Patisambhidamagga: I. Mahavagga, IV-X; II. Yuganandhavagga; III. Pannanavagga. Based on the ed. by Arnold C. Taylor: The PaÂisambhidÃmagga, Vol. II. London : Pali Text Society 1907. (Reprinted 1979) Input by the Dhammakaya Foundation, Thailand, 1989-1996 [GRETIL-Version vom 24.3.2015] NOTICE This file is (C) Copyright the Pali Text Society and the Dhammakaya Foundation, 2015. This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License. These files are provided by courtesy of the Pali Text Society for scholarly purposes only. In principle they represent a digital edition (without revision or correction) of the printed editions of the complete set of Pali canonical texts published by the PTS. While they have been subject to a process of checking, it should not be assumed that there is no divergence from the printed editions and it is strongly recommended that they are checked against the printed editions before quoting. ANNOTATED VERSION IN PTS LAYOUT STRUCTURE OF REFERENCES (added): PaÂis_n,nn.n.nnn = PaÂisambhidÃmagga_Vagga[Roman],KathÃ[Roman].Section[Arabic, in I,I only].paragraph #<...># = BOLD %<...>% = ITALICS *<...>* = SUPERSCRIPT $<...>$ = UNDERLINE/LARGE \<...>\ = REDLINE ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf and http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf For further information see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm ___________________________________________________________________ PaÂisambhidÃmagga Vol. II #<[page 001]># %< 1>% $< PAèISAMBHIDùMAGGO. I IV. MAHùVAGGE INDRIYAKATHù>$ ## Evaæ me sutaæ. Ekaæ samayaæ Bhagavà SÃvatthi- yaæ viharati Jetavane AnÃthapiï¬ikassa ÃrÃme. Tatra kho Bhagavà bhikkhÆ Ãmantesi- `Bhikkhavo' ti. `Bha- dante'\<*<1>*>/ ti te bhikkhÆ Bhagavato paccassosuæ. Bhagavà etad avoca- `Pa¤c' imÃni Bhikkhave indri- yÃni KatamÃni pa¤ca? Saddhindriyaæ viriyindriyaæ satindriyaæ samÃdhindri- yaæ pa¤¤indriyaæ: imÃni kho Bhikkhave pa¤c' indriyÃni. ## ImÃni pa¤c' indriyÃni katih' ÃkÃrehi visujjhanti? ImÃni pa¤c' indriyÃni païïarasahi ÃkÃrehi visujjhanti. Assaddhe puggale parivajjayato saddhe puggale sevato bhajato payirupÃsato pasÃdaniye suttante paccavekkhato imehi tÅh' ÃkÃrehi saddhindriyaæ visujjhati, kusÅte\<*<2>*>/ puggale parivajjayato Ãraddhaviriye puggale sevato bhajato payiru- pÃsato sammappadhÃne paccavekkhato imehi tÅh' ÃkÃrehi viriyindriyaæ visujjhati, muÂÂhassati puggale parivajjayato upaÂÂhitassati puggale sevato bhajato payirupÃsato sati- paÂÂhÃne paccavekkhato imehi tÅh' ÃkÃrehi satindriyaæ visujjhati, asamÃhite puggale parivajjayato samÃhite pug- gale sevato bhajato payirupÃsato jhÃnavimokkhe pacca- vekkhato imehi tÅh' ÃkÃrehi samÃdhindriyaæ visujjhati, duppa¤¤e puggale parivajjayato pa¤¤avante puggale sevato bhajato payirupÃsato gambhÅra¤Ãïacariyaæ paccavekkhato \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Bhaddante, M. 2 Kusite, M. >/ #<[page 002]># %<2 MahÃvagge IndriyakathÃ>% imehi tÅh' ÃkÃrehi pa¤¤indriyaæ visujjhati. Iti ime pa¤ca puggale parivajjayato pa¤ca puggale sevato bhajato payiru- pÃsato pa¤ca\<*<1>*>/ suttantakkhandhe\<*<1>*>/ paccavekkhato imehi païïarasahi ÃkÃrehi imÃni pa¤c' indriyÃni visujjhanti. ## Katih' ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni bhÃviyanti? Katih' ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ bhÃvanà hoti? Dasah' ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni bhÃviyanti, dasah' ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ bhÃvanà hoti. Assaddhiyaæ pajahanto saddhindriyaæ bhÃveti, saddhin- driyaæ bhÃvento assaddhiyaæ pajahati; kosajjaæ paja- hanto viriyindriyaæ bhÃveti, viriyindriyaæ bhÃvento kosaj- jaæ pajahati; pamÃdaæ pajahanto satindriyaæ bhÃveti, satindriyaæ bhÃvento pamÃdaæ pajahati; uddhaccaæ paja- hanto samÃdhindriyaæ bhÃveti, samÃdhindriyaæ bhÃvento uddhaccaæ pajahati; avijjaæ pajahanto pa¤¤indriyaæ bhÃveti, pa¤¤indriyaæ bhÃvento avijjaæ pajahati. Imehi dasah' ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni bhÃviyanti, imehi dasah' ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ bhÃvanà hoti. ## Katih' ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni bhÃvitÃni honti su- bhÃvitÃni? Dasah' ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni bhÃvitÃni honti subhÃvi- tÃni. Assaddhiyassa\<*<2>*>/ pahÅnattà suppahÅnattà saddhindriyaæ bhÃvitaæ hoti subhÃvitaæ, assaddhiyassa bhÃvitattà subhÃ- vitattà assaddhiyaæ pahÅnaæ hoti suppahÅnaæ; kosajjassa pahÅnattà suppahÅnattà viriyindriyaæ . . . pe . . . hoti suppahinaæ; pamÃdassa pahÅnattà suppahÅnattà satin- driyaæ . . . pe . . . hoti suppahÅnam; uddhaccassa pahÅn- attà suppahÅnattà samÃdhindriyaæ . . .pe . . ÷oti suppa- hÅnaæ; avijjÃya pahÅnattà suppahÅnattà pa¤¤indriyaæ . . . pe . . . hoti suppahÅnaæ. Imehi dasah' ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni bhÃvitÃni honti subhÃvitÃni. ## Katih' ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni bhÃviyanti? Katih' ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni bhÃvitÃni c' eva honti subhÃvitÃni ca paÂipassaddhÃni ca suppaÂipassaddhÃni ca? \<-------------------------------------------------------------------------- 1 passÃdaniyasuttante, S; pa¤casuttante, S. 2 assaddhindriyassa, K. >/ #<[page 003]># %< MahÃvagge Indriyakathà 3>% CatÆh' ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni bhÃviyanti, catÆh' ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni bhÃvitÃni c' eva honti subhÃvitÃni ca paÂi- passaddhÃni ca suppaÂipassaddhÃni ca. SotÃpattimaggakhaïe pa¤c' indriyÃni bhÃviyanti, sotÃ- pattiphalakkhaïe pa¤c' indriyÃni bhÃvitÃni c' eva honti subhÃvitÃni ca paÂipassaddhÃni ca suppaÂipassaddhÃni ca. SakadÃgÃmimaggakkhaïe . . . pe . . . anÃgÃmimaggak- khaïe . . . pe . . . Arahattamaggakkhaïe pa¤c' indriyÃni bhÃviyanti, Arahattaphalakkhaïe pa¤c' indriyÃni bhÃvitÃni c' eva honti subhÃvitÃni ca paÂipassaddhÃni ca suppaÂipas- saddhÃni ca. Iti catasso maggavisuddhiyo, catasso phalavisuddhiyo, catasso samucchedavisuddhiyo, catasso paÂipassaddhivi- suddhiyo. Imehi catÆh' ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni bhÃviyanti, imehi catÆh' ÃkÃreki pa¤c' indriyÃni bhÃvitÃni c' eva honti subhÃvitÃni ca paÂipassaddhÃni ca suppaÂipassaddhÃni ca. ## Katinnaæ\<*<1>*>/ puggalÃnaæ indriyabhÃvanÃ? Kati pug- galà bhÃvitindriyÃ? AÂÂhannaæ puggalÃnaæ indriyabhÃ- vanÃ. Tayo puggalà bhÃvitindriyÃ. Katamesaæ aÂÂhannaæ puggalÃnaæ indriyabhÃvanÃ? Sattanna¤ ca sekhÃnaæ puthujjanakalyÃïakassa ca. Ime- saæ aÂÂhannaæ puggalÃmaæ indriyabhÃvanÃ. Katame tayo puggalà bhÃvitindriyÃ? \<*<2>*>/ Savanena buddho TathÃgatassa sÃvako khÅïÃsavo bhÃvitindriyo, sayambhÆ- taÂÂhena Paccekabuddho\<*<3>*>/ bhÃvitindriyo, appameyyaÂÂhena TathÃgato Arahaæ SammÃsambuddho bhÃvitindriyo. Ime tayo puggalà bhÃvitindriyÃ. Iti imesaæ aÂÂhannaæ pug- galÃnaæ indriyabhÃvanÃ, ime tayo puggalà bhÃvitindriyÃ. SÃvatthinidÃnaæ. ## Pa¤c' imÃni Bhikkhave indriyÃni. KatamÃni pa¤ca? Saddhindriyaæ viriyindriyaæ satindriyaæ samÃdhin- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 katinaæ, M. K. 2 bhÃvindriyà vasena Buddho ti. S. bhÃvitindriyavasena Buddho ti, S2. K. 3 Paccekasambuddho, M. >/ #<[page 004]># %<4 MahÃvagge IndriyakathÃ>% driyaæ pa¤¤indriyaæ. Ye hi keci\<*<1>*>/ Bhikkhave samaïà và brÃhmaïà và imesaæ pa¤cannaæ indriyÃnaæ samudaya¤ ca atthaÇgama¤ ca assÃda¤\<*<2>*>/ ca ÃdÅnava¤ ca nissaraïa¤ ca yathÃbhÆtaæ na pajÃnanti, na-m-ete Bhikkhave samaïà và brÃhmaïà và samaïesu c' eva\<*<3>*>/ samaïasammatà brÃhmaïesu ca\<*<3>*>/ brÃhmaïasammatÃ, na ca pana te Ãyas- mantà sÃma¤¤attaæ\<*<4>*>/ và brÃhma¤¤attaæ và diÂÂhe va dhamme sayaæ abhi¤¤Ã sacchikatvà upasampajja viharanti. Ye hi keci Bhikkhave samaïà và brÃhmaïà và imesaæ pa¤cannaæ indriyÃnaæ samudaya¤ ca atthaÇgama¤ ca assÃda¤ ca ÃdÅnava¤ ca nissaraïa¤ ca yathÃbhÆtaæ pajÃ- nanti, te kho me Bhikkhave samaïà và brÃhmaïà và samaïesu c' eva samaïasammatà brÃhmaïesu ca brÃhmaïa- sammatÃ, te ca pan' Ãyasmantà sÃma¤¤atta¤ ca diÂÂhe va dhamme sayaæ abhi¤¤Ã sacchikatvà upasampajja viharanti. ## Katih' ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ samudayo hoti; katih' ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ samudayaæ pajÃnÃti? Katih' ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ atthaÇgamo hoti; katih' ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ atthaÇgamaæ pajÃn- Ãti? Katih' ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ assÃdo hoti; katih' ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ assÃdaæ pajÃnÃti? Katih' ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ ÃdÅnavo hoti; katih' ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ ÃdÅnavaæ pajÃnÃti? Katih' ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ nissaraïaæ hoti; katih' ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ nissaraïaæ pajÃnÃti? CattÃrÅsÃya ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ samudayo hoti; cattÃrÅsÃya ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnam samu- dayaæ pajÃnÃti. CattÃrÅsÃya ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃ- naæ atthaÇgamo hoti; cattÃrÅsÃya ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ atthaÇgamaæ pajÃnÃti. Pa¤cavÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ assÃdo hoti; pa¤cavÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ assÃdaæ pajÃnÃti. Pa¤cavÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ ÃdÅnavo hoti; pa¤cavÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ ÃdÅnavaæ pajÃnÃti. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 yo hi koci, S. 2 assÃdina¤ ca, S. 3 vÃ, S. K. M. 4 sÃma¤¤atthaæ, K. >/ #<[page 005]># %< MahÃvagge Indriyakathà 5>% AsÅtisataæ ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ nissaraïaæ hoti; asÅtisataæ ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ nissaraïaæ pajÃnÃti. ## Katamehi cattÃrÅsÃya ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ samudayo hoti? Katamehi cattÃrÅsÃya ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ samudayaæ pajÃnÃti? AdhimokkhatthÃya ÃvajjanÃya samudayo saddhindriyassa samudayo hoti, adhimokkhavasena chandassa samudayo saddhindriyassa samudayo hoti, adhimokkhavasena mana- sikÃrassa samudayo saddhindriyassa samudayo hoti, sad- dhindriyassa vasena ekattupaÂÂhÃnaæ saddhindriyassa samudayo hoti. PaggahatthÃya ÃvajjanÃya samudayo viriyindriyassa samudayo hoti, paggahavasena chandassa samudayo viri- yindriyassa samudayo hoti, paggahavasena manasikÃrassa samudayo viriyindriyassa samudayo hoti, viriyindriyassa vasena ekattupaÂÂhÃnaæ viriyindriyassa samudayo hoti. UpaÂÂhÃnatthÃya ÃvajjanÃya samudayo satindriyassa samudayo hoti, upaÂÂhÃnavasena chandassa samudayo satindriyassa samudayo hoti, upaÂÂhÃnavasena manasi- kÃrassa samudayo satindriyassa samudayo hoti, satindri- yassa vasena ekattupaÂÂhÃnaæ satindriyassa samudayo hoti. AvikkhepatthÃya ÃvajjanÃya samudayo samÃdhindriyassa samudayo hoti, avikkhepavasena chandassa samudayo samÃdhindriyassa samudayo hoti, avikkhepavasena mana- sikÃrassa samudayo samÃdhindriyassa samudayo hoti, samÃdhindriyassa vasena ekattupaÂÂhÃnaæ samÃdhindri- yassa samudayo hoti. DassanatthÃya ÃvajjanÃya samudayo pa¤¤indriyassa samudayo hoti, dassanavasena chandassa samudayo pa¤¤indriyassa samudayo hoti, dassanavasena manasi- kÃrassa samudayo pa¤¤indriyassa samudayo hoti, pa¤¤in- driyassa vasena ekattupaÂÂhÃnaæ pa¤¤indriyassa samudayo hoti. AdhimokkhatthÃya ÃvajjanÃya samudayo saddhindri- yassa samudayo hoti, paggahatthÃya ÃvajjanÃya samudayo viriyindriyassa samudayo hoti, upaÂÂhÃnatthÃya ÃvajjanÃya \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 006]># %<6 MahÃvagge IndriyakathÃ>% samudayo satindriyassa samudayo hoti, avikkhepatthÃya ÃvajjanÃya samudayo samÃdhindriyassa samudayo hoti, dassanatthÃya ÃvajjanÃya samudayo pa¤¤indriyassa samu- dayo hoti. Adhimokkhavasena chandassa samudayo saddhindriyassa samudayo hoti, paggahavasena chandassa samudayo viriyindriyassa samudayo hoti, upaÂÂhÃnavasena chan- dassa samudayo satindriyassa samudayo hoti, avikkhe- pavasena chandassa samudayo samÃdhindriyassa samudayo hoti, dassanavasena chandassa samudayo pa¤¤indriyassa samudayo hoti. Adhimokkhavasena manasikÃrassa samudayo saddhin- driyassa samudayo hoti, paggahavasena manasikÃrassa samudayo viriyindriyassa samudayo hoti, upaÂÂhÃnavasena manasikÃrassa samudayo satindriyassa samudayo hoti, avikkhepavasena manasikÃrassa samudayo samÃdhindri- yassa samudayo hoti, dassanavasena manasikÃrassa samudayo pa¤¤indriyassa samudayo hoti. Saddhindriyassa vasena ekattupaÂÂhÃnaæ saddhindri- yassa samudayo hoti, viriyindriyassa vasena ekattu- paÂÂhÃnaæ viriyindriyassa samudayo hoti, satindriyassa vasena ekattupaÂÂhÃnaæ satindriyassa samudayo hoti, samÃdhindriyassa vasena ekattupaÂÂhÃnaæ samÃdhindri- yassa samudayo hoti, pa¤¤indriyassa vasena ekattu- paÂÂhÃnaæ pa¤¤indriyassa samudayo hoti. Imehi cattÃrÅsÃya ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ samudayo hoti; imehi cattÃrÅsÃya ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ samudayaæ pajÃnÃti. ## Katamehi cattÃrÅsÃya ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ atthaÇgamo hoti? Katamehi cattÃrÅsÃya ÃkÃrehi pa¤- cannaæ indriyÃnaæ atthaÇgamaæ pajÃnÃti? AdhimokkhatthÃya ÃvajjanÃya atthaÇgamo saddhin- driyassa atthaÇgamo hoti, adhimokkhavasena chandassa atthaÇgamo saddhindriyassa atthaÇgamo hoti, adhimok- khavasena manasikÃrassa atthaÇgamo saddhindriyassa atthaÇgamo hoti, saddhindriyassa vasena ekattaæ anu- paÂÂhÃnaæ saddhindriyassa atthaÇgamo hoti. PaggahatthÃya ÃvajjanÃya atthaÇgamo viriyindriyassa \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 007]># %< MahÃvagge Indriyakathà 7>% atthaÇgamo hoti, paggahavasena chandassa atthaÇgamo viriyindriyassa atthaÇgamo hoti, paggahavasena manasi- kÃrassa atthaÇgamo viriyindriyassa atthaÇgamo hoti, viri- yindriyassa vasena ekattaæ anupaÂÂhÃnaæ viriyindriyassa atthaÇgamo hoti. UpaÂÂhÃnatthÃya ÃvajjanÃya atthaÇgamo satindriyassa atthaÇgamo hoti, upaÂÂhÃnavasena chandassa atthaÇgamo satindriyassa atthaÇgamo hoti, upaÂÂhÃnavasena mana- sikÃrassa atthaÇgamo satindriyassa atthaÇgamo hoti, satin- driyassa vasena ekattaæ anupaÂÂhÃnaæ satindriyassa atthaÇgamo hoti. AvikkhepatthÃya ÃvajjanÃya atthaÇgamo samÃdhin- driyassa atthaÇgamo hoti, avikkhepavasena chandassa atthaÇgamo samÃdhindriyassa atthaÇgamo hoti, avikkhe- pavasena manasikÃrassa atthaÇgamo samÃdhindriyassa atthaÇgamo hoti, samÃdhindriyassa vasena ekattaæ anu- paÂÂhÃnaæ samÃdhindriyassa atthaÇgamo hoti. DassanatthÃya ÃvajjanÃya atthaÇgamo pa¤¤indriyassa atthaÇgamo hoti, dassanavasena chandassa atthaÇgamo pa¤¤indriyassa atthaÇgamo hoti, dassanavasena mana- sikÃrassa atthaÇgamo pa¤¤indriyassa atthaÇgamo hoti, pa¤¤indriyassa vasena ekattaæ anupaÂÂhÃnaæ pa¤¤in- driyassa atthaÇgamo hoti. AdhimokkhatthÃya ÃvajjanÃya atthaÇgamo saddhin- driyassa atthaÇgamo hoti, paggahatthÃya ÃvajjanÃya atthaÇgamo viriyindriyassa atthaÇgamo hoti, upaÂÂhÃnat- thÃya ÃvajjanÃya atthaÇgamo satindriyassa atthaÇgamo hoti, avikkhepatthÃya ÃvajjanÃya atthaÇgamo samÃdhin- driyassa atthaÇgamo hoti, dassanatthÃya ÃvajjanÃya atthaÇgamo pa¤¤indriyassa atthaÇgamo hoti. Adhimokkhavasena chandassa atthaÇgamo saddhindri- yassa atthaÇgamo hoti, paggahavasena chandassa atthaÇ- gamo viriyindriyassa atthaÇgamo hoti, upaÂÂhÃnavasena chandassa atthaÇgamo satindriyassa atthaÇgamo hoti, avikkhepavasena chandassa atthaÇgamo samÃdhindriyassa atthaÇgamo hoti, dassanavasena chandassa