Milindapanho Based on the edition by V. Trenckner: The Milindapa¤ho : Being Dialogues between King Milinda and the Buddhist Sage NÃgasena, London : Pali Text Society 1890. (Reprinted 1928, 1962, 1986) Input by the Dhammakaya Foundation, Thailand, 1989-1996 [GRETIL-Version vom 3.12.2014] NOTICE This file is (C) Copyright the Pali Text Society and the Dhammakaya Foundation, 2015. This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License. These files are provided by courtesy of the Pali Text Society for scholarly purposes only. In principle they represent a digital edition (without revision or correction) of the printed editions of the complete set of Pali canonical texts published by the PTS. While they have been subject to a process of checking, it should not be assumed that there is no divergence from the printed editions and it is strongly recommended that they are checked against the printed editions before quoting. ANNOTATED VERSION Please, note that the footnote numbers refer to the respective line of the page. #<...># = BOLD %<...>% = ITALICS \<...>\ = REDLINE ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf and http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf For further information see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm ___________________________________________________________________ #<[page 001]># %< 1>% NAMO TASSA BHAGAVATO ARAHATO SAMMùSAMBUDDHASSA. Milindo nÃma so rÃjà SÃgalÃyam-puruttame upaga¤chi NÃgasenaæ, Gangà va yatha sÃgaraæ. Asajja rÃjà citrakathiæ ukkÃdhÃraæ tamonudaæ apucchi nipuïe pa¤he ÂhÃnÃÂhÃnagate puthÆ. PucchÃvissajjanà c' eva gambhÅratthÆpanissità hadayangamà kaïïasukhà abbhutà lomahaæsanÃ. AbhidhammavinayogÃÊhà suttajÃlasamatthità NÃgasenakathà citrà opammehi nayehi ca. Tattha ¤Ãïaæ païidhÃya hÃsayitvÃna mÃnasaæ suïotha nipuïe pa¤he kankhÃÂhÃnavidÃlane ti. Taæyathà 'nusÆyate.- Atthi YonakÃnaæ nÃnÃpuÂa- bhedanaæ SÃgalan-nÃma nagaram nadÅ-pabbata-sobhitaæ ramaïÅya-bhÆmippadesabhÃgaæ ÃrÃm-uyyÃnopavana-ta- ÊÃka-pokkharaïÅ-sampannaæ nadÅ-pabbata-vana-rÃma- ïeyyakaæ sutavantanimmitaæ nihata-paccatthika-paccÃ- mittaæ anupapÅÊitaæ vividha-vicitra-daÊha-m-aÂÂÃla-koÂÂa- kaæ varapavara-gopuratoraïaæ gambhÅraparikhÃ-paï¬ara- pÃkÃra-parikkhittantepuraæ suvibhatta-vÅthi-caccara-ca- tukka-singhÃÂakaæ suppasÃritÃnekavidha-varabhaïda- #<[page 002]># %< 2>% paripÆritantarÃpaïaæ vividha-dÃnagga-sata-samupasobhi- taæ HimagirisikharasankÃsa-varabhavanasatasahassa-pati- maï¬itaæ gaja-haya-ratha-patti-samÃkulaæ abhirÆpa- naranÃri-gaïÃnucaritaæ Ãkiïïa-janamanussaæ puthu-khat- tiya-brÃhmaïa-vessa-suddaæ vividha-samanabrÃhmaïa- sabhÃjana-sanghaÂitaæ bahuvidhavijjÃvanta-naravÅra-nise- vitaæ KÃsika-koÂumbarakÃdi-nÃnÃvidha-vatthÃpaïa-sam- pannaæ suppasÃrita-rucira-bahuvidha-pupphagandhÃpaïa- gandhagandhitaæ Ãsiæsaniya-bahuratana-paripÆritaæ di- sÃmukha-suppasÃritÃpaïa-singÃravÃïijagaïÃnucaritaæ ka- hÃpaïa-rajata-suvaïïa-kaæsa-patthara-paripÆraæ paj- jotamÃna-nidhi-niketaæ pahÆta-dhanadha¤¤a-vittÆpaka- raïaæ paripuïïa-kosakoÂÂhÃgÃraæ bahv-annapÃnaæ bahu- vidha-khajja-bhojja-leyya-peyya-sÃyaniyaæ Uttarakuru- sankÃsaæ sampannasassaæ AÊakamandà viya devapuraæ. Ettha Âhatvà tesaæ pubbakammaæ kathetabbaæ, ka- thentena ca chaddhà vibhajitvà kathetabbaæ, seyyathÅdaæ: Pubbayogo, Milindapa¤haæ, Lakkhaïapa¤haæ, Meï¬aka- pa¤haæ, AnumÃnapa¤haæ, OpammakathÃpa¤han ti. Tat- tha Milindapa¤ho: Lakkhaïapa¤ho Vimaticchedanapa¤ho ti duvidho; Meï¬akapa¤ho pi: MahÃvaggo YogikathÃpa¤ho ti duvidho. Pubbayogo ti tesaæ pubbakammaæ. AtÅte kira Kassapassa bhagavato sÃsane vattamÃne GangÃya samÅpe ekasmiæ ÃvÃse mahÃbhikkhusangho paÂivasati. Tattha vattasÅlasampannà bhikkhÆ pÃto va uÂÂhÃya yaÂÂhisam- mu¤janiyo ÃdÃya buddhaguïe Ãvajjentà angaïaæ sammaj- jitvà kacavaraæ byÆhaæ karonti. Ath' eko bhikkhu ekaæ sÃmaïeraæ: ehi sÃmaïera, imaæ kacavaraæ cha¬¬ehÅti Ãha; so asuïanto viya gacchati. So dutiyam-pi tatiyam-pi ÃmantiyamÃno asuïanto viya gacchat' eva. Tato so bhikkhu: dubbaco ayaæ sÃmaïero ti kuddho sammu¤- \<-------------------------------------------------------------------------- 6 sanghÃÂitaæ AaC. 7 Kodu- M. 10 -singÃri- BC. 13 bavha- D; bahunna- M. 17 chadhà AM. 29 cha¬¬h- A throughout. >/ #<[page 003]># %< 3>% janidaï¬ena pahÃraæ adÃsi. Tato so rodanto bhayena kacavaraæ cha¬¬ento: Iminà 'haæ kacavaracha¬¬ana- pu¤¤akammena yÃvÃhaæ nibbÃnaæ pÃpuïÃmi etth' antare nibbattanibbattaÂÂhÃne majjhantikasuriyo viya mahesakkho mahÃtejo bhaveyyan-ti paÂhamapatthanaæ paÂÂhapesi. Kacavaraæ cha¬¬etvà nahÃnatthÃya GangÃtitthaæ gato GangÃya Æmivegaæ gaggarÃyamÃnaæ disvÃ: YÃvÃhaæ nibbÃnaæ pÃpuïÃmi etth' antare nibbattanibbattaÂÂhÃne ayaæ Æmivego viya ÂhÃnuppattikapaÂibhÃno bhaveyyaæ akkhayapaÂibhÃno ti dutiyam-pi patthanaæ paÂÂhapesi. So pi bhikkhu sammu¤janisÃlÃya sammu¤janiæ Âhapetvà nahÃnatthÃya GangÃtitthaæ gacchanto sÃmaïerassa pat- thanaæ sutvÃ: esa mayà payojito pi tÃva evaæ pattheti, mayhaæ kiæ na samijjhissatÅti cintetvÃ: YÃvÃhaæ nib- bÃnaæ pÃpuïÃmi etth' antare nibbattanibbattaÂÂhÃne ayaæ GangÃÆmivego viya akkhayapaÂibhÃno bhaveyyaæ, iminà pucchitapucchitaæ sabbaæ pa¤hapaÂibhÃnaæ vijaÂetuæ nibbeÂhetuæ samattho bhaveyyan-ti patthanaæ paÂÂhapesi. Te ubho pi devesu ca manussesu ca saæsarantà ekaæ buddhantaraæ khepesuæ. Atha amhÃkaæ Bhagavatà pi yathà Moggaliputta-Tissatthero dissati evam-ete pi dis- santi: Mama parinibbÃnato pa¤cavassasate atikkante ete uppajjissanti, yaæ mayà sukhumaæ katvà desitaæ dham- mavinayaæ taæ ete pa¤hapucchana-opammayutti-vasena nijjaÂaæ niggumbaæ katvà vibhajissantÅti niddiÂÂhÃ. Tesu sÃmaïero JambudÅpe SÃgalanagare Milindo nÃma rÃjà ahosi, paï¬ito byatto medhÃvÅ paÂibalo, atÅ- tÃnÃgata-paccuppannÃnaæ samantayogavidhÃnakiriyÃnaæ karaïakÃle nisammakÃrÅ hoti; bahÆni c' assa satthÃni uggahitÃni honti, seyyathÅdaæ: suti sammuti sankhyà yogà nÅti visesikà gaïikà gandhabbà tikicchà cÃtubbedà purÃïà itihÃsà jotisà mÃyà hetu mantaïà yuddhà chandasà muddÃ, \<-------------------------------------------------------------------------- 9 bhaveyyaæ akkhayap. bhaveyyanti AC. 30 sankhà A. 31 ganità AC. 32 jotiyà D, jotisana B, joti M. 32 chandÃsà AC, chandasa B. >/ #<[page 004]># %< 4>% vacanena ekÆnavÅsati; vÃdÅ durÃsado duppasaho, puthutit- thakarÃnaæ aggam-akkhÃyati; sakala-JambudÅpe Milin- dena ra¤¤Ã samo koci nÃhosi, yad-idaæ thÃmena javena sÆriyena pa¤¤Ãya, a¬¬ho mahaddhano mahÃbhogo, anan- tabalavÃhano. Ath' ekadivasaæ Milindo rÃjà anantabalavÃhanaæ caturanginiæ balaggasenÃbyÆhaæ dassanakamyatÃya na- garà nikkhamitvà bahinagare senÃgaïanaæ kÃretvà so rÃjà bhassappavÃdako lokÃyata-vitaï¬a-janasallÃpa-ppa- vattakotÆhalo suriyaæ oloketvà amacce Ãmantesi: Bahu tÃva divasÃvaseso, kiæ karissÃma idÃn' eva nagaraæ pavisitvÃ; atthi koci paï¬ito samaïo và brÃhmaïo và sanghÅ gaïÅ gaïÃcariyo, api arahantaæ sammÃsambuddhaæ paÂijÃnamÃno, yo mayà saddhiæ sallapituæ sakkoti kan- khaæ paÂivinetun-ti. Evaæ vutte pa¤casatà Yonakà rÃjÃnaæ Milindaæ etad-avocuæ: Atthi mahÃrÃja cha satthÃro: PÆraïo Kassapo, Makkhali GosÃlo, NigaïÂho NÃtaputto, Sa¤jayo BelaÂÂhaputto, Ajito KesakambalÅ, Pakudho KaccÃyano, te sanghino gaïino gaïÃcariyakà ¤Ãtà yasassino titthakarÃ, sÃdhusammatà bahujanassa, gaccha tvaæ mahÃrÃja, te pa¤haæ pucchassu kankhaæ paÂivi- nayassÆti. Atha kho Milindo rÃjà pa¤cahi Yonakasatehi pari- vuto bhadravÃhanaæ rathavaram-Ãruyha yena PÆraïo Kassapo ten' upasankami, upankamitvà PÆraïena Kas- sapena saddhiæ sammodi, sammodanÅyaæ kathaæ sÃrÃïÅ- yaæ vÅtisÃretvà ekamantaæ nisÅdi. Ekamantaæ ni- sinno kho Milindo rÃjà PÆraïaæ Kassapaæ etad-avoca: Ko bhante Kassapa lokaæ pÃletÅti. - PaÂhavÅ mahÃrÃja lokaæ pÃletÅti.- Yadi bhante Kassapa paÂhavÅ lokaæ pÃleti atha kasmà AvÅcinirayaæ gacchantà sattà paÂhaviæ \<-------------------------------------------------------------------------- 4 suriyena AaC, sÆrena Ab, surena DM. 7 caturanginÅ B. 17 PurÃïo all throughout. 18 NÃtha- A, NÃÂa- M. 18 BelaÂÂhiputto ACD. 19 Ka- kudho BC. >/ #<[page 005]># %< 5>% atikkamitvà gacchantÅti. - Evaæ vutte PÆraïo Kassapo n'eva sakkhi ogilituæ n'eva sakkhi uggilituæ, pattak- khandho tuïhÅbhÆto pajihÃyanto nisÅdi. Atha kho Milindo rÃjà Makkhali-GosÃlaæ etad-avoca: Atthi bhante GosÃla kusalÃkusalÃni kammÃni, atthi su- kaÂa-dukkaÂÃnaæ kammÃnaæ phalaæ vipÃko ti. - Na- tthi mahÃrÃja kusalÃkusalÃni kammÃni, na-tthi sukaÂa- dukkaÂÃnaæ kammÃnaæ phalaæ vipÃko, ye te mahÃrÃja idhaloke khattiyà te paralokaæ gantvà pi puna khattiyà va bhavissanti, ye te brÃhmaïà vessà suddà caï¬Ãlà pukkusà te paralokaæ gantvà pi puna brÃhmaïà vessà suddà caï¬Ãlà pukkusà va bhavissanti, kiæ kusalÃkusalehi kammehÅti. - Yadi bhante GosÃla idhaloke khattiyà brÃhmaïà vessà suddà caï¬Ãlà pukkusà paralokaæ gan- tvà pi puna khattiyà brÃhmaïà vessà suddà caï¬Ãlà pukkusà va bhavissanti, na-tthi kusalÃkusalehi kammehi karaïÅyaæ; tena hi bhante GosÃla ye te idhaloke hat- thacchinnà te paralokaæ gantvà pi puna hatthacchinnà va bhavissanti, ye pÃdacchinnà te pÃdacchinnà va bhavis- santi, ye kaïïanÃsacchinnà te kaïïanÃsacchinnà va bha- vissantÅti. - Evaæ vutte GosÃlo tuïhÅ ahosi. Atha kho Milindassa ra¤¤o etad-ahosi: Tuccho vata bho JambudÅpo, palÃpo vata bho JambudÅpo, na-tthi koci samaïo và brÃhmaïo và yo mayà saddhiæ salla- pituæ sakkoti kankhaæ paÂivinetun-ti. Atha kho Mi- lindo rÃjà amacce Ãmantesi: RamaïÅyà vata bho dosinà ratti, kan-nu khv-ajja samaïaæ và brÃhmaïaæ và upa- sankameyyÃma pa¤haæ pucchituæ, ko mayà saddhiæ sallapituæ sakkoti kankhaæ paÂivinetun-ti. Evaæ vutte amaccà tuïhÅbhÆtà ra¤¤o mukhaæ olokayamÃnà aÂÂhaæsu. Tena kho pana samayena SÃgalanagaraæ dvÃdasa vassÃni su¤¤aæ ahosi samaïa-brÃhmaïa-gahapati-paï- ¬itehi; yattha samaïa-brÃhmaïa-gahapati-paï¬ità paÂi- vasantÅti suïÃti tattha gantvà rÃjà te pa¤haæ pucchati; \<-------------------------------------------------------------------------- No footnote. >/ #<[page 006]># %< 6>% te sabbe pi pa¤havissajjanena rÃjÃnaæ ÃrÃdhetuæ asak- kontà yena và tena và pakkamanti, ye a¤¤aæ disaæ na pakkamanti te sabbe tuïhÅbhÆta acchanti. BhikkhÆ pana yebhuyyena Himavantam-eva gacchanti. Tena kho pana samayena koÂisatà arahanto Hima- vante pabbate Rakkhitatale paÂivasanti. Atha kho Ãyasmà Assagutto dibbÃya sotadhÃtuyà Milindassa ra¤¤o vaca- naæ sutvà Yugandharamatthake bhikkhusanghaæ sanni- pÃtetvà bhikkhÆ pucchi: Atth' Ãvuso koci bhikkhu paÂi- balo Milindena ra¤¤Ã saddhiæ sallapituæ kankhaæ paÂi- vinetun-ti. Evaæ vutte koÂisatà arahanto tuïhÅ ahesuæ. Dutiyam-pi kho tatiyam-pi kho puÂÂhà tuïhÅ ahesuæ. Atha kho Ãyasmà Assagutto bhikkhusanghaæ etad-avoca: Atth' Ãvuso TÃvatiæsabhavane Vejayantassa pÃcÅnato KetumatÅ nÃma vimÃnaæ, tattha MahÃseno nÃma deva- putto paÂivasati, so paÂibalo tena Milindena ra¤¤Ã sad- dhiæ sallapituæ kankhaæ paÂivinetun-ti. Atha kho koÂisatà arahanto Yugandharapabbate antarahità TÃvatiæ- sabhavane pÃturahesuæ. Addasà kho Sakko devÃnam-indo te bhikkhÆ dÆrato va Ãgacchante, disvÃna yen' Ãyasmà Assagutto ten' upa- sankami, upasankamitvà Ãyasmantaæ Assaguttaæ abhi- vÃdetvà ekamantaæ aÂÂhÃsi. Ekamantaæ Âhito kho Sakko devÃnam-indo Ãyasmantaæ Assaguttaæ etad- avoca: Mahà kho bhante bhikkhusangho anuppatto, ahaæ sanghassa ÃrÃmiko, ken' attho, kiæ mayà karaïÅyan-ti. Atha kho Ãyasmà Assagutto Sakkaæ devÃnaæ-indaæ etad-avoca: Ayaæ kho mahÃrÃja JambudÅpe SÃgalana- gare Milindo nÃma rÃjÃ, vÃdÅ durÃsado duppasaho, pu- thutitthakarÃnaæ aggam-akkhÃyati, so bhikkhusanghaæ upasankamitvà diÂÂhivÃdena pa¤haæ pucchitvà bhikkhu- sanghaæ viheÂhetÅti. Atha kho Sakko devÃnam-indo Ãyasmantaæ Assaguttaæ etad-avoca: Ayaæ kho bhante Milindo rÃjà ito cuto manussesu uppanno; eso kho bhante KetumatÅvimÃne MahÃseno nÃma devaputto paÂivasati, so \<-------------------------------------------------------------------------- No footnote. >/ #<[page 007]># %< 7>% tena Milindena ra¤¤Ã saddhiæ paÂibalo sallapituæ kan- khaæ paÂivinetuæ, taæ devaputtaæ yÃcissÃma manussa- lokÆpapattiyà ti. Atha kho Sakko devÃnam-indo bhikkhusanghaæ purakkhatvà KetumatÅvimÃnaæ pavisitvà MahÃsenaæ deva- puttaæ Ãlingitvà etad-avoca: YÃcati taæ mÃrisa bhik- khusangho manussalokÆpapattiyà ti. - Na me bhante manussaloken' attho kammabahulena, tibbo manussaloko, idh' evÃhaæ bhante devaloke uparÆparuppattiko hutvà parinibbÃyissÃmÅti. Dutiyam-pi kho tatiyam-pi kho Sakke devÃnam-inde yÃcante MahÃseno devaputto evam- Ãha: Na me bhante manussaloken' attho kammabahu- lena, tibbo manussaloko, idh' evÃhaæ bhante devaloke uparÆparuppattiko hutvà parinibbÃyissÃmÅti. Atha kho Ãyasmà Assagutto MahÃsenaæ devaputtaæ etad-avoca: Idha mayaæ mÃrisa sadevakaæ lokaæ anuvilokayamÃnà a¤¤atra tayà Milindassa ra¤¤o vÃdaæ bhinditvà sÃsanaæ paggahetuæ samatthaæ a¤¤aæ ka¤ci na passÃma, yÃcati taæ mÃrisa bhikkhusangho: sÃdhu sappurisa, manussaloke nibbattitvà Dasabalassa sÃsanaæ paggaïhitvà dehÅti. Evaæ vutte MahÃseno devaputto: ahaæ kira Milindassa ra¤¤o vÃdaæ bhinditvà sÃsanaæ paggahetuæ samattho bhavissÃmÅti haÂÂhatuÂÂho udaggudaggo hutvÃ: SÃdhu bhante, manussaloke uppajjissÃmÅti paÂi¤¤aæ adÃsi. Atha kho te bhikkhÆ devaloke taæ karaïÅyaæ tÅre- tvà devesu TÃvatiæsesu antarahità Himavante pabbate Rakkhitatale pÃturahesuæ. Atha kho Ãyasmà Assagutto bhikkhusanghaæ etad-avoca: Atth' Ãvuso imasmiæ bhik- khusanghe koci bhikkhu sannipÃtaæ anÃgato ti. Evaæ vutte a¤¤ataro bhikkhu Ãyasmantaæ Assaguttaæ etad- avoca: Atthi bhante, Ãyasmà Rohaïo ito sattame divase \<-------------------------------------------------------------------------- 9 uparÆparÆpapattiko D, uparÆpariupappattiko M, either time. 11 Sakko devÃnamindo all. 15 ki¤ci all. 20 paggaïhÃhÅti M. >/ #<[page 008]># %< 8>% Himavantaæ pabbataæ pavisitvà nirodhaæ samÃpanno, tassa santike dÆtaæ pÃhethÃti. ùyasmà pi Rohaïo taæ khaïa¤-¤eva nirodhà vuÂÂhÃya: sangho maæ pati- mÃnetÅti Himavante pabbate antarahito Rakkhitatale koÂi- satÃnaæ arahantÃnaæ purato pÃturahosi. Atha kho Ãyasmà Assagutto Ãyasmantaæ Rohaïaæ etad-avoca: Kin-nu kho Ãvuso Rohaïa buddhasÃsane palujjante na passasi sanghassa karaïÅyÃnÅti. - AmanasikÃro me bhante aho- sÅti.- Tena h' Ãvuso Rohaïa daï¬akammaæ karohÅti. - Kiæ bhante karomÅti.- Atth' Ãvuso Rohaïa Hima- vantapabbatapasse Kajangalan-nÃma brÃhmaïagÃmo, tattha Soïuttaro nÃma brÃhmaïo paÂivasati, tassa putto uppajjissati NÃgaseno nÃma dÃrako; tena hi tvaæ Ãvuso Rohaïa dasamÃsÃdhikÃni satta vassÃni taæ kulaæ piï- ¬Ãya pavisa, piï¬Ãya pavisitvà NÃgasenaæ dÃrakaæ nÅ- haritvà pabbÃjehi, pabbajite ca tasmiæ daï¬akammato muccissasÅti Ãha. ùyasmà pi kho Rohaïo: sÃdhÆti sam- paÂicchi. MahÃseno pi kho devaputto devalokà cavitvà Soïut- tarabrÃhmaïassa bhariyÃya kucchismiæ paÂisandhiæ ag- gahesi. Saha paÂisandhigahaïà tayo acchariyà abbhutà dhammà pÃturahesuæ: Ãvudhabhaï¬Ãni pajjaliæsu, agga- sassaæ abhinipphannaæ, mahÃmegho abhippavassi. ùyasmà pi kho Rohaïo tassa paÂisandhigahaïato paÂÂhÃya dasa- mÃsÃdhikÃni satta vassÃni taæ kulaæ piï¬Ãya pavisanto ekadivasam-pi kaÂacchumattaæ bhattaæ và uÊunkamattaæ yÃguæ và abhivÃdanaæ và a¤jalikammaæ và sÃmÅcikam- maæ và nÃlattha, atha kho akkosa¤-¤eva paribhÃsa¤- ¤eva paÂilabhati, aticchatha bhante ti vacanamattam-pi vattà nÃma nÃhosi. DasamÃsÃdhikÃnaæ pana sattannaæ vassÃnaæ accayena ekadivasaæ aticchatha bhante ti va- canamattaæ alattha. Taæ divasam-eva ca brÃhmaïo pi \<-------------------------------------------------------------------------- 28 akkosa¤ceva paribhÃsa¤ceva B. >/ #<[page 009]># %< 9>% bahikammantà Ãgacchanto paÂipathe theraæ disvÃ: Kiæ bho pabbajita amhÃkaæ geham-agamatthÃti Ãha: - ùma brÃhmaïa, agamamhÃti.- Api ki¤ci labhitthÃti.- ùma brÃhmaïa, labhimhÃti. So anattamano gehaæ gantvà pucchi: Tassa pabbajitassa ki¤ci adatthÃti.- Na ki¤ci adamhÃti. BrÃhmaïo dutiyadivase gharadvÃre yeva nisÅdi: ajja pabbajitaæ musÃvÃdena niggahessÃmÅti. Thero dutiya divase brÃhmaïassa gharadvÃraæ sampatto; brÃhmaïo theraæ disvà va evam-Ãha: Tumhe hiyyo amhÃkaæ gehe ki¤ci alabhitvà yeya labhimhÃti avocuttha, vaÂÂati nu kho tumhÃkaæ musÃvÃdo ti. Thero Ãha: Mayaæ brÃhmaïa tumhÃkaæ gehe dasamÃsÃdhikÃni satta vassÃni aticcha- thÃti vacanamattam-pi alabhitvà hiyyo aticchathÃti vaca- namattaæ alabhimha, ath' etaæ vacÅpaÂisanthÃraæ upÃ- dÃya evam-avocumhÃti. BrÃhmaïo cintesi: ime vÃcÃ- paÂisanthÃramattam-pi labhitvà janamajjhe labhimhÃti pa- saæsanti, a¤¤aæ ki¤ci khÃdaniyaæ và bhojaniyaæ và labhitvà kasmà na-ppasaæsantÅti pasÅditvà attano atthÃya paÂiyÃditabhattato kaÂacchubhikkhaæ tadÆpiya¤-ca bya¤- janaæ dÃpetvÃ: Imaæ bhikkhaæ sabbakÃlaæ tumhe la- bhissathÃti Ãha. So punadivasato-ppabhuti upasanka- mantassa therassa upasamaæ disvà bhiyyosomattÃya pasÅ- ditvà theraæ niccakÃlaæ attano ghare bhattavissaggaka- raïatthÃya yÃci. Thero tuïhÅbhÃvena adhivÃsetvà divase divase bhattakiccaæ katvà gacchanto thokaæ thokaæ buddhavacanaæ kathetvà gacchati. Sà pi kho brÃhmaïÅ dasamÃsaccayena puttaæ vijÃyi, NÃgaseno ti 'ssa nÃmaæ ahosi. So anukkamena va¬- ¬hanto sattavassiko jÃto. Atha kho NÃgasenassa dÃra- kassa pità NÃgasenaæ dÃrakaæ etad-avoca: Imasmiæ \<-------------------------------------------------------------------------- 2 ÃgamatthÃti DM. 3 Ãgam- CDM. 9 sampatte AD (perhaps to be read there . . . sampatte). 10 va om. D. 15 vacanapaÂisanthÃramattaæ AD. 26 thokathokaæ B. >/ #<[page 010]># %< 10>% kho tÃta NÃgasena brÃhmaïakule sikkhÃni sikkheyyÃsÅti. - KatamÃni tÃta imasmiæ brÃhmaïakule sikkhÃni nÃ- mÃti.- Tayo kho tÃta NÃgasena vedà sikkhÃni nÃma, avasesÃni sippÃni sippaæ nÃmÃti.- Tena hi tÃta sikkhis- sÃmÅti.- Atha kho Soïuttaro brÃhmaïo ÃcariyabrÃhmaïassa ÃcariyabhÃgaæ sahassaæ datvà antopÃsÃde ekasmiæ gab- bhe ekato ma¤cakaæ pa¤¤Ãpetvà ÃcariyabrÃhmaïaæ etad- avoca: SajjhÃyÃpehi kho tvaæ brÃhmaïa imaæ dÃrakaæ mantÃnÅti. Tena hi tÃta dÃraka uggaïhÃhi mantÃnÅti ÃcariyabrÃhmaïo sajjhÃyati. NÃgasenassa dÃrakassa eken' eva uddesena tayo vedà hadayangatà vÃcuggatà sÆpa- dhÃrità suvavatthÃpità sumanasikatà ahesuæ, sakim-eva cakkhuæ udapÃdi tÅsu vedesu sa-nighaï¬u-keÂubhesu sÃkkharappabhedesu itihÃsapa¤camesu, padako veyyÃka- raïo lokÃyata-mahÃpurisalakkhaïesu anavayo ahosi. Atha kho NÃgaseno dÃrako pitaraæ etad-avoca: Atthi nu kho tÃta imasmiæ brÃhmaïakule ito uttarim-pi sikkhitabbÃni, udÃhu ettakÃn' evÃti.- Na - tthi tÃta NÃgasena imas- miæ brÃhmaïakule ito uttariæ sikkhitabbÃni, ettakÃn' eva sikkhitabbÃnÅti.- Atha kho NÃgaseno dÃrako Ãcariyassa anuyogaæ datvà pÃsÃdà oruyha pubbavÃsanÃya coditaha- dayo rahogato patisallÅno attano sippassa Ãdi-majjha- pariyosÃnaæ olokento Ãdimhi và majjhe và pariyosÃne và appamattakam-pi sÃraæ adisvÃ: tucchà vata bho ime vedÃ, palÃpà vata bho ime vedÃ, asÃrà nissÃrà ti vippa- ÂisÃrÅ anattamano ahosi. Tena kho pana samayena Ãyasmà Rohaïo Vattaniye senÃsane nisinno NÃgasenassa dÃrakassa cetasà cetopari- vitakkam-a¤¤Ãya nivÃsetvà pattacÅvaram-ÃdÃya Vattaniye senÃsane antarahito Kajangala-brÃhmaïagÃmassa purato pÃturahosi. Addasà kho NÃgaseno dÃrako attano dvÃra- koÂÂhake Âhito Ãyasmantaæ Rohaïaæ dÆrato va Ãgac- chantaæ, disvÃna attamano udaggo pamudito pÅtisomanas- sajÃto: app-eva nÃmÃyaæ pabbajito kadÃci sÃraæ jÃney- yÃti yen' Ãyasmà Rohaïo ten' upasankami, upasankamitvà \<-------------------------------------------------------------------------- No footnote. >/ #<[page 011]># %< 11>% Ãyasmantaæ Rohaïaæ etad-avoca: Ko nu kho tvaæ mÃrisa, ediso bhaï¬u kÃsÃvavasano ti.- Pabbajito nÃ- mÃhaæ dÃrakÃti. Kena tvaæ mÃrisa pabbajito nÃmÃ- sÅti.- PÃpakÃnaæ malÃnaæ pabbÃjetuæ pabbajito, tasmà 'haæ dÃraka pabbajito nÃmÃti.- KinkÃraïà mÃrisa kesà te na yathà a¤¤esan-ti.- SoÊas' ime dÃraka palibodhe disvà kesamassuæ ohÃretvà pabbajito, katame soÊasa: alan- kÃrapalibodho maï¬anapalibodho telamakkhanapalibodho dhovanapalibodho mÃlÃpalibodho gandhanapalibodho vÃsa- napalibodho harÅÂakapalibodho Ãmalakapalibodho rangapa- libodho bandhanapalibodho kocchapalibodho kappakapali- bodho vijaÂanapalibodho ÆkÃpalibodho, kesesu vilÆnesu so- canti kilamanti paridevanti urattÃÊiæ kandanti sammoham- Ãpajjanti, imesu kho dÃraka soÊasa-palibodhesu paliguïÂhità manussà sabbÃni atisukhumÃni sippÃni nÃsentÅti. - Kin- kÃraïà mÃrisa vatthÃni pi te na yathà a¤¤esan - ti.- KÃmanissitÃni kho dÃraka vatthÃni kamanÅyÃni gihibya¤- janÃni, yÃni kÃnici kho bhayÃni vatthato uppajjanti tÃni kÃsÃvavasanassa na honti, tasmà vatthÃni pi me na yathà a¤¤esan-ti.- JÃnÃsi kho tvaæ mÃrisa sippÃni nÃmÃti. - Ama dÃraka, jÃnÃm' ahaæ sippÃni, yaæ loke utta- maæ mantaæ tam-pi jÃnÃmÅti.- Mayham-pi taæ mÃ- risa dÃtuæ sakkà ti.- Ama dÃraka, sakkà ti.- Tena hi me dehÅti.- AkÃlo kho dÃraka, antaragharaæ pin- ¬Ãya paviÂÂh' amhÃti. Atha kho NÃgaseno dÃrako Ãyasmato Rohaïassa hatthato pattaæ gahetvà gharaæ pavesetvà païÅtena khÃdaniyena bho- janiyena sahatthà santappetvà sampavÃretvà Ãyasmantaæ Rohaïaæ bhuttÃviæ onÅtapattapÃïiæ etad-avoca: Dehi me dÃni mÃrisa mantan-ti.- Yadà kho tvaæ dÃraka nip- palibodho hutvà mÃtÃpitaro anujÃnÃpetvà mayà gahitaæ pabbajitavesaæ gaïhissasi tadà dassÃmÅti Ãha. Atha kho \<-------------------------------------------------------------------------- 3 nÃma sÅti C. 9 gandhapali- M. 14 soÊasasu M. 23 dÃtuæ sakko all. >/ #<[page 012]># %< 12>% NÃgaseno dÃrako mÃtÃpitaro upasankamitvà Ãha: Amma tÃta, ayaæ pabbajito: yaæ loke uttamaæ mantaæ taæ jÃnÃmÅti vadati, na ca attano santike apabbajitassa deti, ahaæ etassa santike pabbajitvà taæ mantaæ uggaïhis- sÃmÅti. Ath' assa mÃtÃpitaro: pabbajitvà pi no putto mantaæ gaïhÃtu, gahetvà pun' ÃgacchatÅti ma¤¤amÃnÃ: Gaïha puttÃti anujÃniæsu. Atha kho Ãyasmà Rohaïo NÃgasenaæ dÃrakaæ ÃdÃya yena Vattaniyaæ senÃsanaæ yena Vijambhavatthu ten' upasankami, upasankamitvà Vijambhavatthusmiæ senÃsane ekarattiæ vasitvà yena Rakkhitatalaæ ten' upasankami, upasankamitvà koÂisa- tÃnaæ arahantÃnaæ majjhe NÃgasenaæ dÃrakaæ pabbÃ- jesi. Pabbajito ca pan' Ãyasmà NÃgaseno Ãyasmantaæ Rohaïaæ etad-avoca: Gahito me bhante tava veso, detha me dÃni mantan-ti. Atha kho Ãyasmà Rohaïo: kimhi nu kho 'haæ NÃgasenaæ paÂhamaæ vineyyaæ, Suttante và Abhidhamme và ti cintetvÃ: paï¬ito kho ayaæ NÃgaseno, sakkoti sukhen' eva Abhidhammaæ pari- yÃpuïitun-ti paÂhamaæ Abhidhamme vinesi. ùyasmà ca NÃgaseno: kusalà dhammà akusalà dhammà abyÃkatà dhammà ti tika-duka-patimaï¬itaæ Dhammasangaïiæ, khandhavibhangÃdi-aÂÂhÃrasa-vibhanga-patimaï¬itaæ Vi- bhangappakaraïaæ, sangaho asangaho ti-Ãdinà cudda- savidhena vibhattaæ DhÃtukathÃpakaraïaæ, khandha- pa¤¤atti-Ãyatanapa¤¤attÅti-Ãdinà chabbidhena vibhattaæ Puggalapa¤¤attim, sakavÃde pa¤ca suttasatÃni paravÃde pa¤ca suttasatÃnÅti suttasahassaæ samodhÃnetvà vibhat- taæ KathÃvatthuppakaraïaæ, mÆlayamakaæ khandhayama- kan-ti-Ãdinà dasavidhena vibhattaæ Yamakaæ, hetu- paccayo Ãrammaïapaccayo ti-Ãdinà catuvÅsatividhena vibhattaæ PaÂÂhÃnappakaraïan-ti sabban-taæ Abhi- dhammapiÂakaæ eken' eva sajjhÃyena paguïaæ katvÃ: \<-------------------------------------------------------------------------- 24 DhÃtukathÃppakaraïaæ AC. >/ #<[page 013]># %< 13>% TiÂÂhatha bhante, na puna osÃretha, ettaken' evÃhaæ sajjhÃyissÃmÅti Ãha. Ath' Ãyasmà NÃgaseno yena koÂisatà arahanto ten' upasankami, upasankamitvà koÂisatÃnaæ arahantÃnaæ etad-avoca: Ahaæ kho bhante kusalà dhammà akusalà dhammà abyÃkatà dhammà ti imesu tÅsu padesu pakkhi- pitvà sabban-taæ AbhidhammapiÂakaæ vitthÃrena osÃ- ressÃmÅti.- SÃdhu NÃgasena, osÃrehÅti.- Atha kho Ãyasmà NÃgaseno satta mÃsÃni satta-ppakaraïe vitthÃ- rena osÃresi; paÂhavÅ unnadi, devatà sÃdhukÃram-adaæsu, brahmÃno apphoÂesuæ, dibbÃni candanacuïïÃni dibbÃni ca mandÃravapupphÃni abhippavassiæsu. Atha kho koÂisatà arahanto Ãyasmantaæ NÃgasenaæ paripuïïavÅsativassaæ Rakkhitatale upasampÃdesuæ. Upasampanno ca pan' Ãyasmà NÃgaseno tassà rattiyà accayena pubbanhasamayaæ nivÃsetvà pattacÅvaram-ÃdÃya upajjhÃyena saddhiæ gÃ- maæ piï¬Ãya pavisanto evarÆpaæ parivitakkaæ uppÃdesi: tuccho vata me upajjhÃyo, bÃlo vata me upajjhÃyo, Âha- petvà avasesaæ buddhavacanaæ paÂhamaæ maæ Abhi- dhamme vinesÅti. Atha kho Ãyasmà Rohaïo Ãyasmato NÃgasenassa cetasà cetoparivitakkam-a¤¤Ãya Ãyasmantaæ NÃgasenaæ etad-avoca: Ananucchaviyaæ kho NÃgasena parivitakkaæ vitakkesi, na kho pan' etaæ NÃgasena ta- vÃnucchaviyan-ti. Atha kho Ãyasmato NÃgasenassa etad- ahosi: acchariyaæ vata bho, abbhutaæ vata bho, yatra hi nÃma me upajjhÃyo cetasà cetoparivitakkaæ jÃnissati, paï¬ito vata me upajjhÃyo, yan-nÆnÃhaæ upajjhÃyaæ khamÃpeyyan-ti. Atha kho Ãyasmà NÃgaseno Ãyasman- taæ Rohaïaæ etad-avoca: Khamatha me bhante, na puna evarÆpaæ vitakkessÃmÅti. Atha kho Ãyasmà Rohaïo Ãyasmantaæ NÃgasenaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 11 apphoÂhesuæ D, appoÂhesuæ ABC. 15 pubbaïha- all throughout except B. >/ #<[page 014]># %< 14>% etad-avoca: Na kho tyÃhaæ NÃgasena ettÃvatà khamÃmi, atthi kho NÃgasena SÃgalaæ nÃma nagaraæ, tattha Mi- lindo nÃma rÃjà rajjaæ kÃreti, so diÂÂhivÃdena pa¤haæ pucchitvà bhikkhusanghaæ viheÂheti, sace tvaæ tattha gantvà taæ rÃjÃnaæ dametvà pasÃdessasi evÃhan-taæ khamissÃmÅti.- TiÂÂhatu bhante eko Milindo rÃjÃ, sace bhante sakala-JambudÅpe sabbe rÃjÃno Ãgantvà maæ pa¤haæ puccheyyuæ sabban-taæ vissajjetvà sampadÃles- sÃmi, khamatha me bhante ti vatvÃ: Na khamÃmÅti vutte: Tena hi bhante imaæ temÃsaæ kassa santike vasissÃmÅti Ãha.- Ayaæ kho NÃgasena Ãyasmà Assagutto Vattaniye senÃsane viharati, gaccha tvaæ NÃgasena, yen' Ãyasmà Assagutto ten' upasankama, upasankamitvà mama va- nena Ãyasmato Assaguttassa pÃde sirasà vanda, eva¤-ca naæ vadehi: upajjhÃyo me bhante tumhÃkaæ pÃde sirasà vandati, appÃbÃdhaæ appÃtankaæ lahuÂÂhÃnaæ balaæ phÃsuvihÃraæ pucchati, imaæ temÃsaæ tumhÃkaæ santike vasituæ maæ pahiïÅti; konÃmo te upajjhti ca vutte: Rohaïatthero nÃma bhante ti vadeyyÃsi; ahaæ konÃmo ti ca vutte evaæ vadeyyÃsi: mama upajjhÃyo bhante tumhÃkaæ nÃmaæ jÃnÃtÅti. Evaæ bhante ti kho Ãyasmà NÃgaseno Ãyasmantaæ Rohaïaæ abhivÃdetvà padakkhiïaæ katvà pattacÅvaram-ÃdÃya anupubbena cÃrikaæ caramÃno yena Vattaniyaæ senÃsanaæ yen' Ãyasmà Assagutto ten' upasankami, upasankamitvà Ãyasmantaæ Assaguttaæ abhivÃdetvà ekamantaæ aÂÂhÃsi. Ekamantaæ Âhito kho Ãyasmà NÃgaseno Ãyasmantaæ Assaguttaæ etad- avoca: UpajjhÃyo me bhante tumhÃkaæ pÃde sirasà van- dati, eva¤-ca vadeti: appÃbÃdhaæ appÃtankaæ lahuÂÂhÃ- naæ balaæ phÃsuvihÃraæ pucchati, upajjhÃyo maæ bhante imaæ temÃsaæ tumhÃkaæ santike vasituæ pahiïÅti. Atha kho Ãyasmà Assagutto Ãyasmantaæ NÃgasenaæ etad-avoca: \<-------------------------------------------------------------------------- 18 ca om. BCM. >/ #<[page 015]># %< 15>% Tvaæ kinnÃmo 'sÅti.- Ahaæ bhante NÃgaseno nÃmÃti. - KonÃmo te upajjhÃyo ti.- UpajjhÃyo me bhante Ro- haïatthero nÃmÃti.- Ahaæ konÃmo ti.- UpajjhÃyo me bhante tumhÃkaæ nÃmaæ jÃnÃtÅti.- SÃdhu NÃga- sena, pattacÅvaraæ paÂisÃmehÅti.- SÃdhu bhante ti pat- tacÅvaraæ paÂisÃtvà punadivase pariveïaæ sammajjitvà mukhodakaæ dantapoïaæ upaÂÂhÃpesi. Thero sammaÂ- ÂaÂÂhÃnaæ paÂisammajji, taæ udakaæ cha¬¬etvà a¤¤aæ udakaæ Ãhari, ta¤-ca dantakaÂÂhaæ apanetvà a¤¤aæ dantakaÂÂhaæ gaïhi, na allÃpasallÃpaæ akÃsi. Evaæ satta divasÃni katvà sattame divase puna pucchitvà puna tena tath' eva vutte vassÃvÃsaæ anujÃni. Tena kho pana samayena ekà mahÃupÃsikà Ãyas- mantaæ Assaguttaæ tiæsamattÃni vassÃni upaÂÂhÃsi. Atha kho sà mahÃupÃsikà temÃsaccayena yen' Ãyasmà Assa- gutto ten' upasankami, upasankamitvà Ãyasmantaæ Assa- guttaæ etad-avoca: Atthi nu kho tÃta tumhÃkaæ santike a¤¤o bhikkhÆti.-Atthi mahÃupÃsike amhÃkaæ santike NÃgaseno nÃma bhikkhÆti.- Tena hi tÃta Assagutta adhivÃsehi NÃgasenena saddhiæ svÃtanÃya bhattan-ti.- AdhivÃsesi kho Ãyasmà Assagutto tuïhÅbhÃvena. Atha kho Ãyasmà Assagutto tassà rattiyà accayena pubban- hasamayaæ nivÃsetvà pattacÅvaram-ÃdÃya Ãyasmatà NÃ- gasenena saddhiæ pacchÃsamaïena yena mahÃupÃsikÃya nivesanaæ ten' upasankami, upasankamitvà pa¤¤atte Ãsane nisÅdi. Atha kho sà mahÃupÃsikà Ãyasmantaæ Assa- guttaæ Ãyasmanta¤-ca NÃgasenaæ païÅtena khÃdaniyena bhojaniyena sahatthà santappesi sampavÃresi. Atha kho Ãyasmà Assagutto bhuttÃvÅ onÅtapattapÃïi Ãyasmantaæ NÃgasenaæ etad-avoca: Tvaæ NÃgasena mahÃupÃsikÃya anumodanaæ karohÅti. Idaæ vatvà uÂÂhÃy' Ãsanà pakkÃmi. \<-------------------------------------------------------------------------- 7 sammaddhaÂÂhÃnaæ B, sammaÂÂhaÂÂhÃnaæ Ca, sammajjaÂÂhÃnaæ DM, sammajjanaÂÂhÃnaæ ACb. 27 Ãyasmanta¤ca NÃgasena¤ca BC, Ãyasman- taæ NÃgasena¤ca A. >/ #<[page 016]># %< 16>% Atha kho sà mahÃupÃsikà Ãyasmantaæ NÃgasenaæ etad- avoca: Mahallikà kho 'haæ tÃta NÃgasena, gambhÅrÃya dhammakathÃya mayhaæ anumodanaæ karohÅti. Atha kho Ãyasmà NÃgaseno tassà mahÃupÃsikÃya gambhÅrÃya AbhidhammakathÃya lokuttarÃya su¤¤atÃpaÂisaæyuttÃya anumodanaæ akÃsi. Atha kho tassà mahÃupÃsikÃya tas- miæ yeva Ãsane virajaæ vÅtamalaæ dhammacakkhuæ udapÃdi: yaæ ki¤ci samudayadhammaæ sabban-taæ ni- rodhadhamman-ti. ùyasmà pi kho NÃgaseno tassà mahÃ- upÃsikÃya anumodanaæ katvà attanà desitaæ dhammaæ paccavekkhanto vipassanaæ paÂÂhapetvà tasmiæ yeva Ãsane nisinno sotÃpattiphale patiÂÂhasi. Atha kho Ãyasmà Assagutto maï¬alamÃÊe nisinno va dvinnam-pi dhammacakkhupaÂilÃbhaæ ¤atvà sÃdhukÃraæ pavattesi: SÃdhu sÃdhu NÃgasena, ekena kaï¬appahÃrena dve mahÃkÃyà padÃlità ti. AnekÃni ca devatÃsahassÃni sÃdhukÃraæ pavattesuæ. Atha kho Ãyasmà NÃgaseno uÂÂhÃy' Ãsanà yen' Ãyasmà Assagutto ten' upasankami, upasankamitvà Ãyasmantaæ Assaguttaæ abhivÃdetvà ekamantaæ nisÅdi. Ekamantaæ nisinnaæ kho Ãyas- mantaæ NÃgasenaæ Ãyasmà Assagutto etad-avoca: Gac- cha tvaæ NÃgasena PÃÂaliputtaæ, PÃÂaliputtanagare Aso- kÃrÃme Ãyasmà Dhammarakkhito paÂivasati, tassa santike buddhavacanaæ pariyÃpuïÃhÅti.- KÅva dÆre bhante ito PÃliputtanagaran-ti.- YojanasatÃni kho NÃgasenÃti. - DÆro kho bhante maggo, antarÃmagge bhikkhà dulla- bhÃ, kathÃhaæ gamissÃmÅti.- Gaccha tvaæ NÃgasena, antarÃmagge piï¬apÃtaæ labhissasi, sÃlÅnaæ odanaæ vi- citakÃÊakaæ anekasÆpaæ anekabya¤janan-ti. Evaæ bhante ti kho Ãyasmà NÃgaseno Ãyasmantaæ Assaguttaæ abhivÃdetvà padakkhiïaæ katvà pattacÅvaram-ÃdÃya yena PÃÂaliputtaæ tena cÃrikaæ pakkÃmi. \<-------------------------------------------------------------------------- 7 ¤eva B. 24 dÆro ABCD. 25 TiyojanasatÃni should probably be the reading. >/ #<[page 017]># %< 17>% Tena kho pana samayena PÃÂaliputtako seÂÂhi pa¤- cahi sakaÂasatehi PÃÂaliputtagÃmimaggaæ paÂipanno hoti. Addasà kho PÃÂaliputtako seÂÂhi Ãyasmantaæ NÃgasenaæ dÆrato va Ãgacchantaæ, disvÃna pa¤ca sakaÂasatÃni paÂi- païÃmetvà yen' Ãyasmà NÃgaseno ten' upasankami, upa- sankamitvà Ãyasmantaæ NÃgasenaæ abhivÃdetvÃ: Kuhiæ gacchasi tÃtÃti Ãha. PÃÂaliputtaæ gahapatÅti.- SÃdhu tÃta, mayam-pi PÃÂaliputtaæ gacchÃma, amhehi saddhiæ sukhaæ gacchathÃti.- Atha kho PÃÂaliputtako seÂÂhi Ãyasmato NÃgasenassa iriyÃpathe pasÅditvà Ãyasmantaæ NÃgasenaæ païÅtena khÃdaniyena bhojaniyena sahatthà santappetvà sampavÃretvà Ãyasmantaæ NÃgasenaæ bhut- tÃviæ onÅtapattapÃïiæ a¤¤ataraæ ïÅcaæ Ãsanaæ gahetvà ekamantaæ nisÅdi. Ekamantaæ nisinno kho PÃÂali- puttako seÂÂhi Ãyasmantaæ NÃgasenaæ etad-avoca: KinnÃmo si tvaæ tÃtÃti.- Ahaæ gahapati NÃgaseno nÃmÃti.- JÃnÃsi kho tvaæ tÃta buddhavacanaæ nÃmÃti. - JÃnÃmi kho 'haæ gahapati AbhidhammapadÃnÅti.- LÃbhà no tÃta, suladdhaæ no tÃta, aham-pi kho tÃta Ãbhidhammiko tvam-pi Ãbhidhammiko, bhaïa tÃta Abhi- dhammapadÃnÅti.- Atha kho Ãyasmà NÃgaseno PÃ- Âaliputtakassa seÂÂhissa Abhidhammaæ desesi, desente desente yeva PÃÂaliputtakassa seÂÂhissa virajaæ vÅtamalaæ dhammacakkhuæ udapÃdi: yaæ ki¤ci samudayadhammaæ sabban-taæ nirodhadhamman-ti. Atha kho PÃÂaliputtako seÂÂhi pa¤camattÃni sakaÂasatÃni purato uyyojetvà sayaæ pacchato gacchanto PÃÂaliputtassa avidÆre dvedhÃpathe Âhatvà Ãyasmantaæ NÃgasenaæ etad-avoca: Ayaæ kho tÃta NÃgasena AsokÃrÃmassa maggo; imaæ kho tÃta may- haæ kambalaratanaæ soÊasahatthaæ ÃyÃmena aÂÂhahat- thaæ vitthÃrena, patigaïhÃhi kho tÃta imaæ kambalara- \<-------------------------------------------------------------------------- 13 onÅtapattapÃïiæ disvà M. 20 abhidhammiko ACM the first time, CM the second. 20 bhaïatha ACbM. 23 desente once CD 29 idaæ AC. >/ #<[page 018]># %< 18>% tanaæ anukampaæ upÃdÃyÃti. PaÂiggahesi kho Ãyasmà NÃgaseno taæ kambalaratanaæ anukampaæ upÃdÃya. Atha kho PÃÂaliputtako seÂÂhi attamano udaggo pamu- ditahadayo pÅtisomanassajÃto Ãyasmantaæ NÃgasenaæ abhivÃdetvà padakkhiïaæ katvà pakkÃmi. Atha kho Ãyasmà NÃgaseno yena AsokÃrÃmo yen' Ãyasmà Dhammarakkhito ten' upasankami, upasankamitvà Ãyasmantaæ Dhammarakkhitaæ abhivÃdetvà attano Ãgata- kÃraïaæ kathetvà Ãyasmato Dhammarakkhitassa santike tepiÂakaæ buddhavacanaæ eken' eva uddesena tÅhi mÃ- sehi bya¤janato pariyÃpuïitvà puna tÅhi mÃsehi atthato manasÃkÃsi. Atha kho Ãyasmà Dhammarakkhito Ãyas- mantaæ NÃgasenaæ etad-avoca: Seyyathà pi NÃgasena gopÃlako gÃvo rakkhati, a¤¤e gorasaæ paribhu¤janti, evam-eva kho tvaæ NÃgasena tepiÂakaæ buddhavacanaæ dhÃrento pi na bhÃgÅ sÃma¤¤assÃti.- Hotu bhante, alaæ ettakenÃti ten' eva divasabhÃgena tena rattibhÃgena saha paÂisambhidÃhi arahattaæ pÃpuïi. Saha saccapaÂivedhena Ãyasmato NÃgasenassa sabbe devà sÃdhukÃraæ-adaæsu, paÂhavÅ unnadi, brahmÃno apphoÂesuæ, dibbÃni candana- cuïïÃni c' eva dibbÃni ca mandÃravapupphÃni abhippa- vassiæsu. Tena kho pana samayena koÂisatà arahanto Hima- vante pabbate Rakkhitatale sannipatitvà Ãyasmato NÃga- senassa santike dÆtaæ pÃhesuæ: Ãgacchatu NÃgaseno, dassanakÃmà mayaæ NÃgasenan-ti. Atha kho Ãyasmà NÃgaseno dÆtassa vacanaæ sutvà AsokÃrÃme antarahito Himavante pabbate Rakkhitatale koÂisatÃnaæ arahantÃnaæ purato pÃturahosi. Atha kho koÂisatà arahanto Ãyas- mantaæ NÃgasenaæ etad-avocuæ: Eso kho NÃgasena Milindo rÃjà bhikkhusanghaæ viheÂheti vÃdapaÂivÃdena pa¤hapucchÃya; sÃdhu NÃgasena, gaccha tvaæ Milindaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 20 appoÂhesuæ ABCD. 21 mandÃrapupphÃni C. >/ #<[page 019]># %< 19>% rÃjÃnaæ damehÅti.- TiÂÂhatu bhante eko Milindo rÃjÃ, sace bhante sakala-JambudÅpe rÃjÃno Ãgantvà maæ pa¤- haæ puccheyyuæ sabban-taæ vissajjetvà sampadÃlessÃmi, gacchatha vo bhante asambhÅtà SÃgalanagaran-ti.- Atha kho therà bhikkhÆ SÃgalanagaraæ kÃsÃvapajjotaæ isivÃ- taparivÃtaæ akaæsu. Tena kho pana samayena Ãyasmà ùyupÃlo Sankhey- yapariveïe paÂivasati. Atha kho Milindo rÃjà amacce etad-avoca: RamaïÅyà vata bho dosinà ratti, kan-nu khv-ajja samaïaæ và brÃhmaïaæ và upasankameyyÃma sÃkacchÃya pa¤hapucchanÃya, ko mayà saddhiæ salla- pituæ ussahati kankhaæ paÂivinetun-ti. Evaæ vutte pa¤casatà Yonakà rÃjÃnaæ Milindaæ etad-avocuæ: Atthi mahÃrÃja ùyupÃlo nÃma thero tepiÂako bahussuto Ãga- tÃgamo, so etarahi Sankheyyapariveïe paÂivasati, gaccha tvaæ mahÃrÃja, Ãyasmantaæ ùyupÃlaæ pa¤haæ pucchas- sÆti.- Tena hi bhaïe bhadantassa ÃrocethÃti.- Atha kho nemittiko Ãyasmato ùyupÃlassa santike dÆtaæ pÃ- hesi: rÃjà bhante Milindo Ãyasmantaæ ùyupÃlaæ dassana- kÃmo ti. ùyasmà pi kho ùyupÃlo evam-Ãha: Tena hi ÃgacchatÆti. Atha kho Milindo rÃjà pa¤camattehi Yona- kasatehi parivuto rathavaram-Ãruyha yena Sankheyya- pariveïaæ yen' Ãyasmà ùyupÃlo ten' upasankami, upa- sankamitvà Ãyasmatà ùyupÃlena saddhiæ sammodi, sam- modanÅyaæ kathaæ sÃrÃnÅyaæ vÅtisÃretvà ekamantaæ nisÅdi. Ekamantaæ nisinno kho Milindo rÃjà Ãyasman- taæ ùyupÃlaæ etad-avoca: Kimatthiyà bhante ùyupÃla tumhÃkaæ pabbajjÃ, ko ca tumhÃkaæ paramattho ti.- Thero Ãha: Dhammacariyasamacariyatthà kho mahÃ- rÃja pabbajjà ti.- Atthi pana bhante koci gihÅ pi dhammacÃrÅ samacÃrÅ ti.- ùma mahÃrÃja, atthi gihÅ pi dhammacÃrÅ samacÃrÅ. Bhagavati kho mahÃrÃja BÃrÃïa- \<-------------------------------------------------------------------------- 9 Kinnu CDM. 18 nemittako DM. 32 bhagavatà ABCD. B >/ #<[page 020]># %< 20>% siyaæ Isipatane migadÃye dhammacakkaæ pavattente aÂ- ÂhÃrasannaæ brahmakoÂÅnaæ dhammÃbhisamayo ahosi, devatÃnaæ pana dhammÃbhisamayo gaïanapathaæ vÅti- vatto; sabbe te gihibhÆtà na pabbajitÃ. Puna ca paraæ mahÃrÃja Bhagavatà MahÃsamayuante desiyamÃne, MahÃmangalasuttante desiyamÃne, SamacittapariyÃyasut- tante desiyamÃne, RÃhulovÃdasuttante desiyamÃne, ParÃ- bhavasuttante desiyamÃne gaïanapatham-atÅtÃnaæ deva- tÃnaæ dhammÃbhisamayo ahosi; sabbe te gihibhÆtà na pabbajità ti.- Tena hi bhante ùyupÃla niratthikà tum- hÃkaæ pabbajjÃ, pubbe katassa pÃpakammassa nissandena samaïà Sakyaputtiyà pabbajanti dhutangÃni ca pariharanti. Ye kho te bhante ùyupÃla bhikkhÆ ekÃsanikà nÆna te pubbe paresaæ bhogahÃrakà corÃ, te paresaæ bhoge ac- chinditvà tassa kammassa nissandena etarahi ekÃsanikà bhavanti, na labhanti kÃlena kÃlaæ paribhu¤jituæ, na-tthi tesaæ sÅlaæ, na-tthi tapo, na-tthi brahmacariyaæ. Ye kho pana te bhante ùyupÃla bhikkhÆ abbhokÃsikà nÆna te pubbe gÃmaghÃtakà corÃ, te paresaæ gehÃni vinÃsetvà tassa kammassa nissandena etarahi abbhokÃsikà bhavanti, na labhanti senÃsanÃni paribhu¤jituæ, na-tthi tesaæ sÅ- laæ, na-tthi tapo, na-tthi brahmacariyaæ. Ye kho pana te bhante ùyupÃla bhikkhÆ nesajjikà nÆna te pubbe panthadÆsakà corÃ, te panthike jane gahetvà bandhitvà nisÅdÃpetvà tassa kammassa nissandena etarahi nesajjikà bhavanti, na labhanti seyyaæ kappetuæ, na-tthi tesaæ sÅlaæ, na-tthi tapo, na-tthi brahmacariyan-ti Ãha. Evaæ vutte Ãyasmà ùyupÃlo tuïhÅ ahosi, na ki¤ci paÂibhÃsi. Atha kho pa¤casatà Yonakà rÃjÃnaæ Milin- daæ etad-avocuæ: Paï¬ito mahÃrÃja thero, api ca kho avisÃrado na ki¤ci paÂibhÃsatÅti. Atha kho Milindo rÃjà Ãyasmantaæ ùyupÃlaæ tuïhÅbhÆtaæ disvà apphoÂetvà \<-------------------------------------------------------------------------- 23 pana om. ABC. 32 apphoÂhetvà C, appoÂhetvà AB. >/ #<[page 021]># %< 21>% ukkuÂÂhiæ katvà Yonake etad-avoca: Tuccho vata bho JambudÅpo, palÃpo vata bho JambudÅpo, na-tthi koci samaïo và brÃhmaïo và yo mayà saddhiæ sallapituæ ussahati kankhaæ paÂivinetun-ti. Atha kho Milindassa ra¤¤o sabban-taæ parisaæ anuvilokentassa abhÅte aman- kubhÆte Yonake disvà etad-ahosi: nissaæsayaæ atthi ma¤¤e a¤¤o koci paï¬ito bhikkhu yo mayà saddhiæ sal- lapituæ ussahati, yen' ime Yonakà na mankubhÆtà ti. Atha kho Milindo rÃjà Yonake etad-avoca: Atthi bhaïe a¤¤o koci paï¬ito bhikkhu yo mayà saddhiæ sallapituæ ussahati kankhaæ paÂivinetun-ti. Tena kho pana samayena Ãyasmà NÃgaseno samaïa- gaïaparivuto sanghÅ gaïÅ gaïÃcariyo ¤Ãto yasassÅ sÃdhu- sammato bahujanassa paï¬ito byatto medhÃvÅ nipuïo vi¤¤Æ vibhÃvÅ vinÅto visÃrado bahussuto tepiÂako vedagÆ pabhinnabuddhimà ÃgatÃgamo pabhinnapaÂisambhido na- vangasatthusÃsana-pariyattidharo pÃramippatto jinava- cane dhammattha-desanÃ-paÂivedha-kusalo akkhaya- vicitra-paÂibhÃno citrakathÅ kalyÃïavÃkkaraïo durÃsado duppasaho duruttaro durÃvaraïo dunnivÃrayo, sÃgaro viya akkhobbho, girirÃjà viyaiccalo, raïa¤jaho tamonudo pabhankaro, mahÃkathÅ paragaïigaïa-mathano paratit- thiya-maddano, bhikkhÆnaæ bhikkhunÅnaæ upÃsakÃnaæ upÃsikÃnaæ rÃjÆnaæ rÃjamahÃmattÃnaæ sakkato garukato mÃnito pÆjito apacito, lÃbhÅ cÅvara-pindapÃta-senÃsana- gilÃnappaccayabhesajja-parikkhÃrÃnaæ lÃbhagga-yasagga- ppatto, buddhÃnaæ vi¤¤Ænaæ sotÃvadhÃnena samannÃga- tÃnaæ sandassento navangaæ jinasÃsanaratanaæ, upadi- santo dhammamaggaæ, dhÃrento dhammapajjotaæ, ussÃ- pento dhammayÆpaæ, yajanto dhammayÃgaæ, paggaï- hÃpento dhammaddhajaæ, ussÃpento dhammaketuæ, uppa- ÊÃsento dhammasankhaæ, Ãhananto dhammabheriæ, nadanto \<-------------------------------------------------------------------------- 6 nissaæsayaæ kho atthi A. 21 raïa¤jaho viya Bb. 22 paratitthiya- ppamaddano AC. 28 uddisanto D, upadassento M. 29 dhammakhaggaæ AaBCD. 30 uppalÃpento ACD, upadassento M. >/ #<[page 022]># %< 22>% sÅhanÃdaæ, gajjanto indagajjitaæ, madhura-gira-gajjitena ¤ÃïavaravijjujÃla-pariveÂhitena karuïÃjala-bharitena ma- hatà dhammÃmata-meghena sakalalokam-abhitappayanto, gÃma-nigama-rÃjadhÃnÅsu cÃrikaæ caramÃno anupubbena SÃgalanagaraæ anuppatto hoti. Tatra sudaæ Ãyasmà NÃgaseno asÅtiyà bhikkhusahassehi saddhiæ Sankheyya- pariveïe paÂivasati. Ten' Ãhu: Bahussuto citrakathÅ nipuïo ca visÃrado sÃmÃyiko ca kusalo paÂibhÃne ca kovido. Te ca tepiÂakà bhikkhÆ pa¤canekÃyikà pi ca catunekÃyikà c' eva NÃgasenaæ purakkharuæ. GambhÅrapa¤¤o medhÃvÅ maggÃmaggassa kovido uttamatthaæ anuppatto NÃgaseno visÃrado Tehi bhikkhÆhi parivuto nipuïehi saccavÃdihi caranto gÃmanigamaæ SÃgalaæ upasankami. Sankheyyapariveïasmiæ NÃgaseno tadà vasi, katheti so manussehi pabbate kesarÅ yathà ti. Atha kho Devamantiyo rÃjÃnaæ Milindaæ etad-avoca: Agamehi tvaæ mahÃrÃja, Ãgamehi tvaæ mahÃrÃja, atthi mahÃrÃja NÃgaseno nÃma thero paï¬ito byatto medhÃvi vinÅto visÃrado bahussuto citrakathÅ kalyÃïapaÂibhÃno, attha-dhamma-nirutti-paÂibhÃna-paÂisambhidÃsu pÃramip- patto, so etarahi Sankheyyapariveïe paÂivasati, gaccha tvaæ mahÃrÃja, Ãyasmantaæ NÃgasenaæ pa¤haæ puc- chassu, ussahati so tayà saddhiæ sallapituæ kankhaæ paÂivinetun-ti. Atha kho Milindassa ra¤¤o sahasà NÃ- gaseno ti saddaæ sutvà va ahud-eva bhayaæ, ahud- eva chambhitattaæ, ahud-eva lomahaæso. Atha kho Milindo rÃjà Devamantiyaæ etad-avoca: Ussahati bho NÃgaseno bhikkhu mayà saddhiæ sallapitun-ti.- Ussa- hati mahÃrÃja api Inda-Yama-Varuïa-Kuvera-PajÃpati- \<-------------------------------------------------------------------------- 2 -vijjulatÃpari- A. 3 sakalaæ AC. 4 -dhÃnisu ABC. >/ #<[page 023]># %< 23>% SuyÃma-SantusitalokapÃlehi pitupitÃmahena MahÃbrah- munà pi saddhiæ sallapituæ, kimanga pana manussa- bhÆtenÃti.- Atha kho Milindo rÃjà Devamantiyaæ etad- avoca: Tena hi tvaæ Devamantiya bhadantassa santike dÆtaæ pesehÅti. Evaæ devÃti kho Devamantiyo Ãyasmato NÃgasenassa santike dÆtaæ pÃhesi: rÃjà bhante Milindo Ãyasmantaæ dassanakÃmo ti. ùyasmà pi kho NÃgaseno evam-Ãha: Tena hi ÃgacchatÆti. Atha kho Milindo rÃjà pa¤camattehi Yonakasatehi parivuto rathavaram- Ãruyha mahatà balakÃyena saddhiæ yena Sankheyyapari- veïaæ yen' Ãyasmà NÃgaseno ten' upasankami. Tena kho pana samayena Ãyasmà NÃgaseno asÅtiyà bhikkhusahassehi saddhiæ maï¬alamÃÊe nisinno hoti. Addasà kho Milindo rÃjà Ãyasmato NÃgasenassa parisaæ dÆrato va, disvÃna Devamantiyaæ etad-avoca: Kass' esà Devamantiya mahatÅ parisà ti.- ùyasmato kho mahÃ- rÃja NÃgasenassa parisà ti.- Atha kho Milindassa ra¤¤o Ãyasmato NÃgasenassa parisaæ dÆrato va disvà ahud-eva bhayaæ, ahud-eva chambhitattaæ, ahud-eva lomahaæso. Atha kho Milindo rÃjÃ, khaggaparivÃrito viya gajo, garuÊaparivÃrito viya nÃgo, ajagaraparivÃrito viya kotthuko, mahisaparivÃrito viya accho, nÃgÃnubaddho viya maï¬Æko, saddÆlÃnubaddho viya migo, ahiguïÂhika- samÃgato viya pannago, majjÃrasamÃgato viya unduro, bhÆtavejjasamÃgato viya pisÃco, RÃhumukhagato viya cando,pannago viya peÊantaragato, sakuïo viya pa¤ja- rantaragato, maccho viya jÃlantaragato, vÃÊavanam-anup- paviÂÂho viya puriso, VessavaïÃparÃdhiko viya yakkho, parikkhÅïÃyuko viya devaputto, bhÅto ubbiggo utrasto saæviggo lomahaÂÂhajÃto vimano dummano bhantacitto vipariïatamÃnaso: mà maæ ayaæ jano paribhavÅti dhitiæ upaÂÂhapetvà Devamantiyaæ etad-avoca: Mà kho tvaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 10 mahatà ca AC. 13 -sahassena all. 23 maï¬uko CM. 25 - mukhogato B. >/ #<[page 024]># %< 24>% Devamantiya Ãyasmantaæ NÃgasenaæ mayhaæ Ãcikkhey- yÃsi, anakkhÃta¤-¤evÃhaæ NÃgasenaæ jÃnissÃmÅti.- SÃdhu mahÃrÃja, tva¤-¤eva jÃnÃhÅti. Tena kho pana samayena Ãyasmà NÃgaseno tassà bhikkhuparisÃya purato cattÃlÅsÃya bhikkhusahassÃnaæ navakataro hoti, pacchato cattÃlÅsÃya bhikkhusahassÃnaæ bu¬¬hataro. Atha kho Milindo rÃjà sabban-taæ bhik- khusanghaæ purato ca pacchato ca majjhato ca anuvilo- kento addasà kho Ãyasmantaæ NÃgasenaæ dÆrato va bhikkhusanghassa majjhe nisinnaæ, kesarasÅhaæ viya vigatabhayabheravaæ vigatalomahaæsaæ vigatabhayasÃ- rajjaæ, disvÃna ÃkÃren' eva a¤¤Ãsi: eso kho ettha NÃ- gaseno ti. Atha kho Milindo rÃjà Devamantiyaæ etad- avoca: Eso kho Devamantiya Ãyasmà NÃgaseno ti.- ùma mahÃrÃja, eso kho NÃgaseno, suÂÂhu kho tvaæ ma- hÃrÃja NÃgasenaæ a¤¤ÃsÅti.-Tato rÃjà tuÂÂho ahosi: anakkhÃto va mayà NÃgaseno a¤¤Ãto ti. Atha kho Mi- lindassa ra¤¤o Ãyasmantaæ NÃgasenaæ disvà va ahud- eva bhayaæ, ahud-eva chambhitattaæ, ahud-eva loma- haæso. Ten' Ãhu: Caraïena c' eva sampannaæ, sudantaæ uttame dame, disvà rÃjà NÃgasenaæ idaæ vacanam-abravi: Kathikà mayà bahÆ diÂÂhÃ, sÃkacchà osaÂà bahÆ, na tÃdisaæ bhayaæ Ãsi ajja tÃso yathà mama. Nissaæsayaæ parÃjayo mama ajja bhavissati, jayo ca NÃgasenassa, yathà cittaæ na saïÂhitan-ti. BÃhirakathà niÂÂhitÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- 14 eso kho mahÃrÃja NÃgaseno BC. 22 abruvÅ AC. 26 jayo va AC. >/ #<[page 025]># %< 25>% Atha kho Milindo rÃjà yen' Ãyasmà NÃgaseno ten' upasankami, upasankamitvà Ãyasmatà NÃgasenena saddhiæ sammodi, sammodanÅyaæ kathaæ sÃrÃïÅyaæ vÅtisÃretvà ekam- antaæ nisÅdi. ùyasmà pi kho NÃgaseno paÂisammodi, yen' eva ra¤¤o Milindassa cittaæ ÃrÃdhesi. Atha kho Milindo rÃjà Ãyasmantaæ NÃgasenaæ etad-avoca: Katham-bha- danto ¤Ãyati, kinnÃmo si bhante ti.- NÃgaseno ti kho ahaæ mahÃrÃja ¤ÃyÃmi, NÃgaseno ti maæ mahÃrÃja sa- brahmacÃrÅ samudÃcaranti, api ca mÃtÃpitaro nÃmaæ ka- ronti NÃgaseno ti và SÆraseno ti và VÅraseno ti và SÅ- haseno ti vÃ, api ca kho mahÃrÃja sankhà sama¤¤Ã pa¤- ¤atti vohÃro nÃmamattaæ yad-idaæ NÃgaseno ti, na h' ettha puggalo upalabbhatÅti.- Atha kho Milindo rÃjà evam-Ãha: Suïantu me bhonto pa¤casatà Yonakà asÅti- sahassà ca bhikkhÆ, ayaæ NÃgaseno evam-Ãha: na h' ettha puggalo upalabbhatÅti, kallan-nu kho tad-abhinan- ditun-ti. Atha kho Milindo rÃjà Ãyasmantaæ NÃgase- naæ etad-avoca: Sace bhante NÃgasena puggalo nÆpa- labbhati, ko carahi tumhÃkaæ cÅvara-piï¬apÃta-senÃsana- gilÃnapaccayabhesajja-parikkhÃraæ deti, ko taæ pari- bhu¤jati, ko sÅlaæ rakkhati, ko bhÃvanam-anuyu¤jati, ko magga-phala-nibbÃnÃni sacchikaroti, ko pÃïaæ hanati, ko adinnaæ Ãdiyati, ko kÃmesu micchà carati, ko musà bhaïati, ko majjaæ pivati, ko pa¤cÃnantariyakammaæ karoti; tasmà na-tthi kusalaæ, na-tthi akusalaæ, na- tthi kusalÃkusalÃnaæ kammÃnaæ kattà và kÃretà vÃ, na-tthi sukaÂadukkaÂÃnaæ kammÃnaæ phalaæ vipÃko, \<-------------------------------------------------------------------------- 4 ten' eva AC. 10 Suraseno ABC. 21 bhÃvanÃm- ABC. >/ #<[page 026]># %< 26>% sace bhante NÃgasena yo tumhe mÃreti na-tthi tassÃpi pÃïÃtipÃto, tumhÃkam-pi bhante NÃgasena na-tthi Ãca- riyo na-tthi upajjhÃyo na-tthi upasampadÃ; NÃgaseno ti maæ mahÃrÃja sabrahmacÃrÅ samudÃcarantÅti yaæ vadesi, katamo ettha NÃgaseno, kin-nu kho bhante kesà NÃ- gaseno ti.- Na hi mahÃrÃjÃti.- Lomà NÃgaseno ti. - Na hi mahÃrÃjÃti.-NakhÃ-pe-dantà taco maæsaæ nahÃru aÂÂhÅ aÂÂhimi¤jà vakkaæ hadayaæ yaka- naæ kilomakaæ pihakaæ papphÃsaæ antaæ antaguïaæ udariyaæ karÅsaæ pittaæ semhaæ pubbo lohitaæ sedo medo assu vasà kheÊo singhÃïikà lasikà muttaæ matthake mat- thalungaæ NÃgaseno ti.- Na hi mahÃrÃjÃti.-Kin-nu kho bhante rÆpaæ NÃgaseno ti.- Na hi mahÃrÃjÃti.- Vedanà NÃgaseno ti.- Na hi mahÃrÃjÃti.- Sa¤¤Ã NÃgaseno ti.- Na hi mahÃrÃjÃti.- SankhÃrà NÃgaseno ti.- Na hi mahÃrÃjÃti.- Vi¤¤Ãïaæ NÃgaseno ti.- Na hi mahÃrÃjÃti.-Kim-pana bhante rÆpa-vedanÃ- sa¤¤Ã-sankhÃra-vi¤¤Ãïaæ NÃgaseno ti.- Na hi mahÃ- rÃjÃti.-Kim-pana bhante a¤¤atra rÆpa-vedanÃ-sa¤¤Ã- sankhÃra-vi¤¤Ãïaæ NÃgaseno ti.- Na hi mahÃrÃjÃti.- Tam-ahaæ bhante pucchanto pucchanto na passÃmi NÃ- gasenaæ, saddo yeva nu kho bhante NÃgaseno, ko pan' ettha NÃgaseno, alikaæ tvaæ bhante bhÃsasi musÃvÃdaæ, na-tthi NÃgaseno ti. Atha kho Ãyasmà NÃgaseno Milindaæ rÃjÃnaæ etad- avoca: Tvaæ kho si mahÃrÃja khattiyasukhumÃlo accan- tasukhumÃlo, tassa te mahÃrÃja majjhantikasamayaæ tat- tÃya bhÆmiyà unhÃya vÃlikÃya kharà sakkhara-kaÂhala- vÃlikà madditvà pÃdena gacchantassa pÃdà rujanti, kÃyo kilamati, cittaæ upaha¤¤ati, dukkhasahagataæ kÃyavi¤¤Ã- ïaæ uppajjati, kin-nu tvaæ pÃden' Ãgato si udÃhu vÃ- hanenÃti.- NÃhaæ bhante pÃden' ÃgacchÃmi, rathenÃ- \<-------------------------------------------------------------------------- 8nahÃrÆ B 8aÂÂhi A. 12-limgantÅti N. ABC. 28 vÃlu-A. either time. 29 pÃden' ag- AC. >/ #<[page 027]># %< 27>% haæ Ãgato 'smÅti.- Sace tvaæ mahÃrÃja rathen' Ãgato si rathaæ me Ãrocehi, kin-nu kho mahÃrÃja Åsà ratho ti. - Na hi bhante ti.- Akkho ratho ti.- Na hi bhante ti.- CakkÃni ratho ti.- Na hi bhante ti.-Ratha- pa¤jaraæ ratho ti.- Na hi bhante ti.- Rathadaï¬ako ratho ti.- Na hi bhante ti.- Yugaæ ratho ti.- Na hi bhante ti.- Rasmiyo ratho ti.- Na hi bhante ti.- PatodalaÂÂhi ratho ti.- Na hi bhante ti.-Kin-nu kho mahÃrÃja ÅsÃ-akkha-cakka-rathapa¤jara-rathadaï¬a- yuga-rasmi-patodaæ ratho ti.- Na hi bhante ti. Kim-pana mahÃrÃja a¤¤atra ÅsÃ-akkha-cakka-rathapa¤- jara-rathadaï¬a-yuga-rasmi-patodaæ ratho ti.- Na hi bhante ti.-Tam-ahaæ mahÃrÃja pucchanto pucchanto na passÃmi rathaæ, saddo yeva nu kho mahÃrÃja ratho, ko pan' ettha ratho, alikaæ tvaæ mahÃrÃja bhÃsasi musÃ- vÃdaæ, na-tthi ratho, tvaæ si mahÃrÃja sakala-JambudÅpe aggarÃjÃ, kassa pana tvaæ bhÃyitvà musà bhÃsasi, su- ïantu me bhonto pa¤casatà Yonakà asÅtisahassà ca bhik- khÆ, ayaæ Milindo rÃjà evam-Ãha: rathenÃhaæ Ãgato 'smÅti: sace tvaæ mahÃrÃja rathen' Ãgato si rathaæ me ÃrocehÅti vutto samÃno rathaæ na sampÃdeti, kallan-nu kho tad-abhinanditun-ti. Evaæ vutte pa¤casatà Yonakà Ãyasmato NÃgasenassa sÃdhukÃraæ datvà Milindaæ rÃjÃnaæ etad-avocum: IdÃni kho tvaæ mahÃrÃja sakkonto bhÃsassÆti. Atha kho Mi- lindo rÃjà Ãyasmantaæ NÃgasenaæ etad-avoca: NÃhaæ bhante NÃgasena musà bhaïÃmi, Åsa¤-ca paÂicca ak- kha¤-ca paÂicca cakkÃni ca paÂicca rathapa¤jara¤-ca paÂicca rathadaï¬aka¤-ca paÂicca ratho ti sankhà sa- ma¤¤Ã pa¤¤atti vohÃro nÃmaæ pavattatÅti.- SÃdhu kho tvaæ mahÃrÃja rathaæ jÃnÃsi, evam-eva kho mahÃrÃja mayhaæ-pi kese ca paÂicca lome ca paÂicca-pe- \<-------------------------------------------------------------------------- 7 ratharasmiyo AC. 17 bhÃsitvà BC. B* >/ #<[page 028]># %< 28>% matthalunga¤-ca paÂicca rÆpa¤-ca paÂicca vedana¤-ca paÂicca sa¤¤a¤-ca paÂicca sankhÃre ca paÂicca vi¤¤Ã- ïa¤-ca paÂicca NÃgaseno ti sankhà sama¤¤Ã pa¤¤atti vo- hÃro nÃmamattaæ pavattati, paramatthato pan' ettha pug- galo nÆpalabbhati. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja VajirÃya bhikkhuniyà Bhagavato sammukhÃ: Yathà hi angasambhÃrà hoti saddo ratho iti, evaæ khandhesu santesu hoti satto ti sammutÅti.- Acchariyaæ bhante NÃgasena, abbhutaæ bhante NÃgasena, aticitrÃni pa¤hapaÂibhÃnÃni vissajjitÃni, yadi Buddho tiÂ- Âheyya sÃdhukÃraæ dadeyya, sÃdhu sÃdhu NÃgasena, ati- citrÃni pa¤hapaÂibhÃnÃni vissajjitÃni. Kativasso si tvaæ bhante NÃgasenÃti.- Sattavasso 'haæ mahÃrÃjÃti.- Ke te bhante satta, tvaæ và satta gaïanà và sattÃti.- Tena kho pana samayena Milin- dassa ra¤¤o sabbÃbharaïapatimaï¬itassa alankatapaÂi- yattassa paÂhaviyaæ chÃyà dissati, udakamaïike chÃyà dissati. Atha kho Ãyasmà NÃgaseno Milindaæ rÃjÃnaæ etad-avoca: Ayaæ te mahÃrÃja chÃyà paÂhaviyaæ uda- kamaïike ca dissati, kim-pana mahÃrÃja tvaæ và rÃjà chÃyà và rÃjà ti.- Ahaæ bhante NÃgasena rÃjÃ, nÃyaæ chÃyà rÃjÃ, maæ pana nissÃya chÃyà pavattatÅti.- Evam-eva kho mahÃrÃja vassÃnaæ gaïanà sattÃti, na panÃhaæ satta, maæ pana nissÃya satta pavattati chÃyÆ- pamaæ mahÃrÃjÃti.- Acchariyaæ bhante NÃgasena, ab- bhutaæ bhante NÃgasena, aticitrÃni pa¤hapaÂibhÃnÃni vissajjitÃnÅti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, sallapissasi mayà sad- dhin-ti.- Sace tvaæ mahÃrÃja paï¬itavÃdà sallapissasi sallapissÃmi, sace pana rÃjavÃdà sallapissasi na salla- pissÃmÅti.- Kathaæ bhante NÃgasena paï¬ità salla- pantÅti.- Paï¬itÃnaæ kho mahÃrÃja sallÃpe ÃveÂhanam-pi kayirati, nibbeÂhanam-pi kayirati, niggaho pi kayirati, \<-------------------------------------------------------------------------- No footnote. >/ #<[page 029]># %< 29>% paÂikammam-pi kayirati, viseso pi kayirati, paÂiviseso pi kayirati, na ca tena paï¬ità kuppanti, evaæ kho mahÃ- rÃja paï¬ità sallapantÅti.- Kathaæ pana bhante rÃjÃno sallapantÅti.- RÃjÃno kho mahÃrÃja sallÃpe ekaæ vat- thuæ paÂijÃnanti, yo taæ vatthuæ vilometi tassa daï¬aæ ÃïÃpenti: imassa daï¬aæ païethÃti, evaæ kho mahÃrÃja rÃjÃno sallapantÅti.- Paï¬itavÃdà 'haæ bhante salla- pissÃmi no rÃjavadÃ, vissattho bhadanto sallapatu, yathà bhikkhunà và sÃmaïerena và upÃsakena và ÃrÃmikena và saddhiæ sallapati evaæ vissattho bhadanto sallapatu, mà bhÃyatÆti.- SuÂÂhu mahÃrÃjÃti thero abbhanumodi. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, pucchissÃmÅti.- Puccha mahÃrÃjÃti.- Pucchito si me bhante ti.- Vissajjitaæ mahÃrÃjÃti.- Kiæ pana bhante tayà vissajjitan-ti.- Kiæ pana mahÃrÃja tayà pucchitan-ti. Atha kho Milindassa ra¤¤o etad-ahosi: paï¬ito kho ayaæ bhikkhu, paÂibalo mayà saddhiæ sallapituæ, bahu- kÃni ca me ÂhÃnÃni pucchitabbÃni bhavissanti, yÃva apuc- chitÃni yeva tÃni ÂhÃnÃni bhavissanti atha suriyo atthaæ gamissati, yan-nÆnÃhaæ sve antepure sallapeyyan-ti. Atha kho rÃjà Devamantiyaæ etad-avoca: Tena hi tvaæ Devamantiya bhadantassa ÃroceyyÃsi: sve antepure ra¤¤Ã saddhiæ sallÃpo bhavissatÅti. Idaæ vatvà Milindo rÃjà uÂÂhÃy' Ãsanà theraæ NÃgasenaæ Ãpucchitvà assaæ abhi- rÆhitvà NÃgaseno NÃgaseno ti sajjhÃyaæ karonto pak- kÃmi. Atha kho Devamantiyo Ãyasmantaæ NÃgasenaæ etad-avoca: RÃjà bhante Milindo evam-Ãha: sve ante- pure sallÃpo bhavissatÅti. SuÂÂhÆti thero abbhanumodi. Atha kho tassà rattiyà accayena Devamantiyo ca Anan- takÃyo ca Mankuro ca Sabbadinno ca yena Milindo rÃjà ten' upasankamiæsu, upasankamitvà rÃjÃnaæ Milindaæ etad-avocuæ: ùgacchati mahÃrÃja bhadanto NÃgaseno \<-------------------------------------------------------------------------- 6 panethÃti B. >/ #<[page 030]># %< 30>% ti.- ùma, ÃgacchatÆti.- Kittakehi bhikkhÆhi sad- dhiæ ÃgacchatÅti.- Yattake bhikkhÆ icchati tattakehi bhikkhÆhi saddhiæ ÃgacchatÆti.- Atha kho Sabba- dinno Ãha: ùgacchatu mahÃrÃja dasahi bhikkhÆhi sad- dhin-ti. Dutiyam-pi kho rÃjà Ãha: Yattake bhikkhÆ icchati tattakehi bhikkhÆhi saddhiæ ÃgacchatÆti. Duti- yam-pi kho Sabbadinno Ãha: ùgacchatu mahÃrÃja da- sahi bhikkhÆhi saddhin-ti. Tatiyam-pi kho rÃjà Ãha: Yattake bhikkhÆ icchati tattakehi bhikkhÆhi saddhiæ ÃgacchatÆti. Tatiyam-pi kho Sabbadinno Ãha: ùgac- chatu mahÃrÃja dasahi bhikkhÆhi saddhin-ti.- Sabbo panÃyaæ sakkÃro paÂiyÃdito, ahaæ bhaïÃmi: yattake bhikkhÆ icchati tattakehi bhikkhÆhi saddhiæ ÃgacchatÆti, ayaæ bhaïe Sabbadinno a¤¤athà bhaïati, kin-nu mayaæ na paÂibalà bhikkhÆnaæ bhojanaæ dÃtun-ti.- Evaæ vutte Sabbadinno manku ahosi. Atha kho Devamantiyo ca AnantakÃyo ca Mankuro ca yen' Ãyasmà NÃgaseno ten' upasankamiæsu, upasan- kamitvà Ãyasmantaæ NÃgasenaæ etad-avocum: RÃjà bhante Milindo evam-Ãha: yattake bhikkhÆ icchati tatta- kehi bhikkhÆhi saddhiæ ÃgacchatÆti. Atha kho Ãyasmà NÃgaseno pubbanhasamayaæ nivÃsetvà pattacÅvaram-ÃdÃya asÅtiyà bhikkhusahassehi saddhiæ SÃgalaæ pÃvisi. Atha kho AnantakÃyo Ãyasmantaæ NÃgasenaæ nissÃya gac- chanto Ãyasmantaæ NÃgasenaæ etad-avoca: Bhante NÃ- gasena, yaæ pan' etaæ brÆmi NÃgaseno ti katam' ettha NÃgaseno ti. Thero Ãha: Ko pan' ettha NÃgaseno ti ma¤¤asÅti.- Yo so bhante abbhantare-vÃyo jÅvo pavi- sati ca nikkhamati ca so NÃgaseno ti ma¤¤ÃmÅti.- Yadi pan' eso vÃto nikkhamitvà na paviseyya pavisitvà na nikkhameyya jÅveyya nu kho so puriso ti.- Na hi \<-------------------------------------------------------------------------- 2 yattakehi B throughout. C once: yattakehi bhikkhÆhi M twice. 26 ka- thamettha B. 28 -vÃyoso M; -vÃvo B. 30 pavisitvà và na AC. >/ #<[page 031]># %< 31>% bhante ti.- Ye pan' ime sankhadhamakà sankhaæ dha- menti tesaæ vÃto puna pavisatÅti.- Na hi bhante ti.- Ye pan' ime vaæsadhamakà vaæsaæ dhamenti tesaæ vÃto puna pavisatÅti.- Na hi bhante ti.- Ye pan' ime singadhamakà singaæ dhamenti tesaæ vÃto puna pavisatÅti.- Na hi bhante ti.- Atha kissa pana te na marantÅti.- NÃhaæ paÂibalo tayà vÃdinà saddhiæ salla- pituæ, sÃdhu bhante, atthaæ jappehÅti.- N' eso jÅvo, assÃsa-passÃsà nÃm' ete kÃyasankhÃrà ti thero Abhi- dhammakathaæ akÃsi. Atha AnantakÃyo upÃsakattaæ paÂivedesi. Atha kho Ãyasmà NÃgaseno yena Milindassa ra¤¤o nivesanaæ ten' upasankami, upasankamitvà pa¤¤atte Ãsane nisÅdi. Atha kho Milindo rÃjà Ãyasmantaæ NÃgasenaæ saparisaæ païÅtena khÃdaniyena bhojaniyena sahatthà santappetvà sampavÃretvà ekamekaæ bhikkhuæ ekame- kena dussayugena acchÃdetvà Ãyasmantaæ NÃgasenaæ ticÅvarena acchÃdetvà Ãyasmantaæ NÃgasenaæ etad-avoca: Bhante NÃgasena, dasahi bhikkhÆhi saddhiæ idha nisÅ- datha, avasesà gacchantÆti. Atha kho Milindo rÃjà Ãyas- mantaæ NÃgasenaæ bhuttÃviæ onÅtapattapÃïiæ viditvà a¤¤ataraæ nÅcaæ Ãsanaæ gahetvà ekamantaæ nisÅdi. Ekamantaæ nisinno kho Milindo rÃjà Ãyasmantaæ NÃ- gasenaæ etad-avoca: Bhante NÃgasena, kimhi hoti ka- thÃsallÃpo ti.- Atthena mayaæ mahÃrÃja atthikÃ, atthe hotu kathÃsallÃpo ti. RÃjà Ãha: Kimatthiyà bhante NÃgasena tumhÃkaæ pabbajjÃ, ko ca tumhÃkaæ paramattho ti. Thero Ãha: Kin-ti mahÃrÃja idaæ dukkhaæ nirujjheyya a¤¤a¤-ca dukkhaæ na uppajjeyyÃti etadatthà mahÃrÃja amhÃkaæ pabbajjÃ, anupÃdÃ' parinibbÃnaæ kho pana amhÃkaæ paramattho ti. - Kim- pana bhante NÃgasena sabbe \<-------------------------------------------------------------------------- 30 etadatthÃya AM. >/ #<[page 032]># %< 32>% etadatthÃya pabbajantÅti. - Na hi mahÃrÃja, keci eta- datthÃya pabbajanti, keci rÃjÃbhinita pabbajanti, keci corÃbhinÅtà pabbajanti, keci iïaÂÂà pabbajanti, keci ÃjÅvi- katthÃya pabbajanti; ye pana sammà pabbajanti te eta- datthÃya pabbajantÅti.- Tvaæ pana bhante etadatthÃya pabbajito sÅti.- Ahaæ kho mahÃrÃja daharako santo pabbajito, na jÃnÃmi: iman-nÃm-atthÃya pabbajÃmÅti, api ca kho me evaæ ahosi: paï¬ità ime samaïà SakyaputtiyÃ, te maæ sikkhÃpessantÅti, svÃhaæ tehi sikkhÃpito jÃnÃmi ca passÃmi ca: imassa nÃm' atthÃya pabbajjà ti.- Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, atthi koci mato na pa- ÂisandahatÅti.- Thero Ãha: Koci paÂisandahati, koci na paÂisandahatÅti.- Ko paÂisandahati, ko na paÂisandaha- tÅti.- Sakkileso mahÃrÃja paÂisandahati, nikkileso na paÂisandahatiti.- Tvaæ pana bhante paÂisandahissasÅti. - Sace mahÃrÃja saupÃdÃno bhavissÃmi paÂisandahis- sÃmi, sace anupÃdÃno bhavissÃmi na paÂisandahissÃmÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, yo na paÂisandahati na- nu so yoniso manasikÃrena na paÂisandahatÅti. - Yoniso ca mahÃrÃja manasikÃrena pa¤¤Ãya ca a¤¤ehi ca kusalehi dhammehÅti. - Nanu bhante yoniso manasikÃro yeva pa¤¤Ã ti. - Na hi mahÃrÃja, a¤¤o manasikÃro a¤¤Ã pa¤¤Ã; imesaæ kho mahÃrÃja aj-eÊaka-go-mahisa-oÂÂha- gadrabhÃnam-pi manasikÃro atthi, pa¤¤Ã pana tesaæ na-tthÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Kiælakkhaïo bhante manasikÃro, kiæ- lakkhaïà pa¤¤Ã ti. - ôhanalakkhaïo kho mahÃrÃja ma- nasikÃro, chedanalakkhaïà pa¤¤Ã ti. - Kathaæ Æhana- lakkhaïo manasikÃro, kathaæ chedanalakkhaïà pa¤¤Ã; opammaæ karohÅti. - JÃnÃsi tvaæ mahÃrÃja yavalÃvake \<-------------------------------------------------------------------------- 25pa¤¤Ã ti all. >/ #<[page 033]># %< 33>% ti. - ùma bhante, jÃnÃmÅti. - Kathaæ mahÃrÃja yava- lÃvakà yavaæ lunantÅti. - VÃmena bhante hatthena yavakalÃpaæ gahetvà dakkhiïena hatthena dÃttaæ gahe- tvà dÃttena chindantÅti. - Yathà mahÃrÃja yavalÃvako vÃmena hatthena yavakalÃpaæ gahetvà dakkhiïena hat- thena dÃttaæ gahetvà dÃttena chindati, evam-eva kho mahÃrÃja yogÃvacaro manasikÃrena mÃnasaæ gahetvà pa¤¤Ãya kilese chindati. Evaæ kho mahÃrÃja Æhanalak- khaïo manasikÃro, eyaæ chedanalakkhaïà pa¤¤Ã ti.- Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, yaæ pan' etaæ brÆsi: a¤¤ehi ca kusalehi dhammehÅti, katame te kusalà dhammà ti.- SÅlaæ mahÃrÃja saddhà viriyaæ sati samÃdhi, ime te kusalà dhammà ti. - Kiælakkhaïaæ bhante sÅlan-ti. - PatitthÃnalakkhaïaæ mahÃrÃja sÅlaæ sabbesaæ kusa- lÃnaæ dhammÃnaæ: indriya-bala-bojjhanga-magga-sati- paÂÂhÃna-sammappadhÃna-iddhipÃda-jhÃna-vimokha-sa- mÃdhi-samÃpattÅnaæ sÅlaæ patiÂÂhÃ, sÅle patiÂÂhitassa kho mahÃrÃja sabbe kusalà dhammà na parihÃyantÅti.- Opammaæ karohÅti.- Yathà mahÃrÃja ye keci bÅjagÃma- bhÆtagÃmà vuddhiæ virÆÊhiæ vepullaæ Ãpajjanti sabbe te paÂhaviæ nissÃya paÂhaviyaæ patiÂÂhÃya evam-ete bÅja- gÃma-bhÆtagÃmà vuddhiæ virÆÊhiæ vepullaæ Ãpajjanti, evam-eva kho mahÃrÃja yogÃvacaro sÅlaæ nissÃya sÅle patiÂÂhÃya pa¤c' indriyÃni bhÃveti: saddhindriyaæ viriyin- driyaæ satindriyaæ samÃdhindriyaæ pa¤¤indriyan-ti.- Bhiyyo opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja ye keci balakaraïÅyà kammantà karÅyanti sabbe te paÂhaviæ nis- sÃya paÂhaviyaæ patiÂÂhÃya evam-ete balakaraïÅyà kam- mantà karÅyanti, evam-eva kho mahÃrÃja yogÃvacaro sÅlaæ nissÃya sÅle patiÂÂhÃya pa¤c' indriyÃni bhÃveti: saddhindriyaæ viriyindriyaæ satindriyaæ samÃdhindriyaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 2 yavalÃya- M in both places. 3 dattaæ BM (only here). >/ #<[page 034]># %< 34>% pa¤¤indriyan-ti. - Bhiyyo opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja nagarava¬¬haki nagaraæ mÃpetukÃmo paÂhamaæ nagaraÂÂhÃnaæ sodhÃpetvà khÃïukaïÂakaæ apaka¬¬hÃ- petvà samaæ kÃrÃpetvà tato aparabhÃge vÅthi-catukka- singhÃÂakÃdi-paricchedena vibhajitvà nagaraæ mÃpeti, evam-eva kho mahÃrÃja yogÃvacaro sÅlaæ nissÃya sÅle patiÂÂhÃya pa¤c' indriyÃni bhÃveti: saddhindriyaæ viri- yindriyaæ satindriyaæ samÃdhindriyaæ pa¤¤indriyan-ti. - Bhiyyo opammaæ karohÅti.- Yathà mahÃrÃja lan- ghako sippaæ dassetukÃmo paÂhaviæ khaïÃpetvà sak- khara-kaÂhalakaæ apaka¬¬hÃpetvà bhÆmiæ samaæ kÃrÃ- petvà mudukÃya bhÆmiyà sippaæ dasseti, evam-eva kho mahÃrÃja yogÃvacaro sÅlaæ nissÃya sÅle patiÂÂhÃya pa¤c' indriyÃni bhÃveti: saddhindriyaæ viriyindriyaæ satindri- yaæ samÃdhindriyaæ pa¤¤indriyaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: SÅle patiÂÂhÃya naro sapan¤o cittaæ pa¤¤a¤-ca bhÃvayaæ ÃtÃpÅ nipako bhikkhu so imaæ vijaÂaye jaÂan-ti. Ayaæ patiÂÂhà dharaïÅ va pÃïinaæ, ida¤-ca mÆlaæ kusalÃbhivuddhiyÃ, mukha¤-c' idaæ sabbajinÃnusÃsane yo sÅlakhandho varapÃtimokkhiyo ti.- Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, kiælakkhaïà saddhà ti. - SampasÃdanalakkhaïà ca mahÃrÃja saddhà sampak- khandanalakkhaïà cÃti.- Katham-bhante sampasÃdana- lakkhaïà saddhà ti.- Saddhà kho mahÃrÃja uppajja- mÃnà nÅvaraïe vikkhambheti, vinÅvaraïaæ cittaæ hoti \<-------------------------------------------------------------------------- 2 -va¬¬hakÅ ACM. 4 kÃretvà AC. 15 bhÃsitametaæ M throughout. 19 ÃtÃpi all. 34 sÅlakkhandho AC. >/ #<[page 035]># %< 35>% acchaæ vippasannaæ anÃvilaæ, evaæ kho mahÃrÃja sam- pasÃdanalakkhaïà saddhà ti.- Opammaæ karohÅti.- Yathà mahÃrÃja rÃjà cakkavattÅ caturanginiyà senÃya saddhiæ addhÃnamaggapaÂipanno parittaæ udakaæ tareyya, taæ udakaæ hatthÅhi ca assehi ca rathehi ca pattÅhi ca khubhitaæ bhaveyya Ãvilaæ luÊitaæ kalalÅbhÆtaæ, uttiïïo ca rÃjà cakkavattÅ manusse ÃïÃpeyya: pÃnÅyaæ bhaïe Ãharatha, pivissÃmÅti, ra¤¤o udakappasÃdako maïi bha- veyya, evaæ devÃti kho te manussà ra¤¤o cakkavattissa paÂissutvà taæ udakappasÃdakaæ maïiæ udake pakkhi- peyyuæ, tasmiæ udake pakkhittamatte sankha-sevÃla- païakaæ vigaccheyya kaddamo ca sannisÅdeyya, accham- bhaveyya udakaæ vippasannaæ anÃvilaæ, tato ra¤¤o cakkavattissa pÃnÅyaæ upanÃmeyyuæ: pivatu devo pÃnÅ- yan-ti. Yathà mahÃrÃja udakaæ evaæ cittaæ daÂÂhab- baæ, yathà te manussà evaæ yogÃvacaro daÂÂhabbo, yathà sankha-sevÃla-païakaæ kaddamo ca evaæ kilesà daÂÂhabbÃ, yathà udakappasÃdako maïi evaæ saddhà daÂÂhabbÃ, yathà udakappasÃdake maïimhi udake pak- khittamatte sankha-sevÃla-païakaæ vigaccheyya kaddamo ca sannisÅdeyya, accham-bhaveyya udakaæ vippasannaæ anÃvilaæ, evam-eva kho mahÃrÃja saddhà uppajjamÃnà nÅvaraïe vikkhambheti, vinÅvaraïaæ cittaæ hoti acchaæ vippasannaæ anÃvilaæ. Evaæ kho mahÃrÃja sampasÃ- danalakkhaïà saddhà ti. - Katham-bhante sampak- khandanalakkhaïà saddhà ti. - Yathà mahÃrÃja yogÃ- vacaro a¤¤esaæ cittaæ vimuttaæ passitvà sotÃpattiphale và sakadÃgÃmiphale và anÃgÃmiphale và arahatte và sampakkhandati, yogaæ karoti appattassa pattiyà anadhi- gatassa adhigamÃya asacchikatassa sacchikiriyÃya, evaæ kho mahÃrÃja sampakkhandanalakkhaïà saddhà ti.- Opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja uparipabbate \<-------------------------------------------------------------------------- cakkavatti all. >/ #<[page 036]># %< 36>% mahÃmegho abhippavasseyya, taæ udakaæ yathÃninnaæ pavattanaæ pabbata-kandara-padara-sÃkhà paripÆretvà nadiæ paripÆreyya, sà ubhato kÆlÃni saævissandantÅ gac- cheyya, atha mahÃjanakÃyo Ãgantvà tassà nadiyà uttÃ- nataæ và gambhÅrataæ và ajÃnanto bhÅto vitthato tÅre tiÂÂheyya, ath' a¤¤ataro puriso Ãgantvà attano thÃma¤-ca bala¤-ca sampassanto gÃÊhaæ kacchaæ bandhitvà pak- khanditvà tareyya, taæ tiïïaæ passitvà mahÃjanakÃyo pi tareyya, evam-eva kho mahÃrÃja yogÃvacaro a¤¤esaæ cittaæ vimuttaæ passitvà sotÃpatthale và sakadÃgÃmi- phale và anÃgÃmiphale và arahatte và sampakkhandati, yogaæ karoti appattassa pattiyà anadhigatassa adhiga- mÃya asacchikatassa sacchikiriyÃya. Evaæ kho mahÃrÃja sampakkhandanalakkhaïà saddhÃ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà SaæyuttanikÃyavare: SaddhÃya taratÅ oghaæ, appamÃdena aïïavaæ, viriyena dukkhaæ acceti, pa¤¤Ãya parisujjhatÅti.- Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, kiælakkhaïaæ viriyan-ti. - Upatthambhanalakkhaïaæ mahÃrÃja viriyaæ, viriyÆ- patthambhità sabbe kusalà dhammà na parihÃyantÅti.- Opammaæ karohÅti.- Yathà mahÃrÃja puriso gehe patante a¤¤ena dÃrunà upatthambheyya, upatthambhitaæ santaæ evan-taæ gehaæ na pateyya, evam eva kho mahÃrÃja upat- thambhanalakkhaïaæ viriyaæ, viriyÆpatthambhità sabbe kusalà dhammà na parihÃyantÅti. - Bhiyyo opammaæ ka- rohÅti. - Yathà mahÃrÃja parittakaæ senaæ mahatÅ senà bha¤jeyya, tato rÃjà a¤¤ama¤¤aæ anusÃreyya anupeseyya, tÃya saddhiæ parittakà senà mahatiæ senaæ bha¤jeyya, evam-eva kho mahÃrÃja upatthambhanalakkhaïaæ viriyaæ, viriyÆpatthambhità sabbe kusalà dhammà na parihÃyanti. \<-------------------------------------------------------------------------- 3 -danti all. >/ #<[page 037]># %< 37>% BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: Viriyavà kho bhik- khave ariyasÃvako akusalaæ pajahati kusalaæ bhÃveti, sÃvajjaæ pajahati anavajjaæ bhÃveti, suddham-attÃnaæ pariharatÅti. Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, kiælakkhaïà satÅti.- ApilÃpanalakkhaïà mahÃrÃja sati upagaïhanalakkhaïà cÃti.-Katham-bhante apilÃpanalakkhaïà satÅti.- Sati mahÃrÃja uppajjamÃnà kusalÃkusala-sÃvajjÃnavajja- hÅnappaïÅta-kaïhasukka-sappaÂibhÃga-dhamme apilÃpeti: ime cattÃro satipaÂÂhÃnÃ, ime cattÃro sammappadhÃnÃ, ime cattÃro iddhipÃdÃ, imÃni pa¤c' indriyÃni, imÃni pa¤ca balÃni, ime satta bojjhangÃ, ayaæ ariyo aÂÂhangiko maggo, ayaæ samatho, ayaæ vipassanÃ, ayaæ vijjÃ, ayaæ vi- muttÅti, tato yogÃvacaro sevitabbe dhamme sevati asevi- tabbe dhamme na sevati, bhajitabbe dhamme bhajati abha- jitabbe dhamme na bhajati. Evaæ kho mahÃrÃja apilÃ- panalakkhaïà satÅti. - Opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja ra¤¤o cakkavattissa bhaï¬ÃgÃriko rÃjÃnaæ cak- kavattiæ sÃyapÃtaæ yasaæ sarÃpeti: ettakà deva te hat- thÅ, ettakà assÃ, ettakà rathÃ, ettakà pattÅ, ettakaæ hira¤¤aæ, ettakaæ suvaïïaæ, ettakaæ sÃpateyyaæ, taæ devo saratÆti ra¤¤o sÃpateyyaæ apilÃpeti, evam-eva kho mahÃrÃja sati uppajjamÃnà kusalÃkusala-sÃvajjÃnavajja- hÅnappaïÅta-kaïhasukka-sappaÂibhÃga-dhamme apilÃpeti: ime cattÃro satipaÂÂhÃnÃ, ime cattÃro sammappadhÃnÃ, ime cattÃro iddhipÃdÃ, imÃni {pa¤c' indriyÃni,} imÃni pa¤ca balÃni, ime satta bojjhangÃ, ayaæ ariyo aÂÂhangiko maggo, ayaæ samatho, ayaæ vipassanÃ, ayaæ vijjÃ, ayaæ vimut- tÅti, tato yogÃvacaro sevitabbe dhamme sevati asevitabbe dhamme na sevati, bhajitabbe dhamme bhajati na bhaji- tabbe dhamme na bhajati. Evaæ kho mahÃrÃja apilÃ- panalakkhaïà satÅti. - Katham-bhante upagaïhanalak- khaïà satÅti. - Sati mahÃrÃja uppajjamÃnà hitÃhitÃnaæ dhammÃnaæ gatiyo samannesati: ime dhammà hità ime \<-------------------------------------------------------------------------- No footnote. >/ #<[page 038]># %< 38>% dhammà ahitÃ, ime dhammà upakÃrà ime dhammà anu- pakÃrà ti, tato yogÃvacaro ahite dhamme apanudeti hite dhamme upagaïhÃti, anupakÃre dhamme apanudeti upa- kÃre dhamme upagaïhÃti. Evaæ kho mahÃrÃja upagaï- hanalakkhaïà satÅti. Opammaæ karohÅti.-Yathà ma- hÃrÃja ra¤¤o cakkavattissa pariïÃyakaratanaæ ra¤¤o hitÃhite jÃnÃti: ime ra¤¤o hità ime ahitÃ, ime upakÃrà ime anupakÃrà ti, tato ahite apanudeti hite upagaïhÃti, anupakÃre apanu- deti upakÃre upagaïhÃti, evam-eva kho mahÃrÃja sati uppajjamÃnà hitÃhitÃnaæ dhammÃnaæ gatiyo samannesime dhammà hità ime dhammà ahitÃ, ime dhammà upa- kÃrà ime dhammà anupakÃrà ti, tato yogÃvacaro ahite dhamme apanudeti hite dhamme upagaïhÃti, anupakÃre dhamme apanudeti upakÃre dhamme upagaïhÃti. Evaæ kho mahÃrÃja upagaïhanalakkhaïà sati. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: Sati¤-ca kvÃham bhikkhave sabbatthikaæ vadÃmÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, kiælakkhaïo samÃdhÅti. - Pamukhalakkhaïo mahÃrÃja samÃdhi, ye keci kusalà dhammà sabbe te samÃdhipamukhà honti samÃdhininnà samÃdhipoïa samÃdhipabbhÃrà ti. - Opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja kÆÂÃgÃrassa yà kÃci gopÃnasiyo sabbà tà kÆÂangamà honti kÆÂaninnà kÆÂasamosaraïÃ, kÆÂaæ tÃsaæ aggam-akkhÃyati, evam-eva kho mahÃrÃja ye keci kusalà dhammà sabbe te samÃdhipamukhà honti samÃ- dhininnà samÃdhipoïà samÃdhipabbhÃrà ti. - Bhiyyo opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja koci rÃjà catu- ranginiyà senÃya saddhiæ sangÃmaæ otareyya, sabbà va senÃ, hatthÅ ca assà ca rathà ca pattÅ ca, tappamukhà bhaveyyuæ tanninnà tappoïà tappabbhÃrÃ, taæ yeva anu- pariyÃyeyyuæ, evam-eva kho mahÃrÃja ye keci kusalà dhammà sabbe te samÃdhipamukhà samÃdhininnà samÃ- \<-------------------------------------------------------------------------- 2 anupadeti A throughout, B four times. >/ #<[page 039]># %< 39>% dhipoïà samÃdhipabbhÃrÃ. Evaæ kho mahÃrÃja pamu- khalakkhaïo samÃdhi. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: SamÃdhim-bhikkhave bhÃvetha, samÃhito yathÃbhÆtaæ pajÃnÃtÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, kiælakkhaïà pa¤¤Ã ti. - Pubbe kho mahÃrÃja mayà vuttaæ: chedanalakkhaïà pa¤¤Ã ti, api ca obhÃsanalakkhaïà pi pa¤¤Ã ti. - Ka- tham-bhante obhÃsanalakkhaïà pa¤¤Ã ti. - Pa¤¤Ã ma- hÃrÃja uppajjamÃnà avijjandhakÃraæ vidhameti, vijjo- bhÃsaæ janeti, ¤ÃïÃlokaæ vidaæseti, ariyasaccÃni pÃka- ÂÃni karoti, tato yogÃvacaro aniccan-ti và dukkhan-ti và anattà ti và sammappa¤¤Ãya passatÅti. - Opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja puriso andhakÃre gehe pa- dÅpaæ paveseyya, paviÂÂho padÅpo andhakÃraæ vidhameti, obhÃsaæ janeti, Ãlokaæ vidaæseti, rÆpÃni pÃkaÂÃni karoti, evam-eva kho mahÃrÃja pa¤¤Ã uppajjamÃnà avijjandha- kÃraæ vidhameti, vijjobhÃsaæ janeti, ¤ÃïÃlokaæ vidaæ- seti, ariyasaccÃni pÃkaÂÃni karoti, tato yogÃvacaro anic- can-ti và dukkhan-ti và anattà ti và sammappa¤¤Ãya passati. Evaæ kho mahÃrÃja obhÃsanalakkhaïà pa¤¤Ã ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, ime dhammà nÃnà santà ekaæ atthaæ abhinipphÃdentÅti. - ùma mahÃrÃja, ime dhammà nÃnà santà ekaæ atthaæ abhinipphÃdenti: kilese hanantÅti. - Katham-bhante ime dhammà nÃnà santà ekaæ atthaæ abhinipphÃdenti: kilese hananti, opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja senà nÃnà santÃ, hatthÅ ca assà ca rathà ca pattÅ ca, ekaæ atthaæ abhinip- phÃdenti: sangÃme parasenaæ abhivijinanti, evam-eva kho mahÃrÃja ime dhammà nÃnà santà ekaæ atthaæ abhi- nipphÃdenti: kilese hanantÅti. - Kallo si bhante NÃ- gasenÃti. PaÂhamo vaggo. \<-------------------------------------------------------------------------- No footnote. >/ #<[page 040]># %< 40 >% RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, yo uppajjati so eva so udÃhu a¤¤o ti. - Thero Ãha: Na ca so na ca a¤¤o ti. - Opammaæ karohÅti. - Taæ kim-ma¤¤asi mahÃrÃja: yadà tvaæ daharo taruïo mando uttÃnaseyyako ahosi so yeva tvaæ etarahi mahanto ti. - Na hi bhante, a¤¤o so daharo taruïo mando uttÃnaseyyako ahosi, a¤¤o ahaæ etarahi mahanto ti. - Evaæ sante kho mahÃrÃja mÃtà ti pi na bhavissati, pità ti pi na bhavissati, Ãcariyo ti pi na bhavissati, sippavà ti pi na bhavissati, sÅlavà ti pi na bhavissati, pa¤¤Ãvà ti pi na bhavissati, kin-nu kho ma- hÃrÃja a¤¤Ã eva kalalassa mÃtÃ, a¤¤Ã abbudassa mÃtÃ, a¤¤Ã pesiyà mÃtÃ, a¤¤Ã ghanassa mÃtÃ, a¤¤Ã khudda- kassa mÃtÃ, a¤¤Ã mahantassa mÃtÃ, a¤¤o sippaæ sik- khati, a¤¤o sikkhito bhavati, a¤¤o pÃpakammaæ karoti, a¤¤assa hatthapÃdà chijjantÅti. - Na hi bhante, tvaæ pana bhante evaæ vutte kiæ vadeyyÃsÅti. - Thero Ãha: Aha¤-¤eva kho mahÃrÃja daharo ahosiæ taruïo mando uttÃnaseyyako, aha¤-¤eva etarahi mahanto, ima¤-¤eva kÃyaæ nissÃya sabbe te ekasangahÅtà ti. - Opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja kocid-eva puriso padÅpaæ padÅpeyya, kiæ so sabbarattiæ dÅpeyyÃti. - ùma bhante, sabbarattiæ dÅpeyyÃti. - Kin-nu kho mahÃrÃja yà pu- rime yÃme acci sà majjhime yÃme accÅti. - Na hi bhante ti. - Yà majjhime yÃme acci sà pacchime yÃme accÅti. - Na hi bhante ti. - Kin-nu kho mahÃrÃja a¤¤o so ahosi purime yÃme padÅpo, a¤¤o majjhime yÃme padÅpo, a¤¤o pacchime yÃme padÅpo ti. - Na hi bhante, taæ yeva nissÃya sabbarattiæ padÅpito ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja dhammasantati sandahati, a¤¤o uppajjati a¤¤o nirujjhati, apubbaæ acarimaæ viya sandahati, tena na ca so na ca a¤¤o pacchimavi¤¤Ãïasangahaæ gaccha- tÅti. - Bhiyyo opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja \<-------------------------------------------------------------------------- 10 pa¤¤avà AM. >/ #<[page 041]># %< 41>% khÅraæ duyhamÃnaæ kÃlantarena dadhi parivatteyya, da- dhito navanÅtaæ, navanÅtato ghataæ parivatteyya, yo nu kho mahÃrÃja evaæ vadeyya: yaæ yeva khÅraæ taæ yeva dadhi taæ yeva navanÅtaæ taæ yeva ghatan-ti, sammà nu kho so mahÃrÃja vadamÃno vadeyyÃti. - Na hi bhante, taæ yeva nissÃya sambhÆtan-ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja dhammasantati sandahati, a¤¤o uppajjati a¤¤o nirujjhati, apubbaæ acarimaæ viya sandahati, tena na ca so na ca a¤¤o pacchimavi¤¤Ãïasangahaæ gacchatÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, yo na paÂisandahati jÃnÃti so: na paÂisandahissÃmÅti. - ùma mahÃrÃja, yo na paÂisandahati jÃnÃti so: na paÂisandahissÃmÅti. - Katham-bhante jÃnÃtÅti. - Yo hetu yo paccayo paÂisan- dahanÃya tassa hetussa tassa paccayassa uparamà jÃnÃti so: na paÂisandahissÃmÅti. - Opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja kassako gahapatiko kasitvà ca vapitvà ca dha¤¤ÃgÃraæ paripÆreyya, so aparena samayena n' eva kaseyya na vapeyya, yathÃsambhata¤-ca dha¤¤aæ paribhu¤jeyya và vissajjeyya và yathÃpaccayaæ và kareyya, jÃneyya so mahÃrÃja kassako gahapatiko: na me dha¤¤Ã- gÃraæ paripÆrissatÅti. - ùma bhante, jÃneyyÃti. - Kathaæ jÃneyyÃti. - Yo hetu yo paccayo dha¤¤ÃgÃrassa paripÆ- raïÃya tassa hetussa tassa paccayassa uparamà jÃneyya: na me dha¤¤ÃgÃraæ paripÆrissatÅti. - Evam-eva kho ma- hÃrÃja yo hetu yo paccayo paÂisandahanÃya tassa hetussa tassa paccayassa uparamà jÃnÃti so: na paÂisandahissÃ- mÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, yassa ¤Ãïaæ uppannaæ tassa pa¤¤Ã uppannà ti. - ùma mahÃrÃja, yassa ¤Ãïaæ uppannaæ tassa pa¤¤Ã uppannà ti. - Kim-bhante \<-------------------------------------------------------------------------- 20 jÃnÃti ABC. 22 paripÆressati ABC; -rayissati M. 24 jÃnÃti all. 25 paripÆressati ABC. >/ #<[page 042]># %< 42>% ya¤-¤eva ¤Ãïaæ sà yeva pa¤¤Ã ti. - ùma mahÃrÃja, ya¤-¤eva ¤Ãïaæ sà yeva pa¤¤Ã ti. - Yassa pana bhante ta¤-¤eva ¤Ãïaæ sà yeva pa¤¤Ã uppannà kiæ sammuy- heyya so udÃhu na sammuyheyyÃti. - Katthaci mahÃrÃja sammuyheyya, katthaci na sammuyheyyÃti. - Kuhiæ bhante sammuyheyya, kuhiæ na sammuyheyyÃti. - A¤- ¤Ãtapubbesu và mahÃrÃja sippaÂÂhÃnesu agatapubbÃya và disÃya assutapubbÃya và nÃmapa¤¤attiyà sammuyhey- yÃti. - Kuhiæ na sammuyheyyÃti. - Yaæ kho pana mahÃrÃja tÃya pa¤¤Ãya kataæ: aniccan-ti và dukkhan-ti và anattà ti vÃ, tahiæ na sammuyheyyÃti. - Moho pan' assa bhante kuhiæ gacchatÅti. - Moho kho mahÃrÃja ¤Ãïe uppannamatte tatth' eva nirujjhatÅti. - Opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja kocid-eva puriso andha- kÃro gehe padÅpaæ Ãropeyya, tato andhakÃro nirujjheyya Ãloko pÃtubhaveyya, evam-eva kho mahÃrÃja ¤Ãïe up- pannamatte moho tatth' eva nirujjhatÅti. - Pa¤¤Ã pana bhante kuhiæ gacchatÅti. - Pa¤¤Ã pi kho mahÃrÃja sa- kiccayaæ katvà tatth' eva nirujjhati, yaæ pana tÃya pa¤¤Ãya kataæ: aniccan-ti và dukkhan-ti và anattà ti vÃ, taæ na nirujjhatÅti. - Bhante NÃgasena, yaæ pan' etaæ brÆsi: pa¤¤Ã sakiccayaæ katvà tatth' eva nirujjhati, yaæ pana tÃya pa¤¤Ãya kataæ: aniccan-ti và dukkhan-ti và anattà ti vÃ, taæ na nirujjhatÅti, tassa opammaæ ka- rohÅti. - Yathà mahÃrÃja koci puriso rattiæ lekhaæ pesetukÃmo lekhakaæ pakkosÃpetvà padÅpaæ Ãropetvà lekhaæ likhÃpeyya, likhite pana lekhe padÅpaæ vijjhÃ- peyya, vijjhÃpite pi padÅpe lekhaæ na vinasseyya, evam- eva kho mahÃrÃja pa¤¤Ã sakiccayaæ katvà tatth' eva nirujjhati, yam-pana tÃya pa¤¤Ãya kataæ: aniccan-ti và dukkhan-ti và anattà ti vÃ, taæ na nirujjhatÅti. - Bhiyyo opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja puratthimesu ja- \<-------------------------------------------------------------------------- 19 sakiccaæ M throughout. 27 vijjhap- ABC throughout. >/ #<[page 043]># %< 43>% napadesu manussà anugharaæ pa¤ca pa¤ca udakaghaÂa- kÃni Âhapenti Ãlimpanaæ vijjhÃpetuæ, ghare paditte tÃni pa¤ca udakaghaÂakÃni gharass' upari khipanti, tato aggi vijjhÃyati, kin-nu kho mahÃrÃja tesaæ manussÃnaæ evaæ hoti: puna tehi ghaÂehi ghaÂakiccaæ karissÃmÃti.- Na hi bhante: alaæ tehi ghaÂehi, kiæ tehi ghaÂehÅti.- Yathà mahÃrÃja pa¤ca udakaghaÂakÃni evaæ pa¤c' indriyÃni daÂÂhabbÃni: saddhindriyaæ viriyindriyaæ satindriyaæ samÃdhindriyaæ pa¤¤indriyaæ, yathà te manussà evaæ yogÃvacaro daÂÂhabbo, yathà aggi evaæ kilesà daÂÂhabbÃ, yathà pa¤cahi udakaghaÂakehi aggi vijjhÃpÅyati evaæ pa¤cindriyehi kilesà vijjhÃpÅyanti, vijjhÃpità pi kilesà na puna sambhavanti, evam-eva kho mahÃrÃja pa¤¤Ã sa- kiccayaæ katvà tatth' eva nirujjhati, yam-pana tÃya pa¤¤Ãya kataæ: aniccan-ti và dukkhan-ti và anattà ti vÃ, taæ na nirujjhatÅti.- Bhiyyo opammaæ karohÅti.- Yathà mahÃrÃja vejjo pa¤ca mÆlabhesajjÃni gahetvà gilÃ- nakaæ upasankamitvà tÃni pa¤ca mÆlabhesajjÃni piæsitvà gÃnakaæ pÃyeyya, tehi ca dosà niddhameyyuæ, kin-nu kho mahÃrÃja tassa vejjassa evaæ hoti: puna tehi mÆla- bhesajjehi bhesajjakiccaæ karissÃmÅti.- Na hi bhante: alan-tehi mÆlabhesajjehi, kin-tehi mÆlabhesajjehÅti.- Yathà mahÃrÃja pa¤ca mÆlabhesajjÃni evaæ pa¤c' indri- yÃni daÂÂhabbÃni: saddhindriyaæ viriyindriyaæ satindriyaæ samÃdhindriyaæ pa¤¤indriyaæ, yathà vejjo evaæ yogÃva- caro daÂÂhabbo, yathà byÃdhi evaæ kilesà daÂÂhabbÃ, yathà byÃdhito puriso evaæ putthujjano daÂÂhabbo, yathà pa¤camÆlabhesajjehi gilÃnassa dosà niddhantÃ, dose nid- dhante gilÃno arogo hoti, evaæ pa¤cindriyehi kilesà nid- dhamÅyanti, niddhamità ca kilesà na puna sambhavanti, evam-eva kho mahÃrÃja pa¤¤Ã sakiccayaæ katvà tatth' eva nirujjhati, yaæ pana tÃya pa¤¤Ãya kataæ: aniccan-ti \<-------------------------------------------------------------------------- 5 ghaÂehi kiccaæ BM. 29 Ãrogo AC. >/ #<[page 044]># %< 44>% và dukkhan-ti và anattà ti vÃ, taæ na nirujjhatÅti.- Bhiyyo opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja sangÃ- mÃvacaro yodho pa¤ca kaï¬Ãni gahetvà sangÃmaæ ota- reyya parasenaæ vijetuæ, so sangÃmagato tÃni pa¤ca kaï¬Ãni khipeyya, tehi ca parasenà bhijjeyya, kin-nu kho mahÃrÃja tassa sangÃmÃvacarassa yodhassa evaæ hoti: puna tehi kaï¬ehi kaï¬akiccaæ karissÃmÅti.- Na hi bhante: alan-tehi kaï¬ehi, kin-tehi kaï¬ehÅti.- Yathà mahÃrÃja pa¤ca kaï¬Ãni evaæ pa¤c' indriyÃni daÂÂhab- bÃni: saddhindriyaæ viriyindriyaæ satindriyaæ samÃ- dhindriyaæ pa¤¤indriyaæ, yathà sangÃmÃvacaro yodho evaæ yogÃvacaro daÂÂhabbo, yathà parasenà evaæ kilesà daÂÂhabbÃ, yathà pa¤cahi kaï¬ehi parasenà bhijjati evaæ pa¤cindriyehi kilesà bhijjanti, bhaggà ca kilesà na puna sambhavanti, evam-eva kho mahÃrÃja pa¤¤Ã sakiccayaæ katvà tatth' eva nirujjhati, yaæ pana tÃya pa¤¤Ãya ka- taæ: aniccan-ti và dukkhan-ti và anattà ti vÃ, taæ na nirujjhatÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, yo na paÂisandahati vedeti so ka¤ci dukkhaæ vedanan ti. - Thero Ãha: Ka¤ci vedeti, ka¤ci na vedetÅti. - Kaæ vedeti, kaæ na vedetÅti. - KÃyikaæ mahÃrÃja vedanaæ vedeti, cetasikaæ vedanaæ na vedetÅti. - Katham-bhante kÃyikaæ veda- naæ vedeti, kathaæ cetasikaæ vedanaæ na vedetÅti.- Yo hetu yo paccayo kÃyikÃya dukkhavedanÃya uppattiyà tassa hetussa tassa paccayassa anuparamà kÃyikaæ dukkha- vedanaæ vedeti, yo hetu yo paccayo cetasikÃya dukkhave- danÃya uppattiyà tassa hetussa tassa paccayassa uparamà cetasikaæ dukkhavedanaæ na vedeti. Bhasitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: So ekaæ vedanaæ vedeti: kÃyikaæ, na cetasikan-ti. - Bhante NÃgasena, yo so dukkhave- danaæ vedeti kasmà so na parinibbÃyatÅti. - Na-tthi mahÃrÃja arahato anunayo và paÂigho vÃ, na ca arahanto apakkaæ pÃtenti, paripÃkaæ Ãgamenti paï¬itÃ. BhÃ- \<-------------------------------------------------------------------------- No footnote. >/ #<[page 045]># %< 45>% sitam-p' etaæ mahÃrÃja therena SÃriputtena Dhamma- senÃpatinÃ: NÃbhinandÃmi maranaæ, nÃbhinandÃmi jÅvitaæ, kÃla¤-ca patikankhÃmi, nibbisaæ bhatako yathÃ. NÃbhinandÃmi maraïaæ, nÃbhinandÃmi jÅvitaæ, kÃla¤-ca patikankhÃmi sampajÃno patissato ti.- Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, sukhà vedanà kusalà và akusalà và abyÃkatà và ti. - Siyà mahÃrÃja kusalÃ, siyà akusalÃ, siyà abyÃkatà ti. - Yadi bhante kusalà na dukkhÃ, yadi dukkhà na kusalÃ, kusalaæ dukkhan-ti na uppajjatÅti. - Taæ kim-ma¤¤asi mahÃrÃja: idha pu- risassa hatthe tattaæ ayoguÊaæ nikkhipeyya, dutiye hatthe sÅtaæ himapiï¬aæ nikkhipeyya, kin-nu kho mahÃrÃja ubho pi te daheyyun-ti. - ùma bhante, ubho pi te da- heyyun-ti.-Kin-nu kho te mahÃrÃja ubho pi uïhà ti. - Na hi bhante ti.-Kim-pana te mahÃrÃja ubho pi sÅtalà ti. - Na hi bhante ti. - ùjÃnÃhi niggahaæ: yadi tattaæ dahati, na ca te ubho pi uïhÃ, tena na uppajjati, yadi sÅtalaæ dahati, na ca te ubho pi sÅtalÃ, tena na uppajjati; kissa pana te mahÃrÃja ubho pi dahanti, na ca te ubho pi uïhÃ, na ca te ubho pi sÅtalÃ, ekaæ uï- haæ ekaæ sÅtalaæ, ubho pi te dahantÅti tena na uppajja- tÅti. - NÃhaæ paÂibalo tayà vÃdinà saddhiæ sallapituæ, sÃdhu, atthaæ jappehÅti. - Tato thero Abhidhamma- saæyuttÃya kathÃya rÃjÃnaæ Milindaæ sa¤¤Ãpesi: Cha- y-imÃni mahÃrÃja gehanissitÃni somanassÃni cha nek- khammanissitÃni somanassÃni, cha gehanissitÃni doma- nassÃni cha nekkhammanissitÃni domanassÃni, cha geha- nissità upekhà cha nekkhammanissità upekhà ti imÃni \<-------------------------------------------------------------------------- 16 te om. BM. >/ #<[page 046]># %< 46>% cha chakkÃni, atÅtà pi chattiæsavidhà vedanÃ, anÃgatà pi chattiæsavidhà vedanÃ, paccuppannà pi chattiæsavidhà vedanÃ, tad-ekajjhaæ abhisa¤¤Æhitvà abhisankhipitvà aÂÂhasataæ vedanà hontÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, ko paÂisandahatÅti. - Thero Ãha: NÃmarÆpaæ kho mahÃrÃja paÂisandahatÅti. - Kiæ imaæ yeva nÃmarÆpaæ paÂisandahatÅti. - Na kho mahÃrÃja imaæ yeva nÃmarÆpaæ paÂisandahati, iminà pana mahÃrÃja nÃmarÆpena kammaæ karoti sobhanaæ và pÃpakaæ vÃ, tena kammena a¤¤aæ nÃmarÆpaæ paÂi- sandahatÅ ti. - Yadi bhante na imaæ yeva nÃmarÆ- paæ paÂisandahati nanu so mutto bhavissati pÃpakehi kammehÅti. - Thero Ãha: Yadi na paÂisandaheyya mutto bhaveyya pÃpakehi kammehi, yasmà ca kho mahÃrÃja paÂisandahati tasmà na mutto pÃpakehi kammehÅti. - Opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja kocid-eva puriso a¤¤atarassa purisassa ambaæ avahareyya, tam-enaæ ambasÃmiko gahetvà ra¤¤o dasseyya: iminà deva puri- sena mayhaæ ambà avahaÂà ti, so evaæ vadeyya: nÃhaæ deva imassa ambe avaharÃmi; a¤¤e te ambà ye iminà ropitÃ, a¤¤e te ambà ye mayà avahaÂÃ, nÃhaæ daï¬ap- patto ti, kin-nu kho so mahÃrÃja puriso daï¬appatto bhaveyyÃti. - ùma bhante, daï¬appatto bhaveyyÃti.- Kena kÃraïenÃti. - Ki¤cÃpi so evaæ vadeyya, purimaæ bhante ambaæ apaccakkhÃya pacchimena ambena so pu- riso daï¬appatto bhaveyyÃti.-Evam-eva kho mahÃrÃja iminà nÃmarÆpena kammaæ karoti sobhanaæ và pÃpakaæ vÃ, tena kammena a¤¤aæ nÃmarÆpaæ paÂisandahati, tasmà na mutto pÃpakehi kammehÅti. - Bhiyyo opammaæ ka- rohÅti. - Yathà mahÃrÃja koci puriso a¤¤atarassa puri- sassa sÃliæ avahareyya-pe-ucchuæ avahareyya - \<-------------------------------------------------------------------------- 4 aÂÂhasatavedanà AM. 5 kiæ paÂis- M. 7 idaæ M throughout. 9 so- bhaïaæ M throughout. 13 yadi pana paÂis- B. 21 ye om. ABC. >/ #<[page 047]># %< 47>% pe -, yathà mahÃrÃja koci puriso hemantike kÃle aggiæ jaletvà visÅvetvà avijjhÃpetvà pakkameyya, atha kho so aggi a¤¤atarassa purisassa khettaæ ¬aheyya, tam-enaæ khettasÃmiko gahetvà ra¤¤o dasseyya: iminà deva puri- sena mayhaæ khettaæ da¬¬han-ti, so evaæ vadeyya: nÃhaæ devà imassa khettaæ jhÃpemi, a¤¤o so aggi yo mayà avijjhÃpito, a¤¤o so aggi yen' imassa khettaæ da¬- ¬haæ, nÃhaæ daï¬appatto ti, kin-nu kho so mahÃrÃja puriso daï¬appatto bhaveyyÃti. - ùma bhante, daï¬ap- patto bhaveyyÃti. - Kena kÃraïenÃti. - Ki¤cÃpi se evaæ vadeyya, purimaæ bhante aggiæ apaccakkhÃya pac- chimena agginà so puriso daï¬appatto bhaveyyÃti. - Evam eva kho mahÃrÃja {iminÃ} nÃmarÆpena kammaæ ka- roti sobhanaæ và pÃpakaæ vÃ, tena kammena a¤¤aæ nÃmarÆpaæ paÂisandahati, tasmà na mutto pÃpakehi kammehÅti. - Bhiyyo opammaæ karohÅti. - Yathà ma- hÃrÃja kocid-eva puriso padÅpaæ ÃdÃya mÃÊaæ abhirÆ- hitvà bhu¤jeyya, padÅpo jhÃyamÃno tiïaæ jhÃpeyya, tiïaæ jhÃyamÃnaæ gharaæ jhÃpeyya, gharaæ jhÃyamÃnaæ gÃ- maæ jhÃpeyya, gÃmajano taæ purisaæ gahetvà evaæ va- deyya: kissa tvaæ bho purisa gÃmaæ jhÃpesÅti, so evaæ vadeyya: nÃhaæ bho gÃmaæ jhÃpemi, a¤¤o so padÅpaggi yassÃhaæ Ãlokena bhu¤jiæ, a¤¤o so aggi yena gÃmo jhÃ- pito ti; te vivadamÃnà tava santike Ãgaccheyyuæ, kassa tvaæ mahÃrÃja atthaæ dhÃreyyÃsÅti. - GÃmajanassa bhante ti. - KinkÃraïà ti. - Ki¤cÃpi so evaæ vadeyya, api ca tato eva so aggi nibbatto ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja ki¤cÃpi a¤¤aæ mÃraïantikaæ nÃmarÆpaæ a¤¤aæ paÂisandhismiæ nÃmarÆpaæ, api ca tato yeva taæ nib- battaæ, tasmà na mutto pÃpakehi kammehÅti. - Bhiyyo opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja kocid-eva puriso dahariæ dÃrikaæ vÃretvà sunkaæ datvà pakkameyya, sà \<-------------------------------------------------------------------------- 2 jÃletvà AC. 27 evaæ ABC. 28 mara- M throughout. >/ #<[page 048]># %< 48>% aparena samayena mahatÅ assa vavappattÃ, tato a¤¤o puriso sunkaæ datvà vivÃhaæ kareyya, itaro Ãgantvà evaæ vadeyya: kissa pana me tvaæ ambho purisa bhari- yaæ nesÅti, so evaæ vadeyya: nÃhaæ tava bhariyaæ nemi, a¤¤Ã sà dÃrikà daharÅ taruïÅ ya tayà vÃrità ca dinna- sunkà ca, a¤¤Ã 'yaæ dÃrikà mahatÅ vayappattà mayà vÃrità ca dinnasunkà cÃti; te vivadamÃnà tava santike Ãgac- cheyyuæ, kassa tvaæ mahÃrÃja atthaæ dhÃreyyÃsÅti. - Purimassa bhante ti. - KinkÃraïà ti. - Ki¤cÃpi so evaæ vadeyya, api ca tato yeva sà mahatÅ nibbattà ti. -Evam-eva kho mahÃrÃja ki¤cÃpi a¤¤aæ mÃraïantikaæ nÃmarÆpaæ a¤¤aæ paÂisandhismiæ nÃmarÆpaæ, api ca tato yeva taæ nibbattaæ, tasmà na parimutto pÃpakehi kammehÅti. - Bhiyyo opammaæ karohÅti. - Yathà ma- hÃrÃja kocid-eva puriso gopÃlakassa hatthato khÅraghaÂaæ kiïitvà tass' eva hatthe nikkhipitvà pakkameyya: sve gahetvà gamissÃmÅti, taæ aparajju dadhi sampajjeyya, so Ãgantvà evaæ vadeyya: dehi me khÅraghaÂan-ti, so dadhiæ dasseyya, itaro evaæ vadeyya: nÃhaæ tava hat- thato dadhiæ kiïÃmi, dehi me khÅraghaÂan-ti, so evaæ vadeyya: ajÃnato te khÅraæ dadhi bhÆtan-ti; te vivada- mÃnà tava santike Ãgaccheyyuæ, kassa tvaæ mahÃrÃja atthaæ dhÃreyyÃsÅti. - GopÃlakassa bhante ti. - Kin- kÃraïà ti. - Ki¤cÃpi so evaæ vadeyya, api ca tato yeva taæ nibbattan-ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja ki¤cÃpi a¤¤aæ mÃraïantikaæ nÃmarÆpaæ a¤¤aæ paÂisandhismiæ nÃmarÆpaæ, api ca tato yeva taæ nibbattaæ, tasmà na parimutto pÃpakehi kammehÅti. - Kallo si bhante NÃga- senÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, tvaæ pana paÂisanda- hissasÅti. - Alaæ mahÃrÃja, kin-tena pucchitena, nanu mayà paÂigacc' eva akkhÃtaæ: sace mahÃrÃja sa-upÃdÃno \<-------------------------------------------------------------------------- 21 ajÃnanto M, ajÃnata B, ajÃnataæ AC. 32 paÂikacceva M, paÂigandeva AC, and so all throughout. >/ #<[page 049]># %< 49>% bhavissÃmi paÂisandahissÃmi, sace anupÃdÃno bhavissÃmi na paÂisandahissÃmÅti. - Opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja kocid-eva puriso ra¤¤o adhikÃraæ kÃreyya, rÃjà tuÂÂho adhikÃraæ dadeyya, so tena adhikÃrena pa¤- cahi kÃmaguïehi samappito samangibhÆto paricareyya, so ce janassa Ãroceyya: na me rÃjà ki¤ci paÂikarotÅti, kin-nu kho so mahÃrÃja puriso yuttakÃrÅ bhaveyyÃti. - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja kin-te etena pucchitena, nanu mayà paÂigacc' eva akkhÃtaæ: sace sa-upÃdÃno bhavissÃmi paÂisandahissÃmi, sace anupÃdÃno bhavissÃmi na paÂisandahissÃmÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, yam-pan' etaæ brÆsi: nÃmarÆpan-ti, tattha katamaæ nÃmaæ katamaæ rÆpan-ti. - Yaæ tattha mahÃrÃja oÊÃrikaæ etaæ rÆpaæ, ye tattha sukhumà cittacetasikà dhammà etaæ nÃman-ti. - Bhante NÃgasena, kena kÃraïena nÃmaæ yeva na paÂisandahati rÆpaæ yeva và ti. - A¤¤ama¤¤Æpanissità mahÃrÃja ete dhammÃ, ekato va uppajjantÅti. - Opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja kukkuÂiyà kalalaæ na bhaveyya, aï- ¬am-pi na bhaveyya, ya¤-ca tattha kalalaæ ya¤-ca aï¬aæ ubho p' ete a¤¤ama¤¤anissitÃ, ekato va nesaæ uppatti hoti, evam-eva kho mahÃrÃja yadi tattha nÃmaæ na bhaveyya rÆpam-pi na bhaveyya, ya¤-c' eva tattha nÃmaæ ya¤-c' eva rÆpaæ ubho p' ete a¤¤ama¤¤anissitÃ, ekato va nesaæ uppatti hoti; evam-etaæ dÅgham-ad- dhÃnaæ sambhÃvitan-ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, yam-pan' etaæ brÆsi: dÅgham-addhÃnan-ti, kim-etaæ addhÃnaæ nÃmÃti. - AtÅto mahÃrÃja addhÃ, anÃgato addhÃ, paccuppanno addhà ti. - Kim-pana bhante addhà atthÅti. - Koci mahÃrÃja addhà atthi, koci na-tthÅti. - Katamo pana bhante atthi, \<-------------------------------------------------------------------------- 3 kareyya M. 18 a¤¤ama¤¤aæ nissità C. >/ #<[page 050]># %< 50>% katamo na-tthÅti. - Ye te mahÃrÃja sankhÃrà atÅtà vigatà niruddhà vipariïatà so addhà na-tthi, ye dhammà vipÃkà ye ca vipÃkadhammadhammà ye ca a¤¤atra paÂi- sandhiæ denti, so addhà atthi, ye sattà kÃlakatà a¤¤atra uppannà so ca addhà atthi, ye sattà kÃlakatà a¤¤atra anuppannà so addhà na-tthi, ye ca sattà parinibbutà so ca addhà na-tthi parinibbutattà ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. Dutiyo vaggo. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, atÅtassa addhÃnassa kiæ mÆlaæ, anÃgatassa addhÃnassa kiæ mÆlaæ, paccup- pannassa addhÃnassa kiæ mÆlan-ti. - AtÅtassa ca ma- hÃrÃja addhÃnassa anÃgatassa ca addhÃnassa paccuppan- nassa ca addhÃnassa avijjà mÆlaæ, avijjÃpaccayà sankhÃrÃ, sankhÃrapaccayà vi¤¤Ãïaæ, vi¤¤Ãïapaccayà nÃmarÆpaæ, nÃmarÆpapaccayà saÊÃyatanaæ, saÊÃyatanapaccayà phasso, phassapaccayà vedanÃ, vedanÃpaccayà taïhÃ, taïhÃpaccayà upÃdÃnaæ, upÃdÃnapaccayà bhavo, bhavapaccayà jÃti, jÃtipaccayà jarÃ-maraïaæ soka-parideva-dukkha-doma- nass-upÃyÃsà sambhavanti; evam-etassa kevalassa ad- dhÃnassa purimà koÂi na pa¤¤ÃyatÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, yam-pan' etaæ brÆsi: purimà koÂi na pa¤¤ÃyatÅti, tassa opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja puriso parittaæ bÅjaæ paÂhaviyaæ nik- khipeyya, tato ankuro uÂÂhahitvà anupubbena vuddhiæ virÆÊhiæ vepullaæ Ãpajjitvà phalaæ dadeyya, tato pi \<-------------------------------------------------------------------------- 3 vipÃkadhammà dhammà C. 3te ca a¤¤atra all. >/ #<[page 051]># %< 51>% bÅjaæ gahetvà puna ropeyya, tato pi ankuro uÂÂhahitvà anupubbena vuddhiæ virÆÊhiæ vepullaæ Ãpajjitvà phalaæ dadeyya, evam-etissà santatiyà atthi anto ti. - Na-tthi bhante ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja addhÃnassÃpi purimà koÂi na pa¤¤ÃyatÅti. - Bhiyyo opammaæ karo- hÅti. - Yathà mahÃrÃja kukkuÂiyà aï¬aæ, aï¬ato kuk- kuÂÅ, kukkuÂiyà aï¬an-ti evam-etissà santatiyà atthi anto ti. - Na-tthi bhante ti. - Evam-eva kho ma- hÃrÃja addhÃnassÃpi purimà koÂi na pa¤¤ÃyatÅti. - Bhiyyo opammaæ karohÅti. - Thero paÂhaviyà cakkaæ Ãlikhitvà Milindaæ rÃjÃnaæ etad-avoca: Atthi mahÃrÃja imassa cakkassa anto ti. - Na-tthi bhante ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja imÃni cakkÃni vuttÃni BhagavatÃ: cakkhu¤-ca paÂicca rÆpe ca uppajjati cakkhuvi¤¤Ãïaæ, tiïïaæ sangati phasso, phassapaccayà vedanÃ, vedanÃpaccayà taïhÃ, taïhÃpaccayà kammaæ, kammato puna cakkhuæ jÃyati, evam-etissà santatiyà atthi anto ti. - Na-tthi bhante ti. - Sota¤-ca paÂicca sadde ca-pe-mana¤-ca paÂicca dhamme ca uppajjati manovi¤¤Ãïaæ, tiïïaæ san- gati phasso, phassapaccayà vedanÃ, vedanÃpaccayà taïhÃ, taïhÃpaccayà kammaæ, kammato puna mano jÃyati, evam- etissà santatiyà atthi anto ti. - Na-tthi bhante ti.