü arahattamaggo uppajjati. Tena sampayuttaü ¤àõaü arahattamagge ¤àõan ti. Catuttha¤àõaü niññhitaü. [Phalacittàni: A. Sattatiüsa bodhipakkhiyà dhammà] Imassà pi ¤àõassa anantaraü vuttanayen' eva phalacittàni veditabbàni. Ettàvatà c' esa arahà nàma aññhamo ariyapuggalo hoti: mahà khãõàsavo antimadehadhàrã ohitabhàro anuppattasadattho parikkhãõabhavasaüyojano sammad-a¤¤à vimutto sadevakassa lokassa aggadakkhiõeyyo ti. Iti yan taü vuttaü: sotàpattimaggo sakadàgàmimaggo anàgàmimaggo arahattamaggo ti imesu pana catusu maggesu ¤àõaü ¥àõadassanavisuddhi nàmà ti; taü imàni iminà anukkamena pattabbàni cattàri ¤àõàni sandhàya vuttaü. Idàni imissà yeva catu¤àõàya ¤àõadassanavisuddhiyà anubhàvavijànanatthaü:- Paripuõõabodhipakkhiyabhàvo vuññhànabalasamàyogo, ye yena pahàtabbà dhammà tesaü pahàna¤ ca. Kiccàni pari¤¤àdãni yàni vuttàni abhisamayakàle; tàni ca yathàsabhàvena jànitabbàni sabbànã ti. Tattha paripuõõabodhipakkhiyabhàvo ti bodhipakkhiyànaü paripuõõabhàvo. Cattàro satipaññhànà, cattàro sammappadhànà, cattàro iddhipàdà, pa¤cindriyàni, pa¤cabalàni, satta bojjhangà, ariyo aññhangiko maggo ti hi ime sattatiüsa dhammà bojjhanganaññhena bodhã ti laddhanàmassa ariyamaggassa pakkhe bhavattà bodhipakkhiyà nàma; pakkhe bhavattà ti upakàrabhàve ñhitattà. Tesu tesu àrammaõesu okkanditvà pakkhanditvà upaññhànato paññhànaü. Sati yeva paññhànaü satipaññhànaü. Kàya-vedanà-citta-dhammesu pan' assà asubha-dukkha-anicca-anattàkàraggahaõavasena subha-sukha-nicca-attasa¤¤àpahànakiccasàdhanavasena ca pavattito catudhà bhedo hoti; #<[page 679]># %< A. Sattatiüsa bodhipakkhiyà dhammà 679>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tasmà cattàro satipaññhànà ti vuccanti. Padahanti etenà ti padhànaü. Sobhaõaü padhànaü sammappadhànaü, sammà và padahanti etenà ti sammappadhànaü. Sobhaõaü và taü kilesaviråpatti-vidahanato padhàna¤ ca hitasukhanipphàdakaññhena seññhabhàvàvahanato padhànabhàvakàraõato cà ti sammappadhànaü. Viriyass' etaü adhivacanaü. Tayidaü uppannànuppannànaü akusalànaü pahànànuppattikiccaü, anuppannuppàna¤ ca kusalànaü uppatti-ñhitikiccaü sàdhayatã ti catubbidhaü hoti; tasmà cattàro sammappadhànà ti vuccanti. Pubbe vuttena ijjhanaññhena iddhi. Tassà sampayuttàya pubbangamaññhena phalabhåtàya pubbabhàgakaranaññhena ca iddhiyà pàdo ti iddhipàdo. So chandàdivasena catubbidho hoti; tasmà cattàro iddhipàdà ti vuccanti. Yath' àha:- cattàro iddhipàdà: chandiddhipàdo, cittiddhipàdo, viriyiddhipàdo, vãmaüsiddhipàdo ti ime lokuttarà va; lokiyà pana: chanda¤ ce bhikkhu adhipatiü karitvà labhati samàdhiü, labhati cittass' ekaggataü: ayaü vuccati chandasamàdhã ti àdivacanato chandàdi adhipativasena pañiladdhadhammà pi honti. Assaddhiya-kosajja-pamàda-vikkhepa-sammohànaü abhibhavanato abhibhavanasankhàtena adhipatiyaññhena iddhiyaü. Assaddhiyàdãhi ca anabhibhavanãyato akampiyaññhena balaü. Tad-ubhayam pi saddhàdivasena pa¤cavidhaü hoti; tasmà pa¤ciddhiyàni balànã ti vuccanti. Bujjhanakasattassa pana angabhàvena sati-àdayo satta bojjhangà. Niyyànikaññhena ca sammàdiññhi-àdayo aññha maggangà honti; tena vuttaü:- satta bojjhangà ariyo aññhangiko maggo ti. Iti ime sattatiüsa bodhipakkhiyadhammà pubbabhàge lokiyavipassanàya vattamànàya cuddasavidhena kàyaü pariggaõhato ca kàyànupassanà satipaññhànaü; navavidhena vedanaü pariggaõhato ca vedanànupassanà satipaññhànaü; soëasavidhena cittaü pariggaõhato ca cittànupassanà satipaññhànaü; #<[page 680]># %<680 XXII. ¥àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ pa¤cavidhena dhamme pariggaõhato ca dhammànupassanà satipaññhànaü. Imasamiü attabhàve anuppannapubbaü parassa uppannaü akusalaü disvà: yathà pañipannass' etaü uppannaü, na tathà pañipajjissàmi; evaü me etaü n' uppajjissatã ti, tassa anuppàdàya vàyamanakàle pañhamaü sammappadhànaü. Attano samudàcàrappattaü akusalaü disvà tassa pahànàya vàyamanakàle dutiyaü. Imasmiü bhàve anuppannapubbaü jhànaü và, vipassanaü và uppàdetuü vàyamantassa tatiyaü. Uppannaü yathà na parihàyati, evaü punappuna uppàdentassa catutthaü sammappadhànaü. Chandaü dhuraü katvà kusaluppàdanakàle chandiddhipàdo ...pe... micchàvàcàya viramaõakàle sammàvàcà ti evaü nànàcittesu labbhanti. Imesaü pana catunnaü ¤àõànaü uppattikàle ekacitte labbhanti. Phalakkhaõe ñhapetvà cattàro sammappadhàne avasesà tattiüsa labbhahti. Evam ekacitte labbhamànesu c' etesu ekà va Nibbànàrammaõà sati kàyàdisu subhasa¤¤àdippahànakiccasàdhanavasena cattàro satipaññhànà ti vuccati. Ekam eva ca viriyaü anuppannànaü anuppàdàdi-kiccasàdhanavasena cattàro sammappadhànà ti vuccati. Sesesu pana hàpana-vaóóhanaü n' atthi. Api ca tesu:- Nava ekavidhà eko dvedhà 'tha catu-pa¤cadhà, aññhadhà navadhà c' eva iti chadhà bhavanti te. Nava ekavidhà ti chando, cittaü, pãti, passaddhi, upekkhà, sankappo, vàcà, kammanto àjãvo ti imena va chandiddhipàdàdivasena ekavidhà va honti, na a¤¤aü koññhàsaü bhajanti. Eko dvedhà ti saddhà indriya-balavasena dvedhà ñhità. Atha catu-pa¤cadhà ti ath' a¤¤o eko catudhà, a¤¤o pa¤cadhà ñhito ti attho. Tattha samàdhi eko indriya-bala-bojjhanga-maggangavasena catudhà ñhito. Pa¤¤à tesa¤ catunnaü iddhipàdakoññhàsassa ca vasena pa¤cadhà. Aññhadhà navadhà cevà ti aparo eko aññhadhà, eko navadhà ñhito ti attho, catu-satipaññhàna-iddhiya-bala-bijjhangamaggangavasena sati aññhadhà ñhità. Catu-sammappadhàna-iddhipàda-indriya-bala-bojjhanga-magganagavasena viriyaü navadhà ti. Evaü:- #<[page 681]># %< B. Vuññhànaü 681>% Cuddas' eva asambhinnà hont' ete bodhipakkhiyà, koññhàsato sattavidhà sattatiüsa pabhedato. Sakiccanipphàdanato, saråpena ca vuttito, sabbe va ariyamaggassa sambhave sambhavanti te ti Evaü tàv' ettha paripuõõabodhipakkhiyabhàvo jànitabbo. [B. Vuññhànaü] Vuññhànabalasamàyogo ti vuññhàna¤ c' eva balasamàyogo ca. Lokiyavipassanà hi nimittàrammaõattà c' eva pavattikàraõassa ca samudayassa asamucchindanato neva nimittà, na pavattà vuññhàti. Gotrabhå¤àõaü samudayassa asamucchindanato na pavattà vuññhàti; Nibbànàrammaõato pana nimittà vuññhàtã ti ekato vuññhànaü hoti. Ten' àha:- bahiddhà vuññhànavivaññane pa¤¤à gotrabhå¤àõan ti. Tathà uppàdà vivattitvà anuppàdaü pakkhandatã ti gotrabhå, pavattà vivattitvà ti sabbaü veditabbaü. Imàni cattàri pi ¤àõàni animittàrammaõattà nimittato vuññhahanti. Samudayassa samucchindanato pavattà vuññhahantã ti dubhato vuññhànàni honti. Tena vuttaü:- kathaü dubhato vuññhànavivaññane pa¤¤à magge ¤àõaü? Sotàpattimaggakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi micchàdiññhiyà vuññhàti, tad-anuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuññhàti, bahiddhà ca sabbanimittehi vuññhàti, tena vuccati: dubhato vuññhànavivaññane pa¤¤à magge ¤àõan ti. Abhiniropan' aññhena sammàsankappo micchàsankappà . . . pariggahaññhena sammàvàcà micchàvàcàya . . . samuññhàn' aññena sammàkammanto . . . vodàn' aññhena sammà-àjãvo, paggah' aññhena sammàvàyàmo, upaññhàn' aññhena sammàsati . . . avikkhepan' aññhena sammàsamàdhi micchàsamàdhito vuññhàti, tad-anuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuññhàti, bahiddhà ca sabbanimittehi vuññhàti, tena vuccati: dubhato vuññhànavivaññane pa¤¤à magge ¤àõan ti. Sakadàgàmimaggakkhaõe dassan' aññhena sammàdiññhi . . . avikkhepan' aññhena sammàsamàdhi olàrikà kàmaràgasaüyojanà pañighasaüyojanà, oëàrikà kàmaràgànusayà pañighànusayà vuññhàti . . . anàgàmimaggakkhaõe dassan' aññhena sammàdiññhi . . . avikkhepan' aññhena sammàsamàdhi aõusahagatà kàmaràgasaüyojanà pañighasaüyojanà aõusahagatà kàmaràgànusayà pañighànusayà vuññhàti . #<[page 682]># %<682 XXII. ¥àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ..pe... arahattamaggakkhaõe dassan' aññhena sammàdiññhi . . . avikkhepan' aññhena sammàsamàdhi, råparàgà aråparàgà mànà . . . uddhaccà . . . avijjàya mànànusayà bhavaràgànusayà avijjànusayà vuññhàti, Tad-anuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuññhàti, bahiddhà ca sabbanimittehi vuññhàti, tena vuccati: dubhato vuññhànavivaññane pa¤¤à magge ¤àõan ti. Lokiyàna¤ ca aññhannaü samàpattãnaü bhàvanàkàle samathabalaü adhikaü hoti; aniccànupassanàdãnaü bhàvanàkàle vipassanàbalaü. Ariyamaggakhaõe pana yuganandhà te dhammà pavattanti a¤¤ama¤¤aü anativattan' aññhena; tasmà imesu catusu pi ¤àõesu ubhayabalasamàyogo hoti. Yath' àha:- uddhaccasahagatakilesehi ca khandhehi ca