Udana
Based on the edition by Paul Steinthal,
London : Pali Text Society 1885
(Reprinted 1948, 1982)


Input by the Dhammakaya Foundation, Thailand, 1989-1996
[GRETIL-Version vom 10.2.2015]


NOTICE
This file is (C) Copyright the Pali Text Society and the Dhammakaya Foundation, 2015.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.

These files are provided by courtesy of the Pali Text Society for
scholarly purposes only.
In principle they represent a digital edition (without revision or
correction) of the printed editions of the complete set of Pali
canonical texts published by the PTS. While they have been subject to a
process of checking, it should not be assumed that there is no
divergence from the printed editions and it is strongly recommended that
they are checked against the printed editions before quoting.



PLAIN TEXT VERSION
(In order to fascilitate word search, all annotations have been removed, 
and the line breaks of the printed edition have been converted into floating text.)



#<...># = BOLD
%<...>% = ITALICS
\<...>\ = REDLINE





___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  ā             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               į             231   
vocalic R               č             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ī             239   
velar N                 đ             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               Ĩ             165   
retroflex t             ņ             241   
retroflex T             ō             242   
retroflex d             ķ             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ų             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ũ             253   
visarga                 ū             254   

long e                  š             185   
long o                  ē             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf
and
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf

For further information see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm

___________________________________________________________________






#<[page 001]>#
%<                                 1>%
                              UDâNAũ.
          Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa.
                        VAGGA I. BODHIVAGGO.
     Evam me sutam. ekaü samayaü bhagavā Uruvelāyaü viharati najjā Nera¤jarāya tãre bodhirukkhamåle paņhamābhisambuddho. tena kho pana samayena bhagavā sattāhaü ekapallaīkena nisinno hoti vimuttisukhaü paņisaüvedã. atha kho bhagavā tassa sattāhassa accayena tamhā samādhimhā vuņņhahitvā rattiyā paņhamaü yāmaü paņiccasamuppādaü anulomaü sādhukaü manas' ākāsi iti: imasmiü sati idaü hoti, imass' uppādā idaü uppajjati, yadidaü: avijjāpaccayā saīkhārā, saīkhārapaccayā vi¤¤āõaü, vi¤¤āõapaccayā nāmaråpaü, {nāmaråpapaccayā} saëāyatanaü, saëāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taõhā, taõhāpaccayā upādānaü upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraõaü sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti. evam etassa dukkhakkhandhassa samudayo hotãti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      yadā have pātubhavanti dhammā ātāpino jhāyato brāhmaõassa,
      ath' assa kaīkhā vapayanti sabbā yato pajānāti sahetudhamman ti. ||1||


#<[page 002]>#
%<2                          UDâNAũ [I. 2].>%
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Uruvelāyaü viharati najjā Nera¤jarāya tãre bodhirukkhamåle paņhamābhisambuddho. tena kho pana samayena bhagavā sattāhaü ekapallaīkena nisinno hoti vimuttisukhaü paņisaüvedã. atha kho bhagavā tassa satthāhassa accayena tamhā samādhimhā vuņņhahitvā rattiyā majjhimaü yāmaü paņiccasamuppādaü paņilomaü sādhukaü manas' ākāsi iti: imasmiü asati idaü na hoti, imassa nirodhā idaü nirujjhati yadidaü:
avijjānirodhā saīkhāranirodho, saīkhāranirodhā vi¤¤āõanirodho, vi¤¤āõanirodhā nāmaråpanirodho, nāmaråpanirodhā saëāyatananirodho, saëāyatananirodhā phassanirodho, phassanirodhā vedanānirodho, vedanānirodhā taõhānirodho, taõhānirodhā upādānanirodho, upādānanirodhā bhavanirodho, bhavanirodhā jātinirodho, jātinirodhā jarāmaraõaü sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti. evam etassa dukkhakkhandhassa nirodho hotãti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      yadā have pātubhavanti dhammā ātāpino jhāyato brāhmaõassa
      ath' assa kaīkhā vapayanti sabbā yato khayaü paccayānaü avedã ti. ||2||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Uruvelāyaü viharati najjā Nera¤jarāya tãre bodhirukkhamåle paņhamābhisambuddho. tena kho pana samayena bhagavā sattāhaü ekapallaīkena nisinno hoti vimuttisukhaü {paņisaüvedã}. atha kho bhagavā tassa sattāhassa accayena tamhā samādhimhā vuņņhahitvā rattiyā pacchimaü yāmaü paticcasamuppādaü anulomaü paņilomaü sādhukaü manas' ākāsi iti. imasmiü sati idaü hoti, imass' uppādā idaü uppajjati; imasmiü asati idaü na hoti, imassa nirodhā idaü nirujjhati, yadidaü: avijjāpaccayā . . . (=  I,1) dukkhakkhandhassa samudayo hoti. avijjāya tv eva asesavirāganirodhā saīkhāranirodho . . . (=  I,2) dukkhakkhandhassa nirodho hotãti.


#<[page 003]>#
%<                          BODHI-VAGGA [I. 5].                 3>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      yadā have pātubhavanti dhammā ātāpino jhāyato brāhmaõassa,
      vidhåpayaü tiņņhati Mārasenaü {suriyo 'va} obhāsayam antalikkhan ti. ||3||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Uruvelāyaü viharati najjā Nera¤jarāya tãre Ajapālanigrodhe paņhamābhisambuddho. tena kho pana samayena bhagavā sattāhaü ekapallaīkena nisinno hoti vimuttisukhaü paņisaüvedã. atha kho bhagavā tassa sattāhassa accayena tamhā samādhimhā vuņņhāsi. atha kho a¤¤ataro huhuīkajātiko, brāhmaõo yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavatā saddhiü sammodi, sammodanãyaü kathaü sārāõãyaü vãtisāretvā ekamantaü aņņhāsi, ekamantaü ņhito kho so brāhmaõo bhagavantaü etad avoca: {kittāvatā} nu kho bho Gotama brāhmaõo hoti katame ca pana brāhmaõakārakā dhammā 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      yo brāhmano bāhitapāpadhammo nãhuhuīko nikkasāvo yatatto
      vedantagå vusitabrahmacariyo, dhammena so brāhmaõo brahmavādaü vadeyya,
      yass' ussadā n' atthi kuhi¤ci loke 'ti. ||4||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikass' ārāme. tena kho pana samayena āyasmā ca Sāriputto āyasmā ca Mahāmoggallāno āyasmā ca Mahākassapo āyasmā ca Mahākaccāyano āyasmā ca Mahākoņņhito āyasmā ca Mahākappino {āyasmā ca} Mahācundo āyasmā ca Anuruddho āyasmā ca Revato āyasmā ca Devadatto āyasmā ca ânando yena bhagavā, ten' upasaīkamiüsu.


#<[page 004]>#
%<4                       UDâNAũ [I. 5].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  addasā kho bhagavā te āyasmante dårato 'va āgacchante, disvāna bhikkhå āmantesi: ete bhikkhave brāhmaõā āgacchanti, ete bhikkhave brāhmaõā āgacchantãti.
evaü vutte a¤¤ataro brāhmaõajātiko bhikkhu bhagavantaü etad avoca: kittāvatā nu kho bhante brāhmaõo hoti katame ca pana brāhmaõakārakā dhammā 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyam velāyaü imaü udānaü udānesi:
      bāhitvā pāpake dhamme ye caranti sadā satā
      khãõasaüyojanā buddhā, te ve lokasmiü brāhmaõā 'ti. ||5||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Rājagahe viharati Veëuvane Kalandakanivāpe. tena kho pana samayena āyasmā Mahākassapo Pipphaliguhāyaü viharati, ābādhiko hoti dukkhito bāëhagilāno. atha kho āyasmā Mahākassapo aparena samayena tamhā ābādhā vuņņhāsi. atha kho āyasmato Mahākassapassa tamhā ābādhā vuņņhitassa etad ahosi: yannånāhaü Rājagahaü piõķāya paviseyyan ti. tena kho pana samayena pa¤camattāni devatāsatāni ussukkaü āpannāni honti āyasmato Mahākassapassa piõķapātapaņilābhāya. atha kho āyasmā Mahākassapo tāni pa¤camattāni devatāsatāni paņikkhipitvā pubbaõhasamayaü nivāsetvā pattacãvaram ādāya Rājagahaü piõķāya pāvisi yena daliddavisikhā kapaõavisikhā pesakāravisikhā. addasā kho bhagavā āyasmantaü Mahākassapaü Rājagahaü piõķāya carantaü yena daliddavisikhā kapaõavisikhā pesakāravisikhā. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      ana¤¤aposiü a¤¤ātaü dantaü sāre patiņņhitaü
      khãõāsavaü vantadosaü tam ahaü bråmi brāhmaõan ti. ||6||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Pāņaliyaü viharati Ajakalāpake cetiye Ajakalāpakassa yakkhassa bhavane. tena kho pana samayena bhagavā rattandhakāratimisāyaü abbhokāse nisinno hoti,


#<[page 005]>#
%<                         BODHI-VAGGA [I. 8].                 5>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  devo ca ekamekaü phusāyati. atha kho Ajakalāpako yakkho bhagavato bhayaü chambhitattaü lomahaüsaü uppādetukamo yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavato avidåre tikkhattuü akkulopakkulo ti akkulapakkulikaü akāsi: eso te samaõa pisāco 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
         yadā sakesu dhammesu pāragå hoti brāhmano,
         atha etam pisāca¤ ca bakkula¤ c' ātivattatã 'ti.||7||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā Saīgāmaji Sāvatthiü anuppatto hoti bhagavantaü dassanāya. assosi kho āyasmato Saīgamajissa purāõadutiyikā: ayyo Saīgāmaji Sāvatthiü anuppatto 'ti.
sā dārakam ādāya Jetavanam agamāsi. tena kho pana samayena āyasmā Saīgāmaji a¤¤atarasmiü rukkhamåle divāvihāraü nisinno hoti. atha kho āyasmato Saīgāmajissa purāõadutiyikā yena āyasmā Saīgāmaji ten' upasaīkami, upasaīkamitvā āyasmantaü Saīgāmajiü etad avoca: Khudda{putt'amhi,} samaõa posa man ti. evaü vutte āyasmā Saīgāmaji tuõhã ahosi dutiyam pi kho āyasmato Saīgāmajissa purāõadutiyikā āyasmantaü Saīgāmajiü etad avoca: Khuddaputtaü hi samaõa posa man ti. dutiyam pi kho āyasmā Saīgāmaji tuõhã ahosi. tatiyam pi kho āyasmato Saīgāmajissa purāõadutiyikā āyasmantaü Saīgāmajiü etad avoca:
khuddaputtaü hi samaõa posa man ti. tatiyam pi kho āyasmā Saīgāmaji tuõhã ahosi. atha kho āyasmato Saīgāmajissa purāõadutiyikā taü dārakaü āyasmato Saīgāmajissa purato nikkhipitvā pakkāmi: eso te samaõa putto, posa nan ti. atha kho āyasmā Saīgāmaji taü dārakaü neva olokesi nāpi ālapi. atha kho āyasmato Saīgāmajissa purāõadutiyikā avidåre gantvā apalokentã addas' āyasmantaü Saīgāmajiü taü dārakaü neva olokentaü nāpi ālapantaü,


#<[page 006]>#
%<6                         UDâNAũ [I. 8].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  disvān 'assā etad ahosi: na c' āyaü samaõo puttena pi atthiko 'ti tato patinivattitvā dārakaü ādāya pakkāmi. addasā kho bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena āyasmato Saīgāmajissa purāõadutiyikāya evaråpaü vippakāraü. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      āyantiü nābhinandati, pakkāmantiü na socati,
      saīgā Saīgāmajiü muttaü tam ahaü bråmi brāhmaõan ti. ||8||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Gayāyaü viharati Gayāsãse. tena kho pana samayena sambahulā jaņilā sãtāsu hemantikāsu rattãsu antaraņņhake himapātasamaye Gayāyaü ummujjanti pi nimujjanti pi ummujjanimujjaü pi karonti osi¤canti pi aggiü pi juhanti, iminā suddhãti.
addasā kho bhagavā te sambahule jaņile sãtāsu hemantikāsu rattãsu antaraņņhake himapātasamaye Gayāyaü ummujjante pi nimujjante pi ummujjanimujjaü karonte pi osi¤cante pi aggiü pi juhante iminā suddhãti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      na udakena suci hoti, bahv ettha nhāyatã jano,
      yamhi sacca¤ ca dhammo ca, so suci so ca brāhmano 'ti. ||9||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikass' ārāme. tena kho pana samayena Bāhiyo Dārucãriyo Suppārake paņivasati samuddatãre, sakkato hoti garukato hoti mānito påjito apacito lābhã cãvarapiõķapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaü. atha kho Bāhiyassa Dārucãriyassa {rahogatassa paņisallãnassa} evaü cetaso parivitakko udapādi: ye nu kho keci loke arahanto vā arahattamaggaü vā samāpannā ahaü tesaü a¤¤ataro 'ti. atha kho Bāhiyassa Dārucãriyassa purāõasālohitā devatā anukampikā atthakāmā Bāhiyassa Dārucãriyassa cetasā cetoparivitakkam a¤¤āya yena Bāhiyo Dārucãriyo ten' upasaīkami,


#<[page 007]>#
%<                          BODHI-VAGGA [I. 10]                7>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  upasaīkamitvā Bāhiyaü Dārucãriyaü etad avoca: neva kho tvaü Bāhiya arahā nāpi arahattamaggaü vā samāpanno, sā pi te paņipadā n' atthi, yāya tvaü arahā vā assa arahattamaggaü vā samāpanno 'ti. {atha ke} carahi sadevake loke arahanto vā arahattamaggaü vā samāpannā 'ti. atthi Bāhiya uttaresu janapadesu Sāvatthã nāma nagaraü. tattha so bhagavā etarahi viharati arahaü sammāsambuddho. so hi Bāhiya bhagavā arahā ceva arahattāya ca dhammaü desetãti. atha kho Bāhiyo Dārucãriyo tāya devatāya saüvejito tāvad eva Suppārakasmā pakkāmi, sabbattha ekarattiparivāsena yena bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikass' ārāme ten' upasaīkami. tena kho pana samayena sambahulā bhikkhå abbhokāse caīkamanti.
atha kho Bāhiyo Dārucãriyo yena te bhikkhå ten' upasaīkami, upasaīkamitvā te bhikkhå etad avoca: kahan nu kho bhante etarahi bhagavā viharati arahaü sammāsambuddho, dassanakām' amhā mayaü taü bhagavantaü arahantaü sammāsambuddhan ti. Antaragharaü paviņņho kho Bāhiya bhagavā piõķāyā 'ti. atha kho Bāhiyo Dārucãriyo taramānaråpo Jetavanā nikkhamitvā Sāvatthiü pavisitvā addasa bhagavantaü Sāvatthiyaü piõķāya carantaü pāsādikaü dassanãyaü {yatindriyaü} santamānasaü uttamadamathasamatham anuppattaü dantaü guttaü santindriyaü nāgaü, disvā yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavato pāde sirasā nipatitvā bhagavantaü etad avoca: desetu me bhante bhagavā dhammaü, desetu sugato dhammaü, yaü mama assa dãgharattaü hitāya sukhāyā 'ti. evaü vutte bhagavā Bāhiyaü Dārucãriyaü etad avoca: akālo kho tāva Bāhiya, pavitth' amhā piõķāyā 'ti. dutiyam pi kho Bāhiyo Dārucãriyo bhagavantaü etad avoca: dujjānaü kho pan' etaü bhante bhagavato vā jãvitantarāyānaü mayhaü vā jãvitantarāyānaü,


#<[page 008]>#
%<8                            UDâNAũ [I. 10].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  desetu me bhante . . . sukhāyā 'ti. dutiyam pi kho bhagavā Bāhiyaü Dārucãriyaü etad avoca: akālo . . . piõķāyā 'ti. tatiyam pi kho Bāhiyo Dārucãriyo bhagavantaü etad avoca: dujjānaü . . . desetu . . . sukhāyā 'ti. tasmāt iha te Bāhiya evaü sikkhitabbaü: diņņhe diņņhamattaü bhavissati, sute sutamattam bhavissati, mute mutamattaü bhavissati, vi¤¤āte vi¤¤ātamattaü bhavissatãti. eva¤ hi te Bāhiya sikkhitabbaü: yato kho te Bāhiya diņņhe diņņhamattaü bhavissati . . . vi¤¤āte vi¤¤ātamattaü bhavissati, tato tvaü Bāhiya na tattha, yato tvaü Bāhiya nev 'attha, tato tvaü Bāhiya nev' idha na huraü na ubhayamantarena, es' ev' anto dukkhassā 'ti. atha kho Bāhiyassa Dārucãriyassa bhagavato imāya saükhittāya dhammadesanāya tāvad eva anupādāya āsavehi cittaü vimucci. atha kho bhagavā Bāhiyaü Dārucãriyaü iminā saükhittena ovādena ovaditvā pakkāmi. atha kho acirapakkantassa bhagavato Bāhiyaü Dārucãriyaü gāvã taruõavacchā adhipātetvā jãvitā voropesi. atha kho bhagavā Sāvatthiyaü piõķāya caritvā pacchābhattaü piõķapātapaņikkanto sambahulehi bhikkhåhi saddhiü nagaramhā nikkhamitvā addasa Bāhiyaü Dārucãriyaü kālaīkataü, disvāna bhikkhå āmantesi: gaõhatha bhikkhave Bāhiyassa Dārucãriyassa sarãrakaü, ma¤cakaü āropetvā nãharitvā jhāpetha thåpa¤ c' assa karotha, sabrahmacārã vo bhikkhave kālaīkato 'ti. evaü bhante 'ti kho te bhikkhå bhagavato paņisuõitvā Bāhiyassa Dārucãriyassa sarãrakaü {gaõhitvā} ma¤cakaü āropetvā nãharitvā jhāpetvā thåpa¤ c' assa karitvā yena bhagavā ten' upasaīkamiüsu, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdiüsu, ekamantaü nisinnā kho te bhikkhå bhagavantaü etad avocuü; daķķhaü bhante Bāhiyassa Dārucãriyassa sarãraü thåpo c' assa kato. tassa kā gati ko abhisamparāyo 'ti. paõķito bhikkhave Bāhiyo Dārucãriyo paccapādi dhammass' ānudhammaü, na ca maü dhammādhikaraõaü viheseti,


#<[page 009]>#
%<                          BODHI-VAGGA [I. 10].                9>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  parinibbuto bhikkhave Bāhiyo Dārucãriyo 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
         yattha āpo ca paņhavã tejo vāyo na gādhati,
         na tattha sukkā jotanti ādicco na ppakāsati,
         na tattha candimā bhāti tamo tattha na vijjati.
         yadā ca {attanā vedi} muni monena brāhmaõo,
         atha råpā aråpā ca sukhadukkhā pamuccatãti. ||10||
         ayam pi udāno vutto bhagavatā iti me sutan ti.
                          Bodhivaggo paņhamo.
     tatra uddānaü bhavati:
        tayo ca bodhi, nigrodho te therā Kassapena ca
        Pāņalã Saīgāmaji jaņilā Bāhiyena te dasā 'ti. ||


#<[page 010]>#
%<                                    10>%
                         VAGGA II. MUCALINDAVAGGO.
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Uruvelāyaü viharati najjā Nera¤jarāya tãre Mucalindamåle paņhamābhisambuddho. tena kho pana samayena bhagavā sattāhaü ekapallaīkena nisinno hoti vimuttisukhaü {paņisaüvedã}. tena kho pana samayena mahāakālamegho udapādi, sattāhavaddalikā sãtavātā duddinã. atha kho Mucalindo nāgarājā sakabhavanā nikkhamitvā bhagavato kāyaü sattakkhattuü bhogehi parikkhipitvā upari muddhani mahantaü phaõaü vihacca aņņhāsi: mā bhagavantaü sãtaü. mā bhagavantaü uõhaü, mā bhagavantaü {ķaüsamakasavātātapasiriüsapasamphass}o 'ti. atha kho bhagavā tassa sattāhassa accayena tamhā samādhimhā vuņņhāsi. atha kho Mucalindo nāgarājā viddhaü vigatavalāhakaü devaü viditvā bhagavato kāyā bhoge viniveņhetvā sakavaõõaü paņisaüharitvā mānavakavaõõaü abhinimminitvā bhagavato purato aņņhāsi pa¤jaliko bhagavantaü namassamāno. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        sukho viveko tuņņhassa sutadhammassa passato,
        avyāpajjhaü sukhaü loke pāõabhåtesu saüyamo.
        sukhā virāgatā loke kāmānaü samatikkamo,
        asmimānassa yo vinayo etaü ve paramaü sukhan ti. ||1||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena sambahulānaü bhikkhånaü pacchābhattaü piõķapātapaņikkantānaü upaņņhānasālāyaü sannisinnānam sannipatitānaü ayam antarākathā udapādi:


#<[page 011]>#
%<                       MUCALINDA-VAGGA [II. 3].            11>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  ko nu kho āvuso imesaü dvinnaü rājånaü mahaddhanataro vā mahābhogataro vā mahākosataro vā mahāvijitataro vā mahavāhanataro vā mahabbalataro vā mahiddhikataro vā mahānubhāvataro vā rājā vā Māgadho Seniyo Bimbisāro rājā vā Pasenadi Kosalo 'ti. aya¤ carahi tesaü bhikkhånaü antarākathā hoti vippakatā. atha kho bhagavā sāyaõhasamayaü patisallānā vuņņhito yen' upaņņhānasālā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā pa¤¤atte āsane nisãdi, nisajja kho bhagavā bhikkhå āmantesi: kāyā nu 'ttha bhikkhave etarahi kathāya sannisinnā sannipatitā kā ca pana vo antarākathā vippakatā 'ti. idha bhante amhākam pi pacchābhattaü . . . udapādi . . . Pasenadi Kosalo 'ti. ayaü kho no bhante antarākathā vippakatā. atha kho bhagavā anuppatto 'ti. na khv etaü bhikkhave tumhākaü paņiråpaü kulaputtānaü saddhāya agārasmā anagāriyaü pabbajitānaü, yaü tumhe evaråpiü kathaü katheyyātha; sannipatitānaü vo bhikkhave dvayaü karaõãyaü dhammikathā ariyo vā tuõhãbhāvo 'ti. atha kho bhagavā etaü atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        yaü ca kāmasukhaü loke yaü c' idaü diviyaü sukhaü
        taõhakkhayasukhassa te kalaü n' agghanti soëasin ti. ||2||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikass' ārāme. tena kho pana samayena sambahulā kumārakā antarā ca Sāvatthiü antarā ca Jetavanaü ahiü daõķena hananti. atha kho bhagavā pubbaõhasamayaü nivāsetvā pattacãvaram ādāya Sāvatthiü piõķāya pāvisi. addasā kho bhagavā sambahule kumārake antarā ca Savatthiü antarā ca Jetavanaü ahiü daõķena hanante.


#<[page 012]>#
%<12                            UDâNAũ [II. 3].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  atha kho bhagavā etaü atthaü viditvā tayaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      {sukhakāmāni bhåtāni} yo daõķena vihiüsati 
      attano sukham esāno, pecca so na labhate sukhaü.
      sukhakāmāni bhåtāni yo daõķena na hiüsati
      attano sukham esāno, pecca so labhate sukhan ti. ||3||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena bhagavā sakkato hoti garukato hoti mānito påjito apacito lābhã cãvarapiõķapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaü [compare I.10], bhikkhusaügho pi sakkato hoti . . . pe . . . parikkhārānaü; a¤¤atitthiyā pana {paribbājakā} asakkatā honti agarukatā amānitā apåjitā na apacitā na lābhino cãvarapiõķapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaü. atha kho te a¤¤atitthiyā paribbājakā bhagavato sakkāraü asahamānā bhikkhusaüghassa ca gāme ca ara¤¤e ca bhikkhå disvā asabbhāhi pharusāhi vācāhi akkosanti paribhāsanti {rosenti} {vihesenti}. atha kho sambahulā bhikkhå yena bhagavā ten' upasaīkamiüsu, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdiüsu, ekamantaü nisinnā kho te bhikkhå bhagavantaü etad avocuü: etarahi bhante bhagavā sakkato garukato . . . pe . . . parikkhārānaü, bhikkhusaügho pi sakkato garukato . . . pe . . . parikkhārānaü, a¤¤atitthiyā pana paribbājakā asakkatā agarukatā . . . pe . . . parikkhārānaü.
atha kho te bhante a¤¤atitthiyā paribbājakā bhagavato sakkāraü . . . pe . . . {vihesentãti}. atha kho bhagavā etam atthaü viditva tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
         gāme ara¤¤e sukhadukkhaphuņņho
         nev' attato no parato dahetha,
         phusanti phassā upadhiü paņicca,
         {niråpadhiü} kena phuseyyuü phassā 'ti. ||4||


#<[page 013]>#
%<                    MUCALINDA-VAGGA [II. 6].                 13>%
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena a¤¤ataro Icchānaīgalako upāsako Sāvatthiü anuppatto hoti kenacid eva karaõãyena. atha kho so upāsako Sāvatthiyaü taü karaõãyaü tãretvā yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinnaü kho taü upāsakaü bhagavā etad avoca: cirassaü kho tvaü upāsaka imaü pariyāyaü akāsi, yadidam idh' āgamanāyā 'ti. cirapaņikāhaü bhante bhagavantaü dassanāya upasaīkamitukāmo api c' āhaü kehici kiccakaraõãyehi vyāvaņo ev' āhaü n' āsakkhiü bhagavantaü dassanāya upasaīkamitun ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
         sukhaü vata tassa na hoti ki¤ci
         saīkhātadhammassa bahussutassa,
         saki¤canaü passa viha¤¤amānaü,
         jano janamhi paņibandharåpo. ||5||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena a¤¤atarassa paribbājakassa daharā māõavikā pajāpatã hoti gabbhinã upavija¤¤ā. atha kho sā paribbājikā taü paribbājakaü etad avoca: gaccha tvaü brāhmaõa telaü āhara, yaü me vijātāya bhavissatãti. evaü vutte so paribbājako taü paribbājikaü etad avoca: kuto pan' āhaü bhotiyā telaü āharāmãti. dutiyam pi kho sā paribbājikā taü paribbājakaü etad avoca: gaccha tvaü brāhmaõa, telaü āhara yaü me vijātāya bhavissatãti. dutiyam pi kho so paribbājako taü paribbājikaü etad avoca: kuto pan' āhaü bhotiyā telaü āharāmãti. tatiyam pi kho sā paribbājikā taü paribbājakaü etad avoca: gaccha tvaü brāhmaõa telaü āhara, yaü me vijātāya bhavissatãti. tena kho pana samayena ra¤¤o Pasenadissa Kosalassa koņņhāgāre samaõassa vā {brāhmaõassa} vā sappissa vā telassa vā yāvadatthaü pātuü dãyati no nãharituü.