- Evam-eva kho mahÃrÃja addhÃnassÃpi purimà koÂi na pa¤¤ÃyatÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, yaæ pan' etaæ brÆsi: purimà koÂi na pa¤¤ÃyatÅti, katamà ca sà purimà koÂÅti. - Yo kho mahÃrÃja atÅto addhà esà purimà koÂÅti. - Bhante NÃgasena, yaæ pan' etaæ brÆsi: purimà koÂi na pa¤¤ÃyatÅti, kim-pana bhante sabbà pi purimà koÂi na pa¤¤ÃyatÅti. - KÃci mahÃrÃja pa¤¤Ãyati, kÃci na pa¤¤Ã- yatÅti. - Katamà bhante pa¤¤Ãyati, katamà na pa¤¤Ã- yatÅti. - Ito pubbe mahÃrÃja sabbena sabbaæ sabbathà sabbaæ avijjà nÃhosÅti esà purimà koÂi na pa¤¤Ãyati, yaæ ahutvà sambhoti hutvà paÂivigacchati esà purimà koÂi \<-------------------------------------------------------------------------- No footnote. >/ #<[page 052]># %< 52 >% pa¤¤ÃyatÅti. - Bhante NÃgasena, yaæ ahutvà sambhoti hutvà paÂivigacchati nanu taæ ubhato chinnaæ atthaæ gacchatÅti. - Yadi mahÃrÃja ubhato chinnà atthaæ gac- chati ubhato chinnà sakkà va¬¬hetun-ti. - ùma, sà pi sakkà va¬¬hetun-ti. NÃhaæ bhante etaæ pucchÃmi, koÂito sakkà va¬¬hetun-ti. - ùma, sakkà va¬¬hetun-ti. - Opammaæ karohÅti. - Thero tassa rukkhÆpamaæ akÃsi: khandhà ca kevalassa dukkhakkhandhassa bÅjÃnÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, atthi keci sankhÃrà ye jÃyantÅti. - ùma mahÃrÃja, atthi sankhÃrà ye jÃyantÅti. - Katame te bhante ti. - Cakkhusmi¤-ca kho mahÃrÃja sati rÆpesu ca cakkhuvi¤¤Ãïaæ hoti, cakkhuvi¤¤Ãïe sati cakkhusamphasso hoti, cakkhusamphasse sati vedanà hoti, vedanÃya sati taïhà hoti, taïhÃya sati upÃdÃnaæ hoti, upÃdÃne sati bhavo hoti, bhave sati jÃti hoti, jÃ- tiyà sati jarÃ-maraïaæ soka-parideva-dukkha-domanass- upÃyÃsà sambhavanti, evam-etassa kevalassa dukkhak- khandhassa samudayo hoti. Cakkhusmi¤-ca kho ma- hÃrÃja asati rÆpesu ca asati cakkhuvi¤¤Ãïaæ na hoti, cakkhuvi¤¤Ãïe asati cakkhusamphasso na hoti, cakkhu- samphasse asati vedanà na hoti, vedanÃya asati taïhà na hoti,taïhÃya asati upÃdÃnaæ na hoti, upÃdÃne asati bhavo na hoti, bhave asati jÃti na hoti, jÃtiyà asati jarÃ- maraïaæ soka-parideva-dukkha-domanass-upÃyÃsà na honti, evam-etassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, atthi keci sankhÃrà ye abhavantà jÃyantÅti. - Na-tthi mahÃrÃja keci sankhÃrà ye abhavantà jÃyanti, bhavantà yeva kho mahÃrÃja san- khÃrà jÃyantÅti. - Opammaæ karohÅti. - Taæ kim- ma¤¤asi mahÃrÃja: idaæ gehaæ abhavantaæ jÃtaæ yattha \<-------------------------------------------------------------------------- 3chinnaæ A. 4ùma sà pi sakkà va¬¬hetunti om. C. >/ #<[page 053]># %< 53>% tvaæ nisinno sÅti. - Na-tthi ki¤ci bhante idha abha- vantaæ jÃtaæ, bhavantaæ yeva jÃtaæ, imÃni kho bhante dÃrÆni vane ahesuæ, aya¤-ca mattikà paÂhaviyaæ ahosi, itthÅna¤-ca purisÃna¤-ca tajjena vÃyÃmena evam-idaæ gehaæ nibbattan-ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja na-tthi keci sankhÃrà ye abhavantà jÃyanti, bhavantà yeva san- khÃrà jÃyantÅti. - Bhiyyo opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja ye keci bÅjagÃma-bhÆtagÃmà paÂhaviyaæ nik- khittà anupubbena vuddhiæ virÆÊhiæ vepullaæ ÃpajjamÃnà pupphÃni ca phalÃni ca dadeyyuæ na te rukkhà abhavantà jÃtÃ, bhavantà yeva te rukkhà jÃtÃ, evam-eva kho ma- hÃrÃja na-tthi keci sankhÃrà ye abhavantà jÃyanti, bha- vantà yeva [te] sankhÃrà jÃyantÅti. - Bhiyyo opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja kumbhakÃro paÂhaviyà mat- tikaæ uddharitvà nÃnÃbhÃjanÃni karoti, na tÃni bhÃjanÃni abhavantÃni jÃtÃni, bhavantÃni yeva jÃtÃni, evam-eva kho mahÃrÃja na-tthi keci sankhÃrà ye abhavantà jÃ- yanti, bhavantà yeva sankhÃrà jÃyantÅti. - Bhiyyo opam- maæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja vÅïÃya pattaæ na siyÃ, cammaæ na siyÃ, doïi na siyÃ, daï¬o na siyÃ, upavÅïo na siyÃ, tantiyo na siyuæ, koïo na siyÃ, purisassa ca tajjo vÃyÃmo na siyÃ, jÃyeyya saddo ti. - Na hi bhante ti. - Yato ca kho mahÃrÃja vÅïÃya pattaæ siyÃ, cammaæ siyÃ, doïi siyÃ, daï¬o siyÃ, upavÅïo siyÃ, tantiyo siyuæ, koïo siyÃ, purisassa ca tajjo vÃyÃmo siyÃ, jÃyeyya saddo ti. - ùma bhante, jÃyeyyÃti. - Evam-eva kho mahÃrÃja na-tthi keci sankhÃrà ye abhavantà jÃyanti, bhavantà yeva kho sankhÃrà jÃyantÅti. - Bhiyyo opammaæ karo- hÅti. - Yathà mahÃrÃja araïi na siyÃ, araïipotako na siyÃ, araïiyottakaæ na siyÃ, uttarÃraïi na siyÃ, coÊakaæ na siyÃ, purisassa ca tajjo vÃyÃmo na siyÃ, jÃyeyya aggÅti. - Na hi bhante ti. - Yato ca kho mahÃrÃja araïi siyÃ, araïipotako siyÃ, araïiyottakaæ siyÃ, uttarÃraïi siyÃ, coÊakaæ siyÃ, puri- sassa ca tajjo vÃyÃmo siyÃ, jÃyeyya so aggÅti. - ùma \<-------------------------------------------------------------------------- No footnote. >/ #<[page 054]># %< 54>% bhante, jÃyeyyÃti. - Evam-eva kho mahÃrÃja na-tthi keci sankhÃrà ye abhavantà jÃyanti, bhavantà yeva kho sankhÃrà jÃyantÅti. - Bhiyyo opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja maïi na siyÃ, Ãtapo na siyÃ, gomayaæ na siyÃ, jÃyeyya so aggÅti. - Na hi bhante ti. - Yato ca kho mahÃrÃja maïi siyÃ, Ãtapo siyÃ, gomayaæ siyÃ, jÃyeyya aggÅti. - ùma bhante, jÃyeyyÃti. - Evam-eva kho ma- hÃrÃja na-tthi keci sankhÃrà ye abhavantà jÃyanti, bha- vantà yeva kho sankhÃrà jÃyantÅti. - Bhiyyo opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja ÃdÃso na siyÃ, Ãbhà na siyÃ, mukhaæ na siyÃ, jÃyeyya attà ti. - Na hi bhante ti. - Yato ca kho mahÃrÃja ÃdÃso siyÃ, Ãbhà siyÃ, mukhaæ siyÃ, jÃyeyya attà ti. - ùma bhante, jÃyeyyÃti. -Evam-eva kho mahÃrÃja na-tthi keci sankhÃrà ye abhavantà jÃyanti, bhavantà yeva kho sankhÃrà jÃyantÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, vedagÆ upalabbhatÅti. - Ko pan' esa mahÃrÃja vedagÆ nÃmÃti. - Yo bhante abbhantare jÅvo cakkhunà rÆpaæ passati, sotena saddaæ suïÃti, ghÃnena gandhaæ ghÃyati, jivhÃya rasaæ sÃyati, kÃyena phoÂÂhabbaæ phusati, manasà dhammaæ vijÃnÃti, - yathà mayaæ idha pÃsÃde nisinnà yena yena vÃta- pÃnena iccheyyÃma passituæ tena tena vÃtapÃnena pas- seyyÃma, puratthimena pi vÃtapÃnena passeyyÃma, pac- chimena pi vÃtapÃnena passeyyÃma, uttarena pi vÃta- pÃnena passeyyÃma, dakkhiïena pi vÃtapÃnena passey- yÃma, -evam-eva kho bhante ayaæ abbhantare jÅvo yena yena dvÃrena icchati passituæ tena tena dvÃrena passatÅti. - Thero Ãha: Pa¤cadvÃraæ mahÃrÃja bhaïis- sÃmi, taæ suïohi, sÃdhukaæ manasikarohi: Yadi abbhan- tare jÅvo cakkhunà rÆpaæ passati, yathà mayaæ idha pÃsÃde nisinnà yena yena vÃtapÃnena iccheyyÃma passi- tuæ tena tena vÃtapÃnena rÆpaæ yeva passeyyÃma, pu- ratthimena pi vÃtapÃnena rÆpaæ yeva passeyyÃma, pac- \<-------------------------------------------------------------------------- No footnote. >/ #<[page 055]># %< 55>% chimena pi vÃtapÃnena rÆpaæ yeva passeyyÃma, uttarena pi vÃtapÃnena rÆpaæ yeva passeyyÃma, dakkhiïena pi vÃtapÃnena rÆpaæ yeva passeyyÃma, evam-etena ab- bhantare jivena [cakkhunà pi rÆpaæ yeva passitabbaæ,] sotena pi rÆpaæ yeva passitabbaæ, ghÃnena pi rÆpaæ yeva passitabbaæ, jivhÃya pi rÆpaæ yeva passitabbaæ, kÃyena pi rÆpaæ yeva passitabbaæ, manasà pi rÆpaæ yeva passitabbaæ; cakkhunà pi saddo yeva sotabbo, ghÃ- nena pi saddo yeva sotabbo, jivhÃya pi saddo yeva so- tabbo, kÃyena pi saddo yeva sotabbo, manasà pi saddo yeva sotabbo; cakkhunà pi gandho yeva ghÃyitabbo, so- tena pi gandho yeva ghÃyitabbo, jivhÃya pi gandho yeva ghÃyitabbo, kÃyena pi gandho yeva ghÃyitabbo, manasà pi gandho yeva ghÃyitabbo; cakkhunà pi raso yeva sÃyi- tabbo, sotena pi raso yeva sÃyitabbo, ghÃnena pi raso yeva sÃyitabbo, kÃyena pi raso yeva sÃyitabbo, manasà pi raso yeva sÃyitabbo; cakkhunà pi phoÂÂhabbaæ yeva phusitabbaæ, sotena pi phoÂÂhabbaæ yeva phusitabbaæ, ghÃnena pi phoÂÂhabbaæ yeva phusitabbaæ, jivhÃya pi phoÂÂhabbaæ yeva phusitabbaæ, manasà pi phoÂÂhabbaæ yeva phusitabbaæ; cakkhunà pi dhammaæ yeva vijÃni- tabbaæ, sotena pi dhammaæ yeva vijÃnitabbaæ, ghÃnena pi dhammaæ yeva vijÃnitabbaæ, jivhÃya pi dhammaæ yeva vijÃnitabbaæ, kÃyena pi dhammaæ yeva vijÃnitab- ban-ti. - Na hi bhante ti. - Na kho te mahÃrÃja yujjati purimena và pacchimaæ pacchimena và purimaæ. Yathà và pana mahÃrÃja mayaæ idha pÃsÃde nisinnà imesu jÃlavÃtapÃnesu ugghÃÂitesu mahantena ÃkÃsena bahimukhà suÂÂhutaraæ rÆpaæ passÃma, evam-etena abbhantare jÅvenÃpi cakkhudvÃresu ugghÃÂitesu mahantena ÃkÃsena suÂÂhutaraæ rÆpaæ passitabbaæ, sotesu ugghÃÂitesu ghÃne ugghÃÂite jivhÃya ugghÃÂitÃya kÃye ugghÃÂite mahantena ÃkÃsena suÂÂhutaraæ saddo sotabbo, gandho ghÃyitabbo, raso sÃyitabbo, phoÂÂhabbo phusitabbo ti. - Na hi \<-------------------------------------------------------------------------- No footnote. >/ #<[page 056]># %< 56>% bhante ti. - Na kho te mahÃrÃja yujjati purimena và pacchimaæ pacchimena và purimaæ. Yathà và pana mahÃrÃja ayaæ Dinno nikkhamitvà bahidvÃrakoÂÂhake tiÂÂheyya, jÃnÃsi tvaæ mahÃrÃja: ayaæ Dinno nikkhamitvà bahidvÃrakoÂÂhake hito ti. - ùma bhante, jÃnÃmÅti. - Yathà và pana mahÃrÃja ayaæ Dinno anto pavisitvà tava purato tiÂÂheyya, jÃnÃsi tvaæ mahÃrÃja: ayaæ Dinno anto pavisitvà mama purato Âhito ti. - ùma bhante, jÃnÃ- mÅti. - Evam-eva kho mahÃrÃja abbhantare so jÅvo jivhÃya rase nikkhitte jÃneyya: ambilattaæ và lavaïattaæ và tittakattaæ và kaÂukattaæ và kasÃyattaæ và madhu- rattaæ và ti. - ùma bhante, jÃneyyÃti. - Te rase anto paviÂÂhe jÃneyya: ambilattaæ và lavaïattaæ và tittakattaæ và kaÂukattaæ và kasÃyattaæ và madhurattaæ và ti. Na hi bhante ti. - Na kho te mahÃrÃja yujjati puri- mena và pacchimaæ pacchimena và purimaæ. Yathà mahÃrÃja kocid-eva puriso madhughaÂasataæ ÃharÃpetvà madhudoïiæ pÆrÃpetvà purisassa mukhaæ pidahitvà ma- dhudoïiyà pakkhipeyya, jÃneyya so mahÃrÃja puriso: ma- dhu sampannaæ và na sampannaæ và ti. - Na hi bhante ti. - Kena kÃraïenÃti. - Na hi tassa bhante mukhe madhu paviÂÂhan-ti. - Na kho te mahÃrÃja yujjati puri- mena và pacchimaæ pacchimena và puriman-ti. - NÃ- haæ paÂibalo tayà vÃdinà saddhiæ sallapituæ; sÃdhu, atthaæ jappehÅti. - Thero AbhidhammasaæyuttÃya ka- thÃya rÃjÃnaæ Milindaæ sa¤¤Ãpesi: Idha mahÃrÃja cak- khu¤-ca paÂicca rÆpe ca uppajjati cakkhuvi¤¤Ãïaæ, taæ- sahajÃtà phasso vedanà sa¤¤Ã cetanà ekaggatà jÅvitindri- yaæ manasikÃro ti evam-ete dhammà paccayato jÃyanti, na h' ettha vedagÆ upalabbhati; sota¤-ca paÂicca sadde ca-pe-mana¤-ca paÂicca dhamme ca uppajjati anovi¤¤Ãïaæ, taæsahajÃtà phasso vedanà sa¤¤Ã cetanà \<-------------------------------------------------------------------------- 3. 5-koÂÂake B. 28. 32 taæsahajÃta- ACM. >/ #<[page 057]># %< 57>% ekaggatà jÅvitindriyaæ manasikÃro ti evam-ete dhammà paccayato jÃyanti, na h' ettha vedagÆ upalabbhatÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, yattha cakkhuvi¤¤Ãïaæ uppajjati tattha manovi¤¤Ãïam-pi uppajjatÅti. - ùma mahÃrÃja, yattha cakkhuvi¤¤Ãïaæ uppajjati tattha mano- vi¤¤Ãïam-pi uppajjatÅti. - Kin-nu kho bhante NÃga- sena paÂhamaæ cakkhuvi¤¤Ãïaæ uppajjati pacchà mano- vi¤¤Ãïaæ, udÃhu manovi¤¤Ãïaæ paÂhamaæ uppajjati pac- chà cakkhuvi¤¤Ãïan-ti. - PaÂhamaæ mahÃrÃja cakkhuvi¤- ¤Ãïaæ uppajjati pacchà manovi¤¤Ãïan-ti. - Kin-nu kho bhante NÃgasena cakkhuvi¤¤Ãïaæ manovi¤¤Ãïaæ ÃïÃpeti: yatthÃhaæ uppajjÃmi tvam-pi tattha uppajjÃhiti, udÃhu manovi¤¤Ãïaæ cakkhuvi¤¤Ãïaæ ÃïÃpeti: yattha tvaæ up- pajjissasi aham-pi tattha uppajjissÃmÅti. - Na hi ma- hÃrÃja, anallÃpo tesaæ a¤¤ama¤¤ehÅti. - Katham-bhante NÃgasena yattha cakkhuvi¤¤Ãïaæ uppajjati tattha mano- vi¤¤Ãïam-pi uppajjatÅti. - Ninnattà ca mahÃrÃja dvÃ- rattà ca ciïïattà ca samudÃcaritattà cÃti. - Katham- bhante NÃgasena ninnattà yattha cakkhuvi¤¤Ãïaæ uppaj- jati tattha manovi¤¤Ãïam-pi uppajjati, opammaæ karo- hÅti. - Taæ kim-ma¤¤asi mahÃrÃja: deve vassante kata- mena udakaæ gaccheyyÃti. - Yena bhante ninnaæ tena gaccheyyÃti. - AthÃparena samayena devo vasseyya, kata- mena taæ udakaæ gaccheyyÃti. - Yena bhante purimaæ udakaæ gataæ tam-pi tena gaccheyyÃti. - Kin-nu- kho mahÃrÃja purimaæ udakaæ pacchimaæ udakaæ ÃïÃpeti: yenÃhaæ gacchÃmi tvam-pi tena gacchÃhÅti, pacchimaæ và udakaæ purimaæ udakaæ ÃïÃpeti: yena tvaæ gacchis- sasi aham-pi tena gacchissÃmÅti. - Na hi bhante, anÃ- lÃpo tesaæ a¤¤ama¤¤ehi, ninnattà gacchantÅti. - Evam- eva kho mahÃrÃja ninnattà yattha cakkhuvi¤¤Ãïaæ up- pajjati tattha manovi¤¤Ãïam-pi uppajjati, na cakkhu- \<-------------------------------------------------------------------------- 16 anallÃpo, so M throuhgout, ABC only here. >/ #<[page 058]># %< 58>% vi¤¤Ãïaæ manovi¤¤Ãïaæ ÃïÃpeti: yatthÃhaæ uppajjÃmi tvam-pi tattha uppajjÃhÅti, na pi manovi¤¤Ãïaæ cakkhu- vi¤¤Ãïaæ ÃïÃpeti: yattha tvaæ uppajjissasi aham-pi tattha uppajjissÃmÅti, anÃlÃpo tesaæ a¤¤ama¤¤ehi, ninnattà up- pajjantÅti. - Katham-bhante NÃgasena dvÃrattà yattha cakkhuvi¤¤Ãïaæ uppajjati tattha manovi¤¤Ãïam-pi up- pajjati, opammaæ karohÅti. - Taæ kim-ma¤¤asi ma- hÃrÃja: ra¤¤o paccantimaæ nagaraæ daÊhapÃkÃratoraïaæ ekadvÃraæ, tato puriso nikkhamitukÃmo bhaveyya, kata- mena nikkhameyyÃti. - DvÃrena bhante nikkhameyyÃti. - AthÃparo puriso nikkhamitukÃmo bhaveyya, katamena so nikkhameyyÃti. - Yena bhante purimo puriso nik- khanto so pi tena nikkhameyyÃti. - Kin-nu kho ma- hÃrÃja purimo puriso pacchimaæ purisaæ ÃïÃpeti: yenÃ- haæ gacchÃmi tvam-pi tena gacchÃhÅti, pacchimo và puriso purimaæ purisaæ ÃïÃpeti: yena tvaæ gacchissasi aham-pi tena gacchissÃmÅti. - Na hi bhante, anÃlÃpo tesaæ a¤¤ama¤¤ehi, dvÃrattà gacchantÅti.-Evam-eva kho mahÃrÃja dvÃrattà yattha cakkhuvi¤¤Ãïaæ uppajjati tattha manovi¤¤Ãïam-pi uppajjati, na ca cakkhuvi¤¤Ãïaæ manovi¤¤Ãïaæ ÃïÃpeti: yatthÃhaæ uppajjÃmi tvam-pi tattha uppajjÃhÅti, nÃpi manovi¤¤Ãïaæ cakkhuvi¤¤Ãïaæ ÃïÃpeti: yattha tvaæ uppajjissasi aham-pi tattha uppaj- jissÃmÅti, anÃlÃpo tesaæ a¤¤ama¤¤ehi, dvÃrattà uppajjan- tÅti. - Katham-bhante NÃgasena ciïïattà yattha cak- khuvi¤¤Ãïaæ uppajjati tattha manovi¤¤Ãïam-pi uppajjati, opammaæ karohÅti. - Taæ kim-ma¤¤asi mahÃrÃja: pa- Âhamaæ ekaæ sakaÂaæ gaccheyya, atha dutiyaæ sakaÂaæ katamena gaccheyyÃti. - Yena bhante purimaæ sakaÂaæ gataæ tam-pi tena gaccheyyÃti. - Kin-nu kho mahÃ- rÃja purimaæ sakaÂaæ pacchimaæ sakaÂaæ ÃïÃpeti: yenÃhaæ gacchÃmi tvam-pi tena gacchÃhÅti, pacchimaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 26uppajjatÅti all. >/ #<[page 059]># %< 59>% và sakaÂaæ purimaæ sakaÂaæ ÃïÃpeti: yena tvaæ gac- chissasi aham-pi tena gacchissÃmÅti. - Na hi bhante, anÃlÃpo tesaæ a¤¤ama¤¤ehi, ciïïattà gacchantÅti. - Evam-eva kho mahÃrÃja ciïïattà yattha cakkhuvi¤¤Ãïaæ uppajjati tattha manovi¤¤Ãïam-pi uppajjati, na ca cak- khuvi¤¤Ãïaæ manovi¤¤Ãïaæ ÃïÃpeti: yatthÃhaæ uppaj- jÃmi tvam-pi tattha uppajjÃhÅti, nÃpi manovi¤¤Ãïaæ cakkhuvi¤¤Ãïaæ ÃïÃpeti: yattha tvaæ uppajjissasi aham-pi tattha uppajjissÃmÅti, anÃlÃpo tesaæ a¤¤ama¤¤ehi, ciï- ïattà uppajjantÅti. - Katham-bhante NÃgasena samu- dÃcaritattà yattha cakkhuvi¤¤Ãïaæ uppajjati tattha mano- vi¤¤Ãïam-pi uppajjati, opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja muddÃ-gaïanÃ-sankhÃ-lekhÃ-sippaÂÂhÃnesu Ãdi- kammikassa dandhÃyanà bhavati, athÃparena samayena nisammakiriyÃya samudÃcaritattà adandhÃyanà bhavati, evam-eva kho mahÃrÃja samudÃcaritattà yattha cakkhu- vi¤¤Ãïaæ uppajjati tattha manovi¤¤Ãïaæ-pi uppajjati, na ca cakkhuvi¤¤Ãïaæ manovi¤¤Ãïaæ ÃïÃpeti: yatthÃhaæ uppajjÃmi tvam-pi tattha uppajjÃhÅti, nÃpi manovi¤¤Ãïaæ cakkhuvi¤¤Ãïaæ ÃïÃpeti: yattha tvaæ uppajjissasi aham-pi tattha uppajjissÃmÅti, anÃlÃpo tesaæ a¤¤ama¤¤ehi, samu- dÃcaritattà uppajjantÅti. - Bhante NÃgasena, yattha sotavi¤¤Ãïaæ uppajjati tattha manovi¤¤Ãïam-pi uppajjati -pe-yattha ghÃnavi¤¤Ãïaæ uppajjati, yattha jivhÃ- vi¤¤Ãïaæ uppajjati, yattha kÃyavi¤¤Ãïaæ uppajjattattha manovi¤¤Ãïam-pi uppajjatÅti. - ùma mahÃrÃja, yattha kÃyavi¤¤Ãïaæ uppajjati tattha manovi¤¤Ãïam-pi uppaj- jatÅti. - Kin-nu kho bhante NÃgasena paÂhamaæ kÃya- vi¤¤Ãïaæ uppajjati pacchà manovi¤¤Ãïaæ, udÃhu mano- vi¤¤Ãïaæ paÂhamaæ uppajjati pacchà kÃyavi¤¤Ãïan-ti. - KÃyavi¤¤Ãïaæ mahÃrÃja paÂhamaæ uppajjati pacchà ma- novi¤¤Ãïan-ti. - Kin-nu kho bhante NÃgasena - pe \<-------------------------------------------------------------------------- 23 uppajjatÅti all. C* >/ #<[page 060]># %< 60>% - anÃlÃpo tesaæ a¤¤ama¤¤ehi, samudÃcaritattà uppaj- jantÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, yattha manovi¤¤Ãïaæ uppajjati vedanà pi tattha uppajjatÅti. - ùma mahÃrÃja, yattha manovi¤¤Ãïaæ uppajjati, phasso pi tattha uppaj- jati, vedanà pi tattha uppajjati, sa¤¤Ã pi tattha uppajjati, cetanà pi tattha uppajjati, vitakko pi tattha uppajjati, vicÃro pi tattha uppajjati, sabbe pi phassapamukhà dhammà tattha uppajjantÅti. Bhante NÃgasena, kiælakkhaïo phasso ti. - Phu- sanalakkhaïo mahÃrÃja phasso ti. - Opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja dve meï¬Ã yujjheyyuæ, tesu yathà eko meï¬o evaæ cakkhu daÂÂhabbaæ, yathà dutiyo meï¬o evaæ rÆpaæ daÂÂhabbaæ, yathà tesaæ sannipÃto evam phasso daÂÂhabbo ti. - Bhiyyo opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja dve pÃïÅ vajjeyyuæ, tesu yathà eko pÃïi evaæ cakkhu daÂÂhabbaæ, yathà dutiyo pÃïi evaæ rÆpaæ daÂÂhabbaæ, yathà tesaæ sannipÃto evaæ phasso daÂ- Âhabbo ti. - Bhiyyo opammaæ karohÅti. - Yathà ma- hÃrÃja dve sammà vajjeyyuæ, tesu yathà eko sammo evaæ cakkhu daÂÂhabbaæ, yathà dutiyo sammo evaæ rÆpaæ daÂÂhabbaæ, yathà tesaæ sannipÃto evaæ phasso daÂÂhabbo ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. Bhante NÃgasena, kiælakkhaïà vedanà ti. - Ve- dayitalakkhaïà mahÃrÃja vedanà anubhavanalakkhaïà cÃti. - Opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja kocid- eva puriso ra¤¤o adhikÃraæ kareyya, tassa rÃjà tuÂÂho adhikÃraæ dadeyya, so tena adhikÃrena pa¤cahi kÃma- guïehi samappito samangibhÆto paricareyya, tassa evam- assa: mayà kho pubbe ra¤¤o adhikÃro kato, tassa me rÃjà tuÂÂho adhikÃraæ adÃsi, svÃhaæ tatonidÃnaæ imaæ evarÆpaæ vedanaæ vediyÃmÅti; -yathà và pana mahÃrÃja \<-------------------------------------------------------------------------- 25anubhavalak- AC in both places. >/ #<[page 061]># %< 61>% kocid-eva puriso kusalaæ kammaæ katvà kÃyassa bhedà param-maraïà sugatiæ saggaæ lokaæ uppajjeyya, so tattha dibbehi pa¤cahi kÃmaguïehi samappito samangi- bhÆto paricareyya, tassa evam-assa: ahaæ kho pubbe kusalaæ kammaæ akÃsiæ, so 'haæ tatonidÃnaæ imaæ evarÆpaæ vedanaæ vediyÃmÅti; -evam-eva kho ma- hÃrÃja vedayitalakkhaïà c' eva vedanà anubhavanalakkhaïà cÃti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. Bhante NÃgasena, kiælakkhaïà sa¤¤Ã ti. - Sa¤jÃ- nanalakkhaïà mahÃrÃja sa¤¤Ã; kiæ sa¤jÃnÃti: nÅlam-pi sa¤jÃnÃti, pÅtam-pi sa¤jÃnÃti, lohitam-pi sa¤jÃnÃti, odÃ- tam-pi sa¤jÃnÃti, ma¤jeÂÂham-pi sa¤jÃnÃti; evaæ kho mahÃrÃja sa¤jÃnanalakkhaïà sa¤¤Ã ti. - Opammaæ ka- rohÅti. - Yathà mahÃrÃja ra¤¤o bhaï¬ÃgÃriko bhaï¬Ã- gÃraæ pavisitvà nÅla-pÅta-lohit-odÃta-ma¤jeÂÂhÃni rÃja- bhogÃni rÆpÃni passitvà sa¤jÃnÃti, evam-eva kho ma- hÃrÃja sa¤jÃnanalakkhaïà sa¤¤Ã ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. Bhante NÃgasena, kiælakkhaïà cetanà ti. - Cetayi- talakkhaïà mahÃrÃja cetanà abhisankharaïalakkhaïà cÃti. - Opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja kocid-eva puriso visaæ abhisankharitvà attanà ca piveyya pare ca pÃyeyya, so attanà pi dukkhito bhaveyya, pare pi duk- khità bhaveyyuæ, evam-eva kho mahÃrÃja idh' ekacco puggalo akusalaæ kammaæ cetanÃya cetayitvà kÃyassa bhedà param-maraïà apÃyaæ duggatiæ vinipÃtaæ nira- yaæ uppajjeyya, ye pi tassa anusikkhanti te pi kÃyassa bhedà param-maraïà apÃyaæ duggatiæ vinipÃtaæ nira- yaæ uppajjanti. Yathà và pana mahÃrÃja kocid-eva puriso sappi-navanÅta-tela-madhu-phÃïitaæ ekajjhaæ abhisankharitvà attanà ca piveyya pare ca pÃyeyya, so attanà pi sukhito bhaveyya, pare pi sukhità bhaveyyuæ, \<-------------------------------------------------------------------------- 3 pa¤ca BM. 27upapajj- M throughout (mostly written uppapajj-). >/ #<[page 062]># %< 62>% evam-eva kho mahÃrÃja idh' ekacco puggalo kusalaæ kammaæ cetanÃya cetayitvà kÃyassa bhedà param-maraïà sugatiæ saggaæ lokaæ uppajjati, ye pi tassa anusikkhanti te pi kÃyassa bhedà param-maraïà sugatiæ saggaæ lo- kaæ uppajjanti. Evaæ kho mahÃrÃja cetayitalakkhaïà cetanà abhisankharaïalakkhaïà cÃti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. Bhante NÃgasena, kiælakkhanaæ vi¤¤Ãïan-ti. - VijÃnanalakkhaïaæ mahÃrÃja vi¤¤Ãïan-ti. - Opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja nagaraguttiko majjhe nagare singhÃÂake nisinno passeyya puratthimadisato purisaæ Ãgacchantaæ, passeyya dakkhiïadisato purisaæ Ãgacchan- taæ, passeyya pacchimadisato purisaæ Ãgacchantaæ, pas- seyya uttaradisato purisaæ Ãgacchantaæ, evam-eva kho mahÃrÃja ya¤-ca puriso cakkhunà rÆpaæ passati taæ vi¤¤Ãïena vijÃnÃti, ya¤-ca sotena saddaæ suïÃti taæ vi¤¤Ãïena vijÃnÃti, ya¤-ca ghÃnena gandhaæ ghÃyati taæ vi¤¤Ãïena vijÃnÃti, ya¤-ca jivhÃya rasaæ sÃyati taæ vi¤¤Ãïena vijÃnÃti, ya¤-ca kÃyena phoÂÂhabbaæ phusati taæ vi¤¤Ãïena vijÃnÃti, ya¤-ca manasà dhammaæ vijÃ- nÃti taæ vi¤¤Ãïena vijÃnÃti. Evaæ kho mahÃrÃja vijÃ- nanalakkhaïaæ vi¤¤Ãïan-ti. - Kallo si bhante NÃ- gasenÃti. Bhante NÃgasena, kiælakkhaïo vitakko ti. - Appa- nÃlakkhaïo mahÃrÃja vitakko ti. - Opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja va¬¬haki suparikammakataæ dÃruæ sandhismiæ appeti, evaæ kho mahÃrÃja appanÃlakkhaïo vitakko ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. Bhante NÃgasena, kiælakkhaïo vicÃro ti. - Anu- majjanalakkhaïo mahÃrÃja vicÃro ti. - Opammaæ karo- hÅti. - Yathà mahÃrÃja kaæsathÃlaæ ÃkoÂitaæ pacchà \<-------------------------------------------------------------------------- 5 evameva kho all. 21 evameva kho AM. 26 va¬¬hakÅ AC. 32 kaæ- satÃlaæ C. >/ #<[page 063]># %< 63>% anuravati anusandahati; yathà mahÃrÃja ÃkoÂanà evaæ vitakko daÂÂhabbo, yathà anuravanà evaæ vicÃro daÂÂhabbo ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. Tatiyo vaggo. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, sakkà imesaæ dham- mÃnaæ ekatobhÃvan-gatÃnaæ vinibbhujitvà vinibbhujitvà nÃnÃkaraïaæ pa¤¤Ãpetuæ: ayaæ phasso, ayaæ vedanÃ, ayaæ sa¤¤Ã, ayaæ cetanÃ, idaæ vi¤¤Ãïaæ, ayaæ vitakko, ayaæ vicÃro ti. - Na sakkà mahÃrÃja imesaæ dhammÃnaæ ekatobhÃvan-gatÃnaæ vinibbhujitvà vinibbhujitvà nÃnÃ- karaïaæ pa¤¤Ãpetuæ: ayaæ phasso, ayaæ vedanÃ, ayaæ sa¤¤Ã, ayaæ cetanÃ, idaæ vi¤¤Ãïaæ, ayaæ vitakko, ayaæ vicÃro ti. - Opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja ra¤¤o sÆdo yÆsaæ và rasaæ và kareyya, so tattha da- dhim-pi pakkhipeyya, loïam pi pakkhipeyya, singive- ram-pi pakkhipeyya, jÅrakam-pi pakkhipeyya, maricam-pi pakkhipeyya, a¤¤Ãni pi pakÃrÃni pakkhipeyya; tam-enaæ rÃjà evaæ vadeyya: dadhissa me rasaæ Ãhara, loïassa me rasaæ Ãhara, singiverassa me rasaæ Ãhara, jÅrakassa me rasaæ Ãhara, maricassa me rasaæ Ãhara, sabbesaæ me pakkhittÃnaæ rasaæ ÃharÃti; sakkà nu kho mahÃrÃja tesaæ rasÃnaæ ekatobhÃvan-gatÃnaæ vinibbhujitvà vinib- bhujitvà rasaæ Ãharituæ ambilattaæ và lavaïattaæ và tittattaæ và kaÂukattaæ và kasÃyattaæ và madhurattaæ và ti. - Na hi bhante sakkà tesaæ rasÃnaæ ekatobhÃ- \<-------------------------------------------------------------------------- 6-bhÃvagat-C twice, M throughout. 7nÃnÃkÃraïaæ B once, M through- out. 25tittakattaæ A in both places. >/ #<[page 064]># %< 64>% van-gatÃnaæ vinibbhujitvà vinibbhujitvà rasaæ Ãharituæ: ambilattaæ và lavaïattaæ và tittattaæ và kaÂukattaæ và kasÃyattaæ và madhurattaæ vÃ, api ca kho pana sakena sakena lakkhaïena upaÂÂhahantÅti. - Evam-eva kho mahÃrÃja na sakkà imesaæ dhammÃnaæ ekatobhÃvan- gatÃnaæ vinibbhujitvà vinibbhujitvà nÃnÃkaraïaæ pa¤¤Ã- petuæ: ayaæ phasso, ayaæ vedanÃ, ayaæ sa¤¤Ã, ayaæ cetanÃ, idaæ vi¤¤Ãïaæ, ayaæ vitakko, ayaæ vicÃro ti, api ca kho pana sakena sakena lakkhaïena upaÂÂhahan- tÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. Thero Ãha: Loïaæ mahÃrÃja cakkhuvi¤¤eyyan-ti.- ùma bhante, cakkhuvi¤¤eyyan-ti. - SuÂÂhu kho ma- hÃrÃja jÃnÃhÅti. - Kim-pana bhante jivhÃvi¤¤eyyan-ti. - ùma mahÃrÃja, jivhÃvi¤¤eyyan-ti. - Kim-pana bhante sabbaæ loïaæ jivhÃya vijÃnÃtÅti. - ùma ma- hÃrÃja, sabbaæ loïaæ jivhÃya vijÃnÃtÅti. - Yadi bhante sabbaæ loïaæ jivhÃya vijÃnÃti, kissa pana taæ sakaÂehi balivaddà Ãharanti, nanu loïam-eva Ãharitabban-ti. - Na sakkà mahÃrÃja loïam-eva Ãharituæ, ekatobhÃvan- gatà ete dhammÃ, gocaranÃnattan-gatÃ: loïaæ garubhÃvo cÃti. Sakkà pana mahÃrÃja loïaæ tulÃya tulayitun-ti. - ùma bhante, sakkà ti.- Na sakkà mahÃrÃja loïaæ tulÃya tulayituæ, garubhÃvo tulÃya tulÅyatÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. NÃgasena-MilindarÃja-pa¤hà niÂÂhitÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- 13 jÃnÃsÅti AC. 25 -rÃjamahÃpa¤hà AC. >/ #<[page 065]># %< 65>% RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, yÃn' imÃni pa¤c' Ãya- tanÃni kin-nu tÃni nÃnÃkammehi nibbattÃni udÃhu ekena kammenÃti. - NÃnÃkammehi mahÃrÃja nibbattÃni, na ekena kammenÃti. - Opammaæ karohÅti. - Taæ kim- ma¤¤asi mahÃrÃja: ekasmiæ khette pa¤ca bÅjÃni vapey- yuæ, tesaæ nÃnÃbÅjÃnaæ nÃnÃphalÃni nibbatteyyun-ti. - ùma bhante, nibbatteyyun-ti. - Evam-eva kho ma- hÃrÃja yÃn imÃni pa¤c' ÃyatanÃni tÃni nÃnÃkammehi nibbattÃni, na ekena kammenÃti. Kallo si bhante NÃ- gasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, kena kÃraïena ma- nussà na sabbe samakÃ, a¤¤e appÃyukà a¤¤e dÅghÃyukÃ, a¤¤e bavhÃbÃdhà a¤¤e appÃbÃdhÃ, a¤¤e dubbaïïà a¤¤e vaïïavanto, a¤¤e appesakkhà a¤¤e mahesakkhÃ, a¤¤e appabhogà a¤¤e mahÃbhogÃ, a¤¤e nÅcakulÅnà a¤¤e mahÃ- kulÅnÃ, a¤¤e duppa¤¤Ã a¤¤e pa¤¤Ãvanto ti. Thero Ãha: Kissa pana mahÃrÃja rukkhà na sabbe samakÃ, a¤¤e ambilà a¤¤e lavaïà a¤¤e tittakà a¤¤e kaÂukà a¤¤e kasÃvà a¤¤e madhurà ti. - Ma¤¤Ãmi bhante bÅjÃnaæ nÃnÃkara- ïenÃti. - Evam-eva kho mahÃrÃja kammÃnaæ nÃnÃ- karaïena manussà na sabbe samakÃ, a¤¤e appÃyukà a¤¤e dÅghÃyukÃ, a¤¤e bavhÃbÃdhà a¤¤e appÃbÃdhÃ, a¤¤e dub- baïïà a¤¤e vaïïavanto, a¤¤e appesakkhà a¤¤e mahe- sakkhÃ, a¤¤e appabhogà a¤¤e mahÃbhogÃ, a¤¤e nÅcaku- lÅnà a¤¤e mahÃkulÅnÃ, a¤¤e duppa¤¤Ã a¤¤e pa¤¤Ãvanto. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: Kammassakà mÃïava sattÃ, kammadÃyÃdà kammayonÅ kammabandhÆ kammapaÂisaraïÃ, kammaæ satte vibhajati, yad-idaæ hÅnappaïÅtatÃyÃti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, tumhe bhaïatha: kin-ti imaæ dukkhaæ nirujjheyya a¤¤a¤-ca dukkhaæ na uppaj- \<-------------------------------------------------------------------------- 13 bahvÃb- M throughout, C once; bavuhÃb- B in both places. 16 pa¤- ¤avanto M in both places, B once. 27 -yoni-bandhu all. 31 idaæ M. >/ #<[page 066]># %< 66>% jeyyÃti. - Etadatthà mahÃrÃja amhÃkaæ pabbajjà ti. - Kiæ paÂigacc' eva vÃyamitena, nanu sampatte kÃle vÃ- yamitabban-ti. - Thero Ãha: Sampatte kÃle mahÃrÃja vÃyÃmo akiccakaro bhavati, paÂigacc' eva vÃyÃmo kicca- karo bhavatÅti. - Opammaæ karohÅti. - Taæ kim- ma¤¤asi mahÃrÃja: yadà tvaæ pipÃsito bhaveyyÃsi tadà tvaæ udapÃnaæ khaïÃpeyyÃsi taÊÃkaæ khaïÃpeyyÃsi: pÃnÅyaæ pivissÃmÅti. - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja sampatte kÃle vÃyÃmo akiccakaro bhavati, paÂigacc' eva vÃyÃmo kiccakaro bhavatÅti. - Bhiyyo opammaæ karohÅti. - Taæ kim-ma¤¤asi mahÃrÃja: yadà tvaæ bubhukkhito bhaveyyÃsi tadà tvaæ khettaæ kasÃ- peyyÃsi sÃliæ ropÃpeyyÃsi dha¤¤aæ atiharÃpeyyÃsi: bhat- taæ bhu¤jissÃmÅti. - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja sampatte kÃle vÃyÃmo akiccakaro bhavati, paÂigacc' eva vÃyÃmo kiccakaro bhavatÅti. - Bhiyyo opammaæ karohÅti. - Taæ kim-ma¤¤asi mahÃrÃja: yadà te sangÃmo paccupaÂÂhito bhaveyya tadà tvaæ parikhaæ khaïÃpeyyÃsi pÃkÃraæ kÃrÃpeyyÃsi gopuraæ kÃrÃpeyyÃsi aÂÂÃlakaæ kÃrÃpeyyÃsi dha¤¤aæ atiharÃpeyyÃsi, tadà tvaæ hatthismiæ sikkheyyÃsi assasmiæ sikkheyyÃsi rathasmiæ sikkheyyÃsi dhanusmiæ sikkheyyÃsi tharusmiæ sikkheyyÃ- sÅti. - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja sampatte kÃle vÃyÃmo akiccakaro bhavati, paÂigacc' eva vÃyÃmo kiccakaro bhavati. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: PaÂigacc' eva taæ kayirà yaæ ja¤¤Ã hitam-attano; na sÃkaÂikacintÃya, mantÃ' dhÅro parakkame. Yathà sÃkaÂiko nÃma samaæ hitvà mahÃpathaæ visamaæ maggam-Ãruyha akkhacchinno va jhÃyati, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 etadatthÃya AM. 2for paÂigacc'eva see p. 48. 20aÂÂÃlaæ A >/ #<[page 067]># %< 67>% Evaæ dhammà apakkamma adhammam-anuvattiya mando maccumukhaæ patto akkhacchinno va socatÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, tumhe bhaïatha: pÃka- tikÃggito nerayiko aggi mahÃbhitÃpataro hoti, khuddako pi pÃsÃïo pÃkatike aggimhi pakkhitto divasam-pi dhama- mÃno na vilayaæ gacchati, kÆÂÃgÃramatto pi pÃsÃïo ne- rayikaggimhi pakkhitto khaïena vilayaæ gacchatÅti; etaæ vacanaæ na saddahÃmi. Eva¤-ca pana vadetha: ye ca tattha uppannà sattà te anekÃni pi vassasahassÃni niraye paccamÃnà na vilayaæ gacchantÅti; tam-pi vacanaæ na saddahÃmÅti. - Thero Ãha: Taæ kim-ma¤¤asi mahÃrÃja: yà tà santi makariniyo pi suæsumÃriniyo pi kacchapiniyo pi moriniyo pi kapotiniyo pi kin-nu tà kakkhaÊÃni pÃ- sÃïÃni sakkharÃyo ca khÃdantÅti. - ùma bhante, khÃ- dantÅti. - Kim-pana tÃni tÃsaæ kucchiyaæ koÂÂhab- bhantaragatÃni vilayaæ gacchantÅti. - ùma bhante, vi- layaæ gacchantÅti. - Yo pana tÃsaæ kucchiyaæ gabbho so pi vilayaæ gacchatÅti. - Na hi bhante ti. - Kena kÃraïenÃti. - Ma¤¤Ãmi bhante kammÃdhikatena na vila- yaæ gacchatÅti. - Evam-eva kho mahÃrÃja kammÃdhi- katena nerayikà sattà anekÃni pi vassasahassÃni niraye paccamÃnà na vilayaæ gacchanti [tatth' eva jÃyanti tatth' eva va¬¬hanti tatth' eva maranti.] BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: So na tÃva kÃlaæ karoti yÃva na taæ pÃpaæ kammaæ byantihotÅti. - Bhiyyo opammaæ karohÅti. - Taæ kim-ma¤¤asi mahÃrÃja: yà tà santi sÅhiniyo pi byagghiniyo pi dÅpiniyo pi kukkuriniyo pi kin-nu tà kakkhaÊÃni aÂÂhikÃni maæsÃni khÃdantÅti. - ùma bhante, khÃdantÅti. - Kim-pana tÃni tÃsaæ kuc- \<-------------------------------------------------------------------------- 2 mando AC (mÃno SN. II, 22). 2 (va jhÃyatÅti SN. 1. c.) 24 the passage in brackets is wanting in BM in both places, at p. 68. 1: 7 in all. >/ #<[page 068]># %< 68>% chiyaæ koÂÂhabbhantaragatÃni vilayaæ gacchantÅti. - ùma bhante, vilayaæ gacchantÅti. - Yo pana tÃsaæ kucchiyaæ gabbho so pi vilayaæ gacchatÅti. - Na hi bhante ti. - Kena kÃraïenÃti. - Ma¤¤Ãmi bhante kammÃdhikatena na vilayaæ gacchatÅti. - Evam-eva kho mahÃrÃja kammÃdhikatena nerayikà sattà anekÃni pi vassasahassÃni niraye paccamÃnà na vilayaæ gacchantÅti. - Bhiyyo opammaæ karohÅti. - Taæ kim-ma¤¤asi ma- hÃrÃja: yà tà santi YonakasukhumÃliniyo pi khattiya- sukhumÃliniyo pi brÃhmaïasukhumÃliniyo pi gahapati- sukhumÃliniyo pi kin-nu tà kakkhaÊÃni khajjakÃni maæ- sÃni khÃdantÅti. - ùma bhante, khÃdantÅti. - Kim-pana tÃni tÃsaæ kucchiyaæ koÂÂhabbhantaragatÃni vilayaæ gacchantÅti. - ùma bhante, vilayaæ gacchantÅti. - Yo pana tÃsaæ kucchiyaæ gabbho so pi vilayaæ gacchatÅti. - Na hi bhante ti. - Kena kÃraïenÃti. - Ma¤¤Ãmi bhante kammÃdhikatena na vilayaæ gacchatÅti. - Evam- eva kho marÃja kammÃdhikatena nerayikà sattà ane- kÃni pi vassasahassÃni niraye paccamÃnà na vilayaæ gacchanti [tatth' eva jÃyanti tatth' eva va¬¬hanti tatth' eva maranti]. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: So na tÃva kÃlaæ karoti yÃva na taæ pÃpaæ kammaæ byantihotÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, tumhe bhaïatha: ayaæ mahÃpaÂhavÅ udake patiÂÂhitÃ, udakaæ vÃte patiÂÂhitaæ, vÃto ÃkÃse patiÂÂhito ti; etam-pi vacanaæ na saddahÃ- mÅti. - Thero dhammakarakena udakaæ gahetvà rÃjÃnaæ Milindaæ sa¤¤Ãpesi: Yathà mahÃrÃja imaæ udakaæ vÃtena ÃdhÃritaæ evaæ tam-pi udakaæ vÃtena ÃdhÃritan-ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, nirodho nibbÃnan-ti. - ùma mahÃrÃja, nirodho nibbÃnan-ti. - Katham- \<-------------------------------------------------------------------------- 26evam-pi ABC. 28idaæ M. >/ #<[page 069]># %< 69>% bhante NÃgasena nirodho nibbÃnan-ti. - Sabbe bÃla- puthujjanà kho mahÃrÃja ajjhattika-bÃhire Ãyatane abhi- nandanti abhivadanti ajjhosÃya tiÂÂhanti, te tena sotena vuyhanti, na parimuccanti jÃtiyà jarÃ-maraïena sokena paridevena dukkhehi domanassehi upÃyÃsehi, na pari- muccanti dukkhasmà ti vadÃmi. Sutavà ca kho mahÃrÃja ariyasÃvako ajjhattika-bÃhire Ãyatane nÃbhinandati nÃ- bhivadati nÃjjhosÃya tiÂÂhati, tassa taæ anabhinandato anabhivadato anajjhosÃya tiÂÂhato taïhà nirujjhati, taï- hÃnirodhà upÃdÃnanirodho, upÃdÃnanirodhà bhavanirodho, bhavanirodhà jÃtinirodho, jÃtinirodhà jarÃ-maraïaæ soka- parideva-dukkha-domanass-upÃyÃsà nirujjhanti, evam- etassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti. Evaæ kho mahÃrÃja nirodho nibbÃnan-ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, sabbe va labhanti nib- bÃnan-ti. - Na kho mahÃrÃja sabbe va labhanti nibbÃ- naæ, api ca kho mahÃrÃja yo sammà paÂipanno abhi¤ ¤eyye dhamme abhijÃnÃti, pari¤¤eyye dhamme parijÃnÃti, pahÃtabbe dhamme pajahati, bhÃvetabbe dhamme bhÃveti, sacchikÃtabbe dhamme sacchikaroti, so labhati nibbÃnan-ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, yo na labhati nibbÃ- naæ jÃnÃti so: sukhaæ nibbÃnan-ti ùma mahÃrÃja, yo na labhati nibbÃnaæ jÃnÃti so: sukhaæ nibbÃnan-ti. - Katham-bhante NÃgasena alabhanto jÃnÃti: sukhaæ nib- bÃnan-ti. - Taæ kim-ma¤¤asi mahÃrÃja: yesaæ na- cchinnà hatthapÃdà jÃneyyuæ te mahÃrÃja: dukkhaæ hatthapÃdacchedanan-ti. - ùma bhante, jÃneyyun-ti. - Kathaæ jÃneyyun-ti.- A¤¤esaæ bhante chinna- hatthapÃdÃnaæ paridevitasaddaæ sutvà jÃnanti: dukkhaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 4 jarÃya mar. BC. 25ye nÃsacchinnà ABbC, yesaæ yesaæ na chinnà M. >/ #<[page 070]># %< 70>% hatthapÃdacchedanan-ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja yesaæ diÂÂhaæ nibbÃnaæ tesaæ saddaæ sutvà jÃnÃti: sukhaæ nibbÃnan-ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. Catuttho vaggo. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, Buddho tayà diÂÂho ti. - Na hi mahÃrÃjÃti. - Atha te Ãcariyehi Buddho diÂÂho ti.-Na hi mahÃrÃjÃti. - Tena hi bhante NÃgasena na-tthi Buddho ti. - Kim-pana mahÃrÃja Himavati ôhÃnadÅ tayà diÂÂhà ti. - Na hi bhante ti. - Atha te pitarà ôhÃnadÅ diÂÂhà ti. - Na hi bhante ti. - Tena hi mahÃrÃja na-tthi ôhÃnadÅ ti. - Atthi bhan, ki¤- cÃpi me ôhÃnadÅ na diÂÂhà pitarà pi me ôhÃnadÅ na diÂÂhÃ, api ca atthi ôhÃnadÅ ti. - Evam-eva kho ma- hÃrÃja ki¤cÃpi mayà Bhagavà na diÂÂho Ãcariyehi pi me Bhagavà na diÂÂho, api ca atthi Bhagavà ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, Buddho anuttaro ti. - ùma mahÃrÃja, Bhagavà anuttaro ti. - Katham-bhante NÃgasena adiÂÂhapubbaæ jÃnÃsi: Buddho anuttaro ti. - Taæ kim-ma¤¤asi mahÃrÃja: yehi adiÂÂhapubbo mahÃ- samuddo jÃneyyuæ te mahÃrÃja: mahanto kho mahÃ- samuddo gambhÅro appameyyo duppariyogÃho, yatth' imà pa¤ca mahÃnadiyo satataæ samitaæ appenti, seyyathÅdaæ: Gangà Yamunà AciravatÅ SarabhÆ MahÅ, n' eva tassa Ænattaæ và pÆrattaæ và pa¤¤ÃyatÅti. - ùma bhante, jÃneyyun-ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja sÃvake mahante \<-------------------------------------------------------------------------- 21 mahanto kho samuddo AC. 25 pÆraïattaæ ABC. >/ #<[page 071]># %< 71>% parinibbute passitvà jÃnÃmi: Bhagavà anuttaro ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, sakkà jÃnituæ: Buddho anuttaro ti. - ùma mahÃrÃja, sakkà jÃnituæ: Bhagavà anuttaro ti. - Katham-bhante NÃgasena sakkà jÃnituæ: Buddho anuttaro ti.- BhÆtapubbaæ mahÃrÃja Tissat- thero nÃma lekhÃcariyo ahosi, bahÆni vassÃni abbhatÅtÃni kÃlakatassa, kathaæ so ¤ÃyatÅti. - Lekhena bhante ti. -Evam-eva kho mahÃrÃja yo dhammaæ passati so Bhagavantaæ passati, dhammo hi mahÃrÃja Bvatà desito ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, dhammo tayà diÂÂho ti. - Buddhanettiyà kho mahÃrÃja Buddhapa¤¤attiyà yÃva- jÅvaæ sÃvakehi vattitabban-ti. - Kallo si bhante NÃ- gasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, na ca sankamati paÂi- sandahati cÃti. - ùma mahÃrÃja, na ca sankamati paÂi- sandahati cÃti. - Katham-bhante NÃgasena na ca san- kamati paÂisandahati ca, opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja kocid-eva puriso padÅpato padÅpaæ padÅpeyya, kin-nu kho so mahÃrÃja padÅpo padÅpamhà sankanto ti. -Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja na ca san- kamati paÂisandahati cÃti. - Bhiyyo opammaæ karohÅti. - AbhijÃnÃsi nu tvaæ mahÃrÃja daharako santo silokÃ- cariyassa santike ka¤ci silokaæ gahitan-ti. - ùma bhante ti. - Kin-nu kho mahÃrÃja so siloko Ãcariyamhà sankanto ti. - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho ma- hÃrÃja na ca sankamati paÂisandahati cÃti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, vedagÆ upalabbhatÅti. -Thero Ãha: Paramatthena kho mahÃrÃja vedagÆ na upalabbhatÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. \<-------------------------------------------------------------------------- 18 NÃgasena om. AC. 24 nanu AaBC, om. M. >/ #<[page 072]># %< 72>% RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, atthi koci satto yo imamhà kÃyà a¤¤aæ kÃyaæ sankamatÅti. - Na hi ma- hÃrÃjÃti. - Yadi bhante NÃgasena imamhà kÃyà a¤¤aæ kÃyaæ sankamanto na-tthi, nanu mutto bhavissati pÃpa- kehi kammehÅti. - ùma mahÃrÃja, yadi na paÂisanda- heyya mutto bhavissati pÃpakehi kammehi; yasmà ca kho mahÃrÃja paÂisandahati, tasmà na parimutto pÃpakehi kammehÅti. - Opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja kocid-eva puriso a¤¤atarassa purisassa ambaæ avaha- reyya, kiæ so daï¬appatto bhaveyyÃti. - ùma bhante, daï¬appatto bhaveyyÃti. - Na kho so mahÃrÃja tÃni ambÃni avahari yÃni tena ropitÃni, kasmà daï¬appatto bhaveyyÃti. - TÃni bhante ambÃni nissÃya jÃtÃni, tasmà daï¬appatto bhaveyyÃti. - Evam-eva kho mahÃrÃja iminà nÃmarÆpena kammaæ karoti sobhanaæ và asobha- naæ vÃ, tena kammena a¤¤aæ nÃmarÆpaæ paÂisandahati, tasmà na parimutto pÃpakehi kammehÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, iminà nÃmarÆpena kammaæ kataæ kusalaæ và akusalaæ vÃ, kuhiæ tÃni kammÃni tiÂÂhantÅti. - Anubandheyyuæ kho mahÃrÃja tÃni kammÃni `chÃyà va anapÃyinÅ' ti. - Sakkà pana bhante tÃni kammÃni dassetuæ: idha và idha và tÃni kammÃni tiÂÂhantÅti. - Na sakkà mahÃrÃja tÃni kam- mÃni dassetuæ: idha và idha vÃ' tÃni kammÃni tiÂÂhan- tÅti. - Opammaæ karohÅti. - Taæ kim-ma¤¤asi mahÃ- rÃja: yÃn' imÃni rukkhÃni anibbattaphalÃni sakkà tesaæ phalÃni dassetuæ: idha và idha và tÃni phalÃni tiÂÂhan- tÅti. - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja abbocchinnÃya santatiyà na sakkà tÃni kammÃni dasse- tuæ: idha và idha và tÃni kammÃni tiÂÂhantÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. \<-------------------------------------------------------------------------- 22 ti om. ABC. >/ #<[page 073]># %< 73>% RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, yo uppajjati jÃnÃti so: uppajjissÃmÅti. - ùma mahÃrÃja, yo uppajjati jÃnÃti so: uppajjissÃmÅti. - Opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja kassako gahapatiko bÅjÃni paÂhaviyaæ nikkhipitvà sammà deve vassante jÃnÃti: dha¤¤aæ nibbattissatÅti. - ùma bhante, jÃneyyÃti. - Evam-eva kho mahÃrÃja yo up- pajjati jÃnÃti so: uppajjissÃmÅti. - Kallo si bhante NÃ- gasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, Buddho atthÅti. - ùma mahÃrÃja, Bhagavà atthÅti. - Sakkà pana bhante NÃ- gasena Buddho nidassetuæ: idha và idha và ti. - Pa- rinibbuto mahÃrÃja Bhagavà anupÃdisesÃya nibbÃnadhÃ- tuyÃ, na sakkà Bhagavà nidassetuæ: idha và idha và ti. - Opammaæ karohÅti. - Taæ kim-ma¤¤asi mahÃrÃja: mahato aggikkhandhassa jalamÃnassa yà acci atthan-gatà sakkà sà acci dassetuæ: idha và idha và ti. - Na hi bhante, niruddhà sà acci, appa¤¤attiæ gatà ti. - Evam- eva kho mahÃrÃja Bhagavà anupÃdisesÃya nibbÃnadhÃtuyà parinibbuto, atthan-gato Bhagavà na sakkà nidassetuæ: idha và idha và ti; dhammakÃyena pana kho mahÃrÃja sakkà Bhagavà nidassetuæ, dhammo hi mahÃrÃja Bhaga- vatà desito ti.- Kallo si bhante NÃgasenÃti. Pa¤camo vaggo. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, piyo pabbajitÃnaæ kÃyo ti. - Na kho mahÃrÃja piyo pabbajitÃnaæ kÃyo ti. - Atha kissa nu kho bhante kelÃyatha mamÃyathÃti. - Kim-pana te mahÃrÃja kadÃci karahaci sangÃmagatassa kaï¬appahÃro hotÅti. - ùma bhante, hotÅti. - Kin-nu \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 074]># %< 74>% kho mahÃrÃja so vaïo Ãlepena ca ÃlimpÅyati telena ca makkhÅyati sukhumena ca coÊapaÂÂena paliveÂhÅyatÅti. - ùma bhante, Ãlepena ca ÃlimpÅyati telena ca makkhÅyati sukhumena ca coÊapaÂÂena paliveÂhÅyatÅti. - Kin-nu kho mahÃrÃja piyo te vaïo, yena Ãlepena ca ÃlimpÅyati telena ca makkhÅyati sukhumena ca coÊapaÂÂena paliveÂhÅyatÅti. - Na me bhante piyo vaïo, api ca maæsassa rÆhanat- thÃya Ãlepena ca ÃlimpÅyati telena ca makkhÅyati sukhu- mena ca coÊapaÂÂena paliveÂhÅyatÅti. - Evam-eva kho mahÃrÃja appiyo pabbajitÃnaæ kÃyo, atha ca pabbajità anajjhosità kÃyaæ pariharanti brahmacariyÃnuggahÃya. Api ca kho mahÃrÃja vaïÆpamo kÃyo vutto BhagavatÃ, tena pabbajità vaïam-iva kÃyaæ pariharanti anajjhositÃ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: AllacammapaÂicchanno navadvÃro mahÃvaïo samantato paggharati asucÅ pÆtigandhiyo ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, Buddho sabba¤¤Æ sabba- dassÃvÅ ti. - ùma mahÃrÃja, Bhagavà sabba¤¤Æ sabba- dassÃvÅ ti. - Atha kissa nu kho bhante NÃgasena sÃva- kÃnaæ anupubbena sikkhÃpadaæ pa¤¤ÃpesÅti. - Atthi pana te mahÃrÃja koci vejjo yo imissaæ paÂhaviyaæ sabbabhesajjÃni jÃnÃtÅti. - ùma bhante, atthÅti. - Kin-nu kho mahÃrÃja so vejjo gilÃnakaæ sampatte kÃle bhesajjaæ pÃyeti udÃhu asampatte kÃle ti. - Sampatte kÃle bhante gilÃnakaæ bhesajjaæ pÃyeti, no asampatte kÃle ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja Bhagavà sabba¤¤Æ sabbadassÃvÅ na akÃle sÃvakÃnaæ sikkhÃpadaæ pa¤¤Ã- peti, sampatte kÃle sÃvakÃnaæ sikkhÃpadaæ pa¤¤Ãpeti yÃvajÅvaæ anatikkamanÅyan-ti. - Kallo si bhante NÃ- gasenÃti. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vaïo yena Ãlepena ABC. 7 na kho bhante ABC. >/ #<[page 075]># %< 75>% RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, Buddho dvattiæsa- mahÃpurisalakkhaïehi samannÃgato asÅtiyà ca anubya¤- janehi parira¤jito suvaïïavaïïo ka¤canasannibhattaco byÃmappabho ti. - ùma mahÃrÃja, Bhagavà dvattiæsa- mahÃpurisalakkhaïehi samannÃgato asÅtiyà ca anubya¤- janehi parira¤jito suvaïïavaïïo ka¤canasannibhattaco byÃmappabho ti. - Kim-pan' assa bhante mÃtÃpitaro pi dvattiæsa-mahÃpurisalakkhaïehi samannÃgatà asÅtiyà ca anubya¤janehi parira¤jità suvaïïavaïïà ka¤canasanni- bhattacà byÃmappabhà ti. - Na hi mahÃrÃjÃti. - Evaæ sante kho bhante NÃgasena uppajjati Buddho dvattiæsa- mahÃpurisalakkhaïehi samannÃgato asÅtiyà ca anubya¤- janehi parira¤jito suvaïïavaïïo ka¤canasannibhattaco byÃmappabho ti; api ca mÃtusadiso và putto hoti mÃtu- pakkho vÃ, pitusadiso và putto hoti pitupakkho và ti. - Thero Ãha: Atthi pana mahÃrÃja ki¤ci padumaæ sata- pattan-ti. - ùma bhante, atthÅti. - Tassa pana kuhiæ sambhavo ti. - Kaddame jÃyati, udake ÃsÅyatÅti. - Kin-nu kho mahÃrÃja padumaæ kaddamena sadisaæ vaïïena và gandhena và rasena và ti. - Na hi bhante ti. - Atha udakena sadisaæ vaïïena và gandhena và rasena và ti. - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja Bhagavà dvattiæsa-mahÃpurisalakkhanehi sa- mannÃgato asÅtiyà ca anubya¤janehi parira¤jito suvaïïa- vaïïo ka¤canasannibhattaco byÃmappabho, no c' assa mÃtÃpitaro dvattiæsa-mahÃpurisalakkhaïehi samannÃgatà asÅtiyà ca anubya¤janehi parira¤jità suvaïïavaïïà ka¤- canasannibhattacà byÃmappabhà ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, Buddho brahmacÃrÅ ti. - ùma mahÃrÃja, Bhagavà brahmacÃrÅ ti. - Tena hi bhante NÃgasena Buddho Brahmuno sisso ti. - Atthi pana te mahÃrÃja hatthipÃmokkho ti. - ùma bhante, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 battiæsa- B throughout, except once. 11 na uppajjati A. >/ #<[page 076]># %< 76>% atthÅti. - Kin-nu kho mahÃrÃja so hatthÅ kadÃci kara- haci ko¤canÃdaæ nadatÅti. - ùma bhante, nadatÅti. - Tena hi mahÃrÃja so hatthÅ ko¤cÃnaæ sisso ti. - Na hi bhante ti. - Kim-pana mahÃrÃja Brahmà sabuddhiko abuddhiko ti. - Sabuddhiko bhante ti. - Tena hi ma- hÃrÃja Brahmà Bhagavato sisso ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, upasampadà sundarà ti.-ùma mahÃrÃja, upasampadà sundarà ti. - Atthi pana bhante Buddhassa upasampadà udÃhu na-tthÅti. - Upasampanno kho mahÃrÃja Bhagavà bodhirukkhamÆle saha sabba¤¤uta¤Ãïena, na-tthi Bhagavato upasampadà a¤¤ehi dinnà yathà sÃvakÃnaæ mahÃrÃja Bhagavà sikkhÃ- padaæ pa¤¤Ãpeti yÃvajÅvaæ anatikkamanÅyan-ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, yo ca mÃtari matÃya rodati, yo ca dhammapemena rodati, ubhinnaæ tesaæ ro- dantÃnaæ kassa assu bhesajjaæ, kassa na bhesajjan-ti. - Ekassa kho mahÃrÃja assu rÃga-dosa-mohehi samalaæ uïhaæ, ekassa pÅti-somanassena vimalaæ sÅtalaæ; yaæ kho mahÃrÃja sÅtalaæ taæ bhesajjaæ, yaæ uïhaæ taæ na bhesajjan-ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, kiæ nÃnÃkaranaæ sarÃ- gassa ca vÅtarÃgassa cÃti.- Eko kho mahÃrÃja ajjhosito, eko anajjhosito ti. - Kiæ etaæ bhante: ajjhosito anaj- jhosito nÃmÃti. - Eko kho mahÃrÃja atthiko, eko anat- thiko ti. - PassÃm' ahaæ bhante evarÆpaæ: yo ca sarÃgo yo ca vÅtarÃgo sabbo p' eso sobhanaæ yeva icchati khÃdaniyaæ và bhojaniyaæ vÃ, na koci pÃpakaæ icchatÅti. - AvÅtarÃgo kho mahÃrÃja rasapaÂisaævedÅ ca rasarÃga- paÂisaævedÅ ca bhojanaæ bhu¤jati, vÅtarÃgo pana rasa- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 hatthi all in both places. 13 M repeats sÃvakÃnaæ as an attempt to make sense, but something more seems to have fallen out. 24 kho om. AC. >/ #<[page 077]># %< 77>% paÂisaævedÅ bhojanaæ bhu¤jati, no ca kho rasarÃgapaÂi- saævedÅ ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, pa¤¤Ã kuhiæ paÂiva- satÅti. - Na katthaci mahÃrÃjÃti. - Tena hi bhante NÃgasena na-tthi pa¤¤Ã ti. - VÃto mahÃrÃja kuhiæ paÂivasatÅti. - Na katthaci bhante ti. - Tena hi ma- hÃrÃja na-tthi vÃto ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, yaæ pan' etaæ brÆsi: saæsÃro ti, katamo so saæsÃro ti. - Idha mahÃrÃja jÃto idh' eva marati, idha mato a¤¤atra uppajjati, tahiæ jÃto tahiæ yeva marati, tahiæ mato a¤¤atra uppajjati; evaæ kho mahÃrÃja saæsÃro hotÅti. - Opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja kocid-eva puriso pakkaæ ambaæ khÃ- ditvà aÂÂhiæ ropeyya, tato mahanto ambarukkho nibbat- titvà phalÃni dadeyya, atha so puriso tato pi pakkaæ ambaæ khÃditvà aÂÂhiæ ropeyya, tato pi mahanto amba- rukkho nibbattitvà phalÃni dadeyya, evam-etesaæ ruk- khÃnaæ koÂi na pa¤¤Ãyati; evam-eva kho mahÃrÃja idha jÃto idh' eva marati, idha mato a¤¤atra uppajjati, tahiæ jÃto tahiæ yeva marati, tahiæ mato a¤¤atra uppajjati; evaæ kho mahÃrÃja saæsÃro hotÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, kena atÅtaæ cirakataæ saratÅti. - Satiyà mahÃrÃjÃti. - Nanu bhante NÃgasena cittena sarati, no satiyà ti. - AbhijÃnÃsi nu tvaæ ma- hÃrÃja ki¤cid-eva karaïÅyam katvà pamuÂÂhan-ti. - ùma bhante ti. - Kin-nu kho tvaæ mahÃrÃja tasmiæ samaye acittako ahosÅti. - Na hi bhante, sati tasmiæ samaye nÃhosÅti. - Atha kasmà tvaæ mahÃrÃja evam- Ãha: cittena sarati, no satiyà ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, sabbà sati abhijÃnantà \<-------------------------------------------------------------------------- 26 pammuÂÂh- ABC. >/ #<[page 078]># %< 78>% uppajjati udÃhu kaÂumikà và satÅti. - AbhijÃnantà pi mahÃrÃja sati uppajjati, kaÂumikà pi satÅti. - Evaæ hi kho bhante NÃgasena sabbaæ satiæ abhijÃnanti, na-tthi kaÂumikà satÅti. - Yadi na-tthi mahÃrÃja kaÂumikà sati na-tthi ki¤ci sippikÃnaæ kammÃyatanehi và sippÃyatanehi và vijjaÂÂhÃnehi và karaïÅyaæ, niratthakà ÃcariyÃ; yasmà ca kho mahÃrÃja atthi kaÂumikà sati tasmà atthi kam- mÃyatanehi và sippÃyatanehi và vijjÃyatanehi và karaïÅ- yaæ, attho ca ÃcariyehÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. ChaÂÂho vaggo. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, katihi ÃkÃrehi sati up- pajjatÅti. - SoÊasahi ÃkÃrehi mahÃrÃja sati uppajjati, katamehi soÊasahi ÃkÃrehi: abhijÃnato pi mahÃrÃja sati uppajjati, kaÂumikÃya pi sati uppajjati, oÊÃrikavi¤¤Ãïato pi sati uppajjati, hitavi¤¤Ãïato pi sati uppajjati, ahita- vi¤¤Ãïato pi sati uppajjati, sabhÃganimittato pi sati up- pajjati, visabhÃganimittato pi sati uppajjati, kathÃbhi¤¤Ã- ïato pi sati uppajjati, lakkhaïato pi sati uppajjati, sara- ïato pi sati uppajjati, muddÃto pi sati uppajjati, gaïanÃto pi sati uppajjati, dhÃraïato pi sati uppajjati, bhÃvanÃto pi sati uppajjati, potthakanibandhanato pi sati uppajjati, upanikkhepato pi sati uppajjati, anubhÆtato pi sati up- pajjati. Kathaæ abhijÃnato sati uppajjati: yathà mahÃrÃja Ãyasmà ca ùnando Khujjuttarà ca upÃsikà ye và pan' \<-------------------------------------------------------------------------- 3 bh. N. hesa sabbaæ A, bh. N. na hesa sabbaæ C, bh. N. na ho sab- baæ Ba, bh. N. va sabbaæ Bh. 19 gaïanato A. 22 upanikkhepanato AbB. 33 uppajjatÅti all. >/ #<[page 079]># %< 79>% a¤¤e pi keci jÃtissarà jÃtiæ saranti, evaæ abhijÃnato sati uppajjati. Kathaæ kaÂumikÃya sati uppajjati: yo pakatiyà muÂÂhassatiko pare ca taæ sarÃpanatthaæ nibandhanti, evaæ kaÂumikÃya sati uppajjati. Kathaæ oÊÃrikavi¤¤Ãïato sati uppajjati: yadà rajje và abhisitto hoti sotÃpattiphalaæ và patto hoti, evaæ oÊÃrikavi¤¤Ãïato sati uppajjati. Kathaæ hitavi¤¤Ãïato sati uppajjati: yamhi sukhÃpito: amukasmiæ evaæ sukhÃpito ti sarati, evaæ hitavi¤¤Ãïato sati uppajjati. Kathaæ ahitavi¤¤Ãïato sati uppajjati: yamhi dukkhÃpito: amukasmiæ evaæ dukkhÃpito ti sarati, evaæ ahitavi¤¤Ãïato sati uppajjati. Kathaæ sabhÃgani- mittato sati uppajjati: sadisaæ puggalaæ disvà mÃtaraæ và pitaraæ và bhÃtaraæ và bhaginiæ và sarati, oÂÂhaæ và goïaæ và gadrabhaæ và disvà a¤¤aæ tÃdisaæ oÂÂhaæ và goïaæ và gadrabhaæ và sarati, evaæ sabhÃganimittato sati uppajjati. Kathaæ visabhÃganimittato sati uppajjati: asukassa nÃma [evaæ] vaïïo ediso, saddo ediso, gandho ediso, raso ediso, phoÂÂhabbo ediso ti sarati, evaæ visa- bhÃganimittato sati uppajjati. Kathaæ kathÃbhi¤¤Ãïato sati uppajjati: yo pakatiyà muÂÂhassatiko hoti taæ pare sarÃpenti, tena so sarati, evaæ kathÃbhi¤¤Ãïato sati uppajjati. Kathaæ lakkhaïato sati uppajjati: yo bali- vaddÃnaæ ankena jÃnÃti lakkhaïena jÃnÃti, evaæ lakkha- ïato sati uppajjati. Kathaæ saraïato sati uppajjati: yo pakatiyà muÂÂhassatiko hoti, yo taæ: sarÃhi bho, sarÃhi bho ti punappunaæ sarÃpeti, evaæ saraïato sati uppajjati. Kathaæ muddÃto sati uppajjati: lipiyà sikkhitattà jÃnÃti: imassa akkharassa anantaraæ imaæ akkharaæ kÃtabban-ti, evaæ muddÃto sati uppajjati. Kathaæ gaïanÃto sati uppajjati: gaïanÃya sikkhitattà gaïakà bahum-pi gaïenti, evaæ gaïanÃto sati uppajjati. Kathaæ dhÃraïato sati uppajjati: dhÃraïÃya sikkhitattà dhÃraïakà bahum-pi \<-------------------------------------------------------------------------- 3 muÂÂhassati AC. 29 gaïanato ABC in both places. 30 gaïanakà AB. >/ #<[page 080]># %< 80>% dhÃrenti, evaæ dhÃranato sati uppajjati. Kathaæ bhÃ- vanÃto sati uppajjati: idha bhikkhu anekavihitaæ pubbe- nivÃsaæ anussarati, seyyathÅdaæ: ekam-pi jÃtiæ dve pi jÃtiyo-pe-iti sÃkÃraæ sa-uddesaæ pubbenivÃsaæ anussarati, evaæ bhÃvanÃto sati uppajjati. Kathaæ pot- thakanibandhanato sati uppajjati: rÃjÃno anusÃsaniyaæ anussarantÃ: ekaæ potthakaæ ÃharathÃti tena potthakena anussaranti, evaæ potthakanibandhanato sati uppajjati. Kathaæ upanikkhepato sati uppajjati: upanikkhittaæ bhaï¬aæ disvà sarati, evaæ upanikkhepato sati up- pajjati. Kathaæ anubhÆtato sati uppajjati: diÂÂhattà rÆ- paæ sarati, sutattà saddaæ sarati, ghÃyitattà gandhaæ sarati, sÃyitattà rasaæ sarati, phuÂÂhattà phoÂÂhabbaæ sarati, vi¤¤Ãtattà dhammaæ sarati, evaæ anubhÆtato sati uppajjati. Imehi kho mahÃrÃja soÊasahi ÃkÃrehi sati up- pajjatÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, tumhe evaæ bhaïatha: yo vassasataæ akusalaæ kareyya maraïakÃle ca ekaæ Buddhagataæ satiæ paÂilabheyya so devesu uppajjeyyÃti; etaæ na saddahÃmi. Eva¤-ca pana vadetha: ekena pÃïÃtipÃtena niraye uppajjeyyÃti; etam-pi na saddahÃ- mÅti. - Taæ kim-ma¤¤asi mahÃrÃja: khuddako pi pÃsÃïo vinà nÃvÃya udake uppilaveyyÃti. - Na hi bhante ti. - Kin-nu kho mahÃrÃja vÃhasatam-pi pÃsÃïÃnaæ nÃvÃya Ãropitaæ udake uppilaveyyÃti. - ùma bhante, uppila- veyyÃti. - Yathà mahÃrÃja nÃvà evaæ kusalÃni kammÃni daÂÂhabbÃnÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, kiæ tumhe atÅtassa dukkhassa pahÃnÃya vÃyamathÃti. - Na hi mahÃrÃjÃti. -Kim-pana anÃgatassa dukkhassa pahÃnÃya vÃyama- thÃti. - Na hi mahÃrÃjÃti. - Kim-pana paccuppannassa \<-------------------------------------------------------------------------- 2 bhÃvanato ABC. 4 saud. anekavihitaæ pubb. Cb. 5 bhÃvanato AC. 9 10 upanikkhepanato AC. 21 etam-pi vacanaæ na A. >/ #<[page 081]># %< 81>% dukkhassa pahÃnÃya vÃyamathÃti. - Na hi mahÃrÃjÃti. - Yadi tumhe na atÅtassa dukkhassa pahÃnÃya vÃya- matha, na anÃgatassa dukkhassa pahÃnÃya vÃyamatha, na paccuppannassa dukkhassa pahÃnÃya vÃyamatha, atha kimatthÃya vÃyamathÃti. - Thero Ãha: Kin-ti mahÃrÃja ida¤-ca dukkhaæ nirujjheyya a¤¤a¤-ca dukkhaæ na uppajjeyyÃti etadatthÃya vÃyamÃmÃti. - Atthi pana bhante NÃgasena anÃgataæ dukkhan-ti. - Na-tthi mahÃrÃjÃti. - Tumhe kho bhante NÃgasena atipaï¬ità ye tumhe asantÃnaæ dukkhÃnaæ pahÃnÃya vÃyamathÃti. - Atthi pana te mahÃrÃja keci paÂirÃjÃno paccatthikà paccÃmittà paccupaÂÂhità hontÅti. - ùma bhante, atthÅti. - Kin-nu kho mahÃrÃja tadà tumhe parikhaæ khaïÃpeyyÃtha pÃ- kÃraæ cinÃpeyyÃtha gopuraæ kÃrÃpeyyÃtha aÂÂÃlakaæ kÃrÃpeyyÃtha dha¤¤aæ atiharÃpeyyÃthÃti. - Na hi bhante, paÂigacc' eva taæ paÂiyattaæ hotÅti. - Kiæ tumhe ma- hÃrÃja tadà hatthismiæ sikkheyyÃtha assasmiæ sikkhey- yÃtha rathasmiæ sikkheyyÃtha dhanusmiæ sikkheyyÃtha tharusmiæ sikkheyyÃthÃti. - Na hi bhante, paÂigacc' eva taæ sikkhitaæ hotÅti. - Kiss' atthÃyÃti. - AnÃgatÃnaæ bhante bhayÃnaæ paÂibÃhanatthÃyi. - Kin-nu kho mahÃrÃja atthi anÃgataæ bhayan-ti. - Na-tthi bhante ti. - Tumhe ca kho mahÃrÃja atipaï¬ità ye tumhe anÃ- gatÃnaæ bhayÃnaæ paÂibÃhanatthÃya paÂiyÃdethÃti. - Bhiyyo opammaæ karohÅti. - Taæ kim-ma¤¤asi ma- hÃrÃja: yadà tvaæ pipÃsito bhaveyyÃsi tadà tvaæ uda- pÃnaæ khaïÃpeyyÃsi pokkharaïiæ khaïÃpeyyÃsi taÊÃkaæ khaïÃpeyyÃsi: pÃnÅyaæ pivissÃmÅti. - Na hi bhante, pa- Âigacc' eva taæ paÂiyattaæ hotÅti. - Kiss' atthÃyÃti. - AnÃgatÃnaæ bhante pipÃsÃnaæ paÂibÃhanatthÃya paÂi- yattaæ hotÅti. - Atthi pana mahÃrÃja anÃgatà pipÃsà ti. -Na-tthi bhante ti. - Tumhe kho mahÃrÃja ati- \<-------------------------------------------------------------------------- 14 aÂÂÃlaæ B. 25 bhiyyo wanting in all. >/ #<[page 082]># %< 82>% paï¬ità ye tumhe anÃgatÃnaæ pipÃsÃnaæ paÂibÃhanat- thÃya taæ paÂiyÃdethÃti. - Bhiyyo opammaæ karohÅti. - Taæ kim-ma¤¤asi mahÃrÃja: yadà tvaæ bubhukkhito bhaveyyÃsi tadà tvaæ khettaæ kasÃpeyyÃsi sÃliæ vapÃ- peyyÃsi: bhattaæ bhu¤jissÃmÅti. - Na hi bhante, paÂi- gacc' eva taæ paÂiyattaæ hotÅti. - Kiss' atthÃyÃti. - AnÃgatÃnaæ bhante bubhukkhÃnaæ paÂibÃhanatthÃyÃti. - Atthi pana mahÃrÃja anÃgatà bubhukkhà ti. - Na-tthi bhante ti. - Tumhe kho mahÃrÃja atipaï¬ità ye tumhe asantÃnaæ anÃgatÃnaæ bubhukkhÃnaæ paÂibÃhanatthÃya paÂiyÃdethÃti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, kÅva dÆro ito brahma- loko ti. - DÆro kho mahÃrÃja ito brahmaloko, kÆÂÃ- gÃramattà silà tamhà patità ahorattena aÂÂhacattÃlÅsa yojanasahassÃni bhassamÃnà catuhi mÃsehi paÂhaviyaæ patiÂÂhaheyyÃti. - Bhante NÃgasena, tumhe evaæ bha- ïatha: seyyathà pi balavà puriso sammi¤jitaæ và bÃhaæ pasÃreyya pasÃritaæ và bÃhaæ sammi¤jeyya, evam-eva iddhimà bhikkhu cetovasippatto JambudÅpe antarahito brahmaloke pÃtubhaveyyÃti; etaæ vacanaæ na saddahÃmi, evaæ atisÅghaæ tÃva bahÆni yojanasatÃni gacchissatÅti. - Thero Ãha: Kuhiæ pana mahÃrÃja tava jÃtabhÆmÅti. - Atthi bhante Alasando nÃma dÅpo, tatthÃhaæ jÃto ti. - KÅva dÆro mahÃrÃja ito Alasando hotÅti. DumattÃni bhante yojanasatÃnÅti. - AbhijÃnÃsi nu tvaæ mahÃrÃja tattha ki¤cid-eva karaïÅyaæ karitvà sarità ti. - ùma bhante, sarÃmÅti. - Lahuæ kho tvaæ mahÃrÃja gato si dumattÃni yojanasatÃnÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, yo idha kÃlakato brah- maloke uppajjeyya yo ca idha kÃlakato KasmÅre uppaj- jeyya, ko cirataraæ ko sÅghataran-ti. - Samakaæ ma- hÃrÃjÃti.- Opammaæ karohÅti. - Kuhiæ pana mahÃrÃja \<-------------------------------------------------------------------------- 18 evam-evaæ AC. 26 karitvà sarÃhÅti M. >/ #<[page 083]># %< 83>% tava jÃtanagaran-ti. - Atthi bhante KalasigÃmo nÃma, tatthÃhaæ jÃto ti. - KÅva dÆro mahÃrÃja ito KalasigÃmo hotÅti. - DumattÃni bhante yojanasatÃnÅti. - KÅva dÆraæ mahÃrÃja ito KasmÅraæ hotÅti. - DvÃdasa bhante yoja- nÃnÅti. - Ingha tvaæ mahÃrÃja KalasigÃmaæ cintehÅti. - Cintito bhante ti. - Ingha tvaæ mahÃrÃja KasmÅraæ cintehÅti. - Cintitaæ bhante ti. - Kataman-nu kho mahÃrÃja cirena cintitaæ katamaæ sÅghataran-ti. - Sa- makaæ bhante ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja yo idha kÃlakato brahmaloke uppajjeyya yo ca idha kÃlakato KasmÅre uppajjeyya samakaæ yeva uppajjantÅti.- Bhiyyo opammaæ karohÅti. - Taæ kim-ma¤¤asi mahÃrÃja: dve sakuïà ÃkÃsena gaccheyyuæ, tesu eko ucce rukkhe nisÅ- deyya eko nÅce rukkhe nisÅdeyya, tesaæ samakaæ patiÂ- ÂhitÃnaæ katamassa chÃyà paÂhamataraæ paÂhaviyaæ patiÂÂhaheyya katamassa chÃyà cirena paÂhaviyaæ patiÂ- ÂhaheyyÃti. - Samakaæ bhante ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja yo idha kÃlakato brahmaloke uppajjeyya yo ca idha kÃlakato KasmÅre uppajjeyya samakaæ yeva uppaj- jantÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Kati nu kho bhante NÃgasena bojjhangà ti. - Satta kho mahÃrÃja bojjhangà ti. - Katihi pana bhante bojjhangehi bujjhatÅti. - Ekena kho mahÃrÃja bojjhangena bujjhati: dhammavicayasambojjhangenÃti. - Atha kissa nu kho bhante vuccanti satta bojjhangà ti. - Taæ kim-ma¤¤asi mahÃrÃja: asi kosiyà pakkhitto agga- hito hatthena ussahati chejjaæ chinditun-ti. - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja dhammavicaya- sambojjhangena vinà chahi bojjhangehi na bujjhatÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, kataman-nu kho ba- hutaraæ, pu¤¤aæ và apu¤¤aæ và ti. - Pu¤¤aæ kho \<-------------------------------------------------------------------------- 2 yatthÃhaæ ABC. 3 kÅva dÆro . . . KasmÅrako B. ke BCa. D. >/ #<[page 084]># %< 84>% mahÃrÃja bahutaraæ, apu¤¤aæ thokan-ti. - Kena kÃ- raïenÃti. - Apu¤¤aæ kho mahÃrÃja karonto vippaÂisÃrÅ hoti: pÃpakammaæ mayà katan-ti; tena pÃpaæ na va¬- ¬hati. Pu¤¤aæ kho mahÃrÃja karonto avippaÂisÃrÅ hoti, avippaÂisÃrissa pÃmojjaæ jÃyati, pamuditassa pÅti jÃyati, pÅtimanassa kÃyo passambhati, passaddhakÃyo sukhaæ vedeti, sukhino cittaæ samÃdhiyati, samÃhito yathÃbhÆtaæ pajÃnÃti, tena kÃraïena pu¤¤aæ va¬¬hati; puriso kho ma- hÃrÃja chinnahatthapÃdo Bhagavato ekaæ uppalahatthaæ datvà ekanavuti kappÃni vinipÃtaæ na gacchissati; iminà pi mahÃrÃja kÃraïena bhaïÃmi: pu¤¤aæ bahutaraæ, apu¤- ¤aæ thokan-ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, yo jÃnanto pÃpakammaæ karoti yo ca ajÃnanto pÃpakammaæ karoti, kassa bahu- taraæ apu¤¤an-ti. - Thero Ãha: Yo kho mahÃrÃja ajÃnanto pÃpakammaæ karoti tassa bahutaraæ apu¤¤an-ti. - Tena hi bhante NÃgasena yo amhÃkaæ rÃjaputto và rÃjamahÃmatto và ajÃnanto pÃpakammaæ karoti taæ ma- yaæ diguïaæ daï¬emÃti. - Taæ kim-ma¤¤asi mahÃrÃja: tattaæ ayoguÊaæ Ãdittaæ sampajjalitaæ sajotibhÆtaæ eko ajÃnanto gaïheyya eko jÃnanto gaïheyya, katamo bali- kataraæ dayheyyÃti. - Yo kho bhante ajÃnanto gaïheyya so balikataraæ dayheyyÃti. - Evam-eva kho mahÃrÃja yo ajÃnanto pÃpakammaæ karoti tassa bahutaraæ apu¤- ¤an-ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, atthi koci iminà sarÅ- radehena Uttarakuruæ và gaccheyya brahmalokaæ và a¤¤aæ và pana dÅpan-ti. - Atthi mahÃrÃja yo iminà cÃtummahÃbhÆtikena kÃyena Uttarakuruæ và gaccheyya brahmalokaæ và a¤¤aæ và pana dÅpan-ti. - Katham- bhante NÃgasena iminà cÃtummahÃbhÆtikena kÃyena Uttarakuruæ và gaccheyya brahmalokaæ và a¤¤aæ và \<-------------------------------------------------------------------------- 3 pÃpaæ kammaæ B. 7 vediyati A. 21.23 balavataraæ Bb, bahutaraæ M. 22.23 ¬ayh- M. >/ #<[page 085]># %< 85>% pana dÅpan-ti. - AbhijÃnÃsi nu tvaæ mahÃrÃja imissà paÂhaviyà vidatthiæ và rataniæ và langhitvà ti. - ùma bhante, abhijÃnÃmi; aham-bhante NÃgasena aÂÂha pi rataniyo langhÃmÅti. - Kathaæ tvaæ mahÃrÃja aÂÂha pi rataniyo langhesÅti. - Ahaæ hi bhante cittaæ uppÃdemi: ettha nipatissÃmÅti; saha cittuppÃdena kÃyo me lahuko hotÅti. - Evam-eva kho mahÃrÃja iddhimà bhikkhu ce- tovasippatto kÃyaæ citte samÃropetvà cittavasena vehÃ- saæ gacchatÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, tumhe evaæ bhaïatha: aÂÂhikÃni dÅghÃni yojanasatikÃni pÅti; rukkho pi tÃva na-tthi yojanasatiko, kuto pana aÂÂhikÃni dÅghÃni yojana- satikÃni bhavissantÅti. - Taæ kim-ma¤¤asi mahÃrÃja: sutan-te mahÃsamudde pa¤cayojanasatikà pi macchà atthÅti. - ùma bhante, sutan-ti. - Nanu mahÃrÃja pa¤cayojanasatikassa macchassa aÂÂhikÃni dÅghÃni bha- vissanti yojanasatikÃni pÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, tumhe evaæ bhaïatha: sakkà assÃsa-passÃse nirodhetun-ti. - ùma mahÃrÃja, sakkà assÃsa-passÃse nirodhetun-ti. - Katham-bhante NÃgasena sakkà assÃsa-passÃse nirodhetun-ti. - Taæ kim-ma¤¤asi mahÃrÃja: sutapubbo te koci kÃkacchamÃno ti. - ùma bhante, sutapubbo ti. - Kin-nu kho ma- hÃrÃja so saddo kÃye namite virameyyÃti. - ùma bhante, virameyyÃti. - So hi nÃma mahÃrÃja saddo abhÃvita- kÃyassa abhÃvitasÅlassa abhÃvitacittassa abhÃvitapa¤¤assa kÃye namite viramissati, kim-pana bhÃvitakÃyassa bhÃ- vitasÅlassa bhÃvitacittassa bhÃvitapa¤¤assa catutthajjhÃnaæ samÃpannassa assÃsa-passÃsà na nirujjhissantÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, samuddo samuddo ti vuccati, kena kÃraïena udakaæ samuddo ti vuccatÅti. - \<-------------------------------------------------------------------------- 2 ratanaæ AbC. 2 langhinti M. 24.27 namate all except Bb. >/ #<[page 086]># %< 86>% Thero Ãha: Yattakaæ mahÃrÃja udakaæ tattakaæ loïaæ, yattakaæ loïaæ tattakaæ udakaæ, tasmà samuddo ti vuccatÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, kena kÃraïena samuddo ekaraso loïaraso ti. - CirasaïÂhitattà kho mahÃrÃja udakassa samuddo ekaraso loïaraso ti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, sakkà sabbaæ sukhumaæ chinditun-ti. - ùma mahÃrÃja, sakkà sabbaæ sukhumaæ chinditun-ti. - Kim-pana bhante sabbaæ sukhuman-ti. - Dhammo kho mahÃrÃja sabbasukhumo, na kho mahÃrÃja dhammà sabbe sukhumÃ, sukhuman-ti và thÆlan-ti và mahÃrÃja dhammÃnam-etam-adhivacanaæ, yaæ ki¤ci chinditabbaæ sabbaæ taæ pa¤¤Ãya chindati, na-tthi dutiyaæ pa¤¤Ãya chedanan-ti. - Kallo si bhante NÃ- gasenÃti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, vi¤¤Ãïan-ti và pa¤¤Ã ti và bhÆtasmiæ jÅvo ti vÃ, ime dhammà nÃnatthà c' eva nÃnÃbya¤janà ca, udÃhu ekatthÃ, bya¤janam-eva nÃnan-ti. - VijÃnanalakkhaïaæ mahÃrÃja vi¤¤Ãïaæ, pajÃnanalak- khaïà pa¤¤Ã, bhÆtasmiæ jÅvo na upalabbhatÅti. - Yadi jÅvo na upalabbhati, atha ko carahi cakkhunà rÆpaæ pas- sati, sotena saddaæ suïÃti, ghÃnena gandhaæ ghÃyati, jivhÃya rasaæ sÃyati, kÃyena phoÂÂhabbaæ phusati, manasà dhammaæ vijÃnÃtÅti. - Thero Ãha: Yadi jÅvo cakkhunà rÆpaæ passati-pe-manasà dhammaæ vijÃnÃti, so jÅvo cakkhudvÃresu uppÃÂitesu mahantena ÃkÃsena bahi- mukho suÂÂhutaraæ rÆpaæ passeyya, sotesu uppÃtitesu ghÃne uppÃÂite jivhÃya uppÃÂitÃya kÃye uppÃÂite mahan- tena ÃkÃsena suÂÂhutaraæ saddaæ suïeyya gandhaæ ghÃ- yeyya rasaæ sÃyeyya phoÂÂhabbaæ phuseyyÃti. - Na \<-------------------------------------------------------------------------- 3 sabbasukhumaæ M. 12 sabbasukhumà M. 18 nÃnÃtthà AB. 22 atha kho ABC. >/ #<[page 087]># %< 87>% hi bhante ti. - Tena hi mahÃrÃja bhÆtasmiæ jÅvo na upalabbhatÅti. - Kallo si bhante NÃgasenÃti. Thero Ãha: Dukkaraæ mahÃrÃja Bhagavatà katan-ti. -Kim-pana bhante NÃgasena Bhagavatà dukkaraæ katan-ti. - Dukkaraæ mahÃrÃja Bhagavatà kataæ: ime- saæ arÆpÅnaæ cittacetasikÃnaæ dhammÃnaæ ekÃrammaïe vattamÃnÃnaæ vavatthÃnaæ akkhÃtaæ: ayaæ phasso, ayaæ vedanÃ, ayaæ sa¤¤Ã, ayaæ cetanÃ, idaæ cittan-ti. - Opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja kocid-eva puriso nÃvÃya mahÃsamuddaæ ajjhogÃhitvà hatthapuÂena udakaæ gahetvà jivhÃya sÃyitvà - jÃneyya nu kho mahÃrÃja so puriso: idaæ GangÃya udakaæ, idaæ YamunÃya udakaæ, idaæ Aciravatiyà udakaæ, idaæ Sarabhuyà udakaæ, idaæ Mahiyà udakan-ti. - Dukkaraæ bhante jÃnitun-ti. - Ato dukkarataraæ kho mahÃrÃja Bhagavatà kataæ: imesaæ arÆpÅnaæ cittacetasikÃnaæ dhammÃnaæ ekÃram- maïe vattamÃnÃnaæ vavatthÃnaæ akkhÃtaæ: ayaæ phasso, ayaæ vedanÃ, ayaæ sa¤¤Ã, ayaæ cetanÃ, idaæ cittan-ti. - SuÂÂhu bhante ti rÃjà abbhanumodi. Sattamo vaggo. Thero Ãha: JÃnÃsi kho mahÃrÃja sampati kà velà ti. - ùma bhante, jÃnÃmi, sampati paÂhamo yÃmo atikkanto, majjhimo yÃmo vattati, ukkà padÅpiyanti, cattÃri paÂÃkÃni ÃïattÃni, gamissanti bhaï¬ato rÃjadeyyà ti. - Yonakà evam-Ãhaæsu: Kallo si mahÃrÃja, paï¬ito bhikkhÆti.- ùma bhaïe, paï¬ito thero, ediso Ãcariyo bhaveyya mÃdiso \<-------------------------------------------------------------------------- 6 dhammÃnaæ om. ABC. 10 ajjhogahetvà ABC, -gÃhetvà M. 15 tato Ab, ito M. 26 sace ediso M. >/ #<[page 088]># %< 88>% ca antevÃsÅ, nacirass' eva paï¬ito dhammaæ ÃjÃneyyÃti. - Tassa pa¤haveyyÃkaraïena tuÂÂho rÃjà theraæ NÃga- senaæ satasahassagghanakena kambalena acchÃdetvÃ: Bhante NÃgasena, ajjatagge te aÂÂhasataæ bhattaæ pa¤- ¤Ãpemi, yaæ ki¤ci antepure kappiyaæ tena ca pavÃremÅti Ãha. - Alaæ mahÃrÃja, jÅvÃmÅti. - JÃnÃmi bhante NÃgasena jÅvasi, api ca attÃna¤-ca rakkha mama¤-ca rakkhÃhi; ka- thaæ attÃnaæ rakkhasi: NÃgaseno Milindaæ rÃjÃnaæ pasÃ- desi na ca ki¤ci alabhÅti parÃpavÃdo ÃgaccheyyÃti, evaæ attÃnaæ rakkha; kathaæ mamaæ rakkhasi: Milindo rÃjà pasanno pasannÃkÃraæ na karotÅti parÃpavÃdo Ãgacchey- yÃti, evaæ mamaæ rakkhÃhÅti. - Tathà hotu mahÃrÃ- jÃti. - Seyyathà pi bhante sÅho migarÃjà suvaïïapa¤jare pakkhitto pi bahimukho yeva hoti, evam-eva kho 'haæ bhante ki¤cÃpi agÃraæ ajjhÃvasÃmi, bahimukho yeva pana acchÃmi, sace 'haæ bhante agÃrasmà anagÃriyaæ pab- bajeyyaæ na ciraæ jÅveyyaæ, bahÆ me paccatthikà ti. Atha kho Ãyasmà NÃgaseno Milindassa ra¤¤o pa¤- haæ vissajjetvà uÂÂhÃy' Ãsanà sanghÃrÃmaæ agamÃsi. Acirapakkante ca Ãyasmante NÃgasene Milindassa ra¤¤o etad-ahosi: Kiæ mayà pucchitaæ, kiæ bhadantena vissajjitan-ti. Atha kho Milindassa ra¤¤o etad-ahosi: Sabbaæ mayà supucchitaæ, sabbaæ bhadantena suvis- sajjitan-ti. ùyasmato pi NÃgasenassa sanghÃrÃmaæ ga- tassa etad-ahosi: Kiæ Milindena ra¤¤Ã pucchitaæ, kiæ mayà vissajjitan-ti. Atha kho Ãyasmato NÃgasenassa etad-ahosi: Sabbaæ Milindena ra¤¤Ã supucchitaæ, sab- baæ mayà suvissajjitan-ti. Atha kho Ãyasmà NÃgaseno tassà rattiyà accayena pubbanhasamayaæ nivÃsetvà pat- tacÅvaram-ÃdÃya yena Milindassa ra¤¤o nivesanaæ ten' upasankami, upasankamitvà pa¤¤atte Ãsane nisÅdi. Atha kho Milindo rÃjà Ãyasmantaæ NÃgasenaæ abhivÃdetvà \<-------------------------------------------------------------------------- 7 rakkhÃhiti all. 10 mama BC. 17 bahu all. >/ #<[page 089]># %< 89>% ekamantaæ nisÅdi, ekamantaæ nisinno kho Milindo rÃjà Ãyasmantaæ NÃgasenaæ etad-avoca: Mà kho bhadan- tassa evaæ ahosi: NÃgaseno mayà pa¤haæ pucchito ti ten' eva somanassena na taæ rattÃvasesaæ supÅti, na te evaæ daÂÂhabbaæ; tassa mayhaæ bhante taæ rattÃva- sesaæ etad-ahosi: kiæ mayà pucchitaæ, kiæ bhadan- tena vissajjitan-ti; sabbaæ mayà supucchitaæ, sabbaæ bhadantena suvissajjitan-ti. Thero pi evam-Ãha: Mà kho mahÃrÃjassa evaæ ahosi: Milindassa ra¤¤o mayà pa¤ho vissajjito ti ten' eva somanassena taæ rattÃvase- saæ vÅtinÃmesÅti, na te evaæ daÂÂhabbaæ; tassa may- haæ mahÃrÃja taæ rattÃvasesaæ etad-ahosi: kiæ Milin- dena ra¤¤Ã pucchitaæ, kiæ mayà vissajjitan-ti; sabbaæ Milindena ra¤¤Ã supucchitaæ, sabbaæ mayà suvissajji- tan-ti. - Iti ha te mahÃnÃgà a¤¤ama¤¤assa subhÃsitaæ samanumodiæsÆti. Milindapa¤hÃnaæ pucchÃvissajjanà samattÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- 4 somanassena taæ AbCM 14 90 11 bhedÃpessÃmi M. 12 niddisissant' anÃg. Aa, -ssanti 'nÃg. B.14 na- hÃyitvà A. 22 samÃdiyitvà AC. >/ #<[page 090]># %< 90>% BhassappavedÅ vetaï¬Å atibuddhi vicakkhaïo Milindo ¤ÃïabhedÃya NÃgasenam-upÃgami. Vasanto tassa chÃyÃya paripucchanto punappunaæ pabhinnabuddhi hutvÃna so pi ÃsÅ tipeÂako. Navangaæ anumajjanto rattibhÃge rahogato addakkhi meï¬ake pa¤he dunniveÂhe saniggahe: PariyÃyabhÃsitaæ atthi, atthi sandhÃya bhÃsitaæ, sabhÃvabhÃsitaæ atthi DhammarÃjassa sÃsane. Tesaæ atthaæ avi¤¤Ãya meï¬ake JinabhÃsite anÃgatamhi addhÃne viggaho tattha hessati. Handa kathiæ pasÃdetvà chejjapessÃmi meï¬ake, tassa niddiÂÂhamaggena niddisissanty-anÃgate ti. Atha kho Milindo rÃjà pabhÃtÃya rattiyà uggate aruïe sÅsaæ nahÃtvà sirasi a¤jalim-paggahetvà atÅtÃnÃ- gata-paccuppanne sammÃsambuddhe anussaritvà aÂÂha vatapadÃni samÃdiyi: Ito me anÃgatÃni satta divasÃni aÂÂha guïe samÃdiyitvà tapo caritabbo bhavissati, so 'haæ ciïïatapo samÃno Ãcariyaæ ÃrÃdhetvà meï¬ake pa¤he pucchissÃmÅti. Atha kho Milindo rÃjà pakatidus- sayugaæ apanetvà ÃbharaïÃni ca omu¤citvà kÃsÃyaæ ni- vÃsetvà muï¬akapaÂisÅsakaæ sÅse paÂimu¤citvà munibhÃ- vam-upagantvà aÂÂha guïe samÃdiyi: Imaæ sattÃhaæ mayà na rÃjÃttho anusÃsitabbo, na rÃgÆpasaæhitaæ cit- taæ uppÃdetabbaæ, na dosÆpasaæhitaæ cittaæ uppÃde- tabbaæ, na mohÆpasaæhitaæ cittaæ uppÃdetabbaæ, dÃsa- kammakara-porisa-jane pi nivÃtavuttinà bhavitabbaæ, #<[page 091]># %< 91>% kÃyikaæ vÃcasikaæ anurakkhitabbaæ, cha pi ÃyatanÃni niravasesato anurakkhitabbÃni, mettÃbhÃvanÃya mÃnasaæ pakkhipitabban-ti ime aÂÂha guïe samÃdiyitvà tesv-eva aÂÂhasu guïesu mÃnasaæ patiÂÂhapetvà bahi anikkhamitvà sattÃhaæ vÅtinÃmetvà aÂÂhame divase pabhÃtÃya rattiyà pag-eva pÃtarÃsaæ katvà okkhittacakkhu mitabhÃïÅ su- saïÂhitena iriyÃpathena avikkhittena cittena haÂÂhena udaggena vippasannena theraæ NÃgasenaæ upasankamitvà therassa pÃde sirasà vanditvà ekamantaæ Âhito idam- avoca: Atthi me bhante NÃgasena koci attho tumhehi sad- dhiæ mantayitabbo, na tattha a¤¤o koci tatiyo icchitabbo, su¤¤e okÃse pavivitte ara¤¤e aÂÂhangupÃgate samaïa- sÃruppe tattha so pa¤ho pucchitabbo bhavissati, tattha me guyhaæ na kÃtabbaæ na rahassakaæ, arahÃm' ahaæ rahassakaæ suïituæ sumantaïe upagate. UpamÃya pi so attho upaparikkhitabbo, yathà kiæ viya: Yathà nÃma bhante NÃgasena mahÃpaÂhavÅ nikkhepaæ arahati nik- khepe upagate, evam-eva kho bhante NÃgasena arahÃm ahaæ rahassakaæ suïituæ sumantaïe upagate ti. Gurunà pi saha pavivittaæ pavanaæ pavisitvà idam- avoca: Bhante NÃgasena, idha purisena mantayitukÃmena aÂÂha-ÂÂhÃnÃni parivajjayitabbÃni bhavanti, na tesu ÂhÃ- nesu vi¤¤Æ puriso atthaæ manteti, mantito pi attho pari- paÂati na sambhavati; katamÃni aÂÂha-ÂÂhÃnÃni: visa- maÂÂhÃnaæ parivajjanÅyaæ, sabhayaæ parivajjaïÅyaæ, ativÃtaÂÂhÃnaæ parivajjanÅyaæ, paÂicchannaÂÂhÃnaæ pari- vajjanÅyaæ, devaÂÂhÃnaæ parivajjanÅyaæ, pantho pari- vajjanÅyo, sankamo parivajjanÅyo, udakatitthaæ parivajja- nÅyaæ, imÃni aÂÂha-ÂÂhÃnÃni parivajjanÅyÃnÅti. - Thero Ãha: Ko doso visamaÂÂhÃne sabhaye ativÃte paÂicchanne devaÂÂhÃne panthe sankame udakatitthe ti. - Visame \<-------------------------------------------------------------------------- 4 patiÂÂhÃpetvà A. 9 etadavoca B. 16 sumantane ACM. 20 sumantane ACMa. 21 pavivittÆpavanaæ A. 22 sumantayitu- A. 28 patho, pathe M throughout. D* >/ #<[page 092]># %< 92>% bhante NÃgasena mantito attho vikirati vidhamati pag- gharati na sambhavati; sabhaye mano santasati, santa- sito na sammà atthaæ samanupassati; ativÃte saddo avibhÆto hoti; paÂicchanne upassutiæ tiÂÂhanti; devaÂ- ÂhÃne mantito attho garukaæ pariïamati; panthe mantito attho tuccho bhavati; sankame calÃcalo bhavati; udaka- titthe pÃkaÂo bhavati. BhavatÅha: Visamaæ sabhayaæ ativÃto paÂicchannaæ devanissitaæ pantho ca sankamo titthaæ, aÂÂh' ete parivajjayÃti. Bhante NÃgasena, aÂÂh' ime puggalà mantiyamÃnà man- titaæ atthaæ byÃpÃdenti, katame aÂÂha: rÃgacarito dosa- carito mohacarito mÃnacarito luddho alaso ekacintÅ bÃlo ti, ime aÂÂha puggalà mantitaæ atthaæ byÃpÃdentÅti.- Thero Ãha: Tesaæ ko doso ti. - RÃgacarito bhante NÃgasena rÃgavasena mantitaæ atthaæ byÃpÃdeti, dosa- carito dosavasena mantitaæ atthaæ byÃpÃdeti, mohacarito mohavasena mantitaæ atthaæ byÃpÃdeti, mÃnacarito mÃ- navasena mantitaæ atthaæ byÃpÃdeti, luddho lobhavasena mantitaæ atthaæ byÃpÃdeti, alaso alasatÃya mantitaæ atthaæ byÃpÃdeti, ekacintÅ ekacintitÃya mantitaæ atthaæ byÃpÃdeti, bÃlo bÃlatÃya mantitaæ atthaæ byÃpÃdeti. BhavatÅha: Ratto duÂÂho ca mÆÊho ca mÃnÅ luddho tathà 'laso ekacintÅ ca bÃlo ca, ete atthavinÃsakà ti. Bhante NÃgasena, nav' ime puggalà mantitaæ guyhaæ vivaranti na dhÃrenti, katame nava: rÃgacarito dosacarito mohacarito bhÅruko Ãmisagaruko itthÅ soï¬o paï¬ako dÃ- rako ti. - Thero Ãha: Tesaæ ko doso ti. - RÃgacarito bhante NÃgasena rÃgavasena mantitaæ guyhaæ vivarati na dhÃreti, duÂÂho dosavasena mantitaæ guyhaæ vivarati na dhÃreti, mÆÊho mohavasena mantitaæ guyhaæ vivarati \<-------------------------------------------------------------------------- No footnote. >/ #<[page 093]># %< 93>% na dhÃreti, bhÅruko bhayavasena mantitaæ guyhaæ viva- rati na dhÃreti, Ãmisagaruko Ãmisahetu mantitaæ guyhaæ vivarati na dhÃreti, itthÅ ittaratÃya mantitaæ guyhaæ vivarati na dhÃreti, soï¬iko surÃlolatÃya mantitaæ guyhaæ vivarati na dhÃreti, paï¬ako anekaæsikatÃya mantitaæ guyhaæ vivarati na dhÃreti, dÃrako capalatÃya mantitaæ guyhaæ vivarati na dhÃreti. BhavatÅha: Ratto duÂÂho ca mÆÊho ca bhÅru Ãmisacakkhuko itthÅ soï¬o paï¬ako ca, navamo bhavati dÃrako: Nav' ete puggalà loke ittarà calità calÃ; etehi mantitaæ guyhaæ khippaæ bhavati pÃkaÂan-ti. Bhante NÃgasena, aÂÂhahi kÃraïehi buddhi pariïamati paripÃkaæ gacchati, katamehi aÂÂhahi: vayapariïÃmena buddhi pariïamati paripÃkaæ gacchati, yasapariïÃmena buddhi pariïamati paripÃkaæ gacchati, paripucchÃya buddhi pariïamati paripÃkaæ gacchati, titthasaævÃsena buddhi pariïamati paripÃkaæ gacchati, yoniso manasi- kÃrena buddhi pariïamati paripÃkaæ gacchati, sÃkacchÃya buddhi pariïamati paripÃkaæ gacchati, snehÆpasevana- vasena buddhi pariïamati paripÃkaæ gacchati, patirÆpa- desavÃsena buddhi pariïamati paripÃkaæ gacchati. BhavatÅha: Vayena yasa-pucchÃhi titthavÃsena yoniso sÃkacchÃ' snehasaæsevÃ' patirÆpavasena ca: EtÃni aÂÂha ÂhÃnÃni buddhivisadakÃrakÃ, yesaæ etÃni sambhonti tesaæ buddhi pabhijjatÅti. Bhante NÃgasena, ayam bhumibhÃgo aÂÂha-mantadosa- vivajjito, aha¤-ca loke paramo mantisahÃyo, guyham-anu- rakkhÅ cÃhaæ, yÃvÃhaæ jÅvissÃmi tÃva guyham-anurak- khissÃmi, aÂÂhahi ca me kÃraïehi buddhi pariïÃmaæ gatÃ; dullabho etarahi mÃdiso antevÃsÅ. \<-------------------------------------------------------------------------- No footnote. >/ #<[page 094]># %< 94>% Sammà paÂipanne antevÃsike ye ÃcariyÃnaæ pa¤- cavÅsati Ãcariyaguïà tehi guïehi Ãcariyena sammà paÂi- pajjitabbaæ. Katame pa¤cavÅsati guïÃ: idha bhante Ãcariyena antevÃsimhi satataæ samitaæ Ãrakkhà upaÂÂha- petabbÃ, asevana-sevanà jÃnitabbÃ, pamattÃppamattatà jÃnitabbÃ, seyyÃvakÃso jÃnitabbo, gela¤¤aæ jÃnitab- baæ, bhojanaæ laddhÃladdhaæ jÃnitabbaæ, viseso jÃni- tabbo, pattagataæ saævibhajitabbaæ, assÃsetabbo: mà bhÃyi, attho te abhikkamatÅti, iminà puggalena paÂicaratÅti paÂicÃro jÃnitabbo, gÃme paÂicÃro jÃni- tabbo, vihÃre paÂicÃro jÃnitabbo, na tena saha sallÃpo kÃtabbo, chiddaæ disvà adhivÃsetabbaæ, sakkaccakÃrinà bhavitabbaæ, akhaï¬akÃrinà bhavitabbaæ, arahassakÃrinà bhavitabbaæ, niravasesakÃrinà bhavitabbaæ, janem' imaæ sippesÆti janakacittaæ upaÂÂhapetabbaæ, kathaæ ayaæ na parihÃyeyyÃti va¬¬hicittaæ upaÂÂhapetabbaæ, balavaæ imaæ karomi sikkhÃbalenÃti cittaæ upaÂÂhapetabbaæ mettacittaæ upaÂÂhapetabbaæ, ÃpadÃsu na vijahitabbaæ, karaïÅye na-ppamajjitabbaæ, khalite dhammena pagga- hetabbo ti. Ime kho bhante pa¤cavÅsati Ãcariyassa Ãca- riyaguïÃ, tehi guïehi mayi sammà paÂipajjassu. Saæsayo me bhante uppanno, atthi meï¬akapa¤hà JinabhÃsitÃ, anÃgate addhÃne tattha viggaho uppajjissati, anÃgate ca addhÃne dullabhà bhavissanti tumhÃdisà buddhimanto, tesu me pa¤hesu cakkhuæ dehi paravÃdÃnaæ niggahÃyÃti. Thero sÃdhÆti sampaÂicchitvà dasa upÃsakassa upÃ- sakaguïe paridÅpesi: Dasa ime mahÃrÃja upÃsakassa upÃsakaguïÃ, katame dasa: idha mahÃrÃja upÃsako san- ghena samÃnasukhadukkho hoti, dhammÃdhipateyyo hoti, yathÃbalaæ saævibhÃgarato hoti, JinasÃsanaparihÃniæ disvà abhiva¬¬hiyà vÃyamati, sammÃdiÂÂhiko hoti, apaga- takotÆhalamangaliko jÅvitahetu pi na a¤¤aæ satthÃraæ uddisati, kÃyikaæ vÃcasika¤-c' assa rakkhitaæ hoti, sa- maggÃrÃmo hoti samaggarato, anusuyyako hoti, na ca \<-------------------------------------------------------------------------- No footnote. >/ #<[page 095]># %< 95>% kuhanavasena sÃsane carati, Buddhaæ saranaæ gato hoti, dhammaæ saraïaæ gato hoti, sanghaæ saraïaæ gato hoti. Ime kho mahÃrÃja dasa upÃsakassa upÃsakaguïÃ, te sabbe guïà tayi saævijjanti, taæ te yuttaæ pattaæ anucchavikaæ patirÆpaæ yaæ tvaæ JinasÃsanaparihÃniæ disvà abhiva¬¬hiæ icchasi. Karomi te okÃsaæ, puccha maæ tvaæ yathÃsukhan-ti. Atha kho Milindo rÃjà katÃvakÃso nipacca guruno pÃde sirasi a¤jaliæ katvà etad-avoca: Bhante NÃgasena, ime titthiyà evaæ bhaïanti: yadi Buddho pÆjaæ sÃdiyati na parinibbuto Buddho, saæyutto lokena antobhaviko lo- kasmiæ lokasÃdhÃraïo, tasmà tassa kato adhikÃro va¤jho bhavati aphalo; yadi parinibbuto, visaæyutto lokena nis- saÂo sabbabhavehi, tassa pÆjà na uppajjati, parinibbuto na ki¤ci sÃdiyati, asÃdiyantassa kato adhikÃro va¤jho bhavati aphalo ti. UbhatokoÂiko eso pa¤ho, n'eso visayo appattamÃnasÃnaæ, mahantÃnaæ yev' eso visayo, bhind' etaæ diÂÂhijÃlaæ, ekaæse Âhapaya, tav' eso pa¤ho anup- patto, anÃgatÃnaæ JinaputtÃnaæ cakkhuæ dehi paravÃ- daniggahÃyÃti. - Thero Ãha: Parinibbuto mahÃrÃja Bha- gavÃ, na ca Bhagavà pÆjaæ sÃdiyati, bodhimÆle yeva TathÃgatassa sÃdiyanà pahÅnÃ, kim-pana anupÃdisesÃya nibbÃnadhÃtuyà parinibbutassa. BhÃsitam-p' etaæ ma- hÃrÃja therena SÃriputtena DhammasenÃpatinÃ: PÆjiyantà asamasamà sadevamÃnusehi te na sÃdiyanti sakkÃraæ, buddhÃnaæ esa dhammatà ti. RÃjà Ãha: Bhante NÃgasena, putto và pituno vaïïaæ bhÃsati pità và puttassa vaïïaæ bhÃsati, na c' etaæ kÃraïaæ paravÃdÃnaæ niggahÃya, pasÃdappakÃsanaæ nÃm' etaæ, ingha me tvaæ tattha kÃraïaæ sammà brÆhi sa- \<-------------------------------------------------------------------------- No footnote. >/ #<[page 096]># %< 96>% kavÃdassa patiÂÂhÃpanÃya diÂÂhijÃlaviniveÂhanÃyÃti.- Thero Ãha: Parinibbuto mahÃrÃja BhagavÃ, na ca Bha- gavà pÆjaæ sÃdiyati, asÃdiyantass' eva TathÃgatassa de- vamanussà dhÃturatanaæ vatthuæ karityà TathÃgatassa ¤ÃïaratanÃrammaïena sammÃpaÂipattiæ sevantà tisso sampattiyo paÂilabhanti. Yathà mahÃrÃja mahatimahÃ- aggikkhandho pajjalitvà nibbÃyeyya, api nu kho so ma- hÃrÃja aggikkhandho sÃdiyati tiïakaÂÂhupÃdÃnan-ti.- JalamÃno pi so bhante mahÃaggikkhandho tiïakaÂÂhu- pÃdÃnaæ na sÃdiyati, kim-pana nibbuto upasanto acetano sÃdiyatÅti. - Tasmiæ pana mahÃrÃja aggikkhandhe upa- rate upasante loke aggi su¤¤o hotÅti. - Na hi bhante, kaÂÂhaæ aggissa vatthu hoti upÃdÃnaæ, ye keci manussà aggikÃmà te attano thÃmabalaviriyena paccattapurisakÃrena kaÂÂhaæ manthayitvà aggiæ nibbattetvà tena agginà ag- gikaraïÅyÃni kammÃni karontÅti. - Tena hi mahÃrÃja titthiyÃnaæ vacanaæ micchà bhavati: asÃdiyantassa kato adhikÃro va¤jho bhavati aphalo ti. Yathà mahÃrÃja ma- hatimahÃaggikkhandho pajjali, evam-eva Bhagavà dasasa- hassimhi lokadhÃtuyà buddhasiriyà pajjali; yathà ma- hÃrÃja mahatimahÃaggikkhandho pajjalitvà nibbuto, evam-eva Bhagavà dasasahassimhi lokadhÃtuyà buddha- siriyà pajjalitvà anupÃdisesÃya nibbÃnadhÃtuyà parinib- buto; yathà mahÃrÃja nibbuto aggikkhandho tiïakaÂÂhu- pÃdÃnaæ na sÃdiyati, evam-eva kho lokahitassa sÃdiyanà pahÅnà upasantÃ; yathà mahÃrÃja manussà nibbute ag- gikkhandhe anupÃdÃne attano thÃmabalaviriyena paccat- tapurisakÃrena kaÂÂhaæ manthayitvà aggiæ nibbattetvà tena agginà aggikaraïÅyÃni kammÃni karonti, evam-eva devamanussà TathÃgatassa parinibbutassa asÃdiyantass' eva dhÃturatanaæ vatthuæ karitvà TathÃgatassa ¤Ãnara- \<-------------------------------------------------------------------------- 7 nibbÃpeyya AC. 8 -kaÂÂhÆ- B throughout. 13 kaÂÂhaæ bhante aggissa BC. 14 -purisÃkÃrena ABC throughout. >/ #<[page 097]># %< 97>% tanÃrammaïena sammÃpaÂipattiæ sevantà tisso sampat- tiyo paÂilabhanti. Iminà pi mahÃrÃja kÃraïena TathÃ- gatassa parinibbutassa asÃdiyantass' eva kato adhikÃro ava¤jho bhavati saphalo ti. Aparam-pi mahÃrÃja uttariæ kÃraïaæ suïohi yena kÃraïena TathÃgatassa parinibbutassa asÃdiyantass' eva kato adhikÃro ava¤jho bhavati saphalo: yathà mahÃrÃja mahatimahÃvÃto vÃyitvà uparameyya, api nu kho so mahÃrÃja uparato vÃto sÃdiyati puna nibbattÃpanan-ti. - Na hi bhante uparatassa vÃtassa Ãbhogo và manasi- kÃro và puna nibbattÃpanÃya, kinkÃraïaæ: acetanà sà vÃyodhÃtÆti. - Api nu tassa mahÃrÃja uparatassa vÃ- tassa vÃto ti sama¤¤Ã upagacchatÅti. - Na hi bhante, tÃlavaïÂa-vidhÆpanÃni vÃtassa uppattiyà paccayÃ, ye keci manussà uïhÃbhitattà pariÊÃhaparipÅÊità te tÃlavaïÂena và vidhÆpanena và attano thÃmabalaviriyena paccattapurisa- kÃrena vÃtaæ nibbattetvà tena vÃtena uïhaæ nibbÃpenti pariÊÃhaæ vÆpasamentÅti. - Tena hi mahÃrÃja titthiyÃ- naæ vacanaæ micchà bhavati: asÃdiyantassa kato adhi- kÃro va¤jho bhavati aphalo ti. Yathà mahÃrÃja maha- timahÃvÃto vÃyi, evam-eva Bhagavà dasasahassimhi lokadhÃtuyà sÅtala-madhura-santa-sukhuma-mettÃvÃtena upavÃyi; yathà mahÃrÃja mahatimahÃvÃto vÃyitvà upa- rato, evam-eva Bhagavà sÅtala-madhura-santa-sukhuma- mettÃvÃtena upavÃyitvà anupÃdisesÃya nibbÃnadhÃtuyà parinibbuto; yathà mahÃrÃja uparato vÃto puna nibbattà panaæ na sÃdiyati, evam-eva lokahitassa sÃdiyanà pahÅnà upasantÃ; yathà mahÃrÃja te manussà uïhÃbhitattà pa- riÊÃhaparipÅÊitÃ, evam-eva devamanussà tividhaggi-san- tÃpa-pariÊÃha-paripÅÊitÃ; yathà tÃlÃvaïÂa-vidhÆpanÃni vÃ- tassa nibbattiyà paccayà honti, evam-eva TathÃgatassa dhÃtu ca ¤Ãïaratana¤-ca paccayo hoti tissannaæ sam- \<-------------------------------------------------------------------------- 32 dhÃtu¤ca all. >/ #<[page 098]># %< 98>% pattÅnaæ paÂilÃbhÃya; yathà manussà uïhÃbhitattà pari- ÊÃhaparipÅÊità tÃlavaïÂena và vidhÆpanena và vÃtaæ nib- battetvà uïhaæ nibbÃpenti pariÊÃhaæ vÆpasamenti, evam- eva devamanussà TathÃgatassa parinibbutassa asÃdi- yantass' eva dhÃtu¤-ca ¤Ãïaratana¤-ca pÆjetvà kusalaæ nibbattetvà tena kusalena tividhaggi-santÃpa-pariÊÃhaæ nibbÃpenti vÆpasamenti. Iminà pi mahÃrÃja kÃraïena TathÃgatassa parinibbutassa asÃdiyantass' eva kato adhi- kÃro ava¤jho bhavati saphalo ti. Aparam-pi mahÃrÃja uttariæ kÃraïaæ suïohi para- vÃdÃnaæ niggahÃya: yathà mahÃrÃja puriso bheriæ Ãko- Âetvà saddaæ nibbatteyya, yo so bherisaddo purisena nibbattito so saddo antaradhÃyeyya, api nu kho so ma- hÃrÃja saddo sÃdiyati puna nibbattÃpanan-ti. - Na hi bhante, antarahito so saddo, na-tthi tassa puna uppÃ- dÃya Ãbhogo và manasikÃro vÃ, sakiæ nibbatte bherisadde antarahite so bherisaddo samucchinno hoti, bheri pana bhante paccayo hoti saddassa nibbattiyÃ, atha puriso pac- caye sati attajena vÃyÃmena bheriæ ÃkoÂetvà saddaæ nib- battetÅti. - Evam-eva kho mahÃrÃja Bhagavà sÅla-sa- mÃdhi-pa¤¤Ã-vimutti-vimutti¤Ãïadassana-paribhÃvitaæ dhÃturatana¤-ca dhamma¤-ca vinaya¤-ca anusatthi¤-ca satthÃraæ Âhapayitvà sayaæ anupÃdisesÃya nibbÃnadhÃ- tuyà parinibbuto, na ca parinibbute Bhagavati sampatti- lÃbho upacchinno hoti, bhavadukkhapatipÅÊità sattà dhÃ- turatana¤-ca dhammavinaya¤-ca anusatthi¤-ca pacca yaæ karitvà sampattikÃmà sampattiyo paÂilabhanti. Iminà pi mahÃrÃja kÃraïena TathÃgatassa parinibbutassa asÃdiyantass' eva kato adhikÃro ava¤jho bhavati saphalo ti. DiÂÂha¤-c' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà anÃgatam- addhÃnaæ kathita¤-ca bhaïita¤-ca Ãcikkhita¤-ca. Siyà kho pan' ùnanda tumhÃkaæ evam-assa: atÅta- \<-------------------------------------------------------------------------- 22 Ãnusatthi¤ca B twice, C once. 22 dhammavinaya¤ca B. 23 Âhapetvà B. >/ #<[page 099]># %< 99>% satthukaæ pÃvacanaæ, na-tthi no satthà ti; na kho pan' etaæ ùnanda evaæ daÂÂhabbaæ, yo vo ùnanda mayà dhammo ca vinayo ca desito pa¤¤atto so vo mam' acca- yena satthà ti. Parinibbutassa TathÃgatassa asÃdiyan- tassa kato adhikÃro va¤jho bhavati aphalo ti taæ tesaæ titthiyÃnaæ vacanaæ micchà abhÆtaæ vitathaæ alikaæ viruddhaæ viparÅtaæ, dukkhadÃyakaæ dukkhavipÃkaæ apÃyagamanÅyan-ti. Aparam-pi mahÃrÃja uttariæ kÃraïaæ suïohi yena kÃranena TathÃgatassa parinibbutassa asÃdiyantass' eva kato adhikÃro ava¤jho bhavati saphalo: sÃdiyati nu kho mahÃrÃja ayaæ mahÃpaÂhavÅ: sabbabÅjÃni mayi saævirÆ- hantÆti. - Na hi bhante ti. - Kissa pana tÃni mahÃrÃja bÅjÃni asÃdiyantiyà mahÃpaÂhaviyà saævirÆhitvà daÊha- mÆlajaÂÃ-patiÂÂhità khandhasÃrasÃkhÃ-parivitthiïïà pup- phaphaladharà hontÅti. - AsÃdiyantÅ pi bhante mahÃ- paÂhavÅ tesaæ bÅjÃnaæ vatthu hoti paccayaæ deti virÆ- hanÃya, tÃni bÅjÃni taæ vatthuæ nissÃya tena paccayena saævirÆhitvà daÊhamÆlajaÂÃ-patiÂÂhità khandhasÃrasÃkhÃ- parivitthiïïà pupphaphaladharà hontÅti. - Tena hi ma- hÃrÃja titthiyà sake vÃde naÂÂhà honti hatà viruddhÃ, sace te bhaïanti: asÃdiyantassa kato adhikÃro va¤jho bhavati aphalo ti. Yathà mahÃrÃja mahÃpaÂhavÅ evaæ TathÃgato arahaæ sammÃsambuddho, yathà mahÃrÃja mahÃpaÂhavÅ na ki¤ci sÃdiyati evaæ TathÃgato na ki¤ci sÃdiyati, yathà mahÃrÃja tÃni bÅjÃni paÂhaviæ nissÃya saævirÆhitvà daÊhamÆlajaÂÃ-patiÂÂhità khandhasÃrasÃkhÃ- parivitthiïïà pupphaphaladharà honti evaæ devamanussà TathÃgatassa parinibbutassa asÃdiyantass' eva dhÃtu¤-ca ¤Ãïaratana¤-ca nissÃya daÊhakusalamÆla-patiÂÂhità sa- mÃdhikkhandha-dhammasÃra-sÅlasÃkhÃ-parivitthiïïà vi- muttipuppha-sÃma¤¤aphaladharà honti. Iminà pi ma- \<-------------------------------------------------------------------------- 7 dukkhadÃyakaæ om. BC. 8 -gÃminiyanti AaB. 13 -hantÅti B. 16 asÃ- diyanti all. 17 vatthuæ AC. 31 samÃdhikhandha- CM. >/ #<[page 100]># %< 100>% hÃrÃja kÃraïena TathÃgatassa parinibbutassa asÃdiyantass' eva kato adhikÃro ava¤jho bhavati saphalo ti. Aparam-pi mahÃrÃja uttariæ kÃraïaæ suïohi yena kÃraïena TathÃgatassa parinibbutassa asÃdiyantass' eva kato adhikÃro ava¤jho bhavati saphalo: sÃdiyanti nu kho mahÃrÃja ime oÂÂhà goïà gadrabhà ajà pasÆ manussà antokucchismiæ kimikulÃnaæ sambhavan-ti. - Na hi bhante ti. - Kissa pana te mahÃrÃja kimayo tesaæ asÃdiyantÃnaæ antokucchismiæ sambhavitvà bahuputta- nattà vepullataæ pÃpuïantÅti. - PÃpassa bhante kam- massa balavatÃya asÃdiyantÃnaæ yeva tesaæ sattÃnaæ antokucciæ kimayo sambhavitvà bahuputtanattà ve- pullataæ pÃpuïantÅti. - Evam-eva kho mahÃrÃja Ta- thÃgatassa parinibbutassa asÃdiyantass' eva dhÃtussa ca ¤ÃïÃrammaïassa ca balavatÃya TathÃgate kato adhikÃro ava¤jho bhavati saphalo ti. Aparam-pi mahÃrÃja uttariæ kÃraïaæ suïohi yena kÃraïena TathÃgatassa parinibbutassa asÃdiyantass' eva kato adhikÃro ava¤jho bhavati saphalo: sÃdiyanti nu kho mahÃrÃja ime manussÃ: ime aÂÂhanavuti rogà kÃye nib- battantÆti. - Na hi bhante ti. - Kissa pana te ma- hÃrÃja rogà asÃdiyantÃnaæ kÃye nipatantÅti. - Pubbe katena bhante duccaritenÃti. - Yadi mahÃrÃja pubbe kataæ akusalaæ idha vedanÅyaæ hoti, tena hi mahÃrÃja pubbe katam-pi idha katam-pi kusalÃkusalaæ kammaæ ava¤jhaæ bhavati saphalan-ti. Iminà pi mahÃrÃja kÃ- raïena TathÃgatassa parinibbutassa asÃdiyantass' eva kato adhikÃro ava¤jho bhavati saphalo ti. Sutapubbaæ pana tayà mahÃrÃja Nandako nÃma yakkho theraæ SÃriputtaæ ÃsÃdayitvà paÂhaviæ paviÂÂho ti. - ùma bhante, sÆyati, loke pÃkaÂo eso ti. - Api nu kho mahÃrÃja thero SÃriputto sÃdiyi Nandakassa yakkhassa \<-------------------------------------------------------------------------- 6 pasu all. 30 asÃdiyitvà BCM, apasÃdayitvà A. >/ #<[page 101]># %< 101>% mahÃpaÂhavÅgilanan-ti. - Ubbattiyante pi bhante sade- vake loke, patamÃne pi chamÃyaæ candimasuriye, viki- rante pi SinerupabbatarÃje, thero SÃriputto na parassa dukkhaæ sÃdiyeyya, taæ kissa hetu: yena hetunà thero SÃriputto kujjheyya và dusseyya và so hetu therassa SÃriputtassa samÆhato samucchinno, hetuno samugghÃti- tattà bhante thero SÃriputto jÅvitahÃrake pi kopaæ na kareyyÃti. - Yadi mahÃrÃja thero SÃriputto Nandakassa yakkhassa paÂhavÅgilanaæ na sÃdiyi kissa pana Nandako yakkho paÂhaviæ paviÂÂho ti. - Akusalassa bhante kam- massa balavatÃyÃti. - Yadi mahÃrÃja akusalassa kam- massa balavatÃya Nandako yakkho paÂhaviæ paviÂÂho, asÃdiyantassÃpi kato aparÃdho ava¤jho bhavati saphalo, tena hi mahÃrÃja kusalassa pi kammassa balavatÃya asÃdiyantassa kato adhikÃro ava¤jho bhavati saphalo ti. Iminà pi mahÃrÃja kÃraïena TathÃgatassa parinib- butassa asÃdiyantass' eva kato adhikÃro ava¤jho bhavati saphalo ti. Kati nu kho te mahÃrÃja manussà ye etarahi mahÃ- paÂhaviæ paviÂÂhÃ, atthi te tattha savanan-ti. - ùma bhante, sÆyatÅti. - Ingha tvaæ mahÃrÃja sÃvehÅti. - Ci¤camÃïavikà bhante, Suppabuddho ca Sakko, Deva- datto ca thero, Nandako ca yakkho, Nando ca mÃïavako ti, sutaæ metaæ bhante: ime pa¤ca janà mahÃpaÂhaviæ paviÂÂhà ti. - Kismiæ te mahÃrÃja aparaddhà ti. - Bhagavati ca bhante sÃvakesu cÃti. - Api nu kho ma- hÃrÃja Bhagavà và sÃvakà và sÃdiyiæsu imesaæ mahÃ- paÂhaviæ pavisanan-ti. - Na hi bhante ti. - Tena hi mahÃrÃja TathÃgatassa parinibbutassa asÃdiyantass' eva kato adhikÃro ava¤jho bhavati saphalo ti. - Suvi¤¤Ã- pito bhante NÃgasena pa¤ho gambhÅro tÃnÅkato, guyhaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 9 paÂhavi- AB. 14 kusalassÃpi B; kusalÃkusalassa A. 23 ci¤cà mÃï. Aa. 27 bhagavà sÃvakà all. 28 -paÂhavÅ- AaM. 31 uttÃni- ACM. >/ #<[page 102]># %< 102>% vidaæsitaæ, gaïÂhi bhinnÃ, gahanaæ agahanaæ kataæ, naÂÂhà paravÃdÃ, bhaggà kudiÂÂhi, nippabhà jÃtà kutit- thiyÃ, tvaæ gaïivarapavaram-ÃsajjÃti. Bhante NÃgasena, Buddho sabba¤¤Æ ti. - ùma ma- hÃrÃja, Bhagavà sabba¤¤Æ, na ca Bhagavato satataæ sa- mitaæ ¤Ãïadassanaæ paccupaÂÂhitaæ, ÃvajjanapaÂibad- dhaæ Bhagavato sabba¤¤uta¤Ãïaæ, Ãvajjitvà yadicchakaæ jÃnÃtÅti. - Tena hi bhante NÃgasena Buddho asabba¤¤Æ, yadi tassa pariyesanÃya sabba¤¤uta¤Ãïaæ hotÅti. - VÃ- hasataæ kho mahÃrÃja vÅhÅnaæ a¬¬hacÆÊa¤-ca vÃhà vÅhi satt' ammaïÃni dve ca tumbà ekaccharakkhaïe pavatta- cittassa ettakà vÅhi lakkhaæ ÂhapiyamÃne parikkhayaæ pariyÃdÃnaæ gaccheyyuæ. Tatr' ime sattavidhà città pavattanti: Ye te mahÃrÃja sarÃgà sadosà samohà sak- kilesà abhÃvitakÃyà abhÃvitasÅlà abhÃvitacittà abhÃvita- pa¤¤Ã tesaæ taæ cittaæ garukaæ uppajjati dandhaæ pavattati, kinkÃraïaæ: abhÃvitattà cittassa. Yathà ma- hÃrÃja vaæsanÃÊassa vitatassa visÃlassa vitthiïïassa saæsibbita-visibbitassa sÃkhÃjaÂÃjaÂitassa Ãka¬¬hiyantassa garukaæ hoti Ãgamanaæ dandhaæ, kinkÃraïaæ: saæ- sibbita-visibbitattà sÃkhÃnaæ, evam-eva kho mahÃrÃja ye te sarÃgà sadosà samohà sakkilesà abhÃvitakÃyà abhÃ- vitasÅlà abhÃvitacittà abhÃvitapa¤¤Ã tesam taæ cittaæ garukaæ uppajjati dandhaæ pavattati, kinkÃraïaæ: ÷saæsibbita-visibbitattà kilesehi. Idaæ paÂhamaæ cittaæ. Tatr' idaæ dutiyaæ cittaæ vibhattim-Ãpajjati: Ye te mahÃrÃja sotÃpannà pihitÃpÃyà diÂÂhippattà vi¤¤Ãta- satthusÃsanà tesaæ taæ cittaæ tÅsu ÂhÃnesu lahukaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vidhaæsitaæ AbM. 9 -yesanà B. 9 hontÅti B. 10 -cÆÊakaæ ca B. 10 vÃha vÅha B. 11 ekaccharÃkkhaïe AC. 14 sakilesà M throughout 17 kinkÃraïà A once, Ab 8 times, B once, C 5 times, M 4 times. 18 cittassa C, visatassa M, visattassa AacB. >/ #<[page 103]># %< 103>% uppajjati lahukaæ pavattati, uparibhÆmisu garukaæ up- pajjati dandhaæ pavattati, kinkÃraïaæ: tÅsu ÂhÃnesu cit- tassa parisuddhattÃ, upari kilesÃnaæ appahÅnattÃ. Yathà mahÃrÃja vaæsanÃÊassa tipabbagaïÂhiparisuddhassa upari sÃkhÃjaÂÃjaÂitassa Ãka¬¬hiyantassa yÃva tipabbaæ tÃva lahukaæ eti, tato upari thaddhaæ, kinkÃraïaæ: hetthà parisuddhattÃ, upari sÃkhÃjaÂÃjaÂitattÃ, evam-eva kho mahÃrÃja ye te sotÃpannà pihitÃpÃyà diÂÂhippattà vi¤¤Ã- tasatthusÃsanà tesaæ taæ cittaæ tÅsu ÂhÃnesu lahukaæ uppajjati lahukaæ pavattati, uparibhÆmisu garukaæ up- pajjati dandhaæ pavattati, kinkÃraïaæ: tÅsu ÂhÃnesu parisuddhattÃ, upari kilesÃnaæ appahÅnattÃ. Idaæ du- tiyaæ cittaæ. Tatr' idaæ tatiyaæ cittaæ vibhattim-Ãpajjati: Ye te mahÃrÃja sakadÃgÃmino, yesaæ rÃga-dosa-mohà tanu- bhÆtÃ, tesaæ taæ cittaæ pa¤casu ÂhÃnesu lahukaæ up- pajjati lahukaæ pavattati, uparibhÆmisu garukaæ uppaj- jati dandhaæ pavattati, kinkÃraïaæ: pa¤casu ÂhÃnesu parisuddhattÃ, upari kilesÃnaæ appahÅnattÃ. Yathà ma- hÃrÃja vaæsanÃÊassa pa¤capabbagaïÂhiparisuddhassa upari sÃkhÃjaÂÃjaÂitassa Ãka¬¬hiyantassa yÃva pa¤ca- pabbaæ tÃva lahukaæ eti, tato upari thaddhaæ, kin- kÃraïaæ: heÂÂhà parisuddhattÃ, upari sÃkhÃjaÂÃjaÂitattÃ, evam-eva kho mahÃrÃja ye te sakadÃgÃmino, yesaæ rÃga-dosa-mohà tanubhÆtÃ, tesaæ taæ cittaæ pa¤casu ÂhÃnesu lahukaæ uppajjati lahukaæ pavattati, uparibhÆ- misu garukaæ uppajjati dandhaæ pavattati, kinkÃraïaæ: pa¤casu ÂhÃnesu cittassa parisuddhattÃ, upari kilesÃnaæ appahÅnattÃ. Idaæ tatiyaæ cittaæ. Tatr' idaæ catutthaæ cittaæ vibhattim-Ãpajjati: Ye te mahÃrÃja anÃgÃmino, yesaæ pa¤c' orambhÃgiyÃni saæ- yojanÃni pahÅnÃni, tesaæ taæ cittaæ dasasu ÂhÃnesu la- \<-------------------------------------------------------------------------- 31 sa¤¤oj- M throughout. >/ #<[page 104]># %< 104>% hukaæ uppajjati lahukaæ pavattati, uparibhÆmisu garu- kaæ uppajjati dandhaæ pavattati, kinkÃraïaæ: dasasu ÂhÃnesu cittassa parisuddhattÃ, upari kilesÃnaæ appa- hÅnattÃ. Yathà mahÃrÃja vaæsanÃÊassa dasapabba- gaïÂhiparisuddhassa upari sÃkhÃjaÂÃjaÂitassa Ãka¬¬hi- yantassa yÃva dasapabbaæ tÃva lahukaæ eti, tato upari thaddhaæ, kinkÃraïaæ: heÂÂhà parisuddhattÃ, upari sÃkhÃ- jaÂÃjaÂitattÃ, evam-eva kho mahÃrÃja ye te anÃgÃmino, yesaæ pa¤c' orambhÃgiyÃni saæyojanÃni pahÅnÃni, tesaæ taæ cittaæ dasasu ÂhÃnesu lahukaæ uppajjati lahukaæ pavattati, uparibhÆmisu garukaæ uppajjati dandhaæ pa- vattati, kinkÃraïaæ: dasasu ÂhÃnesu cittassa parisud- dhattÃ, upari kilesÃnaæ appahÅnattÃ. Idaæ catutthaæ cittaæ. Tatr' idaæ pa¤camaæ cittaæ vibhattim-Ãpajjati: Ye te mahÃrÃja arahanto khÅïÃsavà dhotamalà vantakilesà vusitavanto katakaraïÅyà ohitabhÃrà anuppattasadatthà parikkhÅïabhavasaæyojanà pattapaÂisambhidà sÃvakabhÆ- misu parisuddhÃ, tesaæ taæ cittaæ sÃvakavisaye lahu- kaæ uppajjati lahukaæ pavattati, paccekabuddhabhÆmisu garukaæ uppajjati dandhaæ pavattati, kinkÃraïaæ: pari- suddhattà sÃvakavisaye, aparisuddhattà paccekabuddha- visaye. Yathà mahÃrÃja vaæsanÃlassa sabbapabba- gaïÂhiparisuddhassa Ãka¬¬hiyantassa lahukaæ hoti Ãga- manaæ adandhaæ, kinkÃraïaæ: sabbapabbagaïÂhi- parisuddhattÃ, agahanattà vaæsassa; evam-eva kho ma- hÃrÃja ye te arahanto khÅïÃsavà dhotamalà vantakilesà vusitavanto katakaraïÅya ohitabhÃrà anuppattasadatthà parikkhÅïabhavasaæyojanà pattapaÂisambhidà sÃvakabhÆ- misu parisuddhÃ, tesaæ taæ cittaæ sÃvakavisaye lahukaæ uppajjati lahukaæ pavattati, paccekabuddhabhÆmisu ga- rukam uppajjati dandhaæ pavattati, kinkÃraïaæ: pari- suddhattà sÃvakavisaye, aparisuddhattà paccekabuddha- visaye. Idaæ pa¤camaæ cittaæ. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 105]># %< 105>% Tatr' idaæ chaÂÂhaæ cittaæ vibhattim-Ãpajjati: Ye te mahÃrÃja paccekabuddhÃ, sayambhuno anÃcariyakÃ, ekacÃrino khaggavisÃïakappÃ, sakavisaye parisuddha- vimala-cittÃ, tesaæ taæ cittaæ sakavisaye lahukaæ up- pajjati lahukaæ pavattati, sabba¤¤ÆbuddhabhÆmisu garu- kaæ uppajjati dandhaæ pavattati, kinkÃraïaæ: parisud- dhattà sakavisaye, mahantattà sabba¤¤Æbuddhavisayassa. Yathà mahÃrÃja puriso sakavisayaæ parittaæ nadiæ rat- tim-pi divà pi yadicchakaæ asambhÅto otareyya, athÃ- parato mahÃsamuddaæ gambhÅraæ vitthataæ agÃdham- apÃraæ disvà bhÃyeyya dandhÃyeyya na visaheyya otari- tuæ, kinkÃraïaæ: ciïïattà sakavisayassa, mahantattà ca mahÃsamuddassa; evam-eva kho mahÃrÃja ye te pacce- kabuddhÃ, sayambhuno anÃcariyakÃ, ekacÃrino khagga- visÃïakappÃ, sakavisaye parisuddha-vimala cittÃ, tesaæ taæ cittaæ sakavisaye lahukaæ uppajjati lahukaæ pa- vattati, sabba¤¤ÆbuddhabhÆmisu garukaæ uppajjati dan- dhaæ pavattati, kinkÃraïaæ: parisuddhattà sakavisayassa, mahantattà sabba¤¤Æbuddhavisayassa. Idaæ chaÂÂhaæ cittaæ. Tatr' idaæ sattamaæ cittaæ vibhattim-Ãpajjati: Ye te mahÃrÃja sammÃsambuddhà sabba¤¤uno dasabaladharà catuvesÃrajja-visÃradÃ, aÂÂhÃrasahi buddhadhammehi sa- mannÃgatÃ, anantajinà anÃvaraïa¤ÃïÃ, tesaæ taæ cittaæ sabbattha lahukaæ uppajjati lahukaæ pavattati, kin- kÃraïaæ: sabbattha parisuddhatta. Api nu kho mahÃrÃja nÃrÃcassa sudhotassa vimalassa nigganthissa sukhuma- dhÃrassa ajimhassa avankassa akuÂilassa daÊhacÃpa-samÃ- rÆÊhassa khomasukhume và kappÃsasukhume và kamba- lasukhume và balavanipÃtitassa dandhÃyitattaæ và lagganaæ và hotÅti.- Na hi bhante, kinkÃraïaæ: sukhumattà vatthÃnaæ, sudhotattà nÃrÃcassa, nipÃtassa ca balavattà \<-------------------------------------------------------------------------- 9 atha parato AaM. 30 laganaæ AB. 31 bhante ti ABC. >/ #<[page 106]># %< 106>% ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja ye te sammÃsambuddhà sabba¤¤uno dasabaladharà catuvesÃrajja-visÃradÃ, aÂÂhÃ- rasahi buddhadhammehi samannÃgatÃ, anantajinà anÃvara- ïa¤ÃïÃ, tesaæ taæ cittaæ sabbattha lahukaæ uppajjati lahukaæ pavattati, kinkÃraïaæ: sabbattha parisuddhattÃ. Idaæ sattamaæ cittaæ. Tatra mahÃrÃja yam-idaæ sabba¤¤ÆbuddhÃnaæ cittaæ taæ channam-pi cittÃnaæ gaïanaæ atikkamitvà asan- kheyyena guïena parisuddha¤-ca lahuka¤-ca. Yasmà ca Bhagavato cittaæ parisuddha¤-ca lahuka¤-ca, tasmà mahÃrÃja Bhagavà yamakapÃÂihÅraæ dasseti, yamakapÃÂi- hÅre mahÃrÃja ¤Ãtabbaæ: buddhÃnaæ bhagavantÃnaæ cittaæ evaæ lahuparivattan-ti, na tattha sakkà uttariæ kÃraïaæ vattuæ. Te pi mahÃrÃja pÃÂihÅrà sabba¤¤Æ- buddhÃnaæ cittaæ upÃdÃya gaïanam-pi sankham-pi kalam-pi kalabhÃgam-pi na upenti, ÃvajjanapaÂibaddhaæ mahÃrÃja Bhagavato sabba¤¤uta¤Ãïaæ, Ãvajjitvà yadic- chakaæ jÃnÃti. Yathà mahÃrÃja puriso hatthe Âhapitaæ yaæ ki¤ci dutiye hatthe Âhapeyya, vivaÂena mukhena vÃcaæ nicchÃreyya, mukhagataæ bhojanaæ gileyya, ummÅletvà và nimÅleyya nimÅletvà và ummÅleyya, sammi¤jitaæ và bÃ- haæ pasÃreyya pasÃritaæ và bÃhaæ sammi¤jeyya, cira- taraæ etaæ mahÃrÃja, lahutaraæ Bhagavato sabba¤¤u- ta¤Ãïaæ, lahutaraæ Ãvajjanaæ, Ãvajjitvà yadicchakaæ jÃnÃti, Ãvajjanavikalamattakena na tÃvatà buddhà bhaga- vanto asabba¤¤uno nÃma [na] hontÅti. ùvajjanam-pi bhante NÃgasena pariyesanÃya kÃtab- baæ, ingha maæ tattha kÃraïena sa¤¤ÃpehÅti. - Yathà mahÃrÃja purisassa a¬¬hassa mahaddhanassa mahÃbho- gassa pahÆta-jÃtarÆpa-rajata-vittÆpakaraïassa pahÆta- dhana-dha¤¤assa sÃli-vÅhi-yava-taï¬ula-tila-mugga-mÃsa- pubbaïïÃparaïïa-sappi-tela-navanÅta-khÅra-dadhi-madhu- \<-------------------------------------------------------------------------- 21 sami¤j- M throughout. 25 -kena netÃvatà ABC. >/ #<[page 107]># %< 107>% guÊa-phÃïità ca khaÊopi-kumbhi-pÅÂhara-koÂÂha-bhÃjana- gatà bhaveyyuæ, tassa ca purisassa pÃhunako Ãgaccheyya bhattÃraho bhattÃbhikankhÅ, tassa ca gehe yaæ randhaæ bhojanaæ taæ pariniÂÂhitaæ bhaveyya, kumbhito taï¬ule nÅharitvà bhojanaæ randheyya; api nu kho so mahÃrÃja puriso tÃvatakena bhojanavekallamattakena adhano nÃma kapaïo nÃma bhaveyyÃti. - Na hi bhante, cakkavatti- ra¤¤o ghare pi bhante akÃle bhojanavekallaæ hoti, kiæ pana gahapatikassÃti. - Evam-eva kho mahÃrÃja Ta- thÃgatassa Ãvajjanavikalamattakaæ sabba¤¤uta¤Ãïaæ, Ãvajjitvà yadicchakaæ jÃnÃti. Yathà và pana mahÃrÃja rukkho assa phalito oïata-vinato piï¬ibhÃrabharito, na ki¤ci tattha patitaæ phalaæ bhaveyya; api nu kho so mahÃrÃja rukkho tÃvatakena patitaphalavekallamattakena aphalo nÃma bhaveyyÃti. - Na hi bhante, patanapaÂi- baddhÃm tÃni rukkhaphalÃni, patite yadicchakaæ labha- tÅti. - Evam-eva kho mahÃrÃja TathÃgatassa Ãvajjana- paÂibaddhaæ sabba¤¤uta¤Ãïaæ, Ãvajjitvà yadicchakaæ jÃnÃtÅti. - Bhante NÃgasena, Ãvajjitvà Ãvajjitvà Buddho yadicchakaæ jÃnÃtÅti. - ùma mahÃrÃja, Bhagavà Ãvaj- jitvà Ãvajjitvà yadicchakaæ jÃnÃti; yathà mahÃrÃja cak- kavattirÃjà yadà cakkaratanaæ sarati: upetu me cakka- ratanan-ti, sarite cakkaratanaæ upeti; evam-eva kho mahÃrÃja TathÃgato Ãvajjitvà Ãvajjitvà yadicchakaæ jÃ- nÃtÅti. - DaÊhaæ bhante NÃgasena kÃraïaæ, Buddho sabba¤¤Æ, sampaÂicchÃma: Buddho sabba¤¤Æ ti. Bhante NÃgasena, Devadatto kena pabbÃjito ti.- Cha-y-ime mahÃrÃja khattiyakumÃrÃ: Bhaddiyo ca Anuruddho ca ùnando ca Bhagu ca Kimbilo ca Deva- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 -phÃïita¤ca all. 1 khalopi AbC, kalopi AaM. 25 -cchÃmi A. >/ #<[page 108]># %< 108>% datto ca, UpÃli kappako sattamo, abhisambuddhe Sat- thari SakyakulÃnandajanane Bhagavantaæ anupabbajantà nikkhamiæsu; te Bhagavà pabbÃjesÅti. - Nanu bhante Devadattena pabbajitvà sangho bhinno ti. - ùma ma- hÃrÃja, Devadattena pabbajitvà sangho bhinno. Na gihÅ sanghaæ bhindati, na bhikkhunÅ na sikkhamÃnà na sÃ- maïero na sÃmaïerÅ sanghaæ bhindati, bhikkhu pakatatto samÃnasaævÃsako samÃnasÅmÃyaæ Âhito sanghaæ bhinda- tÅti. - Sanghabhedako bhante puggalo kiæ kammaæ phusatÅt - KappaÂÂhitikaæ mahÃrÃja kammaæ phusa- tÅti. - Kim-pana bhante NÃgasena Buddho jÃnÃti: De- vadatto pabbajitvà sanghaæ bhindissati, sanghaæ bhinditvà kappaæ niraye paccissatÅti. - ùma mahÃrÃja, TathÃgato jÃnÃti: Devadatto pabbajitvà sanghaæ bhindissati, sanghaæ bhinditvà kappaæ niraye paccissatÅti. - Yadi bhante NÃgasena Buddho jÃnÃti: Devadatto pabbajitvà sanghaæ bhindissati, sanghaæ bhinditvà kappaæ niraye paccissa- tÅti, tena hi bhante NÃgasena: Buddho kÃruïiko anu- kampako hitesÅ, sabbasattÃnaæ ahitam-apanetvà hitam- upadahatÅti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi taæ ajÃ- nitvà pabbÃjesi, tena hi Buddho asabba¤¤Æ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, vijaÂehi etaæ mahÃja- Âaæ, bhinda parappavÃdaæ, anÃgate addhÃne tayà sadisà buddhimanto bhikkhÆ dullabhà bhavissanti, ettha tava balaæ pakÃsehÅti. KÃruïiko mahÃrÃja Bhagavà sabba¤¤Æ ca. KÃru¤- ¤ena mahÃrÃja Bhagavà sabba¤¤uta¤Ãïena Devadattassa gatiæ olokento addasa Devadattaæ aparÃpariyakammaæ ÃyÆhitvà anekÃni kappakoÂisatasahassÃni nirayena nirayaæ vinipÃtena vinipÃtaæ gacchantaæ. Taæ Bhagavà sab- ba¤¤uta¤Ãïena jÃnitvÃ: imassa apariyantakataæ kammaæ mama sÃsane pabbajitassa pariyantakataæ bhavissati, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 UpÃlÅ B. 2 -jananena AbC. 21 asabba¤¤Æ ti all. >/ #<[page 109]># %< 109>% purimaæ upÃdÃya pariyantakataæ dukkhaæ bhavissati, apabbajito pi ayaæ moghapuriso kappaÂÂhiyam eva kammaæ ÃyÆhissatÅti kÃru¤¤ena Devadattaæ pabbÃjesÅti. - Tena hi bhante NÃgasena Buddho vadhitvà telena makkheti, papÃte pÃtetvà hatthaæ deti, mÃretvà jÅvitaæ pariyesati, yaæ so paÂhamaæ dukkhaæ datvà pacchà sukhaæ upadahatÅti. - Vadheti pi mahÃrÃja TathÃgato sattÃnaæ hitavasena, pÃteti pi sattÃnaæ hitavasena, mÃreti pi sattÃnaæ hitavasena, vadhitvà pi mahÃrÃja TathÃgato sattÃnaæ hitam-eva upadahati, pÃtetvà pi sattÃnaæ hitam-eva upadahati, mÃretvà pi sattÃnaæ hitam-eva upadahati. Yathà mahÃrÃja mÃtÃpitaro nÃma vadhitvà pi pÃtayitvà pi puttÃnaæ hitam-eva upadahanti, evam-eva kho mahÃrÃja TathÃgato vadheti pi sattÃnaæ hitavasena, pÃteti pi sattÃnaæ hitavasena, mÃreti pi sattÃnaæ hitavasena, vadhitvà pi mahÃrÃja TathÃgato sattÃnaæ hitam-eva upadahati, pÃtetvà pi sattÃnaæ hitam-eva upadahati, mÃretvà pi sattÃnaæ hitam-eva upadahati. Yena yena yogena sattÃnaæ guïava¬¬hi hoti tena tena yogena sabbasattÃnaæ hitam-eva upadahati. Sace mahÃrÃja Devadatto na pabbajeyya gihibhÆto samÃno nirayasaævattanikaæ bahuæ pÃpakammaæ katvà anekÃni kappakoÂisatasahassÃni nirayena nirayaæ vinipÃtena vini- pÃtaæ gacchanto bahuæ dukkhaæ vedayissati. Taæ Bha- gavà jÃnamÃno kÃru¤¤ena Devadattaæ pabbÃjesi: mama sÃsane pabbajitassa dukkhaæ pariyantakataæ bhavissatÅti kÃru¤¤ena garukaæ dukkhaæ lahukaæ akÃsi. Yathà mahÃrÃja dhana-yasa-siri-¤Ãtibalena balavà puriso attano ¤Ãtiæ và mittaæ và ra¤¤Ã garudaï¬aæ dhÃrentaæ attano bahuvissatthabhÃvena samatthatÃya garukaæ daï¬aæ la- hukaæ kÃreti, evam-eva kho mahÃrÃja Bhagavà bahÆni kappakoÂisatasahassÃni dukkhaæ vediyamÃnaæ Devadattaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 24 vediyissati AaB. 30 -vissaÂÂha- AM. >/ #<[page 110]># %< 110>% pabbÃjetvà sÅla-samÃdhi-pa¤¤Ã-vimutti-bala-samattha- bhÃvena garukaæ dukkhaæ lahukaæ akÃsi. Yathà và pana mahÃrÃja kusalo bhisakko sallakatto garukaæ byÃ- dhiæ balavosadhabalena lahukaæ karoti, evam-eva kho mahÃrÃja bahÆni kappakoÂisatasahassÃni dukkhaæ vedi- yamÃnaæ Devadattaæ Bhagavà yoga¤¤utÃya pabbÃjetvà kÃru¤¤abalopatthaddha-dhammosadhabalena garukaæ duk- khaæ lahukaæ akÃsi. Api nu kho so mahÃrÃja Bhagavà bahuvedanÅyaæ Devadattaæ appavedanÅyaæ karonto ki¤ci apu¤¤aæ ÃpajjeyyÃti. - Na ki¤ci bhante apu¤¤aæ Ãpaj- jeyya, antamaso gaddÆhanamattam-pÅti. - Imam-pi kho tvaæ mahÃrÃja kÃraïaæ atthato sampaÂiccha yena kÃra- nena Bhagavà Devadattaæ pabbÃjesi. Aparam-pi mahÃrÃja uttariæ kÃraïaæ suïohi yena kÃraïena Bhagavà Devadattaæ pabbÃjesi. Yathà ma- hÃrÃja coraæ ÃgucÃriæ gahetvà ra¤¤o dasseyyuæ: ayaæ te deva coro ÃgucÃrÅ, imassa yaæ icchasi taæ daï¬aæ païehÅti, tam-enaæ rÃjà evaæ vadeyya: tena hi bhaïe imaæ coraæ bahinagaraæ nÅharitvà ÃghÃtane sÅsaæ chindathÃti; evaæ devÃti kho te ra¤¤o paÂissutvà taæ bahinagaraæ nÅharitvà ÃghÃtanaæ nayeyyuæ, tam-enaæ passeyya kocid-eva puriso ra¤¤o santikà laddhavaro laddha-yasa-dhana-bhogo Ãdeyyavacano balavicchitakÃrÅ, so tassa kÃru¤¤aæ katvà te purise evaæ vadeyya: alaæ bho, kiæ tumhÃkaæ imassa sÅsacchedanena, tena hi bho imassa hatthaæ và pÃdaæ và chinditvà jÅvitaæ rakkhatha, aham-etassa kÃraïà ra¤¤o santike paÂivacanaæ karis- sÃmÅti; te tassa balavato vacanena tassa corassa hatthaæ và pÃdaæ và chinditvà jÅvitaæ rakkheyyuæ; api nu kho so mahÃrÃja puriso evaækÃrÅ tassa corassa kiccakÃrÅ assÃti. - JÅvitadÃyako so bhante puriso tassa corassa, jÅvite dinne kiæ tassa akataæ nÃma atthÅti.- Yà pana \<-------------------------------------------------------------------------- 6 yoga¤¤atÃya AB. 11 idaæ M. 16 dassesuæ AbBC. 19 ÃghÃtaÂÂhÃne ABb 27 kÃraïaæ A. >/ #<[page 111]># %< 111>% tassa hatthapÃdacchedane vedanà so tÃya vedanÃya ki¤ci apu¤¤aæ ÃpajjeyyÃti. - Attanà katena so bhante coro dukkhaæ vedanaæ vediyati, jÅvitadÃyako pana puriso na ki¤ci apu¤¤aæ ÃpajjeyyÃti. - Evam-eva kho mahÃrÃja Bhagavà kÃru¤¤ena Devadattaæ pabbÃjesi: mama sÃsane pabbajitassa dukkhaæ pariyantakataæ bhavissatÅti. Pari- yantakata¤-ca mahÃrÃja Devadattassa dukkhaæ. Deva- datto mahÃrÃja maraïakÃle: Imehi aÂÂhÅhi tam-aggapuggalaæ devÃtidevaæ naradammasÃrathiæ samantacakkhuæ satapu¤¤alakkhaïaæ pÃïehi Buddhaæ saraïaæ upemÅti pÃïupetaæ saraïam-agamÃsi. Devadatto mahÃrÃja, cha- koÂÂhÃse kate kappe, atikkante paÂhamakoÂÂhÃse sanghaæ bhindi, pa¤cakoÂÂhÃsaæ niraye paccitvà tato muccitvà AÂÂhissaro nÃma paccekabuddho bhavissati. Api nu kho so mahÃrÃja Bhagavà evaækÃrÅ Devadattassa kiccakÃrÅ assÃti. - Sabbadado bhante NÃgasena TathÃgato Deva- dattassa, yaæ TathÃgato Devadattaæ paccekabodhiæ pÃpessati, kiæ TathÃgatena Devadattassa akataæ nÃma atthÅti. - Yaæ pana mahÃrÃja Devadatto sanghaæ bhin- ditvà niraye dukkhaæ vedanaæ vediyati, api nu kho Bhagavà tatonidÃnaæ ki¤ci apu¤¤aæ ÃpajjeyyÃti. - Na hi bhante, attanà katena bhante Devadatto kappaæ ni- raye paccati, dukkhapariyantakÃrako Satthà na ki¤ci apu¤¤aæ ÃpajjatÅti. - Imaæ-pi kho tvaæ mahÃrÃja kÃ- raïaæ atthato sampaÂiccha yena kÃraïena Bhagavà De- vadattaæ pabbÃjesi. Aparam-pi mahÃrÃja uttariæ kÃraïaæ suïohi yena kÃraïena Bhagavà Devadattaæ pabbÃjesi. Yathà mahÃrÃja \<-------------------------------------------------------------------------- 15 bhinditvà A. 15 pa¤ca koÂÂhÃse M. 15 mu¤citvà ACM. 23 mahÃrÃja bhagavà A. 26 idaæ M. >/ #<[page 112]># %< 112>% kusalo bhisakko sallakatto vÃta-pitta-semhasannipÃta- utupariïÃma-visamaparihÃra-opakkamikopakkantaæ pÆti- kuïapa-duggandhÃbhisannaæ antosallaæ susiragataæ pubba-ruhira-sampuïïaæ vaïaæ vÆpasamento vaïamukhaæ kakkhaÊa-tikhiïa-khÃra-kaÂukena bhesajjena anulimpati paripaccanÃya, paripaccitvà mudubhÃvam-upagataæ sat- thena vikantayitva dahati salÃkÃya, da¬¬he khÃralavaïaæ deti bhesajjenÃnulimpati vaïarÆhanÃya byÃdhitassa sotthi- bhÃvam-anuppattiyÃ; api nu kho so mahÃrÃja bhisakko sallakatto ahitacitto bhesajjenÃnulimpati, satthena vikan- teti, dahati salÃkÃya, khÃralavaïaæ detÅti. - Na hi bhante, hitacitto sotthikÃmo tÃni kiriyÃni karotÅti. - Yà pan' assa bhesajjakiriyÃkaraïena uppannà dukkha- vedanÃ, tatonidÃnam so bhisakko sallakatto ki¤ci apu¤- ¤aæ ÃpajjeyyÃti. - Hitacitto bhante sotthikÃmo bhisakko sallakatto tÃni kiriyÃni karoti, kiæ so tatonidÃnaæ apu¤- ¤aæ Ãpajjeyya, saggagÃmÅ so bhante bhisakko sallakatto ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja Bhagavà kÃru¤¤ena Devadattaæ pabbÃjesi, dukkhaparimuttiyÃ. Aparam-pi mahÃrÃja uttariæ kÃraïaæ suïohi yena kÃraïena Bhagavà Devadattaæ pabbÃjesi. Yathà ma- hÃrÃja puriso kaïÂakena viddho assa, ath' a¤¤ataro pu- riso tassa hitakÃmo sotthikÃmo tiïhena kaïÂakena và satthamukhena và samantà chinditvà paggharantena lohi- tena taæ kaïÂakaæ nÅhareyya; api nu kho so mahÃrÃja puriso ahitakÃmo taæ kaïÂakaæ nÅharatÅti. - Na hi bhante, hitakÃmo so bhante puriso sotthikÃmo taæ kaï- Âakaæ nÅharati, sace so bhante puriso taæ kaïÂakaæ na nÅhareyya maraïaæ và so tena pÃpuïeyya maraïamattaæ và dukkhan-ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja TathÃgato kÃru¤¤ena Devadattaæ pabbÃjesi, dukkhaparimuttiyÃ; sace mahÃrÃja Bhagavà Devadattaæ na pabbÃjeyya \<-------------------------------------------------------------------------- 2 -mikopakkaæ C, -mikokantaæ M,-mikokataæ B, 13 yà ca pan' assa A. 24 satthakena và B. >/ #<[page 113]># %< 113>% kappakoÂisatasahassam-pi Devadatto bhavaparamparÃya niraye pacceyyÃti. - AnusotagÃmiæ bhante NÃgasena Devadattaæ TathÃgato paÂisotaæ pÃpesi, vipanthapaÂi- pannaæ Devadattaæ panthe paÂipÃdesi, papÃte patitassa Devadattassa patiÂÂhaæ adÃsi, visamagataæ Devadattaæ TathÃgato samaæ Ãropesi. Ime ca bhante NÃgasena hetÆ imÃni ca kÃraïÃni na sakkà a¤¤ena sandassetuæ a¤¤atra tavÃdisena buddhimatà ti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: AÂÂh' ime bhikkhave hetÆ aÂÂha paccayà mahato bhÆmi- cÃlassa pÃtubhÃvÃyÃti. Asesavacanaæ idaæ, nissesava- canaæ idaæ, nippariyÃyavacanaæ idaæ, na-tth' a¤¤o navamo hetu mahato bhÆmicÃlassa pÃtubhÃvÃya; yadi bhante NÃgasena a¤¤o navamo hetu bhaveyya mahato bhÆmicÃlassa pÃtubhÃvÃya, tam-pi Bhagavà hetuæ ka- theyya, yasmà ca kho bhante NÃgasena na-tth' a¤¤o navamo hetu mahato bhÆmicÃlassa pÃtubhÃvÃya, tasmà anÃcikkhito BhagavatÃ. Aya¤-ca navamo hetu dissati mahato bhÆmicÃlassa pÃtubhÃvÃya, yaæ Vessantarena ra¤¤Ã mahÃdÃne dÅyamÃne sattakkhattuæ mahÃpaÂhavÅ kampitÃ. Yadi bhante NÃgasena aÂÂh' eva hetÆ aÂÂha paccayà mahato bhÆmicÃlassa pÃtubhÃvÃya, tena hi: Vessantarena ra¤¤Ã mahÃdÃne dÅyamÃne sattakkhattuæ mahÃpaÂhavÅ kampità ti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi Vessantarena ra¤¤Ã mahÃdÃne dÅyamÃne sattakkhattuæ mahÃpaÂhavÅ kampitÃ, tena hi: aÂÂh' eva hetÆ aÂÂha pac- cayà mahato bhÆmicÃlassa pÃtubhÃvÃyÃti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho sukhumo dun- niveÂhiyo andhakaraïo ca gambhÅro ca, so tavÃnuppatto, \<-------------------------------------------------------------------------- 3 Devadattaæ om. all. 21 kampità ti all. 27 -cayà ti mah. ABC. 29 -kÃraïo AbC. >/ #<[page 114]># %< 114>% n'eso a¤¤ena ittarapa¤¤ena sakkà vissajjetuæ a¤¤atra tavÃdisena buddhimatà ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: AÂÂh' ime bhikkhave hetÆ aÂÂha paccayà mahato bhÆmicÃlassa pÃtu- bhÃvÃyÃti. Vessantarena pi ra¤¤Ã mahÃdÃne dÅyamÃne sattakkhattuæ mahÃpaÂhavÅ kampitÃ. Ta¤-ca pana akÃlikaæ kadÃcuppattikaæ, aÂÂhahi hetÆhi vippamuttaæ, tasmà agaïitaæ aÂÂhahi hetÆhi. Yathà mahÃrÃja loke tayo yeva meghà gaïÅyanti: vassiko hemantiko pÃvus- sako ti, yadi te mu¤citvà a¤¤o megho pavassati na so megho gaïÅyati sammatehi meghehi, akÃlamegho t' eva sankhaæ gacchati; evam-eva kho mahÃrÃja Vessan- tarena ra¤¤Ã mahÃdÃne dÅyamÃne yaæ sattakkhattuæ mahÃpaÂhavÅ kampitÃ, akÃlikaæ etaæ kadÃcuppatti- kaæ, aÂÂhahi hetÆhi vippamuttaæ, na taæ gaïÅyati aÂ- Âhahi hetÆhi. Yathà và pana mahÃrÃja Himavantà pabbatà pa¤ca nadÅsatÃni sandanti, tesaæ mahÃrÃja pa¤cannaæ nadÅsatÃnaæ das' eva nadiyo nadÅgaïanÃya gaïÅyanti, seyyathÅdaæ: Gangà Yamunà AciravatÅ SarabhÆ MahÅ Sindhu SarassatÅ VetravatÅ VÅtaæsà CandabhÃgÃ, avasesà nadiyo nadÅgaïanÃya agaïitÃ, kinkÃraïaæ: na tà nadiyo dhuvasalilÃ; evam-eva kho mahÃrÃja Ves- santarena ra¤¤Ã mahÃdÃne dÅyamÃne yaæ sattakkhattuæ mahÃpaÂhavÅ kampitÃ, akÃlikaæ etaæ kadÃcuppattikaæ, aÂÂhahi hetÆhi vippamuttaæ, na taæ gaïÅyati aÂÂhahi hetÆhi. Yathà và pana mahÃrÃja ra¤¤o satam-pi dvi- satam-pi amaccà honti, tesaæ cha yeva janà amaccaga- ïanÃya gaïÅyanti, seyyathÅdaæ: senÃpati purohito akkha- dasso bhaï¬ÃgÃriko chattagÃhako khaggagÃhako, ete yeva amaccagaïanÃya gaïÅyanti, kinkÃraïaæ: yuttattà rÃja- guïehi, avasesà agaïitÃ, sabbe amaccà t' eva sankhaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 9 pÃvassiko A. 11 .31 tveva all. 20 sarasvatÅ BC. 20 vetrÃvatÅ AbC. 20 vÅtasà M, vitaæsà A, vitaæsyà C. 21 -kÃraïà AbM. 30 -kÃraïà AM. >/ #<[page 115]># %< 115>% gacchanti; evam-eva kho mahÃrÃja Vessantarena ra¤¤Ã mahÃdÃne dÅyamÃne yaæ sattakkhattuæ mahÃ- paÂhavÅ kampitÃ, akÃlikaæ etaæ kadÃcuppattikaæ, aÂÂhahi hetÆhi vippamuttaæ, na taæ gaïÅyati aÂÂhahi hetÆhi. SÆyati nu kho mahÃrÃja etarahi JinasÃsane katÃdhi- kÃrÃnaæ diÂÂhadhammasukhavedanÅyaæ kammaæ, kitti ca yesaæ abbhuggatà devamanussesÆti. - ùma bhante, sÆyati etarahi JinasÃsane katÃdhikÃrÃnaæ diÂÂhadhamma- sukhavedanÅyaæ kammaæ, kitti ca yesaæ abbhuggatà devamanussesu, satta te janà ti. - Ko ca ko ca ma- hÃrÃjÃti. - Sumano ca bhante mÃlÃkÃro EkasÃÂako ca brÃhmaïo Puïïo ca bhatako Mallikà ca devÅ GopÃlamÃtà ca devÅ Suppiyà ca upÃsikà Puïïà ca dÃsÅ ti ime satta diÂÂhadhammasukhavedanÅyà sattÃ, kitti ca imesaæ ab- bhuggatà devamanussesÆti. - Apare pi sÆyanti nu kho atÅte mÃnusaken' eva sarÅradehena Tidasabhavanaæ gatà ti. - ùma bhante, sÆyantÅti. - Ko ca ko ca mahÃrÃjÃti. - Guttilo ca gandhabbo SÃdhÅno ca rÃjà NimÅ ca rÃjà MandhÃtà ca rÃjà ti ime caturo janà sÆyanti: ten' eva mÃnusakena sarÅradehena Tidasabhavanaæ gatà ti, suci- ram-pi kataæ sÆyati sukata-dukkatan-ti. - Sutapubbaæ pana tayà mahÃrÃja: atÅte và addhÃne vattamÃne và addhÃne itthannÃmassa dÃne dÅyamÃne sakiæ và dvik- khattuæ và tikkhattuæ và mahÃpaÂhavÅ kampità ti.- Na hi bhante ti. - Atthi me mahÃrÃja Ãgamo adhigamo pariyatti savanaæ sikkhÃbalaæ sussÆsà paripucchà Ãcari- yupÃsanaæ, mayà pi na-ssutapubbaæ: itthannÃmassa dÃne dÅyamÃne sakiæ và dvikkhattuæ và tikkhattuæ và ma- hÃpaÂhavÅ kampità ti, Âhapetvà Vessantarassa rÃjava- sabhassa dÃnavaraæ. Bhagavato ca mahÃrÃja Kassapassa bhagavato ca Sakyamunino ti dvinnaæ buddhÃnaæ antare \<-------------------------------------------------------------------------- 12 mÃlakÃro AaB. 19 sÃdhino AM. 24 sakiæ và dvattikkhattuæ và mah. B. E >/ #<[page 116]># %< 116>% gaïanapathaæ vÅtivattà vassakoÂiyo atikkantÃ, tattha pi me savanaæ na-tthi: itthannÃmassa dÃne dÅyamÃne sa- kiæ và dvikkhattuæ và tikkhattuæ và mahÃpaÂhavÅ kam- pità ti. Na mahÃrÃja tÃvatakena viriyena tÃvatakena parakkamena mahÃpaÂhavÅ kampati, guïabhÃrabharità ma- hÃrÃja sabbasoceyyakiriyaguïabhÃrabharità dhÃretuæ na visahantÅ mahÃpaÂhavÅ calati kampati pavedhati. Yathà mahÃrÃja sakaÂassa atibhÃrabharitassa nÃbhiyo ca ne- miyo ca phalanti akkho bhijjati, evam-eva kho mahÃrÃja sabbasoceyyakiriyaguïabhÃrabharità mahÃpaÂhavÅ dhÃre- tuæ na visahantÅ calati kampati pavedhati. Yathà và pana mahÃrÃja gaganaæ anilajalavegasa¤chÃditaæ ussanna- jalabhÃrabharitaæ ativÃtena phuÂitattà nadati ravati gaÊa- gaÊÃyati, evam-eva kho mahÃrÃja mahÃpaÂhavÅ ra¤¤o Vessantarassa dÃnabala-vipulaussannabhÃrabharità dhÃ- retuæ na visahantÅ calati kampati pavedhati. Na hi mahÃrÃja ra¤¤o Vessantarassa cittaæ rÃgavasena pavat- tati, na dosavasena pavattati, na mohavasena pavattati, na mÃnavasena pavattati, na diÂÂhivasena pavattati, na kilesavasena pavattati, na vitakkavasena pavattati, na arativasena pavattati, atha kho dÃnavasena bahulaæ pa- vattati: kin-ti anÃgatà yÃcakà mama santike Ãgaccheyyuæ Ãgatà ca yÃcakà yathÃkÃmaæ labhitvà attamanà bha- veyyun-ti satataæ samitaæ dÃnam-pati mÃnasaæ Âha- pitaæ hoti. Ra¤¤o mahÃrÃja Vessantarassa satataæ samitaæ dasasu ÂhÃnesu mÃnasaæ Âhapitaæ hoti: dame same khantiyaæ saævare yame niyame akkodhe avihiæ- sÃyaæ sacce soceyye. Ra¤¤o mahÃrÃja Vessantarassa kÃmesanà pahÅnÃ, bhavesanà paÂippassaddhÃ, brahma- cariyesanÃy' eva ussukkaæ Ãpanno. Ra¤¤o mahÃrÃja Vessantarassa attarakkhà pahÅnÃ, pararakkhÃya ussukkaæ Ãpanno: kin-ti ime sattà samaggà assu arogà sadhanà \<-------------------------------------------------------------------------- 5 -bhÃrità C throughout, AaB twice. 7 -hanti all nearly throughout. 13 puÂi- B, puÂhi- C; wanting in M. 29 bhavesanà pahÅna paÂipp A; the passage wanting in B. 30 -nÃya yeva AaM. 32 Ãrogà ACM. >/ #<[page 117]># %< 117>% dÅghÃyukà ti bahulaæ yeva mÃnasaæ pavattati. Dada- mÃno ca mahÃrÃja Vessantaro rÃjà taæ dÃnaæ na bhava- sampattihetu deti, na dhanahetu deti, na paÂidÃnahetu deti, na upalÃpanahetu deti, na Ãyuhetu deti, na vaïïa- hetu deti, na sukhahetu deti, na balahetu deti, na yasa- hetu deti, na puttahetu deti, na dhÅtuhetu deti, atha kho sabba¤¤uta¤Ãïassa hetu sabba¤¤uta¤Ãïaratanassa kÃraïà evarÆpe atula-vipulÃnuttare dÃnavare adÃsi. Sabba¤¤u- taæ patto ca imaæ gÃthaæ abhÃsi. JÃliæ KaïhÃjinaæ dhÅtaæ Maddideviæ patibbataæ cajamÃno na cintesiæ, bodhiyà yeva kÃraïà ti. Vessantaro mahÃrÃja rÃjà akkodhena kodhaæ jinÃti, asÃ- dhuæ sÃdhunà jinÃti, kadariyaæ dÃnena jinÃti, alikavÃ- dinaæ saccena jinÃti, sabbaæ akusalaæ kusalena jinÃti. Tassa evaæ dadamÃnassa dhammÃnugatassa dham- masÅsakassa dÃnanissanda-balaviriyavipulavihÃrena heÂÂhà mahÃvÃtà sa¤calanti, saïikaæ saïikaæ sakiæ sakiæ Ãku- lÃkulà vÃyanti, oïamanti unnamanti vinamanti, sÅnapattà pÃdapà papatanti, gumbagumbaæ valÃhakà gagane san- dhÃvanti, rajosa¤cità vÃtà dÃruïà honti, gaganaæ uppÅÊi- taæ, vÃtà vÃyanti sahasà dhamadhamÃyanti, mahatimahà bhÅmo saddo niccharati, tesu vÃtesu kupitesu udakaæ saïikaæ saïikaæ calati, udake calite khubbhanti maccha- kacchapÃ, jÃyanti yamaka-yamakà Æmiyo, tasanti jalacarà sattÃ, jalavÅci yuganaddho vattati, vÅcinÃdo pavattati, ghorà bubbuÊà uÂÂhahanti, pheïamÃlà bhavanti, uttarati mahÃsamuddo, disÃvidisaæ dhÃvati udakaæ, ussota- paÂisota-mukhà sandanti saliladhÃrÃ, tasanti asurà garuÊà nÃgà yakkhÃ, ubbijjanti: kin-nu kho kathan-nu kho sÃgaro viparivattatÅti gamanapatham-esanti bhÅtacittÃ, khubhite luÊite jaladhare pakampati mahÃpaÂhavÅ sanagà \<-------------------------------------------------------------------------- 18 -kulaæ A. 18 sÅnappattà AC. 19 patanti A 19 gumbagumbà A. 27 -vidisà B. 31 sÃnagà B, sannagà Aa, sanÃgà CM. >/ #<[page 118]># %< 118>% sasÃgarÃ, parivattati Sinerugiri kÆÂaselasikharo vinama- mÃno hoti, vimanà honti ahi-nakula-biÊÃra-kotthuka-sÆ- kara-miga-pakkhino, rudanti yakkhà appesakkhÃ, hasanti yakkhà mahesakkhÃ, kampamÃnÃya mahÃpaÂhaviyÃ. Yathà mahÃrÃja mahatimahÃpariyoge uddhanagate udakasam- puïïe Ãkiïïataï¬ule heÂÂhato aggi jalamÃno paÂhamaæ tÃva pariyogaæ santÃpeti, pariyogo santatto udakaæ san- tÃpeti, udakaæ santattaæ taï¬ulaæ santÃpeti, taï¬ulaæ santattaæ ummujjati nimujjati, bubbuÊakajÃtaæ hoti, phe- ïamÃli uttarati; -evam-eva kho mahÃrÃja Vessantaro rÃjà yaæ loke duccajaæ taæ caji, tassa taæ duccajaæ cajantassa dÃnassa sabhÃvanissandena heÂÂhà mahÃvÃtà dhÃretuæ na visahantà parikuppiæsu, mahÃvÃtesu pari- kupitesu udakaæ kampi, udake kampite mahÃpaÂhavÅ kampi, iti tadà mahÃvÃtà ca udaka¤-ca paÂhavÅ cÃti ime tayo ekamanà viya ahesuæ, mahÃdÃnanissandena vipulabalaviriyena, na-tth' ediso mahÃrÃja a¤¤assa dÃnÃ- nubhÃvo yathà Vessantarassa ra¤¤o mahÃdÃnÃnubhÃvo. Yathà mahÃrÃja mahiyà bahuvidhà maïayo vijjanti, sey- yathÅdaæ: indanÅlo mahÃnÅlo jotiraso veÊuriyo ummÃpup- pho sirÅsapuppho manoharo suriyakanto candakanto vajiro kajjopakkamako phussarÃgo lohitanko masÃragallo, ete sabbe atikkamma cakkavattimaïi aggam-akkhÃyati, cak- kavattimaïi mahÃrÃja samantà yojanaæ obhÃseti, - evam-eva kho mahÃrÃja yaæ ki¤ci mahiyà dÃnaæ vijjati api asadisadÃnaæ paramaæ, taæ sabbaæ atikkamma Vessantarassa ra¤¤o mahÃdÃnaæ aggam-akkhÃyati. Vessantarassa mahÃrÃja ra¤¤o mahÃdÃne dÅyamÃne sat- takkhattuæ mahÃpaÂhavÅ kampità ti. Acchariyaæ bhante NÃgasena buddhÃnaæ, abbhutaæ bhante NÃgasena buddhÃnaæ, yaæ TathÃgato bodhisatto \<-------------------------------------------------------------------------- 6 heÂÂhà B. 10 -mÃliæ A, -mÃlÅ BC. 13 -kupiæsu ABC. 15 paÂhavÅ ti ime BCM. >/ #<[page 119]># %< 119>% samÃno asamo lokena evaæ-khanti evaæ-citto evaæ- adhimutti evaæ-adhippÃyo. BodhisattÃnaæ bhante NÃ- gasena parakkamo dakkhÃpito, pÃramÅ ca jinÃnaæ bhiyyo obhÃsitÃ, cariyaæ carato pi tÃva TathÃgatassa sadevake loke seÂÂhabhÃvo anudassito; sÃdhu bhante NÃgasena, thomitaæ JinasÃsanaæ, jotità JinapÃramÅ, chinnà titthi- yÃnaæ vÃdagaïÂhi, bhinnà parappavÃdakumbhÃ, pa¤ho gambhÅro uttÃnÅkato, gahanaæ agahanaæ kataæ, sammà laddhaæ JinaputtÃnaæ nibbÃhanaæ, evam-etaæ gaïi- varapavara, tathà sampaÂicchÃmÃti. Bhante NÃgasena, tumhe evaæ bhaïatha: SirirÃjena yÃcakassa cakkhÆni dinnÃni, andhassa sato puna dibba- cakkhÆni uppannÃnÅti. Etam-pi vacanaæ sakasaÂaæ saniggahaæ sadosaæ. HetusamugghÃte ahetusmiæ avat- thumhi na-tthi dibbacakkhussa uppÃdo ti Sutte vuttaæ. Yadi bhante NÃgasena SivirÃjena yÃcakassa cakkhÆni dinnÃni, tena hi: puna dibbacakkhÆni uppannÃnÅti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi dibbacakkhÆni uppannÃni, tena hi: SivirÃjena yÃcakassa cakkhÆni dinnÃnÅti yaæ vacanaæ tam-pi micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho, gaïÂhito pi gaïÂhitaro, vedhato pi vedhataro, gahanato pi gahanataro, so tavÃnuppatto, tattha chandam-abhi- janehi nibbÃhanÃya paravÃdÃnaæ niggahÃyÃti. - DinnÃni mahÃrÃja SivirÃjena yÃcakassa cakkhÆm. tattha mà vi- matiæ uppÃdehi; puna dibbÃni ca cakkhÆni uppannÃni, tatthÃpi mà vimatiæ janehÅti. - Api nu kho bhante NÃ- gasena hetusamugghÃte ahetusmiæ avatthumhi dibbacak- khu uppajjatÅti. - Na hi mahÃrÃjÃti. - Kim-pana bhante \<-------------------------------------------------------------------------- 7 pa¤ho om. all. 8 uttÃnikato ACM. 13 sakasavaæ AaB, sakasataæ M. 15 avatthusmiæ A, avatthusamhi M. 27 avatthusmiæhi B, avatthusmiæ M. 28 bhante NÃgasena A. >/ #<[page 120]># %< 120>% ettha kÃraïaæ yena kÃraïena hetusamugghÃte ahetusmiæ avatthumhi dibbacakkhu uppajjati, ingha tÃva kÃraïena maæ sa¤¤ÃpehÅti. Kim-pana mahÃrÃja atthi loke saccaæ nÃma yena sacca- vÃdino saccakiriyaæ karontÅti. - ùma bhante, atthi loke saccaæ nÃma, saccena bhante NÃgasena saccavÃdino sacca- kiriyaæ katvà devaæ vassÃpenti, aggiæ nibbÃpenti, visaæ paÂihananti, a¤¤am-pi vividhaæ kattabbaæ karontÅti. - Tena hi mahÃrÃja yujjati sameti: SivirÃjassa saccabalena dibbacakkhÆni uppannÃnÅti, saccabalena mahÃrÃja avat- thumhi dibbacakkhu uppajjati, saccaæ yeva tattha vatthu bhavati dibbacakkhussa uppÃdÃya. Yathà mahÃrÃja ye keci siddhà saccam anugÃyanti: mahÃmegho pavassatÆti, tesaæ saha saccam-anugÅtena mahÃmegho pavassati; api nu kho mahÃrÃja atthi ÃkÃse vassahetu sannicito yena hetunà mahÃmegho pavassatÅti. - Na hi bhante, saccaæ yeva tattha hetu bhavati mahato meghassa pavassanÃyÃti. - Evam-eva kho mahÃrÃja na-tthi tassa pakatihetu, saccaæ yev' ettha vatthu bhavati dibbacakkhussa uppÃ- dÃyÃti. Yathà và pana mahÃrÃja ye keci siddhà saccam- anugÃyanti: jalita-pajjalita-mahÃaggikkhandho paÂinivatta- tÆti, tesaæ saha saccam-anugÅtena jalita-pajjalita-mahÃ- aggikkhandho khaïena paÂinivattati, api nu kho mahÃrÃja atthi tasmiæ jalita-pajjalite mahÃaggikkhandhe hetu san- nicito yena hetunà jalita-pajjalita-mahÃaggikkhandho khaïena paÂinivattatÅti. - Na hi bhante, saccaæ yeva tattha vatthu hoti tassa jalita-pajjalitassa mahÃaggik- khandhassa khaïena paÂinivattanÃyÃti. - Evam-eva kho mahÃrÃja na-tthi tassa pakatihetu, saccaæ yev' ettha vatthu bhavati dibbacakkhussa uppÃdÃyÃti. Yathà và pana mahÃrÃja ye keci siddhà saccam- \<-------------------------------------------------------------------------- 2 avatthusmiæ M. 25 -pajjalita- B. >/ #<[page 121]># %< 121>% anugÃyanti: visaæ halÃhalaæ agadaæ bhavatÆti, tesaæ saha saccam-anugÅtena visaæ halÃhalaæ khaïena agadaæ bhavati, api nu kho mahÃrÃja atthi tasmiæ halÃhalavise hetu sannicito yena hetunà visaæ halÃhalaæ khaïena agadaæ bhavatÅti. - Na hi bhante, saccaæ yeva tattha hetu bhavati visassa halÃhalassa khaïena paÂighÃtÃyÃti. -Evam-eva kho mahÃrÃja vinà pakatihetuæ saccaæ yev' ettha vatthu bhavati dibbacakkhussa uppÃdÃyÃti. Catunnam-pi mahÃrÃja ariyasaccÃnaæ paÂivedhÃya na-tth' a¤¤aæ vatthu, saccaæ vatthuæ karitvà cattÃri ariyasaccÃni paÂivijjhantÅti. Atthi mahÃrÃja CÅnavisaye CÅnarÃjÃ, so mahÃsamudde baliæ kÃtukÃmo catumÃse catumÃse saccakiriyaæ katvà sÅharathena antomahÃsamudde yojanaæ pavisati, tassa rathasÅsassa purato mahÃvÃrikkhandho paÂikkamati, nik- khantassa puna ottharati, api nu kho mahÃrÃja so ma- hÃsamuddo sadevamanussena pi lokena pakatikÃyabalena sakkà paÂikkamÃpetun-ti. - Atiparittake pi bhante ta- ÊÃke udakaæ na sakkà sadevamanussena pi lokena paka- tikÃyabalena paÂikkamÃpetuæ, kiæ pana mahÃsamudde udakan-ti. - Iminà pi mahÃrÃja kÃraïena saccabalaæ ¤Ãtabbaæ, na-tthi taæ ÂhÃnaæ yaæ saccena na pattab- ban-ti. Nagare mahÃrÃja PÃÂaliputte Asoko dhammarÃjà sa- negama-jÃnapada-amacca-bhaÂabala-mahÃmattehi parivuto Gangaæ nadiæ navasalilasampuïïaæ samatittikaæ sa- mabharitaæ pa¤cayojanasatÃyÃmaæ yojanaputhulaæ san- damÃnaæ disvà amacce evam-Ãha: Atthi koci bhaïe sa- mattho [yo] imaæ MahÃgangaæ paÂisotaæ sandÃpetun-ti. Amaccà Ãhaæsu: Dukkaraæ devÃti. Tasmiæ yeva Gan- gÃkÆle Âhità BindumatÅ nÃma gaïikà assosi: ra¤¤Ã kira \<-------------------------------------------------------------------------- 10 a¤¤aæ vatthuæ M. 10 vatthu karitvà B. 27 sambharitaæ CM. 31 bindumati all. >/ #<[page 122]># %< 122>% evaæ vuttaæ: sakkà nu kho imaæ MahÃgangaæ paÂi- sotaæ sandÃpetun-ti. Sà evam-Ãha: Ahaæ hi nagare PÃÂaliputte gaïikà rÆpÆpajÅvinÅ antimajÅvikÃ, mama tÃva rÃjà saccakiriyaæ passatÆti. Atha sà saccakiriyaæ akÃsi. Saha tassà saccakiriyÃya khaïena sà MahÃgangà gala- galantÅ paÂisotaæ sandittha, mahato janakÃyassa passato. Atha rÃjà MahÃgangÃya ÃvaÂÂaÆmivegajanitaæ halÃhala- saddaæ sutvà vimhito acchariyabbhutajÃto amacce evam- Ãha: KissÃyaæ bhaïe MahÃgangà paÂisotaæ sandatÅti. BindumatÅ mahÃrÃja gaïikà tava vacanaæ sutvà sacca- kiriyaæ akÃsi, tassà saccakiriyÃya MahÃgangà ubbhamu- khà sandatÅti. Atha saæviggahadayo rÃjà turitaturito sayaæ gantvà taæ gaïikaæ pucchi: Saccaæ kira je tayà saccakiriyÃya ayaæ Gangà paÂisotaæ sandÃpità ti. ùma devÃti. RÃjà Ãha: Kin-te tattha balaæ atthi, ko và te vacanaæ Ãdiyati anummatto, kena tvaæ balena imaæ Ma- hÃgangaæ patisotaæ sandÃpesÅti. Sà Ãha: SaccabalenÃ- haæ mahÃrÃja imaæ MahÃgangaæ paÂisotaæ sandÃpesin-ti. RÃjà Ãha: Kin-te saccabalaæ atthi coriyà dhuttiyà asa- tiyà chinnikÃya pÃpiyà bhinnasÅmÃya atikkantikÃya andha- janavilopikÃyÃti. Saccaæ mahÃrÃja tÃdisikà ahaæ, tÃdi- sikÃya pi me mahÃrÃja saccakiriyà atthi yÃyÃhaæ iccha- mÃnà sadevakam-pi lokaæ parivatteyyan-ti. RÃjà Ãha: Katamà pana sà hoti saccakiriyÃ, ingha maæ sÃvehÅti. Yo me mahÃrÃja dhanaæ deti khattiyo và brÃhmaïo và vesso và suddo và a¤¤o và koci tesaæ samakaæ yeva upaÂÂhahÃmi, khattiyo ti viseso na-tthi, suddo ti atima¤- ¤anà na-tthi, anunayapaÂighavippamuttà dhanasÃmikaæ paricarÃmi, esà me deva saccakiriyà yÃyÃhaæ imaæ MahÃgangaæ paÂisotaæ sandÃpesin-ti. Iti pi mahÃrÃja sacce thità na ka¤ci atthaæ na vindanti. DinnÃni ca mahÃrÃja SivirÃjena yÃcakassa \<-------------------------------------------------------------------------- 3 -jÅvini all. 6 galalanti all 20 bhinnasÅlÃya M. 31 ki¤ci all. >/ #<[page 123]># %< 123>% cakkhÆni, dibbacakkhÆni ca uppannÃni, ta¤-ca sacca- kiriyÃya. Yaæ pana Sutte vuttaæ: Maæsacakkhusmiæ naÂÂhe ahetusmiæ avatthumhi na-tthi dibbacakkhussa uppÃdo ti, taæ bhÃvanÃmayaæ cakkhuæ sandhÃya vut- tan-ti evam-etaæ mahÃrÃja dhÃrehÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, sunibbeÂhito pa¤ho, suniddiÂÂho niggaho, su- maddità parappavÃdÃ, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: Tiïïaæ kho pana bhikkhave sannipÃtà gabbhassa avak- kanti hoti: idha mÃtÃpitaro ca sannipatità honti, mÃtà ca utunÅ hoti, gandhabbo ca paccupaÂÂhito hoti; imesaæ kho bhikkhave tiïïaæ sannipÃtà gabbhassa avakkanti hotÅti. Asesavacanam-etaæ, nissesavacanam-etaæ, nip- pariyÃyavacanam-etaæ, arahassavacanam-etaæ, sadeva- manussÃnaæ majjhe nisÅditvà bhaïitaæ. Aya¤-ca dvin- naæ sannipÃtà gabbhassa avakkanti dissati: DukÆlena tÃpasena PÃrikÃya tÃpasyà utunÅkÃle dakkhiïena hatthan- guÂÂhena nÃbhi parÃmaÂÂhÃ, tassa tena nÃbhiparÃmasanena SÃmo kumÃro nibbatto. MÃtangenÃpi isinà brÃhmaïa- ka¤¤Ãya utunÅkÃle dakkhiïena hatthanguÂÂhena nÃbhi pa- rÃmaÂÂhÃ, tassa tena parÃmasanena Maï¬abyo mÃïavako nibbatto ti. Yadi bhante NÃgasena Bhagavatà bhaïitaæ: Tiïïaæ kho pana bhikkhave sannipÃtà gabbhassa avak- kanti hotÅti, tena hi: SÃmo ca kumÃro Maï¬abyo ca mÃ- ïavako ubho pi te nÃbhiparÃmasanena nibbattà ti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi TathÃgatena bhaïitaæ: SÃmo ca kumÃro Maï¬abyo ca mÃïavako nÃbhiparÃmasanena nibbattà ti, tena hi: Tiïïaæ kho pana bhikkhave sanni- \<-------------------------------------------------------------------------- 7 sampaÂicchÃmÃti BC. 16 dukul- M throughout, AC three times 17 utunikale ABC, utukÃle M. 19 -gena pi B 20 utunikÃle BC, utukÃle M. 26 yadi bhante sÃmo M. E* >/ #<[page 124]># %< 124>% pÃtà gabbhassa avakkanti hotÅti yaæ vacanaæ tam-pi micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho sugambhÅro suni- puïo visayo buddhimantÃnaæ, so tavÃnuppatto, chinda vimatipathaæ, dhÃrehi ¤Ãïavarapajjotan-ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: Tiïïaæ kho pana bhikkhave sannipÃtà gabbhassa avakkanti hoti: idha mÃtÃpitaro ca sannipatità honti, mÃtà ca utunÅ hoti, gan- dhabbo ca paccupaÂÂhito hoti, evaæ tiïïaæ sannipÃtà gabbhassa avakkanti hotÅti. Bhaïita¤-ca: SÃmo ca ku- mÃro Maï¬abyo ca mÃïavako nÃbhiparÃmasana nib- battà ti. - Tena hi bhante NÃgasena yena kÃraïena pa¤ho suvinicchito hoti tena kÃraïena maæ sa¤¤ÃpehÅti. - Sutapubbaæ pana tayà mahÃrÃja: Sankicco ca ku- mÃro Isisingo ca tÃpaso thero ca KumÃrakassapo iminà nÃma te nibbattà ti. - ùma bhante, sÆyati, abbhuggatà tesaæ jÃti: dve migadhenuyo tÃva utunÅkÃle dvinnaæ tÃpasÃnaæ passÃvaÂÂhÃnaæ Ãgantvà sasambhavaæ passÃ- vaæ piviæsu, tena passÃvasambhavena Sankicco ca ku- mÃro Isisingo ca tÃpaso nibbattÃ. Therassa UdÃyissa bhikkhunupassayaæ upagatassa rattacittena bhikkhuniyà angajÃtaæ upanijjhÃyantassa sambhavaæ kÃsÃve mucci; atha kho Ãyasmà UdÃyi taæ bhikkhuniæ etad-avoca: Gaccha bhagini udakaæ Ãhara, antaravÃsakaæ dhovis- sÃmÅti. Re 'yya, aham-eva dhovissÃmÅti. Tato sà bhik- khunÅ utunÅsamaye taæ sambhavaæ ekadesaæ mukhena aggahesi, ekadesaæ angajÃte pakkhipi, tena thero Ku- mÃrakassapo nibbatto ti evam-etaæ jano ÃhÃti. - Api nu kho tvaæ mahÃrÃja saddahasi taæ vacanan-ti. - ùma bhante, balavaæ tattha mayaæ kÃraïaæ upalabhÃma yena mayaæ kÃraïena saddahÃma: iminà kÃraïena nib- battà ti. - Kim-pan' ettha mahÃrÃja kÃraïan-ti. - \<-------------------------------------------------------------------------- 16 utunikÃle all. 19 nibbatto all. 20 bhikkhunipassayaæ AaCb. 24 -ssÃmÅti Ãha AB. 25 utunisamaye ACM, utusamaye B. 29 upalabbhÃma AbBC. >/ #<[page 125]># %< 125>% Suparikammakate bhante kalale bÅjaæ nipatitvà khippaæ saævirÆhatÅti. - ùma mahÃrÃjÃti. - Evam-eva kho bhante sà bhikkhunÅ utunÅ samÃnà saïÂhite kalale ruhire pacchinnavege ÂhapitÃya dhÃtuyà taæ sambhavaæ gahetvà tasmiæ kalale pakkhipi, tena tassà gabbho saïÂhÃsi; evaæ tattha kÃraïaæ paccema tesaæ nibbattiyà ti. Evam- etaæ mahÃrÃja, tathà sampaÂicchÃmi: yonippavesena gab- bho sambhavatÅti. SampaÂicchasi pana tvaæ mahÃrÃja KumÃrakassapassa gabbhÃvakkamanan-ti. - ùma bhante ti. - SÃdhu mahÃrÃja, paccÃgato si mama visa- yaæ, ekavidhena pi gabbhassÃvakkantiæ kathayanto mamÃnubalaæ bhavissasi; atha yà pana tà dve migadhe- nuyo passÃvaæ pivitvà gabbhaæ paÂilabhiæsu tÃsaæ tvaæ saddahasi gabbhassÃvakkamanan-ti. - ùma bhante, yaæ ki¤ci bhuttaæ pÅtaæ khÃyitaæ lehitaæ sabban-taæ ka- lalaæ osarati, ÂhÃnagataæ vuddhim-Ãpajjati. Yathà bhante NÃgasena yà kÃci sarità nÃma sabbà tà mahÃ- samuddaæ osaranti, ÂhÃnagatà vuddhim-Ãpajjanti, evam- eva kho bhante NÃgasena yaæ ki¤ci bhuttaæ pÅtaæ khÃ- yitaæ lehitaæ sabban-taæ kalalaæ osarati, ÂhÃnagataæ vuddhim-Ãpajjati. TenÃhaæ kÃraïena saddahÃmi: mu- khagatena pi gabbhassÃvakkanti hotÅti. - SÃdhu mahÃ- rÃja, bÃÊhataraæ upagato si mama visayaæ, mukhapÃnena pi dvayasannipÃto bhavati, Sankiccassa kumÃrassa Isi- singassa tÃpasassa therassa ca KumÃrakassapassa gab- bhÃvakkamanaæ sampaÂicchasÅti. - ùma bhante, sanni- pÃto osaratÅti. SÃmo pi mahÃrÃja kumÃro Maï¬abyo pi mÃïavako tÅsu sannipÃtesu antogadhà ekarasà ya purimena; tattha kÃraïaæ vakkhÃmi. DukÆlo ca mahÃrÃja tÃpaso PÃrikà ca tÃpasÅ ubho pi te ara¤¤avÃsà ahesuæ pavivekÃdhi- muttà uttamatthagavesakÃ, tapatejena yÃva brahmalokaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 14 gabbhÃvakkamananti C. >/ #<[page 126]># %< 126>% santÃpesuæ. Tesaæ tadà Sakko devÃnam-indo sÃya- pÃtaæ upaÂÂhÃnaæ Ãgacchati. So tesaæ garugatametta- tÃya upadhÃrento addasa anÃgatamaddhÃne dvinnam-pi tesaæ cakkhÆnaæ antaradhÃnaæ, disva te evam-Ãha: Ekam-me bhonto vacanaæ karotha, sÃdhu, ekaæ puttaæ janeyyÃtha, so tumhÃkaæ upaÂÂhÃko bhavissati Ãlambano cÃti. Alaæ Kosiya, mà evaæ bhaïÅti te tassa taæ va- canaæ na sampaÂicchiæsu. Anukampako atthakÃmo Sakko devÃnam-indo dutiyam-pi tatiyam-pi te evam- Ãha: Ekam-me bhonto vacanaæ karotha, sÃdhu, ekaæ puttaæ janeyyÃtha, so tumhÃkaæ upaÂÂhÃko bhavissati Ãlambano cÃti. Tatiyam-pi te Ãhaæsu: Alaæ Kosiya, mà tvaæ amhe anatthe niyojehi, kadà 'yaæ kÃyo na bhijjissati, bhijjatu ayaæ kÃyo bhedanadhammo, bhijjan- tiyà pi dharaïiyÃ, patante pi selasikhare, phalante pi ÃkÃse, patante pi candimasuriye n'eva mayaæ lokadham- mehi missayissÃma, mà tvaæ amhÃkaæ sammukhabhÃvaæ upagaccha, upagatassa te eso vissÃso: anatthacaro tvaæ ma¤¤e ti. Tato Sakko devÃnam-indo tesaæ manaæ ala- bhamÃno garugato pa¤jaliko puna yÃci: Yadi me vacanaæ na ussahatha kÃtuæ, yadà tÃpasÅ utunÅ hoti pupphavatÅ tadà tvaæ bhante dakkhiïena hatthanguÂÂhena nÃbhiæ parÃmaseyyÃsi, tena sà gabbhaæ lacchati, sannipÃto yev' esa gabbhÃvakkantiyà ti. Sakkom' ahaæ Kosiya taæ vacanaæ kÃtuæ, na tÃvatakena amhÃkaæ tapo bhijjati, hotuti sampaÂicchiæsu. TÃya ca pana velÃya devabha- vane atthi devaputto ussannakusalamÆlo khÅïÃyuko, Ãyuk- khayaæ patto yadicchakaæ samattho okkamituæ, api cakkavattikule pi. Atha Sakko devÃnam-indo taæ deva- puttaæ upasankamitvà evam-Ãha: Ehi kho mÃrisa, sup- pabhÃto te divaso, atthasiddhi upagatÃ, yam-ahaæ te upaÂÂhÃnam-Ãgamiæ, ramaïÅye te okÃse vÃso bhavissati, \<-------------------------------------------------------------------------- 4 nesaæ A (and perhaps BC). 20 garukato AbM. 32 agamiæ AB, upÃ- gamiæ M. >/ #<[page 127]># %< 127>% patirÆpe kule paÂisandhi bhavissati, sundarehi mÃtÃpitÆhi va¬¬hetabbo bhavissasi, ehi me vacanaæ karohÅti yÃci. Dutiyam-pi tatiyam-pi yÃci sirasi pa¤jalikato. Tato so devaputto evam-Ãha: Katamaæ taæ mÃrisa kulaæ yaæ tvaæ abhikkhaïaæ kittayasi punappunan-ti. DukÆlo ca tÃpaso PÃrikà ca tÃpasÅ ti. So tassa vacanaæ sutvà tuÂÂho sampaÂicchi: SÃdhu mÃrisa, yo tava chando so hotu; ÃkankhamÃno ahaæ mÃrisa patthite kule uppajjey- yaæ, kimhi kule uppajjÃmi, aï¬aje và jalÃbuje và saæ- sedaje và opapÃtike và ti. JalÃbujÃya mÃrisa yoniyà uppajjÃhÅti. Atha Sakko devÃnam-indo uppattidivasaæ vigaïetvà DukÆlassa tÃpasassa Ãrocesi: Asukasmiæ nÃma divase tÃpasÅ utunÅ bhavissati pupphavatÅ, tadà tvaæ bhante dakkhiïena hatthanguÂÂhena nÃbhiæ parÃmaseyyÃsÅti. Tas- miæ mahÃrÃja divase tÃpasÅ ca utunÅ pupphavatÅ ahosi, devaputto ca tatthÆpago paccupaÂÂhito ahosi, tÃpaso ca dakkhiïena hatthanguÂÂhena tÃpasiyà nÃbhiæ parÃmasi. Iti te tayo sannipÃtà ahesuæ. NÃbhiparÃmasanena tÃ- pasiyà rÃgo udapÃdi; so pan' assà rÃgo nÃbhiparÃmasa- naæ paÂicca, mà tvaæ sannipÃtaæ ajjhÃcÃram-eva ma¤¤i. Uhasanam-pi sannipÃto, ullapanam-pi sannipÃto, upa- nijjhÃyanam-pi sannipÃto, pubbabhÃgabhÃvato rÃgassa uppÃdÃya Ãmasanena sannipÃto jÃyati, sannipÃtà okka- manaæ hotÅti anajjhÃcÃre pi mahÃrÃja parÃmasanena gab- bhÃvakkanti hoti. Yathà mahÃrÃja aggi jalamÃno aparÃ- masanena pi upagatassa sÅtaæ byapahanti, evam-eva kho mahÃrÃja anajjhÃcÃre pi parÃmasanena gabbhassÃvak- kanti hoti. Catunnaæ vasena mahÃrÃja sattÃnaæ gabbhÃvakkanti hoti: kammavasena yonivasena kulavasena ÃyÃcanavasena; api ca sabbe p' ete sattà kammasambhavà kammasamuÂ- \<-------------------------------------------------------------------------- 6 hotÆti ABC. 11 atha kho AbC. 12 -divasaæ viditvà B. 21 Ãllapa- nampi B. 24.26 masane AaBM. 27 -masane all. >/ #<[page 128]># %< 128>% ÂhÃnÃ. Kathaæ mahÃrÃja kammavasena sattÃnaæ gab- bhÃvakkanti hoti: ussannakusalamÆlà mahÃrÃja sattà yadic- chakaæ uppajjanti, khattiyamahÃsÃlakule và brÃhmaïamahÃ- sÃlakule và gahapatimahÃsÃlakule và devesu và aï¬ajÃya và yoniyà jalÃbujÃya và yoniyà saæsedajÃya và yoniyà opapÃti- kÃya và yoniyÃ. Yathà mahÃrÃja puriso a¬¬ho mahaddhano mahÃbhogo pahÆta-jÃtarÆpa-rajato pahÆta-vittÆpakaraïo pahÆta-dhana-dha¤¤o pahÆta-¤Ãtipakkho dÃsiæ và dÃsaæ và khettaæ và vatthuæ và gÃmaæ và nigamaæ và jana- padaæ và yaæ ki¤ci manasà abhipatthitaæ yadicchakaæ dviguïa-tiguïam-pi dhanaæ datvà kiïÃti, evam-eva kho mahÃrÃja ussannakusalamÆlà sattà yadicchakaæ uppaj- janti, khattiyamahÃsÃlakule và brÃhmaïamahÃsÃlakule và gahapatimahÃsÃlakule và devesu và aï¬ajÃya và yoniyà jalÃbujÃya và yoniyà saæsedajÃya và yoniyà opapÃtikÃya và yoniyÃ. Evaæ kammavasena sattÃnaæ gabbhÃvak- kanti hoti. Kathaæ yonivasena sattÃnaæ gabbhÃvakkanti hoti: kukkuÂÃnaæ mahÃrÃja vÃtena gabbhÃvakkanti hoti, balÃ- kÃnaæ meghasaddena gabbhÃvakkanti hoti, sabbe pi devà agabbhaseyyakà sattà yeva, tesaæ nÃnÃvaïïena gabbhÃ- vakkanti hoti. Yathà mahÃrÃja manussà nÃnÃvaïïena mahiyà caranti, keci purato paÂicchÃdenti, keci pacchato paÂicchÃdenti, keci naggà honti, keci bhaï¬Æ honti seta- paÂadharÃ, keci molibaddhà honti, keci bhaï¬Æ kÃsÃvava- sanà honti, keci kÃsÃvavasanà molibaddhà honti, keci ja- Âino vÃkacÅradharà honti, keci cammavasanà honti, keci rasmiyo nivÃsenti, sabbe p' ete manussà nÃnÃvaïïena mahiyà caranti; evam-eva kho mahÃrÃja sattà yeva te sabbe, tesaæ nÃnÃvaïïena gabbhÃvakkanti hoti. Evaæ yonivasena sattÃnaæ gabbhÃvakkanti hoti. Kathaæ kulavasena sattÃnaæ gabbhÃvakkanti hoti: kulaæ nÃma mahÃrÃja cattÃri kulÃni: aï¬ajaæ jalÃbaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 3 -mahÃsÃra- A throughout. 8 dÃsidÃsaæ và B. 21.25 bhaï¬u all >/ #<[page 129]># %< 129>% saæsedajaæ opapÃtikaæ; yadi tattha gandhabbo yato ku- toci Ãgantvà aï¬aje kule uppajjati so tattha aï¬ajo hoti -pe-jalÃbuje kule, saæsedaje kule, opapÃtike kule uppajjati so tattha opapÃtiko hoti, tesu tesu kulesu tÃ- disà yeva sattà sambhavanti. Yathà mahÃrÃja Himavati Nerupabbataæ ye keci migapakkhino upenti sabbe te sa- kavaïïaæ vijahitvà suvaïïavaïïà honti, evam-eva kho mahÃrÃja yo koci gandhabbo yato kutoci Ãgantvà aï¬a- jaæ yoniæ upagantvà sabhÃvavaïïaæ vijahitvà aï¬ajo hoti-pe-jalÃbujaæ, saæsedajaæ, opapÃtikaæ yoniæ upagantvà sabhÃvavaïïaæ vijahitvà opapÃtiko hoti. Evaæ kulavasena sattÃnaæ gabbhÃvakkanti hoti. Kathaæ ÃyÃcanavasena sattÃnaæ gabbhÃvakkanti hoti: idha mahÃrÃja kulaæ hoti aputtakaæ bahusÃpatey- yaæ saddhaæ pasannaæ sÅlavantaæ kalyÃïadhammaæ tapanissitaæ, devaputto ca ussannakusalamÆlo cavana- dhammo hoti, atha Sakko devÃnam-indo tassa kulassa anukampÃya taæ devaputtaæ ÃyÃcati: païidhehi mÃrisa amukassa kulassa mahesiyà kucchin-ti, so tassa ÃyÃca- nahetu taæ kulaæ païidheti. Yathà mahÃrÃja manussà pu¤¤akÃmà samaïaæ manobhÃvanÅyaæ ÃyÃcitvà gehaæ upanenti: ayaæ upagantvà sabbassa kulassa sukhÃvaho bhavissatÅti, evam-eva kho mahÃrÃja Sakko devÃnam- indo taæ devaputtaæ ÃyÃcitvà taæ kulaæ upaneti. Evaæ ÃyÃcanavasena sattÃnaæ gabbhÃvakkanti hoti. SÃmo mahÃrÃja kumÃro Sakkena devÃnam-indena ÃyÃcito PÃrikÃya tÃpasiyà kucchiæ okkanto. SÃmo ma- hÃrÃja kumÃro katapu¤¤o, mÃtÃpitaro sÅlavanto kalyÃïa- dhammÃ, ÃyÃcako samattho, tiïïaæ cetopaïidhiyà SÃmo kumÃro nibbatto Idha mahÃrÃja nayakusalo puriso su- kaÂÂhe anÆpakhette bÅjaæ ropeyya, api nu tassa bÅjassa antarÃyaæ vivajjentassa vuddhiyà koci antarÃyo bhavey- \<-------------------------------------------------------------------------- 17 hoti om. AB. 19 asukassa M. 29 -dhammo ABbC. 31 anupa- all. >/ #<[page 130]># %< 130>% yÃti. - Na hi bhante, nirupaghÃtaæ bhante bÅjaæ khip- paæ saævirÆheyyÃti. - Evam-eva kho mahÃrÃja SÃmo kumÃro mutto uppannantarÃyehi tiïïaæ cetopaïidhiyà nibbatto. Api nu kho mahÃrÃja sutapubbaæ tayà isÅnaæ manopadosena iddho phÅto mahÃjanapado sajano samuc- chinno ti. - ùma bhante, sÆyati mahiyÃ: Daï¬akÃra¤- ¤aæ MejjhÃra¤¤aæ KÃlingÃra¤¤aæ MÃtangÃra¤¤aæ sabban- taæ ara¤¤aæ ara¤¤abhÆtaæ, sabbe p' ete janapadà isÅnaæ manopadosena khayaæ gatà ti. - Yadi mahÃrÃja tesaæ manopadosena susamiddhà janapadà ucchijjanti, api nu kho tesaæ manopasÃdena ki¤ci nibbatteyyÃti. - ùma bhante ti. - Tena hi mahÃrÃja SÃmo kumÃro tiïïaæ balavantÃnaæ cetopasÃdena nibbatto: isinimmito devanim- mito pu¤¤animmito ti evam-etaæ mahÃrÃja dhÃrehi. Tayo 'me mahÃrÃja devaputtà Sakkena devÃnam-indena ÃyÃcitaæ kulaæ uppannÃ, katame tayo: SÃmo kumÃro, MahÃpanÃdo, KusarÃjÃ, tayo p' ete bodhisattà ti. - Su- niddiÂÂhà bhante NÃgasena gabbhÃvakkanti, sukathitaæ kÃraïaæ, andhakÃro Ãloko kato, jaÂà vijaÂitÃ, nicchuddhà parappavÃdÃ, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: {Pa¤c' eva} dÃni ùnanda vassasatÃni saddhammo ÂhassatÅti. Puna ca parinibbÃnasamaye Subhaddena paribbÃjakena pa¤haæ puÂÂhena Bhagavatà bhaïitaæ: Ime ca Subhadda bhik- khÆ sammà vihareyyuæ, asu¤¤o loko arahantehi as- sÃti; asesavacanam-etaæ, nissesavacanam-etaæ, nippa- riyÃyavacanam-etaæ. Yadi bhante NÃgasena TathÃ- gatena bhaïitaæ: Pa¤c' eva dÃni ùnanda vassasatÃni saddhammo ÂhassatÅti, tena hi: asu¤¤o loko arahantehi \<-------------------------------------------------------------------------- 3 uppattanta- A. 16 ÃyÃcità ACM. 19 andhakÃre AC. 19 nicchuddà A, nicchedà M. >/ #<[page 131]># %< 131>% assÃti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi TathÃgatena bhaïitaæ: asu¤¤o loko arahantehi assÃti, tena hi: Pa¤c' eva dÃni ùnanda vassasatÃni saddhammo ÂhassaÂÅti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho, gaha- nato pi gahanataro,balavato pi balavataro, gaïÂhito pi gaïÂhitaro, so tavÃnuppatto, tattha te ¤ÃïabalavipphÃraæ dassehi, makaro viya sÃgarabbhantaragato ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: Pa¤c' eva dÃni ùnanda vassasatÃni saddhammo ÂhassatÅti. Parinb- bÃnasamaye ca Subhaddassa paribbÃjakassa bhaïitaæ: Ime ca Subhadda bhikkhÆ sammà vihareyyuæ, asu¤¤o loko arahantehi assÃti. Ta¤-ca pana mahÃrÃja Bhaga- vato vacanaæ nÃnattha¤-c' eva hoti nÃnÃbya¤jana¤-ca. Ayaæ sÃsanaparicchedo, ayaæ paÂipattiparidÅpanà ti dÆraæ vivajjità te ubho a¤¤ama¤¤aæ. Yathà mahÃrÃja nabhaæ paÂhavito dÆraæ vivajjitaæ, nirayaæ saggato dÆraæ vivajjitaæ, kusalaæ akusalato dÆraæ vivajjitaæ, sukhaæ dukkhato dÆraæ vivajjitaæ, evam-eva kho ma- hÃrÃja te ubho a¤¤ama¤¤aæ dÆraæ vivajjitÃ. Api ca mahÃrÃja, mà te pucchà moghà assa, rasato te saæsan- detvà kathayissÃmi. Pa¤c' eva dÃni ùnanda vassasatÃni saddhammo ÂhassatÅti yaæ Bhagavà Ãha, taæ khayaæ paridÅpayanto sesakaæ paricchindi: vassasahassaæ ùnanda saddhammo tiÂÂheyya sace bhikkhuniyo na pabbajeyyuæ, {pa¤c' eva} dÃni ùnanda vassasatÃni saddhammo ÂhassatÅti. Api nu kho mahÃrÃja Bhagavà evaæ vadanto saddham- massa antaradhÃnaæ và vadeti abhisamayaæ và paÂikko- satÅti.- Na hi bhante ti.- NaÂÂhaæ mahÃrÃja pari- kittayanto sesakaæ paridÅpayanto paricchindi. Yathà mahÃrÃja puriso naÂÂhÃyiko sabbasesakaæ gahetvà ja- nassa paridÅpeyya: ettakaæ me bhaï¬aæ naÂÂhaæ, idaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 13 nÃnÃtth- B. >/ #<[page 132]># %< 132>% sesakan-ti, evam-eva kho mahÃrÃja Bhagavà naÂÂhaæ paridÅpayanto sesakaæ devamanussÃnaæ kathesi: Pa¤c' eva dÃni ùnanda vassasatÃni saddhammo ÂhassatÅti. Yaæ pana mahÃrÃja Bhagavatà bhaïitaæ: Pa¤c' eva dÃni ùnanda vassasatÃni saddhammo ÂhassatÅti, sÃsanaparic- chedo eso; yaæ pana parinibbÃnasamaye Subhaddassa paribbÃjakassa samaïe parikittayanto Ãha: Ime ca Su- bhadda bhikkhÆ sammà vihareyyuæ, asu¤¤o loko ara- hantehi assÃti, paÂipattiparidÅpanà esÃ. Tvaæ pana taæ pariccheda¤-ca paridÅpana¤-ca ekarasaæ karosi. Yadi pana te chando ekarasaæ katvà kathayissÃmi, sÃdhukaæ suïohi manasikarohi avimanamÃnaso. Idha mahÃrÃja taÊÃko bhaveyya navasalilasampuïïo samukham-uttariyamÃno paricchinno parivaÂumakato, apariyÃdiïïe yeva tasmiæ taÊÃke udakÆpari mahÃ- megho aparÃparaæ anuppabandhanto abhivasseyya, api nu kho mahÃrÃja tasmiæ taÊÃke udakaæ parikkhayaæ pariyÃdÃnaæ gaccheyyÃti. - Na hi bhante ti. - Kena kÃraïena mahÃrÃjÃti. - Meghassa bhante anuppaban- dhanatÃyÃti. - Evam-eva kho mahÃrÃja JinasÃsanavara- saddhamma-taÊÃko ÃcÃrasÅlaguïavattapaÂipatti-vimalana- vasalilasampuïïo uttariyamÃno bhavaggam-abhibhavitvà Âhito. Yadi tattha Buddhaputtà ÃcÃrasÅlaguïavattapaÂi- patti-meghavassaæ aparÃparaæ anuppabandhÃpeyyuæ abhivassÃpeyyuæ, evam-idaæ JinasÃsanavara-saddhamma- taÊÃko ciraæ dÅgham-addhÃnaæ tiÂÂheyya, arahantehi ca loko asu¤¤o bhaveyya. Imam-atthaæ Bhagavatà san- dhÃya bhÃsitaæ: Ime ca Subhadda bhikkhÆ sammà viha- reyyuæ, asu¤¤o loko arahantehi assÃti. Idha pana mahÃrÃja mahatimahÃaggikkhandhe jala- mÃne aparÃparaæ sukkha-tiïa-kaÂÂha-gomayÃni upasaæ- hareyyuæ, api nu kho so mahÃrÃja aggikkhandho nibbÃ- \<-------------------------------------------------------------------------- 7 samaïo ABC. 14 sammukham- ABC. 20 -bandhattÃyÃti AC, -ban- dhatÃyÃti BM. >/ #<[page 133]># %< 133>% yeyyÃti. - Na hi bhante, bhiyyo bhiyyo so aggikkhandho jaleyya, bhiyyo bhiyyo pabhÃseyyÃti. - Evam-eva kho mahÃrÃja dasasahassimhi lokadhÃtuyà JinasÃsanavaraæ ÃcÃrasÅlaguïavattapaÂipattiyà jalati pabhÃsati. Yadi pana mahÃrÃja taduttariæ Buddhaputtà pa¤cahi padhÃniyangehi samannÃgatà satatam-appamattà padaheyyuæ, tÅsu sik- khÃsu chandajÃtà sikkheyyuæ, cÃritta¤-ca vÃritta¤-ca sÅlaæ samattaæ paripÆreyyuæ, evam-idaæ JinasÃsana- varaæ bhiyyo bhiyyo ciraæ dÅgham-addhÃnaæ tiÂÂheyya, asu¤¤o loko arahantehi assÃti imam-atthaæ Bhagavatà sandhÃya bhÃsitaæ: Ime ca Subhadda bhikkhÆ sammà vihareyyuæ, asu¤¤o loko arahantehi assÃti. Idha pana mahÃrÃja siniddha-sama-sumajjita-sappa- bhÃsa-vimalÃdÃsaæ saïhasukhuma-gerukacuïïena aparÃ- paraæ majjeyyuæ, api nu kho mahÃrÃja tasmiæ ÃdÃse mala-kaddama-rajojallaæ jÃyeyyÃti. - Na hi bhante, a¤¤adatthu vimalataraæ yeva bhaveyyÃti.-Evam-eva kho mahÃrÃja JinasÃsanavaraæ pakatinimmalaæ byapa- gata-kilesamalarajojallaæ; yadi taæ Buddhaputtà ÃcÃra- sÅla-guïa-vattapaÂipatti-sallekhadhutaguïena JinasÃsana- varaæ sallikheyyuæ, evam-idaæ JinasÃsanavaraæ ciraæ dÅgham-addhÃnaæ tiÂÂheyya asu¤¤o ca loko arahantehi assÃti imam-atthaæ Bhagavatà sandhÃya bhÃsitaæ: Ime ca Subhadda bhikkhÆ sammà vihareyyuæ, asu¤¤o loko arahantehi assÃti. PaÂipattimÆlakaæ mahÃrÃja SatthusÃ- sanaæ paÂipattisÃrakaæ, paÂipattiyà anantarahitÃya tiÂ- ÂhatÅti. Bhante NÃgasena, saddhammantaradhÃnan-ti yaæ vadesi, katamaæ taæ saddhammantaradhÃnan-ti. - TÅï' imÃni mahÃrÃja sÃsanantaradhÃnÃni, katamÃni tÅïi: adhi- gamantaradhÃnaæ, paÂipattantaradhÃnaæ, lingantaradhÃ- \<-------------------------------------------------------------------------- 2 obhÃseyyÃti B. 8 samatthaæ CM, sattaæ Aa, satataæ Ab; sÅlasamattaæ B. 19 -gatamalakilesarajo- all. 20 -dhÆta- C. 31 paÂipattiantara- CM. >/ #<[page 134]># %< 134>% naæ. Adhigame mahÃrÃja antarahite suppaÂipannassÃpi dhammÃbhisamayo na hoti, paÂipattiyà antarahitÃya sik- khÃpadapa¤¤atti antaradhÃyati, lingaæ yeva tiÂÂhati, linge antarahite paveïupacchedo hoti. ImÃni kho mahÃrÃja tÅïi antaradhÃnÃnÅti. - Suvi¤¤Ãpito bhante NÃgasena pa¤ho gambhÅro uttÃnÅkato, gaïÂhi bhinno, naÂÂhà parap- pavÃdà bhaggà nippabhà katÃ, tvaæ gaïivaravasabham- ÃsajjÃti. Bhante NÃgasena, TathÃgato sabbaæ akusalaæ jhÃ- petvà sabba¤¤utaæ patto, udÃhu sÃvasese akusale sab- ba¤¤utaæ patto ti. - Sabbaæ mahÃrÃja akusalaæ jhÃ- petvà Bhagavà sabba¤¤utaæ patto, na-tthi Bhagavato se- sakaæ akusalan-ti. - Kim-pana bhante dukkhà vedanà TathÃgatassa kÃye uppannapubbà ti. - ùma mahÃrÃja, RÃjagahe Bhagavato pÃdo sakalikÃya khato, lohitapak- khandikÃbÃdho uppanno, kÃye abhisanne JÅvakena vireko kÃrito, vÃtÃbÃdhe uppanne upaÂÂhÃkena therena uïhoda- kaæ pariyiÂÂhan-ti. - Yadi bhante NÃgasena TathÃ- gato sabbaæ akusalaæ jhÃpetvà sabba¤¤utaæ patto, tena hi: Bhagavato pÃdo sakalikÃya khato lohitapak- khandikà ca ÃbÃdho uppanno ti yaæ vacanaæ taæ mic- chÃ. Yadi TathÃgatassa pÃdo sakalikÃya khato lohita- pakkhandikà ca ÃbÃdho uppanno, tena hi: TathÃgato sabbaæ akusalaæ jhÃpetvà sabba¤¤utaæ patto ti tam-pi vacanaæ micchÃ, na-tthi bhante vinà kammena veda- yitaæ, sabban-taæ vedayitaæ kammamÆlakaæ, kammen' eva vediyati. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. Na hi mahÃrÃja sabban-taæ vedayitaæ kammamÆ- lakaæ. AÂÂhahi mahÃrÃja kÃraïehi vedayitÃni uppajjanti, yehi kÃraïehi puthusattà vedanà vediyanti, katamehi aÂ- Âhahi: vÃtasamuÂÂhÃnÃni pi kho mahÃrÃja idh' ekaccÃni \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 135]># %< 135>% vedayitÃni uppajjanti, pittasamuÂÂhÃnÃni pi kho mahÃrÃja -pe-semhasamuÂÂhÃnÃni pi kho mahÃrÃja-pe- sannipÃtikÃni pi kho mahÃrÃja-pe-utupariïÃmajÃni pi kho mahÃrÃja-pe-visamaparihÃrajÃni pi kho mahÃrÃja-pe-opakkamikÃni pi kho mahÃrÃja-pe -kammavipÃkajÃni pi kho mahÃrÃja idh' ekaccÃni ve- dayitÃni uppajjanti. Imehi kho mahÃrÃja aÂÂhahi kÃraïehi puthusattà vedanà vediyanti. Tattha ye te satte kam- maæ vibhÃdati te ime sattà kÃraïaæ paÂibÃhanti, tesaæ taæ vacanaæ micchà ti. - Bhante NÃgasena, ya¤-ca vÃtikaæ ya¤-ca pittikaæ ya¤-ca semhikaæ ya¤-ca san- nipÃtikaæ ya¤-ca utupariïÃmajaæ ya¤-ca visamapari- hÃrajaæ ya¤-ca opakkamikaæ, sabbe te kammasamuÂ- ÂhÃnà yeva, kammen' eva te sabbe sambhavantÅti. - Yadi mahÃrÃja te pi sabbe kammasamuÂÂhÃnà va ÃbÃdhà bhaveyyuæ, na tesaæ koÂÂhÃsato lakkhaïÃni bhaveyyuæ. VÃto kho mahÃrÃja kuppamÃno dasavidhena kuppati: sÅtena uïhena jighacchÃya pipÃsÃya atibhuttena ÂhÃnena padhÃnena ÃdhÃvanena upakkamena kammavipÃkena; tatra ye te nava vidhÃ, na te atÅte na anÃgate, vattamÃnake bhave uppajjanti, tasmà na vattabbÃ: kammasambhavà sabbà vedanà ti. Pittaæ mahÃrÃja kuppamÃnaæ tividhena kuppati: sÅtena uïhena visamabhojanena. Semhaæ ma- hÃrÃja kuppamÃnaæ tividhena kuppati: sÅtena uïhena annapÃnena. Yo ca mahÃrÃja vÃto ya¤-ca pittaæ ya¤-ca semhaæ tehi tehi kopehi kuppitvà missÅhutvà sakaæ sa- kaæ vedanaæ Ãka¬¬hati. UtupariïÃmajà mahÃrÃja vedanà utupariïÃmena uppajjati, visamaparihÃrajà vedanà visama- parihÃrena uppajjati, opakkamikà mahÃrÃja vedanà atthi kiriyà atthi kammavipÃkÃ, kammavipÃkajà vedanà pubbe katena kammena uppajjati. Iti kho mahÃrÃja appaæ kammavipÃkajaæ, bahutaraæ avasesaæ. Tattha bÃlÃ: \<-------------------------------------------------------------------------- 9 vibÃdhati M, vikhÃdati A. 15 te sabbe pi A. 18 jiga- AaBC. >/ #<[page 136]># %< 136>% sabbaæ kammavipÃkajaæ yevÃti aÂidhÃvanti, taæ kammaæ na sakkà vinà Buddha¤Ãïena vavatthÃnaæ kÃtuæ. Yaæ pana mahÃrÃja Bhagavato pÃdo sakalikÃya khato, taæ vedayitaæ n' eva vÃtasamuÂÂhÃnaæ na pitta- samuÂÂhÃnaæ na semhasamuÂÂhÃnaæ na sannipÃtikaæ na utupariïÃmajaæ na visamaparihÃrajaæ na kammavipÃka- jaæ, opakkamikaæ yeva. Devadatto hi mahÃrÃja bahÆni jÃtisatasahassÃni TathÃgate ÃghÃtaæ bandhi. So tena ÃghÃtena mahatiæ garuæ silaæ gahetvÃ: matthake pÃtes- sÃmÅti mu¤ci. Ath' a¤¤e dve selà Ãgantvà taæ silaæ TathÃgataæ asampattaæ yeva sampaÂicchiæsu, tÃyaæ pa- hÃrena papaÂikà bhijjitvà Bhagavato pÃde patitvà ruhiraæ uppÃdesi. KammavipÃkato và mahÃrÃja Bhagavato esà vedaïà nibbattà kiriyato vÃ, tat' uddhaæ na-tth' a¤¤Ã vedanÃ. Yathà mahÃrÃja khettaduÂÂhatÃya và bÅjaæ na sambhavati bÅjaduÂÂhatÃya vÃ, evam-eva kho mahÃrÃja kammavipÃkato và Bhagavato esà vedanà nibbattà kiri- yato vÃ, tat' uddhaæ na-tth' a¤¤Ã vedanÃ. Yathà và pana mahÃrÃja koÂÂhaduÂÂhatÃya và bhojanaæ visamaæ pariïamati ÃhÃraduÂÂhatÃya vÃ, evam-eva kho mahÃrÃja kammavipÃkato và Bhagavato esà vedanà nibbattà kiri- yato vÃ, tat' uddhaæ na-tth' a¤¤Ã vedanÃ. Api ca mahÃrÃja na-tthi Bhagavato kammavipÃkajà vedanÃ, na-tthi visamaparihÃrajà vedanÃ, avasesehi sa- muÂÂhÃnehi Bhagavato vedanà uppajjati. TÃya ca pana vedanÃya na sakkà Bhagavantaæ jÅvità voropetuæ. Ni- patanti mahÃrÃja imasmiæ catumahÃbhÆtike kÃye iÂÂhÃ- niÂÂhà subhÃsubhà vedanÃ. Idha mahÃrÃja ÃkÃse khitto le¬¬u mahÃpaÂhaviyà nipatati, api nu kho so mahÃrÃja le¬¬u pubbe katena mahÃpaÂhaviyà nipatatÅti. - Na hi bhante, na-tthi so bhante hetu mahÃpaÂhaviyà yeva he- tunà mahÃpaÂhavÅ kusalÃkusalaæ vipÃkaæ paÂisaævedeyya, \<-------------------------------------------------------------------------- 11 tÃsaæ all. 14 taduddhaæ M throughout. 29 leï¬u B throughout. >/ #<[page 137]># %< 137>% paccuppannena bhante akammakena hetunà so le¬¬u ma- hÃpaÂhaviyaæ nipatatÅti. - Yathà mahÃrÃja mahÃpaÂhavÅ evaæ TathÃgato daÂÂhabbo, yathà le¬¬u pubbe akatena mahÃpaÂhaviyaæ nipatati evam-eva kho mahÃrÃja Ta- thÃgatassa pubbe akatena sà sakalikà pÃde nipatitÃ. Idha pana mahÃrÃja manussà mahÃpaÂhaviæ bhindanti ca khaïanti ca; api nu kho te mahÃrÃja manussà pubbe katena mahÃpaÂhaviæ bhindanti ca khaïanti cÃti. - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja yà sà sakalikà Bhagavato pÃde nipatità na sà sakalikà pubbe katena Bhagavato pÃde nipatitÃ. Yo pi mahÃrÃja Bhagavato lohitapakkhandikÃbÃdho uppanno so pi ÃbÃdho na pubbe katena uppanno, sannipÃtiken' eva uppanno. Ye keci mahÃrÃja Bhagavato kÃyikà ÃbÃdhà uppannà na te kam- mÃbhinibbattÃ, channaæ etesaæ samuÂÂhÃnÃnaæ a¤¤ata- rato nibbattÃ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena SaæyuttanikÃyavarala¤cake MoliyasÅvake veyyÃkaraïe: PittasamuÂÂhÃnÃni pi kho SÅvaka idh' ekac- cÃni vedayitÃni uppajjanti; sÃmam-pi kho etaæ SÅvaka veditabbaæ yathà pittasamuÂÂhÃnÃni pi idh' ekaccÃni ve- dayitÃni uppajjanti, lokassa pi kho etaæ SÅvaka sacca- sammataæ yathà pittasamuÂÂhÃnÃni pi idh'ekaccÃni ve- dayitÃni uppajjanti. Tatra SÅvaka ye te samaïabrÃh- maïà evaævÃdino evaædiÂÂhino : yaæ ki¤cÃyaæ purisa- puggalo paÂisaævedeti sukhaæ và dukkhaæ và adukkha- masukhaæ và sabban-taæ pubbe katahetÆti, ya¤-ca sÃma¤-¤Ãtaæ ta¤-ca atidhÃvanti,ya¤-ca loke sacca- sammataæ ta¤-ca atidhÃvanti, tasmà tesaæ samaïa- brÃhmaïÃnaæ micchà ti vadÃmi. SemhasamuÂÂhÃnÃni pi kho SÅvaka idh' ekaccÃni vedayitÃni uppajjanti, vÃtasa- muÂÂhÃnÃni pi kho SÅvaka - sannipÃtikÃni pi kho SÅvaka - utupariïÃmajÃni pi kho SÅvaka - visamaparihÃrajÃni \<-------------------------------------------------------------------------- 17 saæyuttake nik- AbBCM; -la¤camoliya- B. 21 uppajjantÅti ABC throughout. >/ #<[page 138]># %< 138>% pi kho SÅvaka - opakkamikÃni pi kho SÅvaka-kam- mavipÃkajÃni pi kho SÅvaka idh' ekaccÃni vedayitÃni uppaj- janti; sÃmam-pi kho etaæ SÅvaka veditabbaæ yathà kamma- vipÃkajÃni pi idh' ekaccÃni vedayitÃni uppajjanti, lokassa pi kho etaæ SÅvaka saccasammataæ yathà kammavipÃ- kajÃni pi idh' ekaccÃni vedayitÃni uppajjanti. Tatra SÅvaka ye te samaïabrÃhmaïà evaævÃdino evaædiÂÂhino: yaæ ki¤cÃyaæ purisapuggalo paÂisaævedeti sukhaæ và dukkhaæ và adukkhamasukhaæ và sabban-taæ pubbe katahetÆti, ya¤-ca sÃma¤-¤Ãtaæ ta¤-ca atidhÃvanti, ya¤-ca loke saccasammataæ ta¤-ca atidhÃvanti, tasmà tesaæ samaïabrÃhmaïÃnaæ micchà ti vadÃmÅti. Iti pi mahÃrÃja na sabbà vedanà kammavipÃkajÃ. Sabbaæ mahÃrÃja akusalaæ jhÃpetvà Bhagavà sabba¤¤utaæ patto ti evam-etaæ dhÃrehÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, tumhe bhaïatha: yaæ ki¤ci kara- ïÅyaæ TathÃgatassa sabban-taæ bodhiyà yeva mÆle pa- riniÂÂhitaæ, na-tthi TathÃgatassa uttariæ karaïÅyam ka- tassa và paticayo ti. Ida¤-ca temÃsaæ paÂisallÃïaæ dissati. Yadi bhante NÃgasena yaæ ki¤ci karaïÅyaæ TathÃgatassa sabban-taæ bodhiyà yeva mÆle pariniÂÂhi- taæ, na-tthi TathÃgatassa uttariæ karaïÅyam katassa và paticayo; tena hi: temÃsaæ paÂisallÅno ti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi temÃsaæ paÂisallÅno, tena hi: yaæ ki¤ci karaïÅyaæ TathÃgatassa sabban-taæ bodhiyà yeva mÆle pariniÂÂhitan-ti tam-pi vacanaæ micchÃ. Na-tthi katakaraïÅyassa paÂisallÃïaæ, sakaraïÅyass' eva paÂi- \<-------------------------------------------------------------------------- 15 dhÃrayÃhÅti B. 20 paÂicayo M throughout; paricayo A three times, B once, C throughout. 20 paÂisallÃnaæ A seven times, B once, CM through- out except once or twice; patisallÃïaæ A twice. 24 patisallÅno B twice. >/ #<[page 139]># %< 139>% sallÃïaæ. Yathà nÃma Ãitass' eva bhesajjena kara- ïÅyaæ hoti, abyÃdhitassa kiæ bhesajjena, chÃtass' eva bhojanena karaïÅyaæ hoti, achÃtassa kiæ bhojanena; evam-eva kho bhante NÃgasena na-tthi katakaraïÅyassa paÂisallÃïaæ, sakaraïÅyass' eva paÂisallÃïaæ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. Yaæ ki¤ci mahÃrÃja karaïÅyaæ TathÃgatassa sabban- taæ bodhiyà yeva mÆle pariniÂÂhitaæ, na-tthi TathÃga- tassa uttariæ karaïÅyaæ katassa và paticayo. Bhagavà ca temÃsaæ paÂisallÅno. PaÂisallÃïaæ kho mahÃrÃja ba- huguïaæ, sabbe pi tathÃgatà paÂisallÅyitvà sabba¤¤utaæ pattÃ, taæ te sukataguïam-anussarantà paÂisallÃïaæ se- vanti. Yathà mahÃrÃja puriso ra¤¤o santikà laddhavaro paÂiladdhasabhogo taæ sukataguïam-anussaranto aparÃ- paraæ ra¤¤o upaÂÂhÃnaæ eti, evam-eva kho mahÃrÃja sabbe pi tathÃgatà paÂisallÅyitvà sabba¤¤utaæ pattÃ, taæ te sukataguïam-anussarantà paÂisallÃïaæ sevanti. Yathà và pana mahÃrÃja puriso Ãturo dukkhito bÃÊhagilÃno bhi- sakkam-upasevitvà sotthim-anuppatto taæ sukataguïam- anussaranto aparÃparaæ bhisakkam-upasevati, evam-eva kho mahÃrÃja sabbe pi tathÃgatà paÂisallÅyitvà sabba¤- ¤utaæ pattÃ, taæ te sukataguïam-anussarantà paÂisallÃ- ïaæ sevanti. AÂÂhavÅsati kho pan' ime mahÃrÃja paÂisallÃïaguïà ye guïe samanupassantà tathÃgatà paÂisallÃïaæ sevanti, katame aÂÂhavÅsati: idha mahÃrÃja paÂisallÃïaæ paÂisallÅ- yamÃnaæ rakkhati, Ãyuæ va¬¬heti, balaæ deti, vajjaæ pidahati, ayasam-apaneti, yasam-upaneti, aratiæ vino- deti, ratim-upadahati, bhayam-apaneti, vesÃrajjaæ ka- roti, kosajjam-apaneti, viriyam-abhijaneti, rÃgam-apaneti, dosam-apaneti, moham-apaneti, mÃnaæ nihanti, vitakkaæ bha¤jati, cittaæ ekaggaæ karoti, mÃnasaæ snehayati, \<-------------------------------------------------------------------------- 14 -ddhÃbhogo Aa. 16 patis- B. 25 samanussarantà B, anussarantà M. >/ #<[page 140]># %< 140>% hÃsaæ janeti, garukaæ karoti, lÃbham-uppÃdayati, na- massiyaæ karoti, pÅtiæ pÃpeti, pÃmojjaæ karoti, sankhÃ- rÃnaæ sabhÃvaæ dassayati, bhavapaÂisandhiæ ugghÃÂeti, sabbasÃma¤¤aæ deti. Ime kho mahÃrÃja aÂÂhavÅsati pa- ÂisallÃïaguïà ye guïe samanupassantà tathÃgatà paÂi- sallÃïaæ sevanti. Api ca kho mahÃrÃja tathÃgatà san- taæ sukhaæ samÃpattiratim-anubhavitukÃmà paÂisallÃïaæ sevanti pariyositasankappÃ. Catuhi kho mahÃrÃja kÃra- ïehi tathÃgatà paÂisallÃïaæ sevanti, katamehi catuhi: vihÃraphÃsutÃya pi mahÃrÃja tathÃgatà paÂisallÃïaæ se- vanti, anavajjaguïabahulatÃya pi tathÃgatà paÂisallÃïaæ sevanti, asesÃriyavÅthito pi tathÃgatà paÂisallÃïaæ se- vanti, sabbabuddhÃnaæ thuta-thomita-vaïïita-pasatthato pi tathÃgatà paÂisallÃïaæ sevanti. Imehi kho mahÃrÃja catuhi kÃraïehi tathÃgatà paÂisallÃïaæ sevanti. Iti kho mahÃrÃja paÂisallÃïaæ sevanti, na sakaraïÅyatÃya, na katassa [vÃ] paticayÃya, atha kho guïavisesadassÃvitÃya tathÃgatà paÂisallÃïaæ sevantÅti.- SÃdhu bhante NÃ- gasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: TathÃgatassa kho ùnanda cattÃro iddhipÃdà bhÃvità ba- hulÅkatà yÃnikatà vatthukatà anuÂÂhità paricità susamÃ- raddhÃ; ÃkankhamÃno ùnanda TathÃgato kappaæ và tiÂÂheyya kappÃvasesaæ và ti. Puna ca bhaïitaæ: Ito tiïïaæ mÃsÃnaæ accayena TathÃgato parinibbÃyissatÅti. Yadi bhante NÃgasena Bhagavatà bhaïitaæ: TathÃgatassa kho ùnanda cattÃro iddhipÃdà bhÃvitÃ-pe-kappÃ- vasesaæ và ti, tena hi temÃsaparicchedo micchÃ. Yadi TathÃgatena bhaïitaæ: Ito tiïïaæ mÃsÃnaæ accayena \<-------------------------------------------------------------------------- 5 samanussarantà M. 6kho om. AC. >/ #<[page 141]># %< 141>% TathÃgato parinibbÃyissatÅti, tena hi: TathÃgatassa kho ùnanda cattÃro iddhipÃdà bhÃvitÃ-pe-kappÃvase- saæ và ti tam-pi vacanaæ micchÃ. Na-tthi tathÃga- tÃnaæ aÂÂhÃne gajjitaæ, amoghavacanà buddhà bhagavanto tathavacanà advejjhavacanÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho gambhÅro sunipuïo dunnijjhÃpayo, so tavÃnuppatto, bhind' etaæ diÂÂhijÃlaæ, ekaæse Âhapaya, bhinda parappavÃdan-ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: TathÃgatassa kho ùnanda cattÃro iddhipÃdà bhÃvitÃ-pe-kappÃ- vasesaæ và ti. TemÃsaparicchedo ca bhaïito. So ca pana kappo Ãyukappo vuccati. Na mahÃrÃja Bhagavà attano balaæ kittayamÃno evam-Ãha, iddhibalaæ pana mahÃrÃja Bhagavà parikittayamÃno evam-Ãha: TathÃgatassa kho ùnanda cattÃro iddhipÃdà bhÃvitÃ-pe-kappÃva- sesaæ và ti. Yathà mahÃrÃja ra¤¤o assÃjÃniyyo bha- veyya sÅghagati anilajavo, tassa rÃjà javabalaæ parikitta- yanto sanegama-jÃnapada-bhaÂa-balattha-brÃhmaïa-gaha- patika-amaccajanamajjhe evaæ vadeyya: ùkankhamÃno me bho ayaæ hayavaro sÃgarajalapariyantaæ mahiæ anuvicaritvà khaïena idh' ÃgaccheyyÃti, na ca taæ java- gatiæ tassaæ parisÃyaæ dasseyya, vijjati ca so javo tassa, samattho ca so khaïena sÃgarajalapariyantaæ ma- hiæ anuvicarituæ; -evam-eva kho mahÃrÃja Bhagavà attano iddhibalaæ parikittayamÃno evam-Ãha, tam-pi tevijjÃnaæ chaÊabhi¤¤Ãnaæ arahantÃnaæ vimalakhÅïÃsa- vÃnaæ devamanussÃna¤-ca majjhe nisÅditvà bhaïitaæ: TathÃgatassa kho ùnanda cattÃro iddhipÃdà bhÃvità ba- hulÅkatà yÃnikatà vatthukatà anuÂÂhità paricità susamÃ- raddhÃ; ÃkankhamÃno ùnanda TathÃgato kappaæ và tiÂÂheyya kappÃvasesaæ và ti; vijjati ca taæ mahÃrÃja iddhibalaæ Bhagavato, samattho ca Bhagavà iddhibalena kappaæ và ÂhÃtuæ kappÃvasesaæ va, na ca Bhagavà \<-------------------------------------------------------------------------- 7 ÂÂhapaya AaBC. 11 ti vuccati M. 15 -jÃniyo ACM. >/ #<[page 142]># %< 142>% taæ iddhibalaæ tassaæ parisÃyaæ dasseti. Anatthiko mahÃrÃja Bhagavà sabbabhavehi, garahità ca TathÃgatassa sabbabhavÃ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: Seyyathà pi bhikkhave appamattako pi gÆtho duggandho hoti, evam-eva kho ahaæ bhikkhave appamattakam-pi bhavaæ na vaïïemi, antamaso accharÃsanghÃtamattam- pÅti. Api nu kho mahÃrÃja Bhagavà sabbabhavagatiyoniyo gÆthasamaæ disvà iddhibalaæ nissÃya bhavesu chanda- rÃgaæ kareyyÃti. - Na hi bhante ti. - Tena hi ma- hÃrÃja Bhagavà iddhibalaæ parikittayamÃno evarÆpaæ BuddhasÅhanÃdam-abhinadÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. PaÂhamo vaggo. Bhante NÃgasena, bhÃsitam p' etaæ BhagavatÃ: Abhi¤¤ÃyÃham-bhikkhave dhammaæ desemi, no ana- bhi¤¤ÃyÃti. Puna ca Vinayapaïïattiyà evaæ bhaïitaæ: ùkankhamÃno ùnanda sangho mam' accayena khuddÃnu- khuddakÃni sikkhÃpadÃni samÆhanatÆti. Kin-nu kho bhante NÃgasena khuddÃnukhuddakÃni sikkhÃpadÃni dup- pa¤¤attÃni udÃhu avatthusmiæ ajÃnitvà pa¤¤attÃni, yaæ Bhagavà attano accayena khuddÃnukhuddakÃni sikkhÃ- padÃni samÆhanÃpeti. Yadi bhante NÃgasena Bhagavatà bhaïitaæ: Abhi¤¤ÃyÃham-bhikkhave dhammaæ desemi, no anabhi¤¤ÃyÃti, tena hi: ùkankhamÃno ùnanda sangho mam' accayena khuddÃnukhuddakÃni sikkhÃpadÃni samÆ- hanatÆti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi TathÃgatena \<-------------------------------------------------------------------------- 16 puna ca paraæ ABa. 18 samÆhantÆti Aa throughout, B the first time. >/ #<[page 143]># %< 143>% Vinayapaïïattiyà evaæ bhaïitaæ: ùkankhamÃno ùnanda sangho mam' accayena khuddÃnukhuddakÃni sikkhÃpadÃni samÆhanatÆti, tena hi: Abhi¤¤ÃyÃham-bhikkhave dham- maæ desemi, no anabhi¤¤ÃyÃti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho saïho sukhumo sunipuïo gambhÅro sugambhÅro dunnijjhÃpayo, so tavÃnuppatto, tattha te ¤ÃïabalavipphÃraæ dassehÅti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: Abhi¤¤Ã- yÃham-bhikkhave dhammaæ desemi, no anabhi¤¤ÃyÃti. Vinayapaïïattiyà pi evaæ bhaïitaæ: ùkankhamÃno ùnanda sangho mam' accayena khuddÃnukhuddakÃni sik- khÃpadÃni samÆhanatÆti. Taæ pana mahÃrÃja TathÃ- gato bhikkhÆ vÅmaæsamÃno Ãha: ukkalissanti nu kho mama sÃvakà mayà vissajjÃpiyamÃnà mam' accayena khuddÃnukhuddakÃni sikkhÃpadÃni udÃhu ÃdiyissantÅti. Yathà mahÃrÃja cakkavattirÃjà putte evaæ vadeyya: ayaæ kho tÃtà mahÃjanapado sabbadisÃsu sÃgarapariyanto, duk- karo tÃtà tÃvatakena balena dhÃretuæ, etha tumhe tÃtà mam' accayena paccante paccante dese pajahathÃti; api nu kho te mahÃrÃja kumÃrà pitu accayena hatthagate janapade sabbe te paccante paccante dese mu¤ceyyun-ti. - Na hi bhante, rÃjÃno bhante luddhatarÃ, kumÃrà rajja- lobhena taduttariæ diguïa-tiguïaæ janapadaæ parika¬- ¬heyyuæ, kim-pana te hatthagataæ janapadaæ mu¤- ceyyun-ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja TathÃgato bhik- khÆ vÅmaæsamÃno evam-Ãha: ùkankhamÃno ùnanda sangho mam' accayena khuddÃnukhuddakÃni sikkhÃpadÃni samÆhanatÆti. Dukkhaparimuttiyà mahÃrÃja Buddhaputtà dhammalobhena a¤¤am-pi uttariæ diya¬¬haæ sikkhÃ- padasataæ gopeyyuæ, kim-pana pakatipa¤¤attaæ sikkhÃ- padaæ mu¤ceyyun-ti. Bhante NÃgasena, yaæ Bhagavà Ãha: khuddÃnu- \<-------------------------------------------------------------------------- 13 bhikkhu all. 13 ukkamissanti AaC. 21 hatthagataæ janapadaæ ABC. >/ #<[page 144]># %< 144>% khuddakÃni sikkhÃpadÃnÅti, etthÃyaæ jano sammÆÊho vi- matijÃto adhikato saæsayapakkhanno: katamÃni tÃni khuddakÃni sikkhÃpadÃni, katamÃni anukhuddakÃni sik- khÃpadÃnÅti. DukkaÂaæ mahÃrÃja khuddakaæ sikkhÃ- padaæ, dubbhÃsitaæ anukhuddakaæ sikkhÃpadaæ, imÃni dve khuddÃnukhuddakÃni sikkhÃpadÃni. Pubbakehi pi mahÃrÃja mahÃttherehi ettha vimati uppÃditÃ, tehi pi ekajjhaæ na kato DhammasaïÂhitipariyÃye Bhagavatà eso pa¤ho upadiÂÂho ti. - Ciranikkhittaæ bhante NÃgasena Jinarahassaæ ajj' etarahi loke vivaÂaæ pÃkaÂaæ katan-ti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: Na-tth' ùnanda TathÃgatassa dhammesu ÃcariyamuÂÂhÅti. Puna ca therena MÃlunkyÃputtena pa¤haæ puÂÂho na byÃkÃsi. Eso kho bhante NÃgasena pa¤ho dvayanto ekantanissito bhavissati ajÃnanena và guyhakaranena vÃ. Yadi bhante NÃgasena Bhagavatà bhaïitaæ: na-tth' ùnanda TathÃgatassa dhammesu ÃcariyamuÂÂhÅti, tena hi therassa MÃlunkyÃputtassa ajÃnantena na byÃkataæ. Yadi jÃnantena na byÃkataæ, tena hi atthi TathÃgatassa dhammesu ÃcariyamuÂÂhi. Ayam-pi abhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: Na-tth' ùnanda TathÃgatassa dhammesu ÃcariyamuÂÂhÅti. AbyÃ- kato ca therena MÃlunkyÃputtena pucchito pa¤ho, ta¤-ca pana na ajÃnanena na guyhakaraïena. CattÃr' imÃni mahÃrÃja pa¤habyÃkaraïÃni, katamÃni cattÃri: ekaæsa- byÃkaraïÅyo pa¤ho, vibhajja byÃkaraïÅyo pa¤ho, paÂi- pucchÃbyÃkaraïÅyo pa¤ho, ÂhapanÅyo pa¤ho. Katamo ca mahÃrÃja ekaæsabyÃkaraïÅyo pa¤ho: rÆpaæ aniccan-ti \<-------------------------------------------------------------------------- 2 -pakkhanto all. 25 ajÃnantena all. 28 Âhap. pa¤ho ti all. >/ #<[page 145]># %< 145>% ekaæsabyÃkaraïÅyo pa¤ho, vedanà aniccà ti, sa¤¤Ã aniccà ti, sankhÃrà aniccà ti, vi¤¤Ãïaæ aniccan-ti ekaæsa- byÃkaraïÅyo pa¤ho; ayaæ ekaæsabyÃkaraïÅyo pa¤ho. Katamo vibhajja byÃkaraïÅyo pa¤ho: aniccaæ pana rÆ- pan-ti vibhajja byÃkaraïÅyo pa¤ho, aniccà pana vedanà ti, aniccà pana sa¤¤Ã ti, aniccà pana sankhÃrà ti, anic- caæ pana vi¤¤Ãïan-ti vibhajjabyÃkaraïÅyo pa¤ho; ayaæ vibhajja byÃkaraïÅyo pa¤ho. Katamo paÂipucchÃbyÃkara- ïÅyo pa¤ho: kin-nu kho cakkhunà sabbaæ vijÃnÃtÅti, ayaæ paÂipucchÃbyÃkaraïÅyo pa¤ho. Katamo ÂhapanÅyo pa¤ho: sassato loko ti ÂhapanÅyo pa¤ho, asassato loko ti, antavà loko ti, anantavà loko ti, antavà ca anantavà ca loko ti, n' ev' antavà nÃnantavà loko ti, taæ jÅvaæ taæ sarÅran-ti, a¤¤aæ jÅvaæ a¤¤aæ sarÅran-ti, hoti tathÃgato param-maraïà ti, na hoti tathÃgato param- maraïà ti, hoti ca na ca hoti tathÃgato param-maraïà ti, n' eva hoti na na hoti tathÃgato param-maraïà ti Âha- panÅyo pa¤ho; ayaæ ÂhapanÅyo pa¤ho. Bhagavà ma- hÃrÃja therassa MÃlunkyÃputtassa taæ ÂhapanÅyaæ pa¤- haæ na byÃkÃsi. So pana pa¤ho kinkÃraïà ÂhapanÅyo: na tassa dÅpanÃya hetu và kÃraïaæ và atthi, tasmà so pa¤ho ÂhapanÅyo, na-tthi buddhÃnaæ bhagavantÃnaæ akÃraïam-ahetukaæ giram-udÅraïan-ti.- SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: Sabbe tasanti daï¬assa, sabbe bhÃyanti maccuno ti. Puna ca bhaïitaæ: Arahà sabbabhayam-atikkanto ti. Kin-nu kho bhante NÃgasena arahà daï¬abhayà \<-------------------------------------------------------------------------- 16 hoti ca na ca hoti ca C, hoti ca na hoti ca ABM. >/ #<[page 146]># %< 146>% tasati, niraye và nerayikà sattà jalità kaÂhità tattà san- tattà tamhà jalitaggijÃlakà mahÃnirayà cavamÃnà maccuno bhÃyanti. Yadi bhante NÃgasena Bhagavatà bhaïitam: Sabbe tasanti daï¬assa, sabbe bhÃyanti maccuno ti, tena hi: Arahà sabbabhayam-atikkanto ti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi Bhagavatà bhaïitaæ: Arahà sabbabha- yam-atikkanto ti, tena hi: Sabbe tasanti daï¬assa, sabbe bhÃyanti maccuno ti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. N' etaæ mahÃrÃja vacanaæ Bhagavatà arahante upÃdÃya bhaïitaæ: Sabbe tasanti daï¬assa, sabbe bhÃ- yanti maccuno ti, Âhapito arahà tasmiæ vatthusmiæ, sa- mÆhato bhayahetu arahato; ye te mahÃrÃja sattà sa- kilesà yesa¤-ca adhimattà attÃnudiÂÂhi ye ca sukhaduk- khesu unnatÃvanatÃ, te upÃdÃya Bhagavatà bhaïitaæ: Sabbe tasanti daï¬assa, sabbe bhÃyanti maccuno ti. Arahato mahÃrÃja sabbagati upacchinnÃ, yoni viddhaæ- sitÃ, paÂisandhi upahatÃ, bhaggà phÃsÆ, samÆhatà sabba- bhavÃlayÃ, samucchinnà sabbasankhÃrÃ, hataæ kusalÃ- kusalaæ, vihatà avijjÃ, abÅjaæ vi¤¤Ãïaæ kataæ, da¬¬hà sabbakilesÃ, atiyattà lokadhammÃ, tasmà arahà na san- tasati sabbabhayehi. Idha mahÃrÃja ra¤¤o cattÃro ma- hÃmattà bhaveyyuæ, anurattà laddhayasà vissÃsikÃ, Âha pità mahati issariye ÂhÃne, atha rÃjà kismici karaïÅye samuppanne yÃvatà sakavijite sabbajanassa ÃïÃpeyya: sabbe va me baliæ karontu, sÃdhetha tumhe cattÃro ma- hÃmattà taæ karaïÅyan-ti; api nu kho mahÃrÃja tesaæ catunnaæ mahÃmattÃnaæ balibhayà santÃso uppajjeyyÃti. - Na hi bhante ti. - Kena kÃraïena mahÃrÃjÃti.- èhapità te bhante ra¤¤Ã uttame ÂhÃne, na-tthi tesaæ bali, samatikkantabalino te, avasese upÃdÃya ra¤¤Ã \<-------------------------------------------------------------------------- 3 bhÃyantÅti ABC. 14 sakkilesà AC. 18 phÃsu B, pathÃsu AC, pathà M. 31 samatikkantÃbalino all except Aa. >/ #<[page 147]># %< 147>% ÃïÃpitaæ: sabbe va me baliæ karontÆti.-Evam-eva Kho mahÃrÃja n' etaæ vacanaæ Bhagavatà arahante upÃ- dÃya bhaïitaæ, Âhapito arahà tasmiæ vatthusmiæ, sa- mÆhato bhayahetu arahato; ye te mahÃrÃja sattà sakilesà yesa¤-ca adhimattà attÃnudiÂÂhi ye ca sukhadukkhesu unnatÃvanatÃ, te upÃdÃya Bhagavatà bhaïitaæ: Sabbe tasanti daï¬assa, sabbe bhÃyanti maccuno ti. Tasmà arahà na tasati sabbabhayehÅti. N' etaæ bhante NÃgasena vacanaæ sÃvasesaæ, nira- vasesavacanam-etaæ: sabbe ti, tattha me uttariæ kÃra- ïaæ brÆhi taæ vacanaæ patiÂÂhÃpetun-ti. - Idha ma- hÃrÃja gÃme gÃmasÃmiko ÃïÃpakaæ ÃïÃpeyya: ehi bho ÃïÃpaka, yÃvatà gÃme gÃmikà te sabbe sÅghaæ mama santike sannipÃtehÅti; so: sÃdhu sÃmÅti sampaÂicchitvà gÃmamajjhe Âhatvà tikkhattuæ saddam-anussÃveyya: yÃvatà gÃme gÃmikà te sabbe sÅghasÅghaæ sÃmino santike sannipatantÆti; tato te gÃmikà ÃïÃpakassa vacanena tu- ritaturità sannipatitvà gÃmasÃmikassa Ãrocenti: sanni- patità sÃmi sabbe gÃmikÃ, yan-te karaïÅyaæ taæ karo- hÅti. Iti so mahÃrÃja gÃmasÃmiko kuÂipurise sannipÃtento sabbe gÃmike ÃïÃpeti, te ca Ãïattà na sabbe sannipatanti, kuÂipurisà yeva sannipatanti, ettakà yeva me gÃmikà ti gÃmasÃmiko ca tathà sampaÂicchati; a¤¤e bahutarà anÃ- gatÃ, itthi-purisà dÃsi-dÃsà bhatakà kammakarà gÃmikà gilÃnà go-mahisà aj-eÊakà supÃïÃ, ye anÃgatà sabbe te agaïitÃ, kuÂipurise yeva upÃdÃya ÃïÃpitattÃ: sabbe san- nipatantÆti. Evam-eva kho mahÃrÃja n' etaæ vacanaæ Bhagavatà arahante upÃdÃya bhaïitaæ, Âhapito arahà tasmiæ vatthusmiæ, samÆhato bhayahetu arahato; ye te mahÃrÃja sattà sakilesà yesa¤-ca adhimattà attÃnudiÂÂhi ye ca sukhadukkhesu unnatÃvanatÃ, te upÃdÃya Bhaga- vatà bhaïitaæ: Sabbe tasanti daï¬assa, sabbe bhÃyanti \<-------------------------------------------------------------------------- 4 sakkilesà AC. 16 sÅghaæ sÅghaæ C (singhaæ singhaæ M throughout). 25 suvÃnà M. 30 sakkilesà Ab. >/ #<[page 148]># %< 148>% maccuno ti. Tasmà arahà na tasati sabbabhayehi. Atthi mahÃrÃja sÃvasesaæ vacanaæ sÃvaseso attho, atthi sÃva- sesaæ vacanaæ niravaseso attho, atthi niravasesaæ va- canaæ sÃvaseso attho, atthi niravasesaæ vacanaæ nira- vaseso attho, tena tena attho sampaÂicchitabbo. Pa¤ca- vidhena mahÃrÃja attho sampaÂicchitabbo, Ãhaccapadena kho mahÃrÃja, rasena, ÃcariyavaæsatÃya, adhippÃyÃ, kÃra- ïuttariyatÃya. Ettha hi: Ãhaccapadan-ti suttaæ adhip- petaæ, raso ti suttÃnulomaæ, Ãcariyavaæso ti ÃcariyavÃdo, adhippÃyo ti attano mati, kÃraïuttariyatà ti imehi catuhi samentaæ kÃraïaæ. Imehi kho mahÃrÃja pa¤cahi kÃra- ïehi attho sampaÂicchitabbo. Evam-eso pa¤ho suvinic- chito hotÅti. Hotu bhante NÃgasena, tathà taæ sampaÂicchÃmi, Âhapito hotu arahà tasmiæ vatthusmiæ, tasantu avasesà sattÃ. Niraye pana nerayikà sattÃ, dukkhà tippà kaÂukà vedanà vediyamÃnÃ, jalitapajjalita-sabbangapaccangà ruï- ïa-kÃru¤¤a-kandita-paridevita-lÃlappita-mukhà asayha- tibba-dukkhÃbhibhÆtà attÃïà asaraïà asaraïÅbhÆtà anap- pasokÃturà antima-pacchima-gatikà ekantasokaparÃyanÃ, uïha-tikhiïa-caï¬a-khara-tapana-tejavantà bhÅmabhaya- janaka-ninÃda-mahÃsaddà saæsibbita-chabbidha-jÃlÃmÃlÃ- kulà samantà satayojanÃnupharaïaccivegà kadariyà ta- panà mahÃnirayà cavamÃnà maccuno bhÃyantÅti.- ùma mahÃrÃjÃti.- Nanu bhante NÃgasena nirayo ekanta- dukkhavedaniyo, kissa pana te nerayikà sattà ekanta- dukkhavedaniyà nirayà cavamÃnà maccuno bhÃyanti, kissa niraye ramantÅti.- Na te mahÃrÃja nerayikà sattà niraye ramanti, muccitukÃmà va te nirayÃ; maraïass' eso ma- hÃrÃja ÃnubhÃvo yena tesaæ santÃso uppajjatÅti.- Etaæ kho bhante NÃgasena na saddahissÃmi yaæ muccitukÃmÃnaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 6.8 ÃhaccapÃd- AB. 7 -vaæsatà all. 19 -ÃdhibhÆtà B. 22 -ninnÃda- M. 22 saæsÅvita- BC, saævisita- M. 22 -mÃlÃsamÃkulà A. 23 -ïÃcci- ABC. 23 kadariya B, -yaæ CM. 26 27 -vedanÅy- C. 29 ca te AM. 31 na om. ABC. >/ #<[page 149]># %< 149>% cutiyà santÃso uppajjati; hÃsaniyaæ bhante NÃgasena taæ ÂhÃnaæ yaæ te patthitaæ labhanti. KÃraïena maæ sa¤¤ÃpehÅti. Maraïan-ti kho mahÃrÃja etaæ adiÂÂhasaccÃnaæ tÃ- saniyaæ ÂhÃnaæ, etthÃyaæ jano tasati ca ubbijjati ca. Yo ca mahÃrÃja kaïhasappassa bhÃyati so maraïassa bhÃyanto kaïhasappassa bhÃyati, yo ca hatthissa bhÃyati- pe-sÅhassa byagghassa dÅpissa acchassa taracchassa mahisassa gavayassa aggissa udakassa khÃïukassa kaïÂa- kassa bhÃyati, yo ca sattiyà bhÃyati so maraïassa bhÃyanto sattiyà bhÃyati. Maraïass' eso mahÃrÃja sarasabhÃvatejo, tassa sarasabhÃvatejena sakilesà sattà maraïassa tasanti bhÃyanti, muccitukÃmà pi mahÃrÃja nerayikà sattà ma- raïassa tasanti bhÃyanti. Idha mahÃrÃja purisassa kÃye medogaïÂhi uppajjeyya, so tena rogena dukkhito upad- davà parimuccitukÃmo bhisakkaæ sallakattaæ ÃmantÃ- peyya, tassa so bhisakko sallakatto sampaÂicchitvà tassa rogassa uddharaïÃya upakaraïaæ upaÂÂhÃpeyya: sattha- kaæ tikhiïaæ kareyya, dahanasalÃkà aggimhi pakkhi- peyya, khÃralavaïaæ nisadÃya piæsÃpeyya; api nu kho mahÃrÃja tassa Ãturassa tikhiïasatthakacchedanena ya- makasalÃkÃdahanen khÃraloïappavesanena tÃso uppaj- jeyyÃti. - ùma bhante ti. - Iti mahÃrÃja tassa Ãtu- rassa rogà muccitukÃmassÃpi vedanÃbhayà santÃso up- pajjati, evam-eva kho mahÃrÃja nirayà muccitukÃmÃnam-pi nerayikÃnaæ sattÃnaæ maraïabhayà santÃso uppajjati. Idha mahÃrÃja puriso issarÃparÃdhiko baddho sankhalika- bandhanena gabbhe pakkhitto parimuccitukÃmo assa, tam-enaæ so issaro mocetukÃmo pakkosÃpeyya; api nu kho mahÃrÃja tassa issarÃparÃdhikassa purisassa: kata- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 uppajjatÅti ABC. 1 hÃsanÅyaæ A. 5 tÃsanÅyaæ AC; -niyaÂÂhÃnaæ BM 7.10 ca om. ABC. 9 gavassa AB. 9 khÃïussa B; khÃnukaïÂakassa AaC. 11 maraïassa so AbC, so maraïassa kho M. 20 sÃgaralavaïaæ B. 26 uppajjatÅti ABM. 29 tamena ABC. >/ #<[page 150]># %< 150>% doso ahan-ti jÃnantassa issaradassanena sanÂÃso uppaj- jeyyÃti. - ùma bhante ti. - Iti mahÃrÃja tassa issarÃ- parÃdhikassa purisassa muccitukÃmassÃpi issarabhayà santÃso uppajjati, evam-eva kho mahÃrÃja nirayà mucci- tukÃmÃnam-pi nerayikÃnaæ sattÃnaæ maraïabhayà san- tÃso uppajjatÅti. - Aparam-pi bhante uttariæ kÃraïaæ brÆhi yenÃhaæ kÃraïena okappeyyan-ti. - Idha ma- hÃrÃja puriso daÂÂhavisena ÃsÅvisena daÂÂho bhaveyya, so tena visavikÃrena pateyya uppateyya, vaÂÂeyya pa- vaÂÂeyya, ath' a¤¤ataro puriso balavantena mantapadena taæ daÂÂhavisaæ ÃsÅvisaæ Ãnetvà taæ daÂÂhavisaæ paccÃ- camÃpeyya; api nu kho mahÃrÃja tassa visagatassa puri- sassa tasmiæ daÂÂhavise sappe sotthihetu upagacchante santÃso uppajjeyyÃti. - ùma bhante ti. - Iti mahÃrÃja tathÃrÆpe ahimhi sotthihetu pi upagacchante tassa san- tÃso uppajjati, evam-eva kho mahÃrÃja nirayà parimuc- citukÃmÃnam-pi nerayikÃnaæ sattÃnaæ maraïabhayà santÃso uppajjati. AniÂÂhaæ mahÃrÃja sabbasattÃnaæ maraïaæ, tasmà nerayikà sattà nirayà parimuccitukÃmà pi maccuno bhÃyantÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: Na antalikkhe, na samuddamajjhe, na pabbatÃnaæ vivaraæ pavissa, na vijjatÅ so jagatippadeso yattha-ÂÂhito mu¤ceyya MaccupÃsà ti. Puna Bhagavatà parittà ca uddiÂÂhÃ, seyyathÅdaæ: Ratanasuttaæ Khandhaparittaæ Moraparittaæ Dhajagga- \<-------------------------------------------------------------------------- 5 parimuccitu- AC. 9 upapateyya B. 12 paccÃvamÃpeyya A (pacchÃcak- (khÃpeyya. M). 13 upavajante B. 26 mu¤ceyya pÃpakammà maccupÃsà B comp. Dh. v. 127). >/ #<[page 151]># %< 151>% parittaæ ùÂÃnÃÂiyaparittaæ AngulimÃlaparittaæ. Yadi bhante NÃgasena ÃkÃsagato pi samuddamajjhagato pi pÃsÃda-kuÂi-leïa-guhÃ-pabbhÃra-darÅ-bila-vivara-pabba- tantaragato pi na muccati MaccupÃsÃ, tena hi paritta- kammaæ micchÃ. Yadi parittakaraïena MaccupÃsà pari- mutti bhavati, tena hi: Na antalikkhe-pe-Maccu- pÃsà ti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhato- koÂiko pa¤ho gaïÂhito pi gaïÂhitaro tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: Na antalikkhe, na samuddamajjhe, na pabbatÃnaæ vivaraæ pavissa, na vijjatÅ so jagatippadeso yattha-ÂÂhito mu¤ceyya MaccupÃsà ti. Parittà ca Bhagavatà uddiÂÂhÃ. Ta¤-ca pana sÃvase- sÃyukassa vayasampannassa apetakammÃvaraïassa, na- tthi mahÃrÃja khÅïÃyukassa Âhitiyà kiriyà và upakkamo vÃ. Yathà mahÃrÃja matassa rukkhassa sukkhassa koÊÃ- passa nisnehassa uparuddhajÅvitassa gatÃyusankhÃrassa kumbhasahassena pi udake Ãkirante allattaæ và pallavita- haritabhÃvo và na bhaveyya, evam-eva kho mahÃrÃja bhesajjaparittakammena na-tthi khÅïÃyukassa Âhitiyà kiriyà và upakkamo vÃ. YÃni tÃni mahÃrÃja mahiyà osadhÃni bhesajjÃni tÃni pi khÅïÃyukassa akiccakarÃni bhavanti, sÃvasesÃyukaæ mahÃrÃja vayasampannaæ ape- takammÃvaraïaæ parittaæ rakkhati gopeti, tass' atthÃya Bhagavatà parittà uddiÂÂhÃ. Yathà mahÃrÃja kassako paripakke dha¤¤e mate sassanÃÊe udakappavesaæ vÃreyya, yaæ pana sassaæ taruïaæ meghasannibhaæ vayasam- pannaæ taæ udakava¬¬hiyà va¬¬hati, evam-eva kho mahÃrÃja khÅïÃyukassa bhesajjaparittakiriyà Âhapità \<-------------------------------------------------------------------------- 1 ùÂÃnÃÂiyasuttaæ AaM. 26 tadatthÃya A. >/ #<[page 152]># %< 152>% paÂikkhittÃ, ye pana te manussà sÃvasesÃyukà vayasam- pannà tesaæ atthÃya parittabhesajjÃni bhaïitÃni, te pa- rittabhesajjehi va¬¬hantÅti. Yadi bhante NÃgasena khÅïÃyuko marati sÃvasesÃ- yuko jÅvati, tena hi parittabhesajjÃni niratthakÃni hontÅti. -DiÂÂhapubbo pana tayà mahÃrÃja koci rogo bhesajjehi patinivattito ti. - ùma bhante, anekasatÃni diÂÂhÃnÅti. - Tena hi mahÃrÃja: parittabhesajjakiriyà niratthikà ti yaæ vacanaæ taæ micchà bhavatÅti. - Dissanti bhante NÃgasena vejjÃnaæ upakkame bhesajjapÃnÃnulepÃ, tena tesaæ upakkamena rogo patinivattatÅti. - ParittÃni pi mahÃrÃja pavattayamÃnÃnaæ saddo sÆyati, jivhà sukkhati, hadayaæ byÃvaÂÂati, kaïÂho Ãkurati; tena tesaæ pat- tena sabbabyÃdhayo vÆpasamanti, sabbà Åtiyo apagac- chanti. DiÂÂhapubbo pana tayà mahÃrÃja koci ahinà daÂÂho mantapadena visaæ pÃÂiyamÃno visaæ cikkhas- santo uddham-adho ÃcamayamÃno ti. - ùma bhante, ajj' etarahi pi taæ loke vattatÅti. - Tena hi mahÃrÃja: parittabhesajjakiriyà niratthikà ti yaæ vacanaæ taæ micchà bhavati. Kataparittaæ hi mahÃrÃja purisaæ ¬a- situkÃmo ahi na ¬asati, vivaÂaæ mukhaæ pidahati, corÃ- naæ ukkhittalaguÊam-pi na sambhavati, te laguÊaæ mu¤citvà pemaæ karonti, kupito pi hatthinÃgo samÃ- gantvà uparamati, pajjalitamahÃaggikkhandho pi upa- gantvà nibbÃyati, visaæ halÃhalam-pi khÃyitaæ agadaæ sampajjati ÃhÃratthaæ và pharati, vadhakà hantukÃmà upagantvà dÃsabhÆtà sampajjanti, akkanto pi pÃso na saævarati. Sutapubbaæ pana tayà mahÃrÃja morassa kataparittassa satta vassasatÃni luddako nÃsakkhi pÃsaæ upanetuæ, akataparittassa taæ yeva divasaæ pÃsaæ upa- \<-------------------------------------------------------------------------- 10 upakkama ABaC. 13 Ãturati AaM. 14 vÆpasamenti all. 15 apagac- chantÅti ABC. 16 pÃtiyamÃno M, pÃviy- B. 17 chikkhassanto C, jik- AaB, cchik- Ma, jjhik- Mb 28 saæcarati AaM. >/ #<[page 153]># %< 153>% nesÅti. - ùma bhante, sÆyati, abbhuggato so saddo sadevake loke ti. - Tena hi mahÃrÃja: parittabhesajja- kiriyà niratthikà ti yaæ vacanaæ taæ micchà bhavati. Sutapubbaæ pana tayà mahÃrÃja: dÃnavo bhariyaæ pari- rakkhanto samugge pakkhipitvà gilitvà kucchinà pari- harati, ath' eko vijjÃdharo tassa dÃnavassa mukhena pavisitvà tÃya saddhiæ abhiramati, yadà so dÃnavo a¤- ¤Ãsi atha samuggaæ vamitvà vivari, saha samugge vivaÂe vijjÃdharo yenakÃmaæ pakkamÅti. - ùma bhante, sÆyati, abbhuggato so pi saddo sadevake loke ti. - Nanu so mahÃrÃja vijjÃdharo parittabalena gahaïà mutto ti. - ùma bhante ti. - Tena hi mahÃrÃja atthi parittabalaæ. Sutapubbaæ tayà mahÃrÃja: aparo vijjÃdharo BÃrÃïasi- ra¤¤o antepure mahesiyà saddhiæ sampaduÂÂho gahaïaæ patto samÃno khaïena adassanaæ gato mantabalenÃti. - ùma bhante, sÆyatÅti - Nanu so mahÃrÃja vijjÃdharo parittabalena gahaïà mutto ti. - ùma bhante ti. - Tena hi mahÃrÃja atthi parittabalan-ti. Bhante NÃgasena, kiæ sabbe yeva parittaæ rakkhatÅti. - Ekacce mahÃrÃja rakkhati, ekacce na rakkhatÅti. - Tena hi bhante NÃgasena parittaæ na sabbatthikan-ti. - Api nu kho mahÃrÃja bhojanaæ sabbesaæ jÅvitaæ rakkhatÅti. - Ekacce bhante rakkhati, ekacce na rak- khatÅti. - KinkÃraïà ti. - Yato bhante ekacce taæ yeva bhojanaæ atibhu¤jitvà visÆcikÃya marantÅti. - Tena hi mahÃrÃja bhojanaæ na sabbesaæ jÅvitaæ rakkhatÅti. - DvÅhi bhante NÃgasena kÃraïehi bhojanaæ jÅvitaæ harati: atibhuttena và usmÃdubbalatÃya vÃ; Ãyudadaæ bhante NÃgasena bhojanaæ durupacÃrena jÅvitaæ haratÅti. -Evam-eva kho mahÃrÃja parittaæ ekacce rakkhati, ekacce na rakkhati. TÅhi mahÃrÃja kÃraïehi parittaæ na \<-------------------------------------------------------------------------- 3 bhavatÅti ABC. 9 pakkÃmÅti M. 12 parittabalanti all. 13 pana tayà C. 14 antopure BCb. 19 kiæ om. AB. 25 abhibhu¤jitvà B. >/ #<[page 154]># %< 154>% rakkhati: kammÃvaraïena, kilesÃvaraïena, asaddahana- tÃya. SattÃnurakkhanaæ mahÃrÃja parittaæ attanà ka- tena Ãrakkhaæ jahati. Yathà mahÃrÃja mÃtà puttaæ kucchigataæ poseti hitena upacÃrena janeti, janayitvà asuci-mala-singhÃïikam-apanetvà uttamavarasugandhaæ upalimpati, pare akkosante và paharante và Ãkampita- hadayà Ãka¬¬hitvà sÃmino upaneti, yadi pana tassà putto aparaddho hoti velÃtivatto atha naæ sà daï¬a-muggara- jÃïu-muÂÂhÅhi hanati potheti; api nu kho mahÃrÃja tassa mÃtà labhati Ãka¬¬hana-parika¬¬hanaæ gÃhaæ sÃmino upanayanaæ kÃtun-ti. - Na hi bhante ti. - Kena kÃ- raïena mahÃrÃjÃti. - Attano bhante aparÃdhenÃti.- Evam-eva kho mahÃrÃja sattÃnaæ Ãrakkhaæ parittaæ attano aparÃdhena va¤jhaæ karotÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, suvinicchito pa¤ho,gahanaæ agahanaæ kataæ, andhakÃro Ãloko kato, viniveÂhitaæ diÂÂhijÃlaæ, tvaæ gaïivarapavaram-ÃsajjÃti. Bhante NÃgasena, tumhe bhaïatha: lÃbhÅ TathÃgato cÅvara-piï¬apÃta-senÃsana-gilÃnapaccayabhesajja-parik- khÃrÃnan-ti. Puna ca: TathÃgato Pa¤casÃlaæ brÃhma- ïagÃmaæ piï¬Ãya pavisitvà ki¤cid-eva alabhitvà yathÃ- dhotena pattena nikkhanto ti. Yadi bhante NÃgasena TathÃgato lÃbhÅ cÅvara-piï¬apÃta-senÃsana-gilÃnapaccaya- bhesajja-parikkhÃrÃnaæ, tena hi: Pa¤casÃlaæ brÃhmaïa- gÃmaæ piï¬Ãya pavisitvà ki¤cid-eva alabhitvà yathÃ- dhotena pattena nikkhanto ti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi Pa¤casÃlaæ brÃhmaïagÃmaæ piï¬Ãya pavisitvà ki¤cid-eva alabhitvà yathÃdhotena pattena nikkhanto, tena hi: lÃbhÅ TathÃgato cÅvara-piï¬apÃta-senÃsana-gi- \<-------------------------------------------------------------------------- 6 akampita- AbB. 9 hanti Aa. 9 poÂheti B. 14 vajjhaæ all except Aa 16 andhakÃre AB. 20 puna ca paraæ A. >/ #<[page 155]># %< 155>% lÃnapaccayabhesajja-parikkhÃrÃnan-ti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho sumahanto dun- nibbedho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. LÃbhÅ mahÃrÃja TathÃgato cÅvara-piï¬apÃta-senÃ- sana-gilÃnapaccayabhesajja-parikkhÃrÃnaæ. Pa¤casÃ- la¤-ca brÃhmaïagÃmaæ piï¬Ãya pavisitvà ki¤cid-eva alabhitvà yathÃdhotena pattena nikkhanto. Ta¤-ca pana MÃrassa pÃpimato kÃraïà ti. - Tena hi bhante NÃ- gasena Bhagavato gaïanapathaæ vÅtivattakappe abhisan- khataæ kusalaæ kin-ti niÂÂhitaæ, adhunuÂÂhitena MÃrena pÃpimatà taæ kusalaæ balavegavihÃraæ kin-ti pihitaæ. Tena hi bhante NÃgasena tasmiæ vatthusmiæ dvÅsu ÂhÃ- nesu upavÃdo Ãgacchati: kusalato pi akusalaæ balava- taraæ hoti, Buddhabalato pi MÃrabalaæ balavataraæ hotÅti. Tena hi rukkhassa mÆlato pi aggaæ bhÃrataraæ hoti, guïasamparikiïïato pi pÃpiyaæ balavataæ hotÅti. - Na mahÃrÃja tÃvatakena kusalato pi akusalaæ bala- vataraæ nÃma hoti Buddhabalato ca MÃrabalaæ balava- taraæ nÃma hoti. Api c' ettha kÃraïaæ icchitabbaæ. Yathà mahÃrÃja puriso ra¤¤o cakkavattissa madhuæ và madhupiï¬ikaæ và a¤¤aæ và upÃyanaæ abhihareyya, tam- enaæ ra¤¤o dvÃrapÃlo evaæ vadeyya: akÃlo bho ayaæ ra¤¤o dassanÃya, tena hi bho tava upÃyanaæ gahetvà sÅghasÅghaæ paÂinivatta pure tava rÃjà daï¬aæ dhÃres- satÅti, tato so puriso daï¬abhayà tasito ubbiggo taæ upÃyanaæ ÃdÃya sÅghasÅghaæ paÂinivatteyya; api nu kho so mahÃrÃja cakkavattÅ tÃvatakena upÃyanavikalamatta- kena dvÃrapÃlato dubbalataro nÃma hoti, a¤¤aæ và pana ki¤ci upÃyanaæ na labheyyÃti. - Na hi bhante, issÃ- pakato so bhante dvÃrapÃlo upÃyanaæ nivÃresi, a¤¤ena pana dvÃrena satasahassaguïam-pi ra¤¤o upÃyanaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 10 -niÂÂhitena AaBCb, adhunà niÂÂhi- M. 11 kusala AB. 22 hi bho A. 24 sÅghaæ sÅghaæ C. 27 cakkavatti all. F* >/ #<[page 156]># %< 156>% upetÅti. - Evam-eva kho mahÃrÃja issÃpakato MÃro pÃpimà Pa¤casÃlake brÃhmaïagahapatike anvÃvisi, a¤¤Ãni pana anekÃni devatÃsatasahassÃni amataæ dibbaæ ojaæ gahetvà upagatÃni: Bhagavato kÃye ojaæ odahissÃmÃti Bhagavantaæ namassamÃnà pa¤jalikà ÂhitÃnÅti. Hotu bhante NÃgasena, sulabhà Bhagavato cattÃro paccayà loke uttamapurisassa, yÃcito va Bhagavà deva- manussehi cattÃro paccaye paribhu¤jati; api ca kho pana MÃrassa yo adhippÃyo so tÃvatakena siddho yaæ so Bhagavato bhojanassa antarÃyam-akÃsi. Ettha me bhante kankhà na chijjati, vimatijÃto 'haæ tattha saæsayapak- khanno, na me tattha mÃnasaæ pakkhandati yaæ TathÃ- gatassa arahato sammÃsambuddhassa sadevake loke agga- puggalavarassa kusalavarapu¤¤asambhavassa asamassa anupamassa appaÂisamassa chavakaæ lÃmakaæ parit- taæ pÃpam-anariyaæ MÃro lÃbhantarÃyam-akÃsÅti.