Dhammasangani
Based on the edition by Edward Müller, London : Pali Text Society 1885.
(Reprinted 1978)


Input by the Dhammakaya Foundation, Thailand, 1989-1996
[GRETIL-Version vom 14.05.2016]


NOTICE
This file is (C) Copyright the Pali Text Society and the Dhammakaya Foundation, 2015.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.

These files are provided by courtesy of the Pali Text Society for
scholarly purposes only.
In principle they represent a digital edition (without revision or
correction) of the printed editions of the complete set of Pali
canonical texts published by the PTS. While they have been subject to a
process of checking, it should not be assumed that there is no
divergence from the printed editions and it is strongly recommended that
they are checked against the printed editions before quoting.


ADDITIONAL NOTE
Corrections in braces were already inserted in the original Dhammakaya file.


PLAIN TEXT VERSION
(In order to fascilitate word search, all annotations have been removed,
and the line breaks of the printed edition have been converted into floating text.)







THIS GRETIL TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE.

Text converted to Unicode (UTF-8).
(This file is to be used with a UTF-8 font and your browser's VIEW configuration
set to UTF-8.)

description:multibyte sequence:
long a ā
long A Ā
long i ī
long I Ī
long u ū
long U Ū
vocalic r
vocalic R
long vocalic r
vocalic l
vocalic L
long vocalic l
velar n
velar N
palatal n ñ
palatal N Ñ
retroflex t
retroflex T
retroflex d
retroflex D
retroflex n
retroflex N
palatal s ś
palatal S Ś
retroflex s
retroflex S
anusvara
visarga
long e ē
long o ō
l underbar
r underbar
n underbar
k underbar
t underbar

Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order
to facilitate word search.

For a comprehensive list of GRETIL encodings and formats see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf
and
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf

For further information see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm








Dhammasaṅgaṇī

[page 001]
                               1
                          DHAMMA-SAṄGAṆI.
           Namo tassa Bhagavato Arahato Sammāsambuddhassa.
                              MĀTIKĀ.
          Kusalā dhammā, akusalā dhammā,avyākatā dhammā.
     Sukhāya vedanāya sampayuttā dhammā, dukkhāya vedanāya sampayuttā dhammā, adukkham-asukhāya vedanāya sampayuttā dhammā.
     Vipākā dhammā, vipākadhammadhammā, nevavipāka-navipākadhammadhammā.
     Upādiṇṇupādāniyā dhammā, anupādiṇṇupādāniyā dhammā,
anupādiṇṇa-anupādāniyā dhammā.
     Saṅkiliṭṭha-saṅkilesikā dhammā, asaṅkiliṭṭhasaṅkilesikā dhammā, asaṅkiliṭṭha-asaṅkilesikā dhammā.
     Savitakka-savicārā dhammā, avitakka-vicāramattā dhammā,
avitakka-avicārā dhammā.
     Pīti-sahagatā dhammā, sukha-sahagatā dhammā, upekkhāsahagatā dhammā.
     Dassanena pahātabbā dhammā, bhāvanāya pahātabbā dhammā, neva dassanena na bhāvanāya pahātabbā dhammā.
     Dassanena pahātabba-hetukā dhammā, bhāvanāya pahātabba-hetukā dhammā, neva dassanena na bhāvanāya pahātabba-hetukā dhammā.


[page 002]
2                     DHAMMA-SAṄGAṆI.
     Ācaya-gāmino dhammā, apacaya-gāmino dhammā, nevācayagāmino na apacayagāmino dhammā.
     Sekkhā dhammā, asekkhā dhammā, neva sekkhā nāsekkhā dhammā.
     Parittā dhammā, mahaggatā dhammā, appamāṇā dhammā.
     Parittārammaṇā dhammā, mahaggatārammaṇā dhammā,
appamāṇārammaṇā dhammā.
     Hīnā dhammā, majjhimā dhammā, paṇītā dhammā.
     Micchattaniyatā dhammā, sampattaniyatā dhammā, aniyatā dhammā.
     Maggārammaṇā dhammā, maggahetukā dhammā, maggādhipatino dhammā.
     Uppannā dhammā, anuppannā dhammā, uppādino dhammā.
     Atītā dhammā, anāgatā dhammā, paccuppannā dhammā.
     Atītārammaṇā dhammā, anāgatārammaṇā dhammā, paccuppannārammaṇā dhammā.
     Ajjhattā dhammā, bahiddhā dhammā, ajjhatta-bahiddhā dhammā.
     Ajjhattārammaṇā dhammā, bahiddhārammaṇā dhammā,
ajjhatta-bahiddhārammaṇā dhammā.
     Sanidassana-sappaṭighā dhammā, anidassana-sappaṭighā dhammā, anidassana-appaṭighā dhammā.
                         Tikaṃ niṭṭhitaṃ
     Hetū dhammā, na hetū dhammā.
     Sahetukā dhammā, ahetukā dhammā.
     Hetu-sampayuttā dhammā, hetu-vippayuttā dhammā.
     Hetu c' eva dhammā, sahetukā ca, sahetukā c' eva dhammā na ca hetū.
     Hetū c' eva dhammā hetu-sampayuttā ca, hetu-sampayuttā c' eva dhammā na ca hetū.
     No hetū kho pana dhammā sahetukā pi ahetukā pi.
                         Hetu-gocchakaṃ.
     Sappaccayā dhammā, appaccayā dhammā.
     Saṅkhatā dhamma, asaṅkhatā dhammā.


[page 003]
                          MĀTIKĀ.                     3
     Sanidassanā dhammā, anidassanā dhammā.
     Sappaṭighā dhammā, appaṭighā dhammā.
     Rūpino dhammā, arūpino dhammā.
     Lokiyā dhammā, lokuttarā dhammā.
     Kenaci viññeyyā dhammā, kenaci na viññeyyā dhammā.
                     Cūḷantara-dukaṃ.
     Āsavā dhammā, no āsavā dhammā.
     Sāsavā dhammā, anāsavā dhammā.
     Āsava-sampayuttā dhammā, āsava-vippayuttā dhammā.
     Āsavā c' eva dhammā sāsavā ca, sāsavā c' eva dhammā no ca āsavā.
     Āsavā c' eva dhammā āsava-sampayuttā ca āsava-sampayuttā c' eva dhammā no ca āsavā.
     Āsava-vippayuttā kho pana dhammā sāsavāpi anāsavāpi.
                     Āsava-gocchakaṃ.
     Saññojanā dhammā, no saññojanā dhammā.
     Saññojaniyā dhammā, asaññojaniyā dhammā.
     Saññojanasampayuttā dhammā, saññojana-vippayuttā dhammā.
     Saññojanā c' eva dhammā saññojaniyā ca, saññojaniyā c' eva dhammā no ca saññojanā.
     Saññojanā c' eva dhammā saññojana-sampayuttā ca, sāññojana-sampayuttā c' eva dhammā no ca saññojanā.
     Saññojana-vippayuttā kho pana dhammā saññojaniyā pi asaññojaniyā pi.
                     Saññojana-goacchakaṃ.
     Ganthā dhammā, no ganthā dhammā.
     Ganthaniyā dhammā, aganthaniyā-dhammā.
     Gantha-sampayuttā dhammā, gantha-vippayuttā dhammā.
     Ganthā c' eva dhammā ganthaniyā ca, ganthaniyā c' eva dhammā no ca ganthā.
     Ganthā c' eva dhammā gantha-sampayuttā ca, gantha-sampayuttā c' eva dhammā no ca ganthā.


[page 004]
4                     DHAMMA-SAṄGAṆI.
     Gantha-vippayuttā kho pana dhammā ganthaniyā pi aganthaniyā pi.
                     Gantha-gocchakaṃ.
     Oghā dhammā, no oghā dhammā.
     Oghaniyā dhammā, anoghaniyā dhammā.
     Ogha-sampayuttā dhammā, ogha-vippayuttā dhammā.
     Oghā c' eva dhammā oghaniyā ca, oghaniyā c' eva dhammā no ca oghā.
     Oghā c' eva dhammā ogha-sampayuttā ca, ogha-sampayuttā c' eva dhammā no ca oghā.
     Ogha-vippayuttā kho pana dhammā oghaniyā pi anoghaniyā pi.
                         Ogha-gocchakaṃ.
     Yogā dhammā, no yogā dhammā.
     Yoganiyā dhammā, ayoganiyā dhammā
     Yoga-sampayuttā dhammā, yoga-vippayuttā dhammā.
     Yogā c' eva dhammā yoganiyā ca, yoganiyā c' eva dhammā no ca yogā.
     Yogā c' eva dhammā yoga-sampayuttā ca, yoga-sampayuttā c' eva dhammā no ca yogā.
     Yoga-vippayuttā kho pana dhammā yoganiyā pi ayoganiyā pi.
                         Yoga-gocchakaṃ.
     Nīvaraṇā dhammā, no nīvaraṇā dhammā.
     Nīvaraṇīyā dhammā, anīvaraṇīyā dhammā
     Nīvaraṇa-sampayuttā dhammā, nīvaraṇa-vippayuttā dhammā.
     Nīvaraṇā c' eva dhammā nīvaraṇīyā ca, nīvaraṇīyā c' eva dhammā no ca nīvaraṇā.
     Nīvaraṇa-vippayuttā kho pana dhammā nīvaraṇīyā pi anīvaraṇīyā pi.
                     Nīvaraṇa-gocchakaṃ.


[page 005]
                          MĀTIKĀ.                    5
     Parāmāsā dhammā, no parāmāsā dhammā.
     Parāmaṭṭhā dhammā, aparāmaṭṭhā dhammā.
     Parāmāsa-sampayuttā dhammā parāmāsa-vippayuttā dhammā.
     Parāmāsā c' eva dhammā parāmaṭṭhā ca, parāmaṭṭhā c' eva dhammā no ca parāmāsā.
     Parāmāsa-vippayuttā kho pana dhammā parāmaṭṭhā pi aparāmaṭṭhā pi.
                     Parāmāsa-gocchakaṃ.
     Sārammaṇā dhammā, anārammaṇā dhammā.
     Cittā dhammā, no cittā dhammā.
     Cetasikā dhammā, acetasikā dhammā.
     Citta-sampayuttā dhammā, citta-vippayuttā dhammā.
     Citta-saṃsaṭṭhā dhammā, citta-visaṃsaṭṭhā dhammā.
     Citta-samuṭṭhānā dhammā, no citta-samuṭṭhānā dhammā.
     Citta-sahabhuno dhammā, no citta-sahabhuno dhammā.
     Cittānuparivattino dhammā, no cittānuparivattino dhammā.
     Citta-saṃsaṭṭhā-samuṭṭhānā dhammā, no citta-saṃsaṭṭhasamuṭṭhānā dhammā.
     Citta-saṃsaṭṭha-samuṭṭhāna-sahabhuno dhammā, no cittasaṃsaṭṭha-samuṭṭhāna-sahabhuno dhammā.
     Citta-saṃsaṭṭhā-samuṭṭhānānuparivattino dhammā, no cittasaṃsaṭṭha-samuṭṭhānānuparivattino dhammā.
     Ajjhattikā dhammā, bāhirā dhammā.
     Upādā dhammā, no upādā dhammā.
     Upādiṇṇā dhammā, anupādiṇṇā dhammā.
                     Mahantara-dukaṃ.
     Upādānā dhammā, no upādānā dhammā.
     Upādāniyā dhammā, anupādāniyā dhammā.
     Upādāna-sampayuttā dhammā, upādāna-vippayuttā dhammā
     Upādānā c' eva dhammā upādāniyā ca, upādāniyā c' eva dhammā no ca upādānā.
     Upādānā c' eva dhammā upādāna-sampayuttā ca, upādānasampayuttā c' eva dhammā no ca upādānā.


[page 006]
6                     DHAMMA-SAṄGAṆI.
     Upādāna-vippayuttā kho pana dhammā upādāniyā pi anupādāniyā pi.
                     Upādāna-gocchakaṃ.
     Kilesā dhammā, no kilesā dhammā.
     Saṅkilesikā dhammā, asaṅkilesika dhammā.
     Saṅkiliṭṭhā dhammā, asaṅkiliṭṭhā dhammā.
     Kilesa-sampayuttā dhammā, kilesa-vippayuttā dhammā.
     Kilesā c' eva dhammā saṅkilesikā ca, saṅkilesikā c' eva dhammā no ca kilesā.
     Kilesā c' eva dhammā saṅkiliṭṭhā ca, saṅkiliṭṭhā c' eva dhammā no ca kilesā.
     Kilesā c' eva dhammā kilesa-sampayuttā ca, kilesa-sampayuttā c' eva dhammā no ca kilesā.
     Kilesa-vippayuttā kho pana dhammā saṅkilesikā pi asaṅkilesikā pi.
                     Kilesa-gocchakaṃ.
     Dassanena pahātabbā dhammā, na dassanena pahātabbā dhammā.
     Bhāvanāya pahātabbā dhammā, na bhāvanāya pahātabbā dhammā.
     Dassanena pahātabba-hatukā dhammā, na dassanena pahātabba-hetukā dhammā.
     Bhāvanāya pahātabba-hetukā dhammā, na bhāvanāya pahātabba-hetukā dhammā.
     Savitakkā dhammā, avitakkā dhammā.
     Savicārā dhammā, avicārā dhammā.
     Sappītikā dhammā, appītikā dhammā.
     Pītī-sahagatā dhammā, na pīti-sahagatā dhammā.
     Sukha-sahagatā dhammā, na sukha-sahagatā dhammā.
     Upekkhā-sahagatā dhammā, na upekkhā-sahagatā dhammā.
     Kāmāvacarā dhammā, na kāmāvacarā dhammā.
     Rūpāvacarā dhammā, na rūpāvacarā dhammā.
     Arūpāvacarā dhammā, na arūpāvacarā dhammā.
     Pariyāpannā dhammā, apariyāpannā dhammā.
     Niyyānikā dhammā, aniyyānikā dhammā.


[page 007]
                          MĀTIKĀ                     7
     Niyatā dhammā, aniyatā dhammā.
     Sa-uttarā dhammā, anuttarā dhammā.
     Saraṇā dhammā, asaraṇā dhammā.
                          Piṭṭhi-dukaṃ.
                     Abhidhamma-mātikā.
     Vijjābhāgino dhammā, avijjābhāgino dhammā.
     Vijjūpama dhammā, vajirūpamā dhammā.
     Bālā dhammā, paṇḍitā dhammā.
     Kaṇhā dhammā, sukkā dhammā.
     Tapanīyā dhammā, atapanīyā dhammā.
     Adhivacanā dhammā, adhivacanapathā dhammā.
     Nirutti dhammā, niruttipathā dhammā.
     Paññatti dhammā, paññattipathā dhammā.
     Nāmañ ca rūpañ ca.
     Avijjā ca bhavataṇhā ca.
     Bhavadiṭṭhi ca vibhavadiṭṭhi ca.
     Sassatadiṭṭhi ca ucchedadiṭṭhi ca.
     Antavādiṭṭhi ca anantavādiṭṭhi ca.
     Pubbantānudiṭṭhi ca aparantānudiṭṭhi ca.
     Ahirikañ ca anottappañ ca.
     Hiri ca ottappañ ca.
     Dovacassatā ca pāpamittatā ca.
     Sovacassatā ca kalyāṇamittatā ca.
     Āpatti-kusalatā ca āpatti-vuṭṭhāna-kusalatā ca.
     Samāpatti-kusalatā ca samāpatti-vuṭṭhāna-kusalatā ca.
     Dhātu-kusalatā ca manasikāra-kusalatā ca.
     Āyatana-kusalatā ca paṭiccasamuppāda-kusalatā ca.
     Ṭhāna-kusalatā ca aṭṭhāna-kusalatā ca.
     Ajjavo ca maddavo ca.
     Khantī ca soraccañ ca.
     Sākhalyañ ca paṭisanthāro ca.
     Indriyesu agutta-dvāratā ca bhojane amattaññutā ca.
     Indriyesu gutta-dvāratā ca, bhojane mattaññutā ca.
     Muṭṭhasaccañ ca, asampajaññañ ca.
     Sati ca sampajaññañ ca.
     Paṭisaṅkhāna-balañ ca bhāvanā-balañ ca.


[page 008]
8                     DHAMMA-SAṄGAṆI.
     Samatho ca vipassanā ca.
     Samatha-nimittañ ca paggāha-nimittañ ca.
     Paggāho ca avikkhepo ca.
     Sīlavipatti ca diṭṭhivipatti ca.
     Sīlasampadā ca diṭṭhisampadā ca.
     Sīlavisuddhi ca diṭṭhivisuddhi ca.
     Diṭṭhi-visuddhi kho pana yathā diṭṭhissa ca padhānaṃ.
     Saṃvego ca saṃvejaniyesu ṭhānesu saṃviggassa ca yoniso padhānaṃ.
     Asantuṭṭhitā ca kusalesu dhammesu, appaṭivānitā ca padhānasmiṃ.
     Vijjā ca vimutti ca.
     Khaye ñāṇaṃ anuppāde ñāṇan ti.
                     Suttanta-mātikā.
                     MĀTIKĀ NIṬṬHITĀ.


[page 009]
                               9
     1. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittam uppannaṃ hoti, somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye phasso hoti, vedanā hoti,
saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti,vitakko hoti,vicāro hoti,
pīti hoti, sukhaṃ hoti, cittass' ekaggatā hoti,saddhindriyaṃ hoti, viriyindriyaṃ hoti,satindriyaṃ hoti,samādhindriyaṃ hoti, paññindriyaṃ hoti,manindriyaṃ hoti,somanassindriyaṃ hoti, jīvitindriyaṃ hoti,sammādiṭṭhi hoti,sammāsaṅkappo hoti, sammāvāyāmo hoti,sammāsati hoti,sammāsamādhi hoti, saddhābalaṃ hoti,viriyabalaṃ hoti,satibalaṃ hoti, samādhibalaṃ hoti,paññābalaṃ hoti,hiribalaṃ hoti,
ottappabalaṃ hoti, alobho hoti,adoso hoti,amoho hoti,anabhijjhā hoti, avyāpādo hoti,sammādiṭṭhi hoti,hiri hoti,
ottappam hoti, kāyapassaddhi hoti,cittapassaddhi hoti,
kāyalahutā hoti, cittalahutā hoti,kāyamudutā hoti,cittamudutā hoti, kāyakammaññatā hoti,cittakammaññatā hoti,
kāyapāguññatā hoti, cittapāguññatā hoti, kāyujjukatā hoti,
cittujjukatā hoti, sati hoti,sampajaññaṃ hoti,samatho hoti,
vipassanā hoti, paggāho hoti,avikkhepo hoti,ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā.
     2. Katamo tasmiṃ samaye phasso hoti?
     Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti.
     3. Katamā tasmiṃ samaye vedanā hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye tajjā manoviññāṇadhātu samphassajaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā -- ayaṃ tasmiṃ samaye vedanā hoti.


[page 010]
10                    DHAMMA-SAṄGAṆI 4.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     4. Katamā tasmiṃ samaye saññā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye tajjā manoviññāṇadhātu samphassajā saññā sañjānanā sañjānitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saññā hoti.
     5. Katamā tasmiṃ samaye cetanā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye tajjā manoviññāṇadhātu samphassajā cetanā saṃcetanā saṃcetayitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye cetanā hoti.
     6. Katamaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññānaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu -- idaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti.
     7. Katamo tasmiṃ samaye vitakko hoti?
     Yo tasmiṃ samaye takko vitakko saṅkappo appanāvyappanā cetaso abhiniropanā sammāsaṅkappo -- ayaṃ tasmiṃ samaye vitakko hoti.
     8. Katamo tasmiṃ samaye vicāro hoti?
     Yo tasmiṃ samaye cāro vicāro anuvicāro upavicāro cittassa anusandhanatā anupekkhanatā -- ayaṃ tasmiṃ samaye vicāro hoti.
     9. Katamā tasmiṃ samaye pīti hoti?
     Yā tasmiṃ samaye pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa -- ayaṃ tasmiṃ samaye pīti hoti.
     10. Katamaṃ tasmiṃ samaye sukhaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā -- idaṃ tasmiṃ samaye sukhaṃ hoti.
     11. Katamā tasmiṃ samaye cittass' ekaggatā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi -- ayaṃ tasmiṃ samaye cittass' ekaggatā hoti.
     12. Katamaṃ tasmim samaye saddhindriyaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye saddhā saddahanā okappanā abhippasādo saddhā saddhindriyaṃ saddhābalaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye saddhindriyaṃ hoti.


[page 011]
                     DHAMMA-SAṄGAṆI 19.                11
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     13. Katamaṃ tasmiṃ samaye viriyindriyaṃ hoti?
     Yo tasmiṃ samaye cetasiko viriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhi thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho viriyaṃ viriyindriyaṃ viriyabalaṃ sammāvāyāmo -- idaṃ tasmiṃ samaye viriyindriyaṃ hoti.
     14. Katamaṃ tasmiṃ samaye satindriyaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati -- idaṃ tasmiṃ samaye satindriyaṃ hoti.
     15. Katamaṃ tasmiṃ samaye samādhindriyaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi -- idaṃ tasmiṃ samaye samādhindriyaṃ hoti.
     16. Katamaṃ tasmiṃ samaye paññindriyaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhavyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ pannāpāsādo paññāāloko pañña-obhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi -- idaṃ tasmiṃ samaye paññindriyaṃ hoti.
     17. Katamaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu. idaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti.
     18. Katamaṃ tasmiṃ samaye somanassindriyaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā -- idaṃ tasmiṃ samaye samanassindriyaṃ hoti.
     19. Katamaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti?
     Yo tesaṃ arūpīnaṃ dhammānaṃ āyu ṭhiti yapanā yāpanā iriyanā vattanā pālanā jīvitaṃ jīvitindriyaṃ hoti -- idaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti.


[page 012]
12                     DHAMMA-SAṄGAṆI 20.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     20. Katamā tasmiṃ samaye sammādiṭṭhi hoti?
     Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhavyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññā-pāsādo paññā-āloko paññā-obhāso paññā-pajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi -- ayaṃ tasmim samaye sammādiṭṭhi hoti.
     21. Katamo tasmiṃ samaye sammāsaṅkappo hoti?
     Yo tasmiṃ samaye takko vitakko saṅkappo appanā vyappanā cetaso abhiniropanā sammāsaṅkappo -- ayaṃ tasmiṃ samaye sammāsaṅkappo hoti.
     22. Katamo tasmiṃ samaye sammāvāyāmo hoti?
     Yo tasmiṃ samaye cetasiko viriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhi thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho viriyaṃ viriyindriyaṃ viriyabalaṃ sammāvāyāmo -- ayaṃ tasmiṃ samaye sammāvāyāmo hoti.
     23. Katamā tasmiṃ samaye sammāsati hoti?
     Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asaṃmussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati -- ayaṃ tasmiṃ samaye sammāsati hoti.
     24. Katamo tasmiṃ samaye sammāsamādhi hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi -- ayaṃ tasmiṃ samaye sammāsamādhi hoti.
     25. Katamaṃ tasmiṃ samaye saddhābalaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye saddhā saddahanā okappanā abhippasādo saddhā saddhindriyaṃ saddhābalaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye saddhābalaṃ hoti.
     26. Katamaṃ tasmiṃ samaye viribalaṃ hoti?
     Yo tasmiṃ samaye cetasiko viriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhi thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasam paggāho viriyaṃ viriyindriyaṃ viriyabalaṃ sammāvāyāmo --idaṃ tasmiṃ samaye viriyabalaṃ hoti.


[page 013]
                     DHAMMA-SAṄGAṆI 34                13
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     27. Katamaṃ tasmiṃ samaye satibalaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asaṃmussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati -- idaṃ tasmiṃ samaye satibalaṃ hoti.
     28. Katamaṃ tasmiṃ samaye samādhibalaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasātā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi -- idaṃ tasmiṃ samaye samādhibalaṃ hoti.
     29. Katamaṃ tasmiṃ samaye paññābalaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhavyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññā-obhāso paññā-pajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi -- idaṃ tasmiṃ samaye paññābalaṃ hoti.
     30. Katamaṃ tasmiṃ samaye hiribalam hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye hiriyati hiriyitabbena hiriyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā -- idaṃ tasmiṃ samaye hiribalaṃ hoti.
     31. Katamaṃ tasmiṃ samaye ottappabalaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye ottappati ottappitabbena ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā -- idaṃ tasmiṃ samaye ottappabalaṃ hoti.
     32. Katamo tasmiṃ samaye alobho hoti?
     Yo tasmiṃ samaye alobho alubbhanā alubbhitattaṃ asārāgo asārajjanā asārajjitattaṃ anabhijjhā alobho kusalamūlaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye alobho hoti.
     33. Katamo tasmiṃ samaye adoso hoti?
     Yo tasmiṃ samaye adoso adussanā adussitattaṃ avyāpādo avyāpajjo adoso kusalamūlaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye adoso hoti.
     34. Katamo tasmiṃ samaye amoho hoti?
     Yā tasmaṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhavyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññabalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññā-āloko paññā-obhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi amoho kusalamūlaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye amoho hoti.


[page 014]
14                    DHAMMA-SAṄGAṆI 35.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     35. Katamā tasmiṃ samaye anabhijjhā hoti?
     Yo tasmiṃ samaye alobho alubbhanā alubbhitattaṃ asārāgo asārajjanā asārajjitattaṃ anabhijjhā alobho kusalamūlaṃ ayaṃ tasmiṃ samaye anabhijjhā hoti.
     36. Katamo tasmiṃ samaye avyāpādo hoti?
     Yo tasmiṃ samaye adoso adussanā adussitattaṃ avyāpādo avyāpajjo adoso kusalamūlaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye abyāpādo hoti.
     37. Katamā tasmiṃ samaye sammādiṭṭhi hoti?
     Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhavyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññā-āloko paññā-obhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi -- ayaṃ tasmiṃ samaye sammādiṭṭhi hoti.
     38. Katamā tasmiṃ samaye hiri hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye hiriyati hiriyitabbena hiriyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā -- ayaṃ tasmiṃ samaye hiri hoti.
     39. Katamaṃ tasmiṃ samaye ottappaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye ottappati ottappitabbena ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā -- idaṃ tasmiṃ samaye ottappaṃ hoti.
     40. Katamā tasmiṃ samaye kāyapassaddhi hoti?
     Yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassa saññākkhandhassa saṅkhārakkhandhassa passaddhi paṭipassaddhi passambhanā paṭipassambhanā paṭipassambhitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye kāyapassaddhi hoti.
     41. Katamā tasmiṃ samaye cittapassaddhi hoti?


[page 015]
                     DHAMMA-SAṄGAṆI 50.                15
     Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhandhassa passaddhi paṭipassaddhi passambhanā paṭipassambhanā paṭipassambhitattaṃ
-- ayaṃ tasmiṃ samaye cittapassaddhi hoti.
     42. Katamā tasmiṃ samaye kāyalahutā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassa saññākkhandhassa saṅkhārakkhandhassa lahutā lahupariṇāmatā adandhaṇatā avitthanatā -- ayaṃ tasmiṃ samaye kāyalahutā hoti.
     43. Katamā tasmiṃ samaye cittalahutā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhandhassa lahutā lahupariṇāmatā adandhanatā avitthanatā -- ayaṃ tasmiṃ samaye cittalahutā hoti.
     44. Katamā tasmiṃ samaye kāyamudutā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassa saññākkhandhassa saṅkhārakkhandhassa mudutā maddavatā akakkhalatā akaṭhinatā -- ayaṃ tasmiṃ samaye kāyamudutā hoti.
     45. Katamā tasmiṃ samaye cittamudutā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhandhassa mudutā maddavatā akakkhaḷatā akaṭhinatā -- ayaṃ tasmiṃ samaye cittamudutā hoti.
     46. Katamā tasmiṃ samaye kāyakammaññatā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassa saññākkhandhassa saṅkhārakkhandhassa kammaññatā kammaññattaṃ kammaññabhāvo -- ayaṃ tasmiṃ samaye kāyakammaññatā hoti.
     47. Katamā tasmiṃ samaye cittakammaññatā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhandhassa kammaññatā kammaññattaṃ kammaññabhāvo -- ayaṃ tasmiṃ samaye cittakammaññatā hoti.
     48. Katamā tasmiṃ samaye kāyapāguññatā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassa saññākkhandhassa saṅkhārakkhandhassa paguṇatā paguṇattaṃ paguṇabhāvoayaṃ tasmiṃ samaye kāyapāguññatā hoti.
     49. Katamā tasmiṃ samaye citta-pāguññatā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhandhassa paguṇatā paguṇattaṃ paguṇabhāvo -- ayaṃ tasmiṃ samaye cittapāguññatā hoti.
     50. Katamā tasmiṃ samaye kāyujjukatā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassa saññakkhandhassa saṅkhārakkhandhassa ujutā ujukatā ajimhatā avaṅkatā akuṭilatā -- ayaṃ tasmiṃ samaye kāyujjukatā hoti.


[page 016]
16                    DHAMMA-SAṄGAṆI 51.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     51. Katamā tasmiṃ samaye cittujjukatā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhandhassa ujutā ujjukatā ajimhatā avaṅkatā akuṭilatā -- ayaṃ tasmiṃ samaye cittujjukatā hoti.
     52. Kātamā tasmiṃ samaye sati hoti?
     Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati -- ayaṃ tasmiṃ samaye sati hoti.
     53. Katamaṃ tasmim samaye sampajaññaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhavyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññā-āloko paññā-obhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi -- idaṃ tasmiṃ samaye sampajaññaṃ hoti.
     54. Katamo tasmiṃ samaye samatho hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa thiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi -- ayaṃ tasmiṃ samaye samatho hoti.
     55. Katamā tasmiṃ samaye vipassanā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhavyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññā-obhāso paññāpajjoto paññāratamaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi -- ayaṃ tasmiṃ samaye vipassanā hoti.
     56. Katamo tasmiṃ samaye paggāho hoti?
     Yo tasmiṃ samaye cetasiko viriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhi thāmo dhiti asithila-parakkamatā anikkhitta-chandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho viriyaṃ viriyindriyaṃ viriyabalaṃ sammāvāyāmo -- ayaṃ tasmiṃ samaye paggāho hoti.


[page 017]
                     DHAMMA-SAṄGAṆI 62.                17
     57. Katamo tasmiṃ samaye avikkhepo hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi -- ayaṃ tasmiṃ samaye avikkhepo hoti. Ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ime dhammā kusalā.
                     Pada-bhājaniyaṃ niṭṭhitaṃ.
                         PAṬHAMA-BHĀṆAVĀRAṂ.
     58. Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti,
dvāyatanāni honti, dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti,
aṭṭhindriyāni honti, pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti, pañcaṅgiko maggo hoti, satta balāni honti, tayo hetū honti, eko phasso hoti, ekā vedanā hoti, ekā saññā hoti, ekā cetanā hoti,
ekaṃ cittaṃ hoti, eko vedanākkhandho hoti, eko saññākkhandho hoti, eko saṅkhārakkhandho hoti, eko viññāṇakkhandho hoti, ekaṃ manāyatanaṃ hoti, ekaṃ manindriyaṃ hoti, ekā mano-viññāṇadhātu hoti, ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā.
     59. Katame tasmiṃ samaye cattāro khandhā honti?
     Vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho.
     60. Katamo tasmiṃ samaye vedanākkhandho hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā -- ayaṃ tasmiṃ samaye vedanākkhandho hoti.
     61. Katamo tasmiṃ samaye saññākkhandho hoti?
     Yā tasmiṃ samaye saññā sañjānanā sañjānitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saññākkhandho hoti.
     62. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso cetanā vitakko vicāro pīti cittass' ekaggatā saddhindriyaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ jīvitindriyaṃ sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi saddhābalaṃ viriyabalaṃ satibalaṃ samādhibalaṃ paññābalaṃ hiribalaṃ ottappabalaṃ alobho adoso amoho anabhijjhā avyāpādo sammādiṭṭhi hiri ottappaṃ kāyapassaddhi cittapassaddhi kāyalahutā cittalahutā kāyamudutā cittamudutā dāyakammaññatā cittakammaññatā kāyapāguññatā cittapāguññatā kāyujjukatā cittujjukatā sati sampajaññaṃ samatho vipassanā paggāho avikkhepo ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandaṃ ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti.


[page 018]
18                     DHAMMA-SAṄGAṆI 62.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     63. Katamo tasmiṃ samaye viññāṇakkhandho hoti?
Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññānakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu -- ayaṃ tasmiṃ samaye viññāṇakkhandho hoti.
     Ime tasmiṃ samaye cattāro khandhā honti.
     64. Katamāni tasmiṃ samaye dvāyatanāni honti?
     Manāyatanaṃ, dhammāyatanaṃ.
     65. Katamaṃ tasmiṃ samaye manāyatanaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu -- idaṃ tasmiṃ samaye manāyatanaṃ hoti.
     66. Katamaṃ tasmiṃ samaye dhammāyatanaṃ hoti?
     Vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho -- idaṃ tasmiṃ samaye dhammāyatanaṃ hoti.
     Imāni tasmiṃ samaye dvāyatanāni honti.
     67. Katamā tasmiṃ samaye dve dhātuyo honti?
Manoviññāṇadhātu, dhammadhātu.
     68. Katamā tasmiṃ samaye manoviññāṇadhātu hoti.
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu -- ayaṃ tasmiṃ samaye manoviññānadhātu hoti.
     69. Katamā tasmiṃ samaye dhammadhātu hoti?


[page 019]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 78.                19
     Vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho ayaṃ tasmiṃ samaye dhammadhātu hoti.
     Imā tasmiṃ samaye dve dhātuyo hoti.
     70. Katame tasmiṃ samaye tayo āhārā honti?
     Phassāhāro, manosañcetanāhāro, viññāṇāhāro.
     71. Katamo tasmiṃ samaye phassāhāro hoti?
     Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye phassāhāro hoti.
     72. Katamo tasmiṃ samaye manosañcetanāhāro hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cetanā sañcetanā saṃcetayitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye manosañcetanāhāro hoti.
     73. Katamo tasmiṃ samaye viññāṇāhāro hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu -- ayaṃ tasmiṃ samaye viññāṇāhāro hoti.
     Ime tasmiṃ samaye tayo āhārā honti.
     74. Katamāni tasmiṃ samaye aṭṭhindriyāni honti?
     Saddhindriyaṃ, viriyindriyaṃ, satindriyaṃ, samādhindriyaṃ, paññindriyaṃ, manindriyaṃ, somanassindriyaṃ, jīvi tindriyaṃ.
     75. Katamaṃ tasmiṃ samaye saddhindriyaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye saddhā saddahanā okappanā abhippasādo saddhā saddhindriyaṃ saddhābalaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye saddhindriyaṃ hoti.
     76. Katamaṃ tasmiṃ samaye viriyindriyaṃ hoti?
Yo tasmiṃ samaye cetasiko viriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhi thāmo dhiti asithila-parakkamatā anikkhitta-chandatā anikkhitta-dhuratā dhurasampaggāho viriyaṃ viriyindriyaṃ viriyabalaṃ sammāvāyāmo -- idaṃ tasmiṃ samaye viriyindriyaṃ hoti.
     77. Katamaṃ tasmiṃ samaye satindriyaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asaṃmussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati -- idaṃ tasmiṃ samaye satindriyaṃ hoti.
     78. Katamaṃ tasmim samaye samādhindriyaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samā dhibalaṃ sammāsamādhi -- idaṃ tasmiṃ samaye samādhindriyaṃ hoti.


[page 020]
20                     DHAMMA-SAṄGAṆI 78.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     79. Katamaṃ tasmiṃ samaye paññindriyaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhavyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññā-āloko paññā-obhāso paññāpajjoto paññāratanam amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi -- idaṃ tasmiṃ samaye paññindriyaṃ hoti.
     80. Katamaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu -- idaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti.
     81. Katamam tasmiṃ samaye somanassindriyaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā -- idaṃ tasmiṃ samaye somanassindriyaṃ hoti.
     82. Katamaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti?
     Yo tesaṃ arūpīnaṃ dhammānaṃ āyu ṭhiti yapanā yāpanā iriyanā vattanā pālanā jīvitaṃ jīvitindriyaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti.
     Imāni tasmiṃ samaye aṭṭhindriyāni honti.
     83. Katamaṃ tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti?
     Vitakko, vicāro, pīti, sukhaṃ, cittass' ekaggatā.
     84. Katamo tasmiṃ samaye vitakko hoti?
     Yo tasmiṃ samaye takko vitakko saṅkappo appanā vyappanā cetaso abhiniropanā sammāsaṅkappo -- ayaṃ tasmiṃ samaye vitakko hoti.
     85. Katamo tasmiṃ samaye vicāro hoti?
     Yo tasmiṃ samaye cāro vicāro anuvicāro upavicāro cittassa anusandhanatā anupekkhanatā -- ayaṃ tasmiṃ samaye vicāro hoti.
     86. Katamā tasmiṃ samaye pīti hoti?


[page 021]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 93.                21
Yā tasmiṃ samaye pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa -- ayaṃ tasmiṃ pīti hoti.
     87. Katamaṃ tasmiṃ samaye sukhaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā -- idaṃ tasmiṃ samaye sukhaṃ hoti.
     88. Katamā tasmiṃ samaye cittass' ekaggatā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi -- ayaṃ tasmiṃ samaye cittass' ekaggatā hoti.
     Idaṃ tasmiṃ samaye pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti.
     89. Katamo tasmiṃ samaye pañcaṅgiko maggo hoti?
     Sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvāyāmo, sammāsati,
sammāsamādhi.
     90. Katamā tasmiṃ samaye sammādiṭṭhi hoti?
     Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā pandiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhavyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññā-āloko paññā-obhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi -- ayaṃ tasmiṃ samaye sammādiṭṭhi hoti.
     91. Katamo tasmiṃ samaye sammāsaṅkappo hoti?
     Yo tasmiṃ samaye takko vitakko saṅkappo appanā vyappanā cetaso abhiniropanā sammāsaṅkappo -- ayaṃ tasmiṃ samaye sammāsaṅkappo hoti.
     92. Katamo tasmiṃ samaye sammāvāyāmo hoti?
     Yo tasmiṃ samaye cetasiko viriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhi thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho viriyaṃ viriyindriyaṃ viriyabalaṃ sammāvāyāmo -- ayaṃ tasmiṃ samaye sammāvāyāmo hoti.
     93. Katamā tasmiṃ samaye sammāsati hoti?
     Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhā raṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati -- ayaṃ tasmiṃ samaye sammāsati hoti.


[page 022]
22                     DHAMMA-SAṄGAṆI 93.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     94. Katamo tasmiṃ samaye sammāsamādhi hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi -- ayaṃ tasmiṃ samaye sammāsamādhi hoti.
     Ayaṃ tasmiṃ samaye pañcaṅgiko maggo hoti.
     95. Katamāni tasmiṃ samaye satta balāni honti?
     Saddhābalaṃ, viriyabalaṃ, satibalaṃ, samādhibalaṃ, paññābalaṃ hiribalaṃ, ottappabalaṃ.
     96. Katamaṃ tasmiṃ samaye saddhābalaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye saddhā saddahanā okappanā abhippasādo saddhā saddhindriyaṃ saddhābalaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye saddhābalaṃ hoti.
     97. Katamaṃ tasmiṃ samaye viriyabalaṃ hoti?
     Yo tasmiṃ samaye cetasiko viriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhi thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho viriyaṃ viriyindriyaṃ viriyabalaṃ sammāvāyāmo.
     Idaṃ tasmiṃ samaye viriyabalaṃ hoti.
     98. Katamaṃ tasmiṃ samaye satibalaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati -- idaṃ tasmiṃ samaye satibalaṃ hoti.
     99. Katamaṃ tasmiṃ samaye samādhibalaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasaṭā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi -- idaṃ tasmiṃ samaye samādhibalaṃ hoti.
     100. Katamaṃ tasmiṃ samaye paññābalaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhavyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññā āloko paññā-obhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi -- idaṃ tasmiṃ samaye paññābalaṃ hoti.


[page 023]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 109.                23
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     101. Katamaṃ tasmiṃ samaye hiribalaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye hiriyati hiriyitabbena hiriyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā -- idaṃ tasmiṃ samaye hiribalaṃ hoti.
     102. Katamaṃ tasmiṃ samaye ottappabalaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye ottappati ottappitabbena ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā -- idaṃ tasmiṃ samaye ottappabalaṃ hoti.
     Imāmi tasmiṃ samaye satta balāni honti.
     103. Katame tasmiṃ samaye tayo hetū honti?
     Alobho, adoso amoho.
     104. Katamo tasmiṃ samaye alobho hoti?
     Yo tasmiṃ samaye alobho alubbhanā alubbhitattaṃ asārāgo asārajjanā asārajjitattaṃ anabhijjhā alobho kusalamūlaṃ - ayaṃ tasmiṃ samaye alobho hoti.
     105. Katamo tasmiṃ samaye adoso hoti?
     Yo tasmiṃ samaye adoso adussanā adussitattaṃ avyāpādo avyāpajjo adoso kusalamūlaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye adoso hoti.
     106. Katamo tasmiṃ samaye amoho hoti?
     Ya tasmiṃ samaye paññā pajānanā . . . pe (43) . . .
amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi -- ayaṃ tasmiṃ samaye amoho hoti.
          Ime tasmiṃ samaye tayo hetū honti.
     107. Katamo tasmiṃ samaye eko passo hoti?
     Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā samphusanā samphusi-
     tattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye eko phasso hoti.
     108. Katamā tasmiṃ samaye ekā vedanā hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā -- ayaṃ tasmiṃ samaye ekā vedanā hoti.
     109. Katamā tasmiṃ samaye ekā saññā hoti?


[page 024]
24                     DHAMMA-SAṄGAṆI 109.
     Yā tasmiṃ samaye saññā sañjānanā sañjānitattaṃ ayaṃ tasmiṃ samaye ekā saññā hoti.
     110. Katamā tasmiṃ samaye ekā cetanā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cetamā sañcetanā cetayitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye ekā cetanā hoti.
     111. Katamaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ cittaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā mamoviññāṇadhātu -- idaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ cittaṃ hoti.
     112. Katamo tasmiṃ samaye eko vedanākkhandho hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā -- ayaṃ tasmiṃ samaye eko vedanākkhandho hoti.
     113. Katamo tasmiṃ samaye eko saññākkhandho hoti?
     Yā tasmiṃ samaye saññā sañjānanā sañjānitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye eko saññākkhandho hoti.
     114. Katamo tasmiṃ samaye eko saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso vedanā vitakko vicāro pīti cittass' ekaggatā saddhindriyaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññidriyaṃ jīvitindriyaṃ sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi saddhābalaṃ viriyabalaṃ satibalaṃ samādhibalaṃ paññābalaṃ hiribalaṃ ottappabalaṃ alobho adoso amoho anabhijjhā avyāpādo sammādiṭṭhi hiri ottappaṃ kāyapassaddhi cittapassaddhi kāyalahutā cittalahutā kāyamudutā cittamudutā kāyakammaññatā cittakammaññatā kāyapāguññatā cittapāguññatā kāyujjukatā cittujjukatā sati sampajaññaṃ samatho vipassanā paggāho avikkhepo -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā, ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye eko saṅkhārakkhandho hoti.
     115. Katamo tasmiṃ samaye eko viññāṇakkhandho hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu -- ayaṃ tasmiṃ samaye eko viññāṇakkhandho hoti.


[page 025]
                         DHAMMA-SAṄGAṆI 123.                     25
     116. Katamaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ manāyatanaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññaṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu -- idaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ manāyatanaṃ hoti.
     117. Katamaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ manindriyaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu -- idaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ manindriyaṃ hoti.
     118. Katamā tasmiṃ samaye ekā manoviññāṇadhātu hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññaṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu -- ayaṃ tasmiṃ samaye ekā manoviññāṇadhātu hoti.
     119. Katamaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti?
     Vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho -- idaṃ tasmiṃ samaye ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti.
     120. Katamā tasmiṃ samaye ekā dhammadhātu hoti?
     Vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho -- ayaṃ tasmiṃ samaye ekā dhammadhātu hoti.
     Ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā.
                          Koṭṭhāsavāraṃ.
     121. Tasmiṃ kho pana samaye dhammā honti, khandhā honti, āyatanāni honti, dhātuyo honti, āhārā honti, indriyāni honti, jhānaṃ hoti, maggo hoti, balāni honti, hetū honti,
phasso hoti, vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti,
vedanākkhandho hoti, saññākkhandho hoti,saṅkhārakkhandho hoti, viññāṇakkhandho hoti, manāyatanaṃ hoti, manindriyaṃ hoti, manoviññāṇadhātu hoti, dhammāyatanaṃ hoti, dhammadhātu hoti, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā.
     122. Katame tasmiṃ samaye dhammā honti?
     Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho,
viññāṇakkhandho -- ime tasmiṃ samaye dhammā honti.
     123. Katame tasmiṃ samaye khandhā honti?


[page 026]
26                     DHAMMA-SAṄGAṆI 123.
     Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho,
viññāṇakkhandho -- ime tasmiṃ samaye khandhā honti.
     124. Katamāni tasmiṃ samaye āyatanāni honti?
     Manāyatanaṃ dhammāyatanaṃ -- imāni tasmiṃ samaye āyatanāni honti.
     125. Katamā tasmiṃ samaye dhātuyo honti?
     Manoviññāṇadhātu dhammadhātu, imā tasmiṃ samaye dhātuyo honti.
     126. Katame tasmiṃ samaye āhārā honti?
     Phassāhāto manosañcetanāhāro viññāṇāhāro -- ime tasmiṃ samaye āhārā honti.
     127. Katamāni tasmiṃ samaye indriyāni honti?
     Saddhindriyaṃ, viriyindriyaṃ, satindriyaṃ, samādhindriyaṃ paññindriyaṃ, manindriyaṃ, somanassindriyaṃ, jīvitindriyaṃ -- imāni tasmiṃ samaye indriyāni honti.
     128. Katamaṃ tasmiṃ samaye jhānaṃ hoti?
     Vitakko vicāro pīti sukhaṃ cittass' ekaggatā -- idaṃ tasmiṃ samaye jhānaṃ hoti.
     129. Katamo tasmiṃ samaye maggo hoti?
     Sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi -- ayaṃ tasmiṃ samaye maggo hoti.
     130. Katamāni tasmiṃ samaye balāni honti?
     Saddhābalaṃ, viriyabalaṃ, satibalaṃ, samādhibalaṃ, paññābalaṃ, hiribalaṃ, ottappabalaṃ -- imāni tasmiṃ samaye balāni honti.
     131. Katame tasmiṃ samaye hetū honti?
     Alobho adoso amoho -- ime tasmiṃ samaye hetū honti.
     132-145. The questions repeated with . . . pe (107-120) . . . phasso vedanā saññā cetanā cittaṃ vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇadhātu dhammāyatanaṃ dhammadhātu ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā.
                    Suññatavāro. Paṭhamacittaṃ.
     146. Katame dhammā kusalā?


[page 027]
                         DHAMMA-SAṄGAṆI 147.                    27
     Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti, somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ sasaṅkhārena rūpārammaṇaṃ vā . . . pe (147) . . . dhammārammaṇaṃ vā, yaṃ yaṃ vā pan' ārabbha tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe (147) . . . avikkhepo hoti . . . pe (147) . . . ime dhammā kusalā.
                              Dutiyaṃ.
     147. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti, somanassasahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā, yaṃ yaṃ vā pan' ārabbha tasmiṃ samaye phasso hoti, vedanā hoti,
saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, vitakko hoti, vicāro hoti,
pīti hoti, sukhaṃ hoti, cittass' ekaggatā hoti, saddhindriyaṃ hoti, viriyindriyaṃ hoti, satindriyaṃ hoti, samādhindriyaṃ hoti, manindriyaṃ hoti, somanassindriyaṃ hoti, jīvitindriyam hoti, sammādiṭṭhi hoti, sammāsaṅkappo hoti, sammāvāyāmo hoti, sammāsati hoti, sammāsamādhi hoti, saddhābalaṃ hoti,
viriyabalaṃ hoti, satibalaṃ hoti, samādhibalaṃ hoti, hiribalaṃ hoti, ottappabalaṃ hoti, alobho hoti, adoso hoti, anabhijjhā hoti, avyāpādo hoti, hiri hoti, ottappaṃ hoti, kāyapassadhi hoti, cittapassaddhi hoti, kāyalahutā hoti, cittalahutā hoti,
kāyamudutā hoti, cittamudutā hoti, kāyakammaññatā hoti,
cittakammaññatā hoti, kāyapāguññatā hoti, cittapāguññatā hoti, kāyujjukatā hoti, cittujjukatā hoti, sati hoti,samatho hoti, paggāho hoti, avikkhepo hoti, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammāime dhammā kusalā. Tasmiṃ kho pano samaye cattāro khandhā honti; dvāyatanāni honti, dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti, sattindriyāni honti, pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti,
caturaṅgiko maggo hoti, cha balāni honti, dve hetū honti,
eko phasso hoti . . . pe (58) . . . ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā.
                              Tatiyaṃ.


[page 028]
28                     DHAMMA-SAṄGAṆI 148.
     148. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso . . . pe (62) . . . saṅkhārakkhandho hoti . . .
pe . . . ime dhammā kusalā.
     149. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ . . . pe (147) . . .
avikkhepo hoti . . . pe (147) . . . ime dhammā kusalā.
                              Catutthaṃ
     150. Katame dhammā kusalā.
     Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ . . . pe (156) . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     151. Katamo tasmiṃ samaye phasso hoti?
     Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti.
     152. Katamā tasmiṃ samaye vedanā hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye tajjā manoviññāṇadhātu samphassajaṃ cetasihaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā -- ayaṃ tasmiṃ samaye vedanā hoti . . . pe . . .
     153. Katamā tasmiṃ samaye upekkhā hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā -- ayaṃ tasmiṃ samaye upekkhā hoti . . . pe . . .
     154. Katamaṃ tasmiṃ samaye upekkhindriyaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ . . . pe (153) . . . vedanā idaṃ tasmiṃ samaye upekkhindriyaṃ hoti . . . pe . . . ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā.
     Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti dvāyatanāni honti, dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti,
aṭṭhindriyāni honti, caturaṅkikaṃ jhānaṃ hoti, pañcaṅgiko maggo hoti, satta balāni honti, tayo hetū honti, eko phasso hoti . . . pe (58) . . . ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā . . . pe . . . (59-61)


[page 029]
                         DHAMMA-SAṄGAṆI 157.                29
     155. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti
     Passo . . . pe (62) . . . saṅkhārakkhandho hoti.
                         Ime dhammā kusalā.
                              Pañcamaṃ.
     156. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti, upekkhāsahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ sasaṅkhāreṇa rūpārammaṇaṃ vā . . . pe . . . dhammārammaṇaṃ vā, yaṃ yaṃ vā pan' ārabbha tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . ime dhammā kusalā.
                              Chaṭṭhaṃ.
     157. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā, yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye phasso hoti, vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, vitakko hoti, vicāro hoti,
upekkhā hoti, cittass' ekaggatā hoti, saddhindriyaṃ hoti,
viriyindriyaṃ hoti, satindriyaṃ hoti, samādhindriyaṃ hoti,
ñāṇindriyaṃ hoti, upekkhindriyaṃ hoti, jīvitindriyaṃ hoti,
sammāsaṅkappo hoti, sammāvāyāmo ghoti, sammāsati hoti,
sammāsamādhi hoti, saddhābalaṃ hoti, viriyabalaṃ hoti, satibalaṃ hoti, samādhibalaṃ hoti, hiribalaṃ hoti, ottappabalaṃ hoti, alobho hoti, adoso hoti, anabhijjhā hoti, avyāpādo hoti,
hiri hoti, ottappaṃ hoti, kāyapassaddhi hoti, cittapassaddhi hoti, kāyalahutā hoti, cittalahutā hoti, kāyamudutā hoti,
cittamudutā hoti, kāyakāmmaññatā hoti, cittakammaññatā hoti, kāyapāguññatā hoti, cittapāguññatā hoti, kāyujjukatā hoti, cittujjukatā hoti, sati hoti, sampajaññaṃ hoti, samatho hoti, paggāho hoti, avikkhepe hoti; ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā. Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti, dvāyatanāni honti, dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti,


[page 030]
30                     DHAMMA-SAṄGAṆI 157.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] sattindriyāni honti, caturaṅgikaṃ jhānaṃ hoti,
caturaṅgiko maggo hoti, cha balāni honti, dve hetū honti,
eko phasso hoti . . . pe (58) . . . ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti,
ekā dhammadhātu hoti -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā . . . pe . . . (59-61)
     158. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso cetanā vitakko vicāro cittass' ekaggatā saddhindriyaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ jīvitindriyaṃ sammāsaṅkappo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi, saddhābalaṃ, viriyabalaṃ, satibalaṃ, samādhibalaṃ,
hiribalaṃ ottappabalaṃ, alobho, adoso, anabhijjhā, avyāpādo,
hiri, ottappaṃ, kāyapassaddhi, cittapassaddhi, kāyalahutā,
cittalahutā, kāyamudutā, cittamudutā, kāyakammaññatā, cittakammaññatā, kāyapāguññatā, cittapāguññatā, kāyujjukatā,
cittujjukatā, sati, samatho, paggāho, avikkhepo, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā, ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ, ṭhapetvā saññākkhandhaṃ, ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ; ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā.
                              Sattamaṃ.
     159. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti, upekkhāsahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ sasaṅkhārena rūpārammaṇaṃ vā . . . pe (147) . . . dhammārammaṇaṃ vā,
yaṃ yaṃ vā panārabbha tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe (147) . . . avikkhepo hoti . . . pe (147) . . . ime dhammā kusalā.
                              Aṭṭhamaṃ.
                    Kāmāvacara-aṭṭhamahācittāni.
                         DUTIYAṂ BHĀṆAVĀRAM.


[page 031]
                     DHAMMA-SAṄGAṆI 163.           31
     160. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicc' eva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe (147) . . . avikkhepo hoti -- ye vā pana tasmim samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā.
     161. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhavaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti, vedanā hoti, saññā hoti,cetanā hoti,
cittaṃ hoti, pīti hoti,sukhaṃ hoti,citass' ekaggatā hoti, saddhindriyaṃ hoti, viriyindriyaṃ hoti, satindriyaṃ hoti, samādhindriyaṃ hoti, paññindriyaṃ hoti, manindriyaṃ hoti, somanassindriyaṃ hoti, jīvitindriyaṃ hoti, sammādiṭṭhi hoti, sammāvāyāmo hoti . . . pe (157) . . . paggāho hoti, avikkhepo hoti --ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā.
     Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti dvāyatanāni honti dve dhātuyo honti tayo āhārā honti aṭṭhindriyāni honti tivaṅgikaṃ jhānaṃ hoti caturaṅgiko maggo hoti, satta balāni honti tayo hetū honti eko phasso hoti . . . pe . . .
ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā . . . pe.
     162. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso cetanā pīti cittas' ekaggatā saddhindriyaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ jīvitindriyaṃ sammādiṭṭhi sammāvāyāmo . . . pe (158) . . . paggāho avikkhepo ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā, ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ - ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti . . . pe . . .
ime dhammā kusalā.
     163. Katame dhammā kusalā?


[page 032]
32                     DHAMMA-SAṄGAṆI 163.
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno sukhañ ca kāyena paṭisaṃvedeti yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti upekkhako satimā sukhavihārīti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti vedanā hoti saññā hoti cetanā hoti cittaṃ hoti sukhaṃ hoti cittass' ekaggatā hoti saddhindriyaṃ hoti viriyindriyaṃ hoti samādhindriyam hoti paññindriyaṃ hoti manindriyaṃ hoti somanassindriyaṃ hoti jīvitindriyaṃ hoti sammādiṭṭhi hoti sammāsati hoti sammāvāyāmo hoti . . . pe (157) . . . paggāho hoti avikkhepo hoti ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā . . . pe . . . Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti dvāyatanāni honti dve dhātuyo honti tayo āhārā honti aṭṭhindriyāni honti duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti caturaṅgiko maggo hoti satta balāni honti tayo hetū honti eko phasso hoti . . . pe . . . ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti ekā dhammadhātu hoti -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā . . . pe . . .
     164. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso cetanā cittass' ekaggatā saddhindriyaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ jīvitindriyaṃ sammādiṭṭhi sammāvāyāmo . . . pe (148) . . . paggāho avikkhepo, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ - ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā.
     165. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pavānā pubb' eva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhā satipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati paṭhavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti vedanā hoti saññā hoti cetanā hoti cittaṃ hoti upekkhā hoti cittass' ekaggatā hoti saddhindriyaṃ hoti viriyindriyaṃ hoti satindriyaṃ hoti samādhindriyaṃ hoti paññindriyaṃ hoti manindriyaṃ hoti upekkhindriyaṃ hoti jīvitindriyaṃ hoti sammādiṭṭhi hoti sammāvāyāmo hoti .


[page 033]
                         DHAMMA-SAṄGAṆI 168.                     33
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe (157) . . . paggāho hoti avikkhepo hoti -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā . . . pe . . .
tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti dvāyatanāni honti dve dhātuyo honti tayo āhārā honti atthindriyāni honti duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti caturaṅgiko maggo hoti satta balāni honti tayo hetū honti eko phasso hoti . . . pe (58) . . . ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti ekā dhammadhātu hoti ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā . . . pe . . . (59-61)
     166. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso cetanā cittassekaggatā saddhindriyaṃ viriyindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ jīvitindriyaṃ sammādiṭṭhi sammāvāyāmo . . . pe . . . paggāho avikkhepo ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
                          Catukkanayo.
     167. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     168. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti avitakkaṃ vicāramattaṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti vedanā hoti saññā hoti cetanā hoti cittaṃ hoti vicāro hoti pīti hoti sukhaṃ hoti cittass' ekaggatā hoti saddhindriyaṃ hoti viriyindriyaṃ hoti satindriyaṃ hoti samādhindriyaṃ hoti paññindriyaṃ hoti manindriyaṃ hoti somanassindriyaṃ hoti jīvitindriyaṃ hoti sammādiṭṭhi hoti sammāvāyāmo hoti . . . pe . . . paggāho hoti avikkhepo hoti ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ime dhammā kusalā .