vuññhahato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi nirodhagocaro. Avijjàsahagatakilesehi ca khandhehi ca vuññhahato anupassan' aññhena vipassanà nirodhagocarà. Iti vuññhàn' aññhena samathavipassanà ekarasà honti, ayuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantã ti, tena vuccati vuññhàn' aññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàvetã ti. Evam ettha vuññhànabalasamàyogo veditabbo. [C. Pahànaü] Ye yena pahàtabbà dhammà tesaü pahàna¤ cà ti imesu pana catusu ¤àõesu ye dhammà yena ¤àõena pahàtabbà, tesaü pahàna¤ ca jànitabbaü. Etàni hi yatàyogaü saüyojanakilesa-micchatta-lokadhamma-macchariya-vipallàsa-ganthaagati-àsava-ogha-yoga-nãvaraõa-paràmàsa-upàdàna-anusayamala-akusalakammapatha-cittuppàdasankhàtànaü dhammànaü pahànakaràni. Tattha saüyojanànã ti khandhehi khandhànaü phalena kammassa dukkhena và sattànaü saüyojakattà råparàgàdayo dasa dhammà vuccanti. Yàvaü hi te, tàva etesaü anuparamo ti. Tatrà pi: råparàgo, anuråparàgo, màno, uddhaccaü avijjà ti ime pa¤ca uddhaü nibbattanakakkhandhàdisaüyojakattà uddhambhàgiyasaüyojanàni nàma. Sakkàyadiññhi, #<[page 683]># %< C. Pahànaü 683>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ vicikicchà, sãlabbataparàmàso, kàmaràgo, pañigho ti ime pa¤ca adhonibbattakakhandhàdisaü yojakattà adhobhàgiyasaüyojanàni nàma. Kilesà ti sayaü sankiliññhattà sampayuttadhammàna¤ ca sankilesikattà lobho, doso, moho, màno, diññhi, vicikicchà, thãnaü, uddhaccaü, ahitikaü, anottappan ti ime dasa dhammà. Micchattà ti micchà pavattanato micchàdiññhi, micchàsankappo, micchàvàcà, micchàkammanto, micchà-àjãvo, micchàvàyàmo, micchàsati, micchàsamàdhã ti ime aññha dhammà. Micchàviratti-micchà¤àõehi và saddhiü dasa. Lokadhammà ti lokappavattiyà sati anuparamadhammattà làbho, alàbho, yaso, ayaso, sukhaü, dukkhaü, nindà, pasaüsà ti ime aññha. Idha pana kàraõåpacàrena làbhàdi-vatthukassa anunayassa alàbhàdi-vatthukassa pañighassa c' etaü lokadhammagahaõena gahaõaü katan ti veditabbaü. Macchariyànã ti àvàsamacchariyaü, kulamacchariyaü, làbhamacchariyaü, dhammamacchariyaü, vaõõamacchariyan ti imàsu àvàsàdisu a¤¤esam sàdhàraõabhàvaü asahaõàkàrena pavattàni pa¤ca macchariyàni. Vipallàsà ti anicca-dukkha-anatta-asubhesu yeva vatthusu niccaü sukhaü attà subhan ti evaü pavatto sa¤¤àvipallàso, cittavipallàso, diññhivipallàso ti ime tayo. Ganthà ti nàma kàyassa ceva råpakàyassa ca ganthanato abhijjhàdayo cattàro. Tathà hi te abhijjhà-kàyagantho, vyàpàdo-kàyagantho, sãlabbataparàmàso-kàyagantho, idaüsaccàbhiniveso-kàyagantho icc' eva vuttà. Agatã ti chanda-dosa-moha-bhayehi akattabbakaraõassa kattabbàkaraõassa ca adhivacanaü. Taü hi ariyehi agantabbattà agatã ti vuccati. âsavà ti àrammaõavasena àgotrabhåto àbhavaggato ca savanà-asaüvutehi và dvàrehi ghañachiddehi, udakaü viya savanato niccapaggharaõ' aññhena, saüsàradukkhassa và savanato kàmaràgabhavaràgamicchàdiññhi-àvijjànam etaü adhivacanaü. #<[page 684]># %<684 XXII. ¥àõadassana-visuddhi-niddeso>% Bhavasàgare àkaóóhaõ' aññhena duruttaraõ' aññhena ca oghà ti pi. ârammaõaviyogassa ceva dukkhaviyogassa ca appadànato yogà ti pi tesaü yeva adhivacanaü. Nãvaraõànã ti cittassa àvaraõa-nãvaraõa-pañicchàdan' aññhena kàmacchandàdayo pa¤ca. Paràmàso ti tassa tassa dhammassa sabhàvaü atikkamma parato abhåtasabhàvaü àmasanàkàrena pavattanato micchàdiññhiyà etaü adhivacanaü. Upàdànànã ti sabbàkàrena Pañiccasamuppàdaniddese vuttàni kàmupàdànàdãni cattàri. Anusayà ti thàmagat' aññhena kàmaràgànusayo, pañighamàna-diññhi-vicikicchà-bhavaràga-avijjànusayo ti evaü vuttà kàmaràgàdayo satta. Te hi thàmagatattà punappuna kàmaràgàdãni uppattihetubhàvena anusenti yevà ti anusayà. Malà ti tela¤janakalalaü viya saya¤ ca asuddhattà a¤¤esa¤ ca asuddhabhàvakaraõato lobha-dosa-mohà tayo. Akusalakammapathà ti akusalakammabhàvena ceva duggatãna¤ ca pathabhàvena pàõàtipàto, adinnàdànaü, kàmesu micchàcàro, musàvàdo, pisuõavàcà, pharusavàcà, samphappalàpo, abhijjhà, vyàpàdo, micchàdiññhã ti ime dasa. Akusalacittuppàdà ti lobhamålà aññha, dosamålà dve, mohamålà dve ti ime dvàdasa. Iti etesaü saüyojanàdãnaü dhammànaü etàni yathàyogaü pahànakaràni. Kathaü ? Saüyojanesu tàva sakkàyadiññhi, vicikicchà, sãlabbataparàmàso, apàyagamanãyà ca kàmaràga-pañighà ti ete pa¤ca dhammà pañhama¤àõavajjhà. Sesà kàmaràgapañighà oëàrikà dutiya¤àõavajjhà; sukhumà tatiya¤àõavajjhà. Råparàgàdayo pa¤ca pi catuttha¤àõavajjhà eva. Parato pi ca yattha yattha eva-saddena niyamaü na karissàma. Tattha yaü yaü upari ¤àõavajjho ti vakkhàma, so so purima¤àõehi hatàpàyagamanãyàdibhàvo va hutvà upari ¤àõavajjho hotã ti veditabbo. Kilesesu diññhi vicikicchà pañhama¤àõavajjhà; doso tatiya¤àõavajjho; lobha-moha-mànathãna-uddhacca-ahirika-anottappàni catuttha¤àõavajjhàni. Micchattesu micchàdiññhi-musàvàdo micchakammanto micchààjãvo ti ime pañhama¤àõavajjhà; #<[page 685]># %< C. Pahànaü 685>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ micchàsankappo pisuõavàcà pharusavàcà ti ime tatiya¤àõavajjhà. Cetanà yeva c' ettha vàcà ti veditabbà. Samphappalàpa-micchàvàyàma-sati-samàdhi-vimutti¤àõàni catuttha¤àõavajjhàni. Lokadhammesu pañigho tatiya¤àõavajjho. Anunayo catuttha¤àõavajjho. Yase ca pasaüsàya ca anunayo catuttha¤àõavajjho ti eke, macchariyàni pañhama¤àõavajjhàn eva. Vipallàsesu anicce niccaü anattani attà ti ca sa¤¤àcittadiññhivipallàsà. Dukkhe sukhaü asubhe subhan ti diññhivipallàso cà ti ime pañhama¤àõavajjhà. Asubhe subhan ti sa¤¤àcittavipallàsà tatiya¤àõavajjhà. Dukkhe sukhan ti sa¤¤àcittavipallàsà catuttha¤àõavajjhà. Ganthesu sãlabbataparàmàsa-idaü-saccàbhinivesakàyaganthà pañhama¤àõavajjhà. Vyàpàdakàyagantho tatiya¤àõavajjho, itaro catuttha¤àõavajjho, agati pañhama¤àõavajjhà va. âsavesu diññhàsavo pañhama¤àõavajjho, kàmàsavo tatiya¤àõavajjho; itare dve catuttha¤àõavajjhà. Ogha-yogesu pi es' eva nayo. Nãvaraõesu vicikicchànãvaraõaü pañhama¤àõavajjhaü; kàmacchando vyàpàdo kukkuccan ti tãõi tatiya¤àõavajjhàni; thãnamiddha-uddhaccàni catuttha¤àõavajjhàni. Paràmàso pañhama¤àõavajjho va. Upàdànesu sabbesam pi lokiyadhammànaü vatthukàmavasena kàmà ti àgatattà råpàråparàgo pi kàmåpàdàne patati, tasmà taü catuttha¤àõavajjhaü; sesàni pañhama¤àõavajjhàni. Anusayesu diññhi-vicikicchànusayà pañhama¤àõavajjhà va kàmaràgapañighànusayà tatiya¤àõavajjhà. Mànabhavaràgàvijjànusayà catuttha¤àõavajjhà. Malesu dosamalaü tatiya¤àõavajjhaü, itaràni catuttha¤àõavajjhàni. Akusalakammapathesu pàõàtipàto adinnàdànaü micchàcàro musàvàdo micchàdiññhã ti ime pañhama¤àõavajjhà. Pisuõavàcà pharusavàcà vyàpàdo ti tayo tatiya¤àõavajjhà, samphappalàpàbhijjhà catuttha¤àõavajjhà. Akusalacittuppàdesu cattàro diññhisampayuttà, vicikicchàsampayutto cà ti pa¤ca pañhama¤àõavajjhà và. Dve pañighasampayuttà tatiya¤àõavajjhà; sesà catuttha¤àõavajjhà ti. Ya¤ ca yena vajjhaü, taü tena pahàtabbaü nàma; tena vuttaü: iti etesaü saüyojanàdãnaü dhammànaü etàni yathàyogaü pahànakarànã ti. Kiü pan' etàni ete dhamme atãtànàgate pajahanti, udàhu paccuppanne ti? #<[page 686]># %<686 XXII. ¥àõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Kiü pan' ettha yadi tàva atãtànàgate, aphalo vàyàmo àpajjati. Kasmà? Pahàtabbànaü n' atthitàya; atha paccuppanne, tathà pi aphalo vàyàmena saddhiü pahàtabbànaü atthitàya, sankilesikà ca maggabhàvanà àpajjati; vippayuttatà và kilesànaü, na ca paccuppannakileso cittavippayutto nàma atthã ti n' àyaü àveõikà codanà. Pàëiyaü yeva hi:- yvàyaü kilese pajahati, atãte kilese pajahati, anàgate kilese pajahati, paccuppanne kilese pajahatã ti vatvà puna:- ha¤ci atãte kilese pajahati, tena hi khãõaü khepeti, niruddhaü nirodheti, vigataü vigameti, atthangataü atthangameti. Atãtaü yaü n' atthi, taü pajahatã ti ca vatvà: na atãte kilese pajahatã ti pañikkhittaü. Tathà ha¤ci anàgate kilese pajahati, tena hi ajàtaü pajahati, anibbattaü pajahati, anuppannaü pajahati, apàtubhåtaü pajahati. Anàgataü yaü n' atthi, taü pajahatã ti ca vatvà: na anàgate kilese pajahatã ti pañikkhittaü. Tathà ha¤ci paccuppanne kilese pajahati tena hi ratto ràgaü pajahati, duññho dosaü . . . måëho mohaü . . . vinibaddho mànaü . . . paràmaññho diññhiü, vikkhepagato uddhaccaü . . . aniññhanagato vicikicchaü . . . thàmagato anusayaü pajahati. Kaõhasukkà dhammà yuganandhà vattanti. Sankilesikà maggabhàvanà hotã ti ca vatvà:- na atãte kilese pajahati, na anàgate, na paccuppanne