Patisambhidamagga: I. Mahavagga, IV-X; II. Yuganandhavagga; III. Pannanavagga. Based on the ed. by Arnold C. Taylor: The Pañisambhidàmagga, Vol. II. London : Pali Text Society 1907. (Reprinted 1979) Input by the Dhammakaya Foundation, Thailand, 1989-1996 [GRETIL-Version vom 24.3.2015] NOTICE This file is (C) Copyright the Pali Text Society and the Dhammakaya Foundation, 2015. This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License. These files are provided by courtesy of the Pali Text Society for scholarly purposes only. In principle they represent a digital edition (without revision or correction) of the printed editions of the complete set of Pali canonical texts published by the PTS. While they have been subject to a process of checking, it should not be assumed that there is no divergence from the printed editions and it is strongly recommended that they are checked against the printed editions before quoting. PLAIN TEXT VERSION (In order to fascilitate word search, all annotations have been removed, and the line breaks of the printed edition have been converted into floating text.) STRUCTURE OF REFERENCES (added): Pañis_n,nn.n.nnn = Pañisambhidàmagga_Vagga[Roman],Kathà[Roman].Section[Arabic, in I,I only].paragraph #<...># = BOLD %<...>% = ITALICS $<...>$ = UNDERLINE/LARGE \<...>\ = REDLINE ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf and http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf For further information see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm ___________________________________________________________________ Pañisambhidàmagga Vol. II #<[page 001]># %< 1>% $< PAòISAMBHIDâMAGGO. I IV. MAHâVAGGE INDRIYAKATHâ>$ ## Evaü me sutaü. Ekaü samayaü Bhagavà Sàvatthiyaü viharati Jetavane Anàthapiõóikassa àràme. Tatra kho Bhagavà bhikkhå àmantesi- `Bhikkhavo' ti. `Bhadante' ti te bhikkhå Bhagavato paccassosuü. Bhagavà etad avoca- `Pa¤c' imàni Bhikkhave indriyàni Katamàni pa¤ca? Saddhindriyaü viriyindriyaü satindriyaü samàdhindriyaü pa¤¤indriyaü: imàni kho Bhikkhave pa¤c' indriyàni. ## Imàni pa¤c' indriyàni katih' àkàrehi visujjhanti? Imàni pa¤c' indriyàni paõõarasahi àkàrehi visujjhanti. Assaddhe puggale parivajjayato saddhe puggale sevato bhajato payirupàsato pasàdaniye suttante paccavekkhato imehi tãh' àkàrehi saddhindriyaü visujjhati, kusãte puggale parivajjayato àraddhaviriye puggale sevato bhajato payirupàsato sammappadhàne paccavekkhato imehi tãh' àkàrehi viriyindriyaü visujjhati, muññhassati puggale parivajjayato upaññhitassati puggale sevato bhajato payirupàsato satipaññhàne paccavekkhato imehi tãh' àkàrehi satindriyaü visujjhati, asamàhite puggale parivajjayato samàhite puggale sevato bhajato payirupàsato jhànavimokkhe paccavekkhato imehi tãh' àkàrehi samàdhindriyaü visujjhati, duppa¤¤e puggale parivajjayato pa¤¤avante puggale sevato bhajato payirupàsato gambhãra¤àõacariyaü paccavekkhato imehi tãh' àkàrehi pa¤¤indriyaü visujjhati. #<[page 002]># %<2 Mahàvagge Indriyakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Iti ime pa¤ca puggale parivajjayato pa¤ca puggale sevato bhajato payirupàsato pa¤ca suttantakkhandhe paccavekkhato imehi paõõarasahi àkàrehi imàni pa¤c' indriyàni visujjhanti. ## Katih' àkàrehi pa¤c' indriyàni bhàviyanti? Katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü bhàvanà hoti? Dasah' àkàrehi pa¤c' indriyàni bhàviyanti, dasah' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü bhàvanà hoti. Assaddhiyaü pajahanto saddhindriyaü bhàveti, saddhindriyaü bhàvento assaddhiyaü pajahati; kosajjaü pajahanto viriyindriyaü bhàveti, viriyindriyaü bhàvento kosajjaü pajahati; pamàdaü pajahanto satindriyaü bhàveti, satindriyaü bhàvento pamàdaü pajahati; uddhaccaü pajahanto samàdhindriyaü bhàveti, samàdhindriyaü bhàvento uddhaccaü pajahati; avijjaü pajahanto pa¤¤indriyaü bhàveti, pa¤¤indriyaü bhàvento avijjaü pajahati. Imehi dasah' àkàrehi pa¤c' indriyàni bhàviyanti, imehi dasah' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü bhàvanà hoti. ## Katih' àkàrehi pa¤c' indriyàni bhàvitàni honti subhàvitàni? Dasah' àkàrehi pa¤c' indriyàni bhàvitàni honti subhàvitàni. Assaddhiyassa pahãnattà suppahãnattà saddhindriyaü bhàvitaü hoti subhàvitaü, assaddhiyassa bhàvitattà subhàvitattà assaddhiyaü pahãnaü hoti suppahãnaü; kosajjassa pahãnattà suppahãnattà viriyindriyaü . . . pe . . . hoti suppahinaü; pamàdassa pahãnattà suppahãnattà satindriyaü . . . pe . . . hoti suppahãnam; uddhaccassa pahãnattà suppahãnattà samàdhindriyaü . . .pe . . þoti suppahãnaü; avijjàya pahãnattà suppahãnattà pa¤¤indriyaü . . . pe . . . hoti suppahãnaü. Imehi dasah' àkàrehi pa¤c' indriyàni bhàvitàni honti subhàvitàni. ## Katih' àkàrehi pa¤c' indriyàni bhàviyanti? Katih' àkàrehi pa¤c' indriyàni bhàvitàni c' eva honti subhàvitàni ca pañipassaddhàni ca suppañipassaddhàni ca? #<[page 003]># %< Mahàvagge Indriyakathà 3>% Catåh' àkàrehi pa¤c' indriyàni bhàviyanti, catåh' àkàrehi pa¤c' indriyàni bhàvitàni c' eva honti subhàvitàni ca pañipassaddhàni ca suppañipassaddhàni ca. Sotàpattimaggakhaõe pa¤c' indriyàni bhàviyanti, sotàpattiphalakkhaõe pa¤c' indriyàni bhàvitàni c' eva honti subhàvitàni ca pañipassaddhàni ca suppañipassaddhàni ca. Sakadàgàmimaggakkhaõe . . . pe . . . anàgàmimaggakkhaõe . . . pe . . . Arahattamaggakkhaõe pa¤c' indriyàni bhàviyanti, Arahattaphalakkhaõe pa¤c' indriyàni bhàvitàni c' eva honti subhàvitàni ca pañipassaddhàni ca suppañipassaddhàni ca. Iti catasso maggavisuddhiyo, catasso phalavisuddhiyo, catasso samucchedavisuddhiyo, catasso pañipassaddhivisuddhiyo. Imehi catåh' àkàrehi pa¤c' indriyàni bhàviyanti, imehi catåh' àkàreki pa¤c' indriyàni bhàvitàni c' eva honti subhàvitàni ca pañipassaddhàni ca suppañipassaddhàni ca. ## Katinnaü puggalànaü indriyabhàvanà? Kati puggalà bhàvitindriyà? Aññhannaü puggalànaü indriyabhàvanà. Tayo puggalà bhàvitindriyà. Katamesaü aññhannaü puggalànaü indriyabhàvanà? Sattanna¤ ca sekhànaü puthujjanakalyàõakassa ca. Imesaü aññhannaü puggalàmaü indriyabhàvanà. Katame tayo puggalà bhàvitindriyà? Savanena buddho Tathàgatassa sàvako khãõàsavo bhàvitindriyo, sayambhåtaññhena Paccekabuddho bhàvitindriyo, appameyyaññhena Tathàgato Arahaü Sammàsambuddho bhàvitindriyo. Ime tayo puggalà bhàvitindriyà. Iti imesaü aññhannaü puggalànaü indriyabhàvanà, ime tayo puggalà bhàvitindriyà. Sàvatthinidànaü. ## Pa¤c' imàni Bhikkhave indriyàni. Katamàni pa¤ca? Saddhindriyaü viriyindriyaü satindriyaü samàdhindriyaü pa¤¤indriyaü. #<[page 004]># %<4 Mahàvagge Indriyakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Ye hi keci Bhikkhave samaõà và bràhmaõà và imesaü pa¤cannaü indriyànaü samudaya¤ ca atthaïgama¤ ca assàda¤ ca àdãnava¤ ca nissaraõa¤ ca yathàbhåtaü na pajànanti, na-m-ete Bhikkhave samaõà và bràhmaõà và samaõesu c' eva samaõasammatà bràhmaõesu ca bràhmaõasammatà, na ca pana te àyasmantà sàma¤¤attaü và bràhma¤¤attaü và diññhe va dhamme sayaü abhi¤¤à sacchikatvà upasampajja viharanti. Ye hi keci Bhikkhave samaõà và bràhmaõà và imesaü pa¤cannaü indriyànaü samudaya¤ ca atthaïgama¤ ca assàda¤ ca àdãnava¤ ca nissaraõa¤ ca yathàbhåtaü pajànanti, te kho me Bhikkhave samaõà và bràhmaõà và samaõesu c' eva samaõasammatà bràhmaõesu ca bràhmaõasammatà, te ca pan' àyasmantà sàma¤¤atta¤ ca diññhe va dhamme sayaü abhi¤¤à sacchikatvà upasampajja viharanti. ## Katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü samudayo hoti; katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü samudayaü pajànàti? Katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü atthaïgamo hoti; katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü atthaïgamaü pajànàti? Katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü assàdo hoti; katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü assàdaü pajànàti? Katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü àdãnavo hoti; katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü àdãnavaü pajànàti? Katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü nissaraõaü hoti; katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü nissaraõaü pajànàti? Cattàrãsàya àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü samudayo hoti; cattàrãsàya àkàrehi pa¤cannaü indriyànam samudayaü pajànàti. Cattàrãsàya àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü atthaïgamo hoti; cattàrãsàya àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü atthaïgamaü pajànàti. Pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü assàdo hoti; pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü assàdaü pajànàti. Pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü àdãnavo hoti; pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü àdãnavaü pajànàti. #<[page 005]># %< Mahàvagge Indriyakathà 5>% Asãtisataü àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü nissaraõaü hoti; asãtisataü àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü nissaraõaü pajànàti. ## Katamehi cattàrãsàya àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü samudayo hoti? Katamehi cattàrãsàya àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü samudayaü pajànàti? Adhimokkhatthàya àvajjanàya samudayo saddhindriyassa samudayo hoti, adhimokkhavasena chandassa samudayo saddhindriyassa samudayo hoti, adhimokkhavasena manasikàrassa samudayo saddhindriyassa samudayo hoti, saddhindriyassa vasena ekattupaññhànaü saddhindriyassa samudayo hoti. Paggahatthàya àvajjanàya samudayo viriyindriyassa samudayo hoti, paggahavasena chandassa samudayo viriyindriyassa samudayo hoti, paggahavasena manasikàrassa samudayo viriyindriyassa samudayo hoti, viriyindriyassa vasena ekattupaññhànaü viriyindriyassa samudayo hoti. Upaññhànatthàya àvajjanàya samudayo satindriyassa samudayo hoti, upaññhànavasena chandassa samudayo satindriyassa samudayo hoti, upaññhànavasena manasikàrassa samudayo satindriyassa samudayo hoti, satindriyassa vasena ekattupaññhànaü satindriyassa samudayo hoti. Avikkhepatthàya àvajjanàya samudayo samàdhindriyassa samudayo hoti, avikkhepavasena chandassa samudayo samàdhindriyassa samudayo hoti, avikkhepavasena manasikàrassa samudayo samàdhindriyassa samudayo hoti, samàdhindriyassa vasena ekattupaññhànaü samàdhindriyassa samudayo hoti. Dassanatthàya àvajjanàya samudayo pa¤¤indriyassa samudayo hoti, dassanavasena chandassa samudayo pa¤¤indriyassa samudayo hoti, dassanavasena manasikàrassa samudayo pa¤¤indriyassa samudayo hoti, pa¤¤indriyassa vasena ekattupaññhànaü pa¤¤indriyassa samudayo hoti. Adhimokkhatthàya àvajjanàya samudayo saddhindriyassa samudayo hoti, paggahatthàya àvajjanàya samudayo viriyindriyassa samudayo hoti, upaññhànatthàya àvajjanàya samudayo satindriyassa samudayo hoti, #<[page 006]># %<6 Mahàvagge Indriyakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ avikkhepatthàya àvajjanàya samudayo samàdhindriyassa samudayo hoti, dassanatthàya àvajjanàya samudayo pa¤¤indriyassa samudayo hoti. Adhimokkhavasena chandassa samudayo saddhindriyassa samudayo hoti, paggahavasena chandassa samudayo viriyindriyassa samudayo hoti, upaññhànavasena chandassa samudayo satindriyassa samudayo hoti, avikkhepavasena chandassa samudayo samàdhindriyassa samudayo hoti, dassanavasena chandassa samudayo pa¤¤indriyassa samudayo hoti. Adhimokkhavasena manasikàrassa samudayo saddhindriyassa samudayo hoti, paggahavasena manasikàrassa samudayo viriyindriyassa samudayo hoti, upaññhànavasena manasikàrassa samudayo satindriyassa samudayo hoti, avikkhepavasena manasikàrassa samudayo samàdhindriyassa samudayo hoti, dassanavasena manasikàrassa samudayo pa¤¤indriyassa samudayo hoti. Saddhindriyassa vasena ekattupaññhànaü saddhindriyassa samudayo hoti, viriyindriyassa vasena ekattupaññhànaü viriyindriyassa samudayo hoti, satindriyassa vasena ekattupaññhànaü satindriyassa samudayo hoti, samàdhindriyassa vasena ekattupaññhànaü samàdhindriyassa samudayo hoti, pa¤¤indriyassa vasena ekattupaññhànaü pa¤¤indriyassa samudayo hoti. Imehi cattàrãsàya àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü samudayo hoti; imehi cattàrãsàya àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü samudayaü pajànàti. ## Katamehi cattàrãsàya àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü atthaïgamo hoti? Katamehi cattàrãsàya àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü atthaïgamaü pajànàti? Adhimokkhatthàya àvajjanàya atthaïgamo saddhindriyassa atthaïgamo hoti, adhimokkhavasena chandassa atthaïgamo saddhindriyassa atthaïgamo hoti, adhimokkhavasena manasikàrassa atthaïgamo saddhindriyassa atthaïgamo hoti, saddhindriyassa vasena ekattaü anupaññhànaü saddhindriyassa atthaïgamo hoti. Paggahatthàya àvajjanàya atthaïgamo viriyindriyassa atthaïgamo hoti, #<[page 007]># %< Mahàvagge Indriyakathà 7>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ paggahavasena chandassa atthaïgamo viriyindriyassa atthaïgamo hoti, paggahavasena manasikàrassa atthaïgamo viriyindriyassa atthaïgamo hoti, viriyindriyassa vasena ekattaü anupaññhànaü viriyindriyassa atthaïgamo hoti. Upaññhànatthàya àvajjanàya atthaïgamo satindriyassa atthaïgamo hoti, upaññhànavasena chandassa atthaïgamo satindriyassa atthaïgamo hoti, upaññhànavasena manasikàrassa atthaïgamo satindriyassa atthaïgamo hoti, satindriyassa vasena ekattaü anupaññhànaü satindriyassa atthaïgamo hoti. Avikkhepatthàya àvajjanàya atthaïgamo samàdhindriyassa atthaïgamo hoti, avikkhepavasena chandassa atthaïgamo samàdhindriyassa atthaïgamo hoti, avikkhepavasena manasikàrassa atthaïgamo samàdhindriyassa atthaïgamo hoti, samàdhindriyassa vasena ekattaü anupaññhànaü samàdhindriyassa atthaïgamo hoti. Dassanatthàya àvajjanàya atthaïgamo pa¤¤indriyassa atthaïgamo hoti, dassanavasena chandassa atthaïgamo pa¤¤indriyassa atthaïgamo hoti, dassanavasena manasikàrassa atthaïgamo pa¤¤indriyassa atthaïgamo hoti, pa¤¤indriyassa vasena ekattaü anupaññhànaü pa¤¤indriyassa atthaïgamo hoti. Adhimokkhatthàya àvajjanàya atthaïgamo saddhindriyassa atthaïgamo hoti, paggahatthàya àvajjanàya atthaïgamo viriyindriyassa atthaïgamo hoti, upaññhànatthàya àvajjanàya atthaïgamo satindriyassa atthaïgamo hoti, avikkhepatthàya àvajjanàya atthaïgamo samàdhindriyassa atthaïgamo hoti, dassanatthàya àvajjanàya atthaïgamo pa¤¤indriyassa atthaïgamo hoti. Adhimokkhavasena chandassa atthaïgamo saddhindriyassa atthaïgamo hoti, paggahavasena chandassa atthaïgamo viriyindriyassa atthaïgamo hoti, upaññhànavasena chandassa atthaïgamo satindriyassa atthaïgamo hoti, avikkhepavasena chandassa atthaïgamo samàdhindriyassa atthaïgamo hoti, dassanavasena chandassa atthaïgamo pa¤¤indriyassa atthaïgamo hoti. Adhimokkhavasena manasikàrassa atthaïgamo saddhindriyassa atthaïgamo hoti, #<[page 008]># %<8 Mahàvagge Indriyakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ paggahavasena manasikàrassa atthaïgamo viriyindriyassa atthaïgamo hoti, upaññhànavasena manasikàrassa atthaïgamo satindriyassa atthaïgamo hoti, avikkhepavasena manasikàrassa atthaïgamo samàdhindriyassa atthaïgamo hoti, dassanavasena manasikàrassa atthaïgamo pa¤¤indriyassa atthaïgamo hoti. Saddhindriyassa vasena ekattaü anupaññhànaü saddhindriyassa atthaïgamo hoti, viriyindriyassa vasena ekattaü anupaññhànaü viriyindriyassa atthaïgamo hoti, satindriyassa vasena ekattaü anupaññhànaü satindriyassa atthaïgamo hoti, samàdhindriyassa vasena ekattaü anupaññhànaü. samàdhindriyassa atthaïgamo hoti, pa¤¤indriyassa vasena ekattaü anupaññhànaü pa¤¤indriyassa atthaïgamo hoti. Imehi cattàrisàya àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü atthaïgamo hoti; imehi cattàrisàya àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü atthaïgamaü pajànàti. ## Katamehi pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü assàdo hoti? Katamehi pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü assàdaü pajànàti? Assaddhiyassa anupaññhànaü saddhindriyassa assàdo hoti, assaddhiyapariëàhassa anupaññhànaü saddhindriyassa assàdo hoti, adhimokkhacariyàya vesàrajjaü saddhindriyassa assàdo hoti, santo ca vihàràdhigamo saddhindriyassa assàdo hoti, yaü saddhindriyaü pañicca uppajjati sukhaü somanassaü ayaü saddhindriyassa assàdo hoti. Kosajjassa anupaññhànaü viriyindriyassa assàdo hoti, kosajjapariëàhassa anupaññhànaü viriyindriyassa assàdo hoti, paggahacariyàya vesàrajjaü viriyindriyassa assàdo hoti, santo ca vihàràdhigamo viriyindriyassa assàdo hoti, yaü viriyindriyaü pañicca uppajjati sukhaü somanassaü ayaü viriyindriyassa assàdo hoti. Pamàdassa anupaññhànaü satindriyassa assàdo hoti, pamàdapariëàhassa anupaññhànaü satindriyassa assàdo hoti, upaññhànacariyàya vesàrajjaü satindriyassa assàdo hoti, santo ca vihàràdhigamo satindriyassa assàdo hoti, #<[page 009]># %< Mahàvagge Indriyakathà 9>% yaü satindriyaü pañicca uppajjati sukhaü somanassaü ayaü satindriyassa assàdo hoti. Uddhaccassa anupaññhànaü samàdhindriyassa assàdo hoti, uddhaccapariëàhassa anupaññhànaü samàdhindriyassa assàdo hoti, avikkhepacariyàya vesàrajjaü samàdhindriyassa assàdo hoti, santo ca vihàràdhigamo samàdhindriyassa assàdo hoti, yaü samàdhindriyaü pañicca uppajjati sukhaü somanassaü ayaü samàdhindriyassa assàdo hoti. Avijjàya anupaññhànaü pa¤¤indriyassa assàdo hoti, avijjàpariëàhassa anuppaññhànaü pa¤¤indriyassa assàdo hoti, dassanacariyàya vesàrajjaü pa¤¤indriyassa assàdo hoti, santo ca vihàràdhigamo pa¤¤indriyassa assàdo hoti, yaü pa¤¤indriyaü pañicca uppajjati sukhaü somanassaü ayaü pa¤¤indriyassa assàdo hoti. Imehi pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü assàdo hoti, imehi pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü assàdaü pajànàti. ## Katamehi pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü àdãnavo hoti? Katamehi pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü àdãnavaü pajànàti? Assaddhiyassa upaññhànaü saddhindriyassa àdãnavo hoti, assaddhiyapariëàhassa upaññhànaü saddhindriyassa àdãnavo hoti, aniccaññhena saddhindriyassa àdãnavo hoti, dukkhaññhena saddhindriyassa àdãnavo hoti, anattaññhena saddhindriyassa àdãnavo hoti. Kosajjassa upaññhànaü viriyindriyassa àdãnavo hoti, kosajjapariëàhassa upaññhànaü viriyindriyassa àdãnavo hoti, aniccaññhena viriyindriyassa àdãnavo hoti, dukkhaññhena viriyindriyassa àdãnavo hoti, anattaññhena viriyindriyassa àdãnavo hoti. Pamàdassa upaññhànaü satindriyassa àdãnavo hoti, pamàdapariëàhassa upaññhànaü satindriyassa àdãnavo hoti, aniccaññhena . . . pe . . . dukkhaññhena . . . pe . . . anattaññhena satindriyassa àdãnavo hoti. Uddhaccassa upaññhànaü samàdhindriyassa àdãnavo hoti, uddhaccapariëàhassa upaññhànaü samàdhindriyassa àdãnavo hoti, #<[page 010]># %<10 Mahàvagge Indriyakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ aniccaññhena . . . pe . . . dukkhaññhena . . . pe . . . anattaññhena samàdhindriyassa àdãnavo hoti. Avijjàya upaññhànaü pa¤¤indriyassa àdãnavo hoti, avijjàpariëàhassa upaññhànaü pa¤¤indriyassa àdãnavo hoti, aniccaññhena . . . pe . . . dukkhaññhena . . . pe . . . anattaññhena pa¤¤indriyassa àdãnavo hoti. Imehi pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü àdãnavo hoti, imehi pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü àdãnavaü pajànàti. ## Katamehi asãtisataü àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü nissaraõaü hoti? Katamehi asitisataü àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü nissaraõaü pajànàti? Adhimokkhaññhena saddhindriyaü assaddhiyà nissañaü hoti, assaddhiyapariëàhà nissañaü hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca nissañaü hoti, bahiddhà ca sabbanimittehi nissañaü hoti, tato panãtatarasaddhindriyassa pañilàbhà purimatarasaddhindriyà nissañaü hoti; paggahaññhena viriyindriyaü kossajjà nissañaü hoti, kosajjapariëàhà nissañaü hoti . . . pe . . . purimataraviriyidriyà nissañaü hoti; upaññhànaññhena satindriyaü pamàdà nissañaü hoti, pamàdapariëàhà nissañaü hoti . . . pe . . . purimatarasatindriyà nissañaü hoti; avikkhepaññhena samàdhindriyaü uddhaccà nissañaü hoti, uddhaccapariëàhà nissañaü hoti . . . pe . . . purimatarasamàdhindriyà nissañaü hoti; dassanaññhena pa¤¤indriyaü avijjàya nissañaü hoti, avijjàpariëàhà nissañaü hoti . . . pe . . . purimatarapa¤¤indriyà nissañaü hoti. Pubbabhàge pa¤cah' indriyehi pañhamajjhànavasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, pañhamajjhàne pa¤cah' indriyehi dutiyajjhànavasena pa¤c' indriyàni {nissañàni} honti, dutiyajjhàne pa¤cah' indriyehi tatiyajjhànavasena {pa¤c' indriyàni} nissañàni honti, tatiyajjhàne pa¤cah' indriyehi catutthajjhànavasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, catutthajjhàne pa¤cah' indriyehi àkàsàna¤càyatanasamàpattivasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, àkàsàna¤càyatanasamàpattiyà pa¤cah' indriyehi vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattivasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, #<[page 011]># %< Mahàvagge Indriyakathà 11>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattiyà pa¤cah' indriyehi àki¤ca¤¤àyatanasamàpattivasena pa¤c indriyàni nissañàni honti, àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiyà pa¤cah' indriyehi nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattivasena, {pa¤c' indriyàni} nissañàni honti, nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatana samàpattiyà pa¤cah' indriyehi aniccànupassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, aniccànupassanàya pa¤cah' indriyehi dukkhànupassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, dukkhànupassanàya pa¤cah' indriyehi anattànupassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, anattànupassanàya pa¤cah' indriyehi nibbidànupassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, nibbidànupassanàya pa¤cah' indriyehi viràgànupassanàvàsena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, viràgànupassanàya pa¤cah' {indriyehi nirodhànupassanàvasena} pa¤c' indriyàni nissañàni honti, nirodhànupassanàya pa¤cah' indriyehi pañinissaggànupassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, pañinissaggànupassanàya pa¤cah' indriyehi khayànupassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, khayànupassanàya pa¤cah' indriyehi vayànupassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, vayànupassanàya pa¤cah' indriyehi vipariõàmànupassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, vipariõàmànupassanàya pa¤cah' indriyehi animittànupassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, animittànupassanàya pa¤cah' indriyehi appaõihitànupassanàvasena pa¤c' indriyàni {nissañàni} honti, appaõihitànupassanàya pa¤cah' indriyehi su¤¤atànupassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, su¤¤atànupassanàya pa¤cah' indriyehi adhipa¤¤àdhammavipassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, adhipa¤¤àdhammavipassanàya pa¤cah' indriyehi yathàbhåta¤àõadassanavasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, yathàbhåta¤àõadassane pa¤cah' indriyehi àdãnavànupassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, àdãnavànupassanàya pa¤cah' indriyehi pañisaïkhànupassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, pañisaïkhànupassanàya pa¤cah' indriyehi vivaññanànupassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, vivaññanànupassanàya pa¤cah' indriyehi sotàpattimaggavasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, sotàpattimagge pa¤cah' indriyehi sotàpattiphalasamàpattivasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, #<[page 012]># %<12 Mahàvagge Indriyakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sotàpattiphalasamàpattiyà pa¤cah' indriyehi sakadàgàmimaggavasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, sakadàgàmimagge pa¤cah' indriyehi sakadàgàmiphalasamàpattivasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, sakadàgàmiphalasamàpattiyà pa¤cah' indriyehi anàgàmimaggavasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, anàgàmimagge pa¤cah' indriyehi anàgàmiphalasamàpattivasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, anàgàmiphalasamàpattiyà pa¤cah' indriyehi Arahattamaggavasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, Arahattamagge pa¤cah' indriyehi Arahattaphalasamàpattivasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti; nekkhamme pa¤c' indriyàni kàmacchandato nissañàni honti, abyàpàdàto pa¤c' indriyàni byàpàdato nissañàni honti, àlokasa¤¤àya pa¤c' indriyàni thãnamiddhato nissañàni honti, avikkhepe pa¤c' indriyàni uddhaccato nissañàni honti, dhammavavatthàne pa¤c' indriyàni vicikicchàya nissañàni honti, ¤àõe pa¤c' indriyàni avijjàya nissañàni honti, pàmojje pa¤c' indriyàni aratiyà nissañàni honti, pañhamajjhàne pa¤c' indriyàni nãvaraõehi nissañàni honti, dutiyajjhàne pa¤c' indriyàni vitakkavicàrehi nissañàni honti, tatiyajjhàne pa¤c' indriyàni pãtiyà nissañàni honti, catutthajjhàne pa¤c' indriyàni sukhadukkhehi nissañàni honti, àkàsàna¤càyatanasamàpattiyà pa¤c' indriyàni råpasa¤¤àya pañighasa¤¤àya nànattasa¤¤àya nissañàni honti, vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattiyà pa¤c' indriyàni àkàsàna¤càyatanasa¤¤àya nissañàni honti, àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiyà pa¤c' indriyàni vi¤¤àõa¤càyatanasa¤¤àya nissañàni honti, nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiyà pa¤c' indriyàni àki¤ca¤¤àyatanasa¤¤àya nissañàni honti; aniccànupassanàya pa¤c' indriyàni niccasa¤¤àya nissañàni honti, dukkhànupassanàya pa¤c' indriyàni sukhasa¤¤àya nissañàni honti, anattànupassanàya pa¤c' indriyàni attasa¤¤àya nissañàni honti, nibbidànupassanàya pa¤c' indriyàni nandiyà nissañàni honti, viràgànupassanàya pa¤c' indriyàni ràgato nissañàni honti, nirodhànupassanàya pa¤c' indriyàni samudayato nissañàni honti, pañinissaggànupassanàya pa¤c' indriyàni àdànato nissañàni honti, #<[page 013]># %< Mahàvagge Indriyakathà 13>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ khayànupassanàya pa¤c' indriyàni ghanasa¤¤àya nissañàni honti, vayànupassanàya pa¤c' indriyàni àyuhanato nissañàni honti, vipariõàmànupassanàya pa¤c' indriyàni dhuvasa¤¤àya nissañàni honti, animittànupassanàya pa¤c' indriyàni nimittato nissañàni honti, appaõihitànupassanàya pa¤c' indriyàni paõidhiyà nissañàni honti, su¤¤atànupassanàya pa¤c' indriyàni abhinivesato nissañàni honti, adhipa¤¤àdhammavipassanàya pa¤c' indriyàni sàràdànàbhinivesato nissañàni honti, yathàbhåta¤àõadassane pa¤c' indriyàni sammohàbhinivesato nissañàni honti, àdãnavànupassanàya pa¤c' indriyàni àlayàbhinivesato nissañàni honti, pañisaïkhànupassanàya pa¤c' indriyàni appañisaïkhàya nissañàni honti, vivaññanànupassanàya pa¤c' indriyàni sa¤¤ogàbhinivesato nissañàni honti, sotàpattimagge pa¤c' indriyàni diññhekaññhehi kilesehi nissañàni honti, sakadàgàmimagge pa¤c' indriyàni oëàrikehi kilesehi nissañàni honti, anàgàmimagge pa¤c' indriyàni anusahagatehi kilesahi nissañàni honti, Arahattamagge pa¤c' indriyàni sabbakilesehi nissañàni honti. {Sabbesa¤¤eva} khãnàsavànaü tattha tattha pa¤c' indriyàni nissañàni c' eva honti sunissañàni ca pañipassaddhàni ca suppañipassaddhàni ca. Imehi atãtisataü àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü nissaraõaü hoti; imehi atãtisataü àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü nissaraõaü pajànàti. Bhàõavàraü. Sàvatthinidànaü. ## Pa¤c' imàni Bhikkhave indriyàni. Katamàni pa¤ca? Saddhindriyaü viriyindriyaü satindriyaü samàdhindriyaü pa¤¤indriyaü. Kattha ca Bhikkhave saddhindriyaü daññhabbaü? Catåsu sotàpattiyaïgesu. Ettha saddhindriyaü daññhabbaü. Kattha ca Bhikkhave viriyindriyaü daññhabbaü? #<[page 014]># %<14 Mahàvagge Indriyakathà>% Catåsu sammappadhànesu. Ettha viriyindriyaü daññhabbaü. Kattha ca Bhikkhave satindriyaü daññhabbaü? Catåsu satipaññhànesu. Ettha satindriyaü daññhabbaü. Kattha ca Bhikkhave samàdhindriyaü daññhabbaü? Catåsu jhànesu. Ettha samàdhindriyaü daññhabbaü. Kattha ca Bhikkhave pa¤¤indriyaü daññhabbaü? Catåsu ariyasaccesu. Ettha pa¤¤indriyaü daññhabbaü. ## Catåsu sotàpattiyaïgesu saddhindriyassa vasena katih' àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni? Catåsu sammappadhànesu viriyindriyassa vasena katih' àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni? Catåsu satipaññhànesu satindriyassa vasena katih' àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni? Catåsu jhànesu samàdhindriyassa vasena katih' àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni? Catåsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena katih' àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni? Catåsu sotàpattiyaïgesu saddhindriyassa vasena vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni. Catåsu sammappadhànesu viriyindriyassa vasena vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni. Catåsu satipaññhànesu satindriyassa vasena vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni. Catåsu jhànesu samàdhindriyassa vasena vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni. Catåsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni. ## Catåsu sotàpattiyaïgesu saddhindriyassa vasena katamehi vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni? Sappurisasaüseve sotàpattiyaïge adhimokkhàdhipateyaññhena saddhindriyaü daññhabbaü, saddhindriyassa vasena paggahaññhena viriyindriyaü daññhabbaü, upaññhànaññhena satindriyaü daññhabbaü, avikkhepaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü, dassanaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü; saddhammasavane sotàpattiyaïge, yonisomanasikàre sotàpattiyaïge, #<[page 015]># %< Mahàvagge Indriyakathà 15>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ dhammànudhammapañipattiyà sotàpattiyaïge adhimokkhàdhipateyyaññhena saddhindriyaü daññhabbaü, saddhindriyassa vasena paggahaññhena viriyindriyaü daññhabbaü, upaññhànaññhena satindriyaü daññhabbaü, avikkhepaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü, dassanaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü. Catåsu sotàpattiyaïgesu saddhindriyassa vasena imehi vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni. ## Catåsu sammappadhànesu viriyindriyassa vasena katamehi vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni? Anuppannànaü pàpakànaü akusalànaü dhammànaü anuppàdàya sammappadhàne paggahàdhipateyyaññhena viriyindriyaü daññhabbaü, viriyindriyassa vasena upaññhànaññhena satindriyaü daññhabbaü, avikkhepaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü, dassanaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü, adhimokkhaññhena saddhindriyaü daññhabbaü; uppannànaü pàpakànaü akusalànaü dhammànaü pahànàya sammappadhàne . . . pe . . . anuppannànaü kusalànaü dhammànaü uppàdàya sammappadhàne . . .pe . . . uppannànaü kusalànaü dhammànaü ñhitiyà asammosàya bhiyyobhàvàya vepullàya bhàvanàya pàripåriyà sammappadhàne paggahàdhipateyyaññhena viriyindriyaü daññhabbaü, viriyindriyassa vasena upaññhànaññhena satindriyaü daññhabbaü . . . pe . . . adhimokkhaññhena saddhindriyaü daññhabbaü. Catåsu sammappadhànesu viriyindriyassa vasena imehi vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni. ## Catåsu satipaññhànesu satindriyassa vasena katamehi vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni? Kàye kàyànupassanà satipaññhàne upaññhànàdhipateyyaññhena satindriyaü daññhabbaü, satindriyassa vasena avikkhepaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü . . . pe . . . paggahaññhena viriyindriyaü daññhabbaü; vedanàsu vedanànupassanàsatipaññhàne . . . pe . . . citte cittànupassanàsatipaññhàne, dhammesu dhammànupassanàsatipaññhàne upaññhànàdhipateyyaññhena satindriyaü daññhabbaü, satindriyassa vasena avikkhepaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü #<[page 016]># %<16 Mahàvagge Indriyakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ . . . pe . . . paggahaññhena viriyindriyaü daññhabbaü. Catåsu satipaññhànesu satindriyassa vasena imehi vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni. ## Catåsu jhànesu samàdhidriyassa vasena katamehi vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni? Pañhamajjhàne avikkhepàdhipateyyaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü, samàdhindriyassa vasena dassanaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü . . . pe . . . upaññhànaññhena satindriyaü daññhabbaü; dutiyajjhàne . . . pe . . . tatiyajjhàne, catutthajjhàne avikkhepàdhipateyyaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü samàdhindriyassa vasena dassanaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü . . . pe . . . upaññhànaññhena satindriyaü daññhabbaü. Catåsu jhànesu samàdhindriyassa vasena imehi vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni. ## Catåsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena katamehi vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni? Dukkhe ariyasacce dassanàdhipateyyaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü, pa¤¤indriyassa vasena adhimokkhaññhena saddhindriyaü daññhabbaü . . . pe . . . avikkhepaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü; dukkhasamudaye ariyasacce . . . pe . . . dukkhanirodhagàminiyà pañipadàya ariyasacce dassanàdhipateyyaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü, pa¤¤indriyassa vasena adhimokkhaññhena saddhindriyaü daññhabbaü . . . pe . . . avikkhepaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü. Catåsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena imehi vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni. ## Catåsu sotàpattiyaïgesu saddhindriyassa vasena katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà? Catåsu sammappadhànesu . . . pe . . . catåsu satipaññhànesu . . . pe . . . catåsu jhànesu . . . pe . . . catåsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà? Catåsu sotàpattiyaïgesu saddhindriyassa vasena vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà, catåsu sammappadhànesu . . . pe . . . catåsu satipaññhànesu, #<[page 017]># %< Mahàvagge Indriyakathà 17>% catåsu jhànesu, catåsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà. ## catåsu sotàpattiyaïgesu saddhindriyassa vasena katamehi vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà? Sappurisasaüseve sotàpattiyaïge adhimokkhàdhipateyyaññhena saddhindriyassa cariyà daññhabbà, saddhindriyassa vasena paggahaññhena viriyindriyassa cariyà daññhabbà, upaññhànaññhena satindriyassa cariyà daññhabbà, avikkhepaññhena samàdhindriyassa cariyà daññhabbà, dassanaññhena pa¤¤indriyassa cariyà daññhabbà; saddhammasavane sotàpattiyaïge, yonisomanasikàre sotàpattiyaïge, dhammànudhammapañipattiyà sotàpattiyaïge adhimokkhàdhipateyyaññhena saddhindriyassa cariyà daññhabbà, saddhidriyassa vasena paggahaññhena viriyindriyassa cariyà daññhabbà, upaññhànaññhena satindriyassa cariyà daññhabbà, avikkhepaññhena samàdhindriyassa cariyà daññhabbà, dassanaññhena pa¤¤indriyassa cariyà daññhabbà. Catåsu sotàpattiyaïgesu saddhindriyassa vasena imehi vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà. ## Catåsu sammappadhànesu viriyindriyassa vasena katamehi vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà? Anuppannànaü pàpakànaü akusalànaü dhammànaü anuppàdàya sammappadhàne paggahàdhipateyyaññhena viriyindriyassa cariyà daññhabbà, viriyindriyassa vasena upaññhànaññhena satindriyassa cariyà daññhabbà, avikkhepaññhena samàdhindriyassa cariyà daññhabbà, dassanaññhena pa¤¤indriyassa cariyà daññhabbà, adhimokkhaññhena saddhindriyassa cariyà daññhabbà; uppannànaü pàpakànaü akusalànaü dhammànaü pahànàya sammappadhàne . . . pe . . . anuppannànaü kusalànaü dhammànaü uppàdàya sammappakhàne . . . pe . . . uppannànaü kusalànaü dhammànaü ñhitiyà asammosàya bhiyyobhàvàya vepullàya bhàvanàya pàripåriyà sammappadhàne paggahàdhipateyyaññhena viriyindriyassa cariyà daññhabbà, viriyindriyassa vasena upaññhànaññhena satindriyassa cariyà daññhabbà . . . pe . . . adhimokkhaññhena saddhindriyassa cariyà daññhabbà. #<[page 018]># %<18 Mahàvagge Indriyakathà>% Catåsu sammappadhànesu viriyindriyassa vasena imehi vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà. ## Catåsu satipaññhànesu satindriyassa vasena katamehi vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà? Kàye kàyànupassanà satipaññhàne upaññhànàdhipateyyaññhena satindriyassa cariyà daññhabbà, satindriyassa vasena avikkhepaññhena samàdhindriyassa cariyà daññhabbà . . . pe . . . paggahaññhena viriyindriyassa cariyà daññhabbà; vedanàsu vedanànupassanàsatipaññhàne . . . pe . . . citte cittànupassanàsatipaññhàne, dhammesu dhammànupassanàsatipaññhàne upaññhànàdhipateyyaññhena satindriyassa cariyà daññhabbà, satindriyassa vasena avikkhepaññhena samàdhindriyassa cariyà daññhabbà . . . pe . . . paggahaññhena viriyindriyassa cariyà daññhabbà. Catåsu satipaññhànesu satindriyassa vasena imehi vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà. ## Catåsu jhànesu samàdhindriyassa vasena katamehi vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà? Pañhamajjhàne avikkhepàdhipateyyaññhena samàdhindriyassa cariyà daññhabbà, samàdhindriyassa vasena dassanaññhena pa¤¤indriyassa cariyà daññhabbà . . . pe . . . upaññhànaññhena satindriyassa cariyà daññhabbà; dutiyajjhàne . . . pe . . . tatiyajjhàne, catutthajjhàne avikkhepàdhipateyyaññhena samàdhindriyassa cariyà daññhabbà, samàdhindriyassa vasena dassanaññhena pa¤¤indriyassa cariyà daññhabbà . . . pe . . . upaññhànaññhena satindriyassa cariyà daññhabbà. Catåsu jhànesu samàdhindriyassa vasena imehi vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà. ## Catåsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena katamehi vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà? Dukkhe ariyasacce dassanàdhipateyyaññhena pa¤¤indriyassa cariyà daññhabbà, pa¤¤indriyassa vasena adhimokkhaññhena saddhindriyassa cariyà daññhabbà . . . pe . . . avikkhepaññhena samàdhindriyassa cariyà daññhabbà; dukkhasamudaye ariyasacce . . . pe . . . dukkhanirodhagàminiyà pañipadàya ariyasacce dassanàdhipateyyaññhena pa¤¤indriyassa cariyà daññhabbà, pa¤¤indriyassa vasena adhimokkhaññhena saddhindriyassa cariyà daññhabbà . . . pe . . . #<[page 019]># %< Mahàvagge Indriyakathà 19>% avikkhepaññhena samàdhindriyassa cariyà daññhabbà. Catåsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena imehi vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà. ## Càro ca vihàro ca anubuddho hoti pañividdho, yathà carantaü yathà viharantaü vi¤¤å sabrahmacàrã gambhãresu ñhànesu okappeyyuü, addhà ayaü àyasmà patto và pàpuõissati và. `Cariyà' ti Aññha cariyàyo -- iriyàpathacariyà, àyatanacariyà, saticariyà, samàdhicariyà, ¤àõacariyà, maggacariyà, patticariyà, lokuttaracariyà. `Iriyàpathàcariyà' ti. Catåsu iriyàpathesu. `âyatanacariyà' ti Chasu ajjhattikabàhiresu àyatanesu. `Saticariyà' ti. Catåsu satipaññhànesu. `Samàdhicariyà' ti. Catåsu jhànesu. `¥àõacariyà' ti. Catåsu ariyasaccesu. `Maggacariyà' ti. Catåsu ariyamaggesu. `Patticariyà' ti. Catåsu sàma¤¤aphalesu. `Lokuttaracariyà' ti. Tathàgatesu Arahantesu Sammàsambuddhesu padesapaccekabuddhesu padesasàvakesu. Iriyàpathacariyà ca paõidhisampannànaü, àyatanacariyà ca indriyesu guttadvàrànaü, saticariyà ca appamàdavihàrãnaü, samàdhicariyà ca adhicittamanuyuttànaü, ¤àõacariyà ca buddhisampannànaü, maggacariyà ca sammàpañipannàmaü, patticariyà ca adhigataphalànaü, lokuttaracariyà ca Tathàgatànaü Arahantànaü Sammàsambuddhànaü padesapaccekabuddhànaü padesasàvakànaü. Imà aññha cariyàyo. #<[page 020]># %<20 Mahàvagge Indriyakathà>% Aparà pi aññha cariyàyo. Adhimuccanto saddhàya carati, paggaõhanto viriyena carati, upaññhàpento satiyà carati, avikkhepaü karonto samàdhinà carati, pajànanto pa¤¤àya carati, vijànanto vi¤¤àõacariyàya carati. `Evaü pañipanno visesaü adhigacchatãti' visesacariyàya carati, `evaü pañipannassa kusalà dhammà àyàpentãti' àyatanacariyàya carati. Imà aññha cariyàyo. Aparà pi aññha cariyàyo. Dassanacariyà ca sammàdiññhiyà, abhiropanacariyà ca sammàsaïkappassa, pariggahacariyà ca sammàvàcàya, samuññhànacariyà ca sammàkammantassa, vodànacariyà ca sammà-àjãvassa, paggahacariyà ca sammàvàyàmassa, upaññhànacariyà ca sammàsatiyà, avikkhepacariyà ca sammàsamàdhissa. Imà aññha cariyàyo. ## `Vihàro' ti. Adhimuccanto saddhàya viharati, paggaõhanto viriyena viharati, upaññhàpento satiyà viharati, avikkhepaü karonto samàdhinà viharati, pajànanto pa¤¤àya viharati. `Anubuddho' ti Saddhindriyassa adhimokkhaññho anubuddho hoti, viriyindriyassa paggahaññho anubuddho hoti, satindriyassa upaññhànaññho anubuddho hoti, samàdhindriyassa avikkhepaññho anubuddho hoti. pa¤¤indriyassa dassanaññho anubuddho hoti. `Pañividdho' ti Saddhindriyassa adhimokkhaññho pañividdho hoti, viriyindriyassa paggahaññho pañividdho hoti, satindriyassa upaññhànaññho pañividdho hoti, samàdhindriyassa avikkhepaññho pañividdho hoti, pa¤¤indriyassa dassanaññho pañividdho hoti. `Yathà carantan' ti. Evaü saddhàya carantaü, evaü viriyena carantaü, evaü satiyà carantaü, evaü samàdhinà carantaü, evaü pa¤¤àya carantaü. `Yathà viharantan' ti. Evaü saddhàya viharantaü, evaü viriyena viharantaü, evaü satiyà viharantaü, evaü samàdhinà viharantaü, evaü pa¤¤àya viharantaü. #<[page 021]># %< Mahàvagge Indriyakathà 21>% `Vi¤¤å' ti. Vi¤¤å vibhàvã medhàvã paõóità buddhisampannà. `Sabrahmacàrã' ti. Ekakammaü ekuddeso samasikkhatà. `Gambhãresu ñhànesåti'. Gambhãràni ñhànàni vuccanti jhànàni ca vimokkhà ca samàdhã ca samàpattiyo ca maggà ca phalàni ca abhi¤¤àyo ca pañisambhidà ca. `Okappeyyun' ti. Saddaheyyuü adhimucceyyuü. `Addhà' ti Ekaüsavacanaü etaü, nissaüsayavacanaü etaü, nikkaïkhavacanaü etaü, advejjhavacanaü etaü, adveëhakavacanaü etaü, niyogavacanaü etaü, apaõõakavacanaü etaü, avatthàpanavacanaü etaü `addhà' ti. `âyasmà' ti. Piyavacanaü etaü, garuvacanaü etaü, sagàravasappatissàdhivacanaü `àyasmà' ti `Patto và' ti. Adhigato. `Pàpuõissati và' ti Adhigamissati. Pàripuõõanidànaü. ## Pa¤c' imàni Bhikkhave indriyàni. Katamàni pa¤ca? Saddhindriyaü, viriyindriyaü, satindriyaü, samàdhindriyaü, pa¤¤indriyaü. Imàni kho Bhikkhave pa¤c' indriyàni. Imàni {pa¤c' indriyàni} katih' àkàrehi daññhabbàni? Imàni pa¤c' indriyàni chah' àkàrehi. Ken' aññhena daññhabbàni? âdhipateyyaññhena àdivisodhanaññhena adhimattaññhena adhiññhànaññhena pariyàdànaññhena patiññhàpakaññhena. ## Kathaü àdhipateyyaññhena indriyàni daññhabbàni? Assaddhiyaü pajahato adhimokkhàdhipateyyaññhena saddhindriyaü daññhabbaü, saddhindriyassa vasena paggahaññhena viriyindriyaü daññhabbaü, upaññhànaññhena satindriyaü daññhabbaü, #<[page 022]># %<22 Mahàvagge Indriyakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ avikkhepaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü, dassanaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü; kosajjaü pajahato paggahàdhipateyyaññhena viriyindriyaü daññhabbaü, viriyindriyassa vasena upaññhànaññhena satindriyaü daññhabbaü . . . pe . . . àdhipateyyaññhena saddhindriyaü daññhabbaü; pamàdaü pajahato upaññhànàdhipateyyaññhena satindriyaü daññhabbaü, satindriyassa vasena avikkhepaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü . . . pe . . . paggahaññhena viriyindriyaü daññhabbaü; uddhaccaü pajahato avikkhepàdhipateyyaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü, samàdhindriyassa vasena dassanaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü . . . pe . . . upaññhànaññhena satindriyaü daññhabbaü; avijjaü pajahato dassanàdhipateyyaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü, pa¤¤indriyassa vasena adhimokkhaññhena saddhindriyaü daññhabbaü . . . pe . . . avikkhepaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü Kàmacchandaü pajahato nekkhammavasena adhimokkhàdhipateyyaññhena saddhindriyaü daññhabbaü, saddhindriyassa vasena paggahaññhena viriyindriyaü daññhabbaü, upaññhànaññhena satindriyaü daññhabbaü, avikkhepaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü, dassanaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü; kàmacchandaü pajahato nekkhammavasena paggahàdhipateyyaññhena viriyindriyaü daññhabbaü, viriyindriyassa vasena upaññhànaññhena satindriyaü daññhabbaü . . . pe . . . adhimokkhaññhena saddhindriyaü daññhabbaü; kàmacchandaü pajahato nekkhammavasena upaññhànàdhipateyyaññhena satindriyaü daññhabbaü, satindriyassa vasena avikkhepaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü . . . pe . . . paggahaññhena viriyindriyaü daññhabbaü; kàmacchandaü pajahato nekkhammavasena avikkhepàdhipateyyaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü, samàdhindriyassa vasena dassanaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü . . . pe . . . upaññhànaññhena satindriyaü daññhabbaü; kàmacchandaü pajahato nekkhammavasena dassanàdhipateyyaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü, pa¤¤indriyassa vasena adhimokkhaññhena saddhindriyaü daññhabbaü . . . pe . . . avikkhepaññhena samàdhindriyaü daññhabaü. Byàpàdaü pajahato abyàpàdavasena . . . pe #<[page 023]># %< Mahàvagge Indriyakathà 23>% . . . thãnamiddhaü pajahato àlokasa¤¤àvasena . . . pe . . . sabbakilese pajahato Arahattamaggavasena adhimokkhàdhipateyyaññhena saddhindriyaü daññhabbaü . . . pe . . . avikkhepaññhena samàdindriyaü daññhabbaü. Evaü àdhipateyyaññhena indriyàni daññhabbàni. ## Kathaü àdivisodhanaññhena indriyàni daññhabbàni? Adhimokkhaññhena saddhindriyaü assaddhiyaü saüvaraññhena sãlavisuddhi saddhindriyassa àdivisodhanà, paggahaññhena viriyindriyaü kosajjaü saüvaraññhena sãlavisuddhi viriyindriyassa àdivisodhanà, upaññhànaññhena satindriyaü pamàdaü saüvaraññhena sãlavisuddhi satindriyassa àdivisodhanà, avikkhepaññhena samàdhindriyaü uddhaccaü saüvaraññhena sãlavisuddhi samàdhindriyassa àdivisodhanà, dassanaññhena pa¤¤indriyaü avijjaü saüvaraññhena sãlavisuddhi pa¤¤indriyassa àdivisodhanà. Nekkhamme pa¤c' indriyàni kàmacchandaü saüvaraññhena sãlavisuddhi pa¤cannaü indriyànaü àdivisodhanà, abyàpàde pa¤c' indriyàni byàpàdaü saüvaraññhena sãlavisuddhi pa¤cannaü indriyànaü àdivisodhanà, àlokasa¤¤àya pa¤c' indriyàni thãnamiddhaü saüvaraññhena sãlavisuddhi pa¤cannaü indriyànaü àdivisodhanà, Arahattamagge pa¤c' indriyàni sabbakilese saüvaraññhena sãlavisuddhi pa¤cannaü indriyànaü àdivisodhanà. Evaü àdivisodhanaññhena indriyàni daññhabbàni. ## Kathaü adhimattaññhena indriyàni daññhabbàni? Saddhindriyassa bhàvanàya chando uppajjati, assaddhiyassa pahànàya chando uppajjati, assaddhiyapariëàhassa pahànàya chando uppajjati, diññhekaññhànaü kilesànaü pahànàya chando uppajjati, oëàrikànaü kilesànaü pahànàya chando uppajjati, aõusahagatànaü kilesànaü pahànàya chando uppajjati, sabbakilesànaü pahànàya chando uppajjati, chandavasena saddhàvasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; chandavasena pàmojjaü uppajjati, pàmojjavasena saddhàvasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; #<[page 024]># %<24 Mahàvagge Indriyakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ pàmojjavasena pãti uppajjati, pãtivasena saddhàvasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; pãtivasena passaddhi uppajjati, passaddhivasena saddhàvasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; passaddhivasena sukhaü uppajjati, sukhavasena saddhàvasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; sukhavasena obhàso uppajjati, obhàsavasena saddhàvasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; obhàsavasena saüvego uppajjati, saüvegavasena saddhàvasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; saüvejitvà cittaü samàdahati, samàdhivasena saddhàvasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; tathà samàhitaü cittaü sàdhukaü paggaõhàti, paggahavasena saddhàvasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; tathà paggahitaü cittaü sàdhukaü ajjhupekkhati, upekkhàvasena saddhàvasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; upekkhàvasena nànattakilesehi cittaü vimuccati, vimokkhavasena saddhàvasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; vimuttattà te dhammà ekarasà honti, ekarasaññhena bhàvanàvasena saddhàvasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; bhàvitattà tato paõãtatare vivaññanti, vivaññanàvasena saddhàvasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; vivaññitattà tato vossajjanti, vossaggavasena saddhàvasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; vossajjitattà tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhàvasena saddhindriyaü adhimattaü hoti. Nirodhavasena dve vossaggà -- pariccàgavossaggo ca pakkhandanavossago ca. `Kilese ca khandhe ca pariccajatãti' pariccàgavossaggo, `nirodhanibbànadhàtuyà cittaü pakkhandatãti' pakkhandanavossaggo. Nirodhavasena ime dve vossaggà. ## Viriyindriyassa bhàvanàya chando uppajjati, kosajjassa pahànàya chando uppajjati, kosajjapariëàhassa pahànàya chando uppajjati, diññhekaññhànaü kilesànaü pahànàya chando uppajjati . . . pe . . . sabbakilesànaü pahànàya chando uppajjati . . . pe . . . satindriyassa bhàvanàya chando uppajjati, #<[page 025]># %< Mahàvagge Indriyakathà 25>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ pamàdassa pahànàya chando uppajjati, pamàdapariëàhassa pahànàya chando uppajjati . . . pe . . . sabbakilesànaü pahànàya chando uppajjati . . . pe . . . samàdhindriyassa bhàvanàya chando uppajjati, uddhaccassa pahànàya chando uppajjati, uddhaccapariëàhassa pahànàya chando uppajjati . . . pe . . . sabbakilesànaü pahànàya chando uppajjati . . . pe . . . pa¤¤indriyassa bhàvanàya chando uppajjati, avijjàya pahànàya chando uppajjati . . . pe . . . avijjàpariëàhassa pahànàya chando uppajjati . . . pe . . . sabbakilesànaü pahànàya chando uppajjati, chandavasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; chandavasena pàmojjaü uppajjati, pàmojjavasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; pàmojjavasena pãti uppajjati, pãtivasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; pãtivasena passaddhi uppajjati, passaddhivasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; passaddhivasena sukhaü uppajjati, sukhavasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; sukhavasena obhàso uppajjati, obhàsavasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; obhàsavasena saüvego uppajjati, saüvegavasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; saüvejitvà cittaü samàdahati, samàdhivasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; tathà samàhitaü cittaü sàdhukaü paggaõhàti, paggahavasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; tathà paggahitaü cittaü sàdhukaü ajjhupekkhati, upekkhàvasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; upekkhàvasena nànattakilesehi cittaü vimuccati, vimokkhavasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; vimuttattà te dhammà ekarasà honti, ekarasaññhena bhàvanàvasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; bhàvitattà tato paõãtatare vivaññanti, vivaññanàvasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; vivaññitattà tato vossajjanti, vossaggavasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; vossajjitattà tato nirujjhanti, nirodhavasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti. Nirodhavasena dve vossaggà -- pariccàgavossaggo ca pakkhandanavossaggo ca. `Kilese ca khandhe ca pariccajatãti' pariccàgavossaggo, #<[page 026]># %<26 Mahàvagge Indriyakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `nirodhanibbànadhàtuyà cittaü pakkhandatãti' pakkhandanavossaggo. Nirodhavasena ime dve vossaggà. Evaü adhimattaññhena indriyàni daññhabbàni. Bhàõavàraü niññhitaü. ## Kathaü adhiññhànaññhena indriyàni daññhabbàni? Saddhindriyassa bhàvanàya chando uppajjati, chandavasena saddhàvasena saddhindriyaü adhiññhàti, chandavasena pàmojjaü uppajjati; pàmojjavasena saddhàvasena saddhindriyaü adhiññhàti . . . pe . . . Evaü adhiññhànaññhena indriyàni daññhabbàni. ## Kathaü pariyàdànaññhena indriyàni daññhabbàni? Adhimokkhaññhena saddhindriyaü assaddhiyaü pariyàdiyati, assaddhiyapariëàhaü pariyàdiyati; paggahaññhena viriyindriyaü kosajjaü pariyàdiyati, kosajjapariëàhaü pariyàdiyati; upaññhànaññhena satindriyaü pamàdaü pariyàdiyati, pamàdapariëàhaü pariyàdiyati; avikkhepaññhena samàdhindriyaü uddhaccaü pariyàdiyati, uddhaccapariëàhaü pariyàdiyati, dassanaññhena pa¤¤indriyaü avijjaü pariyàdiyati, avijjàpariëàhaü pariyàdiyati. Nekkhamme pa¤c' indriyàni kàmacchandaü pariyàdiyanti, abyàpàde pa¤c' indriyàni byàpàdaü pariyàdiyanti . . . pe . . . Arahattamagge pa¤c' indriyàni sabbakilese pariyàdiyanti. Evaü pariyàdànaññhena indriyàni daññhabbàni. ## Kathaü patiññhàpakaññhena indriyàni daññhabbàni? Saddho saddhindriyaü adhimokkhe patiññhàpeti, saddhassa saddhindriyaü adhimokkhe patiññhàpeti; viriyavà viriyindriyaü paggahe patiññhàpeti, viriyavato viriyindriyaü paggahe patiññhàpeti; satimà satindriyaü upaññhàne patiññhàpeti, satimato satindriyaü upaññhàne patiññhàpeti; samàhito samàdhindriyaü avikkhepe patiññhàpeti, samàhitassa samàdhindriyaü avikkhepe patiññhàpeti; pa¤¤avà pa¤¤indriyaü dassane patiññhàpeti, pa¤¤avato pa¤¤indriyaü dassane patiññhàpeti. Yogàvacaro pa¤c' indriyàni nekkhamme patiññhàpeti, #<[page 027]># %< Mahàvagge Indriyakathà 27>% yogàvacarassa pa¤c' indriyàni nekkhamme patiññhàpenti; yogàvacaro pa¤c' indriyàni abyàpàde patiññhàpeti, yogàvacarassa pa¤c' indriyàni abyàpàde patiññhàpenti; yogàvacaro pa¤c' indriyàni àlokasa¤¤àya patiññhàpeti, yogàvacarassa pa¤c' indriyàni àlokasa¤¤àya patiññhàpenti; yogàvacaro pa¤c' indriyàni avikkhepe patiññhàpeti, yogàvacarassa pa¤c' indriyàni avikkhepe patiññhàpenti . . . pe . . . yogàvacaro pa¤c' indriyàni Arahattamagge patiññhàpeti, yogàvacarassa pa¤c' indriyàni Arahattamagge patiññhàpenti. Evaü patiññhàpakaññhena indriyàni daññhabbàni. ## Puthujjano samàdhiü bhàvayanto katih' àkàrehi upaññhànakusalo hoti? Sekho samàdhiü bhàvayanto katih' àkàrehi upaññhànakusalo hoti? Vãtaràgo samàdhiü bhàvayanto katih' àkàrehi upaññhànakusalo hoti? Puthujjano samàdhiü bhàvayanto sattahi àkàrehi upaññhànakusalo hoti. Sekho samàdhiü bhàvayanto aññhahi àkàrehi upaññhànakusalo hoti. Vãtaràgo samàdhiü bhàvayanto dasahi àkàrehi upaññhànakusalo hoti. ## Puthujjano samàdhiü bhàvayanto katamehi sattah' àkàrehi upaññhànakusalo hoti? âvajjitattà àrammaõåpaññhànakusalo hoti, samathanimittåpaññhànakusalo hoti, paggahanimittåpaññhànakusalo hoti, avikkhepåpaññhànakusalo hoti, obhàsåpaññhànakusalo