Milindapanho Based on the edition by V. Trenckner: The Milindapa¤ho : Being Dialogues between King Milinda and the Buddhist Sage Nāgasena, London : Pali Text Society 1890. (Reprinted 1928, 1962, 1986) Input by the Dhammakaya Foundation, Thailand, 1989-1996 [GRETIL-Version vom 3.12.2014] NOTICE This file is (C) Copyright the Pali Text Society and the Dhammakaya Foundation, 2015. This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License. These files are provided by courtesy of the Pali Text Society for scholarly purposes only. In principle they represent a digital edition (without revision or correction) of the printed editions of the complete set of Pali canonical texts published by the PTS. While they have been subject to a process of checking, it should not be assumed that there is no divergence from the printed editions and it is strongly recommended that they are checked against the printed editions before quoting. PLAIN TEXT VERSION (In order to fascilitate word search, all annotations have been removed, and the line breaks of the printed edition have been converted into floating text.) #<...># = BOLD %<...>% = ITALICS \<...>\ = REDLINE ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a ā 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r į 231 vocalic R č 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ī 239 velar N đ 240 palatal n ¤ 164 palatal N Ĩ 165 retroflex t ņ 241 retroflex T ō 242 retroflex d ķ 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ų 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ũ 253 visarga ū 254 long e š 185 long o ē 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf and http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf For further information see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm ___________________________________________________________________ #<[page 001]># %< 1>% NAMO TASSA BHAGAVATO ARAHATO SAMMâSAMBUDDHASSA. Milindo nāma so rājā Sāgalāyam-puruttame upaga¤chi Nāgasenaü, Gangā va yatha sāgaraü. Asajja rājā citrakathiü ukkādhāraü tamonudaü apucchi nipuõe pa¤he ņhānāņhānagate puthå. Pucchāvissajjanā c' eva gambhãratthåpanissitā hadayangamā kaõõasukhā abbhutā lomahaüsanā. Abhidhammavinayogāëhā suttajālasamatthitā Nāgasenakathā citrā opammehi nayehi ca. Tattha ¤āõaü paõidhāya hāsayitvāna mānasaü suõotha nipuõe pa¤he kankhāņhānavidālane ti. Taüyathā 'nusåyate.- Atthi Yonakānaü nānāpuņabhedanaü Sāgalan-nāma nagaram nadã-pabbata-sobhitaü ramaõãya-bhåmippadesabhāgaü ārām-uyyānopavana-taëāka-pokkharaõã-sampannaü nadã-pabbata-vana-rāmaõeyyakaü sutavantanimmitaü nihata-paccatthika-paccāmittaü anupapãëitaü vividha-vicitra-daëha-m-aņņāla-koņņakaü varapavara-gopuratoraõaü gambhãraparikhā-paõķarapākāra-parikkhittantepuraü suvibhatta-vãthi-caccara-catukka-singhāņakaü suppasāritānekavidha-varabhaõdaparipåritantarāpaõaü #<[page 002]># %< 2>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ vividha-dānagga-sata-samupasobhitaü Himagirisikharasankāsa-varabhavanasatasahassa-patimaõķitaü gaja-haya-ratha-patti-samākulaü abhiråpanaranāri-gaõānucaritaü ākiõõa-janamanussaü puthu-khattiya-brāhmaõa-vessa-suddaü vividha-samanabrāhmaõasabhājana-sanghaņitaü bahuvidhavijjāvanta-naravãra-nisevitaü Kāsika-koņumbarakādi-nānāvidha-vatthāpaõa-sampannaü suppasārita-rucira-bahuvidha-pupphagandhāpaõagandhagandhitaü āsiüsaniya-bahuratana-paripåritaü disāmukha-suppasāritāpaõa-singāravāõijagaõānucaritaü kahāpaõa-rajata-suvaõõa-kaüsa-patthara-paripåraü pajjotamāna-nidhi-niketaü pahåta-dhanadha¤¤a-vittåpakaraõaü paripuõõa-kosakoņņhāgāraü bahv-annapānaü bahuvidha-khajja-bhojja-leyya-peyya-sāyaniyaü Uttarakurusankāsaü sampannasassaü Aëakamandā viya devapuraü. Ettha ņhatvā tesaü pubbakammaü kathetabbaü, kathentena ca chaddhā vibhajitvā kathetabbaü, seyyathãdaü: Pubbayogo, Milindapa¤haü, Lakkhaõapa¤haü, Meõķakapa¤haü, Anumānapa¤haü, Opammakathāpa¤han ti. Tattha Milindapa¤ho: Lakkhaõapa¤ho Vimaticchedanapa¤ho ti duvidho; Meõķakapa¤ho pi: Mahāvaggo Yogikathāpa¤ho ti duvidho. Pubbayogo ti tesaü pubbakammaü. Atãte kira Kassapassa bhagavato sāsane vattamāne Gangāya samãpe ekasmiü āvāse mahābhikkhusangho paņivasati. Tattha vattasãlasampannā bhikkhå pāto va uņņhāya yaņņhisammu¤janiyo ādāya buddhaguõe āvajjentā angaõaü sammajjitvā kacavaraü byåhaü karonti. Ath' eko bhikkhu ekaü sāmaõeraü: ehi sāmaõera, imaü kacavaraü chaķķehãti āha; so asuõanto viya gacchati. So dutiyam-pi tatiyam-pi āmantiyamāno asuõanto viya gacchat' eva. Tato so bhikkhu: dubbaco ayaü sāmaõero ti kuddho sammu¤janidaõķena pahāraü adāsi. #<[page 003]># %< 3>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tato so rodanto bhayena kacavaraü chaķķento: Iminā 'haü kacavarachaķķanapu¤¤akammena yāvāhaü nibbānaü pāpuõāmi etth' antare nibbattanibbattaņņhāne majjhantikasuriyo viya mahesakkho mahātejo bhaveyyan-ti paņhamapatthanaü paņņhapesi. Kacavaraü chaķķetvā nahānatthāya Gangātitthaü gato Gangāya åmivegaü gaggarāyamānaü disvā: Yāvāhaü nibbānaü pāpuõāmi etth' antare nibbattanibbattaņņhāne ayaü åmivego viya ņhānuppattikapaņibhāno bhaveyyaü akkhayapaņibhāno ti dutiyam-pi patthanaü paņņhapesi. So pi bhikkhu sammu¤janisālāya sammu¤janiü ņhapetvā nahānatthāya Gangātitthaü gacchanto sāmaõerassa patthanaü sutvā: esa mayā payojito pi tāva evaü pattheti, mayhaü kiü na samijjhissatãti cintetvā: Yāvāhaü nibbānaü pāpuõāmi etth' antare nibbattanibbattaņņhāne ayaü Gangāåmivego viya akkhayapaņibhāno bhaveyyaü, iminā pucchitapucchitaü sabbaü pa¤hapaņibhānaü vijaņetuü nibbeņhetuü samattho bhaveyyan-ti patthanaü paņņhapesi. Te ubho pi devesu ca manussesu ca saüsarantā ekaü buddhantaraü khepesuü. Atha amhākaü Bhagavatā pi yathā Moggaliputta-Tissatthero dissati evam-ete pi dissanti: Mama parinibbānato pa¤cavassasate atikkante ete uppajjissanti, yaü mayā sukhumaü katvā desitaü dhammavinayaü taü ete pa¤hapucchana-opammayutti-vasena nijjaņaü niggumbaü katvā vibhajissantãti niddiņņhā. Tesu sāmaõero Jambudãpe Sāgalanagare Milindo nāma rājā ahosi, paõķito byatto medhāvã paņibalo, atãtānāgata-paccuppannānaü samantayogavidhānakiriyānaü karaõakāle nisammakārã hoti; bahåni c' assa satthāni uggahitāni honti, seyyathãdaü: suti sammuti sankhyā yogā nãti visesikā gaõikā gandhabbā tikicchā cātubbedā purāõā itihāsā jotisā māyā hetu mantaõā yuddhā chandasā muddā, vacanena ekånavãsati; #<[page 004]># %< 4>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ vādã durāsado duppasaho, puthutitthakarānaü aggam-akkhāyati; sakala-Jambudãpe Milindena ra¤¤ā samo koci nāhosi, yad-idaü thāmena javena såriyena pa¤¤āya, aķķho mahaddhano mahābhogo, anantabalavāhano. Ath' ekadivasaü Milindo rājā anantabalavāhanaü caturanginiü balaggasenābyåhaü dassanakamyatāya nagarā nikkhamitvā bahinagare senāgaõanaü kāretvā so rājā bhassappavādako lokāyata-vitaõķa-janasallāpa-ppavattakotåhalo suriyaü oloketvā amacce āmantesi: Bahu tāva divasāvaseso, kiü karissāma idān' eva nagaraü pavisitvā; atthi koci paõķito samaõo vā brāhmaõo vā sanghã gaõã gaõācariyo, api arahantaü sammāsambuddhaü paņijānamāno, yo mayā saddhiü sallapituü sakkoti kankhaü paņivinetun-ti. Evaü vutte pa¤casatā Yonakā rājānaü Milindaü etad-avocuü: Atthi mahārāja cha satthāro: Påraõo Kassapo, Makkhali Gosālo, Nigaõņho Nātaputto, Sa¤jayo Belaņņhaputto, Ajito Kesakambalã, Pakudho Kaccāyano, te sanghino gaõino gaõācariyakā ¤ātā yasassino titthakarā, sādhusammatā bahujanassa, gaccha tvaü mahārāja, te pa¤haü pucchassu kankhaü paņivinayassåti. Atha kho Milindo rājā pa¤cahi Yonakasatehi parivuto bhadravāhanaü rathavaram-āruyha yena Påraõo Kassapo ten' upasankami, upankamitvā Påraõena Kassapena saddhiü sammodi, sammodanãyaü kathaü sārāõãyaü vãtisāretvā ekamantaü nisãdi. Ekamantaü nisinno kho Milindo rājā Påraõaü Kassapaü etad-avoca: Ko bhante Kassapa lokaü pāletãti. - Paņhavã mahārāja lokaü pāletãti.- Yadi bhante Kassapa paņhavã lokaü pāleti atha kasmā Avãcinirayaü gacchantā sattā paņhaviü atikkamitvā gacchantãti. #<[page 005]># %< 5>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Evaü vutte Påraõo Kassapo n'eva sakkhi ogilituü n'eva sakkhi uggilituü, pattakkhandho tuõhãbhåto pajihāyanto nisãdi. Atha kho Milindo rājā Makkhali-Gosālaü etad-avoca: Atthi bhante Gosāla kusalākusalāni kammāni, atthi sukaņa-dukkaņānaü kammānaü phalaü vipāko ti. - Natthi mahārāja kusalākusalāni kammāni, na-tthi sukaņadukkaņānaü kammānaü phalaü vipāko, ye te mahārāja idhaloke khattiyā te paralokaü gantvā pi puna khattiyā va bhavissanti, ye te brāhmaõā vessā suddā caõķālā pukkusā te paralokaü gantvā pi puna brāhmaõā vessā suddā caõķālā pukkusā va bhavissanti, kiü kusalākusalehi kammehãti. - Yadi bhante Gosāla idhaloke khattiyā brāhmaõā vessā suddā caõķālā pukkusā paralokaü gantvā pi puna khattiyā brāhmaõā vessā suddā caõķālā pukkusā va bhavissanti, na-tthi kusalākusalehi kammehi karaõãyaü; tena hi bhante Gosāla ye te idhaloke hatthacchinnā te paralokaü gantvā pi puna hatthacchinnā va bhavissanti, ye pādacchinnā te pādacchinnā va bhavissanti, ye kaõõanāsacchinnā te kaõõanāsacchinnā va bhavissantãti. - Evaü vutte Gosālo tuõhã ahosi. Atha kho Milindassa ra¤¤o etad-ahosi: Tuccho vata bho Jambudãpo, palāpo vata bho Jambudãpo, na-tthi koci samaõo vā brāhmaõo vā yo mayā saddhiü sallapituü sakkoti kankhaü paņivinetun-ti. Atha kho Milindo rājā amacce āmantesi: Ramaõãyā vata bho dosinā ratti, kan-nu khv-ajja samaõaü vā brāhmaõaü vā upasankameyyāma pa¤haü pucchituü, ko mayā saddhiü sallapituü sakkoti kankhaü paņivinetun-ti. Evaü vutte amaccā tuõhãbhåtā ra¤¤o mukhaü olokayamānā aņņhaüsu. Tena kho pana samayena Sāgalanagaraü dvādasa vassāni su¤¤aü ahosi samaõa-brāhmaõa-gahapati-paõķitehi; yattha samaõa-brāhmaõa-gahapati-paõķitā paņivasantãti suõāti tattha gantvā rājā te pa¤haü pucchati; #<[page 006]># %< 6>% te sabbe pi pa¤havissajjanena rājānaü ārādhetuü asakkontā yena vā tena vā pakkamanti, ye a¤¤aü disaü na pakkamanti te sabbe tuõhãbhåta acchanti. Bhikkhå pana yebhuyyena Himavantam-eva gacchanti. Tena kho pana samayena koņisatā arahanto Himavante pabbate Rakkhitatale paņivasanti. Atha kho āyasmā Assagutto dibbāya sotadhātuyā Milindassa ra¤¤o vacanaü sutvā Yugandharamatthake bhikkhusanghaü sannipātetvā bhikkhå pucchi: Atth' āvuso koci bhikkhu paņibalo Milindena ra¤¤ā saddhiü sallapituü kankhaü paņivinetun-ti. Evaü vutte koņisatā arahanto tuõhã ahesuü. Dutiyam-pi kho tatiyam-pi kho puņņhā tuõhã ahesuü. Atha kho āyasmā Assagutto bhikkhusanghaü etad-avoca: Atth' āvuso Tāvatiüsabhavane Vejayantassa pācãnato Ketumatã nāma vimānaü, tattha Mahāseno nāma devaputto paņivasati, so paņibalo tena Milindena ra¤¤ā saddhiü sallapituü kankhaü paņivinetun-ti. Atha kho koņisatā arahanto Yugandharapabbate antarahitā Tāvatiüsabhavane pāturahesuü. Addasā kho Sakko devānam-indo te bhikkhå dårato va āgacchante, disvāna yen' āyasmā Assagutto ten' upasankami, upasankamitvā āyasmantaü Assaguttaü abhivādetvā ekamantaü aņņhāsi. Ekamantaü ņhito kho Sakko devānam-indo āyasmantaü Assaguttaü etadavoca: Mahā kho bhante bhikkhusangho anuppatto, ahaü sanghassa ārāmiko, ken' attho, kiü mayā karaõãyan-ti. Atha kho āyasmā Assagutto Sakkaü devānaü-indaü etad-avoca: Ayaü kho mahārāja Jambudãpe Sāgalanagare Milindo nāma rājā, vādã durāsado duppasaho, puthutitthakarānaü aggam-akkhāyati, so bhikkhusanghaü upasankamitvā diņņhivādena pa¤haü pucchitvā bhikkhusanghaü viheņhetãti. Atha kho Sakko devānam-indo āyasmantaü Assaguttaü etad-avoca: Ayaü kho bhante Milindo rājā ito cuto manussesu uppanno; eso kho bhante Ketumatãvimāne Mahāseno nāma devaputto paņivasati, so tena Milindena ra¤¤ā saddhiü paņibalo sallapituü kankhaü paņivinetuü, #<[page 007]># %< 7>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ taü devaputtaü yācissāma manussalokåpapattiyā ti. Atha kho Sakko devānam-indo bhikkhusanghaü purakkhatvā Ketumatãvimānaü pavisitvā Mahāsenaü devaputtaü ālingitvā etad-avoca: Yācati taü mārisa bhikkhusangho manussalokåpapattiyā ti. - Na me bhante manussaloken' attho kammabahulena, tibbo manussaloko, idh' evāhaü bhante devaloke uparåparuppattiko hutvā parinibbāyissāmãti. Dutiyam-pi kho tatiyam-pi kho Sakke devānam-inde yācante Mahāseno devaputto evamāha: Na me bhante manussaloken' attho kammabahulena, tibbo manussaloko, idh' evāhaü bhante devaloke uparåparuppattiko hutvā parinibbāyissāmãti. Atha kho āyasmā Assagutto Mahāsenaü devaputtaü etad-avoca: Idha mayaü mārisa sadevakaü lokaü anuvilokayamānā a¤¤atra tayā Milindassa ra¤¤o vādaü bhinditvā sāsanaü paggahetuü samatthaü a¤¤aü ka¤ci na passāma, yācati taü mārisa bhikkhusangho: sādhu sappurisa, manussaloke nibbattitvā Dasabalassa sāsanaü paggaõhitvā dehãti. Evaü vutte Mahāseno devaputto: ahaü kira Milindassa ra¤¤o vādaü bhinditvā sāsanaü paggahetuü samattho bhavissāmãti haņņhatuņņho udaggudaggo hutvā: Sādhu bhante, manussaloke uppajjissāmãti paņi¤¤aü adāsi. Atha kho te bhikkhå devaloke taü karaõãyaü tãretvā devesu Tāvatiüsesu antarahitā Himavante pabbate Rakkhitatale pāturahesuü. Atha kho āyasmā Assagutto bhikkhusanghaü etad-avoca: Atth' āvuso imasmiü bhikkhusanghe koci bhikkhu sannipātaü anāgato ti. Evaü vutte a¤¤ataro bhikkhu āyasmantaü Assaguttaü etadavoca: Atthi bhante, āyasmā Rohaõo ito sattame divase Himavantaü pabbataü pavisitvā nirodhaü samāpanno, #<[page 008]># %< 8>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tassa santike dåtaü pāhethāti. âyasmā pi Rohaõo taü khaõa¤-¤eva nirodhā vuņņhāya: sangho maü patimānetãti Himavante pabbate antarahito Rakkhitatale koņisatānaü arahantānaü purato pāturahosi. Atha kho āyasmā Assagutto āyasmantaü Rohaõaü etad-avoca: Kin-nu kho āvuso Rohaõa buddhasāsane palujjante na passasi sanghassa karaõãyānãti. - Amanasikāro me bhante ahosãti.- Tena h' āvuso Rohaõa daõķakammaü karohãti. - Kiü bhante karomãti.- Atth' āvuso Rohaõa Himavantapabbatapasse Kajangalan-nāma brāhmaõagāmo, tattha Soõuttaro nāma brāhmaõo paņivasati, tassa putto uppajjissati Nāgaseno nāma dārako; tena hi tvaü āvuso Rohaõa dasamāsādhikāni satta vassāni taü kulaü piõķāya pavisa, piõķāya pavisitvā Nāgasenaü dārakaü nãharitvā pabbājehi, pabbajite ca tasmiü daõķakammato muccissasãti āha. âyasmā pi kho Rohaõo: sādhåti sampaņicchi. Mahāseno pi kho devaputto devalokā cavitvā Soõuttarabrāhmaõassa bhariyāya kucchismiü paņisandhiü aggahesi. Saha paņisandhigahaõā tayo acchariyā abbhutā dhammā pāturahesuü: āvudhabhaõķāni pajjaliüsu, aggasassaü abhinipphannaü, mahāmegho abhippavassi. âyasmā pi kho Rohaõo tassa paņisandhigahaõato paņņhāya dasamāsādhikāni satta vassāni taü kulaü piõķāya pavisanto ekadivasam-pi kaņacchumattaü bhattaü vā uëunkamattaü yāguü vā abhivādanaü vā a¤jalikammaü vā sāmãcikammaü vā nālattha, atha kho akkosa¤-¤eva paribhāsa¤¤eva paņilabhati, aticchatha bhante ti vacanamattam-pi vattā nāma nāhosi. Dasamāsādhikānaü pana sattannaü vassānaü accayena ekadivasaü aticchatha bhante ti vacanamattaü alattha. Taü divasam-eva ca brāhmaõo pi bahikammantā āgacchanto paņipathe theraü disvā: #<[page 009]># %< 9>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Kiü bho pabbajita amhākaü geham-agamatthāti āha: - âma brāhmaõa, agamamhāti.- Api ki¤ci labhitthāti.- âma brāhmaõa, labhimhāti. So anattamano gehaü gantvā pucchi: Tassa pabbajitassa ki¤ci adatthāti.- Na ki¤ci adamhāti. Brāhmaõo dutiyadivase gharadvāre yeva nisãdi: ajja pabbajitaü musāvādena niggahessāmãti. Thero dutiya divase brāhmaõassa gharadvāraü sampatto; brāhmaõo theraü disvā va evam-āha: Tumhe hiyyo amhākaü gehe ki¤ci alabhitvā yeya labhimhāti avocuttha, vaņņati nu kho tumhākaü musāvādo ti. Thero āha: Mayaü brāhmaõa tumhākaü gehe dasamāsādhikāni satta vassāni aticchathāti vacanamattam-pi alabhitvā hiyyo aticchathāti vacanamattaü alabhimha, ath' etaü vacãpaņisanthāraü upādāya evam-avocumhāti. Brāhmaõo cintesi: ime vācāpaņisanthāramattam-pi labhitvā janamajjhe labhimhāti pasaüsanti, a¤¤aü ki¤ci khādaniyaü vā bhojaniyaü vā labhitvā kasmā na-ppasaüsantãti pasãditvā attano atthāya paņiyāditabhattato kaņacchubhikkhaü tadåpiya¤-ca bya¤janaü dāpetvā: Imaü bhikkhaü sabbakālaü tumhe labhissathāti āha. So punadivasato-ppabhuti upasankamantassa therassa upasamaü disvā bhiyyosomattāya pasãditvā theraü niccakālaü attano ghare bhattavissaggakaraõatthāya yāci. Thero tuõhãbhāvena adhivāsetvā divase divase bhattakiccaü katvā gacchanto thokaü thokaü buddhavacanaü kathetvā gacchati. Sā pi kho brāhmaõã dasamāsaccayena puttaü vijāyi, Nāgaseno ti 'ssa nāmaü ahosi. So anukkamena vaķķhanto sattavassiko jāto. Atha kho Nāgasenassa dārakassa pitā Nāgasenaü dārakaü etad-avoca: Imasmiü kho tāta Nāgasena brāhmaõakule sikkhāni sikkheyyāsãti. #<[page 010]># %< 10>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Katamāni tāta imasmiü brāhmaõakule sikkhāni nāmāti.- Tayo kho tāta Nāgasena vedā sikkhāni nāma, avasesāni sippāni sippaü nāmāti.- Tena hi tāta sikkhissāmãti.- Atha kho Soõuttaro brāhmaõo ācariyabrāhmaõassa ācariyabhāgaü sahassaü datvā antopāsāde ekasmiü gabbhe ekato ma¤cakaü pa¤¤āpetvā ācariyabrāhmaõaü etadavoca: Sajjhāyāpehi kho tvaü brāhmaõa imaü dārakaü mantānãti. Tena hi tāta dāraka uggaõhāhi mantānãti ācariyabrāhmaõo sajjhāyati. Nāgasenassa dārakassa eken' eva uddesena tayo vedā hadayangatā vācuggatā såpadhāritā suvavatthāpitā sumanasikatā ahesuü, sakim-eva cakkhuü udapādi tãsu vedesu sa-nighaõķu-keņubhesu sākkharappabhedesu itihāsapa¤camesu, padako veyyākaraõo lokāyata-mahāpurisalakkhaõesu anavayo ahosi. Atha kho Nāgaseno dārako pitaraü etad-avoca: Atthi nu kho tāta imasmiü brāhmaõakule ito uttarim-pi sikkhitabbāni, udāhu ettakān' evāti.- Na - tthi tāta Nāgasena imasmiü brāhmaõakule ito uttariü sikkhitabbāni, ettakān' eva sikkhitabbānãti.- Atha kho Nāgaseno dārako ācariyassa anuyogaü datvā pāsādā oruyha pubbavāsanāya coditahadayo rahogato patisallãno attano sippassa ādi-majjhapariyosānaü olokento ādimhi vā majjhe vā pariyosāne vā appamattakam-pi sāraü adisvā: tucchā vata bho ime vedā, palāpā vata bho ime vedā, asārā nissārā ti vippaņisārã anattamano ahosi. Tena kho pana samayena āyasmā Rohaõo Vattaniye senāsane nisinno Nāgasenassa dārakassa cetasā cetoparivitakkam-a¤¤āya nivāsetvā pattacãvaram-ādāya Vattaniye senāsane antarahito Kajangala-brāhmaõagāmassa purato pāturahosi. Addasā kho Nāgaseno dārako attano dvārakoņņhake ņhito āyasmantaü Rohaõaü dårato va āgacchantaü, disvāna attamano udaggo pamudito pãtisomanassajāto: app-eva nāmāyaü pabbajito kadāci sāraü jāneyyāti yen' āyasmā Rohaõo ten' upasankami, upasankamitvā āyasmantaü Rohaõaü etad-avoca: #<[page 011]># %< 11>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Ko nu kho tvaü mārisa, ediso bhaõķu kāsāvavasano ti.- Pabbajito nāmāhaü dārakāti. Kena tvaü mārisa pabbajito nāmāsãti.- Pāpakānaü malānaü pabbājetuü pabbajito, tasmā 'haü dāraka pabbajito nāmāti.- Kinkāraõā mārisa kesā te na yathā a¤¤esan-ti.- Soëas' ime dāraka palibodhe disvā kesamassuü ohāretvā pabbajito, katame soëasa: alankārapalibodho maõķanapalibodho telamakkhanapalibodho dhovanapalibodho mālāpalibodho gandhanapalibodho vāsanapalibodho harãņakapalibodho āmalakapalibodho rangapalibodho bandhanapalibodho kocchapalibodho kappakapalibodho vijaņanapalibodho åkāpalibodho, kesesu vilånesu socanti kilamanti paridevanti urattāëiü kandanti sammohamāpajjanti, imesu kho dāraka soëasa-palibodhesu paliguõņhitā manussā sabbāni atisukhumāni sippāni nāsentãti. - Kinkāraõā mārisa vatthāni pi te na yathā a¤¤esan - ti.Kāmanissitāni kho dāraka vatthāni kamanãyāni gihibya¤janāni, yāni kānici kho bhayāni vatthato uppajjanti tāni kāsāvavasanassa na honti, tasmā vatthāni pi me na yathā a¤¤esan-ti.- Jānāsi kho tvaü mārisa sippāni nāmāti. - Ama dāraka, jānām' ahaü sippāni, yaü loke uttamaü mantaü tam-pi jānāmãti.- Mayham-pi taü mārisa dātuü sakkā ti.- Ama dāraka, sakkā ti.- Tena hi me dehãti.- Akālo kho dāraka, antaragharaü pinķāya paviņņh' amhāti. Atha kho Nāgaseno dārako āyasmato Rohaõassa hatthato pattaü gahetvā gharaü pavesetvā paõãtena khādaniyena bhojaniyena sahatthā santappetvā sampavāretvā āyasmantaü Rohaõaü bhuttāviü onãtapattapāõiü etad-avoca: Dehi me dāni mārisa mantan-ti.- Yadā kho tvaü dāraka nippalibodho hutvā mātāpitaro anujānāpetvā mayā gahitaü pabbajitavesaü gaõhissasi tadā dassāmãti āha. Atha kho Nāgaseno dārako mātāpitaro upasankamitvā āha: #<[page 012]># %< 12>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Amma tāta, ayaü pabbajito: yaü loke uttamaü mantaü taü jānāmãti vadati, na ca attano santike apabbajitassa deti, ahaü etassa santike pabbajitvā taü mantaü uggaõhissāmãti. Ath' assa mātāpitaro: pabbajitvā pi no putto mantaü gaõhātu, gahetvā pun' āgacchatãti ma¤¤amānā: Gaõha puttāti anujāniüsu. Atha kho āyasmā Rohaõo Nāgasenaü dārakaü ādāya yena Vattaniyaü senāsanaü yena Vijambhavatthu ten' upasankami, upasankamitvā Vijambhavatthusmiü senāsane ekarattiü vasitvā yena Rakkhitatalaü ten' upasankami, upasankamitvā koņisatānaü arahantānaü majjhe Nāgasenaü dārakaü pabbājesi. Pabbajito ca pan' āyasmā Nāgaseno āyasmantaü Rohaõaü etad-avoca: Gahito me bhante tava veso, detha me dāni mantan-ti. Atha kho āyasmā Rohaõo: kimhi nu kho 'haü Nāgasenaü paņhamaü vineyyaü, Suttante vā Abhidhamme vā ti cintetvā: paõķito kho ayaü Nāgaseno, sakkoti sukhen' eva Abhidhammaü pariyāpuõitun-ti paņhamaü Abhidhamme vinesi. âyasmā ca Nāgaseno: kusalā dhammā akusalā dhammā abyākatā dhammā ti tika-duka-patimaõķitaü Dhammasangaõiü, khandhavibhangādi-aņņhārasa-vibhanga-patimaõķitaü Vibhangappakaraõaü, sangaho asangaho ti-ādinā cuddasavidhena vibhattaü Dhātukathāpakaraõaü, khandhapa¤¤atti-āyatanapa¤¤attãti-ādinā chabbidhena vibhattaü Puggalapa¤¤attim, sakavāde pa¤ca suttasatāni paravāde pa¤ca suttasatānãti suttasahassaü samodhānetvā vibhattaü Kathāvatthuppakaraõaü, målayamakaü khandhayamakan-ti-ādinā dasavidhena vibhattaü Yamakaü, hetupaccayo ārammaõapaccayo ti-ādinā catuvãsatividhena vibhattaü Paņņhānappakaraõan-ti sabban-taü Abhidhammapiņakaü eken' eva sajjhāyena paguõaü katvā: #<[page 013]># %< 13>% Tiņņhatha bhante, na puna osāretha, ettaken' evāhaü sajjhāyissāmãti āha. Ath' āyasmā Nāgaseno yena koņisatā arahanto ten' upasankami, upasankamitvā koņisatānaü arahantānaü etad-avoca: Ahaü kho bhante kusalā dhammā akusalā dhammā abyākatā dhammā ti imesu tãsu padesu pakkhipitvā sabban-taü Abhidhammapiņakaü vitthārena osāressāmãti.- Sādhu Nāgasena, osārehãti.- Atha kho āyasmā Nāgaseno satta māsāni satta-ppakaraõe vitthārena osāresi; paņhavã unnadi, devatā sādhukāram-adaüsu, brahmāno apphoņesuü, dibbāni candanacuõõāni dibbāni ca mandāravapupphāni abhippavassiüsu. Atha kho koņisatā arahanto āyasmantaü Nāgasenaü paripuõõavãsativassaü Rakkhitatale upasampādesuü. Upasampanno ca pan' āyasmā Nāgaseno tassā rattiyā accayena pubbanhasamayaü nivāsetvā pattacãvaram-ādāya upajjhāyena saddhiü gāmaü piõķāya pavisanto evaråpaü parivitakkaü uppādesi: tuccho vata me upajjhāyo, bālo vata me upajjhāyo, ņhapetvā avasesaü buddhavacanaü paņhamaü maü Abhidhamme vinesãti. Atha kho āyasmā Rohaõo āyasmato Nāgasenassa cetasā cetoparivitakkam-a¤¤āya āyasmantaü Nāgasenaü etad-avoca: Ananucchaviyaü kho Nāgasena parivitakkaü vitakkesi, na kho pan' etaü Nāgasena tavānucchaviyan-ti. Atha kho āyasmato Nāgasenassa etadahosi: acchariyaü vata bho, abbhutaü vata bho, yatra hi nāma me upajjhāyo cetasā cetoparivitakkaü jānissati, paõķito vata me upajjhāyo, yan-nånāhaü upajjhāyaü khamāpeyyan-ti. Atha kho āyasmā Nāgaseno āyasmantaü Rohaõaü etad-avoca: Khamatha me bhante, na puna evaråpaü vitakkessāmãti. Atha kho āyasmā Rohaõo āyasmantaü Nāgasenaü etad-avoca: #<[page 014]># %< 14>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Na kho tyāhaü Nāgasena ettāvatā khamāmi, atthi kho Nāgasena Sāgalaü nāma nagaraü, tattha Milindo nāma rājā rajjaü kāreti, so diņņhivādena pa¤haü pucchitvā bhikkhusanghaü viheņheti, sace tvaü tattha gantvā taü rājānaü dametvā pasādessasi evāhan-taü khamissāmãti.- Tiņņhatu bhante eko Milindo rājā, sace bhante sakala-Jambudãpe sabbe rājāno āgantvā maü pa¤haü puccheyyuü sabban-taü vissajjetvā sampadālessāmi, khamatha me bhante ti vatvā: Na khamāmãti vutte: Tena hi bhante imaü temāsaü kassa santike vasissāmãti āha.- Ayaü kho Nāgasena āyasmā Assagutto Vattaniye senāsane viharati, gaccha tvaü Nāgasena, yen' āyasmā Assagutto ten' upasankama, upasankamitvā mama vanena āyasmato Assaguttassa pāde sirasā vanda, eva¤-ca naü vadehi: upajjhāyo me bhante tumhākaü pāde sirasā vandati, appābādhaü appātankaü lahuņņhānaü balaü phāsuvihāraü pucchati, imaü temāsaü tumhākaü santike vasituü maü pahiõãti; konāmo te upajjhti ca vutte: Rohaõatthero nāma bhante ti vadeyyāsi; ahaü konāmo ti ca vutte evaü vadeyyāsi: mama upajjhāyo bhante tumhākaü nāmaü jānātãti. Evaü bhante ti kho āyasmā Nāgaseno āyasmantaü Rohaõaü abhivādetvā padakkhiõaü katvā pattacãvaram-ādāya anupubbena cārikaü caramāno yena Vattaniyaü senāsanaü yen' āyasmā Assagutto ten' upasankami, upasankamitvā āyasmantaü Assaguttaü abhivādetvā ekamantaü aņņhāsi. Ekamantaü ņhito kho āyasmā Nāgaseno āyasmantaü Assaguttaü etadavoca: Upajjhāyo me bhante tumhākaü pāde sirasā vandati, eva¤-ca vadeti: appābādhaü appātankaü lahuņņhānaü balaü phāsuvihāraü pucchati, upajjhāyo maü bhante imaü temāsaü tumhākaü santike vasituü pahiõãti. Atha kho āyasmā Assagutto āyasmantaü Nāgasenaü etad-avoca: #<[page 015]># %< 15>% Tvaü kinnāmo 'sãti.- Ahaü bhante Nāgaseno nāmāti. - Konāmo te upajjhāyo ti.- Upajjhāyo me bhante Rohaõatthero nāmāti.- Ahaü konāmo ti.- Upajjhāyo me bhante tumhākaü nāmaü jānātãti.- Sādhu Nāgasena, pattacãvaraü paņisāmehãti.- Sādhu bhante ti pattacãvaraü paņisātvā punadivase pariveõaü sammajjitvā mukhodakaü dantapoõaü upaņņhāpesi. Thero sammaņņaņņhānaü paņisammajji, taü udakaü chaķķetvā a¤¤aü udakaü āhari, ta¤-ca dantakaņņhaü apanetvā a¤¤aü dantakaņņhaü gaõhi, na allāpasallāpaü akāsi. Evaü satta divasāni katvā sattame divase puna pucchitvā puna tena tath' eva vutte vassāvāsaü anujāni. Tena kho pana samayena ekā mahāupāsikā āyasmantaü Assaguttaü tiüsamattāni vassāni upaņņhāsi. Atha kho sā mahāupāsikā temāsaccayena yen' āyasmā Assagutto ten' upasankami, upasankamitvā āyasmantaü Assaguttaü etad-avoca: Atthi nu kho tāta tumhākaü santike a¤¤o bhikkhåti.-Atthi mahāupāsike amhākaü santike Nāgaseno nāma bhikkhåti.- Tena hi tāta Assagutta adhivāsehi Nāgasenena saddhiü svātanāya bhattan-ti.Adhivāsesi kho āyasmā Assagutto tuõhãbhāvena. Atha kho āyasmā Assagutto tassā rattiyā accayena pubbanhasamayaü nivāsetvā pattacãvaram-ādāya āyasmatā Nāgasenena saddhiü pacchāsamaõena yena mahāupāsikāya nivesanaü ten' upasankami, upasankamitvā pa¤¤atte āsane nisãdi. Atha kho sā mahāupāsikā āyasmantaü Assaguttaü āyasmanta¤-ca Nāgasenaü paõãtena khādaniyena bhojaniyena sahatthā santappesi sampavāresi. Atha kho āyasmā Assagutto bhuttāvã onãtapattapāõi āyasmantaü Nāgasenaü etad-avoca: Tvaü Nāgasena mahāupāsikāya anumodanaü karohãti. Idaü vatvā uņņhāy' āsanā pakkāmi. #<[page 016]># %< 16>% Atha kho sā mahāupāsikā āyasmantaü Nāgasenaü etadavoca: Mahallikā kho 'haü tāta Nāgasena, gambhãrāya dhammakathāya mayhaü anumodanaü karohãti. Atha kho āyasmā Nāgaseno tassā mahāupāsikāya gambhãrāya Abhidhammakathāya lokuttarāya su¤¤atāpaņisaüyuttāya anumodanaü akāsi. Atha kho tassā mahāupāsikāya tasmiü yeva āsane virajaü vãtamalaü dhammacakkhuü udapādi: yaü ki¤ci samudayadhammaü sabban-taü nirodhadhamman-ti. âyasmā pi kho Nāgaseno tassā mahāupāsikāya anumodanaü katvā attanā desitaü dhammaü paccavekkhanto vipassanaü paņņhapetvā tasmiü yeva āsane nisinno sotāpattiphale patiņņhasi. Atha kho āyasmā Assagutto maõķalamāëe nisinno va dvinnam-pi dhammacakkhupaņilābhaü ¤atvā sādhukāraü pavattesi: Sādhu sādhu Nāgasena, ekena kaõķappahārena dve mahākāyā padālitā ti. Anekāni ca devatāsahassāni sādhukāraü pavattesuü. Atha kho āyasmā Nāgaseno uņņhāy' āsanā yen' āyasmā Assagutto ten' upasankami, upasankamitvā āyasmantaü Assaguttaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi. Ekamantaü nisinnaü kho āyasmantaü Nāgasenaü āyasmā Assagutto etad-avoca: Gaccha tvaü Nāgasena Pāņaliputtaü, Pāņaliputtanagare Asokārāme āyasmā Dhammarakkhito paņivasati, tassa santike buddhavacanaü pariyāpuõāhãti.- Kãva dåre bhante ito Pāliputtanagaran-ti.- Yojanasatāni kho Nāgasenāti. - Dåro kho bhante maggo, antarāmagge bhikkhā dullabhā, kathāhaü gamissāmãti.- Gaccha tvaü Nāgasena, antarāmagge piõķapātaü labhissasi, sālãnaü odanaü vicitakāëakaü anekasåpaü anekabya¤janan-ti. Evaü bhante ti kho āyasmā Nāgaseno āyasmantaü Assaguttaü abhivādetvā padakkhiõaü katvā pattacãvaram-ādāya yena Pāņaliputtaü tena cārikaü pakkāmi. #<[page 017]># %< 17>% Tena kho pana samayena Pāņaliputtako seņņhi pa¤cahi sakaņasatehi Pāņaliputtagāmimaggaü paņipanno hoti. Addasā kho Pāņaliputtako seņņhi āyasmantaü Nāgasenaü dårato va āgacchantaü, disvāna pa¤ca sakaņasatāni paņipaõāmetvā yen' āyasmā Nāgaseno ten' upasankami, upasankamitvā āyasmantaü Nāgasenaü abhivādetvā: Kuhiü gacchasi tātāti āha. Pāņaliputtaü gahapatãti.- Sādhu tāta, mayam-pi Pāņaliputtaü gacchāma, amhehi saddhiü sukhaü gacchathāti.- Atha kho Pāņaliputtako seņņhi āyasmato Nāgasenassa iriyāpathe pasãditvā āyasmantaü Nāgasenaü paõãtena khādaniyena bhojaniyena sahatthā santappetvā sampavāretvā āyasmantaü Nāgasenaü bhuttāviü onãtapattapāõiü a¤¤ataraü õãcaü āsanaü gahetvā ekamantaü nisãdi. Ekamantaü nisinno kho Pāņaliputtako seņņhi āyasmantaü Nāgasenaü etad-avoca: Kinnāmo si tvaü tātāti.- Ahaü gahapati Nāgaseno nāmāti.- Jānāsi kho tvaü tāta buddhavacanaü nāmāti. - Jānāmi kho 'haü gahapati Abhidhammapadānãti.Lābhā no tāta, suladdhaü no tāta, aham-pi kho tāta ābhidhammiko tvam-pi ābhidhammiko, bhaõa tāta Abhidhammapadānãti.- Atha kho āyasmā Nāgaseno Pāņaliputtakassa seņņhissa Abhidhammaü desesi, desente desente yeva Pāņaliputtakassa seņņhissa virajaü vãtamalaü dhammacakkhuü udapādi: yaü ki¤ci samudayadhammaü sabban-taü nirodhadhamman-ti. Atha kho Pāņaliputtako seņņhi pa¤camattāni sakaņasatāni purato uyyojetvā sayaü pacchato gacchanto Pāņaliputtassa avidåre dvedhāpathe ņhatvā āyasmantaü Nāgasenaü etad-avoca: Ayaü kho tāta Nāgasena Asokārāmassa maggo; imaü kho tāta mayhaü kambalaratanaü soëasahatthaü āyāmena aņņhahatthaü vitthārena, patigaõhāhi kho tāta imaü kambalaratanaü anukampaü upādāyāti. #<[page 018]># %< 18>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Paņiggahesi kho āyasmā Nāgaseno taü kambalaratanaü anukampaü upādāya. Atha kho Pāņaliputtako seņņhi attamano udaggo pamuditahadayo pãtisomanassajāto āyasmantaü Nāgasenaü abhivādetvā padakkhiõaü katvā pakkāmi. Atha kho āyasmā Nāgaseno yena Asokārāmo yen' āyasmā Dhammarakkhito ten' upasankami, upasankamitvā āyasmantaü Dhammarakkhitaü abhivādetvā attano āgatakāraõaü kathetvā āyasmato Dhammarakkhitassa santike tepiņakaü buddhavacanaü eken' eva uddesena tãhi māsehi bya¤janato pariyāpuõitvā puna tãhi māsehi atthato manasākāsi. Atha kho āyasmā Dhammarakkhito āyasmantaü Nāgasenaü etad-avoca: Seyyathā pi Nāgasena gopālako gāvo rakkhati, a¤¤e gorasaü paribhu¤janti, evam-eva kho tvaü Nāgasena tepiņakaü buddhavacanaü dhārento pi na bhāgã sāma¤¤assāti.- Hotu bhante, alaü ettakenāti ten' eva divasabhāgena tena rattibhāgena saha paņisambhidāhi arahattaü pāpuõi. Saha saccapaņivedhena āyasmato Nāgasenassa sabbe devā sādhukāraü-adaüsu, paņhavã unnadi, brahmāno apphoņesuü, dibbāni candanacuõõāni c' eva dibbāni ca mandāravapupphāni abhippavassiüsu. Tena kho pana samayena koņisatā arahanto Himavante pabbate Rakkhitatale sannipatitvā āyasmato Nāgasenassa santike dåtaü pāhesuü: āgacchatu Nāgaseno, dassanakāmā mayaü Nāgasenan-ti. Atha kho āyasmā Nāgaseno dåtassa vacanaü sutvā Asokārāme antarahito Himavante pabbate Rakkhitatale koņisatānaü arahantānaü purato pāturahosi. Atha kho koņisatā arahanto āyasmantaü Nāgasenaü etad-avocuü: Eso kho Nāgasena Milindo rājā bhikkhusanghaü viheņheti vādapaņivādena pa¤hapucchāya; sādhu Nāgasena, gaccha tvaü Milindaü rājānaü damehãti. #<[page 019]># %< 19>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Tiņņhatu bhante eko Milindo rājā, sace bhante sakala-Jambudãpe rājāno āgantvā maü pa¤haü puccheyyuü sabban-taü vissajjetvā sampadālessāmi, gacchatha vo bhante asambhãtā Sāgalanagaran-ti.- Atha kho therā bhikkhå Sāgalanagaraü kāsāvapajjotaü isivātaparivātaü akaüsu. Tena kho pana samayena āyasmā âyupālo Sankheyyapariveõe paņivasati. Atha kho Milindo rājā amacce etad-avoca: Ramaõãyā vata bho dosinā ratti, kan-nu khv-ajja samaõaü vā brāhmaõaü vā upasankameyyāma sākacchāya pa¤hapucchanāya, ko mayā saddhiü sallapituü ussahati kankhaü paņivinetun-ti. Evaü vutte pa¤casatā Yonakā rājānaü Milindaü etad-avocuü: Atthi mahārāja âyupālo nāma thero tepiņako bahussuto āgatāgamo, so etarahi Sankheyyapariveõe paņivasati, gaccha tvaü mahārāja, āyasmantaü âyupālaü pa¤haü pucchassåti.- Tena hi bhaõe bhadantassa ārocethāti.- Atha kho nemittiko āyasmato âyupālassa santike dåtaü pāhesi: rājā bhante Milindo āyasmantaü âyupālaü dassanakāmo ti. âyasmā pi kho âyupālo evam-āha: Tena hi āgacchatåti. Atha kho Milindo rājā pa¤camattehi Yonakasatehi parivuto rathavaram-āruyha yena Sankheyyapariveõaü yen' āyasmā âyupālo ten' upasankami, upasankamitvā āyasmatā âyupālena saddhiü sammodi, sammodanãyaü kathaü sārānãyaü vãtisāretvā ekamantaü nisãdi. Ekamantaü nisinno kho Milindo rājā āyasmantaü âyupālaü etad-avoca: Kimatthiyā bhante âyupāla tumhākaü pabbajjā, ko ca tumhākaü paramattho ti.Thero āha: Dhammacariyasamacariyatthā kho mahārāja pabbajjā ti.- Atthi pana bhante koci gihã pi dhammacārã samacārã ti.- âma mahārāja, atthi gihã pi dhammacārã samacārã. Bhagavati kho mahārāja Bārāõasiyaü Isipatane migadāye dhammacakkaü pavattente aņņhārasannaü brahmakoņãnaü dhammābhisamayo ahosi, #<[page 020]># %< 20>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ devatānaü pana dhammābhisamayo gaõanapathaü vãtivatto; sabbe te gihibhåtā na pabbajitā. Puna ca paraü mahārāja Bhagavatā Mahāsamayuante desiyamāne, Mahāmangalasuttante desiyamāne, Samacittapariyāyasuttante desiyamāne, Rāhulovādasuttante desiyamāne, Parābhavasuttante desiyamāne gaõanapatham-atãtānaü devatānaü dhammābhisamayo ahosi; sabbe te gihibhåtā na pabbajitā ti.- Tena hi bhante âyupāla niratthikā tumhākaü pabbajjā, pubbe katassa pāpakammassa nissandena samaõā Sakyaputtiyā pabbajanti dhutangāni ca pariharanti. Ye kho te bhante âyupāla bhikkhå ekāsanikā nåna te pubbe paresaü bhogahārakā corā, te paresaü bhoge acchinditvā tassa kammassa nissandena etarahi ekāsanikā bhavanti, na labhanti kālena kālaü paribhu¤jituü, na-tthi tesaü sãlaü, na-tthi tapo, na-tthi brahmacariyaü. Ye kho pana te bhante âyupāla bhikkhå abbhokāsikā nåna te pubbe gāmaghātakā corā, te paresaü gehāni vināsetvā tassa kammassa nissandena etarahi abbhokāsikā bhavanti, na labhanti senāsanāni paribhu¤jituü, na-tthi tesaü sãlaü, na-tthi tapo, na-tthi brahmacariyaü. Ye kho pana te bhante âyupāla bhikkhå nesajjikā nåna te pubbe panthadåsakā corā, te panthike jane gahetvā bandhitvā nisãdāpetvā tassa kammassa nissandena etarahi nesajjikā bhavanti, na labhanti seyyaü kappetuü, na-tthi tesaü sãlaü, na-tthi tapo, na-tthi brahmacariyan-ti āha. Evaü vutte āyasmā âyupālo tuõhã ahosi, na ki¤ci paņibhāsi. Atha kho pa¤casatā Yonakā rājānaü Milindaü etad-avocuü: Paõķito mahārāja thero, api ca kho avisārado na ki¤ci paņibhāsatãti. Atha kho Milindo rājā āyasmantaü âyupālaü tuõhãbhåtaü disvā apphoņetvā ukkuņņhiü katvā Yonake etad-avoca: #<[page 021]># %< 21>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tuccho vata bho Jambudãpo, palāpo vata bho Jambudãpo, na-tthi koci samaõo vā brāhmaõo vā yo mayā saddhiü sallapituü ussahati kankhaü paņivinetun-ti. Atha kho Milindassa ra¤¤o sabban-taü parisaü anuvilokentassa abhãte amankubhåte Yonake disvā etad-ahosi: nissaüsayaü atthi ma¤¤e a¤¤o koci paõķito bhikkhu yo mayā saddhiü sallapituü ussahati, yen' ime Yonakā na mankubhåtā ti. Atha kho Milindo rājā Yonake etad-avoca: Atthi bhaõe a¤¤o koci paõķito bhikkhu yo mayā saddhiü sallapituü ussahati kankhaü paņivinetun-ti. Tena kho pana samayena āyasmā Nāgaseno samaõagaõaparivuto sanghã gaõã gaõācariyo ¤āto yasassã sādhusammato bahujanassa paõķito byatto medhāvã nipuõo vi¤¤å vibhāvã vinãto visārado bahussuto tepiņako vedagå pabhinnabuddhimā āgatāgamo pabhinnapaņisambhido navangasatthusāsana-pariyattidharo pāramippatto jinavacane dhammattha-desanā-paņivedha-kusalo akkhayavicitra-paņibhāno citrakathã kalyāõavākkaraõo durāsado duppasaho duruttaro durāvaraõo dunnivārayo, sāgaro viya akkhobbho, girirājā viyaiccalo, raõa¤jaho tamonudo pabhankaro, mahākathã paragaõigaõa-mathano paratitthiya-maddano, bhikkhånaü bhikkhunãnaü upāsakānaü upāsikānaü rājånaü rājamahāmattānaü sakkato garukato mānito påjito apacito, lābhã cãvara-pindapāta-senāsanagilānappaccayabhesajja-parikkhārānaü lābhagga-yasaggappatto, buddhānaü vi¤¤ånaü sotāvadhānena samannāgatānaü sandassento navangaü jinasāsanaratanaü, upadisanto dhammamaggaü, dhārento dhammapajjotaü, ussāpento dhammayåpaü, yajanto dhammayāgaü, paggaõhāpento dhammaddhajaü, ussāpento dhammaketuü, uppaëāsento dhammasankhaü, āhananto dhammabheriü, nadanto sãhanādaü, #<[page 022]># %< 22>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ gajjanto indagajjitaü, madhura-gira-gajjitena ¤āõavaravijjujāla-pariveņhitena karuõājala-bharitena mahatā dhammāmata-meghena sakalalokam-abhitappayanto, gāma-nigama-rājadhānãsu cārikaü caramāno anupubbena Sāgalanagaraü anuppatto hoti. Tatra sudaü āyasmā Nāgaseno asãtiyā bhikkhusahassehi saddhiü Sankheyyapariveõe paņivasati. Ten' āhu: Bahussuto citrakathã nipuõo ca visārado sāmāyiko ca kusalo paņibhāne ca kovido. Te ca tepiņakā bhikkhå pa¤canekāyikā pi ca catunekāyikā c' eva Nāgasenaü purakkharuü. Gambhãrapa¤¤o medhāvã maggāmaggassa kovido uttamatthaü anuppatto Nāgaseno visārado Tehi bhikkhåhi parivuto nipuõehi saccavādihi caranto gāmanigamaü Sāgalaü upasankami. Sankheyyapariveõasmiü Nāgaseno tadā vasi, katheti so manussehi pabbate kesarã yathā ti. Atha kho Devamantiyo rājānaü Milindaü etad-avoca: Agamehi tvaü mahārāja, āgamehi tvaü mahārāja, atthi mahārāja Nāgaseno nāma thero paõķito byatto medhāvi vinãto visārado bahussuto citrakathã kalyāõapaņibhāno, attha-dhamma-nirutti-paņibhāna-paņisambhidāsu pāramippatto, so etarahi Sankheyyapariveõe paņivasati, gaccha tvaü mahārāja, āyasmantaü Nāgasenaü pa¤haü pucchassu, ussahati so tayā saddhiü sallapituü kankhaü paņivinetun-ti. Atha kho Milindassa ra¤¤o sahasā Nāgaseno ti saddaü sutvā va ahud-eva bhayaü, ahudeva chambhitattaü, ahud-eva lomahaüso. Atha kho Milindo rājā Devamantiyaü etad-avoca: Ussahati bho Nāgaseno bhikkhu mayā saddhiü sallapitun-ti.- Ussahati mahārāja api Inda-Yama-Varuõa-Kuvera-PajāpatiSuyāma-Santusitalokapālehi pitupitāmahena Mahābrahmunā pi saddhiü sallapituü, #<[page 023]># %< 23>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ kimanga pana manussabhåtenāti.- Atha kho Milindo rājā Devamantiyaü etadavoca: Tena hi tvaü Devamantiya bhadantassa santike dåtaü pesehãti. Evaü devāti kho Devamantiyo āyasmato Nāgasenassa santike dåtaü pāhesi: rājā bhante Milindo āyasmantaü dassanakāmo ti. âyasmā pi kho Nāgaseno evam-āha: Tena hi āgacchatåti. Atha kho Milindo rājā pa¤camattehi Yonakasatehi parivuto rathavaramāruyha mahatā balakāyena saddhiü yena Sankheyyapariveõaü yen' āyasmā Nāgaseno ten' upasankami. Tena kho pana samayena āyasmā Nāgaseno asãtiyā bhikkhusahassehi saddhiü maõķalamāëe nisinno hoti. Addasā kho Milindo rājā āyasmato Nāgasenassa parisaü dårato va, disvāna Devamantiyaü etad-avoca: Kass' esā Devamantiya mahatã parisā ti.- âyasmato kho mahārāja Nāgasenassa parisā ti.- Atha kho Milindassa ra¤¤o āyasmato Nāgasenassa parisaü dårato va disvā ahud-eva bhayaü, ahud-eva chambhitattaü, ahud-eva lomahaüso. Atha kho Milindo rājā, khaggaparivārito viya gajo, garuëaparivārito viya nāgo, ajagaraparivārito viya kotthuko, mahisaparivārito viya accho, nāgānubaddho viya maõķåko, saddålānubaddho viya migo, ahiguõņhikasamāgato viya pannago, majjārasamāgato viya unduro, bhåtavejjasamāgato viya pisāco, Rāhumukhagato viya cando,pannago viya peëantaragato, sakuõo viya pa¤jarantaragato, maccho viya jālantaragato, vāëavanam-anuppaviņņho viya puriso, Vessavaõāparādhiko viya yakkho, parikkhãõāyuko viya devaputto, bhãto ubbiggo utrasto saüviggo lomahaņņhajāto vimano dummano bhantacitto vipariõatamānaso: mā maü ayaü jano paribhavãti dhitiü upaņņhapetvā Devamantiyaü etad-avoca: Mā kho tvaü Devamantiya āyasmantaü Nāgasenaü mayhaü ācikkheyyāsi, #<[page 024]># %< 24>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ anakkhāta¤-¤evāhaü Nāgasenaü jānissāmãti.Sādhu mahārāja, tva¤-¤eva jānāhãti. Tena kho pana samayena āyasmā Nāgaseno tassā bhikkhuparisāya purato cattālãsāya bhikkhusahassānaü navakataro hoti, pacchato cattālãsāya bhikkhusahassānaü buķķhataro. Atha kho Milindo rājā sabban-taü bhikkhusanghaü purato ca pacchato ca majjhato ca anuvilokento addasā kho āyasmantaü Nāgasenaü dårato va bhikkhusanghassa majjhe nisinnaü, kesarasãhaü viya vigatabhayabheravaü vigatalomahaüsaü vigatabhayasārajjaü, disvāna ākāren' eva a¤¤āsi: eso kho ettha Nāgaseno ti. Atha kho Milindo rājā Devamantiyaü etadavoca: Eso kho Devamantiya āyasmā Nāgaseno ti.âma mahārāja, eso kho Nāgaseno, suņņhu kho tvaü mahārāja Nāgasenaü a¤¤āsãti.-Tato rājā tuņņho ahosi: anakkhāto va mayā Nāgaseno a¤¤āto ti. Atha kho Milindassa ra¤¤o āyasmantaü Nāgasenaü disvā va ahudeva bhayaü, ahud-eva chambhitattaü, ahud-eva lomahaüso. Ten' āhu: Caraõena c' eva sampannaü, sudantaü uttame dame, disvā rājā Nāgasenaü idaü vacanam-abravi: Kathikā mayā bahå diņņhā, sākacchā osaņā bahå, na tādisaü bhayaü āsi ajja tāso yathā mama. Nissaüsayaü parājayo mama ajja bhavissati, jayo ca Nāgasenassa, yathā cittaü na saõņhitan-ti. Bāhirakathā niņņhitā. #<[page 025]># %< 25>% Atha kho Milindo rājā yen' āyasmā Nāgaseno ten' upasankami, upasankamitvā āyasmatā Nāgasenena saddhiü sammodi, sammodanãyaü kathaü sārāõãyaü vãtisāretvā ekamantaü nisãdi. âyasmā pi kho Nāgaseno paņisammodi, yen' eva ra¤¤o Milindassa cittaü ārādhesi. Atha kho Milindo rājā āyasmantaü Nāgasenaü etad-avoca: Katham-bhadanto ¤āyati, kinnāmo si bhante ti.- Nāgaseno ti kho ahaü mahārāja ¤āyāmi, Nāgaseno ti maü mahārāja sabrahmacārã samudācaranti, api ca mātāpitaro nāmaü karonti Nāgaseno ti vā Såraseno ti vā Vãraseno ti vā Sãhaseno ti vā, api ca kho mahārāja sankhā sama¤¤ā pa¤¤atti vohāro nāmamattaü yad-idaü Nāgaseno ti, na h' ettha puggalo upalabbhatãti.- Atha kho Milindo rājā evam-āha: Suõantu me bhonto pa¤casatā Yonakā asãtisahassā ca bhikkhå, ayaü Nāgaseno evam-āha: na h' ettha puggalo upalabbhatãti, kallan-nu kho tad-abhinanditun-ti. Atha kho Milindo rājā āyasmantaü Nāgasenaü etad-avoca: Sace bhante Nāgasena puggalo nåpalabbhati, ko carahi tumhākaü cãvara-piõķapāta-senāsanagilānapaccayabhesajja-parikkhāraü deti, ko taü paribhu¤jati, ko sãlaü rakkhati, ko bhāvanam-anuyu¤jati, ko magga-phala-nibbānāni sacchikaroti, ko pāõaü hanati, ko adinnaü ādiyati, ko kāmesu micchā carati, ko musā bhaõati, ko majjaü pivati, ko pa¤cānantariyakammaü karoti; tasmā na-tthi kusalaü, na-tthi akusalaü, natthi kusalākusalānaü kammānaü kattā vā kāretā vā, na-tthi sukaņadukkaņānaü kammānaü phalaü vipāko, sace bhante Nāgasena yo tumhe māreti na-tthi tassāpi pāõātipāto, #<[page 026]># %< 26>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tumhākam-pi bhante Nāgasena na-tthi ācariyo na-tthi upajjhāyo na-tthi upasampadā; Nāgaseno ti maü mahārāja sabrahmacārã samudācarantãti yaü vadesi, katamo ettha Nāgaseno, kin-nu kho bhante kesā Nāgaseno ti.- Na hi mahārājāti.- Lomā Nāgaseno ti. - Na hi mahārājāti.-Nakhā-pe-dantā taco maüsaü nahāru aņņhã aņņhimi¤jā vakkaü hadayaü yakanaü kilomakaü pihakaü papphāsaü antaü antaguõaü udariyaü karãsaü pittaü semhaü pubbo lohitaü sedo medo assu vasā kheëo singhāõikā lasikā muttaü matthake matthalungaü Nāgaseno ti.- Na hi mahārājāti.-Kin-nu kho bhante råpaü Nāgaseno ti.- Na hi mahārājāti.Vedanā Nāgaseno ti.- Na hi mahārājāti.- Sa¤¤ā Nāgaseno ti.- Na hi mahārājāti.- Sankhārā Nāgaseno ti.- Na hi mahārājāti.- Vi¤¤āõaü Nāgaseno ti.Na hi mahārājāti.-Kim-pana bhante råpa-vedanāsa¤¤ā-sankhāra-vi¤¤āõaü Nāgaseno ti.- Na hi mahārājāti.-Kim-pana bhante a¤¤atra råpa-vedanā-sa¤¤āsankhāra-vi¤¤āõaü Nāgaseno ti.- Na hi mahārājāti.Tam-ahaü bhante pucchanto pucchanto na passāmi Nāgasenaü, saddo yeva nu kho bhante Nāgaseno, ko pan' ettha Nāgaseno, alikaü tvaü bhante bhāsasi musāvādaü, na-tthi Nāgaseno ti. Atha kho āyasmā Nāgaseno Milindaü rājānaü etadavoca: Tvaü kho si mahārāja khattiyasukhumālo accantasukhumālo, tassa te mahārāja majjhantikasamayaü tattāya bhåmiyā unhāya vālikāya kharā sakkhara-kaņhalavālikā madditvā pādena gacchantassa pādā rujanti, kāyo kilamati, cittaü upaha¤¤ati, dukkhasahagataü kāyavi¤¤āõaü uppajjati, kin-nu tvaü pāden' āgato si udāhu vāhanenāti.- Nāhaü bhante pāden' āgacchāmi, rathenāhaü āgato 'smãti. #<[page 027]># %< 27>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Sace tvaü mahārāja rathen' āgato si rathaü me ārocehi, kin-nu kho mahārāja ãsā ratho ti. - Na hi bhante ti.- Akkho ratho ti.- Na hi bhante ti.- Cakkāni ratho ti.- Na hi bhante ti.-Rathapa¤jaraü ratho ti.- Na hi bhante ti.- Rathadaõķako ratho ti.- Na hi bhante ti.- Yugaü ratho ti.- Na hi bhante ti.- Rasmiyo ratho ti.- Na hi bhante ti.Patodalaņņhi ratho ti.- Na hi bhante ti.-Kin-nu kho mahārāja ãsā-akkha-cakka-rathapa¤jara-rathadaõķayuga-rasmi-patodaü ratho ti.- Na hi bhante ti. Kim-pana mahārāja a¤¤atra ãsā-akkha-cakka-rathapa¤jara-rathadaõķa-yuga-rasmi-patodaü ratho ti.- Na hi bhante ti.-Tam-ahaü mahārāja pucchanto pucchanto na passāmi rathaü, saddo yeva nu kho mahārāja ratho, ko pan' ettha ratho, alikaü tvaü mahārāja bhāsasi musāvādaü, na-tthi ratho, tvaü si mahārāja sakala-Jambudãpe aggarājā, kassa pana tvaü bhāyitvā musā bhāsasi, suõantu me bhonto pa¤casatā Yonakā asãtisahassā ca bhikkhå, ayaü Milindo rājā evam-āha: rathenāhaü āgato 'smãti: sace tvaü mahārāja rathen' āgato si rathaü me ārocehãti vutto samāno rathaü na sampādeti, kallan-nu kho tad-abhinanditun-ti. Evaü vutte pa¤casatā Yonakā āyasmato Nāgasenassa sādhukāraü datvā Milindaü rājānaü etad-avocum: Idāni kho tvaü mahārāja sakkonto bhāsassåti. Atha kho Milindo rājā āyasmantaü Nāgasenaü etad-avoca: Nāhaü bhante Nāgasena musā bhaõāmi, ãsa¤-ca paņicca akkha¤-ca paņicca cakkāni ca paņicca rathapa¤jara¤-ca paņicca rathadaõķaka¤-ca paņicca ratho ti sankhā sama¤¤ā pa¤¤atti vohāro nāmaü pavattatãti.- Sādhu kho tvaü mahārāja rathaü jānāsi, evam-eva kho mahārāja mayhaü-pi kese ca paņicca lome ca paņicca-pematthalunga¤-ca #<[page 028]># %< 28>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ paņicca råpa¤-ca paņicca vedana¤-ca paņicca sa¤¤a¤-ca paņicca sankhāre ca paņicca vi¤¤āõa¤-ca paņicca Nāgaseno ti sankhā sama¤¤ā pa¤¤atti vohāro nāmamattaü pavattati, paramatthato pan' ettha puggalo nåpalabbhati. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Vajirāya bhikkhuniyā Bhagavato sammukhā: Yathā hi angasambhārā hoti saddo ratho iti, evaü khandhesu santesu hoti satto ti sammutãti.Acchariyaü bhante Nāgasena, abbhutaü bhante Nāgasena, aticitrāni pa¤hapaņibhānāni vissajjitāni, yadi Buddho tiņņheyya sādhukāraü dadeyya, sādhu sādhu Nāgasena, aticitrāni pa¤hapaņibhānāni vissajjitāni. Kativasso si tvaü bhante Nāgasenāti.- Sattavasso 'haü mahārājāti.- Ke te bhante satta, tvaü vā satta gaõanā vā sattāti.- Tena kho pana samayena Milindassa ra¤¤o sabbābharaõapatimaõķitassa alankatapaņiyattassa paņhaviyaü chāyā dissati, udakamaõike chāyā dissati. Atha kho āyasmā Nāgaseno Milindaü rājānaü etad-avoca: Ayaü te mahārāja chāyā paņhaviyaü udakamaõike ca dissati, kim-pana mahārāja tvaü vā rājā chāyā vā rājā ti.- Ahaü bhante Nāgasena rājā, nāyaü chāyā rājā, maü pana nissāya chāyā pavattatãti.Evam-eva kho mahārāja vassānaü gaõanā sattāti, na panāhaü satta, maü pana nissāya satta pavattati chāyåpamaü mahārājāti.- Acchariyaü bhante Nāgasena, abbhutaü bhante Nāgasena, aticitrāni pa¤hapaņibhānāni vissajjitānãti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, sallapissasi mayā saddhin-ti.- Sace tvaü mahārāja paõķitavādā sallapissasi sallapissāmi, sace pana rājavādā sallapissasi na sallapissāmãti.- Kathaü bhante Nāgasena paõķitā sallapantãti.- Paõķitānaü kho mahārāja sallāpe āveņhanam-pi kayirati, nibbeņhanam-pi kayirati, niggaho pi kayirati, paņikammam-pi kayirati, #<[page 029]># %< 29>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ viseso pi kayirati, paņiviseso pi kayirati, na ca tena paõķitā kuppanti, evaü kho mahārāja paõķitā sallapantãti.- Kathaü pana bhante rājāno sallapantãti.- Rājāno kho mahārāja sallāpe ekaü vatthuü paņijānanti, yo taü vatthuü vilometi tassa daõķaü āõāpenti: imassa daõķaü paõethāti, evaü kho mahārāja rājāno sallapantãti.- Paõķitavādā 'haü bhante sallapissāmi no rājavadā, vissattho bhadanto sallapatu, yathā bhikkhunā vā sāmaõerena vā upāsakena vā ārāmikena vā saddhiü sallapati evaü vissattho bhadanto sallapatu, mā bhāyatåti.- Suņņhu mahārājāti thero abbhanumodi. Rājā āha: Bhante Nāgasena, pucchissāmãti.- Puccha mahārājāti.- Pucchito si me bhante ti.- Vissajjitaü mahārājāti.- Kiü pana bhante tayā vissajjitan-ti.Kiü pana mahārāja tayā pucchitan-ti. Atha kho Milindassa ra¤¤o etad-ahosi: paõķito kho ayaü bhikkhu, paņibalo mayā saddhiü sallapituü, bahukāni ca me ņhānāni pucchitabbāni bhavissanti, yāva apucchitāni yeva tāni ņhānāni bhavissanti atha suriyo atthaü gamissati, yan-nånāhaü sve antepure sallapeyyan-ti. Atha kho rājā Devamantiyaü etad-avoca: Tena hi tvaü Devamantiya bhadantassa āroceyyāsi: sve antepure ra¤¤ā saddhiü sallāpo bhavissatãti. Idaü vatvā Milindo rājā uņņhāy' āsanā theraü Nāgasenaü āpucchitvā assaü abhiråhitvā Nāgaseno Nāgaseno ti sajjhāyaü karonto pakkāmi. Atha kho Devamantiyo āyasmantaü Nāgasenaü etad-avoca: Rājā bhante Milindo evam-āha: sve antepure sallāpo bhavissatãti. Suņņhåti thero abbhanumodi. Atha kho tassā rattiyā accayena Devamantiyo ca Anantakāyo ca Mankuro ca Sabbadinno ca yena Milindo rājā ten' upasankamiüsu, upasankamitvā rājānaü Milindaü etad-avocuü: âgacchati mahārāja bhadanto Nāgaseno ti. #<[page 030]># %< 30>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - âma, āgacchatåti.- Kittakehi bhikkhåhi saddhiü āgacchatãti.- Yattake bhikkhå icchati tattakehi bhikkhåhi saddhiü āgacchatåti.- Atha kho Sabbadinno āha: âgacchatu mahārāja dasahi bhikkhåhi saddhin-ti. Dutiyam-pi kho rājā āha: Yattake bhikkhå icchati tattakehi bhikkhåhi saddhiü āgacchatåti. Dutiyam-pi kho Sabbadinno āha: âgacchatu mahārāja dasahi bhikkhåhi saddhin-ti. Tatiyam-pi kho rājā āha: Yattake bhikkhå icchati tattakehi bhikkhåhi saddhiü āgacchatåti. Tatiyam-pi kho Sabbadinno āha: âgacchatu mahārāja dasahi bhikkhåhi saddhin-ti.- Sabbo panāyaü sakkāro paņiyādito, ahaü bhaõāmi: yattake bhikkhå icchati tattakehi bhikkhåhi saddhiü āgacchatåti, ayaü bhaõe Sabbadinno a¤¤athā bhaõati, kin-nu mayaü na paņibalā bhikkhånaü bhojanaü dātun-ti.- Evaü vutte Sabbadinno manku ahosi. Atha kho Devamantiyo ca Anantakāyo ca Mankuro ca yen' āyasmā Nāgaseno ten' upasankamiüsu, upasankamitvā āyasmantaü Nāgasenaü etad-avocum: Rājā bhante Milindo evam-āha: yattake bhikkhå icchati tattakehi bhikkhåhi saddhiü āgacchatåti. Atha kho āyasmā Nāgaseno pubbanhasamayaü nivāsetvā pattacãvaram-ādāya asãtiyā bhikkhusahassehi saddhiü Sāgalaü pāvisi. Atha kho Anantakāyo āyasmantaü Nāgasenaü nissāya gacchanto āyasmantaü Nāgasenaü etad-avoca: Bhante Nāgasena, yaü pan' etaü bråmi Nāgaseno ti katam' ettha Nāgaseno ti. Thero āha: Ko pan' ettha Nāgaseno ti ma¤¤asãti.- Yo so bhante abbhantare-vāyo jãvo pavisati ca nikkhamati ca so Nāgaseno ti ma¤¤āmãti.- Yadi pan' eso vāto nikkhamitvā na paviseyya pavisitvā na nikkhameyya jãveyya nu kho so puriso ti.- Na hi bhante ti. #<[page 031]># %< 31>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Ye pan' ime sankhadhamakā sankhaü dhamenti tesaü vāto puna pavisatãti.- Na hi bhante ti.Ye pan' ime vaüsadhamakā vaüsaü dhamenti tesaü vāto puna pavisatãti.- Na hi bhante ti.- Ye pan' ime singadhamakā singaü dhamenti tesaü vāto puna pavisatãti.- Na hi bhante ti.- Atha kissa pana te na marantãti.- Nāhaü paņibalo tayā vādinā saddhiü sallapituü, sādhu bhante, atthaü jappehãti.- N' eso jãvo, assāsa-passāsā nām' ete kāyasankhārā ti thero Abhidhammakathaü akāsi. Atha Anantakāyo upāsakattaü paņivedesi. Atha kho āyasmā Nāgaseno yena Milindassa ra¤¤o nivesanaü ten' upasankami, upasankamitvā pa¤¤atte āsane nisãdi. Atha kho Milindo rājā āyasmantaü Nāgasenaü saparisaü paõãtena khādaniyena bhojaniyena sahatthā santappetvā sampavāretvā ekamekaü bhikkhuü ekamekena dussayugena acchādetvā āyasmantaü Nāgasenaü ticãvarena acchādetvā āyasmantaü Nāgasenaü etad-avoca: Bhante Nāgasena, dasahi bhikkhåhi saddhiü idha nisãdatha, avasesā gacchantåti. Atha kho Milindo rājā āyasmantaü Nāgasenaü bhuttāviü onãtapattapāõiü viditvā a¤¤ataraü nãcaü āsanaü gahetvā ekamantaü nisãdi. Ekamantaü nisinno kho Milindo rājā āyasmantaü Nāgasenaü etad-avoca: Bhante Nāgasena, kimhi hoti kathāsallāpo ti.- Atthena mayaü mahārāja atthikā, atthe hotu kathāsallāpo ti. Rājā āha: Kimatthiyā bhante Nāgasena tumhākaü pabbajjā, ko ca tumhākaü paramattho ti. Thero āha: Kin-ti mahārāja idaü dukkhaü nirujjheyya a¤¤a¤-ca dukkhaü na uppajjeyyāti etadatthā mahārāja amhākaü pabbajjā, anupādā' parinibbānaü kho pana amhākaü paramattho ti. - Kim- pana bhante Nāgasena sabbe etadatthāya pabbajantãti. #<[page 032]># %< 32>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Na hi mahārāja, keci etadatthāya pabbajanti, keci rājābhinita pabbajanti, keci corābhinãtā pabbajanti, keci iõaņņā pabbajanti, keci ājãvikatthāya pabbajanti; ye pana sammā pabbajanti te etadatthāya pabbajantãti.- Tvaü pana bhante etadatthāya pabbajito sãti.- Ahaü kho mahārāja daharako santo pabbajito, na jānāmi: iman-nām-atthāya pabbajāmãti, api ca kho me evaü ahosi: paõķitā ime samaõā Sakyaputtiyā, te maü sikkhāpessantãti, svāhaü tehi sikkhāpito jānāmi ca passāmi ca: imassa nām' atthāya pabbajjā ti.- Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, atthi koci mato na paņisandahatãti.- Thero āha: Koci paņisandahati, koci na paņisandahatãti.- Ko paņisandahati, ko na paņisandahatãti.- Sakkileso mahārāja paņisandahati, nikkileso na paņisandahatiti.- Tvaü pana bhante paņisandahissasãti. - Sace mahārāja saupādāno bhavissāmi paņisandahissāmi, sace anupādāno bhavissāmi na paņisandahissāmãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, yo na paņisandahati nanu so yoniso manasikārena na paņisandahatãti. - Yoniso ca mahārāja manasikārena pa¤¤āya ca a¤¤ehi ca kusalehi dhammehãti. - Nanu bhante yoniso manasikāro yeva pa¤¤ā ti. - Na hi mahārāja, a¤¤o manasikāro a¤¤ā pa¤¤ā; imesaü kho mahārāja aj-eëaka-go-mahisa-oņņhagadrabhānam-pi manasikāro atthi, pa¤¤ā pana tesaü na-tthãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Kiülakkhaõo bhante manasikāro, kiülakkhaõā pa¤¤ā ti. - æhanalakkhaõo kho mahārāja manasikāro, chedanalakkhaõā pa¤¤ā ti. - Kathaü åhanalakkhaõo manasikāro, kathaü chedanalakkhaõā pa¤¤ā; opammaü karohãti. - Jānāsi tvaü mahārāja yavalāvake ti. #<[page 033]># %< 33>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - âma bhante, jānāmãti. - Kathaü mahārāja yavalāvakā yavaü lunantãti. - Vāmena bhante hatthena yavakalāpaü gahetvā dakkhiõena hatthena dāttaü gahetvā dāttena chindantãti. - Yathā mahārāja yavalāvako vāmena hatthena yavakalāpaü gahetvā dakkhiõena hatthena dāttaü gahetvā dāttena chindati, evam-eva kho mahārāja yogāvacaro manasikārena mānasaü gahetvā pa¤¤āya kilese chindati. Evaü kho mahārāja åhanalakkhaõo manasikāro, eyaü chedanalakkhaõā pa¤¤ā ti.Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, yaü pan' etaü bråsi: a¤¤ehi ca kusalehi dhammehãti, katame te kusalā dhammā ti.- Sãlaü mahārāja saddhā viriyaü sati samādhi, ime te kusalā dhammā ti. - Kiülakkhaõaü bhante sãlan-ti. - Patitthānalakkhaõaü mahārāja sãlaü sabbesaü kusalānaü dhammānaü: indriya-bala-bojjhanga-magga-satipaņņhāna-sammappadhāna-iddhipāda-jhāna-vimokha-samādhi-samāpattãnaü sãlaü patiņņhā, sãle patiņņhitassa kho mahārāja sabbe kusalā dhammā na parihāyantãti.Opammaü karohãti.- Yathā mahārāja ye keci bãjagāmabhåtagāmā vuddhiü viråëhiü vepullaü āpajjanti sabbe te paņhaviü nissāya paņhaviyaü patiņņhāya evam-ete bãjagāma-bhåtagāmā vuddhiü viråëhiü vepullaü āpajjanti, evam-eva kho mahārāja yogāvacaro sãlaü nissāya sãle patiņņhāya pa¤c' indriyāni bhāveti: saddhindriyaü viriyindriyaü satindriyaü samādhindriyaü pa¤¤indriyan-ti.Bhiyyo opammaü karohãti. - Yathā mahārāja ye keci balakaraõãyā kammantā karãyanti sabbe te paņhaviü nissāya paņhaviyaü patiņņhāya evam-ete balakaraõãyā kammantā karãyanti, evam-eva kho mahārāja yogāvacaro sãlaü nissāya sãle patiņņhāya pa¤c' indriyāni bhāveti: saddhindriyaü viriyindriyaü satindriyaü samādhindriyaü pa¤¤indriyan-ti. #<[page 034]># %< 34>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Bhiyyo opammaü karohãti. - Yathā mahārāja nagaravaķķhaki nagaraü māpetukāmo paņhamaü nagaraņņhānaü sodhāpetvā khāõukaõņakaü apakaķķhāpetvā samaü kārāpetvā tato aparabhāge vãthi-catukkasinghāņakādi-paricchedena vibhajitvā nagaraü māpeti, evam-eva kho mahārāja yogāvacaro sãlaü nissāya sãle patiņņhāya pa¤c' indriyāni bhāveti: saddhindriyaü viriyindriyaü satindriyaü samādhindriyaü pa¤¤indriyan-ti. - Bhiyyo opammaü karohãti.- Yathā mahārāja langhako sippaü dassetukāmo paņhaviü khaõāpetvā sakkhara-kaņhalakaü apakaķķhāpetvā bhåmiü samaü kārāpetvā mudukāya bhåmiyā sippaü dasseti, evam-eva kho mahārāja yogāvacaro sãlaü nissāya sãle patiņņhāya pa¤c' indriyāni bhāveti: saddhindriyaü viriyindriyaü satindriyaü samādhindriyaü pa¤¤indriyaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Sãle patiņņhāya naro sapan¤o cittaü pa¤¤a¤-ca bhāvayaü ātāpã nipako bhikkhu so imaü vijaņaye jaņan-ti. Ayaü patiņņhā dharaõã va pāõinaü, ida¤-ca målaü kusalābhivuddhiyā, mukha¤-c' idaü sabbajinānusāsane yo sãlakhandho varapātimokkhiyo ti.- Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, kiülakkhaõā saddhā ti. - Sampasādanalakkhaõā ca mahārāja saddhā sampakkhandanalakkhaõā cāti.- Katham-bhante sampasādanalakkhaõā saddhā ti.- Saddhā kho mahārāja uppajjamānā nãvaraõe vikkhambheti, vinãvaraõaü cittaü hoti acchaü vippasannaü anāvilaü, #<[page 035]># %< 35>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evaü kho mahārāja sampasādanalakkhaõā saddhā ti.- Opammaü karohãti.Yathā mahārāja rājā cakkavattã caturanginiyā senāya saddhiü addhānamaggapaņipanno parittaü udakaü tareyya, taü udakaü hatthãhi ca assehi ca rathehi ca pattãhi ca khubhitaü bhaveyya āvilaü luëitaü kalalãbhåtaü, uttiõõo ca rājā cakkavattã manusse āõāpeyya: pānãyaü bhaõe āharatha, pivissāmãti, ra¤¤o udakappasādako maõi bhaveyya, evaü devāti kho te manussā ra¤¤o cakkavattissa paņissutvā taü udakappasādakaü maõiü udake pakkhipeyyuü, tasmiü udake pakkhittamatte sankha-sevālapaõakaü vigaccheyya kaddamo ca sannisãdeyya, acchambhaveyya udakaü vippasannaü anāvilaü, tato ra¤¤o cakkavattissa pānãyaü upanāmeyyuü: pivatu devo pānãyan-ti. Yathā mahārāja udakaü evaü cittaü daņņhabbaü, yathā te manussā evaü yogāvacaro daņņhabbo, yathā sankha-sevāla-paõakaü kaddamo ca evaü kilesā daņņhabbā, yathā udakappasādako maõi evaü saddhā daņņhabbā, yathā udakappasādake maõimhi udake pakkhittamatte sankha-sevāla-paõakaü vigaccheyya kaddamo ca sannisãdeyya, accham-bhaveyya udakaü vippasannaü anāvilaü, evam-eva kho mahārāja saddhā uppajjamānā nãvaraõe vikkhambheti, vinãvaraõaü cittaü hoti acchaü vippasannaü anāvilaü. Evaü kho mahārāja sampasādanalakkhaõā saddhā ti. - Katham-bhante sampakkhandanalakkhaõā saddhā ti. - Yathā mahārāja yogāvacaro a¤¤esaü cittaü vimuttaü passitvā sotāpattiphale vā sakadāgāmiphale vā anāgāmiphale vā arahatte vā sampakkhandati, yogaü karoti appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya, evaü kho mahārāja sampakkhandanalakkhaõā saddhā ti.Opammaü karohãti. - Yathā mahārāja uparipabbate mahāmegho abhippavasseyya, #<[page 036]># %< 36>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ taü udakaü yathāninnaü pavattanaü pabbata-kandara-padara-sākhā paripåretvā nadiü paripåreyya, sā ubhato kålāni saüvissandantã gaccheyya, atha mahājanakāyo āgantvā tassā nadiyā uttānataü vā gambhãrataü vā ajānanto bhãto vitthato tãre tiņņheyya, ath' a¤¤ataro puriso āgantvā attano thāma¤-ca bala¤-ca sampassanto gāëhaü kacchaü bandhitvā pakkhanditvā tareyya, taü tiõõaü passitvā mahājanakāyo pi tareyya, evam-eva kho mahārāja yogāvacaro a¤¤esaü cittaü vimuttaü passitvā sotāpatthale vā sakadāgāmiphale vā anāgāmiphale vā arahatte vā sampakkhandati, yogaü karoti appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya. Evaü kho mahārāja sampakkhandanalakkhaõā saddhā. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā Saüyuttanikāyavare: Saddhāya taratã oghaü, appamādena aõõavaü, viriyena dukkhaü acceti, pa¤¤āya parisujjhatãti.- Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, kiülakkhaõaü viriyan-ti. - Upatthambhanalakkhaõaü mahārāja viriyaü, viriyåpatthambhitā sabbe kusalā dhammā na parihāyantãti.Opammaü karohãti.- Yathā mahārāja puriso gehe patante a¤¤ena dārunā upatthambheyya, upatthambhitaü santaü evan-taü gehaü na pateyya, evam eva kho mahārāja upatthambhanalakkhaõaü viriyaü, viriyåpatthambhitā sabbe kusalā dhammā na parihāyantãti. - Bhiyyo opammaü karohãti. - Yathā mahārāja parittakaü senaü mahatã senā bha¤jeyya, tato rājā a¤¤ama¤¤aü anusāreyya anupeseyya, tāya saddhiü parittakā senā mahatiü senaü bha¤jeyya, evam-eva kho mahārāja upatthambhanalakkhaõaü viriyaü, viriyåpatthambhitā sabbe kusalā dhammā na parihāyanti. #<[page 037]># %< 37>% Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Viriyavā kho bhikkhave ariyasāvako akusalaü pajahati kusalaü bhāveti, sāvajjaü pajahati anavajjaü bhāveti, suddham-attānaü pariharatãti. Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, kiülakkhaõā satãti.- Apilāpanalakkhaõā mahārāja sati upagaõhanalakkhaõā cāti.-Katham-bhante apilāpanalakkhaõā satãti.Sati mahārāja uppajjamānā kusalākusala-sāvajjānavajjahãnappaõãta-kaõhasukka-sappaņibhāga-dhamme apilāpeti: ime cattāro satipaņņhānā, ime cattāro sammappadhānā, ime cattāro iddhipādā, imāni pa¤c' indriyāni, imāni pa¤ca balāni, ime satta bojjhangā, ayaü ariyo aņņhangiko maggo, ayaü samatho, ayaü vipassanā, ayaü vijjā, ayaü vimuttãti, tato yogāvacaro sevitabbe dhamme sevati asevitabbe dhamme na sevati, bhajitabbe dhamme bhajati abhajitabbe dhamme na bhajati. Evaü kho mahārāja apilāpanalakkhaõā satãti. - Opammaü karohãti. - Yathā mahārāja ra¤¤o cakkavattissa bhaõķāgāriko rājānaü cakkavattiü sāyapātaü yasaü sarāpeti: ettakā deva te hatthã, ettakā assā, ettakā rathā, ettakā pattã, ettakaü hira¤¤aü, ettakaü suvaõõaü, ettakaü sāpateyyaü, taü devo saratåti ra¤¤o sāpateyyaü apilāpeti, evam-eva kho mahārāja sati uppajjamānā kusalākusala-sāvajjānavajjahãnappaõãta-kaõhasukka-sappaņibhāga-dhamme apilāpeti: ime cattāro satipaņņhānā, ime cattāro sammappadhānā, ime cattāro iddhipādā, imāni {pa¤c' indriyāni,} imāni pa¤ca balāni, ime satta bojjhangā, ayaü ariyo aņņhangiko maggo, ayaü samatho, ayaü vipassanā, ayaü vijjā, ayaü vimuttãti, tato yogāvacaro sevitabbe dhamme sevati asevitabbe dhamme na sevati, bhajitabbe dhamme bhajati na bhajitabbe dhamme na bhajati. Evaü kho mahārāja apilāpanalakkhaõā satãti. - Katham-bhante upagaõhanalakkhaõā satãti. - Sati mahārāja uppajjamānā hitāhitānaü dhammānaü gatiyo samannesati: ime dhammā hitā ime dhammā ahitā, #<[page 038]># %< 38>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ime dhammā upakārā ime dhammā anupakārā ti, tato yogāvacaro ahite dhamme apanudeti hite dhamme upagaõhāti, anupakāre dhamme apanudeti upakāre dhamme upagaõhāti. Evaü kho mahārāja upagaõhanalakkhaõā satãti. Opammaü karohãti.-Yathā mahārāja ra¤¤o cakkavattissa pariõāyakaratanaü ra¤¤o hitāhite jānāti: ime ra¤¤o hitā ime ahitā, ime upakārā ime anupakārā ti, tato ahite apanudeti hite upagaõhāti, anupakāre apanudeti upakāre upagaõhāti, evam-eva kho mahārāja sati uppajjamānā hitāhitānaü dhammānaü gatiyo samannesime dhammā hitā ime dhammā ahitā, ime dhammā upakārā ime dhammā anupakārā ti, tato yogāvacaro ahite dhamme apanudeti hite dhamme upagaõhāti, anupakāre dhamme apanudeti upakāre dhamme upagaõhāti. Evaü kho mahārāja upagaõhanalakkhaõā sati. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Sati¤-ca kvāham bhikkhave sabbatthikaü vadāmãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, kiülakkhaõo samādhãti. - Pamukhalakkhaõo mahārāja samādhi, ye keci kusalā dhammā sabbe te samādhipamukhā honti samādhininnā samādhipoõa samādhipabbhārā ti. - Opammaü karohãti. - Yathā mahārāja kåņāgārassa yā kāci gopānasiyo sabbā tā kåņangamā honti kåņaninnā kåņasamosaraõā, kåņaü tāsaü aggam-akkhāyati, evam-eva kho mahārāja ye keci kusalā dhammā sabbe te samādhipamukhā honti samādhininnā samādhipoõā samādhipabbhārā ti. - Bhiyyo opammaü karohãti. - Yathā mahārāja koci rājā caturanginiyā senāya saddhiü sangāmaü otareyya, sabbā va senā, hatthã ca assā ca rathā ca pattã ca, tappamukhā bhaveyyuü tanninnā tappoõā tappabbhārā, taü yeva anupariyāyeyyuü, evam-eva kho mahārāja ye keci kusalā dhammā sabbe te samādhipamukhā samādhininnā samādhipoõā samādhipabbhārā. #<[page 039]># %< 39>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Evaü kho mahārāja pamukhalakkhaõo samādhi. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Samādhim-bhikkhave bhāvetha, samāhito yathābhåtaü pajānātãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti Rājā āha: Bhante Nāgasena, kiülakkhaõā pa¤¤ā ti. - Pubbe kho mahārāja mayā vuttaü: chedanalakkhaõā pa¤¤ā ti, api ca obhāsanalakkhaõā pi pa¤¤ā ti. - Katham-bhante obhāsanalakkhaõā pa¤¤ā ti. - Pa¤¤ā mahārāja uppajjamānā avijjandhakāraü vidhameti, vijjobhāsaü janeti, ¤āõālokaü vidaüseti, ariyasaccāni pākaņāni karoti, tato yogāvacaro aniccan-ti vā dukkhan-ti vā anattā ti vā sammappa¤¤āya passatãti. - Opammaü karohãti. - Yathā mahārāja puriso andhakāre gehe padãpaü paveseyya, paviņņho padãpo andhakāraü vidhameti, obhāsaü janeti, ālokaü vidaüseti, råpāni pākaņāni karoti, evam-eva kho mahārāja pa¤¤ā uppajjamānā avijjandhakāraü vidhameti, vijjobhāsaü janeti, ¤āõālokaü vidaüseti, ariyasaccāni pākaņāni karoti, tato yogāvacaro aniccan-ti vā dukkhan-ti vā anattā ti vā sammappa¤¤āya passati. Evaü kho mahārāja obhāsanalakkhaõā pa¤¤ā ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, ime dhammā nānā santā ekaü atthaü abhinipphādentãti. - âma mahārāja, ime dhammā nānā santā ekaü atthaü abhinipphādenti: kilese hanantãti. - Katham-bhante ime dhammā nānā santā ekaü atthaü abhinipphādenti: kilese hananti, opammaü karohãti. - Yathā mahārāja senā nānā santā, hatthã ca assā ca rathā ca pattã ca, ekaü atthaü abhinipphādenti: sangāme parasenaü abhivijinanti, evam-eva kho mahārāja ime dhammā nānā santā ekaü atthaü abhinipphādenti: kilese hanantãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Paņhamo vaggo. #<[page 040]># %< 40 >% Rājā āha: Bhante Nāgasena, yo uppajjati so eva so udāhu a¤¤o ti. - Thero āha: Na ca so na ca a¤¤o ti. - Opammaü karohãti. - Taü kim-ma¤¤asi mahārāja: yadā tvaü daharo taruõo mando uttānaseyyako ahosi so yeva tvaü etarahi mahanto ti. - Na hi bhante, a¤¤o so daharo taruõo mando uttānaseyyako ahosi, a¤¤o ahaü etarahi mahanto ti. - Evaü sante kho mahārāja mātā ti pi na bhavissati, pitā ti pi na bhavissati, ācariyo ti pi na bhavissati, sippavā ti pi na bhavissati, sãlavā ti pi na bhavissati, pa¤¤āvā ti pi na bhavissati, kin-nu kho mahārāja a¤¤ā eva kalalassa mātā, a¤¤ā abbudassa mātā, a¤¤ā pesiyā mātā, a¤¤ā ghanassa mātā, a¤¤ā khuddakassa mātā, a¤¤ā mahantassa mātā, a¤¤o sippaü sikkhati, a¤¤o sikkhito bhavati, a¤¤o pāpakammaü karoti, a¤¤assa hatthapādā chijjantãti. - Na hi bhante, tvaü pana bhante evaü vutte kiü vadeyyāsãti. - Thero āha: Aha¤-¤eva kho mahārāja daharo ahosiü taruõo mando uttānaseyyako, aha¤-¤eva etarahi mahanto, ima¤-¤eva kāyaü nissāya sabbe te ekasangahãtā ti. - Opammaü karohãti. - Yathā mahārāja kocid-eva puriso padãpaü padãpeyya, kiü so sabbarattiü dãpeyyāti. - âma bhante, sabbarattiü dãpeyyāti. - Kin-nu kho mahārāja yā purime yāme acci sā majjhime yāme accãti. - Na hi bhante ti. - Yā majjhime yāme acci sā pacchime yāme accãti. - Na hi bhante ti. - Kin-nu kho mahārāja a¤¤o so ahosi purime yāme padãpo, a¤¤o majjhime yāme padãpo, a¤¤o pacchime yāme padãpo ti. - Na hi bhante, taü yeva nissāya sabbarattiü padãpito ti. - Evam-eva kho mahārāja dhammasantati sandahati, a¤¤o uppajjati a¤¤o nirujjhati, apubbaü acarimaü viya sandahati, tena na ca so na ca a¤¤o pacchimavi¤¤āõasangahaü gacchatãti. - Bhiyyo opammaü karohãti. - Yathā mahārāja khãraü duyhamānaü kālantarena dadhi parivatteyya, #<[page 041]># %< 41>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ dadhito navanãtaü, navanãtato ghataü parivatteyya, yo nu kho mahārāja evaü vadeyya: yaü yeva khãraü taü yeva dadhi taü yeva navanãtaü taü yeva ghatan-ti, sammā nu kho so mahārāja vadamāno vadeyyāti. - Na hi bhante, taü yeva nissāya sambhåtan-ti. - Evam-eva kho mahārāja dhammasantati sandahati, a¤¤o uppajjati a¤¤o nirujjhati, apubbaü acarimaü viya sandahati, tena na ca so na ca a¤¤o pacchimavi¤¤āõasangahaü gacchatãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, yo na paņisandahati jānāti so: na paņisandahissāmãti. - âma mahārāja, yo na paņisandahati jānāti so: na paņisandahissāmãti. Katham-bhante jānātãti. - Yo hetu yo paccayo paņisandahanāya tassa hetussa tassa paccayassa uparamā jānāti so: na paņisandahissāmãti. - Opammaü karohãti. Yathā mahārāja kassako gahapatiko kasitvā ca vapitvā ca dha¤¤āgāraü paripåreyya, so aparena samayena n' eva kaseyya na vapeyya, yathāsambhata¤-ca dha¤¤aü paribhu¤jeyya vā vissajjeyya vā yathāpaccayaü vā kareyya, jāneyya so mahārāja kassako gahapatiko: na me dha¤¤āgāraü paripårissatãti. - âma bhante, jāneyyāti. - Kathaü jāneyyāti. - Yo hetu yo paccayo dha¤¤āgārassa paripåraõāya tassa hetussa tassa paccayassa uparamā jāneyya: na me dha¤¤āgāraü paripårissatãti. - Evam-eva kho mahārāja yo hetu yo paccayo paņisandahanāya tassa hetussa tassa paccayassa uparamā jānāti so: na paņisandahissāmãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, yassa ¤āõaü uppannaü tassa pa¤¤ā uppannā ti. - âma mahārāja, yassa ¤āõaü uppannaü tassa pa¤¤ā uppannā ti. - Kim-bhante ya¤-¤eva ¤āõaü sā yeva pa¤¤ā ti. #<[page 042]># %< 42>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - âma mahārāja, ya¤-¤eva ¤āõaü sā yeva pa¤¤ā ti. - Yassa pana bhante ta¤-¤eva ¤āõaü sā yeva pa¤¤ā uppannā kiü sammuyheyya so udāhu na sammuyheyyāti. - Katthaci mahārāja sammuyheyya, katthaci na sammuyheyyāti. - Kuhiü bhante sammuyheyya, kuhiü na sammuyheyyāti. - A¤¤ātapubbesu vā mahārāja sippaņņhānesu agatapubbāya vā disāya assutapubbāya vā nāmapa¤¤attiyā sammuyheyyāti. - Kuhiü na sammuyheyyāti. - Yaü kho pana mahārāja tāya pa¤¤āya kataü: aniccan-ti vā dukkhan-ti vā anattā ti vā, tahiü na sammuyheyyāti. - Moho pan' assa bhante kuhiü gacchatãti. - Moho kho mahārāja ¤āõe uppannamatte tatth' eva nirujjhatãti. - Opammaü karohãti. - Yathā mahārāja kocid-eva puriso andhakāro gehe padãpaü āropeyya, tato andhakāro nirujjheyya āloko pātubhaveyya, evam-eva kho mahārāja ¤āõe uppannamatte moho tatth' eva nirujjhatãti. - Pa¤¤ā pana bhante kuhiü gacchatãti. - Pa¤¤ā pi kho mahārāja sakiccayaü katvā tatth' eva nirujjhati, yaü pana tāya pa¤¤āya kataü: aniccan-ti vā dukkhan-ti vā anattā ti vā, taü na nirujjhatãti. - Bhante Nāgasena, yaü pan' etaü bråsi: pa¤¤ā sakiccayaü katvā tatth' eva nirujjhati, yaü pana tāya pa¤¤āya kataü: aniccan-ti vā dukkhan-ti vā anattā ti vā, taü na nirujjhatãti, tassa opammaü karohãti. - Yathā mahārāja koci puriso rattiü lekhaü pesetukāmo lekhakaü pakkosāpetvā padãpaü āropetvā lekhaü likhāpeyya, likhite pana lekhe padãpaü vijjhāpeyya, vijjhāpite pi padãpe lekhaü na vinasseyya, evameva kho mahārāja pa¤¤ā sakiccayaü katvā tatth' eva nirujjhati, yam-pana tāya pa¤¤āya kataü: aniccan-ti vā dukkhan-ti vā anattā ti vā, taü na nirujjhatãti. - Bhiyyo opammaü karohãti. - Yathā mahārāja puratthimesu janapadesu manussā anugharaü pa¤ca pa¤ca udakaghaņakāni ņhapenti ālimpanaü vijjhāpetuü, #<[page 043]># %< 43>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ghare paditte tāni pa¤ca udakaghaņakāni gharass' upari khipanti, tato aggi vijjhāyati, kin-nu kho mahārāja tesaü manussānaü evaü hoti: puna tehi ghaņehi ghaņakiccaü karissāmāti.- Na hi bhante: alaü tehi ghaņehi, kiü tehi ghaņehãti.- Yathā mahārāja pa¤ca udakaghaņakāni evaü pa¤c' indriyāni daņņhabbāni: saddhindriyaü viriyindriyaü satindriyaü samādhindriyaü pa¤¤indriyaü, yathā te manussā evaü yogāvacaro daņņhabbo, yathā aggi evaü kilesā daņņhabbā, yathā pa¤cahi udakaghaņakehi aggi vijjhāpãyati evaü pa¤cindriyehi kilesā vijjhāpãyanti, vijjhāpitā pi kilesā na puna sambhavanti, evam-eva kho mahārāja pa¤¤ā sakiccayaü katvā tatth' eva nirujjhati, yam-pana tāya pa¤¤āya kataü: aniccan-ti vā dukkhan-ti vā anattā ti vā, taü na nirujjhatãti.- Bhiyyo opammaü karohãti.Yathā mahārāja vejjo pa¤ca målabhesajjāni gahetvā gilānakaü upasankamitvā tāni pa¤ca målabhesajjāni piüsitvā gānakaü pāyeyya, tehi ca dosā niddhameyyuü, kin-nu kho mahārāja tassa vejjassa evaü hoti: puna tehi målabhesajjehi bhesajjakiccaü karissāmãti.- Na hi bhante: alan-tehi målabhesajjehi, kin-tehi målabhesajjehãti.Yathā mahārāja pa¤ca målabhesajjāni evaü pa¤c' indriyāni daņņhabbāni: saddhindriyaü viriyindriyaü satindriyaü samādhindriyaü pa¤¤indriyaü, yathā vejjo evaü yogāvacaro daņņhabbo, yathā byādhi evaü kilesā daņņhabbā, yathā byādhito puriso evaü putthujjano daņņhabbo, yathā pa¤camålabhesajjehi gilānassa dosā niddhantā, dose niddhante gilāno arogo hoti, evaü pa¤cindriyehi kilesā niddhamãyanti, niddhamitā ca kilesā na puna sambhavanti, evam-eva kho mahārāja pa¤¤ā sakiccayaü katvā tatth' eva nirujjhati, yaü pana tāya pa¤¤āya kataü: aniccan-ti vā dukkhan-ti vā anattā ti vā, #<[page 044]># %< 44>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ taü na nirujjhatãti.Bhiyyo opammaü karohãti. - Yathā mahārāja sangāmāvacaro yodho pa¤ca kaõķāni gahetvā sangāmaü otareyya parasenaü vijetuü, so sangāmagato tāni pa¤ca kaõķāni khipeyya, tehi ca parasenā bhijjeyya, kin-nu kho mahārāja tassa sangāmāvacarassa yodhassa evaü hoti: puna tehi kaõķehi kaõķakiccaü karissāmãti.- Na hi bhante: alan-tehi kaõķehi, kin-tehi kaõķehãti.- Yathā mahārāja pa¤ca kaõķāni evaü pa¤c' indriyāni daņņhabbāni: saddhindriyaü viriyindriyaü satindriyaü samādhindriyaü pa¤¤indriyaü, yathā sangāmāvacaro yodho evaü yogāvacaro daņņhabbo, yathā parasenā evaü kilesā daņņhabbā, yathā pa¤cahi kaõķehi parasenā bhijjati evaü pa¤cindriyehi kilesā bhijjanti, bhaggā ca kilesā na puna sambhavanti, evam-eva kho mahārāja pa¤¤ā sakiccayaü katvā tatth' eva nirujjhati, yaü pana tāya pa¤¤āya kataü: aniccan-ti vā dukkhan-ti vā anattā ti vā, taü na nirujjhatãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, yo na paņisandahati vedeti so ka¤ci dukkhaü vedanan ti. - Thero āha: Ka¤ci vedeti, ka¤ci na vedetãti. - Kaü vedeti, kaü na vedetãti. - Kāyikaü mahārāja vedanaü vedeti, cetasikaü vedanaü na vedetãti. - Katham-bhante kāyikaü vedanaü vedeti, kathaü cetasikaü vedanaü na vedetãti.Yo hetu yo paccayo kāyikāya dukkhavedanāya uppattiyā tassa hetussa tassa paccayassa anuparamā kāyikaü dukkhavedanaü vedeti, yo hetu yo paccayo cetasikāya dukkhavedanāya uppattiyā tassa hetussa tassa paccayassa uparamā cetasikaü dukkhavedanaü na vedeti. Bhasitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: So ekaü vedanaü vedeti: kāyikaü, na cetasikan-ti. - Bhante Nāgasena, yo so dukkhavedanaü vedeti kasmā so na parinibbāyatãti. - Na-tthi mahārāja arahato anunayo vā paņigho vā, na ca arahanto apakkaü pātenti, paripākaü āgamenti paõķitā. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Sāriputtena Dhammasenāpatinā: #<[page 045]># %< 45>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Nābhinandāmi maranaü, nābhinandāmi jãvitaü, kāla¤-ca patikankhāmi, nibbisaü bhatako yathā. Nābhinandāmi maraõaü, nābhinandāmi jãvitaü, kāla¤-ca patikankhāmi sampajāno patissato ti.Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, sukhā vedanā kusalā vā akusalā vā abyākatā vā ti. - Siyā mahārāja kusalā, siyā akusalā, siyā abyākatā ti. - Yadi bhante kusalā na dukkhā, yadi dukkhā na kusalā, kusalaü dukkhan-ti na uppajjatãti. - Taü kim-ma¤¤asi mahārāja: idha purisassa hatthe tattaü ayoguëaü nikkhipeyya, dutiye hatthe sãtaü himapiõķaü nikkhipeyya, kin-nu kho mahārāja ubho pi te daheyyun-ti. - âma bhante, ubho pi te daheyyun-ti.-Kin-nu kho te mahārāja ubho pi uõhā ti. - Na hi bhante ti.-Kim-pana te mahārāja ubho pi sãtalā ti. - Na hi bhante ti. - âjānāhi niggahaü: yadi tattaü dahati, na ca te ubho pi uõhā, tena na uppajjati, yadi sãtalaü dahati, na ca te ubho pi sãtalā, tena na uppajjati; kissa pana te mahārāja ubho pi dahanti, na ca te ubho pi uõhā, na ca te ubho pi sãtalā, ekaü uõhaü ekaü sãtalaü, ubho pi te dahantãti tena na uppajjatãti. - Nāhaü paņibalo tayā vādinā saddhiü sallapituü, sādhu, atthaü jappehãti. - Tato thero Abhidhammasaüyuttāya kathāya rājānaü Milindaü sa¤¤āpesi: Chay-imāni mahārāja gehanissitāni somanassāni cha nekkhammanissitāni somanassāni, cha gehanissitāni domanassāni cha nekkhammanissitāni domanassāni, cha gehanissitā upekhā cha nekkhammanissitā upekhā ti imāni cha chakkāni, #<[page 046]># %< 46>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ atãtā pi chattiüsavidhā vedanā, anāgatā pi chattiüsavidhā vedanā, paccuppannā pi chattiüsavidhā vedanā, tad-ekajjhaü abhisa¤¤åhitvā abhisankhipitvā aņņhasataü vedanā hontãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, ko paņisandahatãti. Thero āha: Nāmaråpaü kho mahārāja paņisandahatãti. Kiü imaü yeva nāmaråpaü paņisandahatãti. - Na kho mahārāja imaü yeva nāmaråpaü paņisandahati, iminā pana mahārāja nāmaråpena kammaü karoti sobhanaü vā pāpakaü vā, tena kammena a¤¤aü nāmaråpaü paņi- sandahatã ti. - Yadi bhante na imaü yeva nāmaråpaü paņisandahati nanu so mutto bhavissati pāpakehi kammehãti. - Thero āha: Yadi na paņisandaheyya mutto bhaveyya pāpakehi kammehi, yasmā ca kho mahārāja paņisandahati tasmā na mutto pāpakehi kammehãti. Opammaü karohãti. - Yathā mahārāja kocid-eva puriso a¤¤atarassa purisassa ambaü avahareyya, tam-enaü ambasāmiko gahetvā ra¤¤o dasseyya: iminā deva purisena mayhaü ambā avahaņā ti, so evaü vadeyya: nāhaü deva imassa ambe avaharāmi; a¤¤e te ambā ye iminā ropitā, a¤¤e te ambā ye mayā avahaņā, nāhaü daõķappatto ti, kin-nu kho so mahārāja puriso daõķappatto bhaveyyāti. - âma bhante, daõķappatto bhaveyyāti.- Kena kāraõenāti. - Ki¤cāpi so evaü vadeyya, purimaü bhante ambaü apaccakkhāya pacchimena ambena so puriso daõķappatto bhaveyyāti.