kilese pajahatã ti sabbaü pañikkhipitvà: tena hi n' atthi maggabhàvanà, n' atthi phalasacchikiriyà, n' atthi kilesappahànaü, n' atthi dhammàbhisamayo ti pa¤hàpariyosànena hi: atthi maggabhàvanà ...pe . . . dhammàbhisamayo ti pañijànitvà: yathà kathaü viyà ti? vutte, idaü vuttaü:- seyyathàpi taruõo rukkho ajàtaphalo. Tam enaü puriso målaü chindeyya; ye tassa rukkhassa ajàtaphalà, te ajàtà yeva na jàyanti, anibbattà yeva na nibbattanti, anuppannà yeva na uppajjanti, apàtubhåtà yeva na pàtubhavanti. Evam eva uppàdo hetu uppàdo paccayo kilesànaü nibbattiyà, uppàde àdãnavaü disvà anuppàde cittaü pakkhandati. Anuppàde cittaü pakkhandatà ye uppàdapaccayà kilesà nibbatteyyaü te ajàtà yeva na jàyanti ...pe... apàtubhåtà yeva na pàtubhavanti. Evaü hetunirodhà dukkhanirodho Pavattaü hetu . #<[page 687]># %< C. Pahànaü 687>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ . . nimittaü hetu . . . àyåhanà hetu . . . pe... anàyåhane cittaü pakkhandattà ye àyåhanapaccayà kilesà nibbatteyyuü, te ajàtà ...pe... apàtubhåtà yeva na pàtubhavanti. Evaü hetunirodhà phalanirodho. Evaü atthi maggabhàvanà, atthi phalasacchikiriyà, atthi kilesappahànaü, atthi dhammàbhisamayo ti. Etena kiü dãpitaü hoti? Bhåmiladdhànaü kilesànam pahànaü dãpitaü hoti. Bhåmiladdhà pana kiü atãtànàgatà, udàhu paccuppannà ti? Bhåmiladdhuppannà yeva nàma te, uppannaü hi vattamàna-bhåtàpagat' -okàsakata-bhåmiladdhavasena anekappabhedaü. Tattha sabbam pi uppàdajaràbhangasamangãsankhàtam vattamànuppannaü nàma. ârammaõarasaü anubhavitvà niruddhaü anubhåtàpagatasankhàtaü kusalàkusalaü uppàdàdittayaü anuppatvà niruddhaü hutvà pagatasankhataü sesasankhata¤ ca bhåtàpagatuppannaü nàma. Yàni 'ssa tàni pubbekatàni kammànã ti evam àdinà nayena vuttaü kammaü atãtam pi samànaü a¤¤aü vipàkaü pañibàhitvà attano vipàkass' okàsaü katvà ñhitatoà, tathà katokàsa¤ ca vipàkaü anuppannam pi samànaü evaü kate okàse ekantena uppajjanato okàsakatuppannaü nàma. Tàsu tàsu bhåmãsu asamåhataü akusalaü bhåmiladdhuppannaü nàma. Ettha ca bhåmiyà bhåmiladdhassa ca nànattaü veditabbaü. Bhåmã ti hi vipassanàya àrammaõabhåtà tebhåmakà pa¤cakkhandhà. Bhåmiladdhaü nàma tesu khandhesu uppattàrahaü kilesajàtaü, tena hi sà bhåmi laddhà nàma hotã ti tasmà bhåmiladdhan ti vuccati. Sà ca kho na àrammaõavasena; arammaõavasena hi sabbe pi atãtànàgate pari¤¤àte pi ca khãõàsavànaü khandhe àrabbha kilesà uppajjanti, Mahàkaccàna-Uppalavaõõàdãnaü khandhe àrabbha Soreyyaseññhi-Nandamàõavakàdãnaü viya. Yadi ca taü bhåmiladdhaü nàma siyà, tassa appaheyyato na koci bhavamålaü pajaheyya, vatthuvasena pana bhåmiladdhaü veditabbaü. Yattha yattha hi vipassanàya apari¤¤àtà khandhà uppajjanti, tattha tattha uppàdato pabhuti tesu vaññamålaü kilesajàtaü anuseti, taü appahãn' aññhena bhåmiladdhan ti veditabbaü. #<[page 688]># %<688 XXII. ¥aõadassana-visuddhi-niddeso>% Tattha ca yassa yesu khandhesu appahãn' aññhena anusayità kilesà, tassa te eva khandhà tesaü kilesànaü vatthu na a¤¤esaü santakà khandhà. Atãtakkhandhesu ca appahãnànusayitànaü kilesànaü atãtakkhandhà va vatthu, na itare esa nayo anàgatàdisu. Tathà kàmàvacarakkhandhesu appahãnànusayitànaü kilesànaü kàmàvacarakkhandhà va vatthu, na itare. Esa nayo råpàråpàvacaresu. Sotàpannàdisu pana yassa yassa ariyapuggalassa khandhesu taü taü vaññamålaü kilesajàtaü, tena tena maggena pahãnaü, tassa tassa te khandhà pahãnànaü tesaü tesaü vaññamålakilesànaü avatthuto bhåmã ti sankhaü na labhanti. Puthujjanassa sabbaso vaññamålakilesànaü appahãnattà yaü ki¤ci karãyamànaü kammaü kusalaü akusalaü và hoti. Icc' assa kammakilesapaccayà vaññaü vaññati. Tass' etaü vaññamålaü råpakkhandhe yeva, na vedanàkkhandhàdisu, vi¤¤àõakkhandhe yeva và, na råpakkhandhàdiså ti na vattabbaü. Kasmà.? Avisesena pa¤casu pi khandhesu anusayitattà. Kathaü ? Pathavãrasàdi viya rukkhe. Yathà hi mahàrukkhe pathavãtalaü adhiññhàya pathavãrasa¤ ca àporasa¤ ca nissàya tappaccayà måla-khandha-sàkha-pasàkha-pallava-palàsa-puppha-phalehi vaóóhitvà nabhaü påretvà yàva kappàvasànà bãjaparamparàya rukkhapaveõiü santàyamàne ñhite taü pathavãrasàdi måle yeva, na khandhàdisu ...pe... phale yeva và, na målàdiså ti na vattabbaü. Kasmà? Avisesena sabbesu målàdisu anugatattà ti. Yathà pana tass' eva rukkhassa pupphaphalàdisu nibbinno koci puriso catusu disàsu maõóåkakaõñakaü nàma visakaõñakaü àkoteyya, atha so rukkho tena visasamphassena phuññho pathavãrasaàporasànaü pariyàdiõõattà appasavanadhammataü àgamma puna santànaü nibbattetuü na sakkuõeyya, evam eva khandhappavattiyaü nibbinno kulaputto tassa purisassa catusu disàsu rukkhe visayojanaü viya attano santàne catumaggabhàvanaü àrabhati. Ath' assa so khandhasantàno tena catumaggavisasamphassena sabbaso vaññamålakakilesànaü pariyàdiõõattà kiriyabhàvamattaü upagatakàyakammàdi-sabbakammappabhedo hutvà àyatiü punabbhavànabhinibbattanadhammataü àgamma bhavantarasantànaü nibbattetuü na sakkoti. #<[page 689]># %< D. Kiccàni 689>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Kevalaü carimavi¤¤àõanirodhena, nirindhano viya jàtavedo, anupàdàno parinibbàyati. Evaü bhåmiladdhassa ca nànattaü veditabbaü. Api ca aparam pi samudàcàra-àrammaõàdhiggahita-avikkhambhita-asamåhatavasena catubbidhaü uppannaü. Tattha vattamànuppannam eva samudàcàruppannaü. Cakkhàdãnaü pana àpàthagate àrammaõe pubbabhàge anuppajjamànam pi kilesajàtaü àrammaõassa adhiggahitattà eva aparabhàge ekantena uppattito àrammaõàdhiggahituppannan ti vuccati, Kalyàõagàme piõóàyacarato Mahàtissattherassa visabhàgaråpadassanena uppannakilesajàtaü viya. Samathavipassanànaü a¤¤ataravasena avikkhambhitaü kilesajàtaü cittasantatiü anàråëham pi uppattinivàrakassa hetuno abhàvà avikkhambhituppannaü nàma. Samathavipassanàvasena pana vikkhambhitam pi ariyamaggena asamåhatattà uppattidhammataü anatãtatàya asamåhatuppannan ti vuccati. âkàsena gacchantassa aññha-samàpatti-làbhino therassa kusumitarukkhe upavane pupphàni uccinantassa madhurena sarenagàyato màtugàmassa gãtasavanena uppannakilesajàtaü viya. Tividham pi c' etaü àrammaõàdhiggahità vikkhambhita-asamåhatuppannaü bhåmiladdhen' eva sangahaü gacchatã ti veditabbaü. Icc' etasmiü vuttappabhede uppanne yad etaü vattamàna-bhåtàpagat'-okàsakata-samudàcàrasankhàtaü catubbidhaü uppannaü; taü amaggavajjhattà kenaci pi ¤àõena pahàtabbaü na hoti. Yaü pan' etaü bhåmiladdhàrammaõàdhiggahita-avikkhambhita-asamåhatasankhàtaü uppannam, tassa taü taü uppannabhàvaü vinàsayamànaü yasmà taü taü lokiya-lokuttara¤àõaü uppajjati, tasmà taü sabbam pi pahàtabbaü hotã ti. Evam ettha ye yena pahàtabbà dhammà, tesaü pahàna¤ ca jànitabbaü. [D. Kiccàni] Kiccàni pari¤¤àdãni yàni vuttàni abhisamayakàle tàni ca yathàsabhàvena jànitabbàni sabbànã ti saccàbhisamayakàlasmiü hi etesu catusu ¤àõesu ekekassa ekakkhaõe pari¤¤à pahànaü sacchikiriyà bhàvanà ti etàni pari¤¤àdãni cattàri cattàri kiccàni vuttàni, tàni yathàsabhàvena jànitabbàni. #<[page 690]># %<690 XXII. ¥aõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Vuttaü h' etaü Poràõehi:- yathà padãpo apubbaü acarimaü ekakkhaõena cattàri kiccàni karoti:- vaññim jhàpeti, andakàraü vidhamati, àlokaü parividaüseti, sinehaü pariyàdiyati -evam eva magga¤àõaü apubbam acarimaü ekakkhaõena cattàri saccàni abhisameti, dukkhaü pari¤¤àbhisamayena abhisameti, samudayaü pahànàbhisamayena abhisameti, maggaü bhàvanàbhisamayena abhisameti, nirodhaü sacchikiriyàbhisamayena abhisameti. Kiü vuttaü hoti? Nirodhaü àrammaõaü karityà cattàri pi saccàni pàpuõàti passati pañivijjhatã ti. Vuttam pi c' etaü:- yo, bhikkhave, dukkhaü passati, dukkhasamudayam pi so passati, dukkhanirodham pi passati, dukkhanirodhagàminã pañipadam pi passatã ti sabbaü veditabbaü. Aparam pi vuttaü:- maggasamangissa ¤àõaü, dukkhe p' etaü ¤àõaü, dukkhasamudaye p' etaü ¤àõaü, dukkhanirodhe p' etaü ¤àõaü, dukkhanirodhagàminiyà pañipadàya p' etaü ¤àõan ti. Tassa yathà padãpo vaññiü jhàpeti, evaü magga¤àõaü dukkhaü parijànàti. Yathà andhakàraü vidhameti, evaü samudayaü pajahati. Yathà àlokaü parividaüseti, evaü sahajàtàdi paccayatàya sammàsankappàdi dhammasankhàtaü maggaü bhàveti. Yathà sinehaü pariyàdiyati, evaü kilesapariyàdànaü, nirodhaü sacchikarotã ti evaü upamàsaüsandanaü veditabbaü. Aparo nayo:- yathà suriyo udayanto apubbaü acarimaü saha pàtubhàvà cattàri kiccàni karoti:- råpagatàni obhàseti, andhakàraü