atthaÇgamo pa¤¤indriyassa atthaÇgamo hoti. Adhimokkhavasena manasikÃrassa atthaÇgamo saddhin- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 008]># %<8 MahÃvagge IndriyakathÃ>% driyassa atthaÇgamo hoti, paggahavasena manasikÃrassa atthaÇgamo viriyindriyassa atthaÇgamo hoti, upaÂÂhÃna- vasena manasikÃrassa atthaÇgamo satindriyassa atthaÇ- gamo hoti, avikkhepavasena manasikÃrassa atthaÇgamo samÃdhindriyassa atthaÇgamo hoti, dassanavasena mana- sikÃrassa atthaÇgamo pa¤¤indriyassa atthaÇgamo hoti. Saddhindriyassa vasena ekattaæ anupaÂÂhÃnaæ saddhin- driyassa atthaÇgamo hoti, viriyindriyassa vasena ekattaæ anupaÂÂhÃnaæ viriyindriyassa atthaÇgamo hoti, satin- driyassa vasena ekattaæ anupaÂÂhÃnaæ satindriyassa atthaÇgamo hoti, samÃdhindriyassa vasena ekattaæ anu- paÂÂhÃnaæ. samÃdhindriyassa atthaÇgamo hoti, pa¤¤in- driyassa vasena ekattaæ anupaÂÂhÃnaæ pa¤¤indriyassa atthaÇgamo hoti. Imehi cattÃrisÃya ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ atthaÇ- gamo hoti; imehi cattÃrisÃya ÃkÃrehi pa¤cannaæ indri- yÃnaæ atthaÇgamaæ pajÃnÃti. ## Katamehi pa¤cavÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤cannaæ indri- yÃnaæ assÃdo hoti? Katamehi pa¤cavÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤- cannaæ indriyÃnaæ assÃdaæ pajÃnÃti? Assaddhiyassa anupaÂÂhÃnaæ saddhindriyassa assÃdo hoti, assaddhiyapariÊÃhassa\<*<1>*>/ anupaÂÂhÃnaæ saddhindriyassa assÃdo hoti, adhimokkhacariyÃya vesÃrajjaæ saddhindri- yassa assÃdo hoti, santo ca vihÃrÃdhigamo saddhindriyassa assÃdo hoti, yaæ saddhindriyaæ paÂicca uppajjati sukhaæ somanassaæ ayaæ saddhindriyassa assÃdo hoti. Kosajjassa anupaÂÂhÃnaæ viriyindriyassa assÃdo hoti, kosajjapariÊÃhassa anupaÂÂhÃnaæ viriyindriyassa assÃdo hoti, paggahacariyÃya vesÃrajjaæ viriyindriyassa assÃdo hoti, santo ca vihÃrÃdhigamo viriyindriyassa assÃdo hoti, yaæ viriyindriyaæ paÂicca uppajjati sukhaæ somanassaæ ayaæ viriyindriyassa assÃdo hoti. PamÃdassa anupaÂÂhÃnaæ satindriyassa assÃdo hoti, pamÃdapariÊÃhassa anupaÂÂhÃnaæ satindriyassa assÃdo hoti, upaÂÂhÃnacariyÃya vesÃrajjaæ satindriyassa assÃdo hoti, santo ca vihÃrÃdhigamo satindriyassa assÃdo hoti, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 assaddhiyassa pariÊÃhassa, K. 2 M. omits hoti. >/ #<[page 009]># %< MahÃvagge Indriyakathà 9>% yaæ satindriyaæ paÂicca uppajjati sukhaæ somanassaæ ayaæ satindriyassa assÃdo hoti. Uddhaccassa anupaÂÂhÃnaæ samÃdhindriyassa assÃdo hoti, uddhaccapariÊÃhassa anupaÂÂhÃnaæ samÃdhindriyassa assÃdo hoti, avikkhepacariyÃya vesÃrajjaæ samÃdhindri- yassa assÃdo hoti, santo ca vihÃrÃdhigamo samÃdhindriyassa assÃdo hoti, yaæ samÃdhindriyaæ paÂicca uppajjati sukhaæ somanassaæ ayaæ samÃdhindriyassa assÃdo hoti. AvijjÃya anupaÂÂhÃnaæ pa¤¤indriyassa assÃdo hoti, avijjÃpariÊÃhassa\<*<1>*>/ anuppaÂÂhÃnaæ pa¤¤indriyassa assÃdo hoti, dassanacariyÃya vesÃrajjaæ pa¤¤indriyassa assÃdo hoti, santo ca vihÃrÃdhigamo pa¤¤indriyassa assÃdo hoti, yaæ pa¤¤indriyaæ paÂicca uppajjati sukhaæ somanassaæ ayaæ pa¤¤indriyassa assÃdo hoti. Imehi pa¤cavÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ assÃdo hoti, imehi pa¤cavÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤cannaæ indri- yÃnaæ assÃdaæ pajÃnÃti. ## Katamehi pa¤cavÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤cannaæ indri- yÃnaæ ÃdÅnavo hoti? Katamehi pa¤cavÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ ÃdÅnavaæ pajÃnÃti? Assaddhiyassa\<*<2>*>/ upaÂÂhÃnaæ saddhindriyassa\<*<3>*>/ ÃdÅnavo hoti, assaddhiyapariÊÃhassa upaÂÂhÃnaæ saddhindriyassa ÃdÅnavo hoti, aniccaÂÂhena saddhindriyassa ÃdÅnavo hoti, dukkhaÂÂhena saddhindriyassa ÃdÅnavo hoti, anattaÂÂhena saddhindriyassa ÃdÅnavo hoti. Kosajjassa upaÂÂhÃnaæ viriyindriyassa ÃdÅnavo hoti, kosajjapariÊÃhassa upaÂÂhÃnaæ viriyindriyassa ÃdÅnavo hoti, aniccaÂÂhena viriyindriyassa ÃdÅnavo hoti, dukkhaÂ- Âhena viriyindriyassa ÃdÅnavo hoti, anattaÂÂhena viriyin- driyassa ÃdÅnavo hoti. PamÃdassa upaÂÂhÃnaæ satindriyassa ÃdÅnavo hoti, pamÃ- dapariÊÃhassa upaÂÂhÃnaæ satindriyassa ÃdÅnavo hoti, anic- caÂÂhena . . . pe . . . dukkhaÂÂhena . . . pe . . . anattaÂÂhena satindriyassa ÃdÅnavo hoti. Uddhaccassa upaÂÂhÃnaæ sam- Ãdhindriyassa ÃdÅnavo hoti, uddhaccapariÊÃhassa upaÂ- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 avijjÃya pariÊÃhassa, S. 2 assaddhindriyassa, K. 3 satindriyassa, S. >/ #<[page 010]># %<10 MahÃvagge IndriyakathÃ>% ÂhÃnaæ samÃdhindriyassa ÃdÅnavo hoti, aniccaÂÂhena . . . pe . . . dukkhaÂÂhena . . . pe . . . anattaÂÂhena samÃdhin- driyassa ÃdÅnavo hoti. AvijjÃya upaÂÂhÃnaæ pa¤¤indri- yassa ÃdÅnavo hoti, avijjÃpariÊÃhassa upaÂÂhÃnaæ pa¤¤in- driyassa ÃdÅnavo hoti, aniccaÂÂhena . . . pe . . . dukkhaÂÂ- hena . . . pe . . . anattaÂÂhena pa¤¤indriyassa ÃdÅnavo hoti. Imehi pa¤cavÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ ÃdÅnavo hoti, imehi pa¤cavÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ ÃdÅnavaæ pajÃnÃti. ## Katamehi asÅtisataæ ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ nissaraïaæ hoti? Katamehi asitisataæ ÃkÃrehi pa¤- cannaæ indriyÃnaæ nissaraïaæ pajÃnÃti? AdhimokkhaÂÂhena saddhindriyaæ assaddhiyà nissaÂaæ\<*<1>*>/ hoti, assaddhiyapariÊÃhà nissaÂaæ hoti, tadanuvattakakile- sehi ca khandhehi ca nissaÂaæ hoti, bahiddhà ca sabbani- mittehi nissaÂaæ hoti, tato panÅtatarasaddhindriyassa paÂi- lÃbhà purimatarasaddhindriyà nissaÂaæ hoti; paggahaÂ- Âhena viriyindriyaæ kossajjà nissaÂaæ hoti, kosajjapariÊÃhà nissaÂaæ hoti . . . pe . . . purimataraviriyidriyà nissaÂaæ hoti; upaÂÂhÃnaÂÂhena satindriyaæ pamÃdà nissaÂaæ hoti, pamÃdapariÊÃhà nissaÂaæ hoti . . . pe . . . purimatara- satindriyà nissaÂaæ hoti; avikkhepaÂÂhena samÃdhin- driyaæ uddhaccà nissaÂaæ hoti, uddhaccapariÊÃhà nissaÂaæ hoti . . . pe . . . purimatarasamÃdhindriyà nissaÂaæ hoti; dassanaÂÂhena pa¤¤indriyaæ avijjÃya nissaÂaæ hoti, avij- jÃpariÊÃhà nissaÂaæ hoti . . . pe . . . purimatarapa¤¤in- driyà nissaÂaæ hoti. PubbabhÃge pa¤cah' indriyehi paÂhamajjhÃnavasena pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, paÂhamajjhÃne pa¤cah' indriyehi dutiyajjhÃnavasena pa¤c' indriyÃni {nissaÂÃni} honti, dutiyajjhÃne pa¤cah' indriyehi tatiyajjhÃnavasena {pa¤c' in- driyÃni} nissaÂÃni honti, tatiyajjhÃne pa¤cah' indriyehi catut- thajjhÃnavasena pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, catutthaj- jhÃne pa¤cah' indriyehi ÃkÃsÃna¤cÃyatanasamÃpattivasena pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, ÃkÃsÃna¤cÃyatanasamÃpat- tiyà pa¤cah' indriyehi vi¤¤Ãïa¤cÃyatanasamÃpattivasena \<-------------------------------------------------------------------------- 1 nissitaæ. S., but nissaÂaæ as a rule. >/ #<[page 011]># %< MahÃvagge Indriyakathà 11>% pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, vi¤¤Ãïa¤cÃyatanasamÃpat- tiyà pa¤cah' indriyehi Ãki¤ca¤¤ÃyatanasamÃpattivasena pa¤c indriyÃni nissaÂÃni honti, Ãki¤ca¤¤ÃyatanasamÃpattiyà pa¤cah' indriyehi nevasa¤¤ÃnÃsa¤¤ÃyatanasamÃpattiva- sena, {pa¤c' indriyÃni} nissaÂÃni honti, nevasa¤¤ÃnÃsa¤¤Ãya- tana samÃpattiyà pa¤cah' indriyehi aniccÃnupassanÃvasena pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, aniccÃnupassanÃya pa¤cah' indriyehi dukkhÃnupassanÃvasena pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, dukkhÃnupassanÃya pa¤cah' indriyehi anattÃnupas- sanÃvasena pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, anattÃnupas- sanÃya pa¤cah' indriyehi nibbidÃnupassanÃvasena pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, nibbidÃnupassanÃya pa¤cah' in- driyehi virÃgÃnupassanÃvÃsena pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, virÃgÃnupassanÃya pa¤cah' {indriyehi nirodhÃnupas- sanÃvasena} pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, nirodhÃnupas- sanÃya pa¤cah' indriyehi paÂinissaggÃnupassanÃvasena pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, paÂinissaggÃnupassanÃya pa¤cah' indriyehi khayÃnupassanÃvasena pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, khayÃnupassanÃya pa¤cah' indriyehi vayÃn- upassanÃvasena pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, vayÃnupas- sanÃya pa¤cah' indriyehi vipariïÃmÃnupassanÃvasena pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, vipariïÃmÃnupassanÃya pa¤cah' indriyehi animittÃnupassanÃvasena pa¤c' indriyÃni nissa- ÂÃni honti, animittÃnupassanÃya pa¤cah' indriyehi appa- ïihitÃnupassanÃvasena pa¤c' indriyÃni {nissaÂÃni} honti, appa- ïihitÃnupassanÃya pa¤cah' indriyehi su¤¤atÃnupassanÃva- sena pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, su¤¤atÃnupassanÃya pa¤cah' indriyehi adhipa¤¤ÃdhammavipassanÃvasena pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, adhipa¤¤ÃdhammavipassanÃya pa¤cah' indriyehi yathÃbhÆta¤Ãïadassanavasena pa¤c' in- driyÃni nissaÂÃni honti, yathÃbhÆta¤Ãïadassane pa¤cah' indriyehi ÃdÅnavÃnupassanÃvasena pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, ÃdÅnavÃnupassanÃya pa¤cah' indriyehi paÂisaÇkhÃnu- passanÃvasena pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, paÂisaÇkhÃ- nupassanÃya pa¤cah' indriyehi vivaÂÂanÃnupassanÃvasena pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, vivaÂÂanÃnupassanÃya pa¤- cah' indriyehi sotÃpattimaggavasena pa¤c' indriyÃni nissa- ÂÃni honti, sotÃpattimagge pa¤cah' indriyehi sotÃpattiphala- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 012]># %<12 MahÃvagge IndriyakathÃ>% samÃpattivasena pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, sotÃpatti- phalasamÃpattiyà pa¤cah' indriyehi sakadÃgÃmimaggava- sena pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, sakadÃgÃmimagge pa¤- cah' indriyehi sakadÃgÃmiphalasamÃpattivasena pa¤c' indri- yÃni nissaÂÃni honti, sakadÃgÃmiphalasamÃpattiyà pa¤cah' indriyehi anÃgÃmimaggavasena pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, anÃgÃmimagge pa¤cah' indriyehi anÃgÃmiphalasamÃ- pattivasena pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, anÃgÃmiphala- samÃpattiyà pa¤cah' indriyehi Arahattamaggavasena pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti, Arahattamagge pa¤cah' indriyehi ArahattaphalasamÃpattivasena pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni honti; nekkhamme\<*<1>*>/ pa¤c' indriyÃni kÃmacchandato nissa- ÂÃni honti, abyÃpÃdÃto pa¤c' indriyÃni byÃpÃdato nissaÂÃni honti, Ãlokasa¤¤Ãya pa¤c' indriyÃni thÅnamiddhato nissaÂÃni honti, avikkhepe pa¤c' indriyÃni uddhaccato nissaÂÃni honti, dhammavavatthÃne pa¤c' indriyÃni vicikicchÃya nissaÂÃni honti, ¤Ãïe pa¤c' indriyÃni avijjÃya nissaÂÃni honti, pÃmojje pa¤c' indriyÃni aratiyà nissaÂÃni honti, paÂhamajjhÃne pa¤c' indriyÃni nÅvaraïehi nissaÂÃni honti, dutiyajjhÃne pa¤c' indriyÃni vitakkavicÃrehi nissaÂÃni honti, tatiyajjhÃne pa¤c' indriyÃni pÅtiyà nissaÂÃni honti, catutthajjhÃne pa¤c' indriyÃni sukhadukkhehi nissaÂÃni honti, ÃkÃsÃna¤cÃyat- anasamÃpattiyà pa¤c' indriyÃni rÆpasa¤¤Ãya paÂighasa¤- ¤Ãya nÃnattasa¤¤Ãya nissaÂÃni honti, vi¤¤Ãïa¤cÃyatana- samÃpattiyà pa¤c' indriyÃni ÃkÃsÃna¤cÃyatanasa¤¤Ãya nis- saÂÃni honti, Ãki¤ca¤¤ÃyatanasamÃpattiyà pa¤c' indriyÃni vi¤¤Ãïa¤cÃyatanasa¤¤Ãya nissaÂÃni honti, nevasa¤¤ÃnÃ- sa¤¤ÃyatanasamÃpattiyà pa¤c' indriyÃni Ãki¤ca¤¤Ãyatana- sa¤¤Ãya nissaÂÃni honti; aniccÃnupassanÃya pa¤c' indriyÃni niccasa¤¤Ãya nissaÂÃni honti, dukkhÃnupassanÃya pa¤c' indriyÃni sukhasa¤¤Ãya nissaÂÃni honti, anattÃnupassanÃya pa¤c' indriyÃni attasa¤¤Ãya nissaÂÃni honti, nibbidÃnupas- sanÃya pa¤c' indriyÃni nandiyà nissaÂÃni honti, virÃgÃnu- passanÃya pa¤c' indriyÃni rÃgato nissaÂÃni honti, nirodh- ÃnupassanÃya pa¤c' indriyÃni samudayato nissaÂÃni honti, paÂinissaggÃnupassanÃya pa¤c' indriyÃni ÃdÃnato nissaÂÃni \<-------------------------------------------------------------------------- 1 nikkhamme, S. K. >/ #<[page 013]># %< MahÃvagge Indriyakathà 13>% honti, khayÃnupassanÃya pa¤c' indriyÃni ghanasa¤¤Ãya nissaÂÃni honti, vayÃnupassanÃya pa¤c' indriyÃni Ãyuhanato nissaÂÃni honti, vipariïÃmÃnupassanÃya pa¤c' indriyÃni dhuvasa¤¤Ãya nissaÂÃni honti, animittÃnupassanÃya pa¤c' indriyÃni nimittato nissaÂÃni honti, appaïihitÃnupassanÃya pa¤c' indriyÃni païidhiyà nissaÂÃni honti, su¤¤atÃnupas- sanÃya pa¤c' indriyÃni abhinivesato nissaÂÃni honti, adhi- pa¤¤ÃdhammavipassanÃya pa¤c' indriyÃni sÃrÃdÃnÃbhinive- sato\<*<1>*>/ nissaÂÃni honti, yathÃbhÆta¤Ãïadassane pa¤c' indri- yÃni sammohÃbhinivesato nissaÂÃni honti, ÃdÅnavÃnupas- sanÃya pa¤c' indriyÃni ÃlayÃbhinivesato nissaÂÃni honti, paÂisaÇkhÃnupassanÃya pa¤c' indriyÃni appaÂisaÇkhÃya nissaÂÃni honti, vivaÂÂanÃnupassanÃya pa¤c' indriyÃni sa¤- ¤ogÃbhinivesato\<*<2>*>/ nissaÂÃni honti, sotÃpattimagge pa¤c' indriyÃni diÂÂhekaÂÂhehi kilesehi nissaÂÃni honti, sakadÃgÃ- mimagge pa¤c' indriyÃni oÊÃrikehi kilesehi nissaÂÃni honti, anÃgÃmimagge pa¤c' indriyÃni anusahagatehi kilesahi nis- saÂÃni honti, Arahattamagge pa¤c' indriyÃni sabbakilesehi nissaÂÃni honti. {Sabbesa¤¤eva} khÅnÃsavÃnaæ tattha tattha pa¤c' indriyÃni nissaÂÃni c' eva honti sunissaÂÃni ca paÂi- passaddhÃni ca suppaÂipassaddhÃni ca. Imehi atÅtisataæ ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ nis- saraïaæ hoti; imehi atÅtisataæ ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ nissaraïaæ pajÃnÃti. BhÃïavÃraæ. SÃvatthinidÃnaæ. ## Pa¤c' imÃni Bhikkhave indriyÃni. KatamÃni pa¤ca? Saddhindriyaæ viriyindriyaæ satindriyaæ samÃdhindriyaæ pa¤¤indriyaæ. Kattha ca Bhikkhave saddhindriyaæ daÂÂhabbaæ? Ca- tÆsu sotÃpattiyaÇgesu. Ettha saddhindriyaæ daÂÂhabbaæ. Kattha ca Bhikkhave viriyindriyaæ daÂÂhabbaæ? \<-------------------------------------------------------------------------- 1 sÃrÃbhinivesato, M.; ÃlayÃbhinivesato, S. 2 sarasÃgÃbhinivesato, N.; sa¤¤ohotinivesato, S. >/ #<[page 014]># %<14 MahÃvagge IndriyakathÃ>% CatÆsu sammappadhÃnesu. Ettha viriyindriyaæ daÂÂhab- baæ. Kattha ca Bhikkhave satindriyaæ daÂÂhabbaæ? CatÆsu satipaÂÂhÃnesu. Ettha satindriyaæ daÂÂhabbaæ. Kattha ca Bhikkhave samÃdhindriyaæ daÂÂhabbaæ? CatÆsu jhÃnesu. Ettha samÃdhindriyaæ daÂÂhabbaæ. Kattha ca Bhikkhave pa¤¤indriyaæ daÂÂhabbaæ? CatÆsu ariyasaccesu. Ettha pa¤¤indriyaæ daÂÂhabbaæ. ## CatÆsu sotÃpattiyaÇgesu saddhindriyassa vasena katih' ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni daÂÂhabbÃni? CatÆsu sammappadhÃnesu viriyindriyassa vasena katih' ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni daÂÂhabbÃni? CatÆsu satipaÂÂhÃnesu satindriyassa vasena katih' ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni daÂÂhabbÃni? CatÆsu jhÃnesu samÃdhindriyassa vasena katih' ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni daÂÂhabbÃni? CatÆsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena katih' ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni daÂÂhabbÃni? CatÆsu sotÃpattiyaÇgesu saddhindriyassa vasena vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni daÂÂhabbÃni. CatÆsu sammappadhÃnesu viriyindriyassa vasena vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni daÂÂhabbÃni. CatÆsu satipaÂÂhÃnesu satindriyassa vasena vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni daÂÂhabbÃni. CatÆsu jhÃnesu samÃdhindriyassa vasena vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni daÂÂhabbÃni. CatÆsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni daÂÂhabbÃni. ## CatÆsu sotÃpattiyaÇgesu saddhindriyassa vasena katamehi vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni daÂÂhabbÃni? Sappurisasaæseve\<*<1>*>/ sotÃpattiyaÇge adhimokkhÃdhipatey- aÂÂhena saddhindriyaæ daÂÂhabbaæ, saddhindriyassa vasena paggahaÂÂhena viriyindriyaæ daÂÂhabbaæ, upaÂ- ÂhÃnaÂÂhena satindriyaæ daÂÂhabbaæ, avikkhepaÂÂhena