[page 034]
34                     DHAMMA-SAṄGAṆI 168.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti dvāyatanāni honti dve dhātuyo honti tayo āhārā honti aṭṭhindriyāni honti caturaṅgikaṃ jhānaṃ hoti caturaṅgiko maggo hoti satta balāni honti tayo hetū honti eko phasso hoti . . . pe . . . ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti ekā dhammadhātu hoti -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭicasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā . . . pe . . . (59-61)
     169. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso cetanā vicāro pīti cittass' ekaggatā saddhindriyaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ jīvitindriyaṃ sammādiṭṭhi sammāvāyāmo . . . pe . . .
paggāho avikkhepo ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhāpetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññānakkhandhaṃ ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti . . . pe . . .
ime dhammā kusalā.
     170. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti vedanā hoti saññā hoti cetanā hoti cittaṃ hoti pīti hoti sukhaṃ hoti cittass' ekaggatā hoti saddhindriyaṃ hoti viriyindriyaṃ hoti satindriyaṃ hoti samādhindriyaṃ hoti paññindriyaṃ hoti manindriyaṃ hoti somanassindriyaṃ hoti jīvitindriyaṃ hoti sammādiṭṭhi hoti sammāvāyāmo hoti . . . pe . . . paggāho hoti avikkhepo hoti ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā . . . pe . . . (157)
     Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti dvāyatanāni honti dve dhātuyo honti tayo āhārā honti aṭṭhindriyāni honti tivaṅgikaṃ jhānaṃ hoti caturaṅgiko maggo hoti satta balāni honti tayo hetū honti eko phasso hoti . . . pe . . .
ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā . . . pe . . . (59-61)
     171. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso cetanā pīti [sukhaṃ] citass' ekaggatā saddhindri yaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ jīvitindriyaṃ sammādiṭṭhi sammāvāyāmo .


[page 035]
                         DHAMMA-SAṄGAṆI 174.                35
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . .
paggāho avikkhepo ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā, ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ, ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     172. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti pītiyā ca virāgā . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati paṭhavīkasiṇaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti vedanā hoti saññā hoti cetanā hoti cittaṃ hoti sukhaṃ hoti cittass' ekaggatā hoti saddhindriyaṃ hoti viriyindriyaṃ hoti satindriyaṃ hoti samādhindriyaṃ hoti paññindriyaṃ hoti manindriyaṃ hoti somanass' indriyaṃ hoti jīvitindriyaṃ hoti sammādiṭṭhi hoti sammāvāyāmo hoti . . . pe . . .
paggāho hoti avikkhepo hoti ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā . . . pe . . . tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti dvāyatanāni honti dve dhātuyo honti tayo āhārā honti aṭṭhindriyāni honti duvaṅgihaṃ jhānaṃ hoti caturaṅgiko maggo hoti satta balāni honti tayo hetū honti eko phasso hoti . . . pe . . . ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti ekā dhammadhātu hoti ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā . . . pe . . . (59-61)
     173. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakhandho hoti?
     Phasso cetanā citass' ekaggatā saddhindriyaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ jīvitindriyaṃ sammādiṭṭhi sammāvāyāmo . . . pe . . . paggāho avikkhepo ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ,
ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti . . . pe . . .
ime dhammā kusalā.
     174. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sakhassa ca pahānā . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇam tasmiṃ samaye phasso hoti vedanā hoti saññā hoti cetanā hoti cittaṃ hoti upekkhā goti cittass' ekaggatā hoti saddhindriyaṃ hoti viriyindriyaṃ hoti satindriyaṃ hoti samādhindriyaṃ hoti paññindriyaṃ hoti manindriyaṃ hoti upekkhindriyaṃ hoti jīvitindriyaṃ hoti sammādiṭṭhi hoti sammāvāyāmo hoti .


[page 036]
36                     DHAMMA-SAṄGAṆI 174.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . paggāho hoti avikkhepo hoti ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā . . . pe . . . (157) tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti dvāyatanāni honti dve dhātuyo honti tayo āhārā honti aṭṭhindriyāni honti duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti caturaṅgiko maggo hoti satta balāni honti tayo hetu honti eko phasso hoti . . . pe . . . (58) ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti ekā dhammadhātu hoti, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā . . . pe . . . (59-61)
     175. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso cetanā cittass' ekaggatā saddhindriyaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ jīvitindriyaṃ sammādiṭṭhi sammāvāyāmo . . . pi . . . paggāho avikkhepo ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
                          Pañcakanayo.
     176. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ pathavīkasiṇaṃ - tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo koti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     177. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ pathavīkasiṇaṃ tas miṃ samaye phass hoti .


[page 037]
                         DHAMMA-SAṄGAṆI 182.           37
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . avikkhepo hoti . . .
pe . . . ime dhammā kusalā.
     178. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ dandhābiññaṃ pathavīkasiṇaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     179. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ pathavīkasinaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . ime dhammā kusalā.
     180. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . .
pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ pathavīkasiṇaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ pathavīkasiṇaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ pathavīkasinaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ pathavīkasiṇaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
                          Catasso paṭipadā.
     181. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati parittaṃ parittārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     182. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati parittaṃ appamāṇārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti .


[page 038]
38                     DHAMMA-SAṄGAṆI 182.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     183. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye tūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati appamāṇaṃ parittārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     184. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati apamāṇaṃ appamāṇārammaṇaṃ pathavīkasimaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . .
pe . . . ime dhammā kusalā.
     185. Katame dhammā kusalā?
     Yasmim samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . .
pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati parittaṃ parittārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ . . . pe . . . parittaṃ appamānārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ . . . pe . . .
appamāṇaṃ parittārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ . . . pe . . .
appamāṇaṃ appamāṇārammaṇaṃ pathavīkasiṇam, tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti -- ime dhammā kusalā.
                         Cattāri ārammaṇāni.
     186. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadam dandhābhiññaṃ parittaṃ parittārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti -- ime dhammā kusalā.
     187. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ parittaṃ appamā nārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ,


[page 039]
                         DHAMMA-SAṄGAṆI 193.           39
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     188. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhāṇaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appamāṇaṃ parittārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . .
pe . . . avikkhepo hoti . . . pe.. ime dhammā kusalā.
     189. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appamāṇaṃ appamāṇārammaṇaṃ paṭhavīkasiṇaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     190. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ parittaṃ parittārammaṇaṃ paṭhavīkasiṇaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     191. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ parittaṃ appamānārammaṇaṃ paṭhavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     192. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kamehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadam khippābhiññaṃ appamāṇam parittārammaṇaṃ paṭhavīkasiṇaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . .
pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     193. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kamehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja vi harati dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appamāṇaṃ appamānārammaṇaṃ paṭhavīkasiṇaṃ,


[page 040]
40                     DHAMMA-SAṄGAṆI 193.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     194. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kamehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ parittārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     195. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kamehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ parittaṃ appamāṇārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . .
pe . . . avikkhepo hoti . . . ime dhammā kusalā
     196. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiṇṇaṃ appamāṇaṃ parittārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . .
pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     197. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appamāṇaṃ appamānārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . .
pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     198. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ parittaṃ parittārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     199. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ parittaṃ appamāṇā rammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti .


[page 041]
                         DHAMMA-SAṄGAṆI 202.           41
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     200. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appamānaṃ parittārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     201. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appamānaṃ appamāṇarammaṇaṃ pathavīkasinaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     202. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . .
pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ parittaṃ parittārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ . . . pe . . .
dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ parittaṃ appamāṇārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appamāṇaṃ parittārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ . . .
pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appamāṇaṃ appamāṇārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ parittaṃ parittārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ parittaṃ appamāṇārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ . . . pe . . .
dukkhāpaṭipadaṃ khippabhiññaṃ appamāṇaṃ parittārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appamāṇaṃ appamāṇārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ parittaṃ parittārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ . . .pe . . . sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ parittaṃ appamānārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appamāṇaṃ parittārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ . . . pe . . .


[page 042]
42                     DHAMMA-SAṄGAṆI 202.
sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appamāṇaṃ appamāṇārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ parittaṃ parittārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ . . .
pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ parittaṃ appamāṇārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appamāṇaṃ parittārammaṇaṃ paṭhavīkasiṇaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appamāṇaṃ appamāṇārammaṇaṃ pathavīkasiṇaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
                          Soḷasakkhattukaṃ.
     203. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati āpokasiṇaṃ . . . pe . . . tejokasiṇaṃ . . . pe . . . vāyokasiṇaṃ . . . pe . . . nīlakasiṇaṃ . . . pe . . . pītakasiṇaṃ . . . pe . . . lohitakasiṇaṃ . . . pe . . . odātakasiṇaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti -- ime dhammā kusalā.
                Aṭṭhakasiṇaṃ soḷasakkhattukaṃ.
     204. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattam arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     205. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . .
dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati -- tasmiṃ samaye phasso hoti .


[page 043]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 210.      43
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     206. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     207. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     208. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti, ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti -- ime dhammā kusalā.
     209. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     210. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . .
dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . .
catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ khippā bhiññaṃ .


[page 044]
44                DHAMMA-SAṄGAṆI 210
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ . . .
pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe,.. ime dhammā kusalā.
                          Catasso paṭipadā.
     211. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati parittaṃ parittārammaṇaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     212. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati appamāṇaṃ parittārammaṇaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     213. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni, tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . .
pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . .pe . . . tatiyaṃ jhānam . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati parittaṃ parittārammaṇaṃ . . . pe . . . appamāṇaṃ parittārammaṇaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
ime dhammā kusalā.
                          Dve ārammaṇāni.
     214. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ parittaṃ parittārammanaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti .


[page 045]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 219.                     45
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . avikkepo hote . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     215. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni, tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appamāṇaṃ parittārammaṇaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     216. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni, tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ parittaṃ parittārammaṇaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     217. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appamāṇaṃ parittārammaṇaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . .pe . . . ime dhammā kusalā.
     218. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni; tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ dandhāvhiññaṃ parittaṃ parittārammaṇaṃ: tasmiṃ samaye phasso hote . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . .ime dhammā kusalā.
     219. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . .


[page 046]
46                     DHAMMA-SAṄGANI 219.
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appamāṇaṃ parittārammaṇaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . .pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     220. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ parittaṃ parittārammaṇaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . .
pe . . . avikkhepo hoti -- ime dhammā kusalā.
     221. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe.. paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appamāṇaṃ parittārammaṇaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti -- ime dhammā kusalā.
     222. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . .
dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . .
catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ parittaṃ parittārammaṇaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appamāṇaṃ parittārammaṇaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ parittaṃ parittārammaṇaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appamāṇaṃ parittārammaṇaṃ . . . pe . . .
sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ parittaṃ parittārammaṇaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appamāṇaṃ parittārammaṇaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ parittaṃ parittārammaṇaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appamāṇaṃ parittārammaṇaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā
                          Aṭṭhakkhattuṃ.


[page 047]
                         DHAMMA-SAṄGAṆI 227.                     47
     223. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . .
pe . . . ime dhammā kusalā.
     224. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe.. dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . .
tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . . pe paṭhamaṃ jhānaṃ . . .pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
                         Idaṃ pi aṭṭhakkhattuṃ.
     225. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni: tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     226. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni: tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . .
pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     227. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni: tāni abhi bhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi .


[page 048]
48                     DHAMMA-SAṄGAṆI 227.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     228. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni: tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     229. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe..
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati -- sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe.. ime dhammā kusalā.
     230. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati -- sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     231. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni: tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vitakkavicāraṇaṃ rūpasamā . . .
pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
                     Catasso paṭipadā.


[page 049]
                         DHAMMA-SAṄGAṆI236.                     49
     232. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni: tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasamajja viharati parittaṃ appamāṇārammaṇaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     233. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiya maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni: tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati appamāṇaṃ appamāṇārammaṇaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     234. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni: tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . .
pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati parittaṃ appamāṇārammaṇaṃ . . . pe . . . appamāṇaṃ appamāṇārammaṇaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . .
pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
                          Dve ārammaṇāni.
     235. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ parittaṃ appamāṇārammaṇaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe ime dhammā kusalā.
     236. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni: tāni abhi bhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi .


[page 050]
50                     DHAMMA-SAṄGAṆI 236.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appamāṇaṃ appamāṇārammaṇaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     237. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni: tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ parittaṃ appamāṇārammaṇaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     238. Katame dhammā kusalaṃ?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni: tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appamāṇaṃ appamāṇārammaṇaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     239. Katame dhammā kusalaṃ?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni: tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ parittaṃ appamāṇārammaṇaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     240. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni: tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appamāṇaṃ appamāṇārammaṇaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     241. Katame dhammā kusalā?


[page 051]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 243.                    51
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni: tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ parittaṃ appamāṇārammaṇaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     242. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni: tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appamāṇaṃ appamāṇārammaṇaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . ime dhammā kusalā.
     243. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . .
pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . .
pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadam dandhābhiññaṃ parittaṃ appamāṇārammaṇaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appamāṇaṃ appamāṇārammaṇaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ parittaṃ appamāṇārammaṇaṃ . . . pe . . .
dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appamāṇaṃ appamāṇārammaṇaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ parittaṃ appamāṇārammaṇaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appamāṇaṃ appamāṇārammaṇaṃ . . . pe sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ parittam appamāṇārammaṇaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appamāṇaṃ appamāṇārammaṇaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
                          Aparaṃ pi aṭṭhakkhattukam.


[page 052]
52                         DHAMMA-SAṄGAṆI 244.
     244. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇāni: tāni abhibhuyya jānāmi pasāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     245. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . .
tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . . pe paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
                          idam pi aṭṭhakkhattukaṃ.
     246. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati nīlāni nīlavaṇṇāni nīlanidassanāni nīlanibhāsāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     247. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati pītāni pītavaṇṇāni pītanidassanāni pītanibhāsāni . . . pe . . . lohitakāni lohitakavaṇṇāni lokitakanidassanāni lohitakanibhāsāni . . . pe . . .
odātāni odātavaṇṇāni odātanidassanāni odātanibhāsāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     Imāni pi abhibhāyatanāni soḷasakkhattukāni.
     248. Katame dhammā kusalā?


[page 053]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 255.                    53
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti rūpī rūpāni passati vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     249. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati: tasmim samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     250. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti subhanti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     Imāni pi tīṇi vimokkhāni soḷasakkhattukāni.
     251. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati mettāsahagataṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo goti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     252. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānnaṃ vūpasamā . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati mettāsahagataṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     253. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti pītiyā ca virāgā.. pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati mettāsahagataṃ: tasmim samaye phasso hoti . . .pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     254. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati mettāsahagataṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     225. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti avitakka vicāramattaṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati mettāsahagataṃ:


[page 054]
54                     DHAMMA-SAṄGAṆI 255.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe.. avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     256. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati mettāsahagataṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .avikkhepo hoti . . .pe . . .ime dhammā kusalā.
     257. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti pītiyā ca virāgā . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati mettāsahagataṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     258. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati karuṇāsahagataṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     259. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . .
tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pathamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati karuṇāsahāgataṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     260. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati muditāsahagataṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     261. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . .
pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati muditāsahagataṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.


[page 055]
                         DHAMMA-SAṄGAṆI 266.                     55
     262. Katame dhammā kusalā.
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sukhassa ca pahānā . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati upekkhāsahagataṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . .ime dhammā kusalā.
     Cattāri brahmavihārajhānāni soḷasakkhattukāni.
     263. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati uddhumātakasaññāsahagataṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     264. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati vinīlakasaññāsahagataṃ . . . pe . . . vipubbakasaññāsahagataṃ . . . pe . . . vichiddakasaññāsahagataṃ . . .
pe . . . vikkhāyitakasaññāsahagataṃ . . . pe . . . vikkhittakasaññāsahagataṃ . . . pe . . . hatavikkhittakasaññāsahagataṃ . . . pe . . . lohitakasaññāsahagataṃ . . . pe . . .
puḷavakasaññāsahagataṃ . . . pe . . . aṭṭhikasaññāsahagataṃ . . . pe . . . tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
                     Āsubhajhānaṃ soḷasakkhattukaṃ.
                          RŪPĀVACARAKUSALAṂ.
     265. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye arūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sabbaso rūpasaññāṇaṃ samatikkamā paṭighasaññāṇaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ākāsānañcāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati upekkhāsahagataṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     266. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye arūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamā viññāṇañcāyatanasaññāsa hagataṃ sukhassa ca pahānā .


[page 056]
56                     DHAMMA-SAṄGAṆI 266
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati upekkhāsahagataṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     267. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye arūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamā ākiñcaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati upekkhāsahagataṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . .
ime dhammā kusalā?
     268. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye arūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamā nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati upekkhāsahagataṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . .
ime dhammā kusalā.
                    Cattāri arūpajjhānāni soḷasakkhattukāni.
     269. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ hīnaṃ . . . pe majjhimaṃ . . . pe . . . paṇītaṃ . . . pe . . . chandādhipateyyaṃ . . . pe . . . viriyādhipateyyaṃ . . . pe . . .
cittādhipateyyaṃ . . . pe . . . vimaṃsādhipateyyaṃ . . .
pe . . . chandādhipateyyam hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . . paṇītaṃ . . . pe . . . viriyādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe paṇītaṃ . . .
pe . . . cittādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . . paṇītaṃ . . . pe . . . vimaṃsādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . . paṇītaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     270. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ sasaṅkhāreṇa . .


[page 057]
                         DHAMMA-SAṄGAṆI 272.                     57
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . pe . . . somanassasahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ . . .
pe . . . somanassasahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ sasaṅkhārena . . . pe . . . upekkhāsahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ . . . pe . . . upekkhāsahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ sasaṅkhārena . . .
pe . . . upekkhāsahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ . . . pe . . .
upekkhāsahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ sasaṅkhārena hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . . paṇītaṃ . . . pe . . . chandādhipateyyaṃ . . . pe . . . viriyādhipateyyaṃ . . . pe . . . cittādhipateyyaṃ . . . pe . . . chandādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . .
paṇītaṃ . . . pe . . . viriyādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe majjhimaṃ . . . pe.. paṇītaṃ . . . pe . . . cittādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . . paṇītaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
                          Kāmāvacarakusalaṃ.
     271. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavikasiṇaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . .
pe . . . pe . . . paṇītaṃ . . . pe . . . chandādhipateyyaṃ . . . pe . . . viriyādhipateyyaṃ . . . pe . . . cittādhipateyyaṃ . . . pe . . . vimaṃsādhipateyyaṃ . . . chandādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . .
paṇītaṃ . . . pe . . . viriyādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . . paṇītaṃ . . . pe . . . cittādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . .
paṇītaṃ . . . pe . . . vimaṃsādhipateyyaṃ hīnaṃ . . .
pe . . . majjhimaṃ . . . pe.. panītaṃ . . . pe . . .
tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     272. Katame dhammā kusalā.
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . .
pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhā naṃ upasampajja viharati paṭhavīkasiṇaṃ hīnaṃ.


[page 058]
58                     DHAMMA-SAṄGAṆI 272.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]. pe . . .
majjhimaṃ . . . pe.. paṇītaṃ . . . pe . . . chandādhipateyyaṃ . . . pe . . . viriyādhipateyyaṃ . . .pe . . .cittādhipateyyaṃ . . .pe . . . vimaṃsādhipateyyaṃ . . . pe . . . chandādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . . paṇītaṃ . . . pe.. viriyādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . . paṇītaṃ . . . pe . . . cittādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . . paṇītaṃ . . .
pe . . . vimaṃsādhipateyyaṃ hīnaṃ . . .pe.. majjhimaṃ . . . pe.. paṇītaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .avikkhepo hoti . . .pe . . .ime dhammā kusalā.
                          Rūpāvacara-kusalaṃ.
     273. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye arūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ākāsānañcāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . .
pe . . . paṇītam . . . pe . . . chandādhipateyyaṃ . . . pe . . . viriyādhipateyyaṃ . . . pe . . . cittādhipateyyaṃ . . .
pe . . . vimaṃsādhipateyyaṃ . . . pe . . . chandādhipāteyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . . paṇītaṃ . . . pe . . . viriyādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . .
majjhimaṃ . . . pe . . . panītaṃ . . . pe . . . cittādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . .
panītaṃ . . . pe . . . vimaṃsādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . . paṇītaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . .
ime dhammā kusalā.
     274. Katame dhammā kusalā.
     Yasmiṃ samaye arūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamā viññāṇañcāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . . paṇītaṃ . . . pe . . . chandādhipateyyaṃ . . . pe . . . viriyādhipateyyaṃ . . . pe . . . cittādhipa teyyaṃ .


[page 059]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 276.                     59
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . vimaṃsādhipateyyaṃ . . . pe . . .
chandādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . .
pe . . . paṇītaṃ . . . pe . . . viriyādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . . paṇītaṃ . . . pe . . .
cittādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . . paṇītaṃ . . . pe . . . vimaṃsādhipateyyaṃ hīnaṃ . . .pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . . paṇītaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     275. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye arūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamā ākiñcaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . .
pe . . . paṇītaṃ . . . pe . . . chandādhipateyyaṃ . . . pe . . . viriyādhipateyyaṃ . . . pe . . . cittādhipateyyaṃ . . . pe . . . vimaṃsādhipateyyaṃ . . . pe . . . chandādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . .
paṇītaṃ . . . pe . . . viriyādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . . paṇītaṃ . . . pe . . . cittādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . vimaṃsādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . . paṇītaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     276. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye arūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamā nevasaññānāsaññāyatanasahagataṃ sukhassa ca pahānā . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . . paṇītaṃ . . . pe . . . chandādhipateyyaṃ . . . pe . . . viriyādhipateyyaṃ . . . pe . . .
cittādhipateyyaṃ . . . pe . . . vimaṃsādhipateyyaṃ . . .
pe . . . chandādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . . paṇītaṃ . . . pe.. viriyādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . . paṇītaṃ . . . pe . . . cittādhipateyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . . paṇītaṃ . . . pe . . . vimaṃsādhipaeyyaṃ hīnaṃ . . . pe . . . majjhimaṃ . . . pe . . . panī taṃ tasmiṃ samaye phasso hoti .


[page 060]
60                     DHAMMA-SAṄGAṆI 276.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
                          Arūpāvacarakusalaṃ.
     277. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti vedanā hoti saññā hoti cetanā hoti cittaṃ hoti vitakko hoti vicāro hoti pīti hoti sukhaṃ hoti cittassekaggatā hoti saddhindriyaṃ hoti viriyindriyaṃ hoti satindriyaṃ hoti samādhindriyaṃ hoti paññindriyaṃ hoti manindriyaṃ hoti somanassindriyaṃ hoti jīvitindriyaṃ hoti anaññātaññassāmītindriyaṃ hoti, sammādiṭṭhi hoti sammāsaṅkappo hoti sammāvācā hoti sammākammanto hoti sammāājīvo hoti sammāvāyāmo hoti sammāsati hoti sammāsamādhi hoti saddhābalaṃ hoti viriyabalaṃ hoti satibalaṃ hoti samādhibalaṃ hoti paññābalaṃ hoti hiribalaṃ hoti ottappabalaṃ hoti alobho hoti adoso hoti amoho hoti anabhijjhā hoti avyāpādo hoti sammādiṭṭhi hoti hiri hoti ottappaṃ hoti kāyapassaddhi hoti cittapassaddhi hoti kāyalahutā hoti cittalahutā hoti kāyamudutā hoti cittamudutā hoti kāyakammaññatā hoti cittakammaññatā hoti kāyapāguññatā hoti cittapāguññatā hoti kāyujjukatā hoti cittujjukatā hoti sati hoti sampajaññaṃ hoti samatho hoti vipassanā hoti paggāho hoti avikkhepo hoti: ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā.
     278. Katamo tasmiṃ samaye phasso hoti?
     Yo tasmiṃ samayo phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti.
     279. Katamā tasmiṃ samaye vedanā hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye tajjā manoviññāṇadhātu samphassajaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā -- ayaṃ tasmiṃ samaye vedanā hoti.


[page 061]
                     DHAMMA-SAṄGAṆI 287.                     61
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     280. Katamā tasmiṃ samaye saññā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye tajjā manoviññāṇadhātu samphassajā saññā sañjānanā sañjānitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saññā hoti.
     281. Katamā tasmiṃ samaye cetanā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye tajjā manoviññāṇadhātu samphassajā cetanā sañcetanā cetayitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye cetanā hoti.
     282. Katamaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānaṭaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu -- idaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti.
     283. Katamo tasmiṃ samaye vitakko hoti?
     Yo tasmiṃ samaye takko vitakko saṅkappo appanā vyappanā cetaso abhiniropanā sammāsaṅkappo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye vitakko hoti.
     284. Katamo tasmiṃ samaye vicāro hoti?
     Yo tasmiṃ samaye cāro vicāro anuvicāro upavicāro cittassa anusandhanatā an upekkhanatā -- ayaṃ tasmiṃ samaye vicāro hoti.
     285. Katamā tasmiṃ samaye pīti hoti?
     Yā tasmiṃ samaye pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa pītisambojjhaṅgo -- ayaṃ tasmiṃ samaye pīti hoti.
     286. Katamaṃ tasmiṃ samaye sukhaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā -- idaṃ tasmiṃ samaye sukhaṃ hoti.
     287. Katamā tasmiṃ samaye cittass ekaggatā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi samādhisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ: ayaṃ tasmiṃ samaye cittassekaggatā hoti.


[page 062]
62                     DHAMMA-SAṄGAṆI 288.
     288. Katamaṃ tasmiṃ samaye saddhindriyaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye saddhā saddahanā okappanā abhippāsādo saddhā saddhindriyaṃ saddhābalaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye saddhindriyaṃ hoti.
     289. Katamaṃ tasmiṃ samaye viriyindriyaṃ hoti?
     Yo tasmiṃ samaye cetasiko viriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhi thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho viriyaṃ viriyindriyaṃ viriyabalam sammāvāyāmo viriyasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ naggapariyāpannaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye viriyindriyaṃ hoti.
     290. Katamaṃ tasmiṃ samaye satindriyaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asaṃmussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati satisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye satindriyaṃ hoti.
     291. Katamaṃ tasmiṃ samaye samādhindriyaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhitti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi samādhisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye samādhindriyaṃ hoti.
     292. Katamaṃ tasmiṃ samaye paññindriyaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebbavyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññā-āloko paññā-obhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi dhammavicayasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye paññindriyaṃ hoti.
     293. Katamaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu -- idaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti.
     294. Katamaṃ tasmiṃ samaye somanassindriyaṃ hoti?


[page 063]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 299.                    63
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā -- idaṃ tasmiṃ samaye somanassindriyaṃ hoti.
     295. Katamaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti?
     Yo tesaṃ arūpīnaṃ dhammānaṃ āyu ṭhiti yapanā yāpanā iriyanā vattanā pālanā jīvitaṃ jīvitindriyaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti.
     296. Katamaṃ tasmiṃ samaye anaññātaññassāmītindriyaṃ hoti?
     Yā tesaṃ dhammānaṃ aññātānaṃ adiṭṭhānaṃ apattānaṃ aviditānaṃ asacchikatānaṃ sacchikiriyāya paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhavyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ pāññāpāsādo paññā-āloko paññā-obhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi dhammavicayasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye anaññātaññassāmītindriyaṃ hoti.
     297. Katamā tasmiṃ samaye sammādiṭṭhi hoti?
     Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhavyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññā-āloko paññā-obhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi dhammavicayasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- avaṃ tasmiṃ samaye sammādiṭṭhi hoti.
     298. Katamo tasmiṃ samaye sammāsaṅkappo hoti?
     Yo tasmiṃ samaye takko vitakko saṅkappo appanā vyappanā cetaso abhiniropanā sammāsaṅkappo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye sammāsaṅkappo hoti.
     299. Katamā tasmiṃ samaye sammāvācā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye catūhi vaciduccaritehi ārati virati paṭivirati varamaṇī akiriyā akaraṇaṃ anajjhāpatti velā anatikkamo setughāto sammāvācā maggaṅgam maggapariyāpannaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye sammāvācā hoti.


[page 064]
64                     DHAMMA-SAṄGAṆI 300.
     300. Katamo tasmiṃ samaye sammākammanto hoti?
     Yā tasmiṃ samaye tīhi kāyaduccaritehi ārati virati paṭivirati veramaṇī akiriyā akaraṇaṃ anajjhāpatti velā anatikkamo setughāto sammākammanto maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye sammākammanto hoti.
     301. Katamo tasmiṃ samaye sammā-ājīvo hoti?
     Yā tasmiṃ samaye micchājīvā ārati virati paṭivirati veramaṇī akiriyā akaraṇaṃ anajjhāpatti velā anatikkamo setughāto sammā-ājīvo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye sammā-ājīvo hoti.
     302. Katamo tasmiṃ samaye sammāvāyāmo hoti?
     Yo tasmiṃ samaye cetasiko viriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhi thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho viriyaṃ viriyindriyaṃ viriyabalaṃ sammāvāyamo viriyasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye sammāvāyāmo hoti.
     303. Katamā tasmiṃ samaye sammāsati hoti?
     Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati satisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye sammāsati hoti.
     304. Katamo tasmiṃ samaye sammāsamādhi hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye sammāsamādhi hoti.
     305. Katamaṃ tasmiṃ samaye saddhābalaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye saddhā saddahanā okappanā abhippāsādo saddhā saddhindriyaṃ saddhābalaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye saddhābalaṃ hoti.
     306. Katamaṃ tasmiṃ samaye viriyabalaṃ hoti?
     Yo tasmiṃ samaye cetasiko viriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhi thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho viriyaṃ viriyindriyaṃ viriyabalaṃ sammāvāyāmo viriyasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ --idaṃ tasmiṃ samaye viriyabalaṃ hoti.


[page 065]
                DHAMMA-SAṄGAṆI 314.                     65
     307. Katamaṃ tasamiṃ samaye satibalaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati satisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpanaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye satibalaṃ hoti.
     308. Katamaṃ tasmiṃ samaye samādhibalaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi samādhisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye samādhibalaṃ hoti.
     309. Katamaṃ tasmiṃ samaye paññābalaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhavyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññā-obhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi dhammavicayasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye paññābalaṃ hoti.
     310. Katamaṃ tasmiṃ samaye hiribalaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye hiriyati hiriyitabbena, hiriyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā -- idaṃ tasmiṃ samaye hiribalaṃ hoti.
     311. Katamaṃ tasmiṃ samaye ottappabalaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye ottappati ottappitabbena, ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā -- idam tasmiṃ samaye ottappabalaṃ hoti.
     312. Katamo tasmiṃ samaye alobho hoti?
     Yo tasmiṃ samaye alobho alubbhanā alubbhitattaṃ asārāgo asārajjanā asārajjitattaṃ anabhijjhā alobho kusalamūlaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye alobho hoti.
     313. Katamo tasimiṃ samaye adoso hoti?
     Yo tasmiṃ samaye adoso adussanā aḍussitattaṃ avyāpādo avyāpajjo adoso kusalamūlaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye adoso hoti.
     314. Katamo tasmiṃ samaye amoho hoti?
     Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo . . . pe . . .


[page 066]
66                DHAMMA-SAṄGAṆI 314.
dhammavicayasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye amoho hoti.
     315. Katamā tasmiṃ samaye anabhijjhā hoti?
     Yo tasmiṃ samaye alobho alubbhanā alubbhitattaṃ asārāgo asārajjanā asārajjitattaṃ anabhijjhā alobho kusalamūlaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye anabhijjhā hoti.
     316. Katamo tasmiṃ avyāpādo hoti.
     Yo tasmiṃ samaye adoso adussanā adussitattaṃ avyāpādo avyāpajjo adoso kusalamūlaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye avyāpādo hoti.
     317. Katamā tasmiṃ samaye sammādiṭṭhi hoti?
     Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā vicayo . . . pe . . .
dhammavicayo sambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye sammādiṭṭhi hoti.
     318. Katamā tasmiṃ samaye hiri hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye hiriyati hiriyitabbena hiriyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā -- ayaṃ tasmiṃ samaye hiri hoti.
     319. Katamaṃ tasmiṃ samaye ottappaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye ottappati ottappitabbena ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā -- idaṃ tasmiṃ samaye ottappaṃ hoti.
     320. Katamā tasmiṃ samaye kāyapassaddhi hoti?
     Yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassa saññākkhandhassa saṅkhārakkhandhassa passaddhi paṭipassaddhi passambhanā paṭipassambhanā paṭipassambhitattaṃ passaddhisambojjhaṅgo -- ayaṃ tasmiṃ samaye kāyapassaddhi hoti.
     321. Katamā tasmiṃ samaye cittapassaddhi hoti?
     Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhandhassa passaddhi paṭipassaddhi passambhanā paṭipassambhanā paṭipassambhitattaṃ passaddhisambojjhaṅgo -- ayaṃ tasmiṃ samaye cittapassaddhi hoti.
     322. Katamā tasmiṃ samaye kāyalahutā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassa saññākkhandhassa saṅkhārakkhandhassa lahutā lahupariṇāmatā adandhanatā avitthanatā -- ayaṃ tasmiṃ samaye kāyalahutā hoti.
     323. Katamā tasmiṃ samaye cittalahutā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhandhassa lahutā lahupariṇā matā adandhanatā avitthanatā -- ayaṃ tasmiṃ samaye cittalahutā hoti.


[page 067]
                     DHAMMA-SAṄGAṆI 332.                67
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     324. Katamā tasmiṃ samaye kāyamudutā hoti.
     Yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassa saññākkhandhassa saṅkhārakkhandhassa mudutā maddavatā akakkhaḷatā akathinatā -- ayaṃ tasmiṃ samaye kāyamudutā hoti.
     325. Katamā tasmiṃ samaye cittamudutā hoti.
     Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhandhassa mudutā maddavatā akakkhaḷatā akathinatā -- ayaṃ tasmiṃ samaye cittamudutā hoti.
     326. Katamā tasmiṃ samaye kāyakammaññatā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassa saññākkhandhassa saṅkhārakkhandassa kammaññatā kammaññattaṃ kammaññabhāvo -- ayaṃ tasmiṃ samaye kāyakammaññatā hoti.
     327. Katamā tasmiṃ samaye cittakammaññatā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhandhassa kammaññatā kammaññattaṃ kammaññabhāvo -- ayaṃ tasmiṃ samaye cittakammaññatā hoti.
     328. Katamā tasmiṃ samaye kāyapāguññatā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassa saññākhandhassa saṅkhārakkhandhassa paguṇatā paguṇattaṃ paguṇabhāvo -- ayaṃ tasmiṃ samaye kāyapāguññatā hoti.
     329. Katamā tasmiṃ samaye cittapāguññatā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhadhassa paguṇatā paguṇattaṃ paguṇabhāvo -- ayaṃ tasmiṃ samaye cittapāguññatā hoti.
     330. Katamā tasmiṃ samaye kāyujjukatā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye vedanākkhandhassa saññākkhandhassa saṅkhārakkhandhassa ujutā ujjukatā ajimhatā avaṅkatā akuṭilatā -- ayaṃ tasmiṃ samaye kāyujjukatā hoti.
     331. Katamā tasmiṃ samaye cittujjukatā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye viññāṇakkhandassa ujutā ujutā ujjukatā ajimhatā avaṅkatā akuṭilatā -- ayaṃ tasmiṃ samaye cittujjukatā hoti.
     332. Katamā tasmiṃ samaye sati hoti?
     Yā tasmiṃ samaye sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsatisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye sati hoti.


[page 068]
68                DHAMMA-SAṄGAṆI 333.
     333. Katamaṃ tasmiṃ samaye sampajaññaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā . . . pe . . . dhammavicayasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye sampajaññaṃ hoti.
     334. Katamo tasmiṃ samaye samatho hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti . . . pe . . . samādhisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye samatho hoti.
     335. Katamā tasmiṃ samaye vipassanā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā . . . pe . . . dhammavicayasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye vipassanā hoti.
     336. Katamo tasmiṃ samaye paggāho hoti?
     Yo tasmiṃ samaye cetasiko viriyārambho . . . pe . . .
viriyasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye paggāho hoti.
     337. Katamo tasmiṃ samaye avikkhepo hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti . . . pe . . . samādhisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- ayaṃ tasmim samaye avikkhepo hoti, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā. Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti dvāyatanāni honti, dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti, navindriyāni honti, pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti, aṭṭhaṅgiko maggo hoti, satta balāni honti, tayo hetū honti, eko phasso hoti, ekā vedanā hoti, ekā saññā hoti, ekā cetanā hoti, ekaṃ cittaṃ hoti, eko vedanākkhandho hoti, eko saññākkhandho hoti,
eko saṅkhārakkhandho hoti, eko viññāṇakkhanando hoti ekaṃ manāyatanaṃ hoti, ekaṃ manindriyaṃ hoti, ekā manoviññāṇadhātu hoti, ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā . . . pe . . .
     338. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso vedanā vitakko vicāro pīti cittassekaggatā saddhindriyaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ jīvitindriyaṃ anaññāttaññassāmītindriyaṃ sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto,


[page 069]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 343.                    69
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] sammāājīvo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi, saddhābalaṃ, viriyabalaṃ, satibalaṃ, samādhibalaṃ, paññābalaṃ, hiribalaṃ, ottappabalaṃ, alobho, adoso, amoho, anabhijjhā, avyāpādo, sammādiṭṭhi hiri ottappaṃ kāyapassaddhi cittapassaddhi kāyalahutā cittalahutā kāyamudutā, cittamudutā, kāyakammaññatā, cittakammaññatā, kāyapāguññatā, cittapāguññatā,
kāyujjukatā cittujjukatā, sati, sampajaññaṃ, samatho, vipassanā, paggāho avikkhepo -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā, ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ, ṭhapetvā saññākkhandhaṃ, ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     339. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññam: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā?
     340. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ ditthigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānam upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti.. pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     341. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . viharati sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . .
pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     342. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . viharati sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . .
pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     343. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . pattiyā vitakka vicārānaṃ vūpasamā .


[page 070]
70                DHAMMA-SAṄGAṆI 343.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . .
pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ . . . pe . . .
sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ . . . pe . . . tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
                          Suddhikapaṭipadā.
     344. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati suññataṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     345. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ . . . pe . . . pattiyā vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati suññataṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
                          Suññataṃ.
     346. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     347. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi .


[page 071]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 352.                71
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ suññataṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     348. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ . . . pe . . . kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     349. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ suññataṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . .
pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     350. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . pattiyā vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . .
pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ suññataṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ suññataṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
                          Suññatamūlakapaṭipadā.
     351. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati appaṇihitaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . .pe . . . ime dhammā kusalā.
     352. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . pattiyā vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . .


[page 072]
72                     DHAMMA-SAṄGAṆI 352.
pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati appaṇihitaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
                          Appaṇihitaṃ.
     353. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     354. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appaṇihitaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     355. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . .pe . . .avikkhepo hoti . . .
pe . . . ime dhammā kusalā.
     356. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appaṇihitaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     357. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . pattiyā vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . .
pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ khippā bhiññaṃ appaṇihitaṃ .


[page 073]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 360.                73
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appaṇihitaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
                     Appaṇihitamūlakapaṭipadaṃ.
     358. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ maggaṃ bhāveti . . . pe . . .
lokuttaraṃ satipaṭṭhānaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ sammappadhānaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ iddhipādaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ indriyaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ balaṃ bhāveti . . .pe . . . lokuttaraṃ bojjhaṅgaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ saccaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ samathaṃ bhāveti . . . pe . . .
lokuttaraṃ dhammaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ khandhaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ āyatanaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ dhātuṃ bhāveti . . . lokuttaraṃ āhāraṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ phassaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ vedanaṃ bhāveti . . . pe . . .
lokuttaraṃ saññaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ cetanaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ cittaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
                          Vīsati mahānayā.
     359. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti . . . pe . . .
pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ chandādhipateyyaṃ viriyādhipateyyaṃ cittādhipateyyaṃ vimaṃsādhipateyyaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     360. Katame dhammā kusalā?


[page 074]
74                     DHAMMA-SAṄGAṆI 360.
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . pattiyā vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . .
pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ chandādhipateyyaṃ . . . pe . . . vimaṃsādhipateyyaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . avikkepo hoti . . .
pe . . . ime dhammā kusalā.
     361. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ maggaṃ bhāveti . . . pe . . .
lokuttaraṃ cittaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ chandādhipateyyaṃ . . . pe . . . vimaṃsādhipateyyaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
                          Adhipati.
                     PAṬHAMO MAGGO.
     362. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ kāmarāgavyāpadānaṃ patanubhāvāya dutiyāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi. . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
aññindriyaṃ hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . .
ime dhammā kusalā.
                     Dutiyo maggo.
     363. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ kāmarāgavyāpādānaṃ anavasesappahānāya tatiyāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ:


[page 075]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 365.                     75
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
aññindriyaṃ hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . .
ime dhammā kusalā.
                     Tatiyo maggo
     364. Katame dhammā kusalā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ rūparāga-arūparāgamāna-uddhacca-avijjāya anavasesappahānāya catutthāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . aññindriyaṃ hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā.
     Katamaṃ tasmiṃ samaye aññindriyaṃ hoti.
     Yā tesaṃ dhammānaṃ ñātānaṃ diṭṭhānaṃ pattānaṃ viditānaṃ sacchikatānaṃ sacchikiriyāya paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo . . . pe . . . dhammavicayasammādiṭṭhi dhammavicayasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye aññindriyaṃ hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā kusalā.
                     Catuttho maggo
                LOKUTTARAṂ CITTAṂ.
     365. Katame dhammā akusalā?
     Yasmiṃ samaye akusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ diṭṭhigatasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha: tasmiṃ samaye phasso hoti, vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, vitakko hoti, vicāro hoti, pīti hoti, sukhaṃ hoti, cittassekaggatā hoti, viriyindriyaṃ hoti, samādhindriyaṃ hoti, manindriyaṃ hoti, somanassindriyaṃ hoti, jīvitindriyaṃ hoti, micchādiṭṭhi hoti, micchāsaṅkappo hoti,
micchāvāyāmo hoti, micchāsamādhi hoti, viriyabalaṃ hoti,


[page 076]
76                DHAMMA-SAṄGANI 365.
samādhibalaṃ hoti, ahirikabalaṃ hoti, anottappabalaṃ hoti,
lobho hoti, moho hoti, abhijjhā hoti, micchādiṭṭhi hoti,
abirikaṃ hoti, anottappaṃ hoti, samatho hoti, vipassanā hoti paggāho hoti, avikkhepo hoti, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā akusalā.
     366. Katamo tasmiṃ samaye phasso hoti?
     Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti.
     367. Katamā tasmiṃ samaye vedanā hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye tajjā manoviññāṇadhātu samphassajaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā: ayaṃ tasmiṃ samaye vedanā hoti.
     368. Katamā tasmiṃ samaye saññā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye tajjā manoviññāṇadhātu samphassajā saññā sañjānanā sañjānitattaṃ: ayaṃ tasmiṃ samaye saññā hoti.
     369. Katamā tasmiṃ samaye cetanā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye tajjā manoviññāṇadhātu samphassajā cetanā sañcetanā cetayitattaṃ: ayaṃ tasmiṃ samaye cetanā hoti.
     370. Katamaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu: idaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti.
     371. Katamo tasmiṃ samaye vitakko hoti?
     Yo tasmiṃ samaye takko vitakko saṅkappo appanā vyappanā cetaso abhiniropanā micchāsaṅkappo -- ayaṃ tasmiṃ samaye vitakko hoti.
     372. Katamo tasmiṃ samaye vicāro hoti?
     Yo tasmiṃ samaye cāro vicāro anuvicāro upavicāro cittassa anusandhanatā anupekkhanatā:


[page 077]
                DHAMMA-SAṄGAṆI 380.                     77
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] ayaṃ tasmiṃ samaye vicāro hoti.
     373. Katamā tasmiṃ samaye pīti hoti?
     Yā tasmiṃ samaye pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa -- ayaṃ tasmiṃ samaye pīti hoti.
     374. Katamaṃ tasmiṃ samaye sukhaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā -- idaṃ tasmiṃ samaye sukhaṃ hoti.
     375. Katamā tasmiṃ samaye cittass' ekaggatā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ micchāsamādhi -- ayaṃ tasmiṃ samaye cittass' ekaggatā hoti.
     376. Katamaṃ tasmiṃ samaye viriyindriyaṃ hoti?
     Yo tasmiṃ samaye cetasiko viriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhi thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasamphaggāho viriyaṃ viriyindriyaṃ viriyabalaṃ micchāvāyāmo -- idaṃ tasmiṃ samaye viriyindriyaṃ hoti.
     377. Katamaṃ tasmiṃ samaye samādhindriyaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ micchāsamādhi -- idaṃ tasmiṃ samaye samādhindriyaṃ hoti.
     378. Katamaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu: idaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti.
     379. Katamaṃ tasmiṃ samaye somanassindriyaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā -- idaṃ tasmiṃ samaye somanassindriyaṃ hoti.
     380. Katamaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti?
     Yo tesaṃ arūpīnaṃ dhammānaṃ āyu ṭhiti yapanā yāpanā iriyanā vattanā pālanā jīvitaṃ jīvitindriyaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti.


[page 078]
78                DHAMMA-SAṄGAṆI 380.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     381. Katamā tasmiṃ samaye micchādiṭṭhi hoti?
     Yā tasmiṃ samaye diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahaṇaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaññojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesagāho -- ayaṃ tasmiṃ samaye micchādiṭṭhi hoti.
     382. Katamo tasmiṃ samaye micchāsaṅkappo hoti?
     Yo tasmiṃ samaye takko vitakko saṅkappo appanā vyappanā cetaso abhiniropanā micchāsaṅkappo -- ayaṃ tasmiṃ samaye micchāsaṅkappo hoti
     383. Katamo tasmiṃ samaye micchāvāyāmo hoti?
     Yo tasmiṃ samaye cetasiko viriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhi thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho viriyaṃ viriyindriyaṃ viriyabalaṃ micchāvāyāmo: ayaṃ tasmiṃ samaye micchāvāyāmo hoti.
     384. Katamo tasmiṃ samaye micchāsamādhi hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samā dhibalaṃ micchāsamādhi: ayaṃ tasmiṃ samaye micchāsamādhi hoti.
     385. Katamaṃ tasmiṃ samaye viriyabalaṃ hoti?
     Yo tasmiṃ samaye cetasiko . . . pe . . . micchāvāyāmo --idaṃ tasmiṃ samaye viriyabalaṃ hoti.
     386. Katamaṃ tasmiṃ samaye samādhibalaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti . . . pe . . . micchāsamādhi -- idaṃ tasmiṃ samaye samādhibalaṃ hoti.
     387. Katamaṃ tasmiṃ samaye ahirikabalaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye na hiriyati hitiyitabbena, na hiriyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā -- idaṃ tasmiṃ samaye ahirikabalaṃ hoti.
     388. Katamaṃ tasmiṃ samāye anottappabalaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye na ottappati ottappitabbena ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā -- idaṃ idaṃ tasmiṃ samaye anothappabalaṃ hoti.
     389. Katamo tasmiṃ samaye lobho hoti?


[page 079]
                DHAMMA-SAṄGAṆI 397.                     79
     Yo tasmiṃ samaye lobho lubbhanā lubbhitattaṃ sārāgo sārajjanā sārajjitattaṃ abhijjhā lobho akusalamūlaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye lobho hoti.
     390. Katamo tasmiṃ samaye moho hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṃgāhanā apariyogāhanā asamapekkhanā apaccavekkhanā apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ balyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye moho hoti.
     391. Katamā tasmiṃ samaye abhijjhā hoti?
     Yo tasmiṃ samaye lobho . . . pe . . . abhijjhā lobho akusalamūlaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye abhijjhā hoti.
     392. Katamā tasmiṃ samaye micchādiṭṭhi hoti?
     Yā tasmiṃ samaye diṭṭhi diṭṭhigataṃ . . . pe . . .
vipariyesagāho -- ayaṃ tasmiṃ samaye micchādiṭṭhi hoti.
     393. Katamaṃ tasmiṃ samaye ahirikaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye na hiriyati . . . pe . . . samāpattiyā --idaṃ tasmiṃ samaye ahirikaṃ hoti.
     394. Katamaṃ tasmiṃ samaye anottappaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye na ottappati . . . pe . . . samāpattiyā -- idaṃ tasmiṃ samaye anottappaṃ hoti.
     395. Katamo tasmiṃ samaye samatho hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti . . . pe . . . micchāsamādhi -- ayaṃ tasmiṃ samaye samatho hoti.
     396. Katamo tasmiṃ samaye paggāho hoti?
     Yo tasmiṃ samaye cetasiko viriyārambho . . . pe . . .
micchāvāyāmo -- ayaṃ tasmiṃ samaye paggāho hoti.
     397. Katamo tasmiṃ samaye avikkhepo hoti.
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti . . . pe . . . micchāsamādhi -- ayaṃ tasmiṃ samaye avikkhepo hoti.
     Ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā akusalā. Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti, dvāyatanāni honti,
dve dhātuyo honti, tayo āhārā honit, pañcindriyāni honti,
pañcaṅgikaṃ jhānaṃ hoti, caturaṅgiko maggo honti, cattāri balāni honti, dve hetū honti, eko phasso hoti . . . pe . . . ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti,


[page 080]
80                    DHAMMA-SAṄGAṆI 397.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] ekā dhammadhātu hoti -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā akusalā.
     398. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso cetanā vitakko vicāro pīti cittassekaggatā viriyindriyaṃ samādhindriyaṃ jīvitindriyaṃ micchādiṭṭhi micchāsaṅkappo micchāvāyāmo micchāsamādhi viriyabalaṃ samādhibalaṃ ahirikabalaṃ anottappabalaṃ lobho moho abhijjhā micchādiṭṭhi ahirikaṃ anottappaṃ samatho paggāho avikkhepo -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti . . . pe . . .
ime dhammā akusalā.
     399. Katame dhammā akusalā?
     Yasmiṃ samaye akusalacittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ diṭṭhigatasampayuttaṃ sasaṅkhārena rūpārammaṇaṃ vā . . . pe . . . dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā akusalā.
     400. Katame dhammā akusalā?
     Yasmiṃ samaye akusalacittaṃ . . . pe . . . diṭṭhigatavippayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha: tasmiṃ samaye phasso hoti vedanā hoti saññā hoti cetanā hoti cittaṃ hoti vitakko hoti vicāro hoti pīti hoti sukhaṃ hoti cittassekaggatā hoti viriyindriyaṃ hoti samādhindriyaṃ hoti manindriyaṃ hoti [somanassindriyaṃ hoti] jīvitindriyaṃ hoti micchāsaṅkappo hoti micchāvāyāmo hoti micchāsamādhi hoti viriyabalam hoti samādhibalaṃ hoti ahirikabalaṃ hoti anottappabalaṃ hoti lobho hoti moho hoti abhijjhā hoti ahirikaṃ hoti anottappaṃ hoti samatho hoti paggāho hoti avikkhepo hoti -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā akusalā. Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti .


[page 081]
                DHAMMA-SAṄGAṆI 405.                81
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . tivaṅgiko maggo hoti . . . pe . . . eko phasso hoti . . . pe . . .
ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti ekā dhammadhātu hoti: ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā akusalā.
     401. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso . . . pe (398) . . . ime dhammā akusalā.
                     (Omitting micchādiṭṭhi.)
     402. Katame dhammā akusalā?
     Yasmiṃ samaye akusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ diṭṭhigatavippayuttaṃ sasaṅkhārena rūpārammaṇaṃ vā . . . pe . . . dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā akusalā.
     403. Katame dhammā akusalā?
     Yasmiṃ samaye akusalacittaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ diṭṭhigatasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha: tasmiṃ samaye phasso hoti vedanā hoti saññā hoti cetanā hoti cittaṃ hoti vitakko hoti vicāro hoti upekkhā hoti cittassekaggatā hoti viriyindriyaṃ hoti samādhindriyaṃ hoti manindriyaṃ hoti upekkhindriyaṃ hoti jīvitindriyaṃ hoti micchādiṭṭhi hoti micchāsaṅkappo hoti micchāvāyāmo hoti micchāsamādhi hoti viriyabalaṃ hoti samādhibalaṃ hoti ahirikabalaṃ hoti anottappabalaṃ hoti lobho hoti moho hoti abhijjhā hoti micchādiṭṭhi hoti ahirikaṃ hoti anottappaṃ hoti samatho hoti paggāho hoti avikkhepo hoti -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā akusalā.
     404. Katamo tasmiṃ samaye phasso hoti?
     Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti.
     405. Katamā tasmiṃ samaye vedanā hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye tajjā manoviññāṇadhātu samphassajaṃ cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhaṃ asukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā -- ayaṃ tasmiṃ samaye vedanā hoti.


[page 082]
82                DHAMMA-SAṄGAṆI 405.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     406. Katamā tasmiṃ samaye upekkhā hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā -- ayaṃ tasmiṃ samaye upekkhā hoti.
     407. Katamaṃ tasmiṃ samaye upekkhindriyaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ . . . pe . . . vedanā -- idaṃ tasmiṃ samaye upekkhindriyaṃ hoti . . . pe . . . ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā akusalā. Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti . . . pe . . . caturaṅgikaṃ jhānaṃ hoti, caturaṅgiko maggo hoti . . . pe . . . arūpino dhammā -- ime dhammā akusalā.
     408. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso . . . pe . . . omitting pīti . . . pe (398) . . .
ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti . . . pe . . . ime dhammā akusalā.
     409. Katame dhammā akusalā?
     Yasmiṃ samaye akusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ diṭṭhigatasampayuttaṃ sasaṅkhārena rūpārammaṇaṃ vā . . . pe (403) . . . dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe (403) . . .avikkhepo hoti . . . pe(403) . . . ime dhammā akusalā.
     410. Katame dhammā akusalā?
     Yasmiṃ samaye akusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ diṭṭhigatavippayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha: tasmiṃ samaye phasso hoti, vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, vitakko hoti, vicāro hoti,
upekkhā hoti, cittass' ekaggatā hoti, viriyindriyaṃ hoti,
samādhindriyaṃ hoti, manindriyaṃ hoti, upekkhindriyaṃ hoti,


[page 083]
                     DHAMMA-SAṄGAṆI 413.                    83
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] jīvitindriyaṃ hoti, micchāsaṅkappo hoti, micchāvāyamo hoti, micchāsamādhi hoti, viriyabalaṃ hoti, samādhibalaṃ hoti, ahirikabalaṃ hoti, anottappabalaṃ hoti,
lobho hoti, moho hoti, abhijjhā hoti, ahirikaṃ hoti anottappaṃ hoti, samatho hoti, paggāho hoti, avikkhepo hoti ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā akusalā. Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti dvāyatanāni honti dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti pañcindriyāni honti caturaṅgikaṃ jhānaṃ hoti tivaṅgiko maggo hoti cattāri balāni honti dve hetū honti eko phasso hoti . . . pe . . . ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti ekā dhammadhātu hoti ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā akusalā.
     411. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso cetanā . . . pe . . . [omitting pīti and micchādiṭṭhi] ṭhapetvā viññāṇakkhandaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti . . . pe . . . ime dhammā akusalā.
     412. Katame dhammā akusalā?
     Yasmiṃ samaye akusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ diṭṭhigatavippayuttaṃ sasaṅkhārena rūpārammaṇaṃ vā . . . pe . . . dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā akusalā.
     413. Katame dhammā akusalā?
     Yasmiṃ samaye akusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti domanassasahagataṃ paṭighasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā -- yaṃ yaṃ vā panārabbha tasmiṃ samaye phasso hoti, vedanā hoti,
saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, vitakko hoti, vicāro hoti, dukkhaṃ hoti, cittass' ekaggatā hoti, viriyindriyaṃ hoti,
samādhindriyam hoti, manindriyaṃ hoti, domanassindriyaṃ hoti, jīvitindriyaṃ hoti, micchāsaṅkappo hoti, micchāvāyāmo hoti, micchāsamādhi hoti, viriyabalaṃ hoti, samādhibalaṃ hoti, ahirikabalaṃ hoti, anottappabalaṃ hoti, doso hoti,
moho hoti, vyāpādo hoti, ahirikaṃ hoti, anottappaṃ hoti,
samatho hoti, paggāho hoti, avikkhepo hoti, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paticcasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā akusalā.