-Evam-eva kho mahārāja iminā nāmaråpena kammaü karoti sobhanaü vā pāpakaü vā, tena kammena a¤¤aü nāmaråpaü paņisandahati, tasmā na mutto pāpakehi kammehãti. - Bhiyyo opammaü karohãti. - Yathā mahārāja koci puriso a¤¤atarassa purisassa sāliü avahareyya-pe-ucchuü avahareyya - #<[page 047]># %< 47>% pe -, yathā mahārāja koci puriso hemantike kāle aggiü jaletvā visãvetvā avijjhāpetvā pakkameyya, atha kho so aggi a¤¤atarassa purisassa khettaü ķaheyya, tam-enaü khettasāmiko gahetvā ra¤¤o dasseyya: iminā deva purisena mayhaü khettaü daķķhan-ti, so evaü vadeyya: nāhaü devā imassa khettaü jhāpemi, a¤¤o so aggi yo mayā avijjhāpito, a¤¤o so aggi yen' imassa khettaü daķķhaü, nāhaü daõķappatto ti, kin-nu kho so mahārāja puriso daõķappatto bhaveyyāti. - âma bhante, daõķappatto bhaveyyāti. - Kena kāraõenāti. - Ki¤cāpi se evaü vadeyya, purimaü bhante aggiü apaccakkhāya pacchimena agginā so puriso daõķappatto bhaveyyāti. Evam eva kho mahārāja {iminā} nāmaråpena kammaü karoti sobhanaü vā pāpakaü vā, tena kammena a¤¤aü nāmaråpaü paņisandahati, tasmā na mutto pāpakehi kammehãti. - Bhiyyo opammaü karohãti. - Yathā mahārāja kocid-eva puriso padãpaü ādāya māëaü abhiråhitvā bhu¤jeyya, padãpo jhāyamāno tiõaü jhāpeyya, tiõaü jhāyamānaü gharaü jhāpeyya, gharaü jhāyamānaü gāmaü jhāpeyya, gāmajano taü purisaü gahetvā evaü vadeyya: kissa tvaü bho purisa gāmaü jhāpesãti, so evaü vadeyya: nāhaü bho gāmaü jhāpemi, a¤¤o so padãpaggi yassāhaü ālokena bhu¤jiü, a¤¤o so aggi yena gāmo jhāpito ti; te vivadamānā tava santike āgaccheyyuü, kassa tvaü mahārāja atthaü dhāreyyāsãti. - Gāmajanassa bhante ti. - Kinkāraõā ti. - Ki¤cāpi so evaü vadeyya, api ca tato eva so aggi nibbatto ti. - Evam-eva kho mahārāja ki¤cāpi a¤¤aü māraõantikaü nāmaråpaü a¤¤aü paņisandhismiü nāmaråpaü, api ca tato yeva taü nibbattaü, tasmā na mutto pāpakehi kammehãti. - Bhiyyo opammaü karohãti. - Yathā mahārāja kocid-eva puriso dahariü dārikaü vāretvā sunkaü datvā pakkameyya, sā aparena samayena mahatã assa vavappattā, #<[page 048]># %< 48>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tato a¤¤o puriso sunkaü datvā vivāhaü kareyya, itaro āgantvā evaü vadeyya: kissa pana me tvaü ambho purisa bhariyaü nesãti, so evaü vadeyya: nāhaü tava bhariyaü nemi, a¤¤ā sā dārikā daharã taruõã ya tayā vāritā ca dinnasunkā ca, a¤¤ā 'yaü dārikā mahatã vayappattā mayā vāritā ca dinnasunkā cāti; te vivadamānā tava santike āgaccheyyuü, kassa tvaü mahārāja atthaü dhāreyyāsãti. Purimassa bhante ti. - Kinkāraõā ti. - Ki¤cāpi so evaü vadeyya, api ca tato yeva sā mahatã nibbattā ti. -Evam-eva kho mahārāja ki¤cāpi a¤¤aü māraõantikaü nāmaråpaü a¤¤aü paņisandhismiü nāmaråpaü, api ca tato yeva taü nibbattaü, tasmā na parimutto pāpakehi kammehãti. - Bhiyyo opammaü karohãti. - Yathā mahārāja kocid-eva puriso gopālakassa hatthato khãraghaņaü kiõitvā tass' eva hatthe nikkhipitvā pakkameyya: sve gahetvā gamissāmãti, taü aparajju dadhi sampajjeyya, so āgantvā evaü vadeyya: dehi me khãraghaņan-ti, so dadhiü dasseyya, itaro evaü vadeyya: nāhaü tava hatthato dadhiü kiõāmi, dehi me khãraghaņan-ti, so evaü vadeyya: ajānato te khãraü dadhi bhåtan-ti; te vivadamānā tava santike āgaccheyyuü, kassa tvaü mahārāja atthaü dhāreyyāsãti. - Gopālakassa bhante ti. - Kinkāraõā ti. - Ki¤cāpi so evaü vadeyya, api ca tato yeva taü nibbattan-ti. - Evam-eva kho mahārāja ki¤cāpi a¤¤aü māraõantikaü nāmaråpaü a¤¤aü paņisandhismiü nāmaråpaü, api ca tato yeva taü nibbattaü, tasmā na parimutto pāpakehi kammehãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, tvaü pana paņisandahissasãti. - Alaü mahārāja, kin-tena pucchitena, nanu mayā paņigacc' eva akkhātaü: sace mahārāja sa-upādāno bhavissāmi paņisandahissāmi, #<[page 049]># %< 49>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sace anupādāno bhavissāmi na paņisandahissāmãti. - Opammaü karohãti. - Yathā mahārāja kocid-eva puriso ra¤¤o adhikāraü kāreyya, rājā tuņņho adhikāraü dadeyya, so tena adhikārena pa¤cahi kāmaguõehi samappito samangibhåto paricareyya, so ce janassa āroceyya: na me rājā ki¤ci paņikarotãti, kin-nu kho so mahārāja puriso yuttakārã bhaveyyāti. - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja kin-te etena pucchitena, nanu mayā paņigacc' eva akkhātaü: sace sa-upādāno bhavissāmi paņisandahissāmi, sace anupādāno bhavissāmi na paņisandahissāmãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, yam-pan' etaü bråsi: nāmaråpan-ti, tattha katamaü nāmaü katamaü råpan-ti. - Yaü tattha mahārāja oëārikaü etaü råpaü, ye tattha sukhumā cittacetasikā dhammā etaü nāman-ti. - Bhante Nāgasena, kena kāraõena nāmaü yeva na paņisandahati råpaü yeva vā ti. - A¤¤ama¤¤åpanissitā mahārāja ete dhammā, ekato va uppajjantãti. - Opammaü karohãti. - Yathā mahārāja kukkuņiyā kalalaü na bhaveyya, aõķam-pi na bhaveyya, ya¤-ca tattha kalalaü ya¤-ca aõķaü ubho p' ete a¤¤ama¤¤anissitā, ekato va nesaü uppatti hoti, evam-eva kho mahārāja yadi tattha nāmaü na bhaveyya råpam-pi na bhaveyya, ya¤-c' eva tattha nāmaü ya¤-c' eva råpaü ubho p' ete a¤¤ama¤¤anissitā, ekato va nesaü uppatti hoti; evam-etaü dãgham-addhānaü sambhāvitan-ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, yam-pan' etaü bråsi: dãgham-addhānan-ti, kim-etaü addhānaü nāmāti. Atãto mahārāja addhā, anāgato addhā, paccuppanno addhā ti. - Kim-pana bhante addhā atthãti. - Koci mahārāja addhā atthi, koci na-tthãti. - Katamo pana bhante atthi, katamo na-tthãti. #<[page 050]># %< 50>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Ye te mahārāja sankhārā atãtā vigatā niruddhā vipariõatā so addhā na-tthi, ye dhammā vipākā ye ca vipākadhammadhammā ye ca a¤¤atra paņisandhiü denti, so addhā atthi, ye sattā kālakatā a¤¤atra uppannā so ca addhā atthi, ye sattā kālakatā a¤¤atra anuppannā so addhā na-tthi, ye ca sattā parinibbutā so ca addhā na-tthi parinibbutattā ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Dutiyo vaggo. Rājā āha: Bhante Nāgasena, atãtassa addhānassa kiü målaü, anāgatassa addhānassa kiü målaü, paccuppannassa addhānassa kiü målan-ti. - Atãtassa ca mahārāja addhānassa anāgatassa ca addhānassa paccuppannassa ca addhānassa avijjā målaü, avijjāpaccayā sankhārā, sankhārapaccayā vi¤¤āõaü, vi¤¤āõapaccayā nāmaråpaü, nāmaråpapaccayā saëāyatanaü, saëāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taõhā, taõhāpaccayā upādānaü, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarā-maraõaü soka-parideva-dukkha-domanass-upāyāsā sambhavanti; evam-etassa kevalassa addhānassa purimā koņi na pa¤¤āyatãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, yam-pan' etaü bråsi: purimā koņi na pa¤¤āyatãti, tassa opammaü karohãti. Yathā mahārāja puriso parittaü bãjaü paņhaviyaü nikkhipeyya, tato ankuro uņņhahitvā anupubbena vuddhiü viråëhiü vepullaü āpajjitvā phalaü dadeyya, tato pi bãjaü gahetvā puna ropeyya, #<[page 051]># %< 51>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tato pi ankuro uņņhahitvā anupubbena vuddhiü viråëhiü vepullaü āpajjitvā phalaü dadeyya, evam-etissā santatiyā atthi anto ti. - Na-tthi bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja addhānassāpi purimā koņi na pa¤¤āyatãti. - Bhiyyo opammaü karohãti. - Yathā mahārāja kukkuņiyā aõķaü, aõķato kukkuņã, kukkuņiyā aõķan-ti evam-etissā santatiyā atthi anto ti. - Na-tthi bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja addhānassāpi purimā koņi na pa¤¤āyatãti. - Bhiyyo opammaü karohãti. - Thero paņhaviyā cakkaü ālikhitvā Milindaü rājānaü etad-avoca: Atthi mahārāja imassa cakkassa anto ti. - Na-tthi bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja imāni cakkāni vuttāni Bhagavatā: cakkhu¤-ca paņicca råpe ca uppajjati cakkhuvi¤¤āõaü, tiõõaü sangati phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taõhā, taõhāpaccayā kammaü, kammato puna cakkhuü jāyati, evam-etissā santatiyā atthi anto ti. - Na-tthi bhante ti. - Sota¤-ca paņicca sadde ca-pe-mana¤-ca paņicca dhamme ca uppajjati manovi¤¤āõaü, tiõõaü sangati phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taõhā, taõhāpaccayā kammaü, kammato puna mano jāyati, evametissā santatiyā atthi anto ti. - Na-tthi bhante ti.Evam-eva kho mahārāja addhānassāpi purimā koņi na pa¤¤āyatãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, yaü pan' etaü bråsi: purimā koņi na pa¤¤āyatãti, katamā ca sā purimā koņãti. - Yo kho mahārāja atãto addhā esā purimā koņãti. Bhante Nāgasena, yaü pan' etaü bråsi: purimā koņi na pa¤¤āyatãti, kim-pana bhante sabbā pi purimā koņi na pa¤¤āyatãti. - Kāci mahārāja pa¤¤āyati, kāci na pa¤¤āyatãti. - Katamā bhante pa¤¤āyati, katamā na pa¤¤āyatãti. - Ito pubbe mahārāja sabbena sabbaü sabbathā sabbaü avijjā nāhosãti esā purimā koņi na pa¤¤āyati, yaü ahutvā sambhoti hutvā paņivigacchati esā purimā koņi pa¤¤āyatãti. #<[page 052]># %< 52 >% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Bhante Nāgasena, yaü ahutvā sambhoti hutvā paņivigacchati nanu taü ubhato chinnaü atthaü gacchatãti. - Yadi mahārāja ubhato chinnā atthaü gacchati ubhato chinnā sakkā vaķķhetun-ti. - âma, sā pi sakkā vaķķhetun-ti. Nāhaü bhante etaü pucchāmi, koņito sakkā vaķķhetun-ti. - âma, sakkā vaķķhetun-ti. - Opammaü karohãti. - Thero tassa rukkhåpamaü akāsi: khandhā ca kevalassa dukkhakkhandhassa bãjānãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, atthi keci sankhārā ye jāyantãti. - âma mahārāja, atthi sankhārā ye jāyantãti. - Katame te bhante ti. - Cakkhusmi¤-ca kho mahārāja sati råpesu ca cakkhuvi¤¤āõaü hoti, cakkhuvi¤¤āõe sati cakkhusamphasso hoti, cakkhusamphasse sati vedanā hoti, vedanāya sati taõhā hoti, taõhāya sati upādānaü hoti, upādāne sati bhavo hoti, bhave sati jāti hoti, jātiyā sati jarā-maraõaü soka-parideva-dukkha-domanassupāyāsā sambhavanti, evam-etassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. Cakkhusmi¤-ca kho mahārāja asati råpesu ca asati cakkhuvi¤¤āõaü na hoti, cakkhuvi¤¤āõe asati cakkhusamphasso na hoti, cakkhusamphasse asati vedanā na hoti, vedanāya asati taõhā na hoti,taõhāya asati upādānaü na hoti, upādāne asati bhavo na hoti, bhave asati jāti na hoti, jātiyā asati jarāmaraõaü soka-parideva-dukkha-domanass-upāyāsā na honti, evam-etassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, atthi keci sankhārā ye abhavantā jāyantãti. - Na-tthi mahārāja keci sankhārā ye abhavantā jāyanti, bhavantā yeva kho mahārāja sankhārā jāyantãti. - Opammaü karohãti. - Taü kimma¤¤asi mahārāja: idaü gehaü abhavantaü jātaü yattha tvaü nisinno sãti. #<[page 053]># %< 53>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Na-tthi ki¤ci bhante idha abhavantaü jātaü, bhavantaü yeva jātaü, imāni kho bhante dāråni vane ahesuü, aya¤-ca mattikā paņhaviyaü ahosi, itthãna¤-ca purisāna¤-ca tajjena vāyāmena evam-idaü gehaü nibbattan-ti. - Evam-eva kho mahārāja na-tthi keci sankhārā ye abhavantā jāyanti, bhavantā yeva sankhārā jāyantãti. - Bhiyyo opammaü karohãti. - Yathā mahārāja ye keci bãjagāma-bhåtagāmā paņhaviyaü nikkhittā anupubbena vuddhiü viråëhiü vepullaü āpajjamānā pupphāni ca phalāni ca dadeyyuü na te rukkhā abhavantā jātā, bhavantā yeva te rukkhā jātā, evam-eva kho mahārāja na-tthi keci sankhārā ye abhavantā jāyanti, bhavantā yeva [te] sankhārā jāyantãti. - Bhiyyo opammaü karohãti. - Yathā mahārāja kumbhakāro paņhaviyā mattikaü uddharitvā nānābhājanāni karoti, na tāni bhājanāni abhavantāni jātāni, bhavantāni yeva jātāni, evam-eva kho mahārāja na-tthi keci sankhārā ye abhavantā jāyanti, bhavantā yeva sankhārā jāyantãti. - Bhiyyo opammaü karohãti. - Yathā mahārāja vãõāya pattaü na siyā, cammaü na siyā, doõi na siyā, daõķo na siyā, upavãõo na siyā, tantiyo na siyuü, koõo na siyā, purisassa ca tajjo vāyāmo na siyā, jāyeyya saddo ti. - Na hi bhante ti. - Yato ca kho mahārāja vãõāya pattaü siyā, cammaü siyā, doõi siyā, daõķo siyā, upavãõo siyā, tantiyo siyuü, koõo siyā, purisassa ca tajjo vāyāmo siyā, jāyeyya saddo ti. - âma bhante, jāyeyyāti. - Evam-eva kho mahārāja na-tthi keci sankhārā ye abhavantā jāyanti, bhavantā yeva kho sankhārā jāyantãti. - Bhiyyo opammaü karohãti. - Yathā mahārāja araõi na siyā, araõipotako na siyā, araõiyottakaü na siyā, uttarāraõi na siyā, coëakaü na siyā, purisassa ca tajjo vāyāmo na siyā, jāyeyya aggãti. - Na hi bhante ti. - Yato ca kho mahārāja araõi siyā, araõipotako siyā, araõiyottakaü siyā, uttarāraõi siyā, coëakaü siyā, purisassa ca tajjo vāyāmo siyā, jāyeyya so aggãti. - âma bhante, jāyeyyāti. #<[page 054]># %< 54>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Evam-eva kho mahārāja na-tthi keci sankhārā ye abhavantā jāyanti, bhavantā yeva kho sankhārā jāyantãti. - Bhiyyo opammaü karohãti. - Yathā mahārāja maõi na siyā, ātapo na siyā, gomayaü na siyā, jāyeyya so aggãti. - Na hi bhante ti. - Yato ca kho mahārāja maõi siyā, ātapo siyā, gomayaü siyā, jāyeyya aggãti. - âma bhante, jāyeyyāti. - Evam-eva kho mahārāja na-tthi keci sankhārā ye abhavantā jāyanti, bhavantā yeva kho sankhārā jāyantãti. - Bhiyyo opammaü karohãti. - Yathā mahārāja ādāso na siyā, ābhā na siyā, mukhaü na siyā, jāyeyya attā ti. - Na hi bhante ti. - Yato ca kho mahārāja ādāso siyā, ābhā siyā, mukhaü siyā, jāyeyya attā ti. - âma bhante, jāyeyyāti. -Evam-eva kho mahārāja na-tthi keci sankhārā ye abhavantā jāyanti, bhavantā yeva kho sankhārā jāyantãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, vedagå upalabbhatãti. - Ko pan' esa mahārāja vedagå nāmāti. - Yo bhante abbhantare jãvo cakkhunā råpaü passati, sotena saddaü suõāti, ghānena gandhaü ghāyati, jivhāya rasaü sāyati, kāyena phoņņhabbaü phusati, manasā dhammaü vijānāti, - yathā mayaü idha pāsāde nisinnā yena yena vātapānena iccheyyāma passituü tena tena vātapānena passeyyāma, puratthimena pi vātapānena passeyyāma, pacchimena pi vātapānena passeyyāma, uttarena pi vātapānena passeyyāma, dakkhiõena pi vātapānena passeyyāma, -evam-eva kho bhante ayaü abbhantare jãvo yena yena dvārena icchati passituü tena tena dvārena passatãti. - Thero āha: Pa¤cadvāraü mahārāja bhaõissāmi, taü suõohi, sādhukaü manasikarohi: Yadi abbhantare jãvo cakkhunā råpaü passati, yathā mayaü idha pāsāde nisinnā yena yena vātapānena iccheyyāma passituü tena tena vātapānena råpaü yeva passeyyāma, puratthimena pi vātapānena råpaü yeva passeyyāma, pacchimena pi vātapānena råpaü yeva passeyyāma, #<[page 055]># %< 55>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ uttarena pi vātapānena råpaü yeva passeyyāma, dakkhiõena pi vātapānena råpaü yeva passeyyāma, evam-etena abbhantare jivena [cakkhunā pi råpaü yeva passitabbaü,] sotena pi råpaü yeva passitabbaü, ghānena pi råpaü yeva passitabbaü, jivhāya pi råpaü yeva passitabbaü, kāyena pi råpaü yeva passitabbaü, manasā pi råpaü yeva passitabbaü; cakkhunā pi saddo yeva sotabbo, ghānena pi saddo yeva sotabbo, jivhāya pi saddo yeva sotabbo, kāyena pi saddo yeva sotabbo, manasā pi saddo yeva sotabbo; cakkhunā pi gandho yeva ghāyitabbo, sotena pi gandho yeva ghāyitabbo, jivhāya pi gandho yeva ghāyitabbo, kāyena pi gandho yeva ghāyitabbo, manasā pi gandho yeva ghāyitabbo; cakkhunā pi raso yeva sāyitabbo, sotena pi raso yeva sāyitabbo, ghānena pi raso yeva sāyitabbo, kāyena pi raso yeva sāyitabbo, manasā pi raso yeva sāyitabbo; cakkhunā pi phoņņhabbaü yeva phusitabbaü, sotena pi phoņņhabbaü yeva phusitabbaü, ghānena pi phoņņhabbaü yeva phusitabbaü, jivhāya pi phoņņhabbaü yeva phusitabbaü, manasā pi phoņņhabbaü yeva phusitabbaü; cakkhunā pi dhammaü yeva vijānitabbaü, sotena pi dhammaü yeva vijānitabbaü, ghānena pi dhammaü yeva vijānitabbaü, jivhāya pi dhammaü yeva vijānitabbaü, kāyena pi dhammaü yeva vijānitabban-ti. - Na hi bhante ti. - Na kho te mahārāja yujjati purimena vā pacchimaü pacchimena vā purimaü. Yathā vā pana mahārāja mayaü idha pāsāde nisinnā imesu jālavātapānesu ugghāņitesu mahantena ākāsena bahimukhā suņņhutaraü råpaü passāma, evam-etena abbhantare jãvenāpi cakkhudvāresu ugghāņitesu mahantena ākāsena suņņhutaraü råpaü passitabbaü, sotesu ugghāņitesu ghāne ugghāņite jivhāya ugghāņitāya kāye ugghāņite mahantena ākāsena suņņhutaraü saddo sotabbo, gandho ghāyitabbo, raso sāyitabbo, phoņņhabbo phusitabbo ti. - Na hi bhante ti. #<[page 056]># %< 56>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Na kho te mahārāja yujjati purimena vā pacchimaü pacchimena vā purimaü. Yathā vā pana mahārāja ayaü Dinno nikkhamitvā bahidvārakoņņhake tiņņheyya, jānāsi tvaü mahārāja: ayaü Dinno nikkhamitvā bahidvārakoņņhake hito ti. - âma bhante, jānāmãti. Yathā vā pana mahārāja ayaü Dinno anto pavisitvā tava purato tiņņheyya, jānāsi tvaü mahārāja: ayaü Dinno anto pavisitvā mama purato ņhito ti. - âma bhante, jānāmãti. - Evam-eva kho mahārāja abbhantare so jãvo jivhāya rase nikkhitte jāneyya: ambilattaü vā lavaõattaü vā tittakattaü vā kaņukattaü vā kasāyattaü vā madhurattaü vā ti. - âma bhante, jāneyyāti. - Te rase anto paviņņhe jāneyya: ambilattaü vā lavaõattaü vā tittakattaü vā kaņukattaü vā kasāyattaü vā madhurattaü vā ti. Na hi bhante ti. - Na kho te mahārāja yujjati purimena vā pacchimaü pacchimena vā purimaü. Yathā mahārāja kocid-eva puriso madhughaņasataü āharāpetvā madhudoõiü pårāpetvā purisassa mukhaü pidahitvā madhudoõiyā pakkhipeyya, jāneyya so mahārāja puriso: madhu sampannaü vā na sampannaü vā ti. - Na hi bhante ti. - Kena kāraõenāti. - Na hi tassa bhante mukhe madhu paviņņhan-ti. - Na kho te mahārāja yujjati purimena vā pacchimaü pacchimena vā puriman-ti. - Nāhaü paņibalo tayā vādinā saddhiü sallapituü; sādhu, atthaü jappehãti. - Thero Abhidhammasaüyuttāya kathāya rājānaü Milindaü sa¤¤āpesi: Idha mahārāja cakkhu¤-ca paņicca råpe ca uppajjati cakkhuvi¤¤āõaü, taüsahajātā phasso vedanā sa¤¤ā cetanā ekaggatā jãvitindriyaü manasikāro ti evam-ete dhammā paccayato jāyanti, na h' ettha vedagå upalabbhati; sota¤-ca paņicca sadde ca-pe-mana¤-ca paņicca dhamme ca uppajjati anovi¤¤āõaü, taüsahajātā phasso vedanā sa¤¤ā cetanā ekaggatā jãvitindriyaü manasikāro ti evam-ete dhammā paccayato jāyanti, #<[page 057]># %< 57>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ na h' ettha vedagå upalabbhatãti. Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, yattha cakkhuvi¤¤āõaü uppajjati tattha manovi¤¤āõam-pi uppajjatãti. - âma mahārāja, yattha cakkhuvi¤¤āõaü uppajjati tattha manovi¤¤āõam-pi uppajjatãti. - Kin-nu kho bhante Nāgasena paņhamaü cakkhuvi¤¤āõaü uppajjati pacchā manovi¤¤āõaü, udāhu manovi¤¤āõaü paņhamaü uppajjati pacchā cakkhuvi¤¤āõan-ti. - Paņhamaü mahārāja cakkhuvi¤¤āõaü uppajjati pacchā manovi¤¤āõan-ti. - Kin-nu kho bhante Nāgasena cakkhuvi¤¤āõaü manovi¤¤āõaü āõāpeti: yatthāhaü uppajjāmi tvam-pi tattha uppajjāhiti, udāhu manovi¤¤āõaü cakkhuvi¤¤āõaü āõāpeti: yattha tvaü uppajjissasi aham-pi tattha uppajjissāmãti. - Na hi mahārāja, anallāpo tesaü a¤¤ama¤¤ehãti. - Katham-bhante Nāgasena yattha cakkhuvi¤¤āõaü uppajjati tattha manovi¤¤āõam-pi uppajjatãti. - Ninnattā ca mahārāja dvārattā ca ciõõattā ca samudācaritattā cāti. - Kathambhante Nāgasena ninnattā yattha cakkhuvi¤¤āõaü uppajjati tattha manovi¤¤āõam-pi uppajjati, opammaü karohãti. - Taü kim-ma¤¤asi mahārāja: deve vassante katamena udakaü gaccheyyāti. - Yena bhante ninnaü tena gaccheyyāti. - Athāparena samayena devo vasseyya, katamena taü udakaü gaccheyyāti. - Yena bhante purimaü udakaü gataü tam-pi tena gaccheyyāti. - Kin-nu- kho mahārāja purimaü udakaü pacchimaü udakaü āõāpeti: yenāhaü gacchāmi tvam-pi tena gacchāhãti, pacchimaü vā udakaü purimaü udakaü āõāpeti: yena tvaü gacchissasi aham-pi tena gacchissāmãti. - Na hi bhante, anālāpo tesaü a¤¤ama¤¤ehi, ninnattā gacchantãti. - Evameva kho mahārāja ninnattā yattha cakkhuvi¤¤āõaü uppajjati tattha manovi¤¤āõam-pi uppajjati, na cakkhuvi¤¤āõaü manovi¤¤āõaü āõāpeti: #<[page 058]># %< 58>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yatthāhaü uppajjāmi tvam-pi tattha uppajjāhãti, na pi manovi¤¤āõaü cakkhuvi¤¤āõaü āõāpeti: yattha tvaü uppajjissasi aham-pi tattha uppajjissāmãti, anālāpo tesaü a¤¤ama¤¤ehi, ninnattā uppajjantãti. - Katham-bhante Nāgasena dvārattā yattha cakkhuvi¤¤āõaü uppajjati tattha manovi¤¤āõam-pi uppajjati, opammaü karohãti. - Taü kim-ma¤¤asi mahārāja: ra¤¤o paccantimaü nagaraü daëhapākāratoraõaü ekadvāraü, tato puriso nikkhamitukāmo bhaveyya, katamena nikkhameyyāti. - Dvārena bhante nikkhameyyāti. - Athāparo puriso nikkhamitukāmo bhaveyya, katamena so nikkhameyyāti. - Yena bhante purimo puriso nikkhanto so pi tena nikkhameyyāti. - Kin-nu kho mahārāja purimo puriso pacchimaü purisaü āõāpeti: yenāhaü gacchāmi tvam-pi tena gacchāhãti, pacchimo vā puriso purimaü purisaü āõāpeti: yena tvaü gacchissasi aham-pi tena gacchissāmãti. - Na hi bhante, anālāpo tesaü a¤¤ama¤¤ehi, dvārattā gacchantãti.-Evam-eva kho mahārāja dvārattā yattha cakkhuvi¤¤āõaü uppajjati tattha manovi¤¤āõam-pi uppajjati, na ca cakkhuvi¤¤āõaü manovi¤¤āõaü āõāpeti: yatthāhaü uppajjāmi tvam-pi tattha uppajjāhãti, nāpi manovi¤¤āõaü cakkhuvi¤¤āõaü āõāpeti: yattha tvaü uppajjissasi aham-pi tattha uppajjissāmãti, anālāpo tesaü a¤¤ama¤¤ehi, dvārattā uppajjantãti. - Katham-bhante Nāgasena ciõõattā yattha cakkhuvi¤¤āõaü uppajjati tattha manovi¤¤āõam-pi uppajjati, opammaü karohãti. - Taü kim-ma¤¤asi mahārāja: paņhamaü ekaü sakaņaü gaccheyya, atha dutiyaü sakaņaü katamena gaccheyyāti. - Yena bhante purimaü sakaņaü gataü tam-pi tena gaccheyyāti. - Kin-nu kho mahārāja purimaü sakaņaü pacchimaü sakaņaü āõāpeti: yenāhaü gacchāmi tvam-pi tena gacchāhãti, pacchimaü vā sakaņaü purimaü sakaņaü āõāpeti: #<[page 059]># %< 59>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yena tvaü gacchissasi aham-pi tena gacchissāmãti. - Na hi bhante, anālāpo tesaü a¤¤ama¤¤ehi, ciõõattā gacchantãti. Evam-eva kho mahārāja ciõõattā yattha cakkhuvi¤¤āõaü uppajjati tattha manovi¤¤āõam-pi uppajjati, na ca cakkhuvi¤¤āõaü manovi¤¤āõaü āõāpeti: yatthāhaü uppajjāmi tvam-pi tattha uppajjāhãti, nāpi manovi¤¤āõaü cakkhuvi¤¤āõaü āõāpeti: yattha tvaü uppajjissasi aham-pi tattha uppajjissāmãti, anālāpo tesaü a¤¤ama¤¤ehi, ciõõattā uppajjantãti. - Katham-bhante Nāgasena samudācaritattā yattha cakkhuvi¤¤āõaü uppajjati tattha manovi¤¤āõam-pi uppajjati, opammaü karohãti. - Yathā mahārāja muddā-gaõanā-sankhā-lekhā-sippaņņhānesu ādikammikassa dandhāyanā bhavati, athāparena samayena nisammakiriyāya samudācaritattā adandhāyanā bhavati, evam-eva kho mahārāja samudācaritattā yattha cakkhuvi¤¤āõaü uppajjati tattha manovi¤¤āõaü-pi uppajjati, na ca cakkhuvi¤¤āõaü manovi¤¤āõaü āõāpeti: yatthāhaü uppajjāmi tvam-pi tattha uppajjāhãti, nāpi manovi¤¤āõaü cakkhuvi¤¤āõaü āõāpeti: yattha tvaü uppajjissasi aham-pi tattha uppajjissāmãti, anālāpo tesaü a¤¤ama¤¤ehi, samudācaritattā uppajjantãti. - Bhante Nāgasena, yattha sotavi¤¤āõaü uppajjati tattha manovi¤¤āõam-pi uppajjati -pe-yattha ghānavi¤¤āõaü uppajjati, yattha jivhāvi¤¤āõaü uppajjati, yattha kāyavi¤¤āõaü uppajjattattha manovi¤¤āõam-pi uppajjatãti. - âma mahārāja, yattha kāyavi¤¤āõaü uppajjati tattha manovi¤¤āõam-pi uppajjatãti. - Kin-nu kho bhante Nāgasena paņhamaü kāyavi¤¤āõaü uppajjati pacchā manovi¤¤āõaü, udāhu manovi¤¤āõaü paņhamaü uppajjati pacchā kāyavi¤¤āõan-ti. Kāyavi¤¤āõaü mahārāja paņhamaü uppajjati pacchā manovi¤¤āõan-ti. - Kin-nu kho bhante Nāgasena - pe #<[page 060]># %< 60>% - anālāpo tesaü a¤¤ama¤¤ehi, samudācaritattā uppajjantãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, yattha manovi¤¤āõaü uppajjati vedanā pi tattha uppajjatãti. - âma mahārāja, yattha manovi¤¤āõaü uppajjati, phasso pi tattha uppajjati, vedanā pi tattha uppajjati, sa¤¤ā pi tattha uppajjati, cetanā pi tattha uppajjati, vitakko pi tattha uppajjati, vicāro pi tattha uppajjati, sabbe pi phassapamukhā dhammā tattha uppajjantãti. Bhante Nāgasena, kiülakkhaõo phasso ti. - Phusanalakkhaõo mahārāja phasso ti. - Opammaü karohãti. - Yathā mahārāja dve meõķā yujjheyyuü, tesu yathā eko meõķo evaü cakkhu daņņhabbaü, yathā dutiyo meõķo evaü råpaü daņņhabbaü, yathā tesaü sannipāto evam phasso daņņhabbo ti. - Bhiyyo opammaü karohãti. Yathā mahārāja dve pāõã vajjeyyuü, tesu yathā eko pāõi evaü cakkhu daņņhabbaü, yathā dutiyo pāõi evaü råpaü daņņhabbaü, yathā tesaü sannipāto evaü phasso daņņhabbo ti. - Bhiyyo opammaü karohãti. - Yathā mahārāja dve sammā vajjeyyuü, tesu yathā eko sammo evaü cakkhu daņņhabbaü, yathā dutiyo sammo evaü råpaü daņņhabbaü, yathā tesaü sannipāto evaü phasso daņņhabbo ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Bhante Nāgasena, kiülakkhaõā vedanā ti. - Vedayitalakkhaõā mahārāja vedanā anubhavanalakkhaõā cāti. - Opammaü karohãti. - Yathā mahārāja kocideva puriso ra¤¤o adhikāraü kareyya, tassa rājā tuņņho adhikāraü dadeyya, so tena adhikārena pa¤cahi kāmaguõehi samappito samangibhåto paricareyya, tassa evamassa: mayā kho pubbe ra¤¤o adhikāro kato, tassa me rājā tuņņho adhikāraü adāsi, svāhaü tatonidānaü imaü evaråpaü vedanaü vediyāmãti; -yathā vā pana mahārāja kocid-eva puriso kusalaü kammaü katvā kāyassa bhedā param-maraõā sugatiü saggaü lokaü uppajjeyya, #<[page 061]># %< 61>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ so tattha dibbehi pa¤cahi kāmaguõehi samappito samangibhåto paricareyya, tassa evam-assa: ahaü kho pubbe kusalaü kammaü akāsiü, so 'haü tatonidānaü imaü evaråpaü vedanaü vediyāmãti; -evam-eva kho mahārāja vedayitalakkhaõā c' eva vedanā anubhavanalakkhaõā cāti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Bhante Nāgasena, kiülakkhaõā sa¤¤ā ti. - Sa¤jānanalakkhaõā mahārāja sa¤¤ā; kiü sa¤jānāti: nãlam-pi sa¤jānāti, pãtam-pi sa¤jānāti, lohitam-pi sa¤jānāti, odātam-pi sa¤jānāti, ma¤jeņņham-pi sa¤jānāti; evaü kho mahārāja sa¤jānanalakkhaõā sa¤¤ā ti. - Opammaü karohãti. - Yathā mahārāja ra¤¤o bhaõķāgāriko bhaõķāgāraü pavisitvā nãla-pãta-lohit-odāta-ma¤jeņņhāni rājabhogāni råpāni passitvā sa¤jānāti, evam-eva kho mahārāja sa¤jānanalakkhaõā sa¤¤ā ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Bhante Nāgasena, kiülakkhaõā cetanā ti. - Cetayitalakkhaõā mahārāja cetanā abhisankharaõalakkhaõā cāti. - Opammaü karohãti. - Yathā mahārāja kocid-eva puriso visaü abhisankharitvā attanā ca piveyya pare ca pāyeyya, so attanā pi dukkhito bhaveyya, pare pi dukkhitā bhaveyyuü, evam-eva kho mahārāja idh' ekacco puggalo akusalaü kammaü cetanāya cetayitvā kāyassa bhedā param-maraõā apāyaü duggatiü vinipātaü nirayaü uppajjeyya, ye pi tassa anusikkhanti te pi kāyassa bhedā param-maraõā apāyaü duggatiü vinipātaü nirayaü uppajjanti. Yathā vā pana mahārāja kocid-eva puriso sappi-navanãta-tela-madhu-phāõitaü ekajjhaü abhisankharitvā attanā ca piveyya pare ca pāyeyya, so attanā pi sukhito bhaveyya, pare pi sukhitā bhaveyyuü, #<[page 062]># %< 62>% evam-eva kho mahārāja idh' ekacco puggalo kusalaü kammaü cetanāya cetayitvā kāyassa bhedā param-maraõā sugatiü saggaü lokaü uppajjati, ye pi tassa anusikkhanti te pi kāyassa bhedā param-maraõā sugatiü saggaü lokaü uppajjanti. Evaü kho mahārāja cetayitalakkhaõā cetanā abhisankharaõalakkhaõā cāti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Bhante Nāgasena, kiülakkhanaü vi¤¤āõan-ti. Vijānanalakkhaõaü mahārāja vi¤¤āõan-ti. - Opammaü karohãti. - Yathā mahārāja nagaraguttiko majjhe nagare singhāņake nisinno passeyya puratthimadisato purisaü āgacchantaü, passeyya dakkhiõadisato purisaü āgacchantaü, passeyya pacchimadisato purisaü āgacchantaü, passeyya uttaradisato purisaü āgacchantaü, evam-eva kho mahārāja ya¤-ca puriso cakkhunā råpaü passati taü vi¤¤āõena vijānāti, ya¤-ca sotena saddaü suõāti taü vi¤¤āõena vijānāti, ya¤-ca ghānena gandhaü ghāyati taü vi¤¤āõena vijānāti, ya¤-ca jivhāya rasaü sāyati taü vi¤¤āõena vijānāti, ya¤-ca kāyena phoņņhabbaü phusati taü vi¤¤āõena vijānāti, ya¤-ca manasā dhammaü vijānāti taü vi¤¤āõena vijānāti. Evaü kho mahārāja vijānanalakkhaõaü vi¤¤āõan-ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Bhante Nāgasena, kiülakkhaõo vitakko ti. - Appanālakkhaõo mahārāja vitakko ti. - Opammaü karohãti. - Yathā mahārāja vaķķhaki suparikammakataü dāruü sandhismiü appeti, evaü kho mahārāja appanālakkhaõo vitakko ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Bhante Nāgasena, kiülakkhaõo vicāro ti. - Anumajjanalakkhaõo mahārāja vicāro ti. - Opammaü karohãti. - Yathā mahārāja kaüsathālaü ākoņitaü pacchā anuravati anusandahati; #<[page 063]># %< 63>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yathā mahārāja ākoņanā evaü vitakko daņņhabbo, yathā anuravanā evaü vicāro daņņhabbo ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Tatiyo vaggo. Rājā āha: Bhante Nāgasena, sakkā imesaü dham- mānaü ekatobhāvan-gatānaü vinibbhujitvā vinibbhujitvā nānākaraõaü pa¤¤āpetuü: ayaü phasso, ayaü vedanā, ayaü sa¤¤ā, ayaü cetanā, idaü vi¤¤āõaü, ayaü vitakko, ayaü vicāro ti. - Na sakkā mahārāja imesaü dhammānaü ekatobhāvan-gatānaü vinibbhujitvā vinibbhujitvā nānākaraõaü pa¤¤āpetuü: ayaü phasso, ayaü vedanā, ayaü sa¤¤ā, ayaü cetanā, idaü vi¤¤āõaü, ayaü vitakko, ayaü vicāro ti. - Opammaü karohãti. - Yathā mahārāja ra¤¤o sådo yåsaü vā rasaü vā kareyya, so tattha dadhim-pi pakkhipeyya, loõam pi pakkhipeyya, singiveram-pi pakkhipeyya, jãrakam-pi pakkhipeyya, maricam-pi pakkhipeyya, a¤¤āni pi pakārāni pakkhipeyya; tam-enaü rājā evaü vadeyya: dadhissa me rasaü āhara, loõassa me rasaü āhara, singiverassa me rasaü āhara, jãrakassa me rasaü āhara, maricassa me rasaü āhara, sabbesaü me pakkhittānaü rasaü āharāti; sakkā nu kho mahārāja tesaü rasānaü ekatobhāvan-gatānaü vinibbhujitvā vinibbhujitvā rasaü āharituü ambilattaü vā lavaõattaü vā tittattaü vā kaņukattaü vā kasāyattaü vā madhurattaü vā ti. - Na hi bhante sakkā tesaü rasānaü ekatobhāvan-gatānaü vinibbhujitvā vinibbhujitvā rasaü āharituü: #<[page 064]># %< 64>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ambilattaü vā lavaõattaü vā tittattaü vā kaņukattaü vā kasāyattaü vā madhurattaü vā, api ca kho pana sakena sakena lakkhaõena upaņņhahantãti. - Evam-eva kho mahārāja na sakkā imesaü dhammānaü ekatobhāvangatānaü vinibbhujitvā vinibbhujitvā nānākaraõaü pa¤¤āpetuü: ayaü phasso, ayaü vedanā, ayaü sa¤¤ā, ayaü cetanā, idaü vi¤¤āõaü, ayaü vitakko, ayaü vicāro ti, api ca kho pana sakena sakena lakkhaõena upaņņhahantãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Thero āha: Loõaü mahārāja cakkhuvi¤¤eyyan-ti.âma bhante, cakkhuvi¤¤eyyan-ti. - Suņņhu kho mahārāja jānāhãti. - Kim-pana bhante jivhāvi¤¤eyyan-ti. - âma mahārāja, jivhāvi¤¤eyyan-ti. - Kim-pana bhante sabbaü loõaü jivhāya vijānātãti. - âma mahārāja, sabbaü loõaü jivhāya vijānātãti. - Yadi bhante sabbaü loõaü jivhāya vijānāti, kissa pana taü sakaņehi balivaddā āharanti, nanu loõam-eva āharitabban-ti. Na sakkā mahārāja loõam-eva āharituü, ekatobhāvangatā ete dhammā, gocaranānattan-gatā: loõaü garubhāvo cāti. Sakkā pana mahārāja loõaü tulāya tulayitun-ti. - âma bhante, sakkā ti.- Na sakkā mahārāja loõaü tulāya tulayituü, garubhāvo tulāya tulãyatãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Nāgasena-Milindarāja-pa¤hā niņņhitā. #<[page 065]># %< 65>% Rājā āha: Bhante Nāgasena, yān' imāni pa¤c' āyatanāni kin-nu tāni nānākammehi nibbattāni udāhu ekena kammenāti. - Nānākammehi mahārāja nibbattāni, na ekena kammenāti. - Opammaü karohãti. - Taü kimma¤¤asi mahārāja: ekasmiü khette pa¤ca bãjāni vapeyyuü, tesaü nānābãjānaü nānāphalāni nibbatteyyun-ti. âma bhante, nibbatteyyun-ti. - Evam-eva kho mahārāja yān imāni pa¤c' āyatanāni tāni nānākammehi nibbattāni, na ekena kammenāti. Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, kena kāraõena manussā na sabbe samakā, a¤¤e appāyukā a¤¤e dãghāyukā, a¤¤e bavhābādhā a¤¤e appābādhā, a¤¤e dubbaõõā a¤¤e vaõõavanto, a¤¤e appesakkhā a¤¤e mahesakkhā, a¤¤e appabhogā a¤¤e mahābhogā, a¤¤e nãcakulãnā a¤¤e mahākulãnā, a¤¤e duppa¤¤ā a¤¤e pa¤¤āvanto ti. Thero āha: Kissa pana mahārāja rukkhā na sabbe samakā, a¤¤e ambilā a¤¤e lavaõā a¤¤e tittakā a¤¤e kaņukā a¤¤e kasāvā a¤¤e madhurā ti. - Ma¤¤āmi bhante bãjānaü nānākaraõenāti. - Evam-eva kho mahārāja kammānaü nānākaraõena manussā na sabbe samakā, a¤¤e appāyukā a¤¤e dãghāyukā, a¤¤e bavhābādhā a¤¤e appābādhā, a¤¤e dubbaõõā a¤¤e vaõõavanto, a¤¤e appesakkhā a¤¤e mahesakkhā, a¤¤e appabhogā a¤¤e mahābhogā, a¤¤e nãcakulãnā a¤¤e mahākulãnā, a¤¤e duppa¤¤ā a¤¤e pa¤¤āvanto. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Kammassakā māõava sattā, kammadāyādā kammayonã kammabandhå kammapaņisaraõā, kammaü satte vibhajati, yad-idaü hãnappaõãtatāyāti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, tumhe bhaõatha: kin-ti imaü dukkhaü nirujjheyya a¤¤a¤-ca dukkhaü na uppajjeyyāti. #<[page 066]># %< 66>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Etadatthā mahārāja amhākaü pabbajjā ti. Kiü paņigacc' eva vāyamitena, nanu sampatte kāle vāyamitabban-ti. - Thero āha: Sampatte kāle mahārāja vāyāmo akiccakaro bhavati, paņigacc' eva vāyāmo kiccakaro bhavatãti. - Opammaü karohãti. - Taü kimma¤¤asi mahārāja: yadā tvaü pipāsito bhaveyyāsi tadā tvaü udapānaü khaõāpeyyāsi taëākaü khaõāpeyyāsi: pānãyaü pivissāmãti. - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja sampatte kāle vāyāmo akiccakaro bhavati, paņigacc' eva vāyāmo kiccakaro bhavatãti. - Bhiyyo opammaü karohãti. - Taü kim-ma¤¤asi mahārāja: yadā tvaü bubhukkhito bhaveyyāsi tadā tvaü khettaü kasāpeyyāsi sāliü ropāpeyyāsi dha¤¤aü atiharāpeyyāsi: bhattaü bhu¤jissāmãti. - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja sampatte kāle vāyāmo akiccakaro bhavati, paņigacc' eva vāyāmo kiccakaro bhavatãti. - Bhiyyo opammaü karohãti. - Taü kim-ma¤¤asi mahārāja: yadā te sangāmo paccupaņņhito bhaveyya tadā tvaü parikhaü khaõāpeyyāsi pākāraü kārāpeyyāsi gopuraü kārāpeyyāsi aņņālakaü kārāpeyyāsi dha¤¤aü atiharāpeyyāsi, tadā tvaü hatthismiü sikkheyyāsi assasmiü sikkheyyāsi rathasmiü sikkheyyāsi dhanusmiü sikkheyyāsi tharusmiü sikkheyyāsãti. - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja sampatte kāle vāyāmo akiccakaro bhavati, paņigacc' eva vāyāmo kiccakaro bhavati. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Paņigacc' eva taü kayirā yaü ja¤¤ā hitam-attano; na sākaņikacintāya, mantā' dhãro parakkame. Yathā sākaņiko nāma samaü hitvā mahāpathaü visamaü maggam-āruyha akkhacchinno va jhāyati, #<[page 067]># %< 67>% Evaü dhammā apakkamma adhammam-anuvattiya mando maccumukhaü patto akkhacchinno va socatãti. Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, tumhe bhaõatha: pākatikāggito nerayiko aggi mahābhitāpataro hoti, khuddako pi pāsāõo pākatike aggimhi pakkhitto divasam-pi dhamamāno na vilayaü gacchati, kåņāgāramatto pi pāsāõo nerayikaggimhi pakkhitto khaõena vilayaü gacchatãti; etaü vacanaü na saddahāmi. Eva¤-ca pana vadetha: ye ca tattha uppannā sattā te anekāni pi vassasahassāni niraye paccamānā na vilayaü gacchantãti; tam-pi vacanaü na saddahāmãti. - Thero āha: Taü kim-ma¤¤asi mahārāja: yā tā santi makariniyo pi suüsumāriniyo pi kacchapiniyo pi moriniyo pi kapotiniyo pi kin-nu tā kakkhaëāni pāsāõāni sakkharāyo ca khādantãti. - âma bhante, khādantãti. - Kim-pana tāni tāsaü kucchiyaü koņņhabbhantaragatāni vilayaü gacchantãti. - âma bhante, vilayaü gacchantãti. - Yo pana tāsaü kucchiyaü gabbho so pi vilayaü gacchatãti. - Na hi bhante ti. - Kena kāraõenāti. - Ma¤¤āmi bhante kammādhikatena na vilayaü gacchatãti. - Evam-eva kho mahārāja kammādhikatena nerayikā sattā anekāni pi vassasahassāni niraye paccamānā na vilayaü gacchanti [tatth' eva jāyanti tatth' eva vaķķhanti tatth' eva maranti.] Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: So na tāva kālaü karoti yāva na taü pāpaü kammaü byantihotãti. - Bhiyyo opammaü karohãti. - Taü kim-ma¤¤asi mahārāja: yā tā santi sãhiniyo pi byagghiniyo pi dãpiniyo pi kukkuriniyo pi kin-nu tā kakkhaëāni aņņhikāni maüsāni khādantãti. âma bhante, khādantãti. - Kim-pana tāni tāsaü kucchiyaü koņņhabbhantaragatāni vilayaü gacchantãti. #<[page 068]># %< 68>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ âma bhante, vilayaü gacchantãti. - Yo pana tāsaü kucchiyaü gabbho so pi vilayaü gacchatãti. - Na hi bhante ti. - Kena kāraõenāti. - Ma¤¤āmi bhante kammādhikatena na vilayaü gacchatãti. - Evam-eva kho mahārāja kammādhikatena nerayikā sattā anekāni pi vassasahassāni niraye paccamānā na vilayaü gacchantãti. - Bhiyyo opammaü karohãti. - Taü kim-ma¤¤asi mahārāja: yā tā santi Yonakasukhumāliniyo pi khattiyasukhumāliniyo pi brāhmaõasukhumāliniyo pi gahapatisukhumāliniyo pi kin-nu tā kakkhaëāni khajjakāni maüsāni khādantãti. - âma bhante, khādantãti. - Kim-pana tāni tāsaü kucchiyaü koņņhabbhantaragatāni vilayaü gacchantãti. - âma bhante, vilayaü gacchantãti. - Yo pana tāsaü kucchiyaü gabbho so pi vilayaü gacchatãti. - Na hi bhante ti. - Kena kāraõenāti. - Ma¤¤āmi bhante kammādhikatena na vilayaü gacchatãti. - Evameva kho marāja kammādhikatena nerayikā sattā anekāni pi vassasahassāni niraye paccamānā na vilayaü gacchanti [tatth' eva jāyanti tatth' eva vaķķhanti tatth' eva maranti]. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: So na tāva kālaü karoti yāva na taü pāpaü kammaü byantihotãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, tumhe bhaõatha: ayaü mahāpaņhavã udake patiņņhitā, udakaü vāte patiņņhitaü, vāto ākāse patiņņhito ti; etam-pi vacanaü na saddahāmãti. - Thero dhammakarakena udakaü gahetvā rājānaü Milindaü sa¤¤āpesi: Yathā mahārāja imaü udakaü vātena ādhāritaü evaü tam-pi udakaü vātena ādhāritan-ti. Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, nirodho nibbānan-ti. - âma mahārāja, nirodho nibbānan-ti. - Kathambhante Nāgasena nirodho nibbānan-ti. #<[page 069]># %< 69>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Sabbe bālaputhujjanā kho mahārāja ajjhattika-bāhire āyatane abhinandanti abhivadanti ajjhosāya tiņņhanti, te tena sotena vuyhanti, na parimuccanti jātiyā jarā-maraõena sokena paridevena dukkhehi domanassehi upāyāsehi, na parimuccanti dukkhasmā ti vadāmi. Sutavā ca kho mahārāja ariyasāvako ajjhattika-bāhire āyatane nābhinandati nābhivadati nājjhosāya tiņņhati, tassa taü anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiņņhato taõhā nirujjhati, taõhānirodhā upādānanirodho, upādānanirodhā bhavanirodho, bhavanirodhā jātinirodho, jātinirodhā jarā-maraõaü sokaparideva-dukkha-domanass-upāyāsā nirujjhanti, evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti. Evaü kho mahārāja nirodho nibbānan-ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, sabbe va labhanti nibbānan-ti. - Na kho mahārāja sabbe va labhanti nibbānaü, api ca kho mahārāja yo sammā paņipanno abhi¤ ¤eyye dhamme abhijānāti, pari¤¤eyye dhamme parijānāti, pahātabbe dhamme pajahati, bhāvetabbe dhamme bhāveti, sacchikātabbe dhamme sacchikaroti, so labhati nibbānan-ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, yo na labhati nibbānaü jānāti so: sukhaü nibbānan-ti âma mahārāja, yo na labhati nibbānaü jānāti so: sukhaü nibbānan-ti. Katham-bhante Nāgasena alabhanto jānāti: sukhaü nibbānan-ti. - Taü kim-ma¤¤asi mahārāja: yesaü nacchinnā hatthapādā jāneyyuü te mahārāja: dukkhaü hatthapādacchedanan-ti. - âma bhante, jāneyyun-ti. - Kathaü jāneyyun-ti.- A¤¤esaü bhante chinnahatthapādānaü paridevitasaddaü sutvā jānanti: dukkhaü hatthapādacchedanan-ti. #<[page 070]># %< 70>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Evam-eva kho mahārāja yesaü diņņhaü nibbānaü tesaü saddaü sutvā jānāti: sukhaü nibbānan-ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Catuttho vaggo. Rājā āha: Bhante Nāgasena, Buddho tayā diņņho ti. - Na hi mahārājāti. - Atha te ācariyehi Buddho diņņho ti.-Na hi mahārājāti. - Tena hi bhante Nāgasena na-tthi Buddho ti. - Kim-pana mahārāja Himavati æhānadã tayā diņņhā ti. - Na hi bhante ti. - Atha te pitarā æhānadã diņņhā ti. - Na hi bhante ti. - Tena hi mahārāja na-tthi æhānadã ti. - Atthi bhan, ki¤cāpi me æhānadã na diņņhā pitarā pi me æhānadã na diņņhā, api ca atthi æhānadã ti. - Evam-eva kho mahārāja ki¤cāpi mayā Bhagavā na diņņho ācariyehi pi me Bhagavā na diņņho, api ca atthi Bhagavā ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, Buddho anuttaro ti. - âma mahārāja, Bhagavā anuttaro ti. - Katham-bhante Nāgasena adiņņhapubbaü jānāsi: Buddho anuttaro ti. Taü kim-ma¤¤asi mahārāja: yehi adiņņhapubbo mahāsamuddo jāneyyuü te mahārāja: mahanto kho mahāsamuddo gambhãro appameyyo duppariyogāho, yatth' imā pa¤ca mahānadiyo satataü samitaü appenti, seyyathãdaü: Gangā Yamunā Aciravatã Sarabhå Mahã, n' eva tassa ånattaü vā pårattaü vā pa¤¤āyatãti. - âma bhante, jāneyyun-ti. - Evam-eva kho mahārāja sāvake mahante parinibbute passitvā jānāmi: #<[page 071]># %< 71>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Bhagavā anuttaro ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, sakkā jānituü: Buddho anuttaro ti. - âma mahārāja, sakkā jānituü: Bhagavā anuttaro ti. - Katham-bhante Nāgasena sakkā jānituü: Buddho anuttaro ti.- Bhåtapubbaü mahārāja Tissatthero nāma lekhācariyo ahosi, bahåni vassāni abbhatãtāni kālakatassa, kathaü so ¤āyatãti. - Lekhena bhante ti. -Evam-eva kho mahārāja yo dhammaü passati so Bhagavantaü passati, dhammo hi mahārāja Bvatā desito ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, dhammo tayā diņņho ti. - Buddhanettiyā kho mahārāja Buddhapa¤¤attiyā yāvajãvaü sāvakehi vattitabban-ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, na ca sankamati paņisandahati cāti. - âma mahārāja, na ca sankamati paņisandahati cāti. - Katham-bhante Nāgasena na ca sankamati paņisandahati ca, opammaü karohãti. - Yathā mahārāja kocid-eva puriso padãpato padãpaü padãpeyya, kin-nu kho so mahārāja padãpo padãpamhā sankanto ti. -Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja na ca sankamati paņisandahati cāti. - Bhiyyo opammaü karohãti. - Abhijānāsi nu tvaü mahārāja daharako santo silokācariyassa santike ka¤ci silokaü gahitan-ti. - âma bhante ti. - Kin-nu kho mahārāja so siloko ācariyamhā sankanto ti. - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja na ca sankamati paņisandahati cāti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, vedagå upalabbhatãti. -Thero āha: Paramatthena kho mahārāja vedagå na upalabbhatãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. #<[page 072]># %< 72>% Rājā āha: Bhante Nāgasena, atthi koci satto yo imamhā kāyā a¤¤aü kāyaü sankamatãti. - Na hi mahārājāti. - Yadi bhante Nāgasena imamhā kāyā a¤¤aü kāyaü sankamanto na-tthi, nanu mutto bhavissati pāpakehi kammehãti. - âma mahārāja, yadi na paņisandaheyya mutto bhavissati pāpakehi kammehi; yasmā ca kho mahārāja paņisandahati, tasmā na parimutto pāpakehi kammehãti. - Opammaü karohãti. - Yathā mahārāja kocid-eva puriso a¤¤atarassa purisassa ambaü avahareyya, kiü so daõķappatto bhaveyyāti. - âma bhante, daõķappatto bhaveyyāti. - Na kho so mahārāja tāni ambāni avahari yāni tena ropitāni, kasmā daõķappatto bhaveyyāti. - Tāni bhante ambāni nissāya jātāni, tasmā daõķappatto bhaveyyāti. - Evam-eva kho mahārāja iminā nāmaråpena kammaü karoti sobhanaü vā asobhanaü vā, tena kammena a¤¤aü nāmaråpaü paņisandahati, tasmā na parimutto pāpakehi kammehãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, iminā nāmaråpena kammaü kataü kusalaü vā akusalaü vā, kuhiü tāni kammāni tiņņhantãti. - Anubandheyyuü kho mahārāja tāni kammāni `chāyā va anapāyinã' ti. - Sakkā pana bhante tāni kammāni dassetuü: idha vā idha vā tāni kammāni tiņņhantãti. - Na sakkā mahārāja tāni kammāni dassetuü: idha vā idha vā' tāni kammāni tiņņhantãti. - Opammaü karohãti. - Taü kim-ma¤¤asi mahārāja: yān' imāni rukkhāni anibbattaphalāni sakkā tesaü phalāni dassetuü: idha vā idha vā tāni phalāni tiņņhantãti. - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja abbocchinnāya santatiyā na sakkā tāni kammāni dassetuü: idha vā idha vā tāni kammāni tiņņhantãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. #<[page 073]># %< 73>% Rājā āha: Bhante Nāgasena, yo uppajjati jānāti so: uppajjissāmãti. - âma mahārāja, yo uppajjati jānāti so: uppajjissāmãti. - Opammaü karohãti. - Yathā mahārāja kassako gahapatiko bãjāni paņhaviyaü nikkhipitvā sammā deve vassante jānāti: dha¤¤aü nibbattissatãti. - âma bhante, jāneyyāti. - Evam-eva kho mahārāja yo uppajjati jānāti so: uppajjissāmãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, Buddho atthãti. - âma mahārāja, Bhagavā atthãti. - Sakkā pana bhante Nāgasena Buddho nidassetuü: idha vā idha vā ti. - Parinibbuto mahārāja Bhagavā anupādisesāya nibbānadhātuyā, na sakkā Bhagavā nidassetuü: idha vā idha vā ti. - Opammaü karohãti. - Taü kim-ma¤¤asi mahārāja: mahato aggikkhandhassa jalamānassa yā acci atthan-gatā sakkā sā acci dassetuü: idha vā idha vā ti. - Na hi bhante, niruddhā sā acci, appa¤¤attiü gatā ti. - Evameva kho mahārāja Bhagavā anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbuto, atthan-gato Bhagavā na sakkā nidassetuü: idha vā idha vā ti; dhammakāyena pana kho mahārāja sakkā Bhagavā nidassetuü, dhammo hi mahārāja Bhagavatā desito ti.- Kallo si bhante Nāgasenāti. Pa¤camo vaggo. Rājā āha: Bhante Nāgasena, piyo pabbajitānaü kāyo ti. - Na kho mahārāja piyo pabbajitānaü kāyo ti. Atha kissa nu kho bhante kelāyatha mamāyathāti. Kim-pana te mahārāja kadāci karahaci sangāmagatassa kaõķappahāro hotãti. - âma bhante, hotãti. - Kin-nu kho mahārāja so vaõo ālepena ca ālimpãyati telena ca makkhãyati sukhumena ca coëapaņņena paliveņhãyatãti. #<[page 074]># %< 74>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ âma bhante, ālepena ca ālimpãyati telena ca makkhãyati sukhumena ca coëapaņņena paliveņhãyatãti. - Kin-nu kho mahārāja piyo te vaõo, yena ālepena ca ālimpãyati telena ca makkhãyati sukhumena ca coëapaņņena paliveņhãyatãti. - Na me bhante piyo vaõo, api ca maüsassa råhanatthāya ālepena ca ālimpãyati telena ca makkhãyati sukhumena ca coëapaņņena paliveņhãyatãti. - Evam-eva kho mahārāja appiyo pabbajitānaü kāyo, atha ca pabbajitā anajjhositā kāyaü pariharanti brahmacariyānuggahāya. Api ca kho mahārāja vaõåpamo kāyo vutto Bhagavatā, tena pabbajitā vaõam-iva kāyaü pariharanti anajjhositā. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Allacammapaņicchanno navadvāro mahāvaõo samantato paggharati asucã påtigandhiyo ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, Buddho sabba¤¤å sabbadassāvã ti. - âma mahārāja, Bhagavā sabba¤¤å sabbadassāvã ti. - Atha kissa nu kho bhante Nāgasena sāvakānaü anupubbena sikkhāpadaü pa¤¤āpesãti. - Atthi pana te mahārāja koci vejjo yo imissaü paņhaviyaü sabbabhesajjāni jānātãti. - âma bhante, atthãti. Kin-nu kho mahārāja so vejjo gilānakaü sampatte kāle bhesajjaü pāyeti udāhu asampatte kāle ti. - Sampatte kāle bhante gilānakaü bhesajjaü pāyeti, no asampatte kāle ti. - Evam-eva kho mahārāja Bhagavā sabba¤¤å sabbadassāvã na akāle sāvakānaü sikkhāpadaü pa¤¤āpeti, sampatte kāle sāvakānaü sikkhāpadaü pa¤¤āpeti yāvajãvaü anatikkamanãyan-ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. #<[page 075]># %< 75>% Rājā āha: Bhante Nāgasena, Buddho dvattiüsamahāpurisalakkhaõehi samannāgato asãtiyā ca anubya¤janehi parira¤jito suvaõõavaõõo ka¤canasannibhattaco byāmappabho ti. - âma mahārāja, Bhagavā dvattiüsamahāpurisalakkhaõehi samannāgato asãtiyā ca anubya¤janehi parira¤jito suvaõõavaõõo ka¤canasannibhattaco byāmappabho ti. - Kim-pan' assa bhante mātāpitaro pi dvattiüsa-mahāpurisalakkhaõehi samannāgatā asãtiyā ca anubya¤janehi parira¤jitā suvaõõavaõõā ka¤canasannibhattacā byāmappabhā ti. - Na hi mahārājāti. - Evaü sante kho bhante Nāgasena uppajjati Buddho dvattiüsamahāpurisalakkhaõehi samannāgato asãtiyā ca anubya¤janehi parira¤jito suvaõõavaõõo ka¤canasannibhattaco byāmappabho ti; api ca mātusadiso vā putto hoti mātupakkho vā, pitusadiso vā putto hoti pitupakkho vā ti. - Thero āha: Atthi pana mahārāja ki¤ci padumaü satapattan-ti. - âma bhante, atthãti. - Tassa pana kuhiü sambhavo ti. - Kaddame jāyati, udake āsãyatãti. Kin-nu kho mahārāja padumaü kaddamena sadisaü vaõõena vā gandhena vā rasena vā ti. - Na hi bhante ti. - Atha udakena sadisaü vaõõena vā gandhena vā rasena vā ti. - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja Bhagavā dvattiüsa-mahāpurisalakkhanehi samannāgato asãtiyā ca anubya¤janehi parira¤jito suvaõõavaõõo ka¤canasannibhattaco byāmappabho, no c' assa mātāpitaro dvattiüsa-mahāpurisalakkhaõehi samannāgatā asãtiyā ca anubya¤janehi parira¤jitā suvaõõavaõõā ka¤canasannibhattacā byāmappabhā ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, Buddho brahmacārã ti. - âma mahārāja, Bhagavā brahmacārã ti. - Tena hi bhante Nāgasena Buddho Brahmuno sisso ti. - Atthi pana te mahārāja hatthipāmokkho ti. - âma bhante, atthãti. #<[page 076]># %< 76>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Kin-nu kho mahārāja so hatthã kadāci karahaci ko¤canādaü nadatãti. - âma bhante, nadatãti. Tena hi mahārāja so hatthã ko¤cānaü sisso ti. - Na hi bhante ti. - Kim-pana mahārāja Brahmā sabuddhiko abuddhiko ti. - Sabuddhiko bhante ti. - Tena hi mahārāja Brahmā Bhagavato sisso ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, upasampadā sundarā ti.-âma mahārāja, upasampadā sundarā ti. - Atthi pana bhante Buddhassa upasampadā udāhu na-tthãti. Upasampanno kho mahārāja Bhagavā bodhirukkhamåle saha sabba¤¤uta¤āõena, na-tthi Bhagavato upasampadā a¤¤ehi dinnā yathā sāvakānaü mahārāja Bhagavā sikkhāpadaü pa¤¤āpeti yāvajãvaü anatikkamanãyan-ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, yo ca mātari matāya rodati, yo ca dhammapemena rodati, ubhinnaü tesaü rodantānaü kassa assu bhesajjaü, kassa na bhesajjan-ti. - Ekassa kho mahārāja assu rāga-dosa-mohehi samalaü uõhaü, ekassa pãti-somanassena vimalaü sãtalaü; yaü kho mahārāja sãtalaü taü bhesajjaü, yaü uõhaü taü na bhesajjan-ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, kiü nānākaranaü sarāgassa ca vãtarāgassa cāti.- Eko kho mahārāja ajjhosito, eko anajjhosito ti. - Kiü etaü bhante: ajjhosito anajjhosito nāmāti. - Eko kho mahārāja atthiko, eko anatthiko ti. - Passām' ahaü bhante evaråpaü: yo ca sarāgo yo ca vãtarāgo sabbo p' eso sobhanaü yeva icchati khādaniyaü vā bhojaniyaü vā, na koci pāpakaü icchatãti. - Avãtarāgo kho mahārāja rasapaņisaüvedã ca rasarāgapaņisaüvedã ca bhojanaü bhu¤jati, vãtarāgo pana rasapaņisaüvedã bhojanaü bhu¤jati, #<[page 077]># %< 77>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ no ca kho rasarāgapaņisaüvedã ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, pa¤¤ā kuhiü paņivasatãti. - Na katthaci mahārājāti. - Tena hi bhante Nāgasena na-tthi pa¤¤ā ti. - Vāto mahārāja kuhiü paņivasatãti. - Na katthaci bhante ti. - Tena hi mahārāja na-tthi vāto ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, yaü pan' etaü bråsi: saüsāro ti, katamo so saüsāro ti. - Idha mahārāja jāto idh' eva marati, idha mato a¤¤atra uppajjati, tahiü jāto tahiü yeva marati, tahiü mato a¤¤atra uppajjati; evaü kho mahārāja saüsāro hotãti. - Opammaü karohãti. Yathā mahārāja kocid-eva puriso pakkaü ambaü khāditvā aņņhiü ropeyya, tato mahanto ambarukkho nibbattitvā phalāni dadeyya, atha so puriso tato pi pakkaü ambaü khāditvā aņņhiü ropeyya, tato pi mahanto ambarukkho nibbattitvā phalāni dadeyya, evam-etesaü rukkhānaü koņi na pa¤¤āyati; evam-eva kho mahārāja idha jāto idh' eva marati, idha mato a¤¤atra uppajjati, tahiü jāto tahiü yeva marati, tahiü mato a¤¤atra uppajjati; evaü kho mahārāja saüsāro hotãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, kena atãtaü cirakataü saratãti. - Satiyā mahārājāti. - Nanu bhante Nāgasena cittena sarati, no satiyā ti. - Abhijānāsi nu tvaü mahārāja ki¤cid-eva karaõãyam katvā pamuņņhan-ti. âma bhante ti. - Kin-nu kho tvaü mahārāja tasmiü samaye acittako ahosãti. - Na hi bhante, sati tasmiü samaye nāhosãti. - Atha kasmā tvaü mahārāja evamāha: cittena sarati, no satiyā ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, sabbā sati abhijānantā uppajjati udāhu kaņumikā vā satãti. #<[page 078]># %< 78>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Abhijānantā pi mahārāja sati uppajjati, kaņumikā pi satãti. - Evaü hi kho bhante Nāgasena sabbaü satiü abhijānanti, na-tthi kaņumikā satãti. - Yadi na-tthi mahārāja kaņumikā sati na-tthi ki¤ci sippikānaü kammāyatanehi vā sippāyatanehi vā vijjaņņhānehi vā karaõãyaü, niratthakā ācariyā; yasmā ca kho mahārāja atthi kaņumikā sati tasmā atthi kammāyatanehi vā sippāyatanehi vā vijjāyatanehi vā karaõãyaü, attho ca ācariyehãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Chaņņho vaggo. Rājā āha: Bhante Nāgasena, katihi ākārehi sati uppajjatãti. - Soëasahi ākārehi mahārāja sati uppajjati, katamehi soëasahi ākārehi: abhijānato pi mahārāja sati uppajjati, kaņumikāya pi sati uppajjati, oëārikavi¤¤āõato pi sati uppajjati, hitavi¤¤āõato pi sati uppajjati, ahitavi¤¤āõato pi sati uppajjati, sabhāganimittato pi sati uppajjati, visabhāganimittato pi sati uppajjati, kathābhi¤¤āõato pi sati uppajjati, lakkhaõato pi sati uppajjati, saraõato pi sati uppajjati, muddāto pi sati uppajjati, gaõanāto pi sati uppajjati, dhāraõato pi sati uppajjati, bhāvanāto pi sati uppajjati, potthakanibandhanato pi sati uppajjati, upanikkhepato pi sati uppajjati, anubhåtato pi sati uppajjati. Kathaü abhijānato sati uppajjati: yathā mahārāja āyasmā ca ânando Khujjuttarā ca upāsikā ye vā pan' a¤¤e pi keci jātissarā jātiü saranti, #<[page 079]># %< 79>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evaü abhijānato sati uppajjati. Kathaü kaņumikāya sati uppajjati: yo pakatiyā muņņhassatiko pare ca taü sarāpanatthaü nibandhanti, evaü kaņumikāya sati uppajjati. Kathaü oëārikavi¤¤āõato sati uppajjati: yadā rajje vā abhisitto hoti sotāpattiphalaü vā patto hoti, evaü oëārikavi¤¤āõato sati uppajjati. Kathaü hitavi¤¤āõato sati uppajjati: yamhi sukhāpito: amukasmiü evaü sukhāpito ti sarati, evaü hitavi¤¤āõato sati uppajjati. Kathaü ahitavi¤¤āõato sati uppajjati: yamhi dukkhāpito: amukasmiü evaü dukkhāpito ti sarati, evaü ahitavi¤¤āõato sati uppajjati. Kathaü sabhāganimittato sati uppajjati: sadisaü puggalaü disvā mātaraü vā pitaraü vā bhātaraü vā bhaginiü vā sarati, oņņhaü vā goõaü vā gadrabhaü vā disvā a¤¤aü tādisaü oņņhaü vā goõaü vā gadrabhaü vā sarati, evaü sabhāganimittato sati uppajjati. Kathaü visabhāganimittato sati uppajjati: asukassa nāma [evaü] vaõõo ediso, saddo ediso, gandho ediso, raso ediso, phoņņhabbo ediso ti sarati, evaü visabhāganimittato sati uppajjati. Kathaü kathābhi¤¤āõato sati uppajjati: yo pakatiyā muņņhassatiko hoti taü pare sarāpenti, tena so sarati, evaü kathābhi¤¤āõato sati uppajjati. Kathaü lakkhaõato sati uppajjati: yo balivaddānaü ankena jānāti lakkhaõena jānāti, evaü lakkhaõato sati uppajjati. Kathaü saraõato sati uppajjati: yo pakatiyā muņņhassatiko hoti, yo taü: sarāhi bho, sarāhi bho ti punappunaü sarāpeti, evaü saraõato sati uppajjati. Kathaü muddāto sati uppajjati: lipiyā sikkhitattā jānāti: imassa akkharassa anantaraü imaü akkharaü kātabban-ti, evaü muddāto sati uppajjati. Kathaü gaõanāto sati uppajjati: gaõanāya sikkhitattā gaõakā bahum-pi gaõenti, evaü gaõanāto sati uppajjati. Kathaü dhāraõato sati uppajjati: dhāraõāya sikkhitattā dhāraõakā bahum-pi dhārenti, #<[page 080]># %< 80>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evaü dhāranato sati uppajjati. Kathaü bhāvanāto sati uppajjati: idha bhikkhu anekavihitaü pubbenivāsaü anussarati, seyyathãdaü: ekam-pi jātiü dve pi jātiyo-pe-iti sākāraü sa-uddesaü pubbenivāsaü anussarati, evaü bhāvanāto sati uppajjati. Kathaü potthakanibandhanato sati uppajjati: rājāno anusāsaniyaü anussarantā: ekaü potthakaü āharathāti tena potthakena anussaranti, evaü potthakanibandhanato sati uppajjati. Kathaü upanikkhepato sati uppajjati: upanikkhittaü bhaõķaü disvā sarati, evaü upanikkhepato sati uppajjati. Kathaü anubhåtato sati uppajjati: diņņhattā råpaü sarati, sutattā saddaü sarati, ghāyitattā gandhaü sarati, sāyitattā rasaü sarati, phuņņhattā phoņņhabbaü sarati, vi¤¤ātattā dhammaü sarati, evaü anubhåtato sati uppajjati. Imehi kho mahārāja soëasahi ākārehi sati uppajjatãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, tumhe evaü bhaõatha: yo vassasataü akusalaü kareyya maraõakāle ca ekaü Buddhagataü satiü paņilabheyya so devesu uppajjeyyāti; etaü na saddahāmi. Eva¤-ca pana vadetha: ekena pāõātipātena niraye uppajjeyyāti; etam-pi na saddahāmãti. - Taü kim-ma¤¤asi mahārāja: khuddako pi pāsāõo vinā nāvāya udake uppilaveyyāti. - Na hi bhante ti. Kin-nu kho mahārāja vāhasatam-pi pāsāõānaü nāvāya āropitaü udake uppilaveyyāti. - âma bhante, uppilaveyyāti. - Yathā mahārāja nāvā evaü kusalāni kammāni daņņhabbānãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, kiü tumhe atãtassa dukkhassa pahānāya vāyamathāti. - Na hi mahārājāti. -Kim-pana anāgatassa dukkhassa pahānāya vāyamathāti. - Na hi mahārājāti. - Kim-pana paccuppannassa dukkhassa pahānāya vāyamathāti. #<[page 081]># %< 81>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Na hi mahārājāti. - Yadi tumhe na atãtassa dukkhassa pahānāya vāyamatha, na anāgatassa dukkhassa pahānāya vāyamatha, na paccuppannassa dukkhassa pahānāya vāyamatha, atha kimatthāya vāyamathāti. - Thero āha: Kin-ti mahārāja ida¤-ca dukkhaü nirujjheyya a¤¤a¤-ca dukkhaü na uppajjeyyāti etadatthāya vāyamāmāti. - Atthi pana bhante Nāgasena anāgataü dukkhan-ti. - Na-tthi mahārājāti. - Tumhe kho bhante Nāgasena atipaõķitā ye tumhe asantānaü dukkhānaü pahānāya vāyamathāti. - Atthi pana te mahārāja keci paņirājāno paccatthikā paccāmittā paccupaņņhitā hontãti. - âma bhante, atthãti. - Kin-nu kho mahārāja tadā tumhe parikhaü khaõāpeyyātha pākāraü cināpeyyātha gopuraü kārāpeyyātha aņņālakaü kārāpeyyātha dha¤¤aü atiharāpeyyāthāti. - Na hi bhante, paņigacc' eva taü paņiyattaü hotãti. - Kiü tumhe mahārāja tadā hatthismiü sikkheyyātha assasmiü sikkheyyātha rathasmiü sikkheyyātha dhanusmiü sikkheyyātha tharusmiü sikkheyyāthāti. - Na hi bhante, paņigacc' eva taü sikkhitaü hotãti. - Kiss' atthāyāti. - Anāgatānaü bhante bhayānaü paņibāhanatthāyi. - Kin-nu kho mahārāja atthi anāgataü bhayan-ti. - Na-tthi bhante ti. - Tumhe ca kho mahārāja atipaõķitā ye tumhe anāgatānaü bhayānaü paņibāhanatthāya paņiyādethāti. Bhiyyo opammaü karohãti. - Taü kim-ma¤¤asi mahārāja: yadā tvaü pipāsito bhaveyyāsi tadā tvaü udapānaü khaõāpeyyāsi pokkharaõiü khaõāpeyyāsi taëākaü khaõāpeyyāsi: pānãyaü pivissāmãti. - Na hi bhante, paņigacc' eva taü paņiyattaü hotãti. - Kiss' atthāyāti. Anāgatānaü bhante pipāsānaü paņibāhanatthāya paņiyattaü hotãti. - Atthi pana mahārāja anāgatā pipāsā ti. -Na-tthi bhante ti. - Tumhe kho mahārāja atipaõķitā ye tumhe anāgatānaü pipāsānaü paņibāhanatthāya taü paņiyādethāti. #<[page 082]># %< 82>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Bhiyyo opammaü karohãti. - Taü kim-ma¤¤asi mahārāja: yadā tvaü bubhukkhito bhaveyyāsi tadā tvaü khettaü kasāpeyyāsi sāliü vapāpeyyāsi: bhattaü bhu¤jissāmãti. - Na hi bhante, paņigacc' eva taü paņiyattaü hotãti. - Kiss' atthāyāti. Anāgatānaü bhante bubhukkhānaü paņibāhanatthāyāti. Atthi pana mahārāja anāgatā bubhukkhā ti. - Na-tthi bhante ti. - Tumhe kho mahārāja atipaõķitā ye tumhe asantānaü anāgatānaü bubhukkhānaü paņibāhanatthāya paņiyādethāti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, kãva dåro ito brahmaloko ti. - Dåro kho mahārāja ito brahmaloko, kåņāgāramattā silā tamhā patitā ahorattena aņņhacattālãsa yojanasahassāni bhassamānā catuhi māsehi paņhaviyaü patiņņhaheyyāti. - Bhante Nāgasena, tumhe evaü bhaõatha: seyyathā pi balavā puriso sammi¤jitaü vā bāhaü pasāreyya pasāritaü vā bāhaü sammi¤jeyya, evam-eva iddhimā bhikkhu cetovasippatto Jambudãpe antarahito brahmaloke pātubhaveyyāti; etaü vacanaü na saddahāmi, evaü atisãghaü tāva bahåni yojanasatāni gacchissatãti. Thero āha: Kuhiü pana mahārāja tava jātabhåmãti. Atthi bhante Alasando nāma dãpo, tatthāhaü jāto ti. Kãva dåro mahārāja ito Alasando hotãti. Dumattāni bhante yojanasatānãti. - Abhijānāsi nu tvaü mahārāja tattha ki¤cid-eva karaõãyaü karitvā saritā ti. - âma bhante, sarāmãti. - Lahuü kho tvaü mahārāja gato si dumattāni yojanasatānãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, yo idha kālakato brahmaloke uppajjeyya yo ca idha kālakato Kasmãre uppajjeyya, ko cirataraü ko sãghataran-ti. - Samakaü mahārājāti.- Opammaü karohãti. - Kuhiü pana mahārāja tava jātanagaran-ti. #<[page 083]># %< 83>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Atthi bhante Kalasigāmo nāma, tatthāhaü jāto ti. - Kãva dåro mahārāja ito Kalasigāmo hotãti. - Dumattāni bhante yojanasatānãti. - Kãva dåraü mahārāja ito Kasmãraü hotãti. - Dvādasa bhante yojanānãti. - Ingha tvaü mahārāja Kalasigāmaü cintehãti. - Cintito bhante ti. - Ingha tvaü mahārāja Kasmãraü cintehãti. - Cintitaü bhante ti. - Kataman-nu kho mahārāja cirena cintitaü katamaü sãghataran-ti. - Samakaü bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja yo idha kālakato brahmaloke uppajjeyya yo ca idha kālakato Kasmãre uppajjeyya samakaü yeva uppajjantãti.- Bhiyyo opammaü karohãti. - Taü kim-ma¤¤asi mahārāja: dve sakuõā ākāsena gaccheyyuü, tesu eko ucce rukkhe nisãdeyya eko nãce rukkhe nisãdeyya, tesaü samakaü patiņņhitānaü katamassa chāyā paņhamataraü paņhaviyaü patiņņhaheyya katamassa chāyā cirena paņhaviyaü patiņņhaheyyāti. - Samakaü bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja yo idha kālakato brahmaloke uppajjeyya yo ca idha kālakato Kasmãre uppajjeyya samakaü yeva uppajjantãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Kati nu kho bhante Nāgasena bojjhangā ti. - Satta kho mahārāja bojjhangā ti. - Katihi pana bhante bojjhangehi bujjhatãti. - Ekena kho mahārāja bojjhangena bujjhati: dhammavicayasambojjhangenāti. Atha kissa nu kho bhante vuccanti satta bojjhangā ti. Taü kim-ma¤¤asi mahārāja: asi kosiyā pakkhitto aggahito hatthena ussahati chejjaü chinditun-ti. - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja dhammavicayasambojjhangena vinā chahi bojjhangehi na bujjhatãti. Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, kataman-nu kho bahutaraü, pu¤¤aü vā apu¤¤aü vā ti. - Pu¤¤aü kho mahārāja bahutaraü, apu¤¤aü thokan-ti. #<[page 084]># %< 84>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Kena kāraõenāti. - Apu¤¤aü kho mahārāja karonto vippaņisārã hoti: pāpakammaü mayā katan-ti; tena pāpaü na vaķķhati. Pu¤¤aü kho mahārāja karonto avippaņisārã hoti, avippaņisārissa pāmojjaü jāyati, pamuditassa pãti jāyati, pãtimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaü vedeti, sukhino cittaü samādhiyati, samāhito yathābhåtaü pajānāti, tena kāraõena pu¤¤aü vaķķhati; puriso kho mahārāja chinnahatthapādo Bhagavato ekaü uppalahatthaü datvā ekanavuti kappāni vinipātaü na gacchissati; iminā pi mahārāja kāraõena bhaõāmi: pu¤¤aü bahutaraü, apu¤¤aü thokan-ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, yo jānanto pāpakammaü karoti yo ca ajānanto pāpakammaü karoti, kassa bahutaraü apu¤¤an-ti. - Thero āha: Yo kho mahārāja ajānanto pāpakammaü karoti tassa bahutaraü apu¤¤an-ti. - Tena hi bhante Nāgasena yo amhākaü rājaputto vā rājamahāmatto vā ajānanto pāpakammaü karoti taü mayaü diguõaü daõķemāti. - Taü kim-ma¤¤asi mahārāja: tattaü ayoguëaü ādittaü sampajjalitaü sajotibhåtaü eko ajānanto gaõheyya eko jānanto gaõheyya, katamo balikataraü dayheyyāti. - Yo kho bhante ajānanto gaõheyya so balikataraü dayheyyāti. - Evam-eva kho mahārāja yo ajānanto pāpakammaü karoti tassa bahutaraü apu¤¤an-ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, atthi koci iminā sarãradehena Uttarakuruü vā gaccheyya brahmalokaü vā a¤¤aü vā pana dãpan-ti. - Atthi mahārāja yo iminā cātummahābhåtikena kāyena Uttarakuruü vā gaccheyya brahmalokaü vā a¤¤aü vā pana dãpan-ti. - Kathambhante Nāgasena iminā cātummahābhåtikena kāyena Uttarakuruü vā gaccheyya brahmalokaü vā a¤¤aü vā pana dãpan-ti. #<[page 085]># %< 85>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Abhijānāsi nu tvaü mahārāja imissā paņhaviyā vidatthiü vā rataniü vā langhitvā ti. - âma bhante, abhijānāmi; aham-bhante Nāgasena aņņha pi rataniyo langhāmãti. - Kathaü tvaü mahārāja aņņha pi rataniyo langhesãti. - Ahaü hi bhante cittaü uppādemi: ettha nipatissāmãti; saha cittuppādena kāyo me lahuko hotãti. - Evam-eva kho mahārāja iddhimā bhikkhu cetovasippatto kāyaü citte samāropetvā cittavasena vehāsaü gacchatãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, tumhe evaü bhaõatha: aņņhikāni dãghāni yojanasatikāni pãti; rukkho pi tāva na-tthi yojanasatiko, kuto pana aņņhikāni dãghāni yojanasatikāni bhavissantãti. - Taü kim-ma¤¤asi mahārāja: sutan-te mahāsamudde pa¤cayojanasatikā pi macchā atthãti. - âma bhante, sutan-ti. - Nanu mahārāja pa¤cayojanasatikassa macchassa aņņhikāni dãghāni bhavissanti yojanasatikāni pãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, tumhe evaü bhaõatha: sakkā assāsa-passāse nirodhetun-ti. - âma mahārāja, sakkā assāsa-passāse nirodhetun-ti. - Katham-bhante Nāgasena sakkā assāsa-passāse nirodhetun-ti. - Taü kim-ma¤¤asi mahārāja: sutapubbo te koci kākacchamāno ti. - âma bhante, sutapubbo ti. - Kin-nu kho mahārāja so saddo kāye namite virameyyāti. - âma bhante, virameyyāti. - So hi nāma mahārāja saddo abhāvitakāyassa abhāvitasãlassa abhāvitacittassa abhāvitapa¤¤assa kāye namite viramissati, kim-pana bhāvitakāyassa bhāvitasãlassa bhāvitacittassa bhāvitapa¤¤assa catutthajjhānaü samāpannassa assāsa-passāsā na nirujjhissantãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, samuddo samuddo ti vuccati, kena kāraõena udakaü samuddo ti vuccatãti. - #<[page 086]># %< 86>% Thero āha: Yattakaü mahārāja udakaü tattakaü loõaü, yattakaü loõaü tattakaü udakaü, tasmā samuddo ti vuccatãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, kena kāraõena samuddo ekaraso loõaraso ti. - Cirasaõņhitattā kho mahārāja udakassa samuddo ekaraso loõaraso ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, sakkā sabbaü sukhumaü chinditun-ti. - âma mahārāja, sakkā sabbaü sukhumaü chinditun-ti. - Kim-pana bhante sabbaü sukhuman-ti. - Dhammo kho mahārāja sabbasukhumo, na kho mahārāja dhammā sabbe sukhumā, sukhuman-ti vā thålan-ti vā mahārāja dhammānam-etam-adhivacanaü, yaü ki¤ci chinditabbaü sabbaü taü pa¤¤āya chindati, na-tthi dutiyaü pa¤¤āya chedanan-ti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, vi¤¤āõan-ti vā pa¤¤ā ti vā bhåtasmiü jãvo ti vā, ime dhammā nānatthā c' eva nānābya¤janā ca, udāhu ekatthā, bya¤janam-eva nānan-ti. - Vijānanalakkhaõaü mahārāja vi¤¤āõaü, pajānanalakkhaõā pa¤¤ā, bhåtasmiü jãvo na upalabbhatãti. - Yadi jãvo na upalabbhati, atha ko carahi cakkhunā råpaü passati, sotena saddaü suõāti, ghānena gandhaü ghāyati, jivhāya rasaü sāyati, kāyena phoņņhabbaü phusati, manasā dhammaü vijānātãti. - Thero āha: Yadi jãvo cakkhunā råpaü passati-pe-manasā dhammaü vijānāti, so jãvo cakkhudvāresu uppāņitesu mahantena ākāsena bahimukho suņņhutaraü råpaü passeyya, sotesu uppātitesu ghāne uppāņite jivhāya uppāņitāya kāye uppāņite mahantena ākāsena suņņhutaraü saddaü suõeyya gandhaü ghāyeyya rasaü sāyeyya phoņņhabbaü phuseyyāti. - Na hi bhante ti. #<[page 087]># %< 87>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Tena hi mahārāja bhåtasmiü jãvo na upalabbhatãti. - Kallo si bhante Nāgasenāti. Thero āha: Dukkaraü mahārāja Bhagavatā katan-ti. -Kim-pana bhante Nāgasena Bhagavatā dukkaraü katan-ti. - Dukkaraü mahārāja Bhagavatā kataü: imesaü aråpãnaü cittacetasikānaü dhammānaü ekārammaõe vattamānānaü vavatthānaü akkhātaü: ayaü phasso, ayaü vedanā, ayaü sa¤¤ā, ayaü cetanā, idaü cittan-ti. Opammaü karohãti. - Yathā mahārāja kocid-eva puriso nāvāya mahāsamuddaü ajjhogāhitvā hatthapuņena udakaü gahetvā jivhāya sāyitvā - jāneyya nu kho mahārāja so puriso: idaü Gangāya udakaü, idaü Yamunāya udakaü, idaü Aciravatiyā udakaü, idaü Sarabhuyā udakaü, idaü Mahiyā udakan-ti. - Dukkaraü bhante jānitun-ti. Ato dukkarataraü kho mahārāja Bhagavatā kataü: imesaü aråpãnaü cittacetasikānaü dhammānaü ekārammaõe vattamānānaü vavatthānaü akkhātaü: ayaü phasso, ayaü vedanā, ayaü sa¤¤ā, ayaü cetanā, idaü cittan-ti. - Suņņhu bhante ti rājā abbhanumodi. Sattamo vaggo. Thero āha: Jānāsi kho mahārāja sampati kā velā ti. - âma bhante, jānāmi, sampati paņhamo yāmo atikkanto, majjhimo yāmo vattati, ukkā padãpiyanti, cattāri paņākāni āõattāni, gamissanti bhaõķato rājadeyyā ti. - Yonakā evam-āhaüsu: Kallo si mahārāja, paõķito bhikkhåti.âma bhaõe, paõķito thero, ediso ācariyo bhaveyya mādiso ca antevāsã, #<[page 088]># %< 88>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ nacirass' eva paõķito dhammaü ājāneyyāti. - Tassa pa¤haveyyākaraõena tuņņho rājā theraü Nāgasenaü satasahassagghanakena kambalena acchādetvā: Bhante Nāgasena, ajjatagge te aņņhasataü bhattaü pa¤¤āpemi, yaü ki¤ci antepure kappiyaü tena ca pavāremãti āha. - Alaü mahārāja, jãvāmãti. - Jānāmi bhante Nāgasena jãvasi, api ca attāna¤-ca rakkha mama¤-ca rakkhāhi; kathaü attānaü rakkhasi: Nāgaseno Milindaü rājānaü pasādesi na ca ki¤ci alabhãti parāpavādo āgaccheyyāti, evaü attānaü rakkha; kathaü mamaü rakkhasi: Milindo rājā pasanno pasannākāraü na karotãti parāpavādo āgaccheyyāti, evaü mamaü rakkhāhãti. - Tathā hotu mahārājāti. - Seyyathā pi bhante sãho migarājā suvaõõapa¤jare pakkhitto pi bahimukho yeva hoti, evam-eva kho 'haü bhante ki¤cāpi agāraü ajjhāvasāmi, bahimukho yeva pana acchāmi, sace 'haü bhante agārasmā anagāriyaü pabbajeyyaü na ciraü jãveyyaü, bahå me paccatthikā ti. Atha kho āyasmā Nāgaseno Milindassa ra¤¤o pa¤haü vissajjetvā uņņhāy' āsanā sanghārāmaü agamāsi. Acirapakkante ca āyasmante Nāgasene Milindassa ra¤¤o etad-ahosi: Kiü mayā pucchitaü, kiü bhadantena vissajjitan-ti. Atha kho Milindassa ra¤¤o etad-ahosi: Sabbaü mayā supucchitaü, sabbaü bhadantena suvissajjitan-ti. âyasmato pi Nāgasenassa sanghārāmaü gatassa etad-ahosi: Kiü Milindena ra¤¤ā pucchitaü, kiü mayā vissajjitan-ti. Atha kho āyasmato Nāgasenassa etad-ahosi: Sabbaü Milindena ra¤¤ā supucchitaü, sabbaü mayā suvissajjitan-ti. Atha kho āyasmā Nāgaseno tassā rattiyā accayena pubbanhasamayaü nivāsetvā pattacãvaram-ādāya yena Milindassa ra¤¤o nivesanaü ten' upasankami, upasankamitvā pa¤¤atte āsane nisãdi. Atha kho Milindo rājā āyasmantaü Nāgasenaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, #<[page 089]># %< 89>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ekamantaü nisinno kho Milindo rājā āyasmantaü Nāgasenaü etad-avoca: Mā kho bhadantassa evaü ahosi: Nāgaseno mayā pa¤haü pucchito ti ten' eva somanassena na taü rattāvasesaü supãti, na te evaü daņņhabbaü; tassa mayhaü bhante taü rattāvasesaü etad-ahosi: kiü mayā pucchitaü, kiü bhadantena vissajjitan-ti; sabbaü mayā supucchitaü, sabbaü bhadantena suvissajjitan-ti. Thero pi evam-āha: Mā kho mahārājassa evaü ahosi: Milindassa ra¤¤o mayā pa¤ho vissajjito ti ten' eva somanassena taü rattāvasesaü vãtināmesãti, na te evaü daņņhabbaü; tassa mayhaü mahārāja taü rattāvasesaü etad-ahosi: kiü Milindena ra¤¤ā pucchitaü, kiü mayā vissajjitan-ti; sabbaü Milindena ra¤¤ā supucchitaü, sabbaü mayā suvissajjitan-ti. - Iti ha te mahānāgā a¤¤ama¤¤assa subhāsitaü samanumodiüsåti. Milindapa¤hānaü pucchāvissajjanā samattā. #<[page 090]># %< 90>% Bhassappavedã vetaõķã atibuddhi vicakkhaõo Milindo ¤āõabhedāya Nāgasenam-upāgami. Vasanto tassa chāyāya paripucchanto punappunaü pabhinnabuddhi hutvāna so pi āsã tipeņako. Navangaü anumajjanto rattibhāge rahogato addakkhi meõķake pa¤he dunniveņhe saniggahe: Pariyāyabhāsitaü atthi, atthi sandhāya bhāsitaü, sabhāvabhāsitaü atthi Dhammarājassa sāsane. Tesaü atthaü avi¤¤āya meõķake Jinabhāsite anāgatamhi addhāne viggaho tattha hessati. Handa kathiü pasādetvā chejjapessāmi meõķake, tassa niddiņņhamaggena niddisissanty-anāgate ti. Atha kho Milindo rājā pabhātāya rattiyā uggate aruõe sãsaü nahātvā sirasi a¤jalim-paggahetvā atãtānāgata-paccuppanne sammāsambuddhe anussaritvā aņņha vatapadāni samādiyi: Ito me anāgatāni satta divasāni aņņha guõe samādiyitvā tapo caritabbo bhavissati, so 'haü ciõõatapo samāno ācariyaü ārādhetvā meõķake pa¤he pucchissāmãti. Atha kho Milindo rājā pakatidussayugaü apanetvā ābharaõāni ca omu¤citvā kāsāyaü nivāsetvā muõķakapaņisãsakaü sãse paņimu¤citvā munibhāvam-upagantvā aņņha guõe samādiyi: Imaü sattāhaü mayā na rājāttho anusāsitabbo, na rāgåpasaühitaü cittaü uppādetabbaü, na dosåpasaühitaü cittaü uppādetabbaü, na mohåpasaühitaü cittaü uppādetabbaü, dāsakammakara-porisa-jane pi nivātavuttinā bhavitabbaü, #<[page 091]># %< 91>% kāyikaü vācasikaü anurakkhitabbaü, cha pi āyatanāni niravasesato anurakkhitabbāni, mettābhāvanāya mānasaü pakkhipitabban-ti ime aņņha guõe samādiyitvā tesv-eva aņņhasu guõesu mānasaü patiņņhapetvā bahi anikkhamitvā sattāhaü vãtināmetvā aņņhame divase pabhātāya rattiyā pag-eva pātarāsaü katvā okkhittacakkhu mitabhāõã susaõņhitena iriyāpathena avikkhittena cittena haņņhena udaggena vippasannena theraü Nāgasenaü upasankamitvā therassa pāde sirasā vanditvā ekamantaü ņhito idamavoca: Atthi me bhante Nāgasena koci attho tumhehi saddhiü mantayitabbo, na tattha a¤¤o koci tatiyo icchitabbo, su¤¤e okāse pavivitte ara¤¤e aņņhangupāgate samaõasāruppe tattha so pa¤ho pucchitabbo bhavissati, tattha me guyhaü na kātabbaü na rahassakaü, arahām' ahaü rahassakaü suõituü sumantaõe upagate. Upamāya pi so attho upaparikkhitabbo, yathā kiü viya: Yathā nāma bhante Nāgasena mahāpaņhavã nikkhepaü arahati nikkhepe upagate, evam-eva kho bhante Nāgasena arahām ahaü rahassakaü suõituü sumantaõe upagate ti. Gurunā pi saha pavivittaü pavanaü pavisitvā idamavoca: Bhante Nāgasena, idha purisena mantayitukāmena aņņha-ņņhānāni parivajjayitabbāni bhavanti, na tesu ņhānesu vi¤¤å puriso atthaü manteti, mantito pi attho paripaņati na sambhavati; katamāni aņņha-ņņhānāni: visamaņņhānaü parivajjanãyaü, sabhayaü parivajjaõãyaü, ativātaņņhānaü parivajjanãyaü, paņicchannaņņhānaü parivajjanãyaü, devaņņhānaü parivajjanãyaü, pantho parivajjanãyo, sankamo parivajjanãyo, udakatitthaü parivajjanãyaü, imāni aņņha-ņņhānāni parivajjanãyānãti. - Thero āha: Ko doso visamaņņhāne sabhaye ativāte paņicchanne devaņņhāne panthe sankame udakatitthe ti. - Visame bhante Nāgasena mantito attho vikirati vidhamati paggharati na sambhavati; #<[page 092]># %< 92>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sabhaye mano santasati, santasito na sammā atthaü samanupassati; ativāte saddo avibhåto hoti; paņicchanne upassutiü tiņņhanti; devaņņhāne mantito attho garukaü pariõamati; panthe mantito attho tuccho bhavati; sankame calācalo bhavati; udakatitthe pākaņo bhavati. Bhavatãha: Visamaü sabhayaü ativāto paņicchannaü devanissitaü pantho ca sankamo titthaü, aņņh' ete parivajjayāti. Bhante Nāgasena, aņņh' ime puggalā mantiyamānā mantitaü atthaü byāpādenti, katame aņņha: rāgacarito dosacarito mohacarito mānacarito luddho alaso ekacintã bālo ti, ime aņņha puggalā mantitaü atthaü byāpādentãti.Thero āha: Tesaü ko doso ti. - Rāgacarito bhante Nāgasena rāgavasena mantitaü atthaü byāpādeti, dosacarito dosavasena mantitaü atthaü byāpādeti, mohacarito mohavasena mantitaü atthaü byāpādeti, mānacarito mānavasena mantitaü atthaü byāpādeti, luddho lobhavasena mantitaü atthaü byāpādeti, alaso alasatāya mantitaü atthaü byāpādeti, ekacintã ekacintitāya mantitaü atthaü byāpādeti, bālo bālatāya mantitaü atthaü byāpādeti. Bhavatãha: Ratto duņņho ca måëho ca mānã luddho tathā 'laso ekacintã ca bālo ca, ete atthavināsakā ti. Bhante Nāgasena, nav' ime puggalā mantitaü guyhaü vivaranti na dhārenti, katame nava: rāgacarito dosacarito mohacarito bhãruko āmisagaruko itthã soõķo paõķako dārako ti. - Thero āha: Tesaü ko doso ti. - Rāgacarito bhante Nāgasena rāgavasena mantitaü guyhaü vivarati na dhāreti, duņņho dosavasena mantitaü guyhaü vivarati na dhāreti, måëho mohavasena mantitaü guyhaü vivarati na dhāreti, #<[page 093]># %< 93>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ bhãruko bhayavasena mantitaü guyhaü vivarati na dhāreti, āmisagaruko āmisahetu mantitaü guyhaü vivarati na dhāreti, itthã ittaratāya mantitaü guyhaü vivarati na dhāreti, soõķiko surālolatāya mantitaü guyhaü vivarati na dhāreti, paõķako anekaüsikatāya mantitaü guyhaü vivarati na dhāreti, dārako capalatāya mantitaü guyhaü vivarati na dhāreti. Bhavatãha: Ratto duņņho ca måëho ca bhãru āmisacakkhuko itthã soõķo paõķako ca, navamo bhavati dārako: Nav' ete puggalā loke ittarā calitā calā; etehi mantitaü guyhaü khippaü bhavati pākaņan-ti. Bhante Nāgasena, aņņhahi kāraõehi buddhi pariõamati paripākaü gacchati, katamehi aņņhahi: vayapariõāmena buddhi pariõamati paripākaü gacchati, yasapariõāmena buddhi pariõamati paripākaü gacchati, paripucchāya buddhi pariõamati paripākaü gacchati, titthasaüvāsena buddhi pariõamati paripākaü gacchati, yoniso manasikārena buddhi pariõamati paripākaü gacchati, sākacchāya buddhi pariõamati paripākaü gacchati, snehåpasevanavasena buddhi pariõamati paripākaü gacchati, patiråpadesavāsena buddhi pariõamati paripākaü gacchati. Bhavatãha: Vayena yasa-pucchāhi titthavāsena yoniso sākacchā' snehasaüsevā' patiråpavasena ca: Etāni aņņha ņhānāni buddhivisadakārakā, yesaü etāni sambhonti tesaü buddhi pabhijjatãti. Bhante Nāgasena, ayam bhumibhāgo aņņha-mantadosavivajjito, aha¤-ca loke paramo mantisahāyo, guyham-anurakkhã cāhaü, yāvāhaü jãvissāmi tāva guyham-anurakkhissāmi, aņņhahi ca me kāraõehi buddhi pariõāmaü gatā; dullabho etarahi mādiso antevāsã. #<[page 094]># %< 94>% Sammā paņipanne antevāsike ye ācariyānaü pa¤cavãsati ācariyaguõā tehi guõehi ācariyena sammā paņipajjitabbaü. Katame pa¤cavãsati guõā: idha bhante ācariyena antevāsimhi satataü samitaü ārakkhā upaņņhapetabbā, asevana-sevanā jānitabbā, pamattāppamattatā jānitabbā, seyyāvakāso jānitabbo, gela¤¤aü jānitabbaü, bhojanaü laddhāladdhaü jānitabbaü, viseso jānitabbo, pattagataü saüvibhajitabbaü, assāsetabbo: mā bhāyi, attho te abhikkamatãti, iminā puggalena paņicaratãti paņicāro jānitabbo, gāme paņicāro jānitabbo, vihāre paņicāro jānitabbo, na tena saha sallāpo kātabbo, chiddaü disvā adhivāsetabbaü, sakkaccakārinā bhavitabbaü, akhaõķakārinā bhavitabbaü, arahassakārinā bhavitabbaü, niravasesakārinā bhavitabbaü, janem' imaü sippesåti janakacittaü upaņņhapetabbaü, kathaü ayaü na parihāyeyyāti vaķķhicittaü upaņņhapetabbaü, balavaü imaü karomi sikkhābalenāti cittaü upaņņhapetabbaü mettacittaü upaņņhapetabbaü, āpadāsu na vijahitabbaü, karaõãye na-ppamajjitabbaü, khalite dhammena paggahetabbo ti. Ime kho bhante pa¤cavãsati ācariyassa ācariyaguõā, tehi guõehi mayi sammā paņipajjassu. Saüsayo me bhante uppanno, atthi meõķakapa¤hā Jinabhāsitā, anāgate addhāne tattha viggaho uppajjissati, anāgate ca addhāne dullabhā bhavissanti tumhādisā buddhimanto, tesu me pa¤hesu cakkhuü dehi paravādānaü niggahāyāti. Thero sādhåti sampaņicchitvā dasa upāsakassa upāsakaguõe paridãpesi: Dasa ime mahārāja upāsakassa upāsakaguõā, katame dasa: idha mahārāja upāsako sanghena samānasukhadukkho hoti, dhammādhipateyyo hoti, yathābalaü saüvibhāgarato hoti, Jinasāsanaparihāniü disvā abhivaķķhiyā vāyamati, sammādiņņhiko hoti, apagatakotåhalamangaliko jãvitahetu pi na a¤¤aü satthāraü uddisati, kāyikaü vācasika¤-c' assa rakkhitaü hoti, samaggārāmo hoti samaggarato, anusuyyako hoti, na ca kuhanavasena sāsane carati, #<[page 095]># %< 95>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Buddhaü saranaü gato hoti, dhammaü saraõaü gato hoti, sanghaü saraõaü gato hoti. Ime kho mahārāja dasa upāsakassa upāsakaguõā, te sabbe guõā tayi saüvijjanti, taü te yuttaü pattaü anucchavikaü patiråpaü yaü tvaü Jinasāsanaparihāniü disvā abhivaķķhiü icchasi. Karomi te okāsaü, puccha maü tvaü yathāsukhan-ti. Atha kho Milindo rājā katāvakāso nipacca guruno pāde sirasi a¤jaliü katvā etad-avoca: Bhante Nāgasena, ime titthiyā evaü bhaõanti: yadi Buddho påjaü sādiyati na parinibbuto Buddho, saüyutto lokena antobhaviko lokasmiü lokasādhāraõo, tasmā tassa kato adhikāro va¤jho bhavati aphalo; yadi parinibbuto, visaüyutto lokena nissaņo sabbabhavehi, tassa påjā na uppajjati, parinibbuto na ki¤ci sādiyati, asādiyantassa kato adhikāro va¤jho bhavati aphalo ti. Ubhatokoņiko eso pa¤ho, n'eso visayo appattamānasānaü, mahantānaü yev' eso visayo, bhind' etaü diņņhijālaü, ekaüse ņhapaya, tav' eso pa¤ho anuppatto, anāgatānaü Jinaputtānaü cakkhuü dehi paravādaniggahāyāti. - Thero āha: Parinibbuto mahārāja Bhagavā, na ca Bhagavā påjaü sādiyati, bodhimåle yeva Tathāgatassa sādiyanā pahãnā, kim-pana anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbutassa. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Sāriputtena Dhammasenāpatinā: Påjiyantā asamasamā sadevamānusehi te na sādiyanti sakkāraü, buddhānaü esa dhammatā ti. Rājā āha: Bhante Nāgasena, putto vā pituno vaõõaü bhāsati pitā vā puttassa vaõõaü bhāsati, na c' etaü kāraõaü paravādānaü niggahāya, pasādappakāsanaü nām' etaü, ingha me tvaü tattha kāraõaü sammā bråhi sakavādassa patiņņhāpanāya diņņhijālaviniveņhanāyāti. #<[page 096]># %< 96>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Thero āha: Parinibbuto mahārāja Bhagavā, na ca Bhagavā påjaü sādiyati, asādiyantass' eva Tathāgatassa devamanussā dhāturatanaü vatthuü karityā Tathāgatassa ¤āõaratanārammaõena sammāpaņipattiü sevantā tisso sampattiyo paņilabhanti. Yathā mahārāja mahatimahāaggikkhandho pajjalitvā nibbāyeyya, api nu kho so mahārāja aggikkhandho sādiyati tiõakaņņhupādānan-ti.Jalamāno pi so bhante mahāaggikkhandho tiõakaņņhupādānaü na sādiyati, kim-pana nibbuto upasanto acetano sādiyatãti. - Tasmiü pana mahārāja aggikkhandhe uparate upasante loke aggi su¤¤o hotãti. - Na hi bhante, kaņņhaü aggissa vatthu hoti upādānaü, ye keci manussā aggikāmā te attano thāmabalaviriyena paccattapurisakārena kaņņhaü manthayitvā aggiü nibbattetvā tena agginā aggikaraõãyāni kammāni karontãti. - Tena hi mahārāja titthiyānaü vacanaü micchā bhavati: asādiyantassa kato adhikāro va¤jho bhavati aphalo ti. Yathā mahārāja mahatimahāaggikkhandho pajjali, evam-eva Bhagavā dasasahassimhi lokadhātuyā buddhasiriyā pajjali; yathā mahārāja mahatimahāaggikkhandho pajjalitvā nibbuto, evam-eva Bhagavā dasasahassimhi lokadhātuyā buddhasiriyā pajjalitvā anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbuto; yathā mahārāja nibbuto aggikkhandho tiõakaņņhupādānaü na sādiyati, evam-eva kho lokahitassa sādiyanā pahãnā upasantā; yathā mahārāja manussā nibbute aggikkhandhe anupādāne attano thāmabalaviriyena paccattapurisakārena kaņņhaü manthayitvā aggiü nibbattetvā tena agginā aggikaraõãyāni kammāni karonti, evam-eva devamanussā Tathāgatassa parinibbutassa asādiyantass' eva dhāturatanaü vatthuü karitvā Tathāgatassa ¤ānaratanārammaõena sammāpaņipattiü sevantā tisso sampattiyo paņilabhanti. #<[page 097]># %< 97>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Iminā pi mahārāja kāraõena Tathāgatassa parinibbutassa asādiyantass' eva kato adhikāro ava¤jho bhavati saphalo ti. Aparam-pi mahārāja uttariü kāraõaü suõohi yena kāraõena Tathāgatassa parinibbutassa asādiyantass' eva kato adhikāro ava¤jho bhavati saphalo: yathā mahārāja mahatimahāvāto vāyitvā uparameyya, api nu kho so mahārāja uparato vāto sādiyati puna nibbattāpanan-ti. - Na hi bhante uparatassa vātassa ābhogo vā manasikāro vā puna nibbattāpanāya, kinkāraõaü: acetanā sā vāyodhātåti. - Api nu tassa mahārāja uparatassa vātassa vāto ti sama¤¤ā upagacchatãti. - Na hi bhante, tālavaõņa-vidhåpanāni vātassa uppattiyā paccayā, ye keci manussā uõhābhitattā pariëāhaparipãëitā te tālavaõņena vā vidhåpanena vā attano thāmabalaviriyena paccattapurisakārena vātaü nibbattetvā tena vātena uõhaü nibbāpenti pariëāhaü våpasamentãti. - Tena hi mahārāja titthiyānaü vacanaü micchā bhavati: asādiyantassa kato adhikāro va¤jho bhavati aphalo ti. Yathā mahārāja mahatimahāvāto vāyi, evam-eva Bhagavā dasasahassimhi lokadhātuyā sãtala-madhura-santa-sukhuma-mettāvātena upavāyi; yathā mahārāja mahatimahāvāto vāyitvā uparato, evam-eva Bhagavā sãtala-madhura-santa-sukhumamettāvātena upavāyitvā anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbuto; yathā mahārāja uparato vāto puna nibbattā panaü na sādiyati, evam-eva lokahitassa sādiyanā pahãnā upasantā; yathā mahārāja te manussā uõhābhitattā pariëāhaparipãëitā, evam-eva devamanussā tividhaggi-santāpa-pariëāha-paripãëitā; yathā tālāvaõņa-vidhåpanāni vātassa nibbattiyā paccayā honti, evam-eva Tathāgatassa dhātu ca ¤āõaratana¤-ca paccayo hoti tissannaü sampattãnaü paņilābhāya; #<[page 098]># %< 98>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yathā manussā uõhābhitattā pariëāhaparipãëitā tālavaõņena vā vidhåpanena vā vātaü nibbattetvā uõhaü nibbāpenti pariëāhaü våpasamenti, evameva devamanussā Tathāgatassa parinibbutassa asādiyantass' eva dhātu¤-ca ¤āõaratana¤-ca påjetvā kusalaü nibbattetvā tena kusalena tividhaggi-santāpa-pariëāhaü nibbāpenti våpasamenti. Iminā pi mahārāja kāraõena Tathāgatassa parinibbutassa asādiyantass' eva kato adhikāro ava¤jho bhavati saphalo ti. Aparam-pi mahārāja uttariü kāraõaü suõohi paravādānaü niggahāya: yathā mahārāja puriso bheriü ākoņetvā saddaü nibbatteyya, yo so bherisaddo purisena nibbattito so saddo antaradhāyeyya, api nu kho so mahārāja saddo sādiyati puna nibbattāpanan-ti. - Na hi bhante, antarahito so saddo, na-tthi tassa puna uppādāya ābhogo vā manasikāro vā, sakiü nibbatte bherisadde antarahite so bherisaddo samucchinno hoti, bheri pana bhante paccayo hoti saddassa nibbattiyā, atha puriso paccaye sati attajena vāyāmena bheriü ākoņetvā saddaü nibbattetãti. - Evam-eva kho mahārāja Bhagavā sãla-samādhi-pa¤¤ā-vimutti-vimutti¤āõadassana-paribhāvitaü dhāturatana¤-ca dhamma¤-ca vinaya¤-ca anusatthi¤-ca satthāraü ņhapayitvā sayaü anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbuto, na ca parinibbute Bhagavati sampattilābho upacchinno hoti, bhavadukkhapatipãëitā sattā dhāturatana¤-ca dhammavinaya¤-ca anusatthi¤-ca pacca yaü karitvā sampattikāmā sampattiyo paņilabhanti. Iminā pi mahārāja kāraõena Tathāgatassa parinibbutassa asādiyantass' eva kato adhikāro ava¤jho bhavati saphalo ti. Diņņha¤-c' etaü mahārāja Bhagavatā anāgatamaddhānaü kathita¤-ca bhaõita¤-ca ācikkhita¤-ca. Siyā kho pan' ânanda tumhākaü evam-assa: atãtasatthukaü pāvacanaü, #<[page 099]># %< 99>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ na-tthi no satthā ti; na kho pan' etaü ânanda evaü daņņhabbaü, yo vo ânanda mayā dhammo ca vinayo ca desito pa¤¤atto so vo mam' accayena satthā ti. Parinibbutassa Tathāgatassa asādiyantassa kato adhikāro va¤jho bhavati aphalo ti taü tesaü titthiyānaü vacanaü micchā abhåtaü vitathaü alikaü viruddhaü viparãtaü, dukkhadāyakaü dukkhavipākaü apāyagamanãyan-ti. Aparam-pi mahārāja uttariü kāraõaü suõohi yena kāranena Tathāgatassa parinibbutassa asādiyantass' eva kato adhikāro ava¤jho bhavati saphalo: sādiyati nu kho mahārāja ayaü mahāpaņhavã: sabbabãjāni mayi saüviråhantåti. - Na hi bhante ti. - Kissa pana tāni mahārāja bãjāni asādiyantiyā mahāpaņhaviyā saüviråhitvā daëhamålajaņā-patiņņhitā khandhasārasākhā-parivitthiõõā pupphaphaladharā hontãti. - Asādiyantã pi bhante mahāpaņhavã tesaü bãjānaü vatthu hoti paccayaü deti viråhanāya, tāni bãjāni taü vatthuü nissāya tena paccayena saüviråhitvā daëhamålajaņā-patiņņhitā khandhasārasākhāparivitthiõõā pupphaphaladharā hontãti. - Tena hi mahārāja titthiyā sake vāde naņņhā honti hatā viruddhā, sace te bhaõanti: asādiyantassa kato adhikāro va¤jho bhavati aphalo ti. Yathā mahārāja mahāpaņhavã evaü Tathāgato arahaü sammāsambuddho, yathā mahārāja mahāpaņhavã na ki¤ci sādiyati evaü Tathāgato na ki¤ci sādiyati, yathā mahārāja tāni bãjāni paņhaviü nissāya saüviråhitvā daëhamålajaņā-patiņņhitā khandhasārasākhāparivitthiõõā pupphaphaladharā honti evaü devamanussā Tathāgatassa parinibbutassa asādiyantass' eva dhātu¤-ca ¤āõaratana¤-ca nissāya daëhakusalamåla-patiņņhitā samādhikkhandha-dhammasāra-sãlasākhā-parivitthiõõā vimuttipuppha-sāma¤¤aphaladharā honti. Iminā pi mahārāja kāraõena Tathāgatassa parinibbutassa asādiyantass' eva kato adhikāro ava¤jho bhavati saphalo ti. #<[page 100]># %< 100>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Aparam-pi mahārāja uttariü kāraõaü suõohi yena kāraõena Tathāgatassa parinibbutassa asādiyantass' eva kato adhikāro ava¤jho bhavati saphalo: sādiyanti nu kho mahārāja ime oņņhā goõā gadrabhā ajā paså manussā antokucchismiü kimikulānaü sambhavan-ti. - Na hi bhante ti. - Kissa pana te mahārāja kimayo tesaü asādiyantānaü antokucchismiü sambhavitvā bahuputtanattā vepullataü pāpuõantãti. - Pāpassa bhante kammassa balavatāya asādiyantānaü yeva tesaü sattānaü antokucciü kimayo sambhavitvā bahuputtanattā vepullataü pāpuõantãti. - Evam-eva kho mahārāja Tathāgatassa parinibbutassa asādiyantass' eva dhātussa ca ¤āõārammaõassa ca balavatāya Tathāgate kato adhikāro ava¤jho bhavati saphalo ti. Aparam-pi mahārāja uttariü kāraõaü suõohi yena kāraõena Tathāgatassa parinibbutassa asādiyantass' eva kato adhikāro ava¤jho bhavati saphalo: sādiyanti nu kho mahārāja ime manussā: ime aņņhanavuti rogā kāye nibbattantåti. - Na hi bhante ti. - Kissa pana te mahārāja rogā asādiyantānaü kāye nipatantãti. - Pubbe katena bhante duccaritenāti. - Yadi mahārāja pubbe kataü akusalaü idha vedanãyaü hoti, tena hi mahārāja pubbe katam-pi idha katam-pi kusalākusalaü kammaü ava¤jhaü bhavati saphalan-ti. Iminā pi mahārāja kāraõena Tathāgatassa parinibbutassa asādiyantass' eva kato adhikāro ava¤jho bhavati saphalo ti. Sutapubbaü pana tayā mahārāja Nandako nāma yakkho theraü Sāriputtaü āsādayitvā paņhaviü paviņņho ti. - âma bhante, såyati, loke pākaņo eso ti. - Api nu kho mahārāja thero Sāriputto sādiyi Nandakassa yakkhassa mahāpaņhavãgilanan-ti. #<[page 101]># %< 101>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Ubbattiyante pi bhante sadevake loke, patamāne pi chamāyaü candimasuriye, vikirante pi Sinerupabbatarāje, thero Sāriputto na parassa dukkhaü sādiyeyya, taü kissa hetu: yena hetunā thero Sāriputto kujjheyya vā dusseyya vā so hetu therassa Sāriputtassa samåhato samucchinno, hetuno samugghātitattā bhante thero Sāriputto jãvitahārake pi kopaü na kareyyāti. - Yadi mahārāja thero Sāriputto Nandakassa yakkhassa paņhavãgilanaü na sādiyi kissa pana Nandako yakkho paņhaviü paviņņho ti. - Akusalassa bhante kammassa balavatāyāti. - Yadi mahārāja akusalassa kammassa balavatāya Nandako yakkho paņhaviü paviņņho, asādiyantassāpi kato aparādho ava¤jho bhavati saphalo, tena hi mahārāja kusalassa pi kammassa balavatāya asādiyantassa kato adhikāro ava¤jho bhavati saphalo ti. Iminā pi mahārāja kāraõena Tathāgatassa parinibbutassa asādiyantass' eva kato adhikāro ava¤jho bhavati saphalo ti. Kati nu kho te mahārāja manussā ye etarahi mahāpaņhaviü paviņņhā, atthi te tattha savanan-ti. - âma bhante, såyatãti. - Ingha tvaü mahārāja sāvehãti. Ci¤camāõavikā bhante, Suppabuddho ca Sakko, Devadatto ca thero, Nandako ca yakkho, Nando ca māõavako ti, sutaü metaü bhante: ime pa¤ca janā mahāpaņhaviü paviņņhā ti. - Kismiü te mahārāja aparaddhā ti. Bhagavati ca bhante sāvakesu cāti. - Api nu kho mahārāja Bhagavā vā sāvakā vā sādiyiüsu imesaü mahāpaņhaviü pavisanan-ti. - Na hi bhante ti. - Tena hi mahārāja Tathāgatassa parinibbutassa asādiyantass' eva kato adhikāro ava¤jho bhavati saphalo ti. - Suvi¤¤āpito bhante Nāgasena pa¤ho gambhãro tānãkato, guyhaü vidaüsitaü, #<[page 102]># %< 102>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ gaõņhi bhinnā, gahanaü agahanaü kataü, naņņhā paravādā, bhaggā kudiņņhi, nippabhā jātā kutitthiyā, tvaü gaõivarapavaram-āsajjāti. Bhante Nāgasena, Buddho sabba¤¤å ti. - âma mahārāja, Bhagavā sabba¤¤å, na ca Bhagavato satataü samitaü ¤āõadassanaü paccupaņņhitaü, āvajjanapaņibaddhaü Bhagavato sabba¤¤uta¤āõaü, āvajjitvā yadicchakaü jānātãti. - Tena hi bhante Nāgasena Buddho asabba¤¤å, yadi tassa pariyesanāya sabba¤¤uta¤āõaü hotãti. - Vāhasataü kho mahārāja vãhãnaü aķķhacåëa¤-ca vāhā vãhi satt' ammaõāni dve ca tumbā ekaccharakkhaõe pavattacittassa ettakā vãhi lakkhaü ņhapiyamāne parikkhayaü pariyādānaü gaccheyyuü. Tatr' ime sattavidhā cittā pavattanti: Ye te mahārāja sarāgā sadosā samohā sakkilesā abhāvitakāyā abhāvitasãlā abhāvitacittā abhāvitapa¤¤ā tesaü taü cittaü garukaü uppajjati dandhaü pavattati, kinkāraõaü: abhāvitattā cittassa. Yathā mahārāja vaüsanāëassa vitatassa visālassa vitthiõõassa saüsibbita-visibbitassa sākhājaņājaņitassa ākaķķhiyantassa garukaü hoti āgamanaü dandhaü, kinkāraõaü: saüsibbita-visibbitattā sākhānaü, evam-eva kho mahārāja ye te sarāgā sadosā samohā sakkilesā abhāvitakāyā abhāvitasãlā abhāvitacittā abhāvitapa¤¤ā tesam taü cittaü garukaü uppajjati dandhaü pavattati, kinkāraõaü: saüsibbita-visibbitattā kilesehi. Idaü paņhamaü cittaü. Tatr' idaü dutiyaü cittaü vibhattim-āpajjati: Ye te mahārāja sotāpannā pihitāpāyā diņņhippattā vi¤¤ātasatthusāsanā tesaü taü cittaü tãsu ņhānesu lahukaü uppajjati lahukaü pavattati, #<[page 103]># %< 103>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ uparibhåmisu garukaü uppajjati dandhaü pavattati, kinkāraõaü: tãsu ņhānesu cittassa parisuddhattā, upari kilesānaü appahãnattā. Yathā mahārāja vaüsanāëassa tipabbagaõņhiparisuddhassa upari sākhājaņājaņitassa ākaķķhiyantassa yāva tipabbaü tāva lahukaü eti, tato upari thaddhaü, kinkāraõaü: hetthā parisuddhattā, upari sākhājaņājaņitattā, evam-eva kho mahārāja ye te sotāpannā pihitāpāyā diņņhippattā vi¤¤ātasatthusāsanā tesaü taü cittaü tãsu ņhānesu lahukaü uppajjati lahukaü pavattati, uparibhåmisu garukaü uppajjati dandhaü pavattati, kinkāraõaü: tãsu ņhānesu parisuddhattā, upari kilesānaü appahãnattā. Idaü dutiyaü cittaü. Tatr' idaü tatiyaü cittaü vibhattim-āpajjati: Ye te mahārāja sakadāgāmino, yesaü rāga-dosa-mohā tanubhåtā, tesaü taü cittaü pa¤casu ņhānesu lahukaü uppajjati lahukaü pavattati, uparibhåmisu garukaü uppajjati dandhaü pavattati, kinkāraõaü: pa¤casu ņhānesu parisuddhattā, upari kilesānaü appahãnattā. Yathā mahārāja vaüsanāëassa pa¤capabbagaõņhiparisuddhassa upari sākhājaņājaņitassa ākaķķhiyantassa yāva pa¤capabbaü tāva lahukaü eti, tato upari thaddhaü, kinkāraõaü: heņņhā parisuddhattā, upari sākhājaņājaņitattā, evam-eva kho mahārāja ye te sakadāgāmino, yesaü rāga-dosa-mohā tanubhåtā, tesaü taü cittaü pa¤casu ņhānesu lahukaü uppajjati lahukaü pavattati, uparibhåmisu garukaü uppajjati dandhaü pavattati, kinkāraõaü: pa¤casu ņhānesu cittassa parisuddhattā, upari kilesānaü appahãnattā. Idaü tatiyaü cittaü. Tatr' idaü catutthaü cittaü vibhattim-āpajjati: Ye te mahārāja anāgāmino, yesaü pa¤c' orambhāgiyāni saüyojanāni pahãnāni, tesaü taü cittaü dasasu ņhānesu lahukaü uppajjati lahukaü pavattati, #<[page 104]># %< 104>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ uparibhåmisu garukaü uppajjati dandhaü pavattati, kinkāraõaü: dasasu ņhānesu cittassa parisuddhattā, upari kilesānaü appahãnattā. Yathā mahārāja vaüsanāëassa dasapabbagaõņhiparisuddhassa upari sākhājaņājaņitassa ākaķķhiyantassa yāva dasapabbaü tāva lahukaü eti, tato upari thaddhaü, kinkāraõaü: heņņhā parisuddhattā, upari sākhājaņājaņitattā, evam-eva kho mahārāja ye te anāgāmino, yesaü pa¤c' orambhāgiyāni saüyojanāni pahãnāni, tesaü taü cittaü dasasu ņhānesu lahukaü uppajjati lahukaü pavattati, uparibhåmisu garukaü uppajjati dandhaü pavattati, kinkāraõaü: dasasu ņhānesu cittassa parisuddhattā, upari kilesānaü appahãnattā. Idaü catutthaü cittaü. Tatr' idaü pa¤camaü cittaü vibhattim-āpajjati: Ye te mahārāja arahanto khãõāsavā dhotamalā vantakilesā vusitavanto katakaraõãyā ohitabhārā anuppattasadatthā parikkhãõabhavasaüyojanā pattapaņisambhidā sāvakabhåmisu parisuddhā, tesaü taü cittaü sāvakavisaye lahukaü uppajjati lahukaü pavattati, paccekabuddhabhåmisu garukaü uppajjati dandhaü pavattati, kinkāraõaü: parisuddhattā sāvakavisaye, aparisuddhattā paccekabuddhavisaye. Yathā mahārāja vaüsanālassa sabbapabbagaõņhiparisuddhassa ākaķķhiyantassa lahukaü hoti āgamanaü adandhaü, kinkāraõaü: sabbapabbagaõņhiparisuddhattā, agahanattā vaüsassa; evam-eva kho mahārāja ye te arahanto khãõāsavā dhotamalā vantakilesā vusitavanto katakaraõãya ohitabhārā anuppattasadatthā parikkhãõabhavasaüyojanā pattapaņisambhidā sāvakabhåmisu parisuddhā, tesaü taü cittaü sāvakavisaye lahukaü uppajjati lahukaü pavattati, paccekabuddhabhåmisu garukam uppajjati dandhaü pavattati, kinkāraõaü: parisuddhattā sāvakavisaye, aparisuddhattā paccekabuddhavisaye. Idaü pa¤camaü cittaü. #<[page 105]># %< 105>% Tatr' idaü chaņņhaü cittaü vibhattim-āpajjati: Ye te mahārāja paccekabuddhā, sayambhuno anācariyakā, ekacārino khaggavisāõakappā, sakavisaye parisuddhavimala-cittā, tesaü taü cittaü sakavisaye lahukaü uppajjati lahukaü pavattati, sabba¤¤åbuddhabhåmisu garukaü uppajjati dandhaü pavattati, kinkāraõaü: parisuddhattā sakavisaye, mahantattā sabba¤¤åbuddhavisayassa. Yathā mahārāja puriso sakavisayaü parittaü nadiü rattim-pi divā pi yadicchakaü asambhãto otareyya, athāparato mahāsamuddaü gambhãraü vitthataü agādhamapāraü disvā bhāyeyya dandhāyeyya na visaheyya otarituü, kinkāraõaü: ciõõattā sakavisayassa, mahantattā ca mahāsamuddassa; evam-eva kho mahārāja ye te paccekabuddhā, sayambhuno anācariyakā, ekacārino khaggavisāõakappā, sakavisaye parisuddha-vimala cittā, tesaü taü cittaü sakavisaye lahukaü uppajjati lahukaü pavattati, sabba¤¤åbuddhabhåmisu garukaü uppajjati dandhaü pavattati, kinkāraõaü: parisuddhattā sakavisayassa, mahantattā sabba¤¤åbuddhavisayassa. Idaü chaņņhaü cittaü. Tatr' idaü sattamaü cittaü vibhattim-āpajjati: Ye te mahārāja sammāsambuddhā sabba¤¤uno dasabaladharā catuvesārajja-visāradā, aņņhārasahi buddhadhammehi samannāgatā, anantajinā anāvaraõa¤āõā, tesaü taü cittaü sabbattha lahukaü uppajjati lahukaü pavattati, kinkāraõaü: sabbattha parisuddhatta. Api nu kho mahārāja nārācassa sudhotassa vimalassa nigganthissa sukhumadhārassa ajimhassa avankassa akuņilassa daëhacāpa-samāråëhassa khomasukhume vā kappāsasukhume vā kambalasukhume vā balavanipātitassa dandhāyitattaü vā lagganaü vā hotãti.