samÃdhindriyaæ daÂÂhabbaæ, dassanaÂÂhena pa¤¤indriyaæ daÂÂhabbaæ; saddhammasavane\<*<2>*>/ sotÃpattiyaÇge, yonisoma- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 sappurisavasena, S. 2 saddhammavasena, S. >/ #<[page 015]># %< MahÃvagge Indriyakathà 15>% nasikÃre\<*<1>*>/ sotÃpattiyaÇge, dhammÃnudhammapaÂipattiyà sotÃpattiyaÇge adhimokkhÃdhipateyyaÂÂhena saddhindriyaæ daÂÂhabbaæ, saddhindriyassa vasena paggahaÂÂhena viri- yindriyaæ daÂÂhabbaæ, upaÂÂhÃnaÂÂhena satindriyaæ daÂ- Âhabbaæ, avikkhepaÂÂhena samÃdhindriyaæ daÂÂhabbaæ, dassanaÂÂhena pa¤¤indriyaæ daÂÂhabbaæ. CatÆsu sotÃ- pattiyaÇgesu saddhindriyassa vasena imehi vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni daÂÂhabbÃni. ## CatÆsu sammappadhÃnesu viriyindriyassa vasena katamehi vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni daÂÂhabbÃni? AnuppannÃnaæ pÃpakÃnaæ akusalÃnaæ dhammÃnaæ anuppÃdÃya sammappadhÃne paggahÃdhipateyyaÂÂhena viriyindriyaæ daÂÂhabbaæ, viriyindriyassa vasena upaÂ- ÂhÃnaÂÂhena satindriyaæ daÂÂhabbaæ, avikkhepaÂÂhena samÃdhindriyaæ daÂÂhabbaæ, dassanaÂÂhena pa¤¤indriyaæ daÂÂhabbaæ, adhimokkhaÂÂhena saddhindriyaæ daÂÂhab- baæ; uppannÃnaæ pÃpakÃnaæ akusalÃnaæ dhammÃnaæ pahÃnÃya sammappadhÃne . . . pe . . . anuppannÃnaæ kusalÃnaæ dhammÃnaæ uppÃdÃya sammappadhÃne . . .pe . . . uppannÃnaæ kusalÃnaæ dhammÃnaæ Âhitiyà asammo- sÃya bhiyyobhÃvÃya vepullÃya bhÃvanÃya pÃripÆriyà sam- mappadhÃne paggahÃdhipateyyaÂÂhena viriyindriyaæ daÂ- Âhabbaæ, viriyindriyassa vasena upaÂÂhÃnaÂÂhena satindri- yaæ daÂÂhabbaæ . . . pe . . . adhimokkhaÂÂhena saddhin- driyaæ daÂÂhabbaæ. CatÆsu sammappadhÃnesu viriyindri- yassa vasena imehi vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni daÂ- ÂhabbÃni. ## CatÆsu satipaÂÂhÃnesu satindriyassa vasena katamehi vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni daÂÂhabbÃni? KÃye kÃyÃnupassanà satipaÂÂhÃne upaÂÂhÃnÃdhipateyyaÂ- Âhena satindriyaæ daÂÂhabbaæ, satindriyassa vasena avik- khepaÂÂhena samÃdhindriyaæ daÂÂhabbaæ . . . pe . . . paggahaÂÂhena viriyindriyaæ daÂÂhabbaæ; vedanÃsu veda- nÃnupassanÃsatipaÂÂhÃne . . . pe . . . citte cittÃnupassa- nÃsatipaÂÂhÃne, dhammesu dhammÃnupassanÃsatipaÂÂhÃne upaÂÂhÃnÃdhipateyyaÂÂhena satindriyaæ daÂÂhabbaæ, satin- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 manasikÃre, S. >/ #<[page 016]># %<16 MahÃvagge IndriyakathÃ>% driyassa vasena avikkhepaÂÂhena samÃdhindriyaæ daÂÂhab- baæ . . . pe . . . paggahaÂÂhena viriyindriyaæ daÂÂhab- baæ. CatÆsu satipaÂÂhÃnesu satindriyassa vasena imehi vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni daÂÂhabbÃni. ## CatÆsu jhÃnesu samÃdhidriyassa vasena katamehi vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni daÂÂhabbÃni? PaÂhamajjhÃne avikkhepÃdhipateyyaÂÂhena samÃdhin- driyaæ daÂÂhabbaæ, samÃdhindriyassa vasena dassanaÂ- Âhena pa¤¤indriyaæ daÂÂhabbaæ . . . pe . . . upaÂÂhÃn- aÂÂhena satindriyaæ daÂÂhabbaæ; dutiyajjhÃne . . . pe . . . tatiyajjhÃne, catutthajjhÃne avikkhepÃdhipateyyaÂÂhena samÃdhindriyaæ daÂÂhabbaæ samÃdhindriyassa vasena dassanaÂÂhena pa¤¤indriyaæ daÂÂhabbaæ . . . pe . . . upaÂÂhÃnaÂÂhena satindriyaæ daÂÂhabbaæ. CatÆsu jhÃnesu samÃdhindriyassa vasena imehi vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni daÂÂhabbÃni. ## CatÆsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena katamehi vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni daÂÂhabbÃni? Dukkhe ariyasacce dassanÃdhipateyyaÂÂhena pa¤¤indri- yaæ daÂÂhabbaæ, pa¤¤indriyassa vasena adhimokkhaÂÂhena saddhindriyaæ daÂÂhabbaæ . . . pe . . . avikkhepaÂÂhena samÃdhindriyaæ daÂÂhabbaæ; dukkhasamudaye ariyasacce . . . pe . . . dukkhanirodhagÃminiyà paÂipadÃya ariyasacce dassanÃdhipateyyaÂÂhena pa¤¤indriyaæ daÂÂhabbaæ, pa¤- ¤indriyassa vasena adhimokkhaÂÂhena saddhindriyaæ daÂÂhabbaæ . . . pe . . . avikkhepaÂÂhena samÃdhin- driyaæ daÂÂhabbaæ. CatÆsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena imehi vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤c' indriyÃni daÂÂhab- bÃni. ## CatÆsu sotÃpattiyaÇgesu saddhindriyassa vasena katih' ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ cariyà daÂÂhabbÃ? CatÆsu sammappadhÃnesu . . . pe . . . catÆsu sati- paÂÂhÃnesu . . . pe . . . catÆsu jhÃnesu . . . pe . . . catÆsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena katih' ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ cariyà daÂÂhabbÃ? CatÆsu sotÃpattiyaÇgesu saddhindriyassa vasena vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ cariyà daÂÂhabbÃ, catÆsu sammappadhÃnesu . . . pe . . . catÆsu satipaÂÂhÃnesu, \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 017]># %< MahÃvagge Indriyakathà 17>% catÆsu jhÃnesu, catÆsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ cariyà daÂÂhabbÃ. ## catÆsu sotÃpattiyaÇgesu saddhindriyassa vasena kata- mehi vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ cariyà daÂ- ÂhabbÃ? Sappurisasaæseve sotÃpattiyaÇge adhimokkhÃdhipatey- yaÂÂhena saddhindriyassa cariyà daÂÂhabbÃ, saddhindriyassa vasena paggahaÂÂhena viriyindriyassa cariyà daÂÂhabbÃ, up- aÂÂhÃnaÂÂhena satindriyassa cariyà daÂÂhabbÃ, avikkhepaÂ- Âhena samÃdhindriyassa cariyà daÂÂhabbÃ, dassanaÂÂhena pa¤¤indriyassa cariyà daÂÂhabbÃ; saddhammasavane sotÃ- pattiyaÇge, yonisomanasikÃre sotÃpattiyaÇge, dhammÃnu- dhammapaÂipattiyà sotÃpattiyaÇge adhimokkhÃdhipatey- yaÂÂhena saddhindriyassa cariyà daÂÂhabbÃ, saddhidriyassa vasena paggahaÂÂhena viriyindriyassa cariyà daÂÂhabbÃ, upaÂÂhÃnaÂÂhena satindriyassa cariyà daÂÂhabbÃ, avikkhe- paÂÂhena samÃdhindriyassa cariyà daÂÂhabbÃ, dassanaÂÂhena pa¤¤indriyassa cariyà daÂÂhabbÃ. CatÆsu sotÃpattiyaÇgesu saddhindriyassa vasena imehi vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ cariyà daÂÂhabbÃ. ## CatÆsu sammappadhÃnesu viriyindriyassa vasena katamehi vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ cariyà daÂÂhabbÃ? AnuppannÃnaæ pÃpakÃnaæ akusalÃnaæ dhammÃnaæ anuppÃdÃya sammappadhÃne paggahÃdhipateyyaÂÂhena viriyindriyassa cariyà daÂÂhabbÃ, viriyindriyassa vasena upaÂÂhÃnaÂÂhena satindriyassa cariyà daÂÂhabbÃ, avikkhepaÂ- Âhena samÃdhindriyassa cariyà daÂÂhabbÃ, dassanaÂÂhena pa¤¤indriyassa cariyà daÂÂhabbÃ, adhimokkhaÂÂhena saddh- indriyassa cariyà daÂÂhabbÃ; uppannÃnaæ pÃpakÃnaæ aku- salÃnaæ dhammÃnaæ pahÃnÃya sammappadhÃne . . . pe . . . anuppannÃnaæ kusalÃnaæ dhammÃnaæ uppÃdÃya sam- mappakhÃne . . . pe . . . uppannÃnaæ kusalÃnaæ dham- mÃnaæ Âhitiyà asammosÃya bhiyyobhÃvÃya vepullÃya bhÃv- anÃya pÃripÆriyà sammappadhÃne paggahÃdhipateyyaÂÂhena viriyindriyassa cariyà daÂÂhabbÃ, viriyindriyassa vasena upaÂÂhÃnaÂÂhena satindriyassa cariyà daÂÂhabbà . . . pe . . . adhimokkhaÂÂhena saddhindriyassa cariyà daÂÂhabbÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 018]># %<18 MahÃvagge IndriyakathÃ>% CatÆsu sammappadhÃnesu viriyindriyassa vasena imehi vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ cariyà daÂÂhabbÃ. ## CatÆsu satipaÂÂhÃnesu satindriyassa vasena katamehi vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ cariyà daÂÂhabbÃ? KÃye kÃyÃnupassanà satipaÂÂhÃne upaÂÂhÃnÃdhipateyyaÂ- Âhena satindriyassa cariyà daÂÂhabbÃ, satindriyassa vasena avikkhepaÂÂhena samÃdhindriyassa cariyà daÂÂhabbà . . . pe . . . paggahaÂÂhena viriyindriyassa cariyà daÂÂhabbÃ; veda- nÃsu vedanÃnupassanÃsatipaÂÂhÃne . . . pe . . . citte cittÃnu- passanÃsatipaÂÂhÃne, dhammesu dhammÃnupassanÃsatipaÂ- ÂhÃne upaÂÂhÃnÃdhipateyyaÂÂhena satindriyassa cariyà daÂ- ÂhabbÃ, satindriyassa vasena avikkhepaÂÂhena samÃdhindri- yassa cariyà daÂÂhabbà . . . pe . . . paggahaÂÂhena viriyindri- yassa cariyà daÂÂhabbÃ. CatÆsu satipaÂÂhÃnesu satindri- yassa vasena imehi vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ cariyà daÂÂhabbÃ. ## CatÆsu jhÃnesu samÃdhindriyassa vasena katamehi vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ cariyà daÂÂhabbÃ? PaÂhamajjhÃne avikkhepÃdhipateyyaÂÂhena samÃdhindri- yassa cariyà daÂÂhabbÃ, samÃdhindriyassa vasena dassanaÂ- Âhena pa¤¤indriyassa cariyà daÂÂhabbà . . . pe . . . upaÂ- ÂhÃnaÂÂhena satindriyassa cariyà daÂÂhabbÃ; dutiyajjhÃne . . . pe . . . tatiyajjhÃne, catutthajjhÃne avikkhepÃdhipateyyaÂ- Âhena samÃdhindriyassa cariyà daÂÂhabbÃ, samÃdhindriyassa vasena dassanaÂÂhena pa¤¤indriyassa cariyà daÂÂhabbà . . . pe . . . upaÂÂhÃnaÂÂhena satindriyassa cariyà daÂÂhabbÃ. CatÆsu jhÃnesu samÃdhindriyassa vasena imehi vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ cariyà daÂÂhabbÃ. ## CatÆsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena katamehi vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ cariyà daÂÂhabbÃ? Dukkhe ariyasacce dassanÃdhipateyyaÂÂhena pa¤¤indri- yassa cariyà daÂÂhabbÃ, pa¤¤indriyassa vasena adhimok- khaÂÂhena saddhindriyassa cariyà daÂÂhabbà . . . pe . . . avikkhepaÂÂhena samÃdhindriyassa cariyà daÂÂhabbÃ; duk- khasamudaye ariyasacce . . . pe . . . dukkhanirodhagÃminiyà paÂipadÃya ariyasacce dassanÃdhipateyyaÂÂhena pa¤¤indri- yassa cariyà daÂÂhabbÃ, pa¤¤indriyassa vasena adhimok- khaÂÂhena saddhindriyassa cariyà daÂÂhabbà . . . pe . . . \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 019]># %< MahÃvagge Indriyakathà 19>% avikkhepaÂÂhena samÃdhindriyassa cariyà daÂÂhabbÃ. CatÆsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena imehi vÅsatiyà ÃkÃrehi pa¤cannaæ indriyÃnaæ cariyà daÂÂhabbÃ. ## CÃro\<*<1>*>/ ca vihÃro ca anubuddho hoti paÂividdho, yathà carantaæ yathà viharantaæ\<*<2>*>/ vi¤¤Æ sabrahmacÃrÅ gambhÅ- resu ÂhÃnesu okappeyyuæ, addhà ayaæ Ãyasmà patto và pÃpuïissati vÃ. `CariyÃ' ti AÂÂha cariyÃyo -- iriyÃpathacariyÃ, Ãyatana- cariyÃ, saticariyÃ, samÃdhicariyÃ, ¤ÃïacariyÃ, maggacariyÃ, patticariyÃ, lokuttaracariyÃ\<*<3>*>/. `IriyÃpathÃcariyÃ' ti. CatÆsu iriyÃpathesu. `ùyatanacariyÃ' ti Chasu ajjhattikabÃhiresu Ãya- tanesu. `SaticariyÃ' ti. CatÆsu satipaÂÂhÃnesu. `SamÃdhicariyÃ' ti. CatÆsu jhÃnesu. `¥ÃïacariyÃ' ti. CatÆsu ariyasaccesu. `MaggacariyÃ' ti. CatÆsu ariyamaggesu. `PatticariyÃ' ti. CatÆsu sÃma¤¤aphalesu. `LokuttaracariyÃ' ti. TathÃgatesu Arahantesu SammÃ- sambuddhesu padesapaccekabuddhesu\<*<4>*>/ padesasÃvakesu\<*<5>*>/. IriyÃpathacariyà ca païidhisampannÃnaæ, Ãyatanacariyà ca indriyesu guttadvÃrÃnaæ, saticariyà ca appamÃdavihÃrÅ- naæ, samÃdhicariyà ca adhicittamanuyuttÃnaæ, ¤Ãïacariyà ca buddhisampannÃnaæ, maggacariyà ca sammÃpaÂipan- nÃmaæ,\<*<6>*>/ patticariyà ca adhigataphalÃnaæ, lokuttaracariyà ca TathÃgatÃnaæ ArahantÃnaæ SammÃsambuddhÃnaæ padesapaccekabuddhÃnaæ\<*<7>*>/ padesasÃvakÃnaæ\<*<8>*>/. Imà aÂÂha cariyÃyo. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 katamo cÃro, M. anubuddhavihÃro ca (sic), S. Ãro ca, S2. 2 vitthÃrantaæ, S. vipphÃrantaæ, S2. 3 lokatthacariyÃ, M. K. 4 padese, M ; padeso, K.; sappadeso, S2 ; sabbadeso. S. and K. as v. I. 5 sappadesu sÃvakesu, S. S2., K. as v. l. 6 samÃpattisampannÃnaæ, S. 7 sappadeso, S. S2. 8 sappadeso, S.; padeso, S2. >/ #<[page 020]># %<20 MahÃvagge IndriyakathÃ>% Aparà pi aÂÂha cariyÃyo.\<*<1>*>/ Adhimuccanto saddhÃya carati, paggaïhanto viriyena carati, upaÂÂhÃpento satiyà carati, avikkhepaæ karonto samÃdhinà carati, pajÃnanto pa¤¤Ãya carati, vijÃnanto vi¤¤ÃïacariyÃya\<*<2>*>/ carati. `Evaæ paÂipanno visesaæ adhigacchatÅti' visesacariyÃya carati, `evaæ paÂipannassa kusalà dhammà ÃyÃpentÅti' Ãyatana- cariyÃya carati. Imà aÂÂha cariyÃyo. Aparà pi aÂÂha cariyÃyo. Dassanacariyà ca sammÃdiÂ- ÂhiyÃ, abhiropanacariyà ca sammÃsaÇkappassa, pariggaha- cariyà ca sammÃvÃcÃya, samuÂÂhÃnacariyà ca sammÃkam- mantassa, vodÃnacariyà ca sammÃ-ÃjÅvassa, paggahacariyà ca sammÃvÃyÃmassa, upaÂÂhÃnacariyà ca sammÃsatiyÃ, avikkhepacariyà ca sammÃsamÃdhissa. Imà aÂÂha cariyÃyo. ## `VihÃro' ti. Adhimuccanto saddhÃya viharati, pag- gaïhanto viriyena viharati, upaÂÂhÃpento satiyà viharati, avikkhepaæ karonto samÃdhinà viharati, pajÃnanto pa¤- ¤Ãya viharati. `Anubuddho' ti Saddhindriyassa adhimokkhaÂÂho anu- buddho hoti, viriyindriyassa paggahaÂÂho anubuddho hoti, satindriyassa upaÂÂhÃnaÂÂho anubuddho hoti, samÃdhin- driyassa avikkhepaÂÂho anubuddho hoti. pa¤¤indriyassa dassanaÂÂho anubuddho hoti. `PaÂividdho' ti Saddhindriyassa adhimokkhaÂÂho paÂi- viddho hoti, viriyindriyassa paggahaÂÂho paÂividdho hoti, satindriyassa upaÂÂhÃnaÂÂho paÂividdho hoti, samÃdhin- driyassa avikkhepaÂÂho paÂividdho hoti, pa¤¤indriyassa dassanaÂÂho paÂividdho hoti. `Yathà carantan' ti. Evaæ saddhÃya carantaæ, evaæ viriyena carantaæ, evaæ satiyà carantaæ, evaæ samÃdhinà carantaæ, evaæ pa¤¤Ãya carantaæ. `Yathà viharantan' ti. Evaæ saddhÃya viharantaæ, evaæ viriyena viharantaæ, evaæ satiyà viharantaæ, evaæ samÃ- dhinà viharantaæ, evaæ pa¤¤Ãya viharantaæ. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 S. omits aparà pi aÂÂha cariyÃyo. 2 vi¤¤Ãïena, K.; vi¤¤Ãïacarati cariyÃ, S2. >/ #<[page 021]># %< MahÃvagge Indriyakathà 21>% `Vi¤¤Æ' ti. Vi¤¤Æ vibhÃvÅ medhÃvÅ paï¬ità buddhi- sampannÃ. `SabrahmacÃrÅ' ti. Ekakammaæ\<*<1>*>/ ekuddeso sama- sikkhatÃ\<*<2>*>/. `GambhÅresu ÂhÃnesÆti'. GambhÅrÃni ÂhÃnÃni vuccanti jhÃnÃni\<*<3>*>/ ca vimokkhà ca samÃdhÅ\<*<4>*>/ ca samÃpattiyo ca maggà ca phalÃni ca abhi¤¤Ãyo ca paÂisambhidà ca. `Okappeyyun'\<*<5>*>/ ti. Saddaheyyuæ\<*<6>*>/ adhimucceyyuæ. `AddhÃ' ti Ekaæsavacanaæ etaæ, nissaæsayavacanaæ etaæ, nikkaÇkhavacanaæ etaæ, advejjhavacanaæ etaæ, adveÊhakavacanaæ etaæ, niyogavacanaæ\<*<8>*>/ etaæ, apaïïa- kavacanaæ etaæ, avatthÃpanavacanaæ etaæ `addhÃ' ti. `ùyasmÃ' ti. Piyavacanaæ etaæ, garuvacanaæ etaæ, sagÃravasappatissÃdhivacanaæ `ÃyasmÃ' ti `Patto vÃ' ti. Adhigato. `PÃpuïissati vÃ' ti Adhigamissati. PÃripuïïanidÃnaæ. ## Pa¤c' imÃni Bhikkhave indriyÃni. KatamÃni pa¤ca? Saddhindriyaæ, viriyindriyaæ, satindriyaæ, samÃdhin- driyaæ, pa¤¤indriyaæ. ImÃni kho Bhikkhave pa¤c' indri- yÃni. ImÃni {pa¤c' indriyÃni} katih' ÃkÃrehi daÂÂhabbÃni? ImÃni pa¤c' indriyÃni chah' ÃkÃrehi. Ken' aÂÂhena daÂ- ÂhabbÃni?\<*<9>*>/ ùdhipateyyaÂÂhena ÃdivisodhanaÂÂhena adhi- mattaÂÂhena adhiÂÂhÃnaÂÂhena pariyÃdÃnaÂÂhena patiÂÂhÃ- pakaÂÂhena. ## Kathaæ ÃdhipateyyaÂÂhena indriyÃni daÂÂhabbÃni? Assaddhiyaæ pajahato adhimokkhÃdhipateyyaÂÂhena saddhindriyaæ daÂÂhabbaæ, saddhindriyassa vasena pagga- haÂÂhena viriyindriyaæ daÂÂhabbaæ, upaÂÂhÃnaÂÂhena satin- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 ekaæ kammaæ, S. 2 samasikkhÃtÃ, K. 3 jhÃnÃ, S. M. 4 samÃdhi, S. M. 5 ekappeyyan ti, S. 6 mattaheyyan ti, S. S2. 7 adhipaccayuæ, S. S2. 