[page 084]
84                DHAMMA-SAṄGAṆI 413.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     414. Katamo tasmiṃ samaye phasso hoti?
     Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā samphusanā samphusitattam -- ayaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti.
     415. Katamā tasmiṃ samaye vedanā hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye tajjā manoviññāṇadhātu samphassajaṃ cetasikaṃ asātaṃ cetasikaṃ dukkhaṃ cetosamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā asātā dukkhā vedanā -- ayaṃ tasmiṃ samaye vedanā hoti.
     416. Katamaṃ tasmiṃ samaye dukkhaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ asātaṃ cetasikam dukkhaṃ cetosamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā asātā dukkhā vedanā -- idaṃ tasmiṃ samaye dukkhaṃ hoti.
     417. Katamaṃ tasmiṃ samaye domanassindriyaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ asātaṃ cetasikaṃ dukkhaṃ cetosamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā asātā dukkhā vedanā -- idaṃ tasmiṃ samaye domanassindriyaṃ hoti.
     418. Katamo tasmiṃ samaye doso hoti?
     Yo tasmiṃ samaye doso dussanā dussitattaṃ vyāpatti vyāpajjanā virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa -- ayaṃ tasmiṃ samaye doso hoti.
     419. Katamo tasmiṃ samaye vyāpādo hoti?
     Yo tasmiṃ samaye doso . . . pe . . . cittassa, ayaṃ tasmiṃ samaye vyāpādo hoti . . . pe . . . ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā akussalā.
     Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti dvāyatanāni honti, dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti,
pañcindriyāni honti, caturaṅgikaṃ jhānaṃ hoti, tivaṅgiko maggo hoti cattāri balāni honti, dve hetū honti, eko phasso hoti . . . pe . . . ekam dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paticcasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā akusalā.
     420. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso, cetanā, vitakko, vicāro, cittass' ekaggatā, viriyindriyaṃ, samādhindriyaṃ, jīvitindriyaṃ, micchāsaṅkappo,


[page 085]
                DHAMMA-SAṄGAṆI 425.                85
micchāvāyāmo, micchāsamādhi, viriyabalaṃ, samādhibalam,
ahirikabalaṃ anottappabalaṃ, doso, moho, vyāpādo, ahirikaṃ,
anottappaṃ, samatho, paggāho, avikkhepo, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ, ṭhapetvā saññākkhandhaṃ,
thapetvā viññāṇakkhandhaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti . . . pe . . . ime dhammā akusalā.
     421. Katame dhammā akusalā?
     Yasmiṃ samaye akusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti domanassasahagataṃ paṭighasampayuttaṃ sasaṅkhārena rūpārammaṇaṃ vā . . . pe . . . dhammārammaṇaṃ vā . . . pe . . . yaṃ yaṃ vā panārabbha: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā akusalā.
     422. Katame dhammā akusalā?
     Yasmiṃ samaye akusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ vicikicchāsampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā, saddārammaṇaṃ vā, gandhārammaṇaṃ vā, rasārammaṇaṃ vā,
phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā, dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha: tasmiṃ samaye phasso hoti, vedanā hoti,
saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, vitakko hoti, vicāro hoti, upekkhā hoti, cittass' ekaggatā hoti, viriyindriyaṃ hoti,
manindriyaṃ hoti, upekkhindriyaṃ hoti, jīvitindriyaṃ hoti,
micchāsaṅkappo hoti, micchāvāyāmo hoti, viriyabalaṃ hoti,
ahirikabalaṃ hoti, anottappabalaṃ hoti, vicikicchā hoti,
moho hoti, ahirikaṃ hoti, anottappaṃ hoti, paggāho hoti;
ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā akusalā.
     423. Katamo tasmiṃ samaye phasso hoti?
     Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā . . . pe . . . ayaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
     424. Katamā tasmiṃ samaye cittass' ekaggatā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti . . . pe . . . ayaṃ tasmiṃ samaye cittass' ekaggatā hoti . . . pe . . .
     425. Katamā tasmiṃ samaye vicikicchā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ vimati vicikicchā dveḷhakaṃ dvedhāpatho saṃsayo anekaṃsagāho āsappanā parisappanā apariyogāhanā thambhitattaṃ cittassa mano vilekho -- ayaṃ tasmiṃ samaye vicikicchā hoti . .


[page 086]
86                DHAMMA-SAṄGAṆI 425.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . pe . . . ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā akusalā.
Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti, dvāyatanāni honti, dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti, cattāri indriyāni honti, caturaṅgikaṃ jhānaṃ hoti, duvaṅgiko maggo hoti,
tīni balāni honti, eko hetu hoti, eko phasso hoti . . . pe . . .
ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā akusalā.
     426. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso cetanā vitakko vicāro cittassekaggatā viriyindriyaṃ jīvitindriyaṃ micchāsaṅkappo micchāvāyāmo viriyabalaṃ ahirikabalaṃ anottappabalaṃ vicikicchā moho ahirikaṃ anottappaṃ paggāho -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti . . . pe . . . ime dhammā akusalā.
     427. Katame dhammā akusalā?
     Yasmiṃ samaye akusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ uddhaccasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā . . . pe . . . yam yam vā panārabbha -- tasmiṃ samaye phasso hoti,
vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, vitakko hoti, vicāro hoti, upekkhā hoti, cittass' ekaggatā hoti, viriyindriyaṃ hoti, samādhindriyaṃ hoti, manindriyam hoti,
upekkhindriyaṃ hoti, jīvitindriyaṃ hoti, micchāsaṅkappo hoti,
micchāvāyāmo hoti, micchāsamādhi hoti, viriyabalaṃ hoti,
samādhibalaṃ hoti, ahirikabalaṃ hoti, anottappabalaṃ hoti,
uddhaccaṃ hoti, moho hoti, ahirikaṃ hoti, anottappaṃ hoti,
samatho hoti, paggāho hoti, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā akusalā.
     428. Katamo tasmiṃ samaye phasso hoti?
     Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti.
     429. Katamaṃ tasmiṃ samaye uddhaccaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittassa uddhaccaṃ avūpasamo cetaso vikkhepo bhantattaṃ cittassa: idaṃ tasmiṃ samaye uddhaccaṃ hoti .


[page 087]
                DHAMMA-SAṄGAṆI 433.                     87
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā: ime dhammā akusalā.
Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti, dvāyatanāni hoti, dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti, pañcindriyāni honti, caturaṅgikaṃ jhānaṃ hoti, tivaṅgiko maggo hoti,
cattāri balāni honti, eko hetu hoti, eko phasso hoti . . . pe . . . ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti:
ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā akusalā.
     430. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso cetanā vitakko vicāro cittass' ekaggatā viriyindriyaṃ samādhindriyaṃ jīvitindriyaṃ micchāsaṅkappo micchāvāyāmo micchāsamādhi viriyabalaṃ samādhibalaṃ ahirikabalaṃ anottappabalaṃ uddhaccaṃ moho ahirikaṃ anottappaṃ samatho paggāho avikkhepo ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti . . . pe . . . ime dhammā akusalā.
                Dvādasa akusalacittāni.
     431. Katame dhammā avyākatā.
     Yasmiṃ samaye kāmā vacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ cakkhuviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ rūpārammaṇaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti vedanā hoti saññā hoti cetanā hoti cittaṃ hoti upekkhā hoti cittass' ekaggatā hoti manindriyaṃ hoti upekkhindriyaṃ hoti jīvitindriyaṃ hoti: ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā.
     432. Katamo tasmiṃ samaye phasso hoti?
     Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti.
     433. Katamā tasmiṃ samaye vedanā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye tajjā cakkhuviññāṇadhātu samphassajaṃ cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā -- ayaṃ tasmiṃ samaye vedanā hoti.


[page 088]
88           DHAMMA-SAṄGAṆI 434.
     434. Katamā tasmiṃ samaye saññā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye tajjā cakkhuviññāṇadhātu samphassajā saññā sañjānanā sañjānitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saññā hoti.
     435. Katamā tasmiṃ samaye cetanā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye tajjā cakkhuviññāṇadhātu samphassajā cetanā sañcetanā cetayitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye cetanā hoti.
     436. Katamaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā cakkhuviññāṇadhātu -- idaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti.
     437. Katamā tasmiṃ samaye upekkhā hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā -- ayaṃ tasmiṃ samaye upekkhā hoti.
     438. Katamā tasmiṃ samaye cittassekaggatā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti . . . pe . . . ayaṃ tasmiṃ samaye cittassekaggatā hoti.
     439. Katamaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā cakkhuviññāṇadhātu -- idaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti.
     440. Katamaṃ tasmiṃ samaye upekkhindriyaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ . . . pe . . . vedanā -- idaṃ tasmiṃ samaye upekkhindriyaṃ hoti.
     441. Katamaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti?
     Yo tesaṃ arūpīnaṃ dhammānaṃ āyu ṭhiti yapanā yāpanā iriyanā vattanā pālanā jīvitaṃ jīvitindriyaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti. Ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā. Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti, dvāyatanāni honti, dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti, tīṇindriyāni honti, eko phasso hoti . . . pe . . .
ekā cakkhuviññāṇadhātu hoti, ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti,


[page 089]
                DHAMMA-SAṄGAṆI 447.                89
ekā dhammadhātu hoti, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā . . . pe . . .
     442. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso cetanā cittassekaggatā jīvitindriyaṃ: ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ṭhapetvā vedanākkhāndhaṃ, ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññānakkhandhaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     443. Katame dhammā avyākatā.
     Yasmiṃ samaye kāmāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ sotaviññāṇaṃ uppannaṃ hoti, upekkhāsahagataṃ saddārammaṇaṃ . . . pe . . . ghāṇaviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ gandhārammaṇaṃ . . .
pe . . . jivhāviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ rasārammaṇaṃ . . . pe . . . kāyaviññāṇaṃ uppannaṃ hoti sukhasahagataṃ phoṭṭhabbārammaṇaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti, saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, sukhaṃ hoti,
cittassekaggatā hoti, manindriyaṃ hoti, sukhindriyaṃ hoti,
jīvitindriyaṃ hoti, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā.
     444. Katamo tasmiṃ samaye phasso hoti?
     Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti.
     445. Katamā tasmiṃ samaye vedanā hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye tajjā kāyaviññāṇadhātu samphassajaṃ kāyikaṃ sataṃ kāyikaṃ sukhaṃ kāyasamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ kāyasamphassajā sātā sukhā vedanā -- ayaṃ tasmiṃ samaye vedanā hoti.
     446. Katamā tasmiṃ samaye saññā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye tajjā kāyaviññāṇadhātu samphassajā saññā sañjananā sañjānitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saññā hoti.
     447. Katamā tasmiṃ samaye cetanā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye tajjā kāyaviññāṇadhātu samphassajā cetanā sañcetanā cetayitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye cetanā hoti.


[page 090]
90                DHAMMA-SAṄGAṆI 448.
     448. Katamaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā kāyaviññāṇadhātu -- idaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti.
     449. Katamaṃ tasmiṃ samaye sukhaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye kāyikaṃ sātaṃ kāyikaṃ sukhaṃ kāyasamphassajam sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ kāyasamphassajā sātā sukhā vedanā -- idaṃ tasmiṃ samaye sukhaṃ hoti.
     450. Katamā tasmiṃ samaye cittassekaggatā hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti . . . pe . . . ayaṃ tasmiṃ samaye cittassekaggatā hoti.
     451. Katamaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ . . . pe . . . viññāṇadhātu -- idaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti.
     452. Katamaṃ tasmiṃ samaye sukhindriyaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye kāyikaṃ sātaṃ . . . pe . . . sukhā vedanā -- idaṃ tasmiṃ samaye sukhindriyaṃ hoti.
     453. Katamaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti?
     Yo tesaṃ arūpīnaṃ dhammānaṃ āyu ṭhiti yapanā yāpanā iriyanā vattanā pālanā jīvitaṃ jīvitindriyaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā.
     Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti, dvāyatanāni honti, dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti, tīṇindriyāni honti, eko phasso hoti . . . pe . . . ekā kāyaviññāṇadhātu hoti, ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti,ekā dhammadhātu hoti -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā . . . pe . . .
     454. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso cetanā cittassekaggatā jīvitindriyaṃ -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ: ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
                Kusalavipākāni pañcaviññāṇāni.


[page 091]
                     DHAMMA-SAṄGAṆI 463.                91
     455. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye kāmāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākā manodhātu uppannā hoti upekkhāsahagatā rūpārammaṇā vā . . . pe . . . phoṭṭhabbārammaṇā vā yaṃ yaṃ vā panārabbha -- tasmiṃ samaye phasso hoti, vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, vitakko hoti,vicāro hoti, upekkhā hoti, cittassekaggatā hoti, manindriyaṃ hoti,
upekkhindriyaṃ hoti, jīvitindriyaṃ hoti: ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā.
     456. Katamo tasmiṃ samaye phasso hoti?
     Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti.
     457. Katamā tasmiṃ samaye vedanā hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye tajjā manodhātu samphassajaṃ cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā -- ayaṃ tasmiṃ samaye vedanā hoti.
     458. Katamā tasmiṃ samaye saññā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye tajjā manodhātu samphassajā saññā sañjānanā sañjānitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saññā hoti.
     459. Katamā tasmiṃ samaye cetanā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye tajjā manodhātu samphassajā cetanā sañcetanā cetayitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye cetanā hoti.
     460. Katamaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manodhātu -- idaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti.
     461. Katamo tasmiṃ samaye vitakko hoti.
     Yo tasmiṃ samaye takko vitakko saṅkappo appanā vyappanā cetaso abhiniropanā -- ayaṃ tasmiṃ samaye vitakko hoti.
     462. Katamo tasmiṃ samaye vicāro hoti?
     Yo tasmiṃ samaye cāro vicāro anuvicāro upavicāro cittassa anusandhanatā anupekkhanatā -- ayaṃ tasmiṃ samaye vicāro hoti.
     463. Katamā tasmiṃ samaye upekkhā hoti?


[page 092]
92               DHAMMA-SAṄGAṆI 463.
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā -- ayaṃ tasmiṃ samaye upekkhā hoti.
     464. Katamā tasmiṃ samaye cittass' ekaggatā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti . . . pe (11) . . . ayaṃ tasmiṃ samaye cittass' ekaggatā hoti.
     465. Katamaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano . . . pe (17) . . . tajjā manodhātu -- idaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti.
     466. Katamaṃ tasmiṃ samaye upekkhindriyaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ neva sātaṃ . . . pe (465) . . . adukkhamasukhā vedanā -- idaṃ tasmiṃ samaye upekkhindriyaṃ hoti.
     467. Katamaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti?
     Yo tesaṃ arūpīnaṃ dhammānaṃ . . . pe (19) jīvitindriyaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā. Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti, dvāyatanāni honti, dve dhātuyo honti,
tayo āhārā honti, tīṇindriyāni honti, eko phasso hoti . . .
pe (58) . . . ekā manodhātu hoti, ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā . . . pe . . .
     468. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhadho hoti?
     Phasso cetanā vitakko vicāro cittass' ekaggatā jīvitindriyaṃ ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti -- ime dhammā avyākatā.
                Kusalavipākā manodhātu.
     469. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye kāmāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākā manoviññānadhātu uppannā hoti somanassasahagatā rūpārammaṇā vā . . . pe (147) . . . dhammā rammaṇā vā yaṃ yaṃ vā panārabbha -- tasmiṃ samaye phasso hoti,


[page 093]
                     DHAMMA-SAṄGAṆI                          93
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, vitakko hoti, vicāro hoti, pīti hoti, sukhaṃ hoti, cittass' ekaggatā hoti,
manindriyaṃ hoti, somanassindriyaṃ hoti, jīvitindriyaṃ hoti, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā.
     470. Katamo tasmiṃ samaye phasso hoti?
     Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti.
     471. Katamā tasmiṃ samaye vedanā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye tajjā manoviññāṇadhātu samphassajaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikhaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā -- ayaṃ tasmiṃ samaye vedanā hoti.
     472. Katamā tasmiṃ samaye saññā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye tajjā manoviññāṇadhātu samphassajā saññā sañjānanā sañjānitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saññā hoti.
     473. Katamā tasmiṃ samaye cetanā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye tajjā manoviññāṇadhātu samphassajā cetanā sañcetanā cetayitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye cetanā hoti.
     474. Katamaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu -- idaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti.
     475. Katamo tasmiṃ samaye vitakko hoti?
     Yo tasmiṃ samaye takko vitakko saṅkappo appanā vyappanā cetaso abhiniropanā -- ayaṃ tasmiṃ samaye takko hoti.
     476. Katamo tasmiṃ samaye vicāro hoti?
     Yo tasmiṃ samaye cāro vicāro anuvicāro upavicāro cittassa anusandhanatā anupekkhanatā -- ayaṃ tasmiṃ samaye vicāro hoti.
     477. Katamā tasmiṃ samaye pīti hoti?
     Yā tasmiṃ samaye pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa -- ayaṃ tasmiṃ samaye pīti hoti.


[page 094]
94                DHAMMA-SAṄGAṆI 478.
     478. Katamaṃ tasmiṃ samaye sukhaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā: idaṃ tasmiṃ samaye sukhaṃ hoti?
     479. Katamā tasmiṃ samaye cittass' ekaggatā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti . . . pe (11) . . . ayaṃ tasmiṃ samaye cittass' ekaggatā hoti.
     480. Katamaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ . . . pe (17) . . . viññāṇadhātu idaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti.
     481. Katamaṃ tasmiṃ samaye somanassindriyaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā -- idaṃ tasmiṃ samaye somanassindriyaṃ hoti.
     482. Katamaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti?
     Yo tasmiṃ samaye arūpīnaṃ dhammānaṃ āyu ṭhiti yapanā . . . pe . . . jīvitindriyaṃ idaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti: ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā.
     Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti dvāyatanāni honti dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti, tīṇindriyāni honti, eko phasso hoti . . . pe (58) . . . ekā manoviññāṇadhātu hoti, ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā.
     483. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso cetanā vitakko vicāro pīti cittass' ekaggatā jīvitindriyaṃ, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti . . . pe . . .
ime dhammā avyākatā.
     Kusalavipākā somanassasahagatā manoviññāṇadhātu.
     484. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye kāmāvacarassa kusalassa kammassa katāttā upacitattā vipākā manoviññāṇadhātu uppannā hoti upekkhāsahagatā rūpārammaṇā vā .


[page 095]
                     DHAMMA-SAṄGAṆI 494.                     95
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . dhammārammaṇā vā yaṃ yaṃ vā panārabbha: tasmiṃ samaye phasso hoti, vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti,
vitakko hoti, vicāro hoti upekkhā hoti, cittass' ekaggatā hoti,
manindriyaṃ hoti, upekkhindriyaṃ hoti, jīvitindriyaṃ hoti:
ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā.
     485. Katamo tasmiṃ samaye phasso hoti?
     Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti.
     486. Katamā tasmiṃ samaye vedanā hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye tajjā manoviññāṇadhātu . . . pe . . .
adukkhamasukhā vedanā -- ayaṃ tasmiṃ samaye vedanā hoti.
     487. Katamā tasmiṃ samaye saññā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye tajjā manoviññāṇadhātu . . . pe . . .
sañjānitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saññā hoti.
     488. Katamā tasmiṃ samaye cetanā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye tajjā manoviññāṇadhātu . . . pe . . .
cetayitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye cetanā hoti.
     489. Katamaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ . . . pe . . . viññāṇadhātu -- idaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ hoti.
     490. Katamo tasmiṃ samaye vitakko hoti?
     Yo tasmiṃ samaye takko . . . pe . . . abhiniropanā -- ayaṃ tasmiṃ samaye vitakko hoti.
     491. Katamo tasmiṃ samaye vicāro hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cāro . . . pe . . . anupekkhanatā -- ayaṃ tasmiṃ samaye vicāro hoti.
     492. Katamā tasmiṃ samaye upekkhā hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye cetasikaṃ neva sātaṃ . . . pe . . .
adukkhamasukhā vedanā -- ayaṃ tasmiṃ samaye upekkhā hoti.
     493. Katamā tasmiṃ samaye cittass' ekaggatā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti . . . pe . . . ayaṃ tasmiṃ samaye cittass' ekaggatā hoti.
     494. Katamaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti?


[page 096]
96                     DHAMMA-SAṄGAṆI 494.
     Yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ . . . pe . . .
viññāṇadhātu -- idaṃ tasmiṃ samaye manindriyaṃ hoti.
     495. Katamaṃ tasmiṃ samaye upekkhindriyaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cetasikaṃ neva sātaṃ . . . pe . . .
adukkhamasukhā vedanā -- idaṃ tasmiṃ samaye upekkhindriyaṃ hoti.
     496. Katamaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti?
     Yo tesaṃ arūpīnaṃ dhammānaṃ āyu ṭhiti yapanā . . . pe . . . jīvitindriyaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye jīvitindriyaṃ hoti -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā.
     Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti, dvāyatanāni honti, dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti, tīṇindriyāni honti, eko phasso hoti . . . pe . . . ekā manoviññāṇadhātu hoti ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā.
     497. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso cetanā vitakko vicāro cittass' ekaggatā jīvitindriyaṃ ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā, ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
           Kusalavipākā upekkhāsahagatā manoviññāṇadhātu.
     498. Katame dhammā avyākatā.
     Yasmiṃ samaye kāmāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākā manoviññāṇadhātu uppannā hoti somanassasahagatā ñāṇasampayuttā . . . pe . . . somanassasahagatā ñānasampayuttā sasaṅkhārena . . . pe . . . somanassasahagatā ñāṇavippayuttā . . . pe . . . somanassasahagatā ñāṇavippayuttā sasaṅkhārena . . . pe . . . upekkhāsahagatā ñāṇasampayuttā . . . pe . . . upekkhāsahagatā ñāṇasampayuttā sasaṅkhārena . . . pe . . . upekkhāsahagatā ñāṇavippayuttā . . . pe . . . upekkhāsahagatā ñāṇavippayuttā sasaṅkhārena rūpārammaṇā vā .


[page 097]
                DHAMMA-SAṄGAṆI 501.                     97
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . dhammārammaṇā vā -- yaṃ yaṃ vāpanārabbha -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     Alobho avyākatamūlaṃ . . . pe . . . adoso avyākatamūlaṃ . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
                Aṭṭha mahāvipākā.
     499. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati paṭhavīkasinaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā -- tass' eva rūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasinaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     500. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasinaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā: tass' eva rūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ sukhassa ca pahānā . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasinaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
                     Rūpāvacaravipākā.
     501. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye arūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ākāsānañcāyatanasahagataṃ sukhassa ca pahānā .


[page 098]
98                DHAMMA-SAṄGAṆI 501.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā . . . pe . . . tass' eva arūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākā sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ākāsānañcāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā . . .
pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     502. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye arūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamā viññāṇañcāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā . . . pe . . . tass' eva arūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamā viññāṇañcāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     503. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye arūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamā ākiñcaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasampajjā viharati: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā:
tass' eva arūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamā ākiñcaññāyatanasaññāsahagataṃ sukkhassa ca pahānā . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     504. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye arūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamā neva saññānāsaññāyatanasahagataṃ sukhassa ca pahānā . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasam pajja viharati:


[page 099]
                DHAMMA-SAṄGAṆI 507.                     99
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā: tass' eva arūpāvacarassa kusalassa kammassa katāttā upacitattā vipākaṃ sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamā -- neva saññānāsaññāyatanasahagataṃ sukhassa ca pahānā . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
                     Arūpāvacaravipākā.
     505. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā: tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . aññindriyaṃ hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     506. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dhandhābhiññaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā: tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ animittaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . .
pe . . . aññindriyaṃ hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . .
pe . . . ime dhammā avyākatā.
     507. Katame dhammā avyākatā.
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummi yāpattiyā vivicceva kāmehi .


[page 100]
100                DHAMMA-SAṄGAṆI 507.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ:
tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . paññindriyaṃ hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . .ime dhammā kusalā:
tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . aññindriyaṃ hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     508. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . .
catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ ti kusalaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññatan ti vipāko . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññan ti kusalaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ animittan ti vipāko . . . pe . . .
dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññan ti kusalaṃ . . . pe . . .
dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appanihitan ti vipāko -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     509. Katame dhammā avyākatā?
     Yasiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhāmaya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ . . .
pe . . . sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ . . . pe . . .
sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññan ti kusalaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ suññatan ti vippāko . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññan ti kusalaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadam khippābhiññaṃ animittan ti vipāko .


[page 101]
                DHAMMA-SAṄGAṆI 512.                     101
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññan ti kusalaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appaṇihitan vipāko -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
                Suddhika-paṭipadā.
     510. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati suññataṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā: tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati suññataṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     511. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati suññataṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . .ime dhammā kusalā -- tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati animittaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     512. Katame dhammā avyākata?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpaṭṭiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati suññataṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā -- tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭha maṃ jhānaṃ upasampajja viharati appaṇihitaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti .


[page 102]
102                DHAMMA-SAṄGAṆI 512.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     513. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . .
catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānnaṃ . . . pe . . .
pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati suññatan ti kusalaṃ . . . pe . . . suññatan ti vipāko . . . pe . . . suññatan ti kusalaṃ . . . pe . . . animittan ti vipāko . . . pe . . .
suññatan ti kusalaṃ . . . pe . . . appaṇihitan ti vipāko -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
                Suddhikasuññataṃ.
     514. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā: tass' eva lokuttarassa [kusalassa] jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     515. Katame dhammā avyākata?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā: tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi .


[page 103]
                DHAMMA-SAṄGAṆI 518.                     103
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭidaṃ dandhābhiññaṃ animittaṃ:
tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . .
pe . . . ime dhammā avyākatā.
     516. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā: tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābiññaṃ appaṇihitaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     517. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajjā viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññatan ti kusalaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññatan ti vipāko . . . pe . . .
dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññatan ti kusalaṃ . . .
pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ animittan ti vipāko . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññatan ti kusalaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitan ti vipāko -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     518. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ suññataṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ suññataṃ .


[page 104]
104                DHAMMA-SAṄGAṆI 518.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ suññatan ti kusalaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ suññatan ti vipāko . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ suññatan ti kusalaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ animittan ti vipāko . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ suññatan ti kusalaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appaṇihitan ti vipāko: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti -- ime dhammā avyākatā.
                Suññapaṭipadā.
     519. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati appaṇihitaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā: tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viparati appaṇihitaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     520. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagamiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati appaṇihitaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā: tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati animittaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti -- ime dhammā avyākatā.
     521. Katame dhammā avyākatā?


[page 105]
                DHAMMA-SAṄGAṆI 524.                     105
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati appaṇihitaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā: tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati suññataṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     522. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . .
pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati appaṇihitan ti kusalaṃ . . . pe . . . appaṇihitan ti vipāko . . . pe . . .
appaṇihitan ti kusalaṃ . . . pe . . . animitan ti vipāko . . . pe . . . appaṇihitan ti kusalaṃ . . . pe . . . suññatan ti vipāko -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
                Suddhika-appaṇihitaṃ.
     523. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti -- ime dhammā kusalā -- tass' eva lokuttarassa kusalass jhānassa katattā bhāvittā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     524. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . .


[page 106]
106                DHAMMA-SAṄGAṆI 524.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā: tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . .
pāṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ animittaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . .
pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     525. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā: tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . .ime dhammā avyākatā.
     526. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitan ti kusalaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitan ti vipāko . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitan ti kusalaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitan ti vipāko . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitan ti kusalaṃ . . . pe . . .
dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ ti vipāko -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     527. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appaṇihitaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitaṃ . . . pe . . . sukkhā paṭipadaṃ khippābhiññaṃ appaṇihitaṃ .


[page 107]
                DHAMMA-SAṄAGAṆI 528.                     107
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appaṇihitan ti kusalaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appaṇihitan ti vipāko . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appaṇihitan ti kusalaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appaṇihitan ti nimittan ti vipāko . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appaṇihitan ti kusalaṃ . . .pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ suññatan ti vipāko -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
                Appaṇihitapaṭipadā.
     528. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ maggaṃ bhāveti . . . pe . . .
lokuttaraṃ satipaṭṭhānaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ sammappadhānaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ iddhippādaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ indriyaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ balaṃ bhāveti . . . pe . . .
lokuttaraṃ bojjhaṅgaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ saccaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ samathaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ dhammaṃ bhāveti . . . pe . . .
lokuttaraṃ khandhaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ āyatanaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ dhātuṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ āhāraṃ bhāveti . . . pe . . .
lokuttaraṃ phassaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ vedanaṃ bhāveti . . . pe . . ḷokuttaraṃ saññaṃ bhāveti . . .
pe . . . lokuttaraṃ cetanaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ cittaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . .
pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti -- ime dhammā kusalā: tass' eva lokuttarassa kusalassa cittassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ . . . pe . . .


[page 108]
108                DHAMMA-SAṄGAṆI 528.
animittaṃ . . . pe . . . appaṇihitaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
                          Vīsati mahānayā.
     529. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ chandhādhipateyyaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā: tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ chandādhipateyyaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākata.
     530. Katame dhammā avyakatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ chandhādhipateyyaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā -- tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appanimittaṃ chandādhipateyyaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     531. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . paṭṭiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhama. jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ chandhādhipateyyaṃ:
tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā -- tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitaṃ chandhā dhipateyyaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti .


[page 109]
                DHAMMA-SAṄGAṆI 533                     109
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     532, Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . pattiyā vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . .
pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ chandādhipateyyan ti kusalaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ chandādhipateyyan ti vipāko . . .
pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ chandādhipateyyan ti kusalaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ animittaṃ chandādhipateyyaṃ ti vipāko . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ chandādhipateyyan ti kusalaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitaṃ chandādhipateyyan ti vipāko -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . .
pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     533. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ chandādhipateyyaṃ . . .
pe . . . sukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ chandādhipateyyaṃ . . . pe . . . sukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ chandādhipateyyaṃ . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . cattutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ chandādhipateyyan ti kusalaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ suññataṃ chandādhipateyyan ti vipāko . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ chandhādhipateyyan ti kusalaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ animittaṃ chandādhipateyyan ti vipāko . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ chandādhipateyyan ti kusalaṃ . . . pe . . .
sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appaṇihitaṃ chandādhipateyyan ti vipāko -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
          Chandādhipateyyaṃ suddhikapaṭipadā.


[page 110]
110                DHAMMA-SAṄIGAṆI 534.
     534. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati suññataṃ chandādhipateyyaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā -- tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati suññataṃ chandādhipateyyaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     535. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . .
pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati suññataṃ chandādhipateyyaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā -- tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati animittaṃ chandādhipateyyaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     536. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati suññataṃ chandādhipateyyaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā: tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati appaṇihitaṃ chandādhipateyyaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti -- ime dhammā avyākatā.
     537. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . pattiyā vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . cattuthaṃ jhānaṃ . . . pe . . .
paṭhānaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati suññataṃ chandādhipateyyan ti kusalaṃ . . .
pe . . . suññataṃ chandādhipateyyaṃ ti vipāko . . . pe . . .
suññataṃ chandādhipateyyan ti kusalaṃ . . . pe . . . ani mittaṃ chandādhipateyyan ti vipāko .


[page 111]
                DHAMMA-SAṄGAṆI 540.                     111
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . suññataṃ chandhādhipateyyan ti kusalaṃ . . . pe . . . appaṇihitaṃ chāndādhipateyyan ti vipāko -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
           Chandādhipateyyaṃ suddhikasuññatā.
     538. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ chandādhipateyyaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā: tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamam jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dhandhābhiññaṃ suññataṃ chāndādhipateyyaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     539. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ chandādhipateyyaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā -- tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ chandādhipateyyaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     540. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ. dandhābhiññaṃ suññataṃ chandādhipateyyaṃ -- tasmiṃ samaye lokuttaro phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti -- ime dhammā kusalā: tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . .
pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitaṃ chandādhipateyyaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti .


[page 112]
112                DHAMMA-SAṄIGAṆI 540.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . avikkhepo hoti . . .
pe . . . ime dhammā avyākatā.
     541. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ . . . pe . . . pattiyā vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhāmaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ chandādhipateyyan ti kusalaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ chandādhipateyyan ti vipāko . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ dhandādhipateyyan ti kusalaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ animittaṃ chandādhipateyyan ti vipāko . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ chandādhipateyyan ti kusalaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitaṃ chandādhipateyyan ti vipāko -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     542. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajjā viharati dukkhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ suññataṃ chandādhipateyyaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ chandādhipateyyaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ suññataṃ chandādhipateyyaṃ . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . .catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ suññataṃ chandādhipateyyan ti kusalaṃ . . . pe sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ suññataṃ chandādhipateyyan ti vipāko . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ suññataṃ chandādhipateyyan ti kusalaṃ . . . pe . . .
sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ animittaṃ chandādhipateyyan ti vipāko . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ suññataṃ chandādhipateyyan ti kusalaṃ . . . pe . . .
sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appaṇihitaṃ chandādhipateyyan ti vipāko -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.


[page 113]
                DHAMMA-SAṄGAṆI 546.                     113
     543. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati appaṇihitaṃ chandādhipateyyaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā -- tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati appaṇihitaṃ chandādhipateyyaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     544. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ. jhānaṃ upasampajja viharati appaṇihitaṃ chandādhipateyyaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . .
ime dhammā kusalā: tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati animittaṃ chandādhipateyyaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     545. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati appaṇihitaṃ chandādhipateyyaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā: tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati suññataṃ chandādhipateyyaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . .
pe . . . ime dhammā avyākatā.
     546. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ . . . pe . . . pattiyā vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati appaṇihitaṃ chandādhipateyyan ti kusalaṃ . . . pe . . . appaṇihitaṃ chandādhipateyyan ti vipāko . . . pe . . . appaṇihitaṃ chandādhipateyyan ti kusalaṃ .


[page 114]
114                DHAMMA-SAṄGAṆI 546.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . animittaṃ chandādhipateyyan ti vipāko . . . pe . . .appaṇihitaṃ chandādhipateyyan ti kusalaṃ . . .
pe . . . suññataṃ chandādhipateyyan ti vipāko: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . .
ime dhammā avyākatā.
     547. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajjā viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandābhiññaṃ appaṇihitaṃ chandādhipateyyaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . .
pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā:
tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitaṃ chandādhipateyyaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     548. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitaṃ chandādhipateyyaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe ime dhammā kusalā -- tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ animittaṃ chandādhipateyyaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     549. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ . . . pe . . . pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitaṃ chandādhipateyyaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . .
pe . . . avikkhepo hoti -- ime dhammā akusalā -- tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajjā viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ chandādhipa teyyaṃ:


[page 115]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 551.                115
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     550. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ . . . pe . . . pattiyā vitakkavicārānaṃ vūpasamā . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitaṃ chandādhipateyyan ti kusalaṃ . . .
pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitaṃ chandādhipateyyan ti vipāko . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitaṃ chandādhipateyyan ti kusalaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ animittaṃ chandādhipateyyan ti vipāko . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitaṃ chandādhipateyyan ti kusalaṃ . . . pe . . . dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ chandādhipateyyan ti vipāko: tasmiṃ samaye phasso hoti . . .
pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     551. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti . . . pe . . .
pattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ khippābiññaṃ appaṇihitaṃ chandādhipateyyaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ appaṇihitaṃ chandādhipateyyaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appaṇihitaṃ chandādhipateyyaṃ . . . pe . . . dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . .
tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . . pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appaṇihitaṃ chandādhipateyyan ti kusalaṃ . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ dhippābhiññaṃ appaṇihitaṃ chandādhipateyyan ti vipāko . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appaṇihitaṃ chandādhipateyyan ti kusalaṃ . . . pe . . .
sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ animittaṃ chandādhipateyyan ti vipāko . . . pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ appaṇihitaṃ chandādhipateyyan ti kusalaṃ . . .
pe . . . sukhāpaṭipadaṃ khippābhiññaṃ suññataṃ chandādhipateyyan ti vipāko -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . .


[page 116]
116                DHAMMA-SAṄIGAṆI 551.
pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     552. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ maggaṃ bhāveti . . . pe . . .
lokuttaraṃ satipaṭṭhānaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ sammappadhānaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ iddhipādaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ indriyaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ balaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ bojjhaṅgaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ saccaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ samathaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ dhammaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ khandhaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ āyatanaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ dhātum bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ āhāraṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ phassaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ vedanaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ saññaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ cetanaṃ bhāveti . . . pe . . . lokuttaraṃ cittaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . .
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ chandādhipateyyaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā kusalā -- tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ . . . pe . . . animittaṃ . . . pe . . .
appaṇihitaṃ chandādhipateyyaṃ . . . pe . . . viriyādhipateyyaṃ . . . pe . . . cittādhipateyyaṃ . . . pe . . . vimaṃsādhipateyyaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
                     Paṭhamamaggavipāko.
     553. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ kāmarāgavyāpādānaṃ paṭanubhāvāya dutiyāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . vimaṃsādhipateyyaṃ: tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . kāmarāgavyā pādānaṃ anavasesappahānāya tatiyāya bhummiyāpattiyā .


[page 117]
                     DHAMMA-SAṄGAṆI 556.                117
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . .
pe . . . rūparāga-arūparāgamāna-uddhacca-avijjāya anavasesappahānāya catutthāya bhummiyāpattiyā vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . .
pe . . . aññindriyaṃ hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā -- tass' eva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . aññātāvindriyaṃ hoti . . .
pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā.
     554. Katamo tasmiṃ samaye phasso hoti?
     Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
     555. Katame tasmiṃ samaye aññātāvindriyaṃ hoti?
     Yā tesaṃ aññātāvinaṃ dhammānaṃ aññā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhavyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññā-āloko paññā-obhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi dhammavicayasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ, idaṃ tasmiṃ samaye aññātāvindriyaṃ hoti . . . pe . . .
avikkhepo hoti . . . pe . . . ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā.
                     Lokuttaravipāko.
     556. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye akusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ cakkhuviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ rūpārammaṇaṃ . . . pe . . . sotaviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ saddārammaṇaṃ . . . pe . . .
ghānaviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ gandhā rammaṇaṃ .


[page 118]
118                DHAMMA-SAṄGAṆI 556.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . jivhāviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ rasārammaṇaṃ . . . pe . . . kāyaviññāṇaṃ uppannaṃ hoti dukkhāsahagataṃ phoṭṭhabbārammaṇaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti vedanā hoti saññā hoti cetanā hoti cittaṃ hoti dukkhaṃ hoti cittass' ekaggatā hoti manindriyaṃ hoti, dukkhindriyaṃ hoti jīvitindriyaṃ hoti . . . pe . . . ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā.
     557. Katamo tasmiṃ samaye phasso hoti?
     Yo tasmiṃ samaye phasso . . . pe . . . ayaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti.
     558. Katamā tasmiṃ samaye vedanā hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye tajjā kāyaviññāṇadhātu samphassajaṃ kāyikaṃ asātaṃ kāyikaṃ dukkhaṃ kāyasamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ kāyasamphassajā asātā dukkhā vedanā -- ayaṃ tasmiṃ samaye vedanā hoti.
     559. Katamaṃ tasmiṃ samaye dukkhaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye kāyikaṃ asātaṃ kāyikaṃ dukkhaṃ kāyasamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ kāyasamphassajā asātā dukkhā vedanā -- idaṃ tasmiṃ samaye dukkhaṃ hoti.
     560. Katamaṃ tasmiṃ samaye dukkhindriyaṃ hoti?
     Yaṃ tasmiṃ samaye kāyikaṃ . . . pe . . . dukkhā vedanā --idaṃ tasmiṃ samaye dukkhindriyaṃ hoti . . . pe . . .
ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccassamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā.
     Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti, dvāyatanāni honti, dve dhātuyo honit, tayo āhārā honti, tīṇindriyāni honti, eko phasso hoti . . . pe . . . ekā manoviññānadhātu hoti, ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā . . . pe . . .
     561. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso, cetanā vitakko vicāro cittass' ekaggatā, jīvitindriyaṃ; ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ,
ṭhapetvā saññākkhandhaṃ, ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ --


[page 119]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 564.                119
ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti . . . pe . . .
ime dhammā avyākatā . . . pe . . .
     562. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye akusalassa kammassa katattā upacitattā vipākā manodhātu uppannā hoti upekkhāsahagatā rūpārammaṇā vā . . . pe . . . phoṭṭhabbārammaṇā vā -- yaṃ yaṃ vā panārabbha -- tasmiṃ samaye phasso hoti, vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, vitako hoti, vicāro hoti, upekkhā hoti, cittass' ekaggatā hoti, manindriyaṃ hoti,
upekkhindriyaṃ hoti, jīvitindriyaṃ hoti; ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā . . . pe . . .
     Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti, dvāyatanāni honti, dve dhātuyo honti, tayo āhāra honti, tīṇindriyāni honti, eko phasso hoti . . . pe . . . ekā manodhātu hoti, ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti --ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā . . . pe . . .
     563. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso cetanā vitakko vicāro cittass' ekaggatā jīvitindriyaṃ -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhadhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti . . . pe . . .
ime dhammā avyākatā.
     564. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye akusalassa kammassa katattā upacitattā vipākā manoviññāṇadhātu uppannā hoti upekkhāsahagatā rūpārammaṇā vā . . . pe . . . dhammārammaṇā vā -- yaṃ yaṃ vā panārabbha -- tasmiṃ samaye phasso hoti, vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, vitakko hoti, vicāro hoti, upekkhā hoti, cittass' ekaggatā hoti, manindriyaṃ hoti,
upekkhindriyaṃ hoti, jīvitindriyaṃ hoti, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā . . . pe . . .
     Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti, dvāyatanāni honti, dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti, tīṇindriyāni honti, eko phasso hoti . . . pe . . . ekā manoviññāṇadhātu hoti,


[page 120]
120                DHAMMA-SAṄGAṆI 564.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā . . . pe . . .
     565. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso cetanā vitakko vicāro cittass' ekaggatā jīvitindriyaṃ -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ,
ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti . . . pe . . .
ime dhammā avyākatā.
                     Akusalavipākā avyākatā.
     566. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye manodhātu uppannā hoti kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā upekkhāsahagatā rūpārammaṇā vā . . . pe . . . phoṭṭhabbārammaṇā vā -- yaṃ yaṃ vā panārabbha -- tasmiṃ samaye phasso hoti, vedanā hoti,
saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, vitakko hoti, vicāro hoti, upekkhā hoti, cittass' ekaggatā hoti, manindriyaṃ hoti,
upekkhindriyaṃ hoti, jīvitindriyaṃ hoti, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā --ime dhammā avyākatā . . . pe . . . tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti, dvāyatanāni honti, dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti, tīṇindriyāni honti, eko phasso hoti . . . pe . . . ekā manodhātu hoti, ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā.
     567. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhando hoti?
     Phasso cetanā vitakko vicāro cittass' ekaggatā jīvitindriyaṃ --ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     568. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye manoviññāṇadhātu uppannā hoti kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā somanassasahagatā rūpārammaṇā vā .


[page 121]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 573.                121
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . dhammārammaṇā vā -- yaṃ yaṃ vā panārabbha -- tasmiṃ samaye phasso hoti, vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti vitakko hoti, vicāro hoti, pīti hoti, sukhaṃ hoti, cittass' ekaggatā hoti, viriyindriyaṃ hoti, samādhindriyaṃ hoti, manindriyaṃ hoti, somanassindriyaṃ hoti, jīvitindriyaṃ hoti, ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā.
     569. Katamo tasmiṃ samaye phasso hoti?
     Yo tasmiṃ samaye phasso phusanā samphusanā samphusitatthaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . .
     570. Katamā tasmiṃ samaye cittass' ekaggatā hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamanasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye cittass' ekaggatā hoti.
     571. Katamaṃ tasmiṃ samaye viriyindriyaṃ hoti?
     Yo tasmiṃ samaye cetasiko viriyārambho nikkamo parakkhamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhi thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhitacchandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho viriyaṃ viriyindriyaṃ viriyabalaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye viriyindriyaṃ hoti.
     572. Katamaṃ tasmiṃ samaye samādhindriyaṃ hoti?
     Yā tasmiṃ samaye cittassa ṭhiti . . . pe . . . samādhibalaṃ -- idaṃ tasmiṃ samaye samādhindriyaṃ hoti . . . pe . . . ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā.
     Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti, dvāyatanāni honti, dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti, pañcindriyāni honti, eko phasso hoti . . . pe . . . ekā manoviññāṇadhātu hoti, ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti; ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā.
     573. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso cetanā vitakko vicāro pīti cittass' ekaggatā viriyindriyaṃ samādhindriyaṃ jīvitindriyaṃ -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā --


[page 122]
122                DHAMMA-SAṄGAṆI 573.
ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkhandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandhaṃ -- ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     574. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye manoviññāṇadhātu uppannā hoti kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā upekkhāsahagatā rūpārammaṇā vā . . . pe . . . dhammārammaṇā vā -- yaṃ yaṃ vā panārabbha -- tasmiṃ samaye phasso hoti vedanā hoti, saññā hoti, cetanā hoti, cittaṃ hoti, vitakko hoti, vicāro hoti, upekkhā hoti, cittass' ekaggatā hoti, viriyindriyaṃ hoti,
samādhindriyaṃ hoti, manindriyaṃ hoti, upekkhindriyaṃ hoti, jīvitindriyaṃ hoti -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā . . . pe . . . Tasmiṃ kho pana samaye cattāro khandhā honti, dvāyatanāni honti, dve dhātuyo honti, tayo āhārā honti, pañcindriyāni honti, eko phasso hoti . . . pe . . .
ekā manoviññāṇadhātu hoti, ekaṃ dhammāyatanaṃ hoti, ekā dhammadhātu hoti; ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā -- ime dhammā avyākatā . . . pe . . .
     575. Katamo tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti?
     Phasso cetanā vitakko vicāro cittass' ekaggatā viriyindriyaṃ samādhindriyaṃ jīvitindriyaṃ -- ye vā pana tasmiṃ samaye aññe pi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā --ṭhapetvā vedanākkhandhaṃ ṭhapetvā saññākkandhaṃ ṭhapetvā viññāṇakkhandham -- ayaṃ tasmiṃ samaye saṅkhārakkhandho hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     576. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye manoviññāṇadhātu uppannā hoti kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā somannasasahagatā ñāṇasampayuttā . . . pe . . . somanassasahagatā ñāṇasampayuttā sasaṅkhārena . . . pe . . . somanassasahagatā ñāṇavippayuttā . . . pe . . . somanassasahagatā nāṇavippayuttā sasaṅkhārena . . . pe . . . upekkhāsahagatā ñāṇasampayuttā . . . pe . . . upekkhāsahagatā ñāṇasampayuttā sasaṅkhārena . . . pe . . . upekkhāsahagatā ñāṇavippayuttā . . . pe . . .
upekkhāsahagatā ñāṇavippayuttā sasaṅkhārena rūpārammaṇā vā . . . pe . . . dhammārammaṇā vā -- yaṃ yaṃ vā panā rabbha -- tasmiṃ samaye phasso hoti .


[page 123]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 580.                123
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . .avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā . . . pe . . .
     Alobho avyākatamūlaṃ . . . pe . . . adoso avyākatamūlaṃ . . . pe . . . amoho avyākatamūlaṃ . . . pe . . .ime dhammā avyākatā.
                     Kāmāvacarakiriyā.
     577. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye rūpāvacaraṃ jhānaṃ bhaveti kiriyaṃ nava kusalaṃ nākusalaṃ na ca kammavipākaṃ diṭṭhidhammasukhavihāraṃ vivicceva kāmehi . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . .
ime dhammā avyākatā.
     578. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye rūpāvacaraṃ jhānaṃ bhāveti kiriyaṃ neva kusalaṃ nākusalaṃ na ca kammavipākaṃ diṭṭhidhammasukhavihāraṃ vitakkavicārāṇaṃ vūpasamā . . . pe . . .
dutiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . . tatiyaṃ jhānaṃ . . . pe . . .
catutthaṃ jhānaṃ . . . pe . . . paṭhamaṃ jhānaṃ . . . pe . . .
pañcamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
                     Rūpāvacakiriyā.
     579. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye arūpāvacaraṃ jhānaṃ bhāveti kiriyaṃ neva kusalaṃ nākusalaṃ na ca kammavipākaṃ diṭṭhidhammasukkhavihāraṃ sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ākāsānañcāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā . . . pe . . .
catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . .ime dhammā avyākatā.
     580. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye arūpāvacaraṃ jhānaṃ bhāveti kiriyaṃ neva kusalaṃ nākusalaṃ na ca kammavipākaṃ diṭṭhidhammasukhāvihāraṃ sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamā viññāṇañcāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā .


[page 124]
124                DHAMMA-SAṄGAṆI 580.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti ime dhammā avyākatā.
     581. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye arūpāvacaraṃ jhānaṃ bhāveti kiriyaṃ neva kusalaṃ nākusalaṃ na ca kammavipākaṃ diṭṭhidhammasukkhavihāraṃ sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamā ākiñcaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā . . .
pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
     528. Katame dhammā avyākatā?
     Yasmiṃ samaye arūpāvacaraṃ . . . pe . . . sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamā neva saññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ sukkhassa ca pahānā . . . pe . . . catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati -- tasmiṃ samaye phasso hoti . . . pe . . . avikkhepo hoti . . . pe . . . ime dhammā avyākatā . . . pe . . . alobho avyākatamūlaṃ . . . pe . . .
adoso avyākatamūlaṃ . . . pe . . . amoho avyākatamūlaṃ . . . pe . . . ime dhammā avyākatā.
                     Arūpāvacarakiriyā.
                     CITTUPPĀDAKAṆḌAṂ.
     583. Katame dhammā avyākatā?
     Kusalākusalānaṃ dhammānaṃ vipākā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā apariyāpannā vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho ye ca dhammā kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā avyākatā.
     584. Tattha katamaṃ sabbaṃ rūpaṃ?
     Cattāro ca mahābhūtā catunnañ ca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ -- idaṃ vuccati sabbaṃ rūpaṃ.
     Sabbaṃ rūpaṃ na hetu ahetukaṃ hetuvippayuttaṃ sappaccayaṃ saṅkhataṃ rūpiyaṃ lokiyaṃ sāsavaṃ saṃyojaniyaṃ ganthaniyaṃ oghaniyaṃ yoganiyaṃ nīvaraṇiyaṃ parāmaṭṭhaṃ upādāniyaṃ saṅkilesikaṃ avyākataṃ anārammanaṃ acetasikaṃ cittavippayuttaṃ neva vipākanavipākadhammadhammaṃ asaṅkiliṭṭhasaṅkilesikaṃ na savitakkasavicāraṃ na avitakkavicāramattaṃ avitakka-avicāraṃ na pītisahagataṃ na sukhasahagataṃ na upekkhāsahagaṃ neva dassanena na bhāvanāya pahātabbaṃ neva dassanena na bhāvanāya pahātabbahetukaṃ neva ācayagāmiṃ na apacayagāmiṃ neva sekkhaṃ nāsekkhaṃ parittaṃ kāmāvacaraṃ na rūpāvacaraṃ na arūpāvacaraṃ pariyāpannaṃ na apariyāpannaṃ aniyataṃ aniyyānikaṃ uppannaṃ chahi viññānehi viññeyyaṃ aniccaṃ jarābhibhūtaṃ evaṃ ekavidhena rūpasaṅgaho.


[page 125]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 585.                125
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
                          Ekakaṃ.
     585. Duvidhena rūpasaṅgaho: atthi rūpaṃ upādā, atthi rūpaṃ no upādā, atthi rūpaṃ upādiṇṇaṃ atthi rūpaṃ anupādiṇṇaṃ, atthi rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ, atthi rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ, atthi rūpaṃ sanidassanaṃ, atthi rūpaṃ anidassanaṃ atthi rūpaṃ sappaṭighaṃ, atthi rūpaṃ appaṭighaṃ, atthi rūpaṃ indriyaṃ, atthi rūpaṃ na indriyaṃ, atthi rūpaṃ mahābhūtaṃ atthi rūpaṃ na mahābhūtaṃ,
atthi rūpaṃ viññati, atthi rūpaṃ na viññatti, atthi rūpaṃ cittasamuṭṭhānaṃ, atthi rūpaṃ na cittasamuṭṭhānaṃ, atthi rūpaṃ cittasahabhū, atthi rūpaṃ na cittasahabhū, atthi rūpaṃ cittānuparivatti, atthi rūpaṃ na cittānuparivatti,
atthi rūpaṃ ajjhattikaṃ, atthi rūpaṃ bāhiraṃ, atthi rūpaṃ oḷārikaṃ, atthi rūpaṃ sukhumam, atthi rūpaṃ dūre, atthi rūpaṃ santike, atthi rūpaṃ cakkhusamphassassa vatthu,
atthi rūpaṃ cakkhusamphassassa na vatthu, atthi rūpaṃ cakkhusamphassajāya vedanāya . . . pe . . . saññāya . . .
pe . . . cetanāya . . . pe . . .cakkhuviññāṇassa vatthu,
atthi rūpaṃ cakkhuviññāṇassa na vatthu, atthi rūpaṃ sotasamphassassa . . . pe . . . ghānasamphassassa . . . pe . . .
jivhāsamphassassa . . . pe . . . kāyasamphassassa vatthu,
atthi rūpaṃ kāyasamphassassa na vatthu, atthi rūpaṃ kāyasamphassajāya vedanāya . . . pe . . . saññāya . . . pe . . .