hoti, sampahaüsanåpaññhànakusalo hoti, upekkhåpaññhànakusalo hoti. Puthujjano samàdhiü bhàvayanto imehi sattah' àkàrehi upaññhànakusalo hoti. Sekho samàdhiü bhàvayanto katamehi aññhah' àkàrehi upaññhànakusalo hoti? âvajjitattà àrammaõåpaññhànakusalo hoti . . . pe . . . upekkhåpaññhànakusalo hoti, ekattåpaññhànakåsalo hoti Sekho samàdhiü bhàvayanto imehi aññhah' àkàrehi upaññhànakusalo hoti. Vãtaràgo samàdhiü bhàvayanto katamehi dasah' àkàrehi upaññhànakusalo hoti? #<[page 028]># %<28 Mahàvagge Indriyakathà>% âvajjitattà àrammaõåpaññhànakusalo hoti . . . pe . . . ekattåpaññhànakusalo hoti, ¤àõåpaññhànakusalo hoti, vimuttåpaññhànakusalo hoti. Vãtaràgo samàdhiü bhàvayanto imehi dasah' àkàrehi upaññhànakusalo hoti. ## Puthujjano vipassanaü bhàvayanto katih' àkàrehi upaññhànakusalo hoti, katih' àkarehi anupaññhànakusalo hoti? Sekho vipassanaü bhàvayanto katih' àkàrehi upaññhànakusalo hoti, katih' àkàrehi anupaññhànakusalo hoti? Vãtaràgo vipassanaü bhàvayanto katih' àkàrehi upaññhànakusalo hoti, katih' àkàrehi anupaññhànakusalo hoti? Puthujjano vipassanaü bhàvayanto navah' àkàrehi upaññhànakusalo hoti, navah' àkàrehi anupaññhànakusalo hoti. Sekho vipassanaü bhàvayanto dasah' àkàrehi upaññhànakusalo hoti, dasah' àkàrehi anupaññhànakusalo hoti. Vãtaràgo vipassanaü bhàvayanto dvàdasahi àkàrehi upaññhànakusalo hoti, dvàdasahi àkàrehi anupaññhànakusalo hoti. ## Puthujjano vipassanaü bhàvayanto katamehi navah' àkàrehi upaññhànakusalo hoti, katamehi navah' àkàrehi anupaññhànakusalo hoti? Aniccato upaññhànakusalo hoti, niccato anupaññhànakusalo hoti; dukkhato upaññhànakusalo hoti, sukhato anupaññhànakusalo hoti; anattato upaññhànakusalo hoti, attato anupaññhànakusalo hoti; khayato upaññhànakusalo hoti, ghanato anupaññhànakusalo hoti; vayato upaññhànakusalo hoti, àyuhanànupaññhànakusalo hoti; vipariõàmåpaññhànakusalo hoti, dhuvato anupaññhànakusalo hoti; animittåpaññhànakusalo hoti, nimittànupaññhànakusalo hoti; appaõihitåpaññhànakusalo hoti, paõidhànupaññhànakusalo hoti; su¤¤atåpaññhànakusalo hoti, abhinivesànupaññhànakusalo hoti. Puthujjano vipassanaü bhàvayanto imehi navah' àkàrehi upaññhànakusalo hoti, imehi navah' àkàrehi anupaññhànakusalo hoti. Sekho vipassanaü bhàvayanto katamehi dasah' àkàrehi upaññhànakusalo hoti, #<[page 029]># %< Mahàvagge Indriyakathà 29>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ katamehi dasah' àkàrehi anupaññhànakusalo hoti? Aniccato upaññhànakusalo hoti, niccato anupaññhànakusalo hoti . . . pe . . . su¤¤atåpaññhànakusalo hoti, abhinivesànupaññhànakusalo hoti, ¤àõåpaññhànakusalo hoti, a¤¤àõànupaññhànakusalo hoti. Sekho vipassanaü bhàvayanto imehi dasah' àkàrehi upaññhànakusalo hoti, imehi dasah' àkàrehi anupaññhànakusalo hoti. Vãtaràgo vipassanaü bhàvayanto katamehi dvàdasahi àkàrehi upaññhànakusalo hoti, katamehi dvàdasahi àkàrehi anupaññhànakusalo hoti? Aniccato upaññhànakusalo hoti, niccato anupaññhànakusalo hoti . . . pe . . . ¤àõåpaññhànakusalo hoti, a¤¤àõànupaññhànakusalo hoti; visa¤¤ogåpaññhànakusalo hoti, sa¤¤ogànupaññhànakusalo hoti; nirodhåpaññhànakusalo hoti, saïkhàrànupaññhànakusalo hoti. Vãtaràgo vipassanaü bhàvento imehi dvàdasahi àkàrehi upaññhànakusalo hoti, imehi dvàdasahi àkàrehi anupaññhànakusalo hoti. âvajjitattà {àrammaõåpaññhànakusalavasena} indriyàni samodhàneti, gocara¤ ca pajànàti, samattha¤ ca pañivijjhati . . . pe . . . dhamme samodhàneti, gocara¤ ca pajànàti, samattha¤ ca pañivijjhati. ## `Indriyàni samodhànetãti'. Kathaü indriyàni samodhàneti? Adhimokkhaññhena saddhindriyaü samodhàneti . . . pe . . . samathanimittåpaññhànakusalavasena paggahanimittåpaññhànakusalavasena avikkhepåpaññhànakusalavasena obhàsåpaññhànakusalavasena sampahaüsanåpaññhànakusalavasena upekkhåpaññhànakusalavasena ekattåpaññhànakusalavasena ¤àõåpaññhànakusalavasena vimuttåpaññhànakusalavasena aniccato upaññhànakusalavasena niccato anupaññhàmakusalavasena dukkhato upaññhànakusalavasena sukhato anupaññhànakusalavasena . . . pe . . . nirodhåpaññhànakusalavasena saïkhàrànupaññhànakusalavasena indriyàni samodhàneti, gocara¤' ca pajànàti samattha¤ ca pañivijjhati. #<[page 030]># %<30 Mahàvagge Indriyakathà>% ## Catusaññhiyà àkàrehi tiõõannaü indriyànaü vasãbhàvatà pa¤¤à àsavànaü khaye ¤àõaü. Katamesaü tiõõannaü indriyànaü? Ana¤¤àta¤¤asàmãtindriyassa a¤¤indriyassa a¤¤àtàvindriyassa Ana¤¤àta¤¤assàmãtindriyaü kati ñhànàni gacchati? A¤¤indriyaü kati ñhànàni gacchati? A¤¤àtàvindriyaü kati ñhànàni gacchati? Ana¤¤àta¤¤assàmãtindriyaü ekaü ñhànaü gacchati, sotàpattimaggaü. A¤¤indriyaü cha ñhànàni gacchati, sotàpattiphalaü sakadàgàmimaggaü sakadàgàmiphalaü anàgàmimaggaü anàgàmiphalaü Arahattamaggaü. A¤¤àtàvindriyaü ekaü ñhànaü gacchati, Arahattaphalaü. ## Sotàpattimaggakkhaõe ana¤¤àta¤¤assàmãtindriyassa saddhindriyaü adhimokkhaparivàraü hoti, viriyindriyaü paggahaparivàraü hoti, satindriyaü upaññhànaparivàraü hoti, samàdhindriyaü avikkhepaparivàraü hoti, pa¤¤indriyaü dassanaparivàraü hoti, manindriyaü vijànanaparivàraü hoti, somanassindriyaü abhinandanaparivàraü hoti, jãvitindriyaü pavattasantatàdhipateyyaparivàraü hoti. Sotàpattimaggakkhaõe jàtà dhammà ñhapetvà cittasamuññhànaü råpaü sabbe 'va kusalà honti, sabbe 'va anàsavà honti, sabbe 'va niyyànikà honti, sabbe 'va apacayagàmino honti, sabbe 'va lokuttarà honti, sabbe 'va nibbànàrammaõà honti. Sotàpattimaggakkhaõe ana¤¤àta¤¤assàmãtindriyassa imàni aññh' indriyàni sahajàtaparivàrà honti, a¤¤ama¤¤aparivàrà honti, nissayaparivàrà honti, sampayuttaparivàrà honti, sahagatà honti, sahajàtà honti, saüsaññhà honti, sampayuttà honti. Te 'va tassa àkàrà c' eva honti parivàrà ca. Sotàpattiphalakkhaõe . . . pe . . . Arahattaphalakkhaõe a¤¤àtàvindriyassa saddhindriyaü adhimokkhaparivàraü hoti . . . pe . . . jãvitindriyaü pavattasantatàdhipateyyaparivàraü hoti. Arahattaphalakkhaõe jàtà dhammà sabbe 'va abyàkatà honti ñhapetvà cittasamuññhànaü råpaü sabbe 'va anàsavà honti, sabbe 'va lokuttarà honti, sabbe 'va nibbànàrammaõà honti. Arahattaphalakkhaõe a¤¤àtavindriyassa imàni aññh' indriyàni sahajàtaparivàrà honti #<[page 031]># %< Mahàvagge Indriyakathà 31>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ . . . pe . . . Te 'va tassa àkàrà c' eva honti parivàrà ca. Iti imàni aññhakàni catusaññhã honti. ## `âsavà' ti. Katame te àsavà? Kàmàsavo bhavàsavo diññhàsavo avijjàsavo. Katth' ete àsavà khãyanti? Sotàpattimaggena anavaseso diññhàsavo khãyati, apàyagamanãyo kàmàsavo khãyati, apàyagamanãyo bhavàsavo khãyati, apàyagamanãyo avijjàsavo khãyati; etth' ete àsavà khãyanti. Sakadàgàmimaggena oëàriko kàmàsavo khãyati, tadekaññho bhavàsavo khãyati, tadekaññho avijjàsavo khãyati; etth' ete àsavà khãyanti. Anàgàmimaggena anavaseso kàmàsavo khãyati, tadekaññho bhavàsavo khãyati, tadekaññho avijjàsavo khãyati; etth' ete àsavà khãyanti. Arahattamaggena anavaseso bhavàsavo khãyati, anavaseso avijjàsavo khãyati; etth' ete àsavà khãyanti. Na tassa adiññhaü idh' atthi ki¤ci atho avi¤¤àtaü ajànitabbaü sabbaü abhi¤¤àsi yad atthi neyyaü. Tathàgato tena samantacakkhåti. `Samantacakkhåti'. Ken' aññhena samantacakkhu? Cuddasa Buddha¤àõàni: dukkhe ¤àõaü Buddha¤àõaü, dukkhasamudaye ¤àõaü Buddha¤àõaü . . . pe . . . anàvaraõa¤àõaü Buddha¤àõaü. Imàni cuddasa Buddha¤àõàni; imesaü cuddasannaü Buddha¤àõànaü aññha ¤àõàni sàvakasàdhàraõàni, cha ¤àõàni asàdhàraõàni sàvakehi. ## `Yàvatà dukkhassa dukkhaññho ¤àto, a¤¤àto dukkhaññho n' atthãti' samantacakkhu, yaü samantacakkhu taü pa¤¤indriyaü, pa¤¤indriyassa vasena adhimokkhaññhena saddhindriyaü, paggahaññhena {viriyindriyaü}, upaññhànaññhena satindriyaü, avikkhepaññhena samàdhindriyaü. `Yàvatà dukkhassa dukkhaññho diññho vidito sacchikato phassito pa¤¤àya, #<[page 032]># %<32 Mahàvagge Indriyakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ aphassito pa¤¤àya dukkhaññho n' atthãti' samantacakkhu, yaü samantacakkhu taü pa¤¤indriyaü, pa¤¤indriyassa vasena adhimokkhaññhena saddhindriyaü . . . pe . . . avikkhepaññhena samàdhindriyaü. `Yàvatà samudayassa samudayaññho . . . pe . . . yàvatà nirodhassa nirodhaññho, yàvatà maggassa maggaññho, yàvatà atthapañisambhidàya atthapañisambhidaññho . . . pe . . . yàvatà dhammapañisambhidàya dhammapañisambhidaññho, yàvatà niruttipañisambhidàya niruttipañisambhidaññho, yàvatà pañibhànapañisambhidàya pañibhànapañisambhidaññho, yàvatà indriyaparopariyatte ¤àõaü, yàvatà sattànaü àsayànusaye ¤àõaü, yàvatà yamakapàñihãre ¤àõaü, yàvatà mahàkaruõàsamàpattiyà ¤àõaü . . . pe . . . yàvatà sadevakassa lokassa samàrakassa sabrahmakassa sassamaõabràhmaõiyà pajàya sadevamanussàya diññhaü sutaü mutaü vi¤¤àtaü pattaü pariyesitaü anuvicaritaü manasà ¤àtaü diññhaü viditaü sacchikataü phassitaü pa¤¤àya, aphassitaü pa¤¤àya n' atthãti' samantacakku, yaü samantacakkhu taü pa¤¤indriyaü, pa¤¤indriyassa vasena adhimokkhaññhena saddhindriyaü . . . pe . . . avikkhepaññhena samàdhindriyaü. Saddahanto paggaõhàti paggaõhanto saddahati, saddahanto upaññhàpeti upaññhàpento saddahati, saddahanto samàdahati samàdahanto saddahati, saddahanto pajànàti pajànanto saddahati; paggaõhanto upaññhàpeti upaññhàpento paggaõhàti, paggaõhanto samàdahati samàdahanto paggaõhàti, paggaõhanto pajànàti pajànanto paggaõhàti, paggaõhanto saddahati saddahanto paggaõhàti; upaññhàpento samàdahati samàdahanto upaññhàpeti . . . pe . . . upaññhàpento paggaõhàti paggaõhanto upaññhàpeti; samàdahanto pajànàti pajànanto samàdahati . . . pe . . . samàdahanto upaññhàpeti upaññhàpento samàdahati; pajànanto saddahati saddahanto pajànàti . . . pe . . . pajànanto samàdahati samàdahanto pajànàti. Saddahitattà paggahitaü paggahitattà saddahitaü, saddahitattà upaññhàpitaü upaññhàpitattà saddahitaü, saddahitattà samàdahitaü samàdahitattà saddahitaü, saddahitattà pajànitaü pajànitattà saddahitaü; paggahitattà upaññhàpitaü upaññhàpitattà paggahitaü . . . pe . . . paggahitattà saddahitaü saddahitattà paggahitaü; #<[page 033]># %< Mahàvagge Indriyakathà 33>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ upaññhàpitattà samàdahitaü samàdahitattà upaññhàpitaü . . . pe . . . upaññhàpitattà paggahitaü paggahitattà upaññhàpitaü; samàdahitattà pajànitaü pajànitattà samàdahitaü . . . pe . . . samàdahitattà upaññhàpitaü upaññhàpitattà samàdahitaü; pajànitattà saddahitaü saddahitattà pajànitaü . . . pe . . . pajànitattà samàhitaü samàhitattà pajànitaü. Yaü Buddhacakkhu taü {Buddha¤àõaü}, yaü Buddha¤àõaü taü Buddhacakkhu, yena cakkhunà Tathàgato satte passati apparajakkhe mahàrajakkhe tikkhindriye mudindriye svàkàre dvàkàre suvi¤¤àpaye duvi¤¤àpaye appekacce paralokavajjabhayadassàvino appekacce na paralokavajjabhayadassàvino. ## `Apparajakkhe mahàrajakkhe' ti. Saddho puggalo apparajakkho, asaddho puggalo mahàrajakkho; àraddhaviriyo puggalo apparajakkho, kusãto puggalo mahàrajakkho; upaññhitassati puggalo apparajakkho, muññhasati puggalo mahàrajakkho; samàhito puggalo apparajakkho, asamàhito puggalo mahàrajakkho; pa¤¤avà puggalo apparajakkho, duppa¤¤o puggalo mahàrajakkho. `Tikkhindriye mudindriye' ti. Saddho puggalo tikkhindriyo, asaddho puggalo mudindriyo . . . pe . . . pa¤¤avà puggalo tikkhindriyo, duppa¤¤o puggalo mudindriyo. `Svàkàre dvàkàre' ti. Saddho puggalo svàkàro, asaddho puggalo dvàkàro . . . pe . . . pa¤¤avà puggalo svàkàro, duppa¤¤o puggalo dvàkàro. `Suvi¤¤àpaye duvi¤¤àpaye' ti. Saddho puggalo suvi¤¤àpayo, asaddho puggalo duvi¤¤àpayo . . . pe . . . pa¤¤avà puggalo suvi¤¤àpayo, duppa¤¤o puggalo duvi¤¤àpayo. `Appekacce paralokavajjabhayadassàvino appekacce na paralokavajjabhayadassàvino' ti. Saddho puggalo paralokavajjabhayadassàvã, asaddho puggalo na paralokavajjabhayadassàvã . . . pe . . . pa¤¤avà puggalo paralokavajjabhayadassàvã, duppa¤¤o puggalo na paralokavajjabhayadassàvã. `Loko' ti. Khandhaloko dhàtuloko àyatanaloko vipattibhavaloko {vipattisambhavaloko} sampattibhavaloko {sampattisambhavaloko}. #<[page 034]># %<34 Mahàvagge Indriyakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Eko loko: sabbe sattà àhàraññhitikà. Dve lokà: nàma¤ ca råpa¤ ca. Tayo lokà: tisso vedanà. Cattàro lokà: cattàro àhàrà. Pa¤ca lokà: pa¤c' upàdànakkhandhà. Cha lokà: cha ajjhattikàni àyatanàni. Satta lokà: satta vi¤¤àõaññhitiyo. Aññha lokà: aññha lokadhammà. Nava lokà: nava sattàvàsà. Dasa lokà: das' àyatanàni. Dvàdassa lokà: dvàdas' àyatanàni. Aññhàrasa lokà: aññhàrasa dhàtuyo. `Vajjan' ti. Sabbe kilesà vajjà, sabbe duccarità vajjà, sabbe abhisaïkhàrà vajjà, sabbe bhavagàmikammà vajjà. Iti imasmi¤ ca loke imasmi¤ ca vajje tibbà bhayasa¤¤à paccupaññhità hoti, seyyathàpi ukkhittàsike vadhake. Imehi pa¤¤àsàya àkàrehi imàni pa¤c' indriyàni jànàti passati a¤¤àti pañivijjhati. Tatiyabhàõavàraü niññhitaü. Indriyakathà niññhità. #<[page 035]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 35>% $< I V. MAHâVAGGE VIMOKKHAKATHâ PARIPUööANIDâNâ>$ ## Tayo 'me Bhikkhave vimokkhà. Katame tayo? Su¤¤ato vimokkho, animitto vimokkho, appaõihito vimokkho. Ime Bhikkhave tayo vimokkhà. Api ca aññhasaññhã vimokkhà. Su¤¤ato vimokkho, animitto vimokkho, appaõihito vimokkho, ajjhattavuññhàno vimokkho, bahiddhàvuññhàno vimokkho, dubhatovuññhàno vimokkho, ajjhattavuññhànà cattàro vimokkhà, bahiddhàvuññhànà cattàro vimokkhà, dubhatovuññhànà cattàro vimokkhà, ajjhattavuññhànànaü anulomà cattàro vimokkhà, bahiddhàvuññhànànaü anulomà cattàro vimokkhà, dubhatovuññhànànaü anulomà cattàro vimokkhà, ajjhattavuññhànà pañippassaddhã cattàro vimokkhà, bahiddhàvuññhànà pañippassaddhã cattàro vimokkhà, dubhatovuññhànà pañippassaddhã cattàro vimokkhà, `råpã råpàni passatãti' vimokkho, `ajjhattaü aråpasa¤¤ã bahiddhà råpàni passatãti' vimokkho, `subhan t' eva adhimutto hotãti' vimokkho, àkàsàna¤càyatanasamàpattivimokkho, vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattivimokkho, àki¤ca¤¤àyatanasamàpattivimokkho, nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattivimokkho, sa¤¤àvedayitanirodhasamàpattivimokkho, samayavimokkho, asamayavimokkho, sàmayiko vimokkho, asàmayiko vimokkho, kuppo vimokkho, akuppo vimokkho, lokiyo vimokkho, lokuttaro vimokkho, sàsavo vimokkho, anàsavo vimokkho, sàmiso vimokkho, niràmiso vimokkho, niràmisà niràmisataro vimokkho, paõihito vimokkho, appaõihito vimokkho, paõihitappañippassaddhivimokkho, sa¤¤utto vimokkho, visa¤¤utto vimokkho, ekattavimokkho, nànattavimokkho, #<[page 036]># %<36 Mahàvagge Vimokkhakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sa¤¤àvimokkho, ¤àõavimokkho, sãtisiyà vimokkho, jhànavimokkho, anupàdà cittassa vimokkho. ## Katamo su¤¤ato vimokkho? Idha bhikkhu ara¤¤agato và rukkhamålagato và su¤¤àgàragato và iti pañisa¤cikkhati `su¤¤aü idaü attena và attaniyena và' ti; `so tattha abhinivesaü na karotãti' su¤¤ato vimokkho. Ayaü su¤¤ato vimokkho. Katamo animitto vimokkho? Idha bhikkhu ara¤¤agato và . . . pe . . . attaniyena và' ti; `so tattha nimittaü na karotãti' animitto vimokkho. Ayaü animitto vimokkho. Katamo appaõihito vimokkho? Idha bhikkhu ara¤¤agato và . . . pe . . . attaniyena và' ti; `so tattha paõidhiü na karotãti' appaõihito vimokkho. Katamo ajjhattavuññhàno vimokkho? Cattàri jhànàni. Ayaü ajjhattavuññhàno vimokkho. Katamo bahiddhàvuññhàno vimokkho? Catasso aråpasamàpattiyo. Ayaü bahiddhàvuññhàno vimokkho. Katamo dubhatovuññhàno vimokkho? Cattàro ariyamaggà. Ayaü dubhatovuññhàno vimokkho. ## Katame ajjhattavuññhànà cattàro vimokkhà? Pañhamajjhànaü nãvaraõehi vuññhàti, dutiyajjhànaü vitakkavicàrehi vuññhàti, tatiyajjhànaü pãtiyà vuññhàti, catutthajjhànaü sukhadukkhehi vuññhàti. Ime ajjhattavuññhànà cattàro vimokkhà. Katame bahiddhàvuññhànà cattàro vimokkhà? âkàsàna¤càyatanasamàpatti råpasa¤¤àya pañighasa¤¤àya nànattasa¤¤àya vuññhàti, vi¤¤àõa¤càyatanasamàpatti àkàsàna¤càyatanasa¤¤àya vuññhàti, àki¤ca¤¤àyatanasamàpatti vi¤¤àõa¤càyatanasa¤¤àya vuññhàti, nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpatti àki¤ca¤¤àyatanasa¤¤àya vuññhàti. Ime bahiddhàvuññhànà cattàro vimokkhà. Katame dubhatovuññhànà cattàro vimokkhà? Sotàpattimaggo sakkàyadiññhivicikicchàsãlabbataparàmàsà diññhànusayà vicikicchànusayà vuññhàti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuññhàti, bahiddhà ca sabbanimittehi vuññhàti; #<[page 037]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 37>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sakadàgàmimaggo oëàrikà kàmaràgasa¤¤ojanà pañighasa¤¤ojanà oëàrikà kàmaràgànusayà pañighànusayà vuññhàti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuññhàti, bahiddhà ca sabbanimittehi vuññhàti; anàgàmimaggo aõusahagatà kàmaràgasa¤¤ojanà pañighasa¤¤ojanà aõusahagatà kàmaràgànusayà pañighànusayà vuññhàti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuññhàti, bahiddhà ca sabbanimittehi vuññhàti; Arahattamaggo råparàgà aråparàgà mànà uddhaccà avijjàya mànànusayà bhavaràgànusayà avijjànusayà vuññhàti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuññhàti, bahiddhà ca sabbanimittehi vuññhàti. Ime dubhatovuññhànà cattàro vimokkhà. ## Katame ajjhattavuññhànànaü anulomà cattàro vimokkhà? Pañhamajjhànaü pañilàbhatthàya vitakko ca vicàro ca pãti ca sukha¤ ca cittekaggatà ca, dutiyajjhànaü . . . pe . . . tatiyajjhànaü . . . pe . . . catutthajjhànaü pañilàbhatthàya vitakko ca vicàro ca pãti ca sukha¤ ca cittekaggatà ca. Ime ajjhattavuññhànànaü anulomà cattàro vimokkhà. Katame bahiddhàvuññhànànaü anulomà cattàro vimokkhà? âkàsàna¤càyatanasamàpattiü pañilàbhatthàya vitakko ca vicàro ca pãti ca sukha¤ ca cittekaggatà ca, vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattiü . . . pe . . . àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiü . . . pe . . . nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiü pañilàbhatthàya vitakko ca vicàro ca pãti ca sukha¤ ca cittekaggatà ca. Ime bahiddhàvuññhànànaü anulomà cattàro vimokkhà. Katame dubhatovuññhànànaü anulomà cattàro vimokkhà? Sotàpattimaggaü pañilàbhatthàya aniccànupassanà dukkhànupassanà anattànupassanà, sakadàgàmimaggaü . . . pe . . . anàgàmimaggaü Arahattamaggaü pañilàbhatthàya aniccànupassanà dukkhànupassanà anattànupassanà. Ime dubhatovuññhànànaü anulomà cattàro vimokkhà. ## Katame ajjhattavuññhànà pañippassaddhã cattàro vimokkhà? Pañhamajjhànassa pañilàbho và vipàko và, dutiyajjhànassa . . . pe . . . tatiyajjhànassa . . . pe . . . #<[page 038]># %<38 Mahàvagge Vimokkhakathà>% catutthajjhànassa pañilàbho và vipàko và. Ime ajjhattavuññhànà pañippassaddhã cattàro vimokkhà. Katame bahiddhàvuññhànà pañippassaddhã cattàro vimokkhà? âkàsàna¤càyatanasamàpattiyà pañilàbho và vipàko và, vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattiyà . . . pe . . . àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiyà . . . pe . . . nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiyà pañilàbho và vipàko và. Ime bahiddhàvuññhànà pañippassaddhã cattàro vimokkhà. Katame dubhatovuññhànà pañippassaddhã cattàro vimokkhà? Sotàpattimaggassa sotàpattiphalaü, sakadàgàmimaggassa sakadàgàmiphalaü, anàgàmimaggassa anàgàmiphalaü, Arahattamaggassa Arahattaphalaü. Ime dubhatovuññhànà pañippassaddhã cattàro vimokkhà. ## Kathaü `råpã råpàni passatãti' vimokkho? Idh' ekacco ajjhattaü paccattaü nãlanimittaü manasikaroti, nãlasa¤¤aü pañilabhati; so taü nimittaü suggahitaü karoti, såpadhàritaü upadhàreti, svàvatthikaü avatthàpeti; so taü nimittaü suggahitaü katvà, såpadhàritaü upadhàritvà, svàvatthikaü avatthàpetvà, bahiddhà nãlanimitte cittaü upasaüharati, nãlasa¤¤aü pañilabhati; so taü nimittaü suggahitaü karoti, såpadhàritaü upadhàreti, svàvatthikaü avatthàpeti; so taü nimittaü suggahitaü katvà, såpadhàritaü upadhàritvà svàvatthikaü avatthàpetvà, àsevati bhàveti bahulãkaroti. Tassa evaü hoti -- `Ajjhatta¤ ca bahiddhà ca ubhayaü idaü råpan' ti, råpasa¤¤ã hoti. Idh' ekacco ajjhattaü paccattaü pãtanimittaü . . . pe . . . lohitanimittaü . . . pe . . . odàtanimittaü manasikaroti, odàtasa¤¤aü pañilabhati; so taü nimittaü suggahitaü karoti . . . pe . . . bahulãkaroti. Tassa evaü hoti -- `Ajjhatta¤ ca bahiddhà ca ubhayaü idaü råpan' ti, råpasa¤¤ã hoti. Evaü `råpã råpàni passatãti' vimokkho. ## Kathaü `ajjhattaü aråpasa¤¤ã bahiddhà råpàni passatãti' vimokkho? Idh' ekacco ajjhattaü paccattaü nãlanimittaü na manasikàroti, #<[page 039]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 39>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ nãlasa¤¤aü na patilabhati, bahiddhà nãlanimitte cittaü upasaüharati, nãlasa¤¤aü pañilabhati; so taü nimittaü suggahitaü karoti, såpadhàritaü upadhàreti . . . pe . . . bahulãkaroti. Tassa evaü hoti -- `Ajjhattaü aråpaü bahiddhà råpaü idan' ti råpassa¤¤ã hoti. Idh' ekacco ajjhattaü paccattaü pãtanimittaü . . . pe . . . lohitanimittaü . . . pe . . . odàtanimittaü na manasikaroti, odàtasa¤¤aü na pañilabhati, bahiddhà odàtanimitte cittaü upasaüharati, odàtasa¤¤aü pañilabhati; so taü nimittaü suggahitaü karoti . . . pe . . . bahulãkaroti. Tassa evaü hoti -- `Ajjhattaü aråpaü bahiddhà råpaü idan' ti, råpasa¤¤ã hoti. Evaü `ajjhattaü aråpasa¤¤ã bahiddhà råpàni passatãti' vimokkho. ## Kathaü `subhan t' eva adhimatto hotãti' vimokkho? Idha bhikkhu mettàsahagatena cetasà ekaü disaü pharitvà viharati, tathà dutiyaü, tathà tatiyaü, tathà catutthaü. Iti uddhaü adho tiriyaü sabbadhi sabbattatàya sabbàvantaü lokaü mettàsahagatena cetasà vipulena mahaggatena appamàõena averena abyàpajjhena pharitvà viharati, mettàya bhàvitattà sattà appañikålà honti; karuõàsahagatena cetasà ekaü disaü . . . pe . . . karuõàya bhàvitattà sattà appañikålà honti; muditàsahagatena cetasà ekaü disaü . . . pe . . . muditàya bhàvitattà sattà appañikålà honti; upekkhàsahagatena cetasà ekaü disaü . . . pe . . . upekkhàya bhàvitattà sattà appañikålà honti. Evaü `subhan t' eva adhimutto hotãti' vimokkho. ## Katamo àkàsàna¤càyatanasamàpattivimokkho? Idha bhikkhu sabbaso råpasa¤¤ànaü samatikkamà pañighasa¤¤ànaü atthaïgamà nànattasa¤¤ànaü amanasikàrà `ananto àkàso' ti àkàsàna¤càyatanaü upasampajja viharati. Ayaü àkàsàna¤càyatanasamàpattivimokkho. Katamo vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattivimokkho? Idha bhikkhu sabbaso àkàsàna¤càyatanaü samatikkamma `anantaü vi¤¤àõan' ti vi¤¤àõa¤càyatanaü upasampajja viharati. #<[page 040]># %<40 Mahàvagge Vimokkhakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Ayaü vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattivimokkho. Katamo àki¤ca¤¤àyatanasamàpattivimokkho? {Idha} bhikkhu sabbaso vi¤¤àõa¤càyatanaü samatikkamma `n' atthi ki¤cãti' àki¤ca¤¤àyatanaü upasampajja viharati. Ayaü àki¤ca¤¤àyatanasamàpattivimokkho. Katamo nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattivimokkho? Idha bhikkhu sabbaso àki¤ca¤¤àyatanaü samatikkamma nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü upasampajja viharati. Ayaü nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattivimokkho. Katamo sa¤¤àvedayitanirodhasamàpattivimokkho? Idha bhikkhu sabbaso nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü samatikkamma sa¤¤àvedayitanirodhaü upasampajja viharati. Ayaü sa¤¤àvedayitanirodhasamàpattivimokkho. ## Katamo samayavimokkho? Cattàri jhànàni catasso ca aråpasamàpattiyo. Ayaü samayavimokkho. Katamo asamayavimokkho? Cattàro ca ariyamaggà cattàri ca sàma¤¤aphalàni nibbàna¤ ca. Ayaü asamayavimokkho. Katamo sàmayiko vimokkho? Cattàri jhànàni catasso ca aråpasamàpattiyo. Ayaü sàmayiko vimokkho. Katamo asàmayiko vimokkho? Cattàro ca ariyamaggà cattàri ca sàma¤¤aphalàni nibbàna¤ ca. Ayaü asàmayiko vimokkho. Katamo kuppo vimokkho? Cattàri jhànàni catasso ca aråpasamàpattiyo. Ayaü kuppo vimokkho. Katamo akuppo vimokkho? Cattàro ca ariyamaggà cattàri ca sàma¤¤aphalàni nibbàna¤ ca. Ayaü akuppo vimokkho. Katamo lokiyo vimokkho? Cattàri jhànàni catasso ca aråpasamàpattiyo. Ayaü lokiyo vimokkho. Katamo lokuttaro vimokkho? Cattàro ca ariyamaggà cattàri ca sàma¤¤aphalàni nibbàna¤ ca. Ayaü lokuttaro vimokkho. Katamo sàsavo vimokkho? Cattàri jhànàni catasso ca aråpasamàpattiyo. Ayaü sàsavo vimokkho. Katamo anàsavo vimokkho? Cattàro ca ariyamaggà cattàri ca sama¤¤aphalàni nibbàna¤ ca. #<[page 041]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 41>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Ayaü anàsavo vimokkho. ## Katamo sàmiso vimokkho? Råpappañisa¤¤utto vimokkho. Ayaü sàmiso vimokkho. Katamo niràmiso vimokkho? Aråpappañisa¤¤utto vimokkho. Ayaü niràmiso vimokkho. Katamo niràmisà niràmisataro vimokkho? Cattàro ca ariyamaggà cattàri ca sàma¤¤aphalàni nibbàna¤ ca. Ayaü niràmisà niràmisataro vimokkho. Katamo paõihito vimokkho? Cattàri jhànàni catasso ca aråpasamàpattiyo. Ayaü paõihito vimokkho. Katamo appaõihito vimokkho? Cattàro ca ariyamaggà cattàri ca sàma¤¤aphalàni nibbàna¤ ca. Ayaü appaõihito vimokkho. Katamo paõihitappañippassaddhivimokkho? Pañhamajjhànassa pañilàbho và vipàko và . . . pe . . . nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiyà pañilàbho và vipàko và. Ayaü paõihitappañipassaddhivimokkho. Katamo sa¤¤utto vimokkho? Cattàri jhànàni catasso ca aråpasamàpattiyo. Ayaü sa¤¤utto vimokkho. Katamo visa¤¤utto vimokkho? Cattàro ca ariyamaggà cattàri ca sàma¤¤aphalàni nibbàna¤ ca. Ayaü visa¤¤utto vimokkho. Katamo ekattavimokkho? Cattàro ca ariyamaggà cattàri ca sàma¤¤aphalàni nibbàna¤ ca. Ayaü ekattavimokkho. Katamo nànattavimokkho? Cattàri jhànàni catasso ca aråpasamàpattiyo. Ayaü nànattavimokkho. ## Katamo sa¤¤àvimokkho? Siyà eko sa¤¤àvimokkho dasa sa¤¤àvimokkhà honti, dasa sa¤¤àvimokkhà eko sa¤¤àvimokkho hoti vatthuvasena pariyàyena. `Siyà' ti. Katha¤ ca siyà? `Aniccànupassanà¤àõaü niccato sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤àvimokkho, #<[page 042]># %<42 Mahàvagge Vimokkhakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `dukkhànupassanà¤àõaü sukhato sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤àvimokkho, `anattànupassanà¤àõaü attato sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤àvimokkho, `nibbidànupassanà¤àõaü nandiyà sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤àvimokkho, `viràgànupassanà¤àõaü ràgato sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤àvimokkho, `nirodhànupassanà¤àõaü samudayato sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤àvimokkho, `pañinissaggànupassanà¤àõaü àdànato sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤àvimokkho, `animittànupassanà¤àõaü nimittato sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤àvimokkho, `appaõihitànupassanà¤àõaü paõidhiyà sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤àvimokkho, `su¤¤atànupassanà¤àõaü abhinivesato sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤àvimokkho. Evaü siyà eko sa¤¤àvimokkho dasa sa¤¤àvimokkhà honti, dasa sa¤¤àvimokkhà eko sa¤¤àvimokkho hoti vatthuvasena pariyàyena. `Råpe aniccànupassanà¤àõaü niccato sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤àvimokkho . . . pe . . . `råpe su¤¤atànupassanà¤àõaü abhinivesato sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤àvimokkho . . . pe . . . `vedanàya . . . pe . . . sa¤¤àya, saïkhàresu, vi¤¤àõe, cakkhusmiü . . . pe . . . jaràmaraõe aniccànupassanà¤àõaü . . . pe . . . jaràmaraõe su¤¤atànupassanà¤àõaü abhinivesato sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤àvimokkho. Evaü siyà eko sa¤¤àvimokkho dasa sa¤¤àvimokkhà honti, dasa sa¤¤àvimokkhà eko sa¤¤àvimokkho hoti vatthuvasena pariyàyena. Ayaü sa¤¤àvimokkho. ## Katamo ¤àõavimokkho? Siyà eko ¤àõavimokkho dasa ¤àõavimokkhà honti, dasa ¤àõavimokkhà eko ¤àõavimokkho hoti vatthuvasena pariyàyena. `Siyà' ti. Katha¤ ca siyà? `Aniccànupassanà yathàbhåtaü ¤àõaü niccato sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho, `dukkhànupassanà yathàbhåtaü ¤àõaü sukhato sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho, `anattànupassanà yathàbhåtaü ¤àõaü attato sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho, `nibbidànupassanà yathàbhåtaü ¤àõaü nandiyà sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho, `viràgànupassanà yathàbhåtaü ¤àõaü ràgato sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho, #<[page 043]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 43>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `nirodhànupassanà yathàbhåtaü ¤àõaü samudayato sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho, `pañinissaggànupassanà {yathàbhåtaü} ¤àõaü àdànato sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho, `animittànupassanà yathàbhåtaü ¤àõaü nimittato sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho, `appaõihitànupassanà yathàbhåtaü ¤àõaü paõidhiyà sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho, `su¤¤atànupassanà yathàbhåtaü ¤àõaü abhinivesato sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho. Evaü siyà eko ¤àõavimokkho dasa ¤àõavimokkhà honti, dasa ¤àõavimokkhà eko ¤àõavimokkho hoti vatthuvasena pariyàyena. `Råpe aniccànupassanà yathàbhåtaü ¤àõaü niccato sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho . . . pe . . . `råpe su¤¤atànupassanà yathàbhåtaü ¤àõaü abhinivesato sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho . . . pe . . . `vedanàya . . . pe . . . sa¤¤àya, saïkhàresu, vi¤¤àõe, cakkhusmiü . . . pe . . . jaràmaraõe aniccànupassanà . . . pe . . . jaràmaraõe su¤¤atànupassanà yathàbhåtaü ¤àõaü abhinivesato sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho. Evaü siyà eko ¤àõavimokkho dasa ¤àõavimokkhà honti, dasa ¤àõavimokkhà eko ¤àõavimokkho hoti vatthuvasena pariyàyena. Ayaü ¤àõavimokkho. ## Katamo sãtisiyàvimokkho? Siyà eko sãtisiyàvimokkho dasa sãtisiyàvimokkhà honti, dasa sãtisiyàvimokkhà eko sãtisiyàvimokkho hoti vatthuvasena pariyàyena. `Siyà' ti. Katha¤ ca siyà? `Aniccànupassanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü niccato santàpapariëàhadarathà muccatãti' sãtisiyàvimokkho, `dukkhànupassanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü sukhato santàpapariëàhadarathà muccatãti' sãtisiyàvimokkho, `anattànupassanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü attato santàpapariëàhadarathà muccatãti' sãtisiyàvimokkho, `nibbidànupassanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü nandiyà santàpapariëàhadarathà muccatãti' sãtisiyàvimokkho, #<[page 044]># %<44 Mahàvagge Vimokkhakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `viràgànupassanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü ràgato santàpapariëàhadarathà muccatãti', sãtisiyàvimokkho, `nirodhànupassanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü samudayato santàpapariëàhadarathà muccatãti' sãtisiyàvimokkho, `pañinissaggànupassanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü àdànato santàpapariëàhadarathà muccatãti' sãtisiyàvimokkho, `animittànupassanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü nimittato santàpapariëàhadarathà muccatãti' sãtisiyàvimokkho, `appaõihitànupassanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü paõidhiyà santàpapariëàhadarathà muccatãti' sãtisiyàvimokkho, `su¤¤atànupassanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü abhinivesato santàpapariëàhadarathà muccatãti' sãtisiyàvimokkho. Evaü siyà eko sãtisiyàvimokkho dasa sãtisiyàvimokkhà honti, dasa sãtisiyàvimokkhà eko sãtisiyàvimokkho hoti vatthuvasena pariyàyena. `Råpe aniccànupassanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü niccato santàpapariëàhadarathà muccatãti' sãtisiyàvimokkho . . . pe . . . vedanàya . . . pe . . . jaràmaraõe aniccànupassanà . . . pe . . . jaràmaraõe su¤¤atànupassanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü niccato santàpapariëàhadarathà muccatãti' sãtisiyàvimokkho. Evaü siyà eko sãtisiyàvimokkho dasa sãtisiyàvimokkhà honti, dasa sãtisiyàvimokkhà eko sãtisiyàvimokkho hoti vatthuvasena pariyàyena. Ayaü sãtisiyàvimokkho. ## Katamo jhànavimokkho? `Nekkhammaü jhàyatãti' jhànaü, `kàmacchandaü jhàpetãti' jhànaü; `jhàyanto muccatãti' jhànavimokkho, `jhàpento muccatãti' jhànavimokkho; `jhàyantãti' dhammà, `jhàpetãti' kilese, `jhàte ca jhàpe ca jànàtãti' jhànavimokkho. #<[page 045]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 45>% `Abyàpàdo jhàyatãti' jhànaü, `byàpàdaü, jhàpetãti' jhànaü; `jhàyanto muccatãti' jhànavimokkho, `jhàpento muccatãti' jhànavimokkho; `{jhàyantãti}' dhammà, `jhapetãti' kilese, `jhàte ca jhàpe ca jànàtãti' jhànavimokkho. `âlokasa¤¤à jhàyatãti' jhànaü, `thãnamiddhaü jhàpetãti' jhànaü `avikkhepo jhàyatãti' jhànaü, `uddhaccaü jhàpetãti' jhànaü, `dhammavavatthànaü jhàyatãti' jhànaü, `vicikicchaü jhàpetãti' jhànaü, `¤àõaü jhàyatãti' jhànaü, `avijjam jhàpetãti' jhànaü, `pàmojjaü jhàyatãti' jhànaü, `aratiü jhàpetãti' jhànaü, `pañhamajjhànaü jhàyatãti' jhànaü, `nãvaraõe jhàpetãti' jhànaü . . . pe . . . `Arahattamaggo jhàyatãti' jhànaü, `sabbakilese jhàpetãti' jhànaü, `jhàyanto muccatãti' jhànavimokkho, `jhàpento muccatãti' jhànavimokkho; `jhàyantãti' dhammà, `jhàpetãti' kilese, `jhàte ca jhàpe ca jànàtãti' jhànavimokkho. Ayaü jhànavimokkho. ## Katamo anupàdà cittassa vimokkho? Siyà eko anupàdà cittassa vimokkho dasa anupàdà cittassa vimokkhà honti, dasa anupàdà cittassa vimokkhà eko anupàdà cittassa vimokkho hoti vatthuvasena pariyàyena. `Siyà' ti. Katha¤ ca siyà? `Aniccànupassanà¤àõaü niccato upàdànà muccatãti' anupàdà cittassa vimokkho, `dukkhànupassanà¤àõaü sukhato upàdànà muccatãti' anupàdà cittassa vimokkho, `anattànupassanà¤àõaü attato upàdànà muccatãti' anupàdà cittassa vimokkho, `nibbidànupassanà¤àõaü nandiyà upàdànà muccatãti' anupàdà cittassa vimokkho, `viràgànupassanà¤àõaü ràgato upàdànà muccatãti' anupàdà cittassa vimokkho, `nirodhànupassanà¤àõaü samudayato upàdànà muccatãti' anupàdà cittassa vimokkho, `pañinissaggànupassanà¤àõaü àdànato upàdànà muccatãti' anupàdà cittassa vimokkho, `animittànupassanà¤àõaü nimittato upàdànà muccatãti' anupàdà cittassa vimokkho, `appaõihitànupassanà¤àõaü paõidhiyà upàdànà muccatãti' anupàdà cittassa vimokkho, #<[page 046]># %<46 Mahàvagge Vimokkhakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `su¤¤atànupassanà¤àõaü abhinivesato upàdànà muccatãti' anupàdà cittassa vimokkho. Evaü siyà eko anupàdà cittassa vimokkho dasa anupàdà cittassa vimokkhà honti, dasa anupàdà cittassa vimokkhà eko anupàdà cittassa vimokkho hoti vatthuvasena pariyàyena. `Råpe aniccànupassanà¤àõaü niccato upàdànà muccatãti' anupàdà cittassa vimokkho . . . pe . . . vedanàya . . . pe . . . jàràmaraõe aniccànupassanà¤àõaü . . . pe . . . jaràmaraõe su¤¤atànupassanà¤àõaü abhinivesato upàdànà muccatãti' anupàdà cittassa vimokkho. Evaü siyà eko anupàdà cittassa vimokkho dasa anupàdà cittassa vimokkhà honti, dasa anupàdà cittassa vimokkhà eko anupàdà cittassa vimokkho hoti vatthuvasena pariyàyena. ## Aniccànupassanà¤àõaü katih' upàdànehi muccati? Dukkhànupassanà¤àõaü katih' upàdànehi muccati? Anattànupassanà¤àõaü katih' upàdànehi muccati? Nibbidànupassanà¤àõaü . . . pe . . . viràgànupassanà¤àõaü, nirodhànupassanà¤àõaü, pañinissaggànupassanà¤àõaü, animittànupassanà¤àõaü, appaõihitànupassanà¤àõaü, su¤¤atànupassanà¤àõaü katih' upàdànehi muccati? Aniccànupassanà¤àõaü tãh' upàdànehi muccati, dukkhànupassanà¤àõaü ekåpàdànà muccati, anattànupassanà¤àõaü tãh' upàdànehi muccati, nibbidànupassanà¤àõaü ekåpàdànà muccati, viràgànupassanà¤àõaü ekåpàdànà muccati, nirodhànupassanà¤àõaü catåh' upàdànehi muccati, pañinissaggànupassanà¤àõaü catåh' upàdànehi muccati, animittànupassanà¤àõaü tãh' upàdànehi muccati, appaõihitànupassanà¤àõaü ekåpàdànà muccati, su¤¤atànupassanà¤àõaü tãh' upàdànehi muccati. ## Aniccànupassanà¤àõaü katamehi tãh' upàdànehi muccati? Diññhåpàdànà sãlabbatåpàdànà attavàdåpàdànà. Aniccànupassanà¤àõaü imehi tãh' upàdànehi muccati. Dukkhànupassanà¤àõaü katamà ekåpàdànà muccati? #<[page 047]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 47>% Kàmåpàdànà. Dukkhànupassanà¤àõaü imà ekåpàdànà muccati. Anattànupassanà¤àõaü katamehi tãh' upàdànehi muccati? Diññhåpàdànà sãlabbatåpàdànà attavàdåpàdànà. Anattànupassanà¤àõaü imehi tãh' upàdànehi muccati. Nibbidànupassanà¤àõaü katamà ekåpàdànà muccati? Kàmåpàdànà. Nibbidànupassanà¤àõaü imà ekåpàdànà muccati. Viràgànupassanà¤àõaü katamà ekåpàdànà muccati? Kàmåpàdànà. Viràgànupassanà¤àõaü imà ekåpàdànà muccati. Nirodhànupassanà¤àõaü katamehi catåh' upàdànehi muccati? Kàmåpàdànà diññhåpàdànà sãlabbatåpàdànà attavàdåpàdànà. Nirodhànupassanà¤àõaü imehi catåh' upàdànehi muccati. Pañinissaggànupassana¤àõaü katamehi catåh' upàdànehi muccati? Kàmåpàdànà diññhåpàdànà sãlabbatåpàdànà attavàdåpàdànà. Pañinissaggànupassanà¤àõaü imehi catåh' upàdànehi muccati. Animittànupassanà¤àõaü katamehi tãh' upàdànehi muccati? Kàmåpàdànà diññhåpàdànà sãlabbatåpàdànà attavàdåpàdànà. Animittànupassanà¤àõaü tãh' upàdànehi muccati. Appaõihitànupassanà¤àõaü katamà ekåpàdànà muccati? Kàmåpàdànà. Appaõihitànupassanà¤àõaü imà ekåpàdànà muccati. Su¤¤atànupassanà¤àõaü katamehi tãh' upàdànehi muccati? Diññhåpàdànà sãlabbatåpàdànà attavàdåpàdànà. Su¤¤atànupassanà¤àõaü imehi tãh' upàdànehi muccati. Ya¤ ca aniccànupassanà¤àõaü ya¤ ca anattànupassanà¤àõaü ya¤ ca animittànupassanà¤àõaü ya¤ ca su¤¤atànupassanà¤àõaü, imàni cattàri ¤àõàni tãh' upàdànehi muccanti -- diññhåpàdànà sãlabbatåpàdànà attavàdåpàdànà. Ya¤ ca dukkhànupassanà¤àõaü ya¤ ca nibbidànupassanà¤àõaü ya¤ ca viràgànupassanà¤àõaü ya¤ ca appaõihitànupassanà¤àõaü, #<[page 048]># %<48 Mahàvagge Vimokkhakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ imàni cattàri ¤àõàni ekåpàdànà muccanti -- kàmåpàdànà. Ya¤ ca nirodhànupassanà¤àõaü ya¤ ca pañinissaggànupassanà¤àõaü, imàni dve ¤àõàni catåh' upàdànehi muccanti -- kàmåpàdànà diññhåpàdànà sãlabbatåpàdànà attavàdåpàdànà. Ayaü anupàdà cittassa vimokkho. Vimokkhakathàya pañhamabhàõavàraü. ## Tãõi kho pan' imàni vimokkhamukhàni lokaniyyànàya saüvattanti. Sabbasaïkhàre paricchedaparivaññumato samanupassanatàya animittàya ca dhàtuyà cittasampakkhandanatàya, sabbasaïkhàresu manosamuttejanatàya appaõihitàya ca dhàtuyà cittasampakkhandanatàya, sabbadhamme parato samanupassanatàya su¤¤atàya ca dhàtuyà cittasampakkhandanatàya. Imàni tãõi vimokkhamukhàni lokaniyyànàya saüvattanti. ## Aniccato manasikaroto kathaü saïkhàrà upaññhahanti? Dukkhato manasikaroto kathaü saïkhàrà upaññhahanti? Anattato manasikaroto kathaü saïkhàrà upaññhahanti? Aniccato manasikaroto khayato saïkhàrà upaññhahanti. Dukkhato manasikaroto bhayato saïkhàrà upaññhahanti. Anattato manasikaroto su¤¤ato saïkhàrà upaññhahanti. Aniccato manasikaroto kiübahulaü cittaü hoti? Dukkhato manasikaroto kiübahulaü cittaü hoti? Anattato manasikaroto kiübahulaü cittaü hoti? Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulaü cittaü hoti. #<[page 049]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 49>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Dukkhato manasikaroto passaddhibahulaü cittaü hoti. Anattato manasikaroto vedabahulaü cittaü hoti. Aniccato manasikaronto adhimokkhabahulo katamindriyaü pañilabhati? Dukkhato manasikaronto passaddhibahulo katamindriyaü pañilabhati? Anattato manasikaronto vedabahulo katamindriyaü pañilabhati? Aniccato manasikaronto adhimokkhabahulo saddhindriyaü pañilabhati. Dukkhato manasikaronto passaddhibahulo samàdhindriyaü pañilabhati. Anattato manasikaronto vedabahulo pa¤¤indriyaü pañilabhati. ## Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa katamindriyaü àdhipateyyaü hoti? Bhàvanàya kat' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ko bhàveti? Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa katamindriyaü àdhipateyyaü hoti? Bhàvanàya kat' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ko bhàveti? Anattato manasikaroto vedabahulassa katamindriyaü àdhipateyyaü hoti? Bhàvanàya kat' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ko bhàveti? Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa saddhindriyaü àdhipateyyaü hoti. Bhàvanàya cattàr' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. Ekarasaññhena bhàvanà. Yo sammàpañipanno, so bhàveti; n' atthi micchàpañipannassa indriyabhàvanà. Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa samàdhindriyaü àdhipateyyaü hoti. Bhàvanàya cattàr' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, #<[page 050]># %<50 Mahàvagge Vimokkhakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ekarasà honti. Ekarasaññhena bhàvanà. Yo sammàpañipanno, so bhàveti; n' atthi micchàpañipannassa indriyabhàvanà. Anattato manasikaroto vedabahulassa pa¤¤indriyaü àdhipateyyaü hoti. Bhàvanàyà cattàr' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. Ekarasaññhena bhàvanà. Yo sammapañipanno, so bhàveti; n' atthi micchàpañipannassa indriyabhàvanà. ## Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa katamindriyaü àdhipateyyaü hoti? Bhàvanàya kat' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Pañivedhakàle katamindriyaü àdhipateyyaü hoti? Pañivedhàya kat' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ken' aññhena pañivedho? Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa katamindriyaü àdhipateyyaü hoti? Bhàvanàya kat' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Pañivedhakàle katamindriyaü àdhipateyyaü hoti? Pañivedhàya kat' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ken' aññhena pañivedho? Anattato manasikaroto vedabahulassa katamindriyaü àdhipateyyaü hoti? Bhàvanàya kat' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Pañivedhakàle katamindriyaü àdhipateyyaü hoti? Pañivedhàya kat' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ken' aññhena pañivedho? #<[page 051]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 51>% Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa saddhindriyaü àdhipateyyaü hoti. Bhàvanàya cattàr' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti sampayuttapaccayà honti. Pañivedhakàle pa¤¤indriyaü àdhipateyyaü hoti; pañivedhàya cattàr' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. Ekarasaññhena bhàvanà, dassanaññhena pañivedho. Evaü pañivijjhanto pi bhàveti, bhàvento pi pañivijjhati. Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa samàdhindriyaü àdhipateyyaü hoti. Bhàvanàya cattàr' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. Pañivedhakàle pa¤¤indriyaü àdhipateyyaü hoti; pañivedhàya cattàr' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. Ekarasaññhena bhàvanà, dassanaññhena pañivedho. Evaü pañivijjhanto pi bhàveti, bhàvento pi pañivijjhati. Anattato manasikaroto vedabahulassa pa¤¤indriyaü àdhipateyyaü hoti. Bhàvanàya cattàr' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. Pañivedhakàle pa¤¤indriyaü àdhipateyyaü hoti; pañivedhàya cattàr' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. Ekarasaññhena bhàvanà, dassanaññhena pañivedho. Evaü pañivijjhanto pi bhàveti, bhavento pi pañivijjhati. ## Aniccato manasikaroto katamindriyaü adhimattaü hoti? Katamindriyassa adhimattattà saddhàvimutto hoti? Dukkhato manasikaroto katamindriyaü adhimattaü hoti? Katamindriyassa adhimattattà kàyasakkhã hoti? Anattato manasikaroto katamindriyaü adhimattaü hoti? Katamindriyassa adhimattattà diññhippatto hoti? #<[page 052]># %<52 Mahàvagge Vimokkhakathà>% Aniccato manasikaroto saddhindriyaü adhimattaü hoti, saddhindriyassa adhimattattà saddhàvimutto hoti. Dukkhato manasikaroto samàdhindriyaü adhimattaü hoti, samàdhindriyassa adhimattattà kàyasakkhã hoti. Anattato manasikaroto pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti, pa¤¤indriyassa adhimattattà diññhippatto hoti. ## `Saddahanto vimutto' ti saddhàvimutto, `phuññhattà sacchikarotãti' kàyasakkhã, `diññhattà patto' ti diññhippatto: `saddahanto vimuccatãti' saddhàvimutto; `jhànaphassaü pañhamaü phusati, pacchà nirodhaü nibbànaü sacchikarotãti' kàyasakkhã; `dukkhà saïkhàrà, sukho nirodho ti ¤àtaü hoti diññhaü viditaü sacchikataü phassitaü pa¤¤àyàti' diññhippatto. Yo càyaü puggalo saddhàvimutto, yo ca kàyasakkhã, yo ca diññhippatto, siyà ime tayo puggalà saddhàvimuttà pi kàyasakkhã pi diññhippattà pi vatthuvasena pariyàyena. `Siyà' ti. Katha¤ ca siyà? Aniccato manasikaroto saddhindriyaü adhimattaü hoti, saddhindriyassa adhimattattà saddhàvimutto hoti; dukkhato manasikaroto saddhindriyaü adhimattaü hoti, saddhindriyassa adhimattattà saddhàvimutto hoti; anattato manasikaroto saddhindriyaü adhimattaü hoti, saddhindriyassa adhimattattà saddhàvimutto hoti. Evaü ime tayo puggalà saddhindriyassa vasena saddhàvimuttà. Dukkhato manasikaroto samàdhindriyaü adhimattaü hoti, samàdhindriyassa adhimattattà kàyasakkhã hoti; anattato manasikaroto samàdhindriyaü adhimattaü hoti, samàdhindriyassa adhimattattà kàyasakkhã hoti; aniccato manasikaroto samàdhindriyaü adhimattaü hoti, samàdhindriyassa adhimattattà kàyasakkhã hoti. Evaü ime tayo puggalà samàdhindriyassa vasena kàyasakkhã. Anattato manasikaroto pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti. pa¤¤indriyassa adhimattattà diññhippatto hoti; aniccato manasikaroto pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti, #<[page 053]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 53>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ pa¤¤indriyassa adhimattattà diññhippatto hoti; dukkhato manasikaroto pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti, pa¤¤indriyassa adhimattattà diññhippatto hoti. Evaü ime tayo puggalà pa¤¤indriyassa vasena diññhippattà. Yo càyaü puggalo saddhàvimutto yo ca kàyasakkhã yo ca diññhippatto, evaü siyà ime tayo puggalà saddhàvimuttà pi kàyasakkhã pi diññhippattà pi vatthuvasena pariyàyena. Yo càyaü puggalo saddhàvimutto yo ca kàyasakkhã yo ca diññhippatto, siyà ime tayo puggalà, a¤¤o yeva saddhàvimutto, a¤¤o kàyasakkhã, a¤¤o diññhippatto. `Siyà' ti. Katha¤ ca siyà? Aniccato manasikaroto saddhindriyaü adhimattaü hoti, saddhindriyassa adhimattattà saddhàvimutto hoti; dukkhato manasikaroto samàdhindriyaü adhimattaü hoti, samàdhindriyassa adhimattattà kàyasakkhã hoti; anattato manasikaroto pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti, pa¤¤indriyassa adhimattattà diññhippatto hoti. Yo càyaü puggalo saddhàvimutto yo ca kàyasakkhã yo ca diññhippatto, evaü siyà ime tayo puggalà saddhàvimuttà pi kàyasakkhã pi diññhippattà pi vatthuvasena pariyàyena, a¤¤o yeva saddhàvimutto a¤¤o kàyasakkhã a¤¤o diññhippatto. ## Aniccato manasikaroto saddhindriyaü adhimattaü hoti, saddhindriyassa adhimattattà sotàpattimaggaü pañilabhati; tena vuccati saddhànusàrã: cattàr' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; saddhindriyassa vasena catunnaü indriyànaü bhàvanà hoti. Ye hi keci saddhindriyassa vasena sotàpattimaggaü pañilabhanti, sabbe te saddhànusàrino. Aniccato manasikaroto saddhindriyaü adhimattaü hoti, saddhindriyassa adhimattattà sotàpattiphalaü sacchikataü hoti; tena vuccati saddhàvimutto: cattàr' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; saddhindriyassa vasena cattàr' indriyàni bhàvitàni honti subhàvitàni. #<[page 054]># %<54 Mahàvagge Vimokkhakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Ye hi keci saddhindriyassa vasena sotàpattiphalaü sacchikatà, sabbe te saddhàvimuttà. Aniccato manasikaroto saddhindriyaü adhimattaü hoti, saddhindriyassa adhimattattà sakadàgàmimaggaü pañilabhati . . . pe . . . sakadàgàmiphalaü sacchikataü hoti, anàgàmimaggaü pañilabhati, anàgàmiphalaü sacchikataü hoti, Arahattamaggaü pañilabhati, Arahattaphalaü sacchikataü hoti; tena vuccati saddhàvimutto: cattàr' indriyàni tadanvayàni honti . . . pe . . . sampayuttapaccayà honti; saddhindriyassa vasena cattàr' indriyàni bhàvitàni honti subhàvitàni. Ye hi keci saddhindriyassa vasena Arahattaü sacchikatà, sabbe te saddhàvimuttà. ## Dukkhato manasikaroto samàdhindriyaü adhimattaü hoti, samàdhindriyassa adhimattattà sotàpattimaggaü pañilabhati; tena vuccati kàyasakkhã: cattàr' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; samàdhindriyassa vasena catunnaü indriyànaü bhàvanà hoti. Ye hi keci samàdhindriyassa vasena sotàpattimaggaü pañilabhanti, sabbe te kàyasakkhã. Dukkhato manasikaroto samàdhindriyaü adhimattaü hoti, samàdhindriyassa adhimattattà sotàpattiphalaü sacchikataü hoti . . . pe . . . sakadàgàmimaggaü pañilabhati, sakadàgàmiphalaü sacchikataü hoti, anàgàmimaggaü pañilabhati, anàgàmiphalaü sacchikataü hoti, Arahattamaggaü pañilabhati, Arahattaphalaü sacchikataü hoti; tena vuccati kàyasakkhã: cattàr' indriyàni tadanvayàni honti . . . pe . . . sampayuttapaccayà honti; samàdhindriyassa vasena cattàr' indriyàni bhàvitàni honti subhàvitàni. Ye hi keci samàdhindriyassa vasena Arahattaü sacchikatà, sabbe te kàyasakkhã. ## Anattato manasikaroto pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti, pa¤¤indriyassa adhimattattà sotàpattimaggaü pañilabhati; tena vuccati dhammànusàrã: cattàr' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, samapayuttapaccayà honti; #<[page 055]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 55>% pa¤¤indriyassa vasena catunnaü indriyànaü bhàvanà hoti. Ye hi keci pa¤¤indriyassa vasena sotàpattimaggaü pañilabhanti, sabbe te dhammànusàrino. Anattato manasikaroto pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti, pa¤¤indriyassa adhimattattà sotàpattiphalaü sacchikataü hoti; tena vuccati diññhippatto: cattàr' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pa¤¤indriyassa vasena cattàr' indriyàni bhàvitàni honti subhàvitàni. Ye hi keci pa¤¤indriyassa vasena sotàpattiphalaü sacchikatà, sabbe te diññhippattà. Anattato manasikaroto pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti, pa¤¤indriyassa adhimattattà sakadàgàmimaggaü pañilabhati . . . pe . . . sakadàgàmiphalaü sacchikataü hoti, anàgàmimaggaü pañilabhati, anàgàmiphalaü sacchikataü hoti, Arahattamaggaü pañilabhati, Arahattaphalaü sacchikataü hoti; tena vuccati diññhippatto: cattàr' indriyàni tadanvayàni honti . . . pe . . . sampayuttapaccayà honti; pa¤¤indriyassa vasena cattàr' indriyàni bhàvitàni honti subhàvitàni. Ye hi keci pa¤¤indriyassa vasena Arahattaü sacchikatà, sabbe te diññhippattà. ## Ye hi keci nekkhammaü bhàvità và bhàventi và bhàvissanti và, adhigatà và adhigacchanti và adhigamissanti và, pattà và pàpuõanti và pàpuõissanti và, pañiladdhà và pañilabhanti và pañilabhissanti và, pañividdhà và pañivijjhanti và pañivijjhissanti và, sacchikatà và sacchikaronti và sacchikarissanti và, phassità và phassanti và phassissanti và, vasippattà và pàpuõanti và pàpuõissanti và, pàramippattà và pàpuõanti và pàpuõissanti và, vesàrajjappattà và pàpuõanti và pàpuõissanti và; sabbe te saddhindriyassa vasena saddhàvimuttà, samàdhindriyassa vasena kàyasakkhã, pa¤¤indriyassa vasena diññhippattà. ## Ye hi keci abyàpàdaü . . . pe . . . àlokasa¤¤aü, avikkhepaü, dhammavavatthànaü, ¤àõaü, pàmojjaü, pañhamajjhànaü, dutiyajjhànaü, tatiyajjhànaü, catutthajjhànaü, àkàsàna¤càyatanasamàpattiü, vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattiü, #<[page 056]># %<56 Mahàvagge Vimokkhakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiü, nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiü, aniccànupassanaü, dukkhànupassanaü, anattànupassanaü, nibbidànupassanaü, viràgànupassanaü, nirodhànupassanaü, pañinissaggànupassanaü, khayànupassanaü, vayànupassanaü, vipariõàmànupassanaü, animittànupassanaü, appaõihitànupassanaü, su¤¤atànupassanaü, adhipa¤¤àdhammavipassanaü, yathàbhåta¤àõadassanaü, àdãnavànupassanaü, pañisaïkhànupassanaü, vivaññanànupassanaü, sotàpattimaggaü, sakadàgàmimaggaü, anàgàmimaggaü, Arahattamaggaü; ye hi keci cattàro satipaññhàne, cattàro sammappadhàne, cattàro iddhipàde, pa¤c' indriyàni, pa¤ca balàni, satta bojjhaïge, ariyaü aññhaïgikaü maggaü; ye hi keci aññha vimokkhe bhàvità và bhàventi và bhàvissanti và, adhigatà và adhigacchanti và adhigamissanti và, pattà và pàpuõanti và pàpuõissanti và, pañiladdhà và pañilabhanti và pañilabhissanti và, pañividdhà và pañivijjhanti và pañivijjhissanti và, sacchikatà và sacchikaronti và sacchikarissanti và, phassità và phassanti và phassissanti và, vasippattà và pàpuõanti và pàpuõissanti và, pàramippattà và pàpuõanti và pàpuõissanti và, vesàrajjappattà và pàpuõanti và pàpuõissanti và; sabbe te saddhindriyassa vasena saddhàvimuttà, samàdhindriyassa vasena kàyasakkhã, pa¤¤indriyassa vasena diññhippattà. ## Ye hi keci catasso pañisambhidà pattà và pàpuõanti và pàpuõissanti và . . . pe . . . sabbe te saddhindriyassa vasena saddhàvimuttà, samàdhindriyassa vasena kàyasakkhã, pa¤¤indriyassa vasena diññhippattà. Ye hi keci tisso vijjà pañividdhà và pañivijjhanti và pañivijjhissanti và . . . pe . . . sabbe te saddhindriyassa vasena saddhàvimuttà, samàdhindriyassa vasena kàyasakkhã, pa¤¤indriyassa vasena diññhippattà. Ye hi keci tisso sikkhà sikkhità và sikkhanti và sikkhissanti và, sacchikatà và sacchikaronti và sacchikarissanti và . . . pe . . . sabbe te saddhindriyassa vasena saddhàvimuttà, samàdhindriyassa vasena kàyasakkhã, pa¤¤indriyassa vasena diññhippattà. Ye hi keci dukkhaü parijànanti, samudayaü pajahanti, nirodhaü sacchikaronti, maggaü bhàventi, sabbe te saddhindriyassa vasena saddhàvimuttà, #<[page 057]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 57>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ samàdhindriyassa vasena kàyasakkhã, pa¤¤indriyassa vasena diññhippattà. ## Katih' àkàrehi saccapañivedho hoti? Katih' àkàrehi saccàni pañivijjhati? Catåh' àkàrehi saccapañivedho hoti. Catåh' àkàrehi saccàni pañivijjhati. Dukkhasaccaü pari¤¤àpañivedhaü pañivijjhati, samudayasaccaü pahànapañivedhaü pañivijjhati, nirodhasaccaü sacchikiriyàpañivedhaü pañivijjhati, maggasaccaü bhàvanàpañivedhaü pañivijjhati. Imehi catåh' àkàrehi saccapañivedho hoti; imehi catåh' àkàrehi saccàni pañivijjhanto saddhindriyassa vasena saddhàvimutto, samàdhindriyassa vasena kàyasakkhã, pa¤¤indriyassa vasena diññhippatto. Katih' àkàrehi saccapañivedho hoti? Katih' àkàrehi saccàni pañivijjhati? Navah' àkàrehi saccapañivedho hoti. Navah' àkàrehi saccàni pañivijjhati. Dukkhasaccaü pari¤¤àpañivedhaü pañivijjhati, samudayasaccaü pahànapañivedhaü pañivijjhati, nirodhasaccaü sacchikiriyàpañivedhaü pañivijjhati, maggasaccaü bhàvanàpañivedhaü pañivijjhati, abhi¤¤àpañivedho ca sabbadhammànaü, pari¤¤àpañivedho ca sabbasaïkhàrànaü, pahànapañivedho ca sabbàkusalànaü, bhàvanàpañivedho ca catunnaü maggànaü, sacchikiriyàpañivedho ca nirodhassa. Imehi navah' àkàrehi saccapañivedho hoti, imehi navah' àkàrehi saccàni pañivijjhanto saddhindriyassa vasena saddhàvimutto, samàdhindriyassa vasena kàyasakkhã, pa¤¤indriyassa vasena diññhippatto. Dutiyabhàõavàraü. #<[page 058]># %<58 Mahàvagge Vimokkhakathà>% ## Aniccato manasikaroto kathaü saïkhàrà upaññhahanti? Dukkhato manasikaroto kathaü saïkhàrà upaññhahanti? Anattato manasikaroto kathaü saïkhàrà upaññhahanti? Aniccato manasikaroto khayato saïkhàrà upaññhahanti. Dukkhato manasikaroto bhayato saïkhàrà upaññhahanti. Anattato manasikaroto su¤¤ato saïkhàrà upaññhahanti. Aniccato manasikaroto kiübahulaü cittaü hoti? Dukkhato manasikaroto kiübahulaü cittaü hoti? Anattato manasikaroto kiübahulaü cittaü hoti? Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulaü cittaü hoti. Dukkhato manasikaroto passaddhibahulaü cittaü hoti. Anattato manasikaroto vedabahulaü cittaü hoti. Aniccato manasikaronto adhimokkhabahulo katamaü vimokkhaü pañilabhati? Dukkhato manasikaronto passaddhibahulo katamaü vimokkhaü pañilabhati? Anattato manasikaronto vedabahulo katamaü vimokkhaü pañilabhati? Aniccato manasikaronto adhimokkhabahulo animittavimokkhaü pañilabhati. Dukkhato manasikaronto passaddhibahulo appaõihitavimokkhaü pañilabhati. Anattato manasikaronto vedabahulo su¤¤atavimokkhaü pañilabhati. ## Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa katamo vimokkho àdhipateyyo hoti? Bhàvanàya kati vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ko bhàveti? Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa katamo vimokkho àdhipateyyo hoti? Bhàvanàya kati vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ko bhàveti? Anattato manasikaroto vedabahulassa katamo vimokkho àdhipateyyo hoti? Bhàvanàya kati vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, #<[page 059]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 59>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ko bhàveti? Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa animitto vimokkho àdhipateyyo hoti. Bhàvanàya dve vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. Ekarasaññhena bhàvanà. Yo sammàpañipanno, so bhàveti; n' atthi micchàpañipannassa vimokkhabhàvanà. Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa appaõihito vimokkho àdhipateyyo hoti. Bhàvanàya dve vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. Ekarasaññhena bhàvanà. Yo sammàpañipanno, so bhàveti; n' atthi micchàpañipannassa vimokkhabhàvanà. Anattato manasikaroto vedabahulassa su¤¤ato vimokkho àdhipateyyo hoti. Bhàvanàya dve vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. Ekarasaññhena bhàvanà. Yo sammàpañipanno, so bhàveti; n' atthi micchàpañipannassa vimokkhabhàvanà. ## Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa katamo vimokkho àdhipateyyo hoti? Bhàvanàya kati vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Pañivedhakàle katamo vimokkho àdhipateyyo hoti? Pañivedhàya kati vimokkhà tadanvayà honti . . . pe . . . ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ken' aññhena pañivedho? Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa katamo vimokkho àdhipateyyo hoti? Bhàvanàya kati vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Pañivedhakàle katamo vimokkho àdhipateyyo hoti? Pañivedhàya kati vimokkhà tadanvayà honti . . . pe . . . ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ken' aññhena pañivedho? #<[page 060]># %<60 Mahàvagge Vimokkhakathà>% Anattato manasikaroto vedabahulassa katamo vimokkho àdhipateyyo hoti? Bhàvanàya kati vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Pañivedhakàle katamo vimokkho àdhipateyyo hoti? Pañivedhàya kati vimokkhà tadanvayà honti . . . pe . . . ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ken' aññhena pañivedho? Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa animitto vimokkho àdhipateyyo hoti. Bhàvanàya dve vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. Pañivedhakàle animitto vimokkho àdhipateyyo hoti. Pañivedhàya dve vimokkhà tadanvayà honti . . . pe . . . ekarasà honti. Ekarasaññhena bhàvanà, dassanaññhena pañivedho. Evaü pañivijjhanto pi bhàveti, bhàvento pi pañivijjhati. Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa appaõihito vimokkho àdhipateyyo hoti. Bhàvanàya dve vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. Pañivedhakàle appaõihito vimokkho àdhipateyyo hoti. Pañivedhàya dve vimokkhà tadanvayà honti . . . pe . . . ekarasà honti. Ekarasaññhena bhàvanà, dassanaññhena pañivedho. Evaü pañivijjhanto pi bhàveti, bhàvento pi pañivijjhati. Anattato manasikaroto vedabahulassa su¤¤ato vimokkho àdhipateyyo hoti. Bhàvanàya dve vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. Pañivedhakàle su¤¤ato vimokkho àdhipateyyo hoti. Pañivedhàya dve vimokkhà tadanvayà honti . . . pe . . . ekarasà honti. Ekarasaññhena bhàvanà, dassanaññhena pañivedho. Evaü pañivijjhanto pi bhàveti, bhàvento pi pañivijjhati. ## Aniccato manasikaroto katamo vimokkho adhimatto hoti? Katamavimokkhassa adhimattattà saddhàvimutto hoti? #<[page 061]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 61>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Dukkhato manasikaroto katamo vimokkho adhimatto hoti? Katamavimokkhassa adhimattattà kàyasakkhã hoti? Anattato manasikaroto katamo vimokkho adhimatto hoti? Katamavimokkhassa adhimattattà diññhippatto hoti? Aniccato manasikaroto animitto vimokkho adhimatto hoti, animittavimokkhassa adhimattattà saddhàvimutto hoti; dukkhato manasikaroto appaõihito vimokkho adhimatto hoti, appaõihitavimokkhassa adhimattattà kàyasakkhã hoti; anattato manasikaroto su¤¤ato vimokkho adhimatto hoti, su¤¤atavimokkhassa adhimattattà diññhippatto hoti. ## `Saddahanto vimutto' ti saddhàvimutto, `phuññhattà sacchikarotãti' kàyasakkhã, `diññhattà patto' ti diññhippatto: `saddahanto vimuccatãti' saddhàvimutto; `jhànaphassaü pañhamaü phusati, pacchà nirodhaü nibbànaü sacchikarotãti' kàyasakkhã; `dukkhà saïkhàrà sukho nirodho ti ¤àtaü hoti diññhaü viditaü sacchikataü phassitaü pa¤¤àyàti' diññhippatto. Ye hi keci nekkhammaü bhàvità và bhàventi và bhàvissanti và . . . pe . . . sabbe te animittavimokkhassa vasena saddhàvimuttà, appaõihitavimokkhassa vasena kàyasakkhã, su¤¤atavimokkhassa vasena diññhippattà. Ye hi keci abyàpàdaü . . . pe . . . àlokasa¤¤aü, avikkhepaü . . . pe . . . ye hi keci dukkhaü parijànanti, samudayaü pajahanti, nirodhaü sacchikaronti, maggaü bhàventi; sabbe te animittavimokkhassa vasena saddhàvimuttà, appaõihitavimokkhassa vasena kàyasakkhã, su¤¤atavimokkhassa vasena diññhippattà. ## Katih' àkàrehi saccapañivedho hoti? Katih' àkàrehi saccàni pañivijjhati? Catåh' àkàrehi saccapañivedho hoti. Catåh' àkàrehi saccàni pañivijjhati. Dukkhasaccaü pari¤¤àpañivedhaü pañivijjhati, samudayasaccaü pahànapañivedhaü pañivijjhati, nirodhasaccaü sacchikiriyàpañivedhaü pañivijjhati, #<[page 062]># %<62 Mahàvagge Vimokkhakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ maggasaccaü bhàvanàpañivedhaü pañivijjhati. Imehi catåh' àkàrehi saccapañivedho hoti; imehi catåh' àkàrehi saccàni pañivijjhanto animittavimokkhassa vasena saddhàvimutto, appaõihitavimokkhassa vasena kàyasakkhã, su¤¤atavimokkhassa vasena diññhippatto. Katih' àkarehi saccapañivedho hoti? Katih' àkàrehi saccàni pañivijjhati? Navah' àkàrehi saccapañivedho hoti. Navah' àkàrehi saccàni pañivijjhati. Dukkhasaccaü pari¤¤àpañivedhaü pañivijjhati, samudayasaccaü pahànapañivedhaü pañivijjhati . . . pe . . . sacchikiriyàpañivedho ca nirodhassa. Imehi navah' àkàrehi saccapañivedho hoti, imehi navah' àkàrehi saccàni pañivijjhanto animittavimokkhassa vasena saddhàvimutto, appaõihitavimokkhassa vasena kàyasakkhã, su¤¤atavimokkhassa vasena diññhippatto. ## Aniccato manasikaronto katame dhamme yathàbhåtaü jànàti passati? Kathaü sammàdassanaü hoti? Kathaü tadanvayena sabbe saïkhàrà aniccato sudiññhà honti? Kattha kaïkhà pahãyati? Dukkhato manasikaronto katame dhamme yathàbhåtaü jànàti passati? Kathaü sammàdassanaü hoti? Kathaü tadanvayena sabbe saïkhàrà dukkhato sudiññhà honti? Kattha kaïkhà pahãyati? Anattato manasikaronto katame dhamme yathàbhåtaü jànàti passati? Kathaü sammàdassanaü hoti? Kathaü tadanvayena sabbe saïkhàrà anattato sudiññhà honti? Kattha kaïkhà pahãyati? Aniccato manasikaronto nimittaü yathàbhåtaü jànàti passati. Tena vuccati sammàdassanaü. Evaü tadanvayena sabbe saïkhàrà aniccato sudiññhà honti. Ettha kaïkhà pahãyati. Dukkhato manasikaronto pavattaü yathàbhåtaü jànàti passati. Tena vuccati sammàdassanaü. Evaü tadanvayena sabbe saïkhàrà dukkhato sudiññhà honti. #<[page 063]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 63>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Ettha kaïkhà pahãyati. Anattato manasikaronto nimitta¤ ca pavatta¤ ca yathàbhåtaü jànàti passati. Tena vuccati sammàdassanaü. Evaü tadanvayena sabbe saïkhàrà anattato sudiññhà honti. Ettha kaïkhà pahãyati. Ya¤ ca yathàbhåtaü ¤àõaü ya¤ ca sammàdassanaü yà ca kaïkhàvitaraõà, ime dhammà nànatthà c' eva nànàbya¤janà ca? Udàhu ekatthà, bya¤janam eva nànan ti? Ya¤ ca yathàbhåtaü ¤àõaü ya¤ ca sammàdassanaü yà ca kaïkhàvitaraõà, ime dhammà ekatthà, bya¤janam eva nànaü. ## Aniccato manasikaroto kiü bhayato upaññhàti? Dukkhato manasikaroto kiü bhayato upaññhàti? Anattato manasikaroto kiü bhayato upaññhàti? Aniccato manasikaroto nimittaü bhayato upaññhàti. Dukkhato manasikaroto pavattaü bhayato upaññhàti. Anattato manasikaroto nimitta¤ ca pavatta¤ ca bhayato upaññhàti. Yà ca bhayatupaññhàne pa¤¤à ya¤ ca àdãnave ¤àõaü yà ca nibbidà, ime dhammà nànatthà c' eva nànàbya¤janà ca? Udàhu ekatthà, bya¤janam eva nànan ti? Yà ca bhayatupaññhàne pa¤¤à ya¤ ca àdãnave ¤àõaü yà ca nibbidà, ime dhammà ekatthà, bya¤janam eva nànaü. Yà ca anattànupassanà yà ca su¤¤atànupassanà, ime dhammà nànatthà c' eva nànàbya¤janà ca? Udàhu ekatthà, bya¤janam eva nànan ti? Yà ca anattànupassanà yà ca su¤¤atànupassanà, ime dhammà ekatthà, bya¤janam eva nànaü. ## Aniccato manasikaroto kiü pañisaïkhà ¤àõaü uppajjati? Dukkhato manasikaroto kiü pañisaïkhà ¤àõaü uppajjati? Anattato manasikaroto kiü pañisaïkhà ¤àõaü uppajjati? Aniccato manasikaroto nimittaü pañisaïkhà ¤àõaü uppajjati. Dukkhato manasikaroto pavattaü pañisaïkhà ¤àõaü uppajjati. #<[page 064]># %<64 Mahàvagge Vimokkhakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Anattato manasikaroto nimitta¤ ca pavatta¤ ca pañisaïkhà ¤àõaü uppajjati. Yà ca mu¤citåkamyatà yà ca pañisaïkhànupassanà yà ca saïkhàråpekkhà, ime dhammà nànatthà c' eva nànàbya¤janà ca? Udàhu ekatthà, bya¤janam eva nànan ti? Yà ca mu¤citåkamyatà yà ca pañisaïkhànupassanà yà ca saïkhàråpekkhà, ime dhammà ekatthà, bya¤janam eva nànaü. Aniccato manasikaroto kuto cittaü vuññhàti? Kattha cittaü pakkhandati? Dukkhato manasikaroto kuto cittaü vuññhàti? Kattha cittaü pakkhandati? Anattato manasikaroto kuto cittaü vuññhàti? Kattha cittaü pakkhandati? Aniccato manasikaroto nimittà cittaü vuññhàti, animitte cittaü pakkhandati. Dukkhato manasikaroto pavattà cittaü vuññhàti, appavatte cittaü pakkhandati. Anattato manasikaroto nimittà ca pavattà ca cittaü vuññhàti, animitte appavatte nirodhanibbànadhàtuyà cittaü pakkhandati. Yà ca bahiddhàvuññhànavivaññane pa¤¤à ye ca gotrabhådhammà, ime dhammà nànatthà c' eva nànàbya¤janà ca? Udàhu ekatthà, bya¤janam eva nànan ti? Yà ca bahiddhàvuññhànavivaññane pa¤¤à ye ca gotrabhådhammà, ime dhammà ekatthà, bya¤janam eva nànaü. Aniccato manasikaronto katamena vimokkhena vimuccati? Dukkhato manasikaronto katamena vimokkhena vimuccati? Anattato manasikaronto katamena vimokkhena vimuccati? Aniccato manasikaronto animittavimokkhena vimuccati. Dukkhato manasikaronto appaõihitavimokkhena vimuccati. Anattato manasikaronto su¤¤atavimokkhena vimuccati. Yà ca dubhatovuññhànavivaññane pa¤¤à ya¤ ca magge ¤àõaü, #<[page 065]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 65>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ime dhammà nànatthà c' eva nànàbya¤janà ca? Udàhu ekatthà, bya¤janam eva nànan ti? Yà ca dubhatovuññhànavivaññane pa¤¤à ya¤ ca magge ¤àõaü, ime dhammà ekatthà, bya¤janam eva nànaü. ## Katih' àkàrehi tayo vimokkhà nànàkhaõe honti? Katih' àkàrehi tayo vimokkhà ekakkhaõe honti? Catåh' àkàrehi tayo vimokkhà nànàkhaõe honti. Sattah' àkàrehi tayo vimokkhà ekakkhaõe honti. Katamehi catåh' àkàrehi tayo vimokkhà nànàkhaõe honti? âdhipateyyaññhena adhiññhànaññhena abhinãhàraññhena niyyànaññhena. Kathaü àdhipateyyaññhena tayo vimokkhà nànàkhaõe honti? Aniccato manasikaroto animitto vimokkho àdhipateyyo hoti, dukkhato manasikaroto appaõihito vimokkho àdhipateyyo hoti, anattato manasikaroto su¤¤ato vimokkho àdhipateyyo hoti. Evaü àdhipateyyaññhena tayo vimokkhà nànàkhaõe honti. Kathaü adhiññhànaññhena tayo vimokkhà nànàkhaõe honti? Aniccato manasikaronto animittavimokkhassa vasena cittaü adhiññhàti, dukkhato manasikaronto appaõihitavimokkhassa vasena cittaü adhiññhàti, anattato manasikaronto su¤¤atavimokkhassa vasena cittaü adhiññhàti. Evaü adhiññhànaññhena tayo vimokkhà nànàkhaõe honti. Kathaü abhinãhàraññhena tayo vimokkhà nànàkhaõe honti? Aniccato manasikaronto animittavimokkhassa vasena cittaü abhinãharati, dukkhato manasikaronto appaõihitavimokkhassa vasena cittaü abhinãharati, anattato manasikaronto su¤¤atavimokkhassa vasena cittaü abhinãharati. Evaü abhinãhàraññhena tayo vimokkhà nànàkhaõe honti. Kathaü niyyànaññhena tayo vimokkhà nànàkhaõe honti? Aniccato manasikaronto animittavimokkhassa vasena nirodhaü nibbànaü niyyàti, #<[page 066]># %<66 Mahàvagge Vimokkhakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ dukkhato manasikaronto appaõihitavimokkhassa vasena nirodhaü nibbànaü niyyàti, anattato manasikaronto su¤¤atavimokkhassa vasena nirodhaü nibbànaü niyyàti. Evaü niyyànaññhena tayo vimokkhà nànàkhaõe honti. Imehi catåh' àkàrehi tayo vimokkhà nànàkhaõe honti. ## Katamehi sattah' àkàrehi tayo vimokkhà ekakkhaõe honti? Samodhànaññhena adhigamanaññhena pañilàbhaññhena pañivedhaññhena sacchikiriyaññhena phassanaññhena abhisamayaññhena. Kathaü samodhànaññhena adhigamanaññhena pañilàbhaññhena pañivedhaññhena sacchikiriyaññhena phassanaññhena abhisamayaññhena tayo vimokkhà ekakkhaõe honti? `Aniccato manasikaronto nimittà muccatãti' animitto vimokkho, `yato muccati tattha na paõidahatãti' appaõihito vimokkho, `yattha na paõidahati tena su¤¤o' ti su¤¤ato vimokkho, `yena su¤¤o tena nimittena animitto' ti animitto vimokkho. Evaü samodhànaññhena adhigamanaññhena pañilàbhaññhena pañivedhaññhena sacchikiriyaññhena phassanaññhena abhisamayaññhena tayo vimokkhà ekakkhaõe honti. `Dukkhato manasikaronto paõidhiyà muccatãti' appaõihito vimokkho, `yattha na paõidahati tena su¤¤o' ti su¤¤ato vimokkho, `yena su¤¤o tena nimittena animitto' ti animitto vimokkho, `yena nimittena animitto tattha na paõidahatãti' appaõihito vimokkho. Evaü samodhànaññhena adhigamanaññhena pañilàbhaññhena pañivedhaññhena sacchikiriyaññhena phassanaññhena abhisamayaññhena tayo vimokkhà ekakkhaõe honti. #<[page 067]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 67>% `Anattato manasikaronto abhinivesà muccatãti' su¤¤ato vimokkho, `yena su¤¤o tena nimittena animitto' ti animitto vimokkho, `yena nimittena animitto tattha na paõidahatãti' appaõihito vimokkho, `yattha na paõidahati tena su¤¤o' ti su¤¤ato vimokkho. Evaü samodhànaññhena adhigamanaññhena pañilàbhaññhena pañivedhaññhena sacchikiriyaññhena phassanaññhena abhisamayaññhena tayo vimokkhà ekakkhaõe honti. Imehi sattah' àkàrehi tayo vimokkhà ekakkhaõe honti. ## Atthi vimokkho, atthi mukhaü, atthi vimokkhamukhaü, atthi vimokkhapaccanãkaü, atthi vimokkhànulomaü, atthi vimokkhavivaññanà, atthi vimokkhabhàvanà, atthi vimokkhapañippassaddhi. Katamo vimokkho? Su¤¤ato vimokkho, animitto vimokkho, appaõihito vimokkho. Katamo su¤¤ato vimokkho? `Aniccànupassanà¤àõaü niccato abhinivesà muccatãti' su¤¤ato vimokkho, `dukkhànupassanà¤àõaü sukhato abhinivesà muccatãti' su¤¤ato vimokkho, `anattànupassanà¤àõaü attato abhinivesà muccatãti' su¤¤ato vimokkho, `nibbidànupassanà¤àõaü nandiyà abhinivesà muccatãti' su¤¤ato vimokkho, `viràgànupassanà¤àõaü ràgato abhinivesà muccatãti' su¤¤ato vimokkho, `nirodhànupassanà¤àõaü samudayato abhinivesà muccatãti' su¤¤ato vimokkho, `pañinissaggànupassanà¤àõaü àdànato abhinivesà muccatãti' su¤¤ato vimokkho, `animittànupassanà¤àõaü nimittato abhinivesà muccatãti' su¤¤ato vimokkho, `appaõihitànupassanà¤àõaü paõidhiyà abhinivesà muccatãti' su¤¤ato vimokkho, `su¤¤atànupassanà¤àõaü sabbàbhinivesehi muccatãti' su¤¤ato vimokkho. `Råpe aniccànupassanà¤àõaü niccato abhinivesà muccatãti' su¤¤ato vimokkho . . . pe . . . `råpe su¤¤atànupassanà¤àõaü sabbàbhinivesehi muccatãti' su¤¤ato vimokkho, `vedanàya . . . pe . . . sa¤¤àya saïkhàresu vi¤¤àõe cakkhusmiü . . . pe . . . jaràmaraõe aniccànupassanà¤àõaü niccato abhinivesà muccatãti' su¤¤ato vimokkho . . . pe . . . `jaràmaraõe su¤¤atànupassanà¤àõaü sabbàbhinivesehi muccatãti' su¤¤ato vimokkho. #<[page 068]># %<68 Mahàvagge Vimokkhakathà>% Ayaü su¤¤ato vimokkho. ## Katamo animitto vimokkho? `Aniccànupassanà¤àõaü niccato nimittà muccatãti' animitto vimokkho, `dukkhànupassanà¤àõaü sukhato nimittà muccatãti' animitto vimokkho, `anattànupassanà¤àõaü attato nimittà muccatãti' animitto vimokkho, nibbidànupassanà¤àõaü nandiyà nimittà muccatãti' animitto vimokkho, `viràgànupassanà¤àõaü ràgato nimittà muccatãti' animitto vimokkho, `nirodhànupassanà¤àõaü samudayato nimittà muccatãti' animitto vimokkho, `pañinissaggànupassanà¤àõaü àdànato nimittà muccatãti' animitto vimokkho, `animittànupassanà¤àõaü sabbanimittehi muccatãti' animitto vimokkho, `appaõihitànupassanà¤àõaü paõidhiyà nimittà muccatãti' animitto vimokkho, `su¤¤atànupassanà¤àõaü abhinivesato nimittà muccatãti' animitto vimokkho. `Råpe aniccànupassanà¤àõaü niccato nimittà muccatãti' animitto vimokkho . . . pe . . . `råpe animittànupassanà¤àõaü sabbanimittehi muccatãti' animitto vimokkho, `råpe appaõihitànupassanà¤àõaü paõidhiyà nimittà muccatãti' animitto vimokkho, `råpe su¤¤atànupassanà¤àõaü abhinivesato nimittà muccatãti' animitto vimokkho, `vedanàya . . . pe . . . sa¤¤àya saïkhàresu vi¤¤àõe cakkhusmiü . . . pe . . . jaràmaraõe aniccànupassanà¤àõaü niccato nimittà muccatãti' animitto vimokkho . . . pe . . . `jaràmaraõe animittànupassanà¤àõaü sabbanimittehi muccatãti' animitto vimokkho, `jaràmaraõe appaõihitànupassanà¤àõaü paõidhiyà nimittà muccatãti' animitto vimokkho, `jaràmaraõe su¤¤atànupassanà¤àõaü abhinivesato nimittà muccatãti' animitto vimokkho. Ayaü animitto vimokkho. ## Katamo appaõihito vimokkho? `Aniccànupassanà¤àõaü niccato paõidhiyà muccatãti appaõihito vimokkho, `dukkhànupassanà¤àõaü sukhato. paõidhiyà muccatãti' appaõihito vimokkho, `anattànupassanà¤àõaü attato paõidhiyà muccatãti' appaõihito vimokkho, `nibbidànupassanà¤àõaü nandiyà paõidhiyà muccatãti' appaõihito vimokkho, #<[page 069]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 69>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `viràgànupassanà¤àõaü ràgato paõidhiyà muccatãti' appaõihito vimokkho, `nirodhànupassanà¤àõaü samudayato paõidhiyà muccatãti' appaõihito vimokkho, `pañinissaggànupassanà¤àõaü àdànato paõidhiyà muccatãti' appaõihito vimokkho, `animittànupassanà¤àõaü nimittato muccatãti' appaõihito vimokkho, `appaõihitànupassanà¤àõaü sabbapaõidhãhi muccatãti' appaõihito vimokkho, `su¤¤atànupassanà¤àõaü abhinivesato paõidhiyà muccatãti' appaõihito vimokkho. `Råpe aniccànupassanà¤àõaü niccato paõidhiyà muccatãti' appaõihito vimokkho . . . pe . . . `råpe animittànupassanà¤àõaü nimittato muccatãti' appaõihito vimokkho, `råpe appaõihitànupassanà¤àõaü sabbapaõidhãhi muccatãti' appaõihito vimokkho, `råpe su¤¤atànupassanà¤àõaü abhinivesato paõidhiyà muccatãti' appaõihito vimokkho, `vedanàya . . . pe . . . sa¤¤àya saïkhàresu vi¤¤àõe cakkhusmiü . . . pe . . . jaràmaraõe aniccànupassanà¤àõaü niccato paõidhiyà muccatãti' appaõihito vimokkho . . . pe . . . `jaràmaraõe animittànupassanà¤àõaü nimittato muccatãti' appaõihito vimokkho, `jaràmaraõe appaõihitànupassanà¤àõaü sabbapaõidhãhi muccatãti' appaõihito vimokkho, `jaràmaraõe su¤¤atànupassanà¤àõaü abhinivesato paõidhiyà muccatãti' appaõihito vimokkho. Ayaü vimokkho. ## Katamaü mukhaü? Ye tattha jàtà anavajjà kusalà bodhipakkhiyà dhammà. Idaü mukhaü. Katamaü vimokkhamukhaü? Yaü tesaü dhammànaü àrammaõaü nirodho nibbànaü. Idaü vimokkhamukhaü. Katamaü vimokkhapaccanãkaü? Tãõi akusalamålàni vimokkhapaccanãkàni, tãõi duccaritàni vimokkhapaccanãkàni, sabbe pi akusalà dhammà vimokkhapaccanãkà. Idaü vimokkhapaccanãkaü. #<[page 070]># %<70 Mahàvagge Vimokkhakathà>% Katamaü vimokkhànulomaü? Tãõi kusalamålàni vimokkhànulomàni, tãõi sucaritàni vimokkhànulomàni, sabbe pi kusalà dhammà vimokkhànulomà. Idaü vimokkhànulomaü. ## Katamo vimokkhavivañño? Sa¤¤àvivañño cetovivañño cittavivañño ¤àõavivañño vimokkhavivañño saccavivañño. `Sa¤jànanto vivaññatãti' sa¤¤àvivañño, `cetayanto vivaññatãti' cetovivañño, `vijànanto vivaññatãti' cittavivañño, `¤àõaü karonto vivaññatãti' ¤àõavivañño, `vossajjanto vivaññatãti' vimokkhavivañño, `tathaññhena vivaññatãti' saccavimokkho. Yattha sa¤¤àvivañño tattha cetovivañño, yattha cetovivañño tattha sa¤¤àvivañño; yattha sa¤¤àvivañño cetovivañño tattha cittavivañño, yattha cittavivañño tattha sa¤¤àvivañño cetovivañño; yattha sa¤¤àvivañño cetovivañño cittavivañño tattha ¤àõavivañño, yattha ¤àõavivañño tattha sa¤¤àvivañño cetovivañño cittavivañño; yattha sa¤¤àvivañño cetovivañño cittavivañño ¤àõavivañño tattha vimokkhavivañño, yattha vimokkhavivañño tattha sa¤¤àvivañño cetovivañño cittavivañño ¤àõavivañño; yattha sa¤¤àvivañño cetovivañño cittavivañño ¤àõavivañño vimokkhavivañño tattha saccavivañño, yattha saccavivañño tattha sa¤¤àvivañño cetovivañño cittavivañño ¤àõavivañño vimokkhavivañño. Ayaü vimokkhavivañño. ## Katamà vimokkhabhàvanà? Pañhamassa jhànassa àsevanà bhàvanà bahulãkammaü, dutiyassa jhànassa àsevanà bhàvanà bahulãkammaü, tatiyassa jhànassa àsevanà bhàvanà bahulãkammaü, catutthassa jhànassa àsevanà bhàvanà bahulãkammaü, àkàsàna¤càyatanasamàpattiyà àsevanà bhàvanà bahulãkammaü, vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattiyà . . . pe . . . àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiyà . . . pe . . . nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiyà àsevanà bhàvanà bahulãkammaü, sotàpattimaggassa àsevanà bhàvanà bahulãkammaü, sakadàgàmimaggassa . . . pe . . . anàgàmimaggassa . . . pe . . . Arahattamaggassa àsevanà bhàvanà bahulãkammaü. #<[page 071]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 71>% Ayaü vimokkhabhàvanà. Katamà vimokkhapañippassaddhi? Pañhamassa jhànassa pañilàbho và vipàko và, dutiyassa jhànassa pañilàbho và vipàko và, tatiyassa jhànassa pañilàbho và vipàko và, catutthassa jhànassa pañilàbho và vipàko và, àkàsàna¤càyatanasamàpattiyà . . . pe . . . vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattiyà . . . pe . . . àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiyà . . . pe . . . nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiyà pañilàbho và vipàko và, sotàpattimaggassa sotàpattiphalaü, sakadàgàmimaggassa sakadàgàmiphalaü, anàgàmimaggassa anàgàmiphalaü, Arahattamaggassa Arahattaphalaü. Ayaü vimokkhapañippassaddhãti. Tatiyabhàõavàraü Vimokkhakathà. #<[page 072]># %<72 Mahàvagge Gatikathà>% $< I VI. MAHâVAGGE GATIKATHâ>$ ## GATISAMPATTIYâ ¤àõasampayutte katinaü hetånaü paccayà upapatti hoti? Khattiyamahàsàlànaü {bràhmaõamahàsàlànaü} gahapatimahàsàlànaü kàmàvacarànaü devànaü ¤àõasampayutte katinaü hetånaü paccayà upapatti hoti? Råpàvacarànaü devànaü katinaü hetånaü paccayà upapatti hoti? Aråpàvacarànaü devànaü katinaü hetånaü paccayà upapatti hoti? Gatisampattiyà ¤àõasampayutte aññhannaü hetånaü paccayà upapatti hoti. Khattiyamahàsàlànaü {bràhmaõamahàsàlànaü} gahapatimahàsàlànaü kàmàvacarànaü devànaü ¤àõasampayutte aññhannaü hetånaü paccayà upapatti hoti. Råpàvacarànaü devànaü aññhannaü hetånaü paccayà upapatti hoti. Aråpàvacarànaü devànaü aññhannaü hetånaü paccayà upapatti hoti. ## Gatisampattiyà ¤àõasampayutte katamesaü aññhannaü hetånaü paccayà upapatti hoti? Kusalakammassa javanakkhaõe tayo hetå kusalà, tasmiü khaõe jàtacetanàya sahajàtapaccayà honti; tena vuccati kusalamålapaccayà pi saïkhàrà. Nikantikkhaõe dve hetå akusalà, tasmiü khaõe jàtacetanàya sahajàtapaccayà honti; tena vuccati akusalamålapaccayà pi saïkhàrà. Pañisandhikkhaõe tayo hetå abyàkatà, tasmiü khaõe jàtacetanàya sahajàtapaccayà honti; tena vuccati nàmaråpapaccayà pi vi¤¤àõaü vi¤¤àõapaccayà pi nàmaråpaü. Pañisandhikkhaõe pa¤cakkhandhà sahajàtapaccayà honti, #<[page 073]># %< Mahàvagge Gatikathà 73>% a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe cattàro mahàbhåtà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe tayo jãvitasaïkhàrà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe nàma¤ ca råpa¤ ca sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe ime cuddasa dhammà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe cattàro khandhà aråpino sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe pa¤c' indriyàni sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe tayo hetå sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe nàma¤ ca vi¤¤àõa¤ ca sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe ime cuddasa dhammà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe ime aññhavãsati dhammà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. Gatisampattiyà ¤àõasampayutte imesaü aññhannaü hetånaü paccayà upapatti hoti. ## Khattiyamahàsàlànaü {bràhmaõamahàsàlànaü} gahapatimahàsàlànaü kàmàvacarànaü devànaü ¤àõasampayutte katamesaü aññhannaü hetånaü paccayà upapatti hoti? Kusalakammassa javanakkhaõe tayo hetå kusalà, tasmiü khaõe jàtacetanàya sahajàtapaccayà honti; tena vuccati kusalamålapaccayà pi saïkhàrà. Nikantikkhaõe dve hetå akusalà, tasmiü khaõe jàtecetanàya sahajàtapaccayà honti; tena vuccati akusalamålapaccayà pi saïkhàrà. Pañisandhikkhaõe tayo hetå abyàkatà, tasmiü khaõe jàtacetanàya sahajàtapaccayà honti; #<[page 074]># %<74 Mahàvagge Gatikathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tena vuccati nàmaråpapaccayà pi vi¤¤àõaü vi¤¤àõapaccayà pi nàmaråpaü. Pañisandhikkhaõe pa¤cakkhandhà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe cattàro mahàbhåtà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe tayo jãvitasaïkhàrà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe nàma¤ ca råpa¤ ca sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe ime cuddasa dhammà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe cattàro khandhà aråpino sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe pa¤c' indriyàni sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe tayo hetå sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe nàma¤ ca vi¤¤àõa¤ ca sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe ime cuddasa dhammà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti Pañisandhikkhaõe ime aññhavãsati dhammà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. Khattiyamahàsàlànaü {bràhmaõamahàsàlànaü} gahapatimahàsàlànaü kàmàvacarànaü devànaü ¤àõasampayutte imesaü aññhannaü hetånaü paccayà upapatti hoti. ## Råpàvacarànaü devànaü katamesaü aññhannaü hetånaü paccayà upapatti hoti? Kusalakammassa javanakkhaõe tayo hetå kusalà . . . pe . . . Råpàvacarànaü devànaü imesaü aññhannaü hetånaü paccayà upapatti hoti. Aråpavacarànaü devànaü katamesam aññhannaü hetånaü paccayà upapatti hoti? #<[page 075]># %< Mahàvagge Gatikathà 75>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Kusalakammassa javanakkhaõe tayo hetå kusalà, tasmiü khaõe jàtacetanàya sahajàtapaccayà honti; tena vuccati kusalamålapaccayà pi saïkhàrà. Nikantikkhaõe dve hetå akusalà, tasmiü khaõe jàtacetanàya sahajàtapaccayà honti; tena vuccati akusalamålapaccayà pi saïkhàrà. Pañisandhikkhaõe tayo hetå abyàkatà, tasmiü khaõe jàtacetanàya sahajàtapaccayà honti; tena vuccati nàmaråpapaccayà pi vi¤¤àõaü vi¤¤àõapaccayà pi nàmaråpaü. Pañisandhikkhaõe cattàro khandhà aråpino sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe pa¤c' indriyàni sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe tayo hetå sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe nàma¤ ca vi¤¤àõa¤ ca sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe ime cuddasa dhammà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe ime aññhavãsati dhammà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. Aråpavacarànaü devànaü imesaü aññhannaü hetånaü paccayà upapatti, hoti. ## Gatisampattiyà ¤àõavippayutte katinaü hetånaü paccayà upapatti hoti? Khattiyamahàsàlànaü {bràhmaõamahàsàlànaü} gahapatimahàsàlànaü kàmàvacarànaü devànaü ¤àõavippayutte katinaü hetånaü paccayà upapatti hoti? Råpàvacarànaü devànaü katinaü hetånaü paccayà upapatti hoti? Aråpàvacarànaü devànaü katinaü hetånaü paccayà upapatti hoti? Gatisampattiyà ¤àõavippayutte channaü hetånaü paccayà upapatti hoti. Khattiyamahàsàlànaü {bràhmaõamahàsàlànaü} gahapatimahàsàlànaü kàmàvacarànaü devànaü ¤àõavippayutte channaü hetånaü paccayà upapatti hoti. #<[page 076]># %<76 Mahàvagge Gatikathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Råpàvacarànaü devànaü channaü hetånaü paccayà upapatti hoti. Aråpàvacarànaü devànaü channaü hetånaü paccayà upapatti hoti. ## Gatisampattiyà ¤àõavippayutte katamesaü channaü hetånaü paccayà upapatti hoti? Kusalakammassa javanakkhaõe dve hetå kusalà, tasmiü khaõe jàtacetanàya sahajàtapaccayà honti; tena vuccati kusalamålapaccayà pi saïkhàrà. Nikantikkhaõe dve hetå akusalà, tasmiü khaõe jàtacetanàya sahajàtapaccayà honti; tena vuccati akusalamålapaccayà pi saïkhàrà. Pañisandhikkhaõe dve hetå abyàkatà, tasmiü khaõe jàtacetanàya sahajàtapaccayà honti; tena vuccati nàmaråpapaccayà pi vi¤¤àõaü, vi¤¤àõapaccayà pi nàmaråpaü. Pañisandhikkhaõe pa¤cakkhandhà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe cattàro mahàbhåtà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe tayo jãvitasaïkhàrà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe nàma¤ ca råpa¤ ca sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe ime cuddasa dhammà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe cattàro dhammà aråpino sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe cattàr' indriyàni sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe dve hetå sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe nàma¤ ca vi¤¤àõa¤ ca sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe ime dvàdasa dhammà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. #<[page 077]># %< Mahàvagge Gatikathà 77>% Pañisandhikkhaõe ime chabbãsati dhammà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. Gatisampattiyà ¤àõavippayutte imesaü channaü hetånaü paccayà upapatti hoti. Khattiyamahàsàlànaü {bràhmaõamahàsàlànaü} gahapatimahàsàlànaü kàmàvacarànaü devànaü ¤àõavippayutte katamesaü channaü hetånaü paccayà upapatti hoti? Kusalakammassa javanakkhaõe dve hetå kusalà, tasmiü khaõe jàtacetanàya sahajàtapaccayà honti; tena vuccati kusalamålapaccayà pi saïkhàrà . . . pe . . . Khattiyamahàsàlànaü {bràhmaõamahàsàlànaü} gahapatimahàsàlànaü kàmàvacarànaü devànaü ¤àõavippayutte imesaü channaü hetånaü paccayà upapatti hoti. Gatikathà samattà. #<[page 078]># %<78 Mahàvagge Kammakathà>% $< I VII. MAHâVAGGE KAMMAKATHâ>$ ## AHOSI kammaü ahosi kammavipàko, ahosi kammaü nàhosi kammavipàko, ahosi kammaü atthi kammavipàko, ahosi kammaü n' atthi kammavipàko, ahosi kammaü bhavissati kammavipàko, ahosi kammaü na bhavissati kammavipàko; atthi kammaü atthi kammavipàko, atthi kammaü n' atthi kammavipàko, atthi kammaü bhavissati kammavipàko, atthi kammaü na bhavissati kammavipàko; bhavissati kammaü bhavissati kammavipàko, bhavissati kammaü na bhavissati kammavipàko. Ahosi kusalaü kammaü ahosi kusalassa kammassa vipàko, ahosi kusalaü kammaü nàhosi kusalassa kammassa vipàko, ahosi kusalaü kammaü atthi kusalassa kammassa vipàko, ahosi kusalaü kammaü n' atthi kusalassa kammassa vipàko, ahosi kusalaü kammaü bhavissati kusalassa kammassa vipàko, ahosi kusalaü kammaü na bhavissati kusalassa kammassa vipàko; atthi kusalaü kammaü atthi kusalassa kammassa vipàko, atthi kusalaü kammaü n' atthi kusalassa kammassa vipàko, atthi kusalaü kammaü bhavissati kusalassa kammassa vipàko, atthi kusalaü kammaü na bhavissati kusalassa kammassa vipàko; bhavissati kusalaü kammaü bhavissati kusalassa kammassa vipàko, bhavissati kusalaü kammaü na bhavissati kusalassa kammassa vipàko. Ahosi akusalaü kammaü ahosi akusalassa kammassa vipàko, ahosi akusalaü kammaü nàhosi akusalassa kammassa vipàko, ahosi akusalaü kammaü atthi akusalassa kammassa vipàko, ahosi akusalaü kammaü n' atthi akusalassa kammassa vipàko, ahosi akusalaü kammaü bhavissati akusalassa kammassa vipàko, ahosi akusalaü kammaü na bhavissati akusalassa kammassa vipàko; atthi akusalaü kammaü atthi akusalassa kammassa vipàko, #<[page 079]># %< Mahàvagge Kammakathà 79>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ atthi akusalaü kammaü n' atthi akusalassa kammassa vipàko, atthi akusalaü kammaü bhavissati akusalassa kammassa vipàko, atthi akusalaü kammaü na bhavissati akusalassa kammassa vipàko; bhavissati akusalaü kammaü bhavissati akusalassa kammassa vipàko, bhavissati akusalaü kammaü na bhavissati akusalassa kammassa vipàko. ## Ahosi sàvajjaü kammaü . . . pe . . . ahosi anavajjaü kammaü . . . pe . . . ahosi kaõhaü kammaü.. pe . . . ahosi sukkaü kammaü . . . pe . . . ahosi sukhudrayaü kammaü . . . pe . . . ahosi dukkhudrayaü kammaü . . . pe . . . ahosi sukhavipàkaü kammaü . . . pe . . . ahosi dukkhavipàkaü kammaü ahosi dukkhavipàkassa kammassa vipàko, ahosi dukkhavipàkaü kammaü nàhosi dukkhavipàkassa kammassa vipàko, ahosi dukkhavipàkaü kammaü atthi dukkhavipàkassa kammassa vipàko, ahosi dukkhavipàkaü kammaü n' atthi dukkhavipàkassa kammassa vipàko, ahosi dukkhavipàkaü kammaü bhavissati dukkhavipàkassa kammassa vipàko, ahosi dukkhavipàkaü kammaü na bhavissati dukkhavipàkassa kammassa vipàko; atthi dukkhavipàkaü kammaü atthi dukkhavipàkassa kammassa vipàko, atthi dukkhavipàkaü kammaü n' atthi dukkhavipàkassa kammassa vipàko, atthi dukkhavipàkaü kammaü bhavissati dukkhavipàkassa kammassa vipàko, atthi dukkhavipàkaü kammaü na bhavissati dukkhavipàkassa kammassa vipàko; bhavissati dukkhavipàkaü kammaü bhavissati dukkhavipàkassa kammassa vipàko, bhavissati dukkhavipàkaü kammaü na bhavissati dukkhavipàkassa kammassa vipàko ti. Kammakathà. #<[page 080]># %<80 Mahàvagge Vipallàsakathà>% $< I VIII. MAHâVAGGE VIPALLâSAKATHâ PARIPUööANIDâNâNI>$ ## CATTâRO 'me Bhikkhave sa¤¤àvipallàsà cittavipallàsà diññhivipallàsà. Katame cattàro? Anicce Bhikkhave `niccan' ti sa¤¤àvipallàso cittavipallàso diññhivipallàso, dukkhe Bhikkhave `sukhan' ti sa¤¤àvipallàso cittavipallàso diññhivipallàso, anattani Bhikkhave `attà' ti sa¤¤àvipallàso cittavipallàso diññhivipallàso, asubhe Bhikkhave `subhan' ti sa¤¤àvipallàso cittavipallàso diññhivipallàso. Ime kho Bhikkhave cattàro sa¤¤àvipallàsà cittavipallàsà diññhivipallàsà. ## Cattàro 'me Bhikkhave na-sa¤¤àvipallàsà na-cittavipallàsà na-diññhivipallàsà. Katame cattàro? Anicce Bhikkhave `aniccan' ti na-sa¤¤àvipallàso na-cittavipallàso na-diññhivipallàso, dukkhe Bhikkhave `dukkhan' ti na-sa¤¤àvipallàso na-cittavipallàso na-diññhivipallàso, anattani Bhikkhave `anattà' ti na-sa¤¤àvipallàso na-cittavipallàso na-diññhivipallàso, asubhe Bhikkhave `asubhan' ti na-sa¤¤àvipallàso na-cittavipallàso na-diññhivipallàso. Ime kho Bhikkhave cattàro na-sa¤¤àvipallàsà na-cittavipallàsà na-diññhivipallàsà. Anicce niccasa¤¤ino dukkhe ca dukkhasa¤¤ino anattani ca `attà' ti asubhe subhasa¤¤ino, micchàdiññhigatà sattà khittacittà visa¤¤ino #<[page 081]># %< Mahàvagge Vipallàsakathà 81>% te yogayuttà Màrassa ayogakkhemagàmino sattà gacchanti saüsàraü jàtimaraõagàmino, yadà ca Buddhà lokasmiü uppajjanti pabhaïkarà, te imaü dhammaü pakàsenti dukkhåpasamagàminaü, tesaü sutvàna sappa¤¤à sacittaü paccaladdhuü te, aniccaü aniccato dakkhuü dukkhamaddakkhuü dukkhato anattani `anattà' ti asubhaü asubhataddasuü sammàdiññhisamàdànà sabbadukkhaü upaccagun ti. Ime cattàro vipallàsà diññhisampannassa puggalassa pahãnà appahãnà ti. Keci pahãnà, keci appahãnà. Anicce `niccan' ti sa¤¤àvipallàso cittavipallàso diññhivipallàso pahãno; dukkhe `sukhan' ti sa¤¤à uppajjati, cittaü uppajjati, diññhivipallàso pahãno; anattani `attà' ti sa¤¤àvipallàso cittavipallàso diññhivipallàso pahãno; asubhe `subhan' ti sa¤¤à uppajjati, cittaü uppajjati, diññhivipallàso pahãno. Dvãsu vatthåsu cha vipallàsà pahãnà; dvãsu vatthåsu dve vipallàsà pahãnà, cattàro vipallàsà appahãnà; catåsu vatthåsu aññha vipallàsà pahãnà, cattàro vipallàsà appahãnà ti. Vipallàsakathà. #<[page 082]># %<82 Maggakathà>% $< I IX. MAGGAKATHâ>$ ## `MAGGO' ti. Ken' aññhena maggo? Sotàpattimaggakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi micchàdiññhiyà pahànàya maggo c' eva hetu ca, sahajàtànaü dhammànaü upatthambhanàya maggo c' eva hetu ca, kilesànaü pariyàdànàya maggo c' eva hetu ca, pañivedhàdivisodhanàya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiññhànàya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodànàya maggo c' eva hetu ca, visesàdhigamàya maggo c' eva hetu ca, uttaripañivedhàya maggo c' eva hetu ca, saccàbhisamayàya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiññhàpanàya maggo c' eva hetu ca; abhiropanaññhena sammàsaïkappo micchàsaïkappassa pahànàya maggo c' eva hetu ca, sahajàtànaü dhammànaü upatthambhanàya maggo c' eva hetu ca, kilesànaü pariyàdànàya maggo c' eva hetu ca, pañivedhàdivisodhanàya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiññhànàya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodànàya maggo c' eva hetu ca, visesàdhigamàya maggo c' eva hetu ca, uttaripañivedhàya maggo c' eva hetu ca, saccàbhisamayàya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiññhàpanàya maggo c' eva hetu ca; pariggahaññhena sammàvàcà micchàvàcàya pahànàya maggo c' eva hetu ca, sahajàtànaü dhammànaü upatthambhanàya maggo c' eva hetu ca, kilesànaü pariyàdànàya maggo c' eva hetu ca, pañivedhàdivisodhanàya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiññhànàya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodànàya maggo c' eva hetu ca, visesàdhigamàya maggo c' eva hetu ca, uttaripañivedhàya maggo c' eva hetu ca. #<[page 083]># %< Maggakathà 83>% saccàbhisamayàya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiññhàpanàya maggo c' eva hetu ca; samuññhànaññhena sammàkammanto micchàkammantassa pahànàya maggo c' eva hetu ca, sahajàtànaü dhammànaü upatthambhanàya maggo c' eva hetu ca, kilesànaü pariyàdànàya maggo c' eva hetu ca, pañivedhàdivisodhanàya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiññhànàya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodànàya maggo c' eva hetu ca, visesàdhigamàya maggo c' eva hetu ca, uttaripañivedhàya maggo c' eva hetu ca, saccàbhisamayàya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiññhàpanàya maggo c' eva hetu ca; vodànaññhena sammà-àjãvo micchààjãvassa pahànàya maggo c' eva hetu ca . . . pe . . . paggahaññhena sammàvàyàmo micchàvàyàmassa pahànàya maggo c' eva hetu ca . . . pe . . . uppaññhànaññhena sammàsati micchàsatiyà pahànàya maggo c' eva hetu ca . . . pe . . . avikkhepaññhena sammàsamàdhi micchàsamàdhissa pahànàya maggo c' eva hetu ca, sahajàtànaü dhammànaü upatthambhanàya maggo c' eva hetu ca, kilesànaü pariyàdànàya maggo c' eva hetu ca, pañivedhàdivisodhanàya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiññhànàya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodànàya maggo c' eva hetu ca, visesàdhigamàya maggo c' eva hetu ca, uttaripañivedhàya maggo c' eva hetu ca, saccàbhisamayàya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiññhàpanàya maggo c' eva hetu ca. ## Sakadàgàmimaggakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi . . . pe . . . avikkhepaññhena sammàsamàdhi oëàrikassa kàmaràgasa¤¤ojanassa pañighasa¤¤ojanassa oëàrikassa kàmaràgànusayassa pañighànusayassa pahànàya maggo c' eva hetu ca, sahajàtànaü dhammànaü upatthambhanàya maggo c' eva hetu ca, kilesànaü pariyàdànàya maggo c' eva hetu ca, pañivedhàdivisodhanàya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiññhànàya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodànàya maggo c' eva hetu ca, visesàdhigamàya maggo c' eva hetu ca, uttaripañivedhàya maggo c' eva hetu ca, saccàbhisamayàya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiññhàpanàya maggo c' eva hetu ca. Anàgàmimaggakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi . . . pe . . . avikkhepaññhena sammàsamàdhi aõusahagatassa kàmaràgasa¤¤ojanassa pañighasa¤¤ojanassa aõusahagatassa kàmaràgànusayassa pañighànusayassa pahànàya maggo c' eva hetu ca, #<[page 084]># %<84 Maggakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sahajàtànaü dhammànaü upatthambhanàya maggo c' eva hetu ca, kilesànaü pariyàdànàya maggo c' eva hetu ca, pañivedhàdivisodhanàya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiññhànàya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodànàya maggo c' eva hetu ca, visesàdhigamàya maggo c' eva hetu ca, uttaripañivedhàya, maggo c' eva hetu ca, saccàbhisamayàya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiññhàpanàya maggo c' eva hetu ca. Arahattamaggakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi . . . pe . . . avikkhepaññhena sammàsamàdhi råparàgassa aråparàgassa mànassa uddhaccassa avijjàya mànànusayassa bhavaràgànusayassa avijjànusayassa pahànàya maggo c' eva hetu ca, sahajàtànaü dhammànaü upatthambhanàya maggo c' eva hetu ca, kilesànaü pariyàdànàya maggo c' eva hetu ca, pañivedhàdivisodhanàya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiññhànàya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodànàya maggo c' eva hetu ca, visesàdhigamàya maggo c' eva hetu ca, uttaripañivedhàya maggo c' eva hetu ca, saccàbhisamayàya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiññhàpanàya maggo c' eva hetu ca. ## Dassanamaggo sammàdiññhi, abhiropanamaggo sammàsaïkappo, pariggahamaggo sammàvàcà, vodànamaggo sammà-àjãvo, paggahamaggo sammàvàyàmo, upaññhànamaggo sammàsati, avikkhepamaggo sammàsamàdhi; upaññhanamaggo satisambojjhaïgo, pavicayamaggo dhanamavicayasambojjhaïgo, paggahamaggo viriyasambojjhaïgo, pharaõamaggo pãtisambojjhaïgo, upasamamaggo passaddhisambojjhaïgo, avikkhepamaggo samàdhisambojjhaïgo, pañisaïkhànamaggo upekkhàsambojjhaïgo; assaddhiye akampiyamaggo saddhàbalaü, kosajje akampiyamaggo viriyabalaü, pamàde akampiyamaggo satibalaü, uddhacce akampiyamaggo samàdhibalaü, avijjàya akampiyamaggo pa¤¤àbalaü; adhimokkhamaggo saddhindriyaü, paggahamaggo viriyindriyaü, upaññhànamaggo satindriyaü, #<[page 085]># %< Maggakathà 85>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ avikkhepamaggo samàdhindriyaü, dassanamaggo pa¤¤indriyaü. âdhipateyyaññhena indriyaü maggo, akampiyaññhena balaü maggo, niyyànaññhena bojjhaïgo maggo; hetuññhena maggo, upaññhànaññhena satipaññhànà maggo, padahaññhena sammappadhànà maggo, ijjhanaññhena iddhipàdà maggo, tathaññhena saccàni maggo, avikkhepaññhena samatho maggo, anupassanaññhena vipassanà maggo, ekarasaññhena samathavipassanà maggo, anativattanaññhena yuganandhà maggo; saüvaraññhena sãlavisuddhi maggo, avikkhepaññhena cittavisuddhi maggo, dassanaññhena diññhivisuddhi maggo; muttaññhena vimokkho maggo, pañivedhaññhena vijjà maggo, pariccàgaññhena vimutti maggo, samucchedaññhena khaye ¤àõaü maggo; chando målaññhena maggo, manasikàro samuññhànaññhena maggo, phasso samodhànaññhena maggo, vedanà samosaraõaññhena maggo, samàdhi samukhaññhena maggo, sati àdhipateyyaññhena maggo, pa¤¤à taduttaraññhena maggo, vimutti sàraññhena maggo, amatogadhaü nibbànaü pariyosànaññhena maggo ti. Maggakathà. #<[page 086]># %<86 Mahàvagge Maõóapeyyakathà>% $< I X. MAHâVAGGE MAöôAPEYYAKATHâ>$ ## MAöôAPEYYAý idaü Bhikkhave brahmacariyaü satthari sammukhãbhåte. Tividho maõóo satthari sammukhãbhåtà -- desanàmaõóo pañiggahamaõóo brahmacariyamaõóo. Katamo desanàmaõóo? Catunnaü ariyasaccànaü àcikkhanà desanà pa¤¤apanà paññhapanà vivaraõà vibhajanà uttànikammaü, catunnaü satipaññhànànaü . . . pe . . . catunnaü sammappadhànànaü, catunnaü iddhipàdànaü, pa¤cannaü indriyànaü, pa¤cannaü balànaü, sattannaü bojjhaïgànaü, ariyassa aññhaïgikassa maggassa àcikkhanà desanà pa¤¤apanà paññhapanà vivaraõà vibhajanà uttànikammaü. Ayaü desanàmaõóo. Katamo pañiggahamaõóo? Bhikkhå bhikkhuniyo upàsakà upàsikàyo devà manussà, ye va pan' a¤¤e pi keci vi¤¤àtàro. Ayaü pañiggahamaõóo. Katamo brahmacariyamaõóo? Ayaü eva ariyo aññhaïgiko maggo, seyyathãdaü -- sammàdiññhi sammàsaïkappo sammàvacà sammàkammanto sammà- àjãvo sammàvàyàmo sammàsati sammàsamàdhi. Ayaü brahmacariyamaõóo. ## `Adhimokkhamaõóo saddhindriyaü assaddhiyaü kasaño, assaddhiyaü kasañaü chaóóetvà saddhindriyassa adhimokkhamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; #<[page 087]># %< Mahàvagge Maõóapeyyakathà 87>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `paggahamaõóo viriyindriyaü kosajjaü kasaño, kosajjaü kasañaü chaóóetvà viriyindriyassa paggahamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `upaññhànamaõóo satindriyaü pamàdo kasaño, pamàdaü kasañaü chaóóetvà satindriyassa upaññhànamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `avikkhepamaõóo samàdhindriyaü uddhaccaü kasaño, uddhaccaü kasañaü chaóóetvà samàdhindriyassa avikkhepamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `dassanamaõóo pa¤¤indriyaü avijjà kasaño, avijjaü kasañaü chaóóetvà pa¤¤indriyassa dassanamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü. `Assaddhiye akampiyamaõóo saddhàbalaü assaddhiyaü kasaño, assaddhiyaü kasañaü chaóóetvà saddhàbalassa assaddhiye akampiyamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `kosajje akampiyamaõóo viriyabalaü kosajjaü kasaño, kosajjaü kasañaü chaóóetvà viriyabalassa kosajje akampiyamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `pamàde akampiyamaõóo satibalaü pamàdo kasaño, pamàdaü kasañaü chaóóetvà satibalassa pamàde akampiyamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `uddhacce akampiyamaõóo samàdhibalaü uddhaccaü kasato, uddhaccaü kasañaü chaóóetvà samàdhibalassa uddhacce akampiyamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `avijjàya akampiyamaõóo pa¤¤àbalaü avijjà kasaño, avijjaü kasañaü chaóóetvà pa¤¤àbalassa avijjàya akampiyamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü `Upaññhànamaõóo satisambojjhaïgo pamàdo kasaño, pamàdaü kasataü chaóóetvà satisambojjhaïgassa upaññhànamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; pavicayamaõóo dhammavicayasambojjhaïgo avijjà kasaño, avijjaü kasañaü chaddetvà dhammavicayasambojjhaïgassa pavicayamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `paggahamaõóo viriyasambojjhaïgo kosajjaü kasaño, kosajjaü kasañaü chaóóetvà viriyasambojjhaïgassa paggahamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `pharaõamaõóo pãtisambojjhaïgo pariëàho kasaño, pariëàhaü kasañaü chaóóetvà pãtisambojjhaïgassa pharaõamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `upasamamaõóo passaddhisambojjhaïgo duññhullaü kasaño, #<[page 088]># %<88 Mahàvagge Maõóapeyyakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ duññhullaü kasañaü chaóóetvà passaddhisambojjhaïgassa upasamamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `avikkhepamaõóo samàdhisambojjhaïgo uddhaccaü kasaño, uddhaccaü kasañaü chaóóetvà samàdhisambojjhaïgassa avikkhepamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `pañisaïkhànamaõóo upekkhàsambojjhaïgo appañisaïkhànaü kasaño, appañisaïkhànaü kasañaü chaóóetvà upekkhàsambojjhaïgassa pañisaïkhànamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `dassanamaõóo sammàdiññhi micchàdiññhi kasaño, micchàdiññhiü kasañaü chaóóetvà sammàdiññhiyà dassanamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `abhiropanamaõóo sammàsaïkappo micchàsaïkappo kasaño, micchàsaïkappaü kasañaü chaóóetvà sammàsaïkappassa abhiropanamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `pariggahamaõóo sammàvàcà micchàvàcà kasaño, micchàvàcaü kasañaü chaóóetvà sammàvàcàya pariggahamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `samuññhànamaõóo sammàkammanto micchàkammanto kasaño, micchàkammantaü kasañaü chaóóetvà sammàkammantassa samuññhànamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `vodànamaõóo sammà-àjãvo micchà-àjãvo kasaño, micchà-àjãvaü kasañaü chaóóetvà sammà-àjãvassa vodànamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `paggahamaõóo sammàvàyàmo micchàvàyàmo kasaño, micchàvàyàmaü kasañaü chaóóetvà sammàvàyàmassa paggahamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `upaññhànamaõóo sammàsati micchàsati kasaño, micchàsatiü kasataü chaóóetvà sammàsatiyà upaññhànamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `avikkhepamaõóo sammàsamàdhi micchàsamàdhi kasaño, micchàsamàdhiü kasañaü chaóóetvà sammàsamàdhissa avikkhepamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü. ## Atthi maõóo, atthi peyyaü, atthi kasaño. Adhimokkhamaõóo saddhindriyaü assaddhiyaü kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; paggahamaõóo viriyindriyaü kosajjaü kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, #<[page 089]># %< Mahàvagge Maõóapeyyakathà 89>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ idaü peyyaü; upaññhànamaõóo satindriyaü pamàdo kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; avikkhepamaõóo samàdhindriyaü uddhaccaü kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; dassanamaõóo pa¤¤indriyaü avijjà kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü. Assaddhiye akampiyamaõóo saddhàbalaü assaddhiyaü kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; kosajje akampiyamaõóo viriyabalaü kosajjaü kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; pamàde akampiyamaõóo satibalaü pamàdo kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; uddhacce akampiyamaõóo samàdhibalaü uddhaccaü kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; avijjàya akampiyamaõóo pa¤¤àbalaü avijjà kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü. Upaññhànamaõóo satisambojjhaïgo pamàdo kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; pavicayamaõóo dhammavicayasambojjhaïgo avijjà kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; paggahamaõóo viriyasambojjhaïgo kosajjaü kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; pharaõamaõóo pãtisambojjhaïgo pariëàho kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; upasamamaõóo passaddhisambojjhaïgo duñhullaü kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; avikkhepamaõóo samàdhisambojjhaïgo uddhaccaü kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; pañisaïkhànamaõóo upekkhàsambojjhaïgo appañisaïkhànaü kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü. Dassanamaõóo sammàdiññhi micchàdiññhi kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; abhiropanamaõóo sammàsaïkappo micchàsaïkappo kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; pariggahamaõóo sammàvàcà micchàvàcà kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, #<[page 090]># %<90 Mahàvagge Maõóapeyyakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ idaü peyyaü; samuññhànamaõóo sammàkammanto micchàkammanto kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; vodànamaõóo sammà-àjãvo micchà-àjãvo kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; paggahamaõóo sammàvàyàmo micchàvàyàmo kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; upaññhànamaõóo sammàsati micchàsati kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; avikkhepamaõóo sammàsamàdhi micchàsamàdhi kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü. ## Dassanamaõóo sammàdiññhi, abhiropanamaõóo sammàsaïkappo, pariggahamaõóo sammàvàcà, samuññhànamaõóo sammàkammanto, vodànamaõóo sammà-àjãvo, paggahamaõóo sammàvàyàmo, upaññhànamaõóo sammàsati, avikkhepamaõóo sammàsamàdhi; upaññhànamaõóo satisambojjhaïgo, pavicayamaõóo dhammavicayasambojjhaïgo, paggahamaõóo viriyasambojjhaïgo, pharaõamaõóo pãtisambojjhaïgo, upasamamaõóo passaddhisambojjhaïgo, avikkhepamaõóo samàdhisambojjhaïgo, pañisaïkhànamaõóo upekkhàsambojjhaïgo; assaddhiye akampiyamaõóo saddhàbalaü, kosajje akampiyamaõóo viriyabalaü, pamàde akampiyamaõóo satibalaü, uddhacce akampiyamaõóo samàdhibalaü, avijjàya akampiyamaõóo pa¤¤àbalaü; adhimokkhamaõóo saddhindriyaü, paggahamaõóo viriyindriyaü, upaññhànamaõóo satindriyaü, avikkhepamaõóo samàdhindriyaü, dassanamaõóo pa¤¤indriyaü. âdhipateyyaññhena indriyaü maõóo, akampiyaññhena balaü maõóo, niyyànaññhena bojjhaïgo maõóo, hetuññhena maggo maõóo, upaññhànaññhena satipaññhànà maõóo, padahanaññhena sammappadhànà maõóo, ijjhanaññhena iddhipàdà maõóo; avikkhepaññhena samatho maõóo, anupassanaññhena vipassanà maõóo, ekarasaññhena samathavipassanà maõóo, anativattanaññhena yuganandhà maõóo; saüvaraññhena sãlavisuddhi maõóo, avikkhepaññhena cittavisuddhi maõóo, dassanaññhena diññhivisuddhi maõóo; muttaññhena vimokkho maõóo, #<[page 091]># %< Mahàvagge Maõóapeyyakathà 91>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ pañivedhaññhena vijjà maõóo, pariccàgaññhena vimutti maõóo, samucchedaññhena khaye ¤àõaü maõóo, pañipassaddhaññhena anuppàde ¤àõaü maõóo. Chando målaññhena maõóo, manasikàro samuññhànaññhena maõóo, phasso samodhànaññhena maõóo, vedanà samosaraõaññhena maõóo, samàdhi pamukhaññhena maõóo, sati àdhipateyyaññhena naõóo, pa¤¤à taduttaraññhena maõóo, vimutti sàraññhena maõóo, amatogadhaü nibbànaü pariyosànaññhena maõóo ti. Maõóapeyyakathà niññhità. Bhàõavàraü. Mahàvaggo pañhamo. Tassa vaggassa udànaü bhavati. ¥àõa diññhi ca assàsà Indriya vimokkha pa¤camà Gati kamma vipallàsà Maggo maõóena te dasà ti. Esanikàyavaro ñhapito asamo pañhamo pavaro varo ca vaggo ti. #<[page 092]># %<92 Yuganandhavagge Yuganandhakathà>% $< II YUGANANDHAVAGGO I. YUGANANDHAKATHâ>$ ## EVAý me sutaü. Ekaü samayaü àyasmà ânando Kosambiyaü viharati Ghosãtàràme. Tatra kho àyasmà ânando bhikkhå àmantesi. `âvuso Bhikkhave' ti. `âvuso' ti kho te bhikkhå àyasmato ânandassa paccassosuü. âyasmà ânando etad avoca -- `Yo hi koci àvuso bhikkhu và bhikkhunã và mama santike Arahattapattiü byàkaroti, sabbaso catåhi maggehi etesaü và a¤¤atarena. Katamehi catåhi? Idh' àvuso