- CattÃro kho mahÃrÃja antarÃyÃ: adiÂÂhantarÃyo uddissa- kaÂantarÃyo upakkhaÂantarÃyo paribhogantarÃyo ti. Tattha adiÂÂhantarÃyo nÃma: anodissa adassanena abhisankha- Âaæ koci antarÃyaæ karoti: kiæ parassa dinnenÃti, ayaæ adiÂÂhantarÃyo nÃma. Katamo uddissakaÂantarÃyo: idh' ekaccaæ puggalaæ upadisitvà uddissa bhojanaæ paÂi- yattaæ hoti, taæ koci antarÃyaæ karoti, ayaæ uddissa- kaÂantarÃyo nÃma. Katamo upakkhaÂantarÃyo: idha yaæ ki¤ci upakkhaÂaæ hoti appaÂiggahÅtaæ tattha koci antarÃ- yaæ karoti, ayaæ upakkhaÂantarÃyo nÃma. Katamo paribhogantarÃyo: idha yaæ ki¤ci paribhogaæ tattha koci antarÃyaæ karoti, ayaæ paribhogantarÃyo nÃma. Ime kho mahÃrÃja cattÃro antarÃyÃ. Yaæ pana MÃro pÃpimà Pa¤casÃlake brÃhmaïagahapatike anvÃvisi, taæ n' eva Bhagavato paribhogaæ na upakkhaÂaæ na uddissakaÂaæ, \<-------------------------------------------------------------------------- 12 -pakkhanto ACM. 16 parittakaæ AC. 17 cattÃro 'me mah BC (catt. to mah. M). 19 anabhisaækhaÂaæ BCM. 25 apaÂiggahitaæ BCM. >/ #<[page 157]># %< 157>% anÃgataæ asampattaæ adassanena antarÃyaæ kataæ; taæ pana n' ekassa Bhagavato yeva, atha kho ye tena sama- yena nikkhantà abbhÃgatà sabbe pi te taæ divasaæ bho- janaæ na labhiæsu. NÃhan-taæ mahÃrÃja passÃmi sa- devake loke samÃrake sabrahmake sassamaïabrÃhmaïiyà pajÃya sadevamanussÃya yo tassa Bhagavato uddissaka- Âaæ upakkhaÂaæ paribhogaæ antarÃyaæ kareyya; sace koci issÃya uddissakaÂaæ upakkhaÂaæ paribhogaæ anta- rÃyaæ kareyya phaleyya tassa muddhà satadhà và sa- hassadhà vÃ. CattÃro 'me mahÃrÃja TathÃgatassa kenaci anÃva- raïÅyà guïÃ, katame cattÃro: lÃbho mahÃrÃja Bhagavato uddissakaÂo upakkhaÂo na sakkà kenaci antarÃyaæ kÃ- tuæ, sarÅrÃnugatà mahÃrÃja Bhagavato byÃmappabhà na sakkà kenaci antarÃyaæ kÃtuæ, sabba¤¤utaæ mahÃrÃja Bhagavato ¤Ãïaratanaæ na sakkà kenaci antarÃyaæ kÃtuæ, jÅvitaæ mahÃrÃja Bhagavato na sakkà kenaci anta- rÃyaæ kÃtuæ. Ime kho mahÃrÃja cattÃro TathÃgatassa kenaci anÃvaraïÅyà guïÃ. Sabbe p' ete mahÃrÃja guïà ekarasà arogà akuppà aparÆpakkamÃ, aphusÃni kiriyÃni. Adassanena mahÃrÃja MÃro pÃpimà nilÅyitvà Pa¤casÃlake brÃhmaïagahapatike anvÃvisi. Yathà mahÃrÃja ra¤¤o paccante dese visame adassanena nilÅyitvà corà panthaæ dÆsenti, yadi pana rÃjà te core passeyya api nu kho te corà sotthiæ labheyyun-ti. - Na hi bhante, pharasunà phÃlÃpeyya satadhà và sahassadhà và ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja adassanena MÃro pÃpimà nilÅyitvà Pa¤ca- sÃlake brÃhmaïagahapatike anvÃvisi. Yathà và pana mahÃrÃja itthÅ sapatikà adassanena nilÅyitvà parapurisaæ sevati, evam-eva kho mahÃrÃja adassanena MÃro pÃpimà nilÅyitvà Pa¤casÃlake brÃhmaïagahapatike anÃvisi; yadi \<-------------------------------------------------------------------------- 9 sattadhà AC. 20 Ãrogà A. 26 phÃÊÃpeyya BC. 26 sattadhà A throughout. >/ #<[page 158]># %< 158>% mahÃrÃja itthÅ sÃmikassa sammukhà parapurisaæ sevati, api nu kho sà itthÅ sotthiæ labheyyÃti. - Na hi bhante, haneyyÃpi taæ bhante sÃmiko, vadheyyÃpi bandheyyÃpi, dÃsittaæ và upaneyyÃti. - Evam-eva kho mahÃrÃja adassanena MÃro pÃpimà nilÅyitvà Pa¤casÃlake brÃhmaïa- gahapatike anvÃvisi. Yadi mahÃrÃja MÃro pÃpimà Bha- gavato uddissakaÂaæ upakkhaÂaæ paribhogaæ antarÃyaæ kareyya phaleyya tassa muddhà satadhà và sahassadhà và ti. - Evam-etaæ bhante NÃgasena, corikÃya kataæ MÃrena pÃpimatÃ, nilÅyitvà MÃro pÃpimà Pa¤casÃlake brÃhmaïagahapatike anvÃvisi. Sace so bhante MÃro pÃ- pimà Bhagavato uddissakaÂaæ upakkhaÂaæ paribhogaæ antarÃyaæ kareyya, muddhà và 'ssa phaleyya satadhà và sahassadhà vÃ, kÃyo và 'ssa bhusamuÂÂhi viya vikireyya. SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂic- chÃmÅti. Bhante NÃgasena, tumhe bhaïatha: Yo ajÃnanto pÃ- ïÃtipataæ karoti so balavataraæ apu¤¤aæ pasavatÅti. Puna ca Bhagavatà Vinayapaïïattiyà bhaïitaæ: AnÃpatti ajÃnantassÃti. Yadi bhante NÃgasena ajÃnitvà pÃïÃti- pÃtaæ karonto balavataraæ apu¤¤aæ pasavati, tena hi: AnÃpatti ajÃnantassÃti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi anÃpatti ajÃnantassa, tena hi: ajÃnitvà pÃïÃtipÃtaæ ka- ronto balavataraæ apu¤¤aæ pasavatÅti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho duruttaro dura- tikkamo tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: Yo ajÃnanto pÃïÃtipÃtaæ karoti so balavataraæ apu¤¤aæ pasavatÅti. Puna ca Vinayapaïïattiyà pi Bhagavatà bhaïitaæ: AnÃ- patti ajÃnantassÃti. Tattha atthantaraæ atthi, katamaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 3 -eyya pi B throughout, Ab twice. 8.18 phÃleyya AbCM. 14 kireyya AaBM. 18 so ca AC. 30 tattha antaraæ A, tatth' antaraæ B. >/ #<[page 159]># %< 159>% atthantaraæ: atthi mahÃrÃja Ãpatti sa¤¤ÃvimokkhÃ, atthi Ãpatti no sa¤¤ÃvimokkhÃ; yà 'yaæ mahÃrÃja Ãpatti sa¤¤Ã- vimokkhà taæ Ãpattiæ Ãrabbha Bhagavatà bhaïitaæ: AnÃ- patti ajÃnantassÃti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: TathÃgatassa kho ùnanda na evaæ hoti: ahaæ bhikkhu- sanghaæ pariharissÃmÅti vÃ, mamuddesiko bhikkhusangho ti và ti. Puna ca Metteyyassa bhagavato sabhÃvaguïaæ paridÅpayamÃnena evaæ bhaïitaæ: So anekasahassaæ bhikkhusanghaæ pariharissati seyyathà pi ahaæ etarahi anekasataæ bhikkhusanghaæ pariharÃmÅti. Yadi bhante NÃgasena Bhagavatà bhaïitaæ: TathÃgatassa kho ùnanda na evaæ hoti: ahaæ bhikkhusanghaæ pariharÃmÅti vÃ, mamuddesiko bhikkhusangho ti và ti, tena hi: anekasa- taæ bhikkhusanghaæ pariharÃmÅti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi TathÃgatena bhaïitaæ: seyyathà pi ahaæ etarahi anekasataæ bhikkhusanghaæ pariharÃmÅti, tena hi: TathÃgatassa kho ùnanda na evaæ hoti: ahaæ bhik- khusanghaæ pariharÃmÅti vÃ, mamuddesiko bhikkhusangho ti và ti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhato- koÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: TathÃga- tassa kho ùnanda na evaæ hoti: ahaæ bhikkhusanghaæ pariharÃmÅti vÃ, mamuddesiko bhikkhusangho ti và ti. MetteyyassÃpi bhagavato sabhÃvaguïaæ paridÅpayamÃnena Bhagavatà bhaïitaæ: So anekasahassaæ bhikkhusanghaæ pariharissati seyyathà pi ahaæ etarahi anekasataæ bhik- khusanghaæ pariharÃmÅti. Etasmi¤-ca mahÃrÃja pa¤he eko attho sÃvaseso, eko attho niravaseso. Na mahÃrÃja TathÃgato parisÃya anugÃmiko, parisà pana TathÃgatassa \<-------------------------------------------------------------------------- 25-29 pariharissÃmÅti B. >/ #<[page 160]># %< 160>% anugÃmikÃ. Sammuti mahÃrÃja esÃ: ahan-ti, mamÃti, na paramattho eso. Vigataæ mahÃrÃja TathÃgatassa pemaæ, vigato sineho, mayhan-ti pi TathÃgatassa gahaïaæ na- tthi, upÃdÃya pana avassayo hoti. Yathà mahÃrÃja pa- ÂhavÅ bhummaÂÂhÃnaæ sattÃnaæ patiÂÂhà hoti upassayaæ hoti, paÂhaviÂÂhà c' ete sattÃ, na ca mahÃpaÂhaviyÃ: mayh' ete ti apekkhà hoti; evam-eva kho mahÃrÃja TathÃgato sabbasattÃnaæ patiÂÂhà hoti upassayaæ, TathÃgataÂÂhà c' ete sattÃ, na ca TathÃgatassa: mayh' ete ti apekkhà hoti. Yathà và pana mahatimahÃmegho abhivassanto tiïa- rukkha-pasu-manussÃnaæ vuddhiæ deti santatim-anu- pÃleti, vuÂÂhÆpajÅvino c' ete sattà sabbe, na ca mahÃ- meghassa: mayh' ete ti apekkhà hoti; evam-eva kho mahÃrÃja TathÃgato sabbasattÃnaæ kusaladhamme janeti anupÃleti, SatthÆpajÅvino c' ete sattà sabbe, na ca TathÃ- gatassa: mayh' ete ti apekkhà hoti; taæ kissa hetu: attÃnudiÂÂhiyà pahÅnattà ti. - SÃdhu bhante NÃgasena, sunibbeÂhito pa¤ho bahuvidhehi kÃraïehi, gambhÅro uttÃnÅ- kato, gaïÂhi bhinno, gahanaæ agahanaæ kataæ, andha- kÃro Ãloko kato, bhaggà parappavÃdÃ, JinaputtÃnaæ cakkhuæ uppÃditan-ti. Bhante NÃgasena, tumhe bhaïatha: TathÃgato abhej- japariso ti. Puna ca bhaïatha: Devadattena ekappa- hÃraæ pa¤ca bhikkhusatÃni bhinnÃnÅti. Yadi bhante NÃgasena TathÃgato abhejjapariso, tena hi: Devadattena ekappahÃraæ pa¤ca bhikkhusatÃni bhinnÃnÅti yaæ vaca- naæ taæ micchÃ. Yadi Devadattena ekappahÃraæ pa¤ca \<-------------------------------------------------------------------------- 6 pathaviÂÂhÃnaæ M, paÂhaviyà ABC. 6 na ca mahÃrÃja paÂhaviyà AbCM. 8 tathÃgatassaÂÂhà AbBC (tathÃgataæ cete M). 9 ca om. all. 15 vuÂÂhÆpajÅvino ABC. 20 andhakÃre AbC. >/ #<[page 161]># %< 161>% bhikkhusatÃni bhinnÃni, tena hi: TathÃgato abhejjapariso ti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto gambhÅro dunniveÂhiyo, gaïÂhito pi gaïÂhitaro, etthÃyaæ jano ÃvaÂo nivuto ovuto pihito pari- yonaddho, ettha tava ¤Ãïabalaæ dassehi paravÃdesÆti. Abhejjapariso mahÃrÃja TathÃgato, Devadattena ca ekappahÃraæ pa¤ca bhikkhusatÃni bhinnÃni. Ta¤-ca pana bhedakassa balena, bhedake vijjamÃne na-tthi mahÃrÃja abhejjaæ nÃma. Bhedake sati mÃtà pi puttena bhijjati, putto pi mÃtarà bhijjati, pità pi puttena bhijjati, putto pi pitarà bhijjati, bhÃtà pi bhaginiyà bhijjati, bha- ginÅ pi bhÃtarà bhijjati, sahÃyo pi sahÃyena bhijjati, nÃvà pi nÃnÃdÃrusanghaÂità ÆmivegasampahÃrena bhijjati, ruk- kho pi madhukappasampannaphalo anilabalavegÃbhihato bhijjati, suvaïïam-pi jÃtivantaæ lohena bhijjati. Api ca mahÃrÃja n' eso adhippÃyo vi¤¤Ænaæ, n' esà buddhÃnaæ adhimutti, n' eso paï¬itÃnaæ chando: TathÃgato bhejja- pariso ti. Api c' ettha kÃraïaæ atthi yena kÃraïena TathÃ- gato vuccati abhejjapariso ti. Katamaæ ettha kÃraïaæ: TathÃgatassa mahÃrÃja katena ÃdÃnena và appiyavacanena và anatthacariyÃya và asamÃnattatÃya và yato kutoci cariyaæ carantassa pi parisà bhinnà ti na sutapubbaæ, tena kÃraïena TathÃgato vuccati abhejjapariso ti. Tayà p' etaæ mahÃrÃja ¤Ãtabbaæ: atthi ki¤ci navange Bud- dhavacane suttÃgataæ: iminà nÃma kÃraïena Bodhisat- tassa katena TathÃgatassa parisà bhinnà ti. - Na-tthi bhante, no c' etaæ loke dissati no pi sÆyati, sÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Dutiyo vaggo. \<-------------------------------------------------------------------------- 3 -veÂhito AC. 4 ovuto om. BM. 13 -ghÃÂità AaCb, -ghaÂÂità B, (-ghaæ- Âità M). 13 -vegappahÃrena A. 20 adÃnena AaM, apadÃnena B. >/ #<[page 162]># %< 162>% Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: Dhammo hi VÃseÂÂha `seÂÂho jane tasmiæ' diÂÂhe c' eva dhamme abhisamparÃya¤-cÃti. Puna ca upÃsako gihÅ sotÃpanno pihitÃpÃyo diÂÂhippatto vi¤¤ÃtasÃsano bhik- khuæ và sÃmaïeraæ và puthujjanaæ abhivÃdeti paccuÂ- Âheti. Yadi bhante NÃgasena Bhagavatà bhaïitaæ: Dhammo hi VÃseÂÂha `seÂÂho jane tasmiæ' diÂÂhe c' eva dhamme abhisamparÃya¤-cÃti, tena hi: upÃsako gihÅ so- tÃpanno pihitÃpÃyo diÂÂhippatto vi¤¤ÃtasÃsano bhikkhuæ và sÃmaïeraæ và puthujjanaæ abhivÃdeti paccuÂÂhetÅti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi upÃsako gihÅ sotÃpanno pihitÃpÃyo diÂÂhippatto vi¤¤ÃtasÃsano bhikkhuæ và sÃ- maïeraæ và puthujjanaæ abhivÃdeti paccuÂÂheti, tena hi: Dhammo hi VÃseÂÂha `seÂÂho jane tasmiæ' diÂÂhe c' eva dhamme abhisamparÃya¤-cÃti, tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nib- bÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: Dhammo hi VÃseÂÂha `seÂÂho jane tasmiæ' doÂthe c' eva dhamme abhisamparÃya¤-cÃti. UpÃsako ca gihÅ sotÃpanno pihi- tÃpÃyo diÂÂhippatto vi¤¤ÃtasÃsano bhikkhuæ và sÃmaïe- raæ và puthujjanaæ abhivÃdeti paccuÂÂheti. Tattha pana kÃraïaæ atthi, katamaæ taæ kÃraïaæ: vÅsati kho pan' ime mahÃrÃja samaïassa samaïakaraïà dhammà dve ca lingÃni yehi samaïo abhivÃdana-paccuÂÂhÃna-sammÃnana- pÆjanÃraho hoti, katame vÅsati samÃïassa samaïakaraïà dhammà dve ca lingÃni: seÂÂho yamo, aggo niyamo, cÃro vihÃro saæyamo saævaro khanti soraccaæ ekattacariyà ekattÃbhirati paÂisallÃïaæ hiriottappaæ viriyaæ appamÃdo sikkhÃsamÃdÃnaæ uddeso paripucchà sÅlÃdiabhirati nirÃ- layata sikkhÃpadapÃripÆritÃ, kÃsÃvadhÃraïaæ bhaï¬u- \<-------------------------------------------------------------------------- 6.22 paccuÂÂhetÅti all. 23 taæ om. C. 24 -karaïa- A throughout; -kÃ- raïa CM throughout 29 -sallÃnaæ ACM. 30 sikkhÃpadÃnaæ AbCM. 31 -paripurita AaB, -paripurata Ab. >/ #<[page 163]># %< 163>% bhÃvo; ime kho mahÃrÃja vÅsati samaïassa samaïakaraïà dhammà dve ca lingÃni. Ete guïe bhikkhu samÃdÃya vattati, so tesaæ dhammÃnaæ anÆnattà paripuïïattà sampannattà samannÃgatattà asekhabhÆmiæ arahanta- bhÆmiæ okkamati, seÂÂhaæ bhummantaraæ okkamati, arahattÃsannagato ti arahati upÃsako sotÃpanno bhikkhuæ puthujjanaæ abhivÃdetuæ paccuÂÂhÃtuæ. KhÅïÃsavehi so sÃma¤¤aæ upagato, na-tthi me so samayo ti arahati upÃsako sotÃpanno bhikkhuæ puthujjanaæ abhivÃdetuæ paccuÂÂhÃtuæ. Aggaparisaæ so upagato, nÃhan-taæ ÂhÃnaæ upagato ti arahati upÃsako sotÃpanno bhikkhuæ puthujjanaæ abhivÃdetuæ paccuÂÂhÃtuæ. Labhati so PÃ- timokkhuddesaæ sotuæ, nÃhan-taæ labhÃmi sotun-ti arahati upÃsako sotÃpanno bhikkhuæ puthujjanaæ abhi- vÃdetuæ paccuÂÂhÃtuæ. So a¤¤e pabbÃjeti upasampÃdeti, JinasÃsanaæ va¬¬heti, aham-etaæ na labhÃmi kÃtun-ti arahati upÃsako sotÃpanno bhikkhuæ puthujjanaæ abhi- vÃdetuæ paccuÂÂhÃtuæ. AppamÃïesu so sikkhÃpadesu samattakÃrÅ, nÃhaæ tesu vattÃmÅti arahati upÃsako sotÃ- panno bhikkhuæ puthujjanaæ abhivÃdetuæ paccuÂÂhÃtuæ. Upagato so samaïalingaæ, BuddhÃdhippÃye Âhito, tenÃ- haæ lingena dÆram-apagato ti arahati upÃsako sotÃpanno bhikkhuæ puthujjanaæ abhivÃdetuæ paccuÂÂhÃtuæ. `Pa- rÆÊhakacchalomo so ana¤jita-amaï¬ito, 'anulittasÅlagandho, ahaæ pana maï¬ana-vibhÆsanÃbhirato ti arahati upÃsako sotÃpanno bhikkhuæ puthujjanaæ abhivÃdetuæ paccuÂ- ÂhÃtuæ. Api ca mahÃrÃja: ye te vÅsati samaïakaraïà dhammà dve ca lingÃni sabbe p' ete dhammà bhikkhussa saævijjanti, so yeva te dhamme dhÃreti a¤¤e pi tattha sikkhÃpeti, so me Ãgamo sikkhÃpana¤-ca na-tthÅti ara- hati upÃsako sotÃpanno bhikkhuæ puthujjanaæ abhivÃdetuæ \<-------------------------------------------------------------------------- 5 arahattabhÆmiæ CM. 6 -sannÃgato CM. 19 samanta- Aa (Ab?) C, sa- mattÃ- B; -kÃri all. >/ #<[page 164]># %< 164>% paccuÂÂhÃtuæ. Api ca yathà mahÃrÃja rÃjakumÃro puro- hitassa santike vijjaæ adhÅyati khattadhammaæ sikkhati, so aparena samayena abhisitto Ãcariyaæ abhivÃdeti pac- cuÂÂheti: sikkhÃpako me ayan-ti; evam-eva kho ma- hÃrÃja: sikkhÃpako vaæsadharo ti arahati upÃsako sotÃ- panno bhikkhuæ puthujjanaæ abhivÃdetuæ paccuÂÂhÃtuæ. Api ca mahÃrÃja iminà p' etaæ pariyÃyena jÃnÃhi bhik- khubhÆmiyà mahantataæ asamavipulabhÃvaæ: yadi ma- hÃrÃja upÃsako sotÃpanno arahattaæ sacchikaroti, dve va tassa gatiyo bhavanti, ana¤¤Ã: tasmiæ yeva divase pari- nibbÃyeyya và bhikkhubhÃvaæ và upagaccheyya; acalà hi sà mahÃrÃja pabbajjà mahatÅ accuggatÃ, yad-idaæ bhikkhubhÆmÅti. - ¥Ãïagato bhante NÃgasena pa¤ho sunibbeÂhito balavatà atibuddhinà tayÃ, na-y-imaæ pa¤- haæ samattho a¤¤o evaæ viniveÂhetuæ a¤¤atra tavÃ- disena buddhimatà ti. Bhante NÃgasena, tumhe bhaïatha: TathÃgato sab- basattÃnaæ ahitam-apanetvà hitam-upadahatÅti. Puna ca bhaïatha: AggikkhandhÆpame dhammapariyÃye bha¤- ¤amÃne saÂÂhimattÃnaæ bhikkhÆnaæ uïhalohitaæ mukhato uggatan-ti. AggikkhandhÆpamaæ bhante dhammapari- yÃyaæ desentena TathÃgatena saÂÂhimattÃnaæ bhikkhÆ- naæ hitam-apanetvà ahitam-upadahitaæ. Yadi bhante NÃgasena TathÃgato sabbasattÃnaæ ahitam-apanetvà hitam-upadahati, tena hi: AggikkhandhÆpame dhamma- pariyÃye bha¤¤amÃne saÂÂhimattÃnaæ bhikkhÆnaæ uï- halohitaæ mukhato uggatan-ti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi AggikkhandhÆpame dhammapariyÃye bha¤¤amÃne saÂÂhimattÃnaæ bhikkhÆnaæ uïhalohitaæ mukhato uggataæ, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 api ca om. AaM. 23 upadahatitaæ BC, -dahati M. 29 uggataæ hoti A. >/ #<[page 165]># %< 165>% tena hi: TathÃgato sabbasattÃnaæ ahitam-apanetvà hi- tam-upadahatÅti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. TathÃgato mahÃrÃja sabbasattÃnaæ ahitam-apanetvà hitam-upadahati. AggikkhandhÆpame ca dhammapari- yÃye bha¤¤amÃne saÂÂhimattÃnaæ bhikkhÆnaæ uïhalo- hitaæ mukhato uggataæ. Ta¤-ca pana na TathÃgatassa katena, tesaæ yeva attano katenÃti. - Yadi bhante NÃgasena TathÃgato AggikkhandhÆpamaæ dhammapari- yÃyaæ na bhÃseyya, api nu tesaæ uïhalohitaæ mukhato uggaccheyyÃti. - Na hi mahÃrÃja, micchà paÂipannÃnaæ tesaæ Bhagavato dhammapariyÃyaæ sutvà pariÊÃho kÃye uppajji, tena tesaæ pariÊÃhena uïhalohitaæ mukhato uggatan-ti. - Tena hi bhante NÃgasena TathÃgatass' eva katena tesaæ uïhalohitaæ mukhato uggataæ, TathÃ- gato yeva tattha adhikÃro tesaæ nÃsanÃya. Yathà nÃma bhante NÃgasena ahi vammÅkaæ paviseyya, ath' a¤¤ataro paæsukÃmo puriso vammÅkaæ bhinditvà paæsuæ hareyya, tassa paæsuharaïena vammÅkassa susiraæ pidaheyya, atha tatth' eva so assÃsaæ alabhamÃno mareyya; nanu so bhante ahi tassa purisassa katena maraïam-patto ti. - ùma mahÃrÃjÃti. - Evam-eva kho bhante NÃgasena TathÃgato yeva tattha adhikÃro tesaæ nÃsanÃyÃti. - TathÃgato mahÃrÃja dhammaæ desayamÃno anunaya- paÂighaæ na karoti, anunaya-paÂighavippamutto dham- maæ deseti, evaæ dhamme desiyamÃne ye tattha sammà paÂipannà te bujjhanti, ye pana micchà paÂipannà te patanti. Yathà mahÃrÃja purisassa ambaæ va jambuæ và madhukaæ và cÃlayamÃnassa yÃni tattha phalÃni sÃrÃni daÊhabandhanÃni tÃni tatth' eva accutÃni tiÂÂhanti, yÃni pana tattha phalÃni pÆtivaïÂamÆlÃni dubbalabandhanÃni \<-------------------------------------------------------------------------- 7 na om. ABC. 12 mahÃrÃja tesam AB. 17 vammik- CM throughout. 20 tatth' eva ahi assÃsaæ M. >/ #<[page 166]># %< 166>% tÃni patanti; evam-eva kho mahÃrÃja TathÃgato dham- maæ desayamÃno anunaya-paÂighaæ na karoti, anunaya- paÂighavippamutto dhammaæ deseti, evaæ dhamme de- siyamÃne ye tattha sammà paÂipannà te bujjhanti; ye pana micchà paÂipannà te patanti. Yathà và pana ma- hÃrÃja kassako dha¤¤aæ ropetukÃmo khettaæ kasati, tassa kasantassa anekasatasahassÃni tiïÃni maranti; evam- eva kho mahÃrÃja TathÃgato paripakkamÃnase satte bodhento anunaya-paÂighavippamutto dhammaæ deseti, evaæ dhamme desiyamÃne ye tattha sammà paÂipannà te bujjhanti, ye pana micchà paÂipannà te tiïÃni viya ma- ranti. Yathà và pana mahÃrÃja manussà rasahetu yante ucchuæ pÅÊayanti, tesaæ ucchuæ pÅÊayamÃnÃnaæ ye tat- tha yantamukhagatà kimayo te pÅ0liyanti; evam-eva kho mahÃrÃja TathÃgato paripakkamÃnase satte bodhento dhammayantam-abhipÅÊayati, ye tattha micchà paÂipannà te kimÅ viya marantÅti. - Nanu bhante NÃgasena te bhikkhÆ tÃya dhammadesanÃya patità ti. - Api nu kho mahÃrÃja tacchako rukkhaæ rakkhanto ujukaæ parisud- dhaæ karotÅti. - Na hi bhante, vajjanÅyaæ bhante apa- netvà evam-idaæ tacchako rukkhaæ ujukaæ parisuddhaæ karotÅti. - Evam-eva kho mahÃrÃja TathÃgato parisaæ rakkhanto na sakkoti bodhaneyye satte bodhetuæ, micchà paÂipanne pana satte apanetvà evam-ete bodhaneyye satte bodheti. Attakatena pana te mahÃrÃja micchà paÂipannà patanti. Yathà mahÃrÃja kadalÅ veÊu assatarÅ attajena ha¤¤ati, evam-eva kho mahÃrÃja ye te micchà paÂipannà te attakatena ha¤¤anti patanti. Yathà ma- hÃrÃja corà attakatena cakkhuppÃÂanaæ sÆlÃropanaæ sÅsacchedanaæ pÃpuïanti, evam-eva kho mahÃrÃja ye te micchà paÂipannà te attakatena ha¤¤anti JinasÃsanà pa- \<-------------------------------------------------------------------------- 12 yantena A. 14 pÅÊayanti ABC. 17 kimayo A. 24 evameva te M, evameva kho te BbC. 27 ha¤¤anti A. 28 patanti om. M. >/ #<[page 167]># %< 167>% tanti. Yesaæ mahÃrÃja saÂÂhimattÃnaæ bhikkhÆnaæ uï- halohitaæ mukhato uggataæ tesaæ taæ n' eva Bhagavato katena na paresaæ katena, atha kho attano yeva katena. Yathà mahÃrÃja puriso sabbajanassa amataæ dadeyya, te taæ amataæ asitvà arogà dÅghÃyukà sabbÅtito pari- mucceyyuæ, ath' a¤¤ataro puriso durupacÃrena taæ asitvà maraïaæ pÃpuïeyya; api nu kho so mahÃrÃja amatadÃ- yako puriso tatonidÃnaæ ki¤ci apu¤¤aæ ÃpajjeyyÃti.- Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja TathÃgato dasasahassimhi lokadhÃtuyà devamanussÃnaæ amataæ dhammadÃnaæ deti, ye te sattà bhabbà te dhammÃ- matena bujjhanti, ye pana te sattà abhabbà te dhammÃ- matena ha¤¤anti patanti. Bhojanaæ mahÃrÃja sabba- sattÃnaæ jÅvitaæ rakkhati, tam-ekacce bhu¤jitvà visÆci- kÃya maranti, api nu kho so mahÃrÃja bhojanadÃyako puriso tatonidÃnaæ ki¤ci apu¤¤aæ ÃpajjeyyÃti.- Na hi bhante ti.- Evam-eva kho mahÃrÃja TathÃgato dasasa- hassimhi lokadhÃtuyà devamanussÃnaæ amataæ dhamma- dÃnaæ deti, ye te sattà bhabbà te dhammÃmatena buj- jhanti, ye pana te sattà abhabbà te dhammÃmatena ha¤- ¤anti patantÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ TathÃgatena: KÃyena saævaro sÃdhu, sÃdhu vÃcÃya saævaro, manasà saævaro sÃdhu, sÃdhu sabbattha saævaro ti. Puna ca TathÃgato catunnaæ parisÃnaæ majjhe ni- sÅditvà purato devamanussÃnaæ Selassa brÃhmaïassa kosohitaæ vatthaguyhaæ dassesi. Yadi bhante NÃgasena \<-------------------------------------------------------------------------- 5 Ãrogà C. 6 durÆpa- all. 13 patanti om. M. >/ #<[page 168]># %< 168>% Bhagavatà bhaïitaæ: KÃyena saævaro sÃdhÆti, tena hi: Selassa brÃhmaïassa kosohitaæ vatthaguyhaæ dassesÅti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi Selassa brÃhmaïassa kosohitaæ vatthaguyhaæ dassesi, tena hi: KÃyena saæ- varo sÃdhÆti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubha- tokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: KÃyena saævaro sÃdhÆti. Selassa ca brÃhmaïassa kosohitaæ vatthaguyhaæ dassitaæ. Yassa kho mahÃrÃja TathÃ- gate kankhà uppannà tassa bodhanatthÃya Bhagavà id- dhiyà tappaÂibhÃgaæ kÃyaæ dasseti, so yeva taæ pÃÂi- hÃriyaæ passatÅti. - Ko pan' etaæ bhante NÃgasena saddahissati yaæ parisagato eko yeva taæ guyhaæ pas- sati, avasesà tatth' eva santà na passanti. Ingha me tvaæ tattha kÃraïaæ upadisa, kÃraïena maæ sa¤¤ÃpehÅti. - DiÂÂhapubbo pana tayà mahÃrÃja koci byÃdhito puriso parikiïïo ¤ÃtimittehÅti. - ùma bhante ti. - Api nu kho mahÃrÃja parisà passat' etaæ vedanaæ yÃya so pu- riso vedanÃya vediyatÅti. - Na hi bhante, attanà yeva so bhante puriso vediyatÅti. - Evam-eva kho mahÃrÃja yass' eva TathÃgate kankhà uppannà tass' eva TathÃgato bo- dhanÃya iddhiyà tappaÂibhÃgaæ kÃyaæ dasseti, so yeva taæ pÃÂihÃriyaæ passati. Yathà và pana mahÃrÃja ka¤- cid-eva purisaæ bhÆto Ãviseyya, api nu kho sà mahÃrÃja parisà passati taæ bhÆtagÃhan-ti. - Na hi bhante, so yeva Ãturo tassa bhÆtassa Ãgamanaæ passatÅti. - Evam- eva kho mahÃrÃja yass' eva TathÃgate kankhà uppannà so yeva taæ pÃÂihÃriyaæ passatÅti. - Dukkaraæ bhante NÃgasena Bhagavatà kataæ yaæ ekassa pi adassanÅyaæ taæ dassentenÃti. - Na mahÃrÃja Bhagavà guyhaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 11 dassesi AaM. 14 passantÅti all. 18 kho sà mah. AC. 20 bhante om. AaB. 24 ki¤cideva ACM, kocideva B. 24 sà om. B. 29 ekassÃpi B. >/ #<[page 169]># %< 169>% dassesi, iddhiyà pana chÃyaæ dassesÅti. - ChÃyÃya pi bhante diÂÂhÃya diÂÂhaæ yeva hoti guyhaæ yaæ disvà niÂÂhaæ gato ti. - Dukkara¤-cÃpi mahÃrÃja TathÃgato karoti bodhaneyye satte bodhetuæ. Yadi mahÃrÃja Ta- thÃgato kiriyaæ kiriyaæ hÃpeyya, bodhaneyyà sattà na bujjheyyuæ; yasmà ca kho mahÃrÃja yoga¤¤Æ TathÃgato bodhaneyye bodhetuæ, tasmà TathÃgato yena yena yogena bodhaneyyà bujjhanti tena tena yogena bodhaneyye bo- dheti. Yathà mahÃrÃja bhisakko sallakatto yena yena bhesajjena Ãturo arogo hoti tena tena bhesajjena Ãturaæ upasaÇkamati: vamanÅyaæ vameti, virecanÅyaæ vireceti, anulepanÅyaæ anulimpeti, anuvÃsanÅyaæ anuvÃseti; evam- eva kho mahÃrÃja TathÃgato yena yena yogena bodha- neyyà sattà bujjhanti tena tena yogena bodheti. Yathà và pana mahÃrÃja itthÅ mÆÊhagabbhà bhisakkassa adassa- nÅyaæ guyhaæ dasseti, evam-eva kho mahÃrÃja TathÃgato bodhaneyye bodhetuæ adassanÅyaæ guyhaæ iddhiyà chÃ- yaæ dassesi. Na-tthi mahÃrÃja adassanÅyo nÃma okÃso puggalaæ upÃdÃya. Yadi mahÃrÃja kaci Bhagavato ha- dayaæ disvà bujjheyya, tassa pi Bhagavà yogena hadayaæ dasseyya. Yoga¤¤Æ mahÃrÃja TathÃgato desanÃkusalo. Nanu mahÃrÃja TathÃgato therassa Nandassa adhimuttiæ jÃnitvà taæ devabhavanaæ netvà devaka¤¤Ãyo dassesi: iminà 'yaæ kulaputto bujjhissatÅti, tena ca so kulaputto bujjhi. Iti kho mahÃrÃja TathÃgato anekapariyÃyena su- bhanimittaæ hÅÊento garahanto jigucchanto tassa bodha- nahetu kakuÂapÃdiniyo accharÃyo dassesi. Evam-pi Ta- thÃgato yoga¤¤Æ desanÃkusalo. Puna ca paraæ mahÃrÃja TathÃgato therassa Cullapanthakassa bhÃtarà nikka¬¬hi- tassa dukkhitassa dummanassa upagantvà sukhumaæ coÊakhaï¬aæ adÃsi: iminà 'yaæ kulaputto bujjhissatÅti, \<-------------------------------------------------------------------------- 3 niÂÂhÃgato B, niÂÂhagato M. 5 kiriyaæ once AaM. 10 Ãrogo C. 12 anulimpati A, anulepati B. 20 tassÃpi B. 27 kapotapÃd- M. >/ #<[page 170]># %< 170>% so ca kulaputto tena kÃraïena JinasÃsane vasÅbhÃvaæ pÃpuïi. Evam-pi TathÃgato yoga¤¤Æ desanÃkusalo. Puna ca paraæ mahÃrÃja TathÃgato brÃhmaïassa Mo- gharÃjassa yÃvatatiyaæ pa¤haæ puÂÂho na byÃkÃsi: evam-imassa kulaputtassa mÃno upasamissati, mÃnÆ- pasamà abhisamayo bhavissatÅti, tena ca tassa kulaput- tassa mÃno upasami, mÃnÆpasamà so brÃhmaïo chasu abhi¤¤Ãsu vasÅbhÃvaæ pÃpuïi. Evam-pi TathÃgato yo- ga¤¤Æ desanÃkusalo ti. - SÃdhu bhante NÃgasena, su- nibbeÂhito pa¤ho bahuvidhehi kÃraïehi, gahanaæ aga- hanaæ kataæ, andhakÃro Ãloko kato, gaïÂhi bhinno, bhaggà parappavÃdÃ, JinaputtÃnaæ cakkhuæ tayà uppÃ- ditaæ, nippaÂibhÃnà titthiyÃ, tvaæ gaïivarapavaraæ ÃsajjÃti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ therena SÃ- riputtena DhammasenÃpatinÃ: ParisuddhavacÅsamÃcÃro Ãvuso TathÃgato, na-tthi TathÃgatassa vacÅduccaritaæ yaæ TathÃgato rakkheyya: mà me idaæ paro a¤¤ÃsÅti. Puna ca TathÃgato therassa Sudinnassa Kalandaputtassa aparÃdhe pÃrÃjikaæ pa¤¤Ãpento pharusÃhi vÃcÃhi mogha- purisavÃdena samudÃcari, tena ca so thero moghapurisa- vÃdena garuttÃsena tÃsito vippaÂisÃrÅ nÃsakkhi ariyamag- gaæ paÂivijihituæ. Yadi bhante NÃgasena parisuddha- vacÅsamÃcaro TathÃgatho, na-tthi TathÃgatassa vacÅ- duccaritaæ, tena hi: TathÃgatena therassa Sudinnassa Kalandaputtassa aparÃdhe moghapurisavÃdena samudÃ- ciïïan-ti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi Bhagavatà therassa Sudinnassa Kalandaputtassa aparÃdhe mogha- \<-------------------------------------------------------------------------- 11 andhakÃre AbC. 11 bhinnà M. 12 cakkhu B. 22 rudhitÃsena M, garuddhittÃsena Ab, garadhinattÃsenà C; the passage wanting in B. 25 tathÃgato M, ne (sic) C, om. A; the passage wanting in B. >/ #<[page 171]># %< 171>% purisavÃdena samudÃciïïaæ, tena hi: parisuddhavacÅ- samÃcÃro TathÃgato, na-tthi TathÃgatassa vacÅduccari- tan-ti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena SÃriputtena DhammasenÃpatinÃ: ParisuddhavacÅsamÃcÃro Ãvuso Ta- thÃgato, na-tthi TathÃgatassa vacÅduccaritaæ yaæ Ta- thÃgato rakkheyya: mà me idaæ paro a¤¤ÃsÅti. ùyas- mato ca Sudinnassa Kalandaputtassa aparÃdhe pÃrÃjikaæ pa¤¤Ãpentena Bhagavatà moghapurisavÃdena samudÃciï- ïaæ. Ta¤-ca pana na duÂÂhacittena, asÃrambhena yÃ- thÃvalakkhaïena. Ki¤-ca tattha yÃthÃvalakkhaïaæ. Yassa mahÃrÃja puggalassa imasmiæ attabhÃve catusaccÃbhi- samayo na hoti, tassa purisattanaæ moghaæ, a¤¤aæ kayi- ramÃnaæ a¤¤ena sambhavati, tena vuccati moghapuriso ti. Iti pi mahÃrÃja Bhagavatà Ãyasmato Sudinnassa Ka- landaputtassa sabhÃvavacanena samudÃciïïaæ, no abhÆ- tavÃdenÃti.-SabhÃvam-pi bhante NÃgasena yo akko- santo bhaïati, tassa mayaæ kahÃpaïaæ daï¬aæ dhÃrema, aparÃdho yeva so, vatthuæ nissÃya visuæ vohÃraæ Ãca- ranto akkosatÅti. - Atthi pana mahÃrÃja sutapubbaæ tayà khalitassa abhivÃdanaæ và paccuÂÂhÃnaæ và sak- kÃraæ và upÃyanÃnuppadÃnaæ và ti. - Na hi bhante, yato kutoci yattha katthaci khalito paribhÃsanÃraho hoti tajjanÃraho, uttamangam-pi 'ssa chindanti, hananti pi bandhanti pi ghÃtenti pi jÃpenti pÅti. - Tena hi ma- hÃrÃja Bhagavatà kiriyà yeva katà no akiriyà ti. - Kiriyam-pi bhante NÃgasena kurumÃnena patirÆpena kÃ- tabbaæ anucchavikena, savanena pi bhante NÃgasena TathÃgatassa sadevako loko ottapati hiriyati, bhiyyo das- sanena, tat' uttariæ upasankamanena payirupÃsanenÃti. - \<-------------------------------------------------------------------------- 12 yathÃva- ABC the f irst time, C also the second. 12 ki¤ci tattha AbCM. 14 purisattaæ M. 15 kiriyamÃnaæ A. >/ #<[page 172]># %< 172>% Api nu kho mahÃrÃja tikicchako abhisanne kÃye kupite dose sinehaniyÃni bhesajjÃni detÅti. - Na hi bhante, tiï- hÃni lekhaniyÃni bhesajjÃni arogakÃmo detÅti.-Evam- eva kho mahÃrÃja TathÃgato sabbakilesabyÃdhivÆpasa- manÃya anusatthiæ deti. Pharusà pi mahÃrÃja TathÃ- gatassa vÃcà satte sinehayati, muduke karoti. Yathà mahÃrÃja uïham-pi udakaæ yaæ ki¤ci sinehaniyaæ sine- hayati, muduæ karoti, evam-eva kho mahÃrÃja pharusà pi TathÃgatassa vÃcà atthavatÅ hoti karuïÃsahagatÃ. Yathà mahÃrÃja pitu vacanaæ puttÃnaæ atthavantaæ hoti karuïÃsahagataæ, evam-eva kho mahÃrÃja pharusà pi TathÃgatassa vÃcà atthavatÅ hoti karuïÃsahagatÃ. Pha- rusà pi mahÃrÃja TathÃgatassa vÃcà sattÃnaæ kilesappa- hÃnà hoti. Yathà mahÃrÃja duggandham-pi gomuttaæ pÅtaæ, virasam-pi agadaæ khÃyitaæ sattÃnaæ byÃdhiæ hanti, evam-eva kho mahÃrÃja pharusà pi TathÃgatassa vÃcà atthavatÅ hoti karuïÃsahagatÃ. Yathà mahÃrÃja mahanto pi tÆlapu¤jo parassa kÃye nipatitvà rujaæ na karoti, evam-eva kho mahÃrÃja pharusà pi TathÃgatassa vÃcà na kassaci dukkhaæ uppÃdetÅti. - Suvinicchito bhante NÃgasena pa¤ho bahÆhi kÃraïehi, sÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam p' etaæ TathÃgatena: Acetanaæ brÃhmaïa assuïantaæ jÃnaæ ajÃnantam-imaæ palÃsaæ Ãraddhaviriyo dhuvaæ appamatto sukhaseyyaæ pucchasi kissa hetÆti. \<-------------------------------------------------------------------------- 2 sneha- C. 3 Ãroga- AC. 5 -vÆpasamÃya CbM. 14 -ppahÃnaæ AB. 16 hanati M. 17 hoti om. ACM. 24 asuïantaæ all. 25 (jÃno JÃt. 307 v. 1). 25 ajÃnantaæ all. 27 kassa B. >/ #<[page 173]># %< 173>% Puna ca bhaïitaæ: Iti phandanarukkho pi tÃvad-e ajjhabhÃsatha: mayham-pi vacanaæ atthi, BhÃradvÃja, suïohi me ti. Yadi bhante NÃgasena rukkho acetano, tena hi: phan- danena rukkhena BhÃradvÃjena saha sallapitan-ti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi phandanena rukkhena BhÃ- radvÃjena saddhiæ sallapitaæ, tena hi: rukkho acetano ti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: rukkho acetano ti. Phandanena ca rukkhena BhÃradvÃjena sad- dhiæ sallapitaæ. Ta¤-ca pana vacanaæ lokasama¤¤Ãya bhaïitaæ, na-tthi mahÃrÃja acetanassa rukkhassa sallÃpo nÃma, api ca mahÃrÃja tasmiæ rukkhe adhivatthÃya de- vatÃy' etaæ adhivacanaæ rukkho ti, rukkho sallapatÅti c' esà lokapaïïatti. Yathà mahÃrÃja sakaÂaæ dha¤¤assa paripÆritaæ dha¤¤asakaÂan-ti jano voharati, na ca taæ dha¤¤amayaæ sakaÂaæ, rukkhamayaæ sakaÂaæ, tasmiæ sakaÂe dha¤¤assa pana Ãkiritattà dha¤¤asakaÂan-ti jano voharati; evam-eva kho mahÃrÃja na rukkho sallapati, rukkho acetano, yà pana tasmiæ rukkhe adhivatthà de- vatà tassÃy' etaæ adhivacanaæ rukkho ti, rukkho salla- patÅti c' esà lokapaïïatti. Yathà và pana mahÃrÃja dadhiæ manthayamÃno takkaæ manthemÅti voharati, na taæ takkaæ yaæ so mantheti, dadhiæ yeva so manthento takkaæ manthemÅti voharati; evam-eva kho mahÃrÃja na rukkho sallapati, rukkho acetano, yà pana tasmiæ ruk- khe adhivatthà devatà tassÃy' etaæ adhivacanaæ rukkho ti, rukkho sallapatÅti c' esà lokapaïïatti. Yathà và pana mahÃrÃja asantaæ sÃdhetukÃmo asantaæ sÃdhemÅti vo- \<-------------------------------------------------------------------------- 2 tÃvadeva ACM. 11 ca om. AC. 18 sakaÂaæ om. BC in the first place. 24 manthamÃno BC. 25 dadhi BM. 26 na om. BC. >/ #<[page 174]># %< 174>% harati, asiddhaæ siddhan-ti voharati, evam-esà loka- sama¤¤Ã; evam-eva kho mahÃrÃja na rukkho sallapati, rukkho acetano, yà pana tasmiæ rukkhe adhivatthà de- vatà tassÃy' etaæ adhivacanaæ rukkho ti, rukkho salla- patÅti c' esà lokapaïïatti. YÃya mahÃrÃja lokasama¤- ¤Ãya jano voharati, TathÃgato pi tÃy' eva lokasama¤- ¤Ãya sattÃnaæ dhammaæ desetÅti. - SÃdhu bhante NÃ- gasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ dhammasangÅ- tikÃrakehi therehi: Cundassa bhattaæ bhu¤jitvà kammÃrassÃti me sutaæ ÃbÃdhaæ samphusÅ Buddho pabÃÊhaæ mÃraïantikan-ti. Puna ca Bhagavatà bhaïitaæ: Dve 'me ùnanda piï- ¬apÃtà samà samaphalà samavipÃkÃ, ativiya a¤¤ehi piï- ¬apÃtehi mahapphalatarà c' eva mahÃnisaæsatarà cÃti. Yadi bhante NÃgasena Bhagavato Cundassa bhattaæ bhuttÃvissa kharo ÃbÃdho uppanno, pabÃÊhà vedanà pa- vattà mÃraïantikÃ, tena hi: Dve 'me ùnanda piï¬apÃtà samà samaphalà samavipÃkÃ, ativiya a¤¤ehi piï¬apÃtehi mahapphalatarà c' eva mahÃnisaæsatarà cÃti yaæ vaca- naæ taæ micchÃ. Yadi dve p' ete piï¬apÃtà samà sa- maphalà samavipÃkÃ, ativiya a¤¤ehi piï¬apÃtehi mahap- phalatarà c' eva mahÃnisaæsatarà ca, tena hi: Bhaga- vato Cundassa bhattaæ bhuttÃvissa kharo ÃbÃdho up- panno, pabÃÊhà vedanà pavattà mÃraïantikà ti tam-pi vacanaæ micchÃ. Kin-nu kho bhante NÃgasena so piï¬apÃto visagatatÃya mahapphalo, roguppÃdakatÃya ma- \<-------------------------------------------------------------------------- 5 yà ABM, yathà C. 13 ca om. BM. 14 piï¬apÃtà samasamaphalà B in the first four places. >/ #<[page 175]># %< 175>% happhalo, ÃyuvinÃsakatÃya mahapphalo, Bhagavato jÅvita- haraïatÃya mahapphalo. Tattha me kÃraïaæ brÆhi, pa- rappavÃdÃnaæ niggahÃya. EtthÃyaæ jano sammÆÊho: lobhavasena, atibahuæ khÃyitena lohitapakkhandikà up- pannà ti. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja dhammasangÅtikÃrakehi therehi: Cundassa bhattaæ bhu¤jitvà kammÃrassati me sutaæ ÃbÃdhaæ samphusÅ Buddho pabÃÊhaæ mÃraïantikan-ti. Bhagavatà ca bhaïitaæ: Dve 'me ùnanda piï¬apÃtà samà samaphalà samavipÃkÃ, ativiya a¤¤ehi piï¬apÃtehi mahapphalatarà c' eva mahÃnisaæsatarà ca; katame dve: ya¤-ca piï¬apÃtaæ paribhu¤jitvà TathÃgato anuttaraæ sammÃsambodhiæ abhisambujjhi, ya¤-ca piï¬apÃtaæ paribhu¤jitvà anupÃdisesÃya nibbÃnadhÃtuyà parinibbÃyati, ime dve piï¬apÃtà samà samaphalà samavipÃkÃ, ativiya a¤¤ehi piï¬apÃtehi mahapphalatarà c' eva mahÃnisaæ- satarà cÃti. So ca pana piï¬apÃto bahuguïo anekÃni- saæso. Devatà mahÃrÃja haÂÂhà pasannamÃnasÃ: ayaæ Bhagavato pacchimo piï¬apÃto ti dibbaæ ojaæ sÆkara- maddave Ãkiriæsu. Ta¤-ca pana sammÃpÃkaæ lahu- pÃkaæ manu¤¤aæ bahurasaæ jaÂharaggitejassa hitaæ, na mahÃrÃja tatonidÃnaæ Bhagavato koci anuppanno rogo uppanno, api ca mahÃrÃja Bhagavato pakatidubbale sarÅre khÅïe ÃyusankhÃre uppanno rogo bhiyyo abhiva¬¬hi. Yathà mahÃrÃja pakatiyà jalamÃno aggi a¤¤asmiæ upÃ- dÃne dinne bhiyyo pajjalati, evam-eva kho mahÃrÃja Bhagavato pakatidubbale sarÅre khÅïe ÃyusankhÃre up- panno rogo bhiyyo abhiva¬¬hi. Yathà và pana mahÃrÃja \<-------------------------------------------------------------------------- 16 bhu¤jitvà A. 23 bahupÃkaæ M. >/ #<[page 176]># %< 176>% soto pakatiyà sandamÃno abhivaÂÂe mahÃmeghe bhiyyo mahogho udakavÃhako hoti, evam-eva kho mahÃrÃja Bha- gavato pakatidubbale sarÅre khÅïe ÃyusankhÃre uppanno rogo bhiyyo abhiva¬¬hi. Yathà và pana mahÃrÃja paka- tiyà 'bhisanno dhÃtukucchi a¤¤asmiæ ajjhohÃre bhiyyo Ãyameyya, evam-eva kho mahÃrÃja Bhagavato pakati- dubbale sarÅre khÅïe ÃyusankhÃre uppanno rogo bhiyyo abhiva¬¬hi. Na-tthi mahÃrÃja tasmiæ piï¬apÃte doso, na ca tassa sakkà doso Ãropetun-ti. Bhante NÃgasena, kena kÃraïena te dve piï¬apÃtà samà samaphalà samavipÃkÃ, ativiya a¤¤ehi piï¬apÃtehi mahapphalatarà c' eva mahÃnisaæsatarà cÃti. - Dham- mÃnumajjana-samÃpattivasena mahÃrÃja te dve piï¬a- pÃtà samà samaphalà samavipÃkÃ, ativiya a¤¤ehi piï¬a- pÃtehi mahapphalatarà c' eva mahÃnisaæsatarà cÃti. - Bhante NÃgasena, katamesaæ dhammÃnaæ anumajjana- samÃpattivasena te dve piï¬apÃtà samà samaphalà sa- mavipÃkÃ, ativiya a¤¤ehi piï¬apÃtehi mahapphalatarà c' eva mahÃnisaæsatarà cÃti. - Navannaæ mahÃrÃja anu- pubbavihÃrasamÃpattÅnaæ anuloma-paÂiloma-samÃpajjana- vasena te dve piï¬apÃtà samà samaphalà samavipÃkÃ, ativiya a¤¤ehi piï¬apÃtehi mahapphalatarà c' eva ma- hÃnisaæsatarà cÃti. Bhante NÃgasena, dvÅsu yeva divasesu adhimattaæ TathÃgato navÃnupubbavihÃrasamÃpattiyo anuloma-paÂi- lomaæ samÃpajjÅti. - ùma mahÃrÃjÃti. - Acchari- yaæ bhante NÃgasena, abbhutaæ bhante NÃgasena, yaæ imasmiæ Buddhakkhette asadisa-parama-dÃnaæ tam-pi imehi dvÅhi piï¬apÃtehi agaïitaæ. Acchariyaæ bhante NÃgasena, abbhutaæ bhante NÃgasena, yÃva mahantà navÃnupubbavihÃrasamÃpattiyo, yatra hi nÃma navÃnu- \<-------------------------------------------------------------------------- pakati all. 1 abhivuÂÂhe M. 2 udavÃhako B. 6 ÃyÃmeyya B. 20 -paÂilomaæ AB. 28 -paramaæ BC. >/ #<[page 177]># %< 177>% pubbavihÃrasamÃpattivasena dÃnaæ mahapphalataraæ hoti mahÃnisaæsatara¤-ca. SÃdhu bhante NÃgasena, evam- etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ TathÃgatena: AbyÃvaÂà tumhe ùnanda hotha TathÃgatassa sarÅrapÆjÃ- yÃti. Puna ca bhaïitaæ: PÆjetha naæ pÆjaniyassa dhÃtuæ, evaækarà saggam-ito gamissathÃti. Yadi bhante NÃgasena TathÃgatena bhaïitaæ: AbyÃ- vaÂà tumhe ùnanda hotha TathÃgatassa sarÅrapÆjÃyÃti, tena hi: PÆjetha naæ pÆjaniyassa dhÃtuæ, evaækarà saggam-ito gamissathÃti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi TathÃgatena bhaïitaæ: PÆjetha naæ pÆjaniyassa dhÃtuæ, evaækarà saggam-ito gamissathÃti, tena hi: AbyÃvaÂà tumhe ùnanda hotha TathÃgatassa sarÅrapÆjÃyÃti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubha- tokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: AbyÃvaÂà tumhe ùnanda hotha TathÃgatassa sarÅrapÆjÃyÃti. Puna ca bhaïitaæ: PÆjetha naæ pÆjaniyassa dhÃtuæ, evaækarà saggam-ito gamissathÃti. Ta¤-ca pana na sabbesaæ, JinaputtÃnaæ yeva Ãrabbha bhaïitaæ: AbyÃvaÂà tumhe ùnanda hotha Ta- thÃgatassa sarÅrapÆjÃyÃti. Akammaæ h' etaæ mahÃrÃja \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 178]># %< 178>% JinaputtÃnaæ yad-idaæ pÆjÃ; sammasanaæ sankhÃrÃnaæ, yoniso manasikÃro, saÂipaÂÂhÃnÃnupassanÃ, Ãrammaïa- sÃraggÃho, kilesayuddhaæ, sadatthamanuyu¤janÃ, etaæ JinaputtÃnaæ karaïÅyaæ; avasesÃnaæ devamanussÃnaæ pÆjà karaïÅyÃ. Yathà mahÃrÃja mahiyà rÃjaputtÃnaæ hatthi-assa-ratha-dhanu-tharu-lekha-muddÃ-sikkhà khat- tamanta-suti-muti-yuddha-yujjhÃpana-kiriyà karaïÅyÃ, avasesÃnaæ puthuvessasuddÃnaæ kasi vaïijjà gorakkhà karaïÅyÃ, evam-eva kho mahÃrÃja akammaæ h' etaæ JinaputtÃnaæ yad-idaæ pÆjÃ, sammasanaæ sankhÃrÃnaæ, yoniso manasikÃro, satipaÂÂhÃnÃnupassanÃ, ÃrammaïasÃ- raggÃho, kilesayuddhaæ, sadatthamanuyu¤janÃ, etaæ Jina- puttÃnaæ karaïÅyaæ, avasesÃnaæ devamanussÃnaæ pÆjà karaïÅyÃ. Yathà và pana mahÃrÃja brÃhmaïamÃïavakÃ- naæ Irubbedaæ Yajubbedaæ SÃmavedaæ Athabbaïavedaæ lakkhaïaæ itihÃsaæ purÃïaæ nighaï¬u keÂubhaæ akkha- rappabhedaæ padaæ veyyÃkaraïaæ bhÃsamaggaæ uppÃ- daæ supinaæ nimittaæ chaÊangaæ candaggÃhaæ suriyag- gÃhaæ Sukka-RÃhu-caritaæ uÊuggahayuddhaæ deva- dundubhissaraæ okkanti ukkÃpÃtaæ bhÆmikampaæ disÃ- dÃhaæ bhummantalikkhaæ jotisaæ lokÃyatikaæ sÃcakkaæ migacakkaæ antaracakkaæ missakuppÃdaæ sakuïaruta- ravitaæ sikkhà karaïÅyÃ, avasesÃnaæ puthuvessasuddÃnaæ kasi vaïijjà gorakkhà karaïÅyÃ, evam-eva kho mahÃrÃja akammaæ h' etaæ JinaputtÃnaæ yad-idaæ pÆjÃ, sam- masanaæ sankhÃrÃnaæ, yoniso manasikÃro, satipaÂÂhÃ- nÃnupassanÃ, ÃrammaïasÃraggÃho, kilesayuddhaæ, sa- datthamanuyu¤janÃ, etaæ JinaputtÃnaæ karaïÅyaæ, ava- sesÃnaæ devamanussÃnaæ pÆjà karaïÅyÃ. Tasmà ma- hÃrÃja TathÃgato: mà ime akamme yu¤jantu, kamme \<-------------------------------------------------------------------------- 6 -mudda-ABM. 15 sÃmavedaæ om. AB. 18 uppÃdanaæ B. 18 can- daggahaæ suriyaggahaæ B. 19 uÊuggÃha- M, uÊuægaha- C; uÊuggayud- dhaæ B. 20 ukkantaæ (for okkanti) B. 22 migapakkaæ M, om. B. 23 -ravitasikkhà ABC. >/ #<[page 179]># %< 179>% ime yu¤jantuti Ãha: AbyÃvaÂà tumhe ùnanda ho- tha TathÃgatassa sarÅrapÆjÃyÃti. Yad' etaæ mahÃrÃja TathÃgato na bhaïeyya, pattacÅvaram-pi attano pariyÃ- dÃpetvà bhikkhÆ BuddhapÆjaæ yeva kareyyun-ti.- SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂic- thÃmÅti. Bhante NÃgasena, tumhe bhaïatha: Bhagavato gac- chantassa ayaæ acetanà mahÃpaÂhavÅ ninnaæ unnamati unnataæ oïamatÅti. Puna ca bhaïatha: Bhagavato pÃdo sakalikÃya khato ti. Yà sà sakalikà Bhagavato pÃde patità kissa pana sà sakalikà Bhagavato pÃdà na ni- vattÃ. Yadi bhante NÃgasena Bhagavato gacchantassa ayaæ acetanà mahÃpaÂhavÅ ninnaæ unnamati unnataæ oïamati, tena hi: Bhagavato pÃdo sakalikÃya khato ti yam vacanataæ micchÃ. Yadi Bhagavato pÃdo saka- likÃya khato, tena hi: Bhagavato gacchantassa ayaæ acetanà mahÃpaÂhavÅ ninnam unnamati unnataæ oïama- tÅti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. Saccaæ mahÃrÃja atth' etam: Bhagavato gacchan- tassa ayaæ acetanà mahÃpaÂhavÅ ninnaæ unnamati unna- taæ oïamati. Bhagavato ca pÃdo sakalikÃya khato. Na ca pana sà sakalikà attano dhammatÃya patitÃ, Deva- dattassa upakkamena patitÃ. Devadatto mahÃrÃja bahÆni jÃtisatasahassÃni Bhagavati ÃghÃtaæ bandhi, so tena ÃghÃtena mahantaæ kÆÂÃgÃrappamÃïaæ pÃsÃïaæ: Bha- gavato upari pÃtessÃmÅti mu¤ci. Atha dve selà paÂha- vito uÂÂhahitvà taæ pÃsÃïaæ sampaÂicchiæsu, atha nesaæ sampahÃrena pÃsÃïato papaÂikà bhijjitvà yena và tena \<-------------------------------------------------------------------------- 10 sakkhal- M throughout. G >/ #<[page 180]># %< 180>% và patantÅ Bhagavato pÃde patità ti. - Yathà ca bhante NÃgasena dve selà pÃsÃïaæ sampaÂicchiæsu, tath' eva papaÂikà pi sampaÂicchitabbà ti. - SampaÂicchitam-pi mahÃrÃja idh' ekaccaæ paggharati passavati naÂÂhÃnaæ- upagacchati. Yathà mahÃrÃja udakaæ pÃïinà gahitaæ angulantarikÃhi paggharati passavati naÂÂhÃnam-upagac- chati, khÅraæ takkaæ madhuæ sappi telaæ maccharasaæ maæsarasaæ pÃïinà gahitaæ angulantarikÃhi paggharati passavati naÂÂhÃnam-upagacchati, evam-eva kho ma- hÃrÃja sampaÂicchanatthaæ upagatÃnaæ dvinnaæ selÃ- naæ sampahÃrena pÃsÃïato papaÂikà bhijjitvà yena và tena và patantÅ Bhagavato pÃde patitÃ. Yathà và pana mahÃrÃja saïha-sukhuma-aïu-raja-samaæ puÊinaæ muÂ- Âhinà gahitaæ angulantarikÃhi paggharati passavati naÂ- ÂhÃnam-upagacchati, evam-eva kho mahÃrÃja sampa- Âicchanatthaæ samÃgacchantÃnaæ dvinnaæ selÃnaæ sam- pahÃrena pÃsÃïato papaÂikà bhijjitvà yena và tena và patantÅ Bhagavato pÃde patitÃ. Yathà và pana mahÃ- rÃja kabaÊo mukhena gahito idh' ekaccassa mukhato muc- citvà paggharati passavati naÂÂhÃnam-upagacchati, evam- eva kho mahÃrÃja sampaÂicchanatthaæ samÃgacchantÃnaæ dvinnaæ selÃnaæ sampahÃrena pÃsÃïato papaÂikà bhij- jitvà yena và tena và patantÅ Bhagavato pÃde patità ti. - Hotu bhante NÃgasena, selehi pÃsÃïo sampaÂicchito hotu, atha papaÂikÃya pi apaciti kÃtabbà yath' eva ma- hÃpaÂhaviyà ti.- DvÃdas' ime mahÃrÃja apacitiæ na ka- ronti, katame dvÃdasa: ratto rÃgavasena apacitiæ na ka- roti, duÂÂho dosavasena, mÆÊho mohavasena, uddhato mÃnavasena, nigguïo avisesatÃya, atithaddho anisedha- natÃya, hÅno hÅnasabhÃvatÃya, vacanakaro anissaratÃya, pÃpo kadariyatÃya, dukkhÃpito paÂidukkhÃpanatÃya, lud- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 ca om. C. 6 yathà ca BM. 7 madhu C. 12.23 patanti all. 13 pulinaæ ACM. 19 kabalo ACM. 20 mu¤citvà all. 26 -paÂhavÅ all. 29 atisedh- A, atinisedh- C. >/ #<[page 181]># %< 181>% dho lobhÃbhibhÆtatÃya, ÃyÆhito atthasÃdhanena apacitiæ na karoti. Ime kho mahÃrÃja dvÃdasa apacitiæ na ka- ronti. Sà ca pana papaÂikà pÃsÃïasampahÃrena bhijjitvà animittakatadisà yena và tena và patamÃnà Bhagavato pÃde patitÃ. Yathà mahÃrÃja saïha-sukhuma-aïu-rajo anilabalasamÃhato animittakatadiso yena và tena và abhi- kirati, evam-eva kho mahÃrÃja sà papaÂikà pÃsÃïasam- pahÃrena bhijjitvà animittakatadisà yena và tena và pa- tamÃnà Bhagavato pÃde patitÃ. Yadi pana mahÃrÃja sà papaÂikà pÃsÃïato visuæ na bhaveyya, tam-pi te selà pÃsÃïapapaÂikaæ uppatitvà gaïheyyuæ. Esà pana ma- hÃrÃja papaÂikà na bhummaÂÂhà na ÃkÃsaÂÂhÃ, pÃsÃïa- sampahÃravegena bhijjitvà animittakatadisà yena và tena và patamÃnà Bhagavato pÃde patitÃ. Yathà và pana mahÃrÃja vÃtamaï¬alikÃya ukkhittaæ purÃïapaïïaæ ani- mittakatadisaæ yena và tena và patati, evam-eva kho mahÃrÃja esà papaÂikà pÃsÃïasampahÃravegena animitta- katadisà yena và tena và patamÃnà Bhagavato pÃde pa- titÃ. Api ca mahÃrÃja akata¤¤ussa kadariyassa Deva- dattassa dukkhÃnubhavanÃya sà papaÂikà Bhagavato pÃde patità ti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: ùsavÃnaæ khayà samaïo hotÅti. Puna ca bhaïitaæ: Catubbhi dhammehi samangibhÆtaæ, taæ ve naraæ samaïaæ Ãhu loke ti. Tatr' ime cattÃro dhammÃ: khanti appÃhÃratà rati- vippahÃnaæ Ãki¤ca¤¤aæ. SabbÃni pan' etÃni aparikkhÅ- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 ayÆhito B, Ãyuhito ACM. 1 -sÃdhanatÃya M. 5 yathà pana C, yathà và pana A, yadi (?) pana B; the passage wanting in M. 20 -bhÃva- nÃya CM. 27 appahÃratà ABC, abyÃhÃratà M. >/ #<[page 182]># %< 182>% ïÃsavassa sakilesass' eva honti. Yadi bhante NÃgasena ÃsavÃnaæ khayà samaïo hoti, tena hi: Catubbhi dhammehi samangibhÆtaæ taæ ve naraæ samaïaæ Ãhu loke ti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi `catubbhi dhammehi samangibhÆto' samaïo hoti, tena hi: ùsavÃnaæ khayà samaïo hotÅti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubha- tokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: ùsavÃnaæ khayà samaïo hotÅti. Bhaïita¤-ca: Catubbhi dhammehi samangibhÆtaæ taæ ve naraæ samaïaæ Ãhu loke ti. Tad-idaæ mahÃrÃja vacanaæ tesaæ tesaæ pugga- lÃnaæ guïavasena bhaïitaæ: Catubbhi dhammehi samangibhÆtaæ taæ ve naraæ samaïaæ Ãhu loke ti. Idaæ pana niravasesavacanaæ: ùsavÃnaæ khayà samaïo hotÅti. Api ca mahÃrÃja ye keci kilesÆpasamÃya paÂipannà te sabbe upÃdÃy' upÃdÃya samaïo khÅïÃsavo aggam-akkhÃyati. Yathà mahÃrÃja yÃni kÃnici jalaja- thalajapupphÃni vassikaæ tesaæ aggam-akkhÃyati, avase- sÃni yÃni kÃnici vividhÃni pupphajÃtÃni sabbÃni tÃni pup- phÃni yeva, upÃdÃy' upÃdÃya pana vassikaæ yeva pupphaæ janassa patthitaæ pihayitaæ, evam-eva kho mahÃrÃja ye keci kilesÆpasamÃya paÂipannà te sabbe upÃdÃy' upÃ- dÃya samaïo khÅïÃsavo aggam-akkhÃyati. Yathà và pana mahÃrÃja sabbadha¤¤Ãnaæ sÃli aggam-akkhÃyati, yà kÃci avasesà vividhà dha¤¤ajÃtiyo tà sabbà upÃdÃy' \<-------------------------------------------------------------------------- 21 jalathalaja- AC. >/ #<[page 183]># %< 183>% upÃdÃya bhojanÃni sarÅrayÃpanÃya, sÃli yeva tesaæ ag- gam-akkhÃyati, evam-eva kho mahÃrÃja ye keci kilesÆpasamÃya paÂipannà te sabbe upÃdÃy' upÃdÃya sa- maïo khÅïÃsavo aggam-akkhÃyatÅti.- SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: Mamaæ và bhikkhave pare vaïïaæ bhÃseyyuæ dham- massa và - sanghassa và vaïïaæ bhÃseyyuæ, tatra tumhehi na Ãnando na somanassaæ na cetaso ubbillÃ- vitattaæ karaïÅyan-ti. Puna ca TathÃgato Selassa brÃhmaïassa yathÃbhucce vaïïe bha¤¤amÃne Ãnandito sumano ubbillÃvito bhiyyo uttariæ sakaguïaæ pakittesi: RÃjà 'ham-asmi Sela dhammarÃjà anuttaro, dhammena cakkaæ vattemi, cakkaæ appativattiyan-ti. Yadi bhante NÃgasena Bhagavatà bhaïitaæ: Mamaæ và bhikkhave pare vaïïaæ bhÃseyyuæ dhammassa và - sanghassa và vaïïaæ bhÃseyyuæ, tatra tumhehi na Ãnando na somanassaæ na cetaso ubbillÃvitattaæ kara- ïÅyan-ti, tena hi: Selassa brÃhmaïassa yathÃbhucce vaïïe bha¤¤amÃne Ãnandito sumano ubbillÃvito bhiyyo uttariæ sakaguïaæ pakittesÅti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi Selassa brÃhmanassa yathÃbhucce vaïïe bha¤¤a- mÃne Ãnandito sumano ubbillÃvito bhiyyo uttariæ saka- guïaæ pakittesi, tena hi: Mamaæ và bhikkhave pare vaïïaæ bhÃseyyuæ dhammassa và - sanghassa và vaï- ïaæ bhÃseyyuæ, tatra tumhehi na Ãnando na somanas- saæ na cetaso ubbillÃvitattaæ karaïÅyan-ti tam-pi va- canaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnup- patto, so tayà nibbÃhitabbo ti. \<-------------------------------------------------------------------------- 12 parikittesi C. >/ #<[page 184]># %< 184>% BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: Mamaæ và bhikkhave pare vaïïaæ bhÃseyyuæ dhammassa và - sanghassa và vaïïaæ bhÃseyyuæ, tatra tumhehi na Ãnando na somanassaæ na cetaso ubbillÃvitattaæ karaïÅyan-ti. Selassa ca brÃhmaïassa yathÃbhucce vaïïe bha¤¤amÃne bhiyyo uttariæ sakaguïaæ pakittitaæ: RÃjà ham-asmi Sela dhammarÃjà anuttaro, dhammena cakkaæ vattemi, cakkaæ appativattiyan-ti. PaÂhamaæ mahÃrÃja Bhagavatà dhammassa sabhÃva- sarasa-lakkhaïaæ sabhÃvaæ avitathaæ bhÆtaæ tacchaæ tathatthaæ paridÅpayamÃnena bhaïitaæ: Mamaæ và bhikkhave pare vaïïaæ bhÃseyyuæ dhammassa vÃ- sanghassa và vaïïaæ bhÃseyyuæ, tatra tumhehi na Ãnando na somanassaæ na cetaso ubbillÃvitattaæ karaïÅyan-ti. Yaæ pana Bhagavatà Selassa brÃhmaïassa yathÃbhucce vaïïe bha¤¤amÃne bhiyyo uttariæ sakaguïaæ pakittitaæ: RÃjà 'ham-asmi Sela dhammarÃjà anuttaro ti, taæ na lÃbhahetu na yasahetu na pakkhahetu na antevÃsikamya- tÃya, atha kho anukampÃya kÃru¤¤ena hitavasena: evaæ imassa dhammÃbhisamayo bhavissati tiïïa¤-ca mÃïava- kasatÃnan-ti, evaæ bhiyyo uttariæ sakaguïaæ bhaïitaæ: RÃjà 'ham-asmi Sela dhammarÃjà anuttaro ti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: Ahiæsayaæ paraæ loke piyo hohisi mÃmako ti. Puna ca bhaïitaæ: Niggaïhe niggahÃrahaæ, paggaïhe paggahÃrahan-ti. \<-------------------------------------------------------------------------- 6.16 parikittitaæ AbC. 11 tathaæ M. >/ #<[page 185]># %< 185>% Niggaho nÃma bhante NÃgasena hatthacchedo pÃ- dacchedo vadho bandhanaæ kÃraïà mÃraïaæ santati- vikopanaæ. Na etaæ vacanaæ Bhagavato yuttaæ, na ca Bhagavà arahati etaæ vacanaæ vattuæ. Yadi bhante NÃgasena Bhagavatà bhaïitaæ: Ahiæsayaæ paraæ loke piyo hohisi mÃmako ti, tena hi: Niggaïhe niggahÃrahaæ, paggaïhe paggahÃrahan-ti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi TathÃgatena bhaïitaæ: Niggaïhe niggahÃrahaæ, paggaïhe paggahÃrahan-ti, tena hi: Ahiæsayaæ paraæ loke piyo hohisi mÃmako ti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: Ahiæsayaæ paraæ loke piyo hohisi mÃmako ti. Bhaïita¤-ca: Niggaïhe niggahÃrahaæ, paggaïhe paggahÃrahan-ti. Ahiæsayaæ paraæ loke piyo hohisi mÃmako ti, sabbesaæ mahÃrÃja tathÃgatÃnaæ anumataæ etaæ, esà anusatthi, esà dhammadesanÃ, dhammo hi mahÃrÃja ahiæsÃlakkhaïo, sabhÃvavacanaæ etaæ. Yaæ pana ma- hÃrÃja TathÃgato Ãha: Niggaïhe niggahÃrahaæ, paggaïhe paggahÃrahan-ti, bhÃsà esÃ. Uddhataæ mahÃrÃja cittaæ niggahetabbaæ, lÅnaæ cittaæ paggahetabbaæ; akusalaæ cittaæ nigga- hetabbaæ, kusalaæ cittaæ paggahetabbaæ; ayoniso ma- nasikÃro niggahetabbo, yoniso manasikÃro paggahetabbo; \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 186]># %< 186>% micchà paÂipanno niggahetabbo, sammà paÂipanno pagga- hetabbo; anariyo niggahetabbo, ariyo paggahetabbo; coro niggahetabbo, acoro paggahetabbo ti. Hotu bhante NÃgasena, idÃni tvaæ paccÃgato si mama visayaæ, yam-ahaæ pucchÃmi so me attho upa- gato; coro pana bhante NÃgasena niggaïhantena kathaæ niggahetabbo ti. - Coro mahÃrÃja niggaïhantena evaæ- niggahetabbo:paribhÃsaniyo paribhÃsitabbo, daï¬aniyo daï ¬etabbo , pabbÃjaniyo pabbÃjetabbo, bandhaniyo bandhi- tabbo, ghÃtaniyo ghÃtetabbo ti. - Yaæ pana bhante NÃgasena corÃnaæ ghÃtanaæ taæ tathÃgatÃnaæ anuma- tan-ti. - Na hi mahÃrÃjÃti. - Kissa pana coro anu- sÃsaniyo anumato tathÃgatÃnan-ti. - Yo so mahÃrÃja ghÃtÅyati na so tathÃgatÃnaæ anumatiyà ghÃtÅyati, sa- yaækatena so ghÃtÅyati, api ca dhammÃnusatthiæ anu- sÃsÅyati, sakkà pana mahÃrÃja purisaæ akÃrakaæ ana- parÃdhaæ vÅthiyaæ, carantaæ gahetvà matimatà ghÃta- yitun-ti. - Na hi bhante ti. - Kena kÃraïena mahÃ- rÃjÃti. - AkÃrakattà bhante ti. - Evam-eva kho ma- hÃrÃja na coro tathÃgatÃnaæ anumatiyà ha¤¤ati, sayaæ- katena so ha¤¤ati, kim-pan' ettha anusÃsako ka¤ci do- saæ ÃpajjatÅti. - Na hi bhante ti. - Tena hi mahÃrÃja tathÃgatÃnaæ anusatthi samà anusatthi hotÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: Akkodhano vigatakhilo 'ham-asmÅti. Puna ca TathÃgato there SÃriputta-MoggallÃne sa- parise païÃmesi. Kin-nu kho bhante NÃgasena TathÃ- \<-------------------------------------------------------------------------- 8 -anÅyo A throughout. 14 -iyati AC twice, M throughout. 21 ki¤ci CM. 26 -khÅlo M. >/ #<[page 187]># %< 187>% gato kupito parisaæ païÃmesi udÃhu tuÂÂho païÃmesi: etaæ tÃva jÃnÃhi imaæ nÃmÃti. Yadi bhante NÃgasena kupito parisaæ païÃmesi, tena hi TathÃgatassa kodho appativattito. Yadi tuÂÂho païÃmesi, tena hi avatthus- miæ ajÃnantena païÃmitÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃjà BhagavatÃ. Akkodhano vigatakhilo 'ham-asmÅti. PaïÃmità ca therà SÃriputta-MoggallÃnà saparisÃ, ta¤-ca pana na kopena. Idha mahÃrÃja kocid eva puriso mahÃpaÂhaviyà mÆle và khÃïuke và pÃsÃïe và kaÂhale và visame và bhÆmibhÃge khalitvà patati, api nu kho mahÃrÃja mahÃpaÂhavÅ kupità taæ pÃtetÅti. - Na hi bhante, na-tthi mahÃpaÂhaviyà kopo và pasÃdo vÃ. anunaya-paÂighavippamuttà mahÃpaÂhavÅ, sayam-eva so alaso khalitvà patito ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja na-tthi tathÃgatÃnaæ kopo và pasÃdo vÃ, anunaya-pa- Âighavippamuttà tathÃgatà arahanto sammÃsambuddhÃ, atha kho sayaækaten' eva te attano aparÃdhena païÃ- mitÃ. Idha pana mahÃrÃja mahÃsamuddo na matena kuïapena saævasati, yaæ hoti mahÃsamudde mataæ ku- ïapaæ taæ khippam-eva nicchubhati, thalaæ ussÃdeti; api nu kho mahÃrÃja mahÃsamuddo kupito taæ kuïapaæ nicchubhatÅti. - Na hi bhante, na-tthi mahÃsamuddassa kopo và pasÃdo vÃ, anunaya-paÂighavippamutto mahÃ- samuddo ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja na-tthi tathÃ- gatÃnaæ kopo và pasÃdo vÃ, anunaya-paÂighavippa- muttà tathÃgatà arahanto sammÃsambuddhÃ, atha kho sayaækaten' eva te attano aparÃdhena païÃmitÃ. Yathà mahÃrÃja paÂhaviyà khalito patÅyati, evaæ JinasÃsana- vare khalito païÃmÅyati; yathà mahÃsamudde mataæ \<-------------------------------------------------------------------------- 5 panÃmità ti all. 8 -khÅlo AaCbM. 22 ussareti M. G* >/ #<[page 188]># %< 188>% kuïapaæ nicchubhÅyati, evaæ JinasÃsanavare khalito païÃmÅyati. Yaæ pana te mahÃrÃja TathÃgato païÃmesi, tesaæ atthakÃmo hitakÃmo sukhakÃmo visuddhikÃmo: evaæ ime jÃti-jarÃ-byÃdhi-maraïena parimuccissantÅti païÃmesÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, ta- thà sampaÂicchÃmÅti. Tatiyo vaggo. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ. Etad-aggaæ bhikkhave mama sÃvakÃnaæ bhikkhÆnaæ iddhimantÃnaæ, yad-idaæ MahÃmoggallÃno ti. Puna ca kira so laguÊehi paripothito bhinnasÅso sa¤cuïïitaÂÂhi maæsa-dhamani-majja-parikatto parinibbuto. Yadi bhante NÃgasena thero MahÃmoggallÃno iddhiyà koÂiæ gato, tena hi: laguÊehi paripothito parinibbuto ti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi laguÊehi paripothito parinibbuto, tena hi: iddhiyà koÂiæ gato ti tam-pi vacanaæ micchÃ. Kin-na samattho iddhiyà attano upaghÃtaæ apanayituæ, sade- vakassa pi lokassa paÂisaraïaæ bhavituæ araho ti. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: Etad-ag- gaæ bhikkhave mama sÃvakÃnaæ bhikkhÆnaæ iddhiman- tÃnaæ, yad-idaæ MahÃmoggallÃno ti. ùyasmà ca Ma- hÃmoggallÃno laguÊahato parinibbuto, ta¤-ca pana kam- mÃdhiggahitenÃti. - Nanu bhante NÃgasena iddhimato \<-------------------------------------------------------------------------- 12 parigatto M, parikaïïo C 12 parinibbuto ti ABC. 13.16 koÂigato CM. 18 araho hoti M. >/ #<[page 189]># %< 189>% iddhivisayo pi kammavipÃko pi dve acintiyÃ, acintiyena acintiyaæ apanayitabbaæ. Yathà nÃma bhante keci phalakÃmà kapitthena kapitthaæ pothenti, ambena ambaæ pothenti, evam-eva kho bhante NÃgasena acintiyena acintiyaæ pothayitvà apanetabban-ti. - AcintiyÃnam-pi mahÃrÃja ekaæ adhimattaæ balavataraæ. Yathà mahÃ- rÃja mahiyà rÃjÃno honti samajaccÃ, samajaccÃnam-pi tesaæ eko sabbe abhibhavitvà Ãïaæ pavatteti, evam-eva kho mahÃrÃja tesaæ acintiyÃnaæ kammavipÃkaæ yeva adhimattaæ balavataraæ, kammavipÃkaæ yeva sabbe abhi- bhaviya Ãïaæ pavatteti, kammÃdhiggahitassa avasesà kiriyà okÃsaæ na labhanti. Idha pana mahÃrÃja koci puriso kismicid-eva pakaraïe aparajjhati, na tassa mÃtà và pità và bhagini-bhÃtaro và sakhi-sahÃyakà và tÃyanti, atha kho rÃjà yeva tattha abhibhaviya Ãïaæ pavatteti, kiæ tattha kÃraïaæ: aparÃdhikatÃ; evam-eva kho, mahÃrÃja tesaæ acintiyÃnaæ kammavipÃkaæ yeva adhi- mattaæ balavataraæ, kammavipÃkaæ yeva sabbe abhi- bhaviya Ãïaæ pavatteti, kammÃdhiggahitassa avasesà kiriyà okÃsaæ na labhanti. Yathà và pana mahÃrÃja mahiyà dava¬Ãhe samuÂÂhite ghaÂasahassam-pi udakaæ na sakkoti nibbÃpetuæ, atha kho aggi yeva tattha abhi- bhaviya Ãïaæ pavatteti, kiæ tattha kÃraïaæ: balavatà tejassa; evam-eva kho mahÃrÃja tesaæ acintiyÃnaæ kammavipÃkaæ yeva adhimattaæ balavataraæ, kamma- vipÃkaæ yeva sabbe abhibhaviya Ãïaæ pavatteti, kammÃ- dhiggahitassa avasesà kiriyà okÃsaæ na labhanti. Tasmà mahÃrÃja Ãyasmato MahÃmoggallÃnassa kammÃdhiggahi- tassa laguÊehi pothiyamÃnassa iddhiyà samannÃhÃro nÃhosÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampa- ÂicchÃmÅti. \<-------------------------------------------------------------------------- 3 kapiÂÂhena kapiÂÂhaæ M. 4 kho om. M. 9 kammavipÃko yeva adhi- matto balavataro kammavipÃko M throughout 21 davadÃhe M. >/ #<[page 190]># %< 190>% Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: TathÃgatappavedito bhikkhave dhammavinayo vivaÂo viro- cati no paÂicchanno ti. Puna ca PÃtimokkhuddeso keva- la¤-ca VinayapiÂakaæ pihitaæ paÂicchannaæ. Yadi bhante NÃgasena JinasÃsane yuttaæ và pattaæ và sama- yaæ và labhetha, Vinayapaïïatti vivaÂà sobheyya, kena kÃraïena: kevalaæ tattha sikkhà saæyamo niyamo sÅla- guïa-ÃcÃra-païïatti attharaso dhammaraso vimuttiraso. Yadi bhante NÃgasena Bhagavatà bhaïitaæ: TathÃgatap- pavedito bhikkhave dhammavinayo vivaÂo virocati no pa- Âicchanno ti, tena hi: PÃtimokkhuddeso kevala¤-ca Vi- nayapiÂakaæ pihitaæ paÂicchannan-ti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi PÃtimokkhuddeso kevala¤-ca Vinaya- piÂakaæ pihitaæ paÂicchannaæ, tena hi: TathÃgatappa- vedito bhikkhave dhammavinayo vivaÂo virocati no paÂic- channo ti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhato- koÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: TathÃga- tappavedito bhikkhave dhammavinayo vivaÂo virocati no paÂicchanno ti. Puna ca PÃtimokkhuddeso kevala¤-ca VinayapiÂakaæ pihitaæ paÂicchannaæ. ta¤-ca pana na sabbesaæ, sÅmaæ katvà pihitaæ. Tividhena mahÃrÃja Bhagavatà PÃtimokkhuddeso sÅmaæ katvà pihito:pubba- kÃnaæ tathÃgatÃnaæ vaæsavasena pihito, dhammassa garukattà pihito, bhikkhubhÆmiyà garukattà pihito. Ka- thaæ pubbakÃnaæ tathÃgatÃnaæ vaæsavasena PÃtimok- khuddeso sÅmaæ katvà pihito: vaæso eso mahÃrÃja sab- besaæ pubbakÃnaæ tathÃgatÃnaæ, yad-idaæ bhikkhu- majjhe PÃtimokkhuddeso, avasesÃnaæ pihito. Yathà mahÃrÃja khattiyÃnaæ khattiyamÃyà khattiyesu yeva carati, evam-etaæ khattiyÃnaæ lokassa paveïi avasesÃnaæ pihitÃ; \<-------------------------------------------------------------------------- 3 puna ca paraæ AbCM. 4 paÂicchannanti AbC. 25 gurukattà M in both places. 31 pihito AM. >/ #<[page 191]># %< 191>% evam-eva kho mahÃrÃja vaæso eso sabbesaæ pubbakÃnaæ tathÃgatÃnaæ, yad-idaæ bhikkhumajjhe PÃÂimokkhuddeso. avasesÃnaæ pihito. Yathà và pana mahÃrÃja mahiyà gaïà vattanti, seyyathidaæ: mallà atoïà pabbatà dhammagiriyà brahmagiriyà natakà naccakà langhakà pisÃcà maïibhaddà puïïabaddha candima-suriyà siridevatà kalidevatà sivà vasudevà ghanikà asipÃsà bhaddiputtÃ, tesaæ tesaæ ra- hassaæ tesu tesu gaïesu yeva carati, avasesÃnaæ pi- hitaæ; evam-eva kho mahÃrÃja vaæso eso sabbesaæ pubbakÃnaæ tathÃgatÃnaæ, yad-idaæ bhikkhumajjhe PÃ- timokkhuddeso, avasesÃnaæ pihito. Evaæ pubbakÃnaæ tathÃgatÃnaæ vaæsavasena PÃtimokkhuddeso sÅmaæ katvà pihito. Kathaæ dhammassa garukattà PÃtimok- khuddeso sÅmaæ katvà pihito: dhammo mahÃrÃja garuko bhÃriyo, tattha sammattakÃrÅ a¤¤aæ ÃrÃdheti, taæ tattha paramparÃsammattakÃritÃya pÃpuïÃti, na taæ tattha pa- ramparÃsammattakÃritÃya pÃpuïÃti; mà cÃyaæ sÃra- dhammo varadhammo asammattakÃrÅnaæ hatthagato o¤Ãto ava¤Ãto hÅÊito khÅÊito garahito bhavatu, mà cÃyaæ sÃra- dhammo varadhammo dujjanagato o¤Ãto ava¤Ãto hÅÊito khÅÊito garahito bhavatÆti evaæ dhammassa garukattà PÃtimokkhuddeso sÅmaæ katvà pihito. Yathà mahÃrÃja sÃra-vara-pavara-abhijÃta-jÃtimanta-rattalohitacandanaæ nÃma Savarapuram-anugataæ o¤Ãtaæ ava¤Ãtaæ hÅÊitaæ khÅÊitaæ garahitaæ bhavati, evam-eva kho mahÃrÃja: mà 'yaæ sÃradhammo varadhammo paramparÃasam- mattakÃrÅnaæ hatthagato o¤Ãto ava¤Ãto hÅÊito khÅÊito garahito bhavatu, mà cÃyaæ sÃradhammo varadhammo dujjanagato o¤Ãto ava¤Ãto hÅÊito khÅÊito garahito bhavatÆti evaæ dhammassa garukattà PÃtimokkhuddeso sÅmaæ katvà \<-------------------------------------------------------------------------- 4 anona C. 4 vaÂÂakà (for pabbatÃ) M. 5 -hiriyà C twice. 6 kÃli- devata CM. 7 vasudeva C. sudevÃvasudeva M, vavasudevÃsuvà A. 7 ghanikà C, ghanighà B. 7 apipÃsa M. 7 bhaddhiputtà AB. 15 guruko M. 24 sabara- Ab. 26 mà cÃyaæ AbM. >/ #<[page 192]># %< 192>% pihito. Kathaæ bhikkhubhÆmiyà garukattà PÃtimokkhud- deso sÅmaæ katvà pihito: bhikkhubhÃvo kho mahÃrÃja atu- liyo appamÃïo anagghaniyo, na sakkà kenaci agghÃpetuæ tuletuæ parimetuæ, mà 'yaæ evarÆpe bhikkhubhÃve Âhito lokena samasamo bhavatÆti bhikkhÆnaæ yeva antare PÃ- timokkhuddeso carati. Yathà mahÃrÃja loke varapavara- bhaï¬aæ, vatthaæ và attharaïaæ và gaja-turanga-ratha- suvaïïa-rajata-maïi-muttÃ-itthiratanÃdÅni và nijjitakam- masÆrà vÃ, sabbe te rÃjÃnam-upagacchanti, evam-eva kho mahÃrÃja yÃvatà loke sikkhÃ-sugatÃgamapariyatti- ÃcÃrasaæyama-sÅlasaævaraguïà sabbe te bhikkhusangham- upagatà bhavanti. Evaæ bhikkhubhÆmiyà garukattà PÃ- timokkhuddeso sÅmaæ katvà pihito ti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: SampajÃnamusÃvÃde pÃrÃjiko hotÅti. Puna ca bhaïitaæ: SampajÃnamusÃvÃde lahukaæ Ãpattiæ Ãpajjati ekassa san- tike desanÃvatthukan-ti. Bhante NÃgasena, ko pan' ettha viseso, kiæ kÃraïaæ ya¤-c' ekena musÃvÃdena ucchijjati, ya¤-c' ekena musÃvÃdena satekiccho hoti. Yadi bhante NÃgasena Bhagavatà bhaïitaæ: SampajÃna- musÃvÃde pÃrÃjiko hotÅti, tena hi: SampajÃnamusÃvÃde lahukaæ Ãpattiæ Ãpajjati ekassa santike desanÃvatthu- kan-ti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi TathÃgatena bhaïitaæ: SampajÃnamusÃvÃde lahukaæ Ãpattiæ Ãpajjati ekassa santike desanÃvatthukan-ti, tena hi: SampajÃna- musÃvÃde pÃrÃjiko hotÅti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. \<-------------------------------------------------------------------------- 2 loke atuliyo A. 7 -turaga- AB. 19 yamekena C. >/ #<[page 193]># %< 193>% BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: SampajÃna- musÃvÃde pÃrÃjiko hotÅti. Bhaïita¤-ca: SampajÃnamu- sÃvÃde lahukaæ Ãpattiæ Ãpajjati ekassa santike desanÃ- vatthukan-ti. Ta¤-ca pana vatthuvasena garuka-lahu- kaæ hoti. Taæ kim-ma¤¤asi mahÃrÃja: idha koci puriso parassa pÃïinà pahÃraæ dadeyya, tassa tumhe kiæ daï¬aæ dhÃrethÃti. - Yadi so bhante Ãha: na- kkhamÃmÅti, tassa mayaæ akkhamamÃne kahÃpaïaæ ha- rÃpemÃti. - Idha pana mahÃrÃja so yeva puriso tava pÃïinà pahÃraæ dadeyya, tassa pana ko daï¬o ti. - Hattham-pi 'ssa bhante chedÃpeyyÃma, pÃdam-pi che- dÃpeyyÃma, yÃva sÅsaæ kaÊÅracchejjaæ chedÃpeyyÃma, sabbam-pi taæ gehaæ vilumpÃpeyyÃma, ubhatopasse yÃva sattamaæ kulaæ samugghÃtÃpeyyÃmÃti. - Ko pan' ettha mahÃrÃja viseso, kiæ kÃraïaæ yaæ ekassa pÃïip- pahÃre sukhumo kahÃpaïo daï¬o, yaæ tava pÃïippahÃre hatthacchejjaæ pÃdacchejjaæ yÃva kaÊÅracchejjaæ sabba- gehÃdÃnaæ ubhatopasse yÃva sattamakulà samugghÃto ti. -Manussantarena bhante ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja sampajÃnamusÃvÃdo vatthuvasena garuka-lahuko hotÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ Bhagavatà DhammatÃdhammapariyÃye: Pubbe va bodhisattÃnaæ mÃtÃpitaro niyatà honti, bodhi niyatà hoti, aggasÃvakà niyatà honti, putto niyato hoti, upaÂÂhÃko niyato hotÅti. Puna ca tumhe bhaïatha: Tusite kÃye Âhito Bodhisatto aÂÂha mahÃvilokanÃni viloketi: kÃlaæ viloketi, dÅpaæ vi- loketi, desaæ viloketi, kulaæ viloketi, janettiæ viloketi, Ãyuæ viloketi, mÃsaæ viloketi, nekkhammaæ viloketÅti. \<-------------------------------------------------------------------------- 13 naæ A, na B; pi 'ssa gehaæ M. >/ #<[page 194]># %< 194>% Bhante NÃgasena, aparipakke ¤Ãïe bujjhanaæ na-tthi, paripakke ¤Ãïe na sakkà nimesantaram-pi Ãgametuæ, anatikkamanÅyaæ paripakkamÃnasaæ; kasmà Bodhisatto kÃlaæ viloketi: kamhi kÃle uppajjÃmÅti. Aparipakke ¤Ãïe bujjhanaæ na-tthi, paripakke ¤Ãïe na sakkà nime- santaram-pi Ãgametuæ; kasmà Bodhisatto kulaæ vilo- keti: kamhi kule uppajjÃmÅti. Yadi bhante NÃgasena pubbe va Bodhisattassa mÃtÃpitaro niyatÃ, tena hi: kulaæ viloketÅti yaæ vacanaæ taæ micchÃ; yadi kulaæ viloketi, tena hi: pubbe va Bodhisattassa mÃtÃpitaro niyatà ti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. Niyatà mahÃrÃja pubbe va Bodhisattassa mÃtÃpitaro, kula¤-ca Bodhisatto viloketi. Kin-ti pana kulaæ vilo- keti: ye me mÃtÃpitaro te khattiyà udÃhu brÃhmaïà ti, evaæ kulaæ viloketi. AÂÂhannaæ mahÃrÃja pubbe va anÃgataæ oloketabbaæ hoti, katamesaæ aÂÂhannaæ: vÃïi- jassa mahÃrÃja pubbe va vikkayabhaï¬aæ oloketabbaæ hoti, hatthinÃgassa pubbe va soï¬Ãya anÃgato maggo oloketabbo hoti, sÃkaÂikassa pubbe va anÃgataæ titthaæ oloketabbaæ hoti, niyyÃmakassa pubbe va anÃgataæ tÅraæ oloketvà nÃvà pesetabbà hoti, bhisakkassa pubbe va Ãyuæ oloketvà Ãturo upasankamitabbo hoti, uttarasetussa pubbe va thirÃthirabhÃvaæ jÃnitvà abhirÆhitabbaæ hoti, bhik- khussa pubbe va anÃgataæ kÃlaæ paccavekkhitvà bho- janaæ bhu¤jitabbaæ hoti, bodhisattÃnaæ pubbe va kulaæ oloketabbaæ hoti: khattiyakulaæ và brÃhmaïakulaæ và ti. Imesaæ kho mahÃrÃja aÂÂhannaæ pubbe va anÃgataæ oloketabbaæ hotÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam- etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. \<-------------------------------------------------------------------------- No footnote. >/ #<[page 195]># %< 195>% Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: Na bhikkhave attÃnaæ pÃtetabbaæ, yo pÃteyya yathÃdhammo kÃretabbo ti. Puna ca tumhe bhaïatha: Yattha katthaci Bhagavà sÃvakÃnaæ dhammaæ desayamÃno anekapariyÃ- yena jÃtiyà jarÃya byÃdhino maraïassa samucchedÃya dhammaæ deseti, yo hi koci jÃti-jarÃ-byÃdhi-maraïaæ samatikkamati taæ paramÃya pasaæsÃya pasaæsatÅti. Yadi bhante NÃgasena Bhagavatà bhaïitaæ: Na bhik- khave attÃnaæ pÃtetabbaæ, yo pÃteyya yathÃdhammo kÃretabbo ti, tena hi: jÃtiyà jarÃya byÃdhino maraïassa samucchedÃya dhammaæ desetÅti yaæ vacanaæ taæ mic- chÃ. Yadi jÃtiyà jarÃya byÃdhino maraïassa samucche- dÃya dhammaæ deseti, tena hi: Na bhikkhave attÃnaæ pÃtetabbaæ, yo pÃteyya yathÃdhammo kÃretabbo ti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: Na bhik- khave attÃnaæ pÃtetabbaæ, yo pÃteyya yathÃdhammo kÃretabbo ti. Yattha katthaci Bhagavatà sÃvakÃnaæ dhammaæ desayamÃnena ca anekapariyÃyena jÃtiyà jarÃya byÃdhino maraïassa samucchedÃya dhammo desito. Tattha pana kÃraïaæ atthi yena Bhagavà kÃraïena pa- Âikkhipi samÃdapesi cÃti. - Kim-pan' ettha bhante NÃ- gasena kÃraïaæ yena Bhagavà kÃraïena paÂikkhipi samÃ- dapesi cÃti. - SÅlavà mahÃrÃja sÅlasampanno agadasamo sattÃnaæ kilesavisavinÃsane, osadhasamo sattÃnaæ kile- sabyÃdhivÆpasame, udakasamo sattÃnaæ kilesarajojallÃ- paharaïe, maïiratanasamo sattÃnaæ sabbasampattidÃne, nÃvÃsamo sattÃnaæ caturoghapÃragamane, satthavÃhasamo sattÃnaæ jÃtikantÃratÃraïe, vÃtasamo sattÃnaæ tividhag- gisantÃpanibbÃpane, mahÃmeghasamo sattÃnaæ mÃna- saparipÆraïe, Ãcariyasamo sattÃnaæ kusalasikkhÃpane, sudesikasamo sattÃnaæ khemapatham-Ãcikkhane. Eva- rÆpo mahÃrÃja bahuguïo anekaguïo appamÃïaguïo gu- \<-------------------------------------------------------------------------- No footnote. >/ #<[page 196]># %< 196>% ïarÃsi guïapu¤jo sattÃnaæ va¬¬hikaro sÅlavà mà vinassÅti sattÃnaæ anukampÃya mahÃrÃja Bhagavà sik- khÃpadaæ pa¤¤Ãpesi: Na bhikkhave attÃnaæ pÃtetab- baæ, yo pÃteyya yathÃdhammo kÃretabbo ti. Idam- ettha mahÃrÃja kÃraïaæ yena kÃraïena Bhagavà paÂik- khipi. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena KumÃra- kassapena vicitrakathikena PÃyÃsirÃja¤¤assa paralokaæ dÅpayamÃnena: Yathà yathà kho rÃja¤¤a samaïabrÃh- maïà sÅlavanto kalyÃïadhammà ciraæ dÅgham-addhÃnaæ tiÂÂhanti, tathà tathà bahujanahitÃya paÂipajjanti bahu- janasukhÃya lokÃnukampÃya atthÃya hitÃya sukhÃya devamanussÃnan-ti. Kena pana kÃraïena Bhagavà sa- mÃdapesi: jÃti pi mahÃrÃja dukkhÃ, jarà pi dukkhÃ, byÃdhi pi dukkhÃ, maraïam-pi dukkhaæ, soko pi duk- kho, paridevo pi dukkho, dukkham-pi dukkhaæ, doma- nassam-pi dukkhaæ, upÃyÃso pi dukkho, appiyehi sam- payogo pi dukkho, piyehi vippayogo pi dukkho, mÃtu- maraïam-pi dukkhaæ, pitumaraïam-pi dukkhaæ, bhÃtu- maraïam-pi dukkhaæ, bhaginimaraïam-pi dukkhaæ, puttamaranam-pi dukkhaæ, dÃramaraïam-pi dukkhaæ, ¤Ãtimaraïam-pi dukkhaæ, ¤Ãtibyasanam-pi dukkhaæ, rogabyasanam-pi dukkhaæ, bhogabyasanam-pi dukkhaæ, sÅlabyasanam-pi dukkhaæ, diÂÂhibyasanam-pi dukkhaæ, rÃjabhayam-pi dukkhaæ, corabhayam-pi dukkhaæ, veri- bhayam-pi dukkhaæ, dubbhikkhabhayam-pi dukkhaæ, ag- gibhayam-pi ¬ukkhaæ, udakabhayam-pi dukkhaæ, Æmi- bhayam- pi dukkhaæ, ÃvaÂÂabhayam-pi dukkhaæ, kum- bhÅlabhayam-pi dukkhaæ, susukÃbhayam-pi dukkhaæ, attÃnuvÃdabhayam-pi dukkhaæ, parÃnuvÃdabhayam-pi dukkhaæ, daï¬abhayam-pi dukkhaæ, duggatibhayam-pi dukkhaæ, parisasÃrajjabhayam-pi dukkhaæ, ÃjÅvikabha- yam-pi dukkhaæ, maraïabhayam-pi dukkhaæ, vettehi \<-------------------------------------------------------------------------- 11 lokÃnukampakÃya ABC. 14 byÃdhÅ AB. 31 -sÃrajjampi B. 31 ajÅvika- M, ajÅvikÃ- C. >/ #<[page 197]># %< 197>% tÃÊanam-pi dukkhaæ, kasÃhi tÃÊanam-pi dukkhaæ, addhadaï¬akehi tÃÊanam-pi dukkhaæ, hatthacchedanam-pi dukkhaæ, pÃdacchedanam-pi dukkhaæ, hatthapÃdacche- danam-pi dukkhaæ, kaïïacchedanam-pi dukkhaæ, nÃ- sacchedanam-pi dukkhaæ, kaïïanÃsacchedanam-pi duk- khaæ, bilangathÃlikam-pi dukkhaæ, sankhamuï¬ikam-pi dukkhaæ, RÃhumukham-pi dukkhaæ, jotimÃlakam-pi dukkhaæ, hatthapajjotikam-pi dukkhaæ, erakavattikam- pi dukkhaæ, cÅrakavÃsikam-pi dukkhaæ, eïeyyakam-pi dukkhaæ, baÊisamaæsikam-pi dukkhaæ, kahÃpaïakam-pi dukkhaæ, khÃrÃpatacchikam-pi dukkhaæ, palighapari- vattikam-pi dukkhaæ, palÃlapÅÂhakam-pi dukkhaæ, tattena [pi] telena osi¤canam-pi dukkhaæ, sunakhehi khÃdÃpanam-pi dukkhaæ, jÅvasÆlÃropanam-pi dukkhaæ, asinà sÅsacchedanam-pi dukkhaæ, evarÆpÃni evarÆpÃni mahÃrÃja bahuvidhÃni anekavidhÃni dukkhÃni saæsÃragato anubhavati. Yathà mahÃrÃja Himavante pabbate abhi- vaÂÂaæ udakaæ GangÃya nadiyà pÃsÃïa-sakkhara-khara- marumba-ÃvaÂÂa-gaggalaka-Æmikavankacadika-Ãvaraïa- nÅvarana-mÆlaka-sÃkhÃsu pariyottharati, evam-eva kho mahÃrÃja evarÆpÃni evarÆpÃni bahuvidhÃni anekavidhÃni dukkhÃni saæsÃragato anubhavati. Pavattaæ mahÃrÃja dukkhaæ, appavattaæ sukhaæ, appavattassa guïaæ pa- vatte ca bhayaæ dÅpayamÃno mahÃrÃja Bhagavà appa- vattassa sacchikiriyÃya jÃti-jarÃ-byÃdhi-maraïasamatik- kamÃya samÃdapesi. Idam-ettha mahÃrÃja kÃraïaæ yena kÃraïena Bhagavà samÃdapesÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, sunibbeÂhito pa¤ho, sukathitaæ kÃraïaæ, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. \<-------------------------------------------------------------------------- 2 -cchedampi BCM throughout. 15 evarÆpÃni once CM. 18 abhivuÂÂhaæ M. 19 -vadika- C, -madika- Aa. 21 evarÆpÃni once C. >/ #<[page 198]># %< 198>% Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: Met- tÃya bhikkhave cetovimuttiyà ÃsevitÃya bhÃvitÃya bahulÅka- tÃya yÃnikatÃya vatthukatÃya anuÂÂhitÃya paricitÃya susamÃ- raddhÃya ekÃdas' Ãnisaæsà pÃÂikankhÃ, katame ekÃdasa: sukhaæ supati, sukhaæ paÂibujjhati, na pÃpakaæ supi- naæ passati, manussÃnaæ piyo hoti, amanussÃnaæ piyo hoti, devatà rakkhanti, nÃssa aggi và visaæ và satthaæ và kamati, tuvaÂaæ cittaæ samÃdhiyati, mukhavaïïo vip- pasÅdati, asammÆÊho kÃlaæ karoti, uttariæ appaÂivijjhanto brahmalokÆpago hotÅti. Puna ca tumhe bhaïatha: SÃmo kumÃro mettÃvihÃrÅ migasanghena parivuto pavane vica- ranto Piliyakkhena ra¤¤Ã viddho visapÅtena sallena tatth' eva mucchito patito ti. Yadi bhante NÃgasena Bhaga- vatà bhaïitaæ: MettÃya bhikkhave-pe-brahmalo- kÆpago hotÅti, tena hi: SÃmo kumÃro mettÃvihÃrÅ miga- sanghena parivuto pavane vicaranto Piliyakkhena ra¤¤Ã viddho visapÅtena sallena tatth' eva mucchito patito ti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi SÃmo kumÃro mettÃ- vihÃrÅ migasaÇghena parivuto pavane vicaranto Piliyak- khena ra¤¤Ã viddho visapÅtena sallena tatth' eva muc- chito patito, tena hi: MettÃya bhikkhave-pe-nÃssa aggi và visaæ và satthaæ và kamatÅti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho sunipuïo pari- saïho sukhumo gambhÅro, api sunipuïÃnaæ manujÃnaæ gatte sedaæ moceyya, so tavÃnuppatto, vijaÂehi taæ ma- hÃjaÂÃjaÂitaæ, anÃgatÃnaæ JinaputtÃnaæ cakkhuæ dehi nibbÃhanÃyÃti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: MettÃya bhikkhave-pe-nÃssa aggi và visaæ và satthaæ và kamatÅti. SÃmo ca kumÃro mettÃvihÃrÅ migasanghena parivuto pavane vicaranto Piliyakkhena ra¤¤Ã viddho visapÅtena sallena tatth' eva mucchito patito. Tattha \<-------------------------------------------------------------------------- 4 paÂikankhà AaB. 12 piÊiyakkhena M throughout, pÅlÅ- or pÅli- C. >/ #<[page 199]># %< 199>% pana mahÃrÃja kÃraïaæ atthi. Katamaæ tattha kÃra- ïaæ: n' ete mahÃrÃja guïà puggalassa, mettÃbhÃvanÃy' ete guïÃ. SÃmo mahÃrÃja kumÃro ghaÂaæ ukkhipanto tasmiæ khaïe mettÃbhÃvanÃya pamatto ahosi. Yasmiæ mahÃrÃja khaïe puggalo mettaæ samÃpanno hoti, na tassa puggalassa tasmiæ khaïe aggi và visaæ và satthaæ và kamati, tassa ye keci ahitakÃmà upagantvà taæ na pas- santi, na tasmiæ okÃsaæ labhanti; n' ete mahÃrÃja guïà puggalassa, mettÃbhÃvanÃy' ete guïÃ. Idha mahÃrÃja puriso sangÃmasÆro abhejjakavacajÃlikaæ sannayhitvà sangÃmaæ otareyya, tassa sarà khittà upagantvà patanti vikiranti, na tasmiæ okÃsaæ labhanti; n' eso mahÃrÃja guïo sangÃmasÆrassa, abhejjakavacajÃlikÃy' eso guïo, yassa sarà khittà upagantvà patanti vikiranti. Evam- eva kho mahÃrÃja n' ete guïà puggalassa, mettÃbhÃva- nÃy'ete guïÃ; yasmiæ mahÃrÃja khaïe puggalo mettaæ samÃpanno hoti na tassa puggalassa tasmiæ khaïe aggi và visaæ và satthaæ và kamati, tassa ye keci ahitakÃmà upagantvà taæ na passanti, tasmiæ okÃsaæ na labhanti; n' ete mahÃrÃja guïà puggalassa, mettÃbhÃvanÃy' ete guïÃ. Idha pana mahÃrÃja puriso dibbaæ antaradhÃnaæ mÆlaæ hatthe kareyya, yÃva taæ mÆlaæ tassa hattha- gataæ hoti tÃva na a¤¤o koci pakatimanusso taæ puri- saæ passati, n'eso mahÃrÃja guïo purisassa, mÆlass' eso guïo antaradhÃnassa, yaæ so pakatimanussÃnaæ cakkhu- pathe na dissati. Evam-eva kho mahÃrÃja n' ete guïà puggalassa, mettÃbhÃvanÃy' ete guïÃ; yasmiæ mahÃrÃja khaïe puggalo mettaæ samÃpanno hoti na tassa pugga- lassa tasmiæ khaïe aggi và visaæ và satthaæ và kamati, tassa ye keci ahitakÃmà upagantvà taæ na passanti, na tasmiæ okÃsaæ labhanti; n' ete mahÃrÃja guïà pugga- lassa, mettÃbhÃvanÃy' ete guïÃ. Yathà và pana mahÃrÃja \<-------------------------------------------------------------------------- 24 mÆlass' eva so AbC. >/ #<[page 200]># %< 200>% purisaæ sukataæ mahatimahÃleïam-anupaviÂÂhaæ maha- timahÃmegho abhivassanto na sakkoti temayituæ, n' eso mahÃrÃja guïo purisassa, mahÃleïassa so guïo, yaæ ma- hatimahÃmegho abhivassamÃno na taæ temeti; evam- eva kho mahÃrÃja n' ete guïà puggalassa, mettÃbhÃvanÃy' ete guïÃ, yasmiæ mahÃrÃja khaïe puggalo mettaæ samÃ- panno hoti na tassa puggalassa tasmiæ khaïe aggi và visaæ và satthaæ và kamati, tassa ye keci ahitakÃmà upagantvà taæ na passanti, na tassa sakkonti ahitaæ kÃtuæ, n' ete mahÃrÃja guïà puggalassa, mettÃbhÃvanÃy' ete guïà ti. - Acchariyaæ bhante NÃgasena, abbhutaæ bhante NÃgasena, sabbapÃpanivÃraïà mettÃbhÃvanà ti. - SabbakusalaguïÃvahà mahÃrÃja mettÃbhÃvanà hitÃnam-pi ahitÃnam -pi, ye te satÂà vi¤¤Ãïabaddhà sabbesaæ ma- hÃnisaæsà mettÃbhÃvanà saævibhajitabbà ti. Bhante NÃgasena, kusalakÃrissa pi akusalakÃrissa pi vipÃko samasamo udÃhu koci viseso atthÅti. - Atthi mahÃrÃja kusalassa ca akusalassa ca viseso, kusalaæ mahÃrÃja sukhavipÃkaæ saggasaævattanikaæ, akusalaæ dukkhavipÃkaæ nirayasaævattanikan-ti. - Bhante NÃ- gasena, tumhe bhaïatha: Devadatto ekantakaïho ekanta- kaïhehi dhammehi samannÃgato, Bodhisatto ekantasukko ekantasukkehi dhammehi samannÃgato ti. Puna ca De- vadatto bhave bhave yasena ca pakkhena ca Bodhisat- tena samasamo hoti, kadÃci adhikataro vÃ. Yadà Deva- datto nagare BÃrÃïasiyaæ Brahmadattassa ra¤¤o puro- hitaputto ahosi, tadà Bodhisatto chavakacaï¬Ãlo ahosi vijjÃdharo, vijjaæ parijapitvà akÃle ambaphalÃni nibbat- tesi; ettha tÃva Bodhisatto Devadattato jÃtiyà nihÅno \<-------------------------------------------------------------------------- 12 sabbaæpÃpa- ABC. >/ #<[page 201]># %< 201>% yasasà ca nihÅno. Puna ca paraæ yadà Devadatto rÃjà ahosi mahÃmahÅpati sabbakÃmasamangÅ, tadà Bodhisatto tassÆpabhogo ahosi hatthinÃgo sabbalakkhaïasampanno, tassa cÃrugativilÃsaæ asahamÃno rÃjà vadham-icchanto hatthÃcariyaæ evam-avoca: asikkhito te Ãcariya hatthi- nÃgo, tassa ÃkÃsagamanaæ nÃma kÃraïaæ karohÅti; tat- tha pi tÃva Bodhisatto Devadattato jÃtiyà nihÅno, lÃmako tiracchÃnagato. Puna ca paraæ yadà Devadatto manusso ahosi pavane naÂÂhÃyiko, tadà Bodhisatto MahÃpaÂhavÅ nÃma makkaÂo ahosi; ettha pi tÃva dissati viseso ma- nussassa ca tiracchÃnagatassa ca, ettha pi tÃva Bodhi- satto Devadattato jÃtiyà nihÅno. Puna ca paraæ yadà Devadatto manusso ahosi, Soïuttaro nÃma nesÃdo balavà balavataro nÃgabalo, tadà Bodhisatto Chaddanto nÃma nÃgarÃjà ahosi, tadà so luddako taæ hatthinÃgaæ ghÃtesi; tattha pi tÃva Devadatto va adhikataro. Puna ca paraæ yadà Devadatto manusso ahosi vanacÃraïo aniketavÃsÅ, tadà Bodhisatto sakuïo ahosi tittiro mantajjhÃyÅ, tadà pi so vanacÃraïo taæ sakuïaæ ghÃtesi; tattha pi tÃva Devadatto va jÃtiyà adhikataro. Puna ca paraæ yadà Devadatto KalÃbu nÃma KÃsirÃjà ahosi, tadà Bodhisatto tÃpaso ahosi khantivÃdÅ, tadà so rÃjà tassa tÃpasassa kuddho hatthapÃde vaæsakaÊÅre viya chedÃpesi; tattha pi tÃva Devadatto yeva adhikataro jÃtiyà ca yasena ca. Puna ca paraæ yadà Devadatto manusso ahosi vanacaro, tadà Bodhisatto Nandiyo nÃma vÃnarindo ahosi, tadà pi so vanacaro taæ vanarindaæ ghÃtesi saddhiæ mÃtarà kaniÂÂhabhÃtikena ca; tattha pi tÃva Devadatto yeva adhikataro jÃtiyÃ. Puna ca paraæ yadà Devadatto ma- nusso ahosi acelako KÃrambhiyo nÃma, tadà Bodhisatto Paï¬arako nÃma nÃgarÃjà ahosi; tattha pi tÃva Deva- \<-------------------------------------------------------------------------- 13 sonuttaro ACM. 17.19 vanavÃraïo BC, vanacaro, -carako M. 18 -jjhÃyi all. >/ #<[page 202]># %< 202>% datto yeva adhikataro jÃtiyÃ. Puna ca paraæ yadà Devadatto manusso ahosi pavane jaÂilako, tadà Bodhi- satto Tacchako nÃma mahÃsÆkaro ahosi; tattha pi tÃva Devadatto yeva jÃtiyà adhikataro. Puna ca paraæ yadà Devadatto CetÅsu Suraparicaro nÃma rÃjà ahosi upari- purisamatte gagane vehÃsangamo, tadà Bodhisatto Kapilo nÃma brÃhmaïo ahosi; tattha pi tÃva Devadatto yeva adhikataro jÃtiyà ca yasena ca. Puna ca paraæ yadà Devadatto manusso ahosi SÃmo nÃma, tadà Bodhisatto Ruru nÃma migarÃjà ahosi; tattha pi tÃva Devadatto yeva jÃtiyà adhikataro. Puna ca paraæ yadà Devadatto manusso ahosi luddako pavanacaro, tadà Bodhisatto hat- thinÃgo ahosi, so luddako tassa hatthinÃgassa sattak- khattuæ dante chinditvà hari; tattha pi tÃva Devadatto yeva yoniyà adhikataro. Puna ca paraæ yadà Devadatto sigÃlo ahosi khattiyadhammo, so yÃvatà JambudÅpe pade- sarÃjÃno te sabbe anuyutte akÃsi, tadà Bodhisatto Vidhuro nÃma paï¬ito ahosi; tattha pi tÃva Devadatto yeva ya- sena adhikataro. Puna ca paraæ yadà Devadatto hat- thinÃgo hutvà laÂukikÃya sakuïikÃya puttake ghÃtesi, tadà Bodhisatto pi hatthinÃgo ahosi yÆthapati; tattha tÃva ubho pi te samasamà ahesuæ. Puna ca paraæ yadà Devadatto yakkho ahosi Adhammo nÃma, tadà Bodhisatto pi yakko ahosi Dhammo nÃma, tattha pi tÃva ubho pi samasamà ahesuæ. Puna ca paraæ yadà Devadatto nÃviko ahosi pa¤cannaæ kulasatÃnaæ issaro, tadà Bodhisatto pi nÃviko ahosi pa¤cannaæ kulasatÃnaæ issaro; tattha pi tÃva ubho pi samasamà va ahesuæ. Puna ca paraæ yadà Devadatto satthavÃho ahosi pa¤- cannaæ sakaÂasatÃnaæ issaro, tadà Bodhisatto pi sat- thavÃho ahosi pa¤cannaæ sakaÂasatÃnaæ issaro; tat- tha pi tÃva ubho pi samasamà ahesuæ. Puna ca \<-------------------------------------------------------------------------- 17 vidhÆro ABM. >/ #<[page 203]># %< 203>% paraæ yadà Devadatto SÃkho nÃma migarÃjà ahosi, tadà Bodhisatto pi Nigrodho nÃma migarÃjà ahosi; tattha pi tÃva ubho pi samasamà ahesuæ. Puna ca paraæ yadà Devadatto SÃkho nÃma senÃpati ahosi, tadà Bodhisatto Nigrodho nÃma rÃjà ahosi; tattha pi tÃva ubho pi sama- samà ahesuæ. Puna ca paraæ yadà Devadatto Khan- ¬ahÃlo nÃma brÃhmaïo ahosi, tadà Bodhisatto Cando nÃma rÃjakumÃro ahosi; tadà ayaæ Khaï¬ahÃlo yeva adhikataro. Puna ca paraæ yadà Devadatto Brahma- datto nÃma rÃjà ahosi, tadà Bodhisatto tassa putto Ma- hÃpadumo nÃma kumÃro ahosi, tadà so rÃjà sakaputtaæ corappapÃte khipÃpesi; yato kutoci pità va puttÃnaæ adhikataro hoti visiÂÂho ti tattha pi tÃva Devadatto yeva adhikataro. Puna ca paraæ yadà Devadatto MahÃpatÃpo nÃma rÃjà ahosi, tadà Bodhisatto tassa putto Dhamma- pÃlo nÃma kumÃro ahosi, tadà so rÃjà sakaputtassa hat- thapÃde sÅsa¤-ca chedÃpesi; tattha pi tÃva Devadatto yeva uttaro adhikataro. Ajj' etarahi ubho pi Sakyakule jÃyiæsu, Bodhisatto Buddho ahosi sabba¤¤Æ lokanÃyako, Devadatto tassa atidevadevassa sÃsane pabbajitvà iddhiæ nibbattetvà BuddhÃlayaæ akÃsi. Kin-nu kho bhante NÃ- gasena yaæ mayà bhaïitaæ taæ sabbaæ tathaæ udÃhu vitathan-ti. - Yan-tvaæ mahÃrÃja bahuvidhaæ kÃra- ïaæ osÃresi, sabban-taæ tath' eva no a¤¤athà ti. - Yadi bhante NÃgasena kaïho pi sukko pi samasamagatikà honti, tena hi kusalam-pi akusalam-pi samasamavipÃ- kaæ hotÅti. - Na hi mahÃrÃja kusalam-pi akusalam-pi samasamavipÃkaæ hoti, na hi mahÃrÃja, Devadatto sab- bajanehi paÂiviruddho, Bodhisatto n' eva paÂiviruddho, yo tassa Bodhisatte paÂivirodho so tasmiæ tasmiæ yeva bhave paccati phalaæ deti. Devadatto pi mahÃrÃja issa- \<-------------------------------------------------------------------------- 12 kutoci pi pità BC. 12 ca AB. 20 atidevassa A, devÃtidevassa M. 22 tathà C. 28 hi om. BC. >/ #<[page 204]># %< 204>% riye Âhito janapadesu Ãrakkhaæ deti, setuæ sabhaæ pu¤- ¤asÃlaæ kÃreti, samaïa-brÃhmaïÃnaæ kapaïiddhika-va- nibbakÃnaæ nÃthÃnÃthÃnaæ yathÃpaïihitaæ dÃnaæ deti; tassa so vipÃkena bhave bhave sampattiyo paÂilabhati. Kass' etaæ mahÃrÃja sakkà vattuæ: vinà dÃnena damena saæyamena uposathakammena sampattiæ anubhavissatÅti. Yaæ pana tvaæ mahÃrÃja evaæ vadesi: Devadatto ca Bodhisatto ca ekato anuparivattantÅti, so na jÃtisatassa accayena samÃgamo ahosi, na jÃtisahassassa accayena, na jÃtisatasahassassa accayena, kadÃci karahaci bahun- naæ ahorattÃnaæ accayena samÃgamo ahosi. Yaæ pan' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà kÃïakacchapopamaæ upadas- sitaæ manussattapaÂilÃbhÃya, tathÆpamaæ mahÃrÃja ime- saæ samÃgamaæ dhÃrehi. Na mahÃrÃja Bodhisattassa Devadatten' eva saddhiæ samÃgamo ahosi, thero pi ma- hÃrÃja SÃriputto anekesu jÃtisatasahassesu Bodhisattassa pità ahosi, mahÃpità ahosi, cullapità ahosi, bhÃtà ahosi, putto ahosi, bhÃgineyyo ahosi, mitto ahosi. Bodhisatto pi mahÃrÃja anekesu jÃtisatasahassesu therassa SÃri- puttassa pità ahosi, mahÃpità ahosi, cullapità ahosi, bhÃtà ahosi, putto ahosi, bhÃgineyyo ahosi, mitto ahosi. Sabbe pi mahÃrÃja sattakÃyapariyÃpannà saæsÃrasotam anugatà saæsÃrasotena vuyhantà appiyehi pi piyehi pi samÃ- gacchanti. Yathà mahÃrÃja udakaæ sotena vuyhamÃ- naæ suci-asuci-kalyÃïa-pÃpakena samÃgacchati, evam- eva kho mahÃrÃja sabbe pi sattakayapariyÃpannà saæ- sÃrasotam-anugatà saæsÃrasotena vuyhantà appiyehi pi piyehi pi samÃgacchanti. Devadatto mahÃrÃja yakkho sa- mÃno attanà Adhammo pare adhamme niyojetvà sattapa¤- ¤Ãsa vassakoÂiyo saÂÂhi¤-ca vassasatasahassÃni mahÃniraye \<-------------------------------------------------------------------------- 2 kapaïaddhika- M. 6 sa¤¤amena B. 13 manussattaæ paÂ. BCM. 16 jÃtisahassesu AB. 19 jÃtisahassesu A. 22.26 sattà kÃy. Ab. 25 asuciæ asuciæ C, asucisuci- B, asuciæ suciæ A. >/ #<[page 205]># %< 205>% pacci. Bodhisatto pi mahÃrÃja yakkho samÃno attanà Dhammo pare dhamme niyojetvà sattapa¤¤Ãsa vassa- koÂiyo saÂÂhi¤-ca vassasatasahassÃni sagge modi sabba- kÃmasamangÅ. Api ca mahÃrÃja Devadatto imasmiæ bhave Buddhaæ anÃsÃdaniyam-ÃsÃdayitvà samagga¤-ca sanghaæ bhinditvà paÂhaviæ pÃvisi; TathÃgato bujjhitvà sabbadhamme parinibbuto upadhisankhaye ti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena,bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: Sace labhetha khaïaæ và raho vÃ, nimantakaæ và pi labhetha tÃdisiaæ, sabbà pi itthiyo kareyyu pÃpaæ, a¤¤aæ aladdhà pÅÂhasappinà saddhin-ti. Puna ca kathÅyati: Mahosadhassa bhariyà Amarà nÃma itthÅ gÃmake Âhapità pavutthapatikà raho nisinnà vivittà rÃjapaÂisamaæ sÃmikaæ karitvà sahassena niman- tiyamÃnà pÃpaæ nÃkÃsÅti. Yadi bhante NÃgasena Bha- gavatà bhaïitaæ: Sace labhetha khaïaæ và raho vÃ, nimantakaæ và pi labhetha tÃdisaæ, sabbà pi itthiyo kareyyu pÃpaæ, a¤¤aæ aladdhà pÅÂhasappinà saddhin-ti, tena hi: Mahosadhassa bhariyà Amarà nÃma itthÅ gÃmake Âhapità pavutthapatikà raho nisinnà vivittà rÃjapaÂisamaæ sÃmikaæ karitvà sahassena nimantiyamÃnà pÃpaæ nÃkÃsÅti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi Mahosadhassa bhariyà \<-------------------------------------------------------------------------- 12 pi om. AB. 12 kareyyuæ all throughout. 21 pi om. M. >/ #<[page 206]># %< 206>% Amarà nÃma itthÅ gÃmake Âhapità pavutthapatikà raho nisinnà vivittà rÃjapaÂisamaæ sÃmikaæ karitvà sahassena nimantiyamÃnà pÃpaæ nÃkÃsi, tena hi: Sace labhetha khaïaæ và raho vÃ, nimantakaæ và pi labhetha tÃdisaæ, sabbà pi itthiyo kareyyu pÃpaæ, a¤¤aæ aladdhà pÅÂhasappinà saddhin-ti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p'etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: Sace labhetha khaïaæ và raho vÃ, nimantakaæ và pi labhetha tÃdisaæ, sabbà pi itthiyo kareyyu pÃpaæ, a¤¤aæ aladdhà pÅÂhasappinà saddhin-ti. KathÅyati ca: Mahosadhassa bhariyà Amarà nÃma itthÅ gÃmake Âhapità pavutthapatikà raho nisinnà vivittà rÃjapaÂisamaæ sÃmikaæ karitvà sahassena nimantiyamÃnà pÃpaæ nÃkÃsÅti. Kareyya sà mahÃrÃja itthÅ sahassaæ labhamÃnà tÃdisena purisena saddhiæ pÃpakammaæ, na sà kareyya, sace khaïaæ và raho và nimantakaæ và pi tÃdisaæ labheyya. - VicinantÅ sà mahÃrÃja Amarà itthÅ na addasa khaïaæ và raho và nimantakaæ và pi tÃdi- saæ. Idhaloke garahabhayà khaïaæ na passi, paraloke nirayabhayà khaïaæ na passi, kaÂukavipÃkaæ pÃpan-ti khaïaæ na passi, piyaæ na mu¤citukÃmà khaïaæ na passi, sÃmikassa garukatÃya khaïaæ na passi, dhammaæ apacÃyantÅ khaïaæ na passi, anariyaæ garahantÅ khaïaæ na passi, kiriyaæ na bhinditukÃmà khaïaæ na passi. EvarÆpehi bahukehi kÃraïehi khaïaæ na passi. Raho pi sà loke vicinitvà na passantÅ pÃpaæ nÃkÃsi. Sace sà \<-------------------------------------------------------------------------- 13 pi om. AaM. 22 nÃddasa A. 27.27.30 -anti all >/ #<[page 207]># %< 207>% manussehi raho labheyya, atha amanussehi raho na la- bheyya; sace amanussehi raho labheyya, atha paracitta- vidÆhi pabbajitehi raho na labheyya; sace paracittavidÆhi pabbajitehi raho labheyya, atha paracittavidÆnÅhi devatÃhi raho na labheyya; sace paracittavidÆnÅhi devatÃhi raho labheyya, atha attanà va pÃpehi raho na labheyya; sace attanà va pÃpehi raho labheyya,atha adhammena raho na labheyya. EvarÆpehi bahuvidhehi kÃraïehi raho na labhitvà pÃpaæ nÃkÃsi. Nimantakam-pi sà loke vicinitvà tÃdisaæ alabhaïtÅ pÃpaæ nÃkÃsi. Mahosadho mahÃrÃja paï¬ito aÂÂhavÅsatiyà angehi samannÃgato, katamehi aÂ- ÂhavÅsatiyà angehi samannÃgato: Mahosadho mahÃrÃja sÆro, hirimÃ, ottÃpÅ, sapakkho, mittasampanno, khamo, sÅlavÃ, saccavÃdÅ, soceyyasampanno, akkodhano, anati- mÃnÅ, anusuyyako, viriyavÃ, ÃyÆhako, sangÃhako, saæ- vibhÃgÅ, sakhilo, nivÃtavutti, asaÂho, amÃyÃvÅ, atibuddhi- sampanno, kittimÃ, vijjÃsampanno, hitesÅ upanissitÃnaæ, patthito sabbajanassa, dhanavÃ, yasavÃ. Mahosadho mahÃrÃja paï¬ito imehi aÂÂhavÅsatiyà angehi samannÃ- gato. Sà a¤¤aæ tÃdisaæ nimantakaæ alabhitvà pÃpaæ nÃkÃsÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: VigatabhayasantÃsà arahanto ti. Puna ca nagare RÃja- gahe DhanapÃlakaæ hatthiæ Bhagavati opatantaæ disvà pa¤ca khÅïÃsavasatÃni pariccajitvà Jinavaraæ pakkantÃni disÃvidisaæ, ekaæ Âhapetvà theraæ ùnandaæ. Kin-nu kho bhante NÃgasena te arahanto bhayà pakkantÃ, pa¤¤Ã- yissati sakena kammenÃti Dasabalaæ pÃtetukÃmà pak- \<-------------------------------------------------------------------------- 8 bahukehi A. >/ #<[page 208]># %< 208>% kantÃ, udÃhu TathÃgatassa atulaæ vipulam-asamaæ pÃ- ÂihÃriyaæ daÂÂhukÃmà pakkantÃ. Yadi bhante NÃgasena Bhagavatà bhaïitaæ: VigatabhayasantÃsà arahanto ti, tena hi: nagare RÃjagahe DhanapÃlakaæ hatthiæ Bha- gavati opatantaæ disvà pa¤ca khÅïÃsavasatÃni paricca- jitvà Jinavaraæ pakkantÃni disÃvidisaæ ekaæ Âhapetvà theraæ ùnandan-ti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi nagare RÃjagahe DhanapÃlakaæ hatthiæ Bhagavati opa- tantaæ disvà pa¤ca khÅïÃsavasatÃni-pariccajitvà Jina- varaæ pakkantÃni disÃvidisaæ ekaæ Âhapetvà theraæ ùnandaæ, tena hi: VigatabhayasantÃsà arahanto ti tam- pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃ- nuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: Vigatabha- yasantÃsà arahanto ti. Nagare ca RÃjagahe DhanapÃla- kaæ hatthiæ Bhagavati opatantaæ disvà pa¤ca khÅïÃ- savasatÃni pariccajitvà Jinavaraæ pakkantÃni disÃvidisaæ ekaæ Âhapetvà theraæ ùnandaæ. Ta¤-ca pana na bhayÃ, nÃpi Bhagavantaæ pÃtetukÃmatÃya. Yena pana mahÃrÃja hetunà arahanto bhÃyeyyuæ và taseyyuæ và so hetu arahantÃnaæ samucchinno, tasmà vigatabhaya- santÃsà arahanto. BhÃyati nu mahÃrÃja mahÃpaÂhavÅ khaïante pi bhindante pi dhÃrente pi samudda-pabbata- girisikhare ti. - Na hi bhante ti. - Kena kÃraïena mahÃrÃjÃti. - Na-tthi bhante mahÃpaÂhaviyà so hetu yena hetunà mahÃpaÂhavÅ bhÃyeyya và taseyya và ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja na-tthi arahantÃnaæ so hetu yena hetunà arahanto bhÃyeyyuæ và taseyyuæ vÃ. BhÃ- yati nu mahÃrÃja girisikharaæ chindante và bhindante và patante và agginà dahante và ti. - Na hi bhante ti. - Kena kÃraïena mahÃrÃjÃti. - Na-tthi bhante giri- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vipulaæ CM. 11 Ãnandanti AbCM. 22.29 nanu AC. 28 và ti all. >/ #<[page 209]># %< 209>% sikharassa so hetu yena hetunà girisikharaæ bhÃyeyya và taseyya và ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja na-tthi arahantÃnaæ so hetu yena hetunà arahanto bhÃyeyyuæ và taseyyuæ vÃ. Yadi pi mahÃrÃja lokadhÃtusatasa- hassesu ye keci sattakÃyapariyÃpannà sabbe pi te satti- hatthà ekaæ arahantaæ upadhÃvitvà tÃseyyuæ, na bha- veyya arahato cittassa ki¤ci a¤¤athattaæ, kinkÃraïaæ: aÂÂhÃna-m-anavakÃsatÃya. Api ca mahÃrÃja tesaæ khÅïÃ- savÃnaæ evaæ cetoparivitakko ahosi: ajja naravarapa- vare jinavaravasabhe nagaravaram-anupaviÂÂhe vÅthiyà DhanapÃlako hatthÅ Ãpatissati, asaæsayam-atidevadevaæ upaÂÂhÃko na pariccajissati, yadi mayaæ sabbe pi Bha- gavantaæ na pariccajissÃma, ùnandassa guïo pÃkaÂo na bhavissati, na h'eva ca TathÃgataæ samupagamissati hat- thinÃgo, handa mayaæ apagacchÃma, evam-idaæ mahato janakÃyassa kilesabandhanamokkho bhavissati, ùnandassa ca guïo pÃkaÂo bhavissatÅti. Evaæ te arahanto Ãnisaæ- saæ disvà disÃvidisaæ pakkantà ti. - Suvibhatto bhante NÃgasena pa¤ho, evam-etaæ, na-tthi arahantÃnaæ bha- yaæ và santÃso vÃ, Ãnisaæsaæ disvà te arahanto pak- kantà disÃvidisan-ti. Bhante NÃgasena, tumhe bhaïatha: TathÃgato sab- ba¤¤Æ ti. Puna ca bhaïatha: TathÃgatena SÃriputta- MoggallÃnapamukhe bhikkhusanghe païÃmite CÃtumey- yakà ca Sakyà Brahmà ca Sahampati bÅjÆpama¤-ca vac- chataruïÆpama¤-ca upadassetvà Bhagavantaæ pasÃdesuæ khamÃpesuæ nijjhattaæ akaæsÆti. Kin-nu kho bhante NÃgasena a¤¤Ãtà tà upamà TathÃgatassa yÃhi TathÃgato \<-------------------------------------------------------------------------- 11 hatthi all. 11 asaæsayaæ mati- AbBC. 14 ca om. AC. 16 -kÃyassa ca A. 16 -bandhanà mokkho A. 26 upadaæsetvà M. >/ #<[page 210]># %< 210>% upamÃhi orato khamito upasanto nijjhattiæ gato. Yadi bhante NÃgasena TathÃgatassa tà upamà a¤¤ÃtÃ, tena hi Buddho asabba¤¤Æ; yadi ¤ÃtÃ, tena hi okassa pasayha vÅmaæsÃpekho païÃmesi, tena hi tassa akÃru¤¤atà sam- bhavati. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. Sabba¤¤Æ mahÃrÃja TathÃgato, tÃhi ca upamÃhi Bha- gavà pasanno orato khamito upasanto nijjhattiæ gato. DhammasÃmÅ mahÃrÃja TathÃgato, TathÃgatappavediteh' eva te opammehi TathÃgataæ ÃrÃdhesuæ tosesuæ pasÃ- desuæ, tesa¤-ca TathÃgato pasanno sÃdhÆti abbhanu- modi. Yathà mahÃrÃja itthÅ sÃmikassa santaken' eva dhanena sÃmikaæ ÃrÃdheti toseti pasÃdeti, ta¤-ca sÃmiko sÃdhÆti abbhanumodati, evam-eva kho mahÃrÃja CÃtu- meyyakà ca Sakyà Brahmà ca Sahampati TathÃgatap- pavediteh' eva opammehi TathÃgataæ ÃrÃdhesuæ tosesuæ pasÃdesuæ, tesa¤-ca TathÃgato pasanno sÃdhÆti abbhanu- modi. Yathà và pana mahÃrÃja kappako ra¤¤o san- taken' eva suvaïïapaïakena ra¤¤o uttamangaæ pasÃdha- yamÃno rÃjÃnaæ ÃrÃdheti toseti pasÃdeti, tassa ca rÃjà pasanno sÃdhÆti abbhanumodati yathicchitam-anuppadeti; evam-eva kho mahÃrÃja CÃtumeyyakà ca Sakyà Brahmà ca Sahampati TathÃgatappavediteh' eva opammehi Ta- thÃgataæ ÃrÃdhesuæ tosesuæ pasÃdesuæ, tesa¤-ca Ta- thÃgato pasanno sÃdhÆti abbhanumodi. Yathà và pana mahÃrÃja saddhivihÃriko upajjhÃyÃbhataæ piï¬apÃtaæ gahetvà upajjhÃyassa upanÃmento upajjhÃyaæ ÃrÃdheti toseti pasÃdeti, ta¤-ca upajjhÃyo pasanno sÃdhÆti ab- bhanumodati; evam-eva kho mahÃrÃja CÃtumeyyakà ca Sakyà Brahmà ca Sahampati TathÃgatappavediteh' eva opammehi TathÃgataæ ÃrÃdhesuæ tosesuæ pasÃdesuæ, \<-------------------------------------------------------------------------- 5 sambhavatÅti ABC. >/ #<[page 211]># %< 211>% tesa¤-ca TathÃgato pasanno sÃdhÆti abbhanumoditvà sabbadukkhaparimuttiyà dhammaæ desesÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. catuttho vaggo Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: SanthavÃto bhayaæ jÃtaæ, niketà jÃyatÅ rajo, aniketam-asanthavaæ, etaæ ve munidassanan-ti. Puna ca bhaïitaæ: VihÃre kÃraye ramme, vÃsay' ettha bahussute ti. Yadi bhante NÃgasena TathÃgatena bhaïitaæ: SanthavÃto bhayaæ jÃtaæ, niketà jÃyatÅ rajo, aniketam-asanthavaæ, etaæ ve munidassanan-ti, tena hi: VihÃre kÃraye ramme, vÃsay' ettha bahussute ti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi Tathatena bhaïitaæ: VihÃre kÃraye ramme, vÃsay' ettha bahussute ti, tena hi: SanthavÃto bhayaæ jÃtaæ -pe-dassanan-ti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. \<-------------------------------------------------------------------------- 2 sabbadukkhà par. C. 6 jÃyati CM throughout (jÃyate Sn. xii, v. 1). 17 bhayaæ jÃtaæ om. BC. H >/ #<[page 212]># %< 212>% BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: SanthavÃto bhayaæ jÃtaæ, niketà jÃyatÅ rajo, aniketam-asanthavaæ, etaæ ve munidassanan-ti. Bhaïita¤-ca: VihÃre kÃraye ramme, vÃsay' ettha bahussute ti. Yaæ mahÃrÃja Bhagavatà bhaïitaæ: SanthavÃto - pe- dassanan-ti, taæ sabhÃvavacanaæ asesavacanaæ nissesavacanaæ nippariyÃyavacanaæ samaïÃnucchavaæ samaïasÃruppaæ samaïapatirÆpaæ samaïÃrahaæ samaïa- gocaraæ samaïapaÂipadà samaïapaÂipatti. Yathà ma- hÃrÃja Ãra¤¤ako migo ara¤¤e pavane caramÃno nirÃlayo aniketo yathicchakaæ sayati, evam-eva kho mahÃrÃja bhikkhunÃ: SanthavÃto bhayaæ jÃtaæ, niketà jÃyatÅ rajo, aniketam-asanthavaæ, etaæ ve munidassanan-ti cintetabbaæ. Yaæ pana mahÃrÃja Bhagavatà bhaïitaæ: VihÃre kÃraye ramme, vÃsay' ettha bahussute ti, taæ dve atthavase sampassamÃnena Bhagavatà bhaïitaæ, katame dve: VihÃradÃnaæ nÃma sabbabuddhehi vaïïitaæ anumataæ thomitaæ pasatthaæ, taæ te vihÃradÃnaæ da- tvà jÃti-jarÃ-maraïà parimuccissantÅti; ayaæ tÃva pa- Âhamo Ãnisaæso vihÃradÃne. Puna ca paraæ: vihÃre vijjamÃne bhikkhuniyo byattasanketà bhavissanti, sula- bhaæ dassanaæ dassanakÃmÃnaæ, anikete duddassanà bhavissantÅti; ayaæ dutiyo Ãnisaæso vihÃradÃne. Ime dve atthavase sampassamÃnena Bhagavatà bhaïitaæ: \<-------------------------------------------------------------------------- 8 -cchavikaæ M. 11 ara¤¤ako C. >/ #<[page 213]># %< 213>% VihÃre kÃraye ramme, vÃsay' ettha bahussute ti; na tattha Buddhaputtena Ãlayo karaïÅyo nikete ti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂic- chÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: UttiÂÂhe na-ppamajjeyya, udare saæyato siyà ti. Puna ca Bhagavatà bhaïitaæ: Ahaæ kho pan' UdÃyi app-ekadà iminà pattena samatittikam-pi bhu¤jÃmi bhiyyo pi bhu¤jÃmÅti. Yadi bhante NÃgasena Bhagavatà bhaïitaæ: UttiÂÂhe na-ppamajjeyya, udare saæyato siyà ti, tena hi: Ahaæ kho pan' UdÃyi app-ekadà iminà pattena samatittikam-pi bhu¤jÃmi bhiyyo pi bhu¤jÃmÅti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi TathÃgatena bhaïitaæ: Ahaæ kho pan' UdÃyi app-ekadà iminà pattena sama- tittikam-pi bhu¤jÃmi bhiyyo pi bhu¤jÃmÅti, tena hi: UttiÂÂhe na-ppamajjeyya, udare saæyato siyà ti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: UttiÂÂhe na-ppamajjeyya, udare saæyato siyà ti. Bhaïita¤-ca: Ahaæ kho pan' UdÃyi app-ekadà iminà pattena samatittikam-pi bhu¤jÃmi bhiyyo pi bhu¤jÃmÅti. Yaæ mahÃrÃja Bhagavatà bhaïitaæ: UttiÂÂhe na-ppamajjeyya, udare saæyato siyà ti, \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 214]># %< 214>% taæ sabhÃvavacanaæ asesavacanaæ nissesavacanaæ nip- pariyÃyavacanaæ bhÆtavacanaæ tacchavacanaæ yÃthÃva- vacanaæ aviparÅtavacanaæ isivacanaæ munivacanaæ bha- gavantavacanaæ arahantavacanaæ paccekabuddhavacanaæ jinavacanaæ sabba¤¤Ævacanaæ, TathÃgatassa arahato sammÃsambuddhassa vacanaæ. Udare asaæyato mahÃ- rÃja pÃïam-pi hanti, adinnam-pi Ãdiyati, paradÃram-pi gacchati, musà pi bhaïati, majjam-pi pivati, mÃtaram- pi jÅvità voropeti, pitaram-pi jÅvità voropeti, arahan- tam-pi jÅvità voropeti, sangham-pi bhindati, duÂÂhena cittena TathÃgatassa lohitam-pi uppÃdeti. Nanu ma- hÃrÃja Devadatto udare asaæyato sanghaæ bhinditvà kappaÂÂhiyaæ kammaæ ÃyÆhi. EvarÆpÃni mahÃrÃja a¤- ¤Ãni pi bahuvidhÃni kÃraïÃni disvà Bhagavatà bhaïitaæ: UttiÂÂhe na-ppamajjeyya, udare saæyato siyà ti. Udare saæyato mahÃrÃja catusaccÃbhisamayaæ abhisameti, cattÃri sÃma¤¤aphalÃni sacchikaroti, catusu paÂisambhi- dÃsu aÂÂhasu samÃpattisu chasu ca abhi¤¤Ãsu vasÅ- bhÃvaæ pÃpuïÃti, kevala¤-ca samaïadhammaæ pÆreti. Nanu mahÃrÃja sukapotako udare saæyato hutvà yÃva TÃvatiæsabhavanaæ kampetvà Sakkaæ devÃnam-indaæ upaÂÂhÃnam-upanesi. EvarÆpÃni mahÃrÃja a¤¤Ãni pi bahuvidhÃni kÃraïÃni disvà Bhagavatà bhaïitaæ: UttiÂÂhe na-ppamajjeyya, udare saæyato siyà ti. Yaæ pana mahÃrÃja Bhagavatà bhaïitaæ: Ahaæ kho pan' UdÃyi app-ekadà iminà pattena samatittikam-pi bhu¤jÃmi bhiyyo pi bhu¤jÃmÅti, taæ katakiccena niÂÂhi- takiriyena siddhatthena vusitavosÃnena nirÃvaraïena sab- ba¤¤unà sayambhunà TathÃgatena attÃnaæ upÃdÃya bha- ïitaæ. Yathà mahÃrÃja vantassa virittassa anuvÃsitassa \<-------------------------------------------------------------------------- 3 yÃthÃvacanaæ B, yathÃvacanaæ AC. 7 hanati M. 7 ÃdÅyati AC. 18 aÂÂhasu ca samÃpattisu AC. >/ #<[page 215]># %< 215>% Ãturassa sappÃyakiriyà icchitabbà hoti, evam-eva kho mahÃrÃja sakilesassa adiÂÂhasaccassa udare saæyamo ka- raïÅyo hoti. Yathà mahÃrÃja maïiratanassa sappabhÃ- sassa jÃtimantassa abhijÃtiparisuddhassa majjana-nighaæ- sana-parisodhanena karaïÅyaæ na hoti, evam-eva kho mahÃrÃja TathÃgatassa buddhavisaye pÃramiæ gatassa kiriyÃkaraïesu Ãvaraïaæ na hotÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: Aham-asmi bhikkhave brÃhmaïo yÃcayogo sadà payata- pÃïi antimadehadharo anuttaro bhisakko sallakatto ti. Puna ca bhaïitaæ BhagavatÃ: Etad-aggaæ bhikkhave mama sÃvakÃnaæ bhikkhÆnaæ appÃbÃdhÃnaæ yad-idaæ Bakkulo ti. Bhagavato ca sarÅre bahukkhattuæ ÃbÃdho uppanno dissati. Yadi bhante NÃgasena TathÃgato anuttaro, tena hi: Etad-aggaæ bhikkhave mama sÃva- kÃnaæ bhikkhÆnaæ appÃbÃdhÃnaæ yad-idaæ Bakkulo ti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi thero Bakkulo appÃ- bÃdhÃnaæ aggo, tena hi: Aham-asmi bhikkhave brÃh- maïo yÃcayogo sadà payatapÃïi antimadehadharo anut- taro bhisakko sallakatto ti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: Aham-asmi bhikkhave brÃhmaïo yÃcayogo sadà payatapÃïi antimade- hadharo anuttaro bhisakko sallakatto ti. Bhaïita¤-ca: Etad-aggaæ bhikkhave mama sÃvakÃnaæ bhikkhÆnaæ appÃbÃdhÃnaæ yad-idaæ Bakkulo ti. Ta¤-ca pana bÃhirÃnaæ ÃgamÃnaæ adhigamÃnaæ pariyattÅnaæ attani \<-------------------------------------------------------------------------- 6 pÃramÅgatassa B. 11 -dhÃro AaBC, and so B throughout. 14 bakulo M throughout. >/ #<[page 216]># %< 216>% vijjamÃnataæ sandhÃya bhÃsitaæ. Santi kho pana ma- hÃrÃja Bhagavato sÃvakà ÂhÃnacankamikÃ, te ÂhÃnena cankamena divÃrattiæ vÅtinÃmenti, Bhagavà pana ma- hÃrÃja ÂhÃnena cankamena nisajjÃya sayanena divÃrattiæ vÅtinÃmeti; ye te mahÃrÃja bhikkhÆ ÂhÃnacankamikà te tena angena atirekÃ. Santi kho pana mahÃrÃja Bhaga- vato sÃvakà ekÃsanikÃ, te jÅvitahetu pi dutiyaæ bhojanaæ na bhu¤janti, Bhagavà pana mahÃrÃja dutiyam-pi yÃva tatiyam-pi bhojanaæ bhu¤jati; ye te mahÃrÃja bhikkhÆ ekÃsanikà te tena angena atirekÃ. AnekavidhÃni ma- hÃrÃja tÃni kÃraïÃni tesaæ tesaæ taæ taæ sandhÃya bhaïitÃni. Bhagavà pana mahÃrÃja anuttaro sÅlena sa- mÃdhinà pa¤¤Ãya vimuttiyà vimutti¤Ãïadassanena, dasahi ca balehi catuhi vesÃrajjehi aÂÂhÃrasahi buddhadhammehi chahi asÃdhÃraïehi ¤Ãïehi. Kevale ca buddhavisaye taæ sandhÃya bhaïitaæ: Aham-asmi bhikkhave brÃhmaïo yÃcayogo sadà payatapÃïi antimadehadharo anuttaro bhi- sakko sallakatto ti. Idha mahÃrÃja manussesu eko jÃ- timà hoti, eko dhanavÃ, eko vijjavÃ, eko sippavÃ, eko sÆro, eko vicakkhaïo, sabbe p' ete abhibhaviya rÃjà yeva tesaæ uttamo hoti; evam-eva kho mahÃrÃja Bhagavà sabbasattÃnaæ aggo jeÂÂho seÂÂho. Yaæ pan' Ãyasmà Bakkulo appÃbÃdho ahosi, taæ abhinÅhÃravasena. So hi mahÃrÃja Anomadassissa bhagavato udaravÃtÃbÃdhe up- panne Vipassissa ca bhagavato aÂÂhasaÂÂhiyà ca bhikkhu- satasahassÃnaæ tiïapupphakaroge uppanne sayaæ tÃpaso samÃno nÃnÃbhesajjehi taæ byÃdhiæ apanetvà appÃbÃ- dhataæ patto, bhaïito ca: Etad-aggaæ bhikkhave mama sÃvakÃnaæ bhikkhÆnaæ appÃbÃdhÃnaæ yad-idaæ Bak- kulo ti. Bhagavato mahÃrÃja byÃdhimhi uppajjante pi anuppajjante pi, dhutangaæ Ãdiyante pi anÃdiyante pi, \<-------------------------------------------------------------------------- 5 te (in the second place) om. AB. 14 ca om. M. 10 suro ABM. 25 Vipassissa bhag. ABCa. 31 dhÆtangam C >/ #<[page 217]># %< 217>% na-tthi Bhagavatà sadiso koci satto. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena SaæyuttanikÃyavara- la¤cake: YÃvatà bhikkhave sattà apadà và dipadà và catuppadà và bahuppadà và rÆpino và arÆpino và sa¤¤ino và asa¤¤ino và nevasa¤¤i-nÃsa¤¤ino và TathÃgato tesaæ aggam-akkhÃyati arahaæ sammÃsambuddho ti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: TathÃgato bhikkhave arahaæ sammÃsambuddho anup- pannassa maggassa uppÃdetà ti. Puna ca bhaïitaæ: Addasà kho 'haæ bhikkhave purÃïaæ maggaæ purÃïaæ a¤jasam pubbakehi sammÃsambuddhehi anuyÃtan-ti. Yadi bhante NÃgasena TathÃgato anuppannassa mag- gassa uppÃdetÃ, tena hi: Addasà kho 'haæ bhikkhave purÃïaæ maggaæ purÃïaæ a¤jasaæ pubbakehi sammÃ- sambuddhehi anuyÃtan-ti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi TathÃgatena bhaïitaæ: Addasà kho 'haæ bhikkhave purÃïaæ maggaæ purÃïaæ a¤jasaæ pubbakehi sammÃ- sambuddhehi anuyÃtan-ti, tena hi: TathÃgato bhikkhave arahaæ sammÃsambuddho anuppannassa maggassa uppÃ- detà ti. tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: TathÃgato bhik- khave arahaæ sammÃsambuddho anuppannassa maggassa uppÃdetà ti. Bhaïita¤-ca: Addasà kho 'haæ bhikkhave pu- rÃïaæ maggaæ purÃïaæ a¤jasaæ pubbakehi sammÃsam- buddhehi anuyÃtan-ti. Taæ dvayam-pi sabhÃvavacanam- eva. PubbakÃnaæ mahÃrÃja tathÃgatÃnaæ antaradhÃnena asati anusÃsake maggo antaradhÃyi, so taæ TathÃgato mag- gam luggaæ paluggaæ rÆÊhaæ pihitaæ paÂicchannaæ asa¤- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 218]># %< 218>% caraïaæ pa¤¤Ãcakkhunà sammasamÃno addasa pubbakehi sammÃsambuddhehi anuyÃtaæ, tankÃraïà Ãha: Addasà kho 'haæ bhikkhave purÃïaæ maggaæ purÃïaæ a¤jasaæ pubba- kehi sammÃsambuddhehi anuyÃtan-ti. PubbakÃnaæ mahÃ- rÃja tathÃgatÃnaæ antaradhÃnena asati anusÃsake luggaæ paluggaæ rÆÊhaæ pihitaæ paÂicchannaæ maggaæ yaæ dÃni TathÃgato sa¤caraïaæ akÃsi, tankÃraïà Ãha: TathÃgato bhikkhave arahaæ sammÃsambuddho anuppannassa mag- gassa uppÃdetà ti. Idha mahÃrÃja ra¤¤o cakkavattissa antaradhÃnena maïiratanaæ girisikharantare nilÅyati, apa- rassa cakkavattissa sammÃpaÂipattiyà upagacchati; api nu kho taæ mahÃrÃja maïiratanaæ tassa pakatan-ti. - Na hi bhante, pÃkatikaæ yeva taæ bhante maïiratanaæ, tena pana nibbattan-ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja pÃkatikaæ pubbakehi tathÃgatehi anuciïïaæ aÂÂhangikaæ sivaæ maggaæ asati anusÃsake luggaæ paluggaæ rÆÊhaæ pihitaæ paÂicchannaæ asa¤caraïaæ Bhagavà pa¤¤Ãcak- khunà sammasamÃno uppÃdesi sa¤caraïaæ akÃsi, tan- kÃraïà Ãha: TathÃgato bhikkhave arahaæ sammÃsam- buddho anuppannassa maggassa uppÃdetà ti. Yathà và pana mahÃrÃja santaæ yeva puttaæ yoniyà janayitvà mÃtà janikà ti vuccati, evam-eva kho mahÃrÃja TathÃgato santaæ yeva maggaæ luggaæ paluggaæ rÆÊhaæ pihitaæ paÂicchannaæ asa¤caraïaæ pa¤¤Ãcakkhunà sammasamÃno uppÃdesi sa¤caraïaæ akÃsi, tankÃraïà Ãha: TathÃgato bhikkhave arahaæ sammÃsambuddho anuppannassa mag- gassa uppÃdetà ti. Yathà và pana mahÃrÃja koci puriso yaæ ki¤ci naÂÂhaæ passati, tena taæ bhaï¬aæ nibbat- titan-ti jano voharati, evam-eva kho mahÃrÃja TathÃ- gato santaæ yeva maggaæ luggaæ paluggaæ rÆÊhaæ pi- hitaæ paÂicchannaæ asa¤caraïaæ sammasamÃno uppÃdesi \<-------------------------------------------------------------------------- 2 taækÃraïaæ CM twice, -raïamÃha M three times. 6 dÃni naæ AbC. 12 pÃkatikanti M. >/ #<[page 219]># %< 219>% sa¤caraïaæ akÃsi, tankÃraïà Ãha: TathÃgato bhikkhave arahaæ sammÃsambuddho anuppannassa maggassa uppÃ- detà ti. Yathà và pana mahÃrÃja koci puriso vanaæ sodhetvà bhÆmiæ nÅharati, tassa sà bhÆmÅti jano voha- rati, na c' esà bhÆmi tena pavattitÃ, taæ bhÆmiæ kÃra- ïaæ katvà bhÆmisÃmiko nÃma hoti; evam-eva kho ma- hÃrÃja TathÃgato santaæ yeva maggaæ luggaæ paluggaæ rÆÊhaæ pihitaæ paÂicchannaæ asa¤caraïaæ pa¤¤Ãya samma- samÃno uppÃdesi sa¤caraïaæ akÃsi, tankÃraïà Ãha: Ta- thÃgato bhikkhave arahaæ sammÃsambuddho anuppan- nassa maggassa uppÃdetà ti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: Pubbe va 'haæ manussabhÆto samÃno sattÃnaæ avihe- ÂhakajÃtiko ahosin-ti. Puna ca bhaïitaæ: Lomasakassapo nÃma isi samÃno anekasate pÃïe ghÃtayitvà vÃjapeyyaæ mahÃya¤¤aæ yajÅti. Yadi bhante NÃgasena Bhagavatà bhaïitaæ: Pubbe va 'haæ manussabhÆto samÃno sattÃ- naæ aviheÂhakajÃtiko ahosin-ti, tena hi: Lomasakas- sapena isinà anekasate pÃïe ghÃtayitvà vÃjapeyyaæ ma- hÃya¤¤aæ yajitan-ti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi Lomasakassapena isinà anekasate pÃïe ghÃtayitvà vÃja- peyyaæ mahÃya¤¤aæ yajitaæ, tena hi: Pubbe va 'haæ manussabhÆto samÃno sattÃnaæ aviheÂhakajÃtiko ahosin-ti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavanuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: Pubbe va 'haæ manussabhÆto samÃno sattÃnaæ aviheÂhakajÃtiko ahosin-ti. Lomasakassapena ca isinà anekasate pÃïe \<-------------------------------------------------------------------------- 4 sà om. AB. 8 pa¤¤Ãcakkhunà M. 14 vÃhaæ M throughout. H* >/ #<[page 220]># %< 220>% ghÃtayitvà vÃjapeyyaæ mahÃya¤¤aæ yajitaæ; ta¤-ca pana rÃgavasena visa¤¤inÃ, no sacetanenÃti. - AÂÂh' ime bhante NÃgasena puggalà pÃïaæ hananti, katame aÂÂha: ratto rÃgavasena pÃïaæ hanati, duÂÂho dosavasena pÃïaæ hanati, mÆÊho mohavasena pÃïaæ hanati, mÃnÅ mÃnavasena pÃïaæ hanati, luddho lobhavasena pÃïaæ hanati, aki¤cano jÅvikatthÃya pÃïaæ hanati, bÃlo hassa- vasena pÃïaæ hanati, rÃjà vinayanavasena pÃïaæ hanati. Ime kho bhante NÃgasena aÂÂha puggalà pÃïaæ hananti. Pakatikaæ yeva bhante NÃgasena Bodhisattena katan-ti. - Na mahÃrÃja pakatikaæ Bodhisattena kataæ. Yadi mahÃrÃja Bodhisatto pakatibhÃvena oïameyya mahÃya¤- ¤aæ yajituæ, na-y-imaæ gÃthaæ bhaïeyya: SasamuddapariyÃyaæ mahiæ sÃgarakuï¬alaæ na icche saha nindÃya, evaæ Sayha vijÃnahÅti. EvaævÃdÅ mahÃrÃja Bodhisatto saha dassanena Canda- vatiyà rÃjaka¤¤Ãya visa¤¤Å ahosi khittacitto ratto, vi- sa¤¤ÅbhÆto ÃkulÃkulo turitaturito tena vikkhitta-bhanta- luÊita-cittena mahatimahÃ-pasughÃta-galaruhira-sa¤cayaæ vÃjapeyyaæ mahÃya¤¤aæ yaji. Yathà mahÃrÃja ummat- tako khittacitto jalitam-pi jÃtavedaæ akkamati, kupi- tam-pi ÃsÅvisaæ gaïhÃti, mattam-pi hatthiæ upeti, sa- muddam-pi atÅradassÅ pakkhandati, candanikam-pi oÊi- gallam-pi omaddati, kaïÂakÃdhÃnam-pi abhirÆhati, pa- pÃte pi patati, asucim-pi bhakkheti, naggo pi ratiyà carati, a¤¤am-pi bahuvidhaæ akiriyaæ karoti; evam- eva kho mahÃrÃja Bodhisatto saha dassanena Candava- tiyà rÃjaka¤¤Ãya visa¤¤Å ahosi khittacitto, visa¤¤ÅbhÆto ÃkulÃkulo turitaturito tena vikkhitta-bhanta-luÊita-cittena mahatimahÃ-pasughÃta-galaruhira-sa¤cayaæ vÃjapeyyaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 4 hanti Aa throughout. 8 vinayanayavasena AbBC, vinayavasena M. 17 ratto om. M. >/ #<[page 221]># %< 221>% mahÃya¤¤aæ yaji. Khittacittena mahÃrÃja kataæ pÃpaæ diÂÂhadhamme pi na mahÃsÃvajjaæ hoti, samparÃye vi- pÃkena pi no tathÃ. Idha mahÃrÃja koci ummattako vaj- jham-Ãpajjeyya, tassa tumhe kiæ daï¬aæ dhÃrethÃti.- Ko bhante ummattakassa daï¬o bhavissati, taæ mayaæ pothÃpetvà nÅharÃpema, eso va tassa daï¬o ti. - Iti kho mahÃrÃja ummattakassa aparÃdhe daï¬o pi na bhavati, tasmà ummattakassa kate pi na doso bhavati, satekiccho. Evam-eva kho mahÃrÃja Lomasakassapo isi saha das- sanena Candavatiyà rÃjaka¤¤Ãya visa¤¤Å ahosi khittacitto ratto, visa¤¤ÅbhÆto visaÂapayÃto ÃkulÃkulo turitaturito tena vikkhitta-bhanta-luÊita-cittena mahatimahÃ-pasu- ghÃta-galaruhira-sa¤cayaæ vÃjapeyyaæ mahÃya¤¤aæ yaji. Yadà ca pana pakaticitto ahosi paÂiladdhasati, tadà puna-d-eva pabbajitvà pa¤cÃbhi¤¤Ãyo nibbattetvà brah- malokÆpago ahosÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam- etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: Chaddanto nÃgarÃjÃ: Vadhissam-etan-ti parÃmasanto kÃsÃvam-addakkhi dhajaæ isÅnaæ; dukkhena phuÂÂhass' udapÃdi sa¤¤Ã: arahaddhajo sabbhi avajjharÆpo ti. Puna ca bhaïitaæ: JotipÃlamÃïavo samÃno Kassapaæ bhagavantaæ arahantaæ sammÃsambuddhaæ muï¬akavÃ- dena samaïakavÃdena asabbhÃhi pharusÃhi vÃcÃhi akkosi paribhÃsÅti. Yadi bhante NÃgasena Bodhisatto tiracchÃ- nagato samÃno kÃsÃvaæ abhipÆjayi, tena hi: JotipÃlena \<-------------------------------------------------------------------------- 8 katena doso M. 11 visamapayÃto A, visatapayÃno M. >/ #<[page 222]># %< 222>% mÃïavena Kassapo bhagavà arahaæ sammÃsambuddho muï¬akavÃdena samaïakavÃdena asabbhÃhi pharusÃhi vÃ- cÃhi akkuÂÂho paribhÃsito ti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi JotipÃlena mÃïavena Kassapo bhagavà arahaæ sammÃsambuddho muï¬akavÃdena samaïakavÃdena asab- bhÃhi pharusÃhi vÃcÃhi akkuÂÂho paribhÃsito, tena hi: Chaddantena nÃgarÃjena kÃsÃvaæ pÆjitan-ti tam-pi va- canaæ micchÃ. Yadi tiracchÃnagatena Bodhisattena kak- khala-khara-kaÂuka-vedanaæ vediyamÃnena luddakena nivatthaæ kÃsÃvaæ pÆjitaæ, kiæ manussabhÆto samÃno paripakka¤Ãïo paripakkÃya bodhiyà Kassapaæ bhaga- vantaæ arahantaæ sammÃsambuddhaæ dasabalaæ lokanÃ- yakaæ uditoditaæ jalitabyÃmobhÃsaæ pavaruttamaæ pa- vara-rucira-KÃsikakÃsÃvam-abhipÃrutaæ disvà na pÆjayi. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: Chaddanto nÃgarÃjÃ: Vadhissam-etan-ti parÃmasanto kÃsÃvam-addakkhi dhajaæ isÅnaæ; dukkhena phuÂÂhass' udapÃdi sa¤¤Ã: arahaddhajo sabbhi avajjharÆpo ti. JotipÃlena ca mÃïavena Kassapo bhagavà arahaæ sam- mÃsambuddho muï¬akavÃdena samaïakavÃdena asab- bhÃhi pharusÃhi vÃcÃhi akkuÂÂho paribhÃsito. Ta¤-ca pana jÃtivasena kulavasena. JotipÃlo mahÃrÃja mÃïavo assaddhe appasanne kule paccÃjÃto, tassa mÃtÃpitaro bhagini-bhÃtaro dÃsi-dÃsa-ceÂaka-parivÃraka-manussà Brahmadevatà BrahmagarukÃ, te: brÃhmaïà eva uttamà pavarà ti avasese pabbajite garahanti jigucchanti, tesaæ taæ vacanaæ sutvà JotipÃlo mÃïavo GhaÂÅkÃrena kum- bhakÃrena satthÃraæ dassanÃya pakkosito evam-Ãha: Kiæ pana te muï¬akena samaïakena diÂÂhenÃti. Yathà \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 223]># %< 223>% mahÃrÃja amataæ visam-Ãsajja tittakaæ hoti, yathà ca sÅtÆdakaæ aggim-Ãsajja uïhaæ hoti, evam-eva kho ma- hÃrÃja JotipÃlo mÃïavo assaddhe appasanne kule paccÃ- jÃto, so kulavasena tathÃgataæ akkosi paribhÃsi. Yathà mahÃrÃja jalita-pajjalito mahà aggikkhandho sappabhÃso udakam-Ãsajja upahata-ppabhÃ-tejo sÅtalo kÃÊako bha- vati paripakka-nigguï¬iphala-sadiso, evam-eva kho ma- hÃrÃja JotipÃlo mÃïavo pu¤¤avà saddho ¤Ãïa-vipula- sappabhÃso assaddhe appasanne kule paccÃjÃto, so kula- vasena andho hutvà tathÃgataæ akkosi paribhÃsi, upa- gantvà ca buddhaguïam-a¤¤Ãya ceÂakabhÆto viya ahosi, jinasÃsane pabbajitvà abhi¤¤Ã ca samÃpattiyo ca nib- battetvà brahmalokÆpago ahosÅti. - SÃdhu bhante NÃ- gasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: GhaÂÅkÃrassa kumbhakÃrassa Ãvesanaæ sabbaæ temÃsaæ ÃkÃsacchadanaæ aÂÂhÃsi na cÃbhivassÅti. Puna ca bha- ïitaæ: Kassapassa tathÃgatassa kuÂi ovassatÅti. Kissa pana bhante NÃgasena tathÃgatassa evam-ussannakusa- lamÆlassa kuÂi ovassati; tathÃgatassa nÃma so ÃnubhÃvo icchitabbo. Yadi bhante NÃgasena GhaÂÅkÃrassa kum- bhakÃrassa Ãvesanaæ anovassaæ ÃkÃsacchadanaæ ahosi, tena hi: TathÃgatassa kuÂi ovassatÅti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi TathÃgatassa kuÂi ovassati, tena hi: Gha- ÂÅkÃrassa kumbhakÃrassa Ãvesanaæ anovassakaæ ahosi ÃkÃsacchadanan-ti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: GhaÂÅkÃrassa kumbhakÃrassa Ãvesanaæ sabbaæ temÃsaæ ÃkÃsaccha- \<-------------------------------------------------------------------------- 4 kulavasena andho hutvà tath. M. 7 -nigguï¬Å- AC. 25 anovassaæ B. >/ #<[page 224]># %< 224>% danaæ aÂÂhÃsi na cÃbhivassÅti. Bhaïita¤-ca: Kassa- passa tathÃgatassa kuÂi ovassatÅti. GhaÂÅkÃro mahÃrÃja kumbhakÃro sÅlavà kalyÃïadhammo ussannakusalaæÆlo andhe jiïïe mÃtÃpitaro poseti, tassa asammukhà anÃpucchà yev' assa ghare tiïaæ haritvà bhagavato kuÂiæ chÃdesuæ, so tena tiïaharaïena akampitaæ asa¤calitaæ susaïÂhitaæ vipulam-asamaæ pÅtiæ paÂilabhi, bhiyyo somanassa¤-ca atulaæ uppÃdesi: aho vata me bhagavà lokuttamo suvis- sattho ti, tena tassa diÂÂhadhammiko vipÃko nibbatto. Na hi mahÃrÃja tathÃgato tÃvatakena vikÃrena calati. Yathà mahÃrÃja Sineru girirÃjà anekasatasahassavÃtasampahÃrena pi na kampati na calati, mahodadhi varapavarasÃgaro anekasatanahuta-mahÃgangÃ-satasahassehi pi na pÆrati na vikÃram-Ãpajjati; evam-eva kho mahÃrÃja tathÃgato na tÃvatakena vikÃrena calati. Yaæ pana mahÃrÃja tathÃgatassa kuÂi ovassati, taæ mahato janakÃyassa anu- kampÃya. Dve 'me mahÃrÃja atthavase sampassamÃnà tathÃgatà sayaænimmitaæ paccayaæ na paÂisevanti: ayaæ aggadakkhiïeyyo satthà ti bhagavato paccayaæ datvà devamanussà sabbaduggatito parimuccissantÅti; pÃÂihÅraæ dassetvà vuttiæ pariyesantÅti mà a¤¤e upavadeyyun-ti. Ime dve atthavase sampassamÃnà tathÃgatà sayaænim- mitaæ paccayaæ na paÂisevanti. Yadi mahÃrÃja Sakko và taæ kuÂiæ anovassaæ kareyya Brahmà và sayaæ vÃ, sÃvajjaæ bhaveyya taæ yeva kÃraïaæ sadosaæ sanig- gahaæ: ime vibhÆsaæ katvà lokaæ sammohenti adhi- kataæ karontÅti, tasmà taæ kÃraïaæ vajjanÅyaæ. Na mahÃrÃja tathÃgatà vatthuæ yÃcanti, tÃya avatthuyÃcanÃya aparibhÃsiyà bhavantÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. \<-------------------------------------------------------------------------- 20 pÃÂiheraæ B, -hÃraæ A. 25 bhaveyya sÃvajjaæ ABC, kareyya sÃv. yeva sadosaæ M. 25 yeva taæ AaB. >/ #<[page 225]># %< 225>% Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ TathÃgatena: Aham-asmi bhikkhave brÃhmaïo yÃcayogo ti. Puna ca bhaïitaæ: RÃjà 'ham-asmi SelÃti. Yadi bhante NÃgasena Bhagavatà bhaïitaæ: Aham-asmi bhikkhave brÃhmaïo yÃcayogo ti, tena hi: RÃjà 'ham-asmi SelÃti yaæ va- canaæ taæ micchÃ. Yadi TathÃgatena bhaïitaæ: RÃjà 'ham-asmi SelÃti, tena hi: Aham-asmi bhikkhave brÃh- maïo yÃcayogo ti tam-pi vacanaæ micch Khattiyo và hi bhaveyya brÃhmaïo vÃ, na-tthi ekaya jÃtiyà dve vaïïà nÃma. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnup- patto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: Aham-asmi bhikkhave brÃhmaïo yÃcayogo ti. Puna ca bhaïitaæ: RÃjà 'ham-asmi SelÃti. Tattha kÃraïaæ atthi yena kÃraïena TathÃgato brÃhmaïo ca rÃjà ca hotÅti. - Kiæ pana taæ bhante NÃgasena kÃraïaæ yena kÃraïena Ta- thÃgato brÃhmaïo ca rÃjà ca hotÅti. - Sabbe mahÃrÃja pÃpakà akusalà dhammà TathÃgatassa bÃhità pahÅnà apagatà byapagatà ucchinnà khÅïà khayaæ pattà nibbutà upasantÃ, tasmà TathÃgato brÃhmaïo ti vuccati. BrÃh- maïo nÃma saæsayam-anekaæsaæ vimatipathaæ vÅti- vatto, Bhagavà pi mahÃrÃja saæsayam-anekaæsaæ vi- matipathaæ vÅtivatto, tena kÃraïena èathÃgato brÃhmaïo ti vuccati. BrÃhmaïo nÃma sabbabhavagatiyoninissaÂo malarajagatavippamutto asahÃyo, Bhagavà pi mahÃrÃja sabbabhavagatiyoninissaÂo malarajagatavippamutto asa- hÃyo, tena kÃraïena TathÃgato brÃhmaïo ti vuccati. BrÃhmaïo nÃma agga-seÂÂha-vara-pavara-dibbavihÃra- bahulo, Bhagavà pi mahÃrÃja agga-seÂÂha-vara-pavara- dibbavihÃrabahulo, tenÃpi kÃraïena TathÃgato brÃhmaïo ti vuccati. BrÃhmaïo nÃma ajjhayana-ajjhÃpana-dÃna- paÂiggahaïa-dama-saæyama-niyama-pubbamÃnusatthi-pa- veïi-vaæsa-dharaïo, Bhagavà pi mahÃrÃja ajjhayana- ajjhÃpana-dÃnapaÂiggahaïa-dama-saæyama-niyama-pubba- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 226]># %< 226 >% jinÃciïïamÃnusatthi-paveïi-vaæsa-dharaïo, tenÃpi kÃra- ïena TathÃgato brÃhmaïo ti vuccati. BrÃhmaïo nÃma brahÃsukhavihÃra-jjhÃnajhÃyÅ, Bhagavà pi mahÃrÃja brahÃsukhavihÃra-jjhÃnajhÃyÅ, tenÃpi kÃraïena TathÃgato brÃhmaïo ti vuccati. BrÃhmaïo nÃma sabbabhavÃbhava- gatisu abhijÃtivattitam-anucaritaæ jÃnÃti, Bhagavà pi ma- hÃrÃja sabbabhavÃbhavagatisu abhijÃtivattitam-anucaritaæ jÃnÃti, tenÃpi kÃraïena TathÃgato brÃhmaïo ti vuccati. BrÃhmaïo ti mahÃrÃja Bhagavato n' etaæ nÃmaæ mÃtarà kataæ, na pitarà kataæ, na bhÃtarà kataæ, na bhaginiyà kataæ, na mittÃmaccehi kataæ, na ¤ÃtisÃlohitehi kataæ, na samaïabrÃhmaïehi kataæ, na devatÃhi kataæ. Vi- mokkhantikam-etaæ buddhÃnaæ bhagavantÃnaæ nÃmaæ, bodhiyà yeva mÆle MÃrasenaæ vidhamitvà atÅtÃnÃgata- paccuppanne pÃpake akusale dhamme bÃhetvà saha sabba¤¤uta¤Ãïassa paÂilÃbhà paÂiladdha-pÃtubhÆta-sa- muppannamatte saccikà pa¤¤atti, yad-idaæ brÃhmaïo ti. Tena kÃraïena TathÃgato vuccati brÃhmaïo ti. - Kena pana bhante NÃgasena kÃraïena TathÃgato vuc- cati rÃjà ti. - RÃjà nÃma mahÃrÃja yo koci rajjaæ kÃ- reti lokam-anusÃsati, Bhagavà pi mahÃrÃja dasasahas- simhi lokadhÃtuyà dhammena rajjaæ kÃreti, sadevakaæ lokaæ samÃrakaæ sabrahmakaæ sassamaïabrÃhmaïiæ pajaæ anusÃsati, tenÃpi kÃraïena TathÃgato vuccati rÃjà ti. RÃjà nÃma mahÃrÃja sabbajanamanusse abhibhavitvà nandayanto ¤Ãtisanghaæ socayanto amittasanghaæ maha- timahÃyasasiriharaæ thirasÃradaï¬aæ anÆnasatasalÃkÃlan- kataæ ussÃpeti paï¬ara-vimala-setacchattaæ, Bhagavà pi mahÃrÃja socayanto MÃrasenaæ micchà paÂipannaæ nandayanto devamanusse sammà paÂipanne dasasahas- \<-------------------------------------------------------------------------- 6.7 -jÃtinivatti- Ab (C once). 6.7 Ãnucaritaæ B. 16 -ïassa ca paÂ- AB. 17 sacchikà ABC. 27 thirasÃradaï¬aæ om. AaCM; khantithirasÃradaï¬aæ ¤Ãïavara AbB. 27 anÆna om. B. >/ #<[page 227]># %< 227>% simhi lokadhÃtuyà mahatimahÃyasasiriharaæ khanti-thira- sÃradaï¬aæ ¤Ãïavara-satasalÃkÃlankataæ ussÃpeti agga- varavimutti-paï¬aravimalasetacchattaæ, tenÃpi kÃraïena TathÃgato vuccati rÃjà ti. RÃjà nÃma upagata-sampatta- janÃnaæ bahunnam-abhivandanÅyo bhavati, Bhagavà pi mahÃrÃja upagata-sampatta-devamanussÃnaæ bahunnam- abhivandanÅyo, tenÃpi kÃraïena TathÃgato vuccati rÃjà ti. RÃjà nÃma yassa kassaci ÃrÃdhakassa pasÅditvà varitaæ varaæ datvà kÃmena tappayati, Bhagavà pi mahÃrÃja yassa kassaci kÃyena vÃcÃya manasà ÃrÃdhakassa pasÅ- ditvà varitaæ varam-anuttaraæ sabbadukkhaparimuttiæ datvà asesakÃmavarena [ca] tappayati, tenÃpi kÃraïena TathÃgato vuccati rÃjà ti. RÃjà nÃma Ãïaæ vÅtikkaman- taæ vigarahati jÃpeti dhaæseti, Bhagavato pi mahÃrÃja sÃsanavare Ãïaæ atikkamanto alajjÅ mankubhÃvena o¤Ãto hÅÊito garahito bhavitvà vajjati JinasÃsanavaramhÃ, tenÃpi kÃraïena TathÃgato vuccati rÃjà ti. RÃjà nÃma pubba- kÃnaæ dhammikÃnaæ rÃjÆnaæ paveïimanusatthiyà dham- mÃdhammam-anudÅpayitvà dhammena rajjaæ kÃrayamÃno pihayito piyo patthito bhavati janamanussÃnaæ, ciraæ rÃjakulavaæsaæ Âhapayati dhammaguïabalena, Bhagavà pi mahÃrÃja pubbakÃnaæ sayambhÆnaæ paveïimanusat- thiyà dhammÃdhammam-anudÅpayitvà dhammena lokam- anusÃsamÃno pihayito piyo patthito devamanussÃnaæ ci- raæ sÃsanaæ pavatteti dhammaguïabalena; tenÃpi kÃra- ïena TathÃgato vuccati rÃjà ti. Evam-anekavidhaæ mahÃrÃja kÃraïaæ yena kÃraïena TathÃgato brÃhmaïo pi bhaveyya rÃjà pi bhaveyya, sunipuïo bhikkhu kap- pam-pi no naæ sampÃdeyya, kiæ atibahuæ bhaïitena, sankhittaæ sampaÂicchitabban-ti. - SÃdhu bhante NÃ- gasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. \<-------------------------------------------------------------------------- 11 varita- ACM. 15 alajji all except Aa or Ab. 29 no om: AC; no na M; taæ C; the passage wanting in B. 29 atibahu M. >/ #<[page 228]># %< 228>% Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: GÃthÃbhigÅtam-me abhojanÅyaæ, sampassataæ brÃhmaïa n' esa dhammo, gÃthÃbhigÅtam-panudanti buddhÃ, dhamme sati brÃhmaïa vuttir-esÃti. Puna ca Bhagavà parisÃya dhammaæ desento kathento Ãnupubbikathaæ paÂhamaæ tÃva dÃnakathaæ katheti, pacchà sÅlakathaæ, tassa Bhagavato sabbalokissarassa bhÃsitaæ sutvà devamanussà abhisankharitvà dÃnaæ denti, tassa taæ uyyojitaæ dÃnaæ sÃvakà paribhu¤janti. Yadi bhante NÃgasena Bhagavatà bhaïitaæ : GÃthÃbhi- gÅtam-me abhojanÅyan-ti, tena hi: Bhagavà dÃnakathaæ paÂhamaæ kathetÅti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi dÃnakathaæ paÂhamaæ katheti, tena hi: GÃthÃbhigÅtam- me abhojanÅyan-ti tam-pi vacanaæ micchÃ. KinkÃra- ïaæ: yo so bhante dakkhiïeyyo gihÅnaæ piï¬apÃtadÃ- nassa vipÃkaæ katheti tassa te dhammakathaæ sutvà pasannacittà aparÃparaæ dÃnam denti,ye taæ dÃnaæ paribhu¤janti sabbe te gÃthÃbhigÅtaæ paribhu¤janti. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho nipuïo gambhÅro tavÃnup- patto, so tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: GÃthÃbhigÅtam-me abhojanÅyaæ, sampassataæ brÃhmaïa n' esa dhammo, gÃthÃbhigÅtam-panudanti buddhÃ, dhamme sati brÃhmaïa vuttir-esÃti. Katheti ca Bhagavà paÂhamaæ dÃnakathaæ. Ta¤-ca pana kiriyaæ sabbesaæ tathÃgatÃnaæ: paÂhamaæ dÃna- kathÃya tattha cittaæ abhiramÃpetvà pacchà sÅle niyojenti. Yathà mahÃrÃja manussà taruïadÃrakÃnaæ paÂhamaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 7 anupubbi- ACM. 12 hi bhante bhag. BC. >/ #<[page 229]># %< 229>% tÃva kÅÊÃbhaï¬akÃni denti, seyyathÅdaæ: vaækakaæ gha- Âikaæ cingulakaæ pattÃÊhakaæ rathakaæ dhanukaæ, pacchà te sake sake kamme niyojenti; evam-eva kho mahÃrÃja TathÃgato paÂhamaæ tÃva dÃnakathÃya cittaæ abhiramÃpetvà pacchà sÅle niyojeti. Yathà và pana ma- hÃrÃja bhisakko nÃma ÃturÃnaæ paÂhamaæ tÃva catuha- pa¤cÃhaæ telaæ pÃyeti balakaraïÃya sinehanÃya, pacchà vireceti, evam-eva kho mahÃrÃja TathÃgato paÂhamaæ dÃnakathÃya cittaæ abhiramÃpetvà pacchà sÅle niyojeti. DÃyakÃnaæ mahÃrÃja dÃnapatÅnaæ cittaæ mudukaæ hoti maddavaæ siniddhaæ, tena te dÃnasetusankamena dÃna- nÃvÃya saæsÃrasÃgarapÃram-anugacchanti, tasmà tesaæ paÂhamaæ kammabhÆmim-anusÃsati, na ca tena vi¤¤at- tiæ ÃpajjatÅti. Bhante NÃgasena, vi¤¤attin-ti yaæ vadesi, kati pana tà vi¤¤attiyo ti. - Dve 'mà mahÃrÃja vi¤¤attiyo: kÃya- vi¤¤atti vacÅvi¤¤atti cÃti. Tattha atthi kÃyavi¤¤atti sÃvajjÃ, atthi anavajjÃ; atthi vacÅvi¤¤atti sÃvajjÃ, atthi anavajjÃ. Katamà kÃyavi¤¤atti sÃvajjÃ: idh' ekacco bhikkhu kulÃni upagantvà anokÃse Âhito ÂhÃnaæ bhajati, ayaæ kÃyavi¤¤atti sÃvajjÃ, tÃya ca vi¤¤Ãpitaæ ariyà na paribhu¤janti, so ca puggalo ariyÃnaæ samaye o¤Ãto hoti hÅÊito khÅÊito garahito paribhÆto acittikato, bhinnÃjÅvo t' eva sankhaæ gacchati. Puna ca paraæ mahÃrÃja: idh' ekacco bhikkhu kulÃni upagantvà anokÃse Âhito galaæ païÃmetvà morapekkhitaæ pekkhati: evaæ ime passan- tÅti, tena ca te passanti, ayam-pi kÃyavi¤¤atti sÃvajjÃ, tÃya ca vi¤¤Ãpitaæ ariyà na paribhu¤janti, so ca puggalo ariyÃnaæ samaye o¤Ãto hoti hÅÊito khÅÊito garahito pari- bhÆto acittikato, bhinnÃjÅvo t' eva sankhaæ gacchati. Puna ca paraæ mahÃrÃja: idh' ekacco bhikkhu hanukÃya \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vaækaæ AaB. 2 cingÆlakaæ Bb (or Ba). 5 niyojenti ABC. 16 'mà om. AM. 20 bha¤jati CM. 24 tveva all throughout. >/ #<[page 230]># %< 230>% và bhamukÃya và anguÂÂhena và vi¤¤Ãpeti, ayam-pi kÃ- yavi¤¤atti sÃvajjÃ, tÃya ca vi¤¤Ãpitaæ ariyà na pari- bhu¤janti, so ca puggalo ariyÃnaæ samaye o¤Ãto hoti hÅÊito khÅÊito garahito paribhÆto acittikato, bhinnÃjÅvo t' eva sankhaæ gacchati. Katamà kÃyavi¤¤atti anavajjÃ: idha bhikkhu kulÃni upagantvà sato samÃhito sampajÃno ÂhÃne pi aÂÂhÃne pi yathÃnusatthiæ gantvà ÂhÃne tiÂÂhati, dÃtukÃmesu tiÂÂhati, adÃtukÃmesu pakkamati; ayaæ kÃya- vi¤¤atti anavajjÃ, tÃya ca vi¤¤Ãpitaæ ariyà paribhu¤janti, so ca puggalo ariyÃnaæ samaye vaïïito hoti thuto pasattho, sallekhitÃcÃro parisuddhÃjÅvo t' eva sankhaæ gacchati. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena: Na ve yÃcanti sappa¤¤Ã, ariyà garahanti yÃcanaæ, uddissa ariyà tiÂÂhanti, esà ariyÃna' yÃcanà ti. Katamà vacÅvi¤¤atti sÃvajjÃ: idha mahÃrÃja bhikkhu vÃcÃya bahuvidhaæ vi¤¤Ãpeti cÅvara-piï¬apÃta-senÃsana- gilÃnapaccayabhesajja-parikkhÃraæ, ayaæ vacÅvi¤¤atti sÃvajjÃ, tÃya ca vi¤¤Ãpitaæ ariyà na paribhu¤janti, so ca puggalo ariyÃnaæ samaye o¤Ãto hoti hÅÊito khÅÊito garahito paribhÆto acittikato, bhinnÃjÅvo t' eva sankhaæ gacchati. Puna ca paraæ mahÃrÃja: idh' ekacco bhik- khu paresaæ sÃvento evaæ bhaïati: iminà me attho ti, tÃya ca vÃcÃya paresaæ sÃvitÃya tassa lÃbho uppajjati; ayam-pi vacÅvi¤¤atti sÃvajjÃ, tÃya ca vi¤¤Ãpitaæ ariya na paribhu¤janti, so ca puggalo ariyÃnaæ samaye o¤Ãto hoti hÅÊito khÅÊito garahito paribhÆto acittikato, bhinnÃ- jÅvo t'eva sankhaæ gacchati. Puna ca paraæ mahÃrÃja: idh' ekacco bhikkhu vacÅvipphÃrena parisÃya sÃveti: eva¤-ca eva¤-ca bhikkhÆnaæ dÃtabban-ti, ta¤-ca te vacanaæ sutvà parikittitaæ abhiharanti; ayam-pi vacÅ- vi¤¤atti sÃvajjÃ, tÃya ca vi¤¤Ãpitaæ ariyà na paribhu¤- janti, so ca puggalo ariyÃnaæ samaye o¤Ãto hoti hÅÊito \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 231]># %< 231>% khÅÊito garahito paribhÆto acittikato, bhinnÃjÅvo t' eva sankhaæ gacchati. Nanu mahÃrÃja thero pi SÃriputto atthaæ gate suriye rattibhÃge gilÃno samÃno therena MahÃmoggallÃnena bhesajjaæ pucchiyamÃno vÃcaæ bhindi, tassa tena vacÅbhedena bhesajjaæ uppajji; atha thero SÃriputto: vacÅbhedena me imaæ bhesajjaæ uppannaæ, mà me ÃjÅvo bhijjÅti ÃjÅvabhedabhayà taæ bhesajjaæ pa- jahi, na upajÅvi. Evam-pi vacÅvi¤¤atti sÃvajjÃ, tÃya ca vi¤¤Ãpitaæ ariyà na paribhu¤janti, so ca puggalo ari- yÃnaæ samaye o¤Ãto hoti hÅÊito khÅÊito garahito pari- bhÆto acittikato, bhinnÃjÅvo t' eva sankhaæ gacchati. Katamà vacÅvi¤¤atti anavajjÃ: idha mahÃrÃja bhikkhu sati paccaye bhesajjaæ vi¤¤Ãpeti ¤ÃtipavÃritesu kulesu, ayaæ vacÅvi¤¤atti anavajjÃ, tÃya ca vi¤¤Ãpitaæ ariyà paribhu¤janti, so ca puggalo ariyÃnaæ samaye vaïïito hoti thomito pasattho, parisuddhÃjÅvo t' eva sankhaæ gacchati, anumato tathÃgatehi arahantehi sammÃsambud- dhehi. Yaæ pana mahÃrÃja TathÃgato KasibhÃradvÃjassa brÃhmaïassa bhojanaæ pajahi, taæ ÃveÂhana-viniveÂhana- ka¬¬hana-niggaha-paÂikammena nibbattaæ, tasmà TathÃ- gato taæ piï¬apÃtaæ paÂikkhipi, na upajÅvÅti. - Sabba- kÃlaæ bhante NÃgasena TathÃgate bhu¤jamÃne devatà dibbaæ ojaæ patte Ãkiranti, udÃhu sÆkaramaddave ca madhupÃyÃse cÃti dvÅsu yeva piï¬apÃtesu ÃkiriæsÆti. - SabbakÃlaæ mahÃrÃja TathÃgate bhu¤jamÃne devatà dib- baæ ojaæ gahetvà upatiÂÂhitvà uddhaÂuddhaÂe Ãlope Ãki- ranti. Yathà mahÃrÃja ra¤¤o sÆdo ra¤¤o bhu¤jantassa sÆpaæ gahetvà upatiÂÂhitvà kabaÊe kabaÊe sÆpaæ Ãkirati, evam-eva kho mahÃrÃja sabbakÃlaæ TathÃgate bhu¤- jamÃne devatà dibbaæ ojaæ gahetvà upatiÂÂhitvà uddhaÂ- uddhaÂe Ãlope dibbaæ ojaæ Ãkiranti. Vera¤jÃyam-pi \<-------------------------------------------------------------------------- 8 upajÅvÅti all. 20 -paÂikkammeïa C, -paÂikkamena M. >/ #<[page 232]># %< 232>% mahÃrÃja TathÃgatassa sukkhayavapulake bhu¤jamÃnassa devatà dibbena ojena temayitvà temayitvà upasaæhariæsu, tena TathÃgatassa kÃyo upacito ahosÅti. - LÃbhà vata bhante NÃgasena tÃsaæ devatÃnaæ yà TathÃgatassa sarÅ- rapaÂijaggane satataæ samitaæ ussukkam-ÃpannÃ. SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, tumhe bhaïatha: TathÃgatena catuhi ca asankheyyehi kappÃnaæ kappasatasahassena ca etth' antare sabba¤¤uta¤Ãïaæ paripÃcitaæ mahato jana- kÃyassa samuddharaïÃyÃti. Puna ca:Sabba¤¤utaæ pat- tassa appossukkatÃya cittaæ nami, no dhammadesanÃyÃti. Yathà nÃma bhante NÃgasena issÃso và issÃsantevÃsÅ và bahuke divase sangÃmatthÃya upÃsanaæ sikkhitvà sam- patte mahÃyuddhe osakkeyya, evam-eva kho bhante NÃ- gasena TathÃgatena catuhi ca asankheyyehi kappÃnaæ kappasatasahassena ca etth' antare sabba¤¤uta¤Ãïaæ paripÃcetvà mahato janakÃyassa samuddharaïÃya sabba¤- ¤utaæ pattena dhammadesanÃya osakkitaæ. Yathà và pana bhante NÃgasena mallo và mallantevÃsÅ và bahuke divase nibbuddhaæ sikkhitvà sampatte mallayuddhe osak- keyya, evam-eva kho bhante NÃgasena TathÃgatena catuhi ca asankheyyehi kappÃnaæ kappasatasahassena ca etth' antare sabba¤¤uta¤Ãïaæ paripÃcetvà mahato janakÃyassa samuddharaïÃya sabba¤¤utaæ pattena dham- madesanÃya osakkitaæ. Kin-nu kho bhante NÃgasena TathÃgatena bhayà osakkitaæ, udÃhu apÃkaÂatÃya osak- kitaæ, udÃhu dubbalatÃya osakkitaæ, udÃhu asabba¤¤u- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 bhu¤jamÃne all. 2 temayitvà once AB. 8 ca om. ABM. 8 kappa om. M throughout, B three times 10 puna ca bhaïitaæ M. 20 ni- buddhaæ AaCa. 22 ca om. AaBM. 26 apÃkaÂattÃya AbB, apÃkattà Aa. >/ #<[page 233]># %< 233>% tÃya osakkitaæ. Kiæ tattha kÃraïaæ, ingha me tvaæ kÃraïaæ brÆhi kankhÃvitaraïÃya. Yadi bhante NÃgasena TathÃgatena catuhi ca asankheyyehi kappÃnaæ kappa- satasahassena ca etth' antare sabba¤¤uta¤Ãïaæ paripÃ- citaæ mahato janakÃyassa samuddharaïÃya, tena hi: sabba¤¤utaæ pattassa appossukkatÃya cittaæ nami, no dhammadesanÃyÃti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi sabba¤¤utaæ pattassa appossukkatÃya cittaæ nami, no dhammadesanÃya, tena hi: TathÃgatena catuhi ca asan- kheyyehi kappÃnaæ kappasatasahassena ca etth' antare sabba¤¤uta¤Ãïaæ paripÃcitaæ mahato janakÃyassa sa- muddharaïÃyÃti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho gambhÅro dunnibbedho tavÃnuppatto, so tayà nibbÃhitabbo ti. ParipÃcita¤-ca mahÃrÃja TathÃgatena catuhi ca asankheyyehi kappÃnaæ kappasatasahassena ca etth' antare sabba¤¤uta¤Ãïaæ [paripÃcitaæ] mahato janakÃ- yassa samuddharaïÃya; pattasabba¤¤utassa ca appos- sukkatÃya cittaæ nami, no dhammadesanÃya. Ta¤-ca pana dhammassa gambhÅra-nipuïa-duddasa-duranubodha- sukhuma-duppaÂivedhataæ sattÃna¤-ca ÃlayÃrÃmataæ sakkÃyadiÂÂhiyà daÊhasuggahitata¤-ca disvÃ: kin-nu kho kathan-nu kho ti appossukkatÃya cittaæ nami, no dhammadesanÃya; sattÃnaæ paÂivedhacintanamÃnasaæ yev' etaæ. Yathà mahÃrÃja bhisakko sallakatto aneka- byÃdhiparipÅÊitaæ naraæ upasankamitvà evaæ cintayati: kena nu kho upakkamena katamena và bhesajjena imassa byÃdhi vÆpasameyyÃti; evam-eva kho mahÃrÃja TathÃ- gatassa sabbakilesabyÃdhiparipÅÊitaæ janaæ dhammassa ca gambhÅra-nipuïa-duddasa-duranubodha-sukhuma-dup- paÂivedhataæ disvÃ: kin-nu kho kathan-nu kho ti ap- possukkatÃya cittaæ nami, no dhammadesanÃya; sattÃ- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 kiæ om . AB. 21 ÃlayarÃmataæ AB twice, C once. 24 -cintanÃ- M. >/ #<[page 234]># %< 234>% naæ paÂivedhacintanamÃnasaæ yev' etaæ. Yathà ma- hÃrÃja ra¤¤o khattiyassa muddhÃvasittassa dovÃrika-anÅ- kaÂÂha-pÃrisajja-negama-bhaÂa-balattha-amacca-rÃja¤¤a- rÃjÆpajÅvine jane disvà evaæ cittam-uppajjeyya: kin-nu kho kathan-nu kho ime sangaïhissÃmÅti; evam-eva kho mahÃrÃja TathÃgatassa dhammassa gambhÅra-nipuïa- duddasa-duranubodha-sukhuma-duppaÂivedhataæ sattÃ- na¤-ca ÃlayÃrÃmataæ sakkÃyadiÂÂhiyà daÊhasuggahita- ta¤-ca disvÃ: kin-nu kho kathan-nu kho ti appossuk- katÃya cittaæ nami, no dhammadesanÃya; sattÃnaæ paÂi- vedhacintanamÃnasaæ yev' etaæ. Api ca mahÃrÃja sab- besaæ tathÃgatÃnaæ dhammatà esà yaæ Brahmunà ÃyÃcità dhammaæ desenti. Tattha pana kiæ kÃraïaæ. Ye tena samayena manussà tÃpasaparibbÃjakà samaïabrÃh- manà sabbe te Brahmadevatà honti Brahmagarukà Brah- maparÃyanÃ; tasmà tassa balavato yasavato ¤Ãtassa pa¤¤Ãtassa uttarassa accuggatassa oïamanena sadevako loko oïamissati okappessati adhimuccissatÅti iminà va mahÃrÃja kÃraïena tathÃgatà Brahmunà ÃyÃcità dham- maæ desenti. Yathà mahÃrÃja koci rÃjà và rÃjamahÃ- matto và yassa oïamati apacitiæ karoti, balavatarassa tassa oïamanena avasesà janatà oïamati apacitiæ karoti; evam-eva kho mahÃrÃja Brahme onamite tathÃgatÃnaæ sadevako loko oïamissati. PÆjitapÆjako mahÃrÃja loko, tasmà so Brahmà sabbesaæ tathÃgatÃnaæ ÃyÃcati dham- madesanÃya, tena ca kÃraïena tathÃgatà Brahmunà ÃyÃ- cità dhammaæ desentÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, sunibbeÂhito pa¤ho, atibhadrakaæ veyyÃkaraïam, evam- etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Pa¤camo vaggo. \<-------------------------------------------------------------------------- 2 muddhÃbhisittassa AbC. 4 -jÅvino BC. 8 -suggahÅ- B. 13 desentÅti all. 15 -gurukà M. 18 ca ACM; om. B. 28 suniveÂhito B. >/ #<[page 235]># %< 235>% Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: Na me Ãcariyo atthi, sadiso me na vijjati, sadevakasmiæ lokasmiæ na-tthi me paÂipuggalo ti. Puna ca bhaïitaæ: Iti kho bhikkhave ùÊÃro KÃlÃmo Ãcariyo me samÃno antevÃsiæ maæ samÃnaæ attanà sa- masamaæ Âhapesi uÊÃrÃya ca maæ pÆjÃya pÆjesÅti. Yadi bhante NÃgasena TathÃgatena bhaïitaæ: Na me Ãcariyo atthi, sadiso me na vijjatÅti tena hi: Iti kho bhikkhave ùÊÃro KÃlÃmo Ãcariyo me samÃno antevÃsiæ maæ samÃnaæ attanà samasamaæ ÂhapesÅti yaæ vacanaæ taæ micchÃ. Yadi TathÃgatena bhaïitaæ: Iti kho bhikkhave ùÊÃro KÃlÃmo Ãcariyo me samÃno antevÃsiæ maæ samÃnaæ attanà samasamaæ ÂhapesÅti, tena hi: Na me Ãcariyo atthi, sadiso me na vijjatÅti tam-pi vacanaæ micchÃ. Ayam-pi ubhatokoÂiko pa¤ho tavÃnuppatto, sa tayà nibbÃhitabbo ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: Na me Ãcariyo atthi, sadiso me na vijjati, sadevakasmiæ lokasmiæ na-tthi me paÂipuggalo ti. Bhaïita¤-ca: Iti kho bhikkhave ùÊÃro KÃlÃmo Ãcariyo me samÃno antevÃsiæ maæ samÃnaæ attanà samasamaæ Âhapesi uÊÃrÃya ca maæ pÆjÃya pÆjesÅti. Ta¤-ca pana vacanaæ pubbe va sambodhà anabhisambuddhassa bodhi- sattass' eva sato ÃcariyabhÃvaæ sandhÃya bhÃsitaæ. Pa¤c' ime mahÃrÃja pubbe va sambodhà anabhisam- buddhassa bodhisattassa sato ÃcariyÃ, yehi anusiÂÂho Bo- dhisatto tattha tattha divasaæ vÅtinÃmesi, katame pa¤ca: Ye te mahÃrÃja aÂÂha brÃhmaïà jÃtamatte Bodhisatte \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 236]># %< 236>% lakkhaïÃni parigaïhiæsu, seyyathÅdaæ: RÃmo, Dhajo, Lakkhaïo, MantÅ, Ya¤¤o, SuyÃmo, Subhojo, Sudatto, te tassa sotthiæ pavedayitvà rakkhÃkammaæ akaæsu, te ca paÂhamaæ ÃcariyÃ. Puna ca paraæ mahÃrÃja: Bo- dhisattassa pità Suddhodano rÃjà yaæ tena samayena abhijÃtaæ udiccaæ jÃtivantaæ padakaæ veyyÃkaraïaæ chaÊangavantaæ Sabbamittaæ nÃma brÃhmaïaæ upanetvà sovaïïena bhinkÃrena udakaæ oïojetvÃ: imaæ kumÃraæ sikkhÃpehÅti adÃsi, ayaæ dutiyo Ãcariyo. Puna ca paraæ mahÃrÃja: Yà sà devatà Bodhisattaæ saævejesi, yassà vacanaæ sutvà Bodhisatto saæviggo ubbiggo tasmiæ yeva khaïe nekkhamnikkhamitvà pabbaji, ayaæatiyo Ãcariyo. Puna ca paraæ mahÃrÃja: ùÊÃro KÃlÃm ayaæ catuttho Ãcariyo. Puna ca paraæ mahÃrÃja: Uddako RÃmaputto, ayaæ pÃmo Ãcariyo. Ime kho mahÃrÃja pubbe va sambodhà anabhisambuddhassa bodhisattassasato pa¤ca ÃcariyÃ. Te ca pana Ãcariyà lokiye dhamme. Imasmi¤-ca pana mahÃrÃja lokuttare dhamme sabba¤- ¤uta¤ÃïapaÂivedhÃya na-tthi TathÃgatassa anuttaro anu- sÃsako. SayambhÆ mahÃrÃja TathÃgato anÃcariyako, tasmà kÃraïà TathÃgatena bhaïitaæ: Na me Ãcariyo atthi, sadiso me na vijjati, sadevakasmiæ lokasmiæ na-tthi me paÂipuggalo ti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂic- chÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: AÂÂhÃnam-etaæ bhikkhave anavakÃso yaæ ekissà loka- dhÃtuyà dve arahanto sammÃsambuddhà apubbaæ acari- \<-------------------------------------------------------------------------- 2 sa¤¤o A. 2 sabhojo B. 6 udicca- AaM. 14 udako M. 19 anuttaro om. AaM. >/ #<[page 237]># %< 237>% maæ uppajjeyyuæ, n' etaæ ÂhÃnaæ vijjatÅti. Desentà pi bhante NÃgasena sabbe pi tathÃgatà sattatiæsa bodha- pakkhiye dhamme desenti, kathayamÃnà ca cattÃri ariya- saccÃni kathenti, sikkhÃpentà ca tisu sikkhÃsu sikkhÃpenti, anusÃsamÃnà ca appamÃdapaÂipattiyà anusÃsanti. Yadi bhante NÃgasena sabbesam-pi tathÃgatÃnaæ ekà desanà ekà kathà ekà sikkhà ekà 'nusatthi, kena kÃraïena dvetathÃgatà ekakkhaïe na uppajjanti. Ekena pi tÃva bud- dhuppÃdena ayaæ loko obhÃsajÃto, yadi dutiyo buddho bhaveyya dvinnaæ pabhÃya ayaæ loko bhiyyosomattÃya obhÃsajÃto bhaveyya, ovadamÃnà ca dve tathÃgatà sukhaæ ovadeyyuæ, anusÃsamÃnà ca sukhaæ anusÃseyyuæ. Tattha me kÃraïaæ brÆhi, yathà 'haæ nissaæsayo bhaveyyan-ti. Ayaæ mahÃrÃja dasasahassÅ lokadhÃtu ekabuddha- dhÃraïÅ, ekass' eva tathÃgatassa guïaæ dhÃreti; yadi dutiyo buddho uppajjeyya nÃyaæ dasasahassÅ lokadhÃtu dhÃreyya, caleyya kampeyya nameyya oïameyya vina- meyya vikireyya vidhameyya viddhaæseyya, naÂÂhÃnam- upagaccheyya. Yathà mahÃrÃja nÃvà ekapurisasantÃraïÅ bhaveyya, ekasmiæ purise abhirÆÊhe samupÃdikà bha- veyya, atha dutiyo puriso Ãgaccheyya tÃdiso Ãyunà vaï- ïena vayena pamÃïena kisa-thÆlena sabbangapaccangena, so taæ nÃvaæ abhirÆheyya, api nu sà mahÃrÃja nÃvà dvinnam-pi dhÃreyyÃti. - Na hi bhante, caleyya kam- peyya nameyya oïameyya vinameyya vikireyya vidha- meyya viddhaæseyya, naÂÂhÃnam-upagaccheyya, osÅdeyya udake ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja ayaæ dasasahassÅ lokadhÃtu ekabuddhadhÃraïÅ, ekass' eva tathÃgatassa guïaæ dhÃreti; yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nÃyaæ dasasa- hassÅ lokadhÃtu dhÃreyya, caleyya kampeyya nameyya oïameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaæseyya, naÂÂhÃnam-upagaccheyya. Yathà và pana mahÃrÃja \<-------------------------------------------------------------------------- 1 desento ABM. 5 anusÃsenti ABC. 7 ekà anusatthi AM. >/ #<[page 238]># %< 238>% puriso yÃvadatthaæ bhojanaæ bhu¤jeyya chÃdentaæ yÃva kaïÂham-abhipÆrayitvÃ, so dhÃto pÅïito paripuïïo ni- rantaro tandikato anoïamidaï¬ajÃto puna-d-eva tatta- kaæ bhojanaæ bhu¤jeyya; api nu kho so mahÃrÃja puriso sukhito bhaveyyÃti. - Na hi bhante, sakiæ bhutto va mareyyÃti. - Evam-eva kho mahÃrÃja ayaæ dasasahassÅ lokadhÃtu ekabuddhadhÃraïÅ, ekass' eva tathÃgatassa guïaæ dhÃreti; yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nÃyaæ dasasa- hassÅ lokadhÃtu dhÃreyya, caleyya kampeyya nameyya oïameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaæseyya, naÂÂhÃnam-upagaccheyyÃti. - Kin-nu kho bhante NÃ- gasena atidhammabhÃrena paÂhavÅ calatÅti. - Idha ma- hÃrÃja dve sakaÂà ratanaparipÆrità bhaveyyuæ yÃva mu- khasmÃ, ekasmà sakaÂato ratanaæ gahetvà ekasmiæ sakaÂe Ãkireyyuæ, api nu taæ mahÃrÃja sakataæ dvin- nam-pi sakaÂÃnaæ ratanaæ dhÃreyyÃti. - Na hi bhante, nÃbhi pi tassa phaleyya, arà pi tassa bhijjeyyuæ, nemÅ pi tassa opateyya, akkho pi tassa bhijjeyyÃti.-Kin-nu kho mahÃrÃja atiratanabhÃrena sakaÂaæ bhijjatÅti. - ùma bhante ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja atidhamma- bhÃrena paÂhavÅ calati. Api ca mahÃrÃja imaæ kÃraïaæ buddhabalaparidÅpanÃya osÃritaæ. A¤¤am-pi tattha abhirÆpaæ kÃraïaæ suïohi yena kÃraïena dve sammÃ- sambuddhà ekakkhaïe n' uppajjanti. Yadi mahÃrÃja dve sammÃsambuddhà ekakkhaïe uppajjeyyuæ, tesaæ parisÃya vivÃdo uppajjeyya: tumhÃkaæ buddho, amhÃkaæ buddho ti ubhatopakkhajÃtà bhaveyyuæ. Yathà mahÃrÃja dvin- naæ balavÃmaccÃnaæ parisÃya vivÃdo uppajjeyya: tum- hÃkaæ amacco, amhÃkaæ amacco ti ubhatopakkhajÃtà honti; evam-eva kho mahÃrÃja yadi dve sammÃsam- buddhà ekakkhaïe uppajjeyyuæ, tesaæ parisÃya vivÃdo uppajjeyya: tumhÃkaæ buddho, amhÃkaæ buddho ti ubha- \<-------------------------------------------------------------------------- 2 -pÆretvà B. 3 nandikato AbC, kandi- M. 3 anokami- M, aïonami- A. anonami- BC. 14 mukhasamà ABC. >/ #<[page 239]># %< 239>% topakkhajÃtà bhaveyyuæ. Idaæ tÃva mahÃrÃja ekaæ kÃraïaæ yena kÃraïena dve sammÃsambuddhà ekakkhaïe na uppajjanti. Aparam-pi mahÃrÃja uttariæ kÃraïaæ suïohi yena kÃraïena dve sammÃsambuddhà ekakkhaïe na uppajjanti. Yadi mahÃrÃja dve sammÃsambuddhà ekakkhaïe uppajjeyyuæ, aggo Buddho ti yaæ vacanaæ taæ micchà bhaveyya, jeÂÂho Buddho ti yaæ vacanaæ taæ micchà bhaveyya, seÂÂho Buddho ti yaæ vacanaæ taæ micchà bhaveyya, visiÂÂho Buddho ti - uttamo Buddho ti - pavaro Buddho ti -asamo Buddho ti-asama- samo Buddho ti - appaÂimo Buddho ti - appaÂibhÃgo Buddho ti -appaÂipuggalo Buddho ti yaæ vacanaæ taæ micchà bhaveyya. Idam-pi kho tvaæ mahÃrÃja kÃra- ïaæ atthato sampaÂiccha yena kÃraïena dve sammÃsam- buddhà ekakkhaïe na uppajjanti. Api ca kho mahÃrÃja buddhÃnaæ bhagavantÃnaæ sabhÃvapakati esà yaæ eko yeva buddho loke uppajjati, kasmà kÃraïÃ: mahtatÃya sabba¤¤ÆbuddhaguïÃnaæ. A¤¤am-pi mahÃrÃja yaæ loke mahantaæ taæ ekaæ yeva hoti: paÂhavÅ mahÃrÃja mahantÃ, sà ekà yeva; sÃgaro mahanto, so eko yeva; Sineru girirÃjà mahanto, so eko yeva; ÃkÃso mahanto, so eko yeva; Sakko mahanto, so eko yeva; MÃro ma- hanto, so eko yeva; MahÃbrahmà mahanto, so eko yeva; TathÃgato arahaæ sammÃsambuddho mahanto, so eko yeva lokasmiæ. Yatth' ete uppajjanti tattha a¤¤assa okÃso na hoti. Tasmà mahÃrÃja TathÃgato arahaæ sammÃsambuddho eko yeva lokasmiæ uppajjatÅti.-Su- kathito bhante NÃgasena pa¤ho opammehi kÃraïehi, ani- puïo p' etaæ sutvà attamano bhaveyya, kim-pana mÃdiso mahÃpa¤¤o; sÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 240]># %< 240>% Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ Bhagavatà mÃ- tucchÃya MahÃpajÃpatiyà Gotamiyà vassikasÃÂikÃya dÅya- mÃnÃya: Sanghe Gotami dehi, sanghe te dinne aha¤-c' eva pÆjito bhavissÃmi sangho cÃti. Kin-nu kho bhante NÃgasena TathÃgato sangharatanato na bhÃriko na ga- ruko na dakkhiïeyyo, yaæ TathÃgato sakÃya mÃtucchÃya sayampi¤jitaæ sayaælu¤citaæ sayaæpoÂhitaæ sayaækan- titaæ sayaævÃyitaæ vassikasÃÂikaæ attano dÅyamÃnaæ sanghassa dÃpesi. Yadi bhante NÃgasena TathÃgato san- gharatanato uttaro bhaveyya adhiko và visiÂÂho vÃ: mayi dinne mahapphalaæ bhavissatÅti na TathÃgato mÃtucchÃya sayampi¤jitaæ sayaælu¤citaæ sayaæpoÂhitaæ taæ vassi- kasÃÂikaæ sanghe dÃpeyya. Yasmà ca kho bhante NÃgasena TathÃgato attÃnaæ na pattÅyati na upanissayati, tasmà TathÃgato mÃtucchÃya taæ vassikasÃÂikaæ sanghassa dÃ- pesÅti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà mÃtucchÃya MahÃpajÃpatiyà Gotamiyà vassikasÃÂikÃya dÅyamÃnÃya: Sanghe Gotami dehi, sanghe dinne aha¤-c' eva pÆjito bhavissÃmi sangho cÃti. Taæ pana na attano patimÃna- nassa avipÃkatÃya na adakkhiïeyyatÃya, api ca kho hitat- thÃya anukampÃya: anÃgatam-addhÃnaæ sangho mam' accayena cittikato bhavissatÅti vijjamÃne yeva guïe pari- kittayanto evam-Ãha: Sanghe Gotami dehi, sanghe dinne aha¤-c' eva pÆjito bhavissÃmi sangho cÃti. Yathà ma- hÃrÃja pità dharamÃno yeva amacca-bhaÂa-balattha-do- vÃrika-anÅkaÂÂha-pÃrisajja-janamajjhe ra¤¤o santike put- tassa vijjamÃnaæ yeva guïaæ pakitteti: idha Âhapito anÃgatam-addhÃnaæ janamajjhe pÆjito bhavissatÅti; evam- eva kho mahÃrÃja TathÃgato hitatthÃya anukampÃya: anÃgatam-addhÃnaæ sangho mam' accayena cittikato bhavissatÅti vijjamÃne yeva guïe pakittayanto evam-Ãha: \<-------------------------------------------------------------------------- 3 te om. M. 7 -picchitaæ M. 12 sayampi¤j-. . .-poÂhitaæ om. AacM. 12 taæ om. AaB. 32 parikitt- M. >/ #<[page 241]># %< 241>% Sanghe Gotami dehi, sanghe dinne aha¤-c' eva pÆjito bhavissÃmi sangho cÃti. Na kho mahÃrÃja tÃvatakena vassikasÃÂikÃnuppadÃnamattakena sangho TathÃgatato adhiko nÃma hoti visiÂÂho vÃ. Yathà mahÃrÃja mÃtÃ- pitaro puttÃnaæ ucchÃdenti parimaddanti nahÃpenti sam- bÃhenti, api nu kho mahÃrÃja tÃvatakena ucchÃdana- parimaddana-nahÃpana-sambÃhanamattakena putto mÃ- tÃpitÆhi adhiko nÃma hoti visiÂÂho và ti. - Na hi bhante, akÃmakaraïÅyà bhante puttà mÃtÃpitunnaæ, tasmà mÃtÃpitaro puttÃnaæ ucchÃdana-parimaddana-nahÃpana- sambÃhanaæ karontÅti. - Evam-eva kho mahÃrÃja na tÃvatakena vassikasÃÂikÃnuppadÃnamattakena sangho Ta- thÃgatato adhiko nÃma hoti visiÂÂho vÃ. Api ca TathÃ- gato akÃmakaraïÅyaæ karonto mÃtucchÃya taæ vassika- sÃÂikaæ sanghassa dÃpesi. Yathà và pana mahÃrÃja kocid-eva puriso ra¤¤o upÃyanaæ Ãhareyya, taæ rÃjà upÃyanaæ a¤¤atarassa bhaÂassa và balatthassa và senÃ- patissa và purohitassa và dadeyya, api nu kho so ma- hÃrÃja puriso tÃvatakena upÃyanapaÂilÃbhamattakena ra¤¤Ã adhiko nÃma hoti visiÂÂho và ti. - Na hi bhante, rÃja- bhattiko bhante so puriso rÃjÆpajÅvÅ, taæÂhÃne Âhapento rÃjà upÃyanaæ detÅti. - Evam-eva kho mahÃrÃja na tÃva- takena vassikasÃÂikÃnuppadÃnamattakena sangho TathÃ- gatato adhiko nÃma hoti visiÂÂho vÃ, atha kho TathÃga tabhattiko TathÃgatopajÅvÅ, taæÂhÃne Âhapento TathÃgato sanghassa vassikasÃÂikaæ dÃpesi. Api ca mahÃrÃja Ta- thÃgatassa evaæ ahosi: sabhÃvapatipÆjanÅyo sangho, mama santakena sanghaæ patipÆjessÃmÅti sanghassa vas- sikasÃÂikaæ dÃpesi. Na mahÃrÃja TathÃgato attano yeva patipÆjanaæ vaïïeti, atha kho ye loke patipÆjanÃrahà tesam-pi TathÃgato patipÆjanaæ vaïïeti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena MajjhimanikÃya- \<-------------------------------------------------------------------------- 19 ra¤¤o all. 21.25 taÂÂhÃne M. 30 paÂipÆjanaæ all. >/ #<[page 242]># %< 242>% varala¤cake DhammadÃyÃdadhammapariyÃye appiccha- paÂipattiæ pakittayamÃnena: Asu yeva me purimo bhik- khu pujjataro ca pÃsaæsataro cÃti. Na-tthi mahÃrÃja bhavesu koci satto TathÃgatato dakkhiïeyyo và uttaro và adhiko và visiÂÂho vÃ, TathÃgato va uttaro adhiko visiÂÂho. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja SaæyuttanikÃya- vare MÃïavagÃmikena devaputtena Bhagavato purato Âhatvà devamanussamajjhe: Vipulo RÃjagahikÃnaæ giri seÂÂho pavuccati, Seto Himavataæ seÂÂho, Ãdicco aghagÃminaæ, Samuddo udadhÅnaæ seÂÂho, nakkhattÃna¤-ca candimÃ; sadevakassa lokassa Buddho aggaæ pavuccatÅti. Tà kho pan' età mahÃrÃja MÃïavagÃmikena devaputtena gÃthà sugÅtà na duggÅtÃ, subhÃsità na dubbhÃsitÃ, anu- matà ca BhagavatÃ. Nanu mahÃrÃja therena pi SÃri- puttena dhammasenÃpatinà bhaïitaæ: Eko manopasÃdo saraïÃgamanaæ a¤jalippaïÃmo và ussahate tÃrayituæ MÃrabalanisÆdane Buddhe ti. Bhagavatà ca bhaïitaæ devÃtidevena: Ekapuggalo bhik- khave loke uppajjamÃno uppajjati bahujanahitÃya bahu- janasukhÃya lokÃnukampÃya atthÃya hitÃya sukhÃya de- vamanussÃnaæ; katamo ekapuggalo: TathÃgato arahaæ sammÃsambuddho-pe-devamanussÃnan-ti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: Gihino và 'haæ bhikkhave pabbajitassa và sammÃpaÂi- \<-------------------------------------------------------------------------- 3 pasaæsataro B. 5 va om. AC. 11 udadhinaæ AbM. 12 aggo M (and so SN. II, 30 v. 9). 15 pi om. AC. 17 a¤jaliæpaïÃmo C; a¤- jalipaïÃmo BM. 19 ca om. AM. 21 -kampakÃya all. >/ #<[page 243]># %< 243>% pattiæ vaïïemi, gihÅ và bhikkhave pabbajito và sammà paÂipanno sammÃpaÂipattÃdhikaraïaæ ÃrÃdhako hoti ¤Ã- yaæ dhammaæ kusalan-ti. Yadi bhante NÃgasena gihÅ odÃtavasano kÃmabhogÅ puttadÃrasambÃdhasayanaæ aj- jhÃvasanto KÃsikacandanaæ paccanubhonto mÃlÃ-gandha- vilepanaæ dhÃrento jÃtarÆpa-rajataæ sÃdiyanto maïi- kanaka-vicitta-molibaddho sammà paÂipanno ÃrÃdhako hoti ¤Ãyaæ dhammaæ kusalaæ, pabbajito pi bhaï¬u kÃsÃvavatthavasano parapiï¬am-ajjhupagato catusu sÅ- lakkhandhesu sammà paripÆrakÃrÅ diya¬¬hesu sikkhÃ- padasatesu samÃdÃya vattanto terasasu dhutaguïesu anavasesaæ vattanto sammà paÂipanno ÃrÃdhako hoti ¤Ãyaæ dhammaæ kusalaæ; tattha bhante ko viseso gihino và pabbajitassa vÃ, aphalaæ hoti tapokammaæ, nirat- thikà pabbajjÃ, va¤jhà sikkhÃpadagopanÃ, moghaæ dhu- taguïasamÃdÃnaæ, kiæ tattha dukkham-anuciïïena, nanu nÃma sukhen' eva sukhaæ adhigantabban-ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhagavatÃ: Gihino và 'haæ bhikkhave pabbajitassa và sammÃpaÂipattiæ vaï- ïemi, gihÅ và bhikkhave pabbajito và sammà paÂipanno sammÃpaÂipattÃdhikaraïaæ ÃrÃdhako hoti ¤Ãyaæ dham- maæ kusalan-ti. Evam-etaæ mahÃrÃja, sammà paÂi- panno va seÂÂho. Pabbajito pi mahÃrÃja: pabbajito 'mhÅti na sammà paÂipajjeyya, atha kho so Ãrakà va sÃma¤¤Ã, Ãrakà va brahma¤¤Ã; pag-eva gihÅ odÃtava- sano. GihÅ pi mahÃrÃja sammà paÂipanno ÃrÃdhako hoti ¤Ãyaæ dhammaæ kusalaæ, pabbajito pi mahÃrÃja sammà paÂipanno ÃrÃdhako hoti ¤Ãyaæ dhammaæ kusalaæ. Api ca mahÃrÃja pabbajito va sÃma¤¤assa issaro adhipati, pabbajjà mahÃrÃja bahuguïà anekaguïà appamÃïaguïÃ, na sakkà pabbajjÃya guïà parimÃïaæ kÃtuæ. Yathà mahÃrÃja kÃmadadassa maïiratanassa na sakkà dhanena \<-------------------------------------------------------------------------- 9 ajjhÆ- ABC. 11 terasa AB. 11 .16 dhÆta- C, dhutangaguï- M. 30ane kaguïà om. BM. I >/ #<[page 244]># %< 244>% aggho parimÃïaæ kÃtuæ: ettakaæ maïiratanassa mÆlan- ti; evam-eva kho mahÃrÃja pabbajjà bahuguïà aneka- guïà appamÃïaguïÃ, na sakkà pabbajjÃya guïà parimÃ- ïaæ kÃtuæ. Yathà và pana mahÃrÃja mahÃsamudde Æmiyo na sakkà parimÃïaæ kÃtuæ: ettakà mahÃsamudde Æmiyo ti; evam-eva kho mahÃrÃja pabbajjà bahuguïà anekaguïà appamÃïaguïÃ, na sakkà pabbajjÃya guïà parimÃïaæ kÃtuæ. Pabbajitassa mahÃrÃja yaæ ki¤ci karaïÅyaæ sabban-taæ khippam-eva samijjhati no cira - rattÃya; kinkÃraïaæ: pabbajito mahÃrÃja appiccho hoti santuÂÂho pavivitto asaæsaÂÂho Ãraddhaviriyo nirÃlayo ani- keto paripuïïasÅlo sallekhitÃcÃro dhutapaÂipattikusalo hoti; tankÃraïà pabbajitassa yaæ ki¤ci karaïÅyaæ sabban-taæ khippam-eva samijjhati no cirarattÃya. Yathà mahÃrÃja niggaïÂhi-sama-sudhota-uju-vimala-nÃrÃco susajjito sam- mà vahati, evam-eva kho mahÃrÃja pabbajitassa yaæ ki¤ci karaïÅyaæ sabban-taæ khippam-eva samijjhati no cirarattÃyÃti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, yadà Bodhisatto dukkarakÃrikaæ akÃsi, n' etÃdiso a¤¤atra Ãrambho ahosi nikkamo kilesa- yuddhaæ Maccusenavidhamanaæ ÃhÃrapariggaho dukkara- kÃrikÃ, evarÆpe parakkame ka¤ci assÃdaæ alabhitvà tam-eva cittaæ parihÃpetvà evam-avoca: Na kho pa- nÃhaæ imÃya kaÂukÃya dukkarakÃrikÃya adhigacchÃmi uttariæ manussadhammà alamariya¤Ãïadassanavisesaæ, siyà nu kho a¤¤o maggo bodhÃyÃti. Tato nibbinditvà a¤¤ena maggena sabba¤¤utaæ patto puna tÃya paÂipadÃya sÃvake anusÃsati samÃdapeti: \<-------------------------------------------------------------------------- 12 dhÆta- C. 14 yathà pana BC, yathà và pana A. 15 nÃrÃmo C, nÃ- rÃbo B, nirÃdho M. 21 no tÃdiso AbC. 26 uttari all. 26 -dhammaæ M. >/ #<[page 245]># %< 245>% ùrabhatha, nikkamatha, yu¤jatha BuddhasÃsane, dhunÃtha Maccuno senaæ, naÊÃgÃraæ va ku¤jaro ti. Kena nu kho bhante NÃgasena kÃraïena TathÃgato yÃya paÂipadÃya attanà nibbiïïo virattarÆpo tattha sÃvake anusÃsati samÃdapetÅti. Tadà pi mahÃrÃja etarahi pi sà yeva paÂipadÃ, taæ yeva paÂipadaæ paÂipajjitvà Bodhisatto sabba¤¤utaæ patto. Api ca mahÃrÃja Bodhisatto ativiriyaæ karonto nirava- sesato ÃhÃraæ uparundhi, tassa ÃhÃrÆparodhena citta- dubbalyaæ uppajji, so tena dubbalyena nÃsakkhi sab- ba¤¤utaæ pÃpuïituæ, so mattamattaæ kabaÊinkÃrÃ- hÃraæ sevanto tÃy' eva paÂipadÃya nacirass' eva sab- ba¤¤utaæ pÃpuïi. Sà yeva mahÃrÃja paÂipadà sab- besaæ tathÃgatÃnaæ sabba¤¤uta¤ÃïapaÂilÃbhÃya. Yathà mahÃrÃja sabbasattÃnaæ ÃhÃro upatthambho, ÃhÃrÆpa- nissità sabbe sattà sukhaæ anubhavanti; evam-eva kho mahÃrÃja sà yeva paÂipadà sabbesaæ tathÃgatÃnaæ sab- ba¤¤uta¤ÃïapaÂilÃbhÃya. N' eso mahÃrÃja doso Ãram- bhassa, na nikkamassa, na kilesayuddhassa, yena TathÃ- gato tasmiæ samaye na pÃpuïi sabba¤¤uta¤Ãïaæ, atha kho ÃhÃrÆparodhass' ev' eso doso, sadà paÂiyattà yeva sà paÂipadÃ. Yathà mahÃrÃja puriso addhÃnaæ ativegena gaccheyya, tena so pakkhahato và bhaveyya pÅÂhasappÅ và asa¤caro paÂhavitale, api nu kho mahÃrÃja mahÃ- paÂhaviyà doso atthi yena so puriso pakkhahato ahosÅti. - Na hi bhante, sadà paÂiyattà bhante mahÃpaÂhavÅ, kuto tassà doso, vÃyÃmass' ev' eso doso yena so puriso pakkhahato ahosÅti.-Evam-eva kho mahÃrÃja n' eso doso Ãrambhassa, na nikkamassa, na kilesayuddhassa yena TathÃgato tasmiæ samaye na pÃpuïi sabba¤¤uta¤Ã- ïaæ, atha kho ÃhÃrÆparodhass' ev' eso doso, sadà paÂi- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 nikkhamatha AbC. 2dhÆnÃtha Aa. 15 sabbe C, sabbesaæ M. 23 -sappi all. 29 nikkhamassa Aa. >/ #<[page 246]># %< 246>% yattà yeva sà paÂipadÃ. Yathà và pana mahÃrÃja puriso kiliÂÂhaæ sÃÂakaæ nivÃseyya, na so taæ dhovÃpeyya, n' eso doso udakassa, sadà paÂiyattaæ udakaæ, purisass' ev' eso doso; evam-eva kho mahÃrÃja n'eso doso Ãram- bhassa, na nikkamassa, na kilesayuddhassa, yena TathÃ- gato tasmiæ samaye na pÃpuïi sabba¤¤uta¤Ãïaæ, atha kho ÃhÃrÆparodhass' ev' eso doso, sadà paÂiyattà yeva sà paÂipadÃ. Tasmà TathÃgato tÃy' eva paÂipadÃya sÃ- vake anusÃsati samÃdapeti. Evaæ kho mahÃrÃja sadà paÂiyattà anavajjà sà paÂipadà ti. - SÃdhu bhante NÃ- gasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, mahantaæ idaæ TathÃgatasÃsanaæ sÃraæ varaæ seÂÂhaæ pavaraæ anupamaæ parisuddhaæ vimalaæ paï¬araæ anavajjaæ, na yuttaæ gihiæ tÃvata- kaæ pabbÃjetuæ, gihiæ yeva ekasmiæ phale vinetvà yadà apunarÃvattÅ hoti tadà so pabbÃjetabbo; kinkÃraïaæ: ime dujjanà tÃva tattha sÃsane visuddhe pabbajitvà paÂini- vattitvà hÅnÃy' Ãvattanti, tesaæ paccÃgamanena ayaæ ma- hÃjano evaæ vicinteti: tucchakaæ vata bho etaæ sama- ïassa Gotamassa sÃsanaæ bhavissati, yaæ ime paÂini- vattantÅti. Idam-ettha kÃraïan-ti. Yathà mahÃrÃja taÊÃkaæ bhaveyya sampuïïa-suci- vimala-sÅtala-salilaæ, atha yo koci kiliÂÂho mala-kad- dama-gato taæ taÊÃkaæ gantvà anahÃyitvà kiliÂÂho va paÂinivatteyya, tattha mahÃrÃja katamaæ jano garaheyya, kiliÂÂhaæ và taÊÃkaæ và ti. - KiliÂÂhaæ bhante jano garaheyya: ayaæ taÊÃkaæ gantvà anahÃyitvà kiliÂÂho va paÂinivatto, kiæ imaæ anahÃyitukÃmaæ taÊÃko sayaæ nahÃpessati, ko doso taÊÃkassÃti.-Evam-eva kho \<-------------------------------------------------------------------------- 13 anÆpamam B (likewise at p. 15615). 16-vatti all. 18hÅnÃya vatt- Aa almost throughout, AC four or five times, M once. >/ #<[page 247]># %< 247>% mahÃrÃja TathÃgato vimuttivara-salilasampuïïaæ sad- dhammavara-taÊÃkaæ mÃpesi: ye keci kilesamalakiliÂÂhà sacetanà budhà te idha nahÃyitvà sabbakilese pavÃha- yissantÅti; yadi koci taæ saddhammavara-taÊÃkaæ gantvà anahÃyitvà sakileso va paÂinivattitvà hÅnÃy' Ãvattati, taæ yeva jano garahissati: ayaæ JinasÃsane pabbajitvà tattha patiÂÂhaæ alabhitvà hÅnÃy' Ãvatto, kiæ imaæ appaÂipaj- jantaæ JinasÃsanaæ sayaæ sodhessati, ko doso JinasÃ- sanassÃti. Yathà và pana mahÃrÃja puriso paramabyÃdhito roguppattikusalaæ amoghadhuvasiddhakammaæ bhisakkaæ sallakattaæ disvà na tikicchÃpetvà sabyÃdhiko va paÂini- vatteyya, tattha katamaæ jano garaheyya, Ãturaæ và bhisakkaæ và ti. - ùturaæ bhante jano garaheyya: ayaæ roguppattikusalaæ amoghadhuvasiddhakammaæ bhisakkaæ sallakattaæ disvà na tikicchÃpetvà sabyÃdhiko va paÂinivatto, kiæ imaæ atikicchÃpentaæ bhisakko sayaæ tikicchissati, ko doso bhisakkassÃti.-Evam-eva kho mahÃrÃja TathÃgato antosÃsanasamugge kevalaæ sakala- kilesabyÃdhi-vÆpasamanasamatthaæ amatosadhaæ pak- khipi: ye keci kilesabyÃdhipÅÊità sacetanà budhà te imaæ amatosadhaæ pivitvà sabbakilesabyÃdhiæ vÆpasamessan- tÅti; yadi koci taæ amatosadhaæ apivitvà sakileso va paÂinivattitvà hÅnÃy' Ãvattati, taæ yeva jano garahissati: ayaæ JinasÃsane pabbajitvà tattha patiÂÂhaæ alabhitvà hÅnÃy' Ãvatto, kiæ imaæ appaÂipajjantaæ JinasÃsanaæ sayaæ sodhessati, ko doso JinasÃsanassÃti. Yathà và pana mahÃrÃja chÃto puriso mahatimahÃ- pu¤¤abhattaparivesanaæ gantvà taæ bhattaæ abhu¤jitvà chÃto va paÂinivatteyya, tattha katamaæ jano garaheyya, chÃtaæ và pu¤¤abhattaæ và ti. - ChÃtaæ bhante jano \<-------------------------------------------------------------------------- 3 buddhà M throughout, BC once. 10 -byÃdhiko M. 22 -byÃdhi ACM; -byÃdhimupasam-B. 28 mahati om. AbC. >/ #<[page 248]># %< 248>% garaheyya: ayaæ khudÃpÅÊito pu¤¤abhattaæ paÂilabhitvà abhu¤jitvà chÃto va paÂinivatto, kiæ imassa abhu¤jantassa bhojanaæ sayaæ mukhaæ pavisissati, ko doso bhojanas- sÃti. - Evam-eva kho mahÃrÃja TathÃgato antosÃsana- samugge paramapavaraæ santaæ sivaæ païÅtaæ amataæ paramamadhuraæ kÃyagatÃsatibhojanaæ Âhapesi: ye keci kilesakilantajjhattà taïhÃparetamÃnasà sacetanà budhà te imaæ bhojanaæ bhu¤jitvà kÃma-rÆpÃrÆpabhavesu sabbaæ taïham-apanessantÅti; yadi koci taæ bhojanaæ abhu¤- jitvà taïhÃsito va paÂinivattitvà hÅnÃy' Ãvattati, taæ yeva jano garahissati: ayaæ JinasÃsane pabbajitvà tattha pa- tiÂÂhaæ alabhitvà hÅnÃy' Ãvatto, kiæ imaæ appaÂipajjan- taæ JinasÃsanaæ sayaæ sodhessati, ko doso JinasÃ- sanassÃti. Yadi mahÃrÃja TathÃgato gihiæ yeva ekasmiæ phale vinÅtaæ pabbÃjeyya, na nÃmÃyaæ pabbajjà kilesappahÃnÃya visuddhiyà vÃ, na-tthi pabbajjÃya karaïÅyaæ. Yathà mahÃrÃja puriso anekasatena kammena taÊÃkaæ khaïÃ- petvà parisÃya evam-anusÃveyya: mà me bhonto keci sankiliÂÂhà imaæ taÊÃkaæ otaratha, pavÃhitarajojallà parisuddhà vimalamaÂÂà imaæ taÊÃkaæ otarathÃti; api nu kho mahÃrÃja tesam pavÃhitarajojallÃnaæ parisuddhÃnaæ vimalamaÂÂÃnaæ tena tÃÊÃkena karaïÅyaæ bhaveyyÃti. - Na hi bhante, yass' atthÃya te taæ taÊÃkaæ upagacchey- yuæ taæ a¤¤atr' eva tesaæ kataæ karaïÅyaæ, kiæ tesaæ tena taÊÃkenÃti. - Evam-eva kho mahÃrÃja yadi TathÃ- gato gihiæ yeva ekasmiæ phale vinÅtaæ pabbÃjeyya, tatth' eva tesaæ kataæ karaïÅyaæ, kiæ tesaæ pabbajjÃya. Yathà và pana mahÃrÃja sabhÃva-isibhattiko suta- mantapadadharo atakkiko roguppattikusalo amoghadhuva- siddhakammo bhisakko sallakatto sabbarogÆpasamabhesaj- jaæ sannipÃtetvà parisÃya evam-anusÃveyya: mà kho \<-------------------------------------------------------------------------- 19 anussÃveyya M throughout. 20 sakiliÂÂhà all. 21.23-maÂÂh- M. 24 ne AaCM. >/ #<[page 249]># %< 249>% bhonto keci sabyÃdhikà mama santike upagacchatha, abyÃdhikà arogà mama santike upagacchathÃti, api nu kho mahÃrÃja tesaæ abyÃdhikÃnaæ arogÃnaæ paripuïïÃ- naæ udaggÃnaæ tena bhisakkena karaïÅyaæ bhaveyyÃti. - Na hi bhante, yass' atthÃya te taæ bhisakkaæ salla- kattaæ upagaccheyyuæ taæ a¤¤atr' eva tesaæ kataæ karaïÅyaæ, kiæ tesaæ tena bhisakkenÃti. - Evam-eva kho mahÃrÃja yadi TathÃgato gihiæ yeva ekasmiæ phale vinÅtaæ pabbÃjeyya, tatth' eva tesaæ kataæ karaïÅyaæ, kiæ tesaæ pabbajjÃya. Yathà và pana mahÃrÃja koci puriso anekathÃlipÃ- kasataæ bhojanaæ paÂiyÃdÃpetvà parisÃya evam-anusÃ- veyya: mà me bhonto keci chÃtà imaæ parivesanaæ upagacchatha, subhuttà tittà suhità dhÃtà pÅïità pari- puïïà imaæ parivesanaæ upagacchathÃti, api nu kho mahÃrÃja tesaæ bhuttÃvÅnaæ tittÃnaæ suhitÃnaæ dhÃtÃ- naæ pÅïitÃnaæ paripuïïÃnaæ tena bhojanena karaïÅyaæ bhaveyyÃti. - Na hi bhante, yass' atthÃya te taæ pari- vesanaæ upagaccheyyuæ taæ a¤¤atr' eva tesaæ kataæ karaïÅyaæ, kiæ tesaæ tÃya parivesanÃyÃti. - Evam-eva kho mahÃrÃja yadi TathÃgato gihiæ yeva ekasmiæ phale vinÅtaæ pabbÃjeyya, tatth' eva tesaæ kataæ karaïÅyaæ, kiæ tesaæ pabbajjÃya. Api ca mahÃrÃja ye hÅnÃy' Ãvattanti te JinasÃsanassa pa¤ca atuliye guïe dassenti; katame pa¤ca: bhÆmima- hantabhÃvaæ dassenti, parisuddhavimalabhÃvaæ dassenti, pÃpehi asaævÃsiyabhÃvaæ dassenti, duppaÂivedhabhÃvaæ dassenti, bahusaævararakkhiyabhÃvaæ dassenti. Kathaæ bhÆmimahantabhÃvaæ dassenti: yathà mahÃrÃja puriso adhano hÅnajacco nibbiseso buddhiparihÅno mahatimahÃ- rajjaæ paÂilabhitvà nacilass' eva paripaÂati paridhaæsati parihÃyati yasato, na sakkoti issariyaæ sandhÃretuæ, \<-------------------------------------------------------------------------- 2 Ãrogà Aa. 3 Ãrog- AaC. 3 paripuïïÃnaæ om. M. >/ #<[page 250]># %< 250>% kinkÃraïaæ: mahantattà issariyassa; evam-eva kho ma- hÃrÃja ye keci nibbisesà akatapu¤¤Ã buddhiparihÅnà Jina- sÃsane pabbajanti te taæ pabbajjaæ pavaruttamaæ san- dhÃretuæ na visahantà nacirass' eva JinasÃsanà paripaÂi- tvà paridhaæsitvà parihÃyitvà hÅnÃy' Ãvattanti, na sak- konti JinasÃsanaæ sandhÃretuæ, kinkÃraïaæ: mahantattà JinasÃsanabhÆmiyÃ. Evaæ bhÆmimahantabhÃvaæ dassenti. Kathaæ parisuddhavimalabhÃvaæ dassenti: yathà mahÃrÃja vÃri pokkharapatte vikirati vidhamati viddhaæ- sati, naÂÂhÃnam-upagacchati, nÆpalippati, kinkÃraïaæ: parisuddhavimalattà padumassa; evam-eva kho mahÃrÃja ye keci saÂhà kÆÂà vankà kuÂilà visamadiÂÂhino JinasÃsane pabbajanti te parisuddha-vimala-nikkaïÂaka-paï¬ara-vara- pavara-sÃsanato nacirass' eva vikiritvà vidhamitvà vid- dhaæsitvà na saïÂhahitvà nÆpalippitvà hÅnÃy' Ãvattanti, kinkÃraïaæ: parisuddhavimalattà JinasÃsanassa. Evaæ parisuddhavimalabhÃvaæ dassenti. Kathaæ pÃpehi asaævÃsiyabhÃvaæ dassenti: yathà mahÃrÃja mahÃsamuddo na matena kuïapena saævasati, yaæ hoti mahÃsamudde mataæ kuïapaæ taæ khippam- eva tÅraæ upaneti thalaæ và ussÃdeti, kinkÃraïaæ: ma- hÃbhÆtÃnaæ bhavanattà mahÃsamuddassa; evam-eva kho mahÃrÃja ye keci pÃpà akiriyà osannaviriyà kuthità kiliÂÂhà dujjanà manussà JinasÃsane pabbajanti te na- cirass' eva JinasÃsanato arahantavimala-khÅïÃsavama- hÃbhÆta-bhavanato nikkhamitvà na saævasitvà hÅnÃy' Ãvattanti, kinkÃraïaæ: pÃpehi asaævÃsiyattà JinasÃsa- nassa Evaæ pÃpehi asaævÃsiyabhÃvaæ dassenti. Kathaæ duppaÂivedhabhÃvaæ dassenti: yathà ma- hÃrÃja ye keci acchekà asikkhità asippino mativippahÅnà issatthà vÃlaggavedhaæ na visahantà vigaÊanti pakka- manti, kinkÃranaæ: saïha-sukhuma-duppaÂivedhattà vÃ- \<-------------------------------------------------------------------------- 10 nup- BM. 15nup- AM. 21 ussÃreti M. 23 ossanna- ABC, uss- M. 24 dujjanamanussà A. 27 asaævÃsikattà all. >/ #<[page 251]># %< 251>% laggassa; evam-eva kho mahÃrÃja ye keci duppa¤¤Ã jaÊà eÊamÆgà mÆÊhà dandhagatikà janà JinasÃsane pabbajanti te taæ parama-saïha-sukhuma-catusacca-paÂivedhaæ pa- Âivijjhituæ na visahantà JinasÃsanà vigaÊitvà pakkamitvà nacirass' eva hÅnÃy' Ãvattanti, kinkÃraïaæ: parama-saï- ha-sukhuma-duppaÂivedhatÃya saccÃnaæ. Evaæ duppa- ÂivedhabhÃvaæ dassenti. Kathaæ bahusaævararakkhiyabhÃvaæ dassenti: yathà mahÃrÃja kocid-eva puriso mahatimahÃyuddhabhÆmim- upagato parasenÃya disÃvidisÃhi samantà parivÃrito satti- hatthaæ janam-upentaæ disvà bhÅto osakkati paÂinivattati palÃyati, kinkÃraïÃæ: bahuvidhayuddhamukharakkhana- bhayÃ; evam-eva kho mahÃrÃja ye keci pÃkatà asaæ- vutà ahirikà akiriyà akkhantÅ capalà calità ittarà bÃlajanà JinasÃsane pabbajanti te bahuvidhaæ sikkhÃpadaæ pari- rakkhituæ na visahantà okkamitvà paÂinivattitvà palÃ- yitvà nacirass' eva hÅnÃy' Ãvattanti, kinkÃraïaæ: bahu- vidhasaævararakkhiyabhÃvattà JinasÃsanassa. Evaæ ba- huvidhasaævararakkhiyabhÃvaæ dassenti. Thalajuttame pi mahÃrÃja vassikÃgumbe kimividdhÃni pupphÃni honti, tÃni ankurÃni sankuÂitÃni antarà yeva paripaÂanti, na ca tesu paripaÂitesu vassikÃgumbo hÅÊito nÃma hoti, yÃni tattha ÂhitÃni pupphÃni tÃni sammà gandhena disÃvidisaæ abhibyÃpenti, evam-eva kho ma- hÃrÃja ye te JinasÃsane pabbajitvà hÅnÃy' Ãvattanti te JinasÃsane kimividdhÃni vassikÃpupphÃni viya vaïïagandha- rahitÃni nibbaïïÃkÃrasÅlà abhabbà vepullÃya, na ca te- saæ hÅnÃy' Ãvattanena JinasÃsanaæ hÅÊitaæ nÃma hoti, ye tattha Âhità bhikkhÆ te sadevakaæ lokaæ sÅlavara- gandhena abhibyÃpenti. SÃlÅnam-pi mahÃrÃja nirÃtan- \<-------------------------------------------------------------------------- 2 elamugà ACM. 6 -sukhuma- om. BC. 13 pÃpakatà C, pÃpakà AbM. 16 opakkamitvà C, osakkitvà A. 20 vassika- M throughout 21 -kuci- tÃni A. 24 abhikÃnti AC. 30 abhikhyÃpenti AbC. I* >/ #<[page 252]># %< 252>% kÃnaæ lohitakÃnaæ antare karumbhakaæ nÃma sÃlijÃti uppajjitvà antarà yeva vinassati, na ca tassà vinaÂÂhattà lohitakasÃlÅ hiÊità nÃma honti, ye tattha Âhità sÃlÅ te rÃjÆpa- bhogà honti; evam-eva kho mahÃrÃja ye te JinasÃsane pabbajitvà hÅnÃy' Ãvattanti te lohitakasÃlÅnam-antare karumbhakà viya JinasÃsane na va¬¬hitvà vepullataæ pÃpuïitvà antarà yeva hÅnÃy' Ãvattanti, na ca tesaæ hÅnÃy' Ãvattanena JinasÃsanaæ hÅÊitaæ nÃma hoti, ye tattha Âhità bhikkhÆ te arahattassa anucchavikà honti. KÃmadadassÃpi mahÃrÃja maïiratanassa ekadesaæ kak- kasaæ uppajjati, na ca tattha kakkasuppannattà maïira- tanaæ hÅÊitaæ nÃma hoti, yaæ tattha parisuddhaæ maïi- ratanassa taæ janassa hÃsakaraæ hoti; evam-eva kho mahÃrÃja ye te JinasÃsane pabbajitvà hÅnÃy' Ãvattanti kakkasà te JinasÃsane papaÂikÃ, na ca tesaæ hÅnÃy' Ãvat- tanena JinasÃsanaæ hÅÊitaæ nÃma hoti, ye tattha Âhità bhikkhÆ te devamanussÃnaæ hÃsajanakà honti. JÃtisam- pannassa pi mahÃrÃja lohitacandanassa ekadesaæ pÆti- kaæ hoti appagandhaæ, na tena lohitacandanaæ hÅÊitaæ nÃma hoti, yaæ tattha apÆtikaæ sugandhaæ taæ samantà vidhÆpeti abhibyÃpeti; evam-eva kho mahÃrÃja ye te JinasÃsane pabbajitvà hÅnÃy' Ãvattanti te lohitacandana- sÃrantare pÆtikadesam-iva cha¬¬anÅyà JinasÃsane, na ca tesaæ hÅnÃy' Ãvattanena JinasÃsanaæ hÅÊitaæ nÃma hoti, ye tattha Âhità bhikkhÆ te sadevakaæ lokaæ sÅlavara- candanagandhena anulimpayantÅti. - SÃdhu bhante NÃ- gasena, tena tena anucchavikena tena tena sadisena kÃ- raïena niravajjam-anupÃpitaæ JinasÃsanaæ seÂÂhabhÃvena paridÅpitaæ, hÅnÃy' ÃvattamÃnà pi te JinasÃsanassa seÂ- ÂhabhÃvaæ yeva paridÅpentÅti. \<-------------------------------------------------------------------------- 16 karumpa- M. 6 -sÃsane va¬¬hitvà na vep. AbC; M repeats na in both places 6 vepullattaæ AbBC. 10 -dese M. 21 abhikhyÃpeti Ab. >/ #<[page 253]># %< 253>% Bhante NÃgasena, tumhe bhaïatha: arahà ekaæ ve- danaæ vediyati kÃyikaæ na cetasikan-ti. Kin-nu kho bhante NÃgasena arahato cittaæ yaæ kÃyaæ nissÃya pa- vattati tattha arahà anissaro assÃmÅ avasavattÅ ti. - ùma mahÃrÃjÃti. - Na kho bhante NÃgasena yuttam- etaæ yaæ so sakacittassa pavattamÃne kÃye anissaro hoti assÃmÅ avasavattÅ, sakuïo pi tÃva bhante yasmiæ kulÃvake paÂivasati tattha so issaro hoti sÃmÅ vasavattÅ ti. Das' ime mahÃrÃja kÃyÃnugatà dhammà bhave bhave kÃyaæ anudhÃvanti anuparivattanti, katame dasa: sÅtaæ uïhaæ jighacchà pipÃsà uccÃro passÃvo thÅnamiddhaæ jarà byÃdhi maraïaæ. Ime kho mahÃrÃja dasa kÃyÃ- nugatà dhammà bhave bhave kÃyaæ anudhÃvanti anu- parivattanti; tattha arahà anissaro assÃmÅ avasavattÅ ti. - Bhante NÃgasena, kena kÃraïena arahato kÃye Ãïà na-ppavattati issariyaæ vÃ, tattha me kÃraïaæ brÆhÅti. - Yathà mahÃrÃja ye keci paÂhavinissità sattà sabbe te paÂhaviæ nissÃya caranti viharanti vuttiæ kappenti, api nu mahÃrÃja tesaæ paÂhaviyà Ãïà pavattati issariyaæ và ti. - Na hi bhante ti. - Evam - eva kho mahÃrÃja ara- hato cittaæ kÃyaæ nissÃya pavattati, na ca pana arahato kÃye Ãïà pavattati issariyaæ và ti. Bhante NÃgasena, kena kÃraïena puthujjano kÃyi- kam-pi cetasikam-pi vedanaæ vediyatÅti. - AbhÃvitattà mahÃrÃja cittassa puthujjano kÃyikaæ-pi cetasikam-pi vedanaæ vediyati. Yathà mahÃrÃja goïo chÃto parita- sito abala-dubbala-parittaka-tiïesu và latÃya và upani- baddho assa, yadà so goïo parikupito hoti tadà saha upanibandhanena pakkamati; evam-eva kho mahÃrÃja abhÃvitacittassa vedanà uppajjitvà cittaæ parikopeti, cit- taæ parikupitaæ kÃyaæ Ãbhujati nibbhujati, samparivat- \<-------------------------------------------------------------------------- 4 assÃmi all. 17 paÂhavÅ- M. 19 nu kho AM. 26 vediyatÅti ABC. 31 Ãbhu¤jati nibbhu¤jati all, and so ACM throughout. >/ #<[page 254]># %< 254>% takaæ karoti, atha so abhÃvitacitto tasati ravati, bhera- varÃvam-abhiravati. Idam-ettha mahÃrÃja kÃraïaæ yena kÃraïena puthujjano kÃyikam-pi cetasikam-pi ve- danaæ vediyatÅti. - Kiæ pana taæ kÃraïaæ yena kÃra- ïena arahà ekaæ vedanaæ vediyati, kÃyikaæ na cetasi- kan-ti. - Arahato mahÃrÃja cittaæ bhÃvitaæ hoti su- bhÃvitaæ dantaæ sudantaæ assavaæ vacanakaraæ, so dukkhÃya vedanÃya phuÂÂho samÃno aniccan-ti daÊhaæ gaïhÃti, samÃdhitthambhe cittaæ upanibandhati, tassa taæ cittaæ samÃdhitthambhe upanibaddhaæ na vedhati na calati, Âhitaæ hoti avikkhittaæ, tassa vedanÃvikÃravip phÃrena kÃyo pana Ãbhujati nibbhujati samparivattati. Idam-ettha mahÃrÃja kÃraïaæ yena kÃraïena arahà ekaæ vedanaæ vediyati, kÃyikaæ na cetasikan-ti. Bhante NÃgasena, taæ nÃma loke acchariyaæ yaæ kÃye calamÃne cittaæ na calati, tattha me kÃranaæ brÆ- hÅti. - Yathà mahÃrÃja mahatimahÃrukkhe khandha- sÃkhÃ-palÃsasampanne anilabalasamÃhate sÃkhà calati, api nu tassa khandho pi calatÅti. - Na hi bhante ti. -Evam-eva kho mahÃrÃja arahà dukkhÃya vedanÃya phuÂÂho samÃno aniccan-ti daÊhaæ gaïhÃti, samÃdhit- thambhe cittaæ upanibandhati, tassa taæ cittaæ samÃ- dhitthambhe upanibaddhaæ na vedhati na calati, Âhitaæ hoti avikkhittaæ, tassa vedanÃvikÃravipphÃrena kÃyo Ãbhujati nibbhujati samparivattati, cittaæ pana tassa na vedhati na calati, khandho viya mahÃrukkhassÃti. - Acchariyaæ bhante NÃgasena, abbhutaæ bhante NÃgasena, na me evarÆpo sabbakÃliko dhammappadÅpo diÂÂhapubbo ti. \<-------------------------------------------------------------------------- 5 vediyati yadi (meaning perhaps yadidaæ) kÃyikaæ AbBC. 12 -vitthÃ- rena Ab. 17 mahati om. C. 18 -samÃgate AC. 19nu kho AM. 24 -vitthÃrena C. 28 dhammapadÅpo AM. 28 diÂÂhapubbo, evametaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti M. >/ #<[page 255]># %< 255>% Bhante NÃgasena, idha yo koci gihÅ pÃrÃjikaæ ajjhÃ- panno bhaveyya, so aparena samayena pabbajeyya, attanà pi so na jÃneyya: gihÅ pÃrÃjikaæ ajjhÃpanno 'smÅti, na pi tassa a¤¤o koci Ãcikkheyya: gihÅ pÃrÃjikaæ ajjhÃpanno sÅti, so ca tathattÃya patipajjeyya, api nu tassa dhammÃ- bhisamayo bhaveyyÃti. - Na hi mahÃrÃjÃti. - Kena bhante kÃraïenÃti. - Yo tassa hetu dhammÃbhisama- yÃya so tassa samucchinno, tasmà dhammÃbhisamayo na bhavatÅti. - Bhante NÃgasena, tumhe bhaïatha: jÃnan- tassa kukkuccaæ hoti, kukkucce sati Ãvaraïaæ hoti, ÃvaÂe citte dhammÃbhisamayo na hotÅti. Imassa pana ajÃnantassa akukkuccajÃtassa santacittassa viharato kena kÃraïena dhammÃbhisamayo na hoti; visamena visamen' eso pa¤ho gacchati, cintetvà vissajjethÃti. - RÆhati mahÃrÃja sukaÂÂhe sukalale maï¬akhette sÃradaæ su- khasayitaæ bÅjan-ti. - ùma bhante ti. - Api nu ma- hÃrÃja taæ yeva bÅjaæ ghanaselasilÃtale rÆheyyÃti. - Na hi bhante ti. - Kissa pana mahÃrÃja taæ yeva bÅjaæ kalale rÆhati, kissa ghanasele na rÆhatÅti. - Na- tthi bhante tassa bÅjassa rÆhanÃya ghanasele hetu, ahe- tunà bÅjaæ na rÆhatÅti. - Evam-eva kho mahÃrÃja yena hetunà tassa dhammÃbhisamayo bhaveyya so tassa hetu samucchinno, ahetunà dhammÃbhisamayo na hoti. Yatthà và pana mahÃrÃja daï¬a-le¬¬u-lakuÂa-muggarà paÂhaviyà ÂhÃnam-upagacchanti, api nu mahÃrÃja te yeva ¬aï¬a- le¬¬u-lakuÂa-muggarà gagane ÂhÃnam-upagacchantÅti. - Na hi bhante ti. - Kiæ pan' ettha mahÃrÃja kÃraïaæ yena kÃraïena te yeva daï¬a-le¬¬u-lakuÂa-muggarà paÂhaviyà ÂhÃnam-upagacchanti, kena kÃraïena gagane na tiÂÂhantÅti. - Na-tthi bhante tesaæ daï¬a-le¬¬u- lakuÂa-muggarÃnaæ patiÂÂhÃnÃya ÃkÃse hetu, ahetunà na \<-------------------------------------------------------------------------- 13 visamena visamena so AM. 16 sukhassitaæ AC. 19 kissa pana A. 23 hotÅti all. 24 -leï¬u- Aa throughout. 25 nu kho M. >/ #<[page 256]># %< 256>% tiÂÂhantÅti. - Evam-eva kho mahÃrÃja tassa tena dosena abhisamayahetu samucchinno, hetusamugghÃte ahetunà abhisamayo na hoti. Yathà và pana mahÃrÃja thale aggi jalati, api nu kho mahÃrÃja so yeva aggi udake jalatÅti. - Na hi bhante ti. - Kiæ pan' ettha mahÃrÃja kÃraïaæ yena kÃraïena so yeva aggi thale jalati, kena kÃraïena udake na jalatÅti. - Na-tthi bhante aggissa jalanÃya udake hetu, ahetunà na jalatÅti. - Evam-eva kho mahÃrÃja tassa tena dosena abhisamayahetu samuc- chinno, hetusamugghÃte ahetunà dhammÃbhisamayo na hotÅti. Bhante NÃgasena, puna p' etaæ atthaæ cintehi, na me tattha cittasa¤¤atti bhavati: ajÃnantassa asati kuk- kucce Ãvaraïaæ hotÅti; kÃraïena maæ sa¤¤ÃpehÅti. - Api nu mahÃrÃja visaæ halÃhalaæ ajÃnantena pi khÃ- yitaæ jÅvitaæ haratÅti. - ùma bhante ti.-Evam-eva kho mahÃrÃja ajÃnantena pi kataæ pÃpaæ abhisamayan- tarÃyakaraæ hoti. Api nu mahÃrÃja aggi ajÃnitvà akka- mantaæ ¬ahatÅti. - ùma bhante ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja ajÃnantena pi kataæ pÃpaæ abhisamayantarÃ- yakaraæ hoti. Api nu mahÃrÃja ajÃnantaæ ÃsÅviso ¬a- sitvà jÅvitaæ haratÅti. - ùma bhante ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja ajÃnantena pi kataæ pÃpaæ abhisamayan- tarÃyakaraæ hoti. Nanu mahÃrÃja KÃlingarÃjà Samaïa- kola¤¤o sattaratanaparikiïïo hatthiratanam-abhiruyha kuladassanÃya gacchanto ajÃnanto pi nÃsakkhi bodhi- maï¬assa uparito gantuæ. Idam-ettha mahÃrÃja kÃraïaæ yena kÃraïena ajÃnantena pi kataæ pÃpaæ abhisamayan- tarÃyakaraæ hotÅti. - JinabhÃsitaæ bhante NÃgasena kÃraïaæ na sakkà paÂikkosituæ, eso v' etassa attho, tathà sampaÂicchÃmÅti. \<-------------------------------------------------------------------------- 3.18.21.24 hotÅti all. 15.18 nu kho AM. 21 nu kho M. 30 c' etassa M, metassa AC. >/ #<[page 257]># %< 257>% Bhante NÃgasena, gihidussÅlassa ca samaïadussÅlassa ca ko viseso kiæ nÃnÃkaraïaæ; ubho p' ete samasama- gatikÃ, ubhinnam-pi samasamo vipÃko hoti, udÃhu ki¤ci nÃnÃkaraïaæ atthÅti. - Dasa ime mahÃrÃja guïà sama- ïadussÅlassa gihidussÅlato visesena atirekÃ, dasahi ca kÃraïehi uttariæ dakkhiïaæ visodheti. Katame dasa guïà samaïadussÅlassa gihidussÅlato visesena atirekÃ: idha mahÃrÃja samaïadussÅlo Buddhe sagÃravo hoti, dhamme sagÃravo hoti, sanghe sagÃravo hoti, sabrahmacÃrisu sa- gÃravo hoti, uddesa-paripucchÃya vÃyamati, savanabahulo hoti, bhinnasÅlo pi mahÃrÃja dussÅlo parisagato Ãkappaæ upaÂÂhapeti, garahabhayà kÃyikaæ vÃcasikaæ rakkhati, padhÃnÃbhimukham-assa hoti cittaæ, bhikkhusÃma¤¤aæ upagato hoti. Karonto pi mahÃrÃja samaïadussÅlo pÃpaæ paÂicchannaæ Ãcarati. Yathà mahÃrÃja itthÅ sapatikà nilÅyitvà rahassen' eva pÃpam-Ãcarati, evam-eva kho mahÃrÃja karonto pi samaïadussÅlo pÃpaæ paÂicchannaæ Ãcarati. Ime kho mahÃrÃja dasa guïà samaïadussÅlassa gihidussÅlato visesena atirekÃ. Katamehi dasahi kÃraïehi uttariæ dakkhiïaæ viso- dheti: avajjha-kavaca-dhÃraïatÃya pi dakkhiïaæ viso- dheti, isisÃma¤¤a-bhaï¬ulinga-dhÃraïato pi dakkhiïaæ visodheti, sanghasamayam-anupaviÂÂhatÃya pi dakkhiïaæ visodheti, Buddha-dhamma-sangha-saraïagatatÃya pi dak- khiïaæ visodheti, padhÃnÃsayaniketavÃsitÃya pi dakkhi- ïaæ visodheti, JinasÃsanadhanapariyesanato pi dakkhiïaæ visodheti, pavaradhammadesanato pi dakkhiïaæ visodheti, dhammadipagatiparÃyanatÃya pi dakkhinaæ visodheti, aggo Buddho ti ekantaujudiÂÂhitÃya pi dakkhiïaæ viso- dheti, uposathasamÃdÃnato pi dakkhiïaæ visodheti. Imehi kho mahÃrÃja dasahi kÃraïehi uttariæ dakkhiïaæ viso- \<-------------------------------------------------------------------------- 2.4 -kÃraïaæ A. 13 -mukhaæ cassa ABC, -mukhaæ yevassa M 21 ana- vajjha- C;-kavÃca-Ab,-kavacÅ-M. 24 -gatÃya ABC (-gamÃtattÃya M). 25padhÃnasaya- AaB, padhÃnÃtisaya- M. >/ #<[page 258]># %< 258>% dheti. Suvipanno pi hi mahÃrÃja samaïa¬ussÅlo dÃyakÃ- naæ dakkhiïaæ visodheti. Yathà mahÃrÃja udakaæ su- bahalam-pi kalala-kaddama-rajojallaæ apaneti, evam- eva kho mahÃrÃja suvipanno pi samaïadussÅlo dÃyakÃnaæ dakkhiïaæ visodheti. Yathà và pana mahÃrÃja uïhoda- kam sukaÂhitam-pi pajjalantaæ mahantaæ aggikkhan- dhaæ nibbÃpeti, evam-eva kho mahÃrÃja suvipanno pi samaïadussÅlo dÃyakÃnaæ dakkhiïaæ visodheti. Yathà và pana mahÃrÃja bhojanaæ virasam-pi khudÃdubbalyaæ apaneti, evam-eva kho mahÃrÃja suvipanno pi samaïa- dussÅlo dÃyakÃnaæ dakkhiïaæ visodheti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja devÃtidevena MajjhimanikÃyavarala¤cake DakkhiïÃvibhange veyyÃkaraïe: Yo sÅlavà dussÅlesu dadÃti dÃnaæ dhammena laddhà supasannacitto, abhisaddahaæ kammaphalaæ uÊÃraæ, sà dakkhiïà dÃyakato visujjhatÅti. - Acchariyaæ bhante NÃgasena, abbhutaæ bhante NÃga- sena, tÃvatakaæ mayaæ pa¤haæ apucchimha, taæ tvaæ opammehi kÃraïehi vibhÃvento amatamadhuraæ savanÆ- pagaæ akÃsi. Yathà nÃma bhante sÆdo và sÆdantevÃsÅ và tÃvatakaæ maæsaæ labhitvà nÃnÃvidhehi sambhÃrehi sampÃdetvà rÃjÆpabhogaæ karoti, evam-eva kho bhante NÃgasena tÃvatakaæ mayaæ pa¤haæ apucchimha, taæ tvaæ opammehi kÃraïehi vibhÃvetvà amatamadhuraæ sa- vanÆpagaæ akÃsÅti. Bhante NÃgasena, imaæ udakaæ aggimhi tappamÃnaæ cicciÂÃyati ciÂiciÂÃyati saddÃyati bahuvidhaæ; kin-nu kho bhante NÃgasena udakaæ jÅvati, kiæ kÅlamÃnaæ saddÃyati, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 hi om. AaB. 9 -dubballaæ C. 13 dakkhiïa- ABC. 19.24 -mhà M. 26 akÃsi, evametaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti M 27 idaM. >/ #<[page 259]># %< 259>% udÃhu a¤¤ena paÂipÅÊitaæ saddÃyatÅti. - Na hi mahÃrÃja udakaæ jÅvati, na-tthi udake jÅvo và satto vÃ; api ca mahÃrÃja aggisantÃpavegassa mahantatÃya udakaæ cicci- ÂÃyati ciÂiciÂÃyati saddÃyati bahuvidhan-ti. - Bhante NÃgasena, idh' ekacce titthiyÃ: udakaæ jÅvatÅti sÅtÆdakaæ paÂikkhipitvà udakaæ tÃpetvà vekaÂikavekaÂikaæ pari- bhu¤janti, te tumhe garahanti paribhavanti: ekindriyaæ samaïà Sakyaputtiyà jÅvaæ viheÂhentÅti; taæ tesaæ gara- haæ paribhavaæ vinodehi apanehi nicchÃrehÅti. - Na hi mahÃrÃja udakaæ jÅvati, na-tthi mahÃrÃja udake jÅvo và satto vÃ; api ca mahÃrÃja aggisantÃpavegassa mahanta- tÃya udakaæ cicciÂÃyatÅ ciÂiciÂÃyati saddÃyati bahuvidhaæ. Yathà mahÃrÃja udakaæ sobbha-sara-sarita-daha-taÊÃka- kandara-padara-udapÃna-ninna-pokkharaïigataæ vÃtÃta- pavegassa mahantatÃya pariyÃdiyati parikkhayaæ gac- cnati, api nu tattha udakaæ cicciÂÃyati ciÂiciÂÃyati sad- dÃyati bahuvidhan-ti. - Na hi bhante ti. - Yadi ma- hÃrÃja udakaæ jÅveyya, tatthÃpi udakaæ saddÃyeyya. Iminà pi mahÃrÃja kÃraïena jÃnÃhi: na-tthi udake jÅvo và satto vÃ, aggisantÃpavegassa mahantatÃya udakaæ cicciÂÃyati ciÂiciÂÃyati saddÃyati bahuvidhan-ti. Aparam-pi mahÃrÃja uttariæ kÃraïaæ suïohi: na- tthi udake jÅvo và satto vÃ, aggisantÃpavegassa mahan- tatÃya udakaæ saddÃyatÅti. Yadà pana mahÃrÃja udakaæ taï¬ulehi sammissitaæ bhÃjanagataæ hoti pihitaæ uddhane aÂÂhapit, api nu tattha udakaæ saddÃyatÅti. - Na hi bhante, acalaæ hoti santasantan-ti. - Taæ yeva pana mahÃrÃja udakaæ bhÃjanagataæ aggiæ ujjÃletvà ud- dhane Âhapitaæ hoti, api nu tattha udakaæ acalaæ hoti santasantan-ti. - Na hi bhante, calati khubbhati luÊati Ãvilati, ÆmijÃtaæ hoti, uddham-adho disÃvidisaæ gacchati, \<-------------------------------------------------------------------------- 12 bahuvidhanti all. 14 -pokkharaïÅ- M. 15 mah. udakaæ pariy. AbC. 19 pi om. A. 24 saddÃyati M. 25 sammissaæ AB. >/ #<[page 260]># %< 260>% uttarati patarati, pheïamÃli hotÅti. - Kissa pana taæ mahÃrÃja pÃkatikaæ udakaæ na calati, santasantaæ hoti, kissa pana aggigataæ calati khubbhati luÊati Ãvilati, Æmi- jÃtaæ hoti, uddham-adho disÃvidisaæ gacchati, pheïa- mÃli hotÅti. - PÃkatikaæ bhante udakaæ na calati, ag- gigataæ pana udakaæ aggisantÃpavegassa mahantatÃya cicciÂÃyati ciÂiciÂÃyati saddÃyati bahuvidhan-ti. - Iminà pi mahÃrÃja kÃraïena jÃnÃhi: na-tthi udake jÅvo và satto vÃ, aggisantÃpavegassa mahantatÃya udakaæ sad- dÃyatÅti. Aparam-pi mahÃrÃja uttariæ kÃraïaæ suïohi: na- tthi udake jÅvo và satto vÃ, aggisantÃpavegassa mahan- tatÃya udakaæ saddÃyatÅti. Hoti taæ mahÃrÃja udakaæ ghare ghare udakavÃrakagataæ pihitan-ti. - ùma bhante ti. - Api nu taæ mahÃrÃja udakaæ calati khubbhati luÊati Ãvilati, ÆmijÃtaæ hoti, uddham-adho disÃvidisaæ gacchati, uttarati patarati, pheïamÃli hotÅti. - Na hi bhante, acalaæ taæ hoti pÃkatikaæ udakavÃragataæ uda- kan-ti. - Sutapubbaæ pana tayà mahÃrÃja: mahÃsa- mudde udakaæ calati khubbhati luÊati Ãvilati, ÆmijÃtaæ hoti, uddham-adho disÃvidisaæ gacchati, uttarati pata- rati, pheïamÃli hoti, ussakkitvà velÃya paharati, saddÃ- yati bahuvidhan-ti. - ùma bhante, sutapubbaæ etaæ mayà diÂÂhapubba¤-ca, mahÃsamudde udakam hatthasa- tam-pi dve pi hatthasatÃni gagane ussakkatÅti. - Kissa mahÃrÃja udakavÃragataæ udakaæ na calati na saddÃ- yati, kissa pana mahÃsamudde udakaæ calati saddÃya- tÅti. - VÃtavegassa mahantatÃya bhante mahÃsamudde udakaæ calati saddÃyati, udakavÃragataæ udakaæ aghaÂÂi- taæ kehici na calati na saddÃyatÅti. - Yathà mahÃrÃja vÃtavegassa mahantatÃya mahÃsamudde udakaæ calati \<-------------------------------------------------------------------------- 14 -vÃragataæ A. 18 -vÃrakagataæ C. 22 ussakkitvà ussakkitvà AbC. 28 -pubbaæ ca taæ B. >/ #<[page 261]># %< 261>% saddÃyati, evam-evaæ aggisantÃpavegassa mahantatÃya udakaæ saddÃyati. Nanu mahÃrÃja bheripokkharaæ sukkhaæ suk- khena gocammena onandhantÅti. - ùma bhante ti. - Api nu mahÃrÃja bheriyà jÅvo và satto và atthÅti. - Na hi bhante ti. - Kissa pana mahÃrÃja bheri sad- dÃyatÅti. - Itthiyà và bhante purisassa và tajjena vÃ- yÃmenÃti. - Yathà mahÃrÃja itthiyà và purisassa và tajjena vÃyÃmena bheri saddÃyati, evam-evaæ aggisantÃ- pavegassa mahantatÃya udakaæ saddÃyati. Iminà pi mahÃrÃja kÃraïena jÃnÃhi: na-tthi udake jÅvo và satto vÃ, aggisantÃpavegassa mahantatÃya udakaæ saddÃyatÅti. Mayham-pi tÃva mahÃrÃja tava pucchitabbaæ atthi, evam-eso pa¤ho suvinicchito hoti. Kin-nu kho ma- hÃrÃja sabbehi pi bhÃjanehi udakaæ tappamÃnaæ saddÃ- yati, udÃhu ekaccehi yeva bhÃjanehi tappamÃnaæ saddÃ- yatÅti. - Na hi bhante sabbehi pi bhÃjanehi udakaæ tappamÃnaæ saddÃyati, ekaccehi yeva bhÃjanehi udakaæ tappamÃnaæ saddÃyatÅti. - Tena hi mahÃrÃja jahito si sakasamayaæ, paccÃgato si mama visayaæ, na-tthi udake jÅvo và satto vÃ; yadi mahÃrÃja sabbehi pi bhÃjanehi udakaæ tappamÃnaæ saddÃyeyya, yuttam-idaæ: udakaæ jÅvatÅti vattuæ. Na hi mahÃrÃja udakaæ dvayaæ hoti: yaæ saddÃyati taæ jÅvati, yaæ na saddÃyati taæ na jÅva- tÅti. Yadi mahÃrÃja udakaæ jÅveyya, mahantÃnaæ hatthi- nÃgÃnaæ ussannakÃyÃnaæ pabhinnÃnaæ soï¬Ãya ussi¤- citvà mukhe pakkhipitvà kucchiæ pavesayantÃnaæ tam- pi udakaæ tesaæ dantantare cippiyamÃnaæ saddÃyeyya. Hatthasatikà pi mahÃnÃvà garukà bhÃrikà anekasatasa- hassabhÃraparipÆrà mahÃsamudde vicaranti, tÃhi pi cippi- yamÃnaæ udakaæ saddÃyeyya. Mahatimahantà pi \<-------------------------------------------------------------------------- 2 saddÃyatÅti all. 4 onandhatÅti AbC. 6 natthi bhante A. 26 ussan- nakÃnaæ AbC. 28 dantantare pi cipp. AB. >/ #<[page 262]># %< 262>% macchà anekasatayojanikakÃyÃ, timÅ timingalà timira- pingalÃ, abbhantare nimuggà mahÃsamudde nivÃsaÂÂhÃna- tÃya paÂivasantà mahÃ-udakadhÃrà Ãcamanti dhamanti ca, tesam-pi taæ dantantare pi udarantare pi cippiya- mÃnaæ udakaæ saddÃyeyya. Yasmà ca kho mahÃrÃja evarÆpehi evarÆpehi mahantehi patipÅÊanehi patipÅÊitaæ udakaæ na saddÃyati, tasmà pi na-tthi udake jÅvo và satto và ti evam-etaæ mahÃrÃja dhÃrehÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, desÃgato pa¤ho anucchavikÃya vibhat- tiyà vibhatto. Yathà nÃma bhante NÃgasena mahatima- hagghaæ maïiratanaæ chekaæ Ãcariyaæ kusalaæ sikkhi- taæ maïikÃraæ pÃpuïitvà kittiæ labheyya thomanaæ pa- saæsaæ, muttÃratanaæ và muttikaæ, dussaratanaæ và dussikaæ, lohitacandanaæ và gandhikaæ pÃpuïitvà kittiæ labheyya thomanaæ pasaæsaæ, evam-eva kho bhante NÃgasena desÃgato pa¤ho anucchavikÃya vibhattiyà vi- bhatto, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. ChaÂÂho vaggo. Bhante NÃgasena, bhÃsitam-p' etaæ BhagavatÃ: Nippapa¤cÃrÃmà bhikkhave viharatha nippapa¤caratino ti. Kataman-taæ nippapa¤can-ti. - SotÃpattiphalaæ mahÃrÃja nippapa¤caæ, sakadÃgÃmiphalaæ nippapa¤caæ, anÃgÃmiphalaæ nippapa¤caæ, arahattaphalaæ nippapa¤- can-ti. - Yadi bhante NÃgasena sotÃpattiphalaæ nippa- pa¤caæ, sakadÃgÃmi-anÃgÃmi-arahattaphalaæ nippapa¤- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 timingilà B. 2 nivÃsanaÂÂh- AC. 3 dhamenti AbC. 4 udarantare pi om. BM. 4 saddÃyeyya all. >/ #<[page 263]># %< 263>% caæ, kissa pana ime bhikkhÆ uddisanti paripucchanti suttaæ geyyaæ veyyÃkaraïaæ gÃthaæ udÃnaæ itivuttakaæ jÃtakaæ abbhutadhammaæ vedallaæ, navakammena pali- bujjhanti dÃnena ca pÆjÃya ca; nanu te JinapaÂikkhittaæ kammaæ karontÅti. Ye te mahÃrÃja bhikkhÆ uddisanti paripucchanti suttaæ geyyam veyyÃkaraïaæ gÃthaæ udÃnaæ itivuttakaæ jÃtakaæ abbhutadhammaæ vedallaæ, nava- kammena palibujjhanti dÃnena ca pÆjÃya ca, sabbe te nippapa¤cassa pattiyà karonti. Ye te mahÃrÃja sabhÃva- parisuddhà pubbe vÃsitavÃsanà te ekacittakkhaïena nippa- pa¤cà honti; ye pana te bhikkhÆ mahÃrÃjakkhà te imehi payogehi nippapa¤cà honti. Yathà mahÃrÃja eko puriso khette bÅjaæ ropetvà attano yathÃbalaviriyena vinà pÃ- kÃravatiyà dha¤¤aæ uddhareyya, eko puriso khette bÅjaæ ropetvà vanaæ pavisitvà kaÂÂha¤-ca sÃkha¤-ca chinditvà vatipÃkÃraæ katvà dha¤¤aæ uddhareyya, yà tattha tassa vatipÃkÃrapariyesanà sà dha¤¤atthÃya; evam-eva kho mahÃrÃja ye te sabhÃvaparisuddhà pubbe vÃsitavÃsanà te ekacittakkhaïena nippapa¤cà honti, vinà vatipÃkÃraæ puriso viya dha¤¤uddhÃro; ye pana te bhikkhÆ mahÃra- jakkhà te imehi payogehi nippapa¤cà honti, vatipÃkÃraæ katvà puriso viya dha¤¤uddhÃro. Yathà và pana mahÃrÃja mahatimahante ambarukkhamatthake phalapiï¬i bhaveyya, atha tattha yo koci iddhimà Ãgantvà tassa phalaæ ha- reyya, yo pana tattha aniddhimà so kaÂÂha¤-ca valli¤- ca chinditvà nisseïiæ bandhitvà tÃya taæ rukkhaæ abhi- rÆhitvà phalaæ hareyya, yà tattha tassa nisseïipariyesanà sà phalatthÃya; evam-eva kho mahÃrÃja ye te sa- bhÃvaparisuddhà pubbe vÃsitavÃsanà te ekacittakkhaïena nippapa¤cà honti, iddhimà viya rukkhaphalaæ haranto; ye pana te bhikkhÆ maharÃjakkhà te iminà payogena saccÃni abhisamenti, nisseïiyà viya puriso rukkhaphalaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 2 itiuttakaæ A twice, B once 11 mahÃrÃjakkhà all throughout. 