[page 126]
126                DHAMMA-SAṄGAṆI 585.
cetanāya . . . pe . . . kāyaviññāṇassa vatthu, atthi rūpaṃ kāyaviññāṇassa na vatthu, atthi rūpaṃ cakkhusamphassassa ārammanaṃ, atthi rūpaṃ cakkhusamphassassa nārammaṇaṃ,
atthi rūpaṃ cakkhusamphassajāya vedanāya . . . pe . . .
saññāya . . . pe . . . cetanāya . . . pe . . . cakkhuviññāṇassa ārammaṇaṃ, atthi rūpaṃ cakkhuviññāṇassa nārammaṇaṃ, atthi rūpaṃ sotasamphassassa . . . pe . . .
ghānasamphassassa . . . pe . . . jivhāsamphassassa . . .
pe . . . kāyasamphassassa ārammaṇaṃ -- atthi rūpaṃ kāyasamphassassa nārammaṇaṃ, atthi rūpaṃ kāyasamphassajāya vedanāya . . . pe . . . saññāya . . . pe . . . cetanāya . . . pe . . . kāyaviññāṇassa ārammaṇaṃ -- atthi rūpaṃ kāyaviññāṇassa nārammaṇaṃ, atthi rūpaṃ cakkhāyatanaṃ atthi rūpaṃ na cakkhāyatanaṃ, atthi rūpaṃ sotāyatanaṃ . . . pe . . . ghānāyatanaṃ . . . pe . . . jivhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ, atthi rūpaṃ kāyāyatanaṃ, atthi rūpaṃ rūpāyatanaṃ, atthi rūpaṃ na rūpāyatanaṃ, atthi rūpaṃ saddāyatanaṃ . . . pe . . . gandhāyatanaṃ . . . pe . . .
rasāyatanaṃ . . . pe . . . phoṭṭhabbāyatanaṃ atthi rūpaṃ na phoṭṭhabbāyatanaṃ, atthi rūpaṃ cakkhudhātu, atthi rūpaṃ na cakkhudhātu, atthi rūpaṃ sotadhātu . . . pe . . .
ghānadhātu . . . pe . . . jivhādhātu . . . pe . . . kāyadhātu, atthi rūpaṃ na kāyadhātu atthi rūpaṃ rūpadhātu atthi rūpaṃ na rūpadhātu atthi rūpaṃ saddadhātu . . . pe . . . gandhadhātu . . . pe . . . rasadhātu . . . pe . . .
phoṭṭhabbadhātu . . . pe . . . atthi rūpaṃ na phoṭṭhabbadhātu . . . pe . . . atthi rūpaṃ cakkhudriyaṃ atthi rūpaṃ na cakkhundriyaṃ atthi rūpaṃ sotindriyaṃ . . . pe . . .
ghānindriyaṃ . . . pe . . . jivhindriyaṃ . . . pe . . .
kāyindriyaṃ atthi rūpaṃ na kāyindriyaṃ atthi rūpaṃ itthindriyaṃ atthi rūpaṃ na itthindriyaṃ atthi rūpaṃ purisindriyaṃ atthi rūpaṃ na purisindriyaṃ atthi rūpaṃ jīvitindriyaṃ atthi rūpaṃ na jīvitindriyaṃ atthi rūpaṃ kāyaviññatti atthi rūpaṃ na kāyaviññatti atthi rūpaṃ vacīviññatti atthi rūpaṃ na vacīviññatti, atthi rūpaṃ ākāsadhātu, atthi rūpaṃ na ākāsadhātu, atthi rūpaṃ āpodhātu,
atthi rūpaṃ na āpodhātu, atthi rūpaṃ rūpassa lahutā, atthi rūpaṃ na rūpassa lahutā, atthi rūpaṃ rūpassa mudutā atthi rūpaṃ rūpassa na mudutā,


[page 127]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 586.                127
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] atthi rūpaṃ rūpassa kammaññatā,
atthi rūpaṃ rūpassa na kammaññatā, atthi rūpaṃ rūpassa upacayo, atthi rūpaṃ rūpassa na upacayo, atthi rūpaṃ rūpassa santati atthi rūpaṃ rūpassa na santati, atthi rūpaṃ rūpassa jaratā, atthi rūpaṃ rūpassa na jaratā atthi rūpaṃ aniccatā atthi rūpaṃ na aniccatā atthi rūpaṃ kabaḷiṅkāro āhāro, atthi rūpaṃ na kabaḷiṅkāro āhāro, evaṃ duvidhena rūpasaṅgaho.
                          Dukaṃ.
     586. Tividhena rūpasaṅgaho?
     Yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ upādā, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi upādā, atthi nopādā, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ upādiṇṇaṃ, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ taṃ atthi upādiṇṇaṃ, atthi anupādiṇṇaṃ, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ tam upādiṇṇupādāniyaṃ, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi upādiṇṇupādāniyaṃ, atthi anupādiṇṇupādāniyaṃ, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ anidassanaṃ, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi sanidassanaṃ, atthi anidassanaṃ, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ sappaṭighaṃ, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi sappaṭighaṃ, atthi appaṭighaṃ, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ indriyaṃ, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ,
taṃ atthi indriyaṃ, atthi na indriyaṃ, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ na mahābhūtaṃ, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ taṃ atthi mahābhūtaṃ, atthi na mahābhūtaṃ, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ na viññatti, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ,
taṃ atthi viññatti, atthi na viññatti, yan taṃ rūpaṃ ajjhatikaṃ, taṃ na cittasamuṭṭhānaṃ, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi cittasamuṭṭhānaṃ atthi na cittasamuṭṭhānaṃ, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ na cittasahabhū, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ taṃ atthi cittasahabhū, atthi na cittasahabhū,
yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ na cittānuparivatti, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi cittānuparivatti, atthi na cittānuparivatti, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ oḷārikaṃ yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi oḷārikaṃ, atthi sukhumaṃ, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ santike, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ,
taṃ atthi dūre, atthi santike, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ cakkhusamphassassa na vatthu, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ,


[page 128]
128                DHAMMA-SAṄGAṆI 586.
taṃ atthi cakkhusamphassassa vatthu, atthi cakkhusamphassassa na vatthu, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ cakkhusamphassajāya vedanāya . . . pe . . . saññāya . . . pe . . .
cetanāya . . . pe . . . cakkhuviññāṇassa na vatthu, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ atthi cakkhuviññāṇassa vatthu, atthi cakkhuviññāṇassa na vatthu, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ sotasamphassassa . . . pe . . . ghānasamphassassa . . .
pe . . . jivhāsamphassassa . . . pe . . . kāyasamphassassa na vatthu, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ atthi kāyasamphassassa vatthu, atthi kāyasamphassassa na vatthu, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ taṃ kāyasamphassajāya vedanāya . . . pe . . . saññāya . . . pe . . . cetanāya . . . pe . . .kāyaviññāṇassa na vatthu, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ atthi kāyaviññāṇassa vatthu, atthi kāyaviññāṇassa na vatthu, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ cakkhusamphassassa nārammaṇaṃ, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi cakkhusamphassassa ārammaṇaṃ, atthi cakkhusamphassassa nārammaṇaṃ, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ cakkhusaphassajāya vedanāya . . . pe . . . saññaya . . . pe . . . cetanāya . . . pe . . . cakkhuviññāṇassa nārammaṇaṃ, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi cakkhuviññāṇassa ārammaṇaṃ atthi cakkhuviññāṇassa nārammaṇaṃ, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ,
taṃ sotasamphassassa . . . pe . . . ghāṇasamphassa . . .
pe . . . jivhāsamphassassa . . . pe . . . kāyasamphassassa nārammaṇaṃ, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi kāyasamphassassa ārammaṇaṃ, atthi kāyasamphassassa nārammaṇaṃ,
yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ taṃ kāyasamphassajāya vedanāya . . . pe . . . saññāya . . . pe . . . cetanāya . . . pe . . .
kāyaviññāṇassa nārammaṇam, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi kāyaviññāṇassa ārammanaṃ, atthi kāyaviññāṇassa nārammaṇaṃ, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ na cakkhāyatanaṃ, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ atthi cakkhāyatanaṃ,
atthi na cakkhāyatanaṃ, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ na sotāyatanaṃ . . . pe . . . na ghāṇāyatanaṃ . . . pe . . .
na jivhāyatanaṃ . . . pe . . . na kāyāyatanaṃ, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ atthi kāyāyatanaṃ, atthi na kāyāyatanaṃ, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ na rūpāyatanaṃ,
yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi rūpāyatanaṃ, atthi na rūpāyatanaṃ,


[page 129]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 586.                129
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ na saddāyatanaṃ . . . pe . . . na gandhāyatanaṃ . . . pe . . . na rasāyatanaṃ . . . pe . . . na phoṭṭhabbāyatanaṃ, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi phoṭṭhabbāyatanaṃ, atthi na phoṭṭhabbāyatanaṃ, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ na cakkhudhātu, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ atthi cakkhudhātu,
atthi na cakkhudhātu, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ na sotadhātu . . . pe . . . na ghānadhātu . . . pe . . . na jivhādhātu . . .
pe . . . na kāyadhātu . . . pe . . . yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ taṃ atthi kāyadhātu, atthi na kāyadhātu yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ rūpadhātu, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi rūpadhātu, atthi na rūpadhātu, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ,
taṃ na saddadhātu . . . pe . . . na gandhadhātu . . . pe . . . na rasadhātu, na phoṭṭhabbadhātu,yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi phoṭṭhabbadhātu, atthi na phoṭṭhabbadhātu,
yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ na cakkhundriyaṃ, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ atthi cakkhundriyaṃ atthi na cakkhundriyaṃ, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ na sotindriyaṃ . . . pe . . . na ghānindriyaṃ . . . pe . . . na jivhindriyaṃ . . . pe . . . na kāyindriyaṃ, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ,
taṃ atthi kāyindriyaṃ, atthi na kāyindriyaṃ, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ na itthindriyaṃ, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi itthindriyaṃ, atthi na itthindriyaṃ yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ na purisindriyaṃ, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi purisindriyaṃ, atthi na purisindriyaṃ,
yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ na jīvitindriyaṃ, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi jīvitindriyaṃ, atthi na jīvitindriyaṃ, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ na kāyaviññatti, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi kāyaviññatti, atthi na kāyaviññatti,
yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ va vacīviññatti, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi vacīviññatti, atthi na vacīviññatti,
yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ na ākāsadhātu, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi ākāsadhātu, atthi na ākāsadhātu,
yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ na āpodhātu, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi āpodhātu, atthi na āpodhātu, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ taṃ rūpassa na lahutā, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi rūpassa lahutā, atthi rūpassa na lahutā,
yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ taṃ rūpassa na mudutā, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ,


[page 130]
130                DHAMMA-SAṄGAṆI 586.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] taṃ atthi rūpassa mudutā, atthi rūpassa na mudutā, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ rūpassa na kammaññatā, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi rūpassa kammaññatā, atthi rūpassa na kammaññatā, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ rūpassa na upacayo, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi rūpassa upacayo, atthi rūpassa na upacayo,
yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ taṃ rūpassa na santati,
yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi rūpassa santati, atthi rūpassa na santati, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ rūpassa na jaratā, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi rūpassa jaratā,
atthi rūpassa na jaratā, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ rūpassa na aniccatā, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi rūpassa aniccatā, atthi rūpassa na aniccatā, yan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ, taṃ na kabaḷiṃkāro āhāro, yan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ, taṃ atthi kabaḷiṃkāro āhāro, atthi na kabaḷaṃkāro āhāro. Evaṃ tividhena rūpasaṅgaho.
                     Tikaṃ.
     587. Catubbidhena rūpasaṅgaho:
     Yan taṃ rūpaṃ upādā, taṃ atthi upādiṇṇaṃ, atthi anupādiṇṇaṃ, yan taṃ rūpaṃ anupādā, taṃ atthi upādiṇṇaṃ, atthi anupādiṇṇaṃ, yan taṃ rūpaṃ upādā, taṃ atthi upādiṇṇupādāniyaṃ, atthi anupādiṇṇupādāniyaṃ, yan taṃ rūpaṃ anupādā, taṃ atthi upādiṇṇupādāniyaṃ, atthi anupādiṇṇupādāniyaṃ, yan taṃ rūpaṃ upādā taṃ atthi sappaṭighaṃ, atthi appaṭighaṃ, yan tam rūpaṃ anupādā, taṃ atthi sappaṭighaṃ atthi appaṭighaṃ, yan taṃ rūpaṃ upādā, taṃ atthi oḷārikaṃ,
atthi sukhumaṃ, yan taṃ rūpaṃ nūpādā, taṃ atthi oḷārikaṃ,
atthi sukhumaṃ, yan taṃ rūpaṃ upādā, taṃ atthi dūre, atthi santike, yan taṃ rūpaṃ nūpādā, taṃ atthi dure, atthi santike, yan taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ, taṃ atthi sanidassanaṃ,
atthi anidassanaṃ, yan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ, taṃ atthi sanidassanaṃ, atthi anidassanaṃ, yan taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ,
taṃ atthi sappaṭighaṃ, atthi appaṭighaṃ, yan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ, taṃ atthi sappaṭighaṃ, atthi appaṭighaṃ,
yan taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ, taṃ atthi mahābhūtaṃ, atthi na mahābhūtaṃ, yan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ, taṃ atthi mahā bhūtaṃ,


[page 131]
                DHAMMA-SAṄGAṆI 587                     131
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] atthi na mahābhūtaṃ, yan taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ,
taṃ atthi oḷārikaṃ, atthi sukhumaṃ, yan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ, taṃ atthi oḷārikaṃ, atthi sukhumaṃ, yan taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ, taṃ atthi dūre, atthi santike, yan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ, taṃ atthi dūre atthi santike, yan taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ, taṃ atthi sanidassanaṃ, atthi anidassanaṃ, yan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ, taṃ atthi sanidassanaṃ, atthi anidassanaṃ,yan taṃ rūpaṃ upādinnupādā niyaṃ, taṃ atthi sappaṭighaṃ, atthi appaṭighaṃ, yan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ, taṃ atthi sappaṭighaṃ,
atthi appaṭighaṃ, yan taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ, taṃ atthi mahābhūtaṃ, atthi na mahābhūtaṃ, yan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ, taṃ atthi mahābhūtaṃ, atthi na mahābhūtaṃ, yan taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ, taṃ atthi oḷārikaṃ, atthi sukhumaṃ, yan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ, taṃ atthi oḷārikaṃ, atthi sukhumam, yan taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ, taṃ atthi dūre, atthi santike, yan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ, taṃ atthi dūre, atthi santike,
yan taṃ rūpaṃ sappaṭighaṃ, taṃ atthi indriyaṃ, atthi na indriyaṃ, yan taṃ rūpaṃ appaṭighaṃ, taṃ atthi indriyaṃ,
atthi na indriyaṃ, yan taṃ rūpaṃ sappaṭighaṃ, taṃ atthi mahābhūtaṃ, atthi na mahābhūtaṃ, yan taṃ rūpaṃ appaṭighaṃ, taṃ atthi mahābhūtaṃ, atthi na mahābhūtaṃ, yan taṃ rūpaṃ indriyaṃ, taṃ atthi oḷārikaṃ, atthi sukhumaṃ,
yan taṃ rūpaṃ na indriyaṃ, taṃ atthi oḷārikaṃ, atthi sukhumaṃ, yan taṃ rūpaṃ indriyaṃ, taṃ atthi dūre, atthi santike, yan taṃ rūpaṃ na indriyaṃ, taṃ atthi dūre, atthi santike, yan taṃ rūpaṃ mahābhūtaṃ, taṃ atthi oḷārikaṃ,
atthi sukhumaṃ, yan taṃ rūpaṃ na mahābhūtaṃ, taṃ atthi oḷārikaṃ, atthi sukhumaṃ, yan taṃ rūpaṃ mahābhūtaṃ, taṃ atthi dūre, atthi santike, yan taṃ rūpaṃ na mahābhūtaṃ,
taṃ atthi dūre, atthi santike, diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ rūpaṃ. Evaṃ catubbidhena rūpasaṅgaho.
                     Catukkaṃ.


[page 132]
132                DHAMMA-SAṄGAṆI 588.
     588. Pañcavidhena rūpasaṅgaho:
     Pathavīdhātu āpodhātu tejodhātu vāyodhātu -- yañ ca rūpaṃ upādā -- evaṃ pañcavidhena rūpasaṅgaho.
                     Pañcakaṃ.
     589. Chabbidhena rūpasaṅgaho:
     Cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ -- sotaviññeyyaṃ rūpaṃ -- ghānaviññeyyaṃ rūpaṃ, jivhāviññeyyaṃ rūpaṃ, kāyaviññeyyaṃ rūpaṃ, manoviññeyyaṃ rūpaṃ -- evaṃ chabbidhena rūpasaṅgaho.
                     Chakkaṃ.
     590. Sattavidhena rūpasaṅgaho:
     Cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ, sotaviññeyyaṃ rūpaṃ, ghānaviññeyyaṃ rūpaṃ, jivhāviññeyyaṃ rūpaṃ, kāyaviññeyyaṃ rūpaṃ, manoviññeyyaṃ rūpaṃ, dhātuviññeyyaṃ rūpaṃ -- evaṃ sattavidhena rūpasaṅgaho.
                     Sattakaṃ.
     591. Aṭṭhavidhena rūpasaṅgaho:
     Cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ, sotaviññeyyaṃ rūpaṃ, ghānaviññeyyaṃ rūpaṃ, jivhāviññeyyaṃ rūpaṃ, kāyaviññeyyaṃ rūpaṃ, atthi sukhasamphassaṃ atthi dukkhasamphassaṃ -- manodhātuviññeyyaṃ rūpaṃ -- manoviññāṇadhātuviññeyyaṃ rūpaṃ -- evaṃ aṭṭhavidhena rūpasaṅgaho.
                     Aṭṭhakaṃ.
     592. Navavidhena rūpasaṅgaho:
     Cakkhundriyaṃ, sotindriyaṃ, ghānindriyaṃ, jivhindriyaṃ, kāyindriyaṃ, itthindriyaṃ, purisindriyaṃ, jīvitindriyaṃ yañ ca rūpaṃ na indriyaṃ -- evaṃ navavidhena rūpasaṅgaho.
                     Navakaṃ.


[page 133]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 595                133
     593. Dasavidhena rūpasaṅgaho:
     Cakkhundriyaṃ, sotindriyaṃ, ghānindriyaṃ, jivhindriyaṃ,
kāyindriyaṃ, itthindriyaṃ, purisindriyaṃ, jīvitindriyaṃ, na indriyaṃ rūpaṃ atthi sappaṭighaṃ -- atthi appaṭigham -- evaṃ dasavidhena rūpasaṅgaho.
                          Dasakaṃ.
     594. Ekādasavidhena rūpasaṅgaho:
     Cakkhāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, rūpāyatanaṃ, saddāyatanaṃ, gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ yañ ca rūpaṃ anidassanaṃ appaṭighaṃ dhammāyatanapariyāpannaṃ -- evaṃ ekādasavidhena rūpasaṅgaho.
                     Ekādasakaṃ.
                     MĀTIKĀ.
     595. Sabbaṃ rūpaṃ na hetum eva ahetukam eva hetuvippayuttam eva sappaccayam eva saṅkhatan eva lokiyam eva sāsavam eva saññojaniyam eva ganthaniyam eva oghaniyam eva yoghaniyam eva nīvaraṇiyaṃ eva parāmaṭṭhaṃ eva upādāniyaṃ eva saṅkilesikam eva avyākatam eva anārammaṇaṃ eva acetasikam eva cittavippayuttam eva neva vipākanavipākadhammadhammam eva asaṅkiliṭṭhasaṅkilesikam eva na savitakka-savicāram eva na avitakkavicāramattam eva avitakka-avicāram eva na pītisahagatam eva na sukhasahagatam eva na upekkhāsahagataṃ eva neva dassanena na bhāvanāya pahātabbam eva neva dassanena na bhāvanāya pahātabbahetukam eva neva ācayagāmināpacayagāmim eva neva sekkhanāsekkham eva parittaṃ eva kāmāvacaram eva rūpāvacaram eva na arūpāvacaram eva pariyāpannam eva no apariyāpannam eva aniyatam eva aniyyānikam eva uppannaṃ chahi viññānehi viññeyyaṃ eva aniccam eva jarābhibhūtam eva -- evaṃ ekavidhena rūpasaṅgaho.
                     Ekakaniddeso.


[page 134]
134                DHAMMA-SAṄGAṆI 596.
     596. Kataman taṃ rūpaṃ upādā?
Cakkhāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, rūpāyatanaṃ, saddāyatanaṃ, gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, itthindriyaṃ, purisindriyaṃ, jīvitindriyaṃ, kāyaviññatti, vacīviññatti, ākāsadhātu, rūpassa lahutā, rūpassa mudutā, rūpassa kammaññatā, rūpassa upacayo, rūpassa santati, rūpassa jaratā, rūpassa aniccatā kabaḷiṅkāro āhāro.
     597. Kataman taṃ rūpaṃ cakkhāyatanaṃ?
     Yaṃ cakkhuṃ catunnaṃ mahābhūtanaṃ upādāya pasādo attabhāvapariyāpanno anidassano sappaṭigho -- yena cakkhunā anidassanena sappaṭighena rūpaṃ sanidassanaṃ sappaṭighaṃ passi vā passati vā passissati vā passe vā cakkhuṃ petaṃ cakkhāyatanaṃ petaṃ cakkhudhātu pesā cakkhundriyaṃ petaṃ loko peso dvārā pesā samuddo peso paṇḍaraṃ petaṃ khettaṃ petaṃ vatthum petaṃ nettaṃ petaṃ nayanaṃ petaṃ oriman tīraṃ petaṃ suñño gāmo peso -- idan taṃ rūpaṃ cakkhāyatanaṃ.
     598. Kataman taṃ rūpaṃ cakkhāyatanaṃ?
     Yaṃ cakkhuṃ . . . pe . . . sappaṭigho yamhi cakkhumhi anidassanamhi sappaṭighamhi rūpaṃ sanidassanaṃ sappaṭighaṃ paṭihaññi vā paṭihaññati vā paṭihaññissati vā paṭihaññe vā cakkhuṃ petaṃ cakkhāyatanaṃ petaṃ cakkhudhātu pesā cakkhundriyaṃ petaṃ loko peso dvārā pesā samuddo peso paṇḍaraṃ petaṃ khettaṃ petaṃ vatthum petaṃ nettaṃ petaṃ nayanaṃ petaṃ orimaṃ tīraṃ petaṃ suñño gāmo peso --idaṃ taṃ rūpaṃ cakkhāyatanaṃ.
     599. Kataman taṃ rūpaṃ cakkhāyatanaṃ?
     Yaṃ cakkhuṃ catunnaṃ . . . pe . . . sappaṭigho -- yaṃ cakkhuṃ anidassanaṃ sappaṭighaṃ rūpamhi sanidassanamhi sappaṭighamhi paṭihaññi vā paṭihaññati vā paṭihaññissati vā paṭihaññe vā cakkhuṃ petaṃ cakkāyatanaṃ petaṃ cakkhudhātu pesā cakkhundriyaṃ petaṃ loko peso dvārā pesā samuddo peso paṇḍaraṃ petaṃ khettaṃ petaṃ vatthuṃ petaṃ nettaṃ petaṃ nayanaṃ petaṃ oriman tīraṃ petaṃ suñño gāmo peso -- idan taṃ rūpaṃ cakkhāyatanaṃ.
     600. Kataman taṃ rūpaṃ cakkhāyatanaṃ?
     Yaṃ cakkhuṃ catunnaṃ . . . pe . . . sappaṭigho -- yaṃ cakkhuṃ nissāya rūpaṃ ārabbha cakkhusamphasso uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā yaṃ cakkhuṃ nissāya rūpaṃ ārabbha cakkhusamphassajā vedanā .


[page 135]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 604.           135
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . .
saññā . . . pe . . . cetanā . . . pe . . . cakkhuviññāṇaṃ uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā cakkhum petaṃ cakkhāyatanaṃ petaṃ cakkhudhātu pesā cakkhundriyaṃ petaṃ loko peso dvārā pesā samuddo peso paṇḍaraṃ petaṃ khettaṃ petaṃ vatthuṃ petaṃ nettaṃ petaṃ nayanaṃ petaṃ oriman tīraṃ petaṃ suñño gāmo peso -- idan taṃ rūpaṃ cakkhāyatanaṃ.
     601. Kataman taṃ rūpaṃ sotāyatanaṃ?
     Yaṃ sotaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādo attabhāvapariyāpanno anidassano sappaṭigho -- yena sotena anidassanena sappaṭighena saddaṃ anidassanaṃ sappaṭighaṃ suṇi vā suṇāti vā suṇissati vā suṇe vā -- sotaṃ petaṃ sotāyatanaṃ petaṃ sotadhātu pesā sotindriyaṃ petaṃ loko peso dvārā pesā samuddo peso paṇḍaraṃ petaṃ khettaṃ petaṃ vatthuṃ petaṃ oriman tīraṃ petaṃ suñño gāmo peso -- idaṃ taṃ rūpaṃ sotāyatanaṃ.
     602. Kataman taṃ rūpaṃ sotāyatanaṃ?
     Yaṃ sotaṃ . . . pe . . . pariyāpanno anidassano sappaṭigho yamhi sotamhi anidassanamhi sappaṭighamhi saddo anidassano sappaṭigho paṭihaññi vā paṭihaññati vā paṭihaññissati vā paṭihaññe vā -- sotaṃ petaṃ sotāyatanaṃ petaṃ sotadhātu pesā sotindriyaṃ petaṃ loko peso dvārā pesā samuddo peso paṇḍaraṃ petaṃ khettaṃ petaṃ vatthuṃ petaṃ oriman tīraṃ petaṃ suñño gāmo peso -- idaṃ taṃ rūpaṃ sotāyatanaṃ.
     603. Kataman taṃ rūpaṃ sotāyatanaṃ?
     Yaṃ sotaṃ . . . pe . . . pariyāpanno anidassano sappaṭigho -- yaṃ sotaṃ anidassanaṃ sappaṭighaṃ saddamhi anidassanamhi sappaṭighamhi paṭihaññi vā paṭihaññati vā paṭihaññissati vā paṭihaññe vā -- sotaṃ petaṃ sotāyatanaṃ petaṃ sotadhātu pesā sotindriyaṃ petaṃ loko peso dvārā pesā samuddo peso paṇḍaraṃ petaṃ khettaṃ petaṃ vatthuṃ petaṃ oriman tīraṃ petaṃ suñño gāmo peso -- idaṃ taṃ rūpaṃ sotāyatanaṃ.
     604. Kataman taṃ rūpaṃ sotāyatanaṃ?


[page 136]
136                DHAMA-SAṄGAṆI 604.
     Yaṃ sotaṃ . . . pe . . . pariyāpanno anidassano sappaṭigho --yaṃ sotaṃ nissāya saddaṃ ārabbha sotasamphasso uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . . yaṃ sotaṃ nissāya saddaṃ ārabbha sotasamphassajā vedanā . . .
pe . . . saññā . . . pe . . . cetanā . . . pe . . . sotaviññāṇaṃ uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . .
pe . . . yaṃ sotaṃ nissāya saddārammaṇo sotasamphasso uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . .
yaṃ sotaṃ nissāya saddārammaṇā sotasamphassajā vedanā . . . pe . . . saññā . . . pe . . . cetanā . . . pe . . . sotaviññāṇaṃ uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā --sotaṃ petaṃ sotāyatanaṃ petaṃ sotadhātu pesā sotindriyaṃ petaṃ loko peso dvārā pesā samuddo peso paṇḍaraṃ petaṃ khettaṃ petaṃ vatthum petaṃ oriman tīraṃ petaṃ suñño gāmo peso -- idaṃ taṃ rūpaṃ sotāyatanaṃ.
     605. Kataman taṃ rūpaṃ ghānāyatanaṃ?
     Yaṃ ghānaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādo attabhāvapariyāpanno anidassano sappaṭigho -- yena ghānena anidassanena sappaṭighena gandhaṃ anidassanaṃ sappaṭighaṃ ghāyi vā ghayati vā ghāyissati vā ghāye vā ghānaṃ petaṃ ghānāyatanaṃ petaṃ ghānadhātu pesā ghānindriyaṃ petaṃ loko peso dvārā pesā samuddo peso paṇḍaraṃ petaṃ khettaṃ petaṃ vatthuṃ petaṃ oriman tīraṃ petaṃ suñño gāmo peso -- idaṃ taṃ rūpaṃ ghānāyatanaṃ.
     606. Kataman taṃ rūpaṃ ghānāyatanaṃ?
     Yaṃ ghānaṃ . . . pe . . . pariyāpanno anidassano sappaṭigho -- yamhi ghānamhi anidassanamhi sappaṭighamhi gandho anidassano sappaṭigho paṭihaññi vā paṭihaññati vā paṭihaññissati vā paṭihaññe vā ghānaṃ petaṃ ghānāyatanaṃ petaṃ ghānadhātu pesā ghānindriyaṃ petaṃ loko peso dvārā pesā samaddo peso paṇḍaraṃ petaṃ khettaṃ petaṃ vatthuṃ petaṃ oriman tīraṃ petaṃ suñño gāmo peso -- idan taṃ rūpaṃ ghānāyatanaṃ.
     607. Kataman taṃ rūpaṃ ghānāyatanaṃ?
     Yaṃ ghānaṃ . . . pe . . . pariyāpanno anidassano sappaṭigho -- yaṃ ghānaṃ anidassanaṃ sappaṭighaṃ gandhamhi anidassanamhi sappaṭighamhi paṭihaññi vā paṭihaññati vā paṭihaññissati vā paṭihaññe vā -- ghānaṃ petaṃ ghānāyatanaṃ pataṃ ghānadhātu pesā ghānindriyaṃ petaṃ loko peso dvārā pesā samuddo peso paṇḍaraṃ petaṃ khettaṃ petaṃ vatthuṃ petaṃ orimaṃ tīraṃ petaṃ suñño gāmo peso -- idan taṃ rūpaṃ ghānāyatanaṃ.


[page 137]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 610.                137
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     608. Kataman taṃ rūpaṃ ghānāyatanaṃ?
     Yaṃ ghānaṃ . . . pe . . . pariyāpanno anidassano sappaṭigho yaṃ ghānaṃ nissāya gandhaṃ ārabbha ghānasamphasso uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . . yaṃ ghānaṃ nissāya gandhaṃ ārabbha ghānasamphassajā vedanā . . . pe . . . saññā . . . pe . . . cetanā . . . pe . . .
ghānaviññāṇaṃ uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . . yaṃ ghānaṃ nissāya gandhārammaṇo ghānasamphasso uppajjati vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . . yaṃ ghānaṃ nissāya gandhārammaṇā ghānasamphassajā vedanā . . . pe . . . saññā . . .
pe . . . cetanā . . . pe . . .ghānaviññāṇaṃ uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā -- ghānaṃ petaṃ ghānāyatanaṃ petaṃ ghānadhātu pesā ghānindriyaṃ petaṃ loko peso dvārā pesā samuddo peso paṇḍaraṃ petaṃ khettaṃ petaṃ vatthuṃ petaṃ orimaṃ tīraṃ petaṃ suñño gāmo peso -- idan taṃ rūpaṃ ghānāyatanaṃ.
     609. Katamaṃ taṃ rūpaṃ jivhāyatanaṃ?
     Yā jivhā catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādo attabhāvapariyāpanno anidassano sappaṭigho yāya jivhāya anidassanāya sappaṭighāya rasaṃ anidassanaṃ sappaṭighaṃ sāyi vā sāyati vā sāyissati vā sāye vā -- jivhā pesā jivhāyatanaṃ petaṃ jivhādhātu pesā jivhindriyaṃ petaṃ loko peso dvārā pesā samuddo peso paṇḍaraṃ petaṃ khettaṃ petaṃ vatthuṃ petaṃ orimaṃ tīraṃ petaṃ suñño gāmo peso -- idaṃ taṃ rūpaṃ jivhāyatanaṃ.
     610. Kataman taṃ rūpaṃ jivhāyatanaṃ?
     Yā . . . pe . . . pariyāpanno anidassano sappaṭigho yāya jivhāya anidassanāya sappaṭighāya raso anidassano sappaṭigho paṭihaññi vā paṭihaññati vā paṭihaññissati vā paṭihaññevā jivhā pesā jivhāyatanaṃ petaṃ jivhādhātu pesā jivhindriyaṃ petaṃ loko peso dvārā pesā samuddo peso paṇḍaraṃ petaṃ khettaṃ petaṃ vatthuṃ petaṃ orimaṃ tīraṃ petaṃ suñño gāmo peso -- idaṃ taṃ rūpaṃ jivhāyatanaṃ.


[page 138]
138                DHAMMA-SAṄGAṆI 611.
     611. Katamaṃ taṃ rūpaṃ jivhāyatanaṃ?
     Yā . . . pe . . . pariyāpanno anidassano sappaṭigho yā jivhā anidassanā sappaṭighā rasamhi anidassanamhi sappaṭighamhi paṭihaññi vā paṭihaññati vā paṭihaññissati vā paṭihaññe vā jivhā pesā jivhāyatanaṃ petaṃ jivhādhātu pesā jivhindriyaṃ petaṃ loko peso dvārā pesā samuddo peso paṇḍaraṃ petaṃ khettaṃ petaṃ vatthuṃ petaṃ oriman tīraṃ petaṃ suñño gāmo peso -- idaṃ taṃ rūpaṃ jivhāyatanaṃ.
     612. Katamaṃ taṃ rūpaṃ jivhāyatanaṃ?
     Yā . . . pe . . . pariyāpanno anidassano sappaṭigho yaṃ jivhaṃ nissāya rasaṃ ārabbha jivhāsamphasso uppajji vā upajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . . yaṃ jivhaṃ nissāya rasaṃ ārabbha jivhāsamphassajā vedanā . . .
pe . . . saññā . . . pe . . . cetanā . . . pe . . .jivhāviññāṇaṃ uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . .
pe . . . yaṃ jivhaṃ nissāya rasārammaṇo jivhāsamphasso uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . .
yaṃ jivhaṃ nissāya rasārammaṇā jivhā-samphassajā vedanā . . . pe . . . saññā . . . pe . . . cetanā . . . pe . . .jivhāviññāṇaṃ uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā jivhā pesā jivhāyatanaṃ petaṃ jivhādhātu pesā jivhindriyaṃ petaṃ loko peso dvārā pesā samuddo peso paṇḍaraṃ petaṃ khettaṃ petaṃ vatthuṃ petaṃ -- oriman tīraṃ petaṃ suñño gāmo peso -- idan taṃ rūpaṃ jivhāyatanaṃ.
     613. Kataman taṃ rūpaṃ kāyāyatanaṃ?
     Yo kāyo catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādo attabhāvapariyāpanno anidassano sappaṭigho yena kāyena anidassanena sappaṭighena phoṭṭhabbaṃ anidassanaṃ sappaṭighaṃ phusi vā phusati vā phusissati vā phuse vā -- kāyo peso kāyāyatanaṃ petaṃ kāyadhātu pesā kāyindriyaṃ petaṃ loko peso dvārā pesā samuddo peso paṇḍaraṃ pataṃ khettaṃ petaṃ vatthuṃ petaṃ orimaṃ tīraṃ petaṃ suñño gāmo peso --idan taṃ rūpaṃ kāyāyatanaṃ.
     614. Kataman taṃ rūpaṃ kāyāyatanaṃ?
     Yo kāyo . . . pe . . . pariyāpanno anidassano sappaṭigho yamhi kāyamhi anidassanamhi sappaṭighāmhi phoṭṭhabbo anidassano sappaṭigho paṭihaññi vā paṭihaññati vā paṭi haññissati vā paṭhaññe vā -- kāyo peso .


[page 139]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 617.                139
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . gāmo peso --idan taṃ rūpaṃ kāyāyatanaṃ.
     615. Kataman taṃ rūpaṃ kāyāyatanaṃ?
     Yo kāyo . . . pe . . . pariyāpanno anidassano sappaṭigho yo kāyo anidassano sappaṭigho phoṭṭhabbamhi anidassanamhi sappaṭighamhi paṭihaññi vā paṭihaññati vā paṭihaññissati vā paṭihaññe vā -- kāyo peso . . . pe . . . gāmo peso -- idaṃ taṃ rūpaṃ kāyāyatanaṃ.
     616. Kataman taṃ rūpaṃ kāyāyatanaṃ?
     Yo kāyo . . . pe . . . pariyāpanno anidassano sappaṭigho yaṃ kāyaṃ nissāya phoṭṭhabbaṃ ārabbha kāyasamphasso uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . . yaṃ kāyaṃ nissāya phoṭṭhabbaṃ ārabbha kāyasamphassajā vedanā . . . pe . . . saññā . . . pe . . . cetanā . . .pe..
kāyaviññāṇaṃ uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . . yaṃ kāyaṃ nissāya phoṭṭhabbārammaṇo kāyasamphasso uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . . yaṃ kāyaṃ nissāya phoṭṭhabbārammaṇā kāyasamphassajā vedanā . . . pe . . . saññā . . .
pe . . . cetanā . . . pe . . . kāyaviññāṇaṃ uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajji vā -- kāyo peso . . . pe . . . gāmo peso -- idan taṃ rūpaṃ kāyāyatanaṃ.
     617. Kataman taṃ rūpaṃ. rūpayatanaṃ?
     Yaṃ rūpaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya vaṇṇanibhāsanidassanaṃ sappaṭighaṃ nīlaṃ pītakaṃ lohitakaṃ odātaṃ kāḷakaṃ mañjeṭṭhakaṃ harivaṇṇaṃ aṅkuravaṇṇaṃ dīghaṃ rassaṃ aṇuṃ thūlaṃ vaṭṭaṃ parimaṇḍalaṃ caturaṃsaṃ chaḷaṃsaṃ aṭṭhaṃsaṃ soḷasaṃsaṃ ninnathalaṃ chāyā ātapo āloko andhakāro abbhā mahikā dhūmo rajo candamaṇḍalassa vaṇṇanibhā suriyamaṇḍalassa vaṇṇanibhā tārakarūpānaṃ vaṇṇanibhā ādāsamaṇḍalassa vaṇṇanibhā maṇisaṅkhamuttaveḷuriyassa vaṇṇanibhā jātarūparajatassa vaṇṇanibhā -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya vaṇṇanibhāsanidassanaṃ sappaṭighaṃ -- yaṃ rūpaṃ sanidassanaṃ sappaṭighaṃ cakkhunā anidassanena sappaṭighena passi vā passati vā passissati vā passe vā rūpaṃ petaṃ rūpāyatanaṃ petaṃ rūpadhātu pesā -- idaṃ taṃ rūpaṃ rūpāyatanaṃ.


[page 140]
140                DHAMMA-SAṄGAṆI 618.
     618. Kataman taṃ rūpaṃ rūpāyatanaṃ?
     Yaṃ rūpaṃ . . . pe . . . sappaṭighaṃ yamhi rūpamhi sanidassanamhi sappaṭighamhi cakkhuṃ anidassanaṃ sappaṭighaṃ paṭihaññi vā paṭihaññati vā paṭihaññissati vā paṭihaññe vā -- rūpaṃ petaṃ rūpāyatanaṃ petaṃ rūpadhātu pesā -- idan taṃ rūpaṃ rūpayatanaṃ.
     619. Kataman taṃ rūpaṃ rūpāyatanaṃ?
     Yaṃ rūpaṃ . . . pe . . . sappaṭighaṃ -- yaṃ rūpaṃ sanidassanaṃ sappaṭighaṃ cakkhumhi anidassanamhi sappaṭighamhi paṭihaññi vā paṭihaññati vā paṭihaññissati vā paṭihaññe vā -- rūpaṃ petaṃ rūpāyatanaṃ petaṃ rūpadhātu pesā --idan taṃ rūpaṃ rūpāyatanaṃ.
     620. Kataman taṃ rūpaṃ rūpāyatanaṃ?
     Yaṃ rūpaṃ . . . pe . . . sappaṭighaṃ -- yaṃ rūpaṃ ārabbha cakkhuṃ nissāya cakkhusamphasso uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . . yaṃ rūpaṃ ārabbha cakkhuṃ nissāya cakkhusamphassajā vedanā . . . pe . . . saññā . . . pe . . . cetanā . . . pe . . .
cakkhuviññāṇaṃ uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . . yaṃ rūpārammaṇaṃ cakkhuṃ nissāya cakkhusamphasso uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . . yaṃ rūpārammaṇaṃ cakkhuṃ nissāya cakkhusamphassajā vedanā . . . pe . . . saññā . . . pe . . .
cetanā . . . pe . . . cakkhuviññāṇaṃ uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā -- rūpaṃ petaṃ rūpāyatanaṃ petaṃ rūpadhātu pesā -- idan taṃ rūpaṃ rūpāyatanaṃ.
     621. Kataman taṃ rūpaṃ saddāyatanaṃ?
     Yo saddo catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya anidassano sappaṭigho bherisaddo mutiṅgasaddo saṅkhasaddo paṇavasaddo gītasaddo vāditasaddo sammasaddo pāṇisaddo sattānaṃ nigghosasaddo dhātūnaṃ sannighātasaddo vātasaddo udakasaddo manussasaddo amanussasaddo -- yo vā panañño pi atthi saddo catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya anidassano sappaṭigho -- yaṃ saddaṃ anidassanaṃ sappaṭighaṃ sotena anidassanena sappaṭighena suṇi vā suṇāti vā suṇissati vā suṇe vā -- saddo peso saddāyatanaṃ petaṃ saddadhātu pesā -- idan taṃ rūpaṃ saddāyatanaṃ.
     622. Kataman taṃ rūpaṃ saddāyatanaṃ?


[page 141]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 626.                141
     Yo saddo . . . pe . . . sappaṭigho -- yamhi saddamhi anidassanamhi sappaṭighamhi sotaṃ anidassanaṃ sappaṭighaṃ paṭihaññi vā paṭihaññati vā paṭihaññissati vā paṭihaññe vā --saddo peso saddāyatanaṃ petaṃ saddadhātu pesā -- idan taṃ rūpaṃ saddāyatanaṃ.
     623. Kataman taṃ rūpaṃ saddāyatanaṃ?
     Yo saddo . . . pe . . . sappaṭigho -- yo saddo anidassano sappaṭigho sotamhi anidassanamhi sappaṭighamhi paṭihaññi vā paṭihaññati vā paṭihaññissati vā paṭihaññe vā -- saddo peso saddāyatanaṃ petaṃ saddadhātu pesā -- idan taṃ rūpaṃ saddāyatanaṃ.
     624. Kataman taṃ rūpaṃ saddāyatanaṃ?
     Yo saddo . . . pe . . . sappaṭigho -- yaṃ saddaṃ ārābbha sotaṃ nissāya sotasamphasso uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . . yaṃ saddaṃ ārabbha sotaṃ nissāya sotasamphassajā vedanā . . . pe . . . saññā . . . pe . . . cetanā . . . pe . . . sotaviññāṇaṃ uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . . yaṃ saddārammaṇaṃ sotaṃ nissāya sotasamphasso uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . . yaṃ saddārammaṇaṃ sotaṃ nissāya sotasamphassajā vedanā . . . pe . . . saññā . . .
pe . . . cetanā . . . pe . . . sotaviññāṇaṃ uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā -- saddo peso saddāyatanaṃ petaṃ saddadhātu pesā -- idaṃ taṃ rūpaṃ saddāyatanaṃ.
     625. Kataman taṃ rūpaṃ gandhāyatanaṃ?
     Yo gandho catunnaṃ mahābhūtanaṃ upādāya anidassano sappaṭigho mūlagandho sāragandho, tacagandho, pattagandho, pupphagandho, phalagandho, āmagandho, vissagandho, sugandho, duggandho yo vā panañño pi atthi gandho catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya anidassano sappaṭigho -- yaṃ gandhaṃ anidassanaṃ sappaṭighaṃ [tena] ghānena anidassanena sappaṭighena ghāyi vā ghāyati vā ghāyissati vā ghāye vā -- gandho peso gandhāyatanaṃ petaṃ gandhadhātu pesā -- idan tam rūpaṃ gandhāyatanaṃ.
     626. Kataman taṃ rūpaṃ gandhāyatanaṃ?
     Yo gandho . . . pe . . . sappaṭigho -- yamhi gandhamhi anidassanamhi sappaṭighamhi ghānaṃ anidassanaṃ sappaṭighaṃ paṭihaññi vā paṭihaññati vā paṭihaññissati vā paṭi haññe vā -- gandho peso gandhāyatanaṃ petaṃ gandhadhātu pesā -- idan taṃ rūpaṃ gandhāyatanaṃ.


[page 142]
142                DHAMMA-SAṄGAṆI 626.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     627. Kataman taṃ rūpaṃ gandhāyatanaṃ?
     Yo gandho . . . pe . . . sappaṭigho -- yo gandho anidassano sappaṭigho ghānamhi anidassanamhi sappaṭighamhi paṭihaññi vā paṭihaññati vā paṭihaññissati vā paṭhaññe vā -- gandho peso gandhāyatanaṃ petaṃ gandhadhātu pesā -- idan taṃ rūpaṃ gandhāyatanaṃ.
     628. Kataman taṃ rūpaṃ gandhāyatanaṃ?
     Yo gandho . . . pe . . . sappaṭigho -- yaṃ gandhaṃ ārabbha ghānaṃ nissāya ghānasamphasso uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . . yaṃ gandhaṃ ārabbha ghānaṃ nissāya ghānasamphassajā vedanā . . . pe . . . saññā . . . pe . . . cetanā . . . pe . . . ghānaviññāṇaṃ uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . . yaṃ gandhārammaṇaṃ ghānaṃ nissāya ghānasamphasso uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . . yaṃ gandhārammaṇaṃ ghānaṃ nissāya ghānasamphasso vedanā . . . pe . . . saññā . . . pe . . . cetanā . . . pe . . . ghānaviññāṇaṃ uppajji vā uppajjati vā uppajje vā -- gandho peso gandhāyatanaṃ . . . pe . . . gandhadhātu pesā --idan taṃ rūpaṃ gandhāyatanaṃ.
     629. Kataman taṃ rūpaṃ rasāyatanaṃ?
     Yo raso catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya anidassano sappaṭigho mūlaraso, khandharaso, tacaraso, pattaraso,
puppharaso, phalaraso, ambilaṃ, madhuraṃ tittakaṃ kaṭukaṃ loṇikaṃ khārikaṃ lapilaṃ kasāvo sādu asādu yo vā panañño pi atthi raso catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya anidassano sappaṭigho -- yaṃ rasaṃ anidassanaṃ sappaṭighaṃ jivhāya anidassanāya sappaṭighāya sāyi vā sāyati vā sāyissati vā sāye vā -- raso peso rasāyatanaṃ petaṃ rasadhātu pesā -- idan taṃ rūpaṃ rasāyatanaṃ.
     630. Kataman taṃ rūpaṃ rasāyatanaṃ?
     Yo raso . . . pe . . . sappaṭigho -- yamhi rasamhi anidassanamhi sappaṭighamhi jivhā anidassanā sappaṭighā paṭihaññi vā paṭihaññati vā paṭihaññissati vā paṭihaññe vā -- raso peso rasāyatanaṃ petaṃ rasadhātu pesā -- idan taṃ rūpaṃ rasāyatanaṃ.


[page 143]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 637.                143
     631. Katamaṃ taṃ rūpaṃ rasāyatanaṃ?
     Yo raso . . . pe . . . sappaṭigho -- yo raso anidassano sappaṭigho jivhāya anidassanāya sappaṭighāya paṭihaññi vā paṭihaññati vā paṭihaññissati vā paṭihaññe vā -- raso peso rasāyatanaṃ petaṃ rasadhātu pesā -- idan taṃ rūpaṃ rasāyatanaṃ.
     632. Kataman taṃ rūpaṃ rasāyatanaṃ?
     Yo raso . . . pe . . . sappaṭigho -- yaṃ rasaṃ ārabbha jivhaṃ nissāya jivhāsamphasso uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . . yaṃ rasaṃ ārabbha jivhaṃ nissāya jivhāsamphassajā vedanā . . . pe . . . saññā . . . pe . . .
cetanā . . . pe . . . jivhāviññāṇaṃ uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . . yaṃ rasārammaṇaṃ jivhaṃ nissāya jivhāsamphasso uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . . yaṃ rasārammaṇaṃ jivhaṃ nissāya jivhāsamphassajā vedanā . . . pe . . . saññā . . . pe . . .
cetanā . . . pe . . . jivhāviññāṇaṃ uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā -- raso peso rasāyatanaṃ petaṃ rasadhātu pesā -- idan taṃ rūpaṃ rasāyatanaṃ.
     633. Kataman taṃ rūpaṃ itthindriyaṃ?
     Yaṃ itthiyā itthiliṅgaṃ itthinimittaṃ itthikuttaṃ itthākappo itthattaṃ itthibhāvo -- idan taṃ rūpaṃ itthindriyaṃ.
     634. Kataman taṃ rūpaṃ purisindriyaṃ?
     Yaṃ purisassa purisaliṅgaṃ purisanimittaṃ purisakuttaṃ purisākappo purisattaṃ purisabhāvo -- idan taṃ rūpaṃ purisindriyaṃ.
     635. Kataman taṃ rūpaṃ jīvitindriyaṃ?
     Yo tesaṃ rūpīnaṃ dhammānaṃ āyu ṭhiti yapanā yāpanā iriyanā vattanā pālanā jīvitaṃ jīvitindriyaṃ -- idan taṃ rūpaṃ jīvitindriyaṃ.
     636. Katamaṃ taṃ rūpaṃ kāyaviññatti?
     Yā kusalacittassa vā akusalacittassa vā avyākatacittassa vā abhikkamantassa vā paṭikkamantassa vā ālokentassa vā vilokentassa vā sammiñjentassa vā pasārentassa vā kāyassa thambhanā santhambhanā santhambhitattaṃ viññatti viññāpanā viññāpitattaṃ idan taṃ rūpaṃ kāyaviññatti.
     637. Kataman taṃ rūpaṃ vacīviññatti?
     Yā kusalacittassa vā akusalacittassa vā avyākatacittassa vā vācā girā vyappatho udīraṇaṃ ghoso ghosakammaṃ vācā vacībhedo -- ayaṃ vuccati vācā -- yā tāya vācāya viññatti viññāpanā viññāpitattaṃ -- idan taṃ rūpaṃ vacīviññatti.


[page 144]
144                DHAMMA-SAṄGAṆI 637.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     638. Kataman taṃ rūpaṃ ākāsadhātu?
     Yo ākāso ākāsaṅgataṃ aghaṃ aghagataṃ vivaro vivaragataṃ asamphuṭṭhaṃ catūhi mahābhūtehi -- idan taṃ rūpaṃ ākāsadhātu.
     639. Kataman taṃ rūpaṃ rūpassa lahutā?
     Yā rūpassa lahutā lahupariṇāmatā adandhanatā avitthanatā -- idan taṃ rūpaṃ rūpassa lahutā.
     640. Kataman taṃ rūpaṃ rūpassa mudutā?
     Yā rūpassa mudutā maddavatā akakkhaḷatā akathinatā -- idan taṃ rūpaṃ rūpassa mudutā.
     641. Kataman taṃ rūpaṃ rūpassa kammaññatā?
     Yā rūpassa kammaññatā kammaññattaṃ kammaññabhāvo --idan taṃ rūpaṃ rūpassa kammaññatā.
     642. Kataman taṃ rūpaṃ rūpassa upacayo?
     Yo āyatanānaṃ ācayo -- yo rūpassa upacayo -- idan taṃ rūpaṃ rūpassa upacayo.
     643. Kataman taṃ rūpaṃ rūpassa santati?
     Yo rūpassa upacayo -- yā rūpassa santati -- idan taṃ rūpaṃ rūpassa santati.
     644. Kataman taṃ rūpaṃ rūpassa jaratā?
     Yā rūpass jarā jīraṇatā khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā āyuno saṃhāni, indriyānaṃ paripāko -- idan taṃ rūpaṃ rūpassa jaratā.
     645. Kataman taṃ rūpaṃ rūpassa aniccatā?
     Yo rūpassa khayo vayo bhedo [paribhedo] aniccatā antaradhānaṃ -- idan taṃ rūpaṃ rūpassa aniccatā.
     646. Kataman taṃ rūpaṃ kabaḷiṅkāro āhāro?
     Odano kummāso sattu maccho maṃsaṃ khīraṃ dadhi sappi navanītaṃ telaṃ madhupphāṇitaṃ -- yaṃ vā panaññam pi atthi yamhi yamhi janapade tesaṃ tesaṃ sattānaṃ mukkhāsiyaṃ dantavikhādanaṃ galajjhoharaṇīyaṃ kucchivitthambhanaṃ yāya ojāya sattā yāpenti -- idan taṃ rūpaṃ kabaḷiṅkāro āhāro.
                    Idan taṃ rūpaṃ upādā.
     UPĀDĀBHĀJANIYAṂ RŪPAKAṆḌE PAṬHAMABHĀṆAVĀRAṂ.


[page 145]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 652.                145
     647. Kataman taṃ rūpaṃ no upādā?
     Phoṭṭhabbāyatanaṃ āpodhātu -- idan taṃ rūpaṃ no upādā.
     648. Kataman taṃ rūpaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ?
     Pathavīdhātu tejodhātu vāyodhātu kakkhaḷaṃ mudukaṃ saṇhaṃ pharusaṃ sukhasamphassaṃ dukkhasamphassaṃ garukaṃ lahukaṃ -- yaṃ phoṭṭhabbaṃ anidassanaṃ sappaṭighaṃ kāyena anidassanena sappaṭighena phusi vā phusati vā phusissati vā phuse vā phoṭṭhabbo peso phoṭṭhabbāyatanaṃ petaṃ phoṭṭhabbadhātu pesā -- idan taṃ rūpaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ.
     649. Kataman taṃ rūpaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ?
     Pathavīdhātu . . . pe . . . lahukaṃ -- yamhi phoṭṭhabbamhi anidassanamhi sappaṭighamhi kāyo anidassano sappaṭigho paṭihaññi vā paṭihaññati vā paṭihaññissati vā paṭihaññe vā -- phoṭṭhabbo peso phoṭṭhabbāyatanaṃ petaṃ phoṭṭhabbadhātu pesā -- idan taṃ rūpaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ.
     650. Kataman taṃ rūpaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ?
     Pathavīdhātu . . . pe . . . lahukaṃ -- yo phoṭṭhabbo anidassano sappaṭigho kāyamhi anidassanamhi sappaṭighamhi paṭihaññi vā paṭihaññati vā paṭihaññissati vā paṭihaññe vā -- phoṭṭhabbo peso phoṭṭhabbāyatanaṃ petaṃ phoṭṭhabbadhātu pesā -- idan taṃ rūpaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ.
     651. Kataman taṃ rūpaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ?
     Pathavīdhātu . . . pe . . . lahukaṃ -- yaṃ phoṭṭhabbaṃ ārabbha kāyaṃ nissāya kāyasamphasso uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . . yaṃ phoṭṭhabbaṃ ārabbha kāyaṃ nissāya kāyasamphassajā vedanā . . . pe . . .
saññā . . . pe . . . cetanā . . . pe . . . kāyaviññāṇaṃ uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . .
yaṃ phoṭṭhabbārammaṇaṃ kāyaṃ nissāya kāyasamphasso uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā . . . pe . . .
yaṃ phoṭṭhabbārammaṇaṃ kāyaṃ nissāya kāyasamphassajā vedanā . . . pe . . . saññā . . . pe . . . cetanā . . . pe . . .
kāyaviññāṇaṃ uppajji vā uppajjati vā uppajjissati vā uppajje vā -- phoṭṭhabbo peso phoṭṭhabbāyatanaṃ petaṃ phoṭṭhabbadhātu pesā -- idan taṃ rūpaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ.
     625. Kataman taṃ rūpaṃ āpodhātu?


[page 146]
146                DHAMMA-SAṄGAṆI 652.
     Yaṃ āpo āpogataṃ sineho sinehagataṃ bandhanattaṃ rūpassa idan taṃ rūpaṃ āpodhātu.
                     Idan taṃ rūpaṃ no upādā.
     653. Kataman taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ, sotāyatanaṃ ghāṇāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, itthindriyaṃ, purisindriyaṃ, jīvitindriyaṃ -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ kammassa katattā rūpāyatanaṃ, gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ, ākāsadhātu, āpodhātu, rūpassa upacayo rūpasantati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ.
     654. Kataman taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ?
Saddāyatanaṃ kāyaviññatti vacīviññatti rūpassa lahutā rūpassa mudutā rūpassa kammaññatā rūpassa jaratā rūpassa aniccata -- yaṃ vā pan' aññam pi atthi rūpaṃ na kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ ākāsadhātu āpodhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ.
     655. Kataman taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyaṃ -- yaṃ vā pan' aññam pi atthi rūpaṃ kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ ākāsadhātu, āpodhātu,
rūpassa upacayo rūpasantati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ.
     656. Katamaṃ taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ?
     Saddāyatamaṃ kāyaviññatti vacīviññatti rūpassa lahutā rūpassa mudutā rūpassa kammaññatā rūpassa jaratā rūpassa aniccatā -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ na kammassa katattā rūpāyatanaṃ saddāyatanaṃ, gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ, ākāsadhātu rūpassa upacayo rūpasantati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ.
     657. Kataman taṃ rūpaṃ sanidassanaṃ?
     Rūpāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ sanidassanaṃ.
     658. Kataman taṃ rūpaṃ anidassanaṃ.
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ anidassanaṃ.


[page 147]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 668.                147
     659. Kataman taṃ rūpaṃ sappaṭighaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ, sotāyatanaṃ ghānāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, rūpāyatanaṃ, saddāyatanaṃ, gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ sappaṭighaṃ.
     660. Kataman taṃ rūpaṃ appaṭighaṃ?
     Itthindriyaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ appaṭighaṃ.
     661. Kataman taṃ rūpaṃ indriyaṃ?
     Cakkhundriyaṃ, sotindriyaṃ ghānindriyaṃ, jivhindriyaṃ kāyindriyaṃ, itthindriyaṃ, purisindriyaṃ, jīvitindriyaṃ --idan taṃ rūpaṃ indriyaṃ.
     662. Kataman taṃ rūpaṃ na indriyaṃ?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ na indriyaṃ.
     663. Kataman taṃ rūpaṃ mahābhūtaṃ?
     Phoṭṭhabbāyatanaṃ āpodhātu -- idan taṃ rūpaṃ mahābhūtaṃ.
     664. Kataman taṃ rūpaṃ na mahābhūtaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idaṃ taṃ rūpaṃ mahābhūtaṃ.
     665. Kataman taṃ rūpaṃ viññatti?
     Kāyaviññatti vacīviññatti -- idan taṃ rūpaṃ viññatti.
     666. Kataman taṃ rūpaṃ na viññatti?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ na viññatti.
     667. Kataman taṃ rūpaṃ cittasamuṭṭhānaṃ?
     Kāyaviññatti vacīviññatti -- yaṃ vā pan' aññam pi atthi rūpaṃ cittajaṃ cittahetukaṃ cittasamuṭṭhānaṃ rūpāyatanaṃ saddāyatanaṃ, gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ, ākāsadhātu, āpodhātu, rūpassa lahutā, rūpassa mudutā,
rūpassa kammaññatā, rūpassa upacayo, rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ cittasamuṭṭhānaṃ.
     668. Kataman tam rūpaṃ na cittasamuṭṭhānaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- itthindriyaṃ purisindriyaṃ, jīvitindriyaṃ, rūpassa jaratā, rūpassa aniccatā --yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ na cittajaṃ na cittahetukaṃ na cittasamuṭṭhānaṃ rūpāyatanaṃ, saddāyatanaṃ,


[page 148]
148                DHAMMA-SAṄGAṆI 668.
gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ, ākāsadhātu, āpodhātu, rūpassa lahutā, rūpassa mudutā, rūpassa kammaññatā, rūpassa upacayo, rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ na cittasamuṭṭhānaṃ.
     669. Kataman taṃ rūpaṃ cittasahabhū?
     Kāyaviññatti vacīviññatti -- idan taṃ rūpaṃ cittasahabhū.
     670. Kataman taṃ rūpaṃ na cittasahabhu?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ na cittasahabhū.
     671. Kataman taṃ rūpaṃ cittānuparivatti?
     Kāyaviññatti vacīviññatti -- idan taṃ rūpaṃ cittānuparivatti.
     672. Kataman taṃ rūpaṃ na cittānuparivatti?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ na cittānuparivatti.
     673. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ.
     647. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ.
     675. Kataman taṃ rūpaṃ oḷārikaṃ.
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ oḷārikaṃ.
     676. Kataman taṃ rūpaṃ sukhumaṃ?
     Itthindriyaṃ . . . pe . . . kabaliṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ sukhumaṃ.
     677. Kataman taṃ rūpaṃ dūre?
     Itthindriyaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ dūre.
     678. Kataman taṃ rūpaṃ santike?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ santike.
     679. Kataman taṃ rūpaṃ cakkhusamphassassa vatthu?
     Cakkhāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ cakkhusamphassassa vatthu.
     680. Kataman taṃ rūpaṃ cakkhusamphassassa na vatthu?
     Sotāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idaṃ taṃ rūpaṃ cakkhusamphassassa na vatthu.