- Na hi bhante, kinkāraõaü: sukhumattā vatthānaü, sudhotattā nārācassa, nipātassa ca balavattā ti. #<[page 106]># %< 106>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Evam-eva kho mahārāja ye te sammāsambuddhā sabba¤¤uno dasabaladharā catuvesārajja-visāradā, aņņhārasahi buddhadhammehi samannāgatā, anantajinā anāvaraõa¤āõā, tesaü taü cittaü sabbattha lahukaü uppajjati lahukaü pavattati, kinkāraõaü: sabbattha parisuddhattā. Idaü sattamaü cittaü. Tatra mahārāja yam-idaü sabba¤¤åbuddhānaü cittaü taü channam-pi cittānaü gaõanaü atikkamitvā asankheyyena guõena parisuddha¤-ca lahuka¤-ca. Yasmā ca Bhagavato cittaü parisuddha¤-ca lahuka¤-ca, tasmā mahārāja Bhagavā yamakapāņihãraü dasseti, yamakapāņihãre mahārāja ¤ātabbaü: buddhānaü bhagavantānaü cittaü evaü lahuparivattan-ti, na tattha sakkā uttariü kāraõaü vattuü. Te pi mahārāja pāņihãrā sabba¤¤åbuddhānaü cittaü upādāya gaõanam-pi sankham-pi kalam-pi kalabhāgam-pi na upenti, āvajjanapaņibaddhaü mahārāja Bhagavato sabba¤¤uta¤āõaü, āvajjitvā yadicchakaü jānāti. Yathā mahārāja puriso hatthe ņhapitaü yaü ki¤ci dutiye hatthe ņhapeyya, vivaņena mukhena vācaü nicchāreyya, mukhagataü bhojanaü gileyya, ummãletvā vā nimãleyya nimãletvā vā ummãleyya, sammi¤jitaü vā bāhaü pasāreyya pasāritaü vā bāhaü sammi¤jeyya, cirataraü etaü mahārāja, lahutaraü Bhagavato sabba¤¤uta¤āõaü, lahutaraü āvajjanaü, āvajjitvā yadicchakaü jānāti, āvajjanavikalamattakena na tāvatā buddhā bhagavanto asabba¤¤uno nāma [na] hontãti. âvajjanam-pi bhante Nāgasena pariyesanāya kātabbaü, ingha maü tattha kāraõena sa¤¤āpehãti. - Yathā mahārāja purisassa aķķhassa mahaddhanassa mahābhogassa pahåta-jātaråpa-rajata-vittåpakaraõassa pahåtadhana-dha¤¤assa sāli-vãhi-yava-taõķula-tila-mugga-māsapubbaõõāparaõõa-sappi-tela-navanãta-khãra-dadhi-madhuguëa-phāõitā ca khaëopi-kumbhi-pãņhara-koņņha-bhājanagatā bhaveyyuü, #<[page 107]># %< 107>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tassa ca purisassa pāhunako āgaccheyya bhattāraho bhattābhikankhã, tassa ca gehe yaü randhaü bhojanaü taü pariniņņhitaü bhaveyya, kumbhito taõķule nãharitvā bhojanaü randheyya; api nu kho so mahārāja puriso tāvatakena bhojanavekallamattakena adhano nāma kapaõo nāma bhaveyyāti. - Na hi bhante, cakkavattira¤¤o ghare pi bhante akāle bhojanavekallaü hoti, kiü pana gahapatikassāti. - Evam-eva kho mahārāja Tathāgatassa āvajjanavikalamattakaü sabba¤¤uta¤āõaü, āvajjitvā yadicchakaü jānāti. Yathā vā pana mahārāja rukkho assa phalito oõata-vinato piõķibhārabharito, na ki¤ci tattha patitaü phalaü bhaveyya; api nu kho so mahārāja rukkho tāvatakena patitaphalavekallamattakena aphalo nāma bhaveyyāti. - Na hi bhante, patanapaņibaddhām tāni rukkhaphalāni, patite yadicchakaü labhatãti. - Evam-eva kho mahārāja Tathāgatassa āvajjanapaņibaddhaü sabba¤¤uta¤āõaü, āvajjitvā yadicchakaü jānātãti. - Bhante Nāgasena, āvajjitvā āvajjitvā Buddho yadicchakaü jānātãti. - âma mahārāja, Bhagavā āvajjitvā āvajjitvā yadicchakaü jānāti; yathā mahārāja cakkavattirājā yadā cakkaratanaü sarati: upetu me cakkaratanan-ti, sarite cakkaratanaü upeti; evam-eva kho mahārāja Tathāgato āvajjitvā āvajjitvā yadicchakaü jānātãti. - Daëhaü bhante Nāgasena kāraõaü, Buddho sabba¤¤å, sampaņicchāma: Buddho sabba¤¤å ti. Bhante Nāgasena, Devadatto kena pabbājito ti.Cha-y-ime mahārāja khattiyakumārā: Bhaddiyo ca Anuruddho ca ânando ca Bhagu ca Kimbilo ca Devadatto ca, #<[page 108]># %< 108>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Upāli kappako sattamo, abhisambuddhe Satthari Sakyakulānandajanane Bhagavantaü anupabbajantā nikkhamiüsu; te Bhagavā pabbājesãti. - Nanu bhante Devadattena pabbajitvā sangho bhinno ti. - âma mahārāja, Devadattena pabbajitvā sangho bhinno. Na gihã sanghaü bhindati, na bhikkhunã na sikkhamānā na sāmaõero na sāmaõerã sanghaü bhindati, bhikkhu pakatatto samānasaüvāsako samānasãmāyaü ņhito sanghaü bhindatãti. - Sanghabhedako bhante puggalo kiü kammaü phusatãt - Kappaņņhitikaü mahārāja kammaü phusatãti. - Kim-pana bhante Nāgasena Buddho jānāti: Devadatto pabbajitvā sanghaü bhindissati, sanghaü bhinditvā kappaü niraye paccissatãti. - âma mahārāja, Tathāgato jānāti: Devadatto pabbajitvā sanghaü bhindissati, sanghaü bhinditvā kappaü niraye paccissatãti. - Yadi bhante Nāgasena Buddho jānāti: Devadatto pabbajitvā sanghaü bhindissati, sanghaü bhinditvā kappaü niraye paccissatãti, tena hi bhante Nāgasena: Buddho kāruõiko anukampako hitesã, sabbasattānaü ahitam-apanetvā hitamupadahatãti yaü vacanaü taü micchā. Yadi taü ajānitvā pabbājesi, tena hi Buddho asabba¤¤å. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, vijaņehi etaü mahājaņaü, bhinda parappavādaü, anāgate addhāne tayā sadisā buddhimanto bhikkhå dullabhā bhavissanti, ettha tava balaü pakāsehãti. Kāruõiko mahārāja Bhagavā sabba¤¤å ca. Kāru¤¤ena mahārāja Bhagavā sabba¤¤uta¤āõena Devadattassa gatiü olokento addasa Devadattaü aparāpariyakammaü āyåhitvā anekāni kappakoņisatasahassāni nirayena nirayaü vinipātena vinipātaü gacchantaü. Taü Bhagavā sabba¤¤uta¤āõena jānitvā: imassa apariyantakataü kammaü mama sāsane pabbajitassa pariyantakataü bhavissati, purimaü upādāya pariyantakataü dukkhaü bhavissati, #<[page 109]># %< 109>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ apabbajito pi ayaü moghapuriso kappaņņhiyam eva kammaü āyåhissatãti kāru¤¤ena Devadattaü pabbājesãti. - Tena hi bhante Nāgasena Buddho vadhitvā telena makkheti, papāte pātetvā hatthaü deti, māretvā jãvitaü pariyesati, yaü so paņhamaü dukkhaü datvā pacchā sukhaü upadahatãti. - Vadheti pi mahārāja Tathāgato sattānaü hitavasena, pāteti pi sattānaü hitavasena, māreti pi sattānaü hitavasena, vadhitvā pi mahārāja Tathāgato sattānaü hitam-eva upadahati, pātetvā pi sattānaü hitam-eva upadahati, māretvā pi sattānaü hitam-eva upadahati. Yathā mahārāja mātāpitaro nāma vadhitvā pi pātayitvā pi puttānaü hitam-eva upadahanti, evam-eva kho mahārāja Tathāgato vadheti pi sattānaü hitavasena, pāteti pi sattānaü hitavasena, māreti pi sattānaü hitavasena, vadhitvā pi mahārāja Tathāgato sattānaü hitam-eva upadahati, pātetvā pi sattānaü hitam-eva upadahati, māretvā pi sattānaü hitam-eva upadahati. Yena yena yogena sattānaü guõavaķķhi hoti tena tena yogena sabbasattānaü hitam-eva upadahati. Sace mahārāja Devadatto na pabbajeyya gihibhåto samāno nirayasaüvattanikaü bahuü pāpakammaü katvā anekāni kappakoņisatasahassāni nirayena nirayaü vinipātena vinipātaü gacchanto bahuü dukkhaü vedayissati. Taü Bhagavā jānamāno kāru¤¤ena Devadattaü pabbājesi: mama sāsane pabbajitassa dukkhaü pariyantakataü bhavissatãti kāru¤¤ena garukaü dukkhaü lahukaü akāsi. Yathā mahārāja dhana-yasa-siri-¤ātibalena balavā puriso attano ¤ātiü vā mittaü vā ra¤¤ā garudaõķaü dhārentaü attano bahuvissatthabhāvena samatthatāya garukaü daõķaü lahukaü kāreti, evam-eva kho mahārāja Bhagavā bahåni kappakoņisatasahassāni dukkhaü vediyamānaü Devadattaü #<[page 110]># %< 110>% pabbājetvā sãla-samādhi-pa¤¤ā-vimutti-bala-samatthabhāvena garukaü dukkhaü lahukaü akāsi. Yathā vā pana mahārāja kusalo bhisakko sallakatto garukaü byādhiü balavosadhabalena lahukaü karoti, evam-eva kho mahārāja bahåni kappakoņisatasahassāni dukkhaü vediyamānaü Devadattaü Bhagavā yoga¤¤utāya pabbājetvā kāru¤¤abalopatthaddha-dhammosadhabalena garukaü dukkhaü lahukaü akāsi. Api nu kho so mahārāja Bhagavā bahuvedanãyaü Devadattaü appavedanãyaü karonto ki¤ci apu¤¤aü āpajjeyyāti. - Na ki¤ci bhante apu¤¤aü āpajjeyya, antamaso gaddåhanamattam-pãti. - Imam-pi kho tvaü mahārāja kāraõaü atthato sampaņiccha yena kāranena Bhagavā Devadattaü pabbājesi. Aparam-pi mahārāja uttariü kāraõaü suõohi yena kāraõena Bhagavā Devadattaü pabbājesi. Yathā mahārāja coraü āgucāriü gahetvā ra¤¤o dasseyyuü: ayaü te deva coro āgucārã, imassa yaü icchasi taü daõķaü paõehãti, tam-enaü rājā evaü vadeyya: tena hi bhaõe imaü coraü bahinagaraü nãharitvā āghātane sãsaü chindathāti; evaü devāti kho te ra¤¤o paņissutvā taü bahinagaraü nãharitvā āghātanaü nayeyyuü, tam-enaü passeyya kocid-eva puriso ra¤¤o santikā laddhavaro laddha-yasa-dhana-bhogo ādeyyavacano balavicchitakārã, so tassa kāru¤¤aü katvā te purise evaü vadeyya: alaü bho, kiü tumhākaü imassa sãsacchedanena, tena hi bho imassa hatthaü vā pādaü vā chinditvā jãvitaü rakkhatha, aham-etassa kāraõā ra¤¤o santike paņivacanaü karissāmãti; te tassa balavato vacanena tassa corassa hatthaü vā pādaü vā chinditvā jãvitaü rakkheyyuü; api nu kho so mahārāja puriso evaükārã tassa corassa kiccakārã assāti. - Jãvitadāyako so bhante puriso tassa corassa, jãvite dinne kiü tassa akataü nāma atthãti.- Yā pana tassa hatthapādacchedane vedanā so tāya vedanāya ki¤ci apu¤¤aü āpajjeyyāti. #<[page 111]># %< 111>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Attanā katena so bhante coro dukkhaü vedanaü vediyati, jãvitadāyako pana puriso na ki¤ci apu¤¤aü āpajjeyyāti. - Evam-eva kho mahārāja Bhagavā kāru¤¤ena Devadattaü pabbājesi: mama sāsane pabbajitassa dukkhaü pariyantakataü bhavissatãti. Pariyantakata¤-ca mahārāja Devadattassa dukkhaü. Devadatto mahārāja maraõakāle: Imehi aņņhãhi tam-aggapuggalaü devātidevaü naradammasārathiü samantacakkhuü satapu¤¤alakkhaõaü pāõehi Buddhaü saraõaü upemãti pāõupetaü saraõam-agamāsi. Devadatto mahārāja, chakoņņhāse kate kappe, atikkante paņhamakoņņhāse sanghaü bhindi, pa¤cakoņņhāsaü niraye paccitvā tato muccitvā Aņņhissaro nāma paccekabuddho bhavissati. Api nu kho so mahārāja Bhagavā evaükārã Devadattassa kiccakārã assāti. - Sabbadado bhante Nāgasena Tathāgato Devadattassa, yaü Tathāgato Devadattaü paccekabodhiü pāpessati, kiü Tathāgatena Devadattassa akataü nāma atthãti. - Yaü pana mahārāja Devadatto sanghaü bhinditvā niraye dukkhaü vedanaü vediyati, api nu kho Bhagavā tatonidānaü ki¤ci apu¤¤aü āpajjeyyāti. - Na hi bhante, attanā katena bhante Devadatto kappaü niraye paccati, dukkhapariyantakārako Satthā na ki¤ci apu¤¤aü āpajjatãti. - Imaü-pi kho tvaü mahārāja kāraõaü atthato sampaņiccha yena kāraõena Bhagavā Devadattaü pabbājesi. Aparam-pi mahārāja uttariü kāraõaü suõohi yena kāraõena Bhagavā Devadattaü pabbājesi. Yathā mahārāja kusalo bhisakko sallakatto vāta-pitta-semhasannipātautupariõāma-visamaparihāra-opakkamikopakkantaü påtikuõapa-duggandhābhisannaü antosallaü susiragataü pubba-ruhira-sampuõõaü vaõaü våpasamento vaõamukhaü kakkhaëa-tikhiõa-khāra-kaņukena bhesajjena anulimpati paripaccanāya, #<[page 112]># %< 112>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ paripaccitvā mudubhāvam-upagataü satthena vikantayitva dahati salākāya, daķķhe khāralavaõaü deti bhesajjenānulimpati vaõaråhanāya byādhitassa sotthibhāvam-anuppattiyā; api nu kho so mahārāja bhisakko sallakatto ahitacitto bhesajjenānulimpati, satthena vikanteti, dahati salākāya, khāralavaõaü detãti. - Na hi bhante, hitacitto sotthikāmo tāni kiriyāni karotãti. Yā pan' assa bhesajjakiriyākaraõena uppannā dukkhavedanā, tatonidānam so bhisakko sallakatto ki¤ci apu¤¤aü āpajjeyyāti. - Hitacitto bhante sotthikāmo bhisakko sallakatto tāni kiriyāni karoti, kiü so tatonidānaü apu¤¤aü āpajjeyya, saggagāmã so bhante bhisakko sallakatto ti. - Evam-eva kho mahārāja Bhagavā kāru¤¤ena Devadattaü pabbājesi, dukkhaparimuttiyā. Aparam-pi mahārāja uttariü kāraõaü suõohi yena kāraõena Bhagavā Devadattaü pabbājesi. Yathā mahārāja puriso kaõņakena viddho assa, ath' a¤¤ataro puriso tassa hitakāmo sotthikāmo tiõhena kaõņakena vā satthamukhena vā samantā chinditvā paggharantena lohitena taü kaõņakaü nãhareyya; api nu kho so mahārāja puriso ahitakāmo taü kaõņakaü nãharatãti. - Na hi bhante, hitakāmo so bhante puriso sotthikāmo taü kaõņakaü nãharati, sace so bhante puriso taü kaõņakaü na nãhareyya maraõaü vā so tena pāpuõeyya maraõamattaü vā dukkhan-ti. - Evam-eva kho mahārāja Tathāgato kāru¤¤ena Devadattaü pabbājesi, dukkhaparimuttiyā; sace mahārāja Bhagavā Devadattaü na pabbājeyya kappakoņisatasahassam-pi Devadatto bhavaparamparāya niraye pacceyyāti. #<[page 113]># %< 113>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Anusotagāmiü bhante Nāgasena Devadattaü Tathāgato paņisotaü pāpesi, vipanthapaņipannaü Devadattaü panthe paņipādesi, papāte patitassa Devadattassa patiņņhaü adāsi, visamagataü Devadattaü Tathāgato samaü āropesi. Ime ca bhante Nāgasena hetå imāni ca kāraõāni na sakkā a¤¤ena sandassetuü a¤¤atra tavādisena buddhimatā ti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Aņņh' ime bhikkhave hetå aņņha paccayā mahato bhåmicālassa pātubhāvāyāti. Asesavacanaü idaü, nissesavacanaü idaü, nippariyāyavacanaü idaü, na-tth' a¤¤o navamo hetu mahato bhåmicālassa pātubhāvāya; yadi bhante Nāgasena a¤¤o navamo hetu bhaveyya mahato bhåmicālassa pātubhāvāya, tam-pi Bhagavā hetuü katheyya, yasmā ca kho bhante Nāgasena na-tth' a¤¤o navamo hetu mahato bhåmicālassa pātubhāvāya, tasmā anācikkhito Bhagavatā. Aya¤-ca navamo hetu dissati mahato bhåmicālassa pātubhāvāya, yaü Vessantarena ra¤¤ā mahādāne dãyamāne sattakkhattuü mahāpaņhavã kampitā. Yadi bhante Nāgasena aņņh' eva hetå aņņha paccayā mahato bhåmicālassa pātubhāvāya, tena hi: Vessantarena ra¤¤ā mahādāne dãyamāne sattakkhattuü mahāpaņhavã kampitā ti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Vessantarena ra¤¤ā mahādāne dãyamāne sattakkhattuü mahāpaņhavã kampitā, tena hi: aņņh' eva hetå aņņha paccayā mahato bhåmicālassa pātubhāvāyāti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho sukhumo dunniveņhiyo andhakaraõo ca gambhãro ca, so tavānuppatto, #<[page 114]># %< 114>% n'eso a¤¤ena ittarapa¤¤ena sakkā vissajjetuü a¤¤atra tavādisena buddhimatā ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Aņņh' ime bhikkhave hetå aņņha paccayā mahato bhåmicālassa pātubhāvāyāti. Vessantarena pi ra¤¤ā mahādāne dãyamāne sattakkhattuü mahāpaņhavã kampitā. Ta¤-ca pana akālikaü kadācuppattikaü, aņņhahi hetåhi vippamuttaü, tasmā agaõitaü aņņhahi hetåhi. Yathā mahārāja loke tayo yeva meghā gaõãyanti: vassiko hemantiko pāvussako ti, yadi te mu¤citvā a¤¤o megho pavassati na so megho gaõãyati sammatehi meghehi, akālamegho t' eva sankhaü gacchati; evam-eva kho mahārāja Vessantarena ra¤¤ā mahādāne dãyamāne yaü sattakkhattuü mahāpaņhavã kampitā, akālikaü etaü kadācuppattikaü, aņņhahi hetåhi vippamuttaü, na taü gaõãyati aņņhahi hetåhi. Yathā vā pana mahārāja Himavantā pabbatā pa¤ca nadãsatāni sandanti, tesaü mahārāja pa¤cannaü nadãsatānaü das' eva nadiyo nadãgaõanāya gaõãyanti, seyyathãdaü: Gangā Yamunā Aciravatã Sarabhå Mahã Sindhu Sarassatã Vetravatã Vãtaüsā Candabhāgā, avasesā nadiyo nadãgaõanāya agaõitā, kinkāraõaü: na tā nadiyo dhuvasalilā; evam-eva kho mahārāja Vessantarena ra¤¤ā mahādāne dãyamāne yaü sattakkhattuü mahāpaņhavã kampitā, akālikaü etaü kadācuppattikaü, aņņhahi hetåhi vippamuttaü, na taü gaõãyati aņņhahi hetåhi. Yathā vā pana mahārāja ra¤¤o satam-pi dvisatam-pi amaccā honti, tesaü cha yeva janā amaccagaõanāya gaõãyanti, seyyathãdaü: senāpati purohito akkhadasso bhaõķāgāriko chattagāhako khaggagāhako, ete yeva amaccagaõanāya gaõãyanti, kinkāraõaü: yuttattā rājaguõehi, avasesā agaõitā, sabbe amaccā t' eva sankhaü gacchanti; #<[page 115]># %< 115>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam-eva kho mahārāja Vessantarena ra¤¤ā mahādāne dãyamāne yaü sattakkhattuü mahāpaņhavã kampitā, akālikaü etaü kadācuppattikaü, aņņhahi hetåhi vippamuttaü, na taü gaõãyati aņņhahi hetåhi. Såyati nu kho mahārāja etarahi Jinasāsane katādhikārānaü diņņhadhammasukhavedanãyaü kammaü, kitti ca yesaü abbhuggatā devamanussesåti. - âma bhante, såyati etarahi Jinasāsane katādhikārānaü diņņhadhammasukhavedanãyaü kammaü, kitti ca yesaü abbhuggatā devamanussesu, satta te janā ti. - Ko ca ko ca mahārājāti. - Sumano ca bhante mālākāro Ekasāņako ca brāhmaõo Puõõo ca bhatako Mallikā ca devã Gopālamātā ca devã Suppiyā ca upāsikā Puõõā ca dāsã ti ime satta diņņhadhammasukhavedanãyā sattā, kitti ca imesaü abbhuggatā devamanussesåti. - Apare pi såyanti nu kho atãte mānusaken' eva sarãradehena Tidasabhavanaü gatā ti. - âma bhante, såyantãti. - Ko ca ko ca mahārājāti. - Guttilo ca gandhabbo Sādhãno ca rājā Nimã ca rājā Mandhātā ca rājā ti ime caturo janā såyanti: ten' eva mānusakena sarãradehena Tidasabhavanaü gatā ti, suciram-pi kataü såyati sukata-dukkatan-ti. - Sutapubbaü pana tayā mahārāja: atãte vā addhāne vattamāne vā addhāne itthannāmassa dāne dãyamāne sakiü vā dvikkhattuü vā tikkhattuü vā mahāpaņhavã kampitā ti.Na hi bhante ti. - Atthi me mahārāja āgamo adhigamo pariyatti savanaü sikkhābalaü sussåsā paripucchā ācariyupāsanaü, mayā pi na-ssutapubbaü: itthannāmassa dāne dãyamāne sakiü vā dvikkhattuü vā tikkhattuü vā mahāpaņhavã kampitā ti, ņhapetvā Vessantarassa rājavasabhassa dānavaraü. Bhagavato ca mahārāja Kassapassa bhagavato ca Sakyamunino ti dvinnaü buddhānaü antare gaõanapathaü vãtivattā vassakoņiyo atikkantā, #<[page 116]># %< 116>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tattha pi me savanaü na-tthi: itthannāmassa dāne dãyamāne sakiü vā dvikkhattuü vā tikkhattuü vā mahāpaņhavã kampitā ti. Na mahārāja tāvatakena viriyena tāvatakena parakkamena mahāpaņhavã kampati, guõabhārabharitā mahārāja sabbasoceyyakiriyaguõabhārabharitā dhāretuü na visahantã mahāpaņhavã calati kampati pavedhati. Yathā mahārāja sakaņassa atibhārabharitassa nābhiyo ca nemiyo ca phalanti akkho bhijjati, evam-eva kho mahārāja sabbasoceyyakiriyaguõabhārabharitā mahāpaņhavã dhāretuü na visahantã calati kampati pavedhati. Yathā vā pana mahārāja gaganaü anilajalavegasa¤chāditaü ussannajalabhārabharitaü ativātena phuņitattā nadati ravati gaëagaëāyati, evam-eva kho mahārāja mahāpaņhavã ra¤¤o Vessantarassa dānabala-vipulaussannabhārabharitā dhāretuü na visahantã calati kampati pavedhati. Na hi mahārāja ra¤¤o Vessantarassa cittaü rāgavasena pavattati, na dosavasena pavattati, na mohavasena pavattati, na mānavasena pavattati, na diņņhivasena pavattati, na kilesavasena pavattati, na vitakkavasena pavattati, na arativasena pavattati, atha kho dānavasena bahulaü pavattati: kin-ti anāgatā yācakā mama santike āgaccheyyuü āgatā ca yācakā yathākāmaü labhitvā attamanā bhaveyyun-ti satataü samitaü dānam-pati mānasaü ņhapitaü hoti. Ra¤¤o mahārāja Vessantarassa satataü samitaü dasasu ņhānesu mānasaü ņhapitaü hoti: dame same khantiyaü saüvare yame niyame akkodhe avihiüsāyaü sacce soceyye. Ra¤¤o mahārāja Vessantarassa kāmesanā pahãnā, bhavesanā paņippassaddhā, brahmacariyesanāy' eva ussukkaü āpanno. Ra¤¤o mahārāja Vessantarassa attarakkhā pahãnā, pararakkhāya ussukkaü āpanno: kin-ti ime sattā samaggā assu arogā sadhanā dãghāyukā ti bahulaü yeva mānasaü pavattati. #<[page 117]># %< 117>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Dadamāno ca mahārāja Vessantaro rājā taü dānaü na bhavasampattihetu deti, na dhanahetu deti, na paņidānahetu deti, na upalāpanahetu deti, na āyuhetu deti, na vaõõahetu deti, na sukhahetu deti, na balahetu deti, na yasahetu deti, na puttahetu deti, na dhãtuhetu deti, atha kho sabba¤¤uta¤āõassa hetu sabba¤¤uta¤āõaratanassa kāraõā evaråpe atula-vipulānuttare dānavare adāsi. Sabba¤¤utaü patto ca imaü gāthaü abhāsi. Jāliü Kaõhājinaü dhãtaü Maddideviü patibbataü cajamāno na cintesiü, bodhiyā yeva kāraõā ti. Vessantaro mahārāja rājā akkodhena kodhaü jināti, asādhuü sādhunā jināti, kadariyaü dānena jināti, alikavādinaü saccena jināti, sabbaü akusalaü kusalena jināti. Tassa evaü dadamānassa dhammānugatassa dhammasãsakassa dānanissanda-balaviriyavipulavihārena heņņhā mahāvātā sa¤calanti, saõikaü saõikaü sakiü sakiü ākulākulā vāyanti, oõamanti unnamanti vinamanti, sãnapattā pādapā papatanti, gumbagumbaü valāhakā gagane sandhāvanti, rajosa¤citā vātā dāruõā honti, gaganaü uppãëitaü, vātā vāyanti sahasā dhamadhamāyanti, mahatimahā bhãmo saddo niccharati, tesu vātesu kupitesu udakaü saõikaü saõikaü calati, udake calite khubbhanti macchakacchapā, jāyanti yamaka-yamakā åmiyo, tasanti jalacarā sattā, jalavãci yuganaddho vattati, vãcinādo pavattati, ghorā bubbuëā uņņhahanti, pheõamālā bhavanti, uttarati mahāsamuddo, disāvidisaü dhāvati udakaü, ussotapaņisota-mukhā sandanti saliladhārā, tasanti asurā garuëā nāgā yakkhā, ubbijjanti: kin-nu kho kathan-nu kho sāgaro viparivattatãti gamanapatham-esanti bhãtacittā, khubhite luëite jaladhare pakampati mahāpaņhavã sanagā sasāgarā, #<[page 118]># %< 118>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ parivattati Sinerugiri kåņaselasikharo vinamamāno hoti, vimanā honti ahi-nakula-biëāra-kotthuka-såkara-miga-pakkhino, rudanti yakkhā appesakkhā, hasanti yakkhā mahesakkhā, kampamānāya mahāpaņhaviyā. Yathā mahārāja mahatimahāpariyoge uddhanagate udakasampuõõe ākiõõataõķule heņņhato aggi jalamāno paņhamaü tāva pariyogaü santāpeti, pariyogo santatto udakaü santāpeti, udakaü santattaü taõķulaü santāpeti, taõķulaü santattaü ummujjati nimujjati, bubbuëakajātaü hoti, pheõamāli uttarati; -evam-eva kho mahārāja Vessantaro rājā yaü loke duccajaü taü caji, tassa taü duccajaü cajantassa dānassa sabhāvanissandena heņņhā mahāvātā dhāretuü na visahantā parikuppiüsu, mahāvātesu parikupitesu udakaü kampi, udake kampite mahāpaņhavã kampi, iti tadā mahāvātā ca udaka¤-ca paņhavã cāti ime tayo ekamanā viya ahesuü, mahādānanissandena vipulabalaviriyena, na-tth' ediso mahārāja a¤¤assa dānānubhāvo yathā Vessantarassa ra¤¤o mahādānānubhāvo. Yathā mahārāja mahiyā bahuvidhā maõayo vijjanti, seyyathãdaü: indanãlo mahānãlo jotiraso veëuriyo ummāpuppho sirãsapuppho manoharo suriyakanto candakanto vajiro kajjopakkamako phussarāgo lohitanko masāragallo, ete sabbe atikkamma cakkavattimaõi aggam-akkhāyati, cakkavattimaõi mahārāja samantā yojanaü obhāseti, evam-eva kho mahārāja yaü ki¤ci mahiyā dānaü vijjati api asadisadānaü paramaü, taü sabbaü atikkamma Vessantarassa ra¤¤o mahādānaü aggam-akkhāyati. Vessantarassa mahārāja ra¤¤o mahādāne dãyamāne sattakkhattuü mahāpaņhavã kampitā ti. Acchariyaü bhante Nāgasena buddhānaü, abbhutaü bhante Nāgasena buddhānaü, yaü Tathāgato bodhisatto samāno asamo lokena evaü-khanti evaü-citto evaüadhimutti evaü-adhippāyo. #<[page 119]># %< 119>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Bodhisattānaü bhante Nāgasena parakkamo dakkhāpito, pāramã ca jinānaü bhiyyo obhāsitā, cariyaü carato pi tāva Tathāgatassa sadevake loke seņņhabhāvo anudassito; sādhu bhante Nāgasena, thomitaü Jinasāsanaü, jotitā Jinapāramã, chinnā titthiyānaü vādagaõņhi, bhinnā parappavādakumbhā, pa¤ho gambhãro uttānãkato, gahanaü agahanaü kataü, sammā laddhaü Jinaputtānaü nibbāhanaü, evam-etaü gaõivarapavara, tathā sampaņicchāmāti. Bhante Nāgasena, tumhe evaü bhaõatha: Sirirājena yācakassa cakkhåni dinnāni, andhassa sato puna dibbacakkhåni uppannānãti. Etam-pi vacanaü sakasaņaü saniggahaü sadosaü. Hetusamugghāte ahetusmiü avatthumhi na-tthi dibbacakkhussa uppādo ti Sutte vuttaü. Yadi bhante Nāgasena Sivirājena yācakassa cakkhåni dinnāni, tena hi: puna dibbacakkhåni uppannānãti yaü vacanaü taü micchā. Yadi dibbacakkhåni uppannāni, tena hi: Sivirājena yācakassa cakkhåni dinnānãti yaü vacanaü tam-pi micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho, gaõņhito pi gaõņhitaro, vedhato pi vedhataro, gahanato pi gahanataro, so tavānuppatto, tattha chandam-abhijanehi nibbāhanāya paravādānaü niggahāyāti. - Dinnāni mahārāja Sivirājena yācakassa cakkhåm. tattha mā vimatiü uppādehi; puna dibbāni ca cakkhåni uppannāni, tatthāpi mā vimatiü janehãti. - Api nu kho bhante Nāgasena hetusamugghāte ahetusmiü avatthumhi dibbacakkhu uppajjatãti. - Na hi mahārājāti. - Kim-pana bhante ettha kāraõaü yena kāraõena hetusamugghāte ahetusmiü avatthumhi dibbacakkhu uppajjati, #<[page 120]># %< 120>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ingha tāva kāraõena maü sa¤¤āpehãti. Kim-pana mahārāja atthi loke saccaü nāma yena saccavādino saccakiriyaü karontãti. - âma bhante, atthi loke saccaü nāma, saccena bhante Nāgasena saccavādino saccakiriyaü katvā devaü vassāpenti, aggiü nibbāpenti, visaü paņihananti, a¤¤am-pi vividhaü kattabbaü karontãti. Tena hi mahārāja yujjati sameti: Sivirājassa saccabalena dibbacakkhåni uppannānãti, saccabalena mahārāja avatthumhi dibbacakkhu uppajjati, saccaü yeva tattha vatthu bhavati dibbacakkhussa uppādāya. Yathā mahārāja ye keci siddhā saccam anugāyanti: mahāmegho pavassatåti, tesaü saha saccam-anugãtena mahāmegho pavassati; api nu kho mahārāja atthi ākāse vassahetu sannicito yena hetunā mahāmegho pavassatãti. - Na hi bhante, saccaü yeva tattha hetu bhavati mahato meghassa pavassanāyāti. - Evam-eva kho mahārāja na-tthi tassa pakatihetu, saccaü yev' ettha vatthu bhavati dibbacakkhussa uppādāyāti. Yathā vā pana mahārāja ye keci siddhā saccamanugāyanti: jalita-pajjalita-mahāaggikkhandho paņinivattatåti, tesaü saha saccam-anugãtena jalita-pajjalita-mahāaggikkhandho khaõena paņinivattati, api nu kho mahārāja atthi tasmiü jalita-pajjalite mahāaggikkhandhe hetu sannicito yena hetunā jalita-pajjalita-mahāaggikkhandho khaõena paņinivattatãti. - Na hi bhante, saccaü yeva tattha vatthu hoti tassa jalita-pajjalitassa mahāaggikkhandhassa khaõena paņinivattanāyāti. - Evam-eva kho mahārāja na-tthi tassa pakatihetu, saccaü yev' ettha vatthu bhavati dibbacakkhussa uppādāyāti. Yathā vā pana mahārāja ye keci siddhā saccamanugāyanti: #<[page 121]># %< 121>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ visaü halāhalaü agadaü bhavatåti, tesaü saha saccam-anugãtena visaü halāhalaü khaõena agadaü bhavati, api nu kho mahārāja atthi tasmiü halāhalavise hetu sannicito yena hetunā visaü halāhalaü khaõena agadaü bhavatãti. - Na hi bhante, saccaü yeva tattha hetu bhavati visassa halāhalassa khaõena paņighātāyāti. -Evam-eva kho mahārāja vinā pakatihetuü saccaü yev' ettha vatthu bhavati dibbacakkhussa uppādāyāti. Catunnam-pi mahārāja ariyasaccānaü paņivedhāya na-tth' a¤¤aü vatthu, saccaü vatthuü karitvā cattāri ariyasaccāni paņivijjhantãti. Atthi mahārāja Cãnavisaye Cãnarājā, so mahāsamudde baliü kātukāmo catumāse catumāse saccakiriyaü katvā sãharathena antomahāsamudde yojanaü pavisati, tassa rathasãsassa purato mahāvārikkhandho paņikkamati, nikkhantassa puna ottharati, api nu kho mahārāja so mahāsamuddo sadevamanussena pi lokena pakatikāyabalena sakkā paņikkamāpetun-ti. - Atiparittake pi bhante taëāke udakaü na sakkā sadevamanussena pi lokena pakatikāyabalena paņikkamāpetuü, kiü pana mahāsamudde udakan-ti. - Iminā pi mahārāja kāraõena saccabalaü ¤ātabbaü, na-tthi taü ņhānaü yaü saccena na pattabban-ti. Nagare mahārāja Pāņaliputte Asoko dhammarājā sanegama-jānapada-amacca-bhaņabala-mahāmattehi parivuto Gangaü nadiü navasalilasampuõõaü samatittikaü samabharitaü pa¤cayojanasatāyāmaü yojanaputhulaü sandamānaü disvā amacce evam-āha: Atthi koci bhaõe samattho [yo] imaü Mahāgangaü paņisotaü sandāpetun-ti. Amaccā āhaüsu: Dukkaraü devāti. Tasmiü yeva Gangākåle ņhitā Bindumatã nāma gaõikā assosi: ra¤¤ā kira evaü vuttaü: #<[page 122]># %< 122>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sakkā nu kho imaü Mahāgangaü paņisotaü sandāpetun-ti. Sā evam-āha: Ahaü hi nagare Pāņaliputte gaõikā råpåpajãvinã antimajãvikā, mama tāva rājā saccakiriyaü passatåti. Atha sā saccakiriyaü akāsi. Saha tassā saccakiriyāya khaõena sā Mahāgangā galagalantã paņisotaü sandittha, mahato janakāyassa passato. Atha rājā Mahāgangāya āvaņņaåmivegajanitaü halāhalasaddaü sutvā vimhito acchariyabbhutajāto amacce evamāha: Kissāyaü bhaõe Mahāgangā paņisotaü sandatãti. Bindumatã mahārāja gaõikā tava vacanaü sutvā saccakiriyaü akāsi, tassā saccakiriyāya Mahāgangā ubbhamukhā sandatãti. Atha saüviggahadayo rājā turitaturito sayaü gantvā taü gaõikaü pucchi: Saccaü kira je tayā saccakiriyāya ayaü Gangā paņisotaü sandāpitā ti. âma devāti. Rājā āha: Kin-te tattha balaü atthi, ko vā te vacanaü ādiyati anummatto, kena tvaü balena imaü Mahāgangaü patisotaü sandāpesãti. Sā āha: Saccabalenāhaü mahārāja imaü Mahāgangaü paņisotaü sandāpesin-ti. Rājā āha: Kin-te saccabalaü atthi coriyā dhuttiyā asatiyā chinnikāya pāpiyā bhinnasãmāya atikkantikāya andhajanavilopikāyāti. Saccaü mahārāja tādisikā ahaü, tādisikāya pi me mahārāja saccakiriyā atthi yāyāhaü icchamānā sadevakam-pi lokaü parivatteyyan-ti. Rājā āha: Katamā pana sā hoti saccakiriyā, ingha maü sāvehãti. Yo me mahārāja dhanaü deti khattiyo vā brāhmaõo vā vesso vā suddo vā a¤¤o vā koci tesaü samakaü yeva upaņņhahāmi, khattiyo ti viseso na-tthi, suddo ti atima¤¤anā na-tthi, anunayapaņighavippamuttā dhanasāmikaü paricarāmi, esā me deva saccakiriyā yāyāhaü imaü Mahāgangaü paņisotaü sandāpesin-ti. Iti pi mahārāja sacce thitā na ka¤ci atthaü na vindanti. Dinnāni ca mahārāja Sivirājena yācakassa cakkhåni, #<[page 123]># %< 123>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ dibbacakkhåni ca uppannāni, ta¤-ca saccakiriyāya. Yaü pana Sutte vuttaü: Maüsacakkhusmiü naņņhe ahetusmiü avatthumhi na-tthi dibbacakkhussa uppādo ti, taü bhāvanāmayaü cakkhuü sandhāya vuttan-ti evam-etaü mahārāja dhārehãti. - Sādhu bhante Nāgasena, sunibbeņhito pa¤ho, suniddiņņho niggaho, sumadditā parappavādā, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Tiõõaü kho pana bhikkhave sannipātā gabbhassa avakkanti hoti: idha mātāpitaro ca sannipatitā honti, mātā ca utunã hoti, gandhabbo ca paccupaņņhito hoti; imesaü kho bhikkhave tiõõaü sannipātā gabbhassa avakkanti hotãti. Asesavacanam-etaü, nissesavacanam-etaü, nippariyāyavacanam-etaü, arahassavacanam-etaü, sadevamanussānaü majjhe nisãditvā bhaõitaü. Aya¤-ca dvinnaü sannipātā gabbhassa avakkanti dissati: Dukålena tāpasena Pārikāya tāpasyā utunãkāle dakkhiõena hatthanguņņhena nābhi parāmaņņhā, tassa tena nābhiparāmasanena Sāmo kumāro nibbatto. Mātangenāpi isinā brāhmaõaka¤¤āya utunãkāle dakkhiõena hatthanguņņhena nābhi parāmaņņhā, tassa tena parāmasanena Maõķabyo māõavako nibbatto ti. Yadi bhante Nāgasena Bhagavatā bhaõitaü: Tiõõaü kho pana bhikkhave sannipātā gabbhassa avakkanti hotãti, tena hi: Sāmo ca kumāro Maõķabyo ca māõavako ubho pi te nābhiparāmasanena nibbattā ti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Tathāgatena bhaõitaü: Sāmo ca kumāro Maõķabyo ca māõavako nābhiparāmasanena nibbattā ti, tena hi: Tiõõaü kho pana bhikkhave sannipātā gabbhassa avakkanti hotãti yaü vacanaü tam-pi micchā. #<[page 124]># %< 124>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho sugambhãro sunipuõo visayo buddhimantānaü, so tavānuppatto, chinda vimatipathaü, dhārehi ¤āõavarapajjotan-ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Tiõõaü kho pana bhikkhave sannipātā gabbhassa avakkanti hoti: idha mātāpitaro ca sannipatitā honti, mātā ca utunã hoti, gandhabbo ca paccupaņņhito hoti, evaü tiõõaü sannipātā gabbhassa avakkanti hotãti. Bhaõita¤-ca: Sāmo ca kumāro Maõķabyo ca māõavako nābhiparāmasana nibbattā ti. - Tena hi bhante Nāgasena yena kāraõena pa¤ho suvinicchito hoti tena kāraõena maü sa¤¤āpehãti. - Sutapubbaü pana tayā mahārāja: Sankicco ca kumāro Isisingo ca tāpaso thero ca Kumārakassapo iminā nāma te nibbattā ti. - âma bhante, såyati, abbhuggatā tesaü jāti: dve migadhenuyo tāva utunãkāle dvinnaü tāpasānaü passāvaņņhānaü āgantvā sasambhavaü passāvaü piviüsu, tena passāvasambhavena Sankicco ca kumāro Isisingo ca tāpaso nibbattā. Therassa Udāyissa bhikkhunupassayaü upagatassa rattacittena bhikkhuniyā angajātaü upanijjhāyantassa sambhavaü kāsāve mucci; atha kho āyasmā Udāyi taü bhikkhuniü etad-avoca: Gaccha bhagini udakaü āhara, antaravāsakaü dhovissāmãti. Re 'yya, aham-eva dhovissāmãti. Tato sā bhikkhunã utunãsamaye taü sambhavaü ekadesaü mukhena aggahesi, ekadesaü angajāte pakkhipi, tena thero Kumārakassapo nibbatto ti evam-etaü jano āhāti. Api nu kho tvaü mahārāja saddahasi taü vacanan-ti. âma bhante, balavaü tattha mayaü kāraõaü upalabhāma yena mayaü kāraõena saddahāma: iminā kāraõena nibbattā ti. - Kim-pan' ettha mahārāja kāraõan-ti. - #<[page 125]># %< 125>% Suparikammakate bhante kalale bãjaü nipatitvā khippaü saüviråhatãti. - âma mahārājāti. - Evam-eva kho bhante sā bhikkhunã utunã samānā saõņhite kalale ruhire pacchinnavege ņhapitāya dhātuyā taü sambhavaü gahetvā tasmiü kalale pakkhipi, tena tassā gabbho saõņhāsi; evaü tattha kāraõaü paccema tesaü nibbattiyā ti. Evametaü mahārāja, tathā sampaņicchāmi: yonippavesena gabbho sambhavatãti. Sampaņicchasi pana tvaü mahārāja Kumārakassapassa gabbhāvakkamanan-ti. - âma bhante ti. - Sādhu mahārāja, paccāgato si mama visayaü, ekavidhena pi gabbhassāvakkantiü kathayanto mamānubalaü bhavissasi; atha yā pana tā dve migadhenuyo passāvaü pivitvā gabbhaü paņilabhiüsu tāsaü tvaü saddahasi gabbhassāvakkamanan-ti. - âma bhante, yaü ki¤ci bhuttaü pãtaü khāyitaü lehitaü sabban-taü kalalaü osarati, ņhānagataü vuddhim-āpajjati. Yathā bhante Nāgasena yā kāci saritā nāma sabbā tā mahāsamuddaü osaranti, ņhānagatā vuddhim-āpajjanti, evameva kho bhante Nāgasena yaü ki¤ci bhuttaü pãtaü khāyitaü lehitaü sabban-taü kalalaü osarati, ņhānagataü vuddhim-āpajjati. Tenāhaü kāraõena saddahāmi: mukhagatena pi gabbhassāvakkanti hotãti. - Sādhu mahārāja, bāëhataraü upagato si mama visayaü, mukhapānena pi dvayasannipāto bhavati, Sankiccassa kumārassa Isisingassa tāpasassa therassa ca Kumārakassapassa gabbhāvakkamanaü sampaņicchasãti. - âma bhante, sannipāto osaratãti. Sāmo pi mahārāja kumāro Maõķabyo pi māõavako tãsu sannipātesu antogadhā ekarasā ya purimena; tattha kāraõaü vakkhāmi. Dukålo ca mahārāja tāpaso Pārikā ca tāpasã ubho pi te ara¤¤avāsā ahesuü pavivekādhimuttā uttamatthagavesakā, tapatejena yāva brahmalokaü santāpesuü. #<[page 126]># %< 126>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tesaü tadā Sakko devānam-indo sāyapātaü upaņņhānaü āgacchati. So tesaü garugatamettatāya upadhārento addasa anāgatamaddhāne dvinnam-pi tesaü cakkhånaü antaradhānaü, disva te evam-āha: Ekam-me bhonto vacanaü karotha, sādhu, ekaü puttaü janeyyātha, so tumhākaü upaņņhāko bhavissati ālambano cāti. Alaü Kosiya, mā evaü bhaõãti te tassa taü vacanaü na sampaņicchiüsu. Anukampako atthakāmo Sakko devānam-indo dutiyam-pi tatiyam-pi te evamāha: Ekam-me bhonto vacanaü karotha, sādhu, ekaü puttaü janeyyātha, so tumhākaü upaņņhāko bhavissati ālambano cāti. Tatiyam-pi te āhaüsu: Alaü Kosiya, mā tvaü amhe anatthe niyojehi, kadā 'yaü kāyo na bhijjissati, bhijjatu ayaü kāyo bhedanadhammo, bhijjantiyā pi dharaõiyā, patante pi selasikhare, phalante pi ākāse, patante pi candimasuriye n'eva mayaü lokadhammehi missayissāma, mā tvaü amhākaü sammukhabhāvaü upagaccha, upagatassa te eso vissāso: anatthacaro tvaü ma¤¤e ti. Tato Sakko devānam-indo tesaü manaü alabhamāno garugato pa¤jaliko puna yāci: Yadi me vacanaü na ussahatha kātuü, yadā tāpasã utunã hoti pupphavatã tadā tvaü bhante dakkhiõena hatthanguņņhena nābhiü parāmaseyyāsi, tena sā gabbhaü lacchati, sannipāto yev' esa gabbhāvakkantiyā ti. Sakkom' ahaü Kosiya taü vacanaü kātuü, na tāvatakena amhākaü tapo bhijjati, hotuti sampaņicchiüsu. Tāya ca pana velāya devabhavane atthi devaputto ussannakusalamålo khãõāyuko, āyukkhayaü patto yadicchakaü samattho okkamituü, api cakkavattikule pi. Atha Sakko devānam-indo taü devaputtaü upasankamitvā evam-āha: Ehi kho mārisa, suppabhāto te divaso, atthasiddhi upagatā, yam-ahaü te upaņņhānam-āgamiü, ramaõãye te okāse vāso bhavissati, #<[page 127]># %< 127>% patiråpe kule paņisandhi bhavissati, sundarehi mātāpitåhi vaķķhetabbo bhavissasi, ehi me vacanaü karohãti yāci. Dutiyam-pi tatiyam-pi yāci sirasi pa¤jalikato. Tato so devaputto evam-āha: Katamaü taü mārisa kulaü yaü tvaü abhikkhaõaü kittayasi punappunan-ti. Dukålo ca tāpaso Pārikā ca tāpasã ti. So tassa vacanaü sutvā tuņņho sampaņicchi: Sādhu mārisa, yo tava chando so hotu; ākankhamāno ahaü mārisa patthite kule uppajjeyyaü, kimhi kule uppajjāmi, aõķaje vā jalābuje vā saüsedaje vā opapātike vā ti. Jalābujāya mārisa yoniyā uppajjāhãti. Atha Sakko devānam-indo uppattidivasaü vigaõetvā Dukålassa tāpasassa ārocesi: Asukasmiü nāma divase tāpasã utunã bhavissati pupphavatã, tadā tvaü bhante dakkhiõena hatthanguņņhena nābhiü parāmaseyyāsãti. Tasmiü mahārāja divase tāpasã ca utunã pupphavatã ahosi, devaputto ca tatthåpago paccupaņņhito ahosi, tāpaso ca dakkhiõena hatthanguņņhena tāpasiyā nābhiü parāmasi. Iti te tayo sannipātā ahesuü. Nābhiparāmasanena tāpasiyā rāgo udapādi; so pan' assā rāgo nābhiparāmasanaü paņicca, mā tvaü sannipātaü ajjhācāram-eva ma¤¤i. Uhasanam-pi sannipāto, ullapanam-pi sannipāto, upanijjhāyanam-pi sannipāto, pubbabhāgabhāvato rāgassa uppādāya āmasanena sannipāto jāyati, sannipātā okkamanaü hotãti anajjhācāre pi mahārāja parāmasanena gabbhāvakkanti hoti. Yathā mahārāja aggi jalamāno aparāmasanena pi upagatassa sãtaü byapahanti, evam-eva kho mahārāja anajjhācāre pi parāmasanena gabbhassāvakkanti hoti. Catunnaü vasena mahārāja sattānaü gabbhāvakkanti hoti: kammavasena yonivasena kulavasena āyācanavasena; api ca sabbe p' ete sattā kammasambhavā kammasamuņņhānā. #<[page 128]># %< 128>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Kathaü mahārāja kammavasena sattānaü gabbhāvakkanti hoti: ussannakusalamålā mahārāja sattā yadicchakaü uppajjanti, khattiyamahāsālakule vā brāhmaõamahāsālakule vā gahapatimahāsālakule vā devesu vā aõķajāya vā yoniyā jalābujāya vā yoniyā saüsedajāya vā yoniyā opapātikāya vā yoniyā. Yathā mahārāja puriso aķķho mahaddhano mahābhogo pahåta-jātaråpa-rajato pahåta-vittåpakaraõo pahåta-dhana-dha¤¤o pahåta-¤ātipakkho dāsiü vā dāsaü vā khettaü vā vatthuü vā gāmaü vā nigamaü vā janapadaü vā yaü ki¤ci manasā abhipatthitaü yadicchakaü dviguõa-tiguõam-pi dhanaü datvā kiõāti, evam-eva kho mahārāja ussannakusalamålā sattā yadicchakaü uppajjanti, khattiyamahāsālakule vā brāhmaõamahāsālakule vā gahapatimahāsālakule vā devesu vā aõķajāya vā yoniyā jalābujāya vā yoniyā saüsedajāya vā yoniyā opapātikāya vā yoniyā. Evaü kammavasena sattānaü gabbhāvakkanti hoti. Kathaü yonivasena sattānaü gabbhāvakkanti hoti: kukkuņānaü mahārāja vātena gabbhāvakkanti hoti, balākānaü meghasaddena gabbhāvakkanti hoti, sabbe pi devā agabbhaseyyakā sattā yeva, tesaü nānāvaõõena gabbhāvakkanti hoti. Yathā mahārāja manussā nānāvaõõena mahiyā caranti, keci purato paņicchādenti, keci pacchato paņicchādenti, keci naggā honti, keci bhaõķå honti setapaņadharā, keci molibaddhā honti, keci bhaõķå kāsāvavasanā honti, keci kāsāvavasanā molibaddhā honti, keci jaņino vākacãradharā honti, keci cammavasanā honti, keci rasmiyo nivāsenti, sabbe p' ete manussā nānāvaõõena mahiyā caranti; evam-eva kho mahārāja sattā yeva te sabbe, tesaü nānāvaõõena gabbhāvakkanti hoti. Evaü yonivasena sattānaü gabbhāvakkanti hoti. Kathaü kulavasena sattānaü gabbhāvakkanti hoti: kulaü nāma mahārāja cattāri kulāni: aõķajaü jalābaü saüsedajaü opapātikaü; #<[page 129]># %< 129>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yadi tattha gandhabbo yato kutoci āgantvā aõķaje kule uppajjati so tattha aõķajo hoti -pe-jalābuje kule, saüsedaje kule, opapātike kule uppajjati so tattha opapātiko hoti, tesu tesu kulesu tādisā yeva sattā sambhavanti. Yathā mahārāja Himavati Nerupabbataü ye keci migapakkhino upenti sabbe te sakavaõõaü vijahitvā suvaõõavaõõā honti, evam-eva kho mahārāja yo koci gandhabbo yato kutoci āgantvā aõķajaü yoniü upagantvā sabhāvavaõõaü vijahitvā aõķajo hoti-pe-jalābujaü, saüsedajaü, opapātikaü yoniü upagantvā sabhāvavaõõaü vijahitvā opapātiko hoti. Evaü kulavasena sattānaü gabbhāvakkanti hoti. Kathaü āyācanavasena sattānaü gabbhāvakkanti hoti: idha mahārāja kulaü hoti aputtakaü bahusāpateyyaü saddhaü pasannaü sãlavantaü kalyāõadhammaü tapanissitaü, devaputto ca ussannakusalamålo cavanadhammo hoti, atha Sakko devānam-indo tassa kulassa anukampāya taü devaputtaü āyācati: paõidhehi mārisa amukassa kulassa mahesiyā kucchin-ti, so tassa āyācanahetu taü kulaü paõidheti. Yathā mahārāja manussā pu¤¤akāmā samaõaü manobhāvanãyaü āyācitvā gehaü upanenti: ayaü upagantvā sabbassa kulassa sukhāvaho bhavissatãti, evam-eva kho mahārāja Sakko devānamindo taü devaputtaü āyācitvā taü kulaü upaneti. Evaü āyācanavasena sattānaü gabbhāvakkanti hoti. Sāmo mahārāja kumāro Sakkena devānam-indena āyācito Pārikāya tāpasiyā kucchiü okkanto. Sāmo mahārāja kumāro katapu¤¤o, mātāpitaro sãlavanto kalyāõadhammā, āyācako samattho, tiõõaü cetopaõidhiyā Sāmo kumāro nibbatto Idha mahārāja nayakusalo puriso sukaņņhe anåpakhette bãjaü ropeyya, api nu tassa bãjassa antarāyaü vivajjentassa vuddhiyā koci antarāyo bhaveyyāti. #<[page 130]># %< 130>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Na hi bhante, nirupaghātaü bhante bãjaü khippaü saüviråheyyāti. - Evam-eva kho mahārāja Sāmo kumāro mutto uppannantarāyehi tiõõaü cetopaõidhiyā nibbatto. Api nu kho mahārāja sutapubbaü tayā isãnaü manopadosena iddho phãto mahājanapado sajano samucchinno ti. - âma bhante, såyati mahiyā: Daõķakāra¤¤aü Mejjhāra¤¤aü Kālingāra¤¤aü Mātangāra¤¤aü sabbantaü ara¤¤aü ara¤¤abhåtaü, sabbe p' ete janapadā isãnaü manopadosena khayaü gatā ti. - Yadi mahārāja tesaü manopadosena susamiddhā janapadā ucchijjanti, api nu kho tesaü manopasādena ki¤ci nibbatteyyāti. - âma bhante ti. - Tena hi mahārāja Sāmo kumāro tiõõaü balavantānaü cetopasādena nibbatto: isinimmito devanimmito pu¤¤animmito ti evam-etaü mahārāja dhārehi. Tayo 'me mahārāja devaputtā Sakkena devānam-indena āyācitaü kulaü uppannā, katame tayo: Sāmo kumāro, Mahāpanādo, Kusarājā, tayo p' ete bodhisattā ti. - Suniddiņņhā bhante Nāgasena gabbhāvakkanti, sukathitaü kāraõaü, andhakāro āloko kato, jaņā vijaņitā, nicchuddhā parappavādā, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: {Pa¤c' eva} dāni ânanda vassasatāni saddhammo ņhassatãti. Puna ca parinibbānasamaye Subhaddena paribbājakena pa¤haü puņņhena Bhagavatā bhaõitaü: Ime ca Subhadda bhikkhå sammā vihareyyuü, asu¤¤o loko arahantehi assāti; asesavacanam-etaü, nissesavacanam-etaü, nippariyāyavacanam-etaü. Yadi bhante Nāgasena Tathāgatena bhaõitaü: Pa¤c' eva dāni ânanda vassasatāni saddhammo ņhassatãti, tena hi: asu¤¤o loko arahantehi assāti yaü vacanaü taü micchā. #<[page 131]># %< 131>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yadi Tathāgatena bhaõitaü: asu¤¤o loko arahantehi assāti, tena hi: Pa¤c' eva dāni ânanda vassasatāni saddhammo ņhassaņãti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho, gahanato pi gahanataro,balavato pi balavataro, gaõņhito pi gaõņhitaro, so tavānuppatto, tattha te ¤āõabalavipphāraü dassehi, makaro viya sāgarabbhantaragato ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Pa¤c' eva dāni ânanda vassasatāni saddhammo ņhassatãti. Parinbbānasamaye ca Subhaddassa paribbājakassa bhaõitaü: Ime ca Subhadda bhikkhå sammā vihareyyuü, asu¤¤o loko arahantehi assāti. Ta¤-ca pana mahārāja Bhagavato vacanaü nānattha¤-c' eva hoti nānābya¤jana¤-ca. Ayaü sāsanaparicchedo, ayaü paņipattiparidãpanā ti dåraü vivajjitā te ubho a¤¤ama¤¤aü. Yathā mahārāja nabhaü paņhavito dåraü vivajjitaü, nirayaü saggato dåraü vivajjitaü, kusalaü akusalato dåraü vivajjitaü, sukhaü dukkhato dåraü vivajjitaü, evam-eva kho mahārāja te ubho a¤¤ama¤¤aü dåraü vivajjitā. Api ca mahārāja, mā te pucchā moghā assa, rasato te saüsandetvā kathayissāmi. Pa¤c' eva dāni ânanda vassasatāni saddhammo ņhassatãti yaü Bhagavā āha, taü khayaü paridãpayanto sesakaü paricchindi: vassasahassaü ânanda saddhammo tiņņheyya sace bhikkhuniyo na pabbajeyyuü, {pa¤c' eva} dāni ânanda vassasatāni saddhammo ņhassatãti. Api nu kho mahārāja Bhagavā evaü vadanto saddhammassa antaradhānaü vā vadeti abhisamayaü vā paņikkosatãti.- Na hi bhante ti.- Naņņhaü mahārāja parikittayanto sesakaü paridãpayanto paricchindi. Yathā mahārāja puriso naņņhāyiko sabbasesakaü gahetvā janassa paridãpeyya: ettakaü me bhaõķaü naņņhaü, idaü sesakan-ti, #<[page 132]># %< 132>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam-eva kho mahārāja Bhagavā naņņhaü paridãpayanto sesakaü devamanussānaü kathesi: Pa¤c' eva dāni ânanda vassasatāni saddhammo ņhassatãti. Yaü pana mahārāja Bhagavatā bhaõitaü: Pa¤c' eva dāni ânanda vassasatāni saddhammo ņhassatãti, sāsanaparicchedo eso; yaü pana parinibbānasamaye Subhaddassa paribbājakassa samaõe parikittayanto āha: Ime ca Subhadda bhikkhå sammā vihareyyuü, asu¤¤o loko arahantehi assāti, paņipattiparidãpanā esā. Tvaü pana taü pariccheda¤-ca paridãpana¤-ca ekarasaü karosi. Yadi pana te chando ekarasaü katvā kathayissāmi, sādhukaü suõohi manasikarohi avimanamānaso. Idha mahārāja taëāko bhaveyya navasalilasampuõõo samukham-uttariyamāno paricchinno parivaņumakato, apariyādiõõe yeva tasmiü taëāke udakåpari mahāmegho aparāparaü anuppabandhanto abhivasseyya, api nu kho mahārāja tasmiü taëāke udakaü parikkhayaü pariyādānaü gaccheyyāti. - Na hi bhante ti. - Kena kāraõena mahārājāti. - Meghassa bhante anuppabandhanatāyāti. - Evam-eva kho mahārāja Jinasāsanavarasaddhamma-taëāko ācārasãlaguõavattapaņipatti-vimalanavasalilasampuõõo uttariyamāno bhavaggam-abhibhavitvā ņhito. Yadi tattha Buddhaputtā ācārasãlaguõavattapaņipatti-meghavassaü aparāparaü anuppabandhāpeyyuü abhivassāpeyyuü, evam-idaü Jinasāsanavara-saddhammataëāko ciraü dãgham-addhānaü tiņņheyya, arahantehi ca loko asu¤¤o bhaveyya. Imam-atthaü Bhagavatā sandhāya bhāsitaü: Ime ca Subhadda bhikkhå sammā vihareyyuü, asu¤¤o loko arahantehi assāti. Idha pana mahārāja mahatimahāaggikkhandhe jalamāne aparāparaü sukkha-tiõa-kaņņha-gomayāni upasaühareyyuü, api nu kho so mahārāja aggikkhandho nibbāyeyyāti. #<[page 133]># %< 133>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Na hi bhante, bhiyyo bhiyyo so aggikkhandho jaleyya, bhiyyo bhiyyo pabhāseyyāti. - Evam-eva kho mahārāja dasasahassimhi lokadhātuyā Jinasāsanavaraü ācārasãlaguõavattapaņipattiyā jalati pabhāsati. Yadi pana mahārāja taduttariü Buddhaputtā pa¤cahi padhāniyangehi samannāgatā satatam-appamattā padaheyyuü, tãsu sikkhāsu chandajātā sikkheyyuü, cāritta¤-ca vāritta¤-ca sãlaü samattaü paripåreyyuü, evam-idaü Jinasāsanavaraü bhiyyo bhiyyo ciraü dãgham-addhānaü tiņņheyya, asu¤¤o loko arahantehi assāti imam-atthaü Bhagavatā sandhāya bhāsitaü: Ime ca Subhadda bhikkhå sammā vihareyyuü, asu¤¤o loko arahantehi assāti. Idha pana mahārāja siniddha-sama-sumajjita-sappabhāsa-vimalādāsaü saõhasukhuma-gerukacuõõena aparāparaü majjeyyuü, api nu kho mahārāja tasmiü ādāse mala-kaddama-rajojallaü jāyeyyāti. - Na hi bhante, a¤¤adatthu vimalataraü yeva bhaveyyāti.-Evam-eva kho mahārāja Jinasāsanavaraü pakatinimmalaü byapagata-kilesamalarajojallaü; yadi taü Buddhaputtā ācārasãla-guõa-vattapaņipatti-sallekhadhutaguõena Jinasāsanavaraü sallikheyyuü, evam-idaü Jinasāsanavaraü ciraü dãgham-addhānaü tiņņheyya asu¤¤o ca loko arahantehi assāti imam-atthaü Bhagavatā sandhāya bhāsitaü: Ime ca Subhadda bhikkhå sammā vihareyyuü, asu¤¤o loko arahantehi assāti. Paņipattimålakaü mahārāja Satthusāsanaü paņipattisārakaü, paņipattiyā anantarahitāya tiņņhatãti. Bhante Nāgasena, saddhammantaradhānan-ti yaü vadesi, katamaü taü saddhammantaradhānan-ti. - Tãõ' imāni mahārāja sāsanantaradhānāni, katamāni tãõi: adhigamantaradhānaü, paņipattantaradhānaü, lingantaradhānaü. #<[page 134]># %< 134>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Adhigame mahārāja antarahite suppaņipannassāpi dhammābhisamayo na hoti, paņipattiyā antarahitāya sikkhāpadapa¤¤atti antaradhāyati, lingaü yeva tiņņhati, linge antarahite paveõupacchedo hoti. Imāni kho mahārāja tãõi antaradhānānãti. - Suvi¤¤āpito bhante Nāgasena pa¤ho gambhãro uttānãkato, gaõņhi bhinno, naņņhā parappavādā bhaggā nippabhā katā, tvaü gaõivaravasabhamāsajjāti. Bhante Nāgasena, Tathāgato sabbaü akusalaü jhāpetvā sabba¤¤utaü patto, udāhu sāvasese akusale sabba¤¤utaü patto ti. - Sabbaü mahārāja akusalaü jhāpetvā Bhagavā sabba¤¤utaü patto, na-tthi Bhagavato sesakaü akusalan-ti. - Kim-pana bhante dukkhā vedanā Tathāgatassa kāye uppannapubbā ti. - âma mahārāja, Rājagahe Bhagavato pādo sakalikāya khato, lohitapakkhandikābādho uppanno, kāye abhisanne Jãvakena vireko kārito, vātābādhe uppanne upaņņhākena therena uõhodakaü pariyiņņhan-ti. - Yadi bhante Nāgasena Tathāgato sabbaü akusalaü jhāpetvā sabba¤¤utaü patto, tena hi: Bhagavato pādo sakalikāya khato lohitapakkhandikā ca ābādho uppanno ti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Tathāgatassa pādo sakalikāya khato lohitapakkhandikā ca ābādho uppanno, tena hi: Tathāgato sabbaü akusalaü jhāpetvā sabba¤¤utaü patto ti tam-pi vacanaü micchā, na-tthi bhante vinā kammena vedayitaü, sabban-taü vedayitaü kammamålakaü, kammen' eva vediyati. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Na hi mahārāja sabban-taü vedayitaü kammamålakaü. Aņņhahi mahārāja kāraõehi vedayitāni uppajjanti, yehi kāraõehi puthusattā vedanā vediyanti, katamehi aņņhahi: vātasamuņņhānāni pi kho mahārāja idh' ekaccāni vedayitāni uppajjanti, #<[page 135]># %< 135>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ pittasamuņņhānāni pi kho mahārāja -pe-semhasamuņņhānāni pi kho mahārāja-pesannipātikāni pi kho mahārāja-pe-utupariõāmajāni pi kho mahārāja-pe-visamaparihārajāni pi kho mahārāja-pe-opakkamikāni pi kho mahārāja-pe -kammavipākajāni pi kho mahārāja idh' ekaccāni vedayitāni uppajjanti. Imehi kho mahārāja aņņhahi kāraõehi puthusattā vedanā vediyanti. Tattha ye te satte kammaü vibhādati te ime sattā kāraõaü paņibāhanti, tesaü taü vacanaü micchā ti. - Bhante Nāgasena, ya¤-ca vātikaü ya¤-ca pittikaü ya¤-ca semhikaü ya¤-ca sannipātikaü ya¤-ca utupariõāmajaü ya¤-ca visamaparihārajaü ya¤-ca opakkamikaü, sabbe te kammasamuņņhānā yeva, kammen' eva te sabbe sambhavantãti. Yadi mahārāja te pi sabbe kammasamuņņhānā va ābādhā bhaveyyuü, na tesaü koņņhāsato lakkhaõāni bhaveyyuü. Vāto kho mahārāja kuppamāno dasavidhena kuppati: sãtena uõhena jighacchāya pipāsāya atibhuttena ņhānena padhānena ādhāvanena upakkamena kammavipākena; tatra ye te nava vidhā, na te atãte na anāgate, vattamānake bhave uppajjanti, tasmā na vattabbā: kammasambhavā sabbā vedanā ti. Pittaü mahārāja kuppamānaü tividhena kuppati: sãtena uõhena visamabhojanena. Semhaü mahārāja kuppamānaü tividhena kuppati: sãtena uõhena annapānena. Yo ca mahārāja vāto ya¤-ca pittaü ya¤-ca semhaü tehi tehi kopehi kuppitvā missãhutvā sakaü sakaü vedanaü ākaķķhati. Utupariõāmajā mahārāja vedanā utupariõāmena uppajjati, visamaparihārajā vedanā visamaparihārena uppajjati, opakkamikā mahārāja vedanā atthi kiriyā atthi kammavipākā, kammavipākajā vedanā pubbe katena kammena uppajjati. Iti kho mahārāja appaü kammavipākajaü, bahutaraü avasesaü. Tattha bālā: #<[page 136]># %< 136>% sabbaü kammavipākajaü yevāti aņidhāvanti, taü kammaü na sakkā vinā Buddha¤āõena vavatthānaü kātuü. Yaü pana mahārāja Bhagavato pādo sakalikāya khato, taü vedayitaü n' eva vātasamuņņhānaü na pittasamuņņhānaü na semhasamuņņhānaü na sannipātikaü na utupariõāmajaü na visamaparihārajaü na kammavipākajaü, opakkamikaü yeva. Devadatto hi mahārāja bahåni jātisatasahassāni Tathāgate āghātaü bandhi. So tena āghātena mahatiü garuü silaü gahetvā: matthake pātessāmãti mu¤ci. Ath' a¤¤e dve selā āgantvā taü silaü Tathāgataü asampattaü yeva sampaņicchiüsu, tāyaü pahārena papaņikā bhijjitvā Bhagavato pāde patitvā ruhiraü uppādesi. Kammavipākato vā mahārāja Bhagavato esā vedaõā nibbattā kiriyato vā, tat' uddhaü na-tth' a¤¤ā vedanā. Yathā mahārāja khettaduņņhatāya vā bãjaü na sambhavati bãjaduņņhatāya vā, evam-eva kho mahārāja kammavipākato vā Bhagavato esā vedanā nibbattā kiriyato vā, tat' uddhaü na-tth' a¤¤ā vedanā. Yathā vā pana mahārāja koņņhaduņņhatāya vā bhojanaü visamaü pariõamati āhāraduņņhatāya vā, evam-eva kho mahārāja kammavipākato vā Bhagavato esā vedanā nibbattā kiriyato vā, tat' uddhaü na-tth' a¤¤ā vedanā. Api ca mahārāja na-tthi Bhagavato kammavipākajā vedanā, na-tthi visamaparihārajā vedanā, avasesehi samuņņhānehi Bhagavato vedanā uppajjati. Tāya ca pana vedanāya na sakkā Bhagavantaü jãvitā voropetuü. Nipatanti mahārāja imasmiü catumahābhåtike kāye iņņhāniņņhā subhāsubhā vedanā. Idha mahārāja ākāse khitto leķķu mahāpaņhaviyā nipatati, api nu kho so mahārāja leķķu pubbe katena mahāpaņhaviyā nipatatãti. - Na hi bhante, na-tthi so bhante hetu mahāpaņhaviyā yeva hetunā mahāpaņhavã kusalākusalaü vipākaü paņisaüvedeyya, paccuppannena bhante akammakena hetunā so leķķu mahāpaņhaviyaü nipatatãti. #<[page 137]># %< 137>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Yathā mahārāja mahāpaņhavã evaü Tathāgato daņņhabbo, yathā leķķu pubbe akatena mahāpaņhaviyaü nipatati evam-eva kho mahārāja Tathāgatassa pubbe akatena sā sakalikā pāde nipatitā. Idha pana mahārāja manussā mahāpaņhaviü bhindanti ca khaõanti ca; api nu kho te mahārāja manussā pubbe katena mahāpaņhaviü bhindanti ca khaõanti cāti. - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja yā sā sakalikā Bhagavato pāde nipatitā na sā sakalikā pubbe katena Bhagavato pāde nipatitā. Yo pi mahārāja Bhagavato lohitapakkhandikābādho uppanno so pi ābādho na pubbe katena uppanno, sannipātiken' eva uppanno. Ye keci mahārāja Bhagavato kāyikā ābādhā uppannā na te kammābhinibbattā, channaü etesaü samuņņhānānaü a¤¤atarato nibbattā. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Saüyuttanikāyavarala¤cake Moliyasãvake veyyākaraõe: Pittasamuņņhānāni pi kho Sãvaka idh' ekaccāni vedayitāni uppajjanti; sāmam-pi kho etaü Sãvaka veditabbaü yathā pittasamuņņhānāni pi idh' ekaccāni vedayitāni uppajjanti, lokassa pi kho etaü Sãvaka saccasammataü yathā pittasamuņņhānāni pi idh'ekaccāni vedayitāni uppajjanti. Tatra Sãvaka ye te samaõabrāhmaõā evaüvādino evaüdiņņhino : yaü ki¤cāyaü purisapuggalo paņisaüvedeti sukhaü vā dukkhaü vā adukkhamasukhaü vā sabban-taü pubbe katahetåti, ya¤-ca sāma¤-¤ātaü ta¤-ca atidhāvanti,ya¤-ca loke saccasammataü ta¤-ca atidhāvanti, tasmā tesaü samaõabrāhmaõānaü micchā ti vadāmi. Semhasamuņņhānāni pi kho Sãvaka idh' ekaccāni vedayitāni uppajjanti, vātasamuņņhānāni pi kho Sãvaka - sannipātikāni pi kho Sãvaka - utupariõāmajāni pi kho Sãvaka - visamaparihārajāni pi kho Sãvaka #<[page 138]># %< 138>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - opakkamikāni pi kho Sãvaka-kammavipākajāni pi kho Sãvaka idh' ekaccāni vedayitāni uppajjanti; sāmam-pi kho etaü Sãvaka veditabbaü yathā kammavipākajāni pi idh' ekaccāni vedayitāni uppajjanti, lokassa pi kho etaü Sãvaka saccasammataü yathā kammavipākajāni pi idh' ekaccāni vedayitāni uppajjanti. Tatra Sãvaka ye te samaõabrāhmaõā evaüvādino evaüdiņņhino: yaü ki¤cāyaü purisapuggalo paņisaüvedeti sukhaü vā dukkhaü vā adukkhamasukhaü vā sabban-taü pubbe katahetåti, ya¤-ca sāma¤-¤ātaü ta¤-ca atidhāvanti, ya¤-ca loke saccasammataü ta¤-ca atidhāvanti, tasmā tesaü samaõabrāhmaõānaü micchā ti vadāmãti. Iti pi mahārāja na sabbā vedanā kammavipākajā. Sabbaü mahārāja akusalaü jhāpetvā Bhagavā sabba¤¤utaü patto ti evam-etaü dhārehãti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, tumhe bhaõatha: yaü ki¤ci karaõãyaü Tathāgatassa sabban-taü bodhiyā yeva måle pariniņņhitaü, na-tthi Tathāgatassa uttariü karaõãyam katassa vā paticayo ti. Ida¤-ca temāsaü paņisallāõaü dissati. Yadi bhante Nāgasena yaü ki¤ci karaõãyaü Tathāgatassa sabban-taü bodhiyā yeva måle pariniņņhitaü, na-tthi Tathāgatassa uttariü karaõãyam katassa vā paticayo; tena hi: temāsaü paņisallãno ti yaü vacanaü taü micchā. Yadi temāsaü paņisallãno, tena hi: yaü ki¤ci karaõãyaü Tathāgatassa sabban-taü bodhiyā yeva måle pariniņņhitan-ti tam-pi vacanaü micchā. Na-tthi katakaraõãyassa paņisallāõaü, sakaraõãyass' eva paņisallāõaü. #<[page 139]># %< 139>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yathā nāma āitass' eva bhesajjena karaõãyaü hoti, abyādhitassa kiü bhesajjena, chātass' eva bhojanena karaõãyaü hoti, achātassa kiü bhojanena; evam-eva kho bhante Nāgasena na-tthi katakaraõãyassa paņisallāõaü, sakaraõãyass' eva paņisallāõaü. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Yaü ki¤ci mahārāja karaõãyaü Tathāgatassa sabbantaü bodhiyā yeva måle pariniņņhitaü, na-tthi Tathāgatassa uttariü karaõãyaü katassa vā paticayo. Bhagavā ca temāsaü paņisallãno. Paņisallāõaü kho mahārāja bahuguõaü, sabbe pi tathāgatā paņisallãyitvā sabba¤¤utaü pattā, taü te sukataguõam-anussarantā paņisallāõaü sevanti. Yathā mahārāja puriso ra¤¤o santikā laddhavaro paņiladdhasabhogo taü sukataguõam-anussaranto aparāparaü ra¤¤o upaņņhānaü eti, evam-eva kho mahārāja sabbe pi tathāgatā paņisallãyitvā sabba¤¤utaü pattā, taü te sukataguõam-anussarantā paņisallāõaü sevanti. Yathā vā pana mahārāja puriso āturo dukkhito bāëhagilāno bhisakkam-upasevitvā sotthim-anuppatto taü sukataguõamanussaranto aparāparaü bhisakkam-upasevati, evam-eva kho mahārāja sabbe pi tathāgatā paņisallãyitvā sabba¤¤utaü pattā, taü te sukataguõam-anussarantā paņisallāõaü sevanti. Aņņhavãsati kho pan' ime mahārāja paņisallāõaguõā ye guõe samanupassantā tathāgatā paņisallāõaü sevanti, katame aņņhavãsati: idha mahārāja paņisallāõaü paņisallãyamānaü rakkhati, āyuü vaķķheti, balaü deti, vajjaü pidahati, ayasam-apaneti, yasam-upaneti, aratiü vinodeti, ratim-upadahati, bhayam-apaneti, vesārajjaü karoti, kosajjam-apaneti, viriyam-abhijaneti, rāgam-apaneti, dosam-apaneti, moham-apaneti, mānaü nihanti, vitakkaü bha¤jati, cittaü ekaggaü karoti, mānasaü snehayati, hāsaü janeti, #<[page 140]># %< 140>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ garukaü karoti, lābham-uppādayati, namassiyaü karoti, pãtiü pāpeti, pāmojjaü karoti, sankhārānaü sabhāvaü dassayati, bhavapaņisandhiü ugghāņeti, sabbasāma¤¤aü deti. Ime kho mahārāja aņņhavãsati paņisallāõaguõā ye guõe samanupassantā tathāgatā paņisallāõaü sevanti. Api ca kho mahārāja tathāgatā santaü sukhaü samāpattiratim-anubhavitukāmā paņisallāõaü sevanti pariyositasankappā. Catuhi kho mahārāja kāraõehi tathāgatā paņisallāõaü sevanti, katamehi catuhi: vihāraphāsutāya pi mahārāja tathāgatā paņisallāõaü sevanti, anavajjaguõabahulatāya pi tathāgatā paņisallāõaü sevanti, asesāriyavãthito pi tathāgatā paņisallāõaü sevanti, sabbabuddhānaü thuta-thomita-vaõõita-pasatthato pi tathāgatā paņisallāõaü sevanti. Imehi kho mahārāja catuhi kāraõehi tathāgatā paņisallāõaü sevanti. Iti kho mahārāja paņisallāõaü sevanti, na sakaraõãyatāya, na katassa [vā] paticayāya, atha kho guõavisesadassāvitāya tathāgatā paņisallāõaü sevantãti.- Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Tathāgatassa kho ânanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulãkatā yānikatā vatthukatā anuņņhitā paricitā susamāraddhā; ākankhamāno ânanda Tathāgato kappaü vā tiņņheyya kappāvasesaü vā ti. Puna ca bhaõitaü: Ito tiõõaü māsānaü accayena Tathāgato parinibbāyissatãti. Yadi bhante Nāgasena Bhagavatā bhaõitaü: Tathāgatassa kho ânanda cattāro iddhipādā bhāvitā-pe-kappāvasesaü vā ti, tena hi temāsaparicchedo micchā. Yadi Tathāgatena bhaõitaü: Ito tiõõaü māsānaü accayena Tathāgato parinibbāyissatãti, #<[page 141]># %< 141>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tena hi: Tathāgatassa kho ânanda cattāro iddhipādā bhāvitā-pe-kappāvasesaü vā ti tam-pi vacanaü micchā. Na-tthi tathāgatānaü aņņhāne gajjitaü, amoghavacanā buddhā bhagavanto tathavacanā advejjhavacanā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho gambhãro sunipuõo dunnijjhāpayo, so tavānuppatto, bhind' etaü diņņhijālaü, ekaüse ņhapaya, bhinda parappavādan-ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Tathāgatassa kho ânanda cattāro iddhipādā bhāvitā-pe-kappāvasesaü vā ti. Temāsaparicchedo ca bhaõito. So ca pana kappo āyukappo vuccati. Na mahārāja Bhagavā attano balaü kittayamāno evam-āha, iddhibalaü pana mahārāja Bhagavā parikittayamāno evam-āha: Tathāgatassa kho ânanda cattāro iddhipādā bhāvitā-pe-kappāvasesaü vā ti. Yathā mahārāja ra¤¤o assājāniyyo bhaveyya sãghagati anilajavo, tassa rājā javabalaü parikittayanto sanegama-jānapada-bhaņa-balattha-brāhmaõa-gahapatika-amaccajanamajjhe evaü vadeyya: âkankhamāno me bho ayaü hayavaro sāgarajalapariyantaü mahiü anuvicaritvā khaõena idh' āgaccheyyāti, na ca taü javagatiü tassaü parisāyaü dasseyya, vijjati ca so javo tassa, samattho ca so khaõena sāgarajalapariyantaü mahiü anuvicarituü; -evam-eva kho mahārāja Bhagavā attano iddhibalaü parikittayamāno evam-āha, tam-pi tevijjānaü chaëabhi¤¤ānaü arahantānaü vimalakhãõāsavānaü devamanussāna¤-ca majjhe nisãditvā bhaõitaü: Tathāgatassa kho ânanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulãkatā yānikatā vatthukatā anuņņhitā paricitā susamāraddhā; ākankhamāno ânanda Tathāgato kappaü vā tiņņheyya kappāvasesaü vā ti; vijjati ca taü mahārāja iddhibalaü Bhagavato, samattho ca Bhagavā iddhibalena kappaü vā ņhātuü kappāvasesaü va, na ca Bhagavā taü iddhibalaü tassaü parisāyaü dasseti. #<[page 142]># %< 142>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Anatthiko mahārāja Bhagavā sabbabhavehi, garahitā ca Tathāgatassa sabbabhavā. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Seyyathā pi bhikkhave appamattako pi gåtho duggandho hoti, evam-eva kho ahaü bhikkhave appamattakam-pi bhavaü na vaõõemi, antamaso accharāsanghātamattampãti. Api nu kho mahārāja Bhagavā sabbabhavagatiyoniyo gåthasamaü disvā iddhibalaü nissāya bhavesu chandarāgaü kareyyāti. - Na hi bhante ti. - Tena hi mahārāja Bhagavā iddhibalaü parikittayamāno evaråpaü Buddhasãhanādam-abhinadãti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Paņhamo vaggo. Bhante Nāgasena, bhāsitam p' etaü Bhagavatā: Abhi¤¤āyāham-bhikkhave dhammaü desemi, no anabhi¤¤āyāti. Puna ca Vinayapaõõattiyā evaü bhaõitaü: âkankhamāno ânanda sangho mam' accayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samåhanatåti. Kin-nu kho bhante Nāgasena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni duppa¤¤attāni udāhu avatthusmiü ajānitvā pa¤¤attāni, yaü Bhagavā attano accayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samåhanāpeti. Yadi bhante Nāgasena Bhagavatā bhaõitaü: Abhi¤¤āyāham-bhikkhave dhammaü desemi, no anabhi¤¤āyāti, tena hi: âkankhamāno ânanda sangho mam' accayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samåhanatåti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Tathāgatena Vinayapaõõattiyā evaü bhaõitaü: #<[page 143]># %< 143>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ âkankhamāno ânanda sangho mam' accayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samåhanatåti, tena hi: Abhi¤¤āyāham-bhikkhave dhammaü desemi, no anabhi¤¤āyāti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho saõho sukhumo sunipuõo gambhãro sugambhãro dunnijjhāpayo, so tavānuppatto, tattha te ¤āõabalavipphāraü dassehãti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Abhi¤¤āyāham-bhikkhave dhammaü desemi, no anabhi¤¤āyāti. Vinayapaõõattiyā pi evaü bhaõitaü: âkankhamāno ânanda sangho mam' accayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samåhanatåti. Taü pana mahārāja Tathāgato bhikkhå vãmaüsamāno āha: ukkalissanti nu kho mama sāvakā mayā vissajjāpiyamānā mam' accayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni udāhu ādiyissantãti. Yathā mahārāja cakkavattirājā putte evaü vadeyya: ayaü kho tātā mahājanapado sabbadisāsu sāgarapariyanto, dukkaro tātā tāvatakena balena dhāretuü, etha tumhe tātā mam' accayena paccante paccante dese pajahathāti; api nu kho te mahārāja kumārā pitu accayena hatthagate janapade sabbe te paccante paccante dese mu¤ceyyun-ti. - Na hi bhante, rājāno bhante luddhatarā, kumārā rajjalobhena taduttariü diguõa-tiguõaü janapadaü parikaķķheyyuü, kim-pana te hatthagataü janapadaü mu¤ceyyun-ti. - Evam-eva kho mahārāja Tathāgato bhikkhå vãmaüsamāno evam-āha: âkankhamāno ânanda sangho mam' accayena khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samåhanatåti. Dukkhaparimuttiyā mahārāja Buddhaputtā dhammalobhena a¤¤am-pi uttariü diyaķķhaü sikkhāpadasataü gopeyyuü, kim-pana pakatipa¤¤attaü sikkhāpadaü mu¤ceyyun-ti. Bhante Nāgasena, yaü Bhagavā āha: khuddānukhuddakāni sikkhāpadānãti, #<[page 144]># %< 144>% %<#<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>#>% etthāyaü jano sammåëho vimatijāto adhikato saüsayapakkhanno: katamāni tāni khuddakāni sikkhāpadāni, katamāni anukhuddakāni sikkhāpadānãti. Dukkaņaü mahārāja khuddakaü sikkhāpadaü, dubbhāsitaü anukhuddakaü sikkhāpadaü, imāni dve khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni. Pubbakehi pi mahārāja mahāttherehi ettha vimati uppāditā, tehi pi ekajjhaü na kato Dhammasaõņhitipariyāye Bhagavatā eso pa¤ho upadiņņho ti. - Ciranikkhittaü bhante Nāgasena Jinarahassaü ajj' etarahi loke vivaņaü pākaņaü katan-ti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Na-tth' ânanda Tathāgatassa dhammesu ācariyamuņņhãti. Puna ca therena Mālunkyāputtena pa¤haü puņņho na byākāsi. Eso kho bhante Nāgasena pa¤ho dvayanto ekantanissito bhavissati ajānanena vā guyhakaranena vā. Yadi bhante Nāgasena Bhagavatā bhaõitaü: na-tth' ânanda Tathāgatassa dhammesu ācariyamuņņhãti, tena hi therassa Mālunkyāputtassa ajānantena na byākataü. Yadi jānantena na byākataü, tena hi atthi Tathāgatassa dhammesu ācariyamuņņhi. Ayam-pi abhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Na-tth' ânanda Tathāgatassa dhammesu ācariyamuņņhãti. Abyākato ca therena Mālunkyāputtena pucchito pa¤ho, ta¤-ca pana na ajānanena na guyhakaraõena. Cattār' imāni mahārāja pa¤habyākaraõāni, katamāni cattāri: ekaüsabyākaraõãyo pa¤ho, vibhajja byākaraõãyo pa¤ho, paņipucchābyākaraõãyo pa¤ho, ņhapanãyo pa¤ho. Katamo ca mahārāja ekaüsabyākaraõãyo pa¤ho: råpaü aniccan-ti ekaüsabyākaraõãyo pa¤ho, #<[page 145]># %< 145>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ vedanā aniccā ti, sa¤¤ā aniccā ti, sankhārā aniccā ti, vi¤¤āõaü aniccan-ti ekaüsabyākaraõãyo pa¤ho; ayaü ekaüsabyākaraõãyo pa¤ho. Katamo vibhajja byākaraõãyo pa¤ho: aniccaü pana råpan-ti vibhajja byākaraõãyo pa¤ho, aniccā pana vedanā ti, aniccā pana sa¤¤ā ti, aniccā pana sankhārā ti, aniccaü pana vi¤¤āõan-ti vibhajjabyākaraõãyo pa¤ho; ayaü vibhajja byākaraõãyo pa¤ho. Katamo paņipucchābyākaraõãyo pa¤ho: kin-nu kho cakkhunā sabbaü vijānātãti, ayaü paņipucchābyākaraõãyo pa¤ho. Katamo ņhapanãyo pa¤ho: sassato loko ti ņhapanãyo pa¤ho, asassato loko ti, antavā loko ti, anantavā loko ti, antavā ca anantavā ca loko ti, n' ev' antavā nānantavā loko ti, taü jãvaü taü sarãran-ti, a¤¤aü jãvaü a¤¤aü sarãran-ti, hoti tathāgato param-maraõā ti, na hoti tathāgato parammaraõā ti, hoti ca na ca hoti tathāgato param-maraõā ti, n' eva hoti na na hoti tathāgato param-maraõā ti ņhapanãyo pa¤ho; ayaü ņhapanãyo pa¤ho. Bhagavā mahārāja therassa Mālunkyāputtassa taü ņhapanãyaü pa¤haü na byākāsi. So pana pa¤ho kinkāraõā ņhapanãyo: na tassa dãpanāya hetu vā kāraõaü vā atthi, tasmā so pa¤ho ņhapanãyo, na-tthi buddhānaü bhagavantānaü akāraõam-ahetukaü giram-udãraõan-ti.- Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Sabbe tasanti daõķassa, sabbe bhāyanti maccuno ti. Puna ca bhaõitaü: Arahā sabbabhayam-atikkanto ti. Kin-nu kho bhante Nāgasena arahā daõķabhayā tasati, #<[page 146]># %< 146>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ niraye vā nerayikā sattā jalitā kaņhitā tattā santattā tamhā jalitaggijālakā mahānirayā cavamānā maccuno bhāyanti. Yadi bhante Nāgasena Bhagavatā bhaõitam: Sabbe tasanti daõķassa, sabbe bhāyanti maccuno ti, tena hi: Arahā sabbabhayam-atikkanto ti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Bhagavatā bhaõitaü: Arahā sabbabhayam-atikkanto ti, tena hi: Sabbe tasanti daõķassa, sabbe bhāyanti maccuno ti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. N' etaü mahārāja vacanaü Bhagavatā arahante upādāya bhaõitaü: Sabbe tasanti daõķassa, sabbe bhāyanti maccuno ti, ņhapito arahā tasmiü vatthusmiü, samåhato bhayahetu arahato; ye te mahārāja sattā sakilesā yesa¤-ca adhimattā attānudiņņhi ye ca sukhadukkhesu unnatāvanatā, te upādāya Bhagavatā bhaõitaü: Sabbe tasanti daõķassa, sabbe bhāyanti maccuno ti. Arahato mahārāja sabbagati upacchinnā, yoni viddhaüsitā, paņisandhi upahatā, bhaggā phāså, samåhatā sabbabhavālayā, samucchinnā sabbasankhārā, hataü kusalākusalaü, vihatā avijjā, abãjaü vi¤¤āõaü kataü, daķķhā sabbakilesā, atiyattā lokadhammā, tasmā arahā na santasati sabbabhayehi. Idha mahārāja ra¤¤o cattāro mahāmattā bhaveyyuü, anurattā laddhayasā vissāsikā, ņha pitā mahati issariye ņhāne, atha rājā kismici karaõãye samuppanne yāvatā sakavijite sabbajanassa āõāpeyya: sabbe va me baliü karontu, sādhetha tumhe cattāro mahāmattā taü karaõãyan-ti; api nu kho mahārāja tesaü catunnaü mahāmattānaü balibhayā santāso uppajjeyyāti. - Na hi bhante ti. - Kena kāraõena mahārājāti.ōhapitā te bhante ra¤¤ā uttame ņhāne, na-tthi tesaü bali, samatikkantabalino te, avasese upādāya ra¤¤ā āõāpitaü: #<[page 147]># %< 147>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sabbe va me baliü karontåti.-Evam-eva Kho mahārāja n' etaü vacanaü Bhagavatā arahante upādāya bhaõitaü, ņhapito arahā tasmiü vatthusmiü, samåhato bhayahetu arahato; ye te mahārāja sattā sakilesā yesa¤-ca adhimattā attānudiņņhi ye ca sukhadukkhesu unnatāvanatā, te upādāya Bhagavatā bhaõitaü: Sabbe tasanti daõķassa, sabbe bhāyanti maccuno ti. Tasmā arahā na tasati sabbabhayehãti. N' etaü bhante Nāgasena vacanaü sāvasesaü, niravasesavacanam-etaü: sabbe ti, tattha me uttariü kāraõaü bråhi taü vacanaü patiņņhāpetun-ti. - Idha mahārāja gāme gāmasāmiko āõāpakaü āõāpeyya: ehi bho āõāpaka, yāvatā gāme gāmikā te sabbe sãghaü mama santike sannipātehãti; so: sādhu sāmãti sampaņicchitvā gāmamajjhe ņhatvā tikkhattuü saddam-anussāveyya: yāvatā gāme gāmikā te sabbe sãghasãghaü sāmino santike sannipatantåti; tato te gāmikā āõāpakassa vacanena turitaturitā sannipatitvā gāmasāmikassa ārocenti: sannipatitā sāmi sabbe gāmikā, yan-te karaõãyaü taü karohãti. Iti so mahārāja gāmasāmiko kuņipurise sannipātento sabbe gāmike āõāpeti, te ca āõattā na sabbe sannipatanti, kuņipurisā yeva sannipatanti, ettakā yeva me gāmikā ti gāmasāmiko ca tathā sampaņicchati; a¤¤e bahutarā anāgatā, itthi-purisā dāsi-dāsā bhatakā kammakarā gāmikā gilānā go-mahisā aj-eëakā supāõā, ye anāgatā sabbe te agaõitā, kuņipurise yeva upādāya āõāpitattā: sabbe sannipatantåti. Evam-eva kho mahārāja n' etaü vacanaü Bhagavatā arahante upādāya bhaõitaü, ņhapito arahā tasmiü vatthusmiü, samåhato bhayahetu arahato; ye te mahārāja sattā sakilesā yesa¤-ca adhimattā attānudiņņhi ye ca sukhadukkhesu unnatāvanatā, te upādāya Bhagavatā bhaõitaü: Sabbe tasanti daõķassa, sabbe bhāyanti maccuno ti. #<[page 148]># %< 148>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tasmā arahā na tasati sabbabhayehi. Atthi mahārāja sāvasesaü vacanaü sāvaseso attho, atthi sāvasesaü vacanaü niravaseso attho, atthi niravasesaü vacanaü sāvaseso attho, atthi niravasesaü vacanaü niravaseso attho, tena tena attho sampaņicchitabbo. Pa¤cavidhena mahārāja attho sampaņicchitabbo, āhaccapadena kho mahārāja, rasena, ācariyavaüsatāya, adhippāyā, kāraõuttariyatāya. Ettha hi: āhaccapadan-ti suttaü adhippetaü, raso ti suttānulomaü, ācariyavaüso ti ācariyavādo, adhippāyo ti attano mati, kāraõuttariyatā ti imehi catuhi samentaü kāraõaü. Imehi kho mahārāja pa¤cahi kāraõehi attho sampaņicchitabbo. Evam-eso pa¤ho suvinicchito hotãti. Hotu bhante Nāgasena, tathā taü sampaņicchāmi, ņhapito hotu arahā tasmiü vatthusmiü, tasantu avasesā sattā. Niraye pana nerayikā sattā, dukkhā tippā kaņukā vedanā vediyamānā, jalitapajjalita-sabbangapaccangā ruõõa-kāru¤¤a-kandita-paridevita-lālappita-mukhā asayhatibba-dukkhābhibhåtā attāõā asaraõā asaraõãbhåtā anappasokāturā antima-pacchima-gatikā ekantasokaparāyanā, uõha-tikhiõa-caõķa-khara-tapana-tejavantā bhãmabhayajanaka-nināda-mahāsaddā saüsibbita-chabbidha-jālāmālākulā samantā satayojanānupharaõaccivegā kadariyā tapanā mahānirayā cavamānā maccuno bhāyantãti.- âma mahārājāti.- Nanu bhante Nāgasena nirayo ekantadukkhavedaniyo, kissa pana te nerayikā sattā ekantadukkhavedaniyā nirayā cavamānā maccuno bhāyanti, kissa niraye ramantãti.- Na te mahārāja nerayikā sattā niraye ramanti, muccitukāmā va te nirayā; maraõass' eso mahārāja ānubhāvo yena tesaü santāso uppajjatãti.