bhikkhu samathapubbaïgamaü vipassanaü bhàveti, tassa samathapubbaïgamaü vipassanaü bhàvayato maggo sa¤jàyati. So taü maggaü àsevati bhàveti bahulãkaroti, tassa taü maggaü àsevato bhàvayato bahulãkaroto sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. Puna ca paraü àvuso bhikkhu vipassanàpubbaïgamaü samathaü bhàveti, tassa vipassanàpubbaïgamaü samathaü bhàvayato maggo sa¤jàyati. So taü maggaü àsevati bhàveti bahulãkaroti; tassa taü maggaü àsevato bhàvayato bahulãkaroto sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. Puna ca paraü àvuso bhikkhu samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti, tassa samathavipassanaü yuganandhaü bhàvayato maggo sa¤jàyati. So taü maggaü àsevati bhàveti bahulãkaroti; tassa taü maggaü àsevato bhàvayato bahulãkaroto sa¤¤ojanàni pahãyanti, #<[page 093]># %< Yuganandhavagge Yuganandhakathà 93>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ anusayà byantihonti. Puna ca paraü àvuso bhikkhuno dhammuddhaccaviggahitaü mànasaü hoti. So àvuso samayo, yan taü cittaü ajjhatta¤ ¤eva santiññhati sannisãdati, ekodi hoti samàdhiyati; tassa maggo sa¤jàyati. So taü maggaü àsevati bhàveti bahulãkaroti, tassa taü maggaü àsevato bhàvayato bahulãkaroto sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. Yo hi koci àvuso bhikkhu và bhikkhunã và mama santike Arahattapattiü byàkaroti, sabbaso imehi catåhi maggehi etesaü và a¤¤atarenàti. ## Kathaü samathapubbaïgamaü vipassanaü bhàveti? Nekkhammavasena cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi, tattha jàte dhamme aniccato anupassanaññhena vipassanà, dukkhato anupassanaññhena vipassanà, anattato anupassanaññhena vipassanà. Iti pañhamaü samatho, pacchà vipassanà; tena vuccati -- samathapubbaïgamaü vipassanaü bhàveti. `Bhavetãti'. Catasso bhàvanà: tattha jàtànaü dhammànaü anativattanaññhena bhàvanà, indriyànaü ekarasaññhena bhàvanà, tadupagaviriyavàhanaññhena bhàvanà, àsevanaññhena bhàvanà. `Maggo sa¤jàyatãti'. Kathaü maggo sa¤jàyati? Dassanaññhena sammàdiññhi maggo sa¤jàyati, abhiropanaññhena sammàsaïkappo maggo sa¤jayàti, pariggahaññhena sammàvàcà maggo sa¤jàyati, samuññhànaññhena sammàkammanto maggo sa¤jàyati, vodànaññhena sammà-àjãvo maggo sa¤jàyati, paggahaññhena sammàvàyàmo maggo sa¤jàyati, upaññhanaññhena sammàsati maggo sa¤jàyati, avikkhepaññhena sammàsamàdhi maggo sa¤jàyati. Evaü maggo sa¤jàyati. `So taü maggaü àsevati bhàveti bahulãkarotãti'. `âsevatãti'. Kathaü àsevati? âvajjanto àsevati, jànanto àsevati, passanto àsevati, paccavekkhanto àsevati, #<[page 094]># %<94 Yuganandhavagge Yuganandhakathà>% cittaü adhiññhahanto àsevati; saddhàya adhimuccanto àsevati, viriyaü paggaõhanto àsevati, satiü upaññhapento àsevati, cittaü samàdahanto àsevati, pa¤¤àya pajànanto àsevati; abhi¤¤eyyaü abhijànanto àsevati, pari¤¤eyyaü parijànanto àsevati, pahàtabbaü pajahanto àsevati, bhàvetabbaü bhàvento àsevati, sacchikàtabbaü sacchikaronto àsevati. Evaü àsevati. `Bhàvetãti'. Kathaü bhàveti? âvajjanto bhàveti, jànanto bhàveti, passanto bhàveti, paccavekkhanto bhàveti, cittaü adhiññhahanto bhàveti; saddhàya adhimuccanto bhàveti, viriyaü paggaõhanto bhàveti, satiü upaññhapento bhàveti, cittaü samàdahanto bhàveti, pa¤¤àya pajànanto bhàveti; abhi¤¤eyyaü abhijànanto bhàveti, pari¤¤eyyaü parijànanto bhàveti, pahàtabbaü pajahanto bhàveti, bhàvetabbaü bhàvento bhàveti, sacchikàtabbaü sacchikaronto bhàveti. Evaü bhàveti. `Bahulãkarotãti'. Kathaü bahulãkaroti? âvajjanto bahulãkaroti, jànanto bahulãkaroti, passanto bahulãkaroti, paccavekkhanto bahulãkaroti, cittaü adhiññhahanto bahulãkaroti; saddhàya adhimuccanto bahulãkaroti, viriyaü paggaõhanto bahulãkaroti, satiü upaññhapento bahulãkaroti, cittaü samàdahanto bahulãkaroti, pa¤¤àya pajànanto bahulãkaroti; abhi¤¤eyyaü abhijànanto bahulãkaroti, pari¤¤eyyaü parijànanto bahulãkaroti, pahàtabbaü pajahanto bahulãkaroti, bhàvetabbaü bhàvento bahulãkaroti, sacchikàtabbaü sacchikaronto bahulãkaroti. Evaü bahulãkaroti. `Tassa taü maggaü àsevato bhàvayato bahulãkaroto sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihontãti'. Kathaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti? Sotàpattimaggena sakkàyadiññhi vicikicchà sãlabbataparàmàso, imàni tãõi sa¤¤ojanàni pahãyanti; diññhànusayo {vicikicchànusayo}, ime dve anusayà byantihonti. Sakadàgàmimaggena oëàrikaü kàmaràgasa¤¤ojanaü pañighasa¤¤ojanaü, imàni dve sa¤¤ojanàni pahãyanti, oëàriko kàmaràgànusayo pañighànusayo, ime dve anusayà byantihonti. Anàgàmimaggena aõusahagataü kàmaràgasa¤¤ojanaü pañighasa¤¤ojanaü, #<[page 095]># %< Yuganandhavagge Yuganandhakathà 95>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ imàni dve sa¤¤ojanàni pahãyanti, aõusahagato kàmaràganusayo pañighànusayo, ime dve anusayà byantihonti. Arahattamaggena råparàgo aråparàgo màno uddhaccaü avijjà -- imàni pa¤ca sa¤¤ojanàni pahãyanti, mànànusayo bhavaràgànusayo avijjànusayo -- ime tayo anusayà byantihonti. Evaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. ## Abyàpàdavasena cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi, àlokasa¤¤àvasena cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi . . . pe . . . pañinissaggànupassã assàsavasena, pañinissaggànupassã passàsavasena cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi, tattha jàte dhamme aniccato anupassanaññhena vipassanà, dukkhato anupassanaññhena vipassanà, anattato anupassanaññhena vipassanà. Iti pañhamaü samatho, pacchà vipassanà; tena vuccati -- samathapubbaïgamaü vipassanaü bhàveti. `Bhàvetãti'. Catasso bhàvanà: tattha jàtànaü dhammànaü anativattanaññhena bhàvanà, indriyànaü ekarasaññhena bhàvanà, tadupagaviriyavàhanaññhena bhàvanà, àsevanaññhena bhàvanà. `Maggo sa¤jàyatãti'. Kathaü maggo sa¤jàyati? Dassanaññhena sammàdiññhi maggo sa¤jàyati, abhiropanaññhena sammàsaïkappo maggo sa¤jàyati . . . pe . . . avikkhepaññhena sammàsamàdhi maggo sa¤jàyati. Evaü maggo sa¤jàyati. `So taü maggaü àsevati bhàveti bahulãkarotãti'. `âsevatãti'. Kathaü àsevati? âvajjanto àsevati, jànanto àsevati . . . pe . . . sacchikàtabbaü sacchikaronto àsevati. Evaü àsevati. `Bhàvetãti'. Kathaü bhàveti? âvajjanto bhàveti. jànanto bhàveti . . . pe . . . sacchikàtabbaü sacchikaronto bhàveti. Evaü bhàveti. `Bahulãkarotãti'. Kathaü bahulãkaroti? âvajjanto bahulãkaroti, jànanto bahulãkaroti . . . pe . . . sacchikàtabbaü sacchikaronto bahulãkaroti. Evaü bahulãkaroti. `Tassa taü maggaü àsevato bhàvayato bahulãkaroto sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihontãti'. Kathaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti? #<[page 096]># %<96 Yuganandhavagge Yuganandhakathà>% Sotàpattimagena sakkàyadiññhi vicikicchà sãlabbataparàmàso, imàni tãõi sa¤¤ojanàni pahãyanti; diññhànusayo {vicikicchànusayo}, ime dve anusayà byantihonti. Sakadàgàmimaggena oëàrikaü kàmaràgasa¤¤ojanaü pañighasa¤¤ojanaü, imàni dve sa¤¤ojanàni pahãyanti, oëàriko kàmaràgànusayo pañighànusayo, ime dve anusayà byantihonti. Anàgàmimaggena aõusahagataü kàmaràgasa¤¤ojanaü pañighasa¤¤ojanaü, imàni dve sa¤¤ojanàni pahãyanti, aõusahagato kàmaràgànusayo pañighànusayo, ime dve anusayà byantihonti. Arahattamaggena råparàgo aråparàgo màno uddhaccaü avijjà -- imàni pa¤ca sa¤¤ojanàni pahãyanti, mànànusayo bhavaràgànusayo avijjànusayo -- ime tayo anusayà byantihonti. Evaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. Evaü samathapubbaïgamaü vipassanaü bhàveti. ## Kathaü vipassanàpubbaïgamaü samathaü bhàveti? Aniccato anupassanaññhena vipassanà, dukkhato anupassanaññhena vipassanà, anattato anupassanaññhena vipassanà; tattha jàtànaü dhammàna¤ ca vossaggàrammaõatà cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi. Iti pañhamaü vipassanà pacchà samatho; tena vuccati -- vipassanàpubbaïgamaü samathaü bhàveti. `Bhàvetãti'. Catasso bhàvanà . . . pe . . . àsevanaññhena bhàvanà . . . pe . . . `Maggo sa¤jàyatãti'. Kathaü maggo sa¤jàyati? . . . pe . . . Evaü maggo sa¤jàyati . . . pe . . . Evaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. Råpaü aniccato anupassanaññhena vipassanà, råpaü dukkhato anupassanaññhena vipassanà, råpaü anattato anupassanaññhena vipassanà; tattha jàtànaü dhammàna¤ ca vossaggàrammaõatà cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi. Iti pañhamaü vipassanà pacchà samatho; tena vuccati -- vipassanàpubbaïgamaü samathaü bhàveti. `Bhàvetãti'. Catasso bhàvanà . . . pe . . . Evaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. Vedanaü sa¤¤aü, #<[page 097]># %< Yuganandhavagge Yuganandhakathà 97>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ saïkhàre, vi¤¤àõaü, cakkhuü . . . pe . . . jaràmaraõaü aniccato anupassanaññhena vipassanà, jaràmaraõaü dukkhato . . . pe . . . anattato anupassanaññhena vipassanà; tattha jàtànaü dhammàna¤ ca vossaggàrammaõatà cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi. Iti pañhamaü vipassanà, pacchà samatho; tena vuccati -- vipassanàpubbaïgamaü samathaü bhàveti. `Bhàvetãti'. Catasso bhàvanà . . . pe . . . Evaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. Evaü vipassanàpubbaïgamaü samathaü bhàveti. ## Kathaü samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti? Soëasahi àkàrehi samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti -- àrammaõaññhena gocaraññhena pahànaññhena pariccàgaññhena vuññhànaññhena vivaññanaññhena santaññhena paõãtaññhena vimuttaññhena anàsavaññhena taraõaññhena animittaññhena appaõihitaññhena su¤¤ataññhena ekarasaññhena anativattanaññhena yuganandhaññhena. Kathaü àrammaõaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti? Uddhaccaü pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi nirodhàrammaõo, avijjaü pajahato anupassanaññhena vipassanà nirodhàrammaõà. Iti àrammaõaññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- àrammaõaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. `Bhàvetãti'. Catasso bhàvanà . . . pe . . . Evaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. Evaü àrammaõaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. Kathaü gocaraññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti? Uddhaccaü pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi nirodhagocaro, avijjaü pajahato anupassanaññhena vipassanà nirodhagocarà. Iti gocaraññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; #<[page 098]># %<98 Yuganandhavagge Yuganandhakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tena vuccati -- gocaraññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. ## Kathaü pahànaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti? Uddhaccasahagatakilese ca khandhe ca pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi nirodhagocaro, avijjàsahagatakilese ca khandhe ca pajahato anupassanaññhena vipassanà nirodhagocarà. Iti pahànaññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- pahànaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. Kathaü pariccàgaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti? Uddhaccasahagatakilese ca khandhe ca pariccajato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi nirodhagocaro, avijjàsahagatakilese ca khandhe ca pariccajato anupassanaññhena vipassanà nirodhagocarà. Iti pariccàgaññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- pariccàgaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. Kathaü vuññhànaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti? Uddhaccasahagatakilesehi ca khandhehi ca vuññhahato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi nirodhagocaro, avijjàsahagatakilesehi ca khandhehi ca vuññhahato anupassanaññhena vipassanà nirodhagocarà. Iti vuññhànaññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- vuññhànaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. Kathaü vivaññanaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti? Uddhaccasahagatakilesehi ca khandhehi ca vivaññato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi nirodhagocaro, avijjàsahagatakilesehi ca khandhehi ca vivaññato anupassanaññhena vipassanà nirodhagocarà. Iti vivaññanaññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- vivaññanaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. ## Kathaü santaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti? Uddhaccaü pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi santo hoti nirodhagocaro, avijjaü pajahato anupassanaññhena vipassanà santà hoti nirodhagocarà. #<[page 099]># %< Yuganandhavagge Yuganandhakathà 99>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Iti santaññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- santaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. Kathaü paõãtaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti? Uddhaccaü pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi paõãto hoti nirodhagocaro, avijjaü pajahato anupassanaññhena vipassanà paõãtà hoti nirodhagocarà. Iti paõãtaññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- paõãtaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. Kathaü vimuttaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti? Uddhaccaü pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi vimutto hoti nirodhagacaro, avijjaü pajahato anupassanaññhena vipassanà vimuttà hoti nirodhagocarà; iti ràgaviràgà cetovimutti, avijjàviràgà pa¤¤àvimutti. Iti vimuttaññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- vimuttaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. ## Kathaü anàsavaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti? Uddhaccaü pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi kàmàsavena anàsavo hoti nirodhagocaro, avijjaü pajahato anupassanaññhena vipassanà avijjàsavena anàsavà hoti nirodhagocarà. Iti anàsavaññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- anàsavaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. Kathaü taraõaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti? Uddhaccasahagatakilesehi ca khandhehi ca tarato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi nirodhagocaro, avijjàsahagatakilesehi ca khandhehi ca tarato anupassanaññhena vipassanà nirodhagocarà. Iti taraõaññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- taraõaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. Kathaü animittaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti? #<[page 100]># %<100 Yuganandhavagge Yuganandhakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Uddhaccaü pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi sabbanimittehi animitto hoti nirodhagocaro, avijjaü pajahato anupassanaññhena vipassanà sabbanimittehi animittà hoti nirodhagocarà. Iti animittaññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- animittaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. Kathaü appaõihitaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti? Uddhaccaü pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi sabbapaõidãhi appaõihito hoti nirodhagocaro, avijjaü pajahato anupassanaññhena vipassanà sabbapaõidãhi appaõihità hoti nirodhagocarà. Iti appaõihitaññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- appaõihitaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. Kathaü su¤¤ataññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti? Uddhaccaü pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi sabbàbhinevesehi su¤¤o hoti nirodhagocaro, avijjaü pajahato anupassanaññhena vipassanà sabbàbhinevesehi su¤¤à hoti nirodhagocarà. Iti su¤¤ataññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- su¤¤ataññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. `Bhàvetãti'. Catasso bhàvanà: tattha jàtànaü dhammànaü anativattanaññhena bhàvanà, indriyànaü ekarasaññhena bhàvanà, tadupagaviriyavàhanaññhena bhàvanà, àsevanaññhena bhàvanà . . . pe . . . maggo sa¤jàyatãti. Kathaü maggo sa¤jàyati? . . . pe . . . Evaü maggo sa¤jàyati . . . pe . . . Evaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. Evaü su¤¤ataññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. Imehi soëasahi àkàrehi samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. Evaü samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. ## Kathaü dhammuddhaccaviggahitaü mànasaü hoti? Aniccato manasikaroto obhàso uppajjati. #<[page 101]># %< Yuganandhavagge Yuganandhakathà 101>% `Obhàso dhammo' ti obhàsaü àpajjati, tato vikkhepo uddhaccaü, tena uddhaccena viggahitamànaso aniccato upaññhànaü yathàbhåtaü nappajànàti, dukkhato upaññhànaü yathàbhåtaü nappajànàti, anattato upaññhànaü yathàbhåtaü nappajànàti; tena vuccati -- dhammuddhaccaviggahitamànaso hoti. So samayo, yan taü cittaü ajjhatta¤ ¤eva santiññhati sannisãdati ekodi hoti samàdhiyati; tassa maggo sa¤jàyatãti. Kathaü maggo sa¤jàyati? . . . pe . . . Evaü maggo sa¤jàyati . . . pe . . . Evaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. Aniccato manasikaroto ¤àõaü uppajjati, pãti uppajjati, passaddhi uppajjati, sukhaü uppajjati, adhimokkho uppajjati, paggaho uppajjati, upaññhànaü uppajjati, upekkhà uppajjati, nikanti uppajjati. `Nikanti dhammo' ti nikantiü àpajjati, tato vikkhepo uddhaccaü, tena uddhaccena viggahitamànaso aniccato upaññhànaü yathàbhåtaü nappajànàti, dukkhato upaññhànaü yathàbhåtaü nappajànàti, anattato upaññhànaü yathàbhåtaü nappajànàti; tena vuccati -- dhammuddhaccaviggahitamànaso hoti. So samayo, yan taü cittaü ajjhatta¤ ¤eva santiññhati sannisãdati ekodi hoti samàdhiyati; tassa maggo sa¤jàyatãti. Kathaü maggo sa¤jàyati? . . . pe . . . Evaü maggo sa¤jàyati . . . pe . . . Evaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. Dukkhato manasikaroto . . . pe . . . anattato manasikaroto obhàso uppajjati, ¤àõaü uppajjati, pãti uppajjati, passaddhi uppajjati, sukhaü uppajjati, adhimokkho uppajjati, paggaho uppajjati, upaññhànaü uppajjati, upekkhà uppajjati, nikanti uppajjati. `Nikanti dhammo' ti nikantiü àpajjati, tato vikkhepo uddhaccaü, tena uddhaccena viggàhitamànaso anattato upaññhànaü aniccato upaññhànaü dukkhato upaññhànaü yathàbhåtaü nappajànàti; #<[page 102]># %<102 Yuganandhavagge Yuganandhakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tena vuccati -- dhammuddhaccaviggahitamànaso hoti . . . pe . . . Evaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. ## Råpaü aniccato manasikaroto . . . pe . . . råpaü dukkhato manasikaroto . . . pe . . . råpaü anattato manasikaroto, vedanaü . . . pe . . . sa¤¤aü, saïkhàre, vi¤¤àõaü, cakkhuü . . . pe . . . jaràmaraõaü aniccato manasikaroto, jaràmaraõaü dukkhato manasikaroto, jaràmaraõaü anattato manasikaroto obhàso uppajjati, ¤àõaü uppajjati . . . pe . . . nikanti uppajjati. `Nikanti dhammo' ti nikantiü àpajjati, tato vikkhepo uddhaccaü, tena uddhaccena viggahitamànaso jaràmaraõaü anattato uppaññhànaü, jaràmaraõaü aniccato upaññhànaü, jaràmaraõaü dukkhato upaññhànaü yathàbhåtaü nappajànàti; tena vuccati -- dhammuddhaccaviggahitamànaso hoti. So samayo . . . pe . . . Evaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. Evaü dhammuddhaccaviggahitaü mànasaü hoti. Obhàse c' eva ¤àõe ca pãtiyà ca vikampati passaddhiyà sukhe c' eva yehi cittaü pavedhati adhimokkhe ca paggàhe upaññhàne ca kampati upekkhàvajjanàya c' eva upekkhàya ca nikantiyà. Imàni dasa ñhànàni pa¤¤ày' yassa paricità dhammuddhaccakusalo hoti na ca sammohaü gacchati. Vikkhipati c' eva kilissati ca cavati cittabhàvanà #<[page 103]># %< Yuganandhavagge Yuganandhakathà 103>% vikkhipati kilissati bhàvanà parihàyati, visujjhati na kilissati bhàvanà na parihàyati na ca vikkhipati cittaü na kilissati na cavati bhàvanà. Imehi catåhi ñhànehi cittasaïkhepavikkhepaü avikkhepaü viggahitaü dasaññhàõehi pajànàtãti. Yuganandhakathà. #<[page 104]># %<104 Yuganandhavagge Saccakathà>% $< II II. YUGANANDHAVAGGE SACCAKATHA PARIPUööAKATHâNIDâNAý>$ ## CATTâR' imàni Bhikkhave tathàni avitathàni ana¤¤athàni. Katamàni cattàri? `Idaü dukkhan' ti Bhikkhave tathaü etaü avitathaü etaü ana¤¤athaü etaü, `ayaü dukkhasamudayo' ti tathaü etaü avitathaü etaü ana¤¤athaü etaü, `ayaü dukkhanirodho' ti tathaü etaü avitathaü etaü ana¤¤athaü etaü, `ayaü dukkhanirodhagàminã pañipadà' ti tathaü etaü avitathaü etaü ana¤¤athaü etaü. Imàni kho Bhikkhave cattàri tathàni avitathàni ana¤¤athàni. ## Kathaü dukkhaü tathaññhena saccaü? Cattàro dukkhassa dukkhaññhà tathà avitathà ana¤¤athà; dukkhassa pãëanaññho saïkhataññho santàpaññho vipariõàmaññho. Ime cattàro dukkhassa dukkhaññhà tathà avitathà ana¤¤athà. Evaü dukkhaü tathaññhena saccaü. Kathaü samudayo tathaññhena saccaü? Cattàro samudayassa samudayaññhà tathà avitathà ana¤¤athà; samudayassa àyuhanaññho nidànaññho sa¤¤ogaññho palibodhaññho. Ime cattàro samudayassa samudayaññhà tathà avitathà ana¤¤athà. Evaü samudayo tathaññhena saccaü. Kathaü nirodho tathaññhena saccaü? Cattàro nirodhassa nirodhaññhà tathà avitathà ana¤¤athà: #<[page 105]># %< Yuganandhavagge Saccakathà 105>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ nirodhassa nissaraõaññho vivekaññho asaïkhataññho amataññho. Ime cattàro nirodhassa nirodhaññhà tathà avitathà ana¤¤athà. Evaü nirodho tathaññhena saccaü. Kathaü maggo tathaññhena saccaü? Cattàro maggassa maggaññhà tathà avitathà ana¤¤athà: maggassa niyyànaññho hetuññho dassanaññho àdhipateyyaññho. Ime cattàro maggassa maggaññhà tathà avitathà ana¤¤athà. Evaü maggo tathaññhena saccaü. ## Katih' àkàrehi cattàri saccàni ekapañivedhàni? Catåh' àkàrehi cattàri saccàni ekapañivedhàni; tathaññhena anattaññhena saccaññhena pañivedhaññhena. Imehi catåh' àkàrehi cattàri saccàni ekasaïgahitàni. `Yaü ekasaïgahitaü, taü ekattaü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjhatãti' cattàri saccàni ekapañivedhàni. Kathaü tathaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni? Catåh' àkàrehi tathaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni; dukkhassa dukkhaññho tathaññho, samudayassa samudayaññho tathaññho, nirodhassa nirodhaññho tathaññho,maggassa maggaññho tathaññho. Imehi catåh' àkàrehi tathaññhena cattàri saccàni ekasaïgahitàni. `Yaü ekasaïgahitaü, taü ekattaü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjhatãti' cattàri saccàni ekapañivedhàni. Kathaü anattaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni? Catåh' àkàrehi anattaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni: dukkhassa dukkhaññho anattaññho, samudayassa samudayaññho anattaññho, nirodhassa nirodhaññho anattaññho, maggassa maggaññho anattaññho. Imehi catåh' àkàrehi anattaññhena cattàri saccàni ekasaïgahitàni. `Yaü {ekasaïgahitaü}, taü ekattaü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjhatãti' cattàri saccàni ekapañivedhàni. Kathaü saccaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni? Catåh' àkàrehi saccaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni: dukkhassa dukkhaññho saccaññho, samudayassa samudayaññho saccaññho, nirodhassa nirodhaññho saccaññho, maggassa maggaññho saccaññho. #<[page 106]># %<106 Yuganandhavagge Saccakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Imehi catåh' àkàrehi saccaññhena cattàri saccàni ekasaïgahitàni. `Yaü {ekasaïgahitaü}, taü ekattaü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjhatãti' cattàri saccàni ekapañivedhàni. Kathaü pañivedhaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni? Catåh' àkàrehi pañivedhaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni: dukkhassa dukkhaññho pañivedhaññho, samudayassa samudayaññho pañivedhaññho, nirodhassa nirodhaññho pañivedhaññho, maggassa maggaññho pañivedhaññho. Imehi catåh' àkàrehi pañivedhaññhena cattàri saccàni ekasaïgahitàni. `Yaü {ekasaïgahitaü}, taü ekattaü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjhatãti' cattàri saccàni ekapañivedhàni. ## Kathaü cattàri saccàni ekapañivedhàni? Yaü aniccaü, taü dukkhaü; yaü anicca¤ ca dukkha¤ ca, taü anattà; yaü anicca¤ ca dukkha¤ ca anattà ca, taü tathaü; yaü anicca¤ ca dukkha¤ ca anattà ca tatha¤ ca, taü saccaü; yaü anicca¤ ca dukkha¤ ca anattà ca tatha¤ ca sacca¤ ca, taü ekasaïgahitaü. `Yaü ekasaïgahitaü, taü ekattaü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjhatãti' cattàri saccàni ekapañivedhàni. Katih' àkàrehi cattàri saccàni ekapañivedhàni? Navah' àkàrehi cattàri saccàni ekapañivedhàni: tathaññhena anattaññhena saccaññhena pañivedhaññhena abhi¤¤aññhena pari¤¤aññhena pahànaññhena bhàvanaññhena sacchikiriyaññhena. Imehi navah' àkàrehi cattàri saccàni ekasaïgahitàni. `Yaü ekasaïgahitaü, taü ekattaü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjhatãti' cattàri saccàni ekapañivedhàni. ## Kathaü tathaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni? Navah' àkàrehi tathaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni: dukkhassa dukkhaññho tathaññho, samudayassa samudayaññho tathaññho, nirodhassa nirodhaññho tathaññho, maggassa maggaññho tathaññho, abhi¤¤àya abhi¤¤aññho tathaññho, pari¤¤àya pari¤¤aññho tathaññho, pahànassa pahànaññho tathaññho, bhàvanàya bhàvanaññho tathaññho, sacchikiriyàya sacchikiriyaññho tathaññho. Imehi navah' àkàrehi tathaññhena cattàri saccàni ekasaïgahitàni. `Yaü ekasaïgahitaü, taü ekattaü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjhatãti' cattàri saccàni ekapañivedhàni. #<[page 107]># %< Yuganandhavagge Saccakathà 107>% Kathaü anattaññhena . . . pe . . . saccaññhena . . . pe . . . pañivedhaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni? Navah' àkàrehi pañivedhaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni: dukkhassa dukkhaññho pañivedhaññho, samudayassa samudayaññho pañivedhaññho, nirodhassa nirodhaññho pañivedhaññho, maggassa maggaññho pañivedhaññho, abhi¤¤àya abhi¤¤aññho pañivedhaññho, pari¤¤àya pari¤¤aññho pañivedhaññho, pahànassa pahànaññho pañivedhaññho, bhàvanàya bhàvanaññho pañivedhaññho, sacchikiriyàya sacchikiriyaññho pañivedhaññho. Imehi navah' àkàrehi pañivedhaññhena cattàri saccàni ekasaïgahitàni. `Yaü ekasaïgahitaü, taü ekattaü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjhatãti' cattàri saccàni ekapañivedhàni. ## Katih' àkàrehi cattàri saccàni ekapañivedhàni? Dvàdasahi àkàrehi cattàri saccàni ekapañivedhàni; tathaññhena anattaññhena saccaññhena pañivedhaññhena abhijànanaññhena parijànanaññhena dhammaññhena tathaññhena ¤àtaññhena sacchikiriyaññhena phassanaññhena abhisamayaññhena. Imehi dvàdasahi àkàrehi cattàri saccàni ekasaïgahitàni. `Yaü ekasaïgahitaü, taü ekattaü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjhatãti' cattàri saccàni ekapañivedhàni. Kathaü tathaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni? Soëasahi àkàrehi tathaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni: dukkhassa pãëanaññho saïkhataññho santàpaññho vipariõàmaññho tathaññho, samudayassa àyuhanaññho nidànaññho sa¤¤ogaññho palibodhaññho tathaññho, nirodhassa nissaraõaññho vivekaññho asaïkhataññho amataññho tathaññho, maggassa niyyànaññho hetuññho dassanaññho àdhipateyyaññho tathaññho. Imehi soëasahi àkàrehi tathaññhena cattàri saccàni ekasaïgahitàni. `Yaü ekasaïgahitaü, taü ekattaü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjhatãti' cattàri saccàni ekapañivedhàni. #<[page 108]># %<108 Yuganandhavagge Saccakathà>% Kathaü anattaññhena . . . pe . . . saccaññhena pañivedhaññhena abhijànanaññhena parijànanaññhena dhammaññhena tathaññhena ¤àtaññhena sacchikiriyaññhena phassanaññhena abhisamayaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni? Soëasahi àkàrehi abhisamayaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni: dukkhassa pãëanaññho saïkhataññho santàpaññho vipariõàmaññho abhisamayaññho, samudayassa àyuhanaññho nidànaññho sa¤¤ogaññho palibodhaññho abhisamayaññho, nirodhassa nissaraõaññho vivekaññho asaïkhataññho amataññho abhisamayaññho, maggassa niyyànaññho hetuññho dassanaññho àdhipateyyaññho abhisamayaññho. Imehi soëasahi àkàrehi abhisamayaññhena cattàri saccàni ekasaïgahitàni. `Yaü ekasaïgahitaü, taü ekattaü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjhatãti' cattàri saccàni ekapañivedhàni. ## Saccànaü kati lakkhaõàni? Saccànaü dve lakkhaõàni: saïkhatalakkhaõa¤ ca asaïkhatalakkhaõa¤ ca. Saccànaü imàni dve lakkhaõàni. Saccànaü kati lakkhaõàni? Saccànaü cha lakkhaõàni: saïkhatànaü saccànaü uppàdo pa¤¤àyati, vayo pa¤¤àyati, ñhitànaü a¤¤athattaü pa¤¤àyati; asaïkhatassa saccassa na uppàdo pa¤¤àyati, na vayo pa¤¤àyati, va ñhitassa a¤¤athattaü pa¤¤àyati. Saccànaü imàni cha lakkhaõàni. Saccànaü kati lakkhaõàni? Saccànaü dvàdasa lakkhaõàni: dukkhasaccassa uppàdo pa¤¤àyati, vayo pa¤¤àyati, ñhitassa a¤¤athattaü pa¤¤àyati; samudayasaccassa uppàdo pa¤¤àyati, vayo pa¤¤àyati, ñhitassa a¤¤athattaü pa¤¤àyati; maggasaccassa uppàdo pa¤¤àyati, vayo pa¤¤àyati, ñhitassa a¤¤athattaü pa¤¤àyati; nirodhasaccassa na uppàdo pa¤¤àyati, na vayo pa¤¤àyati, na ñhitassa a¤¤athattaü pa¤¤àyati. Saccànaü imàni dvàdasa lakkhaõàni. ## Catunnaü saccànaü kati kusalà, kati akusalà, kati abyàkatà? Samudayasaccaü akusalaü, maggasaccaü kusalaü, #<[page 109]># %< Yuganandhavagge Saccakathà 109>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ nirodhasaccaü abyàkataü, dukkhasaccaü siyà kusalaü siyà akusalaü siyà abyàkataü. Tãõi saccàni ekasaccena saïgahitàni, ekaü saccaü tãhi saccehi saïgahitaü vatthuvasena pariyàyena. `Siyà' ti. Katha¤ ca siyà? Yaü dukkhasaccaü akusalaü samudayasaccaü akusalaü, evaü akusalaññhena dve saccàni ekasaccena saïgahitàni: ekasaccaü dvãhi saccehi saïgahitaü. Yaü dukkhasaccaü kusalaü maggasaccaü kusalaü, evaü kusalaññhena dve saccàni ekasaccena saïgahitàni: ekaü saccaü dvãhi saccehi saïgahitaü. Yaü dukkhasaccaü abyàkataü nirodhasaccaü abyàkataü, evaü abyàkataññhena dve saccàni ekasaccena saïgahitàni: ekasaccaü dvãhi saccehi saïgahitaü. Evaü siyà. Tãõi saccàni ekasaccena saïgahitàni, ekasaccaü tãhi saccehi saïgahitaü vatthuvasena pariyàyenàti. ## Pubbe me Bhikkhave sambodhà anabhisambuddhassa Bodhisattass' eva sato etad ahosi -- `Ko nu kho råpassa assàdo, ko àdãnavo, kiü nissaraõaü? Ko vedanàya assàdo, ko àdãnavo, kiü nissaraõaü? Ko sa¤¤àya assàdo, ko àdãnavo, kiü nissaraõaü? Ko saïkhàràõaü assàdo, ko àdãnavo, kiü nissaraõaü? Ko vi¤¤àõassa assàdo, ko àdãnavo, kiü nissaraõan' ti? Tassa mayhaü Bhikkhave etad ahosi -- `Yaü kho råpaü pañicca uppajjati sukhaü somanassaü, ayaü råpassa assàdo; yaü råpaü aniccaü dukkhaü vipariõàmadhammaü, ayaü råpassa àdãnavo; yo råpasmiü chandaràgavinayo chandaràgappahànaü, idaü råpassa nissaraõaü. Yaü vedanaü pañicca . . . pe . . . yaü sa¤¤aü pañicca, yaü saïkhàre pañicca, yaü vi¤¤àõaü pañicca uppajjati sukhaü somanassaü, ayaü vi¤¤àõassa assàdo; yaü vi¤¤àõaü aniccaü dukkhaü vipariõàmadhammaü, ayaü vi¤¤àõassa àdãnavo; yo vi¤¤àõasmiü chandaràgavinayo chandaràgappahànaü, idaü vi¤¤àõassa nissaraõaü. ## Yàva kãva¤ càhaü Bhikkhave imesaü pa¤cannaü upàdànakkhandhànaü evaü assàda¤ ca assàdato àdãnava¤ ca àdãnavato nissaraõa¤ ca nissaraõato yathàbhåtaü nabbha¤¤àsiü, #<[page 110]># %<110 Yuganandhavagge Saccakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ neva tàvàhaü Bhikkhave sadevake loke samàrake sabrahmake {sassamanabràhmaõiyà} pajàya sadevamanussàya anuttaraü sammàsambodhiü abhisambuddho pacca¤¤àsiü. Yato ca khvàhaü Bhikkhave imesaü pa¤cannaü upàdànakkhandhànaü evaü assàda¤ ca assàdato àdãnava¤ ca àdãnavato nissaraõa¤ ca nissaraõato yathàbhåtaü abbha¤¤àsiü, athàhaü Bhikkhave sadevake loke samàrake sabrahmake sassamaõabràhmaõiyà pajàya sadevamanussàya anuttaraü sammàsambodhiü abhisambuddho pacca¤¤àsiü. ¥àõa¤ ca pana me dassanaü udapàdi `akuppà me cetovimutti, ayaü antimà jàti, natth' idàni punabbhavo' ti. ## `Yaü råpaü pañicca uppajjati sukhaü somanassaü, ayaü råpassa assàdo' ti pahànapañivedho samudayasaccaü; `yaü råpaü aniccaü dukkhaü vipariõàmadhammaü, ayaü råpassa àdãnavo' ti pari¤¤àpañivedho dukkhasaccaü; `yo råpasmiü chandaràgavinayo chandaràgappahànaü, idaü råpassa nissaraõan' ti sacchikiriyàpañivedho nirodhasaccaü; yà imesu tãsu ñhànesu diññhi saïkappo vàcà kammanto àjãvo vàyàmo sati samàdhi bhàvanàpañivedho maggasaccaü. `Yaü vedanaü pañicca . . . pe . . . yaü sa¤¤aü pañicca, yaü saïkhàre pañicca, yaü vi¤¤àõaü pañicca uppajjati sukhaü somanassaü, ayaü vi¤¤àõassa assàdo' ti pahànapañivedho samudayasaccaü; `yaü vi¤¤àõaü aniccaü dukkhaü vipariõàmadhammaü, ayaü vi¤¤àõassa àdãnavo' ti pari¤¤àpañivedho dukkhasaccaü; `yo vi¤¤àõasmiü chandaràgavinayo chandaràgappahànaü, idaü vi¤¤àõassa nissaraõan' ti sacchikiriyàpañivedho nirodhasaccaü; yà imesu tãsu ñhànesu diññhi saïkappo vàcà kammanto àjãvo vàyàmo sati samàdhi bhàvanàpañivedho maggasaccaü. ## `Saccan' ti. Katih' àkàrehi saccaü? Tãh' àkàrehi saccaü: #<[page 111]># %< Yuganandhavagge Saccakathà 111>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ esanaññhena pariggahaññhena pañivedhaññhena. Kathaü esanaññhena saccaü? `Jaràmaraõaü kiünidànaü kiü-samudayaü kiü-jàtikaü kiü-pabhavan?' ti evaü esanaññhena saccaü. `Jaràmaraõaü jàtinidànaü jàtisamudayaü jàtijàtikaü jàtipabhavan' ti evaü pariggahaññhena saccaü. Jaràmaraõa¤ ca pajànàti, jaràmaraõasamudaya¤ ca pajànàti, jaràmaraõanirodha¤ ca pajànàti, jaràmaraõanirodhagàminipañipada¤ ca pajànàti. Evaü pañivedhaññhena saccaü. `Jàti kiü-nidànà kiü-samudayà kiü-jàtikà kiü-pabhavà?' ti evaü esanaññhena saccaü. `Jàti bhavanidànà bhavasamudayà bhavajàtikà bhavapabhavà' ti evaü pariggahaññhena saccaü. Jàti¤ ca pajànàti, jàtisamudaya¤ ca pajànàti, jàtinirodha¤ ca pajànàti, jàtinirodhagàminipañipada¤ ca pajànàti. Evaü pañivedhaññhena saccaü. `Bhavo kiü-nidàno kiü-samudayo kiü-jàtiko kiüpabhavo?' ti evaü esanaññhena saccaü. `Bhavo upàdànanidàno upàdànasamudayo upàdànajàtiko upàdànapabhavo' ti evaü pariggahaññhena saccaü. Bhava¤ ca pajànàti, bhavasamudaya¤ ca pajànàti, bhavanirodha¤ ca pajànàti, bhavanirodhagàminipañipada¤ ca pajànàti. Evaü pañivedhaññhena saccaü. `Upàdànaü kiü-nidànaü kiü-samudayaü kiü-jàtikaü kiü-pabhavan?' ti evaü esanaññhena saccaü. `Upàdànaü taõhànidànaü taõhàsamudayaü taõhàjàtikaü taõhàpabhavan' ti evaü pariggahaññhena saccaü. Upàdàna¤ ca pajànàti, upàdànasamudaya¤ ca pajànàti, upàdànanirodha¤ ca pajànàti, upàdànanirodhagàminipañipada¤ ca pajànàti. Evaü pañivedhaññhena saccaü. `Taõhà kiü-nidànà kiü-samudayà kiü-jàtikà kiüpabhavà?' ti evaü esanaññhena saccaü. `Taõhà vedanànidànà vedanàsamudayà vedanàjàtikà vedanàpabhavà' ti evaü pariggahaññhena saccaü. Taõha¤ ca pajànàti, taõhàsamudaya¤ ca pajànàti, taõhànirodha¤ ca pajànàti, taõhànirodhagàminipañipada¤ ca pajànàti. Evaü pañivedhaññhena saccaü. #<[page 112]># %<112 Yuganandhavagge Saccakathà>% `Vedanà kiü-nidànà kiü-samudayà kiü-jàtikà kiüpabhavà?' ti evaü esanaññhena saccaü. `Vedanà phassanidànà phassasamudayà phassajàtikà phassapabhavà' ti evaü pariggahaññhena saccaü. Vedana¤ ca pajànàti, vedanàsamudaya¤ ca pajànàti, vedanànirodha¤ ca pajànàti, vedanànirodhagàminipañipada¤ ca pajànàti. Evaü pañivedhaññhena saccaü. `Phasso kiü-nidàno kiü-samudayo kiü-jàtiko kiüpabhavo?' ti evaü esanaññhena saccaü. `Phasso saëàyatananidàno saëàyatanasamudayo saëàyatanajàtiko saëàyatanapabhavo' ti evaü pariggahaññhena saccaü. Phassa¤ ca pajànàti, phassasamudaya¤ ca pajànàti, phassanirodha¤ ca pajànàti, phassanirodhagàminipañipada¤ ca pajànàti. Evaü pañivedhaññhena saccaü. `Saëàyatanaü kiü-nidànaü kiü-samudayaü kiü-jàtikaü kiü-pabhavan?' ti evaü esanaññhena saccaü. `Saëàyatanaü nàmaråpanidànaü nàmaråpasamudayaü nàmaråpajàtikaü nàmaråpapabhavan' ti evaü pariggahaññhena saccaü. saëàyatana¤ ca pajànàti, saëàyatanasamudaya¤ ca pajànàti, saëàyatananirodha¤ ca pajànàti, saëàyatananirodhagàminipañipada¤ ca pajànàti. Evaü pañivedhaññhena saccaü. `Nàmaråpaü kiü-nidànaü kiü-samudayaü kiü-jàtikaü kiü-pabhavan?' ti evaü esanaññhena saccaü. Nàmaråpaü vi¤¤àõanidànaü vi¤¤àõasamudayaü vi¤¤ànajàtikaü vi¤¤àõapabhavan' ti evaü pariggahaññhena saccaü. Nàmaråpa¤ ca pajànàti, nàmaråpasamudaya¤ ca pajànàti, nàmaråpanirodha¤ ca pajànàti, nàmaråpanirodhagàminipañipada¤ ca pajànàti. Evaü pañivedhaññhena saccaü. `Vi¤¤àõaü kiü-nidànaü kiü-samudayaü kiü-jàtikaü kiü-pabhavan?' ti evaü esanaññhena saccaü. `Vi¤¤àõaü saïkhàranidànaü saïkhàrasamudayaü saïkhàrajàtikaü saïkhàrapabhavan' ti evaü pariggahaññhena saccaü. Vi¤¤àõa¤ ca pajànàti, vi¤¤àõasamudaya¤ ca pajànàti, vi¤¤àõanirodha¤ ca pajànàti, vi¤¤àõanirodhagàminipañipada¤ ca pajànàti. Evaü pañivedhaññhena saccaü. #<[page 113]># %< Yuganandhavagge Saccakathà 113>% `Saïkhàrà kiü-nidànà kiü-samudayà kiü-jàtikà kiüpabhavà?' ti evaü esanaññhena saccaü. `Saïkhàrà avijjànidànà avijjàsamudayà avijjàjàtikà avijjàpabhavà' ti evaü pariggahaññhena saccaü. Saïkhàre ca pajànàti, saïkhàrasamudaya¤ ca pajànàti, saïkhàranirodha¤ ca pajànàti, saïkhàranirodhagàminipañipada¤ ca pajànàti. Evaü pañivedhaññhena saccaü. ## Jaràmaraõaü dukkhasaccaü, jàti samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü; jàti dukkhasaccaü, bhavo samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü; bhavo dukkhasaccaü, upàdànaü samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü; upàdànaü dukkhasaccaü, taõhà samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü; taõhà dukkhasaccaü, vedanà samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü; vedanà dukkhasaccaü, phasso samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü; phasso dukkhasaccaü, saëàyatanaü samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü; saëàyatanaü dukkhasaccaü, nàmaråpaü samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü; nàmaråpaü dukkhasaccaü, vi¤¤àõaü samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü; vi¤¤àõaü dukkhasaccaü, saïkhàrà samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü; saïkhàrà dukkhasaccaü, avijjà samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü. Jaràmaraõaü dukkhasaccaü, jàti siyà dukkhasaccaü siyà samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü; jàti dukkhasaccaü, #<[page 114]># %<114 Yuganandhavagge Saccakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ bhavo siyà dukkhasaccaü siyà samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü; . . . pe . . . saïkhàrà dukkhasaccaü, avijjà siyà dukkhasaccaü siyà samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà maggasaccan ti. Saccakathà. Bhàõavàraü. #<[page 115]># %< Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà 115>% $< II III. Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà Sàvatthinidànaü.>$ ## SATT' ime Bhikkhave bojjhaïgà. Katame satta? Satisambojjhaïgo dhammavicayasambojjhaïgo viriyasambojjhaïgo pãtisambojjhaïgo passaddhisambojjhaïgo samàdhisambojjhaïgo upekkhàsambojjhaïgo. Ime kho Bhikkhave satta bojjhaïgà. `Bojjhaïgà' ti. Ken' aññhena bojjhaïgà? `Bodhàya saüvattantãti' bojjhaïgà, `bujjhantãti' bojjhaïgà, `anubujjhantãti' bojjhaïgà, `pañibujjhantãti' bojjhaïgà, `saübujjhantãti' bojjhaïgà; bujjhanaññhena bojjhaïgà, anubujjhanaññhena bojjhaïgà, pañibujjhanaññhena bojjhaïgà, saübujjhanaññhena bojjhaïgà. `Bodhentãti' bojjhaïgà, `anubodhentãti' bojjhaïgà, `pañibodhentãti' bojjhaïgà, `saübodhentãti' bojjhaïgà; bodhanaññhena bojjhaïgà, anubodhanaññhena bojjhaïgà, pañibodhanaññhena bojjhaïgà, saübodhanaññhena bojjhaïgà. Bodhipakkhiyaññhena bojjhaïgà, anubodhipakkhiyaññhena bojjhaïgà, pañibodhipakkhiyaññhena bojjhaïgà, saübodhipakkhiyaññhena bojjhaïgà; buddhilàbhaññhena bojjhaïgà, buddhipañilàbhaññhena bojjhaïgà, buddhiropanaññhena bojjhaïgà, buddhi-abhiropanaññhena bojjhaïgà, buddhipàpanaññhena bojjhaïgà, buddhisaüpàpanaññhena bojjhaïgà. ## Målaññhena bojjhaïgà, målacariyaññhena bojjhaïgà, målapariggahaññhena bojjhaïgà, målaparivàraññhena bojjhaïgà, #<[page 116]># %<116 Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ målaparipåraññhena bojjhaïgà, målaparipàkaññhena bojjhaïgà, målapañisambhidaññhena bojjhaïgà, målapañisambhidàpàpanaññhena bojjhaïgà, målapañisambhidàya vasãbhàvanaññhena bojjhaïgà, målapañisambhidàya vasãbhàvappattànaü pi bojjhaïgà; hetuññhena bojjhaïgà, hetucariyaññhena bojjhaïgà, hetupariggahaññhena bojjhaïgà, hetuparivàraññhena bojjhaïgà, hetuparipåraññhena bojjhaïgà, hetuparipàkaññhena bojjhaïgà, hetupañisambhidaññhena bojjhaïgà, hetupañisambhidàpàpanaññhena bojjhaïgà, hetupañisambhidàya vasãbhàvanaññhena bojjhaïgà, hetupañisambhidàya vasãbhàvappattànaü pi bojjhaïgà; paccayaññhena bojjhaïgà, paccayacariyaññhena bojjhaïgà, paccayapariggahaññhena bojjhaïgà, paccayaparivàraññhena bojjhaïgà, paccayaparipåraññhena bojjhaïgà, paccayaparipàkaññhena bojjhaïgà, paccayapañisambhidaññhena bojjhaïgà, paccayapañisambhidàpàpanaññhena bojjhaïgà, paccayapañisambhidàya vasãbhàvanaññhena bojjhaïgà, paccayapañisambhidàya vasãbhàvappattànaü pi bojjhaïgà; visuddhaññhena bojjhaïgà, visuddhicariyaññhena bojjhaïgà, visuddhipariggahaññhena bojjhaïgà, visuddhiparivàraññhena bojjhaïgà, visuddhiparipåraññhena bojjhaïgà, visuddhiparipàkaññhena bojjhaïgà, visuddhipañisambhidaññhena bojjhaïgà, visuddhipañisambhidàpàpanaññhena bojjhaïgà, visuddhipañisambhidàya vasãbhàvanaññhena bojjhaïgà, visuddhipañisambhidàya vasãbhàvappattànaü pi bojjhaïgà; anavajjaññhena bojjhaïgà, anavajjacariyaññhena bojjhaïgà, anavajjapariggahaññhena bojjhaïgà, anavajjaparivàraññhena bojjhaïgà, anavajjaparipåraññhena bojjhaïgà, anavajjaparipàkaññhena bojjhaïgà anavajjapañisambhidaññhena bojjhaïgà, anavajjapañisambhidàpàpanaññhena bojjhaïgà, anavajjapañisambhidàya vasãbhàvanaññhena bojjhaïgà, anavajjapañisambhidàya vasãbhàvappattànaü pi bojjhaïgà; nekkhammaññhena bojjhaïgà, nekkhammacariyaññhena bojjhaïgà, nekkhammapariggahaññhena bojjhaïgà, nekkhammaparivàraññhena bojjhaïgà, nekkhammaparipåraññhena bojjhaïgà, nekkhammaparipàkaññhena bojjhaïgà, #<[page 117]># %< Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà 117>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ nekkhammapañisambhidaññhena bojjhaïgà, nekkhammapañisambhidàpàpanaññhena bojjhaïgà, nekkhammapañisambhidàya vasãbhàvanaññhena bojjhaïgà, nekkhammapañisambhidàya vasãbhàvappattànaü pi bojjhaïgà; vimuttaññhena bojjhaïgà, vimutticariyaññhena bojjhaïgà, vimuttipariggahaññhena bojjhaïgà, vimuttiparivàraññhena bojjhaïgà, vimuttiparipåraññhena bojjhaïgà, vimuttiparipàkaññhena bojjhaïgà, vimuttipañisambhidaññhena bojjhaïgà, vimuttipañisambhidàpàpanaññhena bojjhaïgà, vimuttipañisambhidàya vasãbhàvanaññhena bojjhaïgà, vimuttipañisambhidàya vasãbhàvappattànaü pi bojjhaïgà; anàsavaññhena bojjhaïgà, anàsavacariyaññhena bojjhaïgà, anàsavapariggahaññhena bojjhaïgà, anàsavaparivàraññhena bojjhaïgà, anàsavaparipåraññhena bojjhaïgà, anàsavaparipàkaññhena bojjhaïgà, anàsavapañisambhidaññhena bojjhaïgà, anàsavapañisambhidàpàpanaññhena bojjhaïgà, anàsavapañisambhidàya vasãbhàvanaññhena bojjhaïgà, anàsavapañisambhidàya vasãbhàvappattànaü pi bojjhaïgà; vivekaññhena bojjhaïgà, vivekacariyaññhena bojjhaïgà, vivekapariggahaññhena bojjhaïgà, vivekaparivàraññhena bojjhaïgà, vivekaparipåraññhena bojjhaïgà, vivekaparipàkaññhena bojjhaïgà, vivekapañisambhidaññhena bojjhaïgà, vivekapañisambhidàpàpanaññhena bojjhaïgà, vivekapañisambhidàya vasãbhàvanaññhena bojjhaïgà, vivekapañisambhidàya vasãbhàvappattànaü pi bojjhaïgà; vossaggaññhena bojjhaïgà, vossaggacariyaññhena bojjhaïgà, vossaggapariggahaññhena bojjhaïgà, vossaggaparivàraññhena bojjhaïgà, vossaggaparipåraññhena bojjhaïgà, vossaggaparipàkaññhena bojjhaïgà, vossaggapañisambhidaññhena bojjhaïgà, vossaggapañisambhidàpàpanaññhena bojjhaïgà, vossaggapañisambhidàya vasãbhàvanaññhena bojjhaïgà, vossaggapañisambhidàya vasãbhàvappattànaü pi bojjhaïgà. ## `Målaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `hetuññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `paccayaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `visuddhaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `anavajjaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `nekkhammaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vimuttaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `anàsavaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, #<[page 118]># %<118 Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `vivekaññhaü {bujjhantãti}' bojjhaïgà, `vossaggaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `målacariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `hetucariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `paccayacariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `visuddhicariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `anavajjacariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `nekkhammacariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vimutticariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `anàsavacariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vivekacariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vossaggacariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `målapariggahaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . vossaggapariggahaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `målaparivàraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `vossaggaparivàraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `målaparipåraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `vossaggaparipåraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `målaparipàkaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `vossaggaparipàkaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `målapañisambhidaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `vossaggapañisambhidaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `målapañisambhidàpàpanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `vossaggapañisambhidàpàpanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `målapañisambhidàya vasãbhàvanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `vossaggapañisambhidàya vasãbhàvanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . ## `Pàriggahaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `parivàraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `paripåraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekaggaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `avikkhepaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `paggahaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `avisàraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `anàvilaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ani¤janaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekattupaññhànavasena cittassa ñhitaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `àrammaõaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `gocaraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `pahànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, #<[page 119]># %< Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà 119>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `pariccàgaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vuññhànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vivaññanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, santaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `paõãtaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vimuttaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `anàsavaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `taraõaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `animittaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `su¤¤ataññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekarasaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `anativattanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `yuganandhaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `niyyànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `hetuññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `dassanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `àdhipateyyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà. ## `Samathassa avikkhepaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vipassanàya anupassanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `samathavipassanànaü ekarasaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `yuganandhassa anativattanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `sikkhàya samàdànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `àrammaõassa gocaraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `lãnassa cittassa paggahaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `uddhaccassa cittassa viniggahaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ubhovisuddhànaü ajjhupekkhanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `visesàdhigamaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `uttaripañivedhaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `saccàbhisamayaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `nirodhapatiññhàpanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà. ## `Saddhindriyassa adhimokkhaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `pa¤¤indriyassa dassanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `saddhàbalassa assaddhiye akampiyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `pa¤¤àbalassa avijjàya akampiyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `satisambojjhaïgassa upaññhànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `upekkhàsambojjhaïgassa pañisaïkhànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; #<[page 120]># %<120 Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `sammàdiññhiyà dassanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `sammàsamàdhissa avikkhepaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà. `Indriyànaü àdhipateyyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `balànaü akampiyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `bojjhaïgànaü niyyànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `maggassa hetuññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `satipaññhànànaü upaññhànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `sammappadhànànaü padahaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `iddhipàdànaü ijjhanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `saccànaü tathaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `payogànaü pañipassaddhaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `phalànaü sacchikiriyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `pa¤¤àya pajànanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vitakkassa abhiropanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vicàrassa upavicàraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `pãtiyà pharaõaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `sukhassa abhisandanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa ekaggaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà. ## `âvajjanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vijànanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `pajànanaññhaü bujjhantãti' bojjhàïgà, `sa¤jànanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekodaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `abhi¤¤àya ¤àtaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `pari¤¤àya tãraõaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `pahànassa pariccàgaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `bhàvanàya ekarasaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `sacchikiriyàya phassanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, #<[page 121]># %< Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà 121>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `khandhànaü khandhaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `dhàtånaü dhàtuññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `àyatanànaü àyatanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `saïkhatànaü saïkhataññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `asaïkhatassa asaïkhataññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà. ## `Cittaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittànantarikaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa vuññhànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa vijànanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa hetuññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa paccayaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa vatthuññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa samaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa àrammaõaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa gocaraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa cariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa gataññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa abhinãhàratthaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa niyyànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa nissaraõaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà. ## `Ekatte àvajjanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte vijànanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte pajànanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte sa¤jànanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte ekodaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte pakkhandanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte pasãdanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte santiññhanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte vimuttaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, #<[page 122]># %<122 Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà>% `ekatte "etaü santan" ti passanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte yànãkataññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte vatthukataññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte anuññhitaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte paricitaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte susamàraddhaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte pariggahaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte parivàraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte paripåraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte samodhànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte adhiññhànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte àsevanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte bhàvanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte bahulãkammaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte susamuggataññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte suvisuddhaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `ekatte bu¤janaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte anubu¤janaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte pañibu¤janaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte sambu¤janaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `ekatte bodhanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte anubodhanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte pañibodhanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte sambodhanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte bodhipakkhiyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte anubodhipakkhiyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte pañibodhipakkhiyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte sambodhipakkhiyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `ekatte jotanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte ujjotanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte anujotanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte pañijotanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte sa¤jotanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà. ## `Pahànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `nirodhaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `patàpanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `virocanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, #<[page 123]># %< Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà 123>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `kilesànaü santàpaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `amalatthaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vimalaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `nimmalaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `samaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `samayaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vivekaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vivekacariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `viràgaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `viràgacariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `nirodhaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `nirodhacariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vossaggaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vossaggacariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vimuttaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vimutticariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `chandaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `chandassa målaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `chandassa padahaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `chandassa padhànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `chandassa ijjhanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `chandassa adhimokkhaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `chandassa paggahaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `chandassa upaññhànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `chandassa avikkhepaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `chandassa dassanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `viriyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `vãmaüsaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vãmaüsàya målaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vãmaüsàya padahaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vãmaüsàya padhànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vãmaüsàya ijjhanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vãmaüsàya adhimokkhaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vãmaüsàya paggahaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vãmaüsàya upaññhànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vãmaüsàya avikkhepaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vãmaüsàya dassanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà. ## `Dukkhassa pãlanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `dukkhassa saïkhataññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `dukkhassa santàpaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `dukkhassa vipariõàmaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; #<[page 124]># %<124 Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `samudayassa àyuhanaññhaü nidànaññhaü sa¤¤ogatthaü palibodhaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `nirodhassa nissaraõaññhaü vivekaññhaü asaïkhataññhaü amataññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `maggassa niyyànaññhaü hetuññhaü dassanaññhaü àdhipateyyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà. `Tathaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ana¤¤athaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `anattaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `saccaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `pañivedhaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `abhijànanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `parijànanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `dhammaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `dhàtuññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `¤àtaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `sacchikiriyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `phassanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `abhisamayaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `nekkhammaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `abyàpàdaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `àlokasa¤¤aü bujjhantãti' bojjhaïgà, `avikkhepaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `dhammavavatthànaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `¤àõaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `pàmojjaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `pañhamajjhànaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `Arahattamaggaü bujjhantãti' bojjhaïgà. ## `Adhimokkhaññhena saddhindriyaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `dassanaññhena pa¤¤indriyaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `assaddhiye akampiyaññhena saddhàbalaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `avijjàya akampiyaññhena pa¤¤àbalaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `upaññhànaññhena satisambojjhaïgaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `pañisaïkhànaññhena upekkhàsambojjhaïgaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `dassanaññhena sammàdiññhiü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `avikkhepaññhena sammàsamàdhiü bujjhantãti' bojjhaïgà; `àdhipateyyaññhena indriyaü bujjhantãti' bojjhaïgà; . . . pe . . . `akampiyaññhena balaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `niyyànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `hetuññhena maggaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `upaññhànaññhena satipatthànaü bujjhantãti bojjhaïgà #<[page 125]># %< Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà 125>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ . . . pe . . . `padahaññhena sammappadhànaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ijjhanaññhena iddhipàdaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `tathaññhena saccaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `avikkhepaññhena samathaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `anupassanaññhena vipassanaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekarasaññhena samathavipassanaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `anativattanaññhena yuganandhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `saüvaraññhena sãlavisuddhiü bujjhantãti' bojjhaïgà, `avikkhepaññhena cittavisuddhiü bujjhantãti' bojjhaïgà, `dassanaññhena diññhivisuddhiü bujjhantãti' bojjhaïgà, `muttaññhena vimokkhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `pañivedhaññhena vijjaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `pariccàgaññhena vimuttiü bujjhantãti' bojjhaïgà, `samucchedaññhena khaye ¤àõaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `pañipassaddhaññhena anuppàde ¤àõaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `chandaü målaññhena bujjhantãti' bojjhaïgà, `manasikàraü samuññhànaññhena bujjhantãti' bojjhaïgà, `phassaü samodhànaññhena bujjhantãti' bojjhaïgà, `vedanaü samosaraõaññhena bujjhantãti' bojjhaïgà, `samàdhiü pamukhaññhena bujjhantãti' bojjhaïgà, `satiü àdhipateyyaññhena bujjhantãti' bojjhaïgà, `pa¤¤aü tatuttaraññhena bujjhantãti' bojjhaïgà, `vimuttiü sàraññhena bujjhantãti' bojjhaïgà, `amatogadhaü nibbànaü pariyosànaññhena bujjhantãti' bojjhaïgà. Sàvatthinidànaü. ## Tatra kho àyasmà Sàriputto bhikkhå àmantesi: `âvuso' ti. `âvuso' ti kho te bhikkhå àyasmato Sàriputtassa paccasosuü. âyasmà Sàriputto etad avoca -- `Satt' ime àvuso bojjhaïgà. Katame satta? Satisambojjhaïgo dhammavicayasambojjhaïgo . . . pe . . . upekkhàsambojjhaïgo. Ime kho àvuso satta bojjhaïgà. Imesaü svàhaü àvuso sattannaü bojjhaïgànaü yena yena bojjhaïgena àkaïkhàmi pubbaõhasamayaü viharituü, tena tena bojjhaïgena pubbaõhasamayaü viharàmi; yena yena bojjhaïgena àkaïkhàmi majjhantikasamayaü . . . pe . . . sàyaõhasamayaü viharituü, tena tena bojjhaïgena sàyaõhasamayaü viharàmi. #<[page 126]># %<126 Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Satisambojjhaïgo iti ce me àvuso hoti, `appamàõo' ti me hoti, `susamàraddho' ti me hoti, tiññhantaü vacanaü `tiññhatãti' pajànàmi; sace pi me cavati, `idappaccayà me cavatãti' pajànàmi. Dhammavicayasambojjhaïgo . . . pe . . . upekkhàsambojjhaïgo iti ce me àvuso hoti, `appamàõo' ti me hoti, `susamàraddho' ti me hoti, tiññhantaü vacanaü `tiññhatãti' pajànàmi; sace pi me cavati, `idappaccayà me cavatãti' pajànàmi. Seyyathàpi àvuso ra¤¤o và ràjamahàmattassa và nànàrattànaü dussànaü dussakaraõóako påro assa, so ya¤ ¤ad eva dussayugaü àkaïkheyya pubbaõhasamayaü pàrupituü, tan tad eva dussayugaü pubbaõhasamayaü pàrupeyya; ya¤ ¤ad eva dussayugaü àkaïkheyya majjhantikasamayaü . . . pe . . . sàyaõhasamayaü pàrupituü, tan tad eva dussayugaü sàyaõhasamayaü pàrupeyya; evam eva kho ahaü àvuso sattannaü bojjhaïgànaü yena yena bojjhaïgena àkaïkhàmi pubbaõhasamayaü viharituü, tena tena bojjhaïgena pubbaõhasamayaü viharàmi; yena yena bojjhaïgena àkaïkhàmi majjhantikasamayaü . . . pe . . . sàyaõhasamayaü viharituü, tena tena bojjhaïgena sàyaõhasamayaü viharàmi. Satisambojjhaïgo iti ce me àvuso hoti, `appamàõo' ti me hoti, `susamàraddho' ti me hoti, tiññhantaü vacanaü `tiññhatãti' pajànàmi; sace pi me cavati, `idappaccayà me cavatãti' pajànàmi. Dhammavicayasambojjhaïgo . . . pe . . . upekkhàsambojjhaïgo iti ce me àvuso hoti, `appamàõo' ti me hoti, `susamàraddho' ti me hoti, tiññhantaü vacanaü `tiññhatãti' pajànàmi; sace pi me cavati, `idappaccayà me cavatãti' pajànàmi. ## Kathaü `satisambojjhaïgo iti ce me hotãti' bojjhaïgo? Yàvatà nirodhåpaññhàti, tàvatà `satisambojjhaïgo iti ce me hotãti' bojjhaïgo. Seyyathàpi telappadãpassa jhàyato yàvatà acchi tàvatà vaõõo, yàvatà vaõõo tàvatà acchi; evam eva yàvatà nirodhåpaññhàti tàvatà `satisambojjhaïgo iti ce me hotãti' bojjhaïgo. #<[page 127]># %< Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà 127>% Kathaü `appamàõo iti me hotãti' bojjhaïgo. `Pamàõabandhà kilesà sabbe ca pariyuññhànà ye ca saïkhàrà ponobbhavikà, {appamàno} nirodho acalaññhena asaïkhataññhena; yàvatà nirodhåpaññhàti, tàvatà `appamàõo iti me hotãti' bojjhaïgo. Kathaü `susamàraddho iti me hotãti' bojjhaïgo? Visamà kilesà sabbe ca pariyuññhànà ye ca saïkhàrà ponobbhavikà, samadhammo nirodho santaññhena paõãtaññhena; yàvatà nirodhåpaññhàti, tàvatà `susamàraddho iti me hotãti' bojjhaïgo. ## Kathaü tiññhantaü vacanaü `tiññhatãti' pajànàmi, sace pi cavati `idappaccayà cavatãti' pajànàmi? Katih' àkàrehi satisambojjhaïgo tiññhati? Katih' àkàrehi satisambojjhaïgo cavati? Aññhah' àkàrehi satisambojjhaïgo tiññhati, aññhah' àkàrehi satisambojjhaïgo cavati. Katamehi aññhah' àkàrehi satisambojjhaïgo tiññhati? Anuppàdaü àvajjitattà satisambojjhaïgo tiññhati, uppàdaü anàvajjitattà satisambojjhaïgo tiññhati, appavattaü àvajjitattà satisambojjhaïgo tiññhati, pavattaü anàvajjitattà satisambojjhaïgo tiññhati, animittaü àvajjitattà satisambojjhaïgo tiññhati, nimittaü anàvajjitattà satisambojjhaïgo tiññhati, nirodhaü àvajjitattà satisambojjhaïgo tiññhati, saïkhàre anàvajjitattà satisambojjhaïgo tiññhati. Imehi aññhah' àkàrehi satisambojjhaïgo tiññhati. Katamehi aññhah' àkàrehi satisambojjhaïgo cavati? Uppàdaü àvajjitattà satisambojjhaïgo cavati, anuppàdaü anàvajjitattà satisambojjhaïgo cavati, pavattaü àvajjitattà satisambojjhaïgo cavati, appavattaü anàvajjitattà satisambojjhaïgo cavati, nimittaü àvajjitattà satisambojjhaïgo cavati, animittaü anàvajjitattà satisambojjhaïgo cavati, saïkhàre àvajjitattà {satisambojjhaïgo} cavati, nirodhaü anàvajjitattà satisambojjhaïgo cavati. Imehi aññhah' àkàrehi satisambojjhaïgo cavati. #<[page 128]># %<128 Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà>% Evaü tiññhantaü vacanaü `tiññhatãti' pajànàmi, sace pi cavati `idappaccayà cavatãti' pajànàmi . . . pe . . . ## Kathaü `upekkhàsambojjhaïgo iti ce me hotãti' bojjhaïgo? Yàvatà nirodhåpaññhàti, tàvatà `upekkhàsambojjhaïgo iti ce me hotãti' bojjhaïgo. Seyyathàpi telappadãpassa jhàyato yàvatà acchi tàvatà vaõõo, yàvatà vaõõo tàvatà acchi; evam eva yàvatà nirodhåpaññhàti tàvatà `upekkhàsambojjhaïgo iti ce me hotãti' bojjhaïgo. Kathaü `appamàõo iti me hotãti' bojjhaïgo? Pamàõabandhà kilesà sabbe ca pariyuññhànà ye ca saïkhàrà ponobbhavikà, {appamàno} nirodho acalaññhena asaïkhataññhena; yàvatà nirodhåpaññhàti, tàvatà `appamàõo iti me hotãti' bojjhaïgo. Kathaü `susamàraddho iti me hotãti' bojjhaïgo? Visamà kilesà sabbe ca pariyuññhànà ye ca saïkhàrà ponobbhavikà, samadhammo nirodho santaññhena paõãtaññhena; yàvatà nirodhåpaññhàti, tàvatà `susamàraddho iti me hotãti' bojjhaïgo. Kathaü tiññhantaü vacanaü `tiññhatãti' pajànàmi, sace pi cavati `idappaccayà cavatãti' pajànàmi? Katih' àkàrehi upekkhàsambojjhaïgo tiññhati? Katih' àkàrehi upekkhàsambojjhaïgo cavati? Aññhah' àkàrehi upekkhàsambojjhaïgo tiññhati, aññhah' àkàrehi upekkhàsambojjhaïgo cavati. ## Katamehi aññhah' àkàrehi upekkhàsambojjhaïgo tiññhati? Anuppàdaü àvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo tiññhati, uppàdaü anàvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo tiññhati, appavattaü àvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo tiññhati, pavattaü anàvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo tiññhati, animittaü àvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo tiññhati, nimittaü anàvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo tiññhati, nirodhaü àvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo tiññhati, saïkhàre anàvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo tiññhati. Imehi aññhah' àkàrehi upekkhàsambojjhaïgo tiññhati. Katamehi aññhah' àkàrehi upekkhàsambojjhaïgo cavati? Uppàdaü àvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo cavati, anuppàdaü anàvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo cavati, pavattaü àvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo cavati, appavattaü anàvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo cavati, #<[page 129]># %< Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà 129>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ nimittaü àvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo cavati, animittaü anàvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo cavati, saïkhàre àvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo cavati, nirodhaü anàvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo cavati. Imehi aññhah' àkàrehi upekkhàsambojjhaïgo cavati. Evaü tiññhantaü vacanaü `tiññhatãti' pajànàmi, sace pi cavati `idappaccayà cavatãti' pajànàmãti. Bojjhaïgakathà. #<[page 130]># %<130 Yuganandhavagge Mettàkathà>% $< II IV. YUGANANDHAVAGGE METTâKATHâ SâVATTHINIDâNAý>$ ## METTâYA Bhikkhave cetovimuttiyà àsevitàya bhàvitàya bahulãkatàya yànãkatàya vatthukatàya anuññhitàya paricitàya susamàraddhàya ekàdas' ànisaüsà pàtikaïkhà. Katame ekàdasa? Sukhaü supati, sukhaü pañibujjhati, na pàpakaü supinaü passati, manussànaü piyo hoti, amanussànaü piyo hoti, devatà rakkhanti, nàssa aggi và visaü và satthaü và kamati, tuvañaü cittaü samàdhiyati, mukhavaõõo vippasãdati, asammåëho kàlaü karoti, uttariü appañivijjhanto brahmalokåpago hoti. Mettàya Bhikkhave cetovimuttiyà àsevitàya bhàvitàya bahulãkatàya yànãkatàya vatthukatàya anuññhitàya paricitàya susamàraddhàya ime ekàdas' ànisaüsà pàñikaïkhà. ## Atthi anodhiso pharaõà mettà cetovimutti, atthi odhiso pharaõà mettà cetovimutti, atthi disà pharaõà mettà cetovimutti. Katih' àkàrehi anodhiso pharaõà mettà cetovimutti? Katih' àkàrehi odhiso pharaõà mettà cetovimutti? Katih' àkàrehi disà pharaõà mettà cetovimutti? Pa¤cah' àkàrehi anodhiso pharaõà mettà cetovimutti, sattah' àkàrehi odhiso pharaõà mettà cetovimutti, dasah' àkàrehi disà pharaõà mettà cetovimutti. Katamehi pa¤cah' àkàrehi anodhiso pharaõà mettà cetovimutti? `Sabbe sattà averà abyàpajjhà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe pàõà . . . pe . . . sabbe bhåtà, sabbe puggalà, sabbe attabhàvapariyàpannà averà abyàpajjhà anãghà sukhã attànaü pariharantåti', #<[page 131]># %< Yuganandhavagge Mettàkathà 131>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ imehi pa¤cah' àkàrehi anodhiso pharaõà mettà cetovimutti. Katamehi sattah' àkàrehi odhiso pharaõà mettà cetovimutti? `Sabbà itthiyo averà abyàpajjhà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe purisà . . . pe . . . sabbe ariyà, sabbe anariyà, sabbe devà, sabbe manussà, sabbe vinipàtikà averà abyàpajjhà anãghà sukhã attànaü pariharantåti', imehi sattah' àkàrehi odhiso pharaõà mettà cetovimutti. ## Katamehi dasah' àkàrehi disà pharaõà mettà cetovimutti? `Sabbe puratthimàya disàya sattà averà abyàpajjhà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe pacchimàya disàya sattà . . . pe . . . sabbe uttaràya disàya sattà, sabbe dakkhiõàya disàya sattà; sabbe puratthimàya anudisàya sattà, sabbe pacchimàya anudisàya sattà, sabbe uttaràya anudisàya sattà, sabbe dakkhiõàya anudisàya satta, sabbe hetthimàya disàya sattà, sabbe uparimàya disàya sattà averà abyàpajjhà anãghà sukhã attànaü pariharantu; sabbe puratthimàya disàya pàõà . . . pe . . . bhåtà, puggalà, attabhàvapariyàpannà, sabbà itthiyo, sabbe purisà, sabbe ariyà, sabbe anariyà, sabbe devà, sabbe manussà, sabbe vinipàtikà averà abyàpajjhà anãghà sukhã attànaü pariharantu; sabbe pacchimàya disàya vinipàtikà, sabbe uttaràya disàya vinipàtikà, sabbe dakkhiõàya disàya vinipàtikà; sabbe puratthimàya anudisàya vinipàtikà, sabbe pacchimàya anudisàya vinipàtikà, sabbe uttaràya anudisàya vinipàtikà, sabbe dakkhiõàya anudisàya vinipàtikà, sabbe heññhimàya disàya vinipàtikà, sabbe uparimàya disàya vinipàtikà averà abyàpajjhà anãghà sukhã attànaü pariharantåti', imehi dasah' àkàrehi disà pharaõà mettà cetovimutti. `Sabbesaü sattànaü pãlaõaü vajjetvà apãëanàya, upaghàtaü vajjetvà anupaghàtena, santàpaü vajjetvà asantàpena, pariyàdànaü vajjetvà apariyàdànena, vihesaü vajjetvà avihesàya, sabbe sattà averino hontu mà verino, sukhino hontu mà dukkhino, sukhitattà hontu mà dukkhitattà' ti, imehi aññhah' àkàrehi `sabbe sattà mettàyatãti' mettà, `taü dhammaü cetayatãti' ceto, #<[page 132]># %<132 Yuganandhavagge Mettàkathà>% `sabbabyàpàdapariyuññhànehi vimuccatãti' vimutti, `mettà ca ceto ca vimutti càti' mettàcetovimutti. ## `Sabbe sattà averino hontu khemino hontu sukhino hontåti' saddhàya adhimuccati, saddhindriyaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu khemino hontu sukhino hontåti' viriyaü paggaõhàti, viriyindriyaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu khemino hontu sukhino hontåti' satiü upaññhàpeti, satindriyaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu khemino hontu sukhino hontåti' cittaü samàdahati, samàdhindriyaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu khemino hontu sukhino hontåti' pa¤¤àya pajànàti, pa¤¤indriyaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti. Imàni pa¤c' indriyàni mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, imehi pa¤cah' indriyehi mettà cetovimutti àseviyati; imàni pa¤c' indriyàni mettàya cetovimuttiyà bhàvanà honti, imehi pa¤cah' indriyehi mettà cetovimutti bhàviyati; imàni pa¤c' indriyàni mettàya cetovimuttiyà bahulãkammà honti, imehi pa¤cah' indriyehi mettà cetovimutti bahulãkariyati; imàni pa¤c' indriyàni mettàya cetovimuttiyà alaïkàrà honti, imehi pa¤cah' indriyehi mettà cetovimutti svàlaïkatà hoti; imàni pa¤c' indriyàni mettàya cetovimuttiyà parikkhàrà honti, imehi pa¤cah' indriyehi mettà cetovimutti suparikkhatà hoti; imàni pa¤c' indriyàni mettàya cetovimuttiyà parivàrà honti, imehi pa¤cah' indriyehi mettà cetovimutti suparivutà hoti. Imàni pa¤c' indriyàni mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, bhàvanà honti, bahulãkammà honti, alaïkàrà honti, parikkhàrà honti, parivàrà honti, pàripårã honti, sahagatà honti, sahajàtà honti, saüsaññhà honti, sampayuttà honti, pakkhandanà honti, pasãdanà honti, santiññhanà honti, vimuccanà honti, `etaü santan' ti passanà honti, yànãkatà honti, #<[page 133]># %< Yuganandhavagge Mettàkathà 133>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ vatthukatà honti, anuññhità honti, paricità honti, susamàraddhà honti, subhavità honti, svàdhiññhità honti, susamuggatà honti, suvimuttà honti, nibbattenti, jotenti, pabhàsenti. ## `Sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' assaddhiye na kampati, saddhàbalaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' kosajje na kampati, viriyabalaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' pamàde na kampati, satibalaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' uddhacce na kampati, samàdhibalaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' avijjàya na kampati, pa¤¤àbalaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti. Imàni pa¤ca balàni mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, imehi pa¤cahi balehi mettà cetovimutti àseviyati; imàni pa¤ca balàni mettàya cetovimuttiyà bhàvanà honti, imehi pa¤cahi balehi mettà cetovimutti bhàviyati; imàni pa¤ca balàni mettàya cetovimuttiyà bahulãkammà honti, imehi pa¤cahi balehi mettà cetovimutti bahulãkariyati; imàni pa¤ca balàni mettàya cetovimuttiyà alaïkàrà honti, imehi pa¤cahi balehi mettà cetovimutti svàlaïkatà hoti; imàni pa¤ca balàni mettàya cetovimuttiyà parikkhàrà honti, imehi pa¤cahi balehi mettà cetovimutti suparikkhatà hoti; imàni pa¤ca balàni mettàya cetovimuttiyà parivàrà honti, imehi pa¤cahi balehi mettà cetovimutti suparivutà hoti. Imàni pa¤ca balàni mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, bhàvanà honti, bahulãkammà honti, alaïkàrà honti, parikkhàrà honti, parivàrà honti, pàripårã honti, sahagatà honti, sahajàtà honti, saüsaññhà honti, sampayuttà honti, pakkhandanà honti, pasãdanà honti, santiññhanà honti, vimuccanà honti, #<[page 134]># %<134 Yuganandhavagge Mettàkathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `etaü santan' ti passanà honti, yànãkatà honti, vatthukatà honti, anuññhità honti, paricità honti, susamàraddhà honti, subhàvità honti, svàdhiññhità honti, susamuggatà honti, suvimuttà honti, nibbattenti, jotenti, pabhàsenti. ## `Sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' satiü upaññhàpeti, satisambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà . . . pe . . '. pa¤¤àya parivicinàti, dhammavicayasambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà . . . pe . . '. viriyaü paggaõhàti, viriyasambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà . . . pe . . '. pariëàhaü pañipassambheti, pãtisambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà . . . pe . . '. duññhullaü pañipassambheti, passaddhisambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà . . . pe . . '. cittaü samàdahati, samàdhisambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà . . . pe . . '. ¤àõena kilese pañisaïkhàti, upekkhàsambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti. Ime satta bojjhaïgà mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, imehi sattahi bojjhaïgehi mettà cetovimutti àseviyati; ime satta bojjhaïgà mettàya cetovimuttiyà bhàvanà honti, imehi sattahi bojjhaïgehi mettà cetovimutti bhàviyati; ime satta bojjhaïgà mettàya cetovimuttiyà bahulãkammà honti, imehi sattahi bojjhaïgehi mettà cetovimutti bahulãkariyati; ime satta bojjhaïgà mettàya cetovimuttiyà alaïkàrà honti, imehi sattahi bojjhaïgehi mettà cetovimutti svàlaïkatà hoti; ime satta bojjhaïgà mettàya cetovimuttiyà parikkhàrà honti, imehi sattahi bojjhaïgehi mettà cetovimutti suparikkhatà hoti; ime satta bojjhaïgà mettàya cetovimuttiyà parivàrà honti, imehi sattahi bojjhaïgehi mettà cetovimutti suparivutà hoti. Ime satta bojjhaïgà mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, bhàvanà honti, bahulãkammà honti, alaïkàrà honti, parikkhàrà honti, parivàrà honti, pàripårã honti, sahagatà honti, sahajàtà honti, saüsaññhà honti, sampayuttà honti, pakkhandanà honti, pasãdanà honti, santiññhanà honti, vimuccanà honti, #<[page 135]># %< Yuganandhavagge Mettàkathà 135>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `etaü santan' ti passanà honti, yànãkatà honti, vatthukatà honti, anuññhità honti, paricità honti, susamàraddhà honti, subhàvità honti, svàdhiññhità honti, susamuggatà honti, suvimuttà honti, nibbattenti, jotenti, pabhàsenti. ## `Sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' sammà passati, sammàdiññhim paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' sammà abhiniropeti, sammàsaïkappaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' sammà pariggaõhàti, sammàvàcaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' sammà samuññhàpeti, sammàkammantaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' sammà vodàpeti, sammà-àjãvaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' sammà paggaõhàti, sammàvàyàmaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' sammà upaññhàpeti, sammàsatiü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' sammà samàdahati, sammàsamàdhiü paribhàvità hoti mettà cetovimutti. Ime aññha maggaïgà mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, imehi aññhahi maggaïgehi mettà cetovimutti àseviyati; ime aññha maggaïgà mettàya cetovimuttiyà bhàvanà honti, imehi aññhahi maggaïgehi mettà cetovimutti bhàviyati; ime aññha maggaïgà mettàya cetovimuttiyà bahulãkammà honti, imehi aññhahi maggaïgehi mettà cetovimutti bahulãkariyati; ime aññha maggaïgà mettàya cetovimuttiyà alaïkàrà honti, imehi aññhahi maggaïgehi mettà cetovimutti svàlaïkatà hoti; ime aññha maggaïgà mettàya cetovimuttiyà parikkhàrà honti, imehi aññhahi maggaïgehi mettà cetovimutti suparikkhatà hoti; ime aññha maggaïgà mettàya cetovimuttiyà parivàrà honti, imehi aññhahi maggaïgehi mettà cetovimutti suparivutà hoti. Ime aññha maggaïgà mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, #<[page 136]># %<136 Yuganandhavagge Mettàkathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ bhàvanà honti, bahulãkammà honti, alaïkàrà honti, parikkhàrà honti, parivàrà honti, pàripårã honti, sahagatà honti, sahajàtà honti, saüsaññhà honti, sampayuttà honti, pakkhandanà honti, pasãdanà honti, santiññhanà honti, vimuccanà honti, `etaü santan' ti passanà honti, yànãkatà honti, vatthukatà honti, anuññhità honti, paricità honti, susamàraddhà honti, subhàvità honti, svàdhiññhità honti, susamuggatà honti, suvimuttà honti, nibbattenti, jotenti, pabhàsenti. ## `Sabbesaü pàõànaü . . . pe . . . sabbesaü bhåtànaü, sabbesaü puggalànaü, sabbesaü attabhàvapariyàpannànaü, sabbesaü itthãnaü, sabbesaü purisànaü, sabbesaü ariyànaü, sabbesaü anariyànaü, sabbesaü devànaü, sabbesaü manussànaü, sabbesaü vinipàtikànaü pãlanaü vajjetvà apãlanàya, upaghàtaü vajjetvà anupaghàtena, santàpaü vajjetvà asantàpena, pariyàdànaü vajjetvà apariyàdànena, vihesaü vajjetvà avihesàya, sabbe vinipàtikà averino hontu mà verino, sukhino hontu mà dukkhino, sukhitattà hontu mà dukkhitattà, imehi aññhah' àkàrehi `sabbe vinipàtikà mettàyatãti' mettà, `taü dhammaü cetayatãti' ceto, `sabbabyàpàdapariyuññhànehi vimuccatãti' vimutti, `mettà ca ceto ca vimutti càti' mettàcetovimutti. `Sabbe vinipàtikà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' saddhàya adhimuccati, saddhindriyaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . nibbattenti jotenti pabhàsenti. ## `Sabbesaü puratthimàya disàya sattànaü . . . pe . . . sabbesaü pacchimàya disàya sattànaü, sabbesaü uttaràya disàya sattànaü, sabbesaü dakkhiõàya disàya sattànaü, sabbesaü puratthimàya anudisàya sattànaü, sabbesaü pacchimàya anudisàya sattànaü, sabbesaü uttaràya anudisàya sattànaü, sabbesaü dakkhiõàya anudisàya sattànaü, sabbesaü hetthimàya disàya sattànaü, sabbesaü uparimàya disàya sattànaü pãlanaü vajjetvà apãlanàya . . . pe . . . `mettà ca ceto ca vimutti càti' mettàcetovimutti. `Sabbe uparimàya disàya sattà averino hontu, khemino hontu, sukkino hontåti' saddhàya adhimuccati, saddhindriyaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti #<[page 137]># %< Yuganandhavagge Mettàkathà 137>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ . . . pe . . . nibbattenti jotenti pabhàsenti. ## `Sabbesaü puratthimàya disàya pàõànaü . . . pe . . . vinipàtikànaü, sabbesaü pacchimàya disàya vinipàtikànaü, sabbesaü uttaràya disàya vinipàtikànaü, sabbesaü dakkhiõàya disàya vinipàtikànaü, sabbesaü puratthimàya anudisàya vinipàtikànaü, sabbesaü pacchimàya anudisàya vinipàtikànaü, sabbesaü uttaràya anudisàya vinipàtikànaü, sabbesaü dakkhiõàya anudisàya vinipàtikànaü sabbesaü hetthimàya disàya vinipàtikànaü, sabbesaü uparimàya disàya vinipàtikànaü pãlanaü vajjetvà apãlanàya . . . pe . . . `mettà ca ceto ca vimutti càti' mettàcetovimutti. ## `Sabbe uparimàya disàya vinipàtikà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' saddhàya adhimuccati, saddhindriyaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; sabbe uparimàya disàya vinipàtikà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' viriyaü paggaõhàti, viriyindriyaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . satiü upaññhàpeti, satindriyaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . cittaü samàdahati, samàdhindriyaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . pa¤¤àya pajànàti, pa¤¤indriyaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti. Imàni pa¤c' indriyàni mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, imehi pa¤cah' indriyehi mettà cetovimutti àseviyati . . . pe . . . nibbattenti jotenti pabhàsenti. ## `Sabbe uparimàya disàya vinipàtikà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' assaddhiye na kampati, saddhàbalaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . kosajje na kampati, viriyabalaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . pamàde na kampati, satibalaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . uddhacce na kampati, samàdhibalaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . avijjàya na kampati, pa¤¤àbalaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti. Imàni pa¤ca balàni mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, imehi pa¤cahi balehi mettà cetovimutti àseviyati . . . pe . . . nibbattenti jotenti pabhàsenti. #<[page 138]># %<138 Yuganandhavagge Mettàkathà>% ## `Sabbe uparimàya disàya vinipàtikà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' satim upaññhàpeti, satisambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . pa¤¤àya parivicinàti, dhammavicayasambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . viriyaü paggaõhàti, viriyasambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . pariëàhaü pañipassambheti, pãtisambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . duññhullaü pañipassambheti, passaddhisambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . cittaü samàdahati, samàdhisambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . ¤àõena kilese pañisaïkhàti, upekkhàsambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti. Ime satta bojjhaïgà mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, imehi sattahi bojjhaïgehi mettà cetovimutti àseviyati . . . pe . . . nibbattenti jotenti pabhàsenti. ## Sabbe uparimàya disàya vinipàtikà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' sammà passati, sammàdiññhiü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . sammà abhiniropeti, sammàsaïkappaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . sammà pariggaõhàti, sammàvàcaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . sammà samuññhàpeti, sammàkammantaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . sammà vodàpeti, sammà-àjãvaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . sammà paggaõhàti, sammàvàyàmaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . sammà upaññhàpeti, sammàsatiü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . sammà samàdhiyati, sammàsamàdhiü paribhàvità hoti mettà cetovimutti. Ime aññha maggaïgà mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, imehi aññhahi maggaïgehi mettà cetovimutti àseviyati; ime aññha maggaïgà mettàya cetovimuttiyà parivàrà honti, imehi aññhahi maggaïgehi mettà cetovimutti suparivutà hoti; ime aññha maggaïgà mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, bhàvanà honti, bahulãkammà honti, alaïkàrà honti, parikkhàrà honti, parivàrà honti, #<[page 139]># %< Yuganandhavagge Mettàkathà 139>% pàripårã honti, sahagatà honti, sahajàtà honti, saüsaññhà honti, sampayuttà honti, pakkhandanà honti, pasãdanà honti, santiññhanà honti, vimuccanà honti, `etaü santan' ti passanà honti, yànãkatà honti, vatthukatà honti, anuññhità honti, paricità honti, susamàraddhà honti, subhàvità honti, svàdhiññhità honti, susamuggatà honti, suvimuttà honti, nibbattenti, jotenti, pabhàsentãti. Mettàkathà niññhità. #<[page 140]># %<140 Yuganandhavagge Viràgakathà>% $< II V. YUGANANDHAVAGGE VIRâGAKATHâ>$ ## VIRâGO maggo, vimutti phalaü. Kathaü viràgo maggo? Sotàpattimaggakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi micchàdiññhiyà virajjati, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati, bahiddhà ca sabbanimittehi virajjati. Viràgo viràgàrammaõo viràgagocaro viràge samudàgato viràge ñhito viràge patiññhito. `Viràgo' ti. Dve viràgà: nibbàna¤ ca viràgo, ye ca nibbànàrammaõatà jàtà dhammà sabbe viràgà hontãti viràgo. `Sahajàtàni sattaïgàni viràgaü gacchantãti' viràgo maggo, `etena maggena Buddhà ca sàvakà ca agataü disaü nibbànaü gacchantãti' aññhaïgiko maggo. Yàvatà puthusamaõabràhmaõànaü parappavàdànaü maggà, ayaü eva ariyo aññhaïgiko maggo aggo ca seññho ca pàmokkho ca uttamo ca pavaro càti maggànaü aññhaïgiko seññho. Abhiropanaññhena sammàsaïkappo micchàsaïkappà virajjati, pariggahaññhena sammàvàcà micchàvàcàya virajjati, samuññhànaññhena sammàkammanto micchàkammantà virajjati, vodànaññhena sammà-àjãvo micchà-àjãvà virajjati, paggahaññhena sammàvàyàmo micchàvàyàmà virajjati, upaññhànaññhena sammàsati micchàsatiyà virajjati, avikkhepaññhena sammàsamàdhi micchàsamàdhito virajjati, #<[page 141]># %< Yuganandhavagge Viràgakathà 141>% tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati, bahiddhà ca sabbanimittehi virajjati. Viràgo viràgàrammaõo viràgagocaro viràge samudàgato viràge ñhito viràge patiññhito. `Viràgo' ti. Dve viràgà: nibbàna¤ ca viràgo, ye ca nibbànàrammaõatà jàtà dhammà sabbe viràgà hontãti viràgo. `Sahajàtàni sattaïgàni viràgaü gacchantãti' viràgo maggo, `etena maggena Buddhà ca sàvakà ca agataü disaü nibbànaü gacchantãti' aññhaïgiko maggo. Yàvatà puthusamaõabràhmaõànaü parappavàdànaü maggà, ayaü eva ariyo aññhaïgiko maggo aggo ca seññho ca pàmokkho ca uttamo ca pavaro càti maggànam aññhaïgiko seññho. ## Sakadàgàmimaggakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi . . . pe . . . avikkhepaññhena sammàsamàdhi oëàrikà kàmaràgasa¤¤ojanà pañighasa¤¤ojanà, oëàrikà kàmaràgànusayà pañighànusayà virajjati, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati, bahiddhà ca sabbanimittehi virajjati. Viràgo viràgàrammaõo viràgagocaro viràge samudàgato viràge ñhito viràge patiññhito. `Viràgo' ti. Dve viràgà: nibbàna¤ ca viràgo, ye ca nibbànàrammaõatà jàtà dhammà sabbe viràgà hontãti viràgo. `Sahajàtàni sattaïgàni viràgaü gacchantãti' viràgo maggo, `etena maggena Buddhà ca sàvakà ca agataü disaü nibbànaü gacchantãti' aññhaïgiko maggo. Yàvatà puthusamaõabràhmaõànaü parappavàdànaü maggà, ayaü eva ariyo aññhaïgiko maggo aggo ca seññho ca pàmokkho ca uttamo ca pavaro càti maggànaü aññhaïgiko seññho. ## {Anàgàmimaggakkhaõe} dassanaññhena sammàdiññhi . . . pe . . . avikkhepaññhena sammàsamàdhi aõusahagatà kàmaràgasa¤¤ojanà pañighasa¤¤ojanà, aõusahagatà kàmaràgànusayà pañighànusayà virajjati, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati, bahiddhà ca sabbanimittehi virajjati. Viràgo viràgàrammaõo viràgagocaro viràge samudàgato viràge ñhito viràge patiññhito. #<[page 142]># %<142 Yuganandhavagge Viràgakathà>% `Viràgo' ti. Dve viràgà: nibbàna¤ ca viràgo, ye ca nibbànàrammaõatà jàtà dhammà sabbe viràgà hontãti viràgo. `Sahajàtàni sattaïgàni viràgaü gacchantãti' viràgo maggo, `etena maggena Buddhà ca sàvakà ca agataü disaü nibbànaü gacchantãti' aññhaïgiko maggo. Yàvatà puthusamaõabràhmaõànaü parappavàdànaü maggà, ayaü eva ariyo aññhaïgiko maggo aggo ca seññho ca pàmokkho ca uttamo ca pavaro càti maggànaü aññhaïgiko seññho. ## Arahattamaggakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi . . . pe . . . avikkhepaññhena sammàsamàdhi råparàgà aråparàgà mànà uddhaccà avijjàya mànànusayà bhavaràgànusayà avijjànusayà virajjati, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati, bahiddhà ca sabbanimittehi virajjati. Viràgo viràgàrammaõo viràgagocaro viràge samudàgato viràge ñhito viràge patiññhito. `Viràgo' ti. Dve viràgà: nibbàna¤ ca viràgo, ye ca nibbànàrammaõatà jàtà dhammà sabbe viràgà hontãti viràgo. `Sahajàtàni sattaïgàni viràgaü gacchantãti' viràgo maggo, `etena maggena Buddhà ca sàvakà ca agataü disaü nibbànaü gacchantãti' aññhaïgiko maggo. Yàvatà puthusamaõabràhmaõànaü parappavàdànaü maggà, ayaü eva ariyo aññhaïgiko maggo aggo ca seññho ca pàmokkho ca uttamo ca pavaro càti maggànaü aññhaïgiko seññho. ## Dassanaviràgo sammàdiññhi, abhiropanaviràgo sammàsaïkappo, pariggahaviràgo sammàvàcà, samuññhànaviràgo sammàkammanto, vodànaviràgo sammà-àjãvo, paggahaviràgo sammàvàyàmo, upaññhànaviràgo sammàsati, avikkhepaviràgo sammàsamàdhi; upaññhànaviràgo satisambojjhaïgo, pavicayaviràgo dhammavicayasambojjhaïgo, paggahaviràgo viriyasambojjhaïgo, pharaõaviràgo pãtisambojjhaïgo, upasamaviràgo passaddhisambojjhaïgo, avikkhepaviràgo samàdhisambojjhaïgo, pañisaïkhànaviràgo upekkhàsambojjhaïgo. #<[page 143]># %< Yuganandhavagge Viràgakathà 143>% Assaddhiye akampiyaviràgo saddhàbalaü, kosajje akampiyaviràgo viriyabalaü, pamàde akampiyaviràgo satibalaü, uddhacce akampiyaviràgo samàdhibalaü, avijjàya akampiyaviràgo pa¤¤àbalaü; adhimokkhaviràgo saddhindriyaü, paggahaviràgo viriyindriyaü, upaññhànaviràgo satindriyaü, avikkhepaviràgo samàdhindriyaü, dassanaviràgo pa¤¤indriyaü. âdhipateyyaññhena indriyà viràgo, akampiyaññhena balà viràgo, niyyànaññhena bojjhaïgà viràgo, hetuññhena maggo viràgo, upaññhànaññhena satipaññhànà viràgo, padahanaññhena sammappadhànà viràgo, ijjhanaññhena iddhipàdà viràgo, tathaññhena saccà viràgo, avikkhepaññhena samatho viràgo; anupassanaññhena vipassanà viràgo, ekarasaññhena samathavipassanà viràgo, anativattanaññhena yuganandhaü viràgo; saüvaraññhena sãlavisuddhi viràgo, avikkhepaññhena cittavisuddhi viràgo, dassanaññhena diññhivisuddhi viràgo; vimuttaññhena vimokkho viràgo, pañivedhaññhena vijjà viràgo, pariccàgaññhena vimutti viràgo, samucchedaññhena khaye ¤àõaü viràgo. Chando målaññhena viràgo, manasikàro samuññhànaññhena viràgo, phasso samodhànaññhena viràgo, vedanà samosaraõaññhena viràgo, samàdhi pamukhaññhena viràgo, sati àdhipateyyaññhena viràgo, pa¤¤à tatuttaraññhena viràgo, vimutti sàraññhena viràgo. Dassanamaggo sammàdiññhi, abhiropanamaggo sammàsaïkappo . . . pe . . . amatogadhaü nibbànaü pariyosànaññhena maggo. Evaü viràgo maggo. ## Kathaü vimutti phalaü? Sotàpattiphalakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi micchàdiññhiyà vimuttà hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimuttà hoti, bahiddhà ca sabbanimittehi vimuttà hoti. Vimutti vimuttàrammaõà vimuttigocarà vimuttiyà samudàgatà vimuttiyà ñhità vimuttiyà pañiññhità. `Vimuttãti'. Dve vimuttiyo: nibbàna¤ ca vimutti, ye ca nibbànàrammaõatà jàtà dhammà sabbe vimuttà hontãti vimutti phalaü. Abhiropanaññhena sammàsaïkappo micchàsaïkappà vimutto hoti, #<[page 144]># %<144 Yuganandhavagge Viràgakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimutto hoti, bahiddhà ca sabbanimittehi vimutto hoti. Vimutti vimuttàrammaõà vimuttigocarà vimuttiyà samudàgatà vimuttiyà ñhità vimuttiyà pañiññhità. `Vimuttãti'. Dve vimuttiyo: nibbàna¤ ca vimutti, ye ca nibbànàrammaõatà jàtà dhammà sabbe vimuttà hontãti vimutti phalaü. Pariggahaññhena sammàvàcà micchàvàcàya vimuttà hoti . . . pe . . . samuññhànaññhena sammàkammanto micchàkammantà vimuttà hoti, vodànaññhena sammà-àjãvo micchààjãvà vimutto hoti, paggahaññhena sammàvàyàmo micchàvàyàmà vimutto hoti, upaññhànaññhena sammàsati micchàsatiyà vimuttà hoti, avikkhepaññhena sammàsamàdhi micchàsamàdhito vimutto hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimutto hoti, bahiddhà ca sabbanimittehi vimutto hoti. Vimutti vimuttàrammaõà vimuttigocarà vimuttiyà samudàgatà vimuttiyà ñhità vimuttiyà pañiññhità. `Vimuttãti'. Dve vimuttiyo: nibbàna¤ ca vimutti, ye ca nibbànàrammaõatà jàtà dhammà sabbe vimuttà hontãti vimutti phalaü. ## Sakadàgàmiphalakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi . . . pe . . . avikkhepaññhena sammàsamàdhi oëàrikà kàmaràgasa¤¤ojanà pañighasa¤¤ojanà, oëàrikà kàmaràgànusayà pañighànusayà vimutto hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimutto hoti, bahiddhà ca sabbanimittehi vimutto hoti. Vimutti vimuttàrammaõà vimuttigocarà vimuttiyà samuóàgatà vimuttiyà ñhità vimuttiyà pañiññhità. `Vimuttãti'. Dve vimuttiyo: nibbàna¤ ca vimutti, ye ca nibbànàrammaõatà jàtà dhammà sabbe vimuttà hontãti vimutti phalaü. ## Anàgàmiphalakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi . . . pe . . . avikkhepaññhena sammàsamàdhi aõusahagatà kàmaràgasa¤¤ojanà pañighasa¤¤ojanà, aõusahagatà kàmaràgànusayà pañighànusayà vimutto hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandehi ca vimutto hoti, bahiddhà ca sabbanimittehi vimutto hoti. #<[page 145]># %< Yuganandhavagge Viràgakathà 145>% Vimutti vimuttàrammaõà vimuttigocarà vimuttiyà samudàgatà vimuttiyà ñhità vimuttiyà pañiññhità. `Vimuttãti'. Dve vimuttiyo: nibbàna¤ ca vimutti, ye ca nibbànàrammaõatà jàtà dhammà sabbe vimuttà hontãti vimutti phalaü. ## Arahattaphalakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi . . . pe . . . avikkhepaññhena sammàsamàdhi råparàgà aråparàgà mànà uddhaccà avijjàya mànànusayà bhavaràgànusayà avijjànusayà vimutto hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimutto hoti, bahiddhà ca sabbanimittehi vimutto hoti. Vimutti vimuttàrammaõà vimuttigocarà vimuttiyà samudàgatà vimuttiyà ñhità vimuttiyà pañiññhità. `Vimuttãti'. Dve vimuttiyo: nibbàna¤ ca vimutti, ye ca nibbànàrammaõatà jàtà dhammà sabbe vimuttà hontãti vimutti phalaü. ## Dassanavimutti sammàdiññhi, abhiropanavimutti sammàsaïkappo, pariggahavimutti sammàvàcà, samuññhànavimutti sammàkammanto, vodànavimutti sammà-àjãvo, paggahavimutti sammàvàyàmo, upaññhànavimutti sammàsati, avikkhepavimutti sammàsamàdhi; upaññhànavimutti satisambojjhaïgo, pavicayavimutti dhammavicayasambojjhaïgo, paggahavimutti viriyasambojjhaïgo, {pharaõavimutti} pãtisambojjhaïgo, upasamavimutti passaddhisambojjhaïgo, avikkhepavimutti samàdhisambojjhaïgo, pañisaïkhànavimutti upekkhàsambojjhaïgo. Assaddhiye akampiyavimutti saddhàbalaü, kosajje akampiyavimutti viriyabalaü, pamàde akampiyavimutti satibalaü, uddhacce akampiyavimutti samàdhibalaü, avijjàya akampiyavimutti pa¤¤àbalaü; adhimokkhavimutti saddhindriyaü, paggahavimutti virindriyaü, upaññhànavimutti satindriyaü, avikkhepavimutti samàdhindriyaü, dassanavimutti pa¤¤indriyaü. âdhipateyyaññhena indriyà vimutti, akampiyaññhena balà vimutti, niyyànaññhena bojjhaïgà vimutti, hetuññhena maggo vimutti, upaññhànaññhena satipaññhànà vimutti, padahanaññhena sammappadhànà vimutti, ijjhanaññhena iddhipàdà vimutti, tathaññhena saccà vimutti, avikkhepaññhena samatho vimutti; #<[page 146]># %<146 Yuganandhavagge Viràgakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ anupassanaññhena vipassanà vimutti, ekarasaññhena samathavipassanà vimutti, anativattanaññhena yuganandhaü vimutti; saüvaraññhena sãlavisuddhi vimutti, avikkhepaññhena cittavisuddhi vimutti, dassanaññhena diññhivisuddhi vimutti; vimuttaññhena vimokkho vimutti, pañivedhaññhena vijjà vimutti, pariccàgaññhena vimutti vimutti, samucchedaññhena khaye ¤àõaü vimutti. Chando målaññhena vimutti, manasikàro samuññhànaññhena vimutti, phasso samodhànaññhena vimutti, vedanà samosaraõaññhena vimutti, samàdhi pamukhaññhena vimutti, sati àdhipateyyaññhena vimutti, pa¤¤à tatuttaraññhena vimutti, vimutti sàraññhena vimutti. Dassanamaggo sammàdiññhi, abhiropanamaggo sammàsaïkappo . . . pe . . . amatogadhaü nibbànaü pariyosànaññhena maggo. Evaü vimutti phalaü. Evaü viràgo maggo, vimutti phalan ti. Viràgakathà. #<[page 147]># %< Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà 147>% $< II VI. Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà>$ ## EVAý me sutaü. Ekaü {samayaü} Bhagavà Bàràõasiyaü viharati Isipatane Migadàye. Tatra kho Bhagavà pa¤cavaggiye bhikkhå àmantesi- `Dve 'me Bhikkhave antà pabbajitena na sevitabbà. Katame dve? Yo càyaü kàmesu kàmasukhallikànuyogo hãno gammo pothujjaniko anariyo anatthasaühito, yo càyaü attakilamathànuyogo dukkho anariyo anatthasaühito, ete te Bhikkhave ubho ante anupagamma majjhimà pañipadà Tathàgatena abhisambuddhà cakkhukaraõã ¤àõakaraõã upasamàya abhi¤¤àya sambodhàya nibbànàya saüvattati. Katamà ca sà Bhikkhave majjhimà pañipadà Tathàgatena abhisambuddhà cakkhukaraõã ¤àõakaraõã upasamàya abhi¤¤àya sambodhàya nibbànàya saüvattati? Ayam eva ariyo atthaïgiko maggo, seyyathãdaü - sammàdiññhi sammàsaïkappo sammàvàcà sammàkammanto sammà- àjãvo sammàvàyàmo sammàsati sammàsamàdhi. Ayaü kho sà Bhikkhave majjhimà pañipadà Tathàgatena abhisambuddhà cakkhukaraõã ¤àõakaraõã upasamàya abhi¤¤àya sambodhàya nibbànàya saüvattati. ## Idaü kho pana Bhikkhave dukkhaü ariyasaccaü Jàti pi dukkhà jarà pi dukkhà byàdhi pi dukkhà maraõaü pi dukkhaü, appiyehi sampayogo dukkho piyehi vippayogo dukkho, yaü p' icchaü na labhati taü pi dukkhaü, saïkhittena pa¤c' upàdànakkhandhà pi dukkhà. Idaü kho pana Bhikkhave dukkhasamudayaü ariyasaccaü. Yàyaü taõhà ponobbhavikà nandiràgasahagatà tatratatràbhinandinã, seyyathãdaü -- kàmataõhà bhavataõhà vibhavataõhà. #<[page 148]># %<148 Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà>% Idaü kho pana Bhikkhave dukkhanirodhaü ariyasaccaü. Yo tassà yeva taõhàya asesaviràganirodho càgo pañinissaggo mutti anàlayo. Idaü kho pana Bhikkhave dukkhanirodhagàminã pañipadà ariyasaccaü. Ayam eva ariyo atthaïgiko maggo, seyyathãdaü -- sammàdiññhi . . . pe . . . sammàsamàdhi. ## Idaü dukkhaü ariyasaccan ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi ¤àõaü udapàdi pa¤¤à udapàdi vijjà udapàdi àloko udapàdi. Taü kho pan' idaü dukkhaü ariyasaccaü pari¤¤eyyan ti me Bhikkhave . . . pe . . . pari¤¤àtan ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi ¤àõaü udapàdi pa¤¤à udapàdi vijjà udapàdi àloko udapàdi. Idam dukkhasamudayaü ariyasaccan ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi ¤àõaü udapàdi pa¤¤à udapàdi vijjà udapàdi àloko udapàdi. Taü kho pan' idaü dukkhasamudayaü ariyasaccaü pahàtabban ti me Bhikkhave . . . pe . . . pahãnan ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi ¤àõaü udapàdi pa¤¤à udapàdi vijjà udapàdi àloko udapàdi. Idaü dukkhanirodhaü ariyasaccan ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi {¤àõaü} udapàdi pa¤¤à udapàdi vijjà udapàdi àloko udapàdi. Taü kho pan' idaü dukkhanirodhaü ariyasaccaü sacchikàtabban ti me Bhikkhave . . . pe . . . sacchikatan ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi ¤àõam udapàdi pa¤¤à udapàdi vijjà udapàdi àloko udapàdi. Idaü dukkhanirodhagàminã pañipadà ariyasaccan ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi ¤àõaü udapàdi pa¤¤à udapàdi vijjà udapàdi àloko udapàdi. Taü kho pan' idaü dukkhanirodhagàminã pañipadà ariyasaccaü bhàvetabban ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhàvitan ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi ¤àõaü udapàdi pa¤¤à udapàdi vijjà udapàdi àloko udapàdi. ## Yàva kãva¤ ca me Bhikkhave imesu catåsu ariyasaccesu evan tiparivaññaü dvàdasàkàraü yathàbhåtaü ¤àõadassanaü na suvisuddhaü ahosi, n' eva tàvàhaü Bhikkhave sadevake loke samàrake sabrahmake sassamaõabràhmaõiyà pajàya sadevamanussàya anuttaraü sammàsambodhiü abhisambuddho pacca¤¤àsiü. #<[page 149]># %< Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà 149>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Yato ca kho me Bhikkhave imesu catåsu ariyasaccesu evan tiparivaññaü dvàdasàkàraü yathàbhåtaü ¤àõadassanaü suvisuddhaü ahosi, athàhaü Bhikkhave sadevake loke samàrake sabrahmake sassamaõabràhmaõiyà pajàya sadevamanussàya anuttaraü sammàsambodhiü abhisambuddho pacca¤¤àsiü. Nàõa¤ ca pana me dassanaü udapàdi -- `Akuppà me cetovimutti, ayam antimà jàti, n' atth' idàni punabbhavo' ti. Idam avoca Bhagavà, attamanà pa¤cavaggiyà bhikkhå Bhagavato bhàsitaü abhinandun ti. Imasmi¤ ca pana veyyàkaraõasmiü bha¤¤amàne àyasmato Koõóa¤¤assa virajaü vãtamalaü dhammacakkhuü udapàdi -- `Yaü ki¤ci samudayadhammaü, sabban taü nirodhadhamman' ti. Pavattite ca pana Bhagavatà dhammacakke Bhummà devà saddaü anussàvesuü -- `Etaü Bhagavatà Bàràõasiyaü Isipatane Migadàye anuttaraü dhammacakkaü pavattitaü appañivattiyaü samaõena và bràhmaõena và devena và Màrena và Brahmunà và kenaci và lokasmin' ti. Bhummànaü devànaü saddaü sutvà Càtumahàràjikà devà saddaü anussàvesum, Càtumahàràjikànaü devànaü saddaü sutvà Tàvatiüsà devà . . . pe . . . Yàmà devà, Tusità devà, Nimmànaratã devà, Paranimmitavasavattã devà, Brahmakàyikà devà saddaü anussàvesuü -- `Etaü Bhagavatà Bàràõasiyaü Isipatane Migadàye anuttaraü dhammacakkaü pavattitaü appañivattiyaü samaõena và bràhmaõena và devena và Màrena và Brahmunà và kenaci và lokasmin' ti. Iti ha tena khaõena tena layena tena måhuttena yàva Brahmalokà saddo abbhuggacchi, aya¤ ca dasasahassã lokadhàtu saïkampi sampakampi sampavedhi, appamàõo ca uëàro obhàso loke pàtur ahosi attikkamm' eva devànaü devànubhàvan ti. Atha kho Bhagavà udànaü udànesi -- `A¤¤àsi vata bho Koõóa¤¤o, a¤¤àsi vata bho Koõóa¤¤o' ti. Iti h' idaü àyasmato Koõóa¤¤assa `A¤¤àta-Koõóa¤¤o' tveva nàmaü ahosi. ## `Idaü dukkhaü ariyasaccan' ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi, #<[page 150]># %<150 Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ¤àõaü udapàdi, pa¤¤à udapàdi, vijjà udapàdi, àloko udapàdi. Cakkhuü udapàdãti'. Ken' aññhena? `¥àõaü udapàdãti'. Ken' aññhena? `Pa¤¤à udapàdãti'. Ken' aññhena? `Vijjà udapàdãti'. Ken' aññhena? `âloko udapàdãti'. Ken' aññhena? `Cakkhuü udapàdãti'. Dassanaññhena. `¥àõaü udapàdãti'. ¥àtaññhena. `Pa¤¤à udapàdãti'. Pajànanaññhena. `Vijjà udapàdãti'. Pañivedhaññhena. `âloko udapàdãti'. Obhàsaññhena. Cakkhuü dhammo. ¤àõaü dhammo, pa¤¤à dhammo, vijjà dhammo, àloko dhammo, ime pa¤ca dhammà dhammapañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà: ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- dhammesu ¤àõaü dhammapañisambhidà. Dassanaññho attho, ¤àtaññho attho, pajànanaññho attho, pañivedhaññho attho, obhàsaññho attho, ime pa¤c' atthà atthapañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà: ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- atthesu ¤àõaü atthapañisambhidà. Pa¤ca dhamme sandassetuü bya¤jananiruttàbhilàpà, pa¤c' atthe sandassetuü bya¤jananiruttàbhilàpà, imà dasa niruttiyo niruttipañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà: ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- niruttãsu ¤àõaü niruttipañisambhidà. Pa¤casu dhammesu ¤àõàni, pa¤casu atthesu ¤àõàni, dasasu niruttãsu ¤àõàni, imàni vãsati ¤àõàni pañibhànapañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà; ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- pañibhànesu ¤àõaü pañibhànapañisambhidà. ## Taü kho pan' idaü dukkhaü ariyasaccaü pari¤¤eyyan ti . . . pe . . . pari¤¤àtan ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi, ¤àõaü udapàdi, pa¤¤à udapàdi, vijjà udapàdi, àloko udapàdi. #<[page 151]># %< Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà 151>% `Cakkhuü udapàdãti'. Ken' aññhena? `¥àõaü udapàdãti'. Ken' aññhena? `Pa¤¤à udapàdãti'. Ken' aññhena? `Vijjà udapàdãti'. Ken' aññhena? `âloko udapàdãti'. Ken' aññhena? `Cakkhuü udapàdãti'. Dassanaññhena. `¥àõaü udapàdãti'. ¥àtaññhena. `Pa¤¤à udapàdãti'. Pajànanaññhena. `Vijjà udapàdãti'. Pañivedhaññhena. `âloko udapàdãti'. Obhàsaññhena. Cakkhuü dhammo, ¤àõaü dhammo, pa¤¤à dhammo, vijjà dhammo, àloko dhammo, ime pa¤ca dhammà dhammapañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõa, te tassà gocarà, ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- dhammesu ¤àõaü dhammapañisambhidà. Dassanaññho attho, ¤àtaññho attho, pajànanaññho attho, pañivedhaññho attho, obhàsaññho attho, ime pa¤c' atthà atthapañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà: ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- atthesu ¤àõaü atthapañisambhidà. Pa¤ca dhamme sandassetuü bya¤jananiruttàbhilàpà, pa¤c' atthe sandassetuü bya¤jananiruttàbhilàpà, imà dasa niruttiyo niruttipañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà: ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- niruttãsu ¤àõaü niruttipañisambhidà. Pa¤casu dhammesu ¤àõàni, pa¤casu atthesu ¤àõàni, dasasu niruttãsu ¤àõàni, imàni vãsati ¤àõàni pañibhànapañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà; ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- pañibhànesu ¤àõaü pañibhànapañisambhidà. Dukkhe ariyasacce paõõarasa dhammà, paõõarasa atthà, tiüsa niruttiyo, saññhi ¤àõàni. ## Idaü dukkhasamudayaü ariyasaccan ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi . . . pe . . . Taü kho pan' idaü dukkhasamudayaü ariyasaccaü pahàtabban ti . . . pe . . . pahãnan ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi #<[page 152]># %<152 Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà>% . . . pe . . . àloko udapàdi . . . pe . . . Dukkhasamudaye ariyasacce paõõarasa dhammà, paõõarasa atthà, tiüsa niruttiyo, saññhi ¤àõàni. Idaü dukkhanirodhaü ariyasaccan ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi . . . pe . . . Taü kho pan' idaü dukkhanirodhaü ariyasaccaü sacchikàtabban ti . . . pe . . . sacchikatan ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi . . . pe . . . Dukkhanirodhe ariyasacce paõõarasa dhammà, paõõarasa atthà, tiüsa niruttiyo, saññhi ¤àõàni. Idaü dukkhanirodhagàminã pañipadà ariyasaccan ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi . . . pe . . . Taü kho pan' idaü dukkhanirodhagàminã pañipadà ariyasaccaü bhàvitabban ti . . . pe . . . bhàvitan ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi . . . pe. . . . Dukkhanirodhagàminiyà pañipadàya ariyasacce paõõarasa dhammà, paõõarasa atthà, tiüsa niruttiyo, saññhi ¤àõàni. Catåsu ariyasaccesu saññhi dhammà, saññhi atthà, vãsasatà niruttiyo, cattàrãsa¤ ca dve ca ¤àõasatàni. ## Ayaü kàye kàyànupassanà ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Sà kho panàyaü kàye kàyànupassanà bhàvetabbà ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhàvità ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Ayaü vedanàsu . . . pe . . . ayaü citte . . . pe . . . ayaü dhammesu dhammànupassanà ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Sà kho panàyaü kàye dhammànupassanà bhàvetabbà ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhàvità ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Ayaü kàye kàyànupassanà ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. #<[page 153]># %< Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà 153>% Sà kho panàyaü kàye kàyànupassanà bhàvetabbà ti . . . pe . . . bhàvità ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi, ¤àõaü udapàdi, pa¤¤à udapàdi, vijjà udapàdi, àloko udapàdi. `Cakkhuü udapàdãti'. Ken' aññhena? `¥àõaü udapàdãti'. Ken' aññhena? `Pa¤¤à udapàdãti'. Ken' aññhena? `Vijjà udapàdãti'. Ken' aññhena? `âloko udapàdãti'. Ken' aññhena? `Cakkhuü udapàdãti'. Dassanaññhena. `¥àõaü udapàdãti'. ¥àtaññhena. `Pa¤¤à udapàdãti'. Pajànanaññhena. `Vijjà udapàdãti'. Pañivedhaññhena. `âloko udapàdãti'. Obhàsaññhena. Cakkhuü dhammo, ¤àõaü dhammo, pa¤¤à dhammo, vijjà dhammo, àloko dhammo, ime pa¤ca dhammà dhammapañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà: ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- dhammesu ¤àõaü dhammapañisambhidà. Dassanaññho attho, ¤àtaññho attho, pajànanaññho attho, pañivedhaññho attho, obhàsaññho attho, ime pa¤c' atthà atthapañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà: ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- atthesu ¤àõaü atthapañisambhidà. Pa¤ca dhamme sandassetuü bya¤jananiruttàbhilàpà, pa¤c' atthe sandassetuü bya¤jananiruttàbhilàpà, imà dasa niruttiyo niruttipañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà: ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- niruttãsu ¤àõaü niruttipañisambhidà. Pa¤casu dhammesu ¤àõàni, pa¤casu atthesu ¤àõàni, dasasu niruttãsu ¤àõàni, imàni vãsati ¤àõàni pañibhànapañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà; ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- pañibhànesu ¤àõaü pañibhànapañisambhidà. Kàye kàyànupassanàsatipaññhàne paõõarasa dhammà, paõõarasa atthà, tiüsa niruttiyo, saññhi ¤àõàni. Ayaü vedanàsu . . . pe . . . ayaü citte . . . pe . . . ayaü dhammesu dhammànupassanà bhàvetabbà ti #<[page 154]># %<154 Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ . . . pe . . . bhàvità ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Dhammesu dhammànupassanàsatipaññhàne paõõarasa dhammà, paõõarasa atthà, tiüsa niruttiyo, {saññhi} ¤àõàni. Catåsu satipaññhànesu saññhi dhammà, saññhi atthà, vãsasatà niruttiyo, cattàrãsa¤ ca dve ca ¤àõasatàni. ## Ayaü chandasamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgato iddhipàdo ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. So kho panàyaü chandasamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgato iddhipàdo bhàvetabbo ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhàvito ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Ayaü viriyasamàdhi- . . . pe . . . ayaü cittasamàdhi . . . pe . . . ayaü vãmaüsàsamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgato iddhipàdo ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. So kho panàyaü vãmaüsàsamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgato iddhipàdo bhàvetabbo ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhàvito ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. ## Ayaü chandasamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgato iddhipàdo ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. So kho panàyaü chandasamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgato iddhipàdo bhàvetabbo ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhàvito ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi, ¤àõaü udapàdi, pa¤¤à udapàdi, vijjà udapàdi, àloko udapàdi. `Cakkhuü udapàdãti'. Ken' aññhena? `¥àõaü udapàdãti'. Ken' aññhena? `Pa¤¤à udapàdãti'. Ken' aññhena? `Vijjà udapàdãti'. Ken' aññhena? `âloko udapàdãti'. Ken' aññhena? `Cakkhuü udapàdãti'. Dassanaññhena. `¥àõaü udapàdãti'. ¥àtaññhena. `Pa¤¤à udapàdãti'. Pajànanaññhena. `Vijjà udapàdãti'. Pañivedhaññhena. `âloko udapàdãti'. Obhàsaññhena. #<[page 155]># %< Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà 155>% Cakkhuü dhammo, ¤àõaü dhammo, pa¤¤à dhammo, vijjà dhammo, àloko dhammo, ime pa¤ca dhammà dhammapañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà: ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- dhammesu ¤àõaü dhammapañisambhidà. Dassanaññho attho, ¤àtaññho attho, pajànanaññho attho, pañivedhaññho attho, obhàsaññho attho, ime pa¤c' atthà atthapañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà: ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- atthesu ¤àõaü atthapañisambhidà. Pa¤ca dhamme sandassetuü bya¤jananiruttàbhilàpà, pa¤c' atthe sandassetuü bya¤jananiruttàbhilàpà, imà dasa niruttiyo niruttipañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà: ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- niruttãsu ¤àõaü niruttipañisambhidà. Pa¤casu dhammesu ¤àõàni, pa¤casu atthesu ¤àõàni, dasasu niruttãsu ¤àõàni, imàni vãsati ¤àõàni pañibhànapañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà; ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- pañibhànesu ¤àõaü pañibhànapañisambhidà. Chandasamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgate iddhipàde paõõarasa dhammà, paõõarasa atthà, tiüsa niruttiyo, saññhi ¤àõàni. Ayaü viriyasamàdhi- . . . pe . . . ayaü cittasamàdhi . . . pe . . . ayaü vimaüsàsamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgato iddhipàdo ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . aloko udapàdi. So kho panàyaü vãmaüsàsamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgato iddhipàdo bhàvetabbo ti . . . pe . . . bhàvito ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi . . . pe . . . pañibhànesu ¤àõaü pañibhànapañisambhidà. Vãmaüsàsamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgate iddhipàde paõõarasa dhammà, paõõarasa atthà, tiüsa niruttiyo, saññhi ¤àõàni. Catåsu iddhipàdesu saññhi dhammà, saññhi aññhà, vãsasatà niruttiyo, cattàrãsa¤ ca dve ca ¤àõasatàni. #<[page 156]># %<156 Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà>% ## Samudayo samudayo ti kho Bhikkhave Vipassissa Bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Nirodho nirodho ti kho Bhikkhave Vipassissa Bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Vipassissa Bodhisattassa veyyàkaraõe dasa dhammà, dasa atthà, vãsati niruttiyo, cattàrãsaü ¤àõàni. Samudayo samudayo ti kho Bhikkhave Sikhissa Bodhisattassa . . . pe . . . Vessabhussa Bodhisattassa . . . pe . . . Kakusandhassa Bodhisattassa . . . pe . . . Konàgamanassa Bodhisattassa . . . pe . . . Kassapassa Bodhisattassa pubbe ananussuttesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Nirodho nirodho ti kho Bhikkhave Kassapassa Bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Kassapassa Bodhisattassa veyyàkaraõe dasa dhammà, dasa atthà, vãsati niruttiyo, cattàrisaü ¤àõàni. Samudayo samudayo ti kho Bhikkhave Gotamassa Bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Nirodho nirodho ti kho Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Gotamassa Bodhisattassa veyyàkaraõe dasa dhammà, dasa atthà, vãsati niruttiyo, cattàrisaü ¤àõàni. Sattannaü Bodhisattànaü sattasu veyyàkaraõesu sattati dhammà, sattati atthà, cattàrãsasatà niruttiyo, asãti ca dve ca ¤àõasatàni. ## `Yàvatà abhi¤¤àya abhi¤¤aññho ¤àto diññho vidito sacchikato phassito pa¤¤àya, aphassito pa¤¤àya abhi¤¤aññho n' atthãti' cakkhuü udapàdi ¤àõaü udapàdi pa¤¤à udapàdi vijjà udapàdi àloko udapàdi. Abhi¤¤àya abhi¤¤aññhe pa¤cavãsati dhammà, pa¤cavãsati atthà, pa¤¤àsa niruttiyo, sataü ¤àõàni. Yàvatà pari¤¤àya pari¤¤aññho . . . pe . . . yàvatà pahànassa pahànaññho . . . pe . . . yàvatà bhàvanàya bhàvanaññho . . . pe . . . yàvatà sacchikiriyàya sacchikiriyaññho ¤àto diññho vidito #<[page 157]># %< Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà 157>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ . . . pe . . . àloko udapàdi. Sacchikiriyàya sacchikiriyaññhe pa¤cavãsati dhammà, pa¤cavãsati atthà, pa¤¤àsa niruttiyo, sataü ¤àõàni. {Abhi¤¤àya} abhi¤¤aññhe, pari¤¤àya pari¤¤aññhe,pahànàya pahànaññhe, bhàvanàya bhàvanaññhe, sacchikiriyàya sacchikiriyaññhe pa¤cavãsasataü dhammà, pa¤cavãsasataü atthà, aóóhateyyaniruttisatàni, pa¤ca ¤àõasatàni. ## Yàvatà khandhànaü khandhaññho ¤àto diññho vidito . . . pe . . . àloko udapàdi. Khandhànaü khandhaññhe pa¤cavãsati dhammà . . . pe . . . sataü ¤àõàni. Yàvatà dhàtånaü dhàtuññho . . . pe . . . yàvatà àyatanànaü àyatanaññho . . . pe . . . yàvatà saïkhatànaü saïkhataññho . . . pe . . . yàvatà asaïkhatassa asaïkhataññho ¤àto diññho vidito . . . pe . . . àloko udapàdi. Asaïkhatassa asaïkhataññhe pa¤cavãsati dhammà, pa¤cavãsati atthà, pa¤¤àsa niruttiyo, sataü ¤àõàni. Khandhànaü khandhaññhe, dhàtånaü dhàtuññhe, àyatanànaü àyatanaññhe, saïkhatànaü saïkhataññhe, asaïkhatassa asaïkhataññhe pa¤cavãsasataü dhammà, pa¤cavãsasataü atthà, aóóhateyyaniruttisatàni, pa¤ca ¤àõasatàni. ## Yàvatà dukkhassa dukkhaññho ¤àto diññho vidito . . . pe . . . àloko udapàdi. Dukkhassa dukkhaññho pa¤cavãsati dhammà . . . pe . . . sataü ¤àõàni. Yàvatà samudayassa samudayaññho . . . pe . . . yàvatà nirodhassa nirodhaññho . . . pe . . . yàvatà maggassa maggaññho ¤àto diññho vidito . . . pe . . . àloko udapàdi. Maggassa maggaññhe pa¤cavãsati dhammà, pa¤cavãsati atthà, pa¤¤àsa niruttiyo, sataü ¤àõàni. Catåsu ariyasaccesu sataü dhammà, sataü atthà,dve niruttisatàni, cattàri ¤àõasatàni. ## yàvatà atthapañisambhidàya atthapañisambhidaññho ¤àto diññho vidito . . . pe . . . àloko udapàdi. Atthapañisambhidàya atthapañisambhidaññhe pa¤cavãsati dhammà . . . pe . . . sataü ¤àõàni. Yàvatà dhammapañisambhidàya dhammapañisambhidaññho . . . pe . . . yàvatà niruttipañisambhidàya niruttipañisambhidaññho . . . pe . . . yàvatà pañibhànapañisambhidàya pañibhànapañisambhidaññho ¤àto diññho vidito . . . #<[page 158]># %<158 Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà>% pe . . . àloko udapàdi. Pañibhànapañisambhidàya pañibhànapañisambhidaññhe pa¤cavãsati dhammà . . . pe . . . sataü ¤àõàni. Catåsu pañisambhidàsu sataü dhammà, sataü atthà, dve niruttisatàni, cattàri ¤àõasatàni. ## Yàvatà indriyaparopariyatte ¤àõaü ¤àtaü diññhaü viditaü . . . pe . . . àloko udapàdi. Indriyaparopariyatte ¤àõe pa¤cavãsati dhammà . . . pe . . . sataü ¤àõàni. Yàvatà sattànaü àsayànusaye ¤àõaü . . . pe . . . yàvatà yamakapàtihãre ¤àõaü . . . pe . . . yàvatà mahàkaruõàsamàpattiyà ¤àõaü . . . pe . . . yàvatà anàvaraõaü ¤àõaü ¤àtaü diññhaü viditaü . . . pe . . . àloko udapàdi. Anàvaraõe ¤àõe pa¤cavãsati dhammà.. pe . . . sataü ¤àõàni. Chasu Buddhadhammesu diyaóóhasataü dhammà, diyaóóhasataü atthà, tãõi niruttisatàni, cha ¤àõasatàni. Pañisambhidàdhikaraõe aóóhanavamàni dhammasatàni, aóóhanavamàni atthasatàni, niruttisahassa¤ ca satta ca niruttisatàni, tãõi ca ¤àõasahassàni cattàri ca ¤àõasatànãti. Pañisambhidàkathà. #<[page 159]># %< Yuganandhavagge Dhammacakkakathà 159>% $< II VII. YUGANANDHAVAGGE DHAMMACAKKAKATHâ>$ ## EVAý me sutaü. Ekaü samayaü Bhagavà Bàràõasiyaü viharati . . . pe . . . iti h' idaü {àyasmato} Koõóa¤¤assa `A¤¤àtakoõóa¤¤o' tveva nàmaü ahosi. `Idaü dukkhaü ariyasaccan' ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi, ¤àõaü udapàdi, pa¤¤à udapàdi, vijjà udapàdi, àloko udapàdi. `Cakkhuü udapàdãti'. Ken' aññhena? `¥àõaü udapàdãti'. Ken' aññhena? `Pa¤¤à udapàdãti'. Ken' aññhena? `Vijjà udapàdãti'. Ken' aññhena? `âloko udapàdãti'. Ken' aññhena? `Cakkhuü udapàdãti'. Dassanaññhena. `{¥àõaü} udapàdãti'. ¥àtaññhena. `Pa¤¤à udapàdãti'. Pajànanaññhena. `Vijjà udapàdãti'. Pañivedhaññhena. `âloko udapàdãti'. Obhàsaññhena. Cakkhuü dhammo dassanaññho attho, ¤àõaü dhammo ¤àtaññho attho, pa¤¤à dhammo pajànanaññho attho, vijjà dhammo pañivedhaññho attho, àloko dhammo obhàsaññho attho, ime pa¤ca dhammà pa¤ca atthà dukkhavatthukà saccavatthukà saccàrammaõà saccagocarà saccasaïgahità saccapariyàpannà sacce samudàgatà sacce ñhità sacce patiññhità. ## `Dhammacakkan' ti. Ken' aññhena dhammacakkaü? `Dhamma¤ ca pavatteti cakka¤ càti' dhammacakkaü, `cakka¤ ca pavatteti dhamma¤ càti' dhammacakkaü, `dhammena pavattetãti' dhammacakkaü, `dhammacariyàya pavattetãti' dhammacakkaü, `dhamme ñhito pavattetãti' dhammacakkaü, `dhamme patiññhito pavattetãti' dhammacakkaü, `dhamme patiññhàpento pavattetãti' dhammacakkaü, `dhamme vasippatto pavattetãti' dhammacakkaü, `dhamme vasiü pàpento pavattetãti' dhammacakkaü, #<[page 160]># %<160 Yuganandhavagge Dhammacakkakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `dhamme pàramippatto pavattetãti' dhammacakkaü, `dhamme pàramiü pàpento pavattetãti' dhammacakkaü, `dhamme vesàrajjappatto pavattetãti' dhammacakkaü, dhamme vesàrajjaü pàpento pavattetãti' dhammacakkaü, `dhammaü sakkaronto pavattetãti' dhammacakkaü, `dhammaü garukaronto pavattetãti' dhammacakkaü, `dhammaü mànento pavattetãti' dhammacakkaü. `dhammaü påjento pavattetãti' dhammacakkaü, `dhammaü apacàyamàno pavattetãti' dhammacakkaü, `dhammaddhajo pavattetãti' dhammacakkaü, `dhammaketuü pavattetãti' dhammacakkaü, `dhammàdhipateyyo pavattetãti' dhammacakkaü, `taü kho pana dhammacakkaü appañivattiyaü samaõena và bràhmaõena và devena và Màrena và Brahmunà và kenaci và lokasmin' ti dhammacakkaü. `Saddhindriyaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `viriyindriyaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `satindriyaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `samàdhindriyaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü. `pa¤¤indriyaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü; `saddhàbalaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `viriyabalaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `satibalaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `samàdhibalaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `pa¤¤àbalaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü; `satisambojjhaïgo dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `dhammavicayasambojjhaïgo dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `viriyasambojjhaïgo dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `pãtisambojjhaïgo dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `passaddhisambojjhaïgo dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `samàdhisambojjhaïgo dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `upekkhàsambojjhaïgo dhammo, #<[page 161]># %< Yuganandhavagge Dhammacakkakathà 161>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü; `sammàdiññhi dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `sammàsaïkappo dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `sammàvàcà dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `sammàkammanto dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `sammà-àjãvo dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `sammàvàyàmo dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `sammàsati dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `sammàsamàdhi dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü. `âdhipateyyaññhena indriyà dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `akampiyaññhena balà dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `niyyànaññhena bojjhaïgà dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `hetuññhena maggo dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `upaññhànaññhena satipaññhànà dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `padahanaññhena sammappadhànà dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `ijjhanaññhena iddhipàdà dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `tathaññhena saccà dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü; `avikkhepaññhena samatho dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `anupassanaññhena vipassanà dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `ekarasaññhena samathavipassanà dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `anativattanaññhena yuganandhaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü; `saüvaraññhena sãlavisuddhi dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `avikkhepaññhena cittavisuddhi dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `dassanaññhena diññhivisuddhi dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü; `muttaññhena vimokkho dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `pañivedhaññhena vijjà dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `pariccàgaññhena vimutti dhammo, #<[page 162]># %<162 Yuganandhavagge Dhammacakkakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `samucchedaññhena khaye ¤àõaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `pañippassaddhaññhena anuppàde ¤àõaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü. `Chando målaññhena dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `manasikàro samuññhànaññhena dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `phasso samodhànaññhena dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `vedanà samosaraõaññhena dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `samàdhi pamukkhaññhena dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `sati àdhipateyyaññhena dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `pa¤¤a tatuttaraññhena dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `vimutti sàraññhena dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `amatogadhaü nibbànaü pariyosànaññhena dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü. ## Taü kho pan' idaü dukkhaü ariyasaccaü pari¤¤eyyan ti . . . pe . . . pari¤¤àtan ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. `Cakkhuü udapadãti'. Ken' aññhena? . . . pe . . . `àloko udapàdãti'. Ken' aññhena? `Cakkhuü udapàdãti'. Dassanaññhena . . . pe . . . `àloko udapàdãti'. Obhàsaññhena. Cakkhuü dhammo dassanaññho attho . . . pe . . . àloko dhammo obhàsaññho attho, ime pa¤ca dhammà pa¤ca atthà dukkhavatthukà saccavatthukà . . . pe . . . sacce patiññhità. `Dhammacakkan' ti. Ken' aññhena dhammacakkaü? `Dhamma¤ ca pavatteti cakka¤ càti' dhammacakkaü . . . pe . . . `amatogadhaü nibbànaü pariyosànaññhena dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü. ## `Idaü dukkhasamudayaü ariyasaccan' ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Taü kho pan' idaü dukkhasamudayaü ariyasaccaü pahàtabban ti . . . pe . . . pahãnan ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi #<[page 163]># %< Yuganandhavagge Dhammacakkakathà 163>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ . . . pe . . . àloko udapàdi. `Cakkhuü udapàdãti'. Ken' aññhena? . . . pe . . . `àloko udapàdãti'. Ken' aññhena? `Cakkhuü udapàdãti'. Dassanaññhena . . . pe . . . `àloko udapàdãti'. Obhàsaññhena. Cakkhuü dhammo dassanaññho attho . . . pe . . .àloko dhammo obhàsaññho attho, ime pa¤ca dhammà pa¤ca atthà samudayavatthukà saccavatthukà . . . pe . . . nirodhavatthukà saccavatthukà . . . pe . . . maggavatthukà saccavatthukà saccàrammaõà . . . pe . . . sacce patiññhità. `Dhammacakkan' ti. Ken' aññhena dhammacakkaü? `Dhamma¤ ca pavatteti cakka¤ càti' dhammacakkaü . . . pe . . . `amatogadhaü nibbànaü pariyosànaññhena dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü. ## `Ayaü kàye kàyànupassanà' ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Sà kho panàyaü kàye kàyànupassanà bhàvetabbà ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhàvità ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. `Ayaü vedanàsu . . . pe . . . ayaü citte . . . pe . . . ayaü dhammesu dhammànupassanà' ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Sà kho panàyaü dhammesu dhammànupassanà bhàvetabbà ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhàvità ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. `Ayaü kàye kàyànupassanà' ti . . . pe . . . àloko udapàdi. `Cakkhuü udapàdãti'. Ken' aññhena? . . . pe . . . `âloko udapàdãti'. Ken' aññhena? `Cakkhuü udapàdãti'. Dassanaññhena . . . pe . . . `âloko udapàdãti'. Obhàsatthena. Cakkhuü dhammo dassanaññho attho . . . pe . . . àloko dhammo obhàsaññho attho, ime pa¤ca dhammà pa¤ca atthà kàyavatthukà satipaññhànavatthukà . . . pe . . . vedanàvatthukà satipaññhànavatthukà . . . pe . . . cittavatthukà satipaññhànavatthukà . . . pe . . . dhammavatthukà satipaññhànavatthukà satipaññhànàrammaõà . . . pe . . . satipaññhàne patiññhità. `Dhammacakkan' ti. Ken' aññhena dhammacakkaü? `Dhamma¤ ca pavatteti cakka¤ càti' dhammacakkaü #<[page 164]># %<164 Yuganandhavagge Dhammacakkakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ . . . pe . . . `amatogadhaü nibbànaü pariyosànaññhena dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü. ## `Ayaü chandasamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgato iddhipàdo' ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. So kho panàyaü chandasamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgato iddhipàdo bhàvetabbo ti me Bhikkhave . . . pe . . . àloko udapàdi. `Ayaü viriyasamadhi- . . . pe . . . ayaü cittasamàdhi- . . . pe . . . ayaü vãmaüsàsamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgato iddhipàdo' ti me Bhikkhave . . . pe . . . àloko udapàdi. So kho panàyaü vãmaüsàsamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgato iddhipàdo bhàvetabbo ti me Bhikkhave . . . pe . . . àloko udapàdi. `Ayaü chandasamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgato iddhipàdo' ti . . . pe . . . àloko udapàdi. `Cakkhuü udapàdãti'. Ken' aññhena? . . . pe . . . `âloko udapàdãti'. Ken' aññhena? `Cakkhuü udapàdãti'. Dassanaññheha . . . pe . . . `{âloko} udapàdãti'. Obhàsaññhena. Cakkhuü dhammo dassanaññho attho . . . pe . . . àloko dhammo obhàsaññho attho, ime pa¤ca dhammà pa¤ca atthà chandavatthukà iddhipàdavatthukà iddhipàdàrammaõà . . . pe . . . iddhipàde patiññhità. `Dhammacakkan' ti. Ken' aññhena dhammacakkaü? `Dhamma¤ ca pavatteti cakka¤ càti' dhammacakkaü . . . pe . . . `amatogadhaü nibbànaü pariyosànaññhena dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü. Ayaü {viriyasamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgato} iddhipàdo ti . . . pe . . . àloko udapàdi. `Cakkhuü udapàdãti'. Ken' aññhena? . . . pe . . . `âloko udapàdãti'? Ken' aññhena? `Cakkhuü udapàdãti'. Dassanaññhena . . . pe . . . `âloko udapàdãti'? Obhàsaññhena. Cakkhuü dhammo dassanaññho attho . . . pe . . . àloko dhammo obhàsaññho attho, ime pa¤ca dhammà pa¤ca atthà viriyavatthukà iddhipàdavatthukà . . . pe . . . cittavatthukà iddhipàdavatthukà . . . pe . . . vãmaüsàvatthukà iddhipàdavatthukà iddhipàdàrammaõà . . . pe . . . iddhipàde patiññhità. #<[page 165]># %< Yuganandhavagge Dhammacakkakathà 165>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `Dhammacakkan' ti. Ken' aññhena dhammacakkaü? `Dhamma¤ ca pavatteti cakka¤ càti' dhammacakkaü . . . pe . . . `amatogadhaü nibbànaü pariyosànaññhena dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkan ti. Dhammacakkakathà niññhità. #<[page 166]># %<166 Yuganandhavagge Lokuttarakathà>% $< II VIII. YUGANANDHAVAGGE LOKUTTARAKATHâ>$ ## KATAME dhammà lokuttarà? Cattàro satipaññhànà, cattàro sammappadhànà, cattàro iddhipàdà, pa¤c' indriyàni, pa¤ca balàni, satta bojjhaïgà, aññhaïgiko maggo, cattàro ariyamaggà, cattàri ca sàma¤¤aphalàni, nibbàna¤ ca; ime dhammà lokuttarà. `Lokuttarà' ti. Ken' aññhena lokuttarà? `Lokaü tarantãti' lokuttarà, `lokà uttarantãti' lokuttarà, `lokato uttarantãti' lokuttarà, `lokamhà uttarantãti' lokuttarà; `lokaü atikkamantãti' lokuttarà, `lokaü samatikkamantãti' lokuttarà, `lokaü samatikkantà' ti lokuttarà, `loke atirekà' ti lokuttarà; `lokantaü tarantãti' lokuttarà, `lokà nissarantãti' lokuttarà, `lokato nissarantãti' lokuttarà, `lokamhà nissarantãti' lokuttarà; `lokà nissañà' ti lokuttarà, `lokena nissañà' lokuttarà, `lokamhà nissañà' ti lokuttarà; `loke na tiññhantãti' lokuttarà, `lokamhi na tiññhantãti' lokuttarà, `loke na limpantãti' lokuttarà, `lokena na limpantãti' lokuttarà, `loke asaïkilittà' ti lokuttarà, `lokena asaïkilittà' ti lokuttarà, `loke anupalittà' ti lokuttarà, `lokena anupalittà' ti lokuttarà; `loke vippamuttà' ti lokuttarà, `lokena vippamuttà' ti lokuttarà, `lokà vippamuttà' ti lokuttarà, `lokato vippamuttà' ti lokuttarà, `lokamhà vippamuttà' #<[page 167]># %< Yuganandhavagge Lokuttarakathà 167>% ti lokuttarà; `loke visa¤¤uttà' ti lokuttarà, `lokena visa¤¤uttà' ti lokuttarà, `lokà visa¤¤uttà' ti lokuttarà, `lokato visa¤¤uttà' ti lokuttarà, `lokamhà visa¤¤uttà' ti lokuttarà; `lokà sujjhantãti' lokuttarà, `lokato sujjhantãti' lokuttarà, `lokamhà sujjhantãti' lokuttarà; `lokà visujjhantãti' lokuttarà, `lokato visujjhantãti' lokuttarà, `lokamhà visujjhantãti' lokuttarà; `lokà vuññhahantãti' lokuttarà, `lokato vuññhahantãti' lokuttarà, `lokamhà vuññhahantãti' lokuttarà; `lokà vivaññantãti' lokuttarà, `lokato vivaññantãti' lokuttarà, `lokamhà vivaññantãti' lokuttarà; `loke na sajjantãti' lokuttarà, `loke na gayhantãti' lokuttarà, `loke na bajjhantãti' lokuttarà; `lokaü samucchindantãti' lokuttarà, `lokaü samucchinnattà' ti lokuttarà; `lokaü pañipassambhentãti' lokuttarà, `lokaü pañipassambhitattà' ti lokuttarà; `lokassa atãtà' ti lokuttarà, `lokassa agatãti' lokuttarà, `lokassa avisayà' ti lokuttarà, `lokassa asàdhàraõà' ti lokuttarà; `lokaü vamantãti' lokuttarà, `lokaü na paccàgamantãti' lokuttarà, `lokaü pajahantãti' lokuttarà, `lokaü na upàdiyantãti' lokuttarà, `lokaü visinentãti' lokuttarà, `lokaü na ussinentãti' lokuttarà, `lokaü vidhåpentãti' lokuttarà, `lokaü na sandhåpentãti' lokuttarà, `lokaü samatikkamma abhibhuyya tiññhantãti' lokuttarà ti. Lokuttarakathà. #<[page 168]># %<168 Yuganandhavagge Balakathà>% $< II IX. YUGANANDHAVAGGE BALAKATHâ SâVATTHINIDâNAý>$ ## PA¥C' imàni Bhikkhave balàni. Katamàni pa¤ca? Saddhàbalaü viriyabalaü satibalaü samàdhibalaü pa¤¤àbalaü. Imàni kho Bhikkhave pa¤ca balàni. Api ca aññhasaññhã balàni -- saddhàbalaü viriyabalaü satibalaü samàdhibalam pa¤¤àbalaü, hiribalaü ottappabalaü pañisaïkhànabalaü bhàvanàbalaü anavajjabalaü saïgahabalaü, khantibalaü pa¤¤attibalaü nijjhantibalaü issariyabalaü adhiññhànabalaü samathabalaü vipassanàbalaü, dasa sekhabalàni, dasa asekhabalàni, dasa khãõàsavabalàni, dasa iddhibalàni, dasa Tathàgatabalàni. ## Katamaü saddhàbalaü? `Assaddhiye na kampatãti saddhàbalaü, sahajàtànaü dhammànaü upatthambhanaññhena saddhàbalaü, kilesànaü pariyàdànaññhena saddhàbalaü, pañivedhàdivisodhanaññhena saddhàbalaü, cittassa adhiññhànaññhena saddhàbalaü, cittassa vodànaññhena saddhàbalaü, visesàdhigamanaññhena saddhàbalaü, uttaripañivodhaññhena saddhàbalaü, saccàbhisamayaññhena saddhàbalaü, nirodhe patiññhàpakaññhena saddhàbalam. Idaü saddhàbalaü. Katamaü viriyabalaü? `Kosajje na kampatãti' viriyabalaü, sahajàtànaü dhammànaü upatthambhanaññhena viriyabalaü, kilesànaü pariyàdànaññhena viriyabalaü, pañivedhàdivisodhanaññhena viriyabalaü, cittassa adhiññhànaññhena viriyabalaü, cittassa vodànaññhena viriyabalaü, visesàdhigamanaññhena viriyabalaü, uttaripañivedhaññhena viriyabalaü, saccàbhisamayaññhena viriyabalaü, nirodhe patiññhàpakaññhena viriyabalaü. Idaü viriyabalaü. #<[page 169]># %< Yuganandhavagge Balakathà 169>% Katamaü satibalaü? `Pamàde na kampatãti' satibalaü, sahajàtànaü dhammànaü upatthambhanaññhena satibalaü . . . pe . . . nirodhe patiññhàpakaññhena satibalaü. Idaü satibalaü. Katamaü samàdhibalaü? `Uddhacce na kampatãti' samàdhibalaü, sahajàtànaü dhammànaü upatthambhanaññhena samàdhibalaü . . . pe . . . nirodhe patiññhàpakaññhena samàdhibalaü. Idaü samàdhibalaü. Katamaü pa¤¤àbalaü? `Avijjàya na kampatãti' pa¤¤àbalaü, sahajàtànaü dhammànaü upatthambhanaññhena pa¤¤àbalaü . . . pe . . . nirodhe patiññhàpakaññhena pa¤¤àbalaü. Idaü pa¤¤àbalaü. ## Katamaü biribalaü? `Nekkhammena kàmacchandaü hiriyatãti' hiribalaü, `abyàpàdena byàpàdaü hiriyatãti' hiribalaü, `àlokasa¤¤àya thãnamiddhaü hiriyatãti' hiribalaü, `avikkhepena uddhaccaü hiriyatãti' hiribalaü, `dhammavavatthànena vicikicchaü hiriyatãti' hiribalaü, `¤àõena avijjaü hiriyatãti,' hiribalaü, `pàmojjena aratiü hiriyatãti' hiribalaü, `pañhamajjhànena nãvaraõe hiriyatãti' hiribalaü . . . pe . . . `Arahattamaggena sabbakilese hiriyatãti' hiribalaü. Idaü hiribalaü. Katamaü ottappabalaü? `Nekkhammena kàmacchandaü ottappatãti' ottappabalaü, `abyàpàdena byàpàdaü ottappatãti' ottappabalaü, `àlokasa¤¤àya thãnamiddhaü ottappatãti' ottappabalaü, `avikkhepena uddhaccaü ottappatãti' {ottappabalaü}, `dhammavavatthànena vicikicchaü ottappatãti' ottappabalaü, `¤àõena avijjaü ottappatãti' ottappabalaü, `pàmojjena aratiü ottappatãti' ottappabalaü, `pañhamajjhànena nãvaraõe ottappatãti' ottappabalaü . . . pe . . . `Arahattamaggena sabbakilese ottappatãti' ottappabalaü. Idaü ottappabalaü. Katamaü pañisaïkhànabalaü? `Nekkhammena kàmacchandaü pañisaïkhàtãti' pañisaïkhànabalaü, `abyàpàdena byàpàdaü pañisaïkhàtãti' pañisaïkhànabalaü, `àlokasa¤¤àya thãnamiddhaü pañisaïkhàtãti' pañisaïkhànabalaü, `avikkhepena uddhaccaü pañisaïkhàtãti pañisaïkhànabalaü, `dhammavavatthànena vicikicchaü pañisaïkhàtãti' pañisaïkhànabalaü, `¤àõena avijjaü pañisaïkhàtãti' pañisaïkhànabalaü, #<[page 170]># %<170 Yuganandhavagge Balakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `pàmojjena aratiü pañisaïkhàtãti' pañisaïkhànabalaü, `pañhamajjhànena nãvaraõe pañisaïkhàtãti' pañisaïkhànabalaü . . . pe . . . `Arahattamaggena sabbakilese pañisaïkhàtãti' pañisaïkhànabalaü. Idaü pañisaïkhànabalaü. ## Katamaü bhàvanàbalaü? `Kàmacchandaü pajahanto nekkhammaü bhàvetãti' bhàvanàbalaü, `byàpàdaü pajahanto abyàpàdaü bhàvetãti' bhàvanàbalaü, `thãnamiddhaü pajahanto àlokasa¤¤aü bhàvetãti' bhàvanàbalaü, `uddhaccaü pajahanto avikkhepaü bhàvetãti' bhàvanàbalaü, `vicikicchaü pajahanto dhammavavatthànaü bhàvetãti' bhàvanàbalaü, `avijjaü pajahanto ¤àõaü bhàvetãti' bhàvanàbalaü, `aratiü pajahanto pàmojjaü bhàvetãti' bhàvanàbalaü, `nãvaraõe pajahanto pañhamajjhànaü bhàvetãti' bhàvanàbalaü . . . pe . . . `sabbakilese pajahanto Arahattamaggaü bhàvetãti' bhàvanàbalaü. Katamaü anavajjabalam? `Kàmacchandassa pahãnattà nekkhamme n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaü, `byàpàdassa pahãnattà abyàpàde n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaü, `thãnamiddhassa pahãnattà àlokasa¤¤àya n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaü, `uddhaccassa pahãnattà avikkhepe n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaü, `vicikicchàya pahãnattà dhammavavatthàve n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaü, `avijjàya pahãnattà ¤àõe n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaü, `aratiyà pahãnattà pàmojje n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaü, `nãvaraõànaü pahãnattà pañhamajjhàne n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaü . . . pe . . . `sabbakilesànaü pahãnattà Arahattamagge n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaü. Idaü anavajjabalaü. Katamaü saïgahabalaü? `Kàmacchandaü pajahanto nekkhammavasena cittaü saïgaõhàtãti' saïgahabalaü, `byàpàdaü pajahanto abyàpàdavasena cittaü saïgaõhàtãti' saïgahabalaü, `thãnamiddhaü pajahanto àlokasa¤¤àvasena cittaü saïgaõhàtãti' saïgahabalaü . . . pe . . . `sabbakilese pajahanto Arahattamaggavasena cittaü saïgaõhàtãti' saïgahabalaü. #<[page 171]># %< Yuganandhavagge Balakathà 171>% ## Katamaü khantibalaü? `Kàmacchandassa pahãnattà nekkhammaü khantãti' khantibalaü, `byàpàdassa pahãnattà abyàpàdo khantãti' khantibalaü, `{thãnamiddhassa} pahãnattà àlokasa¤¤à khantãti' khantibalaü, `uddhaccassa pahãnattà avikkhepo khantãti' khantibalaü, `vicikicchàya pahãnattà dhammavavatthànaü khantãti' khantibalaü, `avijjàya pahãnattà ¤àõaü khantãti' khantibalaü, `aratiyà pahãnattà pàmojjaü khantãti' khantibalaü, `nãvaraõànaü pahãnattà pañhamajjhànaü khantãti' khantibalaü . . . pe . . . `sabbakilesànaü pahãnattà Arahattamaggo khantãti' khantibalaü. Idaü khantibalaü. Katamaü pa¤¤attibalaü? `Kàmacchandaü pajahanto nekkhammavasena cittaü pa¤¤àpetãti' pa¤¤attibalaü, `byàpàdaü pajahanto abyàpàdavasena cittaü pa¤¤àpetãti' pa¤¤attibalaü, `thãnamiddhaü pajahanto àlokasa¤¤àvasena cittaü pa¤¤àpetãti' pa¤¤attibalaü . . . pe . . . `sabbakilese pajahanto Arahattamaggavasena cittaü pa¤¤àpetãti' pa¤¤attibalaü. Idaü pa¤¤attibalaü. Katamaü nijjhantibalaü? `Kàmacchandaü pajahanto nekkhammavasena cittaü nijjhàpetãti' nijjhantibalaü, `byàpàdaü pajahanto abyàpàdavasena cittaü nijjhàpetãti' nijjhantibalaü, `thãnamiddhaü pajahanto àlokasa¤¤àvasena cittaü nijjhàpetãti' nijjhantibalaü . . . pe . . . `sabbakilese pajahanto Arahattamaggavasena cittaü nijjhàpetãti' nijjhantibalaü. Idaü nijjhantibalaü. Katamaü issariyabalaü? `Kàmacchandaü pajahanto nekkhammavasena cittaü vasaü vattetãti' issariyabalaü, `byàpàdaü pajahanto abyàpàdavasena cittaü vasaü vattetãti' issariyabalaü, `thãnamiddhaü pajahanto àlokasa¤¤àvasena cittaü vasaü vattetãti' issariyabalaü . . . pe . . . `sabbakilese pajahanto Arahattamaggavasena cittaü vasaü vattetãti' issariyabalaü. Idaü issariyabalaü. Katamaü adhiññhànabalaü? `Kàmacchandaü pajahanto nekkhammavasena cittaü adhiññhàtãti' adhiññhànabalaü, `byàpàdaü pajahanto abyàpàdavasena cittaü adhiññhàtãti' adhiññhànabalaü, `thãnamiddhaü pajahanto àlokasa¤¤àvasena cittaü adhiññhàtãti' adhiññhànabalaü #<[page 172]># %<172 Yuganandhavagge Balakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ . . . pe . . . `sabbakilese pajahanto Arahattamaggavasena cittaü adhiññhàtãti' adhiññhànabalaü. Idaü adhiññhànabalaü. ## Katamaü samathabalaü? Nekkhammavasena cittassa ekaggatà avikkhepo samathabalaü, abyàpàdavasena cittassa ekaggatà avikkhepo samathabalaü, àlokasa¤¤àvasena cittassa ekaggatà avikkhepo samathabalaü . . . pe . . . pañinissaggànupassã assàsavasena cittassa ekaggatà avikkhepo samathabalaü, pañinissaggànupassã passàsavasena cittassa ekaggatà avikkhepo samathabalaü. `Samathabalan' ti. Ken' aññhena samathabalaü? `Pañhamajjhànena nãvaraõe na kampatãti' samathabalaü, `dutiyajjhànena vitakkavicàre na kampatãti' samathabalaü, `tatiyajjhànena pãtiyà na kampatãti' samathabalaü, `catutthajjhànena sukhadukkhe na kampatãti' samathabalaü, `àkàsàna¤càyatanasamàpattiyà råpasa¤¤àya pañighasa¤¤àya nànattasa¤¤àya na kampatãti' samathabalaü, `vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattiyà àkàsàna¤càyatanasa¤¤àya na kampatãti' samathabalaü, `àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiyà vi¤¤àõa¤càyatanasa¤¤àya na kampatãti' samathabalaü, `nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiyà àki¤ca¤¤àyatanasa¤¤àya na kampatãti' samathabalaü, `uddhacce ca uddhaccasahagatakilese ca khandhe ca na kampati na calati na vedhatãti' samathabalaü. Idaü samathabalaü. ## Katamaü vipassanàbalaü? Aniccànupassanà vipassanàbalaü, dukkhànupassanà vipassanàbalaü . . . pe . . . pañinissagànupassanà vipassanàbalaü. Råpe anniccànupassanà vipassanàbalaü, råpe dukkhànupassanà vipassanàbalaü . . . pe . . . råpe pañinissaggànupassanà vipassanàbalaü; vedanàya . . . pe . . . sa¤¤àya, saïkhàresu, vi¤¤àõe, cakkhusmiü . . . pe . . . jaràmaraõe aniccànupassanà vipassanàbalaü, jaràmaraõe dukkhànupassanà vipassanàbalaü, jaràmaraõe pañinissaggànupassanà vipassanàbalaü. `Vipassanàbalan' ti. Ken' aññhena vipassanàbalaü? `Aniccànupassanàya niccasa¤¤àya na kampatãti' vipassanàbalaü, `dukkhànupassanàya sukhasa¤¤àya na kampatãti' vipassanàbalaü, `anattànupassanàya attasa¤¤àya na kampatãti' vipassanàbalaü, #<[page 173]># %< Yuganandhavagge Balakathà 173>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `nibbidànupassanàya nandiyà na kampatãti' vipassanàbalaü, `viràgànupassanàya ràge na kampatãti' vipassanàbalaü, `nirodhànupassanàya samudaye na kampatãti' vipassanàbalaü, `pañinissaggànupassanàya àdàne na kampatãti' vipassanàbalaü, `avijjàya ca avijjàsahagatakilese ca khandhe ca na kampati na calati na vedhatãti' vipassanàbalaü. Idaü vipassanàbalaü. ## Katamàni dasa sekhabalàni, dasa asekhabalàni? `Sammàdiññhiü sikkhatãti' sekhabalaü, tattha sikkhitattà asekhabalaü; `sammàsaïkappaü sikkhatãti' sekhabalaü, tattha sikkhitattà asekhabalaü; `sammàvàcaü . . . pe . . . saümàkammantaü, sammà-àjãvaü, sammàvàyàmaü, sammàsatiü, sammàsamàdhiü, sammà¤àõaü . . . pe . . . sammàvimuttiü sikkhatãti' sekhabalaü, tattha sikkhitattà asekhabalaü. Imàni dasa sekhabalàni, dasa asekhabalàni. ## Katamàni dasa khãõàsavabalàni? Idha khãõàsavassa bhikkhuno aniccato sabbe saïkhàrà yathàbhåtaü sammappa¤¤àya sudiññhà honti: yaü pi khãõàsavassa bhikkhuno aniccato sabbe saïkhàrà yathàbhåtaü sammappa¤¤àya sudiññhà honti, idaü pi khãõàsavassa bhikkhuno balaü hoti; yaü balaü àgamma khãõàsavo bhikkhu àsavànaü khayaü pañijànàti -- `khãõà me àsavà' ti. Puna ca paraü, khãõàsavassa bhikkhuno aïgàrakàsåpamà kàmà yathàbhåtaü sammappa¤¤àya sudiññhà honti: yaü pi khãõàsavassa bhikkhuno aïgàrakàsåpamà kàmà yathàbhåtaü sammappa¤¤àya sudiññhà honti, idaü pi khãõàsavassa bhikkhuno balaü hoti; yaü balaü àgamma khãõàsavo bhikkhu àsavànaü khayaü pañijànàti -- `khãõà me àsavà' ti. Puna ca paraü, khãõàsavassa bhikkhuno vivekaninnaü cittaü hoti vivekapoõaü vivekapabbhàraü vivekaññhaü nekkhammàbhirataü byantibhåtaü sabbaso àsavaññhàniyehi dhammehi: yaü pi khãõàsavassa bhikkhuno vivekaninnaü cittaü hoti vivekapoõaü vivekapabbhàraü vivekaññhaü nekkhammàbhirataü byantibhåtaü sabbaso àsavaññhàniyehi dhammehi, idaü pi khãnàsavassa bhikkhuno balaü hoti; #<[page 174]># %<174 Yuganandhavagge Balakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ yaü balaü àgamma khãõàsavo bhikkhu àsavànaü khayaü pañijànàti -- `khãõà me àsavà' ti. Puna ca paraü, khãõàsavassa bhikkhuno cattàro satipaññhànà bhàvità honti subhàvità; yaü pi khãõàsavassa bhikkhuno cattàro satipaññhànà bhàvità honti subhàvità, idaü pi khãõàsavassa bhikkhuno balaü hoti; yaü balaü àgamma khãõàsavo bhikkhu àsavànaü khayaü pañijànàti -- `khãõà me àsavà' ti. Puna ca paraü, khãnàsavassa bhikkhuno cattàro sammappadhànà bhàvità honti subhàvità . . . pe . . . cattàro iddhipàdà bhàvità honti subhàvità, pa¤c' indriyàni bhàvitàni honti subhàvitàni, pa¤ca balàni bhàvitàni honti subhàvitàni, satta bojjhaïgà bhàvità . . . pe . . . ariyo aññhaïgiko maggo bhàvito hoti subhàvito: yaü pi khãõàsavassa bhikkhuno ariyo aññhaïgiko maggo bhàvito hoti subhàvito, idaü pi khãõàsavassa bhikkhuno balaü hoti; yaü balaü àgamma khãõàsavo bhikkhu àsavànaü khayaü pañijànàti -- `Khãõà me àsavà' ti. Imàni dasa khiõàsavabalàni. ## Katamàni dasa iddhibalàni? Adhiññhànà iddhi, vikubbanà iddhi, manomayà iddhi, ¤àõavipphàrà iddhi, samàdhivipphàrà iddhi, ariyà iddhi, kammavipàkajà iddhi, pu¤¤avato iddhi, vijjàmayà iddhi, tattha tattha sammàpayogapaccayà ijjhanaññhena iddhi. Imàni dasa iddhibalàni. ## Katamàni dasa Tathàgatabalàni? Idha Tathàgato ñhàna¤ ca ñhànato aññhàna¤ ca aññhànato yathàbhåtaü pajànàti: yaü pi Tathàgato ñhàna¤ ca ñhànato aññhàna¤ ca aññhànato yathàbhåtaü pajànàti, idaü pi Tathàgatassa Tathàgatabalaü hoti; yaü balaü àgamma Tathàgato àsabhaññhànaü pañijànàti, parisàsu sãhanàdaü nadati, brahmacakkaü pavatteti. Puna ca paraü, Tathàgato atãtànàgatapaccuppannànaü kammasamàdànànaü ñhànaso hetuso vipàkaü yathàbhåtaü pajànàti: yaü pi Tathàgato atãtànàgatapaccuppannànaü kammasamàdànànaü ñhànaso hetuso vipàkaü yathàbhåtaü pajànàti, #<[page 175]># %< Yuganandhavagge Balakathà 175>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ idaü pi Tathàgatassa Tathàgatabalaü hoti; yaü balaü àgamma Tathàgato àsabhaññhànaü pañijànàti, parisàsu sãhanàdaü nadati, brahmacakkaü pavatteti. Puna ca paraü, Tathàgato sabbatthagàminipañipadaü yathàbhåtaü pajànàti: yaü pi Tathàgato sabbatthagàminipañipadaü yathàbhåtaü pajànàti, idaü pi Tathàgatassa Tathàgatabalaü hoti; yaü balaü àgamma Tathàgato àsabhaññhànaü pañijànàti, parisàsu sãhanàdaü nadati, brahmacakkaü pavatteti. Puna ca paraü, Tathàgato anekadhàtunànàdhàtulokaü yathàbhåtaü pajànàti: yaü pi Tathàgato anekadhàtunànàdhàtulokaü yathàbhåtaü pajànàti, idaü pi Tathàgatassa Tathàgatabalaü hoti . . . pe . . . brahmacakkaü pavatteti. Puna ca paraü, Tathàgato sattànaü nànàdhimuttikataü yathàbhåtaü pajànàti: yaü pi Tathàgato sattànaü nànàdhimuttikataü yathàbhåtaü pajànàti, idaü pi Tathàgatassa . . . pe . . . brahmacakkaü pavatteti. Puna ca paraü, Tathàgato parasattànaü parapuggalànaü indriyaparopariyattaü yathàbhåtaü pajànàti: yaü pi Tathàgato parasattànaü parapuggalànaü indriyaparopariyattaü yathàbhåtaü pajànàti, idaü pi Tathàgatassa . . . pe . . . brahmacakkaü pavatteti. Puna ca paraü, Tathàgato jhàõavimokkhasamàdhisamàpattãnaü saïkilesaü vodànaü vuññhànaü yathàbhåtaü pajànàti: yaü pi Tathàgato jhànavimokkhasamàdhisamàpattãnaü saïkilesaü vodànaü vuññhànaü yathàbhåtaü pajànàti, idaü pi Tathàgatassa . . . pe . . . brahmacakkaü pavatteti. Puna ca paraü, Tathàgato anekaviditaü pubbenivàsaü anussarati, seyyathãdaü ekaü pi jàtiü dve pi jàtiyo . . . pe . . . iti sàkàraü sa-uddesaü anekaviditaü pubbenivàsaü anussarati: yaü pi Tathàgato anekaviditaü pubbenivàsaü anussarati, seyyathãdaü -- ekaü pi jàtiü dve pi jàtiyo . . . pe . . . idaü pi Tathàgatassa . . . pe . . . brahmacakkaü pavatteti. Puna ca paraü, Tathàgato dibbena cakkhunà visuddhena atikkantamànusakena satte passati cavamàne upapàjjamàne: #<[page 176]># %<176 Yuganandhavagge Balakathà>% yaü pi Tathàgato dibbena cakkhunà visuddhena atikantamànussakena . . . pe . . . idaü pi Tathàgatassa . . . pe . . . brahmacakkaü pavatteti. Puna ca paraü, Tathàgato àsavànaü khayà anàsavaü cetovimuttiü pa¤¤àvimuttim diññhe 'va dhamme sayaü abhi¤¤àya sacchikatvà upasampajja viharati: yaü pi Tathàgato àsavànaü khayà anàsavaü cetovimuttiü pa¤¤àvimuttiü diññhe 'va dhamme sayaü abhi¤¤àya sacchikatvà upasampajja viharati, idaü pi Tathàgatassa Tathàgatabalaü hoti; yaü balaü àgamma Tathàgato àsabhaññhànaü pañijànàti, parisàsu sãhanàdaü nadati, brahmacakkaü pavatteti. Imàni dasa Tathàgatabalàni. ## Ken' aññhena saddhàbalaü? Ken' aññhena viriyabalaü? Ken' aññhena satibalaü? Ken' aññhena samàdhibalaü? Ken' aññhena pa¤¤àbalaü? Ken' aññhena hiribalaü? Ken' aññhena ottappabalaü? Ken' aññhena pañisaïkhànabalaü? Ken' aññhena Tathàgatabalaü? Assaddhiye akampiyaññhena saddhàbalaü, kosajje akampiyaññhena viriyabalaü, pamàde akampiyaññhena satibalaü, uddhacce akampiyaññhena samàdhibalaü, avijjàya akampiyaññhena pa¤¤àbalaü. `Hiriyati pàpake akusale dhamme' ti hiribalaü, `ottappati pàpake kusale dhamme' ti ottappabalaü, `¤àõena kilese pañisaïkhàtãti' pañisaïkhànabalaü, `tattha jàtà dhammà ekarasà hontãti' bhàvanàbalaü, `tattha n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaü, `tena cittaü saïgaõhàtãti' saïgahabalaü, `tam tassa khamatãti' khantibalaü, `tena cittaü pa¤¤àpetãti' pa¤¤attibalaü, `tena cittaü nijjhàpetãti' nijjhantibalaü, `tena cittaü vasaü vattetãti' issariyabalaü, `tena cittaü adhiññhàtãti' adhiññhànabalaü, `tena cittaü ekaggan' ti samathabalaü, `tattha jàte dhamme anupassatãti' vipassanàbalaü, `tattha sikkhatãti' sekhabalaü, tattha sikkhitattà asekhabalaü, `tena àsavà khãõà' ti khãõàsavabalaü, `taü tassaijjhatãti' iddhibalaü, appameyyaññhena Tathàgatabalaü. Balakathà. #<[page 177]># %< Yuganandhavagge Su¤¤akathà 177>% $< II X. YUGANANDHAVAGGE SU¥¥AKATHâ>$ ## EVAý me sutaü. Ekaü samayaü Bhagavà Sàvatthiyaü viharati Jetavane Anàthapiõóikassa àràme. Atha kho àyasmà ânando yena Bhagavà ten' upasaïkami, upasaïkamitvà Bhagavantaü abhivàdetvà ekamantaü nisãdi. Ekamantaü nisinno kho àyasmà ânando Bhagavantaü etad avoca -- `Su¤¤o loko, su¤¤o loko' ti bhante vuccati: kittàvatà nu kho bhante `su¤¤o loko' ti vuccatãti'? Yasmà kho ânanda su¤¤aü attena và attaniyena và, tasmà `su¤¤o loko' ti vuccati. Ki¤ ca ânanda su¤¤aü attena và attaniyena và? Cakkhuü kho ânanda su¤¤aü attena và attaniyena và, råpà su¤¤à attena và attaniyena và, cakkhuvi¤¤àõaü su¤¤aü attena và attaniyena và, cakkhusamphasso su¤¤o attena và attaniyena và, yaü p' idaü cakkhusamphassapaccayà uppajjati vedayitaü sukhaü và dukkhaü và adukkhamasukhaü và taü pi su¤¤aü attena và attaniyena và. Sotaü su¤¤aü . . . pe . . . saddà su¤¤à, ghànaü su¤¤aü gandhà su¤¤à, jivhà su¤¤à rasà su¤¤à, kàyo su¤¤o phoññhabbà su¤¤à, mano su¤¤o attena và attaniyena và, dhammà su¤¤à attena và attaniyena và, manovi¤¤àõaü su¤¤aü attena và attaniyena và, manosamphasso su¤¤o attena và attaniyena và, yaü p' idaü manosamphassapaccayà uppajjati vedayitaü sukhaü và dukkhaü và adukkhamasukhaü và taü pi su¤¤aü attena và attaniyena và. Yasmà kho ânanda su¤¤aü attena và attaniyena và, tasmà `su¤¤o loko' ti vuccatãti. ## {Su¤¤asu¤¤aü}, saïkhàrasu¤¤aü, vipariõàmasu¤¤aü, aggasu¤¤aü, lakkhaõasu¤¤aü, vikkhambhanasu¤¤aü, tadaïgasu¤¤aü, samucchedasu¤¤aü, pañippassaddhisu¤¤aü, #<[page 178]># %<178 Yuganandhavagge Su¤¤akathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ nissaraõasu¤¤aü, ajjhattasu¤¤aü, bahiddhàsu¤¤aü, dubhatosu¤¤aü, sabhàgasu¤¤aü, visabhàgasu¤¤aü, esanàsu¤¤aü, pariggahasu¤¤aü, pañilàbhasu¤¤aü, pañivedhasu¤¤aü, ekattasu¤¤aü, nànattasu¤¤aü, khantisu¤¤aü, adhiññhànasu¤¤aü, pariyogàhanasu¤¤aü, sampajànassa pavattapariyàdànaü sabbasu¤¤atànaü paramaññhasu¤¤aü. ## Katamaü su¤¤asu¤¤aü? Cakkhuü su¤¤aü attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàmadhammena và, sotaü su¤¤aü . . . pe . . . ghànaü su¤¤aü, jivhà su¤¤à, kàyo su¤¤o, mano su¤¤o attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàmadhammena và. Idaü su¤¤asu¤¤aü. ## Katamaü saïkhàrasu¤¤aü? Tayo saïkhàrà -- pu¤¤àbhisaïkhàro apu¤¤àbhisaïkhàro àne¤jàbhisaïkhàro. Pu¤¤àbhisaïkhàro apu¤¤àbhisaïkhàrena ca àne¤jàbhisaïkhàrena ca su¤¤o, apu¤¤àbhisaïkhàro pu¤¤àbhisaïkhàrena ca àne¤jàbhisaïkhàrena ca su¤¤o, àne¤jàbhisaïkhàro pu¤¤àbhisaïkhàrena ca apu¤¤àbhisaïkhàrena ca su¤¤o. Ime tayo saïkhàrà. Aparà pi tayo saïkhàrà -- kàyasaïkhàro vacãsaïkhàro cittasaïkhàro. Kàyasaïkhàro vacãsaïkhàrena ca cittasaïkhàrena ca su¤¤o, vacãsaïkhàro kàyasaïkhàrena ca cittasaïkhàrena ca su¤¤o, cittasaïkhàro kàyasaïkhàrena ca vacãsaïkhàrena ca su¤¤o. Ime tayo saïkhàrà. Aparà pi tayo saïkhàrà -- atãtà saïkhàrà, anàgatà saïkhàrà, paccuppannà saïkhàrà. Atãtà saïkhàrà anàgatehi ca paccuppannehi ca saïkhàrehi su¤¤à, anàgatà saïkhàrà atãtehi ca paccuppannehi ca saïkhàrehi su¤¤à, paccuppannà saïkhàrà atãtehi ca anàgatehi ca saïkhàrehi su¤¤à. Ime tayo saïkhàrà. Idaü saïkhàrasu¤¤aü. ## Katamaü vipariõàmasu¤¤aü? Jàtaü råpaü sabhàvena su¤¤aü, vigataü råpaü vipariõata¤ c' eva su¤¤a¤ ca; jàtà vedanà sabhàvena su¤¤à, vigatà vedanà vipariõatà c' eva su¤¤à ca; jàtà saïkhàrà, jàtaü vi¤¤àõaü, jàtaü cakkhuü . . . pe . . . jàto bhavo sabhàvena su¤¤o, #<[page 179]># %< Yuganandhavagge Su¤¤akathà 179>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ vigato bhavo vipariõato c' eva su¤¤o ca. Idaü vipariõàmasu¤¤aü. ## Katamaü aggasu¤¤aü? Aggaü etaü padaü, seññhaü etaü padaü, visiññhaü etaü padaü; yadidaü sabbasaïkhàrasamatho sabbåpadhipañinissaggo taõhakkhayo viràgo nirodho nibbànaü. Idaü aggasu¤¤aü. ## Katamaü lakkhaõasu¤¤aü? Dve lakkhaõàni -- bàlalakkhaõa¤ ca paõóitalakkhaõa¤ ca. Bàlalakkhaõaü paõóitalakkhaõena su¤¤aü, paõóitalakkhaõaü bàlalakkhaõena su¤¤aü. Tãõi lakkhaõàni -- uppàdalakkhaõaü vayalakkhaõaü ñhita¤¤athattalakkhaõaü Uppàdalakkhaõaü vayalakkhaõena ca ñhita¤¤athattalakkhaõena ca su¤¤aü, vayalakkhaõaü uppàdalakkhaõena ca ñhita¤¤athattalakkhaõena ca su¤¤aü, ñhita¤¤athattalakkhaõaü uppàdalakkhaõena ca vayalakkhaõena ca su¤¤aü. Råpassa uppàdalakkhaõaü vayalakkhaõena ca ñhita¤¤athattalakkhaõena ca su¤¤aü, råpassa vayalakkhaõaü uppàdalakkhaõena ca ñhita¤¤athattalakkhaõena ca su¤¤aü, råpassa ñhita¤¤athattalakkhaõaü uppàdalakkhaõena ca vayalakkhaõena ca su¤¤aü. Vedanàya, sa¤¤àya, saïkhàrànaü, vi¤¤àõassa, cakkhussa . . . pe . . . jaràmaraõassa uppàdalakkhaõaü vayalakkhaõena ca ñhita¤¤athattalakkhaõena ca su¤¤aü, jaràmaraõassa vayalakkhaõaü uppàdalakkhaõena ca ñhita¤¤athattalakkhaõena ca su¤¤aü, jaràmaraõassa ñhita¤¤athattalakkhaõaü uppàdalakkhaõena ca vayalakkhaõena ca su¤¤aü. Idaü lakkhaõasu¤¤aü. ## Katamaü vikkhambhanasu¤¤aü? Nekkhammena kàmacchando vikkhambhito c' eva su¤¤o ca, abyàpàdena byàpàdo vikkhambhito c' eva su¤¤o ca, àlokasa¤¤àya thãnamiddhaü vikkhambhita¤ c' eva su¤¤a¤ ca, avikkhepena uddhaccaü vikkhambhita¤ c' eva su¤¤a¤ ca, dhammavavatthànena vicikicchà vikkhambhità c' eva su¤¤à ca, ¤àõena avijjà vikkhambhità c' eva su¤¤à ca, pàmojjena arati vikkhambhità c' eva su¤¤à ca, pañhamajjhànena nãvaraõà vikkhambhità c' eva su¤¤à ca . . . pe . . . Arahattamaggena sabbakilesà vikkhambhità c' eva su¤¤à ca. Idaü vikkhambhanasu¤¤aü. #<[page 180]># %<180 Yuganandhavagge Su¤¤akathà>% ## Katamaü tadaïgasu¤¤aü? Nekkhammena kàmacchando tadaïgasu¤¤o, abyàpàdena byàpàdo tadaïgassu¤¤o, àlokasa¤¤àya thãnamiddhaü tadaïgasu¤¤aü, avikkhepena uddhaccaü tadaïgasu¤¤aü, dhammavavatthànena vicikicchà tadaïgasu¤¤à, ¤àõena avijjà tadaïgasu¤¤à, pàmojjena arati tadaïgasu¤¤à, pañhamajjhànena nãvaraõà tadaïgassu¤¤à . . . pe . . . vivaññanànupassanàya sa¤¤ogàbhiniveso tadaïgasu¤¤o. Idaü tadaïgasu¤¤aü. ## Katamaü samucchedasu¤¤aü? Nekkhammena kàmacchando samucchinno c' eva su¤¤o ca, abyàpàdena byàpàdo samucchinno c' eva su¤¤o ca, àlokasa¤¤àya thãnamiddhaü samucchinna¤ c' eva su¤¤a¤ ca, avikkhepena uddhaccaü samucchinna¤ c' eva su¤¤a¤ ca, dhammavavatthànena vicikicchà samucchinnà c' eva su¤¤à ca, ¤àõena avijjà samucchinnà c' eva su¤¤à ca, pàmojjena arati samucchinnà c' eva su¤¤à ca, pañhamajjhànena nãvaraõà samucchinnà c' eva su¤¤à ca . . . pe . . . Arahattamaggena sabbakilesà samucchinnà c' eva su¤¤à ca. Idaü samucchedasu¤¤aü. ## Katamaü pañipassaddhisu¤¤aü? Nekkhammena kàmacchando pañipassaddho c' eva su¤¤o ca, abyàpàdena byàpàdo pañipassaddho c' eva su¤¤o ca, àlokasa¤¤àya thãnamiddhaü pañipassaddha¤ c' eva su¤¤a¤ ca, avikkhepena uddhaccaü pañipassaddha¤ c' eva su¤¤a¤ ca, dhammavavatthànena vicikicchà pañipassaddhà c' eva su¤¤à ca, ¤àõena avijjà pañipassaddhà c' eva su¤¤à ca, pàmojjena arati pañipassaddhà c' eva su¤¤à ca, pañhamajjhànena nãvaraõà pañipassaddhà c' eva su¤¤à ca . . . pe. . . . Arahattamaggena sabbakilesà pañipassaddhà c' eva su¤¤à ca. Idaü pañipassaddhisu¤¤aü. ## Katamaü nissaraõasu¤¤aü? Nekkhammena kàmacchando nissaño c' eva su¤¤o ca, abyàpàdena byàpàdo nissaño c' eva su¤¤o ca, àlokasa¤¤àya thãnamiddhaü nissaña¤ c' eva su¤¤a¤ ca, avikkhepena uddhaccaü nissaña¤ c' eva su¤¤a¤ ca, dhammavavatthànena vicikicchà nissañà c' eva su¤¤à ca, ¤àõena avijjà nissañà c' eva su¤¤à ca, pàmojjena arati nissañà c' eva su¤¤à ca, pañhamajjhànena nãvaraõà nissañà c' eva su¤¤à ca #<[page 181]># %< Yuganandhavagge Su¤¤akathà 181>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ . . . pe . . . Arahattamaggena sabbakilesà nissañà c' eva su¤¤à ca. Idaü nissaraõasu¤¤aü. ## Katamaü ajjhattasu¤¤aü? Ajjhattaü cakkhuü su¤¤aü attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàmadhammena và, ajjhattaü sotaü su¤¤aü . . . pe . . . ajjhattaü ghàõaü su¤¤aü, ajjhattaü jivhà su¤¤à, ajjhattaü kàyo su¤¤o, ajjhattaü mano su¤¤o attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàmadhammena và. Idaü ajjhattasu¤¤aü. ## {Katamaü} bahiddhàsu¤¤aü? Bahiddhà råpà su¤¤à . . . pe . . . bahiddhà dhammà su¤¤à attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàmadhammena và. Idaü bahiddhàsu¤¤aü. ## Katamaü dubhatosu¤¤aü? Ya¤ ca ajjhattaü cakkhuü ye ca bahiddhà råpà, ubhayaü etaü su¤¤aü attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàmadhammena và; ya¤ ca ajjhattaü sotaü ye ca bahiddhà saddà . . . pe . . . ya¤ ca ajjhattaü ghànaü ye ca bahiddhà gandhà, yà ca ajjhattaü jivhà ye ca bahiddhà rasà, yo ca ajjhattaü kàyo ye ca bahiddhà phoññhabbà, yo ca ajjhattaü mano ye ca bahiddhà dhammà, ubhayaü etaü su¤¤aü attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàmadhammena và. Idaü dubhatosu¤¤aü. ## Katamaü sabhàgasu¤¤aü? Cha ajjhattikàni àyatanàni sabhàgàni c' eva su¤¤àni ca, cha bàhiràni àyatanàni sabhàgàni c' eva su¤¤àni ca, cha vi¤¤àõakàyà