vidhamati, àlokaü dasseti, sãtaü pañippassambheti -evam eva magga¤àõaü ...pe... nirodhaü sacchikiriyàbhisamayena abhisameti. Idhà pi yathà suriyo råpagatàni obhàseti, evaü magga¤àõaü dukkhaü parijànàti; yathà andhakàraü vidhamati, evam samudayam pajahati; yathà àlokaü dasseti, evaü sahajàtàni paccayatàya maggaü bhàveti; yathà sãtaü pañippassambheti, evaü kilesapañippassaddhiü nirodhaü sacchikarotã ti evaü upamàsaüsandanaü veditabbaü. Aparo nayo: yathà nàvà apubbaü acarimaü ekakkhaõe cattàri kiccàni karoti:- orimatãraü pajahati, sotaü chindati, bhaõóaü vahati, #<[page 691]># %< D. Kiccàni 691>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ pàrimaü tãraü appeti, evam eva magga¤àõaü ...pe... nirodhaü sacchikiriyà-abhisamayena abhisameti; etthà pi yathà nàvà orimatãraü pajahati, evaü magga¤àõaü dukkhaü parijànàti; yathà sotaü chindati, evaü samudayaü pajahati; yathà bhaõóaü vahati, evaü sahajàtàdi-paccayatàya maggaü bhàveti; yathà pàrimaü tãraü appeti, evaü pàrimatãrabhåtaü nirodhaü sacchikarotã ti evaü upamàsaüsandanaü veditabbaü. Evaü saccàbhisamayakàlasmiü ekakkhaõe catunnaü kiccànaü vasena pavatta¤àõassa pan' assa soëasah' àkàrehi tath' aññhena cattàri kiccàni ekapañividhàni honti. Yath' àha:- kathaü tath' aññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni? Soëasah' àkàrehi tath' aññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni:- dukkhassa pãlanaññho, sankhataññho, santàpaññho, vipariõàmaññho, tath' aññho; samudayassa àyåhanaññho, nidànaññho, saüyogaññho, paëibodhaññho, tath' aññho; nirodhassa nissaraõaññho, vivekaññho, asankhataññho, amataññho, tath' aññho; maggassa niyyànaññho, hetuññho, dassanaññho, adhipateyyaññho, tath' aññho, Imehi soëasah' àkàrehi tath' aññhena cattàri saccàni ekasangahitàni. Yaü ekasangahitaü, taü ekattaü; yaü ekattaü taü ekena ¤àõena pañivijjhatã ti cattàri saccàni ekapañivedhànã ti. Tattha siyà:- yadà dukkhàdãnaü a¤¤e pi rogagaõóàdayo atthà atthi, atha kasmà cattàro yeva vuttà ti. Ettha vadàma:- a¤¤asaccadassanavasena àvibhàvato. Tattha: katamaü dukkhe ¤àõaü? Dukkhaü àrabbha yà uppajjati pa¤¤à pajànàti àdinà hi nayena ekekasaccàrammaõavasenà pi sacca¤àõaü vuttaü. Yo, bhikkhave, dukkhaü passati samudayam pi so passatã ti àdinà nayena ekaü saccaü àrammaõaü katvà sesesu pi kiccanipphattivasenà pi vuttaü. Tattha yadà ekekaü saccaü àrammaõaü karoti, tadà samudayadassanena tàva sabhàvato pãëanalakkhaõassa pi dukkhassa yasmà taü àyåhanalakkhaõena samudayena àyåhitaü sankhataü ràsikataü, tasm' àssa so sankhataññho àvibhavati. Yasmà pana maggo kilesasantàpahàro susãtalo, tasm' àssa maggassa dassanena santàpaññho àvibhavati, #<[page 692]># %<692 XXII. ¥aõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ àyasmato Nandassa accharàdassanena sundariyà anabhiråpabhàvo viya. Avipariõàmadhammassa pana nirodhassa dassanenassa viparinàmaññho àvibhavatã ti vattabbam ev' ettha n' atthi. Tathà sabhàvato àyåhanalakkhaõassà pi samudayassa dukkhadassanena nidànàññho àvãbhavati, asappàyabhojanato uppannavyàdhidassanena bhojanassa vyàdhinidànabhàvo viya. Visaüyogabhåtassa nirodhassa dassanena saüyogaññho, niyyànabhåtassa ca maggassa dassanena paëibodhaññho ti. Tathà nissaraõalakkhaõassà pi nirodhassa avivekabhåtassa samudayassa dassanena vivekaññho àvibhavati. Maggadassanena asankhataññho; iminà hi anamataggasaüsàre maggo na diññhapubbo, so pi ca sappaccayattà sankhato yevà ti appaccayadhammassa asankhatabhàvo ativiya pàkaño hoti. Dukkhadassanena pan' assa amataññho àvibhavati, dukkhaü hi visaü, amataü Nibbànan ti. Tathà niyyànalakkhaõassà pi maggassa samudayadassanena: n' àyaü hetu. Nibbànassa pattiyà ayaü hetå ti hetuññho àvibhavati. Nirodhadassanena dassanaññho, paramasukhumàni råpàni passato; vippasannaü vata me cakkhun ti cakkhussa vippasannabhàvo viya. Dukkhadassanena adhipateyyaññho, anekarogàturakapaõajanadassanena issarajanassa uëàrabhàvo viyà ti evam ettha salakkhaõavasena ekekassa a¤¤asaccadassanavasena ca itaresaü tiõõaü tiõõaü àvibhàvato ekekassa cattàro cattàro atthà vuttà. Maggakkhaõe pana sabbe c' ete atthà eken' eva dukkhàdisu catukiccena ¤àõena pañivedhaü gacchantã ti. Ye pana nànàbhisamayaü icchanti, tesaü uttaraü Abhidhamme Kathàvatthusmiü vuttam eva. [E. Pari¤¤à] Idàni yàni tàni pari¤¤àdãni cattàri kiccàni vuttàni, tesu:- Tividhà hoti pari¤¤à, tathà pahànam pi sacchikiriyà pi, dve bhàvanà abhimatà vinicchayo tattha ¤àtabbo. Tividhà hoti pari¤¤à ti ¤àtapari¤¤à, tãraõapari¤¤à, pahànapari¤¤à ti evaü pari¤¤à tividhà hoti. Tattha abhi¤¤à pa¤¤à ¤àtaññhe ¤àõan ti evaü uddisitvà ye ye dhammà abhi¤¤àtà honti, #<[page 693]># %< E. Pari¤¤à 693>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ te te dhammà ¤àtà hontã ti evaü sankhepato:- sabbaü, bhikkhave, abhi¤¤eyyaü. Ki¤ ca, bhikkhave, sabbaü abhi¤¤eyyaü? Cakkhuü, bhikkhave, abhi¤¤eyyan ti àdinà nayena vitthàrato vuttà ¤àtapari¤¤à nàma. Tassà sappaccayanàmaråpàbhijànanà: àveõikà bhåmi: pari¤¤à pa¤¤à tãraõaññhena ¤àõan ti evaü uddisitvà pana: ye ye dhammà pari¤¤àtà honti, te te dhammà tãrità hontã ti evaü sankhepato: sabbaü, bhikkhave, pari¤¤eyyaü. Ki¤ ca, bhikkhave, sabbaü pari¤¤eyyaü? Cakkhuü, bhikkhave, pari¤¤eyyan ti àdinà nayena vitthàrato vuttà tãraõapari¤¤à nàma. Tassà kalàpasammasanato paññhàya aniccaü dukkham anattà ti tãraõavasena pavattamànàya yàva anulomà àveõikà bhåmi. Pahànapari¤¤à pariccàg' aññhena ¤àõan ti evaü pana uddisitvà ye ye dhammà pahãnà honti, te te dhammà pariccattà hontã ti evaü vitthàrato vuttà aniccànupassanàya niccasa¤¤aü pajahatã ti àdinayappavattà pahànapari¤¤à. Tassà bhangànupassanato paññhàya yàva magga¤àõà bhåmi: ayaü idha adhippetà. Yasmà và ¤àtatãraõapari¤¤àyo pi tad-atthà yeva, yasmà ca ye dhamme pajahati, te niyamato ¤àtà ceva tãrità ca honti, tasmà pari¤¤àttayam pi iminà pariyàyena magga¤àõassa kiccan ti veditabbaü. Tathà pahànam pã ti, pahànam pi hi vikkhambhanappahànaü, tad-angappahànaü, samucchedappahànan ti pari¤¤à viya tividham eva hoti. Tattha yaü sasevàle udake pakkhittena ghañena sevàlassa viya, tena tena lokiyasamàdhinà nãvaraõàdãnaü paccanãkadhammànaü vikkhambhanaü, idaü vikkhambhanappahànaü nàma. Pàëiyaü pana vikkhambhanappahàna¤ ca nãvaraõànaü pañhamajjhànaü bhàvayato ti nãvaraõànaü yeva vikkhambhanaü vuttaü; taü pàkañattà vuttan ti veditabbaü. Nãvaraõàni hi jhànassa pubbabhàge pi pacchàbhàge pi na sahasà cittaü ajjhottharanti; vitakkàdayo appitakkhaõe yeva; tasmà nãvaraõànaü vikkhambhanaü pàkañaü. Yaü pana, rattibhàge samujjalitena padãpena andhakàrassa viya, tena tena vipassanàya avayavabhåtena ¤àõangena pañipakkhavasen' eva tassa tassa pahàtabbadhammassa pahànaü, #<[page 694]># %<694 XXII. ¥aõadassana-visuddhi-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ idaü tad-angappahànaü nàma. Seyyathãdaü: nàmaråpaparicchedena tàva sakkàyadiññhiyà, paccayapariggahena ahetu-visamahetudiññhiyà ceva kankhàmalassa ca, kalàpasammasanena: ahaü, mamà ti samåhagàhassa, maggàmaggavavatthànena amagge maggasa¤¤àya, udayadassanena ucchedadiññhiyà, vayadassanena sassatadiññhiyà, bhayatupaññhànena sabhaye abhayasa¤¤àya, àdãnavadassanena assàdasa¤¤àya, nibbidànupassanena abhiratisa¤¤àya, mu¤citukamyatàya amu¤citukàmabhàvassa, pañisankhànena appañisankhànassa, upekkhàya anupekkhanassa, anulomena saccapañilomagàhassa pahànaü. Yaü và pana aññhàrasasu mahàvipassanàsu aniccànupassanàya niccasa¤¤àya, dukkhànupassanàya sukhasa¤¤àya, anattànupassanàya attasa¤¤àya, nibbidànupassanàya nandiyà, viràgànupassanàya ràgassa, nirodhànupassanàya samudayassa, pañinissaggànupassanàya àdànassa, khayànupassanàya ghanasa¤¤àya, vayànupassanàya àyåhanassa, vipariõàmànupassanàya dhuvasa¤¤àya, animittànupassanàya nimittassa, appaõihitànupassanàya paõidhiyà, su¤¤atànupassanàya abhinivesassa, adhipa¤¤àdhammavipassanàya sàràdànàbhinivesassa, yathàbhåta¤àõadassanena sammohàbhinivesassa, àdãnavànupassanàya àlayàbhinivesassa, pañisankànupassanàya appañisankhàya, vivaññànupassanàya saüyogàbhinivesassa pahànaü, idam pi tad-angappahànam eva. Tattha yathà aniccànupassanàdãhi sattahi niccasa¤¤àdãnaü pahànaü hoti, taü bhangànupassane vuttam eva. Khayànupassanà ti pana ghanavinibbhogaü katvà aniccaü khayaññhenà ti evaü khayaü passato ¤àõaü; tena ghanasa¤¤àya pahànaü hoti. Vayànupassanà ti: ârammaõa-anvayena ubho ekavavatthànà