- Etaü kho bhante Nāgasena na saddahissāmi yaü muccitukāmānaü cutiyā santāso uppajjati; #<[page 149]># %< 149>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ hāsaniyaü bhante Nāgasena taü ņhānaü yaü te patthitaü labhanti. Kāraõena maü sa¤¤āpehãti. Maraõan-ti kho mahārāja etaü adiņņhasaccānaü tāsaniyaü ņhānaü, etthāyaü jano tasati ca ubbijjati ca. Yo ca mahārāja kaõhasappassa bhāyati so maraõassa bhāyanto kaõhasappassa bhāyati, yo ca hatthissa bhāyatipe-sãhassa byagghassa dãpissa acchassa taracchassa mahisassa gavayassa aggissa udakassa khāõukassa kaõņakassa bhāyati, yo ca sattiyā bhāyati so maraõassa bhāyanto sattiyā bhāyati. Maraõass' eso mahārāja sarasabhāvatejo, tassa sarasabhāvatejena sakilesā sattā maraõassa tasanti bhāyanti, muccitukāmā pi mahārāja nerayikā sattā maraõassa tasanti bhāyanti. Idha mahārāja purisassa kāye medogaõņhi uppajjeyya, so tena rogena dukkhito upaddavā parimuccitukāmo bhisakkaü sallakattaü āmantāpeyya, tassa so bhisakko sallakatto sampaņicchitvā tassa rogassa uddharaõāya upakaraõaü upaņņhāpeyya: satthakaü tikhiõaü kareyya, dahanasalākā aggimhi pakkhipeyya, khāralavaõaü nisadāya piüsāpeyya; api nu kho mahārāja tassa āturassa tikhiõasatthakacchedanena yamakasalākādahanen khāraloõappavesanena tāso uppajjeyyāti. - âma bhante ti. - Iti mahārāja tassa āturassa rogā muccitukāmassāpi vedanābhayā santāso uppajjati, evam-eva kho mahārāja nirayā muccitukāmānam-pi nerayikānaü sattānaü maraõabhayā santāso uppajjati. Idha mahārāja puriso issarāparādhiko baddho sankhalikabandhanena gabbhe pakkhitto parimuccitukāmo assa, tam-enaü so issaro mocetukāmo pakkosāpeyya; api nu kho mahārāja tassa issarāparādhikassa purisassa: katadoso ahan-ti jānantassa issaradassanena sanņāso uppajjeyyāti. #<[page 150]># %< 150>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - âma bhante ti. - Iti mahārāja tassa issarāparādhikassa purisassa muccitukāmassāpi issarabhayā santāso uppajjati, evam-eva kho mahārāja nirayā muccitukāmānam-pi nerayikānaü sattānaü maraõabhayā santāso uppajjatãti. - Aparam-pi bhante uttariü kāraõaü bråhi yenāhaü kāraõena okappeyyan-ti. - Idha mahārāja puriso daņņhavisena āsãvisena daņņho bhaveyya, so tena visavikārena pateyya uppateyya, vaņņeyya pavaņņeyya, ath' a¤¤ataro puriso balavantena mantapadena taü daņņhavisaü āsãvisaü ānetvā taü daņņhavisaü paccācamāpeyya; api nu kho mahārāja tassa visagatassa purisassa tasmiü daņņhavise sappe sotthihetu upagacchante santāso uppajjeyyāti. - âma bhante ti. - Iti mahārāja tathāråpe ahimhi sotthihetu pi upagacchante tassa santāso uppajjati, evam-eva kho mahārāja nirayā parimuccitukāmānam-pi nerayikānaü sattānaü maraõabhayā santāso uppajjati. Aniņņhaü mahārāja sabbasattānaü maraõaü, tasmā nerayikā sattā nirayā parimuccitukāmā pi maccuno bhāyantãti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Na antalikkhe, na samuddamajjhe, na pabbatānaü vivaraü pavissa, na vijjatã so jagatippadeso yattha-ņņhito mu¤ceyya Maccupāsā ti. Puna Bhagavatā parittā ca uddiņņhā, seyyathãdaü: Ratanasuttaü Khandhaparittaü Moraparittaü Dhajaggaparittaü âņānāņiyaparittaü Angulimālaparittaü. #<[page 151]># %< 151>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yadi bhante Nāgasena ākāsagato pi samuddamajjhagato pi pāsāda-kuņi-leõa-guhā-pabbhāra-darã-bila-vivara-pabbatantaragato pi na muccati Maccupāsā, tena hi parittakammaü micchā. Yadi parittakaraõena Maccupāsā parimutti bhavati, tena hi: Na antalikkhe-pe-Maccupāsā ti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho gaõņhito pi gaõņhitaro tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Na antalikkhe, na samuddamajjhe, na pabbatānaü vivaraü pavissa, na vijjatã so jagatippadeso yattha-ņņhito mu¤ceyya Maccupāsā ti. Parittā ca Bhagavatā uddiņņhā. Ta¤-ca pana sāvasesāyukassa vayasampannassa apetakammāvaraõassa, natthi mahārāja khãõāyukassa ņhitiyā kiriyā vā upakkamo vā. Yathā mahārāja matassa rukkhassa sukkhassa koëāpassa nisnehassa uparuddhajãvitassa gatāyusankhārassa kumbhasahassena pi udake ākirante allattaü vā pallavitaharitabhāvo vā na bhaveyya, evam-eva kho mahārāja bhesajjaparittakammena na-tthi khãõāyukassa ņhitiyā kiriyā vā upakkamo vā. Yāni tāni mahārāja mahiyā osadhāni bhesajjāni tāni pi khãõāyukassa akiccakarāni bhavanti, sāvasesāyukaü mahārāja vayasampannaü apetakammāvaraõaü parittaü rakkhati gopeti, tass' atthāya Bhagavatā parittā uddiņņhā. Yathā mahārāja kassako paripakke dha¤¤e mate sassanāëe udakappavesaü vāreyya, yaü pana sassaü taruõaü meghasannibhaü vayasampannaü taü udakavaķķhiyā vaķķhati, evam-eva kho mahārāja khãõāyukassa bhesajjaparittakiriyā ņhapitā paņikkhittā, #<[page 152]># %< 152>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ye pana te manussā sāvasesāyukā vayasampannā tesaü atthāya parittabhesajjāni bhaõitāni, te parittabhesajjehi vaķķhantãti. Yadi bhante Nāgasena khãõāyuko marati sāvasesāyuko jãvati, tena hi parittabhesajjāni niratthakāni hontãti. -Diņņhapubbo pana tayā mahārāja koci rogo bhesajjehi patinivattito ti. - âma bhante, anekasatāni diņņhānãti. - Tena hi mahārāja: parittabhesajjakiriyā niratthikā ti yaü vacanaü taü micchā bhavatãti. - Dissanti bhante Nāgasena vejjānaü upakkame bhesajjapānānulepā, tena tesaü upakkamena rogo patinivattatãti. - Parittāni pi mahārāja pavattayamānānaü saddo såyati, jivhā sukkhati, hadayaü byāvaņņati, kaõņho ākurati; tena tesaü pattena sabbabyādhayo våpasamanti, sabbā ãtiyo apagacchanti. Diņņhapubbo pana tayā mahārāja koci ahinā daņņho mantapadena visaü pāņiyamāno visaü cikkhassanto uddham-adho ācamayamāno ti. - âma bhante, ajj' etarahi pi taü loke vattatãti. - Tena hi mahārāja: parittabhesajjakiriyā niratthikā ti yaü vacanaü taü micchā bhavati. Kataparittaü hi mahārāja purisaü ķasitukāmo ahi na ķasati, vivaņaü mukhaü pidahati, corānaü ukkhittalaguëam-pi na sambhavati, te laguëaü mu¤citvā pemaü karonti, kupito pi hatthināgo samāgantvā uparamati, pajjalitamahāaggikkhandho pi upagantvā nibbāyati, visaü halāhalam-pi khāyitaü agadaü sampajjati āhāratthaü vā pharati, vadhakā hantukāmā upagantvā dāsabhåtā sampajjanti, akkanto pi pāso na saüvarati. Sutapubbaü pana tayā mahārāja morassa kataparittassa satta vassasatāni luddako nāsakkhi pāsaü upanetuü, akataparittassa taü yeva divasaü pāsaü upanesãti. #<[page 153]># %< 153>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - âma bhante, såyati, abbhuggato so saddo sadevake loke ti. - Tena hi mahārāja: parittabhesajjakiriyā niratthikā ti yaü vacanaü taü micchā bhavati. Sutapubbaü pana tayā mahārāja: dānavo bhariyaü parirakkhanto samugge pakkhipitvā gilitvā kucchinā pariharati, ath' eko vijjādharo tassa dānavassa mukhena pavisitvā tāya saddhiü abhiramati, yadā so dānavo a¤¤āsi atha samuggaü vamitvā vivari, saha samugge vivaņe vijjādharo yenakāmaü pakkamãti. - âma bhante, såyati, abbhuggato so pi saddo sadevake loke ti. - Nanu so mahārāja vijjādharo parittabalena gahaõā mutto ti. âma bhante ti. - Tena hi mahārāja atthi parittabalaü. Sutapubbaü tayā mahārāja: aparo vijjādharo Bārāõasira¤¤o antepure mahesiyā saddhiü sampaduņņho gahaõaü patto samāno khaõena adassanaü gato mantabalenāti. âma bhante, såyatãti - Nanu so mahārāja vijjādharo parittabalena gahaõā mutto ti. - âma bhante ti. Tena hi mahārāja atthi parittabalan-ti. Bhante Nāgasena, kiü sabbe yeva parittaü rakkhatãti. - Ekacce mahārāja rakkhati, ekacce na rakkhatãti. Tena hi bhante Nāgasena parittaü na sabbatthikan-ti. - Api nu kho mahārāja bhojanaü sabbesaü jãvitaü rakkhatãti. - Ekacce bhante rakkhati, ekacce na rakkhatãti. - Kinkāraõā ti. - Yato bhante ekacce taü yeva bhojanaü atibhu¤jitvā visåcikāya marantãti. - Tena hi mahārāja bhojanaü na sabbesaü jãvitaü rakkhatãti. - Dvãhi bhante Nāgasena kāraõehi bhojanaü jãvitaü harati: atibhuttena vā usmādubbalatāya vā; āyudadaü bhante Nāgasena bhojanaü durupacārena jãvitaü haratãti. -Evam-eva kho mahārāja parittaü ekacce rakkhati, ekacce na rakkhati. Tãhi mahārāja kāraõehi parittaü na rakkhati: #<[page 154]># %< 154>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ kammāvaraõena, kilesāvaraõena, asaddahanatāya. Sattānurakkhanaü mahārāja parittaü attanā katena ārakkhaü jahati. Yathā mahārāja mātā puttaü kucchigataü poseti hitena upacārena janeti, janayitvā asuci-mala-singhāõikam-apanetvā uttamavarasugandhaü upalimpati, pare akkosante vā paharante vā ākampitahadayā ākaķķhitvā sāmino upaneti, yadi pana tassā putto aparaddho hoti velātivatto atha naü sā daõķa-muggarajāõu-muņņhãhi hanati potheti; api nu kho mahārāja tassa mātā labhati ākaķķhana-parikaķķhanaü gāhaü sāmino upanayanaü kātun-ti. - Na hi bhante ti. - Kena kāraõena mahārājāti. - Attano bhante aparādhenāti.Evam-eva kho mahārāja sattānaü ārakkhaü parittaü attano aparādhena va¤jhaü karotãti. - Sādhu bhante Nāgasena, suvinicchito pa¤ho,gahanaü agahanaü kataü, andhakāro āloko kato, viniveņhitaü diņņhijālaü, tvaü gaõivarapavaram-āsajjāti. Bhante Nāgasena, tumhe bhaõatha: lābhã Tathāgato cãvara-piõķapāta-senāsana-gilānapaccayabhesajja-parikkhārānan-ti. Puna ca: Tathāgato Pa¤casālaü brāhmaõagāmaü piõķāya pavisitvā ki¤cid-eva alabhitvā yathādhotena pattena nikkhanto ti. Yadi bhante Nāgasena Tathāgato lābhã cãvara-piõķapāta-senāsana-gilānapaccayabhesajja-parikkhārānaü, tena hi: Pa¤casālaü brāhmaõagāmaü piõķāya pavisitvā ki¤cid-eva alabhitvā yathādhotena pattena nikkhanto ti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Pa¤casālaü brāhmaõagāmaü piõķāya pavisitvā ki¤cid-eva alabhitvā yathādhotena pattena nikkhanto, tena hi: lābhã Tathāgato cãvara-piõķapāta-senāsana-gilānapaccayabhesajja-parikkhārānan-ti tam-pi vacanaü micchā. #<[page 155]># %< 155>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho sumahanto dunnibbedho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Lābhã mahārāja Tathāgato cãvara-piõķapāta-senāsana-gilānapaccayabhesajja-parikkhārānaü. Pa¤casāla¤-ca brāhmaõagāmaü piõķāya pavisitvā ki¤cid-eva alabhitvā yathādhotena pattena nikkhanto. Ta¤-ca pana Mārassa pāpimato kāraõā ti. - Tena hi bhante Nāgasena Bhagavato gaõanapathaü vãtivattakappe abhisankhataü kusalaü kin-ti niņņhitaü, adhunuņņhitena Mārena pāpimatā taü kusalaü balavegavihāraü kin-ti pihitaü. Tena hi bhante Nāgasena tasmiü vatthusmiü dvãsu ņhānesu upavādo āgacchati: kusalato pi akusalaü balavataraü hoti, Buddhabalato pi Mārabalaü balavataraü hotãti. Tena hi rukkhassa målato pi aggaü bhārataraü hoti, guõasamparikiõõato pi pāpiyaü balavataü hotãti. - Na mahārāja tāvatakena kusalato pi akusalaü balavataraü nāma hoti Buddhabalato ca Mārabalaü balavataraü nāma hoti. Api c' ettha kāraõaü icchitabbaü. Yathā mahārāja puriso ra¤¤o cakkavattissa madhuü vā madhupiõķikaü vā a¤¤aü vā upāyanaü abhihareyya, tamenaü ra¤¤o dvārapālo evaü vadeyya: akālo bho ayaü ra¤¤o dassanāya, tena hi bho tava upāyanaü gahetvā sãghasãghaü paņinivatta pure tava rājā daõķaü dhāressatãti, tato so puriso daõķabhayā tasito ubbiggo taü upāyanaü ādāya sãghasãghaü paņinivatteyya; api nu kho so mahārāja cakkavattã tāvatakena upāyanavikalamattakena dvārapālato dubbalataro nāma hoti, a¤¤aü vā pana ki¤ci upāyanaü na labheyyāti. - Na hi bhante, issāpakato so bhante dvārapālo upāyanaü nivāresi, a¤¤ena pana dvārena satasahassaguõam-pi ra¤¤o upāyanaü upetãti. #<[page 156]># %< 156>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Evam-eva kho mahārāja issāpakato Māro pāpimā Pa¤casālake brāhmaõagahapatike anvāvisi, a¤¤āni pana anekāni devatāsatasahassāni amataü dibbaü ojaü gahetvā upagatāni: Bhagavato kāye ojaü odahissāmāti Bhagavantaü namassamānā pa¤jalikā ņhitānãti. Hotu bhante Nāgasena, sulabhā Bhagavato cattāro paccayā loke uttamapurisassa, yācito va Bhagavā devamanussehi cattāro paccaye paribhu¤jati; api ca kho pana Mārassa yo adhippāyo so tāvatakena siddho yaü so Bhagavato bhojanassa antarāyam-akāsi. Ettha me bhante kankhā na chijjati, vimatijāto 'haü tattha saüsayapakkhanno, na me tattha mānasaü pakkhandati yaü Tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa sadevake loke aggapuggalavarassa kusalavarapu¤¤asambhavassa asamassa anupamassa appaņisamassa chavakaü lāmakaü parittaü pāpam-anariyaü Māro lābhantarāyam-akāsãti.Cattāro kho mahārāja antarāyā: adiņņhantarāyo uddissakaņantarāyo upakkhaņantarāyo paribhogantarāyo ti. Tattha adiņņhantarāyo nāma: anodissa adassanena abhisankhaņaü koci antarāyaü karoti: kiü parassa dinnenāti, ayaü adiņņhantarāyo nāma. Katamo uddissakaņantarāyo: idh' ekaccaü puggalaü upadisitvā uddissa bhojanaü paņiyattaü hoti, taü koci antarāyaü karoti, ayaü uddissakaņantarāyo nāma. Katamo upakkhaņantarāyo: idha yaü ki¤ci upakkhaņaü hoti appaņiggahãtaü tattha koci antarāyaü karoti, ayaü upakkhaņantarāyo nāma. Katamo paribhogantarāyo: idha yaü ki¤ci paribhogaü tattha koci antarāyaü karoti, ayaü paribhogantarāyo nāma. Ime kho mahārāja cattāro antarāyā. Yaü pana Māro pāpimā Pa¤casālake brāhmaõagahapatike anvāvisi, taü n' eva Bhagavato paribhogaü na upakkhaņaü na uddissakaņaü, anāgataü asampattaü adassanena antarāyaü kataü; #<[page 157]># %< 157>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ taü pana n' ekassa Bhagavato yeva, atha kho ye tena samayena nikkhantā abbhāgatā sabbe pi te taü divasaü bhojanaü na labhiüsu. Nāhan-taü mahārāja passāmi sadevake loke samārake sabrahmake sassamaõabrāhmaõiyā pajāya sadevamanussāya yo tassa Bhagavato uddissakaņaü upakkhaņaü paribhogaü antarāyaü kareyya; sace koci issāya uddissakaņaü upakkhaņaü paribhogaü antarāyaü kareyya phaleyya tassa muddhā satadhā vā sahassadhā vā. Cattāro 'me mahārāja Tathāgatassa kenaci anāvaraõãyā guõā, katame cattāro: lābho mahārāja Bhagavato uddissakaņo upakkhaņo na sakkā kenaci antarāyaü kātuü, sarãrānugatā mahārāja Bhagavato byāmappabhā na sakkā kenaci antarāyaü kātuü, sabba¤¤utaü mahārāja Bhagavato ¤āõaratanaü na sakkā kenaci antarāyaü kātuü, jãvitaü mahārāja Bhagavato na sakkā kenaci antarāyaü kātuü. Ime kho mahārāja cattāro Tathāgatassa kenaci anāvaraõãyā guõā. Sabbe p' ete mahārāja guõā ekarasā arogā akuppā aparåpakkamā, aphusāni kiriyāni. Adassanena mahārāja Māro pāpimā nilãyitvā Pa¤casālake brāhmaõagahapatike anvāvisi. Yathā mahārāja ra¤¤o paccante dese visame adassanena nilãyitvā corā panthaü dåsenti, yadi pana rājā te core passeyya api nu kho te corā sotthiü labheyyun-ti. - Na hi bhante, pharasunā phālāpeyya satadhā vā sahassadhā vā ti. - Evam-eva kho mahārāja adassanena Māro pāpimā nilãyitvā Pa¤casālake brāhmaõagahapatike anvāvisi. Yathā vā pana mahārāja itthã sapatikā adassanena nilãyitvā parapurisaü sevati, evam-eva kho mahārāja adassanena Māro pāpimā nilãyitvā Pa¤casālake brāhmaõagahapatike anāvisi; yadi mahārāja itthã sāmikassa sammukhā parapurisaü sevati, #<[page 158]># %< 158>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ api nu kho sā itthã sotthiü labheyyāti. - Na hi bhante, haneyyāpi taü bhante sāmiko, vadheyyāpi bandheyyāpi, dāsittaü vā upaneyyāti. - Evam-eva kho mahārāja adassanena Māro pāpimā nilãyitvā Pa¤casālake brāhmaõagahapatike anvāvisi. Yadi mahārāja Māro pāpimā Bhagavato uddissakaņaü upakkhaņaü paribhogaü antarāyaü kareyya phaleyya tassa muddhā satadhā vā sahassadhā vā ti. - Evam-etaü bhante Nāgasena, corikāya kataü Mārena pāpimatā, nilãyitvā Māro pāpimā Pa¤casālake brāhmaõagahapatike anvāvisi. Sace so bhante Māro pāpimā Bhagavato uddissakaņaü upakkhaņaü paribhogaü antarāyaü kareyya, muddhā vā 'ssa phaleyya satadhā vā sahassadhā vā, kāyo vā 'ssa bhusamuņņhi viya vikireyya. Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, tumhe bhaõatha: Yo ajānanto pāõātipataü karoti so balavataraü apu¤¤aü pasavatãti. Puna ca Bhagavatā Vinayapaõõattiyā bhaõitaü: Anāpatti ajānantassāti. Yadi bhante Nāgasena ajānitvā pāõātipātaü karonto balavataraü apu¤¤aü pasavati, tena hi: Anāpatti ajānantassāti yaü vacanaü taü micchā. Yadi anāpatti ajānantassa, tena hi: ajānitvā pāõātipātaü karonto balavataraü apu¤¤aü pasavatãti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho duruttaro duratikkamo tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Yo ajānanto pāõātipātaü karoti so balavataraü apu¤¤aü pasavatãti. Puna ca Vinayapaõõattiyā pi Bhagavatā bhaõitaü: Anāpatti ajānantassāti. Tattha atthantaraü atthi, katamaü atthantaraü: #<[page 159]># %< 159>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ atthi mahārāja āpatti sa¤¤āvimokkhā, atthi āpatti no sa¤¤āvimokkhā; yā 'yaü mahārāja āpatti sa¤¤āvimokkhā taü āpattiü ārabbha Bhagavatā bhaõitaü: Anāpatti ajānantassāti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Tathāgatassa kho ânanda na evaü hoti: ahaü bhikkhusanghaü pariharissāmãti vā, mamuddesiko bhikkhusangho ti vā ti. Puna ca Metteyyassa bhagavato sabhāvaguõaü paridãpayamānena evaü bhaõitaü: So anekasahassaü bhikkhusanghaü pariharissati seyyathā pi ahaü etarahi anekasataü bhikkhusanghaü pariharāmãti. Yadi bhante Nāgasena Bhagavatā bhaõitaü: Tathāgatassa kho ânanda na evaü hoti: ahaü bhikkhusanghaü pariharāmãti vā, mamuddesiko bhikkhusangho ti vā ti, tena hi: anekasataü bhikkhusanghaü pariharāmãti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Tathāgatena bhaõitaü: seyyathā pi ahaü etarahi anekasataü bhikkhusanghaü pariharāmãti, tena hi: Tathāgatassa kho ânanda na evaü hoti: ahaü bhikkhusanghaü pariharāmãti vā, mamuddesiko bhikkhusangho ti vā ti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Tathāgatassa kho ânanda na evaü hoti: ahaü bhikkhusanghaü pariharāmãti vā, mamuddesiko bhikkhusangho ti vā ti. Metteyyassāpi bhagavato sabhāvaguõaü paridãpayamānena Bhagavatā bhaõitaü: So anekasahassaü bhikkhusanghaü pariharissati seyyathā pi ahaü etarahi anekasataü bhikkhusanghaü pariharāmãti. Etasmi¤-ca mahārāja pa¤he eko attho sāvaseso, eko attho niravaseso. Na mahārāja Tathāgato parisāya anugāmiko, parisā pana Tathāgatassa anugāmikā. #<[page 160]># %< 160>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Sammuti mahārāja esā: ahan-ti, mamāti, na paramattho eso. Vigataü mahārāja Tathāgatassa pemaü, vigato sineho, mayhan-ti pi Tathāgatassa gahaõaü natthi, upādāya pana avassayo hoti. Yathā mahārāja paņhavã bhummaņņhānaü sattānaü patiņņhā hoti upassayaü hoti, paņhaviņņhā c' ete sattā, na ca mahāpaņhaviyā: mayh' ete ti apekkhā hoti; evam-eva kho mahārāja Tathāgato sabbasattānaü patiņņhā hoti upassayaü, Tathāgataņņhā c' ete sattā, na ca Tathāgatassa: mayh' ete ti apekkhā hoti. Yathā vā pana mahatimahāmegho abhivassanto tiõarukkha-pasu-manussānaü vuddhiü deti santatim-anupāleti, vuņņhåpajãvino c' ete sattā sabbe, na ca mahāmeghassa: mayh' ete ti apekkhā hoti; evam-eva kho mahārāja Tathāgato sabbasattānaü kusaladhamme janeti anupāleti, Satthåpajãvino c' ete sattā sabbe, na ca Tathāgatassa: mayh' ete ti apekkhā hoti; taü kissa hetu: attānudiņņhiyā pahãnattā ti. - Sādhu bhante Nāgasena, sunibbeņhito pa¤ho bahuvidhehi kāraõehi, gambhãro uttānãkato, gaõņhi bhinno, gahanaü agahanaü kataü, andhakāro āloko kato, bhaggā parappavādā, Jinaputtānaü cakkhuü uppāditan-ti. Bhante Nāgasena, tumhe bhaõatha: Tathāgato abhejjapariso ti. Puna ca bhaõatha: Devadattena ekappahāraü pa¤ca bhikkhusatāni bhinnānãti. Yadi bhante Nāgasena Tathāgato abhejjapariso, tena hi: Devadattena ekappahāraü pa¤ca bhikkhusatāni bhinnānãti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Devadattena ekappahāraü pa¤ca bhikkhusatāni bhinnāni, #<[page 161]># %< 161>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tena hi: Tathāgato abhejjapariso ti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto gambhãro dunniveņhiyo, gaõņhito pi gaõņhitaro, etthāyaü jano āvaņo nivuto ovuto pihito pariyonaddho, ettha tava ¤āõabalaü dassehi paravādesåti. Abhejjapariso mahārāja Tathāgato, Devadattena ca ekappahāraü pa¤ca bhikkhusatāni bhinnāni. Ta¤-ca pana bhedakassa balena, bhedake vijjamāne na-tthi mahārāja abhejjaü nāma. Bhedake sati mātā pi puttena bhijjati, putto pi mātarā bhijjati, pitā pi puttena bhijjati, putto pi pitarā bhijjati, bhātā pi bhaginiyā bhijjati, bhaginã pi bhātarā bhijjati, sahāyo pi sahāyena bhijjati, nāvā pi nānādārusanghaņitā åmivegasampahārena bhijjati, rukkho pi madhukappasampannaphalo anilabalavegābhihato bhijjati, suvaõõam-pi jātivantaü lohena bhijjati. Api ca mahārāja n' eso adhippāyo vi¤¤ånaü, n' esā buddhānaü adhimutti, n' eso paõķitānaü chando: Tathāgato bhejjapariso ti. Api c' ettha kāraõaü atthi yena kāraõena Tathāgato vuccati abhejjapariso ti. Katamaü ettha kāraõaü: Tathāgatassa mahārāja katena ādānena vā appiyavacanena vā anatthacariyāya vā asamānattatāya vā yato kutoci cariyaü carantassa pi parisā bhinnā ti na sutapubbaü, tena kāraõena Tathāgato vuccati abhejjapariso ti. Tayā p' etaü mahārāja ¤ātabbaü: atthi ki¤ci navange Buddhavacane suttāgataü: iminā nāma kāraõena Bodhisattassa katena Tathāgatassa parisā bhinnā ti. - Na-tthi bhante, no c' etaü loke dissati no pi såyati, sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Dutiyo vaggo. #<[page 162]># %< 162>% Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Dhammo hi Vāseņņha `seņņho jane tasmiü' diņņhe c' eva dhamme abhisamparāya¤-cāti. Puna ca upāsako gihã sotāpanno pihitāpāyo diņņhippatto vi¤¤ātasāsano bhikkhuü vā sāmaõeraü vā puthujjanaü abhivādeti paccuņņheti. Yadi bhante Nāgasena Bhagavatā bhaõitaü: Dhammo hi Vāseņņha `seņņho jane tasmiü' diņņhe c' eva dhamme abhisamparāya¤-cāti, tena hi: upāsako gihã sotāpanno pihitāpāyo diņņhippatto vi¤¤ātasāsano bhikkhuü vā sāmaõeraü vā puthujjanaü abhivādeti paccuņņhetãti yaü vacanaü taü micchā. Yadi upāsako gihã sotāpanno pihitāpāyo diņņhippatto vi¤¤ātasāsano bhikkhuü vā sāmaõeraü vā puthujjanaü abhivādeti paccuņņheti, tena hi: Dhammo hi Vāseņņha `seņņho jane tasmiü' diņņhe c' eva dhamme abhisamparāya¤-cāti, tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Dhammo hi Vāseņņha `seņņho jane tasmiü' doņthe c' eva dhamme abhisamparāya¤-cāti. Upāsako ca gihã sotāpanno pihitāpāyo diņņhippatto vi¤¤ātasāsano bhikkhuü vā sāmaõeraü vā puthujjanaü abhivādeti paccuņņheti. Tattha pana kāraõaü atthi, katamaü taü kāraõaü: vãsati kho pan' ime mahārāja samaõassa samaõakaraõā dhammā dve ca lingāni yehi samaõo abhivādana-paccuņņhāna-sammānanapåjanāraho hoti, katame vãsati samāõassa samaõakaraõā dhammā dve ca lingāni: seņņho yamo, aggo niyamo, cāro vihāro saüyamo saüvaro khanti soraccaü ekattacariyā ekattābhirati paņisallāõaü hiriottappaü viriyaü appamādo sikkhāsamādānaü uddeso paripucchā sãlādiabhirati nirālayata sikkhāpadapāripåritā, kāsāvadhāraõaü bhaõķubhāvo; #<[page 163]># %< 163>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ime kho mahārāja vãsati samaõassa samaõakaraõā dhammā dve ca lingāni. Ete guõe bhikkhu samādāya vattati, so tesaü dhammānaü anånattā paripuõõattā sampannattā samannāgatattā asekhabhåmiü arahantabhåmiü okkamati, seņņhaü bhummantaraü okkamati, arahattāsannagato ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuü puthujjanaü abhivādetuü paccuņņhātuü. Khãõāsavehi so sāma¤¤aü upagato, na-tthi me so samayo ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuü puthujjanaü abhivādetuü paccuņņhātuü. Aggaparisaü so upagato, nāhan-taü ņhānaü upagato ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuü puthujjanaü abhivādetuü paccuņņhātuü. Labhati so Pātimokkhuddesaü sotuü, nāhan-taü labhāmi sotun-ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuü puthujjanaü abhivādetuü paccuņņhātuü. So a¤¤e pabbājeti upasampādeti, Jinasāsanaü vaķķheti, aham-etaü na labhāmi kātun-ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuü puthujjanaü abhivādetuü paccuņņhātuü. Appamāõesu so sikkhāpadesu samattakārã, nāhaü tesu vattāmãti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuü puthujjanaü abhivādetuü paccuņņhātuü. Upagato so samaõalingaü, Buddhādhippāye ņhito, tenāhaü lingena dåram-apagato ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuü puthujjanaü abhivādetuü paccuņņhātuü. `Paråëhakacchalomo so ana¤jita-amaõķito, 'anulittasãlagandho, ahaü pana maõķana-vibhåsanābhirato ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuü puthujjanaü abhivādetuü paccuņņhātuü. Api ca mahārāja: ye te vãsati samaõakaraõā dhammā dve ca lingāni sabbe p' ete dhammā bhikkhussa saüvijjanti, so yeva te dhamme dhāreti a¤¤e pi tattha sikkhāpeti, so me āgamo sikkhāpana¤-ca na-tthãti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuü puthujjanaü abhivādetuü paccuņņhātuü. #<[page 164]># %< 164>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Api ca yathā mahārāja rājakumāro purohitassa santike vijjaü adhãyati khattadhammaü sikkhati, so aparena samayena abhisitto ācariyaü abhivādeti paccuņņheti: sikkhāpako me ayan-ti; evam-eva kho mahārāja: sikkhāpako vaüsadharo ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuü puthujjanaü abhivādetuü paccuņņhātuü. Api ca mahārāja iminā p' etaü pariyāyena jānāhi bhikkhubhåmiyā mahantataü asamavipulabhāvaü: yadi mahārāja upāsako sotāpanno arahattaü sacchikaroti, dve va tassa gatiyo bhavanti, ana¤¤ā: tasmiü yeva divase parinibbāyeyya vā bhikkhubhāvaü vā upagaccheyya; acalā hi sā mahārāja pabbajjā mahatã accuggatā, yad-idaü bhikkhubhåmãti. - Ĩāõagato bhante Nāgasena pa¤ho sunibbeņhito balavatā atibuddhinā tayā, na-y-imaü pa¤haü samattho a¤¤o evaü viniveņhetuü a¤¤atra tavādisena buddhimatā ti. Bhante Nāgasena, tumhe bhaõatha: Tathāgato sabbasattānaü ahitam-apanetvā hitam-upadahatãti. Puna ca bhaõatha: Aggikkhandhåpame dhammapariyāye bha¤¤amāne saņņhimattānaü bhikkhånaü uõhalohitaü mukhato uggatan-ti. Aggikkhandhåpamaü bhante dhammapariyāyaü desentena Tathāgatena saņņhimattānaü bhikkhånaü hitam-apanetvā ahitam-upadahitaü. Yadi bhante Nāgasena Tathāgato sabbasattānaü ahitam-apanetvā hitam-upadahati, tena hi: Aggikkhandhåpame dhammapariyāye bha¤¤amāne saņņhimattānaü bhikkhånaü uõhalohitaü mukhato uggatan-ti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Aggikkhandhåpame dhammapariyāye bha¤¤amāne saņņhimattānaü bhikkhånaü uõhalohitaü mukhato uggataü, #<[page 165]># %< 165>% tena hi: Tathāgato sabbasattānaü ahitam-apanetvā hitam-upadahatãti tam-pi vacanaü micchā. Ayam pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Tathāgato mahārāja sabbasattānaü ahitam-apanetvā hitam-upadahati. Aggikkhandhåpame ca dhammapariyāye bha¤¤amāne saņņhimattānaü bhikkhånaü uõhalohitaü mukhato uggataü. Ta¤-ca pana na Tathāgatassa katena, tesaü yeva attano katenāti. - Yadi bhante Nāgasena Tathāgato Aggikkhandhåpamaü dhammapariyāyaü na bhāseyya, api nu tesaü uõhalohitaü mukhato uggaccheyyāti. - Na hi mahārāja, micchā paņipannānaü tesaü Bhagavato dhammapariyāyaü sutvā pariëāho kāye uppajji, tena tesaü pariëāhena uõhalohitaü mukhato uggatan-ti. - Tena hi bhante Nāgasena Tathāgatass' eva katena tesaü uõhalohitaü mukhato uggataü, Tathāgato yeva tattha adhikāro tesaü nāsanāya. Yathā nāma bhante Nāgasena ahi vammãkaü paviseyya, ath' a¤¤ataro paüsukāmo puriso vammãkaü bhinditvā paüsuü hareyya, tassa paüsuharaõena vammãkassa susiraü pidaheyya, atha tatth' eva so assāsaü alabhamāno mareyya; nanu so bhante ahi tassa purisassa katena maraõam-patto ti. - âma mahārājāti. - Evam-eva kho bhante Nāgasena Tathāgato yeva tattha adhikāro tesaü nāsanāyāti. Tathāgato mahārāja dhammaü desayamāno anunayapaņighaü na karoti, anunaya-paņighavippamutto dhammaü deseti, evaü dhamme desiyamāne ye tattha sammā paņipannā te bujjhanti, ye pana micchā paņipannā te patanti. Yathā mahārāja purisassa ambaü va jambuü vā madhukaü vā cālayamānassa yāni tattha phalāni sārāni daëhabandhanāni tāni tatth' eva accutāni tiņņhanti, yāni pana tattha phalāni påtivaõņamålāni dubbalabandhanāni tāni patanti; #<[page 166]># %< 166>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam-eva kho mahārāja Tathāgato dhammaü desayamāno anunaya-paņighaü na karoti, anunayapaņighavippamutto dhammaü deseti, evaü dhamme desiyamāne ye tattha sammā paņipannā te bujjhanti; ye pana micchā paņipannā te patanti. Yathā vā pana mahārāja kassako dha¤¤aü ropetukāmo khettaü kasati, tassa kasantassa anekasatasahassāni tiõāni maranti; evameva kho mahārāja Tathāgato paripakkamānase satte bodhento anunaya-paņighavippamutto dhammaü deseti, evaü dhamme desiyamāne ye tattha sammā paņipannā te bujjhanti, ye pana micchā paņipannā te tiõāni viya maranti. Yathā vā pana mahārāja manussā rasahetu yante ucchuü pãëayanti, tesaü ucchuü pãëayamānānaü ye tattha yantamukhagatā kimayo te pã0liyanti; evam-eva kho mahārāja Tathāgato paripakkamānase satte bodhento dhammayantam-abhipãëayati, ye tattha micchā paņipannā te kimã viya marantãti. - Nanu bhante Nāgasena te bhikkhå tāya dhammadesanāya patitā ti. - Api nu kho mahārāja tacchako rukkhaü rakkhanto ujukaü parisuddhaü karotãti. - Na hi bhante, vajjanãyaü bhante apanetvā evam-idaü tacchako rukkhaü ujukaü parisuddhaü karotãti. - Evam-eva kho mahārāja Tathāgato parisaü rakkhanto na sakkoti bodhaneyye satte bodhetuü, micchā paņipanne pana satte apanetvā evam-ete bodhaneyye satte bodheti. Attakatena pana te mahārāja micchā paņipannā patanti. Yathā mahārāja kadalã veëu assatarã attajena ha¤¤ati, evam-eva kho mahārāja ye te micchā paņipannā te attakatena ha¤¤anti patanti. Yathā mahārāja corā attakatena cakkhuppāņanaü sålāropanaü sãsacchedanaü pāpuõanti, evam-eva kho mahārāja ye te micchā paņipannā te attakatena ha¤¤anti Jinasāsanā patanti. #<[page 167]># %< 167>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yesaü mahārāja saņņhimattānaü bhikkhånaü uõhalohitaü mukhato uggataü tesaü taü n' eva Bhagavato katena na paresaü katena, atha kho attano yeva katena. Yathā mahārāja puriso sabbajanassa amataü dadeyya, te taü amataü asitvā arogā dãghāyukā sabbãtito parimucceyyuü, ath' a¤¤ataro puriso durupacārena taü asitvā maraõaü pāpuõeyya; api nu kho so mahārāja amatadāyako puriso tatonidānaü ki¤ci apu¤¤aü āpajjeyyāti.Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja Tathāgato dasasahassimhi lokadhātuyā devamanussānaü amataü dhammadānaü deti, ye te sattā bhabbā te dhammāmatena bujjhanti, ye pana te sattā abhabbā te dhammāmatena ha¤¤anti patanti. Bhojanaü mahārāja sabbasattānaü jãvitaü rakkhati, tam-ekacce bhu¤jitvā visåcikāya maranti, api nu kho so mahārāja bhojanadāyako puriso tatonidānaü ki¤ci apu¤¤aü āpajjeyyāti.- Na hi bhante ti.- Evam-eva kho mahārāja Tathāgato dasasahassimhi lokadhātuyā devamanussānaü amataü dhammadānaü deti, ye te sattā bhabbā te dhammāmatena bujjhanti, ye pana te sattā abhabbā te dhammāmatena ha¤¤anti patantãti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Tathāgatena: Kāyena saüvaro sādhu, sādhu vācāya saüvaro, manasā saüvaro sādhu, sādhu sabbattha saüvaro ti. Puna ca Tathāgato catunnaü parisānaü majjhe nisãditvā purato devamanussānaü Selassa brāhmaõassa kosohitaü vatthaguyhaü dassesi. Yadi bhante Nāgasena Bhagavatā bhaõitaü: #<[page 168]># %< 168>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Kāyena saüvaro sādhåti, tena hi: Selassa brāhmaõassa kosohitaü vatthaguyhaü dassesãti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Selassa brāhmaõassa kosohitaü vatthaguyhaü dassesi, tena hi: Kāyena saüvaro sādhåti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Kāyena saüvaro sādhåti. Selassa ca brāhmaõassa kosohitaü vatthaguyhaü dassitaü. Yassa kho mahārāja Tathāgate kankhā uppannā tassa bodhanatthāya Bhagavā iddhiyā tappaņibhāgaü kāyaü dasseti, so yeva taü pāņihāriyaü passatãti. - Ko pan' etaü bhante Nāgasena saddahissati yaü parisagato eko yeva taü guyhaü passati, avasesā tatth' eva santā na passanti. Ingha me tvaü tattha kāraõaü upadisa, kāraõena maü sa¤¤āpehãti. - Diņņhapubbo pana tayā mahārāja koci byādhito puriso parikiõõo ¤ātimittehãti. - âma bhante ti. - Api nu kho mahārāja parisā passat' etaü vedanaü yāya so puriso vedanāya vediyatãti. - Na hi bhante, attanā yeva so bhante puriso vediyatãti. - Evam-eva kho mahārāja yass' eva Tathāgate kankhā uppannā tass' eva Tathāgato bodhanāya iddhiyā tappaņibhāgaü kāyaü dasseti, so yeva taü pāņihāriyaü passati. Yathā vā pana mahārāja ka¤cid-eva purisaü bhåto āviseyya, api nu kho sā mahārāja parisā passati taü bhåtagāhan-ti. - Na hi bhante, so yeva āturo tassa bhåtassa āgamanaü passatãti. - Evameva kho mahārāja yass' eva Tathāgate kankhā uppannā so yeva taü pāņihāriyaü passatãti. - Dukkaraü bhante Nāgasena Bhagavatā kataü yaü ekassa pi adassanãyaü taü dassentenāti. - Na mahārāja Bhagavā guyhaü dassesi, #<[page 169]># %< 169>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ iddhiyā pana chāyaü dassesãti. - Chāyāya pi bhante diņņhāya diņņhaü yeva hoti guyhaü yaü disvā niņņhaü gato ti. - Dukkara¤-cāpi mahārāja Tathāgato karoti bodhaneyye satte bodhetuü. Yadi mahārāja Tathāgato kiriyaü kiriyaü hāpeyya, bodhaneyyā sattā na bujjheyyuü; yasmā ca kho mahārāja yoga¤¤å Tathāgato bodhaneyye bodhetuü, tasmā Tathāgato yena yena yogena bodhaneyyā bujjhanti tena tena yogena bodhaneyye bodheti. Yathā mahārāja bhisakko sallakatto yena yena bhesajjena āturo arogo hoti tena tena bhesajjena āturaü upasaīkamati: vamanãyaü vameti, virecanãyaü vireceti, anulepanãyaü anulimpeti, anuvāsanãyaü anuvāseti; evameva kho mahārāja Tathāgato yena yena yogena bodhaneyyā sattā bujjhanti tena tena yogena bodheti. Yathā vā pana mahārāja itthã måëhagabbhā bhisakkassa adassanãyaü guyhaü dasseti, evam-eva kho mahārāja Tathāgato bodhaneyye bodhetuü adassanãyaü guyhaü iddhiyā chāyaü dassesi. Na-tthi mahārāja adassanãyo nāma okāso puggalaü upādāya. Yadi mahārāja kaci Bhagavato hadayaü disvā bujjheyya, tassa pi Bhagavā yogena hadayaü dasseyya. Yoga¤¤å mahārāja Tathāgato desanākusalo. Nanu mahārāja Tathāgato therassa Nandassa adhimuttiü jānitvā taü devabhavanaü netvā devaka¤¤āyo dassesi: iminā 'yaü kulaputto bujjhissatãti, tena ca so kulaputto bujjhi. Iti kho mahārāja Tathāgato anekapariyāyena subhanimittaü hãëento garahanto jigucchanto tassa bodhanahetu kakuņapādiniyo accharāyo dassesi. Evam-pi Tathāgato yoga¤¤å desanākusalo. Puna ca paraü mahārāja Tathāgato therassa Cullapanthakassa bhātarā nikkaķķhitassa dukkhitassa dummanassa upagantvā sukhumaü coëakhaõķaü adāsi: iminā 'yaü kulaputto bujjhissatãti, #<[page 170]># %< 170>% so ca kulaputto tena kāraõena Jinasāsane vasãbhāvaü pāpuõi. Evam-pi Tathāgato yoga¤¤å desanākusalo. Puna ca paraü mahārāja Tathāgato brāhmaõassa Mogharājassa yāvatatiyaü pa¤haü puņņho na byākāsi: evam-imassa kulaputtassa māno upasamissati, mānåpasamā abhisamayo bhavissatãti, tena ca tassa kulaputtassa māno upasami, mānåpasamā so brāhmaõo chasu abhi¤¤āsu vasãbhāvaü pāpuõi. Evam-pi Tathāgato yoga¤¤å desanākusalo ti. - Sādhu bhante Nāgasena, sunibbeņhito pa¤ho bahuvidhehi kāraõehi, gahanaü agahanaü kataü, andhakāro āloko kato, gaõņhi bhinno, bhaggā parappavādā, Jinaputtānaü cakkhuü tayā uppāditaü, nippaņibhānā titthiyā, tvaü gaõivarapavaraü āsajjāti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü therena Sāriputtena Dhammasenāpatinā: Parisuddhavacãsamācāro āvuso Tathāgato, na-tthi Tathāgatassa vacãduccaritaü yaü Tathāgato rakkheyya: mā me idaü paro a¤¤āsãti. Puna ca Tathāgato therassa Sudinnassa Kalandaputtassa aparādhe pārājikaü pa¤¤āpento pharusāhi vācāhi moghapurisavādena samudācari, tena ca so thero moghapurisavādena garuttāsena tāsito vippaņisārã nāsakkhi ariyamaggaü paņivijihituü. Yadi bhante Nāgasena parisuddhavacãsamācaro Tathāgatho, na-tthi Tathāgatassa vacãduccaritaü, tena hi: Tathāgatena therassa Sudinnassa Kalandaputtassa aparādhe moghapurisavādena samudāciõõan-ti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Bhagavatā therassa Sudinnassa Kalandaputtassa aparādhe moghapurisavādena samudāciõõaü, #<[page 171]># %< 171>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tena hi: parisuddhavacãsamācāro Tathāgato, na-tthi Tathāgatassa vacãduccaritan-ti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Sāriputtena Dhammasenāpatinā: Parisuddhavacãsamācāro āvuso Tathāgato, na-tthi Tathāgatassa vacãduccaritaü yaü Tathāgato rakkheyya: mā me idaü paro a¤¤āsãti. âyasmato ca Sudinnassa Kalandaputtassa aparādhe pārājikaü pa¤¤āpentena Bhagavatā moghapurisavādena samudāciõõaü. Ta¤-ca pana na duņņhacittena, asārambhena yāthāvalakkhaõena. Ki¤-ca tattha yāthāvalakkhaõaü. Yassa mahārāja puggalassa imasmiü attabhāve catusaccābhisamayo na hoti, tassa purisattanaü moghaü, a¤¤aü kayiramānaü a¤¤ena sambhavati, tena vuccati moghapuriso ti. Iti pi mahārāja Bhagavatā āyasmato Sudinnassa Kalandaputtassa sabhāvavacanena samudāciõõaü, no abhåtavādenāti.-Sabhāvam-pi bhante Nāgasena yo akkosanto bhaõati, tassa mayaü kahāpaõaü daõķaü dhārema, aparādho yeva so, vatthuü nissāya visuü vohāraü ācaranto akkosatãti. - Atthi pana mahārāja sutapubbaü tayā khalitassa abhivādanaü vā paccuņņhānaü vā sakkāraü vā upāyanānuppadānaü vā ti. - Na hi bhante, yato kutoci yattha katthaci khalito paribhāsanāraho hoti tajjanāraho, uttamangam-pi 'ssa chindanti, hananti pi bandhanti pi ghātenti pi jāpenti pãti. - Tena hi mahārāja Bhagavatā kiriyā yeva katā no akiriyā ti. Kiriyam-pi bhante Nāgasena kurumānena patiråpena kātabbaü anucchavikena, savanena pi bhante Nāgasena Tathāgatassa sadevako loko ottapati hiriyati, bhiyyo dassanena, tat' uttariü upasankamanena payirupāsanenāti. - #<[page 172]># %< 172>% Api nu kho mahārāja tikicchako abhisanne kāye kupite dose sinehaniyāni bhesajjāni detãti. - Na hi bhante, tiõhāni lekhaniyāni bhesajjāni arogakāmo detãti.-Evameva kho mahārāja Tathāgato sabbakilesabyādhivåpasamanāya anusatthiü deti. Pharusā pi mahārāja Tathāgatassa vācā satte sinehayati, muduke karoti. Yathā mahārāja uõham-pi udakaü yaü ki¤ci sinehaniyaü sinehayati, muduü karoti, evam-eva kho mahārāja pharusā pi Tathāgatassa vācā atthavatã hoti karuõāsahagatā. Yathā mahārāja pitu vacanaü puttānaü atthavantaü hoti karuõāsahagataü, evam-eva kho mahārāja pharusā pi Tathāgatassa vācā atthavatã hoti karuõāsahagatā. Pharusā pi mahārāja Tathāgatassa vācā sattānaü kilesappahānā hoti. Yathā mahārāja duggandham-pi gomuttaü pãtaü, virasam-pi agadaü khāyitaü sattānaü byādhiü hanti, evam-eva kho mahārāja pharusā pi Tathāgatassa vācā atthavatã hoti karuõāsahagatā. Yathā mahārāja mahanto pi tålapu¤jo parassa kāye nipatitvā rujaü na karoti, evam-eva kho mahārāja pharusā pi Tathāgatassa vācā na kassaci dukkhaü uppādetãti. - Suvinicchito bhante Nāgasena pa¤ho bahåhi kāraõehi, sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam p' etaü Tathāgatena: Acetanaü brāhmaõa assuõantaü jānaü ajānantam-imaü palāsaü āraddhaviriyo dhuvaü appamatto sukhaseyyaü pucchasi kissa hetåti. #<[page 173]># %< 173>% Puna ca bhaõitaü: Iti phandanarukkho pi tāvad-e ajjhabhāsatha: mayham-pi vacanaü atthi, Bhāradvāja, suõohi me ti. Yadi bhante Nāgasena rukkho acetano, tena hi: phandanena rukkhena Bhāradvājena saha sallapitan-ti yaü vacanaü taü micchā. Yadi phandanena rukkhena Bhāradvājena saddhiü sallapitaü, tena hi: rukkho acetano ti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: rukkho acetano ti. Phandanena ca rukkhena Bhāradvājena saddhiü sallapitaü. Ta¤-ca pana vacanaü lokasama¤¤āya bhaõitaü, na-tthi mahārāja acetanassa rukkhassa sallāpo nāma, api ca mahārāja tasmiü rukkhe adhivatthāya devatāy' etaü adhivacanaü rukkho ti, rukkho sallapatãti c' esā lokapaõõatti. Yathā mahārāja sakaņaü dha¤¤assa paripåritaü dha¤¤asakaņan-ti jano voharati, na ca taü dha¤¤amayaü sakaņaü, rukkhamayaü sakaņaü, tasmiü sakaņe dha¤¤assa pana ākiritattā dha¤¤asakaņan-ti jano voharati; evam-eva kho mahārāja na rukkho sallapati, rukkho acetano, yā pana tasmiü rukkhe adhivatthā devatā tassāy' etaü adhivacanaü rukkho ti, rukkho sallapatãti c' esā lokapaõõatti. Yathā vā pana mahārāja dadhiü manthayamāno takkaü manthemãti voharati, na taü takkaü yaü so mantheti, dadhiü yeva so manthento takkaü manthemãti voharati; evam-eva kho mahārāja na rukkho sallapati, rukkho acetano, yā pana tasmiü rukkhe adhivatthā devatā tassāy' etaü adhivacanaü rukkho ti, rukkho sallapatãti c' esā lokapaõõatti. Yathā vā pana mahārāja asantaü sādhetukāmo asantaü sādhemãti voharati, #<[page 174]># %< 174>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ asiddhaü siddhan-ti voharati, evam-esā lokasama¤¤ā; evam-eva kho mahārāja na rukkho sallapati, rukkho acetano, yā pana tasmiü rukkhe adhivatthā devatā tassāy' etaü adhivacanaü rukkho ti, rukkho sallapatãti c' esā lokapaõõatti. Yāya mahārāja lokasama¤¤āya jano voharati, Tathāgato pi tāy' eva lokasama¤¤āya sattānaü dhammaü desetãti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü dhammasangãtikārakehi therehi: Cundassa bhattaü bhu¤jitvā kammārassāti me sutaü ābādhaü samphusã Buddho pabāëhaü māraõantikan-ti. Puna ca Bhagavatā bhaõitaü: Dve 'me ânanda piõķapātā samā samaphalā samavipākā, ativiya a¤¤ehi piõķapātehi mahapphalatarā c' eva mahānisaüsatarā cāti. Yadi bhante Nāgasena Bhagavato Cundassa bhattaü bhuttāvissa kharo ābādho uppanno, pabāëhā vedanā pavattā māraõantikā, tena hi: Dve 'me ânanda piõķapātā samā samaphalā samavipākā, ativiya a¤¤ehi piõķapātehi mahapphalatarā c' eva mahānisaüsatarā cāti yaü vacanaü taü micchā. Yadi dve p' ete piõķapātā samā samaphalā samavipākā, ativiya a¤¤ehi piõķapātehi mahapphalatarā c' eva mahānisaüsatarā ca, tena hi: Bhagavato Cundassa bhattaü bhuttāvissa kharo ābādho uppanno, pabāëhā vedanā pavattā māraõantikā ti tam-pi vacanaü micchā. Kin-nu kho bhante Nāgasena so piõķapāto visagatatāya mahapphalo, roguppādakatāya mahapphalo, #<[page 175]># %< 175>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ āyuvināsakatāya mahapphalo, Bhagavato jãvitaharaõatāya mahapphalo. Tattha me kāraõaü bråhi, parappavādānaü niggahāya. Etthāyaü jano sammåëho: lobhavasena, atibahuü khāyitena lohitapakkhandikā uppannā ti. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja dhammasangãtikārakehi therehi: Cundassa bhattaü bhu¤jitvā kammārassati me sutaü ābādhaü samphusã Buddho pabāëhaü māraõantikan-ti. Bhagavatā ca bhaõitaü: Dve 'me ânanda piõķapātā samā samaphalā samavipākā, ativiya a¤¤ehi piõķapātehi mahapphalatarā c' eva mahānisaüsatarā ca; katame dve: ya¤-ca piõķapātaü paribhu¤jitvā Tathāgato anuttaraü sammāsambodhiü abhisambujjhi, ya¤-ca piõķapātaü paribhu¤jitvā anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati, ime dve piõķapātā samā samaphalā samavipākā, ativiya a¤¤ehi piõķapātehi mahapphalatarā c' eva mahānisaüsatarā cāti. So ca pana piõķapāto bahuguõo anekānisaüso. Devatā mahārāja haņņhā pasannamānasā: ayaü Bhagavato pacchimo piõķapāto ti dibbaü ojaü såkaramaddave ākiriüsu. Ta¤-ca pana sammāpākaü lahupākaü manu¤¤aü bahurasaü jaņharaggitejassa hitaü, na mahārāja tatonidānaü Bhagavato koci anuppanno rogo uppanno, api ca mahārāja Bhagavato pakatidubbale sarãre khãõe āyusankhāre uppanno rogo bhiyyo abhivaķķhi. Yathā mahārāja pakatiyā jalamāno aggi a¤¤asmiü upādāne dinne bhiyyo pajjalati, evam-eva kho mahārāja Bhagavato pakatidubbale sarãre khãõe āyusankhāre uppanno rogo bhiyyo abhivaķķhi. Yathā vā pana mahārāja soto pakatiyā sandamāno abhivaņņe mahāmeghe bhiyyo mahogho udakavāhako hoti, #<[page 176]># %< 176>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam-eva kho mahārāja Bhagavato pakatidubbale sarãre khãõe āyusankhāre uppanno rogo bhiyyo abhivaķķhi. Yathā vā pana mahārāja pakatiyā 'bhisanno dhātukucchi a¤¤asmiü ajjhohāre bhiyyo āyameyya, evam-eva kho mahārāja Bhagavato pakatidubbale sarãre khãõe āyusankhāre uppanno rogo bhiyyo abhivaķķhi. Na-tthi mahārāja tasmiü piõķapāte doso, na ca tassa sakkā doso āropetun-ti. Bhante Nāgasena, kena kāraõena te dve piõķapātā samā samaphalā samavipākā, ativiya a¤¤ehi piõķapātehi mahapphalatarā c' eva mahānisaüsatarā cāti. - Dhammānumajjana-samāpattivasena mahārāja te dve piõķapātā samā samaphalā samavipākā, ativiya a¤¤ehi piõķapātehi mahapphalatarā c' eva mahānisaüsatarā cāti. Bhante Nāgasena, katamesaü dhammānaü anumajjanasamāpattivasena te dve piõķapātā samā samaphalā samavipākā, ativiya a¤¤ehi piõķapātehi mahapphalatarā c' eva mahānisaüsatarā cāti. - Navannaü mahārāja anupubbavihārasamāpattãnaü anuloma-paņiloma-samāpajjanavasena te dve piõķapātā samā samaphalā samavipākā, ativiya a¤¤ehi piõķapātehi mahapphalatarā c' eva mahānisaüsatarā cāti. Bhante Nāgasena, dvãsu yeva divasesu adhimattaü Tathāgato navānupubbavihārasamāpattiyo anuloma-paņilomaü samāpajjãti. - âma mahārājāti. - Acchariyaü bhante Nāgasena, abbhutaü bhante Nāgasena, yaü imasmiü Buddhakkhette asadisa-parama-dānaü tam-pi imehi dvãhi piõķapātehi agaõitaü. Acchariyaü bhante Nāgasena, abbhutaü bhante Nāgasena, yāva mahantā navānupubbavihārasamāpattiyo, yatra hi nāma navānupubbavihārasamāpattivasena dānaü mahapphalataraü hoti mahānisaüsatara¤-ca. #<[page 177]># %< 177>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Sādhu bhante Nāgasena, evametaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Tathāgatena: Abyāvaņā tumhe ânanda hotha Tathāgatassa sarãrapåjāyāti. Puna ca bhaõitaü: Påjetha naü påjaniyassa dhātuü, evaükarā saggam-ito gamissathāti. Yadi bhante Nāgasena Tathāgatena bhaõitaü: Abyāvaņā tumhe ânanda hotha Tathāgatassa sarãrapåjāyāti, tena hi: Påjetha naü påjaniyassa dhātuü, evaükarā saggam-ito gamissathāti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Tathāgatena bhaõitaü: Påjetha naü påjaniyassa dhātuü, evaükarā saggam-ito gamissathāti, tena hi: Abyāvaņā tumhe ânanda hotha Tathāgatassa sarãrapåjāyāti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Abyāvaņā tumhe ânanda hotha Tathāgatassa sarãrapåjāyāti. Puna ca bhaõitaü: Påjetha naü påjaniyassa dhātuü, evaükarā saggam-ito gamissathāti. Ta¤-ca pana na sabbesaü, Jinaputtānaü yeva ārabbha bhaõitaü: Abyāvaņā tumhe ânanda hotha Tathāgatassa sarãrapåjāyāti. Akammaü h' etaü mahārāja Jinaputtānaü yad-idaü påjā; #<[page 178]># %< 178>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sammasanaü sankhārānaü, yoniso manasikāro, saņipaņņhānānupassanā, ārammaõasāraggāho, kilesayuddhaü, sadatthamanuyu¤janā, etaü Jinaputtānaü karaõãyaü; avasesānaü devamanussānaü påjā karaõãyā. Yathā mahārāja mahiyā rājaputtānaü hatthi-assa-ratha-dhanu-tharu-lekha-muddā-sikkhā khattamanta-suti-muti-yuddha-yujjhāpana-kiriyā karaõãyā, avasesānaü puthuvessasuddānaü kasi vaõijjā gorakkhā karaõãyā, evam-eva kho mahārāja akammaü h' etaü Jinaputtānaü yad-idaü påjā, sammasanaü sankhārānaü, yoniso manasikāro, satipaņņhānānupassanā, ārammaõasāraggāho, kilesayuddhaü, sadatthamanuyu¤janā, etaü Jinaputtānaü karaõãyaü, avasesānaü devamanussānaü påjā karaõãyā. Yathā vā pana mahārāja brāhmaõamāõavakānaü Irubbedaü Yajubbedaü Sāmavedaü Athabbaõavedaü lakkhaõaü itihāsaü purāõaü nighaõķu keņubhaü akkharappabhedaü padaü veyyākaraõaü bhāsamaggaü uppādaü supinaü nimittaü chaëangaü candaggāhaü suriyaggāhaü Sukka-Rāhu-caritaü uëuggahayuddhaü devadundubhissaraü okkanti ukkāpātaü bhåmikampaü disādāhaü bhummantalikkhaü jotisaü lokāyatikaü sācakkaü migacakkaü antaracakkaü missakuppādaü sakuõarutaravitaü sikkhā karaõãyā, avasesānaü puthuvessasuddānaü kasi vaõijjā gorakkhā karaõãyā, evam-eva kho mahārāja akammaü h' etaü Jinaputtānaü yad-idaü påjā, sammasanaü sankhārānaü, yoniso manasikāro, satipaņņhānānupassanā, ārammaõasāraggāho, kilesayuddhaü, sadatthamanuyu¤janā, etaü Jinaputtānaü karaõãyaü, avasesānaü devamanussānaü påjā karaõãyā. Tasmā mahārāja Tathāgato: mā ime akamme yu¤jantu, kamme ime yu¤jantuti āha: #<[page 179]># %< 179>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Abyāvaņā tumhe ânanda hotha Tathāgatassa sarãrapåjāyāti. Yad' etaü mahārāja Tathāgato na bhaõeyya, pattacãvaram-pi attano pariyādāpetvā bhikkhå Buddhapåjaü yeva kareyyun-ti.Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicthāmãti. Bhante Nāgasena, tumhe bhaõatha: Bhagavato gacchantassa ayaü acetanā mahāpaņhavã ninnaü unnamati unnataü oõamatãti. Puna ca bhaõatha: Bhagavato pādo sakalikāya khato ti. Yā sā sakalikā Bhagavato pāde patitā kissa pana sā sakalikā Bhagavato pādā na nivattā. Yadi bhante Nāgasena Bhagavato gacchantassa ayaü acetanā mahāpaņhavã ninnaü unnamati unnataü oõamati, tena hi: Bhagavato pādo sakalikāya khato ti yam vacanataü micchā. Yadi Bhagavato pādo sakalikāya khato, tena hi: Bhagavato gacchantassa ayaü acetanā mahāpaņhavã ninnam unnamati unnataü oõamatãti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Saccaü mahārāja atth' etam: Bhagavato gacchantassa ayaü acetanā mahāpaņhavã ninnaü unnamati unnataü oõamati. Bhagavato ca pādo sakalikāya khato. Na ca pana sā sakalikā attano dhammatāya patitā, Devadattassa upakkamena patitā. Devadatto mahārāja bahåni jātisatasahassāni Bhagavati āghātaü bandhi, so tena āghātena mahantaü kåņāgārappamāõaü pāsāõaü: Bhagavato upari pātessāmãti mu¤ci. Atha dve selā paņhavito uņņhahitvā taü pāsāõaü sampaņicchiüsu, atha nesaü sampahārena pāsāõato papaņikā bhijjitvā yena vā tena vā patantã Bhagavato pāde patitā ti. #<[page 180]># %< 180>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Yathā ca bhante Nāgasena dve selā pāsāõaü sampaņicchiüsu, tath' eva papaņikā pi sampaņicchitabbā ti. - Sampaņicchitam-pi mahārāja idh' ekaccaü paggharati passavati naņņhānaüupagacchati. Yathā mahārāja udakaü pāõinā gahitaü angulantarikāhi paggharati passavati naņņhānam-upagacchati, khãraü takkaü madhuü sappi telaü maccharasaü maüsarasaü pāõinā gahitaü angulantarikāhi paggharati passavati naņņhānam-upagacchati, evam-eva kho mahārāja sampaņicchanatthaü upagatānaü dvinnaü selānaü sampahārena pāsāõato papaņikā bhijjitvā yena vā tena vā patantã Bhagavato pāde patitā. Yathā vā pana mahārāja saõha-sukhuma-aõu-raja-samaü puëinaü muņņhinā gahitaü angulantarikāhi paggharati passavati naņņhānam-upagacchati, evam-eva kho mahārāja sampaņicchanatthaü samāgacchantānaü dvinnaü selānaü sampahārena pāsāõato papaņikā bhijjitvā yena vā tena vā patantã Bhagavato pāde patitā. Yathā vā pana mahārāja kabaëo mukhena gahito idh' ekaccassa mukhato muccitvā paggharati passavati naņņhānam-upagacchati, evameva kho mahārāja sampaņicchanatthaü samāgacchantānaü dvinnaü selānaü sampahārena pāsāõato papaņikā bhijjitvā yena vā tena vā patantã Bhagavato pāde patitā ti. - Hotu bhante Nāgasena, selehi pāsāõo sampaņicchito hotu, atha papaņikāya pi apaciti kātabbā yath' eva mahāpaņhaviyā ti.- Dvādas' ime mahārāja apacitiü na karonti, katame dvādasa: ratto rāgavasena apacitiü na karoti, duņņho dosavasena, måëho mohavasena, uddhato mānavasena, nigguõo avisesatāya, atithaddho anisedhanatāya, hãno hãnasabhāvatāya, vacanakaro anissaratāya, pāpo kadariyatāya, dukkhāpito paņidukkhāpanatāya, luddho lobhābhibhåtatāya, #<[page 181]># %< 181>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ āyåhito atthasādhanena apacitiü na karoti. Ime kho mahārāja dvādasa apacitiü na karonti. Sā ca pana papaņikā pāsāõasampahārena bhijjitvā animittakatadisā yena vā tena vā patamānā Bhagavato pāde patitā. Yathā mahārāja saõha-sukhuma-aõu-rajo anilabalasamāhato animittakatadiso yena vā tena vā abhikirati, evam-eva kho mahārāja sā papaņikā pāsāõasampahārena bhijjitvā animittakatadisā yena vā tena vā patamānā Bhagavato pāde patitā. Yadi pana mahārāja sā papaņikā pāsāõato visuü na bhaveyya, tam-pi te selā pāsāõapapaņikaü uppatitvā gaõheyyuü. Esā pana mahārāja papaņikā na bhummaņņhā na ākāsaņņhā, pāsāõasampahāravegena bhijjitvā animittakatadisā yena vā tena vā patamānā Bhagavato pāde patitā. Yathā vā pana mahārāja vātamaõķalikāya ukkhittaü purāõapaõõaü animittakatadisaü yena vā tena vā patati, evam-eva kho mahārāja esā papaņikā pāsāõasampahāravegena animittakatadisā yena vā tena vā patamānā Bhagavato pāde patitā. Api ca mahārāja akata¤¤ussa kadariyassa Devadattassa dukkhānubhavanāya sā papaņikā Bhagavato pāde patitā ti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: âsavānaü khayā samaõo hotãti. Puna ca bhaõitaü: Catubbhi dhammehi samangibhåtaü, taü ve naraü samaõaü āhu loke ti. Tatr' ime cattāro dhammā: khanti appāhāratā rativippahānaü āki¤ca¤¤aü. Sabbāni pan' etāni aparikkhãõāsavassa sakilesass' eva honti. #<[page 182]># %< 182>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yadi bhante Nāgasena āsavānaü khayā samaõo hoti, tena hi: Catubbhi dhammehi samangibhåtaü taü ve naraü samaõaü āhu loke ti yaü vacanaü taü micchā. Yadi `catubbhi dhammehi samangibhåto' samaõo hoti, tena hi: âsavānaü khayā samaõo hotãti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: âsavānaü khayā samaõo hotãti. Bhaõita¤-ca: Catubbhi dhammehi samangibhåtaü taü ve naraü samaõaü āhu loke ti. Tad-idaü mahārāja vacanaü tesaü tesaü puggalānaü guõavasena bhaõitaü: Catubbhi dhammehi samangibhåtaü taü ve naraü samaõaü āhu loke ti. Idaü pana niravasesavacanaü: âsavānaü khayā samaõo hotãti. Api ca mahārāja ye keci kilesåpasamāya paņipannā te sabbe upādāy' upādāya samaõo khãõāsavo aggam-akkhāyati. Yathā mahārāja yāni kānici jalajathalajapupphāni vassikaü tesaü aggam-akkhāyati, avasesāni yāni kānici vividhāni pupphajātāni sabbāni tāni pupphāni yeva, upādāy' upādāya pana vassikaü yeva pupphaü janassa patthitaü pihayitaü, evam-eva kho mahārāja ye keci kilesåpasamāya paņipannā te sabbe upādāy' upādāya samaõo khãõāsavo aggam-akkhāyati. Yathā vā pana mahārāja sabbadha¤¤ānaü sāli aggam-akkhāyati, yā kāci avasesā vividhā dha¤¤ajātiyo tā sabbā upādāy' upādāya bhojanāni sarãrayāpanāya, #<[page 183]># %< 183>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sāli yeva tesaü aggam-akkhāyati, evam-eva kho mahārāja ye keci kilesåpasamāya paņipannā te sabbe upādāy' upādāya samaõo khãõāsavo aggam-akkhāyatãti.- Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Mamaü vā bhikkhave pare vaõõaü bhāseyyuü dhammassa vā - sanghassa vā vaõõaü bhāseyyuü, tatra tumhehi na ānando na somanassaü na cetaso ubbillāvitattaü karaõãyan-ti. Puna ca Tathāgato Selassa brāhmaõassa yathābhucce vaõõe bha¤¤amāne ānandito sumano ubbillāvito bhiyyo uttariü sakaguõaü pakittesi: Rājā 'ham-asmi Sela dhammarājā anuttaro, dhammena cakkaü vattemi, cakkaü appativattiyan-ti. Yadi bhante Nāgasena Bhagavatā bhaõitaü: Mamaü vā bhikkhave pare vaõõaü bhāseyyuü dhammassa vā sanghassa vā vaõõaü bhāseyyuü, tatra tumhehi na ānando na somanassaü na cetaso ubbillāvitattaü karaõãyan-ti, tena hi: Selassa brāhmaõassa yathābhucce vaõõe bha¤¤amāne ānandito sumano ubbillāvito bhiyyo uttariü sakaguõaü pakittesãti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Selassa brāhmanassa yathābhucce vaõõe bha¤¤amāne ānandito sumano ubbillāvito bhiyyo uttariü sakaguõaü pakittesi, tena hi: Mamaü vā bhikkhave pare vaõõaü bhāseyyuü dhammassa vā - sanghassa vā vaõõaü bhāseyyuü, tatra tumhehi na ānando na somanassaü na cetaso ubbillāvitattaü karaõãyan-ti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. #<[page 184]># %< 184>% Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Mamaü vā bhikkhave pare vaõõaü bhāseyyuü dhammassa vā sanghassa vā vaõõaü bhāseyyuü, tatra tumhehi na ānando na somanassaü na cetaso ubbillāvitattaü karaõãyan-ti. Selassa ca brāhmaõassa yathābhucce vaõõe bha¤¤amāne bhiyyo uttariü sakaguõaü pakittitaü: Rājā ham-asmi Sela dhammarājā anuttaro, dhammena cakkaü vattemi, cakkaü appativattiyan-ti. Paņhamaü mahārāja Bhagavatā dhammassa sabhāvasarasa-lakkhaõaü sabhāvaü avitathaü bhåtaü tacchaü tathatthaü paridãpayamānena bhaõitaü: Mamaü vā bhikkhave pare vaõõaü bhāseyyuü dhammassa vāsanghassa vā vaõõaü bhāseyyuü, tatra tumhehi na ānando na somanassaü na cetaso ubbillāvitattaü karaõãyan-ti. Yaü pana Bhagavatā Selassa brāhmaõassa yathābhucce vaõõe bha¤¤amāne bhiyyo uttariü sakaguõaü pakittitaü: Rājā 'ham-asmi Sela dhammarājā anuttaro ti, taü na lābhahetu na yasahetu na pakkhahetu na antevāsikamyatāya, atha kho anukampāya kāru¤¤ena hitavasena: evaü imassa dhammābhisamayo bhavissati tiõõa¤-ca māõavakasatānan-ti, evaü bhiyyo uttariü sakaguõaü bhaõitaü: Rājā 'ham-asmi Sela dhammarājā anuttaro ti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Ahiüsayaü paraü loke piyo hohisi māmako ti. Puna ca bhaõitaü: Niggaõhe niggahārahaü, paggaõhe paggahārahan-ti. #<[page 185]># %< 185>% Niggaho nāma bhante Nāgasena hatthacchedo pādacchedo vadho bandhanaü kāraõā māraõaü santativikopanaü. Na etaü vacanaü Bhagavato yuttaü, na ca Bhagavā arahati etaü vacanaü vattuü. Yadi bhante Nāgasena Bhagavatā bhaõitaü: Ahiüsayaü paraü loke piyo hohisi māmako ti, tena hi: Niggaõhe niggahārahaü, paggaõhe paggahārahan-ti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Tathāgatena bhaõitaü: Niggaõhe niggahārahaü, paggaõhe paggahārahan-ti, tena hi: Ahiüsayaü paraü loke piyo hohisi māmako ti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Ahiüsayaü paraü loke piyo hohisi māmako ti. Bhaõita¤-ca: Niggaõhe niggahārahaü, paggaõhe paggahārahan-ti. Ahiüsayaü paraü loke piyo hohisi māmako ti, sabbesaü mahārāja tathāgatānaü anumataü etaü, esā anusatthi, esā dhammadesanā, dhammo hi mahārāja ahiüsālakkhaõo, sabhāvavacanaü etaü. Yaü pana mahārāja Tathāgato āha: Niggaõhe niggahārahaü, paggaõhe paggahārahan-ti, bhāsā esā. Uddhataü mahārāja cittaü niggahetabbaü, lãnaü cittaü paggahetabbaü; akusalaü cittaü niggahetabbaü, kusalaü cittaü paggahetabbaü; ayoniso manasikāro niggahetabbo, yoniso manasikāro paggahetabbo; #<[page 186]># %< 186>% micchā paņipanno niggahetabbo, sammā paņipanno paggahetabbo; anariyo niggahetabbo, ariyo paggahetabbo; coro niggahetabbo, acoro paggahetabbo ti. Hotu bhante Nāgasena, idāni tvaü paccāgato si mama visayaü, yam-ahaü pucchāmi so me attho upagato; coro pana bhante Nāgasena niggaõhantena kathaü niggahetabbo ti. - Coro mahārāja niggaõhantena evaüniggahetabbo:paribhāsaniyo paribhāsitabbo, daõķaniyo daõ ķetabbo , pabbājaniyo pabbājetabbo, bandhaniyo bandhitabbo, ghātaniyo ghātetabbo ti. - Yaü pana bhante Nāgasena corānaü ghātanaü taü tathāgatānaü anumatan-ti. - Na hi mahārājāti. - Kissa pana coro anusāsaniyo anumato tathāgatānan-ti. - Yo so mahārāja ghātãyati na so tathāgatānaü anumatiyā ghātãyati, sayaükatena so ghātãyati, api ca dhammānusatthiü anusāsãyati, sakkā pana mahārāja purisaü akārakaü anaparādhaü vãthiyaü, carantaü gahetvā matimatā ghātayitun-ti. - Na hi bhante ti. - Kena kāraõena mahārājāti. - Akārakattā bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja na coro tathāgatānaü anumatiyā ha¤¤ati, sayaükatena so ha¤¤ati, kim-pan' ettha anusāsako ka¤ci dosaü āpajjatãti. - Na hi bhante ti. - Tena hi mahārāja tathāgatānaü anusatthi samā anusatthi hotãti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Akkodhano vigatakhilo 'ham-asmãti. Puna ca Tathāgato there Sāriputta-Moggallāne saparise paõāmesi. Kin-nu kho bhante Nāgasena Tathāgato kupito parisaü paõāmesi udāhu tuņņho paõāmesi: #<[page 187]># %< 187>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ etaü tāva jānāhi imaü nāmāti. Yadi bhante Nāgasena kupito parisaü paõāmesi, tena hi Tathāgatassa kodho appativattito. Yadi tuņņho paõāmesi, tena hi avatthusmiü ajānantena paõāmitā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārājā Bhagavatā. Akkodhano vigatakhilo 'ham-asmãti. Paõāmitā ca therā Sāriputta-Moggallānā saparisā, ta¤-ca pana na kopena. Idha mahārāja kocid eva puriso mahāpaņhaviyā måle vā khāõuke vā pāsāõe vā kaņhale vā visame vā bhåmibhāge khalitvā patati, api nu kho mahārāja mahāpaņhavã kupitā taü pātetãti. - Na hi bhante, na-tthi mahāpaņhaviyā kopo vā pasādo vā. anunaya-paņighavippamuttā mahāpaņhavã, sayam-eva so alaso khalitvā patito ti. - Evam-eva kho mahārāja na-tthi tathāgatānaü kopo vā pasādo vā, anunaya-paņighavippamuttā tathāgatā arahanto sammāsambuddhā, atha kho sayaükaten' eva te attano aparādhena paõāmitā. Idha pana mahārāja mahāsamuddo na matena kuõapena saüvasati, yaü hoti mahāsamudde mataü kuõapaü taü khippam-eva nicchubhati, thalaü ussādeti; api nu kho mahārāja mahāsamuddo kupito taü kuõapaü nicchubhatãti. - Na hi bhante, na-tthi mahāsamuddassa kopo vā pasādo vā, anunaya-paņighavippamutto mahāsamuddo ti. - Evam-eva kho mahārāja na-tthi tathāgatānaü kopo vā pasādo vā, anunaya-paņighavippamuttā tathāgatā arahanto sammāsambuddhā, atha kho sayaükaten' eva te attano aparādhena paõāmitā. Yathā mahārāja paņhaviyā khalito patãyati, evaü Jinasāsanavare khalito paõāmãyati; yathā mahāsamudde mataü kuõapaü nicchubhãyati, #<[page 188]># %< 188>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evaü Jinasāsanavare khalito paõāmãyati. Yaü pana te mahārāja Tathāgato paõāmesi, tesaü atthakāmo hitakāmo sukhakāmo visuddhikāmo: evaü ime jāti-jarā-byādhi-maraõena parimuccissantãti paõāmesãti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Tatiyo vaggo. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā. Etad-aggaü bhikkhave mama sāvakānaü bhikkhånaü iddhimantānaü, yad-idaü Mahāmoggallāno ti. Puna ca kira so laguëehi paripothito bhinnasãso sa¤cuõõitaņņhi maüsa-dhamani-majja-parikatto parinibbuto. Yadi bhante Nāgasena thero Mahāmoggallāno iddhiyā koņiü gato, tena hi: laguëehi paripothito parinibbuto ti yaü vacanaü taü micchā. Yadi laguëehi paripothito parinibbuto, tena hi: iddhiyā koņiü gato ti tam-pi vacanaü micchā. Kin-na samattho iddhiyā attano upaghātaü apanayituü, sadevakassa pi lokassa paņisaraõaü bhavituü araho ti. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Etad-aggaü bhikkhave mama sāvakānaü bhikkhånaü iddhimantānaü, yad-idaü Mahāmoggallāno ti. âyasmā ca Mahāmoggallāno laguëahato parinibbuto, ta¤-ca pana kammādhiggahitenāti. - Nanu bhante Nāgasena iddhimato iddhivisayo pi kammavipāko pi dve acintiyā, #<[page 189]># %< 189>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ acintiyena acintiyaü apanayitabbaü. Yathā nāma bhante keci phalakāmā kapitthena kapitthaü pothenti, ambena ambaü pothenti, evam-eva kho bhante Nāgasena acintiyena acintiyaü pothayitvā apanetabban-ti. - Acintiyānam-pi mahārāja ekaü adhimattaü balavataraü. Yathā mahārāja mahiyā rājāno honti samajaccā, samajaccānam-pi tesaü eko sabbe abhibhavitvā āõaü pavatteti, evam-eva kho mahārāja tesaü acintiyānaü kammavipākaü yeva adhimattaü balavataraü, kammavipākaü yeva sabbe abhibhaviya āõaü pavatteti, kammādhiggahitassa avasesā kiriyā okāsaü na labhanti. Idha pana mahārāja koci puriso kismicid-eva pakaraõe aparajjhati, na tassa mātā vā pitā vā bhagini-bhātaro vā sakhi-sahāyakā vā tāyanti, atha kho rājā yeva tattha abhibhaviya āõaü pavatteti, kiü tattha kāraõaü: aparādhikatā; evam-eva kho, mahārāja tesaü acintiyānaü kammavipākaü yeva adhimattaü balavataraü, kammavipākaü yeva sabbe abhibhaviya āõaü pavatteti, kammādhiggahitassa avasesā kiriyā okāsaü na labhanti. Yathā vā pana mahārāja mahiyā davaķāhe samuņņhite ghaņasahassam-pi udakaü na sakkoti nibbāpetuü, atha kho aggi yeva tattha abhibhaviya āõaü pavatteti, kiü tattha kāraõaü: balavatā tejassa; evam-eva kho mahārāja tesaü acintiyānaü kammavipākaü yeva adhimattaü balavataraü, kammavipākaü yeva sabbe abhibhaviya āõaü pavatteti, kammādhiggahitassa avasesā kiriyā okāsaü na labhanti. Tasmā mahārāja āyasmato Mahāmoggallānassa kammādhiggahitassa laguëehi pothiyamānassa iddhiyā samannāhāro nāhosãti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. #<[page 190]># %< 190>% Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Tathāgatappavedito bhikkhave dhammavinayo vivaņo virocati no paņicchanno ti. Puna ca Pātimokkhuddeso kevala¤-ca Vinayapiņakaü pihitaü paņicchannaü. Yadi bhante Nāgasena Jinasāsane yuttaü vā pattaü vā samayaü vā labhetha, Vinayapaõõatti vivaņā sobheyya, kena kāraõena: kevalaü tattha sikkhā saüyamo niyamo sãlaguõa-ācāra-paõõatti attharaso dhammaraso vimuttiraso. Yadi bhante Nāgasena Bhagavatā bhaõitaü: Tathāgatappavedito bhikkhave dhammavinayo vivaņo virocati no paņicchanno ti, tena hi: Pātimokkhuddeso kevala¤-ca Vinayapiņakaü pihitaü paņicchannan-ti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Pātimokkhuddeso kevala¤-ca Vinayapiņakaü pihitaü paņicchannaü, tena hi: Tathāgatappavedito bhikkhave dhammavinayo vivaņo virocati no paņicchanno ti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Tathāgatappavedito bhikkhave dhammavinayo vivaņo virocati no paņicchanno ti. Puna ca Pātimokkhuddeso kevala¤-ca Vinayapiņakaü pihitaü paņicchannaü. ta¤-ca pana na sabbesaü, sãmaü katvā pihitaü. Tividhena mahārāja Bhagavatā Pātimokkhuddeso sãmaü katvā pihito:pubbakānaü tathāgatānaü vaüsavasena pihito, dhammassa garukattā pihito, bhikkhubhåmiyā garukattā pihito. Kathaü pubbakānaü tathāgatānaü vaüsavasena Pātimokkhuddeso sãmaü katvā pihito: vaüso eso mahārāja sabbesaü pubbakānaü tathāgatānaü, yad-idaü bhikkhumajjhe Pātimokkhuddeso, avasesānaü pihito. Yathā mahārāja khattiyānaü khattiyamāyā khattiyesu yeva carati, evam-etaü khattiyānaü lokassa paveõi avasesānaü pihitā; #<[page 191]># %< 191>% evam-eva kho mahārāja vaüso eso sabbesaü pubbakānaü tathāgatānaü, yad-idaü bhikkhumajjhe Pāņimokkhuddeso. avasesānaü pihito. Yathā vā pana mahārāja mahiyā gaõā vattanti, seyyathidaü: mallā atoõā pabbatā dhammagiriyā brahmagiriyā natakā naccakā langhakā pisācā maõibhaddā puõõabaddha candima-suriyā siridevatā kalidevatā sivā vasudevā ghanikā asipāsā bhaddiputtā, tesaü tesaü rahassaü tesu tesu gaõesu yeva carati, avasesānaü pihitaü; evam-eva kho mahārāja vaüso eso sabbesaü pubbakānaü tathāgatānaü, yad-idaü bhikkhumajjhe Pātimokkhuddeso, avasesānaü pihito. Evaü pubbakānaü tathāgatānaü vaüsavasena Pātimokkhuddeso sãmaü katvā pihito. Kathaü dhammassa garukattā Pātimokkhuddeso sãmaü katvā pihito: dhammo mahārāja garuko bhāriyo, tattha sammattakārã a¤¤aü ārādheti, taü tattha paramparāsammattakāritāya pāpuõāti, na taü tattha pa- ramparāsammattakāritāya pāpuõāti; mā cāyaü sāradhammo varadhammo asammattakārãnaü hatthagato o¤āto ava¤āto hãëito khãëito garahito bhavatu, mā cāyaü sāradhammo varadhammo dujjanagato o¤āto ava¤āto hãëito khãëito garahito bhavatåti evaü dhammassa garukattā Pātimokkhuddeso sãmaü katvā pihito. Yathā mahārāja sāra-vara-pavara-abhijāta-jātimanta-rattalohitacandanaü nāma Savarapuram-anugataü o¤ātaü ava¤ātaü hãëitaü khãëitaü garahitaü bhavati, evam-eva kho mahārāja: mā 'yaü sāradhammo varadhammo paramparāasammattakārãnaü hatthagato o¤āto ava¤āto hãëito khãëito garahito bhavatu, mā cāyaü sāradhammo varadhammo dujjanagato o¤āto ava¤āto hãëito khãëito garahito bhavatåti evaü dhammassa garukattā Pātimokkhuddeso sãmaü katvā pihito. #<[page 192]># %< 192>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Kathaü bhikkhubhåmiyā garukattā Pātimokkhuddeso sãmaü katvā pihito: bhikkhubhāvo kho mahārāja atuliyo appamāõo anagghaniyo, na sakkā kenaci agghāpetuü tuletuü parimetuü, mā 'yaü evaråpe bhikkhubhāve ņhito lokena samasamo bhavatåti bhikkhånaü yeva antare Pātimokkhuddeso carati. Yathā mahārāja loke varapavarabhaõķaü, vatthaü vā attharaõaü vā gaja-turanga-rathasuvaõõa-rajata-maõi-muttā-itthiratanādãni vā nijjitakammasårā vā, sabbe te rājānam-upagacchanti, evam-eva kho mahārāja yāvatā loke sikkhā-sugatāgamapariyattiācārasaüyama-sãlasaüvaraguõā sabbe te bhikkhusanghamupagatā bhavanti. Evaü bhikkhubhåmiyā garukattā Pātimokkhuddeso sãmaü katvā pihito ti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Sampajānamusāvāde pārājiko hotãti. Puna ca bhaõitaü: Sampajānamusāvāde lahukaü āpattiü āpajjati ekassa santike desanāvatthukan-ti. Bhante Nāgasena, ko pan' ettha viseso, kiü kāraõaü ya¤-c' ekena musāvādena ucchijjati, ya¤-c' ekena musāvādena satekiccho hoti. Yadi bhante Nāgasena Bhagavatā bhaõitaü: Sampajānamusāvāde pārājiko hotãti, tena hi: Sampajānamusāvāde lahukaü āpattiü āpajjati ekassa santike desanāvatthukan-ti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Tathāgatena bhaõitaü: Sampajānamusāvāde lahukaü āpattiü āpajjati ekassa santike desanāvatthukan-ti, tena hi: Sampajānamusāvāde pārājiko hotãti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. #<[page 193]># %< 193>% Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Sampajānamusāvāde pārājiko hotãti. Bhaõita¤-ca: Sampajānamusāvāde lahukaü āpattiü āpajjati ekassa santike desanāvatthukan-ti. Ta¤-ca pana vatthuvasena garuka-lahukaü hoti. Taü kim-ma¤¤asi mahārāja: idha koci puriso parassa pāõinā pahāraü dadeyya, tassa tumhe kiü daõķaü dhārethāti. - Yadi so bhante āha: nakkhamāmãti, tassa mayaü akkhamamāne kahāpaõaü harāpemāti. - Idha pana mahārāja so yeva puriso tava pāõinā pahāraü dadeyya, tassa pana ko daõķo ti. Hattham-pi 'ssa bhante chedāpeyyāma, pādam-pi chedāpeyyāma, yāva sãsaü kaëãracchejjaü chedāpeyyāma, sabbam-pi taü gehaü vilumpāpeyyāma, ubhatopasse yāva sattamaü kulaü samugghātāpeyyāmāti. - Ko pan' ettha mahārāja viseso, kiü kāraõaü yaü ekassa pāõippahāre sukhumo kahāpaõo daõķo, yaü tava pāõippahāre hatthacchejjaü pādacchejjaü yāva kaëãracchejjaü sabbagehādānaü ubhatopasse yāva sattamakulā samugghāto ti. -Manussantarena bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja sampajānamusāvādo vatthuvasena garuka-lahuko hotãti. Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā Dhammatādhammapariyāye: Pubbe va bodhisattānaü mātāpitaro niyatā honti, bodhi niyatā hoti, aggasāvakā niyatā honti, putto niyato hoti, upaņņhāko niyato hotãti. Puna ca tumhe bhaõatha: Tusite kāye ņhito Bodhisatto aņņha mahāvilokanāni viloketi: kālaü viloketi, dãpaü viloketi, desaü viloketi, kulaü viloketi, janettiü viloketi, āyuü viloketi, māsaü viloketi, nekkhammaü viloketãti. #<[page 194]># %< 194>% Bhante Nāgasena, aparipakke ¤āõe bujjhanaü na-tthi, paripakke ¤āõe na sakkā nimesantaram-pi āgametuü, anatikkamanãyaü paripakkamānasaü; kasmā Bodhisatto kālaü viloketi: kamhi kāle uppajjāmãti. Aparipakke ¤āõe bujjhanaü na-tthi, paripakke ¤āõe na sakkā nimesantaram-pi āgametuü; kasmā Bodhisatto kulaü viloketi: kamhi kule uppajjāmãti. Yadi bhante Nāgasena pubbe va Bodhisattassa mātāpitaro niyatā, tena hi: kulaü viloketãti yaü vacanaü taü micchā; yadi kulaü viloketi, tena hi: pubbe va Bodhisattassa mātāpitaro niyatā ti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Niyatā mahārāja pubbe va Bodhisattassa mātāpitaro, kula¤-ca Bodhisatto viloketi. Kin-ti pana kulaü viloketi: ye me mātāpitaro te khattiyā udāhu brāhmaõā ti, evaü kulaü viloketi. Aņņhannaü mahārāja pubbe va anāgataü oloketabbaü hoti, katamesaü aņņhannaü: vāõijassa mahārāja pubbe va vikkayabhaõķaü oloketabbaü hoti, hatthināgassa pubbe va soõķāya anāgato maggo oloketabbo hoti, sākaņikassa pubbe va anāgataü titthaü oloketabbaü hoti, niyyāmakassa pubbe va anāgataü tãraü oloketvā nāvā pesetabbā hoti, bhisakkassa pubbe va āyuü oloketvā āturo upasankamitabbo hoti, uttarasetussa pubbe va thirāthirabhāvaü jānitvā abhiråhitabbaü hoti, bhikkhussa pubbe va anāgataü kālaü paccavekkhitvā bhojanaü bhu¤jitabbaü hoti, bodhisattānaü pubbe va kulaü oloketabbaü hoti: khattiyakulaü vā brāhmaõakulaü vā ti. Imesaü kho mahārāja aņņhannaü pubbe va anāgataü oloketabbaü hotãti. - Sādhu bhante Nāgasena, evametaü, tathā sampaņicchāmãti. #<[page 195]># %< 195>% Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Na bhikkhave attānaü pātetabbaü, yo pāteyya yathādhammo kāretabbo ti. Puna ca tumhe bhaõatha: Yattha katthaci Bhagavā sāvakānaü dhammaü desayamāno anekapariyāyena jātiyā jarāya byādhino maraõassa samucchedāya dhammaü deseti, yo hi koci jāti-jarā-byādhi-maraõaü samatikkamati taü paramāya pasaüsāya pasaüsatãti. Yadi bhante Nāgasena Bhagavatā bhaõitaü: Na bhikkhave attānaü pātetabbaü, yo pāteyya yathādhammo kāretabbo ti, tena hi: jātiyā jarāya byādhino maraõassa samucchedāya dhammaü desetãti yaü vacanaü taü micchā. Yadi jātiyā jarāya byādhino maraõassa samucchedāya dhammaü deseti, tena hi: Na bhikkhave attānaü pātetabbaü, yo pāteyya yathādhammo kāretabbo ti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Na bhikkhave attānaü pātetabbaü, yo pāteyya yathādhammo kāretabbo ti. Yattha katthaci Bhagavatā sāvakānaü dhammaü desayamānena ca anekapariyāyena jātiyā jarāya byādhino maraõassa samucchedāya dhammo desito. Tattha pana kāraõaü atthi yena Bhagavā kāraõena paņikkhipi samādapesi cāti. - Kim-pan' ettha bhante Nāgasena kāraõaü yena Bhagavā kāraõena paņikkhipi samādapesi cāti. - Sãlavā mahārāja sãlasampanno agadasamo sattānaü kilesavisavināsane, osadhasamo sattānaü kilesabyādhivåpasame, udakasamo sattānaü kilesarajojallāpaharaõe, maõiratanasamo sattānaü sabbasampattidāne, nāvāsamo sattānaü caturoghapāragamane, satthavāhasamo sattānaü jātikantāratāraõe, vātasamo sattānaü tividhaggisantāpanibbāpane, mahāmeghasamo sattānaü mānasaparipåraõe, ācariyasamo sattānaü kusalasikkhāpane, sudesikasamo sattānaü khemapatham-ācikkhane. Evaråpo mahārāja bahuguõo anekaguõo appamāõaguõo guõarāsi guõapu¤jo sattānaü vaķķhikaro sãlavā mā vinassãti sattānaü anukampāya mahārāja Bhagavā sikkhāpadaü pa¤¤āpesi: #<[page 196]># %< 196>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Na bhikkhave attānaü pātetabbaü, yo pāteyya yathādhammo kāretabbo ti. Idamettha mahārāja kāraõaü yena kāraõena Bhagavā paņikkhipi. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Kumārakassapena vicitrakathikena Pāyāsirāja¤¤assa paralokaü dãpayamānena: Yathā yathā kho rāja¤¤a samaõabrāhmaõā sãlavanto kalyāõadhammā ciraü dãgham-addhānaü tiņņhanti, tathā tathā bahujanahitāya paņipajjanti bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānan-ti. Kena pana kāraõena Bhagavā samādapesi: jāti pi mahārāja dukkhā, jarā pi dukkhā, byādhi pi dukkhā, maraõam-pi dukkhaü, soko pi dukkho, paridevo pi dukkho, dukkham-pi dukkhaü, domanassam-pi dukkhaü, upāyāso pi dukkho, appiyehi sampayogo pi dukkho, piyehi vippayogo pi dukkho, mātumaraõam-pi dukkhaü, pitumaraõam-pi dukkhaü, bhātumaraõam-pi dukkhaü, bhaginimaraõam-pi dukkhaü, puttamaranam-pi dukkhaü, dāramaraõam-pi dukkhaü, ¤ātimaraõam-pi dukkhaü, ¤ātibyasanam-pi dukkhaü, rogabyasanam-pi dukkhaü, bhogabyasanam-pi dukkhaü, sãlabyasanam-pi dukkhaü, diņņhibyasanam-pi dukkhaü, rājabhayam-pi dukkhaü, corabhayam-pi dukkhaü, veribhayam-pi dukkhaü, dubbhikkhabhayam-pi dukkhaü, aggibhayam-pi ķukkhaü, udakabhayam-pi dukkhaü, åmibhayam- pi dukkhaü, āvaņņabhayam-pi dukkhaü, kumbhãlabhayam-pi dukkhaü, susukābhayam-pi dukkhaü, attānuvādabhayam-pi dukkhaü, parānuvādabhayam-pi dukkhaü, daõķabhayam-pi dukkhaü, duggatibhayam-pi dukkhaü, parisasārajjabhayam-pi dukkhaü, ājãvikabhayam-pi dukkhaü, maraõabhayam-pi dukkhaü, vettehi tāëanam-pi dukkhaü, #<[page 197]># %< 197>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ kasāhi tāëanam-pi dukkhaü, addhadaõķakehi tāëanam-pi dukkhaü, hatthacchedanam-pi dukkhaü, pādacchedanam-pi dukkhaü, hatthapādacchedanam-pi dukkhaü, kaõõacchedanam-pi dukkhaü, nāsacchedanam-pi dukkhaü, kaõõanāsacchedanam-pi dukkhaü, bilangathālikam-pi dukkhaü, sankhamuõķikam-pi dukkhaü, Rāhumukham-pi dukkhaü, jotimālakam-pi dukkhaü, hatthapajjotikam-pi dukkhaü, erakavattikampi dukkhaü, cãrakavāsikam-pi dukkhaü, eõeyyakam-pi dukkhaü, baëisamaüsikam-pi dukkhaü, kahāpaõakam-pi dukkhaü, khārāpatacchikam-pi dukkhaü, palighaparivattikam-pi dukkhaü, palālapãņhakam-pi dukkhaü, tattena [pi] telena osi¤canam-pi dukkhaü, sunakhehi khādāpanam-pi dukkhaü, jãvasålāropanam-pi dukkhaü, asinā sãsacchedanam-pi dukkhaü, evaråpāni evaråpāni mahārāja bahuvidhāni anekavidhāni dukkhāni saüsāragato anubhavati. Yathā mahārāja Himavante pabbate abhivaņņaü udakaü Gangāya nadiyā pāsāõa-sakkhara-kharamarumba-āvaņņa-gaggalaka-åmikavankacadika-āvaraõanãvarana-målaka-sākhāsu pariyottharati, evam-eva kho mahārāja evaråpāni evaråpāni bahuvidhāni anekavidhāni dukkhāni saüsāragato anubhavati. Pavattaü mahārāja dukkhaü, appavattaü sukhaü, appavattassa guõaü pavatte ca bhayaü dãpayamāno mahārāja Bhagavā appavattassa sacchikiriyāya jāti-jarā-byādhi-maraõasamatikkamāya samādapesi. Idam-ettha mahārāja kāraõaü yena kāraõena Bhagavā samādapesãti. - Sādhu bhante Nāgasena, sunibbeņhito pa¤ho, sukathitaü kāraõaü, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. #<[page 198]># %< 198>% Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Mettāya bhikkhave cetovimuttiyā āsevitāya bhāvitāya bahulãkatāya yānikatāya vatthukatāya anuņņhitāya paricitāya susamāraddhāya ekādas' ānisaüsā pāņikankhā, katame ekādasa: sukhaü supati, sukhaü paņibujjhati, na pāpakaü supinaü passati, manussānaü piyo hoti, amanussānaü piyo hoti, devatā rakkhanti, nāssa aggi vā visaü vā satthaü vā kamati, tuvaņaü cittaü samādhiyati, mukhavaõõo vippasãdati, asammåëho kālaü karoti, uttariü appaņivijjhanto brahmalokåpago hotãti. Puna ca tumhe bhaõatha: Sāmo kumāro mettāvihārã migasanghena parivuto pavane vicaranto Piliyakkhena ra¤¤ā viddho visapãtena sallena tatth' eva mucchito patito ti. Yadi bhante Nāgasena Bhagavatā bhaõitaü: Mettāya bhikkhave-pe-brahmalokåpago hotãti, tena hi: Sāmo kumāro mettāvihārã migasanghena parivuto pavane vicaranto Piliyakkhena ra¤¤ā viddho visapãtena sallena tatth' eva mucchito patito ti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Sāmo kumāro mettāvihārã migasaīghena parivuto pavane vicaranto Piliyakkhena ra¤¤ā viddho visapãtena sallena tatth' eva mucchito patito, tena hi: Mettāya bhikkhave-pe-nāssa aggi vā visaü vā satthaü vā kamatãti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho sunipuõo parisaõho sukhumo gambhãro, api sunipuõānaü manujānaü gatte sedaü moceyya, so tavānuppatto, vijaņehi taü mahājaņājaņitaü, anāgatānaü Jinaputtānaü cakkhuü dehi nibbāhanāyāti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Mettāya bhikkhave-pe-nāssa aggi vā visaü vā satthaü vā kamatãti. Sāmo ca kumāro mettāvihārã migasanghena parivuto pavane vicaranto Piliyakkhena ra¤¤ā viddho visapãtena sallena tatth' eva mucchito patito. Tattha pana mahārāja kāraõaü atthi. #<[page 199]># %< 199>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Katamaü tattha kāraõaü: n' ete mahārāja guõā puggalassa, mettābhāvanāy' ete guõā. Sāmo mahārāja kumāro ghaņaü ukkhipanto tasmiü khaõe mettābhāvanāya pamatto ahosi. Yasmiü mahārāja khaõe puggalo mettaü samāpanno hoti, na tassa puggalassa tasmiü khaõe aggi vā visaü vā satthaü vā kamati, tassa ye keci ahitakāmā upagantvā taü na passanti, na tasmiü okāsaü labhanti; n' ete mahārāja guõā puggalassa, mettābhāvanāy' ete guõā. Idha mahārāja puriso sangāmasåro abhejjakavacajālikaü sannayhitvā sangāmaü otareyya, tassa sarā khittā upagantvā patanti vikiranti, na tasmiü okāsaü labhanti; n' eso mahārāja guõo sangāmasårassa, abhejjakavacajālikāy' eso guõo, yassa sarā khittā upagantvā patanti vikiranti. Evameva kho mahārāja n' ete guõā puggalassa, mettābhāvanāy'ete guõā; yasmiü mahārāja khaõe puggalo mettaü samāpanno hoti na tassa puggalassa tasmiü khaõe aggi vā visaü vā satthaü vā kamati, tassa ye keci ahitakāmā upagantvā taü na passanti, tasmiü okāsaü na labhanti; n' ete mahārāja guõā puggalassa, mettābhāvanāy' ete guõā. Idha pana mahārāja puriso dibbaü antaradhānaü målaü hatthe kareyya, yāva taü målaü tassa hatthagataü hoti tāva na a¤¤o koci pakatimanusso taü purisaü passati, n'eso mahārāja guõo purisassa, målass' eso guõo antaradhānassa, yaü so pakatimanussānaü cakkhupathe na dissati. Evam-eva kho mahārāja n' ete guõā puggalassa, mettābhāvanāy' ete guõā; yasmiü mahārāja khaõe puggalo mettaü samāpanno hoti na tassa puggalassa tasmiü khaõe aggi vā visaü vā satthaü vā kamati, tassa ye keci ahitakāmā upagantvā taü na passanti, na tasmiü okāsaü labhanti; n' ete mahārāja guõā puggalassa, mettābhāvanāy' ete guõā. Yathā vā pana mahārāja purisaü sukataü mahatimahāleõam-anupaviņņhaü mahatimahāmegho abhivassanto na sakkoti temayituü, #<[page 200]># %< 200>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ n' eso mahārāja guõo purisassa, mahāleõassa so guõo, yaü mahatimahāmegho abhivassamāno na taü temeti; evameva kho mahārāja n' ete guõā puggalassa, mettābhāvanāy' ete guõā, yasmiü mahārāja khaõe puggalo mettaü samāpanno hoti na tassa puggalassa tasmiü khaõe aggi vā visaü vā satthaü vā kamati, tassa ye keci ahitakāmā upagantvā taü na passanti, na tassa sakkonti ahitaü kātuü, n' ete mahārāja guõā puggalassa, mettābhāvanāy' ete guõā ti. - Acchariyaü bhante Nāgasena, abbhutaü bhante Nāgasena, sabbapāpanivāraõā mettābhāvanā ti. Sabbakusalaguõāvahā mahārāja mettābhāvanā hitānam-pi ahitānam -pi, ye te satņā vi¤¤āõabaddhā sabbesaü mahānisaüsā mettābhāvanā saüvibhajitabbā ti. Bhante Nāgasena, kusalakārissa pi akusalakārissa pi vipāko samasamo udāhu koci viseso atthãti. - Atthi mahārāja kusalassa ca akusalassa ca viseso, kusalaü mahārāja sukhavipākaü saggasaüvattanikaü, akusalaü dukkhavipākaü nirayasaüvattanikan-ti. - Bhante Nāgasena, tumhe bhaõatha: Devadatto ekantakaõho ekantakaõhehi dhammehi samannāgato, Bodhisatto ekantasukko ekantasukkehi dhammehi samannāgato ti. Puna ca Devadatto bhave bhave yasena ca pakkhena ca Bodhisattena samasamo hoti, kadāci adhikataro vā. Yadā Devadatto nagare Bārāõasiyaü Brahmadattassa ra¤¤o purohitaputto ahosi, tadā Bodhisatto chavakacaõķālo ahosi vijjādharo, vijjaü parijapitvā akāle ambaphalāni nibbattesi; ettha tāva Bodhisatto Devadattato jātiyā nihãno yasasā ca nihãno. #<[page 201]># %< 201>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Puna ca paraü yadā Devadatto rājā ahosi mahāmahãpati sabbakāmasamangã, tadā Bodhisatto tassåpabhogo ahosi hatthināgo sabbalakkhaõasampanno, tassa cārugativilāsaü asahamāno rājā vadham-icchanto hatthācariyaü evam-avoca: asikkhito te ācariya hatthināgo, tassa ākāsagamanaü nāma kāraõaü karohãti; tattha pi tāva Bodhisatto Devadattato jātiyā nihãno, lāmako tiracchānagato. Puna ca paraü yadā Devadatto manusso ahosi pavane naņņhāyiko, tadā Bodhisatto Mahāpaņhavã nāma makkaņo ahosi; ettha pi tāva dissati viseso manussassa ca tiracchānagatassa ca, ettha pi tāva Bodhisatto Devadattato jātiyā nihãno. Puna ca paraü yadā Devadatto manusso ahosi, Soõuttaro nāma nesādo balavā balavataro nāgabalo, tadā Bodhisatto Chaddanto nāma nāgarājā ahosi, tadā so luddako taü hatthināgaü ghātesi; tattha pi tāva Devadatto va adhikataro. Puna ca paraü yadā Devadatto manusso ahosi vanacāraõo aniketavāsã, tadā Bodhisatto sakuõo ahosi tittiro mantajjhāyã, tadā pi so vanacāraõo taü sakuõaü ghātesi; tattha pi tāva Devadatto va jātiyā adhikataro. Puna ca paraü yadā Devadatto Kalābu nāma Kāsirājā ahosi, tadā Bodhisatto tāpaso ahosi khantivādã, tadā so rājā tassa tāpasassa kuddho hatthapāde vaüsakaëãre viya chedāpesi; tattha pi tāva Devadatto yeva adhikataro jātiyā ca yasena ca. Puna ca paraü yadā Devadatto manusso ahosi vanacaro, tadā Bodhisatto Nandiyo nāma vānarindo ahosi, tadā pi so vanacaro taü vanarindaü ghātesi saddhiü mātarā kaniņņhabhātikena ca; tattha pi tāva Devadatto yeva adhikataro jātiyā. Puna ca paraü yadā Devadatto manusso ahosi acelako Kārambhiyo nāma, tadā Bodhisatto Paõķarako nāma nāgarājā ahosi; tattha pi tāva Devadatto yeva adhikataro jātiyā. #<[page 202]># %< 202>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Puna ca paraü yadā Devadatto manusso ahosi pavane jaņilako, tadā Bodhisatto Tacchako nāma mahāsåkaro ahosi; tattha pi tāva Devadatto yeva jātiyā adhikataro. Puna ca paraü yadā Devadatto Cetãsu Suraparicaro nāma rājā ahosi uparipurisamatte gagane vehāsangamo, tadā Bodhisatto Kapilo nāma brāhmaõo ahosi; tattha pi tāva Devadatto yeva adhikataro jātiyā ca yasena ca. Puna ca paraü yadā Devadatto manusso ahosi Sāmo nāma, tadā Bodhisatto Ruru nāma migarājā ahosi; tattha pi tāva Devadatto yeva jātiyā adhikataro. Puna ca paraü yadā Devadatto manusso ahosi luddako pavanacaro, tadā Bodhisatto hat- thināgo ahosi, so luddako tassa hatthināgassa sattakkhattuü dante chinditvā hari; tattha pi tāva Devadatto yeva yoniyā adhikataro. Puna ca paraü yadā Devadatto sigālo ahosi khattiyadhammo, so yāvatā Jambudãpe padesarājāno te sabbe anuyutte akāsi, tadā Bodhisatto Vidhuro nāma paõķito ahosi; tattha pi tāva Devadatto yeva yasena adhikataro. Puna ca paraü yadā Devadatto hatthināgo hutvā laņukikāya sakuõikāya puttake ghātesi, tadā Bodhisatto pi hatthināgo ahosi yåthapati; tattha tāva ubho pi te samasamā ahesuü. Puna ca paraü yadā Devadatto yakkho ahosi Adhammo nāma, tadā Bodhisatto pi yakko ahosi Dhammo nāma, tattha pi tāva ubho pi samasamā ahesuü. Puna ca paraü yadā Devadatto nāviko ahosi pa¤cannaü kulasatānaü issaro, tadā Bodhisatto pi nāviko ahosi pa¤cannaü kulasatānaü issaro; tattha pi tāva ubho pi samasamā va ahesuü. Puna ca paraü yadā Devadatto satthavāho ahosi pa¤cannaü sakaņasatānaü issaro, tadā Bodhisatto pi satthavāho ahosi pa¤cannaü sakaņasatānaü issaro; tattha pi tāva ubho pi samasamā ahesuü. Puna ca paraü yadā Devadatto Sākho nāma migarājā ahosi, #<[page 203]># %< 203>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tadā Bodhisatto pi Nigrodho nāma migarājā ahosi; tattha pi tāva ubho pi samasamā ahesuü. Puna ca paraü yadā Devadatto Sākho nāma senāpati ahosi, tadā Bodhisatto Nigrodho nāma rājā ahosi; tattha pi tāva ubho pi samasamā ahesuü. Puna ca paraü yadā Devadatto Khanķahālo nāma brāhmaõo ahosi, tadā Bodhisatto Cando nāma rājakumāro ahosi; tadā ayaü Khaõķahālo yeva adhikataro. Puna ca paraü yadā Devadatto Brahmadatto nāma rājā ahosi, tadā Bodhisatto tassa putto Mahāpadumo nāma kumāro ahosi, tadā so rājā sakaputtaü corappapāte khipāpesi; yato kutoci pitā va puttānaü adhikataro hoti visiņņho ti tattha pi tāva Devadatto yeva adhikataro. Puna ca paraü yadā Devadatto Mahāpatāpo nāma rājā ahosi, tadā Bodhisatto tassa putto Dhammapālo nāma kumāro ahosi, tadā so rājā sakaputtassa hatthapāde sãsa¤-ca chedāpesi; tattha pi tāva Devadatto yeva uttaro adhikataro. Ajj' etarahi ubho pi Sakyakule jāyiüsu, Bodhisatto Buddho ahosi sabba¤¤å lokanāyako, Devadatto tassa atidevadevassa sāsane pabbajitvā iddhiü nibbattetvā Buddhālayaü akāsi. Kin-nu kho bhante Nāgasena yaü mayā bhaõitaü taü sabbaü tathaü udāhu vitathan-ti. - Yan-tvaü mahārāja bahuvidhaü kāraõaü osāresi, sabban-taü tath' eva no a¤¤athā ti. Yadi bhante Nāgasena kaõho pi sukko pi samasamagatikā honti, tena hi kusalam-pi akusalam-pi samasamavipākaü hotãti. - Na hi mahārāja kusalam-pi akusalam-pi samasamavipākaü hoti, na hi mahārāja, Devadatto sabbajanehi paņiviruddho, Bodhisatto n' eva paņiviruddho, yo tassa Bodhisatte paņivirodho so tasmiü tasmiü yeva bhave paccati phalaü deti. Devadatto pi mahārāja issariye ņhito janapadesu ārakkhaü deti, #<[page 204]># %< 204>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ setuü sabhaü pu¤¤asālaü kāreti, samaõa-brāhmaõānaü kapaõiddhika-vanibbakānaü nāthānāthānaü yathāpaõihitaü dānaü deti; tassa so vipākena bhave bhave sampattiyo paņilabhati. Kass' etaü mahārāja sakkā vattuü: vinā dānena damena saüyamena uposathakammena sampattiü anubhavissatãti. Yaü pana tvaü mahārāja evaü vadesi: Devadatto ca Bodhisatto ca ekato anuparivattantãti, so na jātisatassa accayena samāgamo ahosi, na jātisahassassa accayena, na jātisatasahassassa accayena, kadāci karahaci bahunnaü ahorattānaü accayena samāgamo ahosi. Yaü pan' etaü mahārāja Bhagavatā kāõakacchapopamaü upadassitaü manussattapaņilābhāya, tathåpamaü mahārāja imesaü samāgamaü dhārehi. Na mahārāja Bodhisattassa Devadatten' eva saddhiü samāgamo ahosi, thero pi mahārāja Sāriputto anekesu jātisatasahassesu Bodhisattassa pitā ahosi, mahāpitā ahosi, cullapitā ahosi, bhātā ahosi, putto ahosi, bhāgineyyo ahosi, mitto ahosi. Bodhisatto pi mahārāja anekesu jātisatasahassesu therassa Sāriputtassa pitā ahosi, mahāpitā ahosi, cullapitā ahosi, bhātā ahosi, putto ahosi, bhāgineyyo ahosi, mitto ahosi. Sabbe pi mahārāja sattakāyapariyāpannā saüsārasotam anugatā saüsārasotena vuyhantā appiyehi pi piyehi pi samā- gacchanti. Yathā mahārāja udakaü sotena vuyhamānaü suci-asuci-kalyāõa-pāpakena samāgacchati, evameva kho mahārāja sabbe pi sattakayapariyāpannā saüsārasotam-anugatā saüsārasotena vuyhantā appiyehi pi piyehi pi samāgacchanti. Devadatto mahārāja yakkho samāno attanā Adhammo pare adhamme niyojetvā sattapa¤¤āsa vassakoņiyo saņņhi¤-ca vassasatasahassāni mahāniraye pacci. #<[page 205]># %< 205>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Bodhisatto pi mahārāja yakkho samāno attanā Dhammo pare dhamme niyojetvā sattapa¤¤āsa vassakoņiyo saņņhi¤-ca vassasatasahassāni sagge modi sabbakāmasamangã. Api ca mahārāja Devadatto imasmiü bhave Buddhaü anāsādaniyam-āsādayitvā samagga¤-ca sanghaü bhinditvā paņhaviü pāvisi; Tathāgato bujjhitvā sabbadhamme parinibbuto upadhisankhaye ti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena,bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Sace labhetha khaõaü vā raho vā, nimantakaü vā pi labhetha tādisiaü, sabbā pi itthiyo kareyyu pāpaü, a¤¤aü aladdhā pãņhasappinā saddhin-ti. Puna ca kathãyati: Mahosadhassa bhariyā Amarā nāma itthã gāmake ņhapitā pavutthapatikā raho nisinnā vivittā rājapaņisamaü sāmikaü karitvā sahassena nimantiyamānā pāpaü nākāsãti. Yadi bhante Nāgasena Bhagavatā bhaõitaü: Sace labhetha khaõaü vā raho vā, nimantakaü vā pi labhetha tādisaü, sabbā pi itthiyo kareyyu pāpaü, a¤¤aü aladdhā pãņhasappinā saddhin-ti, tena hi: Mahosadhassa bhariyā Amarā nāma itthã gāmake ņhapitā pavutthapatikā raho nisinnā vivittā rājapaņisamaü sāmikaü karitvā sahassena nimantiyamānā pāpaü nākāsãti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Mahosadhassa bhariyā Amarā nāma itthã gāmake ņhapitā pavutthapatikā raho nisinnā vivittā rājapaņisamaü sāmikaü karitvā sahassena nimantiyamānā pāpaü nākāsi, #<[page 206]># %< 206>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tena hi: Sace labhetha khaõaü vā raho vā, nimantakaü vā pi labhetha tādisaü, sabbā pi itthiyo kareyyu pāpaü, a¤¤aü aladdhā pãņhasappinā saddhin-ti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p'etaü mahārāja Bhagavatā: Sace labhetha khaõaü vā raho vā, nimantakaü vā pi labhetha tādisaü, sabbā pi itthiyo kareyyu pāpaü, a¤¤aü aladdhā pãņhasappinā saddhin-ti. Kathãyati ca: Mahosadhassa bhariyā Amarā nāma itthã gāmake ņhapitā pavutthapatikā raho nisinnā vivittā rājapaņisamaü sāmikaü karitvā sahassena nimantiyamānā pāpaü nākāsãti. Kareyya sā mahārāja itthã sahassaü labhamānā tādisena purisena saddhiü pāpakammaü, na sā kareyya, sace khaõaü vā raho vā nimantakaü vā pi tādisaü labheyya. - Vicinantã sā mahārāja Amarā itthã na addasa khaõaü vā raho vā nimantakaü vā pi tādisaü. Idhaloke garahabhayā khaõaü na passi, paraloke nirayabhayā khaõaü na passi, kaņukavipākaü pāpan-ti khaõaü na passi, piyaü na mu¤citukāmā khaõaü na passi, sāmikassa garukatāya khaõaü na passi, dhammaü apacāyantã khaõaü na passi, anariyaü garahantã khaõaü na passi, kiriyaü na bhinditukāmā khaõaü na passi. Evaråpehi bahukehi kāraõehi khaõaü na passi. Raho pi sā loke vicinitvā na passantã pāpaü nākāsi. Sace sā manussehi raho labheyya, #<[page 207]># %< 207>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ atha amanussehi raho na labheyya; sace amanussehi raho labheyya, atha paracittavidåhi pabbajitehi raho na labheyya; sace paracittavidåhi pabbajitehi raho labheyya, atha paracittavidånãhi devatāhi raho na labheyya; sace paracittavidånãhi devatāhi raho labheyya, atha attanā va pāpehi raho na labheyya; sace attanā va pāpehi raho labheyya,atha adhammena raho na labheyya. Evaråpehi bahuvidhehi kāraõehi raho na labhitvā pāpaü nākāsi. Nimantakam-pi sā loke vicinitvā tādisaü alabhaõtã pāpaü nākāsi. Mahosadho mahārāja paõķito aņņhavãsatiyā angehi samannāgato, katamehi aņņhavãsatiyā angehi samannāgato: Mahosadho mahārāja såro, hirimā, ottāpã, sapakkho, mittasampanno, khamo, sãlavā, saccavādã, soceyyasampanno, akkodhano, anatimānã, anusuyyako, viriyavā, āyåhako, sangāhako, saüvibhāgã, sakhilo, nivātavutti, asaņho, amāyāvã, atibuddhisampanno, kittimā, vijjāsampanno, hitesã upanissitānaü, patthito sabbajanassa, dhanavā, yasavā. Mahosadho mahārāja paõķito imehi aņņhavãsatiyā angehi samannāgato. Sā a¤¤aü tādisaü nimantakaü alabhitvā pāpaü nākāsãti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Vigatabhayasantāsā arahanto ti. Puna ca nagare Rājagahe Dhanapālakaü hatthiü Bhagavati opatantaü disvā pa¤ca khãõāsavasatāni pariccajitvā Jinavaraü pakkantāni disāvidisaü, ekaü ņhapetvā theraü ânandaü. Kin-nu kho bhante Nāgasena te arahanto bhayā pakkantā, pa¤¤āyissati sakena kammenāti Dasabalaü pātetukāmā pakkantā, #<[page 208]># %< 208>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ udāhu Tathāgatassa atulaü vipulam-asamaü pāņihāriyaü daņņhukāmā pakkantā. Yadi bhante Nāgasena Bhagavatā bhaõitaü: Vigatabhayasantāsā arahanto ti, tena hi: nagare Rājagahe Dhanapālakaü hatthiü Bhagavati opatantaü disvā pa¤ca khãõāsavasatāni pariccajitvā Jinavaraü pakkantāni disāvidisaü ekaü ņhapetvā theraü ânandan-ti yaü vacanaü taü micchā. Yadi nagare Rājagahe Dhanapālakaü hatthiü Bhagavati opatantaü disvā pa¤ca khãõāsavasatāni-pariccajitvā Jinavaraü pakkantāni disāvidisaü ekaü ņhapetvā theraü ânandaü, tena hi: Vigatabhayasantāsā arahanto ti tampi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Vigatabhayasantāsā arahanto ti. Nagare ca Rājagahe Dhanapālakaü hatthiü Bhagavati opatantaü disvā pa¤ca khãõāsavasatāni pariccajitvā Jinavaraü pakkantāni disāvidisaü ekaü ņhapetvā theraü ânandaü. Ta¤-ca pana na bhayā, nāpi Bhagavantaü pātetukāmatāya. Yena pana mahārāja hetunā arahanto bhāyeyyuü vā taseyyuü vā so hetu arahantānaü samucchinno, tasmā vigatabhayasantāsā arahanto. Bhāyati nu mahārāja mahāpaņhavã khaõante pi bhindante pi dhārente pi samudda-pabbatagirisikhare ti. - Na hi bhante ti. - Kena kāraõena mahārājāti. - Na-tthi bhante mahāpaņhaviyā so hetu yena hetunā mahāpaņhavã bhāyeyya vā taseyya vā ti. Evam-eva kho mahārāja na-tthi arahantānaü so hetu yena hetunā arahanto bhāyeyyuü vā taseyyuü vā. Bhāyati nu mahārāja girisikharaü chindante vā bhindante vā patante vā agginā dahante vā ti. - Na hi bhante ti. - Kena kāraõena mahārājāti. - Na-tthi bhante girisikharassa so hetu yena hetunā girisikharaü bhāyeyya vā taseyya vā ti. #<[page 209]># %< 209>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Evam-eva kho mahārāja na-tthi arahantānaü so hetu yena hetunā arahanto bhāyeyyuü vā taseyyuü vā. Yadi pi mahārāja lokadhātusatasahassesu ye keci sattakāyapariyāpannā sabbe pi te sattihatthā ekaü arahantaü upadhāvitvā tāseyyuü, na bhaveyya arahato cittassa ki¤ci a¤¤athattaü, kinkāraõaü: aņņhāna-m-anavakāsatāya. Api ca mahārāja tesaü khãõāsavānaü evaü cetoparivitakko ahosi: ajja naravarapavare jinavaravasabhe nagaravaram-anupaviņņhe vãthiyā Dhanapālako hatthã āpatissati, asaüsayam-atidevadevaü upaņņhāko na pariccajissati, yadi mayaü sabbe pi Bhagavantaü na pariccajissāma, ânandassa guõo pākaņo na bhavissati, na h'eva ca Tathāgataü samupagamissati hat- thināgo, handa mayaü apagacchāma, evam-idaü mahato janakāyassa kilesabandhanamokkho bhavissati, ânandassa ca guõo pākaņo bhavissatãti. Evaü te arahanto ānisaüsaü disvā disāvidisaü pakkantā ti. - Suvibhatto bhante Nāgasena pa¤ho, evam-etaü, na-tthi arahantānaü bhayaü vā santāso vā, ānisaüsaü disvā te arahanto pakkantā disāvidisan-ti. Bhante Nāgasena, tumhe bhaõatha: Tathāgato sabba¤¤å ti. Puna ca bhaõatha: Tathāgatena SāriputtaMoggallānapamukhe bhikkhusanghe paõāmite Cātumeyyakā ca Sakyā Brahmā ca Sahampati bãjåpama¤-ca vacchataruõåpama¤-ca upadassetvā Bhagavantaü pasādesuü khamāpesuü nijjhattaü akaüsåti. Kin-nu kho bhante Nāgasena a¤¤ātā tā upamā Tathāgatassa yāhi Tathāgato upamāhi orato khamito upasanto nijjhattiü gato. #<[page 210]># %< 210>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yadi bhante Nāgasena Tathāgatassa tā upamā a¤¤ātā, tena hi Buddho asabba¤¤å; yadi ¤ātā, tena hi okassa pasayha vãmaüsāpekho paõāmesi, tena hi tassa akāru¤¤atā sambhavati. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Sabba¤¤å mahārāja Tathāgato, tāhi ca upamāhi Bhagavā pasanno orato khamito upasanto nijjhattiü gato. Dhammasāmã mahārāja Tathāgato, Tathāgatappavediteh' eva te opammehi Tathāgataü ārādhesuü tosesuü pasādesuü, tesa¤-ca Tathāgato pasanno sādhåti abbhanumodi. Yathā mahārāja itthã sāmikassa santaken' eva dhanena sāmikaü ārādheti toseti pasādeti, ta¤-ca sāmiko sādhåti abbhanumodati, evam-eva kho mahārāja Cātumeyyakā ca Sakyā Brahmā ca Sahampati Tathāgatappavediteh' eva opammehi Tathāgataü ārādhesuü tosesuü pasādesuü, tesa¤-ca Tathāgato pasanno sādhåti abbhanumodi. Yathā vā pana mahārāja kappako ra¤¤o santaken' eva suvaõõapaõakena ra¤¤o uttamangaü pasādhayamāno rājānaü ārādheti toseti pasādeti, tassa ca rājā pasanno sādhåti abbhanumodati yathicchitam-anuppadeti; evam-eva kho mahārāja Cātumeyyakā ca Sakyā Brahmā ca Sahampati Tathāgatappavediteh' eva opammehi Tathāgataü ārādhesuü tosesuü pasādesuü, tesa¤-ca Tathāgato pasanno sādhåti abbhanumodi. Yathā vā pana mahārāja saddhivihāriko upajjhāyābhataü piõķapātaü gahetvā upajjhāyassa upanāmento upajjhāyaü ārādheti toseti pasādeti, ta¤-ca upajjhāyo pasanno sādhåti abbhanumodati; evam-eva kho mahārāja Cātumeyyakā ca Sakyā Brahmā ca Sahampati Tathāgatappavediteh' eva opammehi Tathāgataü ārādhesuü tosesuü pasādesuü, tesa¤-ca Tathāgato pasanno sādhåti abbhanumoditvā sabbadukkhaparimuttiyā dhammaü desesãti. #<[page 211]># %< 211>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. catuttho vaggo Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Santhavāto bhayaü jātaü, niketā jāyatã rajo, aniketam-asanthavaü, etaü ve munidassanan-ti. Puna ca bhaõitaü: Vihāre kāraye ramme, vāsay' ettha bahussute ti. Yadi bhante Nāgasena Tathāgatena bhaõitaü: Santhavāto bhayaü jātaü, niketā jāyatã rajo, aniketam-asanthavaü, etaü ve munidassanan-ti, tena hi: Vihāre kāraye ramme, vāsay' ettha bahussute ti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Tathatena bhaõitaü: Vihāre kāraye ramme, vāsay' ettha bahussute ti, tena hi: Santhavāto bhayaü jātaü -pe-dassanan-ti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. #<[page 212]># %< 212>% Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Santhavāto bhayaü jātaü, niketā jāyatã rajo, aniketam-asanthavaü, etaü ve munidassanan-ti. Bhaõita¤-ca: Vihāre kāraye ramme, vāsay' ettha bahussute ti. Yaü mahārāja Bhagavatā bhaõitaü: Santhavāto pe- dassanan-ti, taü sabhāvavacanaü asesavacanaü nissesavacanaü nippariyāyavacanaü samaõānucchavaü samaõasāruppaü samaõapatiråpaü samaõārahaü samaõagocaraü samaõapaņipadā samaõapaņipatti. Yathā mahārāja āra¤¤ako migo ara¤¤e pavane caramāno nirālayo aniketo yathicchakaü sayati, evam-eva kho mahārāja bhikkhunā: Santhavāto bhayaü jātaü, niketā jāyatã rajo, aniketam-asanthavaü, etaü ve munidassanan-ti cintetabbaü. Yaü pana mahārāja Bhagavatā bhaõitaü: Vihāre kāraye ramme, vāsay' ettha bahussute ti, taü dve atthavase sampassamānena Bhagavatā bhaõitaü, katame dve: Vihāradānaü nāma sabbabuddhehi vaõõitaü anumataü thomitaü pasatthaü, taü te vihāradānaü datvā jāti-jarā-maraõā parimuccissantãti; ayaü tāva paņhamo ānisaüso vihāradāne. Puna ca paraü: vihāre vijjamāne bhikkhuniyo byattasanketā bhavissanti, sulabhaü dassanaü dassanakāmānaü, anikete duddassanā bhavissantãti; ayaü dutiyo ānisaüso vihāradāne. Ime dve atthavase sampassamānena Bhagavatā bhaõitaü: #<[page 213]># %< 213>% Vihāre kāraye ramme, vāsay' ettha bahussute ti; na tattha Buddhaputtena ālayo karaõãyo nikete ti. Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Uttiņņhe na-ppamajjeyya, udare saüyato siyā ti. Puna ca Bhagavatā bhaõitaü: Ahaü kho pan' Udāyi app-ekadā iminā pattena samatittikam-pi bhu¤jāmi bhiyyo pi bhu¤jāmãti. Yadi bhante Nāgasena Bhagavatā bhaõitaü: Uttiņņhe na-ppamajjeyya, udare saüyato siyā ti, tena hi: Ahaü kho pan' Udāyi app-ekadā iminā pattena samatittikam-pi bhu¤jāmi bhiyyo pi bhu¤jāmãti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Tathāgatena bhaõitaü: Ahaü kho pan' Udāyi app-ekadā iminā pattena samatittikam-pi bhu¤jāmi bhiyyo pi bhu¤jāmãti, tena hi: Uttiņņhe na-ppamajjeyya, udare saüyato siyā ti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Uttiņņhe na-ppamajjeyya, udare saüyato siyā ti. Bhaõita¤-ca: Ahaü kho pan' Udāyi app-ekadā iminā pattena samatittikam-pi bhu¤jāmi bhiyyo pi bhu¤jāmãti. Yaü mahārāja Bhagavatā bhaõitaü: Uttiņņhe na-ppamajjeyya, udare saüyato siyā ti, #<[page 214]># %< 214>% taü sabhāvavacanaü asesavacanaü nissesavacanaü nippariyāyavacanaü bhåtavacanaü tacchavacanaü yāthāvavacanaü aviparãtavacanaü isivacanaü munivacanaü bhagavantavacanaü arahantavacanaü paccekabuddhavacanaü jinavacanaü sabba¤¤åvacanaü, Tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa vacanaü. Udare asaüyato mahārāja pāõam-pi hanti, adinnam-pi ādiyati, paradāram-pi gacchati, musā pi bhaõati, majjam-pi pivati, mātarampi jãvitā voropeti, pitaram-pi jãvitā voropeti, arahantam-pi jãvitā voropeti, sangham-pi bhindati, duņņhena cittena Tathāgatassa lohitam-pi uppādeti. Nanu mahārāja Devadatto udare asaüyato sanghaü bhinditvā kappaņņhiyaü kammaü āyåhi. Evaråpāni mahārāja a¤¤āni pi bahuvidhāni kāraõāni disvā Bhagavatā bhaõitaü: Uttiņņhe na-ppamajjeyya, udare saüyato siyā ti. Udare saüyato mahārāja catusaccābhisamayaü abhisameti, cattāri sāma¤¤aphalāni sacchikaroti, catusu paņisambhidāsu aņņhasu samāpattisu chasu ca abhi¤¤āsu vasãbhāvaü pāpuõāti, kevala¤-ca samaõadhammaü påreti. Nanu mahārāja sukapotako udare saüyato hutvā yāva Tāvatiüsabhavanaü kampetvā Sakkaü devānam-indaü upaņņhānam-upanesi. Evaråpāni mahārāja a¤¤āni pi bahuvidhāni kāraõāni disvā Bhagavatā bhaõitaü: Uttiņņhe na-ppamajjeyya, udare saüyato siyā ti. Yaü pana mahārāja Bhagavatā bhaõitaü: Ahaü kho pan' Udāyi app-ekadā iminā pattena samatittikam-pi bhu¤jāmi bhiyyo pi bhu¤jāmãti, taü katakiccena niņņhitakiriyena siddhatthena vusitavosānena nirāvaraõena sabba¤¤unā sayambhunā Tathāgatena attānaü upādāya bhaõitaü. Yathā mahārāja vantassa virittassa anuvāsitassa āturassa sappāyakiriyā icchitabbā hoti, #<[page 215]># %< 215>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam-eva kho mahārāja sakilesassa adiņņhasaccassa udare saüyamo karaõãyo hoti. Yathā mahārāja maõiratanassa sappabhāsassa jātimantassa abhijātiparisuddhassa majjana-nighaüsana-parisodhanena karaõãyaü na hoti, evam-eva kho mahārāja Tathāgatassa buddhavisaye pāramiü gatassa kiriyākaraõesu āvaraõaü na hotãti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Aham-asmi bhikkhave brāhmaõo yācayogo sadā payatapāõi antimadehadharo anuttaro bhisakko sallakatto ti. Puna ca bhaõitaü Bhagavatā: Etad-aggaü bhikkhave mama sāvakānaü bhikkhånaü appābādhānaü yad-idaü Bakkulo ti. Bhagavato ca sarãre bahukkhattuü ābādho uppanno dissati. Yadi bhante Nāgasena Tathāgato anuttaro, tena hi: Etad-aggaü bhikkhave mama sāvakānaü bhikkhånaü appābādhānaü yad-idaü Bakkulo ti yaü vacanaü taü micchā. Yadi thero Bakkulo appābādhānaü aggo, tena hi: Aham-asmi bhikkhave brāhmaõo yācayogo sadā payatapāõi antimadehadharo anuttaro bhisakko sallakatto ti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Aham-asmi bhikkhave brāhmaõo yācayogo sadā payatapāõi antimadehadharo anuttaro bhisakko sallakatto ti. Bhaõita¤-ca: Etad-aggaü bhikkhave mama sāvakānaü bhikkhånaü appābādhānaü yad-idaü Bakkulo ti. Ta¤-ca pana bāhirānaü āgamānaü adhigamānaü pariyattãnaü attani vijjamānataü sandhāya bhāsitaü. #<[page 216]># %< 216>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Santi kho pana mahārāja Bhagavato sāvakā ņhānacankamikā, te ņhānena cankamena divārattiü vãtināmenti, Bhagavā pana mahārāja ņhānena cankamena nisajjāya sayanena divārattiü vãtināmeti; ye te mahārāja bhikkhå ņhānacankamikā te tena angena atirekā. Santi kho pana mahārāja Bhagavato sāvakā ekāsanikā, te jãvitahetu pi dutiyaü bhojanaü na bhu¤janti, Bhagavā pana mahārāja dutiyam-pi yāva tatiyam-pi bhojanaü bhu¤jati; ye te mahārāja bhikkhå ekāsanikā te tena angena atirekā. Anekavidhāni mahārāja tāni kāraõāni tesaü tesaü taü taü sandhāya bhaõitāni. Bhagavā pana mahārāja anuttaro sãlena samādhinā pa¤¤āya vimuttiyā vimutti¤āõadassanena, dasahi ca balehi catuhi vesārajjehi aņņhārasahi buddhadhammehi chahi asādhāraõehi ¤āõehi. Kevale ca buddhavisaye taü sandhāya bhaõitaü: Aham-asmi bhikkhave brāhmaõo yācayogo sadā payatapāõi antimadehadharo anuttaro bhisakko sallakatto ti. Idha mahārāja manussesu eko jātimā hoti, eko dhanavā, eko vijjavā, eko sippavā, eko såro, eko vicakkhaõo, sabbe p' ete abhibhaviya rājā yeva tesaü uttamo hoti; evam-eva kho mahārāja Bhagavā sabbasattānaü aggo jeņņho seņņho. Yaü pan' āyasmā Bakkulo appābādho ahosi, taü abhinãhāravasena. So hi mahārāja Anomadassissa bhagavato udaravātābādhe uppanne Vipassissa ca bhagavato aņņhasaņņhiyā ca bhikkhusatasahassānaü tiõapupphakaroge uppanne sayaü tāpaso samāno nānābhesajjehi taü byādhiü apanetvā appābādhataü patto, bhaõito ca: Etad-aggaü bhikkhave mama sāvakānaü bhikkhånaü appābādhānaü yad-idaü Bakkulo ti. Bhagavato mahārāja byādhimhi uppajjante pi anuppajjante pi, dhutangaü ādiyante pi anādiyante pi, na-tthi Bhagavatā sadiso koci satto. #<[page 217]># %< 217>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Saüyuttanikāyavarala¤cake: Yāvatā bhikkhave sattā apadā vā dipadā vā catuppadā vā bahuppadā vā råpino vā aråpino vā sa¤¤ino vā asa¤¤ino vā nevasa¤¤i-nāsa¤¤ino vā Tathāgato tesaü aggam-akkhāyati arahaü sammāsambuddho ti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Tathāgato bhikkhave arahaü sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā ti. Puna ca bhaõitaü: Addasā kho 'haü bhikkhave purāõaü maggaü purāõaü a¤jasam pubbakehi sammāsambuddhehi anuyātan-ti. Yadi bhante Nāgasena Tathāgato anuppannassa maggassa uppādetā, tena hi: Addasā kho 'haü bhikkhave purāõaü maggaü purāõaü a¤jasaü pubbakehi sammāsambuddhehi anuyātan-ti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Tathāgatena bhaõitaü: Addasā kho 'haü bhikkhave purāõaü maggaü purāõaü a¤jasaü pubbakehi sammāsambuddhehi anuyātan-ti, tena hi: Tathāgato bhikkhave arahaü sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā ti. tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Tathāgato bhikkhave arahaü sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā ti. Bhaõita¤-ca: Addasā kho 'haü bhikkhave purāõaü maggaü purāõaü a¤jasaü pubbakehi sammāsambuddhehi anuyātan-ti. Taü dvayam-pi sabhāvavacanameva. Pubbakānaü mahārāja tathāgatānaü antaradhānena asati anusāsake maggo antaradhāyi, so taü Tathāgato maggam luggaü paluggaü råëhaü pihitaü paņicchannaü asa¤caraõaü pa¤¤ācakkhunā sammasamāno addasa pubbakehi sammāsambuddhehi anuyātaü, #<[page 218]># %< 218>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tankāraõā āha: Addasā kho 'haü bhikkhave purāõaü maggaü purāõaü a¤jasaü pubbakehi sammāsambuddhehi anuyātan-ti. Pubbakānaü mahārāja tathāgatānaü antaradhānena asati anusāsake luggaü paluggaü råëhaü pihitaü paņicchannaü maggaü yaü dāni Tathāgato sa¤caraõaü akāsi, tankāraõā āha: Tathāgato bhikkhave arahaü sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā ti. Idha mahārāja ra¤¤o cakkavattissa antaradhānena maõiratanaü girisikharantare nilãyati, aparassa cakkavattissa sammāpaņipattiyā upagacchati; api nu kho taü mahārāja maõiratanaü tassa pakatan-ti. Na hi bhante, pākatikaü yeva taü bhante maõiratanaü, tena pana nibbattan-ti. - Evam-eva kho mahārāja pākatikaü pubbakehi tathāgatehi anuciõõaü aņņhangikaü sivaü maggaü asati anusāsake luggaü paluggaü råëhaü pihitaü paņicchannaü asa¤caraõaü Bhagavā pa¤¤ācakkhunā sammasamāno uppādesi sa¤caraõaü akāsi, tankāraõā āha: Tathāgato bhikkhave arahaü sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā ti. Yathā vā pana mahārāja santaü yeva puttaü yoniyā janayitvā mātā janikā ti vuccati, evam-eva kho mahārāja Tathāgato santaü yeva maggaü luggaü paluggaü råëhaü pihitaü paņicchannaü asa¤caraõaü pa¤¤ācakkhunā sammasamāno uppādesi sa¤caraõaü akāsi, tankāraõā āha: Tathāgato bhikkhave arahaü sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā ti. Yathā vā pana mahārāja koci puriso yaü ki¤ci naņņhaü passati, tena taü bhaõķaü nibbattitan-ti jano voharati, evam-eva kho mahārāja Tathāgato santaü yeva maggaü luggaü paluggaü råëhaü pihitaü paņicchannaü asa¤caraõaü sammasamāno uppādesi sa¤caraõaü akāsi, #<[page 219]># %< 219>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tankāraõā āha: Tathāgato bhikkhave arahaü sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā ti. Yathā vā pana mahārāja koci puriso vanaü sodhetvā bhåmiü nãharati, tassa sā bhåmãti jano voharati, na c' esā bhåmi tena pavattitā, taü bhåmiü kāraõaü katvā bhåmisāmiko nāma hoti; evam-eva kho mahārāja Tathāgato santaü yeva maggaü luggaü paluggaü råëhaü pihitaü paņicchannaü asa¤caraõaü pa¤¤āya sammasamāno uppādesi sa¤caraõaü akāsi, tankāraõā āha: Tathāgato bhikkhave arahaü sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā ti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Pubbe va 'haü manussabhåto samāno sattānaü aviheņhakajātiko ahosin-ti. Puna ca bhaõitaü: Lomasakassapo nāma isi samāno anekasate pāõe ghātayitvā vājapeyyaü mahāya¤¤aü yajãti. Yadi bhante Nāgasena Bhagavatā bhaõitaü: Pubbe va 'haü manussabhåto samāno sattānaü aviheņhakajātiko ahosin-ti, tena hi: Lomasakassapena isinā anekasate pāõe ghātayitvā vājapeyyaü mahāya¤¤aü yajitan-ti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Lomasakassapena isinā anekasate pāõe ghātayitvā vājapeyyaü mahāya¤¤aü yajitaü, tena hi: Pubbe va 'haü manussabhåto samāno sattānaü aviheņhakajātiko ahosin-ti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavanuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Pubbe va 'haü manussabhåto samāno sattānaü aviheņhakajātiko ahosin-ti. Lomasakassapena ca isinā anekasate pāõe ghātayitvā vājapeyyaü mahāya¤¤aü yajitaü; #<[page 220]># %< 220>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ta¤-ca pana rāgavasena visa¤¤inā, no sacetanenāti. - Aņņh' ime bhante Nāgasena puggalā pāõaü hananti, katame aņņha: ratto rāgavasena pāõaü hanati, duņņho dosavasena pāõaü hanati, måëho mohavasena pāõaü hanati, mānã mānavasena pāõaü hanati, luddho lobhavasena pāõaü hanati, aki¤cano jãvikatthāya pāõaü hanati, bālo hassavasena pāõaü hanati, rājā vinayanavasena pāõaü hanati. Ime kho bhante Nāgasena aņņha puggalā pāõaü hananti. Pakatikaü yeva bhante Nāgasena Bodhisattena katan-ti. - Na mahārāja pakatikaü Bodhisattena kataü. Yadi mahārāja Bodhisatto pakatibhāvena oõameyya mahāya¤¤aü yajituü, na-y-imaü gāthaü bhaõeyya: Sasamuddapariyāyaü mahiü sāgarakuõķalaü na icche saha nindāya, evaü Sayha vijānahãti. Evaüvādã mahārāja Bodhisatto saha dassanena Candavatiyā rājaka¤¤āya visa¤¤ã ahosi khittacitto ratto, visa¤¤ãbhåto ākulākulo turitaturito tena vikkhitta-bhantaluëita-cittena mahatimahā-pasughāta-galaruhira-sa¤cayaü vājapeyyaü mahāya¤¤aü yaji. Yathā mahārāja ummattako khittacitto jalitam-pi jātavedaü akkamati, kupitam-pi āsãvisaü gaõhāti, mattam-pi hatthiü upeti, samuddam-pi atãradassã pakkhandati, candanikam-pi oëigallam-pi omaddati, kaõņakādhānam-pi abhiråhati, papāte pi patati, asucim-pi bhakkheti, naggo pi ratiyā carati, a¤¤am-pi bahuvidhaü akiriyaü karoti; evameva kho mahārāja Bodhisatto saha dassanena Candavatiyā rājaka¤¤āya visa¤¤ã ahosi khittacitto, visa¤¤ãbhåto ākulākulo turitaturito tena vikkhitta-bhanta-luëita-cittena mahatimahā-pasughāta-galaruhira-sa¤cayaü vājapeyyaü mahāya¤¤aü yaji. #<[page 221]># %< 221>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Khittacittena mahārāja kataü pāpaü diņņhadhamme pi na mahāsāvajjaü hoti, samparāye vipākena pi no tathā. Idha mahārāja koci ummattako vajjham-āpajjeyya, tassa tumhe kiü daõķaü dhārethāti.Ko bhante ummattakassa daõķo bhavissati, taü mayaü pothāpetvā nãharāpema, eso va tassa daõķo ti. - Iti kho mahārāja ummattakassa aparādhe daõķo pi na bhavati, tasmā ummattakassa kate pi na doso bhavati, satekiccho. Evam-eva kho mahārāja Lomasakassapo isi saha dassanena Candavatiyā rājaka¤¤āya visa¤¤ã ahosi khittacitto ratto, visa¤¤ãbhåto visaņapayāto ākulākulo turitaturito tena vikkhitta-bhanta-luëita-cittena mahatimahā-pasughāta-galaruhira-sa¤cayaü vājapeyyaü mahāya¤¤aü yaji. Yadā ca pana pakaticitto ahosi paņiladdhasati, tadā puna-d-eva pabbajitvā pa¤cābhi¤¤āyo nibbattetvā brahmalokåpago ahosãti. - Sādhu bhante Nāgasena, evametaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Chaddanto nāgarājā: Vadhissam-etan-ti parāmasanto kāsāvam-addakkhi dhajaü isãnaü; dukkhena phuņņhass' udapādi sa¤¤ā: arahaddhajo sabbhi avajjharåpo ti. Puna ca bhaõitaü: Jotipālamāõavo samāno Kassapaü bhagavantaü arahantaü sammāsambuddhaü muõķakavādena samaõakavādena asabbhāhi pharusāhi vācāhi akkosi paribhāsãti. Yadi bhante Nāgasena Bodhisatto tiracchānagato samāno kāsāvaü abhipåjayi, tena hi: Jotipālena māõavena Kassapo bhagavā arahaü sammāsambuddho muõķakavādena samaõakavādena asabbhāhi pharusāhi vācāhi akkuņņho paribhāsito ti yaü vacanaü taü micchā. #<[page 222]># %< 222>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yadi Jotipālena māõavena Kassapo bhagavā arahaü sammāsambuddho muõķakavādena samaõakavādena asabbhāhi pharusāhi vācāhi akkuņņho paribhāsito, tena hi: Chaddantena nāgarājena kāsāvaü påjitan-ti tam-pi vacanaü micchā. Yadi tiracchānagatena Bodhisattena kakkhala-khara-kaņuka-vedanaü vediyamānena luddakena nivatthaü kāsāvaü påjitaü, kiü manussabhåto samāno paripakka¤āõo paripakkāya bodhiyā Kassapaü bhagavantaü arahantaü sammāsambuddhaü dasabalaü lokanāyakaü uditoditaü jalitabyāmobhāsaü pavaruttamaü pavara-rucira-Kāsikakāsāvam-abhipārutaü disvā na påjayi. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Chaddanto nāgarājā: Vadhissam-etan-ti parāmasanto kāsāvam-addakkhi dhajaü isãnaü; dukkhena phuņņhass' udapādi sa¤¤ā: arahaddhajo sabbhi avajjharåpo ti. Jotipālena ca māõavena Kassapo bhagavā arahaü sammāsambuddho muõķakavādena samaõakavādena asabbhāhi pharusāhi vācāhi akkuņņho paribhāsito. Ta¤-ca pana jātivasena kulavasena. Jotipālo mahārāja māõavo assaddhe appasanne kule paccājāto, tassa mātāpitaro bhagini-bhātaro dāsi-dāsa-ceņaka-parivāraka-manussā Brahmadevatā Brahmagarukā, te: brāhmaõā eva uttamā pavarā ti avasese pabbajite garahanti jigucchanti, tesaü taü vacanaü sutvā Jotipālo māõavo Ghaņãkārena kumbhakārena satthāraü dassanāya pakkosito evam-āha: Kiü pana te muõķakena samaõakena diņņhenāti. Yathā mahārāja amataü visam-āsajja tittakaü hoti, #<[page 223]># %< 223>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yathā ca sãtådakaü aggim-āsajja uõhaü hoti, evam-eva kho mahārāja Jotipālo māõavo assaddhe appasanne kule paccājāto, so kulavasena tathāgataü akkosi paribhāsi. Yathā mahārāja jalita-pajjalito mahā aggikkhandho sappabhāso udakam-āsajja upahata-ppabhā-tejo sãtalo kāëako bhavati paripakka-nigguõķiphala-sadiso, evam-eva kho mahārāja Jotipālo māõavo pu¤¤avā saddho ¤āõa-vipulasappabhāso assaddhe appasanne kule paccājāto, so kulavasena andho hutvā tathāgataü akkosi paribhāsi, upagantvā ca buddhaguõam-a¤¤āya ceņakabhåto viya ahosi, jinasāsane pabbajitvā abhi¤¤ā ca samāpattiyo ca nibbattetvā brahmalokåpago ahosãti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Ghaņãkārassa kumbhakārassa āvesanaü sabbaü temāsaü ākāsacchadanaü aņņhāsi na cābhivassãti. Puna ca bhaõitaü: Kassapassa tathāgatassa kuņi ovassatãti. Kissa pana bhante Nāgasena tathāgatassa evam-ussannakusalamålassa kuņi ovassati; tathāgatassa nāma so ānubhāvo icchitabbo. Yadi bhante Nāgasena Ghaņãkārassa kumbhakārassa āvesanaü anovassaü ākāsacchadanaü ahosi, tena hi: Tathāgatassa kuņi ovassatãti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Tathāgatassa kuņi ovassati, tena hi: Ghaņãkārassa kumbhakārassa āvesanaü anovassakaü ahosi ākāsacchadanan-ti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Ghaņãkārassa kumbhakārassa āvesanaü sabbaü temāsaü ākāsacchadanaü aņņhāsi na cābhivassãti. #<[page 224]># %< 224>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Bhaõita¤-ca: Kassapassa tathāgatassa kuņi ovassatãti. Ghaņãkāro mahārāja kumbhakāro sãlavā kalyāõadhammo ussannakusalaüålo andhe jiõõe mātāpitaro poseti, tassa asammukhā anāpucchā yev' assa ghare tiõaü haritvā bhagavato kuņiü chādesuü, so tena tiõaharaõena akampitaü asa¤calitaü susaõņhitaü vipulam-asamaü pãtiü paņilabhi, bhiyyo somanassa¤-ca atulaü uppādesi: aho vata me bhagavā lokuttamo suvissattho ti, tena tassa diņņhadhammiko vipāko nibbatto. Na hi mahārāja tathāgato tāvatakena vikārena calati. Yathā mahārāja Sineru girirājā anekasatasahassavātasampahārena pi na kampati na calati, mahodadhi varapavarasāgaro anekasatanahuta-mahāgangā-satasahassehi pi na pårati na vikāram-āpajjati; evam-eva kho mahārāja tathāgato na tāvatakena vikārena calati. Yaü pana mahārāja tathāgatassa kuņi ovassati, taü mahato janakāyassa anukampāya. Dve 'me mahārāja atthavase sampassamānā tathāgatā sayaünimmitaü paccayaü na paņisevanti: ayaü aggadakkhiõeyyo satthā ti bhagavato paccayaü datvā devamanussā sabbaduggatito parimuccissantãti; pāņihãraü dassetvā vuttiü pariyesantãti mā a¤¤e upavadeyyun-ti. Ime dve atthavase sampassamānā tathāgatā sayaünimmitaü paccayaü na paņisevanti. Yadi mahārāja Sakko vā taü kuņiü anovassaü kareyya Brahmā vā sayaü vā, sāvajjaü bhaveyya taü yeva kāraõaü sadosaü saniggahaü: ime vibhåsaü katvā lokaü sammohenti adhikataü karontãti, tasmā taü kāraõaü vajjanãyaü. Na mahārāja tathāgatā vatthuü yācanti, tāya avatthuyācanāya aparibhāsiyā bhavantãti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. #<[page 225]># %< 225>% Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Tathāgatena: Aham-asmi bhikkhave brāhmaõo yācayogo ti. Puna ca bhaõitaü: Rājā 'ham-asmi Selāti. Yadi bhante Nāgasena Bhagavatā bhaõitaü: Aham-asmi bhikkhave brāhmaõo yācayogo ti, tena hi: Rājā 'ham-asmi Selāti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Tathāgatena bhaõitaü: Rājā 'ham-asmi Selāti, tena hi: Aham-asmi bhikkhave brāhmaõo yācayogo ti tam-pi vacanaü micch Khattiyo vā hi bhaveyya brāhmaõo vā, na-tthi ekaya jātiyā dve vaõõā nāma. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Aham-asmi bhikkhave brāhmaõo yācayogo ti. Puna ca bhaõitaü: Rājā 'ham-asmi Selāti. Tattha kāraõaü atthi yena kāraõena Tathāgato brāhmaõo ca rājā ca hotãti. - Kiü pana taü bhante Nāgasena kāraõaü yena kāraõena Tathāgato brāhmaõo ca rājā ca hotãti. - Sabbe mahārāja pāpakā akusalā dhammā Tathāgatassa bāhitā pahãnā apagatā byapagatā ucchinnā khãõā khayaü pattā nibbutā upasantā, tasmā Tathāgato brāhmaõo ti vuccati. Brāhmaõo nāma saüsayam-anekaüsaü vimatipathaü vãtivatto, Bhagavā pi mahārāja saüsayam-anekaüsaü vimatipathaü vãtivatto, tena kāraõena ōathāgato brāhmaõo ti vuccati. Brāhmaõo nāma sabbabhavagatiyoninissaņo malarajagatavippamutto asahāyo, Bhagavā pi mahārāja sabbabhavagatiyoninissaņo malarajagatavippamutto asahāyo, tena kāraõena Tathāgato brāhmaõo ti vuccati. Brāhmaõo nāma agga-seņņha-vara-pavara-dibbavihārabahulo, Bhagavā pi mahārāja agga-seņņha-vara-pavaradibbavihārabahulo, tenāpi kāraõena Tathāgato brāhmaõo ti vuccati. Brāhmaõo nāma ajjhayana-ajjhāpana-dānapaņiggahaõa-dama-saüyama-niyama-pubbamānusatthi-paveõi-vaüsa-dharaõo, Bhagavā pi mahārāja ajjhayanaajjhāpana-dānapaņiggahaõa-dama-saüyama-niyama-pubbajināciõõamānusatthi-paveõi-vaüsa-dharaõo, #<[page 226]># %< 226 >% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tenāpi kāraõena Tathāgato brāhmaõo ti vuccati. Brāhmaõo nāma brahāsukhavihāra-jjhānajhāyã, Bhagavā pi mahārāja brahāsukhavihāra-jjhānajhāyã, tenāpi kāraõena Tathāgato brāhmaõo ti vuccati. Brāhmaõo nāma sabbabhavābhavagatisu abhijātivattitam-anucaritaü jānāti, Bhagavā pi mahārāja sabbabhavābhavagatisu abhijātivattitam-anucaritaü jānāti, tenāpi kāraõena Tathāgato brāhmaõo ti vuccati. Brāhmaõo ti mahārāja Bhagavato n' etaü nāmaü mātarā kataü, na pitarā kataü, na bhātarā kataü, na bhaginiyā kataü, na mittāmaccehi kataü, na ¤ātisālohitehi kataü, na samaõabrāhmaõehi kataü, na devatāhi kataü. Vimokkhantikam-etaü buddhānaü bhagavantānaü nāmaü, bodhiyā yeva måle Mārasenaü vidhamitvā atãtānāgatapaccuppanne pāpake akusale dhamme bāhetvā saha sabba¤¤uta¤āõassa paņilābhā paņiladdha-pātubhåta-samuppannamatte saccikā pa¤¤atti, yad-idaü brāhmaõo ti. Tena kāraõena Tathāgato vuccati brāhmaõo ti. Kena pana bhante Nāgasena kāraõena Tathāgato vuccati rājā ti. - Rājā nāma mahārāja yo koci rajjaü kāreti lokam-anusāsati, Bhagavā pi mahārāja dasasahassimhi lokadhātuyā dhammena rajjaü kāreti, sadevakaü lokaü samārakaü sabrahmakaü sassamaõabrāhmaõiü pajaü anusāsati, tenāpi kāraõena Tathāgato vuccati rājā ti. Rājā nāma mahārāja sabbajanamanusse abhibhavitvā nandayanto ¤ātisanghaü socayanto amittasanghaü mahatimahāyasasiriharaü thirasāradaõķaü anånasatasalākālankataü ussāpeti paõķara-vimala-setacchattaü, Bhagavā pi mahārāja socayanto Mārasenaü micchā paņipannaü nandayanto devamanusse sammā paņipanne dasasahassimhi lokadhātuyā mahatimahāyasasiriharaü khanti-thirasāradaõķaü ¤āõavara-satasalākālankataü ussāpeti aggavaravimutti-paõķaravimalasetacchattaü, #<[page 227]># %< 227>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tenāpi kāraõena Tathāgato vuccati rājā ti. Rājā nāma upagata-sampattajanānaü bahunnam-abhivandanãyo bhavati, Bhagavā pi mahārāja upagata-sampatta-devamanussānaü bahunnamabhivandanãyo, tenāpi kāraõena Tathāgato vuccati rājā ti. Rājā nāma yassa kassaci ārādhakassa pasãditvā varitaü varaü datvā kāmena tappayati, Bhagavā pi mahārāja yassa kassaci kāyena vācāya manasā ārādhakassa pasãditvā varitaü varam-anuttaraü sabbadukkhaparimuttiü datvā asesakāmavarena [ca] tappayati, tenāpi kāraõena Tathāgato vuccati rājā ti. Rājā nāma āõaü vãtikkamantaü vigarahati jāpeti dhaüseti, Bhagavato pi mahārāja sāsanavare āõaü atikkamanto alajjã mankubhāvena o¤āto hãëito garahito bhavitvā vajjati Jinasāsanavaramhā, tenāpi kāraõena Tathāgato vuccati rājā ti. Rājā nāma pubbakānaü dhammikānaü rājånaü paveõimanusatthiyā dhammādhammam-anudãpayitvā dhammena rajjaü kārayamāno pihayito piyo patthito bhavati janamanussānaü, ciraü rājakulavaüsaü ņhapayati dhammaguõabalena, Bhagavā pi mahārāja pubbakānaü sayambhånaü paveõimanusatthiyā dhammādhammam-anudãpayitvā dhammena lokamanusāsamāno pihayito piyo patthito devamanussānaü ciraü sāsanaü pavatteti dhammaguõabalena; tenāpi kāraõena Tathāgato vuccati rājā ti. Evam-anekavidhaü mahārāja kāraõaü yena kāraõena Tathāgato brāhmaõo pi bhaveyya rājā pi bhaveyya, sunipuõo bhikkhu kappam-pi no naü sampādeyya, kiü atibahuü bhaõitena, sankhittaü sampaņicchitabban-ti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. #<[page 228]># %< 228>% Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Gāthābhigãtam-me abhojanãyaü, sampassataü brāhmaõa n' esa dhammo, gāthābhigãtam-panudanti buddhā, dhamme sati brāhmaõa vuttir-esāti. Puna ca Bhagavā parisāya dhammaü desento kathento ānupubbikathaü paņhamaü tāva dānakathaü katheti, pacchā sãlakathaü, tassa Bhagavato sabbalokissarassa bhāsitaü sutvā devamanussā abhisankharitvā dānaü denti, tassa taü uyyojitaü dānaü sāvakā paribhu¤janti. Yadi bhante Nāgasena Bhagavatā bhaõitaü : Gāthābhigãtam-me abhojanãyan-ti, tena hi: Bhagavā dānakathaü paņhamaü kathetãti yaü vacanaü taü micchā. Yadi dānakathaü paņhamaü katheti, tena hi: Gāthābhigãtamme abhojanãyan-ti tam-pi vacanaü micchā. Kinkāraõaü: yo so bhante dakkhiõeyyo gihãnaü piõķapātadānassa vipākaü katheti tassa te dhammakathaü sutvā pasannacittā aparāparaü dānam denti,ye taü dānaü paribhu¤janti sabbe te gāthābhigãtaü paribhu¤janti. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho nipuõo gambhãro tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Gāthābhigãtam-me abhojanãyaü, sampassataü brāhmaõa n' esa dhammo, gāthābhigãtam-panudanti buddhā, dhamme sati brāhmaõa vuttir-esāti. Katheti ca Bhagavā paņhamaü dānakathaü. Ta¤-ca pana kiriyaü sabbesaü tathāgatānaü: paņhamaü dānakathāya tattha cittaü abhiramāpetvā pacchā sãle niyojenti. Yathā mahārāja manussā taruõadārakānaü paņhamaü tāva kãëābhaõķakāni denti, #<[page 229]># %< 229>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ seyyathãdaü: vaükakaü ghaņikaü cingulakaü pattāëhakaü rathakaü dhanukaü, pacchā te sake sake kamme niyojenti; evam-eva kho mahārāja Tathāgato paņhamaü tāva dānakathāya cittaü abhiramāpetvā pacchā sãle niyojeti. Yathā vā pana mahārāja bhisakko nāma āturānaü paņhamaü tāva catuhapa¤cāhaü telaü pāyeti balakaraõāya sinehanāya, pacchā vireceti, evam-eva kho mahārāja Tathāgato paņhamaü dānakathāya cittaü abhiramāpetvā pacchā sãle niyojeti. Dāyakānaü mahārāja dānapatãnaü cittaü mudukaü hoti maddavaü siniddhaü, tena te dānasetusankamena dānanāvāya saüsārasāgarapāram-anugacchanti, tasmā tesaü paņhamaü kammabhåmim-anusāsati, na ca tena vi¤¤attiü āpajjatãti. Bhante Nāgasena, vi¤¤attin-ti yaü vadesi, kati pana tā vi¤¤attiyo ti. - Dve 'mā mahārāja vi¤¤attiyo: kāyavi¤¤atti vacãvi¤¤atti cāti. Tattha atthi kāyavi¤¤atti sāvajjā, atthi anavajjā; atthi vacãvi¤¤atti sāvajjā, atthi anavajjā. Katamā kāyavi¤¤atti sāvajjā: idh' ekacco bhikkhu kulāni upagantvā anokāse ņhito ņhānaü bhajati, ayaü kāyavi¤¤atti sāvajjā, tāya ca vi¤¤āpitaü ariyā na paribhu¤janti, so ca puggalo ariyānaü samaye o¤āto hoti hãëito khãëito garahito paribhåto acittikato, bhinnājãvo t' eva sankhaü gacchati. Puna ca paraü mahārāja: idh' ekacco bhikkhu kulāni upagantvā anokāse ņhito galaü paõāmetvā morapekkhitaü pekkhati: evaü ime passantãti, tena ca te passanti, ayam-pi kāyavi¤¤atti sāvajjā, tāya ca vi¤¤āpitaü ariyā na paribhu¤janti, so ca puggalo ariyānaü samaye o¤āto hoti hãëito khãëito garahito paribhåto acittikato, bhinnājãvo t' eva sankhaü gacchati. Puna ca paraü mahārāja: idh' ekacco bhikkhu hanukāya vā bhamukāya vā anguņņhena vā vi¤¤āpeti, #<[page 230]># %< 230>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ayam-pi kāyavi¤¤atti sāvajjā, tāya ca vi¤¤āpitaü ariyā na paribhu¤janti, so ca puggalo ariyānaü samaye o¤āto hoti hãëito khãëito garahito paribhåto acittikato, bhinnājãvo t' eva sankhaü gacchati. Katamā kāyavi¤¤atti anavajjā: idha bhikkhu kulāni upagantvā sato samāhito sampajāno ņhāne pi aņņhāne pi yathānusatthiü gantvā ņhāne tiņņhati, dātukāmesu tiņņhati, adātukāmesu pakkamati; ayaü kāyavi¤¤atti anavajjā, tāya ca vi¤¤āpitaü ariyā paribhu¤janti, so ca puggalo ariyānaü samaye vaõõito hoti thuto pasattho, sallekhitācāro parisuddhājãvo t' eva sankhaü gacchati. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena: Na ve yācanti sappa¤¤ā, ariyā garahanti yācanaü, uddissa ariyā tiņņhanti, esā ariyāna' yācanā ti. Katamā vacãvi¤¤atti sāvajjā: idha mahārāja bhikkhu vācāya bahuvidhaü vi¤¤āpeti cãvara-piõķapāta-senāsanagilānapaccayabhesajja-parikkhāraü, ayaü vacãvi¤¤atti sāvajjā, tāya ca vi¤¤āpitaü ariyā na paribhu¤janti, so ca puggalo ariyānaü samaye o¤āto hoti hãëito khãëito garahito paribhåto acittikato, bhinnājãvo t' eva sankhaü gacchati. Puna ca paraü mahārāja: idh' ekacco bhikkhu paresaü sāvento evaü bhaõati: iminā me attho ti, tāya ca vācāya paresaü sāvitāya tassa lābho uppajjati; ayam-pi vacãvi¤¤atti sāvajjā, tāya ca vi¤¤āpitaü ariya na paribhu¤janti, so ca puggalo ariyānaü samaye o¤āto hoti hãëito khãëito garahito paribhåto acittikato, bhinnājãvo t'eva sankhaü gacchati. Puna ca paraü mahārāja: idh' ekacco bhikkhu vacãvipphārena parisāya sāveti: eva¤-ca eva¤-ca bhikkhånaü dātabban-ti, ta¤-ca te vacanaü sutvā parikittitaü abhiharanti; ayam-pi vacãvi¤¤atti sāvajjā, tāya ca vi¤¤āpitaü ariyā na paribhu¤janti, so ca puggalo ariyānaü samaye o¤āto hoti hãëito khãëito garahito paribhåto acittikato, #<[page 231]># %< 231>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ bhinnājãvo t' eva sankhaü gacchati. Nanu mahārāja thero pi Sāriputto atthaü gate suriye rattibhāge gilāno samāno therena Mahāmoggallānena bhesajjaü pucchiyamāno vācaü bhindi, tassa tena vacãbhedena bhesajjaü uppajji; atha thero Sāriputto: vacãbhedena me imaü bhesajjaü uppannaü, mā me ājãvo bhijjãti ājãvabhedabhayā taü bhesajjaü pajahi, na upajãvi. Evam-pi vacãvi¤¤atti sāvajjā, tāya ca vi¤¤āpitaü ariyā na paribhu¤janti, so ca puggalo ariyānaü samaye o¤āto hoti hãëito khãëito garahito paribhåto acittikato, bhinnājãvo t' eva sankhaü gacchati. Katamā vacãvi¤¤atti anavajjā: idha mahārāja bhikkhu sati paccaye bhesajjaü vi¤¤āpeti ¤ātipavāritesu kulesu, ayaü vacãvi¤¤atti anavajjā, tāya ca vi¤¤āpitaü ariyā paribhu¤janti, so ca puggalo ariyānaü samaye vaõõito hoti thomito pasattho, parisuddhājãvo t' eva sankhaü gacchati, anumato tathāgatehi arahantehi sammāsambuddhehi. Yaü pana mahārāja Tathāgato Kasibhāradvājassa brāhmaõassa bhojanaü pajahi, taü āveņhana-viniveņhanakaķķhana-niggaha-paņikammena nibbattaü, tasmā Tathāgato taü piõķapātaü paņikkhipi, na upajãvãti. - Sabbakālaü bhante Nāgasena Tathāgate bhu¤jamāne devatā dibbaü ojaü patte ākiranti, udāhu såkaramaddave ca madhupāyāse cāti dvãsu yeva piõķapātesu ākiriüsåti. Sabbakālaü mahārāja Tathāgate bhu¤jamāne devatā dibbaü ojaü gahetvā upatiņņhitvā uddhaņuddhaņe ālope ākiranti. Yathā mahārāja ra¤¤o sådo ra¤¤o bhu¤jantassa såpaü gahetvā upatiņņhitvā kabaëe kabaëe såpaü ākirati, evam-eva kho mahārāja sabbakālaü Tathāgate bhu¤jamāne devatā dibbaü ojaü gahetvā upatiņņhitvā uddhaņuddhaņe ālope dibbaü ojaü ākiranti. Vera¤jāyam-pi mahārāja Tathāgatassa sukkhayavapulake bhu¤jamānassa devatā dibbena ojena temayitvā temayitvā upasaühariüsu, #<[page 232]># %< 232>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tena Tathāgatassa kāyo upacito ahosãti. - Lābhā vata bhante Nāgasena tāsaü devatānaü yā Tathāgatassa sarãrapaņijaggane satataü samitaü ussukkam-āpannā. Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, tumhe bhaõatha: Tathāgatena catuhi ca asankheyyehi kappānaü kappasatasahassena ca etth' antare sabba¤¤uta¤āõaü paripācitaü mahato janakāyassa samuddharaõāyāti. Puna ca:Sabba¤¤utaü pat- tassa appossukkatāya cittaü nami, no dhammadesanāyāti. Yathā nāma bhante Nāgasena issāso vā issāsantevāsã vā bahuke divase sangāmatthāya upāsanaü sikkhitvā sampatte mahāyuddhe osakkeyya, evam-eva kho bhante Nāgasena Tathāgatena catuhi ca asankheyyehi kappānaü kappasatasahassena ca etth' antare sabba¤¤uta¤āõaü paripācetvā mahato janakāyassa samuddharaõāya sabba¤¤utaü pattena dhammadesanāya osakkitaü. Yathā vā pana bhante Nāgasena mallo vā mallantevāsã vā bahuke divase nibbuddhaü sikkhitvā sampatte mallayuddhe osakkeyya, evam-eva kho bhante Nāgasena Tathāgatena catuhi ca asankheyyehi kappānaü kappasatasahassena ca etth' antare sabba¤¤uta¤āõaü paripācetvā mahato janakāyassa samuddharaõāya sabba¤¤utaü pattena dhammadesanāya osakkitaü. Kin-nu kho bhante Nāgasena Tathāgatena bhayā osakkitaü, udāhu apākaņatāya osakkitaü, udāhu dubbalatāya osakkitaü, udāhu asabba¤¤utāya osakkitaü. #<[page 233]># %< 233>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Kiü tattha kāraõaü, ingha me tvaü kāraõaü bråhi kankhāvitaraõāya. Yadi bhante Nāgasena Tathāgatena catuhi ca asankheyyehi kappānaü kappasatasahassena ca etth' antare sabba¤¤uta¤āõaü paripācitaü mahato janakāyassa samuddharaõāya, tena hi: sabba¤¤utaü pattassa appossukkatāya cittaü nami, no dhammadesanāyāti yaü vacanaü taü micchā. Yadi sabba¤¤utaü pattassa appossukkatāya cittaü nami, no dhammadesanāya, tena hi: Tathāgatena catuhi ca asankheyyehi kappānaü kappasatasahassena ca etth' antare sabba¤¤uta¤āõaü paripācitaü mahato janakāyassa samuddharaõāyāti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho gambhãro dunnibbedho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo ti. Paripācita¤-ca mahārāja Tathāgatena catuhi ca asankheyyehi kappānaü kappasatasahassena ca etth' antare sabba¤¤uta¤āõaü [paripācitaü] mahato janakāyassa samuddharaõāya; pattasabba¤¤utassa ca appossukkatāya cittaü nami, no dhammadesanāya. Ta¤-ca pana dhammassa gambhãra-nipuõa-duddasa-duranubodhasukhuma-duppaņivedhataü sattāna¤-ca ālayārāmataü sakkāyadiņņhiyā daëhasuggahitata¤-ca disvā: kin-nu kho kathan-nu kho ti appossukkatāya cittaü nami, no dhammadesanāya; sattānaü paņivedhacintanamānasaü yev' etaü. Yathā mahārāja bhisakko sallakatto anekabyādhiparipãëitaü naraü upasankamitvā evaü cintayati: kena nu kho upakkamena katamena vā bhesajjena imassa byādhi våpasameyyāti; evam-eva kho mahārāja Tathāgatassa sabbakilesabyādhiparipãëitaü janaü dhammassa ca gambhãra-nipuõa-duddasa-duranubodha-sukhuma-duppaņivedhataü disvā: kin-nu kho kathan-nu kho ti appossukkatāya cittaü nami, no dhammadesanāya; sattānaü paņivedhacintanamānasaü yev' etaü. #<[page 234]># %< 234>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yathā mahārāja ra¤¤o khattiyassa muddhāvasittassa dovārika-anãkaņņha-pārisajja-negama-bhaņa-balattha-amacca-rāja¤¤arājåpajãvine jane disvā evaü cittam-uppajjeyya: kin-nu kho kathan-nu kho ime sangaõhissāmãti; evam-eva kho mahārāja Tathāgatassa dhammassa gambhãra-nipuõaduddasa-duranubodha-sukhuma-duppaņivedhataü sattāna¤-ca ālayārāmataü sakkāyadiņņhiyā daëhasuggahitata¤-ca disvā: kin-nu kho kathan-nu kho ti appossukkatāya cittaü nami, no dhammadesanāya; sattānaü paņivedhacintanamānasaü yev' etaü. Api ca mahārāja sabbesaü tathāgatānaü dhammatā esā yaü Brahmunā āyācitā dhammaü desenti. Tattha pana kiü kāraõaü. Ye tena samayena manussā tāpasaparibbājakā samaõabrāhmanā sabbe te Brahmadevatā honti Brahmagarukā Brahmaparāyanā; tasmā tassa balavato yasavato ¤ātassa pa¤¤ātassa uttarassa accuggatassa oõamanena sadevako loko oõamissati okappessati adhimuccissatãti iminā va mahārāja kāraõena tathāgatā Brahmunā āyācitā dhammaü desenti. Yathā mahārāja koci rājā vā rājamahāmatto vā yassa oõamati apacitiü karoti, balavatarassa tassa oõamanena avasesā janatā oõamati apacitiü karoti; evam-eva kho mahārāja Brahme onamite tathāgatānaü sadevako loko oõamissati. Påjitapåjako mahārāja loko, tasmā so Brahmā sabbesaü tathāgatānaü āyācati dhammadesanāya, tena ca kāraõena tathāgatā Brahmunā āyācitā dhammaü desentãti. - Sādhu bhante Nāgasena, sunibbeņhito pa¤ho, atibhadrakaü veyyākaraõam, evametaü, tathā sampaņicchāmãti. Pa¤camo vaggo. #<[page 235]># %< 235>% Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjati, sadevakasmiü lokasmiü na-tthi me paņipuggalo ti. Puna ca bhaõitaü: Iti kho bhikkhave âëāro Kālāmo ācariyo me samāno antevāsiü maü samānaü attanā samasamaü ņhapesi uëārāya ca maü påjāya påjesãti. Yadi bhante Nāgasena Tathāgatena bhaõitaü: Na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjatãti tena hi: Iti kho bhikkhave âëāro Kālāmo ācariyo me samāno antevāsiü maü samānaü attanā samasamaü ņhapesãti yaü vacanaü taü micchā. Yadi Tathāgatena bhaõitaü: Iti kho bhikkhave âëāro Kālāmo ācariyo me samāno antevāsiü maü samānaü attanā samasamaü ņhapesãti, tena hi: Na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjatãti tam-pi vacanaü micchā. Ayam-pi ubhatokoņiko pa¤ho tavānuppatto, sa tayā nibbāhitabbo ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjati, sadevakasmiü lokasmiü na-tthi me paņipuggalo ti. Bhaõita¤-ca: Iti kho bhikkhave âëāro Kālāmo ācariyo me samāno antevāsiü maü samānaü attanā samasamaü ņhapesi uëārāya ca maü påjāya påjesãti. Ta¤-ca pana vacanaü pubbe va sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattass' eva sato ācariyabhāvaü sandhāya bhāsitaü. Pa¤c' ime mahārāja pubbe va sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattassa sato ācariyā, yehi anusiņņho Bodhisatto tattha tattha divasaü vãtināmesi, katame pa¤ca: Ye te mahārāja aņņha brāhmaõā jātamatte Bodhisatte lakkhaõāni parigaõhiüsu, #<[page 236]># %< 236>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ seyyathãdaü: Rāmo, Dhajo, Lakkhaõo, Mantã, Ya¤¤o, Suyāmo, Subhojo, Sudatto, te tassa sotthiü pavedayitvā rakkhākammaü akaüsu, te ca paņhamaü ācariyā. Puna ca paraü mahārāja: Bodhisattassa pitā Suddhodano rājā yaü tena samayena abhijātaü udiccaü jātivantaü padakaü veyyākaraõaü chaëangavantaü Sabbamittaü nāma brāhmaõaü upanetvā sovaõõena bhinkārena udakaü oõojetvā: imaü kumāraü sikkhāpehãti adāsi, ayaü dutiyo ācariyo. Puna ca paraü mahārāja: Yā sā devatā Bodhisattaü saüvejesi, yassā vacanaü sutvā Bodhisatto saüviggo ubbiggo tasmiü yeva khaõe nekkhamnikkhamitvā pabbaji, ayaüatiyo ācariyo. Puna ca paraü mahārāja: âëāro Kālām ayaü catuttho ācariyo. Puna ca paraü mahārāja: Uddako Rāmaputto, ayaü pāmo ācariyo. Ime kho mahārāja pubbe va sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattassasato pa¤ca ācariyā. Te ca pana ācariyā lokiye dhamme. Imasmi¤-ca pana mahārāja lokuttare dhamme sabba¤¤uta¤āõapaņivedhāya na-tthi Tathāgatassa anuttaro anusāsako. Sayambhå mahārāja Tathāgato anācariyako, tasmā kāraõā Tathāgatena bhaõitaü: Na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjati, sadevakasmiü lokasmiü na-tthi me paņipuggalo ti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Aņņhānam-etaü bhikkhave anavakāso yaü ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddhā apubbaü acarimaü uppajjeyyuü, #<[page 237]># %< 237>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ n' etaü ņhānaü vijjatãti. Desentā pi bhante Nāgasena sabbe pi tathāgatā sattatiüsa bodhapakkhiye dhamme desenti, kathayamānā ca cattāri ariyasaccāni kathenti, sikkhāpentā ca tisu sikkhāsu sikkhāpenti, anusāsamānā ca appamādapaņipattiyā anusāsanti. Yadi bhante Nāgasena sabbesam-pi tathāgatānaü ekā desanā ekā kathā ekā sikkhā ekā 'nusatthi, kena kāraõena dvetathāgatā ekakkhaõe na uppajjanti. Ekena pi tāva buddhuppādena ayaü loko obhāsajāto, yadi dutiyo buddho bhaveyya dvinnaü pabhāya ayaü loko bhiyyosomattāya obhāsajāto bhaveyya, ovadamānā ca dve tathāgatā sukhaü ovadeyyuü, anusāsamānā ca sukhaü anusāseyyuü. Tattha me kāraõaü bråhi, yathā 'haü nissaüsayo bhaveyyan-ti. Ayaü mahārāja dasasahassã lokadhātu ekabuddhadhāraõã, ekass' eva tathāgatassa guõaü dhāreti; yadi dutiyo buddho uppajjeyya nāyaü dasasahassã lokadhātu dhāreyya, caleyya kampeyya nameyya oõameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaüseyya, naņņhānamupagaccheyya. Yathā mahārāja nāvā ekapurisasantāraõã bhaveyya, ekasmiü purise abhiråëhe samupādikā bhaveyya, atha dutiyo puriso āgaccheyya tādiso āyunā vaõõena vayena pamāõena kisa-thålena sabbangapaccangena, so taü nāvaü abhiråheyya, api nu sā mahārāja nāvā dvinnam-pi dhāreyyāti. - Na hi bhante, caleyya kampeyya nameyya oõameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaüseyya, naņņhānam-upagaccheyya, osãdeyya udake ti. - Evam-eva kho mahārāja ayaü dasasahassã lokadhātu ekabuddhadhāraõã, ekass' eva tathāgatassa guõaü dhāreti; yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaü dasasahassã lokadhātu dhāreyya, caleyya kampeyya nameyya oõameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaüseyya, naņņhānam-upagaccheyya. Yathā vā pana mahārāja puriso yāvadatthaü bhojanaü bhu¤jeyya chādentaü yāva kaõņham-abhipårayitvā, #<[page 238]># %< 238>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ so dhāto pãõito paripuõõo nirantaro tandikato anoõamidaõķajāto puna-d-eva tattakaü bhojanaü bhu¤jeyya; api nu kho so mahārāja puriso sukhito bhaveyyāti. - Na hi bhante, sakiü bhutto va mareyyāti. - Evam-eva kho mahārāja ayaü dasasahassã lokadhātu ekabuddhadhāraõã, ekass' eva tathāgatassa guõaü dhāreti; yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaü dasasahassã lokadhātu dhāreyya, caleyya kampeyya nameyya oõameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaüseyya, naņņhānam-upagaccheyyāti. - Kin-nu kho bhante Nāgasena atidhammabhārena paņhavã calatãti. - Idha mahārāja dve sakaņā ratanaparipåritā bhaveyyuü yāva mukhasmā, ekasmā sakaņato ratanaü gahetvā ekasmiü sakaņe ākireyyuü, api nu taü mahārāja sakataü dvinnam-pi sakaņānaü ratanaü dhāreyyāti. - Na hi bhante, nābhi pi tassa phaleyya, arā pi tassa bhijjeyyuü, nemã pi tassa opateyya, akkho pi tassa bhijjeyyāti.-Kin-nu kho mahārāja atiratanabhārena sakaņaü bhijjatãti. âma bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja atidhammabhārena paņhavã calati. Api ca mahārāja imaü kāraõaü buddhabalaparidãpanāya osāritaü. A¤¤am-pi tattha abhiråpaü kāraõaü suõohi yena kāraõena dve sammāsambuddhā ekakkhaõe n' uppajjanti. Yadi mahārāja dve sammāsambuddhā ekakkhaõe uppajjeyyuü, tesaü parisāya vivādo uppajjeyya: tumhākaü buddho, amhākaü buddho ti ubhatopakkhajātā bhaveyyuü. Yathā mahārāja dvinnaü balavāmaccānaü parisāya vivādo uppajjeyya: tumhākaü amacco, amhākaü amacco ti ubhatopakkhajātā honti; evam-eva kho mahārāja yadi dve sammāsambuddhā ekakkhaõe uppajjeyyuü, tesaü parisāya vivādo uppajjeyya: tumhākaü buddho, amhākaü buddho ti ubhatopakkhajātā bhaveyyuü. #<[page 239]># %< 239>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Idaü tāva mahārāja ekaü kāraõaü yena kāraõena dve sammāsambuddhā ekakkhaõe na uppajjanti. Aparam-pi mahārāja uttariü kāraõaü suõohi yena kāraõena dve sammāsambuddhā ekakkhaõe na uppajjanti. Yadi mahārāja dve sammāsambuddhā ekakkhaõe uppajjeyyuü, aggo Buddho ti yaü vacanaü taü micchā bhaveyya, jeņņho Buddho ti yaü vacanaü taü micchā bhaveyya, seņņho Buddho ti yaü vacanaü taü micchā bhaveyya, visiņņho Buddho ti - uttamo Buddho ti - pavaro Buddho ti -asamo Buddho ti-asamasamo Buddho ti - appaņimo Buddho ti - appaņibhāgo Buddho ti -appaņipuggalo Buddho ti yaü vacanaü taü micchā bhaveyya. Idam-pi kho tvaü mahārāja kāraõaü atthato sampaņiccha yena kāraõena dve sammāsambuddhā ekakkhaõe na uppajjanti. Api ca kho mahārāja buddhānaü bhagavantānaü sabhāvapakati esā yaü eko yeva buddho loke uppajjati, kasmā kāraõā: mahtatāya sabba¤¤åbuddhaguõānaü. A¤¤am-pi mahārāja yaü loke mahantaü taü ekaü yeva hoti: paņhavã mahārāja mahantā, sā ekā yeva; sāgaro mahanto, so eko yeva; Sineru girirājā mahanto, so eko yeva; ākāso mahanto, so eko yeva; Sakko mahanto, so eko yeva; Māro mahanto, so eko yeva; Mahābrahmā mahanto, so eko yeva; Tathāgato arahaü sammāsambuddho mahanto, so eko yeva lokasmiü. Yatth' ete uppajjanti tattha a¤¤assa okāso na hoti. Tasmā mahārāja Tathāgato arahaü sammāsambuddho eko yeva lokasmiü uppajjatãti.-Sukathito bhante Nāgasena pa¤ho opammehi kāraõehi, anipuõo p' etaü sutvā attamano bhaveyya, kim-pana mādiso mahāpa¤¤o; sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. #<[page 240]># %< 240>% Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā mātucchāya Mahāpajāpatiyā Gotamiyā vassikasāņikāya dãyamānāya: Sanghe Gotami dehi, sanghe te dinne aha¤-c' eva påjito bhavissāmi sangho cāti. Kin-nu kho bhante Nāgasena Tathāgato sangharatanato na bhāriko na garuko na dakkhiõeyyo, yaü Tathāgato sakāya mātucchāya sayampi¤jitaü sayaülu¤citaü sayaüpoņhitaü sayaükantitaü sayaüvāyitaü vassikasāņikaü attano dãyamānaü sanghassa dāpesi. Yadi bhante Nāgasena Tathāgato sangharatanato uttaro bhaveyya adhiko vā visiņņho vā: mayi dinne mahapphalaü bhavissatãti na Tathāgato mātucchāya sayampi¤jitaü sayaülu¤citaü sayaüpoņhitaü taü vassikasāņikaü sanghe dāpeyya. Yasmā ca kho bhante Nāgasena Tathāgato attānaü na pattãyati na upanissayati, tasmā Tathāgato mātucchāya taü vassikasāņikaü sanghassa dāpesãti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā mātucchāya Mahāpajāpatiyā Gotamiyā vassikasāņikāya dãyamānāya: Sanghe Gotami dehi, sanghe dinne aha¤-c' eva påjito bhavissāmi sangho cāti. Taü pana na attano patimānanassa avipākatāya na adakkhiõeyyatāya, api ca kho hitatthāya anukampāya: anāgatam-addhānaü sangho mam' accayena cittikato bhavissatãti vijjamāne yeva guõe parikittayanto evam-āha: Sanghe Gotami dehi, sanghe dinne aha¤-c' eva påjito bhavissāmi sangho cāti. Yathā mahārāja pitā dharamāno yeva amacca-bhaņa-balattha-dovārika-anãkaņņha-pārisajja-janamajjhe ra¤¤o santike puttassa vijjamānaü yeva guõaü pakitteti: idha ņhapito anāgatam-addhānaü janamajjhe påjito bhavissatãti; evameva kho mahārāja Tathāgato hitatthāya anukampāya: anāgatam-addhānaü sangho mam' accayena cittikato bhavissatãti vijjamāne yeva guõe pakittayanto evam-āha: #<[page 241]># %< 241>% Sanghe Gotami dehi, sanghe dinne aha¤-c' eva påjito bhavissāmi sangho cāti. Na kho mahārāja tāvatakena vassikasāņikānuppadānamattakena sangho Tathāgatato adhiko nāma hoti visiņņho vā. Yathā mahārāja mātāpitaro puttānaü ucchādenti parimaddanti nahāpenti sambāhenti, api nu kho mahārāja tāvatakena ucchādanaparimaddana-nahāpana-sambāhanamattakena putto mātāpitåhi adhiko nāma hoti visiņņho vā ti. - Na hi bhante, akāmakaraõãyā bhante puttā mātāpitunnaü, tasmā mātāpitaro puttānaü ucchādana-parimaddana-nahāpanasambāhanaü karontãti. - Evam-eva kho mahārāja na tāvatakena vassikasāņikānuppadānamattakena sangho Tathāgatato adhiko nāma hoti visiņņho vā. Api ca Tathāgato akāmakaraõãyaü karonto mātucchāya taü vassikasāņikaü sanghassa dāpesi. Yathā vā pana mahārāja kocid-eva puriso ra¤¤o upāyanaü āhareyya, taü rājā upāyanaü a¤¤atarassa bhaņassa vā balatthassa vā senāpatissa vā purohitassa vā dadeyya, api nu kho so mahārāja puriso tāvatakena upāyanapaņilābhamattakena ra¤¤ā adhiko nāma hoti visiņņho vā ti. - Na hi bhante, rājabhattiko bhante so puriso rājåpajãvã, taüņhāne ņhapento rājā upāyanaü detãti. - Evam-eva kho mahārāja na tāvatakena vassikasāņikānuppadānamattakena sangho Tathāgatato adhiko nāma hoti visiņņho vā, atha kho Tathāga tabhattiko Tathāgatopajãvã, taüņhāne ņhapento Tathāgato sanghassa vassikasāņikaü dāpesi. Api ca mahārāja Tathāgatassa evaü ahosi: sabhāvapatipåjanãyo sangho, mama santakena sanghaü patipåjessāmãti sanghassa vassikasāņikaü dāpesi. Na mahārāja Tathāgato attano yeva patipåjanaü vaõõeti, atha kho ye loke patipåjanārahā tesam-pi Tathāgato patipåjanaü vaõõeti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Majjhimanikāyavarala¤cake Dhammadāyādadhammapariyāye appicchapaņipattiü pakittayamānena: #<[page 242]># %< 242>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Asu yeva me purimo bhikkhu pujjataro ca pāsaüsataro cāti. Na-tthi mahārāja bhavesu koci satto Tathāgatato dakkhiõeyyo vā uttaro vā adhiko vā visiņņho vā, Tathāgato va uttaro adhiko visiņņho. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Saüyuttanikāyavare Māõavagāmikena devaputtena Bhagavato purato ņhatvā devamanussamajjhe: Vipulo Rājagahikānaü giri seņņho pavuccati, Seto Himavataü seņņho, ādicco aghagāminaü, Samuddo udadhãnaü seņņho, nakkhattāna¤-ca candimā; sadevakassa lokassa Buddho aggaü pavuccatãti. Tā kho pan' etā mahārāja Māõavagāmikena devaputtena gāthā sugãtā na duggãtā, subhāsitā na dubbhāsitā, anumatā ca Bhagavatā. Nanu mahārāja therena pi Sāriputtena dhammasenāpatinā bhaõitaü: Eko manopasādo saraõāgamanaü a¤jalippaõāmo vā ussahate tārayituü Mārabalanisådane Buddhe ti. Bhagavatā ca bhaõitaü devātidevena: Ekapuggalo bhikkhave loke uppajjamāno uppajjati bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaü; katamo ekapuggalo: Tathāgato arahaü sammāsambuddho-pe-devamanussānan-ti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Gihino vā 'haü bhikkhave pabbajitassa vā sammāpaņipattiü vaõõemi, #<[page 243]># %< 243>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ gihã vā bhikkhave pabbajito vā sammā paņipanno sammāpaņipattādhikaraõaü ārādhako hoti ¤āyaü dhammaü kusalan-ti. Yadi bhante Nāgasena gihã odātavasano kāmabhogã puttadārasambādhasayanaü ajjhāvasanto Kāsikacandanaü paccanubhonto mālā-gandhavilepanaü dhārento jātaråpa-rajataü sādiyanto maõikanaka-vicitta-molibaddho sammā paņipanno ārādhako hoti ¤āyaü dhammaü kusalaü, pabbajito pi bhaõķu kāsāvavatthavasano parapiõķam-ajjhupagato catusu sãlakkhandhesu sammā paripårakārã diyaķķhesu sikkhāpadasatesu samādāya vattanto terasasu dhutaguõesu anavasesaü vattanto sammā paņipanno ārādhako hoti ¤āyaü dhammaü kusalaü; tattha bhante ko viseso gihino vā pabbajitassa vā, aphalaü hoti tapokammaü, niratthikā pabbajjā, va¤jhā sikkhāpadagopanā, moghaü dhutaguõasamādānaü, kiü tattha dukkham-anuciõõena, nanu nāma sukhen' eva sukhaü adhigantabban-ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā: Gihino vā 'haü bhikkhave pabbajitassa vā sammāpaņipattiü vaõõemi, gihã vā bhikkhave pabbajito vā sammā paņipanno sammāpaņipattādhikaraõaü ārādhako hoti ¤āyaü dhammaü kusalan-ti. Evam-etaü mahārāja, sammā paņipanno va seņņho. Pabbajito pi mahārāja: pabbajito 'mhãti na sammā paņipajjeyya, atha kho so ārakā va sāma¤¤ā, ārakā va brahma¤¤ā; pag-eva gihã odātavasano. Gihã pi mahārāja sammā paņipanno ārādhako hoti ¤āyaü dhammaü kusalaü, pabbajito pi mahārāja sammā paņipanno ārādhako hoti ¤āyaü dhammaü kusalaü. Api ca mahārāja pabbajito va sāma¤¤assa issaro adhipati, pabbajjā mahārāja bahuguõā anekaguõā appamāõaguõā, na sakkā pabbajjāya guõā parimāõaü kātuü. Yathā mahārāja kāmadadassa maõiratanassa na sakkā dhanena aggho parimāõaü kātuü: #<[page 244]># %< 244>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ettakaü maõiratanassa målanti; evam-eva kho mahārāja pabbajjā bahuguõā anekaguõā appamāõaguõā, na sakkā pabbajjāya guõā parimāõaü kātuü. Yathā vā pana mahārāja mahāsamudde åmiyo na sakkā parimāõaü kātuü: ettakā mahāsamudde åmiyo ti; evam-eva kho mahārāja pabbajjā bahuguõā anekaguõā appamāõaguõā, na sakkā pabbajjāya guõā parimāõaü kātuü. Pabbajitassa mahārāja yaü ki¤ci karaõãyaü sabban-taü khippam-eva samijjhati no cira rattāya; kinkāraõaü: pabbajito mahārāja appiccho hoti santuņņho pavivitto asaüsaņņho āraddhaviriyo nirālayo aniketo paripuõõasãlo sallekhitācāro dhutapaņipattikusalo hoti; tankāraõā pabbajitassa yaü ki¤ci karaõãyaü sabban-taü khippam-eva samijjhati no cirarattāya. Yathā mahārāja niggaõņhi-sama-sudhota-uju-vimala-nārāco susajjito sammā vahati, evam-eva kho mahārāja pabbajitassa yaü ki¤ci karaõãyaü sabban-taü khippam-eva samijjhati no cirarattāyāti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, yadā Bodhisatto dukkarakārikaü akāsi, n' etādiso a¤¤atra ārambho ahosi nikkamo kilesayuddhaü Maccusenavidhamanaü āhārapariggaho dukkarakārikā, evaråpe parakkame ka¤ci assādaü alabhitvā tam-eva cittaü parihāpetvā evam-avoca: Na kho panāhaü imāya kaņukāya dukkarakārikāya adhigacchāmi uttariü manussadhammā alamariya¤āõadassanavisesaü, siyā nu kho a¤¤o maggo bodhāyāti. Tato nibbinditvā a¤¤ena maggena sabba¤¤utaü patto puna tāya paņipadāya sāvake anusāsati samādapeti: #<[page 245]># %< 245>% ârabhatha, nikkamatha, yu¤jatha Buddhasāsane, dhunātha Maccuno senaü, naëāgāraü va ku¤jaro ti. Kena nu kho bhante Nāgasena kāraõena Tathāgato yāya paņipadāya attanā nibbiõõo virattaråpo tattha sāvake anusāsati samādapetãti. Tadā pi mahārāja etarahi pi sā yeva paņipadā, taü yeva paņipadaü paņipajjitvā Bodhisatto sabba¤¤utaü patto. Api ca mahārāja Bodhisatto ativiriyaü karonto niravasesato āhāraü uparundhi, tassa āhāråparodhena cittadubbalyaü uppajji, so tena dubbalyena nāsakkhi sabba¤¤utaü pāpuõituü, so mattamattaü kabaëinkārāhāraü sevanto tāy' eva paņipadāya nacirass' eva sabba¤¤utaü pāpuõi. Sā yeva mahārāja paņipadā sabbesaü tathāgatānaü sabba¤¤uta¤āõapaņilābhāya. Yathā mahārāja sabbasattānaü āhāro upatthambho, āhāråpanissitā sabbe sattā sukhaü anubhavanti; evam-eva kho mahārāja sā yeva paņipadā sabbesaü tathāgatānaü sabba¤¤uta¤āõapaņilābhāya. N' eso mahārāja doso ārambhassa, na nikkamassa, na kilesayuddhassa, yena Tathāgato tasmiü samaye na pāpuõi sabba¤¤uta¤āõaü, atha kho āhāråparodhass' ev' eso doso, sadā paņiyattā yeva sā paņipadā. Yathā mahārāja puriso addhānaü ativegena gaccheyya, tena so pakkhahato vā bhaveyya pãņhasappã vā asa¤caro paņhavitale, api nu kho mahārāja mahāpaņhaviyā doso atthi yena so puriso pakkhahato ahosãti. - Na hi bhante, sadā paņiyattā bhante mahāpaņhavã, kuto tassā doso, vāyāmass' ev' eso doso yena so puriso pakkhahato ahosãti.-Evam-eva kho mahārāja n' eso doso ārambhassa, na nikkamassa, na kilesayuddhassa yena Tathāgato tasmiü samaye na pāpuõi sabba¤¤uta¤āõaü, atha kho āhāråparodhass' ev' eso doso, sadā paņiyattā yeva sā paņipadā. #<[page 246]># %< 246>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yathā vā pana mahārāja puriso kiliņņhaü sāņakaü nivāseyya, na so taü dhovāpeyya, n' eso doso udakassa, sadā paņiyattaü udakaü, purisass' ev' eso doso; evam-eva kho mahārāja n'eso doso ārambhassa, na nikkamassa, na kilesayuddhassa, yena Tathāgato tasmiü samaye na pāpuõi sabba¤¤uta¤āõaü, atha kho āhāråparodhass' ev' eso doso, sadā paņiyattā yeva sā paņipadā. Tasmā Tathāgato tāy' eva paņipadāya sāvake anusāsati samādapeti. Evaü kho mahārāja sadā paņiyattā anavajjā sā paņipadā ti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, mahantaü idaü Tathāgatasāsanaü sāraü varaü seņņhaü pavaraü anupamaü parisuddhaü vimalaü paõķaraü anavajjaü, na yuttaü gihiü tāvatakaü pabbājetuü, gihiü yeva ekasmiü phale vinetvā yadā apunarāvattã hoti tadā so pabbājetabbo; kinkāraõaü: ime dujjanā tāva tattha sāsane visuddhe pabbajitvā paņinivattitvā hãnāy' āvattanti, tesaü paccāgamanena ayaü mahājano evaü vicinteti: tucchakaü vata bho etaü samaõassa Gotamassa sāsanaü bhavissati, yaü ime paņinivattantãti. Idam-ettha kāraõan-ti. Yathā mahārāja taëākaü bhaveyya sampuõõa-sucivimala-sãtala-salilaü, atha yo koci kiliņņho mala-kaddama-gato taü taëākaü gantvā anahāyitvā kiliņņho va paņinivatteyya, tattha mahārāja katamaü jano garaheyya, kiliņņhaü vā taëākaü vā ti. - Kiliņņhaü bhante jano garaheyya: ayaü taëākaü gantvā anahāyitvā kiliņņho va paņinivatto, kiü imaü anahāyitukāmaü taëāko sayaü nahāpessati, ko doso taëākassāti.-Evam-eva kho mahārāja Tathāgato vimuttivara-salilasampuõõaü saddhammavara-taëākaü māpesi: #<[page 247]># %< 247>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ye keci kilesamalakiliņņhā sacetanā budhā te idha nahāyitvā sabbakilese pavāhayissantãti; yadi koci taü saddhammavara-taëākaü gantvā anahāyitvā sakileso va paņinivattitvā hãnāy' āvattati, taü yeva jano garahissati: ayaü Jinasāsane pabbajitvā tattha patiņņhaü alabhitvā hãnāy' āvatto, kiü imaü appaņipajjantaü Jinasāsanaü sayaü sodhessati, ko doso Jinasāsanassāti. Yathā vā pana mahārāja puriso paramabyādhito roguppattikusalaü amoghadhuvasiddhakammaü bhisakkaü sallakattaü disvā na tikicchāpetvā sabyādhiko va paņinivatteyya, tattha katamaü jano garaheyya, āturaü vā bhisakkaü vā ti. - âturaü bhante jano garaheyya: ayaü roguppattikusalaü amoghadhuvasiddhakammaü bhisakkaü sallakattaü disvā na tikicchāpetvā sabyādhiko va paņinivatto, kiü imaü atikicchāpentaü bhisakko sayaü tikicchissati, ko doso bhisakkassāti.-Evam-eva kho mahārāja Tathāgato antosāsanasamugge kevalaü sakalakilesabyādhi-våpasamanasamatthaü amatosadhaü pakkhipi: ye keci kilesabyādhipãëitā sacetanā budhā te imaü amatosadhaü pivitvā sabbakilesabyādhiü våpasamessantãti; yadi koci taü amatosadhaü apivitvā sakileso va paņinivattitvā hãnāy' āvattati, taü yeva jano garahissati: ayaü Jinasāsane pabbajitvā tattha patiņņhaü alabhitvā hãnāy' āvatto, kiü imaü appaņipajjantaü Jinasāsanaü sayaü sodhessati, ko doso Jinasāsanassāti. Yathā vā pana mahārāja chāto puriso mahatimahāpu¤¤abhattaparivesanaü gantvā taü bhattaü abhu¤jitvā chāto va paņinivatteyya, tattha katamaü jano garaheyya, chātaü vā pu¤¤abhattaü vā ti. - Chātaü bhante jano garaheyya: #<[page 248]># %< 248>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ayaü khudāpãëito pu¤¤abhattaü paņilabhitvā abhu¤jitvā chāto va paņinivatto, kiü imassa abhu¤jantassa bhojanaü sayaü mukhaü pavisissati, ko doso bhojanassāti. - Evam-eva kho mahārāja Tathāgato antosāsanasamugge paramapavaraü santaü sivaü paõãtaü amataü paramamadhuraü kāyagatāsatibhojanaü ņhapesi: ye keci kilesakilantajjhattā taõhāparetamānasā sacetanā budhā te imaü bhojanaü bhu¤jitvā kāma-råpāråpabhavesu sabbaü taõham-apanessantãti; yadi koci taü bhojanaü abhu¤jitvā taõhāsito va paņinivattitvā hãnāy' āvattati, taü yeva jano garahissati: ayaü Jinasāsane pabbajitvā tattha patiņņhaü alabhitvā hãnāy' āvatto, kiü imaü appaņipajjantaü Jinasāsanaü sayaü sodhessati, ko doso Jinasāsanassāti. Yadi mahārāja Tathāgato gihiü yeva ekasmiü phale vinãtaü pabbājeyya, na nāmāyaü pabbajjā kilesappahānāya visuddhiyā vā, na-tthi pabbajjāya karaõãyaü. Yathā mahārāja puriso anekasatena kammena taëākaü khaõāpetvā parisāya evam-anusāveyya: mā me bhonto keci sankiliņņhā imaü taëākaü otaratha, pavāhitarajojallā parisuddhā vimalamaņņā imaü taëākaü otarathāti; api nu kho mahārāja tesam pavāhitarajojallānaü parisuddhānaü vimalamaņņānaü tena tāëākena karaõãyaü bhaveyyāti. Na hi bhante, yass' atthāya te taü taëākaü upagaccheyyuü taü a¤¤atr' eva tesaü kataü karaõãyaü, kiü tesaü tena taëākenāti. - Evam-eva kho mahārāja yadi Tathāgato gihiü yeva ekasmiü phale vinãtaü pabbājeyya, tatth' eva tesaü kataü karaõãyaü, kiü tesaü pabbajjāya. Yathā vā pana mahārāja sabhāva-isibhattiko sutamantapadadharo atakkiko roguppattikusalo amoghadhuvasiddhakammo bhisakko sallakatto sabbarogåpasamabhesajjaü sannipātetvā parisāya evam-anusāveyya: mā kho bhonto keci sabyādhikā mama santike upagacchatha, #<[page 249]># %< 249>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ abyādhikā arogā mama santike upagacchathāti, api nu kho mahārāja tesaü abyādhikānaü arogānaü paripuõõānaü udaggānaü tena bhisakkena karaõãyaü bhaveyyāti. - Na hi bhante, yass' atthāya te taü bhisakkaü sallakattaü upagaccheyyuü taü a¤¤atr' eva tesaü kataü karaõãyaü, kiü tesaü tena bhisakkenāti. - Evam-eva kho mahārāja yadi Tathāgato gihiü yeva ekasmiü phale vinãtaü pabbājeyya, tatth' eva tesaü kataü karaõãyaü, kiü tesaü pabbajjāya. Yathā vā pana mahārāja koci puriso anekathālipākasataü bhojanaü paņiyādāpetvā parisāya evam-anusāveyya: mā me bhonto keci chātā imaü parivesanaü upagacchatha, subhuttā tittā suhitā dhātā pãõitā paripuõõā imaü parivesanaü upagacchathāti, api nu kho mahārāja tesaü bhuttāvãnaü tittānaü suhitānaü dhātānaü pãõitānaü paripuõõānaü tena bhojanena karaõãyaü bhaveyyāti. - Na hi bhante, yass' atthāya te taü parivesanaü upagaccheyyuü taü a¤¤atr' eva tesaü kataü karaõãyaü, kiü tesaü tāya parivesanāyāti. - Evam-eva kho mahārāja yadi Tathāgato gihiü yeva ekasmiü phale vinãtaü pabbājeyya, tatth' eva tesaü kataü karaõãyaü, kiü tesaü pabbajjāya. Api ca mahārāja ye hãnāy' āvattanti te Jinasāsanassa pa¤ca atuliye guõe dassenti; katame pa¤ca: bhåmimahantabhāvaü dassenti, parisuddhavimalabhāvaü dassenti, pāpehi asaüvāsiyabhāvaü dassenti, duppaņivedhabhāvaü dassenti, bahusaüvararakkhiyabhāvaü dassenti. Kathaü bhåmimahantabhāvaü dassenti: yathā mahārāja puriso adhano hãnajacco nibbiseso buddhiparihãno mahatimahārajjaü paņilabhitvā nacilass' eva paripaņati paridhaüsati parihāyati yasato, na sakkoti issariyaü sandhāretuü, kinkāraõaü: #<[page 250]># %< 250>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ mahantattā issariyassa; evam-eva kho mahārāja ye keci nibbisesā akatapu¤¤ā buddhiparihãnā Jinasāsane pabbajanti te taü pabbajjaü pavaruttamaü sandhāretuü na visahantā nacirass' eva Jinasāsanā paripaņitvā paridhaüsitvā parihāyitvā hãnāy' āvattanti, na sakkonti Jinasāsanaü sandhāretuü, kinkāraõaü: mahantattā Jinasāsanabhåmiyā. Evaü bhåmimahantabhāvaü dassenti. Kathaü parisuddhavimalabhāvaü dassenti: yathā mahārāja vāri pokkharapatte vikirati vidhamati viddhaüsati, naņņhānam-upagacchati, nåpalippati, kinkāraõaü: parisuddhavimalattā padumassa; evam-eva kho mahārāja ye keci saņhā kåņā vankā kuņilā visamadiņņhino Jinasāsane pabbajanti te parisuddha-vimala-nikkaõņaka-paõķara-varapavara-sāsanato nacirass' eva vikiritvā vidhamitvā viddhaüsitvā na saõņhahitvā nåpalippitvā hãnāy' āvattanti, kinkāraõaü: parisuddhavimalattā Jinasāsanassa. Evaü parisuddhavimalabhāvaü dassenti. Kathaü pāpehi asaüvāsiyabhāvaü dassenti: yathā mahārāja mahāsamuddo na matena kuõapena saüvasati, yaü hoti mahāsamudde mataü kuõapaü taü khippameva tãraü upaneti thalaü vā ussādeti, kinkāraõaü: mahābhåtānaü bhavanattā mahāsamuddassa; evam-eva kho mahārāja ye keci pāpā akiriyā osannaviriyā kuthitā kiliņņhā dujjanā manussā Jinasāsane pabbajanti te nacirass' eva Jinasāsanato arahantavimala-khãõāsavamahābhåta-bhavanato nikkhamitvā na saüvasitvā hãnāy' āvattanti, kinkāraõaü: pāpehi asaüvāsiyattā Jinasāsanassa Evaü pāpehi asaüvāsiyabhāvaü dassenti. Kathaü duppaņivedhabhāvaü dassenti: yathā mahārāja ye keci acchekā asikkhitā asippino mativippahãnā issatthā vālaggavedhaü na visahantā vigaëanti pakkamanti, kinkāranaü: saõha-sukhuma-duppaņivedhattā vālaggassa; #<[page 251]># %< 251>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam-eva kho mahārāja ye keci duppa¤¤ā jaëā eëamågā måëhā dandhagatikā janā Jinasāsane pabbajanti te taü parama-saõha-sukhuma-catusacca-paņivedhaü paņivijjhituü na visahantā Jinasāsanā vigaëitvā pakkamitvā nacirass' eva hãnāy' āvattanti, kinkāraõaü: parama-saõha-sukhuma-duppaņivedhatāya saccānaü. Evaü duppaņivedhabhāvaü dassenti. Kathaü bahusaüvararakkhiyabhāvaü dassenti: yathā mahārāja kocid-eva puriso mahatimahāyuddhabhåmimupagato parasenāya disāvidisāhi samantā parivārito sattihatthaü janam-upentaü disvā bhãto osakkati paņinivattati palāyati, kinkāraõāü: bahuvidhayuddhamukharakkhanabhayā; evam-eva kho mahārāja ye keci pākatā asaüvutā ahirikā akiriyā akkhantã capalā calitā ittarā bālajanā Jinasāsane pabbajanti te bahuvidhaü sikkhāpadaü parirakkhituü na visahantā okkamitvā paņinivattitvā palāyitvā nacirass' eva hãnāy' āvattanti, kinkāraõaü: bahuvidhasaüvararakkhiyabhāvattā Jinasāsanassa. Evaü bahuvidhasaüvararakkhiyabhāvaü dassenti. Thalajuttame pi mahārāja vassikāgumbe kimividdhāni pupphāni honti, tāni ankurāni sankuņitāni antarā yeva paripaņanti, na ca tesu paripaņitesu vassikāgumbo hãëito nāma hoti, yāni tattha ņhitāni pupphāni tāni sammā gandhena disāvidisaü abhibyāpenti, evam-eva kho mahārāja ye te Jinasāsane pabbajitvā hãnāy' āvattanti te Jinasāsane kimividdhāni vassikāpupphāni viya vaõõagandharahitāni nibbaõõākārasãlā abhabbā vepullāya, na ca tesaü hãnāy' āvattanena Jinasāsanaü hãëitaü nāma hoti, ye tattha ņhitā bhikkhå te sadevakaü lokaü sãlavaragandhena abhibyāpenti. Sālãnam-pi mahārāja nirātankānaü lohitakānaü antare karumbhakaü nāma sālijāti uppajjitvā antarā yeva vinassati, #<[page 252]># %< 252>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ na ca tassā vinaņņhattā lohitakasālã hiëitā nāma honti, ye tattha ņhitā sālã te rājåpabhogā honti; evam-eva kho mahārāja ye te Jinasāsane pabbajitvā hãnāy' āvattanti te lohitakasālãnam-antare karumbhakā viya Jinasāsane na vaķķhitvā vepullataü pāpuõitvā antarā yeva hãnāy' āvattanti, na ca tesaü hãnāy' āvattanena Jinasāsanaü hãëitaü nāma hoti, ye tattha ņhitā bhikkhå te arahattassa anucchavikā honti. Kāmadadassāpi mahārāja maõiratanassa ekadesaü kakkasaü uppajjati, na ca tattha kakkasuppannattā maõiratanaü hãëitaü nāma hoti, yaü tattha parisuddhaü maõiratanassa taü janassa hāsakaraü hoti; evam-eva kho mahārāja ye te Jinasāsane pabbajitvā hãnāy' āvattanti kakkasā te Jinasāsane papaņikā, na ca tesaü hãnāy' āvattanena Jinasāsanaü hãëitaü nāma hoti, ye tattha ņhitā bhikkhå te devamanussānaü hāsajanakā honti. Jātisampannassa pi mahārāja lohitacandanassa ekadesaü påtikaü hoti appagandhaü, na tena lohitacandanaü hãëitaü nāma hoti, yaü tattha apåtikaü sugandhaü taü samantā vidhåpeti abhibyāpeti; evam-eva kho mahārāja ye te Jinasāsane pabbajitvā hãnāy' āvattanti te lohitacandanasārantare påtikadesam-iva chaķķanãyā Jinasāsane, na ca tesaü hãnāy' āvattanena Jinasāsanaü hãëitaü nāma hoti, ye tattha ņhitā bhikkhå te sadevakaü lokaü sãlavaracandanagandhena anulimpayantãti. - Sādhu bhante Nāgasena, tena tena anucchavikena tena tena sadisena kāraõena niravajjam-anupāpitaü Jinasāsanaü seņņhabhāvena paridãpitaü, hãnāy' āvattamānā pi te Jinasāsanassa seņņhabhāvaü yeva paridãpentãti. #<[page 253]># %< 253>% Bhante Nāgasena, tumhe bhaõatha: arahā ekaü vedanaü vediyati kāyikaü na cetasikan-ti. Kin-nu kho bhante Nāgasena arahato cittaü yaü kāyaü nissāya pavattati tattha arahā anissaro assāmã avasavattã ti. âma mahārājāti. - Na kho bhante Nāgasena yuttametaü yaü so sakacittassa pavattamāne kāye anissaro hoti assāmã avasavattã, sakuõo pi tāva bhante yasmiü kulāvake paņivasati tattha so issaro hoti sāmã vasavattã ti. Das' ime mahārāja kāyānugatā dhammā bhave bhave kāyaü anudhāvanti anuparivattanti, katame dasa: sãtaü uõhaü jighacchā pipāsā uccāro passāvo thãnamiddhaü jarā byādhi maraõaü. Ime kho mahārāja dasa kāyānugatā dhammā bhave bhave kāyaü anudhāvanti anuparivattanti; tattha arahā anissaro assāmã avasavattã ti. - Bhante Nāgasena, kena kāraõena arahato kāye āõā na-ppavattati issariyaü vā, tattha me kāraõaü bråhãti. - Yathā mahārāja ye keci paņhavinissitā sattā sabbe te paņhaviü nissāya caranti viharanti vuttiü kappenti, api nu mahārāja tesaü paņhaviyā āõā pavattati issariyaü vā ti. - Na hi bhante ti. - Evam - eva kho mahārāja ara- hato cittaü kāyaü nissāya pavattati, na ca pana arahato kāye āõā pavattati issariyaü vā ti. Bhante Nāgasena, kena kāraõena puthujjano kāyikam-pi cetasikam-pi vedanaü vediyatãti. - Abhāvitattā mahārāja cittassa puthujjano kāyikaü-pi cetasikam-pi vedanaü vediyati. Yathā mahārāja goõo chāto paritasito abala-dubbala-parittaka-tiõesu vā latāya vā upanibaddho assa, yadā so goõo parikupito hoti tadā saha upanibandhanena pakkamati; evam-eva kho mahārāja abhāvitacittassa vedanā uppajjitvā cittaü parikopeti, cittaü parikupitaü kāyaü ābhujati nibbhujati, samparivattakaü karoti, #<[page 254]># %< 254>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ atha so abhāvitacitto tasati ravati, bheravarāvam-abhiravati. Idam-ettha mahārāja kāraõaü yena kāraõena puthujjano kāyikam-pi cetasikam-pi vedanaü vediyatãti. - Kiü pana taü kāraõaü yena kāraõena arahā ekaü vedanaü vediyati, kāyikaü na cetasikan-ti. - Arahato mahārāja cittaü bhāvitaü hoti subhāvitaü dantaü sudantaü assavaü vacanakaraü, so dukkhāya vedanāya phuņņho samāno aniccan-ti daëhaü gaõhāti, samādhitthambhe cittaü upanibandhati, tassa taü cittaü samādhitthambhe upanibaddhaü na vedhati na calati, ņhitaü hoti avikkhittaü, tassa vedanāvikāravip phārena kāyo pana ābhujati nibbhujati samparivattati. Idam-ettha mahārāja kāraõaü yena kāraõena arahā ekaü vedanaü vediyati, kāyikaü na cetasikan-ti. Bhante Nāgasena, taü nāma loke acchariyaü yaü kāye calamāne cittaü na calati, tattha me kāranaü bråhãti. - Yathā mahārāja mahatimahārukkhe khandhasākhā-palāsasampanne anilabalasamāhate sākhā calati, api nu tassa khandho pi calatãti. - Na hi bhante ti. -Evam-eva kho mahārāja arahā dukkhāya vedanāya phuņņho samāno aniccan-ti daëhaü gaõhāti, samādhitthambhe cittaü upanibandhati, tassa taü cittaü samādhitthambhe upanibaddhaü na vedhati na calati, ņhitaü hoti avikkhittaü, tassa vedanāvikāravipphārena kāyo ābhujati nibbhujati samparivattati, cittaü pana tassa na vedhati na calati, khandho viya mahārukkhassāti. Acchariyaü bhante Nāgasena, abbhutaü bhante Nāgasena, na me evaråpo sabbakāliko dhammappadãpo diņņhapubbo ti. #<[page 255]># %< 255>% Bhante Nāgasena, idha yo koci gihã pārājikaü ajjhā- panno bhaveyya, so aparena samayena pabbajeyya, attanā pi so na jāneyya: gihã pārājikaü ajjhāpanno 'smãti, na pi tassa a¤¤o koci ācikkheyya: gihã pārājikaü ajjhāpanno sãti, so ca tathattāya patipajjeyya, api nu tassa dhammābhisamayo bhaveyyāti. - Na hi mahārājāti. - Kena bhante kāraõenāti. - Yo tassa hetu dhammābhisamayāya so tassa samucchinno, tasmā dhammābhisamayo na bhavatãti. - Bhante Nāgasena, tumhe bhaõatha: jānantassa kukkuccaü hoti, kukkucce sati āvaraõaü hoti, āvaņe citte dhammābhisamayo na hotãti. Imassa pana ajānantassa akukkuccajātassa santacittassa viharato kena kāraõena dhammābhisamayo na hoti; visamena visamen' eso pa¤ho gacchati, cintetvā vissajjethāti. - Råhati mahārāja sukaņņhe sukalale maõķakhette sāradaü sukhasayitaü bãjan-ti. - âma bhante ti. - Api nu mahārāja taü yeva bãjaü ghanaselasilātale råheyyāti. Na hi bhante ti. - Kissa pana mahārāja taü yeva bãjaü kalale råhati, kissa ghanasele na råhatãti. - Natthi bhante tassa bãjassa råhanāya ghanasele hetu, ahetunā bãjaü na råhatãti. - Evam-eva kho mahārāja yena hetunā tassa dhammābhisamayo bhaveyya so tassa hetu samucchinno, ahetunā dhammābhisamayo na hoti. Yatthā vā pana mahārāja daõķa-leķķu-lakuņa-muggarā paņhaviyā ņhānam-upagacchanti, api nu mahārāja te yeva ķaõķaleķķu-lakuņa-muggarā gagane ņhānam-upagacchantãti. Na hi bhante ti. - Kiü pan' ettha mahārāja kāraõaü yena kāraõena te yeva daõķa-leķķu-lakuņa-muggarā paņhaviyā ņhānam-upagacchanti, kena kāraõena gagane na tiņņhantãti. - Na-tthi bhante tesaü daõķa-leķķulakuņa-muggarānaü patiņņhānāya ākāse hetu, ahetunā na tiņņhantãti. #<[page 256]># %< 256>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Evam-eva kho mahārāja tassa tena dosena abhisamayahetu samucchinno, hetusamugghāte ahetunā abhisamayo na hoti. Yathā vā pana mahārāja thale aggi jalati, api nu kho mahārāja so yeva aggi udake jalatãti. - Na hi bhante ti. - Kiü pan' ettha mahārāja kāraõaü yena kāraõena so yeva aggi thale jalati, kena kāraõena udake na jalatãti. - Na-tthi bhante aggissa jalanāya udake hetu, ahetunā na jalatãti. - Evam-eva kho mahārāja tassa tena dosena abhisamayahetu samucchinno, hetusamugghāte ahetunā dhammābhisamayo na hotãti. Bhante Nāgasena, puna p' etaü atthaü cintehi, na me tattha cittasa¤¤atti bhavati: ajānantassa asati kukkucce āvaraõaü hotãti; kāraõena maü sa¤¤āpehãti. Api nu mahārāja visaü halāhalaü ajānantena pi khāyitaü jãvitaü haratãti. - âma bhante ti.