#<[page 014]>#
%<14                       UDâNAũ [II. 6].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  atha kho tassa paribbājakassa etad ahosi:
ra¤¤o kho pana Pasenadissa . . . nãharituü. yannån' āhaü ra¤¤o Pasenadissa Kosalassa koņņhāgāraü gantvā {telassa} yāvadatthaü pivitvā gharaü āgantvā uggiritvāna dadeyyaü, yaü imissā vijātāya bhavissatãti. atha kho so paribbājako ra¤¤o Pasenadissa Kosalassa koņņhāgāraü gantvā telassa yāvadatthaü pivitv' āgāraü gantvā n' eva sakkoti uddhaü kātuü na pana adho. so dukkhāhi tibbāhi kharāhi kaņukāhi vedanāhi phuņņho āvaņņati parivaņņati ca. atha kho bhagavā pubbaõhasamayaü nivāsetvā pattacãvaram ādāya Sāvatthim piõķāya pāvisi. addasā kho bhagavā taü paribbājakaü dukkhāhi tibbāhi kharāhi kaņukāhi vedanāhi phuņņhaü āvaņņamānaü parivaņņamānaü. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyam velāyaü imaü udānaü udānesi:
      sukhino vata ye aki¤canā, vedaguno hi janā aki¤canā,
      saki¤canaü passa viha¤¤amānaü, jano janamhi paņibandhacitto. ||6||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena a¤¤atarassa upāsakassa ekaputtako piyo manāpo kālaīkato hoti. atha kho sambahulā upāsakā allavatthā allakesā divādivassa yena bhagavā ten' upasaīkamiüsu, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdiüsu, ekamantaü nisinne kho te upāsake bhagavā etad avoca: kin nu tumhe upāsakā allavatthā allakesā idh' upasaīkamantā divādivassā 'ti. evaü vutte so upāsako bhagavantaü etad avoca: mayhaü kho bhante ekaputtako piyo manāpo kālaīkato, tena mayaü allavatthā allakesā idh' upasaīkamantā divādivassā 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:


#<[page 015]>#
%<                      MUCALINDA-VAGGA [II 8].                15>%
      {piyaråpāsātagathitāse} ve devakāyā puthumanusā ca
      aghāvino parijunnā maccurājassa vasaü gacchanti
      ye ve divā ca ratto ca appamattā jahanti piyaråpaü,
      te ve khaõanti aghamålaü maccuno āmisaü durativattan ti. ||7||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Kuõķiyāyaü viharati Kuõķiņņhānavane. tena kho pana samayena Suppavāsā Koliyadhãtā satta vassāni gabbhaü dhāreti sattāhaü måëhagabbhā. sā dukkhāhi tibbāhi kharāhi kaņukāhi vedanāhi phuņņhā tãhi vitakkehi adhivāseti: sammāsambuddho vata bho bhagavā, yo imassa evaråpassa dukkhassa pahānāya dhammaü deseti, suppaņipanno vata tassa bhagavato sāvakasaügho, yo imassa evaråpassa dukkhassa pahānāya paņipanno, susukhaü vata nibbānaü yadidaü evaråpaü dukkhaü na saüvijjatã 'ti. atha kho Suppavāsā Koliyadhãtā sāmikaü āmantesi: ehi tvaü ayyaputta, yena bhagavā ten' upasaīkama, upasaīkamitvā mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandāhi, appābādhaü appātaīkaü lahuņņhānaü balaü phāsuvihāraü puccha: Suppavāsā bhante Koliyadhãtā bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaü appātaīkaü lahuņņhānaü balaü phāsuvihāraü pucchatã 'ti. eva¤ ca vadehi: Suppavāsā bhante Koliyadhãtā satta vassāni . . . pe . . . måëhagabbhā. sā dukkhāhi . . . pe . . . adhivāseti: sammāsambuddho vata bho bhagavā . . . pe . . . saüvijjatã 'ti. paraman ti so Koliyaputto Suppavāsāya Koliyadhãtāya paņissutvā yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü aņņhāsi, ekamantaü ņhito kho Koliyaputto bhagavantaü etad avoca:
Suppavāsā bhante Koliyadhãtā bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaü . . . phāsuvihāraü pucchati eva¤ ca vadati:
Suppavāsā bhante Koliyadhãtā satta vassāni . . . pe . . .


#<[page 016]>#
%<16                            UDâNAM [II. 8].>%
måëhagabbhā. sā . . . pe . . . adhivāseti. . . . pe . . . saüvijjatã 'ti. sukhinã hotu Suppavāsā Koliyadhãtā arogā arogaü puttaü vijāyatå 'ti. saha vacanā ca pana bhagavato Suppavāsā Koliyadhãtā sukhinã arogā arogaü puttaü vijāyi.
evaü bhante 'ti kho so Koliyaputto bhagavato bhāsitaü abhinanditvā anumoditvā uņņhāy' āsanā bhagavantaü abhivādetvā padakkhiõaü katvā yena sakaü gharaü tena paccāyāsi. addasā kho Koliyaputto Suppavāsaü Koliyadhãtaraü sukhiniü arogaü arogaü puttaü vijātaü, disvān' assa etad ahosi: acchariyaü vata bho, abbhutaü vata bho tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā, yatra hi nām' ayaü Suppavāsā Koliyadhãtā saha vacanā pana bhagavato sukhinã arogā arogaü puttaü vijāyatã 'ti attamano pamudito pãtisomanassajāto ahosi. atha kho Suppavāsā Koliyadhãtā sāmikaü āmantesi: ehi tvaü ayyaputta, yena bhagavā ten' upasaīkama, upasaīkamitvā mama vacanena bhagavato pāde sirasā vadāhi:
Suppavāsā bhante Koliyadhãtā bhagavato pāde sirasā vandatã 'ti. eva¤ ca vadehi: Suppavāsā bhante Koliyadhãtā satta vassāni gabbhaü dhāresi sattāhaü måëhagabbhā. sā etarahi sukhinã arogā arogaü puttaü vijātā, sā sattāhaü bhikkhusaüghaü bhattena nimanteti. adhivāsetu kira bhante bhagavā Suppavāsāya Koliyadhãtāya satta bhattāni saddhiü bhikkhusaüghenā 'ti. paraman ti kho so Koliyaputto Suppavāsāya Koliyadhãtāya paņissutvā yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinno kho so Koliyaputto bhagavantaü etad avoca: Suppavāsā bhante Koliyadhãtā bhagavato pāde sirasā vandati eva¤ ca vadeti: Suppavāsā . . . pe . . . måëhagabhā. sā etarahi sukhinã . . . pe . . . bhikkhusaüghenā 'ti.
     tena kho pana samayena a¤¤atarena upāsakena buddhapamukho bhikkhusaügho svātanāya bhattena nimantito hoti.
so ca upāsako āyasmato Mahāmoggallānassa upaņņhāko hoti. atha kho bhagavā āyasmantaü Mahāmoggallānaü āmantesi: ehi tvaü Moggallāna, yena so upāsako ten' upasaīkama,


#<[page 017]>#
%<                      MUCALINDA-VAGGA [II. 8].              17>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  upasaīkamitvā taü upāsakaü evaü vadehi: Suppavāsā āvuso Koliyadhãtā . . . pe . . . måëhagabbhā. sā etarahi . . . pe . . . nimantesã 'ti karotu Suppavāsā Koliyadhãtā satta bhattāni, pacchā so karissati tuyh' eso upaņņhāko 'ti. evaü bhante 'ti kho āyasmā Mahāmoggallāno bhagavato paņissutvā yena so upāsako ten' upasaīkami, upasaīkamitvā taü upāsakaü etad avoca: Suppavāsā āvuso . . . pe . . . nimantesã 'ti. Karotu . . . pe . . . bhattāni, pacchā tvaü karissasã 'ti. sace me bhante ayyo Mahāmoggallāno tiõõaü dhammānaü pāņibhogo bhogāna¤ ca jãvitassa ca saddhāya ca, karotu Suppavāsā Koliyadhãtā satta bhattāni, pacchā 'haü karissāmã 'ti. dvinnaü kho tesaü āvuso dhammānaü pāņibhogo bhogāna¤ ca jãvitassa ca, saddhāya pana tvaü yeva pāņibhogo 'ti. sace me bhante ayyo Mahāmoggallāno dvinnaü dhammānaü pāņibhogo bhogāna¤ ca jãvitassa ca, karotu . . . karissāmã 'ti. atho kho āyasmā Mahāmoggallāno taü upāsakaü sa¤¤āpetvā yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü etad avoca: sa¤¤atto bhante so upāsako mayā, karotu Suppavāsā {Koliyadhãtā} satta bhattāni pacchā so karissatã 'ti.
atha kho Suppavāsā Koliyadhãtā sattāhaü buddhapamukhaü bhikkhusaüghaü paõãtena khādaniyena bhojaniyena sahatthā santappesi sampavāresi, taü ca dārakaü bhagavantaü vandāpesi sabba¤ ca bhikkhusaüghaü. atha kho āyasmā Sāriputto taü dārakaü etad avoca: kacci te dāraka khamanãyaü, kacci yāpanãyaü, kacci na ki¤ci dukkhan ti.
kuto me bhante Sāriputta khamanãyaü, kuto yāpanãyaü.
satta vassāni me lohitakumbhiyā vuņņhānã 'ti. atha kho Suppavāsā Koliyadhãtā: putto me Dhammasenāpatinā saddhiü mantetã 'ti attamanā pamuditā pãtisomanassajātā ahosi.
atha kho bhagavā Suppavāsaü Koliyadhãtaraü etad avoca:
iccheyyāsi tvaü Suppavāse a¤¤aü pi evaråpam puttan ti.
iccheyyām' āhaü bhagavā a¤¤āni pi evaråpāni satta puttānã 'ti.


#<[page 018]>#
%<18                            UDâNAũ [II. 8].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        asātaü sātaråpena piyaråpena appiyaü
        dukkhaü sukhassa råpena pamattam ativattatã 'ti. ||8||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Pubbārāme Migāramātu pāsāde. tena kho pana samayena Visākhāya Migāramātuyā kocid eva attho ra¤¤e Pasenadimhi Kosale paņibandho hoti. taü rājā Pasenadi Kosalo na yathādhippāyaü tãreti. atha kho Visākhā Migāramātā divādivase yeva yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinnaü kho Visākhaü Migāramātaraü bhagavā etad avoca: handa kuto nu tvaü Visākhe āgacchasi divādivassā 'ti. idha me bhante kocid eva attho . . . pe . . . tãreti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü {imaü} udānaü udānesi:
        sabbaü paravasaü dukkhaü, sabbaü issariyaü sukhaü,
        sādhāraõe viha¤¤anti, yogā hi duratikkamā 'ti. ||9||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Anupiyāyaü viharati Ambavane. tena kho pana {samayena} āyasmā Bhaddiyo Kāligodhāya putto ara¤¤agato pi rukkhamålagato pi su¤¤āgāragato pi abhikkhaõaü udānaü udānesi:
aho sukhaü aho sukhan ti. assosuü kho sambahulā bhikkhå āyasmato Bhaddiyassa Kāligodhāya puttassa ara¤¤agatassa pi rukkhamålagatassa pi su¤¤āgāragatassa pi abhikkhanaü udānam udānentassa: aho sukhaü aho sukhan ti. sutvāna tesaü etad ahosi: nissaüsayaü kho āvuso āyasmā Bhaddiyo Kāligodhāya putto anabhirato brahmacariyaü carati {yaü'sa} pubbe agārikabhåtassa rajjasukhaü. so tam anussaramāno ara¤¤agato pi


#<[page 019]>#
%<                      MUCALINDA-VAGGA [II. 10].              19>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  . . . abhikkhaõaü udānam udānesi: aho sukhaü aho sukhan ti. atha kho sambahulā bhikkhå yena bhagavā ten' {upasaīkamiüsu}, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdiüsu, ekamantaü nisinnā kho te bhikkhå bhagavantaü etad avocuü: āyasmā bhante Bhaddiyo Kāëigodhāya putto ara¤¤agato pi . . . udānesi:
aho sukhaü aho sukhan ti. nissaüsayaü kho Bhaddiyo Kāëigodhāya putto anabhirato . . . pe . . . aho sukhan ti.
atha kho bhagavā a¤¤ataraü bhikkhuü āmantesi: ehi tvaü bhikkhu, mama vacanena Bhaddiyaü bhikkhuü āmantehi:
satthā taü āvuso Bhaddiya āmantetã 'ti. evaü bhante 'ti kho so bhikkhu bhagavato paņissutvā yen' āyasmā Bhaddiyo Kāëigodhāya putto ten' upasaīkami, upasaīkamitvā āyasmantaü Bhaddiyaü Kāëigodhāya puttaü etad avoca: satthā taü āvuso Bhaddiya āmantetã 'ti. evaü āvuso 'ti kho āyasmā Bhaddiyo Kāëigodhāya putto tassa bhikkhuno paņissutvā yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinnaü kho āyasmantaü Bhaddiyaü Kāëigodhāya puttaü bhagavā etad avoca: saccaü kira tvaü Bhaddiya ara¤¤agato pi . . . sukhan ti. evaü bhante 'ti. kaü pana tvaü Bhaddiya atthavasaü sampassamāno ara¤¤agato . . . sukhan ti. pubbe me bhante agārikabhåtassa rajjasukhaü karontassa anto pi antepure rakkhā susaüvihitā ahosi bahi pi antepure rakkhā susaüvihitā ahosi. anto pi nagare rakkhā susaüvihitā ahosi bahi pi nagare rakkhā susaüvihitā ahosi. anto pi janapade rakkhā susaüvihitā ahosi bahi pi janapade rakkhā susaüvihitā ahosi. so kho ahaü bhante evaü rakkhito gopito santo bhãto ubbiggo ussaīkã utrasto vihāsiü etarahi kho pan' āhaü bhante ara¤¤agato pi rukkhamålagato pi su¤¤āgāragato pi ekako abhãto anubbiggo anussaīkã anutrasto {appossukko} pannalomo paradavutto migabhåtena cetasā viharāmi.
imaü kho ahaü bhante atthavasaü sampassamāno ara¤¤agato


#<[page 020]>#
%<20                          UDâNAũ [II. 10].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  . . . pe . . . udānesiü: . . . sukhan ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      yass' antarato na santi kopā, itibhavābhavata¤ ca vãtivatto,
      taü vigatabhayaü sukhiü asokaü devā n' ānubhavanti dassanāyā 'ti. ||10||
         Mucalindavaggo dutiyo. tass' uddānam:
         Mucalindo, rājā, daõķena, sakkāro upāsakena ca gabbhinã, ekaputto ca, Suppavāsā, Visākhā ca Kāëigodhāya Bhaddiyo 'ti.


#<[page 021]>#
%<                                 21>%
                        VAGGA III. NANDAVAGGO.
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena a¤¤ataro bhikkhu bhagavato avidåre nisinno hoti pallaīkaü ābhujitvā ujuü kāyaü paõidhāya purāõakammavipākajaü dukkhaü tippaü kharaü kaņukaü vedanaü adhivāsento sato sampajāno aviha¤¤amāno. addasā kho bhagavā taü bhikkhuü avidåre nisinnaü pallaīkaü ābhujitvā . . . pe . . . vedanaü adhivāsentaü sataü {sampajānaü} aviha¤¤āmānaü. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      sabbakammajahassa bhikkhuno dhunamānassa purekataü rajaü
      amamassa ņhitassa tādino attho n' atthi janaü lapetave 'ti. ||1||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā Nando bhagavato bhātā mātucchāputto sambahulānaü bhikkhånaü evam āroceti: anabhirato ahaü āvuso brahmacariyaü carāmi, na sakkomi brahmacariyaü sandhāretuü, sikkhaü paccakkhāya hãnāy' āvattissāmã 'ti.
atha kho a¤¤ataro bhikkhu yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinno kho so bhikkhu bhagavantaü etad avoca:
āyasmā bhante Nando bhagavato bhātā mātucchāputto sambahulānaü bhikkhånaü evam āroceti: anabhirato . . . pe


#<[page 022]>#
%<22                       UDâNAũ [III. 2].>%
 . . . āvattissāmã 'ti. atha kho bhagavā a¤¤ataraü bhikkhuü
āmantesi: ehi tvaü bhikkhu mama vacanena Nandaü bhikkhuü āmantehi: satthā taü āvuso Nanda āmantetã 'ti.
evam bhante 'ti kho so bhikkhu bhagavato paņissutvā yen' āyasmā Nando ten' upasaīkami, upasaīkamitvā āyasmantaü Nandaü etad avoca: satthā taü āvuso Nanda āmantetã 'ti.
evam āvuso 'ti kho āyasmā Nando tassa bhikkhuno paņissutvā yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinnaü kho āyasmantaü Nandaü bhagavā etad avoca: saccaü kira tvaü Nanda sambahulānaü bhikkånaü evam ārocesi: anabhirato . . . pe . . . āvattissāmã 'ti. evaü bhante 'ti. kissa pana tvaü Nanda anabhirato brahmacariyaü carasi, na sakkosi brahmacariyaü sandhāretuü, sikkhaü paccakkhāya hãnāy' āvattissasã 'ti. Sākiyānã (maü) bhante janapadakalyāõã gharā nikkhamantaü upaķķhullikhitehi kesehi apaloketvā maü etad avoca; tuvaņaü kho ayyaputta āgaccheyyāsã 'ti.
so kho ahaü bhante tam anussaramāno anabhirato brahmacariyaü carāmi, na sakkomi brahmacariyaü sandhāretuü . . . āvattisāmã 'ti. atha kho bhagavā āyasmantaü Nandaü bāhāya gahetvā seyyathā pi nāma balavā puriso sammi¤jitaü vā bāhaü pasāreyya pasāritaü vā bāhaü sammi¤jeyya, evamevaü Jetavane antarahito devesu tāvatiüsesu pātur āhosi.
tena kho pana samayena pa¤camattāni accharāsatāni Sakkassa devānam indassa upaņņhānaü āgatāni honti Kakuņapādinã 'ti. tena kho bhagavā āyasmantaü Nandaü āmantesi: passasi no tvaü Nanda imāni pa¤ca accharāsatāni Kakuņapādinã 'ti. evaü bhante 'ti. kim ma¤¤asi Nanda katamā nu kho abhiråpatarā vā dassanãyatarā vā pāsādikatarā vā Sākiyānã vā janapadakalyāõã imāni vā pa¤ca accharāsatāni Kakuņapādinã 'ti. seyyathā pi bhante paluņņhamakkatã kaõõanāsacchinnā, evameva kho bhante Sākiyānã janapadakalyāõã imesaü pa¤cannaü accharāsatānaü upanidhāya saīkhyaü pi na upeti {kalabhāgaü} pi na upeti {upanidhiü} pi na upeti.


#<[page 023]>#
%<                          NANDA-VAGGA [III. 2].             23>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  atha kho imāni pa¤ca accharāsatāni abhiråpatarāni c' eva dassanãyatarāni ca pāsādikatarāõi cā 'ti. abhirama Nanda abhirama Nanda, ahan te pāņibhogo pa¤cannaü accharāsatānaü paņilābhāya Kakuņapādinãnan ti.
sace me bhante bhagavā pāņibhogo pa¤cannaü accharāsatānaü paņilābhāya Kakuņapādinãnan ti, abhiramissām' ahaü bhante bhagavā brahmacariye 'ti. atha kho bhagavā āyasmantaü Nandaü bāhāya gahetva seyyathā . . . pe . . . sammi¤jeyya, evamevaü devesu tāvatiüsesu antarahito Jetavane pātur ahosi. assosuü kho bhikkhå: āyasmā kira Nanda bhagavato bhātā mātucchāputto accharānaü hetu brahmacariyaü carati, bhagavā kir' assa pāņibhogo pa¤cannaü accharāsatānaü paņilābhāya Kakuņapādinãnan ti. atha kho āyasmato Nandassa sahāyakā bhikkhå āyasmantaü Nandaü bhatakavādena ca upakkitakavādena ca samudācaranti: bhatako kir' āyasmā Nando, upakkitako kir' āyasmā Nando accharānaü hetu brahmacariyaü carati. bhagavā kir' assa pāņibhogo pa¤cannaü accharāsatānaü paņilābhāya Kakuņapādinãnan ti. atha kho āyasmā Nando sahāyakānaü bhatakavādena ca upakkitakavādena ca aņņiyamāno harāyamāno jigucchiyamāno eko våpakaņņho appamatto ātāpã pahitatto visārado nacirass 'eva yass' atthāya kulaputto sammad eva agārasmā anāgāriyaü pabbajati, tad anuttaraü brahmacariyapariyosānaü diņņh' eva dhamme sayaü abhi¤¤ā sacchikatvā upasampajja vihāsi: khãõā jāti, vusitaü brahmacariyaü, kataü karaõãyaü, n' āparam itthattāyā 'ti abbha¤¤āsi. a¤¤ataro kho pan' āyasmā Nando arahataü ahosi. atha kho a¤¤atarā devatā atikkantāya rattiyā abhikkantavannā kevalakappaü Jetavanaü obhāsetvā yena bhagavā ten' {upasaīkami}, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü aņņhāsi, ekamantaü ņhitā kho sā devatā bhagavantaü etad avoca: āyasmā bhante Nando bhagavato bhātā mātucchāputto āsavānaü khayā anāsavaü cetovimuttiü pa¤¤āvimuttiü diņņh' eva dhamme sayaü abhi¤¤ā sacchikatvā upasampajja viharatã 'ti.


#<[page 024]>#
%<24                            UDâNAũ [III. 2].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  bhagavato pi ¤āõaü udapādi: Nando āsavānaü khayā . . . viharatã 'ti.
atha kho āyasmā Nando tassā rattiyā accayena yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinno kho āyasmā Nando bhagavantaü etad avoca: yaü me bhante bhagavā pāņibhogo pa¤cannaü accharāsatānaü paņilābhāya Kakuņapādinãnaü, mu¤cām' āhaü bhante bhagavantaü etasmā paņissavā 'ti.
mayā pi kho te Nanda cetasā ceto paricca vidito Nando, āsavānaü khayā . . . viharatã 'ti. devat' āpi me etam atthaü ārocesi: āyasmā bhante Nando bhagavato bhātā mātucchāputto āsavānaü khayā . . . viharatã 'ti. yad eva kho te Nanda anupādāya āsavehi cittaü vimuttaü, ath' āhaü mutto etasmā paņissavā 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
     yassa nittiõõo paīko, maddito kāmakaõņako,
      mohakkhayaü anuppatto sukhadukkhesu na vedhati sa bhikkhå 'ti. ||2||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena Yasojapamukhāni pa¤camattāni bhikkhusatāni Sāvatthiü anuppattāni honti bhagavantaü dassanāya. te ca āgantukā bhikkhå nevāsikehi bhikkhåhi saddhiü paņisammodamānā senāsanāni pa¤¤āpayamānā pattacãvarāni paņisāmayamānā uccāsaddā mahāsaddā ahesum. atha kho bhagavā āyasmantaü ânandaü āmantesi: ke pan' ete ânanda uccāsaddā mahāsaddā kevaņņā ma¤¤e {maccha-vilope 'ti}.
etāni bhante Yasojapamukhāni pa¤camattāni bhikkhusatāni Sāvatthiü anuppattāni bhagavantaü dassanāya. te ca āgantukā . . . pe . . . paņisāmayamānā uccāsaddā mahāsaddā 'ti. tena h' ânanda mama vacanena te bhikkhå āmantehi: satthā āyasmante āmantetã 'ti. evaü bhante 'ti kho āyasmā ânando bhagavato paņissutvā yena te bhikkhå ten' upasaīkami,


#<[page 025]>#
%<                       NANDA-VAGGA [III. 3]                 25>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  upasaīkamitvā te bhikkhå etad avoca:
satthā āyasmante āmantetã 'ti. evam āvuso 'ti kho te bhikkhå āyasmato ânandassa paņissutvā yena bhagavā ten' upasaīkamiüsu, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdiüsu, ekamantaü nisinne kho te bhikkhå bhagavā etad avoca: kin nu tumhe bhikkhave uccāsaddā mahāsaddā kevaņņā ma¤¤e {maccha-vilope 'ti}. evaü vutte āyasmā Yasojo bhagavantaü etad avoca: imāni bhante pa¤camattāni bhikkhusatāni Sāvatthiü anuppattāni bhagavantaü dassanāya. te 'me āgantukā bhikkhå . . . pe . . . paņisāmayamānā uccāsaddā mahāsaddā 'ti. gacchatha bhikkhave, vo paõāmemi, na vo mama santike vattabban ti.
evaü bhante 'ti kho te bhikkhå bhagavato paņissutvā uņņhāy' āsanā bhagavantaü abhivādetvā padakkhiõaü katvā, senāsanaü paņisāmetvā pattacãvaram ādāya yena Vajjã tena cārikaü pakkamiüsu, Vajjãsu anupubbena cārika¤ caramānā yena Vaggumudā nadã, ten' upasaīkamiüsu, upasaīkamitvā Vaggumudāya nadiyā tãre paõõakutiyo karitvā vassaü upagacchiüsu. atha kho āyasmā Yasojo vassupagato bhikkhå āmantesi: bhagavatā mayaü āvuso paõāmitā atthakāmena hitesinā anukampakena anukampaü upādāya.
handa mayaü āvuso tathā vihāraü kappema, yathā no viharataü bhagavā attamano assā 'ti. evam āvuso 'ti kho bhikkhå āyasmato paccassosuü. atha kho te bhikkhå våpakaņņhā appamattā ātāpino pahitattā viharanto ten' ev' antaravassena sabb' eva tisso vijjā sacchākaüsu. atha kho bhagavā Sāvatthiyaü yathābhirantaü viharitvā yena Vesālã tena cārikaü pakkami, anupubbena cārikam caramāno yena Vesālã tad avasari. tatra sudaü bhagavā Vesāliyaü viharati Mahāvane kåņāgārasālāyaü. atha kho bhagavā Vaggumudātãriyānaü bhikkhånaü cetasā ceto paricca manasikaritvā āyasmantaü ânandaü āmantesi: ālokajātā viya me ânanda esā disā, obhāsajātā viya me ânanda esā disā yassaü disāyaü Vaggumudātãriyā bhikkhå viharanti gantuü appaņikkål' āsi me manasikātuü.