8 niyyÃnikavacanaæ, K. 9 M. S. S2. repeat these three words after katih' ÃkÃrehi daÂÂhabbÃni above. >/ #<[page 022]># %<22 MahÃvagge IndriyakathÃ>% driyaæ daÂÂhabbaæ, avikkhepaÂÂhena samÃdhindriyaæ daÂÂhabbaæ, dassanaÂÂhena pa¤¤indriyaæ daÂÂhabbaæ; kosajjaæ pajahato paggahÃdhipateyyaÂÂhena viriyindriyaæ daÂÂhabbaæ, viriyindriyassa vasena upaÂÂhÃnaÂÂhena satin- driyaæ daÂÂhabbaæ . . . pe . . . ÃdhipateyyaÂÂhena sad- dhindriyaæ daÂÂhabbaæ; pamÃdaæ pajahato upaÂÂhÃnÃ- dhipateyyaÂÂhena satindriyaæ daÂÂhabbaæ, satindriyassa vasena avikkhepaÂÂhena samÃdhindriyaæ daÂÂhabbaæ . . . pe . . . paggahaÂÂhena viriyindriyaæ daÂÂhabbaæ; ud- dhaccaæ pajahato avikkhepÃdhipateyyaÂÂhena samÃdhin- driyaæ daÂÂhabbaæ, samÃdhindriyassa vasena dassanaÂÂhena pa¤¤indriyaæ daÂÂhabbaæ . . . pe . . . upaÂÂhÃnaÂÂhena satindriyaæ daÂÂhabbaæ; avijjaæ pajahato dassanÃdhi- pateyyaÂÂhena pa¤¤indriyaæ daÂÂhabbaæ, pa¤¤indriyassa vasena adhimokkhaÂÂhena saddhindriyaæ daÂÂhabbaæ . . . pe . . . avikkhepaÂÂhena samÃdhindriyaæ daÂÂhabbaæ KÃmacchandaæ pajahato nekkhammavasena adhimok- khÃdhipateyyaÂÂhena saddhindriyaæ daÂÂhabbaæ, saddhin- driyassa vasena paggahaÂÂhena viriyindriyaæ daÂÂhabbaæ, upaÂÂhÃnaÂÂhena satindriyaæ daÂÂhabbaæ, avikkhepaÂÂhena samÃdhindriyaæ daÂÂhabbaæ, dassanaÂÂhena pa¤¤indriyaæ daÂÂhabbaæ; kÃmacchandaæ pajahato nekkhammavasena paggahÃdhipateyyaÂÂhena viriyindriyaæ daÂÂhabbaæ, viri- yindriyassa vasena upaÂÂhÃnaÂÂhena satindriyaæ daÂÂhab- baæ . . . pe . . . adhimokkhaÂÂhena saddhindriyaæ daÂ- Âhabbaæ; kÃmacchandaæ pajahato nekkhammavasena upaÂÂhÃnÃdhipateyyaÂÂhena satindriyaæ daÂÂhabbaæ, satin- driyassa vasena avikkhepaÂÂhena samÃdhindriyaæ daÂ- Âhabbaæ . . . pe . . . paggahaÂÂhena viriyindriyaæ daÂÂhabbaæ; kÃmacchandaæ pajahato nekkhammavasena avikkhepÃdhipateyyaÂÂhena samÃdhindriyaæ daÂÂhabbaæ, samÃdhindriyassa vasena dassanaÂÂhena pa¤¤indriyaæ daÂÂhabbaæ . . . pe . . . upaÂÂhÃnaÂÂhena satindriyaæ daÂÂhabbaæ; kÃmacchandaæ pajahato nekkhammavasena dassanÃdhipateyyaÂÂhena pa¤¤indriyaæ daÂÂhabbaæ, pa¤- ¤indriyassa vasena adhimokkhaÂÂhena saddhindriyaæ daÂ- Âhabbaæ . . . pe . . . avikkhepaÂÂhena samÃdhindriyaæ daÂÂhabaæ. ByÃpÃdaæ pajahato abyÃpÃdavasena . . . pe \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 023]># %< MahÃvagge Indriyakathà 23>% . . . thÅnamiddhaæ pajahato Ãlokasa¤¤Ãvasena . . . pe . . . sabbakilese pajahato Arahattamaggavasena adhimokkhÃdhi- pateyyaÂÂhena saddhindriyaæ daÂÂhabbaæ . . . pe . . . avik- khepaÂÂhena samÃdindriyaæ daÂÂhabbaæ. Evaæ Ãdhi- pateyyaÂÂhena indriyÃni daÂÂhabbÃni. ## Kathaæ ÃdivisodhanaÂÂhena indriyÃni daÂÂhab- bÃni? AdhimokkhaÂÂhena saddhindriyaæ assaddhiyaæ saæva- raÂÂhena sÅlavisuddhi saddhindriyassa ÃdivisodhanÃ, pag- gahaÂÂhena viriyindriyaæ kosajjaæ saævaraÂÂhena sÅlavi- suddhi viriyindriyassa ÃdivisodhanÃ, upaÂÂhÃnaÂÂhena satindriyaæ pamÃdaæ saævaraÂÂhena sÅlavisuddhi satin- driyassa ÃdivisodhanÃ, avikkhepaÂÂhena samÃdhindriyaæ uddhaccaæ saævaraÂÂhena sÅlavisuddhi samÃdhindriyassa ÃdivisodhanÃ, dassanaÂÂhena pa¤¤indriyaæ avijjaæ saæva- raÂÂhena sÅlavisuddhi pa¤¤indriyassa ÃdivisodhanÃ. Nekkhamme pa¤c' indriyÃni kÃmacchandaæ saævaraÂ- Âhena sÅlavisuddhi pa¤cannaæ indriyÃnaæ ÃdivisodhanÃ, abyÃpÃde pa¤c' indriyÃni byÃpÃdaæ saævaraÂÂhena sÅlavi- suddhi pa¤cannaæ indriyÃnaæ ÃdivisodhanÃ, Ãlokasa¤¤Ãya pa¤c' indriyÃni thÅnamiddhaæ saævaraÂÂhena sÅlavisuddhi pa¤cannaæ indriyÃnaæ ÃdivisodhanÃ, Arahattamagge pa¤c' indriyÃni sabbakilese saævaraÂÂhena sÅlavisuddhi pa¤can- naæ indriyÃnaæ ÃdivisodhanÃ. Evaæ ÃdivisodhanaÂÂhena indriyÃni daÂÂhabbÃni. ## Kathaæ adhimattaÂÂhena indriyÃni daÂÂhabbÃni? Saddhindriyassa bhÃvanÃya chando uppajjati, assaddhi- yassa\<*<1>*>/ pahÃnÃya chando uppajjati, assaddhiyapariÊÃhassa pahÃnÃya chando uppajjati, diÂÂhekaÂÂhÃnaæ kilesÃnaæ pahÃnÃya chando uppajjati, oÊÃrikÃnaæ kilesÃnaæ pahÃnÃya chando uppajjati, aïusahagatÃnaæ kilesÃnaæ pahÃnÃya chando uppajjati, sabbakilesÃnaæ pahÃnÃya chando uppaj- jati,\<*<1>*>/ chandavasena saddhÃvasena saddhindriyaæ adhimat- taæ hoti; chandavasena pÃmojjaæ uppajjati, pÃmojjavasena \<-------------------------------------------------------------------------- 1 The five following lines from assaddhiyassa pahÃnÃya to sabbakilesÃnaæ pahÃnÃya chando uppajjati occur in S. and M. at the end of sec. 32, after ime dve vossaggÃ. >/ #<[page 024]># %<24 MahÃvagge IndriyakathÃ>% saddhÃvasena saddhindriyaæ adhimattaæ hoti; pÃmojjava- sena pÅti uppajjati, pÅtivasena saddhÃvasena saddhindriyaæ adhimattaæ hoti; pÅtivasena passaddhi uppajjati, passad- dhivasena saddhÃvasena saddhindriyaæ adhimattaæ hoti; passaddhivasena sukhaæ uppajjati, sukhavasena saddhÃ- vasena saddhindriyaæ adhimattaæ hoti; sukhavasena obhÃso uppajjati, obhÃsavasena saddhÃvasena saddhindri- yaæ adhimattaæ hoti; obhÃsavasena saævego uppajjati, saævegavasena saddhÃvasena saddhindriyaæ adhimattaæ hoti; saævejitvÃ\<*<1>*>/ cittaæ samÃdahati, samÃdhivasena sad- dhÃvasena saddhindriyaæ adhimattaæ hoti; tathà samÃhi- taæ cittaæ sÃdhukaæ paggaïhÃti, paggahavasena saddhÃ- vasena saddhindriyaæ adhimattaæ hoti; tathà paggahitaæ cittaæ sÃdhukaæ ajjhupekkhati, upekkhÃvasena saddhÃ- vasena saddhindriyaæ adhimattaæ hoti; upekkhÃvasena nÃnattakilesehi cittaæ vimuccati, vimokkhavasena saddhÃ- vasena saddhindriyaæ adhimattaæ hoti; vimuttattÃ\<*<2>*>/ te dhammà ekarasà honti, ekarasaÂÂhena bhÃvanÃvasena sad- dhÃvasena saddhindriyaæ adhimattaæ hoti; bhÃvitattà tato\<*<3>*>/ païÅtatare vivaÂÂanti, vivaÂÂanÃvasena saddhÃvasena saddhindriyaæ adhimattaæ hoti; vivaÂÂitattà tato vossaj- janti, vossaggavasena saddhÃvasena saddhindriyaæ adhimat- taæ hoti; vossajjitattà tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhÃvasena saddhindriyaæ adhimattaæ hoti. Nirodhavasena dve vossaggà -- pariccÃgavossaggo ca pak- khandanavossago ca. `Kilese ca khandhe ca pariccajatÅti' pariccÃgavossaggo, `nirodhanibbÃnadhÃtuyà cittaæ pak- khandatÅti' pakkhandanavossaggo. Nirodhavasena ime dve vossaggÃ. ## Viriyindriyassa bhÃvanÃya chando uppajjati, kosaj- jassa pahÃnÃya chando uppajjati, kosajjapariÊÃhassa pahÃnÃya chando uppajjati, diÂÂhekaÂÂhÃnaæ kilesÃnaæ pahÃnÃya chando uppajjati . . . pe . . . sabbakilesÃnaæ pahÃnÃya chando uppajjati . . . pe . . . satindriyassa \<-------------------------------------------------------------------------- 1 saævejetvÃ, K.; saævedhitvÃ, S. 2 vimuttatthÃ, S. and K. as v. l. 3 tatho, S.; vato, M. >/ #<[page 025]># %< MahÃvagge Indriyakathà 25>% bhÃvanÃya chando uppajjati, pamÃdassa pahÃnÃya chando uppajjati, pamÃdapariÊÃhassa pahÃnÃya chando uppajjati . . . pe . . . sabbakilesÃnaæ pahÃnÃya chando uppajjati . . . pe . . . samÃdhindriyassa bhÃvanÃya chando uppaj- jati, uddhaccassa pahÃnÃya chando uppajjati, uddhacca- pariÊÃhassa pahÃnÃya chando uppajjati . . . pe . . . sab- bakilesÃnaæ pahÃnÃya chando uppajjati . . . pe . . . pa¤- ¤indriyassa bhÃvanÃya chando uppajjati, avijjÃya pahÃnÃya chando uppajjati . . . pe . . . avijjÃpariÊÃhassa pahÃnÃya chando uppajjati . . . pe . . . sabbakilesÃnaæ pahÃnÃya chando uppajjati, chandavasena pa¤¤Ãvasena pa¤¤indriyaæ adhimattaæ hoti; chandavasena pÃmojjaæ uppajjati, pÃmojjavasena pa¤¤Ãvasena pa¤¤indriyaæ adhimattaæ hoti; pÃmojjavasena pÅti uppajjati, pÅtivasena pa¤¤Ãvasena pa¤¤indriyaæ adhimattaæ hoti; pÅtivasena passaddhi uppajjati, passaddhivasena pa¤¤Ãvasena pa¤¤indriyaæ adhimattaæ hoti; passaddhivasena sukhaæ uppajjati, sukhavasena pa¤¤Ãvasena pa¤¤indriyaæ adhimattaæ hoti; sukhavasena obhÃso uppajjati, obhÃsavasena pa¤¤Ãvasena pa¤¤indriyaæ adhimattaæ hoti; obhÃsavasena saævego uppajjati, saævegavasena pa¤¤Ãvasena pa¤¤indriyaæ ad- himattaæ hoti; saævejitvà cittaæ samÃdahati, samÃdhi- vasena pa¤¤Ãvasena pa¤¤indriyaæ adhimattaæ hoti; tathà samÃhitaæ cittaæ sÃdhukaæ paggaïhÃti, paggahavasena pa¤¤Ãvasena pa¤¤indriyaæ adhimattaæ hoti; tathà pagga- hitaæ cittaæ sÃdhukaæ ajjhupekkhati, upekkhÃvasena pa¤¤Ãvasena pa¤¤indriyaæ adhimattaæ hoti; upekkhÃ- vasena nÃnattakilesehi cittaæ vimuccati, vimokkhavasena pa¤¤Ãvasena pa¤¤indriyaæ adhimattaæ hoti; vimuttattà te dhammà ekarasà honti, ekarasaÂÂhena bhÃvanÃvasena pa¤¤Ãvasena pa¤¤indriyaæ adhimattaæ hoti; bhÃvitattà tato païÅtatare vivaÂÂanti, vivaÂÂanÃvasena pa¤¤Ãvasena pa¤¤indriyaæ adhimattaæ hoti; vivaÂÂitattà tato vossaj- janti, vossaggavasena pa¤¤Ãvasena pa¤¤indriyaæ adhi- mattaæ hoti; vossajjitattà tato nirujjhanti, nirodhavasena pa¤¤Ãvasena pa¤¤indriyaæ adhimattaæ hoti. Nirodhavasena dve vossaggà -- pariccÃgavossaggo ca pakkhandanavossaggo ca. `Kilese ca khandhe ca paricca- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 026]># %<26 MahÃvagge IndriyakathÃ>% jatÅti' pariccÃgavossaggo, `nirodhanibbÃnadhÃtuyà cittaæ pakkhandatÅti' pakkhandanavossaggo. Nirodhavasena ime dve vossaggÃ. Evaæ adhimattaÂÂhena indriyÃni daÂÂhabbÃni. BhÃïavÃraæ niÂÂhitaæ. ## Kathaæ adhiÂÂhÃnaÂÂhena indriyÃni daÂÂhabbÃni? Saddhindriyassa bhÃvanÃya chando uppajjati, chanda- vasena saddhÃvasena saddhindriyaæ adhiÂÂhÃti, chanda- vasena pÃmojjaæ uppajjati; pÃmojjavasena saddhÃvasena saddhindriyaæ adhiÂÂhÃti . . . pe . . . Evaæ adhiÂÂhÃnaÂÂhena indriyÃni daÂÂhabbÃni. ## Kathaæ pariyÃdÃnaÂÂhena indriyÃni daÂÂhabbÃni? AdhimokkhaÂÂhena saddhindriyaæ assaddhiyaæ pariyÃ- diyati, assaddhiyapariÊÃhaæ pariyÃdiyati; paggahaÂÂhena viriyindriyaæ kosajjaæ pariyÃdiyati, kosajjapariÊÃhaæ pariyÃdiyati; upaÂÂhÃnaÂÂhena satindriyaæ pamÃdaæ pariyÃdiyati, pamÃdapariÊÃhaæ pariyÃdiyati; avikkhepaÂ- Âhena samÃdhindriyaæ uddhaccaæ pariyÃdiyati, uddhacca- pariÊÃhaæ pariyÃdiyati, dassanaÂÂhena pa¤¤indriyaæ avijjaæ pariyÃdiyati, avijjÃpariÊÃhaæ pariyÃdiyati. Nekkhamme pa¤c' indriyÃni kÃmacchandaæ pariyÃdi- yanti, abyÃpÃde pa¤c' indriyÃni byÃpÃdaæ pariyÃdiyanti . . . pe . . . Arahattamagge pa¤c' indriyÃni sabbakilese pariyÃdiyanti. Evaæ pariyÃdÃnaÂÂhena indriyÃni daÂÂhabbÃni. ## Kathaæ patiÂÂhÃpakaÂÂhena indriyÃni daÂÂhabbÃni? Saddho saddhindriyaæ adhimokkhe patiÂÂhÃpeti, sad- dhassa saddhindriyaæ adhimokkhe patiÂÂhÃpeti; viriyavà viriyindriyaæ paggahe patiÂÂhÃpeti, viriyavato viriyindri- yaæ paggahe patiÂÂhÃpeti; satimà satindriyaæ upaÂÂhÃne patiÂÂhÃpeti, satimato satindriyaæ upaÂÂhÃne patiÂÂhÃpeti; samÃhito samÃdhindriyaæ avikkhepe patiÂÂhÃpeti, samÃ- hitassa samÃdhindriyaæ avikkhepe patiÂÂhÃpeti; pa¤¤avà pa¤¤indriyaæ dassane patiÂÂhÃpeti, pa¤¤avato pa¤¤indri- yaæ dassane patiÂÂhÃpeti. YogÃvacaro pa¤c' indriyÃni nekkhamme patiÂÂhÃpeti, \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 027]># %< MahÃvagge Indriyakathà 27>% yogÃvacarassa pa¤c' indriyÃni nekkhamme patiÂÂhÃpenti; yogÃvacaro pa¤c' indriyÃni abyÃpÃde patiÂÂhÃpeti, yogÃ- vacarassa pa¤c' indriyÃni abyÃpÃde patiÂÂhÃpenti; yogÃ- vacaro pa¤c' indriyÃni Ãlokasa¤¤Ãya patiÂÂhÃpeti, yogÃ- vacarassa pa¤c' indriyÃni Ãlokasa¤¤Ãya patiÂÂhÃpenti; yogÃvacaro pa¤c' indriyÃni avikkhepe patiÂÂhÃpeti, yogÃ- vacarassa pa¤c' indriyÃni avikkhepe patiÂÂhÃpenti . . . pe . . . yogÃvacaro pa¤c' indriyÃni Arahattamagge patiÂÂhÃpeti, yogÃvacarassa pa¤c' indriyÃni Arahattamagge patiÂÂhÃpenti. Evaæ patiÂÂhÃpakaÂÂhena indriyÃni daÂÂhabbÃni. ## Puthujjano samÃdhiæ bhÃvayanto katih' ÃkÃrehi upaÂÂhÃnakusalo hoti? Sekho samÃdhiæ bhÃvayanto katih' ÃkÃrehi upaÂÂhÃna- kusalo hoti? VÅtarÃgo samÃdhiæ bhÃvayanto katih' ÃkÃrehi upaÂÂhÃna- kusalo hoti? Puthujjano samÃdhiæ bhÃvayanto sattahi ÃkÃrehi upaÂ- ÂhÃnakusalo hoti. Sekho samÃdhiæ bhÃvayanto aÂÂhahi ÃkÃrehi upaÂÂhÃna- kusalo hoti. VÅtarÃgo samÃdhiæ bhÃvayanto dasahi ÃkÃrehi upaÂ- ÂhÃnakusalo hoti. ## Puthujjano samÃdhiæ bhÃvayanto katamehi sattah' ÃkÃrehi upaÂÂhÃnakusalo hoti? ùvajjitattà ÃrammaïÆpaÂÂhÃnakusalo hoti, samathanim- ittÆpaÂÂhÃnakusalo hoti, paggahanimittÆpaÂÂhÃnakusalo hoti, avikkhepÆpaÂÂhÃnakusalo hoti, obhÃsÆpaÂÂhÃnakusalo hoti, sampahaæsanÆpaÂÂhÃnakusalo hoti, upekkhÆpaÂÂhÃna- kusalo hoti. Puthujjano samÃdhiæ bhÃvayanto imehi sattah' ÃkÃrehi upaÂÂhÃnakusalo hoti. Sekho samÃdhiæ bhÃvayanto katamehi aÂÂhah' ÃkÃrehi upaÂÂhÃnakusalo hoti? ùvajjitattà ÃrammaïÆpaÂÂhÃnakusalo hoti . . . pe . . . upekkhÆpaÂÂhÃnakusalo hoti, ekattÆpaÂÂhÃnakÆsalo hoti Sekho samÃdhiæ bhÃvayanto imehi aÂÂhah' ÃkÃrehi upaÂ- ÂhÃnakusalo hoti. VÅtarÃgo samÃdhiæ bhÃvayanto katamehi dasah' ÃkÃrehi upaÂÂhÃnakusalo hoti? \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 028]># %<28 MahÃvagge IndriyakathÃ>% ùvajjitattà ÃrammaïÆpaÂÂhÃnakusalo hoti . . . pe . . . ekattÆpaÂÂhÃnakusalo hoti, ¤ÃïÆpaÂÂhÃnakusalo hoti, vimut- tÆpaÂÂhÃnakusalo\<*<1>*>/ hoti. VÅtarÃgo samÃdhiæ bhÃvayanto imehi dasah' ÃkÃrehi upaÂÂhÃnakusalo hoti. ## Puthujjano vipassanaæ bhÃvayanto katih' ÃkÃrehi upaÂÂhÃnakusalo hoti, katih' Ãkarehi anupaÂÂhÃnakusalo hoti? Sekho vipassanaæ bhÃvayanto katih' ÃkÃrehi upaÂÂhÃna- kusalo hoti, katih' ÃkÃrehi anupaÂÂhÃnakusalo hoti? VÅtarÃgo vipassanaæ bhÃvayanto katih' ÃkÃrehi upaÂÂhÃ- nakusalo hoti, katih' ÃkÃrehi anupaÂÂhÃnakusalo hoti? Puthujjano vipassanaæ bhÃvayanto navah' ÃkÃrehi upaÂ- ÂhÃnakusalo hoti, navah' ÃkÃrehi anupaÂÂhÃnakusalo hoti. Sekho vipassanaæ bhÃvayanto dasah' ÃkÃrehi upaÂÂhÃna- kusalo hoti, dasah' ÃkÃrehi anupaÂÂhÃnakusalo hoti. VÅtarÃgo vipassanaæ bhÃvayanto dvÃdasahi ÃkÃrehi upaÂ- ÂhÃnakusalo hoti, dvÃdasahi ÃkÃrehi anupaÂÂhÃnakusalo hoti. ## Puthujjano vipassanaæ bhÃvayanto katamehi navah' ÃkÃrehi upaÂÂhÃnakusalo hoti, katamehi navah' ÃkÃrehi anupaÂÂhÃnakusalo hoti? Aniccato upaÂÂhÃnakusalo hoti, niccato\<*<2>*>/ anupaÂÂhÃna- kusalo hoti; dukkhato upaÂÂhÃnakusalo hoti, sukhato anupaÂÂhÃnakusalo hoti; anattato upaÂÂhÃnakusalo hoti, attato anupaÂÂhÃnakusalo hoti; khayato upaÂÂhÃnakusalo hoti, ghanato anupaÂÂhÃnakusalo hoti; vayato upaÂÂhÃna- kusalo hoti, ÃyuhanÃnupaÂÂhÃnakusalo hoti; vipariïÃm- ÆpaÂÂhÃnakusalo hoti, dhuvato anupaÂÂhÃnakusalo hoti; animittÆpaÂÂhÃnakusalo hoti, nimittÃnupaÂÂhÃnakusalo hoti; appaïihitÆpaÂÂhÃnakusalo hoti, païidhÃnupaÂÂhÃnakusalo hoti; su¤¤atÆpaÂÂhÃnakusalo hoti, abhinivesÃnupaÂÂhÃna- kusalo hoti. Puthujjano vipassanaæ bhÃvayanto imehi navah' ÃkÃrehi upaÂÂhÃnakusalo hoti, imehi navah' ÃkÃrehi anupaÂÂhÃna- kusalo hoti. Sekho vipassanaæ bhÃvayanto katamehi dasah' ÃkÃrehi \<-------------------------------------------------------------------------- 1 cittupaÂÂhÃnakusalo, K.; S. omits. 2 aniccato, S. >/ #<[page 029]># %< MahÃvagge Indriyakathà 29>% upaÂÂhÃnakusalo hoti, katamehi dasah' ÃkÃrehi anupaÂÂhÃ- nakusalo hoti? Aniccato upaÂÂhÃnakusalo hoti, niccato anupaÂÂhÃna- kusalo hoti . . . pe . . . su¤¤atÆpaÂÂhÃnakusalo hoti, abhinivesÃnupaÂÂhÃnakusalo hoti, ¤ÃïÆpaÂÂhÃnakusalo hoti, a¤¤ÃïÃnupaÂÂhÃnakusalo hoti. Sekho vipassanaæ bhÃva- yanto imehi dasah' ÃkÃrehi upaÂÂhÃnakusalo hoti, imehi dasah' ÃkÃrehi anupaÂÂhÃnakusalo hoti. VÅtarÃgo vipassanaæ bhÃvayanto katamehi dvÃdasahi ÃkÃrehi upaÂÂhÃnakusalo hoti, katamehi dvÃdasahi ÃkÃrehi anupaÂÂhÃnakusalo hoti? Aniccato upaÂÂhÃnakusalo hoti, niccato anupaÂÂhÃnaku- salo hoti . . . pe . . . ¤ÃïÆpaÂÂhÃnakusalo hoti, a¤¤ÃïÃnu- paÂÂhÃnakusalo hoti; visa¤¤ogÆpaÂÂhÃnakusalo hoti, sa¤¤o- gÃnupaÂÂhÃnakusalo hoti; nirodhÆpaÂÂhÃnakusalo hoti, saÇkhÃrÃnupaÂÂhÃnakusalo hoti. VÅtarÃgo vipassanaæ bhÃvento imehi dvÃdasahi ÃkÃrehi upaÂÂhÃnakusalo hoti, imehi dvÃdasahi ÃkÃrehi anupaÂÂhÃnakusalo hoti. ùvajjitattà {ÃrammaïÆpaÂÂhÃnakusalavasena} indriyÃni samodhÃneti, gocara¤ ca pajÃnÃti, samattha¤ ca paÂivijj- hati . . . pe . . . dhamme samodhÃneti, gocara¤ ca pajÃnÃti, samattha¤ ca paÂivijjhati. ## `IndriyÃni samodhÃnetÅti'. Kathaæ indriyÃni samod- hÃneti? AdhimokkhaÂÂhena saddhindriyaæ samodhÃneti . . . pe . . . samathanimittÆpaÂÂhÃnakusalavasena paggaha- nimittÆpaÂÂhÃnakusalavasena avikkhepÆpaÂÂhÃnakusala- vasena obhÃsÆpaÂÂhÃnakusalavasena\<*<1>*>/ sampahaæsanÆpaÂ- ÂhÃnakusalavasena upekkhÆpaÂÂhÃnakusalavasena ekatt- ÆpaÂÂhÃnakusalavasena ¤ÃïÆpaÂÂhÃnakusalavasena vimut- tÆpaÂÂhÃnakusalavasena\<*<2>*>/ aniccato upaÂÂhÃnakusalavasena niccato anupaÂÂhÃmakusalavasena dukkhato upaÂÂhÃnaku- salavasena sukhato anupaÂÂhÃnakusalavasena . . . pe . . . nirodhÆpaÂÂhÃnakusalavasena saÇkhÃrÃnupaÂÂhÃna- kusalavasena\<*<3>*>/ indriyÃni samodhÃneti, gocara¤' ca pajÃnÃti samattha¤ ca paÂivijjhati. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K omits. 