17.21 vatÅ- A, >/ #<[page 264]># %< 264>% haranto. Yathà và pana mahÃrÃja eko puriso atthaka- raïiko ekako yeva sÃmikaæ upagantvà atthaæ sÃdheti, eko dhanavà dhanavasena parisaæ va¬¬hetvà parisÃya atthaæ sÃdheti, yà tattha tassa parisapariyesanà sà at- thatthÃya; evam-eva kho mahÃrÃja ye te sabhÃva- parisuddhà pubbe vÃsitavÃsanà te ekacittakkhaïena chasu abhi¤¤Ãsu vasÅbhÃvaæ pÃpuïanti, puriso viya ekako at- thasiddhiæ karonto; ye pana te bhikkhÆ mahÃrajakkhà te imehi payogehi sÃma¤¤attham-abhisÃdhenti, parisÃya viya puriso atthasiddhiæ karonto. Uddeso pi mahÃrÃja bahukÃro, paripucchà pi bahu- kÃrÃ, navakammam-pi bahukÃraæ, dÃnam-pi bahukÃraæ, pÆjà pi bahukÃrà tesu tesu karaïÅyesu. Yathà mahÃrÃja puriso rÃjÆpasevÅ katÃvÅ amacca-bhaÂa-balattha-dovÃrika- anÅkaÂÂha-pÃrisajjajanehi, te tassa karaïÅye anuppatte sabbe pi upakÃrà honti; evam-eva kho mahÃrÃja uddeso pi bahukÃro, paripucchà pi bahukÃrÃ, navakammam-pi bahukÃraæ, dÃnam-pi bahukÃraæ, pÆjà pi bahukÃrà tesu tesu karaïÅyesu. Yadi mahÃrÃja sabbe pi abhijÃtipari- suddhà bhaveyyuæ, anusÃsakena karaïÅyaæ na bhaveyya; yasmà ca kho mahÃrÃja savanena karaïÅyaæ hoti. Thero mahÃrÃja SÃriputto aparimitamasankheyyakappaæ upÃdÃya upacitakusalamÆlo pa¤¤Ãya koÂiæ gato, so pi vinà savanena nÃsakkhi Ãsavakkhayam pÃpuïituæ. Tasmà mahÃrÃja bahukÃraæ savanaæ, tathà uddeso pi pari- pucchà pi, tasmà uddesa-paripucchà pi nippapa¤cà asan- khatà ti. - SunijjhÃpito bhante NÃgasena pa¤ho, evam- etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, tumhe bhaïathÃ: yo gihÅ ara- hattaæ patto dve v' assa gatiyo bhavanti, ana¤¤Ã: tas- miæ yeva divase pabbajati và parinibbÃyati vÃ, na so \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 265]># %< 265>% divaso sakkà atikkametun-ti. Sace so bhante NÃgasena tasmiæ divase Ãcariyaæ và upajjhÃyaæ và pattacÅvaraæ và na labhetha, api nu so arahà sayaæ và pabbajeyya, divasaæ và atikkameyya, a¤¤o và koci arahà iddhimà Ãgantvà taæ pab- bÃjeyya, parinibbÃyeyya và ti. Na so mahÃrÃja arahà sayaæ pabbajeyya, sayaæ pabbajanto theyyaæ Ãpajjati; na ca divasaæ atikkameyya; a¤¤assa arahantassa Ãga- manaæ bhaveyya và na và bhaveyya, tasmiæ yeva divase parinibbÃyeyyÃti. - Tena hi bhante NÃgasena arahat- tassa santabhÃvo vijahito hoti, yena adhigatassa jÅvita- hÃro bhavatÅti. - Visamaæ mahÃrÃja gihilingaæ, visame linge lingadubbalatÃya arahattaæ patto gihÅ tasmiæ yeva divase pabbajati và parinibbÃyati vÃ; n' eso mahÃrÃja doso arahattassa, gihilingass' eso doso, yad-idaæ linga- dubbalatÃ. Yathà mahÃrÃja bhojanaæ sabbasattÃnaæ ÃyupÃlakaæ jÅvitarakkhakaæ visamakoÂÂhassa manda- dubbalagahaïikassa avipÃkena jÅvitaæ harati, n' eso ma- hÃrÃja doso bhojanassa, koÂÂhass' eso doso, yad-idaæ aggidubbalatÃ; evam-eva kho mahÃrÃja visame linge lingadubbalatÃya arahattaæ patto gihÅ tasmiæ yeva di- vase pabbajati và parinibbÃyati vÃ; n' eso mahÃrÃja doso arahattassa, gihilingass' eso doso, yad-idaæ linga- dubbalatÃ. Yathà và pana mahÃrÃja parittaæ tiïasa- lÃkaæ upari garuke pÃsÃïe Âhapite dubbalatÃya bhijjitvà patati, evam-eva kho mahÃrÃja arahattaæ patto gihÅ tena lingena arahattaæ dhÃretuæ asakkonto tasmiæ yeva divase pabbajati và parinibbÃyati vÃ. Yathà và pana mahÃrÃja puriso abalo dubbalo nihÅnajacco parittapu¤¤o mahatimahÃrajjaæ labhitvà khaïena paripaÂati paridhaæ- sati osakkati, na sakkoti issariyaæ dhÃretuæ; evam-eva kho mahÃrÃja arahattaæ patto gihÅ tena lingena ara- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 atikkÃm- ABC. 4 atikkÃm ACMb. 7 atikkÃm-. M. 9 arahantassa ABC, -hattÃya M. 11 -haro ABC; -bhÃro M. 11 viyavisame AbC. 15 -latÃya BC throughout, A once, Ab twice. >/ #<[page 266]># %< 266>% hattaæ dhÃretuæ na sakkoti, tena kÃraïena tasmiæ yeva divase pabbajati và parinibbÃyati và ti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, atthi arahato satisammoso ti. - Vigata-satisammosà kho mahÃrÃja arahanto, na-tthi ara- hantÃnaæ satisammoso ti. - ùpajjeyya pana bhante arahà Ãpattin-ti. - ùma mahÃrÃjÃti. - Kismiæ vat- thusmin-ti. - KuÂikÃre mahÃrÃja, sa¤caritte, vikÃle kÃlasa¤¤Ãya, pavÃrite appavÃritasa¤¤Ãya, anatiritte atirit- tasa¤¤ÃyÃti. - Bhante NÃgasena, tumhe bhaïatha: ye Ãpattiæ Ãpajjanti te dvÅhi kÃraïehi Ãpajjanti, anÃdariyena và ajÃnanena và ti. Api nu kho bhante arahato anÃdari- yaæ hoti, yaæ arahà Ãpattiæ ÃpajjatÅti. - Na hi ma- hÃrÃjÃti. - Yadi bhante NÃgasena arahà Ãpattiæ Ãpaj- jati na-tthi ca arahato anÃdariyaæ, tena hi atthi ara- hato satisammoso ti. - Na-tthi mahÃrÃja arahato sati- sammoso, Ãpatti¤-ca arahà ÃpajjatÅti. - Tena hi bhante kÃrÃïena maæ sa¤¤Ãpehi, kiæ tattha kÃraïan-ti. Dve 'me mahÃrÃja kilesÃ: lokavajjaæ païïattivajja¤-cÃti. Katamaæ mahÃrÃja lokavajjaæ: dasa akusalakammapathÃ, idaæ vuccati lokavajjaæ. Katamaæ païïattivajjaæ: yaæ loke atthi samaïÃnaæ ananucchavikaæ ananulomikaæ, gihÅnaæ anavajjaæ, tattha Bhagavà sÃvakÃnaæ sikkhÃ- padaæ pa¤¤Ãpeti yÃvajÅvaæ anatikkamanÅyaæ: vikÃla- bhojanaæ mahÃrÃja lokassa anavajjaæ, taæ JinasÃsane vajjaæ; bhÆtagÃmavikopanaæ mahÃrÃja lokassa anavaj- jaæ, taæ JinasÃsane vajjaæ; udake hassadhammaæ ma- hÃrÃja lokassa anavajjaæ, taæ JinasÃsane vajjaæ; iti eva- rÆpÃni evarÆpÃni mahÃrÃja JinasÃsane vajjÃni; idaæ vuccati païïattivajjaæ. Yaæ kilesaæ lokavajjaæ abhabbo khÅ- ïÃsavo taæ ajjhÃcarituæ, yaæ kilesaæ païïattivajjaæ \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 267]># %< 267>% taæ ajÃnanto Ãpajjeyya. Avisayo mahÃrÃja ekaccassa arahato sabbaæ jÃnituæ, na hi tassa balaæ atthi sabbaæ jÃnituæ. Ana¤¤Ãtaæ mahÃrÃja arahato itthipurisÃnaæ nÃmam-pi gottam-pi, maggo pi tassa mahiyà ana¤¤Ãto; vimuttiæ yeva mahÃrÃja ekacco arahà jÃneyya, chaÊa- bhi¤¤o arahà sakavisayaæ jÃneyya. Sabba¤¤Æ mahÃrÃja TathÃgato va sabbaæ jÃnÃtÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, dissanti loke buddhÃ, dissanti paccekabuddhÃ, dissanti tathÃgatasÃvakÃ, dissanti cak- kavattirÃjÃno, dissanti padesarÃjÃno, dissanti devamanussÃ, dissanti sadhanÃ, dissanti adhanÃ, dissanti sugatÃ, dis- santi duggatÃ, dissati purisassa itthilingaæ pÃtubhÆtaæ, dissati itthiyà purisalingaæ pÃtubhÆtaæ, dissati sukataæ dukkataæ kammaæ, dissanti kalyÃïapÃpakÃnaæ kammÃ- naæ vipÃkÆpabhogino sattÃ, atthi loke sattà aï¬ajà jalÃ- bujà saæsedajà opapÃtikÃ, atthi sattà apadà dipadà ca- tuppadà bahuppadÃ, atthi loke yakkhà rakkhasà kum- bhaï¬Ã asurà dÃnavà gandhabbà petà pisÃcÃ, atthi kin- narà mahoragà nÃgà supaïïà siddhà vijjÃdharÃ, atthi hatthÅ assà gÃvo mahisà oÂÂhà gadrabhà ajà eÊÃkà migà sÆkarà sÅhà byagghà dÅpÅ acchà kokà taracchà soïà si- gÃlà atthi bahuvidhà sakuïÃ, atthi suvaïïaæ rajataæ muttà maïi sankho silà pavÃÊaæ lohitanko masÃragallaæ vi0luriyo vajiraæ phaÊikaæ kÃÊalohaæ tambalohaæ vaÂÂa- lohaæ kaæsalohaæ, atthi khomaæ koseyyaæ kappÃsikaæ sÃïaæ bhangaæ kambalaæ, atthi sÃli vÅhi yavo kangu kudrÆso varako godhÆmo muggo mÃso tilaæ kulatthaæ, atthi mÆlagandho sÃragandho pheggugandho tacagandho \<-------------------------------------------------------------------------- 1 taæ om. AaB. 7 ca A; om B. 18 bahupadà M. >/ #<[page 268]># %< 268>% pattagandho pupphagandho phalagandho sabbagandho, atthi tiïa-latÃ-gaccha-rukkha-osadhi-vanaspati-nadÅ-pab- bata-samudda-maccha-kacchapÃ, sabbaæ loke atthi. Yaæ bhante loke na-tthi taæ me kathehÅti. - TÅï' imÃni mahÃrÃja loke na-tthi, katamÃni tÅïi: sacetanà và ace- tanà và ajarÃmarà loke na-tthi, sankhÃrÃnaæ niccatà na-tthi, paramatthena sattÆpaladdhi na-tthi. ImÃni kho mahÃrÃja tÅïi loke na-tthÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, dissanti loke kammanibbattÃ, dis- santi hetunibbattÃ, dissanti utunibbattÃ; yaæ loke akam- majaæ ahetujaæ anutujaæ taæ me kathehÅti. - Dve 'me mahÃrÃja lokasmiæ akammajà ahetujà anutujÃ, katame dve: ÃkÃso mahÃrÃja akammajo ahetujo anutujo, nibbÃ- naæ mahÃrÃja akammajaæ ahetujaæ anutujaæ. Ime kho mahÃrÃja dve akammajà ahetujà anutujà ti. - Mà bhante NÃgasena Jinavacanaæ makkhehi, mà ajÃnitvà pa¤haæ byÃkarohÅti. - Kiæ kho mahÃrÃja ahaæ vadÃmi, yaæ maæ tvaæ evaæ vadesi: mà bhante NÃgasena Jinavaca- naæ makkhehi, mà ajÃnitvà pa¤haæ byÃkarohÅti. - Bhante NÃgasena, yuttam-idaæ tÃva vattuæ: ÃkÃso akammajo ahetujo anutujo ti. Anekasatehi pana bhante NÃgasena kÃraïehi Bhagavatà sÃvakÃnaæ nibbÃnassa sacchikiriyÃya maggo akkhÃto, atha ca pana tvaæ evaæ vadesi: ahetujaæ nibbÃnan-ti. - Saccaæ mahÃrÃja Bha- gavatà anekasatehi kÃraïehi sÃvakÃnaæ nibbÃnassa sac- chikiriyÃya maggo akkhÃto, na ca pana nibbÃnassa uppÃ- dÃya hetu akkhÃto ti. Ettha mayaæ bhante NÃgasena andhakÃrato andha- \<-------------------------------------------------------------------------- 2 -patÅ AC 3 -samuddà B (-uddho M). 4 me-om. AC. 21 tava AbC. >/ #<[page 269]># %< 269>% kÃrataraæ pavisÃma, vanato vanataraæ pavisÃma, ga- hanato gahanataraæ pavisÃma, yatra hi nÃma nibbÃnassa sacchikiriyÃya hetu atthi, tassa pana dhammassa uppÃdÃya hetu na-tthi. Yadi bhante NÃgasena nibbÃnassa sacchi- kiriyÃya hetu atthi, tena hi nibbÃnassa uppÃdÃya pi hetu icchitabbo. Yathà [pana] bhante NÃgasena puttassa pità atthi, tena kÃraïena pituno pi pità icchitabbo; yathà antevÃsikassa Ãcariyo atthi, tena kÃraïena Ãcariyassa pi Ãcariyo icchitabbo; yathà ankurassa bÅjaæ atthi, tena kÃraïena bÅjassa pi bÅjaæ icchitabbaæ; evam-eva kho bhante NÃgasena yadi nibbÃnassa sacchikiriyÃya hetu atthi, tena kÃraïena nibbÃnassa uppÃdÃya pi hetu icchi- tabbo. Yathà rukkhassa và latÃya và agge sati tena kÃraïena majjham-pi atthi mÆlam-pi atthi, evam-eva kho bhante NÃgasena yadi nibbÃnassa sacchikiriyÃya hetu atthi, tena kÃraïena nibbÃnassa uppÃdÃya pi hetu icchi- tabbo ti. - AnuppÃdaniyaæ mahÃrÃja nibbÃnaæ, tasmà na nibbÃnassa uppÃdÃya hetu akkhÃto ti. - Ingha bhante NÃgasena kÃraïaæ dassetvà kÃraïena maæ sa¤¤Ãpehi, yathà 'haæ jÃneyyaæ: nibbÃnassa sacchikiriyÃya hetu atthi, nibbÃnassa uppÃdÃya hetu na-tthÅti. Tena hi mahÃrÃja sakkaccaæ sotaæ odaha, sÃdhu- kaæ suïohi, vakkhÃmi tattha kÃraïaæ. Sakkuïeyya ma- hÃrÃja puriso pÃkatikena balena ito Himavantaæ pabba- tarÃjaæ upagantun-ti. - ùma bhante ti. - Sakkuïeyya pana so mahÃrÃja puriso pÃkatikena balena Himavantaæ pabbatarÃjaæ idha-m-Ãharitun-ti. - Na hi bhante ti. -Evam-eva kho mahÃrÃja sakkà nibbÃnassa sacchi- kiriyÃya maggo akkhÃtuæ, na sakkà nibbÃnassa uppÃdÃya hetu dassetuæ. Sakkuïeyya mahÃrÃja puriso pÃkatikena balena mahÃsamuddaæ nÃvÃya uttaritvà pÃrimatÅraæ gantun-ti.- ùma bhante ti.- Sakkuïeyya pana so \<-------------------------------------------------------------------------- 4 natthÅti all. 8 ÃcariyassÃpi AC. 31 pÃrimaæ tÅraæ C. >/ #<[page 270]># %< 270>% mahÃrÃja puriso pÃkatikena balena mahÃsamuddassa pÃ- rimatÅraæ idha-m-Ãharitun-ti. - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja sakkà nibbÃnassa sacchikiriyÃya maggo akkhÃtuæ, na sakkà nibbÃnassa uppÃdÃya hetu dassetuæ; kinkÃraïaæ: asankhatattà dhammassÃti. - Asankhataæ bhante NÃgasena nibbÃnan-ti. - ùma ma- hÃrÃja, asankhataæ nibbÃnaæ, na kehici kataæ; nibbÃ- naæ mahÃrÃja na vattabbaæ: uppannan-ti và anuppan- nan-ti và uppÃdaniyan-ti và atÅtan-ti và anÃgatan-ti và paccuppannan-ti và cakkhuvi¤¤eyyan-ti và sotavi¤- ¤eyyan-ti và ghÃnavi¤¤eyyan-ti và jivhÃvi¤¤eyyan-ti và kÃyavi¤¤eyyan-ti và ti. - Yadi bhante NÃgasena nibbÃnaæ na uppannaæ na anuppannaæ na uppÃdaniyaæ na atÅtaæ na anÃgataæ na paccuppannaæ na cakkhu- vi¤¤eyyaæ na sotavi¤¤eyyaæ na ghÃnavi¤¤eyyaæ na jivhÃvi¤¤eyyaæ na kÃyavi¤¤eyyaæ, tena hi bhante NÃ- gasena tumhe natthidhammaæ nibbÃnaæ apadisatha, na- tthi nibbÃnan-ti. - Atthi mahÃrÃja nibbÃnaæ, mano- vi¤¤eyyaæ nibbÃnaæ, visuddhena mÃnasena païÅtena ujukena anÃvaraïena nirÃmisena sammà paÂipanno ariya- sÃvako nibbÃnaæ passatÅti. - KÅdisaæ pana taæ bhante nibbÃnaæ, yan-taæ opammehi ÃdÅpanÅyaæ kÃraïehi maæ sa¤¤Ãpehi yathà yathà atthidhammaæ opammehi ÃdÅpa- nÅyan-ti. - Atthi mahÃrÃja vÃto nÃmÃti. - ùma bhante ti. - Ingha mahÃrÃja vÃtaæ dassehi vaïïato và saïÂhÃnato và aïuæ và thÆlaæ và dÅghaæ và rassaæ và ti. - Na sakkà bhante NÃgasena vÃto upadassayituæ, na so vÃto hatthagahaïaæ và nimmaddanaæ và upeti, api ca atthi so vÃto ti. - Yadi mahÃrÃja na sakkà vÃto upadassayituæ, tena hi na-tthi vÃto ti. - JÃnÃm' ahaæ bhante NÃgasena, vÃto atthÅti me hadaye anupaviÂÂhaæ, \<-------------------------------------------------------------------------- 2 pÃrimaæ tÅraæ AC. 5 -kÃraïà M. 11 jivuhÃ- B. 23 yathà once M. 24 vÃto ti Ãma AbC. 27 upadassituæ AM throughout, C twice. >/ #<[page 271]># %< 271>% na cÃhaæ sakkomi vÃtaæ upadassayitun-ti.-Evam-eva kho mahÃrÃja atthi nibbÃnaæ, na ca sakkà nibbÃnaæ upadassayituæ vaïïena và saïÂhÃnena và ti. - SÃdhu bhante NÃgasena, sÆpadassitaæ opammaæ, suniddiÂÂhaæ kÃraïaæ, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmi: atthi nib- bÃnan-ti. Bhante NÃgasena, katame ettha kammajÃ, katame hetujÃ, katame utujÃ, katame na kammajà na hetujà na utujà ti. - Ye keci mahÃrÃja sattà sacetanà sabbe te kammajÃ, aggi ca sabbÃni ca bÅjajÃtÃni hetujÃni, paÂhavÅ ca pabbatà ca udaka¤-ca vÃto ca sabbe te utujÃ, ÃkÃso ca nibbÃna¤-ca ime dve akammajà ahetujà anutujÃ. NibbÃnaæ pana mahÃrÃja na vattabbaæ: kammajan-ti và hetujan-ti và utujan-ti và uppannan-ti và anuppan- nan-ti và uppÃdaniyan-ti và atÅtan-ti và anÃgatan-ti và paccuppannan-ti và cakkhuvi¤¤eyyan-ti và sota- vi¤¤eyyan-ti và ghÃnavi¤¤eyyan-ti và jivhÃvi¤¤eyyan-ti va kÃyavi¤¤eyyan-ti vÃ. Api ca mahÃrÃja manovi¤¤ey- yaæ nibbÃnaæ yaæ so sammà paÂipanno ariyasÃvako vi- suddhena ¤Ãïena passatÅti. - RamaïÅyo bhante NÃgasena pa¤ho suvinicchito nissaæsayo ekantagato, vimati upac- chinnÃ, tvaæ gaïivarapavaram-ÃsajjÃti. Bhante NÃgasena, atthi loke yakkhà nÃmÃti. - ùma mahÃrÃja, atthi loke yakkhà nÃmÃti.- Cavanti pana te bhante yakkhà tamhà yoniyà ti. - ùma mahÃrÃja, ca- vanti te yakkhà tamhà yoniyà ti. - Kissa pana bhante NÃgasena tesaæ matÃnaæ yakkhÃnaæ sarÅraæ na dissati, \<-------------------------------------------------------------------------- 12 nautujà BC, navutujà A. 13 pana om. AaB. >/ #<[page 272]># %< 272>% kuïapagandho pi na vÃyatÅti. - Dissati mahÃrÃja matÃ- naæ yakkhÃnaæ sarÅraæ, kuïapagandho pi tesaæ vÃyati. MatÃnaæ mahÃrÃja yakkhÃnaæ sarÅraæ kÅÂavaïïena và dissati, kimivaïïena và dissati, kipillikavaïïena và dis- sati, paÂangavaïïena và dissati, ahivaïïena và dissati, vicchikavaïnena và dissati, satapadivaïïena và dissati, dijavaïïena và dissati, migavaïïena và dissatÅti. - Ko hi bhante NÃgasena a¤¤o imaæ pa¤haæ puÂÂho vissaj- jeyya a¤¤atra tavÃdisena buddhimatà ti. Bhante NÃgasena, ye te ahesuæ tikicchakÃnaæ pub- bakà ÃcariyÃ, seyyathÅdaæ: NÃrado DhammantarÅ AngÅraso Kapilo Kaï¬araggisÃmo Atulo PubbakaccÃyano, sabbe p' ete Ãcariyà sakiæ yeva roguppatti¤-ca nidÃna¤-ca sabhÃva¤-ca samuÂÂhÃna¤-ca tikiccha¤-ca kiriya¤-ca siddhÃsiddha¤-ca sabban-taæ niravasesaæ jÃnitvÃ: imas- miæ kÃye ettakà rogà uppajjissantÅti ekappahÃrena kalÃ- paggÃhaæ karitvà suttaæ bandhiæsu. Asabba¤¤uno ete sabbe. Kissa pana TathÃgato sabba¤¤Æ samÃno anÃgataæ kiriyaæ buddha¤Ãïena jÃnitvÃ: ettake nÃma vatthusmiæ ettakaæ nÃma sikkhÃpadaæ pa¤¤Ãpetabbaæ bhavissatÅti paricchinditvà anavasesato sikkhÃpadaæ na pa¤¤Ãpesi; uppannuppanne vatthusmiæ, ayase pÃkaÂe, dose vitthÃrike puthugate, ujjhÃyantesu manussesu, tasmiæ tasmiæ kÃle sÃvakÃnaæ sikkhÃpadaæ pa¤¤ÃpesÅti. ¥Ãtam-etaæ mahÃrÃja TathÃgatassa: imasmiæ samaye imesu manus- sesu sÃdhikaæ diya¬¬haæ sikkhÃpadasataæ pa¤¤Ãpetab- baæ bhavissatÅti. Api ca TathÃgatassa evaæ ahosi: Sace kho ahaæ sÃdhikaæ diya¬¬haæ sikkhÃpadasataæ ekappahÃraæ pa¤¤ÃpessÃmi, mahÃjano santÃsam-Ãpajjis- \<-------------------------------------------------------------------------- 7 dvija- A. 12 ka¤caraggilomà M. 22 vittharite A. >/ #<[page 273]># %< 273>% sati: bahukaæ idha rakkhitabbaæ, dukkaraæ vata bho samaïassa Gotamassa sÃsane pabbajitun-ti pabbajitu- kÃmà pi na pabbajissanti, vacana¤-ca me na sadda- hissanti, asaddahantà te manussà apÃyagÃmino bhavis- santi; uppannuppanne vatthusmiæ dhammadesanÃya vi¤- ¤Ãpetvà pÃkaÂe dose sikkhÃpadaæ pa¤¤ÃpessÃmÅti.- Acchariyaæ bhante NÃgasena buddhÃnaæ, abbhutaæ bhante NÃgasena buddhÃnaæ, yÃva mahantaæ TathÃga- tassa sabba¤¤uta¤Ãïaæ; evam-etaæ bhante NÃgasena, suniddiÂÂho eso attho TathÃgatena, bahukaæ idha rakkhi- tabban-ti sutvà sattÃnaæ santÃso uppajjeyya, eko pi JinasÃsane na pabbajeyya, evam-etaæ, tathà sampa- ÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, ayaæ suriyo sabbakÃlaæ kaÂhi- naæ tapati, udÃhu ka¤ci kÃlaæ mandaæ tapatÅti. - SabbakÃlaæ mahÃrÃja suriyo kaÂhinaæ tapati, na ka¤ci kÃlaæ mandaæ tapatÅti. - Yadi bhante NÃgasena suriyo sabbakÃlaæ kaÂhinaæ tapati, kissa pana app-ekadà suriyo kaÂhinaæ tapati app-ekadà mandaæ tapatÅti. - CattÃro 'me mahÃrÃja suriyassa rogà yesaæ a¤¤atarena rogena patÅpÅÊito suriyo mandaæ tapati, katame cattÃro: abbhaæ mahÃrÃja suriyassa rogo, tena rogena patipÅÊito suriyo mandaæ tapati; mahikà mahÃrÃja suriyassa rogo, tena rogena patipÅÊito suriyo mandaæ tapati; megho mahÃrÃja suriyassa rogo, tena rogena patipÅÊito suriyo mandaæ tapati; RÃhu mahÃrÃja suriyassa rogo, tena rogena pati- pÅÊito suriyo mandaæ tapati. Ime kho mahÃrÃja cattÃro suriyassa-rogÃ, tesaæ a¤¤atarena patipÅÊito suriyo man- daæ tapatÅti. - Acchariyaæ bhante NÃgasena, abbhutaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 10 sudiÂÂho B. 15 ka¤ci ka¤ci B. 21 abbho M. 28 a¤¤at. rogena patip. A. >/ #<[page 274]># %< 274>% bhante NÃgasena, suriyassa pi tÃva tejosampannassa rogo uppajjissati, kimanga pana a¤¤esaæ sattÃnaæ; na-tthi bhante esà vibhatti a¤¤assa a¤¤atra tavÃdisena buddhi- matà ti. Bhante NÃgasena, kissa hemante suriyo kaÂhinaæ tapati, no tathà gimhe ti. - Gimhe mahÃrÃja anupaha- taæ hoti rajojallaæ, vÃtakkhubhità reïÆ gaganÃnugatà honti, ÃkÃse pi abbhà subahalà honti, mahÃvÃto ca adhi- mattaæ vÃyati; te sabbe nÃnÃkulà samÃyutà suriyaraæ- siyo pidahanti; tena gimhe suriyo mandaæ tapati. He- mante pana mahÃrÃja heÂÂhà paÂhavÅ nibbutà hoti, upari mahÃmegho upaÂÂhito hoti, upasantaæ hoti rajojallaæ, reïu ca santasantaæ gagane carati, vigatavalÃhako ca hoti ÃkÃso, vÃto ca mandamandaæ vÃyati; etesaæ upara- tiyà visadà honti suriyaraæsiyo, upaghÃtavimuttassa suri- yassa tÃpo ativiya tapati. Idam-ettha mahÃrÃja kÃra- ïaæ yena kÃraïena suriyo hemante kaÂhinaæ tapati, no tathà gimhe ti. - SabbÅtimutto bhante suriyo kaÂhinaæ tapati, meghÃdisahagato kaÂhinaæ na tapatÅti. Sattamo vaggo. Bhante NÃgasena, sabbe va bodhisattà puttadÃraæ denti, udÃhu Vessantaren' eva ra¤¤Ã puttadÃraæ din- nan-ti. - Sabbe pi mahÃrÃja bodhisattà puttadÃraæ denti, na Vessantaren' eva ra¤¤Ã puttadÃraæ dinnan-ti. \<-------------------------------------------------------------------------- 2 uppajjissatÅti AaB. 4 -matà evametaæ etc. M. 7 reïu ABC. 14 man- daæ mandaæ AC. >/ #<[page 275]># %< 275>% - Api nu kho bhante te tesaæ anumatena dentÅti. - Bhariyà mahÃrÃja anumatÃ, dÃrakà pana bÃlatÃya lÃlap- piæsu; yadi te atthato jÃneyyuæ, te pi anumodeyyuæ, na te vilapeyyun-ti. - Dukkaraæ bhante NÃgasena Bodhisattena kataæ, yaæ so attano orase piye putte brÃhmaïassa dÃsatthÃya adÃsi. Idam-pi dutiyaæ dukka- rato dukkarataraæ, yaæ so attano orase piye putte bÃ- lake taruïake latÃya bandhitvà tena brÃhmaïena latÃya anumajjiyante disvà ajjhupekkhi. Idam-pi tatiyaæ duk- karato dukkarataraæ, yaæ so sakena balena bandhanà muccitvà Ãgate dÃrake sÃrajjam-upagate puna-d-eva latÃya bandhitvà adÃsi. Idam-pi catutthaæ dukkarato dukkarataraæ, yaæ so dÃrake: ayaæ kho tÃta yakkho khÃdituæ neti amhe ti vilapante: mà bhÃyitthÃti na as- sÃsesi. Idam-pi pa¤camaæ dukkarato dukkarataraæ, yaæ so JÃlissa kumÃrassa rudamÃnassa pÃdesu nipati- tvÃ: alaæ tÃta, KaïhÃjinaæ nivattehi, aham-eva gac- chÃmi yakkhena saha, khÃdatu maæ yakkho ti yÃca- mÃnassa eva na sampaÂicchi. Idam-pi chaÂÂhaæ duk- karato dukkarataraæ, yaæ so JÃlikumÃrassa: pÃsÃïasa- maæ nÆna te tÃta hadayaæ, yaæ tvaæ amhÃkaæ duk- khitÃnaæ pekkhamÃno nimmanussake brahÃra¤¤e yak- khena nÅyamÃne na nivÃresÅti vilapamÃnassa kÃru¤¤aæ nÃkÃsi. Idam-pana sattamaæ dukkarato dukkarataraæ, yaæ tassa rÆÊarÆÊassa bhÅmabhÅmassa nÅte dÃrake adas- sanaæ gamite na phali hadayaæ satadhà và sahassadhà vÃ; pu¤¤akÃmena manujena kiæ paradukkhÃpanena, nanu nÃma sakadÃnaæ dÃtabbaæ hotÅti. - Dukkarassa ma- hÃrÃja katattà Bodhisattassa kittisaddo dasasahassimhi lokadhÃtuyà sadevamanussesu abbhuggato, devà deva- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 anumatiyà M. 6 dÃsattÃya AM. 11 mu¤citvà AaBM. 18 ti ca yÃc. AC. 19vaæ M. 20 jÃliyaku- C. 21 yaæ om. AaM. 24 idampina Aa, idampi pana Ab; idampi sattamaæ M. 25 ruÊaruÊassa BM. 25 nate BC. K >/ #<[page 276]># %< 276>% bhavane pakittenti, asurà asurabhavane pakittenti, garuÊà garuÊabhavane pakittenti, nÃgà nÃgabhavane pakittenti, yakkhà yakkhabhavane pakittenti; anupubbena tassa kittisaddo paramparÃya ajj' etarahi idha amhÃkaæ sama- yaæ anuppatto, taæ mayaæ dÃnaæ vikittentà vikopentà nisinnÃ: sudinnaæ udÃhu duddinnan-ti. So kho panÃ- yaæ mahÃrÃja kittisaddo nipuïÃnaæ vi¤¤Ænaæ vidÆnaæ vibhÃvÅnaæ bodhisattÃnaæ dasa guïe anudassati, katame dasa: agedhatà nirÃlayatà cÃgo pahÃnaæ apunarÃvattità sukhumatà mahantatà duranubodhatà dullabhatà asadi- satà buddhadhammassa; so kho panÃyaæ mahÃrÃja kitti- saddo nipuïÃnaæ vi¤¤Ænaæ vidÆnaæ vibhÃvÅnaæ bodhi- sattÃnaæ ime dasa guïe anudassatÅti. Bhante NÃgasena, yo paraæ dukkhÃpetvà dÃnaæ deti, api nu taæ dÃnaæ sukhavipÃkaæ hoti saggasaæ- vattanikan-ti. - ùma mahÃrÃja, kiæ vattabban-ti. - Ingha bhante NÃgasena kÃraïaæ upadassehÅti. - Idha mahÃrÃja koci samaïo và brÃhmaïo và sÅlavà hoti kal- yÃïadhammo, so bhaveyya pakkhahato và pÅÂhasappÅ và a¤¤ataraæ và byÃdhiæ Ãpanno; tam-enaæ yo koci pu¤- ¤akÃmo yÃnaæ Ãropetvà patthitaæ desam-anupÃpeyya; api nu kho mahÃrÃja tassa purisassa tatonidÃnaæ ki¤ci sukhaæ nibbatteyya, saggasaævattanikaæ taæ kamman-ti. - ùma bhante, kiæ vattabbaæ, hatthiyÃnaæ và so bhante puriso labheyya, assayÃnaæ vÃ, rathayÃnaæ vÃ, thale thalayÃnaæ jale jalayÃnaæ, devesu devayÃnaæ ma- nussesu manussayÃnaæ, tadanucchavikaæ tadanulomikaæ bhave bhave nibbatteyya, tadanucchavikÃni c' assa su- khÃni nibbatteyyuæ, sugatito sugatiæ gaccheyya, ten' eva kammÃbhisandena iddhiyÃnam-abhiruyha patthitaæ nib- bÃnanagaraæ pÃpuïeyyÃti. - Tena hi mahÃrÃja paraduk- khÃpanena dinnadÃnaæ sukhavipÃkaæ hoti saggasaævat- \<-------------------------------------------------------------------------- 5 -yamanuppatto A. 13 anudassÅti AaB. 19 -sappi all. >/ #<[page 277]># %< 277>% tanikaæ, yaæ so puriso balivadde dukkhÃpetvà evarÆpaæ sukhaæ anubhavati. Aparam-pi mahÃrÃja uttariæ kÃra- ïaæ suïohi, yathà paradukkhÃpanena dinnadÃnaæ sukha- vipÃkaæ hoti saggasaævattanikaæ. Idha mahÃrÃja yo koci rÃjà janapadato dhammikaæ baliæ uddharÃpetvà ÃïÃpavattanena dÃnaæ dadeyya, api nu kho so mahÃrÃja rÃjà tatonidÃnaæ ki¤ci sukhaæ anubhaveyya, saggasaæ- vattanikaæ taæ dÃnan-ti. - ùma bhante, kiæ vattab- baæ, tatonidÃnaæ so bhante rÃjà uttariæ anekasatasa- hassaæ guïaæ labheyya, rÃjÆnaæ atirÃjà bhaveyya, de- vÃnaæ atidevo bhaveyya, brahmÃnaæ atibrahmà bha- veyya, samaïÃnaæ atisamaïo bhaveyya, brÃhmaïÃnaæ atibrÃhmaïo bhaveyya, arahantÃnaæ atiarahà bhaveyyÃti. - Tena hi mahÃrÃja paradukkhÃpanena dinnadÃnaæ su- khavipÃkaæ hoti saggasaævattanikaæ, yaæ so rÃjà balinà janaæ pÅÊetvà dinnadÃnena evarÆpaæ uttariæ yasasukhaæ anubhavatÅti. AtidÃnaæ bhante NÃgasena Vessantarena ra¤¤Ã din- naæ, yaæ so sakaæ bhariyaæ parassa bhariyatthÃya adÃsi, sake orase putte brÃhmaïassa dÃsatthÃya adÃsi. AtidÃnaæ nÃma bhante NÃgasena loke vidÆhi ninditaæ garahitaæ. Yathà nÃma bhante NÃgasena atibhÃrena sakaÂassa akkho bhijjati, atibhÃrena nÃvà osÅdati, ati- bhuttena bhojanaæ visamaæ pariïamati, ativassena dha¤¤aæ vinassati, atidÃnena bhogakkhayaæ upeti, ati- tÃpena upa¬ayhati, atirÃgena ummattako hoti, atidosena vajjho hoti, atimohena anayaæ Ãpajjati, atilobhena cora- gahaïam-upagacchati, atibhayena nirujjhati, atipÆrena nadÅ uttarati, ativÃtena asani patati, atiagginà odanaæ uttarati, atisa¤carena na ciraæ jÅvati; evam-eva kho bhante NÃgasena atidÃnaæ nÃma loke vidÆhi ninditaæ garahitaæ. AtidÃnaæ bhante NÃgasena Vessantarena \<-------------------------------------------------------------------------- 10 -sahassaguïaæ C. 16 yasaæ sukhaæ AbC. 30 -cÃrena Aa.-caraïena M. >/ #<[page 278]># %< 278>% ra¤¤Ã dinnaæ, na tattha ki¤ci phalaæ icchitabban-ti.- AtidÃnaæ mahÃrÃja loke vidÆhi vaïïitaæ thutaæ pa- satthaæ, ye keci yÃdisaæ kÅdisaæ dÃnaæ denti, atidÃna- dÃyÅ loke kittiæ pÃpuïÃti. Yathà mahÃrÃja atipavara- tÃya dibbaæ vanamÆlaæ gahitaæ api hatthapÃse ÂhitÃnaæ parajanÃnaæ na dassayati, agado atijaccatÃya pÅÊÃya samugghÃtako rogÃnaæ antakaro, aggi atijotitÃya ¬ahati, udakaæ atisÅtatÃya nibbÃpeti, padumaæ atiparisuddhatÃya na upalippati vÃrikaddamena, maïi atiguïatÃya kÃma- dado, vajiraæ atitikhiïatÃya vijjhati maïi-muttÃ-phaÊi- kaæ, paÂhavÅ atimahantatÃya naroraga-miga-pakkhÅ jala- sela-pabbata-dume dhÃreti, samuddo atimahantatÃya apa- ripÆraïo, Sineru atibhÃrikatÃya acalo, ÃkÃso ativitthÃra- tÃya ananto, suriyo atippabhatÃya timiraæ ghÃteti, sÅho atijÃtitÃya vigatabhayo, mallo atibalavatÃya paÂimallaæ khippaæ ukkhipati, rÃjà atipu¤¤atÃya adhipati, bhikkhu atisÅlavantatÃya nÃga-yakkha-nara-marÆhi namassaniyo, Buddho atiaggatÃya anupamo; -evam-eva kho ma- hÃrÃja atidÃnaæ nÃma loke vidÆhi vaïïitaæ thutaæ pa- satthaæ, ye keci yÃdisaæ kÅdisaæ dÃnaæ denti, atidÃna- dÃyÅ loke kittiæ pÃpuïÃti. AtidÃnena Vessantaro rÃjà dasasahassimhi lokadhÃtuyà vaïïito thuto pasattho mahito kittito, ten' eva atidÃnena Vessantaro rÃjà ajj' etarahi Buddho jÃto aggo sadevake loke. Atthi pana mahÃrÃja loke ÂhapanÅyaæ dÃnaæ yaæ dakkhiïeyye anuppatte na dÃtabban-ti. - Dasa kho pan' imÃni bhante NÃgasena dÃnÃni loke adÃnasammatÃni, yo tÃni dÃnÃni deti so apÃyagÃmÅ hoti; katamÃni dasa: majjadÃnaæ bhante NÃgasena loke adÃnasammataæ, yo taæ dÃnaæ deti so apÃyagÃmÅ hoti; samajjadÃnaæ - pe - itthidÃnaæ - usabhadÃnaæ - cittakammadÃnaæ - \<-------------------------------------------------------------------------- 6 atija¤¤atÃya M. 7 ¬ayhati AM. 9 navupalippati A 11 -pakkhi all. 18 anÆpamo B. 27 dÃnÃni yÃni loke ABM. >/ #<[page 279]># %< 279>% satthadÃnaæ-visadÃnaæ-sankhalikadÃnam-kuk- kuÂa-sÆkaradÃnaæ-tulÃkÆÂa-mÃnakÆÂadÃnaæ bhante NÃgasena loke adÃnasammataæ, yo taæ dÃnaæ deti so apÃyagÃmÅ hoti. ImÃni kho bhante NÃgasena dasa dÃ- nÃni loke adÃnasammatÃni, yo tÃni dÃnÃni deti so apÃya- gÃmÅ hotÅti. - NÃhaæ taæ mahÃrÃja adÃnasammataæ pucchÃmi. Imaæ kho 'haæ mahÃrÃja taæ pucchÃmi: atthi pana mahÃrÃja loke ÂhapanÅyaæ dÃnaæ yaæ dak- khiïeyye anuppatte na dÃtabban-ti. - Na-tthi bhante NÃgasena loke ÂhapanÅyaæ dÃnaæ yaæ dakkhiïeyye anuppatte na dÃtabbaæ; cittappasÃde uppanne keci dak- khiïeyyÃnaæ bhojanaæ denti, keci acchÃdanaæ, keci sayanaæ, keci Ãvasathaæ, keci attharaïapÃpuraïaæ, keci dÃsidÃsaæ, keci khettavatthuæ, keci dipadacatuppadaæ, keci satam sahassaæ satasahassaæ, keci mahÃrÃjjaæ, keci jÅvitam-pi dentÅti. - Yadi pana mahÃrÃja keci jÅvitam- pi denti, kinkÃraïà Vessantaraæ dÃnapatiæ atibÃÊhaæ paripÃtesi sudinne putte ca dÃre ca. Api nu kho ma- hÃrÃja atthi lokapakati lokÃciïïaæ: labhati pità puttaæ iïaÂÂo và ÃjÅvikapakato và Ãvapituæ và vikkiïituæ và ti. - ùma bhante, labhati pità puttaæ iïaÂÂo và ÃjÅvikapa- kato và Ãvapituæ và vikkiïituæ và ti. - Yadi mahÃrÃja labhati pità puttaæ iïaÂÂo và ÃjÅvikapakato và Ãvapituæ và vikkiïituæ vÃ, Vessantaro pi mahÃrÃja rÃjà alabha- mÃno sabba¤¤uta¤Ãïaæ upadduto dukkhito tassa dhamma- dhanassa paÂilÃbhÃya puttadÃraæ Ãvapesi ca vikkiïi ca. Iti mahÃrÃja Vessantarena ra¤¤Ã a¤¤esaæ dinnaæ yeva din- naæ, katam yeva kataæ. Kissa pana tvaæ mahÃrÃja tena dÃnena Vessantaraæ dÃnapatiæ atibÃÊhaæ apasÃdesÅti. NÃhaæ bhante NÃgasena Vessantarassa dÃnapatino dÃnaæ garahÃmi, api ca puttadÃraæ yÃcanena niminitvà \<-------------------------------------------------------------------------- 18 dÃrake AB; cÃti all. 18 kho om. AC 31 yÃcante M (and perhaps C). 31 nimitvà M. >/ #<[page 280]># %< 280>% attÃnaæ dÃtabban-ti. - Etaæ kho mahÃrÃja asabbhi- kÃraïaæ, yaæ puttadÃraæ yÃcante attÃnaæ dadeyya; yaæ yaæ hi yÃcante taæ tad-eva dÃtabbaæ, etaæ sappuri- sÃnaæ kammaæ. Yathà mahÃrÃja koci puriso pÃnÅyaæ ÃharÃpeyya, tassa yo bhojanaæ dadeyya api nu so ma- hÃrÃja puriso tassa kiccakÃrÅ assÃti. - Na hi bhante, yaæ so ÃharÃpeti tam-eva tassa dento kiccakÃrÅ assÃti. -Evam-eva kho mahÃrÃja Vessantaro rÃjà brÃhmaïe puttadÃraæ yÃcante puttadÃraæ yeva adÃsi. Sace ma- hÃrÃja brÃhmaïo Vessantarassa sarÅraæ yÃceyya, na so mahÃrÃja attÃnaæ rakkheyya, na kampeyya, na rajjeyya, tassa dinnaæ pariccattaæ yeva sarÅraæ bhaveyya. Sace mahÃrÃja koci Vessantaraæ dÃnapatiæ upagantvà yÃ- ceyya: dÃsattaæ me upehÅti, dinnaæ pariccattaæ yev' assa sarÅraæ bhaveyya, na so datvà tapeyya. Ra¤¤o mahÃrÃja Vessantarassa kÃyo bahusÃdhÃraïo. Yathà mahÃrÃja pakkà maæsapesi bahusÃdhÃraïÃ, evam-eva kho mahÃrÃja ra¤¤o Vessantarassa kÃyo bahusÃdhÃraïo. Yathà và pana mahÃrÃja phalito rukkho nÃnÃdijagaïa- sÃdhÃraïo, evam-eva kho mahÃrÃja ra¤¤o Vessantarassa kÃyo bahusÃdhÃraïo. KinkÃraïÃ: evÃhaæ patipajjanto sammÃsambodhiæ pÃpuïissÃmÅti. Yathà mahÃrÃja puriso adhano dhanatthiko dhanapariyesanaæ caramÃno ajapa- thaæ sankupathaæ vettapathaæ gacchati, jalathalavaïij- jaæ karoti, kÃyena vÃcÃya manasà dhanaæ ÃrÃdheti, dhanapaÂilÃbhÃya vÃyamati; evam-eva kho mahÃrÃja Vessantaro dÃnapati adhano buddhadhanena sabba¤¤uta- ratanapaÂilÃbhÃya yÃcakÃnaæ dhanadha¤¤aæ dÃsidÃsaæ yÃnavÃhanaæ sakalaæ sÃpateyyaæ sakaæ puttadÃraæ attÃna¤-ca cajitvà sammÃsambodhiæ yeva pariyesati. Yathà và pana mahÃrÃja amacco muddakÃmo muddÃ- \<-------------------------------------------------------------------------- 5 so C, om. AaB. 7 tadeva M. 21 -kÃranaæ BC. 21 evamÃhaæ AbC. >/ #<[page 281]># %< 281>% dhikaraïaæ yaæ ki¤ci gehe dhanadha¤¤aæ hira¤¤asu- vaïïaæ taæ sabbaæ datvà pi muddapaÂilÃbhÃya vÃya- mati; evam-eva kho mahÃrÃja Vessantaro dÃnapati sab- ban-taæ bÃhirabbhantaraæ dhanaæ datvà jÅvitam-pi paresaæ datvà sammÃsambodhiæ yeva pariyesati. Api ca mahÃrÃja Vessantarassa dÃnapatino evaæ ahosi: yaæ so brÃhmaïo yÃcati tam-evÃhaæ tassa dento kiccakÃrÅ nÃma homÅti, evaæ so tassa puttadÃram-adÃsi. Na kho mahÃrÃja Vessantaro dÃnapati dessatÃya brÃh- maïassa puttadÃram-adÃsi, na adassanakÃmatÃya putta- dÃram-adÃsi, na: atibahukà me puttadÃrÃ, na sakkomi te posetun-ti puttadÃram-adÃsi, na ukkaïÂhito: appiyà me ti nÅharitukÃmatÃya puttadÃram-adÃsi; atha kho sab- ba¤¤utaratanass eva piyattà sabba¤¤uta¤Ãïassa kÃraïà Vessantaro rÃjà evarÆpaæ atulaæ vipulam-anuttaraæ piyaæ manÃpaæ dayitaæ pÃïasamaæ puttadÃradÃnavaraæ brÃhmaïassa adÃsi. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bha- gavatà devÃtidevena CariyÃpiÂake: Na me dessà ubho puttÃ, MaddÅ devÅ na dessiyÃ; sabba¤¤utaæ piyaæ mayhaæ, tasmà piye adÃs' ahan-ti. Tatra mahÃrÃja Vessantaro rÃjà puttadÃnaæ datvà païïasÃlaæ pavisitvà nipajji, tassa atipemena dukkhi- tassa balavasoko uppajji, hadayavatthuæ uïham-ahosi, nÃsikÃya appahontiyà mukhena uïhe assÃsa-passÃse vis- sajjesi, assÆni parivattitvà lohitabindÆni hutvà nettehi nikkhamiæsu. Evaæ kho mahÃrÃja dukkhena Vessantaro rÃjà brÃhmaïassa puttadÃnam-adÃsi: mà me dÃnapatho parihÃyÅti. Api ca mahÃrÃja Vessantaro rÃjà dve attha- vase paÂicca brÃhmaïassa dve dÃrake adÃsi, katame dve: dÃnapatho ca me aparihÅno bhavissati, dukkhite ca me puttake vanamÆlaphalehi itonidÃnaæ ayyako mocessatÅti. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 -dha¤¤a- AB. 19 maddi AB. 27 puttadÃramadÃsi AM. >/ #<[page 282]># %< 282>% JÃnÃti hi mahÃrÃja Vessantaro rÃjÃ: na me dÃrakà sakkà kenaci dÃsabhogena bhu¤jituæ, ime ca dÃrake ayyako nikkhiïissati, evaæ amhÃkam-pi gamanaæ bhavissatÅti. Ime kho mahÃrÃja dve atthavase paÂicca brÃhmaïassa dve dÃrake adÃsi. Api ca mahÃrÃja Vessantaro rÃjà jÃnÃti: ayaæ kho brÃhmaïo jiïïo vuddho mahallako dubbalo bhaggo daï- daparÃyano khÅïÃyuko parittapu¤¤o, n' eso samattho ime dÃrake dÃsabhogena bhu¤jitun-ti. Sakkuïeyya pana mahÃrÃja puriso pÃkatikena balena ime candimasuriye evaæ mahiddhike evaæ mahÃnubhÃve gahetvà peÊÃya và samugge và pakkhipitvà nippabhe katvà thÃlakaparibho- gena paribhu¤jitun-ti. - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja imasmiæ loke candimasuriyapaÂibhÃgassa Vessantarassa dÃrakà na sakkà kenaci dÃsabhogena bhu¤jituæ. Aparam-pi mahÃrÃja uttariæ kÃraïaæ su- ïohi yena kÃraïena Vessantarassa dÃrakà na sakkà ke- naci dÃsabhogena bhu¤jituæ. Yathà mahÃrÃja ra¤¤o cakkavattissa maïiratanaæ subhaæ jÃtimantaæ aÂÂhaæ- saæ suparikammakataæ catuhatthÃyÃmaæ sakaÂanÃbhi- pariïÃhaæ na sakkà kenaci pilotikÃya veÂhetvà peÊÃya pakkhipitvà satthakanisÃnaparibhogena paribhu¤jituæ; evam-eva kho mahÃrÃja loke cakkavattira¤¤o maïira- tanapaÂibhÃgassa Vessantarassa dÃrakà na sakkà kenaci dÃsabhogena bhu¤jituæ. Aparam-pi mahÃrÃja uttariæ kÃraïaæ suïohi yena kÃraïena Vessantarassa dÃrakà na sakkà kenaci dÃsabhogena bhu¤jituæ. Yathà mahÃrÃja tidhÃppabhinno sabbaseto sattappatiÂÂhito aÂÂharatanub- bedho navaratanÃyÃmapariïÃho pÃsÃdiko dassanÅyo Upo- satho nÃgarÃjà na sakkà kenaci suppena và sarÃvena và pidahituæ, govacchako viya vacchakasÃlÃya pakkhipitvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 hi om. C. 3 nikkhi- Aa. 9 saku- B. 28 tidhappabhinno B 30 sa- rÃÂena B, sarÃpena C, sarÃïena M. >/ #<[page 283]># %< 283>% pariharituæ vÃ, evam-eva kho mahÃrÃja loke Uposatha- nÃgarÃjapaÂibhÃgassa Vessantarassa dÃrakà na sakkà kenaci dÃsabhogena bhu¤jituæ. Aparam-pi mahÃrÃja uttariæ kÃraïaæ suïohi yena kÃraïena Vessantarassa dÃrakà na sakkà kenaci dÃsabhogena bhu¤jituæ. Yathà mahÃrÃja mahÃsamuddo dÅgha-puthula-vitthiïïo gambhÅro appameyyo duruttaro apariyogÃÊho anÃvaÂo na sakkà kenaci sabbattha pidahitvà ekatitthena paribhogaæ kÃ- tuæ, evam-eva kho mahÃrÃja loke mahÃsamuddapaÂibhÃ- gassa Vessantarassa dÃrakà na sakkà kenaci dÃsabhogena bhu¤jituæ. Aparam-pi mahÃrÃja uttariæ kÃraïaæ suïohi yena kÃraïena Vessantarassa dÃrakà na sakkà kenaci dÃsabhogena bhu¤jituæ. Yathà mahÃrÃja Himavanto pabbatarÃjà pa¤cayojanasataæ accuggato nabhe tisahas- sayojanÃyÃmavitthÃro caturÃsÅtikÆÂasahassapatimaï¬ito pa¤cannaæ mahÃnadÅsatÃnaæ pabhavo mahÃbhÆtagaïÃlayo nÃnÃvidhagandhadharo dibbosadhasatasamalankato nabhe valÃhako viya accuggato dissati; evam-eva kho mahÃ- rÃja loke HimavantapabbatarÃjapaÂibhÃgassa Vessantarassa dÃrakà na sakkà kenaci dÃsabhogena bhu¤jituæ. Apa- ram-pi mahÃrÃja uttariæ kÃraïaæ suïohi yena kÃraïena Vessantarassa dÃrakà na sakkà kenaci dÃsabhogena bhu¤jituæ. Yathà mahÃja rattandhakÃratimisÃyaæ upa- ripabbatagge jalamÃno mahà aggikkhandho suvidÆre pi pa¤¤Ãyati, evam-eva kho mahÃrÃja Vessantaro rÃjà pab- batagge jalamÃno mahà aggikkandho viya suvidÆre pi pÃkaÂo pa¤¤Ãyati, tassa dÃrakà na sakkà kenaci dÃsa- bhogena bhu¤jituæ. Aparam-pi mahÃrÃja uttariæ kÃra- ïaæ suïohi yena kÃraïena Vessantarassa dÃrakà na sakkà kenaci dÃsabhogena bhu¤jituæ. Yathà mahÃrÃja Himavante pabbate nÃgapupphasamaye ujuvÃte vÃyante dasa dvÃdasa yojanÃni pupphagandho vÃyati, evam-eva \<-------------------------------------------------------------------------- 6 samuddo AB. K* >/ #<[page 284]># %< 284>% kho mahÃrÃja Vessantarassa ra¤¤o api yojanasahassehi pi yÃva AkaniÂÂhabhavanaæ etth' antare surÃsura-garuÊa- gandhabba-yakkha-rakkhasa-mahoraga-kinnara-Indabha- vanesu kittisaddo abbhuggato sÅlavaragandho c' assa sam- pavÃyati, tena tassa dÃrakà na sakkà kenaci dÃsabho- gena bhu¤jituæ. AnusiÂÂho mahÃrÃja JÃlikumÃro pitarà Vessantarena ra¤¤Ã: ayyako te tÃta tumhe brÃhmaïassa dhanaæ datvà nikkiïanto taæ nikkhasahassaæ datvà nikkiïÃtu, Kaï- hÃjinaæ nikkiïanto dÃsasataæ dÃsisataæ hatthisataæ assasataæ dhenusataæ usabhasataæ nikkhasatan-ti sab- basataæ datvà nikkiïÃtu; yadi te tÃta ayyako tumhe brÃh- maïassa hatthato ÃïÃya balasà mudhà gaïhÃti, mà tumhe ayyakassa vacanaæ karittha, brÃhmaïass' eva anuyÃyino hothÃti, evam-anusÃsitvà pesesi. Tato JÃlikumÃro gantvà ayyakena puÂÂho kathesi: Sahassagghaæ hi maæ tÃta brÃhmaïassa pità adÃ, atho KaïhÃjinaæ ka¤¤aæ hatthina¤-ca satena cÃti. - SunibbeÂhito bhante NÃgasena pa¤ho, subhinnaæ diÂ- ÂhijÃlaæ, sumaddità parappavÃdÃ, sakasamayo sudÅpito, bya¤janaæ suparisodhitaæ, suvibhatto attho, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, sabbe va bodhisattà dukkara- kÃrikaæ karonti, udÃhu Gotamen' eva bodhisattena duk- karakÃrikà katà ti. - Na-tthi mahÃrÃja sabbesaæ bo- dhisattÃnaæ dukkarakÃrikÃ, Gotamen' eva bodhisattena dukkarakÃrikà katà ti. - Bhante NÃgasena, yadi evaæ ayuttaæ yaæ bodhisattÃnaæ bodhisattehi vemattatà hotÅti. \<-------------------------------------------------------------------------- 2 -bhavanà M. 8 te om. AaB. 9 nikkhi- AaC twice. 15 jÃliyakumÃro A. 18 hatthÅ- C >/ #<[page 285]># %< 285>% - Catuhi mahÃrÃja ÂhÃnehi bodhisattÃnaæ bodhisattehi vemattatà hoti, katamehi catuhi: kulavemattatà addhÃna- vemattatà Ãyuvemattatà pamÃïavemattatÃ. Imehi kho mahÃrÃja catuhi ÂhÃnehi bodhisattÃnaæ bodhisattehi ve- mattatà hoti. Sabbesam-pi mahÃrÃja buddhÃnaæ rÆpe sÅle samÃdhimhi pa¤¤Ãya vimuttiyà vimutti¤Ãïadassane catuvesÃrajje dasatathÃgatabale chÃsÃdhÃraïa¤Ãïe cud- dasabuddha¤Ãïe aÂÂhÃrasabuddhadhamme kevale ca bud- dhadhamme na-tthi vemattatÃ, sabbe pi buddhà buddha- dhammehi samasamà ti. - Yadi bhante NÃgasena sabbe pi buddhà buddhadhammehi samasamÃ, kena kÃraïena Gotamen' eva bodhisattena dukkarakÃrikà katà ti. - Aparipakke mahÃrÃja ¤Ãïe aparipakkÃya bodhiyà Gotamo bodhisatto nekkhammam-abhinikkhanto, aparipakkaæ ¤Ãïaæ paripÃcayamÃnena dukkarakÃrikà katà ti. - Bhante NÃgasena, kena kÃraïena Bodhisatto aparipakke ¤Ãïe aparipakkÃya bodhiyà mahÃbhinikkhamanaæ nikkhanto, nanu nÃma ¤Ãïaæ paripÃcetvà paripakke ¤Ãïe nikkha- mitabban-ti. - Bodhisatto mahÃrÃja viparÅtaæ itthÃ- gÃraæ disvà vippaÂisÃrÅ ahosi, tassa vippaÂisÃrissa arati uppajji, araticittaæ uppannaæ disvà a¤¤ataro MÃrakÃyiko devaputto: ayaæ kho kÃlo araticittassa vinodanÃyÃti ve- hÃsaæ Âhatvà idaæ vacanam-abravi: mÃrisa mÃrisa, mà kho tvaæ ukkanÂhito ahosi, ito te sattame divase dibbaæ cakkaratanaæ pÃtubhavissati sahassÃraæ sanemikaæ sa- nÃbhikaæ sabbÃkÃraparipÆraæ, paÂhavigatÃni ca te ra- tanÃni ÃkÃsaÂÂhÃni ca sayam-eva upagacchissanti, dvisa- hassa-parittadÅpa-parivÃresu catusu mahÃdÅpesu ekamu- khena ÃïÃpanaæ vattissati, parosahassa¤-ca te puttà bhavissanti sÆrà vÅrangarÆpà parasenappamaddanÃ, tehi puttehi parikiïïo sattaratanasamannÃgato catudÅpam- anusÃsissasÅti. Yathà nÃma divasasantattaæ ayosÆlaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 23 abruvi A. >/ #<[page 286]># %< 286>% sabbattha ¬ahantaæ kaïïasotaæ paviseyya, evam-eva kho mahÃrÃja Bodhisattassa taæ vacanaæ kaïïasotaæ pavisittha, iti so pakatiyà va ukkaïÂhito tassà deva- tÃya vacanena bhiyyosomattÃya ubbiji saæviji saævegam- Ãpajji. Yathà và pana mahÃrÃja mahatimahà aggikkhan- dho jalamÃno a¤¤ena kaÂÂhena upadahito bhiyyosomattÃya jaleyya, evam-eva kho mahÃrÃja Bodhisatto pakatiyà va ukkaïÂhito tassà devatÃya vacanena bhiyyosomattÃya ubbiji saæviji saævegam-Ãpajji. Yathà và pana ma- hÃrÃja mahÃpaÂhavÅ pakatitintà nibbattaharitasaddalà Ãsittodakà cikkhallajÃtà puna-d-eva mahÃmeghe abhi- vaÂÂe bhiyyosomattÃya cikkhallatarà assa, evam-eva kho mahÃrÃja Bodhisatto pakatiyà va ukkaïÂhito tassà deva- tÃya vacanena bhiyyosomattÃya ubbiji saæviji saævegam- ÃpajjÅti. Api nu kho bhante NÃgasena Bodhisattassa yadi sattame divase dibbaæ cakkaratanaæ nibbatteyya, patini- vatteyya Bodhisatto dibbe cakkaratane nibbatte ti. - Na hi mahÃrÃja sattame divase Bodhisattassa dibbaæ cakkaratanaæ nibbatteyya, api ca palobhanatthÃya tÃya devatÃya musà bhaïitaæ. Yadi pi mahÃrÃja sattame divase dibbaæ cakkaratanaæ nibbatteyya, Bodhisatto na nivatteyya. KinkÃraïaæ: aniccan-ti mahÃrÃja Bodhi- satto daÊhaæ aggahesi, dukkhaæ, anattà ti daÊhaæ ag- gahesi upÃdÃnakkhayaæ patto. Yathà mahÃrÃja Ano- tattadahato udakaæ Gangaæ nadiæ pavisati, GangÃya nadiyà mahÃsamuddaæ pavisati, mahÃsamuddato PÃtÃla- mukhaæ pavisati, api nu taæ udakaæ PÃtÃlamukhagataæ paÂinivattitvà mahÃsamuddaæ paviseyya, mahÃsamuddato Gangaæ nadiæ paviseyya, GangÃya nadiyà puna Anotat- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 ¬ayhantaæ B. 3 pavisitvà AC. 3 tassÃya AbC. 10 paÂhavÅ AaB. 10 -tinnà C. 11 -odikà AC. 11 cikkhalya- AC. 12 abhivaÂÂhe M. 13 tassÃya AC. 17 dibba- BC. 17 paÂi-M. 21 pi om.C. 25 patto ti all. 26 gangÃnadiæ CM. 26 gangÃnadiyà AC. 28 pavisati evameva kho ma- hÃrÃja api nu ABC. >/ #<[page 287]># %< 287>% taæ paviseyyÃti. - Na hi bhante ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja Bodhisattena kappÃnaæ satasahassaæ caturo ca asankheyye kusalaæ paripÃcitaæ imassa bhavassa kÃraïÃ, so 'yaæ antimabhavo anuppatto, paripakkaæ bodhi¤Ãïaæ, chahi vassehi Buddho bhavissati sabba¤¤Æ loke aggapuggalo, api nu kho mahÃrÃja Bodhisatto cak- karatanassa kÃraïà paÂinivatteyyÃti. - Na hi bhante ti. - Api ca mahÃrÃja mahÃpaÂhavÅ parivatteyya sakÃnana- sapabbatÃ, na tv-eva Bodhisatto paÂinivatteyya apatvà sammÃsambodhiæ. ùroheyya pi ce mahÃrÃja GangÃya udakaæ paÂisotaæ, na tv-eva Bodhisatto paÂinivatteyya apatvà sammÃsambodhiæ. Visusseyya pi ce mahÃrÃja mahÃsamuddo aparimitajaladharo gopade udakaæ viya, na tv-eva Bodhisatto paÂinivatteyya apatvà sammÃsam- bodhiæ. Phaleyya pi ce mahÃrÃja Sineru pabbatarÃjà satadhà và sahassadhà vÃ, na tv-eva Bodhisatto paÂini- vatteyya apatvà sammÃsambodhiæ. Pateyyum-pi ce mahÃrÃja candimasuriyà satÃrakà le¬¬u viya chamÃyaæ, na tv-eva Bodhisatto paÂinivatteyya apatvà sammÃsam- bodhiæ. SaævaÂÂeyya pi ce mahÃrÃja ÃkÃso kila¤jam- iva, na tv-eva Bodhisatto paÂinivatteyya apatvà sammÃ- sambodhiæ. KinkÃraïÃ: padÃlitattà sabbabandhanÃ- nan-ti. Bhante NÃgasena, kati loke bandhanÃnÅti. - Dasa kho pan' imÃni mahÃrÃja loke bandhanÃni, yehi bandha- nehi baddhà sattà na nikkhamanti, nikkhamitvà pi paÂi- nivattanti. KatamÃni dasa: mÃtà mahÃrÃja loke bandha- naæ, pità mahÃrÃja loke bandhanaæ, bhariyà mahÃrÃja loke bandhanaæ, puttà mahÃrÃja loke bandhanaæ, ¤ÃtÅ mahÃrÃja loke bandhanaæ, mittà mahÃrÃja loke bandha- naæ, dhanaæ mahÃrÃja loke bandhanaæ, lÃbhasakkÃro \<-------------------------------------------------------------------------- 9 appatvà AC throughout. 18 le¬¬umiva BC. 22 -kÃraïaæ B. 22 dÃli- tattà AaB. >/ #<[page 288]># %< 288>% mahÃrÃja loke bandhanaæ, issariyaæ mahÃrÃja loke ban- dhanaæ, pa¤ca kÃmaguïà mahÃrÃja loke bandhanaæ. ImÃni kho mahÃrÃja dasa loke bandhanÃni, yehi bandha- nehi baddhà sattà na nikkhamanti, nikkhamitvà pi paÂi- nivattanti. TÃni dasa pi bandhanÃni Bodhisattassa chin- nÃni dÃlitÃni padÃlitÃni. Tasmà mahÃrÃja Bodhisatto na paÂinivattÅti. Bhante NÃgasena, yadi Bodhisatto uppanne arati- citte devatÃya vacanena aparipakke ¤Ãïe aparipakkÃya bodhiyà nekkhammam-abhinikkhanto, kiæ tassa dukkara- kÃrikÃya katÃya, nanu nÃma sabbabhakkhena bhavitabbaæ ¤ÃïaparipÃkaæ ÃgamayamÃnenÃti. - Dasa kho pan' ime mahÃrÃja puggalà lokasmiæ o¤Ãtà ava¤Ãtà hÅÊità khÅÊità garahità paribhÆtà acittikatÃ, katame dasa: itthÅ ma- hÃrÃja vidhavà lokasmiæ o¤Ãtà ava¤Ãtà hÅÊità khÅÊità ga- rahità paribhÆtà acittikatÃ, dubbalo mahÃrÃja puggalo, amitta¤Ãti mahÃrÃja puggalo, mahagghaso mahÃrÃja pug- galo, agarukulavÃsiko mahÃrÃja puggalo, pÃpamitto ma- hÃrÃja puggalo, dhanahÅno mahÃrÃja puggalo, ÃcÃrahÅno mahÃrÃja puggalo, kammahino mahÃrÃja puggalo, payo- gahÅno mahÃrÃja puggalo lokasmiæ o¤Ãto ava¤Ãto hÅÊito khÅÊito garahito paribhÆto acittikato. Ime kho mahÃrÃja dasa puggalà lokasmiæ o¤Ãtà ava¤Ãtà hÅÊità khÅÊità gara- hità paribhÆtà acittikatÃ. ImÃni kho mahÃrÃja dasa ÂhÃnÃni anussaramÃnassa Bodhisattassa evaæ sa¤¤Ã up- pajji: mà 'haæ kammahÅno assaæ payogahÅno garahito devamanussÃnaæ, yan-nÆnÃhaæ kammasÃmÅ assaæ kam- magaru kammÃdhipateyyo kammasÅlo kammadhoreyyo kammaniketavà appamatto vihareyyan-ti. Evaæ kho mahÃrÃja Bodhisatto ¤Ãïaæ paripÃcento dukkarakÃri- kaæ akÃsÅti. Bhante NÃgasena, Bodhisatto dukkarakÃrikaæ karonto \<-------------------------------------------------------------------------- 6 dÃlitÃni om. A. 6 padÃlitÃni om. C. >/ #<[page 289]># %< 289>% evam-Ãha: Na kho panÃhaæ imÃya kaÂukÃya dukkara- kÃrikÃya adhigacchÃmi uttariæ manussadhammà alamariya- ¤Ãïadassanavisesaæ, siyà nu kho a¤¤o maggo bodhÃyÃti. Api nu tasmiæ samaye Bodhisattassa maggaæ Ãrabbha satisammoso ahosÅti. - Pa¤cavÅsati kho pan' ime ma- hÃrÃja cittadubbalÅkaraïà dhammà yehi dubbalÅkataæ cittaæ na sammà samÃdhiyati ÃsavÃnaæ khayÃya, katame pa¤cavÅsati: kodho mahÃrÃja citassa dubbalÅkaraïo dhammo yena dubbalÅkataæ cittaæ na sammà samÃdhiyati ÃsavÃnaæ khayÃya; upanÃho makkho paÊÃso issà maccha- riyaæ mÃyà sÃÂheyyaæ thambho sÃrambho mÃno atimÃno mado pamÃdo thÅnamiddhaæ tandÅ Ãlasyaæ pÃpamittatà rÆpà saddà gandhà rasà phoÂÂhabbà khudÃpipÃsà arati mahÃrÃja cittadubbalikaraïo dhammo yena dubbalÅkataæ cittaæ na sammà samÃdhiyati ÃsavÃnaæ khayÃya. Ime kho mahÃrÃja pa¤cavÅsati cittadubbalÅkaraïà dhammà yehi dubbalÅkataæ cittaæ na sammà samÃdhiyati ÃsavÃ- naæ khayÃya. Bodhisattassa kho mahÃrÃja khudÃpipÃsà kÃyaæ pariyÃdiyiæsu, kÃye pariyÃdiïïe cittaæ na sammà samÃdhiyati ÃsavÃnaæ khayÃya. Satasahassaæ mahÃrÃja kappÃnaæ caturo ca asankheyye kappe Bodhisatto catun- naæ yeva ariyasaccÃnaæ abhisamayaæ anvesi tÃsu tÃsu jÃtisu, kiæ pan' assa pacchime bhave abhisamayajÃtiyaæ maggaæ Ãrabbha satisammoso hessati. Api ca mahÃrÃja Bodhisattassa sa¤¤Ãmattaæ uppajji: siyà nu kho a¤¤o maggo bodhÃyÃti. Pubbe kho mahÃrÃja Bodhisatto eka- mÃsiko samÃno pitu Sakkassa kammante sÅtÃya jam- bucchÃyÃya sirisayane pallankaæ Ãbhujitvà nisinno vivicc' eva kÃmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaæ sa- vicÃraæ vivekajaæ pÅtisukhaæ paÂhamajjhÃnaæ upasam- \<-------------------------------------------------------------------------- 2 uttari AM. 2 -dhammaæ BaM. 6 -dubbalak-all; -karaïadhammà AB. 10 pal- C. 12 thÅnaæ BCM. 12 nandi ABM. 12 Ãlassaæ M. 21 asankheyyakappe A. 30 pathamaæ jhÃnaæ M. >/ #<[page 290]># %< 290>% pajja vihÃsi-pe-catutthajjhÃnaæ upasampajja vi- hÃsÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmi: ¤Ãïaæ paripÃcento Bodhisatto dukkara- kÃrikaæ akÃsÅti. Bhante NÃgasena, katamaæ adhimattaæ balavataraæ, kusalaæ và akusalaæ và ti. - Kusalaæ mahÃrÃja adhi- mattaæ balavataraæ, no tathà akusalan-ti. - NÃhaæ bhante NÃgasena taæ vacanaæ sampaÂicchÃmi: kusalaæ adhimattaæ balavataraæ, no tathà akusalan-ti. Dissanti bhante NÃgasena idha pÃïÃtipÃtino adinnÃdÃyino kÃmesu micchÃcÃrino musÃvÃdino gÃmaghÃtakà panthadÆsakà ne- katikà va¤canikÃ, sabbe te tÃvatakena pÃpena labhanti hatthacchedaæ pÃdacchedaæ hatthapÃdacchedaæ kaïïac- chedaæ nÃsacchedaæ kaïïanÃsacchedaæ bilangathÃlikaæ sankhamuï¬ikaæ RÃhumukhaæ jotimÃlikaæ hatthapajjoti- kaæ erakavattikaæ cÅrakavÃsikaæ eïeyyakaæ baÊisamaæsi- kaæ kahÃpaïakaæ khÃrÃpatacchikam palighaparivattikaæ palÃlapÅÂhakaæ, tattena pi telena osi¤canaæ, sunakhehi pi khÃdÃpanaæ, sÆlÃropanaæ, asinà pi sÅsacchedaæ; keci rattiæ pÃpaæ katvà rattiæ yeva vipÃkaæ anubhavanti, keci rattiæ katvà divà yeva anubhavanti, keci divà katvà divà yeva anubhavanti, keci divà katvà rattiæ yeva anubhavan, keci dve tayo divase vÅtivatte anubhavanti; sabbe pi te diÂÂhe va dhamme vipÃkaæ anubhavanti. Atthi pana bhante NÃgasena koci ekassa và dvinnaæ và tiï- ïaæ và catunnaæ và pa¤cannaæ và dasannaæ và satassa và sahassassa và satasahassassa và saparivÃraæ dÃnaæ datvà diÂÂhadhammikaæ bhogaæ và yasaæ và sukhaæ và anubhavitÃ, sÅlena và uposathakammena và ti.- Atthi \<-------------------------------------------------------------------------- 15 -mÃlakaæ BM. 17 -vattakaæ CM. 18 -piÂhikaæ Ab, -piÂÂhikaæ Aa, -pÅÂhaæ BCM. >/ #<[page 291]># %< 291>% mahÃrÃja cattÃro purisà dÃnaæ datvà sÅlaæ samÃdiyitvà uposathakammaæ katvà diÂÂhe va dhamme ten' eva sarÅ- radehena Tidasapure yasam-anuppattà ti. - Ko ca ko ca bhante ti. - MandhÃtà mahÃrÃja rÃjÃ, Nimi rÃjÃ, SÃdhÅno rÃjÃ, Guttilo ca gandhabbo ti. - Bhante NÃgasena, ane- kehi taæ bhavasahassehi antaritaæ, dvinnam-p' etaæ amhÃkaæ parokkhaæ; yadi samattho si, vattamÃnake bhave Bhagavato dharamÃnakÃle kathehÅti. - VattamÃnake pi mahÃrÃja bhave Puïïako dÃso therassa SÃriputtassa bho- janaæ datvà tadah' eva seÂÂhiÂÂhÃnaæ ajjhupagato, so etarahi Puïïako seÂÂhÅti pa¤¤Ãyi. GopÃlamÃtà devÅ attano kese vikkiïitvà laddhehi aÂÂhahi kahÃpaïehi therassa MahÃkaccÃyanassa attaÂÂhamakassa piï¬apÃtaæ datvà tadah' eva ra¤¤o Udenassa aggamahesittaæ pattÃ. Sup- piyà upÃsikà a¤¤atarassa gilÃnabhikkhuno attano Æru- maæsena paÂicchÃdaniyaæ datvà dutiyadivase ye rÆ- Êhavaïà sacchavi arogà jÃtÃ. Mallikà devÅ Bhagavato Ãbhidosikaæ kummÃsapiï¬aæ datvà tadah' eva ra¤¤o Kosalassa aggamahesÅ jÃtÃ. Sumano mÃlÃkÃro aÂÂhahi sumanapupphamuÂÂhÅhi Bhagavantaæ pÆjetvà taæ divasaæ yeva mahÃsampattiæ patto. EkasÃÂako brÃhmaïo uttara- sÃÂakena Bhagavantaæ pÆjetvà taæ divasam yeva sab- baÂÂhakaæ labhi. Sabbe p' ete mahÃrÃja diÂÂhadhammi- kaæ bhoga¤-ca yasa¤-ca anubhaviæsÆti. - Bhante NÃgasena, vicinitvà pariyesitvà cha jane yeva addasÃsÅti. - ùma mahÃrÃjÃti. - Tena hi bhante NÃgasena aku- salaæ yeva adhimattaæ balavataraæ, no tathà kusalaæ. Ahaæ hi bhante NÃgasena ekadivasaæ yeva dasa pi purise passÃmi pÃpassa kammassa vipÃkena sÆlesu Ãro- pente, vÅsatim-pi tiæsam-pi cattÃlÅsam-pi pa¤¤Ãsam-pi \<-------------------------------------------------------------------------- 1 samÃdayitvà BCM. 4 mah. nimi all. 4 sÃdhino all. 8 bhagavati ABC. 18 -kaccÃnassa B. 16 -danÅyaæ BC. 17 Ãrogà C 18 abhido- CM. 19 mÃlakÃro BC 30 tiæsatimpi C. >/ #<[page 292]># %< 292>% purise purisasatam-pi purisasahassam-pi passÃmi pÃ- passa kammassa vipÃkena sÆlesu Ãropente. Nandakulassa bhante NÃgasena BhaddasÃlo nÃma senÃpatiputto ahosi, tena ca ra¤¤Ã Candaguttena sangÃmo samupabbÆÊho ahosi. Tasmiæ kho pana bhante NÃgasena sangÃme ubhatobalakÃye asÅti kavandharÆpÃni ahesuæ, ekasmiæ kira sÅsakalande paripuïïe ekaæ kavandharÆpaæ uÂÂha- hati, sabbe p' ete pÃpass' eva kammassa vipÃkena ana- yabyasanaæ ÃpannÃ. Iminà pi bhante NÃgasena kÃraïena bhaïÃmi: akusalaæ yeva adhimattaæ balavataraæ, no tathà kusalan-ti. SÆyati bhante NÃgasena imasmiæ Bud- dhasÃsane Kosalena ra¤¤Ã asadisadÃnaæ dinnan-ti.- ùma mahÃrÃja, sÆyatÅti.- Api nu kho bhante NÃgasena KosalarÃjà taæ asadisadÃnaæ datvà tatonidÃnaæ ka¤ci diÂÂhadhammikaæ bhogaæ và yasaæ và sukhaæ và pa- ÂilabhÅti.- Na hi mahÃrÃjÃti.- Yadi bhante NÃgasena KosalarÃjà evarÆpaæ anuttaraæ dÃnaæ datvà pi na labhi tatonidÃnaæ diÂÂhadhammikaæ bhogaæ và yasaæ và su- khaæ vÃ, tena hi bhante NÃgasena akusalaæ yeva adhi- mattaæ balavataraæ, no tathà kusalan-ti. Parittattà mahÃrÃja akusalaæ khippaæ pariïamati, vipulattà kusalaæ dÅghena kÃlena pariïamati. Upa- mÃya pi mahÃrÃja etaæ upaparikkhitabbaæ. Yathà mahÃrÃja aparante janapade kumudabhaï¬ikà nÃma dha¤¤ajÃti mÃsalunà antogehagatà hoti, sÃliyo chap- pa¤camÃsehi pariïamanti; kiæ pan' ettha mahÃrÃja an- taraæ ko viseso kumudabhaï¬ikÃya ca sÃlÅna¤-cÃti.- Parittatà bhante kumudabhaï¬ikÃya, vipulatà ca sÃ- lÅnaæ. SÃliyo bhante NÃgasena rÃjÃrahà rÃjabhoja- naæ, kumudabhaï¬ikà dÃsakammakarÃnaæ bhojanan-ti. \<-------------------------------------------------------------------------- 6 -kavabandha-C, -kabaddha- M. 14 ki¤ci all. 25 dha¤¤Ã- AaM, dha¤- ¤aæ C. 25 mÃsaluïa B, -Êunà Aa, -ÊunÃma AbC. massaphalunà M. 28 parittattà all. 28 vipulatÃya M. 29 rÃjÃrahaæ AaC. >/ #<[page 293]># %< 293>% -Evam-eva kho mahÃrÃja parittattà akusalaæ khip- paæ pariïamati, vipulattà kusalaæ dÅghena kÃlena pari- ïamatÅti. - Yaæ tattha bhante NÃgasena khippaæ pari- ïamati taæ nÃma loke adhimattaæ balavataraæ, tasmà akusalaæ adhimattaæ balavataraæ, no tathà kusalaæ. Yathà nÃma bhante NÃgasena yo koci yodho mahatima- hÃyuddhaæ pavisitvà paÂisattuæ upakacchake gahetvà Ãka¬¬hitvà khippataraæ sÃmino upaneyya so yodho loke samattho sÆro nÃma, yo ca bhisakko khippaæ sallaæ uddharati rogam-apaneti so bhisakko cheko nÃma, yo gaïako sÅghasÅghaæ gaïetvà khippaæ dassayati so gaïako cheko nÃma, yo mallo khippaæ paÂimallaæ ukkhipitvà uttÃnakaæ pÃteti so mallo samattho sÆro nÃma; evam-eva kho bhante NÃgasena yaæ khippaæ pariïamati kusalaæ và akusalaæ và taæ loke adhimattaæ balavataran-ti. - Ubhayam-pi taæ mahÃrÃja kammaæ samparÃyavedaniyaæ yeva, api ca akusalaæ sÃvajjatÃya khaïena diÂÂhadham- mavedaniyaæ hoti. Pubbakehi mahÃrÃja khattiyehi Âha- pito eso niyamo: yo pÃïaæ hanati so daï¬Ãraho, yo adinnaæ Ãdiyati, yo paradÃraæ gacchati, yo musà bha- ïati, yo gÃmaæ ghÃteti, yo panthaæ dÆseti, yo nikati- va¤canaæ karoti so daï¬Ãraho vadhitabbo chettabbo bhettabbo hantabbo ti. Taæ te upÃdÃya vicinitvà vici- nitvà daï¬enti vadhenti chindanti bhindanti hananti ca. Api nu mahÃrÃja atthi kehici Âhapito niyamo: yo dÃnaæ và deti sÅlaæ và rakkhati uposathakammaæ và karoti tassa dhanaæ và yasaæ và dÃtabban-ti. Api nu taæ vicinitvà vicinitvà dhanaæ và yasaæ và denti, corassa katakammassa vadhabandhanaæ viyÃti. - Na hi bhante ti. - Yadi mahÃrÃja dÃyakÃnaæ vicinitvà vicinitvà dha- naæ và yasaæ và dadeyyuæ, kusalam-pi diÂÂhadhamma- \<-------------------------------------------------------------------------- 7 upakacchakena AbC. 8 upanÃmeyya AbC. 9 suro all. 16 -vedanÅyaæ C throughout. 19hanti B. 23 vicinitvà once AM. 28.30 vicinitvà once CM. >/ #<[page 294]># %< 294>% vedaniyaæ bhaveyya. Yasmà ca kho mahÃrÃja dÃyake na vicinanti: dhanaæ và yasaæ và dassÃmÃti, tasmà kusalaæ na diÂÂhadhammavedaniyaæ. Iminà mahÃrÃja kÃraïena akusalaæ diÂÂhadhammavedaniyaæ, samparÃye va so adhimattaæ balavataraæ vedanaæ vediyatÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, tavÃdisena buddhimantena vinà n' eso pa¤ho sunibbedhiyo; lokikam-bhante NÃgasena lokuttarena vi¤¤Ãpitan-ti. Bhante NÃgasena, ime dÃyakà dÃnaæ datvà pubba- petÃnaæ Ãdisanti: imaæ tesaæ pÃpuïÃtÆti. Api nu te ka¤ci tatonidÃnaæ vipÃkaæ paÂilabhantÅti. - Keci ma- hÃrÃja paÂilabhanti, keci na paÂilabhantÅti. - Ke bhante paÂilabhanti, ke na paÂilabhantÅti. - NirayÆpapannà ma- hÃrÃja na paÂilabhanti, saggagatà na paÂilabhanti, tirac- chÃnayonigatà na paÂilabhanti; catunnaæ petÃnaæ tayo petà na paÂilabhanti: vantÃsikà khuppipÃsino nijjhÃma- taïhikÃ; labhanti petà paradattÆpajÅvino, te pi saramÃnà yeva labhantÅti. - Tena hi bhante NÃgasena dÃyakÃnaæ dÃnaæ vissotaæ hoti aphalaæ, yesaæ uddissa kataæ yadi te na paÂilabhantÅti. - Na hi taæ mahÃrÃja dÃnaæ aphalaæ hoti avipÃkaæ, dÃyakà yeva tassa phalaæ anu- bhavantÅti. - Tena hi bhante kÃraïena maæ sa¤¤Ãpe- hÅti. - Idha mahÃrÃja keci manussà maccha-maæsa- surÃ-bhatta-khajjakÃni paÂiyÃdetvà ¤Ãtikuæ gacchanti; yadi te ¤Ãtakà taæ upÃyanaæ na sampaÂiccheyyuæ, api nu taæ upÃyanaæ vissotaæ gaccheyya vinasseyya và ti. - Na hi bhante, sÃmikÃnaæ yeva taæ hotÅti. - Evam-eva kho mahÃrÃja dÃyakà yeva tassa phalaæ anubhavanti. Yathà \<-------------------------------------------------------------------------- 5 ca B. 5 vedanaæ om. BM. 10 Ãdissanti M, Ãdiyanti AbBC, adhi- yanti Aa. 11 ki¤ci all. 22 bhante NÃgasena AbBaM. 25 naæ ABC, naæ taæ M. 28 anubhavantÅti all. >/ #<[page 295]># %< 295>% và pana mahÃrÃja puriso gabbhaæ paviÂÂho asati purato nikkhamanamukhe kena nikkhameyyÃti. - PaviÂÂhen' eva bhante ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja dÃyakà yeva tassa phalaæ anubhavantÅti. - Hotu bhante NÃgasena, evam- etaæ, tathà sampaÂicchÃma: dÃyakà yeva tassa phalaæ anubhavanti, na mayaæ taæ kÃraïaæ vilomemÃti. Bhante NÃgasena, yadi imesaæ dÃyakÃnaæ dinnaæ dÃnaæ pubbapetÃnaæ pÃpuïÃti te ca tassa vipÃkaæ anu- bhavanti, tena hi yo pÃïÃtipÃtÅ luddo lohitapÃïi paduÂ- Âhamanasankappo manusse ghÃtetvà dÃruïaæ kammaæ katvà pubbapetÃnaæ Ãdiseyya: imassa me kammassa vi- pÃko pubbapetÃnaæ pÃpuïÃtÆti, api nu tassa vipÃko pubbapetÃnaæ pÃpuïÃtÅti. - Na hi mahÃrÃjÃti. - Bhante NÃgasena, ko tattha hetu kiæ kÃraïaæ yena kusalaæ pÃpuïÃti akusalaæ na pÃpuïÃtÅti. - N' eso mahÃrÃja pa¤ho pucchitabbo, mà ca tvaæ mahÃrÃja: vissajjako atthÅti apucchitabbaæ pucchi; kissa ÃkÃso nirÃlambo, kissa Gangà uddhamukhà na sandati, kissa ime manussà ca dijà ca dipadÃ, migà catuppadà ti tam-pi maæ tvaæ pucchissasÅti.-NÃhan-taæ bhante NÃgasena vihesÃ- pekkho pucchÃmi, api ca nibbÃhanatthÃya sandehassa pucchÃmi. Bahumanussà loke vÃmagÃhino vicakkhukÃ; kin-ti te otÃraæ na labheyyun-ti evÃhan-taæ pucchÃ- mÅti. - Na sakkà mahÃrÃja saha akatena ananumatena saha pÃpaæ kammaæ saævibhajituæ. Yathà mahÃrÃja manussà udakanibbÃhanena udakaæ suvidÆram-pi haranti, api nu mahÃrÃja sakkà ghanamahÃselapabbato nibbÃhanena yathicchitaæ haritun-ti. - Na hi bhante ti. - Evam- eva kho mahÃrÃja sakkà kusalaæ saævibhajituæ, na sakkà akusalaæ saævibhajituæ. Yathà và pana mahÃrÃja sakkà telena padÅpo jaletuæ, api nu mahÃrÃja sakkà udakena \<-------------------------------------------------------------------------- 7 dinnadÃnaæ CM. 11 Ãdiyeyya ABC. 18 na om. all 19dvijà C. 19 dvipadà CaM 23 okÃraæ M. 25 pÃpakammaæ CM. 26 sudÆrampi A >/ #<[page 296]># %< 296>% padÅpo jaletun-ti. - Na hi bhante ti.-Evam-eva kho mahÃrÃja sakkà kusalaæ saævibhajituæ, na sakkà aku- salaæ saævibhajituæ. Yathà và pana mahÃrÃja kassakà taÊÃkato udakaæ nÅharitvà dha¤¤aæ paripÃcenti, api nu kho mahÃrÃja sakkà mahÃsamuddato udakaæ nÅharitvà dha¤¤aæ paripÃcetun-ti. - Na hi bhante ti. - Evam- eva kho mahÃrÃja sakkà kusalaæ saævibhajituæ, na sakkà akusalaæ saævibhajitun-ti. Bhante NÃgasena, kena kÃraïena sakkà kusalaæ saævibhajituæ, na sakkà akusalaæ saævibhajituæ; kÃ- raïena maæ sa¤¤Ãpehi, nÃhaæ andho anÃloko, sutvà vedissÃmÅti. - Akusalaæ mahÃrÃja thokaæ, kusalaæ bahukaæ, thokattà akusalaæ kattÃraæ yeva pariyÃdiyati, bahukattà kusalaæ sadevakaæ lokaæ ajjhottharatÅti. - Opammaæ karohÅti. - Yathà mahÃrÃja parittaæ ekaæ udabindu paÂhaviyaæ nipateyya, api nu kho taæ mahÃrÃja udabindu dasa pi dvÃdasa pi yojanÃni ajjhotthareyyÃti. - Na hi bhante, yattha taæ udabindu nipatitaæ tatth' eva pariyÃdiyatÅti. - Kena kÃraïena mahÃrÃjÃti. - Parittattà bhante udabindussÃti. - Evam-eva kho ma- hÃrÃja parittaæ akusalaæ, parittattà kattÃraæ yeva pa- riyÃdiyati, na sakkà saævibhajituæ. Yathà và pana ma- hÃrÃja mahatimahÃmegho abhivasseyya tappayanto dha- raïitalaæ, api nu kho so mahÃrÃja mahÃmegho samantato otthareyyÃti. - ùma bhante, pÆrayitvà so mahÃmegho sobbha-sara-sarita-sÃkhÃ-kandara-padara-daha-taÊÃka- udapÃna-pokkharaïiyo dasa pi dvÃdasa pi yojanÃni ajjhot- thareyyÃti. - Kena kÃraïena mahÃrÃjÃti. - Mahantattà bhante meghassÃti. - Evam-eva kho mahÃrÃja kusalaæ bahukaæ, bahukattà sakkà devamanussehi pi saævibha- jitun-ti. Bhante NÃgasena, kena kÃraïena akusalaæ thokaæ, \<-------------------------------------------------------------------------- 16 udakabindu ACM, and so M throughout. 22 -diyatÅti ABC. >/ #<[page 297]># %< 297>% kusalaæ bahutaran-ti. - Idha mahÃrÃja yo koci dÃnaæ deti sÅlaæ samÃdiyati uposathakammaæ karoti, so haÂÂho pahaÂÂho hasito pahasito pamudito pasannamÃnaso vedajÃto hoti; tassa aparÃparaæ pÅti uppajjati, pÅtimanassa bhiyyo bhiyyo kusalaæ pava¬¬hati. Yathà mahÃrÃja udapÃne bahusalilasampuïïe ekena desena udakaæ paviseyya ekena nikkhameyya, nikkhamante pi aparÃparaæ uppajjati, na sakkà hoti khayaæ pÃpetuæ; evam-eva kho mahÃrÃja kusalaæ bhiyyo bhiyyo pava¬¬hati. Vassasate pi ce ma- hÃrÃja puriso kataæ kusalaæ Ãvajjeyya, Ãvajjite Ãvajjite bhiyyo bhiyyo kusalaæ pava¬¬hati, tassa taæ kusalaæ sakkà hoti yathicchakehi saddhiæ saævibhajituæ. Idam- ettha mahÃrÃja kÃraïaæ yena kÃraïena kusalaæ bahu- taraæ. Akusalaæ pana mahÃrÃja karonto pacchà vip- paÂisÃrÅ hoti, vippaÂisÃrino cittaæ patilÅyati patikuÂati pativaÂÂati, na sampasÃrÅyati, socati tappati hÃyati khÅ- yati, na pariva¬¬hati, tatth' eva pariyÃdiyati. Yathà mahÃrÃja sukkhÃya nadiyà mahÃpuÊinÃya unnatÃvanatÃya kuÂila-sankuÂilÃya uparito parittaæ udakaæ Ãgacchantaæ hÃyati khÅyati, na pariva¬¬hati, tatth' eva pariyÃdiyati; evam-eva kho mahÃrÃja akusalaæ karontassa cittaæ patÅlÅyati patikuÂati pativaÂÂati, na sampasÃrÅyati, socati tappati hÃyati khÅyati, na pariva¬¬hati, tatth' eva pari- yÃdiyati. Idam-ettha mahÃrÃja kÃraïaæ yena kÃraïena akusalaæ thokan-ti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam- etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, imasmiæ loke naranÃriyo supinaæ passanti kalyÃïam-pi pÃpakam-pi, diÂÂhapubbam-pi adiÂÂhapubbam-pi, katapubbam-pi akatapubbam-pi, \<-------------------------------------------------------------------------- 5 yathà pana BC, yathà và pana AM. 10 Ãvajjeyya Ãvajjeyya M. 18 -puli- C. >/ #<[page 298]># %< 298>% khemam-pi sabhayam-pi, dÆre pi santike pi, bahuvi- dhÃni pi anekavaïïasahassÃni dissanti. Ki¤-c' etaæ supinaæ nÃma, ko c' etaæ passatÅti. - Nimittam-etaæ mahÃrÃja supinaæ nÃma yaæ cittassa ÃpÃtham-upagac- chati. Cha-y-ime mahÃrÃja supinaæ passanti: vÃtiko supinaæ passati, pittiko supinaæ passati, semhiko supi- naæ passati, devatÆpasaæhÃrato supinaæ passati, samu- dÃciïïato supinaæ passati, pubbanimittato supinaæ pas- sati. Tatra mahÃrÃja yaæ pubbanimittato supinaæ pas- sati taæ yeva saccaæ, avasesaæ micchà ti. - Bhante NÃgasena, yo pubbanimittato supinaæ passati, kiæ tassa cittaæ sayaæ gantvà taæ nimittaæ vicinÃti, taæ và ni- mittaæ cittassa ÃpÃtham-upagacchati, a¤¤o và Ãgantvà tassa ÃrocetÅti. - Na mahÃrÃja tassa cittaæ sayaæ gan- tvà taæ nimittaæ vicinÃti, nÃpi a¤¤o koci Ãgantvà tassa Ãroceti, atha kho taæ yeva nimittaæ cittassa ÃpÃ- tham-upagacchati. Yathà mahÃrÃja ÃdÃso na sayaæ kuhi¤ci gantvà chÃyaæ vicinÃti, nÃpi a¤¤o koci chÃyaæ Ãnetvà ÃdÃsaæ Ãropeti, atha kho yato kutoci chÃyà Ãgantvà ÃdÃsassa ÃpÃtham-upagacchati; evam-eva kho mahÃrÃja na tassa cittaæ sayaæ gantvà taæ nimittaæ vicinÃti, nÃpi a¤¤o koci Ãgantvà Ãroceti, atha kho yato kutoci nimittaæ Ãgantvà cittassa ÃpÃtham-upagacchatÅti. Bhante NÃgasena, yan-taæ cittaæ supinaæ passati, api nu taæ cittaæ jÃnÃti: evaæ nÃma vipÃko bhavissati khemaæ và bhayaæ và ti. - Na hi mahÃrÃja taæ cittaæ jÃnÃti: evaæ vipÃko bhavissati khemaæ và bhayaæ và ti; nimitte pana uppanne a¤¤esaæ katheti, tato te atthaæ kathentÅti. - Ingha bhante NÃgasena kÃraïaæ dassehÅti. - Yathà mahÃrÃja sarÅre tilakà piÊakà daddÆni uÂÂha- hanti lÃbhÃya và alÃbhÃya và yasÃya và ayasÃya và \<-------------------------------------------------------------------------- 2 kimetaæ C 3 nimittetaæ A. 10 avasesà M. 15 a¤¤o và koci all. 16 tassa na Ãr. AC. 21 mah. tassa . . . nimittaæ na vicinÃti AC. 22 a¤¤o và koci AC. >/ #<[page 299]># %< 299>% nindÃya và pasaæsÃya và sukhÃya và dukkhÃya vÃ, api nu tà mahÃrÃja [tilakÃ] piÊakà jÃnitvà uppajjanti: imaæ nÃma mayaæ atthaæ nipphÃdessÃmÃti. - Na hi bhante, yÃdise tà okÃse piÊakà sambhavanti, tattha tà piÊakà disvà nemittakà byÃkaronti: evaæ nÃma vipÃko bhavis- satÅti. - Evam-eva kho mahÃrÃja yan-taæ cittaæ su- pinaæ passati na taæ cittaæ jÃnÃti: evaæ nÃma vipÃko bhavissati khemaæ và bhayaæ và ti; nimitte pana up- panne a¤¤esaæ katheti, tato te atthaæ kathentÅti. Bhante NÃgasena, yo supinaæ passati so niddÃyanto passati udÃhu jagganto passatÅti. - Yo so mahÃrÃja supinaæ passati na so niddÃyanto passati nÃpi jagganto passati, api ca okkante middhe asampatte bhavange etth' antare supinaæ passati. MiddhasamÃrÆÊhassa mahÃrÃja cittaæ bhavangagataæ hoti, bhavangagataæ cittaæ na- ppavattati, appavattaæ cittaæ sukhadukkhaæ na-ppajÃ- nÃti, appaÂivijÃnantassa supino na hoti, pavattamÃne citte supinaæ passati. Yathà mahÃrÃja timire andhakÃre ap- pabhÃse suparisuddhe pi ÃdÃse chÃyà na dissati, evam- eva kho mahÃrÃja middhasamÃrÆÊhe citte bhavangagate tiÂÂhamÃne pi sarÅre cittaæ appavattaæ hoti, appavatte citte supinaæ na passati. Yathà mahÃrÃja ÃdÃso evaæ sarÅraæ daÂÂhabbaæ, yathà andhakÃro evaæ middhaæ daÂÂhabbaæ, yathà Ãloko evaæ cittaæ daÂÂhabbaæ. Yathà và pana mahÃrÃja mahikotthaÂassa suriyassa pabhà na dissati, santà yeva suriyarasmi appavattà hoti, appa- vattÃya suriyarasmiyà Ãloko na hoti; evam-eva kho mahÃrÃja middhasamÃrÆÊhassa cittaæ bhavangagataæ hoti, bhavangagataæ cittaæ na-ppavattati, appavatte citte supinaæ na passati. Yathà mahÃrÃja suriyo evaæ sarÅraæ daÂÂhabbaæ, yathà mahikottharaïaæ evaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 4 yÃdise om. AC. 5 nemittikà B. 11 .12 jÃgaranto M. 12 passati so nidd. na passati AC. 21 appavattaæ om AC. >/ #<[page 300]># %< 300>% middhaæ daÂÂhabbaæ, yathà suriyarasmi evaæ cittaæ daÂÂhabbaæ. Dvinnaæ mahÃrÃja sante pi sarÅre cittaæ appavat- taæ hoti: middhasamÃrÆÊhassa bhavangagatassa sante pi sarÅre cittaæ appavattaæ hoti, nirodhasamÃpannassa sante pi sarÅre cittaæ appavattaæ hoti. JÃgarantassa mahÃ- rÃja cittaæ lolaæ hoti vivaÂaæ pÃkaÂaæ anibaddhaæ, evarÆpassa citte nimittaæ ÃpÃthaæ na upeti. Yathà ma- hÃrÃja purisaæ vivaÂaæ pÃkaÂaæ akiriyaæ arahassaæ rahassakÃmà parivajjenti, evam-eva kho mahÃrÃja jÃga- rantassa dibbo attho ÃpÃthaæ na upeti, tasmà jÃgaranto supinaæ na passati. Yathà và pana mahÃrÃja bhikkhuæ bhinnÃjÅvaæ anÃcÃraæ pÃpamittaæ dussÅlaæ kusÅtaæ hÅ- naviriyaæ kusalà bodhapakkhiyà dhammà ÃpÃthaæ na upenti, evam-eva kho mahÃrÃja jÃgarantassa dibbo attho ÃpÃthaæ na upeti, tasmà jÃgaranto supinaæ na passatÅti. Bhante NÃgasena, atthi middhassa Ãdi-majjha-pari- yosÃnan-ti. - ùma mahÃrÃja, atthi middhassa Ãdi, atthi majjhaæ, atthi pariyosÃnan-ti. - Katamaæ Ãdi, kata- maæ majjhaæ, katamaæ pariyosÃnan-ti. - Yo mahÃ- rÃja kÃyassa onÃho pariyonÃho dubbalyaæ mandatà akam- ma¤¤atà kÃyassa, ayaæ middhassa Ãdi; yo mahÃrÃja kapiniddÃpareto vokiïïakaæ jaggati, idaæ middhassa majjhaæ; bhavangagati pariyosÃnaæ. MajjhÆpagato ma- hÃrÃja kapiniddÃpareto supinam passati. Yathà mahÃ- rÃja koci yatacÃrÅ samÃhitacitto Âhitadhammo acalabud- dhi pahÅnakotÆhalasaddaæ vanam-ajjhogÃhitvà sukhu- maæ atthaæ cintayati, na ca so tattha middhaæ okka- mati, so tattha samÃhito ekaggacitto sukhumaæ atthaæ paÂivijjhati; evam-eva kho mahÃrÃja jÃgaro na middha- samÃpanno ajjhupagato kapiniddaæ kapiniddÃpareto su- \<-------------------------------------------------------------------------- 8 ÃpÃtaæ C. 9 arahassÃrahaæ AbC. 14 -vÅriyaæ ABC 14 kusalaæ AC. 14 ÃpÃtaæ Aa. 26 sa¤¤atacÃri A. 27 -gÃhetvà M, -gahetvà ABC. >/ #<[page 301]># %< 301>% pinaæ passati. Yathà mahÃrÃja kotÆhalasaddo evaæ jÃgaraïaæ daÂÂhabbaæ, yathà vivittaæ vanaæ evaæ kapi- niddÃpareto daÂÂhabbo, yathà so kotÆhalasaddaæ ohÃya middhaæ vivajjetvà majjhattabhÆto sukhumaæ atthaæ paÂivijjhati, evaæ jÃgaro na middhasamÃpanno kapinid- dÃpareto supinaæ passatÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, ye te sattà maranti, sabbe te kÃle yeva maranti, udÃhu akÃle pi marantÅti. - Atthi mahÃ- rÃja kÃle pi maraïaæ, atthi akÃle pi maraïan-ti. - Ke te bhante NÃgasena kÃle maranti, ke akÃle marantÅti. - DiÂÂhapubbà pana mahÃrÃja tayà ambarukkhà và jam- burukkhà và a¤¤asmà và pana phalarukkhà phalÃni pa- tantÃni ÃmÃni ca pakkÃni cÃti. - ùma bhante ti. - YÃni tÃni mahÃrÃja phalÃni rukkhato patanti sabbÃni tÃni kÃle yeva patanti udÃhu akÃle pÅti. - YÃni tÃni bhante NÃgasena phalÃni paripakkÃni vilÅnÃni patanti sabbÃni tÃni kÃle patanti; yÃni pana tÃni avasesÃni pha- lÃni tesu kÃnici kimividdhÃni patanti, kanici lakuÂahatÃni patanti, kÃnici vÃtapahaÂÃni patanti, kÃnici antopÆtikÃni hutvà patanti, sabbÃni tÃni akÃle patantÅti. - Evam- eva kho mahÃrÃja ye te jarÃvegahatà maranti te yeva kÃle maranti; avasesà keci kammapatibÃÊhà maranti, keci gatipatibÃÊhÃ, keci kiriyapatibÃÊhà marantÅti. - Bhante NÃgasena, ye te kammapatibÃÊhà maranti, ye pi te gatipatibÃÊhà maranti, ye pi te kiriyapatibÃÊhà maranti, ye pi te jarÃvegapatibÃÊhà maranti, sabbe te kÃle yeva maranti; yo pi mÃtukucchigato marati, so tassa kÃlo, kÃle yeva so marati; yo pi vijÃtaghare marati, so tassa \<-------------------------------------------------------------------------- 2 jÃgaraæ A. 4 majjhattha- AaB. 12 tvayà C. 19 lakuÂÃh- C. 22 pa- tanti ABC. >/ #<[page 302]># %< 302>% kÃlo, so pi kÃle yeva marati; yo pi æÃsiko marati - pe- yo pi vassasatike marati, so tassa kÃlo, kÃle yeva so marati. Tena hi bhante NÃgasena akÃle maraïaæ nÃma na hoti; ye keci maranti sabbe te kÃle yeva ma- rantÅti. Satt' ime mahÃrÃja vijjamÃne pi uttariæ Ãyusmiæ akÃle maranti, katame satta: jighacchito mahÃrÃja bho- janaæ alabhamÃno upahatabbhantaro vijjamÃne pi uttariæ Ãyusmiæ akÃle marati; pipÃsito mahÃrÃja pÃnÅyaæ ala- bhamÃno parisukkhahadayo vijjamÃne pi uttariæ Ãyusmiæ akÃle marati; ahinà daÂÂho mahÃrÃja visavegÃbhihato tikicchakaæ alabhamÃno vijjamÃne pi uttariæ Ãyusmiæ akÃle marati; visam-Ãsito mahÃrÃja ¬ayhantesu anga- paccangesu agadaæ alabhamÃno vijjamÃne pi uttariæ Ãyusmiæ akÃle marati; aggigato mahÃrÃja jhÃyamÃno nibbÃpanaæ alabhamÃno vijjamÃne pi uttariæ Ãyusmiæ akÃle marati; udakagato mahÃrÃja patiÂÂhaæ alabhamÃno vijjamÃne pi uttariæ Ãyusmiæ akÃle marati; sattihato mahÃrÃja ÃbÃdhiko bhisakkaæ alabhamÃno vijjamÃne pi uttariæ Ãyusmiæ akÃle marati. Ime kho mahÃrÃja satta vijjamÃne pi uttariæ Ãyusmiæ akÃle maranti. Tatra pÃ- haæ mahÃrÃja ekaæsena vadÃmi. AÂÂhavidhena mahÃrÃja sattÃnaæ kÃlakiriyà hoti: vÃtasamuÂÂhÃnena pittasamuÂ- ÂhÃnena semhasamuÂÂhÃnena sannipÃtikena utupariïÃmena visamaparihÃrena opakkamikena kammavipÃkena mahÃrÃja sattÃnaæ kÃlakiriyà hoti. Tatra mahÃrÃja yad-idaæ kam- mavipÃkena kÃlakiriyà sà yeva tattha sÃmÃyikà kÃlakiriyÃ, avasesà asÃmÃyikà kÃlakiriyÃ. Bhavati ca: JighacchÃya pipÃsÃya ahinà daÂÂho visena ca aggi-udaka-sattÅhi akÃle tattha mÅyati. \<-------------------------------------------------------------------------- 3 eso C. 27 sÃmayik- B throughout, A five times, Aa three times, CM once; samÃ- C twice. 28 asÃmayikà ABC. 28 kÃlakiriyà ti all. >/ #<[page 303]># %< 303>% VÃta-pittena semhena sannipÃten' utÆhi ca visamopakkamakammehi akÃle tattha mÅyatÅti. Keci mahÃrÃja sattà pubbe katena tena tena aku- salakammavipÃkena maranti. Idha mahÃrÃja yo pubbe pare jighacchÃya mÃreti so bahÆni vassasatasahassÃni jighacchÃya paripÅÊito chÃto parikilanto sukkha-pamilÃta- hadayo sukkhito visukkhito jhÃyanto abbhantaraæ pari- dayhanto jighacchÃya yeva marati daharo pi majjhimo pi mahallako pi; idam-pi tassa sÃmÃyikaæ maraïaæ. Yo pubbe pare pipÃsÃya mÃreti so bahÆni vassasatasahassÃni peto hutvà nijjhÃmataïhiko samÃno lÆkho kiso parisuk- khitahadayo pipÃsÃya yeva marati daharo pi majjhimo pi mahallako pi; idam-pi tassa sÃmÃyikaæ maraïaæ. Yo pubbe pare ahinà dasÃpetvà mÃreti so bahÆni vas- sasatasahassÃni ajagaramukhen' eva ajagaramukhaæ kaï- hasappamukhen' eva kaïhasappamukhaæ parivattitvà tehi khÃyitakhÃyito ahÅhi daÂÂho yeva marati daharo pi maj- jhimo pi mahallako pi; idam-pi tassa sÃmÃyikaæ mara- ïaæ. Yo pubbe pare visaæ datvà mÃreti so bahÆni vassasatasahassÃni ¬ayhantehi angapaccangehi bhijjamÃ- nena sarÅrena kuïapagandhaæ vÃyanto visen' eva marati daharo pi majjhimo pi mahallako pi; idam-pi tassa sÃ- mÃyikaæ maraïaæ. Yo pubbe pare agginà mÃreti so ba- hÆni vassasatasahassÃni angÃrapabbaten' eva angÃrapabba- taæ Yamavisayen' eva Yamavisayaæ parivattitvà da¬¬ha- vida¬¬hagatto agginà yeva marati daharo pi majjhimo pi mahallako pi; idam-pi tassa sÃmÃyikaæ maraïaæ. Yo pubbe pare udakena mÃreti so bahÆni vassasatasahassÃni hata-vilutta-bhagga-dubbalagatto khubhitacitto udake yeva marati daharo pi majjhimo pi mahallako pi; idam-pi tassa sÃmÃyikaæ maraïaæ. Yo pubbe pare sattiyà mÃreti \<-------------------------------------------------------------------------- 3 pubbe kate akusalakamme tena ak. M. 6 sukkhampilÃta- B, sukkhami, lÃta- M. 8 -¬ayh- M. 8 -Ãy'eva M. 12 -Ãy'eva AaB. 14 daÂÂhÃpetvà ABaCM (in B corr. by first hand). 17 khayitakhayito ABC. 20 anga- mangehi B. >/ #<[page 304]># %< 304>% so bahÆni vassasatasahassÃni chinna-bhinna-koÂÂita-vi- koÂÂito sattimukhasamÃhato sattiyà yeva marati daharo pi majjhimo pi mahallako pi; idam-pi tassa sÃmÃyikaæ maraïan-ti. Bhante NÃgasena, akÃle maraïaæ atthÅti yaæ vadesi, ingha me tvaæ tattha kÃraïaæ atidisÃti. - Yathà ma- hÃrÃja mahatimahÃaggikkhandho Ãdiïïa-tiïa-kaÂÂha-sÃ- khÃ-palÃso pariyÃdiïïabhakkho upÃdÃnasankhayà nibbÃ- yati, so aggi vuccati anÅtiko anupaddavo samaye nibbuto nÃmÃti, evam-eva kho mahÃrÃja yo koci bahÆni divasa- sahassÃni jÅvitvà jarÃjiïïo Ãyukkhayà anÅtiko anupaddavo marati so vuccati samaye maraïam-upagato ti. Yathà và pana mahÃrÃja mahatimahÃaggikkhandho Ãdiïïa-tiïa- kaÂÂha-sÃkhÃ-palÃso assa, taæ apariyÃdiïïe yeva tiïa- kaÂÂha-sÃkhÃ-palÃse mahatimahÃmegho abhippavassitvà nibbÃpeyya, api nu kho so mahÃrÃja mahÃaggikkhandho samaye nibbuto nÃma hotÅti. - Na hi bhante ti. - Kissa pana so mahÃrÃja pacchimo aggikkhandho puri- makena aggikkhandhena samasamagatiko nÃhosÅti. - ùgantukena bhante meghena patipÅÊito so aggikkhandho asamayanibbuto ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja yo koci akÃle marati so Ãgantukena rogena patipÅÊito vÃtasamuÂ- ÂhÃnena và pittasamuÂÂhÃnena và semhasamuÂÂhÃnena và sannipÃtikena và utupariïÃmajena và visamaparihÃrajena và opakkamikena và jighacchÃya và pipÃsÃya và sappa- daÂÂhena và visam-Ãsitena và agginà và udakena và sattiyà và patipÅÊito akÃle marati. Idam-ettha mahÃrÃja kÃraïaæ yena kÃraïena akÃle maraïaæ atthi. Yathà và pana mahÃrÃja gagane mahatimahÃvalÃhako uÂÂhahitvà ninna¤-ca thala¤-ca paripÆrayanto abhivas- sati, so vuccati megho anÅtiko anupaddavo vassatÅti, evam-eva kho mahÃrÃja yo koci ciraæ jÅvitvà jarÃjiïïo \<-------------------------------------------------------------------------- 7.18 Ãdinna- C (A once). 8 pariyÃdinna- C. 13 và om. Aa. 16 so om. AaBM. >/ #<[page 305]># %< 305>% Ãyukkhayà anÅtiko anupaddavo marati so vuccati samaye maraïam-upagato ti. Yathà và pana mahÃrÃja gagane mahatimahÃvalÃhako uÂÂhahitvà antarà yeva mahatà vÃtena abbhatthaæ gaccheyya, api nu kho so mahÃrÃja valÃhako samaye vigato nÃma hotÅti. - Na hi bhante ti. - Kissa pana so mahÃrÃja pacchimo valÃhako puri- makena valÃhakena samasamagatiko nÃhosÅti. - ùgan- tukena bhante vÃtena patipÅÊito so valÃhako asamayap- patto yeva vigato ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja yo koci akÃle marati so Ãgantukena rogena patipÅÊito vÃta- samuÂÂhÃnena vÃ-pe-sattivegapatipÅÊito và akÃle marati. Idam-ettha mahÃrÃja kÃraïaæ yena kÃraïena akÃle maraïaæ atthi. Yathà và pana mahÃrÃja balavà ÃsÅviso kupito ka¤- cid-eva purisaæ ¬aseyya, tassa taæ visaæ anÅtikam- anupaddavaæ maraïaæ pÃpeyya, taæ visaæ vuccati anÅ- tikam-anupaddavaæ koÂigatan-ti; evam-eva kho ma- hÃrÃja yo koci ciraæ jÅvitvà jarÃjiïïo Ãyukkhayà anÅtiko anupaddavo marati so vuccati anÅtiko anupaddavo jÅvi- takoÂigato sÃmÃyikaæ maraïam-upagato ti. Yathà và pana mahÃrÃja balavatà ÃsÅvisena daÂÂhassa antarà yeva ahiguïÂhiko agadaæ datvà avisaæ kareyya, api nu kho taæ mahÃrÃja visaæ samaye vigataæ nÃma hotÅti. - Na hi bhante ti. - Kissa pana taæ mahÃrÃja pacchimaæ visaæ purimakena visena samasamagatikaæ nÃhosÅti. - ùgantukena bhante agadena patipÅÊitaæ visaæ akoÂigataæ yeva vigatan-ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja yo koci akÃle marati so Ãgantukena rogena patipÅÊito vÃtasamuÂ- ÂhÃnena vÃ-pe-sattivegapatipÅÊito và akÃle marati. Idam-ettha mahÃrÃja kÃraïaæ yena kÃraïena akÃle maraïaæ atthi. Yathà và pana mahÃrÃja issattho saraæ pÃteyya, \<-------------------------------------------------------------------------- 22 -guïtiko B, -guï¬iko AaM. >/ #<[page 306]># %< 306 >% sace so saro yathÃgati-gamanapatha-matthakaæ gacchati, so saro vuccati anÅtiko anupaddavo yathÃgati-gamana- patha-matthakaæ gato nÃmÃti; evam-eva kho mahÃrÃja yo koci ciraæ jÅvitvà jarÃjiïïo Ãyukkhayà anÅtiko anu- paddavo marati so vuccati anÅtiko anupaddavo samaye maraïam-upagato ti. Yathà và pana mahÃrÃja issattho saraæ pÃteyya, tassa taæ saraæ tasmiæ yeva khaïe koci gaïheyya, api nu kho so mahÃrÃja saro yathÃgati- gamanapatha-matthakaæ gato nÃma hotÅti. - Na hi bhante ti. - Kissa pana so mahÃrÃja pacchimo saro purimakena sarena samasamagatiko nÃhosÅti. - ùgan- tukena bhante gahaïena tassa sarassa gamanaæ upac- chinnan-ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja yo koci akÃle marati so Ãgantukena rogena patipÅÊito vÃtasamuÂÂhÃnena vÃ-pe-sattivegapatipÅÊito và akÃle marati. Idam- ettha mahÃrÃja kÃraïaæ yena kÃraïena akÃle mara- ïaæ atthi. Yathà và pana mahÃrÃja yo koci lohamayaæ bhÃ- janaæ ÃkoÂeyya, tassa ÃkoÂanena saddo nibbattitvà yathÃ- gati-gamanapatha-matthakaæ gacchati, so saddo vuccati anÅtiko anupaddavo yathÃgati-gamanapatha-matthakaæ gato nÃmÃti; evam-eva kho mahÃrÃja yo koci bahÆni divasasahassÃni jÅvitvà jarÃjiïïo Ãyukkhayà anÅtiko anu- paddavo marati so vuccati anÅtiko anupaddavo samaye maraïam-upagato ti. Yathà và pana mahÃrÃja yo koci lohamayaæ bhÃjanaæ ÃkoÂeyya, tassa ÃkoÂanena saddo nibbatteyya, nibbatte sadde adÆragate koci Ãmaseyya, sah' Ãmasanena saddo nirujjheyya, api nu kho so ma- hÃrÃja saddo yathÃgati-gamanapatha-matthakaæ gato nÃma hotÅti. - Na hi bhante ti. - Kissa pana mahÃ- rÃja pacchimo saddo purimakena saddena samasamagatiko nÃhosÅti. - ùgantukena bhante Ãmasanena so saddo \<-------------------------------------------------------------------------- 17 atthÅti all throughout. >/ #<[page 307]># %< 307>% uparato ti. - Evam-eva o mahÃrÃja yo koci akÃle marati so Ãgantukena rogena patipÅÊito vÃtasamuÂÂhÃnena vÃ-pe-sattivegapatipÅÊito và akÃle marati. Idam- ettha mahÃrÃja kÃraïaæ yena kÃraïena akÃle mara- ïaæ atthi. Yathà và pana mahÃrÃja khette suvirÆÊhaæ dha¤¤a- bÅjaæ sammà pavattamÃnena vassena otata-vitata-Ãkiïïa- bahu-phalaæ hutvà sassuÂÂhÃnasamayaæ pÃpuïÃti, taæ dha¤¤aæ vuccati anÅtikam-anupaddavaæ samayasam- pattaæ nÃma hotÅti; evam-eva kho mahÃrÃja yo koci bahÆni divasasahassÃni jÅvitvà jarÃjiïïo Ãyukkhayà anÅtiko anupaddavo marati so vuccati anÅtiko anupaddavo sa- maye maraïam-upagato ti. Yathà và pana mahÃrÃja khette suvirÆÊhaæ dha¤¤abÅjaæ udakena vikalaæ ma- reyya, api nu kho taæ mahÃrÃja dha¤¤aæ samayasam- pattaæ nÃma hotÅti. - Na hi bhante ti. - Kissa pana taæ mahÃrÃja pacchimaæ dha¤¤aæ purimakena dha¤¤ena samasamagatikaæ nÃhosÅti. - ùgantukena bhante uï- hena patipÅÊitaæ taæ dha¤¤aæ matan-ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja yo koci akÃle marati so Ãgantukena rogena patipÅÊito vÃtasamuÂÂhÃnena vÃ-pe-sattivegapati- pÅÊito và akÃle marati. Idam-ettha mahÃrÃja kÃraïaæ yena kÃraïena akÃle maraïaæ atthi. Sutapubbaæ pana tayà mahÃrÃja sampannaæ taruïa- sassaæ kimayo uÂÂhahitvà samÆlaæ nÃsentÅti. - Suta- pubba¤-c' eva taæ bhante amhehi diÂÂhapubba¤-cÃti.- Kin-nu kho taæ mahÃrÃja sassaæ kÃle naÂÂhaæ, udÃhu akÃle naÂÂhan-ti. - AkÃle bhante; yadi kho taæ bhante sassaæ kimayo na khÃdeyyuæ, sassuddharaïasamayaæ pÃpuïeyyÃti. - Kim-pana mahÃrÃja Ãgantukena upa- ghÃtena sassaæ vinassati, nirupaghÃtaæ sassaæ sassud- dharaïasamayaæ pÃpuïÃtÅti. - ùma bhante ti. - \<-------------------------------------------------------------------------- 19 taæ om. BM. L >/ #<[page 308]># %< 308>% Evam-eva kho mahÃrÃja yo koci akÃle marati so Ãgan- tukena rogena patipÅÊito vÃtasamuÂÂhÃnena vÃ-pe- sattivegapatipÅÊito và akÃle marati. Idam-ettha mahÃrÃja kÃraïaæ yena kÃraïena akÃle maraïaæ atthi. Sutapubbaæ pana tayà mahÃrÃja sampanne sasse phalabhÃranamite ma¤jaritapatte karakavassaæ nÃma vas- sajÃti nipatitvà vinÃseti aphalaæ karotÅti. - Suttapub- ba¤-c' eva taæ bhante amhehi diÂÂhapubba¤-cÃti. - Api nu kho taæ mahÃrÃja sassaæ kÃle naÂÂhaæ udÃhu akÃle naÂÂhan-ti. - AkÃle bhante; yadi kho taæ bhante [sassaæ] karakavassaæ na vasseyya, sassuddharaïasama- yaæ pÃpuïeyyÃti. - Kim-pana mahÃrÃja Ãgantukena upaghÃtena sassaæ vinassati, nirupaghÃtaæ sassaæ sas- suddharaïasamayaæ pÃpuïÃtÅti. - ùma bhante ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja yo koci akÃle marati so Ãgan- tukena rogena patipÅÊito vÃtasamuÂÂhÃnena và pittasamuÂ- ÂhÃnena và semhasamuÂÂhÃnena và sannipÃtikena và utu- pariïÃmajena và visamaparihÃrajena và opakkamikena và jighacchÃya và pipÃsÃya và sappadaÂÂhena và visam- Ãsitena và agginà và udakena và sattivegapatipÅÊito và akÃle marati; yadi pana Ãgantukena rogena patipÅÊito na bhaveyya, samaye va maraïaæ pÃpuïeyya. Idam- ettha mahÃrÃja kÃraïaæ yena kÃraïena akÃle mara- ïaæ atthÅti. Acchariyaæ bhante NÃgasena, abbhutaæ bhante NÃgasena, sudassitaæ kÃraïaæ, suddassitaæ opammaæ akÃle maraïassa paridÅpanÃya; atthi akÃle maraïan-ti uttÃnÅkataæ pÃkaÂaæ kataæ vibhÆtaæ kataæ. Acitta- vikkhittako pi bhante NÃgasena manujo ekamekena pi tÃva opammena niÂÂhaæ gaccheyya: atthi akÃle mara- \<-------------------------------------------------------------------------- 21 pana so Ãg. A. 22 và AbBC; om. AaM. 28 uttÃni- ACM. 28 acinta- C, acinti- A. >/ #<[page 309]># %< 309>% ïan-ti; kim-pana manujo sacetano. PaÂhamopammen' evÃhaæ bhante sa¤¤atto: atthi akÃle maraïan-ti, api ca aparÃparaæ nibbÃhanaæ sotukÃmo na sampaÂicchin-ti. Bhante NÃgasena, sabbesaæ parinibbutÃnaæ ce- tiye pÃÂihÅraæ hoti, udÃhu ekaccÃnaæ yeva hotÅti. - EkaccÃnaæ mahÃrÃja hoti, ekaccÃnaæ na hotÅti. - Katamesaæ bhante hoti, katamesaæ na hotÅti. - Tiïïannaæ mahÃrÃja a¤¤atarassa adhiÂÂhÃnà parinib- butassa cetiye pÃÂihÅraæ hoti, katamesaæ tiïïannaæ: Idha mahÃrÃja arahà devamanussÃnaæ anukampÃya tiÂ- Âhanto va adhiÂÂhÃti: evaænÃmacetiye pÃÂihÅraæ hotÆti, tassa adhiÂÂhÃnavasena cetiye pÃÂihÅraæ hoti; evaæ arahato adhiÂÂhÃnavasena parinibbutassa cetiye pÃÂihÅraæ hoti. Puna ca paraæ mahÃraja devatà manussÃnaæ anukampÃya parinibbutassa cetiye pÃÂihÅraæ dassenti: iminà pÃÂihÅrena saddhammo niccasampaggahÅto bhavis- sati, manussà ca pasannà kusalena abhiva¬¬hissantÅti; evaæ devatÃnaæ adhiÂÂhÃnena parinibbutassa cetiye pÃ- ÂihÅraæ hoti. Puna ca paraæ mahÃrÃja itthÅ và puriso và saddho pasanno paï¬ito byatto medhÃvÅ buddhisam- panno yoniso cintayitvà gandhaæ và mÃlaæ và dussaæ và a¤¤ataraæ và ki¤ci adhiÂÂhahitvà cetiye ukkhipati: evaæ nÃma hotÆti, tassa pi adhiÂÂhÃnavasena parinib- butassa cetiye pÃÂihÅraæ hoti; evaæ manussÃnaæ adhiÂÂhÃ- navasena parinibbutassa cetiye pÃÂihÅraæ hoti. Imesaæ kho mahÃrÃja tiïïannaæ a¤¤atarassa adhiÂÂhÃnavasena parinibbutassa cetiye pÃÂihÅraæ hoti. Yadi mahÃraja tesaæ adhiÂÂhÃnaæ na hoti, khÅïÃsavassa pi chaÊabhi¤- ¤assa cetovasippattassa cetiye pÃÂihÅraæ na hoti. Asati \<-------------------------------------------------------------------------- 16 -ggahito ACM. >/ #<[page 310]># %< 310>% pi mahÃrÃja pÃÂihÅre caritaæ disvà suparisuddhaæ okap- petabbaæ niÂÂhaæ gantabbaæ saddahitabbaæ: suparinib- buto ayaæ Buddhaputto ti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, ye te sammà paÂipajjanti tesaæ sabbesaæ yeva dhammÃbhisamayo hoti, udÃhu kassaci na hotÅti. - Kassaci mahÃrÃja hoti, kassaci na hotÅti. - Kassa bhante hoti, kassa na hotÅti. - TiracchÃna- gatassa mahÃrÃja supaÂipannassÃpi dhammÃbhisamayo na hoti, pettivisayÆpapannassa micchÃdiÂÂhikassa kuhakassa mÃtughÃtakassa pitughÃtakassa arahantaghÃtakassa san- ghabhedakassa lohituppÃdakassa theyyasaævÃsakassa titthiyapakkantakassa bhikkhunidÆsakassa terasannaæ garukÃpattÅnaæ a¤¤ataraæ Ãpajjitvà avuÂÂhitassa paï¬a- kassa ubhatobya¤janakassa supaÂipannassÃpi dhammÃ- bhisamayo na hoti, yo pi manussadaharako Ænakasatta- vassiko tassa supatipannassÃpi dhammÃbhisamayo na hoti. Imesaæ kho mahÃrÃja soÊasannaæ puggalÃnaæ supaÂipannÃnam-pi dhammÃbhisamayo na hotÅti. Bhante NÃgasena, ye te pannarasa puggalà viruddhà yeva tesaæ dhammÃbhisamayo hotu và mà và hotu, atha kena kÃraïena manussadaharakassa Ænakasattavas- sikassa supaÂipannassÃpi dhammÃbhisamayo na hoti, ettha tÃva pa¤ho bhavati. Nanu nÃma daharakassa na rÃgo hoti, na doso hoti, na moho hoti, na mÃno hoti, na micchÃdiÂÂhi hoti, na arati hoti, na kÃmavitakko hoti. Amissito kilesehi so nÃma daharako yutto ca patto ca arahati ca cattÃri saccÃni ekapaÂivedhena paÂivijjhitun-ti. -Ta¤-¤ev' ettha mahÃrÃja kÃraïaæ yenÃhaæ kÃraïena \<-------------------------------------------------------------------------- 10 -sayuppannassa AM. 12 buddhalohit- M. 21 tesaæ tesaæ ABC. 27 yutto patto AB. >/ #<[page 311]># %< 311>% bhaïÃmi: Ænakasattavassikassa supaÂipannassÃpi dham- mÃbhisamayo na hotÅti. Yadi mahÃrÃja Ænakasattavas- siko rajanÅye rajjeyya, dussanÅye dusseyya, mohanÅye muyheyya, madanÅye majjeyya, diÂÂhiæ vijÃneyya, rati¤- ca arati¤-ca vijÃneyya, kusalÃkusalaæ vitakkeyya, bha- veyya tassa dhammÃbhisamayo. Api ca mahÃrÃja Æna- kasattavassikassa cittaæ abalaæ dubbalaæ parittaæ ap- paæ thokaæ mandaæ avibhÆtaæ, asankhatà nibbÃnadhÃtu garukà bhÃrikà vipulà mahatÅ; Ænakasattavassiko ma- hÃrÃja tena dubbalena cittena parittakena mandena avi- bhÆtena na sakkoti garukaæ bhÃrikaæ vipulaæ mahatiæ asankhataæ nibbÃnadhÃtuæ paÂivijjhituæ. Yathà ma- hÃrÃja SinerupabbatarÃjà garuko bhÃriko vipulo mahanto, api nu kho taæ mahÃrÃja puriso attano pÃkatikena thÃma-bala-viriyena sakkuïeyya SinerupabbatarÃjÃnaæ uddharitun-ti. - Na hi bhante ti. - Kena kÃraïena mahÃrÃjÃti. - Dubbalattà bhante purisassa, mahantattà SinerupabbatarÃjassÃti. - Evam-eva kho mahÃrÃja Æna- kasattavassikassa cittaæ abalaæ dubbalaæ parittaæ ap- paæ thokaæ mandaæ avibhÆtaæ, asankhatà nibbÃnadhÃtu garukà bhÃrikà vipulà mahatÅ, Ænakasattavassiko tena dubbalena cittena parittakena mandena avibhÆtena na sakkoti garukaæ bhÃrikaæ vipulaæ mahatiæ asankhataæ nibbÃnadhÃtuæ paÂivijjhituæ, tena kÃraïena Ænakasatta- vassikassa supaÂipannassÃpi dhammÃbhisamayo na hoti. Yathà và pana mahÃrÃja ayaæ mahÃpaÂhavÅ dÅghà Ãyatà puthulà vitthatà visÃlà vitthiïïà vipulà mahantÃ, api nu kho taæ mahÃrÃja mahÃpaÂhaviæ sakkà parittakena uda- kabindukena temetvà udakacikkhallaæ kÃtun-ti.- Na hi bhante ti. - Kena kÃraïena mahÃrÃjÃti. - Parittattà bhante udakabindussa, mahantattà mahÃpaÂhaviyà ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja Ænakasattavassikassa cittaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 4 moheyya BM. 25 hotÅti all throughout. 31 -dukassa M. >/ #<[page 312]># %< 312>% abalaæ dubbalaæ parittaæ appaæ thokaæ mandaæ avi- bhÆtaæ, asankhatà nibbÃnadhÃtu dÅghà Ãyatà puthulà vitthatà visÃlà vitthiïïà vipulà mahantÃ, Ænakasattavas- siko tena dubbalena cittena parittakena mandena avi- bhÆtena na sakkoti mahatiæ asankhataæ nibbÃnadhÃtuæ pativijjhituæ, tena kÃraïena Ænakasattavassikassa supaÂi- pannassÃpi dhammÃbhisamayo na hoti. Yathà và pana mahÃrÃja abala-dubbala-paritta-appa-thoka-mandaggi bhaveyya, api nu kho mahÃrÃja tÃvatakena mandena ag- ginà sakkà sadevake loke andhakÃraæ vidhametvà Ãlokaæ dassetun-ti. - Na hi bhante ti. - Kena kÃraïena mahÃrÃjÃti. - Mandattà bhante aggissa, lokassa mahan- tattà ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja Ænakasattavassi- kassa cittaæ abalaæ dubbalaæ parittaæ appaæ thokaæ mandaæ avibhÆtaæ, mahatà ca avijjandhakÃrena pihitaæ, tasmà dukkaraæ ¤ÃïÃlokaæ dassayituæ, tena kÃraïena Ænakasattavassikassa supaÂipannassÃpi dhammÃbhisamayo na hoti. Yathà và pana mahÃrÃja Ãturo kiso aïu-pari- mita-kÃyo sÃlakakimi hatthinÃgaæ tidhÃppabhinnaæ navÃ- yataæ tivitthataæ dasapariïÃhaæ aÂÂharatanikaæ ÂhÃnam- upagataæ disvà gilituæ parika¬¬heyya, api nu kho so mahÃrÃja sÃlakakimi sakkuïeyya taæ hatthinÃgaæ gili- tun-ti. - Na hi bhante ti. - Kena kÃraïena mahÃrà jÃti. - Parittattà bhante sÃlakasarÅrassa, mahantattà hatthinÃgassÃti. - Evam-eva kho mahÃrÃja Ænakasat- tavassikassa cittaæ abalaæ dubbalaæ parittaæ appaæ thokaæ mandaæ avibhÆtaæ, mahatÅ asankhatà nibbÃna- dhÃtu, so tena dubbalena cittena parittakena mandena avi- bhÆtena na sakkoti mahatiæ asankhataæ nibbÃnadhÃtuæ paÂivijjhituæ, tena kÃraïena Ænakasattavassikassa supaÂi- pannassÃpi dhammÃbhisamayo na hotÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. \<-------------------------------------------------------------------------- 18 anu- all. 19 salÃka- AbB. 19 tidhapp- BM. 28 cittena om. all. >/ #<[page 313]># %< 313>% Bhante NÃgasena, kiæ ekantasukhaæ nibbÃnaæ, udÃhu dukkhena missan-ti. - Ekantasukhaæ mahÃrÃja nibbÃnaæ dukkhena amissan ti. - Na mayan-taæ bhante NÃgasena vacanaæ saddahÃma: ekantasukhaæ nibbÃnan-ti. Evam-ettha mayaæ bhante NÃgasena pac- cema: nibbÃnaæ dukkhena missan-ti; kÃraïa¤-c' ettha upalabhÃma: nibbÃnaæ dukkhena missan-ti, katamaæ ettha kÃraïaæ: Ye te bhante NÃgasena nibbÃnaæ pari- yesanti tesaæ dissati kÃyassa ca cittassa ca ÃtÃpo pari- tÃpo, ÂhÃna-cankama-nisajjÃ-sayana-ÃhÃra-pariggaho, middhassa ca uparodho, ÃyatanÃna¤-ca patipÅÊanaæ, dhanadha¤¤a-piya¤Ãtimitta-pajahanaæ; ye keci loke sukhità sukhasamappità te sabbe pi pa¤cahi kÃmaguïehi Ãyatane ramenti brÆhenti, manÃpika-manÃpika-bahuvidha- subhanimittena rÆpena cakkhuæ ramenti brÆhenti, manÃ- pika-manÃpika-gÅtavÃdita-bahuvidha-subhanimittena sad- dena sotaæ ramenti brÆhenti, manÃpika-manÃpika-pup- pha-phala-patta-taca-mÆla-sÃra-bahuvidha-subhanimit- tena gandhena ghÃnaæ ramenti brÆhenti, manÃpika-manÃ- pika-khajja-bhojja-leyya-peyya-sÃyaniya-bahuvidha-su- bhanimittena rasena jivhaæ ramenti brÆhenti, manÃpika- manÃpika-saïhasukhuma-mudumaddava-bahuvidha-subha- nimittena phassena kÃyaæ ramenti brÆhenti, manÃpikÃ- manÃpika-kalyÃïapÃpaka-subhÃsubha-bahuvidha-vitak- ka-manasikÃrena manaæ ramenti brÆhenti. Tumhe taæ cakkhu-sota-ghÃna-jivhÃ-kÃya-mano-brÆhanaæ ha- natha upahanatha chindatha upacchindatha rundhatha uparundhatha, tena kÃyo pi paritappati cittam-pi pari- tappati, kÃye paritatte kÃyikaæ dukkhaæ vedanaæ vedi- yati, citte paritatte cetasikaæ dukkhaæ vedanaæ vediyati. Nanu MÃgandiyo pi paribbÃjako Bhagavantaæ garahamÃno \<-------------------------------------------------------------------------- 10 -caækamana- A. 25 -kuvitakka- ABC. 27 upachindatha B; om. AC. >/ #<[page 314]># %< 314>% evam-Ãha: BhÆtahacco samaïo Gotamo ti. Idam-ettha kÃraïaæ yenÃhaæ kÃraïena brÆmi: nibbÃnaæ dukkhena missan-ti. Na hi mahÃrÃja nibbÃnaæ dukkhena missaæ, ekan- tasukhaæ nibbÃnaæ. Yaæ pana tvaæ mahÃrÃja brÆsi: nibbÃnaæ dukkhan-ti, n' etaæ dukkhaæ nibbÃnaæ nÃma, nibbÃnassa pana sacchikiriyÃya pubbabhÃgo eso, nibbÃnapariyesanaæ etaæ. Ekantasukhaæ yeva mahÃrÃja nibbÃnaæ, na dukkhena missaæ. Tattha kÃraïaæ va- dÃmi. Atthi mahÃrÃja rÃjÆnaæ rajjasukhaæ nÃmÃti. - ùma bhante, atthi rÃjÆnaæ rajjasukhan-ti. - Api nu kho taæ mahÃrÃja rajjasukhaæ dukkhena missan-ti. - Na hi bhante ti. - Kissa pana te mahÃrÃja rÃjÃno pac- cante kupite tesaæ paccantanissitÃnaæ paÂisedhÃya amac- cehi pariïÃyakehi bhaÂehi balatthehi parivutà pavÃsaæ gantvà ¬aæsamakasa-vÃtÃtapa-patipÅÊità samavisame pari- dhÃvanti mahÃyuddha¤-ca karonti jÅvitasaæsaya¤-ca pÃpuïantÅti. - N' etaæ bhante NÃgasena rajjasukhaæ nÃma, rajjasukhassa pariyesanÃya pubbabhÃgo eso. Duk- khena bhante NÃgasena rÃjÃno rajjaæ pariyesitvà rajja- sukhaæ anubhavanti. Evaæ bhante NÃgasena rajjasukhaæ dukkhena amissaæ, a¤¤aæ taæ rajjasukhaæ, a¤¤aæ duk- khan-ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja ekantasukhaæ nibbÃnaæ na dukkhena missaæ, ye pana taæ nibbÃnaæ pariyesanti te kÃya¤-ca citta¤-ca ÃtÃpetvà ÂhÃna-can- kama-nisajjÃ-sayanÃhÃraæ pariggahetvà middhaæ upa- rundhitvà ÃyatanÃni patipÅÊetvà kÃya¤-ca jÅvita¤-ca pariccajitvà dukkhena nibbÃnaæ pariyesitvà ekantasukhaæ nibbÃnaæ anubhavanti, nihatapaccÃmittà va rÃjÃno rajja- sukhaæ. Evaæ mahÃrÃja ekantasukhaæ nibbÃnaæ na dukkhena missaæ, a¤¤aæ nibbÃnaæ, a¤¤aæ dukkhaæ. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 bhÆtabhaï¬o C, bhÆïahacco Aa, bhÆnatacco M (bhÆnahu MN. 75). 6 dukkhaæ nibbaæ dukkhaæ Ab, nibbÃnaæ dukkhaæ C. 7 nÃma om. C. 12 kho pana taæ A. 26 -caækamana-Ab. 31 dukkhanti all.