#<[page 026]>#
%<26                       UDâNAũ [III. 3].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  pahiõeyyāsi tvaü ânanda Vaggumudātãriyānaü bhikkhånaü santike dåtaü: satthā āyasmante āmanteti, satthā āyasmantānaü dassanakāmo 'ti. evaü bhante 'ti kho āyasmā ânando bhagavato paņissutvā yena a¤¤ataro bhikkhu ten' upasaīkami, upasaīkamitvā taü bhikkhuü etad avoca: ehi tvaü āvuso, yena Vaggumudātãriyā bhikkhå ten' upasaīkama, upasaīkamitvā Vaggumudātãriye bhikkhå evaü vadehi: satthā āyasmante āmanteti, satthā āyasmantānaü dassanakāmo 'ti. evam āvuso 'ti kho so bhikkhu āyasmato ânandassa paņissutvā seyyathā pi nāma balavā puriso sammi¤jitaü vā bāhaü pasāreyya pasāritaü vā bāhaü sammi¤jeyya, evameva Mahāvane kåņāgārasālāyam antarahito Vaggumudāya nadiyā tãre tesaü bhikkhånaü purato pātur ahosi. atha kho so bhikkhu Vaggamudātãriye bhikkhå etad avoca: satthā āyasmante āmantesi, satthā āyasmantānaü dassanakāmo 'ti. evam āvuso 'ti kho te bhikkhå tassa bhikkhuno paņissutvā senāsanaü paņisāmetvā pattacãvaram ādāya seyyathā . . . pe . . . sammi¤jeyya, evamevaü Vaggumudāya nadiyā tãre antarahitā Mahāvane kåņāgārasālāyaü bhagavato sammukhe pātur ahesuü. tena kho pana samayena bhagavā āna¤jena samādhinā nisinno hoti. atha kho tesaü bhikkhånaü etad ahosi: katamena nu kho bhagavā vihārena etarahi viharatã 'ti. atha kho tesaü bhikkhånaü etad ahosi: āna¤jena kho bhagavā vihārena etarahi viharatã 'ti sabb' eva āna¤jena samādhinā nisãdiüsu. atha kho āyasmā ânando abhikkantāya rattiyā nikkhante paņhame yāme uņņhāy' āsanā ekaüsaü cãvaraü karitvā yena bhagavā ten' a¤jalim paõāmetvā bhagavantaü etad avoca: abhikkantā bhante ratti, nikkhanto paņhamo yāmo, ciranisinnā āgantukā bhikkhå. paņisammodatu bhante bhagavā āgantukehi bhikkhåhã 'ti. evaü vutte bhagavā tuõhã ahosi: dutiyam pi kho āyasmā ânando abhikkantāya rattiyā nikkhante majjhime yāme uņņhāy' āsanā ekaüsaü cãvaraü karitvā yena bhagavā ten' a¤jalim paõāmetvā bhagavantaü etad avoca:


#<[page 027]>#
%<                        NANDA-VAGGA [III. 4].               27>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  abhikkantā bhante ratti, nikkhanto majjhimo yāmo, ciranisinnā āgantukā bhikkhå, paņisammodatu bhante bhagavā āgantukehi bhikkhåhã 'ti.
dutiyam pi kho bhagavā tuõhã ahosi. tatiyam pi kho āyasmā ânando abhikkantāya rattiyā nikkhante pacchime yāme uddhate aruõe nandimukhiyā rattiyā uņņhāy' āsanā ekaüsaü cãvaraü karitvā yena bhagavā ten' a¤jalim paõāmetvā bhagavantaü etad avoca: abhikkantā bhante ratti, nikkhanto pacchimo yāmo, uddhato aruõo, nandimukhã ratti, ciranisinnā āgantukā bhikkhå, paņisammodatu bhagavā āgantukehi bhikkhåhã 'ti. atha kho bhagavā tamhā samādhimhā vuņņhahitvā āyasmantaü ânandaü āmantesi: sace kho tvaü ânanda jāneyyāsi, ettakam pi te na paņibhāseyya:
aha¤ c' ânanda imāni ca pa¤ca bhikkhusatāni sabb' eva āna¤jasamādhinā nisãdimhā 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      yassa jito kāmakaõņako akkoso ca vadho ca bandhana¤ ca
      pabbato viya so ņhito anejo sukhadukkhesu na vedhati sa bhikkhå 'ti. ||3||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā Sāriputto bhagavato avidåre nisinno hoti pallaīkaü ābhujitvā ujuü kāyaü paõidhāya parimukhaü satiü upaņņhapetvā. addasā kho bhagavā āyasmantaü Sāriputtaü avidåre nisinnaü pallaīkaü ābhujitvā ujuü kāyaü paõidhāya parimukhaü satiü upaņņhapetvā. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        yathā pi pabbato selo acalo suppatiņņhito
        evaü mohakkhayā bhikkhu pabbato va na vedhatã 'ti. ||4||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā Mahāmoggallāno bhagavato avidåre nisinno hoti,


#<[page 028]>#
%<28                            UDâNAũ [III. 5].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  pallaīkaü ābhujitvā ujuü kāyaü paõidhāya kāyagatāya satiyā ajjhattaü supatiņņhitāya. addasā kho bhagavā āyasmantaü Mahāmoggallānaü avidåre nisinnaü pallaīkaü . . . pe . . . supatiņņhitāya. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü {udānaü} udānesi:
        sati kāyagatā upaņņhitā, chasu phassāyatanesu saüvuto
        satataü bhikkhu samāhito ja¤¤ā nibbānam attano 'ti. ||5||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Rājagahe viharati Veëuvane Kalandakanivāpe. tena kho pana samayena āyasmā Pilindavaccho bhikkhå vasalavādena samudācarati. atha kho sambahulā bhikkhå yena bhagavā ten' upasaīkamiüsu, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdiüsu, ekamantaü nisinnā kho te bhikkhå bhagavantaü etad avocuü: āyasmā bhante Pilindavaccho bhikkhå vasalavādena samudācaratã 'ti. atha kho bhagavā a¤¤ataraü bhikkhuü āmantesi: ehi tvaü bhikkhu, mama vacanena Pilindavacchaü bhikkhuü āmantehi: satthā taü āvuso Pilindavaccha āmantetã 'ti. evam bhante 'ti kho so bhikkhu bhagavato paņissutvā yen' āyasmā Pilindavaccho ten' upasaīkami, upasaīkamitvā Pilindavacchaü etad avoca:
satthā taü āvuso āmantetã 'ti. evam āvuso 'ti kho āyasmā Pilindavaccho tassa bhikkhuno paņissutvā yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinno kho āyasmantaü Pilindavacchaü bhagavā etad avoca: saccaü kira tvaü Vaccha bhikkhå vasalavādena samudācarasã 'ti. evam bhante 'ti. atha kho bhagavā Pilindavacchassa pubbenivāsaü manasikaritvā bhikkhå āmantesi: mā kho tumhe bhikkhave Vacchassa bhikkhuno ujjhāyittha. na bhikkhave Vaccho dosantaro bhikkhå vasalavādena samudācarati.
Vacchassa bhikkhave bhikkhuno pa¤ca jātisatāni abbokiõõāni brāhmaõakule paccājātāni: so tassa vasalavādo dãgharattaü ajjhāciõõo.


#<[page 029]>#
%<                           NANDA-VAGGA [III. 7].                29>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  ten' āyaü Vaccho bhikkhå vasalavādena samudācaratã 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      yamhi na māyā vattati na māno, yo khãõalobho amamo nirāso
      paõunnakodho abhinibbutatto, so brāhmaõo so samaõo sa bhikkhå 'ti. ||6||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Rājagahe viharati Veëuvane Kalandakanivāpe. tena kho pana samayena āyasmā Mahākassapo Pipphaliguhāyaü viharati, sattāhaü ekapallaīkena nisinno hoti a¤¤ataraü samādhiü samāpajjitvā. atha kho āyasmā Mahākassapo tassa sattāhassa accayena tamhā samādhimhā vuņņhāsi. atha kho āyasmato Mahākassapassa tamhā samādhimhā vuņņhitassa etad ahosi:
yannån' āhaü Rājagahaü piõķāya paviseyyan ti. tena kho pana samayena pa¤camattāni devatāsatāni ussukkam āpannāni honti āyasmato Mahākassapassa piõķapātapaņilābhāya. atha kho āyasmā Mahākassapo tāni pa¤camattāni devatāsatāni paņikkhipitvā pubbaõhasamayaü nivāsetvā pattacãvaram ādāya Rājagahaü piõķāya pāvisi. tena kho pana samayena Sakko devānam indo āyasmato Mahākassapassa piõķapātaü dātukāmo hoti pesakārivaõõaü abhinimminitvā tantaü vināti, Sujātā {asuraka¤¤ā} {tasaraü} (?) påreti. atha kho āyasmā Mahākassapo Rājagahe sapadānaü piõķāya caramāno yena Sakkassa devānam indassa nivesanaü ten' {upasaīkami}.
addasā kho Sakko devānam indo āyasmantaü Mahākassapaü dårato 'va āgacchantaü, disvāna gharā nikkhamitvā paccuggantvā hatthato pattaü gahetvā gharaü pavisitvā ghaņiyā odanam uddharitvā pattaü påretvā āyasmato Mahākassapassa padāsi. so ahosi piõķapāto anekasåpo anekabya¤jano anekasåparasabya¤jano. atha kho āyasmato Mahākassapassa etad ahosi: ko nu kho ayaü satto, yass' āyaü evaråpo iddhānubhāvo 'ti.


#<[page 030]>#
%<30                        UDâNAũ [III. 7].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  atha kho āyasmato Mahākassapassa etad ahosi: Sakko nu kho devānam indo 'ti. iti viditvā Sakkaü devānam indaü etad avoca: kataü kho te idaü Kosiya, mā puna pi evaråpam akāsã 'ti. amhākam pi bhante kassapa pu¤¤ena attho, amhākam pi pu¤¤ena karaõãyan ti. atha kho Sakko devānam indo āyasmantaü Mahākassapaü abhivādetvā padakkhiõaü katvā vehāsaü abbhuggantvā ākāse antalikkhe tikkhattuü udānaü udānesi:
aho dānaü paramaü dānaü Kassape supatiņņhitaü. aho . . . supatiņņhitan ti. assosi kho bhagavā dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya Sakkassa devānam indassa vehāsaü . . . udānaü udānentassa: aho . . . supatiņņhitaü. aho . . . supatiņņhitan ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        piõķapātikassa bhikkhuno attabharassa ana¤¤aposino
        devā pihayanti tādino upasantassa sadā satãmato 'ti. ||7||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena sambahulānaü bhikkhånaü pacchābhattaü piõķapātapaņikkantānaü karerimaõķalamāle sannisinnānaü sannipatitānaü ayam antarākathā udapādi: piõķapātiko āvuso bhikkhu piõķāya caranto labhati kālena kālaü manāpike cakkhunā råpe passituü, labhati kālena kālaü manāpike sotena sadde sotuü, labhati kālena kālaü manāpike ghānena gandhe ghāyituü, labhati kālena kālaü manāpike jivhāya rase sāyituü, labhati kālena kālaü manāpike kāyena phoņņhabbe phusituü. piõķapātiko āvuso bhikkhu sakkato garukato mānito påjito apacito piõķāya carati. handa āvuso mayaü pi piõķapātikā homa, mayaü pi lacchāma kālena kālaü manāpike cakkhunā råpe passituü, mayaü pi lacchāma kālena kālaü manāpike sotena sadde sotuü, mayaü pi lacchāma kālena kālaü manāpike ghānena gandhe ghāyituü, mayaü pi lacchāma manāpike jivhāya rase sāyituü, mayaü pi lacchāma manāpike kāyena phoņņhabbe phusituü;


#<[page 031]>#
%<                          NANDA-VAGGA [III. 9].                31>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  mayaü pi sakkatā garukatā mānitā påjitā apacitā piõķāya carissāmā 'ti. aya¤ carahi tesaü bhikkhånaü antarākathā hoti vippakatā. atha kho bhagavā sāyaõhasamayaü paņisallānā vuņņhito yena karerimaõķalamālo ten' upasaīkami, upasaīkamitvā pa¤¤atte āsane nisãdi, nisajja kho bhagavā bhikkhå āmantesi: kāya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathāya sannisinnā kā ca pana vo antarākathā vippakatā 'ti. idha bhante amhākaü pacchābhattaü piõķapātapaņikkantānaü karerimaõķalamāle sannisinnānaü sannipatitānaü ayam antarākathā udapādi: piõķapātiko . . . pe . . . piõķāya carissāmā 'ti. ayaü kho no bhante antarākathā vippakatā. atha kho bhagavā anuppatto 'ti. na khv etaü bhikkhave tumhākaü paņiråpaü kulaputtānaü saddhāya agārasmā anagāriyaü pabbajitānaü, yaü tumhe evaråpiü kathaü katheyyātha. sannisinnānaü sannipatitānaü vo bhikkhave dvayaü karaõãyaü: dhammiyā vā kathā ariyo vā tuõhibhāvo 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        piõķapātikassa bhikkhuno attabharassa ana¤¤aposino
        devā pihayanti tādino, no ce saddasilokanissito 'ti. ||8||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena sambahulānaü bhikkhånaü . . . (compare the last Sutta) antarākathā udapādi: ko nu kho āvuso sippaü jānāti, ko kiü sippaü sikkhã, kataraü {sippaü} sippānaü aggan ti.
tatth' ekacce evam āhaüsu: hatthisippaü sippānaü aggan ti.
ekacce evam āhaüsu: assasippaü sippānaü aggan ti. ekacce evam āhaüsu: rathasippaü sippānaü aggan ti. ekacce evam āhaüsu: dhanusippaü sippānaü aggan ti. ekacce evam āhaüsu: tharusippaü sippānaü aggan ti. ekacce evam āhaüsu: muddāsippaü sippānaü aggan ti. ekacce evam āhaüsu: gaõanasippaü sippānaü aggan ti. ekacce evam āhaüsu:


#<[page 032]>#
%<32                       UDâNAũ [III. 9].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  saīkhānasippaü sippānaü aggan ti. ekacce evam āhaüsu: lekhāsippaü sippānaü aggan ti. ekacce evam āhaüsu: kāveyyasippaü sippānaü aggan ti. ekacce evam āhaüsu: lokāyatasippaü sippānaü aggan ti. ekacce evam āhaüsu: khettavijjāsippaü sippānaü aggan ti. aya¤ carahi tesaü bhikkhånaü antarākathā vippakatā. atha kho bhagavā sāyaõhasamayam . . . pe . . . (comp. III.8) vippakatā 'ti. idha bhante . . . pe . . . (as before) udapādi: ko nu kho āvuso sippaü jānāti . . . pe . . . khettavijjāsippaü sippānaü aggan ti. ayaü kho no bhante antarākathā vippakatā. atha kho bhagavā anuppatto 'ti. na khv etaü . . . . . . pe . . . (comp. III.8) tuõhibhāvo 'ti. atha kho bhagavā etaü atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesu:
      asippajãvã lahu atthakāmo yatindriyo sabbadhivippamutto
      anokasārã amamo nirāso hatvā {mānaü} ekacaro sa bhikkhå 'ti. ||9||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Uruvelāyaü viharati najjā Nera¤jarāya tãre bodhirukkhamåle paņhamābhisambuddho. tena kho pana samayena bhagavā sattāhaü ekapallaīkena nisinno hoti vimuttisukhaü paņisaüvedã.
atha kho bhagavā tassa sattāhassa accayena tamhā samādhimhā vuņņhahitvā buddhacakkhunā lokaü volokesi. addasā kho bhagavā buddhacakkhunā lokaü volokento satte anekehi santāpehi santappamāne anekehi ca pariëāhehi pariķayhamāne rāgajehi pi dosajehi pi mohajehi pã 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        ayam loko santāpajāto phassapareto rogaü vadati attato,
        yena {yena} hi ma¤¤ati-tato taü hoti a¤¤athā.
        a¤¤athābhāvã bhavappatto loko bhavapareto bhavam ev' ābhinandati.


#<[page 033]>#
%<                       NANDA-VAGGA [III. 10].                  33>%
        yadā 'bhinandati, taü bhayaü; yassa bhāyati, taü dukkhaü.
        bhavavippahānāya kho pan' idaü brahmacariyaü vussatã 'ti.
       ye hi keci samaõā vā brāhmaõā vā bhavena bhavassa vi-
         ppamokkham āhaüsu, sabb' ete avippamuttā bhavasmā 'ti vadāmi.
        ye vā pana keci samaõā vā brāhmaõā vā vibhavena bhavassa nissaraõam āhaüsu, sabb' ete anissaņā bhavasmā 'ti vadāmi.
        na upadhã hi paņicca dukkhaü idaü sambhoti, sabbåpadānakkhayā n' atthi dukkhassa sambhavo.
        lokam imaü passa puthu, avijjāya paretā bhåtā bhåtaratā vā aparimuttā.
        ye hi keci bhavā sabbadhi sabbatthatāya, sabb' ete bhavā aniccā dukkhā vipariõāmadhammā 'ti. ||10||
      evam etaü yathābhåtaü sammappa¤¤āya passato
      bhavataõhā pahãyati, vibhavataõhā 'bhinandati.
      sabbato taõhānaü khayā asesavirāganirodho nibbānaü,
      tassa nibbutassa bhikkhuno anupādā punabbhavo na hoti.
      abhibhåto māro vijitasaīgāmo, upaccagā sabbabhavāni tādã 'ti.
                    Nandavaggo tatiyo. uddānaü:
         kammaü Nando Yasojo ca Sāriputto ca Kolito Pilindo Kassapo piõķo sippaü lokena te dasā 'ti.


#<[page 034]>#
%<                                    34>%
                          VAGGA IV. MEGHIYAVAGGO.
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Cālikāyaü viharati, Cālike pabbate. tena kho pana samayena āyasmā Meghiyo bhagavato upaņņhāko hoti. atha kho āyasmā Meghiyo yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü aņņhāsi, ekamantaü ņhito kho āyasmā Meghiyo bhagavantaü etad avoca: icchām' ahaü bhante Jantugāmaü piõķāya pavisitun ti. yassa dāni tvaü Meghiya kālaü ma¤¤asã 'ti. atha kho āyasmā Meghiyo pubbaõhasamayan nivāsetvā pattacãvaram ādāya Jantugāmaü piõķāya pāvisi, Jantugāme piõķāya caritvā pacchābhattaü piõķapātapaņikkanto yena Kimikālāya nadiyā tãraü, ten' upasaīkami, upasaīkamitvā Kimikālāya nadiyā tãre jaīghavihāraü anucaīkamāno anuvicaramāno addasā kho ambavanaü pāsādikaü ramaõiyaü, disvān 'assa etad ahosi: pāsādikaü vat' idaü ambavanaü ramaõãyaü.
alaü vat' idaü kulaputtassa padhānatthikassa padhānāya.
sace maü bhagavā anujāneyya, āgaccheyy' āhaü imaü ambavanaü padhānāyā 'ti. atha {kho} āyasmā Meghiyo yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinno kho āyasmā Meghiyo bhagavantaü etad avoca: idh' āhaü bhante pubbaõhasamayaü nivāsetvā pattacãvaram ādāya Jantugāmaü piõķāya pāvisiü, Jantugāme piõķāya caritvā pacchābhattaü piõķapātapaņikkanto yena Kimikālāya nadiyā tãraü, ten' upasaīkamiü, upasaīkamitvā Kimikālāya nadiyā tãre jaīghavihāraü anucaīkamāno anuvicaramāno addasaü ambavanaü pāsādikaü ramaõãyaü, disvāna me etad ahosi: pāsādikaü vat' idaü ambavanaü ramaõãyaü, alaü vat' idaü kulaputtassa padhānatthikassa padhānāya. sace maü bhagavā anujāneyya, āgaccheyy' āhaü idaü ambavanaü padhānāyā 'ti. sace maü bhante bhagavā anujānāti, gaccheyy' āhaü taü ambavanaü padhānāyā 'ti.


#<[page 035]>#
%<                        MEGHIYA-VAGGA [IV. 1].                35>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  evaü vutte bhagavā āyasmantaü Meghiyaü etad avoca: āgamehi tāva Meghiya, ekak' amhā tāva, yāva a¤¤o pi koci bhikkhu āgacchatã 'ti.
dutiyam pi kho āyasma {Meghiyo} bhagavantaü etad avoca:
bhagavato bhante n' atthi ki¤ci uttariü karaõãyaü n' atthi katassa vā paticayo, mayhaü kho pana bhante atthi uttariü karaõãyaü, atthi katassa paticayo. sace maü bhante bhagavā anujānāti, gaccheyy' āhaü taü ambavanaü padhānāyā 'ti. dutiyam pi kho bhagavā āyasmantaü Meghiyaü etad avoca: āgamehi . . . āgacchatã 'ti. tatiyam pi kho āyasmā Meghiyo bhagavantaü etad avoca: bhagavato bhante n' atthi . . . padhānāyā 'ti. padhānan ti kho Meghiya vadamānaü kinti vadeyyāma. yassa dāni tvaü Meghiya kālaü ma¤¤asã 'ti. atha kho āyasmā Meghiyo uņņhāy' āsamā bhagavantaü abhivādetvā padakkhiõaü katvā yena taü ambavanaü ten' upasaīkami, upasaīkamitvā taü ambavanaü ajjhogahetvā a¤¤atarasmiü rukkhamåle divāvihāraü nisãdi. atha kho āyasmato Meghiyassa tasmiü ambavane viharantassa yebhuyyena tayo pāpakā akusalā vitakkā samudācaranti, seyyath' ãdaü: kāmavitakko byāpādavitakko vihiüsāvitakko 'ti. atha kho āyasmato Meghiyassa etad ahosi:
acchariyaü vata bho, abbhutaü vata bho, saddhāya ca vat' amhi agārasmā anagāriyaü pabbajito, atha ca pan' imehi tãhi pāpakehi akusalehi vitakkehi anvāsanno, seyyath' ãdaü:
kāmavitakkena byāpādavitakkena vihiüsāvitakkenā 'ti. atha kho āyasmā Meghiyo sāyaõhasamayaü paņisallānā vuņņhito yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinno kho āyasmā Meghiyo bhagavantaü etad avoca: idha mayhaü bhante tasmiü ambavane viharantassa yebhuyyena tāyo papakā akusalā vitakkā samudācaranti . . . pe . . . vihiüsāvitakko 'ti.


#<[page 036]>#
%<36                       UDâNAũ [IV. 1].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  {tassa} mayhaü bhante etad ahosi: acchariyaü . . . pe . . . vihiüsāvitakkenā 'ti.
     aparipakkāya Meghiya cetovimuttiyā pa¤ca dhammā paripākāya saüvattanti. katame pa¤ca.. idha Meghiya bhikkhu kalyāõamitto hoti kalyāõasaüpavaīko. aparipākāya Meghiya cetovimuttiyā ayaü paņhamo dhammo paripākāya saüvattati.. puna ca paraü Meghiya bhikkhu sãlavā hoti, pātimokkhasaüvarasaüvuto viharati, ācāragocarasampanno {aõumattesu} vajjesu bhayadassāvã samādāya sikkhati sikkhāpadesu. aparipākāya Meghiya cetovimuttiyā ayaü dutiyo dhammo paripākāya saüvattati.. puna ca paraü Meghiya bhikkhu yā 'yaü kathā abhisallekhikā cetovivaraõasappāyā ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhi¤¤āya sambodhāya nibbānāya saüvattati, seyyath' ãdaü: appicchakathā santuņņhikathā pavivekakathā asaüsaggakathā viriyārambhakathā sãlakathā samādhikathā pa¤¤ākathā vimuttikathā vimutti¤āõadassanakathā, evaråpiyā kathāya nikāmalābhã hoti akicchalābhã akasiralābhã. aparipākāya Meghiya cetovimuttiyā ayaü tatiyo dhammo paripākāya saüvattati.
4. puna ca paraü {Meghiya} bhikkhu āraddhaviriyo viharati akusalānaü dhammānaü pahānāya kusalānaü dhammānaü upasampadāya thāmavā daëhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. aparipākāya Meghiya cetovimuttiyā ayaü catuttho dhammo paripākāya saüvattati.. puna ca paraü Meghiya bhikkhu pa¤¤avā hoti udayatthagāminiyā pa¤¤āya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammādukkhakkhayagāminiyā. aparipākāya Meghiya cetovimuttiyā ayaü pa¤camo dhammo paripākāya saüvattati. aparipākāya Meghiya cetovimuttiyā ime pa¤ca dhammā paripākāya saüvattanti.
     kalyāõamittass' etaü Meghiya bhikkhuno pāņikaīkhaü kalyāõasahāyassa kalyāõasampavaīkassa, yaü sãlavā bhavissati, {pātimokkhasaüvarasaüvuto} viharissati, {ācāragocarasampanno} {aõumattesu} vajjesu bhayadassāvã sikkhati sikkhāpadesu. kalyāõamittass' etaü . . . kalyāõasampavaīkassa, yaü sãlavā bhavissati pātimokkhasaüvarasaüvuto (?),


#<[page 037]>#
%<                       MEGHIYA-VAGGA [IV. 2].                 37>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  yā 'yaü kathā abhisallekhikā cetovivaraõasappāyā ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhi¤¤āya sambodhāya nibbānāya saüvattissati, seyyath' ãdaü: appicchakathā {santuņņhikathā pavivekakathā} {asaüsaggakathā} viriyārambhakathā sãlakathā samādhikathā pa¤¤akathā vimuttikathā vimutti¤āõadassanakathā {evaråpāya} kathāya nikāmalābhã hoti akicchalābhã akasiralābhã. kalyānamittass' . . . kalyāõasampavaīkassa, yaü āraddhaviriyo bhavissati akusalānaü dhammānaü pahānāya kusalānaü dhammānaü upasampadāya thāmavā daëhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. kalyāõamittass' . . . sampavaīkassa, yaü pa¤¤avā bhavissati udayatthagāminiyā pa¤¤āya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammādukkhakkhayagāminiyā. tena ca pana Meghiya bhikkhunā imesu pa¤casu dhammesu patiņņhāya cattāro dhammā uttari bhāvetabbā, asubhā bhāvetabbā rāgassa pahānāya, mettā bhāvetabbā byāpādassa pahānāya, ānāpānasati bhāvetabbā vitakkupacchedāya, aniccasa¤¤ā bhāvetabbā asmimānasamugghātāya. aniccasa¤¤ino hi Meghiya anattasa¤¤ā saõņhāti, anattasa¤¤ã asmimānasamugghātaü pāpunāti diņņhe 'va dhamme nibbānan ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
khuddā vitakkā sukhumā vitakkā anugatā manaso ubbilāpā, ete avidvā manaso vitakke hurāhuraü dhāvati bhantacitto.
ete ca vidvā manaso vitakke ātāpiyo saüvarati satãmā, anugate manaso ubbilāpe asesam ete pajahāsi buddho 'ti. ||1||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Kusinārāyaü viharati Upavattane Mallānaü sālavane. tena kho pana samayena sambahulā bhikkhå bhagavato avidåre ara¤¤akuņikāyaü viharanti, uddhatā honti unnalā capalā mukharā vikiõõavācā muņņhassatino asampajānā asamāhitā vibbhantacittā pākatindriyā. addasā kho bhagavā te sambahule bhikkhå avidåre ara¤¤akuņikāyaü viharante uddhate unnale capale mukhare vikiõõavāce muņņhassatino asampajāne asamāhite vibbhantacitte pākatindriye.