[page 149]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 691.                149
     681. Kataman taṃ rūpaṃ cakkhusamphassajāya vedanāya . . . pe . . . saññāya . . . pe . . . cetanāya . . . pe . . . cakkhuviññāṇassa vatthu?
     Cakkhāyatanaṃ -- idaṃ taṃ rūpaṃ cakkhuviññāṇassa vatthu.
     682. Kataman taṃ rūpaṃ cakkhuviññāṇassa na vatthu?
     Sotāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ cakkhuviññāṇassa na vatthu.
     683. Kataman taṃ rūpaṃ sotasamphassassa . . . pe . . .
ghānasamphassassa . . . pe . . . kāyasamphassassa vatthu?
     Kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ kāyasamphassassa vatthu.
     684. Kataman taṃ rūpaṃ kāyasamphassassa na vatthu?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ kāyasamphassassa na vatthu.
     685. Kataman taṃ rūpaṃ kāyasamphassajāyā vedanāya . . . pe . . . saññāya . . . pe . . . cetanāya . . . pe . . .
kāyaviññāṇassa vatthu?
     Kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ kāyaviññāṇassa vatthu.
     686. Kataman taṃ rūpaṃ kāyaviññāṇassa na vatthu?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idaṃ taṃ rūpaṃ kāyaviññāṇassa na vatthu.
     687. Kataman taṃ rūpaṃ cakkhusamphassassa ārammaṇaṃ?
     Rūpāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ cakkhusamphassassa ārammaṇaṃ.
     688. Kataman taṃ rūpam cakkhusamphassassa na ārammaṇaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ cakkhusamphassassa na ārammaṇaṃ.
     689. Kataman taṃ rūpaṃ cakkhusamphassajāya vedanāya . . . pe . . . saññāya . . . pe . . . cetanāya . . . pe . . .
cakkhuviññāṇassa ārammaṇaṃ.
     Rūpāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ cakkhuviññāṇassa ārammaṇaṃ.
     690. Kataman taṃ rūpaṃ cakkhuviññāṇassa ārammaṇaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ -- kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ cakkhuviññāṇassa ārammaṇaṃ.
     691. Kataman taṃ rūpaṃ sotasamphassassa . . . pe . . .


[page 150]
150                DHAMMA-SAṄGAṆI 691.
ghānasamphassassa . . . pe . . . jivhāsamphassassa . . . pe . . . kāyasamphassassa ārammaṇaṃ.
     Phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ kāyasamphassassa ārammaṇaṃ.
     692. Kataman taṃ rūpaṃ kāyasamphassassa na ārammaṇaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ kāyasamphassassa na ārammaṇaṃ.
     693. Kataman taṃ rūpaṃ kāyasamphassajāya vedanāya . . . pe . . . saññāya . . . pe . . . cetanāya . . . pe . . .
kāyaviññāṇassa ārammaṇaṃ?
     Phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ kāyaviññāṇassa ārammaṇaṃ.
     694. Kataman taṃ rūpaṃ kāyaviññāṇassa na ārammaṇaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ kāyaviññāṇassa na ārammaṇaṃ.
     695. Kataman taṃ rūpaṃ cakkhāyatanaṃ?
     Yaṃ cakkhu catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādo . . . pe . . . suñño gāmo peso -- idan taṃ rūpaṃ cakkhāyatanaṃ.
     696. Kataman taṃ rūpaṃ na cakkhāyatanaṃ?
     Sotāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ na cakkhāyatanaṃ.
     697. Kataman taṃ rūpaṃ sotāyatanaṃ . . . pe . . .
ghānāyatanaṃ . . . pe . . . jivhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ?
     Yo kāyo catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādo . . . pe . . . suñño gāmo peso -- idan taṃ rūpaṃ kāyāyatanaṃ.
     698. Kataman taṃ rūpaṃ na kāyāyatanaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ na kāyāyatanaṃ.
     699. Kataman taṃ rūpaṃ rūpāyatanam?
     Yaṃ rūpaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya vaṇṇanibhā . . . pe . . . rūpadhātu pesā -- idan taṃ rūpaṃ rūpāyatanaṃ.
     700. Kataman taṃ rūpaṃ na rūpāyatanaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ na rūpāyatanaṃ.
     701. Kataman taṃ rūpaṃ saddāyatanaṃ . . . pe . . .


[page 151]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 713.                151
gandhāyatanaṃ . . . pe . . . rasāyatanaṃ . . . pe . . .
phoṭṭhabbāyatanaṃ?
     Pathavīdhātu . . . pe . . . phoṭṭhabbadhātu pesā -- idaṃ taṃ rūpaṃ phoṭṭhabbadhātu.
     702. Kataman taṃ rūpaṃ na phoṭṭhabbāyatanaṃ?
Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ na phoṭṭhabbāyatanaṃ.
     703. Kataman taṃ rūpaṃ cakkhudhātu.
     Cakkhāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ cakkhudhātu.
     704 Kataman taṃ rūpaṃ na cakkhudhātu?
     Sotāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ na cakkhudhātu.
     705. Kataman taṃ rūpaṃ rūpadhātu?
     Rūpayatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ rūpadhātu.
     706. Kataman taṃ rūpaṃ na rūpadhātu?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ na rūpadhātu.
     707. Kataman taṃ rūpaṃ saddadhātu . . . pe . . . gandhadhātu . . . pe . . . phoṭṭhabbadhātu?
     Phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ phoṭṭhabbadhātu.
     708. Kataman taṃ rūpaṃ na phoṭṭhabbadhātu?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ na phoṭṭhabbadhātu.
     709. Kataman taṃ rūpaṃ cakkhundriyaṃ?
Yaṃ cakkhu catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādo . . . pe . . . suñño gāmo peso -- idan taṃ rūpaṃ cakkhundriyaṃ.
     710. Kataman taṃ rūpaṃ na cakkhundriyaṃ?
     Sotāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ na cakkhundriyaṃ.
     711. Kataman taṃ rūpaṃ sotindriyaṃ . . . pe . . . ghānindriyaṃ . . . pe . . . jivhindriyaṃ . . . pe . . . kāyindriyaṃ?
     Yo kāyo catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādo . . . pe . . . suñño gāmo peso -- idan taṃ rūpaṃ kāyindriyaṃ.
     712. Kataman taṃ rūpaṃ na kāyindriyaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ na kāyindriyaṃ.
     713. Kataman taṃ rūpaṃ itthindriyaṃ?


[page 152]
152                DHAMMA-SAṄGAṆI 713.
     Yaṃ itthiyā itthiliṅgaṃ itthinimittaṃ itthikuttaṃ itthākappo itthattaṃ itthibhāvo -- idan taṃ rūpaṃ itthindriyaṃ.
     714. Kataman taṃ rūpaṃ purisindriyaṃ?
     Yaṃ purisassa purisaliṅgaṃ purisanimittaṃ purisakuttaṃ purisākappo purisattaṃ purisabhāvo -- idan taṃ rūpaṃ purisindriyaṃ.
     715. Kataman taṃ rūpaṃ na purisindriyaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ na purisindriyaṃ.
     716. Kataman taṃ rūpaṃ jīvitindriyaṃ?
     Yo tesaṃ rūpīnaṃ dhammānaṃ āyu ṭhiti yapanā yāpanā iriyanā vattanā pālanā jīvitaṃ jīvitindriyaṃ -- idan taṃ rūpaṃ jīvitindriyaṃ.
     717. Kataman taṃ rūpaṃ na jīvitindriyaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ na jīvitindriyaṃ.
     718. Kataman taṃ rūpaṃ kāyaviññatti?
     Yā kusalacittassa vā akusalacittassa vā avyākatacittassa vā abhikkamantassa vā paṭikkamantassa vā ālokentassa vā vilokentassa vā sammiñjentassa vā pasārentassa vā kāyassa thambhanā santhambhanā santhambhitattaṃ viññatti viññāpanā viññāpitattaṃ: idan taṃ rūpaṃ kāyaviññatti.
     719. Kataman taṃ rūpaṃ na kāyaviññatti?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ na kāyaviññatti.
     720. Kataman taṃ rūpaṃ vacīciññatti?
     Yā kusalacittassa vā akusalacittassa vā avyākatacittassa vā vācā girā vyappatho udīraṇaṃ ghoso ghosakammaṃ vācā vacībhedo -- ayaṃ vuccati vācā -- yā tāya vācāya viññatti viññāpanā viññāpitattaṃ -- idan taṃ rūpaṃ vacīviññatti.
     721. Kataman taṃ rūpaṃ na vacīviññatti?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ na vacīviññatti.
     722. Kataman taṃ rūpaṃ ākāsadhātu?
     Yo ākāso ākāsagataṃ aghaṃ aghagataṃ vivaro vivaragataṃ asamphuṭṭhaṃ catūhi mahābhūtehi -- idan taṃ rūpaṃ ākāsadhātu.
     723. Kataman taṃ rūpaṃ na ākāsadhātu?


[page 153]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 735.                153
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ ākāsadhātu.
     724. Kataman taṃ rūpaṃ āpodhātu?
     Yaṃ āpo āpogataṃ sineho sinehagataṃ bandhanattaṃ rūpassa -- idan taṃ rūpaṃ āpodhātu.
     725. Kataman taṃ rūpaṃ na āpodhātu?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ na āpodhātu.
     726. Kataman taṃ rūpaṃ rūpassa lahutā?
     Yā rūpassa lahutā lahutapariṇāmatā adandhanatā avitthanatā -- idan taṃ rūpaṃ rūpassa lahutā.
     727. Kataman taṃ rūpaṃ rūpassa na lahutā?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpam rūpassa na lahutā.
     728. Kataman taṃ rūpaṃ rūpassa mudutā?
     Yā rūpassa mudutā maddavatā akakkhaḷatā akathinatā -- idan taṃ rūpaṃ rūpassa mudutā.
     729. Kataman taṃ rūpaṃ rūpassa na mudutā?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ rūpassa na mudutā.
     730. Kataman taṃ rūpaṃ rūpassa kammaññatā?
     Yā rūpassa kammaññatā kammaññattaṃ kammaññabhāvo -- idan taṃ rūpaṃ rūpassa kammaññatā.
     731. Kataman taṃ rūpaṃ rūpassa na kammaññatā?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ rūpassa na kammaññatā.
     732. Kataman taṃ rūpaṃ rūpassa upacayo?
     Yo āyatanānaṃ ācayo -- so rūpassa upacayo -- idan taṃ rūpaṃ rūpassa upacayo.
     733. Kataman taṃ rūpaṃ rūpassa na upacayo?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ rūpassa na upacayo.
     734. Kataman taṃ rūpaṃ rūpassa santati?
     Yo rūpassa upacayo -- sā rūpassa santati -- idaṃ taṃ rūpaṃ rūpassa santati.
     735. Kataman taṃ rūpaṃ rūpassa na santati?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idaṃ taṃ rūpaṃ rūpassa na santati.


[page 154]
154                    DHAMMA-SAṄGAṆI 736.
     736. Kataman taṃ rūpaṃ rūpassa jaratā?
     Yā rūpassa jarā jīraṇatā khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā āyuno saṃhāni indriyānaṃ paripāko -- idan taṃ rūpaṃ rūpassa jaratā.
     737. Kataman taṃ rūpaṃ rūpassa na jaratā?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idaṃ taṃ rūpaṃ rūpassa na jaratā.
     738. Kataman taṃ rūpaṃ rūpassa aniccatā?
     Yo rūpassa khayo vayo bhedo paribhedo aniccatā antaradhānaṃ: idan taṃ rūpaṃ rūpassa aniccatā.
     739. Kataman taṃ rūpaṃ rūpassa na aniccatā?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idaṃ taṃ rūpaṃ rūpassa na aniccatā.
     740. Kataman taṃ rūpaṃ kabaḷiṅkāro āhāro?
     Odano kummāso sattu maccho maṃsaṃ khīraṃ dadhi sappi navanītaṃ telaṃ madhu phāṇitaṃ-yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ yamhi yamhi janapade tesaṃ tesaṃ sattānaṃ mukhāsiyaṃ dantavikhādanaṃ galajjhoharaṇiyaṃ kucchivitthambhanaṃ-yāya ojāya sattā yāpenti -- idan taṃ rūpaṃ kabaḷiṅkāro āhāro.
     741. Kataman taṃ rūpaṃ na kabaḷiṅkāro āhāro?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . rūpassa aniccatā -- idan taṃ rūpaṃ na kabaḷiṅkāro āhāro.
     Evaṃ duvidhena rūpasaṅgaho. Dukkhaniddeso.
     742. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ upādā?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idaṃ taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ upādā.
     743. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ upādā?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ upādā.
     744. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ no upādā?
     Phoṭṭhabbāyatanaṃ āpodhātu -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ no upādā.
     745. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ upādiṇṇaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ upādiṇṇaṃ.


[page 155]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 753                     155
     746. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ upādiṇṇaṃ.
     Itthindriyaṃ, purisindriyaṃ, jīvitindriyaṃ -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ ākāsadhātu āpodhātu rūpassa upacayo rūpassa santati -- kabaḷiṅkāro āhāro idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ upādiṇṇaṃ.
     747. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ anupādiṇṇaṃ?
     Saddāyatanaṃ kāyaviññatti vacīviññatti rūpassa lahutā rūpassa mudutā rūpassa kammaññatā rūpassa jaratā rūpassa aniccatā -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ na kammassa katattā rūpāyatanaṃ saddāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ ākāsadhātu āpodhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ anupādiṇṇaṃ.
     748. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idaṃ taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ upādiṇṇupādāiyaṃ.
     749. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ upādiṇṇupādāniyaṃ?
     Itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyaṃ -- yaṃ vā panaññaṃ pi atthi rūpaṃ kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ ākāsadhātu āpodhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ upādiṇṇupādāniyaṃ.
     750. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ?
     Saddāyatanaṃ kāyaviññatti vacīviññatti rūpassa lahutā rūpassa mudutā rūpassa kammaññatā rūpassa jaratā rūpassa aniccatā -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ na katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ ākāsadhātu āpodhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ.
     751. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ anidassanaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ anidassanaṃ.
     752. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ sanidassanaṃ?
     Rūpāyatanaṃ -- idaṃ taṃ rūpaṃ bāhiraṃ sanidassanaṃ.
     753. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ anidassanaṃ?


[page 156]
156                     DHAMMA-SAṄGAṆI 753.
     Saddāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro: idaṃ taṃ rūpaṃ bāhiraṃ anidassanaṃ.
     754. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ sappaṭighaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ idaṃ taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ sappaṭighaṃ.
     755. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ sappaṭighaṃ?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idaṃ taṃ rūpaṃ bāhiraṃ sappaṭighaṃ.
     756. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ sappaṭighaṃ?
     Itthindriyaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idaṃ taṃ rūpaṃ bāhiraṃ sappaṭighaṃ.
     757. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ indriyaṃ?
     Cakkhundriyaṃ . . . pe . . . kāyindriyaṃ -- idaṃ taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ indriyaṃ.
     758. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ indriyaṃ?
     Itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyaṃ -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ indriyaṃ.
     759. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na indriyaṃ?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idaṃ taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na indriyaṃ.
     760. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na mahābhūtaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na mahābhūtaṃ.
     761. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ mahābhūtaṃ?
     Phoṭṭhabbāyatanaṃ āpodhātu -- idaṃ taṃ rūpaṃ bāhiraṃ mahābhūtaṃ.
     762. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na mahābhūtaṃ?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na mahābhūtaṃ.
     763. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na viññatti?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na viññatti.
     764. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ viññatti?
     Kāyaviññatti vacīviññatti -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ viññatti.
     765. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na viññatti?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na viññatti.


[page 157]
                         DHAMMA-SAṄGAṆI 775.                157
     776. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na cittassa samuṭṭhānaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na cittassa samuṭṭhānaṃ.
     767. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ cittasamuṭṭhānaṃ?
     Kāyaviññatti vacīviññatti -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ cittajaṃ cittahetukaṃ cittasamuṭṭhānaṃ rūpāyatanaṃ saddāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanam phoṭṭhabbāyatanaṃ ākāsadhātu āpodhātu rūpassa lahutā rūpassa mudutā rūpassa kammaññatā rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ cittasamuṭṭhānaṃ.
     768. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na cittasamuṭṭhānaṃ?
     Itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyaṃ rūpassa jaratā rūpassa aniccatā yaṃ vā panaññaṃ pi atthi rūpaṃ na cittajaṃ na cittahetukaṃ na cittasamuṭṭhānaṃ rūpāyatanaṃ saddāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ ākāsadhātu āpodhātu rūpassa lahutā rūpassa mudutā rūpassa kammaññatā rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na cittasamuṭṭhānaṃ.
     769. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na cittasahabhū?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na cittasahabhū.
     770. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ cittasahabhū?
     Kāyaviññatti vacīviññatti -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ cittasahabhū.
     771. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na cittasahabhū?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na cittasahabhū.
     772. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na cittānuparivatti?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idaṃ taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na cittānuparivatti.
     773. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ cittānuparivatti?
     Kāyaviññatti vacīviññatti -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ cittānuparivatti.
     774. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na cittānuparivatti?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na cittānuparivatti?
     775. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ oḷārikaṃ?


[page 158]
158                         DHAMMA-SAṄGAṆI 775.
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ oḷārikaṃ.
     776. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ oḷārikaṃ?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ oḷārikaṃ.
     777. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ sukhumaṃ?
     Itthindriyaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ sukhumaṃ.
     778. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ santike?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ santike.
     779. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ dūre?
     Itthindriyaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ dūre.
     780. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ santike?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ santike.
     781. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ cakkhusamphassassa na vatthu?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ cakkhusamphassassa na vatthu.
     782. Kataman taṃ rupaṃ ajjhattikaṃ cakkhusamphassassa vatthu?
     Cakkhāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ cakkhusamphassassa vatthu.
     783. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ cakkhusamphassassa na vatthu?
     Sotāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ cakkhusamphassassa na vatthu.
     784. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ cakkhusamphassajāya vedanāya . . . pe . . . saññāya . . . pe . . . cetanāya . . .
pe . . . cakkhuviññāṇassa na vatthu?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkaro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ cakkhuviññāṇassa na vatthu.
     785. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ cakkhuviññāṇassa vatthu?
     Cakkhāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ cakkhuviññāṇassa vatthu.


[page 159]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 794.                     159
     786. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ cakkhuviññāṇassa na vatthu?
     Sotāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ cakkhuviññāṇassa na vatthu.
     787. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ sotasamphassassa . . .
pe . . . ghānasamphassassa . . . pe . . . jivhāsamphassassa . . . pe . . . kāyasamphassassa na vatthu?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ kāyasamphassassa na vatthu.
     788. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ kāyasamphassassa vatthu?
     Kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ kāyasamphassassa vatthu.
     789. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ kāyasamphassassa na vatthu?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . jivhāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ kāyasamphassassa na vatthu.
     790. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ kāyasamphassajāya vedanāya . . . pe . . . saññāya . . . pe . . . cetanāya . . .
pe . . . kāyaviññāṇassa na vatthu?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe.. kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ kāyaviññāṇassa na vatthu.
     791. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ kāyaviññāṇassa vatthu?
     Kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ kāyaviññāṇassa vatthu?
     792. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ kāyaviññāṇassa na vatthu?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . jivhāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ kāyaviññāṇassa na vatthu.
     793. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ cakkhusamphassassa na ārammaṇaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ cakkhusamphassassa na ārammaṇaṃ.
     794. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ cakkhusamphassassa ārammaṇaṃ?
     Rūpāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ cakkhusamphassassa ārammaṇaṃ.


[page 160]
160                     DHAMMA-SAṄGAṆI 795.
     795. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ cakkhusamphassassa na ārammaṇaṃ?
     Saddāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ cakkhusamphassassa na ārammaṇaṃ?
     796. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ cakkhusamphassajāya vedanāya . . . pe . . . saññāya . . . pe . . . cetanāya . . . pe . . . cakkhuviññāṇassa na ārammaṇaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ . . . pe . . .
idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ cakkhuviññāṇassa na ārammaṇaṃ.
     797. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ cakkhuviññāṇassa ārammaṇaṃ?
     Rūpāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ cakkhuviññāṇassa ārammaṇaṃ.
     798. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ cakkhuviññāṇassa na ārammaṇaṃ?
     Saddāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ cakkhuviññāṇassa na ārammaṇaṃ.
     799. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ sotasamphassassa . . . pe . . . ghānasamphassassa . . . pe . . . jivhāsamphassassa . . . pe . . . kāyasamphassassa na ārammaṇaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ kāyasamphassassa na ārammaṇaṃ.
     800. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ kāyasamphassassa ārammaṇaṃ?
     Phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ kāyasamphassassa ārammaṇaṃ.
     801. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ kāyasamphassassa na ārammaṇaṃ?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ kāyasamphassassa na ārammaṇaṃ.
     802. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ kāyasamphassajāya vedanāya . . . pe . . . saññāya . . . pe . . . cetanāya . . . pe . . . kāyaviññāṇassa na ārammaṇaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ kāyaviññāṇassa na ārammaṇaṃ.
     803. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ kāyaviññāṇassa ārammaṇaṃ?


[page 161]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 814.                    161
     Phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ kāyaviññāṇassa ārammaṇaṃ.
     804. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ kāyaviññāṇassa na ārammaṇaṃ?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ kāyaviññāṇassa na ārammaṇaṃ.
     805. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na cakkhāyatanaṃ?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na cakkhāyatanaṃ.
     806. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ cakkhāyatanaṃ?
     Yaṃ cakkhu catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādo . . .
pe . . . suñño gāmo peso -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ cakkhāyatanaṃ.
     807. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na cakkhāyatanaṃ?
     Sotāyatanaṃ . . . pe . . . kāyātanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na cakkhāyatanaṃ.
     808. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na sotāyatanaṃ . . .
pe . . . na ghānāyatanaṃ . . . pe . . . na jivhāyatanaṃ . . . pe . . . na kāyāyatanaṃ?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na kāyāyatanaṃ.
     809. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ kāyāyatanaṃ?
     Yo kāyo catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādo . . . pe . . .
suñño gāmo peso -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ kāyāyatanaṃ.
     810. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na kāyāyatanaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . jivhāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na kāyāyatanaṃ.
     811. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na rūpāyatanaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na rūpāyatanaṃ.
     812. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpāyatanaṃ?
     Yaṃ rūpaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya vaṇṇanibhā . . . pe . . . rūpadhātu pesā -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpāyatanaṃ.
     813. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na rūpāyatanaṃ?
     Saddāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na rūpāyatanaṃ.
     814. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na saddāyatanaṃ . .


[page 162]
162                          DHAMMA-SAṄGAṆI 814.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . pe . . . na gandhāyatanaṃ . . . pe . . . na rasāyatanaṃ . . . pe . . . na phoṭṭhabbāyatanaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na phoṭṭhabbāyatanaṃ.
     815. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ?
     Pathavīdhātu . . . pe . . . phoṭṭhabbadhātu pesā -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ.
     816. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na phoṭṭhabbāyatanaṃ?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na phoṭṭhabbāyatanaṃ.
     817. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na cakkhudhātu?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na cakkhudhātu.
     818. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ cakkhudhātu?
     Cakkhāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ cakkhudhātu.
     819. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na cakkhudhātu?
     Sotāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na cakkhudhātu.
     820. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na sotadhātu . . . pe . . . na ghānadhātu, . . . pe . . . na jivhādhātu . . . pe . . . na kāyadhātu?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na kāyadhātu.
     821. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ kāyadhātu?
     Kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ kāyadhātu.
     822. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na kāyadhātu?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . jivhāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na kāyadhātu.
     823. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na rūpadhātu?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na rūpadhātu.
     824. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpadhātu?
     Rūpāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpadhātu.
     825. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na rūpadhātu?
     Saddāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na rūpadhātu.
     826. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na saddadhātu


[page 163]
                         DHAMMA-SAṄGAṆI 836.                    163
. . . pe . . . na gandhadhātu . . . pe . . . na rasadhātu . . . pe . . . na phoṭṭhabbadhātu?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na phoṭṭhabbadhātu.
     827. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ phoṭṭhabbadhātu?
     Phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ phoṭṭhabbadhātu.
     828. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na phoṭṭhabbadhātu?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkaro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na phoṭṭhabbadhātu.
     829. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na cakkhundriyaṃ?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na cakkhundriyaṃ.
     830. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ cakkhundriyaṃ?
Yaṃ cakkhu catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādo . . .
pe . . . suñño gāmo peso -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ cakkhundriyaṃ.
     831. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na cakkhundriyaṃ?
     Sotāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na cakkhundriyaṃ.
     832. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na sotindriyaṃ . . . pe . . . na ghānindriyaṃ . . . pe . . . na jivhindriyaṃ . . .
pe . . . na kāyindriyaṃ?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na kāyindriyaṃ.
     833. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ kāyindriyaṃ?
     Yo kāyo catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādo . . . pe . . . suñño gāmo peso -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ kāyindriyaṃ.
     834. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na kāyindriyaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . jivhāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na kāyindriyaṃ.
     835. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na itthindriyaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na itthindriyaṃ.
     836. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ itthindriyaṃ?
     Yaṃ itthiyā itthiliṅgaṃ itthinimittaṃ itthikuttaṃ itthākappo itthattaṃ itthibhāvo -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ itthindriyaṃ.


[page 164]
164                     DHAMMA-SAṄGAṆI 837.
     837. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na itthindriyaṃ?
Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na itthindriyaṃ.
     838. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na purisindriyaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na purisindriyaṃ.
     839. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ purisindriyaṃ?
     Yaṃ purisassa purisaliṅgaṃ purisanimittaṃ purisakuttaṃ purisākappo purisattaṃ purisabhāvo -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ purisindriyaṃ.
     840. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na purisindriyaṃ.
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na purisindriyaṃ.
     841. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na jīvitindriyaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na jīvitindriyaṃ.
     842. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ jīvitindriyaṃ?
     Yo tesaṃ rūpīnaṃ dhammānaṃ āyu ṭhiti yapanā yāpanā iriyanā vattanā pālanā jīvitaṃ jīvitindriyaṃ -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ jīvitindriyaṃ.
     843. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na jīvitindriyaṃ?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na jīvitindriyaṃ.
     844. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na kāyaviññatti.
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na kāyaviññatti.
     845. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ kāyaviññatti?
     Yā kusalacittassa vā akusalacittassa vā avyākatacittassa vā abhikkamantassa vā paṭikkamantassa vā ālokentassa vā vilokentassa vā sammiñjentassa vā pasārentassa vā kāyassa thambhanā santhambhanā santhambhitattaṃ viññatti viññāpanā viññāpitattaṃ -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ kāyaviññatti.
     846. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na kāyaviññatti?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na kāyaviññatti.
     847. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na vacīviññatti?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na vacīviññatti.


[page 165]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 859.                    165
     848. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ vacīviññatti?
     Yā kusalacittassa vā akusalacittassa vā avyākatacittassa vā vācā girā vyappatho udīraṇaṃ ghoso ghosakammaṃ vācā vacībhedo -- ayaṃ vuccati vācā -- yā tāya vācāya viññatti viññāpanā viññāpitattaṃ -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ vacīviññatti.
     849. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na vacīviññatti.
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na vacīviññatti.
     850. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na ākāsadhātu?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na ākāsadhātu.
     851. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ ākāsadhātu?
     Yo ākāso ākāsagataṃ aghaṃ aghagataṃ vivaro vivaragataṃ asamphuṭṭhaṃ catūhi mahābhūtehi -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ ākāsadhātu.
     852. Katamaṃ taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na āpodhātu?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na āpodhātu.
     853. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ āpodhātu?
     Yaṃ āpo āpogataṃ sineho sinehagataṃ bandhanattaṃ rūpassa -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ āpodhātu.
     854. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na āpodhātu?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na āpodhātu.
     855. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ rūpassa na lahutā?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ rūpassa na lahutā.
     856. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa lahutā?
     Yā rūpassa lahutā lahupariṇāmatā adandhanatā avitthanatā -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa lahutā.
     857. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa na lahutā?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ
     rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa na lahutā.
     858. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ rūpassa na mudutā?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ rūpassa na mudutā.
     859. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa mudutā?


[page 166]
166                DHAMMA-SAṄGAṆI 859.
     Yā rūpassa mudutā maddavatā akakkhaḷatā akathinatā -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa mudutā.
     860. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa na mudutā?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa na mudutā.
     861. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ rūpassa na kammaññatā?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ rūpassa na kammaññatā.
     862. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa kammaññatā?
     Yā rūpassa kammaññatā kammaññattaṃ kammaññabhāvo --idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa kammaññatā.
     863. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa na kammaññatā?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa na kammaññatā.
     864. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ rūpassa na upacayo?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ rūpassa na upacayo.
     865. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa upacayo?
     Yo āyatanānaṃ ācayo -- so rūpassa upacayo -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa upacayo.
     866. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa santati?
     Yo rūpassa upacayo -- sā rūpassa santati -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa santati.
     867. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa na santati?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa na santati.
     868. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ rūpassa na jaratā?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ rūpassa na jaratā.
     869. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa jaratā?
     Yā rūpassa jarā jīraṇatā khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā āyuno sanhāni indriyānaṃ paripāko -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa jaratā.
     870. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa na jaratā?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa na jaratā.


[page 167]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 878.                167
     871. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ rūpassa na aniccatā?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ rūpassa na aniccatā.
     872. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa aniccatā?
     Yo rūpassa khayo vayo bhedo paribhedo aniccatā antaradhānaṃ -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa aniccatā.
     873. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa na aniccatā?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ rūpassa na aniccatā.
     874. Kataman taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na kabaḷiṅkāro āhāro?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ na kabaḷiṅkāro āhāro.
     875. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ kabaḷiṅkāro āhāro?
     Odano kummāso satthu maccho maṃsaṃ khīraṃ dadhi sappi navanītaṃ telaṃ madhu phāṇitaṃ -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ yamhi yamhi janapade tesaṃ tesaṃ sattānaṃ mukhāsiyaṃ dantavikhādanaṃ galajjhoharaṇiyaṃ kucchivitthambhanaṃ -- yāya ojāya sattā yāpenti -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ kabaḷiṅkāro āhāro.
     876. Kataman taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na kabaḷiṅkāro āhāro?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . rūpassa aniccatā -- idan taṃ rūpaṃ bāhiraṃ na kabaḷiṅkāro āhāro.
                     Evaṃ tividhena rūpasaṅgaho.
                              TIKANIDDESO.
     877. Kataman taṃ rūpaṃ upādā upādiṇṇaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyaṃ -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ ākāsadhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ upādā upādiṇṇaṃ.
     878. Kataman taṃ rūpaṃ upādā anupādiṇṇaṃ?
     Saddāyatanaṃ kāyaviññatti vacīviññatti rūpassa lahutā rūpassa mudutā rūpassa kammaññatā rūpassa jaratā rūpassa aniccatā yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ na kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ ākāsadhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ upādā anupādiṇṇaṃ.


[page 168]
168                         DHAMMA-SAṄGAṆI 878.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     879. Kataman taṃ rūpaṃ no upādā upādiṇṇaṃ?
     Kammassa katattā phoṭṭhabbāyatanaṃ āpodhātu -- idan taṃ rūpaṃ no upādā upādiṇṇaṃ.
     880. Kataman taṃ rūpaṃ no upādā anupādiṇṇaṃ?
     Na kammassa katattā phoṭṭhabbāyatanaṃ āpodehātu -- idan taṃ rūpaṃ no upādā anupādiṇṇaṃ.
     881. Kataman taṃ rūpaṃ upādā upādiṇṇupādāniyaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ, itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyaṃ yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ ākāsadhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ upādā upādiṇṇupādāniyaṃ.
     882. Kataman taṃ rūpaṃ upādā anupādiṇṇupādāniyaṃ?
     Saddāyatanaṃ kāyaviññatti vacīviññatti rūpassa lahutā rūpassa mudutā rūpassa kammaññatā rūpassa jaratā rūpassa aniccatā -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ na kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ ākāsadhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ upādā anupādiṇṇupādāniyaṃ.
     883. Kataman taṃ rūpaṃ no upādā upādiṇṇupādāniyaṃ?
     Kammassa katattā phoṭṭhabbāyatanaṃ āpodhātu -- idan taṃ rūpaṃ no upādā upādiṇṇupādāniyaṃ.
     884. Kataman taṃ rūpaṃ no upādā anupādiṇṇupādāniyaṃ?
     Kammassa katattā phoṭṭhabbāyatanaṃ āpodhātu -- idan taṃ rūpaṃ no upādā anupādiṇṇupādāniyaṃ.
     885. Kataman taṃ rūpaṃ upādā sappaṭighaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . rasāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ upādā sappaṭighaṃ.
     886. Kataman taṃ rūpaṃ upādā appaṭighaṃ?
     Itthindriyaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ upādā appaṭighaṃ.
     887. Kataman taṃ rūpaṃ no upādā sappaṭighaṃ?
     Phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ no upādā sappaṭighaṃ?


[page 169]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 900.                169
     888. Kataman taṃ rūpaṃ no upādā appaṭighaṃ?
     Āpodhātu -- idan taṃ rūpaṃ no upādā appaṭighaṃ.
     889. Kataman taṃ rūpaṃ upādā oḷārikaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . rasāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ upadā oḷārikaṃ.
     890. Kataman taṃ rūpaṃ upādā sukhumaṃ?
     Itthindriyaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ upādā sukhumaṃ.
     891. Kataman taṃ rūpaṃ no upādā oḷārikaṃ?
     Phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ no upādā oḷārikaṃ.
     892. Kataman taṃ rūpaṃ no upādā sukhumaṃ?
     Āpodhātu -- idan taṃ rūpaṃ no upādā sukhumaṃ.
     893. Kataman taṃ rūpaṃ upādā dūre?
     Itthindriyaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ upādā dūre.
     894. Kataman taṃ rūpaṃ upādā santike?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . rasāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ upādā santike.
     895. Kataman taṃ rūpaṃ no upādā dūre?
     Āpodhātu -- idan taṃ rūpaṃ no upādā dūre.
     896. Kataman taṃ rūpaṃ no upādā santike?
     Phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ no upādā santike.
     897. Kataman taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ sanidassanaṃ?
     Kammassa katattā rūpāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ sanidassanaṃ.
     898. Kataman taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ anidassanaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyaṃ -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ kammasa katattā gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ ākāsadhātu āpodhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ anidassanaṃ.
     899. Kataman taṃ rūpassa upādiṇṇaṃ sanidassanaṃ?
     Na kammassa katattā rūpāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ sanidassanaṃ.
     900. Kataman taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ anidassanaṃ?
     Saddāyatanaṃ kāyaviññatti vacīviññatti rūpassa lahutā rūpassa mudutā rūpassa kammaññatā rūpassa jaratā rūpassa aniccatā -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ na kammassa katattā gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ ākāsadhātu āpodhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ anidassanaṃ.


[page 170]
170                          DHAMMA-SAṄGAṆI 900.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     901. Kataman taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ sappaṭighaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- yaṃ vā pan' aññaṃ atthi rūpaṃ kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ sappaṭighaṃ.
     902. Kataman taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ appaṭighaṃ?
     Itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyaṃ -- yaṃ vā panaññaṃ pi atthi rūpaṃ kammassa katattā ākāsadhātu āpodhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ appaṭighaṃ.
     903. Kataman taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ sappaṭighaṃ?
     Saddāyatanaṃ -- yaṃ vā panaññaṃ pi atthi rūpaṃ na kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ sappaṭighaṃ.
     904. Kataman taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ appaṭighaṃ?
     Kāyaviññatti vacīviññatti rūpassa lahutā rūpassa mudutā rūpassa kammaññatā rūpassa jaratā rūpassa aniccatā -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ na kammassa katattā ākāsadhātu āpodhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro --idan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ appaṭighaṃ.
     905. Kataman taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ mahābhūtaṃ?
     Kammassa katattā phoṭṭhabbāyatanaṃ āpodhātu -- idan taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ mahābhūtaṃ.
     906. Kataman taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ na mahābhūtaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyaṃ yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ ākāsadhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ na mahābhūtaṃ.
     907. Kataman taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ mahābhūtaṃ?
     Na kammassa katattā phoṭṭhabbāyatanaṃ -- āpodhātu -- idan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ mahābhūtaṃ.
     908. Kataman taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ na mahābhūtaṃ?


[page 171]
           DHAMMA-SAṄGAṆI 915.                     171
     Saddāyatanaṃ kāyaviññatti vacīviññatti rūpassa lahutā rūpassa mudutā rūpassa kammaññatā rūpassa jaratā rūpassa aniccatā -- yaṃ va panaññaṃ pi atthi rūpaṃ na kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ ākāsadhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ na mahābhūtaṃ.
     909. Kataman taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ oḷārikaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- yaṃ vā panaññaṃ pi atthi rūpaṃ kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ oḷārikaṃ.
     910. Kataman taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ sukhumaṃ?
     Itthindriyaṃ, purisindriyaṃ,jīvitindriyaṃ -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ kammassa katattā ākāsadhātu āpodhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ sukhumaṃ?
     911. Kataman taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ oḷārikaṃ?
     Saddāyatanaṃ -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ na kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ oḷārikaṃ.
     912. Kataman taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ sukhumaṃ?
     Kāyaviññatti vacīviññatti rūpassa lahutā rūpassa mudutā,
rūpassa kammaññatā rūpassa jaratā rūpassa aniccatā -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ na kammassa katattā ākāsadhātu -- rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro --idan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ sukhumaṃ.
     913. Kataman taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ dūre?
     Itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyaṃ -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ kammassa katattā ākāsadhātu āpodhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ dūre.
     914. Kataman taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ santike?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- yaṃ vā pan' aññaṃ pi atthi rūpaṃ kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ upādiṇṇaṃ santike.
     915. Kataman taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ dūre?
     Kāyaviññatti vacīviññatti rūpassa lahutā rūpassa mudutā rūpassa kammaññatā rūpassa jaratā rūpassa aniccatā -- yaṃ vā pan' aññam pi atthi rūpaṃ na kammassa katattā ākāsadhātu āpodhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ dūre.


[page 172]
172                          DHAMMA-SAṄGAṆI 915.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     916. Kataman taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ santike?
     Saddāyatanaṃ -- yaṃ vā pan' aññam pi atthi rūpaṃ na kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇaṃ santike.
     917. Kataman taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ sanidassanaṃ?
     Na kammassa katattā rūpāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ sanidassanaṃ.
     918. Kataman taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ anidassanaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyaṃ -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ kammassa katattā gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ ākāsadhātu āpodhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ anidassanaṃ.
     919. Kataman taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ sanidassanaṃ?
     Na kammassa katattā rūpāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ sanidassanaṃ.
     920. Kataman taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ anidassanaṃ?
     Saddāyatanaṃ kāyaviññatti vacīviññatti rūpassa lahutā rūpassa mudutā rūpassa kammaññatā rūpassa jaratā rūpassa aniccatā -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ na kammassa katattā gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ ākāsadhātu āpodhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ anidassanaṃ.
     921. Kataman taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ sappaṭighaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- yaṃ vā panaññaṃ pi atthi rūpaṃ kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ sappaṭighaṃ.


[page 173]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 928.                173
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     922. Kataman taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ appaṭighaṃ?
     Itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyaṃ -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ kammassa katattā ākāsadhātu apodhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ appaṭighaṃ.
     923. Kataman taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ sappaṭighaṃ?
     Saddāyatanaṃ -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ na kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ sappaṭighaṃ.
     924. Kataman taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ appaṭighaṃ?
     Kāyaviññatti vacīviññatti rūpassa lahutā rūpassa mudutā rūpassa kammaññatā rūpassa jaratā rūpassa aniccatā -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ na kammassa katattā ākāsadhātu āpodhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro --idan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ appaṭighaṃ.
     925. Kataman taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ mahābhūtaṃ?
     Kammassa katattā phoṭṭhabbāyatanaṃ āpodhātu -- idan taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ mahābhūtaṃ.
     926. Kataman taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ na mahābhūtaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyaṃ -- yaṃ vā panaññam pi atthi kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ ākāsadhātu rūpassa upācayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ na mahābhūtaṃ.
     927. Kataman taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ mahābhūtaṃ?
     Na kammassa katattā phoṭṭhabbāyatanaṃ āpodhātu -- idan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ mahābhūtaṃ.
     928. Kataman taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ na mahābhūtaṃ?


[page 174]
174                     DHAMMA-SAṄGAṆI 928.
     Saddāyatanaṃ kāyaviññatti vacīviññatti rūpassa lahutā rūpassa mudutā rūpassa kammaññatā rūpassa jaratā rūpassa aniccatā -- yaṃ vā pan' aññam pi atthi rūpaṃ na kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ ākāsadhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ na mahābhūtaṃ.
     929. Kataman taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ oḷārikaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ oḷārikaṃ.
     930. Kataman taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ sukhumaṃ?
     Itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyaṃ -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ kammassa katattā ākāsadhātu āpodhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ upadiṇṇupādāniyaṃ sukhumaṃ.
     931. Kataman taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ oḷārikaṃ?
     Saddāyatanaṃ -- yaṃ vā panaññaṃ pi atthi rūpaṃ na kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ oḷārikaṃ.
     932. Kataman taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ sukhumaṃ?
     Kāyaviññatti vacīviññatti rūpassa lahutā rūpassa mudutā rūpassa kammaññatā rūpassa jaratā rūpassa aniccatā -- yaṃ vā panaññaṃ pi atthi rūpaṃ na kammassa katattā ākāsadhātu āpodhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ sukhumaṃ.
     933. Kataman taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ dūre?
     Itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyaṃ yaṃ vā panaññaṃ pi atthi rūpaṃ kammassa katattā ākāsadhātu āpodhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ dūre.
     934. Kataman taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ santike?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kāyāyatanaṃ -- yaṃ vā panaññaṃ pi atthi rūpaṃ kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ upādiṇṇupādāniyaṃ santike.


[page 175]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 946.                     175
     935. Kataman taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ dūre?
     Kāyaviññatti vacīviññatti rūpassa lahutā rūpassa mudutā rūpassa kammaññatā rūpassa jaratā rūpassa aniccatā -- yaṃ vā panaññaṃ pi atthi rūpaṃ na kammassa katattā ākāsadhātu āpodhātu rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ dūre.
     936. Kataman taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ santike?
     Saddāyatanaṃ -- yaṃ vā panaññaṃ pi atthi rūpaṃ na kammassa katattā rūpāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ anupādiṇṇupādāniyaṃ santike.
     937. Kataman taṃ rūpaṃ sappaṭighaṃ indriyaṃ?
     Cakkhundriyaṃ . . . pe . . . kāyindriyaṃ -- idan taṃ rūpaṃ sappaṭighaṃ indriyaṃ.
     938. Kataman taṃ rūpaṃ sappaṭighaṃ na indriyaṃ?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ sappaṭighaṃ na indriyaṃ.
     939. Kataman taṃ rūpaṃ appaṭighaṃ indriyaṃ?
     Itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyaṃ -- idan taṃ rūpaṃ appaṭighaṃ indriyaṃ?
     940. Kataman taṃ rūpaṃ appaṭighaṃ na indriyaṃ?
     Kāyaviññatti . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ appaṭighaṃ na indriyaṃ.
     941. Kataman taṃ rūpaṃ sappaṭighaṃ mahābhūtaṃ?
     Phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ sappaṭighaṃ mahābhūtaṃ.
     942. Kataman taṃ rūpaṃ sappaṭighaṃ na mahābhūtaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . rasāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ sappaṭighaṃ na mahābhūtaṃ.
     943. Kataman taṃ rūpaṃ appaṭighaṃ mahābhūtaṃ?
     Āpodhātu -- idan taṃ. rūpaṃ appaṭighaṃ mahābhūtaṃ.
     944. Kataman taṃ rūpaṃ appaṭighaṃ na mahābhūtaṃ?
     Itthindriyaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ appaṭighaṃ na mahābhūtaṃ.
     945. Kataman taṃ rūpaṃ indriyaṃ oḷārikaṃ?
     Cakkhundriyaṃ . . . pe . . . kāyindriyaṃ -- idan taṃ rūpaṃ indriyaṃ oḷārikaṃ.
     946. Kataman taṃ rūpaṃ indriyaṃ sukhumaṃ?


[page 176]
176                     DHAMMA-SAṄGAṆI 946.
     Itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyaṃ -- idan taṃ rūpaṃ indriyaṃ sukhumaṃ.
     947. Kataman taṃ rūpaṃ na indriyaṃ oḷārikaṃ?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ na indriyaṃ oḷārikaṃ.
     948. Kataman taṃ rūpaṃ na indriyaṃ sukhumaṃ?
     Kāyaviññatti . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ na indriyaṃ sukhumaṃ.
     949. Kataman taṃ rūpaṃ indriyaṃ dūre?
     Itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyaṃ -- idan taṃ rūpaṃ indriyaṃ dūre.
     950. Kataman taṃ rūpaṃ indriyaṃ santike?
     Cakkhundriyaṃ . . . pe . . . kāyindriyaṃ -- idan taṃ rūpaṃ indriyaṃ santike.
     951. Kataman taṃ rūpaṃ na indriyaṃ dūre?
     Kāyaviññatti . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ na indriyaṃ dūre.
     952. Kataman taṃ rūpaṃ na indriyaṃ santike?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ na indriyaṃ santike.
     953. Kataman taṃ rūpaṃ mahābhūtaṃ oḷārikaṃ?
     Phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ mahābhūtaṃ oḷārikaṃ.
     954. Kataman taṃ rūpaṃ mahābhūtaṃ sukhumaṃ?
     Āpodhātu -- idan taṃ rūpaṃ mahābhūtaṃ sukhumaṃ.
     955. Kataman taṃ rūpaṃ na mahābhūtaṃ oḷārikaṃ?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . rasāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ na mahābhūtaṃ oḷārikaṃ.
     956. Kataman taṃ rūpaṃ na mahābhūtaṃ sukhumaṃ?
     Itthindriyaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ na mahābhūtaṃ sukhumaṃ.
     957. Kataman taṃ rūpaṃ mahābhūtaṃ dūre?
     Āpodhātu -- idan taṃ rūpaṃ mahābhūtaṃ dūre.
     958. Kataman taṃ rūpaṃ mahābhūtaṃ santike?
     Phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ mahābhūtaṃ santike.
     959. Kataman taṃ rūpaṃ na mahābhūtaṃ dūre.
     Itthindriyaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ na mahābhūtaṃ dūre.


[page 177]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 967.                     177
     960. Kataman taṃ rūpaṃ na mahābhūtaṃ santike?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . rasāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ na mahābhūtaṃ santike.
     961. Rūpāyatanaṃ diṭṭhaṃ saddāyatanaṃ sutaṃ gandhāyatanam rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ mutaṃ -- sabbaṃ rūpaṃ manasā viññātaṃ rūpaṃ evaṃ catubbidhena rūpasaṅgaho.
                               Catukkaṃ.
     962. Kataman taṃ rūpaṃ pathavīdhātu?
     Yaṃ kakkhaḷaṃ kharagataṃ kakkhaḷattaṃ kakkhaḷabhāvo ajjhattaṃ vā bahiddhā vā upādiṇṇaṃ vā anupādinnaṃ vā --idan taṃ rūpaṃ pathavīdhātu.
     963. Kataman taṃ rūpaṃ āpodhātu?
     Yaṃ āpo āpogataṃ sineho sinehagataṃ bandhanattaṃ rūpassa ajjhattaṃ vā bahiddhā vā upādiṇṇaṃ vā anupādiṇṇaṃ vā -- idan taṃ rūpaṃ āpodhātu.
     964. Kataman taṃ rūpaṃ tejodhātu?
     Yaṃ tejo tejogataṃ usmā usmāgataṃ usumaṃ usumāgataṃ ajjhattaṃ vā . . . pe . . . anupādiṇṇaṃ vā -- idan taṃ rūpaṃ tejodhātu.
     965. Kataman taṃ rūpaṃ vāyodhātu?
     Yaṃ vāyo vāyogataṃ chambhitattaṃ thambhitattaṃ rūpassa ajjhattaṃ vā . . . pe . . . anupādiṇṇaṃ vā -- idan taṃ rūpaṃ vāyodhātu.
     966. Kataman taṃ rūpaṃ upādā?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ upādā.
                     Evaṃ pañcavidhena rūpasaṅgaho.
                               PAÑCAKAṂ.
     967. Rūpāyatanaṃ cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ -- saddāyatanaṃ sotaviññeyyaṃ rūpaṃ -- gandhāyatanaṃ ghānaviññeyyaṃ rūpaṃ -- rasāyatanaṃ jivhāviññeyyaṃ rūpaṃ -- phoṭṭhabbāyatanaṃ kāyaviññeyyaṃ rūpaṃ -- sabbaṃ rūpaṃ manoviññeyyaṃ rūpaṃ.
                     Evaṃ chabbidhena rūpasaṅgaho.
                               CHAKKAṂ.


[page 178]
178                     DHAMMA-SAṄGAṆI 968.
     968. Rūpāyatanaṃ cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ -- saddāyatanaṃ sotaviññeyyaṃ rūpaṃ -- gandhāyatanaṃ ghānaviññeyyaṃ rūpaṃ -- rasāyatanaṃ jivhāviññeyyaṃ rūpaṃ -- phoṭṭhabbāyatanaṃ kāyaviññeyyaṃ rūpaṃ.
     969. Rūpāyatanaṃ saddāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatayaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ manodhātuviññeyyaṃ rūpaṃ -- sabbaṃ rūpaṃ manoviññāṇadhātuviññeyyaṃ rūpaṃ.
                     Evaṃ sattavidhena rūpasaṅgaho.
                               SATTAKAṂ.
     970. Rūpāyatanaṃ cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ -- saddāyatanaṃ sotaviññeyyaṃ rūpaṃ -- gandhāyatanaṃ ghānaviññeyyaṃ rūpaṃ -- rasāyatanaṃ jivhāviññeyyaṃ rūpaṃ.
     Manāpiyo phoṭṭhabbo sukhasamphasso kāyaviññeyyaṃ rūpaṃ -- amanāpiyo phoṭṭhabbo dukkhasamphasso kāyaviññeyyaṃ rūpaṃ. Rūpāyatanaṃ saddāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ manodhātuviññeyyaṃ rūpaṃ -- sabbaṃ rūpaṃ manoviññāṇadhātuviññeyyaṃ rūpaṃ.
                     Evaṃ aṭṭhavidhena rūpasaṅgaho.
                               AṬṬHAKAṂ.
     971. Kataman taṃ rūpaṃ cakkhundriyaṃ?
     Yaṃ cakkhu catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādo . . . pe . . . suñño gāmo peso -- idan taṃ rūpaṃ cakkhundriyaṃ.
     972. Kataman taṃ rūpaṃ sotindriyaṃ . . . pe . . . ghānindriyaṃ . . . pe . . . jivhindriyaṃ . . . pe . . . kāyindriyaṃ . . . pe . . . itthindriyaṃ . . . pe . . . purisindriyaṃ . . . pe . . . jīvitindriyaṃ?
     Yo tesaṃ rūpīnaṃ dhammānaṃ āyu ṭhiti yapanā yāpanā iriyanā vattanā pālanā jīvitaṃ jīvitindriyaṃ -- idan taṃ rūpaṃ jīvitindriyaṃ.
     973. Kataman taṃ rūpaṃ na indriyaṃ?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro: idan taṃ rūpaṃ na indriyaṃ.
                     Evaṃ navavidhena rūpasaṅgaho.
                               NAVAKAṂ.


[page 179]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 980.                    179
     974. Kataman taṃ rūpaṃ cakkhundriyaṃ?
     Yaṃ cakkhu catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādo . . . pe . . . suñño gāmo peso -- idan taṃ rūpaṃ cakkhundriyaṃ.
     975. Kataman taṃ rūpaṃ sotindriyaṃ . . . pe . . . ghānindriyaṃ . . . pe . . . jivhindriyaṃ . . . pe . . . kāyindriyaṃ . . . pe . . . itthindriyaṃ . . . pe . . . purisindriyaṃ . . . pe . . . jīvitindriyaṃ?
     Yo tesaṃ rūpīnaṃ dhammānaṃ āyu ṭhiti yapanā yāpanā iriyanā vattanā pālanā jīvitaṃ jīvitindriyaṃ -- idan taṃ rūpaṃ jīvitindriyaṃ.
     976. Kataman taṃ rūpaṃ na indriyaṃ sappaṭighaṃ?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . phoṭṭhabbāyatanaṃ -- idan taṃ rūpaṃ na indriyaṃ sappaṭighaṃ.
     977. Kataman taṃ rūpaṃ na indriyaṃ appaṭighaṃ?
     Kāyaviññatti . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ indriyaṃ appaṭighaṃ.
                     Evaṃ dasavidhena rūpasaṅgaho.
                               DASAKAṂ.
     978. Kataman taṃ rūpaṃ cakkhāyatanaṃ?
     Yaṃ cakkhu catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādo . . . pe . . . suñño gāmo peso -- idan taṃ rūpaṃ cakkhāyatanaṃ.
     979. Kataman taṃ rūpaṃ sotāyatanaṃ . . . pe . . .
ghānāyatanaṃ . . . pe . . . jivhāyatanaṃ . . . pe . . .
kāyāyatanaṃ . . . pe . . . rūpāyatanaṃ . . . pe . . . saddāyatanaṃ . . . pe . . . rasāyatanaṃ . . . pe . . . phoṭṭhabbāyatanaṃ?
     Pathavīdhātu . . . pe . . . phoṭṭhabbadhātu -- idan taṃ rūpaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ.
     980. Kataman taṃ rūpaṃ anidassanaṃ appaṭighaṃ dhammāyatana pariyāpannaṃ?
     Itthindriyaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- idan taṃ rūpaṃ anidassanaṃ appaṭighaṃ dhammāyatana pariyāpannaṃ.
                     Evaṃ ekādasavidhena rūpasaṅgaho.
                    RŪPAVIBHATTI AṬṬHAMAṂ BHĀṆAVĀRAṂ.


[page 180]
180                DHAMMA-SAṄGAṆI 981.
     981. Katame dhammā kusalā?
     Tīni kusalamūlāni -- alobho adoso amoho -- taṃ sampayutto vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho -- taṃ samuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ --ime dhammā kusalā.
     982. Katame dhammā akusalā?
     Tīṇi akusalamūlāni -- lobho doso moho -- tad ekaṭṭhā ca kilesā -- taṃ sampayutto vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho -- taṃ samuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ -- ime dhammā akusalā.
     983. Katame dhammā avyākatā?
     Kusalākusalānaṃ dhammānaṃ vipākā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho: ye ca dhammā kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā avyākatā.
     984. Katame dhammā sukhāya vedanāya samphayuttā?
     Sukhabhummiyaṃ kāmāvacare rūpāvaccare apariyāpanne sukhaṃ vedanaṃ ṭhapetvā sampayutto saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho: ime dhammā sukhāya vedanāya samphayuttā.
     985. Katame dhammā dukkhāya vedanāya sampayuttā?
     Dukkhabhummiyaṃ kāmāvacare dukkhaṃ vedanaṃ ṭhapetvā taṃ sampayutto saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhando -- ime dhammā dukkhāya vedanāya sampayuttā.
     986. Katame dhammā adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttā?
     Adukkhamasukhabhummiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne adukkhamasukhaṃ vedanaṃ ṭhapetvā taṃ sampayutto saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho -- ime dahammā adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttā.
     987. Katame dhammā vipākā?
     Kusalākusalānaṃ dhammānaṃ vipākā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpaṇṇā vedanākkhandho . . .
pe . . . viññāṇakkhandho: ime dhammā vipākā.


[page 181]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 996.                181
     988. Katame dhammā vipākadhammadhammā?
     Kusalākusalā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā vipākadhammadhammā.
     989. Katame dhammā neva vipākanavipākadhammadhammā?
     Ye ca dhammā kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā neva vipākanavipākadhammadhammā.
     990. Katame dhammā upādiṇṇupādāniyā?
     Sāsavā kusalākusalānaṃ dhammānaṃ vipākā kāmāvacarā rūpāvacarā ārūpāvacarā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- yañ ca rūpaṃ kammassa katattā -- ime dhammā upādiṇṇupādāniyā.
     991. Katame dhammā anupādiṇṇupādāniyā?
     Sāsavā kusalākusalā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho --ye ca dhammā kiriyā -- neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā -- yañ ca rūpaṃ na kammassa katattā -- ime dhammā anupādiṇṇupādāniyā.
     992. Katame dhammā anupādiṇṇānupādāniyā?
     Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni asaṅkhatā ca dhātu: ime dhammā anupādiṇṇānupādāniyā.
     993. Katame dhammā saṅkiliṭṭhasaṅkilesikā?
     Tīṇi akusalamūlāni lobho doso moho -- tadekaṭṭhā ca kilesā -- taṃ sampayutto vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho taṃ samuṭṭhānaṃ -- kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ -- ime dhammā saṅkiliṭṭhasaṅkilesikā.
     994. Katame dhammā asaṅkiliṭṭhasaṅkilesikā?
     Sāsavā kusalā vyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā rūpakkhandho vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho -- ime dhammā asaṅkiliṭṭhasaṅkilesikā.
     995. Katame dhammā asaṅkiliṭṭhāsaṅkilesikā?
     Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni ca asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā asaṅkiliṭṭhāsaṅkilesikā.
     996. Katame dhammā savitakkasavicārā?
Savitakkasavicārabhummiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare apariyāpanne vitakkavicāre ṭhapetvā sampayutto vedanākkhandho .


[page 182]
182                DHAMMA-SAṄGAṆI 996.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā savitakkasavicārā.
     997. Katame dhammā avitakkavicāramattā?
     Avitakkavicāramattabhummiyaṃ rūpāvacare apariyāpanne vicāraṃ ṭhapetvā taṃ sampayutto vedanākkhandho . . .
pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā avitakkavicāramattā.
     998. Katame dhammā avitakka-avicārā?
     Avitakka-avicārabhummiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā avitakka-avicārā.
     999. Katame dhammā pītisahagatā?
     Pītibhummiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare apariyāpanne pītiṃ ṭhapetvā taṃ sampayutto vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā pītisahagatā.
     1000. Katame dhammā sukhasahagatā?
     Sukhabhummiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare apariyāpanne sukhaṃ ṭhapetvā taṃ sampayutto saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho -- ime dhammā sukhasahagatā.
     1001. Katame dhammā upekkhāsahagatā?
     Upekkhābhummiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne upekkhaṃ ṭhapetvā -- taṃ sampayutto saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho -- ime dhammā upekkhāsahagatā.
     1002. Katame dhammā dassanena pahātabbā?
     Tīṇi saññojanāni -- sakkāyadiṭṭhi, vicikicchā, sīlabbataparāmāso.
     1003. Tattha katamā sakkāyadiṭṭhi?
     Idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati -- rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ va attānaṃ -- vedanaṃ attato samanupassati --vedanāvantaṃ vā attānaṃ attani vā vedanaṃ vedanāya vā attānaṃ -- saññaṃ attato samanupassati -- saññāvantaṃ vā attānaṃ attani vā saññaṃ saññāya vā attānaṃ -- saṅkhāre attato samanupassati saṅkhāravantaṃ vā attānaṃ attani vā saṅkhāre saṅkhāresu vā attānaṃ -- viññāṇaṃ attato samanu passati -- viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ -- yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaññojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesaggāho -- ayaṃ vuccati sakkāyadiṭṭhi.