-Evam-eva kho mahārāja ajānantena pi kataü pāpaü abhisamayantarāyakaraü hoti. Api nu mahārāja aggi ajānitvā akkamantaü ķahatãti. - âma bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja ajānantena pi kataü pāpaü abhisamayantarāyakaraü hoti. Api nu mahārāja ajānantaü āsãviso ķasitvā jãvitaü haratãti. - âma bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja ajānantena pi kataü pāpaü abhisamayantarāyakaraü hoti. Nanu mahārāja Kālingarājā Samaõakola¤¤o sattaratanaparikiõõo hatthiratanam-abhiruyha kuladassanāya gacchanto ajānanto pi nāsakkhi bodhimaõķassa uparito gantuü. Idam-ettha mahārāja kāraõaü yena kāraõena ajānantena pi kataü pāpaü abhisamayantarāyakaraü hotãti. - Jinabhāsitaü bhante Nāgasena kāraõaü na sakkā paņikkosituü, eso v' etassa attho, tathā sampaņicchāmãti. #<[page 257]># %< 257>% Bhante Nāgasena, gihidussãlassa ca samaõadussãlassa ca ko viseso kiü nānākaraõaü; ubho p' ete samasamagatikā, ubhinnam-pi samasamo vipāko hoti, udāhu ki¤ci nānākaraõaü atthãti. - Dasa ime mahārāja guõā samaõadussãlassa gihidussãlato visesena atirekā, dasahi ca kāraõehi uttariü dakkhiõaü visodheti. Katame dasa guõā samaõadussãlassa gihidussãlato visesena atirekā: idha mahārāja samaõadussãlo Buddhe sagāravo hoti, dhamme sagāravo hoti, sanghe sagāravo hoti, sabrahmacārisu sagāravo hoti, uddesa-paripucchāya vāyamati, savanabahulo hoti, bhinnasãlo pi mahārāja dussãlo parisagato ākappaü upaņņhapeti, garahabhayā kāyikaü vācasikaü rakkhati, padhānābhimukham-assa hoti cittaü, bhikkhusāma¤¤aü upagato hoti. Karonto pi mahārāja samaõadussãlo pāpaü paņicchannaü ācarati. Yathā mahārāja itthã sapatikā nilãyitvā rahassen' eva pāpam-ācarati, evam-eva kho mahārāja karonto pi samaõadussãlo pāpaü paņicchannaü ācarati. Ime kho mahārāja dasa guõā samaõadussãlassa gihidussãlato visesena atirekā. Katamehi dasahi kāraõehi uttariü dakkhiõaü visodheti: avajjha-kavaca-dhāraõatāya pi dakkhiõaü visodheti, isisāma¤¤a-bhaõķulinga-dhāraõato pi dakkhiõaü visodheti, sanghasamayam-anupaviņņhatāya pi dakkhiõaü visodheti, Buddha-dhamma-sangha-saraõagatatāya pi dakkhiõaü visodheti, padhānāsayaniketavāsitāya pi dakkhiõaü visodheti, Jinasāsanadhanapariyesanato pi dakkhiõaü visodheti, pavaradhammadesanato pi dakkhiõaü visodheti, dhammadipagatiparāyanatāya pi dakkhinaü visodheti, aggo Buddho ti ekantaujudiņņhitāya pi dakkhiõaü visodheti, uposathasamādānato pi dakkhiõaü visodheti. Imehi kho mahārāja dasahi kāraõehi uttariü dakkhiõaü visodheti. #<[page 258]># %< 258>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Suvipanno pi hi mahārāja samaõaķussãlo dāyakānaü dakkhiõaü visodheti. Yathā mahārāja udakaü subahalam-pi kalala-kaddama-rajojallaü apaneti, evameva kho mahārāja suvipanno pi samaõadussãlo dāyakānaü dakkhiõaü visodheti. Yathā vā pana mahārāja uõhodakam sukaņhitam-pi pajjalantaü mahantaü aggikkhandhaü nibbāpeti, evam-eva kho mahārāja suvipanno pi samaõadussãlo dāyakānaü dakkhiõaü visodheti. Yathā vā pana mahārāja bhojanaü virasam-pi khudādubbalyaü apaneti, evam-eva kho mahārāja suvipanno pi samaõadussãlo dāyakānaü dakkhiõaü visodheti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja devātidevena Majjhimanikāyavarala¤cake Dakkhiõāvibhange veyyākaraõe: Yo sãlavā dussãlesu dadāti dānaü dhammena laddhā supasannacitto, abhisaddahaü kammaphalaü uëāraü, sā dakkhiõā dāyakato visujjhatãti. - Acchariyaü bhante Nāgasena, abbhutaü bhante Nāgasena, tāvatakaü mayaü pa¤haü apucchimha, taü tvaü opammehi kāraõehi vibhāvento amatamadhuraü savanåpagaü akāsi. Yathā nāma bhante sådo vā sådantevāsã vā tāvatakaü maüsaü labhitvā nānāvidhehi sambhārehi sampādetvā rājåpabhogaü karoti, evam-eva kho bhante Nāgasena tāvatakaü mayaü pa¤haü apucchimha, taü tvaü opammehi kāraõehi vibhāvetvā amatamadhuraü savanåpagaü akāsãti. Bhante Nāgasena, imaü udakaü aggimhi tappamānaü cicciņāyati ciņiciņāyati saddāyati bahuvidhaü; kin-nu kho bhante Nāgasena udakaü jãvati, kiü kãlamānaü saddāyati, udāhu a¤¤ena paņipãëitaü saddāyatãti. #<[page 259]># %< 259>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Na hi mahārāja udakaü jãvati, na-tthi udake jãvo vā satto vā; api ca mahārāja aggisantāpavegassa mahantatāya udakaü cicciņāyati ciņiciņāyati saddāyati bahuvidhan-ti. - Bhante Nāgasena, idh' ekacce titthiyā: udakaü jãvatãti sãtådakaü paņikkhipitvā udakaü tāpetvā vekaņikavekaņikaü paribhu¤janti, te tumhe garahanti paribhavanti: ekindriyaü samaõā Sakyaputtiyā jãvaü viheņhentãti; taü tesaü garahaü paribhavaü vinodehi apanehi nicchārehãti. - Na hi mahārāja udakaü jãvati, na-tthi mahārāja udake jãvo vā satto vā; api ca mahārāja aggisantāpavegassa mahantatāya udakaü cicciņāyatã ciņiciņāyati saddāyati bahuvidhaü. Yathā mahārāja udakaü sobbha-sara-sarita-daha-taëākakandara-padara-udapāna-ninna-pokkharaõigataü vātātapavegassa mahantatāya pariyādiyati parikkhayaü gaccnati, api nu tattha udakaü cicciņāyati ciņiciņāyati saddāyati bahuvidhan-ti. - Na hi bhante ti. - Yadi mahārāja udakaü jãveyya, tatthāpi udakaü saddāyeyya. Iminā pi mahārāja kāraõena jānāhi: na-tthi udake jãvo vā satto vā, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaü cicciņāyati ciņiciņāyati saddāyati bahuvidhan-ti. Aparam-pi mahārāja uttariü kāraõaü suõohi: natthi udake jãvo vā satto vā, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaü saddāyatãti. Yadā pana mahārāja udakaü taõķulehi sammissitaü bhājanagataü hoti pihitaü uddhane aņņhapit, api nu tattha udakaü saddāyatãti. - Na hi bhante, acalaü hoti santasantan-ti. - Taü yeva pana mahārāja udakaü bhājanagataü aggiü ujjāletvā uddhane ņhapitaü hoti, api nu tattha udakaü acalaü hoti santasantan-ti. - Na hi bhante, calati khubbhati luëati āvilati, åmijātaü hoti, uddham-adho disāvidisaü gacchati, uttarati patarati, #<[page 260]># %< 260>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ pheõamāli hotãti. - Kissa pana taü mahārāja pākatikaü udakaü na calati, santasantaü hoti, kissa pana aggigataü calati khubbhati luëati āvilati, åmijātaü hoti, uddham-adho disāvidisaü gacchati, pheõamāli hotãti. - Pākatikaü bhante udakaü na calati, aggigataü pana udakaü aggisantāpavegassa mahantatāya cicciņāyati ciņiciņāyati saddāyati bahuvidhan-ti. - Iminā pi mahārāja kāraõena jānāhi: na-tthi udake jãvo vā satto vā, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaü saddāyatãti. Aparam-pi mahārāja uttariü kāraõaü suõohi: natthi udake jãvo vā satto vā, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaü saddāyatãti. Hoti taü mahārāja udakaü ghare ghare udakavārakagataü pihitan-ti. - âma bhante ti. - Api nu taü mahārāja udakaü calati khubbhati luëati āvilati, åmijātaü hoti, uddham-adho disāvidisaü gacchati, uttarati patarati, pheõamāli hotãti. - Na hi bhante, acalaü taü hoti pākatikaü udakavāragataü udakan-ti. - Sutapubbaü pana tayā mahārāja: mahāsamudde udakaü calati khubbhati luëati āvilati, åmijātaü hoti, uddham-adho disāvidisaü gacchati, uttarati patarati, pheõamāli hoti, ussakkitvā velāya paharati, saddāyati bahuvidhan-ti. - âma bhante, sutapubbaü etaü mayā diņņhapubba¤-ca, mahāsamudde udakam hatthasatam-pi dve pi hatthasatāni gagane ussakkatãti. - Kissa mahārāja udakavāragataü udakaü na calati na saddāyati, kissa pana mahāsamudde udakaü calati saddāyatãti. - Vātavegassa mahantatāya bhante mahāsamudde udakaü calati saddāyati, udakavāragataü udakaü aghaņņitaü kehici na calati na saddāyatãti. - Yathā mahārāja vātavegassa mahantatāya mahāsamudde udakaü calati saddāyati, #<[page 261]># %< 261>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam-evaü aggisantāpavegassa mahantatāya udakaü saddāyati. Nanu mahārāja bheripokkharaü sukkhaü sukkhena gocammena onandhantãti. - âma bhante ti. Api nu mahārāja bheriyā jãvo vā satto vā atthãti. Na hi bhante ti. - Kissa pana mahārāja bheri saddāyatãti. - Itthiyā vā bhante purisassa vā tajjena vāyāmenāti. - Yathā mahārāja itthiyā vā purisassa vā tajjena vāyāmena bheri saddāyati, evam-evaü aggisantāpavegassa mahantatāya udakaü saddāyati. Iminā pi mahārāja kāraõena jānāhi: na-tthi udake jãvo vā satto vā, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaü saddāyatãti. Mayham-pi tāva mahārāja tava pucchitabbaü atthi, evam-eso pa¤ho suvinicchito hoti. Kin-nu kho mahārāja sabbehi pi bhājanehi udakaü tappamānaü saddāyati, udāhu ekaccehi yeva bhājanehi tappamānaü saddāyatãti. - Na hi bhante sabbehi pi bhājanehi udakaü tappamānaü saddāyati, ekaccehi yeva bhājanehi udakaü tappamānaü saddāyatãti. - Tena hi mahārāja jahito si sakasamayaü, paccāgato si mama visayaü, na-tthi udake jãvo vā satto vā; yadi mahārāja sabbehi pi bhājanehi udakaü tappamānaü saddāyeyya, yuttam-idaü: udakaü jãvatãti vattuü. Na hi mahārāja udakaü dvayaü hoti: yaü saddāyati taü jãvati, yaü na saddāyati taü na jãvatãti. Yadi mahārāja udakaü jãveyya, mahantānaü hatthināgānaü ussannakāyānaü pabhinnānaü soõķāya ussi¤citvā mukhe pakkhipitvā kucchiü pavesayantānaü tampi udakaü tesaü dantantare cippiyamānaü saddāyeyya. Hatthasatikā pi mahānāvā garukā bhārikā anekasatasahassabhāraparipårā mahāsamudde vicaranti, tāhi pi cippiyamānaü udakaü saddāyeyya. Mahatimahantā pi macchā anekasatayojanikakāyā, #<[page 262]># %< 262>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ timã timingalā timirapingalā, abbhantare nimuggā mahāsamudde nivāsaņņhānatāya paņivasantā mahā-udakadhārā ācamanti dhamanti ca, tesam-pi taü dantantare pi udarantare pi cippiyamānaü udakaü saddāyeyya. Yasmā ca kho mahārāja evaråpehi evaråpehi mahantehi patipãëanehi patipãëitaü udakaü na saddāyati, tasmā pi na-tthi udake jãvo vā satto vā ti evam-etaü mahārāja dhārehãti. - Sādhu bhante Nāgasena, desāgato pa¤ho anucchavikāya vibhattiyā vibhatto. Yathā nāma bhante Nāgasena mahatimahagghaü maõiratanaü chekaü ācariyaü kusalaü sikkhitaü maõikāraü pāpuõitvā kittiü labheyya thomanaü pasaüsaü, muttāratanaü vā muttikaü, dussaratanaü vā dussikaü, lohitacandanaü vā gandhikaü pāpuõitvā kittiü labheyya thomanaü pasaüsaü, evam-eva kho bhante Nāgasena desāgato pa¤ho anucchavikāya vibhattiyā vibhatto, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Chaņņho vaggo. Bhante Nāgasena, bhāsitam-p' etaü Bhagavatā: Nippapa¤cārāmā bhikkhave viharatha nippapa¤caratino ti. Kataman-taü nippapa¤can-ti. - Sotāpattiphalaü mahārāja nippapa¤caü, sakadāgāmiphalaü nippapa¤caü, anāgāmiphalaü nippapa¤caü, arahattaphalaü nippapa¤can-ti. - Yadi bhante Nāgasena sotāpattiphalaü nippapa¤caü, sakadāgāmi-anāgāmi-arahattaphalaü nippapa¤caü, #<[page 263]># %< 263>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ kissa pana ime bhikkhå uddisanti paripucchanti suttaü geyyaü veyyākaraõaü gāthaü udānaü itivuttakaü jātakaü abbhutadhammaü vedallaü, navakammena palibujjhanti dānena ca påjāya ca; nanu te Jinapaņikkhittaü kammaü karontãti. Ye te mahārāja bhikkhå uddisanti paripucchanti suttaü geyyam veyyākaraõaü gāthaü udānaü itivuttakaü jātakaü abbhutadhammaü vedallaü, navakammena palibujjhanti dānena ca påjāya ca, sabbe te nippapa¤cassa pattiyā karonti. Ye te mahārāja sabhāvaparisuddhā pubbe vāsitavāsanā te ekacittakkhaõena nippapa¤cā honti; ye pana te bhikkhå mahārājakkhā te imehi payogehi nippapa¤cā honti. Yathā mahārāja eko puriso khette bãjaü ropetvā attano yathābalaviriyena vinā pākāravatiyā dha¤¤aü uddhareyya, eko puriso khette bãjaü ropetvā vanaü pavisitvā kaņņha¤-ca sākha¤-ca chinditvā vatipākāraü katvā dha¤¤aü uddhareyya, yā tattha tassa vatipākārapariyesanā sā dha¤¤atthāya; evam-eva kho mahārāja ye te sabhāvaparisuddhā pubbe vāsitavāsanā te ekacittakkhaõena nippapa¤cā honti, vinā vatipākāraü puriso viya dha¤¤uddhāro; ye pana te bhikkhå mahārajakkhā te imehi payogehi nippapa¤cā honti, vatipākāraü katvā puriso viya dha¤¤uddhāro. Yathā vā pana mahārāja mahatimahante ambarukkhamatthake phalapiõķi bhaveyya, atha tattha yo koci iddhimā āgantvā tassa phalaü hareyya, yo pana tattha aniddhimā so kaņņha¤-ca valli¤ca chinditvā nisseõiü bandhitvā tāya taü rukkhaü abhiråhitvā phalaü hareyya, yā tattha tassa nisseõipariyesanā sā phalatthāya; evam-eva kho mahārāja ye te sabhāvaparisuddhā pubbe vāsitavāsanā te ekacittakkhaõena nippapa¤cā honti, iddhimā viya rukkhaphalaü haranto; ye pana te bhikkhå maharājakkhā te iminā payogena saccāni abhisamenti, nisseõiyā viya puriso rukkhaphalaü haranto. #<[page 264]># %< 264>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yathā vā pana mahārāja eko puriso atthakaraõiko ekako yeva sāmikaü upagantvā atthaü sādheti, eko dhanavā dhanavasena parisaü vaķķhetvā parisāya atthaü sādheti, yā tattha tassa parisapariyesanā sā atthatthāya; evam-eva kho mahārāja ye te sabhāvaparisuddhā pubbe vāsitavāsanā te ekacittakkhaõena chasu abhi¤¤āsu vasãbhāvaü pāpuõanti, puriso viya ekako atthasiddhiü karonto; ye pana te bhikkhå mahārajakkhā te imehi payogehi sāma¤¤attham-abhisādhenti, parisāya viya puriso atthasiddhiü karonto. Uddeso pi mahārāja bahukāro, paripucchā pi bahukārā, navakammam-pi bahukāraü, dānam-pi bahukāraü, påjā pi bahukārā tesu tesu karaõãyesu. Yathā mahārāja puriso rājåpasevã katāvã amacca-bhaņa-balattha-dovārikaanãkaņņha-pārisajjajanehi, te tassa karaõãye anuppatte sabbe pi upakārā honti; evam-eva kho mahārāja uddeso pi bahukāro, paripucchā pi bahukārā, navakammam-pi bahukāraü, dānam-pi bahukāraü, påjā pi bahukārā tesu tesu karaõãyesu. Yadi mahārāja sabbe pi abhijātiparisuddhā bhaveyyuü, anusāsakena karaõãyaü na bhaveyya; yasmā ca kho mahārāja savanena karaõãyaü hoti. Thero mahārāja Sāriputto aparimitamasankheyyakappaü upādāya upacitakusalamålo pa¤¤āya koņiü gato, so pi vinā savanena nāsakkhi āsavakkhayam pāpuõituü. Tasmā mahārāja bahukāraü savanaü, tathā uddeso pi paripucchā pi, tasmā uddesa-paripucchā pi nippapa¤cā asankhatā ti. - Sunijjhāpito bhante Nāgasena pa¤ho, evametaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, tumhe bhaõathā: yo gihã arahattaü patto dve v' assa gatiyo bhavanti, ana¤¤ā: tasmiü yeva divase pabbajati vā parinibbāyati vā, na so divaso sakkā atikkametun-ti. #<[page 265]># %< 265>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Sace so bhante Nāgasena tasmiü divase ācariyaü vā upajjhāyaü vā pattacãvaraü vā na labhetha, api nu so arahā sayaü vā pabbajeyya, divasaü vā atikkameyya, a¤¤o vā koci arahā iddhimā āgantvā taü pabbājeyya, parinibbāyeyya vā ti. Na so mahārāja arahā sayaü pabbajeyya, sayaü pabbajanto theyyaü āpajjati; na ca divasaü atikkameyya; a¤¤assa arahantassa āgamanaü bhaveyya vā na vā bhaveyya, tasmiü yeva divase parinibbāyeyyāti. - Tena hi bhante Nāgasena arahattassa santabhāvo vijahito hoti, yena adhigatassa jãvitahāro bhavatãti. - Visamaü mahārāja gihilingaü, visame linge lingadubbalatāya arahattaü patto gihã tasmiü yeva divase pabbajati vā parinibbāyati vā; n' eso mahārāja doso arahattassa, gihilingass' eso doso, yad-idaü lingadubbalatā. Yathā mahārāja bhojanaü sabbasattānaü āyupālakaü jãvitarakkhakaü visamakoņņhassa mandadubbalagahaõikassa avipākena jãvitaü harati, n' eso mahārāja doso bhojanassa, koņņhass' eso doso, yad-idaü aggidubbalatā; evam-eva kho mahārāja visame linge lingadubbalatāya arahattaü patto gihã tasmiü yeva divase pabbajati vā parinibbāyati vā; n' eso mahārāja doso arahattassa, gihilingass' eso doso, yad-idaü lingadubbalatā. Yathā vā pana mahārāja parittaü tiõasalākaü upari garuke pāsāõe ņhapite dubbalatāya bhijjitvā patati, evam-eva kho mahārāja arahattaü patto gihã tena lingena arahattaü dhāretuü asakkonto tasmiü yeva divase pabbajati vā parinibbāyati vā. Yathā vā pana mahārāja puriso abalo dubbalo nihãnajacco parittapu¤¤o mahatimahārajjaü labhitvā khaõena paripaņati paridhaüsati osakkati, na sakkoti issariyaü dhāretuü; evam-eva kho mahārāja arahattaü patto gihã tena lingena arahattaü dhāretuü na sakkoti, #<[page 266]># %< 266>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tena kāraõena tasmiü yeva divase pabbajati vā parinibbāyati vā ti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, atthi arahato satisammoso ti. Vigata-satisammosā kho mahārāja arahanto, na-tthi arahantānaü satisammoso ti. - âpajjeyya pana bhante arahā āpattin-ti. - âma mahārājāti. - Kismiü vatthusmin-ti. - Kuņikāre mahārāja, sa¤caritte, vikāle kālasa¤¤āya, pavārite appavāritasa¤¤āya, anatiritte atirittasa¤¤āyāti. - Bhante Nāgasena, tumhe bhaõatha: ye āpattiü āpajjanti te dvãhi kāraõehi āpajjanti, anādariyena vā ajānanena vā ti. Api nu kho bhante arahato anādariyaü hoti, yaü arahā āpattiü āpajjatãti. - Na hi mahārājāti. - Yadi bhante Nāgasena arahā āpattiü āpajjati na-tthi ca arahato anādariyaü, tena hi atthi arahato satisammoso ti. - Na-tthi mahārāja arahato satisammoso, āpatti¤-ca arahā āpajjatãti. - Tena hi bhante kārāõena maü sa¤¤āpehi, kiü tattha kāraõan-ti. Dve 'me mahārāja kilesā: lokavajjaü paõõattivajja¤-cāti. Katamaü mahārāja lokavajjaü: dasa akusalakammapathā, idaü vuccati lokavajjaü. Katamaü paõõattivajjaü: yaü loke atthi samaõānaü ananucchavikaü ananulomikaü, gihãnaü anavajjaü, tattha Bhagavā sāvakānaü sikkhāpadaü pa¤¤āpeti yāvajãvaü anatikkamanãyaü: vikālabhojanaü mahārāja lokassa anavajjaü, taü Jinasāsane vajjaü; bhåtagāmavikopanaü mahārāja lokassa anavajjaü, taü Jinasāsane vajjaü; udake hassadhammaü mahārāja lokassa anavajjaü, taü Jinasāsane vajjaü; iti evaråpāni evaråpāni mahārāja Jinasāsane vajjāni; idaü vuccati paõõattivajjaü. Yaü kilesaü lokavajjaü abhabbo khãõāsavo taü ajjhācarituü, yaü kilesaü paõõattivajjaü taü ajānanto āpajjeyya. #<[page 267]># %< 267>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Avisayo mahārāja ekaccassa arahato sabbaü jānituü, na hi tassa balaü atthi sabbaü jānituü. Ana¤¤ātaü mahārāja arahato itthipurisānaü nāmam-pi gottam-pi, maggo pi tassa mahiyā ana¤¤āto; vimuttiü yeva mahārāja ekacco arahā jāneyya, chaëabhi¤¤o arahā sakavisayaü jāneyya. Sabba¤¤å mahārāja Tathāgato va sabbaü jānātãti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, dissanti loke buddhā, dissanti paccekabuddhā, dissanti tathāgatasāvakā, dissanti cakkavattirājāno, dissanti padesarājāno, dissanti devamanussā, dissanti sadhanā, dissanti adhanā, dissanti sugatā, dissanti duggatā, dissati purisassa itthilingaü pātubhåtaü, dissati itthiyā purisalingaü pātubhåtaü, dissati sukataü dukkataü kammaü, dissanti kalyāõapāpakānaü kammānaü vipākåpabhogino sattā, atthi loke sattā aõķajā jalābujā saüsedajā opapātikā, atthi sattā apadā dipadā catuppadā bahuppadā, atthi loke yakkhā rakkhasā kumbhaõķā asurā dānavā gandhabbā petā pisācā, atthi kinnarā mahoragā nāgā supaõõā siddhā vijjādharā, atthi hatthã assā gāvo mahisā oņņhā gadrabhā ajā eëākā migā såkarā sãhā byagghā dãpã acchā kokā taracchā soõā sigālā atthi bahuvidhā sakuõā, atthi suvaõõaü rajataü muttā maõi sankho silā pavāëaü lohitanko masāragallaü vi0luriyo vajiraü phaëikaü kāëalohaü tambalohaü vaņņalohaü kaüsalohaü, atthi khomaü koseyyaü kappāsikaü sāõaü bhangaü kambalaü, atthi sāli vãhi yavo kangu kudråso varako godhåmo muggo māso tilaü kulatthaü, atthi målagandho sāragandho pheggugandho tacagandho pattagandho pupphagandho phalagandho sabbagandho, #<[page 268]># %< 268>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ atthi tiõa-latā-gaccha-rukkha-osadhi-vanaspati-nadã-pabbata-samudda-maccha-kacchapā, sabbaü loke atthi. Yaü bhante loke na-tthi taü me kathehãti. - Tãõ' imāni mahārāja loke na-tthi, katamāni tãõi: sacetanā vā acetanā vā ajarāmarā loke na-tthi, sankhārānaü niccatā na-tthi, paramatthena sattåpaladdhi na-tthi. Imāni kho mahārāja tãõi loke na-tthãti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, dissanti loke kammanibbattā, dissanti hetunibbattā, dissanti utunibbattā; yaü loke akammajaü ahetujaü anutujaü taü me kathehãti. - Dve 'me mahārāja lokasmiü akammajā ahetujā anutujā, katame dve: ākāso mahārāja akammajo ahetujo anutujo, nibbānaü mahārāja akammajaü ahetujaü anutujaü. Ime kho mahārāja dve akammajā ahetujā anutujā ti. - Mā bhante Nāgasena Jinavacanaü makkhehi, mā ajānitvā pa¤haü byākarohãti. - Kiü kho mahārāja ahaü vadāmi, yaü maü tvaü evaü vadesi: mā bhante Nāgasena Jinavacanaü makkhehi, mā ajānitvā pa¤haü byākarohãti. Bhante Nāgasena, yuttam-idaü tāva vattuü: ākāso akammajo ahetujo anutujo ti. Anekasatehi pana bhante Nāgasena kāraõehi Bhagavatā sāvakānaü nibbānassa sacchikiriyāya maggo akkhāto, atha ca pana tvaü evaü vadesi: ahetujaü nibbānan-ti. - Saccaü mahārāja Bhagavatā anekasatehi kāraõehi sāvakānaü nibbānassa sacchikiriyāya maggo akkhāto, na ca pana nibbānassa uppādāya hetu akkhāto ti. Ettha mayaü bhante Nāgasena andhakārato andhakārataraü pavisāma, #<[page 269]># %< 269>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ vanato vanataraü pavisāma, gahanato gahanataraü pavisāma, yatra hi nāma nibbānassa sacchikiriyāya hetu atthi, tassa pana dhammassa uppādāya hetu na-tthi. Yadi bhante Nāgasena nibbānassa sacchikiriyāya hetu atthi, tena hi nibbānassa uppādāya pi hetu icchitabbo. Yathā [pana] bhante Nāgasena puttassa pitā atthi, tena kāraõena pituno pi pitā icchitabbo; yathā antevāsikassa ācariyo atthi, tena kāraõena ācariyassa pi ācariyo icchitabbo; yathā ankurassa bãjaü atthi, tena kāraõena bãjassa pi bãjaü icchitabbaü; evam-eva kho bhante Nāgasena yadi nibbānassa sacchikiriyāya hetu atthi, tena kāraõena nibbānassa uppādāya pi hetu icchitabbo. Yathā rukkhassa vā latāya vā agge sati tena kāraõena majjham-pi atthi målam-pi atthi, evam-eva kho bhante Nāgasena yadi nibbānassa sacchikiriyāya hetu atthi, tena kāraõena nibbānassa uppādāya pi hetu icchitabbo ti. - Anuppādaniyaü mahārāja nibbānaü, tasmā na nibbānassa uppādāya hetu akkhāto ti. - Ingha bhante Nāgasena kāraõaü dassetvā kāraõena maü sa¤¤āpehi, yathā 'haü jāneyyaü: nibbānassa sacchikiriyāya hetu atthi, nibbānassa uppādāya hetu na-tthãti. Tena hi mahārāja sakkaccaü sotaü odaha, sādhukaü suõohi, vakkhāmi tattha kāraõaü. Sakkuõeyya mahārāja puriso pākatikena balena ito Himavantaü pabbatarājaü upagantun-ti. - âma bhante ti. - Sakkuõeyya pana so mahārāja puriso pākatikena balena Himavantaü pabbatarājaü idha-m-āharitun-ti. - Na hi bhante ti. -Evam-eva kho mahārāja sakkā nibbānassa sacchikiriyāya maggo akkhātuü, na sakkā nibbānassa uppādāya hetu dassetuü. Sakkuõeyya mahārāja puriso pākatikena balena mahāsamuddaü nāvāya uttaritvā pārimatãraü gantun-ti.- âma bhante ti.- Sakkuõeyya pana so mahārāja puriso pākatikena balena mahāsamuddassa pārimatãraü idha-m-āharitun-ti. #<[page 270]># %< 270>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja sakkā nibbānassa sacchikiriyāya maggo akkhātuü, na sakkā nibbānassa uppādāya hetu dassetuü; kinkāraõaü: asankhatattā dhammassāti. Asankhataü bhante Nāgasena nibbānan-ti. - âma mahārāja, asankhataü nibbānaü, na kehici kataü; nibbānaü mahārāja na vattabbaü: uppannan-ti vā anuppannan-ti vā uppādaniyan-ti vā atãtan-ti vā anāgatan-ti vā paccuppannan-ti vā cakkhuvi¤¤eyyan-ti vā sotavi¤¤eyyan-ti vā ghānavi¤¤eyyan-ti vā jivhāvi¤¤eyyan-ti vā kāyavi¤¤eyyan-ti vā ti. - Yadi bhante Nāgasena nibbānaü na uppannaü na anuppannaü na uppādaniyaü na atãtaü na anāgataü na paccuppannaü na cakkhuvi¤¤eyyaü na sotavi¤¤eyyaü na ghānavi¤¤eyyaü na jivhāvi¤¤eyyaü na kāyavi¤¤eyyaü, tena hi bhante Nāgasena tumhe natthidhammaü nibbānaü apadisatha, natthi nibbānan-ti. - Atthi mahārāja nibbānaü, manovi¤¤eyyaü nibbānaü, visuddhena mānasena paõãtena ujukena anāvaraõena nirāmisena sammā paņipanno ariyasāvako nibbānaü passatãti. - Kãdisaü pana taü bhante nibbānaü, yan-taü opammehi ādãpanãyaü kāraõehi maü sa¤¤āpehi yathā yathā atthidhammaü opammehi ādãpanãyan-ti. - Atthi mahārāja vāto nāmāti. - âma bhante ti. - Ingha mahārāja vātaü dassehi vaõõato vā saõņhānato vā aõuü vā thålaü vā dãghaü vā rassaü vā ti. - Na sakkā bhante Nāgasena vāto upadassayituü, na so vāto hatthagahaõaü vā nimmaddanaü vā upeti, api ca atthi so vāto ti. - Yadi mahārāja na sakkā vāto upadassayituü, tena hi na-tthi vāto ti. - Jānām' ahaü bhante Nāgasena, vāto atthãti me hadaye anupaviņņhaü, na cāhaü sakkomi vātaü upadassayitun-ti. #<[page 271]># %< 271>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ -Evam-eva kho mahārāja atthi nibbānaü, na ca sakkā nibbānaü upadassayituü vaõõena vā saõņhānena vā ti. - Sādhu bhante Nāgasena, såpadassitaü opammaü, suniddiņņhaü kāraõaü, evam-etaü, tathā sampaņicchāmi: atthi nibbānan-ti. Bhante Nāgasena, katame ettha kammajā, katame hetujā, katame utujā, katame na kammajā na hetujā na utujā ti. - Ye keci mahārāja sattā sacetanā sabbe te kammajā, aggi ca sabbāni ca bãjajātāni hetujāni, paņhavã ca pabbatā ca udaka¤-ca vāto ca sabbe te utujā, ākāso ca nibbāna¤-ca ime dve akammajā ahetujā anutujā. Nibbānaü pana mahārāja na vattabbaü: kammajan-ti vā hetujan-ti vā utujan-ti vā uppannan-ti vā anuppannan-ti vā uppādaniyan-ti vā atãtan-ti vā anāgatan-ti vā paccuppannan-ti vā cakkhuvi¤¤eyyan-ti vā sotavi¤¤eyyan-ti vā ghānavi¤¤eyyan-ti vā jivhāvi¤¤eyyan-ti va kāyavi¤¤eyyan-ti vā. Api ca mahārāja manovi¤¤eyyaü nibbānaü yaü so sammā paņipanno ariyasāvako visuddhena ¤āõena passatãti. - Ramaõãyo bhante Nāgasena pa¤ho suvinicchito nissaüsayo ekantagato, vimati upacchinnā, tvaü gaõivarapavaram-āsajjāti. Bhante Nāgasena, atthi loke yakkhā nāmāti. - âma mahārāja, atthi loke yakkhā nāmāti.- Cavanti pana te bhante yakkhā tamhā yoniyā ti. - âma mahārāja, cavanti te yakkhā tamhā yoniyā ti. - Kissa pana bhante Nāgasena tesaü matānaü yakkhānaü sarãraü na dissati, kuõapagandho pi na vāyatãti. #<[page 272]># %< 272>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Dissati mahārāja matānaü yakkhānaü sarãraü, kuõapagandho pi tesaü vāyati. Matānaü mahārāja yakkhānaü sarãraü kãņavaõõena vā dissati, kimivaõõena vā dissati, kipillikavaõõena vā dissati, paņangavaõõena vā dissati, ahivaõõena vā dissati, vicchikavaõnena vā dissati, satapadivaõõena vā dissati, dijavaõõena vā dissati, migavaõõena vā dissatãti. - Ko hi bhante Nāgasena a¤¤o imaü pa¤haü puņņho vissajjeyya a¤¤atra tavādisena buddhimatā ti. Bhante Nāgasena, ye te ahesuü tikicchakānaü pubbakā ācariyā, seyyathãdaü: Nārado Dhammantarã Angãraso Kapilo Kaõķaraggisāmo Atulo Pubbakaccāyano, sabbe p' ete ācariyā sakiü yeva roguppatti¤-ca nidāna¤-ca sabhāva¤-ca samuņņhāna¤-ca tikiccha¤-ca kiriya¤-ca siddhāsiddha¤-ca sabban-taü niravasesaü jānitvā: imasmiü kāye ettakā rogā uppajjissantãti ekappahārena kalāpaggāhaü karitvā suttaü bandhiüsu. Asabba¤¤uno ete sabbe. Kissa pana Tathāgato sabba¤¤å samāno anāgataü kiriyaü buddha¤āõena jānitvā: ettake nāma vatthusmiü ettakaü nāma sikkhāpadaü pa¤¤āpetabbaü bhavissatãti paricchinditvā anavasesato sikkhāpadaü na pa¤¤āpesi; uppannuppanne vatthusmiü, ayase pākaņe, dose vitthārike puthugate, ujjhāyantesu manussesu, tasmiü tasmiü kāle sāvakānaü sikkhāpadaü pa¤¤āpesãti. Ĩātam-etaü mahārāja Tathāgatassa: imasmiü samaye imesu manussesu sādhikaü diyaķķhaü sikkhāpadasataü pa¤¤āpetabbaü bhavissatãti. Api ca Tathāgatassa evaü ahosi: Sace kho ahaü sādhikaü diyaķķhaü sikkhāpadasataü ekappahāraü pa¤¤āpessāmi, mahājano santāsam-āpajjissati: #<[page 273]># %< 273>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ bahukaü idha rakkhitabbaü, dukkaraü vata bho samaõassa Gotamassa sāsane pabbajitun-ti pabbajitukāmā pi na pabbajissanti, vacana¤-ca me na saddahissanti, asaddahantā te manussā apāyagāmino bhavissanti; uppannuppanne vatthusmiü dhammadesanāya vi¤¤āpetvā pākaņe dose sikkhāpadaü pa¤¤āpessāmãti.Acchariyaü bhante Nāgasena buddhānaü, abbhutaü bhante Nāgasena buddhānaü, yāva mahantaü Tathāgatassa sabba¤¤uta¤āõaü; evam-etaü bhante Nāgasena, suniddiņņho eso attho Tathāgatena, bahukaü idha rakkhitabban-ti sutvā sattānaü santāso uppajjeyya, eko pi Jinasāsane na pabbajeyya, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, ayaü suriyo sabbakālaü kaņhinaü tapati, udāhu ka¤ci kālaü mandaü tapatãti. Sabbakālaü mahārāja suriyo kaņhinaü tapati, na ka¤ci kālaü mandaü tapatãti. - Yadi bhante Nāgasena suriyo sabbakālaü kaņhinaü tapati, kissa pana app-ekadā suriyo kaņhinaü tapati app-ekadā mandaü tapatãti. - Cattāro 'me mahārāja suriyassa rogā yesaü a¤¤atarena rogena patãpãëito suriyo mandaü tapati, katame cattāro: abbhaü mahārāja suriyassa rogo, tena rogena patipãëito suriyo mandaü tapati; mahikā mahārāja suriyassa rogo, tena rogena patipãëito suriyo mandaü tapati; megho mahārāja suriyassa rogo, tena rogena patipãëito suriyo mandaü tapati; Rāhu mahārāja suriyassa rogo, tena rogena patipãëito suriyo mandaü tapati. Ime kho mahārāja cattāro suriyassa-rogā, tesaü a¤¤atarena patipãëito suriyo mandaü tapatãti. - Acchariyaü bhante Nāgasena, abbhutaü bhante Nāgasena, #<[page 274]># %< 274>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ suriyassa pi tāva tejosampannassa rogo uppajjissati, kimanga pana a¤¤esaü sattānaü; na-tthi bhante esā vibhatti a¤¤assa a¤¤atra tavādisena buddhimatā ti. Bhante Nāgasena, kissa hemante suriyo kaņhinaü tapati, no tathā gimhe ti. - Gimhe mahārāja anupahataü hoti rajojallaü, vātakkhubhitā reõå gaganānugatā honti, ākāse pi abbhā subahalā honti, mahāvāto ca adhimattaü vāyati; te sabbe nānākulā samāyutā suriyaraüsiyo pidahanti; tena gimhe suriyo mandaü tapati. Hemante pana mahārāja heņņhā paņhavã nibbutā hoti, upari mahāmegho upaņņhito hoti, upasantaü hoti rajojallaü, reõu ca santasantaü gagane carati, vigatavalāhako ca hoti ākāso, vāto ca mandamandaü vāyati; etesaü uparatiyā visadā honti suriyaraüsiyo, upaghātavimuttassa suriyassa tāpo ativiya tapati. Idam-ettha mahārāja kāraõaü yena kāraõena suriyo hemante kaņhinaü tapati, no tathā gimhe ti. - Sabbãtimutto bhante suriyo kaņhinaü tapati, meghādisahagato kaņhinaü na tapatãti. Sattamo vaggo. Bhante Nāgasena, sabbe va bodhisattā puttadāraü denti, udāhu Vessantaren' eva ra¤¤ā puttadāraü dinnan-ti. - Sabbe pi mahārāja bodhisattā puttadāraü denti, na Vessantaren' eva ra¤¤ā puttadāraü dinnan-ti. #<[page 275]># %< 275>% - Api nu kho bhante te tesaü anumatena dentãti. Bhariyā mahārāja anumatā, dārakā pana bālatāya lālappiüsu; yadi te atthato jāneyyuü, te pi anumodeyyuü, na te vilapeyyun-ti. - Dukkaraü bhante Nāgasena Bodhisattena kataü, yaü so attano orase piye putte brāhmaõassa dāsatthāya adāsi. Idam-pi dutiyaü dukkarato dukkarataraü, yaü so attano orase piye putte bālake taruõake latāya bandhitvā tena brāhmaõena latāya anumajjiyante disvā ajjhupekkhi. Idam-pi tatiyaü dukkarato dukkarataraü, yaü so sakena balena bandhanā muccitvā āgate dārake sārajjam-upagate puna-d-eva latāya bandhitvā adāsi. Idam-pi catutthaü dukkarato dukkarataraü, yaü so dārake: ayaü kho tāta yakkho khādituü neti amhe ti vilapante: mā bhāyitthāti na assāsesi. Idam-pi pa¤camaü dukkarato dukkarataraü, yaü so Jālissa kumārassa rudamānassa pādesu nipatitvā: alaü tāta, Kaõhājinaü nivattehi, aham-eva gacchāmi yakkhena saha, khādatu maü yakkho ti yācamānassa eva na sampaņicchi. Idam-pi chaņņhaü dukkarato dukkarataraü, yaü so Jālikumārassa: pāsāõasamaü nåna te tāta hadayaü, yaü tvaü amhākaü dukkhitānaü pekkhamāno nimmanussake brahāra¤¤e yakkhena nãyamāne na nivāresãti vilapamānassa kāru¤¤aü nākāsi. Idam-pana sattamaü dukkarato dukkarataraü, yaü tassa råëaråëassa bhãmabhãmassa nãte dārake adassanaü gamite na phali hadayaü satadhā vā sahassadhā vā; pu¤¤akāmena manujena kiü paradukkhāpanena, nanu nāma sakadānaü dātabbaü hotãti. - Dukkarassa mahārāja katattā Bodhisattassa kittisaddo dasasahassimhi lokadhātuyā sadevamanussesu abbhuggato, devā devabhavane pakittenti, #<[page 276]># %< 276>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ asurā asurabhavane pakittenti, garuëā garuëabhavane pakittenti, nāgā nāgabhavane pakittenti, yakkhā yakkhabhavane pakittenti; anupubbena tassa kittisaddo paramparāya ajj' etarahi idha amhākaü samayaü anuppatto, taü mayaü dānaü vikittentā vikopentā nisinnā: sudinnaü udāhu duddinnan-ti. So kho panāyaü mahārāja kittisaddo nipuõānaü vi¤¤ånaü vidånaü vibhāvãnaü bodhisattānaü dasa guõe anudassati, katame dasa: agedhatā nirālayatā cāgo pahānaü apunarāvattitā sukhumatā mahantatā duranubodhatā dullabhatā asadisatā buddhadhammassa; so kho panāyaü mahārāja kittisaddo nipuõānaü vi¤¤ånaü vidånaü vibhāvãnaü bodhisattānaü ime dasa guõe anudassatãti. Bhante Nāgasena, yo paraü dukkhāpetvā dānaü deti, api nu taü dānaü sukhavipākaü hoti saggasaüvattanikan-ti. - âma mahārāja, kiü vattabban-ti. Ingha bhante Nāgasena kāraõaü upadassehãti. - Idha mahārāja koci samaõo vā brāhmaõo vā sãlavā hoti kalyāõadhammo, so bhaveyya pakkhahato vā pãņhasappã vā a¤¤ataraü vā byādhiü āpanno; tam-enaü yo koci pu¤¤akāmo yānaü āropetvā patthitaü desam-anupāpeyya; api nu kho mahārāja tassa purisassa tatonidānaü ki¤ci sukhaü nibbatteyya, saggasaüvattanikaü taü kamman-ti. - âma bhante, kiü vattabbaü, hatthiyānaü vā so bhante puriso labheyya, assayānaü vā, rathayānaü vā, thale thalayānaü jale jalayānaü, devesu devayānaü manussesu manussayānaü, tadanucchavikaü tadanulomikaü bhave bhave nibbatteyya, tadanucchavikāni c' assa sukhāni nibbatteyyuü, sugatito sugatiü gaccheyya, ten' eva kammābhisandena iddhiyānam-abhiruyha patthitaü nibbānanagaraü pāpuõeyyāti. - Tena hi mahārāja paradukkhāpanena dinnadānaü sukhavipākaü hoti saggasaüvattanikaü, #<[page 277]># %< 277>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yaü so puriso balivadde dukkhāpetvā evaråpaü sukhaü anubhavati. Aparam-pi mahārāja uttariü kāraõaü suõohi, yathā paradukkhāpanena dinnadānaü sukhavipākaü hoti saggasaüvattanikaü. Idha mahārāja yo koci rājā janapadato dhammikaü baliü uddharāpetvā āõāpavattanena dānaü dadeyya, api nu kho so mahārāja rājā tatonidānaü ki¤ci sukhaü anubhaveyya, saggasaüvattanikaü taü dānan-ti. - âma bhante, kiü vattabbaü, tatonidānaü so bhante rājā uttariü anekasatasahassaü guõaü labheyya, rājånaü atirājā bhaveyya, devānaü atidevo bhaveyya, brahmānaü atibrahmā bhaveyya, samaõānaü atisamaõo bhaveyya, brāhmaõānaü atibrāhmaõo bhaveyya, arahantānaü atiarahā bhaveyyāti. - Tena hi mahārāja paradukkhāpanena dinnadānaü sukhavipākaü hoti saggasaüvattanikaü, yaü so rājā balinā janaü pãëetvā dinnadānena evaråpaü uttariü yasasukhaü anubhavatãti. Atidānaü bhante Nāgasena Vessantarena ra¤¤ā dinnaü, yaü so sakaü bhariyaü parassa bhariyatthāya adāsi, sake orase putte brāhmaõassa dāsatthāya adāsi. Atidānaü nāma bhante Nāgasena loke vidåhi ninditaü garahitaü. Yathā nāma bhante Nāgasena atibhārena sakaņassa akkho bhijjati, atibhārena nāvā osãdati, atibhuttena bhojanaü visamaü pariõamati, ativassena dha¤¤aü vinassati, atidānena bhogakkhayaü upeti, atitāpena upaķayhati, atirāgena ummattako hoti, atidosena vajjho hoti, atimohena anayaü āpajjati, atilobhena coragahaõam-upagacchati, atibhayena nirujjhati, atipårena nadã uttarati, ativātena asani patati, atiagginā odanaü uttarati, atisa¤carena na ciraü jãvati; evam-eva kho bhante Nāgasena atidānaü nāma loke vidåhi ninditaü garahitaü. Atidānaü bhante Nāgasena Vessantarena ra¤¤ā dinnaü, #<[page 278]># %< 278>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ na tattha ki¤ci phalaü icchitabban-ti.Atidānaü mahārāja loke vidåhi vaõõitaü thutaü pasatthaü, ye keci yādisaü kãdisaü dānaü denti, atidānadāyã loke kittiü pāpuõāti. Yathā mahārāja atipavaratāya dibbaü vanamålaü gahitaü api hatthapāse ņhitānaü parajanānaü na dassayati, agado atijaccatāya pãëāya samugghātako rogānaü antakaro, aggi atijotitāya ķahati, udakaü atisãtatāya nibbāpeti, padumaü atiparisuddhatāya na upalippati vārikaddamena, maõi atiguõatāya kāmadado, vajiraü atitikhiõatāya vijjhati maõi-muttā-phaëikaü, paņhavã atimahantatāya naroraga-miga-pakkhã jalasela-pabbata-dume dhāreti, samuddo atimahantatāya aparipåraõo, Sineru atibhārikatāya acalo, ākāso ativitthāratāya ananto, suriyo atippabhatāya timiraü ghāteti, sãho atijātitāya vigatabhayo, mallo atibalavatāya paņimallaü khippaü ukkhipati, rājā atipu¤¤atāya adhipati, bhikkhu atisãlavantatāya nāga-yakkha-nara-maråhi namassaniyo, Buddho atiaggatāya anupamo; -evam-eva kho mahārāja atidānaü nāma loke vidåhi vaõõitaü thutaü pasatthaü, ye keci yādisaü kãdisaü dānaü denti, atidānadāyã loke kittiü pāpuõāti. Atidānena Vessantaro rājā dasasahassimhi lokadhātuyā vaõõito thuto pasattho mahito kittito, ten' eva atidānena Vessantaro rājā ajj' etarahi Buddho jāto aggo sadevake loke. Atthi pana mahārāja loke ņhapanãyaü dānaü yaü dakkhiõeyye anuppatte na dātabban-ti. - Dasa kho pan' imāni bhante Nāgasena dānāni loke adānasammatāni, yo tāni dānāni deti so apāyagāmã hoti; katamāni dasa: majjadānaü bhante Nāgasena loke adānasammataü, yo taü dānaü deti so apāyagāmã hoti; samajjadānaü - pe - itthidānaü - usabhadānaü - cittakammadānaü - #<[page 279]># %< 279>% satthadānaü-visadānaü-sankhalikadānam-kukkuņa-såkaradānaü-tulākåņa-mānakåņadānaü bhante Nāgasena loke adānasammataü, yo taü dānaü deti so apāyagāmã hoti. Imāni kho bhante Nāgasena dasa dānāni loke adānasammatāni, yo tāni dānāni deti so apāyagāmã hotãti. - Nāhaü taü mahārāja adānasammataü pucchāmi. Imaü kho 'haü mahārāja taü pucchāmi: atthi pana mahārāja loke ņhapanãyaü dānaü yaü dakkhiõeyye anuppatte na dātabban-ti. - Na-tthi bhante Nāgasena loke ņhapanãyaü dānaü yaü dakkhiõeyye anuppatte na dātabbaü; cittappasāde uppanne keci dakkhiõeyyānaü bhojanaü denti, keci acchādanaü, keci sayanaü, keci āvasathaü, keci attharaõapāpuraõaü, keci dāsidāsaü, keci khettavatthuü, keci dipadacatuppadaü, keci satam sahassaü satasahassaü, keci mahārājjaü, keci jãvitam-pi dentãti. - Yadi pana mahārāja keci jãvitampi denti, kinkāraõā Vessantaraü dānapatiü atibāëhaü paripātesi sudinne putte ca dāre ca. Api nu kho mahārāja atthi lokapakati lokāciõõaü: labhati pitā puttaü iõaņņo vā ājãvikapakato vā āvapituü vā vikkiõituü vā ti. - âma bhante, labhati pitā puttaü iõaņņo vā ājãvikapakato vā āvapituü vā vikkiõituü vā ti. - Yadi mahārāja labhati pitā puttaü iõaņņo vā ājãvikapakato vā āvapituü vā vikkiõituü vā, Vessantaro pi mahārāja rājā alabhamāno sabba¤¤uta¤āõaü upadduto dukkhito tassa dhammadhanassa paņilābhāya puttadāraü āvapesi ca vikkiõi ca. Iti mahārāja Vessantarena ra¤¤ā a¤¤esaü dinnaü yeva dinnaü, katam yeva kataü. Kissa pana tvaü mahārāja tena dānena Vessantaraü dānapatiü atibāëhaü apasādesãti. Nāhaü bhante Nāgasena Vessantarassa dānapatino dānaü garahāmi, api ca puttadāraü yācanena niminitvā attānaü dātabban-ti. #<[page 280]># %< 280>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Etaü kho mahārāja asabbhikāraõaü, yaü puttadāraü yācante attānaü dadeyya; yaü yaü hi yācante taü tad-eva dātabbaü, etaü sappurisānaü kammaü. Yathā mahārāja koci puriso pānãyaü āharāpeyya, tassa yo bhojanaü dadeyya api nu so mahārāja puriso tassa kiccakārã assāti. - Na hi bhante, yaü so āharāpeti tam-eva tassa dento kiccakārã assāti. -Evam-eva kho mahārāja Vessantaro rājā brāhmaõe puttadāraü yācante puttadāraü yeva adāsi. Sace mahārāja brāhmaõo Vessantarassa sarãraü yāceyya, na so mahārāja attānaü rakkheyya, na kampeyya, na rajjeyya, tassa dinnaü pariccattaü yeva sarãraü bhaveyya. Sace mahārāja koci Vessantaraü dānapatiü upagantvā yāceyya: dāsattaü me upehãti, dinnaü pariccattaü yev' assa sarãraü bhaveyya, na so datvā tapeyya. Ra¤¤o mahārāja Vessantarassa kāyo bahusādhāraõo. Yathā mahārāja pakkā maüsapesi bahusādhāraõā, evam-eva kho mahārāja ra¤¤o Vessantarassa kāyo bahusādhāraõo. Yathā vā pana mahārāja phalito rukkho nānādijagaõasādhāraõo, evam-eva kho mahārāja ra¤¤o Vessantarassa kāyo bahusādhāraõo. Kinkāraõā: evāhaü patipajjanto sammāsambodhiü pāpuõissāmãti. Yathā mahārāja puriso adhano dhanatthiko dhanapariyesanaü caramāno ajapathaü sankupathaü vettapathaü gacchati, jalathalavaõijjaü karoti, kāyena vācāya manasā dhanaü ārādheti, dhanapaņilābhāya vāyamati; evam-eva kho mahārāja Vessantaro dānapati adhano buddhadhanena sabba¤¤utaratanapaņilābhāya yācakānaü dhanadha¤¤aü dāsidāsaü yānavāhanaü sakalaü sāpateyyaü sakaü puttadāraü attāna¤-ca cajitvā sammāsambodhiü yeva pariyesati. Yathā vā pana mahārāja amacco muddakāmo muddādhikaraõaü yaü ki¤ci gehe dhanadha¤¤aü hira¤¤asuvaõõaü taü sabbaü datvā pi muddapaņilābhāya vāyamati; #<[page 281]># %< 281>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam-eva kho mahārāja Vessantaro dānapati sabban-taü bāhirabbhantaraü dhanaü datvā jãvitam-pi paresaü datvā sammāsambodhiü yeva pariyesati. Api ca mahārāja Vessantarassa dānapatino evaü ahosi: yaü so brāhmaõo yācati tam-evāhaü tassa dento kiccakārã nāma homãti, evaü so tassa puttadāram-adāsi. Na kho mahārāja Vessantaro dānapati dessatāya brāhmaõassa puttadāram-adāsi, na adassanakāmatāya puttadāram-adāsi, na: atibahukā me puttadārā, na sakkomi te posetun-ti puttadāram-adāsi, na ukkaõņhito: appiyā me ti nãharitukāmatāya puttadāram-adāsi; atha kho sabba¤¤utaratanass eva piyattā sabba¤¤uta¤āõassa kāraõā Vessantaro rājā evaråpaü atulaü vipulam-anuttaraü piyaü manāpaü dayitaü pāõasamaü puttadāradānavaraü brāhmaõassa adāsi. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Cariyāpiņake: Na me dessā ubho puttā, Maddã devã na dessiyā; sabba¤¤utaü piyaü mayhaü, tasmā piye adās' ahan-ti. Tatra mahārāja Vessantaro rājā puttadānaü datvā paõõasālaü pavisitvā nipajji, tassa atipemena dukkhitassa balavasoko uppajji, hadayavatthuü uõham-ahosi, nāsikāya appahontiyā mukhena uõhe assāsa-passāse vissajjesi, assåni parivattitvā lohitabindåni hutvā nettehi nikkhamiüsu. Evaü kho mahārāja dukkhena Vessantaro rājā brāhmaõassa puttadānam-adāsi: mā me dānapatho parihāyãti. Api ca mahārāja Vessantaro rājā dve atthavase paņicca brāhmaõassa dve dārake adāsi, katame dve: dānapatho ca me aparihãno bhavissati, dukkhite ca me puttake vanamålaphalehi itonidānaü ayyako mocessatãti. #<[page 282]># %< 282>% Jānāti hi mahārāja Vessantaro rājā: na me dārakā sakkā kenaci dāsabhogena bhu¤jituü, ime ca dārake ayyako nikkhiõissati, evaü amhākam-pi gamanaü bhavissatãti. Ime kho mahārāja dve atthavase paņicca brāhmaõassa dve dārake adāsi. Api ca mahārāja Vessantaro rājā jānāti: ayaü kho brāhmaõo jiõõo vuddho mahallako dubbalo bhaggo daõdaparāyano khãõāyuko parittapu¤¤o, n' eso samattho ime dārake dāsabhogena bhu¤jitun-ti. Sakkuõeyya pana mahārāja puriso pākatikena balena ime candimasuriye evaü mahiddhike evaü mahānubhāve gahetvā peëāya vā samugge vā pakkhipitvā nippabhe katvā thālakaparibhogena paribhu¤jitun-ti. - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja imasmiü loke candimasuriyapaņibhāgassa Vessantarassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhu¤jituü. Aparam-pi mahārāja uttariü kāraõaü suõohi yena kāraõena Vessantarassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhu¤jituü. Yathā mahārāja ra¤¤o cakkavattissa maõiratanaü subhaü jātimantaü aņņhaüsaü suparikammakataü catuhatthāyāmaü sakaņanābhipariõāhaü na sakkā kenaci pilotikāya veņhetvā peëāya pakkhipitvā satthakanisānaparibhogena paribhu¤jituü; evam-eva kho mahārāja loke cakkavattira¤¤o maõiratanapaņibhāgassa Vessantarassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhu¤jituü. Aparam-pi mahārāja uttariü kāraõaü suõohi yena kāraõena Vessantarassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhu¤jituü. Yathā mahārāja tidhāppabhinno sabbaseto sattappatiņņhito aņņharatanubbedho navaratanāyāmapariõāho pāsādiko dassanãyo Uposatho nāgarājā na sakkā kenaci suppena vā sarāvena vā pidahituü, govacchako viya vacchakasālāya pakkhipitvā pariharituü vā, #<[page 283]># %< 283>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam-eva kho mahārāja loke Uposathanāgarājapaņibhāgassa Vessantarassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhu¤jituü. Aparam-pi mahārāja uttariü kāraõaü suõohi yena kāraõena Vessantarassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhu¤jituü. Yathā mahārāja mahāsamuddo dãgha-puthula-vitthiõõo gambhãro appameyyo duruttaro apariyogāëho anāvaņo na sakkā kenaci sabbattha pidahitvā ekatitthena paribhogaü kātuü, evam-eva kho mahārāja loke mahāsamuddapaņibhāgassa Vessantarassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhu¤jituü. Aparam-pi mahārāja uttariü kāraõaü suõohi yena kāraõena Vessantarassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhu¤jituü. Yathā mahārāja Himavanto pabbatarājā pa¤cayojanasataü accuggato nabhe tisahassayojanāyāmavitthāro caturāsãtikåņasahassapatimaõķito pa¤cannaü mahānadãsatānaü pabhavo mahābhåtagaõālayo nānāvidhagandhadharo dibbosadhasatasamalankato nabhe valāhako viya accuggato dissati; evam-eva kho mahārāja loke Himavantapabbatarājapaņibhāgassa Vessantarassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhu¤jituü. Aparam-pi mahārāja uttariü kāraõaü suõohi yena kāraõena Vessantarassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhu¤jituü. Yathā mahāja rattandhakāratimisāyaü uparipabbatagge jalamāno mahā aggikkhandho suvidåre pi pa¤¤āyati, evam-eva kho mahārāja Vessantaro rājā pabbatagge jalamāno mahā aggikkandho viya suvidåre pi pākaņo pa¤¤āyati, tassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhu¤jituü. Aparam-pi mahārāja uttariü kāraõaü suõohi yena kāraõena Vessantarassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhu¤jituü. Yathā mahārāja Himavante pabbate nāgapupphasamaye ujuvāte vāyante dasa dvādasa yojanāni pupphagandho vāyati, evam-eva kho mahārāja Vessantarassa ra¤¤o api yojanasahassehi pi yāva Akaniņņhabhavanaü etth' antare surāsura-garuëagandhabba-yakkha-rakkhasa-mahoraga-kinnara-Indabhavanesu kittisaddo abbhuggato sãlavaragandho c' assa sampavāyati, #<[page 284]># %< 284>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tena tassa dārakā na sakkā kenaci dāsabhogena bhu¤jituü. Anusiņņho mahārāja Jālikumāro pitarā Vessantarena ra¤¤ā: ayyako te tāta tumhe brāhmaõassa dhanaü datvā nikkiõanto taü nikkhasahassaü datvā nikkiõātu, Kaõhājinaü nikkiõanto dāsasataü dāsisataü hatthisataü assasataü dhenusataü usabhasataü nikkhasatan-ti sabbasataü datvā nikkiõātu; yadi te tāta ayyako tumhe brāhmaõassa hatthato āõāya balasā mudhā gaõhāti, mā tumhe ayyakassa vacanaü karittha, brāhmaõass' eva anuyāyino hothāti, evam-anusāsitvā pesesi. Tato Jālikumāro gantvā ayyakena puņņho kathesi: Sahassagghaü hi maü tāta brāhmaõassa pitā adā, atho Kaõhājinaü ka¤¤aü hatthina¤-ca satena cāti. - Sunibbeņhito bhante Nāgasena pa¤ho, subhinnaü diņņhijālaü, sumadditā parappavādā, sakasamayo sudãpito, bya¤janaü suparisodhitaü, suvibhatto attho, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, sabbe va bodhisattā dukkarakārikaü karonti, udāhu Gotamen' eva bodhisattena dukkarakārikā katā ti. - Na-tthi mahārāja sabbesaü bodhisattānaü dukkarakārikā, Gotamen' eva bodhisattena dukkarakārikā katā ti. - Bhante Nāgasena, yadi evaü ayuttaü yaü bodhisattānaü bodhisattehi vemattatā hotãti. #<[page 285]># %< 285>% - Catuhi mahārāja ņhānehi bodhisattānaü bodhisattehi vemattatā hoti, katamehi catuhi: kulavemattatā addhānavemattatā āyuvemattatā pamāõavemattatā. Imehi kho mahārāja catuhi ņhānehi bodhisattānaü bodhisattehi vemattatā hoti. Sabbesam-pi mahārāja buddhānaü råpe sãle samādhimhi pa¤¤āya vimuttiyā vimutti¤āõadassane catuvesārajje dasatathāgatabale chāsādhāraõa¤āõe cuddasabuddha¤āõe aņņhārasabuddhadhamme kevale ca buddhadhamme na-tthi vemattatā, sabbe pi buddhā buddhadhammehi samasamā ti. - Yadi bhante Nāgasena sabbe pi buddhā buddhadhammehi samasamā, kena kāraõena Gotamen' eva bodhisattena dukkarakārikā katā ti. Aparipakke mahārāja ¤āõe aparipakkāya bodhiyā Gotamo bodhisatto nekkhammam-abhinikkhanto, aparipakkaü ¤āõaü paripācayamānena dukkarakārikā katā ti. - Bhante Nāgasena, kena kāraõena Bodhisatto aparipakke ¤āõe aparipakkāya bodhiyā mahābhinikkhamanaü nikkhanto, nanu nāma ¤āõaü paripācetvā paripakke ¤āõe nikkhamitabban-ti. - Bodhisatto mahārāja viparãtaü itthāgāraü disvā vippaņisārã ahosi, tassa vippaņisārissa arati uppajji, araticittaü uppannaü disvā a¤¤ataro Mārakāyiko devaputto: ayaü kho kālo araticittassa vinodanāyāti vehāsaü ņhatvā idaü vacanam-abravi: mārisa mārisa, mā kho tvaü ukkanņhito ahosi, ito te sattame divase dibbaü cakkaratanaü pātubhavissati sahassāraü sanemikaü sanābhikaü sabbākāraparipåraü, paņhavigatāni ca te ratanāni ākāsaņņhāni ca sayam-eva upagacchissanti, dvisahassa-parittadãpa-parivāresu catusu mahādãpesu ekamukhena āõāpanaü vattissati, parosahassa¤-ca te puttā bhavissanti sårā vãrangaråpā parasenappamaddanā, tehi puttehi parikiõõo sattaratanasamannāgato catudãpamanusāsissasãti. Yathā nāma divasasantattaü ayosålaü sabbattha ķahantaü kaõõasotaü paviseyya, #<[page 286]># %< 286>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam-eva kho mahārāja Bodhisattassa taü vacanaü kaõõasotaü pavisittha, iti so pakatiyā va ukkaõņhito tassā devatāya vacanena bhiyyosomattāya ubbiji saüviji saüvegamāpajji. Yathā vā pana mahārāja mahatimahā aggikkhandho jalamāno a¤¤ena kaņņhena upadahito bhiyyosomattāya jaleyya, evam-eva kho mahārāja Bodhisatto pakatiyā va ukkaõņhito tassā devatāya vacanena bhiyyosomattāya ubbiji saüviji saüvegam-āpajji. Yathā vā pana mahārāja mahāpaņhavã pakatitintā nibbattaharitasaddalā āsittodakā cikkhallajātā puna-d-eva mahāmeghe abhivaņņe bhiyyosomattāya cikkhallatarā assa, evam-eva kho mahārāja Bodhisatto pakatiyā va ukkaõņhito tassā devatāya vacanena bhiyyosomattāya ubbiji saüviji saüvegamāpajjãti. Api nu kho bhante Nāgasena Bodhisattassa yadi sattame divase dibbaü cakkaratanaü nibbatteyya, patinivatteyya Bodhisatto dibbe cakkaratane nibbatte ti. Na hi mahārāja sattame divase Bodhisattassa dibbaü cakkaratanaü nibbatteyya, api ca palobhanatthāya tāya devatāya musā bhaõitaü. Yadi pi mahārāja sattame divase dibbaü cakkaratanaü nibbatteyya, Bodhisatto na nivatteyya. Kinkāraõaü: aniccan-ti mahārāja Bodhisatto daëhaü aggahesi, dukkhaü, anattā ti daëhaü aggahesi upādānakkhayaü patto. Yathā mahārāja Anotattadahato udakaü Gangaü nadiü pavisati, Gangāya nadiyā mahāsamuddaü pavisati, mahāsamuddato Pātālamukhaü pavisati, api nu taü udakaü Pātālamukhagataü paņinivattitvā mahāsamuddaü paviseyya, mahāsamuddato Gangaü nadiü paviseyya, Gangāya nadiyā puna Anotattaü paviseyyāti. #<[page 287]># %< 287>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja Bodhisattena kappānaü satasahassaü caturo ca asankheyye kusalaü paripācitaü imassa bhavassa kāraõā, so 'yaü antimabhavo anuppatto, paripakkaü bodhi¤āõaü, chahi vassehi Buddho bhavissati sabba¤¤å loke aggapuggalo, api nu kho mahārāja Bodhisatto cakkaratanassa kāraõā paņinivatteyyāti. - Na hi bhante ti. - Api ca mahārāja mahāpaņhavã parivatteyya sakānanasapabbatā, na tv-eva Bodhisatto paņinivatteyya apatvā sammāsambodhiü. âroheyya pi ce mahārāja Gangāya udakaü paņisotaü, na tv-eva Bodhisatto paņinivatteyya apatvā sammāsambodhiü. Visusseyya pi ce mahārāja mahāsamuddo aparimitajaladharo gopade udakaü viya, na tv-eva Bodhisatto paņinivatteyya apatvā sammāsambodhiü. Phaleyya pi ce mahārāja Sineru pabbatarājā satadhā vā sahassadhā vā, na tv-eva Bodhisatto paņinivatteyya apatvā sammāsambodhiü. Pateyyum-pi ce mahārāja candimasuriyā satārakā leķķu viya chamāyaü, na tv-eva Bodhisatto paņinivatteyya apatvā sammāsambodhiü. Saüvaņņeyya pi ce mahārāja ākāso kila¤jamiva, na tv-eva Bodhisatto paņinivatteyya apatvā sammāsambodhiü. Kinkāraõā: padālitattā sabbabandhanānan-ti. Bhante Nāgasena, kati loke bandhanānãti. - Dasa kho pan' imāni mahārāja loke bandhanāni, yehi bandhanehi baddhā sattā na nikkhamanti, nikkhamitvā pi paņinivattanti. Katamāni dasa: mātā mahārāja loke bandhanaü, pitā mahārāja loke bandhanaü, bhariyā mahārāja loke bandhanaü, puttā mahārāja loke bandhanaü, ¤ātã mahārāja loke bandhanaü, mittā mahārāja loke bandhanaü, dhanaü mahārāja loke bandhanaü, lābhasakkāro mahārāja loke bandhanaü, #<[page 288]># %< 288>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ issariyaü mahārāja loke bandhanaü, pa¤ca kāmaguõā mahārāja loke bandhanaü. Imāni kho mahārāja dasa loke bandhanāni, yehi bandhanehi baddhā sattā na nikkhamanti, nikkhamitvā pi paņinivattanti. Tāni dasa pi bandhanāni Bodhisattassa chinnāni dālitāni padālitāni. Tasmā mahārāja Bodhisatto na paņinivattãti. Bhante Nāgasena, yadi Bodhisatto uppanne araticitte devatāya vacanena aparipakke ¤āõe aparipakkāya bodhiyā nekkhammam-abhinikkhanto, kiü tassa dukkarakārikāya katāya, nanu nāma sabbabhakkhena bhavitabbaü ¤āõaparipākaü āgamayamānenāti. - Dasa kho pan' ime mahārāja puggalā lokasmiü o¤ātā ava¤ātā hãëitā khãëitā garahitā paribhåtā acittikatā, katame dasa: itthã mahārāja vidhavā lokasmiü o¤ātā ava¤ātā hãëitā khãëitā garahitā paribhåtā acittikatā, dubbalo mahārāja puggalo, amitta¤āti mahārāja puggalo, mahagghaso mahārāja puggalo, agarukulavāsiko mahārāja puggalo, pāpamitto mahārāja puggalo, dhanahãno mahārāja puggalo, ācārahãno mahārāja puggalo, kammahino mahārāja puggalo, payo- gahãno mahārāja puggalo lokasmiü o¤āto ava¤āto hãëito khãëito garahito paribhåto acittikato. Ime kho mahārāja dasa puggalā lokasmiü o¤ātā ava¤ātā hãëitā khãëitā garahitā paribhåtā acittikatā. Imāni kho mahārāja dasa ņhānāni anussaramānassa Bodhisattassa evaü sa¤¤ā uppajji: mā 'haü kammahãno assaü payogahãno garahito devamanussānaü, yan-nånāhaü kammasāmã assaü kammagaru kammādhipateyyo kammasãlo kammadhoreyyo kammaniketavā appamatto vihareyyan-ti. Evaü kho mahārāja Bodhisatto ¤āõaü paripācento dukkarakārikaü akāsãti. Bhante Nāgasena, Bodhisatto dukkarakārikaü karonto evam-āha: #<[page 289]># %< 289>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Na kho panāhaü imāya kaņukāya dukkarakārikāya adhigacchāmi uttariü manussadhammā alamariya¤āõadassanavisesaü, siyā nu kho a¤¤o maggo bodhāyāti. Api nu tasmiü samaye Bodhisattassa maggaü ārabbha satisammoso ahosãti. - Pa¤cavãsati kho pan' ime mahārāja cittadubbalãkaraõā dhammā yehi dubbalãkataü cittaü na sammā samādhiyati āsavānaü khayāya, katame pa¤cavãsati: kodho mahārāja citassa dubbalãkaraõo dhammo yena dubbalãkataü cittaü na sammā samādhiyati āsavānaü khayāya; upanāho makkho paëāso issā macchariyaü māyā sāņheyyaü thambho sārambho māno atimāno mado pamādo thãnamiddhaü tandã ālasyaü pāpamittatā råpā saddā gandhā rasā phoņņhabbā khudāpipāsā arati mahārāja cittadubbalikaraõo dhammo yena dubbalãkataü cittaü na sammā samādhiyati āsavānaü khayāya. Ime kho mahārāja pa¤cavãsati cittadubbalãkaraõā dhammā yehi dubbalãkataü cittaü na sammā samādhiyati āsavānaü khayāya. Bodhisattassa kho mahārāja khudāpipāsā kāyaü pariyādiyiüsu, kāye pariyādiõõe cittaü na sammā samādhiyati āsavānaü khayāya. Satasahassaü mahārāja kappānaü caturo ca asankheyye kappe Bodhisatto catunnaü yeva ariyasaccānaü abhisamayaü anvesi tāsu tāsu jātisu, kiü pan' assa pacchime bhave abhisamayajātiyaü maggaü ārabbha satisammoso hessati. Api ca mahārāja Bodhisattassa sa¤¤āmattaü uppajji: siyā nu kho a¤¤o maggo bodhāyāti. Pubbe kho mahārāja Bodhisatto ekamāsiko samāno pitu Sakkassa kammante sãtāya jambucchāyāya sirisayane pallankaü ābhujitvā nisinno vivicc' eva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaü savicāraü vivekajaü pãtisukhaü paņhamajjhānaü upasampajja vihāsi-pe-catutthajjhānaü upasampajja vihāsãti. #<[page 290]># %< 290>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmi: ¤āõaü paripācento Bodhisatto dukkarakārikaü akāsãti. Bhante Nāgasena, katamaü adhimattaü balavataraü, kusalaü vā akusalaü vā ti. - Kusalaü mahārāja adhimattaü balavataraü, no tathā akusalan-ti. - Nāhaü bhante Nāgasena taü vacanaü sampaņicchāmi: kusalaü adhimattaü balavataraü, no tathā akusalan-ti. Dissanti bhante Nāgasena idha pāõātipātino adinnādāyino kāmesu micchācārino musāvādino gāmaghātakā panthadåsakā nekatikā va¤canikā, sabbe te tāvatakena pāpena labhanti hatthacchedaü pādacchedaü hatthapādacchedaü kaõõacchedaü nāsacchedaü kaõõanāsacchedaü bilangathālikaü sankhamuõķikaü Rāhumukhaü jotimālikaü hatthapajjotikaü erakavattikaü cãrakavāsikaü eõeyyakaü baëisamaüsikaü kahāpaõakaü khārāpatacchikam palighaparivattikaü palālapãņhakaü, tattena pi telena osi¤canaü, sunakhehi pi khādāpanaü, sålāropanaü, asinā pi sãsacchedaü; keci rattiü pāpaü katvā rattiü yeva vipākaü anubhavanti, keci rattiü katvā divā yeva anubhavanti, keci divā katvā divā yeva anubhavanti, keci divā katvā rattiü yeva anubhavan, keci dve tayo divase vãtivatte anubhavanti; sabbe pi te diņņhe va dhamme vipākaü anubhavanti. Atthi pana bhante Nāgasena koci ekassa vā dvinnaü vā tiõõaü vā catunnaü vā pa¤cannaü vā dasannaü vā satassa vā sahassassa vā satasahassassa vā saparivāraü dānaü datvā diņņhadhammikaü bhogaü vā yasaü vā sukhaü vā anubhavitā, sãlena vā uposathakammena vā ti.- Atthi mahārāja cattāro purisā dānaü datvā sãlaü samādiyitvā uposathakammaü katvā diņņhe va dhamme ten' eva sarãradehena Tidasapure yasam-anuppattā ti. #<[page 291]># %< 291>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Ko ca ko ca bhante ti. - Mandhātā mahārāja rājā, Nimi rājā, Sādhãno rājā, Guttilo ca gandhabbo ti. - Bhante Nāgasena, anekehi taü bhavasahassehi antaritaü, dvinnam-p' etaü amhākaü parokkhaü; yadi samattho si, vattamānake bhave Bhagavato dharamānakāle kathehãti. - Vattamānake pi mahārāja bhave Puõõako dāso therassa Sāriputtassa bhojanaü datvā tadah' eva seņņhiņņhānaü ajjhupagato, so etarahi Puõõako seņņhãti pa¤¤āyi. Gopālamātā devã attano kese vikkiõitvā laddhehi aņņhahi kahāpaõehi therassa Mahākaccāyanassa attaņņhamakassa piõķapātaü datvā tadah' eva ra¤¤o Udenassa aggamahesittaü pattā. Suppiyā upāsikā a¤¤atarassa gilānabhikkhuno attano årumaüsena paņicchādaniyaü datvā dutiyadivase ye råëhavaõā sacchavi arogā jātā. Mallikā devã Bhagavato ābhidosikaü kummāsapiõķaü datvā tadah' eva ra¤¤o Kosalassa aggamahesã jātā. Sumano mālākāro aņņhahi sumanapupphamuņņhãhi Bhagavantaü påjetvā taü divasaü yeva mahāsampattiü patto. Ekasāņako brāhmaõo uttarasāņakena Bhagavantaü påjetvā taü divasam yeva sabbaņņhakaü labhi. Sabbe p' ete mahārāja diņņhadhammikaü bhoga¤-ca yasa¤-ca anubhaviüsåti. - Bhante Nāgasena, vicinitvā pariyesitvā cha jane yeva addasāsãti. - âma mahārājāti. - Tena hi bhante Nāgasena akusalaü yeva adhimattaü balavataraü, no tathā kusalaü. Ahaü hi bhante Nāgasena ekadivasaü yeva dasa pi purise passāmi pāpassa kammassa vipākena sålesu āropente, vãsatim-pi tiüsam-pi cattālãsam-pi pa¤¤āsam-pi purise purisasatam-pi purisasahassam-pi passāmi pāpassa kammassa vipākena sålesu āropente. #<[page 292]># %< 292>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Nandakulassa bhante Nāgasena Bhaddasālo nāma senāpatiputto ahosi, tena ca ra¤¤ā Candaguttena sangāmo samupabbåëho ahosi. Tasmiü kho pana bhante Nāgasena sangāme ubhatobalakāye asãti kavandharåpāni ahesuü, ekasmiü kira sãsakalande paripuõõe ekaü kavandharåpaü uņņhahati, sabbe p' ete pāpass' eva kammassa vipākena anayabyasanaü āpannā. Iminā pi bhante Nāgasena kāraõena bhaõāmi: akusalaü yeva adhimattaü balavataraü, no tathā kusalan-ti. Såyati bhante Nāgasena imasmiü Buddhasāsane Kosalena ra¤¤ā asadisadānaü dinnan-ti.âma mahārāja, såyatãti.- Api nu kho bhante Nāgasena Kosalarājā taü asadisadānaü datvā tatonidānaü ka¤ci diņņhadhammikaü bhogaü vā yasaü vā sukhaü vā paņilabhãti.- Na hi mahārājāti.- Yadi bhante Nāgasena Kosalarājā evaråpaü anuttaraü dānaü datvā pi na labhi tatonidānaü diņņhadhammikaü bhogaü vā yasaü vā sukhaü vā, tena hi bhante Nāgasena akusalaü yeva adhimattaü balavataraü, no tathā kusalan-ti. Parittattā mahārāja akusalaü khippaü pariõamati, vipulattā kusalaü dãghena kālena pariõamati. Upamāya pi mahārāja etaü upaparikkhitabbaü. Yathā mahārāja aparante janapade kumudabhaõķikā nāma dha¤¤ajāti māsalunā antogehagatā hoti, sāliyo chappa¤camāsehi pariõamanti; kiü pan' ettha mahārāja antaraü ko viseso kumudabhaõķikāya ca sālãna¤-cāti.Parittatā bhante kumudabhaõķikāya, vipulatā ca sālãnaü. Sāliyo bhante Nāgasena rājārahā rājabhojanaü, kumudabhaõķikā dāsakammakarānaü bhojanan-ti. #<[page 293]># %< 293>% -Evam-eva kho mahārāja parittattā akusalaü khippaü pariõamati, vipulattā kusalaü dãghena kālena pariõamatãti. - Yaü tattha bhante Nāgasena khippaü pariõamati taü nāma loke adhimattaü balavataraü, tasmā akusalaü adhimattaü balavataraü, no tathā kusalaü. Yathā nāma bhante Nāgasena yo koci yodho mahatimahāyuddhaü pavisitvā paņisattuü upakacchake gahetvā ākaķķhitvā khippataraü sāmino upaneyya so yodho loke samattho såro nāma, yo ca bhisakko khippaü sallaü uddharati rogam-apaneti so bhisakko cheko nāma, yo gaõako sãghasãghaü gaõetvā khippaü dassayati so gaõako cheko nāma, yo mallo khippaü paņimallaü ukkhipitvā uttānakaü pāteti so mallo samattho såro nāma; evam-eva kho bhante Nāgasena yaü khippaü pariõamati kusalaü vā akusalaü vā taü loke adhimattaü balavataran-ti. Ubhayam-pi taü mahārāja kammaü samparāyavedaniyaü yeva, api ca akusalaü sāvajjatāya khaõena diņņhadhammavedaniyaü hoti. Pubbakehi mahārāja khattiyehi ņhapito eso niyamo: yo pāõaü hanati so daõķāraho, yo adinnaü ādiyati, yo paradāraü gacchati, yo musā bhaõati, yo gāmaü ghāteti, yo panthaü dåseti, yo nikativa¤canaü karoti so daõķāraho vadhitabbo chettabbo bhettabbo hantabbo ti. Taü te upādāya vicinitvā vicinitvā daõķenti vadhenti chindanti bhindanti hananti ca. Api nu mahārāja atthi kehici ņhapito niyamo: yo dānaü vā deti sãlaü vā rakkhati uposathakammaü vā karoti tassa dhanaü vā yasaü vā dātabban-ti. Api nu taü vicinitvā vicinitvā dhanaü vā yasaü vā denti, corassa katakammassa vadhabandhanaü viyāti. - Na hi bhante ti. - Yadi mahārāja dāyakānaü vicinitvā vicinitvā dhanaü vā yasaü vā dadeyyuü, kusalam-pi diņņhadhammavedaniyaü bhaveyya. #<[page 294]># %< 294>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yasmā ca kho mahārāja dāyake na vicinanti: dhanaü vā yasaü vā dassāmāti, tasmā kusalaü na diņņhadhammavedaniyaü. Iminā mahārāja kāraõena akusalaü diņņhadhammavedaniyaü, samparāye va so adhimattaü balavataraü vedanaü vediyatãti. Sādhu bhante Nāgasena, tavādisena buddhimantena vinā n' eso pa¤ho sunibbedhiyo; lokikam-bhante Nāgasena lokuttarena vi¤¤āpitan-ti. Bhante Nāgasena, ime dāyakā dānaü datvā pubbapetānaü ādisanti: imaü tesaü pāpuõātåti. Api nu te ka¤ci tatonidānaü vipākaü paņilabhantãti. - Keci mahārāja paņilabhanti, keci na paņilabhantãti. - Ke bhante paņilabhanti, ke na paņilabhantãti. - Nirayåpapannā mahārāja na paņilabhanti, saggagatā na paņilabhanti, tiracchānayonigatā na paņilabhanti; catunnaü petānaü tayo petā na paņilabhanti: vantāsikā khuppipāsino nijjhāmataõhikā; labhanti petā paradattåpajãvino, te pi saramānā yeva labhantãti. - Tena hi bhante Nāgasena dāyakānaü dānaü vissotaü hoti aphalaü, yesaü uddissa kataü yadi te na paņilabhantãti. - Na hi taü mahārāja dānaü aphalaü hoti avipākaü, dāyakā yeva tassa phalaü anubhavantãti. - Tena hi bhante kāraõena maü sa¤¤āpehãti. - Idha mahārāja keci manussā maccha-maüsasurā-bhatta-khajjakāni paņiyādetvā ¤ātikuü gacchanti; yadi te ¤ātakā taü upāyanaü na sampaņiccheyyuü, api nu taü upāyanaü vissotaü gaccheyya vinasseyya vā ti. - Na hi bhante, sāmikānaü yeva taü hotãti. - Evam-eva kho mahārāja dāyakā yeva tassa phalaü anubhavanti. Yathā vā pana mahārāja puriso gabbhaü paviņņho asati purato nikkhamanamukhe kena nikkhameyyāti. #<[page 295]># %< 295>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Paviņņhen' eva bhante ti. - Evam-eva kho mahārāja dāyakā yeva tassa phalaü anubhavantãti. - Hotu bhante Nāgasena, evametaü, tathā sampaņicchāma: dāyakā yeva tassa phalaü anubhavanti, na mayaü taü kāraõaü vilomemāti. Bhante Nāgasena, yadi imesaü dāyakānaü dinnaü dānaü pubbapetānaü pāpuõāti te ca tassa vipākaü anubhavanti, tena hi yo pāõātipātã luddo lohitapāõi paduņņhamanasankappo manusse ghātetvā dāruõaü kammaü katvā pubbapetānaü ādiseyya: imassa me kammassa vipāko pubbapetānaü pāpuõātåti, api nu tassa vipāko pubbapetānaü pāpuõātãti. - Na hi mahārājāti. - Bhante Nāgasena, ko tattha hetu kiü kāraõaü yena kusalaü pāpuõāti akusalaü na pāpuõātãti. - N' eso mahārāja pa¤ho pucchitabbo, mā ca tvaü mahārāja: vissajjako atthãti apucchitabbaü pucchi; kissa ākāso nirālambo, kissa Gangā uddhamukhā na sandati, kissa ime manussā ca dijā ca dipadā, migā catuppadā ti tam-pi maü tvaü pucchissasãti.-Nāhan-taü bhante Nāgasena vihesāpekkho pucchāmi, api ca nibbāhanatthāya sandehassa pucchāmi. Bahumanussā loke vāmagāhino vicakkhukā; kin-ti te otāraü na labheyyun-ti evāhan-taü pucchāmãti. - Na sakkā mahārāja saha akatena ananumatena saha pāpaü kammaü saüvibhajituü. Yathā mahārāja manussā udakanibbāhanena udakaü suvidåram-pi haranti, api nu mahārāja sakkā ghanamahāselapabbato nibbāhanena yathicchitaü haritun-ti. - Na hi bhante ti. - Evameva kho mahārāja sakkā kusalaü saüvibhajituü, na sakkā akusalaü saüvibhajituü. Yathā vā pana mahārāja sakkā telena padãpo jaletuü, api nu mahārāja sakkā udakena padãpo jaletun-ti. #<[page 296]># %< 296>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Na hi bhante ti.-Evam-eva kho mahārāja sakkā kusalaü saüvibhajituü, na sakkā akusalaü saüvibhajituü. Yathā vā pana mahārāja kassakā taëākato udakaü nãharitvā dha¤¤aü paripācenti, api nu kho mahārāja sakkā mahāsamuddato udakaü nãharitvā dha¤¤aü paripācetun-ti. - Na hi bhante ti. - Evameva kho mahārāja sakkā kusalaü saüvibhajituü, na sakkā akusalaü saüvibhajitun-ti. Bhante Nāgasena, kena kāraõena sakkā kusalaü saüvibhajituü, na sakkā akusalaü saüvibhajituü; kāraõena maü sa¤¤āpehi, nāhaü andho anāloko, sutvā vedissāmãti. - Akusalaü mahārāja thokaü, kusalaü bahukaü, thokattā akusalaü kattāraü yeva pariyādiyati, bahukattā kusalaü sadevakaü lokaü ajjhottharatãti. Opammaü karohãti. - Yathā mahārāja parittaü ekaü udabindu paņhaviyaü nipateyya, api nu kho taü mahārāja udabindu dasa pi dvādasa pi yojanāni ajjhotthareyyāti. - Na hi bhante, yattha taü udabindu nipatitaü tatth' eva pariyādiyatãti. - Kena kāraõena mahārājāti. Parittattā bhante udabindussāti. - Evam-eva kho mahārāja parittaü akusalaü, parittattā kattāraü yeva pariyādiyati, na sakkā saüvibhajituü. Yathā vā pana mahārāja mahatimahāmegho abhivasseyya tappayanto dharaõitalaü, api nu kho so mahārāja mahāmegho samantato otthareyyāti. - âma bhante, pårayitvā so mahāmegho sobbha-sara-sarita-sākhā-kandara-padara-daha-taëākaudapāna-pokkharaõiyo dasa pi dvādasa pi yojanāni ajjhotthareyyāti. - Kena kāraõena mahārājāti. - Mahantattā bhante meghassāti. - Evam-eva kho mahārāja kusalaü bahukaü, bahukattā sakkā devamanussehi pi saüvibhajitun-ti. Bhante Nāgasena, kena kāraõena akusalaü thokaü, kusalaü bahutaran-ti. #<[page 297]># %< 297>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Idha mahārāja yo koci dānaü deti sãlaü samādiyati uposathakammaü karoti, so haņņho pahaņņho hasito pahasito pamudito pasannamānaso vedajāto hoti; tassa aparāparaü pãti uppajjati, pãtimanassa bhiyyo bhiyyo kusalaü pavaķķhati. Yathā mahārāja udapāne bahusalilasampuõõe ekena desena udakaü paviseyya ekena nikkhameyya, nikkhamante pi aparāparaü uppajjati, na sakkā hoti khayaü pāpetuü; evam-eva kho mahārāja kusalaü bhiyyo bhiyyo pavaķķhati. Vassasate pi ce mahārāja puriso kataü kusalaü āvajjeyya, āvajjite āvajjite bhiyyo bhiyyo kusalaü pavaķķhati, tassa taü kusalaü sakkā hoti yathicchakehi saddhiü saüvibhajituü. Idamettha mahārāja kāraõaü yena kāraõena kusalaü bahutaraü. Akusalaü pana mahārāja karonto pacchā vippaņisārã hoti, vippaņisārino cittaü patilãyati patikuņati pativaņņati, na sampasārãyati, socati tappati hāyati khãyati, na parivaķķhati, tatth' eva pariyādiyati. Yathā mahārāja sukkhāya nadiyā mahāpuëināya unnatāvanatāya kuņila-sankuņilāya uparito parittaü udakaü āgacchantaü hāyati khãyati, na parivaķķhati, tatth' eva pariyādiyati; evam-eva kho mahārāja akusalaü karontassa cittaü patãlãyati patikuņati pativaņņati, na sampasārãyati, socati tappati hāyati khãyati, na parivaķķhati, tatth' eva pariyādiyati. Idam-ettha mahārāja kāraõaü yena kāraõena akusalaü thokan-ti. - Sādhu bhante Nāgasena, evametaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, imasmiü loke naranāriyo supinaü passanti kalyāõam-pi pāpakam-pi, diņņhapubbam-pi adiņņhapubbam-pi, katapubbam-pi akatapubbam-pi, khemam-pi sabhayam-pi, #<[page 298]># %< 298>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ dåre pi santike pi, bahuvidhāni pi anekavaõõasahassāni dissanti. Ki¤-c' etaü supinaü nāma, ko c' etaü passatãti. - Nimittam-etaü mahārāja supinaü nāma yaü cittassa āpātham-upagacchati. Cha-y-ime mahārāja supinaü passanti: vātiko supinaü passati, pittiko supinaü passati, semhiko supinaü passati, devatåpasaühārato supinaü passati, samudāciõõato supinaü passati, pubbanimittato supinaü passati. Tatra mahārāja yaü pubbanimittato supinaü passati taü yeva saccaü, avasesaü micchā ti. - Bhante Nāgasena, yo pubbanimittato supinaü passati, kiü tassa cittaü sayaü gantvā taü nimittaü vicināti, taü vā nimittaü cittassa āpātham-upagacchati, a¤¤o vā āgantvā tassa ārocetãti. - Na mahārāja tassa cittaü sayaü gantvā taü nimittaü vicināti, nāpi a¤¤o koci āgantvā tassa āroceti, atha kho taü yeva nimittaü cittassa āpātham-upagacchati. Yathā mahārāja ādāso na sayaü kuhi¤ci gantvā chāyaü vicināti, nāpi a¤¤o koci chāyaü ānetvā ādāsaü āropeti, atha kho yato kutoci chāyā āgantvā ādāsassa āpātham-upagacchati; evam-eva kho mahārāja na tassa cittaü sayaü gantvā taü nimittaü vicināti, nāpi a¤¤o koci āgantvā āroceti, atha kho yato kutoci nimittaü āgantvā cittassa āpātham-upagacchatãti. Bhante Nāgasena, yan-taü cittaü supinaü passati, api nu taü cittaü jānāti: evaü nāma vipāko bhavissati khemaü vā bhayaü vā ti. - Na hi mahārāja taü cittaü jānāti: evaü vipāko bhavissati khemaü vā bhayaü vā ti; nimitte pana uppanne a¤¤esaü katheti, tato te atthaü kathentãti. - Ingha bhante Nāgasena kāraõaü dassehãti. - Yathā mahārāja sarãre tilakā piëakā daddåni uņņhahanti lābhāya vā alābhāya vā yasāya vā ayasāya vā nindāya vā pasaüsāya vā sukhāya vā dukkhāya vā, #<[page 299]># %< 299>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ api nu tā mahārāja [tilakā] piëakā jānitvā uppajjanti: imaü nāma mayaü atthaü nipphādessāmāti. - Na hi bhante, yādise tā okāse piëakā sambhavanti, tattha tā piëakā disvā nemittakā byākaronti: evaü nāma vipāko bhavissatãti. - Evam-eva kho mahārāja yan-taü cittaü supinaü passati na taü cittaü jānāti: evaü nāma vipāko bhavissati khemaü vā bhayaü vā ti; nimitte pana uppanne a¤¤esaü katheti, tato te atthaü kathentãti. Bhante Nāgasena, yo supinaü passati so niddāyanto passati udāhu jagganto passatãti. - Yo so mahārāja supinaü passati na so niddāyanto passati nāpi jagganto passati, api ca okkante middhe asampatte bhavange etth' antare supinaü passati. Middhasamāråëhassa mahārāja cittaü bhavangagataü hoti, bhavangagataü cittaü nappavattati, appavattaü cittaü sukhadukkhaü na-ppajānāti, appaņivijānantassa supino na hoti, pavattamāne citte supinaü passati. Yathā mahārāja timire andhakāre appabhāse suparisuddhe pi ādāse chāyā na dissati, evameva kho mahārāja middhasamāråëhe citte bhavangagate tiņņhamāne pi sarãre cittaü appavattaü hoti, appavatte citte supinaü na passati. Yathā mahārāja ādāso evaü sarãraü daņņhabbaü, yathā andhakāro evaü middhaü daņņhabbaü, yathā āloko evaü cittaü daņņhabbaü. Yathā vā pana mahārāja mahikotthaņassa suriyassa pabhā na dissati, santā yeva suriyarasmi appavattā hoti, appavattāya suriyarasmiyā āloko na hoti; evam-eva kho mahārāja middhasamāråëhassa cittaü bhavangagataü hoti, bhavangagataü cittaü na-ppavattati, appavatte citte supinaü na passati. Yathā mahārāja suriyo evaü sarãraü daņņhabbaü, yathā mahikottharaõaü evaü middhaü daņņhabbaü, #<[page 300]># %< 300>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yathā suriyarasmi evaü cittaü daņņhabbaü. Dvinnaü mahārāja sante pi sarãre cittaü appavattaü hoti: middhasamāråëhassa bhavangagatassa sante pi sarãre cittaü appavattaü hoti, nirodhasamāpannassa sante pi sarãre cittaü appavattaü hoti. Jāgarantassa mahārāja cittaü lolaü hoti vivaņaü pākaņaü anibaddhaü, evaråpassa citte nimittaü āpāthaü na upeti. Yathā mahārāja purisaü vivaņaü pākaņaü akiriyaü arahassaü rahassakāmā parivajjenti, evam-eva kho mahārāja jāgarantassa dibbo attho āpāthaü na upeti, tasmā jāgaranto supinaü na passati. Yathā vā pana mahārāja bhikkhuü bhinnājãvaü anācāraü pāpamittaü dussãlaü kusãtaü hãnaviriyaü kusalā bodhapakkhiyā dhammā āpāthaü na upenti, evam-eva kho mahārāja jāgarantassa dibbo attho āpāthaü na upeti, tasmā jāgaranto supinaü na passatãti. Bhante Nāgasena, atthi middhassa ādi-majjha-pariyosānan-ti. - âma mahārāja, atthi middhassa ādi, atthi majjhaü, atthi pariyosānan-ti. - Katamaü ādi, katamaü majjhaü, katamaü pariyosānan-ti. - Yo mahārāja kāyassa onāho pariyonāho dubbalyaü mandatā akamma¤¤atā kāyassa, ayaü middhassa ādi; yo mahārāja kapiniddāpareto vokiõõakaü jaggati, idaü middhassa majjhaü; bhavangagati pariyosānaü. Majjhåpagato mahārāja kapiniddāpareto supinam passati. Yathā mahārāja koci yatacārã samāhitacitto ņhitadhammo acalabuddhi pahãnakotåhalasaddaü vanam-ajjhogāhitvā sukhumaü atthaü cintayati, na ca so tattha middhaü okkamati, so tattha samāhito ekaggacitto sukhumaü atthaü paņivijjhati; evam-eva kho mahārāja jāgaro na middhasamāpanno ajjhupagato kapiniddaü kapiniddāpareto supinaü passati. #<[page 301]># %< 301>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yathā mahārāja kotåhalasaddo evaü jāgaraõaü daņņhabbaü, yathā vivittaü vanaü evaü kapiniddāpareto daņņhabbo, yathā so kotåhalasaddaü ohāya middhaü vivajjetvā majjhattabhåto sukhumaü atthaü paņivijjhati, evaü jāgaro na middhasamāpanno kapiniddāpareto supinaü passatãti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, ye te sattā maranti, sabbe te kāle yeva maranti, udāhu akāle pi marantãti. - Atthi mahārāja kāle pi maraõaü, atthi akāle pi maraõan-ti. - Ke te bhante Nāgasena kāle maranti, ke akāle marantãti. - Diņņhapubbā pana mahārāja tayā ambarukkhā vā jamburukkhā vā a¤¤asmā vā pana phalarukkhā phalāni patantāni āmāni ca pakkāni cāti. - âma bhante ti. Yāni tāni mahārāja phalāni rukkhato patanti sabbāni tāni kāle yeva patanti udāhu akāle pãti. - Yāni tāni bhante Nāgasena phalāni paripakkāni vilãnāni patanti sabbāni tāni kāle patanti; yāni pana tāni avasesāni phalāni tesu kānici kimividdhāni patanti, kanici lakuņahatāni patanti, kānici vātapahaņāni patanti, kānici antopåtikāni hutvā patanti, sabbāni tāni akāle patantãti. - Evam- eva kho mahārāja ye te jarāvegahatā maranti te yeva kāle maranti; avasesā keci kammapatibāëhā maranti, keci gatipatibāëhā, keci kiriyapatibāëhā marantãti. Bhante Nāgasena, ye te kammapatibāëhā maranti, ye pi te gatipatibāëhā maranti, ye pi te kiriyapatibāëhā maranti, ye pi te jarāvegapatibāëhā maranti, sabbe te kāle yeva maranti; yo pi mātukucchigato marati, so tassa kālo, kāle yeva so marati; yo pi vijātaghare marati, so tassa kālo, #<[page 302]># %< 302>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ so pi kāle yeva marati; yo pi üāsiko marati pe- yo pi vassasatike marati, so tassa kālo, kāle yeva so marati. Tena hi bhante Nāgasena akāle maraõaü nāma na hoti; ye keci maranti sabbe te kāle yeva marantãti. Satt' ime mahārāja vijjamāne pi uttariü āyusmiü akāle maranti, katame satta: jighacchito mahārāja bhojanaü alabhamāno upahatabbhantaro vijjamāne pi uttariü āyusmiü akāle marati; pipāsito mahārāja pānãyaü alabhamāno parisukkhahadayo vijjamāne pi uttariü āyusmiü akāle marati; ahinā daņņho mahārāja visavegābhihato tikicchakaü alabhamāno vijjamāne pi uttariü āyusmiü akāle marati; visam-āsito mahārāja ķayhantesu angapaccangesu agadaü alabhamāno vijjamāne pi uttariü āyusmiü akāle marati; aggigato mahārāja jhāyamāno nibbāpanaü alabhamāno vijjamāne pi uttariü āyusmiü akāle marati; udakagato mahārāja patiņņhaü alabhamāno vijjamāne pi uttariü āyusmiü akāle marati; sattihato mahārāja ābādhiko bhisakkaü alabhamāno vijjamāne pi uttariü āyusmiü akāle marati. Ime kho mahārāja satta vijjamāne pi uttariü āyusmiü akāle maranti. Tatra pāhaü mahārāja ekaüsena vadāmi. Aņņhavidhena mahārāja sattānaü kālakiriyā hoti: vātasamuņņhānena pittasamuņņhānena semhasamuņņhānena sannipātikena utupariõāmena visamaparihārena opakkamikena kammavipākena mahārāja sattānaü kālakiriyā hoti. Tatra mahārāja yad-idaü kammavipākena kālakiriyā sā yeva tattha sāmāyikā kālakiriyā, avasesā asāmāyikā kālakiriyā. Bhavati ca: Jighacchāya pipāsāya ahinā daņņho visena ca aggi-udaka-sattãhi akāle tattha mãyati. #<[page 303]># %< 303>% Vāta-pittena semhena sannipāten' utåhi ca visamopakkamakammehi akāle tattha mãyatãti. Keci mahārāja sattā pubbe katena tena tena akusalakammavipākena maranti. Idha mahārāja yo pubbe pare jighacchāya māreti so bahåni vassasatasahassāni jighacchāya paripãëito chāto parikilanto sukkha-pamilātahadayo sukkhito visukkhito jhāyanto abbhantaraü paridayhanto jighacchāya yeva marati daharo pi majjhimo pi mahallako pi; idam-pi tassa sāmāyikaü maraõaü. Yo pubbe pare pipāsāya māreti so bahåni vassasatasahassāni peto hutvā nijjhāmataõhiko samāno låkho kiso parisukkhitahadayo pipāsāya yeva marati daharo pi majjhimo pi mahallako pi; idam-pi tassa sāmāyikaü maraõaü. Yo pubbe pare ahinā dasāpetvā māreti so bahåni vassasatasahassāni ajagaramukhen' eva ajagaramukhaü kaõhasappamukhen' eva kaõhasappamukhaü parivattitvā tehi khāyitakhāyito ahãhi daņņho yeva marati daharo pi majjhimo pi mahallako pi; idam-pi tassa sāmāyikaü maraõaü. Yo pubbe pare visaü datvā māreti so bahåni vassasatasahassāni ķayhantehi angapaccangehi bhijjamānena sarãrena kuõapagandhaü vāyanto visen' eva marati daharo pi majjhimo pi mahallako pi; idam-pi tassa sāmāyikaü maraõaü. Yo pubbe pare agginā māreti so bahåni vassasatasahassāni angārapabbaten' eva angārapabbataü Yamavisayen' eva Yamavisayaü parivattitvā daķķhavidaķķhagatto agginā yeva marati daharo pi majjhimo pi mahallako pi; idam-pi tassa sāmāyikaü maraõaü. Yo pubbe pare udakena māreti so bahåni vassasatasahassāni hata-vilutta-bhagga-dubbalagatto khubhitacitto udake yeva marati daharo pi majjhimo pi mahallako pi; idam-pi tassa sāmāyikaü maraõaü. Yo pubbe pare sattiyā māreti so bahåni vassasatasahassāni chinna-bhinna-koņņita-vikoņņito sattimukhasamāhato sattiyā yeva marati daharo pi majjhimo pi mahallako pi; #<[page 304]># %< 304>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ idam-pi tassa sāmāyikaü maraõan-ti. Bhante Nāgasena, akāle maraõaü atthãti yaü vadesi, ingha me tvaü tattha kāraõaü atidisāti. - Yathā mahārāja mahatimahāaggikkhandho ādiõõa-tiõa-kaņņha-sākhā-palāso pariyādiõõabhakkho upādānasankhayā nibbāyati, so aggi vuccati anãtiko anupaddavo samaye nibbuto nāmāti, evam-eva kho mahārāja yo koci bahåni divasasahassāni jãvitvā jarājiõõo āyukkhayā anãtiko anupaddavo marati so vuccati samaye maraõam-upagato ti. Yathā vā pana mahārāja mahatimahāaggikkhandho ādiõõa-tiõakaņņha-sākhā-palāso assa, taü apariyādiõõe yeva tiõakaņņha-sākhā-palāse mahatimahāmegho abhippavassitvā nibbāpeyya, api nu kho so mahārāja mahāaggikkhandho samaye nibbuto nāma hotãti. - Na hi bhante ti. Kissa pana so mahārāja pacchimo aggikkhandho purimakena aggikkhandhena samasamagatiko nāhosãti. âgantukena bhante meghena patipãëito so aggikkhandho asamayanibbuto ti. - Evam-eva kho mahārāja yo koci akāle marati so āgantukena rogena patipãëito vātasamuņņhānena vā pittasamuņņhānena vā semhasamuņņhānena vā sannipātikena vā utupariõāmajena vā visamaparihārajena vā opakkamikena vā jighacchāya vā pipāsāya vā sappadaņņhena vā visam-āsitena vā agginā vā udakena vā sattiyā vā patipãëito akāle marati. Idam-ettha mahārāja kāraõaü yena kāraõena akāle maraõaü atthi. Yathā vā pana mahārāja gagane mahatimahāvalāhako uņņhahitvā ninna¤-ca thala¤-ca paripårayanto abhivassati, so vuccati megho anãtiko anupaddavo vassatãti, evam-eva kho mahārāja yo koci ciraü jãvitvā jarājiõõo āyukkhayā anãtiko anupaddavo marati so vuccati samaye maraõam-upagato ti. #<[page 305]># %< 305>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yathā vā pana mahārāja gagane mahatimahāvalāhako uņņhahitvā antarā yeva mahatā vātena abbhatthaü gaccheyya, api nu kho so mahārāja valāhako samaye vigato nāma hotãti. - Na hi bhante ti. - Kissa pana so mahārāja pacchimo valāhako purimakena valāhakena samasamagatiko nāhosãti. - âgantukena bhante vātena patipãëito so valāhako asamayappatto yeva vigato ti. - Evam-eva kho mahārāja yo koci akāle marati so āgantukena rogena patipãëito vātasamuņņhānena vā-pe-sattivegapatipãëito vā akāle marati. Idam-ettha mahārāja kāraõaü yena kāraõena akāle maraõaü atthi. Yathā vā pana mahārāja balavā āsãviso kupito ka¤cid-eva purisaü ķaseyya, tassa taü visaü anãtikamanupaddavaü maraõaü pāpeyya, taü visaü vuccati anãtikam-anupaddavaü koņigatan-ti; evam-eva kho mahārāja yo koci ciraü jãvitvā jarājiõõo āyukkhayā anãtiko anupaddavo marati so vuccati anãtiko anupaddavo jãvitakoņigato sāmāyikaü maraõam-upagato ti. Yathā vā pana mahārāja balavatā āsãvisena daņņhassa antarā yeva ahiguõņhiko agadaü datvā avisaü kareyya, api nu kho taü mahārāja visaü samaye vigataü nāma hotãti. - Na hi bhante ti. - Kissa pana taü mahārāja pacchimaü visaü purimakena visena samasamagatikaü nāhosãti. âgantukena bhante agadena patipãëitaü visaü akoņigataü yeva vigatan-ti. - Evam-eva kho mahārāja yo koci akāle marati so āgantukena rogena patipãëito vātasamuņņhānena vā-pe-sattivegapatipãëito vā akāle marati. Idam-ettha mahārāja kāraõaü yena kāraõena akāle maraõaü atthi. Yathā vā pana mahārāja issattho saraü pāteyya, sace so saro yathāgati-gamanapatha-matthakaü gacchati, #<[page 306]># %< 306 >% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ so saro vuccati anãtiko anupaddavo yathāgati-gamanapatha-matthakaü gato nāmāti; evam-eva kho mahārāja yo koci ciraü jãvitvā jarājiõõo āyukkhayā anãtiko anupaddavo marati so vuccati anãtiko anupaddavo samaye maraõam-upagato ti. Yathā vā pana mahārāja issattho saraü pāteyya, tassa taü saraü tasmiü yeva khaõe koci gaõheyya, api nu kho so mahārāja saro yathāgatigamanapatha-matthakaü gato nāma hotãti. - Na hi bhante ti. - Kissa pana so mahārāja pacchimo saro purimakena sarena samasamagatiko nāhosãti. - âgantukena bhante gahaõena tassa sarassa gamanaü upacchinnan-ti. - Evam-eva kho mahārāja yo koci akāle marati so āgantukena rogena patipãëito vātasamuņņhānena vā-pe-sattivegapatipãëito vā akāle marati. Idamettha mahārāja kāraõaü yena kāraõena akāle maraõaü atthi. Yathā vā pana mahārāja yo koci lohamayaü bhājanaü ākoņeyya, tassa ākoņanena saddo nibbattitvā yathāgati-gamanapatha-matthakaü gacchati, so saddo vuccati anãtiko anupaddavo yathāgati-gamanapatha-matthakaü gato nāmāti; evam-eva kho mahārāja yo koci bahåni divasasahassāni jãvitvā jarājiõõo āyukkhayā anãtiko anupaddavo marati so vuccati anãtiko anupaddavo samaye maraõam-upagato ti. Yathā vā pana mahārāja yo koci lohamayaü bhājanaü ākoņeyya, tassa ākoņanena saddo nibbatteyya, nibbatte sadde adåragate koci āmaseyya, sah' āmasanena saddo nirujjheyya, api nu kho so mahārāja saddo yathāgati-gamanapatha-matthakaü gato nāma hotãti. - Na hi bhante ti. - Kissa pana mahārāja pacchimo saddo purimakena saddena samasamagatiko nāhosãti. - âgantukena bhante āmasanena so saddo uparato ti. #<[page 307]># %< 307>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Evam-eva o mahārāja yo koci akāle marati so āgantukena rogena patipãëito vātasamuņņhānena vā-pe-sattivegapatipãëito vā akāle marati. Idamettha mahārāja kāraõaü yena kāraõena akāle maraõaü atthi. Yathā vā pana mahārāja khette suviråëhaü dha¤¤abãjaü sammā pavattamānena vassena otata-vitata-ākiõõabahu-phalaü hutvā sassuņņhānasamayaü pāpuõāti, taü dha¤¤aü vuccati anãtikam-anupaddavaü samayasampattaü nāma hotãti; evam-eva kho mahārāja yo koci bahåni divasasahassāni jãvitvā jarājiõõo āyukkhayā anãtiko anupaddavo marati so vuccati anãtiko anupaddavo samaye maraõam-upagato ti. Yathā vā pana mahārāja khette suviråëhaü dha¤¤abãjaü udakena vikalaü mareyya, api nu kho taü mahārāja dha¤¤aü samayasampattaü nāma hotãti. - Na hi bhante ti. - Kissa pana taü mahārāja pacchimaü dha¤¤aü purimakena dha¤¤ena samasamagatikaü nāhosãti. - âgantukena bhante uõhena patipãëitaü taü dha¤¤aü matan-ti. - Evam-eva kho mahārāja yo koci akāle marati so āgantukena rogena patipãëito vātasamuņņhānena vā-pe-sattivegapatipãëito vā akāle marati. Idam-ettha mahārāja kāraõaü yena kāraõena akāle maraõaü atthi. Sutapubbaü pana tayā mahārāja sampannaü taruõasassaü kimayo uņņhahitvā samålaü nāsentãti. - Sutapubba¤-c' eva taü bhante amhehi diņņhapubba¤-cāti.Kin-nu kho taü mahārāja sassaü kāle naņņhaü, udāhu akāle naņņhan-ti. - Akāle bhante; yadi kho taü bhante sassaü kimayo na khādeyyuü, sassuddharaõasamayaü pāpuõeyyāti. - Kim-pana mahārāja āgantukena upaghātena sassaü vinassati, nirupaghātaü sassaü sassuddharaõasamayaü pāpuõātãti. - âma bhante ti. - #<[page 308]># %< 308>% Evam-eva kho mahārāja yo koci akāle marati so āgantukena rogena patipãëito vātasamuņņhānena vā-pesattivegapatipãëito vā akāle marati. Idam-ettha mahārāja kāraõaü yena kāraõena akāle maraõaü atthi. Sutapubbaü pana tayā mahārāja sampanne sasse phalabhāranamite ma¤jaritapatte karakavassaü nāma vassajāti nipatitvā vināseti aphalaü karotãti. - Suttapubba¤-c' eva taü bhante amhehi diņņhapubba¤-cāti. Api nu kho taü mahārāja sassaü kāle naņņhaü udāhu akāle naņņhan-ti. - Akāle bhante; yadi kho taü bhante [sassaü] karakavassaü na vasseyya, sassuddharaõasamayaü pāpuõeyyāti. - Kim-pana mahārāja āgantukena upaghātena sassaü vinassati, nirupaghātaü sassaü sassuddharaõasamayaü pāpuõātãti. - âma bhante ti. Evam-eva kho mahārāja yo koci akāle marati so āgantukena rogena patipãëito vātasamuņņhānena vā pittasamuņņhānena vā semhasamuņņhānena vā sannipātikena vā utupariõāmajena vā visamaparihārajena vā opakkamikena vā jighacchāya vā pipāsāya vā sappadaņņhena vā visamāsitena vā agginā vā udakena vā sattivegapatipãëito vā akāle marati; yadi pana āgantukena rogena patipãëito na bhaveyya, samaye va maraõaü pāpuõeyya. Idamettha mahārāja kāraõaü yena kāraõena akāle maraõaü atthãti. Acchariyaü bhante Nāgasena, abbhutaü bhante Nāgasena, sudassitaü kāraõaü, suddassitaü opammaü akāle maraõassa paridãpanāya; atthi akāle maraõan-ti uttānãkataü pākaņaü kataü vibhåtaü kataü. Acittavikkhittako pi bhante Nāgasena manujo ekamekena pi tāva opammena niņņhaü gaccheyya: atthi akāle maraõan-ti; #<[page 309]># %< 309>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ kim-pana manujo sacetano. Paņhamopammen' evāhaü bhante sa¤¤atto: atthi akāle maraõan-ti, api ca aparāparaü nibbāhanaü sotukāmo na sampaņicchin-ti. Bhante Nāgasena, sabbesaü parinibbutānaü cetiye pāņihãraü hoti, udāhu ekaccānaü yeva hotãti. - Ekaccānaü mahārāja hoti, ekaccānaü na hotãti. - Katamesaü bhante hoti, katamesaü na hotãti. Tiõõannaü mahārāja a¤¤atarassa adhiņņhānā parinibbutassa cetiye pāņihãraü hoti, katamesaü tiõõannaü: Idha mahārāja arahā devamanussānaü anukampāya tiņņhanto va adhiņņhāti: evaünāmacetiye pāņihãraü hotåti, tassa adhiņņhānavasena cetiye pāņihãraü hoti; evaü arahato adhiņņhānavasena parinibbutassa cetiye pāņihãraü hoti. Puna ca paraü mahāraja devatā manussānaü anukampāya parinibbutassa cetiye pāņihãraü dassenti: iminā pāņihãrena saddhammo niccasampaggahãto bhavissati, manussā ca pasannā kusalena abhivaķķhissantãti; evaü devatānaü adhiņņhānena parinibbutassa cetiye pāņihãraü hoti. Puna ca paraü mahārāja itthã vā puriso vā saddho pasanno paõķito byatto medhāvã buddhisampanno yoniso cintayitvā gandhaü vā mālaü vā dussaü vā a¤¤ataraü vā ki¤ci adhiņņhahitvā cetiye ukkhipati: evaü nāma hotåti, tassa pi adhiņņhānavasena parinibbutassa cetiye pāņihãraü hoti; evaü manussānaü adhiņņhānavasena parinibbutassa cetiye pāņihãraü hoti. Imesaü kho mahārāja tiõõannaü a¤¤atarassa adhiņņhānavasena parinibbutassa cetiye pāņihãraü hoti. Yadi mahāraja tesaü adhiņņhānaü na hoti, khãõāsavassa pi chaëabhi¤¤assa cetovasippattassa cetiye pāņihãraü na hoti. Asati pi mahārāja pāņihãre caritaü disvā suparisuddhaü okappetabbaü niņņhaü gantabbaü saddahitabbaü: #<[page 310]># %< 310>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ suparinibbuto ayaü Buddhaputto ti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, ye te sammā paņipajjanti tesaü sabbesaü yeva dhammābhisamayo hoti, udāhu kassaci na hotãti. - Kassaci mahārāja hoti, kassaci na hotãti. - Kassa bhante hoti, kassa na hotãti. - Tiracchānagatassa mahārāja supaņipannassāpi dhammābhisamayo na hoti, pettivisayåpapannassa micchādiņņhikassa kuhakassa mātughātakassa pitughātakassa arahantaghātakassa sanghabhedakassa lohituppādakassa theyyasaüvāsakassa titthiyapakkantakassa bhikkhunidåsakassa terasannaü garukāpattãnaü a¤¤ataraü āpajjitvā avuņņhitassa paõķakassa ubhatobya¤janakassa supaņipannassāpi dhammābhisamayo na hoti, yo pi manussadaharako ånakasattavassiko tassa supatipannassāpi dhammābhisamayo na hoti. Imesaü kho mahārāja soëasannaü puggalānaü supaņipannānam-pi dhammābhisamayo na hotãti. Bhante Nāgasena, ye te pannarasa puggalā viruddhā yeva tesaü dhammābhisamayo hotu vā mā vā hotu, atha kena kāraõena manussadaharakassa ånakasattavassikassa supaņipannassāpi dhammābhisamayo na hoti, ettha tāva pa¤ho bhavati. Nanu nāma daharakassa na rāgo hoti, na doso hoti, na moho hoti, na māno hoti, na micchādiņņhi hoti, na arati hoti, na kāmavitakko hoti. Amissito kilesehi so nāma daharako yutto ca patto ca arahati ca cattāri saccāni ekapaņivedhena paņivijjhitun-ti. -Ta¤-¤ev' ettha mahārāja kāraõaü yenāhaü kāraõena bhaõāmi: #<[page 311]># %< 311>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ånakasattavassikassa supaņipannassāpi dhammābhisamayo na hotãti. Yadi mahārāja ånakasattavassiko rajanãye rajjeyya, dussanãye dusseyya, mohanãye muyheyya, madanãye majjeyya, diņņhiü vijāneyya, rati¤ca arati¤-ca vijāneyya, kusalākusalaü vitakkeyya, bhaveyya tassa dhammābhisamayo. Api ca mahārāja ånakasattavassikassa cittaü abalaü dubbalaü parittaü appaü thokaü mandaü avibhåtaü, asankhatā nibbānadhātu garukā bhārikā vipulā mahatã; ånakasattavassiko mahārāja tena dubbalena cittena parittakena mandena avibhåtena na sakkoti garukaü bhārikaü vipulaü mahatiü asankhataü nibbānadhātuü paņivijjhituü. Yathā mahārāja Sinerupabbatarājā garuko bhāriko vipulo mahanto, api nu kho taü mahārāja puriso attano pākatikena thāma-bala-viriyena sakkuõeyya Sinerupabbatarājānaü uddharitun-ti. - Na hi bhante ti. - Kena kāraõena mahārājāti. - Dubbalattā bhante purisassa, mahantattā Sinerupabbatarājassāti. - Evam-eva kho mahārāja ånakasattavassikassa cittaü abalaü dubbalaü parittaü appaü thokaü mandaü avibhåtaü, asankhatā nibbānadhātu garukā bhārikā vipulā mahatã, ånakasattavassiko tena dubbalena cittena parittakena mandena avibhåtena na sakkoti garukaü bhārikaü vipulaü mahatiü asankhataü nibbānadhātuü paņivijjhituü, tena kāraõena ånakasattavassikassa supaņipannassāpi dhammābhisamayo na hoti. Yathā vā pana mahārāja ayaü mahāpaņhavã dãghā āyatā puthulā vitthatā visālā vitthiõõā vipulā mahantā, api nu kho taü mahārāja mahāpaņhaviü sakkā parittakena udakabindukena temetvā udakacikkhallaü kātun-ti.