nirodhe adhimuttatà, vayalakkhaõavipassanà ti evaü vuttà paccakkhato ceva anvayato ca sankhàrànaü bhangaü disvà tasmiü yeva bhangasankhàte nirodhe adhimuttatà, tàya àyåhanassa pahànaü hoti. Yesaü hi atthàya àyåheyya, #<[page 695]># %< E. Pari¤¤à 695>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ te evaü vayadhammà ti vipassato àyåhane cittaü na namati. Vipariõàmànupassanà ti råpasattakàdivasena tam tam paricchedaü atikkamma a¤¤athà pavattidassanaü, uppannassa và jaràya ceva maraõena ca dvãh' àkàrehi vipariõàmadassanaü; tàya dhuvasa¤¤àya pahànaü hoti. Animittànupassanà ti aniccànupassanà va; tàya niccanimittassa pahànaü hoti. Appaõihitànupassanà ti dukkhànupassana va; tàya sukhapaõidhi-sukhapatthanànaü pahànaü hoti. Su¤¤atànupassanà ti anattànupassanà va; tàya atthi attà ti abhinivesassa pahànaü hoti. Adhipa¤¤àdhammavipassanà ti:- ârammaõa¤ ca pañisankhà bhanga¤ ca anupassati, su¤¤ato ca upaññhànaü adhipa¤¤à vipassanà ti. Evaü vuttà råpàdi-àrammaõaü jànitvà tassa ca àrammaõassa tadàrammaõassa ca cittassa bhangaü disvà: sankhàrà va bhijjanti, sankhàrànaü maraõaü, na a¤¤o koci atthã ti bhangavasena su¤¤ataü gahetvà pavattà vipassanà, sà adhipa¤¤à ca dhammesu ca vipassanà ti katvà adhipa¤¤àdhammavipassanà ti vuccati; tàya niccasàràbhàvassa ca attasàràbhàvassa ca suññhu diññhattà sàràdànàbhinivesassa pahànaü hoti. Yathàbhåta¤àõadassanan ti sappaccayanàmaråpapariggaho; tena: ahosiü nu kho ahaü atãtamaddhànan ti? àdivasena ceva issarato loko sambhotã ti àdivasena ca pavattassa sammohàbhinivesassa pahànaü hoti. âdãnavànupassanà ti bhayatupaññhànavasena uppannaü sabbabhavàdisu àdãnavadassana¤àõaü; tena ki¤ci allãyitabbaü na dissatã ti àlayàbhinivesassa pahànaü hoti. Pañisankhànupassanà ti mu¤canassa upàyakaraõaü pañisankhà¤àõaü; tena appañisankhàya pahànaü hoti. Vivaññànupassanà ti sankhàrupekkhà ceva anuloma¤ ca; tadà hi 'ssa cittaü, ãsakapoõe padumapalàse udakabindu viya, sabbasmà sankhàragatà pañilãyati patikåñati pañivaññatã ti vuttam; tasmà tàya saüyogàbhinivesassa pahànaü hoti. #<[page 696]># %<696 XXII. ¥àõadassana-visuddhi-niddeso>% Kàmasaüyogàdikassa kilesàbhinivesassa kilesappavattiyà pahànaü hotã ti attho. Evaü vitthàrato tad-angappahànaü veditabbaü. Pàliyaü pana: tad-angappahàna¤ ca diññhigatànaü nibbedhabhàgiyaü samàdhiü bhàvayato ti sankhepen' eva vuttaü. Yaü pana, asanicakkàbhihatassa rukkhassa viya, ariyamagga¤àõena samyojanàdãnaü dhammànaü yathà na puna pavatti, evam pahànam idaü samucchedappahànaü nàma; yaü sandhàya vuttaü: samucchedappahàna¤ ca lokuttaraü khayagàmimaggaü bhàvayato ti. Iti imesu tãsu pahànesu samucchedappahànam eva idha adhippetaü. Yasmà pana tassa yogino pubbabhàve vikkhambhanatad-angappahànàni pi tad-atthàn' eva, tasmà pahànattayam pi iminà pariyàyena magga¤àõassa kiccan ti veditabbaü. Pañiràjànaü vadhitvà rajjaü pattena hi yam pi tato pubbekataü, sabbaü ida¤ c' ida¤ ca ra¤¤à katan ti yeva vuccati. [F. Sacchikiriyà] Sacchikiriyà pã ti lokiyasacchikiriyà, lokuttarasacchikiriyà ti dvedhà bhinnà pi lokuttaràya dassanabhàvanàvasena bhedato tividhà hoti. Tattha: pañhamassa jhànassa làbhimhi vasimhi pañhamajjhànaü sacchikataü mayà ti àdinà nayena àgatà pañhamajjhàdãnaü phassanà lokiyasacchikiriyà nàma. Phassanà ti adhigantvà: idaü mayà adhigatan ti paccakkhato ¤àõaphassena phusanà: imam eva hi atthaü sandhàya sacchikiriyà pa¤¤à phassaõatthena ¤àõan ti uddisitvà: ye ye dhammà sacchikatà honti, te te dhammà phusità hontã ti sacchikiriyaniddeso vutto. Api ca attano santàne anuppàdetvà pi ye dhammà kevalaü aparapaccayena ¤àõena ¤àtà, te sacchikatà honti; ten' eva hi: sabbaü, bhikkhave, sacchikàtabbaü. Ki¤ ca, bhikkhave, sabbaü sacchàtabbaü? Cakkhuü, bhikkhave, sacchikàtabban ti àdivuttam. Aparam pi vuttam:- råpaü passanto sacchikaroti, vedanaü ...pe... vi¤¤àõaü passanto sacchikaroti. #<[page 697]># %< F. Sacchikiriyà 697>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Cakkhuü jaràmaraõaü amatogadhaü Nibbànaü passanto sacchikarotã ti. Ye ye dhammà sacchikatà honti, te te dhammà phusità hontã ti. Pañhamaggakkhaõe pana Nibbànadassanaü dassanasacchikiriyà; sesamaggakkhaõesu bhàvanàsacchikiriyà ti. Sà duvidhà pi: idha adhippetà, tasmà dassanabhàvanàvasena Nib bànassa sacchikiriyà imassa ¤àõassa kiccan ti veditabbaü. Dve bhàvanà abhimatà ti bhàvanà pana lokiyabhàvanà, lokuttarabhàvanà ti dve yeva abhimatà. Tattha lokiyànaü sãlasamàdhipa¤¤ànaü uppàdanaü; tà hi ca santànavàsanaü lokiyabhàvanà. Lokuttarànaü uppàdanaü tà hi ca santànavàsanaü lokuttarabhàvanà. Tàsu idha lokuttarà adhippetà. Lokuttaràni hi sãlàdãni catubbidham p' etaü ¤àõaü uppàdeti. Tesaü sahajàtapaccayàditàya; tehi ca santànaü vàsetã ti lokuttarabhàvanà v' assa kiccan ti. Evaü:- Kiccàni pari¤¤àdãni yàni vuttàni abhisamayakàle, tàni ca yathàsabhàvena jànitabbàni saccànã ti. Ettàvatà ca:- Sãle patiññhàya naro sapa¤¤o, cittaü pa¤¤a¤ ca bhàvayan ti evaü saråpen' eva àbhatàya pa¤¤à bhàvanàya vidhànadassanatthaü yaü vuttaü: målabhåtà dve visuddhiyo sampàdetvà sarãrabhåtà pa¤ca visuddhiyo sampàdente na bhàvetabbà ti, taü vitthàritaü hoti. Kathaü bhàvetabbà ti? aya¤ ca pa¤ho vissajjito ti. Iti sàdhujanapàmojjatthàya kate Visuddhi-Magge pa¤¤à bhàvanàdhikàre ¥àõadassanavisuddhiniddeso nàma bàvisatimo paricchedo. #<[page 698]># %<698>% XXIII TEVãSATIMO PARICCHEDO PA¥¥âBHâVANâNISAMSA-NIDDESO (1) Nànàkilesavidhaüsanaü Yaü pana vuttaü pa¤¤àbhàvanàya ko ànisaüso ti tattha vadàma:- ayaü hi pa¤¤àbhàvanà nàma anekasat' ànisaüsà; tassà dãghenà pi addhunà na sukaraü vitthàrato ànisaüsaü pakàsetuü; sankhepato pan' assà (1) nànàkilesaviddhaüsanaü, (2) ariyaphalarasànubhavanaü, (3) nirodhasamàpatti-samàpajjana-samatthatà, (4) àhuneyyabhàvàdi-siddhã ti ayam ànisaüso veditabbo. [(1) Nànàkilesaviddhaüsanaü] (1) Tattha yaü nàmaråpaparicchedato paññhàya sakkàyadiññhàdãnaü vasena nànàkilesaviddhaüsanaü vuttaü: ayaü lokiyàya pa¤¤àbhàvanàya ànisaüso. Yaü ariyamaggakkhaõe saüyojanàdãnaü vasena nànàkilesaviddhaüsanaü vuttaü:- ayaü lokuttaràya pa¤¤àbhàvanàya ànisamso ti veditabbo. Bhãmavegànupatità asanãva sãluccaye, vàyuvegasamuññhito ara¤¤am iva pàvako. Andhakàraü viya ravi satejujjalamaõóalo, dãgharattànupatitaü sabbànatthavidhàyakaü. Kilesajàlaü pa¤¤à hi viddhaüsayati bhàvità. sandiññhikamato ja¤¤à ànisaüsam imaü idha. [(2) Ariyaphalarasànubhavanaü] (2) Ariyaphalarasànubhavanan ti na kevala¤ ca kilesaviddhamsanaü yeva ariyaphalarasànubhavanam pi pa¤¤àbhàvanàya ànisaüso; #<[page 699]># %< (2) Ariyaphalarasànubhavanaü 699>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ariyaphalan ti hi sotàpattiphalàdi-sàma¤¤aphalaü vuccati. Tassa dvãh' àkàrehi rasànubhavanaü hoti: maggavãthiya¤ ca phalasamàpattivasena ca pavattiyaü. Tatrà 'ssa maggavãthiyaü pavattidassità yeva. Api ca ye saüyojanappahànamattam eva phalaü nàma; na koci a¤¤o dhammo atthã ti vadanti, tesaü anunayattham idaü suttam pi dassetabbaü:- Kathaü payogapañippassaddhi pa¤¤àphale ¤àõaü? Sotàpattimaggakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi micchàdiññhiyà vuññhàti, tad-anuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuññhàti, bahiddhà hi ca sabbanimittehi vuññhàti; taü payogapañippassaddhattà uppajjati sammàdiññhi: maggass' etaü phalan ti vitthàretabbaü. Cattàro ariyamaggà, cattàri ca sàma¤¤aphalàni, ime dhammà appamàõàrammaõà. Mahaggato dhammo appamàõassa dhammassa anantarapaccayena paccayo ti evam àdãni pi c' ettha sàdhakàni. Phalasamàpattiyaü pavattidassanatthaü pan' assa idaü pa¤hàkammaü:- kà phalasamàpatti? Ke taü samàpajjanti. Ke na samàpajjanti? Kasmà samàpajjanti? Katha¤ c' assà samàpajjanaü hoti? Kathaü ñhànaü? Kathaü vuññhànaü? Kiü phalassa anantaraü? Kassa ca phalaü anantaran ti? Tattha kà phalasamàpattã ti yà ariyaphalassa nirodhe appanà. Ke taü samàpajjanti `Ke na samapajjantã ti sabbe pi puthujjanà na samàpajjanti. Kasmà? Anadhigatattà. Ariyà pana sabbe pi samàpajjanti. Kasmà? Adhigatattà. Uparimà pana heññhimaü na samàpajjanti, puggalantarabhàvåpagamanena pañippassaddhattà; heññhimà ca uparimaü, anadhigatattà. Attano attano yeva pana phalaü samàpajjantã ti idam ettha sanniññhànaü. Keci pana sotàpannasakadàgàmino pi na samàpajjanti; uparimà dve yeva samàpajjantã ti vadanti, ida¤ ca tesaü kàraõaü, ete hi samàdhismiü paripårakàrino ti, taü puthujjanassà pi attanà