Puggalapannati of the Abhidhamma Pitaka:
Matika
I. Ekakam
II. Dve Puggala
III. Tayo Puggala
IV. Cattaro Puggala
V. Panca Puggala
VI. Cha Puggala
VII. Satta Puggala
VIII. Attha Puggala
IX. Nava Puggala
X. Dasa Puggala


Based on the edition Richard Morris
London : Pali Text Society 1883 (Reprinted 1972)


Input by the Dhammakaya Foundation, Thailand, 1989-1996
[GRETIL-Version vom 07.07.2016]


NOTICE
This file is (C) Copyright the Pali Text Society and the Dhammakaya Foundation, 2015.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.

These files are provided by courtesy of the Pali Text Society for
scholarly purposes only.
In principle they represent a digital edition (without revision or
correction) of the printed editions of the complete set of Pali
canonical texts published by the PTS. While they have been subject to a
process of checking, it should not be assumed that there is no
divergence from the printed editions and it is strongly recommended that
they are checked against the printed editions before quoting.


ADDITIONAL NOTES
Italicized catchwords of the printed edition were already reduced
to plain Roman type in the original Dhammakaya file.
Corrections in braces were already inserted in the original Dhammakaya file.


PLAIN TEXT VERSION
(In order to fascilitate word search, all annotations have been removed,
and the line breaks of the printed edition have been converted into floating text.)


#<...># = BOLD
%<...>% = ITALICS
\<...>\ = REDLINE


___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf
and
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf

For further information see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm

___________________________________________________________________




Puggalapa¤¤atti

#<[page 001]>#
%<                                 1>%
                         PUGGALA-PA¥¥ATTI.
            Namo tassa bhagavato arahato sammàsambuddhassa.
                               MâTIKâ
                                  I.
     Cha pa¤¤attiyo:-- khandha-pa¤¤atti, àyatana-pa¤¤atti,
dhàtu-pa¤¤atti, sacca-pa¤¤atti, indriya-pa¤¤atti, puggalapa¤¤attã ti.
     Kittàvatà khandhànaü khandhapa¤¤atti? Yàvatà pa¤ca khandhà:-- råpakkhandho, vedanakkhandho, sa¤¤akkhandho,
saïkhàrakkhandho, vi¤¤àõakkhandho; ettàvatà khandhànaü khandhapa¤¤atti.
     Kittàvatà àyatanànaü àyatanapa¤¤atti? Yàvatà dvàdasàyatanàni:-- cakkhàyatanaü, råpàyatanaü, sotàyatanaü,
saddàyatanaü, ghànàyatanaü, gandhàyatanaü, jivhàyatanaü, rasàyatanaü, kàyàyatanaü, phoññhabbàyatanaü, manàyatanaü, dhammàyatanaü; ettàvatà àyatanànaü àyatanapa¤¤atti.
     Kittàvatà dhàtånaü dhàtupa¤¤atti? Yàvatà aññhàrasa dhàtuyo:-- cakkhudhàtu, råpadhàtu, cakkhuvi¤¤àõadhàtu, sotadhàtu, saddadhàtu, sotavi¤¤àõadhàtu, ghànadhàtu, gandhadhàtu, ghànavi¤¤àõadhàtu, jivhàdhàtu, rasadhàtu, jivhàvi¤¤àõadhàtu, kàyadhàtu, phoññhabbadhàtu, kàyavi¤¤àõadhàtu, manodhàtu, dhammadhàtu, manovi¤¤àõadhàtu; ettàvatà dhàtånaü dhàtupa¤¤atti.


#<[page 002]>#
%<2                             PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
     Kittàvatà saccànaü saccapa¤¤atti? Yàvatà cattàri saccàni:-- dukkhasaccaü, samudayasaccaü, nirodhasaccaü, maggasaccaü; ettàvatà saccànaü saccapa¤¤atti.
     Kittàvatà indriyànaü indriyapa¤¤atti? Yàvatà bàvãsatindriyàni:-- cakkhundriyaü, sotindriyaü, ghànindriyaü,
jivhindriyaü, kàyindriyaü, manindriyaü, jãvindriyaü itthindriyaü, purisindriyaü, sukhindriyaü, dukkhindriyaü, somanassindriyaü, domanassindriyaü, upekhindriyaü,
saddhindriyaü, viriyindriyaü, satindriyaü, samàdhindriyaü,
pa¤¤indriyaü, ana¤¤àta¤¤assàmãtindriyaü, a¤¤indriyaü,
a¤¤àtàvindriyaü; ettàvatà indriyànaü indriyapa¤¤atti.
     Kittàvatà puggalànaü puggalapa¤¤atti?
     1. Samayavimutto.
     2. asamayavimutto.
     3. kuppadhammo.
     4. akuppadhammo.
     5. parihànadhammo.
     6. aparihànadhammo.
     7. cetanàbhabbo.
     8. anurakkhaõàbhabbo.
     9. puthujjano.
     10. gotrabhå.
     11. bhayåparato.
     12. abhayåparato.
     13. bhabbàgamaõo.
     14. abhabbàgamaõo.
     15. niyato.
     16. aniyato.
     17. pañipannako phale ñhito.
     19. samasãsã.
     20. ñhitakappã.
     21. ariyo.
     22. anariyo.
     23. sekkho.
     24. asekkho.
     25. n' eva sekkho nàsekkho.
     26. tevijjo.
     27. chaëabhi¤¤o.


#<[page 003]>#
%<                                   MâTIKâ.                        3>%
     28. sammàsambuddho.
     29. paccekasambuddho.
     30. ubhato-bhàga-vimutto.
     31. pa¤¤àvimutto.
     32. kàyasakkhã.
     33. diññhipatto.
     34. saddhàvimutto.
     35. dhammànusàrã.
     36. saddhànusàrã.
     37. sattakkhattuü paramo.
     38. kolaïkolo.
     39. ekabãjã.
     40. sakadàgàmã.
     41. anàgàmã.
     42. antarà-parinibbàyã.
     43. upahacca-parinibbàyã.
     44. asaïkhàra-parinibbàyã.
     45. sasaïkhàra-parinibhàyã.
     46. uddhaüsoto akaniññhagàmã.
     47. sotàpanno, sotàpatti-phala-sacchikiriyàya pañipanno.
     48. sakadàgàmã, sakadàgàmi-phala-sacchikiriyàya pañipanno.
     49. anàgàmã, anàgàmi-phala-sacchikiriyàya pañipanno.
     50. arahà, arahattàya pañipanno.
                                    EKAKAý.
                                      II.
                                 DVE PUGGALâ.
     1. Kodhano ca upanàhã ca.
     2. makkhã ca paëàsã ca.
     3. issukã ca maccharã ca.
     4. sañho ca màyàvã ca.
     5. ahiriko ca anottappã ca.
     6. dubbaco ca pàpamitto ca.


#<[page 004]>#
%<4                             PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
     7. indriyesu aguttadvàro ca bhojane amatta¤¤å ca.
     8. muññhassati ca asampajàno ca.
     9. sãlavipanno ca diññhivipanno ca.
     10. ajjhattasa¤¤ojano ca bahiddhàsa¤¤ojano ca.
     11. akkhodhano ca anupanàhã ca.
     12. amakkhã ca apaëàsã ca.
     13. anissukã ca amaccharã ca.
     14. asañho ca amàyàvã ca.
     15. hirãmà ca ottappã ca.
     16. suvaco ca kalyàõamitto ca.
     17. indriyesu guttadvàro ca bhojane matta¤¤å ca.
     18. upaññhitasati ca sampajàno ca.
     19. sãlasampanno ca diññhisampanno ca.
     20. dve puggalà dullabhà lokasmiü.
     21. dve puggalà dutappayà.
     22. dve puggalà sutappayà.
     23. dvinnaü puggalànaü àsavà vaóóhanti.
     24. dvinnaü puggalànaü àsavà na vaóóhanti.
     25. hãnàdhimutto ca paõãtàdhimutto ca.
     26. titto ca tappetà ca.
                               DUKAý.
                                III.
                            TAYO PUGGALâ.
     1. Niràso, àsaüso, vigatàso.
     2. tayo gilànåpamà puggalà.
     3. kàyasakkhã, diññhippatto, saddhàvimutto.
     4. gåthabhàõã, pupphabhàõã, madhubhàõã.
     5. arukåpamacitto puggalo, vijjåpamacitto puggalo,
vajiråpamacitto puggalo.
     6. andho, ekacakkhu, dve cakkhu.
     7. avakujjapa¤¤o puggalo, ucchaïga pa¤¤o puggalo,
puthupa¤¤o puggalo.


#<[page 005]>#
%<                              MâTIKâ.                             5>%
     8. atth' ekacco puggalo kàmesu ca bhavesu ca avãtaràgo,
atth' ekacco puggalo kàmesu vãtaràgo bhavesu avãtaràgo,
atth' ekacco puggalo kàmesu ca bhavesu vãtaràgo.
     9. pàsàõalekhåpamo puggalo, pañhavãlekhåpamo puggalo,
udakalekhåpamo puggalo.
     10. tayo potthakåpamà puggalà.
     11. tayo kàsikavatthåpamà puggalà.
     12. suppameyyo, duppameyyo, appameyyo.
     13. atth' ekacco puggalo na sevitabbo, na bhajitabbo, na payirupàsitabbo;
     atth' ekacco puggalo sevitabbo, bhajitabbo, payirupàsitabbo;
     atth' ekacco puggalo sakkatvà garuïkatvà sevitabbo,
bhajitabbo, payirupàsitabbo.
     14. atth' ekacco puggalo jigucchitabbo, na sevitabbo, na bhajitabbo, na payirupàsitabbo;
     atth' ekacco puggalo ajjhupekkhitabbo na sevitabbo, na bhajitabbo, na payirupàsitabbo;
     atth' ekacco puggalo sevitabbo, bhajitabbo, payiråpàsitabbo.
     15. atth' ekacco puggalo sãlesu paripårakàrã samàdhismiü mattasokàrã pa¤¤àya mattasokàrã;
     atth' ekacco puggalo sãlesu ca paripårakàrã samàdhismi¤ca paripårakàrã pa¤¤àya mattasokàrã;
     atth' ekacco puggalo sãlesu ca paripårakàrã samàdhismi¤ ca paripårakàrã pa¤¤àya ca paripårakàrã.
     16. tayo satthàro apare pi tayo satthàro.
                               TIKAý.
                                 IV.
                          CATTâRO PUGGALA.
     1. Asappuriso, asappurisena asappurisataro, sappuriso,
sappurisena sappurisataro.
     2. Pàpo, pàpena pàpataro, kalyàõo, kalyàõena kalyàõataro.


#<[page 006]>#
%<6                        PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
     3. Pàpadhammo, pàpadhammena pàpadhammataro, kalyàõadhammo, kalyàõadhammena kalyàõadhammataro.
     4. Sàvajjo, vajjabahulo, appasàvajjo, anavajjo,
     5. Ugghañita¤¤å, vipaccita¤¤å, neyyo, padaparamo.
     6. Yuttapañibhàõo no muttapañibhàõo, muttapañibhàno no yuttapañibhàõo, yuttapañibhàõo ca muttapañibhàõo ca,
n' eva yuttapañibhàõo, no muttapañibhàõo.
     7. Cattàro dhammakathikà puggalà.
     8. Cattàro valàhakåpamà puggalà.
     9. Cattàro måsikåpamà puggalà.
     10. Cattàro ambåpamà puggalà.
     11. Cattàro kumbhåpamà puggalà.
     12. Cattàro udakarahadåpamà puggalà.
     13. Cattàro balivaddåpamà puggalà.
     14. Cattàro àsãvisåpamà puggalà.
     15. Atth' ekacco puggalo ananuvicca apariyogàhetvà avaõõàrahassa vaõõaü bhàsità hoti;
     atth' ekacco puggalo ananuvicca apariyogàhetvà vaõõàrahassa avaõõaü bhàsità hoti;
     atth' ekacco ananuvicca apariyogàhetvà appasàdanãye ñhàne pasàdaü upadhaüsità hoti;
     atth' ekacco puggalo ananuvicca apariyogàhetvà pasàdanãye ñhàne appasàdaü upadhaüsità hoti.
     16. Atth' ekacco puggalo anuvicca pariyogàhetvà avaõõàrahassa avaõõaü bhàsità hoti;
     atth' ekacco puggalo anuvicca pariyogàhetvà vaõõàrahassa vaõõaü bhàsita hoti;
     atth' ekacco puggalo anuvicca pariyogàhetvà appasàdanãye ñhàne appasàdaü upadhaüsità hoti;
     atth' ekacco puggalo anuvicca pariyogàhetvà pasàdanãye ñhàne pasàdaü upadhaüsità hoti.
     17. Atth' ekacco puggalo avaõõàrahassa avaõõaü bhàsità hoti bhåtaü tacchaü kàlena, no ca kho vaõõàrahassa vaõõaü bhàsità hoti bhåtaü tacchaü kàlena.
     atth' ekacco puggalo vaõõàrahassà vaõõaü bhàsità hoti bhåtaü tacchaü kàlena, no ca kho avaõõàrahassa avaõõaü bhàsità hoti bhåtaü tacchaü kàlena;
     atth' ekacco puggalo avaõõàrahassa avaõõaü bhàsità hoti bhåtaü tacchaü kàlena, 


#<[page 007]>#
%<                              MâTIKâ.                             7>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ vaõõàrahassa vaõõaü bhàsità hoti bhåtaü tacchaü kàlena;
     atth' ekacco puggalo n' eva avaõõàrahassa avaõõaü bhàsità hoti bhåtaü tacchaü kàlena, no pi vaõõàrahassa vaõõaü bhàsità hoti bhåtaü tacchaü kàlena.
     18. Uññhànaphalåpajãvã no pu¤¤aphalåpajãvã; pu¤¤aphalåpajãvã no uññhànaphalåpajãvã; uññhànaphalåpajãvã ca pu¤¤aphalåpajãvã ca; n' eva uññhànaphalåpajãvã no pu¤¤aphalåpajãvã.
     19. Tamo tamaparàyano, tamo jotiparàyano, joti tamaparàyano, joti jotiparàyano.
     20. Oõatoõato, oõatuõõato, uõõatoõato, uõõatuõõato,
     21. Cattàro rukkhåpamà puggalà.
     22. Råpappamàõo råpappasanno, ghosappamàõo ghosappasanno, låkhappamàõo låkhappasanno, dhammappamàõo dhammappasanno.
     23. Atth' ekacco puggalo attahitàya pañipanno hoti no parahitàya;
     atth' ekacco puggalo parahitàya pañipanno hoti no attahitàya;
     atth' ekacco puggalo attahitàya c' eva pañipanno hoti parahitàya ca;
     atth' ekacco puggalo n' eva attahitàya pañipanno hoti no parahitàya.
     24. Atth' ekacco puggalo attantapo hoti attaparitàpanànuyogam anuyutto;
     atth' ekacco puggalo parantapo hoti paraparitàpanànuyogam anuyutto;
     atth' ekacco puggalo attantapo ca hoti attaparitàpanànuyogam anuyutto parantapo ca paraparitàpanànuyogam anuyutto;
     atth' ekacco puggalo n' eva attantapo hoti na attaparitàpanànuyogam anuyutto na parantapo na paraparitàpanànuyogam anuyutto. So anattantapo aparantehi diññh' eva dhamme nicchàto nibbåto sãtibhåto sukha-pañisaüvedã brahmabhåtena attanà viharati
     25. Saràgo sadoso, samoho, samàno.
     26. Atth' ekacco puggalo làbhã hoti ajjhattaü cetosamathassa na làbhã adhipa¤¤à-dhamma-vipassanàya;


#<[page 008]>#
%<8                        PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
     atth' ekacco puggalo làbhã hoti adhipa¤¤à-dhamma-vipassanàya na làbhã ajjhattaü cetosamathassa;
     atth' ekacco puggalo làbhã c' eva hoti ajjhattaü cetosamathassa làbhã adhipa¤¤à-dhamma-vipassanàya;
     atth' ekacco puggalo n' eva làbhã hoti ajjhattaü cetosamathassa na làbhã adhipa¤¤à-dhamma-vipassanàya.
     27. Anusotagàmã puggalo, pañisotagàmã puggalo, ñhitatto puggalo, tiõõo pàraïgato phale tiññhati bràhmaõo.
     28. Appasuto sutena anupapanno, appasuto sutena upapanno, bahusuto sutena anupapanno, bahusuto sutena upapanno.
     29. Samaõamacalo, samaõapadumo, samaõapuõóarãko, samaõesu samaõasukhumàlo.
                              CATUKKAM.
                                 V.
                           PA¥CA PUGGALâ.
     1. Atth' ekacco puggalo àrabhati ca vippañisàrã ca hoti ta¤ ca cetovimuttiü pa¤¤àvimuttiü yathàbhåtaü nappajànàti yatth' assa te uppannà pàpakà akusalà dhammà aparisesà nirujjhanti:
     atth' ekacco puggalo àrabhati na vippañisàrã hoti ta¤ ca cetovimuttiü pa¤¤àvimuttiü yathàbhåtaü nappajànàti yatth' assa te uppannà pàpakà akusalà dhammà aparisesà nirujjhanti:
     atth' ekacco puggalo nàrabhati vippañisàrã hoti ta¤ ca cetovimuttiü pa¤¤àyavimuttiü yathàbhåtaü nappajànàti yatth' assa te uppannà pàpakà akusalà dhammà aparisesà nirujjhanti:
     atth' ekacco puggalo nàrabhati na vippañisàrã hoti ta¤ ca cetovimuttiü pa¤¤àvimuttiü yathàbhåtaü nappajànàti yatth' assa te uppannà pàpakà akusalà dhammà aparisesà nirujjhanti.


#<[page 009]>#
%<                              MâTIKâ.                             9>%
     2. Datvà avajànàti, saüvàsena avajànàti, àdheyyamukho hoti, loëo hoti, mando momåho hoti.
     3. Pa¤ca yodhàjãvåpamà puggalà,4. pa¤ca piõóapàtikà,
5. pa¤ca khalupacchàbhattikà,6. pa¤ca ekàsanikà,7. pa¤ca paüsukålikà,8. pa¤ca tecãvarikà,9. pa¤ca àra¤¤ikà,
10. pa¤ca rukkhamålikà,11. pa¤ca abbhokàsikà,12. pa¤ca nesajjikà,13. pa¤ca yathàsanthatikà,14. pa¤ca sosànikà.
                              PA¥CAKAý.
                                 VI.
                            CHA PUGGALâ.
     1. Atth' ekacco puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sàmaü saccàni abhisambujjhati, tattha ca sabba¤¤utaü pàpuõàti phalesu ca vasãbhàvaü:
     atth' ekacco puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sàmaü saccàni abhisambujjhati, na ca tattha sabba¤¤utaü pàpuõàti na ca phalesu vasãbhàvaü:
     atth' ekacco pugalo pubbe ananussutesu dhammesu sàmaü saccàni abhisambujjhati, ditth' eva dhamme dukkhass' antakaro hoti sàvakapàrami¤ ca pàpuõàti:
     atth' ekacco puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sàmaü saccàni abhisambujjhati, ditth' eva dhamme dukkhass' antakaro hoti na ca sàvakapàramiü pàpuõàti:
     atth' ekacco puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sàmaü saccàni abhisambujjhati, diññh' eva dhamme dukkhass' antakaro hoti anàgàmã hoti anàgantvà itthattaü:
     atth' ekacco puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sàmaü saccàni abhisambujjhati, na ca diññh' eva dhamme dukkhass' antakaro hoti sakadàgàmã hoti àgantvà itthattaü.
                              CHAKKAý.


#<[page 010]>#
%<10                        PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
                                VII.
                           SATTA PUGGALâ.
     1. Satt' udakåpamà puggalà sakiü nimuggo nimuggo va hoti, ummujjitvà nimujjati, ummujjitvà ñhito hoti, ummujjitvà vipassati viloketi, ummujjitvà patarati, ummujjitvà pañigàdhapatto hoti, ummujjitvà tiõõo hoti pàraïgato phale tiññhati bràhmaõo.
     2. Ubhato-bhàga-vimutto, pa¤¤àvimutto, kàyasakkhã,
diññhipatto, saddhàvimutto, dhammànusàrã, saddhànusàrã.
                              SATTAKAM.
                                VIII.
                           AòòHA PUGGALâ.
     1. Cattàro maggasamaïgino cattàro phalasamaïgino puggalà.
                              AòòHAKAý.
                                 IX.
                            NAVA PUGGALâ.
     1. Sammàsambuddho, paccekasambuddho, ubhatobhàgavimutto, pa¤¤àvimutto, kàyasakkhã, diññhipatto, saddhàvimutto,
dhammànusàrã, saddhànusàrã.
                              NAVAKAý.
                                 X.
                            DASA PUGGALâ.
     1. Pa¤cannaü idha niññhà pa¤cannaü idha vihàya niññhà.
                              DASAKAý.
                       PUGGALAPA¥¥ATTI-MâTIKâ.


#<[page 011]>#
%<                               NIDDESO: EKAKAý.                             11>%
                                 1.
     1. Katamo ca puggalo samayavimutto?
     Idh' ekacco puggalo kàlena kàlaü samayena samayaü aññha vimokkhe kàyena phusitvà viharati pa¤¤àya c' assa disvà ekacce àsavà parikkhãõà honti: ayaü vuccati puggalo samayavimutto.
     2. Katamo ca puggalo asamayavimutto?
     Idh' ekacco puggalo na h' eva kho kàlena kàlaü samayena samayaü aññha vimokkhe kàyena phusitvà viharati pa¤¤àya c' assa disvà àsavà parikkhãõà honti: ayaü vuccati puggalo asamayavimutto. Sabbe pi ariyapuggalà ariye vimokkhe asamayavimuttà.
     3. Katamo ca puggalo kuppadhammo?
     Idh' ekacco puggalo làbhã hoti råpasahagatànaü và aråpasahagatànaü và samàpattãnaü, so ca kho na nikàma-làbhã hoti na akicchalàbhã na akasira-làbhã na yatthicchakaü yadicchakaü yàvaticchakaü samàpajjati pi vuññhàti pi; ñhànaü kho pan' etaü vijjati yaü tassa puggalassa pamàdam àgamma tà samàpattiyo kuppeyyuü: ayaü vuccati puggalo kuppadhammo.
     4. Katamo ca puggalo akuppadhammo?
     Idh' ekacco puggalo làbhã hoti råpasahagatànaü và aråpasahagatànaü và samàpattãnaü, so ca kho nikàma-làbhã hoti akicchalàbhã akasiralàbhã yatthicchakaü yadicchakaü yàvaticchakaü samàpajjati pi vuññhàti pi; aññhànaü etaü anavakàso yaü tassa puggalassa pamàdam àgamma tà samàpattiyo kuppeyyuü: ayaü vuccati puggalo akuppadhammo.
Sabbe pi ariyapuggalà ariye vimokkhe akuppadhammà.
     5. Katamo ca puggalo parihànadhammo?
     Idh' ekacco puggalo làbhã hoti råpasahagatànaü và aråpasahagatànaü và samàpattãnaü, 


#<[page 012]>#
%<12                        PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ so ca kho na nikàmalàbhã hoti na akicchalàbhã na akasiralàbhã na yatthicchakaü yadicchakaü yàvaticchakaü samàpajjati pi vuññhàti pi; ñhànaü kho pan' etaü vijjati yaü so puggalo pamàdaü àgamma tàhi samàpattãhi parihàreyya: ayaü vuccati puggalo parihànadhammo.
     6. Katamo ca puggalo aparihànadhammo?
     Idh' ekacco puggalo làbhã hoti råpasahagatànaü và aråpasahagatànaü và samàpattãnaü, so ca kho nikàmalàbhã hoti akicchalàbhã akasiralàbhã yatthicchakaü yadicchakaü yàvaticchakaü samàpajjati pi vuññhàti pi; aññhànaü etaü anavakàso yaü so puggalo pamàdaü àgamma tàhi samàpattãhi parihàreyya: ayaü vuccati puggalo aparihànandhammo.
Sabbe pi ariyapuggalà ariye vimokkhe aparihànadhammà.
     7. Katamo ca puggalo cetanàbhabbo?
     Idh' ekacco puggalo làbhã hoti råpasahagatànaü và aråpasahagatànaü và samàpattãnaü, so ca kho na nikàmalàbhã hoti na akicchalàbhã na akasiralàbhã na yatthicchakaü yadicchakaü yàvaticchakaü samàpajjati pi vuññhàti pi; sace anusa¤ceteti na parihàyati tàhi samàpattãhi, sace na anusa¤ceteti parihàyati tàhi samàpattãhi: ayaü vuccati puggalo cetanàbhabbo.
     8. Katamo ca puggalo anurakkhanàbhabbo?
     Idh' ekacco puggalo làbhã hoti råpasahagatànaü và aråpasahagatànaü và samàpattãnaü, so ca kho na nikàmalàbhã hoti na akicchalàbhã na akasiralàbhã na yatthicchakaü yadicchakaü yàvaticchakaü samàpajjati pi vuññhàti pi; sace anurakkhati na parihàyati tàhi samàpattãhi, sace na anurakkhati parihàyati tàhi samàpattãhi: ayaü vuccati puggalo anurakkhanàbhabbo.
     9. Katamo ca puggalo puthujjano?
     Yassa puggalassa tãõi sa¤¤ojanàni appahãnàni na ca tesaü dhammànaü pahànàya pañipanno: ayaü vuccati puggalo puthujjano.
     10. Katamo ca puggalo gotrabhå?