#<[page 038]>#
%<38                       UDâNAũ [IV. 2].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        arakkhitena kāyena micchādiņņhigatena ca
        thãnamiddhābhibhåtena vasaü Mārassa gacchati.
        tasmā rakkhitacitt' assa {sammāsaīkappagocaro}
        sammādiņņhipurekkhāro ¤atvāna udayabbayaü
        thãnamiddhābhibhå bhikkhu sabbā duggatiyo jahe 'ti. ||2||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Kosalesu cārikaü carati mahatā bhikkhusaīghena saddhiü. atha kho bhagavā maggā okkamma yena a¤¤ataraü rukkhamålaü ten' upasaīkami, upasaīkamitvā pa¤¤atte āsane nisãdi. atha kho a¤¤ataro gopālako yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinnaü kho taü gopālakaü bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi saüpahaüsesi.
atha kho so gopālako bhagavatā dhammiyā kathāya sandassito samādapito samuttejito saüpahaüsito bhagavantaü etad avoca: adhivāsetu me bhante bhagavā svātanāya bhattaü saddhiü bhikkhusaüghenā 'ti. adhivāsesi bhagavā tuõhãbhāvena. atha kho so gopālako bhagavato adhivāsanaü viditvā uņņhāy' āsanā bhagavantaü abhivādetvā padakkhiõaü katvā pakkāmi. atha kho so gopālako tassā rattiyā accayena sake nivesane pahåtaü appodakapāyāsaü paņiyādāpetvā nava¤ ca {sappiü} bhagavato kālaü arocesi: kālo bhante niņņhitaü bhattan ti. atha kho bhagavā pubbaõhasamayaü nivāsetvā pattacãvaram ādāya saddhiü bhikkhusaüghena yena tassa gopālakassa nivesanaü ten' upasaīkami, upasaīkamitvā pa¤¤atte āsane nisãdi. atha kho so gopālako buddhapamukhaü bhikkhusaüghaü appodakapāyāsena ca navena ca {sappinā} sahatthā santappesi saüpavāresi. atha kho so gopālako bhagavantaü bhuttāviü onãtapattapāõiü a¤¤ataraü nãcaü āsanaü gahetvā ekamantaü nisãdi,


#<[page 039]>#
%<                        MEGHIYA-VAGGA [IV. 4].                39>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  ekamantaü nisinnaü kho taü gopālakaü bhagavā dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaüsetvā uņņhāy' āsanā pakkāmi. atha kho acirapakkantassa bhagavato taü gopālakaü a¤¤ataro puriso sãmantarikāya jãvitā voropesi.
atha kho sambahulā bhikkhå yena bhagavā ten' upasaīkamiüsu, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdiüsu, ekamantaü nisinnā kho te bhikkhå bhagavantaü etad avocuü: yena bhante gopālakena ajja buddhapamukho bhikkhusaügho appodakapāyāsena navena ca sappinā sahatthā santappito sampavārito, so kira bhante gopālako a¤¤atarena purisena sãmantarikāya jãvitā voropito 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        diso disaü yan taü kayirā {veri vā} pana verinaü,
        micchāpaõihitaü cittaü pāpiyo naü tato kare 'ti. ||3||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Rājagahe viharati Veëuvane Kalandakanivāpe. tena kho pana samayena āyasmā ca Sāriputto āyasmā ca Mahāmoggallāno Kapotakandarāyaü viharanti. tena kho pana samayena āyasmā Sāriputto juõhāya rattiyā navoropitehi kesehi abbhokāse nisinno hoti a¤¤ataraü samādhiü samāpajjitvā. tena kho pana samayena dve yakkhā sahāyakā uttarāya disāya dakkhiõaü disaü gacchanti kena cid eva karaõãyena. addasaüsu kho te yakkhā āyasmantaü Sāriputtaü juõhāya rattiyā navoropitehi kesehi abbhokāse nisinnaü, disvā eko yakkho dutiyaü yakkhaü etad avoca:
paņibhāti maü samma imassa samaõassa sãse pahāraü dātun ti. evaü vutte so yakkho tam yakkhaü etad avoca: alaü samma, mā samaõaü āsādesi. uëāro so samma samaõo mahiddhiko mahānubhāvo 'ti. dutiyam pi kho so yakkho taü yakkhaü etad avoca: paņibhāti maü samma imassa samaõassa sãse pahāraü dātun ti.


#<[page 040]>#
%<40                            UDâNAũ [IV. 4].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  dutiyam pi kho so yakkho taü yakkhaü etad avoca: alaü samma . . . mahānubhāvo 'ti. tatiyam pi kho so yakkho taü yakkhaü etad avoca: paņibhāti . . . dātun ti. tatiyam pi kho so yakkho taü yakkhaü etad avoca: alaü samma . . . mahānubhāvo 'ti. atha kho so yakkho taü yakkhaü anādiyitvā āyasmato Sāriputtatherassa sãse pahāraü adāsi. api tena pahāreõa sattaratanaü vā aķķhaņņharatanaü vā nāgaü osādeyya mahantaü vā pabbatakåņaü padāleyya. atha ca pana so yakkho ķayhāmi ķayhāmã 'ti vatvā tatth' eva mahānirayaü {avaņņhāsi}. addasā kho āyasmā Mahāmoggallāno dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena tena yakkhena āyasmato Sāriputtassa sãse pahāraü dãyamānaü, disvāna yena āyasmā Sāriputto ten' upasaīkami, upasaīkamitvā āyasmantaü Sāriputtaü etad avoca: kacci te āvuso khamanãyaü kacci yāpanãyaü kacci na ki¤ci dukkhan ti. khamanãyaü me āvuso Moggallāna yāpanãyaü me āvuso Moggallāna, api ca me sãse thokam dukkhan ti. acchariyaü āvuso Sāriputta, abbhutaü āvuso Sāriputta, yaü tvaü mahiddhiko āyasmā Sāriputto mahānubhāvo. idha te āvuso Sāriputta a¤¤ataro yakkho sãse pahāraü adāsi, tāva mahāpahāro ahosi. api tena pahārena sattaratanaü . . . padāleyyā 'ti. atha ca pan' āyasmā Sāriputto evam āha: khamanãyaü me āvuso Moggallāna, yāpanãyaü me āvuso Moggallāna, api ca me sãse thokaü dukkhan ti. acchariyaü āvuso Moggallāna, abbhutaü āvuso Moggallāna, yāva mahiddhiko āyasmā Mahāmoggallāno mahānubhāvo, yatra hi nāma yakkham pi passissati; mayaü pan' etarahi Paüsupisācakam pi na passāmā 'ti. assosi kho bhagavā dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya tesaü ubhinnaü mahānāgānaü imaü evaråpaü kathāsallāpaü. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:


#<[page 041]>#
%<                        MEGHIYA-VAGGA [IV. 5].               41>%
      yassa selåpamaü cittaü ņhitaü n' ānupakampati
      virattaü rajanãyesu kopaneyye na kuppati,
      yass' evaü bhāvitaü cittaü, kuto taü dukkham essatã 'ti. ||4||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Kosambiyaü viharati Ghositārāme. tena kho pana samayena bhagavā ākiõõo viharati bhikkhåhi bhikkhunãhi upāsakehi upāsikāhi rājåhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi ākiõõo dukkhaü na phāsu viharati. atha kho bhagavato etad ahosi:
ahaü kho etarahi ākiõõo viharāmi bhikkhåhi . . . titthiyasāvakehi ākiõõo dukkhaü na phāsu viharāmi, yannån' āhaü eko gaõasmā våpakaņņho vihareyyan ti. atha kho bhagavā pubbhaõhasamayaü nivāsetvā pattacãvaram ādāya Kosambiü piõķāya pāvisi, Kosambiyaü piõķāya caritvā pacchābhattaü piõķapātapaņikkanto sāmaü senāsanaü saüsāmetvā pattacãvaram ādāya anāmantetvā upaņņhākaü anapaloketvā bhikkhusaüghaü eko adutiyo yena Pālileyyakaü tena carikaü pakkāmi, anupubbena cārika¤ caramāno yena Pālileyyakaü tad avasari. tatra sudaü bhagavā Pālileyyake viharati Rakkhitavanasaõķe Bhaddasālamåle. a¤¤ataro pi kho hatthināgo ākiõõo viharati hatthãhi hatthinãhi {hatthikalabhehi} {hatthicchāpehi} chinnaggāni c' eva tiõāni khādati, obhaggobhagga¤ c' assa sākhābhaīgaü khādanti, āvilāni ca pāniyāni pivati ogāhā c' assa uttiõõassa hatthiniyo kāyaü upanighaüsantiyo gacchanti, ākiõõo dukkhaü na phāsu viharati. atha kho tassa hatthināgassa etad ahosi: ahaü kho etarahi ākiõõo viharāmi hatthãhi hatthinãhi {hatthikalabhehi} hatthicchāpehi, chinnaggāni c' eva tiõāni khādāmi obhaggobhagga¤ ca me sākhābhaīgaü khādanti, āvilāni ca pāniyāni pivāmi, ogāhā ca me uttiõõassa hatthiniyo kāyaü upanighaüsantiyo gacchanti, ākiõõo dukkhaü na phāsu viharāmi. yannån' āhaü eko gaõasmā våpakaņņho vihareyyan ti. atha kho so hatthināgo yåthā apakkamma yena Pālileyyakaü Rakkhitavanasasaõķo Bhaddasālamålaü yena bhagavā ten' upasaīkami,


#<[page 042]>#
%<42                      UDâNAũ [IV. 5].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  upasaīkamitvā tatra sudaü so hatthināgo yasmiü padese bhagavā viharati taü padesaü {appaharita¤} ca karoti soõķāya bhagavato pāõiyaü paribhojanãyaü paņņhapeti. atha kho bhagavato rahogatassa paņisallãnassa evaü cetaso parivitakko udapādi: ahaü kho pubbe ākiõõo vihāsiü bhikkhåhi . . . titthiyasāvakehi ākiõõo dukkhaü na phāsu vihāsiü. so 'mhi etarahi anākiõõo viharāmi bhikkhåhi . . . titthiyasāvakehi anākiõõo sukhaü phāsu viharāmã 'ti. tassa pi kho hatthināgassa evaü cetaso parivitakko udapādi: ahaü kho pubbe ākiõõo vihāsiü hatthãhi hatthinãhi {hatthikalabhehi} {hatthicchāpehi}, chinnaggāni c' eva tiõāni khādiü obhaggobhagga¤ ca me sākhābhaīgaü khādiüsu, āvilāni ca pāniyāni pivāsiü ogāhā ca me uttiõõassa hatthiniyo kāyaü upanighaüsantiyo agamaüsu, ākiõõo dukkhaü na phāsu vihāsiü, so 'mhi etarahi anākiõõo viharāmi hatthãhi hatthinãhi hatthikalabhehi hatthicchāpehi, acchinnaggāni c' eva tiõāni khādāmi obhaggobhagga¤ ca me sākhābhaīgaü na khādanti, anāvilāni ca pāniyāni pivāmi ogāhā ca me uttiõõassa hatthiniyo na kāyaü upanighaüsantiyo gacchanti, anākiõõo sukhaü phāsu viharāmã 'ti.
atha kho bhagavā attano ca pavivekaü viditvā tassa ca hatthināgassa cetasā cetoparivitakkam a¤¤āya tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        etaü nāgassa nāgena ãsādantassa hatthino
        sameti cittaü cittena yaü eko ramatã vane 'ti. ||5||
     evaü me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā Piõķolabhāradvājo bhagavato avidåre nisinno hoti pallaīkaü ābhujitvā ujuü kāyaü paõidhāya ara¤¤ako piõķapātiko paüsukåliko tecãvariko appiccho santuņņho pavivitto asaüsaņņho āraddhaviriyo dhutavādo adhicittaü anuyutto. addasā kho bhagavā āyasmantaü Piõķolabhāradvājaü avidåre nisinnaü pallaīkaü ābhujitvā ujuü kāyaü paõidhāya ara¤¤akaü piõķapātikaü paüsukålikaü tecãvarikaü appicchaü santuņņhaü pavivittaü asaüsaņņhaü āraddhaviriyam dhutavādaü adhicittaü anuyuttaü.


#<[page 043]>#
%<                     MEGHIYA-VAGGA [IV. 8].                  43>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        anupavādo anupaghāto pātimokkhe ca saüvaro
        matta¤¤utā ca bhattasmiü {pantha¤} ca sayanāsanaü
        adhicitte ca āyogo etaü buddhāna sāsanan ti.||6||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā Sāriputto bhagavato avidåre nisinno hoti pallaīkaü ābhujitvā ujuü kāyaü paõidhāya appiccho santuņņho pavivitto asaüsaņņho āraddhaviriyo adhicittam anuyutto. addasā kho bhagavā āyasmantaü Sāriputtaü avidåre nisinnaü pallaīkaü ābhujitvā ujuü kāyaü paõidhāya appicchaü santuņņhaü pavivittaü asaüsaņņhaü āraddhaviriyaü adhicittam anuyuttaü. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        adhicetaso appamajjato munino monapathesu sikkhato
        sokā na bhavanti tādino upasantassa sadā satãmato 'ti. ||7||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena bhagavā sakkato hoti garukato hoti mānito påjito apacito lābhã {cãvarapiõķapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaü}, bhikkhusaügho pi sakkato hoti . . . pe . . . parikkhārānaü. a¤¤atitthiyā pana paribbājakā asakkatā honti (comp. II.4) . . . pe . . . parikkhārānaü. atha kho te a¤¤atitthiyā {paribbājakā} bhagavato sakkāraü asahamānā bhikkhusaüghassa ca yena Sundarã paribbājikā ten' upasaīkamiüsu, upasaīkamitvā Sundariü paribbājikaü etad avocuü:


#<[page 044]>#
%<44                        UDâNAũ [IV. 8].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  ussahasi bhagini nātãnam atthaü kātun ti. kyāhaü ayyā karomi, kiü mayā sakkā kātuü? jãvitam pi me pariccattaü ¤ātãnaü atthāyā 'ti. tena hi bhagini abhikkhanaü Jetavanaü gacchāhã 'ti. evam ayyā 'ti kho Sundarã paribbājikā tesaü a¤¤atitthiyānaü paribbājakānaü paņissutvā abhikkhanaü Jetavanam agamāsi. yadā a¤¤iüsu te a¤¤atitthiyā paribbājakā: {vodiņņhā} kho Sundarã paribbājikā bahujanena abhikkhaõaü Jetavanaü āgacchatã 'ti, atha naü jãvitā voropetvā tatth' eva Jetavanassa parikhāya kåpe nikhaõitvā yena rājā Pasenadi Kosalo ten' upasaīkamiüsu, upasaīkamitvā rājānaü Pasenadiü Kosalaü etad avocuü: yā sā mahārāja Sundarã paribbājikā sā no na dassatã 'ti. kattha pana tumhe āsaīkathā 'ti. Jetavane mahārājā 'ti. tena hi Jetavanaü vicinathā 'ti. atha kho te a¤¤atitthiyā paribbājakā Jetavanaü vicinitvā yathānikkhittaü parikhākåpā uddharitvā ma¤cakaü āropetvā Sāvatthiü pavesetvā rathiyāya rathiyaü siīghāņakena siīghāņakaü upasaīkamitvā manusse ujjhāpesuü: passath' ayyā Sakyaputtiyānaü kammaü, alajjino ime samaõā Sakyaputtiyā dussãlā pāpadhammā musāvādino abrahmacārino. ime hi nāma dhammacārino samacārino brahmacārino saccavādino sãlavanto kalyāõadhammā paņijānissanti. n' atthi imesaü sāma¤¤aü, n' atthi imesaü brāhma¤¤aü, naņņhaü imesaü sāma¤¤aü, naņņhaü imesaü brāhma¤¤aü, kuto imesaü sāma¤¤aü, kuto imesaü brāhma¤¤aü, apagatā ime sāma¤¤ā, apagatā ime brāhma¤¤ā.
katha¤ hi nāma puriso purisakiccaü karitvā itthiü jãvitā voropessatã 'ti. tena kho pana samayena Sāvatthiyaü manussā bhikkhå disvā asabbhāhi pharusāhi vācāhi akkosanti paribhāsanti {rosenti} {vihesenti}: alajjino . . . pe . . . voropessatã 'ti. atha kho sambahulā bhikkhå pubbaõhasamayaü nivāsetvā pattacãvaram ādāya Sāvatthiü piõķāya pāvisiüsu,


#<[page 045]>#
%<                          MEGHIYA-VAGGA [IV. 9].             45>%
Sāvatthiyaü piõķāya caritvā pacchābhattaü piõķapātapaņikkantā yena bhagavā ten' upasaīkamiüsu, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdiüsu, ekamantaü nisinnā kho te bhikkhå bhagavantaü etad avocuü: etarahi Sāvatthiyaü manussā bhikkhå disvā . . . pe . . . voropessatã 'ti. n' eso bhikkhave saddo ciraü bhavissati sattāhaü eva bhavissati sattāhassa accayena antaradhāyissati. tena hi bhikkhave ye manussā bhikkhå disvā . . . pe . . . vihesanti, te tumhe imāya gāthāya paņicodetha:
        abhåtavādã nirayaü upeti yo c' āpi katvā na karomã 'ti c' āha
        ubho pi te pecca samā bhavanti nihãnakammā manujā paratthā 'ti.
     atha kho te bhikkhå bhagavato santike imaü gāthaü pariyāpuõitvā ye manussā bhikkhå disvā . . . {vihesenti}, te imāya gāthāya paņicodenti: abhåtavādã . . . pe . . . paratthā 'ti. manussānaü etad ahosi: akārakā ime samaõā Sakyaputtiyā, na yimehi kataü sapant' ime samaõā Sakyaputtiyā 'ti. n' eva so saddo ciraü ahosi, sattāham eva saddo ahosi, sattāhassa accayena antaradhāyi. atha kho sambahulā bhikkhå yena bhagavā ten' upasaīkamiüsu, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdiüsu, ekamantaü nisinnā kho te bhikkhå bhagavantaü etad avocuü: acchariyaü bhante abbhutaü bhante, yāva subhāsitaü kho c' idaü bhante bhagavatā: n' eso bhikkhave saddo ciraü bhavissati, sattāhassa accayena antaradhāyissatã 'ti. antarahito so bhante saddo 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        tudanti vācāya janā asa¤¤atā parehi saīgāmagataü va ku¤jaraü,
        sutvāna vākyaü pharusaü udãritaü adhivāsaye bhikkhu aduņņhacitto 'ti. ||8||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Rājagahe viharati Veëuvane {Kalandakanivāpe}. atha kho āyasmato Upasenassa Vaīgantaputtassa rahogatassa paņisallãnassa evaü cetaso parivitakko udapādi:


#<[page 046]>#
%<46                        UDâNAũ [IV. 9].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  lābhā vata me, suladdhaü vata me satthā ca me bhagavā arahaü sammāsambuddho, svākhyāte c' amhi dhammavinaye agārasmā anagāriyaü pabbajito, sabrahmacāriyo ca me sãlavanto kalyāõadhammā, sãlesu c' amhi paripårakārã, samāhito c' amhi, ekaggacitto arahā c' amhi khãõāsavo, mahiddhiko c' amhi mahānubhāvo, bhaddakaü me jãvitaü bhaddakaü maraõan ti. atha kho bhagavā āyasmato Upasenassa Vaīgantaputtassa cetasā cetoparivitakkam a¤¤āya tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        yaü jãvitaü na tapati, maraõante na socati,
        {sa've} diņņhapado dhãro, sokamajjhe na socati.
        ucchinnabhavataõhassa santacittassa bhikkhuno
        vikkhãõo jātisaüsāro, n' atthi tassa punabbhavo 'ti. ||9||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā Sāriputto bhagavato avidåre nisinno hoti pallaīkaü ābhujitvā ujuü kāyaü paõidhāya attano upasamaü paccavekkhamāno. addasā kho bhagavā āyasmantaü Sāriputtaü avidåre nisinnaü pallaīkaü ābhujitvā ujuü kāyaü paõidhāya attano upasamaü paccavekkhamānaü.
atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
         upasantasantacittassa netticchinnassa bhikkhuno
         vikkhãõo jātisaüsāro, mutto so Mārabandhanā 'ti. ||10||
                   Meghiyavaggo catuttho. uddānam:
         Meghiyo uddhatā gopālo juõhā nāgena pa¤camaü,
         Piõķolo Sāriputto ca Sundarã bhavati aņņhamaü,
         Upaseno Vaīgantaputto Sāriputto ca te dasā 'ti.