2 cittÆpaÂÂhÃna,- K. 3 K. omits. >/ #<[page 030]># %<30 MahÃvagge IndriyakathÃ>% ## CatusaÂÂhiyà ÃkÃrehi tiïïannaæ indriyÃnaæ vasÅ- bhÃvatà pa¤¤Ã ÃsavÃnaæ khaye ¤Ãïaæ. Katamesaæ tiïïannaæ indriyÃnaæ? Ana¤¤Ãta¤¤asÃmÅtindriyassa a¤¤indriyassa a¤¤ÃtÃvindriyassa Ana¤¤Ãta¤¤assÃmÅtindriyaæ kati ÂhÃnÃni gacchati? A¤¤indriyaæ kati ÂhÃnÃni gacchati? A¤¤ÃtÃvindriyaæ kati ÂhÃnÃni gacchati? Ana¤¤Ãta¤¤assÃmÅtindriyaæ ekaæ ÂhÃnaæ gacchati, sotÃpattimaggaæ. A¤¤indriyaæ cha ÂhÃnÃni gacchati, sotÃpattiphalaæ sakadÃgÃmimaggaæ sakadÃgÃmiphalaæ anÃgÃmimaggaæ anÃgÃmiphalaæ Arahattamaggaæ. A¤¤Ã- tÃvindriyaæ ekaæ ÂhÃnaæ gacchati, Arahattaphalaæ. ## SotÃpattimaggakkhaïe ana¤¤Ãta¤¤assÃmÅtindriyassa saddhindriyaæ adhimokkhaparivÃraæ hoti, viriyindriyaæ paggahaparivÃraæ hoti, satindriyaæ upaÂÂhÃnaparivÃraæ hoti, samÃdhindriyaæ avikkhepaparivÃraæ hoti, pa¤¤in- driyaæ dassanaparivÃraæ hoti, manindriyaæ vijÃnana- parivÃraæ hoti, somanassindriyaæ abhinandanaparivÃraæ\<*<1>*>/ hoti, jÅvitindriyaæ pavattasantatÃdhipateyyaparivÃraæ hoti. SotÃpattimaggakkhaïe jÃtà dhammà Âhapetvà cittasa- muÂÂhÃnaæ rÆpaæ sabbe 'va kusalà honti, sabbe 'va anÃ- savà honti, sabbe 'va niyyÃnikà honti, sabbe 'va apacaya- gÃmino honti, sabbe 'va lokuttarà honti, sabbe 'va nibbÃ- nÃrammaïà honti. SotÃpattimaggakkhaïe ana¤¤Ãta¤¤as- sÃmÅtindriyassa imÃni aÂÂh' indriyÃni sahajÃtaparivÃrà honti, a¤¤ama¤¤aparivÃrà honti, nissayaparivÃrà honti, sampayuttaparivÃrà honti, sahagatà honti, sahajÃtà honti, saæsaÂÂhà honti, sampayuttà honti. Te 'va\<*<2>*>/ tassa ÃkÃrà c' eva honti parivÃrà ca. SotÃpattiphalakkhaïe . . . pe . . . Arahattaphalakkhaïe a¤¤ÃtÃvindriyassa saddhindriyaæ adhimokkhaparivÃraæ hoti . . . pe . . . jÅvitindriyaæ pavattasantatÃdhipateyya- parivÃraæ hoti. Arahattaphalakkhaïe jÃtà dhammà sabbe 'va abyÃkatà honti Âhapetvà cittasamuÂÂhÃnaæ rÆpaæ sabbe 'va anÃsavà honti, sabbe 'va lokuttarà honti, sabbe 'va nibbÃnÃrammaïà honti. Arahattaphalakkhaïe a¤¤Ã- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 abhisandana-, M.;abhisanta,- S. S2. 2 ca, S. M. >/ #<[page 031]># %< MahÃvagge Indriyakathà 31>% tavindriyassa imÃni aÂÂh' indriyÃni sahajÃtaparivÃrà honti . . . pe . . . Te 'va tassa ÃkÃrà c' eva honti parivÃrà ca. Iti imÃni aÂÂhakÃni\<*<1>*>/ catusaÂÂhÅ honti. ## `ùsavÃ' ti. Katame te ÃsavÃ? KÃmÃsavo bhavÃsavo diÂÂhÃsavo avijjÃsavo. Katth' ete Ãsavà khÅyanti? SotÃpattimaggena anavaseso diÂÂhÃsavo khÅyati, apÃya- gamanÅyo kÃmÃsavo khÅyati, apÃyagamanÅyo bhavÃsavo khÅyati, apÃyagamanÅyo avijjÃsavo khÅyati; etth' ete Ãsavà khÅyanti. SakadÃgÃmimaggena oÊÃriko kÃmÃsavo khÅyati, tadekaÂÂho bhavÃsavo khÅyati, tadekaÂÂho avijjÃsavo khÅyati; etth' ete Ãsavà khÅyanti. AnÃgÃmimaggena anavaseso kÃmÃsavo khÅyati, tadekaÂÂho bhavÃsavo khÅyati, tadekaÂÂho avijjÃsavo khÅyati; etth' ete Ãsavà khÅyanti. Arahatta- maggena anavaseso bhavÃsavo khÅyati, anavaseso avijjÃsavo khÅyati; etth' ete Ãsavà khÅyanti. Na tassa adiÂÂhaæ\<*<2>*>/ idh' atthi\<*<3>*>/ ki¤ci atho avi¤¤Ãtaæ ajÃnitabbaæ sabbaæ\<*<4>*>/ abhi¤¤Ãsi\<*<5>*>/ yad atthi neyyaæ\<*<6>*>/. TathÃgato tena samantacakkhÆti\<*<7>*>/. `SamantacakkhÆti'. Ken' aÂÂhena samantacakkhu? Cuddasa Buddha¤ÃïÃni: dukkhe ¤Ãïaæ Buddha¤Ãïaæ, dukkhasamudaye ¤Ãïaæ Buddha¤Ãïaæ . . . pe . . . anÃ- varaïa¤Ãïaæ Buddha¤Ãïaæ. ImÃni cuddasa Buddha- ¤ÃïÃni; imesaæ cuddasannaæ Buddha¤ÃïÃnaæ aÂÂha ¤ÃïÃni sÃvakasÃdhÃraïÃni, cha ¤ÃïÃni asÃdhÃraïÃni sÃvakehi. ## `YÃvatà dukkhassa dukkhaÂÂho ¤Ãto, a¤¤Ãto duk- khaÂÂho n' atthÅti' samantacakkhu, yaæ samantacakkhu taæ pa¤¤indriyaæ, pa¤¤indriyassa vasena adhimokkhaÂÂhena saddhindriyaæ, paggahaÂÂhena {viriyindriyaæ}, upaÂÂhÃn- aÂÂhena satindriyaæ, avikkhepaÂÂhena samÃdhindriyaæ. `YÃvatà dukkhassa dukkhaÂÂho diÂÂho vidito sacchikato \<-------------------------------------------------------------------------- 1 aÂÂh' aÂÂhakÃni, K.; aÂÂhavÅsatikÃni, S2. 2 addiÂÂham, M. S2.; adhiÂÂham, S. 3 S. omits idh' atthi. 4 S. omits. 5 abhi¤¤aÂÂhi, S2. 6 neyaæ, S2. 7 Cf. I. 55, 6. >/ #<[page 032]># %<32 MahÃvagge IndriyakathÃ>% phassito pa¤¤Ãya, aphassito pa¤¤Ãya dukkhaÂÂho n' atthÅti' samantacakkhu, yaæ samantacakkhu taæ pa¤¤indriyaæ, pa¤¤indriyassa vasena adhimokkhaÂÂhena saddhindriyaæ . . . pe . . . avikkhepaÂÂhena samÃdhindriyaæ. `YÃvatà samudayassa samudayaÂÂho . . . pe . . . yÃvatà nirodhassa nirodhaÂÂho, yÃvatà maggassa maggaÂÂho, yÃvatà atthapaÂisambhidÃya atthapaÂisambhidaÂÂho . . . pe . . . yÃvatà dhammapaÂisambhidÃya dhammapaÂisambhidaÂÂho, yÃvatà niruttipaÂisambhidÃya niruttipaÂisambhidaÂÂho, yÃvatà paÂibhÃnapaÂisambhidÃya paÂibhÃnapaÂisambhid- aÂÂho, yÃvatà indriyaparopariyatte ¤Ãïaæ, yÃvatà sattÃnaæ ÃsayÃnusaye ¤Ãïaæ, yÃvatà yamakapÃÂihÅre ¤Ãïaæ, yÃvatà mahÃkaruïÃsamÃpattiyà ¤Ãïaæ . . . pe . . . yÃvatà sadevakassa lokassa samÃrakassa sabrahmakassa sassamaïa- brÃhmaïiyà pajÃya sadevamanussÃya diÂÂhaæ sutaæ mutaæ vi¤¤Ãtaæ pattaæ pariyesitaæ anuvicaritaæ manasà ¤Ãtaæ diÂÂhaæ viditaæ sacchikataæ phassitaæ pa¤¤Ãya, aphas- sitaæ pa¤¤Ãya n' atthÅti' samantacakku, yaæ samanta- cakkhu taæ pa¤¤indriyaæ, pa¤¤indriyassa vasena adhi- mokkhaÂÂhena saddhindriyaæ . . . pe . . . avikkhepaÂÂhena samÃdhindriyaæ. Saddahanto paggaïhÃti paggaïhanto saddahati, saddahanto upaÂÂhÃpeti upaÂÂhÃpento saddahati, saddahanto samÃdahati samÃdahanto saddahati, saddahanto pajÃnÃti pajÃnanto saddahati; paggaïhanto upaÂÂhÃpeti upaÂÂhÃpento paggaïhÃti, paggaïhanto samÃdahati samÃda- hanto paggaïhÃti, paggaïhanto pajÃnÃti pajÃnanto paggaï- hÃti, paggaïhanto saddahati saddahanto paggaïhÃti; upaÂÂhÃpento samÃdahati samÃdahanto upaÂÂhÃpeti . . . pe . . . upaÂÂhÃpento paggaïhÃti paggaïhanto upaÂÂhÃpeti; samÃdahanto pajÃnÃti pajÃnanto samÃdahati . . . pe . . . samÃdahanto upaÂÂhÃpeti upaÂÂhÃpento samÃdahati; pajÃ- nanto saddahati saddahanto pajÃnÃti . . . pe . . . pajÃnanto samÃdahati samÃdahanto pajÃnÃti. Saddahitattà pagga- hitaæ paggahitattà saddahitaæ, saddahitattà upaÂÂhÃpitaæ upaÂÂhÃpitattà saddahitaæ, saddahitattà samÃdahitaæ samÃdahitattà saddahitaæ, saddahitattà pajÃnitaæ pajÃni- tattà saddahitaæ; paggahitattà upaÂÂhÃpitaæ upaÂÂhÃpi- tattà paggahitaæ . . . pe . . . paggahitattà saddahitaæ \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 033]># %< MahÃvagge Indriyakathà 33>% saddahitattà paggahitaæ; upaÂÂhÃpitattà samÃdahitaæ samÃdahitattà upaÂÂhÃpitaæ . . . pe . . . upaÂÂhÃpitattà paggahitaæ paggahitattà upaÂÂhÃpitaæ; samÃdahitattà pajÃnitaæ pajÃnitattà samÃdahitaæ . . . pe . . . samÃda- hitattà upaÂÂhÃpitaæ upaÂÂhÃpitattà samÃdahitaæ; pajÃni- tattà saddahitaæ saddahitattà pajÃnitaæ . . . pe . . . pajÃnitattà samÃhitaæ samÃhitattà pajÃnitaæ. Yaæ Bud- dhacakkhu taæ {Buddha¤Ãïaæ}, yaæ Buddha¤Ãïaæ taæ Buddhacakkhu, yena cakkhunà TathÃgato satte passati apparajakkhe mahÃrajakkhe tikkhindriye mudindriye svÃkÃre dvÃkÃre suvi¤¤Ãpaye duvi¤¤Ãpaye appekacce para- lokavajjabhayadassÃvino appekacce na paralokavajjabhaya- dassÃvino. ## `Apparajakkhe mahÃrajakkhe' ti.\<*<1>*>/ Saddho puggalo apparajakkho, asaddho puggalo mahÃrajakkho; Ãraddha- viriyo puggalo apparajakkho, kusÅto puggalo mahÃrajakkho; upaÂÂhitassati puggalo apparajakkho, muÂÂhasati puggalo mahÃrajakkho; samÃhito puggalo apparajakkho, asamÃhito puggalo mahÃrajakkho; pa¤¤avà puggalo apparajakkho, duppa¤¤o puggalo mahÃrajakkho. `Tikkhindriye mudindriye' ti. Saddho puggalo tik- khindriyo, asaddho puggalo mudindriyo . . . pe . . . pa¤- ¤avà puggalo tikkhindriyo, duppa¤¤o puggalo mudindriyo. `SvÃkÃre dvÃkÃre' ti. Saddho puggalo svÃkÃro, asaddho puggalo dvÃkÃro . . . pe . . . pa¤¤avà puggalo svÃkÃro, duppa¤¤o puggalo dvÃkÃro. `Suvi¤¤Ãpaye duvi¤¤Ãpaye' ti. Saddho puggalo suvi¤¤Ã- payo, asaddho puggalo duvi¤¤Ãpayo . . . pe . . . pa¤¤avà puggalo suvi¤¤Ãpayo, duppa¤¤o puggalo duvi¤¤Ãpayo. `Appekacce paralokavajjabhayadassÃvino appekacce na paralokavajjabhayadassÃvino' ti. Saddho puggalo para- lokavajjabhayadassÃvÅ, asaddho puggalo na paralokavajja- bhayadassÃvÅ . . . pe . . . pa¤¤avà puggalo paralokavajja- bhayadassÃvÅ, duppa¤¤o puggalo na paralokavajjabhaya- dassÃvÅ. `Loko' ti. Khandhaloko dhÃtuloko Ãyatanaloko vipatti- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cf. I. 51, 2. >/ #<[page 034]># %<34 MahÃvagge IndriyakathÃ>% bhavaloko {vipattisambhavaloko} sampattibhavaloko {sam- pattisambhavaloko}. Eko loko: sabbe sattà ÃhÃraÂÂhitikÃ. Dve lokÃ: nÃma¤ ca rÆpa¤ ca. Tayo lokÃ: tisso vedanÃ. CattÃro lokÃ: cattÃro ÃhÃrÃ. Pa¤ca lokÃ: pa¤c' upÃdÃnak- khandhÃ. Cha lokÃ: cha ajjhattikÃni ÃyatanÃni. Satta lokÃ: satta vi¤¤ÃïaÂÂhitiyo. AÂÂha lokÃ: aÂÂha loka- dhammÃ. Nava lokÃ: nava sattÃvÃsÃ. Dasa lokÃ: das' ÃyatanÃni. DvÃdassa lokÃ: dvÃdas' ÃyatanÃni. AÂÂhÃrasa lokÃ: aÂÂhÃrasa dhÃtuyo. `Vajjan' ti. Sabbe kilesà vajjÃ, sabbe duccarità vajjÃ, sabbe abhisaÇkhÃrà vajjÃ, sabbe bhavagÃmikammà vajjÃ. Iti imasmi¤ ca loke imasmi¤ ca vajje tibbà bhayasa¤¤Ã paccupaÂÂhità hoti, seyyathÃpi ukkhittÃsike vadhake. Imehi pa¤¤ÃsÃya ÃkÃrehi imÃni pa¤c' indriyÃni jÃnÃti passati a¤¤Ãti paÂivijjhati. TatiyabhÃïavÃraæ niÂÂhitaæ. Indriyakathà niÂÂhitÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 035]># %< MahÃvagge Vimokkhakathà 35>% $< I V. MAHùVAGGE VIMOKKHAKATHù PARIPU××ANIDùNù>$ ## Tayo 'me Bhikkhave vimokkhÃ. Katame tayo? Su¤¤ato vimokkho, animitto vimokkho, appaïihito vi- mokkho. Ime Bhikkhave tayo vimokkhÃ. Api ca aÂÂhasaÂÂhÅ vimokkhÃ. Su¤¤ato vimokkho, animitto vimokkho, appaïihito vimokkho, ajjhattavuÂÂhÃno vimokkho, bahiddhÃvuÂÂhÃno vimokkho, dubhatovuÂÂhÃno vimokkho, ajjhattavuÂÂhÃnà cattÃro vimokkhÃ, bahiddhÃvuÂÂhÃnà cattÃro vimokkhÃ, dubhatovuÂÂhÃnà cattÃro vimokkhÃ, ajjhattavuÂÂhÃnÃnaæ anulomà cattÃro vimokkhÃ, bahiddhÃvuÂÂhÃnÃnaæ anulomà cattÃro vimokkhÃ, dubhatovuÂÂhÃnÃnaæ anulomà cattÃro vi- mokkhÃ, ajjhattavuÂÂhÃnà paÂippassaddhÅ cattÃro vimok- khÃ, bahiddhÃvuÂÂhÃnà paÂippassaddhÅ cattÃro vimokkhÃ, dubhatovuÂÂhÃnà paÂippassaddhÅ cattÃro vimokkhÃ, `rÆpÅ rÆpÃni passatÅti' vimokkho, `ajjhattaæ arÆpasa¤¤Å bahiddhà rÆpÃni passatÅti' vimokkho, `subhan t' eva adhimutto hotÅti' vimokkho, ÃkÃsÃna¤cÃyatanasamÃpattivimokkho, vi¤¤Ã- ïa¤cÃyatanasamÃpattivimokkho, Ãki¤ca¤¤ÃyatanasamÃpat- tivimokkho, nevasa¤¤ÃnÃsa¤¤ÃyatanasamÃpattivimokkho, sa¤¤ÃvedayitanirodhasamÃpattivimokkho, samayavimok- kho, asamayavimokkho, sÃmayiko vimokkho, asÃmayiko vimokkho, kuppo vimokkho, akuppo vimokkho, lokiyo vimokkho, lokuttaro vimokkho, sÃsavo vimokkho, anÃsavo vimokkho, sÃmiso vimokkho, nirÃmiso vimokkho, nirÃmisÃ\<*<1>*>/ nirÃmisataro vimokkho, païihito vimokkho, appaïihito vimokkho, païihitappaÂippassaddhivimokkho, sa¤¤utto vimokkho, visa¤¤utto vimokkho, ekattavimokkho, nÃnat- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 S. K. omit. >/ #<[page 036]># %<36 MahÃvagge VimokkhakathÃ>% tavimokkho, sa¤¤Ãvimokkho, ¤Ãïavimokkho, sÅtisiyÃ\<*<1>*>/ vimokkho, jhÃnavimokkho, anupÃdà cittassa vimokkho. ## Katamo su¤¤ato vimokkho? Idha bhikkhu ara¤¤a- gato và rukkhamÆlagato và su¤¤ÃgÃragato và iti paÂisa¤- cikkhati `su¤¤aæ idaæ attena và attaniyena vÃ' ti; `so tattha abhinivesaæ na karotÅti' su¤¤ato vimokkho. Ayaæ su¤¤ato vimokkho. Katamo animitto vimokkho? Idha bhikkhu ara¤¤a- gato và . . . pe . . . attaniyena vÃ' ti; `so tattha nimit- taæ na karotÅti' animitto vimokkho. Ayaæ animitto vimokkho. Katamo appaïihito vimokkho? Idha bhikkhu ara¤¤a- gato và . . . pe . . . attaniyena vÃ' ti; `so tattha païid- hiæ na karotÅti' appaïihito vimokkho. Katamo ajjhattavuÂÂhÃno vimokkho? CattÃri jhÃnÃni. Ayaæ ajjhattavuÂÂhÃno vimokkho. Katamo bahiddhÃvuÂÂhÃno vimokkho? Catasso arÆpa- samÃpattiyo. Ayaæ bahiddhÃvuÂÂhÃno vimokkho. Katamo dubhatovuÂÂhÃno vimokkho? CattÃro ariya- maggÃ. Ayaæ dubhatovuÂÂhÃno vimokkho. ## Katame ajjhattavuÂÂhÃnà cattÃro vimokkhÃ? PaÂha- majjhÃnaæ nÅvaraïehi vuÂÂhÃti, dutiyajjhÃnaæ vitakka- vicÃrehi vuÂÂhÃti, tatiyajjhÃnaæ pÅtiyà vuÂÂhÃti, catutthaj- jhÃnaæ sukhadukkhehi vuÂÂhÃti. Ime ajjhattavuÂÂhÃnà cattÃro vimokkhÃ. Katame bahiddhÃvuÂÂhÃnà cattÃro vimokkhÃ? ùkÃsÃ- na¤cÃyatanasamÃpatti rÆpasa¤¤Ãya paÂighasa¤¤Ãya nÃnat- tasa¤¤Ãya vuÂÂhÃti, vi¤¤Ãïa¤cÃyatanasamÃpatti ÃkÃsÃn- a¤cÃyatanasa¤¤Ãya vuÂÂhÃti, Ãki¤ca¤¤ÃyatanasamÃpatti vi¤¤Ãïa¤cÃyatanasa¤¤Ãya vuÂÂhÃti, nevasa¤¤ÃnÃsa¤¤Ãya- tanasamÃpatti Ãki¤ca¤¤Ãyatanasa¤¤Ãya vuÂÂhÃti. Ime bahiddhÃvuÂÂhÃnà cattÃro vimokkhÃ. Katame dubhatovuÂÂhÃnà cattÃro vimokkhÃ? SotÃpattimaggo sakkÃyadiÂÂhivicikicchÃsÅlabbataparÃ- mÃsà diÂÂhÃnusayà vicikicchÃnusayà vuÂÂhÃti, tadanuvat- takakilesehi ca khandhehi ca vuÂÂhÃti, bahiddhà ca sab- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 satisiyÃ, S. >/ #<[page 037]># %< MahÃvagge Vimokkhakathà 37>% banimittehi vuÂÂhÃti; sakadÃgÃmimaggo oÊÃrikà kÃmarÃga- sa¤¤ojanà paÂighasa¤¤ojanà oÊÃrikà kÃmarÃgÃnusayà paÂighÃnusayà vuÂÂhÃti, tadanuvattakakilesehi ca khan- dhehi ca vuÂÂhÃti, bahiddhà ca sabbanimittehi vuÂÂhÃti; anÃgÃmimaggo aïusahagatà kÃmarÃgasa¤¤ojanà paÂigha- sa¤¤ojanà aïusahagatà kÃmarÃgÃnusayà paÂighÃnusayà vuÂÂhÃti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuÂÂhÃti, bahiddhà ca sabbanimittehi vuÂÂhÃti; Arahattamaggo rÆparÃgà arÆparÃgà mÃnà uddhaccà avijjÃya mÃnÃnusayà bhavarÃgÃnusayà avijjÃnusayà vuÂÂhÃti, tadanuvattakakile- sehi ca khandhehi ca vuÂÂhÃti, bahiddhà ca sabbanimittehi vuÂÂhÃti. Ime dubhatovuÂÂhÃnà cattÃro vimokkhÃ. ## Katame ajjhattavuÂÂhÃnÃnaæ anulomà cattÃro vi- mokkhÃ? PaÂhamajjhÃnaæ paÂilÃbhatthÃya vitakko ca vicÃro ca pÅti ca sukha¤ ca cittekaggatà ca, dutiyajjhÃnaæ . . . pe . . . tatiyajjhÃnaæ . . . pe . . . catutthajjhÃnaæ paÂilÃbhatthÃya vitakko ca vicÃro ca pÅti ca sukha¤ ca cittekaggatà ca. Ime ajjhattavuÂÂhÃnÃnaæ anulomà cattÃro vimokkhÃ. Katame bahiddhÃvuÂÂhÃnÃnaæ anulomà cattÃro vi- mokkhÃ? ùkÃsÃna¤cÃyatanasamÃpattiæ paÂilÃbhatthÃya vitakko ca vicÃro ca pÅti ca sukha¤ ca cittekaggatà ca, vi¤¤Ãïa¤cÃyatanasamÃpattiæ . . . pe . . . Ãki¤ca¤¤- ÃyatanasamÃpattiæ . . . pe . . . nevasa¤¤ÃnÃsa¤¤Ãyatana- samÃpattiæ paÂilÃbhatthÃya vitakko ca vicÃro ca pÅti ca sukha¤ ca cittekaggatà ca. Ime bahiddhÃvuÂÂhÃnÃnaæ anulomà cattÃro vimokkhÃ. Katame dubhatovuÂÂhÃnÃnaæ anulomà cattÃro vimokkhÃ? SotÃpattimaggaæ paÂilÃbhatthÃya aniccÃnupassanà duk- khÃnupassanà anattÃnupassanÃ, sakadÃgÃmimaggaæ . . . pe . . . anÃgÃmimaggaæ Arahattamaggaæ paÂilÃbhat- thÃya aniccÃnupassanà dukkhÃnupassanà anattÃnupassanÃ. Ime dubhatovuÂÂhÃnÃnaæ anulomà cattÃro vimokkhÃ. ## Katame ajjhattavuÂÂhÃnà paÂippassaddhÅ\<*<1>*>/ cattÃro vimokkhÃ? PaÂhamajjhÃnassa paÂilÃbho và vipÃko vÃ, dutiyajjhÃnassa . . . pe . . . tatiyajjhÃnassa . . . pe . . . \<-------------------------------------------------------------------------- 1 ajjhattanuÂÂhÃnapaÂippassaddhi, S. M. >/ #<[page 038]># %<38 MahÃvagge VimokkhakathÃ>% catutthajjhÃnassa paÂilÃbho và vipÃko vÃ. Ime ajjhat- tavuÂÂhÃnà paÂippassaddhÅ cattÃro vimokkhÃ. Katame bahiddhÃvuÂÂhÃnà paÂippassaddhÅ cattÃro vimok- khÃ? ùkÃsÃna¤cÃyatanasamÃpattiyà paÂilÃbho và vipÃko vÃ, vi¤¤Ãïa¤cÃyatanasamÃpattiyà . . . pe . . . Ãki¤ca¤¤- ÃyatanasamÃpattiyà . . . pe . . . nevasa¤¤ÃnÃsa¤¤Ãyatana- samÃpattiyà paÂilÃbho và vipÃko vÃ. Ime bahiddhÃvuÂ- ÂhÃnà paÂippassaddhÅ cattÃro vimokkhÃ. Katame dubhatovuÂÂhÃnà paÂippassaddhÅ cattÃro vi- mokkhÃ? SotÃpattimaggassa sotÃpattiphalaæ, sakadÃgÃmi- maggassa sakadÃgÃmiphalaæ, anÃgÃmimaggassa anÃgÃmi- phalaæ, Arahattamaggassa Arahattaphalaæ. Ime dub- hatovuÂÂhÃnà paÂippassaddhÅ cattÃro vimokkhÃ. ## Kathaæ `rÆpÅ\<*<1>*>/ rÆpÃni passatÅti' vimokkho? Idh' ekacco ajjhattaæ paccattaæ nÅlanimittaæ\<*<2>*>/ manasikaroti, nÅlasa¤¤aæ paÂilabhati; so taæ nimittaæ suggahitaæ karoti, sÆpadhÃritaæ\<*<3>*>/ upadhÃreti, svÃvatthikaæ avatthÃ- peti; so taæ nimittaæ suggahitaæ katvÃ, sÆpadhÃritaæ upadhÃritvÃ, svÃvatthikaæ avatthÃpetvÃ, bahiddhà nÅlani- mitte cittaæ upasaæharati, nÅlasa¤¤aæ paÂilabhati; so taæ nimittaæ suggahitaæ karoti, sÆpadhÃritaæ upad- hÃreti, svÃvatthikaæ avatthÃpeti; so taæ nimittaæ sugga- hitaæ katvÃ, sÆpadhÃritaæ upadhÃritvà svÃvatthikaæ avatthÃpetvÃ, Ãsevati bhÃveti bahulÅkaroti. Tassa evaæ hoti -- `Ajjhatta¤ ca bahiddhà ca ubhayaæ idaæ rÆpan' ti, rÆpasa¤¤Å hoti. Idh' ekacco ajjhattaæ paccattaæ pÅtanimittaæ . . . pe . . . lohitanimittaæ . . . pe . . . odÃtanimittaæ mana- sikaroti, odÃtasa¤¤aæ paÂilabhati; so taæ nimittaæ suggahitaæ karoti . . . pe . . . bahulÅkaroti. Tassa evaæ hoti -- `Ajjhatta¤ ca bahiddhà ca ubhayaæ idaæ rÆpan' ti, rÆpasa¤¤Å hoti. Evaæ `rÆpÅ rÆpÃni passatÅti' vimokkho. ## Kathaæ `ajjhattaæ arÆpasa¤¤Å bahiddhà rÆpÃni passatÅti' vimokkho? Idh' ekacco ajjhattaæ paccattaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 rÆpaæ, S. S2. 