#<[page 013]>#
%<                               NIDDESO: EKAKAý.                             13>%
     Yesaü dhammànaü samanantarà ariyadhammassa avakkanti hoti tehi dhammehi samannàgato puggalo ayaü vuccati gotrabhå.
     11-12. Katamo ca puggalo bhayåparato?
     Satta sekhà bhayåparatà ye ca puthujjanà sãlavanto: arahà abhayåparato.
     13. Katamo ca puggalo abhabbàgamamo?
     Ye te puggalà kammàvaraõena samannàgatà, kilesàvaraõena samannàgatà, vipàkàvaraõena samannàgatà, assaddhà,
acchandikà, duppa¤¤à, jaëà, abhabbà niyàmaü okkamituü kusalesu dhammesu sammattaü: ime vuccanti puggalà abhabbàgamanà.
     14. Katamo ca puggalo bhabbàgamano?
     Ye te puggalà na kammàvaraõena samannàgatà, na kilesàvaraõena samannàgatà, na vikàpàvaraõena samannàgatà,
saddhà, chandikà, pa¤¤avanto, bhabbà niyàmaü okkamituü kusalesu dhammesu sammattaü: ime vuccanti puggalà bhabbàgamanà.
     15-16. Katamo ca puggalo niyato?
     Pa¤ca puggalà ànantarikà, ye ca micchàdiññhikà niyatà:
aññha ca ariyapuggalà niyatà: avasesà puggalà aniyatà.
     17-18. Katamo ca puggalo pañipannako?
     Cattàro magga-samaïgino puggalà pañipannakà: cattàro phala-samaïgino puggalà phale ñhità.
     19. Katamo ca puggalo samasãsã?
     Yassa puggalassa apubbaü acarimaü àsavapariyàdàna¤ ca hoti jãvitapariyàdàna¤ ca: ayaü vuccati puggalo samasãsã.
     20. Katamo ca puggalo ñhita-kappã?
     Aya¤ ca puggalo sotàpatti-phala-sacchikiriyàya pañipanno assa kappassa ca uóóayhana-velà assa n' eva tàva kappo uóóayheyya yàvàyaü puggalo na sotàpattiphalaü sacchikaroti: ayaü vuccati ñhita-kappi.


#<[page 014]>#
%<14                        PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
     Sabbe pi maggasamaïgino puggalà ñhitakappino.
     21-22. Katamo ca puggalo ariyo?
     Aññha ariyapuggalà ariyà, avasesà puggalà anariyà.
     23-25. Katamo ca puggalo sekkho?
     Cattàro maggasamaïgino tayo phalasamaïgino puggalà sekkhà; arahà asekkho, avasesà puggalà n' eva sekkhà nàsekkhà
     26. Katamo ca puggalo tevijjo?
     Tãhi vijjàhi samannàgato puggalo tevijjo.
     27. Katamo ca puggalo chaëabhi¤¤o?
     Chahi abhi¤¤àhi samannàgato puggalo chaëabhi¤¤o.
     28. Katamo ca puggalo sammàsambuddho?
     Idh' ekacco puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sàmaü saccàni abhisambujjhati tattha ca sabba¤¤utaü pàpuõàti phalesu ca vasãbhàvaü: ayaü vuccati puggalo sammàsambuddho.
     29. Katamo ca puggalo paccekasambuddho?
     Idh' ekacco puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sàmaü saccàni abhisambujjhati na ca tattha sabba¤¤utaü pàpuõàti na ca phalesu vasãbhàvaü: ayaü vuccati puggalo paccekasambuddho.
     30. Katamo ca puggalo ubhato-bhàga-vimutto.?
     Idh' ekacco puggalo aññha vimokkhe kàyena phusitvà viharati pa¤¤àya c' assa disvà àsavà parikkhãõà honti: ayaü vuccati puggalo ubhato-bhàga-vimutto.
     31. Katamo ca puggalo pa¤¤à-vimutto?
     Idh' ekacco puggalo na h' eva kho aññha vimokkhe kàyena phusitvà viharati pa¤¤àya c' assa disvà àsavà parikkhãõà honti: ayaü vuccati puggalo pa¤¤à-vimutto.
     32. Katamo ca puggalo kàya-sakkhã?
     Idh' ekacco puggalo aññha vimokkhe kàyena phusitvà viharati pa¤¤àya c' assa disvà ekacce àsavà parikkhãõà honti: 


#<[page 015]>#
%<                               NIDDESO: EKAKAý                              15>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\
ayaü vuccati puggalo kàya-sakkhã.
     33. Katamo ca puggalo diññhippatto?
     Idh' ekacco puggalo idaü dukkhan ti yathàbhåtaü pajànàti; ayaü dukkha-samudayo ti yathàbhåtaü pajànàti;
ayaü dukkha-nirodho ti yathàbhåtaü pajànàti; ayaü dukkha-nirodhagàminã pañipadà ti yathàbhåtaü pajànàti,
Tathàgatappavedità c' assa dhammà pa¤¤àya vodiññhà honti vocarità, pa¤¤àya c' assa disvà ekacce àsavà parikkhiõà honti:
ayaü vuccati puggalo diññhippatto.
     34. Katamo ca puggalo saddhà-vimutto?
Idh' ekacco puggalo idaü dukkhan ti yathàbhåtaü pajànàti; ayaü dukkha-samudayo ti yathàbhåtaü pajànàti;
ayaü dukkha-nirodho ti yathàbhåtaü pajànàti; ayaü dukkha-nirodhagàminã pañipadà ti yathàbhåtaü pajànàti Tathàgatappavedità c' assa dhammà pa¤¤àya vo diññhà honti vo carità, pa¤¤àya c' assa disvà ekacce àsavà parikkhãõà honti,
no ca kho yathà diññhippattassa: ayaü vuccati puggalo saddhàvimutto.
     35. Katamo ca puggalo dhammànusàrã?
     Yassa puggalassa sotàpattiphalasacchikiriyàya pañipannassa pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti pa¤¤à-vàhiü pa¤¤à-pubbaïgamaü ariyamaggaü bhàveti: ayaü vuccati puggalo dhammànusàrã, sotàpattiphalasacchikiriyàya pañipanno puggalo dhammànusàrã, phale ñhito diññhippallo.
     36. Katamo ca puggalo saddhànusàrã?
     Yassa puggalassa sotàpattiphalasacchikiriyàya pañipannassa saddhindriyaü adhimattaü hoti, saddhà-vàhiü saddhàpubbaïgamaü ariyamaggaü bhàveti: ayaü vuccati puggalo saddhànusàrã: sotàphalasacchikiriyàya pañipanno puggalo saddhànusàrã, phale ñhito saddhàvimutto.
     37. Katamo ca puggalo sattakkhattuü paramo?
     Idh' ekacco puggalo tiõõaü sa¤¤ojanànaü parikkhayà pañipanno hoti avinipàtadhammo niyato sambodhiparàyano: 


#<[page 016]>#
%<16                        PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\
so sattakkhattuü deve ca mànusse ca sandhàvitvà saüsaritvà dukkhass' antaü karoti: ayaü vuccati puggalo sattakkhattuü paramo.
     38. Katamo ca puggalo kolaïkolo?
     Idh' ekacco puggalo tiõõaü sa¤¤ojànaü parikkhayà sotàpanno hoti avinipàtadhammo niyato sambodhiparàyano:
so dve và tãõi và kulàni sandhàvitvà saüsaritvà dukkhass' antaü karoti: ayaü vuccati puggalo kolaïkolo.
     39. Katamo ca puggalo ekabãjã?
     Idh' ekacco puggalo tiõõaü sa¤¤ojanànaü parikkhayà sotàpanno hoti avinipàtadhammo niyato sambodhiparàyano:
so etaü yeva mànussakaü bhavaü nibbattetvà dukkhass' antaü karoti: ayaü vuccati puggalo ekabãjã.
     40. Katamo ca puggalo sakadàgàmã?
     Idh' ekacco puggalo tiõõaü sa¤¤ojanànaü parikkhayà ràga-dosa-mohànaü tanuttà sakadàgàmã hoti, sakid eva imaü lokaü àgantvà dukkhass' antaü karoti: ayaü vuccati puggalo sakadàgàmã.
     41. Katamo ca puggalo anàgàmã?
     Idh' ekacco puggalo pa¤cannaü orambhàgiyànaü sa¤¤ojanànaü parikkhayà opapàtiko hoti, tattha parinibbàyã anàvattidhammo tasmà lokà: ayaü vuccati puggalo anàgàmã.
     42. Katamo ca puggalo antarà-parinibbàyã?
     Idh' ekacco puggalo pa¤cannaü orambhàgiyànaü sa¤¤ojanànaü parikkhayà opapàtiko hoti, tattha parinibbàyã anàvattidhammo tasmà lokà: so upapannaü và samanantarà apattaü và vemajjhaü àyupamàõaü ariyamaggaü sa¤janeti upariññhimànaü sa¤¤ojanànaü pahànàya: ayaü vuccati puggalo antarà-parinibbàyã.
     43. Katamo ca puggalo upahacca-parinibbàyã?
     Idh' ekacco puggalo pa¤cannaü orambhàgiyànaü sa¤¤ojanànaü parikkhayà opapàtiko hoti, 


#<[page 017]>#
%<                               NIDDESO: EKAKAý.                             17>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ tattha parinibbàyã anàvattidhammo tasmà lokà: so atikkamitvà vemajjhaü àyupamàõaü upahacca và kàlakiriyaü ariyamaggaü sa¤janeti upariññhimànaü sa¤¤ojanànaü pahànàya: ayaü vuccati puggalo upahacca-parinibbàyã.
     44. Katamo ca puggalo asaïkhàra-parinibbàyã?
     Idh' ekacco puggalo pa¤cannaü orambhàgiyànaü sa¤¤ojanànaü parikkhayà opapàtiko hoti tattha parinibbàyã anàvattidhammo tasmà lokà: so asaïkhàreõa ariyamaggaü sa¤janeti upariññhimànaü sa¤¤ojanànaü pahànàya: ayaü vuccati puggalo asaïkhàra-parinibbàyã.
     45. Katamo ca puggalo sasaïkhàra-parinibbàyã?
     Idh' ekacco puggalo pa¤cannaü orambhàgiyànaü sa¤¤ojanànaü parikkhayà opapàtiko hoti tattha parinibbàyã anàvattidhammo tasmà lokà: so sasaïkhàreõa ariyamaggaü sa¤janeti upariññhimànaü sa¤¤ojanànaü pahànàya: ayaü vuccati puggalo sasaïkhàra-parinibbàyã.
     46. Katamo ca puggalo uddhaüsoto akaniññhagàmã?
     Idh' ekacco puggalo pa¤cannaü orambhàgiyànaü sa¤¤ojanànaü parikkhayà opapàtiko hoti tattha parinibbàyã anàvattidhammo tasmà lokà: so avihà cuto atappaü gacchati,
atappà cuto sudassaü gacchati, sudassà cuto sudassiü gacchati, sudassiyà cuto akaniññhaü gacchati, akaniññhe ariyamaggaü sa¤janeti upariññhimànaü sa¤¤ojanànaü pahànàya: ayaü vuccati puggalo uddhaüsoto akaniññhagàmã.
     47. Tiõõaü sa¤¤ojanànaü pahànàya pañipanno puggalo sotàpatti-phala-sacchikiriyàya pañipanno: yassa puggalassa tãõi sa¤¤ojanàni pahãnàni ayaü vuccati puggalo sotàpanno.
     48. Kàmaràgavyàpàdànaü tanu-bhàvàya pañipanno puggalo sakadàgàmi-phala-sacchikiriyàyà pañipanno: yassa puggalassa kàmaràgavyàpàdà tanubhåtà ayaü vuccati puggalo sakadàgàmã.
     49. Kàmaràgavyàpàdànam anavasesappahànàya pañipanno puggalo anàgàmi-phala-sacchikiriyàya pañipanno: 


#<[page 018]>#
%<18                        PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ yassa puggalassa kàmaràgavyàpàdà anavasesà pahãnà ayaü vuccati puggalo anàgàmã.
     50. Råparàga-aråparàga-màna-uddhacca-avijjàya anavasesappahànàya pañipanno puggalo arahatta-phala-sacchikiriyàya pañipanno: yassa puggalasa råparàgo aråparàgo màno uddhaccaü avijjà anavasesà pahãnà ayaü vuccati puggalo arahà.
                            EKAKANIDDESO.
                                 II.
                            DVE PUGGALâ.
     1. Katamo ca puggalo kodhano?
     Tattha katamo kodho? Yo kodho, kujjhanà, kujjhitattaü,
doso, dussanà, dussitattaü, vyàpatti, vyàpajjanà, virodho,
pañivirodho, caõóittaü, asuropo, anattamanatà cittassa ayaü vuccati kodho. Yassa puggalassa ayaü kodho appahãno ayaü vuccati puggalo kodhano.
     Katamo ca puggalo upanàhã?
     Tattha katamo upanàho? Pubbakàlaü kodho aparakàlaü upanàho. Yo evaråpo upanàho, upanayhanà, upanayhitattaü,
àñhapanà, ñhapanà, saõñhapanà, anupasaõñhapanà, anupabandhanà, daëhikammaü kodhassa ayaü vuccati upanàho. Yassa puggalassa upanàho appahãno ayaü vuccati puggalo upanàhã.
     2. Katamo ca puggalo makkhã?
     Tattha katamo makkho? Yo makkho, makkhàyanà,
makkhàyitattaü, niddhunãyaü niddhunãyakammaü ayaü vuccati makkho. Yassa puggalassa ayaü makkho appahãno ayaü vuccati puggalo makkhã.
     Katamo ca puggalo paëàsã?
     Tattha katamo paëàso? Yo paëàso, paëàsàyanà, paëàsàyitattaü, 


#<[page 019]>#
%<                            NIDDESO: DVE PUGGALâ.                           19>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ paëàsàkàro, vivàdaññhànaü, yuddhaggàho, apañinissaggo ayaü vuccati palàso. Yassa puggalassa ayaü paëàso appahãno ayaü vuccati puggalo paëàsã.
     3. Katamo ca puggalo issukã?
     Tattha katamà issà? Yà paralàbha-sakkàra-garukàra-mànana-vandana-påjanàsu issàyanà, issàyitattaü, ussuyà, ussuyanà, ussuyitattaü, ayaü vuccati issà. Yassa puggalassa ayaü issà appahãnà ayaü vuccati puggalo issukã.
     Katamo ca puggalo maccharã?
     Tattha katamaü macchariyaü? Pa¤ca macchariyàni:-- àvàsa-macchariyaü, kula-macchariyaü làbha-macchariyaü,
vaõõa-macchariyaü, dhamma-macchariyaü. Yaü evaråpaü macchariyaü maccharàyanà, maccharàyitattaü, vevicchaü,
kadariyaü, kañuka¤cukatà, aggahitattaü cittassa idaü vuccati macchariyaü. Yassa puggalassa idaü macchariyaü appahãnaü ayaü vuccati puggalo maccharã.
     4. Katamo ca puggalo sañho?
     Tattha katamaü sàñheyyaü? Idh' ekacco sañho hoti parisañho. Yaü tattha sañhaü, sañhatà, sàñheyyaü, kakkaratà, kakkariyaü, parikkhatatà, parikkhattiyaü, idaü vuccati sàñheyyaü. Yassa puggalassa idaü sàñheyyaü appahãnaü ayaü vuccati puggalo sañho.
     Katamo ca puggalo màyàvã?
     Tattha katamà màyà?
     Idh' ekacco kàyena duccaritaü caritvà, vàcàya duccaritaü caritvà, manasà duccaritaü caritvà, tassa pañicchàdanahetu pàpakaü icchaü paõidahati, mà maü ja¤¤à ti icchati mà maü ja¤¤à ti saïkappeti mà maü ja¤¤à ti vàcaü bhàsati mà maü ja¤¤à ti kàyena parakkamati: ya evaråpà màyà, màyàvità, acchàdanà, va¤canà, nikatã, nikaraõà, pariharamà, gåhanà,
parigåhanà, chàdanà, paricchàdanà, anuttànikammaü, anàvikammaü, vicchàdanà, pàpakiriyà ayaü vuccati màyà. Yassa puggalassa ayaü màyà appahãnà ayaü vuccati puggalo màyàvã.
     5. Katamo ca puggalo ahiriko?
     Tattha katamaü ahirikam?


#<[page 020]>#
%<20                        PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
     Yaü na hiriyati hiriyitabbena na hiriyati pàpakànaü akusalànaü dhammànaü samàpattiyà idaü vuccati ahirikaü.
Iminà ahirikena samannàgato puggalo ahiriko.
     Katamo ca puggalo anottappã?
     Tattha katamaü anottappaü?
     Yaü na ottappati ottappitabbena na ottappati pàpakànaü akusalànaü dhammànaü samàpattiyà idaü vuccati anottappaü. Iminà anottappena samannàgato puggalo anottappi.
     6. Katamo ca puggalo dubbaco?
     Tattha katamo dovacassatà?
     Sahadhammike vuccamàne dovacassàyaü dovacassiyaü dovacassatà vippañikålagàhità vipaccanãkasàtatà anàdariyaü anàdariyatà agàravatà appañissavatà ayaü vuccati dovacassatà.
Imàya dovacassatàya samannàgato puggalo dubbaco.
     Katamo ca puggalo pàpamitto?
     Tattha katamà pàpamittatà?
     Ye te puggalà assaddhà dussãlà appassutà maccharino duppa¤¤à, yà tesaü sevanà nisevanà saüsevanà bhajanà sambhajanà bhatti sambhatti sampavaïkatà ayaü vuccati pàpamittatà. Imàya pàpamittatàya samannàgato puggalo pàpamitto.
     7. Katamo ca puggalo indriyesu aguttadvàro?
     Tattha katamà indriyesu aguttadvàratà?
     Idh' ekacco puggalo cakkhunà råpaü disvà nimittaggàhã hoti anuvya¤janaggàhã yatvàdhikaraõam enaü cakkhundriyaü asaüvutaü viharantaü abhijjhàdomanassà pàpakà akusalà dhammà anvàssaveyyuü: tassa saüvaràya na pañipajjati na rakkhati cakkhundriyaü cakkhundriye na saüvaraü àpajjati; sotena saddaü sutvà . . . pe . . . ghànena gandhaü ghàyitvà . . . pe . . . jivhàya rasaü sàyitvà . . . pe . . .
kàyena phoññhabbaü phusitvà . . . pe . . . manasà dhammaü vi¤¤àya nimittaggàhã hoti anuvya¤janaggàhã yatvàdhikaraõam enaü manindriyaü asaüvutaü viharantaü abhijjhàdomanassà pàpakà akusalà dhammà anvàssaveyyuü tassa saüvaràya na pañipajjati na rakkhati manindriyaü manindriye na saüvaraü àpajjati. 


#<[page 021]>#
%<                            NIDDESO: DVE PUGGALâ.                           21>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ Yà imesaü channaü indriyànaü agutti agopanà anàrakkho asaüvaro ayaü vuccati indriyesu aguttadvàratà. Imàya indriyesu aguttadvàratàya samannàgato puggalo indriyesu aguttadvàro.
     Katamo ca puggalo bhojane amatta¤¤å?
     Tattha katamà bhojane amatta¤¤utà?
     Idh' ekacco appañisaïkhà ayoniso àhàram àhàreti davàyà,
madàya, maõóanàya, vibhåsanàya, yà tattha asantuññhità amatta¤¤utà appañisaïkhà bhojane ayaü vuccati amatta¤¤utà. Imàya bhojane amatta¤¤utàya samannàgato puggalo bhojane amatta¤¤å.
     8. Katamo ca puggalo muññhassati?
     Tattha katamaü muññhasaccaü?
     Yà asati ananussati, appañissati, asaraõatà, adhàraõatà, vilàpanatà, sammussanatà, idaü vuccati muññhasaccaü. Iminà muññhasaccena samannàgato puggalo muññhassati.
     Katamo ca puggalo asampajàno?
     Tattha katamaü asampaja¤¤aü?
     Yam a¤¤àõaü, adassanaü, anabhisamayo, ananubodho,
asambodho, appañivedho, asaïgàhanà, apariyogàhanà, asamavekkhanà, apaccavekkhanà, apaccavekkhakammaü, dummejjhaü, bàlyaü, asampajतaü, moho, pamoho sammoho,
avijjà, avijjogho, avijjàyogo, avijjànusayo, avijjàpariyuññhànaü, avijjàlaïgã, moho, akusalamålam, idaü vuccati asampaja¤¤aü. Iminà asampajतena samannàgato puggalo asampojàno.
     9. Katamo ca puggalo sãlavipanno?
     Tattha katamà sãlavipatti?
     Kàyiko vãtikkamo, vàcasiko vãtikkamo, kàyikavàcasiko vãtikkamo, ayaü vuccati sãlavippatti: sabbam pi dussãlyaü sãlavippatti. Imàya sãlavipatti: samannàgato puggalo sãlàvipanno.
     Katamo ca puggalo diññhivipanno?
     Tattha katamà diññhivipatti?
     N' atthi dinnaü, n' atthi yiññhaü, n' atthi hutaü, n' atthi sukatadukkañànaü kammànaü phalaü vipàko, n' atthi ayaü loko, 


#<[page 022]>#
%<22                        PUGGALA-PA¥¥ATI.>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ n' atthi paraloko, n' atthi màtà, n' atthi pità, n' atthi sattà opapàtikà, n' atthi loke samaõabràhmaõà samaggatà sammàpañipannà ye ima¤ ca lokaü parठca lokaü sayam abhi¤¤à sacchikatvà pavedentã ti; yà evaråpà diññhi, diññhigataü,
diññhigahaõaü, diññhikantàro, diññhivisåkàyikaü diññhivipphanditaü, diññhisa¤¤ojanaü, gàho, pañiggàho, abhiniveso,
paràmàso, kummaggo, micchàpatho, micchattaü titthàyatanaü, vipariyesaggàho, ayaü vuccati diññhivipatti. Sabbàpi micchàdiññhi diññhivipatti. Imàya diññhivipattiyà samannàgato puggalo diññhivipanno.
     10. Katamo ca puggalo ajjhattasa¤¤ojano?
     Yassa puggalassa pa¤c' orambhàgiyàni sa¤¤ojanàni appahãnàni ayaü vuccati puggalo ajjhattasa¤¤ojano.
     Katamo ca puggalo bahiddhà-sa¤¤ojano?
     Yassa puggalassa pa¤c' uddhambhàgiyàni sa¤¤ojanàni appahãnàni ayaü vuccati puggalo bahiddhàsa¤¤ojano.
     11. Katamo ca puggalo akkodhano?
     Tattha katamo kodho?
     Yo kodho kujjhanà . . . pe [II.1] . . . cittassa ayaü vuccati kodho. Yassa puggalassa ayaü kodho pahãno ayaü vuccati puggalo akkodhano.
     Katamo ca puggalo anupanàhã?
     Tattha katamo upanàho?
     Pubbakàlaü kodho . . . pe [II.1] . . . kodhassa ayaü vuccati upanàho. Yassa puggalassa ayaü upanàho pahãno ayaü vuccati puggalo anupanàhã.
     12. Katamo ca puggalo amakkhã?
     Tattha katamo makkho?
     Yo makkho, makkhàyanà, makkhàyitattaü, niddhunãyaü niddhunãyakammaü, ayaü vuccati makkho. Yassa puggalassa ayaü makkho pahãno ayaü vuccati puggalo amakkhã.
     Katamo ca puggalo apaëàsã?
     Tattha katamo paëàso?
     Yo paëàso . . . pe [II.2] . . . paëàso. Yassa puggalassa ayaü paëàso pahãno ayaü vuccati puggalo apaëàsã.