#<[page 047]>#
%<                                    47>%
                       VAGGA V. SONATHERASSA VAGGO.
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena rājā Pasenadi Kosalo Mallikāya deviyā saddhiü uparipāsādavaragato hoti. atha kho rājā Pasenadi Kosalo Mallikaü deviü etad avoca: atthi nu kho te Mallike koc' a¤¤o attanā piyataro 'ti. n' atthi kho me mahārāja koc' a¤¤o attanā piyataro. tuyhaü pana mahārāja atth' a¤¤o koci attanā piyataro 'ti. mayham pi kho Mallike n' atth' a¤¤o koci attanā piyataro 'ti. atha kho rājā Pasenadi Kosalo pāsādā orohitvā yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinno kho rājā Pasenadi Kosalo bhagavantaü etad avoca: idh' āhaü bhante Mallikāya deviyā uparipāsādavaragato Mallikaü deviü etad avocaü: atthi . . . pe . . . piyataro 'ti. evaü vutte Mallikā devã maü etad avoca:
n' atthi . . . pe . . . piyataro 'ti. evaü vutto 'haü bhante Mallikaü deviü etad avocaü: mayham . . . pe . . . piyataro 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        sabbā disā anuparigamma cetasā nev' ajjhagā piyataram attanā kvaci,
        evam {piyo} puthu attā paresaü, tasmā na hiüse {param} attakāmo. ||1||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. atha kho āyasmā ânando sāyaõhasamayaü paņisallānā vuņņhito yena bhagavā ten' upasaīkami,


#<[page 048]>#
%<48                       UDâNAũ [V. 2].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinno kho āyasmā ânando bhagavantaü etad avoca: acchariyaü bhante, abbhutaü bhante, yāvad appāyukā hi bhante bhagavato mātā ahosi, sattāhajāte bhagavati bhagavato mātā kālam akāsi Tusitakāyaü upapajjatã 'ti. evam etaü ânanda. appāyukā hi bodhisattamātaro honti, sattāhajātesu bodhisattesu bodhisattamātaro kālaīkaronti, Tusitakāyaü upapajjantã 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      ye keci bhåtā bhavissanti {te vāpi} sabbe gamissanti pahāya dehaü,
      taü sabbaü jāniü kusalo viditvā ātāpiyo brahmacariyaü careyyā 'ti. ||2||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Rājagahe viharati Veëuvane Kalandakanivāpe. tena kho pana samayena Rājagahe Suppabuddho nāma kuņņhã manussadaliddo ahosi manussakapaõo manussavarāko. tena kho pana samayena bhagavā mahatiyā parisāya parivuto dhammaü desento nisinno hoti. addasā kho Suppabuddho kuņņhã taü mahājanakāyaü dårato 'va sannipatitaü, disvān' assa etad ahosi:
nissaüsayaü kho ettha ki¤ci khādaniyaü vā bhojaniyaü vā bhājiyati. yannån' āhaü yena so mahājanakāyo ten' upa{saīkameyyaü}. appeva nām' ettha ki¤ci khādaniyaü vā bhojaniyaü vā labheyyan ti. atha kho Suppabuddho kuņņhã yena so mahājanakāyo ten' upasaīkami. addasā kho Suppabuddho kuņņhã bhagavantaü mahatiyā parisāya parivutaü dhammaü desentaü nisinnaü, disvān' assa etad ahosi: na {khvettha ki¤ci} khādaniyaü vā bhojaniyaü vā bhājiyati.
samaõo ayaü Gotamo parisatiü dhammaü deseti. yannån' āham pi dhammaü suõeyyan ti tatth' eva ekamantaü nisãdi:
aham pi dhammaü sossāmã 'ti. atha kho bhagavā sabbāvantaü parisaü cetasā ceto paricca manas' ākāsi:


#<[page 049]>#
%<                      SONATHERASSA-VAGGA [V. 3].             49>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  ko nu kho idha bhabbo dhammaü vi¤¤ātun ti. addasā kho bhagavā Suppabuddhaü kuņņhiü tassaü parisāyaü nisinnaü, disvān' assa etad ahosi: ayaü kho idha bhabbo dhammaü vi¤¤ātun ti. Suppabuddhaü kuņņhiü ārabbha anupubbikathaü kathesi seyyath' ãdaü: dānakathaü sãlakathaü saggakathaü kāmānaü ādãnavaü okāraü saükilesaü nikkhame ca ānisaüsaü pakāsesi. yadā bhagavā a¤¤āsi Suppabuddhaü kuņņhiü kallacittaü muducittaü vinãvaraõacittaü udaggacittaü pasannacittaü, atha yā buddhānaü sāmukkaüsikā dhammadesanā taü pakāsesi dukkhaü samudayaü nirodhaü maggaü. seyyath' āpi nāma suddhaü vatthaü apagatakālakaü sammad eva rajanaü paņigaõheyya, evam eva Suppabuddhassa kuņņhissa tasmiü yeva āsane virajaü vãtamalaü dhammacakkhuü udapādi: yaü ki¤ci samudayadhammaü, sabban taü nirodhadhamman ti. atha kho Suppabuddho kuņņhã diņņhadhammo pattadhammo viditadhammo pariyogāëhadhammo tiõõavicikiccho vigatakathaükatho vesārajjappatto aparappaccayo satthu sāsane uņņhāy' āsanā yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinno kho Suppabuddho kuņņhã bhagavantaü etad avoca: abhikkantaü bhante, abhikkantaü bhante. seyyath' āpi bhante nikkujjitaü vā ukkujjeyya paņicchannaü vā vivareyya måëhassa vā maggaü ācikkheyya andhakāre vā telapajjotaü dhāreyya cakkhumanto råpāni dakkhantã-'ti, evam eva bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito, es' āhaü bhante bhagavantaü saraõaü gacchāmi dhamma¤ ca bhikkhusaügha¤ ca, upāsakaü maü bhagavā dhāretu ajjatagge pāõupetaü saraõaü gatan ti. atha kho Suppabuddho kuņņhã bhagavatā dhammiyā kathāya sandassito samādapito samuttejito sampahaüsito bhagavato bhāsitaü abhinanditvā anumoditvā uņņhāy' āsanā bhagavantaü abhivādetvā padakkhiõaü katvā pakkāmi. atha kho Suppabuddhaü kuņņhiü gāvã taruõavacchā adhipātetvā jãvitā voropesi. atha kho sambahulā bhikkhå yena bhagavā ten' upasaīkamiüsu,


#<[page 050]>#
%<50                       UDâNAũ [V. 3].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdiüsu, ekamantaü nisinnā kho te bhikkhå bhagavantaü etad avocuü: yo so bhante Suppabuddho nāma kuņņhã bhagavatā dhammiyā kathāya sandassito samādapito samuttejito sampahaüsito, so kālaīkato, tassa kā gati ko abhisamparāyo 'ti.
paõķito bhikkhave Suppabuddho kuņņhã paccapādi dhammass' ānudhammaü, na ca maü dhammādhikaraõaü vihesesi, Suppabuddho bhikkhave kuņņhã tiõõaü saüyojanānaü parikkhayā sotāpanno avinipātadhammo niyato sambodhiparāyano 'ti. evaü vutte a¤¤ataro bhikkhu bhagavantaü etad avoca: ko nu kho bhante hetu, ko paccayo, yena Suppabuddho kuņņhã manussadaliddo ahosi manussakapaõo manussavarāko 'ti. bhåtapubbaü bhikkhave Suppabuddho kuņņhã imasmiü yeva Rājagahe seņņhiputto ahosi. so uyyānabhåmiü niyyanto addasā Tagarasikhiü paccekabuddhaü nagaraü piõķāya pavisantaü, disvān' assa etad ahosi: kv' āyaü kuņņhã vicaratã 'ti niņņhubhitvā {apasavyaü}(?) karitvā pakkāmi. so tassa kammassa vipākena bahåni vassāni bahåni vassasatāni bahåni vassasahassāni bahåni vassasatasahassāni niraye {paccittha}. tass' eva kammassa vipākāvasesena imasmiü yeva Rājagahe manussadaliddo ahosi manussakapaõo manussavarāko. so tathāgatappaveditaü dhammavinayaü āgamma saddhaü samādiyi, sãlaü samādiyi, sutaü samādiyi, cāgaü samādiyi, pa¤¤aü samādiyi. so tathāgatappaveditaü dhammavinayaü āgamma saddhaü samādiyitvā sãlaü samādiyitvā sutaü samādiyitvā cāgaü samādiyitvā pa¤¤aü samādiyitvā kāyassa bhedā param maraõā sugatiü saggaü lokaü upapanno devānaü tāvatiüsānaü sahabyataü. so tattha a¤¤e deve atirocati vaõõena c' eva yasasā cā 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        cakkhumā visamānã 'va vijjamāne parakkame
        paõķito jãvalokasmiü pāpāni parivajjaye 'ti. ||3||


#<[page 051]>#
%<                     SONATHERASSA-VAGGA [V. 5].             51>%
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena sambahulā kumārakā antarā ca Sāvatthiü antarā ca Jetavanaü macchake bādhenti. atha kho bhagavā pubbaõhasamayaü nivāsetvā pattacãvaram ādāya Sāvatthiü piõķāya pāvisi. addasā kho bhagavā te sambahule kumārake antarā ca Sāvatthiü antarā ca Jetavanaü macchake bādhente, disvāna yena te kumārakā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā te kumārake etad avoca: bhāyatha vo tumhe kumārakā dukkhassa, appiyaü vo dukkhan ti. evaü bhante bhāyāma mayaü bhante dukkhassa, appiyaü no dukkhan ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      {Sace bhāyatha dukkhassa} sace vo {dukkham} appiyam, 
      mā kattha pāpakaü kammaü āvi vā yadivā raho
      sace 'va pāpakaü kammaü karissatha karotha vā
      na vo dukkhā mutty atthi upeccāpi palāyatan ti. ||4||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Pubbārāme Migāramātu pāsāde. tena kho pana samayena bhagavā tadah' uposathe bhikkhusaüghaparivuto nisinno hoti. atha kho āyasmā ânando abhikkantāya rattiyā nikkhante paņhame yāme uņņhāy' āsanā ekaüsaü cãvaraü katvā yena bhagavā ten' a¤jalim panāmetvā bhagavantaü etad avoca: abhikkantā bhante ratti, nikkhanto paņhamo yāmo, ciranisinno bhikkhusaügho, uddisatu bhante bhagavā bhikkhånaü pātimokkhan ti. evaü vutte bhagavā tuõhã ahosi. dutiyam pi kho āyasmā ânando abhikkantāya rattiyā nikkhante majjhime yāme uņņhāy' āsanā ekaüsaü cãvaraü katvā yena bhagavā ten' a¤jalim panāmetvā bhagavantaü etad avoca: abhikkantā bhante ratti, nikkhanto majjhimo yāmo, ciranisinno bhikkhusaügho, uddisatu bhante bhagavā bhikkhånaü pātimokkhan ti. dutiyam pi kho bhagavā tuõhã ahosi.


#<[page 052]>#
%<52                       UDâNAũ [V. 5].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  tatiyam pi kho āyasmā ânando abhikkantāya rattiyā nikkhante pacchime yāme uddhate aruõe nāndimukhiyā rattiyā uņņhāy' āsanā ekaüsaü cãvaraü katvā yena bhagavā ten' a¤jalim panāmetvā bhagavantaü etad avoca:
abhikkantā bhante ratti, nikkhanto pacchimo yāmo, uddhato aruõo, nandimukhã ratti, ciranisinno bhikkhusaügho, uddisatu bhante bhagavā bhikkhånaü pātimokkhan ti. aparisuddhā ânanda parisā 'ti. atha kho āyasmato Mahāmoggallānassa etad ahosi: kaü nu kho bhagavā puggalaü sandhāya evam āha: aparisuddhā ânanda parisā 'ti. atha kho āyasmā Mahāmoggallāno sabbāvantaü bhikkhusaüghaü cetasā ceto paricca manas' ākāsi. addasā kho āyasmā Mahāmoggallāno taü puggalaü dussãlaü pāpadhammaü asucisaīkassarasamācāraü paņicchannakammantaü assamaõaü samaõapaņi¤¤aü abrahmacāriü brahmacāripaņi¤¤aü antopåtiü avassutaü kasambujātaü majjhe bhikkhusaüghassa nisinnaü, disvāna uņņhāy' āsanā yena so puggalo ten' upasaīkami, upasaīkamitvā taü puggalaü etad avoca:
uņņhehi āvuso, diņņho 'si bhagavatā, n' atthi te bhikkhåhi saddhiü saüvāso 'ti. atha kho so puggalo tuõhã ahosi.
dutiyam pi kho āyasmā Mahāmoggallāno taü puggalaü etad avoca: uņņhehi āvuso, diņņho 'si bhagavatā, n' atthi te bhikkhåhi saddhiü saüvāso 'ti. dutiyam pi kho so puggalo tuõhã ahosi. tatiyam pi kho āyasmā . . . pe . . . saüvāso 'ti. tatiyam pi kho so puggalo tuõhã ahosi. atha kho āyasmā Mahāmoggallāno taü puggalaü bāhāyaü gahetvā bahi dvārakoņņhakā nikkhāmetvā såcighaņikaü datvā yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü etad avoca: nikkhāmito bhante so puggalo mayā, parisuddhā parisā, uddisatu bhante bhagavā bhikkhånaü pātimokkhan ti. acchariyaü Moggallāna, abbhutaü Moggallāna, yāva bāhāgahaõā pi nāma so moghapuriso āgamissatã 'ti. atha kho bhagavā bhikkhå āmantesi:


#<[page 053]>#
%<                     SONATHERASSA-VAGGA [V. 5].               53>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  na dān' āhaü bhikkhave ito paraü uposathaü karissāmi, pātimokkhaü uddisissāmi.
tumh' eva dāni ito paraü uposathaü kareyyātha, pātimokkhaü uddiseyyātha. aņņhānam etaü bhikkhave anavakāso, yaü tathāgato aparisuddhāya parisāya uposathaü kareyya, pātimokkhaü uddiseyya. aņņh' ime bhikkhave mahāsamudde acchariyā abbhutā dhammā, ye disvā-disvā asurā mahāsamudde abhiramanti. katame aņņha.
     1. mahāsamuddo bhikkhave anupubbaninno anupubbapoõo anupubbapabbhāro, n' āyataken' eva papāto. yaü pi bhikkhave mahāsamuddo anupubbaninno . . . papāto, ayam pi bhikkhave mahāsamudde paņhamo acchariyo abbhuto dhammo, yaü disvā-disvā asurā mahāsamudde abhiramanti.
     2. puna ca paraü bhikkhave mahāsamuddo ņhitadhammo velaü n' ātivatti. yaü pi bhikkhave mahāsamuddo ņhitadhammo velaü n' ātivattati, ayaü pi bhikkhave mahāsamudde dutiyo acchariyo abbhuto dhammo, yaü disvā-disvā asurā mahāsamudde abhiramanti.
     3. puna ca paraü bhikkhave mahāsamuddo na matena kuõapena saüvasati, yaü hoti mahāsamudde mataü kuõapaü taü khippaü yeva tãraü vāheti thale ussāreti. yaü pi bhikkhave mahāsamuddo na matena . . . thalaü ussāreti, ayam pi bhikkhave mahāsamudde tatiyo acchariyo abbhutadhammo, yaü disvā-disvā asurā mahāsamudde abhiramanti.
     4. puna ca paraü bhikkhave yā kāci mahānadiyo seyyath' ãdaü: Gaīgā Yamunā Aciravatã {Sarabhå} Mahã, tā mahāsamuddaü pattā jahanti purimāni nāmagottāni, mahāsamuddo tv eva saīkhaü gacchanti. yaü pi bhikkhave yā kāci . . . pe . . . gacchanti, ayam pi bhikkhave mahāsamudde catuttho acchariyo abbhuto dhammo, yaü disvādisvā asurā mahāsamudde abhiramanti.
     5. puna ca paraü yā ca loke savantiyo mahāsamuddaü appenti, yā ca antalikkhā ķhārā papatanti, na tena mahāsamuddassa ånattaü vā pårattaü vā pa¤¤āyati. yaü pi bhikkhave yā ca loke


#<[page 054]>#
%<54                          UDâNAũ [V. 5].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  . . . pe . . . pa¤¤āyati, ayam pi bhikkhave mahāsamudde pa¤camo acchariyo . . . pe . . . abhiramanti.
     6. puna ca paraü bhikkhave mahāsamuddo ekaraso loõaraso. yaü bhikkhave mahāsamuddo ekaraso loõaraso, ayaü pi bhikkhave mahāsamudde chaņņho acchariyo . . . pe . . . abhiramanti.
     7. puna ca paraü bhikkhave mahāsamuddo bahuratano anekaratano, tatr' imāni ratanāni seyyath' ãdaü: muttā maõi veëuriyo saīkho silā pavālaü rajataü jātaråpaü lohitaīko masāragallo. yaü pi bhikkhave mahāsamuddo bahuratano . . . masāragallo, ayam pi bhikkhave mahāsamudde sattamo acchariyo . . . pe . . . abhiramanti.
     8. puna ca paraü bhikkhave mahāsamuddo mahataü bhåtānaü āvāso, tatr' ime bhåtā: timi timiīgalo timirapiīgalo asurā nāgā gandhabbā, santi mahāsamudde yojanasatikā pi attabhāvā, dviyojanasatikā pi attabhāvā, tiyojanasatikā pi attabhāvā, catuyojanasatikā pi attabhāvā, pa¤cayojanasatikā pi attabhāvā. yaü pi bhikkhave mahāsamuddo mahataü . . . pe . . . attabhāvā, ayaü pi bhikkhave mahāsamudde aņņhamo acchariyo . . . pe . . . abhiramanti.
ime kho bhikkhave mahāsamudde aņņha acchariyā . . . pe . . . abhiramanti.
     evam eva kho bhikkhave imasmiü dhammavinaye aņņha acchariyā abbhutā dhammā, ye disvā-disvā bhikkhå imasmiü dhammavinaye abhiramanti. katame aņņha.
     1. seyyathā pi bhikkhave mahāsamuddo anupubbaninno anupubbapoõo anupubbapabbhāro n' āyataken' eva papāto, evam eva kho bhikkhave imasmiü dhammavinaye anupubbasikkhā anupubbakiriyā anupubbapaņipadā n' āyataken' eva a¤¤āpaņivedho. yaü pi bhikkhave imasmiü dhammavinaye . . . pe . . . a¤¤āpaņivedho, ayam pi bhikkhave imasmiü dhammavinaye paņhamo acchariyo abbhutadhammo, yaü disvā-disvā bhikkhå imasmiü dhammavinaye abhiramanti.


#<[page 055]>#
%<                     SONATHERASSA-VAGGA [V. 5].                55>%
     2. seyyathā pi bhikkhave mahāsamuddo ņhitadhammo velaü n' ātivattati, evam eva kho bhikkhave yaü mayā sāvakānaü sikkhāpadaü pa¤¤attaü taü mama sāvakā jãvitahetu pi n' ātikkamanti. yaü pi bhikkhave mayā . . . pe . . . n' ātikkamanti, ayam pi bhikkhave imasmiü dhammavinaye dutiyo acchariyo . . . pe . . . abhiramanti.
     3. seyyathā pi bhikkhave mahāsamuddo na matena kuõapena saüvasati, yaü hoti mahāsamudde mataü kuõapaü, taü khippaü yeva tãraü vāheti, thale ussāreti, evam eva kho bhikkhave yo so puggalo dussãlo pāpadhammo asucisaīkassarasamācāro paņicchannakammanto assamaõo samaõapati¤¤o abrahmacārã brahmacāripaņi¤¤o antopåti avassuto kasambujāto, na tena saügho saüvasati, atha kho naü khippam eva sannipatitvā ukkhipati. ki¤cāpi so hoti majjhe bhikkhu{saüghassa} nisinno, atha kho so ārakā 'va saüghamhā saügho ca tena. yaü pi bhikkhave yo so puggalo . . . pe . . . saügho ca tena, ayam pi bhikkhave imasmiü dhammavinaye tatiyo acchariyo . . . pe . . . abhiramanti.
     4. seyyathā pi bhikkhave yā kāci mahānadiyo seyyath' ãdaü: {Gaīgā} Yamunā Aciravatã Sarabhå Mahã tā mahāsamuddaü pattā pajahanti purimāni nāmagottāni, mahāsamuddo tv eva saīkhaü gatāni, evam eva kho bhikkhave cattāro vaõõā: khattiyā brāhmaõā vessā suddā, te tathāgatappavedite dhammavinaye agārasmā anagāriyaü pabbajitvā jahanti purimāni nāmagottāni, samanā Sakyaputtiyā tv eva saīkhaü gacchanti. yam pi bhikkhave cattāro . . . pe . . . gacchanti, ayam pi bhikkhave imasmiü dhammavinaye catuttho acchariyo . . . pe . . . abhiramanti.
     5. seyyathā pi bhikkhave yā ca loke savantiyo mahāsamuddaü appenti yā ca antalikkhā dhārā papatanti, na tena mahāsamuddassa ånattaü vā pårattaü vā pa¤¤āyati, evam eva kho bhikkhave bahå ce pi bhikkhå anupādisesāya nibbāõadhātuyā parinibbāyanti, na tena nibbānadhātuyā ånattaü vā pårattaü vā pa¤¤āyati. yaü pi bhikkhave bahå ce pi . . . pe . . . pa¤¤āyati, ayam pi bhikkhave imasmiü dhammavinaye pa¤camo acchariyo . . . pe . . . abhiramanti.


#<[page 056]>#
%<56                            UDâNAũ [V. 5].>%
     6. seyyathā pi bhikkhave mahāsamuddo ekaraso loõaraso, evam eva kho bhikkhave ayaü dhammo ekaraso vimuttiraso. yaü pi bhikkhave ayaü dhammo ekaraso vimuttiraso, ayam pi bhikkhave imasmiü dhammavinaye chaņņho acchariyo . . . pe . . . abhiramanti.
     7. seyyathā pi bhikkhave mahāsamuddo bahuratano anekaratano, tatr' imāni ratanāni seyyath' ãdaü: muttā maõi veëuriyo saīkho silā pavālaü rajataü jātaråpaü lohitaīgo masāragallaü, evam eva kho bhikkhave ayaü dhammo bahuratano anekaratano, seyyath' ãdaü: cattāro satipaņņhānā {cattāro} sammappadhānā cattāro iddhipādā pa¤c' indriyāni pa¤ca balāni satta bojjhaīgāni ariyo aņņhaīgiko maggo. yaü pi {bhikkhave} ayaü dhammo . . . pe . . . maggo, ayaü pi bhikkhave imasmiü dhammavinaye sattamo acchariyo . . . pe . . . abhiramanti.
     8. seyyathā pi bhikkhave mahāsamuddo mahataü bhåtānaü āvāso, tatr' ime bhåtā: timi timiīgalo timirapiīgalo asurā nāgā gandhabbā, santi mahāsamudde yojanasatikā pi attabhāvā, dviyojanasatikā pi attabhāvā, tiyojanasatikā pi attabhāvā, catuyojanasatikā pi attabhāvā, pa¤cayojanasatikā pi attabhāvā, evam eva kho bhikkhave ayaü dhammavinayo mahataü bhåtānaü āvāso, tatr' ime bhåtā: sotāpanno sotāpattiphalasacchikiriyāya paņipanno, sakadāgāmã sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paņipanno, anāgāmã anāgāmiphalasacchikiriyāya paņipanno, arahā arahattāya paņipanno. yaü pi bhikkhave ayaü dhammavinayo mahataü . . . pe . . . arahattāya paņipanno, ayam pi bhikkhave imasmiü dhammavinaye aņņhamo acchariyo . . . pe . . . abhiramanti.
     ime kho bhikkhave imasmiü dhammavinaye aņņha acchariyā abbhutā dhammā, ye disvā-disvā bhikkhå imasmiü dhammavinaye abhiramanti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        channam ativassati vivaņaü n' ātivassati,
        tasmā channaü vivaretha, evaü taü n' ātivassatã 'ti. ||5||


#<[page 057]>#
%<                     SONATHERASSA-VAGGA [V. 6].              57>%
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā Mahākaccāno Avantãsu viharati Kuraraghare Pavatte pabbate. tena kho pana samayena Soõo upāsako Koņikaõõo āyasmato Mahākaccānassa upaņņhāko hoti. atha kho Soõassa upāsakassa koņikaõõassa rahogatassa paņisallãnassa evaü cetaso parivitakko udapādi: yathā-yathā kho ayyo Mahākaccāno dhammaü deseti, na yidaü sukaraü agāraü ajjhāvasatā ekantaparipuõõaü ekantaparisuddhaü saīkhalikhitaü brahmacariyaü carituü. yannån' āhaü kesamassuü ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaü pabbajeyyan ti.
atha kho Soõo upāsako Koņikaõõo yen' āyasmā Mahākaccāno ten' upasaīkami, upasaīkamitvā āyasmantaü Mahākaccānaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinno kho Soõo upāsako Koņikaõõo āyasmantaü Mahākaccānaü etad avoca:
idha mayhaü bhante rahogatassa . . . pe . . . pabbajeyyan ti. pabbājetu maü bhante ayyo Mahākaccāno 'ti. evaü vutte āyasmā Mahākaccāno Soõaü upāsakaü Koņikaõõaü etad avoca: dukkaraü kho Soõa yāvajãvaü ekabhattaü ekaseyyaü brahmacariyaü, iīgha tvaü Soõa tatth' eva agārikabhåto samāno buddhānaü sāsanaü anuyu¤ja kālayuttaü ekabhattaü ekaseyyaü brahmacariyan ti. atha kho Soõassa upāsakassa Koņikaõõassa yo ahosi pabbajjābhisaīkhāro, so paņippassambhi. dutiyam pi kho Soõassa upāsakassa Koņikaõõassa rahogatassa . . . pe . . . pabbajeyyan ti. dutiyam pi kho Soõo upāsako Koņikaõõo yen' āyasmā . . . avoca: idha . . . pabbājetu maü bhante ayyo Mahākaccāno 'ti. dutiyaü pi kho āyasmā Mahākaccāno Soõaü upāsakaü Koņikaõõaü etad avoca: dukkaraü . . . pe . . . brahmacariyan ti. dutiyam pi kho Soõassa . . . pe . . . paņippassambhi. tatiyam pi kho Soõassa upāsakassa Kotikaõõassa rahogatassa . . . pe . . . pabbajeyyan ti. tatiyam pi kho Soõo upāsako Koņikaõõo yen' āyasmā . . . pe . . .