[page 183]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1008.               183
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     1004. Tattha katamā vicikicchā?
     Satthari kaṅkhati vicikicchati -- dhamme kaṅkhati vicikicchati -- saṅghe kaṅkhati vicikicchati -- sikkhāya kaṅkhati vicikicchati -- pubbante kaṅkhati vicikicchati -- aparante kaṅkhati vicikicchati -- pubbantāparante kaṅkhati vicikicchati idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhati vicikicchati -- yā evarūpā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ vimati vicikicchā dveḷhakaṃ dvedhāpatho saṃsayo anekaṃsagāho āsappanā parisappanā apariyogāhanā thambhitattaṃ cittassa mano vilekho -- ayaṃ vuccati vicikicchā.
     1005. Tattha katamo sīlabbataparāmāso?
     Ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlena suddhivatena suddhisīlabbatena suddhiti -- evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahaṇaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaññojanaṃ -- gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesagāho -- ayaṃ vuccati sīlabbataparāmāso.
     1006. Imāni tīni saññojanāni -- tad ekaṭṭhā ca kilesā -- taṃ sampayutto vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho --taṃ samuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ -- ime dhammā dassanena pahātabbā.
     1007. Katame dhammā bhāvanāya pahātābbā?
     Avaseso lobho doso moho -- tad ekaṭṭhā ca kilesā -- taṃ sampayutto vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho --taṃ samuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ -- ime dhammā bhāvanāyā pahātabbā.
     1008. Katame dhammā neva dassanena na bhāvanāya pahātabbā?
     Kusalā vyākatā dhammā -- kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā -- vedanākkhandho . . . pe . . . viññā ṇakkhandho -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā neva dassanena na bhāvanāya pahātabbā.


[page 184]
184                DHAMMA-SAṄGAṆI 1008.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     1009. Katame dhammā dassamena pahātabbahetukā?
     Tīṇi saññojanāni sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso. Tattha sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso.
     1010. Imāni tīṇi saññojanāni -- tad ekaṭṭhā ca kilesā -- taṃ sampayutto vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho --taṃ samuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ -- ime dhammā dassanena pahātabbahetukā.
     1011. Katame dhammā bhāvanāya pahātabbahetukā?
     Avaseso lobho doso moho -- ime dhammā bhāvanāya pahātabbahetukā tad ekaṭṭhā ca kilesā -- taṃ sampayutto vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- taṃ samuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ -- ime dhammā bhāvanāya pahātābbahetukā.
     1012. Katame dhammā neva dassanena na bhāvanāya pahātabbahetukā
     Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusālākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā -- vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā neva dassena na bhāvanāya pahātabbahetukā.
     1013. Katame dhammā ācayagāmino?
     Sāsavā kusalākusalā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā ācayagāmino.
     1014. Katame dhammā apacayagāmino?
     Cattāro maggā apariyāpannā -- ime dhammā apacayagāmino.
     1015. Katame dhammā neva ācayagāmino na apacayagāmino?
     Kusalākusalānaṃ dhammānaṃ vipākā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā -- vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ye ca dhammā kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā neva ācayagāmino na apacayagāmino.
     1016. Katame dhammā sekkhā?
     Cattāro maggā apariyāpannā heṭṭhimāni ca tīṇi sāmaññaphalāni -- ime dhammā sekkhā.


[page 185]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1027.                185
     1017. Katame dhammā asekkhā?
     Upariṭṭhimaṃ arahattaphalaṃ -- ime dhammā asekkhā.
     1018. Katame dhammā neva sekkhā na asekkhā?
     Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā vedanākkhandho . . .
pe . . . viññāṇakhandho -- sabhañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā neva sekkhā na asekkhā.
     1019. Katame dhammā parittā?
     Sabbeva kāmāvacarā kusalākusālāvyākatā dhammā -- rūpakkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā parittā.
     1020. Katame dhammā mahaggatā?
     Rūpāvacarā arūpāvacarā kusalākusalāvyākatā dhammā -- vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā mahaggatā.
     1021. Katame dhammā appamānā?
     Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni ca asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā appamānā.
     1022. Katame dhammā parittārammaṇā?
     Paritte dhamme ārabbha ye uppajjanti cittacetasikā dhammā -- ime dhammā parittārammaṇā.
     1023. Katame dhammā mahaggatārammaṇā?
     Mahaggate dhamme ārabbha ye uppajjanti cittacetasikā dhammā -- ime dhammā mahaggatārammaṇā.
     1024. Katame dhammā appamānārammaṇā?
     Appamāṇe dhamme ārabbha ye uppajjanti cittacetasikā dhammā -- ime dhammā appamānārammaṇā.
     1025. Katame dhammā hīnā?
     Tīṇi akusalamūlāni -- lobho doso moho -- tad ekaṭṭhā ca kilesā -- taṃ sampayutto vedanākkhando . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- taṃ samuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ -- ime dhammā hīnā.
     1026. Katame dhammā majjhimā?
     Sāsavā kusalākusalāvyākatā dhammā -- kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā rūpakkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho --ime dhammā majjhimā.
     1027. Katame dhammā paṇītā?
     Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni ca asaṅkatā ca dhātu -- ime dhammā paṇītā.


[page 186]
186                DHAMMA-SAṄGAṆI 1028.
     1028. Katame dhammā micchattaniyatā?
     Pañca kammāni anantarakāni yā ca micchādiṭṭhi niyatā -- ime dhammā micchattaniyatā.
     1029. Katame dhammā sampattaniyatā?
     Cattāro maggā apariyāpannā -- ime dhammā sampattaniyatā.
     1030. Katame dhammā aniyatā?
     Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā -- vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā aniyatā.
     1031. Katame dhammā maggārammaṇā?
     Ariyamaggaṃ ārabbha ye uppajjanti cittacetasikā dhammā ime dhammā maggārammaṇā.
     1032. Katame dhammā maggahetukā?
     Ariyamaggasamaṅgissa maggaṅgāni ṭhapetvā taṃ sampayutto vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā maggahetukā.
     1033. Ariyamaggasamaṅgissa sammādiṭṭhi maggo ceva hetu ca sammādiṭṭhiṃ ṭhapetvā taṃ sampayutto vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā maggahetukā.
     Ariyamaggasamaṅgissa alobho adoso amoho -- ime dhammā maggahetukā -- taṃ sampayutto vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā maggahetukā.
     1034. Katame dhammā maggādhipatino?
     Ariyamaggaṃ adhipatiṃ karitvā ye uppajjanti cittacetasikā dhammā -- ime dhammā maggādhipatino -- ariyamaggasamaṅgissa vimaṃsādhipateyyaṃ maggaṃ bhāvayantassa vimaṃsaṃ ṭhapetvā taṃ sampayutto vedanākkhandho . . . pe . . .
viññāṇakkhandho -- ime dhammā maggādhipatino.
     1035. Katame dhammā uppannā?
     Ye dhammā jātā bhūtā sañjātā nippattā abhinippattā pātubhūtā uppannā samuppannā uṭṭhitā samuṭṭhitā uppannā uppannaṃsena saṅgahitā rūpā vedanā saññā saṅkārā viññāṇaṃ -- ime dhammā uppannā.
     1036. Katame dhammā anuppannā?
     Ye dhammā ajātā abhūtā asañjātā anippattā anabhinippattā apātubhuta anuppannā asamuppannā anuṭṭhitā asamuṭṭhitā anuppannā anuppannaṃsena saṅgahitā rūpā vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ -- ime dhammā anuppannā.


[page 187]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1045.                     187
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     1037. Katame dhammā uppādino?
     Kusalākusalānaṃ dhammānaṃ vipākā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- yañ ca rūpaṃ kammassa katattā uppajjissati -- ime dhammā uppādino.
     1038. Katame dhammā atītā?
     Ye dhammā atītā niruddhaṅgatā vipariṇatā -- atthaṅgatā abbhatthaṅgatā uppajjitvā vigatā atītā atītaṃsena saṅgahitā rūpā vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ -- ime dhammā atītā.
     1039. Katame dhammā anāgatā?
     Ye dhammā ajātā abhūtā asañjātā anippattā anabhinippattā apātubhūtā anuppannā asamuppannā anuṭṭhitā asamuṭṭhitā anāgatā anāgataṃsena saṅgahitā rūpā vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ -- ime dhammā anāgatā.
     1040. Katame dhammā paccuppannā?
     Ye dhammā jātā bhūtā sañjātā nippattā pātubhūtā uppannā samuppannā uṭṭhitā samuṭṭhitā paccuppannā paccuppannaṃsena saṅgahitā rūpā vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ -- ime dhammā paccuppannā.
     1041. Katame dhammā atītārammaṇā?
     Atīte dhamme ārabbha ye uppajjanti cittacetasikā dhammā --ime dhammā atītārammaṇā.
     1042. Katame dhammā anāgatārammaṇā?
     Anāgate dhamme ārabbha ye uppajjanti cittacetasikā dhammā -- ime dhammā anāgatārammaṇā.
     1043. Katame dhammā paccuppannārammaṇā?
     Paccuppanne dhamme ārabbha ye uppajjanti cittacetasikā dhammā -- ime dhammā paccuppannārammaṇā.
     1044. Katame dhammā ajjhattā?
     Ye dhammā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ niyatā paṭipuggalikā upādiṇṇā rūpā vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ -- ime dhammā ajjhattā.
     1045. Katame dhammā bahiddhā?
     Ye dhammā tesaṃ tesaṃ parasattānaṃ parapuggalānaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ niyatā paṭipuggalikā .


[page 188]
188                DHAMMA-SAṄGAṆI 1045.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . .
viññāṇaṃ ime dhammā bahiddhā.
     1046. Katame dhammā ajjhattabahiddhā?
     Tad ubhayaṃ -- ime dhammā ajjhattabahiddhā.
     1047. Katame dhammā ajjhattārammaṇā?
     Ajjhatte dhamme ārabbha ye uppajjanti cittacetasikā dhammā -- ime dhammā ajjhattārammaṇā.
     1048. Katame dhammā bahiddhārammaṇā?
     Bahiddhā dhamme ārabbha ye . . . pe . . . dhammā -- ime dhammā bahiddhārammaṇā.
     1049. Katame dhammā ajjhattabahiddhārammaṇā?
     Ajjhattabahiddhā dhamme ārabbha ye . . . pe . . .
dhammā -- ime dhammā ajjhattabahiddhārammaṇā.
     1050. Katame dhammā sanidassanasappaṭighā?
     Rūpāyatanaṃ -- ime dhammā sanidassanasappaṭighā.
     1051. Katame dhammā anidassanasappaṭighā?
     Cakkhāyatanaṃ sotāyatanaṃ ghānāyatanaṃ jivhāyatanaṃ kāyāyatanaṃ saddāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ -- ime dhammā anidassanasappaṭighā.
     1052. Katame dhammā anidassana-appaṭighā?
     Vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho -- yañ ca rūpaṃ anidassanaṃ appaṭighaṃ dhammāyatanapariyāpannaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā anidassana-appaṭighā.
                          Tikkaṃ.
     1053. Katame dhammā hetū?
     Tayo kusalahetū, tayo akusalahetū, tayo avyākatahetū -- nava kāmāvacarahetū, cha rūpāvacarahetū, cha arūpāvacarahetū cha apariyāpannahetū.
     1054. Tattha katame tayo kusalahetū?
     Alobho adoso amoho.
     1055. Tattha katamo alobho?
     Yo alobho alubbhanā alubbhitattaṃ asārāgo asārajjanā asārajjitattaṃ anabhijjhā alobho kusalamūlaṃ -- ayaṃ vuccati alobho.
     1056. Tattha katamo adoso?


[page 189]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1059.                189
     Yo adoso adussanā adussitattaṃ mettaṃ mettāyanā mettāyitattaṃ anuddā anuddāyanā anuddāyitattaṃ hitesitā anukampā avyāpādo avyāpajjo adoso kusalamūlaṃ -- ayaṃ vuccati adoso.
     1057. Tattha katamo amoho?
     Dukkhe ñāṇaṃ, dukkhasamudaye ñāṇaṃ, dukkhanirodhe ñāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ pubbante ñāṇaṃ, aparante ñāṇaṃ pubbantāparante ñāṇaṃ -- idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu ñāṇaṃ -- yā evarūpā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhavyā cintā upaparikkhā bhūri medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññā-āloko paññā-obhāso paññā-pajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi -- ayaṃ vuccati amoho.
                     Ime tayo kusalahetū.
     1058. Tattha katame tayo akusalahetū?
     Lobho doso moho.
     1059. Tattha katamo lobho?
     Yo rāgo sārāgo anunayo anurodho nandī nandīrāgo cittassa sārāgo -- icchā mucchā ajjhosānaṃ gedho paligedho saṅgo paṅko ejā māyā janikā sañjananī sibbinī jālinī saritā visattikā suttaṃ visaṭā āyūhanī dutiyā paṇidhi bhavanettī vanaṃ vanatho santhavo sineho apekkhā paṭibandhu āsā āsiṃsanā asiṃsitattaṃ rūpāsā saddāsā gandhāsā rasāsā phoṭṭhabbāsā lābhāsā dhanāsā puttāsā jīvitāsā jappā pajappā abhijappā jappanā jappitattaṃ loluppaṃ loluppāyanā loluppāyitattaṃ puñcikatā sādukamyatā adhammarāgo visamalobho nikanti nikāmanā patthanā pihanā sampatthanā kāmataṇhā bhavataṇha vibhavataṇhā rūpataṇhā arūpataṇhā nirodhataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā ogho yogo gantho upādānaṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ chandānaṃ bandhanaṃ upakkileso anusayo pariyuṭṭhānaṃ latā vevicchaṃ dukkhamūlaṃ dukkhanidānaṃ dukkhappabhavo mārapāso mārabalisaṃ māravisayo taṇhā nandītaṇhā jālaṃtaṇhā gaddulaṃtaṇhā samuddo abhijjhā lobho akusalamūlaṃ -- ayaṃ vuccati lobho.


[page 190]
190                DHAMMA-SAṄGAṆI 1060.
     1060. Tattha katamo doso?
     Anatthaṃ me acarīti āghāto jāyati -- anatthaṃ me caratīti āghāto jāyati -- anatthaṃ me carissatīti āghāto jāyati -- piyassa me manāpassa anatthaṃ acari . . . pe . . . anatthaṃ carati . . . pe . . . anatthaṃ carissatīti āghāto jāyati appiyassa me amanāpassa atthaṃ acari . . . pe . . . atthaṃ carati . . . pe . . . atthaṃ carissatīti āghāto jāyati -- aṭṭhāne vā pana āghāto jāyati -- yo evarūpo cittassa āghāto paṭighāto paṭighaṃ paṭivirodho kopo pakopo sampakopo doso padoso sampadoso cittassa vyāpatti manopadoso kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ vyāpatti vyāpajjanā vyāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa -- ayaṃ vuccati doso.
     1061. Tattha katamo moho?
     Dukkhe aññāṇaṃ dukkhasamudaye aññāṇaṃ dukkhanirodhe aññāṇaṃ dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ pubbante aññāṇaṃ aparante aññāṇaṃ pubbantāparante aññāṇaṃ idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇaṃ -- yaṃ evarūpaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṅgāhanā apariyogāhanā asamapekkhanā apaccavekkhanā apaccakkhakammaṃ --dummejjhaṃ balyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ -- ayaṃ vuccati moho.
                     Ime tayo akusalahetū.
     1062. Tattha katame tayo avyākatahetū?
Kusalānaṃ dhammānaṃ vipākato kiriyā vyākatesu vā dhammesu alobho adoso amoho -- ime tayo avyākatahetū.
     1063. Tattha katame nava kāmāvacarahetū?
     Tayo kusalahetū tayo akusalahetū tayo avyākatahetū -- ime nava kāmāvacarahetū.
     1064. Tattha katame cha rūpāvacarahetū?
     Tayo kusalahetū, tayo avyākatahetū -- ime cha rūpāvacarahetū.
     1065. Tattha katame cha arūpāvacarahetū?


[page 191]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1074.                191
     Tayo kusalahetū tayo avyākatahetū -- ime cha arūpāvacarahetū.
     1066. Tattha katame cha apariyāpannahetū?
     Tayo kusalahetū tayo avyākatahetū -- ime cha apariyāpannahetū.
     1067. Tattha katame tayo kusalahetū?
     Alobho adoso amoho.
     1068. Tattha katamo alobho . . . pe . . .
     1069. Tattha katamo adoso?
     Adussanā adussitattaṃ avyāpādo avyāpajjo adoso kusalamūlaṃ -- ayaṃ vuccati adoso.
     1070. Tattha katamo amoho?
     Dukkhe ñāṇaṃ . . . pe . . . yā evarūpā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhavyā cintā upaparikkhā bhūri medhā . . . pe . . . amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi dhammavicayasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ -- ayaṃ vuccati amoho.
                Ime tayo kusalahetū.
     1071. Tattha katame tayo avyākatahetū?
     Kusalānaṃ dhammānaṃ vipākato alobho adoso amoho -- ime tayo avyākatahetū -- ime cha apariyāpannahetū.
                     Ime dhammā hetū.
     1072. Katame dhammā na hetū?
     Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalā avyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā -- apariyāpannā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā na hetū.
     1073. Katame dhammā sahetukā?
     Tehi dhammehi ye dhammā sahetukā vedanākkhandho -- . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā sahetukā.
     1074. Katame dhammā ahetukā?
     Tehi dhammehi ye dhammā ahetukā vedanākkhandho . . .
pe . . . viññāṇakkhandho -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā ahetukā.


[page 192]
192                DHAMMA-SAṄGAṆI 1075.
     1075. Katame dhammā hetusampayuttā?
     Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā -- vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā hetusampayuttā.
     1076. Katame dhammā hetuvipayuttā?
     Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā -- vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā hetuvippayuttā.
     1077. Katame dhammā hetū ceva sahetukā ca?
     Lobho mohena hetu ceva sahetuko ca -- moho lobhena hetu ceva sahetuko ca -- doso mohena hetu ceva sahetuko -- moho dosena hetu ceva sahetuko ca.
     Alobho adoso amoho -- te aññamaññaṃ hetū ceva sahetukā ca -- ime dhammā hetū sahetukā ca.
     1078. Katame dhammā sahetukā ceva na ca hetū?
     Tehi dhammehi ye dhammā sahetukā -- te dhamme ṭhapetvā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho . . .
pe . . . ime dhammā sahetukā ceva na ca hetū.
     1079. Katame dhammā hetū ceva hetusampayuttā ca?
     Lobho mohena hetu ceva hetusampayutto ca -- moho lobhena hetu ceva hetusampayutto ca -- doso mohena hetu ceva hetusampayutto ca -- moho dosena hetu ceva hetusampayutto ca.
     Alobho adoso amoho -- te aññamaññaṃ hetū ceva hetusampayuttā ca -- ime dhammā hetū ceva hetusampayuttā ca.
     1080. Katame dhammā hetusampayuttā ceva na ca hetū?
     Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā -- te dhamme ṭhapetvā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā . . . pe . . . hetū.
     1081. Katame dhammā na hetukā sahetukā?
     Tehi dhammehi ye dhammā na hetu sahetukā -- vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā na hetukā sahetukā.
     1082. Katame dhammā na hetū ahetukā?
     Tehi dhammehi ye dhammā na hetū ahetukā -- vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā na hetū ahetukā.
     1083. Katame dhammā sappaccayā?
     Pañca khandhā -- rūpakkhandho, vedanākkhandho, sañ kkhando,


[page 193]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1095                193
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho -- ime dhammā sappaccayā.
     1084. Katame dhammā appaccayā?
     Asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā appaccayā.
     1085. Katame dhammā saṅkhatā?
     Yeva te dhammā sappaccayā -- teva te dhammā saṅkhatā.
     1086. Katame dhammā asaṅkhatā?
     Yo eva so dhammo appaccayo -- so eva so dhammo asaṅkhato.
     1087. Katame dhammā sanidassanā?
     Rūpāyatanaṃ -- ime dhammā sanidassanā.
     1088. Katame dhammā anidassanā?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . phoṭṭhabbāyatanaṃ vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- yañ ca rūpaṃ anidassanaṃ appaṭighaṃ dhammāyatanapariyāpannaṃ -- asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā anidassanā.
     1089. Katame dhammā sappaṭighā?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . phoṭṭhabbāyatanaṃ -- ime dhammā sappaṭighā.
     1990. Katame dhammā appaṭighā?
     Vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- yañ ca rūpaṃ anidassanaṃ appaṭighaṃ dhammāyatanaṃ pariyāpannaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā appaṭighā.
     1091. Katame dhammā rūpino?
     Cattāro ca mahābhūtā catunnañ ca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ -- ime dhammā rūpino.
     1092. Katame dhammā arūpino?
     Vedanākkhandho . . . pe . . .viññāṇakkhandho asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā arūpino.
     1093. Katame dhammā lokiyā?
     Sāsavā kusalākusalā vyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā -- rūpakkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā lokiyā.
     1094. Katame dhammā lokuttarā?
     Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni va asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā lokuttarā.
     1095. Katame dhammā kenaci viññeyyā kenaci na viññeyyā?


[page 194]
194                DHAMMA-SAṄGAṆI 1095.
     Ye te dhammā cakkhuviññeyyā, na te dhammā sotaviññeyyā ye vā pana te dhammā sotaviññeyyā, na te dhammā cakkhuviññeyyā, ye te dhammā cakkhuviññeyyā, na te dhammā ghānaviññeyyā, ye vā pana te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā cakkhuviññeyyā, ye te dhammā cakkhuviññeyyā, na te dhammā jivhāviññeyyā, ye vā pana te dhammā jivhāviññeyyā, na te dhammā cakkhuviññeyyā,
ye te dhammā cakkhuviññeyyā, na te dhammā kāyaviññeyyā,
ye vā pana te dhammā kāyaviññeyyā, na te dhammā cakkhuviññeyyā, ye te dhammā sotaviññeyyā, na te dhammā ghānaviññeyyā, ye vā pana te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā sotaviññeyyā, ye te dhammā sotaviññeyyā, na te dhammā jivhāviññeyyā, ye vā pana te dhammā jivhāviññeyyā na te dhammā sotaviññeyyā, ye te dhammā sotaviññeyyā, na te dhammā kāyaviññeyyā, ye vā pana te dhammā kāyaviññeyyā na te dhammā sotaviññeyyā, ye te dhammā sotaviññeyyā, na te dhammā cakkhuviññeyyā, ye vā pana te dhammā cakkhuviññeyyā, na te dhammā sotaviññeyyā, ye te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā jivhāviññeyyā, ye vā pana te dhammā jivhāviññeyyā, na te dhammā ghānaviññeyyā, ye te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā kāyaviññeyyā, ye vā pana te dhammā kāyaviññeyyā, na te dhammā ghānaviññeyyā, ye te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā cakkhuvinneyyā, ye vā pana te dhammā cakkhuviññeyyā, na te dhammā ghānaviññeyyā, ye te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā sotaviññeyyā, ye vā pana tedhammā sotaviññeyyā, na te dhammā ghānaviññeyyā, ye te dhammā jivhāviññeyyā, na te dhammā kāyaviññeyyā, ye vā pana te dhammā kāyaviññeyyā, na te dhammā jivhāviññeyyā, ye te dhammā jivhāviññeyyā, na te dhammā cakkhuviññeyyā, ye vā pana te dhammā cakkhuviññeyyā, na te dhammā jivhāviññeyyā, ye te dhammā jivhāviññeyyā, na te dhammā sotaviññeyyā, ye vā pana te dhammā sotaviññeyyā,
na te dhammā jivhāviññeyyā, ye te dhammā jivhāviññeyyā,
na te dhammā ghānaviññeyyā, ye vā pana te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā jivhāviññeyyā, ye te dhammā kāyaviññeyyā, na te dhammā cakkhuviññeyyā, ye vā pana te dhammā cakkhuviññeyyā, na te dhammā kāyaviññeyyā, ye te dhammā kāyaviññeyyā, na te dhammā sotaviññeyyā, ye vā pana te dhammā sotaviññeyyā,


[page 195]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1100.           195
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] na te dhammā kāyaviññeyyā,
ye te dhammā kāyaviññeyyā, na te dhammā ghānaviññeyyā ye vā pana te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā kāyaviññeyyā, ye te dhammā kāyaviññeyyā, na te dhammā jivhāviññeyyā, ye vā pana te dhammā jivhāviññeyyā, na te dhammā kāyaviññeyyā -- ime dhammā kenaci viññeyyā -- kenaci na viññeyyā.
     1096. Katame dhammā āsavā?
     Cattāro āsavā -- kāmāsavo bhavāsavo diṭṭhāsavo avijjāsavo.
     1097. Tattha katamo kāmāsavo?
     Yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasineho kāmapipāso kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ -- ayaṃ vuccati kāmāsavo.
     1098. Tattha katamo bhāvāsavo?
     Yo bhavesu bhavacchando bhavarago bhavanandī -- bhavataṇhā bhāvasineho bhavapariḷāho bhavamucchā bhavajjhosānam ayaṃ vuccati bhavāsavo.
     1099. Tattha katamo diṭṭhāsavo?
     Sassato loko ti vā asassato loko ti vā antavā loko ti vā anatavā loko ti vā, taṃ jīvan taṃ sarīran ti vā aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīran ti vā hoti tathāgato paraṃ maraṇā ti vā, na hoti tathāgato paraṃ maraṇā ti vā, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā ti vā, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā ti vā, yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahaṇaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaññojanaṃ gāho paṭiggāho abiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesaggāho -- ayaṃ vuccati diṭṭhāsavo -- sabbāpi micchādiṭṭhi diṭṭhāsavo.
     1100. Tattha katamo avijjāsavo?
     Dukkhe aññāṇaṃ dukkhudaye aññenaṃ dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ -- pubbante aññāṇaṃ aparante aññāṇaṃ pubbantāparante aññāṇaṃ -- idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu aññānaṃ yaṃ evarūpaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṅgāhanā apariyogāhaṇā asamapekkhanā apaccavekkhanā apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ balyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjā nusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ -- ayaṃ vuccati avijjāsavo -- Ime dhammā āsavā.


[page 196]
196                DHAMMA-SAṄGAṆI 1100.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     1101. Katame dhammā anāsavā?
     Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni ca asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā anāsavā.
     1102. Katame dhammā no āsavā?
     Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalā vyākatā dhammā kāmāvacarā rūpavacarā arūpāvacarā apariyāpannā -- vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā na āsavā.
     1103. Katame dhammā sāsava?
     Kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā rūpakkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho --ime dhammā sāsavā.
     1104. Katame dhammā anāsavā?
     Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni ca asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā anāsavā.
     1105. Katame dhammā āsavasampayuttā?
     Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā āsavasampayuttā.
     1106. Katame dhammā āsāvavippayuttā?
     Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā -- vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā āsavavippayuttā.
     1107. Katame dhammā āsavā ceva sāsavā ca?
     Te ca āsavā āsavā ceva sāsavā ca.
     1108. Katame dhammā sāsavā ceva no ca āsavā?
     Tehi dhammehi ye dhammā sāsavā te dhamme ṭhapetvā avasesā sāsavā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā rūpakkhandho . . . pe . . .
viññāṇakkhandho -- ime dhammā sāsava ceva no ca āsavā.
     1109. Katame dhammā āsavā ceva āsavasampayuttā ca?
     Kāmāsavo avijjāsavena āsavo ceva āsavasampayutto ca -- avijjāsavo kāmāsavena āsavo ceva āsavasampayutto ca -- bhavāsavo avijjāsavena āsavo ceva āsavasampayutto ca avijjāsavo bhāsavena āsavo ceva āsavasampayutto ca diṭṭhāsavo avijjāsavena āsavo ceva āsavasampayutto ca avijjāsavo diṭṭhāsavena āsavo ceva āsavasampayutto ca -- ime dhammā āsavā āsavasampayuttā ca.


[page 197]
                     DHAMMA-SAṄGAṆI                197
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     1110. Katame ceva dhammā āsavasampayuttā ceva no ca āsavā?
     Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā -- te dhamme ṭhapetvā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā āsavasampayuttā ceva no ca āsavā.
     1111. Katame dhammā āsavavippayuttā sāsavā?
     Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā sāsavā kusalākusalāvyākātā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā rūpakkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā āsavavippayuttā sāsāvā.
     1112. Katame dhammā āsavavippayuttā anāsavā?
     Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni ca asaṅkhatā ca dhātū -- ime dhammā āsavavippayuttā anāsavā.
     1113. Katame dhammā saññojanā?
     Dasa saññojanāni -- kāmarāgasaññojanaṃ paṭighasaññojanaṃ mānasaññojanaṃ diṭṭhisaññojanaṃ vicikicchāsaññojanaṃ sīlabbataparāmāsasaññojanaṃ bhavarāgasaññojanaṃ issāsaññojamaṃ macchariyasaññojanaṃ avijjāsaññojanaṃ.
     1114. Tattha -- katamaṃ kāmarāgasaññojanaṃ?
     Yo kāmesu kāmachando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasineho kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ idaṃ vuccati kāmarāgasaññojanaṃ.
     1115. Tattha katamaṃ paṭighasaññojanaṃ?
     Anatthaṃ me acarīti āghāto jāyati -- anatthaṃ me caratīti āghāto jāyati -- anatthaṃ me carissatīti āghāto jāyati -- piyassa me manāpassa anatthaṃ acari . . . pe . . . anatthaṃ carati . . . pe . . . anatthaṃ carissatīti āghāto jāyati -- apiyassa amanāpassa atthaṃ acari . . . pe . . . atthaṃ carati . . . pe . . . atthaṃ carissatīti āghāto jāyati -- aṭṭhāne vā pana āghāto jāyati -- yo evarūpo cittena āghāto paṭighāto paṭighaṃ paṭivirodho kopo pakopo sampakopo doso padoso sampadoso cittassa vyāpatti manopadoso kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ vyāpatti vyāpajjanā vyāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa -- idaṃ vuccati paṭighasaññojanaṃ.
     1116. Tattha katamaṃ mānasaññojanaṃ?
     Seyyo 'hamasmīti māno -- sadiso 'hamasmīti māno -- hīno 'hamasmīti māno -- ye evarūpo māno maññaṇā maññitattaṃ uṇṇati uṇṇamo dhajo sampaggāho ketukamyatā cittassa -- idam vuccati mānasaññojanaṃ.


[page 198]
198                DHAMMA-SAṄGAṆI 1116.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     1117. Tattha katamaṃ diṭṭhisaññojanaṃ?
     Sassato loko ti vā asassato loko ti vā antavā loko ti vā anantavā loko ti vā taṃ jīvan taṃ sarīran ti vā aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīran ti vā -- hoti tathāgato param maraṇā ti vā na hoti tathāgato param maraṇā ti vā, hoti ca na ca hoti tathāgato param maraṇā ti vā, neva hoti na na hoti tathāgato param maraṇā ti vā, yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaññojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesagāho -- idaṃ vuccati diṭṭhisaññojanaṃ -- ṭhapetvā sīlabbataparāmāsasaññojanaṃ sabbā pi micchādiṭṭhi diṭṭhisaññojanaṃ.
     1118. Tattha katamaṃ vicikicchāsaññojanaṃ?
     Satthari kaṅkhati vicikicchati, dhamme kaṅkhati vicikicchati, saṅghe kaṅkhati vicikicchati, sikkhāya kaṅkhati vicikicchati, pubbante kaṅkhati vicikicchati, aparante kaṅkhati vicikicchati, pubbantāparante kaṅkhati vicikicchati, idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhati vicikicchati,
yā evarūpā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ vimati vicikicchā dveḷhakaṃ dvedhāpatho saṃsayo anekaṃsagāho āsappanā parisappanā apariyogāhanā thambhitattaṃ cittassa manovilekho -- idaṃ vuccati vicikicchāsaññojanaṃ.
     1119. Tattha katamaṃ sīlabbataparāmāsasaññojanaṃ?
     Ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlena suddhivatena suddhisīlalabbatena suddhīti yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaññojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesagāho -- idaṃ vuccati sīlabbataparāmāsasaññojanaṃ.
     1120. Tattha katamaṃ bhavarāgasaññojanaṃ?
     Yo bhavesu bhavachando bhavarāgo bhavanandī bhavataṇhā bhavasineho bhavapariḷāho bhavamucchā bhavajjhosānaṃ. -- idaṃ vuccati bhavarāgasaññojanaṃ.
     1121. Tattha katamaṃ issāsaññojanaṃ?
     Yā paralobhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issā issāyanā issāyitattaṃ usuyyā usuyyanā usuyitattaṃ -- idaṃ vuccati issāsaññojanaṃ.


[page 199]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1128.                199
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     1122. Tattha katamaṃ macchariyasaññojanaṃ?
     Pañca macchariyāni -- āvāsamacchariyaṃ kusalamacchariyaṃ lābhamacchariyaṃ vaṇṇamacchariyaṃ dhammamacchariyaṃ -- yaṃ evarūpaṃ maccharaṃ maccharāyanā maccharāyitattaṃ vevicchaṃ kadariyaṃ kaṭakañcukatā aggahitattaṃ cittassa -- idaṃ vuccati macchariyasaññojanaṃ.
     1123. Tattha katamaṃ avijjāsaññojanaṃ?
     Dukkhe aññāṇaṃ . . . pe . . . dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ, pubbante aññāṇaṃ, aparante aññāṇaṃ pubbantāparante aññāṇaṃ, idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇaṃ -- yaṃ evarūpaṃ āññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṅgāhanā apariyogāhanā asamapekkhanā apaccavekkhanā apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ balayaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ -- idaṃ vuccati avijjāsaññojanaṃ -- ime dhammā saññojanā.
     1124. Katame dhammā no saññojanā?
     Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā no saññojanā.
     1125. Katame dhammā saññojaniyā?
     Sāsavā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacārā arūpāvacarā -- rūpakkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā saññojaniyā.
     1126. Katame dhammā asaññojaniyā?
     Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni ca asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā asaññojaniyā.
     1127. Katame dhammā saññojanasampayuttā?
     Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā vedanākkhandho . . .
pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā saññojanasampayuttā.
     1128. Katame dhammā saññojanavippayuttā?
     Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā saññojanavippayuttā.


[page 200]
200                DHAMMA-SAṄGAṆI 1129.
     1129. Katame dhammā saññojanā ceva saññojaniyā ca?
     Tāneva saññojanāni saññojanā ceva saññojaniyā ca.
     1130. Katame dhammā saññojaniyā ceva no ca saññojanā?
     Tehi dhammehi ye dhammā saññojaniyā -- te dhamme ṭhapetvā avasesā sāsava kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā rūpakkhandho . . . pe . . .
viññāṇakkhandho -- ime dhammā saññojaniyā ceva no ca saññojanā.
     1131. Katame dhammā saññojanā ceva saññojanasampayuttā ca?
     Kāmarāgasaññojanaṃ avijjāsaññojanena saññojanañ ceva saññojanasampayuttañ ca -- avijjāsaññojanaṃ kāmarāgasaññojanena saññojanañ ceva saññojanasampayuttañ ca; paṭighasaññojanaṃ avijjāsaññojaneva saññojanañ ceva saññojanasampayuttañ ca; avijjāsaññojanaṃ paṭighasaññojanena saññojanañ ceva saññojanasampayuttañ ca; mānasaññojanaṃ avijjāsaññojanena saññojanañ ceva saññojanasampayuttañ ca -- avijjāsaññojanaṃ mānasaññojanena saññojanañ ceva saññojanasampayuttañ ca -- diṭṭhisaññojanaṃ avijjāsaññojanena saññojanañ ceva saññojanasampayuttañ ca.
     Avijjāsaññojanaṃ diṭṭhisaññojanena saññojanañ ceva saññojanasampayuttāñ ca, vicikicchāsaññojanaṃ avijjāsaññojanena saññojanañ ceva saññojanasampayuttañ ca, avijjāsaññojanaṃ vicikicchāsaññojanena saññojanañ ceva saññojanasampayuttañ ca, sīlabbataparāmāsasaññojanaṃ avijjāsaññojanena saññojanañ ceva saññojanasampayuttāñ ca, avijjāsaññojanaṃ sīlabbataparāmāsasaññojanena saññojanañ ceva saññojanasampayuttañ ca, bhavarāgasaññojanaṃ avijjāsaññojanena saññojanañ ceva saññojanasampayuttañ ca, avijjāsaññojanaṃ bhavarāgasaññojanena saññojanañ ceva saññojanasampayuttañ ca, issāsaññojanaṃ avijjāsaññojanena saññojanañ ceva saññojanasampayuttañ ca, avijjāsaññojanaṃ issāsaññojanena saññojanañ ceva saññojanasampayuttañ ca, macchariyasaññojanaṃ avijjāsaññojanena saññojanañ ceva saññojanasampayuttañ ca, avijjāsaññojanaṃ macchariyasaññojanena saññojanañ ceva saññojanasampayuttañ ca -- ime dhammā saññojanā ceva saññojanasampayuttā ca.


[page 201]
           DHAMMA-SAṄGAṆI 1137                     201
     1132. Katame dhammā saññojanasampayuttā ceva no ca saññojanā?
     Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā -- te dhamme ṭhapetvā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā saññojanasampayuttā ceva no ca saññojanā.
     1133. Katame dhammā saññojanavippayuttā saññojaniyā?
     Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā sāsavā kusalākusalā vyākatā dhammā kāmāvacārā rūpāvacarā arūpāvacarā -- rūpakkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā saññojanavippayuttā saññojaniyā.
     1134. Katame dhammā saññojanavippayuttā asaññojaniyā?
     Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni ca asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā saññojanavippayuttā asaññojaniyā.
     1135. Katame dhammā ganthā?
     Cattāro ganthā abijjhākāyagantho vyāpādo kāyagantho sīlabbataparāmāso kāyagantho idaṃ saccābhiniveso kāyagantho.
     1136. Thattha katamo abhijjhākāyagantho?
     Yo rāgo sārāgo anunayo anurodho nandī nandīrāgo cittassa sārāgo -- icchā mucchā ajjhosānaṃ gedho paligedho saṅgo paṅko ejā māyā janikā sañjananī sibbinī jālinī saritā visattikā suttaṃ visaṭā āyūhanī dutiyā paṇidhi bhavanetti vanaṃ vanatho santhavo sineho apekkhā paṭibandhu āsā āsiṃsanā āsiṃsitattaṃ rūpāsā saddāsā gandhāsā rasāsā phoṭṭhabbāsā lābhāsā dhanāsā puttāsā jīvitāsā jappā pajappā abhijappā jappanā jappitattaṃ loluppaṃ loluppāyanā loluppāyitattaṃ puñcikatā sādukamyatā adhammarāgo visamalobho nikanti nikāmanā patthanā pihanā sampatthanā kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā rūpataṇhā arūpataṇhā nirodhataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā ogho yogo gantho upādānaṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ chandanaṃ bandhanaṃ upakkileso anusayo pariyuṭṭhānaṃ lātā vevicchaṃ dukkhamūlaṃ dukkhanidānaṃ dukkhappabhavo mārapāso mārabaḷisaṃ māravisayo taṇhā nandītaṇhā jālaṃtaṇhā gaddulaṃtaṇhā samuddo abhijjhālobho akusalamūlaṃ -- ayaṃ vuccati abhijjhākāyagantho.
     1137. Tattha katamo vyāpādo kāyagantho?
     Anatthaṃ me acarīti āghāto jāyati -- anatthaṃ me caratīti āghāto jāyati,


[page 202]
202                DHAMMA-SAṄGAṆI 1137.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] anatthaṃ me carissatīti āghāto jāyati, piyassa me manāpassa anatthaṃ acari . . . pe . . . anatthaṃ carati . . . pe . . . anatthaṃ carissatīti āghāto jāyati, appiyassa me amanāpassa atthaṃ acari . . . pe . . . atthaṃ carati . . . pe . . . atthaṃ carissatīti āghāto jāyati, aṭṭhāne vā pana āghāto jāyati yo evarūpo cittassa āghāto paṭighāto paṭighaṃ paṭivirodho kopo pakopo sampakopo doso padoso sampadoso cittassa vyāpatti manopadoso kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ vyāpatti vyāpajjanā vyāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa -- ayaṃ vuccati vyāpādo kāyagantho.
     1138. Tattha katamo sīlabbataparāmāso kāyagantho?
     Ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlena suddhivatena suddhisīlabbatena suddhīti yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahaṇaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaññojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesagāho -- ayaṃ vuccati sīlabbataparāmāso kāyagantho
     1139. Tattha katamo idaṃ saccābhiniveso kāyagantho?
     Sassato loko idam eva saccaṃ moghaṃ aññan ti vā; asassato loko, idam eva saccaṃ mogham aññan ti vā; antavā loko,
idam eva saccam mogham aññan ti vā; anantavā loko, idam eva saccaṃ mogham aññan ti vā; jīvan taṃ sarīraṃ idaṃ eva saccaṃ mogham aññan ti vā; aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ idam eva saccaṃ mogham aññan ti vā; hoti tathāgato param maraṇā idam eva saccaṃ mogham aññan ti vā, na hoti tathāgato param maraṇā idam eva saccaṃ mogham aññan ti vā, hoti ca na ca hoti tathāgato param maraṇā, idam eva saccaṃ mogham aññan ti vā, neva hoti na na hoti tathāgato param maraṇā idam eva saccaṃ mogham aññan ti vā, yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahaṇaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaññojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipāriyesagāho, ayaṃ vuccati idam saccābhiniveso kāyagantho, ṭhapetvā sīlabbataparāmāsaṃ kāyaganthaṃ sabbā pi micchādiṭṭhi, idaṃ saccābhiniveso kāyagantho -- ime dhammā ganthā.
     1140. Katame dhammā no ganthā?


[page 203]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1148                203
     Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalā-āvyakatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā no ganthā.
     1141. Katame dhammā ganthaniyā?
     Sāsavā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā -- rūpakkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā ganthaniyā.
     1142. Katame dhammā aganthaniyā?
     Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni ca asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā aganthaniyā.
     1143. Katame dhammā ganthasampayuttā?
     Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā -- vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- Ime dhammā ganthasampayuttā.
     1144. Katame dhammā ganthavippayuttā?
     Tehi dhammehi ye dhammā vippāyuttā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā ganthavippayuttā.
     1145. Katame dhammā ganthā ceva ganthaniyā ca?
     Teva ganthā ganthā ceva ganthaniyā ca.
     1146. Katame dhammā ganthaniyā ceva no ca ganthā?
     Tehi dhammehi ye dhammā ganthaniyā -- te dhamme ṭhapetvā avasesā sāsavā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā -- rūpakkhandho . . . pe . . .
viññāṇakkhandho -- ime dhammā ganthaniyā ceva no ca ganthā.
     1147. Katame dhammā ganthā ceva ganthasampayuttā ca?
     Sīlabbataparāmāso kāyagantho, abhijjhākāyaganthena gantho ceva ganthasampayutto ca -- abhijjhākāyagantho sīlabbataparāmāsakāyaganthena gantho ceva ganthasampayutto ca idaṃ saccābhiniveso kāyagantho abhijjhākāyaganthena gantho ceva ganthasampayutto ca, abhijjhākāyagandho idaṃ saccābhinivesakāyaganthena gandho ceva ganthasampayutto ca -- ime dhammā ganthā ceva ganthasampayuttā ca.
     1148. Katame dhammā ganthasampayuttā ceva no ca ganthā?


[page 204]
204                DHAMMA-SAṄGAṆI 1148.
     Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā -- te dhamme ṭhapetvā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandhaṃ -- ime dhammā . . . pe . . . no ca ganthā.
     1149. Katame dhammā ganthavippayuttā ganthaniyā?
     Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā sāsavā kusalākusalā vyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā, rūpakkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā ganthavippayuttā ganthaniyā.
     1150. Katame dhammā ganthavippayuttā aganthaniyā?
     Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni ca asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā ganthavippayuttā ganthaniyā.
     1151. Katame dhammā oghā . . . pe . . .
     Katame dhammā yogā . . . pe . . .
     1152. Katame dhammā nīvaraṇā?
     Cha nīvaraṇā, kāmacchandanīvaraṇaṃ, vyāpādanīvaraṇaṃ,
thīnamiddhanīvaraṇaṃ, uddhacca-nīvaranaṃ, vicikicchānīvaraṇaṃ, avijjānīvaraṇaṃ.
     1153. Tattha katamaṃ kāmacchandhanīvaraṇaṃ?
     Yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasineho kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ -- idaṃ vuccati kāmacchandanīvaraṇaṃ.
     1154. Tattha katamaṃ vyāpādānīvaraṇaṃ?
     Anatthaṃ me acarīti āghāto jāyati, anatthaṃ me caratīti āghāto jāyati, anatthaṃ me carissatīti āghāto jāyati, piyassa me manāpassa anatthaṃ acari . . . pe . . . anatthaṃ carati . . . pe . . . anatthaṃ carissatīti āghāto jāyati, appiyassa me amanāpassa atthaṃ acari . . . pe . . . atthaṃ carati . . . pe . . . atthaṃ carissatīti āghāto jāyati aṭṭhāne vā pana āghāto jāyati, yo evarūpo cittassa āghāto paṭighāto paṭighaṃ virodho kopo pakopo sampakopo doso padoso sampadoso cittassa vyāpatti manopadoso kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ vyāpatti vyāpajjanā vyāpajjitattaṃ viroḍho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anaṭṭamanatā cittassa,
idaṃ vuccati vyāpādanīvaraṇaṃ.
     1155. Tattha katamaṃ thīnamiddhanīvaraṇaṃ?
     Atthi thīnaṃ atthi middhaṃ.
     1156. Tattha katamaṃ thīnaṃ?
     Yā cittassa akalyatā akammaññatā oḷīyanā sallīyanā līnaṃ


[page 205]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1162.                205
     līyanā līyitattaṃ thīnaṃ thīyanā thīyitattaṃ cittassa -- idaṃ vuccati thīnaṃ.
     1157. Tattha katamaṃ middhaṃ?
     Yā kāyassa akalyatā akammaññatā onāho pariyonāho anto samorodho middhaṃ soppaṃ pacalāyikā soppaṃ supinā supitattaṃ, idaṃ vuccati middhaṃ. Iti idañ ca thīnaṃ idañ ca middhaṃ idaṃ vuccati thīnamiddhanīvaraṇaṃ.
     1158. Tattha katamaṃ uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ?
     Atthi uddhaccaṃ atthi kukkuccaṃ.
     1159. Tattha katamaṃ uddhaccaṃ?
     Yaṃ cittassa uddhaccaṃ avūpasamo cetaso vikkhepo bhantattaṃ cittassa -- idaṃ vuccati uddhaccaṃ.
     1160. Tattha katamaṃ kukkuccaṃ?
     Akappiye kappiyasaññita, kappiye akappiyasaññitā, avajje vajjasaññitā, vajje avajjasaññitā, yaṃ evarūpaṃ kukkuccaṃ kukkuccāyanā kukkuccāyitattaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho, idaṃ vuccati kukkuccaṃ. Iti, idañ ca uddhaccaṃ idañ ca kukkuccaṃ -- idaṃ vuccati uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ.
     1161. Tattha katamaṃ vicikicchānīvaraṇaṃ?
     Satthari kaṅkhati vicikicchati dhamme kaṅkhati vicikicchati, saṅghe kaṅkhati vicikicchati, sikkhāya kaṅkhati vicikicchati, pubbante kaṅkhati vicikicchati, aparante kaṅkhati vicikicchati, pubbantāparante kaṅkhati vicikicchati, idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhati vicikicchati,
yā evarūpā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ vimati vicikicchā dveḷhakaṃ dvedhāpatho saṃsayo anekaṃsagāho āsappanā parisappanā apariyogāhanā thambhitattaṃ cittassa manovilekho -- idaṃ vuccati vicikicchānīvaraṇaṃ.
     1162. Tattha katamaṃ avijjānīvaraṇaṃ?
     Dukkhe aññaṇaṃ . . . pe . . . pubbante aññāṇaṃ aparante aññāṇaṃ pubbantāparante aññāṇaṃ idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇaṃ -- yaṃ evarūpaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṅgāhaṇā apariyogāhanā asamapekkhanā apaccavekkhaṇā apaccakkhakammaṃ dummejjham balyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ --idaṃ vuccati avijjānīvaraṇaṃ -- ime dhammā nīvaraṇā.


[page 206]
206                DHAMMA-SAṄGAṆI 1163.
     1163. Katame dhammā no nīvaraṇā?
     Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā -- vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā no nīvaraṇā.
     1164. Katame dhammā nīvaraṇiyā?
     Sāsavā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā -- rūpakkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā nīvaraṇiyā.
     1165. Katame dhammā anīvaraṇiyā?
     Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni ca asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā anīvaraṇiyā.
     1166. Katame dhammā nīvaraṇasampayuttā?
     Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā -- vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- Ime dhammā nīvaraṇasampayuttā?
     1167. Katame dhammā nīvaraṇavippayuttā?
     Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā nīvaraṇavippayuttā.
     1168. Katame dhammā nīvaraṇā ceva nīvaraṇiyā ca?
     Tāneva nīvaraṇāni nīvaraṇā ceva nīvaraṇiyā ca.
     1169. Katame dhammā nīvaraṇiyā ceva no ca nīvaraṇā?
     Tehi dhammehi ye dhammā nīvaraṇiyā, te dhamme ṭhapetvā avasesā sāsavā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā ārūpāvacarā, rūpakkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā nīvaraṇiyā ceva no ca nīvaraṇā.
     1170. Katame dhammā nīvaraṇā ceva nīvaraṇasampayuttā ca?
     Kāmacchandanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañ ceva nīvaraṇasampayuttañ ca, avijjānīvaraṇaṃ kāmacchandanīvaraṇena nīvaraṇañ ceva nīvaraṇasampayuttañ ca, vyāpādanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañ ceva nīvaraṇasampayuttañ ca, avijjānīvaranaṃ vyāpādanīvaraṇena nīvaraṇañ ceva nīvaraṇasampayuttañ ca thīnamiddhanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañ ceva nīvaraṇasampayuttāñ ca, avijjānīvaraṇaṃ thīnamiddhanīvaraṇena nīvaraṇañ ceva nīvaraṇasampayuttāñ ca, uddhaccanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañ ceva nīvaraṇasampayuttañ ca,


[page 207]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1173.                207
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] avijjānīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇeva nīvaraṇañ ceva nīvaraṇasampayuttañ ca kukkuccanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañ ceva nīvaraṇasampayuttañ ca, avijjānīvaraṇaṃ kukkuccanīvaraṇena nīvaraṇañ ceva nīvaraṇasampayuttañ ca, vicikicchānīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañ ceva nīvaraṇasampayuttañ ca, avijjānīvaraṇaṃ vicikicchānīvaraṇena nīvaraṇañ ceva nīvaraṇasampayuttañ ca, kāmacchandanīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇena nīvaraṇañ ceva nīvaraṇasampayuttañ ca, uddhaccanīvaraṇaṃ kāmacchandanīvaraṇena nīvaraṇañ ceva nīvaraṇasampayuttañ ca,
vyāpādānīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇena nīvaraṇañ ceva nīvaraṇasampayuttañ ca, uddhaccanīvaraṇaṃ vyāpādanīvaraṇena nīvaraṇañ ceva nīvaraṇasampayuttañ ca, thīnamiddhanīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇena nīvaraṇañ ceva nīvaraṇasampayuttañ ca, uddhaccanīvaraṇaṃ thīnamiddhanīvaraṇena nīvaraṇañ ceva nīvaraṇasampayuttañ ca, kukkuccanīvaraṇaṃ uddaccanīvaraṇaṃ nīvaraṇañ ceva nīvaraṇasampayuttañ ca,
uddaccanīvaraṇaṃ kukkuccanīvaraṇena nīvaraṇañ ceva nīvaraṇasampayuttañ ca, vicikicchānīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇena nīvaranañ ceva nīvaraṇasampayuttañ ca, uddhaccanīvaraṇaṃ vicikicchānīvaraṇena nīvaraṇañ ceva nīvaraṇasampayuttañ ca, avijjānīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇena nīvaraṇañ ceva nīvaraṇasampayuttañ ca, uddhaccanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañ ceva nīvaraṇasampayuttañ ca -- Ime dhammā nīvaraṇā ceva nīvaraṇasampayuttā ca.
     1171. Katame dhammā nīvaraṇasampayuttā ceva no ca nīvaraṇā?
     Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā -- te dhamme ṭhapetvā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā nīvaraṇasampayuttā ceva no ca nīvaraṇā.
     1172. Katame dhammā nīvaraṇavippayuttā nīvaraṇiyā?
     Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā sāsavā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā rūpakkhandho . . . pe . . . viññānakkhandho -- ime dhammā nīvaraṇavippayuttā nīvaraṇiyā.
     1173. Katame dhammā nīvaraṇavippayuttā anīvaraṇiyā?
     Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni ca asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā nīvaraṇavippayuttā anīvaraṇiyā.


[page 208]
208                DHAMMA-SAṄGAṆI 1174.
     1174. Katame dhammā parāmāsā?
     Diṭṭhiparāmāso.
     1175. Tattha katamo diṭṭhiparāmāso?
     Sassato loko ti vā asassato loko ti vā antavā loko ti vā anantavā loko to vā taṃ jīvan taṃ sarīran ti vā aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīran ti vā, hoti tathāgato param maraṇā ti vā na hoti tathāgato param maraṇā ti vā, hoti ca na ca hoti tathāgato param maraṇā ti vā, neva hoti na na hoti tathāgato param maraṇā ti vā, yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahaṇaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaññojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesagāho -- ayaṃ vuccati diṭṭhiparāmāso -- sabbā pi micchādiṭṭhi diṭṭhiparāmāso -- ime dhammā pārāmāsā.
     1176. Katame dhammā no parāmāsā?
     Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā -- vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā no parāmāsā.
     1177. Katame dhammā parāmaṭṭhā?
     Sāsavā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā -- rūpakkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā parāmaṭṭhā.
     1178. Katame dhammā aparāmaṭṭhā?
     Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni ca asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā aparāmaṭṭhā.
     1179. Katame dhammā parāmāsasampayuttā?
     Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā -- vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā parāmāsasampayuttā.
     1180. Katame dhammā parāmāsavippayuttā?
     Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā -- vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā parāmāsavippayuttā.
     1181. Katame dhammā parāmāsā ceva parāmaṭṭhā ca?
     Sveva parāmāso parāmāso ceva parāmaṭṭho ca.
     1182. Katame dhammā parāmaṭṭhā ceva no ca parāmāsā?
     Tehi dhammehi ye dhammā parāmaṭṭhā te dhamme ṭhapetvā avasesā sāsavā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā -- rūpakkhandho .


[page 209]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1192.                209
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . .
viññāṇakkhandho -- ime dhammā parāmaṭṭhā ceva no ca parāmāsā.
     1183. Katame dhammā parāmāsavippayuttā parāmaṭṭhā?
     Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā sāsavā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā --rūpakkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā parāmāsavippayuttā parāmāṭṭhā.
     1184. Katame dhammā parāmāsavippayuttā aparāmaṭṭhā?
     Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni ca asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā parāmāsavippāyuttā aparāmaṭṭhā.
     1185. Katame dhammā sārammaṇā?
     Vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho -- ime dhammā sārammaṇā.
     1186. Katame dhammā anārammaṇa?
     Sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā anārammaṇā.
     1187. Katame dhammā cittā?
     Cakkhuviññāṇaṃ. sotaviññāṇaṃ ghānaviññāṇaṃ jivhāviññāṇaṃ kāyaviññāṇaṃ manodhātu manoviññāṇadhātu -- ime dhammā cittā.
     1188. Katame dhammā no cittā?
     Vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā no cittā.
     1189. Katame dhammā cetasikā?
     Vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho -- ime dhammā cetasikā.
     1190. Katame dhammā acetasikā?
     Cittañ ca sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā acetasikā.
     1191. Katame dhammā cittasampayuttā?
     Vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho -- ime dhammā cittasampayuttā.
     1192. Katame dahammā cittavippāyuttā?