#<[page 023]>#
%<                            NIDDESO: DVE PUGGALâ.                      23>%
     13. Katamo ca puggalo anissukã?
     Tattha katamà issà?
     Yà paralàbhasakkàragarukàramànanavandanapåjanàsu issàyanà, issàyitattaü, ussuyà, ussuyanà, ussuyitattaü, ayaü vuccati issà. Yassa puggalassa ayaü issà pahãnà ayaü vuccati puggalo anissukã.
     Katamo ca puggalo amaccharã?
     Tattha katamaü macchariyaü?
     Pa¤ca macchariyàni: àvàsamacchariyaü, kulamacchariyaü, làbhamacchariyaü, vaõõamacchariyaü, dhammamacchariyaü; yaü evaråpaü macchariyaü, maccharàyanà,
maccharàyitattaü, vevicchaü, kadariyaü, kañuka¤cukatà,
aggahitattaü cittassa, idaü vuccati macchariyaü. Yassa puggalassa idaü macchariyaü pahãnaü ayaü vuccati puggalo amaccharã.
     14. Katamo ca puggalo asañho?
     Tattha katamaü sàñheyyaü?
     Idh' ekacco puggalo sañho hoti parisañho; yaü tattha sañhaü sañhatà, sàñheyyaü, kakkaratà, kakkariyaü, parikkhatatà, parikkhattiyaü, idaü vuccati sàtheyyaü. Yassa puggalassa idaü sàñheyyaü pahãnaü ayaü vuccati puggalo asañho.
     Katamo ca puggalo amàyàvã?
     Tattha katamà màyà?
     Idh' ekacca puggalo kàyena duccaritaü caritvà vàcàya duccaritaü caritvà manasà duccaritaü caritvà, tassa pañicchàdanahetu pàpakaü icchaü paõidahati, mà maü ja¤¤à ti icchati, mà maü ja¤¤à ti saïkappeti, mà maü ja¤¤à ti vàcaü bhàsati, mà maü ja¤¤à ti kàyena parakkamati yà evaråpà màyà, màyàvità, acchàdanà, va¤canà, nikatã, nikaraõà, pariharaõà, gåhanà, parigåhanà, chàdanà, paricchàdanà, anuttànikammaü, anàvikammaü, vicchàdanà, pàpakiriyà, ayaü vuccati màyà, Yassa puggalassa ayaü màyà pahãnà ayaü vuccati puggalo amàyàvã.
     15. Katamo ca puggalo hirãmà?
     Tattha katamà hirã?


#<[page 024]>#
%<24                       PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
     Yaü hiriyati hiriyitabbena hiriyati pàpakànaü akusalànaü dhammànaü samàpattiyà, ayaü vuccati hirã. Imàya hiriyà samannàgato puggalo hirimà.
     Katamo ca puggalo ottappã?
     Tattha katamam ottappaü?
     Yam ottappati ottappitabbena ottappati pàpakànaü akusalànaü dhammànaü samàpattiyà, idaü vuccati ottappaü.
Iminà ottappena samannàgato puggalo ottappã.
     16. Katamo ca puggalo suvaco?
     Tattha katamà sovacassatà?
     Sahadhammike vuccamàne sovacassàyaü sovacassiyaü sovacassatà appañikålagàhità avipaccanãkasàtatà sàdariyaü sàdariyatà sagàravatà sappañissavatà, ayaü vuccati sovacassatà. Imàya sovacassatàya samannàgato puggalo suvaco.
     Katamo ca puggalo kalyàõamitto?
     Tattha Katamà kalyàõamittatà?
     Ye te puggalà saddhà, sãlavanto, bahussutà, càgavanto,
pa¤¤avanto, yà tesaü sevanà. nisevanà, saüsevanà, bhajanà,
saübhajanà, bhatti, sampavaïkatà, ayaü vuccati kalyàõamittatà. Imàyà kalyàõamittatàya samannàgato puggalo kalyàõamitto.
     17. Katamo ca puggalo indriyesu guttadvàro?
     Tattha katamà indriyesu guttadvàratà?
     Idh' ekacco cakkhunà råpaü disvà na nimittaggàhã hoti nànuvya¤janaggàhã yatvàdhikaraõam enaü cakkhundriyaü asaüvutaü viharantaü abhijjhàdomanassà pàpakà akusalà dhammà anvàssaveyyuü: tassa saüvaràya pañipajjatirakkhati cakkhunindriyaü cakkhundriye saüvaram àpajjati; sotena saddaü sutvà . . . pe . . . ghànena gandhaü ghàyitvà . . .
pe . . . jivhàya rasaü sàyitvà . . . pe . . . kàyena phoññhabbaü phusità . . . pe . . . manasà dhammaü vi¤¤àya na nimittaggàhã hoti nànuvya¤janaggàhã yatvàdhikaraõam enaü manindriyaü asaüvutaü viharantaü abhijjàdomanassà pàpakà akussalà dhammà anvàssaveyyuü tassa saüvaràya pañipajjati rakkhati manindriyaü manindriye saüvaraü àpajjati.
Yà imesaü channaü indriyànaü gutti, gopanà, àrakkho, saüvaro ayaü vuccati indriyesu guttadvàratà. 


#<[page 025]>#
%<                                 NIDDESO: DVE PUGGALâ.                      25>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ Imàya indriyesu guttadvàratàya samannàgato puggalo indriyesu guttadvàro.
     Katamo ca puggalo bhojane matta¤¤å?
     Tattha katamà bhojane matta¤¤utà?
     Idh' ekacco pañisaïkhà yoniso àhàraü àhàreti n' eva davàya,
na madàya, na maõóanàya, na vibhåsanàya, yàvad eva imassa kàyassa ñhitiyà, yàpanàya, vihiüsåparatiyà, brahmacariyànuggahàya iti puràõa¤ ca vedanaü pañisaïkhàmi, nava¤ ca vedanaü na uppàdessàmi, yatrà ca me bhavissati anavajjatà ca phàsuvihàro càti. Yà tattha santuññhità matta¤¤utà pañisaïkhà bhojane ayaü vuccati bhojane matta¤¤utà.
Imàya bhojane matta¤¤utàya samannàgato puggalo bhojane matta¤¤åtà.
     18. Katamo ca puggalo upaññhitasati?
     Tattha katamà sati?
     Yà sati anussati, pañissati, saraõatà, dhàraõatà, apilàpanatà, asammussanatà, sati, satindriyaü, satibalaü, sammàsati, ayaü vuccati sati. Imàya satiyà samannàgato puggalo upaññhitasati.
     Katamo ca puggalo sampajàno?
     Tattha katamaü sampaja¤¤aü?
     Yà pa¤¤à pajànanà, vicayo, pavicayo, dhammavicayo, sallakkhaõà, upalakkhaõà, paccupalakkhaõà, paõóiccaü, kosallaü,
nepu¤¤aü, vebhavyà, cintà, upaparikkhà, bhårã, medhà pariõàyikà, vipassanà, sampaja¤¤aü, patado, pa¤¤à, pa¤¤indrivaü,
pa¤¤à-balaü, pa¤¤à-satthaü, pa¤¤à-pàsàdo, pa¤¤à-àloko,
pa¤¤à-obhàso, pa¤¤à-pajjoto, pa¤¤à-ratanaü, amoho, dhammavicayo, sammàdiññhi, idaü vuccati sampaja¤¤aü. Iminà sampaja¤¤ena samannàgato puggalo sampajàno.
     19. Katamo ca puggalo sãlasampanno?
     Tattha katamà sãlasampadà?
     Kàyiko avãtikkamo, vàcasiko avãtikkamo, kàyikavàcasiko avãtikkamo, ayaü vuccati sãlasampadà: sabbo pi sãlasaüvaro sãlasampadà. Imàya sãlasampadàya samannàgato puggalo sãlasampanno.
     Katamo ca puggalo diññhisampanno?


#<[page 026]>#
%<26                             PUGGALA-PA¥¥âTTI.>%
     Tattha katamà diññhisampadà?
     Atthi dinnaü, atthi yiññhaü, atthi hutaü, atthi sukatadukkañànaü kammànaü phalaü vipàko, atthi ayaü loko,
atthi paraloko, atthi màtà, atthi pità, atthi sattà opapàtikà,
atthi loke samaõabràhmaõà samaggatà sammàpañipannà ye ima¤ ca lokaü para¤ ca lokaü sayaü abhi¤¤à sacchikatvà pavedentã ti: yà evaråpà pa¤¤à pajànanà . . . pe . . .
[II.18] amoho, dhammavicayo, sammàdiññhi, ayaü vuccati diññhisampadà: sabbàpi sammàdiññhi diññhisampadà. Imàya diññhisampadàya samannàgato puggalo diññhisampanno.
     20. Katame dve puggalà dullabhà lokasmiü?
     Yo ca pubbakàrã yo ca kata¤¤ukatavedã ime dve puggalà dullabhà lokasmiü.
     21. Katame dve puggalà duttappayà?
     Yo ca laddhaü laddhaü nikkhipati yo ca laddhaü laddhaü visajjeti ime dve puggalà duttappayà.
     22. Katame dve puggalà sutappayà?
     Yo ca laddhaü laddhaü na nikkhipati yo ca laddhaü laddhaü na vissajjeti ime dve puggalà sutappayà.
     23. Katamesaü dvinnaü puggalànaü àsavà vaóóhanti?
     Yo ca na kukkuccàyitabbaü kukkuccàyati yo ca kukkuccàyitabbaü na kukkuccàyati, imesaü dvinnaü puggalànaü àsavà vaóóhanti.
     24. Katamesaü dvinnaü puggalànaü àsavà na vaóóhanti?
     Yo ca na kukkuccàyitabbaü na kukkuccàyati yo ca kukkuccàyitabbaü kukkuccàyati, imesaü dvinnaü puggalànaü àsavà na vaóóhanti.
     25. Katamo ca puggalo hãnàdhimutto?
     Idh' ekacco puggalo dussãlo hoti pàpadhammo, so a¤¤aü dussãlaü pàpadhammaü sevati bhajati payirupàsati: ayaü vuccati puggalo hãnàdhimutto?
     Katamo ca puggalo paõãtàdhimutto?
     Idh' ekacco puggalo sãlavà hoti kalyàõadhammo so a¤¤aü sãlavantaü kalyàõadhammaü sevati bhajati payirupàsati:
ayaü vuccati puggalo paõãtàdhimutto.


#<[page 027]>#
%<                                 NIDDESO: TAYO PUGGALâ.                     27>%
     26. Katamo ca puggalo titto?
     Paccekasambuddhà ye ca Tathàgatassa sàvakà arahanto tittà: sammàsambuddho titto ca appetà ca.
                                     III.
                                 TAYO PUGGALâ.
     1. Katamo ca puggalo niràso?
     Idh' ekacco puggalo dussãlo hoti, pàpadhammo asucisaïkassarasamàcàro, pañicchannakammanto, asamaõo, samaõapañi¤¤o, abrahmacàrã, brahmacàrãpati¤¤o, antopåtã, avassuto,
kasambukajàto: so suõàti:-- itthannàmo kira bhikkhu àsavànaü khayà anàsavaü cetovimuttiü pa¤¤avimuttiü diññh' eva dhamme sayam abhi¤¤à sacchikatvà upasampajja viharatã ti: tassa na evaü hoti kudàssu nàmàham pi àsavànaü khayà . . . pe . . . upasampajja viharissàmã ti: ayaü vuccati puggalo niràso.
     Katamo ca puggalo àsaüso?
     Idh' ekacco puggalo sãlavà hoti kalyàõadhammo: so suõàti:-- itthannàmo kira bhikkhu àsavànaü khayà anàsavaü cetovimuttiü pa¤¤avimuttiü diññh' eva dhamme sayaü abhi¤¤à sacchikatvà upasampajja viharatã ti: tassa evaü hoti kudàssu nàmàham pi àsavànaü khayà . . . pe . . . upasampajja viharissàmã ti: ayaü vuccati puggalo àsaüso
     Katamo ca puggalo vigatàso?
     Idh' ekacco puggalo àsavànaü khayà anàsavaü cetovimuttiü pa¤¤avimuttiü diññh' eva dhamme sayaü abhi¤¤à sacchikatvà upasampajja viharatã ti: so suõàti:-- itthannàmo kira bhikkhu àsavànaü khayà . . . pe . . . upasampajja viharatã ti; tassa na evaü hoti kudàssu nàmàham pi àsavànaü khayà . . . pe . . . viharissàmã ti. Taü kissa hetu? Yà hi 'ssa pubbe avimuttassa vimuttàsà sà hi pañipassaddhà ayaü vuccati puggalo vigatàso.
     2. Tattha katame tayo gilànupamà puggalà?
     Tayo gilànà:-- Idh' ekacco gilàno labhanto và sappàyàni bhojanàni alabhanto và sappàyàni bhojanàni, 


#<[page 028]>#
%<28                             PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ labhanto và sappàyàni bhesajjàni alabhanto và sappàyàni bhesajjàni,
labhanto và pañiråpaü upaññhàkaü alabhanto và pañiråpaü upaññhàkaü n' eva vuññhàti tamhà àbàdhà.
     Idha pan' ekacco gilàno labhanto và sappàyàni bhojanàni alabhanto và sappàyàni bhojanàni, labhanto và sappàyàni bhesajjàni alabhanto và sappàyàni bhesajjàni, labhanto và pañiråpaü upaññhàkaü alabhanto và pañiråpaü upaññhàkaü vuññhàti tamhà àbàdhà.
     Idha pan' ekacco gilàno labhanto sappàyàni bhojanàni no alabhanto, labhanto sappàyàni bhesajjàni no alabhanto,
labhanto pañiråpam upaññhàkaü no alabhanto vuññhàti tamhà abàdhà.
     Tatra yvàyaü gilàno labhanto sappàyàni bhojanàni no alabhanto, labhato sappàyàni bhesajjàni no alabhanto,
labhanto pañiråpaü upaññhàkaü no alabhanto vuññhàti tamhà àbàdhà, imaü gilànaü pañicca Bhagavatà gilànabhattaü anu¤¤àtaü, gilànabhesajjaü anu¤¤àtaü, gilànupaññhàko anu¤¤àto; ima¤ ca pana gilànaü pañicca a¤¤e pi gilànà upaññhàtabbà.
     Evam evaü tayo gilànupamà puggalà santo saüvijjamànà lokasmiü. Katame tayo?
     Idh' ekacco puggalo labhanto và Tathàgataü dassanàya alabhanto và Tathàgataü dassanàya, labhanto và Tathàgatappaveditaü dhammavinayaü savanàya, alabhanto và Tathàgatappaveditaü dhammavinayaü savanàya, n' eva okkamati niyàmaü kusalesu dhammesu sammattaü.
     Idha pan' ekacco puggalo labhanto và . . . pe . . .
savanàya okkamati niyàmaü kusalesu dhammesu sammattaü.
     Idha pan' ekacco puggalo labhanto Tathàgataü dassanàya no alabhanto, labhanto Tathàgatappaveditaü dhammavinayaü savanàya no alabhanto okkamati niyàmaü kusalesu dhammesu sammattaü.
     Tatra yo ayaü puggalo labhanto Tathàgataü dassanàya no alabhanto, labhanto Tathàgatappaveditaü dhammavinayaü savanàya no alabhanto okkamati niyàmaü kusalesu dhammesu sammattaü, imaü puggalaü pañicca Bhagavatà dhammadesanà anu¤¤àtà: ima¤ ca pana puggalaü pañicca a¤¤esam pi dhammo desetabbo: 


#<[page 029]>#
%<                            NIDDESO: TAYO PUGGALâ.                          29>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ ime tayo gilànupamà puggalà santo saüvijjamànà lokasmiü.
     3. Katamo ca puggalo kàyasakkhã?
     Idh' ekacco puggalo aññha vimokkhe kàyena phusitvà viharati, pa¤¤àya c' assa disvà ekacce àsavà parikkhiõà honti,
ayaü vuccati puggalo kàyasakkhã.
     Katamo ca puggalo diññhippatto?
     Idh' ekacco puggalo idaü dukkhan ti yathàbhåtaü pajànàti . . . pe . . . ayaü dukkhanirodhagàminã pañipadà ti yathàbhåtaü pajànàti, Tathàgatappavedità c' assa dhammà pa¤¤àya vo diññhà honti vo carità, pa¤¤àya c' assa disvà ekacce àsavà parikkhãõà honti, ayaü vuccati puggalo diññhippatto.
     Katamo ca puggalo saddhàvimutto?
     Idh' ekacco puggalo idaü dukkhan ti yathàbhåtaü pajànàti . . . pe . . . [I.34] àsavà parikkhãõà honti no ca kho yathà diññhipattassa, ayaü vuccati puggalo saddhàvimutto.
     4. Katamo ca puggalo gåthabhàõã?
     Idh' ekacco puggalo musàvàdã hoti sabhaggato và parisaggato và ¤àtimajjhagato và pågàmajjhagato và ràjakulamajjhagato và abhinãto sakkhi-puññho:-- ehi bho purisa yaü jànàsi taü vadehã ti. So ajànaü và aham jànàmã ti, jànaü và ahaü na jànàmã ti, apassaü và ahaü passàmã ti passaü và ahaü na passàmã ti, iti attahetu và parahetu và àmisaki¤cikkhahetu và sampajànamusà bhàsità hoti: ayaü vuccati puggalo gåthabhàõã.
     Katamo ca puggalo pupphabhàõã?
     Idh' ekacco puggalo musàvàdaü pahàya musàvàdà pañivirato hoti sabhaggato và parisaggato và ¤àtimajjhagato và pågamajjhagato và ràjakulamajjhagato và abhinãto sakkhipuññho:-- ehi bho purisa yaü jànàsi taü vadehã ti. So ajànaü và ahaü na jànàmã ti, jànaü và ahaü jànàmã ti,
apassaü và ahaü na passàmã ti, passaü và ahaü passàmã ti,
iti attahetu và parahetu và àmisaki¤cikkhahetu và na sampajànamusàbhàsità hoti: ayaü vuccati puggalo pupphabhàõã
     Katamo ca puggalo madhubhàõã?
     Idh' ekacco puggalo yà sà vàcà neëà, kaõõasukhà, pemaniyà, 


#<[page 030]>#
%<30                        PUGGALA-PA¥¥âTTI.>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ hadayaïgamà, porã, bahujanakantà, bahujanamanàpà,
tathàråpaü vàcaü bhàsità hoti, ayaü vuccati puggalo madhubhàõã.
     5. Katamo ca puggalo arukåpamacitto?
     Idh' ekacco puggalo kodhano hoti, upàyàsabahulo, appaü pi vutto samàno, abhisajjati, kuppati, vyàpajjati, patiññhãyati,
kopa¤ ca dosa¤ ca appaccaya¤ ca pàtukaroti: seyyathàpi nàma duññhàruko kaññhena và kañhalàya và ghaññito bhãyyosomattàya àsavaü deti: evam evaü idh' ekacco puggalo kodhano hoti . . . pe . . . pàtukaroti: ayaü vuccati puggalo arukåpamacitto.
     Katamo ca puggalo vijjåpamacitto?
     Idh' ekacco puggalo idaü dukkhan ti yathàbhåtaü pajànàti . . . pe [III.3] . . . ayaü dukkhanirodhagàminã pañipadà ti yathàbhåtaü pajànàti: seyyathàpi nàma cakkhumà puriso rattandhakàratimisàya vijjantarikàya råpàni passeyya: evam eva idh' ekacco puggalo . . . pe . . . pajànàti: ayaü vuccati puggalo vijjåpamacitto.
     Katamo ca puggalo vajiråpamacitto?
     Idh' ekacco puggalo àsavànaü khayà anàsavaü cetovimuttiü pa¤¤àvimuttiü diññh' eva dhamme sayaü abhi¤¤à sacchikatvà upasampajja viharati: seyyathàpi nàma vajirassa n' atthi ki¤ci abhejjaü maõi và pàsàõo và: evam evaü idh' ekacco puggalo àsavànaü . . . pe . . . viharati: ayaü vuccati puggalo vajiråpamacitto.
     6. Katamo ca puggalo andho?
     Idh' ekaccassa puggalassa tathàråpaü cakkhu na hoti yathàråpena cakkhunà anadhigataü và bhogaü adhigaccheyya adhigataü và bhogaü phàtiü kàreyya tathàråpaü pi 'ssa cakkhu na hoti yathàråpena cakkhunà kusalà kusale dhamme jàneyya, sàvajjànavajje dhamme jàneyya, hãnapaõãte dhamme jàneyya, kaõha-sukka-sappañibhàge dhamme jàneyya: ayaü vuccati puggalo andho.
     Katamo ca puggalo ekacakkhu?
     Idh' ekaccassa puggalassa tathàråpaü cakkhu hoti yathàråpena cakkhunà anadhigataü và bhogaü adhigaccheyya adhigataü và bhogaü phàtiü kareyya tathàråpam pi 'ssa cakkhu na hoti yathàråpena cakkhunà kusalà kusale dhamme jàneyya, 


#<[page 031]>#
%<                            NIDDESO: TAYO PUGGALâ.                          31>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ sàvajjànavajje dhamme jàneyya, hãnapaõãte dhamme jàneyya, kaõha-sukka-sappañibhàge dhamme jàneyya: ayaü vuccati puggalo ekacakkhu.
     Katamo ca puggalo dvicakkhu?
     Idh' ekaccassa puggalassa tathàråpaü cakkhu hoti yathàråpena cakkhunà anadhigataü và bhogaü adhigaccheyya adhigataü và bhogaü phàtiü kareyya, tathàråpam pi 'ssa cakkhu hoti yathàråpena cakkhunà kusalà kusale dhamme jàneyya, sàvajjànavajje dhamme jàneyya, hãnapaõãte dhamme jàneyya, kaõha-sukka-sappañibhàge dhamme jàneyya: ayaü vuccati puggalo dvicakkhu.
     7. Katamo ca puggalo avakujjapa¤¤o?
     Idh' ekacco puggalo àràmaü gantvà hoti abhikkhaõaü bhikkhånaü santike dhammasavanàya: tassa bhikkhå dhammaü desenti àdi kalyàõaü majjhe kalyàõaü pariyosàõaü kalyàõaü sàtthaü savya¤janaü kevala-paripuõõaü parisuddhaü brahmacariyaü pakàsenti: so tasmiü àsane nisinno tassà kathàya n' eva àdiü manasikaroti, na majjhaü manasikaroti,
na pariyosànaü manasikaroti; vuññhito pi tamhà àsanà tassà kathàya n' eva àdiü . . . pe . . . pariyosànaü manasikaroti:
seyyathàpi nàma kumbho nikkujjo tatra udakaü àsittaü vivattati no saõñhàti, evam evaü idh' ekacco puggalo àràmam . . . pe . . . na pariyosànaü manasikaroti: ayaü vuccati puggalo avakujjapa¤¤o.
     Katamo ca puggalo ucchaïgapa¤¤o?
     Idh' ekacco puggalo àràmaü gantvà hoti abhikkaõaü bhikkhånaü santike dhammasavanàya: tassa bhikkhå dhammaü desenti àdi kalyàõaü majjhe kalyàõaü pariyosànaü kalyàõaü sàtthaü savya¤janaü kevalaparipuõõaü parisuddhaü brahmacariyaü pakàsenti: so tasmim àsane nisinno tassà kathàya àdim pi manasikaroti majjham pi manasikaroti pariyosànam pi manasikaroti: vuññhito ca kho tamhà àsanà tassà kathàya n' eva àdiü manasikaroti na majjhaü manasikaroti na pariyosànaü manasikaroti: seyyathàpi nàma purisassa ucchaïge nànàkhajjakàni àkiõõàni tilataõóulà modakà badarà, 