#<[page 058]>#
%<58                            UDâNAũ [V. 6].>%
avoca: idha . . . pe . . . pabbājetu maü bhante ayyo Mahākaccāno 'ti. atha kho āyasmā Mahākaccāno Soõaü upāsakam Koņikaõõaü pabbājesi. tena kho pana samayena Avantisudakkhiõāpatho appabhikkhuko hoti. atha kho āyasmā Mahākaccāno tiõõaü vassānaü accayena kicchena kasirena tato-tato dasavaggaü bhikkhusaüghaü sannipātetvā āyasmantaü Soõaü upasampādesi. atha kho āyasmato Soõassa vassaü vutthassa rahogatassa paņisallãnassa eva¤ cetaso parivitakko udapādi: na kho me so bhagavā sammukhā diņņho api ca suto yeva me so bhagavā ãdiso ãdiso cā 'ti. sace maü upajjhāyo anujāneyya, gacchey' āhaü bhagavantaü dassanāya arahantaü sammāsambuddhan ti. atha kho āyasmā Soõo sāyaõhasamayaü paņisallānā vuņņhito yen' āyasmā Mahākaccāno ten' upasaīkami, upasaīkamitvā āyasmantaü Mahākaccānaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinno kho āyasmā Soõo āyasmantaü Mahākaccānaü etad avoca: idha mayhaü bhante rahogatassa . . . pe . . . ãdiso cā 'ti. sace maü {upajjāyo} anujāneyya, gaccheyy' āhaü bhagavantaü dassanāya arahantaü sammāsambuddhan ti. sādhu sādhu Soõa, gaccha tvaü Soõa taü bhagavantaü dassanāya arahantaü sammāsambuddhan ti.
dakkhissasi tvaü Soõa taü bhagavantaü pāsādikaü pāsādanãyaü santindriyaü santamānasaü uttamaü samathadamatham anuppattaü dantaü guttaü yatindriyaü nāgaü, disvāna mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandāhi, appābādhaü appātaīkaü lahuņņhānaü balaü phāsuvihāraü puccha: upajjhāyo me bhante āyasmā Mahākaccāno bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaü . . . pe . . . phāsuvihāraü pucchatã 'ti. evam bhante 'ti kho āyasmā Soõo āyasmato Mahākaccānassa bhāsitaü abhinanditvā anumoditvā uņņhāy' āsanā āyasmantaü Mahākaccānaü abhivādetvā {padakkhiõaü} katvā senāsanaü saüsāmetvā pattacãvaram ādāya yena Sāvatthã tena cārikaü pakkāmi, anupubbena cārikaü caramāno yena Sāvatthã Jetavanaü Anāthapiõķikass' ārāmo,


#<[page 059]>#
%<                      SONATHERASSA-VAGGA [V. 6].              59>%
yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinno kho āyasmā Soõo bhagavantaü etad avoca: upajjhāyo me . . . pe . . . pucchatã 'ti. kacci bhikkhu khamanãyaü, kacci yāpanãyaü, kacci pi appakilamathena addhānaü āgato, na ca piõķakena kilanto sã 'ti. khamanãyaü bhagavā, yāpanãyaü bhagavā, appakilamathena c' āhaü bhante addhānaü āgato, na ca piõķakena kilanto mhã 'ti.
atha kho bhagavā āyasmantaü ânandaü āmantesi: imass' ânanda āgantukassa bhikkhuno senāsanaü pa¤¤āpehã 'ti.
atha kho āyasmato ânandassa etad ahosi: yassa kho maü bhagavā ānāpeti: imass' Ananda āgantukassa bhikkhuno senāsanaü pa¤¤āpehã 'ti icchati bhagavā tena bhikkhunā saddhiü ekavihāre vatthuü, icchati bhagavā āyasmatā Soõena saddhiü ekavihāre vatthun ti yasmiü vihāre bhagavā viharati, tasmiü vihāre āyasmato Soõassa senāsanaü paõõāpesi. atha kho bhagavā bahud eva rattiü abbhokāse nisajjāya vãtināmetvā pāde pakkhāletvā vihāraü pāvisi, āyasmā pi kho Soõo bahud . . . pe . . . pāvisi. atha kho bhagavā rattiyā paccåsasamayaü paccuņņhāya āyasmantaü Soõaü ajjhesi: {patibhātu} {taü, bhikkhu} dhammaü bhāsitun ti. evaü bhante 'ti kho āyasmā Soõo bhagavato paņissutvā soëasa aņņhakavaggikāni sabbān' eva sarena abhaõi. atha kho bhagavā āyasmato Soõassa sarabha¤¤apariyosāne abbhanumodi: sādhu sādhu bhikkhu, suggahitāni bhikkhu soëasa aņņhakavaggikāni sumanasikatāni såpadhāritāni; kalyāniyā si vācāya samannāgato vissaņņhāya {aneëagalāya} atthassa vi¤¤āpaniyā. kativasso si tvaü bhikkhå 'ti. ekavasso ahaü bhagavā 'ti. kissa pana tvaü bhikkhu evaü ciraü akāsã 'ti.
ciraü diņņho me bhante kāmesu ādãnavo api ca sambādho gharāvāso bahukicco bahukaraõãyo 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        disvā ādãnavaü loke ¤atvā dhammaü {niråpadhiü}
        ariyo na ramati pāpe, pāpe na ramati sucã 'ti. ||6||


#<[page 060]>#
%<60                       UDâNAũ [V. 7].>%
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā Kaīkhārevato bhagavato avidåre nisinno hoti pallaīkaü ābhujitvā ujuü kāyaü paõidhāya attano kaīkhāvitaraõavisuddhiü paccavekkhamāno. addasā kho bhagavā āyasmantaü Kaīkhārevataü avidåre nisinnaü pallaīkaü ābhujitvā ujuü kāyaü paõidhāya attano kaīkhāvitaranavisuddhiü paccavekkhamānaü. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      yā kāci kaīkhā idha vā huraü vā sakavediyā vā paravediyā vā
      jhāyino tā pajahanti sabbā ātāpino brahmacariyaü carantā 'ti. ||7||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Rājagahe viharati Veëuvane Kalandakanivāpe. tena kho pana samayena āyasmā ânando tadah' uposathe pubbaõhasamayaü nivāsetvā pattacãvaram ādāya Rājagahaü piõķāya pāvisi.
addasā kho Devadatto āyasmantaü ânandaü Rājagahe piõķāya carantaü, disvāna yena āyasmā ânando ten' upasaīkami, upasaīkamitvā āyasmantaü ânandaü etad avoca:
ajjatagge dān' āhaü āvuso ânanda a¤¤atr' eva bhagavatā a¤¤atra bhikkhusaüghā uposathaü karissāmi saīghakammāni cā 'ti. atha kho āyasmā ânando Rājagahe piõķāya caritvā pacchābhattaü piõķapātapaņikkanto yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinno kho āyasmā ânando bhagavantaü etad avoca: idh' āhaü bhante pubbaõhasamayaü nivāsetvā pattacãvaram ādāya Rājagahaü piõķāya pāvisiü. addasā kho maü bhante Devadatto Rājagahe piõķāya carantaü, disvāna yen' āhaü ten' upasaīkami, upasaīkamitvā maü etad avoca: ajjatagge . . . cā 'ti.
ajja bhante Devadatto saīghaü bhindissati uposatha¤ ca karissati saīghakammāni cā 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:


#<[page 061]>#
%<                     SONATHERASSA-VAGGA [V. 10].              61>%
        sukaraü sādhunā sādhu, sādhu pāpena dukkaraü,
        pāpaü pāpena sukaraü, pāpam ariyebhi dukkaran ti. ||8||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Kosalesu cārikaü carati mahatā bhikkhusaīghena saddhiü. tena kho pana samayena sambahulā māõavakā bhagavato avidåre saddāyamānaråpā atikkamanti. addasā kho bhagavā sambahule māõavake avidåre saddāyamānaråpe atikkamante.
atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        parimuņņhā {paõķitābhāsā} vācāgocarabhāõino
        yāv' icchanti mukhāyāmaü, yena nãtā na taü vidå 'ti. ||9||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā Cålapanthako bhagavato avidåre nisinno hoti pallaīkaü ābhujitvā ujuü kāyaü paõidhāya parimukhaü satiü upaņņhapetvā. addasā kho bhagavā āyasmantaü Cålapanthakaü avidåre nisinnaü pallaīkaü ābhujitvā ujuü kāyaü paõidhāya parimukhaü satiü upaņņhapetvā. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      ņhitena kāyena ņhitena cetasā tiņņhaü nisinno uda vā sayāno
      etaü satiü bhikkhu adhiņņhahāno labhetha pubbāpariyaü visesaü;
      laddhāna pubbāpariyaü visesaü adassanaü Maccurājassa gacche 'ti. ||10||
     tatra uddānaü:
      rājā appāyukā kuņņhã kumārakā ca uposatho
      Soõo ca Revato Nando saddāyamānā (?) Panthakena cā ti' Soõassa therassa vaggo pa¤camo.


#<[page 062]>#
%<                                 62>%
                       VAGGA VI. JACCANDHAVAGGO.
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Vesāliyaü viharati Mahāvane Kåņāgārasālāyaü. atha kho bhagavā pubbaõhasamayaü nivāsetvā pattacãvaram ādāya Vesāliü piõķāya pāvisi, Vesāliyaü piõķāya caritvā pacchābhattaü piõķapātapaņikkanto āyasmantaü ânandaü āmantesi: gaõhāhi ânanda nisãdanaü, yena Cāpālaü cetiyaü ten' upasaīkamissāmi divāvihārāyā 'ti. evaü bhante 'ti kho pana āyasmā ânando bhagavato paņissutvā nisãdanam ādāya bhagavantaü piņņhito piņņhito anubandhi. atha kho bhagavā yena Cāpālacetiyaü ten' upasaīkami, upasaīkamitvā pa¤¤atte āsane nisãdi, nisajja kho bhagavā āyasmantaü ânandaü āmantesi: ramaõãyā ânanda Vesālã, ramaõãyaü Udenaü cetiyaü, ramaõãyaü Gotamakaü cetiyaü, ramaõãyaü Sattambaü cetiyaü, ramaõãyaü Bahuputtaü cetiyaü, ramaõãyaü Sārandadaü cetiyaü, ramaõãyaü Cāpālaü cetiyaü. yassa kassaci ânanda cattāro iddhipādā bhāvitā bahulãkatā yānikatā vatthukatā anuņņhitā paricitā susamāraddhā, so ākaīkhamāno kappaü vā tiņņheyya kappāvasesaü vā 'ti. tathāgatassa kho ânanda cattāro iddhipādā . . . susamāraddhā, ākaīkhamāno ânanda tathāgato kappaü vā tiņņheyya kappāvasesaü vā 'ti. evam pi kho āyasmā ânando bhagavatā oëārike nimitte kayiramāne oëārike obhāse kayiramāne n' āsakkhi paņivijjhituü, na bhagavantaü yāci: tiņņhatu bhante bhagavā kappaü, tiņņhatu sugato kappaü bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānan ti yathā taü Mārena pariyuņņhitacitto.


#<[page 063]>#
%<                      JACCANDHA-VAGGA [VI. 1].                63>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  dutiyam pi kho bhagavā āyasmantaü ânandaü āmantesi: ramaõãyā . . . pe . . . tathāgato kappaü vā tiņņheyya kappāvasesaü vā 'ti. evam pi kho āyasmā ânando . . . pe . . . pariyuņņhitacitto. tatiyam pi kho bhagavā āyasmantaü ânandaü āmantesi: ramaõãyā . . . pe . . . tathāgato kappaü vā tiņņheyya kappāvasesaü vā 'ti. evam pi kho āyasmā ânando . . . pe . . . pariyuņņhitacitto. atha kho bhagavā āyasmantaü ânandaü āmantesi: gaccha tvaü ânanda, yassa dāni kālaü ma¤¤asã 'ti.
evaü bhante 'ti kho āyasmā ânando bhagavato paņissutvā uņņhāy' āsanā bhagavantaü abhivādetvā padakkhiõaü katvā avidåre a¤¤atarasmiü rukkhamåle nisãdi.
     atha kho Māro pāpimā acirapakkante āyasmante ânande yena bhagavā ten' upasaīkami upasaīkamitvā ekamantaü aņņhāsi, ekamantaü ņhito kho Māro pāpimā bhagavantaü etad avoca: parinibbātu dāni bhante bhagavā, parinibbātu sugato, parinibbānakālo dāni bhante bhagavato, bhāsitā kho pan' esā bhante bhagavatā vācā: na tāv' āhaü pāpima parinibbāyissāmi, yāva me bhikkhå na sāvakā bhavissanti viyattā vinãtā {visāradā pattayogakkhemā} bahussutā dhammadharā dhammānudhammapaņipannā sāmãcipaņipannā anudhammacārino sakaü ācariyakaü uggahetvā ācikkhissanti desissanti pa¤¤apessanti paņņhapessanti vivarissanti vibhajissanti uttānikarissanti, uppannaü parappavādaü saha dhammena suniggahitan niggahetvā sappāņihāriyaü dhammaü desissantã 'ti.
santi kho pana bhante etarahi bhikkhå bhagavato sāvakā viyattā . . . uggahetvā ācikkhanti desenti pa¤¤apenti paņņhapenti vivaranti vibhajanti uttānikaronti uppannaü parappavādaü saha dhammena suniggahitan niggahetvā sappāņihāriyaü dhammaü desenti. parinibbātu dāni bhante bhagavā, parinibbātu sugato, parinibbānakālo dāni bhante bhagavato, bhāsitā kho pan' esā bhagavatā vācā: na tāv' āhaü pāpima parinibbāyissāmi, yāva me bhikkhuniyo sāvikā bhavissanti viyattā . . . pe . . . anudhammacāriniyo . . . pe . . . sappāņihāriyaü dhammaü desissantã 'ti. santi kho pana bhante etarahi bhikkhuniyo bhagavato sāvikā


#<[page 064]>#
%<64                       UDâNAũ [VI. 1].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  . . . pe . . . sappāņihāriyaü dhammaü desenti. parinibbātu . . . pe . . . vācā na tāv' āhaü pāpima parinibbāyissāmi, yāva me upāsakā na sāvakā bhavissanti viyattā . . . pe . . . sappāņihāriyaü dhammaü desissantã 'ti. etarahi kho pana bhante upāsakā bhagavato sāvakā viyattā . . . pe . . . sappāņihāriyaü dhammaü desenti. parinibbātu . . . pe . . . vācā: na tāv' āhaü pāpima parinibbāyissāmi, yāva me upāsikā na sāvikā bhavissanti viyattā . . . pe . . . anudhammacāriniyo . . . pe . . . sappāņihāriyam dhammaü desissantã 'ti. etarahi kho pana bhante upāsikā bhagavato sāvikā viyattā . . . pe . . . anudhammacāriniyo . . . pe . . . sappāņihāriyaü dhammaü desenti. parinibbātu . . . pe . . . vācā: na tāv' āhaü pāpima parinibbāyissāmi, yāva me idaü brahmacariyaü na iddhaü ca bhavissati phãtaü ca vitthārikaü bahuja¤¤aü puthubhåtaü {yāva-d-eva manussehi} suppakāsitan ti. etarahi kho pana bhante bhagavato brahmacariyaü iddhaü ca phãtaü ca vitthārikaü bahuja¤¤aü puthubhåtaü yavad eva manussehi suppakāsitan ti parinibbātu dāni bhante bhagavā parinibbātu sugato, parinibbānakālo dāni bhante bhagavato 'ti.
evaü vutte bhagavā Māraü pāpimantaü etad avoca: apposukko tvaü pāpima hohi. na ciraü tathāgatassa parinibbānaü bhavissati, ito tiõõaü māsānaü accayena tathāgato parinibbāyissatã 'ti. atha kho bhagavā Cāpāle cetiye sato sampajāno āyusaīkhāraü ossajji, ossaņņhe ca bhagavatā āyusaīkhāre mahābhåmicālo ahosi bhiüsanako lomahaüso devadundubhiyo ca phaliüsu. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      tulam atulaü ca sambhavaü bhavasaīkhāram {avassajã} muni,
      ajjhattarato samāhito abhindi kavacam iv' attasambhavan ti. ||1||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Pubbārāme Migāramātu pāsāde. tena kho pana samayena bhagavā sāyaõhasamayaü paņisallānā vuņņhito bahi dvārakoņņhake nisinno hoti.


#<[page 065]>#
%<                     JACCANDHA-VAGGA [VI. 2].                 65>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  atha kho rājā Pasenadi Kosalo yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi. tena kho pana samayena satta ca jaņilā satta ca nigaõņhā satta ca acelā satta ca {ekasāņakā} satta ca paribbājakā paråëhakacchanakhalomā khārivividham ādāya bhagavato avidåre atikkamanti. addasā kho rājā Pasenadi Kosalo te satta ca jaņile satta ca nigaõņhe satta ca acele satta ca {ekasāņake} satta ca paribbājake paråëhakacchanakhalome khārivividham ādāya bhagavato avidåre atikkamante, disvāna uņņhāy' āsanā ekaüsaü uttarāsaīgaü karitvā dakkhiõaü jāõumaõķalaü paņhaviyaü nihantvā yena te satta ca jaņilā satta ca nigaõņhā satta ca acelā satta ca ekasāņā satta ca paribbājakā, ten' a¤jalim panāmetvā tikkhattuü nāmaü sāvesi: rāj' āhaü bhante Pasenadi Kosalo rāj' āhaü bhante Pasenadi Kosalo 'ti. atha kho rājā Pasenadi Kosalo acirapakkantesu tesu sattasu ca jaņilesu sattasu ca nigaõņhesu sattasu ca acelesu sattasu ca ekasāņesu sattasu ca paribbājakesu yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinno kho rājā Pasenadi Kosalo bhagavantaü etad avoca: ye nu ke ci kho bhante loke arahanto vā arahattamaggaü vā samāpannā, etesaü a¤¤ataro 'ti. dujjānaü kho etaü mahārāja tayā gihinā {kāmabhogino} puttasambādhasayanaü ajjhāvasantena kāsikacandanaü paccanubhontena mālāgandhavilepanaü dhārayantena jātaråparajataü sādiyantena: ime vā arahanto ime vā arahattamaggaü samāpannā 'ti. saüvāsena kho mahārāja sãlaü veditabbaü ta¤ ca kho dãghena addhunā na ittaraü manasikarotā no amanasikārā 'pa¤¤avatā no duppa¤¤ena; sabbyohārena kho mahārāja soceyyaü veditabbaü ta¤ ca kho dãghena . . . pe . . . duppa¤¤ena; āpadāsu kho mahārāja thāmo veditabbo, so ca kho dãghena . . . pe . . . duppa¤¤ena; sākacchāya kho mahārāja pa¤¤ā veditabbā, sā ca kho dãghena . . . pe . . . duppa¤¤enā 'ti.


#<[page 066]>#
%<66                       UDâNAũ [VI. 2].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  acchariyaü bhante, abbhutam bhante, yāva subhāsitaü c' idaü bhagavatā: dujjānaü kho . . . pe . . . arahattamaggaü samāpannā 'ti. saüvāsena . . . pe . . . pa¤¤ā veditabbā, sā ca kho dãghena . . . pe . . . duppa¤¤enā 'ti. ete bhante mama purisā corā ocarakā janapadaü ocaritvā āgacchanti. tehi paņhamaü otiõõaü, ahaü pacchā {osāpayissāmi} (?). idāni te bhante taü rajojallaü pavāhetvā sunhātā suvilittā kappitakesamasså odātavatthavasanā pa¤cahi kāmaguõehi samappitā samaīgibhåtā paricārissantã 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        na vāyameyya sabbattha n' ā¤¤assa puriso siyā,
        n' ā¤¤aü nissāya jãveyya, {dhamme na vāõijjaü} care ti. ||2||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena bhagavā attano aneke pāpake akusale dhamme pahãne paccavekkhamāno nisinno hoti aneke ca kusale dhamme bhāvanāya pāripårikate. atha kho bhagavā attano aneke pāpake akusale dhamme pahãne viditvā aneke ca kusale dhamme bhāvanāya pāripårikate tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        ahu pubbe tadā n' āhu, n' āhu pubbe tadā ahu,
        na c' āhu na ca bhavissati na c' etarahi vijjatã 'ti. ||3||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena sambahulā nānātitthiyā samaõabrāhmaõā paribbājakā Sāvatthiü piõķāya pavisanti nānādiņņhikā nānākhantikā nānārucikā nānādiņņhinissayanissitā.


#<[page 067]>#
%<                        JACCANDHA-VAGGA [VI. 4].             67>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  sant' eke samaõabrāhmaõā evaüvādino evaüdiņņhino: sassato loko, idam eva saccaü, mogham a¤¤an ti. santi pan' eke samaõabrāhmaõā evaüvādino evaüdiņņhino: asassato loko, idam eva saccaü, mogham a¤¤an ti. sant' eke samaõabrāhmaõā evaüvādino evaüdiņņhino: antavā loko, idam eva saccaü, mogham a¤¤an ti.
santi pan' eke samaõabrāhmaõā evaüvādino evaüdiņņhino:
anantavā loko, idam eva saccaü, mogham a¤¤an ti. sant' eke samaõabrāhmaõā evaüvādino evaüdiņņhino: taü jãvaü taü sarãraü, idam eva saccaü, mogham a¤¤an ti. santi pan' eke samaõabrāhmaõā evaüvādino evaüdiņņhino: a¤¤aü jãvaü a¤¤aü sarãraü, idam eva saccaü, mogham a¤¤an ti. sant' eke samaõabrāhmaõā evaüvādino evaüdiņņhino: hoti tathāgato param maraõā, idam eva saccaü, mogham a¤¤an ti. santi pan' eke samaõabrāhmaõā evaüvādino evaüdiņņhino: na hoti tathāgato param maraõā, idam eva saccaü, mogham a¤¤an ti. sant' eke samaõabrāhmaõā evaüvādino evaüdiņņhino: hoti ca na ca hoti tathāgato param maraõā, idam eva saccaü, mogham a¤¤an ti. santi pan' eke samaõabrāhmanā: n' eva hoti na na hoti tathāgato param maraõā, idam eva saccaü, mogham a¤¤an ti. te bhaõķanajātā kalahajātā vivādāpannā a¤¤ama¤¤aü mukhasattãhi vitudantā viharanti:
ediso dhammo, n' ediso dhammo, n' ediso dhammo ediso dhammo 'ti. atha kho sambahulā bhikkhå pubbaõhasamayaü nivāsetvā pattacãvaraü ādāya Sāvatthiü piõķāya pāvisiüsu, Sāvatthiyaü piõķāya caritvā pacchābhattaü piõķapātapaņikkantā yena bhagavā ten' upasaīkamiüsu, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdiüsu, ekamantaü nisinnā kho te bhikkhå bhagavantaü etad avocuü: idha bhante sambahulā nānātitthiyā samaõabrāhmaõā paribbājakā Sāvatthiyaü paņivasanti nānādiņņhikā . . . pe . . . nissitā. sant' eke . . . pe . . . ediso dhammo 'ti. a¤¤atitthiyā bhikkhave paribbājakā andhā acakkhukā atthaü na jānanti, anatthaü na jānanti, dhammaü na jānanti,


#<[page 068]>#
%<68                       UDâNAũ [VI. 4].>%
adhammaü na jānanti. te atthaü ajānantā anatthaü ajānantā dhammaü ajānantā adhammaü ajānantā bhaõķanajātā . . . pe . . . ediso dhammo 'ti. bhåtapubbaü bhikkhave imissāy' eva Sāvatthiyaü a¤¤ataro rājā ahosi. atha kho bhikkhave so rājā a¤¤ataraü purisaü āmantesi: ehi tvaü ambho purisa yāvatikā Sāvatthiyaü jaccandhā, te sabbe ekajjhaü sannipātehã 'ti. evaü devā 'ti kho bhikkhave so puriso tassa ra¤¤o paņissutvā yāvatikā Sāvatthiyaü {jaccandhā}, te sabbe gahetvā yena so rājā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā taü rājānaü etad avoca: sannipātitā kho te deva yāvatikā Sāvatthiyaü jaccandhā 'ti. tena hi bhaõe jaccandhānaü hatthiü dassehã 'ti. evaü devā 'ti kho bhikkhave so puriso tassa ra¤¤o paņissutvā jaccandhānaü hatthiü dassesi:
ediso jaccandhā hatthã 'ti. ekaccānaü jaccandhānaü hatthissa sãsaü dassesi: ediso jaccandhā hatthã 'ti, ekaccānaü jaccandhānaü hatthissa kaõõaü dassesi: ediso jaccandhā hatthã 'ti, ekaccānaü jaccandhānaü hatthissa dantaü dassesi: ediso jaccandhā hatthã 'ti, ekaccānaü jaccandhānaü hatthissa soõķaü dassesi: ediso jaccandhā hatthã 'ti, ekaccānaü jaccandhānaü hatthissa kāyaü dassesi: ediso jaccandhā hatthã 'ti, ekaccānaü . . . pādaü dassesi . . .'ti, ekaccānaü . . . piņņhiü dassesi . . .'ti, ekaccānaü . . . naīguņņhaü dassesi . . .'ti, ekaccānaü . . . vāladhiü dassesi . . .'ti.
atha kho bhikkhave so puriso jaccandhānaü hatthiü dassetvā yena so rājā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā taü rājānaü etad avoca: diņņho kho tehi deva jaccandehi hatthã, yassa dāni kālaü ma¤¤asã 'ti. atha kho bhikkhave so rājā yena te jaccandhā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā te jaccandhe etad avoca: diņņho vo jaccandhā hatthã 'ti. evaü deva diņņho no hatthã 'ti. vadetha jaccandhā, kãdiso hatthã 'ti.
yehi bhikkhave jaccandhehi hatthissa sãsaü diņņhaü ahosi, te evam āhaüsu: ediso deva hatthã, seyyathā pi kumbho 'ti.
yehi bhikkhave jaccandhehi hatthissa kaõõo diņņho ahosi, te evam āhaüsu: ediso deva hatthã, seyyathā pi suppo 'ti.
yehi bhikkhave jaccandhehi hatthissa danto diņņho ahosi, te evam āhaüsu:


#<[page 069]>#
%<                      JACCANDHA-VAGGA [VI. 5].              69>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  ediso . . . pe . . . pi phālo 'ti. yehi . . . soõķo . . . āhaüsu: ediso . . . pi naīgalãsā 'ti. yehi . . . kāyo . . . āhaüsu: ediso . . . pi koņņho 'ti. yehi . . . pādo . . . āhaüsu: ediso . . . pi thåõo 'ti. yehi . . . piņņhã diņņhā . . . āhaüsu: ediso . . . pi udukkhalo 'ti.
yehi . . . naīguņņhaü diņņhaü ahosi, te evam āhaüsu: ediso . . . pi musalo 'ti. yehi . . . vāladhi . . . āhaüsu: ediso . . . sammajjanã 'ti. te ediso hatthã, n' ediso hatthã, n' ediso hatthã, ediso hatthã 'ti a¤¤ama¤¤aü muņņhãhi {saüsubhiüsu}.
tena ca pana bhikkhave so rājā attamano ahosi, evam eva kho bhikkhave a¤¤atitthiyā paribbājakā andhā acakkhukā . . . pe . . . ediso dhammo 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        imesu kira sajjanti eke samaõabrāhmaõā,
        viggayha naü vivadanti janā ekaīgadassino 'ti. ||4||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena sambahulā nānātitthiyā samaõabrāhmaõā paribbājakā Sāvatthiyaü paņivasanti nānādiņņhikā nānākhantikā nānārucikā nānādiņņhinissayanissitā. sant' eke samaõabrāhmaõā evaüvādino evaüdiņņhino: sassato attā ca loko ca, idam eva saccaü, mogham a¤¤an ti. santi pan' eke . . . asassato attā ca loko ca . . .: ti [comp. VI.4]. sant' eke . . .: sassato asassato attā ca loko ca . . . ti. santi pan' eke . . .: n' eva sassato n' āsassato attā ca loko ca . . . ti. sant' eke . . .: sayaükato attā ca loko ca . . . ti.
santi pan' eke . . .: paraükato attā ca loko ca . . . ti.
sant' eke . . .: sayaükato ca paraükato ca attā ca loko ca . . . ti. santi pan' eke . . .: asayaükāro ca aparaükāro ca adhiccasamuppanno attā ca loko ca . . . ti. sant' eke . . .:
sassataü sukhadukkhaü attā ca loko ca . . . ti. santi pan' eke . . .: asassataü sukhadukkhaü attā ca loko ca . . . ti.