>/ #<[page 315]># %< 315>% Aparam-pi mahÃrÃja uttariæ kÃraïaæ suïohi: ekan- tasukhaæ nibbÃnaæ na dukkhena missaæ, a¤¤aæ duk- khaæ, a¤¤aæ nibbÃnan-ti. Atthi mahÃrÃjà ÃcariyÃnaæ sippavantÃnaæ sippasukhaæ nÃmÃti. - ùma bhante, atthi ÃcariyÃnaæ sippavantÃnaæ sippasukhan-ti. - Api nu kho taæ mahÃrÃja sippasukhaæ dukkhena missan-ti. - Na hi bhante ti. - Kissa pana te mahÃrÃja Ãcari- yÃnaæ abhivÃdana-paccupaÂÂhÃnena udakÃharaïa-ghara- sammajjana-dantakaÂÂhamukhodakÃnuppadÃnena ucchiÂ- ÂhapaÂiggahaïa-ucchÃdana-nahÃpana-pÃdaparikammena sakacittaæ nikkhipitvà paracittÃnuvattanena dukkhasey- yÃya visamabhojanena kÃyaæ ÃtÃpentÅti. - N' etaæ bhante NÃgasena sippasukhaæ nÃma, sippapariyesanÃya pubbabhÃgo eso. Dukkhena bhante NÃgasena Ãcariyà sippaæ pariyesitvà sippasukhaæ anubhavanti. Evaæ bhante NÃgasena sippasukhaæ dukkhena amissaæ, a¤¤aæ taæ sippasukhaæ, a¤¤aæ dukkhan-ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja ekantasukhaæ nibbÃnaæ na dukkhena missaæ, ye pana taæ nibbÃnaæ pariyesanti te kÃya¤-ca citta¤-ca ÃtÃpetvà ÂhÃna-cankama-nisajjÃ-sayanÃhÃraæ pariggahetvà middhaæ uparundhitvà ÃyatanÃni patipÅÊetvà kÃya¤-ca jÅvita¤-ca pariccajitvà dukkhena nibbÃnaæ pariyesitvà ekantasukhaæ nibbÃnaæ anubhavanti, Ãcariyà viya sippasukhaæ. Evaæ mahÃrÃja ekantasukhaæ nib- bÃnaæ na dukkhena missaæ, a¤¤aæ dukkhaæ, a¤¤aæ nibbÃnan-ti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, nibbÃnaæ nibbÃnan-ti yaæ va- desi, sakkà pana tassa nibbÃnassa rÆpaæ và saïÂhÃnaæ và vayaæ và pamÃïaæ và opammena và kÃraïena và \<-------------------------------------------------------------------------- 3.26 a¤¤aæ nibb. a. dukkhanti M. 8 -paccuÂÂhÃnena A. 9 ucciÂÂha- AbC. 20 -caækamana- AM. I* >/ #<[page 316]># %< 316>% hetunà và nayena và upadassayitun-ti. - AppaÂibhÃgaæ mahÃrÃja nibbÃnaæ, na sakkà nibbÃnassa rÆpaæ và saï- ÂhÃnaæ và vayaæ và pamÃïaæ và opammena và kÃra- ïena và hetunà và nayena và upadassayitun-ti. - Etam-p' ahaæ bhante NÃgasena na sampaÂicchÃmi yaæ atthidhammassa nibbÃnassa rÆpaæ và saïÂhÃnaæ và va- yaæ và pamÃïaæ và opammena và kÃraïena và hetunà và nayena và apa¤¤Ãpanaæ, kÃraïena maæ sa¤¤ÃpehÅti. - Hotu mahÃrÃja, kÃraïena taæ sa¤¤ÃpessÃmi. Atthi mahÃrÃja mahÃsamuddo nÃmÃti. - ùma bhante, atth' eso mahÃsamuddo ti. - Sace taæ mahÃrÃja koci evaæ puccheyya: kittakaæ mahÃrÃja mahÃsamudde uda- kaæ, kati pana te sattà ye mahÃsamudde paÂivasantÅti; evaæ puÂÂho tvaæ mahÃrÃja kin-ti tassa byÃkareyyÃsÅti. - Sace maæ bhante koci evaæ puccheyya: kittakaæ mahÃrÃja mahÃsamudde udakaæ, kati pana te sattà ye mahÃsamudde paÂivasantÅti, tam-ahaæ bhante evaæ va- deyyaæ: apucchaæ maæ tvaæ ambho purisa pucchasi, n' esà pucchà kenaci pucchitabbÃ, ÂhapanÅyo eso pa¤ho, avibhatto lokakkhÃyikehi mahÃsamuddo, na sakkà mahÃ- samudde udakaæ pariminituæ sattà và ye tattha vÃsam- upagatà ti. EvÃhaæ bhante tassa paÂivacanaæ dadey- yan-ti. - Kissa pana tvaæ mahÃrÃja atthidhamme ma- hÃsamudde evaæ paÂivacanaæ dadeyyÃsi, nanu vigaïetvà tassa Ãcikkhitabbaæ: ettakaæ mahÃsamudde udakaæ ettakà ca sattà mahÃsamudde paÂivasantÅti. - Na sakkà bhante, avisayo eso pa¤ho ti. - Yathà mahÃrÃja atthi- dhamme yeva mahÃsamudde na sakkà udakaæ parigaïe- tuæ sattà và ye tattha vÃsam-upagatÃ, evam-eva kho mahÃrÃja atthidhammass' eva nibbÃnassa na sakkà rÆpaæ và saïÂhÃnaæ và vayaæ và pamÃïaæ và opammena \<-------------------------------------------------------------------------- 1 -dassitu- A in the first five places, C once. 5 etamahÃæ M. 9 -pes- sÃmÅti AbC. 12 samudde A. 21 ye om. A. 29 ye te tattha A. >/ #<[page 317]># %< 317>% và kÃraïena và hetunà và nayena và upadassayituæ. Vigaïeyya mahÃrÃja iddhimà cetovasippatto mahÃsamudde udakaæ tatrÃsaye ca satte, na tv eva so iddhimà ceto- vasippatto sakkuïeyya nibbÃnassa rÆpaæ và saïÂhÃnaæ và vayaæ và pamÃïaæ và opammena và kÃraïena và hetunà và nayena và upadassayituæ. Aparam-pi mahÃrÃja uttariæ kÃraïaæ sunohi: atthi- dhammass' eva nibbÃnassa na sakkà rÆpaæ và saïÂhÃnaæ và vayaæ và pamÃïaæ và opammena và kÃraïena và hetunà và nayena và upadassayitun-ti. Atthi mahÃrÃja devesu arÆpakÃyikà nÃma devà ti. - ùma bhante, sÆ- yati: atthi devesu arÆpakÃyikà nÃma devà ti. - Sakkà pana mahÃrÃja tesaæ arÆpakÃyikÃnaæ devÃnaæ rÆpaæ và saïÂhÃnaæ và vayaæ và pamÃïaæ và opammena và kÃraïena và hetunà và nayena và upadassayitun-ti. - Na hi bhante ti. - Tena hi mahÃrÃja na-tthi arÆpa- kÃyikà devà ti. - Atthi bhante arÆpakÃyikà devÃ, na ca sakkà tesaæ rÆpaæ và saïÂhÃnaæ và vayaæ và pamÃïaæ và opammena và kÃraïena và hetunà và nayena và upa- dassayitun-ti. - Yathà mahÃrÃja atthisattÃnaæ yeva arÆpakÃyikÃnaæ devÃnaæ na sakkà rÆpaæ và saïÂhÃnaæ và vayaæ và pamÃïaæ và opammena và kÃraïena và hetunà và nayena và upadassayituæ, evam-eva kho ma- hÃrÃja atthidhammass' eva nibbÃnassa na sakkà rÆpaæ và saïÂhÃnaæ và vayaæ và pamÃïaæ và opammena và kÃraïena và hetunà và nayena và upadassayitun-ti. Bhante NÃgasena, hotu ekantasukhaæ nibbÃnaæ na ca sakkà tassa rÆpaæ và saïÂhÃnaæ và vayaæ và pa- mÃïaæ và opammena và kÃraïena và hetunà và nayena và upadassayituæ. Atthi pana bhante nibbÃnassa guïaæ a¤¤ehi anupaviÂÂhaæ, ki¤ci opammanidassanamattan ti. - SarÆpato mahÃrÃja na-tthi, guïato pana sakkà ki¤ci \<-------------------------------------------------------------------------- 6 -yitunti AC. 11 nÃma te devà A. >/ #<[page 318]># %< 318>% opammanidassanamattaæ upadassayitun-ti. - SÃdhu bhante NÃgasena, yathà 'haæ labhÃmi nibbÃnassa guïato pi ekadesaparidÅpanamattaæ tathà sÅghaæ brÆhi, nibbÃ- pehi me hadayapariÊÃhaæ, vinaya sÅtala-madhura-vacana- mÃlutenÃti. Padumassa mahÃrÃja eko guïo nibbÃnaæ anupaviÂ- Âho, udakassa dve guïÃ, agadassa tayo guïÃ, mahÃsa- muddassa cattÃro guïÃ, bhojanassa pa¤ca guïÃ, ÃkÃsassa dasa guïÃ, maïiratanassa tayo guïÃ, lohitacandanassa tayo guïÃ, sappimaï¬assa tayo guïÃ, girisikharassa pa¤ca guïà nibbÃnaæ anupaviÂÂhà ti. Bhante NÃgasena, padumassa eko guïo nibbÃnaæ anupaviÂÂho ti yaæ vadesi, katamo padumassa eko guïo nibbÃnaæ anupaviÂÂho ti. - Yathà mahÃrÃja padumaæ anupalittaæ udakena, evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ sabbakilesehi anupalittaæ. Ayaæ mahÃrÃja padumassa eko guïo nibbÃnaæ anupaviÂÂho ti. Bhante NÃgasena, udakassa dve guïà nibbÃnaæ anu- paviÂÂhà ti yaæ vadesi, katame udakassa dve guïà nib- bÃnaæ anupaviÂÂhà ti. - Yathà mahÃrÃja udakaæ sÅtalaæ pariÊÃhanibbÃpanaæ, evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ sÅtÃlam sabbakilesa-pariÊÃha-nibbÃpanaæ. Ayaæ ma- hÃrÃja udakassa paÂhamo guïo nibbÃnaæ anupaviÂÂho. Puna ca paraæ mahÃrÃja udakaæ kilanta-tasita-pipÃ- sita-ghammÃbhitattÃnaæ jana-pasu-pajÃnaæ pipÃsÃvi- nayanaæ, evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ kÃma- taïhÃ-bhavataïhÃ-vibhavataïhÃ-pipÃsÃ-vinayanaæ. Ayaæ mahÃrÃja udakassa dutiyo guïo nibbÃnaæ anupaviÂÂho. Ime kho mahÃrÃja udakassa dve guïà nibbÃnaæ anupa- viÂÂhà ti. Bhante NÃgasena, agadassa tayo guïà nibbÃnaæ anupaviÂÂhà ti yaæ vadesi, katame agadassa tayo guïà \<-------------------------------------------------------------------------- 25 -sammÃbhitattÃnaæ C, samÃbhi- A. >/ #<[page 319]># %< 319>% nibbÃnaæ anupaviÂÂhà ti. - Yathà mahÃrÃja agado visa- pÅÊitÃnaæ sattÃnaæ paÂisaraïaæ, evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ kilesavisa-pÅÊitÃnaæ sattÃnaæ paÂisaraïaæ. Ayaæ mahÃrÃja agadassa paÂhamo guïo nibbÃnaæ anu- paviÂÂho. Puna ca paraæ mahÃrÃja agado rogÃnaæ antakaro, evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ sabbaduk- khÃnaæ antakaraæ. Ayaæ mahÃrÃja agadassa dutiyo guïo nibbÃnaæ anupaviÂÂho. Puna ca paraæ mahÃrÃja agado amataæ, evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ ama- taæ. Ayaæ mahÃrÃja agadassa tatiyo guïo nibbÃnaæ anupaviÂÂho. Ime kho mahÃrÃja agadassa tayo guïà nibbÃnaæ anupaviÂÂhà ti. Bhante NÃgasena, mahÃsamuddassa cattÃro guïà nibbÃnaæ anupaviÂÂhà ti yaæ vadesi, katame mahÃsa- muddassa cattÃro guïà nibbÃnaæ anupaviÂÂhà ti. - Yathà mahÃrÃja mahÃsamuddo su¤¤o sabbakuïapehi, evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ su¤¤aæ sabbakilesa- kuïapehi. Ayaæ mahÃrÃja mahÃsamuddassa paÂhamo guïo nibbÃnaæ anupaviÂÂho. Puna ca paraæ mahÃrÃja mahÃsamuddo mahanto anorapÃro, na pÆrati sabbasavan- tÅhi, evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ mahantaæ ano- rapÃraæ, na pÆrati sabbasattehi. Ayaæ mahÃrÃja mahÃ- samuddassa dutiyo guïo nibbÃnaæ anupaviÂÂho. Puna ca paraæ mahÃrÃja mahÃsamuddo mahantÃnaæ bhÆtÃnaæ ÃvÃso, evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ mahantÃnaæ arahantÃnaæ vimalakhÅïÃsava-balappatta-vasÅbhÆta-mahÃ- bhÆtÃnaæ ÃvÃso. Ayaæ mahÃrÃja mahÃsamuddassa tatiyo guïo nibbÃnaæ anupaviÂÂho. Puna ca paraæ mahÃrÃja mahÃsamuddo aparimita-vividha-vipula-vÅcipuppha-san- kusumito, evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ aparimita- vividha-vipula-parisuddha-vijjÃvimuttipuppha-sankusumi- taæ. Ayaæ mahÃrÃja mahÃsamuddassa catuttho guïo nibbÃnaæ anupaviÂÂho. Ime kho mahÃrÃja mahÃsamud- dassa cattÃro guïà nibbÃnaæ anupaviÂÂhà ti. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 320]># %< 320>% Bhante NÃgasena, bhojanassa pa¤ca guïà nibbÃnaæ anupaviÂÂhà ti yaæ vadesi, katame bhojanassa pa¤ca guïà nibbÃnaæ anupaviÂÂhà ti. - Yathà mahÃrÃja bhojanaæ sabbasattÃnaæ ÃyudhÃraïaæ, evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ sacchikataæ jarÃ-maraïa-nÃsanato ÃyudhÃra- ïaæ. Ayaæ mahÃrÃja bhojanassa paÂhamo guïo nibbÃ- naæ anupaviÂÂho. Puna ca paraæ mahÃrÃja bhojanaæ sabbasattÃnaæ balava¬¬hanaæ, evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ sacchikataæ sabbasattÃnaæ iddhibalava¬¬hanaæ. Ayaæ mahÃrÃja bhojanassa dutiyo guïo nibbÃnaæ anu- paviÂÂho. Puna ca paraæ mahÃrÃja bhojanaæ sabba- sattÃnaæ vaïïajananaæ, evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃ- naæ sacchikataæ sabbasattÃnaæ guïavaïïajananaæ. Ayaæ mahÃrÃja bhojanassa tatiyo guïo nibbÃnaæ anu- paviÂÂho. Puna ca paraæ mahÃrÃja bhojanaæ sabba- sattÃnaæ darathavÆpasamanaæ, evam-eva kho mahÃrÃja- nibbÃnaæ sacchikataæ sabbasattÃnaæ sabbakilesadaratha- vÆpasamanaæ. Ayaæ mahÃrÃja bhojanassa catuttho guïo nibbÃnaæ anupaviÂÂho. Puna ca paraæ mahÃrÃja bho- janaæ sabbasattÃnaæ jighacchÃdubbalya-paÂivinodanaæ, evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ sacchikataæ sabba- sattÃnaæ sabbadukkha-jighacchÃdubbalya-paÂivinodanaæ. Ayaæ mahÃrÃja bhojanassa pa¤camo guïo nibbÃnaæ anupaviÂÂho. Ime kho mahÃrÃja bhojanassa pa¤ca guïà nibbÃnaæ anupaviÂÂhà ti. Bhante NÃgasena, ÃkÃsassa dasa guïà nibbÃnaæ anupaviÂÂhà ti yaæ vadesi, katame ÃkÃsassa dasa guïà nibbÃnaæ anupaviÂÂhà ti. - Yathà mahÃrÃja ÃkÃso na jÃyati na jÅyati na mÅyati na cavati na uppajjati, duppa- saho acorÃharaïo anissito vihagagamano nirÃvaraïo ananto, \<-------------------------------------------------------------------------- 30 acora- C, acoro- M. 30 vihaggamano Ba, vibhaggamano C, viha- taggamano M. >/ #<[page 321]># %< 321>% evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ na jÃyati na jÅyati na mÅyati na cavati na uppajjati, duppasahaæ acorÃharaïaæ anissitaæ ariyagamanaæ nirÃvaraïaæ anantaæ. Ime kho mahÃrÃja ÃkÃsassa dasa guïà nibbÃnaæ anupaviÂÂhà ti. Bhante NÃgasena, maïiratanassa tayo guïà nibbÃnaæ anupaviÂÂhà ti yaæ vadesi, katame maïiratanassa tayo guïà nibbÃnaæ anupaviÂÂhà ti. - Yathà mahÃrÃja maïi- ratanaæ kÃmadadaæ, evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ kÃmadadaæ. Ayaæ mahÃrÃja maïiratanassa paÂhamo guïo nibbÃnaæ anupaviÂÂho. Puna ca paraæ mahÃrÃja maïiratanaæ hÃsakaraæ, evam-eva kho mahÃrÃja nib- bÃnaæ hÃsakaraæ. Ayaæ mahÃrÃja maïiratanassa dutiyo guïo nibbÃnaæ anupaviÂÂho. Puna ca paraæ mahÃrÃja maïiratanaæ ujjotatthakaraæ, evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ ujjotatthakaraæ. Ayaæ mahÃrÃja maïirata- nassa tatiyo guïo nibbÃnaæ anupaviÂÂho. Ime kho ma- hÃrÃja maïiratanassa tayo guïà nibbÃnaæ anupaviÂÂhà ti. Bhante NÃgasena, lohitacandanassa tayo guïà nib- bÃnaæ anupaviÂÂhà ti yaæ vadesi, katame lohitacanda- nassa tayo guïà nibbÃnaæ anupaviÂÂhà ti. - Yathà ma- hÃrÃja lohitacandanaæ dullabhaæ, evam-eva kho ma- hÃrÃja nibbÃnaæ dullabhaæ. Ayaæ mahÃrÃja lohitacan- danassa paÂhamo guïo nibbÃnaæ anupaviÂÂho. Puna ca paraæ mahÃrÃja lohitacandanaæ asamasugandhaæ, evam- eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ asamasugandhaæ. Ayaæ mahÃrÃja lohitacandanassa dutiyo guïo nibbÃnaæ anu- paviÂÂho. Puna ca paraæ mahÃrÃja lohitacandanaæ saj- janapassatthaæ, evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ ariya- janapasatthaæ. Ayaæ mahÃrÃja lohitacandanassa tatiyo guïo nibbÃnaæ anupaviÂÂho. Ime kho mahÃrÃja lohita- candanassa tayo guïà nibbÃnaæ anupaviÂÂhà ti. \<-------------------------------------------------------------------------- 11 12 bhÃsakaraæ A. >/ #<[page 322]># %< 322>% Bhante NÃgasena, sappimaï¬assa tayo guïà nibbÃ- naæ anupaviÂÂhà ti yaæ vadesi, katame sappimaï¬assa tayo guïà nibbÃnaæ anupaviÂÂhà ti. - Yathà mahÃrÃja sappimaï¬o vaïïasampanno, evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ guïavaïïasampannaæ. Ayaæ mahÃrÃja sap- pimaï¬assa paÂhamo guïo nibbÃnaæ anupaviÂÂho. Puna ca paraæ mahÃrÃja sappimaï¬o gandhasampanno, evam- eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ sÅlagandhasampannaæ. Ayaæ mahÃrÃja sappimaï¬assa dutiyo guïo nibbÃnaæ anupa- viÂÂho. Puna ca paraæ mahÃrÃja sappimaï¬o rasasam- panno, evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ rasasampan- naæ. Ayaæ mahÃrÃja sappimaï¬assa tatiyo guïo nibbÃ- naæ anupaviÂÂho. Ime kho mahÃrÃja sappimaï¬assa tayo guïà nibbÃnaæ anupaviÂÂhà ti. Bhante NÃgasena, girisikharassa pa¤ca guïà nibbÃ- naæ anupaviÂÂhà ti yaæ vadesi, katame girisikharassa pa¤ca guïà nibbÃnaæ anupaviÂÂhà ti. - Yathà mahÃrÃja girisikharaæ accuggataæ, evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃ- naæ accuggataæ. Ayaæ mahÃrÃja girisikharassa pa- Âhamo guïo nibbÃnaæ anupaviÂÂho. Puna ca paraæ mahÃrÃja girisikharaæ acalaæ, evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ acalaæ. Ayaæ mahÃrÃja girisikharassa dutiyo guïo nibbÃnaæ anupaviÂÂho. Puna ca paraæ mahÃrÃja girisikharaæ duradhirohoæ, evam-eva kho mahÃrÃja nib- bÃnaæ duradhirohaæ sabbakilesÃnaæ. Ayaæ mahÃrÃja girisikharassa tatiyo guïo nibbÃnaæ anupaviÂÂho. Puna ca paraæ mahÃrÃja girisikharaæ sabbabÅjÃnaæ avirÆha- naæ, evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ sabbakilesÃnaæ avirÆhanaæ. Ayaæ mahÃrÃja girisikharassa catuttho guïo nibbÃnaæ anupaviÂÂho. Puna ca paraæ mahÃrÃja girisikharaæ anunayapaÂighavippamuttaæ, evam-eva kho mahÃrÃja nibbÃnaæ anunayapaÂighavippamuttaæ. Ayaæ mahÃrÃja girisikharassa pa¤camo guïo nibbÃnaæ anupa- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 323]># %< 323>% viÂÂho. Ime kho mahÃrÃja girisikharassa pa¤ca guïà nibbÃnaæ anupaviÂÂhà ti. SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sam- paÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, tumhe bhaïatha: nibbÃnaæ na atÅtaæ na anÃgataæ na paccuppannaæ, na uppannaæ na anuppannaæ na uppÃdaniyan-ti. Idha bhante NÃgasena yo koci sammà paÂipanno nibbÃnaæ sacchikaroti so up- pannaæ sacchikaroti udÃhu uppÃdetvà sacchikarotÅti. - Yo koci mahÃrÃja sammà paÂipanno nibbÃnaæ sacchi- karoti so na uppannaæ sacchikaroti na uppÃdetvà sac- chikaroti. Api ca mahÃrÃja atth' esà nibbÃnadhÃtu yaæ so sammà paÂipanno sacchikarotÅti. - Mà bhante NÃ- gasena imaæ pa¤haæ paÂicchannaæ katvà dÅpehi, viva- taæ pÃkaÂaæ katvà dÅpehi, chandajÃto ussÃhajÃto yaæ te sikkhitaæ taæ sabbaæ etth' ev' ÃkirÃhi, etthÃyaæ jano sammÆÊho vimatijÃto saæsayapakkhanno, bhind' etaæ antodosasallan-ti. Atth' esà mahÃrÃja nibbÃnadhÃtu santà sukhà païÅtÃ, taæ sammà paÂipanno JinÃnusatthiyà sankhÃre samma- santo pa¤¤Ãya sacchikaroti. Yathà mahÃrÃja antevÃsiko ÃcariyÃnusatthiyà vijjaæ pa¤¤Ãya sacchikaroti, evam-eva kho mahÃrÃja sammà paÂipanno JinÃnusatthiyà pa¤¤Ãya nibbÃnaæ sacchikaroti. Katham-pana nibbÃnaæ daÂÂhab- ban-ti: anÅtito nirupaddavato abhayato khemato santato sukhato sÃtato païÅtato sucito sÅtalato daÂÂhabbaæ. Yathà mahÃrÃja puriso bahukaÂÂhapu¤jena jalita-kaÂhitena agginà ¬ayhamÃno vÃyÃmena tato mu¤citvà niraggikokÃ- \<-------------------------------------------------------------------------- 13 so om AaB. 16 ÃcikkhÃhi M. 17 -pakkhanto AC, -pakkhandho M. 24 -karotÅti all. 24 pana bhante taæ nibb M. 25 anÅtito mahÃrÃja nir. M. >/ #<[page 324]># %< 324>% saæ pavisitvà tattha paramasukhaæ labheyya, evam-eva kho mahÃrÃja yo sammà paÂipanno so yoniso manasi- kÃrena byapagata-tividhaggisantÃpaæ paramasukhaæ nib- bÃnaæ sacchikaroti. Yathà mahÃrÃja aggi evaæ tivi- dhaggi daÂÂhabbo, yathà aggigato puriso evaæ sammà paÂipanno daÂÂhabbo, yathà niraggikokÃso evaæ nibbÃnaæ daÂÂhabbaæ. Yathà và pana mahÃrÃja puriso ahi-kuk- kura-manussa kuïapa-sarÅravaÊa¤ja-koÂÂhÃsarÃsigato ku- ïapa-jaÂÃjaÂitantaram-anupaviÂÂho vÃyÃmena tato mu¤- citvà nikkuïapokÃsaæ pavisitvà tattha paramasukhaæ labheyya, evam-eva kho mahÃrÃja yo sammà paÂipanno so yoniso manasikÃrena byapagata-kilesakuïapaæ para- masukhaæ nibbÃnaæ sacchikaroti. Yathà mahÃrÃja kuïa- paæ evaæ pa¤ca kÃmaguïà daÂÂhabbÃ, yathà kuïapagato puriso evaæ sammà paÂipanno daÂÂhabbo, yathà nikku- ïapokÃso evaæ nibbÃnaæ daÂÂhabbaæ. Yathà và pana mahÃrÃja puriso bhÅto tasito kampito viparÅta-vibbhanta- citto vÃyÃmena tato mu¤citvà daÊhaæ thiram acalam- abhayaÂÂhÃnaæ pavisitvà tattha paramasukhaæ labheyya, evam-eva kho mahÃrÃja yo sammà paÂipanno so yoniso manasikÃrena byapagata-bhayasantÃsaæ paramasukhaæ nibbÃnaæ sacchikaroti. Yathà mahÃrÃja bhayaæ evaæ jÃti-jarÃ-byÃdhi-maraïaæ paÂicca aparÃparaæ pavatta- bhayaæ daÂÂhabbaæ, yathà bhÅto puriso evaæ sammà paÂipanno daÂÂhabbo, yathà abhayaÂÂhÃnaæ evaæ nibbÃ- naæ daÂÂhabbaæ. Yathà và pana mahÃrÃja puriso ki- liÂÂha-malina-kalala-kaddamadese patito vÃyÃmena taæ kalala-kaddamaæ apavÃhetvà parisuddhavimaladesam- upagantvà tattha paramasukhaæ labheyya, evam-eva kho mahÃrÃja yo sammà paÂipanno so yoniso manasi- kÃrena byapagata-kilesa-malakaddamaæ paramasukhaæ nibbÃnaæ sacchikaroti. Yathà mahÃrÃja kalalaæ evaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 7 và om. AB. 8 -val- CM. 20 so om. ABC. >/ #<[page 325]># %< 325>% lÃbha-sakkÃra-siloko daÂÂhabbo, yathà kalalagato puriso evaæ sammà paÂipanno daÂÂhabbo, yathà parisuddha- vimaladeso evaæ nibbÃnaæ daÂÂhabbaæ. Ta¤-ca pana nibbÃnaæ sammà paÂipanno kin-ti sacchikaroti: Yo so mahÃrÃja sammà paÂipanno so san- khÃrÃnaæ pavattaæ sammasati, pavattaæ sammasamÃno tattha jÃtiæ passati jaraæ passati byÃdhiæ passati ma- raïaæ passati, na tattha ki¤ci sukhaæ sÃtaæ passati, Ãdito pi majjhato pi pariyosÃnato pi so tattha na ki¤ci gayhÆpagaæ passati. Yathà mahÃrÃja puriso divasasan- tatte ayoguÊe jalite tatte kaÂhite Ãdito pi majjhato pi pariyosÃnato pi na ka¤ci gayhÆpagaæ padesaæ passati, evam-eva kho mahÃrÃja yo sankhÃrÃnaæ pavattaæ sammasati so pavattaæ sammasamÃno tattha jÃtiæ passati jaraæ passati byÃdhiæ passati maraïaæ passati, na tattha ki¤ci sukhaæ sÃtaæ passati, Ãdito pi majjhato pi pariyosÃnato pi na ki¤ci gayhÆpagaæ passati. Tassa gayhÆpagaæ apassantassa citte arati saïÂhÃti, kÃyasmiæ ¬Ãho okkamati, so attÃïo asaraïo asaraïÅbhÆto bhavesu nibbindati. Yathà mahÃrÃja puriso jalitajÃlaæ mahantaæ aggikkhandhaæ paviseyya, so tattha attÃïo asaraïo asaraïÅbhÆto aggimhi nibbindeyya, evam- eva kho mahÃrÃja tassa gayhÆpagaæ apassantassa citte arati saïÂhÃti, kÃyasmiæ ¬Ãho okkamati, so attÃïo asa- raïo asaraïÅbhÆto bhavesu nibbindati. Tassa pavatte bhayadassÃvissa evaæ cittaæ uppajjati: santattaæ kho pan' etaæ pavattaæ Ãdittaæ sampajjalitaæ bahudukkhaæ bahupÃyÃsaæ; yadi koci labhetha appavattaæ, etaæ san- taæ etaæ païÅtaæ, yad-idaæ sabbasankhÃrasamatho sab- bÆpadhipaÂinissaggo taïhakkhayo virÃgo nirodho nibbÃ- nan-ti. Iti h' idaæ tassa appavatte cittaæ pakkhandati \<-------------------------------------------------------------------------- 11 sajotitatte Ab, sajotatatte B, jÃtatte C 12 ki¤ci all. 17 gayh. pa- desaæ passati AbBC. 19 saïÂhahati B. 21 mahà B. >/ #<[page 326]># %< 326 >% pasÅdati pahaæsÅyati kuhÅyati: paÂiladdhaæ kho me nis- saraïan-ti. Yathà mahÃrÃja puriso vippanaÂÂho videsa- pakkhanno nibbÃhanamaggaæ disvà tattha pakkhandati pasÅdati pahaæsÅyati kuhÅyati: paÂiladdho me nibbÃhana- maggo ti, evam-eva kho mahÃrÃja pavatte bhayadassÃ- vissa appavatte cittaæ pakkhandati pasÅdati pahaæsÅyati kuhÅyati: paÂiladdhaæ kho me nissaraïan-ti. So appa- vattÃya maggaæ ÃyÆhati gavesati bhÃveti bahulÅkaroti, tassa tadatthaæ sati santiÂÂhati, tadatthaæ viriyaæ san- tiÂÂhati, tadatthaæ pÅti santiÂÂhati, tassa taæ cittaæ apa- rÃparaæ manasikaroto pavattaæ samatikkamitvà appa- vattaæ okkamati; appavattam-anuppatto mahÃrÃja sammà paÂipanno nibbÃnaæ sacchikarotÅti vuccatÅti. - SÃdhu bhante NÃgasena, evam-etaæ, tathà sampaÂicchÃmÅti. Bhante NÃgasena, atthi so padeso puratthimÃya và disÃya dakkhiïÃya và disÃya pacchimÃya và disÃya utta- rÃya và disÃya, uddhaæ và adho và tiriyaæ vÃ, yattha nibbÃnaæ sannihitan-ti. - Na-tthi mahÃrÃja so padeso puratthimÃya và disÃya dakkhiïÃya và disÃya pacchimÃya và disÃya uttarÃya và disÃya, uddhaæ và adho và tiriyaæ vÃ, yattha nibbÃnaæ sannihitan-ti. - Yadi bhante NÃ- gasena na-tthi nibbÃnassa sannihitokÃso, tena hi na-tthi nibbÃnaæ, yesa¤-ca taæ nibbÃnaæ sacchikataæ tesam- pi sacchikiriyà micchÃ. KÃraïaæ tattha vakkhÃmi: Yathà bhante NÃgasena mahiyà dha¤¤uÂÂhÃnaæ khettaæ atthi, gandhuÂÂhÃnaæ pupphaæ atthi, pupphuÂÂhÃnaæ gumbo atthi, phaluÂÂhÃnaæ rukkho atthi, ratanuÂÂhÃnaæ Ãkaro atthi, tattha yo koci yaæ yaæ icchati so tattha gantvà taæ taæ harati; evam-eva kho bhante NÃgasena \<-------------------------------------------------------------------------- 3 pakkhanto A, pakkhando M; pakkanto C. 12 anupatto CM. 25 dha¤- ¤aÂÂhÃnaæ ABC. 26 pupphaÂÂhÃnaæ BM. >/ #<[page 327]># %< 327>% yadi nibbÃnaæ atthi, tassa nibbÃnassa uÂÂhÃnokÃso pi icchitabbo. Yasmà ca kho bhante NÃgasena nibbÃnassa uÂÂhÃnokÃso na-tthi, tasmà na-tthi nibbÃnan-ti brÆmi, yesa¤-ca nibbÃnaæ sacchikataæ tesam-pi sacchikiriyà micchà ti. - Na-tthi mahÃrÃja nibbÃnassa sannihitokÃso, atthi c' etaæ nibbÃnam, sammà paÂipanno yoniso mana- sikÃrena nibbÃnaæ sacchikaroti. Yathà [pana] mahÃrÃja atthi aggi nÃma, na-tthi tassa sannihitokÃso, dve kaÂ- ÂhÃni sanghaÂÂento aggiæ adhigacchati, evam-eva kho mahÃrÃja atthi nibbÃnaæ, na-tthi tassa sannihitokÃso, sammà paÂipanno yoniso manasikÃrena nibbÃnaæ sacchi- karoti. Yathà và pana mahÃrÃja atthi satta ratanÃni nÃma, seyyathidaæ: cakkaratanaæ hatthiratanaæ assara- tanaæ maïiratanaæ itthiratanaæ gahapatiratanaæ pariïÃ- yakaratanaæ, na ca tesaæ ratanÃnaæ sannihitokÃso atthi, khattiyassa pana sammà paÂipannassa paÂipattibalena tÃni ratanÃni upagacchanti; evam-eva kho mahÃrÃja atthi nibbÃnaæ, na-tthi tassa sannihitokÃso, sammà paÂipanno yoniso manasikÃrena nibbÃnaæ sacchikarotÅti. Bhante NÃgasena, nibbÃnassa sannihitokÃso mà hotu, atthi pana taæ ÂhÃnaæ yattha Âhito sammà paÂipanno nibbÃnaæ sacchikarotÅti. - ùma mahÃrÃja, atthi taæ ÂhÃnaæ yattha Âhito sammà paÂipanno nibbÃnaæ sacchi- karotÅti. - Katamaæ pana bhante taæ ÂhÃnaæ yattha Âhito sammà paÂipanno nibbÃnaæ sacchikarotÅti. - SÅlaæ mahÃrÃja ÂhÃnaæ, sÅle patiÂÂhito yoniso manasikaronto Saka-Yavane pi CÅna-VilÃte pi Alasande pi Nikumbe pi KÃsi-Kosale pi KasmÅre pi GandhÃre pi nagamuddhani pi brahmaloke pi yattha katthaci pi Âhito sammà paÂi- panno nibbÃnaæ sacchikaroti. Yathà mahÃrÃja yo koci \<-------------------------------------------------------------------------- 27 -milÃte A, -cilÃte B, -vigate M, all in both places (cÅnalÃto C the first time); comp. p. 331. 27 nigumpe M (twice). 28 kÃsmÅre C (twice). 29 pi om. ABC, and so in the sequel AM twice. >/ #<[page 328]># %< 328>% cakkhumà puriso Saka-Yavane pi CÅna-VilÃte pi Alasande pi Nikumbe pi KÃsi-Kosale pi KasmÅre pi GandhÃre pi nagamuddhani pi brahmaloke pi yattha katthaci pi Âhito ÃkÃsaæ passati, evam-eva kho mahÃrÃja sÅle patiÂÂhito yoniso manasikaronto Saka-Yavane pi - pe - yattha katthaci pi Âhito sammà paÂipanno nibbÃnaæ sacchikaroti. Yathà và pana mahÃrÃja Saka-Yavane pi - pe - yattha katthaci pi Âhitassa pubbadisà atthi,evam-eva kho ma- hÃrÃja sÅle patiÂÂhitassa yoniso manasikarontassa Saka- Yavane pi - pe - yattha katthaci pi Âhitassa sammà paÂipannassa atthi nibbÃnasacchikiriyà ti. - SÃdhu bhante NÃgasena, desitaæ tayà nibbÃnaæ, desità nibbÃ- nasacchikiriyÃ, parikkhatà sÅlaguïÃ, dassità sammÃpaÂipatti, ussÃpito dhammaddhajo, saïÂhÃpità dhammanetti, ava¤jho suppayuttÃnaæ sammÃpayogo, evam-etaæ gaïivarapa- vara, tathà saæpaÂicchÃmÅti. AÂÂhamo vaggo \<-------------------------------------------------------------------------- 6 -karotÅti BC. 7 và om. B; và pana om. C. 8 pubbà A. 14 saïÂhap- AaB; -pito all except Aa. 17 M adds, Lakkhaïavaggo kaï¬o (meaning no doubt Lakkhaïakaï¬o). >/ #<[page 329]># %< 329>% Atha kho Milindo rÃjà yen' Ãyasmà NÃgaseno ten' upasankami, upasankamitvà Ãyasmantaæ NÃgasenaæ abhi- vÃdetvà ekamantaæ nisÅdi. Ekamantaæ nisinno kho Mi- lindo rÃjà ¤ÃtukÃmo sotukÃmo dhÃretukÃmo, ¤ÃïÃlokaæ daÂÂhukÃmo a¤¤Ãïaæ bhinditukÃmo, ¤ÃïÃlokaæ uppÃde- tukÃmo avijjandhakÃraæ nÃsetukÃmo, adhimattaæ dhiti¤- ca ussÃha¤-ca sati¤-ca sampaja¤¤a¤-ca upaÂÂhapetvà Ãyasmantaæ NÃgasenaæ etad-avoca: Bhante NÃgasena, kim-pana Buddho tayà diÂÂho ti. - Na hi mahÃrÃjÃti. - Kim-pana te Ãcariyehi Bud- dho diÂÂho ti. - Na hi mahÃrÃjÃti. - Bhante NÃgasena, na kira tayà Buddho diÂÂho, nÃpi kira te Ãcariyehi Bud- dho diÂÂho. Tena hi bhante NÃgasena na-tthi Buddho, na h' ettha Buddho pa¤¤ÃyatÅti. - Atthi pana te ma- hÃrÃja pubbakà khattiyà ye te tava khattiyavaæsassa pubbangamà ti. - ùma bhante, ko saæsayo, atthi pub- bakà khattiyà ye mama khattiyavaæsassa pubbangamà ti. - DiÂÂhapubbà tayà mahÃrÃja pubbakà khattiyà ti. - Na hi bhante ti. - Ye pana taæ mahÃrÃja anusÃ- santi, purohità senÃpatino akkhadassà mahÃmattÃ, tehi pubbakà khattiyà diÂÂhapubbà ti. - Na hi bhante ti. - Yadi pana te mahÃrÃja pubbakà khattiyà na diÂÂhÃ, nÃpi kira te anusÃsakehi pubbakà khattiyà diÂÂhÃ, kattha pubbakà khattiyÃ, na h' ettha pubbakà khattiyà pa¤¤Ã- yantÅti. - Dissanti bhante NÃgasena pubbakÃnaæ khat- tiyÃnaæ anubhÆtÃni paribhogabhaï¬Ãni, seyyathÅdaæ: \<-------------------------------------------------------------------------- 7 -ÂhÃp- M. 12 na pi B. 15 te om AaM 23 tattha AbC. >/ #<[page 330]># %< 330>% setacchattaæ uïhÅsaæ pÃdukà vÃlavÅjani khaggaratanaæ mahÃrahÃni ca sayanÃni, yehi mayaæ jÃneyyÃma sadda- heyyÃma: atthi pubbakà khattiyà ti. - Evam-eva kho mahÃrÃja mayam-p' etaæ Bhagavantaæ jÃneyyÃma sad- daheyyÃma atthi taæ kÃraïaæ yena mayaæ kÃraïena jÃneyyÃma saddaheyyÃma: atthi so Bhagavà ti. Katamaæ taæ kÃraïaæ: Atthi kho mahÃrÃja tena Bhagavatà jÃnatà passatà arahatà sammÃsambuddhena anubhÆtÃni paribho- gabhaï¬Ãni, seyyathÅdaæ: cattÃro satipaÂÂhÃnà cattÃro sammappadhÃnÃ, cattÃro iddhipÃdÃ, pa¤c' indriyÃni pa¤ca balÃni ,sattà bojjhangà ,ariyo aÂÂhangiko maggo, yehi sadevako loko jÃnÃti saddahati: atthi so Bhagavà ti. Iminà mahÃrÃja kÃraïena, iminà hetunÃ, iminà nayena, iminà anumÃnena ¤Ãtabbaæ: atthi so Bhagavà ti. BahÆ jane tÃrayitvà nibbuto upadhikkhaye, anumÃnena ¤Ãtabbaæ: atthi so dipaduttamo ti. Bhante NÃgasena, opammaæ karohÅti.- Yathà ma- hÃrÃja nagarava¬¬hakÅ nagaraæ mÃpetukÃmo paÂhamaæ tÃva samaæ anunnatam-anoïataæ asakkharapÃsÃïaæ ni- rupaddavam-anavajjaæ ramaïÅyaæ bhÆmibhÃgaæ anuvi- loketvà yaæ tattha visamaæ taæ samaæ kÃrÃpetvà khÃ- ïukaïÂakaæ visodhÃpetvà tattha nagaraæ mÃpeyya so- bhanaæ vibhattaæ bhÃgaso mitaæ ukkiïïa-parikha-pÃ- kÃraæ daÊha-gopur-aÂÂÃla-koÂÂakaæ puthu-caccara-ca- tukka-sandhi-singhÃÂakaæ suci-samatala-rÃjamaggaæ su- vibhatta-antarÃpaïaæ ÃrÃm-uyyÃna-taÊÃka-pokkharaïÅ- udapÃna-sampannaæ bahuvidha-devaÂÂhÃna-patimaï¬itaæ sabbadosavirahitaæ, so tasmiæ nagare sabbathà vepulla- taæ patte a¤¤aæ desaæ upagaccheyya, atha taæ naga- raæ aparena samayena iddhaæ bhaveyya phÅtaæ subhik- \<-------------------------------------------------------------------------- 6.14 so om. AC. 11 -angÃni AaM. 15 bahu all. 23 ukkhiïïa- AbC, utiïïa- M. 21 -koÂÂhakaæ ACM. 2-pkharaïi- B. 30 pÅtaæ AC. >/ #<[page 331]># %< 331>% khaæ khemaæ samiddhaæ sivaæ anÅtikaæ nirupaddavaæ nÃnÃjanasamÃkulaæ, puthÆ khattiyà brÃhmaïà vessà suddà hatthÃrohà assÃrohà rathikà pattikà dhanuggahà tharug- gahà celakà calakà piï¬adÃvikà uggà rÃjaputtà pakkhan- dino mahÃnÃgà sÆrà vammino yodhino dÃsaputtà bhaÂÂi- puttà mallagaïà ÃÊÃrikà sÆdà kappakà nahÃpakà cundà mÃlÃkÃrà suvaïïakÃrà sajjhakÃrà sÅsakÃrà tipukÃrà loha- kÃrà vaÂÂakÃrà ayakÃrà maïikÃrà pesakÃrà kumbhakÃrà loïakÃrà cammakÃrà rathakÃrà dantakÃrà rajjukÃrà koc- chakÃrà suttakÃrà vilivakÃrà dhanukÃrà jiyakÃrà usukÃrà cittakÃrà rangakÃrà rajakà tantavÃyà tunnavÃyà hera¤¤ikà dussikà gandhikà tiïahÃrakà kaÂÂhahÃrakà bhatakà paï- ïikà phalikà mÆlikà odanikà pÆvikà macchikà maæsikà majjikà naÂakà naccakà langhakà indajÃlikà vetÃlikà mallà chava¬Ãhakà pupphacha¬¬akà venà nesÃdà gaïikà lÃsikà kumbhadÃsiyo Saka-Yavana-CÅna-VilÃtà Ujjenakà BhÃru- kacchakà KÃsi-KosalÃparantakà MÃgadhakà SÃketakà SoraÂÂhakà PÃÂheyyakà KoÂumbara-MÃdhurakà Alasanda- KasmÅra-GandhÃrà taæ nagaraæ vÃsÃya upagatà nÃnÃ- visayino janà navaæ suvibhattaæ adosam-anavajjaæ ra- maïÅyaæ taæ nagaraæ passitvà anumÃnena jÃnanti: cheko vata bho so nagarava¬¬hakÅ yo imassa nagarassa mÃpetà ti; - evam-eva kho mahÃrÃja so Bhagavà asamo asa- masamo appaÂisamo asadiso atulo asankheyyo appameyyo aparimeyyo amitaguïo guïapÃramippatto anantadhiti anantatejo anantaviriyo anantabalo buddhabalapÃramiæ \<-------------------------------------------------------------------------- 2 puthu all. 2 khattiya- ABM. 5 surà ACM. 6 kappikà BC. 7 mÃla- kÃrà B. 7 sajjhukÃrà AC. 8 naÂÂakÃrà A, tandhakÃrà B, taÂÂakÃrà C. 9 lohakÃrà C, veïukÃrà M; om. A. 10 vilÅva- A. 11 rajakÃrà AM. 14 vetÃÊikà AB. 15 lasikà or layikà B. 16 -yavane- AbC. 16 -milÃtà Aac. 16 ujjenaka- BC. 17 bharu- A. 17 -parantaka- AB. 18 sÃketaka-so- raÂÂhaka-pÃÂheyyaka- BM. 18 -madhurakà A. 19 vÃsaya B; vÃsayamu- pagatà Ab, vÃsamupagatà Aa. 20 nÃnÃvis janà taæ nagaraæ vÃsÃya upagatà M. 21 pavisitvà AM. 24 appaÂimo A. >/ #<[page 332]># %< 332>% gato sasenaæ MÃraæ parÃjetvà diÂÂhijÃlaæ padÃletvà avijjaæ khepetvà vijjaæ uppÃdetvà dhammukkaæ dhÃra- yitvà sabba¤¤utaæ pÃpuïitvà nijjita-vijita-sangÃmo dham- managaraæ mÃpesi. Bhagavato kho mahÃrÃja dhammanagaraæ sÅla-pÃkÃ- raæ hiri-parikhaæ ¤Ãïa-dvÃrakoÂÂhakaæ viriya-aÂÂÃlakaæ saddhÃ-esikaæ sati-dovÃrikaæ pa¤¤Ã-pÃsÃdaæ Suttanta- caccaraæ Abhidhamma-singhÃÂakaæ Vinaya-vinicchayaæ satipaÂÂhÃna-vÅthikaæ. Tassa kho pana mahÃrÃja sati- paÂÂhÃnavÅthiyaæ evarÆpà Ãpaïà pasÃrità honti, seyya- thÅdaæ: pupphÃpaïaæ gandhÃpaïaæ phalÃpaïaæ agadÃ- païaæ osadhÃpaïaæ amatÃpaïaæ ratanÃpaïaæ sabbÃ- païan-ti. Bhante NÃgasena, katamaæ Buddhassa Bhagavato pupphÃpaïan-ti. - Atthi kho pana mahÃrÃja tena Bha- gavatà jÃnatà passatà arahatà sammÃsambuddhena Ãram- maïavibhattiyo akkhÃtÃ, seyyathÅdaæ: aniccasa¤¤Ã anat- tasa¤¤Ã asubhasa¤¤Ã ÃdÅnavasa¤¤Ã pahÃnasa¤¤Ã virÃga- sa¤¤Ã nirodhasa¤¤Ã sabbaloke anabhiratasa¤¤Ã sabba- sankhÃresu aniccasa¤¤Ã ÃnÃpÃnasati uddhumÃtakasa¤¤Ã vinÅlakasa¤¤Ã vipubbakasa¤¤Ã vicchiddakasa¤¤Ã vikkhÃ- yitakasa¤¤Ã vikkhittakasa¤¤Ã hatavikkhittakasa¤¤Ã lohi- takasa¤¤Ã puÊavakasa¤¤Ã aÂÂhikasa¤¤Ã mettÃsa¤¤Ã karu- ïÃsa¤¤Ã muditÃsa¤¤Ã upekkhÃsa¤¤Ã maraïÃnussati kÃya- gatÃsati. Imà kho mahÃrÃja Buddhena Bhagavatà Ãram- maïavibhattiyo akkhÃtÃ. Tattha yo koci jarÃmaraïà muccitukÃmo so tesu a¤¤ataraæ Ãrammaïaæ gaïhÃti, tena Ãrammaïena rÃgà vimuccati, dosà vimuccati, mohà vimuccati, mÃnato vimuccati, diÂÂhito vimuccati, saæsÃraæ tarati, taïhÃsotaæ nivÃreti, tividhaæ malaæ visodheti, sabbakilese upahantvà amalaæ virajaæ suddhaæ paï¬araæ \<-------------------------------------------------------------------------- 3 dhÃretvà AbC 6 -koÂÂakaæ AaB. 9 -vÅthiyaæ AbC. 22 vikkhÃyita- sa¤¤Ã ACa. 23 pul- CM. 24 upekhÃ- AC. 27 mu¤ci- C. >/ #<[page 333]># %< 333>% ajÃtiæ ajaraæ amaraæ sukhaæ sÅtibhÆtaæ abhayaæ na- garuttamaæ nibbÃnanagaraæ pavisitvà arahatte cittaæ vimoceti. Idaæ vuccati mahÃrÃja Bhagavato pupphÃ- païan-ti. KammamÆlaæ gahetvÃna Ãpaïaæ upagacchatha, Ãrammaïaæ kiïitvÃna tato muccatha muttiyà ti. Bhante NÃgasena, katamaæ Buddhassa Bhagavato gandhÃpaïan-ti. - Atthi kho mahÃrÃja tena Bhagavatà sÅlavibhattiyo akkhÃtÃ, yena sÅlagandhena anulittà Bha- gavato puttà sadevakaæ lokaæ sÅlagandhena dhÆpenti sampadhÆpenti, disam-pi anudisam-pi anuvÃtam-pi paÂivÃtam-pi vÃyanti ativÃyanti, pharitvà tiÂÂhanti. Ka- tamà tà sÅlavibhattiyo: saraïasÅlaæ pa¤casÅlaæ aÂÂhanga- sÅlaæ dasangasÅlaæ pa¤cuddesapariyÃpannaæ pÃtimokkha- saævarasÅlaæ. Idaæ vuccati mahÃrÃja Bhagavato gan- dhÃpaïan-ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena: Na pupphagandho paÂivÃtam-eti, na candanaæ, tagara-mallikà vÃ; sata¤-ca gandho paÂivÃtam-eti, sabbà disà sappuriso pavÃti. Candanaæ, tagaraæ và pi, uppalaæ, atha vassikÅ, etesaæ gandhajÃtÃnaæ sÅlagandho anuttaro. Appamatto ayaæ gandho yÃyaæ tagara-candanÅ; yo ca sÅlavataæ gandho vÃti devesu uttamo ti. Bhante NÃgasena, katamaæ Buddhassa Bhagavato phalÃpaïan-ti. - PhalÃni kho mahÃrÃja Bhagavatà akkhÃtÃni, seyyathÅdaæ: sotÃpattiphalaæ sakadÃgÃmi- phalaæ anÃgÃmiphalaæ arahattaphalaæ su¤¤ataphala- samÃpatti animittaphalasamÃpatti appaïihitaphalasamÃ- \<-------------------------------------------------------------------------- 14 dasasÅlaæ A, om. M. >/ #<[page 334]># %< 334>% patti. Tattha yo koci yaæ phalaæ icchati so kamma- mÆlaæ datvà patthitaæ phalaæ kiïÃti, yadi sotÃpatti- phalaæ, yadi sakadÃgÃmiphalaæ, yadi anÃgÃmiphalaæ, yadi arahattaphalaæ, yadi su¤¤ataphalasamÃpattiæ, yadi animittaphalasamÃpattiæ, yadi appaïihitaphalasamÃpattiæ. Yathà mahÃrÃja kassaci purisassa dhuvaphalo ambo bha- veyya, so na tÃva tato phalÃni pÃteti yÃva kayikà na Ãgacchanti, anuppatte pana kayike mÆlaæ gahetvà evaæ Ãcikkhati: ambho purisa, eso kho dhuvaphalo ambo, tato yaæ icchasi ettakaæ phalaæ gaïhÃhi, salÃÂukaæ và do- vilaæ và kesikaæ và Ãmaæ và pakkaæ và ti, so tena attanà dinnamÆlena yadi salÃÂukaæ icchati salÃÂukaæ gaïhÃti, yadi dovilaæ icchati dovilaæ gaïhÃti, yadi kesi- kaæ icchati kesikaæ gaïhÃti, yadi Ãmakaæ icchati Ãma- kaæ gaïhÃti, yadi pakkaæ icchati pakkaæ gaïhÃti; evam-eva kho mahÃrÃja yo yaæ phalaæ icchati so kammamÆlaæ datvà patthitaæ phalaæ gaïhÃti, yadi sotÃ- pattiphalaæ - pe - yadi appaïihitaphalasamÃpattiæ. Idaæ vuccati mahÃrÃja Bhagavato phalÃpaïan-ti. KammamÆlaæ janà datvà gaïhanti amatapphalaæ, tena te sukhità honti ye kÅtà amatapphalan-ti. Bhante NÃgasena, katamaæ Buddhassa Bhagavato agadÃpaïan-ti.- AgadÃni kho mahÃrÃja Bhagavatà akkhÃtÃni, yehi agadehi so Bhagavà sadevakaæ lokaæ kilesavisato parimoceti. KatamÃni pana tÃni agadÃni: YÃn' imÃni mahÃrÃja Bhagavatà cattÃri ariyasaccÃni ak- khÃtÃni, seyyathÅdaæ: dukkhaæ ariyasaccaæ, dukkha- samudayaæ ariyasaccaæ, dukkhanirodhaæ ariyasaccaæ, dukkhanirodhagÃminÅ paÂipadà ariyasaccaæ. Tattha ye keci a¤¤Ãpekkhà catusaccaæ dhammaæ suïanti, te jÃtiyà \<-------------------------------------------------------------------------- 7 kÃyikà all except Ab. 7 na om. BM. 11 ti om. all. 20 amataæ phalaæ Ab, amatamphalaæ C. 21 kità all. 30 catusaccadh- B. >/ #<[page 335]># %< 335>% parimuccanti, jarÃya parimuccanti, maraïà parimuccanti, soka-parideva-dukkha-domanass-upÃyÃsehi parimuccanti. Idaæ vuccati mahÃrÃja Bhagavato agadÃpaïan-ti. Ye keci loke agadà visÃnaæ paÂibÃhakÃ, dhammÃgadasamaæ na-tthi; etaæ pivatha bhik- khavo ti. Bhante NÃgasena, katamaæ Buddhassa Bhagavato osadhÃpaïan-ti. - OsadhÃni kho mahÃrÃja Bhagavatà akkhÃtÃni, yehi osadhehi so Bhagavà devamanusse tikic- chati, seyyathÅdaæ: cattÃro satipaÂÂhÃnÃ, cattÃro sam- mappadhÃnÃ, cattÃro iddhipÃdÃ, pa¤c' indriyÃni, pa¤ca balÃni, satta bojjhangÃ, ariyo aÂÂhangiko maggo. Etehi osadhehi Bhagavà micchÃdiÂÂhiæ vireceti, micchÃsankap- paæ vireceti, micchÃvÃcaæ vireceti, micchÃkammantaæ vireceti, micchÃÃjÅvaæ vireceti, micchÃvÃyÃmaæ vireceti, micchÃsatiæ vireceti, micchÃsamÃdhiæ vireceti, lobhava- manaæ kÃreti, dosavamanaæ kÃreti, mohavamanaæ kÃreti, mÃnavamanaæ kÃreti, diÂÂhivamanaæ kÃreti, vicikicchÃ- vamanaæ kÃreti, uddhaccavamanaæ kÃreti, thÅnamiddha- vamanaæ kÃreti, ahirikÃnottappavamanaæ kÃreti, sabba- kilesavamanaæ kÃreti. Idaæ vuccati mahÃrÃja Bhagavato osadhÃpaïan-ti. Ye keci osadhà loke vijjanti vividhà bahÆ, dhammosadhasamaæ na-tthi; etaæ pivatha bhikkhavo. Dhammosadhaæ pivitvÃna ajarÃmaraïà siyuæ, bhÃvayitvà ca passitvà nibbutà upadhikkhaye ti. Bhante NÃgasena, katamaæ Buddhassa Bhagavato amatÃpaïan-ti. - Amataæ kho mahÃrÃja Bhagavatà akkhÃtaæ, yena amatena so Bhagavà sadevakaæ lokaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 4 viyÃnaæ Ab. 12 -angÃni AC. 20 -kamanott- C. 26 phassitvà AbBC. >/ #<[page 336]># %< 336 >% abhisi¤ci, yena amatena abhisittà devamanussà jÃti-jarÃ- byÃdhi-maraïa-soka-parideva-dukkha-domanass-upÃyÃ- sehi parimucciæsu: Katamaæ taæ amataæ: yad-idaæ kÃyagatÃsati. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena: Amatan-te bhikkhave paribhu¤janti ye kÃyagatÃsatiæ paribhu¤jantÅti. Idaæ vuccati mahÃrÃja Bhagavato amatÃpaïan-ti. ByÃdhitaæ janataæ disvà amatÃpaïaæ pasÃrayi; kammena taæ kiïitvÃna amataæ Ãdetha bhikkhavo ti. Bhante NÃgasena, katamaæ Buddhassa Bhagavato ratanÃpaïan-ti. - RatanÃni kho mahÃrÃja Bhagavatà akkhÃtÃni, yehi ratanehi bhÆsità Bhagavato puttà sade- vakaæ lokaæ virocenti obhÃsenti pabhÃsenti, jalanti paj- jalanti, uddhaæ adho tiriyaæ Ãlokaæ dassenti. KatamÃni tÃni ratanÃni: sÅlaratanaæ samÃdhiratanaæ pa¤¤Ãratanaæ vimuttiratanaæ vimutti¤Ãïadassanaratanaæ paÂisambhidÃ- ratanaæ bojjhangaratanaæ. Katamaæ mahÃrÃja Bhaga- vato sÅlaratanaæ: pÃtimokkhasaævarasÅlaæ indriyasaæ- varasÅlaæ ÃjÅvapÃrisuddhisÅlaæ paccayasannissitasÅlaæ cullasÅlaæ majjhimasÅlaæ mahÃsÅlaæ maggasÅlaæ phala- sÅlaæ. SÅlaratanena kho mahÃrÃja vibhÆsitassa pugga- lassa sadevako loko samÃrako sabrahmako sassamaïa- brÃhmaïÅ pajà pihayati pattheti. SÅlaratanapilandho kho mahÃrÃja bhikkhu disam-pi anudisam-pi uddham- pi adho pi tiriyam-pi virocati atirocati; heÂÂhato AvÅ- ciæ, uparito bhavaggaæ upÃdÃya etth' antare sabba- ratanÃni atikkamitvà atisayitvà ajjhottharitvà tiÂÂhati. EvarÆpÃni kho mahÃrÃja sÅlaratanÃni Bhagavato ratanÃ- païe pasÃritÃni. Idaæ vuccati mahÃrÃja Bhagavato sÅlaratanan-ti. \<-------------------------------------------------------------------------- 23 -maïiyà AC. 23 -ratanaæ pil. AC. >/ #<[page 337]># %< 337>% EvarÆpÃni sÅlÃni santi Buddhassa Ãpaïe; kammena taæ kiïitvÃna ratanaæ vo pilandhathÃti. Katamaæ mahÃrÃja Bhagavato samÃdhiraÂanaæ: sa- vitakka-savicÃro samÃdhi, avitakka-vicÃramatto samÃdhi, avitakka- avicÃro samÃdhi, su¤¤ato samÃdhi, animitto sa- mÃdhi, appaïihito samÃdhi. SamÃdhiratanaæ kho ma- hÃrÃja pilandhassa bhikkhuno ye te kÃmavitakkà byÃpÃ- davitakkà vihiæsÃvitakkà mÃn-uddhacca-diÂÂhi-vicikicchÃ- kilesavatthÆni vividhÃni ca kuvitakkÃni te sabbe samÃ- dhiæ Ãsajja vikiranti vidhamanti viddhaæsanti na saï thanti na upalippanti. Yathà mahÃrÃja vÃri pokkhara- patte vikirati vidhamati viddhaæsati na saïÂhÃti na upalippati, taæ kissa hetu: parisuddhattà padumassa; evam-eva kho mahÃrÃja samÃdhiratanaæ pilandhassa bhikkhuno ye te kÃmavitakka-byÃpÃdavitakka-vihiæsÃ- vitakka-mÃn-uddhacca-diÂÂhi-vicikicchÃ-kilesavatthÆni vividhÃni ca kuvitakkÃni te sabbe samÃdhiæ Ãsajja viki- ranti vidhamanti viddhaæsanti na saïÂhanti na upalip- panti, taæ kissa hetu: parisuddhattà samÃdhissa. Idaæ vuccati mahÃrÃja Bhagavato samÃdhiratanan-ti. EvarÆ- pÃni kho mahÃrÃja samÃdhiratanÃni Bhagavato ratanÃ- païe pasÃritÃni. SamÃdhiratanamÃlassa kuvitakkà na jÃyare, na ca vikkhippate cittaæ; etaæ tumhe pilandhathÃti. Katamaæ mahÃrÃja Bhagavato pa¤¤Ãratanaæ: YÃya mahÃrÃja pa¤¤Ãya ariyasÃvako idaæ kusalan-ti yathÃ- bhÆtaæ pajÃnÃti, idaæ akusalan-ti yathÃbhÆtaæ pajÃnÃti, idaæ sÃvajjaæ idaæ anavajjaæ, idaæ sevitabbaæ idaæ na sevitabbaæ, idaæ hÅnaæ idaæ païÅtaæ, idaæ kaïhaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 4 avitakka-avicaromatto all except B (-avicÃra- Bb). 10 -dhaæsenti all. 11 saïÂhahanti AbM. 18 saïÂhahanti M. 22 vikkhipate ABC. >/ #<[page 338]># %< 338>% idaæ sukkaæ idaæ kaïha-sukka-sappaÂibhÃgan-ti yathÃ- bhÆtaæ pajÃnÃti, idaæ dukkhan-ti yathÃbhÆtaæ pajÃnÃti, ayaæ dukkhasamudayo ti yathÃbhÆtaæ pajÃnÃti, ayaæ dukkhanirodho ti yathÃbhÆtaæ pajÃnÃti, ayaæ dukkhani- rodhagÃminÅ paÂipadà ti yathÃbhÆtaæ pajÃnÃti, idaæ vuccati mahÃrÃja Bhagavato pa¤¤Ãratanan-ti. Pa¤¤ÃratanamÃlassa na ciraæ vattate bhavo, khippaæ phasseti amataæ, na ca so rocate bhave ti. Katamaæ mahÃrÃja Bhagavato vimuttiratanaæ: Vi- muttiratanan-ti kho mahÃrÃja arahattaæ vuccati, ara- hattaæ patto kho mahÃrÃja bhikkhu vimuttiratanaæ pi- landho ti vuccati. Yathà mahÃrÃja puriso muttÃkalÃpa- maïi-kanaka-pavÃÊÃbharaïa-patimaï¬ito akalu-tagara- tÃlÅsaka-lohitacandanÃnulitta-gatto nÃga-punnÃga-sÃla- salaÊa-campaka-yÆthikÃtimuttaka-pÃÂal-uppala-vassika- mallikÃ-vicitto sesajane atikkamitvà virocati atirocati obhÃsati pabhÃsati sampabhÃsati jalati pajjalati abhi- bhavati ajjhottharati mÃlÃ-gandha-ratanÃbharaïehi, evam- eva kho mahÃrÃja arahattaæ patto khÅïÃsavo vimutti- ratanapilandho upÃdÃy' upÃdÃya vimuttÃnaæ bhikkhÆnaæ atikkamitvà samatikkamitvà virocati atirocati obhÃsati pabhÃsati sampabhÃsati jalati pajjalati abhibhavati ajjhot- tharati vimuttiyÃ; taæ kissa hetu: aggaæ mahÃrÃja etaæ pilandhanaæ sabbapilandhanÃnaæ, yad-idaæ vimuttipilan- dhanaæ. Idaæ vuccati mahÃrÃja Bhagavato vimuttira- tanan-ti. MaïimÃlÃdharaæ gehajano sÃmiæ udikkhati, vimuttiratanamÃlan-tu udikkhanti sadevakà ti. Katamaæ mahÃrÃja Bhagavato vimutti¤Ãïadassanara- tanaæ: Paccavekkhana¤Ãïaæ mahÃrÃja Bhavato vi- \<-------------------------------------------------------------------------- 12 agalu- M, agaru-akalu- AC 15 -salala- CM. 18 adhibhavati BC. >/ #<[page 339]># %< 339>% mutti¤Ãïadassanaratanan-ti vuccati, yena ¤Ãïena ariya- sÃvako magga-phala-nibbÃnÃni pahÅnakilesÃvasiÂÂhakilese ca paccavekkhati. Yena ¤Ãïena bujjhanti ariyà katakiccataæ, taæ ¤Ãïaratanaæ laddhuæ vÃyametha Jinorasà ti. Katamaæ mahÃrÃja Bhagavato paÂisambhidÃratanaæ: Catasso kho mahÃrÃja paÂisambhidÃyo: atthapaÂisambhidà dhammapaÂisambhidà niruttipaÂisambhidà paÂibhÃnapaÂi- sambhidà ti. Imehi kho mahÃrÃja catuhi paÂisambhidÃ- ratanehi samalankato bhikkhu yaæ yaæ parisaæ upasan- kamati, yadi khattiyaparisaæ yadi brÃhmaïaparisaæ yadi gahapatiparisaæ yadi samaïaparisaæ, visÃrado upasan- kamati, amankubhÆto abhÅru acchambhÅ anutrÃsÅ vigata- lomahaæso parisaæ upasankamati. Yathà mahÃrÃja yodho sangÃmasÆro sannaddhapa¤cÃvudho asambhÅto sangÃmaæ otarati: sace amittà dÆre bhavissanti usunà pÃtayissÃmi, tato orato bhavissanti sattiya paharissÃmi, tato orato bhavissanti kaïayena paharissÃmi, upagataæ santaæ maï¬alaggena dvidhà chindissÃmi, kÃyÆpagataæ churikÃya vinivijjhissÃmÅti; evam-eva kho mahÃrÃja catupaÂisambhidÃratanamaï¬ito bhikkhu asambhÅto pari- saæ upasankamati: yo koci maæ atthapaÂisambhide pa¤- haæ pucchissati, tassa atthena atthaæ kathayissÃmi, kÃ- raïena kÃraïaæ kathayissÃmi, hetunà hetuæ kathayissÃmi, nayena nayaæ kathayissÃmi, nissaæsayaæ karissÃmi, vimatiæ vivecessÃmi, tosayissÃmi pa¤haveyyÃkaraïena; yo koci maæ dhammapaÂisambhide pa¤haæ pucchissati, tassa dhammena dhammaæ kathayissÃmi, amatena ama- taæ kathayissÃmi, asankhatena asankhataæ kathayissÃmi, nibbÃnena nibbÃnaæ kathayissÃmi, su¤¤atÃya su¤¤ataæ \<-------------------------------------------------------------------------- 9 catu ABC. 15 -Ãyudho C. 22 -sambhidÃyaæ M throughout. 26 vi- mocessÃmi Aa, and so C throughout. M >/ #<[page 340]># %< 340>% kathayissÃmi, animittena animittaæ kathayissÃmi, appaïi- hitena appaïihitaæ kathayissÃmi, anejena anejaæ katha- yissÃmi, nissaæsayaæ karissÃmi, vimatiæ vivecessÃmi, tosayissÃmi pa¤haveyyÃkaraïena; yo koci maæ nirutti- paÂisambhide pa¤haæ pucchissati, tassa niruttiyà niruttiæ kathayissÃmi, padena padaæ kathayissÃmi, anupadena anupadaæ kathayissÃmi, akkharena akkharaæ kathayis- sÃmi, sandhiyà sandhiæ kathayissÃmi, bya¤janena bya¤- janaæ kathayissÃmi, anubya¤janena anubya¤janaæ katha- yissÃmi, vaïïena vaïïaæ kathayissÃmi, sarena saraæ kathayissÃmi, pa¤¤attiyà pa¤¤attiæ kathayissÃmi, vohÃrena vohÃraæ kathayissÃmi, nissaæsayaæ karissÃmi, vimatiæ vivecessÃmi, tosayissÃmi pa¤haveyyÃkaraïena; yo koci maæ paÂibhÃnapaÂisambhide pa¤haæ pucchissati, tassa paÂi- bhÃnena paÂibhÃnaæ kathayissÃmi, opammena opammaæ kathayissÃmi, lakkhaïena lakkhaïaæ kathayissÃmi, rasena rasaæ kathayissÃmi, nissaæsayaæ karissÃmi, vimatiæ vivecessÃmi, tosayissÃmi pa¤haveyyÃkaraïenÃti. Idaæ vuccati mahÃrÃja Bhagavato paÂisambhidÃratanan-ti. PaÂisambhidà kiïitvÃna ¤Ãïena phassayeyya yo, asambhÅto anubbiggo atirocati sadevake ti. Katamaæ mahÃrÃja Bhagavato bojjhangaratanaæ: Satt' ime mahÃrÃja bojjhangÃ: satisambojjhango dham- mavicayasambojjhango viriyasambojjhango pÅtisamboj- jhango passaddhisambojjhango samÃdhisambojjhango upe- khÃsambojjhango. Imehi kho mahÃrÃja sattahi bojjhanga- ratanehi patimaï¬ito bhikkhu sabbaæ tamaæ abhibhuyya sadevakaæ lokaæ obhÃseti pabhÃseti Ãlokaæ janeti. Idaæ vuccati mahÃrÃja Bhagavato bojjhangaratanan-ti. \<-------------------------------------------------------------------------- 5 pucchati ABC. 11 ohÃrena AC. 12 ohÃraæ C. 18 viæ. viv. om. all. 20 passayeyya Ab, passaseyya AaC. 20 so ABC. 27 maï¬ito B. >/ #<[page 341]># %< 341>% BojjhangaratanamÃlassa uÂÂhahanti sadevakÃ; kammena taæ kiïitvÃna ratanaæ vo pilandhathÃti. Bhante NÃgasena, katamaæ Buddhassa Bhagavato sabbÃpaïan-ti.- SabbÃpaïaæ kho mahÃrÃja Bhagavato navangaæ Buddhavacanaæ, sÃrÅrikÃni pÃribhogikÃni ce- tiyÃni, sangharatana¤-ca. SabbÃpaïe mahÃrÃja Bha- gavatà jÃtisampatti pasÃritÃ, bhogasampatti pasÃritÃ, Ãyusampatti pasÃritÃ, Ãrogyasampatti pasÃritÃ, vaïïa- sampatti pasÃritÃ, pa¤¤Ãsampatti pasÃritÃ, mÃnusika- sampatti pasÃritÃ, dibbasampatti pasÃritÃ, nibbÃnasam- patti pasÃritÃ. Tattha ye taæ taæ sampattiæ icchanti te kammamÆlaæ datvà patthitapatthitaæ sampattiæ ki- ïanti, keci sÅlasamÃdÃnena kinanti, keci uposathakammena kiïanti; appamattakena pi kammamÆlena upÃdÃy' upÃdÃya sampattiyo paÂilabhanti. Yathà mahÃrÃja Ãpaïikassa Ãpaïe tila-mugga-mÃse parittakena pi taï¬ula-mugga- mÃsena appakena pi mÆlena upÃdÃy' upÃdÃya gaïhanti; evam-eva kho mahÃrÃja Bhagavato sabbÃpaïe appamat- takena pi kammamÆlena upÃdÃy' upÃdÃya sampattiyo paÂilabhanti. Idaæ vuccati mahÃrÃja Bhagavato sabbÃ- païan-ti. ùyu Ãrogatà vaïïaæ saggaæ uccÃkulÅnatà asankhata¤-ca amataæ atthi sabbÃpaïe Jine. Appena bahukenÃpi kammamÆlena gayhati; kiïitvà saddhÃmÆlena samiddhà hotha bhikkhavo ti. Bhagavato kho mahÃrÃja dhammanagare evarÆpà janà paÂivasanti: suttantikà venayikà Ãbhidhammikà dham- makathikà JÃtakabhÃïakà DÅghabhÃïakà MajjhimabhÃïakà \<-------------------------------------------------------------------------- 5 sarÅr- BM. 5 paribh- M, 7 bhogas. pas. om. AaM. 8 Ãrogga- B, Ãroga- M. 11 ye saæ taæ A, ye sa taæ C; ye sampattiæ BM. 22 aro- gataæ M; Ãyu Ãyurogataæ C. 23 jino C, jane M, jano B. 24 gaïhati AM, ganhati C. 27 abhidh- CM. >/ #<[page 342]># %< 342>% SaæyuttabhÃïakà AnguttarabhÃïakà KhuddakabhÃïakà sÅlasampannà samÃdhisampannà pa¤¤Ãsampannà bojjhan- gabhÃvanÃratà vipassakà sadattham-anuyuttà Ãra¤¤ikà rukkhamÆlikà abbhokÃsikà palÃlapu¤jakà sosÃnikà nesaj- jikà paÂipannakà phalaÂÂhà sekhà phalasamangino sotÃ- pannà sakadÃgÃmino anÃgÃmino arahanto tevijjà chaÊa- bhi¤¤Ã iddhimanto pa¤¤Ãya pÃramiæ gatà satipaÂÂhÃna- sammappadhÃna-iddhipÃda-indriyabala-bojjhanga-magga- vara-jhÃna-vimokkha-rÆpÃrÆpa-santasukhasamÃtti-ku- salÃ, tehi arahantehi Ãkulaæ samÃkulaæ Ãkiïïaæ samÃ- kiïïaæ naÊavana-saravanam-iva dhammanagaraæ ahosi. BhavatÅha: VÅtarÃgà vÅtadosà vÅtamohà anÃsavà vÅtataïhà anÃdÃnà dhammanagare vasanti te. ùra¤¤akà dhutadharà jhÃyino lÆkhacÅvarà vivekÃbhiratà dhÅrà dhammanagare vasanti te. Nesajjikà santhatikà atho pi ÂhÃnacankamà paæsukÆladharà sabbe dhammanagare vasanti te. TicÅvaradharà santà cammakhaï¬acatutthakà ratà ekÃsane vi¤¤Æ dhammanagare vasanti te. Appicchà nipakà dhÅrà appÃhÃrà alolupà lÃbhÃlÃbhena santuÂÂhà dhammanagare vasanti te. JhÃyÅ jhÃnaratà dhÅrà santacittà samÃhità Ãki¤ca¤¤aæ patthayÃnà dhammanagare vasanti te. PaÂipannà phalaÂÂhà ca sekhà phalasamangino Ãsiæsakà uttamatthaæ dhammanagare vasanti te. SotÃpannà ca vimalà sakadÃgÃmino ca ye anÃgÃmÅ ca arahanto dhammanagare vasanti te. SatipaÂÂhÃnakusalà bojjhangabhÃvanÃratà vipassakà dhammadharà dhammanagare vasanti te. \<-------------------------------------------------------------------------- 3 Ãra¤¤akà C. 7 pÃramÅgatà M. 10 Ãkula B. 10 Ãkiïïa AC. 11 aho- sÅti all. 15 Ãra¤¤ikà M. 15 dhÆta- CM. 21 nipuïà M. >/ #<[page 343]># %< 343>% IddhipÃdesu kusalà samÃdhibhÃvanÃratà sammappadhÃnam-anuyuttà dhammanagare vasanti te. Abhi¤¤ÃpÃramippattà pettike gocare ratà antalikkhamhi caraïà dhammanagare vasanti te. OkkhittacakkhÆ mitabhÃïÅ guttadvÃrà susaævutà sudantà uttame dhamme dhammanagare vasanti te. Tevijjà chaÊabhi¤¤Ã ca iddhiyà pÃramÅgatà pa¤¤Ãya pÃramippattà dhammanagare vasanti te ti. Ye kho te mahÃrÃja bhikkhÆ aparimita-¤Ãïavara- dharà asangà atuliyaguïà atulayasà atulabalà atulatejà dhammacakkÃnuppavattakà pa¤¤ÃpÃramiæ gatÃ, evarÆpà kho mahÃrÃja bhikkhÆ Bhagavato dhammanagare dham- masenÃpatino ti vuccanti. Ye pana te mahÃrÃja bhikkhÆ iddhimanto adhigatapaÂisambhidà pattavesÃrajjà gagana- carà durÃsadà duppasahà anÃlambacarà sasÃgara-mahÅ- dhara-paÂhavikampakà canda-suriya-parimajjakà vikub- bana-m-adhiÂÂhÃnÃbhinÅhÃra-kusalà iddhiyà pÃramiæ gatÃ, evarÆpà kho mahÃrÃja bhikkhÆ Bhagavato dham- managare purohità ti vuccanti. Ye pana te mahÃrÃja bhikkhÆ dhutangam-anugatà appicchà santuÂÂhà vi¤¤at- ti-m-anesana-jigucchakà piï¬Ãya sapadÃnacÃrino bha- marà va gandham-anughÃyitvà pavisanti vivittakÃnanaæ kÃye ca jÅvite ca nirapekkhà arahattam-anuppattà dhu- tangaguïe agganikkhittÃ, evarÆpà kho mahÃrÃja bhikkhÆ Bhagavato dhammanagare akkhadassà ti vuccanti. Ye pana te mahÃrÃja bhikkhÆ parisuddhà vimalà nikkilesà cutÆpapÃtakusalà dibbacakkhumhi pÃramiæ gatÃ, evarÆpà kho mahÃrÃja bhikkhÆ Bhagavato dhammanagare nagara- jotakà ti vuccanti. Ye pana te mahÃrÃja bhikkhÆ \<-------------------------------------------------------------------------- 3.8 -pÃramÅpattà M. 7 pÃramiæ gatà C. 8 ti om. BM. 17 -pÃramÅ- gatà M throughout 20 dhÆt- Ab, dhÆtangagunam- M. 24 dhÆt- AM. 24 atinikkhittà M. 29 -jotikà Aa. >/ #<[page 344]># %< 344>% bahussutà ÃgatÃgamà Dhammadharà Vinayadharà MÃtikÃ- dharà sithila-dhanita-dÅgha-rassa-garuka-lahukakkhara- paricchedakusalà navangasÃsanadharÃ, evarÆpà kho ma- hÃrÃja bhikkhÆ Bhagavato dhammanagare dhammarakkhà ti vuccanti. Ye pana te mahÃrÃja bhikkhÆ vinaya¤¤Æ vinayakovidà nidÃna-paÂhana-kusalà Ãpatti-anÃpatti-ga- ruka-lahuka-satekiccha-atekiccha-vuÂÂhÃna-desanÃ-nigga- ha-paÂikamma-osÃraïa-nissÃraïa-paÂisÃraïa-kusalà vinaye pÃramiæ gatÃ, evarÆpà kho mahÃrÃja bhikkhÆ Bhagavato dhammanagare rÆpadakkhà ti vuccanti. Ye pana te ma- hÃrÃja bhikkhÆ vimuttivara-kusumamÃla-baddhà vara- pavara-mahaggha-seÂÂha-bhÃvam-anuppattà bahujana- kantamabhipatthitÃ, evarÆpà kho mahÃrÃja bhikkhÆ Bha- gavato dhammanagare pupphÃpaïikà ti vuccanti. Ye pana te mahÃrÃja bhikkhÆ catusaccÃbhisamaya-paÂividdhà diÂÂhasaccà vi¤¤ÃtasÃsanà catusu sÃma¤¤aphalesu tiïïa- vicikicchà paÂiladdhaphalasukhà a¤¤esam-pi paÂipannÃ- naæ te phale saævibhajanti, evarÆpà kho mahÃrÃja bhikkhÆ Bhagavato dhammanagare phalÃpanikà ti vuc- canti. Ye pana te mahÃrÃja bhikkhÆ sÅlavarasugan- dham anulittà anekavidhabahuguïadharà kilesamaladug- gandha-vidhamakÃ, evarÆpà kho mahÃrÃja bhikkhÆ Bha- gavato dhammanagare gandhÃpaïikà ti vuccanti. Ye pana te mahÃrÃja bhikkhÆ dhammakÃmà piyasamudÃhÃrà abhidhamme abhivinaye uÊÃrapÃmojjà ara¤¤agatà pi ruk- khamÆlagatà pi su¤¤ÃgÃragatà pi dhammavararasaæ pivanti, kÃyena vÃcÃya manasà dhammavararasam-ogÃÊhà adhi- mattapaÂibhÃnà dhammesu dhammesanapaÂipannà ito và tato và yattha yattha appicchakathà santuÂÂhikathà pavi- vekakathà asaæsaggakathà viriyÃrambhakathà sÅlakathà samÃdhikathà pa¤¤Ãkathà vimuttikathà vimutti¤Ãïadas- \<-------------------------------------------------------------------------- 4 dhammÃrakkhà AB. 6 ÃpattÃnÃpatti- M. 27 vÃcà AC. 29 yattha once ABC. >/ #<[page 345]># %< 345>% sanakathà tattha tattha gantvà taæ taæ kathÃrasaæ pivanti, evarÆpà kho mahÃrÃja bhikkhÆ Bhagavato dham- managare soï¬Ã pipÃsà ti vuccanti. Ye pana te mahÃrÃja bhikkhÆ pubbarattÃpararattaæ jÃgariyÃnuyogam-anuyuttà nisajja-ÂÂhÃna-cankamehi rattindivaæ atinÃmenti, bhÃva- nÃnuyogam-anuyuttà kilesapaÂibÃhanÃya sadatthapasutÃ, evarÆpà kho mahÃrÃja bhikkhÆ Bhagavato dhammanagare nagaraguttikà ti vuccanti. Ye pana te mahÃrÃja bhik- khÆ navangaæ Buddhavacanaæ atthato ca bya¤janato ca nayato ca kÃraïato ca hetuto ca udÃharaïato ca vÃcenti anuvÃcenti bhÃsanti anubhÃsanti, evarÆpà kho mahÃrÃja bhikkhÆ Bhagavato dhammanagare dhammÃpa- ïikà ti vuccanti. Ye pana te mahÃrÃja bhikkhÆ dham- maratanabhogena Ãgama-pariyatti-sutabhogena bhogino dhanino niddiÂÂha-sara-bya¤jana-lakkhaïa-paÂivedhà vi¤¤Æ pharaïÃ, evarÆpà kho mahÃrÃja bhikkhÆ Bhagavato dham- managare dhammaseÂÂhino ti vuccanti. Ye pana te ma- hÃrÃja bhikkhÆ uÊÃradesanÃpaÂivedhà pariciïïÃrammaïa- vibhatti-niddesà sikkhÃguïapÃramippattÃ, evarÆpà kho mahÃrÃja bhikkhÆ Bhagavato dhammanagare vissutadham- mikà ti vuccanti. Evaæ suvibhattaæ kho mahÃrÃja Bha- gavato dhammanagaraæ, evaæ sumÃpitaæ, evaæ suvi- hitaæ, evaæ suparipÆritaæ, evaæ suvavatthÃpitaæ, evaæ surakkhitaæ, evaæ sugopitaæ, evaæ duppasayhaæ pac- catthikehi paccÃmittehi. Iminà mahÃrÃja kÃraïena iminà hetunà iminà nayena iminà anumÃnena ¤Ãtabbaæ: atthi so Bhagavà ti. Yathà pi nagaraæ disvà suvibattaæ manoramaæ anumÃnena jÃnanti va¬¬hakissa mahattanaæ, Tath' eva lokanÃthassa disvà dhammapuraæ varaæ anumÃnena jÃnanti: atthi so Bhagavà iti. \<-------------------------------------------------------------------------- 16 taraïà M. 18 paÂiciïï- AC. 19 pÃramÅpattà M. 29 -hantanaæ A, -hantataæ C. >/ #<[page 346]># %< 346>% Anumanena jÃnanti ummÅ disvÃna sÃgare: yathà 'yaæ dissate ummÅ mahanto so bhavissati; Tathà Buddhaæ sokanudaæ sabbattha-m-aparÃ- jitaæ taïhakkhayam anuppattaæ bhavasaæsÃramocanaæ AnumÃnena ¤Ãtabbaæ ummÅ disvà sadevake: yathà dhammummivipphÃro aggo Buddho bhavissati. AnumÃnena jÃnanti disvà accuggataæ giriæ: yathà accuggato eso Himavà so bhavissati; Tathà disvà dhammagiriæ sÅtibhÆtaæ nirÆpadhiæ accuggataæ Bhagavato acalaæ suppatiÂÂhitaæ AnumÃnena ¤Ãtabbaæ disvÃna dhammapabbataæ: tathà hi so mahÃvÅro aggo Buddho bhavissati. Yathà pi gajarÃjassa padaæ disvÃna mÃnusà anumÃnena jÃnanti: mahà eso gajo iti, Tath' eva BuddhanÃgassa padaæ disvà vibhÃvino anumÃnena jÃnanti: uÊÃro so bhavissati. AnumÃnena jÃnanti bhÅte disvÃna kummige: migarÃjassa saddena bhÅtà 'me kummigà iti; Tath' eva titthiye disvà vitthate bhÅtamÃnase anumÃnena ¤Ãtabbaæ: dhammarÃjena gajjitaæ. Nibbutaæ paÂhaviæ disvà haritapattaæ mahodikaæ anumÃnena jÃnanti: mahÃmeghena nibbutaæ; Tath' ev' imaæ janaæ disvà Ãmoditapamoditaæ anumÃnena ¤Ãtabbaæ: dhammameghena tappitaæ. Laggaæ disvà bhusaæpankaæ kalaladdagataæ mahiæ anumÃnena jÃnanti: vÃrikkhandho mahÃgato; Tath' ev' imaæ janaæ disvà rajapankasamohitaæ vahitaæ dhammanadiyà vissaÂÂhaæ dhammasÃgare, DhammÃmatagataæ disvà sadevakam-imaæ mahiæ, anumÃnena ¤Ãtabbaæ: dhammakkhandho mahÃgato. \<-------------------------------------------------------------------------- 1.2 ÆmÅ Ab. 7 -vitthÃro AC. 24.29 tathevÅmaæ AC. 26 bhusÃ- C. >/ #<[page 347]># %< 347 >% AnumÃnena jÃnanti ghÃyitvà gandham-uttamaæ: yathà 'yaæ vÃyatÅ gandho hessanti pupphità dumÃ; Tath' evÃyaæ sÅlagandho pavÃyati sadevake, anumÃnena ¤Ãtabbaæ: atthi Buddho anuttaro ti. EvarÆpena kho mahÃrÃja kÃraïasatena kÃraïasahas- sena hetusatena hetusahassena nayasatena nayasahassena opammasatena opammasahassena sakkà Buddhabalaæ upadassayituæ. Yathà mahÃrÃja dakkho mÃlÃkÃro nÃnÃ- puppharÃsimhà ÃcariyÃnusatthiyà paccattapurisakÃrena vicittaæ mÃlÃguïarÃsiæ kareyya, evam-eva kho mahÃrÃja so Bhagavà vicittapuppharÃsi viya anantaguïo appamey- yaguïo, aham-etarahi JinasÃsane mÃlÃkÃro viya puppha- ganthako pubbakÃnaæ ÃcariyÃnaæ maggena pi mayhaæ buddhibalena pi asankheyyena pi kÃraïena anumÃnena Buddhabalaæ dÅpayissÃmi, tvaæ pan' ettha chandaæ janehi savanÃyÃti. Dukkaraæ bhante NÃgasena a¤¤esaæ evarÆpena kÃ- raïena anumÃnena Buddhabalaæ upadassayituæ, nibbuto 'smi bhante NÃgasena tumhÃkaæ paramavicittena pa¤- haveyyÃkaraïenÃti. AnumÃnapa¤haæ. \<-------------------------------------------------------------------------- 8.12 mÃlakÃro BC. 10 mÃla- C. M* >/ #<[page 348]># %< 348>% Passat' Ãra¤¤ake bhikkhÆ ajjhogÃÊhe dhute guïe, puna passati gihÅ rÃjà anÃgÃmiphale Âhite. Ubho pi te viloketvà uppajji saæsayo mahÃ: bujjheyya ce gihÅ dhamme dhutangaæ nipphalaæ siyÃ; ParavÃdivÃdamathanaæ nipuïaæ PiÂakattaye handa pucche kathiseÂÂhaæ, so me kankhaæ vi- nessatÅti. Atha kho Milindo rÃjà yen' Ãyasmà NÃgaseno ten' upasankami, upasankamitvà Ãyasmantaæ NÃgasenaæ abhi- vÃdetvà ekamantaæ nisÅdi. Ekamantaæ nisinno kho Mi- lindo rÃjà Ãyasmantaæ NÃgasenaæ etad-avoca: Bhante NÃgasena, atthi koci gihÅ agÃriko kÃmabhogÅ puttadÃra- sambÃdhasayanaæ ajjhÃvasanto KÃsikacandanaæ pacca- nubhonto mÃlÃ-gandha-vilepanaæ dhÃrayanto jÃtarÆpa- rajataæ sÃdiyanto mani-muttÃ-ka¤cana-vicittamolibad- dho, yena santaæ paramatthaæ nibbÃnaæ sacchikatan-ti. - Na mahÃrÃja eka¤-¤eva sataæ na dve satÃni na tÅïi catupa¤ca satÃni na sahassaæ na satasahassaæ na ko- Âisataæ na koÂisahassaæ na koÂisatasahassaæ; tiÂÂhatu mahÃrÃja dasannaæ vÅsatiyà satassa sahassassa abhisa- mayo, katamena te pariyÃyena anuyogaæ dammÅti. - Tvam-ev' etaæ brÆhÅti. - Tena hi te mahÃrÃja katha- yissÃmi, satena và sahassena và satasahassena và koÂiyà và koÂisatena và koÂisahassena và koÂisatasahassena vÃ. Yà kÃci navange Buddhavacane sallekhitÃcÃrapaÂipatti- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 passitÃra¤¤ake M, passakera¤¤ake AC. 1.4 dhÆ- M. 6 kathÅ- ABC. 12 -dÃrÃ- AC. 21 dammi all. 22 brÆhi all. >/ #<[page 349]># %< 349>% dhutaguïavaranga-nissità kathÃ, tà sabbà idha samosa- rissanti. Yathà mahÃrÃja ninnunnata-samavisama-athala- thala-desabhÃge abhivaÂÂaæ udakaæ sabban-taæ tato vinigaÊitvà mahodadhiæ sÃgaraæ samosarati; evam-eva kho mahÃrÃja sampÃdake sati yà kÃci navange Buddha- vacaïe sallekhitÃcÃrapaÂipatti-dhutaguïavaranga-nissità kathà tà sabbà idha samosarissanti. Mayham-p' ettha mahÃrÃja paribyattatÃya buddhiyà kÃraïaparidÅpanaæ sa- mosarissati, ten' eso attho suvibhatto vicitto paripuïïo samÃnÅto bhavissati. Yathà mahÃrÃja kusalo lekhÃcariyo anusiÂÂho lekhaæ osÃrento attano byattatÃya buddhiyà kÃraïaparidÅpanena lekhaæ paripÆreti, evaæ sà lekhà samattà paripuïïà anÆnikà bhavissati; evam-eva may- ham-p' ettha paribyattatÃya buddhiyà kÃraïaparidÅpanaæ samosarissati, ten' eso attho suvibhatto vicitto paripuïïo parisuddho samÃnÅto bhavissati. Nagare mahÃrÃja SÃvatthiyà pa¤cakoÂimattà ariya- sÃvakà Bhagavato upÃsaka-upÃsikÃyo sattapaïïÃsa sa- hassÃni tÅïi satasahassÃni anÃgÃmiphale patiÂÂhitÃ, te sabbe pi gihÅ yeva na pabbajitÃ. Puna tatth' eva Gaï- ¬ambamÆle yamakapÃÂihÃriye vÅsati pÃïakoÂiyo abhisa- miæsu. Puna MahÃrÃhulovÃde MahÃmangalasuttante SamacittapariyÃye ParÃbhavasuttante PurÃbhedasuttante KalahavivÃdasuttante CÆÊabyÆhasuttante MahÃbyÆhasut- tante TuvaÂakasuttante SÃriputtasuttante gaïanapatham- atÅtÃnaæ devatÃnaæ dhammÃbhisamayo ahosi. Nagare RÃjagahe pa¤¤Ãsa sahassÃni tÅïi satasahassÃni ariyasÃ- vakà Bhagavato upÃsika-upÃsikayo, puna tatth' eva DhanapÃlahatthinÃgadamane navuti pÃïakoÂiyo, PÃrÃyana- samÃgame PÃsÃïake cetiye cuddasa pÃïakoÂiyo, puna IndasÃlaguhÃyaæ asÅti devatÃkoÂiyo, puna BÃrÃïasiyaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 -dhÆta- ACM. 6 -dhÆta- C. 11 otÃrento B. 13 evameva kho CaM. 15 tena so CM. 19 tÅïi ca M. 27 tÅïi ca BM. 29 parÃyana- ABC. >/ #<[page 350]># %< 350>% Isipatane migadÃye paÂhame dhammadesane aÂÂhÃrasa brahmakoÂiyo aparimÃïà ca devatÃyo, puna TÃvatiæ- sabhavane Paï¬ukambalasilÃyaæ AbhidhammadesanÃya asÅti devatÃkoÂiyo, devorohaïe SankassanagaradvÃre loka- vivaraïapÃÂihÃriye pasannÃnaæ nara-marÆnaæ tiæsa ko- Âiyo abhisamiæsu. Puna Sakkesu Kapilavatthusmiæ NigrodhÃrÃme BuddhavaæsadesanÃya MahÃsamayasuttan- tadesanÃya ca gaïanapatham-atÅtÃnaæ devatÃnaæ dham- mÃbhisamayo ahosi. Puna SumanamÃlÃkÃrasamÃgame GarahadinnasamÃgame ùnandaseÂÂhisamÃgame JambukÃ- jÅvakasamÃgame Maï¬ÆkadevaputtasamÃgame MaÂÂakuï- ¬alidevaputtasamÃgame SulasÃnagarasobhanisamÃgame SirimÃnagarasobhanisamÃgame pesakÃradhÅtusamÃgame CÆÊasubhaddÃsamÃgame SÃketabrÃhmaïassa ÃÊÃhanadas- sanasamÃgame SÆnÃparantakasamÃgame Sakkapa¤hasa- mÃgame Tiroku¬¬asamÃgame RatanasuttasamÃgame pac- cekaæ caturÃsÅtiyà pÃïasahassÃnaæ dhammÃbhisamayo ahosi. YÃvatà mahÃrÃja Bhagavà loke aÂÂhÃsi tÃva tÅsu maï¬alesu soÊasasu mahÃjanapadesu yattha yattha Bha- gavà vihÃsi tattha tattha yebhuyyena dve tayo catupa¤ca sataæ sahassaæ satasahassaæ devà ca manussà ca san- taæ paramatthaæ nibbÃnaæ sacchikariæsu. Ye te ma- hÃrÃja devà gihÅ yeva te, na te pabbajitÃ. EtÃni c' eva mahÃrÃja a¤¤Ãni ca anekÃni devatÃkoÂisatasahassÃni gihÅ agÃrikà kÃmabhogino santaæ paramatthaæ nibbÃnaæ sacchikariæsÆti. Yadi bhante NÃgasena gihÅ agÃrikà kÃmabhogino santaæ paramatthaæ nibbÃnaæ sacchikaronti, atha imÃni dhutangÃni kam-atthaæ sÃdhenti; tena kÃraïena dhu- \<-------------------------------------------------------------------------- 9 -mÃla- ABC. 11 -jÅvasamÃgame ABCb. 11 maï¬uka- AC, maï¬aka- M. 11 maÂÂha- M. 12.13 sobhanÅ- C. 14 -subhadda- C. 14 ÃdÃhana- Ab. 15 sunÃ- ACM. 16 ca paccekaæ AB. 23 devà om. AC. 23 yeva te na te na te pabb. B, yeva te na te na p. C, yeva te te na p. A, yeva na p. M. 25.27 ÃgÃrikà M. 29 dhÆta- M throughout, C mostly. 29 ki- matthaæ all. >/ #<[page 351]># %< 351>% tangÃni akiccakarÃni honti. Yadi bhante NÃgasena vinà mantosadhehi byÃdhayo vÆpasamanti, kiæ vamanavire- canÃdinà sarÅradubbalakaraïena; yadi muÂÂhÅhi paÂisattu- niggaho bhavati, kiæ asi-satti-sara-dhanu-kodaï¬a-la- guÊa-muggarehi; yadi gaïÂhi-kuÂila-susira-kaïÂa-latÃ- sÃkhà Ãlambitvà rukkhamabhirÆhanaæ bhavati, kiæ dÅgha-daÊha-nisseïi-pariyesanena; yadi thaï¬ilaseyyÃya dhÃtusamatà bhavati, kiæ sukhasamphassa mahatimahÃ- sirisayana-pariyesanena; yadi ekako sÃsanka-sabhaya- visama-kantÃra-taraïasamattho bhavati, kiæ sannaddha- sajja-mahatimahÃ-sattha-pariyesanena; yadi nadÅ-saraæ bÃhunà tarituæ samattho bhavati, kiæ dhuvasetu-nÃvÃ- pariyesanena; yadi sakasantakena ghÃsacchÃdanaæ kÃtuæ pahoti, kiæ parÆpasevanÃ-piyasamullÃpa-pacchÃpuredhÃ- vanena; yadi akhÃtataÊÃke udakaæ labhati, kiæ udapÃna- tÃÊÃka-pokkharaïi-khaïanena. Evam-eva kho bhante NÃgasena yadi gihÅ agÃrikà kÃmabhogino santaæ para- matthaæ nibbÃnaæ sacchikaronti, kiæ dhutaguïavara- samÃdiyanenÃti. AÂÂhavÅsati kho pan' ime mahÃrÃja dhutangaguïà yathÃbhuccaguïà yehi guïehi dhutangÃni sabbabuddhÃ- naæ pihayitÃni patthitÃni; katame aÂÂhavÅsati: idha ma- hÃrÃja dhutangaæ suddhÃjÅvaæ sukhaphalaæ anavajjaæ na paradukkhÃpanaæ abhayaæ asampÅÊaæ ekantava¬¬hi- kaæ aparihÃniyaæ amÃyaæ Ãrakkhà patthitadadaæ sab- basattadamanaæ saævarahitaæ patirÆpaæ anissitaæ vip- pamuttaæ rÃgakkhayaæ dosakkhayaæ mohakkhayaæ mÃnappahÃnaæ kuvitakkacchedanaæ kankhÃvitaraïaæ kosajjaviddhaæsanaæ aratippahÃnaæ khamanaæ atulaæ appamÃïaæ sabbadukkhakkhayagamanaæ. Ime kho ma- hÃrÃja aÂÂhavÅsati dhutangaguïà yathÃbhuccaguïà yehi \<-------------------------------------------------------------------------- 2-sammanti C. 5-kaïÂha- B, -kaÂha- or -kaÂÂha- M. 16-pokkha- raïÅ- M. 20dhutaguïà B. >/ #<[page 352]># %< 352>% guïehi dhutangÃni sabbabuddhÃnaæ pihayitÃni patthitÃni. Ye kho te mahÃrÃja dhutaguïe sammà upasevanti te aÂÂhÃrasahi guïehi samupetà bhavanti; katamehi aÂÂhÃra- sahi: cÃro tesaæ suvisuddho hoti, paÂipadà supÆrità hoti, kÃyikaæ vÃcasikaæ surakkhitaæ hoti, manosamÃcÃro su- visuddho hoti, viriyaæ supaggahitaæ hoti, bhayaæ vÆpa- sammati, attÃnudiÂÂhi byapagatà hoti, ÃghÃto uparato hoti, mettà upaÂÂhità hoti, ÃhÃro pari¤¤Ãto hoti, sabbasattÃnaæ garukato hoti, bhojane matta¤¤Æ hoti, jÃgariyaæ anuyutto hoti, aniketo hoti, yattha phÃsu tatthavihÃrÅ hoti, pÃpa- jegucchÅ hoti, vivekÃrÃmo hoti, satataæ appamatto hoti. Ye te mahÃrÃja dhutaguïe sammà upasevanti te imehi aÂÂhÃrasahi guïehi samupetà bhavanti. Dasa ime mahÃrÃja puggalà dhutaguïÃrahÃ; katame dasa: saddho hoti hirimà dhitimà akuho atthavasÅ alolo sikkhÃkÃmo daÊhasamÃdÃno anujjhÃnabahulo mettÃvihÃrÅ. Ime kho mahÃrÃja dasa puggalà dhutaguïÃrahÃ. Ye te mahÃrÃja gihÅ agÃrikà kÃmabhogino santaæ paramatthaæ nibbÃnaæ sacchikaronti sabbe te purimÃsu jÃtisu terasasu dhutaguïesu katupÃsanà katabhÆmikammÃ; te tattha cÃra¤-ca paÂipatti¤-ca sodhayitvà ajj' etarahi gihÅ va santà santaæ paramatthaæ nibbÃnaæ sacchi- karonti. Yathà mahÃrÃja kusalo issattho antevÃsike pa- Âhamaæ tÃva upÃsanasÃlÃyaæ cÃpabheda-cÃpÃropana- gahaïa-muÂÂhipatipÅÊana-angulivinÃmana-pÃdaÂhapana-sa- ragahaïa-sandahana-Ãka¬¬hana-sandhÃraïa-lakkhaniya- mana-khipane tiïapurisaka-chaïaka-tiïa-palÃla-mattikÃ- pu¤ja-phalaka-lakkha-vedhe anusikkhÃpetvà ra¤¤o san- tike upÃsanaæ ÃrÃdhayitvà Ãja¤¤aratha-gaja-turanga- dhanadha¤¤a-hira¤¤asuvaïïa-dÃsidÃsa-bhariya-gÃmavaraæ \<-------------------------------------------------------------------------- 2 dhÆtangaguï- M throughout. 4 ÃcÃro M. 7 -samati M. 13 aÂÂhÃrasa AC. 18 ÃgÃrikà M. 24 -ropaïa- BM, -rohana- AC. 25 -angulinÃmana- AC. 26 -sannahana- all. 27 -chanaka- A, -janaka- C, -chakalÃtÃ- M. 29 -turaga- B. 30 -dÃsadÃsi- M. >/ #<[page 353]># %< 353>% labhati; evam-eva kho mahÃrÃja ye te gihÅ agÃrikà kÃ- mabhogino santaæ paramatthaæ nibbÃnaæ sacchikaronti, te sabbe purimÃsu jÃtisu terasasu dhutaguïesu katupÃsanà katabhÆmikammÃ; te tatth' eva cÃra¤-ca paÂipatti¤-ca sodhayitvà ajj' etarahi gihÅ yeva santà santaæ paramat- thaæ nibbÃnaæ sacchikaronti. Na mahÃrÃja dhutaguïesu pubbÃsevanaæ vinà ekissà yeva jÃtiyà arahattaæ sacchi- kiriyà hoti, uttamena pana viriyena uttamÃya paÂipattiyà tathÃrÆpena Ãcariyena kalyÃïamittena arahattaæ sacchi- kiriyà hoti. Yathà và pana mahÃrÃja bhisakko sallakatto Ãca- riyaæ dhanena và vattapaÂipattiyà và ÃrÃdhetvà sattha- gahaïa-chedana-lekhana-vedhana-salluddharaïa-vaïadho- vana-sosana-bhesajjÃnulimpana-vamana-virecanÃnuvÃsana- kiriyam-anusikkhitvà vijjÃsu katasikkho katupÃsano kata- hattho Ãture upasankamati tikicchÃya; evam-eva kho mahÃrÃja ye te gihÅ agÃrikà kÃmabhogino santaæ para- matthaæ nibbÃnaæ sacchikaronti, te sabbe purimÃsu jÃtisu terasasu dhutaguïesu katupÃsanà katabhÆmikammÃ; te tatth' eva cÃra¤-ca paÂipatti¤-ca sodhayitvà ajj' etarahi gihÅ yeva santà santaæ paramatthaæ nibbÃnaæ sacchi- karonti. Na mahÃrÃja dhutaguïehi avisuddhÃnaæ dham- mÃbhisamayo hoti. Yathà mahÃrÃja udakassa asecanena bÅjÃnaæ avirÆhanaæ hoti, evam-eva kho mahÃrÃja dhu- taguïehi avisuddhÃnaæ dhammÃbhisamayo na hoti. Yathà và pana mahÃrÃja akatakusalÃnaæ akatakalyÃïÃnaæ sugatigamanaæ na hoti, evam-eva kho mahÃrÃja dhuta- guïehi avisuddhÃnaæ dhammÃbhisamayo na hoti. PaÂhavisamaæ mahÃrÃja dhutaguïaæ, visuddhikÃmÃ- naæ patiÂÂhaÂÂhena. ùposamaæ mahÃrÃja dhutaguïaæ, visuddhikÃmÃnaæ sabbakilesamala-dhovanaÂÂhena. Tejo- samaæ mahÃrÃja dhutaguïaæ, visuddhikÃmÃnaæ sabba- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 ÃgÃrikà CM. 7.9 arahatta- B. 11 -paÂivattiyà ACa 16 ÃgÃrikà M. 22 asevanena all. 28 paÂhavÅ- C >/ #<[page 354]># %< 354>% kilesavana-jjhÃpanaÂÂhena. VÃyosamaæ mahÃra dhuta- guïaæ, visuddhikÃmÃnaæ sabbakilesamalarajo-pavÃhan- aÂÂhena. Agadasamaæ mahÃrÃja dhutaguïaæ visuddhi- kÃmÃnaæ sabbakilesabyÃdhi-vÆpasamanaÂÂhena. Amata- samaæ mahÃrÃja dhutaguïaæ, visuddhikÃmÃnaæ sabba- kilesavisa-nÃsanaÂÂhena. Khettasamaæ mahÃrÃja dhuta- guïaæ, visuddhikÃmÃnaæ sabbasÃma¤¤aguïasassa-virÆhan- aÂÂhena. Manoharasamaæ mahÃrÃja dhutaguïaæ, visud- dhikÃmÃnaæ patthiticchita-sabbasampattivara-dadaÂÂhena. NÃvÃsamaæ mahÃrÃja dhutaguïaæ, visuddhikÃmÃnaæ saæsÃramahaïïava-pÃragamanaÂÂhena. BhÅruttÃïasamaæ mahÃrÃja dhutaguïaæ, visuddhikÃmÃnaæ jarÃmaraïabhÅ- tÃnaæ assÃsakaraïaÂÂhena. MÃtusamaæ mahÃrÃja dhuta- guïaæ, visuddhikÃmÃnaæ kilesadukkha-patipÅÊitÃnaæ anuggÃhakaÂÂhena. Pitusamaæ mahÃrÃja dhutaguïaæ, visuddhikÃmÃnaæ kusalava¬¬hikÃmÃnaæ sabbasÃma¤¤a- guïa-janakaÂÂhena. Mittasamaæ mahÃrÃja dhutaguïaæ, visuddhikÃmÃnaæ sabbasÃma¤¤aguïapariyesana-avisaæ- vÃdakaÂÂhena. Padumasamaæ mahÃrÃja dhutaguïaæ, vi- suddhikÃmÃnaæ sabbakilesamalehi anupalittaÂÂhena. Ca- tujÃtiyavaragandhasamaæ mahÃrÃja dhutaguïaæ, visud- dhikÃmÃnaæ kilesaduggandha-paÂivinodanaÂÂhena. Giri- rÃjavarasamaæ mahÃrÃja dhutaguïaæ, visuddhikÃmÃnaæ aÂÂhalokadhamma-vÃtehi akampiyaÂÂhena. ùkÃsasamaæ mahÃrÃja dhutaguïaæ, visuddhikÃmÃnaæ sabbattha-ga- haïÃpagata-uru-visaÂa-vitthata-mahantaÂÂhena. NadÅsa- maæ mahÃrÃja dhutaguïaæ, visuddhikÃmÃnaæ kilesamala- pavÃhanaÂÂhena. Sudesikasamaæ mahÃrÃja dhuguïaæ, visuddhikÃmÃnaæ jÃtikantÃra-kilesavanagahana-nittharaï- aÂÂhena. MahÃsatthavÃhasamaæ mahÃrÃja dhutaguïaæ, visuddhikÃmÃnaæ sabbabhayasu¤¤a-khema-abhaya-vara- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 -vanajhÃ- AC. 6 -visavinÃs- B. 11 -gÃmana- C. 23 girirÃjasamaæ AC. 21 akampanaÂÂhena B. 26 -gahopa- M, -gahanupa- Ca >/ #<[page 355]># %< 355>% pavara-nibbÃnanagara-sampÃpanaÂÂhena. Sumajjitavimal- ÃdÃsasamaæ mahÃrÃja dhutaguïaæ, visuddhikÃmÃnaæ sankhÃrÃnaæ sabhÃvadassanaÂÂhena. Phalakasamaæ ma- hÃrÃja dhutaguïaæ, visuddhikÃmÃnaæ kilesa-laguÊasara- satti-paÂibÃhanaÂÂhena. Chattasamaæ mahÃrÃja dhuta- guïaæ, visuddhikÃmÃnaæ kilesavassa-tividhaggisantÃpÃta- pa-paÂibÃhanaÂÂhena. Candasamaæ mahÃrÃja dhutaguïaæ, visuddhikÃmÃnaæ pihayita-patthitaÂÂhena. Suriyasamaæ mahÃrÃja dhutaguïaæ, visuddhikÃmÃnaæ moha-tamatimi- ra-nÃsanaÂÂhena. SÃgarasamaæ mahÃrÃja dhutaguïaæ, vi- suddhikÃmÃnaæ anekavidha-sÃma¤¤aguïa-vararatanuÂÂhÃn- aÂÂhena aparimita-m-asankhya-m-appameyyaÂÂhena ca. Evaæ kho mahÃrÃja dhutaguïaæ visuddhikÃmÃnaæ bahÆpakÃraæ sabbadarathapariÊÃhanudaæ aratinudaæ bha- yanudaæ bhavanudaæ khilanudaæ malanudaæ sokanudaæ dukkhanudaæ rÃganudaæ dosanudaæ mohanudaæ mÃna- nudaæ diÂÂhinudaæ sabbÃkusaladhammanudaæ, yasÃva- haæ hitÃvahaæ sukhÃvahaæ, phÃsukaraæ pÅtikaraæ yo- gakkhemakaraæ, anavajjaæ, iÂÂhasukhavipÃkaæ, guïarÃsi guïapu¤jaæ aparimita-m-appameyya-guïaæ, varaæ pava- raæ aggaæ. Yathà mahÃrÃja manussà upatthambhavasena bhoja- naæ upasevanti, hitavasena bhesajjaæ upasevanti, upa- kÃravasena mittaæ upasevanti, tÃraïavasena nÃvaæ upa- sevanti, sugandhavasena mÃlÃgandhaæ upasevanti, abha- yavasena bhÅruttÃïaæ upasevanti, patiÂÂhÃvasena paÂha- viæ upasevanti, sippavasena Ãcariyaæ upasevanti, yasa- vasena rÃjÃnaæ upasevanti, kÃmadadavasena maïiratanaæ upasevanti; evam-eva kho mahÃrÃja sabbasÃma¤¤aguïa- dadavasena ariyà dhutaguïaæ upasevanti. Yathà và pana mahÃrÃja udakaæ bÅjavirÆhanÃya, \<-------------------------------------------------------------------------- 12 -asankhyÃta- AC, -asankheyya- M. 19 iÂÂhaæ M. 20 -guïa all. 20 vara B. 24 kÃraïa- BC, hÃraïa- M. 26 patiÂÂhÃnavasena AC. >/ #<[page 356]># %< 356>% aggi jhÃpanÃya, ÃhÃro balÃharaïÃya, latà bandhanÃya, satthaæ chedanÃya, pÃnÅyaæ pipÃsÃvinayanÃya, nidhi assÃsakaraïÃya, nÃvà tÅrasampÃpanÃya, bhesajjaæ byÃdhi- vÆpasamanÃya, yÃnaæ sukhagamanÃya, bhÅruttÃïaæ bha- yavinodanÃya, rÃjà ÃrakkhatthÃya, phalakaæ daï¬a-le¬¬u- laguÊa-sara-sattipaÂibÃhanÃya, Ãcariyo anusÃsanÃya, mÃtà posanÃya, ÃdÃso olokanÃya, alankÃro sobhanÃya, vatthaæ paÂicchÃdanÃya, nisseïi ÃrohaïÃya, tulà nikkhepanÃya, mantaæ parijapanÃya, Ãvudhaæ tajjaniyapaÂibÃhanÃya, padÅpo andhakÃravidhamanÃya, vÃto pariÊÃhanibbÃpanÃya, sippaæ vuttinipphÃdanÃya, agadaæ jÅvitarakkhanÃya, Ãkaro ratanuppÃdÃya, ratanaæ alankÃrÃya, Ãïà anatik- kamanÃya, issariyaæ vasavattanÃya; evam-eva kho ma- hÃrÃja dhutaguïaæ sÃma¤¤abÅja-virÆhanÃya kilesamala- jhÃpanÃya iddhibalÃharaïÃya satisaævara-nibandhanÃya vimativicikicchÃ-samucchedanÃya taïhÃpipÃsÃ-vinayanÃya abhisamay-assÃsakaraïÃya caturogha-nittharaïÃya kilesa- byÃdhi-vÆpasamÃya nibbÃnasukha-paÂilÃbhÃya jÃti-jarÃ- byÃdhi-maraïa-soka-parideva-dukkha-domanass-upÃyÃsa bhayavinodanÃya sÃma¤¤aguïa-parirakkhanÃya aratikuvi- takka-paÂibÃhanÃya sakalasÃma¤¤atthÃnusÃsanÃya sabba- sÃma¤¤aguïa-posanÃya samatha-vipassanÃ-magga-phala- nibbÃna-dassanÃya sakalalokathutathomita-mahatimahÃ- sobhÃkaraïÃya sabbÃpÃya-pidahanÃya sÃma¤¤attha-sela- sikharamuddhani abhirÆhanÃya vanka-kuÂila-visama-citta- nikkhepanÃya sevitabbÃsevitabbadhamme sÃdhu sajjhÃ- yakaraïÃya sabbakilesapaÂisattu-tajjanÃya avijjandha- kÃra-vidhamanÃya tividhaggi-santÃpa-pariÊÃha-nibbÃpa- nÃya saïha-sukhuma-santa-samÃpatti-nipphÃdanÃya sa- kalasÃma¤¤aguïa-parirakkhanÃya bojjhanga-vararatan- uppÃdÃya yogijanÃlankaraïÃya anavajja-nipuïa-sukhu- \<-------------------------------------------------------------------------- 4 -samÃya M. 8 ÃrohanÃya ACM. 9 parijapp- M. 9 Ãvudho M. 13 -kamÃya AC. 20.30 -parikkhanÃya AC. 31 -uppÃdanÃya AC. >/ #<[page 357]># %< 357>% ma-santisukha-m-anatikkamanÃya sakala-sÃma¤¤a-ari- yadhamma-vasavattanÃya. Iti mahÃrÃja imesaæ guïÃnaæ adhigamÃya yad-idaæ ekamekaæ dhutaguïaæ. Evaæ mahÃrÃja atuliyaæ dhutaguïaæ appameyyaæ asamaæ appaÂibhÃgaæ appaÂiseÂÂhaæ uttaraæ seÂÂhaæ visiÂÂhaæ adhikaæ Ãyataæ puthulaæ visaÂaæ vitthataæ garukaæ bhÃriyaæ mahantaæ. Yo kho mahÃrÃja puggalo pÃpiccho icchÃpakato ku- hako luddho odariko lÃbhakÃmo yasakÃmo kittikÃmo ayutto appatto ananucchaviko anaraho appatirÆpo dhu- tangaæ samÃdiyati, so diguïaæ daï¬am-Ãpajjati, sabba- guïaghÃtam-Ãpajjati: diÂÂhadhammikaæ hÅÊanaæ khÅÊa- naæ garahanaæ uppaï¬anaæ khipanaæ asambhogaæ nissÃraïaæ nicchubhanaæ pavÃhanaæ pabbÃjanaæ paÂi- labhati, samparÃye pi satayojanike AvÅcimahÃniraye uï- ha-kaÂhita-tatta-santatta-accijÃlÃmÃlake anekavassakoÂi- satasahassÃni uddham-adho tiriyaæ pheïuddehakaæ samparivattakaæ paccati, tato muccitvà kisa-pharusa-kÃÊ- angapaccango sÆn-uddhumÃta-susir uttamango chÃto pi- pÃsito visama-bhÅma-rÆpavaïïo bhagga-kaïïasoto ummÅ- lita-nimÅlita-nettanayano arugatta-pakkagatto puÊavÃkiïïa- sabbakÃyo, vÃtamukhe jalamÃno viya aggikkhandho anto jalamÃno pajjalamÃno, attÃïo asaraïo Ãruïïaruïïa-kÃ- ru¤¤a-ravaæ paridevamÃno nijjhÃmataïhiko samaïama- hÃpeto hutvà Ãhiï¬amÃno mahiyà aÂÂassaraæ karoti. Yathà mahÃrÃja koci ayutto appatto ananucchaviko ana- raho appatirÆpo hÅno kujÃtiko khattiyÃbhisekena abhi- si¤cati, so labhati hatthacchedaæ pÃdacchedaæ hattha- pÃdacchedaæ kaïïacchedaæ nÃsacchedaæ kaïïanÃsac- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 -sukhu- BC. 4 asamaæ appaÂisamaæ appaÂibhÃgaæ AC. 5 uttamaæ M 7 muhantanti all. 9 luddo AC. 10 anÃraho M. 13 khÅpanaæ C; B has an illegible word beginning with khÅ. 16 -kaÂhina- ABC. 18 mu¤citvà C. 21 pul- AC. 24 nejjh- AC. 27 anÃraho ACM. >/ #<[page 358]># %< 358>% chedaæ bilangathÃlikaæ sankhamuï¬ikaæ RÃhumukhaæ jotimÃlikaæ hatthapajjotikaæ erakavattikaæ cÅrakavÃsi- kaæ eïeyyakaæ baÊisamaæsikaæ kahÃpaïakaæ khÃrÃ- patacchikaæ palighaparivattikaæ palÃlapÅÂhakaæ, tattena telena osi¤canaæ, sunakhehi khÃdÃpanaæ, jÅvasÆlÃropa- naæ, asinà sÅsacchedaæ, anekavihitam-pi kammakara- ïaæ anubhavati, kinkÃraïaæ: ayutto appatto ananuccha- viko anaraho appatirÆpo hÅno kujÃtiko mahante issariye ÂhÃne attÃnaæ Âhapesi, velaæ ghÃtesi; evam-eva kho mahÃrÃja yo koci puggalo pÃpiccho-pe-mahiyà aÂÂassaraæ karoti. Yo pana mahÃrÃja puggalo yutto patto anucchaviko araho patirÆpo appiccho santuÂÂho pavivitto asaæsaÂÂho Ãraddhaviriyo pahitatto asaÂho amÃyo na odariko na lÃbhakÃmo na yasakÃmo na kittikÃmo saddho saddhÃ' pabbajito jarÃmaraïà muccitukÃmo sÃsanaæ paggaïhissÃ- mÅti dhutaguïaæ samÃdiyati, so diguïaæ pÆjaæ arahati: devÃna¤-ca manussÃna¤-ca piyo hoti manÃpo pihayito patthito, jÃtisumana-mallikÃdÅnaæ viya pupphaæ nahÃtÃ- nulittassa, jighacchitassa viya païÅtabhojanaæ, pipÃsitassa viya sÅtala-vimala-surabhi-pÃnÅyaæ, visagatassa viya osadhavaraæ, sÅghagamanakÃmassa viya Ãja¤¤arathava- ruttamaæ, atthakÃmassa viya manoharamaïiratanaæ, abhisi¤citukÃmassa viya paï¬ara-vimala-setacchattaæ, dhammakÃmassa viya arahattaphalÃdhigamam-anuttaraæ. Tassa cattÃro satipaÂÂhÃnà bhÃvanÃpÃripÆriæ gacchanti, cattÃro sammappadhÃnà cattÃro iddhipÃdà panc' indriyÃni pa¤ca balÃni satta bojjhangà ariyo aÂÂhangiko maggo bhÃvanÃpÃripÆriæ gacchati, samatha-vipassanà adhigac- chati, adhigamapaÂipatti pariïamati, cattÃri sÃma¤¤apha- \<-------------------------------------------------------------------------- 2 -mÃlakaæ B. 3 hatthap. om all. 4 khÃrÃp. om. all. 4 parigha- AC. 6 asinà pi BM. 7 -kÃraïà M. 8 anÃraho ACM. 8 mahanto ACM. 15 saddhÃya M. 22 singhaæ M 26 -pÃripÆtitaæ A, -paripÆritaæ C. 28 bojjhangÃni AC. 29 gacchanti AC. 30 adhigacchanti AB. >/ #<[page 359]># %< 359>% lÃni catasso paÂisambhidà tisso vijjà chaÊ-abhi¤¤Ã kevalo ca samaïadhammo sabbe tass' Ãdheyyà honti, vimutti- paï¬aravimala-setacchattena abhisi¤cati. Yathà mahÃrÃja ra¤¤o khattiyassa abhijÃtakulakulÅnassa khattiyÃbhisekena abhisittassa paricaranti saraÂÂha-negama-jÃnapada-bhaÂa- balatthÃ, aÂÂhatiæsà ca rÃjaparisà naÂa-naccakà mukha- mangalikà sotthivÃcakà samaïa-brÃhmaïa sabbapÃsaï¬a- gaïà abhigacchanti, yaæ ki¤ci paÂhaviyà paÂÂana-ratanÃ- kara-nagara-sunkaÂÂhÃna-verajjaka-chejjabhejjajana-m- anusÃsanaæ sabbattha sÃmiko bhavati; evam-eva kho mahÃrÃja yo koci puggalo yutto patto-pe-vimutti- paï¬aravimala-setacchattena abhisi¤cati. Teras' ime mahÃrÃja dhutangÃni yehi suddhikato nibbÃnamahÃsamuddaæ pavisitvà bahuvidhadhammakÅÊaæ- abhikÅÊati, rÆpÃrÆpa-aÂÂhasamÃpattiyo vaÊa¤jeti, iddhi- vidhaæ dibbasotadhÃtuæ paracittavijÃnanaæ pubbenivÃsÃ- nussatiæ dibbacakkhuæ sabbÃsavakkhaya¤-ca pÃpuïÃti; katame terasa: paæsukÆlikangaæ tecÅvarikangaæ piï¬a- pÃtikangaæ sapadÃnacÃrikangaæ ekÃsanikangaæ pattapiï- ¬ikangaæ khalupacchÃbhattikangaæ Ãra¤¤akangaæ ruk- khamÆlikangaæ abbhokÃsikangaæ sosÃnikangaæ yatha- santhatikangaæ nesajjikangaæ. Imehi kho mahÃrÃja terasahi dhutaguïehi pubbe Ãsevitehi nisevitehi ciïïehi pari- ciïïehi caritehi upacaritehi paripÆritehi kevalaæ sÃma¤- ¤aæ paÂilabhati, tass' Ãdheyyà honti kevalà santà sukhà samÃpattiyo: Yathà mahÃrÃja sadhano nÃviko paÂÂane suÂÂhu ka- tasunko mahÃsamuddaæ pavisitvà Vangaæ Takkolaæ CÅnaæ SovÅraæ SuraÂÂhaæ Alasandaæ KolapaÂÂanaæ SuvaïïabhÆmiæ gacchati a¤¤am-pi yaæ ki¤ci nÃvÃsa¤- caraïaæ, evam-eva kho mahÃrÃja imehi terasahi dhuta- \<-------------------------------------------------------------------------- 6 rÃjapurisà M. 13 terasa hime AC. 15 vala¤j- AC. 23 Ãsevitanise- vitehi ACM. 24 pariciïïehi om. ABC. >/ #<[page 360]># %< 360>% guïehi pubbe Ãsevitehi nisevitehi ciïïehi pariciïïehi ca- ritehi upacaritehi paripÆritehi kevalaæ sÃma¤¤aæ paÂi- labhati, tass' Ãdheyyà honti kevalà santà sukhà samÃ- pattiyo. Yathà mahÃrÃja kassako paÂhamaæ khettadosaæ tiïa-kaÂÂha-pÃsÃïaæ apanetvà kasitvà vapitvà sammà udakaæ pavesetvà rakkhitvà gopetvà lavana-maddanena bahudha¤¤ako hoti, tass' Ãdheyyà bhavanti ye keci adhanà kapaïà daÊiddà duggatajanÃ; evam-eva kho mahÃrÃja imehi terasahi dhutaguïehi pubbe Ãsevitehi nisevitehi- pe-kevalà santà sukhà samÃpattiyo. Yathà và pana mahÃrÃja khattiyo muddhÃvasitto abhijÃtakulakulÅno chejja-bhejja-janam-anusÃsane issaro hoti vasavattÅ sÃmiko icchÃkaraïo, kevalà ca mahÃpa- ÂhavÅ tass' Ãdheyyà hoti; evam-eva kho mahÃrÃja imehi terasahi dhutaguïehi pubbe Ãsevitehi nisevitehi ciïïehi pariciïïehi caritehi upacaritehi paripÆritehi JinasÃsana- vare issaro hoti vasavattÅ sÃmiko icchÃkaraïo, kevalà ca samaïaguïà tass' Ãdheyyà honti. Nanu mahÃrÃja thero Upaseno Vangantaputto salle- khadhutaguïe paripÆrakÃritÃya anÃdiyitvà SÃvatthiyà san- ghassa katikaæ sapariso naradammasÃrathiæ paÂisallÃ- ïagataæ upasankamitvà Bhagavato pÃde sirasà vanditvà ekamantaæ nisÅdi. Bhagavà ca taæ suvinÅtaæ parisaæ oloketvà haÂÂhatuÂÂho pamudito udaggo parisÃya saddhiæ sallÃpaæ sallapitvà asambhinnena brahmassarena etad- avoca: PÃsÃdikà kho pana tyÃyaæ Upasena parisÃ, ka- thaæ tvaæ Upasena parisaæ vinesÅti. So pi sabba¤¤unà dasabalena devÃtidevena puÂÂho yathÃbhÆta-sabhÃvaguïa- vasena Bhagavantaæ etad-avoca: Yo koci maæ bhante upasankamitvà pabbajjaæ và nissayaæ và yÃcati tam- \<-------------------------------------------------------------------------- 10 Ãsevitanisevitehi AB. 11 kevalà ca AC. 13 -janasamanusÃ- BM. 22 kathikaæ C. 23 -sallÃna- ACM. >/ #<[page 361]># %< 361>% ahaæ evaæ vadÃmi: ahaæ kho Ãvuso Ãra¤¤ako piï¬a- pÃtiko paæsukÆliko tecÅvariko; sace tvam-pi Ãra¤¤ako bhavissasi piï¬apÃtiko paæsukÆliko tecÅvariko evÃhan- taæ pabbÃjessÃmi nissayaæ dassÃmÅti; sace so me bhante paÂisuïitvà nandati oramati, evÃhan-taæ pabbÃjemi nis- sayaæ demi; sace na nandati na oramati, na taæ pab- bÃjemi na nissayaæ demi; evÃhaæ bhante parisaæ vine- mÅti. Evam-pi mahÃrÃja dhutaguïavara-samÃdiïïo Jina- sÃsanavare issaro hoti vasavattÅ sÃmiko icchÃkaraïo, tass' Ãdheyyà honti kevalà santà sukhà samÃpattiyo. Yathà mahÃrÃja padumaæ abhivuddha-parisuddha- udiccajÃtippabhavaæ siniddhaæ muduæ lobhaniyaæ su- gandhaæ piyaæ patthitaæ pasatthaæ jalakaddama-m-anu- palittaæ aïu-patta-kesara-kaïïikÃbhimaï¬itaæ bhamara- gaïasevitaæ sÅtalasalilasaævaddhaæ, evam-eva kho ma- hÃrÃja imehi terasahi dhutaguïehi pubbe Ãsevitehi nise- vitehi ciïïehi pariciïïehi caritehi upacaritehi paripÆritehi ariyasÃvako tiæsa-guïavarehi samupeto hoti. Katamehi tiæsa-guïavarehi: siniddha-mudu-maddava-mettacitto hoti, ghÃtita-hata-vihata-kileso hoti, hata-nihata-mÃna- dappo hoti, acala-daÊha-niviÂÂha-nibbematika-saddho hoti, paripuïïa-pÅïita-pahaÂÂha-lobhaniya-santa-sukha- samÃpatti-lÃbhÅ hoti, sÅla-varapavara-asama-sucigandha- paribhÃvito hoti, devamanussÃnaæ piyo hoti manÃpo, khÅïÃsava-ariyavarapuggala-patthito, devamanussÃnaæ vandita-pÆjito, budha-vibudha-paï¬ita-janÃnaæ thuta- thavita-thomita-pasattho, idha và huraæ và lokena anu- palitto, appathokavajje pi bhayadassÃvÅ, vipula-vara- sampattikÃmÃnaæ maggaphalavaratthasÃdhano, ÃyÃcita- vipula-païÅta-paccaya-bhÃgÅ, aniketasayano, jhÃnajjhÃsita- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 ara¤¤ako B. 2 ara¤¤ako M. 8 -dinno AC. 12 mudu M. 14 anu- all; anuppatta- AC. 14 -kaïïikÃhi m. C. 15 -saævaÂÂaæ B. 26 van- dito pÆj AC. 30 jhÃnajhÃsitata- (or-sitta-) A, -sÅtana- C; jhÃyitapay- M. >/ #<[page 362]># %< 362>% tapavara-vihÃrÅ, vijaÂita-kilesa-jÃlavatthu, bhinna-bhagga- sankuÂita-sa¤chinna-gatinÅvaraïo, akuppadhammo, abhi- nÅtavÃso, anavajjhogÅ, gativimutto, uttiïïa-sabbavici- kiccho, vimuttijjhÃsitatto, diÂÂhadhammo, acala-daÊha- bhÅruttÃïam-upagato, samucchinnÃnusayo, sabbÃsavak- khayaæ patto, santa-sukha-samÃpatti-vihÃra-bahulo, sabba- samaïaguïa-samupeto. Imehi tiæsa-guïavarehi samu- peto hoti. Nanu mahÃrÃja thero SÃriputto dasasahassimhi loka- dhÃtuyà aggapuriso, Âhapetvà dasabalaæ lokÃcariyaæ. So pi aparimita-m-asankheyya-kappe samÃcitakusalamÆlo brÃhmaïakulakÆlÅno manÃpikaæ kÃmaratiæ anekasan- kha-dhanavara¤-ca ohÃya JinasÃsane pabbajitvà imehi terasahi dhutaguïehi kÃya-vacÅ-cittaæ damayitvà ajj' etarahi anantaguïasamannÃgato Gotamassa bhagavato sÃsanavare dhammacakkam-anupavattako jÃto. BhÃsi- tam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena Ekuttara- nikÃyavarala¤cake: NÃham-bhikkhave a¤¤aæ ekapugga- lam-pi samanupassÃmi yo TathÃgatena anuttaraæ dham- macakkaæ pavattitaæ samma-d-eva anupavatteti yatha- y idaæ SÃriputto; SÃriputto bhikkhave TathÃgatena anuttaraæ dhammacakkaæ pavattitaæ samma-d-eva anupavattetÅti. SÃdhu bhante NÃgasena, yaæ ki¤ci navangaæ Bud- dhavacanaæ, yà ca lokuttarà kiriyÃ, yà ca loke adhigama- vipulavarasampattiyo, sabban-taæ terasasu dhutaguïesu samodhÃnopagatan-ti. Navamo vaggo. [Meï¬akapa¤ho samatto.] \<-------------------------------------------------------------------------- 4 vimuttajjhÃ- C, vimuttijhÃyatattho M. 13 -sankhaæ B. 16 jÃto ti all. 17 Anguttara- AC. 21 yathayidaæ SÃriputto bhikkhave all. >/ #<[page 363]># %< 363>% Bhante NÃgasena, katihi angehi samannÃgato bhik- khu arahattaæ sacchikarotÅti. - Idha mahÃrÃja arahattaæ sacchikÃtukÃmena bhikkhunà ghorassarassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. KukkuÂassa pa¤ca angÃni gahetabbÃni. Kalandakassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. DÅpiniyà ekaæ angaæ gahetabbaæ. DÅpikassa dve angÃni gahetabbÃni. Kummassa pa¤ca angÃni gahetabbÃni. Vaæsassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. CÃpassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. VÃyasassa dve angÃni gahetabbÃni. MakkaÂassa dve angÃni gahetabbÃni. LÃpulatÃya ekaæ angaæ gahetabbaæ. Padumassa tÅïi angÃni gahetabbÃni. BÅjassa dve angÃni. gahetabbÃni. SÃlakalyÃïikÃya ekaæ angaæ gahetabbaæ. NÃvÃya tÅïi angÃni gahetabbÃni. NÃvÃlakanakassa dve angÃni gahetabbÃni. KÆpassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. NiyyÃmakassa tÅïi angÃni gahetabbÃni. Kammakarassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. Samuddassa pa¤ca angÃni gahetabbÃni. PaÂhaviyà pa¤ca angÃni gahetabbÃni. ùpassa pa¤ca angÃni gahetabbÃni. Tejassa pa¤ca angÃni gahetabbÃni. VÃyussa pa¤ca angÃni gahetabbÃni. Pab- batassa pa¤ca angÃni gahetabbÃni. ùkÃsassa pa¤ca an- gÃni gahetabbÃni. Candassa pa¤ca angÃni gahetabbÃni. Suriyassa satta angÃni gahetabbÃni. Sakkassa tÅïi angÃni gahetabbÃni. Cakkavattissa cattÃri angÃni gahetabbÃni. UpacikÃya ekaæ angaæ gahetabbaæ. BiÊÃrassa dve an- gÃni gahetabbÃni. Undurassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. Vicchikassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. Nakulassa ekaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 13 -lagganakassa M. 15 kammakÃrassa AC. >/ #<[page 364]># %< 364>% angaæ gahetabbaæ. JarasigÃlassa dve angÃni gahetab- bÃni. Migassa tÅïi angÃni gahetabbÃni. GorÆpassa cat- tÃri angÃni gahetabbÃni. VarÃhassa dve angÃni gahe- tabbÃni. Hatthissa pa¤ca angÃni gahetabbÃni. SÅhassa satta angÃni gahetabbÃni. CakkavÃkassa tÅïi angÃni gahetabbÃni. PeïÃhikÃya dve angÃni gahetabbÃni. Gha- rakapoÂassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. UlÆkassa dve angÃni gahetabbÃni. Satapattassa ekaæ angaæ gahetab- baæ. Vaggulissa dve angÃni gahetabbÃni. JalÆkÃya ekaæ angaæ gahetabbaæ. Sappassa tÅïi angÃni gahe- tabbÃni. Ajagarassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. Pan- thamakkaÂakassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. Thanasita- dÃrakassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. Cittakadharakum- massa ekaæ angaæ gahetabbaæ. Pavanassa pa¤ca an- gÃni gahetabbÃni. Rukkhassa tÅïi angÃni gahetabbÃni. Meghassa pa¤ca angÃni gahetabbÃni. Maïiratanassa tÅïi angÃni gahetabbÃni. MÃgavikassa cattÃri angÃni gahetabbÃni. BÃÊisikassa dve angÃni gahetabbÃni. Tac- chakassa dve angÃni gahetabbÃni. Kumbhassa ekaæ an- gaæ gahetabbaæ. KÃÊÃyasassa dve angÃni gahetabbÃni. Chattassa tÅïi angÃni gahetabbÃni. Khettassa tÅïi angÃni gahetabbÃni. Agadassa dve angÃni gahetabbÃni. Bhoja- nassa tÅïi angÃni gahetabbÃni. Issatthassa cattÃri angÃni gahetabbÃni. Ra¤¤o cattÃri angÃni gahetabbÃni. DovÃri- kassa dve angÃni gahetabbÃni. NisadÃya ekaæ angaæ gahetabbaæ. PadÅpassa dve angÃni gahetabbÃni. MayÆ- rassa dve angÃni gahetabbÃni. Turangassa dve an- gÃni gahetabbÃni. Soï¬ikassa dve angÃni gahetab- bÃni. IndakhÅlassa dve angÃni gahetabbÃni. TulÃya ekaæ angaæ gahetabbaæ. Khaggassa dve angÃni gahe- tabbÃni. Macchassa dve angÃni gahetabbÃni. IïagÃha- \<-------------------------------------------------------------------------- 6 penÃ- AC. 9 jalukÃya BM. 12 panamakkaÂassa M. 27 madhurassa AC. 27 turagassa A. >/ #<[page 365]># %< 365>% kassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. ByÃdhitassa dve angÃni gahetabbÃni. Matassa dve angÃni gahetabbÃni. Nadiyà dve angÃni gahetabbÃni. Usabhassa ekaæ angaæ gahe- tabbaæ. Maggassa dve angÃni gahetabbÃni. SunkasÃyi- kassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. Corassa tÅïi angÃni gahetabbÃni. Sakuïagghiyà ekaæ angaæ gahetabbaæ. Sunakhassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. Tikicchakassa tÅïi angÃni gahetabbÃni. Gabbhiniyà dve angÃni gahetabbÃni. Camariyà ekaæ angaæ gahetabbaæ. Kikiyà dve angÃni gahetabbÃni. KapotikÃya tÅïi angÃni gahetabbÃni. Eka- nayanassa dve angÃni gahetabbÃni. Kassakassa tÅïi an- gÃni gahetabbÃni. JambukasigÃliyà ekaæ angaæ gahe- tabbaæ. CangavÃrakassa dve angÃni gahetabbÃni. Dab- biyà ekaæ angaæ gahetabbaæ. IïasÃdhakassa tÅïi an- gÃni gahetabbÃni. Anuvicinakassa ekaæ angaæ gahetab- baæ. SÃrathissa dve angÃni gahetabbÃni. Bhojakassa dve angÃni gahetabbÃni. TunnavÃyassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. NÃvÃyikassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. Bhamarassa dve angÃni gahetabbÃnÅti. MÃtikà samattÃ. Bhante NÃgasena, ghorassarassa ekaæ angaæ gahe- tabban-ti yaæ vadesi, kataman-taæ ekaæ angaæ gahe- tabban-ti. - Yathà mahÃrÃja gadrabho nÃma sankÃra- kÆÂe pi catukke pi singhÃÂake pi gÃmadvÃre pi thusarÃ- simhi pi yattha katthaci sayati, na sayanabahulo hoti, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 -dhikassa CM. 2 mattassa AC. 4 sunkaghÃyikassa A, -sÃvikassa M. 13 vangacÃrakassa C. 18 navÃy- AC. >/ #<[page 366]># %< 366>% evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena tiïasan- thÃre pi païïasanthÃre pi kaÂÂhama¤cake pi chamÃya pi yattha katthaci cammakhaï¬aæ pattharitvà yattha kat- thaci sayitabbaæ, na sayanabahulena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja ghorassarassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃ- sitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena: KaÊin- garÆpadhÃnà bhikkhave etarahi mama sÃvakà viharanti appamattà ÃtÃpino padhÃnasmin-ti. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena SÃriputtena dhammasenÃpatinà pi: Pallankena nisinnassa jaïïukenÃbhivassati; alam-phÃsuvihÃrÃya pahitattassa bhikkhuno ti. Bhante NÃgasena, kukkuÂassa pa¤ca angÃni gahe- tabbÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni pa¤ca angÃni gahe- tabbÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja kukkuÂo kÃlena samayena patisallÅyati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvaca- rena kÃlena samayen' eva cetiyangaïaæ sammajjitvà pÃ- nÅyaæ paribhojanÅyaæ upaÂÂhapetvà sarÅraæ paÂijaggitvà nahÃyitvà cetiyaæ vanditvà bu¬¬hÃnaæ bhikkhÆnaæ das- sanÃya gantvà kÃlena samayena su¤¤ÃgÃraæ pavisitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja kukkuÂassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja kukkuÂo kÃlena samayen' eva vuÂÂhÃti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena kÃlena samayen' eva vuÂÂhahitvà cetiyangaïaæ sammajji- tvà pÃnÅyaæ paribhojanÅyaæ upaÂÂhapetvà sarÅraæ paÂi- jaggitvà cetiyaæ vanditvà puna-d-eva su¤¤ÃgÃraæ pavi- sitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja kukkuÂassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja kukkuÂo paÂhaviæ khaïitvà khaïitvà ajjhohÃraæ ajjhoharati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena paccavekkhitvà paccavek- khitvà ajjhohÃraæ ajjhoharitabbaæ: n' eva davÃya na \<-------------------------------------------------------------------------- 2 -santhare BC in both places 7 kalinga- ACM. 9 pi om. M. 17 pÃnÅya- AM. 28 khaïitvà once AaM. >/ #<[page 367]># %< 367>% madÃya na maï¬anÃya na vibhÆsanÃya, yÃvad-eva imassa kÃyassa Âhitiyà yÃpanÃya vihiæsÆparatiyà brahma- cariyÃnuggahÃya; iti purÃïa¤-ca vedanaæ paÂihankhÃmi nava¤-ca vedanaæ na uppÃdessÃmi, yÃtrà ca me bha- vissati anavajjatà ca phÃsuvihÃro cÃti. Idaæ mahÃrÃja kukkuÂassa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena: KantÃre puttamaæsaæ va, akkhass' abbha¤janaæ yathÃ, evaæ Ãhari ÃhÃraæ, yÃpanatthÃy' amucchito ti. Puna ca paraæ mahÃrÃja kukkuÂo sacakkhuko pi rattiæ andho hoti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yo- gÃvacarena anandhen' eva andhena viya bhavitabbaæ, ara¤¤e pi gocaragÃme piï¬Ãya carantena pi rajanÅyesu rÆpa-sadda-gandha-rasa-phoÂÂhabba-dhammesu andhena badhirena mÆgena viya bhavitabbaæ, na nimittaæ gahe- tabbaæ, nÃnubya¤janaæ gahetabbaæ. Idaæ mahÃrÃja kukkuÂassa catutthaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena MahÃkaccÃyanena: Cakkhum' assa yathà andho, sotavà badhiro yathÃ, jivhÃv' assa yathà mÆgo, balavà dubbalo-r-iva, atha atthe samuppanne sayetha matasÃyikan-ti. Puna ca paraæ mahÃrÃja kukkuÂo le¬¬u-daï¬a-lakuÂa- muggarehi paripÃtiyanto pi sakaæ gehaæ na vijahati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena cÅvara- kammaæ karontena pi navakammaæ karontena pi vatta- paÂivattaæ karontena pi uddisantena pi uddisÃpentena pi yoniso manasikÃro na vijahitabbo; sakaæ kho pan' etaæ mahÃrÃja yogino gehaæ yad-idaæ yoniso manasi- kÃro. Idaæ mahÃrÃja kukkuÂassa pa¤camaæ angaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 4 navuppÃdessÃmi AB. 12 rattiandho M, nattindho B. 14 pi piï¬Ãya ABC. 19 -kaccÃnena AC. >/ #<[page 368]># %< 368>% gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà de- vÃtidevena: Ko ca bhikkhave bhikkhuno gocaro sako pet- tiko visayo: yad-idaæ cattÃro satipaÂÂhÃnà ti. BhÃsi- tam-p' etaæ mahÃrÃja therena SÃriputtena dhamma- senÃpatinà pi: Yathà sumanto mÃtango sakaæ soï¬aæ na maddati, bhakkhÃbhakkhaæ vijÃnÃti, attano vuttikappanaæ; Tath' eva Buddhaputtena appamattena và pana Jinavacanaæ na madditabbaæ, manasikÃravarutta- man-ti. Bhante NÃgasena, kalandakassa ekaæ angaæ gahe- tabban-ti yaæ vadesi, kataman-taæ ekaæ angaæ gahe- tban ti. - Yathà mahÃrÃja kalandako paÂisattumhi opatante nanguÂÂhaæ papphoÂetvà mahantaæ katvà ten' eva nanguÂÂhalakuÂena paÂisattuæ paÂibÃhati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena kilesasattumhi opa- tante satipaÂÂhÃnalakuÂaæ papphoÂetvà mahantaæ katvà ten' eva satipaÂÂhÃnalakuÂena sabbe kilesà paÂibÃhitabbÃ. Idaæ mahÃrÃja kalandakassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena Cullapanthakena: Yadà kilesà opatanti sÃma¤¤aguïadhaæsanÃ, satipaÂÂhÃnalakuÂena hantabbà te punappunan-ti. Bhante NÃgasena, dÅpiniyà ekaæ angaæ gahetab- ban-ti yaæ vadesi, kataman-taæ ekaæ angaæ gahe- tabban-ti. - Yathà mahÃrÃja dÅpinÅ sakiæ yeva gab- bhaæ gaïhÃti, na punappunaæ purisaæ upeti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena Ãyati paÂisandhiæ uppattiæ gabbhaseyyaæ cutiæ bhedaæ khayaæ vinÃsaæ saæsÃrabhayaæ duggatiæ visamaæ sampÅÊitaæ disvÃ: \<-------------------------------------------------------------------------- 2 koci bh. all. 6 supanto M, supanno AC. 14 papphoÂhetvà AC, pap- poÂhetvà B. 17 papphoÂhetvà ABC. 28 uppatti BM. >/ #<[page 369]># %< 369>% punabbhave na paÂisandahissÃmÅti yoniso manasikÃro karaïÅyo. Idaæ mahÃrÃja dÅpiniyà ekaæ angaæ gahe- tabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃ- tidevena SuttanipÃte DhaniyagopÃlakasutte: Usabho-r-iva chetvà bandhanÃni, nÃgo pÆtilataæ va dÃlayitvÃ, nÃhaæ puna upessaæ gabbhaseyyaæ; atha ce patthayasi pavassa devÃti. Bhante NÃgasena, dÅpikassa dve angÃni gahetabbÃ- nÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni dve angÃni gahetabbÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja dÅpiko ara¤¤e tiïagahanaæ và vana- gahanaæ và pabbatagahanaæ và nissÃya nilÅyitvà mige gaïhÃti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena vivekaæ sevitabbaæ, ara¤¤aæ rukkhamÆlaæ pabbataæ kandaraæ giriguhaæ susÃnaæ vanapatthaæ abbhokÃsaæ palÃlapu¤jaæ appasaddaæ appanigghosaæ vijanavÃtaæ manussarÃhaseyyakaæ paÂisallÃïasÃruppaæ; vivekaæ seva- mÃno hi mahÃrÃja yogÅ yogÃvacaro nacirass' eva chaÊa- bhi¤¤Ãsu vasÅbhÃvaæ pÃpuïÃti. Idaæ mahÃrÃja dÅpikassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ ma- hÃrÃja therehi dhammasangÃhakehi: Yathà pi dÅpiko nÃma nilÅyitvà gaïhatÅ mige, tath' evÃyaæ Buddhaputto yuttayogo vipassako ara¤¤aæ pavisitvÃna gaïhÃti phalam-uttaman-ti. Puna ca paraæ mahÃrÃja dÅpiko yaæ ka¤ci pasuæ vadhitvà vÃmena passena patitaæ na bhakkheti, evam- eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena veÊudÃnena và pattadÃnena và pupphadÃnena và phaladÃnena và sinÃna- dÃnena và mattikadÃnena và cuïïadÃnena và dantakaÂÂha- \<-------------------------------------------------------------------------- 17 -sallÃna- ACM. 22 gaïhati B, gaïhÃti CM. 25 ki¤ci all. 26 bhak- khati B. 29 mattikÃ- B. >/ #<[page 370]># %< 370>% dÃnena và mukhodakadÃnena và cÃÂukammatÃya và mug- gasuppatÃya và pÃribhaÂÂakatÃya và janghapesaniyena và vejjakammena và dÆtakammena và pahiïagamanena và piï¬apatipiï¬ena và dÃnÃnuppadÃnena và vatthuvijjÃya và nakkhattavijjÃya và angavijjÃya và a¤¤atara¤¤atarena và BuddhapatikuÂÂhena micchÃjÅvena nipphÃditaæ bhoja- naæ na paribhu¤jitabbaæ, vÃmena passena patitaæ pa- suæ viya dÅpiko. Idaæ mahÃrÃja dÅpikassa dutiyaæ an- gaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena SÃriputtena dhammasenÃpatinÃ: VacÅvi¤¤attivipphÃrà uppannaæ madhupÃyasaæ sace bhutto bhaveyyÃhaæ, s' ÃjÅvo garahito mama. Yadi pi me antaguïaæ nikkhamitvà bahÅ care, n' eva bhindeyya' ÃjÅvaæ, cajamÃno pi jÅvitan-ti. Bhante NÃgasena, kummassa pa¤ca angÃni gahetab- bÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni pa¤ca angÃni gahetab- bÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja kummo udakacaro udake yeva vÃsaæ kappeti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃ- vacarena sabbapÃïabhÆtapuggalÃnaæ hitÃnukampinà met- tÃsahagatena cetasà vipulena mahaggatena appamÃïena averena abyÃpajjhena sabbÃvantaæ lokaæ pharitvà viha- ritabbaæ. Idaæ mahÃrÃja kummassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ hà kummo udake uppilavanto sÅsaæ ukkhipitvà yadi keci passati, tatth' eva nimujjati gÃÊham-ogÃhati: mà maæ te puna passeyyun- ti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena kilesesu opatantesu Ãrammaïasare nimujjitabbaæ gÃÊham-ogÃhi- tabbaæ: mà maæ kilesà puna passeyyun-ti. Idaæ ma- hÃrÃja kummassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca \<-------------------------------------------------------------------------- 1 cÃtukamyatÃya M. 2 -supa- M. 2 -pesaïiyena AB. 3 pahina- AM, pahÅnÃ- C. 11 -pÃyÃsaæ BM. 13 bahi BCM. 14 bhindeyyaæ B. 14 cavamÃno C, cajjamÃno AM (mÃno B). >/ #<[page 371]># %< 371>% paraæ mahÃrÃja kummo udakato nikkhamitvà kÃyaæ otÃ- peti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena ni- sajja-ÂÂhÃna-sayana-cankamato mÃnasaæ nÅharitvà sam- mappadhÃne mÃnasaæ otÃpetabbaæ. Idaæ mahÃrÃja kummassa tatiyaæ angaæ gahetbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja kummo paÂhaviæ khaïitvà vivitte vÃsaæ kap- peti, em-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena lÃ- bha-sakkÃra-silokaæ pajahitvà su¤¤aæ vivittaæ kÃna- naæ vanapatthaæ pabbataæ kandaraæ giriguhaæ appa- saddaæ appanigghosaæ pavivittam-ogÃhitvà vivitte yeva vÃsam-upagantabbaæ. Idaæ mahÃrÃja kummassa catut- thaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena Upasenena Vangantaputtena: Vivittaæ appanigghosaæ vÃÊamiganisevitaæ seve senÃsanaæ bhikkhu paÂisallÃïakÃraïà ti. Puna ca paraæ mahÃrÃja kummo cÃrikaæ caramÃno yadi ka¤ci passati và saddaæ suïÃti vÃ, soï¬ipa¤camÃni an- gÃni sake kapÃle nidahitvà appossukko tuïhÅbhÆto tiÂÂhati kÃyam-anurakkhanto, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena sabbattha rÆpa-sadda-gandha-rasa-phoÂ- Âhabba-dhammesu Ãpatantesu chasu dvÃresu saævara- kavÃÂaæ anugghÃÂetvà mÃnasaæ samodahitvà saævaraæ katvà satena sampajÃnena vihÃtabbaæ samanadhammaæ anurakkhamÃnena. Idaæ mahÃrÃja kummassa pa¤camaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bha- gavatà devÃtidevena SaæyuttanikÃyavare KummÆpama- suttante: Kummo va angÃni sake kapÃle samodahaæ bhikkhu manovitakke \<-------------------------------------------------------------------------- 10 ogÃhetvà all. 15 pati- AC; -sallÃna- CM. 17 passati ca ABC. 17 và om. ABC. 21 apat- AC. 23 vibhÃvitabbaæ B, viharitabbaæ M. 26 -Æpame- ACM. N >/ #<[page 372]># %< 372>% anissito a¤¤am-aheÂhayÃno parinibbuto na upavadeyya ka¤cÅti. Bhante NÃgasena, vaæsassa ekaæ angaæ gahetab- ban-ti yaæ vadesi, kataman-taæ ekaæ angaæ gahetab- ban-ti. - Yathà mahÃrÃja vaæso yattha vÃto tattha anulometi nä¤attha-m-anudhÃvati, evam-eva kho ma- hÃrÃja yoginà yogÃvacarena yaæ Buddhena bhagavatà bhÃsitaæ navangaæ SatthusÃsanaæ taæ anulomayitvà kappiye anavajje Âhatvà samaïadhammaæ yeva pariyesi- tabbaæ. Idaæ mahÃrÃja vaæsassa ekaæ angaæ gahe- tabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena RÃhulena: Navangaæ Buddhavacanaæ anulometvÃna sabbadà kappiye anavajjasmiæ Âhatvà 'pÃyaæ samuttaran-ti. Bhante NÃgasena, cÃpassa ekaæ angaæ gahetabban ti yaæ vedesi, kataman-taæ ekaæ angaæ gahetabban-ti. - Yathà mahÃrÃja cÃpo sutacchito mito yÃv' aggamÆlaæ samakam-eva anunamati na paÂitthambhati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena thera-nava-majjhima- samakesu anunamitabbaæ na paÂippharitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja cÃpassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena Vidhura-Puïïa- kajÃtake: CÃpo vÃnuname dhÅro, vaæso va anulomayaæ paÂilomaæ na vatteyya, sa rÃjavasatiæ vase ti. Bhante NÃgasena, vÃyasassa dve angÃni gahetab- bÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni dve angÃni gahetabbÃ- nÅti. - Yathà mahÃrÃja vÃyaso Ãsankitaparisankito \<-------------------------------------------------------------------------- 12 anulomena B. 13 Âhapetvà B. 13 samuttarenti B (Âhatvà yaæ sa- muttarÅti M) 18 there ABC. 19 -samaïakesu M; -majjhimakesu B. 19 paÂittharitabbaæ AC, patitthambhitabbaæ M. 21 vidhÆra- A. 23 (vaæso vÃpi pakampiye JÃt. 545 v. 148.) >/ #<[page 373]># %< 373>% yattapayatto carati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yo- gÃvacarena Ãsankitaparisankitena yattapayattena upaÂÂhi- tÃya satiyà saævutehi indriyehi caritabbaæ. Idaæ ma- hÃrÃja vÃyasassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja vÃyaso yaæ ki¤ci bhojanaæ disvà ¤ÃtÅhi saævibhajitvà bhu¤jati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena ye te lÃbhà dhammikà dhammalad- dhà antamaso pattapariyÃpannamattam-pi tathÃrÆpehi lÃbhehi appaÂivibhattabhoginà bhavitabbaæ sÅlavantehi sabrahmacÃrÅhi. Idaæ mahÃrÃja vÃyasassa dutiyaæ an- gaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena SÃriputtena dhammasenÃpatinÃ: Sace me upanÃmenti yathÃladdhaæ tapassino, sabbesaæ vibhajitvÃna tato bhu¤jÃmi bhojanan-ti. Bhante NÃgasena, makaÂassa dve angÃni gahetab- bÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni dve angÃni gahetab- bÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja makkaÂo vÃsam-upagacchanto tathÃrÆpe okÃse mahatimahÃrukkhe pavivitte sabbaÂÂha- kasÃkhe bhÅruttÃïe vÃsam-upagacchati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena lajjiæ pesalaæ sÅlavantaæ kalyÃïadhammaæ bahussutaæ dhammadharaæ piyaæ garuæ bhÃvaniyaæ vattÃraæ vacanakkhamaæ ovÃdakaæ vi¤¤Ãpakaæ sandassakaæ samÃdapakaæ samuttejakaæ sampahaæsakaæ, evarÆpaæ kalyÃïamittaæ Ãcariyaæ upanissÃya viharitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja makkaÂassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ ma- hÃrÃja makkaÂo rukkhe yeva carati tiÂÂhati nisÅdati, yadi middhaæ okkamati tatth' eva rattiæ vÃsam-anu- bhavati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena pavanÃbhimukhena bhavitabbaæ, pavane yeva ÂhÃna- \<-------------------------------------------------------------------------- 1.2 yuttapayutt- M. 9 paÂivi- M. 16 tÃni om. BC. 18 sabbattha- M. 22 garu BCM. >/ #<[page 374]># %< 374>% cankama-nisajja-sayanaæ niddaæ okkamitabbaæ, tatth' eva satipaÂÂhÃnam-anubhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja makkaÂassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena SÃriputtena dhammasenÃpatinÃ: Cankamanto pi tiÂÂhanto, nisajjasayanena vÃ, pavane sobhate bhikkhu, pavanantaæ va vaïïitan-ti. UddÃnaæ: Ghorassaro ca kukkuÂo kalando dÅpini-dÅpiko kummo vaæso ca cÃpo ca vÃyaso atha makkaÂo ti. PaÂhamo vaggo. Bhante NÃgasena, lÃpulatÃya ekaæ angaæ gahetab- ban-ti yaæ vadesi, kataman-taæ ekaæ angaæ gahetab- ban-ti. - Yathà mahÃrÃja lÃpulatà tiïe và kaÂÂhe và latÃya và soï¬ikÃhi Ãlambitvà tassÆpari va¬¬hati, evam- eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena arahatte abhiva¬- ¬hitukÃmena manasà Ãrammaïaæ Ãlambitvà arahatte abhiva¬¬hitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja lÃpulatÃya ekaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja the- rena SÃriputtena dhammasenÃpatinÃ: Yathà lÃpulatà nÃma tiïe kaÂÂhe latÃya và Ãlambitvà soï¬ikÃhi tato va¬¬hati uppari, Tath' eva Buddhaputtena arahattaphalakÃminà Ãrammaïaæ Ãlambitvà va¬¬hitabbaæ asekhaphale ti. Bhante NÃgasena, padumassa tÅïi angÃni gahetab- bÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni tÅïi angÃni gahetabbÃ- \<-------------------------------------------------------------------------- 10 12 19 lÃbu- M. 20 upari M. >/ #<[page 375]># %< 375>% nÅti. - Yathà mahÃrÃja padumaæ udake jÃtaæ udake saævaddhaæ anupalittaæ udakena, evam-eva kho ma- hÃrÃja yoginà yogÃvacarena kule gaïe lÃbhe yase sakkÃre sammÃnanÃya paribhogapaccayesu ca sabbattha anupalit- tena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja padumassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja padumaæ udakà accuggamma ÂhÃti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena sabbalokaæ abhibhavitvà accuggamma lokut- taradhamme ÂhÃtabbaæ. Idaæ mahÃrÃja padumassa duti- yaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja pa- dumaæ appamattakena pi anilena eritaæ calati, evam- eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena appamattakesu pi kilesesu sa¤¤amo karaïÅyo, bhayadassÃvinà viharitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja padumassa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena: Aïu- mattesu vajjesu bhayadassÃvÅ samÃdÃya sikkhati sikkhÃ- padesÆti. Bhante NÃgasena, bÅjassa dve angÃni gahetabbÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni dve angÃni gahetabbÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja bÅjaæ appakam-pi samÃnaæ bhaddake khette vuttaæ deve sammà dhÃraæ pavecchante subahÆni phalÃni anudassati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yo- gÃvacarena yathà paÂipÃditaæ sÅlaæ kevalaæ sÃma¤¤a- phalam-anudassati evaæ sammà paÂipajjitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja bÅjassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja bÅjaæ suparisodhite khette ropitaæ khippam-eva saævirÆhati, evam-eva kho mahÃrÃja yo- ginà yogÃvacarena mÃnasaæ supariggahÅtaæ su¤¤ÃgÃre parisodhitaæ satipaÂÂhÃna-khettavare khittaæ khippam- eva virÆhati. Idaæ mahÃrÃja bÅjassa dutiyaæ angaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 7 tiÂÂhati M; the passage wanting in B. 11 caritaæ ABC. 13 saæ- yamo M. 29 vittaæ M, om. AC. >/ #<[page 376]># %< 376>% gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena Anu- ruddhena: Yathà pi khette parisuddhe bÅjaæ c' assa patiÂÂhitaæ, vipulaæ tassa phalaæ hoti, api toseti kassakaæ; Tath' eva yogino cittaæ su¤¤ÃgÃre visodhitaæ satipaÂÂhÃnakhettamhi khippam-eva virÆhatÅti. Bhante NÃgasena, sÃlakalyÃïikÃya ekaæ angaæ ga- hetabban-ti yaæ vadesi, kataman-taæ ekaæ angaæ ga- hetabban-ti. - Yathà mahÃrÃja sÃlakalyÃïikà antopaÂha- viyaæ yeva abhiva¬¬hati hatthasatam-pi bhiyyo pi, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena cattÃri sÃ- ma¤¤aphalÃni catasso paÂisambhidà chaÊ-abhi¤¤Ãyo ke- vala¤-ca samaïadhammaæ su¤¤ÃgÃre yeva paripÆrayi- tabbaæ. Idaæ mahÃrÃja sÃlakalyÃïikÃya ekaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena RÃ- hulena: SÃlakalyÃïikà nÃma pÃdapo dharaïÅruho antopaÂhaviyaæ yeva satahattho pi va¬¬hati. Yathà kÃlamhi sampatte paripÃkena so dumo ugga¤chitvÃna ekÃhaæ satahattho pi va¬¬hati, Evam evÃhaæ mahÃvÅra, sÃlakalyÃïikà viya, abbhantare su¤¤ÃgÃre dhammato abhiva¬¬hayin-ti. Bhante NÃgasena, nÃvÃya tÅïi angÃni gahetabbÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni tÅïi angÃni gahetabbÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja nÃvà bahuvidha-dÃru-sanghÃÂa-sama- vÃyena bahum-pi janaæ tÃrayati, evam-eva kho ma- hÃrÃja yoginà yogÃvacarena ÃcÃra-sÅla-guïa-vattapaÂi- vatta-bahuvidhadhamma-sanghÃÂa-samavÃyena sadevako loko tÃrayitabbo. Idaæ mahÃrÃja nÃvÃya paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja nÃvà \<-------------------------------------------------------------------------- 20 uggachitvÃna C, ugga¤citvÃna M. >/ #<[page 377]># %< 377>% bahuvidha-Æmi-tthanita-vega-visaÂa-m-ÃvaÂÂavegaæ sa- hati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena ba- huvidha-kiles-Æmi-vegaæ lÃbhasakkÃra-yasasiloka-pÆjana- vandanà parakulesu nindÃpasaæsà sukhadukkha-sammÃ- nanavimÃnana-bahuvidhadosa-Æmivega¤-ca sahitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja nÃvÃya dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja nÃvà aparimita-m-ananta-m-apÃra- m-akkhobhita-gambhÅre mahatimahÃghose timi-timingala- makara-maccha-gaïÃkule mahatimahÃsamudde carati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena tiparivaÂÂa- dvÃdasÃkÃra-catusaccÃbhisamaya-paÂivedhe mÃnasaæ sa¤- cÃrayitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja nÃvÃya tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena SaæyuttanikÃyavare Saccasaæyutte: Vitak- kentà ca kho tumhe bhikkhave: idaæ dukkhan-ti vitak- keyyÃtha, ayaæ dukkhasamudayo ti vitakkeyyÃtha, ayaæ dukkhanirodho ti vitakkeyyÃtha, ayaæ dukkhanirodha- gÃminÅ paÂipadà ti vitakkeyyÃthÃti. Bhante NÃgasena, nÃvÃlakanakassa dve angÃni gahe- tabbÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni dve angÃni gahetab- bÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja nÃvÃlakanakaæ bahu-ÆmijÃl- Ãkulavikkhobhita-salilatale mahatimahÃsamudde nÃvaæ laketi Âhapeti, na deti disÃvidisaæ harituæ, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena rÃga-dosa-moh-um- mijÃle mahatimahÃ-vitakka-sampahÃre cittaæ laketabbaæ, na dÃtabbaæ disÃvidisaæ harituæ. Idaæ mahÃrÃja nÃvÃ- lakanakassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja nÃvÃlakanakaæ na pilavati, visÅdati, hatthasate pi udake nÃvaæ laketi ÂhÃnaæ-upaneti, evam- eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena lÃbha-yasa-sak- kÃra-mÃnana-vandana-pÆjana-apacitisu lÃbhagga-ya- \<-------------------------------------------------------------------------- 5 -sammÃnanÃvimÃnanÃ- AC. 8 -bhÅta- AC. 15 va ABC. 19 -laggana- M throughout. 23 lagge- M throughout. 28 plav- Ab. >/ #<[page 378]># %< 378>% sagge pi na pilavitabbaæ, sarÅrayÃpanamattake yeva cit- taæ Âhapetabbaæ. Idaæ mahÃrÃja nÃvÃlakanakassa duti- yaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena SÃriputtena dhammasenÃpatinÃ: Yathà samudde lakanaæ na plavati, visÅdati, tath' eva lÃbhasakkÃre mà plavatha, visÅdathÃti. Bhante NÃgasena, kÆpassa ekaæ angaæ gahetabban-ti yaæ vadesi, kataman-taæ ekaæ angaæ gahetabban-ti. - Yathà mahÃrÃja kÆpo rajju¤-ca varatta¤-ca lakÃra¤-ca dhÃreti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena satisampaja¤¤asamannÃgatena bhavitabbaæ, abhikkante paÂikkante Ãlokite vilokite sammi¤jite pasÃrite sanghÃÂi- patta-cÅvara-dhÃraïe asite pÅte khÃyite sÃyite uccÃra- passÃvakamme gate Âhite nisinne sutte jÃgarite bhÃsite tuïhÅbhÃve sampajÃnakÃrinà bhavitabbaæ. Idaæ mahÃ- rÃja kÆpassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena: Sato bhikkhave bhikkhu vihareyya sampajÃno, ayaæ vo amhÃkaæ anu- sÃsanÅ ti. Bhante NÃgasena, niyyÃmakassa tÅïi angÃni gahe- tabbÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni tÅïi angÃni gahetab- bÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja niyyÃmako rattindivaæ sata- taæ samitaæ appamatto yattapayatto nÃvaæ sÃreti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena cittaæ ni- yÃmayamÃnena rattindivaæ satataæ samitaæ appamat- tena yoniso manasikÃrena cittaæ niyÃmetabbaæ. Idaæ mahÃrÃja niyyÃmakassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena Dhammapade: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 plav- Ab. 5 palav- BC, pilav- AaM. 6 palav- C, pilav- M. 9 lan- kÃr- M. 23 yuttapayutto M. 25 niyyÃ- M. 26 niyyÃ- BCM. 27 niyÃ- M in the sequel throughout. >/ #<[page 379]># %< 379>% AppamÃdaratà hotha, sacittam-anurakkhatha, duggà uddharath' attÃnaæ, panke sanno va ku¤jaro ti. Puna ca paraæ mahÃrÃja niyyÃmakassa yaæ ki¤ci mahÃ- samudde kalyÃïaæ và pÃpakaæ và sabban-taæ viditaæ hoti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena ku- salÃkusalaæ sÃvajjÃnavajjaæ hÅna-ppaïÅtaæ kaïha-sukka- sappaÂibhÃgaæ vijÃnitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja niyyÃmakassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja niyyÃ- mako yante muddikaæ deti: mà koci yantaæ ÃmasitthÃti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena citte saæ- vara-muddikà dÃtabbÃ: mà ka¤ci pÃpakaæ akusalavitak- kaæ vitakkesÅti. Idaæ mahÃrÃja niyyÃmakassa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bha- gavatà devÃtidevena SaæyuttanikÃyavare: Mà bhikkhave pÃpake akusale vitakke vitakkayitth seyyathÅdaæ: kÃ- mavitakkaæ byÃpÃdavitakkaæ vihiæsÃvitakkan-ti. Bhan NÃgasena, kammakarassa ekaæ angaæ gahe- tabban-ti yaæ vadesi, kataman-taæ ekaæ angaæ gahe- tabban-ti. - Yathà mahÃrÃja kammakaro evaæ cinta- yati: bhatako ahaæ, imÃya nÃvÃya kammaæ karomi, imÃyÃhaæ nÃvÃya vÃhasà bhattavetanaæ labhÃmi, na me pamÃdo karaïÅyo, appamÃdena me ayaæ nÃvà vÃhetabbà ti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena evaæ cintayitabbaæ: imaæ kho ahaæ cÃtummahÃbhÆtikaæ kÃ- yaæ sammasanto satataæ samitaæ appamatto upaÂÂhi- tasati sato sampajÃno samÃhito ekaggacitto jÃti-jarÃ- byÃdhi-maraïa-soka-parideva-dukkha-domanass-upÃyÃ- sehi parimuccissÃmÅti appamÃdo me karaïÅyo ti. Idaæ mahÃrÃja kammakarassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃ- sitam-p' etaæ mahÃrÃja therena SÃriputtena dhamma- senÃpatinÃ: \<-------------------------------------------------------------------------- 9 sante AaC. 9 ÃmasayitthÃti AC, Ãmasiti M 24 catumahÃ- M. 27 byÃdhi om. B. 28 -issÃmi B. N* >/ #<[page 380]># %< 380>% KÃyaæ imaæ sammasatha, parijÃnÃtha punappunaæ; kÃye sabhÃvaæ disvÃna dukkhass' antaæ karissathÃti. Bhante NÃgasena, samuddassa pa¤ca angÃni gahe- tabbÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni pa¤ca angÃni gahe- tabbÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja mahÃsamuddo matena kuna- pena saddhiæ na saævasati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena rÃga-dosa-moha-mÃna-diÂÂhi-mak- kha-paÊÃsa-issÃ-macchariya-mÃyÃ-saÂha-kuÂila-visama- duccarita-kilesa malehi saddhiæ na saævasitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja samuddassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja samuddo muttÃ-maïi-veÊuriya-san- khasilÃ-pavÃÊa-phaÊikamaïi-vivharatana-nicayaæ dhÃ- rento pidahati, na bahi vikirati, evam-eva kho mahÃ- rÃja yoginà yogÃvacarena magga-phala-jhÃna-vimokha- samÃdhi-samÃpatti-vipassanÃ-'bhi¤¤Ã-vividhaguïaratanÃn; adhigantvà pidahitabbÃni, na bahi nÅharitabbÃni. Idaæ mahÃrÃja samuddassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja samuddo mahatimahÃbhÆtehi saddhiæ saævasati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarenà appicchaæ santuÂÂhaæ dhutavÃdaæ sallekhavuttiæ ÃcÃra- sampannaæ lajjiæ pesalaæ garuæ bhÃvaniyaæ vattÃraæ vacanakkhamaæ codakaæ pÃpagarahiæ ovÃdakaæ anusÃ- sakaæ vi¤¤Ãpakaæ sandassakaæ samÃdapakaæ samutte- jakaæ sampahaæsakaæ kalyÃïamittaæ sabrahmacÃriæ upanissÃya vasitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja samuddassa tati- yaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja sa- muddo navasalila-sampuïïa-GangÃ-YamunÃ-AciravatÅ- SarabhÆ-MahÅ-ÃdÅhi nadÅsatasahassehi antalikkhe salila- dhÃrÃhi ca pÆrito pi sakaæ velaæ nÃtivattati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena lÃbha-sakkÃra-siloka- vandana-mÃnana-pÆjanakÃraïà jÅvitahetu pi sa¤cicca sik- khÃpadavÅtikkamo na karaïÅyo. Idaæ mahÃrÃja samud- \<-------------------------------------------------------------------------- 8 -palÃsa- AC. 13 pisahati ABC. 16 pivahitabbÃni ABC. 21 garu all. 27 -sampuïïÃhi gangÃ- AM. >/ #<[page 381]># %< 381>% dassa catutthaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena: Seyyathà pi mahÃrÃja mahÃsamuddo Âhitadhammo velaæ nÃtikkamati, evam-eva kho mahÃrÃja yaæ mayà sÃvakÃnaæ sikkhÃpadaæ pa¤- ¤attaæ taæ mama sÃvakà jÅvitahetu pi nÃtikkamantÅti. Puna ca paraæ mahÃrÃja samuddo sabbasavantÅhi GangÃ- YamunÃ-AciravatÅ-SarabhÆ-MahÅhi antalikkhe udakadhÃ- rÃhi pi na paripÆrati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena uddesa-paripucchÃ-savana-dhÃraïa-vinic- chaya-abhidhamma-vinaya-gÃÊha-suttanta-viggaha-padanik- khepa-padasandhi-padavibhatti-navanga-jinasÃsanavaraæ suïantenÃpi na tappitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja samud- dassa pa¤camaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena SutasomajÃtake: Aggi yathà tiïakaÂÂhaæ ¬ahanto na tappati, sÃgaro và nadÅhi, evaæ h' ime paï¬itÃ, rÃjaseÂÂha, sutvà na tappanti subhÃsitenÃti. UddÃnaæ: LÃpÆlatà ca padumaæ bÅjaæ sÃlakalyÃïikà nÃvà ca nÃvÃlakanaæ kÆpo niyyÃmako tathà kammakaro samuddo ca vaggo tena pavuccatÅti. Dutiyo vaggo. \<-------------------------------------------------------------------------- 8 mahÃsamuddo AC 10 -vinayogÃÊha- B. 15 aggÅ Ab. 17 (evampi te JÃt. 537 v. 47). 21 kammakÃro B. >/ #<[page 382]># %< 382>% Bhante NÃgasena, paÂhaviyà pa¤ca angÃni gahetab- bÃnÅti yam vadesi, katamÃni tÃni pa¤ca angÃni gahetab- bÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja paÂhavÅ iÂÂhÃniÂÂhÃni kappÆ- rÃgaru-tagara-candana-kunkumÃdÅni Ãkirante pi pitta- semha-pubba-ruhira-seda-meda-kheÊa-singhÃïika-lasika- mutta-karÅsÃdÅni Ãkirante pi tÃdisà yeva, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena iÂÂhÃniÂÂhe lÃbhÃlÃbhe yasÃyase nindÃpasaæsÃya sukhe dukkhe sabbattha tÃdinà yeva bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja paÂhaviyà paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja paÂhavÅ man¬aïa-vibhÆsanÃpagatà sakagandha-paribhÃvitÃ, evam- eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena vibhÆsanÃpaga- tena sakasÅlagandha-paribhÃvitena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja paÂhaviyà dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja paÂhavÅ nirantarà acchiddà asusirà bahalà ghanà vitthiïïÃ, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena nirantara-m-akhaï¬Ãcchidda-m-asusira-ba- hala-ghana-vitthiïïa-sÅlena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃ- rÃja paÂhaviyà tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja paÂhavÅ gÃma-nigama-nagara-janapada- rukkha-pabbata-nadÅ-taÊÃka-pokkharaïi-miga-pakkhi-ma- nuja-nara-nÃrÅ-gaïaæ dhÃrentÅ pi akilÃsu hoti, evam- eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena ovadantena pi anusÃsantena pi vi¤¤Ãpentena pi sandassentena pi samÃ- dapentena pi samuttejentena pi sampahaæsentena pi dhammadesanÃsu akilÃsunà bhavitabbaæ. Idaæ mahÃ- rÃja paÂhaviyà catutthaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja paÂhavÅ anunayapaÂighavippamuttÃ, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena anunaya- paÂighavippamuttena paÂhavÅsamena cetasà viharitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja paÂhaviyà pa¤camaæ angaæ gahetabbaæ. \<-------------------------------------------------------------------------- 3 kappur- AC. 5 -ïikÃ- C 12 maï¬anavibhÆsanÃ- M. 17 -akkhaï¬Ã- ABC. 21 -raïÅ- M. 21 -nÃri- CM. 25 -haæsantena AaCM. 30 paÂhavi- AC. >/ #<[page 383]># %< 383>% BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja upÃsikÃya CullasubhaddÃya sakasamaïe parikittayamÃnÃya: Eka¤-c' evÃhaæ vÃsiyà taccheyya' kupitamÃnasÃ, eka¤-c' evÃhaæ gandhena Ãlimpeyya' pamoditÃ, Amusmiæ paÂigho na-tthi, rÃgo asmiæ na vijjati. paÂhavÅsamacittà te, tÃdisà samaïà mamÃti. Bhante NÃgasena, Ãpassa pa¤ca angÃni gahetabbÃniti yaæ vadesi, katamÃni tÃni pa¤ca angÃni gahetabbÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja Ãpo susaïÂhita-m-akampita-m-aluÊita- sabhÃvaparisuddho, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yo- gÃvacarena kuhana-lapana-nemittaka-nippesikataæ apa- netvà susaïÂhita-m-akampita-m aluÊita-sabhÃvaparisud- dhÃcÃrena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja Ãpassa paÂha- maæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja Ãpo sÅtalasabhÃvasaïÂhito, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena sabbasattesu khanti-mettÃ- 'nuddaya-sampan- nena hitesinà anukampakena bhavitabbaæ. Idaæ ma- hÃrÃja Ãpassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja Ãpo asuciæ suciæ karoti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena gÃme và ara¤¤e và upaj- jhÃye Ãcariye Ãcariyamattesu sabbattha anadhikaraïena bhavitabbaæ anavakÃsakÃrinÃ. Idaæ mahÃrÃja Ãpassa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja Ãpo bahujanapatthito, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena appiccha-santuÂÂha-pavivitta-paÂisallÃïena satataæ sabbalokamabhipatthitena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja Ãpassa catutthaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja Ãpo na kassaci ahitam-upadahati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena parabhaï- ¬ana-kalaha-viggaha-vivÃda-rittajjhÃna-arati-jananaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 3 -mÃnaso all. 4 pamodito BC, -diko M. 5 asmi na ACM, amusmiæ na B. 21 -matesu AB. 22 anakÃsa- Aa, anokÃsa- Ab. 25 -sallÃnena C. >/ #<[page 384]># %< 384>% kÃya-vacÅ-cittehi pÃpakaæ na karaïÅyaæ. Idaæ mahÃ- rÃja Ãpassa pa¤camaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena KaïhajÃtake: Vara¤ ce me ado Sakka, sabbabhÆtÃnam-issara, na mano và sarÅraæ và mankato Sakka kassaci kudÃci upaha¤¤etha, etaæ Sakka varaæ vare ti. Bhante NÃgasena, tejassa pa¤ca angÃni gahetabbÃ- nÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni pa¤ca angÃni gahetabbÃ- nÅti. - Yathà mahÃrÃja tejo tiïa-kaÂÂha-sÃkhÃ-palÃsaæ ¬ahati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena ye te abbhantarà và bÃhirà và kilesà iÂÂhÃniÂÂhÃrammaïÃnu- bhavanà sabbe te ¤Ãïagginà ¬ahitabbÃ. Idaæ mahÃrÃja tejassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja tejo niddayo akÃruïiko, evam-eva kho mahÃ- rÃja yoginà yogÃvacarena sabbakilesesu kÃru¤¤a m-anud- dayà na kÃtabbà Idaæ mahÃrÃja tejassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja tejo sÅtaæ paÂi- hanti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena viriya-santÃpa-tejaæ abhijanetvà kilesà paÂihantabbÃ. Idaæ mahÃrÃja tejassa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ Puna ca paraæ mahÃrÃja tejo anunayapaÂighavippamutto uïham-abhijaneti, evam eva kho mahÃrÃja yoginà yo- gÃvacarena anunayapaÂighavippamuttena tejosamena ce- tasà viharitabbaæ Idaæ mahÃrÃja tejassa catutthaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja tejo an- dhakÃraæ vidhamati Ãlokaæ dassayati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena avijjandhakÃraæ vidha- mitvà ¤ÃïÃlokaæ dassayitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja tejassa pa¤camaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ ma- hÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena sakaputtaæ RÃhulaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 6 kadÃci M (so JÃt. 440 v 13). 16 -anudayà M 18 -hanati CM. 30 sakaæ BM. >/ #<[page 385]># %< 385>% ovadantena: Tejosamaæ RÃhula bhÃvanaæ bhÃvehi, tejo- samaæ hi te RÃhula bhÃvanaæ bhÃvayato anuppannà c' eva akusalà dhammà na uppajjanti uppannà ca akusalà dhammà cittaæ na pariyÃdÃya ÂhassantÅti. Bhante NÃgasena, vÃyussa pa¤ca angÃni gahetabbÃ- nÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni pa¤ca angÃni gahetabbÃ- nÅti. - Yathà mahÃrÃja vÃyu supupphitavanasaï¬antaram- abhivÃyati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena vimutti-varakusuma-pupphitÃrammaïa-vanantare ramitab- baæ. Idaæ mahÃrÃja vÃyussa paÂhamaæ angaæ gahe- tabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja vÃyu dharaïÅruha-pÃ- dapa-gaïe mathayati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena vanantaragatena sankhÃre vicinantena kilesà mathayitabbÃ. Idaæ mahÃrÃja vÃyussa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja vÃyu ÃkÃse ca- rati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena lokut- taradhammesu mÃnasaæ sa¤cÃrayitabbaæ. Idaæ mahÃ- rÃja vÃyussa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja vÃyu gandham-anubhavati, evam-eva kho ma- hÃrÃja yoginà yogÃvacarena attano sÅla-surabhigandho anubhavitabbo. Idaæ mahÃrÃja vÃyussa catutthaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja vÃyu nirÃlayo aniketavÃsÅ, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvaca- rena nirÃlaya-m-aniketa-m-asanthavena sabbattha vimut- tena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja vÃyussa pa¤camaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bha- gavatà devÃtidevena SuttanipÃte: SanthavÃto bhayaæ jÃtaæ, niketà jÃyatÅ rajo, aniketam-asanthavaæ, etaæ ve munidassanan-ti. Bhante NÃgasena, pabbatassa pa¤ca angÃni gahe- tabbÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni pa¤ca angÃni gahe- \<-------------------------------------------------------------------------- 13 vanantaragatÃnitena AB, -gatonatena C. 17 cÃrayitabbaæ B. 28 jÃ- yate M; comp. p. 211. >/ #<[page 386]># %< 386>% tabbÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja pabbato acalo akampiyo asampavedhÅ, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvaca- rena sammÃnane vimÃnane sakkÃre asakkÃre garukÃre agarukÃre yase ayase nindÃya pasaæsÃya sukhe dukkhe iÂÂhÃniÂÂhesu sabbattha rÆpa-sadda-gandha-rasa-phoÂ- Âhabba-dhammesu rajanÅyesu na rajjitabbaæ, dussanÅyesu na dussitabbaæ, muyhanÅyesu na muyhitabbaæ, na kampi- tabbaæ na calitabbaæ, pabbatena viya acalena bhavitab- baæ. Idaæ mahÃrÃja pabbatassa paÂhamaæ angaæ gahe- tabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃ- tidevena: Selo yathà ekaghano vÃtena na samÅrati, evaæ nindÃpasaæsÃsu na sami¤janti paï¬ità ti. Puna ca paraæ mahÃrÃja pabbato thaddho na kenaci saæsaÂ- Âho, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena thad- dhena asaæsaÂÂhena bhavitabbaæ, na kenaci saæsaggo kara- ïÅyo. Idaæ mahÃrÃja pabbatassa dutiyaæ angaæ gahetab- baæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena AsaæsaÂÂhaæ gahaÂÂhehi anÃgÃrehi cÆbhayaæ, anokasÃriæ appicchaæ, tam-ahaæ brÆmi brÃhmaïan-ti. Puna ca paraæ mahÃrÃja pabbate bÅjaæ na virÆhati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena sakamÃnase kilesà na virÆhÃpetabbÃ. Idaæ mahÃrÃja pabbatassa tati- yaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena SubhÆtinÃ: RÃgÆpasaæhitaæ cittaæ yadà uppajjate mama, sayam-eva paccavekkhitvà ekako taæ damem' ahaæ: Rajjasi rajanÅyesu, dussanÅyesu dussasi, muyhase mohanÅyesu; nikkhamassu vanà tuvaæ. \<-------------------------------------------------------------------------- 11 18 devÃtid. Dhammapade M. 21 pabbate silÃmaye M. 29 -hasi M. >/ #<[page 387]># %< 387>% VisuddhÃnaæ ayaæ vÃso, nimmalÃnaæ tapassinaæ; mà kho visuddhaæ dÆsesi, nikkhamassu vanà tuvan-ti. Puna ca paraæ mahÃrÃja pabbato accuggato, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena ¤Ãïaccuggatena bhavi- tabbaæ. Idaæ mahÃrÃja pabbatassa catutthaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena: PamÃdaæ appamÃdena yadà nudati paï¬ito, pa¤¤ÃpÃsÃdam-Ãruyha asoko sokinim-pajaæ, pabbataÂÂho va bhummaÂÂhe, dhÅro bÃle avekkhatÅti. Puna ca paraæ mahÃrÃja pabbato anunnato anoïato, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena unnatÃva- nati na karaïÅyÃ. Idaæ mahÃrÃja pabbatassa pa¤camaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja upÃsi- kÃya CullasubhaddÃya sakasamaïe parikittayamÃnÃya: LÃbhena unnato loko, alÃbhena ca oïato; lÃbhÃlÃbhena ekaÂÂhÃ, tÃdisà samaïà mamÃti. Bhante NÃgasena, ÃkÃsassa pa¤ca angÃni gahetabbÃ- nÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni pa¤ca angÃni gahetabbÃ- nÅti. - Yathà mahÃrÃja ÃkÃso sabbaso agayho, evam- eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena sabbaso kilesehi agayhena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja ÃkÃsassa paÂha- maæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja ÃkÃso isi-tÃpasa-bhÆta-dijagaïÃnusa¤carito, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena: aniccaæ dukkham- anattà ti sankhÃresu mÃnasaæ sa¤cÃrayitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja ÃkÃsassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrajà ÃkÃso santÃsaniyo, evam-eva kho \<-------------------------------------------------------------------------- 9 -niæ B. 10 bhÆmaÂÂhe M. 13 unnatoïati M. 24 -Ãnucarito B. 28 ÃsantÃsaniyo AC. >/ #<[page 388]># %< 388>% mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena sabbabhavapaÂisandhisu mÃnasaæ ubbejayitabbaæ, assÃdo na kÃtabbo. Idaæ ma- hÃrÃja ÃkÃsassa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja ÃkÃso ananto appamÃïo aparimeyyo, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena anantasÅlena aparimita¤Ãïena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja ÃkÃsassa catutthaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja ÃkÃso alaggo asatto appatiÂÂhito apalibuddho, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena kule gaïe lÃbhe ÃvÃse palibodhe paccaye sabbakilesesu ca sabbattha alaggena bhavitabbaæ, anÃsattena appatiÂÂhitena apalibuddhena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja ÃkÃsassa pa¤camaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena sakaputtaæ RÃhulaæ ovadantena: Seyyathà pi RÃhula ÃkÃso na katthaci patiÂÂhito, evam-eva kho tvaæ RÃhula ÃkÃsasamaæ bhÃvanaæ bhÃvehi; ÃkÃsa- samaæ hi te RÃhula bhÃvanaæ bhÃvayato uppannuppannà manÃpÃmanÃpà phassà cittaæ na pariyÃdÃya ÂhassantÅti. Bhante NÃgasena, candassa pa¤ca angÃni gahetabbÃ- nÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni pa¤ca angÃni gahetabbÃ- nÅti. - Yathà mahÃrÃja cando sukkapakkhe udayanto uttaruttariæ va¬¬hati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena ÃcÃra-sÅla-guïa-vattapaÂipattiyà ÃgamÃdhi- game paÂisallÃïe satipaÂÂhÃne indriyesu guttadvÃratÃya bhojane matta¤¤utÃya jÃgariyÃnuyoge uttaruttariæ va¬¬hi- tabbaæ. Idaæ mahÃrÃja candassa paÂhamaæ angaæ gahe- tabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja cando uÊÃrÃdhipati, evam- eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena uÊÃracchandÃdhi- patinà bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja candassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja cando nisÃya carati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvaca- rena pavivittena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja candassa \<-------------------------------------------------------------------------- 17 uppannÃnuppannà AC (uppannà MN. 62). 24 -sallÃne CM >/ #<[page 389]># %< 389>% tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja cando vimÃnaketu, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃ- vacarena sÅlaketunà bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja can- dassa catutthaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja cando ÃyÃcita-patthito udeti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena ÃyÃcita-patthitena kulÃni upasankamitabbÃni. Idaæ mahÃrÃja candassa pa¤camaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhaga- vatà devÃtidevena SaæyuttanikÃyavare: CandÆpamà bhikkhave kulÃni upasankamatha, apakass' eva kÃyaæ apakassa cittaæ, niccaæ naviyà kulesu appagabbhà ti. Bhante NÃgasena, suriyassa satta angÃni gahetabbÃ- nÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni satta angÃni gahetabbÃ- nÅti. - Yathà mahÃrÃja suriyo sabbaæ udakaæ pariso- seti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena sabbe kilesà anavasesaæ parisosetabbÃ. Idaæ mahÃrÃja suri- yassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja suriyo tamandhakÃraæ vidhamati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena sabbaæ rÃgatamaæ dosatamaæ mohatamaæ mÃnatamaæ diÂÂhitamaæ kile- satamaæ sabbaæ duccaritatamaæ vidhamayitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja suriyassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja suriyo abhikkhaïaæ carati, evam- eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena abhikkhaïaæ yoniso manasikÃro kÃtabbo. Idaæ mahÃrÃja suriyassa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja suriyo raæsimÃlÅ, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃ- vacarena ÃrammaïamÃlinà bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja suriyassa catutthaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja suriyo mahÃjanakÃyaæ santÃpento carati, evam- eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena ÃcÃra-sÅla-guïa- \<-------------------------------------------------------------------------- 11 nicca BM. 16 -sesà M. 21 sabba- AC. 21 -mitabbaæ M. 30 san- tap- BC. >/ #<[page 390]># %< 390>% vattapaÂipattiyà jhÃna-vimokha-samÃdhi-samÃpatti-indriya- bala-bojjhanga-satipaÂÂhÃna-sammappadhÃna-iddhipÃdehi sadevako loko santÃpayitabbo. Idaæ mahÃrÃja suriyassa pa¤camaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja suriyo RÃhubhayà bhÅto carati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena duccarita-duggati-visamakantÃra- vipÃka-vinipÃta-kilesajÃlajaÂite diÂÂhisanghÃÂapaÂimukke kupathapakkhanne kummaggapaÂipanne satte disvà mahatà saævegabhayena mÃnasaæ saævejetabbaæ. Idaæ ma- hÃrÃja suriyassa chaÂÂhaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja suriyo kalyÃïapÃpake dasseti, evam- eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena indriyabala-boj- jhanga-satipaÂÂhÃna-sammappadhÃna-iddhipÃda-lokiyalo- kuttaradhammà dassetabbÃ. Idaæ mahÃrÃja suriyassa sattamaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ ma- hÃrÃja therena VangÅsena: Yathà pi suriyo udayanto rÆpaæ dasseti pÃïinaæ, suci¤-ca asuci¤-cÃpi, kalyÃïa¤-cÃpi pÃpakaæ, Tathà bhikkhu dhammadharo avijjÃpihitaæ janaæ pathaæ dasseti vividhaæ, Ãdicco v' udayaæ yathà ti. Bhante NÃgasena, Sakkassa tÅïi angÃni gahetabbÃ- nÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni tÅïi angÃni gahetabbÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja Sakko ekantasukhasamappito, evam- eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena ekantapaviveka- sukhÃbhiratena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja Sakkassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja Sakko deve disvà paggaïhÃti hÃsam-abhijaneti, evam- eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena kusalesu dham- mesu alÅnam-atanditaæ santaæ mÃnasaæ paggahetabbaæ, hÃsam-abhijanetabbaæ, uÂÂhahitabbaæ ghaÂitabbaæ vÃya- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 -paÂivattiyà C. 8 -pakkhante AB, -pakkhande M; -pakkante C. 8 ku- magga- M. 8 mahà AC. 19 tathà pi C, yathà pi A. 20 Ãdiccomuda- yaæ ACM. 27 pagaïhÃti B. >/ #<[page 391]># %< 391>% mitabbam. Idaæ mahÃrÃja Sakkassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja Sakkassa ana- bhirati na uppajjati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yo- gÃvacarena su¤¤ÃgÃre anabhirati na uppÃdetabbÃ. Idaæ mahÃrÃja Sakkassa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsi- tam-p' etaæ mahÃrÃja therena SubhÆtinÃ: SÃsane te mahÃvÅra yato pabbajito ahaæ, nÃbhijÃnÃmi uppannaæ mÃnasaæ kÃmasaæhitan-ti. Bhante NÃgasena, cakkavattissa cattÃri angÃni gahe- tabbÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni cattÃri angÃni gahe- tabbÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja cakkavattÅ catuhi sangaha- vatthÆhi janaæ sangaïhÃti, evam-eva kho mahÃrÃja yo- ginà yogÃvacarena catassannaæ parisÃnaæ mÃnasaæ san- gahetabbaæ anuggahetabbaæ sampahaæsetabbaæ. Idaæ mahÃrÃja cakkavattissa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja cakkavattissa vijite corà na uÂÂhahanti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena kÃmarÃga-byÃpÃda-vihiæsÃvitakkà na uppÃdetabbÃ. Idaæ mahÃrÃja cakkavattissa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena: VitakkÆpasame ca yo rato asubhaæ bhÃvayatÅ sadà sato, esa kho byantikÃhiti, esa-cchecchati MÃrabandhanan-ti. Puna ca paraæ mahÃrÃja cakkavattÅ divase divase sa- muddapariyantaæ mahÃpaÂhaviæ anuyÃyati kalyÃïapÃpa- kÃni vicinamÃno, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃ- vacarena kÃyakammaæ vacÅkammaæ manokammaæ divase divase paccavekkhitabbaæ: kin-nu kho me imehi tÅhi ÂhÃnehi anupavajjassa divaso vÅtivattatÅti. Idaæ mahÃrÃja \<-------------------------------------------------------------------------- 14 mÃnasaæ gahe- ABC. 14 -sitabbaæ ABC. 26 anusÃsati ABC. 28 kÃ- yakamma-vacÅkamma- AC. >/ #<[page 392]># %< 392>% cakkavattissa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena EkuttarikanikÃya- vare: KathambhÆtassa me rattindivà vÅtipatantÅti pabba- jitena abhiïhaæ paccavekkhitabban-ti. Puna ca paraæ mahÃrÃja cakkavattissa abbhantarabÃhirÃrakkhà susaæ- vihità hoti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena abbhantarÃnaæ bÃhirÃnaæ kilesÃnaæ ÃrakkhÃya satidovÃ- riko Âhapetabbo. Idaæ mahÃrÃja cakkavattissa catut- thaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena: SatidovÃriko bhikkhave ariya- sÃvako akusalaæ pajahati kusalaæ bhÃveti, sÃvajjaæ pa- jahati anavajjaæ bhÃveti, suddham-attÃnaæ pariharatÅti. UddÃnaæ: PaÂhavÅ Ãpo ca tejo ca vÃyo ca pabbatena ca ÃkÃso canda-suriyo ca Sakko ca cakkavattinà ti. Tatiyo vaggo. Bhante NÃgasena, upacikÃya ekaæ angaæ gahetab- ban-ti yaæ vadesi, kataman-taæ ekaæ angaæ gahetab- ban-ti.- Yathà mahÃrÃja upacikà uparicchadanaæ katvà attÃnaæ pidahitvà gocarÃya carati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena sÅlasaævarachadanaæ katvà mÃnasaæ pidahitvà piï¬Ãya caritabbaæ. SÅlasaæ- varachadanena kho mahÃrÃja yogÅ yogÃvacaro sabba- bhayasamatikkanto hoti. Idaæ mahÃrÃja upacikÃya ekaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 2 AnguttarikanikÃyavare M. 7 -antarabÃ- M. 13 Ãpo tejo ca M. 14 -su- riyà A, -suriyaæ M. 20 22 -cchad- M 22 yoginà all. 23 -kkamanto AC; -bhayamatikkanto M. >/ #<[page 393]># %< 393>% angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena Upasenena Vangantaputtena: SÅlasaævarachadanaæ yogÅ katvÃna mÃnasaæ anupalitto lokena bhayà ca parimuccatÅti. Bhante NÃgasena, biÊÃrassa dve angÃni gahetabbÃ- nÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni dve angÃni gahetabbÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja biÊÃro guhÃgato pi susiragato pi hammiyantaragato pi unduraæ yeva pariyesati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena gÃmagatenÃpi ara¤¤a- gatenÃpi rukkhamÆlagatenÃpi su¤¤ÃgÃragatenÃpi satataæ samitaæ appamattena kÃyagatÃsatibhojanaæ yeva pari- yesitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja biÊÃrassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja biÊÃro Ãsanne yeva gocaraæ pariyesati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena imesu yeva pa¤cas' upÃdÃnakkhandhesu udayabbayÃnupassinà viharitabbaæ: iti rÆpaæ, iti rÆpassa samudayo, iti rÆpassa atthagamo; iti vedanÃ, iti veda- nÃya samudayo, iti vedanÃya atthagamo; iti sa¤¤Ã, iti sa¤¤Ãya samudayo, iti sa¤¤Ãya atthagamo; iti sankhÃrÃ, iti sankhÃrÃnaæ samudayo, iti sankhÃrÃnaæ atthagamo; iti vi¤¤Ãïaæ, iti vi¤¤Ãïassa samudayo, iti vi¤¤Ãïassa atthagamo ti. Idaæ mahÃrÃja biÊÃrassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena: Na ito dÆre bhavitabbaæ, bhavaggaæ kiæ karissati, paccuppannamhi vohÃre sake kÃyamhi vindathÃti. Bhante NÃgasena, undurassa ekaæ angaæ gahetab- ban-ti yaæ vadesi, kataman-taæ ekaæ angaæ gahetab- ban-ti. - Yathà mahÃrÃja unduro ito c' ito ca vica- ranto ÃhÃrÆpasiæsako yeva carati, evam-eva kho ma- \<-------------------------------------------------------------------------- 13 Ãsanena AC (and perhaps B). 17 atthangamo M throughout. >/ #<[page 394]># %< 394>% hÃrÃja yoginà yogÃvacarena ito c' ito ca vicarantena yoniso manasikÃrÆpasiæsaken' eva bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja undurassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsi- tam-p' etaæ mahÃrÃja therena Upasenena Vanganta- puttena: DhammasÅsaæ karitvÃna viharanto vipassako anolÅno viharati upasanto sadà sato ti. Bhante NÃgasena, vicchikassa ekaæ angaæ gahetab- ban-ti yaæ vadesi, kataman-taæ ekaæ angaæ gahetab- ban-ti. - Yathà mahÃrÃja vicchiko nangulÃvudho, nan- gulaæ ussÃpetvà carati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena ¤ÃïÃvudhena bhavitabbaæ, ¤Ãïaæ ussÃ- petvà viharitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja vicchikassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena Upasenena Vangantaputtena: ¥Ãïakhaggaæ gahetvÃna viharanto vipassako parimuccati sabbhayÃ, duppasaho ca so bhave ti. Bhante NÃgasena, nakulassa ekaæ angaæ gahetab- ban-ti yaæ vadesi, kataman-taæ ekaæ angaæ gahetab- ban-ti. - Yathà mahÃrÃja nakulo uragam-upagacchanto bhesajjena kÃyaæ paribhÃvetvà uragam-upagacchati ga- hetuæ, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena kodhÃghÃtabahulaæ kalaha-viggaha-vivÃda-virodhÃbhi- bhÆtaæ lokam-upagacchantena mettÃbhesajjena mÃnasaæ anulimpitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja nakulassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena SÃri- puttena dhammasenÃpatinÃ: Tasmà sakaæ paresam-pi, kÃtabbà mettabhÃvanÃ, mettacittena pharitabbaæ, etaæ buddhÃna' sÃsanan-ti. \<-------------------------------------------------------------------------- 17 va M; ca so va so C. >/ #<[page 395]># %< 395>% Bhante NÃgasena, jarasigÃlassa dve angÃni gahetab- bÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni dve angÃni gahetabbÃ- nÅti. - Yathà mahÃrÃja jarasigÃlo bhojanaæ paÂilabhitvà ajigucchamÃno yÃvadatthaæ Ãharayati, evam-eva kho ma- hÃrÃja yoginà yogÃvacarena bhojanaæ paÂilabhitvà ajiguc- chamÃnena sarÅrayÃpanamattam-eva paribhu¤jitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja jarasigÃlassa paÂhamaæ angaæ gahetab- baæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena MahÃkassapena: SenÃsanamhà oruyha gÃmaæ piï¬Ãya pÃvisiæ; bhu¤jantaæ purisaæ kuÂÂhiæ sakkacca naæ upaÂÂhahiæ. So me pakkena hatthena Ãlopaæ upanÃmayi, Ãlopaæ pakkhipantassa angulim-p' ettha chijjatha. Ku¬¬amÆla¤-ca niÃya Ãlopaæ paribhu¤jisaæ; bhu¤jamÃne va bhutte và jeguccham-me na vijjatÅti. Puna ca paraæ mahÃrÃja jarasigÃlo bhojanaæ paÂilabhi- tvà na vicinÃti: lÆkhaæ và païÅtaæ và ti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena bhojanaæ paÂilabhitvà na vicinitabbaæ: lÆkhaæ và païÅtaæ và sampannaæ và asam- pannaæ và ti, yathÃladdhena santussitabbaæ. Idaæ mahÃ- rÃja jarasigÃlassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena Upasenena Vangantaputtena: LÆkhena pi ca santusse, nä¤aæ patthe rasaæ bahuæ, rasesu anugiddhassa jhÃne na ramatÅ mano, itarÅtarena santuÂÂhe sÃma¤¤aæ paripÆratÅti. Bhante NÃgasena, migassa tÅïi angÃni gahetabbÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni tÅïi angÃni gahetabbÃnÅti.- Yathà mahÃrÃja migo divà ara¤¤e carati, rattiæ abbho- kÃse, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena divà ara¤¤e viharitabbaæ, rattiæ abbhokÃse. Idaæ mahÃrÃja \<-------------------------------------------------------------------------- 4 Ãharati AC. 11 pakena A, sakena M. 12 -liæ B. 13 -¤jiyaæ B, -¤jihaæ Ab.-¤ji naæ Ca, -¤jahaæ Ab. 14 ca . . . ca M. 24 santu Âho ACM. 27 vasati AC. >/ #<[page 396]># %< 396>% migassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena Lomahaæsana- pariyÃye: So kho ahaæ SÃriputta yà tà rattiyo sÅtà he- mantikà antaraÂÂhake himapÃtasamaye tathÃrÆpÃsu rattisu rattiæ abbhokÃse viharÃmi, divà vanasaï¬e; gimhÃnaæ pacchime mÃse divà abbhokÃse viharÃmi, rattiæ vana- saï¬e ti. Puna ca paraæ mahÃrÃja migo sattimhi và sare và opatante va¤ceti palÃyati, na kÃyam-upaneti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena kilesesu opatantesu va¤cayitabbaæ palÃyitabbaæ, na cittam-upa- netabbaæ. Idaæ mahÃrÃja migassa dutiyaæ angaæ gahe- tabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja migo manusse disvà yena và tena và palÃyati: mà maæ te addasaæsÆti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena bhaï¬ana- kalaha-viggaha-vivÃdasÅle dussÅle kusÅte sangaïikÃrÃme disvà yena và tena và palÃyitabbaæ: mà maæ te adda- saæsu aha¤-ca te mà addasan-ti. Idaæ mahÃrÃja migassa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena SÃriputtena dhammasenÃpatinÃ: Mà me kadÃci pÃpiccho kusÅto hÅnavÅriyo appassuto anÃcÃro sameto katthacÅ ahÆ ti. Bhante NÃgasena, gorÆpassa cattÃri angÃni gahetab- bÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni cattÃri angÃni gahetab- bÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja gorÆpo sakaæ gehaæ na vija- hati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena sako kÃyo na vijahitabbo: anicc-ucchÃdana-parimaddana-bhe- dana-vikiraïa-viddhaæsanadhammo ayaæ kÃyo ti. Idaæ mahÃrÃja gorÆpassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja gorÆpo Ãdiïïadhuro sukhadukkhena dhuraæ vahati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena \<-------------------------------------------------------------------------- 3 yo kho AM, sekho B. 3tà om. AC. 21 sameno AC, sammato M. 29 Ãdinna- AC. >/ #<[page 397]># %< 397>% Ãdiïïabrahmacariyena sukhadukkhena yÃva jÅvitapari- yÃdÃnà ÃpÃïakoÂikaæ brahmacariyaæ caritabbaæ. Idaæ mahÃrÃja gorÆpassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja gorÆpo chandena ghÃyamÃno pÃnÅ- yaæ pivati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena ÃcariyupajjhÃyÃnaæ anusatthi chandena pemena pasÃdena ghÃyamÃnena paÂiggahetabbÃ. Idaæ mahÃrÃja gorÆpassa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja gorÆpo yena kenaci vÃhiyamÃno vahati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena thera-nava-majjhimabhik- khÆnam-pi gihiupÃsakassÃpi ovÃdÃnusÃsanÅ sirasà sampa- ÂicchitabbÃ. Idaæ mahÃrÃja gorÆpassa catutthaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena SÃri- puttena dhammasenÃpatinÃ: Tadahu pabbajito santo, jÃtiyà sattavassiko, so pi maæ anusÃseyya, sampaÂicchÃmi matthake. Tibbaæ chanda¤-ca pama¤-ca tasmiæ disvà upaÂÂhape, Âhapeyy' Ãcariye ÂhÃne, sakkacca naæ punappunan-ti. Bhante NÃgasena, varÃhassa dve angÃni gahetabbÃ- nÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni dve angÃni gahetabbÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja varÃho santatta-kaÂhite gimhasamaye sampatte udakaæ upagacchati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena dosena citte ÃluÊita-khalita-vibbhan- ta-santatte sÅtalÃmatapaïÅta-mettÃbhÃvanaæ upagantab- baæ. Idaæ mahÃrÃja varÃhassa paÂhamaæ angaæ gahe- tabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja varÃho cikkhallam- udakam-upagantvà nÃsikÃya paÂhaviæ khaïitvà doïiæ katvà doïikÃya sayati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ãdinna- AC. 22 -kaÂhine AC. 24 cittena ACM. 25 sitalÃmatavahita- mettÃ- M, sÅtalÃpaïÅta- AaC, sÅtalapaïÅta- Ab. 27 vikkh- BC (and perhaps A). 28 -udakam- om. B. 28 paÂhaviyaæ A. >/ #<[page 398]># %< 398>% yogÃvacarena mÃnase kÃyaæ nikkhipitvà Ãrammaïantara- gatena sayitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja varÃhassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. bhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena Piï¬olabhÃradvÃjena: KÃye sabhÃvaæ disvÃna vicinitvà vipassako ekÃkiyo adutiyo seti Ãrammaïantare ti. Bhante NÃgasena, hatthissa pa¤ca angÃni gahetabbÃ- nÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni pa¤ca angÃni gahetabbÃ- nÅti. - Yathà mahÃrÃja hatthÅ nÃma caranto yeva pa- Âhaviæ dÃleti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃva- carena kÃyaæ sammasamÃnen' eva sabbe kilesà dÃle- tabbÃ. Idaæ mahÃrÃja hatthissa paÂhamaæ angaæ gahe- tabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja hatthÅ sabbakÃyen' eva apaloketi, ujukaæ yeva pekkhati, na disÃvidisà vilo- keti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena sab- bakÃyena apalokinà bhavitabbaæ, na disÃvidisà viloke- tabbÃ, na uddhaæ ulloketabbaæ, na adho oloketabbaæ, yugamattaæ pekkhinà bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja hatthissa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja hatthÅ anibaddhasayano gocarÃya-m-anugantvà na tam-eva desaæ vÃsattham-upagacchati, na dhuva- patiÂÂhÃlayo, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvaca- rena anibaddhasayanena bhavitabbaæ, nirÃlayena piï¬Ãya gantabbaæ; yadi passati vipassako manu¤¤aæ patirÆpaæ ruciradese bhavaæ maï¬apaæ và rukkhamÆlaæ và guhaæ và pabbhÃraæ vÃ, tatth' eva vÃsam-upagantabbaæ, dhuvapatiÂÂhÃlayo na kÃtabbo. Idaæ mahÃrÃja hatthissa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja hatthÅ udakaæ ogÃhitvà suci-vimala-sÅtala-salilaparipuï- ïaæ kumud-uppala-paduma-puï¬arÅkasa¤channaæ ma- \<-------------------------------------------------------------------------- 9 hatthi all throughout. 20 gocarÃya samanugantvà M. 29 ogÃhetvà all throughout. >/ #<[page 399]># %< 399>% hatimahantaæ padumasaraæ ogÃhitvà kÅÊati gajavarakÅÊaæ, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena suci-vimala- vippasanna-m-anÃvila-dhammavaravÃri-puïïaæ vimutti- kusumasa¤channaæ mahÃsatipaÂÂhÃnapokkharaïiæ ogÃ- hitvà ¤Ãïena sankhÃrà odhunitabbà vidhunitabbÃ, yogÃ- vacarakÅÊà kÅÊitabbÃ. Idaæ mahÃrÃja hatthissa catutthaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja hatthÅ sato pÃdaæ uddharati sato pÃdaæ nikkhipati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena satena sampajÃnena pÃdaæ uddharitabbaæ, satena sampajÃnena pÃdaæ nik- khipitabbaæ, abhikkama-paÂikkame sammi¤jana-pasÃraïe sabbattha satena sampajÃnena bhavitabbaæ. Idaæ ma- hÃrÃja hatthissa pa¤camaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsi- tam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena Saæ- yuttanikÃyavare: KÃyena saævaro sÃdhu, sÃdhu vÃcÃya saævaro, manasà saævaro sÃdhu, sÃdhu sabbattha saævaro; sabbattha saævuto lajjÅ rakkhito ti pavuccatÅti. UddÃnaæ: Upacikà biÊÃro ca unduro vicchikena ca nakulo sigÃlo migo gorÆpo varÃho hatthinà dasÃti. Catuttho vaggo. \<-------------------------------------------------------------------------- 10 padaæ ABC in both places. >/ #<[page 400]># %< 400>% Bhante NÃgasena, sÅhassa satta angÃni gahetabbÃ- nÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni satta angÃni gahetabbÃ- nÅti. - Yathà mahÃrÃja sÅho nÃma seta-vimala-pari- suddha-paï¬aro, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃ- vacarena seta-vimala-parisuddha-paï¬aracittena byapa- gatakukkuccena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja sÅhassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja sÅho catucaraïo vikkantacÃrÅ, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena caturiddhipÃdacaraïena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja sÅhassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja sÅho abhirÆpa-rucira-kesarÅ, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena abhirÆpa- rucira-sÅla-kesarinà bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja sÅhassa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja sÅho jÅvitapariyÃdÃne pi na kassaci oïamati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena cÅvara-piï¬apÃta- senÃsana-gilÃnapaccayabhesajja-parikkhÃra-pariyÃdÃne pi na kassaci oïamitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja sÅhassa catut- thaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja sÅho sapadÃnabhakkho, yasmiæ okÃse nipatati tatth' eva yÃ- vadatthaæ bhakkhayati, na varamaæsaæ vicinÃti; evam- eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena sapadÃnabhak- khena bhavitabbaæ, na kulÃni vicinitabbÃni, na pubba- gehaæ hitvà kulÃni upasankamitabbÃni, na bhojanaæ vicinitabbaæ, yasmiæ okÃse kabaÊaæ Ãdiyati tasmiæ yeva okÃse bhu¤jitabbaæ sarÅrayÃpanamattaæ, na varabhoja- naæ vicinitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja sÅhassa pa¤camaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja sÅho asan- nidhibhakkho, sakiæ gocaraæ bhakkhayitvà na puna taæ upagacchati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvaca- rena asannidhikÃraparibhoginà bhavitabbaæ. Idaæ ma- hÃrÃja sÅhassa chaÂÂhaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca \<-------------------------------------------------------------------------- 8 vikkantavicÃrÅ AC. 25 kabalaæ ACM. 31 -karaæ Aa. >/ #<[page 401]># %< 401>% paraæ mahÃrÃja sÅho bhojanaæ aladdhà na paritassati, laddhà pi bhojanaæ agadhito amucchito anajjhÃpanno paribhu¤jati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvaca- rena bhojanaæ aladdhà na paritassitabbaæ, laddhà pi bhojanaæ agadhitena amucchitena anajjhÃpannena ÃdÅ- navadassÃvinà nissaraïapa¤¤ena paribhu¤jitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja sÅhassa sattamaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsi- tam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena Saæ- yuttanikÃyavare theraæ MahÃkassapaæ parikittayamÃ- nena: SantuÂÂho 'yaæ bhikkhave Kassapo itarÅtarena piï¬apÃtena, itarÅtarapiï¬apÃtasantuÂÂhiyà ca vaïïavÃdÅ, na ca piï¬apÃtahetu anesanaæ appatirÆpaæ Ãpajjati, aladdhà ca piï¬apÃtaæ na paritassati, laddhà ca piï¬a- pÃtaæ agadhito amucchito anajjhÃpanno ÃdÅnavadassÃvÅ nissaraïapa¤¤o paribhu¤jatÅti. Bhante NÃgasena, cakkavÃkassa tÅïi angÃni gahe- tabbÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni tÅïi angÃni gahe- tabbÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja cakkavÃko yÃva jÅvitapa- riyÃdÃnà dutiyikaæ na vijahati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena yÃva jÅvitapariyÃdÃnà yoniso mana- sikÃro na vijahitabbo. Idaæ mahÃrÃja cakkavÃkassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja cakkavÃko sevÃla-païaka-bhakkho, tena ca santuÂÂhiæ Ãpajjati, tÃya ca santuÂÂhiyà balena ca vaïïena ca na parihÃyati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena yathÃlÃbhasantoso karaïÅyo. YathÃlÃbhasantuÂÂho kho pana mahÃrÃja yogÅ yogÃvacaro na parihÃyati sÅlena, na parihÃyati samÃdhinÃ, na parihÃyati pa¤¤Ãya, na pari- hÃyati vimuttiyÃ, na parihÃyati vimutti¤Ãïadassanena, na parihÃyati sabbehi kusalehi dhammehi. Idaæ mahÃrÃja \<-------------------------------------------------------------------------- 2 laddhà va bh. B. 2 adhigato BC, avigato M. 10 -tuÂÂhÃyaæ ABB'. 10 bhikkhave om. AC. 14 (agathito SN. XV, 1.) 27 yoginà yogÃvacare all. 29 na parih. vimuttiyà om AB'c. >/ #<[page 402]># %< 402>% cakkavÃkassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca pa- raæ mahÃrÃja cakkavÃko pÃïe na viheÂhayati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena nihitadaï¬ena nihita- satthena lajjinà dayÃpannena sabbapÃïabhÆta-hitÃnukam- pinà bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja cakkavÃkassa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhaga- vatà devÃtidevena CakkavÃkajÃtake: Yo na hanti, na ghÃteti, na jinÃti, na jÃpaye, ahiæsÃ' sabbabhÆtesu veraæ tassa na kenacÅti. Bhante NÃgasena, peïÃhikÃya dve angÃni gahetabbÃ- nÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni dve angÃni gahetabbÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja peïÃhikà sakapatimhi usÆyÃya chÃ- pake na posayati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃ- vacarena sakamane kilese uppanne usÆyÃyitabbaæ, sati- paÂÂhÃnena sammÃsaævarasusire pakkhipitvà manodvÃre kÃyagatà sati bhÃvetabbÃ. Idaæ mahÃrÃja peïÃhikÃya paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja peïÃhikà pavane divasaæ gocaraæ caritvà sÃyaæ pak- khigaïaæ upeti attano guttiyÃ, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena ekÃnikena pavivekaæ sevitabbaæ saæyojanaparimuttiyÃ, tatra ratiæ alabhamÃnena upavÃ- dabhayaparirakkhanÃya sanghaæ osaritvà sangharakkhi- tena vasitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja peïÃhikÃya dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Brah- munà Sahampatinà Bhagavato santike: Sevetha pantÃni senÃsanÃni, careyya saæyojanavippamokkhÃ'; sace ratiæ nÃdhigaccheyya tattha, sanghe vase rakkhitatto satÅmà ti. \<-------------------------------------------------------------------------- 2 nikkhitta- M twice. 9 (mettaæso sabbabh., JÃt. 451 v. 10, also AN., VIII, i, 4 v. 5.) 10 pen- C throughout, A four times. 21 -pariguttiyà A. 21 rattiæ ABC 28 (so ce SN. VI, 13v. 1.) 29 satimà all. >/ #<[page 403]># %< 403>% Bhante NÃgasena, gharakapoÂassa ekaæ angaæ ga- hetabban-ti yaæ vadesi, kataman-taæ ekaæ angaæ ga- hetabban-ti. - Yathà mahÃrÃja gharakapoÂo paragehe vasamÃno na tesaæ ki¤ci bhaï¬assa nimittaæ gaïhÃti, majjhatto vasati sa¤¤Ãbahulo, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena parakulaæ upagatena tasmiæ kule itthÅnaæ và purisÃnaæ và ma¤ce và pÅÂhe và vatthe và alankÃre và upabhoge và paribhoge và bhojanavikatisu và na nimittaæ gahetabbaæ, majjhattena bhavitabbaæ, samaïasa¤¤Ã paccupaÂÂhapetabbÃ. Idaæ mahÃrÃja ghara- kapoÂassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena CullanÃradajÃtake: Pavisitvà parakulaæ pÃnesu bhojanesu và mitaæ khÃde, mitaæ bhu¤je, na ca rÆpe manaæ kare ti. Bhante NÃgasena, ulÆkassa dve angÃni gahetabbÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni dve angÃni gahetabbÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja ulÆko kÃkehi paÂiviruddho rattiæ kÃka- sanghaæ gantvà bahÆ pi kÃke hanati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena a¤¤Ãïena paÂivirodho kÃ- tabbo, ekena raho nisÅditvà a¤¤Ãïaæ sampamadditabbaæ, mÆlato chinditabbaæ. Idaæ mahÃrÃja ulÆkassa paÂha- maæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja ulÆko supaÂisallÅno hoti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena paÂisallÃïÃrÃmena bhavitabbaæ paÂisallÃïa- ratena. Idaæ mahÃrÃja ulÆkassa dutiyaæ angaæ gahe- tabbaæ. BhÃsit-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃ- tidevena SaæyuttanikÃyavare: Idha bhikkhave bhikkhu paÂisallÃïÃrÃmo paÂisallÃïarato: idaæ dukkhan-ti yathÃ- bhÆtaæ pajÃnÃti, ayaæ dukkhasamudayo ti yathÃbhÆtaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 4 vasamÃne AB'C. 10 -paÂÂhÃ- M. 13 (pÃnattho bhojanÃya và JÃt. 477 v. 13.) 18 hanÃti AB'C. 24 -sallÃn- ACM throughout, B' twice. 25 sallÃïaratena B', sallÃna- AC. O >/ #<[page 404]># %< 404 >% pajÃnÃti, ayaæ dukkhanirodho ti yathÃbhÆtaæ pajÃnÃti, ayaæ dukkhanirodhagÃminÅ paÂipadà ti yathÃbhÆtaæ pajÃnÃtÅti. Bhante NÃgasena, satapattassa ekaæ angaæ gahe- tabban-ti yaæ vadesi, kataman-taæ ekaæ angaæ gahe tabban-ti.- Yathà mahÃrÃja satapatto ravitvà paresaæ khemaæ và bhayaæ và Ãcikkhati, evam-eva kho mahÃ- rÃja yoginà yogÃvacarena paresaæ dhammaæ desayamÃ- nena vinipÃtaæ bhayato dassayitabbaæ, nibbÃnaæ khe- mato dassayitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja satapattassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena Piï¬olabhÃradvÃjena: Niraye bhayasantÃsaæ, nibbÃne vipulaæ sukhaæ, ubhayÃn' etÃni atthÃni dassetabbÃni yoginà ti. Bhante NÃgasena, vaggulissa dve angÃni gahetabbÃ- nÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni dve angÃni gahetabbÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja vagguli gehaæ pavisitvà vicaritvà nik- khamati, na tattha palibuddhati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena gÃmaæ piï¬Ãya pavisitvà sapadÃnaæ vicaritvà paÂiladdhalÃbhena khippam-eva nikkhamitabbaæ, na tattha palibuddhena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja vaggulissa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca pa- raæ mahÃrÃja vagguli paragehe vasamÃno na tesaæ pari- hÃniæ karoti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvaca- rena kulÃni upasankamitvà atiyÃcanÃya và vi¤¤attibahula- tÃya và kÃyadosabahulatÃya và atibhÃïitÃya và samÃna- sukhadukkhatÃya và na tesaæ koci vippaÂisÃro karaïÅyo, na pi tesaæ mÆlakammaæ parihÃpetabbaæ, sabbathà va¬¬hi yeva icchitabbÃ. Idaæ mahÃrÃja vaggulissa duti- yaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja \<-------------------------------------------------------------------------- 8 pare saddhammaæ AaB'. 14 attÃni AM. 17 23 vaggulÅ B'. 20 caritvà A. >/ #<[page 405]># %< 405>% Bhagavatà devÃtidevena DÅghanikÃyavare Lakkhaïa- suttante: SaddhÃya sÅlena sutena buddhiyà cÃgena dhammena bahÆhi sÃdhuhi dhanena dha¤¤ena ca khettavatthunà puttehi dÃrehi catuppadehi ca NÃtÅhi mittehi ca bandhavehi balena vaïïena sukhena cÆbhayaæ kathaæ na hÃyeyyuæ pare ti icchati, atthassa-m-iddhi¤-ca panÃbhikankhatÅti. Bhante NÃgasena, jalÆkÃya ekaæ angaæ gahetab- ban-ti yaæ vadesi, kataman-taæ ekaæ angaæ gahetab- ban-ti. - Yathà mahÃrÃja jalÆkà yattha allÅyati tatth' eva daÊhaæ allÅyitvà ruhiraæ pivati, evam-eva kho ma- hÃrÃja yoginà yogÃvacarena yasmiæ Ãrammaïe cittaæ allÅyati taæ Ãrammaïaæ vaïïato ca saïÂhÃnato ca disato ca okÃsato ca paricchedato ca lingato ca nimittato ca daÊhaæ patiÂÂhÃpetvà ten' ev' Ãrammaïena vimuttira- sam-asecanakaæ pÃtabbaæ. Idaæ mahÃrÃja jalÆkÃya ekaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena Anuruddhena: Parisuddhena cittena Ãrammaïe patiÂÂhÃya tena cittena pÃtabbaæ vimuttirasam-asecanan-ti. Bhante NÃgasena, sappassa tÅïi angÃni gahetabbÃ- nÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni tÅïi angÃni gahetabbÃnÅti. Yathà mahÃrÃja sappo urena gacchati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena pa¤¤Ãya caritabbaæ; pa¤¤Ãya caramÃnassa kho mahÃrÃja yogino cittaæ ¤Ãye carati, vilakkhaïaæ vivajjeti salakkhaïaæ bhÃveti. Idaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 9 bhÃyeyyuæ AB'. 11 jalu- AM throughout. 18 -ÂÂhap- B'M. 19 asev- C, asoc- Ab. 22 -ÂÂhaya A. 23 asoc- AbC. 28 yogino yogÃvacarassa M. 29 milakkhaïaæ B'C. 29 saælakkhaïaæ M. >/ #<[page 406]># %< 406>% mahÃrÃja sappassa pathamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja sappo caramÃno osadhaæ parivaj- jento carati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvaca- rena duccaritaæ parivajjentena caritabbaæ. Idaæ mahÃ- rÃja sappassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja sappo manusse disvà tappati socati cin- tayati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena kuvitakke vitakketvà aratiæ uppÃdayitvà tappitabbaæ socitabbaæ cintayitabbaæ: pamÃdena me divaso vÅtinÃ- mito, na so puna sakkà laddhun-ti. Idaæ mahÃrÃja sappassa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja BhallÃÂiyajÃtake dvinnaæ kinnarÃnaæ: Yam-ekarattiæ vippavasimha ludda, akÃmakÃ, a¤¤ama¤¤aæ sarantÃ, tam-ekarattiæ anutappamÃnà socÃma, sà ratti punan-na hessatÅti. Bhante NÃgasena, ajagarassa ekaæ angaæ gahetab- ban-ti yaæ vadesi, kataman-taæ ekaæ angaæ gahetab- ban-ti. - Yathà mahÃrÃja ajagaro mahatimahÃkÃyo bahÆ pi divase ÆnÆdaro dÅnataro kucchipÆraæ ÃhÃraæ na labhati, aparipuïïo yeva yÃvad-eva sarÅrayÃpanamatta- kena yÃpeti, evam-eva kho mahÃrÃja yogino yogÃvaca- rassa bhikkhÃcariyapasutassa parapiï¬am-upagatassa paradinnapÃÂikankhissa sayaægÃhapaÂiviratassa dullabhaæ udaraparipÆraæ ÃhÃraæ, api ca atthavasikena kulaput- tena cattÃro pa¤ca Ãlope abhu¤jitvà avasesaæ udakena paripÆretabbaæ. Idaæ mahÃrÃja ajagarassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena SÃri- puttena dhammasenÃpatinÃ: \<-------------------------------------------------------------------------- 12 bhallÃtiya- M. 20 Ænudaro ACM. 26 bhu¤jitvà A. >/ #<[page 407]># %< 407>% Allaæ sukkha¤-ca bhu¤janto na bÃÊhaæ suhito siyÃ, ÆnÆdaro mitÃhÃro sato bhikkhu paribbaje. CattÃro pa¤ca Ãlope abhutvà udakaæ pive, alam-phÃsuvihÃrÃya pahitattassa bhikkhuno ti. UddÃnaæ: KesarÅ cakkavÃko ca peïÃhi gharakapoÂako ulÆko satapatto ca vaggulÅ ca jalÆpikà sappo ajagaro c' eva, vaggo tena pavuccatÅti. Pa¤camo vaggo. Bhante NÃgasena, panthamakkaÂakassa ekaæ angaæ gahetabban-ti yaæ vadesi, kataman-taæ ekaæ angaæ gahetabban-ti. - Yathà mahÃrÃja panthamakkaÂako panthe makkaÂajÃlavitÃnaæ katvà yadi tattha jÃlake laggati kimi và makkhikà và paÂango vÃ, taæ gahetvà bhakkhayati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvaca- rena chasu dvÃresu satipaÂÂhÃnajÃlavitÃnaæ katvà yadi tattha kilesamakkhikà bajjhanti, tatth' eva ghÃtetabbÃ. Idaæ mahÃrÃja panthamakkaÂakassa ekaæ angaæ gahe- tabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena Anu- ruddhena: Cittaæ niyame chasu dvÃresu satipaÂÂhÃnavaruttame, kilesà tattha laggà ce hantabbà te vipassinà ti. Bhante NÃgasena, thanasitadÃrakassa ekaæ angaæ gahetabban-ti yaæ vadesi, kataman-taæ ekaæ angaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 sukhito A. 2 Ænodaro M, Ænu- AC. 6 jalop- A, jalukikà M. 12 mak- kaÂakajÃla- M. 12 jÃlakena AB'C. 14 bhakkhati M. 20 niyamena AbB'C. >/ #<[page 408]># %< 408>% gahetabban-ti. - Yathà mahÃrÃja thanasitadÃrako sa- katthe laggati, khÅratthiko rodati, evam-eva kho mahÃ- rÃja yoginà yogÃvacarena sadatthe laggitabbaæ, sabbattha dhamma¤Ãïena bhavitabbaæ, uddese paripucchÃya sammap- payoge paviveke garusaævÃse kalyÃïamittasevane. Idaæ mahÃrÃja thanasitadÃrakassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena DÅghanikÃyavare ParinibbÃnasuttante: Ingha tumhe ùnanda sadatthe ghaÂatha, sadatthe anuyu¤jatha, sadatthe appa- mattà ÃtÃpino pahitattà viharathÃti. bhante NÃgasena, cittakadharakummassa ekaæ an- gaæ gahetabban-ti yaæ vadesi, kataman-taæ ekaæ na- gaæ gahetabban-ti. - Yathà mahÃrÃja cittakadhara- kummo udakabhayà udakaæ pariyajjetvà vicarati, tÃya ca pana udakaæ parivajjanÃya Ãyunà na parihÃyati, evam- eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena pamÃde bhaya- dassÃvinà bhavitabbaæ, appamÃde guïavisesadassÃvinÃ, tÃya ca pana bhayadassÃvitÃya na parihÃyati sÃma¤¤Ã, nibbÃnassa santike upeti. Idaæ mahÃrÃja cittakadhara- kummassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena Dhammapade: AppamÃdarato bhikkhu, pamÃde bhayadassivÃ, abhabbo parihÃnÃya nibbÃnass' eva santike ti. Bhante NÃgasena, pavanassa pa¤ca angÃni gahetab- bÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni pa¤ca angÃni gahetab- bÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja pavanaæ nÃma asucijanaæ paÂicchÃdeti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvaca- rena paresaæ aparaddhaæ khalitaæ paÂicchÃdetabbaæ, na vivaritabbaæ. Idaæ mahÃrÃja pavanassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja pavanaæ su¤¤aæ pacurajanehi, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà \<-------------------------------------------------------------------------- 9 (sadatthaæ anuy. or sadatthamanuy. DN. 16). 15 udaka M. 16 pa- mÃdena AB'C. 18 sÃma¤¤a all. >/ #<[page 409]># %< 409>% yogÃvacarena rÃga-dosa-moha-mÃna-diÂÂhijÃlehi sabbehi ca kilesehi su¤¤ena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja pava- nassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ ma- hÃrÃja pavanaæ vivittaæ janasambÃdharahitaæ, evam- eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena pÃpakehi akusa- lehi dhammehi anariyehi pavivittena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja pavanassa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ maharÃja pavanaæ santaæ parisuddhaæ, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena santena parisuddhena bhavitabbaæ, nibbutena pahÅnamÃnena pahÅnamakkhena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja pavanassa catutthaæ an- gaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja pavanaæ ariyajanasaæsevitaæ, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena ariyajanasaæsevitena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja pavanassa pa¤camaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena SaæyuttanikÃyavare: Pavivittehi ariyehi pahitattehi jhÃyihi niccaæ Ãraddhaviriyehi paï¬itehi sahà vase ti. Bhante NÃgasena, rukkhassa tÅïi angÃni gahetabbÃ- nÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni tÅïi angÃni gahetabbÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja rukkho nÃma pupphaphaladharo, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena vimutti- puppha-sÃma¤¤aphala-dhÃrinà bhavitabbaæ. Idaæ ma- hÃrÃja rukkhassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja rukkho upagatÃnam-anuppaviÂÂhÃnaæ janÃnaæ chÃyaæ deti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena upagatÃnam-anuppaviÂÂhÃnaæ puggalÃnaæ ÃmisapaÂisanthÃrena và dhammapaÂisanthÃrena và paÂi- santharitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja rukkhassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja rukkho \<-------------------------------------------------------------------------- 8 satataæ C, om. A. 9 santena om. AB'C. 10 pahÅnakkhena B'C. >/ #<[page 410]># %< 410>% chÃyÃvemattaæ na karoti, evam-eva kho mahÃrÃja yo- ginà yogÃvacarena sabbasattesu vemattatà na kÃtabbÃ, cora-vadhaka-paccatthikesu pi attani pi samasamà mettÃ- bhÃvanà kÃtabbÃ: kin-ti ime sattà averà abyÃpajjhà anÅghà sukhÅ attÃnaæ parihareyyun-ti. Idaæ mahÃrÃja rukkhassa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena SÃriputtena dhammasenÃpatinÃ: Vadhake Devadattamhi, core AngulimÃlake, DhanapÃle, RÃhule c' eva, sabbattha samako MunÅti. Bhante NÃgasena, meghassa pa¤ca angÃni gahetab- bÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni pa¤ca angÃni gahetab- bÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja megho uppannaæ rajojallaæ vÆpasameti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvaca- rena uppannaæ kilesarajojallaæ vÆpasametabbaæ. Idaæ mahÃrÃja meghassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja megho paÂhaviyà uïhaæ nibbÃpeti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena mettÃ- bhÃvanÃya sadevako loko nibbÃpetabbo. Idaæ mahÃrÃja meghassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja megho sabbabÅjÃni virÆhÃpeti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena sabbasattÃnaæ saddhaæ uppÃdetvà taæ saddhÃbÅjaæ tÅsu sampattisu ropetabbaæ, dibbamÃnusikÃsu sampattisu yÃva paramatthanibbÃna- sukhasampatti. Idaæ mahÃrÃja meghassa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja megho ututo samuÂÂhahitvà dharaïitalaruhe tiïa-rukkha-latÃ-gumba- osadhi-vanaspatayo parirakkhati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena yoniso manasikÃraæ nibbattetvà tena yoniso manasikÃrena samaïadhammo parirakkhitabbo, yoniso manasikÃramÆlakà sabbe kusalà dhammÃ. Idaæ mahÃrÃja meghassa catutthaæ angaæ gahetabbaæ. Puna \<-------------------------------------------------------------------------- 5 anighà B'M. 5 sukhaæ M. 20 viruh- all. 26 dharaïÅ- C. >/ #<[page 411]># %< 411>% ca paraæ mahÃrÃja megho vassamÃno nadÅ-taÊÃka-pok- kharaïiyo kandara-padara-sara-sobbha-udapÃnÃni ca paripÆreti udakadhÃrÃhi, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena Ãgamapariyattiyà dhammamegham-abhivas- sayitvà adhigamakÃmÃnaæ mÃnasaæ paripÆrayitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja meghassa pa¤camaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena SÃriputtena dham- masenÃpatinÃ: Bodhaneyyaæ janaæ disvà satasahasse pi yojane khaïena upagantvÃna bodheti taæ MahÃmunÅti. Bhante NÃgasena, maïiratanassa tÅïi angÃni gahe- tabbÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni tÅïi angÃni gahe- tabbÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja maïiratanaæ ekantapari- suddhaæ, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena ekantaparisuddhÃjÅvena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja maïiratanassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja maïiratanaæ na kenaci saddhiæ mis- sÅyati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena pÃpehi pÃpasahÃyehi saddhiæ na missitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja maïiratanassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja maïiratanaæ jÃtiratanehi yojÅ- yati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena utta- mavarajÃtimantehi saddhiæ saævasitabbaæ, paÂipannaka- phalaÂÂha-sekhaphalasamangÅhi sotÃpanna-sakadÃgÃmi- anÃgÃmi-arahanta-tevijja-chaÊabhi¤¤a-samaïa-maïirata- nehi saddhiæ saævasitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja maïirata- nassa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena SuttanipÃte: Suddhà suddhehi saævÃsaæ kappayavho patissatÃ, tato samaggà nipakà dukkhass' antaæ karissathÃti. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 taÊÃkà AB'C. 23 -jÃtivantehi A. 30 nisakà AB'C. O* >/ #<[page 412]># %< 412>% Bhante NÃgasena, mÃgavikassa cattÃri angÃni gahe- tabbÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni cattÃri angÃni gahe- tabbÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja mÃgaviko appamiddho hoti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena appamid- dhena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja mÃgavikassa paÂha- maæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja mÃgaviko migesu yeva cittaæ upanibandhati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena Ãrammaïesu yeva cittaæ upanibandhitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja mÃgavikassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja mÃgaviko kÃlaæ kammassa jÃnÃti, evam-eva kho mahÃ- rÃja yoginà yogÃvacarena paÂisallÃïassa kÃlo jÃnitabbo: ayaæ kÃlo paÂisallÃïassa, ayaæ kÃlo nikkhamanÃyÃti. Idaæ mahÃrÃja mÃgavikassa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja mÃgaviko migaæ disvà hÃsam- abhijaneti: imaæ lacchÃmÅti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena Ãrammaïe abhiramitabbaæ, hÃsam- abhijanetabbaæ: uttariæ visesam-adhigacchissÃmÅti. Idaæ mahÃrÃja mÃgavikassa catutthaæ angaæ gahetab- baæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena MogharÃjena: ùrammaïe labhitvÃna pahitattena bhikkhunà bhiyyo hÃso janetabbo: adhigacchissÃmi uttarin-ti. Bhante NÃgasena, bÃÊisikassa dve angÃni gahetab- bÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni dve angÃni gahetab- bÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja bÃÊisiko baÊisena macche ud- dharati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena ¤Ãïena uttariæ sÃma¤¤aphalÃni uddharitabbÃni. Idaæ mahÃrÃja bÃÊisikassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja bÃÊisiko parittakaæ vadhitvà vipulaæ lÃbham-adhigacchati, evam-eva kho mahÃrÃja \<-------------------------------------------------------------------------- 11 kammassa kÃlaæ M. 12 13 -sallÃn- ACM. >/ #<[page 413]># %< 413>% yoginà yogÃvacarena parittalokÃmisamattaæ pariccajitab- baæ; lokÃmisamattaæ mahÃrÃja pariccajitvà yogÅ yogÃ- vacaro vipulaæ sÃma¤¤aphalam-adhigacchati. Idaæ ma- hÃrÃja bÃÊisikassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsi- tam-p' etaæ mahÃrÃja therena RÃhulena: Su¤¤ata¤-cÃnimitta¤-ca vimokkha¤-cÃppaïihitaæ caturo phale chaÊ-abhi¤¤Ã, cajitvà lokÃmisaæ, labhe ti. Bhante NÃgasena, tacchakassa dve angÃni gahetab- bÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni dve angÃni gahetabbÃ- nÅti. - Yathà mahÃrÃja tacchako kÃÊasuttaæ anulometvà rukkhaæ tacchati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃ- vacarena JinasÃsanam-anulomayitvà sÅlapaÂhaviyaæ pa- tiÂÂhahitvà saddhÃhatthena pa¤¤ÃvÃsiæ gahetvà kilesà tacchetabbÃ. Idaæ mahÃrÃja tacchakassa paÂhamaæ an- gaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja tacchako phegguæ apaharitvà sÃram-Ãdiyati, evam-eva kho ma- hÃrÃja yoginà yogÃvacarena sassataæ, ucchedaæ, taæ jÅvaæ taæ sarÅraæ, a¤¤aæ jÅvaæ a¤¤aæ sarÅraæ, tad- uttamaæ a¤¤ad-uttamaæ, akaÂam-abhabbaæ, apurisa- kÃraæ, abrahmacariyavÃsaæ, sattavinÃsaæ navasattapÃtu- bhÃvaæ, sankhÃrasassatabhÃvaæ, yo karoti so paÂi- samvedeti, a¤¤o karoti a¤¤o paÂisaævedeti, kammaphala- dassanà ca kiriyaphaladiÂÂhi ca, iti evarÆpÃni c' eva a¤¤Ãni ca vivÃdapathÃni apanetvà sankhÃrÃnaæ sabhÃvaæ paramasu¤¤ataæ nirÅha-nijjÅvataæ accantaæ su¤¤ataæ Ãdiyitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja tacchakassa dutiyaæ an- gaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhaga- vatà devÃtidevena SuttanipÃte: \<-------------------------------------------------------------------------- 6 -ïÅhitaæ AC, c' appaïÅhitaæ B'. 7 caritvà AaC. 10 anulomekatvà AB'C. 13 pa¤¤a- AaB'C. 25 -nijjÅvitaæ AB'C. 25 asantaæ AB'C. >/ #<[page 414]># %< 414>% KÃraï¬avaæ niddhamatha, kasambu¤-cÃpakassatha, tato palÃpe vÃhetha, assamaïe samaïamÃnine. NiddhamitvÃna pÃpicche pÃpÃacÃragocare suddhà suddhehi saævÃsaæ kappayavho patissatà ti. UddÃnaæ: MakkaÂo dÃrako kummo vanaæ rukkho ca pa¤camo, megho maïi mÃgaviko bÃÊisÅ tacchakena cÃti. ChaÂÂho vaggo. Bhante NÃgasena, kumbhassa ekaæ angaæ gahetab- ban-ti yaæ vadesi, kataman-taæ ekaæ angaæ gahetab- ban-ti. - Yathà mahÃrÃja kumbho sampuïïo na saïati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena Ãgame adhigame pariyattiyaæ sÃma¤¤e pÃramiæ patvà na saïi- tabbaæ, na tena mÃno karaïÅyo, na dappo dassetabbo, nihatamÃnena nihatadappena bhavitabbaæ ujukena amu- kharena avikatthinÃ. Idaæ mahÃrÃja kumbhassa ekaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bha- gavatà devÃtidevena SuttanipÃte: Yad-Ænakaæ taæ saïati, yaæ pÆraæ santam- eva taæ; rittakumbhÆpamo bÃlo, rahado pÆro va paï¬ito ti. Bhante NÃgasena, kÃlÃyasassa dve angÃni gahetab- bÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni dve angÃni gahetabbÃ- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 kasambu upakass. M (-buæ apakass. Sn.xviii, v. 8). 10 sanati AB'CMa. 12 pÃramÅ AC. 13 san- AC. 14 nihita- AB'C twice. 15 amukhakarena B'C. 18 sanati C. 20 ca B'C. >/ #<[page 415]># %< 415>% nÅti. - Yathà mahÃrÃja kÃÊÃyaso suthito va vahati, evam-eva kho mahÃrÃja yogino yogÃvacarassa mÃnasaæ yoniso manasikÃre appitaæ vahati. Idaæ mahÃrÃja kÃÊÃ- yasassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja kÃÊÃyaso sakiæ pÅtaæ udakaæ na vamati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena yo sakiæ upanno pasÃdo na puna so vamitabbo: uÊÃro so Bha- gavà sammÃsambuddho, svÃkkhÃto dhammo, supaÂipanno sangho ti; rÆpaæ aniccaæ, vedanà aniccÃ, sa¤¤Ã aniccÃ, sankhÃrà aniccÃ, vi¤¤Ãïaæ aniccan-ti yaæ sakiæ uppan- naæ ¤Ãïaæ na puna taæ vamitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja kÃÊÃyasassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃtidevena: Dassanamhi parisodhito naro ariyadhamme niyato visesagÆ na pavedhati anekabhÃgaso, sabbato ca mukhabhÃvÃnam-eva so ti. Bhante NÃgasena, chattassa tÅïi angÃni gahetabbÃ- nÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni tÅïi angÃni gahetabbÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja chattaæ uparimuddhani carati, evam- eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena kilesÃnaæ upari- muddhani-carena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja chattassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja chattaæ muddhanupatthambhaæ hoti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena yoniso manasikÃrupattham- bhena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja chattassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja chattaæ vÃtÃtapameghavuÂÂhiyo paÂihanti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena nÃnÃvidhadiÂÂhi-puthusamaïabrÃh- maïÃnaæ matavÃta-tividhaggisantÃpa-kilesavuÂÂhiyo paÂi- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 suthiketà B', suphito C, supito vahati M. 3 -kÃrena CM. 14 -dhite AB'. 15 -gu all. 16 -bhÃvaso M. 17 sabbaso M. 17-bhÃvÃtameva M, -bhÃvana- C. 28 -hanati M. >/ #<[page 416]># %< 416>% hantabbÃ. Idaæ mahÃrÃja chattassa tatiyaæ angaæ ga- hetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena SÃri- puttena dhammasenÃpatinÃ: Yathà pi chattaæ vipulaæ acchiddaæ thirasaæhataæ vÃtÃtapaæ nivÃreti, mahatÅ devavuÂÂhiyo, Tath' eva Buddhaputto pi sÅlacchattadharo suci kilesavuÂÂhiæ vÃreti santÃpatividhaggayo ti. Bhante NÃgasena, khettassa tÅïi angÃni gahetabbÃ- nÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni tÅïi angÃni gahetabbÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja khettaæ mÃtikÃsampannaæ hoti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena sucarita- vattapaÂivatta-mÃtikÃsampannena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja khettassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja khettaæ mariyÃdÃsampannaæ hoti, tÃya ca mariyÃdÃya udakaæ rakkhitvà dha¤¤aæ pari- pÃcenti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena sÅla-hiri-mariyÃdÃsampannena bhavitabbaæ, tÃya ca sÅla-hiri-mariyÃdÃya sÃma¤¤aæ rakkhitvà cattÃri sÃma¤- ¤aphalÃni gahetabbÃni. Idaæ mahÃrÃja khettassa duti- yaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja khettaæ uÂÂhÃnasampannaæ hoti kassakassa hÃsajanakaæ, appam-pi bÅjaæ vuttaæ bahu hoti, bahu vuttaæ ba- hutaraæ hoti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvaca- rena uÂÂhÃnasampannena vipulaphaladÃyinà bhavitabbaæ, dÃyakÃnaæ hÃsajanakena bhavitabbaæ, yathà appaæ din- naæ bahu hoti, bahu dinnaæ bahutaraæ hoti. Idaæ mahÃrÃja khettassa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsi- tam-p' etaæ mahÃrÃja therena UpÃlinà Vinayadharena: KhettÆpamena bhavitabbaæ uÂÂhÃnavipuladÃyinÃ; esa khettavaro nÃma yo dadÃti vipulaæ phalan-ti. \<-------------------------------------------------------------------------- 4 -hitaæ M. 5vÃreti AB'C. 5 meghavuÂÂhiyo M. 22 bahuæ A (or Ab)B' throughout, B once; C omits bahu hoti bahu vuttaæ (dinnaæ). >/ #<[page 417]># %< 417>% Bhante NÃgasena, agadassa dve angÃni gahetabbÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni dve angÃni gahetabbÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja agade kimÅ na saïÂhahanti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena mÃnase kilesà na saïÂhapetabbÃ. Idaæ mahÃrÃja agadassa paÂhamaæ an- gaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja agado daÂÂha- phuÂÂha-diÂÂha-asita-pÅta-khÃyita-sÃyitaæ sabbaæ visaæ paÂihanti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena rÃga-dosa-moha-mÃna-diÂÂhi-visaæ sabbaæ paÂihanitab- baæ. Idaæ mahÃrÃja agadassa dutiyaæ angaæ gahe- tabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja Bhagavatà devÃ- tidevena: SankhÃrÃnaæ sabhÃvatthaæ daÂÂhukÃmena yoginà agadeneva hotabbaæ kilesavisanÃsane ti. Bhante NÃgasena, bhojanassa tÅïi angÃni gahetab- bÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni tÅïi angÃni gahetab- bÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja bhojanaæ sabbasattÃnaæ upat- thambho, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena sabbasattÃnaæ maggupatthambhena bhavitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja bhojanassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja bhojanaæ sattÃnaæ balaæ va¬¬heti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena pu¤¤a- va¬¬hiyà va¬¬hitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja bhojanassa du- tiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja bhojanaæ sabbasattÃnaæ abhipatthitaæ, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena sabbalokÃbhipatthitena bha- vitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja bhojanassa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena MahÃ- moggallÃnena: \<-------------------------------------------------------------------------- 6 diÂÂhÃdiÂÂha- M. 6 -diÂÂha- om. M. 8 -hanati M. 10 -hantabbaæ B. 21 sabbasattÃnaæ M. >/ #<[page 418]># %< 418>% Saæyamena niyamena sÅlena paÂipattiyà patthitena bhavitabbaæ sabbalokassa yoginà ti. Bhante NÃgasena, issatthassa cattÃri angÃni gahe- tabbÃnÅti yaæ vadesi, katamÃni tÃni cattÃri angÃni gahe- tabbÃnÅti. - Yathà mahÃrÃja issattho sare pÃtayanto ubho pÃde paÂhaviyaæ daÊhaæ patiÂÂhÃpeti, jaïïÆ avekallaæ karoti, sarakalÃpaæ kaÂisandhimhi Âhapeti, kÃyaæ upat- thaddhaæ karoti, dve hatthe sandhiÂÂhÃnaæ Ãropeti, muÂÂhiæ pÅÊayati, anguliyo nirantaraæ karoti, gÅvaæ pag- gaïhÃti, cakkhÆni mukha¤-ca pidahati, nimittaæ ujuæ karoti, hÃsam uppÃdeti: vijjhissÃmÅti; evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena sÅlapaÂhaviyaæ viriyapÃde patiÂÂhÃpetabbaæ, khantisoraccaæ avekallaæ kÃtabbaæ, saævare cittaæ Âhapetabbaæ, saæyamaniyame attà upane- tabbo, icchÃmucchà pÅÊayitabbÃ, yoniso manasikÃre cittaæ nirantaraæ kÃtabbaæ, viriyaæ paggahetabbaæ, cha dvÃrà pidahitabbÃ, sati upaÂÂhÃpetabbÃ, hÃsam-uppÃdetabbaæ: sabbakilese ¤ÃïanÃrÃcena vijjhissÃmÅti. Idaæ mahÃrÃja issatthassa paÂhamaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca pa- raæ mahÃrÃja issattho ÃÊakaæ pariharati vanka-jimha- [kuÂila-nÃrÃcassa ujukaraïÃya, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena imasmiæ kÃye satipaÂÂhÃna-ÃÊakaæ pariharitabbaæ vanka-jimha-kuÂila-cittassa ujukaraïÃya. Idaæ mahÃrÃja issat- thassa dutiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja issattho lakkhe upÃseti, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃ- vacarena imasmiæ kÃye upÃsitabbaæ; kathaæ mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena imasmiæ kÃye upÃsitabbaæ; aniccato upÃsitabbaæ, dukkhato upÃsitabbaæ, anattato upÃsitabbaæ, rogato-pe- gaï¬ato sallato aghato ÃbÃdhato parato palokato Åtito upadda- vato bhayato upasaggato calato pabhanguto addhuvato attÃïato aleïato asaraïato asaraïÅbhÆtato rittato su¤¤ato ÃdÅnavato asÃ- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 niyamena C. 6 jaïïu ABB'M, channa C. 8 sandi- ABB'C. 15 ic- chanicchà pÅl. M. 20 ÃÊÃkaæ B, Ãlakaæ AC. 20 after-jimha B adds "- Milindapa¤haæ ,"and the rest is wanting. 22 Ãlakaæ AM. 26 antato AB'C. 29 rÆtito (for Åtito) AB', rutito C. 30 attÃnato all. 31 alenato all. >/ #<[page 419]># %< 419>% rato aghamÆlato vadhakato sÃsavato sankhatato jÃtidhammato jarÃdhammato byÃdhidhammato maraïadhammato sokadhammato paridevadhammato upÃyÃsadhammato sankilesadhammato, evaæ kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena imasmiæ kÃye upÃsitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja issatthassa tatiyaæ angaæ gahetabbaæ. Puna ca paraæ mahÃrÃja issattho sÃyapÃtaæ upÃsati, evam-eva kho mahÃrÃja yoginà yogÃvacarena sÃyapÃtaæ Ãrammaïe upÃ- sitabbaæ. Idaæ mahÃrÃja issatthassa catutthaæ angaæ gahe- tabbaæ. BhÃsitam-p' etaæ mahÃrÃja therena SÃriputtena dhammasenÃpatinÃ: Yathà issatthako nÃma sÃyapÃtaæ upÃsati. upÃsanaæ na ri¤canto labhate bhattavetanaæ: Tath' eva Buddhaputto pi karoti kÃyupÃsanaæ, kÃyupÃsanaæ na ri¤canto arahattam-adhigacchatÅti. Issatthassa pa¤haæ pa¤camaæ. Iti chasu kaï¬esu bÃvÅsativaggapatimaï¬itesu dvÃsaÂÂhi- adhikà dvesatà imasmiæ potthake Ãgatà Milindapa¤hà samattÃ. AnÃgatà ca pana dvÃcattÃlÅsà honti. Agatà ca anÃgatà ca sabbà samodhÃnetvà catuhi adhikà tisatapa¤hà honti. Sabbà va Milindapa¤hà ti sankhaæ gacchanti.] [Ra¤¤o ca therassa ca pucchÃvissajjanÃvasÃne caturÃsÅti- satasahassa-yojana-bahalà udakapariyantaæ katvà ayaæ mahÃ- paÂhavÅ chadhà pakampittha, vijjullatà nicchariæsu, devatà dib- bapupphavassaæ pavassiæsu, MahÃbrahmà sÃdhukÃram-adÃsi, mahÃsamuddakucchiyaæ meghatthanitanigghoso viya mahÃghoso ahosi. Iti so Milindo rÃjà ca orodhagaïà ca sirasà a¤jalim- païÃmetvà vandiæsu. \<-------------------------------------------------------------------------- 6 sÃyaæ pÃtaæ M throughout. 12 labhati B'CM. 15 issatthapa¤hà pa¤- camÅ M. 16 dvÃvÅsati- C. 17 -dhikà ca M. 17 -satà ca AB'C. 18 -lÅsa M. 19 hÅtisata- A, hisata- B'C, hisatà p. M. 20 ca M. 20 gac- chati A 22 -bahala B',-bahaÊa ACcatunahudhikadviyojanasatasahassa- bahalà M. 22 ayaæ mah. udak. katvà M. 23 devaputtà M. 24 -hmÃno M. 25 akaæsu M. 25 meghagajjitanighoso M. 25 mahÃmegho AB'C. 26 iti so . . . vandiæsu om M. >/ #<[page 420]># %< 420>% Milindo rÃjà ativiya pamuditahadayo sumathitamÃnahadayo BuddhasÃsane sÃramatino ratanattaye sunikkankho niggumbo nitthaddho hutvà therassa guïesu pabbajjÃ-supaÂipadÃ-iriyÃpa- thesu ca ativiya pasanno vissattho nirÃlayo nihatamÃnadappo uddhaÂadÃÂho viya bhujagindo evam-Ãha: SÃdhu sÃdhu bhante NÃgasena, Buddhavisayo pa¤ho tayà vissajjito; imasmiæ Buddha- sÃsane Âhapetvà dhammasenÃpati-SÃriputtattheraæ a¤¤o tayà sadiso pa¤havissajjane na-tthi. Khamatha me bhante NÃ- gasena mama accayaæ. UpÃsakaæ maæ bhante NÃgasena dhÃretha, ajjatagge pÃïupetaæ saraïaæ gatan-ti. Tadà rÃjà balakÃyehi NÃgasenatheraæ payirupÃsitvà Mi- lindaæ nÃma vihÃraæ kÃretvà therassa niyyÃdetvà catuhi pacca- yehi koÂisatehi khÅïÃsavehi bhikkhÆhi NÃgasenatheraæ paricari. Puna pi therassa pa¤¤Ãya pasÅditvà puttassa rajjaæ niyyÃdetvà agÃrasmà anagÃriyaæ pabbajitvà vipassanaæ va¬¬hetvà ara- hattaæ pÃpuïÅti. Tena vuttaæ: Pa¤¤Ã pasatthà lokasmiæ, kathà saddhammaÂÂhitiyÃ, pa¤¤Ãya vimatiæ hantvà santiæ papponti paï¬itÃ. Yasmiæ khandhe Âhità pa¤¤Ã, sati yattha anÆnakÃ, pÆjÃvisesassa dharo aggo so va anuttaro. Tasmà hi paï¬ito poso sampassaæ attham-attano pa¤¤ÃvantÃbhipÆjeyya, cetiyaæ viya pÆjiyan-ti. Milindassa c' eva NÃgasenatherassa ca pa¤hÃ-veyyÃkaraïa-pakaraïaæ samattaæ.| \<-------------------------------------------------------------------------- 1 sumaddita- M. 2 nigumbo nijaÂo hutvà M. 3 -paÂipaÂi-iriy- AaB'C, -paÂipÃÂi- Ab. 4 vissaÂÂhottho AB', visaÂÂho M. 4 -mÃnathambha M. 5 uddhatadadhà M, uddhaÂavyÃdho AB'C. 5 bÆj- M, bujjhatinno C, buj- jhatinno AB'. 8 NÃgasena om. M. 11 balanikÃyehi saddhiæ M. 13 mahÃ- vihÃraæ M. 13 koÂisatasahassehi M. 13 khÅïÃsavabhik. B'C. 13 bhik- khÆhi saddhim M. 13 punarapi B'. 14 18 pa¤hÃya AB'C. 17 19 pa¤hà AB'C. 17 katà M, tathà AC. 18 hantvÃna AB'C. 21 samphassaæ AB'C. 24 -byÃkaraïa- M. >/