[page 210]
210                DHAMMA-SAṄGAṆI 1192.
     Sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā cittavippayuttā.
     Cittaṃ na vattabbaṃ citena sampayuttan ti pi cittena vippayuttan ti pi.
     1193. Katame dhammā cittasaṃsaṭṭhā?
     Vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho -- ime dhammā cittasaṃsaṭṭhā.
     1194. Katame dhammā cittavisaṃsaṭṭhā?
     Sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā cittavisaṃsaṭṭhā.
     Cittaṃ na vattabbaṃ cittena saṃsaṭṭhan ti pi cittena visaṃsaṭṭhan ti pi.
     1195. Katame dhammā cittasamuṭṭhānā?
     Vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho kāyaviññatti vacīviññatti -- yaṃ vā panaññam pi atthi rūpaṃ cittajaṃ cittahetukaṃ cittasamuṭṭhānaṃ rūpāyatanaṃ saddāyatanaṃ gandhāyatānaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ ākāsadhātu āpodhātu rūpāssa lahutā rūpāssa mudutā rūpāssa kammaññatā rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷiṅkāro āhāro --ime dhammā cittasamuṭṭhānā.
     1196. Katame dhammā no cittasamuṭṭhānā?
     Cittañ ca avasesañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā no cittasamuṭṭhānā.
     1197. Katame dhammā cittasahabhuno?
     Vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho kāyaviññatti vacīviññatti -- ime dhammā cittasahabhuno.
     1198. Katame dhammā no cittasahabhuno?
     Cittañ ca avasesañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā no cittasahabhuno.
     1199. Katame dhammā cittānuparivattino?
     Vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho kāyaviññatti vacīviññatti -- ime dhammā cittānuparivattino.
     1200. Katame dhammā no cittānuparivattino?
     Cittañ ca avasesañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā no cittānuparivattino.
     1201. Katame dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā?
     Vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho -- ime dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā.


[page 211]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1212.                211
     1202. Katame dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā?
Cittañ ca sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamutthānā.
     1203. Katame dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno?
     Vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho -- ime dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno.
     1204. Katame dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno.
     Cittañ ca sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno.
     1205. Katame dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino?
     Vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho -- ime dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino.
     1206. Katame dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino.
     Cittañ ca sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino.
     1207. Katame dhammā ajjhattikā?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . manāyatanaṃ -- ime dhammā ajjhattikā.
     1208. Katame dhammā bāhirā?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . dhammāyatanaṃ -- ime dhammā bāhirā.
     1209. Katame dhammā upādā?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- ime dhammā upādā.
     1210. Katame dhammā no upādā?
     Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho,
viññāṇakkhandho, cattāro mahābhūtā, asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā no upādā.
     1211. Katame dhammā upādiṇṇā?
     Sāsavā kusalākusalānaṃ dhammānaṃ vipākā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- yañ ca rūpaṃ kammassa katattā -- ime dhammā upādiṇṇā.
     1212. Katame dhammā anupādiṇṇā?


[page 212]
212                DHAMMA-SAṄGAṆI 1212.
     Sāsavā kusalākusalā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho,
ye ca dhammā kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā, yañ ca rūpaṃ na kammassa katattā, apariyāpannā maggā ca maggaphalāni ca asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā anupādiṇṇā.
     1213. Katame dhammā upādānā?
     Cattāri upādānāni -- kāmupādānaṃ diṭṭhupādānaṃ sīlabbatupādānaṃ attavādupādānaṃ.
     1214. Tattha katamaṃ kāmupādānaṃ?
     Yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasineho kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ -- idaṃ vuccati kāmupādānaṃ.
     1215. Tattha katamaṃ diṭṭhupādānaṃ?
     Natthi diṇṇaṃ, natthi yiṭṭhaṃ, natthi hutaṃ, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko, natthi ayaṃ loko,
natthi paraloko natthi mātā, natthi pitā, natthi sattā opapātikā, natthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā sammāpaṭipannā, ye imañ ca lokaṃ parañ ca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchīkatvā pavedentīti -- yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaññojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesagāho -- idaṃ vuccati diṭṭhupādānaṃ, ṭhapetvā sīlabbatupādānaṃ ca attavādupādānañ ca, sabbāpi micchādiṭṭhi diṭṭhupādānaṃ.
     1216. Tattha katamaṃ sīlabbatupādānaṃ?
     Ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlena suddhivatena suddhisīlabbatena suddhītiyā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaññojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesagāho -- idaṃ vuccati sīlabbatupādānaṃ.
     1217. Tattha katamaṃ attavādupādānaṃ?
     Idha assutavā puthujjano, ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ,


[page 213]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1225.                     213
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] rūpasmiṃ vā attānaṃ vedanaṃ . . . pe . . .
saññaṃ . . . pe . . . saṅkhāre . . . pe . . . viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ, attani vā viññaṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ, yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahaṇaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaññojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesaggāho, idaṃ vuccati attavādupādānaṃ -- ime dhammā upādānā.
     1218. Katame dhammā no upādānā?
     Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā no upādānā.
     1219. Katame dhammā upādāniyā?
     Sāsavā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā, rūpakkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā upādāniyā.
     1220. Katame dhammā anupādāniyā?
     Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni ca asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā anupādāniyā?
     1221. Katame dhammā upādānasampayuttā?
     Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā vedakākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā upādānasampayuttā.
     1222. Katame dhammā upādānavippayuttā?
     Tehi dhammehi ye dhammā vippāyuttā, vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho, sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā upādānavippayuttā.
     1223. Katame dhammā upādānā ceva upādāniyā ca?
     Tāneva upādānāni upādānā ceva upādāniyā ca.
     1224. Katame dhammā upādāniyā ceva no ca upādānā?
     Tehi dhammehi ye dhammā upādāniyā -- te dhamme ṭhapetvā avasesā sāsavā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā rūpakkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā upādāniyā ceva no ca upādānā.
     1225. Katame dhammā upādānā ceva upādānasampayuttā ca?


[page 214]
214                DHAMMA-SAṄGAṆI 1225.
     Diṭṭhupādānaṃ kāmupādānena upādānañ ceva upādānasampayuttañ ca -- kāmupādānaṃ diṭṭhupādānena upādānāñ ceva upādānasampayuttañ ca -- sīlabbatupādānaṃ kāmupādānena upādānañ ceva upādānasampayuttañ ca -- kāmupādānaṃ sīlabbatupādānena upādānañ ceva upādānasampayuttañ ca -- attavādupādānaṃ kāmupādānena upādānañ ceva upādānasampayuttañ ca kāmupādānaṃ attavādupādānena upādānañ ceva upādānasampayuttañ ca -- ime dhammā upādānā ceva upādānasampayuttā ca.
     1226. Katame dhammā upādānasampayuttā ceva no ca upādānā?
     Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā -- te dhamme ṭhapetvā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā upādānasampayuttā ceva no ca upādānā.
     1227. Katame dhammā upādānavippayuttā upādāniyā ca?
     Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā sāsavā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā -- rūpakkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā upādānavippayuttā upādāniyā ca.
     1228. Katame dhammā upādānavippayuttā anupādāniyā?
     Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni ca asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā upādānavippayuttā anupādāniyā?
     1229. Katame dhammā kilesā?
     Dasa kilesavatthūni -- Lobho doso moho māno, diṭṭhi,
vicikicchā, thīnaṃ, uddhaccaṃ, ahirikaṃ, anottappam.
     1230. Tattha katamo lobho?
     Yo rāgo sārāgo anunayo anurodho nandī nandīrāgo cittassa sārāgo -- icchā mucchā ajjhosānaṃ gedho paligedho saṅgo paṅko ejā māyā janikā sañjananī sibbinī jālinī saritā visattikā suttaṃ visaṭā āyūhanī dutiyā paṇidhi bhavanetti vanaṃ vanatho santhavo sineho apekkhā paṭibandhu āsā āsiṃsanā āsiṃsitattaṃ rūpāsā saddāsa gandhāsā rasāsā phoṭṭhabbāsā lābhāsā dhanāsā puttāsā jīvitāsā jappā pajappā abhijappā jappanā jappitattaṃ loluppaṃ loluppāyanā loluppāyitattaṃ -- puñcikatā sādukamyatā adhammarāgo visamalobho nikantī nikāmanā patthanā sampatthanā kāmataṇhā bhavataṇhā vihavataṇhā rūpataṇhā, arūpataṇhā nirodhataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabba taṇhā dhammataṇhā ogho yogo gantho upādānaṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ chandanaṃ bandhanaṃ upakkileso anusayo pariyuṭṭhānaṃ latā vevicchaṃ dukkhamūlaṃ dukkhanidānaṃ dukkhappabhavo mārapāso mārabaḷisaṃ māravisayo taṇhā nandītaṇhā jālaṃtaṇhā gaddulaṃtaṇhā samuddo abhijjhālobho akusalamūlaṃ -- ayaṃ vuccati lobho.


[page 215]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1234.                215
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     1231. Tattha katamo doso?
     Anatthaṃ me acarīti āghāto jāyati, anatthaṃ me caratīti āghāto jāyati, anatthaṃ me carissatīti āghāto jāyati, piyassa me manāpassa anatthaṃ acari . . . pe . . . anatthaṃ carati . . . pe . . . anatthaṃ carissatīti āghāto jāyati, appiyassa me amanāpassa atthaṃ acari . . . pe . . . atthaṃ carati . . . pe . . . atthaṃ carissatīti āghāto jāyati, aṭṭhāne vā pana āghāto jāyati, yo evarūpo cittassa āghāto paṭighāto paṭighaṃ paṭivirodho kopo pakopo sampakopo doso padoso sampadoso citassa vyāpatti manopadoso kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ vyāpaṭṭi vyāpajjanā vyāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anukkamanatā cittassa -- ayaṃ vuccati doso.
     1232. Tattha katamo moho?
     Dukkhe aññāṇaṃ . . . pe . . . pubbante aññāṇaṃ aparante aññāṇaṃ pubbantāparante aññāṇaṃ idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇaṃ -- yaṃ evarāpaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṅgāhanā apariyogāhanā asamapekkhanā apaccavekkhanā apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ balyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ -- ayaṃ vuccati moho.
     1233. Tattha katamo māno?
     Seyyo 'hamasmīti māno sadiso 'hamasmīti māno, hīno 'hamasmīti māno, yo evarūpo māno maññanā maññitattaṃ unnati unnamo dhajo sampaggāho ketukamyatā cittassa -- ayaṃ vuccati māno.
     1234. Tattha katamā diṭṭhi?
     Sassato loko ti vā asassato loko ti vā antavā loko ti vā anantavā loko ti vā taṃ jīvan taṃ sarīran ti vā aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīran ti vā, hoti tathāgato param maraṇā ti vā na hoti tathāgato param maraṇā ti vā,


[page 216]
216                DHAMMA-SAṄGAṆI 1234.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] hoti ca na ca hoti tathāgato param maraṇā ti vā, neva hoti na na hoti tathāgato param maraṇā ti vā, yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahaṇaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaññojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesagāho -- ayaṃ vuccati diṭṭhi -- sabbā pi micchādiṭṭhi diṭṭhi.
     1235. Tattha katamā vicikicchā?
     Satthari kaṅkhati vicikicchati, dhamme kaṅkhati vicikicchati, saṅghe kaṅkhati vicikicchati sikkhāya kaṅkhati vicikicchati, pubbante kaṅkhati vicikicchati, aparante kaṅkhati vicikicchati, pubbantāparante kaṅkhati vicikicchati,
idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhati vicikicchati, yā evarūpā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ vimati vicikicchā dveḷhakaṃ dvedhāpatho saṃsayo, anekaṃsagāho āsappanā parisappanā apariyogāhanā thambhitattaṃ cittassa manovilekho -- ayaṃ vuccati vicikicchā.
     1236. Tattha katamaṃ thīnaṃ?
     Yā cittassa akalayatā akammaññatā olīyanā sallīyanā līnaṃ līyanā līyitattaṃ thīnaṃ thīyanā thīyitattaṃ cittassa -- idaṃ vuccati thīnaṃ.
     1237. Tattha katamaṃ uddhaccaṃ?
     Yaṃ cittassa uddhaccaṃ vūpasamo cetaso vikkhepo bhantattaṃ cittassa -- idaṃ vuccati uddhaccaṃ.
     1238. Tattha katamaṃ ahirikaṃ?
     Yaṃ na hiriyati hiriyitabbena -- na hiriyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā -- idaṃ vuccati ahirikaṃ.
     1239. Tattha katamaṃ anottappaṃ?
     Yaṃ na ottappati ottappitabbena -- na ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā -- idaṃ vuccati anottappaṃ.
                Ime dhammā kilesā.
     1240. Katame dhammā no kilesā?
     Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā -- vedanā kkhandho .


[page 217]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1250.                217
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . viññāṇakkhandho -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā no kilesā.
     1241. Katame dhammā saṅkilesikā?
     Sāsavā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā, rūpakkhandho . . . pe . . .
viññāṇakkhandho -- ime dhammā saṅkilesikā.
     1242. Katame dhammā asaṅkilesikā?
     Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni ca -- asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā asaṅkilesikā.
     1243. Katame dhammā saṅkiliṭṭhā?
     Tīni akusalamūlāni, lobho doso moho, tadekaṭṭhā ca kilesā taṃ sampayutto vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho taṃ samuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ -- ime dhammā saṅkiliṭṭhā.
     1244. Katame dhammā kilesasampayuttā?
     Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā kilesasampayuttā.
     1245. Katame dhammā kilesavippayuttā?
     Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā, vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho, sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā kilesavippayuttā.
     1246. Katame dhammā kilesā ceva saṅkilesikā ca?
     Teva kilesā kilesā ceva saṅkilesikā ca.
     1247. Katame dhammā saṅkilesikā ceva no ca kilesā?
     Tehi dhammehi ye dhammā saṅkilesikā, te dhamme ṭhapetvā avasesā sāsavā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā, rūpakkhandho . . . pe . . .
viññāṇakkhandho -- ime dhammā saṅkilesikā ceva no ca kilesā.
     1248. Katame dhammā kilesā ceva saṅkiliṭṭhā ca?
     Teva kilesā kilesā ceva saṅkiliṭṭhā ca.
     1249. Katame dhammā saṅkiliṭṭhā ceva no ca kilesā?
     Tehi dhammehi ye dhammā saṅkiliṭṭhā te dhamme ṭhapetvā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā saṅkiliṭṭhā ceva no kilesā.
     1250. Katame dhammā kilesā ceva kilesasampayuttā ca?
     Lobho mohena kileso ceva kilesasampayutto ca, moho lobhena kileso ceva kilesasampayutto ca,


[page 218]
218                DHAMMA-SAṄGAṆI 1250
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] doso mohena kileso ceva kilesasampayutto ca, moho dosena kileso ceva kilesasampayutto ca, māno mohena kileso ceva kilesasampayutto ca, moho mānena kileso ceva kilesasampayutto ca, diṭṭhi mohena kileso ceva kilesasampayuttā ca, moho diṭṭhiyā kileso ceva kilesasampayutto ca, vicikicchā mohena kileso ceva kilesasampayuttā ca, moho vicikicchāya kileso ceva kilesasampayutto ca, thīnaṃ mohena kileso ceva kilesesampatuttañ ca, moho thīnena kileso ceva kilesasampayutto ca, uddhaccaṃ mohena kileso ceva kilesasampayuttañ ca.
Moho uddhaccena kileso ceva kilesasampayutto ca, ahirikaṃ mohena kileso ceva kilesasampayutto ca, moho ahirikena kileso ceva kilesasampayutto ca, anottappaṃ mohena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, moho anottappena kileso ceva kilesasampayutto ca.
     Lobho uddhaccena kileso ceva kilesasampayutto ca,
uddhaccaṃ lobhena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, doso uddhaccena kileso ceva kilesasampayutto ca, uddhaccaṃ dosena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, moho uddhaccena kileso ceva kilesasampayutto ca, uddhaccaṃ mohena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, māno uddhaccena kileso ceva kilesasampayutto ca, uddhaccaṃ mānena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, diṭṭhi uddhaccena kileso ceva kilesasampayuttā ca, uddhaccaṃ diṭṭhiyā kileso ceva kilesasampayuttañ ca, vicikicchā uddhaccena kileso ceva kilesasampayuttā ca,
uddhaccaṃ vicikicchāya kileso ceva kilesasampayuttañ ca,
thīnaṃ uddhacena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, uddhacchaṃ thīnena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, ahirikaṃ uddhaccena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, uddhaccaṃ ahirikena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, anottappaṃ uddhaccena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, uddhaccaṃ anottappena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, lobho ahirikena kileso ceva kilesasampayutto ca.
     Ahirikaṃ lobhena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, doso ahirikena kileso ceva kilesasampayutto ca, ahirikaṃ dosena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, moho ahirikena kileso ceva kilesasampayutto ca, ahirikaṃ mohena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, māno ahirikena kileso ceva kilesasampayutto ca,


[page 219]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1252.                     219
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] ahirikaṃ mānena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, diṭṭhi ahirikena kileso ceva kilesasampayuttā ca, ahirikaṃ diṭṭhiyā kileso ceva kilesasampayuttañ ca, vicikicchā ahirikena kileso ceva kilesasampayuttā ca, ahirikaṃ vicikicchāya kileso ceva kilesasampayuttañ ca, thīnaṃ ahirikena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, ahirikaṃ thīnena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, uddhaccaṃ ahirikena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, ahirikaṃ uddaccena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, anottappaṃ ahirikena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, ahirikaṃ anottappena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, lobho anattappena kileso ceva kilesasampayutto ca,
anottappaṃ lobhena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, doso anothappena kileso ceva kilesasampayutto ca, anottappaṃ dosena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, moho anottappena kileso ceva kilesasampayutto ca, anottappaṃ mohena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, māno anottappena kileso ceva kilesasampayutto ca, anottappaṃ. mānena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, diṭṭhi anottappena kileso ceva kilesasampayuttā ca, anottappaṃ diṭṭhiyā kileso ceva kilesasampayuttañ ca, vicikicchā anottappena kileso ceva kilesasampayuttā ca,
anottappaṃ vicikicchāya kileso ceva kilesasampayuttañ ca,
thīnaṃ anottappena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, anottappaṃ thīnena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, uddhaccaṃ anottappena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, anottappaṃ uddhaccena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, ahirikaṃ anottappena kileso ceva kilesasampayuttañ ca, anottappaṃ ahirikena kileso ceva kilesasampayuttañ ca.
     Ime dhammā kilesā ceva kilesasampayuttā ca.
     1251. Katame dhammā kilesasampayuttā ceva no ca kilesā?
     Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā -- te dhamme ṭhapetvā vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā kilesasampayuttā ceva no ca kilesā.
     1252. Katame dhammā kilesavippayuttā saṅkilesikā?
     Tehi dhammehi vippayuttā sāsavā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā rūpakkhandho


[page 220]
220               DHAMMA-SAṄGAṆI 1252.
. . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā kilesavippayuttā saṅkilesikā.
     1253. Katame dhammā kilesavippayuttā asaṅkilesikā?
     Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni asaṅkhatā ca dhātu --ime dhammā kilesavippayuttā asaṅkilesikā.
     1254. Katame dhammā dassanena pahātabbā?
     Tīṇi saññojanāni -- sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso.
     1255. Tattha katamā sakkāyadiṭṭhi?
     Idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ, vedanaṃ . . . pe . . . saññaṃ . . .
pe . . . saṅkhāre . . . pe . . . viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ,
viññāṇasmiṃ vā attānaṃ yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ . . . pe . . . vipariyesagāho -- ayaṃ vuccati sakkāyadiṭṭhi.
     1256. Tattha katamā vicikicchā?
     Satthari kaṅkhati vicikicchati . . . pe . . . thambhitattaṃ cittassa manovilekho -- ayaṃ vuccati vicikicchā.
     1257. Tattha katamo sīlabbataparāmāso?
     Ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlena suddhivatena suddhisīlabbatena suddhītiya evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ . . .
pe . . . vipariyesagāho -- ayam vuccati sīlabbataparāmāso.
     Imāni tīṇi saññojanāni tad ekaṭṭhā ca kilesā -- taṃ sampayutto vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- taṃ samuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ --ime dhammā dassanena pahātabbā.
     1258. Katame dhammā na dassanena pahātabbā?
     Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā -- vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā na dassanena pahātabbā.
     1259. Katame dhammā bhāvanāya pahātabbā?
     Avaseso lobho doso moho, tad ekaṭṭhā ca kilesā, taṃ sampayutto vedaṇākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho, taṃ samuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ -- ime dhammā bhāvanāya pahātabbā.


[page 221]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1265.                221
     1260. Katame dhammā na bhāvanāya pahātabbā?
     Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalāvyākatā dhammā,
kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā, vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho, sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā na bhāvanāya pahātabbā.
     1261. Katame dhammā dassanena pahātabbahetukā?
     Tīni saññojanāni -- sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso.
     1262. Tattha katamā sakkāyadiṭṭhi?
     Idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ, vedanaṃ . . . pe . . .
saññaṃ . . . pe . . . saṅkhāre . . . pe . . . viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ, attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ, yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ . . . pe . . . vipariyesagāho -- ayaṃ vuccati sakkāyadiṭṭhi.
     1263. Tattha katamā vicikicchā?
     Satthari kaṅkhati vicikicchati . . . pe . . . thambhittaṃ cittassa manovilekho -- ayaṃ vuccati vicikicchā.
     1264. Tattha katamo sīlabbataparāmāso?
     Ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlena suddhivatena suddhisīlabbatena suddhītiyā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ . . .
pe . . . vipariyesagāho, ayaṃ vuccati sīlabbataparāmāso,
imāni tīṇi saṃyojanāni, tad ekaṭṭhā ca kilesā, taṃ sampayutto vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho, taṃ samuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ, ime dhammā dassanena pahātabbahetukā, tīni saññojanāni sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso, ime dhammā dassanena pahātabbahetukā, tad ekaṭṭho ca lobho doso moho, ime dhammā dassanena pahātabbahetukā, tad ekaṭṭhā ca kilesā,
taṃ sampayutto vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho, taṃ samuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ -- ime dhammā dassanena pahātabbahetukā.
     1265. Katame dhammā na dassanena pahātabbahetukā?
     Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā -- vedanākkhandho .


[page 222]
222                DHAMMA-SAṄGAṆI 1265.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . viññāṇakkhandho -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā na dassanena pahātabbahetukā.
     1266. Katame dhammā bhāvanāya pahātabbahetukā?
     Avaseso lobho doso moho -- ime dhammā bhāvanāya pahātabbahetukā -- tad ekaṭṭhā ca kilesā -- taṃ sampayutto vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- taṃ samuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ -- ime dhammā bhāvanāya pahātabbahetukā.
     1267. Katame dhammā na bhāvanāya pahātabbahetukā?
     Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā -- vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā na bhāvanāya pahātabbahetukā.
     1268. Katame dhammā savitakkā?
     Savitakkabhummiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare pariyāpanne vitakkaṃ ṭhapetvā taṃ sampayutto vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā savitakkā.
     1269. Katame dhammā avitakkā?
     Avitakkabhummiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho --vitakko ca sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā avitakkā.
     1270. Katame dhammā savicārā?
     Savicārabhummiyaṃ -- kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne vicāraṃ ṭhapetvā taṃ sampayutto vedanākkhandho saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho -- ime dhammā savicārā.
     1271. Katame dhammā avicārā?
     Avicārabhummiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho --vicāro sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā avicārā.
     1272. Katame dhammā sappītikā?
     Sappītikabhummiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne pītiṃ ṭhapetvā taṃ sampayutto vedanākkhandho .


[page 223]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1280.                223
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā sappītikā.
     1273. Katame dhammā appītikā?
     Appītikabhummiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho --pīti ca sabbañ ca rupaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā appītikā.
     1274. Katame dhammā pītisahagatā?
     Pītibhummiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne pītiṃ ṭhapetvā taṃ sampayutto vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā pītisahagatā.
     1275. Katame dhammā na pītisahagatā?
     Na pītibhummiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho pīti ca sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā na pītisahagatā.
     1276. Katame dhammā sukhasahagatā?
     Sukhabhummiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne sukhaṃ ṭhapetvā taṃ sampayutto saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho -- ime dhammā sukhasahagatā.
     1277. Katame dhammā na sukhasahagatā?
     Na sukhabhummiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho --sukhañ ca sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā na sukhasahagatā.
     1278. Katame dhammā upekkhāsahagatā?
     Upekkhābhummiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne upekkhaṃ ṭhapetvā taṃ sampayutto saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho -- ime dhammā upekkhāsahagatā.
     1279. Katame dhammā na upekkhāsahagatā?
     Na upekkhābhummiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- upekkhā sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā na upekkhāsahagatā.
     1280. Katame dhammā kāmāvacarā?
     Heṭṭhato avīcinirayaṃ pariyantaṃ karitvā uparito pari nimmitavasavattideve anto karitvā yaṃ etasmiṃ antare etthāvacarā etthapariyāpannā khandhadhātu āyatanā rūpā vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ -- ime dhammā kāmāvacarā.


[page 224]
224                DHAMMA-SAṄGAṆI 1280.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     1281. Katame dhammā na kāmāvacarā?
     Rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā -- ime dhammā na kāmāvacarā.
     1282. Katame dhammā rūpāvacarā?
     Heṭṭhato brahmalokaṃ pariyantaṃ karitvā uparito akaniṭṭhadeve anto karitvā yaṃ etasmiṃ antare etthāvacarā etthapariyāpannā samāpannassa vā uppannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā -- ime dhammā rūpāvacarā.
     1283. Katame dhammā na rūpāvacarā?
     Kāmāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā -- ime dhammā na rūpāvacarā.
     1284. Katame dhammā arūpāvacarā?
     Heṭṭhato ākāsānañcāyatanupage deve pariyantaṃ karitvā uparito nevasaññānāsaññāyatanupage deve anto karitvā yaṃ etasmiṃ antare etthāvacarā etthapariyāpannā samāpannassa vā uppannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā -- ime dhammā arūpāvacarā.
     1285. Katame dhammā na arūpāvacarā?
     Rūpāvacarā apariyāpannā -- ime dhammā na arūpāvacarā.
     1286. Katame dhammā pariyāpannā?
     Sāsavā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā rūpakkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā pariyāpannā.
     1287. Katame dhammā apariyāpannā?
     Maggā ca maggaphalāni ca asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā apariyāpannā.
     1288. Katame dhammā niyyānikā?
     Cattāro maggā apariyāpannā -- ime dhammā niyyānikā.
     1289. Katame dhammā aniyyānikā?
     Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā -- vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā aniyyānikā.


[page 225]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1299.                225
     1290. Katame dhammā niyatā?
     Pañca kammāni ānantarikāni yā ca micchādiṭṭhi niyatā cattāro maggā apariyāpannā -- ime dhammā niyatā.
     1291. Katame dhammā aniyatā?
     Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā -- vedanākhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā aniyatā.
     1292. Katame dhammā sauttarā?
     Sāsavā kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā rūpakkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho -- ime dhammā sauttarā.
     1293. Katame dhammā anuttarā?
     Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni ca asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā anuttarā.
     1294. Katame dhammā saraṇā?
     Tīṇi akusalamūlāni lobho doso moho -- tad ekaṭṭhā ca kilesā --taṃ sampayutto vedanākkhandho . . . pe . . . viññāṇakkhandho taṃ samuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ -- ime dhammā saraṇā.
     1295. Katame dhammā asaraṇā?
     Kusalākusalāvyākatā dhammā kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā -- vedanākkhandho . . . pe . . .
viññāṇakkhandho sabbañ ca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu -- ime dhammā asaraṇā.
     1296. Katame dhammā vijjābhāgino?
     Vijjāya sampayuttakā dhammā -- ime dhammā vijjābhāgino.
     1297. Katame dhammā avijjābhāgino?
     Avijjāya sampayuttakā dhammā -- ime dhammā avijjābhāgino
     1298. Katame dhammā vijjūpamā?
     Heṭṭhimesu tīsu ariyamaggesu paññā -- ime dhammā vijjūpamā.
     1299. Katame dhammā vajirūpamā?


[page 226]
226                DHAMMA-SAṄGAṆI 1299.
     Upariṭṭhime arahattamagge paññā -- ime dhammā vajirūpamā.
     1300. Katame dhammā bālā?
     Ahirikañ ca anottappañ ca -- ime dhammā bālā -- sabbe pi akusalā bālā.
     1301. Katame dhammā paṇḍitā?
     Hiri ca ottappañ ca -- ime dhammā paṇḍitā -- sabbe pi kusalā dhammā paṇḍitā.
     1302. Katame dhammā kaṇhā?
     Ahirikañ ca anottappañ ca -- ime dhammā kaṇhā -- sabbe pi akusalā dhammā kaṇhā.
     1303. Katame dhammā sukkā?
     Hiri ca ottappañ ca -- ime dhammā sukkā -- sabbe pi kusalā dhammā sukkā.
     1304. Katame dhammā tapaniyā?
     Kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritaṃ -- ime dhammā tapaniyā -- sabbe pi akusalā dhammā tapaniyā.
     1305. Katame dhammā atapaniyā?
     Kāyasucaritaṃ vacīsucaritaṃ manosucaritaṃ -- ime dhammā atapaniyā -- sabbe pi kusalā dhammā atapaniyā.
     1036. Katame dhammā adhivacanā?
     Yā tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti vyañjanaṃ abhilāpo -- ime dhammā adhivacanā.
     Sabbeva dhammā adhivacanapathā.
     1307. Katame dhammā nirutti?
     Yā tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti vyañjanaṃ abhilāpo -- ime dhammā nirutti.
     Sabbeva dhammā niruttipathā.
     1038. Katame dhammā paññatti?
     Yā tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti vyañjanaṃ abhilāpo -- ime dhammā paññātti.
     Sabbeva dhammā paññattipathā.
     1309. Tattha katamaṃ nāmaṃ?
     Vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho -- asaṅkhatā ca dhātu -- idaṃ vuccati nāmaṃ.


[page 227]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1322.                227
     1310. Tattha katamaṃ rūpaṃ?
     Cattāro mahābhūtā catunnañ ca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ -- idaṃ vuccati rūpaṃ.
     1311. Tattha katamā avijjā?
     Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ . . . pe . . . avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ -- ayaṃ vuccati avijjā.
     1312. Tattha katamā bhavataṇhā?
     Yo bhavesu bhavacchando . . . pe . . . bhavajjhosānaṃ -- ayaṃ vuccati bhavataṇhā.
     1313. Tattha katamā bhavadiṭṭhi?
     Bhavissati attā ca loko cāti yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ . . . pe . . . vipariyesagāho -- ayaṃ vuccati bhavadiṭṭhi?
     1314. Tattha katamā vibhavadiṭṭhi?
     Na bhavissati attā ca loko cāti yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ --vipariyesagāho -- ayaṃ vuccati vibhavadiṭṭhi.
     1315. Tattha katamā sassatadiṭṭhi?
     Sassato attā ca loko cāti yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ . . .
pe . . . vipariyesagāho -- ayaṃ vuccati sassatadiṭṭhi.
     1316. Tattha katamā ucchedadiṭṭhi?
     Ucchijjissati attā ca loko cāti yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ . . . pe . . . vipariyesagāho -- ayaṃ vuccati ucchedadiṭṭhi.
     1317. Tattha katamā antavā diṭṭhi?
     Antavā attā ca loko cāti yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ . . .
pe . . . vipariyesagāho -- ayaṃ vuccati antavā diṭṭhi.
     1318. Tattha katamā anantavā diṭṭhi?
     Anantavā attā ca loko cāti yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ . . . pe . . . vipariyesagāho -- ayaṃ vuccati anantavā diṭṭhi.
     1319. Tattha katamā pubbantānudiṭṭhi?
     Pubbantaṃ ārabbha yā uppajjati diṭṭhi diṭṭhigataṃ . . .
pe . . . vipariyesagāho -- ayaṃ vuccati pubbantānudiṭṭhi.
     1320. Tattha katamā aparantānudiṭṭhi?
     Aparantaṃ ārabbha yā upajjati diṭṭhi diṭṭhigataṃ . . .
pe . . . vipariyesagāho -- ayaṃ vuccati aparantānudiṭṭhi.
     1321. Tattha katamaṃ ahirikaṃ?
     Yaṃ na hiriyati hiriyitabbena -- na hiriyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā -- idaṃ vuccati ahirikaṃ.
     1322. Tattha katamaṃ anottappaṃ?


[page 228]
228                DHAMMA-SAṄGAṆI 1322
     Yaṃ na ottappati ottappitabbena -- na ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā -- idam vuccati anottappaṃ.
     1323. Tattha katamā hiri?
     Yaṃ hiriyati hiriyitabbena -- hiriyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā -- ayaṃ vuccati hiri.
     1324. Tattha katamaṃ ottappaṃ?
     Yaṃ ottappati ottappitabbena -- ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā -- idaṃ vuccati ottappaṃ.
     1325. Tattha katamā dovacassatā?
     Sahadhammike vuccamāne dovacassatāyaṃ dovacassiyaṃ dovacassatā vippaṭikūlagāhitā vipaccanīkasātatā anādariyaṃ anādaratā agāravatā appaṭissavatā -- ayaṃ vuccati dovacassatā.
     1326. Tattha katamā pāpamittatā?
     Ye te puggalā assaddhā dussīlā appassutā macchārino duppaññā -- yā tesaṃ sevanā nisevanā saṃsevaṇā bhajanā sambhajanā bhatti sambhatti sampavaṅkatā -- ayaṃ vuccati pāpamittatā.
     1327. Tattha katamā sovacassatā?
     Sahadhammike vuccamāne sovacassatāyaṃ sovacassiyaṃ sovacassatā appaṭikūlagāhitā avipaccanīkasātatā sagāravatā sappaṭissavatā -- ayaṃ vuccati sovacassatā.
     1328. Tattha katamā kalyāṇamittatā?
     Ye te puggalā saddhā sīlavanto bahussutā cāgavanto paññāvanto -- yā tesaṃ sevanā nisevanā saṃsevanā bhajanā sambhajanā bhatti sambhatti sampavaṅkatā -- ayaṃ vuccati kalyāṇamittatā.
     1329. Tattha katamā āpattikusalatā?
     Pañca pi āpattikkhandhā āpattiyo, satta pi āpattikkhandhā āpattiyo, yā tāsaṃ āpattīnaṃ āpattikusalatā paññā pajānanā . . . pe . . . amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi -- ayaṃ vuccati āpattikusalatā.
     1330. Tattha katamā āpattivuṭṭhānakusalatā?
     Yā tāhi āpattīhi vuṭṭhānakusalatā, paññā pajānanā, . . .
pe . . . amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi -- ayaṃ vuccati āpattivuṭṭhānakusalatā.
     1331. Tattha katamā samāpattikusalatā?


[page 229]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 1336.           229
     Atthi savitakkasavicārā samāpatti, atthi avitakkavicāramattā samāpatti, atthi avitakka-avicārā samāpatti, yā tāsam samāpattīnaṃ samāpattikusalatā paññā pajānanā . . . pe . . .
amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi -- ayaṃ vuccati samāpattikusalatā.
     1332. Tattha katamā samāpattivuṭṭhānakusalatā?
Yā tāhi samāpattīhi vuṭṭhānakusalatā paññā pajānanā . . .
pe . . . amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi -- ayaṃ vuccati samāpattivuṭṭhānakusalatā.
     1333. Tattha katamā dhātukusalatā?
Aṭṭhārasa dhātuyo -- cakkhudhātu rūpadhātu cakkhuviññāṇadhātu sotadhātu saddadhātu sotaviññaṇadhātu ghānadhātu gandhadhātu ghānaviññāṇadhātu jivhādhātu rasadhātu jivhā viññāṇadhātu kāyadhātu phoṭṭhabbadhātu kāyaviññāṇadhātu manodhātu dhammadhātu manoviññāṇadhātu yā tāsaṃ dhātūnaṃ dhātukusalatā paññā pajānanā . . . pe . . . amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi -- ayaṃ vuccati dhātukusalatā.
     1334. Tattha katamā manasikārakusalatā?
Yā tāsaṃ dhātūnaṃ manasikākusalatā paññā pajānanā . . . pe . . . amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi -- ayaṃ vuccati manasikārakusalatā.
     1335. Tattha katamā āyatanakusalatā?
     Dvādasayatanāni -- cakkhāyatanaṃ, rūpāyatanaṃ sotāyatanaṃ saddāyatanaṃ, ghāyāyatanaṃ gandhāyatanuṃ,
jivhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ, manāyatanaṃ, dhammāyatanaṃ, -- yā tesaṃ āyatanānaṃ āyatanakusalatā paññā pajānanā . . . pe . . . amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi -- ayaṃ vuccati āyatanakusalatā
     1336. Tattha katamā paṭiccasamuppādakusalatā?
     Avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññaṇaṃ,
viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ. nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ,
saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti, evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotīti, yā tattha paññā pajānanā . . . pe . . . amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi -- ayaṃ vuccati paṭiccasamuppādakusalatā.


[page 230]
230                DHAMMA-SAṄGAṆI 1337.
     1337. Tattha katamā ṭhānakusalatā?
     Ye ye dhammā yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ hetu paccayā uppādāya taṃ taṃ ṭhānan ti yā tattha paññā pajānanā . . .
pe . . . amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi -- ayaṃ vuccati ṭhānakusalatā.
     1338. Tattha katamā aṭṭhānakusalatā?
     Ye ye dhammā yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ na hetu appaccayā uppādāya taṃ taṃ aṭṭhānan ti yā tattha paññā pajānanā . . . pe . . . amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi -- ayaṃ vuccati aṭṭhānakusalatā.
     1339. Tattha katamo ajjavo?
     Ajjavatā ajimhatā avaṅkatā akuṭilatā -- ayaṃ vuccati ajjavo.
     1340. Tattha katamo maddavo?
     Yā mudutā maddavatā akakkhaḷatā -- akaṭhinatā nīcacittatā -- ayaṃ vuccati maddavo.
     1341. Tattha katamā khantī?
     Yā khantī khamanatā adhivāsanatā acaṇḍikkaṃ anasuropo attamanatā cittassa -- ayaṃ vuccati khantī.
     1342. Tattha katamaṃ soraccaṃ?
     Yo kāyiko avītikkamo vācasiko avītikkamo kāyikavācasiko avītikkamo -- idaṃ vuccati soraccaṃ.
     Sabbo pi sīlasaṃvaro soraccaṃ.
     1343. Tattha katamaṃ sākhalyaṃ?
     Yā sā vācā aṇḍakā asātā kakkasā parakaṭukā parābhisajjanikodhasāmantā asamādhisaṃvattanikā -- tathārūpiṃ vācaṃ pahāya yā sā vācā neḷā kaṇṇasukhā pemaniyā hadayaṃgamā porī bahujanakantā bahujanamanāpā -- tathārūpiṃ vācaṃ bhāsitā hoti -- yā tattha saṇhavācatā sakhilavācatā apharusavācatā -- idaṃ vuccati sākhalyaṃ.
     1344. Tattha katamo paṭisanthāro?
     Dve paṭisanthārā -- āmisapaṭisanthāro ca dhammapaṭisanthāro ca -- idhekacco paṭisanthārako hoti -- āmisapaṭisanthāreṇa vā dhammapaṭisanthārena vā -- ayaṃ vuccati paṭisanthāro.
     1345. Tattha katamā indriyesu aguttadvāratā?
     Idhekacco puggalo cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti anuvyañjanaggāhī, yatvādhikaraṇam enaṃ cakkhundri


[page 231]
                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1348.                     231
     Yaṃ asaṃvutaṃ viharataṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati na rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye na saṃvaraṃ āpajjati, sotena saddaṃ sutvā . . . pe . . . ghānena gandhaṃ ghāyitvā . . . pe . . . jivhāya rasaṃ sāyitvā . . .
pe . . . kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā . . . pe . . . manasā dhammaṃ viññāya nimittaggāhī hoti anuvyañjanaggāhī,
yatvādhikaraṇam enaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ,
tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati manindriyaṃ,
manindriye na saṃvaraṃ āpajjati. Yā imesaṃ channaṃ indriyānaṃ agutti agopanā anārakkho asaṃvaro -- ayaṃ vuccati indriyesu aguttadvāratā.
     1346. Tattha katamā bhojane amattaññutā?
     Idhekacco appaṭisaṅkhā ayoniso āhāraṃ āhāreti, davāya madāya maṇḍanāya vibhūsanāya, yā tattha asantuṭṭhitā amattaññutā appaṭisaṅkhā bhojane -- ayaṃ vuccati bhojane amattaññutā.
     1347. Tattha katamā indriyesu guttadvāratā?
     Idhekacco cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti na anuvyañjanaggāhi, yatvādhikaraṇam enaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati,
rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati,
sotena saddaṃ sutvā . . . pe . . . ghānena gandhaṃ ghāyitvā . . . pe . . . jivhāya rasaṃ sāyitvā . . . pe . . . kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā . . . pe . . . manasā dhammaṃ viññāya na nimittaggāhi hoti nānuvyañjanaggāhi, yatvādhikaraṇam enaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati rakkhati manindriyaṃ manindriye saṃvaraṃ āpajjati; yā imesaṃ channaṃ indriyānaṃ gutti gopanā ārakkho saṃvaro -- ayaṃ vuccati indriyesu guttadvāratā.
     1348. Tattha katamā bhojane mattaññutā?
     Idhekacco paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāreti, neva davāya na madāya na maṇḍanāya na vibhūsanāya yāvad eva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāya vihiṃsūparatiyā brahma cariyānuggahāya iti purāṇañ ca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi,


[page 232]
232                     DHAMMA-SAṄGAṆI 1348.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
navañ ca vedanaṃ na uppādessāmi, yātrā ca me bhavissati anavajjatā ca phāsuvihāro cāti; yā tattha santuṭṭhitā mattaññutā paṭisaṅkhā bhojane -- ayaṃ vuccati bhojane mattaññutā.
     1349. Tattha katamaṃ muṭṭhasaccaṃ?
     Yā anussati ananussati appaṭissati, asaraṇata adhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā -- idaṃ vuccati muṭṭhasaccaṃ.
     1350. Tattha katamaṃ asampajaññaṃ?
     Yam aññāṇaṃ, adassanaṃ . . . pe . . . avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ -- idaṃ vuccati asampajaññaṃ.
     1351. Tattha katamā sati?
     Yā sati anussati paṭissati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati -- ayaṃ vuccati sati.
     1352. Tattha katamaṃ sampajaññaṃ?
     Yā paññā pajānanā . . . pe . . . amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi -- idaṃ vuccati sampajaññaṃ.
     1353. Tattha katamaṃ paṭisaṅkhānabalaṃ?
     Yā paññā-pajānanā . . . pe . . . amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi idaṃ vuccati patisaṅkhānabalaṃ?
     1354. Tattha katamaṃ bhāvanābalaṃ?
     Yā kusalānaṃ dhammānaṃ āsevanā bhāvanā bahulīkammaṃ -- idaṃ vuccati bhāvanābalaṃ -- satta pi bojjhaṅgā bhāvanābalaṃ.
     1355. Tattha katamo samatho?
     Yā cittassa ṭhiti . . . pe . . . sammāsamādhi -- ayaṃ vuccati samatho.
     1356. Tattha katamā vipassanā?
     Yā paññā pajānanā . . . pe . . . amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi -- ayaṃ vuccati vipassanā.
     1357. Tattha katamaṃ samathanimittaṃ?
     Yā cittassa ṭhiti . . . pe . . . sammāsamādhi -- idaṃ vuccati samathanimittaṃ.
     1358. Tattha katamaṃ paggāhanimittaṃ?
     Yo cetasiko viriyārambho . . . pe . . . sammāvāyāmo idaṃ vuccati paggāhanimittaṃ.
     1359. Tattha katamo paggāho?


[page 233]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 1366.                233
     Yo cetasiko viriyārambho . . . pe . . . sammāvāyāmo -- ayaṃ vuccati paggāho.
     1360. Tattha katamo avikkhepo?
     Yā cittassa ṭhiti . . . pe . . . sammāsamādhi -- ayaṃ vuccati avikkhepo.
     1361. Tattha katamā sīlavipatti?
     Yo kāyiko vītikkamo vācasiko vītikkamo kāyikavācasiko vītikkamo -- ayaṃ vuccati sīlavipatti -- sabbam pi dussīlyaṃ sīlavipatti.
     1362. Tattha katamā diṭṭhivipatti?
     Natthi dinnaṃ, natthi yiṭṭhaṃ, natthi hutaṃ, natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko, natthi ayaṃ loko, natthi paraloko, natthi mātā, natthi pitā, natthi sattā opapātikā, natthi loke samaṇabrahmaṇā sammaggatā sammāpaṭipannā, ye imañ ca lokaṃ parañ ca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchīkatvā pavedentīti, yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigatam . . .
pe . . . vipariyesagāho, ayaṃ vuccati diṭṭhivipatti -- sabbāpi micchādiṭṭhi diṭṭhivipatti.
     1363. Thattha katamā sīlasampadā?
     Kāyiko avītikkamo vācasiko avītikkamo kāyikavācasiko avītikkamo -- ayaṃ vuccati sīlasampadā -- sabbo pi sīlasaṃvaro sīlasampadā.
     1364. Tattha katamā diṭṭhisampadā?
     Atthi dinnaṃ, atthi yiṭṭhaṃ, atthi hutaṃ, atthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko, atthi ayaṃ loko,
atthi paraloko, atthi mātā, atthi pitā atthi sattā opapātikā,
atthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā sammāpaṭipannā,
ye imañ ca lokaṃ parañ ca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchīkatvā pavedentīti yā evarūpā pāññā pajānanā . . . pe . . . amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi, ayaṃ vuccati diṭṭhisampadā -- sabbā pi sammādiṭṭhi diṭṭhisampadā.
     1365. Tattha katamā sīlavisuddhi?
     Kāyiko avītikkamo vācasiko avītikkamo kāyikavācasiko avītikkamo -- ayaṃ vuccati sīlavisuddhi -- sabbo pi sīlasaṃvaro sīlavisuddhi.
     1366. Tattha katamā diṭṭhivisuddhi?
     Kammassa kataṃ ñāṇasaccānulomikaṃ ñāṇaṃ maggasa maṅgissa ñāṇaṃ phalasamaṅgissa ñāṇaṃ.


[page 234]
234                     DHAMMA-SAṄGAṆI 1366.
     Diṭṭhivisuddhi kho panāti yā paññā pajānanā.. pe . . .
amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.
     Yathā diṭṭhissa ca padhānan ti yo cetasiko viriyārambho . . . pe . . . sammāvāyāmo.
     1367. Saṃvego ti jātibhayaṃ jarābhayaṃ vyādhibhayaṃ maraṇabhayaṃ saṃvejaniyaṃ ṭhānan ti jāti jarā vyādhi maraṇaṃ.
     Saṃviggassa ca yoniso padhānan ti idha bhikkhu anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati viriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati -- uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati viriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati -- anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati viriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati -- uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati viriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
     Asantuṭṭhitā ca kusalesu dhammesu ti yā kusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanāya asantuṭṭhassa bhiyyokamyatā.
     Appaṭivānitā ca padhānasmin ti yā kusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanāya sakkaccakiriyatā sātaccakiriyatā aṭṭhitakiriyatā anolīnavuttitā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā āsevanā bhāvanā bahulīkammaṃ.
     Vijjā ti tisso vijjā -- pubbenivāsānussativiññāṇaṃ vijjā;
sattānaṃ cutupapāte ñāṇaṃ vijjā āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ vijjā.
     Vimuttīti dve vimuttiyo -- cittassa ca adhimutti nibbānañ ca.
                Khaye ñāṇan ti -- maggasamaṅgissa ñāṇaṃ.
                Anuppāde ñāṇan ti -- phalasamaṅgissa ñāṇaṃ.
                     Nikkhepakhando niṭṭhito.
     1368. Katame dhammā kusalā?
     Catūsu bhummīsu kusalaṃ -- ime dhammā kusalā.
     1369. Katame dhammā akusalā?
     Dvādasa akusalacittuppādā -- ime dhammā akusalā.
     1370. Katame dhammā avyākatā?
     Catūsu bhummīsu vipāko -- tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā avyākatā.


[page 235]
                     DHAMMA-SAṄGAṆI 1378.                235
     1371. Katame dhammā sukhāya vedanāya sampayuttā?
     Kāmāvacarakusalato cattāro somanassasahagatacittuppādā,
akusalato cattāro kāmāvacarassa kusalassa vipākato cha kiriyato pañca rūpāvacaratikacatukkajjhānā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca lokuttaratikacatukkajjhānā kusalato ca vipākato ca, etth' uppannaṃ sukhaṃ vedanaṃ ṭhapetvā -- ime dhammā sukhāya vedanāya sampayuttā.
     1372. Katame dhammā dukkhāya vedanāya sampayuttā?
     Dve domanassasahagatā cittuppādā dukkhasahagataṃ kāyaviññāṇaṃ, etth' uppannaṃ dukkhaṃ vedanaṃ ṭhapetvā -- ime dhammā dukkhāya vedanāya sampayuttā.
     1373. Katame dhammā adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttā?
     Kāmāvacarakusalato cattāro upekkhāsahagatā cittuppādā akusalato cha, kāmāvacarassa akusalassa vipākato dasa,
akusalassa vipākato cha, kiriyato cha, rūpāvacaracatutthaṃ jhānaṃ kusalato ca vipākato ca kiriyato ca, cattāro arūpāvacarākusalato ca vipākato ca kiriyato ca, lokuttaraṃ catutthaṃ jhānaṃ kusalato ca vipākato ca, etth' uppannaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ ṭhapetvā, ime dhammā adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttā, tisso ca vedanā rūpañ ca nibbānañ ca, ime dhammā na vattabbā sukhāya vedanāya sampayuttā ti pi, dukkhāya vedanāya sampayuttā ti pi -- adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttā ti pi.
     1374. Katame dhammā vipākā?
     Catūsu bhummīsu vipāko -- ime dhammā vipākā.
     1375. Katame dhammā vipākadhammadhammā?
     Catūsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ -- ime dhammā vipākadhammadhammā.
     1376. Katame dhammā nevavipākanavipākadhammadhammā?
     Tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā nevavipākanavipākadhammadhammā.
     1377. Katame dhammā upādiṇṇupādāniyā?
     Tīsu bhummīsu vipāko -- yañ ca rūpaṃ kammassa katattā -- ime dhammā upādiṇṇupādāniyā.
     1378. Katame dhammā anupādiṇṇupādāniyā?
     Tīsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ, tīsu bhummīsu kiriyā.


[page 236]
236                     DHAMMA-SAṄGAṆI 1378.
vyākataṃ, yañ ca rūpaṃ na kammassa katattā -- ime dhammā anupādiṇṇupādāniyā.
     1379. Katame dhammā anupādiṇṇā anupādāniyā?
     Cattāro maggā apariyāpannā cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañ ca -- ime dhammā anupādiṇṇā anupādāniyā.
     1380. Katame dhammā saṅkiliṭṭhasaṅkilesikā?
     Dvādasākusalacittuppādā -- ime dhammā saṅkiliṭṭhasaṅkilesikā?
     1381. Katame dhammā asaṅkiliṭṭhasaṅkilesikā?
     Tīsu bhummīsu kusalaṃ, tīsu bhummīsu vipāko, tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ, sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā asaṅkiliṭṭhasaṅkilesikā.
     1382. Katame dhammā asaṅkiliṭṭhāsaṅkilesikā?
     Cattāro maggā apariyāpannā, cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañ ca -- ime dhammā asaṅkiliṭṭhāsaṅkilesikā.
     1383. Katame dhammā savitakkasavicārā?
     Kāmāvacaraṃ kusalaṃ akusalaṃ -- kāmāvacarakusalassa vipākato ekādasa cittuppādā, akusalassa vipākato dve, kiriyato ekādasa, rūpāvacarapaṭhamaṃ jhānaṃ kusalato ca vipākato ca kiriyato ca, lokuttaraṃ paṭhamaṃ jhānaṃ kusalato ca vipākato ca etth' uppanne vitakkavicāre ṭhapetvā -- ime dhammā savitakkasavicārā.
     1384. Katame dhammā avitakkavicāramattā?
     Rūpāvacarapañcakanaye dutiyaṃ jhānaṃ kusalato ca vipākato ca kiriyato ca, lokuttarapañcakanaye dutiyaṃ jhānaṃ kusalato ca vipākato ca, etth' uppannaṃ vicāraṃ ṭhapetvā vitakko ca -- ime dhammā avitakkavicāramattā.
     1385. Katame dhammā avitakka-avicārā?
     Dve pañca viññāṇāni rūpāvacaratikatikajjhānā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca, cattāro āruppā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca, lokuttaratikatikajjhānā kusalato ca vipākato ca, pañcakanaye dutiye jhāne uppanno ca vicāro, rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā avitakka-avicārā.
     1386. Vitakkasahajāto vicāro na vattabbo savitakkasavicāro ti pi.
     Avitakkavicāramatto ti pi. Avitakka-avicāro ti pi.
     1387. Katame dhamme pītisahagatā?
     Kāmāvacarakusalato cattāro somanassasahagatā cittup pādā,


[page 237]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 1396.                237
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] akusalato cattāro, kāmāvacarakusalassa vipākato pañca,
kiriyato pañca, rūpāvacaradukatikajjhānā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca, lokuttaradukatikajjhānā kusalato ca vipākato ca, etth' uppannaṃ pītiṃ ṭhapetva -- ime dhammā pītisahagatā.
     1388. Katame dhammā sukhasahagatā?
     Kāmāvacarakusalato cattāro somanassasahagatacittuppādā,
akusalato cattāro, kāmāvacarakusalassa vipākato cha, kiriyato pañca, rūpāvacaratikacatukkajjhānā kusalato ca vipākato ca, kiriyato ca, lokuttaratikacatukkajjhāna kusalato ca vipākato ca, etth' uppannaṃ sukhaṃ ṭhapetvā -- ime dhammā sukhasahagatā.
     1389. Katame dhamma upekkhāsahagatā?
     Kāmāvacarakusalato cattāro upekkhāsahagatacittuppādā,
akusalato cha, kāmāvacarakusalassa vipākato dasa, akusalavipākato cha, kiriyato cha, rūpāvacaracatutthaṃ jhānaṃ kusalato ca vipākato ca kiriyato ca, cattāro āruppā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca, lokuttaraṃ catutthaṃ jhānaṃ kusalato ca vipākato ca, etth' uppannaṃ upekkhaṃ ṭhapetvā --ime dhammā upekkhāsahagatā.
     Pīti na pītisahagatā sukhasahagatā na upekkhāsahagatā,
sukhaṃ na sukhasahagataṃ siyā pītisahagataṃ na upekkhāsahagataṃ, siyā na vattabbam pītisahagatan ti pi.
     Dve domanassasahagatacittuppādā, dukkhasahagataṃ kāyaviññāṇaṃ, yā ca vedanā upekkhā rūpañ ca nibbānañ ca;
--ime dhammā na vattabbā pītisahagatā ti pi sukhasahagatā ti pi upekkhāsahagatā ti pi.
     1390. Katame dhammā dassanena pahātabbā?
     Cattāro diṭṭhigatasampayuttacittuppādā -- vicikicchāsahagato cittuppādo -- ime dhammā dassanena pahātabbā.
     1391. Katame dhammā bhāvanāya pahātabbā?
     Uddhaccasahagato cittuppādo -- ime dhammā bhāvanāya pahātabbā.
     1392. Cattāro diṭṭhigatavippayuttā lobhasahagatacittuppādā.
     Dve domanassasahagatacittuppādā -- ime dhammā siyā dassanena pahātabbā siyā bhāvanāya pahātabbā.
     1393. Katame dhammā neva dassanena na bhāvanāya pahātabbā?


[page 238]
238                     DHAMMA-SAṄGAṆI 1393.
     Catūsu bhummīsu kusalaṃ, catūsu bhummīsu vipāko, tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ, rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā neva dassanena na bhāvanāya pahātabbā.
     1394. Katame dhammā dassanena pahātabbahetukā?
     Cattāro diṭṭhigatasampayuttacittuppādā, vicikicchāsahagato cittuppādo, etth' uppannaṃ mohaṃ ṭhapetvā -- ime dhammā dassanena pahātabbahetukā.
     1395. Katame dhammā bhāvanāya pahātabbahetukā?
     Uddhaccasahagato cittuppādo, etth' uppannaṃ mohaṃ ṭhapetvā, ime dhammā bhāvanāya pahātabbahetukā, cattāro diṭṭhigatavippayuttā lobhasahagatacittuppādā dve domanassasahagatacittuppādā, ime dhammā siyā dassanena pahātabbahetukā, siyā bhāvanāya pahātabbahetukā.
     1396. Katame dhammā neva dassanena na bhāvanāya pahātabbahetukā?
     Vicikicchāsahagato moho, uddhaccasahagato moho, catūsu bhummīsu kusalaṃ, catūsu bhummīsu vipāko, tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ, rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā neva dassanena na bhāvanāya pahātabbahetukā.
     1397. Katame dhammā ācayagāmino?
     Tīsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ -- ime dhammā ācayagāmino.
     1398. Katame dhammā apacayagāmino?
     Cattāromaggā apariyāpannā -- ime dhammā apacayagāmino.
     1399. Katame dhammā nevācayagāmino nāpacayagāmino?
     Catūsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā nevācayagāmino nāpacayagāmino
     1400. Katame dhammā sekkhā?
     Cattāro maggā apariyāpannā heṭṭhimāni ca tīṇi sāmaññaphalāni -- ime dhammā sekkhā.
     1401. Katame dhammā asekkhā?
     Upariṭṭhimaṃ arahattaphalaṃ -- ime dhammā asekkhā.
     1402. Katame dhammā neva sekkhā nāsekkhā?
     Tīsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ -- tīsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyakataṃ rūpañ ca nibbānañ ca ime dhammā neva sekkhā nāsekkhā.
     1403. Katame dhammā parittā?