#<[page 032]>#
%<32                        PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ so tamhà àsanà vuññhahanto satisammosà pakireyya; evam evaü idh' ekacco puggalo àràmaü . . . pe . . . na pariyosànaü manasikaroti: ayam vuccati puggalo ucchaïgapa¤¤o.
     Katamo ca puggalo puthupa¤¤o?
     Idh' ekacco puggalo àramaü gantvà hoti . . . pe . . .
pariyosànam pi manasikaroti: vuññhito pi tamhà àsanà tassà kathàya àdim pi manasikaroti majjham pi manasikaroti pariyosànaü pi manasikaroti; seyyathàpi kumbho ukkujjo tatth' eva udakaü àsittaü saõñhàti no vivattati: evam evaü idh' ekacco puggalo àràmaü . . . pe . . . na pariyosànaü manasikaroti: ayaü vuccati puggalo puthupa¤¤o.
     8. Katamo ca puggalo kàmesu ca bhavesu ca avãtaràgo?
     Sotàpannasakadàgàmino, ime vuccanti puggalà kàmesu ca bhavesu ca avãtaràgà.
     Katamo ca puggalo kàmesu vãtaràgo bhavesu avãtaràgo?
     Anàgàmã, ayaü vuccati puggalo kàmesu vãtaràgo bhàvesu avãtaràgo.
     Katamo ca puggalo kàmesu ca bhavesu ca vitaràgo?
     Arahà, ayaü vuccati puggalo kàmesu ca bhavesu ca vãtaràgo.
     9. Katamo ca puggalo pàsàõalekhåpamo?
     Idh' ekacco puggalo abhiõhaü kujjhati, so ca khvassa kodho ciraü dãgharattaü anuseti; seyyathàpi nàma pàsàõalekhà na khippaü lujjati vàtena và udakena và ciraññhitikà hoti, evam evaü idh' ekacco puggalo . . . anuseti: ayaü vuccati puggalo pàsàõalekkhåpamo.
     Katamo ca puggalo pañhavãlekhåpamo?
     Idh' ekacco puggalo abhiõhaü kujjhati, so ca khvassa kodho na ciraü dãgharattaü anuseti; seyyathàpi nàma pañhaviyà lekhà khippaü lujjati vàtena và udakena và na ciraññhitikà hoti, evam evaü idh' ekacco puggalo . . . anuseti: ayaü vuccati puggalo pañhavãlekhåpamo.
     Katamo ca puggalo udakalekhåpamo?
     Idh' ekacco puggalo agàëhena pi vuccamàno pharusena pi vuccamàno amanàpena pi vuccamàno saüsandati c' eva sandhãyati c' eva sammodati c' eva; seyyathàpi nàma udakalekhà khippaü lujjati na ciraññhitikà hoti, 


#<[page 033]>#
%<                            NIDDESO: TAYO PUGGALâ.                          33>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ evam evaü idh' ekacco puggalo . . . sammodati c' eva: ayaü vuccati puggalo udakalekhåpamo.
     10. Tattha katame tayo potthakåpamà puggalà?
     Tayo potthakà:-- navo pi potthako dubbaõõo c' eva hoti dukkhasamphasso ca appaggho ca, majjhimo pi potthako dubbaõõo c' eva hoti dukkhasamphasso ca appaggho ca, jiõõo pi potthako dubbaõõo c' eva hoti dukkhasamphasso ca appaggho ca; jiõõam pi potthakaü ukkhaliparimajjamaü và karonti saïkàrakåñe và naü chaóóenti. Evam evaü tayo 'me potthakåpamà puggalà santo saüvijjamàna bhikkhåsu. Katame tayo?
     Navo ce pi bhikkhu hoti dussãlo pàpadhammo, idam assa dubbaõõatàya: seyyathàpi so potthako dubbaõõo, tathåpamo ayaü puggalo. Ye kho pan' assa sevanti bhajanti payirupàsanti diññhànugatiü àpajjanti tesaü taü hoti dãgharattaü ahitàya dukkhàya, idam assa dukkhasamphassatàya: seyyathàpi so potthako dukkhasamphasso tathåpamo ayaü puggalo.
Yesaü kho pana pañigaõhàti cãvarapiõóapàtasenàsanagilànapaccayabhesajjaparikkhàraü tesaü taü na mahapphalaü hoti na mahànisaü saü, idam assa appagghatàya: seyyathàpi so potthako appaggho, tathåpamo ayaü puggalo: majjhimo ce pi bhikkhu hoti . . . pe . . . thero ce pi bhikkhu hoti dussãlo pàpadhammo, idam assa dubbaõõatàya: seyyathàpi so potthako dubbaõõo, tathåpamo ayaü puggalo. Ye kho pan' assa sevanti bhajanti payirupàsanti diññhànugatiü àpajjanti tesan taü hoti dãgharattaü ahitàya dukkhàya, idam assa dukkhasamphassatàya: seyyathàpi so potthako dukkhasamphasso tathåpamo ayaü puggalo. Yesaü kho pana pañigaõhàti cãvarapiõóapàtasenàsanagilànapaccayabhesajjaparikkhàraü tesan taü na mahapphalaü hoti na mahànisaüsaü, idaü assa appagghatàya:
seyyathàpi so potthako appaggho, tathåpamo ayaü puggalo.
Evaråpo ce thero bhikkhu saïghamajjhe bhaõati tam enaü bhikkhå evam àhaüsu:-- kiü nu kho tuyhaü bàlassa avyattassa bhaõitena tvaü pi nàma bhaõitabbaü ma¤¤asãti: so kuppito anattamano tathàråpaü vàcaü nicchàreti: yathàråpàya vàcàya saïgho tam ukkhipati saïkàrakåñe va naü potthakaü ime tayo potthakåpamà puggalà santo saüvijjamànà bhikkhåsu. 


#<[page 034]>#
%<34                        PUGGALA PA¥¥ATTI.>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\
     11. Tattha katame tayo kàsikavatthåpamà puggalà?
     Tãni kàsikavatthàni:-- navam pi kàsikavatthaü vaõõavantaü c' eva hoti sukhasamphassa¤ ca mahaggha¤ ca; majjimam pi kàsikavatthaü vaõõavantaü c' eva hoti sukhasamphassa¤ ca mahaggha¤ ca; jiõõam pi kàsikavatthaü vaõõavantaü c' eva hoti sukhasamphassa¤ cà mahaggha¤ ca; jiõõam pi kàsikavatthaü ratanapaliveñhanaü và karonti gandhakaraõóake và naü nikkhipanti. Evam evaü tayo' me kàsikavatthåpamà puggalà santo saüvijjamànà bhikkhåsu. Katame tayo?
     Navo ce pi bhikkhu hoti sãlavà kalyàõadhammo, idam assa suvaõõatàya: seyyathàpi taü kàsikavatthaü vaõõavantaü, tathåpamo ayaü puggalo. Ye kho pan' assa sevanti bhajanti payirupàsanti diññhànugatiü àpajjanti tesaü taü hoti dãgharattaü hitàya sukhàya idam assa sukhà-samphassatàya: seyyathàpi taü kàsikavatthaü sukhasamphassaü tathåpamo ayaü puggalo. Yesaü kho pana pañigaõhàti cãvarapiõóapàtasenàsanagilànapaccayabhesajjaparikkhàraü tesaü taü mahàphalaü hoti mahànisaüsaü,
idam assa mahagghatàya: seyyathàpi taü kàsikavatthaü mahagghaü tathåpamo ayaü puggalo: majjhimo ce pi bhikkhu . . . pe . . . thero ce pi bhikkhu hoti sãlavà kalyànadhammo, idam assa suvaõõatàya, seyyathàpi kàsikavatthaü vaõõavantaü tath' åpamo ayaü puggalo. Ye kho pan' assa sevanti bhajanti payirupàsanti diññhànugatiü àpajjanti tesaü tam hoti dãgharattaü hitàya sukhàya, idam assa sukhasamphassatàya: seyyathàpi taü kàsikavatthaü sukhasamphassaü,
tathåpamo ayaü puggalo. Yesaü kho pana pañigaõhàti civarapiõóapàtasenàsanagilànapaccayabhesajjaparikkhàraü tesaü taü mahaphalaü hoti mahanisaüsaü, idam assa mahagghatàya: seyyathàpi taü kàsikavatthaü mahagghaü tathåpamo ayaü puggalo. Evaråpo ce thero bhikkhu saïghamajjhe bhaõati, tam enaü bhikkhå evam àhaüsu:-- appasaddà àyasmanto hotha, thero bhikkhu dhamma¤ ca vinaya¤ ca bhaõatã ti, tassa taü vacanaü àdheyyaü gacchati gandhakaraõóake va naü kàsikavatthaü ime tayo kàsikavatthåpamà puggalo santo saüvijjamàno bhikkhåsu. 


#<[page 035]>#
%<                                 NIDDESO: TAYO PUGGALA.                     35>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\
     12. Katamo ca puggalo suppameyyo?
     Idh' ekacco puggalo uddhato hoti, unnalo, capalo, mukharo,
vikiõõavàco, muññhasati, asampajàno, asamàhito, vibbhantacitto, pàkatindriyo: ayaü vuccati puggalo suppameyyo.
     Katamo ca puggalo duppameyyo?
     Idh' ekacco puggalo anuddhato hoti, anunnalo, acapalo amukharo, avikiõõavàco, uppaññhitasati, sampajàno, samàhito,
ekaggacitto, saüvutindriyo: ayaü vuccati puggalo duppameyyo.
     Katamo ca puggalo appameyyo?
     Idh' ekacco puggalo àsavànaü khayà anàsavaü cetovimuttiü pa¤¤àvimuttiü diññh' eva dhamme sayaü abhi¤¤à sacchikatvà upasampajja viharati: ayaü vuccati puggalo appameyyo.
     13. Katamo ca puggalo na sevitabbo, na bhajitabbo, na payirupàsitabbo?
     Idh' ekacco puggalo hãno hoti sãlena samàdhinà pa¤¤àya,
evaråpo puggalo na sevitabbo, na bhajitabbo, na payirupàsitabbo a¤¤atra anuddayà, a¤¤atra anukampà.
     Katamo ca puggalo sevitabbo, bhajitabbo, payirupàsitabbo?
     Idh' ekacco puggalo sadiso hoti sãlena samàdhinà pa¤¤àya,
evaråpo puggalo sevitabbo, bhajitabbo, payirupàsitabbo.
Taü kissa hetu? Sãlasàma¤¤agatànaü sataü sãlakathà ca no bhavissati, sà ca no phàsu bhavissati, sà ca no pavattinã bhavissati; samàdhisàma¤¤agatànaü sataü samàdhikathà ca no bhavissati, sà ca no phàsu bhavissati, sà ca no pavattinã bhavissati; pa¤¤àsàma¤¤agatànaü sataü pa¤¤àkathà ca no bhavissati, sà ca no phàsu bhavissati, sà ca no pavattinã bhavissati; tasmà evaråpo puggalo sevitabbo, bhajitabbo,
payirupàsitabbo.
     Katamo ca puggalo sakkatvà garuïkatvà sevitabbo, bhajitabbo,
payirupàsitabbo?
     Idh' ekacco puggalo adhiko hoti sãlena samàdhinà pa¤¤àya evaråpo puggalo sakkatvà garuïkatvà sevitabbo, bhajitabbo, payirupàsitabbo. Taü kissa hetu? Aparipåraü và sãlakkhandhaü paripårissàmi paripåraü và sãlakkhandhaü tattha tattha pa¤¤àya anuggahissàmi; 


#<[page 036]>#
%<36                        PUGGALA PA¥¥ATTI.>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ aparipåraü và samàdhikkhandhaü paripårissàmi paripåraü và samàdhikkhandhaü tattha tattha pa¤¤àya anuggahissàmi; aparipåraü và pa¤¤àkkhandhaü paripårissàmi paripåraü và pa¤¤àkkhandhaü tattha tattha pa¤¤àya anuggahissàmi: tasmà evaråpo puggalo sakkatvà garuïkatvà sevitabbo, bhajitabbo, payiråpàsitabbo.
     14. Katamo ca puggalo jigucchitabbo, na sevitabbo, na bhajitabbo, na payirupàsitabbo?
     Idh' ekacco puggalo dussãlo hoti, pàpadhammo, asucisaïkassarasamàcàro, pañicchannakammanto, asamaõo, samaõapañi¤¤o, abrahmacàrã, brahmacàripañi¤¤o, antopåtã, avassuto,
kasambukajàto, evaråpo puggalo jigucchitabbo, na sevitabbo, na bhajitabbo, na payirupàsitabbo. Taü kissa hetu?
Ki¤càpi evaråpassa puggalassa na diññhànugatim àpajjati,
atha kho naü pàpako kittisaddo abbhuggacchati pàpamitto purisapuggalo pàpasahàyo pàpasaüpavaïko: seyyathàpi nàma ahigåthagato ki¤càpi na óassati atha kho naü makkheti: evam evaü ki¤càpi evaråpassa puggalassa na diññhànugatiü àpajjati, atha kho naü pàpo kittisaddo abbhuggacchati pàpamitto purisapuggalo pàpasahàyo pàpasaüpavaïko ti: tasmà evaråpo puggalo jigucchitabbo, na sevitabbo,
na bhajitabbo, na payirupàsitabbo.
     Katamo ca puggalo ajjhupekkhitabbo na sevitabbo, na bhajitabbo, na payirupàsitabbo?
     Idh' ekacco puggalo kodhano hoti upàyàsabahulo appaü pi vutto samàno abhisajjati, kuppati, vyàpajjati, patiññhãyati,
kopa¤ ca dosa¤ ca appaccaya¤ ca pàtukaroti, seyyathàpi nàma duññhàruko kàññhena và kañhalàya và ghaññito bhãyyo-somattàya àsavaü deti, evam evam idh' ekacco puggalo kodhano hoti upàyàsabahulo . . . pe . . . seyyathàpi nàma tiõóukàlàtaü kaññhena và kañhalàya và ghaññitaü bhãyyo-somattàya cicciñàyati ciñiciñàyati, evam evam idh' ekacco puggalo kodhano hoti upàyàsabahulo . . . pe . . . seyyathàpi nàma gåthakåpo kaññhena và kañhalàya và ghaññito bhãyyo-somattàya duggandho hoti, evam evaü idh' ekacco puggalo kodhano hoti upàyàsabahulo appam pi vutto samàno abhisajjati kuppati vyàpajjati patiññhãyati kopa¤ ca dosa¤ ca appaccaya¤ ca pàtukaroti: 


#<[page 037]>#
%<                            NIDDESO: TAYO PUGGALâ.                          37>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ evaråpo puggalo ajjhupekkhitabbo . . . pe . . .
Taü kissa hetu? Akkoseyyà pi maü paribhàseyyà pi maü anattham pi me kareyyà ti: tasmà evaråpo puggalo ajjhupekkhitabbo, na sevitabbo, na bhajitabbo, na payirupàsitabbo.
     Katamo ca puggalo sevitabbo bhajitabbo payirupàsitabbo?
     Idh' ekacco puggalo sãlavà hoti kalyàõadhammo, evaråpo puggalo sevitabbo bhajitabbo payirupàsitabbo. Taü kissa hetu? Ki¤càpi evaråpassa puggalassa pana diññhànugatim àpajjati, atha kho naü kalyàõo kittisaddo abbhugacchati kalyàõamitto purisapuggalo kalyàõasahàyo kalyàõasampavaïko ti: tasmà evaråpo puggalo sevitabbo bhajitabbo payirupàsitabbo.
     15. Katamo ca puggalo sãlesu paripårakàrã samàdhismim mattasokàrã pa¤¤àya mattasokàrã?
     Sotàpannasakadàgàmino: ime vuccanti puggalà sãlesu paripårakàrino samàdhismiü mattasokàrino pa¤¤àya mattasokàrino.
     Katamo ca puggalo sãlesu ca paripårakàrã samàdhismi¤ ca paripårakàrã pa¤¤àya mattasokàrã?
     Anàgàmã: ayaü vuccati puggalo sãlesu ca paripårakàrã samàdhismi¤ ca paripårakàrã pa¤¤àya mattasokàrã.
     Katamo ca puggalo sãlesu ca paripårakàrã samàdhismi¤ ca paripårakàrã pa¤¤àya ca paripårakàrã?
     Arahà: ayaü vuccati puggalo sãlesu ca paripårakàrã samàdhismi¤ ca paripårakàrã pa¤¤àya ca paripårakàrã.
     16. Tattha katame tayo satthàro?
     Idh' ekacco satthà kàmànaü pari¤¤aü pa¤¤àpeti, na råpànaü pari¤¤aü pa¤¤àpeti, na vedanànaü pari¤¤aü pa¤¤àpeti.
     Idha pan' ekacco satthà kàmàna¤ ca pari¤¤aü pa¤¤àpeti råpàna¤ ca pari¤¤aü pa¤¤àpeti na vedanànaü pari¤¤aü pa¤¤àpeti.
     Idha pan' ekacco satthà kàmànaü pari¤¤aü pa¤¤àpeti råpàna¤ ca pari¤¤aü pa¤¤àpeti vedanàna¤ ca pari¤¤aü pa¤¤àpeti.
     Tatra yvàyaü satthà kàmànaü pari¤¤aü pa¤¤àpeti na råpàna¤ pari¤¤aü pa¤¤àpeti na vedanànaü pari¤¤aü pa¤¤àpeti råpàvacarasamàpattiyà làbhã satthà tena daññhabbo.


#<[page 038]>#
%<38                        PUGGALA PA¥¥ATTI.>%
     Tatra yvàyaü satthà kàmàna¤ ca pari¤¤aü pa¤¤àpeti råpàna¤ ca pari¤¤aü pa¤¤àpeti na vedanànaü pari¤¤aü pa¤¤àpeti aråpàvacarasamàpattiyà làbhã satthà tena daññhabbo.
     Tatra yvàyaü satthà kàmàna¤ ca pari¤¤aü pa¤¤àpeti råpàna¤ ca pari¤¤aü pa¤¤àpeti vedanàna¤ ca pari¤¤aü pa¤¤àpeti sammàsambuddho satthà tena daññhabbo. Ime tayo satthàro.
     17. Tattha katame apare pi tayo satthàro?
     Idh' ekacco satthà diññh' eva dhamme attànaü saccato thetato pa¤¤àpeti, abhisaüparàya¤ ca attànaü saccato thetato pa¤¤àpeti.
     Idha pen' ekacco satthà diññh' eva dhamme attànaü saccato thetato pa¤¤àpeti, no ca kho abhisamparàyam attànaü saccato thetato pa¤¤àpeti.
     Idha pa¤' ekacco satthà diññh' eva dhamme attànaü saccato thetato na pa¤¤àpeti, abhisamparàya¤ ca attànaü saccato thetato na pa¤¤àpeti.
     Tatra yvàyaü satthà diññh' eva dhamme attànaü saccato thetato pa¤¤àpeti, abhisamparàya¤ ca attànaü saccato thetato pa¤¤àpeti sassatavàdo satthà tena daññhabbo.
     Tatra yvàyaü satthà diññh' eva dhamme attànaü saccato thetato pa¤¤àpeti, no ca kho abhisamparàyaü attànaü saccato thetato pa¤¤àpeti ucchedavàdo satthà tena daññhabbo.
     Tatra yvàyaü satthà deññh' eva dhamme attànaü saccato thetato na pa¤¤àpeti, abhisamparàya¤ ca attànaü saccato thetato na pa¤¤àpeti sammàsambuddho satthà tena daññhabbo.
Ime apare tayo satthàro.
                            TIKANIDDESO.
                                 IV.
                          CATTâRO PUGGALâ.
     1. Katamo ca puggalo asappuriso?
     Idh' ekacco puggalo pàõàtipàtã hoti, adinnàdàyã hoti,
kàmesu micchàcàrã hoti, musàvàdã hoti, suràmerayamajjapamàdaññhàyã hoti: ayaü vuccati puggalo asappuriso.