pañiladdhalokiyasamàdhi samàpajjanato akàranaü eva. Ki¤ c' ettha kàraõàkàraõacintàya ? Nanu Pàëiyaü yeva vuttaü:- Katame dasa gotrabhådhammà vipassanàvasena uppajjanti`Sotàpattimaggapañilàbhatthàya uppàdaü pavattaü ...pe... upàyàsaü bahiddhà sankhàranimittaü abhibhuyyatã ti gotrabhå. #<[page 700]># %<700 XXIII. Pa¤¤àbhàvanànisaüsa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Sotàpattiphalasamàpattatthàya sakadàgàmimagga ...pe... arahattaphalasamàpattatthàya, su¤¤atavihàrasamàpattatthàya, animittavihàrasamàpattatthàya uppàdaü ...pe... bahiddhà sankhàranimittaü abhibhuyyatã ti gotrabhå ti. Tasmà sabbe pi ariyà attano attano phalaü samàpajjantã ti niññham ettha gantabbaü. Kasmà samàpajjantã ti diññhadhammasukhavihàratthaü. Yathà hi ràjà rajjasukhaü, devatà dibbasukhaü anubhavanti, evaü ariyà: ariyaü lokuttarasukhaü anubhavissàmà ti addhànaparicchedaü katvà icchiticchitakkhaõe phalasamàpattiü samàpajjanti. Katha¤ c' assà samàpajjanaü hoti, kathaü ñhànaü, kathaü vuññhànan ti dvãhi tàva àkàrehi assà samàpajjanaü hoti. Nibbànato a¤¤assa àrammaõassa amanasikàrà, Nibbànassa ca manasikàrà. Yath' àha:- dve kho, àvuso, paccayà animittàya cetovimuttiyà samàpattiyà sabbanimittàna¤ ca amanasikàro, animittàya ca dhàtuyà manasikàro ti. Ayaü pan' ettha samàpajjanakkhamo:- phalasamàpattatthikena hi ariyasàvakena rahogatena patisallãnena udayabbayàdivasena sankhàrà passitabbà. Tassa pavattànupubbavipassanassa sankhàràrammaõa-gotrabhå¤àõantarà-phalasamàpattivasena nirodhe cittaü appeti. Phalasamàpatti-ninnatàya c' ettha sekkhassà pi phalam eva uppajjati, na maggo. Ye pana vadanti: sotàpanno: phalasamàpattiü samàpajjissàmã ti vipassanaü paññhapetvà sakadàgàmã hoti, sakadàgàmã ca anàgàmã ti, te vattabbà: evaü sati anàgàmã arahà bhavissati, arahà paccekabuddho, paccekabuddho ca buddho; tasmà na ki¤ci etam, Pàëivasen' eva ca pañikkhittan ti pi na gahetabbaü. Idam eva pana gahetabbaü: sekhassà pi phalam eva uppajjati, na maggo. Phala¤ c' assa sace tena pañhamajjhàniko maggo adhigato hoti, pañhamajjhànikam eva uppajjati. Sace dutiyàdisu a¤¤atarajjhàniko, dutiyàdisu a¤¤atarajjhànikam evà ti. Evaü tàv' assà samàpajjanaü hoti. #<[page 701]># %< (2) Ariyaphalarasànubhavanaü 701>% Tayo kho, àvuso, paccayà animittàya cetovimuttiyà ñhitiyà: sabbanimittàna¤ ca amanasikàro, animittàya ca dhàtuyà manasikàro, pubbe ca abhisankhàro ti vacanato pan' assà tãh' àkàrehi ñhànaü hoti. Tattha pubbe abhisankhàro ti samàpattito pubbe kàlaparicchedo. Asukasmiü nàma kàle vuññhahissàmã ti paricchinnattà hi' ssà yàva so kàlo n' àgacchati, tàva ñhànaü hoti: evam assà ñhànaü hotã ti. Dve kho, àvuso, paccayà animittàya cetovimuttiyà vuññhànàya: sabbanimittàna¤ ca manasikàro, animittàya ca dhàtuyà amanasikàro ti vacanato pan' assà dvãh' àkàrehi vuññhànaü hoti. Tattha sabbanimittànan ti råpanimittavedanà-sa¤¤àsankhàra-vi¤¤àõanimittànaü. Kàma¤ ca na sabbàn' ev' etàni ekato manasikaroti, sabbasangàhikavasena pan' etaü vuttaü; tasmà yaü bhavangassa àrammaõaü hoti, taü manasikaroto phalasamàpatti vuññhànaü hotã ti evam assà vuññhànaü veditabbaü. Kiü phalassa anantaraü ? kassa ca phalaü anantaran ti phalassa tàva phalam eva và anantaraü hoti, bhavangaü và. Phalaü pana: atthi maggànantaraü, atthi phalànantaraü, atthi gotrabhå-anantaraü, atthi nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanànantaraü. Tatthà maggavãthiyaü maggànantaraü; purimassa purimassa pacchimaü pacchimaü phalànantaraü; phalasamàpattãsu purimaü purimaü gotrabhå-anantaraü. Gotrabhå ti c' ettha anulomaü veditabbaü; vuttaü h' etaü Paññhàne: --arahato anulomaü phalasamàpattiyà anantarapaccayena paccayo. Sekhànaü anulomaü phalasamàpattiyà anantarapaccayena paccayo ti. Yena phalena nirodhà vuññhànaü hoti, taü nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanànantaran ti. Tattha, ñhapetvà maggavãthiyaü uppannaü phalaü, avasesaü sabbaü phalasamàpattivasena pavattaü nàma. Evam etaü maggavãthiyaü phalasamàpattiyaü và uppajjanavasena:- Pañippassaddhadarathaü amatàrammaõaü subhaü, vantalokàmisaü santaü sàma¤¤aphalam uttamaü. #<[page 702]># %<702 XXIII. Pa¤¤àbhàvanànisaüsa-niddeso>% Ojavantena sucinà sukhena abhisanditaü, yenà sàtà 'tisàtena amatena madhuü viya. Taü sukhaü tassa ariyassa rasabhåtam anuttaraü, phalassa pa¤¤aü bhàvetvà yasmà vindati paõóito. Tasmà ariyaphalass' etaü rasànubhavanaü idha, vipassanàbhàvanàya ànisaüso ti vuccati. [(3) Nirodhasamàpattisamàpajjanasamatthatà] (3) Nirodhasamàpattisamàpajjanasamatthatà ti na kevala¤ ca ariyaphalarasànubhavanaü yeva. Ayam pana nirodhasamàpattiyà samàpajjanasamatthatà pi imissa pa¤¤àbhàvanàya ànisaüso ti veditabbo. Tatr' idaü nirodhasamàpattiyà vibhàvanatthaü pa¤hàkammaü:- kà nirodhasamàpatti ? Ke taü samàpajjanti? Ke na samàpajjanti ? Kattha samàpajjanti ? Kasmà samàpajjanti ? Katha¤ c' assà samàpajjanaü hoti ? Kathaü ñhànaü? Kathaü vuññhànaü? Vuññhitassa kin ninnaü cittaü hoti ? Matassa ca samàpannassa ca ko viseso? Nirodhasamàpatti kiü sankhatà asankhatà, lokiyà lokuttarà, nipphannà anipphannà ti? Tattha kà nirodhasamàpattã ti yà anupubbanirodhavasena cittacetasikànaü dhammànaü appavatti. Ke taü samàpajjanti, ke na samàpajjantã ti sabbe pi puthujjanà sotàpannà sakadàgàmino, sukkhavipassakà ca anàgàmino arahanto na samàpajjanti. Aññha samàpattilàbhino pana anàgàmino khãõàsavà ca samàpajjanti: dvãhi balehi samannàgatattà tayo ca sankhàrànaü pañippassaddhiyà soëasahi ¤àõacariyàhi, navahi samàdhicariyàhi vasãbhàvatà pa¤¤à nirodhasamàpattiyà ¤àõaü ti hi vuttaü. Aya¤ ca sampadà, ñhapetvà aññha samàpattilàbhino anàgàmi-khãõàsave, a¤¤esaü n' atthi; tasmà te yeva samàpajjanti, na a¤¤e. Katamàni pan' ettha dve balàni ? ...pe... katamà vasibhàvatà ti ? Na ettha ki¤ci amhehi vattabbaü atthi; sabbam idaü etassa uddesassa Niddese vuttam eva. Yath' àha:- dvãhi balehã ti dve balàni: samathabalaü, vipassanàbalaü. #<[page 703]># %< (3) Nirodhasamàpattisamàpajjanasamatthatà 703>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Katamaü samathabalaü ? Nekkhammavasena cittassa ekaggatà avikkhepo samathabalaü. Avyàpàdavasena . . . àlokasa¤¤àvasena . . . avikkhepavasena ...pe... pañinissaggànupassã assàsavasena . . . pañinissaggànupassã passàsavasena cittassa ekaggatà avikkhepo samathabalan ti. Ken' aññhena samathabalaü ? Pañhamajjhànena nãvaraõe na kampatã ti samathabalaü. Dutiyajjhànena vitakkavicàre ...pe... nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanasamàpattiyà àki¤ca¤¤àyatanasa¤¤àya na kampatã ti samathabalaü. Uddhacce ca uddhaccasahagatakilese ca khandhe ca na kampati, na calati, na vedhatã ti samathabalaü: idaü samathabalaü. Katamaü vipassanà balaü? Aniccànupassanà vipassanàbalaü; dukkhànupassanà . . . anattànupassanà . . . nibbidànupassanà . . . viràgànupassanà . . . nirodhànupassanà . . . pañinissaggànupassanà vipassanàbalaü. Råpe aniccànupassanà . . . råpe pañinissaggànupassanà vipassanàbalaü. Vedanàya . . . sa¤¤àya . . . sankhàresu . . . vi¤¤àõe ...pe... cakkhusmiü . . . jaràmaraõe aniccànupassanà . . . jaràmaraõe pañinissaggànupassanà vipassanàbalan ti. . . . Ken' aññhena vipassanàbalaü? Aniccànupassanàya niccasa¤¤àya na kampatã ti vipassanàbalaü. Dukkhànupassanàya sukhasa¤¤àya na kampatã ti . . . Anattànupassanàya attasa¤¤àya na kampatã ti . . . Nibbidànupassanàya nandiyà na kampatã ti . . . Viràgànupassanàya ràge na kampatã ti. . . . Nirodhànupassanàyasamudaye na kampatã ti . . . pañinissaggànupassanàya àdàne na kampatã ti vipassanàbalaü. Avijjàya ca avijjàsahagatakilese ca khandhe ca na kampati, na calati, na vedhatã ti vipassanàbalaü: idaü vipassanàbalaü. Tayo ca sankhàrànaü pañippassaddhiyà ti katamesaü tiõõan- naü sankhàrànaü pañippassaddhiyà? Dutiyajjhànaü samàpannassa vitakkavicàrà vacãsankhàrà pañippassaddhà honti. Catutthaü jhànaü samàpannassa assàsapassàsà kàyasankhàrà pañippassaddhà honti. Sa¤¤àvedayitanirodhaü samàpannassa sa¤¤à ca vedanà ca cittasankhàrà pañippassaddhà honti: imesaü tiõõannaü sankhàrànaü pañippassaddhiyà. Soëasahi ¤àõacariyàhã ti katamàhi soëasahi ¤àõacariyàhi? Aniccànupassanà ¤àõacariyà, dukkhà, anattà, nibbidà, viràgà, nirodhà, pañinissaggà, vivaññànupassanà ¤àõacariyà. Sotàpattimaggo ¤àõacariyà, #<[page 704]># %<704 XXIII. Pa¤¤àbhàvanànisaüsa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sotàpattiphalasamàpatti¤àõacariyà. sakadàgàmimaggo ...pe... arahattaphalasamàpatti¤àõacariyà: imàhi solasahi ¤àõacariyàhi. Navahi samàdhicariyàhã ti katamàhi navahi samàdhicariyàhi ? Pañhamajjhànaü samàdhicariyà. Dutiyajjhànaü ... pe... nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanasamàpattisamàdhicariyà. Pañhamajjhànapañilàbhatthàya vitakko ca vicàro ca pãti ca sukha¤ ca cittekaggatà ca ...pe... nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanasamàpatti-pañilàbhaññhàya vitakko ca vicàro ca piti ca sukha¤ ca cittekaggatà ca: imàhi navahi samàdhicariyàhi. Vasã ti pa¤ca vasiyo: àvajjanavasã, samàpajjanavasã, adhiññhànavasã, vuññhànavasã, paccavekkhanavasã. Pañhamajjhànaü yatthicchakaü yadicchakaü yàvaticchakaü àvajjati, àvajjanàya dandhàyitattaü n' atthã ti àvajjanàvasã. Pañhamajjhànaü yatthicchakaü, yadicchakaü, yàvaticchakaü samàpajjati samàpajjanàya dandhàyitattaü n' atthã ti samàpajjanavasã . . . adhiññhàti adhiññhane . . . vutthàti vuññhàne, . . . paccavekkhati paccavekkhanàya dandhàyitattaü n' atthã ti paccavekkhanavasã. Dutiyaü ...pe... nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanasamàpattiü yatthicchakaü yadicchakaü yàvaticchakaü àvajjati ...pe... paccavekkhati, paccavekkhanàyo dandhàyitattaü n' atthã ti paccavekkhanavasã. Imà pa¤ca va iyo ti. Ettha ca soëasahi ¤ànacariyàhã ti ukkaññhaniddeso esa. Anàgàmino pana cuddasahi ¤àõacariyàhi hoti. Yadi evaü sakadàgàmino dvàdasahi, sotàpannassa ca dasahi kiü na hotã ti ? Na hoti samàdhi pàripanthikassa kàmaguõikaràgassa appahãnattà; tesaü hi so appahãno, tasmà samathabalaü na paripåraü hoti, tasmiü aparipåre dvãhi balehi samàpajjitabbaü nirodhasamàpattiü balavekallena samàpajjituü na sakkonti. Anàgàmissa pana so pahãno, tasmà esa paripuõõabalo hoti. Paripuõõabalattà sakkoti; ten, aha Bhagavà:- nirodhà vuññhahantassa nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanakusalaü phalasamàpattiyà anantarapaccayena paccayo ti. Idaü hi Paññhàne Mahàpakaraõe anàgàmino va nirodhà vuññhànaü sandhàya vuttan ti. #<[page 705]># %< (3) Nirodhasamàpattisamàpajjanasamatthatà 705>% Kattha samàpajjantã ti pa¤ca vokàrabhavo. Kasmà? Anupubbasamàpattisambhavato. Catuvokàrabhave pana pañhamajjhànàdãnaü uppatti n' atthi, tasmà na sakkà tattha samàpajjitun ti. Keci pana vatthussa abhàvà ti vadanti. Kasmà samàpajjantã ti sankhàrànaü pavattibhede ukkaõñhitvà: diññh' eva dhamme acittakà hutvà nirodhaü Nibbànaü patvà sukhaü viharissàmà ti samàpajjanti. Katha¤ c' assà samàpajjanaü hotã ti samathavipassanà vasena ussakkitvà katapubbakiccassa nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanaü nirodhayato. Evam assà samàpajjanaü hoti. Yo hi samathavasen' eva ussakkati, so nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanasamàpatti patvà tiññhati. Yo pana vipassanàvasen' eva ussakkati, so phalasamàpattiü patvà tiññhati. Yo pana ubhayavasen' eva ussakkitvà pubbakiccaü katvà nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü nirodheti, so taü samàpajjatã ti ayam ettha sankhepo. Ayaü pana vitthàro: idha bhikkhu nirodhaü samapajjitukàmo katabhattakicco sudhotahatthapàdo vivitte okàse supa¤¤attamhi àsane nisãdati pallankaü àbhujitvà ujuü kàyaü paõidhàya parimukhaü satiü upaññhapetvà, so pañhamaü jhànaü samàpajjitvà vuññhàya tattha sankhàre aniccato dukkhato anattato vipassati. Vipassanà pan' esà tividhà hoti: sankhàrapariggaõhanakavipassanà, phalasamàpattivipassanà, nirodhasamàpattivipassanà ti. Tattha sankhàrapariggaõhanakavipassanà mandà và hotu, tikkhà và, maggassa padaññhànaü hoti yeva. Phalasamàpattivipassanà tikkhà va vaññati, maggabhàvanàsadisà. Nirodhasamàpattivipassanà pana nàtimandà nàtitikkhà vaññati; tasmà esa nàtimandàya nàtitikkhàya vipassanàya te sankhàre vipassati. Tato dutiyaü jhànaü samàpajjitvà vuññhàya tattha sankhàre tath' eva vipassati. Tato tatiyaü jhànaü ...pe... tato vi¤¤àõa¤càyatanaü samàpajjitvà vuññhàya tattha sankhàre tath' eva vipassati. Tathà àki¤ca¤¤àyatanaü samàpajjitvà vuññhàya catubbidhaü pubbakiccaü karoti: nànàbaddha-avikopanaü, sanghapañimànanaü, satthu pakkosanaü addhànaparicchedan ti. #<[page 706]># %<706 XXIII. Pa¤¤àbhàvanànisaüsa-niddeso>% Tattha nànàbaddha-avikopanan ti yaü iminà bhikkhunà saddhiü ekàbaddhaü na hoti; nànàbaddhaü hutvà ñhitaü pattacãvaraü và ma¤capãñhaü và nivàsagehaü và a¤¤aü và pana ki¤ci parikkhàrajàtaü. Taü yathà na vikuppati aggi-udaka-vàta-cora-undåràdãnaü vasena na vinassati, evaü adhiññhàtabbaü. Tatr' idaü adhiññhànavidhànaü: ida¤ c' ida¤ ca imasmiü sattàhabbhantare mà agginà jhàyatu! mà udakena vuyhatu! mà vàtena viddhaüsatu! mà corehi hariyatu! mà undåràdãhi khajjatå ti evaü adhiññhite taü sattàhaü na tassa koci parissayo hoti. Anadhiññhahato pana aggi àdãhi vinassati, Mahànàgattherassa viya. Thero kira màtu-upàsikàya gàmaü piõóàya pàvisi. Upàsikà yàguü datvà àsanasàlàya nisãdàpesi. Thero nirodhaü samàpajjitvà nisãdi; tasmiü nisinne àsanasàlàya agginà gahitàya sesabhikkhå attano attano nisinnàsanaü gahetvà palàyiüsu. Gàmavàsikà sannipatitvà theraü disvà: alasasamaõo, alasasamaõo ti àhaüsu. Aggi tiõaveõukaññhàni jhàpetvà theraü parikkhipitvà aññhàsi. Manussà ghañehi udakaü àharitvà nibbàpetvà chàrikaü apanetvà paribhaõóam katvà pubbàni vikiritvà namassamànà aññhaüsu. Thero paricchinnakàlavasena vuññhàya te disvà: pàkaño 'mhi jàto ti vehàsaü uppatitvà Piyangudãpaü agamàsi. Idaü nànàbaddha-avikopanaü nàma. Yaü ekàbaddhaü hoti nivàsanapàpuraõaü và nisinnàsanaü và, tattha visuü adhiññhànakiccaü n' atthi. Samàpattivasen' eva taü rakkhati, àyasmato Sa¤jãvassa viya. Vuttam pi c' etaü:- àyasmato Sa¤jãvassa samàdhivipphàrà iddhi; àyasmato Sàriputtassa samàdhivipphàrà iddhã ti. Sanghapañimànanan ti sanghassa pañimànanaü udikkhanaü. Yàva eso bhikkhu àgacchati, tàva sanghakammassa akaraõan ti attho. Ettha ca na pañimànanaü etassa pubbakiccaü; pañimànanàvajjanaü pana pubbakiccaü; tasmà evaü àvajjitabbaü: sace mayi sattàhaü nirodhaü samàpajjitvà nisinne sangho ¤attikammàdisu ki¤cid-eva kammaü kattukàmo hoti, yàva maü koci bhikkhu àgantvà na pakkosati, tàvad-eva vuññhahissàmã ti. #<[page 707]># %< (3) Nirodhasamàpattisamàpajjanasamatthatà 707>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Evaü katvà samàpanno hi tasmiü samaye vuññhàti yeva. Yo pana evaü na karoti, sangho ca sannipatitvà taü apassanto: asuko bhikkhu kuhin ti ? Nirodhasamàpanno ti vutte, sangho ki¤ci bhikkhuü peseti: gaccha naü sanghassa vacanena pakkosàhã ti. Ath' assa tena bhikkhunà savanåpacàre ñhatvà sangho: taü, àvuso, pañimànetã ti vuttamatte va vuññhànaü hoti. Evaü garukà hi sanghassa àõà nàma; tasmà taü àvajjitvà yathà sayam eva vuññhàti, evaü samàpajjitabbaü. Satthu pakkosanan ti idhà pi satthu pakkosanàvajjanam eva imassa kiccaü; tasmà tam pi evaü àvajjitabbaü: sace mayi sattàhaü nirodhaü samàpajjitvà nisinne satthà otiõõe vatthusmiü sikkhàpadaü và pa¤¤apeti, tathàråpàya và aññhuppattiyà dhammaü deseti. Yàva maü koci àgantvà na pakkosati, tàvad-eva vuññhahissàmãti. Evaü katvà nisinno hi tasmiü samaye so vuññhàti. Yo pana evaü na karoti, satthà ca sanghe sannipatite taü apassanto: asuko bhikkhu kuhin ti? Nirodhasamàpanno ti vutte, ki¤ci bhikkhuü peseti: gaccha naü mama vacanena pakkosà ti. Ath' assa tena bhikkhunà savanåpacàre ñhatvà satthà àyasmantaü àmantetã ti vuttamatte va vuññhànaü hoti. Evaü garukaü hi satthu pakkosanaü; tasmà taü àvajjitvà yathà sayam eva vuññhàti, evaü samàpajjitabbaü. Addhànaparicchedo ti jãvitaddhànassa paricchedo. Iminà hi bhikkhunà addhànaparicchede sukusalena bhavitabbaü. Attano àyusankhàrà: sattàhaü pavattissanti, na pavattissantã ti àvajjitvà va samàpajjitabbaü. Sace hi sattàhabbhantare nirujjhanake àyusankhàre anàvajjitvà va samàpajjati, n' àssa nirodhasamàpatti maraõaü pañibàhituü sakkoti; anto nirodhe maraõassa n' atthitàya antarà va samàpattito vuññhàti tasmà etaü àvajjitvà va samàpajjitabbaü. Avasesaü hi anàvajjitum pi vaññati; idaü pana àvajjitabbam evà ti vuttaü. So evaü àki¤ca¤¤àyatanaü samàpajjitvà vuññhàya imaü pubbakiccaü katvà nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanaü samàpajjati. Ath' ekaü và dve và cittavàre atikkamitvà acittako hoti, nirodhaü phusati. Kasmà pan' assa dvinnaü cittànaü upari cittàni na pavattantã ti? Nirodhassa payogattà. Idaü hi imassa bhikkhuno dve