2 nÅlapÅtaæ, S. S2. 3 sudhÃritaæ, S. >/ #<[page 039]># %< MahÃvagge Vimokkhakathà 39>% nÅlanimittaæ na manasikÃroti, nÅlasa¤¤aæ na patilabhati, bahiddhà nÅlanimitte cittaæ upasaæharati, nÅlasa¤¤aæ paÂilabhati; so taæ nimittaæ suggahitaæ karoti, sÆpad- hÃritaæ upadhÃreti . . . pe . . . bahulÅkaroti. Tassa evaæ hoti -- `Ajjhattaæ arÆpaæ\<*<1>*>/ bahiddhà rÆpaæ idan' ti rÆpassa¤¤Å hoti. Idh' ekacco ajjhattaæ paccattaæ pÅtani- mittaæ . . . pe . . . lohitanimittaæ . . . pe . . . odÃtani- mittaæ na manasikaroti, odÃtasa¤¤aæ na paÂilabhati, bahiddhà odÃtanimitte cittaæ upasaæharati, odÃtasa¤¤aæ paÂilabhati; so taæ nimittaæ suggahitaæ karoti . . . pe . . . bahulÅkaroti. Tassa evaæ hoti -- `Ajjhattaæ arÆpaæ\<*<2>*>/ bahiddhà rÆpaæ idan' ti, rÆpasa¤¤Å hoti. Evaæ `ajjhat- taæ arÆpasa¤¤Å bahiddhà rÆpÃni passatÅti' vimokkho. ## Kathaæ `subhan t' eva adhimatto\<*<3>*>/ hotÅti' vimokkho? Idha bhikkhu mettÃsahagatena cetasà ekaæ disaæ pharitvà viharati, tathà dutiyaæ, tathà tatiyaæ, tathà catutthaæ. Iti uddhaæ adho tiriyaæ sabbadhi sabbat- tatÃya sabbÃvantaæ lokaæ mettÃsahagatena cetasà vipulena mahaggatena appamÃïena averena abyÃpajjhena pharitvà viharati, mettÃya bhÃvitattà sattà appaÂikÆlà honti; kar- uïÃsahagatena cetasà ekaæ disaæ . . . pe . . . karuïÃya bhÃvitattà sattà appaÂikÆlà honti; muditÃsahagatena cetasà ekaæ disaæ . . . pe . . . muditÃya bhÃvitattà sattà appaÂikÆlà honti; upekkhÃsahagatena cetasà ekaæ disaæ . . . pe . . . upekkhÃya bhÃvitattà sattà appaÂikÆlà honti. Evaæ `subhan t' eva adhimutto hotÅti' vimokkho. ## Katamo ÃkÃsÃna¤cÃyatanasamÃpattivimokkho? Idha bhikkhu sabbaso rÆpasa¤¤Ãnaæ samatikkamà paÂighasa¤¤Ãnaæ atthaÇgamà nÃnattasa¤¤Ãnaæ amana- sikÃrà `ananto ÃkÃso' ti ÃkÃsÃna¤cÃyatanaæ upasampajja viharati. Ayaæ ÃkÃsÃna¤cÃyatanasamÃpattivimokkho. Katamo vi¤¤Ãïa¤cÃyatanasamÃpattivimokkho? Idha bhikkhu sabbaso ÃkÃsÃna¤cÃyatanaæ samatik- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 arÆpasa¤¤Å, S. S2. K. 2 arÆpasa¤¤Å, S.; but S2. and K. have arÆpaæ. 3 adhimokkho, S. >/ #<[page 040]># %<40 MahÃvagge VimokkhakathÃ>% kamma `anantaæ vi¤¤Ãïan' ti vi¤¤Ãïa¤cÃyatanaæ upa- sampajja viharati. Ayaæ vi¤¤Ãïa¤cÃyatanasamÃpattivi- mokkho. Katamo Ãki¤ca¤¤ÃyatanasamÃpattivimokkho? {Idha} bhikkhu sabbaso vi¤¤Ãïa¤cÃyatanaæ samatik- kamma `n' atthi ki¤cÅti' Ãki¤ca¤¤Ãyatanaæ upasampajja viharati. Ayaæ Ãki¤ca¤¤ÃyatanasamÃpattivimokkho. Katamo nevasa¤¤ÃnÃsa¤¤ÃyatanasamÃpattivimokkho? Idha bhikkhu sabbaso Ãki¤ca¤¤Ãyatanaæ samatikkamma nevasa¤¤ÃnÃsa¤¤Ãyatanaæ upasampajja viharati. Ayaæ nevasa¤¤ÃnÃsa¤¤ÃyatanasamÃpattivimokkho. Katamo sa¤¤ÃvedayitanirodhasamÃpattivimokkho? Idha bhikkhu sabbaso nevasa¤¤ÃnÃsa¤¤Ãyatanaæ sama- tikkamma sa¤¤Ãvedayitanirodhaæ upasampajja viharati. Ayaæ sa¤¤ÃvedayitanirodhasamÃpattivimokkho. ## Katamo samayavimokkho? CattÃri jhÃnÃni catasso ca arÆpasamÃpattiyo. Ayaæ samayavimokkho. Katamo asamayavimokkho? CattÃro ca ariyamaggà cattÃri ca sÃma¤¤aphalÃni nibbÃna¤ ca. Ayaæ asamaya- vimokkho. Katamo sÃmayiko vimokkho? CattÃri jhÃnÃni catasso ca arÆpasamÃpattiyo. Ayaæ sÃmayiko vimokkho. Katamo asÃmayiko vimokkho? CattÃro ca ariyamaggà cattÃri ca sÃma¤¤aphalÃni nibbÃna¤ ca. Ayaæ asÃmayiko vimokkho. Katamo kuppo vimokkho? CattÃri jhÃnÃni catasso ca arÆpasamÃpattiyo. Ayaæ kuppo vimokkho. Katamo akuppo vimokkho? CattÃro ca ariyamaggà cattÃri ca sÃma¤¤aphalÃni nibbÃna¤ ca. Ayaæ akuppo vimokkho. Katamo lokiyo vimokkho? CattÃri jhÃnÃni catasso ca arÆpasamÃpattiyo. Ayaæ lokiyo vimokkho. Katamo lokuttaro vimokkho? CattÃro ca ariyamaggà cattÃri ca sÃma¤¤aphalÃni nibbÃna¤ ca. Ayaæ lokuttaro vimokkho. Katamo sÃsavo vimokkho? CattÃri jhÃnÃni catasso ca arÆpasamÃpattiyo. Ayaæ sÃsavo vimokkho. Katamo anÃsavo vimokkho? CattÃro ca ariyamaggà \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 041]># %< MahÃvagge Vimokkhakathà 41>% cattÃri ca sama¤¤aphalÃni nibbÃna¤ ca. Ayaæ anÃsavo vimokkho. ## Katamo sÃmiso vimokkho? RÆpappaÂisa¤¤utto vimokkho. Ayaæ sÃmiso vimokkho. Katamo nirÃmiso vimokkho? ArÆpappaÂisa¤¤utto vi- mokkho. Ayaæ nirÃmiso vimokkho. Katamo nirÃmisà nirÃmisataro vimokkho\<*<1>*>/? CattÃro ca ariyamaggà cattÃri ca sÃma¤¤aphalÃni nibbÃna¤ ca. Ayaæ nirÃmisà nirÃmisataro\<*<2>*>/ vimokkho. Katamo païihito vimokkho? CattÃri jhÃnÃni catasso ca arÆpasamÃpattiyo. Ayaæ païihito vimokkho. Katamo appaïihito vimokkho? CattÃro ca ariyamaggà cattÃri ca sÃma¤¤aphalÃni nibbÃna¤ ca. Ayaæ appaïihito vimokkho. Katamo païihitappaÂippassaddhivimokkho? PaÂhamaj- jhÃnassa paÂilÃbho và vipÃko và . . . pe . . . nevasa¤¤ÃnÃ- sa¤¤ÃyatanasamÃpattiyà paÂilÃbho và vipÃko vÃ. Ayaæ païihitappaÂipassaddhivimokkho. Katamo sa¤¤utto vimokkho? CattÃri jhÃnÃni catasso ca arÆpasamÃpattiyo. Ayaæ sa¤¤utto vimokkho. Katamo visa¤¤utto vimokkho? CattÃro ca ariyamaggà cattÃri ca sÃma¤¤aphalÃni nibbÃna¤ ca. Ayaæ visa¤¤utto vimokkho. Katamo ekattavimokkho? CattÃro ca ariyamaggà cattÃri ca sÃma¤¤aphalÃni nibbÃna¤ ca. Ayaæ ekatta- vimokkho. Katamo nÃnattavimokkho? CattÃri jhÃnÃni catasso ca arÆpasamÃpattiyo. Ayaæ nÃnattavimokkho. ## Katamo sa¤¤Ãvimokkho? Siyà eko sa¤¤Ãvimokkho dasa sa¤¤Ãvimokkhà honti, dasa sa¤¤Ãvimokkhà eko sa¤¤Ãvimokkho hoti vatthuvasena pariyÃyena. `SiyÃ' ti. Katha¤ ca siyÃ? `AniccÃnupassanäÃïaæ niccato sa¤¤Ãya muccatÅti' \<-------------------------------------------------------------------------- 1 nirÃmiso vicÃro vimokkho, S.; nirÃmiso nirÃmissaro và vimokkho, S2; nirÃmisataro vimokkho, K. 2 nirÃmiso nirÃmisavaro, S.; S2 and K. as above. >/ #<[page 042]># %<42 MahÃvagge VimokkhakathÃ>% sa¤¤Ãvimokkho, `dukkhÃnupassanäÃïaæ sukhato sa¤¤Ãya muccatÅti' sa¤¤Ãvimokkho, `anattÃnupassanäÃïaæ attato sa¤¤Ãya muccatÅti' sa¤¤Ãvimokkho, `nibbidÃnupassanÃ- ¤Ãïaæ nandiyà sa¤¤Ãya muccatÅti' sa¤¤Ãvimokkho, `virÃg- ÃnupassanäÃïaæ rÃgato sa¤¤Ãya muccatÅti' sa¤¤Ã- vimokkho, `nirodhÃnupassanäÃïaæ samudayato sa¤¤Ãya muccatÅti' sa¤¤Ãvimokkho, `paÂinissaggÃnupassanäÃïaæ ÃdÃnato sa¤¤Ãya muccatÅti' sa¤¤Ãvimokkho, `animittÃnu- passanäÃïaæ nimittato sa¤¤Ãya muccatÅti' sa¤¤Ãvi- mokkho, `appaïihitÃnupassanäÃïaæ païidhiyà sa¤¤Ãya muccatÅti' sa¤¤Ãvimokkho, `su¤¤atÃnupassanäÃïaæ abhinivesato sa¤¤Ãya muccatÅti' sa¤¤Ãvimokkho. Evaæ siyà eko sa¤¤Ãvimokkho dasa sa¤¤Ãvimokkhà honti, dasa sa¤¤Ãvimokkhà eko sa¤¤Ãvimokkho hoti vatthu- vasena pariyÃyena. `RÆpe aniccÃnupassanäÃïaæ niccato sa¤¤Ãya mucca- tÅti' sa¤¤Ãvimokkho . . . pe . . . `rÆpe su¤¤atÃnupassa- näÃïaæ abhinivesato sa¤¤Ãya muccatÅti' sa¤¤Ãvimokkho . . . pe . . . `vedanÃya . . . pe . . . sa¤¤Ãya, saÇkhÃresu, vi¤¤Ãïe, cakkhusmiæ . . . pe . . . jarÃmaraïe aniccÃnu- passanäÃïaæ . . . pe . . . jarÃmaraïe su¤¤atÃnupassa- näÃïaæ abhinivesato sa¤¤Ãya muccatÅti' sa¤¤Ãvimokkho. Evaæ siyà eko sa¤¤Ãvimokkho dasa sa¤¤Ãvimokkhà honti, dasa sa¤¤Ãvimokkhà eko sa¤¤Ãvimokkho hoti vatthuvasena pariyÃyena. Ayaæ sa¤¤Ãvimokkho. ## Katamo ¤Ãïavimokkho? Siyà eko ¤Ãïavimokkho dasa ¤Ãïavimokkhà honti, dasa ¤Ãïavimokkhà eko ¤Ãïavimokkho hoti vatthuvasena pari- yÃyena. `SiyÃ' ti. Katha¤ ca siyÃ? `AniccÃnupassanà yathÃbhÆtaæ ¤Ãïaæ niccato sammohà a¤¤Ãïà muccatÅti' ¤Ãïavimokkho, `dukkhÃnupassanà yathÃbhÆtaæ ¤Ãïaæ sukhato sammohà a¤¤Ãïà muccatÅti' ¤Ãïavimokkho, `anattÃnupassanà yathÃbhÆtaæ ¤Ãïaæ attato sammohà a¤¤Ãïà muccatÅti' ¤Ãïavimokkho, `nibbid- Ãnupassanà yathÃbhÆtaæ ¤Ãïaæ nandiyà sammohà a¤¤Ãïà muccatÅti' ¤Ãïavimokkho, `virÃgÃnupassanà yathÃ- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 043]># %< MahÃvagge Vimokkhakathà 43>% bhÆtaæ ¤Ãïaæ rÃgato sammohà a¤¤Ãïà muccatÅti' ¤Ãïa- vimokkho, `nirodhÃnupassanà yathÃbhÆtaæ ¤Ãïaæ samu- dayato sammohà a¤¤Ãïà muccatÅti' ¤Ãïavimokkho, `paÂi- nissaggÃnupassanà {yathÃbhÆtaæ} ¤Ãïaæ ÃdÃnato sammohà a¤¤Ãïà muccatÅti' ¤Ãïavimokkho, `animittÃnupassanà yathÃbhÆtaæ ¤Ãïaæ nimittato sammohà a¤¤Ãïà muccatÅti' ¤Ãïavimokkho, `appaïihitÃnupassanà yathÃbhÆtaæ ¤Ãïaæ païidhiyà sammohà a¤¤Ãïà muccatÅti' ¤Ãïavimokkho, `su¤¤atÃnupassanà yathÃbhÆtaæ ¤Ãïaæ abhinivesato sammohà a¤¤Ãïà muccatÅti' ¤Ãïavimokkho. Evaæ siyà eko ¤Ãïavimokkho dasa ¤Ãïavimokkhà honti, dasa ¤Ãïavimokkhà eko ¤Ãïavimokkho hoti vatthuvasena pariyÃyena. `RÆpe aniccÃnupassanà yathÃbhÆtaæ ¤Ãïaæ niccato sammohà a¤¤Ãïà muccatÅti' ¤Ãïavimokkho . . . pe . . . `rÆpe su¤¤atÃnupassanà yathÃbhÆtaæ ¤Ãïaæ abhinivesato sammohà a¤¤Ãïà muccatÅti' ¤Ãïavimokkho . . . pe . . . `vedanÃya . . . pe . . . sa¤¤Ãya, saÇkhÃresu, vi¤¤Ãïe, cakkhusmiæ . . . pe . . . jarÃmaraïe aniccÃnupassanà . . . pe . . . jarÃmaraïe su¤¤atÃnupassanà yathÃbhÆtaæ ¤Ãïaæ abhinivesato sammohà a¤¤Ãïà muccatÅti' ¤Ãïa- vimokkho. Evaæ siyà eko ¤Ãïavimokkho dasa ¤Ãïavi- mokkhà honti, dasa ¤Ãïavimokkhà eko ¤Ãïavimokkho hoti vatthuvasena pariyÃyena. Ayaæ ¤Ãïavimokkho. ## Katamo sÅtisiyÃvimokkho\<*<1>*>/? Siyà eko sÅtisiyÃvimokkho dasa sÅtisiyÃvimokkhÃ\<*<2>*>/ honti, dasa sÅtisiyÃvimokkhà eko sÅtisiyÃvimokkho hoti vatthu- vasena pariyÃyena. `SiyÃ' ti. Katha¤ ca siyÃ? `AniccÃnupassanà anuttaraæ sÅtibhÃvaæ ¤Ãïaæ niccato santÃpapariÊÃhadarathà muccatÅti' sÅtisiyÃvimokkho, `duk- khÃnupassanà anuttaraæ sÅtibhÃvaæ ¤Ãïaæ sukhato santÃpapariÊÃhadarathà muccatÅti' sÅtisiyÃvimokkho, `anat- tÃnupassanà anuttaraæ sÅtibhÃvaæ ¤Ãïaæ attato santÃ- papariÊÃhadarathà muccatÅti' sÅtisiyÃvimokkho, `nibbid- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 siyÃvimokkho, S.; satiyÃvimokkho, S2. 2 satisiyÃvimokkhÃ, S2. >/ #<[page 044]># %<44 MahÃvagge VimokkhakathÃ>% Ãnupassanà anuttaraæ sÅtibhÃvaæ ¤Ãïaæ nandiyà santÃ- papariÊÃhadarathà muccatÅti' sÅtisiyÃvimokkho, `virÃgÃnu- passanà anuttaraæ sÅtibhÃvaæ ¤Ãïaæ rÃgato santÃpapari- ÊÃhadarathà muccatÅti', sÅtisiyÃvimokkho, `nirodhÃnupas- sanà anuttaraæ sÅtibhÃvaæ ¤Ãïaæ samudayato santÃpa- pariÊÃhadarathà muccatÅti' sÅtisiyÃvimokkho, `paÂinissag- gÃnupassanà anuttaraæ sÅtibhÃvaæ ¤Ãïaæ ÃdÃnato santÃ- papariÊÃhadarathà muccatÅti' sÅtisiyÃvimokkho, `animit- tÃnupassanà anuttaraæ sÅtibhÃvaæ ¤Ãïaæ nimittato santÃpapariÊÃhadarathà muccatÅti' sÅtisiyÃvimokkho, `ap- païihitÃnupassanà anuttaraæ sÅtibhÃvaæ ¤Ãïaæ païid- hiyà santÃpapariÊÃhadarathà muccatÅti' sÅtisiyÃvimokkho, `su¤¤atÃnupassanà anuttaraæ sÅtibhÃvaæ ¤Ãïaæ abhini- vesato santÃpapariÊÃhadarathà muccatÅti' sÅtisiyÃvimokkho. Evaæ siyà eko sÅtisiyÃvimokkho dasa sÅtisiyÃvimokkhà honti, dasa sÅtisiyÃvimokkhà eko sÅtisiyÃvimokkho hoti vatthuvasena pariyÃyena. `RÆpe aniccÃnupassanà anuttaraæ sÅtibhÃvaæ ¤Ãïaæ niccato santÃpapariÊÃhadarathà muccatÅti' sÅtisiyÃvi- mokkho . . . pe . . . vedanÃya . . . pe . . . jarÃmaraïe aniccÃnupassanà . . . pe . . . jarÃmaraïe su¤¤atÃnu- passanà anuttaraæ sÅtibhÃvaæ ¤Ãïaæ niccato santÃpapari- ÊÃhadarathà muccatÅti' sÅtisiyÃvimokkho. Evaæ siyà eko sÅtisiyÃvimokkho\<*<1>*>/ dasa sÅtisiyÃvimokkhà honti, dasa sÅtisiyÃvimokkhà eko sÅtisiyÃvimokkho hoti vatthuvasena pariyÃyena. Ayaæ sÅtisiyÃvimokkho. ## Katamo jhÃnavimokkho? `Nekkhammaæ jhÃyatÅti'\<*<2>*>/ jhÃnaæ, `kÃmacchandaæ jhÃpetÅti'\<*<3>*>/ jhÃnaæ; `jhÃyanto muccatÅti' jhÃnavimokkho, `jhÃpento muccatÅti' jhÃnavimokkho; `jhÃyantÅti' dhammÃ, `jhÃpetÅti' kilese, `jhÃte ca jhÃpe ca\<*<4>*>/ jÃnÃtÅti' jhÃna- vimokkho. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 sÅtisiyÃvimokkho, S. S2. 2 jÃyatÅti, S2. K. 3 S2. has jÃpetÅti corrected to jhÃpetÅti. 4 varÃne ca jÃpe, S2; varÃne jÃpe, S.; jhÃte ca jhÃpe ca, M.; jÃte ca jhÃpe ca, K. >/ #<[page 045]># %< MahÃvagge Vimokkhakathà 45>% `AbyÃpÃdo jhÃyatÅti' jhÃnaæ, `byÃpÃdaæ, jhÃpetÅti' jhÃnaæ; `jhÃyanto muccatÅti' jhÃnavimokkho, `jhÃpento muccatÅti' jhÃnavimokkho; `{jhÃyantÅti}' dhammÃ, `jhape- tÅti' kilese, `jhÃte ca jhÃpe ca jÃnÃtÅti'\<*<1>*>/ jhÃnavimokkho. `ùlokasa¤¤Ã jhÃyatÅti' jhÃnaæ, `thÅnamiddhaæ jhÃpe- tÅti' jhÃnaæ `avikkhepo jhÃyatÅti' jhÃnaæ, `uddhaccaæ jhÃpetÅti' jhÃnaæ, `dhammavavatthÃnaæ jhÃyatÅti' jhÃ- naæ, `vicikicchaæ jhÃpetÅti' jhÃnaæ, `¤Ãïaæ jhÃyatÅti' jhÃnaæ, `avijjam jhÃpetÅti' jhÃnaæ, `pÃmojjaæ jhÃyatÅti' jhÃnaæ, `aratiæ jhÃpetÅti' jhÃnaæ, `paÂhamajjhÃnaæ jhÃyatÅti' jhÃnaæ, `nÅvaraïe jhÃpetÅti' jhÃnaæ . . . pe . . . `Arahattamaggo jhÃyatÅti' jhÃnaæ, `sabbakilese jhÃpetÅti' jhÃnaæ, `jhÃyanto muccatÅti' jhÃnavimokkho, `jhÃpento muccatÅti' jhÃnavimokkho; `jhÃyantÅti' dhammÃ, `jhÃpetÅti' kilese, `jhÃte ca jhÃpe\<*<2>*>/ ca jÃnÃtÅti' jhÃnavimokkho. Ayaæ jhÃnavimokkho. ## Katamo anupÃdà cittassa vimokkho? Siyà eko anupÃdà cittassa vimokkho dasa anupÃdà cittassa vimokkhà honti, dasa anupÃdà cittassa vimokkhà eko anupÃdà cittassa vimokkho hoti vatthuvasena pari- yÃyena. `SiyÃ' ti. Katha¤ ca siyÃ? `AniccÃnupassanäÃïaæ niccato upÃdÃnà muccatÅti' anupÃdà cittassa vimokkho, `dukkhÃnupassanäÃïaæ sukhato upÃdÃnà muccatÅti' anupÃdà cittassa vimokkho, `anattÃnupassanäÃïaæ attato upÃdÃnà muccatÅti' anupÃdà cittassa vimokkho, `nibbidÃnupassanäÃïaæ nandiyà upÃdÃnà muccatÅti' anupÃdà cittassa vimokkho, `virÃgÃnu- passanäÃïaæ rÃgato upÃdÃnà muccatÅti' anupÃdà cittassa vimokkho, `nirodhÃnupassanäÃïaæ samudayato upÃdÃnà muccatÅti' anupÃdà cittassa vimokkho, `paÂinissaggÃnu- passanäÃïaæ ÃdÃnato upÃdÃnà muccatÅti' anupÃdà cittassa vimokkho, `animittÃnupassanäÃïaæ nimittato upÃdÃnà muccatÅti' anupÃdà cittassa vimokkho, `appaïi- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 jhÃne ca, S.; jhÃne ca jhÃpe ca, S2. 