- Na hi bhante ti. - Kena kāraõena mahārājāti. - Parittattā bhante udakabindussa, mahantattā mahāpaņhaviyā ti. Evam-eva kho mahārāja ånakasattavassikassa cittaü abalaü dubbalaü parittaü appaü thokaü mandaü avibhåtaü, #<[page 312]># %< 312>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ asankhatā nibbānadhātu dãghā āyatā puthulā vitthatā visālā vitthiõõā vipulā mahantā, ånakasattavassiko tena dubbalena cittena parittakena mandena avibhåtena na sakkoti mahatiü asankhataü nibbānadhātuü pativijjhituü, tena kāraõena ånakasattavassikassa supaņipannassāpi dhammābhisamayo na hoti. Yathā vā pana mahārāja abala-dubbala-paritta-appa-thoka-mandaggi bhaveyya, api nu kho mahārāja tāvatakena mandena agginā sakkā sadevake loke andhakāraü vidhametvā ālokaü dassetun-ti. - Na hi bhante ti. - Kena kāraõena mahārājāti. - Mandattā bhante aggissa, lokassa mahantattā ti. - Evam-eva kho mahārāja ånakasattavassikassa cittaü abalaü dubbalaü parittaü appaü thokaü mandaü avibhåtaü, mahatā ca avijjandhakārena pihitaü, tasmā dukkaraü ¤āõālokaü dassayituü, tena kāraõena ånakasattavassikassa supaņipannassāpi dhammābhisamayo na hoti. Yathā vā pana mahārāja āturo kiso aõu-parimita-kāyo sālakakimi hatthināgaü tidhāppabhinnaü navāyataü tivitthataü dasapariõāhaü aņņharatanikaü ņhānamupagataü disvā gilituü parikaķķheyya, api nu kho so mahārāja sālakakimi sakkuõeyya taü hatthināgaü gilitun-ti. - Na hi bhante ti. - Kena kāraõena mahārā jāti. - Parittattā bhante sālakasarãrassa, mahantattā hatthināgassāti. - Evam-eva kho mahārāja ånakasattavassikassa cittaü abalaü dubbalaü parittaü appaü thokaü mandaü avibhåtaü, mahatã asankhatā nibbānadhātu, so tena dubbalena cittena parittakena mandena avibhåtena na sakkoti mahatiü asankhataü nibbānadhātuü paņivijjhituü, tena kāraõena ånakasattavassikassa supaņipannassāpi dhammābhisamayo na hotãti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. #<[page 313]># %< 313>% Bhante Nāgasena, kiü ekantasukhaü nibbānaü, udāhu dukkhena missan-ti. - Ekantasukhaü mahārāja nibbānaü dukkhena amissan ti. - Na mayan-taü bhante Nāgasena vacanaü saddahāma: ekantasukhaü nibbānan-ti. Evam-ettha mayaü bhante Nāgasena paccema: nibbānaü dukkhena missan-ti; kāraõa¤-c' ettha upalabhāma: nibbānaü dukkhena missan-ti, katamaü ettha kāraõaü: Ye te bhante Nāgasena nibbānaü pariyesanti tesaü dissati kāyassa ca cittassa ca ātāpo paritāpo, ņhāna-cankama-nisajjā-sayana-āhāra-pariggaho, middhassa ca uparodho, āyatanāna¤-ca patipãëanaü, dhanadha¤¤a-piya¤ātimitta-pajahanaü; ye keci loke sukhitā sukhasamappitā te sabbe pi pa¤cahi kāmaguõehi āyatane ramenti bråhenti, manāpika-manāpika-bahuvidhasubhanimittena råpena cakkhuü ramenti bråhenti, manāpika-manāpika-gãtavādita-bahuvidha-subhanimittena saddena sotaü ramenti bråhenti, manāpika-manāpika-puppha-phala-patta-taca-måla-sāra-bahuvidha-subhanimittena gandhena ghānaü ramenti bråhenti, manāpika-manāpika-khajja-bhojja-leyya-peyya-sāyaniya-bahuvidha-subhanimittena rasena jivhaü ramenti bråhenti, manāpikamanāpika-saõhasukhuma-mudumaddava-bahuvidha-subhanimittena phassena kāyaü ramenti bråhenti, manāpikāmanāpika-kalyāõapāpaka-subhāsubha-bahuvidha-vitakka-manasikārena manaü ramenti bråhenti. Tumhe taü cakkhu-sota-ghāna-jivhā-kāya-mano-bråhanaü hanatha upahanatha chindatha upacchindatha rundhatha uparundhatha, tena kāyo pi paritappati cittam-pi paritappati, kāye paritatte kāyikaü dukkhaü vedanaü vediyati, citte paritatte cetasikaü dukkhaü vedanaü vediyati. Nanu Māgandiyo pi paribbājako Bhagavantaü garahamāno evam-āha: #<[page 314]># %< 314>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Bhåtahacco samaõo Gotamo ti. Idam-ettha kāraõaü yenāhaü kāraõena bråmi: nibbānaü dukkhena missan-ti. Na hi mahārāja nibbānaü dukkhena missaü, ekantasukhaü nibbānaü. Yaü pana tvaü mahārāja bråsi: nibbānaü dukkhan-ti, n' etaü dukkhaü nibbānaü nāma, nibbānassa pana sacchikiriyāya pubbabhāgo eso, nibbānapariyesanaü etaü. Ekantasukhaü yeva mahārāja nibbānaü, na dukkhena missaü. Tattha kāraõaü vadāmi. Atthi mahārāja rājånaü rajjasukhaü nāmāti. âma bhante, atthi rājånaü rajjasukhan-ti. - Api nu kho taü mahārāja rajjasukhaü dukkhena missan-ti. Na hi bhante ti. - Kissa pana te mahārāja rājāno paccante kupite tesaü paccantanissitānaü paņisedhāya amaccehi pariõāyakehi bhaņehi balatthehi parivutā pavāsaü gantvā ķaüsamakasa-vātātapa-patipãëitā samavisame paridhāvanti mahāyuddha¤-ca karonti jãvitasaüsaya¤-ca pāpuõantãti. - N' etaü bhante Nāgasena rajjasukhaü nāma, rajjasukhassa pariyesanāya pubbabhāgo eso. Dukkhena bhante Nāgasena rājāno rajjaü pariyesitvā rajjasukhaü anubhavanti. Evaü bhante Nāgasena rajjasukhaü dukkhena amissaü, a¤¤aü taü rajjasukhaü, a¤¤aü dukkhan-ti. - Evam-eva kho mahārāja ekantasukhaü nibbānaü na dukkhena missaü, ye pana taü nibbānaü pariyesanti te kāya¤-ca citta¤-ca ātāpetvā ņhāna-cankama-nisajjā-sayanāhāraü pariggahetvā middhaü uparundhitvā āyatanāni patipãëetvā kāya¤-ca jãvita¤-ca pariccajitvā dukkhena nibbānaü pariyesitvā ekantasukhaü nibbānaü anubhavanti, nihatapaccāmittā va rājāno rajjasukhaü. Evaü mahārāja ekantasukhaü nibbānaü na dukkhena missaü, a¤¤aü nibbānaü, a¤¤aü dukkhaü. #<[page 315]># %< 315>% Aparam-pi mahārāja uttariü kāraõaü suõohi: ekantasukhaü nibbānaü na dukkhena missaü, a¤¤aü dukkhaü, a¤¤aü nibbānan-ti. Atthi mahārājā ācariyānaü sippavantānaü sippasukhaü nāmāti. - âma bhante, atthi ācariyānaü sippavantānaü sippasukhan-ti. - Api nu kho taü mahārāja sippasukhaü dukkhena missan-ti. - Na hi bhante ti. - Kissa pana te mahārāja ācariyānaü abhivādana-paccupaņņhānena udakāharaõa-gharasammajjana-dantakaņņhamukhodakānuppadānena ucchiņņhapaņiggahaõa-ucchādana-nahāpana-pādaparikammena sakacittaü nikkhipitvā paracittānuvattanena dukkhaseyyāya visamabhojanena kāyaü ātāpentãti. - N' etaü bhante Nāgasena sippasukhaü nāma, sippapariyesanāya pubbabhāgo eso. Dukkhena bhante Nāgasena ācariyā sippaü pariyesitvā sippasukhaü anubhavanti. Evaü bhante Nāgasena sippasukhaü dukkhena amissaü, a¤¤aü taü sippasukhaü, a¤¤aü dukkhan-ti. - Evam-eva kho mahārāja ekantasukhaü nibbānaü na dukkhena missaü, ye pana taü nibbānaü pariyesanti te kāya¤-ca citta¤-ca ātāpetvā ņhāna-cankama-nisajjā-sayanāhāraü pariggahetvā middhaü uparundhitvā āyatanāni patipãëetvā kāya¤-ca jãvita¤-ca pariccajitvā dukkhena nibbānaü pariyesitvā ekantasukhaü nibbānaü anubhavanti, ācariyā viya sippasukhaü. Evaü mahārāja ekantasukhaü nibbānaü na dukkhena missaü, a¤¤aü dukkhaü, a¤¤aü nibbānan-ti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, nibbānaü nibbānan-ti yaü vadesi, sakkā pana tassa nibbānassa råpaü vā saõņhānaü vā vayaü vā pamāõaü vā opammena vā kāraõena vā hetunā vā nayena vā upadassayitun-ti. #<[page 316]># %< 316>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Appaņibhāgaü mahārāja nibbānaü, na sakkā nibbānassa råpaü vā saõņhānaü vā vayaü vā pamāõaü vā opammena vā kāraõena vā hetunā vā nayena vā upadassayitun-ti. Etam-p' ahaü bhante Nāgasena na sampaņicchāmi yaü atthidhammassa nibbānassa råpaü vā saõņhānaü vā vayaü vā pamāõaü vā opammena vā kāraõena vā hetunā vā nayena vā apa¤¤āpanaü, kāraõena maü sa¤¤āpehãti. - Hotu mahārāja, kāraõena taü sa¤¤āpessāmi. Atthi mahārāja mahāsamuddo nāmāti. - âma bhante, atth' eso mahāsamuddo ti. - Sace taü mahārāja koci evaü puccheyya: kittakaü mahārāja mahāsamudde udakaü, kati pana te sattā ye mahāsamudde paņivasantãti; evaü puņņho tvaü mahārāja kin-ti tassa byākareyyāsãti. - Sace maü bhante koci evaü puccheyya: kittakaü mahārāja mahāsamudde udakaü, kati pana te sattā ye mahāsamudde paņivasantãti, tam-ahaü bhante evaü vadeyyaü: apucchaü maü tvaü ambho purisa pucchasi, n' esā pucchā kenaci pucchitabbā, ņhapanãyo eso pa¤ho, avibhatto lokakkhāyikehi mahāsamuddo, na sakkā mahāsamudde udakaü pariminituü sattā vā ye tattha vāsamupagatā ti. Evāhaü bhante tassa paņivacanaü dadeyyan-ti. - Kissa pana tvaü mahārāja atthidhamme mahāsamudde evaü paņivacanaü dadeyyāsi, nanu vigaõetvā tassa ācikkhitabbaü: ettakaü mahāsamudde udakaü ettakā ca sattā mahāsamudde paņivasantãti. - Na sakkā bhante, avisayo eso pa¤ho ti. - Yathā mahārāja atthidhamme yeva mahāsamudde na sakkā udakaü parigaõetuü sattā vā ye tattha vāsam-upagatā, evam-eva kho mahārāja atthidhammass' eva nibbānassa na sakkā råpaü vā saõņhānaü vā vayaü vā pamāõaü vā opammena vā kāraõena vā hetunā vā nayena vā upadassayituü. #<[page 317]># %< 317>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Vigaõeyya mahārāja iddhimā cetovasippatto mahāsamudde udakaü tatrāsaye ca satte, na tv eva so iddhimā cetovasippatto sakkuõeyya nibbānassa råpaü vā saõņhānaü vā vayaü vā pamāõaü vā opammena vā kāraõena vā hetunā vā nayena vā upadassayituü. Aparam-pi mahārāja uttariü kāraõaü sunohi: atthidhammass' eva nibbānassa na sakkā råpaü vā saõņhānaü vā vayaü vā pamāõaü vā opammena vā kāraõena vā hetunā vā nayena vā upadassayitun-ti. Atthi mahārāja devesu aråpakāyikā nāma devā ti. - âma bhante, såyati: atthi devesu aråpakāyikā nāma devā ti. - Sakkā pana mahārāja tesaü aråpakāyikānaü devānaü råpaü vā saõņhānaü vā vayaü vā pamāõaü vā opammena vā kāraõena vā hetunā vā nayena vā upadassayitun-ti. Na hi bhante ti. - Tena hi mahārāja na-tthi aråpakāyikā devā ti. - Atthi bhante aråpakāyikā devā, na ca sakkā tesaü råpaü vā saõņhānaü vā vayaü vā pamāõaü vā opammena vā kāraõena vā hetunā vā nayena vā upadassayitun-ti. - Yathā mahārāja atthisattānaü yeva aråpakāyikānaü devānaü na sakkā råpaü vā saõņhānaü vā vayaü vā pamāõaü vā opammena vā kāraõena vā hetunā vā nayena vā upadassayituü, evam-eva kho mahārāja atthidhammass' eva nibbānassa na sakkā råpaü vā saõņhānaü vā vayaü vā pamāõaü vā opammena vā kāraõena vā hetunā vā nayena vā upadassayitun-ti. Bhante Nāgasena, hotu ekantasukhaü nibbānaü na ca sakkā tassa råpaü vā saõņhānaü vā vayaü vā pamāõaü vā opammena vā kāraõena vā hetunā vā nayena vā upadassayituü. Atthi pana bhante nibbānassa guõaü a¤¤ehi anupaviņņhaü, ki¤ci opammanidassanamattan ti. - Saråpato mahārāja na-tthi, guõato pana sakkā ki¤ci opammanidassanamattaü upadassayitun-ti. #<[page 318]># %< 318>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Sādhu bhante Nāgasena, yathā 'haü labhāmi nibbānassa guõato pi ekadesaparidãpanamattaü tathā sãghaü bråhi, nibbāpehi me hadayapariëāhaü, vinaya sãtala-madhura-vacanamālutenāti. Padumassa mahārāja eko guõo nibbānaü anupaviņņho, udakassa dve guõā, agadassa tayo guõā, mahāsamuddassa cattāro guõā, bhojanassa pa¤ca guõā, ākāsassa dasa guõā, maõiratanassa tayo guõā, lohitacandanassa tayo guõā, sappimaõķassa tayo guõā, girisikharassa pa¤ca guõā nibbānaü anupaviņņhā ti. Bhante Nāgasena, padumassa eko guõo nibbānaü anupaviņņho ti yaü vadesi, katamo padumassa eko guõo nibbānaü anupaviņņho ti. - Yathā mahārāja padumaü anupalittaü udakena, evam-eva kho mahārāja nibbānaü sabbakilesehi anupalittaü. Ayaü mahārāja padumassa eko guõo nibbānaü anupaviņņho ti. Bhante Nāgasena, udakassa dve guõā nibbānaü anupaviņņhā ti yaü vadesi, katame udakassa dve guõā nibbānaü anupaviņņhā ti. - Yathā mahārāja udakaü sãtalaü pariëāhanibbāpanaü, evam-eva kho mahārāja nibbānaü sãtālam sabbakilesa-pariëāha-nibbāpanaü. Ayaü ma- hārāja udakassa paņhamo guõo nibbānaü anupaviņņho. Puna ca paraü mahārāja udakaü kilanta-tasita-pipāsita-ghammābhitattānaü jana-pasu-pajānaü pipāsāvinayanaü, evam-eva kho mahārāja nibbānaü kāmataõhā-bhavataõhā-vibhavataõhā-pipāsā-vinayanaü. Ayaü mahārāja udakassa dutiyo guõo nibbānaü anupaviņņho. Ime kho mahārāja udakassa dve guõā nibbānaü anupaviņņhā ti. Bhante Nāgasena, agadassa tayo guõā nibbānaü anupaviņņhā ti yaü vadesi, katame agadassa tayo guõā nibbānaü anupaviņņhā ti. #<[page 319]># %< 319>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Yathā mahārāja agado visapãëitānaü sattānaü paņisaraõaü, evam-eva kho mahārāja nibbānaü kilesavisa-pãëitānaü sattānaü paņisaraõaü. Ayaü mahārāja agadassa paņhamo guõo nibbānaü anupaviņņho. Puna ca paraü mahārāja agado rogānaü antakaro, evam-eva kho mahārāja nibbānaü sabbadukkhānaü antakaraü. Ayaü mahārāja agadassa dutiyo guõo nibbānaü anupaviņņho. Puna ca paraü mahārāja agado amataü, evam-eva kho mahārāja nibbānaü amataü. Ayaü mahārāja agadassa tatiyo guõo nibbānaü anupaviņņho. Ime kho mahārāja agadassa tayo guõā nibbānaü anupaviņņhā ti. Bhante Nāgasena, mahāsamuddassa cattāro guõā nibbānaü anupaviņņhā ti yaü vadesi, katame mahāsamuddassa cattāro guõā nibbānaü anupaviņņhā ti. Yathā mahārāja mahāsamuddo su¤¤o sabbakuõapehi, evam-eva kho mahārāja nibbānaü su¤¤aü sabbakilesakuõapehi. Ayaü mahārāja mahāsamuddassa paņhamo guõo nibbānaü anupaviņņho. Puna ca paraü mahārāja mahāsamuddo mahanto anorapāro, na pårati sabbasavantãhi, evam-eva kho mahārāja nibbānaü mahantaü anorapāraü, na pårati sabbasattehi. Ayaü mahārāja mahāsamuddassa dutiyo guõo nibbānaü anupaviņņho. Puna ca paraü mahārāja mahāsamuddo mahantānaü bhåtānaü āvāso, evam-eva kho mahārāja nibbānaü mahantānaü arahantānaü vimalakhãõāsava-balappatta-vasãbhåta-mahābhåtānaü āvāso. Ayaü mahārāja mahāsamuddassa tatiyo guõo nibbānaü anupaviņņho. Puna ca paraü mahārāja mahāsamuddo aparimita-vividha-vipula-vãcipuppha-sankusumito, evam-eva kho mahārāja nibbānaü aparimitavividha-vipula-parisuddha-vijjāvimuttipuppha-sankusumitaü. Ayaü mahārāja mahāsamuddassa catuttho guõo nibbānaü anupaviņņho. Ime kho mahārāja mahāsamuddassa cattāro guõā nibbānaü anupaviņņhā ti. #<[page 320]># %< 320>% Bhante Nāgasena, bhojanassa pa¤ca guõā nibbānaü anupaviņņhā ti yaü vadesi, katame bhojanassa pa¤ca guõā nibbānaü anupaviņņhā ti. - Yathā mahārāja bhojanaü sabbasattānaü āyudhāraõaü, evam-eva kho mahārāja nibbānaü sacchikataü jarā-maraõa-nāsanato āyudhāraõaü. Ayaü mahārāja bhojanassa paņhamo guõo nibbānaü anupaviņņho. Puna ca paraü mahārāja bhojanaü sabbasattānaü balavaķķhanaü, evam-eva kho mahārāja nibbānaü sacchikataü sabbasattānaü iddhibalavaķķhanaü. Ayaü mahārāja bhojanassa dutiyo guõo nibbānaü anupaviņņho. Puna ca paraü mahārāja bhojanaü sabbasattānaü vaõõajananaü, evam-eva kho mahārāja nibbānaü sacchikataü sabbasattānaü guõavaõõajananaü. Ayaü mahārāja bhojanassa tatiyo guõo nibbānaü anupaviņņho. Puna ca paraü mahārāja bhojanaü sabbasattānaü darathavåpasamanaü, evam-eva kho mahārājanibbānaü sacchikataü sabbasattānaü sabbakilesadarathavåpasamanaü. Ayaü mahārāja bhojanassa catuttho guõo nibbānaü anupaviņņho. Puna ca paraü mahārāja bhojanaü sabbasattānaü jighacchādubbalya-paņivinodanaü, evam-eva kho mahārāja nibbānaü sacchikataü sabbasattānaü sabbadukkha-jighacchādubbalya-paņivinodanaü. Ayaü mahārāja bhojanassa pa¤camo guõo nibbānaü anupaviņņho. Ime kho mahārāja bhojanassa pa¤ca guõā nibbānaü anupaviņņhā ti. Bhante Nāgasena, ākāsassa dasa guõā nibbānaü anupaviņņhā ti yaü vadesi, katame ākāsassa dasa guõā nibbānaü anupaviņņhā ti. - Yathā mahārāja ākāso na jāyati na jãyati na mãyati na cavati na uppajjati, duppasaho acorāharaõo anissito vihagagamano nirāvaraõo ananto, evam-eva kho mahārāja nibbānaü na jāyati na jãyati na mãyati na cavati na uppajjati, #<[page 321]># %< 321>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ duppasahaü acorāharaõaü anissitaü ariyagamanaü nirāvaraõaü anantaü. Ime kho mahārāja ākāsassa dasa guõā nibbānaü anupaviņņhā ti. Bhante Nāgasena, maõiratanassa tayo guõā nibbānaü anupaviņņhā ti yaü vadesi, katame maõiratanassa tayo guõā nibbānaü anupaviņņhā ti. - Yathā mahārāja maõiratanaü kāmadadaü, evam-eva kho mahārāja nibbānaü kāmadadaü. Ayaü mahārāja maõiratanassa paņhamo guõo nibbānaü anupaviņņho. Puna ca paraü mahārāja maõiratanaü hāsakaraü, evam-eva kho mahārāja nibbānaü hāsakaraü. Ayaü mahārāja maõiratanassa dutiyo guõo nibbānaü anupaviņņho. Puna ca paraü mahārāja maõiratanaü ujjotatthakaraü, evam-eva kho mahārāja nibbānaü ujjotatthakaraü. Ayaü mahārāja maõiratanassa tatiyo guõo nibbānaü anupaviņņho. Ime kho mahārāja maõiratanassa tayo guõā nibbānaü anupaviņņhā ti. Bhante Nāgasena, lohitacandanassa tayo guõā nibbānaü anupaviņņhā ti yaü vadesi, katame lohitacandanassa tayo guõā nibbānaü anupaviņņhā ti. - Yathā mahārāja lohitacandanaü dullabhaü, evam-eva kho mahārāja nibbānaü dullabhaü. Ayaü mahārāja lohitacandanassa paņhamo guõo nibbānaü anupaviņņho. Puna ca paraü mahārāja lohitacandanaü asamasugandhaü, evameva kho mahārāja nibbānaü asamasugandhaü. Ayaü mahārāja lohitacandanassa dutiyo guõo nibbānaü anupaviņņho. Puna ca paraü mahārāja lohitacandanaü sajjanapassatthaü, evam-eva kho mahārāja nibbānaü ariyajanapasatthaü. Ayaü mahārāja lohitacandanassa tatiyo guõo nibbānaü anupaviņņho. Ime kho mahārāja lohitacandanassa tayo guõā nibbānaü anupaviņņhā ti. #<[page 322]># %< 322>% Bhante Nāgasena, sappimaõķassa tayo guõā nibbānaü anupaviņņhā ti yaü vadesi, katame sappimaõķassa tayo guõā nibbānaü anupaviņņhā ti. - Yathā mahārāja sappimaõķo vaõõasampanno, evam-eva kho mahārāja nibbānaü guõavaõõasampannaü. Ayaü mahārāja sappimaõķassa paņhamo guõo nibbānaü anupaviņņho. Puna ca paraü mahārāja sappimaõķo gandhasampanno, evameva kho mahārāja nibbānaü sãlagandhasampannaü. Ayaü mahārāja sappimaõķassa dutiyo guõo nibbānaü anupaviņņho. Puna ca paraü mahārāja sappimaõķo rasasampanno, evam-eva kho mahārāja nibbānaü rasasampannaü. Ayaü mahārāja sappimaõķassa tatiyo guõo nibbānaü anupaviņņho. Ime kho mahārāja sappimaõķassa tayo guõā nibbānaü anupaviņņhā ti. Bhante Nāgasena, girisikharassa pa¤ca guõā nibbānaü anupaviņņhā ti yaü vadesi, katame girisikharassa pa¤ca guõā nibbānaü anupaviņņhā ti. - Yathā mahārāja girisikharaü accuggataü, evam-eva kho mahārāja nibbānaü accuggataü. Ayaü mahārāja girisikharassa paņhamo guõo nibbānaü anupaviņņho. Puna ca paraü mahārāja girisikharaü acalaü, evam-eva kho mahārāja nibbānaü acalaü. Ayaü mahārāja girisikharassa dutiyo guõo nibbānaü anupaviņņho. Puna ca paraü mahārāja girisikharaü duradhirohoü, evam-eva kho mahārāja nibbānaü duradhirohaü sabbakilesānaü. Ayaü mahārāja girisikharassa tatiyo guõo nibbānaü anupaviņņho. Puna ca paraü mahārāja girisikharaü sabbabãjānaü aviråhanaü, evam-eva kho mahārāja nibbānaü sabbakilesānaü aviråhanaü. Ayaü mahārāja girisikharassa catuttho guõo nibbānaü anupaviņņho. Puna ca paraü mahārāja girisikharaü anunayapaņighavippamuttaü, evam-eva kho mahārāja nibbānaü anunayapaņighavippamuttaü. Ayaü mahārāja girisikharassa pa¤camo guõo nibbānaü anupaviņņho. #<[page 323]># %< 323>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Ime kho mahārāja girisikharassa pa¤ca guõā nibbānaü anupaviņņhā ti. Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, tumhe bhaõatha: nibbānaü na atãtaü na anāgataü na paccuppannaü, na uppannaü na anuppannaü na uppādaniyan-ti. Idha bhante Nāgasena yo koci sammā paņipanno nibbānaü sacchikaroti so uppannaü sacchikaroti udāhu uppādetvā sacchikarotãti. Yo koci mahārāja sammā paņipanno nibbānaü sacchikaroti so na uppannaü sacchikaroti na uppādetvā sacchikaroti. Api ca mahārāja atth' esā nibbānadhātu yaü so sammā paņipanno sacchikarotãti. - Mā bhante Nāgasena imaü pa¤haü paņicchannaü katvā dãpehi, vivataü pākaņaü katvā dãpehi, chandajāto ussāhajāto yaü te sikkhitaü taü sabbaü etth' ev' ākirāhi, etthāyaü jano sammåëho vimatijāto saüsayapakkhanno, bhind' etaü antodosasallan-ti. Atth' esā mahārāja nibbānadhātu santā sukhā paõãtā, taü sammā paņipanno Jinānusatthiyā sankhāre sammasanto pa¤¤āya sacchikaroti. Yathā mahārāja antevāsiko ācariyānusatthiyā vijjaü pa¤¤āya sacchikaroti, evam-eva kho mahārāja sammā paņipanno Jinānusatthiyā pa¤¤āya nibbānaü sacchikaroti. Katham-pana nibbānaü daņņhabban-ti: anãtito nirupaddavato abhayato khemato santato sukhato sātato paõãtato sucito sãtalato daņņhabbaü. Yathā mahārāja puriso bahukaņņhapu¤jena jalita-kaņhitena agginā ķayhamāno vāyāmena tato mu¤citvā niraggikokāsaü pavisitvā tattha paramasukhaü labheyya, #<[page 324]># %< 324>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam-eva kho mahārāja yo sammā paņipanno so yoniso manasikārena byapagata-tividhaggisantāpaü paramasukhaü nibbānaü sacchikaroti. Yathā mahārāja aggi evaü tividhaggi daņņhabbo, yathā aggigato puriso evaü sammā paņipanno daņņhabbo, yathā niraggikokāso evaü nibbānaü daņņhabbaü. Yathā vā pana mahārāja puriso ahi-kukkura-manussa kuõapa-sarãravaëa¤ja-koņņhāsarāsigato kuõapa-jaņājaņitantaram-anupaviņņho vāyāmena tato mu¤citvā nikkuõapokāsaü pavisitvā tattha paramasukhaü labheyya, evam-eva kho mahārāja yo sammā paņipanno so yoniso manasikārena byapagata-kilesakuõapaü paramasukhaü nibbānaü sacchikaroti. Yathā mahārāja kuõapaü evaü pa¤ca kāmaguõā daņņhabbā, yathā kuõapagato puriso evaü sammā paņipanno daņņhabbo, yathā nikkuõapokāso evaü nibbānaü daņņhabbaü. Yathā vā pana mahārāja puriso bhãto tasito kampito viparãta-vibbhantacitto vāyāmena tato mu¤citvā daëhaü thiram acalamabhayaņņhānaü pavisitvā tattha paramasukhaü labheyya, evam-eva kho mahārāja yo sammā paņipanno so yoniso manasikārena byapagata-bhayasantāsaü paramasukhaü nibbānaü sacchikaroti. Yathā mahārāja bhayaü evaü jāti-jarā-byādhi-maraõaü paņicca aparāparaü pavattabhayaü daņņhabbaü, yathā bhãto puriso evaü sammā paņipanno daņņhabbo, yathā abhayaņņhānaü evaü nibbānaü daņņhabbaü. Yathā vā pana mahārāja puriso kiliņņha-malina-kalala-kaddamadese patito vāyāmena taü kalala-kaddamaü apavāhetvā parisuddhavimaladesamupagantvā tattha paramasukhaü labheyya, evam-eva kho mahārāja yo sammā paņipanno so yoniso manasikārena byapagata-kilesa-malakaddamaü paramasukhaü nibbānaü sacchikaroti. Yathā mahārāja kalalaü evaü lābha-sakkāra-siloko daņņhabbo, #<[page 325]># %< 325>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yathā kalalagato puriso evaü sammā paņipanno daņņhabbo, yathā parisuddhavimaladeso evaü nibbānaü daņņhabbaü. Ta¤-ca pana nibbānaü sammā paņipanno kin-ti sacchikaroti: Yo so mahārāja sammā paņipanno so sankhārānaü pavattaü sammasati, pavattaü sammasamāno tattha jātiü passati jaraü passati byādhiü passati maraõaü passati, na tattha ki¤ci sukhaü sātaü passati, ādito pi majjhato pi pariyosānato pi so tattha na ki¤ci gayhåpagaü passati. Yathā mahārāja puriso divasasantatte ayoguëe jalite tatte kaņhite ādito pi majjhato pi pariyosānato pi na ka¤ci gayhåpagaü padesaü passati, evam-eva kho mahārāja yo sankhārānaü pavattaü sammasati so pavattaü sammasamāno tattha jātiü passati jaraü passati byādhiü passati maraõaü passati, na tattha ki¤ci sukhaü sātaü passati, ādito pi majjhato pi pariyosānato pi na ki¤ci gayhåpagaü passati. Tassa gayhåpagaü apassantassa citte arati saõņhāti, kāyasmiü ķāho okkamati, so attāõo asaraõo asaraõãbhåto bhavesu nibbindati. Yathā mahārāja puriso jalitajālaü mahantaü aggikkhandhaü paviseyya, so tattha attāõo asaraõo asaraõãbhåto aggimhi nibbindeyya, evameva kho mahārāja tassa gayhåpagaü apassantassa citte arati saõņhāti, kāyasmiü ķāho okkamati, so attāõo asaraõo asaraõãbhåto bhavesu nibbindati. Tassa pavatte bhayadassāvissa evaü cittaü uppajjati: santattaü kho pan' etaü pavattaü ādittaü sampajjalitaü bahudukkhaü bahupāyāsaü; yadi koci labhetha appavattaü, etaü santaü etaü paõãtaü, yad-idaü sabbasankhārasamatho sabbåpadhipaņinissaggo taõhakkhayo virāgo nirodho nibbānan-ti. Iti h' idaü tassa appavatte cittaü pakkhandati pasãdati pahaüsãyati kuhãyati: #<[page 326]># %< 326 >% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ paņiladdhaü kho me nissaraõan-ti. Yathā mahārāja puriso vippanaņņho videsapakkhanno nibbāhanamaggaü disvā tattha pakkhandati pasãdati pahaüsãyati kuhãyati: paņiladdho me nibbāhanamaggo ti, evam-eva kho mahārāja pavatte bhayadassāvissa appavatte cittaü pakkhandati pasãdati pahaüsãyati kuhãyati: paņiladdhaü kho me nissaraõan-ti. So appavattāya maggaü āyåhati gavesati bhāveti bahulãkaroti, tassa tadatthaü sati santiņņhati, tadatthaü viriyaü santiņņhati, tadatthaü pãti santiņņhati, tassa taü cittaü aparāparaü manasikaroto pavattaü samatikkamitvā appavattaü okkamati; appavattam-anuppatto mahārāja sammā paņipanno nibbānaü sacchikarotãti vuccatãti. - Sādhu bhante Nāgasena, evam-etaü, tathā sampaņicchāmãti. Bhante Nāgasena, atthi so padeso puratthimāya vā disāya dakkhiõāya vā disāya pacchimāya vā disāya uttarāya vā disāya, uddhaü vā adho vā tiriyaü vā, yattha nibbānaü sannihitan-ti. - Na-tthi mahārāja so padeso puratthimāya vā disāya dakkhiõāya vā disāya pacchimāya vā disāya uttarāya vā disāya, uddhaü vā adho vā tiriyaü vā, yattha nibbānaü sannihitan-ti. - Yadi bhante Nāgasena na-tthi nibbānassa sannihitokāso, tena hi na-tthi nibbānaü, yesa¤-ca taü nibbānaü sacchikataü tesampi sacchikiriyā micchā. Kāraõaü tattha vakkhāmi: Yathā bhante Nāgasena mahiyā dha¤¤uņņhānaü khettaü atthi, gandhuņņhānaü pupphaü atthi, pupphuņņhānaü gumbo atthi, phaluņņhānaü rukkho atthi, ratanuņņhānaü ākaro atthi, tattha yo koci yaü yaü icchati so tattha gantvā taü taü harati; evam-eva kho bhante Nāgasena yadi nibbānaü atthi, #<[page 327]># %< 327>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tassa nibbānassa uņņhānokāso pi icchitabbo. Yasmā ca kho bhante Nāgasena nibbānassa uņņhānokāso na-tthi, tasmā na-tthi nibbānan-ti bråmi, yesa¤-ca nibbānaü sacchikataü tesam-pi sacchikiriyā micchā ti. - Na-tthi mahārāja nibbānassa sannihitokāso, atthi c' etaü nibbānam, sammā paņipanno yoniso manasikārena nibbānaü sacchikaroti. Yathā [pana] mahārāja atthi aggi nāma, na-tthi tassa sannihitokāso, dve kaņņhāni sanghaņņento aggiü adhigacchati, evam-eva kho mahārāja atthi nibbānaü, na-tthi tassa sannihitokāso, sammā paņipanno yoniso manasikārena nibbānaü sacchikaroti. Yathā vā pana mahārāja atthi satta ratanāni nāma, seyyathidaü: cakkaratanaü hatthiratanaü assaratanaü maõiratanaü itthiratanaü gahapatiratanaü pariõāyakaratanaü, na ca tesaü ratanānaü sannihitokāso atthi, khattiyassa pana sammā paņipannassa paņipattibalena tāni ratanāni upagacchanti; evam-eva kho mahārāja atthi nibbānaü, na-tthi tassa sannihitokāso, sammā paņipanno yoniso manasikārena nibbānaü sacchikarotãti. Bhante Nāgasena, nibbānassa sannihitokāso mā hotu, atthi pana taü ņhānaü yattha ņhito sammā paņipanno nibbānaü sacchikarotãti. - âma mahārāja, atthi taü ņhānaü yattha ņhito sammā paņipanno nibbānaü sacchikarotãti. - Katamaü pana bhante taü ņhānaü yattha ņhito sammā paņipanno nibbānaü sacchikarotãti. - Sãlaü mahārāja ņhānaü, sãle patiņņhito yoniso manasikaronto Saka-Yavane pi Cãna-Vilāte pi Alasande pi Nikumbe pi Kāsi-Kosale pi Kasmãre pi Gandhāre pi nagamuddhani pi brahmaloke pi yattha katthaci pi ņhito sammā paņipanno nibbānaü sacchikaroti. Yathā mahārāja yo koci cakkhumā puriso Saka-Yavane pi Cãna-Vilāte pi Alasande pi Nikumbe pi Kāsi-Kosale pi Kasmãre pi Gandhāre pi nagamuddhani pi brahmaloke pi yattha katthaci pi ņhito ākāsaü passati, #<[page 328]># %< 328>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam-eva kho mahārāja sãle patiņņhito yoniso manasikaronto Saka-Yavane pi - pe - yattha katthaci pi ņhito sammā paņipanno nibbānaü sacchikaroti. Yathā vā pana mahārāja Saka-Yavane pi - pe - yattha katthaci pi ņhitassa pubbadisā atthi,evam-eva kho mahārāja sãle patiņņhitassa yoniso manasikarontassa SakaYavane pi - pe - yattha katthaci pi ņhitassa sammā paņipannassa atthi nibbānasacchikiriyā ti. - Sādhu bhante Nāgasena, desitaü tayā nibbānaü, desitā nibbānasacchikiriyā, parikkhatā sãlaguõā, dassitā sammāpaņipatti, ussāpito dhammaddhajo, saõņhāpitā dhammanetti, ava¤jho suppayuttānaü sammāpayogo, evam-etaü gaõivarapavara, tathā saüpaņicchāmãti. Aņņhamo vaggo #<[page 329]># %< 329>% Atha kho Milindo rājā yen' āyasmā Nāgaseno ten' upasankami, upasankamitvā āyasmantaü Nāgasenaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi. Ekamantaü nisinno kho Milindo rājā ¤ātukāmo sotukāmo dhāretukāmo, ¤āõālokaü daņņhukāmo a¤¤āõaü bhinditukāmo, ¤āõālokaü uppādetukāmo avijjandhakāraü nāsetukāmo, adhimattaü dhiti¤ca ussāha¤-ca sati¤-ca sampaja¤¤a¤-ca upaņņhapetvā āyasmantaü Nāgasenaü etad-avoca: Bhante Nāgasena, kim-pana Buddho tayā diņņho ti. - Na hi mahārājāti. - Kim-pana te ācariyehi Buddho diņņho ti. - Na hi mahārājāti. - Bhante Nāgasena, na kira tayā Buddho diņņho, nāpi kira te ācariyehi Buddho diņņho. Tena hi bhante Nāgasena na-tthi Buddho, na h' ettha Buddho pa¤¤āyatãti. - Atthi pana te mahārāja pubbakā khattiyā ye te tava khattiyavaüsassa pubbangamā ti. - âma bhante, ko saüsayo, atthi pubbakā khattiyā ye mama khattiyavaüsassa pubbangamā ti. - Diņņhapubbā tayā mahārāja pubbakā khattiyā ti. - Na hi bhante ti. - Ye pana taü mahārāja anusāsanti, purohitā senāpatino akkhadassā mahāmattā, tehi pubbakā khattiyā diņņhapubbā ti. - Na hi bhante ti. Yadi pana te mahārāja pubbakā khattiyā na diņņhā, nāpi kira te anusāsakehi pubbakā khattiyā diņņhā, kattha pubbakā khattiyā, na h' ettha pubbakā khattiyā pa¤¤āyantãti. - Dissanti bhante Nāgasena pubbakānaü khattiyānaü anubhåtāni paribhogabhaõķāni, seyyathãdaü: #<[page 330]># %< 330>% setacchattaü uõhãsaü pādukā vālavãjani khaggaratanaü mahārahāni ca sayanāni, yehi mayaü jāneyyāma saddaheyyāma: atthi pubbakā khattiyā ti. - Evam-eva kho mahārāja mayam-p' etaü Bhagavantaü jāneyyāma saddaheyyāma atthi taü kāraõaü yena mayaü kāraõena jāneyyāma saddaheyyāma: atthi so Bhagavā ti. Katamaü taü kāraõaü: Atthi kho mahārāja tena Bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena anubhåtāni paribhogabhaõķāni, seyyathãdaü: cattāro satipaņņhānā cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, pa¤c' indriyāni pa¤ca balāni ,sattā bojjhangā ,ariyo aņņhangiko maggo, yehi sadevako loko jānāti saddahati: atthi so Bhagavā ti. Iminā mahārāja kāraõena, iminā hetunā, iminā nayena, iminā anumānena ¤ātabbaü: atthi so Bhagavā ti. Bahå jane tārayitvā nibbuto upadhikkhaye, anumānena ¤ātabbaü: atthi so dipaduttamo ti. Bhante Nāgasena, opammaü karohãti.- Yathā mahārāja nagaravaķķhakã nagaraü māpetukāmo paņhamaü tāva samaü anunnatam-anoõataü asakkharapāsāõaü nirupaddavam-anavajjaü ramaõãyaü bhåmibhāgaü anuviloketvā yaü tattha visamaü taü samaü kārāpetvā khāõukaõņakaü visodhāpetvā tattha nagaraü māpeyya sobhanaü vibhattaü bhāgaso mitaü ukkiõõa-parikha-pākāraü daëha-gopur-aņņāla-koņņakaü puthu-caccara-catukka-sandhi-singhāņakaü suci-samatala-rājamaggaü suvibhatta-antarāpaõaü ārām-uyyāna-taëāka-pokkharaõãudapāna-sampannaü bahuvidha-devaņņhāna-patimaõķitaü sabbadosavirahitaü, so tasmiü nagare sabbathā vepullataü patte a¤¤aü desaü upagaccheyya, atha taü nagaraü aparena samayena iddhaü bhaveyya phãtaü subhikkhaü khemaü samiddhaü sivaü anãtikaü nirupaddavaü nānājanasamākulaü, #<[page 331]># %< 331>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ puthå khattiyā brāhmaõā vessā suddā hatthārohā assārohā rathikā pattikā dhanuggahā tharuggahā celakā calakā piõķadāvikā uggā rājaputtā pakkhandino mahānāgā sårā vammino yodhino dāsaputtā bhaņņiputtā mallagaõā āëārikā sådā kappakā nahāpakā cundā mālākārā suvaõõakārā sajjhakārā sãsakārā tipukārā lohakārā vaņņakārā ayakārā maõikārā pesakārā kumbhakārā loõakārā cammakārā rathakārā dantakārā rajjukārā kocchakārā suttakārā vilivakārā dhanukārā jiyakārā usukārā cittakārā rangakārā rajakā tantavāyā tunnavāyā hera¤¤ikā dussikā gandhikā tiõahārakā kaņņhahārakā bhatakā paõõikā phalikā målikā odanikā påvikā macchikā maüsikā majjikā naņakā naccakā langhakā indajālikā vetālikā mallā chavaķāhakā pupphachaķķakā venā nesādā gaõikā lāsikā kumbhadāsiyo Saka-Yavana-Cãna-Vilātā Ujjenakā Bhārukacchakā Kāsi-Kosalāparantakā Māgadhakā Sāketakā Soraņņhakā Pāņheyyakā Koņumbara-Mādhurakā AlasandaKasmãra-Gandhārā taü nagaraü vāsāya upagatā nānāvisayino janā navaü suvibhattaü adosam-anavajjaü ramaõãyaü taü nagaraü passitvā anumānena jānanti: cheko vata bho so nagaravaķķhakã yo imassa nagarassa māpetā ti; - evam-eva kho mahārāja so Bhagavā asamo asamasamo appaņisamo asadiso atulo asankheyyo appameyyo aparimeyyo amitaguõo guõapāramippatto anantadhiti anantatejo anantaviriyo anantabalo buddhabalapāramiü gato sasenaü Māraü parājetvā diņņhijālaü padāletvā avijjaü khepetvā vijjaü uppādetvā dhammukkaü dhārayitvā sabba¤¤utaü pāpuõitvā nijjita-vijita-sangāmo dhammanagaraü māpesi. #<[page 332]># %< 332>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Bhagavato kho mahārāja dhammanagaraü sãla-pākāraü hiri-parikhaü ¤āõa-dvārakoņņhakaü viriya-aņņālakaü saddhā-esikaü sati-dovārikaü pa¤¤ā-pāsādaü Suttantacaccaraü Abhidhamma-singhāņakaü Vinaya-vinicchayaü satipaņņhāna-vãthikaü. Tassa kho pana mahārāja satipaņņhānavãthiyaü evaråpā āpaõā pasāritā honti, seyyathãdaü: pupphāpaõaü gandhāpaõaü phalāpaõaü agadāpaõaü osadhāpaõaü amatāpaõaü ratanāpaõaü sabbāpaõan-ti. Bhante Nāgasena, katamaü Buddhassa Bhagavato pupphāpaõan-ti. - Atthi kho pana mahārāja tena Bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena ārammaõavibhattiyo akkhātā, seyyathãdaü: aniccasa¤¤ā anattasa¤¤ā asubhasa¤¤ā ādãnavasa¤¤ā pahānasa¤¤ā virāgasa¤¤ā nirodhasa¤¤ā sabbaloke anabhiratasa¤¤ā sabbasankhāresu aniccasa¤¤ā ānāpānasati uddhumātakasa¤¤ā vinãlakasa¤¤ā vipubbakasa¤¤ā vicchiddakasa¤¤ā vikkhāyitakasa¤¤ā vikkhittakasa¤¤ā hatavikkhittakasa¤¤ā lohitakasa¤¤ā puëavakasa¤¤ā aņņhikasa¤¤ā mettāsa¤¤ā karuõāsa¤¤ā muditāsa¤¤ā upekkhāsa¤¤ā maraõānussati kāyagatāsati. Imā kho mahārāja Buddhena Bhagavatā ārammaõavibhattiyo akkhātā. Tattha yo koci jarāmaraõā muccitukāmo so tesu a¤¤ataraü ārammaõaü gaõhāti, tena ārammaõena rāgā vimuccati, dosā vimuccati, mohā vimuccati, mānato vimuccati, diņņhito vimuccati, saüsāraü tarati, taõhāsotaü nivāreti, tividhaü malaü visodheti, sabbakilese upahantvā amalaü virajaü suddhaü paõķaraü ajātiü ajaraü amaraü sukhaü sãtibhåtaü abhayaü nagaruttamaü nibbānanagaraü pavisitvā arahatte cittaü vimoceti. #<[page 333]># %< 333>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Idaü vuccati mahārāja Bhagavato pupphāpaõan-ti. Kammamålaü gahetvāna āpaõaü upagacchatha, ārammaõaü kiõitvāna tato muccatha muttiyā ti. Bhante Nāgasena, katamaü Buddhassa Bhagavato gandhāpaõan-ti. - Atthi kho mahārāja tena Bhagavatā sãlavibhattiyo akkhātā, yena sãlagandhena anulittā Bhagavato puttā sadevakaü lokaü sãlagandhena dhåpenti sampadhåpenti, disam-pi anudisam-pi anuvātam-pi paņivātam-pi vāyanti ativāyanti, pharitvā tiņņhanti. Katamā tā sãlavibhattiyo: saraõasãlaü pa¤casãlaü aņņhangasãlaü dasangasãlaü pa¤cuddesapariyāpannaü pātimokkhasaüvarasãlaü. Idaü vuccati mahārāja Bhagavato gandhāpaõan-ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena: Na pupphagandho paņivātam-eti, na candanaü, tagara-mallikā vā; sata¤-ca gandho paņivātam-eti, sabbā disā sappuriso pavāti. Candanaü, tagaraü vā pi, uppalaü, atha vassikã, etesaü gandhajātānaü sãlagandho anuttaro. Appamatto ayaü gandho yāyaü tagara-candanã; yo ca sãlavataü gandho vāti devesu uttamo ti. Bhante Nāgasena, katamaü Buddhassa Bhagavato phalāpaõan-ti. - Phalāni kho mahārāja Bhagavatā akkhātāni, seyyathãdaü: sotāpattiphalaü sakadāgāmiphalaü anāgāmiphalaü arahattaphalaü su¤¤ataphalasamāpatti animittaphalasamāpatti appaõihitaphalasamāpatti. #<[page 334]># %< 334>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tattha yo koci yaü phalaü icchati so kammamålaü datvā patthitaü phalaü kiõāti, yadi sotāpattiphalaü, yadi sakadāgāmiphalaü, yadi anāgāmiphalaü, yadi arahattaphalaü, yadi su¤¤ataphalasamāpattiü, yadi animittaphalasamāpattiü, yadi appaõihitaphalasamāpattiü. Yathā mahārāja kassaci purisassa dhuvaphalo ambo bhaveyya, so na tāva tato phalāni pāteti yāva kayikā na āgacchanti, anuppatte pana kayike målaü gahetvā evaü ācikkhati: ambho purisa, eso kho dhuvaphalo ambo, tato yaü icchasi ettakaü phalaü gaõhāhi, salāņukaü vā dovilaü vā kesikaü vā āmaü vā pakkaü vā ti, so tena attanā dinnamålena yadi salāņukaü icchati salāņukaü gaõhāti, yadi dovilaü icchati dovilaü gaõhāti, yadi kesikaü icchati kesikaü gaõhāti, yadi āmakaü icchati āmakaü gaõhāti, yadi pakkaü icchati pakkaü gaõhāti; evam-eva kho mahārāja yo yaü phalaü icchati so kammamålaü datvā patthitaü phalaü gaõhāti, yadi sotāpattiphalaü - pe - yadi appaõihitaphalasamāpattiü. Idaü vuccati mahārāja Bhagavato phalāpaõan-ti. Kammamålaü janā datvā gaõhanti amatapphalaü, tena te sukhitā honti ye kãtā amatapphalan-ti. Bhante Nāgasena, katamaü Buddhassa Bhagavato agadāpaõan-ti.- Agadāni kho mahārāja Bhagavatā akkhātāni, yehi agadehi so Bhagavā sadevakaü lokaü kilesavisato parimoceti. Katamāni pana tāni agadāni: Yān' imāni mahārāja Bhagavatā cattāri ariyasaccāni akkhātāni, seyyathãdaü: dukkhaü ariyasaccaü, dukkhasamudayaü ariyasaccaü, dukkhanirodhaü ariyasaccaü, dukkhanirodhagāminã paņipadā ariyasaccaü. Tattha ye keci a¤¤āpekkhā catusaccaü dhammaü suõanti, te jātiyā parimuccanti, #<[page 335]># %< 335>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ jarāya parimuccanti, maraõā parimuccanti, soka-parideva-dukkha-domanass-upāyāsehi parimuccanti. Idaü vuccati mahārāja Bhagavato agadāpaõan-ti. Ye keci loke agadā visānaü paņibāhakā, dhammāgadasamaü na-tthi; etaü pivatha bhikkhavo ti. Bhante Nāgasena, katamaü Buddhassa Bhagavato osadhāpaõan-ti. - Osadhāni kho mahārāja Bhagavatā akkhātāni, yehi osadhehi so Bhagavā devamanusse tikicchati, seyyathãdaü: cattāro satipaņņhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, pa¤c' indriyāni, pa¤ca balāni, satta bojjhangā, ariyo aņņhangiko maggo. Etehi osadhehi Bhagavā micchādiņņhiü vireceti, micchāsankappaü vireceti, micchāvācaü vireceti, micchākammantaü vireceti, micchāājãvaü vireceti, micchāvāyāmaü vireceti, micchāsatiü vireceti, micchāsamādhiü vireceti, lobhavamanaü kāreti, dosavamanaü kāreti, mohavamanaü kāreti, mānavamanaü kāreti, diņņhivamanaü kāreti, vicikicchāvamanaü kāreti, uddhaccavamanaü kāreti, thãnamiddhavamanaü kāreti, ahirikānottappavamanaü kāreti, sabbakilesavamanaü kāreti. Idaü vuccati mahārāja Bhagavato osadhāpaõan-ti. Ye keci osadhā loke vijjanti vividhā bahå, dhammosadhasamaü na-tthi; etaü pivatha bhikkhavo. Dhammosadhaü pivitvāna ajarāmaraõā siyuü, bhāvayitvā ca passitvā nibbutā upadhikkhaye ti. Bhante Nāgasena, katamaü Buddhassa Bhagavato amatāpaõan-ti. - Amataü kho mahārāja Bhagavatā akkhātaü, yena amatena so Bhagavā sadevakaü lokaü abhisi¤ci, #<[page 336]># %< 336 >% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yena amatena abhisittā devamanussā jāti-jarābyādhi-maraõa-soka-parideva-dukkha-domanass-upāyāsehi parimucciüsu: Katamaü taü amataü: yad-idaü kāyagatāsati. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena: Amatan-te bhikkhave paribhu¤janti ye kāyagatāsatiü paribhu¤jantãti. Idaü vuccati mahārāja Bhagavato amatāpaõan-ti. Byādhitaü janataü disvā amatāpaõaü pasārayi; kammena taü kiõitvāna amataü ādetha bhikkhavo ti. Bhante Nāgasena, katamaü Buddhassa Bhagavato ratanāpaõan-ti. - Ratanāni kho mahārāja Bhagavatā akkhātāni, yehi ratanehi bhåsitā Bhagavato puttā sadevakaü lokaü virocenti obhāsenti pabhāsenti, jalanti pajjalanti, uddhaü adho tiriyaü ālokaü dassenti. Katamāni tāni ratanāni: sãlaratanaü samādhiratanaü pa¤¤āratanaü vimuttiratanaü vimutti¤āõadassanaratanaü paņisambhidāratanaü bojjhangaratanaü. Katamaü mahārāja Bhagavato sãlaratanaü: pātimokkhasaüvarasãlaü indriyasaüvarasãlaü ājãvapārisuddhisãlaü paccayasannissitasãlaü cullasãlaü majjhimasãlaü mahāsãlaü maggasãlaü phalasãlaü. Sãlaratanena kho mahārāja vibhåsitassa puggalassa sadevako loko samārako sabrahmako sassamaõabrāhmaõã pajā pihayati pattheti. Sãlaratanapilandho kho mahārāja bhikkhu disam-pi anudisam-pi uddhampi adho pi tiriyam-pi virocati atirocati; heņņhato Avãciü, uparito bhavaggaü upādāya etth' antare sabbaratanāni atikkamitvā atisayitvā ajjhottharitvā tiņņhati. Evaråpāni kho mahārāja sãlaratanāni Bhagavato ratanāpaõe pasāritāni. Idaü vuccati mahārāja Bhagavato sãlaratanan-ti. #<[page 337]># %< 337>% Evaråpāni sãlāni santi Buddhassa āpaõe; kammena taü kiõitvāna ratanaü vo pilandhathāti. Katamaü mahārāja Bhagavato samādhiraņanaü: savitakka-savicāro samādhi, avitakka-vicāramatto samādhi, avitakka- avicāro samādhi, su¤¤ato samādhi, animitto samādhi, appaõihito samādhi. Samādhiratanaü kho mahārāja pilandhassa bhikkhuno ye te kāmavitakkā byāpādavitakkā vihiüsāvitakkā mān-uddhacca-diņņhi-vicikicchākilesavatthåni vividhāni ca kuvitakkāni te sabbe samādhiü āsajja vikiranti vidhamanti viddhaüsanti na saõ thanti na upalippanti. Yathā mahārāja vāri pokkharapatte vikirati vidhamati viddhaüsati na saõņhāti na upalippati, taü kissa hetu: parisuddhattā padumassa; evam-eva kho mahārāja samādhiratanaü pilandhassa bhikkhuno ye te kāmavitakka-byāpādavitakka-vihiüsāvitakka-mān-uddhacca-diņņhi-vicikicchā-kilesavatthåni vividhāni ca kuvitakkāni te sabbe samādhiü āsajja vikiranti vidhamanti viddhaüsanti na saõņhanti na upalippanti, taü kissa hetu: parisuddhattā samādhissa. Idaü vuccati mahārāja Bhagavato samādhiratanan-ti. Evaråpāni kho mahārāja samādhiratanāni Bhagavato ratanāpaõe pasāritāni. Samādhiratanamālassa kuvitakkā na jāyare, na ca vikkhippate cittaü; etaü tumhe pilandhathāti. Katamaü mahārāja Bhagavato pa¤¤āratanaü: Yāya mahārāja pa¤¤āya ariyasāvako idaü kusalan-ti yathābhåtaü pajānāti, idaü akusalan-ti yathābhåtaü pajānāti, idaü sāvajjaü idaü anavajjaü, idaü sevitabbaü idaü na sevitabbaü, idaü hãnaü idaü paõãtaü, idaü kaõhaü idaü sukkaü idaü kaõha-sukka-sappaņibhāgan-ti yathābhåtaü pajānāti, #<[page 338]># %< 338>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ idaü dukkhan-ti yathābhåtaü pajānāti, ayaü dukkhasamudayo ti yathābhåtaü pajānāti, ayaü dukkhanirodho ti yathābhåtaü pajānāti, ayaü dukkhanirodhagāminã paņipadā ti yathābhåtaü pajānāti, idaü vuccati mahārāja Bhagavato pa¤¤āratanan-ti. Pa¤¤āratanamālassa na ciraü vattate bhavo, khippaü phasseti amataü, na ca so rocate bhave ti. Katamaü mahārāja Bhagavato vimuttiratanaü: Vimuttiratanan-ti kho mahārāja arahattaü vuccati, arahattaü patto kho mahārāja bhikkhu vimuttiratanaü pilandho ti vuccati. Yathā mahārāja puriso muttākalāpamaõi-kanaka-pavāëābharaõa-patimaõķito akalu-tagaratālãsaka-lohitacandanānulitta-gatto nāga-punnāga-sālasalaëa-campaka-yåthikātimuttaka-pāņal-uppala-vassikamallikā-vicitto sesajane atikkamitvā virocati atirocati obhāsati pabhāsati sampabhāsati jalati pajjalati abhibhavati ajjhottharati mālā-gandha-ratanābharaõehi, evameva kho mahārāja arahattaü patto khãõāsavo vimuttiratanapilandho upādāy' upādāya vimuttānaü bhikkhånaü atikkamitvā samatikkamitvā virocati atirocati obhāsati pabhāsati sampabhāsati jalati pajjalati abhibhavati ajjhottharati vimuttiyā; taü kissa hetu: aggaü mahārāja etaü pilandhanaü sabbapilandhanānaü, yad-idaü vimuttipilandhanaü. Idaü vuccati mahārāja Bhagavato vimuttiratanan-ti. Maõimālādharaü gehajano sāmiü udikkhati, vimuttiratanamālan-tu udikkhanti sadevakā ti. Katamaü mahārāja Bhagavato vimutti¤āõadassanaratanaü: Paccavekkhana¤āõaü mahārāja Bhavato vimutti¤āõadassanaratanan-ti vuccati, #<[page 339]># %< 339>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yena ¤āõena ariyasāvako magga-phala-nibbānāni pahãnakilesāvasiņņhakilese ca paccavekkhati. Yena ¤āõena bujjhanti ariyā katakiccataü, taü ¤āõaratanaü laddhuü vāyametha Jinorasā ti. Katamaü mahārāja Bhagavato paņisambhidāratanaü: Catasso kho mahārāja paņisambhidāyo: atthapaņisambhidā dhammapaņisambhidā niruttipaņisambhidā paņibhānapaņisambhidā ti. Imehi kho mahārāja catuhi paņisambhidāratanehi samalankato bhikkhu yaü yaü parisaü upasankamati, yadi khattiyaparisaü yadi brāhmaõaparisaü yadi gahapatiparisaü yadi samaõaparisaü, visārado upasankamati, amankubhåto abhãru acchambhã anutrāsã vigatalomahaüso parisaü upasankamati. Yathā mahārāja yodho sangāmasåro sannaddhapa¤cāvudho asambhãto sangāmaü otarati: sace amittā dåre bhavissanti usunā pātayissāmi, tato orato bhavissanti sattiya paharissāmi, tato orato bhavissanti kaõayena paharissāmi, upagataü santaü maõķalaggena dvidhā chindissāmi, kāyåpagataü churikāya vinivijjhissāmãti; evam-eva kho mahārāja catupaņisambhidāratanamaõķito bhikkhu asambhãto parisaü upasankamati: yo koci maü atthapaņisambhide pa¤haü pucchissati, tassa atthena atthaü kathayissāmi, kāraõena kāraõaü kathayissāmi, hetunā hetuü kathayissāmi, nayena nayaü kathayissāmi, nissaüsayaü karissāmi, vimatiü vivecessāmi, tosayissāmi pa¤haveyyākaraõena; yo koci maü dhammapaņisambhide pa¤haü pucchissati, tassa dhammena dhammaü kathayissāmi, amatena amataü kathayissāmi, asankhatena asankhataü kathayissāmi, nibbānena nibbānaü kathayissāmi, su¤¤atāya su¤¤ataü kathayissāmi, #<[page 340]># %< 340>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ animittena animittaü kathayissāmi, appaõihitena appaõihitaü kathayissāmi, anejena anejaü kathayissāmi, nissaüsayaü karissāmi, vimatiü vivecessāmi, tosayissāmi pa¤haveyyākaraõena; yo koci maü niruttipaņisambhide pa¤haü pucchissati, tassa niruttiyā niruttiü kathayissāmi, padena padaü kathayissāmi, anupadena anupadaü kathayissāmi, akkharena akkharaü kathayissāmi, sandhiyā sandhiü kathayissāmi, bya¤janena bya¤janaü kathayissāmi, anubya¤janena anubya¤janaü kathayissāmi, vaõõena vaõõaü kathayissāmi, sarena saraü kathayissāmi, pa¤¤attiyā pa¤¤attiü kathayissāmi, vohārena vohāraü kathayissāmi, nissaüsayaü karissāmi, vimatiü vivecessāmi, tosayissāmi pa¤haveyyākaraõena; yo koci maü paņibhānapaņisambhide pa¤haü pucchissati, tassa paņibhānena paņibhānaü kathayissāmi, opammena opammaü kathayissāmi, lakkhaõena lakkhaõaü kathayissāmi, rasena rasaü kathayissāmi, nissaüsayaü karissāmi, vimatiü vivecessāmi, tosayissāmi pa¤haveyyākaraõenāti. Idaü vuccati mahārāja Bhagavato paņisambhidāratanan-ti. Paņisambhidā kiõitvāna ¤āõena phassayeyya yo, asambhãto anubbiggo atirocati sadevake ti. Katamaü mahārāja Bhagavato bojjhangaratanaü: Satt' ime mahārāja bojjhangā: satisambojjhango dhammavicayasambojjhango viriyasambojjhango pãtisambojjhango passaddhisambojjhango samādhisambojjhango upekhāsambojjhango. Imehi kho mahārāja sattahi bojjhangaratanehi patimaõķito bhikkhu sabbaü tamaü abhibhuyya sadevakaü lokaü obhāseti pabhāseti ālokaü janeti. Idaü vuccati mahārāja Bhagavato bojjhangaratanan-ti. #<[page 341]># %< 341>% Bojjhangaratanamālassa uņņhahanti sadevakā; kammena taü kiõitvāna ratanaü vo pilandhathāti. Bhante Nāgasena, katamaü Buddhassa Bhagavato sabbāpaõan-ti.- Sabbāpaõaü kho mahārāja Bhagavato navangaü Buddhavacanaü, sārãrikāni pāribhogikāni cetiyāni, sangharatana¤-ca. Sabbāpaõe mahārāja Bhagavatā jātisampatti pasāritā, bhogasampatti pasāritā, āyusampatti pasāritā, ārogyasampatti pasāritā, vaõõasampatti pasāritā, pa¤¤āsampatti pasāritā, mānusikasampatti pasāritā, dibbasampatti pasāritā, nibbānasampatti pasāritā. Tattha ye taü taü sampattiü icchanti te kammamålaü datvā patthitapatthitaü sampattiü kiõanti, keci sãlasamādānena kinanti, keci uposathakammena kiõanti; appamattakena pi kammamålena upādāy' upādāya sampattiyo paņilabhanti. Yathā mahārāja āpaõikassa āpaõe tila-mugga-māse parittakena pi taõķula-muggamāsena appakena pi målena upādāy' upādāya gaõhanti; evam-eva kho mahārāja Bhagavato sabbāpaõe appamattakena pi kammamålena upādāy' upādāya sampattiyo paņilabhanti. Idaü vuccati mahārāja Bhagavato sabbāpaõan-ti. âyu ārogatā vaõõaü saggaü uccākulãnatā asankhata¤-ca amataü atthi sabbāpaõe Jine. Appena bahukenāpi kammamålena gayhati; kiõitvā saddhāmålena samiddhā hotha bhikkhavo ti. Bhagavato kho mahārāja dhammanagare evaråpā janā paņivasanti: suttantikā venayikā ābhidhammikā dhammakathikā Jātakabhāõakā Dãghabhāõakā Majjhimabhāõakā Saüyuttabhāõakā Anguttarabhāõakā Khuddakabhāõakā sãlasampannā samādhisampannā pa¤¤āsampannā bojjhangabhāvanāratā vipassakā sadattham-anuyuttā āra¤¤ikā rukkhamålikā abbhokāsikā palālapu¤jakā sosānikā nesajjikā paņipannakā phalaņņhā sekhā phalasamangino sotāpannā sakadāgāmino anāgāmino arahanto tevijjā chaëabhi¤¤ā iddhimanto pa¤¤āya pāramiü gatā satipaņņhānasammappadhāna-iddhipāda-indriyabala-bojjhanga-maggavara-jhāna-vimokkha-råpāråpa-santasukhasamātti-kusalā, #<[page 342]># %< 342>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tehi arahantehi ākulaü samākulaü ākiõõaü samākiõõaü naëavana-saravanam-iva dhammanagaraü ahosi. Bhavatãha: Vãtarāgā vãtadosā vãtamohā anāsavā vãtataõhā anādānā dhammanagare vasanti te. âra¤¤akā dhutadharā jhāyino låkhacãvarā vivekābhiratā dhãrā dhammanagare vasanti te. Nesajjikā santhatikā atho pi ņhānacankamā paüsukåladharā sabbe dhammanagare vasanti te. Ticãvaradharā santā cammakhaõķacatutthakā ratā ekāsane vi¤¤å dhammanagare vasanti te. Appicchā nipakā dhãrā appāhārā alolupā lābhālābhena santuņņhā dhammanagare vasanti te. Jhāyã jhānaratā dhãrā santacittā samāhitā āki¤ca¤¤aü patthayānā dhammanagare vasanti te. Paņipannā phalaņņhā ca sekhā phalasamangino āsiüsakā uttamatthaü dhammanagare vasanti te. Sotāpannā ca vimalā sakadāgāmino ca ye anāgāmã ca arahanto dhammanagare vasanti te. Satipaņņhānakusalā bojjhangabhāvanāratā vipassakā dhammadharā dhammanagare vasanti te. #<[page 343]># %< 343>% Iddhipādesu kusalā samādhibhāvanāratā sammappadhānam-anuyuttā dhammanagare vasanti te. Abhi¤¤āpāramippattā pettike gocare ratā antalikkhamhi caraõā dhammanagare vasanti te. Okkhittacakkhå mitabhāõã guttadvārā susaüvutā sudantā uttame dhamme dhammanagare vasanti te. Tevijjā chaëabhi¤¤ā ca iddhiyā pāramãgatā pa¤¤āya pāramippattā dhammanagare vasanti te ti. Ye kho te mahārāja bhikkhå aparimita-¤āõavaradharā asangā atuliyaguõā atulayasā atulabalā atulatejā dhammacakkānuppavattakā pa¤¤āpāramiü gatā, evaråpā kho mahārāja bhikkhå Bhagavato dhammanagare dhammasenāpatino ti vuccanti. Ye pana te mahārāja bhikkhå iddhimanto adhigatapaņisambhidā pattavesārajjā gaganacarā durāsadā duppasahā anālambacarā sasāgara-mahãdhara-paņhavikampakā canda-suriya-parimajjakā vikubbana-m-adhiņņhānābhinãhāra-kusalā iddhiyā pāramiü gatā, evaråpā kho mahārāja bhikkhå Bhagavato dhammanagare purohitā ti vuccanti. Ye pana te mahārāja bhikkhå dhutangam-anugatā appicchā santuņņhā vi¤¤atti-m-anesana-jigucchakā piõķāya sapadānacārino bhamarā va gandham-anughāyitvā pavisanti vivittakānanaü kāye ca jãvite ca nirapekkhā arahattam-anuppattā dhutangaguõe agganikkhittā, evaråpā kho mahārāja bhikkhå Bhagavato dhammanagare akkhadassā ti vuccanti. Ye pana te mahārāja bhikkhå parisuddhā vimalā nikkilesā cutåpapātakusalā dibbacakkhumhi pāramiü gatā, evaråpā kho mahārāja bhikkhå Bhagavato dhammanagare nagarajotakā ti vuccanti. Ye pana te mahārāja bhikkhå bahussutā āgatāgamā Dhammadharā Vinayadharā Mātikādharā sithila-dhanita-dãgha-rassa-garuka-lahukakkharaparicchedakusalā navangasāsanadharā, #<[page 344]># %< 344>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evaråpā kho mahārāja bhikkhå Bhagavato dhammanagare dhammarakkhā ti vuccanti. Ye pana te mahārāja bhikkhå vinaya¤¤å vinayakovidā nidāna-paņhana-kusalā āpatti-anāpatti-garuka-lahuka-satekiccha-atekiccha-vuņņhāna-desanā-niggaha-paņikamma-osāraõa-nissāraõa-paņisāraõa-kusalā vinaye pāramiü gatā, evaråpā kho mahārāja bhikkhå Bhagavato dhammanagare råpadakkhā ti vuccanti. Ye pana te mahārāja bhikkhå vimuttivara-kusumamāla-baddhā varapavara-mahaggha-seņņha-bhāvam-anuppattā bahujanakantamabhipatthitā, evaråpā kho mahārāja bhikkhå Bhagavato dhammanagare pupphāpaõikā ti vuccanti. Ye pana te mahārāja bhikkhå catusaccābhisamaya-paņividdhā diņņhasaccā vi¤¤ātasāsanā catusu sāma¤¤aphalesu tiõõavicikicchā paņiladdhaphalasukhā a¤¤esam-pi paņipannānaü te phale saüvibhajanti, evaråpā kho mahārāja bhikkhå Bhagavato dhammanagare phalāpanikā ti vuccanti. Ye pana te mahārāja bhikkhå sãlavarasugandham anulittā anekavidhabahuguõadharā kilesamaladuggandha-vidhamakā, evaråpā kho mahārāja bhikkhå Bhagavato dhammanagare gandhāpaõikā ti vuccanti. Ye pana te mahārāja bhikkhå dhammakāmā piyasamudāhārā abhidhamme abhivinaye uëārapāmojjā ara¤¤agatā pi rukkhamålagatā pi su¤¤āgāragatā pi dhammavararasaü pivanti, kāyena vācāya manasā dhammavararasam-ogāëhā adhimattapaņibhānā dhammesu dhammesanapaņipannā ito vā tato vā yattha yattha appicchakathā santuņņhikathā pavivekakathā asaüsaggakathā viriyārambhakathā sãlakathā samādhikathā pa¤¤ākathā vimuttikathā vimutti¤āõadassanakathā tattha tattha gantvā taü taü kathārasaü pivanti, #<[page 345]># %< 345>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evaråpā kho mahārāja bhikkhå Bhagavato dhammanagare soõķā pipāsā ti vuccanti. Ye pana te mahārāja bhikkhå pubbarattāpararattaü jāgariyānuyogam-anuyuttā nisajja-ņņhāna-cankamehi rattindivaü atināmenti, bhāvanānuyogam-anuyuttā kilesapaņibāhanāya sadatthapasutā, evaråpā kho mahārāja bhikkhå Bhagavato dhammanagare nagaraguttikā ti vuccanti. Ye pana te mahārāja bhikkhå navangaü Buddhavacanaü atthato ca bya¤janato ca nayato ca kāraõato ca hetuto ca udāharaõato ca vācenti anuvācenti bhāsanti anubhāsanti, evaråpā kho mahārāja bhikkhå Bhagavato dhammanagare dhammāpaõikā ti vuccanti. Ye pana te mahārāja bhikkhå dhammaratanabhogena āgama-pariyatti-sutabhogena bhogino dhanino niddiņņha-sara-bya¤jana-lakkhaõa-paņivedhā vi¤¤å pharaõā, evaråpā kho mahārāja bhikkhå Bhagavato dhammanagare dhammaseņņhino ti vuccanti. Ye pana te mahārāja bhikkhå uëāradesanāpaņivedhā pariciõõārammaõavibhatti-niddesā sikkhāguõapāramippattā, evaråpā kho mahārāja bhikkhå Bhagavato dhammanagare vissutadhammikā ti vuccanti. Evaü suvibhattaü kho mahārāja Bhagavato dhammanagaraü, evaü sumāpitaü, evaü suvihitaü, evaü suparipåritaü, evaü suvavatthāpitaü, evaü surakkhitaü, evaü sugopitaü, evaü duppasayhaü paccatthikehi paccāmittehi. Iminā mahārāja kāraõena iminā hetunā iminā nayena iminā anumānena ¤ātabbaü: atthi so Bhagavā ti. Yathā pi nagaraü disvā suvibattaü manoramaü anumānena jānanti vaķķhakissa mahattanaü, Tath' eva lokanāthassa disvā dhammapuraü varaü anumānena jānanti: atthi so Bhagavā iti. #<[page 346]># %< 346>% Anumanena jānanti ummã disvāna sāgare: yathā 'yaü dissate ummã mahanto so bhavissati; Tathā Buddhaü sokanudaü sabbattha-m-aparā- jitaü taõhakkhayam anuppattaü bhavasaüsāramocanaü Anumānena ¤ātabbaü ummã disvā sadevake: yathā dhammummivipphāro aggo Buddho bhavissati. Anumānena jānanti disvā accuggataü giriü: yathā accuggato eso Himavā so bhavissati; Tathā disvā dhammagiriü sãtibhåtaü niråpadhiü accuggataü Bhagavato acalaü suppatiņņhitaü Anumānena ¤ātabbaü disvāna dhammapabbataü: tathā hi so mahāvãro aggo Buddho bhavissati. Yathā pi gajarājassa padaü disvāna mānusā anumānena jānanti: mahā eso gajo iti, Tath' eva Buddhanāgassa padaü disvā vibhāvino anumānena jānanti: uëāro so bhavissati. Anumānena jānanti bhãte disvāna kummige: migarājassa saddena bhãtā 'me kummigā iti; Tath' eva titthiye disvā vitthate bhãtamānase anumānena ¤ātabbaü: dhammarājena gajjitaü. Nibbutaü paņhaviü disvā haritapattaü mahodikaü anumānena jānanti: mahāmeghena nibbutaü; Tath' ev' imaü janaü disvā āmoditapamoditaü anumānena ¤ātabbaü: dhammameghena tappitaü. Laggaü disvā bhusaüpankaü kalaladdagataü mahiü anumānena jānanti: vārikkhandho mahāgato; Tath' ev' imaü janaü disvā rajapankasamohitaü vahitaü dhammanadiyā vissaņņhaü dhammasāgare, Dhammāmatagataü disvā sadevakam-imaü mahiü, anumānena ¤ātabbaü: dhammakkhandho mahāgato. #<[page 347]># %< 347 >% Anumānena jānanti ghāyitvā gandham-uttamaü: yathā 'yaü vāyatã gandho hessanti pupphitā dumā; Tath' evāyaü sãlagandho pavāyati sadevake, anumānena ¤ātabbaü: atthi Buddho anuttaro ti. Evaråpena kho mahārāja kāraõasatena kāraõasahassena hetusatena hetusahassena nayasatena nayasahassena opammasatena opammasahassena sakkā Buddhabalaü upadassayituü. Yathā mahārāja dakkho mālākāro nānāpuppharāsimhā ācariyānusatthiyā paccattapurisakārena vicittaü mālāguõarāsiü kareyya, evam-eva kho mahārāja so Bhagavā vicittapuppharāsi viya anantaguõo appameyyaguõo, aham-etarahi Jinasāsane mālākāro viya pupphaganthako pubbakānaü ācariyānaü maggena pi mayhaü buddhibalena pi asankheyyena pi kāraõena anumānena Buddhabalaü dãpayissāmi, tvaü pan' ettha chandaü janehi savanāyāti. Dukkaraü bhante Nāgasena a¤¤esaü evaråpena kāraõena anumānena Buddhabalaü upadassayituü, nibbuto 'smi bhante Nāgasena tumhākaü paramavicittena pa¤haveyyākaraõenāti. Anumānapa¤haü. #<[page 348]># %< 348>% Passat' āra¤¤ake bhikkhå ajjhogāëhe dhute guõe, puna passati gihã rājā anāgāmiphale ņhite. Ubho pi te viloketvā uppajji saüsayo mahā: bujjheyya ce gihã dhamme dhutangaü nipphalaü siyā; Paravādivādamathanaü nipuõaü Piņakattaye handa pucche kathiseņņhaü, so me kankhaü vinessatãti. Atha kho Milindo rājā yen' āyasmā Nāgaseno ten' upasankami, upasankamitvā āyasmantaü Nāgasenaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi. Ekamantaü nisinno kho Milindo rājā āyasmantaü Nāgasenaü etad-avoca: Bhante Nāgasena, atthi koci gihã agāriko kāmabhogã puttadārasambādhasayanaü ajjhāvasanto Kāsikacandanaü paccanubhonto mālā-gandha-vilepanaü dhārayanto jātaråparajataü sādiyanto mani-muttā-ka¤cana-vicittamolibaddho, yena santaü paramatthaü nibbānaü sacchikatan-ti. - Na mahārāja eka¤-¤eva sataü na dve satāni na tãõi catupa¤ca satāni na sahassaü na satasahassaü na koņisataü na koņisahassaü na koņisatasahassaü; tiņņhatu mahārāja dasannaü vãsatiyā satassa sahassassa abhisamayo, katamena te pariyāyena anuyogaü dammãti. Tvam-ev' etaü bråhãti. - Tena hi te mahārāja kathayissāmi, satena vā sahassena vā satasahassena vā koņiyā vā koņisatena vā koņisahassena vā koņisatasahassena vā. Yā kāci navange Buddhavacane sallekhitācārapaņipattidhutaguõavaranga-nissitā kathā, #<[page 349]># %< 349>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tā sabbā idha samosarissanti. Yathā mahārāja ninnunnata-samavisama-athalathala-desabhāge abhivaņņaü udakaü sabban-taü tato vinigaëitvā mahodadhiü sāgaraü samosarati; evam-eva kho mahārāja sampādake sati yā kāci navange Buddhavacaõe sallekhitācārapaņipatti-dhutaguõavaranga-nissitā kathā tā sabbā idha samosarissanti. Mayham-p' ettha mahārāja paribyattatāya buddhiyā kāraõaparidãpanaü samosarissati, ten' eso attho suvibhatto vicitto paripuõõo samānãto bhavissati. Yathā mahārāja kusalo lekhācariyo anusiņņho lekhaü osārento attano byattatāya buddhiyā kāraõaparidãpanena lekhaü paripåreti, evaü sā lekhā samattā paripuõõā anånikā bhavissati; evam-eva mayham-p' ettha paribyattatāya buddhiyā kāraõaparidãpanaü samosarissati, ten' eso attho suvibhatto vicitto paripuõõo parisuddho samānãto bhavissati. Nagare mahārāja Sāvatthiyā pa¤cakoņimattā ariyasāvakā Bhagavato upāsaka-upāsikāyo sattapaõõāsa sahassāni tãõi satasahassāni anāgāmiphale patiņņhitā, te sabbe pi gihã yeva na pabbajitā. Puna tatth' eva Gaõķambamåle yamakapāņihāriye vãsati pāõakoņiyo abhisamiüsu. Puna Mahārāhulovāde Mahāmangalasuttante Samacittapariyāye Parābhavasuttante Purābhedasuttante Kalahavivādasuttante Cåëabyåhasuttante Mahābyåhasuttante Tuvaņakasuttante Sāriputtasuttante gaõanapathamatãtānaü devatānaü dhammābhisamayo ahosi. Nagare Rājagahe pa¤¤āsa sahassāni tãõi satasahassāni ariyasāvakā Bhagavato upāsika-upāsikayo, puna tatth' eva Dhanapālahatthināgadamane navuti pāõakoņiyo, Pārāyanasamāgame Pāsāõake cetiye cuddasa pāõakoņiyo, puna Indasālaguhāyaü asãti devatākoņiyo, puna Bārāõasiyaü Isipatane migadāye paņhame dhammadesane aņņhārasa brahmakoņiyo aparimāõā ca devatāyo, #<[page 350]># %< 350>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ puna Tāvatiüsabhavane Paõķukambalasilāyaü Abhidhammadesanāya asãti devatākoņiyo, devorohaõe Sankassanagaradvāre lokavivaraõapāņihāriye pasannānaü nara-marånaü tiüsa koņiyo abhisamiüsu. Puna Sakkesu Kapilavatthusmiü Nigrodhārāme Buddhavaüsadesanāya Mahāsamayasuttantadesanāya ca gaõanapatham-atãtānaü devatānaü dhammābhisamayo ahosi. Puna Sumanamālākārasamāgame Garahadinnasamāgame ânandaseņņhisamāgame Jambukājãvakasamāgame Maõķåkadevaputtasamāgame Maņņakuõķalidevaputtasamāgame Sulasānagarasobhanisamāgame Sirimānagarasobhanisamāgame pesakāradhãtusamāgame Cåëasubhaddāsamāgame Sāketabrāhmaõassa āëāhanadassanasamāgame Sånāparantakasamāgame Sakkapa¤hasamāgame Tirokuķķasamāgame Ratanasuttasamāgame paccekaü caturāsãtiyā pāõasahassānaü dhammābhisamayo ahosi. Yāvatā mahārāja Bhagavā loke aņņhāsi tāva tãsu maõķalesu soëasasu mahājanapadesu yattha yattha Bhagavā vihāsi tattha tattha yebhuyyena dve tayo catupa¤ca sataü sahassaü satasahassaü devā ca manussā ca santaü paramatthaü nibbānaü sacchikariüsu. Ye te mahārāja devā gihã yeva te, na te pabbajitā. Etāni c' eva mahārāja a¤¤āni ca anekāni devatākoņisatasahassāni gihã agārikā kāmabhogino santaü paramatthaü nibbānaü sacchikariüsåti. Yadi bhante Nāgasena gihã agārikā kāmabhogino santaü paramatthaü nibbānaü sacchikaronti, atha imāni dhutangāni kam-atthaü sādhenti; tena kāraõena dhutangāni akiccakarāni honti. #<[page 351]># %< 351>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yadi bhante Nāgasena vinā mantosadhehi byādhayo våpasamanti, kiü vamanavirecanādinā sarãradubbalakaraõena; yadi muņņhãhi paņisattuniggaho bhavati, kiü asi-satti-sara-dhanu-kodaõķa-laguëa-muggarehi; yadi gaõņhi-kuņila-susira-kaõņa-latāsākhā ālambitvā rukkhamabhiråhanaü bhavati, kiü dãgha-daëha-nisseõi-pariyesanena; yadi thaõķilaseyyāya dhātusamatā bhavati, kiü sukhasamphassa mahatimahāsirisayana-pariyesanena; yadi ekako sāsanka-sabhayavisama-kantāra-taraõasamattho bhavati, kiü sannaddhasajja-mahatimahā-sattha-pariyesanena; yadi nadã-saraü bāhunā tarituü samattho bhavati, kiü dhuvasetu-nāvāpariyesanena; yadi sakasantakena ghāsacchādanaü kātuü pahoti, kiü paråpasevanā-piyasamullāpa-pacchāpuredhāvanena; yadi akhātataëāke udakaü labhati, kiü udapānatāëāka-pokkharaõi-khaõanena. Evam-eva kho bhante Nāgasena yadi gihã agārikā kāmabhogino santaü paramatthaü nibbānaü sacchikaronti, kiü dhutaguõavarasamādiyanenāti. Aņņhavãsati kho pan' ime mahārāja dhutangaguõā yathābhuccaguõā yehi guõehi dhutangāni sabbabuddhānaü pihayitāni patthitāni; katame aņņhavãsati: idha mahārāja dhutangaü suddhājãvaü sukhaphalaü anavajjaü na paradukkhāpanaü abhayaü asampãëaü ekantavaķķhikaü aparihāniyaü amāyaü ārakkhā patthitadadaü sabbasattadamanaü saüvarahitaü patiråpaü anissitaü vippamuttaü rāgakkhayaü dosakkhayaü mohakkhayaü mānappahānaü kuvitakkacchedanaü kankhāvitaraõaü kosajjaviddhaüsanaü aratippahānaü khamanaü atulaü appamāõaü sabbadukkhakkhayagamanaü. Ime kho mahārāja aņņhavãsati dhutangaguõā yathābhuccaguõā yehi guõehi dhutangāni sabbabuddhānaü pihayitāni patthitāni. #<[page 352]># %< 352>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Ye kho te mahārāja dhutaguõe sammā upasevanti te aņņhārasahi guõehi samupetā bhavanti; katamehi aņņhārasahi: cāro tesaü suvisuddho hoti, paņipadā supåritā hoti, kāyikaü vācasikaü surakkhitaü hoti, manosamācāro suvisuddho hoti, viriyaü supaggahitaü hoti, bhayaü våpasammati, attānudiņņhi byapagatā hoti, āghāto uparato hoti, mettā upaņņhitā hoti, āhāro pari¤¤āto hoti, sabbasattānaü garukato hoti, bhojane matta¤¤å hoti, jāgariyaü anuyutto hoti, aniketo hoti, yattha phāsu tatthavihārã hoti, pāpajegucchã hoti, vivekārāmo hoti, satataü appamatto hoti. Ye te mahārāja dhutaguõe sammā upasevanti te imehi aņņhārasahi guõehi samupetā bhavanti. Dasa ime mahārāja puggalā dhutaguõārahā; katame dasa: saddho hoti hirimā dhitimā akuho atthavasã alolo sikkhākāmo daëhasamādāno anujjhānabahulo mettāvihārã. Ime kho mahārāja dasa puggalā dhutaguõārahā. Ye te mahārāja gihã agārikā kāmabhogino santaü paramatthaü nibbānaü sacchikaronti sabbe te purimāsu jātisu terasasu dhutaguõesu katupāsanā katabhåmikammā; te tattha cāra¤-ca paņipatti¤-ca sodhayitvā ajj' etarahi gihã va santā santaü paramatthaü nibbānaü sacchikaronti. Yathā mahārāja kusalo issattho antevāsike paņhamaü tāva upāsanasālāyaü cāpabheda-cāpāropanagahaõa-muņņhipatipãëana-angulivināmana-pādaņhapana-saragahaõa-sandahana-ākaķķhana-sandhāraõa-lakkhaniyamana-khipane tiõapurisaka-chaõaka-tiõa-palāla-mattikāpu¤ja-phalaka-lakkha-vedhe anusikkhāpetvā ra¤¤o santike upāsanaü ārādhayitvā āja¤¤aratha-gaja-turangadhanadha¤¤a-hira¤¤asuvaõõa-dāsidāsa-bhariya-gāmavaraü labhati; #<[page 353]># %< 353>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam-eva kho mahārāja ye te gihã agārikā kāmabhogino santaü paramatthaü nibbānaü sacchikaronti, te sabbe purimāsu jātisu terasasu dhutaguõesu katupāsanā katabhåmikammā; te tatth' eva cāra¤-ca paņipatti¤-ca sodhayitvā ajj' etarahi gihã yeva santā santaü paramatthaü nibbānaü sacchikaronti. Na mahārāja dhutaguõesu pubbāsevanaü vinā ekissā yeva jātiyā arahattaü sacchikiriyā hoti, uttamena pana viriyena uttamāya paņipattiyā tathāråpena ācariyena kalyāõamittena arahattaü sacchikiriyā hoti. Yathā vā pana mahārāja bhisakko sallakatto ācariyaü dhanena vā vattapaņipattiyā vā ārādhetvā satthagahaõa-chedana-lekhana-vedhana-salluddharaõa-vaõadhovana-sosana-bhesajjānulimpana-vamana-virecanānuvāsanakiriyam-anusikkhitvā vijjāsu katasikkho katupāsano katahattho āture upasankamati tikicchāya; evam-eva kho mahārāja ye te gihã agārikā kāmabhogino santaü paramatthaü nibbānaü sacchikaronti, te sabbe purimāsu jātisu terasasu dhutaguõesu katupāsanā katabhåmikammā; te tatth' eva cāra¤-ca paņipatti¤-ca sodhayitvā ajj' etarahi gihã yeva santā santaü paramatthaü nibbānaü sacchikaronti. Na mahārāja dhutaguõehi avisuddhānaü dhammābhisamayo hoti. Yathā mahārāja udakassa asecanena bãjānaü aviråhanaü hoti, evam-eva kho mahārāja dhutaguõehi avisuddhānaü dhammābhisamayo na hoti. Yathā vā pana mahārāja akatakusalānaü akatakalyāõānaü sugatigamanaü na hoti, evam-eva kho mahārāja dhutaguõehi avisuddhānaü dhammābhisamayo na hoti. Paņhavisamaü mahārāja dhutaguõaü, visuddhikāmānaü patiņņhaņņhena. âposamaü mahārāja dhutaguõaü, visuddhikāmānaü sabbakilesamala-dhovanaņņhena. Tejosamaü mahārāja dhutaguõaü, visuddhikāmānaü sabbakilesavana-jjhāpanaņņhena. #<[page 354]># %< 354>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Vāyosamaü mahāra dhutaguõaü, visuddhikāmānaü sabbakilesamalarajo-pavāhanaņņhena. Agadasamaü mahārāja dhutaguõaü visuddhikāmānaü sabbakilesabyādhi-våpasamanaņņhena. Amatasamaü mahārāja dhutaguõaü, visuddhikāmānaü sabbakilesavisa-nāsanaņņhena. Khettasamaü mahārāja dhutaguõaü, visuddhikāmānaü sabbasāma¤¤aguõasassa-viråhanaņņhena. Manoharasamaü mahārāja dhutaguõaü, visuddhikāmānaü patthiticchita-sabbasampattivara-dadaņņhena. Nāvāsamaü mahārāja dhutaguõaü, visuddhikāmānaü saüsāramahaõõava-pāragamanaņņhena. Bhãruttāõasamaü mahārāja dhutaguõaü, visuddhikāmānaü jarāmaraõabhãtānaü assāsakaraõaņņhena. Mātusamaü mahārāja dhutaguõaü, visuddhikāmānaü kilesadukkha-patipãëitānaü anuggāhakaņņhena. Pitusamaü mahārāja dhutaguõaü, visuddhikāmānaü kusalavaķķhikāmānaü sabbasāma¤¤aguõa-janakaņņhena. Mittasamaü mahārāja dhutaguõaü, visuddhikāmānaü sabbasāma¤¤aguõapariyesana-avisaüvādakaņņhena. Padumasamaü mahārāja dhutaguõaü, visuddhikāmānaü sabbakilesamalehi anupalittaņņhena. Catujātiyavaragandhasamaü mahārāja dhutaguõaü, visuddhikāmānaü kilesaduggandha-paņivinodanaņņhena. Girirājavarasamaü mahārāja dhutaguõaü, visuddhikāmānaü aņņhalokadhamma-vātehi akampiyaņņhena. âkāsasamaü mahārāja dhutaguõaü, visuddhikāmānaü sabbattha-gahaõāpagata-uru-visaņa-vitthata-mahantaņņhena. Nadãsamaü mahārāja dhutaguõaü, visuddhikāmānaü kilesamalapavāhanaņņhena. Sudesikasamaü mahārāja dhuguõaü, visuddhikāmānaü jātikantāra-kilesavanagahana-nittharaõaņņhena. Mahāsatthavāhasamaü mahārāja dhutaguõaü, visuddhikāmānaü sabbabhayasu¤¤a-khema-abhaya-varapavara-nibbānanagara-sampāpanaņņhena. #<[page 355]># %< 355>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Sumajjitavimalādāsasamaü mahārāja dhutaguõaü, visuddhikāmānaü sankhārānaü sabhāvadassanaņņhena. Phalakasamaü mahārāja dhutaguõaü, visuddhikāmānaü kilesa-laguëasarasatti-paņibāhanaņņhena. Chattasamaü mahārāja dhutaguõaü, visuddhikāmānaü kilesavassa-tividhaggisantāpātapa-paņibāhanaņņhena. Candasamaü mahārāja dhutaguõaü, visuddhikāmānaü pihayita-patthitaņņhena. Suriyasamaü mahārāja dhutaguõaü, visuddhikāmānaü moha-tamatimira-nāsanaņņhena. Sāgarasamaü mahārāja dhutaguõaü, visuddhikāmānaü anekavidha-sāma¤¤aguõa-vararatanuņņhānaņņhena aparimita-m-asankhya-m-appameyyaņņhena ca. Evaü kho mahārāja dhutaguõaü visuddhikāmānaü bahåpakāraü sabbadarathapariëāhanudaü aratinudaü bhayanudaü bhavanudaü khilanudaü malanudaü sokanudaü dukkhanudaü rāganudaü dosanudaü mohanudaü mānanudaü diņņhinudaü sabbākusaladhammanudaü, yasāvahaü hitāvahaü sukhāvahaü, phāsukaraü pãtikaraü yogakkhemakaraü, anavajjaü, iņņhasukhavipākaü, guõarāsi guõapu¤jaü aparimita-m-appameyya-guõaü, varaü pavaraü aggaü. Yathā mahārāja manussā upatthambhavasena bhojanaü upasevanti, hitavasena bhesajjaü upasevanti, upakāravasena mittaü upasevanti, tāraõavasena nāvaü upasevanti, sugandhavasena mālāgandhaü upasevanti, abhayavasena bhãruttāõaü upasevanti, patiņņhāvasena paņhaviü upasevanti, sippavasena ācariyaü upasevanti, yasavasena rājānaü upasevanti, kāmadadavasena maõiratanaü upasevanti; evam-eva kho mahārāja sabbasāma¤¤aguõadadavasena ariyā dhutaguõaü upasevanti. Yathā vā pana mahārāja udakaü bãjaviråhanāya, aggi jhāpanāya, #<[page 356]># %< 356>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ āhāro balāharaõāya, latā bandhanāya, satthaü chedanāya, pānãyaü pipāsāvinayanāya, nidhi assāsakaraõāya, nāvā tãrasampāpanāya, bhesajjaü byādhivåpasamanāya, yānaü sukhagamanāya, bhãruttāõaü bhayavinodanāya, rājā ārakkhatthāya, phalakaü daõķa-leķķulaguëa-sara-sattipaņibāhanāya, ācariyo anusāsanāya, mātā posanāya, ādāso olokanāya, alankāro sobhanāya, vatthaü paņicchādanāya, nisseõi ārohaõāya, tulā nikkhepanāya, mantaü parijapanāya, āvudhaü tajjaniyapaņibāhanāya, padãpo andhakāravidhamanāya, vāto pariëāhanibbāpanāya, sippaü vuttinipphādanāya, agadaü jãvitarakkhanāya, ākaro ratanuppādāya, ratanaü alankārāya, āõā anatikkamanāya, issariyaü vasavattanāya; evam-eva kho mahārāja dhutaguõaü sāma¤¤abãja-viråhanāya kilesamalajhāpanāya iddhibalāharaõāya satisaüvara-nibandhanāya vimativicikicchā-samucchedanāya taõhāpipāsā-vinayanāya abhisamay-assāsakaraõāya caturogha-nittharaõāya kilesabyādhi-våpasamāya nibbānasukha-paņilābhāya jāti-jarābyādhi-maraõa-soka-parideva-dukkha-domanass-upāyāsa bhayavinodanāya sāma¤¤aguõa-parirakkhanāya aratikuvitakka-paņibāhanāya sakalasāma¤¤atthānusāsanāya sabbasāma¤¤aguõa-posanāya samatha-vipassanā-magga-phalanibbāna-dassanāya sakalalokathutathomita-mahatimahāsobhākaraõāya sabbāpāya-pidahanāya sāma¤¤attha-selasikharamuddhani abhiråhanāya vanka-kuņila-visama-cittanikkhepanāya sevitabbāsevitabbadhamme sādhu sajjhāyakaraõāya sabbakilesapaņisattu-tajjanāya avijjandhakāra-vidhamanāya tividhaggi-santāpa-pariëāha-nibbāpanāya saõha-sukhuma-santa-samāpatti-nipphādanāya sakalasāma¤¤aguõa-parirakkhanāya bojjhanga-vararatanuppādāya yogijanālankaraõāya anavajja-nipuõa-sukhuma-santisukha-m-anatikkamanāya sakala-sāma¤¤a-ariyadhamma-vasavattanāya. #<[page 357]># %< 357>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Iti mahārāja imesaü guõānaü adhigamāya yad-idaü ekamekaü dhutaguõaü. Evaü mahārāja atuliyaü dhutaguõaü appameyyaü asamaü appaņibhāgaü appaņiseņņhaü uttaraü seņņhaü visiņņhaü adhikaü āyataü puthulaü visaņaü vitthataü garukaü bhāriyaü mahantaü. Yo kho mahārāja puggalo pāpiccho icchāpakato kuhako luddho odariko lābhakāmo yasakāmo kittikāmo ayutto appatto ananucchaviko anaraho appatiråpo dhutangaü samādiyati, so diguõaü daõķam-āpajjati, sabbaguõaghātam-āpajjati: diņņhadhammikaü hãëanaü khãëanaü garahanaü uppaõķanaü khipanaü asambhogaü nissāraõaü nicchubhanaü pavāhanaü pabbājanaü paņilabhati, samparāye pi satayojanike Avãcimahāniraye uõha-kaņhita-tatta-santatta-accijālāmālake anekavassakoņisatasahassāni uddham-adho tiriyaü pheõuddehakaü samparivattakaü paccati, tato muccitvā kisa-pharusa-kāëangapaccango sån-uddhumāta-susir uttamango chāto pipāsito visama-bhãma-råpavaõõo bhagga-kaõõasoto ummãlita-nimãlita-nettanayano arugatta-pakkagatto puëavākiõõasabbakāyo, vātamukhe jalamāno viya aggikkhandho anto jalamāno pajjalamāno, attāõo asaraõo āruõõaruõõa-kāru¤¤a-ravaü paridevamāno nijjhāmataõhiko samaõamahāpeto hutvā āhiõķamāno mahiyā aņņassaraü karoti. Yathā mahārāja koci ayutto appatto ananucchaviko anaraho appatiråpo hãno kujātiko khattiyābhisekena abhisi¤cati, so labhati hatthacchedaü pādacchedaü hatthapādacchedaü kaõõacchedaü nāsacchedaü kaõõanāsacchedaü bilangathālikaü sankhamuõķikaü Rāhumukhaü jotimālikaü hatthapajjotikaü erakavattikaü cãrakavāsikaü eõeyyakaü baëisamaüsikaü kahāpaõakaü khārāpatacchikaü palighaparivattikaü palālapãņhakaü, #<[page 358]># %< 358>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tattena telena osi¤canaü, sunakhehi khādāpanaü, jãvasålāropanaü, asinā sãsacchedaü, anekavihitam-pi kammakaraõaü anubhavati, kinkāraõaü: ayutto appatto ananucchaviko anaraho appatiråpo hãno kujātiko mahante issariye ņhāne attānaü ņhapesi, velaü ghātesi; evam-eva kho mahārāja yo koci puggalo pāpiccho-pe-mahiyā aņņassaraü karoti. Yo pana mahārāja puggalo yutto patto anucchaviko araho patiråpo appiccho santuņņho pavivitto asaüsaņņho āraddhaviriyo pahitatto asaņho amāyo na odariko na lābhakāmo na yasakāmo na kittikāmo saddho saddhā' pabbajito jarāmaraõā muccitukāmo sāsanaü paggaõhissāmãti dhutaguõaü samādiyati, so diguõaü påjaü arahati: devāna¤-ca manussāna¤-ca piyo hoti manāpo pihayito patthito, jātisumana-mallikādãnaü viya pupphaü nahātānulittassa, jighacchitassa viya paõãtabhojanaü, pipāsitassa viya sãtala-vimala-surabhi-pānãyaü, visagatassa viya osadhavaraü, sãghagamanakāmassa viya āja¤¤arathavaruttamaü, atthakāmassa viya manoharamaõiratanaü, abhisi¤citukāmassa viya paõķara-vimala-setacchattaü, dhammakāmassa viya arahattaphalādhigamam-anuttaraü. Tassa cattāro satipaņņhānā bhāvanāpāripåriü gacchanti, cattāro sammappadhānā cattāro iddhipādā panc' indriyāni pa¤ca balāni satta bojjhangā ariyo aņņhangiko maggo bhāvanāpāripåriü gacchati, samatha-vipassanā adhigacchati, adhigamapaņipatti pariõamati, cattāri sāma¤¤aphalāni catasso paņisambhidā tisso vijjā chaë-abhi¤¤ā kevalo ca samaõadhammo sabbe tass' ādheyyā honti, #<[page 359]># %< 359>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ vimuttipaõķaravimala-setacchattena abhisi¤cati. Yathā mahārāja ra¤¤o khattiyassa abhijātakulakulãnassa khattiyābhisekena abhisittassa paricaranti saraņņha-negama-jānapada-bhaņabalatthā, aņņhatiüsā ca rājaparisā naņa-naccakā mukhamangalikā sotthivācakā samaõa-brāhmaõa sabbapāsaõķagaõā abhigacchanti, yaü ki¤ci paņhaviyā paņņana-ratanākara-nagara-sunkaņņhāna-verajjaka-chejjabhejjajana-manusāsanaü sabbattha sāmiko bhavati; evam-eva kho mahārāja yo koci puggalo yutto patto-pe-vimuttipaõķaravimala-setacchattena abhisi¤cati. Teras' ime mahārāja dhutangāni yehi suddhikato nibbānamahāsamuddaü pavisitvā bahuvidhadhammakãëaüabhikãëati, råpāråpa-aņņhasamāpattiyo vaëa¤jeti, iddhividhaü dibbasotadhātuü paracittavijānanaü pubbenivāsānussatiü dibbacakkhuü sabbāsavakkhaya¤-ca pāpuõāti; katame terasa: paüsukålikangaü tecãvarikangaü piõķapātikangaü sapadānacārikangaü ekāsanikangaü pattapiõķikangaü khalupacchābhattikangaü āra¤¤akangaü rukkhamålikangaü abbhokāsikangaü sosānikangaü yathasanthatikangaü nesajjikangaü. Imehi kho mahārāja terasahi dhutaguõehi pubbe āsevitehi nisevitehi ciõõehi pariciõõehi caritehi upacaritehi paripåritehi kevalaü sāma¤¤aü paņilabhati, tass' ādheyyā honti kevalā santā sukhā samāpattiyo: Yathā mahārāja sadhano nāviko paņņane suņņhu katasunko mahāsamuddaü pavisitvā Vangaü Takkolaü Cãnaü Sovãraü Suraņņhaü Alasandaü Kolapaņņanaü Suvaõõabhåmiü gacchati a¤¤am-pi yaü ki¤ci nāvāsa¤caraõaü, evam-eva kho mahārāja imehi terasahi dhutaguõehi pubbe āsevitehi nisevitehi ciõõehi pariciõõehi caritehi upacaritehi paripåritehi kevalaü sāma¤¤aü paņilabhati, #<[page 360]># %< 360>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tass' ādheyyā honti kevalā santā sukhā samāpattiyo. Yathā mahārāja kassako paņhamaü khettadosaü tiõa-kaņņha-pāsāõaü apanetvā kasitvā vapitvā sammā udakaü pavesetvā rakkhitvā gopetvā lavana-maddanena bahudha¤¤ako hoti, tass' ādheyyā bhavanti ye keci adhanā kapaõā daëiddā duggatajanā; evam-eva kho mahārāja imehi terasahi dhutaguõehi pubbe āsevitehi nisevitehipe-kevalā santā sukhā samāpattiyo. Yathā vā pana mahārāja khattiyo muddhāvasitto abhijātakulakulãno chejja-bhejja-janam-anusāsane issaro hoti vasavattã sāmiko icchākaraõo, kevalā ca mahāpaņhavã tass' ādheyyā hoti; evam-eva kho mahārāja imehi terasahi dhutaguõehi pubbe āsevitehi nisevitehi ciõõehi pariciõõehi caritehi upacaritehi paripåritehi Jinasāsanavare issaro hoti vasavattã sāmiko icchākaraõo, kevalā ca samaõaguõā tass' ādheyyā honti. Nanu mahārāja thero Upaseno Vangantaputto sallekhadhutaguõe paripårakāritāya anādiyitvā Sāvatthiyā sanghassa katikaü sapariso naradammasārathiü paņisallāõagataü upasankamitvā Bhagavato pāde sirasā vanditvā ekamantaü nisãdi. Bhagavā ca taü suvinãtaü parisaü oloketvā haņņhatuņņho pamudito udaggo parisāya saddhiü sallāpaü sallapitvā asambhinnena brahmassarena etadavoca: Pāsādikā kho pana tyāyaü Upasena parisā, kathaü tvaü Upasena parisaü vinesãti. So pi sabba¤¤unā dasabalena devātidevena puņņho yathābhåta-sabhāvaguõavasena Bhagavantaü etad-avoca: Yo koci maü bhante upasankamitvā pabbajjaü vā nissayaü vā yācati tamahaü evaü vadāmi: #<[page 361]># %< 361>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ahaü kho āvuso āra¤¤ako piõķapātiko paüsukåliko tecãvariko; sace tvam-pi āra¤¤ako bhavissasi piõķapātiko paüsukåliko tecãvariko evāhantaü pabbājessāmi nissayaü dassāmãti; sace so me bhante paņisuõitvā nandati oramati, evāhan-taü pabbājemi nissayaü demi; sace na nandati na oramati, na taü pabbājemi na nissayaü demi; evāhaü bhante parisaü vinemãti. Evam-pi mahārāja dhutaguõavara-samādiõõo Jinasāsanavare issaro hoti vasavattã sāmiko icchākaraõo, tass' ādheyyā honti kevalā santā sukhā samāpattiyo. Yathā mahārāja padumaü abhivuddha-parisuddhaudiccajātippabhavaü siniddhaü muduü lobhaniyaü sugandhaü piyaü patthitaü pasatthaü jalakaddama-m-anupalittaü aõu-patta-kesara-kaõõikābhimaõķitaü bhamaragaõasevitaü sãtalasalilasaüvaddhaü, evam-eva kho mahārāja imehi terasahi dhutaguõehi pubbe āsevitehi nisevitehi ciõõehi pariciõõehi caritehi upacaritehi paripåritehi ariyasāvako tiüsa-guõavarehi samupeto hoti. Katamehi tiüsa-guõavarehi: siniddha-mudu-maddava-mettacitto hoti, ghātita-hata-vihata-kileso hoti, hata-nihata-mānadappo hoti, acala-daëha-niviņņha-nibbematika-saddho hoti, paripuõõa-pãõita-pahaņņha-lobhaniya-santa-sukhasamāpatti-lābhã hoti, sãla-varapavara-asama-sucigandhaparibhāvito hoti, devamanussānaü piyo hoti manāpo, khãõāsava-ariyavarapuggala-patthito, devamanussānaü vandita-påjito, budha-vibudha-paõķita-janānaü thutathavita-thomita-pasattho, idha vā huraü vā lokena anupalitto, appathokavajje pi bhayadassāvã, vipula-varasampattikāmānaü maggaphalavaratthasādhano, āyācitavipula-paõãta-paccaya-bhāgã, aniketasayano, jhānajjhāsitatapavara-vihārã, #<[page 362]># %< 362>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ vijaņita-kilesa-jālavatthu, bhinna-bhaggasankuņita-sa¤chinna-gatinãvaraõo, akuppadhammo, abhinãtavāso, anavajjhogã, gativimutto, uttiõõa-sabbavicikiccho, vimuttijjhāsitatto, diņņhadhammo, acala-daëhabhãruttāõam-upagato, samucchinnānusayo, sabbāsavakkhayaü patto, santa-sukha-samāpatti-vihāra-bahulo, sabbasamaõaguõa-samupeto. Imehi tiüsa-guõavarehi samupeto hoti. Nanu mahārāja thero Sāriputto dasasahassimhi lokadhātuyā aggapuriso, ņhapetvā dasabalaü lokācariyaü. So pi aparimita-m-asankheyya-kappe samācitakusalamålo brāhmaõakulakålãno manāpikaü kāmaratiü anekasankha-dhanavara¤-ca ohāya Jinasāsane pabbajitvā imehi terasahi dhutaguõehi kāya-vacã-cittaü damayitvā ajj' etarahi anantaguõasamannāgato Gotamassa bhagavato sāsanavare dhammacakkam-anupavattako jāto. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Ekuttaranikāyavarala¤cake: Nāham-bhikkhave a¤¤aü ekapuggalam-pi samanupassāmi yo Tathāgatena anuttaraü dhammacakkaü pavattitaü samma-d-eva anupavatteti yathay idaü Sāriputto; Sāriputto bhikkhave Tathāgatena anuttaraü dhammacakkaü pavattitaü samma-d-eva anupavattetãti. Sādhu bhante Nāgasena, yaü ki¤ci navangaü Buddhavacanaü, yā ca lokuttarā kiriyā, yā ca loke adhigamavipulavarasampattiyo, sabban-taü terasasu dhutaguõesu samodhānopagatan-ti. Navamo vaggo. [Meõķakapa¤ho samatto.] #<[page 363]># %< 363>% Bhante Nāgasena, katihi angehi samannāgato bhikkhu arahattaü sacchikarotãti. - Idha mahārāja arahattaü sacchikātukāmena bhikkhunā ghorassarassa ekaü angaü gahetabbaü. Kukkuņassa pa¤ca angāni gahetabbāni. Kalandakassa ekaü angaü gahetabbaü. Dãpiniyā ekaü angaü gahetabbaü. Dãpikassa dve angāni gahetabbāni. Kummassa pa¤ca angāni gahetabbāni. Vaüsassa ekaü angaü gahetabbaü. Cāpassa ekaü angaü gahetabbaü. Vāyasassa dve angāni gahetabbāni. Makkaņassa dve angāni gahetabbāni. Lāpulatāya ekaü angaü gahetabbaü. Padumassa tãõi angāni gahetabbāni. Bãjassa dve angāni. gahetabbāni. Sālakalyāõikāya ekaü angaü gahetabbaü. Nāvāya tãõi angāni gahetabbāni. Nāvālakanakassa dve angāni gahetabbāni. Kåpassa ekaü angaü gahetabbaü. Niyyāmakassa tãõi angāni gahetabbāni. Kammakarassa ekaü angaü gahetabbaü. Samuddassa pa¤ca angāni gahetabbāni. Paņhaviyā pa¤ca angāni gahetabbāni. âpassa pa¤ca angāni gahetabbāni. Tejassa pa¤ca angāni gahetabbāni. Vāyussa pa¤ca angāni gahetabbāni. Pabbatassa pa¤ca angāni gahetabbāni. âkāsassa pa¤ca angāni gahetabbāni. Candassa pa¤ca angāni gahetabbāni. Suriyassa satta angāni gahetabbāni. Sakkassa tãõi angāni gahetabbāni. Cakkavattissa cattāri angāni gahetabbāni. Upacikāya ekaü angaü gahetabbaü. Biëārassa dve angāni gahetabbāni. Undurassa ekaü angaü gahetabbaü. Vicchikassa ekaü angaü gahetabbaü. Nakulassa ekaü angaü gahetabbaü. #<[page 364]># %< 364>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Jarasigālassa dve angāni gahetabbāni. Migassa tãõi angāni gahetabbāni. Goråpassa cattāri angāni gahetabbāni. Varāhassa dve angāni gahetabbāni. Hatthissa pa¤ca angāni gahetabbāni. Sãhassa satta angāni gahetabbāni. Cakkavākassa tãõi angāni gahetabbāni. Peõāhikāya dve angāni gahetabbāni. Gharakapoņassa ekaü angaü gahetabbaü. Ulåkassa dve angāni gahetabbāni. Satapattassa ekaü angaü gahetabbaü. Vaggulissa dve angāni gahetabbāni. Jalåkāya ekaü angaü gahetabbaü. Sappassa tãõi angāni gahetabbāni. Ajagarassa ekaü angaü gahetabbaü. Panthamakkaņakassa ekaü angaü gahetabbaü. Thanasitadārakassa ekaü angaü gahetabbaü. Cittakadharakummassa ekaü angaü gahetabbaü. Pavanassa pa¤ca angāni gahetabbāni. Rukkhassa tãõi angāni gahetabbāni. Meghassa pa¤ca angāni gahetabbāni. Maõiratanassa tãõi angāni gahetabbāni. Māgavikassa cattāri angāni gahetabbāni. Bāëisikassa dve angāni gahetabbāni. Tacchakassa dve angāni gahetabbāni. Kumbhassa ekaü angaü gahetabbaü. Kāëāyasassa dve angāni gahetabbāni. Chattassa tãõi angāni gahetabbāni. Khettassa tãõi angāni gahetabbāni. Agadassa dve angāni gahetabbāni. Bhojanassa tãõi angāni gahetabbāni. Issatthassa cattāri angāni gahetabbāni. Ra¤¤o cattāri angāni gahetabbāni. Dovārikassa dve angāni gahetabbāni. Nisadāya ekaü angaü gahetabbaü. Padãpassa dve angāni gahetabbāni. Mayårassa dve angāni gahetabbāni. Turangassa dve angāni gahetabbāni. Soõķikassa dve angāni gahetabbāni. Indakhãlassa dve angāni gahetabbāni. Tulāya ekaü angaü gahetabbaü. Khaggassa dve angāni gahetabbāni. Macchassa dve angāni gahetabbāni. Iõagāhakassa ekaü angaü gahetabbaü. #<[page 365]># %< 365>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Byādhitassa dve angāni gahetabbāni. Matassa dve angāni gahetabbāni. Nadiyā dve angāni gahetabbāni. Usabhassa ekaü angaü gahetabbaü. Maggassa dve angāni gahetabbāni. Sunkasāyikassa ekaü angaü gahetabbaü. Corassa tãõi angāni gahetabbāni. Sakuõagghiyā ekaü angaü gahetabbaü. Sunakhassa ekaü angaü gahetabbaü. Tikicchakassa tãõi angāni gahetabbāni. Gabbhiniyā dve angāni gahetabbāni. Camariyā ekaü angaü gahetabbaü. Kikiyā dve angāni gahetabbāni. Kapotikāya tãõi angāni gahetabbāni. Ekanayanassa dve angāni gahetabbāni. Kassakassa tãõi angāni gahetabbāni. Jambukasigāliyā ekaü angaü gahetabbaü. Cangavārakassa dve angāni gahetabbāni. Dabbiyā ekaü angaü gahetabbaü. Iõasādhakassa tãõi angāni gahetabbāni. Anuvicinakassa ekaü angaü gahetabbaü. Sārathissa dve angāni gahetabbāni. Bhojakassa dve angāni gahetabbāni. Tunnavāyassa ekaü angaü gahetabbaü. Nāvāyikassa ekaü angaü gahetabbaü. Bhamarassa dve angāni gahetabbānãti. Mātikā samattā. Bhante Nāgasena, ghorassarassa ekaü angaü gahetabban-ti yaü vadesi, kataman-taü ekaü angaü gahetabban-ti. - Yathā mahārāja gadrabho nāma sankārakåņe pi catukke pi singhāņake pi gāmadvāre pi thusarāsimhi pi yattha katthaci sayati, na sayanabahulo hoti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena tiõasanthāre pi paõõasanthāre pi kaņņhama¤cake pi chamāya pi yattha katthaci cammakhaõķaü pattharitvā yattha katthaci sayitabbaü, #<[page 366]># %< 366>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ na sayanabahulena bhavitabbaü. Idaü mahārāja ghorassarassa ekaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena: Kaëingaråpadhānā bhikkhave etarahi mama sāvakā viharanti appamattā ātāpino padhānasmin-ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Sāriputtena dhammasenāpatinā pi: Pallankena nisinnassa jaõõukenābhivassati; alam-phāsuvihārāya pahitattassa bhikkhuno ti. Bhante Nāgasena, kukkuņassa pa¤ca angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni pa¤ca angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja kukkuņo kālena samayena patisallãyati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena kālena samayen' eva cetiyangaõaü sammajjitvā pānãyaü paribhojanãyaü upaņņhapetvā sarãraü paņijaggitvā nahāyitvā cetiyaü vanditvā buķķhānaü bhikkhånaü dassanāya gantvā kālena samayena su¤¤āgāraü pavisitabbaü. Idaü mahārāja kukkuņassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja kukkuņo kālena samayen' eva vuņņhāti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena kālena samayen' eva vuņņhahitvā cetiyangaõaü sammajjitvā pānãyaü paribhojanãyaü upaņņhapetvā sarãraü paņijaggitvā cetiyaü vanditvā puna-d-eva su¤¤āgāraü pavisitabbaü. Idaü mahārāja kukkuņassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja kukkuņo paņhaviü khaõitvā khaõitvā ajjhohāraü ajjhoharati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena paccavekkhitvā paccavekkhitvā ajjhohāraü ajjhoharitabbaü: n' eva davāya na madāya na maõķanāya na vibhåsanāya, #<[page 367]># %< 367>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yāvad-eva imassa kāyassa ņhitiyā yāpanāya vihiüsåparatiyā brahmacariyānuggahāya; iti purāõa¤-ca vedanaü paņihankhāmi nava¤-ca vedanaü na uppādessāmi, yātrā ca me bhavissati anavajjatā ca phāsuvihāro cāti. Idaü mahārāja kukkuņassa tatiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena: Kantāre puttamaüsaü va, akkhass' abbha¤janaü yathā, evaü āhari āhāraü, yāpanatthāy' amucchito ti. Puna ca paraü mahārāja kukkuņo sacakkhuko pi rattiü andho hoti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena anandhen' eva andhena viya bhavitabbaü, ara¤¤e pi gocaragāme piõķāya carantena pi rajanãyesu råpa-sadda-gandha-rasa-phoņņhabba-dhammesu andhena badhirena mågena viya bhavitabbaü, na nimittaü gahetabbaü, nānubya¤janaü gahetabbaü. Idaü mahārāja kukkuņassa catutthaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Mahākaccāyanena: Cakkhum' assa yathā andho, sotavā badhiro yathā, jivhāv' assa yathā mågo, balavā dubbalo-r-iva, atha atthe samuppanne sayetha matasāyikan-ti. Puna ca paraü mahārāja kukkuņo leķķu-daõķa-lakuņamuggarehi paripātiyanto pi sakaü gehaü na vijahati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena cãvarakammaü karontena pi navakammaü karontena pi vattapaņivattaü karontena pi uddisantena pi uddisāpentena pi yoniso manasikāro na vijahitabbo; sakaü kho pan' etaü mahārāja yogino gehaü yad-idaü yoniso manasikāro. Idaü mahārāja kukkuņassa pa¤camaü angaü gahetabbaü. #<[page 368]># %< 368>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena: Ko ca bhikkhave bhikkhuno gocaro sako pettiko visayo: yad-idaü cattāro satipaņņhānā ti. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Sāriputtena dhammasenāpatinā pi: Yathā sumanto mātango sakaü soõķaü na maddati, bhakkhābhakkhaü vijānāti, attano vuttikappanaü; Tath' eva Buddhaputtena appamattena vā pana Jinavacanaü na madditabbaü, manasikāravarutta- man-ti. Bhante Nāgasena, kalandakassa ekaü angaü gahetabban-ti yaü vadesi, kataman-taü ekaü angaü gahetban ti. - Yathā mahārāja kalandako paņisattumhi opatante nanguņņhaü papphoņetvā mahantaü katvā ten' eva nanguņņhalakuņena paņisattuü paņibāhati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena kilesasattumhi opatante satipaņņhānalakuņaü papphoņetvā mahantaü katvā ten' eva satipaņņhānalakuņena sabbe kilesā paņibāhitabbā. Idaü mahārāja kalandakassa ekaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Cullapanthakena: Yadā kilesā opatanti sāma¤¤aguõadhaüsanā, satipaņņhānalakuņena hantabbā te punappunan-ti. Bhante Nāgasena, dãpiniyā ekaü angaü gahetabban-ti yaü vadesi, kataman-taü ekaü angaü gahetabban-ti. - Yathā mahārāja dãpinã sakiü yeva gabbhaü gaõhāti, na punappunaü purisaü upeti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena āyati paņisandhiü uppattiü gabbhaseyyaü cutiü bhedaü khayaü vināsaü saüsārabhayaü duggatiü visamaü sampãëitaü disvā: #<[page 369]># %< 369>% punabbhave na paņisandahissāmãti yoniso manasikāro karaõãyo. Idaü mahārāja dãpiniyā ekaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Suttanipāte Dhaniyagopālakasutte: Usabho-r-iva chetvā bandhanāni, nāgo påtilataü va dālayitvā, nāhaü puna upessaü gabbhaseyyaü; atha ce patthayasi pavassa devāti. Bhante Nāgasena, dãpikassa dve angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni dve angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja dãpiko ara¤¤e tiõagahanaü vā vanagahanaü vā pabbatagahanaü vā nissāya nilãyitvā mige gaõhāti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena vivekaü sevitabbaü, ara¤¤aü rukkhamålaü pabbataü kandaraü giriguhaü susānaü vanapatthaü abbhokāsaü palālapu¤jaü appasaddaü appanigghosaü vijanavātaü manussarāhaseyyakaü paņisallāõasāruppaü; vivekaü sevamāno hi mahārāja yogã yogāvacaro nacirass' eva chaëabhi¤¤āsu vasãbhāvaü pāpuõāti. Idaü mahārāja dãpikassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therehi dhammasangāhakehi: Yathā pi dãpiko nāma nilãyitvā gaõhatã mige, tath' evāyaü Buddhaputto yuttayogo vipassako ara¤¤aü pavisitvāna gaõhāti phalam-uttaman-ti. Puna ca paraü mahārāja dãpiko yaü ka¤ci pasuü vadhitvā vāmena passena patitaü na bhakkheti, evameva kho mahārāja yoginā yogāvacarena veëudānena vā pattadānena vā pupphadānena vā phaladānena vā sinānadānena vā mattikadānena vā cuõõadānena vā dantakaņņhadānena vā mukhodakadānena vā cāņukammatāya vā muggasuppatāya vā pāribhaņņakatāya vā janghapesaniyena vā vejjakammena vā dåtakammena vā pahiõagamanena vā piõķapatipiõķena vā dānānuppadānena vā vatthuvijjāya vā nakkhattavijjāya vā angavijjāya vā a¤¤atara¤¤atarena vā Buddhapatikuņņhena micchājãvena nipphāditaü bhojanaü na paribhu¤jitabbaü, #<[page 370]># %< 370>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ vāmena passena patitaü pasuü viya dãpiko. Idaü mahārāja dãpikassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Sāriputtena dhammasenāpatinā: Vacãvi¤¤attivipphārā uppannaü madhupāyasaü sace bhutto bhaveyyāhaü, s' ājãvo garahito mama. Yadi pi me antaguõaü nikkhamitvā bahã care, n' eva bhindeyya' ājãvaü, cajamāno pi jãvitan-ti. Bhante Nāgasena, kummassa pa¤ca angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni pa¤ca angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja kummo udakacaro udake yeva vāsaü kappeti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sabbapāõabhåtapuggalānaü hitānukampinā mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāõena averena abyāpajjhena sabbāvantaü lokaü pharitvā viharitabbaü. Idaü mahārāja kummassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü hā kummo udake uppilavanto sãsaü ukkhipitvā yadi keci passati, tatth' eva nimujjati gāëham-ogāhati: mā maü te puna passeyyunti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena kilesesu opatantesu ārammaõasare nimujjitabbaü gāëham-ogāhitabbaü: mā maü kilesā puna passeyyun-ti. Idaü mahārāja kummassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja kummo udakato nikkhamitvā kāyaü otāpeti, #<[page 371]># %< 371>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena nisajja-ņņhāna-sayana-cankamato mānasaü nãharitvā sammappadhāne mānasaü otāpetabbaü. Idaü mahārāja kummassa tatiyaü angaü gahetbaü. Puna ca paraü mahārāja kummo paņhaviü khaõitvā vivitte vāsaü kappeti, em-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena lābha-sakkāra-silokaü pajahitvā su¤¤aü vivittaü kānanaü vanapatthaü pabbataü kandaraü giriguhaü appasaddaü appanigghosaü pavivittam-ogāhitvā vivitte yeva vāsam-upagantabbaü. Idaü mahārāja kummassa catutthaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Upasenena Vangantaputtena: Vivittaü appanigghosaü vāëamiganisevitaü seve senāsanaü bhikkhu paņisallāõakāraõā ti. Puna ca paraü mahārāja kummo cārikaü caramāno yadi ka¤ci passati vā saddaü suõāti vā, soõķipa¤camāni angāni sake kapāle nidahitvā appossukko tuõhãbhåto tiņņhati kāyam-anurakkhanto, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sabbattha råpa-sadda-gandha-rasa-phoņņhabba-dhammesu āpatantesu chasu dvāresu saüvarakavāņaü anugghāņetvā mānasaü samodahitvā saüvaraü katvā satena sampajānena vihātabbaü samanadhammaü anurakkhamānena. Idaü mahārāja kummassa pa¤camaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Saüyuttanikāyavare Kummåpamasuttante: Kummo va angāni sake kapāle samodahaü bhikkhu manovitakke #<[page 372]># %< 372>% anissito a¤¤am-aheņhayāno parinibbuto na upavadeyya ka¤cãti. Bhante Nāgasena, vaüsassa ekaü angaü gahetabban-ti yaü vadesi, kataman-taü ekaü angaü gahetabban-ti. - Yathā mahārāja vaüso yattha vāto tattha anulometi nā¤¤attha-m-anudhāvati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena yaü Buddhena bhagavatā bhāsitaü navangaü Satthusāsanaü taü anulomayitvā kappiye anavajje ņhatvā samaõadhammaü yeva pariyesitabbaü. Idaü mahārāja vaüsassa ekaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Rāhulena: Navangaü Buddhavacanaü anulometvāna sabbadā kappiye anavajjasmiü ņhatvā 'pāyaü samuttaran-ti. Bhante Nāgasena, cāpassa ekaü angaü gahetabban ti yaü vedesi, kataman-taü ekaü angaü gahetabban-ti. - Yathā mahārāja cāpo sutacchito mito yāv' aggamålaü samakam-eva anunamati na paņitthambhati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena thera-nava-majjhimasamakesu anunamitabbaü na paņippharitabbaü. Idaü mahārāja cāpassa ekaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Vidhura-Puõõakajātake: Cāpo vānuname dhãro, vaüso va anulomayaü paņilomaü na vatteyya, sa rājavasatiü vase ti. Bhante Nāgasena, vāyasassa dve angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni dve angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja vāyaso āsankitaparisankito yattapayatto carati, #<[page 373]># %< 373>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena āsankitaparisankitena yattapayattena upaņņhitāya satiyā saüvutehi indriyehi caritabbaü. Idaü mahārāja vāyasassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja vāyaso yaü ki¤ci bhojanaü disvā ¤ātãhi saüvibhajitvā bhu¤jati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena ye te lābhā dhammikā dhammaladdhā antamaso pattapariyāpannamattam-pi tathāråpehi lābhehi appaņivibhattabhoginā bhavitabbaü sãlavantehi sabrahmacārãhi. Idaü mahārāja vāyasassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Sāriputtena dhammasenāpatinā: Sace me upanāmenti yathāladdhaü tapassino, sabbesaü vibhajitvāna tato bhu¤jāmi bhojanan-ti. Bhante Nāgasena, makaņassa dve angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni dve angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja makkaņo vāsam-upagacchanto tathāråpe okāse mahatimahārukkhe pavivitte sabbaņņhakasākhe bhãruttāõe vāsam-upagacchati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena lajjiü pesalaü sãlavantaü kalyāõadhammaü bahussutaü dhammadharaü piyaü garuü bhāvaniyaü vattāraü vacanakkhamaü ovādakaü vi¤¤āpakaü sandassakaü samādapakaü samuttejakaü sampahaüsakaü, evaråpaü kalyāõamittaü ācariyaü upanissāya viharitabbaü. Idaü mahārāja makkaņassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja makkaņo rukkhe yeva carati tiņņhati nisãdati, yadi middhaü okkamati tatth' eva rattiü vāsam-anubhavati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena pavanābhimukhena bhavitabbaü, pavane yeva ņhānacankama-nisajja-sayanaü niddaü okkamitabbaü, #<[page 374]># %< 374>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tatth' eva satipaņņhānam-anubhavitabbaü. Idaü mahārāja makkaņassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Sāriputtena dhammasenāpatinā: Cankamanto pi tiņņhanto, nisajjasayanena vā, pavane sobhate bhikkhu, pavanantaü va vaõõitan-ti. Uddānaü: Ghorassaro ca kukkuņo kalando dãpini-dãpiko kummo vaüso ca cāpo ca vāyaso atha makkaņo ti. Paņhamo vaggo. Bhante Nāgasena, lāpulatāya ekaü angaü gahetabban-ti yaü vadesi, kataman-taü ekaü angaü gahetabban-ti. - Yathā mahārāja lāpulatā tiõe vā kaņņhe vā latāya vā soõķikāhi ālambitvā tassåpari vaķķhati, evameva kho mahārāja yoginā yogāvacarena arahatte abhivaķķhitukāmena manasā ārammaõaü ālambitvā arahatte abhivaķķhitabbaü. Idaü mahārāja lāpulatāya ekaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Sāriputtena dhammasenāpatinā: Yathā lāpulatā nāma tiõe kaņņhe latāya vā ālambitvā soõķikāhi tato vaķķhati uppari, Tath' eva Buddhaputtena arahattaphalakāminā ārammaõaü ālambitvā vaķķhitabbaü asekhaphale ti. Bhante Nāgasena, padumassa tãõi angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni tãõi angāni gahetabbānãti. #<[page 375]># %< 375>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Yathā mahārāja padumaü udake jātaü udake saüvaddhaü anupalittaü udakena, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena kule gaõe lābhe yase sakkāre sammānanāya paribhogapaccayesu ca sabbattha anupalittena bhavitabbaü. Idaü mahārāja padumassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja padumaü udakā accuggamma ņhāti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sabbalokaü abhibhavitvā accuggamma lokuttaradhamme ņhātabbaü. Idaü mahārāja padumassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja padumaü appamattakena pi anilena eritaü calati, evameva kho mahārāja yoginā yogāvacarena appamattakesu pi kilesesu sa¤¤amo karaõãyo, bhayadassāvinā viharitabbaü. Idaü mahārāja padumassa tatiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena: Aõumattesu vajjesu bhayadassāvã samādāya sikkhati sikkhāpadesåti. Bhante Nāgasena, bãjassa dve angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni dve angāni gahetabbānãti. Yathā mahārāja bãjaü appakam-pi samānaü bhaddake khette vuttaü deve sammā dhāraü pavecchante subahåni phalāni anudassati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena yathā paņipāditaü sãlaü kevalaü sāma¤¤aphalam-anudassati evaü sammā paņipajjitabbaü. Idaü mahārāja bãjassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja bãjaü suparisodhite khette ropitaü khippam-eva saüviråhati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena mānasaü supariggahãtaü su¤¤āgāre parisodhitaü satipaņņhāna-khettavare khittaü khippameva viråhati. Idaü mahārāja bãjassa dutiyaü angaü gahetabbaü. #<[page 376]># %< 376>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Anuruddhena: Yathā pi khette parisuddhe bãjaü c' assa patiņņhitaü, vipulaü tassa phalaü hoti, api toseti kassakaü; Tath' eva yogino cittaü su¤¤āgāre visodhitaü satipaņņhānakhettamhi khippam-eva viråhatãti. Bhante Nāgasena, sālakalyāõikāya ekaü angaü ga- hetabban-ti yaü vadesi, kataman-taü ekaü angaü gahetabban-ti. - Yathā mahārāja sālakalyāõikā antopaņhaviyaü yeva abhivaķķhati hatthasatam-pi bhiyyo pi, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena cattāri sāma¤¤aphalāni catasso paņisambhidā chaë-abhi¤¤āyo kevala¤-ca samaõadhammaü su¤¤āgāre yeva paripårayitabbaü. Idaü mahārāja sālakalyāõikāya ekaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Rāhulena: Sālakalyāõikā nāma pādapo dharaõãruho antopaņhaviyaü yeva satahattho pi vaķķhati. Yathā kālamhi sampatte paripākena so dumo ugga¤chitvāna ekāhaü satahattho pi vaķķhati, Evam evāhaü mahāvãra, sālakalyāõikā viya, abbhantare su¤¤āgāre dhammato abhivaķķhayin-ti. Bhante Nāgasena, nāvāya tãõi angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni tãõi angāni gahetabbānãti. Yathā mahārāja nāvā bahuvidha-dāru-sanghāņa-samavāyena bahum-pi janaü tārayati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena ācāra-sãla-guõa-vattapaņivatta-bahuvidhadhamma-sanghāņa-samavāyena sadevako loko tārayitabbo. Idaü mahārāja nāvāya paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja nāvā bahuvidha-åmi-tthanita-vega-visaņa-m-āvaņņavegaü sahati, #<[page 377]># %< 377>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena bahuvidha-kiles-åmi-vegaü lābhasakkāra-yasasiloka-påjanavandanā parakulesu nindāpasaüsā sukhadukkha-sammānanavimānana-bahuvidhadosa-åmivega¤-ca sahitabbaü. Idaü mahārāja nāvāya dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja nāvā aparimita-m-ananta-m-apāram-akkhobhita-gambhãre mahatimahāghose timi-timingalamakara-maccha-gaõākule mahatimahāsamudde carati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena tiparivaņņadvādasākāra-catusaccābhisamaya-paņivedhe mānasaü sa¤cārayitabbaü. Idaü mahārāja nāvāya tatiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Saüyuttanikāyavare Saccasaüyutte: Vitakkentā ca kho tumhe bhikkhave: idaü dukkhan-ti vitakkeyyātha, ayaü dukkhasamudayo ti vitakkeyyātha, ayaü dukkhanirodho ti vitakkeyyātha, ayaü dukkhanirodhagāminã paņipadā ti vitakkeyyāthāti. Bhante Nāgasena, nāvālakanakassa dve angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni dve angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja nāvālakanakaü bahu-åmijālākulavikkhobhita-salilatale mahatimahāsamudde nāvaü laketi ņhapeti, na deti disāvidisaü harituü, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena rāga-dosa-moh-ummijāle mahatimahā-vitakka-sampahāre cittaü laketabbaü, na dātabbaü disāvidisaü harituü. Idaü mahārāja nāvālakanakassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja nāvālakanakaü na pilavati, visãdati, hatthasate pi udake nāvaü laketi ņhānaü-upaneti, evam- eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena lābha-yasa-sakkāra-mānana-vandana-påjana-apacitisu lābhagga-yasagge pi na pilavitabbaü, #<[page 378]># %< 378>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sarãrayāpanamattake yeva cittaü ņhapetabbaü. Idaü mahārāja nāvālakanakassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Sāriputtena dhammasenāpatinā: Yathā samudde lakanaü na plavati, visãdati, tath' eva lābhasakkāre mā plavatha, visãdathāti. Bhante Nāgasena, kåpassa ekaü angaü gahetabban-ti yaü vadesi, kataman-taü ekaü angaü gahetabban-ti. Yathā mahārāja kåpo rajju¤-ca varatta¤-ca lakāra¤-ca dhāreti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena satisampaja¤¤asamannāgatena bhavitabbaü, abhikkante paņikkante ālokite vilokite sammi¤jite pasārite sanghāņipatta-cãvara-dhāraõe asite pãte khāyite sāyite uccārapassāvakamme gate ņhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuõhãbhāve sampajānakārinā bhavitabbaü. Idaü mahārāja kåpassa ekaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena: Sato bhikkhave bhikkhu vihareyya sampajāno, ayaü vo amhākaü anusāsanã ti. Bhante Nāgasena, niyyāmakassa tãõi angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni tãõi angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja niyyāmako rattindivaü satataü samitaü appamatto yattapayatto nāvaü sāreti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena cittaü niyāmayamānena rattindivaü satataü samitaü appamattena yoniso manasikārena cittaü niyāmetabbaü. Idaü mahārāja niyyāmakassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Dhammapade: #<[page 379]># %< 379>% Appamādaratā hotha, sacittam-anurakkhatha, duggā uddharath' attānaü, panke sanno va ku¤jaro ti. Puna ca paraü mahārāja niyyāmakassa yaü ki¤ci mahāsamudde kalyāõaü vā pāpakaü vā sabban-taü viditaü hoti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena kusalākusalaü sāvajjānavajjaü hãna-ppaõãtaü kaõha-sukkasappaņibhāgaü vijānitabbaü. Idaü mahārāja niyyāmakassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja niyyāmako yante muddikaü deti: mā koci yantaü āmasitthāti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena citte saüvara-muddikā dātabbā: mā ka¤ci pāpakaü akusalavitakkaü vitakkesãti. Idaü mahārāja niyyāmakassa tatiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Saüyuttanikāyavare: Mā bhikkhave pāpake akusale vitakke vitakkayitth seyyathãdaü: kāmavitakkaü byāpādavitakkaü vihiüsāvitakkan-ti. Bhan Nāgasena, kammakarassa ekaü angaü gahetabban-ti yaü vadesi, kataman-taü ekaü angaü gahetabban-ti. - Yathā mahārāja kammakaro evaü cintayati: bhatako ahaü, imāya nāvāya kammaü karomi, imāyāhaü nāvāya vāhasā bhattavetanaü labhāmi, na me pamādo karaõãyo, appamādena me ayaü nāvā vāhetabbā ti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena evaü cintayitabbaü: imaü kho ahaü cātummahābhåtikaü kāyaü sammasanto satataü samitaü appamatto upaņņhitasati sato sampajāno samāhito ekaggacitto jāti-jarābyādhi-maraõa-soka-parideva-dukkha-domanass-upāyāsehi parimuccissāmãti appamādo me karaõãyo ti. Idaü mahārāja kammakarassa ekaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Sāriputtena dhammasenāpatinā: #<[page 380]># %< 380>% Kāyaü imaü sammasatha, parijānātha punappunaü; kāye sabhāvaü disvāna dukkhass' antaü karissathāti. Bhante Nāgasena, samuddassa pa¤ca angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni pa¤ca angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja mahāsamuddo matena kunapena saddhiü na saüvasati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena rāga-dosa-moha-māna-diņņhi-makkha-paëāsa-issā-macchariya-māyā-saņha-kuņila-visamaduccarita-kilesa malehi saddhiü na saüvasitabbaü. Idaü mahārāja samuddassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja samuddo muttā-maõi-veëuriya-sankhasilā-pavāëa-phaëikamaõi-vivharatana-nicayaü dhārento pidahati, na bahi vikirati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena magga-phala-jhāna-vimokhasamādhi-samāpatti-vipassanā-'bhi¤¤ā-vividhaguõaratanān; adhigantvā pidahitabbāni, na bahi nãharitabbāni. Idaü mahārāja samuddassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja samuddo mahatimahābhåtehi saddhiü saüvasati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarenā appicchaü santuņņhaü dhutavādaü sallekhavuttiü ācārasampannaü lajjiü pesalaü garuü bhāvaniyaü vattāraü vacanakkhamaü codakaü pāpagarahiü ovādakaü anusāsakaü vi¤¤āpakaü sandassakaü samādapakaü samuttejakaü sampahaüsakaü kalyāõamittaü sabrahmacāriü upanissāya vasitabbaü. Idaü mahārāja samuddassa tatiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja samuddo navasalila-sampuõõa-Gangā-Yamunā-AciravatãSarabhå-Mahã-ādãhi nadãsatasahassehi antalikkhe saliladhārāhi ca pårito pi sakaü velaü nātivattati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena lābha-sakkāra-silokavandana-mānana-påjanakāraõā jãvitahetu pi sa¤cicca sikkhāpadavãtikkamo na karaõãyo. Idaü mahārāja samuddassa catutthaü angaü gahetabbaü. #<[page 381]># %< 381>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena: Seyyathā pi mahārāja mahāsamuddo ņhitadhammo velaü nātikkamati, evam-eva kho mahārāja yaü mayā sāvakānaü sikkhāpadaü pa¤¤attaü taü mama sāvakā jãvitahetu pi nātikkamantãti. Puna ca paraü mahārāja samuddo sabbasavantãhi GangāYamunā-Aciravatã-Sarabhå-Mahãhi antalikkhe udakadhārāhi pi na paripårati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena uddesa-paripucchā-savana-dhāraõa-vinicchaya-abhidhamma-vinaya-gāëha-suttanta-viggaha-padanikkhepa-padasandhi-padavibhatti-navanga-jinasāsanavaraü suõantenāpi na tappitabbaü. Idaü mahārāja samuddassa pa¤camaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Sutasomajātake: Aggi yathā tiõakaņņhaü ķahanto na tappati, sāgaro vā nadãhi, evaü h' ime paõķitā, rājaseņņha, sutvā na tappanti subhāsitenāti. Uddānaü: Lāpålatā ca padumaü bãjaü sālakalyāõikā nāvā ca nāvālakanaü kåpo niyyāmako tathā kammakaro samuddo ca vaggo tena pavuccatãti. Dutiyo vaggo. #<[page 382]># %< 382>% Bhante Nāgasena, paņhaviyā pa¤ca angāni gahetabbānãti yam vadesi, katamāni tāni pa¤ca angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja paņhavã iņņhāniņņhāni kappårāgaru-tagara-candana-kunkumādãni ākirante pi pittasemha-pubba-ruhira-seda-meda-kheëa-singhāõika-lasikamutta-karãsādãni ākirante pi tādisā yeva, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena iņņhāniņņhe lābhālābhe yasāyase nindāpasaüsāya sukhe dukkhe sabbattha tādinā yeva bhavitabbaü. Idaü mahārāja paņhaviyā paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja paņhavã manķaõa-vibhåsanāpagatā sakagandha-paribhāvitā, evameva kho mahārāja yoginā yogāvacarena vibhåsanāpagatena sakasãlagandha-paribhāvitena bhavitabbaü. Idaü mahārāja paņhaviyā dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja paņhavã nirantarā acchiddā asusirā bahalā ghanā vitthiõõā, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena nirantara-m-akhaõķācchidda-m-asusira-bahala-ghana-vitthiõõa-sãlena bhavitabbaü. Idaü mahārāja paņhaviyā tatiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja paņhavã gāma-nigama-nagara-janapadarukkha-pabbata-nadã-taëāka-pokkharaõi-miga-pakkhi-manuja-nara-nārã-gaõaü dhārentã pi akilāsu hoti, evameva kho mahārāja yoginā yogāvacarena ovadantena pi anusāsantena pi vi¤¤āpentena pi sandassentena pi samādapentena pi samuttejentena pi sampahaüsentena pi dhammadesanāsu akilāsunā bhavitabbaü. Idaü mahārāja paņhaviyā catutthaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja paņhavã anunayapaņighavippamuttā, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena anunayapaņighavippamuttena paņhavãsamena cetasā viharitabbaü. Idaü mahārāja paņhaviyā pa¤camaü angaü gahetabbaü. #<[page 383]># %< 383>% Bhāsitam-p' etaü mahārāja upāsikāya Cullasubhaddāya sakasamaõe parikittayamānāya: Eka¤-c' evāhaü vāsiyā taccheyya' kupitamānasā, eka¤-c' evāhaü gandhena ālimpeyya' pamoditā, Amusmiü paņigho na-tthi, rāgo asmiü na vijjati. paņhavãsamacittā te, tādisā samaõā mamāti. Bhante Nāgasena, āpassa pa¤ca angāni gahetabbāniti yaü vadesi, katamāni tāni pa¤ca angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja āpo susaõņhita-m-akampita-m-aluëitasabhāvaparisuddho, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena kuhana-lapana-nemittaka-nippesikataü apanetvā susaõņhita-m-akampita-m aluëita-sabhāvaparisuddhācārena bhavitabbaü. Idaü mahārāja āpassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja āpo sãtalasabhāvasaõņhito, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sabbasattesu khanti-mettā- 'nuddaya-sampannena hitesinā anukampakena bhavitabbaü. Idaü mahārāja āpassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja āpo asuciü suciü karoti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena gāme vā ara¤¤e vā upajjhāye ācariye ācariyamattesu sabbattha anadhikaraõena bhavitabbaü anavakāsakārinā. Idaü mahārāja āpassa tatiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja āpo bahujanapatthito, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena appiccha-santuņņha-pavivitta-paņisallāõena satataü sabbalokamabhipatthitena bhavitabbaü. Idaü mahārāja āpassa catutthaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja āpo na kassaci ahitam-upadahati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena parabhaõķana-kalaha-viggaha-vivāda-rittajjhāna-arati-jananaü kāya-vacã-cittehi pāpakaü na karaõãyaü. #<[page 384]># %< 384>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Idaü mahārāja āpassa pa¤camaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Kaõhajātake: Vara¤ ce me ado Sakka, sabbabhåtānam-issara, na mano vā sarãraü vā mankato Sakka kassaci kudāci upaha¤¤etha, etaü Sakka varaü vare ti. Bhante Nāgasena, tejassa pa¤ca angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni pa¤ca angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja tejo tiõa-kaņņha-sākhā-palāsaü ķahati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena ye te abbhantarā vā bāhirā vā kilesā iņņhāniņņhārammaõānubhavanā sabbe te ¤āõagginā ķahitabbā. Idaü mahārāja tejassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja tejo niddayo akāruõiko, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sabbakilesesu kāru¤¤a m-anuddayā na kātabbā Idaü mahārāja tejassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja tejo sãtaü paņihanti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena viriya-santāpa-tejaü abhijanetvā kilesā paņihantabbā. Idaü mahārāja tejassa tatiyaü angaü gahetabbaü Puna ca paraü mahārāja tejo anunayapaņighavippamutto uõham-abhijaneti, evam eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena anunayapaņighavippamuttena tejosamena cetasā viharitabbaü Idaü mahārāja tejassa catutthaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja tejo andhakāraü vidhamati ālokaü dassayati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena avijjandhakāraü vidhamitvā ¤āõālokaü dassayitabbaü. Idaü mahārāja tejassa pa¤camaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena sakaputtaü Rāhulaü ovadantena: #<[page 385]># %< 385>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tejosamaü Rāhula bhāvanaü bhāvehi, tejosamaü hi te Rāhula bhāvanaü bhāvayato anuppannā c' eva akusalā dhammā na uppajjanti uppannā ca akusalā dhammā cittaü na pariyādāya ņhassantãti. Bhante Nāgasena, vāyussa pa¤ca angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni pa¤ca angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja vāyu supupphitavanasaõķantaramabhivāyati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena vimutti-varakusuma-pupphitārammaõa-vanantare ramitabbaü. Idaü mahārāja vāyussa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja vāyu dharaõãruha-pādapa-gaõe mathayati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena vanantaragatena sankhāre vicinantena kilesā mathayitabbā. Idaü mahārāja vāyussa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja vāyu ākāse carati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena lokuttaradhammesu mānasaü sa¤cārayitabbaü. Idaü mahārāja vāyussa tatiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja vāyu gandham-anubhavati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena attano sãla-surabhigandho anubhavitabbo. Idaü mahārāja vāyussa catutthaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja vāyu nirālayo aniketavāsã, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena nirālaya-m-aniketa-m-asanthavena sabbattha vimuttena bhavitabbaü. Idaü mahārāja vāyussa pa¤camaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Suttanipāte: Santhavāto bhayaü jātaü, niketā jāyatã rajo, aniketam-asanthavaü, etaü ve munidassanan-ti. Bhante Nāgasena, pabbatassa pa¤ca angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni pa¤ca angāni gahetabbānãti. #<[page 386]># %< 386>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Yathā mahārāja pabbato acalo akampiyo asampavedhã, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sammānane vimānane sakkāre asakkāre garukāre agarukāre yase ayase nindāya pasaüsāya sukhe dukkhe iņņhāniņņhesu sabbattha råpa-sadda-gandha-rasa-phoņņhabba-dhammesu rajanãyesu na rajjitabbaü, dussanãyesu na dussitabbaü, muyhanãyesu na muyhitabbaü, na kampitabbaü na calitabbaü, pabbatena viya acalena bhavitabbaü. Idaü mahārāja pabbatassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena: Selo yathā ekaghano vātena na samãrati, evaü nindāpasaüsāsu na sami¤janti paõķitā ti. Puna ca paraü mahārāja pabbato thaddho na kenaci saüsaņņho, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena thaddhena asaüsaņņhena bhavitabbaü, na kenaci saüsaggo karaõãyo. Idaü mahārāja pabbatassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Asaüsaņņhaü gahaņņhehi anāgārehi cåbhayaü, anokasāriü appicchaü, tam-ahaü bråmi brāhmaõan-ti. Puna ca paraü mahārāja pabbate bãjaü na viråhati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sakamānase kilesā na viråhāpetabbā. Idaü mahārāja pabbatassa tatiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Subhåtinā: Rāgåpasaühitaü cittaü yadā uppajjate mama, sayam-eva paccavekkhitvā ekako taü damem' ahaü: Rajjasi rajanãyesu, dussanãyesu dussasi, muyhase mohanãyesu; nikkhamassu vanā tuvaü. #<[page 387]># %< 387>% Visuddhānaü ayaü vāso, nimmalānaü tapassinaü; mā kho visuddhaü dåsesi, nikkhamassu vanā tuvan-ti. Puna ca paraü mahārāja pabbato accuggato, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena ¤āõaccuggatena bhavitabbaü. Idaü mahārāja pabbatassa catutthaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena: Pamādaü appamādena yadā nudati paõķito, pa¤¤āpāsādam-āruyha asoko sokinim-pajaü, pabbataņņho va bhummaņņhe, dhãro bāle avekkhatãti. Puna ca paraü mahārāja pabbato anunnato anoõato, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena unnatāvanati na karaõãyā. Idaü mahārāja pabbatassa pa¤camaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja upāsikāya Cullasubhaddāya sakasamaõe parikittayamānāya: Lābhena unnato loko, alābhena ca oõato; lābhālābhena ekaņņhā, tādisā samaõā mamāti. Bhante Nāgasena, ākāsassa pa¤ca angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni pa¤ca angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja ākāso sabbaso agayho, evameva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sabbaso kilesehi agayhena bhavitabbaü. Idaü mahārāja ākāsassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja ākāso isi-tāpasa-bhåta-dijagaõānusa¤carito, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena: aniccaü dukkhamanattā ti sankhāresu mānasaü sa¤cārayitabbaü. Idaü mahārāja ākāsassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārajā ākāso santāsaniyo, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sabbabhavapaņisandhisu mānasaü ubbejayitabbaü, #<[page 388]># %< 388>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]\ assādo na kātabbo. Idaü mahārāja ākāsassa tatiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja ākāso ananto appamāõo aparimeyyo, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena anantasãlena aparimita¤āõena bhavitabbaü. Idaü mahārāja ākāsassa catutthaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja ākāso alaggo asatto appatiņņhito apalibuddho, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena kule gaõe lābhe āvāse palibodhe paccaye sabbakilesesu ca sabbattha alaggena bhavitabbaü, anāsattena appatiņņhitena apalibuddhena bhavitabbaü. Idaü mahārāja ākāsassa pa¤camaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena sakaputtaü Rāhulaü ovadantena: Seyyathā pi Rāhula ākāso na katthaci patiņņhito, evam-eva kho tvaü Rāhula ākāsasamaü bhāvanaü bhāvehi; ākāsasamaü hi te Rāhula bhāvanaü bhāvayato uppannuppannā manāpāmanāpā phassā cittaü na pariyādāya ņhassantãti. Bhante Nāgasena, candassa pa¤ca angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni pa¤ca angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja cando sukkapakkhe udayanto uttaruttariü vaķķhati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena ācāra-sãla-guõa-vattapaņipattiyā āgamādhigame paņisallāõe satipaņņhāne indriyesu guttadvāratāya bhojane matta¤¤utāya jāgariyānuyoge uttaruttariü vaķķhitabbaü. Idaü mahārāja candassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja cando uëārādhipati, evameva kho mahārāja yoginā yogāvacarena uëāracchandādhipatinā bhavitabbaü. Idaü mahārāja candassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja cando nisāya carati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena pavivittena bhavitabbaü. Idaü mahārāja candassa tatiyaü angaü gahetabbaü. #<[page 389]># %< 389>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Puna ca paraü mahārāja cando vimānaketu, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sãlaketunā bhavitabbaü. Idaü mahārāja candassa catutthaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja cando āyācita-patthito udeti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena āyācita-patthitena kulāni upasankamitabbāni. Idaü mahārāja candassa pa¤camaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Saüyuttanikāyavare: Candåpamā bhikkhave kulāni upasankamatha, apakass' eva kāyaü apakassa cittaü, niccaü naviyā kulesu appagabbhā ti. Bhante Nāgasena, suriyassa satta angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni satta angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja suriyo sabbaü udakaü parisoseti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sabbe kilesā anavasesaü parisosetabbā. Idaü mahārāja suriyassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja suriyo tamandhakāraü vidhamati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sabbaü rāgatamaü dosatamaü mohatamaü mānatamaü diņņhitamaü kilesatamaü sabbaü duccaritatamaü vidhamayitabbaü. Idaü mahārāja suriyassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja suriyo abhikkhaõaü carati, evameva kho mahārāja yoginā yogāvacarena abhikkhaõaü yoniso manasikāro kātabbo. Idaü mahārāja suriyassa tatiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja suriyo raüsimālã, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena ārammaõamālinā bhavitabbaü. Idaü mahārāja suriyassa catutthaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja suriyo mahājanakāyaü santāpento carati, evameva kho mahārāja yoginā yogāvacarena ācāra-sãla-guõavattapaņipattiyā jhāna-vimokha-samādhi-samāpatti-indriyabala-bojjhanga-satipaņņhāna-sammappadhāna-iddhipādehi sadevako loko santāpayitabbo. #<[page 390]># %< 390>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Idaü mahārāja suriyassa pa¤camaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja suriyo Rāhubhayā bhãto carati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena duccarita-duggati-visamakantāravipāka-vinipāta-kilesajālajaņite diņņhisanghāņapaņimukke kupathapakkhanne kummaggapaņipanne satte disvā mahatā saüvegabhayena mānasaü saüvejetabbaü. Idaü mahārāja suriyassa chaņņhaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja suriyo kalyāõapāpake dasseti, evameva kho mahārāja yoginā yogāvacarena indriyabala-bojjhanga-satipaņņhāna-sammappadhāna-iddhipāda-lokiyalokuttaradhammā dassetabbā. Idaü mahārāja suriyassa sattamaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Vangãsena: Yathā pi suriyo udayanto råpaü dasseti pāõinaü, suci¤-ca asuci¤-cāpi, kalyāõa¤-cāpi pāpakaü, Tathā bhikkhu dhammadharo avijjāpihitaü janaü pathaü dasseti vividhaü, ādicco v' udayaü yathā ti. Bhante Nāgasena, Sakkassa tãõi angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni tãõi angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja Sakko ekantasukhasamappito, evameva kho mahārāja yoginā yogāvacarena ekantapavivekasukhābhiratena bhavitabbaü. Idaü mahārāja Sakkassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja Sakko deve disvā paggaõhāti hāsam-abhijaneti, evameva kho mahārāja yoginā yogāvacarena kusalesu dhammesu alãnam-atanditaü santaü mānasaü paggahetabbaü, hāsam-abhijanetabbaü, uņņhahitabbaü ghaņitabbaü vāyamitabbam. #<[page 391]># %< 391>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Idaü mahārāja Sakkassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja Sakkassa anabhirati na uppajjati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena su¤¤āgāre anabhirati na uppādetabbā. Idaü mahārāja Sakkassa tatiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Subhåtinā: Sāsane te mahāvãra yato pabbajito ahaü, nābhijānāmi uppannaü mānasaü kāmasaühitan-ti. Bhante Nāgasena, cakkavattissa cattāri angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni cattāri angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja cakkavattã catuhi sangahavatthåhi janaü sangaõhāti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena catassannaü parisānaü mānasaü sangahetabbaü anuggahetabbaü sampahaüsetabbaü. Idaü mahārāja cakkavattissa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja cakkavattissa vijite corā na uņņhahanti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena kāmarāga-byāpāda-vihiüsāvitakkā na uppādetabbā. Idaü mahārāja cakkavattissa dutiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena: Vitakkåpasame ca yo rato asubhaü bhāvayatã sadā sato, esa kho byantikāhiti, esa-cchecchati Mārabandhanan-ti. Puna ca paraü mahārāja cakkavattã divase divase samuddapariyantaü mahāpaņhaviü anuyāyati kalyāõapāpakāni vicinamāno, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena kāyakammaü vacãkammaü manokammaü divase divase paccavekkhitabbaü: kin-nu kho me imehi tãhi ņhānehi anupavajjassa divaso vãtivattatãti. Idaü mahārāja cakkavattissa tatiyaü angaü gahetabbaü. #<[page 392]># %< 392>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Ekuttarikanikāyavare: Kathambhåtassa me rattindivā vãtipatantãti pabbajitena abhiõhaü paccavekkhitabban-ti. Puna ca paraü mahārāja cakkavattissa abbhantarabāhirārakkhā susaüvihitā hoti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena abbhantarānaü bāhirānaü kilesānaü ārakkhāya satidovāriko ņhapetabbo. Idaü mahārāja cakkavattissa catutthaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena: Satidovāriko bhikkhave ariyasāvako akusalaü pajahati kusalaü bhāveti, sāvajjaü pajahati anavajjaü bhāveti, suddham-attānaü pariharatãti. Uddānaü: Paņhavã āpo ca tejo ca vāyo ca pabbatena ca ākāso canda-suriyo ca Sakko ca cakkavattinā ti. Tatiyo vaggo. Bhante Nāgasena, upacikāya ekaü angaü gahetabban-ti yaü vadesi, kataman-taü ekaü angaü gahetabban-ti.- Yathā mahārāja upacikā uparicchadanaü katvā attānaü pidahitvā gocarāya carati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sãlasaüvarachadanaü katvā mānasaü pidahitvā piõķāya caritabbaü. Sãlasaüvarachadanena kho mahārāja yogã yogāvacaro sabbabhayasamatikkanto hoti. Idaü mahārāja upacikāya ekaü angaü gahetabbaü. #<[page 393]># %< 393>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Upasenena Vangantaputtena: Sãlasaüvarachadanaü yogã katvāna mānasaü anupalitto lokena bhayā ca parimuccatãti. Bhante Nāgasena, biëārassa dve angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni dve angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja biëāro guhāgato pi susiragato pi hammiyantaragato pi unduraü yeva pariyesati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena gāmagatenāpi ara¤¤agatenāpi rukkhamålagatenāpi su¤¤āgāragatenāpi satataü samitaü appamattena kāyagatāsatibhojanaü yeva pariyesitabbaü. Idaü mahārāja biëārassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja biëāro āsanne yeva gocaraü pariyesati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena imesu yeva pa¤cas' upādānakkhandhesu udayabbayānupassinā viharitabbaü: iti råpaü, iti råpassa samudayo, iti råpassa atthagamo; iti vedanā, iti vedanāya samudayo, iti vedanāya atthagamo; iti sa¤¤ā, iti sa¤¤āya samudayo, iti sa¤¤āya atthagamo; iti sankhārā, iti sankhārānaü samudayo, iti sankhārānaü atthagamo; iti vi¤¤āõaü, iti vi¤¤āõassa samudayo, iti vi¤¤āõassa atthagamo ti. Idaü mahārāja biëārassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena: Na ito dåre bhavitabbaü, bhavaggaü kiü karissati, paccuppannamhi vohāre sake kāyamhi vindathāti. Bhante Nāgasena, undurassa ekaü angaü gahetabban-ti yaü vadesi, kataman-taü ekaü angaü gahetabban-ti. - Yathā mahārāja unduro ito c' ito ca vicaranto āhāråpasiüsako yeva carati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena ito c' ito ca vicarantena yoniso manasikāråpasiüsaken' eva bhavitabbaü. #<[page 394]># %< 394>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Idaü mahārāja undurassa ekaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Upasenena Vangantaputtena: Dhammasãsaü karitvāna viharanto vipassako anolãno viharati upasanto sadā sato ti. Bhante Nāgasena, vicchikassa ekaü angaü gahetabban-ti yaü vadesi, kataman-taü ekaü angaü gahetabban-ti. - Yathā mahārāja vicchiko nangulāvudho, nangulaü ussāpetvā carati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena ¤āõāvudhena bhavitabbaü, ¤āõaü ussāpetvā viharitabbaü. Idaü mahārāja vicchikassa ekaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Upasenena Vangantaputtena: Ĩāõakhaggaü gahetvāna viharanto vipassako parimuccati sabbhayā, duppasaho ca so bhave ti. Bhante Nāgasena, nakulassa ekaü angaü gahetabban-ti yaü vadesi, kataman-taü ekaü angaü gahetabban-ti. - Yathā mahārāja nakulo uragam-upagacchanto bhesajjena kāyaü paribhāvetvā uragam-upagacchati gahetuü, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena kodhāghātabahulaü kalaha-viggaha-vivāda-virodhābhi- bhåtaü lokam-upagacchantena mettābhesajjena mānasaü anulimpitabbaü. Idaü mahārāja nakulassa ekaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Sāriputtena dhammasenāpatinā: Tasmā sakaü paresam-pi, kātabbā mettabhāvanā, mettacittena pharitabbaü, etaü buddhāna' sāsanan-ti. #<[page 395]># %< 395>% Bhante Nāgasena, jarasigālassa dve angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni dve angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja jarasigālo bhojanaü paņilabhitvā ajigucchamāno yāvadatthaü āharayati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena bhojanaü paņilabhitvā ajigucchamānena sarãrayāpanamattam-eva paribhu¤jitabbaü. Idaü mahārāja jarasigālassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Mahākassapena: Senāsanamhā oruyha gāmaü piõķāya pāvisiü; bhu¤jantaü purisaü kuņņhiü sakkacca naü upaņņhahiü. So me pakkena hatthena ālopaü upanāmayi, ālopaü pakkhipantassa angulim-p' ettha chijjatha. Kuķķamåla¤-ca niāya ālopaü paribhu¤jisaü; bhu¤jamāne va bhutte vā jeguccham-me na vijjatãti. Puna ca paraü mahārāja jarasigālo bhojanaü paņilabhitvā na vicināti: låkhaü vā paõãtaü vā ti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena bhojanaü paņilabhitvā na vicinitabbaü: låkhaü vā paõãtaü vā sampannaü vā asampannaü vā ti, yathāladdhena santussitabbaü. Idaü mahārāja jarasigālassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Upasenena Vangantaputtena: Låkhena pi ca santusse, nā¤¤aü patthe rasaü bahuü, rasesu anugiddhassa jhāne na ramatã mano, itarãtarena santuņņhe sāma¤¤aü paripåratãti. Bhante Nāgasena, migassa tãõi angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni tãõi angāni gahetabbānãti.Yathā mahārāja migo divā ara¤¤e carati, rattiü abbhokāse, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena divā ara¤¤e viharitabbaü, rattiü abbhokāse. Idaü mahārāja migassa paņhamaü angaü gahetabbaü. #<[page 396]># %< 396>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Lomahaüsanapariyāye: So kho ahaü Sāriputta yā tā rattiyo sãtā hemantikā antaraņņhake himapātasamaye tathāråpāsu rattisu rattiü abbhokāse viharāmi, divā vanasaõķe; gimhānaü pacchime māse divā abbhokāse viharāmi, rattiü vanasaõķe ti. Puna ca paraü mahārāja migo sattimhi vā sare vā opatante va¤ceti palāyati, na kāyam-upaneti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena kilesesu opatantesu va¤cayitabbaü palāyitabbaü, na cittam-upanetabbaü. Idaü mahārāja migassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja migo manusse disvā yena vā tena vā palāyati: mā maü te addasaüsåti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena bhaõķanakalaha-viggaha-vivādasãle dussãle kusãte sangaõikārāme disvā yena vā tena vā palāyitabbaü: mā maü te addasaüsu aha¤-ca te mā addasan-ti. Idaü mahārāja migassa tatiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Sāriputtena dhammasenāpatinā: Mā me kadāci pāpiccho kusãto hãnavãriyo appassuto anācāro sameto katthacã ahå ti. Bhante Nāgasena, goråpassa cattāri angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni cattāri angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja goråpo sakaü gehaü na vijahati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sako kāyo na vijahitabbo: anicc-ucchādana-parimaddana-bhedana-vikiraõa-viddhaüsanadhammo ayaü kāyo ti. Idaü mahārāja goråpassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja goråpo ādiõõadhuro sukhadukkhena dhuraü vahati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena ādiõõabrahmacariyena sukhadukkhena yāva jãvitapariyādānā āpāõakoņikaü brahmacariyaü caritabbaü. #<[page 397]># %< 397>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Idaü mahārāja goråpassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja goråpo chandena ghāyamāno pānãyaü pivati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena ācariyupajjhāyānaü anusatthi chandena pemena pasādena ghāyamānena paņiggahetabbā. Idaü mahārāja goråpassa tatiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja goråpo yena kenaci vāhiyamāno vahati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena thera-nava-majjhimabhikkhånam-pi gihiupāsakassāpi ovādānusāsanã sirasā sampaņicchitabbā. Idaü mahārāja goråpassa catutthaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Sāriputtena dhammasenāpatinā: Tadahu pabbajito santo, jātiyā sattavassiko, so pi maü anusāseyya, sampaņicchāmi matthake. Tibbaü chanda¤-ca pama¤-ca tasmiü disvā upaņņhape, ņhapeyy' ācariye ņhāne, sakkacca naü punappunan-ti. Bhante Nāgasena, varāhassa dve angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni dve angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja varāho santatta-kaņhite gimhasamaye sampatte udakaü upagacchati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena dosena citte āluëita-khalita-vibbhanta-santatte sãtalāmatapaõãta-mettābhāvanaü upagantabbaü. Idaü mahārāja varāhassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja varāho cikkhallamudakam-upagantvā nāsikāya paņhaviü khaõitvā doõiü katvā doõikāya sayati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena mānase kāyaü nikkhipitvā ārammaõantaragatena sayitabbaü. #<[page 398]># %< 398>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Idaü mahārāja varāhassa dutiyaü angaü gahetabbaü. bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Piõķolabhāradvājena: Kāye sabhāvaü disvāna vicinitvā vipassako ekākiyo adutiyo seti ārammaõantare ti. Bhante Nāgasena, hatthissa pa¤ca angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni pa¤ca angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja hatthã nāma caranto yeva paņhaviü dāleti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena kāyaü sammasamānen' eva sabbe kilesā dāletabbā. Idaü mahārāja hatthissa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja hatthã sabbakāyen' eva apaloketi, ujukaü yeva pekkhati, na disāvidisā viloketi, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sabbakāyena apalokinā bhavitabbaü, na disāvidisā viloketabbā, na uddhaü ulloketabbaü, na adho oloketabbaü, yugamattaü pekkhinā bhavitabbaü. Idaü mahārāja hatthissa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja hatthã anibaddhasayano gocarāya-m-anugantvā na tam-eva desaü vāsattham-upagacchati, na dhuvapatiņņhālayo, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena anibaddhasayanena bhavitabbaü, nirālayena piõķāya gantabbaü; yadi passati vipassako manu¤¤aü patiråpaü ruciradese bhavaü maõķapaü vā rukkhamålaü vā guhaü vā pabbhāraü vā, tatth' eva vāsam-upagantabbaü, dhuvapatiņņhālayo na kātabbo. Idaü mahārāja hatthissa tatiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja hatthã udakaü ogāhitvā suci-vimala-sãtala-salilaparipuõõaü kumud-uppala-paduma-puõķarãkasa¤channaü mahatimahantaü padumasaraü ogāhitvā kãëati gajavarakãëaü, #<[page 399]># %< 399>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena suci-vimalavippasanna-m-anāvila-dhammavaravāri-puõõaü vimuttikusumasa¤channaü mahāsatipaņņhānapokkharaõiü ogāhitvā ¤āõena sankhārā odhunitabbā vidhunitabbā, yogāvacarakãëā kãëitabbā. Idaü mahārāja hatthissa catutthaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja hatthã sato pādaü uddharati sato pādaü nikkhipati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena satena sampajānena pādaü uddharitabbaü, satena sampajānena pādaü nikkhipitabbaü, abhikkama-paņikkame sammi¤jana-pasāraõe sabbattha satena sampajānena bhavitabbaü. Idaü mahārāja hatthissa pa¤camaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Saüyuttanikāyavare: Kāyena saüvaro sādhu, sādhu vācāya saüvaro, manasā saüvaro sādhu, sādhu sabbattha saüvaro; sabbattha saüvuto lajjã rakkhito ti pavuccatãti. Uddānaü: Upacikā biëāro ca unduro vicchikena ca nakulo sigālo migo goråpo varāho hatthinā dasāti. Catuttho vaggo. #<[page 400]># %< 400>% Bhante Nāgasena, sãhassa satta angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni satta angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja sãho nāma seta-vimala-parisuddha-paõķaro, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena seta-vimala-parisuddha-paõķaracittena byapagatakukkuccena bhavitabbaü. Idaü mahārāja sãhassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja sãho catucaraõo vikkantacārã, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena caturiddhipādacaraõena bhavitabbaü. Idaü mahārāja sãhassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja sãho abhiråpa-rucira-kesarã, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena abhiråparucira-sãla-kesarinā bhavitabbaü. Idaü mahārāja sãhassa tatiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja sãho jãvitapariyādāne pi na kassaci oõamati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena cãvara-piõķapātasenāsana-gilānapaccayabhesajja-parikkhāra-pariyādāne pi na kassaci oõamitabbaü. Idaü mahārāja sãhassa catutthaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja sãho sapadānabhakkho, yasmiü okāse nipatati tatth' eva yāvadatthaü bhakkhayati, na varamaüsaü vicināti; evameva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sapadānabhakkhena bhavitabbaü, na kulāni vicinitabbāni, na pubbagehaü hitvā kulāni upasankamitabbāni, na bhojanaü vicinitabbaü, yasmiü okāse kabaëaü ādiyati tasmiü yeva okāse bhu¤jitabbaü sarãrayāpanamattaü, na varabhojanaü vicinitabbaü. Idaü mahārāja sãhassa pa¤camaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja sãho asannidhibhakkho, sakiü gocaraü bhakkhayitvā na puna taü upagacchati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena asannidhikāraparibhoginā bhavitabbaü. Idaü mahārāja sãhassa chaņņhaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja sãho bhojanaü aladdhā na paritassati, #<[page 401]># %< 401>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ laddhā pi bhojanaü agadhito amucchito anajjhāpanno paribhu¤jati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena bhojanaü aladdhā na paritassitabbaü, laddhā pi bhojanaü agadhitena amucchitena anajjhāpannena ādãnavadassāvinā nissaraõapa¤¤ena paribhu¤jitabbaü. Idaü mahārāja sãhassa sattamaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Saüyuttanikāyavare theraü Mahākassapaü parikittayamānena: Santuņņho 'yaü bhikkhave Kassapo itarãtarena piõķapātena, itarãtarapiõķapātasantuņņhiyā ca vaõõavādã, na ca piõķapātahetu anesanaü appatiråpaü āpajjati, aladdhā ca piõķapātaü na paritassati, laddhā ca piõķapātaü agadhito amucchito anajjhāpanno ādãnavadassāvã nissaraõapa¤¤o paribhu¤jatãti. Bhante Nāgasena, cakkavākassa tãõi angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni tãõi angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja cakkavāko yāva jãvitapariyādānā dutiyikaü na vijahati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena yāva jãvitapariyādānā yoniso manasikāro na vijahitabbo. Idaü mahārāja cakkavākassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja cakkavāko sevāla-paõaka-bhakkho, tena ca santuņņhiü āpajjati, tāya ca santuņņhiyā balena ca vaõõena ca na parihāyati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena yathālābhasantoso karaõãyo. Yathālābhasantuņņho kho pana mahārāja yogã yogāvacaro na parihāyati sãlena, na parihāyati samādhinā, na parihāyati pa¤¤āya, na parihāyati vimuttiyā, na parihāyati vimutti¤āõadassanena, na parihāyati sabbehi kusalehi dhammehi. Idaü mahārāja cakkavākassa dutiyaü angaü gahetabbaü. #<[page 402]># %< 402>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Puna ca paraü mahārāja cakkavāko pāõe na viheņhayati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena nihitadaõķena nihitasatthena lajjinā dayāpannena sabbapāõabhåta-hitānukampinā bhavitabbaü. Idaü mahārāja cakkavākassa tatiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Cakkavākajātake: Yo na hanti, na ghāteti, na jināti, na jāpaye, ahiüsā' sabbabhåtesu veraü tassa na kenacãti. Bhante Nāgasena, peõāhikāya dve angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni dve angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja peõāhikā sakapatimhi usåyāya chāpake na posayati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sakamane kilese uppanne usåyāyitabbaü, satipaņņhānena sammāsaüvarasusire pakkhipitvā manodvāre kāyagatā sati bhāvetabbā. Idaü mahārāja peõāhikāya paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja peõāhikā pavane divasaü gocaraü caritvā sāyaü pakkhigaõaü upeti attano guttiyā, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena ekānikena pavivekaü sevitabbaü saüyojanaparimuttiyā, tatra ratiü alabhamānena upavādabhayaparirakkhanāya sanghaü osaritvā sangharakkhitena vasitabbaü. Idaü mahārāja peõāhikāya dutiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Brahmunā Sahampatinā Bhagavato santike: Sevetha pantāni senāsanāni, careyya saüyojanavippamokkhā'; sace ratiü nādhigaccheyya tattha, sanghe vase rakkhitatto satãmā ti. #<[page 403]># %< 403>% Bhante Nāgasena, gharakapoņassa ekaü angaü gahetabban-ti yaü vadesi, kataman-taü ekaü angaü gahetabban-ti. - Yathā mahārāja gharakapoņo paragehe vasamāno na tesaü ki¤ci bhaõķassa nimittaü gaõhāti, majjhatto vasati sa¤¤ābahulo, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena parakulaü upagatena tasmiü kule itthãnaü vā purisānaü vā ma¤ce vā pãņhe vā vatthe vā alankāre vā upabhoge vā paribhoge vā bhojanavikatisu vā na nimittaü gahetabbaü, majjhattena bhavitabbaü, samaõasa¤¤ā paccupaņņhapetabbā. Idaü mahārāja gharakapoņassa ekaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Cullanāradajātake: Pavisitvā parakulaü pānesu bhojanesu vā mitaü khāde, mitaü bhu¤je, na ca råpe manaü kare ti. Bhante Nāgasena, ulåkassa dve angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni dve angāni gahetabbānãti. Yathā mahārāja ulåko kākehi paņiviruddho rattiü kākasanghaü gantvā bahå pi kāke hanati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena a¤¤āõena paņivirodho kātabbo, ekena raho nisãditvā a¤¤āõaü sampamadditabbaü, målato chinditabbaü. Idaü mahārāja ulåkassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja ulåko supaņisallãno hoti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena paņisallāõārāmena bhavitabbaü paņisallāõaratena. Idaü mahārāja ulåkassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsit-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Saüyuttanikāyavare: Idha bhikkhave bhikkhu paņisallāõārāmo paņisallāõarato: idaü dukkhan-ti yathābhåtaü pajānāti, ayaü dukkhasamudayo ti yathābhåtaü pajānāti, #<[page 404]># %< 404 >% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ayaü dukkhanirodho ti yathābhåtaü pajānāti, ayaü dukkhanirodhagāminã paņipadā ti yathābhåtaü pajānātãti. Bhante Nāgasena, satapattassa ekaü angaü gahetabban-ti yaü vadesi, kataman-taü ekaü angaü gahe tabban-ti.- Yathā mahārāja satapatto ravitvā paresaü khemaü vā bhayaü vā ācikkhati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena paresaü dhammaü desayamānena vinipātaü bhayato dassayitabbaü, nibbānaü khemato dassayitabbaü. Idaü mahārāja satapattassa ekaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Piõķolabhāradvājena: Niraye bhayasantāsaü, nibbāne vipulaü sukhaü, ubhayān' etāni atthāni dassetabbāni yoginā ti. Bhante Nāgasena, vaggulissa dve angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni dve angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja vagguli gehaü pavisitvā vicaritvā nikkhamati, na tattha palibuddhati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena gāmaü piõķāya pavisitvā sapadānaü vicaritvā paņiladdhalābhena khippam-eva nikkhamitabbaü, na tattha palibuddhena bhavitabbaü. Idaü mahārāja vaggulissa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja vagguli paragehe vasamāno na tesaü parihāniü karoti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena kulāni upasankamitvā atiyācanāya vā vi¤¤attibahulatāya vā kāyadosabahulatāya vā atibhāõitāya vā samānasukhadukkhatāya vā na tesaü koci vippaņisāro karaõãyo, na pi tesaü målakammaü parihāpetabbaü, sabbathā vaķķhi yeva icchitabbā. Idaü mahārāja vaggulissa dutiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Dãghanikāyavare Lakkhaõasuttante: #<[page 405]># %< 405>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Saddhāya sãlena sutena buddhiyā cāgena dhammena bahåhi sādhuhi dhanena dha¤¤ena ca khettavatthunā puttehi dārehi catuppadehi ca Nātãhi mittehi ca bandhavehi balena vaõõena sukhena cåbhayaü kathaü na hāyeyyuü pare ti icchati, atthassa-m-iddhi¤-ca panābhikankhatãti. Bhante Nāgasena, jalåkāya ekaü angaü gahetabban-ti yaü vadesi, kataman-taü ekaü angaü gahetabban-ti. - Yathā mahārāja jalåkā yattha allãyati tatth' eva daëhaü allãyitvā ruhiraü pivati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena yasmiü ārammaõe cittaü allãyati taü ārammaõaü vaõõato ca saõņhānato ca disato ca okāsato ca paricchedato ca lingato ca nimittato ca daëhaü patiņņhāpetvā ten' ev' ārammaõena vimuttirasam-asecanakaü pātabbaü. Idaü mahārāja jalåkāya ekaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Anuruddhena: Parisuddhena cittena ārammaõe patiņņhāya tena cittena pātabbaü vimuttirasam-asecanan-ti. Bhante Nāgasena, sappassa tãõi angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni tãõi angāni gahetabbānãti. Yathā mahārāja sappo urena gacchati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena pa¤¤āya caritabbaü; pa¤¤āya caramānassa kho mahārāja yogino cittaü ¤āye carati, vilakkhaõaü vivajjeti salakkhaõaü bhāveti. Idaü mahārāja sappassa pathamaü angaü gahetabbaü. #<[page 406]># %< 406>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Puna ca paraü mahārāja sappo caramāno osadhaü parivajjento carati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena duccaritaü parivajjentena caritabbaü. Idaü mahārāja sappassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja sappo manusse disvā tappati socati cintayati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena kuvitakke vitakketvā aratiü uppādayitvā tappitabbaü socitabbaü cintayitabbaü: pamādena me divaso vãtināmito, na so puna sakkā laddhun-ti. Idaü mahārāja sappassa tatiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhallāņiyajātake dvinnaü kinnarānaü: Yam-ekarattiü vippavasimha ludda, akāmakā, a¤¤ama¤¤aü sarantā, tam-ekarattiü anutappamānā socāma, sā ratti punan-na hessatãti. Bhante Nāgasena, ajagarassa ekaü angaü gahetabban-ti yaü vadesi, kataman-taü ekaü angaü gahetabban-ti. - Yathā mahārāja ajagaro mahatimahākāyo bahå pi divase ånådaro dãnataro kucchipåraü āhāraü na labhati, aparipuõõo yeva yāvad-eva sarãrayāpanamattakena yāpeti, evam-eva kho mahārāja yogino yogāvacarassa bhikkhācariyapasutassa parapiõķam-upagatassa paradinnapāņikankhissa sayaügāhapaņiviratassa dullabhaü udaraparipåraü āhāraü, api ca atthavasikena kulaputtena cattāro pa¤ca ālope abhu¤jitvā avasesaü udakena paripåretabbaü. Idaü mahārāja ajagarassa ekaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Sāriputtena dhammasenāpatinā: #<[page 407]># %< 407>% Allaü sukkha¤-ca bhu¤janto na bāëhaü suhito siyā, ånådaro mitāhāro sato bhikkhu paribbaje. Cattāro pa¤ca ālope abhutvā udakaü pive, alam-phāsuvihārāya pahitattassa bhikkhuno ti. Uddānaü: Kesarã cakkavāko ca peõāhi gharakapoņako ulåko satapatto ca vaggulã ca jalåpikā sappo ajagaro c' eva, vaggo tena pavuccatãti. Pa¤camo vaggo. Bhante Nāgasena, panthamakkaņakassa ekaü angaü gahetabban-ti yaü vadesi, kataman-taü ekaü angaü gahetabban-ti. - Yathā mahārāja panthamakkaņako panthe makkaņajālavitānaü katvā yadi tattha jālake laggati kimi vā makkhikā vā paņango vā, taü gahetvā bhakkhayati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena chasu dvāresu satipaņņhānajālavitānaü katvā yadi tattha kilesamakkhikā bajjhanti, tatth' eva ghātetabbā. Idaü mahārāja panthamakkaņakassa ekaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Anuruddhena: Cittaü niyame chasu dvāresu satipaņņhānavaruttame, kilesā tattha laggā ce hantabbā te vipassinā ti. Bhante Nāgasena, thanasitadārakassa ekaü angaü gahetabban-ti yaü vadesi, kataman-taü ekaü angaü gahetabban-ti. #<[page 408]># %< 408>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Yathā mahārāja thanasitadārako sakatthe laggati, khãratthiko rodati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sadatthe laggitabbaü, sabbattha dhamma¤āõena bhavitabbaü, uddese paripucchāya sammappayoge paviveke garusaüvāse kalyāõamittasevane. Idaü mahārāja thanasitadārakassa ekaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Dãghanikāyavare Parinibbānasuttante: Ingha tumhe ânanda sadatthe ghaņatha, sadatthe anuyu¤jatha, sadatthe appamattā ātāpino pahitattā viharathāti. bhante Nāgasena, cittakadharakummassa ekaü angaü gahetabban-ti yaü vadesi, kataman-taü ekaü nagaü gahetabban-ti. - Yathā mahārāja cittakadharakummo udakabhayā udakaü pariyajjetvā vicarati, tāya ca pana udakaü parivajjanāya āyunā na parihāyati, evameva kho mahārāja yoginā yogāvacarena pamāde bhayadassāvinā bhavitabbaü, appamāde guõavisesadassāvinā, tāya ca pana bhayadassāvitāya na parihāyati sāma¤¤ā, nibbānassa santike upeti. Idaü mahārāja cittakadharakummassa ekaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Dhammapade: Appamādarato bhikkhu, pamāde bhayadassivā, abhabbo parihānāya nibbānass' eva santike ti. Bhante Nāgasena, pavanassa pa¤ca angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni pa¤ca angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja pavanaü nāma asucijanaü paņicchādeti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena paresaü aparaddhaü khalitaü paņicchādetabbaü, na vivaritabbaü. Idaü mahārāja pavanassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja pavanaü su¤¤aü pacurajanehi, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena rāga-dosa-moha-māna-diņņhijālehi sabbehi ca kilesehi su¤¤ena bhavitabbaü. #<[page 409]># %< 409>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Idaü mahārāja pavanassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja pavanaü vivittaü janasambādharahitaü, evameva kho mahārāja yoginā yogāvacarena pāpakehi akusalehi dhammehi anariyehi pavivittena bhavitabbaü. Idaü mahārāja pavanassa tatiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü maharāja pavanaü santaü parisuddhaü, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena santena parisuddhena bhavitabbaü, nibbutena pahãnamānena pahãnamakkhena bhavitabbaü. Idaü mahārāja pavanassa catutthaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja pavanaü ariyajanasaüsevitaü, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena ariyajanasaüsevitena bhavitabbaü. Idaü mahārāja pavanassa pa¤camaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Saüyuttanikāyavare: Pavivittehi ariyehi pahitattehi jhāyihi niccaü āraddhaviriyehi paõķitehi sahā vase ti. Bhante Nāgasena, rukkhassa tãõi angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni tãõi angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja rukkho nāma pupphaphaladharo, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena vimuttipuppha-sāma¤¤aphala-dhārinā bhavitabbaü. Idaü mahārāja rukkhassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja rukkho upagatānam-anuppaviņņhānaü janānaü chāyaü deti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena upagatānam-anuppaviņņhānaü puggalānaü āmisapaņisanthārena vā dhammapaņisanthārena vā paņisantharitabbaü. Idaü mahārāja rukkhassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja rukkho chāyāvemattaü na karoti, #<[page 410]># %< 410>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sabbasattesu vemattatā na kātabbā, cora-vadhaka-paccatthikesu pi attani pi samasamā mettābhāvanā kātabbā: kin-ti ime sattā averā abyāpajjhā anãghā sukhã attānaü parihareyyun-ti. Idaü mahārāja rukkhassa tatiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Sāriputtena dhammasenāpatinā: Vadhake Devadattamhi, core Angulimālake, Dhanapāle, Rāhule c' eva, sabbattha samako Munãti. Bhante Nāgasena, meghassa pa¤ca angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni pa¤ca angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja megho uppannaü rajojallaü våpasameti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena uppannaü kilesarajojallaü våpasametabbaü. Idaü mahārāja meghassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja megho paņhaviyā uõhaü nibbāpeti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena mettābhāvanāya sadevako loko nibbāpetabbo. Idaü mahārāja meghassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja megho sabbabãjāni viråhāpeti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sabbasattānaü saddhaü uppādetvā taü saddhābãjaü tãsu sampattisu ropetabbaü, dibbamānusikāsu sampattisu yāva paramatthanibbānasukhasampatti. Idaü mahārāja meghassa tatiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja megho ututo samuņņhahitvā dharaõitalaruhe tiõa-rukkha-latā-gumbaosadhi-vanaspatayo parirakkhati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena yoniso manasikāraü nibbattetvā tena yoniso manasikārena samaõadhammo parirakkhitabbo, yoniso manasikāramålakā sabbe kusalā dhammā. Idaü mahārāja meghassa catutthaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja megho vassamāno nadã-taëāka-pokkharaõiyo kandara-padara-sara-sobbha-udapānāni ca paripåreti udakadhārāhi, #<[page 411]># %< 411>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena āgamapariyattiyā dhammamegham-abhivassayitvā adhigamakāmānaü mānasaü paripårayitabbaü. Idaü mahārāja meghassa pa¤camaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Sāriputtena dhammasenāpatinā: Bodhaneyyaü janaü disvā satasahasse pi yojane khaõena upagantvāna bodheti taü Mahāmunãti. Bhante Nāgasena, maõiratanassa tãõi angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni tãõi angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja maõiratanaü ekantaparisuddhaü, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena ekantaparisuddhājãvena bhavitabbaü. Idaü mahārāja maõiratanassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja maõiratanaü na kenaci saddhiü missãyati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena pāpehi pāpasahāyehi saddhiü na missitabbaü. Idaü mahārāja maõiratanassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja maõiratanaü jātiratanehi yojãyati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena uttamavarajātimantehi saddhiü saüvasitabbaü, paņipannakaphalaņņha-sekhaphalasamangãhi sotāpanna-sakadāgāmianāgāmi-arahanta-tevijja-chaëabhi¤¤a-samaõa-maõiratanehi saddhiü saüvasitabbaü. Idaü mahārāja maõiratanassa tatiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Suttanipāte: Suddhā suddhehi saüvāsaü kappayavho patissatā, tato samaggā nipakā dukkhass' antaü karissathāti. #<[page 412]># %< 412>% Bhante Nāgasena, māgavikassa cattāri angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni cattāri angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja māgaviko appamiddho hoti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena appamiddhena bhavitabbaü. Idaü mahārāja māgavikassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja māgaviko migesu yeva cittaü upanibandhati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena ārammaõesu yeva cittaü upanibandhitabbaü. Idaü mahārāja māgavikassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja māgaviko kālaü kammassa jānāti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena paņisallāõassa kālo jānitabbo: ayaü kālo paņisallāõassa, ayaü kālo nikkhamanāyāti. Idaü mahārāja māgavikassa tatiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja māgaviko migaü disvā hāsamabhijaneti: imaü lacchāmãti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena ārammaõe abhiramitabbaü, hāsamabhijanetabbaü: uttariü visesam-adhigacchissāmãti. Idaü mahārāja māgavikassa catutthaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Mogharājena: ârammaõe labhitvāna pahitattena bhikkhunā bhiyyo hāso janetabbo: adhigacchissāmi uttarin-ti. Bhante Nāgasena, bāëisikassa dve angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni dve angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja bāëisiko baëisena macche uddharati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena ¤āõena uttariü sāma¤¤aphalāni uddharitabbāni. Idaü mahārāja bāëisikassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja bāëisiko parittakaü vadhitvā vipulaü lābham-adhigacchati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena parittalokāmisamattaü pariccajitabbaü; #<[page 413]># %< 413>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ lokāmisamattaü mahārāja pariccajitvā yogã yogāvacaro vipulaü sāma¤¤aphalam-adhigacchati. Idaü mahārāja bāëisikassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Rāhulena: Su¤¤ata¤-cānimitta¤-ca vimokkha¤-cāppaõihitaü caturo phale chaë-abhi¤¤ā, cajitvā lokāmisaü, labhe ti. Bhante Nāgasena, tacchakassa dve angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni dve angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja tacchako kāëasuttaü anulometvā rukkhaü tacchati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena Jinasāsanam-anulomayitvā sãlapaņhaviyaü patiņņhahitvā saddhāhatthena pa¤¤āvāsiü gahetvā kilesā tacchetabbā. Idaü mahārāja tacchakassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja tacchako phegguü apaharitvā sāram-ādiyati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sassataü, ucchedaü, taü jãvaü taü sarãraü, a¤¤aü jãvaü a¤¤aü sarãraü, taduttamaü a¤¤ad-uttamaü, akaņam-abhabbaü, apurisakāraü, abrahmacariyavāsaü, sattavināsaü navasattapātubhāvaü, sankhārasassatabhāvaü, yo karoti so paņisamvedeti, a¤¤o karoti a¤¤o paņisaüvedeti, kammaphaladassanā ca kiriyaphaladiņņhi ca, iti evaråpāni c' eva a¤¤āni ca vivādapathāni apanetvā sankhārānaü sabhāvaü paramasu¤¤ataü nirãha-nijjãvataü accantaü su¤¤ataü ādiyitabbaü. Idaü mahārāja tacchakassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Suttanipāte: #<[page 414]># %< 414>% Kāraõķavaü niddhamatha, kasambu¤-cāpakassatha, tato palāpe vāhetha, assamaõe samaõamānine. Niddhamitvāna pāpicche pāpāacāragocare suddhā suddhehi saüvāsaü kappayavho patissatā ti. Uddānaü: Makkaņo dārako kummo vanaü rukkho ca pa¤camo, megho maõi māgaviko bāëisã tacchakena cāti. Chaņņho vaggo. Bhante Nāgasena, kumbhassa ekaü angaü gahetabban-ti yaü vadesi, kataman-taü ekaü angaü gahetabban-ti. - Yathā mahārāja kumbho sampuõõo na saõati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena āgame adhigame pariyattiyaü sāma¤¤e pāramiü patvā na saõitabbaü, na tena māno karaõãyo, na dappo dassetabbo, nihatamānena nihatadappena bhavitabbaü ujukena amukharena avikatthinā. Idaü mahārāja kumbhassa ekaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena Suttanipāte: Yad-ånakaü taü saõati, yaü påraü santam- eva taü; rittakumbhåpamo bālo, rahado påro va paõķito ti. Bhante Nāgasena, kālāyasassa dve angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni dve angāni gahetabbānãti. #<[page 415]># %< 415>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ - Yathā mahārāja kāëāyaso suthito va vahati, evam-eva kho mahārāja yogino yogāvacarassa mānasaü yoniso manasikāre appitaü vahati. Idaü mahārāja kāëāyasassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja kāëāyaso sakiü pãtaü udakaü na vamati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena yo sakiü upanno pasādo na puna so vamitabbo: uëāro so Bhagavā sammāsambuddho, svākkhāto dhammo, supaņipanno sangho ti; råpaü aniccaü, vedanā aniccā, sa¤¤ā aniccā, sankhārā aniccā, vi¤¤āõaü aniccan-ti yaü sakiü uppannaü ¤āõaü na puna taü vamitabbaü. Idaü mahārāja kāëāyasassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena: Dassanamhi parisodhito naro ariyadhamme niyato visesagå na pavedhati anekabhāgaso, sabbato ca mukhabhāvānam-eva so ti. Bhante Nāgasena, chattassa tãõi angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni tãõi angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja chattaü uparimuddhani carati, evameva kho mahārāja yoginā yogāvacarena kilesānaü uparimuddhani-carena bhavitabbaü. Idaü mahārāja chattassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja chattaü muddhanupatthambhaü hoti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena yoniso manasikārupatthambhena bhavitabbaü. Idaü mahārāja chattassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja chattaü vātātapameghavuņņhiyo paņihanti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena nānāvidhadiņņhi-puthusamaõabrāhmaõānaü matavāta-tividhaggisantāpa-kilesavuņņhiyo paņihantabbā. #<[page 416]># %< 416>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Idaü mahārāja chattassa tatiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Sāriputtena dhammasenāpatinā: Yathā pi chattaü vipulaü acchiddaü thirasaühataü vātātapaü nivāreti, mahatã devavuņņhiyo, Tath' eva Buddhaputto pi sãlacchattadharo suci kilesavuņņhiü vāreti santāpatividhaggayo ti. Bhante Nāgasena, khettassa tãõi angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni tãõi angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja khettaü mātikāsampannaü hoti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sucaritavattapaņivatta-mātikāsampannena bhavitabbaü. Idaü mahārāja khettassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja khettaü mariyādāsampannaü hoti, tāya ca mariyādāya udakaü rakkhitvā dha¤¤aü paripācenti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sãla-hiri-mariyādāsampannena bhavitabbaü, tāya ca sãla-hiri-mariyādāya sāma¤¤aü rakkhitvā cattāri sāma¤¤aphalāni gahetabbāni. Idaü mahārāja khettassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja khettaü uņņhānasampannaü hoti kassakassa hāsajanakaü, appam-pi bãjaü vuttaü bahu hoti, bahu vuttaü bahutaraü hoti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena uņņhānasampannena vipulaphaladāyinā bhavitabbaü, dāyakānaü hāsajanakena bhavitabbaü, yathā appaü dinnaü bahu hoti, bahu dinnaü bahutaraü hoti. Idaü mahārāja khettassa tatiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Upālinā Vinayadharena: Khettåpamena bhavitabbaü uņņhānavipuladāyinā; esa khettavaro nāma yo dadāti vipulaü phalan-ti. #<[page 417]># %< 417>% Bhante Nāgasena, agadassa dve angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni dve angāni gahetabbānãti. Yathā mahārāja agade kimã na saõņhahanti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena mānase kilesā na saõņhapetabbā. Idaü mahārāja agadassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja agado daņņhaphuņņha-diņņha-asita-pãta-khāyita-sāyitaü sabbaü visaü paņihanti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena rāga-dosa-moha-māna-diņņhi-visaü sabbaü paņihanitabbaü. Idaü mahārāja agadassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja Bhagavatā devātidevena: Sankhārānaü sabhāvatthaü daņņhukāmena yoginā agadeneva hotabbaü kilesavisanāsane ti. Bhante Nāgasena, bhojanassa tãõi angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni tãõi angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja bhojanaü sabbasattānaü upatthambho, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sabbasattānaü maggupatthambhena bhavitabbaü. Idaü mahārāja bhojanassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja bhojanaü sattānaü balaü vaķķheti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena pu¤¤avaķķhiyā vaķķhitabbaü. Idaü mahārāja bhojanassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja bhojanaü sabbasattānaü abhipatthitaü, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sabbalokābhipatthitena bhavitabbaü. Idaü mahārāja bhojanassa tatiyaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Mahāmoggallānena: #<[page 418]># %< 418>% Saüyamena niyamena sãlena paņipattiyā patthitena bhavitabbaü sabbalokassa yoginā ti. Bhante Nāgasena, issatthassa cattāri angāni gahetabbānãti yaü vadesi, katamāni tāni cattāri angāni gahetabbānãti. - Yathā mahārāja issattho sare pātayanto ubho pāde paņhaviyaü daëhaü patiņņhāpeti, jaõõå avekallaü karoti, sarakalāpaü kaņisandhimhi ņhapeti, kāyaü upatthaddhaü karoti, dve hatthe sandhiņņhānaü āropeti, muņņhiü pãëayati, anguliyo nirantaraü karoti, gãvaü paggaõhāti, cakkhåni mukha¤-ca pidahati, nimittaü ujuü karoti, hāsam uppādeti: vijjhissāmãti; evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sãlapaņhaviyaü viriyapāde patiņņhāpetabbaü, khantisoraccaü avekallaü kātabbaü, saüvare cittaü ņhapetabbaü, saüyamaniyame attā upanetabbo, icchāmucchā pãëayitabbā, yoniso manasikāre cittaü nirantaraü kātabbaü, viriyaü paggahetabbaü, cha dvārā pidahitabbā, sati upaņņhāpetabbā, hāsam-uppādetabbaü: sabbakilese ¤āõanārācena vijjhissāmãti. Idaü mahārāja issatthassa paņhamaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja issattho āëakaü pariharati vanka-jimha[kuņila-nārācassa ujukaraõāya, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena imasmiü kāye satipaņņhāna-āëakaü pariharitabbaü vanka-jimha-kuņila-cittassa ujukaraõāya. Idaü mahārāja issatthassa dutiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja issattho lakkhe upāseti, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena imasmiü kāye upāsitabbaü; kathaü mahārāja yoginā yogāvacarena imasmiü kāye upāsitabbaü; aniccato upāsitabbaü, dukkhato upāsitabbaü, anattato upāsitabbaü, rogato-pegaõķato sallato aghato ābādhato parato palokato ãtito upaddavato bhayato upasaggato calato pabhanguto addhuvato attāõato aleõato asaraõato asaraõãbhåtato rittato su¤¤ato ādãnavato asārato aghamålato vadhakato sāsavato sankhatato jātidhammato jarādhammato byādhidhammato maraõadhammato sokadhammato paridevadhammato upāyāsadhammato sankilesadhammato, #<[page 419]># %< 419>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evaü kho mahārāja yoginā yogāvacarena imasmiü kāye upāsitabbaü. Idaü mahārāja issatthassa tatiyaü angaü gahetabbaü. Puna ca paraü mahārāja issattho sāyapātaü upāsati, evam-eva kho mahārāja yoginā yogāvacarena sāyapātaü ārammaõe upāsitabbaü. Idaü mahārāja issatthassa catutthaü angaü gahetabbaü. Bhāsitam-p' etaü mahārāja therena Sāriputtena dhammasenāpatinā: Yathā issatthako nāma sāyapātaü upāsati. upāsanaü na ri¤canto labhate bhattavetanaü: Tath' eva Buddhaputto pi karoti kāyupāsanaü, kāyupāsanaü na ri¤canto arahattam-adhigacchatãti. Issatthassa pa¤haü pa¤camaü. Iti chasu kaõķesu bāvãsativaggapatimaõķitesu dvāsaņņhiadhikā dvesatā imasmiü potthake āgatā Milindapa¤hā samattā. Anāgatā ca pana dvācattālãsā honti. Agatā ca anāgatā ca sabbā samodhānetvā catuhi adhikā tisatapa¤hā honti. Sabbā va Milindapa¤hā ti sankhaü gacchanti.] [Ra¤¤o ca therassa ca pucchāvissajjanāvasāne caturāsãtisatasahassa-yojana-bahalā udakapariyantaü katvā ayaü mahāpaņhavã chadhā pakampittha, vijjullatā nicchariüsu, devatā dibbapupphavassaü pavassiüsu, Mahābrahmā sādhukāram-adāsi, mahāsamuddakucchiyaü meghatthanitanigghoso viya mahāghoso ahosi. Iti so Milindo rājā ca orodhagaõā ca sirasā a¤jalimpaõāmetvā vandiüsu. #<[page 420]># %< 420>% Milindo rājā ativiya pamuditahadayo sumathitamānahadayo Buddhasāsane sāramatino ratanattaye sunikkankho niggumbo nitthaddho hutvā therassa guõesu pabbajjā-supaņipadā-iriyāpa- thesu ca ativiya pasanno vissattho nirālayo nihatamānadappo uddhaņadāņho viya bhujagindo evam-āha: Sādhu sādhu bhante Nāgasena, Buddhavisayo pa¤ho tayā vissajjito; imasmiü Buddhasāsane ņhapetvā dhammasenāpati-Sāriputtattheraü a¤¤o tayā sadiso pa¤havissajjane na-tthi. Khamatha me bhante Nāgasena mama accayaü. Upāsakaü maü bhante Nāgasena dhāretha, ajjatagge pāõupetaü saraõaü gatan-ti. Tadā rājā balakāyehi Nāgasenatheraü payirupāsitvā Milindaü nāma vihāraü kāretvā therassa niyyādetvā catuhi paccayehi koņisatehi khãõāsavehi bhikkhåhi Nāgasenatheraü paricari. Puna pi therassa pa¤¤āya pasãditvā puttassa rajjaü niyyādetvā agārasmā anagāriyaü pabbajitvā vipassanaü vaķķhetvā arahattaü pāpuõãti. Tena vuttaü: Pa¤¤ā pasatthā lokasmiü, kathā saddhammaņņhitiyā, pa¤¤āya vimatiü hantvā santiü papponti paõķitā. Yasmiü khandhe ņhitā pa¤¤ā, sati yattha anånakā, påjāvisesassa dharo aggo so va anuttaro. Tasmā hi paõķito poso sampassaü attham-attano pa¤¤āvantābhipåjeyya, cetiyaü viya påjiyan-ti. Milindassa c' eva Nāgasenatherassa ca pa¤hā-veyyākaraõa-pakaraõaü samattaü.|