#<[page 070]>#
%<70                      UDâNAũ [VI. 5].>%
sant' eke . . .: sassata¤ ca asassata¤ ca sukhadukkhaü attā ca loko ca . . . ti. santi pan' eke . . .: n' eva sassataü n' āsassataü sukhadukkhaü attā ca loko ca . . . ti. sant' eke . . .: sayaükataü sukhaü dukkhaü attā ca loko ca . . . ti. santi pan' eke . . .: paraükataü sukhadukkhaü attā ca loko ca . . . ti. sant' eke . . .: sayaükata¤ ca paraükata¤ ca sukhadukkhaü attā ca loko ca . . . ti. santi pan' eke: asayaükāraü aparaükāraü adhiccasamuppannaü sukhadukkhaü attā ca loko ca . . . ti te bhaõķanajātā . . . (comp. VI.4) . . . ediso dhammo 'ti. atha kho sambahulā bhikkhå pubbaõhasamayaü (comp. VI.4) . . . bhagavantaü etad avocuü: idha bhante sambahulā . . . nānādiņņhinissayanissitā. sant' eke . . . pe . . . ediso dhammo 'ti. a¤¤atitthiyā bhikkhave paribbājakā andhā acakkhukā atthaü na jānanti anatthaü na jānanti, dhammaü na jānanti, adhammaü na jānanti. te atthaü ajānantā anatthaü ajānantā dhammaü ajānantā adhammaü ajānantā bhaõķanajātā . . . ediso dhammo 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        imesu kira sajjanti eke samaõabrāhmaõā,
        {antarā'va} visãdanti apatvā 'va tam ogadhan ti. ||5||
     VI. 6 = VI. 5, but with the following ending: [atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:]
     ahaīkārapasutā ayaü pajā paraükāråpasa¤hitā, etad eke n' ābha¤¤aüsu, na naü sallan ti addaüsu. etaü ca sallaü {paņikacca} (?) passato aha¤ karomã 'ti na tassa hoti, paro karotã 'ti na tassa hoti.
     mānupetā ayam pajā mānaganthā mānavinibaddhā diņņhãsu {sārambhakatā} (!) saüsāraü n' ātivattatã 'ti. ||6||


#<[page 071]>#
%<                          JACCANDHA-VAGGA [VI. 8].              71>%
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā Subhåti bhagavato avidåre nisinno hoti pallaīkaü ābhujitvā ujuü kāyaü panidhāya avitakkaü samādhiü samāpajjitvā. addasā kho bhagavā āyasmantaü Subhåtiü avidåre nisinnaü pallaīkaü ābhujitvā ujuü kāyaü paõidhāya avitakkaü samādhiü samāpannaü. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        yassa vitakkā {vidhåpitā} ajjhattaü suvikappitā asesā, taü saīgam aticca aråpasa¤¤ã catuyogātigato na {jātu-m-etã} 'ti. ||7||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Rājagahe viharati Veëuvane Kalandakanivāpe. tena kho pana samayena Rājagahe dve pågā a¤¤atarissā gaõikāya sārattā honti paņibaddhacittā bhaõķanajātā kalahajātā vivādāpannā a¤¤ama¤¤aü pāõãhi pi upakkamanti leķķåhi pi upakkamanti daõķehi pi upakkamanti satthehi pi upakkamanti. te tattha maraõam pi nigacchanti maraõamattam pi dukkhaü. atha kho sambahulā bhikkhå pubbaõhasamayaü nivāsetvā pattacãvaram ādāya Rājagahaü piõķāya pāvisiüsu, Rājagahe piõķāya caritvā pacchābhattaü piõķapātapaņikkantā yena bhagavā ten' upasaīkamiüsu, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdiüsu, ekamantaü nisinnā kho te bhikkhå bhagavantaü etad avocuü: idha bhante Rājagahe dve pågā . . . pe . . . dukkhan ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
     ya¤ ca pattaü ya¤ ca pattabbaü, ubhayam etaü rajānukiõõaü āturass' {anusikkhato} yeva sikkhāsārā. sãlabbataü jãvitaü brahmacariyaü {upaņņhānaü sārā}, ayam eko anto {ye ca} {evaüvādino} evaüdiņņhino. n' atthi kāmesu doso 'ti ayaü dutiyo anto.


#<[page 072]>#
%<72                       UDâNAũ [VI. 8].>%
icc' ete ubho antā kaņasivaķķhanā, kaņasiyo diņņhã vaķķhenti.
ete te ubho ante anabhi¤¤āya olãyanti eke, atidhāvanti eke; ye ca kho te abhi¤¤āya tatra ca n' āhesuü te na ca ama¤¤iüsu, vaņņaü tesaü n' atthi pa¤¤āpanāyā 'ti. ||8||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena bhagavā rattandhakāratimisāyaü abbhokāse nisinno hoti, telappadãpesu jhāyamānesu. tena kho pana samayena sambahulā adhipātakā tesu telappadãpesu āpātaparipātaü anayaü āpajjanti, byasanaü āpajjanti, anayabyasanaü āpajjanti. addasā kho bhagavā te sambahule adhipātake tesu telappadãpesu āpātaparipātaü anayaü āpajjante byasanaü āpajjante anayabyasanaü āpajjante. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      upātidhāvanti na sāram enti, navaü navaü bandhanaü bråhayanti,
      patanti pajjotam iv' ādhipātā, diņņhe sute iti h' eke niviņņhā 'ti. ||9||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. atha kho āyasmā ânando yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinno kho āyasmā ânando bhagavantaü etad avoca: yāva kãva¤ ca bhante tathāgatā loke n' uppajjanti arahanto sammāsambuddhā, tāva a¤¤atitthiyā paribbājakā sakkatā honti garukatā mānitā påjitā apacitā lābhã cãvarapiõķapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaü, yato ca kho bhante tathāgatā loke uppajjanti arahanto sammāsambuddhā, atha kho a¤¤atitthiyā paribbājakā asakkatā honti agarukatā amānitā apåjitā na apacitā na lābhã . . . pe . . . parikkhārānaü, bhagavā yeva dāni bhante sakkato mānito påjito apacito lābhã


#<[page 073]>#
%<                       JACCANDHA-VAGGA [VI. 10].              73>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  . . . pe . . . parikkhārānaü bhikkhusaīgho cā 'ti. evam etaü ânanda, yāva kãva¤ ca ânanda tathāgatā loke n' uppajjanti . . . pe . . . parikkhārānaü. yato ca kho ânanda tathāgatā loke uppajjanti . . . pe . . . parikkhārānaü.
tathāgato 'va dāni sakkato garukato . . . pe . . . bhikkhusaīgho cā 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        obhāsati tāva so kimi, yāva na unnamati pabhaīkaro.
      virocanamhi uggate, hatappabho hoti na c' āpi bhāsati.
      evaü obhāsitam eva titthiyānaü: yāva sammāsambuddhā
      loke n' uppajjanti, na takkikā sujjhanti na c' āpi sāvakā,
      duddiņņhã na dukkhā pamuccare 'ti. ||10||
     tatr' uddānam ahu:
      āyusam osajjanaü patisallā (?) āhu ta¤ ca kira titthā (?)
      sattamam āha Subhåtiü, gaõikā, upāti navamo,
      uppajjanti ca te dasā 'ti.
                 Jaccandhavaggo chaņņho.


#<[page 074]>#
%<                               74>%
                     VAGGA VII. CæLAVAGGO.1
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā Sāriputto āyasmantaü Lakuõņhakabhaddiyaü anekapariyāyena dhammiyā kathāya sandasseti samādapeti samuttejeti sampahaüseti. atha kho āyasmato Lakuõņhakabhaddiyassa āyasmatā Sāriputtena anekapariyāyena dhammiyā kathāya sandassiyamānassa samādapiyamānassa samuttejiyamānassa sampahaüsiyamānassa, anupādāya āsavehi cittaü vimucci. addasā kho bhagavā āyasmantaü Lakuõņhakabhaddiyaü āyasmatā Sāriputtena anekapariyāyena dhammiyā kathāya sandassiyamānaü samādapiyamānaü samuttejiyamānaü sampahaüsiyamānaü, anupādāya āsavehi cittaü vimuttaü. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      uddhaü adho ca sabbadhi vippamutto ayam aham asmã 'ti anānupassã,
      evaü vimutto udatāri oghaü atiõõapubbaü apunabbhavāyā 'ti. ||1||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. atha kho āyasmā Sāriputto āyasmantaü Lakuõņhakabhaddiyaü sekho 'ti {ma¤¤amāno} bhiyyosomattāya anekapariyāyena dhammiyā kathāya sandasseti samādapeti samuttejeti sampahaüseti.
addasā kho bhagavā āyasmantaü Sāriputtaü āyasmantaü Lakuõņhakabhaddiyaü sekho 'ti {ma¤¤amāno} bhiyyosomattāya anekapariyāyena dhammiyā kathāya sandassentaü samādapentaü samuttejentaü sampahaüsentaü.


#<[page 075]>#
%<                         CæLA-VAGGA [VII. 3].              75>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      {acchejji} vaņņaü {vyagā} nirāsaü, visukkhā saritā na sandati,
      chinnaü vaņņaü na vattati, es' ev' anto dukkhassā 'ti. ||2||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena Sāvatthiyaü manussā yebhuyyena kāmesu ativelaü sattā honti rattā giddhā gadhitā mucchitā ajjhopannā sammattakajātā (?) kāmesu viharanti. atha kho sambahulā bhikkhå pubbaõhasamayaü nivāsetvā pattacãvaram ādāya Sāvatthiü piõķāya pāvisiüsu, Sāvatthiyaü piõķāya caritvā pacchābhattaü piõķapātapaņikkantā yena bhagavā ten' upasaīkamiüsu, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdiüsu, ekamantaü nisinnā kho bhagavantaü etad avocuü: idha bhante Sāvatthiyaü manussā . . . pe . . . viharantãti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      kāmesu sattā kāmasaīgāsattā saüyojane vajjam apassamānā
      na hi jātu saüyojanasaīgasattā oghan tareyyuü vipulaü mahantan ti ||3||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena Sāvatthiyaü manussā yebhuyyena kāmesu sattā honti rattā giddhā gadhitā mucchitā ajjhopannā andhikatā {sammattakajātā} kāmesu viharanti. atha kho bhagavā pubbaõhasamayaü nivāsetvā pattacãvaram ādāya Sāvatthim piõķāya pāvisi. addasā kho bhagavā Sāvatthiyaü te manusse yebhuyyena kāmesu satte ratte giddhe gadhite mucchite ajjhopanne andhikate {sammattakajāte} kāmesu viharante.


#<[page 076]>#
%<76                       UDâNAũ [VII. 5].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      kāmandhā jālasa¤channā taõhāchadanachāditā
      pamattabandhunā {baddhā} macchā va kumināmukhe
      jarāmaraõaü gacchanti vaccho khãrapako va mātaran ti. ||4||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā Lakuõņakabhaddiyo sambahulānaü bhikkhånaü piņņhito piņņhito yena bhagavā ten' upasaīkami.
addasā kho bhagavā āyasmantaü Lakuõņakabhaddiyaü dårato 'va sambahulānaü bhikkhånaü piņņhito piņņhito āgacchantaü dubbaõõaü duddassikaü okoņimakaü yebhuyyena bhikkhånaü paribhåtaråpaü, disvāna bhikkhå āmantesi: passatha no tumhe bhikkhave etaü bhikkhuü dårato 'va . . . pe . . . paribhåtaråpan ti. evam bhante 'ti. eso bhikkhave bhikkhu mahiddhiko mahānubhāvo, na ca sā samāpatti sulabharåpā, yā tena bhikkhunā asamāpannapubbā, yassa c' atthāya kulaputtā sammad eva agārasmā anagāriyaü pabbajanti, tad anuttaraü brahmacariyapariyosānaü diņņh' eva dhamme sayaü abhi¤¤ā sacchikatvā upasampajja viharatã 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        nelaggo setapacchādo ekāro vattatã ratho,
        anãghaü passa āyantaü chinnasotaü abandhanan ti. ||5||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā A¤¤ātakoõķa¤¤o bhagavato avidåre nisinno hoti pallaīkaü ābhujitvā ujuü kāyaü paõidhāya taõhāsaīkhayavimuttiü paccavekkhamāno.


#<[page 077]>#
%<                          CæLA-VAGGA [VII. 6].                  77>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  addasā kho bhagavā āyasmantaü A¤¤ātakoõķa¤¤aü avidåre nisinnaü pallaīkaü ābhujitvā ujuü kāyaü paõidhāya taõhāsaīkhayavimuttiü paccavekkhamānaü. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      yassa målaü chamā n' atthi paõõā n' atthi, kuto latā?
      taü dhãraü bandhanā muttaü, ko taü ninditum arahati? 
      devā pi naü pasaüsanti, Brahmuõā pi pasaüsito 'ti. ||6||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena bhagavā attano papa¤casa¤¤āsaīkhāpahānaü paccavekkhamāno nisinno hoti. atha kho bhagavā attano papa¤casa¤¤āsaīkhāpahānaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      yassa papa¤cā ņhiti ca n' atthi, {sandānaü} paligha¤ ca vãtivatto,
      taü nittaõhaü muniü carantaü n' āvajānāti sadevako pi loko. ||7||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena āyasmā Mahākaccāno bhagavato avidåre nisinno hoti pallaīkaü ābhujitvā ujuü kāyaü paõidhāya kāyagatāya satiyā ajjhattaü parimukhaü supatiņņhitāya. addasā kho bhagavā āyasmantaü Mahākaccānaü avidåre nisinnaü pallaīkaü ābhujitvā ujuü kāyaü paõidhāya kāyagatāya satiyā ajjhattaü parimukhaü supatiņņhitāya. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:


#<[page 078]>#
%<78                       UDâNAũ [VII. 8].>%
        yassa siyā sabbadā sati satataü kāyagatā upaņņhitā:
        no c' assa no ca me siyā na bhavissati na ca me bhavissati,
        anupubbavihārã tattha so kālen' eva tare visattikan ti. ||8||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Mallesu cārikaü caramāno mahatā bhikkhusaüghena saddhiü yena Thånaü nāma Mallānaü brāhmaõagāmo tad avasari. assosuü kho Thåneyyakā brāhmaõagahapatikā: samaõo khalu bho Gotamo Sakyakulā pabbajito Mallesu cārikaü caramāno mahatā bhikkhusaīghena saddhiü Thånaü anuppatto 'ti udapānaü tiõassa ca bhusassa ca yāva mukhato påresuü: mā te muõķakā samaõakā pānãyaü adaüså ti. atha kho bhagavā maggā okkamma yena annataraü rukkhamålam ten' upasaīkami, upasaīkamitvā pa¤¤atte āsane nisãdi, nisajja kho bhagavā āyasmantaü ânandaü āmantesi: {iīgha} me tvaü ânanda etamhā udapānā pānãyaü āharā 'ti. evaü vutte āyasmā ânando bhagavantaü etad avoca: idāni so bhante udapāno Thåneyyakehi brāhmaõagahapatikehi tiõassa ca bhusassa ca yāva mukhato pårito: mā te muõķakā samaõakā pānãyaü adaüså 'ti. dutiyam pi kho bhagavā āyasmantaü ânandaü āmantesi: iīgha . . . āharā 'ti.
dutiyam pi kho āyasmā ânando bhagavantaü etad avoca:
idāni so bhante udapāno . . . pe . . . adaüså 'ti. tatiyam pi kho bhagavā āyasmantaü ânandaü āmantesi: iīgha . . . pe . . . āharā 'ti. evaü bhante ti kho āyasmā ânando bhagavato patissutvā pattaü gahetvā yena so udapāno ten' upasaīkami. atha kho udapāno āyasmante ânande upasaīkamante sabbaü taü tiõaü ca bhusaü ca mukhato ovamitvā acchassa udakassa anāvilassa vippasannassa yāva mukhato pårito vissandanto ma¤¤e aņņhāsi. atha kho āyasmato ânandassa etad ahosi: acchariyaü vata bho, abbhutaü vata bho tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā, aya¤ hi so udapāno mayi upasaīkamante sabban taü tiõa¤ ca bhusa¤ ca mukhato ovamitvā . . . aņņhāsã 'ti pattena pānãyaü ādāya yena bhagavā ten' upasaīkami,


#<[page 079]>#
%<                          CæLA-VAGGA [VII. 9].                 79>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  upasaīkamitvā bhagavantaü etad avoca: acchariyaü . . . aņņhāsi. pivatu bhagavā pānãyaü, pivatu sugato pānãyan ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        kiü kayirā udapānena, āpā ce sabbadā siyuü?
        taõhāya målato chetvā kissa pariyesana¤ care 'ti. ||9||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Kosambiyaü viharati Ghositārāme. tena kho pana samayena ra¤¤o Udenassa uyyānagatassa antepuraü daķķhaü hoti, pa¤ca itthisatāni kālaīkatāni honti Sāmāvatipamukhāni. atha kho sambahulā bhikkhå pubbaõhasamayaü nivāsetvā pattacãvaraü ādāya Kosambiü piõķāya pāvisiüsu, Kosambiyaü piõķāya caritvā pacchābhattaü piõķapātapaņikkantā yena bhagavā ten' upasaīkamiüsu, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdiüsu, ekamantaü nisinnā kho te bhikkhå bhagavantaü etad avocuü: idha bhante ra¤¤o Udenassa uyyānagatassa antepuraü daķķhaü, pa¤ca itthisatāni kālaīkatāni Sāmāvatipamukhāni. tāsaü bhante upāsikānaü kā gati ko abhisamparāyo 'ti. sant' ettha bhikkhave upāsikāyo sotāpannā, santi sakadāgāminiyo, santi anāgāminiyo. sabbā tā bhikkhave upāsikāyo anipphalāni kālaīkatānã 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        mohasambandhano loko bhabbaråpo 'va dissati,
       upadhibandhano bālo tamasā parivārito
        {sassa-r-iva} khāyati, passato n' atthi ki¤canan ti. ||10||
       Uddānam:
        honti duve tathā Bhaddiyā (?) honti duve kāmesu sattā,
        Lakuõņo, taõhākhayo ca, {papa¤cakhayo} ca, Kaccāno udapānaü Udeno 'ti.
                      Cålavaggo6 sattamo.


#<[page 080]>#
%<                               80>%
                  VAGGA VIII. PâōALIGâMIYAVAGGO.
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tena kho pana samayena bhagavā bhikkhå nibbānapaņisa¤¤uttāya dhammiyā kathāya sandasseti samādapeti samuttejeti sampahaüseti, te ca bhikkhå aņņhikatvā manasikatvā sabba¤ cetaso samannāharitvā ohitasotā dhammaü suõanti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
     atthi bhikkhave tad āyatanaü, yattha n' eva paņhavã na āpo na tejo na vāyo na ākāsāna¤cāyatanaü na vi¤¤āõāna¤cāyatanaü na āki¤ca¤¤āyatanaü na nevasa¤¤ānāsa¤¤āyatanaü n' āyaü loko na paraloko {no} ubho {candimasuriyā}, {tatra} {p'āhaü} bhikkhave n' eva āgatiü vadāmi na gatiü na ņhitiü na cutiü na upapattiü, appatiņņhaü appavattaü anārammaõam eva taü, es' ev' anto dukkhassā 'ti. ||1||
     VIII.2 =  VIII.1. etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        duddasaü anattaü nāma, na hi saccaü sudassanaü,
        paņividdhā taõhā jānato, passato n' atthi ki¤canan ti. ||2||
     VIII.3 =  VIII.1 and 2. etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
     atthi bhikkhave ajātaü abhåtaü akataü asaükhataü, no ce taü bhikkhave abhavissa ajātaü abhåtaü akataü asaīkhataü, na yidha jātassa bhåtassa katassa saīkhatassa nissaraõaü pa¤¤āyetha.


#<[page 081]>#
%<                     PâōALIGâMIYA-VAGGA [VIII. 5].              81>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  yasmā ca kho bhikkhave atthi ajātaü abhåtaü akataü asaīkhataü, tasmā jātassa bhåtassa katassa saīkhatassa nissaraõaü pa¤¤āyatã 'ti. ||3||
     VIII.4 =  VIII.1.2.3. etam atthaü viditvā tāyaü velānaü imaü udānaü udānesi:
     nissitassa ca calitaü, anissitassa calitaü n' atthi, calite asati passaddhi, passaddhiyā sati rati na hoti, ratiyā asati āgatigati na hoti, āgatigatiyā asati cutåpapāto na hoti, cutåpapāte asati n' ev' idha na huraü na ubhayamantare, es' ev' anto dukkhassā 'ti. ||4||
     evam me sutam. ekaü samayaü bhagavā Mallesu cārikaü caramāno mahatā bhikkhusaüghena saddhiü yena Pāvā tad avasari. tatra sudaü bhagavā Pāvāyaü viharati Cundassa Kammāraputtassa ambavane. assosi kho Cundo Kammāraputto: bhagavā kira Mallesu cārika¤ caramāno mahatā bhikkhusaüghena saddhiü Pāvāyaü anuppatto Pāvāyaü viharati mayhaü ambavane 'ti. atha kho Cundo Kammāraputto yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinnaü kho Cundaü Kammāraputtaü bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaüsesi. atha kho Cundo Kammāraputto bhagavatā {dhammiyā kathāya} sandassito samādapito samuttejito sampahaüsito bhagavantaü etad avoca: adhivāsetu me bhante bhagavā svātanāya bhattaü saddhiü bhikkhusaüghenā 'ti. adhivāsesi bhagavā tuõhãbhāvena. atha kho Cundo Kammāraputto bhagavato adhivāsanaü viditvā uņņhāy' āsanā bhagavantaü abhivādetvā padakkhiõaü katvā pakkāmi. atha kho Cundo Kammāraputto tassā rattiyā accayena sake nivesane paõãtaü khādaniyaü bhojaniyaü paņiyādāpetvā pahåtaü ca såkaramaddavaü bhagavato kālaü ārocāpesi: kālo bhante, niņņhitaü bhattan ti.


#<[page 082]>#
%<82                       UDâNAũ [VIII. 5].>%
atha kho bhagavā pubbaõhasamayaü nivāsetvā pattacãvaraü ādāya saddhiü bhikkhusaüghena yena Cundassa Kammāraputtassa nivesanaü ten' upasaīkami, upasaīkamitvā pa¤¤atte āsane nisãdi, nisajja kho bhagavā Cundaü Kammāraputtaü āmantesi: yan te Cunda såkaramaddavaü paņiyattaü, tena maü parivisa, yaü pan' a¤¤aü khādaniyaü bhojaniyaü paņiyattaü, tena bhikkhusaüghaü parivisā 'ti. evaü bhante 'ti kho Cundo Kammāraputto bhagavato paņissutvā yaü ahosi såkaramaddavaü paņiyattaü tena bhagavantaü parivisi, yaü pan' a¤¤aü khādaniyaü bhojaniyaü paņiyattaü tena bhikkhusaüghaü parivisati. atha kho bhagavā Cundaü Kammāraputtaü āmantesi: yan te Cunda såkaramaddavaü avasiņņhaü, taü sobbhe nikhaõāhi, n' āhan taü Cunda passāmi sadevake loke samārake sabrahmake sassamaõabrāhmaõiyā pajāya sadevamanussāya, yassa taü paribhuttaü sammāpariõāmaü gaccheyya a¤¤atra tathāgatassā 'ti. evaü bhante 'ti kho Cundo Kammāraputto bhagavato paņissutvā yaü ahosi såkaramaddavaü avasiņņhaü, taü sobbhe nikhaõitvā yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinnaü kho Cundaü Kammāraputtaü bhagavā dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaüsetvā uņņhāy' āsanā pakkāmi. atha kho bhagavato Cundassa Kammāraputtassa bhattaü bhuttāvissa kharo ābādho uppajji lohitapakkhandikā bāëhā vedanā vattanti māraõantikā. tatra sudaü bhagavā sato sampajāno adhivāsesi aviha¤¤amāno.
atha kho bhagavā āyasmantaü ânandaü āmantesi: āyām' ânanda yena Kusinārā ten' upasaīkamissāmā 'ti. evaü bhante 'ti kho āyasmā ânando bhagavato paccassosi.
        Cundassa bhattaü bhu¤jitvā Kammārassā 'ti me sutaü
        ābādhaü samphusã dhãro pabāëhaü māraõantikaü,
        bhuttassa ca såkaramaddavena byādhi pabāëho udapādi satthuno,
        viriccamāno bhagavā avoca: gacchām' ahaü Kusināraü nagaran ti.