samathavipassanàdhamme yuganandhe katvà aññhasamàpatti-àrohanaü anupubbanirodhassa payogo. #<[page 708]># %<708 XXIII. Pa¤¤àbhàvanànisaüsa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Na nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanasamàpattiyà ti nirodhassa payogattà dvinnaü cittànaü upari na pavattanti. Yo pana bhikkhu àki¤ca¤¤àyatanato vuññhàya, idaü pubbakiccaü akatvà, nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanaü samàpajjati, so parato acittako bhavituü na sakkoti; pañinivattitvà pana àki¤ca¤¤àyatane yeva patiññhàti. Maggaü agatapubbapurisåpamà c' etthà vattabbà: eko kira puriso ekaü maggaü agatapubbo antarà udakakandaraü và gambhãraü udakacikkhallaü atikkamitvà ñhapitaü caõóàtapasantattaü pàsàõaü và kandaraü và àgamma taü nivàsanapàpuraõaü asaõñhapetvà kandaraü oråëho parikkhàratemanabhayena punad-eva tãre patiññhàti. Pàsàõaü akkamitvà pi santattapàdo punad-eva orabhàge patiññhàti. Tattha yathà so puriso asaõñhapitanivàsanapàpuraõattà kandaraü, otiõõamatto va tattapàsàõaü akkantamatto eva ca pañinivattitvà orato va patiññhàti. Evaü yogàvacaro pi pubbakiccassa akatattà nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü samàpannamatto va pañinivattitvà àki¤ca¤¤àyatane patiññhàti. Yathà pana pubbe pi taü maggaü gatapubbapuriso taü ñhànaü àgamma ekaü sàñakaü daëhaü nivàsetvà aparaü hatthena gahetvà kandaraü uttaritvà tattapàsàõaü và akkantamattakam eva karitvà parato gacchati, evam eva katapubbakicco bhikkhu nevasa¤¤à-nàsa¤¤àyatanaü samàpajjitvà va parato acittako hutvà nirodhaü phusitvà viharati. Kathaü ñhànan ti evaü samàpannàya pan' assà kàlaparicchedavasena ceva antarà àyukkhaya-sanghapañimànana-satthu pakkosanàbhàvena ca ñhànaü hoti. Kathaü vuññhànan ti anàgàmissa anàgàmiphaluppattiyà, arahato arahattaphaluppattiyà ti evaü dvedhà vuññhànaü hoti. Vuññhitassa kin ninnaü cittaü hotã ti Nibbànaninnaü. Vuttaü h' etaü:- sa¤¤àvedayitanirodhasamàpattiyà vuññhitassa kho, àvuso Visàkha, bhikkhuno vivekaninnaü cittaü hoti, vivekapoõaü, vivekapabbhàran ti. #<[page 709]># %< (4) âhuneyyabhàvàdisiddhà 709>% Matassa ca samàpannassa ca ko viveso ti ayam pi attho Sutte vutto yeva; yath' àha:- yvàyaü, àvuso, mato kàlankato, tassa kàyasankhàrà niruddhà pañippassaddhà, vacãsankhàrà . . . cittasankhàrà niruddhà pañippassaddhà, àyu parikkhãõo, usmà våpasantà, indriyàni paribhinnàni: yvàyaü bhikkhu sa¤¤àvedayitanirodhaü samàpanno; tassa pi kàyasankhàrà niruddhà pañippassaddhà, vacãsankhàrà . . . cittasankhàrà niruddhà pañippassaddhà, àyu aparikkhãõo, usmà avåpasantà, indriyàni aparibhinnànã ti. Nirodhasamàpattisankhatà asankhatà ti àdi pucchàyaü pana sankhatà ti pi asankhatà ti pi lokiyà ti pi lokuttarà ti pi na vattabbà. Kasmà? Sabhàvato n' atthitàya. Yasmà pana sà samàpajjantassa vasena samàpannà nàma hoti, tasmà nipphannà ti vattuü vattati, no anipphannà. Iti santaü samàpattiü imaü ariyasevitaü, diññh' eva dhamme Nibbànam iti sankhaü upàgataü bhàvetvà ariyapa¤¤aü samàpajjanti paõóità. Yasmà tasmà imissà pi samàpattisamathatà, ariyamaggesu pa¤¤àya ànisaüso ti vuccatã ti. [ (4) âhuneyyabhàvàdisiddhà] (4) âhuneyyabhàvàdi-siddhã ti na kevala¤ ca nirodhasamàpattiyà samàpajjanasamathatà va; ayaü pana àhuneyyabhàvàdi-siddhi pi imissà lokuttarapa¤¤àbhàvanàya ànisaüso ti veditabbo. Avisesena hi catubbidhàya pi etissà bhàvitattà bhàvitapa¤¤o puggalo sadevakassa lokassa àhuneyyo hoti, pàhuneyyo, dakkhiõeyyo, a¤jalãkaraõãyo, anuttaraü pu¤¤akkhettaü lokassa. Visesato pan' ettha pañhamamaggapa¤¤aü tàva bhàvetvà mandàya vipassanaya àgato mudindriyo pi sattakkhattuparamo nàma hoti. Satta sugatibhave saüsaritvà dukkhass' antaü karoti. Majjhimàya vipassanàya àgato majjhimindriyo kolaükolo nàma hoti. Dve và tãõi và kulàni sandhàvitvà saüsaritvà dukkhass' antaü karoti. Tikkhàya vipassanàya àgato tikkhindriyo ekabãjã nàma hoti, ekaü yeva mànusakaü bhavaü nibbattetvà dukkhass' antaü karoti. #<[page 710]># %<710 XXIII. Pa¤¤àbhàvanànisaüsa-niddeso>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Dutiyamaggapa¤¤aü bhàvetvà sakadàgàmã nàma hoti. Sakideva imaü lokaü àgantvà dukkhass' antaü karoti. Tatiyamaggapa¤¤aü bhàvetvà anàgàmã nàma hoti. So indriyavemattatàvasena antarà parinibbàyã, upahaccaparinibbàyã, asankhàraparinibbàyã, sasankhàraparinibbàyã, uddhaüsoto, Akaniññhagàmã ti pa¤cadhà idha vihàya niññho hoti. Tattha antarà parinibbàyã ti yattha katthaci Suddhàvàsabhave upapajjitvà àyuvemajjhaü appatvà va parinibbàyati. Upahacca parinibbàyã ti àyuvemajjhaü atikkamitvà parinibbàyati. Asankhàraparinibbàyã ti asankhàrena appayogena uparimaggaü nibbatteti. Sasankhàraparinibbàyã ti sa-sankhàrena sappayogena uparimaggaü nibbatteti. Uddhaüsoto, Akaniññhagàmã ti yatthuppanno, tato uddhaü yàva Akaniññhabhavà àruyha tattha parinibbàyati. Catutthamaggapa¤¤aü bhàvetvà koci saddhàvimutto hoti, koci pa¤¤àvimutto hoti, koci ubhatobhàgavimutto hoti, koci tevijjo koci chaëabhi¤¤o, koci pañisambhidappabhedappatto mahàkhãõàsavo. Yaü sandhàya vuttaü:- maggakkhaõe pan' esa taü jañaü vijañeti nàma; phalakkhaõe vijañitajaño sadevakassa lokassa aggadakkhiõeyyo hotã ti. Evaü anekànisaüsà ariyapa¤¤àya bhàvanà, yasmà tasmà kareyyàtha ratiü tattha vicakkhaõo. Ettàvatà ca:- Sãle patiññhàya naro sapa¤¤o cittaü pa¤¤a¤ ca bhàvayaü, Atàpã nipako bhikkhu so imaü vijañaye jañan ti, imissà gàthàya SãLA-SAMâDHI-PA¤¤â-mukhena desite Visuddhi-Magge sànisaüsà pa¤¤àbhàvanà paridãpità hotã ti. Iti Sàdhujanapàmojjhatthàya kate Visuddhimagge Pa¤¤àbhàvanànisaüsaniddeso nàma tevãsatimo paricchedo. #<[page 711]># %< 711>% NIGAMANAM Ettàvatà ca:- Sãle patiññhàya naro sapa¤¤o cittaü pa¤¤à¤ ca bhàvayaü, âtàpã nipako bhikkhu so imaü vijañaye jañan ti imaü gàthaü nikkhipitvà yad avocumha: Imissà dàni gàthàya kathitàya mahesinà, vaõõayanto yathàbhåtaü atthaü sãlàdi-bhedanaü; Sudullabhaü labhitvàna pabbajjaü Jinasàsane, sãlàdi-sangahaü khemaü ujuü maggaü visuddhiyà; Yathàbhåtaü ajànantà såddhikàmà pi ye idha, visuddhiü n' àdhigacchanti vàyamantà pi yogino, Tesaü pàmojjakaraõaü suvisuddhavinicchayaü, Mahàvihàravàsãnaü desanànayanissitaü, Visuddhimaggaü bhàsissaü: taü me sakkaccabhàsato visuddhikàmà sabbe pi nisàmayatha sàdhavo ti - Svàyaü bhàsito hoti. Tattha ca:- Tesaü sãlàdibhedànaü atthànaü yo vinicchayo, pa¤cannam pi Nikàyànaü vutto Aññhakathànaye: Samàharitvà taü sabbaü yebhuyyena vinicchayo, sabbasankaradosehi mutto yasmà pakàsito, Tasmà visuddhikàmehi suddhapa¤¤ehi yogihi Visuddhi-Magge etasmiü karaõãyo va àdaro ti. Vibhajjavàdi-seññhànaü theriyànam yasassinaü, Mahàvihàravàsãnaü vaüsajassa vibhàvino: Bhadantasanghapàlassa sucisallekhavuttino, Vinayàcàrayuttassa yuttassa pañipattiyaü. #<[page 712]># %<712 Nigamanaü>% Khantisoraccamettàdi-guõabhåsitacetaso, ajjhesanaü gahetvà va karontena imaü mayà; Saddhammaññhitikàmena yo patto pa¤¤asa¤cayo; tassa tejena sabbe pi sukhamedhentu pàõino. Visuddhi-Maggo eso va antaràyaü vinà idha, niññhito aññhapa¤¤àsa bhàõavaràya pàëiyà. Yathà tath' eva lokassa sabbe kalyàõanissità, Anantaràyà ijjhantu sãghaü sãghaü manorathà ti. Paramavisuddhasaddhà buddhiviriyapañimaõóita-sãlàcàrajjavamaddavàdi-guõasamudayasamuditena sakasamayasamayantaragahanajjhogàhaõasamatthena pa¤¤à veyattiyasamannàgatena Tipiñakapariyattibhede sàññhakathe Satthu sàsane appañihata¤àõappabhàvena mahàveyyàkaraõena karaõasampattijanita-sukhaviniggata-madhurodàra-vacanalàvaõõayuttena yuttamuttavàdinà vàdãvarena mahàkavinà chaëabhi¤¤à-pañisambhidàdi-bhedaguõapañimaõóite uttarimanussadhamme appañihatabuddhãnaü theravaüsappadãpànaü therànaü Mahàvihàravàsãnaü vaüsàlankàrabhutena vipulavisuddhabuddhinà BU ODHAGHOSO ti garåhi gahita-nàmadheyyena therena Moraõóaceñakavattabbena kato VISUDDHI MAGGO nàma. Tàva tiññhatu lokasmiü lokanittharaõesinaü, dassento kulaputtànaü nayaü sãlavisuddhiyà, Yàva Buddho ti nàmam pi suddhacittassa tàdino, lokamhi lokajeññhassa pavattati mahesino ti. #<[page 713]># %< 713>% Yaü siddhaü iminà pu¤¤aü, ya¤ c' a¤¤aü pasutaü mayà etena pu¤¤akammena dutiye attasambhave Tàvatiüse pamodanto sãlàcàraguõe rato, alaggo pa¤ca kàmesu patvàna pathamaü phalam; Antime attabhàvamhi METTEYYAý munipungavaü. lokaggapuggalaü nàthaü sabbasattahite rataü Disvàna tassa dhãrassa sutvà saddhammadesanaü adhigantvà phalaü aggaü sobheyyaü Jinasàsanaü ti. VISUDDHI-MAGGO NIòòHITO.