#<[page 039]>#
%<                          NIDDESO: CATTâRO PUGGALâ.                         39>%
     Katamo ca puggalo asappurisena asappurisataro?
     Idh' ekacco puggalo attanà ca pànàtipàtã hoti para¤ ca pàõàtipàte samàdapeti; attanà ca adinnàdàyã hoti para¤ ca adinnàdàne samàdapeti; attanà ca kàmesu micchàcàrã hoti para¤ ca kàmesu micchàcàre samàdapeti; attanà ca musàvàdã hoti para¤ ca musàvàde samàdapeti; attanà ca suràmerayamajjapamàdaññhàyã hoti para¤ ca suràmerayamajjapamàdaññhàne samàdapeti; ayaü vuccati puggalo asappurisena asappurisataro.
     Katamo ca puggalo sappuriso?
     Idh' ekacco puggalo pàõàñipàtà pañivirato hoti, adinnadànà pañivirato hoti, kàmesu micchàcàrà pañivirato hoti, suràmerayamajjapamàdaññhànà pañivirato hoti: ayaü vuccati puggalo sappuriso.
     Katamo ca puggalo sappurisena sappurisataro?
     Idh' ekacco puggalo attanà ca pàõàñipàtà pañivirato hoti para¤ ca pàõàtipàtà veramaõiyà samàdapeti; attanà ca adinnadànà pañivirato hoti para¤ ca adinnàdànà veramaõiyà samàdapeti; attanà ca kàmesu micchàcàrà pañivirato hoti para¤ ca kàmesu micchàcàrà veramaõiyà samàdapeti; attanà ca musàvàdà pañivirato hoti para¤ ca musàvàdà veramaõiyà samàdapeti; attanà ca suràmerayamajjapamàdaññhànà pañivirato hoti para¤ ca suràmerayamajjapamàdaññhànà veramaõiyà samàdapeti: ayaü vuccato puggalo sappurisena sappurisataro.
     2. Katamo ca puggalo pàpo?
     Idh' ekacco puggalo pàõàtipàtã hoti, adinnàdàyã hoti, kàmesu micchàcàrã hoti, musàvàdã hoti, pisuõavàco hoti, pharusavàco hoti, samphappalàpã hoti, abhijjhàlu hoti, vyàpannacitto hoti, micchàdiññhi hoti: ayaü vuccati puggalo pàpo.
     Katamo ca puggalo pàpena pàpataro?
     Idh' ekacco puggalo attanà ca pàõàtipàtã hoti para¤ ca pàõàtipàte samàdapeti; attanà ca adinnàdàyã hoti para¤ ca adinnàdàne samàdapeti; attanà ca kàmesu micchàcàrã hoti para¤ ca kàmesu micchàcàre samàdapeti; attanà ca musàvàdã hoti para¤ ca musàvàde samàdapeti; attanà cà pisuõavàco hoti para¤ cà pisuõàya vàcàya samàdapeti; attanà ca pharusavàco hoti para¤ ca pharusàya vàcàya samàdapeti; 


#<[page 040]>#
%<40                             PUGGALA PA¥¥ATTI.>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ attanà ca samphappalàpã hoti para¤ ca samphappalàpe samàdapeti;
attanà ca abhijjhàlu hoti para¤ ca abhijjhàya samàdapeti;
attanà ca vyàpannacitto hoti para¤ ca vyàpàde samàdapeti;
attanà ca micchàdiññhi hoti para¤ ca micchàdiññhiyà samàdapeti: ayaü vuccati puggalo pàpena pàpataro.
     Katamo ca puggalo kalyàõo?
     Idh' ekacco puggalo pànàtipàtà pañivirato hoti, adinnàdànà pañivirato hoti, kàmesu micchàcàrà pañivirato hoti,
musàvàdà pañivirato hoti pisuõàya vàcàya pañivirato hoti,
pharusàya vàcàya pañivirato hoti, samphappalàpà pañivirato hoti, anabhijjhàlu hoti, avyàpannacitto hoti, sammàdiññhi hoti:
ayaü vuccati puggalo kalyàõo.
     Katamo ca puggalo kalyàõena kalyàõataro?
     Idh' ekacco puggalo attanà ca pàõàtipàtà pañivirato hoti para¤ ca pàõàtipàtà veramaõiyà samàdapeti; attanà ca adinnàdànà pañivirato hoti para¤ ca adinnàdànà veramaõiyà samàdapeti; attanà ca kàmesu micchàcàrà pañivirato hoti para¤ ca kàmesu micchàcàrà veramaõiyà samàdapeti; . . .
pe . . . sammàdiññhiyà samàdapeti: ayaü vuccati puggalo kalyànena kalyàõataro.
     3. Katamo ca puggalo pàpadhammo?
     Idh' ekacco puggalo pàõàtipàtã hoti . . . pe . . . [iv. 2a.],
micchàdiññhi hoti: ayaü vuccati puggalo pàpadhammo.
     Katamo ca puggalo pàpadhammena pàpadhammataro?
     Idh' ekacco puggalo attanà ca pàõàtipàtã hoti para¤ca pàõàtipàte samàdapeti; . . . pe . . . [iv. 2b.] micchàdiññhiyà samàdapeti: ayaü vuccati puggalo pàpadhammena pàpadhammataro.
     Katamo ca puggalo kalyàõadhammo?
     Idh' ekacco puggalo pàõàtipàtà pañivirato hoti . . . pe . . . [iv. 1c.; iv. 2c.] sammàdiññhi hoti: ayaü vuccati puggalo kalyàõadhammo.
     Katamo ca puggalo kalyàõadhammena kalyàõadhammataro?
     Idh' ekacco puggalo attanà ca pàõàtipàtà pañivirato hoti,
para¤ ca pàõàtipàtà veramaõiyà samàdapeti; . . . pe . . .
[iv 1d.; iv. 2d.] sammàdiññhiyà samàdapeti: ayaü vuccati puggalo kalyàõadhammena kalyàõadhammataro.


#<[page 041]>#
%<                               NIDDESO: CATTâRO PUGGALâ.                    41>%
     4. Katamo ca puggalo sàvajjo?
     Idh' ekacco puggalo sàvajjena kàyakammena samannàgato hoti, sàvajjena vacãkammena samannàgato hoti, sàvajjena manokammena samannàgato hoti: ayaü vuccati puggalo sàvajjo.
     Katamo ca puggalo vajjabahulo?
     Idh' ekacco puggalo sàvajjena bahulaü kàyakammena samannàgato hoti appaü anavajjena, sàvajjena bahulaü vacãkammena samannàgato hoti appaü anavajjena, sàvajjena bahulaü manokammena samannàgato hoti appaü anavajjena:
ayaü vuccati puggalo vajjabahulo.
     Katamo ca puggalo appasàvajjo?
     Idh' ekacco puggalo anavajjena bahulaü kàyakammena samannàgato hoti appaü sàvajjena, anavajjena bahulaü vacãkammena samannàgato hoti appaü sàvajjena, anavajjena bahulaü manokammena samannàgato hoti appaü sàvajjena:
ayaü vuccati puggalo appasàvajjo.
     Katamo ca puggalo anavajjo?
     Idh' ekacco puggalo anavajjena kàyakammena samannàgato hoti anavajjena vacãkammena samannàgato hoti anavajjena manokammena samannàgato hoti: ayaü vuccati puggalo anavajjo.
     5. Katamo ca puggalo ugghañita¤¤å?
     Yassa puggalassa saha udàhañavelàya dhammàbhisamayo hoti, ayaü vuccati puggalo ugghañita¤¤å.
     Katamo ca puggalo vipaccita¤¤å?
     Yassa puggalassa saïkhittena bhàsitassa vitthàrena atthe vibhajiyamàne dhammàbhisamayo hoti, ayaü vuccati puggalo vipaccita¤¤å.
     Katamo ca puggalo neyyo?
     Yassa puggalassa uddesato paripucchato yoniso manasikaroto kalyàõamitte sevato bhajato payirupàsato evaü anupubbena dhammàbhisamayo hoti, ayaü vuccati puggalo neyyo.
     Katamo ca puggalo padaparamo?
     Yassa puggalassa bahum pi suõato bahum pi bhaõato bahum pi dhàrayato bahum pi vàcayato na tàya jàtiyà dhammàbhisamayo hoti, ayaü vuccati puggalo padaparamo.


#<[page 042]>#
%<42                             PUGGALA PA¥¥ATTI.>%
     6. Katamo ca puggalo yuttapañibhàno no muttapañibhàõo?
     Idh' ekacco puggalo pa¤haü puññho samàno yuttaü vadati no sãghaü: ayaü vuccati puggalo yuttapañibhàno no muttapañibhàno.
     Katamo ca puggalo muttapañibhàno no yuttapañibhàõo?
     Idh' ekacco puggalo pa¤haü puññho samàno sãghaü vadati no yuttaü: ayaü vuccati puggalo muttapañibhàõo no yuttapañibhàõo.
     Katamo ca puggalo yuttapañibhàno ca muttapañibhàno ca?
     Idh' ekacco puggalo pa¤haü puññho samàno yutta¤ ca sãgha¤ ca vadati: ayaü vuccati puggalo yuttapañibhàno ca muttapañibhano ca.
     Katamo ca puggalo n' eva yuttapañibhàõo no muttapañibhàno?
     Idh' ekacco puggalo pa¤haü puññho samàno n' eva yuttaü vadati no sãghaü: ayaü vuccati puggalo n' eva yuttapañibhàõo no muttapañibhàõo.
     7. Tattha kattame catàro dhammakathikà puggalà?
     Idh' ekacco dhammakathiko appa¤ ca bhàsati asahita¤ ca parisà c' assa na kusalà hoti sahitàsahitassa, evaråpo dhammakathiko evaråpàya parisàya dhammakathiko tveva saïkhaü gacchati.
     Idha pan' ekacco dhammakathiko appa¤ ca bhàsati sahita¤ ca, parisà c' assa kusalà hoti sahitàsahitassa, evaråpo dhammakathiko evaråpàya parisàya dhammakathiko tveva saïkhaü gacchati.
     Idha pan' ekacco dhammakathiko bahu¤ ca bhàsati asahita¤ ca, parisà c' assa na kusalà hoti sahitàsahitassa evaråpo dhammakathiko evaråpàya parisàya dhammakathiko tveva saïkhaü gacchati.
     Idha pan' ekacco dhammakathiko bahu¤ ca bhàsati sahita¤ ca, parisà c' assa kusalà hoti sahitàsahitassa, evaråpo dhammakathiko evaråpàya parisàya dhammakatihiko tveva saïkhaü gacchati. Ime cattàro dhammakathikà puggalà.
     8. Tattha katame cattàro valàhakåpamà puggalà?
     Cattàro valàhakà:-- Gajjità no vassità, vassità no gajjità,
gajjità ca vassità ca, n' eva gajjità no vassità; evam evaü cattàro 'me valàhakåpamà puggalà santo saüvijjamànà lokasmiü. 


#<[page 043]>#
%<                               NIDDESO: CATTâRO PUGGALâ.                    43>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ Katame cattàro? Gajjità no vassità, vassità no gajjità, gajjità ca vassità ca, n' eva gajjità no vassità.
     Katha¤ ca puggalo gajjità hoti no vassità?
     Idh' ekacco puggalo bhàsità hoti no kattà, evaü puggalo gajjità hoti no vassità seyyathàpi so valàhako gajjità no vassità, tathåpamo ayaü puggalo.
     Katha¤ ca puggalo vassità hoti no gajjità?
     Idh' ekacco puggalo kattà hoti no bhàsità, evaü puggalo vassità hoti no gajjità, seyyathàpi so valàhako vassità hoti,
no gajjità, tathåpamo ayaü puggalo.
     Katha¤ ca puggalo gajjità ca hoti vassità ca?
     Idh' ekacco puggalo bhàsità ca hoti kattà ca, evaü. puggalo gajjità ca hoti vassità ca, seyyathàpi so valàhako gajjità ca vassità ca, tathåpamo ayaü puggalo.
     Katha¤ ca puggalo n' eva gajjità hoti no vassità?
     Idh' ekacco puggalo n' eva bhàsità hoti no kattà, evaü puggalo n' eva gajjita hoti no vassità, seyyathàpi so valàhako n' eva gajjità no vassità, tathåpamo ayaü puggalo. Ime cattàro valàhakåpamà puggalà santo saüvijjamànà lokasmiü
     9. Tattha katame cattàro måsikåpamà puggalà
     Catasso måsikà:-- Gàdhaü khattà no vasità, vasità no gàdhaü khattà, gàdhaü khattà ca vasità ca, n' eva gàdhaü kattà no vasità; evaü evaü cattàro 'me måsikåpamà puggalà santo saüvijjamànà lokasmiü. Katame cattàro?
Gàdhaü khattà no vasità, vasità no gàdhaü khattà, gàdhaü khattà ca vasità ca, n' eva gàdhaü khattà no vasità.
     Katha¤ ca puggalo gàdhaü khattà hoti no vasità?
     Idh' ekacco puggalo dhammaü pariyàpuõàti suttaü geyyaü veyyàkaraõaü gàthaü udànaü itivuttakaü jàtakaü abbhutadhammaü vedallaü. So idaü dukkhan ti yathàbhåtaü na pajànàti, ayaü dukkhasamudayo ti yathàbhåtaü na pajànàti, ayam dukkhanirodho ti yathàbhåtaü na pajànàti, ayaü dukkhanirodhagàminã pañipadà ti yathàbhåtam na pajànàti; evaü puggalo gàdhaü khattà hoti no vasità, seyyathàpi sà måsikà gàdhaü khattà no vasità,
tathåpamo ayaü puggalo.


#<[page 044]>#
%<44                             PUGGALA PA¥¥ATTI.>%
     Katha¤ ca puggalo vasità hoti no gàdhaü khattà?
     Idh' ekacco puggalo dhammaü na pariyàpuõàti suttaü . . . pe . . . vedallaü. So idam dukkhan ti yathàbhåtaü pajànàti . . . pe . . . ayaü dukkhanirodhagàminã pañipadà ti yathàbhåtaü pajànàti; evaü puggalo vasità hoti no gàdhaü khattà, seyyathàpi sà måsikà vasità no gàdhaü khattà,
tathåpamo ayaü puggalo.
     Katha¤ ca puggalo gàdhaü khattà ca hoti vasità ca?
     Idh' ekacco puggalo dhammaü pariyàpuõàti suttaü . . .
pe . . . vedallaü. So idaü dukkhan ti yathàbhåtaü pajànàti . . . pe . . . ayaü dukkhanirodhagàminã pañipadà ti yathàbhåtaü pajànàti; evaü puggalo gàdhaü khattà ca hoti vasità ca, seyyathàpi sà måsikà gàdhaü khattà ca vasità ca,
tathåpamo ayaü puggalo.
     Katha¤ ca puggalo n' eva gàdhaü khattà hoti no vàsità?
     Idh' ekacco puggalo dhammaü na pariyàpuõàti, suttaü . . . pe . . . vadallam. So idaü dukkhan ti yathàbhåtaü na pajànàti . . . pe . . . ayaü dukkhanirodhagàminã pañipadà ti yathàbhåtaü na pajànàti; evaü puggalo n' eva gàdhaü khattà hoti no vasità, seyyathàpi sà musikà n' eva gàdhaü khattà no vasità, tathåpamo ayaü puggalo. Ime cattàro måsikåpamà puggalà santo saüvijjamànà lokasmiü.
     10. Tattha katame cattàro ambåpamà puggalà?
     Cattàri ambàni:-- àmaü pakkavaõõi, pakkaü àmavaõõi,
àmaü àmavaõõi, pakkaü pakkavaõõi; evam evam cattàro 'me ambåpamà puggalà santo saüvijjamànà lokasmiü.
Katame cattaro? àmo pakkavaõõã, pakko àmavaõõã, àmo àmavaõõã, pakko pakkavaõõã.
     Katha¤ ca puggalo àmo hoti pakkavaõõã?
     Idh' ekacassa puggalassa pàsàdikaü hoti abhikkantaü pañikkantaü àlokitaü vilokitaü sammi¤jitaü pasàritaü saïghàñipattacãvaradhàraõaü. So idaü dukhan ti yathàbhåtaü na pajànàti . . . pe . . . ayaü dukkhanirodhagàminã pañipadà ti na pajànàti: evaü puggalo àmo hoti pakkàvaõõã, seyyathàpi taü ambaü àmaü pakkavaõõi, tathåpamo ayam puggalo.
     Katha¤ ca puggalo pakko hoti àmavaõõã?


#<[page 045]>#
%<                          NIDDESO: CATTâRO PUGGALâ.                         45>%
     Idh' ekaccassa puggalassa na pàsàdikaü hoti abhikkantaü pañikkantaü àlokitaü vilokitaü sammi¤jitaü pasàritaü saïghàñipattacãvaradhàraõaü. So idaü dukkhan ti yathàbhåtaü pajànàti . . . pe . . . ayaü dukkhanirodhagàminã pañipadà ti pajànàti: evaü puggalo pakko hoti àmavaõõã, seyyathàpi taü ambaü pakkaü àmavaõõi, tathåpamo ayaü puggalo.
     Katha¤ ca puggalo àmo hoti àmava¤¤ã?
     Idh' ekacassa puggalassa na pàsàdikaü hoti abhikkantaü . . . pe . . .-dhàraõaü. So idaü dukkhan ti yathàbhåtaü na pajànàti . . . pe . . . ayaü dukkhanirodhagàminã pañipadà ti na pajànàti: evaü puggalo àmo hoti àmavaõõã,
seyyathàpi taü ambaü àmaü àmavaõõi, tathåpamo ayaü puggalo.
     Katha¤ ca puggalo pakko hoti pakkavaõõã?
     Idh' ekaccassa puggalassa pàsàdikaü hoti abhikkantaü . . . pe . . .-dhàraõaü. So idaü dukkhan ti yathàbhåtaü pajànàti . . . pe . . . pajànàti: evaü puggalo pakko hoti pakkavaõõã, seyyathàpi taü ambaü pakkaü pakkavaõõi,
tathåpamo ayaü puggalo. Ime cattàro ambåpamà puggalà santo saüvijjamànà lokasmiü.
     11. Tattha katame cattàro kumbhåpamà puggalà?
     Cattàro kumbhà:-- Tuccho pi hito, påro pi vaño, tuccho pi vaño, påro pi hito; evam evaü cattàro 'me kumbhåpamà puggalà santo saüvijjamàno lokasmiü. Katame cattàro?
Tuccho pi hoti, påro pi vaño, tuccho pi vaño, påro pi hito.
     Katha¤ ca puggalo tuccho hoti pi hito?
     Idh' ekaccassa puggalassa pàsàdikaü hoti abhikkantaü . . . pe . . .-dhàraõaü. So idaü dukkhan ti yathàbhåtaü na pajànàti . . . pe . . . ayaü dukkhanirodhagàminã pañipadà ti na pajànàti: evaü puggalo tuccho hoti, pi hito, seyyathàpi so kumbho tuccho pi hito tathåpamo ayaü puggalo.
     Katha¤ ca puggalo påro hoti pi vaño?
     Idh' ekaccassa puggalassa na pàsàdikaü hoti abhikkantaü . . . pe . . . [iv. 10b.]. So idam dukkhan ti yathàbhåtaü pajànàti . . . pe . . .: evaü puggalo påro hoti pi vaño,
seyyathàpi so kumbho påro pi vaño, tathåpamo ayaü puggalo.


#<[page 046]>#
%<46                        PUGGALA PA¥¥ATTI.>%
     Katha¤ ca puggalo tuccho hoti pi vaño?
     Idh' ekaccassa puggalassa na pàsàdikaü hoti abhikkantaü . . . pe . . .; [iv. 10c.]. So idaü dukkhan ti yathàbhåtaü na pajànàti . . . pe . . .: evaü puggalo tuccho hoti pi vaño, seyyathàpi kumbho tuccho pi vaño, tathåpamo ayaü puggalo.
     Katha¤ ca puggalo påro hoti pi hito?
     Idh' ekaccassa puggalassa pàsàdikaü hoti abhikkantaü . . . pe . . . [iv. 10d.] So idaü dukkhan ti yathàbhåtaü pajànàti . . . pe . . .: evaü puggalo påro hoti pi hoti, seyyathàpi kumbho påro pi hito, tathåpamo ayaü puggalo. Ime cattàro kumbhåpamà puggalà santo saüvijjamànà lokasmiü.
     12. Tattha katame cattàro udakarahadåpamà puggalà?
     Cattàro udakarahadà:-- uttàno gambhãrobhàso, gambhãro uttànobhàso, uttàno uttànobhàso, gambhãro gambhãrobhàso:
evam evaü cattàro' me udakarahadåpamà puggalà santo saüvijjamànà lokasmiü. Katame cattàro? Uttàno gambhãrobhàso, gambhãro uttànobhàso, uttàno uttànobhàso, gambhãro gambhãrobhàso.
     Katha¤ ca puggalo uttàno hoti gambhãrobhàso?
     Idh' ekaccassa puggalassa pàsàdikaü hoti abhikkantaü . . . pe . . . [iv. 10a.]. So idaü dukkhan ti yathàbhåtaü na pajànàti . . . pe . . .: evaü puggalo uttàno hoti gambhãrobhàso, seyyathàpi so udakarahado uttàno gambhãrobhàso, tathåpamo ayaü puggalo.
     Katha¤ ca puggalo gambhãro hoti uttànobhàso?
     Idh' ekaccassa puggalassa na pàsàdikaü hoti abhikkantaü . . . pe . . . So idaü dukkhan ti yathàbhåtaü pajànàti . . . pe . . .: evaü puggalo gambhãro hoti uttànobhàso,
seyyathàpi so udakarahado gambhãro uttànobhàso, tathåpamo ayaü puggalo.
     Katha¤ ca puggalo uttàno hoti uttànobhàso?
     Idh' ekaccassa puggalassa na pàsàdikaü hoti abhikkantaü . . . pe . . . So idaü dukkhan ti na pajànàti . . . pe . . .:
evaü puggalo uttàno hoti uttànobhàso, seyyathàpi so udakarahado uttàno uttànobhàso, tathåpamo ayaü puggalo.
     Katha¤ ca puggalo gambhãro hoti gambhãrobhàso?


#<[page 047]>#
%<                          NIDDESO: CATTâRO PUGGALâ.                         47>%
     Idh' ekaccassa puggalassa pàsàdikaü hoti abhikkantaü . . . pe . . . So idaü dukkhan ti yathàbhåtaü pajànàti . . . pe . . .: evaü puggalo gambhãro hoti gambhãrobhàso,
seyyathàpi so udakarahado gambhãro gambhãrobhàso, tathåpamo ayaü puggalo. Ime cattàro udakarahadåpamà puggalà santo saüvijjamànà lokasmiü.
     13. Tattha katame cattàro balivaddåpamà puggalà?
     Cattàro balivaddà:-- sakagavacaõóo no paragavacaõóo, paragavacaõóo no sakagavacaõóo, sakagavacaõóo ca paragavacaõóo ca, n' eva sakagavacaõóo no paragavacaõóo: evam evaü cattàro balivaddåpamà puggalà santo saüvijjamànà lokasmiü. Katame cattaro? Sakagavacaõóo no paragavacaõóo, paragavacaõóo no sakagavacaõóo, sakagavacaõóo ca paragavacaõóo ca, n' eva sakagavacaõóo no paragavacaõóo.
     Katha¤ ca puggalo sakagavacaõóo hoti no paragavacaõóo?
     Idh' ekacco puggalo sakaparisaü ubbejità hoti no paraparisaü, evaü puggalo sakagavacaõóo hoti no paragavacaõóo,
seyyathàpi so balivaddo sakagavacaõóo hoti ho paragavacaõóo,
tathåpamo ayaü puggalo.
     Katha¤ ca puggalo paragavacaõóo hoti no sakagavacaõóo?
     Idh' ekacco puggalo paraparisaü ubbejità hoti no sakaparisaü, evaü puggalo paragavacaõóo hoti no sakagavacaõóo, seyyathàpi so balivaddo paragavacaõóo no sakagavacaõóo, tathåpamo ayaü puggalo.
     Katha¤ ca puggalo sakagavacaõóo ca hoti paragavacaõóo ca.
     Idh' ekacco puggalo sakaparisaü ubbejità hoti paraparisa¤ ca, evaü puggalo sakagavacaõóo hoti paragavacaõóo ca,
seyyathàpi so balivaddo sakagavacaõóo ca paragavacaõóo ca,
tathåpamo ayaü puggalo.
     Katha¤ ca puggalo n' eva sakagavacaõóo hoti no paragavacaõóo?
     Idh' ekacco puggalo n' eva sakaparisaü ubbejità hoti no paraparisaü, evaü puggalo n' eva sakagavacaõóo hoti no paragavacaõóo, seyyathàpi so balivaddo n' eva sakagavacaõóo no paragavacaõóo tathåpamo ayaü puggalo. Ime cattàro balivaddåpamà puggalà santo saüvijjamànà lokasmiü.


#<[page 048]>#
%<48                        PUGGALA PA¥¥ATTI.>%
     14. Tattha katame cattàro àsãvisåpamà puggalà?
     Cattàro àsãvisà:-- âgataviso no ghoraviso, ghoraviso no àgataviso, àgataviso ca ghoraviso ca, n' eva àgataviso no ghoraviso: evam evaü cattàro 'me àsãvisåpamà puggalà santo saüvijjamànà lokasmiü. Katame cattàro? âgataviso no ghoraviso, ghoraviso no àgataviso, àgataviso ca ghoraviso ca, n' eva àgataviso no ghoraviso.
     Katha¤ ca puggalo àgataviso hoti no ghoraviso?
     Idh' ekacco puggalo abhiõhaü kujjhati, so ca khvassa kodho na ciraü dãgharattaü anuseti: evaü puggalo àgataviso hoti no ghoraviso, seyyathàpi so àsãviso àgataviso hoti no ghoraviso tathåpamo ayaü puggalo.
     Katha¤ ca puggalo ghoraviso hoti no àgataviso?
     Idh' ekacco puggalo na h' eva kho abhiõhaü kujjhati, so ca khvassa kodho ciraü dãgharattaü anuseti: evaü puggalo ghoraviso hoti no àgataviso, seyyathàpi so àsãviso ghoraviso no àgataviso, tathåpamo ayaü puggalo.
     Katha¤ ca puggalo àgataviso ca hoti ghoraviso ca?
     Idh' ekacco puggalo abhiõhaü khujjhati, so ca khvassa kodho ciraü dãgharattaü anuseti: evaü puggalo àgataviso ca hoti ghoraviso ca, seyyathàpi so àsãviso ca àgataviso ca ghoraviso ca, tàthåpamo ayaü puggalo.
     Katha¤ ca puggalo n' eva àgataviso hoti no ghoraviso?
     Idh' ekacco puggalo na h' eva kho abhiõhaü kujjhati, so ca khvassa kodho na ciraü dãgharattaü anuseti: evaü puggalo n' eva àgataviso hoti no ghoraviso, seyyathàpi so àsãviso n' eva àgataviso no ghoraviso, tathåpamo ayaü puggalo. Ime cattàro àsãvisåpamà puggalà santo saüvijjamànà lokasmiü.
     15. Katha¤ ca puggalo ananuvicca apariyogàhetvà avaõõàrahassa vaõõaü bhàsità hoti?
     Idh' ekacco puggalo duppañipannànaü micchàpañipannànaü titthiyànaü titthiyasàvakànaü vaõõaü bhàsati, suppañipannà iti pi sammàpañipannà iti pã ti: evaü puggalo ananuvicca apariyogàhetvà avaõõàrahassa vaõõaü bhàsità hoti.
     Katha¤ ca puggalo ananuvicca apariyogàhetvà vaõõàrahassaavaõõaü bhàsità hoti?