sabhàgà c' eva su¤¤à ca, cha phassakàyà sabhàgà c' eva su¤¤à ca, cha vedanàkàyà sabhàgà c' eva su¤¤à ca, cha sa¤¤àkàyà sabhàgà c' eva su¤¤à ca, cha cetanàkàyà sabhàgà c' eva su¤¤à ca. Idaü sabhàgasu¤¤aü. ## Katamaü visabhàgasu¤¤aü? Cha ajjhattikàni àyatanàni chahi bàhirehi àyatanehi visabhàgàni c' eva su¤¤àni ca, cha bàhiràni àyatanàni chahi vi¤¤àõakàyehi visabhàgàni c' eva su¤¤àni ca, cha vi¤¤àõakàyà chahi phassakàyehi visabhàgà c' eva su¤¤à ca, cha phassakàyà chahi vedanàkàyehi visabhàgà c' eva su¤¤à ca, #<[page 182]># %<182 Yuganandhavagge Su¤¤akathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ cha vedanàkàyà chahi sa¤¤àkàyehi visabhàgà c' eva su¤¤à ca, cha sa¤¤àkàyà chahi cetanàkàyehi visabhàgà c' eva su¤¤à ca. Idaü visabhàgasu¤¤aü. ## Katamaü esanàsu¤¤aü? Nekkhammesanà kàmacchandena su¤¤à, abyàpàdesanà byàpàdena su¤¤à, àlokasa¤¤esanà thãnamiddhena su¤¤à, avikkhepesanà uddhaccena su¤¤à, dhammavavatthànesanà vicikicchàya su¤¤à, ¤àõesanà avijjàya su¤¤à, pàmojjesanà aratiyà su¤¤à, pañhamajjhànesanà nãvaraõehi su¤¤à . . . pe . . . Arahattamaggesanà sabbakilesehi su¤¤à. Idaü esanàsu¤¤aü. ## Katamaü pariggahasu¤¤aü? Nekkhammapariggaho kàmacchandena su¤¤o, abyàpàdapariggaho byàpàdena su¤¤o, àlokasa¤¤àpariggaho thãnamiddhena su¤¤o, avikkhepapariggaho uddhaccena su¤¤o, dhammavavatthànapariggaho vicikicchàya su¤¤o, ¤àõapariggaho avijjàya su¤¤o, pàmojjapariggaho aratiyà su¤¤o, pañhamajjhànapariggaho nãvaraõehi su¤¤o . . . pe . . . Arahattamaggapariggaho sabbakilesehi su¤¤o. Idaü pariggahasu¤¤aü. ## Katamaü pañilàbhasu¤¤aü? Nekkhammapañilàbho kàmacchandena su¤¤o, abyàpàdapañilàbho byàpàdena su¤¤o, àlokasa¤¤àpañilàbho thãnamiddhena su¤¤o, avikkhepapañilàbho uddhaccena su¤¤o, dhammavavatthànapañilàbho vicikicchàya su¤¤o, ¤àõapañilàbho avijjàya su¤¤o, pàmojjapañilàbho aratiyà su¤¤o, pañhamajjhànapañilàbho nãvaraõehi su¤¤o . . . pe . . . Arahattamaggapañilàbho sabbakilesehi su¤¤o. Idaü pañilàbhasu¤¤aü. ## Katamaü pañivedhasu¤¤aü? Nekkhammapañivedho kàmacchandena su¤¤o, abyàpàdapañivedho byàpàdena su¤¤o, àlokasa¤¤àpañivedho thãnamiddhena su¤¤o, avikkhepapañivedho uddhaccena su¤¤o, dhammavavatthànapañivedho vicikicchàya su¤¤o, ¤àõapañivedho avijjàya su¤¤o, pàmojjapañivedho aratiyà su¤¤o, pañhamajjhànapañivedho nãvaraõehi su¤¤o . . . pe . . . Arahattamaggapañivedho sabbakilesehi su¤¤o. Idaü pañivedhasu¤¤aü. #<[page 183]># %< Yuganandhavagge Su¤¤akathà 183>% ## Katamaü ekattasu¤¤aü nànattasu¤¤aü? Kàmacchando nànattaü nekkhammaü ekattaü, nekkhammekattaü cetayato kàmacchandena su¤¤aü; byàpàdo nànattaü abyàpàdo ekattaü, abyàpàdekattaü cetayato byàpàdena su¤¤aü; thãnamiddhaü nànattaü àlokasa¤¤à ekattaü, àlokasa¤¤ekattaü cetayato thãnamiddhena su¤¤aü; uddhaccaü nànattaü, vicikicchà nànattaü, avijjà nànattaü, arati nànattaü, nãvaraõà nànattaü pañhamajjhànaü ekattaü, pañhamajjhànekattaü cetayato nãvaraõehi su¤¤aü . . . pe . . . sabbakilesà nànattaü Arahattamaggo ekattaü, Arahattamaggekattaü cetayato sabbakilesehi su¤¤aü. Idaü ekattasu¤¤aü nànattasu¤¤aü. ## Katamaü khantisu¤¤aü? Nekkhammakhanti kàmacchandena su¤¤à, abyàpàdakhanti byàpàdena su¤¤à, àlokasa¤¤àkhanti thãnamiddhena su¤¤à, avikkhepakhanti uddhaccena su¤¤à, dhammavavatthànakhanti vicikicchàya su¤¤à, ¤àõakhanti avijjàya su¤¤à, pàmojjakhanti aratiyà su¤¤à, pañhamajjhànakhanti nãvaraõehi su¤¤à . . . pe . . . Arahattamaggakhanti sabbakilesehi su¤¤à. Idaü khantisu¤¤aü. ## Katamaü adhiññhànasu¤¤aü? Nekkhammàdhiññhànaü kàmacchandena su¤¤aü, abyàpàdàdhiññhànaü byàpàdena su¤¤aü, àlokasa¤¤àdhiññhànaü thãnamiddhena su¤¤aü, avikkhepàdhiññhànaü uddhaccena su¤¤aü, dhammavavatthànàdhiññhànaü vicikicchàya su¤¤aü, ¤àõàdhiññhànaü avijjàya su¤¤aü, pàmojjàdhiññhànaü aratiyà su¤¤aü, pañhamajjhànàdhiññhànaü nãvaraõehi su¤¤aü . . . pe . . . Arahattamaggàdhiññhànaü sabbakilesehi su¤¤aü. Idaü adhiññhànasu¤¤aü. ## Katamaü pariyogàhanasu¤¤aü? Nekkhammapariyogàhanaü kàmacchandena su¤¤aü, abyàpàdapariyogàhanaü byàpàdena su¤¤aü, àlokasa¤¤àpariyogàhanaü thãnamiddhena su¤¤aü, avikkhepapariyogàhanaü uddhaccena su¤¤aü, dhammavavatthànapariyogàhanaü vicikicchàya su¤¤aü, ¤àõapariyogàhanaü avijjàya su¤¤aü, pàmojjapariyogàhanaü aratiyà su¤¤aü, pañhamajjhànapariyogàhanaü nãvaraõehi su¤¤aü . . . pe . . . Arahattamaggapariyogàhanaü sabbakilesehi su¤¤aü. Idaü pariyogàhanasu¤¤aü. #<[page 184]># %<184 Yuganandhavagge Su¤¤akathà>% ## Katamaü sampajànassa pavattapariyàdànaü sabbasu¤¤atànaü paramaññhasu¤¤aü? Idha sampajàno nekkhammena kàmacchandassa pavattaü pariyàdiyati, abyàpàdena byàpàdassa pavattaü pariyàdiyati, àlokasa¤¤àya thãnamiddhassa pavattaü pariyàdiyati, avikkhepena uddhaccassa pavattaü pariyàdiyati, dhammavavatthànena vicikicchàya pavattaü pariyàdiyati, ¤àõena avijjàya pavattaü pariyàdiyati, pàmojjena aratiyà pavattaü pariyàdiyati, pañhamajjhànena nãvaraõànaü pavattaü pariyàdiyati . . . pe . . . Arahattamaggena sabbakilesànaü pavattaü pariyàdiyati. Atha và pana sampajànassa anupàdisesàya nibbànadhàtuyà parinibbàyantassa ida¤ c' eva cakkhupavattaü pariyàdiyati, a¤¤a¤ ca cakkhupavattaü na uppajjati; ida¤ c' eva sotapavattaü . . . pe . . . jhànapavattaü, jivhàpavattaü, kàyapavattaü, manopavattaü pariyàdiyati, a¤¤a¤ ca manopavattaü na uppajjati. Idaü sampajànassa pavattapariyàdànaü sabbasu¤¤atànaü paramaññhasu¤¤an ti. Su¤¤akathà. Yuganandhavaggo dutiyo. Tassa vaggassa udànaü bhavati: Yuganandhà saccabojjhaïgà mettà viràgapa¤camaü pañisambhidà dhammacakkaü lokuttarabalà su¤¤à te dasàti'. Esa nikàyavaro ñhapito asamo dutiyo pavaro pavaravaggo ti. #<[page 185]># %< Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà 185>% $< III PA¥¥âVAGGO I. PA¥¥âVAGGE MAHâPA¥¥âKATHâ>$ ## ANICCâNUPASSANâ bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Dukkhànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Anattànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Nibbidànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Viràgànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Nirodhànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Pañinissaggànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Aniccànupassanà bhàvità bahulãkatà javanapa¤¤aü paripåreti. Dukkhànupassanà bhàvità bahulãkatà nibbedhikapa¤¤aü paripåreti. Anattànupassanà bhàvità bahulãkatà mahàpa¤¤aü paripåreti. Nibbidànupassanà bhàvità bahulãkatà tikkhapa¤¤aü paripåreti. Viràgànupassanà bhàvità bahulãkatà vipulapa¤¤aü paripåreti. Nirodhànupassanà bhàvità bahulãkatà gambhãrapa¤¤aü paripåreti. Pañinissaggànupassanà bhàvità bahulãkatà assàmantapa¤¤aü paripåreti. Imà satta pa¤¤à bhàvità bahulãkatà paõóiccaü paripårenti, imà aññha pa¤¤à bhàvità bahulãkatà puthupa¤¤aü paripårenti, imà nava pa¤¤à bhàvità bahulãkatà hàsapa¤¤aü paripårenti. Hàsapa¤¤à pañibhànapañisambhidà, tassà atthavavatthànato atthapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, dhammavavatthànato dhammapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, niruttivavatthànato niruttipañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, pañibhànavavatthànato pañibhànapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya. #<[page 186]># %<186 Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Tass' imà catasso pañisambhidàyo adhigatà honti sacchikatà phassità pa¤¤àya. ## Råpe aniccànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? . . . pe . . . råpe pañinissaggànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Råpe aniccànupassanà bhàvità bahulãkatà javanapa¤¤aü paripåreti, råpe pañinissaggànupassanà bhàvità bahulãkatà assàmantapa¤¤aü paripåreti. Imà satta pa¤¤à bhàvità bahulãkatà paõóiccaü paripårenti, imà aññha pa¤¤à bhàvità bahulãkatà puthupa¤¤aü paripårenti, imà nava pa¤¤à bhàvità bahulãkatà hàsapa¤¤aü paripårenti. Hàsapa¤¤à pañibhànapañisambhidà, tassà atthavavatthànato atthapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, dhammavavatthànato dhammapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, niruttivavatthànato niruttipañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, pañibhànavavatthànato pañibhànapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya. Tass' imà catasso pañisambhidàyo adhigatà honti sacchikatà phassità pa¤¤àya. Vedanàya, sa¤¤àya, saïkhàresu, vi¤¤àõe, cakkhusmiü . . . pe . . . jaràmaraõe aniccànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? . . . pe . . . jaràmaraõe pañinissaggànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Jaràmaraõe aniccànupassanà bhàvità bahulãkatà javanapa¤¤aü paripåreti, jaràmaraõe pañinissaggànupassanà bhàvità bahulãkatà assàmantapa¤¤aü paripåreti. Imà satta pa¤¤à bhàvità bahulãkatà paõóiccaü paripårenti, imà aññha pa¤¤à bhàvità bahulãkatà puthupa¤¤aü paripårenti, imà nava pa¤¤à bhàvità bahulãkatà hàsapa¤¤aü paripårenti. Hàsapa¤¤à pañibhànapañisambhidà, tassà atthavavatthànato atthapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, #<[page 187]># %< Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà 187>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ dhammavavatthànato dhammapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, niruttivavatthànato niruttipañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, pañibhànavavatthànato pañibhànapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya. Tass' imà catasso pañisambhidàyo adhigatà honti sacchikatà phassità pa¤¤àya. ## Råpe aniccànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Atãtànàgatapaccuppanne råpe aniccànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Råpe dukkhànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Atãtànàgatapaccuppanne råpe dukkhànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Råpe anattànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Atãtànàgatapaccuppanne råpe anattànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Råpe nibbidànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Atãtànàgatapaccuppanne råpe nibbidànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Råpe viràgànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Atãtànàgatapaccuppanne råpe viràgànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Råpe nirodhànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Atãtànàgatapaccuppanne råpe nirodhànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Råpe pañinissaggànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Atãtànàgatapaccuppanne råpe pañinissaggànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Råpe aniccànupassanà bhàvità bahulãkatà javanapa¤¤aü paripåreti, atãtànàgatapaccuppanne råpe aniccànupassanà bhàvità bahulãkatà javanapa¤¤aü paripåreti. Råpe dukkhànupassanà bhàvità bahulãkatà nibbedhikapa¤¤aü paripåreti, atãtànàgatapaccuppanne råpe dukkhànupassanà bhàvità bahulãkatà javanapa¤¤aü paripåreti. Råpe anattànupassanà bhàvità bahulãkatà mahàpa¤¤aü paripåreti, atãtànàgatapaccuppanne råpe anattànupassanà bhàvità bahulãkatà javanapa¤¤aü paripåreti. Råpe nibbidànupassanà bhàvità bahulãkatà tikkhapa¤¤aü paripåreti, #<[page 188]># %<188 Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ atãtànàgatapaccuppanne råpe nibbidànupassanà bhàvità bahulãkatà javanapa¤¤aü paripåreti. Råpe viràgànupassanà bhàvità bahulãkatà vipulapa¤¤aü paripåreti, atãtànàgatapaccuppanne råpe viràgànupassanà bhàvità bahulãkatà javanapa¤¤aü paripåreti. Råpe nirodhànupassanà bhàvità bahulãkatà gambhãrapa¤¤aü paripureti, atãtànàgatapaccuppanne råpe nirodhànupassanà bhàvità bahulãkatà javanapa¤¤aü paripåreti. Råpe pañinissaggànupassanà bhàvità bahulãkatà assàmantapa¤¤aü paripåreti, atãtànàgatapaccuppanne råpe pañinissaggànupassanà bhàvità bahulãkatà javanapa¤¤aü paripåreti. Imà satta pa¤¤à bhàvità bahulãkatà paõóiccaü paripårenti, imà aññha pa¤¤à bhàvità bahulãkatà puthupa¤¤aü paripårenti, imà nava pa¤¤à bhàvità bahulãkatà hàsapa¤¤aü paripårenti. Hàsapa¤¤à pañibhànapañisambhidà, tassà atthavavatthànato atthapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, dhammavavatthànato dhammapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, niruttivavatthànato niruttipañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, pañibhànavavatthànato pañibhànapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya. Tass' imà catasso pañisambhidàyo adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya. Vedanàya, sa¤¤àya, saïkhàresu, vi¤¤àõe, cakkhusamiü . . . pe . . . jaràmaraõe aniccànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Atãtànàgatapaccuppanne jaràmaraõe aniccànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? . . . pe . . . Jaràmaraõe pañinissaggànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Atãtànàgatapaccuppanne jaràmaraõe pañinissaggànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Jaràmaraõe aniccànupassanà bhàvità bahulãkatà javanapa¤¤aü paripåreti, atãtànàgatapaccuppanne jaràmaraõe aniccànupassanà bhàvità bahulãkatà javanapa¤¤aü paripåreti . . . pe . . . Tass' imà catasso pañisambhidàyo adhigatà honti sacchikatà phassità pa¤¤àya. #<[page 189]># %< Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà 189>% ## Cattàro 'me Bhikkhave dhammà bhàvità bahulãkatà sotàpattiphalasacchikiriyàya saüvattanti. Katame cattàro? Sappurisasaüsevo saddhammasavanaü yonisomanasikàro dhammànudhammapañipatti. Ime kho Bhikkhave cattàro dhammà bhàvità bahulãkatà sotàpattiphalasacchikiriyàya saüvattanti. Cattàro 'me Bhikkhave dhammà bhàvità bahulãkatà sakadàgàmiphalasacchikiriyàya saüvattanti . . . pe . . . anàgàmiphalasacchikiriyàya saüvattanti . . . pe . . . Arahattaphalasacchikiriyàya saüvattanti. Katame cattàro? Sappurisasaüsevo saddhammasavanaü yonisomanasikàro dhammànudhammapañipatti. Ime kho Bhikkhave cattàro dhammà bhàvità bahulãkatà Arahattaphalasacchikiriyàya saüvattanti. ## Cattàro 'me Bhikkhave dhammà bhàvità bahulãkatà pa¤¤àpañilàbhàya saüvattanti, pa¤¤àbuddhiyà saüvattanti, pa¤¤àvepullàya saüvattanti, mahàpa¤¤atàya saüvattanti, puthupa¤¤atàya saüvattanti, vipulapa¤¤atàya saüvattanti, gambhãrapa¤¤atàya saüvattanti, assàmantapa¤¤atàya saüvattanti, bhåripa¤¤atàya saüvattanti, pa¤¤àbàhullàya saüvattanti, sãghapa¤¤atàya saüvattanti, lahupa¤¤atàya saüvattanti, hàsapa¤¤atàya saüvattanti, javanapa¤¤atàya saüvattanti, tikkhapa¤¤atàya saüvattanti, nibbedhikapa¤¤atàya saüvattanti. Katame cattàro? Sappurisaüsevo saddhammasavanaü yonisomanasikàro dhammànudhammapañipatti. Ime kho Bhikkhave cattàro dhammà bhàvità bahulãkatà pa¤¤àpañilàbhàya saüvattanti, pa¤¤àbuddhiyà saüvattanti . . . pe . . . nibbedhikapa¤¤atàya saüvattanti. ## `Pa¤¤àpañilàbhàya saüvattantãti'. Katamo pa¤¤àpañilàbho? `Catunnaü magga¤àõànaü catunnaü phala¤àõànaü catunnaü pañisambhidà¤àõànaü channaü abhi¤¤à¤àõànaü tesattatãnaü ¤àõànaü sattasattatãnaü ¤àõànaü làbho pañilàbho patti sampatti phassanà sacchikiriyà upasampadà pa¤¤àpañilàbhàya saüvattantãti'. Ayaü pa¤¤àpañilàbho. #<[page 190]># %<190 Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà>% `Pa¤¤àbuddhiyà saüvattantãti'. Katamà pa¤¤àbuddhi? `Sattanna¤ ca sekhànaü puthujjanakalyàõakassa ca pa¤¤à vaóóhati, Arahato pa¤¤à vaóóhati; vaóóhanà pa¤¤àbuddhiyà saüvattantãti'. Ayaü pa¤¤àbuddhi. `Pa¤¤àvepullàya saüvattantãti'. Katamaü pa¤¤àvepullaü? `Sattanna¤ ca sekhànaü puthujjanakalyàõakassa ca pa¤¤à vepullaü gacchati, Arahato pa¤¤à vepullagatà; vepullatà pa¤¤àvepullàya saüvattantãti'. Idaü pa¤¤àvepullaü. ## `Mahàpa¤¤atàya saüvattantãti'. Katamà mahàpa¤¤à? `Mahante atthe pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahante dhamme pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahantà niruttiyo pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahantàni pañibhànàni pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahante sãlakkhandhe pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahante samàdhikkhandhe pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahante pa¤¤àkkhandhe pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahante vimuttikkhandhe pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahante vimutti¤àõadassanakkhandhe pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahantàni ñhànàññhànàni pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahàvihàrasamàpattiyo pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahantàni ariyasaccàni pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahante satipaññhàne pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahante sammappadhàne pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahante iddhipàde pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahantàni indriyàni pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahantàni balàni pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahante bojjhaïge pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahantaü ariyamaggaü pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahantàni sàma¤¤aphalàni pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahantà abhi¤¤àyo pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahantaü paramaññhaü nibbànaü pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à. #<[page 191]># %< Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà 191>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `Mahàpa¤¤atàya saüvattantãti' ayaü mahàpa¤¤à. ## `Puthupa¤¤atàya saüvattantãti'. Katamà puthupa¤¤à? `Puthunànàkhandhesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàdhàtåsu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànà-àyatanesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `{puthunànàpañiccasamuppàdesu} ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, puthunànàsu¤¤atamanupalabbhesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànà-atthesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàdhammesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàniruttãsu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàpañibhànesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàsãlakkhandhesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàsamàdhikkhandhesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàpa¤¤àkkhandhesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàvimuttikkhandesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàvimutti¤àõadassanakkhandhesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàthànàññhànesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàvihàrasamàpattãsu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànà-ariyasaccesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàsatipaññhànesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàsammappadhànesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànà-iddhipàdesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànà-indriyesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàbalesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàbojjhaïgesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànà-ariyamaggesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàsàma¤¤aphalesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànà-abhi¤¤àsu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthujjanasàdhàraõe dhamme samatikkamma paramaññhe nibbàne ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à. `Puthupa¤¤atàya saüvattantãti,' ayaü puthupa¤¤à. ## `Vipulapa¤¤ataya saüvattantãti'. Katamà vipulapa¤¤à? #<[page 192]># %<192 Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà>% `Vipule atthe pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipule dhamme pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, vipulà niruttiyo pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipulàni pañibhànàni pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipule sãlakkhandhe pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipule samàdhikkhandhe pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipule pa¤¤àkkhandhe pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipule vimuttikkhandhe pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipule pa¤¤àkkhandhe pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipule vimuttikkhandhe pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipule vimutti¤àõadassanakkhandhe pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à; `vipulàni ñhànàññhànàni pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipulavihàrasamàpattiyo {pariggaõhàtãti}' vipulapa¤¤à, `vipulàni ariyasaccàni pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipule satipaññhàne pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipule sammappadhàne pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipule iddhipàde pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipulàni indriyàni pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipulàni balàni pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipule bojjhaïge pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipulaü ariyamaggaü pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipulàni sàma¤¤aphalàni pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipulà abhi¤¤àyo pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipulaü paramaññhaü nibbànaü pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à. `Vipulapa¤¤atàya saüvattantãti,' ayaü vipulapa¤¤à. ## `Gambhãrapa¤¤atàya saüvattantãti'. Katamà gambhãrapa¤¤à? `Gambhãresu khandhesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu dhàtåsu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu àyatanesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu pañiccasamuppàdesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu su¤¤atamanupalabbhesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu atthesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu dhammesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu niruttãsu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu pañibhànesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu sãlakkhandhesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu samàdhikkhandhesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, #<[page 193]># %< Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà 193>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `gambhãresu pa¤¤àkkhandhesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu vimuttikkhandhesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu vimutti¤àõadassanakkhandhesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu thànàññhànesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu vihàrasamàpattãsu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu ariyàsaccesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu satipaññhànesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu sammappadhànesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu iddhipàdesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu indriyesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu balesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu bojjhaïgesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu ariyamaggesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu sàma¤¤aphalesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãràsu abhi¤¤àsu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãre paramaññhe nibbàne ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à. `Gambhãrapa¤¤atàya saüvattantãti,' ayaü gambhãrapa¤¤à. ## `Assàmantapa¤¤atàya saüvattantãti'. Katàma assamantapa¤¤à? `Yassa puggalassa atthavavatthànato atthapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, dhammavavatthànato dhammapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, niruttivavatthànato niruttipañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, pañibhànavavatthànato pañibhànapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, tassa atthe ca dhamme ca niruttiyà ca pañibhàne ca na a¤¤o koci sakkoti abhisambhavituü, anabhisambhavanãyo ca so a¤¤ehãti' assàmantapa¤¤à. Puthujjanakalyàõakassa pa¤¤à aññhamakassa pa¤¤àya dåre vidåre suvidåre na santike na sàmantà, {puthujjanakalyànakaü} upàdàya aññhamako assàmantapa¤¤o; aññhamakassa pa¤¤à sotàpannassa pa¤¤àya dåre vidåre suvidåre na santike na sàmantà, #<[page 194]># %<194 Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ aññhamakaü upàdàya sotàpanno assàmantapa¤¤o; sotàpannassa pa¤¤à sakadàgàmissa pa¤¤àya dåre vidåre suvidåre na santike na sàmantà, sotàpannaü upàdàya sakadàgàmã assàmantapa¤¤o; sakadàgàmissa pa¤¤à anàgàmissa pa¤¤àya dåre vidåre suvidåre na santike na sàmantà, sakadàgàmiü upàdàya anàgàmã assàmantapa¤¤o; anàgàmissa pa¤¤à Arahato pa¤¤àya dåre vidåre suvidåre na santike na sàmantà, anàgàmiü upàdàya Arahà assàmantapa¤¤o; Arahato pa¤¤à Paccekabuddhassa pa¤¤àya dåre vidåre suvidåre na santike na sàmantà, Arahantaü upàdàya Paccekabuddho assàmantapa¤¤o; Paccekabuddha¤ ca sadevaka¤ ca lokaü upàdàya Tathàgato Arahaü Sammàsambuddho aggo assàmantapa¤¤o pa¤¤appabhedakusalo pabhinna¤àõo adhigatapañisambhido catuvesàrajjappatto dasabaladhàrã purisàsabho purisasãho purisanàgo purisàja¤¤o purisadhorayho ananta¤àõo anantatejo anantayaso aóóho mahaddhano dhanavà netà vinetà anunetà pa¤¤àpetà nijjhàpetà pekkhatà pasàdetà. So hi Bhagavà anuppannassa maggassa uppàdetà asa¤jàtassa maggassa sa¤jànetà anakkhàtassa maggassa akkhàtà magga¤¤å maggavidå maggakovido, maggànugàmã ca pana etarahi sàvakà viharanti pacchà sammannàgatà. So hi Bhagavà jànaü jànàti passaü passati cakkhubhåto ¤àõabhåto dhammabhåto brahmabhåto vattà pavattà atthassa ninnetà amatassa dàtà dhammasàmã Tathàgato, n' atthi tassa Bhagavato a¤¤àtaü adiññhaü aviditaü asacchikataü aphassitaü pa¤¤àya, atãtaü anàgataü paccuppannaü upàdàya sabbe dhammà sabbàkàrena Buddhassa Bhagavato ¤àõamukhe àpàthaü àgacchanti. Yaü ki¤ci neyyaü nàma atthadhammaü jànitabbaü -- attattho và parattho và ubhayattho và, diññhadhammiko và attho, samparàyiko và attho, uttàno và attho, #<[page 195]># %< Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà 195>% gambhãro và attho, gåëho và attho, pañicchanno và attho, neyyo và attho, nãto và attho, anavajjo và attho, nikkileso và attho, vodàno và attho, paramaññho và attho -- sabban taü anto Buddha¤àõe parivattati, sabbaü kàyakammaü Buddhassa ¤àõànuparivattati, sabbaü vacãkammaü Buddhassa ¤àõànuparivattati, sabbaü manokammaü Buddhassa ¤àõànuparivattati. Atãte Buddhassa appañihataü ¤àõaü anàgate Buddhassa appañihataü ¤àõaü, paccuppanne Buddhassa appatihataü ¤àõaü. Yàvatakaü neyyaü, tàvatakaü ¤àõaü; yàvatakaü ¤àõaü, tàvatakaü neyyaü; neyyapariyantikaü ¤àõaü, ¤àõapariyantikaü neyyaü; neyyaü atikkamitvà ¤àõaü nappavattati, ¤àõaü atikkamitvà neyyapatho n' atthi; a¤¤ama¤¤aü pariyantaññhàniyo te dhammà. Yathà dvinnaü samuggapañalànaü suphussitànaü heññhimaü samuggapañalaü uparimaü nàtivattati, uparimaü samuggapañalaü heññhimaü nàtivattati, a¤¤ama¤¤aü pariyantaññhàniyo; evamevaü Buddhassa Bhagavato neyya¤ ca ¤àõa¤ ca a¤¤ama¤¤aü pariyantaññhàniyo te dhammà. Yàvatakaü neyyaü tàvatakaü ¤àõaü, yàvatakaü ¤àõaü tàvatakaü neyyaü; neyyapariyantikaü ¤àõaü, ¤àõapariyantikaü neyyaü; neyyaü atikkamitvà ¤àõaü nappavattati, ¤àõaü atikkamitvà neyyapatho n' atthi; a¤¤ama¤¤aü pariyantaññhàniyo te dhammà. Sabbadhammesu Buddhassa ¤àõaü pavattati, sabbe dhammà Buddhassa Bhagavato àvajjanapañibaddhà àkaïkhàpañibaddhà manasikàrapañibaddhà cittuppàdapañibaddhà. Sabbasattesu Buddhassa ¤àõaü pavattati; sabbesaü sattànaü Buddho àsayaü jànàti, anusayaü jànàti, caritaü jànàti, adhimuttiü jànàti, apparajakkhe mahàrajakkhe tikkhindriye mudindriye svàkàre dvàkàre suvi¤¤àpaye duvi¤¤àpaye bhabbàbhabbe satte pajànàti. Sadevako loko samàrako sabrahmako sassamaõabràhmaõã pajà sadevamanussà anto Buddha¤àõe parivattati. Yathà ye keci macchakacchapà antamaso timitimiïgalaü upàdàya anto mahàsamudde parivattanti, #<[page 196]># %<196 Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ evamevaü sadevako loko samàrako sabrahmako sassamaõabràhmaõã pajà sadevamanussà anto Buddha¤àõe parivattati. Yathà ye keci pakkhino antamaso garuëaü venateyyaü upàdàya àkàsassa padese parivattanti, evamevaü ye pi te Sàriputta sattà pa¤¤avanto te pi Buddha¤àõassa padese parivattanti. Buddha¤àõaü devamanussànaü pa¤¤aü pharitvà atighaüsitvà tiññhati. Ye pi te khattiyapaõóità bràhmaõapaõóità gahapatipaõóità samaõapaõóità nipuõà kataparappavàdà vàlavedhiråpà te bhindantà pa¤¤e caranti, pa¤¤àgatena diññhigatàni, te pa¤haü abhisaïkharitvà Tathàgataü upasaïkamitvà pucchanti gåëhàni ca pañicchannàni ca, kathità vissajjità va te pa¤hà Bhagavatà honti, niddiññhakàraõà upakkhittakà te Bhagavato sampajjanti: atha kho Bhagavà va tattha atirocati yadidaü pa¤¤àyàti aggo assàmantapa¤¤o. `Assàmantapa¤¤atàya saüvattantãti,' ayaü assàmantapa¤¤à. ## `Bhåripa¤¤atàya saüvattantãti' Katamà bhåripa¤¤à? `Ràgaü abhibhuyyatãti' bhåripa¤¤à, `abhibhavità' ti bhåripa¤¤à; `dosaü abhibhuyyatãti' bhåripa¤¤à, `abhibhavità' ti bhåripa¤¤à; `mohaü abhibhuyyatãti' bhåripa¤¤à, `abhibhavità' ti bhåripa¤¤à; `kodhaü . . . pe . . . #<[page 197]># %< Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà 197>% upanàhaü makkhaü paëàsaü issaü macchariyaü màyaü sàñheyyaü thambhaü sàrambhaü mànaü atimànaü madaü pamàdaü sabbe kilese sabbe duccarite sabbe abhisaïkhàre . . . pe . . . sabbe bhavagàmikamme abhibhuyyatãti' bhåripa¤¤à, `abhibhavità' ti bhåripa¤¤à. `Ràgo ari, taü ariü maddati pa¤¤à' ti bhåripa¤¤à; `doso ari, taü ariü maddati pa¤¤à' ti bhåripa¤¤à; `moho ari, taü ariü maddati pa¤¤à' ti bhåripa¤¤à; `kodho . . . pe . . . upanàho makkho paëàso issà macchariyaü màyà sàñheyyaü thambho sàrambho màno atimàno mado pamàdo sabbe kilesà sabbe duccarità sabbe abhisaïkhàrà . . . pe . . . sabbe bhavagàmikammà ari, taü ariü maddati pa¤¤à' ti bhåripa¤¤à. `Bhåri vuccati pañhavã, pañhavãsamàya vitthatàya vipulàya pa¤¤àya samannàgato' ti bhåripa¤¤à; api ca `pa¤¤àya-m-etaü adhivacanaü, bhåri medhà pariõàyikà' ti bhåripa¤¤à. `Bhåripa¤¤atàya saüvattantãti' ayaü bhåripa¤¤à. ## `Pa¤¤àbàhullàya saüvattantãti'. Katamaü pa¤¤àbàhullaü? Idh' ekacco pa¤¤àgaruko hoti pa¤¤àcarito pa¤¤àsayo pa¤¤àdhimutto pa¤¤àdhajo pa¤¤àketu pa¤¤àdhipateyyo, vicayabahulo pavicayabahulo okkhàyanabahulo sampekkhàyanabahulo sampekkhàyanadhammo vibhåtavihàritaccarito taggaruko tabbahulo tanninno tappoõo tappabbhàro tadadhimutto tadàdhipateyyo. Yathà gaõagaruko vuccati `gaõabàhuliko' ti, cãvaragaruko vuccati `cãvarabàhuliko ' ti, pattagaruko vuccati `pattabàhuliko' ti, senàsanagaruko vuccati `senàsanabàhuliko' ti; evamevaü idh' ekacco pa¤¤àgaruko hoti pa¤¤àcarito pa¤¤àsayo pa¤¤àdhimutto pa¤¤àdhajo pa¤¤àketu pa¤¤àdhipateyyo, #<[page 198]># %<198 Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ vicayabahulo pavicayabahulo okkhàyanabahulo sampekkhàyanabahulo sampekkhàyanadhammo vibhåtavihàritaccarito taggaruko tabbahulo tanninno tappoõo tappabbhàro tadadhimutto tadàdhipateyyo. `Pa¤¤àbàhullàya saüvattantãti'. idaü pa¤¤àbàhullaü. ## `Sãghapa¤¤atàya saüvattantãti'. Katamà sãghapa¤¤à? `Sãghaü {sãghaü} sãlàni paripåretãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü indriyasaüvaraü paripåretãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü bhojane matta¤¤utaü paripåretãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü jàgariyànuyogaü paripåretãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü sãlakkhandhaü paripåretãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü samàdhikkhandhaü paripåretãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü pa¤¤àkkhandhaü paripåretãti' sãghapa¤¤à, `sãgham sãghaü vimuttikkhandhaü paripåretãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü vimutti¤àõadassanakkhandhaü paripåretãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü ñhànàññhànàni pañivijjhatãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü vihàrasamàpattiyo paripåretãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü ariyasaccàni pañivijjhatãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü satipaññhàne bhàvetãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü sammappadhàne bhàvetãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü iddhipàde bhàvetãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü indriyàni bhàvetãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü balàni bhàvetãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü bojjhaïge bhàvetãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü ariyamaggaü bhàvetãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü sàma¤¤aphalàni sacchikarotãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü abhi¤¤àyo pañivijjhatãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü paramatthaü nibbànaü sacchikarotãti' sãghapa¤¤à. `Sãghapa¤¤atàya saüvattantãti,' ayaü sãghapa¤¤à. ## Lahupa¤¤atàya saüvattantãti'. Katamà lahupa¤¤à? `Lahuü lahuü sãlàni paripåretãti' lahupa¤¤à, lahuü lahuü indriyasaüvaraü paripåretãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü bhojane matta¤¤utaü paripåretãti' lahupa¤¤à, #<[page 199]># %< Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà 199>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `lahuü lahuü jàgariyànuyogaü paripåretãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü sãlakkhandhaü paripåretãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü samàdhikkhandhaü paripåretãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü pa¤¤àkkhandhaü paripåretãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü vimuttikkhandhaü paripåretãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü vimutti¤àõadassanakkhandhaü paripåretãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü ñhànàññhànàni pañivijjhatãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü vihàrasamàpattiyo paripåretãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü ariyasaccàni pañivijjhatãti' lahupa¤¤a, `lahuü lahuü satipaññhàne bhàvetãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü sammappadhàne bhàvetãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü iddhipàde bhàvetãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü indriyàni bhàvetãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü balàni bhàvetãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü bojjhaïge bhàvetãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü ariyamaggaü bhàvetãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü sàma¤¤aphalàni sacchikarotãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü abhi¤¤àyo pañivijjhatãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü paramatthaü nibbànaü sacchikarotãti' lahupa¤¤à. `Lahupa¤¤atàya saüvattantãti,' ayaü lahupa¤¤à. ## `Hàsapa¤¤atàya saüvattantãti'. Katamà hàsapa¤¤à? `Idh' ekacco hàsabahulo vedabahulo tuññhibahulo pàmojjabahulo sãlàni paripåretãti' hàsapa¤¤à, `hàsabahulo vedabahulo tuññhibahulo pàmojjabahulo indriyasaüvaraü paripåretãti' hàsapa¤¤à, `hàsabahulo vedabahulo tuññhibahulo pàmojjabahulo bhojane matta¤¤utaü paripåretãti' hàsapa¤¤à, `hàsabahulo vedabahulo tuññhibahulo pàmojjabahulo jàgariyànuyogaü paripåretãti' hàsapa¤¤à, `hàsabahulo vedabahulo tuññhibahulo pàmojjabahulo sãlakkhandhaü . . . pe . . . samàdhikkhandhaü pa¤¤àkkhandhaü vimuttikkhandhaü vimutti¤àõadassanakkhandhaü paripåretãti' hàsapa¤¤à, `ñhànàññhànàni pañivijjhatãti, vihàrasamàpattiyo paripåretãti, ariyasaccàni pañivijjhatãti, satipaññhàne bhàvetãti, sammappadhàne bhàvetãti, iddhipàde bhàvetãti, indriyàni bhàvetãti, balàni bhàvetãti, bojjhaïge bhàvetãti, #<[page 200]># %<200 Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ariyamaggaü bhàvetãti, sàma¤¤aphalàni sacchikarotãti' hàsapa¤¤à, `hàsabahulo vedabahulo tuññhibahulo pàmojjabahulo abhi¤¤àyo pañivijjhatãti' hàsapa¤¤à, `hàsabahulo vedabahulo tuññhibahulo pàmojjabahulo paramatthaü nibbànaü sacchikarotãti' hàsapa¤¤à. `Hàsapa¤¤atàya saüvattantãti,' ayaü hàsapa¤¤à. ## `Javanapa¤¤atàya saüvattantãti'. Katamà javanapa¤¤à? `Yaü ki¤ci råpaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhà và oëàrikaü và sukhumaü và hãnaü và paõãtaü và yaü dåre santike và, sabbaü råpaü aniccato khippaü javatãti' javanapa¤¤à, `dukkhato khippaü javatãti' javanapa¤¤à, `anattato khippaü javatãti' javanapa¤¤à; `yà kàci vedanà . . . pe . . . yà kàci sa¤¤à, ye keci saïkhàrà,yaü ki¤ci vi¤¤àõaü, yaü ki¤ci cakkhuü . . . pe . . . yaü ki¤ci jaràmaraõaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccato khippaü javatãti' javanapa¤¤à, `dukkhato khippaü javatãti' javanapa¤¤à, `anattato khippaü javatãti' javanapa¤¤à. `Råpaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàrakaññhenàti' tålayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà råpanirodhe nibbàne khippaü javatãti' javanapa¤¤à. `Råpaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhamman' ti tålayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà råpanirodhe nibbàne khippaü javatãti' javanapa¤¤à, `vedanà sa¤¤à saïkhàrà vi¤¤àõaü cakkhuü . . . pe . . . jaràmaraõaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhamman' ti tålayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà jaràmaraõanirodhe nibbàne khippaü javatãti' javanapa¤¤à. `Javanapa¤¤atàya saüvattantãti,' ayaü javanapa¤¤à. ## Tikkhapa¤¤atàya saüvattantãti'. Katamà tikkhapa¤¤à? #<[page 201]># %< Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà 201>% `Khippaü kilese chindatãti' tikkhapa¤¤à, `uppannaü kàmavitakkaü nàdhivàseti pajahati vimodeti byantikaroti anabhàvaü gametãti' tikkhapa¤¤à, `uppannaü byàpàdavitakkaü nàdhivàseti pajahati vimodeti byantikaroti anabhàvaü gametãti' tikkhapa¤¤à, `uppannaü vihiüsàvitakkaü nàdhivàseti . . . pe . . . uppannuppanne pàpake akusale dhamme nàdhivàseti pajahati vimodeti byantikaroti anabhàvaü gametãti' tikkhapa¤¤à, `uppannaü ràgaü vàseti pajahati vimodeti byantikaroti anabhàvaü gametãti' tikkhapa¤¤à, `uppannaü dosaü . . . pe . . . uppannaü mohaü uppannaü kodhaü upanàhaü makkhaü paëàsaü issaü macchariyaü màyaü sàñheyyaü thambhaü sàrambhaü mànaü atimànaü madaü pamàdaü sabbe kilese sabbe duccarite sabbe abhisaïkhàre . . . pe . . . sabbe bhavagàmikamme nàdhivàseti pajahati vimodeti byantikaroti anabhàvaü gametãti' tikkhapa¤¤à, `ekamhi àsane cattàro ca ariyamaggà cattàri ca sàma¤¤aphalàni catasso ca pañisambhidàyo cha abhi¤¤àyo adhigatà honti sacchikatà phassità pa¤¤àyàti' tikkhapa¤¤à. `Tikkhapa¤¤atàya saüvattantãti,' ayaü tikkhapa¤¤à. ## `Nibbedhikapa¤¤atàya saüvattantãti'. Katamà nibbedhikapa¤¤à? `Idh' ekacco sabbasaïkhàresu ubbegabahulo hoti uttàsabahulo, ukkaõñhanabahulo hoti aratibahulo anabhiratibahulo, bahimukho na ramati sabbasaïkhàresu; anibbiddhapubbaü appadàlitapubbaü lobhakkhandhaü nibbijjhati padàletãti' nibbedhikapa¤¤à, `anibbiddhapubbaü appadàlitapubbaü dosakkhandhaü nibbijjhati padàletãti' nibbedhikapa¤¤à, `anibbiddhapubbaü appadàlitapubbaü mohakkhandhaü nibbijjhati padàletãti' nibbedhikapa¤¤à, #<[page 202]># %<202 Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `anibbedhapubbaü appadàlitapubbaü kodhaü . . . pe . . . upanàhaü makkhaü paëàsaü issaü macchariyaü màyaü sàñheyyaü thambhaü sàrambhaü mànaü atimànaü madaü pamàdaü sabbe kilese sabbe duccarite sabbe abhisaïkhàre . . . pe . . . sabbe bhavagàmikamme nibbijjhati padàletãti' nibbedhikapa¤¤à. `Nibbedhikapa¤¤atàya saüvattantãti,' ayaü nibbedhikapa¤¤à. Imà soëasa pa¤¤àyo. ## Imàhi soëasahi pa¤¤àhi samannàgato puggalo pañisambhidappatto. Dve puggalà pañisambhidappattà: eko pubbayogasampanno, eko na pubbayogasampanno. Yo pubbayogasampanno, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤àõaü pabhijjhati. Dve puggalà pañisambhidappattà: dve pi pabbayogasampannà; eko bahussuto, eko na bahussuto. Yo bahussuto, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤àõaü pabhijjhati. Dve puggalà pañisambhidappattà: dve pi pubbayogasampannà, dve pi bahussutà; eko desanàbahulo, eko na desanàbahulo. Yo desanàbahulo, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤àõaü pabhijjhati. Dve puggalà pañisambhidappattà: dve pi pubbayogasampannà, dve pi bahussutà, dve pi desanàbahulà; eko garåpanissito, eko na garåpanissito. Yo garåpanissito, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤àõaü pabhijjhati. Dve puggalà pañisambhidappattà: dve pi pubbayogasampannà, dve pi bahussutà, dve pi desanàbahulà, dve pi garåpanissità; eko vihàrabahulo. eko na vihàrabahulo. Yo vihàrabahulo, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤àõaü pabhijjati. Dve puggalà pañisambhidappattà: dve pi pubbayogasampannà, dve pi bahussutà, dve pi desanàbahulà, dve pi garåpanissità, dve pi vihàrabahulà; eko paccavekkhanabahulo, #<[page 203]># %< Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà 203>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ eko na paccavekkhanabahulo. Yo paccavekkhanabahulo, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤àõaü pabhijjati. Dve puggalà pañisambhidappattà: dve pi pubbayogasampannà, dve pi bahussutà, dve pi desanàbahulà, dve pi garåpanissità, dve pi vihàrabahulà, dve pi paccavekkhanabahulà; eko sekhapañisambhidappatto, eko asekhapañisambhidappatto. Yo asekhapañisambhidappato, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤àõaü pabhijjati. Dve puggalà pañisambhidappattà: dve pi pubbayogasampannà, dve pi bahussutà, dve pi desanàbahulà, dve pi garåpanissità, dve pi vihàrabahulà, dve pi paccavekkhanabahulà, dve pi asekhapañisambhidappattà; eko sàvakapàramippatto, eko na sàvakapàramippatto. Yo sàvakapàramippatto, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤àõaü pabhijjati. Dve puggalà pañisambhidappattà: dve pi pubbayogasampannà, dve pi bahussutà, dve pi desanàbahulà, dve pi garåpanissità, dve pi vihàrabahulà, dve pi paccavekkhanabahulà, dve pi asekhapañisambhidappattà; eko sàvakapàramippatto, eko Paccekasambuddho. Yo Paccekasambuddho, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤àõaü pabhijjati. Paccekasambuddha¤ ca sadevata¤ ca lokaü upàdàya Tathàgato Arahaü Sammàsambuddho aggo pañisambhidappatto pa¤¤àpabhedakusalo pabhinna¤aõo adhigatapañisambhido catuvesàrajjappatto dasabaladhàrã purisàsabho purisasãho . . . pe . . . ye pi te khattiyapaõóità bràhmaõapaõóità gahapatipaõóità samaõapaõóità nipuõà kataparappavàdà vàlavedhiråpà, te bhindantà pa¤¤e caranti, pa¤¤àgatena diññhigatàni, te pa¤haü abhisaïkharitvà Tathàgataü upasaïkamitvà pucchanti gåëhàni ca pañichannàni ca, #<[page 204]># %<204 Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ kathità vissajjità va te pa¤hà Bhagavatà honti, niddiññhakàraõà {upakkhittakà} te Bhagavato sampajjanti: atha kho Bhagavà va tattha atirocati yadidaü pa¤¤àyàti aggo pañisambhidappatto ti. Mahàpa¤¤àkathà samattà. #<[page 205]># %< Pa¤¤àvagge Iddhikathà 205>% $< III II. PA¥¥âVAGGE IDDHIKATHâ>$ ## Kâ iddhi? Kati iddhiyo? Iddhiyà kati bhåmiyo? Kati pàdà? Kati padàni? Kati målàni? `Kà iddhãti'? Ijjhanaññhena iddhi. `Kati iddhiyo' ti? Dasa iddhiyo. Iddhiyà catasso bhåmiyo, cattàro pàdà, aññha padàni, soëasa målàni. ## Katamà dasa iddhiyo? Adhiññhànà iddhi, vikubbanà iddhi, manomayà iddhi, ¤àõavipphàrà iddhi, samàdhivipphàrà iddhi, ariyà iddhi, kammavipàkajà iddhi, pu¤¤avato iddhi, vijjàmayà iddhi, tattha tattha sammàpayogapaccayà ijjhanaññhena iddhi. ## Iddhiyà katamà catasso bhåmiyo? Vivekajà bhåmi pañhamajjhànaü, pãtisukhabhåmi dutiyajjhànaü, upekkhàsukhabhåmi tatiyajjhànaü, adukkhamasukhabhåmi catutthajjhànaü. Iddhiyà imà catasso bhåmiyo iddhilàbhàya iddhipañilàbhàya iddhivikubbanàya iddhivisavitàya iddhivasãbhàvàya iddhivesàrajjàya saüvattantãti. ## Iddhiyà katamà cattàro pàdà? Idha bhikkhu chandasamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgataü iddhipàdaü bhàveti, viriyasamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgataü iddhipàdaü bhàveti, cittasamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgataü iddhipàdaü bhàveti, vãmaüsàsamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgataü iddhipàdaü bhàveti. Iddhiyà ime cattàro pàdà iddhilàbhàya iddhipañilàbhàya iddhivikubbadàya iddhivisavitàya iddhivasãbhàvàya iddhivesàrajjàya saüvattantãti. ## Iddhiyà katamàni aññha padàni? Chanda¤ ce bhikkhu nissàya labhati samàdhiü, #<[page 206]># %<206 Pa¤¤àvagge Iddhikathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ labhati cittassa ekaggataü; chando na samàdhi, samàdhi na chando; a¤¤o chando a¤¤o samàdhi. Viriya¤ ce bhikkhu nissàya labhati samàdhiü, labhati cittassa ekaggataü; viriyaü na samàdhi, samàdhi na viriyaü; a¤¤aü viriyaü a¤¤o samàdhi. Citta¤ ce bhikkhu nissàya labhati samàdhiü, labhati cittassa ekaggataü; cittaü na samàdhi, samàdhi na cittaü; a¤¤aü cittaü a¤¤o samàdhi. Vãmaüsa¤ ce bhikkhu nissàya labhati samàdhiü, labhati cittassa ekaggataü; vãmaüsà na samàdhi, samàdhi na vãmaüsà; a¤¤à vãmaüsà a¤¤o samàdhi. Iddhiyà imàni aññha padàni iddhilàbhàya iddhipañilàbhàya iddhivikubbanàya iddhivisavitàya iddhivasãbhàvàya iddhivesàrajjàya saüvattantãti. ## Iddhiyà katamàni soëasa målàni? `Anoõataü cittaü kosajje na ijjhatãti' àne¤jaü, `anunnataü cittaü uddhacce na ijjhatãti' àne¤jaü, `anabhiõataü cittaü ràge na ijjhatãti' àne¤jaü, `anapaõataü cittaü byàpàde na ijjhatãti' àne¤jaü, `anissitaü cittaü diññhiyà na ijjhatãti' àne¤jaü, `appañibaddhaü cittaü chandaràge na ijjhatãti' àne¤jaü, `vippamuttaü cittaü kàmaràge na ijjhatãti' àne¤jaü, `visa¤¤uttaü cittaü kilese na ijjhatãti' àne¤jaü, `vipariyàdikataü cittaü kilesapariyàde na ijjhatãti' àne¤jaü, `ekaggataü cittaü nànattakilese na ijjhatãti' àne¤jaü, `saddhàya pariggahitaü cittaü assaddhiye na ijjhatãti' àne¤jaü, `viriyena pariggahitaü cittaü kosajje na ijjhatãti' àne¤jaü, `satiyà pariggahitaü cittaü pamàde na ijjhatãti' àne¤jaü, `samàdhinà pariggahitaü cittaü pamàde na ijjhatãti' àne¤jaü, `pa¤¤àya pariggahitaü cittaü avijjàya na ijjhatãti' àne¤jaü, `obhàsagataü cittaü avijjandhakàre na ijjhatãti' àne¤jaü. Iddhiyà imàni soëasa målàni iddhilàbhàya iddhipañilàbhàya iddhivikubbanàya iddhivisavitàya iddhivasãbhàvàya iddhivesàrajjàya saüvattantãti. #<[page 207]># %< Pa¤¤àvagge Iddhikathà 207>% ## Katamà adhiññhànà iddhi? Idha bhikkhu anekaviditaü iddhividhaü paccanubhoti: eko pi hutvà bahudhà hoti, bahudhà pi hutvà eko hoti; àvibhàvaü tirobhàvaü tirokuóóaü tiropàkàraü tiropabbakaü asajjamàno gacchati, seyyathàpi àkàse; pañhaviyà pi ummujjanimmujjaü karoti, seyyathàpi udake; udake pi abhijjamàne gacchati, seyyathàpi pañhaviyaü; àkàse pi pallaïkena caïkamati, seyyathàpi pakkhã sakuõo; ime pi candimasuriye evaü-mahiddhike evaü-mahànubhàve pàõinà paràmasati parimajjati, yàva Brahmalokà pi kàyena vasaü vatteti. `Idhàti'. Imissà diññhiyà imissà khantiyà imissà ruciyà imasmiü àdàye imasmiü dhamme imasmiü vinaye imasmiü pàvacane imasmiü brahmacariye imasmiü satthusàsane, tena vuccati `idhàti'. `Bhikkhåti'. Puthujjanakalyàõako và hoti bhikkhu sekho và Arahà và akuppadhammo. `Anekaviditaü iddhividhaü paccanubhotãti'. Nànappakàraü iddhividhaü paccanubhoti. `Eko pi hutvà bahudhà hotãti'. Pakatiyà eko bahulaü àvajjati, sataü và sahassaü và satasahassaü và àvajjati; àvajjitvà ¤àõena adhiññhàti `bahulo homãti,' bahulo hoti. Yathàyasmà Cåëapanthako eko pi hutvà bahudhà hoti, evamevaü so iddhimà cetovasippatto eko pi hutvà bahudhà hoti. `Bahudhà pi hutvà eko hotãti'. Pakatiyà bahulo ekaü àvajjati; àvajjitvà ¤àõena adhiññhàti `eko homãti,' eko hoti. Yathàyasmà Cåëapanthako bahudhà pi hutvà eko hoti, evamevaü so iddhimà cetovasippatto bahudhà pi hutvà eko hoti. `âvibhàvan' ti. Kenaci anàvañaü hoti appañicchannaü vivañaü pàkañaü. `Tirobhàvan' ti. Kenaci àvataü hoti pañicchannaü pihitaü pañikujjitaü. #<[page 208]># %<208 Pa¤¤àvagge Iddhikathà>% `Tirokuóóaü tiropàkàraü tiropabbataü asajjamàno gacchati, seyyathàpi àkàse' ti. Pakatiyà àkàsakasiõasamàpattiyà làbhã hoti, tirokuóóaü tiropàkàraü tiropabbataü àvajjati; àvajjitvà ¤àõena adhiññhàti `àkàso hotåti,' àkàso hoti. So tirokuóóaü tiropàkàraü tiropabbataü àvajjamàno gacchati. Yathà manussà pakatiyà aniddhimanto kenaci anàvañe aparikkhitte asajjamànà gacchanti, evamevaü so iddhimà cetovasippatto tirokuóóaü tiropàkàraü tiropabbataü asajjamàno gacchati, seyyathàpi àkàse. `Pañhaviyà pi ummujjanimujjaü karoti, seyyathàpi udake' ti. Pakatiyà àpokasiõasamàpattiyà làbhã hoti, pañhaviü àvajjati; àvajjitvà ¤àõena adhiññhàti `udakaü hotåti,' udakaü hoti. So pañhaviyà ummujjanimujjaü karoti. Yathà manussà pakatiyà aniddhimanto udake ummujjanimujjaü karonti, evamevaü so iddhimà cetovasippatto pañhaviyà ummujjanimujjaü karoti, seyyathàpi udake. `Udake pi abhijjamàne gacchati, seyyathàpi pañhaviyan' ti. Pakatiyà pañhavãkasiõasamàpattiyà làbhã hoti, udakaü àvajjati; àvajjitvà ¤àõena adhiññhàti `pañhavã hotåti,' pañhavã hoti. So abhijjamàne udake gacchati. Yathà manussà pakatiyà aniddhimanto abhijjamànàya pañhaviyà gacchanti, evamevaü so iddhimà cetovasippatto abhijjamàne udake gacchati, seyyathàpi pañhaviyaü. `âkàse pi pallaïkena caïkamati, seyyathàpi pakkhã sakuõo' ti. Pakatiyà pañhavãkasiõasamàpattiyà làbhã hoti, àkàsaü àvajjati; àvajjitvà ¤àõena adhiññhàti `pañhavã hotåti,' pañhavã hoti. So àkàse antalikkhe caïkamati pi tiññhati pi nisãdati pi seyyaü pi kappeti. Yathà manussà pakatiyà aniddhimanto pañhaviyà caïkamanti pi tiññhanti pi nisãdanti pi seyyaü pi kappenti, evamevaü so iddhimà cetovasippatto àkàse antalikkhe caïkamati pi tiññhati pi nisãdati pi seyyaü pi kappeti, seyyathàpi pakkhã sakuõo. `Ime pi candimasuriye evaü-mahiddhike evaü-mahànubhàve pàõinà paràmasati parimajjatãti'. Idha so iddhimà cetovasippatto nisinnako và nipannako và candimasuriye àvajjati; #<[page 209]># %< Pa¤¤àvagge Iddhikathà 209>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ àvajjitvà ¤àõena adhiññhàti `hatthapàse hotåti,' hatthapàse hoti. So nisinnako và nipannako và candimasuriye pàõinà àmasati paràmasati parimajjati. Yathà manussà pakatiyà aniddhimanto ki¤cid eva råpagataü hatthapàse àmasanti paràmasanti parimajjanti, evamevaü so iddhimà cetovasippatto nisinnako và nipannako và candimasuriye pàõinà àmasati paràmasati parimajjati. `Yàva Brahmalokà pi kàyena vasaü vattetãti'. Sace so iddhimà cetovasippatto Brahmalokaü gantukàmo hoti, dåre pi santike adhiññhàti `santike hotåti' santike hoti, santike pi dåre adhiññhàti `dåre hotåti' dåre hoti; bahukaü pi thokaü adhiññhàti `thokaü hotåti' thokaü hoti, thokaü pi bahukaü adhiññhàti `bahukaü hotåti' bahukaü hoti; dibbena cakkhunà tassa Brahmuno råpaü passati, dibbàya sotadhàtuyà tassa Brahmuno saddaü suõàti, cetopariya¤àõena tassa Brahmuno cittaü pajànàti. Sace so iddhimà cetovasippatto dissamànena kàyena Brahmalokaü gantukàmo hoti, kàyavasena cittaü pariõàmeti, kàyavasena cittaü adhiññhàti; kàyavasena cittaü pariõàmetvà kàyavasena cittaü adhiññhahitvà sukhasa¤¤a¤ ca lahusa¤¤a¤ ca okkamitvà dissamànena kàyena Brahmalokaü gacchati. Sace so iddhimà cetovasippatto adissamànena kàyena Brahmalokaü gantukàmo hoti, cittavasena kàyaü pariõàmeti, cittavasena kàyaü adhiññhàti; cittavasena kàyaü pariõàmetvà cittavasena kàyaü adhiññhahitvà sukhasa¤¤a¤ ca lahusa¤¤a¤ ca okkamitvà adissamànena kàyena Brahmalokaü gacchati. So tassa Brahmuno purato råpaü abhinimminàti manomayaü sabbaïgapaccaïgaü ahinindriyaü. Sace so iddhimà caïkamati, nimmito pi tattha caïkamati; sace so iddhimà tiññhati, nimmito pi tattha tiññhati; sace so iddhimà nisãdati, nimmito pi tattha nisãdati; sace so iddhimà seyyaü kappeti, nimmito pi tattha seyyaü kappeti; #<[page 210]># %<210 Pa¤¤àvagge Iddhikathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sace so iddhimà dhåpàyati, nimmito pi tattha dhåpàyati; sace so iddhimà pajjalati, nimmito pi tattha pajjalati; sace so iddhimà dhammaü bhàsati, nimmito pi tattha dhammaü bhàsati; sace so iddhimà pa¤haü pucchati, nimmito pi tattha pa¤haü pucchati; sace so iddhimà pa¤haü puññho vissajjeti, nimmito pi tattha pa¤haü puññho vissajjeti; sace so iddhimà tena Brahmunà saddhiü santiññhati sallapati sàkacchaü samàpajjati, nimmito pi ti tattha tena Brahmunà saddhiü santiññhati sallapati sàkacchaü samàpajjati; ya¤ ¤ad eva hi so iddhimà karoti, tan tad eva hi so nimmito karotãti. Ayaü adhiññhànà iddhi. ## Katamà vikubbanà iddhi? Sikhissa Bhagavato Arahato Sammàsambuddhassa Abhibhå nàma sàvako Brahmaloke ñhito sahassãlokadhàtuü sarena vi¤¤àpeti. So dissamànena pi kàyena dhammaü deseti, adissamànena pi kàyena dhammaü deseti, dissamànena pi heññhimena upaóóhakàyena adissamànena pi uparimena upaóóhakàyena dhammaü deseti, dissamànena pi uparimena upaóóhakàyena adissamànena pi heññhimena upaóóhakàyena dhammaü deseti. So pakativaõõaü vijahitvà kumàrakavaõõaü và dasseti, nàgavaõõaü và dasseti, supaõõavaõõaü và dasseti, yakkhavaõõaü và dasseti, indavaõõaü và dasseti, devavaõõaü và dasseti, Brahmavaõõaü và dasseti, samuddavaõõaü và dasseti, pabbatavaõõaü và dasseti, vanavaõõaü và dasseti, sãhavaõõaü và dasseti, byagghavaõõaü và dasseti, dãpivaõõaü và dasseti, hatthivaõõaü và dasseti, assaü pi dasseti, rathaü pi dasseti, pattiü pi dasseti, vividhaü pi senàbyuhaü dasseti. Ayaü vikubbanà iddhi. ## Katamà manomayà iddhi? Idha bhikkhu imamhà kàyà a¤¤aü kàyaü abhinimminàti råpiü manomayaü sabbaïgapaccaïgaü ahãnindriyaü. #<[page 211]># %< Pa¤¤àvagge Iddhikathà 211>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Seyyathàpi puriso mu¤jamhà isikaü pavàheyya, tassa evam assa -- `Ayaü mu¤jo ayaü isikà, a¤¤o mu¤jo a¤¤à isikà, mu¤jamhà tve va isikà pavàëhà' ti; seyyathàpi và pana puriso asiü kosiyà pavàheyya, tassa evam assa -- `Ayaü assi ayaü kosi, a¤¤o asi a¤¤à kosi, kosiyà tv eva asi pavàëho' ti; seyyathàpi và pana puriso ahiü karaõóà uddhareyya, tassa evam assa -- `Ayaü asi ayaü karaõóo, a¤¤o asi a¤¤o karaõóo, karaõóà tv eva ahi ubbhato' ti. Evam evaü bhikkhu imamhà kàyà a¤¤aü kàyaü abhinimminàti råpiü manomayaü sabbaïgapaccaïgaü ahãnindriyaü. Ayaü manomayà iddhi. ## Katamà ¤àõavipphàrà iddhi? `Aniccànupassanàya niccasa¤¤àya pahànaññho ijjhatãti' ¤àõavipphàrà iddhi, `dukkhànupassanàya sukhasa¤¤àya, anattànupassanàya attasa¤¤àya, nibbidànupassanàya nandiyà, viràgànupassanàya ràgassa, nirodhànupassanàya samudayassa, pañinissaggànupassanàya àdànassa pahànaññho ijjhatãti' ¤àõavipphàrà iddhi. {âyasmato} Bakkulassa ¤àõavipphàrà iddhi, {àyasmato} Saïkiccassa ¤àõavipphàrà iddhi, {àyasmato} Bhåtapàlassa ¤àõavipphàrà iddhi. Ayaü ¤àõavipphàrà iddhi. ## Katamà samàdhivipphàrà iddhi? `Pañhamajjhànena nãvaraõànaü pahànaññho