2 cÃte jhÃpe, S. S2. >/ #<[page 046]># %<46 MahÃvagge VimokkhakathÃ>% hitÃnupassanäÃïaæ païidhiyà upÃdÃnà muccatÅti' anu- pÃdà cittassa vimokkho, `su¤¤atÃnupassanäÃïaæ abhini- vesato upÃdÃnà muccatÅti' anupÃdà cittassa vimokkho. Evaæ siyà eko anupÃdà cittassa vimokkho dasa anupÃdà cittassa vimokkhà honti, dasa anupÃdà cittassa vimokkhà eko anupÃdà cittassa vimokkho hoti vatthuvasena pari- yÃyena. `RÆpe aniccÃnupassanäÃïaæ niccato upÃdÃnà mucca- tÅti' anupÃdà cittassa vimokkho . . . pe . . . vedanÃya . . . pe . . . jÃrÃmaraïe aniccÃnupassanäÃïaæ . . . pe . . . jarÃmaraïe su¤¤atÃnupassanäÃïaæ abhinivesato upÃdÃnà muccatÅti' anupÃdà cittassa vimokkho. Evaæ siyà eko anupÃdà cittassa vimokkho dasa anupÃdà cittassa vimokkhà honti, dasa anupÃdà cittassa vimokkhà eko anupÃdà cittassa vimokkho hoti vatthuvasena pari- yÃyena. ## AniccÃnupassanäÃïaæ katih' upÃdÃnehi muccati? DukkhÃnupassanäÃïaæ katih' upÃdÃnehi muccati? AnattÃnupassanäÃïaæ katih' upÃdÃnehi muccati? NibbidÃnupassanäÃïaæ . . . pe . . . virÃgÃnupassanÃ- ¤Ãïaæ, nirodhÃnupassanäÃïaæ, paÂinissaggÃnupassanÃ- ¤Ãïaæ, animittÃnupassanäÃïaæ, appaïihitÃnupassanÃ- ¤Ãïaæ, su¤¤atÃnupassanäÃïaæ katih' upÃdÃnehi muc- cati? AniccÃnupassanäÃïaæ tÅh' upÃdÃnehi muccati, duk- khÃnupassanäÃïaæ ekÆpÃdÃnà muccati, anattÃnupassanÃ- ¤Ãïaæ tÅh' upÃdÃnehi muccati, nibbidÃnupassanäÃïaæ ekÆpÃdÃnà muccati, virÃgÃnupassanäÃïaæ ekÆpÃdÃnà muccati, nirodhÃnupassanäÃïaæ catÆh' upÃdÃnehi muc- cati, paÂinissaggÃnupassanäÃïaæ catÆh' upÃdÃnehi muc- cati, animittÃnupassanäÃïaæ tÅh' upÃdÃnehi muccati, appaïihitÃnupassanäÃïaæ ekÆpÃdÃnà muccati, su¤¤at- ÃnupassanäÃïaæ tÅh' upÃdÃnehi muccati. ## AniccÃnupassanäÃïaæ katamehi tÅh' upÃdÃnehi muccati? DiÂÂhÆpÃdÃnà sÅlabbatÆpÃdÃnà attavÃdÆpÃdÃnÃ. AniccÃnupassanäÃïaæ imehi tÅh' upÃdÃnehi muccati. DukkhÃnupassanäÃïaæ katamà ekÆpÃdÃnà muccati? \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 047]># %< MahÃvagge Vimokkhakathà 47>% KÃmÆpÃdÃnÃ. DukkhÃnupassanäÃïaæ imÃ\<*<1>*>/ ekÆpÃdÃnà muccati. AnattÃnupassanäÃïaæ katamehi tÅh' upÃdÃnehi muc- cati? DiÂÂhÆpÃdÃnà sÅlabbatÆpÃdÃnà attavÃdÆpÃdÃnÃ. AnattÃnupassanäÃïaæ imehi tÅh' upÃdÃnehi muccati. NibbidÃnupassanäÃïaæ katamà ekÆpÃdÃnà muccati? KÃmÆpÃdÃnÃ. NibbidÃnupassanäÃïaæ imà ekÆpÃdÃnà muccati. VirÃgÃnupassanäÃïaæ katamà ekÆpÃdÃnà muccati? KÃmÆpÃdÃnÃ. VirÃgÃnupassanäÃïaæ imà ekÆpÃdÃnà muccati. NirodhÃnupassanäÃïaæ katamehi catÆh' upÃdÃnehi muccati? KÃmÆpÃdÃnà diÂÂhÆpÃdÃnà sÅlabbatÆpÃdÃnà attavÃdÆpÃdÃnÃ. NirodhÃnupassanäÃïaæ imehi catÆh' upÃdÃnehi muccati. PaÂinissaggÃnupassana¤Ãïaæ katamehi catÆh' upÃdÃnehi muccati? KÃmÆpÃdÃnà diÂÂhÆpÃdÃnà sÅlabbatÆpÃdÃnà atta- vÃdÆpÃdÃnÃ. PaÂinissaggÃnupassanäÃïaæ imehi catÆh' upÃdÃnehi muccati. AnimittÃnupassanäÃïaæ katamehi tÅh' upÃdÃnehi muccati? KÃmÆpÃdÃnà diÂÂhÆpÃdÃnà sÅlabbatÆpÃdÃnà attavÃdÆpÃdÃnÃ. AnimittÃnupassanäÃïaæ tÅh' upÃdÃnehi muccati. AppaïihitÃnupassanäÃïaæ katamà ekÆpÃdÃnà muc- cati? KÃmÆpÃdÃnÃ. AppaïihitÃnupassanäÃïaæ imà ekÆpÃdÃnà muccati. Su¤¤atÃnupassanäÃïaæ katamehi tÅh' upÃdÃnehi muccati? DiÂÂhÆpÃdÃnà sÅlabbatÆpÃdÃnà attavÃdÆpÃdÃnÃ. Su¤¤atÃnupassanäÃïaæ imehi tÅh' upÃdÃnehi muccati. Ya¤ ca aniccÃnupassanäÃïaæ ya¤ ca anattÃnupassanÃ- ¤Ãïaæ ya¤ ca animittÃnupassanäÃïaæ ya¤ ca su¤¤at- ÃnupassanäÃïaæ, imÃni cattÃri ¤ÃïÃni tÅh' upÃdÃnehi muccanti -- diÂÂhÆpÃdÃnà sÅlabbatÆpÃdÃnà attavÃdÆpÃdÃnÃ. Ya¤ ca dukkhÃnupassanäÃïaæ ya¤ ca nibbidÃnupas- sanäÃïaæ ya¤ ca virÃgÃnupassanäÃïaæ ya¤ ca appaïi- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 idaæ, M. >/ #<[page 048]># %<48 MahÃvagge VimokkhakathÃ>% hitÃnupassanäÃïaæ, imÃni cattÃri ¤ÃïÃni ekÆpÃdÃnà muccanti -- kÃmÆpÃdÃnÃ. Ya¤ ca nirodhÃnupassanäÃïaæ ya¤ ca paÂinissaggÃnu- passanäÃïaæ, imÃni dve ¤ÃïÃni catÆh' upÃdÃnehi muc- canti -- kÃmÆpÃdÃnà diÂÂhÆpÃdÃnà sÅlabbatÆpÃdÃnà atta- vÃdÆpÃdÃnÃ. Ayaæ anupÃdÃ\<*<1>*>/ cittassa vimokkho. VimokkhakathÃya paÂhamabhÃïavÃraæ. ## TÅïi kho pan' imÃni vimokkhamukhÃni lokaniyyÃ- nÃya saævattanti. SabbasaÇkhÃre paricchedaparivaÂÂu- mato\<*<2>*>/ samanupassanatÃya animittÃya ca dhÃtuyà cittasam- pakkhandanatÃya,\<*<3>*>/ sabbasaÇkhÃresu manosamuttejanatÃya appaïihitÃya ca dhÃtuyà cittasampakkhandanatÃya, sab- badhamme parato samanupassanatÃya su¤¤atÃya ca dhÃtuyà cittasampakkhandanatÃya.\<*<4>*>/ ImÃni tÅïi vimok- khamukhÃni lokaniyyÃnÃya saævattanti. ## Aniccato manasikaroto kathaæ saÇkhÃrà upaÂ- Âhahanti?\<*<5>*>/ Dukkhato manasikaroto kathaæ saÇkhÃrà upaÂÂhahanti? Anattato manasikaroto kathaæ saÇkhÃrà upaÂÂhahanti? Aniccato manasikaroto khayato saÇkhÃrà upaÂÂhahanti. Dukkhato manasikaroto bhayato saÇkhÃrà upaÂÂhahanti. Anattato manasikaroto su¤¤ato saÇkhÃrà upaÂÂhahanti. Aniccato manasikaroto kiæbahulaæ cittaæ hoti? Dukkhato manasikaroto kiæbahulaæ cittaæ hoti? Anat- tato manasikaroto kiæbahulaæ cittaæ hoti? Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulaæ cittaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 anupÃdÃnÃ, K.; S. and S2. omit. 2 -parivatthumato, S. S2. and K. as vÊ. 3 cittasamakkhandhanatÃya, S. S2. 4 cittassa pakkhandanatÃya, S2.; cittasampakkhandanatÃya, S. 5 upaÂÂhanti, M. K. >/ #<[page 049]># %< MahÃvagge Vimokkhakathà 49>% hoti. Dukkhato manasikaroto passaddhibahulaæ cittaæ hoti. Anattato manasikaroto vedabahulaæ cittaæ hoti. Aniccato manasikaronto adhimokkhabahulo katamin- driyaæ paÂilabhati? Dukkhato manasikaronto passad- dhibahulo katamindriyaæ paÂilabhati? Anattato mana- sikaronto vedabahulo katamindriyaæ paÂilabhati? Aniccato manasikaronto adhimokkhabahulo saddhin- driyaæ paÂilabhati. Dukkhato manasikaronto passad- dhibahulo samÃdhindriyaæ paÂilabhati. Anattato manasi- karonto vedabahulo pa¤¤indriyaæ paÂilabhati. ## Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa katam- indriyaæ Ãdhipateyyaæ hoti? BhÃvanÃya kat' indriyÃni tadanvayÃni honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aÂÂhena bhÃvanÃ? Ko bhÃveti? Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa katamin- driyaæ Ãdhipateyyaæ hoti? BhÃvanÃya kat' indriyÃni tadanvayÃni honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aÂÂhena bhÃvanÃ? Ko bhÃveti? Anattato manasikaroto vedabahulassa katamindriyaæ Ãdhipateyyaæ hoti? BhÃvanÃya kat' indriyÃni tadanvayÃni honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aÂÂhena bhÃvanÃ? Ko bhÃveti? Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa saddhin- driyaæ Ãdhipateyyaæ hoti. BhÃvanÃya cattÃr' indriyÃni tadanvayÃni honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. EkarasaÂÂhena bhÃvanÃ. Yo sammÃ- paÂipanno, so bhÃveti; n' atthi micchÃpaÂipannassa indri- yabhÃvanÃ. Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa samÃdhin- driyaæ Ãdhipateyyaæ hoti. BhÃvanÃya cattÃr' indriyÃni tadanvayÃni honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 050]># %<50 MahÃvagge VimokkhakathÃ>% honti, ekarasà honti. EkarasaÂÂhena bhÃvanÃ. Yo sammÃ- paÂipanno, so bhÃveti; n' atthi micchÃpaÂipannassa indri- yabhÃvanÃ. Anattato manasikaroto vedabahulassa pa¤¤indriyaæ Ãdhipateyyaæ hoti. BhÃvanÃyà cattÃr' indriyÃni tadan- vayÃni honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. EkarasaÂÂhena bhÃvanÃ. Yo sammapaÂi- panno, so bhÃveti; n' atthi micchÃpaÂipannassa indriya- bhÃvanÃ. ## Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa katam- indriyaæ Ãdhipateyyaæ hoti? BhÃvanÃya kat' indriyÃni tadanvayÃni honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? PaÂivedhakÃle katamindriyaæ Ãdhi- pateyyaæ hoti? PaÂivedhÃya kat' indriyÃni tadanvayÃni honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aÂÂhena bhÃvanÃ? Ken' aÂÂhena paÂivedho? Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa katamin- driyaæ Ãdhipateyyaæ hoti? BhÃvanÃya kat' indriyÃni tadanvayÃni honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? PaÂivedhakÃle katamindriyaæ Ãdhipateyyaæ hoti? PaÂivedhÃya kat' indriyÃni tadan- vayÃni honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aÂÂhena bhÃvanÃ? Ken' aÂÂhena paÂivedho? Anattato manasikaroto vedabahulassa katamindriyaæ Ãdhipateyyaæ hoti? BhÃvanÃya kat' indriyÃni tadanvayÃni honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? PaÂivedhakÃle katamindriyaæ Ãdhipateyyaæ hoti? PaÂivedhÃya kat' indriyÃni tadanvayÃni honti, sahajÃtapac- cayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aÂÂhena bhÃvanÃ? Ken' aÂÂhena paÂivedho? \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 051]># %< MahÃvagge Vimokkhakathà 51>% Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa saddhin- driyaæ Ãdhipateyyaæ hoti. BhÃvanÃya cattÃr' indriyÃni tadanvayÃni honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti sampayuttapaccayà honti. PaÂivedhakÃle pa¤¤indriyaæ Ãdhipateyyaæ hoti; paÂi- vedhÃya cattÃr' indriyÃni tadanvayÃni honti, sahajÃtapac- cayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. Ekaras- aÂÂhena bhÃvanÃ, dassanaÂÂhena paÂivedho. Evaæ paÂi- vijjhanto pi bhÃveti, bhÃvento pi paÂivijjhati. Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa samÃdhin- driyaæ Ãdhipateyyaæ hoti. BhÃvanÃya cattÃr' indriyÃni tadanvayÃni honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. PaÂivedhakÃle pa¤¤indriyaæ Ãdhipateyyaæ hoti; paÂived- hÃya cattÃr' indriyÃni tadanvayÃni honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. EkarasaÂÂhena bhÃvanÃ, dassanaÂÂhena paÂivedho. Evaæ paÂivijjhanto pi bhÃveti, bhÃvento pi paÂivijjhati. Anattato manasikaroto vedabahulassa pa¤¤indriyaæ Ãdhipateyyaæ hoti. BhÃvanÃya cattÃr' indriyÃni tadan- vayÃni honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. PaÂivedhakÃle pa¤¤indriyaæ Ãdhipateyyaæ hoti; paÂived- hÃya cattÃr' indriyÃni tadanvayÃni honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. EkarasaÂÂhena bhÃvanÃ, dassanaÂÂhena paÂivedho. Evaæ paÂivijjhanto pi bhÃveti, bhavento pi paÂivijjhati. ## Aniccato manasikaroto katamindriyaæ adhimattaæ hoti? Katamindriyassa adhimattattà saddhÃvimutto\<*<1>*>/ hoti? Dukkhato manasikaroto katamindriyaæ adhimattaæ hoti? Katamindriyassa adhimattattà kÃyasakkhÅ hoti? Anattato manasikaroto katamindriyaæ adhimattaæ hoti? Katamindriyassa adhimattattà diÂÂhippatto hoti? \<-------------------------------------------------------------------------- 1 saddhÃdhimutto, K. >/ #<[page 052]># %<52 MahÃvagge VimokkhakathÃ>% Aniccato manasikaroto saddhindriyaæ adhimattaæ hoti, saddhindriyassa adhimattattà saddhÃvimutto hoti. Dukkhato manasikaroto samÃdhindriyaæ adhimattaæ hoti, samÃdhindriyassa adhimattattà kÃyasakkhÅ hoti. Anattato manasikaroto pa¤¤indriyaæ adhimattaæ hoti, pa¤¤indriyassa adhimattattà diÂÂhippatto hoti. ## `Saddahanto vimutto'\<*<1>*>/ ti saddhÃvimutto, `phuÂ- Âhattà sacchikarotÅti' kÃyasakkhÅ, `diÂÂhattà patto' ti diÂÂhippatto: `saddahanto vimuccatÅti'\<*<2>*>/ saddhÃvimutto; `jhÃnaphassaæ paÂhamaæ phusati, pacchà nirodhaæ nibbÃnaæ sacchikarotÅti' kÃyasakkhÅ; `dukkhà saÇkhÃrÃ, sukho nirodho ti ¤Ãtaæ\<*<3>*>/ hoti diÂÂhaæ viditaæ sacchi- kataæ phassitaæ pa¤¤ÃyÃti' diÂÂhippatto. Yo cÃyaæ puggalo saddhÃvimutto, yo ca kÃyasakkhÅ, yo ca diÂÂhip- patto, siyà ime tayo puggalà saddhÃvimuttà pi kÃyasakkhÅ pi diÂÂhippattà pi vatthuvasena pariyÃyena. `SiyÃ' ti. Katha¤ ca siyÃ? Aniccato manasikaroto saddhindriyaæ adhimattaæ hoti, saddhindriyassa adhimattattà saddhÃvimutto hoti; duk- khato manasikaroto saddhindriyaæ adhimattaæ hoti, saddhindriyassa adhimattattà saddhÃvimutto hoti; anattato manasikaroto saddhindriyaæ adhimattaæ hoti, saddhin- driyassa adhimattattà saddhÃvimutto hoti. Evaæ ime tayo puggalà saddhindriyassa vasena saddhÃ- vimuttÃ. Dukkhato manasikaroto samÃdhindriyaæ adhimattaæ hoti, samÃdhindriyassa adhimattattà kÃyasakkhÅ hoti; anattato manasikaroto samÃdhindriyaæ adhimattaæ hoti, samÃdhindriyassa adhimattattà kÃyasakkhÅ hoti; aniccato manasikaroto samÃdhindriyaæ adhimattaæ hoti, samÃd- hindriyassa adhimattattà kÃyasakkhÅ hoti. Evaæ ime tayo puggalà samÃdhindriyassa vasena kÃyasakkhÅ. Anattato manasikaroto pa¤¤indriyaæ adhimattaæ hoti. pa¤¤indriyassa adhimattattà diÂÂhippatto hoti; aniccato \<-------------------------------------------------------------------------- 1 adhimutto, K. 2 adhimuccatÅti, K. 3 ¤Ãïaæ, S. K. >/ #<[page 053]># %< MahÃvagge Vimokkhakathà 53>% manasikaroto pa¤¤indriyaæ adhimattaæ hoti, pa¤¤indri- yassa adhimattattà diÂÂhippatto hoti; dukkhato manasi- karoto pa¤¤indriyaæ adhimattaæ hoti, pa¤¤indriyassa adhimattattà diÂÂhippatto hoti. Evaæ ime tayo puggalà pa¤¤indriyassa vasena diÂÂhip- pattÃ. Yo cÃyaæ puggalo saddhÃvimutto yo ca kÃyasakkhÅ yo ca diÂÂhippatto, evaæ siyà ime tayo puggalà saddhÃ- vimuttà pi kÃyasakkhÅ pi diÂÂhippattà pi vatthuvasena pariyÃyena. Yo cÃyaæ puggalo saddhÃvimutto yo ca kÃyasakkhÅ yo ca diÂÂhippatto, siyà ime tayo puggalÃ, a¤¤o yeva saddhÃ- vimutto, a¤¤o kÃyasakkhÅ, a¤¤o diÂÂhippatto. `SiyÃ' ti. Katha¤ ca siyÃ? Aniccato manasikaroto saddhindriyaæ adhimattaæ hoti, saddhindriyassa adhimattattà saddhÃvimutto hoti; duk- khato manasikaroto samÃdhindriyaæ adhimattaæ hoti, samÃdhindriyassa adhimattattà kÃyasakkhÅ hoti; anattato manasikaroto pa¤¤indriyaæ adhimattaæ hoti, pa¤¤indri- yassa adhimattattà diÂÂhippatto hoti. Yo cÃyaæ puggalo saddhÃvimutto yo ca kÃyasakkhÅ yo ca diÂÂhippatto, evaæ siyà ime tayo puggalà saddhÃvimuttà pi kÃyasakkhÅ pi diÂÂhippattà pi vatthuvasena pariyÃyena, a¤¤o yeva saddhÃvimutto a¤¤o kÃyasakkhÅ a¤¤o diÂÂhip- patto. ## Aniccato manasikaroto saddhindriyaæ adhimattaæ hoti, saddhindriyassa adhimattattà sotÃpattimaggaæ paÂi- labhati; tena vuccati saddhÃnusÃrÅ: cattÃr' indriyÃni tadan- vayÃni honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; saddhindriyassa vasena catunnaæ indriyÃnaæ bhÃvanà hoti. Ye hi keci saddhindriyassa vasena sotÃpattimaggaæ paÂilabhanti, sabbe te saddhÃnusÃrino. Aniccato manasikaroto saddhindriyaæ adhimattaæ hoti, saddhindriyassa adhimattattà sotÃpattiphalaæ sacchikataæ hoti; tena vuccati saddhÃvimutto: cattÃr' indriyÃni tadan- vayÃni honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; saddhindriyassa vasena cattÃr' indriyÃni bhÃvitÃni honti \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 054]># %<54 MahÃvagge VimokkhakathÃ>% subhÃvitÃni. Ye hi keci\<*<1>*>/ saddhindriyassa vasena sotÃ- pattiphalaæ sacchikatÃ, sabbe te saddhÃvimuttÃ. Aniccato manasikaroto saddhindriyaæ adhimattaæ hoti, saddhindriyassa adhimattattà sakadÃgÃmimaggaæ paÂilab- hati . . . pe . . . sakadÃgÃmiphalaæ sacchikataæ hoti, anÃgÃmimaggaæ paÂilabhati, anÃgÃmiphalaæ sacchikataæ hoti, Arahattamaggaæ paÂilabhati, Arahattaphalaæ sacchi- kataæ hoti; tena vuccati saddhÃvimutto: cattÃr' indri- yÃni tadanvayÃni honti . . . pe . . . sampayuttapaccayà honti; saddhindriyassa vasena cattÃr' indriyÃni bhÃvitÃni honti subhÃvitÃni. Ye hi keci saddhindriyassa vasena Arahattaæ sacchikatÃ, sabbe te saddhÃvimuttÃ. ## Dukkhato manasikaroto samÃdhindriyaæ adhimat- taæ hoti, samÃdhindriyassa adhimattattà sotÃpattimag- gaæ paÂilabhati; tena vuccati kÃyasakkhÅ: cattÃr' indri- yÃni tadanvayÃni honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤a- paccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; samÃdhindriyassa vasena catunnaæ indriyÃnaæ bhÃvanà hoti. Ye hi keci samÃdhindriyassa vasena sotÃ- pattimaggaæ paÂilabhanti, sabbe te kÃyasakkhÅ. Dukkhato manasikaroto samÃdhindriyaæ adhimattaæ hoti, samÃdhindriyassa adhimattattà sotÃpattiphalaæ sac- chikataæ hoti . . . pe . . . sakadÃgÃmimaggaæ paÂilab- hati, sakadÃgÃmiphalaæ sacchikataæ hoti, anÃgÃmimag- gaæ paÂilabhati, anÃgÃmiphalaæ sacchikataæ hoti, Ara- hattamaggaæ paÂilabhati, Arahattaphalaæ sacchikataæ hoti; tena vuccati kÃyasakkhÅ: cattÃr' indriyÃni tadanvayÃni honti . . . pe . . . sampayuttapaccayà honti; samÃdhin- driyassa vasena cattÃr' indriyÃni bhÃvitÃni honti subhÃvi- tÃni. Ye hi keci samÃdhindriyassa vasena Arahattaæ sacchikatÃ, sabbe te kÃyasakkhÅ. ## Anattato manasikaroto pa¤¤indriyaæ adhimattaæ hoti, pa¤¤indriyassa adhimattattà sotÃpattimaggaæ paÂilab- hati; tena vuccati dhammÃnusÃrÅ: cattÃr' indriyÃni tadan- vayÃni honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, samapayuttapaccayà honti; \<-------------------------------------------------------------------------- 1 yo hi koci, S. >/ #<[page 055]># %< MahÃvagge Vimokkhakathà 55>% pa¤¤indriyassa vasena catunnaæ indriyÃnaæ bhÃvanà hoti. Ye hi keci pa¤¤indriyassa vasena sotÃpattimaggaæ paÂilabhanti, sabbe te dhammÃnusÃrino. Anattato manasikaroto pa¤¤indriyaæ adhimattaæ hoti, pa¤¤indriyassa adhimattattà sotÃpattiphalaæ sacchikataæ hoti; tena vuccati diÂÂhippatto: cattÃr' indriyÃni tadanva- yÃni honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pa¤¤in- driyassa vasena cattÃr' indriyÃni bhÃvitÃni honti subhÃvi- tÃni. Ye hi keci pa¤¤indriyassa vasena sotÃpattiphalaæ sacchikatÃ, sabbe te diÂÂhippattÃ. Anattato manasikaroto pa¤¤indriyaæ adhimattaæ hoti, pa¤¤indriyassa adhimattattà sakadÃgÃmimaggaæ paÂilab- hati . . . pe . . . sakadÃgÃmiphalaæ sacchikataæ hoti, anÃgÃmimaggaæ paÂilabhati, anÃgÃmiphalaæ sacchikataæ hoti, Arahattamaggaæ paÂilabhati, Arahattaphalaæ sacchi- kataæ hoti; tena vuccati diÂÂhippatto: cattÃr' indriyÃni tadanvayÃni honti . . . pe . . . sampayuttapaccayà honti; pa¤¤indriyassa vasena cattÃr' indriyÃni bhÃvitÃni honti subhÃvitÃni. Ye hi keci pa¤¤indriyassa vasena Arahattaæ sacchikatÃ, sabbe te diÂÂhippattÃ. ## Ye hi keci nekkhammaæ\<*<1>*>/ bhÃvità và bhÃventi và bhÃvissanti vÃ, adhigatà và adhigacchanti và adhigamis- santi vÃ, pattà và pÃpuïanti và pÃpuïissanti vÃ, paÂiladdhà và paÂilabhanti và