#<[page 049]>#
%<                          NIDDESO: CATTâRO PUGGALâ.                         49>%
     Idh' ekacco puggalo suppañipannànaü sammàpañipannànaü buddhànaü buddhasàvakànaü avaõõaü bhàsati, duppañipannà iti pi micchàpañipannà iti pã ti; evaü puggalo ananuvicca apariyogàhetvà vaõõàrahassa avaõõaü bhàsità hoti.
     Katha¤ ca puggalo ananuvicca apariyogàhetvà appasàdaniye ñhàne pasàdaü upadaüsità hoti?
     Idh' ekacco puggalo duppañipadàya micchàpañipadàya pasàdaü janeti, suppañipadà iti pi sammàpañipadà iti pã ti: evaü puggalo ananuvicca apariyogàhetvà appasàdanãye ñhàne pasàdaü upadaüsità hoti.
     Katha¤ ca puggalo ananuvicca apariyogàhetvà pasàdanãye ñhàne appasàdaü upadaüsità hoti?
     Idh' ekacco puggalo suppañipadàya sammàpañipadàya appasàdaü janeti, duppañipadà iti pi micchàpañipadà iti pãti; evaü puggalo ananuvicca apariyogàhetvà pasàdaniye ñhàne appasàdaü upadaüsità hoti.
     16. Katha¤ ca puggalo anuvicca pariyogàhetvà avannàrahassa avaõõaü bhàsità hoti?
     Idh' ekacco puggalo duppañipannànaü micchàpañipannànaü titthiyànaü titthiyasàvakànaü avaõõaü bhàsati, duppañipannà iti pi micchàpañipannà iti pãti; evaü puggalo anuvicca pariyogàhetvà avaõõàrahassa avaõõaü bhàsità hoti.
     Katha¤ ca puggalo anuvicca pariyogàhetvà vaõõàrahassa vaõõaü bhàsità hoti?
     Idh' ekacco puggalo suppañipannànaü sammàpañipannànaü buddhasàvakànaü vaõõaü bhàsati, suppañipannà iti pi sammàpañipannà iti pãti; evaü puggalo anuvicca pariyogàhetvà vaõõàrahassa vaõõaü bhàsità hoti.
     Katha¤ ca puggalo anuvicca pariyogàhetvà appasàdaniye ñhàne appasàdaü upadhaüsità hoti?
     Idh' ekacco puggalo duppañipadàya micchàpañipadàya appasàdaü janeti, duppañipadà iti pi micchàpañipadà iti pãti;
evaü puggalo anuvicca pariyogàhetvà appasàdanãye ñhàne appasàdaü upadhaüsità hoti.
     Katha¤ ca puggalo anuvicca pariyogàhetvà pasàdanãye ñhàne pasàdaü upadhaüsità hoti?


#<[page 050]>#
%<50                        PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
     Idh' ekacco puggalo suppañipadàya sammàpañipadàya pasàdaü janeti, suppañipadà iti pi sammàpañipadà iti pã ti:
evaü puggalo anuvicca pariyogàhetvà pasàdanãye ñhàne pasàdaü upadhaüsità hoti.
     17. Katha¤ ca puggalo avaõõàrahassa avaõõaü bhàsità hoti bhåtaü tacchaü kàlena no ca kho vaõõàrahassa vaõõaü bhàsità hoti bhåtaü tacchaü kàlena?
     Idh' ekacco puggalo vaõõo pi saüvijjati avaõõo pi saüvijjati, yo tattha avaõõo taü bhaõati bhåtaü tacchaü kàlena yo tattha vaõõo taü na bhaõati bhåtaü tacchaü kàlena,
evaü puggalo avaõõàrahassa avaõõaü bhàsità hoti bhåtaü tacchaü kàlena no ca kho vaõõàrahassa vaõõaü bhàsità hoti bhåtaü tacchaü kàlena.
     Katha¤ ca puggalo vaõõàrahassa vaõõaü bhàsità hoti bhåtaü tacchaü kàlena, no ca kho avaõõàrahassa avaõõaü bhàsità hoti bhåtaü tacchaü kàlena?
     Idh' ekacco puggalo vaõõo pi saüvijjati avaõõo pi saüvijjati, yo tattha vaõõo taü bhaõati bhåtaü tacchaü kàlena,
yo tattha avaõõo taü na bhaõati bhåtaü tacchaü kàlena,
evaü puggalo vaõõàrahassa vaõõaü bhàsità hoti bhåtaü tacchaü kàlena, no ca kho avaõõàrahassa avaõõaü bhàsità hoti bhåtaü tacchaü kàlena.
     Katha¤ ca puggalo avaõõàrahassa avaõõaü bhàsità hoti bhåtaü tacchaü kàlena vaõõàrahassa vaõõaü bhàsità hoti bhåtaü tacchaü kàlena?
     Idh' ekacco puggalo vaõõo pi saüvijjati avaõõo pi saüvijjati, yo tattha avaõõo taü bhaõati bhutaü tacchaü kàlena yo tattha vaõõo tam pi bhaõati bhåtaü tacchaü kàlena,
tatra kàla¤¤å hoti tassa pa¤hassa veyyàkaraõàya, evaü puggalo avaõõàrahassa avaõõaü bhàsita hoti bhåtaü tacchaü kàlena vaõõàrahassa vaõõaü bhàsità bhåtaü tacchaü kàlena.
     Katha¤ ca puggalo n' eva avaõõàrahassa avaõõaü bhàsità hoti bhåtaü tacchaü kàlena no pi vaõõàrahassa vaõõaü bhàsità hoti bhåtaü tacchaü kàlena?
     Idh' ekacco puggalo vaõõo pi saüvijjati avaõõo pi saüvijjati, yo tattha avaõõo taü na bhaõati bhåtaü tacchaü kàlena, yo pi tattha avaõõo tam pi na bhaõati bhåtaü tacchaü kàlena, 


#<[page 051]>#
%<                          NIDDESO: CATTâRO PUGGALâ.                         51>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ upekkhako ca viharati sato sampajàno: evaü puggalo n' eva avaõõàrahassa avaõõaü bhàsità hoti bhåtaü tacchaü kàlena no pi vaõõàrahassa vaõõaü bhàsità hoti bhåtaü tacchaü kàlena.
     18. Katamo ca puggalo uññhànaphalåpajãvã no pu¤¤aphalåpajãvã?
     Yassa puggalassa uññhahato ghañato vàyamato àjãvo abhinibbattati no pu¤¤ato, ayaü vuccati puggalo uññhànaphalåpajãvã no pu¤¤aphalåpajãvã.
     Katamo ca puggalo pu¤¤aphalupajãvã no uññhànaphalåpajãvã?
     Paranimmitavasavattideve upàdàya tat' åpari devà pu¤¤aphalåpajãvino na uññhànaphalåpajãvino.
     Katamo ca puggalo uññhànaphalåpajãvã ca pu¤¤aphalåpajãvã ca?
     Yassa puggalassa uññhahato ghañato vàyamato àjãvo abhinibbattati pu¤¤ato ca, ayaü puggalo uññhànaphalãpajãvã ca pu¤¤aphalåpajãvã ca.
     [Katamo ca puggalo n' eva uññhànaphalåpajãvã no pu¤¤aphalåpajãvã? ]
     Nerayikà n' eva uññhànaphalåpajãvino no pu¤¤aphalåpajãvino.
     19. Katha¤ ca puggalo tamo hoti tamaparàyano?
     Idh' ekacco puggalo nãce kule paccàjàto hoti caõóàlakule và nesàdakule và veõakule và rathakàrakule và pukkusakule và dalidde appannapànabhojane kasiravuttike yattha kasirena ghàsacchado labbhati; so ca hoti dubbaõõo duddassiko okoñimako bhavàbàdho kàõo và kuõã và kha¤jo và pakkhahato và, na làbhã annassa pànassa vatthassa yànassa màlàgandhavilepanassa seyyàvasathapadãpeyyassa; so kàyena duccaritaü carati vàcàya duccaritaü carati manasà duccaritaü carati, so kàyena duccaritaü caritvà vàcàya duccaritaü caritvà manasà duccaritaü caritvà kàyassa bhedà param maraõà apàyaü duggatiü vinipàtaü nirayaü upapajjati; evaü puggalo tamo hoti tamaparàyano.
     Katha¤ ca puggalo tamo hoti jotiparayàno?
     Idh' ekacco puggalo nãce kule . . . pe . . . seyyàvasathapadãpeyyassa; so kàyena sucaritaü carati vàcàya sucaritaü carati manasà sucaritaü carati, 


#<[page 052]>#
%<52                        PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ so kàyena sucaritaü caritvà vàcàya sucaritaü caritvà manasà sucaritaü caritvà kàyassa bhedà param maraõà sugatiü saggaü lokaü upapajjati:
evaü puggalo tamo hoti jotiparàyano.
     Katha¤ ca puggalo joti hoti tamaparàyano?
     Idh' ekacco puggalo ucce kule paccàjàto hoti khattiyamahàsàlakule và, bràhmaõamahàsàlakule và, gahapatimahàsàlakule và, aóóhe mahaddhane mahàbhoge pahåtajàtaråparajate pahåtavittåpakaraõe pahåtadhanadha¤¤e; so ca hoti abhiråpo dassanãyo pàsàdiko paramàya vaõõapokkharatàya samannàgato làbhã . . . pe . . . seyyàvasathapadãpeyassa; so kàyena duccaritaü carati . . . pe . . . manasà duccaritaü carati, so kàyena duccaritaü caritvà . . . pe . . . manasà duccaritaü caritvà kàyassa bhedà param maraõà apàyaü duggatiü vinipàtaü nirayaü upapajjati: evaü puggalo joti hoti tamaparàyano.
     Katha¤ ca puggalo joti hoti jotiparàyano?
     Idh' ekacco puggalo ucce kule . . . pe . . . seyyàvasathapadãpeyyassa; so kàyena sucaritaü carati . . . pe . . . manasà carati, so kàyena sucaritaü caritvà . . . pe . . . manasà sucaritaü caritvà kàyassa bhedà param maraõà sugatiü saggaü lokaü upapajjati: evaü puggalo joti hoti jotiparàyano.
     20. Katha¤ ca puggalo oõatoõato hoti?
     . . . pe [iv. 19a.] . . .; evaü puggalo oõatoõato hoti.
     Katha¤ ca puggalo oõatuõõato hoti?
     . . . pe [iv. 19b.] . . .; evaü puggalo oõatuõõato hoti.
     Katha¤ ca puggalo uõõatoõato hoti?
     . . . pe [iv. 19c.] . . .; evaü puggalo uõõatoõato hoti.
     Katha¤ ca puggalo uõõatuõõato hoti?
     . . . pe [iv. 19d.] . . .; evaü puggalo uõõatuõõato hoti.
     21. Tattha katame cattàro rukkhåpamà puggalà?
     Cattàro rukkhà:-- pheggu sàraparivàro, sàro phegguparivàro, pheggu phegguparivàro, sàro sàraparivàro: evam evaü cattàro 'me rukkhåpamà puggalà santo saüvijjamàna lokasmiü. Katame cattàro? Pheggu sàraparivàro, sàro phegguparivàro, pheggu phegguparivàro, sàro sàraparivàro.


#<[page 053]>#
%<                         NIDDESO: CATTâRO PUGGALâ.                          53>%
     Katha¤ ca puggalo pheggu hoti sàraparivàro?
     Idh' ekacco puggalo dussãlo hoti pàpadhammo parisà ca khvassa hoti sãlavatã kalyàõadhammà: evaü puggalo pheggu hoti sàraparivàro, seyyathàpi so rukkho pheggu sàraparivàro tathåpamo ayaü puggalo.
     Katha¤ ca puggalo sàro hoti phegguparivàro?
     Idh' ekacco puggalo sãlavà hoti kalyàõadhammo parisà ca khvassa hoti dussãlo pàpadhammo; evaü puggalo sàro hoti pheggu-parivàro, seyyathàpi so rukkho sàro phegguparivàro tathåpamo ayaü puggalo.
     Katha¤ ca puggalo pheggu hoti phegguparivàro?
     Idh' ekacco puggalo dussãlo hoti pàpadhammo parisà ca khvassa hoti dussãlo pàpadhammo: evaü puggalo pheggu hoti phegguparivàro, seyyathàpi so rukkho pheggu hoti phegguparivàro, tathåpamo ayaü puggalo.
     Katha¤ ca puggalo sàro hoti sàraparivàro?
     Idh' ekacco puggalo sãlavà hoti kalyàõadhammo parisà ca khvassa hoti sãlavatã kalyàõadhammà: evaü puggalo sàro hoti sàraparivàro, seyyathàpi so rukkho sàro hoti sàraparivàro tathåpamo ayaü puggalo. Ime cattàro rukkhåpamà puggalà santo saüvijjamànà lokasmiü.
     22. Katamo ca puggalo råpappamàõo råpappasanno?
     Idh' ekacco puggalo àrohaü và passitvà pariõàhaü và passitvà saõñhànaü và passitvà pàripårim và passitvà tattha pamàõaü gahetvà pasàdaü janeti, ayaü puggalo råpappamàõo råpappasanno.
     Katamo ca puggalo ghosappamàõo ghosappasanno?
     Idh' ekacco puggalo paravaõõanàya parathomanàya parapasaüsanàya paravaõõabhàritàya tattha pamàõaü gahetvà pasàdaü janeti, ayaü puggalo ghosappamàõo ghosappasanno.
     Katamo ca puggalo låkhappamàõo låkhapasanno?
     Idh' ekacco puggalo cãvaralåkhaü và passitvà pattalåkhaü và passitvà senàsanalåkhaü và passitvà vividhaü và dukkarakàrikaü passitvà tattha pamànaü gahetvà pasàdaü janeti,
ayaü vuccati puggalo låkhappamàõo låkhapasanno.
     Katamo ca puggalo dhammappamàõo dhammappasanno?
     Idh' ekacco puggalo sãlaü và passitvà samàdhiü và passitvà pa¤¤aü và passitvà tattha pamàõaü gahetvà pasàdaü janeti, 


#<[page 054]>#
%<54                        PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\
ayaü vuccati puggalo dhammappamàõo dhammapasanno.
     23. Katha¤ ca puggalo attahitàya pañipanno hoti no parahitàya?
     Idh' ekacco puggalo attanà sãlasampanno hoti no paraü sãlasampadàya samàdapeti, attanà samàdhisampanno hoti no paraü samàdhisampadàya samàdapeti, attanà pa¤¤àsampanno hoti no paraü pa¤¤àsampadàya samàdapeti, attanà vimuttisampanno hoti no paraü vimuttisampadàya samàdapeti,
attanà vimutti¤àõadassanasampanno hoti no paraü vimuttinàõadassanasampadàya samàdapeti: evaü puggalo attahitàya pañipanno hoti no parahitàya.
     Katha¤ ca puggalo parahitàya pañipanno hoti no attahitàya?
     Idh' ekacco puggalo attanà na sãlasampanno hoti paraü sãlasampadàya samàdapeti, attanà na samàdhisampanno hoti paraü samàdhisampadàya samàdapeti, attanà na pa¤¤àsampanno hoti paraü pa¤¤àsampadàya samàdapeti, attanà na vimuttisampanno hoti vimuttisampadàya samàdapeti, attanà na vimutti¤àõadassanasampanno hoti paraü vimutti¤àõadassanasampadàya samàdapeti: evaü puggalo parahitàya pañipanno hoti no attahitàya.
     Katha¤ ca puggalo attahitàya c' eva pañipanno hoti parahitàya ca?
     Idh' ekacco puggalo attanà ca sãlasampanno hoti para¤ ca sãlasampadàya samàdapeti, attanà ca samàdhisampanno hoti para¤ ca samàdhisampadàya samàdapeti, attanà ca pa¤¤àsampanno hoti para¤ ca pa¤¤àsampadàya samàdapeti, attanà ca vimuttisampanno hoti para¤ ca vimuttisampadàya samàdapeti, attanà ca vimutti¤àõadassanasampanno hoti para¤ ca vimutti¤àõadassanasampadàya samàdapeti: puggalo attahitàya c' eva pañipanno hoti parahitàya ca.
     Katha¤ ca puggalo n' eva attahitàya pañipanno hoti no parahitàya?
     Idh' ekacco puggalo attanà na sãlasampanno hoti no paraü sãlasampadàya samàdapeti, attanà na samàdhisampanno hoti no paraü samàdhisampadàya samàdapeti, attanà na pa¤¤àsampanno hoti no paraü pa¤¤àsampadàya samàdapeti, attanà na vimuttisampanno hoti no paraü vimuttisampadàya samàdapeti, 


#<[page 055]>#
%<                               NIDDESO: CATTâRO PUGGALâ.                    55>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ attanà na vimutti¤àõadassanasampanno hoti no paraü vimutti¤àõadassanasampadàya samàdapeti; evaü puggalo n' eva attahitàya pañipanno hoti no parahitàya.
     24. Katha¤ ca puggalo attantapo hoti attaparitàpanànuyogum anuyutto?
     Idh' ekacco puggalo acelako hoti muttàcàro hatthàpalekhaõo, na-ehi-bhadantiko na-tiññha-bhadantiko nàbhihañaü na uddissakataü na nimantanaü sàdiyati, so na kumbhimukhà pañigaõhàti na khaëopimukhà pañigaõhàti, na eëakamantaraü na daõóamantaraü na musalamantaraü na dvinnaü bhu¤jamànànaü na gabbhiniyà na pàyamànàya na purisantaragatàya, na saïkittisu, na yattha sà upaññhito hoti, na yattha makkhikà saõóasaõóacàrinã, na macchaü na maüsaü, na suraü na merayaü na thusodakam pivati: so ekàgàriko và hoti ekàlopiko dvàgàriko và hoti dvàlopiko . . . pe . . . sattàgàriko và hoti sattàlopiko, ekissàpi dattiyà yàpeti dvãhi pi dattãhi yàpeti . . . pe . . . sattahi pi dattãhi yàpeti, ekàhikam pi àhàraü àhàreti dvãhikam pi àhàraü àhàreti . . . pe . . . sattàhikam pi àhàraü àhàreti iti evaråpaü aóóhamàsikam pi pariyàyabhattabhojanànuyogam anuyutto viharati, so sàkabhakkho và hoti sàmàkabhakkho và hoti nãvàrabhakkho và hoti daddulabhakkho và hoti sàtabhakkho và hoti kaõabhakkho và hoti àcàmabhakkho và hoti pi¤¤àkabhakkho và hoti tiõabhakkho và hoti gomayabhakkho và hoti, vanamålaphalàhàro yàpeti pavattaphalabhojã: so sàõàni pi dhàreti masàõàni pi dhàreti chavadussàni pi dhàreti paüsukålàni pi dhàreti tirãñàni pi dhàreti ajinàni pi dhàreti ajinakkhipam pi dhàreti kusacãram pi dhàreti vàkacãram pi dhàreti phalakacãram pi dhàreti kesakambalam pi dhàreti vàlakambalam pi dhàreti ulåkapakkhikam pi dhàreti, kesamassulocako pi hoti kesamassulocanànuyogam anuyutto, ubbhaññhako pi hoti àsanapañikkhitto, ukkuñiko pi hoti ukkuñikappadhànaü anuyutto, kaõñakàpassayiko pi hoti kaõñakàpassaye seyyaü kappeti, sàyaü tatiyakam pi udakorohanànuyogam anuyutto viharati, iti evaråpaü anekavihitaü kàyassa àtàpanaparitàpanànuyogam anuyutto viharati; 


#<[page 056]>#
%<56                             PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ evaü puggalo attantapo hoti attaparitàpanànuyogam anuyutto.
     Katha¤ ca puggalo parantapo hoti paraparitàpanànuyogam anuyutto?
     Idh' ekacco puggalo orabbhiko hoti såkariko màgaviko sàkuõiko luddo macchaghàtako coro coraghàtako bandhanàgàriko, ye và pan' a¤¤e pi keci kurårakammantà: evaü puggalo parantapo hoti paraparitàpanànuyogam anuyutto.
     Katha¤ ca puggalo attantapo ca hoti attaparitàpanànuyogamanuyutto parantapo ca paraparitàpanànuyogam anuyutto?
     Idh' ekacco puggalo ràjà và hoti khattiyo maddhàvasitto bràhmaõo và mahàsàlo, so puratthimena nagarassa navaya¤¤àgàraü kàràpetvà kesamassuü ohàretvà kharàjinaü nivàsetvà sappitelena kàyaü abbha¤jitvà migavisàõena piññhiü kaõóuvamàno ya¤¤àgàraü pavisati saddhiü mahesiyà bràhmaõena ca purohitena, so tattha anantarahitàya bhåmiyà haritåpalittàya seyyaü kappeti; ekissà gàviyà saråpavacchàya yaü ekasmiü thane khãraü hoti tena ràjà yàpeti, yaü dutiyasmiü thane khãraü hoti tena mahesã yàpeti, yaü tatiyasmiü thane khãraü hoti tena bràhmaõo purohito yàpeti, yaü catutthasmiü thane khãraü hoti tena aggiü juhanti, avasesena vacchako yàpeti; so evam àha:-- ettakà usabhà ha¤¤antu ya¤¤atthàya,
ettakà vacchatarà ha¤¤antu ya¤¤atthàya, ettakà vacchatariyo ha¤¤antu ya¤¤athàya, ettakà ajà ha¤¤antu ya¤¤atthàya, ettakà urabbhà ha¤¤antu ya¤¤atthàya, ettakà rukkhà chijjantu yåpatthàya, ettakà dubbà låyantu barihisatthàyà ti ye pi' ssa honti dàsà ti và pessà ti và kammakàrà ti và te pi daõóatajjità bhayatajjità assumukhà rudamànà parikammàni karonti: evaü puggalo attantapo ca hoti attaparitàpanànuyogam anuyutto parantapo ca paraparitàpanànuyogam anuyutto.
     Katha¤ ca puggalo n' eva attantapo hoti attaparitàpanànuyogam anuyutto na parantapo paraparitàpanànuyogam anuyutto?
     So anattantapo aparantapo diññh' eva dhamme nicchàto nibbuto sãtibhåto sukhapañisaüvedã brahmabhåtena attanà viharati.
     Idha Tathàgato loke uppajjati arahaü sammàsambuddho vijjàcaraõasampanno sugato lokavidå anuttaro purisadammasàrathi satthà devamanussànaü buddho bhagavà: 