#<[page 083]>#
%<                      PâōALIGâMIYA-VAGGA [VIII. 5].            83>%
     atha kho bhagavā maggā okkamma yen' a¤¤ataraü rukkhamålaü ten' upasaīkami, upasaīkamitvā āyasmantaü ânandaü āmantesi: iīgha me tvaü ânanda catugguõaü saīghāņiü pa¤¤āpehi, kilanto 'smi nisãdissāmã 'ti. evam bhante 'ti kho ânando bhagavato paņissutvā catugguõaü saüghāņiü pa¤¤āpesi. nisãdi bhagavā pa¤¤atte āsane, nisajja kho bhagavā āyasmantaü ânandaü āmantesi: iīgha me tvaü ânanda pānãyaü āhara, pipāsito 'smi ânanda pivissāmã 'ti. evaü vutte āyasmā ânando bhagavantaü etad avoca: idāni bhante pa¤camattāni sakaņasatāni atikkantāni, taü cakkacchinnaü udakaü parittaü luëitaü āvilaü sandati. ayaü bhante Kukuņņhā nadã avidåre acchodakā sātodakā sãtodakā setodakā supatitthā (?) ramaõãyā, ettha bhagavā pānãya¤ ca pivissati gattāni ca sãtaükarissatã 'ti.
dutiyam pi kho bhagavā āyasmantaü ânandaü āmantesi:
iīgha me tvaü ânanda pānãyaü āhara, pipāsito 'smi ânanda pivissāmã 'ti. dutiyam pi kho āyasmā ânando bhagavantaü etad avoca: idāni . . . pe . . . sãtaükarissatã 'ti.
tatiyam pi kho bhagavā āyasmantaü ânandaü āmantesi:
iīgha . . . pe . . . pivissāmã 'ti. evam bhante 'ti kho āyasmā ânando bhagavato paņissutvā pattaü gahetvā yena sā nadã ten' upasaīkami. atha kho sā nadã cakkacchinnā parittā lulitā āvilā sandamānā āyasmante ânande upasaīkamante acchā vippasannā anāvilā sandati.
atha kho āyasmato ânandassa etad ahosi: acchariyaü vata bho abbhutaü vata bho tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā. aya¤ hi sā nadã cakkacchinnā parittā lulitā āvilā sandamānā mayi upasaīkamante acchā vippasannā anāvilā sandatã 'ti pattena pānãyaü ādāya yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü etad avoca: acchariyaü bhante abbhutaü bhante tathāgatassa . . . anāvilā sandati. pivatu bhagavā pānãyaü,


#<[page 084]>#
%<84                       UDâNAũ [VIII. 5].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  pivatu sugato pānãyan ti. atha kho bhagavā pānãyaü apāsi.
     atha kho bhagavā mahatā bhikkhusaüghena saddhiü yena Kukuņņhā nadã ten' upasaīkami, upasaīkamitvā Kukuņņhaü nadiü ajjhogāhetvā nahātvā ca pivitvā ca paccuttaritvā yena ambavanaü ten' upasaīkami, upasaīkamitvā āyasmantaü Cundakaü āmantesi: iīgha me tvaü Cundaka catugguõaü saīghāņiü pa¤¤āpehi, kilanto 'smi Cundaka nipajjissāmã 'ti.
evam bhante 'ti kho āyasmā Cundako bhagavato paņissutvā catugguõaü saīghāņiü pa¤¤āpesi. atha kho bhagavā dakkhiõena passena sãhaseyyaü kappesi pāde pādaü accādhāya sato sampajāno uņņhānasa¤¤aü manasikaritvā. āyasmā pana Cundako tatth' eva bhagavato purato nisãdi.
      gantvāna buddho nadiyaü Kukuņņhaü acchodakaü sātodakaü vippasannaü
      ogāhi satthā sukilantaråpo tathāgato appaņimo 'dhaloke
      nahātvā ca pivitvā ca udatāri satthā purakkhato bhikkhugaõassa majjhe.
      satthā pavattā bhagavā idha dhamme upāgami ambavanaü mahesi.
      āmantayi Cundakaü nāma bhikkhuü: catugguõaü patthara me nipajjaü.
      so codito bhāvitattena Cundo catugguõaü patthari khippam eva,
      {nipajji} satthā sukilantaråpo, Cundo pi tattha pamukhe nisãdã 'ti.
     atha kho bhagavā āyasmantaü ânandaü āmantesi: siyā kho pan' ânanda, Cundassa Kammāraputtassa koci vippaņisāraü upādaheyya: tassa te āvuso Cunda alābhā, tassa te āvuso Cunda dulladdhaü, yassa te tathāgato pacchimaü piõķapātaü paribhu¤jitvā parinibbuto 'ti. Cundassa ânanda Kammāraputtassa evaü vippaņisāro paņivinodetabbo:


#<[page 085]>#
%<                      PâōALIGâMIYA-VAGGA [VIII. 6].             85>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  tassa te āvuso Cunda lābhā, tassa te suladdhaü, yassa te tathāgato pacchimaü piõķapātaü paribhu¤jitvā parinibbuto. sammukhā me taü āvuso Cunda bhagavato sutaü sammukhā paņiggahãtaü, dve 'me piõķapātā {samasamapphalā} {sama-} samavipākā ativiya a¤¤ehi piõķapātehi mahapphalatarā ca mahānisaüsatarā cā 'ti. katame dve. ya¤ ca piõķapātaü paribhu¤jitvā tathāgato anuttaraü sambodhiü abhisambujjhati ya¤ ca piõķapātaü paribhu¤jitvā anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati, ime dve piõķapātā samāsamapphalā samāsamavipākā ativiya a¤¤ehi piõķapātehi mahapphalatarā ca mahānisaüsatarā ca. āyusaüvattanikaü āyasmatā Cundena Kammāraputtena kammaü upacitaü, vaõõasaüvattanikaü āyasmatā . . . upacitaü, sukhasaüvattanikaü āyasmatā . . . upacitaü, saggasaüvattanikaü āyasmatā . . . upacitaü, yasasaüvattanikaü āyasmatā . . . upacitaü, adhipateyyasaüvattanikaü āyasmatā . . . upacitan ti Cundassa ânanda Kammāraputtassa evaü vippaņisāro paņivinodetabbo 'ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      dadato pu¤¤aü pavaķķhati, saüyamato veraü na cãyati,
      kusalo ca jahāti pāpakaü rāgadosamohakkhayā parinibbuto 'ti. ||5||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Magadhesu cārika¤ caramāno mahatā bhikkhusaüghena saddhiü yena Pāņaligāmo tad avasari. assosuü kho Pāņaligāmiyā upāsakā: bhagavā kira Magadhesu cārika¤ caramāno mahatā bhikkhusaüghena saddhiü Pāņaligāmaü anuppatto 'ti. atha kho Pāņaligāmiyā upāsakā yena bhagavā ten' upasaīkamisuü, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdiüsu, ekamantaü nisinnā kho Pāņaligāmiyā upāsakā bhagavantaü etad avocuü:


#<[page 086]>#
%<86                       UDâNAũ [VIII. 6].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  adhivāsetu no bhante bhagavā āvasathāgāran ti. adhivāsesi bhagavā tuõhãbhāvena. atha kho Pāņaligāmiyā upāsakā bhagavato adhivāsanaü viditvā uņņhāy' āsanā bhagavantaü abhivādetvā padakkhiõaü katvā yena āvasathāgāraü ten' upasaīkamiüsu, upasaīkamitvā sabbasanthariü āvasathāgāraü santharitvā āsanāni pa¤¤āpetvā udakamaõikaü patiņņhāpetvā telappadãpaü āropetvā yena bhagavā ten' upasaīkamiüsu, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü aņņhaüsu, ekamantaü ņhitā kho Pāņaligāmiyā upāsakā bhagavantaü etad avocuü: sabbasanthariü santhataü bhante āvasathāgāraü, āsanāni pa¤¤attāni, udakamaõiko patiņņhāpito, telappadãpo āropito. yassa dāni bhagavā kālaü ma¤¤atã 'ti. atha kho bhagavā pubbaõhasamayaü nivāsetvā pattacãvaraü ādāya saddhiü bhikkhusaüghena yena āvasathāgāraü ten' upasaīkami, upasaīkamitvā pāde pakkhāletvā āvasathāgāraü pavisitvā majjhimaü thambhaü nissāya puratthābhimukho nisãdi, bhikkhusaügho pi kho pāde pakkhāletvā āvasathāgāraü pavisitvā majjhimaü bhittiü nissāya puratthābhimukho nisãdi bhagavantaü yeva {purakkhatvā}, Pāņaligāmiyā pi kho upāsakā pāde pakkhāletvā āvasathāgāraü pavisitvā puratthimaü bhittiü nissāya pacchābhimukhā nisãdiüsu bhagavantaü yeva purakkhitvā.
     atha kho bhagavā Pāņaligāmiye upāsake āmantesi: pa¤c' ime gahapatayo ādãnavā dussãlassa sãlavipattiyā. katame pa¤ca. 1. idha gahapatayo dussãlo sãlavipanno {pamādādhikaraõaü} mahatiü bhogajāniü nigacchati. ayaü paņhamo ādãnavo dussãlassa sãlavipattiyā. 2. puna ca paraü gahapatayo dussãlassa sãlavipannassa pāpako kittisaddo abbhuggato. ayaü dutiyo ādãnavo dussãlassa sãlavipattiyā. 3. puna ca paraü gahapatayo dussãlo sãlavipanno yaü yad eva parisaü upasaīkamati yadi khattiyaparisam yadi brāhmaõaparisaü yadi gahapatiparisaü yadi samaõaparisaü avisārado upasaīkamati maīkubhåto. ayaü tatiyo ādãnavo dussãlassa sãlavipattiyā.


#<[page 087]>#
%<                     PâōALIGâMIYA-VAGGA [VIII. 6].            87>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  4. puna ca paraü gahapatayo dussãlo sãlavipanno sammåëho kālaü karoti. ayaü catuttho ādãnavo dussãlassa sãlavipattiyā. 5. puna ca paraü gahapatayo dussãlo sãlavipanno kāyassa bhedā param maraõā apāyaü duggatiü vinipātaü nirayaü upapajjati. ayaü pa¤camo ādãnavo dussãlassa sãlavipattiyā. ime kho gahapatayo pa¤ca ādãnavā dussãlassa sãlavipattiyā.
     pa¤c' ime gahapatayo ānisaüsā sãlavato sãlasampadāya.
katame pa¤ca. 1. idha sãlavā sãlasampanno appamādādhikaraõaü mahantaü bhogakkhandhaü adhigacchati. ayaü paņhamo ānisaüso sãlavato sãlasampadāya. 2. puna ca paraü gahapatayo sãlavato sãlasampannassa kalyāõo kittisaddo abbhuggacchati. ayaü dutiyo ānisaüso sãlavato sãlasampadāya. 3. puna ca paraü gahapatayo sãlavā sãlasampanno ya¤¤ad eva parisaü upasaīkamati yadi khattiyaparisaü yadi brāhmaõaparisaü yadi gahapatiparisaü yadi samaõaparisaü visārado upasaīkamati amaīkubhåto. ayaü tatiyo ānisaüso sãlavato sãlasampadāya. 4. puna ca paraü gahapatayo sãlavā sãlasampanno asammåëho {kālaīkaroti}. ayaü catuttho ānisaüso sãlavato sãlasampadāya. 5. puna ca paraü gahapatayo sãlavā sãlasampanno kāyassa bhedā param maraõā sugatiü saggaü lokaü upapajjati. ayaü pa¤camo ānisaüso sãlavato sãlasampadāya. ime kho gahapatayo pa¤ca ānisaüsā sãlavato sãlasampadāyā 'ti.
     atha kho bhagavā Pāņaligāmiye upāsake bahud eva rattiü dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaüsetvā uyyojesi: abhikkantā kho gahapatayo ratti, yassa dāni kālaü ma¤¤athā 'ti. atha kho Pāņaligāmiyā upāsakā bhagavato bhāsitaü abhinanditvā anumoditvā uņņhāy' āsanā bhagavantaü abhivādetvā padakkhiõaü katvā pakkāmiüsu.
     atha kho bhagavā acirapakkantesu Pāņaligāmiyesu upāsakesu su¤¤āgāraü pāvisi. tena kho pana samayena Sunãdhavassakārā Magadhamahāmattā Pāņaligāme nagaraü māpenti Vajjãnaü paņibāhāya.


#<[page 088]>#
%<88                       UDâNAũ [VIII. 6].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  tena kho pana samayena sambahulā devatāyo sahassass' eva Pāņaligāme vatthåni pariggaõhanti. yasmiü padese mahesakkhā devatā vatthåni pariggaõhanti, mahesakkhānaü tattha ra¤¤aü rājamahāmattānaü cittāni namanti nivesanāni māpetuü. yasmiü padese majjhimā devatā vatthåni pariggaõhanti, majjhimānaü tattha ra¤¤aü rājamahāmattānaü cittāni namanti nivesanāni māpetuü. yasmiü padese nãcā devatā vatthåni pariggaõhanti, nãcānaü tattha ra¤¤aü rājamahāmattānaü cittāni namanti nivesanāni māpetuü. addasā kho bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānussakena tā devatāyo sahassass' eva Pāņaligāme vatthåni pariggaõhantiyo.
yasmiü padese mahesakkhā . . . māpetuü. yasmiü padese majjhimā . . . māpetuü. yasmiü padese nãcā . . . māpetuü.
atha kho bhagavā tassā {rattiyā} paccåsasamaye paccuņņhāya āyasmantaü ânandaü āmantesi: ko nu kho ânanda Pāņaligāme nagaraü māpetã 'ti. Sunãdhavassakārā bhante Magadhamahāmattā Pāņaligāme nagaraü māpenti Vajjãnaü paņibāhāyā 'ti. seyyathā pi ânanda devehi tāvatiüsehi saddhiü mantetvā evam eva kho ânanda Sunãdhavassakārā Magadhamahāmattā Pāņaligāme nagaraü māpenti Vajjãnaü paņibāhāya. idh' āhaü ânanda addasaü dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānussakena sambahulā devatāyo sahassass' eva Pāņaligāme vatthåni pariggaõhantiyo. yasmiü . . . māpetuü. [Thrice]. yāvatā ânanda ariyaü āyatanaü, yāvatā vaõippatho, idaü agganagaraü bhavissati puņabhedanaü. Pāņaliputtassa kho ânanda tayo antarāyā bhavissanti aggito vā udakato vā mithubhedato vā 'ti.
     atha kho Sunãdhavassakārā Magadhamahāmattā yena bhagavā ten' upasaīkamiüsu upasaīkamitvā bhagavatā saddhiü sammodiüsu, sammodanãyaü kathaü sārāõãyaü vãtisāretvā ekamantaü aņņhaüsu, ekamantaü ņhitā kho Sunãdhavassakārā Magadhamahāmattā bhagavantaü etad avocuü:


#<[page 089]>#
%<                     PâōALIGâMIYA-VAGGA [VIII. 6].             89>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  adhivāsetu no bhavaü Gotamo ajjatanāya bhattaü saddhiü bhikkhusaüghenā 'ti. adhivāsesi bhagavā tuõhibhāvena.
atha kho Sunãdhavassakārā Magadhamahāmattā bhagavato adhivāsanaü viditvā yena sako āvasatho ten' upasaīkamiüsu, upasaīkamitvā sake āvasathe paõãtaü khādaniyaü bhojaniyaü paņiyādāpetvā bhagavato kālam ārocesuü: kālo bho Gotama niņņhitaü bhattan ti. atha kho bhagavā pubbaõhasamayaü nivāsetvā pattacãvaram ādāya saddhiü bhikkhusaüghena yena Sunãdhavassakārānaü Magadhamahāmattānaü āvasatho ten' upasaīkami, upasaīkamitvā pa¤¤atte āsane nisãdi. atha kho Sunãdhavassakārā Magadhamahāmattā buddhapamukhaü bhikkhusaüghaü paõãtena khādaniyena bhojaniyena sahatthā santappetvā sampavāresuü.
atha kho Sunãdhavassakārā Magadhamahāmattā bhagavantaü bhuttāviü onãtapattapāõiü a¤¤ataraü nãcaü āsanaü gahetvā ekamantaü nisãdiüsu, ekamantaü nisinne kho Sunãdhavassakāre Magadhamahāmatte bhagavā imāhi gāthāhi anumodi:
        yasmiü padese kappeti vāsaü paõķitajātiyo
        sãlavant' ettha bhojetvā sa¤¤ate brahmacariye
        yā tattha devatā āsuü tāsaü dakkhiõam ādise,
        tā påjitā påjayanti mānitā mānayanti naü.
        tato naü anukampanti mātā puttaü va orasaü,
        devatānukampito poso sadā bhadrāni passatã 'ti.
     atha kho bhagavā Sunãdhavassakārānaü Magadhamahāmattānaü imāhi gāthāhi anumoditvā uņņhāy' āsanā pakkāmi.
tena kho pana samayena Sunãdhavassakārā Magadhamahāmattā bhagavantaü piņņhito-piņņhito anubaddhā honti:
yen' ajja samaõo Gotamo dvāreõa nikkhamissati taü Gotamadvāraü nāma bhavissati, yena titthena Gaīgaü nadiü tarissati taü Gotamatitthaü nāma bhavissatã 'ti.
atha kho bhagavā yena dvāreõa nikkhami, taü Gotamadvāraü nāma ahosi.


#<[page 090]>#
%<90                       UDâNAũ [VIII. 6].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  atha kho bhagavā yena Gaīgā nadã ten' upasaīkami. tenā kho pana samayena Gaīgā nadã pårā hoti samatittikā kākapeyyā. app ekacce manussā nāvaü pariyesanti, app ekacce uëumpaü pariyesanti, app ekacce kullaü bandhanti apārā pāraü gantukāmā. atha kho bhagavā seyyathā pi balavā puriso sammi¤jitaü vā bāham pasāreyya, pasāritaü vā bāhaü sammi¤jeyya, evam eva Gaīgāya nadiyā orimatãrā antarahito pārimatãre paccuņņhāsi saddhiü bhikkhusaüghena. addasā kho bhagavā te manusse app ekacce nāvaü pariyesante, app ekacce uëumpaü pariyesante, app ekacce kullaü bandhante apārā pāraü gantukāme. atha kho bhagavā . . . etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        ye taranti aõõavaü saraü setuü katvāna visajja pallalāni
        kulla¤ hi jano bandhati tiõõā medhāvino janā 'ti. ||6||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Kosalesu addhānamaggapaņipanno hoti āyasmatā Nāgasamālena pacchāsamaõena. addasā kho āyasmā Nāgasamālo antarāmagge dvidhāpathaü, disvāna bhagavantaü etad avoca: ayaü bhante bhagavā pantho, iminā gacchāmā 'ti. evaü vutte bhagavā āyasmantaü Nāgasamālaü etad avoca: ayaü Nāgasamāla pantho, iminā gacchāmā 'ti. ||la|| [This abbreviation signifies the repetition of speech and reply]. tatiyam pi kho āyasmā Nāgasamālo bhagavantaü etad avoca: ayaü bhante bhagavā pantho, iminā gacchāmā 'ti. tatiyam pi kho bhagavā āyasmantaü Nāgasamālaü etad avoca: ayaü Nāgasamāla pantho, iminā gacchāmā 'ti. atha kho āyasmā Nāgasamālo bhagavato pattacãvaraü tatth' eva chamāya nikkhipitvā pakkāmi: idha bhante bhagavā pattacãvaran ti. atha kho āyasmato Nāgasamālassa tena panthena gacchantassa antarāmagge corā nikkhamitvā hatthehi vā pādehi vā ākotesuü patta¤ ca bhindiüsu saīghāņi¤ ca vipphālesuü. atha kho āyasmā Nāgasamālo bhinnena pattena vipphālitāya saīghāņiyā yena bhagavā ten' upasaīkami,


#<[page 091]>#
%<                     PâōALIGâMIYA-VAGGA [VIII. 8].             91>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinno kho āyasmā Nāgasamālo bhagavantaü etad avoca:
ida mayhaü bhante tena panthena gacchantassa antarāmagge corā nikkhamitvā hatthehi ca pādehi ca koņesuü pattaü ca bhindiüsu saīghāņiü ca vipphālesun ti. atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
      saddhiücaraü ekato vasaü misso a¤¤ajanena vedagå
      vidvā pajahāti pāpakaü ko¤co khãrapako va ninnagan ti. ||7||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Pubbārāme Migāramātu pāsāde. tena kho pana samayena Visākhāya Migāramātuyā nattā kālaīkatā hoti piyā manāpā. atha kho Visākhā Migāramātā allavatthā allakesā divādivassa yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinnaü kho Visākhaü Migāramātaraü bhagavā etad avoca: handa kuto nu tvaü Visākhe āgacchasi allavatthā allakesā idh' upasaīkantā divādivassā 'ti. nattā me bhante piyā manāpā kālaīkatā, ten' āhaü allavatthā allakesā idh' upasaīkantā divādivassā 'ti. iccheyyāsi tvaü Visākhe yāvatikā Sāvatthiyā manussā tāvatike putte ca nattāro cā 'ti.
iccheyy' āhaü bhagavā yāvatikā manussā tāvatike putte ca nattāro cā 'ti. kãva bahukā pana Visākhe Sāvatthiyā manussā devasikaü kālaīkarontãti dasa pi bhante Sāvatthiyā manussā devasikaü kālaīkaronti, nava pi . . . kālaīkaronti, aņņha pi . . ., satta pi . . ., cha pi . . ., pa¤ca pi.., cattāri pi . . ., tãõi pi . . ., dve pi . . ., eko pi bhante Sāvatthiyā manusso devasikaü kālaīkaroti. avivittā Sāvatthã pi bhante Sāvatthiyā manussehi kālaīkarontehã 'ti.
taü kiü ma¤¤asi Visākhe. api nu tvaü kadāci karahaci anallavatthā vā bhaveyyāsi anallakesā vā 'ti. no h' etaü bhante.


#<[page 092]>#
%<92                       UDâNAM [VIII. 8].>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  alaü me bhante tāva bahukehi puttehi ca nattārehi cā 'ti. yesaü kho Visākhe sataü piyāni sataü tesaü dukkhāni, yesaü navuti piyāni navuti tesaü dukkhāni, yesaü asãti piyāni asãti tesaü dukkhāni, yesaü sattati piyāni sattati tesaü dukkhāni, yesaü saņņhi piyāni saņņhi tesaü dukkhāni, yesaü pa¤¤āsaü piyāni pa¤¤āsaü tesaü dukkhāni, yesaü cattārãsaü piyāni cattārãsaü tesaü dukkhāni, yesaü tãsaü piyāni tãsaü tesaü dukkhāni, yesaü vãsati piyāni vãsati tesaü dukkhāni, yesaü dasa piyāni dasa tesaü dukkhāni, yesaü nava piyāni nava tesaü dukkhāni, yesaü aņņha piyāni aņņha tesaü dukkhāni, yesaü satta piyāni satta tesaü dukkhāni, yesaü cha piyāni cha tesaü dukkhāni, yesaü pa¤ca piyāni pa¤ca tesaü dukkhāni, yesaü cattāri piyāni cattāri tesaü dukkhāni, yesaü tãõi piyāni tãõi tesaü dukkhāni, yesaü dve piyāni dve tesaü dukkhāni, yesaü ekaü piyaü ekaü tesaü dukkhaü, yesaü n' atthi piyaü n' atthi tesaü dukkhaü. asokā te virajā anupāyāsā 'ti vadāmã 'ti.
      ye keci sokā paridevitā vā dukkhā ca lokasmiü anekaråpā
      piyaü paņicca bhavanti ete, piye asante na bhavanti ete.
      tasmā hi te sukhino vãtasokā yesaü piyaü n' atthi kuhi¤ci loke,
      tasmā asokaü virajaü patthayāno piyaü na kayirātha kuhi¤ci loke 'ti. ||8||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Rājagahe viharati Veëuvane Kalandakanivāpe. atha kho āyasmā Dabbo Mallaputto yena bhagavā ten' upasaīkami, upasaīkamitvā bhagavantaü abhivādetvā ekamantaü nisãdi, ekamantaü nisinno kho āyasmā Dabbo Mallaputto bhagavantaü etad avoca: parinibbānakālo me dāni sugatā 'ti.
yassa dāni tvaü Dabba kālaü ma¤¤asã 'ti. atha kho āyasmā Dabbo Mallaputto uņņhāy' āsanā bhagavantaü abhivādetvā padakkhiõaü katvā vehāsaü {abbhuggantvā} ākāse antalikkhe pallaīkena nisãditvā tejodhātuü samāpajjitvā vuņņhahitvā parinibbāyi. atha kho āyasmato Dabbassa Mallaputtassa vehāsaü abbhuggantvā ākāse antalikkhe pallaīkena nisãditvā tejodhātuü samāpajjitvā vuņņhahitvā parinibbutassa sarãrassa jhāyamānassa ķayhamānassa n' eva chārikā pa¤¤āyittha na masi.


#<[page 093]>#
%<                   PâōALIGâMIYA-VAGGA [VIII. 10].             93>%
\<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/  seyyathā pi nāma sappissa vā telassa vā jhāyamānassa ķayhamānassa n' eva chārikā pa¤¤āyati na masi, evam eva kho āyasmato Dabbassa Mallaputtassa vehāsaü abbhuggantvā ākāse antalikkhe pallaīkena nisãditvā tejodhātuü samāpajjitvā uņņhahitvā parinibbutassa sarãrassa jhāyamānassa ķayhamānassa n' eva chārikā pa¤¤āyittha na masã 'ti.
atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        abhedi kāyo, nirodhi sa¤¤ā, vedanā pi 'tidahaüsu sabbā,
      våpasamiüsu saīkhārā, vi¤¤āõam attham agamā 'ti.||9||
     evam me sutaü. ekaü samayaü bhagavā Sāvatthiyaü viharati Jetavane Anāthapiõķikassa ārāme. tatra kho bhagavā bhikkhå āmantesi: bhikkhavo 'ti. bhaddante 'ti te bhikkhå bhagavato paccassosuü. bhagavā etad avoca:
Dabbassa bhikkhave Mallaputtassa vehāsaü abbhuggantvā . . . na masi (=  VIII.9). seyyathā pi nāma sappissa . . . na masi, evaü kho bhikkhave Dabbassa Mallaputtassa vehāsaü . . . na masã 'ti (ib.). atha kho bhagavā etam atthaü viditvā tāyaü velāyaü imaü udānaü udānesi:
        ayoghanahatass' eva jalato jātavedasso
        anupubbåpasantassa yathā na ¤āyate gati,
        evaü sammāvimuttānaü kāmabandhoghatārinaü
        pa¤¤āpetuü gati n' atthi pattānaü acalaü sukhan ti. ||10||
                      Pāņaligāmiyavaggo aņņhamo.


#<[page 094]>#
%<94                       UDâNAũ [VIII. 10].>%
     tatr' uddānaü bhavati:
      nibbānā caturo vuttā Cundo Pāņaligāmiyā,
      dvidhāpatho Visākhā ca Dabbena ca saha te dasā 'ti.
      vaggam idaü pathamaü varabodhi, vaggam idaü dutiyo Mucalindo,
      Nandakavaggavaro tatiyo, Meghiyavaggavaro catuttho.
      pa¤camavaggavaran ti Soõo, chaņņhamavaggavaraü ti jaccandho,
      sattamavaggavaran ti ca Cåëo, Pāņaligāmiyavar' aņņhamavaggo.
      asãtianånakasuttavaraü vaggam id' aņņhamaü suvibhattaü
      dassitaü cakkhumatā vimalena saddhā hi taü udānan t' idam āhu.
                      udānam samattaü.