ijjhatãti' samàdhivipphàrà iddhi, `dutiyajjhànena vitakkavicàrànaü pahànaññho ijjhatãti' samàdhivipphàrà iddhi, `tatiyajjhànena pãtiyà pahànaññho ijjhatãti' samàdhivipphàrà iddhi . . . pe . . . `catutthajjhànena sukhadukkhànaü pahànaññho ijjhatãti . . . pe . . . àkàsàna¤càyatanasamàpattiyà råpasa¤¤àya pañighasa¤¤àya nànattasa¤¤àya pahànaññho ijjhatãti' . . . pe . . . `vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattiyà àkàsàna¤càyatanasa¤¤àya pahànaññho ijjhatãti' . . . pe . . . `àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiyà vi¤¤àõa¤càyatanasa¤¤àya pahànaññho ijjhatãti' #<[page 212]># %<212 Pa¤¤àvagge Iddhikathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ . . . pe . . . `nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiyà àki¤ca¤¤àyatanasa¤¤àya pahànaññho ijjhatãti' samàdhivipphàrà iddhi. Ayasmato Sàriputtassa samàdhivipphàrà iddhi, {àyasmato} Sa¤jãvassa samàdhivipphàrà iddhi, {àyasmato} Khàõukoõóa¤¤assa samàdhivipphàrà iddhi; Uttaràya upàsikàya samàdhivipphàrà iddhi, Sàmàvatikàya upàsikàya samàdhivipphàrà iddhi. Ayaü samàdhivipphàrà iddhi. ## Katamà ariyà iddhi? Idha bhikkhu sace àkaïkhati `Pañikkåle apañikkålasa¤¤ã vihareyyan' ti, apañikkålasa¤¤ã tattha viharati; sace àkaïkhati `Apañikkåle pañikkålasa¤¤ã vihareyyan' ti, pañikkålasa¤¤ã tattha viharati; sace àkaïkhati `Pañikkåle ca apañikkåle ca apañikkålasa¤¤ã vihàreyyan' ti, apañikkålasa¤¤ã tattha viharati; sace àkaïkhati `Apañikkåle ca pañikkåle ca pañikkålasa¤¤ã vihàreyyan' ti, pañikkålasa¤¤ã tattha viharati; sace àkaïkhati `Pañikkåle ca apañikkåle ca tadubhayaü abhinivajjetvà upekkhako vihareyyaü sato sampajàno' ti, upekkhako tattha viharati sato sampajàno. Kathaü pañikkåle apañikkålasa¤¤ã viharati? Aniññhasmiü vatthusmiü mettàya và pharati, dhàtuto và upasaüharati. Evaü pañikkåle apañikkålasa¤¤ã viharati. Kathaü apañikkåle pañikkålasa¤¤ã viharati? Iññhasmiü vatthusmiü asubhàya và pharati, aniccato và upasaüharati. Evaü apañikkåle pañikkålasa¤¤ã viharati. Kathaü pañikkåle ca apañikkåle ca apañikkålasa¤¤ã viharati? Aniññhasmiü ca iññhasmiü ca vatthusmiü mettàya và pharati, dhàtuto và upasaüharati. Evaü pañikkåle ca apañikkåle ca apañikkålasa¤¤ã viharati. Kathaü apañikkåle ca pañikkåle ca pañikkålasa¤¤ã viharati? Iññhasmiü ca aniññhasmiü ca vatthusmiü asubhàya và pharati, aniccato và upasaüharati. Evaü apañikkåle ca pañikkåle ca pañikkålasa¤¤ã viharati. Kathaü pañikkåle ca apañikkåle ca tadubhayaü abhinivajjetvà upekkhako viharati sato sampajàno? #<[page 213]># %< Pa¤¤àvagge Iddhikathà 213>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Idha bhikkhu cakkhunà råpaü disvà n' eva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajàno; sotena saddaü sutvà, ghànena gandhaü ghàyitvà, jivhàya rasaü sàyitvà, kàyena phoññhabbaü phusitvà, manasà dhammaü vi¤¤àya n' eva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajàno. Evaü pañikkåle ca apañikkåle ca tadubhayaü abhinivajjetvà upekkhako viharati sato sampajàno. Ayaü ariyà iddhi. ## Katamà kammavipàkajà iddhi? Sabbesaü pakkhãnaü, sabbesaü devànaü, ekaccànaü manussànaü, ekaccànaü vinipàtikànaü. Ayaü kammavipàkajà iddhi. ## Katamà pu¤¤avato iddhi? Ràjà Cakkavatti vehàsaü gacchati saddhiü caturaïginiyà senàya antamaso assabandhagopake purise upàdàya; jotikassa gahapatissa pu¤¤avato iddhi, jañilassa gahapatissa pu¤¤avato iddhi, meõóakassa gahapatissa pu¤¤avato iddhi, ghositassa gahapatissa pu¤¤avato iddhi, pa¤cannaü mahàpu¤¤ànaü pu¤¤avato iddhi. Ayaü pu¤¤avato iddhi. ## Katamà vijjàmayà iddhi? Vijjàdharà vijjaü parijapetvà vehàsaü gacchanti: àkàse antalikkhe hatthiü pi dassenti, assaü pi dassenti, rathaü pi dassenti, pattiü pi dassenti, vividhaü pi senàbyåhaü dassenti. Ayaü vijjàmayà iddhi. ## Kathaü tattha tattha sammàpayogapaccayà ijjhanaññhena iddhi? `Nekkhammena kàmacchandassa pahànaññho ijjhatãti' tattha tattha sammàpayogapaccayà ijjhanaññhena iddhi, #<[page 214]># %<214 Pa¤¤àvagge Iddhikathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `abyàpàdena byàpàdassa pahànaññho ijjhatãti' . . . pe . . . `àlokasa¤¤àya thãnamiddhassa . . . pe . . . Arahattamaggena sabbakilesànaü pahànaññho ijjhatãti' tattha tattha sammàpayogapaccayà ijjhanaññhena iddhi. Evaü tattha tattha sammàpayogapaccayà ijjhanaññhena iddhi. Imà dasa iddhiyo. Iddhikathà niññhità. #<[page 215]># %< Pa¤¤àvagge Abhisamayakathà 215>% $< III III. PA¥¥âVAGGE ABHISAMAYAKATHâ>$ ## `ABHISAMAYO' ti. Kena abhisameti? Ha¤ci cittena abhisameti, tena hi a¤¤àõã abhisameti? Na a¤¤àõã abhisameti, ¤àõena abhisameti. Ha¤ci ¤àõena abhisameti, tena hi acittako abhisameti? Na acittako abhisameti, cittena ca ¤àõena ca abhisameti. Ha¤ci cittena ca ¤àõena ca abhisameti, tena hi kàmàvacaracittena ca ¤àõena ca abhisameti? Na kàmàvacaracittena ca ¤àõena ca abhisameti. Tena hi råpàvacaracittena ca ¤àõena ca abhisameti? Na råpàvacaracittena ca ¤àõena ca abhisameti. Tena hi aråpàvacaracittena ca ¤àõena ca abhisameti? Na aråpàvacaracittena ca ¤àõena ca abhisameti. Tena hi kammassakacittena ca ¤àõena ca abhisameti? Na kammassakacittena ca ¤àõena ca abhisameti. Tena hi saccànulomikacittena ca ¤àõena ca abhisameti? Na saccànulomikacittena ca ¤àõena ca abhisameti. Tena hi atãtacittena ca ¤àõena ca abhisameti? Na atãtacittena ca ¤àõena ca abhisameti. Tena hi anàgatacittena ca ¤àõena ca abhisameti? Na anàgatacittena ca ¤àõena ca abhisameti. Tena hi paccuppannalokikacittena ca ¤àõena ca abhisameti? Na paccuppannalokikacittena ca ¤àõena ca abhisameti, lokuttaramaggakkhaõe paccuppannacittena ca ¤àõena ca abhisameti. ## Kathaü lokuttaramaggakkhaõe paccuppannacittena ca ¤àõena ca abhisameti? Lokuttaramaggakkhaõe uppàdàdhipateyyaü cittaü ¤àõassa hetu paccayo ca, taüsampayuttaü cittaü nirodhagocaraü; #<[page 216]># %<216 Pa¤¤àvagge Abhisamayakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ dassanàdhipateyyaü ¤àõaü cittassa hetu paccayo ca, taü-sampayuttaü ¤àõaü nirodhagocaraü. Evaü lokuttaramaggakkhaõe paccuppannacittena ca ¤àõena ca abhisameti. ## Kin nu ettako yeva abhisamayo ti? Na hi; lokuttaramaggakkhaõe dassanàbhisamayo sammàdiññhi abhiropanàbhisamayo sammàsaïkappo, pariggahàbhisamayo sammàvàcà, samuññhànàbhisamayo sammàkammanto, vodànàbhisamayo sammà-àjãvo, paggahàbhisamayo sammàvàyàmo, upaññhànàbhisamayo sammàsati, avikkhepàbhisamayo sammàsamàdhi; upaññhànàbhisamayo {satisambojjhaïgo} . . . pe . . . pañisaïkhànàbhisamayo {upekkhàsambojjh aïgo}; assaddhiye akampiyàbhisamayo saddhàbalaü, kosajje akampiyàbhisamayo viriyabalaü, pamàde akampiyàbhisamayo satibalaü, uddhacce akampiyàbhisamayo samàdhibalaü, avijjàya akampiyàbhisamayo pa¤¤àbalaü; adhimokkhàbhisamayo saddhindriyaü, paggahàbhisamayo viriyindriyaü, upaññhànàbhisamayo satindriyaü, avikkhepàbhisamayo {samàdhindriyaü}, dassanàbhisamayo pa¤¤indriyaü. âdhipateyyaññhena indriyàbhisamayo, akampiyaññhena balàbhisamayo, niyyànaññhena bojjhaïgàbhisamayo, hetuññhena maggàbhisamayo, upaññhànaññhena satipaññhànàbhisamayo, padahanaññhena sammappadhànàbhisamayo, ijjhanaññhena iddhipàdàbhisamayo, tathaññhena saccàbhisamayo; avikkhepaññhena samathàbhisamayo, anupassanaññhena vipassanàbhisamayo, ekarasaññhena samathavipassanàbhisamayo, anativattanaññhena yuganandhàbhisamayo; saüvaraññhena sãlavisuddhi abhisamayo, avikkhepaññhena cittavisuddhi abhisamayo, dassanaññhena diññhivisuddhi abhisamayo; muttaññhena adhimokkhàbhisamayo, pañivedhaññhena vijjàbhisamayo, pariccàgaññhena vimutti abhisamayo, samucchedaññhena khaye ¤àõaü abhisamayo. Chando målaññhena abhisamayo, manasikàro samuññhànaññhena abhisamayo, phasso samodhànaññhena abhisamayo, vedanà samosaraõaññhena abhisamayo, samàdhi pamukkhaññhena abhisamayo, #<[page 217]># %< Pa¤¤àvagge Abhisamayakathà 217>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ sati àdhipateyyaññhena abhisamayo, pa¤¤à taduttaraññhena abhisamayo, vimutti sàraññhena abhisamayo, amatogadhaü nibbànaü pariyosànaññhena abhisamayo. ## Kin nu ettako yeva abhisamayo ti? Na hi; sotàpattimaggakkhaõe dassanàbhisamayo sammàdiññhi . . . pe . . . amatogadhaü nibbànaü pariyosànaññhena abhisamayo. Kin nu ettako yeva abhisamayo ti? Na hi; sotàpattiphalakkhaõe dassanàbhisamayo sammàdiññhi . . . pe . . . pañipassaddhaññhena anuppàde ¤àõaü abhisamayo. Chando målaññhena abhisamayo . . . pe . . . amatogadhaü nibbànaü pariyosànaññhena abhisamayo. Kin nu ettako yeva abhisamayo ti? Na hi; sakadàgàmimaggakkhaõe . . . pe . . . sakadàgàmiphalakkhaõe, anàgàmimaggakkhaõe, anàgàmiphalakkhaõe, Arahattamaggakkhaõe, Arahattaphalakkhaõe dassanàbhisamayo sammàdiññhi, abhiropanàbhisamayo sammàsaïkappo . . . pe . . . pañipassaddhaññhena anuppàde ¤àõaü abhisamayo. Chando målaññhena abhisamayo . . . pe . . . amatogadhaü nibbànaü pariyosànaññhena abhisamayo. Svàyaü atãte kilese pajahati, anàgate kilese pajahati, {paccuppanne} kilese pajahati. ## `Atãte kilese pajahatãti'. Ha¤ci atãte kilese pajahati, tena hi khãõaü khepeti, niruddhaü nirodheti, vigataü vigameti, atthaïgataü atthaïgameti; atãtaü yaü n' atthi, taü pajahatãti. Na atãte kilese pajahatãti. `Anàgate kilese pajahatãti'. Ha¤ci anàgate kilese pajahati, tena hi ajàtaü pajahati, anibbattaü pajahati, anuppannaü pajahati, apàtubhåtaü pajahati; anàgataü yaü n' atthi, taü pajahatãti. Na anàgate kilese pajahatãti. `Paccuppanne kilese pajahatãti'. Ha¤ci paccuppanne kilese pajahati, tena hi ratto ràgaü pajahati, duññho dosaü pajahati, måëho mohaü pajahati, vinibandho mànaü pajahati, paràmaññho diññhiü pajahati, avikkhepagato uddhaccaü pajahati, aniññhaïgato vicikicchaü pajahati, thàmagato anusayaü pajahati, kaõhasukkadhammà yuganandhà pavattanti, #<[page 218]># %<218 Pa¤¤àvagge Abhisamayakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ saükilesikà maggabhàvanà hotãti. Na atãte kilese pajahati, na anàgate kilese pajahati, na paccuppanne kilese pajahatãti. ## Ha¤ci na atãte kilese pajahati, na anàgate kilese pajahati, na paccuppanne kilese pajahati, tena hi n' atthi maggabhàvanà, n' atthi phalasacchikiriyà, n' atthi kilesappahànaü, n' atthi dhammàbhisamayo ti? Na hi; atthi maggabhàvanà, atthi phalasacchikiriyà, atthi kilesappahànaü, atthi dhammàbhisamayo. Yathà kathaü viya? Seyyathàpi taruõo rukkho ajàtaphalo, tam enaü puriso målaü chindeyya; ye tassa rukkhassa ajàtaphalà te ajàtà yeva na jàyanti, anibbattà yeva na nibbattanti, anuppannà yeva na uppajjanti, apàtubhåtà yeva na pàtubhavanti: evamevaü uppàdo hetu uppàdo paccayo kilesànaü nibbattiyà, uppàde àdãnavaü disvà anuppàde cittaü pakkhandati; anuppàde cittassa pakkhandanattà ye uppàdapaccayà kilesà nibbatteyyuü, te ajàtà yeva na jàyanti, anibbattà yeva na nibbattanti, anuppannà yeva na uppajjanti, apàtubhåtà yeva na pàtubhavanti. Evaü hetunirodhà dukkhanirodho, pavattaü hetu nimittaü hetu àyuhanà hetu àyuhanà paccayo kilesànaü nibbattiyà, àyuhane àdãnavaü disvà anàyuhane cittaü pakkhandati; anàyuhane cittassa pakkhandanattà ye àyuhanapaccayà kilesà nibbatteyyuü, te ajàtà yeva na jàyanti, anibbattà yeva na nibbattanti, anuppannà yeva na uppajjanti, apàtubhåtà yeva na pàtubhavanti. Evaü hetunirodhà dukkhanirodho. Evaü atthi maggabhàvanà, atthi maggasacchikiriyà, atthi kilesappahànaü, atthi dhammàbhisamayo ti. Abhisamayakathà niññhità. #<[page 219]># %< Pa¤¤àvagge Vivekakathà 219>% $< III IV. PA¥¥âVAGGE VIVEKAKATHâ PARIPUööANIDâNAý1>$ ## SEYYATHâPI Bhikkhave ye keci bahulakaraõãyà kammantà kayiranti sabbe te pañhaviü nissàya pañhaviyaü patiññhàya evam ete bahulakaraõãyà kammantà kayiranti, evamevaü kho Bhikkhave bhikkhu sãlaü nissàya sãle patiññhàya ariyaü aññhaïgikaü maggaü bhàveti, ariyaü aññhaïgikaü maggaü bahulãkaroti. ## Katha¤ ca Bhikkhave bhikkhu sãlaü nissàya sãle patiññhàya ariyaü aññhaïgikaü maggaü bhàveti, ariyaü aññhaïgikaü maggaü bahulãkaroti? Idha Bhikkhave bhikkhu sammàdiññhiü bhàveti vivekanissitaü viràganissitaü nirodhanissitaü vossaggapariõàmiü, sammàsaïkappaü . . . pe . . . sammàvàcaü sammàkammantaü sammà-àjãvaü sammàvàyàmaü sammàsatiü sammàsamàdhiü bhàveti vivekanissitaü viràganissitaü nirodhanissitaü vossaggapariõàmiü. Evaü kho Bhikkhave bhikkhu sãlaü nissàya sãle patiññhàya [ariyaü aññhaïgikaü maggaü bhàveti, ariyaü aññhaïgikaü maggaü bahulãkaroti. Seyyathàpi Bhikkhave ye p' ime bãjagàmabhåtagàmà. vuóóhiü viråëhiü vepullaü àpajjanti sabbe te pañhaviü nissàya pañhaviyaü patiññhàya] evam ete bãjagàmabhåtagàmà vuddhiü viråëhiü vepullaü àpajjanti, evamevaü kho Bhikkhave bhikkhu sãlaü nissàya sãle patiññhàya ariyaü aññhaïgikaü maggaü bhàvento ariyaü aññhaïgikaü maggaü bahulãkaronto vuóóhiü viråëhiü vepullaü pàpuõàti dhammesu. #<[page 220]># %<220 Pa¤¤àvagge Vivekakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ ## Katha¤ ca Bhikkhave bhikkhu sãlaü nissàya sãle patiññhàya ariyaü aññhaïgikaü maggaü bhàvento ariyaü aññhaïgikaü maggaü bahulãkaronto vuóóhiü viråëhiü vepullaü pàpuõàti dhammesu? Idha Bhikkhave bhikkhu sammàdiññhiü bhàveti vivekanissitaü viràganissitaü nirodhanissitaü vossaggapariõàmiü, sammàsaïkappaü . . . pe . . . sammàvàcaü sammàkammantaü sammà-àjãvaü sammàvàyàmaü sammàsatiü sammàsamàdhiü bhàveti vivekanissitaü viràganissitaü nirodhanissitaü vossaggapariõàmiü. Sammàdiññhiyà pa¤ca vivekà pa¤ca viràgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vossaggà dvàdasa nissayà, sammàsaïkappassa . . . pe . . . sammàvàcàya sammàkammantassa sammà-àjãvassa sammàvàyàmassa sammàsatiyà sammàsamàdhissa pa¤ca vivekà pa¤ca viràgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vossaggà dvàdasa nissayà. ## Sammàdiññhiyà katame pa¤ca vivekà? Vikkhambhanaviveko tadaïgaviveko samucchedaviveko pañippassaddhiviveko nissaraõaviveko. Vikkhambhanaviveko ca nãvaraõànaü pañhamajjhànaü bhàvayato, tadaïgaviveko ca diññhigatànaü nibbedhabhàgiyaü samàdhiü bhàvayato, samucchedaviveko ca lokuttaraü khayagàmimaggaü bhàvayato, pañippassaddhiviveko ca phalakkhaõe, nissaraõaviveko ca nirodho nibbànaü. Sammàdiññhiyà ime pa¤ca vivekà. Imesu pa¤casu vivekesu chandajàto hoti saddhàdhimutto, cittaü c' assa svàdhiññhitaü. ## Sammàdiññhiyà katame pa¤ca viràgà? Vikkhambhanaviràgo tadaïgaviràgo samucchedaviràgo pañipassaddhiviràgo nissaraõaviràgo. Vikkhambhanaviràgo ca nãvaraõànaü pañhamajjhànaü bhàvayato, tadaïgaviràgo ca diññhigatànaü nibbedhabhàgiyaü samàdhim bhàvayato, samucchedaviràgo ca lokuttaraü khayagàmimaggaü bhàvayato, pañippassaddhiviràgo ca phalakkhaõe, nissaraõaviràgo ca nirodho nibbànaü. Sammàdiññhiyà ime pa¤ca viràgà. Imesu pa¤casu viràgesu chandajàto hoti saddhàdhimutto, cittaü c' assa svàdhiññhitaü. #<[page 221]># %< Pa¤¤àvagge Vivekakathà 221>% ## Sammàdiññhiyà katame pa¤ca nirodhà? Vikkhambhananirodho tadaïganirodho samucchedanirodho pañippassaddhinirodho nissaraõanirodho. Vikkhambhananirodho ca nãvaraõànaü pañhamajjhànaü bhàvayato, tadaïganirodho ca diññhigatànaü nibbedhabhàgiyaü samàdhiü bhàvayato, samucchedanirodho ca lokuttaraü khayagàmimaggaü bhàvayato, pañippassaddhinirodho ca phalakkhaõe, nissaraõanirodho ca nirodho nibbànaü. Sammàdiññhiyà ime pa¤ca nirodhà. Imesu pa¤casu nirodhesu chandajàto hoti saddhàdhimutto, cittaü c' assa svàdhiññhitaü. ## Sammàdiññhiyà katame pa¤ca vossaggà? Vikkhambhanavossaggo tadaïgavossaggo samucchedavossaggo pañippassaddhivossaggo nissaraõavossaggo. Vikkhambhanavossaggo ca nãvaraõànaü pañhamajjhànaü bhàvayato, tadaïgavossaggo ca diññhigatànaü nibbedhabhàgiyaü samàdhiü bhàvayato, samucchedavossaggo ca lokuttaraü khayagàmimaggaü bhàvayato, pañippassaddhivossaggo ca phalakkhaõe, nissaraõavossaggo ca nirodho nibbànaü. Sammàdiññhiyà ime pa¤ca vossaggà. Imesu pa¤casu vossaggesu chandajàto hoti saddhàdhimutto, cittaü c' assa svàdhiññhitaü. Sammàdiññhiyà ime pa¤ca vivekà pa¤ca viràgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vossaggà dvàdasa nissayà. ## Sammàsaïkappassa . . . pe . . ùammàvàcàya . . . pe . . . sammàkammantassa . . . pe . . . sammà-àjãvassa . . . pe . . . sammàvàyàmassa . . . pe . . . sammàsatiyà . . . pe . . . sammàsamàdhissa katame pa¤ca vivekà? Vikkhambhanaviveko tadaïgaviveko samucchedaviveko pañippassaddhiviveko nissaraõaviveko. Vikkhambhanaviveko ca nãvaraõànaü pañhamajjhànaü bhàvayato, tadaïgaviveko ca diññhigatànaü nibbedhabhàgiyaü samàdhiü bhàvayato, samucchedaviveko ca lokuttaraü khayagàmimaggaü bhàvayato, pañippassaddhiviveko ca phalakkhaõe, nissaraõaviveko ca nirodho nibbànaü. Sammàsamàdhissa ime pa¤ca vivekà. #<[page 222]># %<222 Pa¤¤àvagge Vivekakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Imesu pa¤casu vivekesu chandajàto hoti saddhàdhimutto, cittaü c' assa svàdhiññhitaü. ## Sammàsamàdhissa katame pa¤ca viràgà? Vikkhambhanaviràgo tadaïgaviràgo samucchedaviràgo pañippassaddhiviràgo nissaraõaviràgo. Vikkhambhanaviràgo ca nãvaraõànaü pañhamajjhànaü bhàvayato, tadaïgaviràgo ca diññhigatànaü nibbedhabhàgiyaü samàdhiü bhàvayato, samucchedaviràgo ca lokuttaraü khayagàmimaggaü bhàvayato, pañippassaddhiviràgo ca phalakkhaõe, nissaraõaviràgo ca nirodho nibbànaü. Sammàsamàdhissa ime pa¤ca viràgà. Imesu pa¤casu viràgesu chandajàto hoti saddhàdhimutto, cittaü c' assa svàdhiññhitaü. ## Sammàsamàdhissa katame pa¤ca nirodhà? Vikkhambhananirodho tadaïganirodho samucchedanirodho pañippassaddhinirodho nissaraõanirodho. Vikkhambhananirodho ca nãvaraõànaü pañhamajjhànaü bhàvayato, tadaïganirodho ca diññhigatànaü nibbedhabhàgiyaü samàdhiü bhàvayato, samucchedanirodho ca lokuttaraü khayagàmimaggaü bhàvayato, pañippassaddhinirodho ca phalakkhaõenissaraõanirodho ca nirodho nibbànaü. Sammàsamàdhissa ime pa¤ca nirodhà. Imesu pa¤casu nirodhesu chandajàto hoti saddhàdhimutto, cittaü c' assa svàdhiññhitaü. ## Sammàsamàdhissa katame pa¤ca vossaggà? Vikkhambhanavossaggo tadaïgavossaggo samucchedavossaggo pañippassaddhivossaggo nissaraõavossaggo. Vikkhambhanavossaggo ca nãvaraõànaü pañhamajjhànaü bhàvayato, tadaïgavossaggo ca diññhigatànaü nibbedhabhàgiyaü samàdhiü bhàvayato, samucchedavossaggo ca lokuttaraü khayagàmimaggaü bhàvayato, pañippassaddhivossaggo ca phalakkhaõe, nissaraõavossaggo ca nirodho nibbànaü. Sammàsamàdhissa ime pa¤ca vossaggà. Imesu pa¤casu vossaggesu chandajàto hoti saddhàdhimutto, cittaü c' assa svàdhiññhitaü. Sammàsamàdhissa ime pa¤ca vivekà pa¤ca viràgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vossaggà dvàdasa nissayà. ## Seyyathàpi Bhikkhave ye keci bahulakaraõãyà kammantà kayiranti sabbe te pañhaviü nissàya pañhaviyaü patiññhàya evam ete bahulakaraõãyà kammantà kayiranti, evamevaü kho Bhikkhave bhikkhu sãlaü nissàya sãle patiññhàya satta bojjhaïge bhàveti, #<[page 223]># %< Pa¤¤àvagge Vivekakathà 223>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ satta bojjhaïge bahulãkaroti . . . pe . . . satta bojjhaïge bhàvento satta bojjhaïge bahulãkaronto vuóóhiü viråëhiü vepullaü pàpuõàti dhammesu . . . pe . . . pa¤ca balàni bhàveti, pa¤ca balàni bahulãkaroti . . . pe . . . pa¤ca balàni bhàvento pa¤ca balàni bahulãkaronto vuddhiü viråëhiü vepullaü pàpuõàti dhammesu . . . pe . . . pa¤c' indriyàni bhàveti, pa¤c' indriyàni bahulãkaroti . . . pe . . . Seyyathàpi Bhikkhave ye keci bãjagàmabhåtagàmà vuddhiü viråëhiü vepullaü àpajjanti sabbe te pañhaviü nissàya pañhaviyaü patiññhàya evam ete bãjagàmabhåtagàmà vuddhiü viråëhiü vepullaü àpajjanti, evamevaü kho Bhikkhave bhikkhu sãlaü nissàya sãle patiññhàya pa¤c' indriyàni bhàvento pa¤c' indriyàni bahulãkaronto vuddhiü viråëhiü vepullaü papuõàti dhammesu. ## Katha¤ ca Bhikkhave bhikkhu sãlaü nissàya sãle patiññhàya pa¤c' indriyàni bhàvento pa¤c' indriyàni bahulãkaronto vuddhiü viråëhiü vepullaü pàpuõàti dhammesu? Idha Bhikkhave bhikkhu saddhindriyaü bhàveti vivekanissitaü viràganissitaü nirodhanissitaü vossaggapariõàmiü, viriyindriyaü bhàveti . . . pe . . . satindriyaü bhàveti, samàdhindriyaü bhàveti, pa¤¤indriyaü bhàveti vivekanissitaü viràganissitaü nirodhanissitaü vossaggapariõàmiü. Saddhindriyassa pa¤ca vivekà pa¤ca viràgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vossaggà dvàdasa nissayà . . . pe . . . viriyindriyassa . . . pe . . . satindriyassa samàdhindriyassa pa¤¤indriyassa pa¤ca vivekà pa¤ca viràgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vossaggà dvàdasa nissayà. ## Saddhindriyassa katame pa¤ca vivekà? Vikkhambhanaviveko tadaïgaviveko samucchedaviveko pañippassaddhiviveko nissaraõaviveko. Vikkhambhanaviveko ca nãvaraõànaü pañhamajjhànaü bhàvayato, tadaïgaviveko ca diññhigatànaü nibbedhabhàgiyaü samàdhiü bhàvayato, samucchedaviveko ca lokuttaraü khayagàmimaggaü bhàvayato, pañippassaddhiviveko ca phalakkhaõe, nissaraõaviveko ca nirodho nibbànaü. Saddhindriyassa ime pa¤ca vivekà. #<[page 224]># %<224 Pa¤¤àvagge Vivekakathà>% Imesu pa¤casu vivekesu chandajàto hoti saddhàdhimutto, cittaü c' assa svàdhiññhitaü . . . pe . . . Saddhindriyassa ime pa¤ca vivekà pa¤ca viràgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vossaggà dvàdasa nissayà. Viriyindriyassa . . . pe . . . satindriyassa samàdhindriyassa pa¤¤indriyassa katame pa¤ca vivekà? Vikkhambhanaviveko tadaïgaviveko samucchedaviveko pañippassaddhiviveko nissaraõaviveko . . . pe . . . Pa¤¤indriyassa ime pa¤ca vivekà pa¤ca viràgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vossaggà dvàdasa nissayà ti. Vivekakathà niññhità. #<[page 225]># %< Pa¤¤àvagge Cariyàkathà 225>% $< III V. PA¥¥âVAGGE CARIYâKATHâ>$ ## `CARIYâ' ti. Aññha cariyàyo: iriyàpathacariyà àyatanacariyà saticariyà samàdhicariyà ¤àõacariyà maggacariyà patticariyà lokatthacariyà. `Iriyàpathacariyà' ti. Catåsu iriyàpathesu. `âyatanacariyà' ti. Chasu ajjhattikabàhiresu àyatanesu. `Saticariyà' ti. Catåsu satipaññhànesu. `Samàdhicariyà' ti. Catåsu jhànesu. `¥àõacariyà' ti. Catåsu ariyasaccesu. `Maggacariyà' ti. Catåsu ariyamaggesu. `Patticariyà' ti. Catåsu sàma¤¤aphalesu. `Lokatthacariyà' ti. Tathàgatesu Arahantesu Sammàsambuddhesu padeso Paccekabuddhesu padeso sàvakesu. Iriyàpathacariyà ca paõidhisampannànaü, àyatanacariyà ca indriyesu guttadvàrànaü, saticariyà ca appamàdavihàrãnaü, samàdhicariyà ca adhicittamanuyuttànaü, ¤àõacariyà ca buddhisampannànaü, maggacariyà ca sammàpañipannànaü, patticariyà ca adhigataphalànaü, lokatthacariyà ca Tathàgatànaü Arahantànaü Sammàsambuddhànaü padeso Paccekasambuddhànaü, padeso sàvakànaü. Imà aññha cariyàyo. ## Aparà pi aññha cariyàyo: adhimuccanto saddhàya carati, paggaõhanto viriyena carati, upaññhàpento satiyà carati, avikkhepaü karonto samàdhinà carati, pajànanto pa¤¤àya carati, vijànanto vi¤¤àõena carati, `evaü pañipanno visesaü adhigacchatãti' visesacariyàya carati, `evaü pañipannassa kusalà dhammà àyàpentãti' àyatanacariyàya carati. #<[page 226]># %<226 Pa¤¤àvagge Cariyàkathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Imà aññha cariyàyo. ## Aparà pi aññha cariyàyo: dassanacariyà ca sammàdiññhiyà, abhiropanacariyà ca sammàsaïkappassa, pariggahacariyà ca sammàvàcàya, samuññhànacariyà ca sammàkammantassa, vodànacariyà ca sammà-àjãvassa, paggahacariyà ca sammàvàyàmassa, upaññhànacariyà ca sammàsatiyà, avikkhepacariyà ca sammàsamàdhissa. Imà aññha cariyàyo ti. Cariyàkathà samattà. #<[page 227]># %< Pa¤¤àvagge Pàñihàriyakathà 227>% $< III VI. PA¥¥âVAGGE PâòIHâRIYAKATHâ>$ ## Täö' imàni Bhikkhave pàñihàriyàni. Katamàni tãõi? Iddhipàñihàriyaü àdesanàpàñihàriyaü anusàsanãpàñihàriyaü. Katama¤ ca Bhikkhave iddhipàñihàriyaü? Idha Bhikkhave ekacco anekaviditaü iddhividhaü paccanubhoti: eko pi hutvà bahudhà hoti, bahudhà pi hutvà eko hoti; àvibhàvaü tirobhàvaü . . . pe . . . yàva Brahmalokà pi kàyena vasaü vatteti. idaü vuccati Bhikkhave iddhipàñihàriyaü ## Katama¤ ca Bhikkhave àdesanàpàñihàriyaü? Idha Bhikkhave ekacco nimittena àdisati `evaü pi te mano, itthaü pi te mano, iti pi te cittan' ti. So bahu¤ ce pi àdisati, tath' eva taü hoti no a¤¤athà. Idha pana Bhikkhave ekacco na h' eva kho nimittena àdisati, api ca kho manussànaü và amanussànaü và devànaü và saddaü sutvà àdisati `evaü pi te mano, itthaü pi te mano, iti pi te cittan' ti. So bahu¤ ce pi àdisati, tath' eva taü hoti no a¤¤athà. Idha pana Bhikkhave ekacco na h' eva kho nimittena àdisati, na pi manussànaü và amanussànaü và devànaü và saddaü sutvà àdisati; api ca kho vitakkayato vicàrayato vitakkavicàrasaddaü sutvà àdisati `evaü pi te mano, itthaü pi te mano, iti pi te cittan' ti. So bahu¤ ce pi àdisati, tath' eva taü hoti no a¤¤athà. Idha pana Bhikkhave ekacco na h' eva kho nimittena àdisati, na pi manussànaü và amanussànaü và devànaü và saddaü sutvà àdisati, na vitakkayato vicàrayato vitakkavicàrasaddaü sutvà àdisati; #<[page 228]># %<228 Pa¤¤avagge Pàñihàriyakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ api ca kho avitakkaü avicàraü samàdhiü samàpannassa cetasà ceto paricca pajànàti `yathà imassa bhoto manosaïkhàrà paõihità, tathà imassa cittassa anantarà; amukaü nàma vitakkaü vitakessatãti'. So bahu¤ ce pi àdisati, tath' eva taü hoti no a¤¤athà. Idaü vuccati Bhikkhave àdesanàpàñihàriyaü. ## Katamठca Bhikkhave anusàsanãpàñihàriyaü? Idha pana Bhikkhave ekacco evaü anusàsati `evaü vitakketha, mà evaü vitakkayittha; evaü manasi karotha, mà evaü manasà karittha; idaü pajahatha, idaü upasampajja viharathàti'. Idaü vuccati Bhikkhave anusàsanãpàñihàriyaü. Imàni kho Bhikkhave tãõi pàñihàriyàni. ## `Nekkhammaü ijjhatãti' iddhi, `kàmacchandaü pañiharatãti' {pàñihàriyaü}; `ye tena nekkhammena samannàgatà, sabbe te visuddhicittà anàvilasaïkappà' ti àdesanàpàñihàriyaü; `taü kho pana nekkhammaü evaü àsevitabbaü evaü bhàvetabbaü evaü bahulãkàtabbaü evaü tadanudhammatàsati upaññhàpetabbà' ti anusàsanãpàñihàriyaü. `Abyàpàdo ijjhatãti' iddhi, `byàpàdaü pañiharatãti' pàñihàriyaü; `ye tena abyàpàdena samannàgatà, sabbe te visuddhicittà anàvilasaïkappà' ti àdesanàpàñihàriyaü; `so kho pana abyàpàdo evaü àsevitabbo evaü bhàvetabbo evaü bahulãkàtabbo evaü tadanudhammatàsati upaññhàpetabbà' ti anusàsanãpàñihàriyaü. `âlokasa¤¤à ijjhatãti' iddhi, `thãnamiddhaü pañiharatãti' pàñihàriyaü; `ye tàya àlokasa¤¤àya samannàgatà, sabbe te visuddhicittà anàvilasaïkappà' ti àdesanàpàñihàriyaü; `sà kho pana àlokasa¤¤à evaü àsevitabbà evaü bhàvetabbà evaü bahulãkàtabbà evaü tadanudhammatàsati upaññhàpetabbà' ti anusàsanãpàñihàriyaü. `Avikkhepo ijjhatãti' iddhi, `uddhaccaü pañiharatãti' pàñihàriyaü; `ye tena avikkhepena samannàgatà, sabbe te visuddhicittà anàvilasaïkappà' ti àdesanàpàñihàriyaü; #<[page 229]># %< Pa¤¤àvagge Pàñihàriyakathà 229>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `so kho pana avikkhepo evaü àsevitabbo evaü bhàvetabbo evaü bahulãkàtabbo evaü tadanudhammatàsati upaññhàpetabbà' ti anusàsanãpàñihàriyaü . . . pe . . . `Arahattamaggo ijjhatãti' iddhi, `sabbakilese pañiharatãti' pàñihàriyaü; `ye tena Arahattamaggena samannàgata, sabbe te visuddhicittà anàvilasaïkappà' ti àdesanàpàñihàriyaü; `so kho pana Arahattamaggo evaü àsevitabbo evaü bhàvetabbo evaü bahulãkàtabbo evaü tadanudhammatàsati upaññhàpetabbà' ti anusàsanãpàñihàriyaü. `Nekkhammaü ijjhatãti' iddhi, kàmacchandaü pañiharatãti' pàñihàriyaü; yà ca iddhi, ya¤ ca pàñihàriyaü, idaü vuccati iddhipàñihàriyaü. `Abyàpàdo ijjhatãti' iddhi, `byàpàdaü pañiharatãti' pàñihàriyaü, yà ca iddhi ya¤ ca pàñihàriyaü, idaü vuccati iddhipàñihàriyaü. `âlokasa¤¤a ijjhàtãti' iddhi, `thãnamiddhaü pañiharatãti' pàñihàriyaü . . . pe . . . `Arahattamaggo ijjhatãti' iddhi, sabbakilese pañiharatãti' pàñihàriyaü; yà ca iddhi ya¤ ca pàñihàriyaü, idaü vuccati iddhipàñihàriyan' ti. Pàñihàriyakathà niññhità. #<[page 230]># %<230 Pa¤¤àvagge Samasãsakathà>% $< III VII. Pa¤¤àvagge samasãsakathà>$ ## SABBADHAMMâNAý sammàsamucchede nirodhe ca anupaññhànatàpa¤¤à samasãsaññhe ¤àõaü. `Sabbadhammànan' ti. Pa¤cakkhandhà, dvàdas' àyatanàni, aññhàrasa dhàtuyo; kusalà dhammà, akusalà dhammà, abyàkatà dhammà; kàmàvacarà dhammà, råpàvacarà dhammà, aråpàvacarà dhammà, apariyàpannà dhammà. `Sammàsamucchede' ti. Nekkhammena kàmacchandaü sammà samucchindati, abyàpàdena byàpàdaü sammà samucchindati, àlokasa¤¤àya thãnamiddhaü sammà samucchindati, avikkhepena uddhaccaü sammà samucchindati, dhammavavatthànena vicikicchaü sammà samucchindati, ¤àõena avijjaü sammà samucchindati, pàmojjena aratiü sammà samucchindati, pañhamajjhànena nãvaraõe sammà samucchindati . . . pe . . . Arahattamaggena sabbakilese sammà samucchindati. ## `Nirodhe' ti. Nekkhammena kàmacchandaü nirodheti, abyàpàdena byàpàdaü nirodheti, àlokasa¤¤àya thãnamiddhaü nirodheti, avikkhepena uddhaccam nirodheti, dhammavavatthànena vicikicchaü nirodheti, ¤àõena avijjaü nirodheti, pàmojjena aratiü nirodheti, pañhamajjhànena nãvaraõe nirodheti . . . pe . . . Arahattamaggena sabbakilese nirodheti. `Anupaññhànatà' ti Nekkhammaü pañiladdhassa kàmacchando na upaññhàti, abyàpàdaü pañiladdhassa byàpàdo na upaññhàti, àlokasa¤¤aü pañiladdhassa thãnamiddhaü na upaññhàti, avikkhepaü pañiladdhassa uddhaccaü na upaññhàti, dhammavavaññhànaü pañiladdhassa vicikicchà na upaññhàti, ¤àõaü pañiladdhassa avijjà na upaññhàti, pàmojjaü pañiladdhassa arati na upaññhàti, pañhamajjhànaü pañiladdhassa nãvaraõà na upaññhanti #<[page 231]># %< Pa¤¤àvagge Samasãsakathà 231>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ . . . pe . . . Arahattamaggaü pañiladdhassa sabbakilesà na upaññhanti. ## `Saman' ti. Kàmacchandassa pahãnattà nekkhammaü samaü, byàpàdassa pahãnattà abyàpàdo samaü, thãnamiddhassa pahãnattà àlokasa¤¤à samaü, uddhaccassa pahãnattà avikkhepo samaü, vicikicchàya pahãnattà dhammavavatthànaü samaü, avijjàya pahãnattà ¤àõaü samaü, aratiyà pahãnattà pàmojjaü samaü, nãvaraõànaü pahãnattà pañhamajjhànaü samaü . . . pe . . . sabbakilesànaü pahãnattà Arahattamaggo samaü. `Sãsan' ti. Terasa sãsàni: palibodhasãsa¤ ca taõhà, vinibandhasãsa¤ ca màno, paràmàsasãsa¤ ca diññhi, vikkepasãsa¤ ca uddhaccaü, kilesasãsa¤ ca avijjà; adhimokkhasãsa¤ ca saddhà, paggahasãsa¤ ca viriyaü, upaññhànasãsa¤ca sati. avikkhepasãsa¤ ca samàdhi, dassanasãsa¤ ca pa¤¤à; pavattasãsa¤ ca jãvitindriyaü, gocarasãsa¤ ca vimokkho, saïkhàrasãsa¤ ca nirodho ti. Samasãsakathà niññhità. #<[page 232]># %<232 Pa¤¤àvagge Satipaññhànakathà>% $< III VIII. PA¥¥âVAGGE SATIPAòòHâNAKATHâ>$ ## CATTâRO 'me Bhikkhave satipaññhànà. Katame cattàro? Idha Bhikkhave bhikkhu kàye kàyànupassã viharati, àtàpã sampajàno satimà vi¤¤eyya loke abhijjhàdomanassaü; vedanàsu . . . pe . . . citte, dhammesu dhammànupassã viharati, àtàpã sampajàno satimà vi¤¤eyya loke abhijjhàdomanassaü. Ime kho Bhikkhave cattàro satipaññhànà. ## Kathaü kàye kàyànupassã viharati? Idh' ekacco pañhavãkàyaü aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato, anattato anupassati no attato; nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no samudeti, pañinissajjati no àdiyati; aniccato anupassanto niccasa¤¤aü pajahati, dukkhato anupassanto sukhasa¤¤aü pajahati, anattato anupassanto attasa¤¤aü pajahati; nibbindanto nandiü pajahati, virajjanto ràgaü pajahati. nirodhento samudayaü pajahati, pañinissajjanto àdànaü pajahati. Imehi sattah' àkàrehi kàyaü anupassati. Kàyo upaññhànaü no sati, sati upaññhànaü c' eva sati ca; tàya satiyà tena ¤àõena taü kàyaü anupassatãti. Tena vuccati -- kàye kàyànupassanà satipaññhànabhàvanà. `Bhàvanà' ti. Catasso bhàvanà: tattha jàtànaü dhammànaü anativattanaññhena bhàvanà, indriyànaü ekarasaññhena bhàvanà, tadupagaviriyavàhanaññhena bhàvanà, àsevanaññhena bhàvanà. Idh' ekacco àpokàyaü tejokàyaü vàyokàyaü kesakàyaü lomakàyaü chavikàyaü cammakàyaü maüsakàyaü rudhirakàyam nahàrukàyaü aññhikàyaü aññhimi¤jakàyaü aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato, #<[page 233]># %< Pa¤¤àvagge Satipaññhànakathà 233>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ anattato anupassati no attato; nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no samudeti, pañinissajjati no àdiyati; aniccato anupassanto niccasa¤¤aü pajahati, dukkhato anupassanto sukhasa¤¤aü pajahati, anattato anupassanto attasa¤¤aü pajahati; nibbindanto nandiü pajahati, virajjanto ràgaü pajahati, nirodhento samudayaü pajahati, pañinissajjanto àdànaü pajahati. Imehi sattah' àkàrehi kàyaü anupassati. Kàyo upaññhànaü no sati, sati upaññhànaü c' eva sati ca; tàya satiyà tena ¤àõena taü kàyaü anupassatãti. Tena vuccati -- kàye kàyànupassanà satipaññhànabhàvanà. Bhàvanà ti. Catasso bhàvanà . . . pe . . . àsevanaññhena bhàvanà . . . pe . . . Evaü kàye kàyànupassã viharati. ## Kathaü vedanàsu vedanànupassã viharati? Idh' ekacco sukhaü vedanaü aniccato anupassati no niccato . . . pe . . . pañinissajjati no àdiyati; aniccato anupassanto niccasa¤¤aü pajahati . . . pe . . . pañinissajjanto àdànaü pajahati. Imehi sattah' àkàrehi vedanaü anupassati. Vedanà upaññhànaü no sati, sati upaññhànaü c' eva sati ca; tàya satiyà tena ¤àõena taü vedanaü anupassatãti. Tena vuccati -- vedanàsu vedanànupassanà satipaññhànabhàvanà. `Bhàvanà' ti. Catasso bhàvanà . . . pe . . . àsevanaññhena bhàvanà. Idh' ekacco dukkhaü vedanaü . . . pe . . . adukkhamasukhaü vedanaü, cakkhusamphassajaü vedanaü, sotasamphassajaü vedanaü ghànasamphassajaü vedanaü . . . pe . . . pañinissajjanto àdànaü pajahati. Imehi sattah' àkàrehi vedanaü anupassati. Vedanà upaññhànaü no sati, sati upaññhànaü c' eva sati ca; tàya satiyà tena ¤àõena taü vedanaü anupassatãti. Tena vuccati -- vedanàsu vedanànupassanà satipaññhànabhàvanà. `Bhàvanà' ti. Catasso bhàvanà . . . pe . . . àsevanaññhena bhàvanà . . . pe . . . Evaü vedanàsu vedanànupassã viharati. ## Kathaü citte cittànupassã viharati? Idh' ekacco saràgaü cittaü aniccato anupassati no niccato . . . pe . . . pañinissajjati no àdiyati; aniccato anupassanto niccasa¤¤aü pajahati . . . pe . . . pañinissajjanto àdànaü pajahati. #<[page 234]># %<234 Pa¤¤àvagge Satipaññhànakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ Imehi sattah' àkàrehi cittaü anupassati. Cittaü upaññhànaü no sati, sati upaññhànaü c' eva sati ca; tàya satiyà tena ¤àõena taü cittaü anupassatãti. Tena vuccati -- citte cittànupassanà satipaññhànabhàvanà. `Bhàvanà' ti. Catasso bhàvanà . . . pe . . . àsevanaññhena bhàvanà . . . pe . . . Idh' ekacco vãtaràgaü cittaü, sadosaü cittaü, vãtadosaü cittaü, samohaü cittaü, vãtamohaü cittaü, saïkhittaü cittaü, vikkhittaü cittaü, mahaggataü cittaü, amahaggataü cittaü, sa-uttaraü cittaü, anuttaraü cittaü, samàhitaü cittaü, asamàhitaü cittaü, vimuttaü cittaü, avimuttaü cittaü, cakkhuvi¤¤àõaü, sotavi¤¤àõaü, ghànavi¤¤àõaü, jivhàvi¤¤àõaü, kàyavi¤¤àõaü, manovi¤¤àõaü aniccato anupassati no niccato . . . pe . . . pañinissajjati no àdiyati; aniccato anupassanto niccasa¤¤aü pajahati . . . pe . . . pañinissajjanto àdànaü pajahati. Imehi sattah' àkàrehi cittaü anupassati. Cittaü upaññhànaü no sati, sati upaññhànaü c' eva sati ca; tàya satiyà tena ¤àõena taü cittaü anupassatãti. Tena vuccati -- citte cittànupassanà satipaññhànabhàvanà. `Bhàvanà' ti. Catasso bhàvanà . . . pe . . . àsevanaññhena bhàvanà. Evaü citte cittànupassã viharati. ## Kathaü dhammesu dhammànupassã viharati? Idh' ekacco ñhapetvà kàyaü ñhapetvà vedanaü ñhapetvà cittaü tadavasese dhamme aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato, anattato anupassati no attato; nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no samudeti, pañinissajjati no àdiyati; aniccato anupassanto niccasa¤¤aü pajahati, dukkhato anupassanto sukhasa¤¤aü pajahati, anattato anupassanto attasa¤¤aü pajahati; nibbindanto nandiü pajahati, virajjanto ràgaü pajahati, nirodhento samudayaü pajahati, pañinissajjanto àdànaü pajahati. Imehi sattah' àkàrehi dhamme anupassati. Dhammà upaññhànaü no sati, sati upaññhànaü c' eva sati ca; tàya satiyà tena ¤àõena te dhamme anupassatãti. Tena vuccati -- dhammesu dhammànupassanà satipaññhànabhàvanà. #<[page 235]># %< Pa¤¤àvagge Satipaññhànakathà 235>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `Bhàvanà' ti. Catasso bhàvanà: tattha jàtànaü dhammànaü anativattanaññhena bhàvanà, indriyànaü ekarasaññhena bhàvanà, tadupagaviriyavàhanaññhena bhàvanà, àsevanaññhena bhàvanà . . . pe . . . Evaü dhammesu dhammànupassã viharatãti. Satipaññhànakathà niññhità. #<[page 236]># %<236 Pa¤¤àvagge Vipassanàkathà>% $< III IX. PA¥¥âVAGGE VIPASSANâKATHâ>$ ## Evaü me sutaü. Ekaü samayaü Bhagavà Sàvatthiyaü viharati Jetavane Anàthapiõóikassa àràme. Tatra kho Bhagavà bhikkhu àmantesi `{Bhikkhavo}' ti. `Bhaddante' ti te bhikkhå Bhagavato paccasosuü. Bhagavà etad avoca. `So vata Bhikkhave bhikkhu ka¤ci saïkhàraü niccato samanupassanto anulomikàya khantiyà samannàgato bhavissatãti' n' etaü ñhànaü vijjati, `anulomikàya khantiyà asamannàgato sammattaniyàmaü okkamissatãti' n' etaü ñhànaü vijjati, `sammattaniyàmaü anokkamamàno sotàpattiphalaü và sakadàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và Arahattaphalaü và sacchikarissatãti' n' etaü ñhànaü vijjati. `So vata Bhikkhave bhikkhu sabbasaïkhàre aniccato samanupassanto anulomikàya khantiyà samannàgato bhavissatãti' ñhànaü etaü vijjati, `anulomikàya khantiyà samannàgato sammattaniyàmaü okkamissatãti' ñhànaü etaü vijjati, `sammattaniyàmaü okkamamàno sotàpattiphalaü và sakadàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và Arahattaphalaü và sacchikarissatãti' ñhànaü etaü vijjati. ## `So vata Bhikkhave bhikkhu ka¤ci saïkhàram sukhato samanupassanto anulomikàya khantiyà sammannàgato bhavissatãti' n' etaü ñhànaü vijjati, `anulomikàya khantiyà asamannàgato sammattaniyàmaü okkamissatãti' n' etaü ñhànaü vijjati, `sammattaniyàmaü anokkamamàno sotàpattiphalaü và sakadàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và Arahattaphalaü và sacchikarissatãti' n' etaü ñhànaü vijjati. #<[page 237]># %< Pa¤¤àvagge Vipassanàkathà 237>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `So vata Bhikkhave bhikkhu sabbasaïkhàre dukkhato samanupassanto anulomikàya khantiyà samannàgato bhavissatãti' ñhànaü etaü vijjati, `anulomikàya khantiyà samannàgato sammattaniyàmaü okkamissatãti' ñhànaü etaü vijjati, `sammattaniyàmaü okkamamàno sotàpattiphalaü và sakadàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và Arahattaphalaü và sacchikarissatãti' ñhànaü etaü vijjati. ## `So vata Bhikkhave bhikkhu ka¤ci dhammaü attato samanupassanto anulomikàya khantiyà samannàgato bhavissatãti' n' etaü ñhànaü vijjati, `anulomikàya khantiyà asamannàgato sammattaniyàmaü okkamissatãti' n' etaü ñhànaü vijjati, `sammattaniyàmaü anokkamamàno sotàpattiphalaü và sakadàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và Arahattaphalaü và sacchikarissatãti' n' etaü ñhànaü vijjati. `So vata Bhikkhave bhikkhu ka¤ci dhammaü anattato samanupassanto anulomikàya khantiyà samannàgato bhavissatãti' ñhànaü etaü vijjati, `anulomikàya khantiyà samannàgato sammattaniyàmaü okkamissatãti' ñhànaü etaü vijjati, `sammattaniyàmaü okkamamàno sotàpattiphalaü và sakadàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và Arahattaphalaü và sacchikarissatãti' ñhànaü etaü vijjati. ## `So vata Bhikkhave bhikkhu nibbànaü dukkhato samanupassanto anulomikàya khantiyà samannàgato bhavissatãti' n' etaü ñhànaü vijjati, `anulomikàya khantiyà asamannàgato sammattaniyàmaü okkamissatãti' n' etaü ñhànaü vijjati, `sammattaniyàmaü anokkamamàno sotàpattiphalaü và sakadàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và Arahattaphalaü và sacchikarissatãti' n' etaü ñhànaü vijjati. `So vata Bhikkhave bhikkhu nibbànaü sukhato samanupassanto anulomikàya khantiyà samannàgato bhavissatãti' ñhànaü etaü vijjati, `anulomikàya khantiyà samannàgato sammattaniyàmaü okkamissatãti' ñhànaü etaü vijjati, `sammattaniyàmaü okkamamàno sotàpattiphalaü và sakadàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và Arahattaphalaü và sacchikarissatãti' ñhànaü etaü vijjati. #<[page 238]># %<238 Pa¤¤àvagge Vipassanàkathà>% ## Katih' àkàrehi anulomikaü khantiü pañilabhati? Katih' àkàrehi sammattaniyàmaü okkamati? Cattàrãsàya àkàrehi anulomikaü khantiü pañilabhati, cattàrãsàya àkàrehi sammattaniyàmaü okkamati. Katamehi cattàrãsàya àkàrehi anulomikaü khantiü pañilabhati? Katamehi cattàrãsàya àkàrehi sammattaniyàmaü okkamati? Pa¤cakkhandhe aniccato dukkhato rogato gaõóato sallato aghato àbàdhato parato palokato ãtito upaddavato bhayato upasaggato calato pabhaïgato adhuvato atàõato aleõato asaraõato rittato tucchato su¤¤ato anattato àdãnavato vipariõàmadhammato asàrakato aghamålato vadhakato vibhavato sàsavato saïkhatato màràmisato jàtidhammato jaràdhammato byàdhidhammato maraõadhammato sokadhammato paridevadhammato upàyàsadhammato saïkilesikadhammato. Pa¤cakkhandhe aniccato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho niccaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe dukkhato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho sukhaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe rogato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho àrogyaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe gaõóato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho agaõóaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe sallato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho nisallaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe aghato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho anagho nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe àbàdhato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho anàbàdho nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; #<[page 239]># %< Pa¤¤àvagge Vipassanàkathà 239>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ pa¤cakkhandhe parato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho aparapaccayaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe palokato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho apalokadhammo nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe ãtito passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho anãtikaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe upaddavato passanto anulomikaü khantiü patilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho anupaddavaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe bhayato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho abhayaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe upasaggato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho anupasaggaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe calato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho acalaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhande pabhaïgato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho apabhaïgaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe adhuvato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho dhuvaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe atàõato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho tàõaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe aleõato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho leõaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe asaraõato passanto anulomikaü khantim pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho saraõaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe rittato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, #<[page 240]># %<240 Pa¤¤àvagge Vipassanàkathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `pa¤cannaü khandhànaü nirodho arittaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe tucchato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho atucchaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe su¤¤ato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho paramasu¤¤aü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe anattato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho paramatthaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe àdãnavato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho anàdãnavaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe vipariõàmadhammato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho avipariõàmadhammaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe asàrakato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho sàraü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe aghamålato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, pa¤cannaü khandhànaü nirodho anaghamålaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe vadhakato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho avadhakaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe vibhavato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho avibhavaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe sàsavato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho anàsavaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe saïkhatato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho asaïkhataü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; #<[page 241]># %< Pa¤¤avagge Vipassanàkathà 241>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ pa¤cakkhandhe màràmisato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho niràmisaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe jàtidhammato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho ajàtaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe jaràdhammato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho ajaraü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe byàdhidhammato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho abyàdhi nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe maraõadhammato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, pa¤cannaü khandhànaü nirodho amataü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe sokadhammato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho asokaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe paridevadhammato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho aparidevaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe upàyàsadhammato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho anupàyàsaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe saïkilesikadhammato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho asaïkiliññhaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati. ## `Aniccato' ti: aniccànupassanà. `Dukkhato' ti: dukkhànupassanà. `Rogato' ti: dukkhànupassanà. `Gaõóato' ti: dukkhànupassanà. `Sallato' ti: dukkhànupassanà. `Aghato' ti: dukkhànupassanà. `Abàdhato' ti: dukkhànupassanà. `Parato' ti: anattànupassanà. `Palokato' ti: anattànupassanà. `ätito' ti: dukkhànupassanà. `Upadavvato' ti: dukkhànupassanà. `Bhayato' ti: dukkhànupassanà. #<[page 242]># %<242 Pa¤¤àvagge Vipassanàkathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `Upasaggato' ti: dukkhànupassanà. `Calato' ti: aniccànupassanà. `{Pabhaïgato}' ti: aniccànupassanà. `Adhuvato' ti: aniccànupassanà. `Atàõato' ti: dukkhànupassanà. `Aleõato' ti: dukkhànupassanà. `Asaraõato' ti: dukkhànupassanà. `Rittato' ti: dukkhànupassanà. `Tucchato' ti: anattànupassanà. `Su¤¤ato' ti: anattànupassanà. `Anattato' ti: anattànupassanà. `Adãnavato' ti: dukkhànupassanà. `Vipariõàmadhammato' ti: aniccànupassanà. `Asàrakato' ti: anattànupassanà. `Aghamålato' ti: dukkhànupassanà. `Vadhakato' ti: dukkhànupassanà. `Vibhavato' ti: aniccànupassanà. `Sàsavato' ti: dukkhànupassanà. `Saïkhatato' ti: aniccànupassanà. `Màràmisato' ti: dukkhànupassanà. `Jàtidhammato' ti: dukkhànupassanà. `Jaràdhammato' ti: dukkhànupassanà. `Byàdhidhammato' ti: dukkhànupassanà. `Maraõadhammato' ti: aniccànupassanà. `Sokadhammato' ti: dukkhànupassanà. `Paridevadhammato' ti: dukkhànupassanà. `Upàyàsadhammato' ti: dukkhànupassanà. `Saïkilesikadhammato' ti: dukkhànupassanà. Imehi cattàrãsàya àkàrehi anulomikaü khantiü pañilabhati, imehi cattàrãsàya àkàrehi sammattaniyàmaü okkamati. Imehi cattàrãsàya àkàrehi anulomikaü khantiü patilabhantassa imehi cattàrãsàya àkàrehi sammattaniyàmaü okkamantassa kati aniccànupassanà, kati dukkhànupassanà, kati anattànupassanà? Pa¤cavãsati anattànupassanà pa¤¤àsaü aniccànupassanà Sataü pa¤cavãsati¤ c' eva yàni dukkhe pavuccare ti. Vipassanàkathà niññhità. #<[page 243]># %< Pa¤¤àvagge Màtikakathà 243>% $< III X. PA¥¥âVAGGE MâTIKAKATHâ>$ ## NICCHâTO muccatãti vimokkho, vijjàvimutti, adhisãlaü adhicittaü adhipa¤¤à, passaddhi, ¤àõaü, dassanaü, visuddhi, nekkhammaü, nissaraõaü,paviveko, vossaggo, cariyà, jhànavimokkho, bhàvanà, adhiññhànaü, jãvitaü. `Nicchàto' ti. Nekkhammena kàmacchandato nicchàto, abyàpàdena byàpàdato nicchàto . . . pe . . . pañhamajjhànena nãvaraõehi nicchàto . . . pe . . . Arahattamaggena sabbakilesehi nicchàto muccati. `Vimokkho' ti. `Nekhammena kàmacchandato muccatãti' vimokkho, `abyàpàdena byàpàdato muccatãti' vimokkho . . . pe . . . `pañhamajjhànena nãvaraõehi muccatãti' vimokkho . . . pe . . . `Arahattamaggena sabbakilesehi muccatãti' vimokkho. `Vijjàvimuttãti'. `Nekhammaü vijjatãti' vijjà, `kàmacchandato muccatãti' vimutti, `vijjanto muccati muccanto vijjatãti' vijjàvimutti; `abyàpàdo vijjatãti' vijjà, `byàpàdato muccatãti' vimutti, `vijjanto muccati muccanto vijjatãti' Vijjàvimutti . . . pe . . . `Arahattamaggo vijjatãti' vijjà, `sabbakilesehi muccatãti' vimutti, `vijjanto muccati muccanto vijjatãti' vijjàvimutti. ## `Adhisãlaü adhicittaü adhipa¤¤à' ti. Nekhammena kàmacchandaü saüvaraññhena sãlavisuddhi, avikkhepaññhena cittavisuddhi, dassanaññhena diññhivisuddhi. Yo tattha saüvaraññho, ayaü adhisãlasikkhà; yo tattha avikkhepaññho, ayaü adhicittasikkhà; yo tattha dassanaññho, #<[page 244]># %<244 Pa¤¤àvagge Màtikakathà>% ayaü adhipa¤¤àsikkhà. Abyàpàdena byàpàdaü saüvaraññhena sãlavisuddhi . . . pe . . . Arahattamaggena sabbakilese saüvaraññhena sãlavisuddhi, avikkhepaññhena cittavisuddhi, dassanaññhena diññhivisuddhi. Yo tattha saüvaraññho, ayaü adhisãlasikkhà; yo tattha avikkhepaññho, ayaü adhicittasikkhà; yo tattha dassanaññho, ayaü adhipa¤¤àsikkhà. ## `Passaddhãti'. Nekhammena kàmacchandaü pañippassambheti, abyàpàdena byàpàdaü pañippassambheti . . . pe . . . Arahattamaggena sabbakilese pañippassambheti. `¥àõan' ti. Kàmacchandassa pahãnattà nekkhammaü ¤àtaññhena ¤àõaü, byàpàdassa pahãnattà abyàpàdo ¤àtaññhena ¤àõaü . . . pe . . . sabbakilesànaü pahãnattà Arahattamaggo ¤àtaññhena {¤àõaü}. `Dassanan' ti. Kàmacchandassa pahãnattà nekkhammaü diññhattà dassanaü, byàpàdassa pahãnattà abyàpàdo diññhattà dassanaü . . . pe . . . sabbakilesànaü pahãnattà Arahattamaggo diññhattà dassanaü. `Visuddhãti'. Kàmacchandaü pajahanto nekkhammena visujjhati, byàpàdaü pajahanto abyàpàdena visujjhati . . . pe . . . sabbakilese pajahanto Arahattamaggena visujjhati. ## `Nekkhamman' ti, Kàmànaü etaü nissaraõaü, yadidaü nekkhammaü; råpànaü etaü nissaraõaü, yadidaü àruppaü: yaü kho pana ki¤ci bhåtaü saïkhataü pañiccasamuppannaü nirodho tassa nekkhammaü. Byàpàdassa abyàpàdo nekkhammaü, thãnamiddhassa àlokasa¤¤à nekkhammaü . . . pe . . . sabbakilesànaü Arahattamaggo nekkhammaü. `Nissaraõan' ti. Kàmànaü etaü nissaraõaü, yadidaü nekkhammaü: råpànaü etaü nissaraõaü, yadidaü àruppaü: yaü kho pana ki¤ci bhåtaü saïkhataü pañiccasamuppannaü nirodho tassa nissaraõaü. Kàmacchandassa nekkhammaü nissaraõaü, byàpàdassa abyàpàdo nissaraõaü . . . pe . . . sabbakilesànaü Arahattamaggo nissaraõaü. `Paviveko' ti. Kàmacchandassa nekkhammaü paviveko, #<[page 245]># %< Pa¤¤àvagge Màtikakathà 245>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ byàpàdassa abyàpàdo paviveko . . . pe . . . sabbakilesànaü Arahattamaggo paviveko. `Vossaggo' ti. Nekkhammena kàmacchandaü vossajjati, abyàpàdena byàpàdaü vossajjati . . . pe . . . Arahattamaggena sabbakilese vossajjati. `Cariyà' ti. Kàmacchandaü pajahanto nekkhammena carati, byàpàdaü pajahanto abyàpàdena carati . . . pe . . . sabbakilese pajahanto {Arahattamaggena} carati. `Jhànavimokkho' ti. `Nekkhammaü jhàyatãti' jhànaü, `kàmacchandaü jhàpetãti' jhànaü; `jhàyanto muccatãti' jhànavimokkho, `jhàpento muccatãti' jhànavimokkho; `jhàyantãti dhammà jhàpentãti kilese jhàte ca jhàpe ca jànàtãti' jhànavimokkho. `Abyàpàdo jhàyatãti' jhànaü, `byàpàdaü jhàpetãti' jhànaü; `{àlokasa¤¤à} jhàyatãti' jhànaü, thãmamiddhaü jhàpetãti' jhànaü . . . pe . . . `Arahattamaggo jhàyatãti' jhànaü, `sabbakilese jhàpetãti' jhànaü; `jhàyanto muccatãti' jhànavimokkho, `jhàpento muccatãti' jhànavimokkho; `jhàyantãti dhammà jhàpentãti kilese jhàte ca jhàpe ca jànàtãti' jhànavimokkho ## `Bhàvanà adhiññhànaü jãvitan' ti. `Kàmacchandaü pajahanto nekkhammaü bhàvetãti' bhàvanàsampanno, `nekkhammavasena cittaü adhiññhàtãti' adhiññhànasampanno, `svàyaü evaü bhàvanàsampanno adhiññhànasampanno samaü jãvati no visamaü, sammà jãvati no micchà, visuddhaü jãvati no kiliññhan' ti àjãvasampanno. Svàyaü evaü bhàvanàsampanno adhiññhànasampanno àjãvasampanno ya¤ ¤ad eva parisaü upasaïkamati, yadi khattiyaparisaü yadi bràhmaõaparisaü yadi gahapatiparisaü yadi samaõaparisaü, visàrado upasaïkamati amaïkubhåto. Taü kissa hetu? Tathà hi so bhàvanàsampanno adhiññhànasampanno àjãvasampanno. `Byàpàdaü pajahanto abyàpàdaü bhàvetãti' bhàvanàsampanno, `thãnamiddhaü pajahanto àlokasa¤¤aü bhàvetãti' bhàvanàsampanno, `uddhaccaü pajahanto avikkhepaü bhàvetãti' bhàvanàsampanno, vicikicchaü pajahanto dhammavavatthànaü bhàvetãti' bhàvanàsampanno, `avijjaü pajahanto ¤àõaü bhàvetãti' bhàvanàsampanno, #<[page 246]># %<246 Pa¤¤àvagge Màtikakathà>% \<[... content straddling page break has been moved to the page above ...]>/ `aratiü pajahanto pàmojjaü bhàvetãti' bhàvanàsampanno, `nãvaraõaü pajahanto pañhamajjhànaü bhàvetãti' bhàvanàsampanno . . . pe . . . `sabbakilese pajahanto Arahattamaggaü bhàvetãti' bhàvanàsampanno, `Arahattamaggavasena cittaü adhiññhàtãti' adhiññhànasampanno, `svàyaü evaü bhàvanàsampanno adhiññhànasampanno samaü jãvati no visamaü, sammà jãvati no micchà, visuddhaü jãvati no kiliññhan' ti àjãvasampanno. Svàyaü evaü bhàvanàsampanno adhiññhànasampanno àjãvasampanno ya¤ ¤ad eva parisaü upasaïkamati, yadi khattiyaparisaü yadi bràhmaõaparisaü yadi gahapatiparisaü yadi samaõaparisaü, visàrado upasaïkamati amaïkubhåto. Tam kissa hetu? Tathà hi so bhàvanàsampanno adhiññhànasampanno àjãvasampanno ti. Matikakathà niññhità. Tatr' uddànaü bhavati: ¥àõaü diññhi ànàpànaü indriyaü vimokkhapa¤camaü gatikammaü vipallàso maggo maõóo ti te dasa, yuganadhasaccabojjhaïgà mettà viràgapa¤camà pañisambhidà dhammacakkaü lokuttarabalasu¤¤ato, pa¤¤à iddhi abhisamayo viveko cariyapa¤camo pàtihàriya¤ ca samasãsa¤ ca sati vipassanamàtikà ti. Pañisambhidàpakaraõaü samattaü.