#<[page 057]>#
%<                                NIDDESO: CATTâRO PUGGALâ.                   57>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\
so imaü lokaü sadevakaü samàrakaü sabràhmaõaü sassamaõabràhmaõaü pajaü sadevamanussaü sayaü abhi¤¤à sacchikatvà pavedeti, so dhammaü deseti àdi kalyàõaü majjhe kalyàõaü pariyosàne kalyàõaü sàtthaü savya¤janaü,
kevalaparipuõõaü parisuddhaü brahmacariyaü pakàseti.
Taü dhammaü suõàti gahapati và gahapatiputto và a¤¤atarasmiü và kule paccàjàto, so taü dhammaü sutvà Tathàgate saddhaü pañilabhati.
     So tena saddhàpañilàbhena samannàgato iti pañisa¤cikkhati sambàdho gharàvàso rajapatho abbhokàso pabbajà, na yidaü sukaraü agàraü ajjhàvasato ekantaparipuõõaü ekantaparisuddhaü saïkhalikkhitaü brahmacariyaü carituü, yaü nunàhaü kesamassuü ohàretvà kàsàyàni vatthàni acchàdetvà agàrasmà anàgàriyaü pabbajeyyan ti: so aparena samayena appaü và bhogakkhandhaü pahàya, mahantaü và bhogakkhandhaü pahàya, appaü và ¤àtiparivaññaü pahàya, mahantaü và ¤àtiparivaññaü pahàya, kesamassuü ohàretvà kàsàyàni vatthàni acchàdetvà agàrasmà anàgàriyaü pabbajati.
     So evaü pabbajito samàno bhikkhånaü sikkhàsàjãvasamàpanno pàõàtipàtaü pahàya pàõàtipàtà pañivirato hoti,
nihitadaõóo nihitasattho lajjã dayàpanno sabbapàõabhåtahitànukampã viharati: adinnàdànaü pahàya adinnàdànà pañivirato hoti, dinnàdàyã dinnapàñikaïkhã athenena sucibhåtena attanà viharati; abrahmacariyaü pahàya brahmacàrã hoti anàcàrã pañivirato methunà gàmadhammà, musàvàdaü pahàya musàvàdà pañivirato hoti, saccavàdã saccasandho theto paccayiko avisaüvàdako lokassa, pisuõaü vàcaü pahàya pisuõàya vàcàya pañivirato hoti, ito sutvà na amutra akkhàtà imesaü bhedàya amutra và sutvà na imesaü akkhàtà amusaü bhedàya, iti bhinnànaü và sandhàtà sahitànaü và anuppadàtà samaggàràmo samaggarato samagganandã samaggakaraõiü vàcaü bhàsità hoti, pharusaü vàcaü pahàya pharusavàcà pañivirato hoti, yà sà vàcà neëà kaõõasukhà pemanãyà hadayaïgamà porã bahujanakantà bahujanamanàpà tathàråpaü vàcaü bhàsità hoti, samphappalàpaü pahàya samphappalàpà pañivirato hoti, 


#<[page 058]>#
%<58                             PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ kàlavàdã bhåtavàdã atthavàdã dhammavàdã vinayavàdã nidhànavatiü vàcaü bhàsità kàlena sàpadesaü pariyantavatiü atthasaühitaü.
     So bãjagàmabhåtagàmasamàrambhà pañivirato hoti, ekabhattiko hoti, rattåparato vikàlabhojanà, naccagãtavàditavisåkadassanà pañivirato hoti, màlàgandhavilepanadhàraõamaõóanavibhåsanaññhànà pañivirato hoti, uccàsayanamahàsayanà pañivirato hoti, jàtaråparajatapañiggahaõà pañivirato hoti, àmakadha¤¤apañiggahaõà pañivirato hoti, àmakamaüsapañiggahaõà pañivirato hoti, itthikumàripañiggahaõà pañivirato hoti, dàsidàsapañiggahaõà pañivirato hoti, ajeëakapañiggahaõà pañivirato hoti, kukkuñasåkarapañiggahaõà pañivirato hoti, hatthigavàssavaëavapañiggahaõà pañivirato hoti,
khettavatthupañiggahaõà pañivirato hoti, dåteyyapahãõagamanànuyogà pañivirato hoti, kayavikkayà pañivirato hoti,
tulàkåñakaüsakåñamànakåñà pañivirato hoti, ukkoñanava¤cananikatisàciyogà pañivirato hoti chedanavadhabandhanaviparàmosa-àlopasahasàkàrà pañivirato hoti.
     So santuññho hoti kàyaparihàrikena cãvarena kucchiparihàrikena piõóapàtena, so yena yen' eva pakkamati, samàdày' eva pakkamati: seyyathàpi nàma pakkhisakuõo yena yen' eva óeti sapattabhàro va óeti, evam evaü bhikkhu santuññho hoti kàyaparihàrikena cãvarena kucchiparihàrikena piõóapàtena, yena yen' eva pakkamati samàday' eva pakkamati: so iminà ariyena sãlakkhandhena samannàgato ajjhattaü anavajjasukhaü pañisaüvedeti.
     So cakkhunà råpaü disvà na nimittaggàhã hoti nànuvya¤janaggàhã yatvàdhikaraõam enaü cakkhundriyaü asaüvutaü viharantaü abhijjhàdomanassà pàpakà akusalà dhammà anvàssaveyyuü tassa saüvaràya pañipajjati rakkhati cakkhundriyaü cakkhundriye saüvaraü àpajjati:
sotena saddaü sutvà . . . pe . . . ghàõena gandhaü ghàyitvà . . . pe . . . jivhàya rasaü sàyitvà . . . pe . . .
kàyena phoññhabbaü phusitvà . . . pe . . . manasà dhammaü vi¤¤àya na nimittaggàhã hoti nànuvya¤janaggàhã yatvàdhikaraõam enaü manindriyaü asaüvutaü viharantaü abhijjhàdomanassà pàpakà akusalà dhammà anvàssaveyyuü tassa saüvaràya pañipajjati rakkhati manindriyaü manindriye saüvaraü àpajjati: 


#<[page 059]>#
%<                               NIDDESO: CATTâRO PUGGALâ.                    59>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ so iminà ariyena indriyasaüvarena samannàgato ajjhattaü avyàsekasukhaü pañisaüvedeti.
     So abhikkante pañikkante sampajànakàrã hoti, àlokite vilokite sampajànakàrã hoti, sammi¤jite pasàrite sampajànakàrã hoti, saïghàñipattacãvaradhàraõe sampajànakàrã hoti, asite pite khàyite sàyite sampajànakàrã hoti, uccàrapassàvakamme sampajànakàri hoti, gate ñhite nisinne sutte jàgarite bhàsite tuõhãbhàve sampajànakàrã hoti.
     So iminà ca ariyena sãlakkhandhena samannàgato iminà ca ariyena indriyasaüvarena samannàgato iminà ca ariyena satisampaja¤¤ena samannàgato imàya ca ariyàya santuññhiyà samannàgato vivittaü senàsanaü bhajati àra¤¤aü rukkhamålaü pabbataü kandaraü giriguhaü susànaü vanapatthaü abbhokàsaü palàlapu¤jaü: so pacchàbhattaü piõóapàtapañikkanto nisãdati pallaïkaü àbhujitvà ujuü kàyaü paõidhàya parimukhaü satiü upaññhapetvà: so abhijjhaü loke pahàya vigatàbhijjhena cetasà viharati abhijjhàya cittaü parisodheti: vyàpàdapadosaü pahàya avyàpannacitto viharati sabbapàõabhåtahitànukampã vyàpàdapadosà cittaü parisodheti: thãnamiddhaü pahàya vigatathãnamiddho viharati àlokasa¤¤ã sato sampajàno thãnamiddhà cittaü parisodhati:
uddhaccakukkuccaü pahàya anuddhato viharati ajjhattaü våpasantacitto uddhaccakukkuccà cittaü parisodheti: vicikicchaü pahàya tiõõavicikiccho viharati akathaïkathã kusalesu dhammesu vicikicchàya cittaü parisodheti.
     So ime pa¤ca nãvaraõe pahàya cetaso upakkilese pa¤¤àya dubbalãkaraõe vivicc' eva kàmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaü savicàraü vivekajaü pãtisukhaü pañhamaü jhànaü upasampajja viharati: vitakkavicàràõaü våpasamà ajjhattaü sampasàdanaü cetaso ekodibhàvaü avitakkaü avicàraü samàdhijaü pãtisukhaü dutiyaü jhànaü upasampajja viharati: pãtiyà ca viràgà upekkhako ca viharati sato sampajàno sukha¤ ca kàyena pañisaüvedeti yan taü ariyà àcikkhanti upekkhako satimà sukhavihàrã ti tatiyaü jhànaü upasampajja viharati: sukhassa ca pahànà dukkhassa ca pahànà pubb' eva somanassadomanassànaü atthaïgamà adukkhamasukhaü upekkhàsatipàrisuddhim catutthaü jhànaü upasampajja viharati.


#<[page 060]>#
%<60                        PUGGALA-PA¥¥ATI.>%
     So evaü samàhite citte parisuddhe pariyodàte anaïgane vigatåpakkilese mudubhåte kammanãye ñhite ànejjappatte pubbenivàsànussati¤àõàya cittaü abhininnàmeti: so anekavihitaü pubbenivàsaü anussarati, seyyathãdaü ekam pi jàtiü dve pi jàtiyo tisso pi jàtiyo catasso pi jàtiyo pa¤ca pi jàtiyo dasa pi jàtiyo vãsam pi jàtiyo tiüsam pi jàtiyo cattàrãsam pi jàtiyo pa¤¤àsam pi jàtiyo jàtisatam pi jàtisahassam pi jàtisatasahassam pi aneke pi saüvaññakappe aneke pi vivaññakappe aneke pi saüvaññavivaññakappe: amutràsim evaünàmo evaügotto evaüvaõõo evamàhàro evaüsukhadukkhapañisaüvedã evamàyupariyanto, so tato cuto amutra udapàdiü,
tatràpàsiü evaünàmo evaügotto evaüvaõõo evamàhàro evaüsukhadukkhapañisaüvedã evamàyupariyanto, so tato cuto idhåpapanno ti iti sàkàraü sa-uddesaü anekavihitaü pubbenivàsaü anussarati.
     So evaü samàhite citte parisuddhe pariyodàte anaïgane vigatåpakkilese mudubhåte kammanãye ñhite ànejjapatte sattànaü cutupapàta¤àõàya cittaü abhininnàmeti: so dibbena cakkhunà suddhena atikkantamànusakena satte passati cavamàne upapajjamàne hãne paõãte suvaõõe dubbaõõe sugate duggate yathàkammåpage satte pajànàti -- ime vata bhonto sattà kàyaduccaritena samannàgatà vacãduccaritena samannàgatà manoduccaritena samannàgatà ariyànaü upavàdakà micchàdiññhikà micchàdiññhikammasamàdànà te kàyassa bhedà param maraõà apàyaü duggatiü vinipàtaü nirayaü upapannà -- ime vata bhonto sattà kàyasucaritena samannàgatà, vacãsucaritena samannàgatà, manosucaritena samannàgatà ariyànaü anupavàdakà sammàdiññhikà sammàdiññhikammasamàdànà te kàyassa bhedà param maraõà sugatiü saggaü lokaü upapannà ti; so iti dibbena cakkhunà visuddhena atikkantamànusakena satte passati cavamàne upapajjamàne hãne paõãte suvaõõe dubbaõõe sugate duggate yathàkammåpage satte pajànàti.
     So evaü samàhite citte parisuddhe pariyodàte anaïgaõe vigatåpakkilese mudubhåte kammanãye ñhite ànejjappatte àsavànaü khaya¤àõàya cittaü abhininnàmeti: so idaü dukkhan ti yathàbhåtaü pajànàti . . . pe . . . ayaü dukkhanirodhagàminã pañipadà ti yathàbhåtaü pajànàti:


#<[page 061]>#
%<                          NIDDESO: CATTâRO PUGGALâ.                         61>%
ime àsavà ti yathàbhåtaü pajànàti, ayaü àsavasamudayo ti yathàbhåtaü pajànàti, . . . pe . . . ayaü àsavanirodhagàminã pañipadà ti yathàbhåtaü pajànàti. Tassa evaü jànato evaü passato kàmàsavà pi cittaü vimuccati, bhavàsavà pi cittaü vimuccati, avijjàsavà pi cittaü vimuccati, vimuttasmiü vimuttam iti ¤àõaü hoti, khãõà jàti vusitaü brahmacariyaü kataü karaõãyaü nàparaü itthattàyàti pajànàti.
     Evaü puggalo n' eva attantapo hoti na attaparitàpanànuyogam anuyutto na parantapo na paraparitàpanànuyogam anuyutto: so ca anattantapo aparantapo diññh' eva dhamme nicchàto nibbuto sãtibhåto sukhapañisaüvedã brahmabhåtena attanà viharati.
     25. Katamo ca puggalo saràgo?
     Yassa puggalassa ràgo appahãõo, ayaü vuccati puggalo saràgo.
     Katamo ca puggalo sadoso?
     Yassa puggalassa doso appahãõo, ayaü vuccati puggalo sadoso.
     Katamo ca puggalo samoho?
     Yassa puggalassà moho appahãõo, ayaü vuccati puggalo samoho.
     Katamo ca puggalo samàno?
     Yassa puggalassa màno appahãõo, ayaü vuccati puggalo samàno.
     26. Katha¤ ca puggalo làbhã hoti ajjhattaü cetosamathassa na làbhi adhipa¤¤àdhammavipassanàya?
     Idh' ekacco puggalo làbhã hoti råpasahatagànaü và aråpasahagatànaü và samàpattãnaü, na làbhã lokuttaramaggassa và phalassa và, evaü puggalo làbhã hoti ajjhattaü cetosamathassa na làbhã adhipa¤¤àdhammavipassanàya.
     Katha¤ ca puggalo làbhã hoti addhipa¤¤àdhammavipassanàya na làbhã ajjhattaü cetosamathassa?
     Idh' ekacco puggalo làbhã hoti lokuttaramaggassa và phalassa và, na làbhã råpasahagatànaü và aråpasahagatànaü và samàpattãnaü: evaü puggalo làbhã hoti adhipa¤¤àdhammavipassanàya na làbhã ajjhattaü cetosamathassa.


#<[page 062]>#
%<62                        PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
     Katha¤ ca puggalo làbhã c' eva hoti ajjhattaü cetosamathassa làbhã adhipa¤¤àdhammavipassanàya?
     Idh' ekacco puggalo làbhã hoti råpasahagatànaü và aråpasahagatànaü và samàpattãnaü làbhã lokuttaramaggassa và phalassa và, evaü puggalo làbhã c' eva hoti ajjhattaü cetosamathassa làbhã adhipa¤¤àdhammavipassanàya.
     Katha¤ ca puggalo n' eva làbhã hoti ajjhattaü cetosamathassa na làbhã adhipa¤¤àdhammavipassanàya?
     Idh' ekacco puggalo n' eva làbhã hoti råpasahagatànaü và aråpasahagatànaü và samàpattãnaü, na labhã lokuttaramaggassa và phalassa và, evaü puggalo n' eva làbhã hoti ajjhattaü cetosamathassa na làbhã adhipa¤¤àdhammavipassanàya.
     27. Katamo ca puggalo anusotagàmã?
     Idh' ekacco puggalo kàme ca pañisevati pàpa¤ca kammaü karoti, ayaü puggalo anusotogàmã.
     Katamo ca puggalo pañisotagàmã?
     Idh' ekacco puggalo kàme ca na pañisevati pàpa¤ca kammaü na karoti, so sahà pi dukkhena sahà pi domanassena assumukhena pi rudamàno paripuõõaü parisuddhaü brahmacariyaü carati, ayaü vuccati puggalo pañisotagàmã.
     Katamo ca puggalo ñhitatto?
     Idh' ekacco puggalo pa¤cannaü orambhàgiyànaü saüyojanànaü parikkhayà opapàtiko hoti tattha-parinibbàyã anàvattidhammo tasmà lokà, ayaü vuccati puggalo ñhitatto.
     Katamo ca puggalo tiõõo pàraïgato phale tiññhati bràhmaõo?
     Idh' ekacco puggalo àsavànaü khayà anàsavaü cetovimuttiü pa¤¤àvimuttiü diññh' eva dhamme sayaü abhi¤¤à sacchikatvà upasampajja viharati, ayaü vuccati puggalo tiõõo pàraïgato phale tiññhati bràhmaõo.
     28. Katha¤ ca puggalo appassuto hoti sutena anupapanno?
     Idh' ekaccassa puggalassa appakaü sutaü hoti suttaü geyyaü veyyàkaraõaü gàthaü udànaü itivuttakaü jàtakaü abbhutadhammaü vedallaü, so tassa appakassa sutassa na attham a¤¤àya na dhammam a¤¤àya na dhammànudhammapañipanno hoti, 


#<[page 063]>#
%<                               NIDDESO: CATTâRO PUGGALâ.                    63>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ evaü puggalo appassuto hoti sutena anupapanno.
     Katha¤ ca puggalo appassuto hoti sutena upapanno?
     Idh' ekaccassa puggalassa appakaü sutaü hoti suttaü . . .
pe . . . vedallaü: so tassa appakassa sutassa attham a¤¤àya dhammam a¤¤àya dhammànudhammapañipanno hoti, evaü puggalo appassuto hoti sutena upapanno.
     Katha¤ ca puggala bahussuto hoti sutena anupapanno?
     Idh' ekaccassa puggalassa bahukaü sutaü hoti suttaü . . .
pe . . . vadallaü, so tassa bahukassa sutassa na attham a¤¤àya na dhammam a¤¤àya na dhammànudhammapañipanno hoti, evaü puggalo bahussuto hoti sutena anupapanno.
     Katha¤ ca puggalo bahussuto hoti sutena upapanno?
     Idh' ekaccassa puggalassa bahukaü sutaü hoti suttaü . . . pe . . . vedallaü: so tassa bahukassa sutassa attham a¤¤àya dhammam a¤¤àya dhammànudhammapañipanno hoti,
evaü puggalo bahussuto hoti sutena upapanno.
     29. Katamo ca puggalo samaõamacalo?
     Idh' ekacco puggalo saüyojanànaü parikkhayà sotàpanno hoti avinipàtadhammo niyato sambodhiparàyano, ayaü vuccati puggalo samaõamacalo.
     Katamo ca puggalo samaõapadumo?
     Idh' ekacco puggalo tiõõaü saüyojanànaü parikkhayà ràgadosamohànaü tanuttà sakadàgàmã hoti sakid eva imaü lokaü àgantvà dukkhass' antaü karoti, ayaü vuccati puggalo samaõapadumo.
     Katamo ca puggalo samaõapuõóarãko?
     Idh' ekacco puggalo pa¤cannaü orambhàgiyànaü saüyojanànaü parikkhayà opapàtiko hoti tattha-parinibbàyã anàvattidhammo tasmà lokà, ayaü vuccati puggalo samaõapuõóarãko.
     Katamo ca puggalo samaõesu samaõasukhumàlo?
     Idh' ekacco puggalo àsavànaü khayà anàsavaü cetovimuttiü pa¤¤àvimuttiü diññh' eva dhamme sayaü abhi¤¤à sacchikatvà upasampajja viharati, ayaü vuccati puggalo samaõesu samaõasukhumàlo ti.
                             CATUTTHAý NIòòHITAý.


#<[page 064]>#
%<64                             PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
                                      V.
                                PA¥CA PUGGALâ.
     1. Tatra yvàyaü puggalo àrabhati ca vippañisàrã ca hoti ta¤ ca cetovimuttiü pa¤¤àvimuttiü yathàbhåtaü nappajànàti yatth' assa te uppannà pàpakà akusalà dhammà aparisesà nirujjhanti, so evaü assa vacanãyo:-- àyasmato kho àrambhajà àsavà saüvijjanti vippañisàrajà àsavà pavaóóhanti, sàdhu vatàyasmà àrambhaje àsave pahàya vippañisàraje àsave pañivinodetvà cittaü pa¤¤a¤ ca bhàvetu, evam àyasmà amunà pa¤camena puggalena samasamo bhavissatã ti.
     Tatra yvàyaü puggalo àrabhati na vippañisàrã hoti ta¤ ca cetovimuttiü pa¤¤àvimuttiü yathàbhåtaü nappajànàti yatth' assa te uppannà pàpakà akusalà dhammà aparisesà nirujjhanti so evam assa vacanãyo:-- àyasmato kho àrambhajà àsavà saüvijjanti vippañisàrajà àsavà nappavaóóhanti, sàdhu vatàyasmà àrambhaje àsave pahàya cittaü pa¤¤a¤ ca bhàvetu, evam àyasmà amunà pa¤camena puggalena samasamo bhavissatã ti.
     Tatra yvàyaü puggalo na àrabhati vippañisàrã hoti ta¤ ca cetovimuttiü pa¤¤avimuttiü yathàbhåtaü nappajànàti yatth' assa te uppannà pàpakà akusalà dhammà aparisesà nirujjhanti,
so sevaü assa vacanãyo:-- àyasmato kho àrambhajà àsavà na saüvijjanti vippañisàrajà àsavà pavaóóhanti, sàdhu vatàyasmà vippatisàraje àsave pañivinodetvà cittaü pa¤¤a¤ ca bhàvetu,
evam àyasmà amunà pa¤camena puggalena samasamo bhavissatã ti.
     Tatra yvàyaü puggalo na àrabhati na vippañisàrã hoti ta¤ ca cetovimuttiü pa¤¤àvimuttiü yathàbhåtaü nappajànàti yatth' assa te uppannà pàpakà akusalà dhammà aparisesà nirujjhanti,
so evam assa vacanãyo:-- àyasmato kho àrambhajà àsavà na saüvijjanti vippañisàrajà àsavà nappavaóóhanti, sàdhu vatàyasmà cittaü pa¤¤a¤ ca bhàvetu, evam àyasmà amunà pa¤camena puggalena samasamo bhavissatã ti.
     Ime cattàro puggalà amunà pa¤camena puggalena evaü ovadiyamànà evam anusàsiyamànà anupubbena àsavànaü khayaü pàpuõanti.