[page 239]
                         DHAMMA-SAṄGAṆI 1410.                239
     kāmāvacarakusalaṃ akusalaṃ sabbo kāmāvacarassa vipāko kāmāvacarakiriyāvyākataṃ, sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā parittā.
     1404. Katame dhammā mahaggatā?
     Rūpāvacarā arūpāvacarā kusalāvyākatā -- ime dhammā mahaggatā.
     1405. Katame dhammā appamānā?
     Cattāro maggā apariyāpannā cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañ ca -- ime dhammā appamānā.
     1406. Katame dhammā parittārammaṇā?
     Sabbo kāmāvacarassa vipāko kiriyā manodhātu. kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu somanassasahagatā -- ime dhammā parittārammaṇā.
     1407. Katame dhammā mahaggatārammaṇā?
     Viññāṇañcāyatanaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ -- ime dhammā mahaggatārammaṇā.
     1408. Katame dhammā appamānārammaṇā?
     Cattāro maggā apariyāpannā cattāri ca sāmaññaphalāni -- ime dhammā appamānārammaṇā.
     Kāmāvacarakusalato cattāro ñāṇavippayuttacittuppādā,
kiriyato cattāro ñāṇavippayuttacittuppādā, sabbaṃ akusalaṃ,
ime dhammā siyā parittārammaṇā, siyā mahaggatārammaṇā,
na appamānārammaṇā, siyā na vattabbā parittārammaṇā ti pi mahaggatārammaṇā ti pi, kāmāvacarakusalato cattāro ñaṇasampayuttā cittuppādā, kiriyato cattāro ñāṇasampayuttā cittuppādā, rūpāvacaracatutthaṃ jhānaṃ kusalato ca kiriyato ca, kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu upekkhāsahagatā -- ime dhammā siyā parittārammaṇā, siyā mahaggatārammaṇā,
siyā appamāṇārammaṇā siyā na vattabbā parittārammaṇā ti pi, mahaggatārammaṇā ti pi, appamāṇā ti pi, rūpāvacaratikacatukkajjhānā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca catutthassa jhānassa vipāko ākāsānañcāyatanaṃ ākiñcaññāyatanaṃ, ime dhammā na vattabbā parittārammaṇā ti pi mahaggatārammaṇā ti pi appamāṇārammaṇā ti pi -- rūpañ ca nibbānañ ca anārammaṇā.
     1409. Katame dhammā hīnā?
     Dvādasa akusalacittuppādā -- ime dhammā hīnā.
     1410. Katame dhammā majjhimā?


[page 240]
240                     DHAMMA-SAṄGAṆI 1410.
     Tīsu bhummīsu kusalaṃ, tīsu bhummīsu vipāko, tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ, sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā majjhimā.
     1411. Katame dhammā paṇītā?
     Cattāro maggā apariyāpannā cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañ ca -- ime dhammā paṇītā.
     1412. Katame dhammā micchattaniyatā?
     Cattāro diṭṭhigatasampayuttacittuppādā, dve domanassasahagatacittuppādā -- ime dhammā siyā micchattaniyatā siyā aniyatā.
     1413. Katame dhammā sampattaniyatā?
     Cattāro maggā apariyāpannā -- ime dhammā sampattaniyatā.
     1414. Katame dhammā aniyatā?
     Cattāro diṭṭhigatavippayuttalobhasahagatacittuppādā, vicikicchāsahagato cittuppādo uddhaccasahagato cittuppādo,
tīsu bhummīsu kusalaṃ, catūsu bhummīsu vipāko, tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā aniyatā.
     1415. Katame dhammā maggārammaṇā?
     Kāmāvacarakusalato cattāro ñāṇasampayuttacittuppādā kiriyato cattāro ñāṇasampayuttacittuppādā, ime dhammā siyā maggārammaṇā, na maggahetukā, siyā maggādhipatino,
siyā na vattabbā maggārammaṇā ti pi maggādhipatino ti pi, cattāro ariyamaggā na maggārammaṇā, maggahetukā,
siyā maggādhipatino siyā na vattabbā maggādhipatino ti rūpāvacaracatutthaṃ jhānaṃ kusalato ca kiriyato ca kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu upekkhāsahagatā, ime dhammā siyā maggārammaṇā, na maggahetukā, na maggādhipatino siyā na vattabbā maggārammaṇā ti, kāmāvacarakusalato cattāro ñāṇavippayuttacittuppādā sabbaṃ akusalaṃ, sabbo kāmāvacarassa vipāko, kiriyato cha cittuppādā rūpāvacaratikacatukkajjhānā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca catutthajhānassa vipāko, cattāro āruppā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca cattāri ca sāmaññaphalāni -- ime dhammā na vattabbā maggārammanā ti pi maggahetukā ti pi maggādhipatino ti pi, rūpañ ca nibbānañ ca anārammaṇā.
     1416. Katame dhammā uppannā?
     Catūsu bhummīsu vipāko, yañ ca rūpaṃ kammassa katattā ime dhammā siyā uppannā,


[page 241]
                         DHAMMA-SAṄGAṆI 1420.                241
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] siyā uppādino, na vattabbā anuppannā ti, catūsu bhummīsu kusalaṃ, akusalaṃ, tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ, yañ ca rūpaṃ na kammassa katattā, ime dhammā siyā uppannā, siyā anuppannā, na vattabbā uppādino ti, nibbānaṃ na vattabbaṃ uppannan ti pi anuppannan ti pi [uppādīti pi].
     Nibbānaṃ ṭhapetvā sabbe dhammā siyā atītā, siyā anāgatā,
siyā paccuppannā, nibbānaṃ na vattabbaṃ atītan ti pi anāgatan ti pi paccuppannan ti pi.
     1417. Katame dhammā atītārammaṇā?
     Viññāṇañcāyatanaṃ neva saññānāsaññāyatanaṃ -- ime dhammā atītārammaṇā.
     Niyogā anāgatārammaṇā natthi.
     1418. Katame dhammā paccuppannārammaṇā?
     Dve pañca viññāṇāni tisso ca manodhātuyo ime dhammā paccuppannārammaṇā.
     Kāmāvacarakusalassa vipākato dasa cittuppādā akusalassa vipākato manoviññāṇadhātu upekkhāsahagatā kiriyahetukā manoviññāṇadhātu somanassasahagatā, ime dhammā siyā atītārammaṇā, siyā anāgatārammaṇā, siyā paccuppannārammaṇā, kāmāvacarakusalaṃ akusalaṃ kiriyato na cittuppādā, rūpāvacaracatutthaṃ jhānaṃ kusalato ca kiriyato ca, ime dhammā siyā atītārammaṇā, siyā anāgatārammaṇā, siyā paccuppannārammaṇā, siyā na vattabbā atītārammaṇā ti pi anāgatārammaṇā ti pi paccuppannārammaṇā ti pi, rūpāvacaratikacatukkajjhānā kusalato ca, vipākato ca kiriyato ca catutthassa jhānassa vipāko, ākāsānañcāyatanaṃ ākiñcaññāyatanaṃ cattāro maggā apariyāpannā cattāri ca sāmaññaphalāni, ime dhammā na vattabbā atītārammaṇā ti pi anāgatārammaṇā ti pi paccuppannārammaṇā ti pi -- rūpañ ca nibbānañ ca anārammaṇā. Manindriyaṃ baddharūpañ ca nibbānañ ca ṭhapetvā sabbe dhammā siyā ajjhattā siyā bahiddhā, siyā ajjhattabahiddhā -- manindriyam baddharūpañ ca nibbānañ ca bahiddhā.
     1419. Katame dhammā ajjhattārammaṇā?
     Viññāṇañcāyatanaṃ neva saññānāsaññāyatanaṃ -- ime dhammā ajjhattārammaṇā.
     1420. Katame dhammā bahiddhārammaṇā?


[page 242]
242                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1420.
     Rūpāvacaratikacatukkajjhānā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca, catutthassa jhānassa vipāko, ākāsānañcāyatanaṃ,
cattāro maggā apariyāpannā cattāri ca sāmaññaphalāni -- ime dhammā bahiddhārammaṇā. Rūpaṃ ṭhapetvā sabbeva kāmāvacarā kusalākusalāvyākatā dhammā, rūpāvacaracatutthajjhānaṃ kusalato ca kiriyato ca, ime dhammā siyā ajjhattārammaṇā, siyā bahiddhārammaṇā, siyā ajjhattabahiddhārammaṇā,
ākiñcaññāyatanaṃ na vattabbaṃ ajjhattārammaṇan ti pi bahiddhārammaṇan ti pi ajjhattabahiddhārammaṇan ti pi -- rūpañ ca nibbānañ ca anārammaṇā.
     1421. Katame dhammā sanidassanasappaṭighā?
     Rūpāyatanaṃ -- ime dhammā sanidassanasappaṭighā.
     1422. Katame dhammā anidassanasappaṭighā?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . phoṭṭhabbāyatanaṃ -- ime dhammā anidassanasappaṭighā.
     1423. Katame dhammā anidassana-appaṭighā?
     Catūsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko, tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ, yañ ca rūpaṃ anidassanaṃ appaṭighaṃ dhammāyatanapariyāpannaṃ, nibbānañ ca -- ime dhammā anidassana-appaṭighā.
                              Tikaṃ.
     1424. Katame dhammā hetū?
     Tayo kusalahetū, tayo akusalahetū, tayo avyākatahetū,
alobho kusalahetu, adoso kusalahetu, amoho kusalahetu,
catūsu bhummīsu kusalesu uppajjanti, amoho kusalahetu kāmāvacarakusalato cattāro ñāṇavippayuttacittuppāde ṭhapetvā catūsu bhummīsu kusalesu uppajjati, lobho aṭṭhasu lobhasahagatesu cittuppādesu uppajjati, doso dvīsu domanassasahagatesu cittuppādesu uppajjati, moho sabbākusalesu uppajjati, alobho vipākahetu, adoso vipākahetu, kāmāvacarassa vipākato ahetuke cittuppāde ṭhapetvā catūsu bhummīsu vipākesu uppajjanti amoho vipākahetu kāmāvacarassa vipākato ahetuke cittuppāde ṭhapetvā cattāro ñāṇavippayuttacittuppāde ṭhapetvā catūsu bhummīsu vipākesu uppajjati,
alobho kiriyahetu adoso kiriyahetu kāmāvacarassa kiriyato ahetuke cittuppāde ṭhapetvā tīsu bhummīsu kiriyesu uppajjanti,


[page 243]
                         DHAMMA-SAṄGAṆI 1431.                243
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] amoho kiriyahetu kāmāvacarakiriyato ahetuke cittuppāde ṭhapetvā cattāro ñāṇavippayuttacittuppāde ṭhapetvā tīsu bhummīsu kiriyesu uppajjati -- ime dhammā hetū.
     1425. Katame dhammā na hetū?
     Ṭhapetvā hetū catūsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ -- catūsu bhummīsu vipāko -- tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ -- rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā na hetū.
     1426. Katame dhammā sahetukā?
     Vicikicchāsahagataṃ uddhaccasahagataṃ mohaṃ ṭhapetvā avasesaṃ akusalaṃ, catūsu bhummīsu kusalaṃ, kāmāvacarassa vipākato ahetuke cittuppāde ṭhapetvā catūsu bhummīsu vipāko kāmāvacarakiriyato ahetuke cittuppāde ṭhapetvā tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ -- ime dhammā sahetukā.
     1427. Katame dhammā ahetukā?
     Vicikicchāsahagato moho uddhaccasahagato moho dve pañca viññāṇāni -- tisso ca manodhātuyo -- pañca ca ahetukamanoviññāṇadhātuyo rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā ahetukā.
     1428. Katame dhammā hetusampayuttā?
     Vicikicchāsahagataṃ uddhaccasahagataṃ mohaṃ ṭhapetvā,
avasesaṃ akusalaṃ, catūsu bhummīsu kusalaṃ kāmāvacarassa vipākato ahetuke cittuppāde ṭhapetvā catūsu bhummīsu vipāko, kāmāvacarakiriyato ahetukacittuppāde ṭhapetvā tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ -- ime dhammā hetusampayuttā.
     1429. Katame dhammā hetuvippayuttā?
     Vicikicchāsahagato moho uddhaccasahagato moho dve pañca viññāṇāni -- tisso ca manodhātuyo -- pañca ca ahetukamanoviññāṇadhātuyo rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā hetuvippayuttā.
     1430. Katame dhammā hetū ceva sahetukā ca?
     Yattha dve tayo hetū ekato uppajjanti -- ime dhammā hetū ceva sahetukā ca.
     1431. Katame dhammā sahetukā ceva na ca hetū?
     Catūsu bhummīsu kusalaṃ, akusalaṃ kāmāvacarassa vipākato ahetuke cittuppāde ṭhapetvā catūsu bhummīsu vipāko,
kāmāvacarakiriyato ahetuke cittuppāde ṭhapetvā tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ, etth' uppanne hetū ṭhapetvā, ime dhammā sahetukā ceva na ca hetū. Ahetukā dhammā na vattabbā hetū ceva sahetukā ti pi sahetukā ceva na ca hetū ti pi.


[page 244]
244                     DHAMMA-SAṄGAṆI 1432.
     1432. Katame dhammā hetū ceva hetusampayuttā ca?
     Yattha dve tayo hetū ekato uppajjanti -- ime dhammā hetū ceva hetusampayuttā ca.
     1433. Katame dhammā hetusampayuttā ceva na ca hetū?
     Catūsu bhummīsu, kusalam akusalaṃ, kāmāvacarassa vipākato ahetukacittuppāde ṭhapetvā catūsu bhummīsu vipāko,
kāmāvacarakiriyato ahetuke cittuppāde ṭhapetvā tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ, etth' uppanne hetū ṭhapetvā, ime dhammā hetusampayuttā ceva na ca hetū. Hetuvippayuttā dhammā na vattabbā hetū ceva hetusampayuttā ti pi hetusampayuttā ceva na ca hetū ti pi.
     1434. Katame dhammā na hetū sahetukā?
     Catūsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ, kāmāvacarassa vipākato ahetuke cittuppāde ṭhapetvā catūsu bhummīsu vipāko,
kāmāvacarakiriyato ahetuke cittuppāde ṭhapetvā tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ, etth' uppanne hetū ṭhapetvā -- ime dhammā na hetū sahetukā.
     1435. Katame dhammā na hetū ahetukā?
     Dve pañca viññāṇāni, tisso ca manodhātuyo, pañca ahetukamanoviññāṇadhātuyo, rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā na hetū ahetukā.
     Hetū dhammā na vattabbā na hetū sahetukā ti pi na hetū ahetukā ti pi.
     1436. Katame dhammā sappaccayā?
     Catūsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ, catūsu bhummīsu vipāko, tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā sappaccayā.
     1437. Katame dhammā appaccayā?
     Nibbānaṃ -- ime dhammā appaccayā.
     1438. Katame dhammā saṅkhatā?
     Catūsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko, tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ --ime dhammā saṅkhatā.
     1439. Katame dhammā asaṅkhatā?
     Nibbānaṃ -- ime dhammā asaṅkhatā.
     1440. Katame dhammā sanidassanā?
     Rūpāyatanaṃ -- ime dhammā sanidassanā.
     1441. Katame dhammā anidassanā?


[page 245]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 1449.                245
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . phoṭṭhabbāyatanaṃ, catūsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ, catūsu bhummīsu vipāko,
tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ, yañ ca rūpaṃ anidassanaṃ appaṭighaṃ dhammāyatanapariyāpannaṃ nibbānañ ca -- ime dhammā anidassanā.
     1442. Katame dhammā sappaṭighā?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . phoṭṭhabbāyatanaṃ -- ime dhammā sappaṭighā.
     1443. Katame dhammā appaṭighā?
     Catūsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko, tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ, yañ ca rūpaṃ anidassanaṃ appaṭighaṃ dhammāyatanapariyāpannaṃ nibbānañ ca -- ime dhammā appaṭighā.
     1444. Katame dhammā rūpino?
     Cattāro ca mahābhūtā catunnañ ca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ -- ime dhammā rūpino.
     1445. Katame dhammā arūpino?
     Catūsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ, catūsu bhummīsu vipāko, tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ, nibbānañ ca -- ime dhammā arūpino.
     1446. Katame dhammā lokiyā.
     Tīsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ, tīsu bhummīsu vipāko,
tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā lokiyā.
     1447. Katame dhammā lokuttarā?
     Cattāro maggā apariyāpannā, cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañ ca -- ime dhammā lokuttarā.
     Sabbe dhammā kenaci viññeyyā kenaci na viññeyyā.
     1448. Katame dhammā āsavā?
     Cattāro āsavā, kāmāsavo bhavāsavo diṭṭhāsavo avijjāsavo.
     Kāmāsavo aṭṭhasu lobhasahagatesu cittuppādesu uppajjati,
bhavāsavo catūsu diṭṭhigatavippayuttalobhasahagatesu cittuppādesu uppajjati, diṭṭhāsavo catūsu diṭṭhigatasampayuttesu cittuppādesu uppajjati, avijjāsavo sabbākusalesu uppajjati -- ime dhammā āsavā.
     1449. Katame dhammā no āsavā?
     Ṭhapetvā āsave, avasesaṃ akusalaṃ catūsu bhummīsu kusalaṃ,


[page 246]
246                     DHAMMA-SAṄGAṆI 1449.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] catūsu bhummīsu vipāko, tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ, rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā no āsavā.
     1450. Katame dhammā sāsavā?
     Tīsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ, tīsu bhummīsu vipāko,
tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ, sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā sāsavā.
     1451. Katame dhammā anāsavā?
     Cattāro maggā apariyāpannā cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañ ca -- ime dhammā anāsavā.
     1452. Katame dhammā āsavasampayuttā?
     Dve domanassasahagatacittuppādā, etth' uppannaṃ mohaṃ ṭhapetvā, vicikicchāsahagataṃ uddhaccasahagataṃ mohaṃ ṭhapetvā avasesaṃ akusalaṃ -- ime dhammā āsavasampayuttā.
     1453. Katame dhammā āsavavippayuttā?
     Dvīsu domanassasahagatesu cittuppādesu uppanno moho,
vicikicchāsahagato moho uddhaccasahagato moho, catūsu bhummīsu kusalaṃ, catūsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ, rūpaṃ ca nibbānañ ca -- ime dhammā āsavavippayuttā.
     1454. Katame dhammā āsavā ceva sāsavā ca?
     Teva āsavā āsavā ceva sāsavā ca.
     1455. Katame dhammā sāsavā ceva no ca āsavā?
     Ṭhapetvā āsave avasesaṃ akusalaṃ, tīsu bhummīsu kusalaṃ, tīsu bhummīsu vipāko, tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ,
sabbañ ca rūpaṃ, ime dhammā sāsavā ceva no ca āsavā.
Anāsavā dhammā na vattabbā āsavā ceva sāsavā ti pi sāsavā ceva no ca āsavā ti pi.
     1456. Katame dhammā āsavā ceva āsavasampayuttā ca?
     Yattha dve tayo āsavā ekato uppajjanti -- ime dhammā āsavā ceva āsavasampayuttā ca.
     1457. Katame dhammā āsavasampayuttā ceva no ca āsavā?
     Ṭhapetvā āsave avasesaṃ akusalaṃ, ime dhammā āsavasampayuttā no ca āsavā. Āsavavippayuttā dhammā na vattabbā āsavā ceva āsavasampayuttā ti pi -- āsavasampayuttā ceva no ca āsavā ti pi.
     1458. Katame dhammā āsavavippayuttā sāsavā?
     Dvīsu domanassasahagatesu cittuppādesu uppanno moho vicikicchāsahagato moho uddhaccasahagato moho sutī bhummīsu kusalaṃ tīsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ,


[page 247]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 1464.                247
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā āsavavippayuttā sāsavā.
     1459. Katame dhammā āsavavippayuttā anāsavā?
     Cattāro maggā apariyāpannā cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañ ca -- ime dhammā āsavavippayuttā anāsavā -- āsavasampayuttā dhammā na vattabbā āsavavippayuttā sāsavā ti pi āsavavippayuttā anāsavā ti pi.
     1460. Katame dhammā saññojanā?
     Dasa saññojanāni, kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ, mānasaññojanaṃ, diṭṭhisaññojanaṃ, vicikicchāsaññojanaṃ, sīlabbataparāmāsasaññojanaṃ, bhavarāgasaññojanaṃ,
issāsaññojanaṃ, macchariyasaññojanaṃ, avijjāsaññojanaṃ.
     Kāmarāgasaññojanaṃ aṭṭhasu lobhasahagatesu cittuppādesu uppajjati, paṭighasaññojanaṃ dvīsu domanassasahagatesu cittuppādesu uppajjati, mānasaññojanaṃ catūsu diṭṭhigatavippayuttalobhasahagatesu cittuppādesu uppajjati,
diṭṭhisaññojanaṃ catūsu diṭṭhigatasampayuttesu cittuppādesu uppajjati, vicikicchāsaññojanaṃ vicikicchāsahagatacittuppāde uppajjati, sīlabbataparāmāsasaññojanaṃ catūsu diṭṭhigatasampayuttesu cittuppādesu uppajjati, bhavarāgasaññojanaṃ catūsu diṭṭhigatavippayuttalobhasahagatesu cittuppādesu uppajjati, issāsaññojanañ ca macchariyasaññojanañ ca dvīsu domanassasahagatesu cittuppādesu uppajjanti,
avijjāsaññojanaṃ sabbākusalesu uppajjati -- ime dhammā saññojanā.
     1461. Katame dhammā no saññojanā?
     Ṭhapetvā saññojane avasesaṃ akusalaṃ catūsu bhummīsu kusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā no saññojanā.
     1462. Katame dhammā saññojaniyā?
     Tīsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ -- tīsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā saññojaniyā.
     1463. Katame dhammā asaññojaniyā?
     Cattāro maggā apariyāpannā cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañ ca -- ime dhammā asaññojaniyā.
     1464. Katame dhammā saññojanasampayuttā?


[page 248]
248                     DHAMMA-SAṄGAṆI 1464.
     Uddhaccasahagataṃ mohaṃ ṭhapetvā avasesaṃ akusalaṃ -- ime dhammā saññojanasampayuttā.
     1465. Katame dhammā saññojanavippayuttā?
     Uddhaccasahagato moho catūsu bhummīsu kusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā saññojanavippayuttā.
     1466. Katame dhammā saññojanā ceva saññojaniyā ca?
     Tāneva saññojanāni saññojanā ceva saññojaniyā ca.
     1467. Katame dhammā saññojaniyā ceva no ca saññojanā?
     Ṭhapetvā saññojane avasesaṃ akusalaṃ, tīsu bhummīsu kusalaṃ tīsu bhummīsu vipāko, tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā saññojaniyā ceva no ca saññojanā. Asaññojaniyā dhammā na vattabbā saññojanā ceva saññojaniyā ti pi asaññojaniyā ceva no ca saññojanā ti pi.
     1468. Katame dhammā saññojanā ceva saññojanasampayuttā ca?
     Yattha dve tīṇi saññojanāni ekato uppajjanti -- ime dhammā saññojanā ceva saññojanasampayuttā ca.
     1469. Katame dhammā saññojanasampayuttā ceva no ca saññojanā?
     Ṭhapetvā saññojane avasesaṃ akusalaṃ -- ime dhammā saññojanasampayuttā ceva no ca saññojanā.
     Saññojanavippayuttā dhammā na vattabbā saññojanā ceva saññojanasampayuttā ti pi -- saññojanasampayuttā ceva no ca saññojanā ti pi.
     1470. Katame dhammā saññojanavippayuttā saññojaniyā?
     Uddhaccasahagato moho tīsu bhummīsu kusalaṃ tīsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā saññojanavippayuttā saññojaniyā.
     1471. Katame dhammā saññojanavippayuttā asaññojaniyā?
     Cattāro maggā apariyāpannā cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañ ca -- ime dhammā saññojanavippayuttā asaññojaniyā.
     Saññojanasampayuttā dhammā na vattabbā saññojanavippayuttā saññojaniyā ti pi saññojanavippayuttā asaññojaniyā ti pi.
     1472. Katame dhammā ganthā?


[page 249]
                     DHAMMA-SAṄGAṆI 1479.                249
     Cattāro ganthā, abhijjhākāyagantho, vyāpādo kāyagantho sīlabbataparāmāso kāyagantho, idaṃ saccābhiniveso kāyagantho.
     Abhijjhākāyagantho aṭṭhasu lobhasahagatesu cittuppādesu uppajjati, vyāpādo kāyagantho dvīsu domanassasahagatesu cittuppādesu uppajjati, sīlabbataparāmāso kāyagantho ca idaṃ saccābhiniveso kāyagantho ca catūsu diṭṭhigatasampayuttesu cittuppādesu uppajjanti -- ime dhammā ganthā.
     1473. Katame dhammā no ganthā?
     Ṭhapetvā ganthe avasesaṃ akusalaṃ catūsu bhummīsu kusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ nibbānañ ca -- ime dhammā no ganthā.
     1474. Katame dhammā ganthaniyā?
     Tīsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ tīsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā ganthaniyā.
     1475. Katame dhammā aganthaniyā?
     Cattāro maggā apariyāpannā, cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañ ca -- ime dhammā aganthaniyā.
     1476. Katame dhammā ganthasampayuttā?
     Cattāro diṭṭhigatasampayuttacittuppādā, cattāro diṭṭhigatavippayuttā lobhasahagatacittuppādā, etth' uppannaṃ lobhaṃ ṭhapetvā dve domanassasahagatacittuppādā, etth' uppannaṃ paṭighaṃ ṭhapetvā -- ime dhammā ganthasampayuttā.
     1477. Katame dhammā ganthavippayuttā?
     Catūsu diṭṭhigatavippayuttalobhasahagatesu cittupādesu uppanno lobho, dvīsu domanassasahagatesu cittuppādesu uppannaṃ paṭighaṃ, vicikicchāsahagato cittuppādo uddhaccasahagato cittuppādo catūsu bhummīsu kusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā ganthavippayuttā.
     1478. Katame dhammā ganthā ceva ganthaniyā ca?
     Teva ganthā ganthā ceva ganthaniyā ca.
     1479. Katame dhammā ganthaniyā ceva no ca ganthā?
     Ṭhapetvā ganthe avasesaṃ akusalaṃ tīsu bhummīsu kusalaṃ tīsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ, ime dhammā ganthaniyā ceva no ca ganthā,


[page 250]
250                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1479.
aganthaniyā dhammā na vattabbā ganthā ceva ganthaniyā ti pi ganthaniyā ceva no ca ganthā ti pi.
     1480. Katame dhammā ganthā ceva ganthasampayuttā ca?
     Yattha diṭṭhi ca lobho ca ekato uppajjanti -- ime dhammā ganthā ceva ganthasampayuttā ca.
     1481. Katame dhammā ganthasampayuttā ceva no ca ganthā?
     Aṭṭha lobhasahagatacittuppādā, dve domanassasahagatacittuppādā, etth' uppanne ganthe ṭhapetvā, ime dhammā ganthasampayuttā ceva no ca ganthā. Ganthavippayuttā dhammā na vattabbā ganthā ceva ganthasampayuttā ti pi -- ganthasampayuttā ceva no ca ganthā ti pi.
     1482. Katame dhammā ganthavippayuttā ganthaniyā?
     Catūsu diṭṭhigatavippayuttalobhasahagatesu cittuppādesu uppanno lobho dvīsu domanassasahagatesu cittuppādesu uppannaṃ paṭighaṃ vicikicchāsahagato cittuppādo uddhaccasahagato cittuppādo tīsu bhummīsu kusalaṃ tīsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā ganthavippayuttā ganthaniyā.
     1483. Katame dhammā ganthavippayuttā aganthaniyā?
     Cattāro maggā apariyāpannā cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañ ca, ime dhammā ganthavippayuttā aganthaniyā.
Ganthasampayuttā dhammā na vattabbā ganthavippayuttā ganthaniyā ti pi ganthavippayuttā aganthaniyā ti pi.
     1484. Katame dhammā oghā . . . pe . . .
     1485. Katame dhammā yogā . . . pe . . .
     1486. Katame dhammā nīvaraṇā?
     Cha nīvaraṇāni, kāmacchandanīvaraṇaṃ, vyāpādanīvaraṇaṃ thīnamiddhanīvaraṇaṃ, uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ,
vicikicchānīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇaṃ.
     Kāmacchandanīvaraṇaṃ aṭṭhasu lobhasahagatesu cittuppādesu uppajjati, vyāpādanīvaraṇaṃ dvīsu domanassasahagatesu cittuppādesu uppajjati, thīnamiddhanīvaraṇaṃ sasaṅkhārike akusale uppajjati, uddhaccanīvaraṇaṃ uddhaccasahagate cittuppāde uppajjati, kukkuccanīvaraṇaṃ dvīsu domanassasahagatesu cittuppādesu uppajjati, vicikicchānīvaraṇaṃ vicikicchāsahagate cittuppāde uppajjati,


[page 251]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 1495.                251
avijjānīvaraṇaṃ sabbākusalesu uppajjati -- ime dhammā nīvaraṇā.
     1487. Katame dhammā no nīvaraṇā?
     Ṭhapetvā nīvaraṇe avasesaṃ akusalaṃ catūsu bhummīsu akusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā no nīvaraṇā.
     1488. Katame dhammā nīvaraṇiyā?
     Tīsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ tīsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā nīvaraṇiyā.
     1489. Katame dhammā anīvaraṇiyā?
     Cattāro maggā apariyāpannā cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañ ca -- ime dhammā anīvaraṇiyā.
     1490. Katame dhammā nīvaraṇasampayuttā?
     Dvādasa akusalacittuppādā -- ime dhammā nīvaraṇasampayuttā.
     1491. Katame dhammā nīvaraṇavippayuttā?
     Catūsu bhummīsu kusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā nīvaraṇavippayuttā.
     1492. Katame dhammā nīvaraṇā ceva nīvaraṇiyā ca?
     Tāneva nīvaraṇāni nīvaraṇā ceva nīvaraṇiyā ca.
     1493. Katame dhammā nīvaraṇiyā ceva no ca nīvaraṇā?
     Ṭhapetvā nīvaraṇe avasesaṃ akusalaṃ tīsu bhummīsu kusalaṃ tīsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā nīvaraṇiyā ceva no ca nīvaraṇā.
     Anīvaraṇiyā dhammā na vattabbā nīvaraṇā ceva nīvaraṇiyā ti pi nīvaraṇiyā ceva no ca nīvaraṇā ti pi.
     1494. Katame dhammā nīvaraṇā ceva nīvaraṇasampayuttā ca.
     Yattha dve tīṇi nīvaraṇāni ekato uppajjanti -- ime dhammā nīvaraṇā ceva nīvaraṇasampayuttā ca.
     1495. Katame dhammā nīvaraṇasampayuttā ceva no ca nīvaraṇā.
     Ṭhapetvā nīvaraṇe avasesaṃ akusalaṃ, ime dhammā nīvaraṇasampayuttā ceva no ca nīvaraṇā, nīvaraṇavippayuttā dhammā na vattabbā nīvaranā ceva nīvaraṇasam -


[page 252]
252                     DHAMMA-SAṄGAṆI 1495.
payuttā ti pi -- nīvaraṇasampayuttā ceva no ca nīvaraṇā ti pi.
     1496. Katame dhammā nīvaraṇavippayuttā nīvaraṇiyā?
     Tīsu bhummīsu kusalaṃ tīsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā nīvaraṇavippayuttā nīvaraṇiyā.
     1497. Katame dhammā nīvaraṇavippayuttā anīvaraṇiyā?
     Cattāro maggā apariyāpannā cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañ ca -- ime dhammā nīvaraṇavippayuttā anīvaraṇiyā.
     Nīvaraṇasampayuttā dhammā na vattabbā nīvaraṇavippayuttā nīvaraṇiyā ti pi nīvaraṇavippayuttā anīvaraṇiyā ti pi.
     1498. Katame dhammā parāmāsā?
     Diṭṭhiparāmāso catūsu diṭṭhigatasampayuttesu cittuppādesu uppajjati -- ime dhammā parāmāsā.
     1499. Katame dhammā no parāmāsā?
     Ṭhapetvā parāmāsaṃ avasesaṃ akusalaṃ catūsu bhummīsu kusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā no parāmāsā.
     1500. Katame dhammā parāmaṭṭhā?
     Tīsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ tīsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā parāmaṭṭhā.
     1501. Katame dhammā aparāmaṭṭhā?
     Cattāro maggā apariyāpannā cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañ ca -- ime dhammā aparāmaṭṭhā.
     1502. Katame dhammā parāmāsasampayuttā?
     Cattāro diṭṭhigatasampayuttacittuppādā, etth' uppannaṃ parāmāsaṃ ṭhapetvā -- ime dhammā parāmāsasampayuttā.
     1503. Katame dhammā parāmāsavippayuttā?
     Cattāro diṭṭhigatavippayuttalobhasahagatacittuppādā, dve domanassasahagatacittuppādā vicikicchāsahagato cittuppādo uddhaccasahagato cittuppādo catūsu bhummīsu kusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ rūpañ ca nibbānañ ca, ime dhammā parāmāsavippayuttā.
Parāmāso na vattabbo parāmāsasampayutto ti pi parāmāsavippayutto ti pi.
     1504. Katame dhammā parāmāsā ceva parāmaṭṭhā ca?


[page 253]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 1513.                253
     So eva parāmāso parāmāso ceva parāmaṭṭho ca.
     1505. Katame dhammā parāmaṭṭhā ceva no ca parāmāsā?
     Ṭhapetvā parāmāsaṃ avasesaṃ akusalaṃ tīsu bhummīsu kusalaṃ tīsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ, ime dhammā parāmaṭṭhā ceva no ca parāmāsā. Aparāmaṭṭhā dhammā na vattabbā parāmāsā ceva parāmaṭṭhā ti pi -- parāmaṭṭhā ceva no ca parāmāsā ti pi.
     1506. Katame dhammā parāmāsavippayuttā parāmaṭṭhā?
     Cattāro diṭṭhigatavippayuttā lobhasahagatacittuppādā dve domanassasahagatacittuppādā vicikicchāsahagato cittuppādo uddhaccasahagato cittuppādo tīsu bhummīsu kusalaṃ tīsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā parāmāsavippayuttā parāmaṭṭhā.
     1507. Katame dhammā parāmāsavippayuttā aparāmaṭṭhā?
     Cattāro maggā apariyāpannā cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañ ca, ime dhammā parāmāsavippayuttā aparāmaṭṭhā.
Parāmāsā ceva parāmāsasampayuttā ca dhammā na vattabbā parāmāsavippayuttā parāmaṭṭhā ti pi -- parāmāsavippayuttā aparāmaṭṭhā ti pi.
     1508. Katame dhammā sārammaṇā?
     Catūsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ -- ime dhammā sārammaṇā.
     1509. Katame dhammā anārammaṇā?
     Rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā anārammaṇā.
     1510. Katame dhammā cittā?
     Cakkhuviññāṇaṃ, sotaviññāṇaṃ, ghānaviññāṇaṃ, jivhāviññāṇaṃ, kāyaviññāṇaṃ, manodhātu manoviññāṇadhātu -- ime dhammā cittā.
     1511. Katame dhammā no cittā?
     Vedanākkhandho,saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā no cittā.
     1512. Katame dhammā cetasika?
     Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho -- ime dhammā cetasikā.
     1513. Katame dhammā acetasikā?
     Cittañ ca rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā acetasikā.


[page 254]
254                     DHAMMA-SAṄGAṆI 1514.
     1514. Katame dhammā cittasampayuttā?
     Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho -- ime dhammā cittasampayuttā.
     1515. Katame dhammā cittavippayuttā?
     Rūpañ ca nibbānañ ca, ime dhammā cittavippayuttā. Cittaṃ na vattabbaṃ cittena sampayuttan ti pi cittena vippayuttan ti pi.
     1516. Katame dhammā cittasaṃsaṭṭhā?
     Vedanākkandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho -- ime dhammā cittasaṃsaṭṭhā.
     1517. Katame dhammā cittavisaṃsaṭṭhā?
     Rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā cittavisaṃsaṭṭhā.
     Cittaṃ na vattabbaṃ cittena saṃsaṭṭhan ti pi cittena visaṃsaṭṭhan ti pi.
     1518. Katame dhammā cittasamuṭṭhānā?
     Vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho,
kāyaviññatti vacīviññatti, yaṃ vā panaññaṃ pi atthi rūpaṃ cittajaṃ cittahetukaṃ cittasamuṭṭhānaṃ rūpāyatanaṃ saddāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ, phoṭṭabbāyatanaṃ,
ākāsadhātu, āpodhātu, rūpassa lahutā, rūpassa mudutā, rūpassa kammaññatā, rūpassa upacayo, rūpassa santati, kabaḷiṅkāro āhāro -- ime dhammā cittasamuṭṭhānā.
     1519. Katame dhammā no cittasamuṭṭhānā?
     Cittañ ca avasesañ ca rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā no cittasamuṭṭhānā.
     1520. Katame dhammā cittasahabhuno?
     Vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho kāyaviññatti vacīviññatti -- ime dhammā cittasahabhuno.
     1521. Katame dhammā no cittasahabhuno?
     Cittañ ca avasesañ ca rūpaṃ nibbānañ ca -- ime dhammā no cittasahabhuno.
     1522. Katame dhammā cittānuparivattino?
     Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho,
kāyaviññatti, vacīviññatti -- ime dhammā cittānuparivattino.
     1523. Katame dhammā no cittānuparivattino?
     Cittañ ca avasesañ ca rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā no cittānuparivattino.
     1524. Katame dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā?


[page 255]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 1535.                255
     Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho -- ime dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā.
     1525. Katame dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā?
     Cittañ ca rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā.
     1526. Katame dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno?
     Vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho -- ime dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno.
     1527. Katame dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno?
     Cittañ ca rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno.
     1528. Katame dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino?
     Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho -- ime dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino.
     1529. Katame dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino?
     Cittañ ca rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino.
     1530. Katame dhammā ajjhattikā?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . manāyatanaṃ -- ime dhammā ajjhattikā.
     1531. Katame dhammā bāhirā?
     Rūpāyatanaṃ . . . pe . . . dhammāyatanaṃ -- ime dhammā bāhirā.
     1532. Katame dhammā upādā?
     Cakkhāyatanaṃ . . . pe . . . kabaḷiṅkāro āhāro -- ime dhammā upādā.
     1533. Katame dhammā no upādā?
     Catūsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko, tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ cattāro ca mahābhūtā nibbānañ ca -- ime dhammā no upādā.
     1534. Katame dhammā upādiṇṇā?
     Tīsu bhummīsu vipāko yañ ca rūpaṃ kammassa katattā -- ime dhammā upādiṇṇā.
     1535. Katame dhammā anupādiṇṇā?


[page 256]
256                     DHAMMA-SAṄGAṆI 1535.
     Tīsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ, yañ ca rūpaṃ na kammassa katattā, cattāro maggā apariyāpannā cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañ ca -- ime dhammā anupādiṇṇā.
     1536. Katame dhammā upādānā?
     Cattāri upādānāni, kāmupādānaṃ diṭṭhupādānaṃ sīlabbatupādānaṃ attavādupādānaṃ -- kāmupādānaṃ aṭṭhasu lobhasahagatesu cittuppādesu uppajjati, diṭṭhupādānañ ca sīlabbatupādānañ ca attavādupādānañ ca catūsu diṭṭhigatasampayuttesu cittuppādesu uppajjanti -- ime dhammā upādānā.
     1537. Katame dhammā no upādānā?
     Ṭhapetvā upādāne avasesaṃ akusalaṃ catūsu bhummīsu kusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā no upādānā.
     1538. Katame dhammā upādāniyā?
     Tīsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ tīsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā upādāniyā.
     1539. Katame dhammā anupādāniyā?
     Cattāro maggā apariyāpannā cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañ ca -- ime dhammā anupādāniyā.
     1540. Katame dhammā upādānasampayuttā?
     Cattāro diṭṭhigatasampayuttā lobhasahagatacittuppādā, cattāro diṭṭhigatavippayuttā lobhasahagatacittuppādā, etth' uppannaṃ lobhaṃ ṭhapetvā -- ime dhammā upādānasampayuttā.
     1541. Katame dhammā upādānavippayuttā?
     Catūsu diṭṭhigatavippayuttalobhasahagatesu cittuppādesu uppanno lobho dve domanassasahagatacittuppādā vicikicchāsahagato cittuppādo uddhaccasahagato cittuppādo catūsu bhummīsu kusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā upādānavippayuttā.
     1542. Katame dhammā upādānā ceva upādāniyā ca?
     Tāneva upādānāni upādānā ceva upādāniyā ca.
     1543. Katame dhammā upādāniyā ceva no ca upādānā?
     Ṭhapetvā upādāne avasesaṃ akusalaṃ tīsu bhummīsu kusalaṃ tīsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā upādāniyā ceva no ca upādānā.


[page 257]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 1549.                257
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] Anupādāniyā dhammā na vattabbā upādānā ceva upādāniyā ti pi -- upādāniyā ceva no ca upādānā ti pi.
     1544. Katame dhammā upādānā ceva upādānasampayuttā ca?
     Yattha diṭṭhi ca lobho ca ekato uppajjanti -- ime dhammā upādānā ceva upādānasampayuttā ca.
     1545. Katame dhammā upādānasampayuttā ceva no ca upādānā?
     Aṭṭha lobhasahagatacittuppādā -- etth' uppanne upādāne ṭhapetvā -- ime dhammā upādānasampayuttā ceva no ca upādānā.
     Upādānavippayuttā dhammā na vattabbā upādānā ceva upādānasampayuttā ti pi -- upādānasampayuttā ceva no ca upādānā ti pi.
     1546. Katame dhammā upādānavippayuttā upādāniyā?
     Catūsu diṭṭhigatavippayuttalobhasahagatesu cittuppādesu uppanno lobho dve domanassasahagatā cittuppādā vicikicchāsahagato cittuppādo uddhaccasahagato cittuppādo tīsu bhummīsu kusalaṃ tīsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā upādānavippayuttā upādāniyā.
     1547. Katame dhammā upādānavippayuttā anupādāniyā?
     Cattāro maggā apariyāpannā cattāri sāmaññaphalāni nibānañ ca -- ime dhammā upādānavippayuttā anupādāniyā.
Upādānasampayuttā dhammā na vattabbā upādānavippayuttā upādāniyā ti pi -- upādānavippayuttā anupādāniyā ti pi.
     1548. Katame dhammā kilesā?
     Dasa kilesavatthūni, lobho, doso, moho, māno,diṭṭhi,
vicikicchā, thīnaṃ, uddhaccaṃ, ahirikaṃ, anottappaṃ.
Lobho aṭṭhasu lobhasahagatesu cittuppādesu uppajjati, doso dvīsu domanassasahagatesu cittuppādesu uppajjati, moho sabbākusalesu uppajjati, māno catūsu diṭṭhigatavippayuttalobhasahagatesu cittuppādesu uppajjati, diṭṭhi catūsu diṭṭhigatasampayuttesu cittuppādesu uppajjati, vicikicchā vicikicchāsahagatesu cittuppādesu uppajjati, thīnaṃ sasaṅkhārike akusale uppajjati, uddhaccañ ca ahirikañ ca anottappañ ca sabbākusalesu uppajjanti -- ime dhammā kilesā.
     1549. Katame dhammā no kilesā?


[page 258]
258                    DHAMMA-SAṄGAṆI 1549.
     Ṭhapetvā kilese avasesaṃ akusalaṃ catūsu bhummīsu kusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā no kilesā.
     1550. Katame dhammā saṅkilesikā?
     Tīsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ tīsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā saṅkilesikā.
     1551. Katame dhammā asaṅkilesikā?
     Cattāro maggā apariyāpannā cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañ ca -- ime dhammā asaṅkilesikā.
     1552. Katame dhammā saṅkiliṭṭhā?
     Dvādasa akusalacittuppādā -- ime dhammā saṅkiliṭṭhā.
     1553. Katame dhammā asaṅkiliṭṭhā?
     Catūsu bhummīsu kusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā asaṅkiliṭṭhā.
     1554. Katame dhammā kilesasampayuttā?
     Dvādasa akusalacittuppādā -- ime dhammā kilesasampayuttā.
     1555. Katame dhammā kilesavippayuttā?
     Catūsu bhummīsu kusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā kilesavippayuttā.
     1556. Katame dhammā kilesā ceya saṅkilesikā ca?
     Teva kilesā kilesā ceva saṅkilesikā ca.
     1557. Katame dhammā saṅkilesikā ceva no ca kilesā?
     Ṭhapetvā kilese avasesaṃ akusalaṃ tīsu bhummīsu kusalaṃ tīsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā saṅkilesikā ceva no ca kilesā.
Asaṅkilesikā dhammā na vattabbā -- kilesā ceva saṅkilesikā ti pi -- saṅkilesikā ceva no ca kilesā ti pi.
     1558. Katame dhammā kilesā ceva saṅkiliṭṭhā ca?
     Teva kilesā kilesā ceva saṅkiliṭṭhā ca.
     1559. Katame dhammā saṅkiliṭṭhā ceva no ca kilesā?
     Ṭhapetvā kilese avasesaṃ akusalaṃ -- ime dhammā saṅkiliṭṭhā ceva no ca kilesā. Asaṅkiliṭṭhā dhammā na vattabbā kilesā ceva saṅkiliṭṭhā ti pi, saṅkiliṭṭhā ceva no ca kilesā ti pi.


[page 259]
                          DHAMMA-SAṄGANI 1567.                259
     1560. Katame dhammā kilesā ceva kilesasampayuttā ca?
     Yattha dve tayo kilesā ekato uppajjanti -- ime dhammā kilesā ceva kilesasampayuttā ca.
     1561. Katame dhammā kilesasampayuttā ceva no ca kilesā?
     Ṭhapetvā kilese avasesaṃ akusalaṃ -- ime dhammā kilesasampayuttā ceva no ca kilesā. Kilesavippayuttā dhammā na vattabbā kilesā ceva kilesasampayuttā ti pi -- kilesasampayuttā ceva no ca kilesā ti pi.
     1562. Katame dhammā kilesavippayuttā saṅkilesikā?
     Tīsu bhummīsu kusalaṃ tīsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā kilesavippayuttā saṅkilesikā.
     1563. Katame dhammā kilesavippayuttā asaṅkilesikā?
     Cattāro maggā apariyāpannā cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañ ca -- ime dhammā kilesavippayuttā asaṅkilesikā.
     Kilesasampayuttā dhammā na vattabbā kilesavippayuttā saṅkilesikā ti pi, kilesavippayuttā asaṅkilesikā ti pi.
     1564. Katame dhammā dassanena pahātabbā?
     Cattāro diṭṭhigatasampayuttā vicikicchāsahagatā cittuppādā, ime dhammā dassanena pahātabbā, cattāro diṭṭhigatavippayuttā lobhasahagatā cittuppādā, dve domanassasahagatā cittuppādā -- ime dhammā siyā dassanena pahātabbā, siyā na dassanena pahātabbā.
     1565. Katame dhammā na dassanena pahātabbā?
     Uddhaccasahagato cittuppādo catūsu bhummīsu kusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā na dassanena pahātabbā.
     1566. Katame dhammā bhāvanāya pahātabbā?
     Uddhaccasahagato cittuppādo -- ime dhammā bhāvanāya pahātabbā.
     Cattāro diṭṭhigatavippayuttā lobhasahagatā cittuppādā, dve domanassasahagatā cittuppādā -- ime dhammā siyā bhāvanāya pahātabbā, siyā na bhāvanāya pahātabbā.
     1567. Katame dhammā na bhāvanāya pahātabbā?
     Cattāro diṭṭhigatasampayuttā cittuppādā, vicikicchāsahagato cittuppādo catūsu bhummīsu kusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ rūpañ ca nibbānañ ca --ime dhammā na bhāvanāya pahātabbā.


[page 260]
260                     DHAMMA-SAṄGAṆI 1568.
     1568. Katame dhammā dassanena pahātabbahetukā?
     Cattāro diṭṭhigatasampayuttā cittuppādā vicikicchāsahagato cittuppādo, etth' uppannaṃ mohaṃ ṭhapetvā -- ime dhammā dassanena pahātabbahetukā.
     Cattāro diṭṭhigatavippayuttā lobhasahagatā cittuppādā dve domanassasahagatacittuppādā -- ime dhammā siyā dassanena pahātabbahetukā, siyā na dassanena pahātabbahetukā.
     1569. Katame dhammā na dassanena pahātabbahetukā?
     Vicikicchāsahagato moho uddhaccasahagato cittuppādo catūsu bhummīsu kusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā na dassanena pahātabbahetukā.
     1570. Katame dhammā bhāvanāya pahātabbahetukā?
     Uddhaccasahagato cittuppādo etth' uppannaṃ mohaṃ ṭhapetvā -- ime dhammā bhāvanāya pahātabbahetukā. Cattāro diṭṭhigatavippayuttā lobhasahagatacittuppādā dve domanassasahagatā cittuppādā -- ime dhammā siyā bhāvanāya pahātabbahetukā, siyā na bhāvanāya pahātabbahetukā.
     1571. Katame dhammā na bhāvanāya pahātabbahetukā?
     Cattāro diṭṭhigatasampayuttā cittuppādā vicikicchāsahagato cittuppādo uddhaccasahagato moho catūsu bhummīsu kusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā na bhāvanāya pahātabbahetukā.
     1572. Katame dhammā savitakkā?
     Kāmāvacarakusalaṃ akusalaṃ kāmāvacarassa kusalassa vipākato ekādasa cittuppādā akusalassa vipākato dve, kiriyato ekādasa, rūpāvacarapaṭhamaṃ jhānaṃ kusalato ca vipākato ca kiriyato ca, lokuttarapaṭhamaṃ jhānaṃ kusalato ca vipākato ca, etth' uppannaṃ vitakkaṃ ṭhapetvā -- ime dhammā savitakkā.
     1573. Katame dhammā avitakkā?
     Dve pañca viññāṇāni rūpāvacaratikacatukkajjhānā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca, cattāro āruppā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca lokuttaratikacatukkajjhānā kusalato ca vipākato ca vitakko ca rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā avitakkā.
     1574. Katame dhammā savicārā?


[page 261]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 1579.                261
     Kāmāvacarakusalaṃ akusalaṃ kāmāvacarakusalassa vipākato ekādasa cittuppādā akusalassa vipākato dve, kiriyato ekādasa, rūpāvacaraekakadukajjhānā kusalato ca vipākato ca,
kiriyato ca, lokuttaraekakadukajhānā kusalato ca vipākato ca, etth' uppannaṃ vicāraṃ ṭhapetvā -- ime dhammā savicārā.
     1575. Katame dhammā avicārā?
     Dve pañca viññāṇāni rūpāvacaratikatikajhānā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca, cattāro āruppā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca, lokuttaratikatikajhānā kusalato ca vipākato ca vicāro ca rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā avicārā.
     1576. Katame dhammā sappītikā?
     Kāmāvacarakusalato cattāro somanassasahagatā cittuppādā akusalato cattāro, kāmāvacarakusalassa vipākato pañca,
kiriyato pañca, rūpāvacaradukatikajhānā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca, lokuttaradukatikajhānā kusalato ca vipākato ca, etth' uppannaṃ pītim ṭhapetvā -- ime dhammā sappītikā.
     1577. Katame dhammā appītikā?
     Kāmāvacarakusalato cattāro upekkhāsahagatā cittuppādā,
akusalā aṭṭha, kāmāvacarakusalassa vipākato ekādasa, akusalassa vipākato satta, kiriyato cha, rūpāvacaradukadukajhānā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca, cattāro āruppā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca lokuttaradukadukajhānā kusalato ca vipākato ca, pīti ca rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā appītikā.
     1578. Katame dhammā pītisahagatā?
     Kāmāvacarakusalato cattāro somanassasahagatā cittuppādā, akusalato cattāro, kāmāvacarakusalassa vipākato pañca,
kiriyato pañca, rūpāvacaradukatikajhānā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca, lokuttaradukatikajhānā kusalato ca vipākato ca,
etth' uppannaṃ pītiṃ ṭhapetvā -- ime dhammā pītisahāgatā.
     1579. Katame dhammā na pītisahagatā?
     kāmāvacarakusalato cattāro upekkhāsahagatacittuppādā akusalato aṭṭha kāmāvacarakusalassa vipākato ekādasa, akusalassa vipākato satta, kiriyato cha, rūpāvacaradukadukajhānā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca, cattāro āruppā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca,


[page 262]
262                     DHAMMA-SAṄGAṆI 1579.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...] lokuttaradukadukajhānā kusalato ca vipākato ca, pīti ca rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā na pītisahagatā.
     1580. Katame dhammā sukhasahagatā?
     Kāmāvacarakusalato cattāro somanassasahagatacittuppādā,
akusalato cattāro, kāmāvacarakusalassa vipākato cha, kiriyato pañca, rūpāvacaratikacatukkajhānā kusalato ca vipakato ca kiriyato ca, lokuttaratikacatukkajhānā kusalato ca vipākato ca, etth' uppannaṃ sukhaṃ ṭhapetvā -- ime dhammā sukhasahagatā.
     1581. Katame dhammā na sukhasahagatā?
     Kāmāvacarakusalato cattāro upekkhāsahagatā cittuppādā,
akusalato aṭṭha, kāmāvacarakusalassa vipākato dasa, akusalassa vipākato satta, kiriyato cha, rūpāvacaracatutthaṃ jhānaṃ kusalato ca vipākato ca kiriyato ca, cattāro āruppā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca, lokuttaracatutthaṃ jhānaṃ kusalato ca vipākato ca, sukhañ ca rūpañ ca nibbanañ ca -- ime dhammā na sukhasahagatā.
     1582. Katame dhammā upekkhāsahagatā?
     Kāmāvacarakusalato cattāro, upekkhāsahagatacittuppādā,
akusalato cha, kāmāvacarakusalassa vipākato dasa, akusalassa vipākato cha, kiriyato cha, rūpāvacaracatutthaṃ jhānaṃ kusalato ca vipākato ca kiriyato ca, cattāro āruppā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca, lokuttaracatutthaṃ jhānaṃ kusalato ca vipākato ca, etth' uppannaṃ upekkhaṃ ṭhapetvā -- ime dhammā upekkhāsahagatā.
     1583. Katame dhammā na upekkhāsahagatā?
     Kāmāvacarakusalato cattāro somanassasahagatacittuppādā,
akusalato cha, kāmāvacarakusalassa vipākato cha, akusalassa vipākato eko, kiriyato pañca, rūpāvacaratikacatukkajhānā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca, lokuttaratikacatukkajhānā kusalato ca vipākato ca upekkhā ca rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā na upekkhāsahagatā.
     1584. Katame dhammā kāmāvacarā?
     Kusalaṃ akusalaṃ sabbo kāmāvacarassa vipāko kāmāvacarakiriyāvyākataṃ -- sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā kāmāvacarā.
     1585. Katame dhammā na kāmāvacarā?


[page 263]
                          DHAMMA-SAṄGAṆI 1596.                263
     Rūpāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā -- ime dhammā na kāmāvacarā.
     1586. Katame dhammā rūpāvacarā?
     Rūpāvacaracatukkapañcakajhānā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca -- ime dhammā rūpāvacarā.
     1587. Katame dhammā na rūpāvacarā?
     Kāmāvacarā arūpāvacarā apariyāpannā -- ime dhammā na rūpāvacarā.
     1588. Katame dhammā arūpāvacarā?
     Cattāro āruppā kusalato ca vipākato ca kiriyato ca -- ime dhammā arūpāvacarā.
     1589. Katame dhammā na arūpāvacarā?
     Kāmāvacarā rūpāvacarā apariyāpannā -- ime dhammā na arūpāvacarā.
     1590. Katame dhammā pariyāpannā?
     Tīsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ tīsu bhummīsu vipākato tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā pariyāpannā.
     1591. Katame dhammā apariyāpannā?
     Cattāro maggā apariyāpannā cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañ ca -- ime dhammā apariyāpannā.
     1592. Katame dhammā niyyānikā?
     Cattāro maggā apariyāpannā -- ime dhammā niyyānikā.
     1593. Katame dhammā aniyyānikā?
     Tīsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā aniyyānikā.
     1594. Katame dhammā niyatā?
     Cattāro diṭṭhigatasampayuttacittuppādā dve domanassasahagatacittuppādā -- ime dhammā siyā niyatā, siyā aniyatā,
cattāro maggā apariyāpannā -- ime dhammā niyatā.
     1595. Katame dhammā aniyatā?
     Cattāro diṭṭhigatavippayuttalobhasahagatacittuppādā vicikicchāsahagato cittuppādo uddhaccasahagato cittuppādo tīsu bhummīsu kusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā aniyatā.
     1596. Katame dhammā sa-uttarā?
     Tīsu bhummīsu kusalaṃ akusalaṃ tīsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ sabbañ ca rūpaṃ -- ime dhammā sa-uttarā.


[page 264]
264                     DHAMMA-SAṄGAṆI 1596.
[... content straddling page break has been moved to the page above ...]
     1597. Katame dhammā anuttarā?
     Cattāro maggā apariyāpannā -- cattāri ca jhānabalāni ca nibbānañ ca -- ime dhammā anuttarā.
     1598. Katame dhammā saraṇā?
     Dvādasa akusalacittuppādā -- ime dhammā saraṇā.
     1599. Katame dhammā asaraṇā?
     Catūsu bhummīsu kusalaṃ catūsu bhummīsu vipāko tīsu bhummīsu kiriyāvyākataṃ rūpañ ca nibbānañ ca -- ime dhammā asaraṇā.
                Dhammasaṅgaṇippakaranī samattā.