#<[page 065]>#
%<                                NIDDESO: PA¥CA PUGGALâ.                     65>%
     2. Katha¤ ca puggalo datvà avajànàti?
     Idh' ekacco puggalo yassa puggalassa deti cãvarapiõóapàtasenàsanagilànapaccayabhesajjaparikkhàraü tassa evaü hoti:-- ayaü dammi, avaü pana pañigaõhàtã ti, tam enaü datvà avajànàti, evaü puggalo datvà avajànàti.
     Katha¤ ca puggalo saüvàsena avajànàti?
     Idh' ekacco puggalo puggalena saddhiü saüvasati dve và tãõi và vassàni tam enaü saüvàsena avajànàti, evaü puggalo saüvàsena avajànàti.
     Katha¤ ca puggalo àdheyyamukho hoti?
     Idh' ekacco puggalo parassa vaõõe và avaõõe và bhàsiyamàne khippa¤ ¤eva adhimuccità hoti, evaü puggalo àdheyyamukho hoti.
     Kathठca puggalo lolo hoti?
     Idh' ekacco puggalo ittarasaddho hoti ittarabhatti ittarapemo ittarappasàdo, evaü puggalo lolo hoti.
     Katha¤ ca puggalo mando momåho hoti?
     Idh' ekacco puggalo kusalàkusale dhamme na jànàti sàvajjànavajje dhamme na jànàti hãnappaõãte dhamme na jànàti kaõhasukkasappañibhàge dhamme na jànàti, evaü puggalo mando momåho hoti.
     3. Tattha katame pa¤ca yodhàjãvåpamà puggalà?
     Pa¤ca yodhàjãvà:-- Idh' ekacco yodhàjãvo rajàgga¤ ¤eva disvà saüsãdati visãdàti na santhambhati na sakkoti saïgàmaü otarituü, evaråpo pi idh' ekacco yodhàjãvo hoti ayaü pañhamo yodhàjãvo santo saüvijjamàno lokasmiü.
     Puna ca paraü. Idh' ekacco yodhàjãvo sahati rajaggaü,
api ca kho dhajagga¤ ¤eva disvà saüsãdati visãdati na santhambhati na sakkoti saïgàmaü otarituü, evaråpo pi idh' ekacco yodhàjãvo hoti ayaü dutiyo yodhàjãvo santo saüvijjamàno lokasmiü
     Puna ca paraü. Idh' ekacco yodhàjãvo sahati rajaggaü sahati dhajaggaü api ca kho ussàdanaü yeva sutvà saüsãdati visãdati na santhambhati na sakkoti saïgàmaü otarituü, evaråpo pi idh' ekacco yodhàjãvo hoti ayaü tatiyo yodhàjãvo santo saüvijjamàno lokasmiü.
     Puna ca paraü. Idh' ekacco yodhàjãvo sahati rajaggaü sahati dhajaggaü sahati ussàdanaü api ca kho saüpahàre ha¤¤ati vyàpajjati, 


#<[page 066]>#
%<66                             PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ evaråpo pi idh' ekacco yodhàjãvo hoti ayaü catuttho yodhàjãvo santo saüvijjamàno lokasmiü.
     Puna ca paraü. Idh' ekacco yodhàjãvo sahati rajaggaü sahati dhajaggaü sahati ussàdanaü sahati sampahàraü so taü saïgàmaü abhivijinitvà vijitasaïgàmo, tam eva saïgàmasãsaü ajjhàvasati, evaråpo pi idh' ekacco yodhàjãvo hoti ayaü pa¤camo yodhàjãvo santo saüvijjamàno lokasmiü. Ime pa¤ca yodhàjãvà santo saüvijjamànà lokasmiü evam evaü pa¤c' ime yodhàjãvåpamà puggalà santo saüvijjamànà bhikkhåsu. Katame pa¤ca?
     Idh' ekacco bhikkhu rajagga¤ ¤eva disvà saüsãdati visãdati na santhambhati, na sakkoti brahmacariyaü santànetuü sikkhàdubbalyaü àvikatvà sikkhaü paccakkhàya hãnàya àvattati. Kim assa rajaggasmiü? Idha bhikkhu suõàti asukasmiü nàma gàme và nigame và itthã và kumàrã abhiråpà dassanãyà pàsàdikà paramàya vaõõapokkharatàya samannàgatà ti, so taü sutvà saüsãdati visãdati na santhambhati na sakkoti brahmacariyaü santànetuü,
sikkhàdubbalyaü àvikatvà sikkhaü paccakkhàya hãnàya àvattati, idaü assa rajaggasmiü: seyyathàpi so yodhàjãvo rajagga¤ ¤eva disvà saüsãdati visãdati na santhambhati na sakkoti saïgàmaü otarituü, tathåpamo ayaü puggalo:
evaråpo pi idh' ekacco puggalo hoti ayaü pañhamo yodhàjãvåpamo puggalo santo saüvijjamàno lokasmiü.
     Puna ca param. Idh' ekacco bhikkhu sahati rajaggaü api ca kho dhajagga¤ ¤eva disvà saüsãdati visãdati na santhambhati, na sakkoti brahmacariyaü santànetuü sikkhàdubbalyaü àvikatvà sikkhaü paccakkhàya hinàya àvattati. Kim assa dhajaggasmiü? Idha bhikkhu na h' eva kho suõàti asukasmiü nàma gàme và nigame và itthã và kumàrã và abhiråpà dassanãyà pàsàdikà paramàya vaõõapokkharatàya samannàgatà ti, api ca kho sàma¤ ca passati itthiü và kumàriü và abhiråpaü dassanãyaü pàsàdikaü paramàya vaõõapokkharatàya samannàgataü, so taü disvà saüsãdati visãdati na santhambhati na sakkoti brahmacariyaü santànetuü sikkhàdubbalyaü àvikatvà sikkhaü paccakkhàya hãnàya àvattati idaü assa dhajaggasmiü: seyyathàpi so yodhàjãvo sahati rajaggaü api ca kho dhajaggaü yeva disvà saüsãdati visãdati na santhambhati na sakkoti saïgàmaü otarituü, 


#<[page 067]>#
%<                                NIDDESO: PA¥CA-PUGGALâ.                     67>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ tathåpamo ayaü puggalo: evaråpo pi idh' ekacco puggalo hoti ayaü dutiyo yodhàjãvåpamo puggalo santo saüvijjamàno bhikkhåsu.
     Puna ca param. Idh' ekacco bhikkhu sahati rajaggaü sahati dhajaggaü api ca kho ussàdanaü yeva sutvà saüsãdati visãdati na santhambhati na sakkoti brahmacariyaü santànetuü sikkhàdubbalyaü àvikatvà sikkhaü paccakkhàya hãnàya àvattati. Kiü assa ussàdanàya? Idha bhikkhuü àra¤¤agataü và rukkhamålagataü và su¤¤àgàragataü và màtugàmo upasaïkamitvà åhasati ullapati ujjaggheti uppaõóeti,
so màtugàmena åhasiyamàno ullapiyamàno ujjagghiyamàno uppaõóiyamàno saüsãdati visãdati na santhambhati na sakkoti brahmacariyaü santànetuü sikkhà dubbalyaü àvikatvà sikkhaü paccakkhàya hãnàya àvattati, idaü assa ussàdanàya: seyyathàpi so yodhàjãvo sahati rajaggaü sahati dhajaggaü api ca kho ussàdanaü yeva sutvà saüsãdati visãdati na santhambhati na sakkoti saïgàmaü otarituü, tathåpamo ayaü puggalo: evaråpo pi idh' ekacco puggalo hoti ayaü tatiyo yodhàjãvåpamo puggalo santo saüvijjamàno bhikkhåsu.
     Puna ca paraü. Idh' ekacco bhikkhu sahati rajaggaü sahati dhajaggaü sahati ussàdanaü api ca kho saüpahàre ha¤¤ati vyàpajjati. Kim assa sampahàrasmiü? Idha bhikkhuü àra¤¤agataü và rukkhamålagataü và su¤¤àgàragataü và màtugàmo upasaïkamitvà abhinisãdati abhinipajjati ajjhottharati, so màtugàmena abhinisãdiyamàno abhinipajjiyamàno ajjhotthariyamàno sikkhaü apaccakkhàya dubbalyaü anàvikatvà methunaü dhammaü pañisevati, idam assa sampahàrasmiü: seyyathàpi so yodhàjãvo sahati rajaggaü sahati dhajaggaü sahati ussàdanaü apo ca kho sampahàre ha¤¤ati vyàpajjati, tathåpamo ayaü puggalo: evaråpo pi idh' ekacco puggalo hoti ayaü catuttho yodhàjãvåpamo puggalo santo saüvijjamàno bhikkhåsu.
     Puna ca param. Idh' ekacco bhikkhu sahati rajaggaü sahati dhajaggaü sahati ussàdanaü sahati sampahàraü,
so taü saïgàmaü abhivijinitvà vijitasaïgàmo tam eva saïgàmasãsaü ajjhàvasati. Kim assa saïgàmavijayasmiü? Idha bhikkhuü àra¤¤agataü và rukkhamålagataü và su¤¤àgàragataü và màtugàmo upasaïkamitvà abhinisãdati abhinipajjati ajjhottharati, 


#<[page 068]>#
%<68                             PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ so màtugàmena abhinisãdiyamàno abhinipajjiyamàno ajjhotthariyamàno viniveñhetvà vinimocetvà yena kàmaü pakkamati, so vivittaü senàsanaü bhajati àra¤¤aü rukkhamålaü pabbataü kandaraü giriü guhaü susànaü vanapatthaü abbhokàsaü palàlapu¤jaü: so àra¤¤agato và rukkhamålagato và su¤¤àgàragato và nisãdati pallaïkaü àbhujitvà ujuü kàyaü paõidhàya parimukhaü satiü upaññhapetvà: so abhijjhaü loke pahàya vigatàbhijjhena cetasà viharati, abhijjhàya cittaü parisodheti: vyàpàdapadosaü pahàya avyàpannacitto viharati sabbapàõabhåtahitànukampã vyàpàdapadosà cittaü parisodheti: thãnamiddhaü pahàya vigatathãnamiddho viharati, àlokasa¤¤ã sato sampajàno thãnamiddhà cittaü parisodheti: uddhaccakukkuccaü pahàya anuddhato viharati ajjhattaü våpasantacitto uddhaccakukkuccà cittaü parisodheti: vicikicchaü pahàya tiõõavicikiccho viharati, akathaïkathã kusalesu dhammesu vicikicchàya cittaü parisodheti: so ime pa¤ca nãvaraõe pahàya cetaso upakkilese pa¤¤àya dubbalãkaraõe vivicc' eva kàmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaü savicàraü vivekajaü pãtisukhaü pañhamaü jhànaü upasampajja viharati: vitakkavicàrànaü våpasamà dutiyajhànaü, tatiyajhànaü, catutthajhànaü upasampajja viharati.
     So evaü samàhite citte parisuddhe pariyodàte anaïgaõe vigatåpakkilese mudubhåte kammanãye ñhite ànejjappatte àsavànaü khaya¤àõàya cittaü abhininnàmeti: so idaü dukkhan ti yathàbhåtaü pajànàti . . . pe . . . ayaü dukkhanirodhagàminã pañipadà ti yathàbhåtaü pajànàti:
ime àsavà ti yathàbhåtaü pajànàti . . . pe . . . ayaü àsavanirodhagàminã pañipadà ti yathàbhåtaü pajànàti.
Tassa evaü jànato evaü passato kàmàsavà pi cittaü vimuccati,
bhavàsavà pi cittaü vimuccati, avijjàsavà pi cittaü vimuccati,
vimuttasmiü vimuttaü iti ¤àõaü hoti, khãõà jàti vusitaü brahmacariyaü kataü karanãyaü nàparaü itthattàyà ti pajànàti. Idam assa saïgàmavijayasmiü, seyyathàpi so yodhàjãvo sahati rajaggaü sahati dhajaggaü sahati ussàdanaü sahati sampahàraü, so taü saïgàmaü abhinivijinitvà vijitasaïgàmo taü eva saïgàmasãsaü ajjhàvasati, 


#<[page 069]>#
%<                                NIDDESO: PA¥CA PUGGALâ.                     69>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ tathåpamo ayaü puggalo, evaråpo pi idh' ekacco puggalo hoti ayaü pa¤camo yodhàjãvåpamo puggalo santo saüvijjamàno bhikkhåsu. Ime pa¤ca yodhàjãvåpamà puggalà santo saüvijjamànà bhikkhåsu.
     4. Tattha katame pa¤ca piõóapàtikà?
     Mandattà momåhattà piõóapàtiko hoti, pàpiccho icchàpakato piõóapàtiko hoti, ummàdà cittavikkhepo piõóapàtiko hoti, vaõõitaü buddhehi buddhasàvakehã ti piõóapàtiko hoti, api ca appicchaü yeva nissàya santuññhiü yeva nissàya sallekhaü yeva nissàya idamaññhikaü yeva nissàya piõóapàtiko hoti.
     Tatra yvàyaü piõóapàtiko appicchaü yeva nissàya santuññhiü yeva nissàya sallekhaü yeva nissàya idamaññhikaü yeva nissàya piõóapàtiko, ayaü imesaü pa¤cannaü piõóapàtikànaü aggo ca seññho ca pàmokkho ca uttamo ca pavaro ca:
seyyathàpi nàma gavà khãraü khãramhà dadhi dadhimhà navanãtaü navanãtamhà sappi sappimhà sappimaõóo tattha aggam akkhàyati, evam evaü svàyaü piõóapàtiko appicchaü yeva nissàya santuññhiü yeva nissàya sallekhaü yeva nissàya idamaññhikaü yeva nissàya piõóapàtiko: ayaü imesaü pa¤cannaü piõóapàtikànaü aggo ca seññho ca pàmokkho ca uttamo ca pavaro ca; ime ca pa¤ca piõóapàtikà.
     5-14. Tattha katame pa¤ca khalupacchàbhattikà, pa¤ca ekàsanikà, pa¤ca paüsukålikà, pa¤ca tecãvarikà, pa¤ca àra¤¤ikà,
pa¤ca rukkhamålikà, pa¤ca abbhokàsikà, pa¤ca nesajjikà, pa¤ca yathàsanthatikà, pa¤ca sosànikà?
     Tattha katame pa¤ca sosànikà?
     Mandattà momåhattà sosàniko hoti, pàpiccho icchàpakato sosàniko hoti, ummàdà cittavikkhepo sosàniko hoti, vaõõitaü buddhehi buddhasàvakehi ti sosàniko hoti, api ca appicchaü yeva nissàya santuññhiü yeva nissàya sallekhaü yeva nissàya idam aññhikaü yeva nissàya sosàniko hoti.
     Tatra yvàyaü sosàniko appicchaü yeva nissàya santuññhiü yeva nissàya sallekhaü yeva nissàya idamaññhikaü yeva nissàya sosàniko, 


#<[page 070]>#
%<70                             PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>\ ayaü imesaü pa¤cannaü sosànikànaü aggo ca seññho ca pàmokkho ca uttamo ca pavaro ca: seyyathàpi nàma gavà khãraü khãramhà dadhi dadhimhà navanãtaü navanãtamhà sappi sappimhà sappimaõóo tattha aggam akkhàyati, evam evaü svàyaü sosàniko appicchaü yeva nissàya santuññhiü yeva nissàya sallekhaü yeva nissàya idamaññhikaü yeva nissaya sosàniko hoti: ayaü imesaü pa¤cannaü sosànikànaü aggo ca seññho ca pàmokkho ca pavaro ca; ime pa¤ca sosànikà ti.
                              PA¥CAKAý NIòòHITAý.
                                      VI.
                                 CHA PUGGALâ.
     1. Tatra yvàyaü puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sàmaü saccàni abhisambujjhati tattha ca sabba¤¤utaü pàpuõàti phalesu ca vasãbhàvaü?
     Sammàsambuddho tena daññhabbo.
     Tatra yvàyaü puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sàmaü saccàni abhisambujjhati na ca tattha sabba¤¤utaü pàpuõàti na ca phalesu vasãbhàvaü?
     Paccekasambuddho tena daññhabbo.
     Tatra yvàyaü puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sàmaü saccàni abhisambujjhati diññh' eva dhamme dukkhass' antakaro hoti sàvakapàrami¤ ca pàpuõàti?
     Sàriputtamoggallànà tena daññhabbà.
     Tatra yvàyaü puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sàmaü saccàni abhisambujjhati deññh' eva dhamme dukkhass' antakaro hoti na ca sàvakapàramiü pàpuõàti?
     Avasesà arahanto tena daññhabbà.
     Tatra yvàyaü puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sàmaü saccàni abhisambujjhati diññh' eva dhamme dukkhass' antakaro hoti anàgàmã hoti anàgantvà itthattaü?


#<[page 071]>#
%<                                NIDDESO: SATTA PUGGALâ.                     71>%
     Anàgàmã tena daññhabbo.
     Tatra yvàyaü puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sàmaü saccàni abhisambujjhati na ca diññh' eva dhamme dukkhass' antakaro hoti sakadàgàmã hoti àgantvà itthattaü?
     Sotàpannasakadàgàmino tena daññhabbà ti.
                              CHAKKAý NIòòHITAý.
                                     VII.
                                SATTA PUGGALA.
     1. Katha¤ ca puggalo sakiü nimuggo nimuggo va hoti?
     Idh' ekacco puggalo samannàgato hoti ekantakàlakehi akusalehi dhammehi, evaü puggalo sakiü nimuggo nimuggo va hoti.
     Katha¤ ca puggalo ummujjitvà nimujjati?
     Idh' ekacco puggalo ummujjati sàhusaddhàkusalesu dhammesu, ummujjati sàhuhirikusalesu dhammesu, ummujjati sàhu-ottappakusalesu dhammesu, ummujjati sàhuviriyakusalesu dhammesu, ummujjati sàhu pa¤¤àkusalesu dhammeså ti:
tassa sà saddhà n' eva tiññhati no vaóóhati hàyati c' eva,
tassa sà hirã n' eva tiññhati no vaóóhati hàyati c' eva, tassa taü ottappaü n' eva tiññhati no vaóóhati hàyati c' eva, tassa taü viriyaü n' eva tiññhati no vaóóhati hàyati c' eva, tassa sà pa¤¤à n' eva tiññhati no vaóóhati hàyati c' eva: evaü puggalo ummujjitvà nimujjati.
     Katha¤ ca puggalo ummujjitvà ñhito hoti?
     Idh' ekacco puggalo ummujjati sàhusaddhà . . . pe . . .
-pa¤¤à kusalesu dhammeså ti, tassa sà saddhà n' eva hàyati no vaóóhati ñhito hoti, tassa sà hirã n' eva hàyati no vaóóhati ñhito hoti, tassa taü ottappaü n' eva hàyati no vaóóhati ñhito hoti, tassa taü viriyaü n' eva hàyati no vaóóhati ñhito hoti tassa sà pa¤¤à n' eva hàyati no vaóóhati ñhito hoti tassa sà pa¤¤a n' eva hàyati no vaóóhati ñhito hoti: evaü puggalo ummujjitvà ñhito hoti.
     Katha¤ ca puggalo ummujjitvà vipassati viloketi?
     Idh' ekacco puggalo ummujjati sàhusaddhà . . . pe . . .


#<[page 072]>#
%<72                             PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
pa¤¤à kusalesu dhammeså ti, so tiõõaü saüyojanàmaü parikkhayà sotàpanno hoti avinipàtadhammo niyato sambodhiparàyano, evaü puggalo ummujjati vipassati viloketi.
     Katha¤ ca puggalo ummujjitvà patarati?
     Idh' ekacco puggalo ummujjati sàhusaddhà . . . pe . . .
-pa¤¤à kusalesu dhammeså ti, so tiõõaü saüyojanànaü parikkhayà ràgadosamohànaü tanuttà sakadàgamã hoti sakid eva imaü lokaü àgantvà dukkhass' antakaro hoti: evaü puggalo ummujjitvà patarati.
     Katha¤ ca puggalo ummujjitvà pañigàdhappatto hoti?
     Idh' ekacco puggalo ummujjati sàhusaddhà . . . pe . . .
-pa¤¤à kusalesu dhammeså ti, so pa¤cannaü orambhàgiyàmaü sa¤¤ojanànaü parikkhayà opapàtiko hoti tattha-parinibbàyã anàvattidhammo tasmà lokà: evaü puggalo ummujjitvà pañigàdhappatto hoti.
     Katha¤ ca puggalo ummujjitvà tiõõo hoti pàraïgato phale tiññhati bràhmaõo?
     Idh' ekacco puggalo ummujjati sàhusaddhà . . . pe . . .
-pa¤¤à kusalesu khammeså ti, so àsavànaü khayà anàsavaücetovimuttiü pa¤¤avimuttiü diññh' eva dhamme sayaü abhi¤¤à sacchikatvà upasampajja viharati: evaü puggalo ummujjitvà tiõõo hoti pàraïgato phale teññhati bràhmaõo.
     2. Katamo ca puggalo ubhatobhàgavimutto?
     Idh' ekacco puggalo aññha vimokkhe kàyena phusitvà,
pa¤¤àya c' assa disvà àsavà parikkhãõà honti: ayaü puggalo ubhatobhàgavimutto.
     Katamo ca puggalo pa¤¤àvimutto kàyasakkhã diññhippatto saddhàvimutto dhammànusàrã?
     Katamo ca puggalo saddhànusàrã?
     Yassa puggalassa sotàpattiphalasacchikiriyàya pañipannassa saddhindriyaü adhimattaü hoti, saddhàvàhiü saddhà-pubbaïgamaü ariyamaggaü bhàveti: ayaü vuccati puggalo saddhànusàrã. Sotàpattiphalasacchikiriyàya pañipanno puggalo saddhànusàrã phale ñhito saddhàvimutto ti.
                               SATTAKA-NIDDESO.


#<[page 073]>#
%<                                NIDDESO: AòòHA PUGGALâ.                     73>%
                                     VIII.
                                AòòHA PUGGALA.
     1. Tattha katame cattàro maggasamaïgino cattàro phalasamaïgino puggalà?
     So tàpanno sotàpattiphalasacchikiriyàya pañipanno; sakadàgàmã, sakadàgàmãphalasacchikiriyàya pañipanno; anàgàmã anàgàmãphalasacchikiriyàya pañipanno; arahà arahattàya pañipanno. Ime cattàro maggasamaïgino, ime cattàro phalasamaïgino puggalà ti.
                               AòòHAKA-NIDDESO.
                                      IX.
                                 NAVA PUGGALâ.
     1. Katamo ca puggalo sammàsambuddho?
     Idh' ekacco puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sàmaü saccàni abhisambujjhati tattha ca sabba¤¤utaü pàpuõàti phalesu ca vasãbhàvaü: ayaü vuccati puggalo sammàsambuddho.
     Katamo ca puggalo paccekasambuddho?
     Idh' ekacco puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sàmaü saccàni abhisambujjhati na ca tattha sabba¤¤utaü pàpuõàti na ca phalesu vasãbhàvaü: ayaü vuccati puggalo paccekasambuddho.
     Katamo ca puggalo ubhatobhàgavimutto?
     Idh' ekacco puggalo aññha vimokkhe kàyena phusitvà viharati pa¤¤àya c' assa disvà àsavà parikkhãõà honti: ayaü vuccati puggalo ubhatobhàgàvimutto.
     Katamo ca puggalo pa¤¤àvimutto?
     Idh' ekacco puggalo na h' eva kho aññha vimokkhe kàyena phusitvà viharati pa¤¤àya c' assa disvà àsavà parikkhãõà honti: ayaü vuccati puggalo pa¤¤àvimutto.
     Katamo ca puggalo kàyasakkhi?
     Idh' ekacco puggalo aññha vimokkhe kàyena phusitvà viharati pa¤¤àya c' assa disvà ekacce àsavà parikkhãõà honti:
ayaü vuccati puggalo kàyasakkhã.


#<[page 074]>#
%<74                             PUGGALA-PA¥¥ATTI.>%
     Katamo ca puggalo diññhippatto?
     Idh' ekacco puggalo idaü dukkhan ti yathàbhåtaü pajànàti . . . pe . . . ayaü dukkhanirodhagàminã pañipadà ti yathàbhåtaü pajànàti, Tathàgatappavedità c' assa dhammà pa¤¤àya vo diññhà honti vo carità, pa¤¤àya c' assa disvà ekacce àsavà parikkhãõà honti: ayaü vuccati puggalo diññhippatto.
     Katamo ca puggalo saddhàvimutto?
     Idh' ekacco puggalo idaü dukkhan ti yathàbhåtaü pajànàti . . . pe . . . [see I. 34] parikkhãõà honti no ca kho yathà diññhippattassa: ayaü vuccati puggalo saddhàvimutto.
     Katamo ca puggalo dhammànusàrã?
     Yassa puggalassa sotàpattiphalasacchikiriyàya . . . pe [I.35] . . . pañipanno puggalo dhammànusàrã phale ñhito diññhippatto.
     Katamo ca puggalo saddhànusàrã?
     Yassa puggalassa sotàpattiphalasacchikiriyàya . . . pe . . . [I.36] . . . pañipanno puggalo saddhànusàrã phale ñhito saddhàvimutto.
                                NAVAKA-NIDDESO.
                                      X.
                                 DASA PUGGALâ.
     1. Katamesaü pa¤cannaü idha niññhà?
     Sattakkhattuü paramassa kolaïkolassa ekabãjissa sakadàgàmissa yo ca ditth' eva dhamme arahà, imesaü pa¤cannaü idha niññhà. Katamesaü pa¤ca¤¤aü idha vihàya niññhà?
     Antaràparinibbàyissa upahaccaparinibbàyissa asaïkharaparinibbàyissa sasaïkhàraparinibbàyissa uddhaüsotassa akaniññhagàmino imesaü pa¤cannaü idha vihàya niññhà ti.
     Ettàvatà puggalànaü puggalapa¤¤attã ti.
                                DASAKA-NIDDESO.
                           PUGGALAPA¥¥ATTI NIòòHITâ.