paÂilabhissanti vÃ, paÂividdhà và paÂivij- jhanti và paÂivijjhissanti vÃ, sacchikatà và sacchikaronti và sacchikarissanti vÃ, phassità và phassanti và phassissanti vÃ, vasippattà và pÃpuïanti và pÃpuïissanti vÃ, pÃramip- pattà và pÃpuïanti và pÃpuïissanti vÃ, vesÃrajjappattà và pÃpuïanti và pÃpuïissanti vÃ; sabbe te saddhindriyassa vasena saddhÃvimuttÃ, samÃdhindriyassa vasena kÃyasak- khÅ, pa¤¤indriyassa vasena diÂÂhippattÃ. ## Ye hi keci abyÃpÃdaæ . . . pe . . . Ãlokasa¤¤aæ, avikkhepaæ, dhammavavatthÃnaæ, ¤Ãïaæ, pÃmojjaæ, paÂhamajjhÃnaæ, dutiyajjhÃnaæ, tatiyajjhÃnaæ, catutthaj- jhÃnaæ, ÃkÃsÃna¤cÃyatanasamÃpattiæ, vi¤¤Ãïa¤cÃyatana- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 nikkhammaæ, S. M. >/ #<[page 056]># %<56 MahÃvagge VimokkhakathÃ>% samÃpattiæ, Ãki¤ca¤¤ÃyatanasamÃpattiæ, nevasa¤¤ÃnÃsa¤- ¤ÃyatanasamÃpattiæ, aniccÃnupassanaæ, dukkhÃnupassa- naæ, anattÃnupassanaæ, nibbidÃnupassanaæ, virÃgÃnupas- sanaæ, nirodhÃnupassanaæ, paÂinissaggÃnupassanaæ, khayÃnupassanaæ, vayÃnupassanaæ, vipariïÃmÃnupassa- naæ, animittÃnupassanaæ, appaïihitÃnupassanaæ, su¤¤at- Ãnupassanaæ, adhipa¤¤Ãdhammavipassanaæ, yathÃbhÆta- ¤Ãïadassanaæ, ÃdÅnavÃnupassanaæ, paÂisaÇkhÃnupassa- naæ, vivaÂÂanÃnupassanaæ, sotÃpattimaggaæ, sakadÃgÃmi- maggaæ, anÃgÃmimaggaæ, Arahattamaggaæ; ye hi keci cattÃro satipaÂÂhÃne, cattÃro sammappadhÃne, cattÃro iddhi- pÃde, pa¤c' indriyÃni, pa¤ca balÃni, satta bojjhaÇge, ariyaæ aÂÂhaÇgikaæ maggaæ; ye hi keci aÂÂha vimokkhe bhÃvità và bhÃventi và bhÃvissanti vÃ, adhigatà và adhigacchanti và adhigamissanti vÃ, pattà và pÃpuïanti và pÃpuïissanti vÃ, paÂiladdhà và paÂilabhanti và paÂilabhissanti vÃ, paÂividdhà và paÂivijjhanti và paÂivijjhissanti vÃ, sacchikatà và sacchi- karonti và sacchikarissanti vÃ, phassità và phassanti và phassissanti vÃ, vasippattà và pÃpuïanti và pÃpuïissanti vÃ, pÃramippattà và pÃpuïanti và pÃpuïissanti vÃ, vesÃraj- jappattà và pÃpuïanti và pÃpuïissanti vÃ; sabbe te sad- dhindriyassa vasena saddhÃvimuttÃ, samÃdhindriyassa vasena kÃyasakkhÅ, pa¤¤indriyassa vasena diÂÂhippattÃ. ## Ye hi keci catasso paÂisambhidà pattà và pÃpuïanti và pÃpuïissanti và . . . pe . . . sabbe te saddhindriyassa vasena saddhÃvimuttÃ, samÃdhindriyassa vasena kÃyasakkhÅ, pa¤¤indriyassa vasena diÂÂhippattÃ. Ye hi keci tisso vijjà paÂividdhà và paÂivijjhanti và paÂi- vijjhissanti và . . . pe . . . sabbe te saddhindriyassa vasena saddhÃvimuttÃ, samÃdhindriyassa vasena kÃyasakkhÅ, pa¤¤indriyassa vasena diÂÂhippattÃ. Ye hi keci tisso sikkhà sikkhità và sikkhanti và sikkhis- santi vÃ, sacchikatà và sacchikaronti và sacchikarissanti và . . . pe . . . sabbe te saddhindriyassa vasena saddhÃvi- muttÃ, samÃdhindriyassa vasena kÃyasakkhÅ, pa¤¤indriyassa vasena diÂÂhippattÃ. Ye hi keci dukkhaæ parijÃnanti, samudayaæ pajahanti, nirodhaæ sacchikaronti, maggaæ bhÃventi, sabbe te saddh- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 057]># %< MahÃvagge Vimokkhakathà 57>% indriyassa vasena saddhÃvimuttÃ, samÃdhindriyassa vasena kÃyasakkhÅ, pa¤¤indriyassa vasena diÂÂhippattÃ. ## Katih' ÃkÃrehi saccapaÂivedho hoti? Katih' ÃkÃrehi saccÃni paÂivijjhati? CatÆh' ÃkÃrehi saccapaÂivedho hoti. CatÆh' ÃkÃrehi saccÃni paÂivijjhati. Dukkhasaccaæ pari¤¤ÃpaÂivedhaæ paÂivijjhati, samu- dayasaccaæ pahÃnapaÂivedhaæ paÂivijjhati, nirodhasaccaæ sacchikiriyÃpaÂivedhaæ paÂivijjhati, maggasaccaæ bhÃvanÃ- paÂivedhaæ paÂivijjhati. Imehi catÆh' ÃkÃrehi saccapaÂivedho hoti; imehi catÆh' ÃkÃrehi saccÃni paÂivijjhanto saddhindriyassa vasena sad- dhÃvimutto, samÃdhindriyassa vasena kÃyasakkhÅ, pa¤¤in- driyassa vasena diÂÂhippatto. Katih' ÃkÃrehi saccapaÂivedho hoti? Katih' ÃkÃrehi sac- cÃni paÂivijjhati? Navah' ÃkÃrehi saccapaÂivedho hoti. Navah' ÃkÃrehi saccÃni paÂivijjhati. Dukkhasaccaæ pari¤¤ÃpaÂivedhaæ paÂivijjhati, samu- dayasaccaæ pahÃnapaÂivedhaæ paÂivijjhati, nirodhasaccaæ sacchikiriyÃpaÂivedhaæ paÂivijjhati, maggasaccaæ bhÃvanÃ- paÂivedhaæ paÂivijjhati, abhi¤¤ÃpaÂivedho\<*<1>*>/ ca sabbadham- mÃnaæ, pari¤¤ÃpaÂivedho ca sabbasaÇkhÃrÃnaæ, pahÃna- paÂivedho ca sabbÃkusalÃnaæ,\<*<2>*>/ bhÃvanÃpaÂivedho ca catun- naæ maggÃnaæ, sacchikiriyÃpaÂivedho ca nirodhassa. Imehi navah' ÃkÃrehi saccapaÂivedho hoti, imehi navah' ÃkÃrehi saccÃni paÂivijjhanto saddhindriyassa vasena sad- dhÃvimutto, samÃdhindriyassa vasena kÃyasakkhÅ, pa¤¤- indriyassa vasena diÂÂhippatto. DutiyabhÃïavÃraæ. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 After maggasaccaæ bhÃvanÃpaÂivedhaæ paÂivijjhati, K. reads maggasaccaæ bhÃvanÃpaÂivedho ca, sabbadhammÃnaæ pari¤¤ÃpaÂivedho, ca, sabbasaÇkhÃrÃnaæ pahÃnapaÂivedho ca, sabbakusalÃnaæ bhÃvanÃpaÂivedho ca, catunnaæ maggÃnaæ sacchikiriyÃpaÂivedho ca nirodhassa. Imehi, etc. 2 sabbakusalÃnaæ. S. S2. >/ #<[page 058]># %<58 MahÃvagge VimokkhakathÃ>% ## Aniccato manasikaroto kathaæ saÇkhÃrà upaÂÂha- hanti? Dukkhato manasikaroto kathaæ saÇkhÃrà upaÂ- Âhahanti? Anattato manasikaroto kathaæ saÇkhÃrà upaÂ- Âhahanti? Aniccato manasikaroto khayato saÇkhÃrà upaÂÂhahanti. Dukkhato manasikaroto bhayato saÇkhÃrà upaÂÂhahanti. Anattato manasikaroto su¤¤ato saÇkhÃrà upaÂÂhahanti. Aniccato manasikaroto kiæbahulaæ cittaæ hoti? Duk- khato manasikaroto kiæbahulaæ cittaæ hoti? Anattato manasikaroto kiæbahulaæ cittaæ hoti? Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulaæ cittaæ hoti. Dukkhato manasikaroto passaddhibahulaæ cittaæ hoti. Anattato manasikaroto vedabahulaæ cittaæ hoti. Aniccato manasikaronto adhimokkhabahulo katamaæ vimokkhaæ paÂilabhati? Dukkhato manasikaronto pas- saddhibahulo katamaæ vimokkhaæ paÂilabhati? Anattato manasikaronto vedabahulo katamaæ vimokkhaæ paÂi- labhati? Aniccato manasikaronto adhimokkhabahulo animittavi- mokkhaæ paÂilabhati. Dukkhato manasikaronto passad- dhibahulo appaïihitavimokkhaæ paÂilabhati. Anattato manasikaronto vedabahulo su¤¤atavimokkhaæ paÂilab- hati. ## Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa katamo vimokkho Ãdhipateyyo hoti? BhÃvanÃya kati vimokkhà tadanvayà honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aÂÂhena bhÃvanÃ? Ko bhÃveti? Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa katamo vimokkho Ãdhipateyyo hoti? BhÃvanÃya kati vimokkhà tadanvayà honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aÂÂhena bhÃvanÃ? Ko bhÃveti? Anattato manasikaroto vedabahulassa katamo vimokkho Ãdhipateyyo hoti? BhÃvanÃya kati vimokkhà tadanvayà honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 059]># %< MahÃvagge Vimokkhakathà 59>% nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aÂÂhena bhÃvanÃ? Ko bhÃveti? Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa animitto vimokkho Ãdhipateyyo hoti. BhÃvanÃya dve vimokkhà tadanvayà honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. EkarasaÂÂhena bhÃvanÃ. Yo sammÃpaÂi- panno, so bhÃveti; n' atthi micchÃpaÂipannassa vimokkha- bhÃvanÃ. Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa appaïihito vimokkho Ãdhipateyyo hoti. BhÃvanÃya dve vimokkhà tadanvayà honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. EkarasaÂÂhena bhÃvanÃ. Yo sammÃpaÂi- panno, so bhÃveti; n' atthi micchÃpaÂipannassa vimokkha- bhÃvanÃ. Anattato manasikaroto vedabahulassa su¤¤ato vimokkho Ãdhipateyyo hoti. BhÃvanÃya dve vimokkhà tadanvayà honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. EkarasaÂÂhena bhÃvanÃ. Yo sammÃpaÂipanno, so bhÃveti; n' atthi micchÃpaÂipannassa vimokkhabhÃvanÃ. ## Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa katamo vimokkho Ãdhipateyyo hoti? BhÃvanÃya kati vimokkhà tadanvayà honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? PaÂivedhakÃle katamo vimokkho Ãdhipateyyo hoti? PaÂivedhÃya kati vimokkhà tadanvayà honti . . . pe . . . ekarasà honti? Ken' aÂÂhena bhÃvanÃ? Ken' aÂÂhena paÂivedho? Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa katamo vimokkho Ãdhipateyyo hoti? BhÃvanÃya kati vimokkhà tadanvayà honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? PaÂivedhakÃle katamo vimokkho Ãdhipateyyo hoti? PaÂivedhÃya kati vimokkhà tadanvayà honti . . . pe . . . ekarasà honti? Ken' aÂÂhena bhÃvanÃ? Ken' aÂÂhena paÂivedho? \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 060]># %<60 MahÃvagge VimokkhakathÃ>% Anattato manasikaroto vedabahulassa katamo vimokkho Ãdhipateyyo hoti? BhÃvanÃya kati vimokkhà tadanvayà honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? PaÂivedhakÃle katamo vimokkho Ãdhipateyyo hoti? PaÂivedhÃya kati vimokkhà tadanvayà honti . . . pe . . . ekarasà honti? Ken' aÂÂhena bhÃvanÃ? Ken' aÂÂhena paÂivedho? Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa animitto vimokkho Ãdhipateyyo hoti. BhÃvanÃya dve vimokkhà tadanvayà honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. PaÂivedhakÃle animitto vimokkho Ãdhipa- teyyo hoti. PaÂivedhÃya dve vimokkhà tadanvayà honti . . . pe . . . ekarasà honti. EkarasaÂÂhena bhÃvanÃ, dassanaÂÂhena paÂivedho. Evaæ paÂivijjhanto pi bhÃveti, bhÃvento pi paÂivijjhati. Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa appaïihito vimokkho Ãdhipateyyo hoti. BhÃvanÃya dve vimokkhà tadanvayà honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. PaÂivedhakÃle appaïihito vimokkho Ãdhi- pateyyo hoti. PaÂivedhÃya dve vimokkhà tadanvayà honti . . . pe . . . ekarasà honti. EkarasaÂÂhena bhÃvanÃ, dassanaÂÂhena paÂivedho. Evaæ paÂivijjhanto pi bhÃveti, bhÃvento pi paÂivijjhati. Anattato manasikaroto vedabahulassa su¤¤ato vimokkho Ãdhipateyyo hoti. BhÃvanÃya dve vimokkhà tadanvayà honti, sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. PaÂivedhakÃle su¤¤ato vimokkho Ãdhipateyyo hoti. PaÂivedhÃya dve vimokkhà tadanvayà honti . . . pe . . . ekarasà honti. EkarasaÂÂhena bhÃvanÃ, dassanaÂÂhena paÂivedho. Evaæ paÂivijjhanto pi bhÃveti, bhÃvento pi paÂivijjhati. ## Aniccato manasikaroto katamo vimokkho adhimatto hoti? Katamavimokkhassa adhimattattà saddhÃvimutto\<*<1>*>/ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 saddhÃdhimutto, K. throughout. >/ #<[page 061]># %< MahÃvagge Vimokkhakathà 61>% hoti? Dukkhato manasikaroto katamo vimokkho adhi- matto hoti? Katamavimokkhassa adhimattattà kÃyasakkhÅ hoti? Anattato manasikaroto katamo vimokkho adhi- matto hoti? Katamavimokkhassa adhimattattà diÂÂhip- patto hoti? Aniccato manasikaroto animitto vimokkho adhimatto hoti, animittavimokkhassa adhimattattà saddhÃvimutto hoti; dukkhato manasikaroto appaïihito vimokkho adhi- matto hoti, appaïihitavimokkhassa adhimattattà kÃya- sakkhÅ hoti; anattato manasikaroto su¤¤ato vimokkho adhimatto hoti, su¤¤atavimokkhassa adhimattattà diÂÂhip- patto hoti. ## `Saddahanto vimutto' ti saddhÃvimutto, `phuÂ- Âhattà sacchikarotÅti' kÃyasakkhÅ, `diÂÂhattà patto' ti diÂ- Âhippatto: `saddahanto vimuccatÅti' saddhÃvimutto; `jhÃna- phassaæ paÂhamaæ phusati, pacchà nirodhaæ nibbÃnaæ sacchikarotÅti' kÃyasakkhÅ; `dukkhà saÇkhÃrà sukho nirodho ti ¤Ãtaæ\<*<1>*>/ hoti diÂÂhaæ viditaæ sacchikataæ phassitaæ pa¤¤ÃyÃti' diÂÂhippatto. Ye hi keci nekkhammaæ bhÃvità và bhÃventi và bhÃvis- santi và . . . pe . . . sabbe te animittavimokkhassa vasena saddhÃvimuttÃ, appaïihitavimokkhassa vasena kÃyasakkhÅ, su¤¤atavimokkhassa vasena diÂÂhippattÃ. Ye hi keci abyÃpÃdaæ . . . pe . . . Ãlokasa¤¤aæ, avik- khepaæ . . . pe . . . ye hi keci dukkhaæ parijÃnanti, samudayaæ pajahanti, nirodhaæ sacchikaronti, maggaæ bhÃventi; sabbe te animittavimokkhassa vasena saddhÃ- vimuttÃ, appaïihitavimokkhassa vasena kÃyasakkhÅ, su¤- ¤atavimokkhassa vasena diÂÂhippattÃ. ## Katih' ÃkÃrehi saccapaÂivedho hoti? Katih' ÃkÃrehi saccÃni paÂivijjhati? CatÆh' ÃkÃrehi saccapaÂivedho hoti. CatÆh' ÃkÃrehi saccÃni paÂivijjhati. Dukkhasaccaæ pari¤¤ÃpaÂivedhaæ paÂivijjhati, samuda- yasaccaæ pahÃnapaÂivedhaæ paÂivijjhati, nirodhasaccaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vi¤¤Ãtaæ, M.; ¤Ãïaæ, K. >/ #<[page 062]># %<62 MahÃvagge VimokkhakathÃ>% sacchikiriyÃpaÂivedhaæ paÂivijjhati, maggasaccaæ bhÃva- nÃpaÂivedhaæ paÂivijjhati. Imehi catÆh' ÃkÃrehi saccapaÂivedho hoti; imehi catÆh' ÃkÃrehi saccÃni paÂivijjhanto animittavimokkhassa vasena saddhÃvimutto, appaïihitavimokkhassa vasena kÃyasakkhÅ, su¤¤atavimokkhassa vasena diÂÂhippatto. Katih' Ãkarehi saccapaÂivedho hoti? Katih' ÃkÃrehi saccÃni paÂivijjhati? Navah' ÃkÃrehi saccapaÂivedho hoti. Navah' ÃkÃrehi saccÃni paÂivijjhati. Dukkhasaccaæ pari¤¤ÃpaÂivedhaæ paÂivijjhati, samuda- yasaccaæ pahÃnapaÂivedhaæ paÂivijjhati . . . pe . . . sacchikiriyÃpaÂivedho ca nirodhassa. Imehi navah' ÃkÃrehi saccapaÂivedho hoti, imehi navah' ÃkÃrehi saccÃni paÂi- vijjhanto animittavimokkhassa vasena saddhÃvimutto, appaïihitavimokkhassa vasena kÃyasakkhÅ, su¤¤atavimok- khassa vasena diÂÂhippatto. ## Aniccato manasikaronto katame dhamme yathÃ- bhÆtaæ jÃnÃti\<*<1>*>/ passati? Kathaæ sammÃdassanaæ hoti? Kathaæ tadanvayena sabbe saÇkhÃrà aniccato sudiÂÂhà honti? Kattha kaÇkhà pahÅyati\<*<2>*>/? Dukkhato manasikaronto katame dhamme yathÃbhÆtaæ jÃnÃti passati? Kathaæ sammÃdassanaæ hoti? Kathaæ tadanvayena sabbe saÇkhÃrà dukkhato sudiÂÂhà honti? Kattha kaÇkhà pahÅyati? Anattato manasikaronto katame dhamme yathÃbhÆtaæ jÃnÃti passati? Kathaæ sammÃdassanaæ hoti? Kathaæ tadanvayena sabbe saÇkhÃrà anattato sudiÂÂhà honti? Kattha kaÇkhà pahÅyati? Aniccato manasikaronto nimittaæ yathÃbhÆtaæ jÃnÃti passati. Tena vuccati sammÃdassanaæ. Evaæ tadan- vayena sabbe saÇkhÃrà aniccato sudiÂÂhà honti. Ettha kaÇkhÃ\<*<3>*>/ pahÅyati. Dukkhato manasikaronto pavattaæ yathÃbhÆtaæ jÃnÃti passati. Tena vuccati sammÃdassanaæ. Evaæ tadan- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 pajÃnÃti, K. 2 saÇkhÃrà paÂiyati, S. S2. 3 saÇkhÃ, S2., M. >/ #<[page 063]># %< MahÃvagge Vimokkhakathà 63>% vayena sabbe saÇkhÃrà dukkhato sudiÂÂhà honti. Ettha kaÇkhà pahÅyati. Anattato manasikaronto nimitta¤ ca pavatta¤ ca yathÃ- bhÆtaæ jÃnÃti passati. Tena vuccati sammÃdassanaæ. Evaæ tadanvayena sabbe saÇkhÃrà anattato sudiÂÂhà honti. Ettha kaÇkhà pahÅyati. Ya¤ ca yathÃbhÆtaæ ¤Ãïaæ ya¤ ca sammÃdassanaæ yà ca kaÇkhÃvitaraïÃ, ime dhammà nÃnatthÃ\<*<1>*>/ c' eva nÃnÃ- bya¤janà ca? UdÃhu ekatthÃ,\<*<2>*>/ bya¤janam eva nÃnan ti? Ya¤ ca yathÃbhÆtaæ ¤Ãïaæ ya¤ ca sammÃdassanaæ yà ca kaÇkhÃvitaraïÃ, ime dhammà ekatthÃ, bya¤janam eva nÃnaæ. ## Aniccato manasikaroto kiæ bhayato upaÂÂhÃti? Dukkhato manasikaroto kiæ bhayato upaÂÂhÃti? Anattato manasikaroto kiæ bhayato upaÂÂhÃti? Aniccato manasikaroto nimittaæ bhayato upaÂÂhÃti. Dukkhato manasikaroto pavattaæ bhayato upaÂÂhÃti. Anattato manasikaroto nimitta¤ ca pavatta¤ ca bhayato upaÂÂhÃti. Yà ca bhayatupaÂÂhÃne pa¤¤Ã ya¤ ca ÃdÅnave ¤Ãïaæ yà ca nibbidÃ, ime dhammà nÃnatthà c' eva nÃnÃbya¤janà ca? UdÃhu ekatthÃ, bya¤janam eva nÃnan ti? Yà ca bhayat- upaÂÂhÃne pa¤¤Ã ya¤ ca ÃdÅnave ¤Ãïaæ yà ca nibbidÃ, ime dhammà ekatthÃ, bya¤janam eva nÃnaæ. Yà ca anattÃnupassanà yà ca su¤¤atÃnupassanÃ, ime dhammà nÃnatthà c' eva nÃnÃbya¤janà ca? UdÃhu ekatthÃ, bya¤janam eva nÃnan ti? Yà ca anattÃnupassanà yà ca su¤¤atÃnupassanÃ, ime dhammà ekatthÃ, bya¤janam eva nÃnaæ. ## Aniccato manasikaroto kiæ paÂisaÇkhà ¤Ãïaæ uppaj- jati? Dukkhato manasikaroto kiæ paÂisaÇkhà ¤Ãïaæ uppaj- jati? Anattato manasikaroto kiæ paÂisaÇkhà ¤Ãïaæ uppaj- jati? Aniccato manasikaroto nimittaæ paÂisaÇkhà ¤Ãïaæ uppajjati. Dukkhato manasikaroto pavattaæ paÂisaÇkhà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 nanattÃ, S. S2., and K. as vÊ. 2 ekattÃ, S. S2., and K. as vÊ. >/ #<[page 064]># %<64 MahÃvagge VimokkhakathÃ>% ¤Ãïaæ uppajjati. Anattato manasikaroto nimitta¤ ca pavatta¤ ca paÂisaÇkhà ¤Ãïaæ uppajjati. Yà ca mu¤citÆkamyatÃ\<*<1>*>/ yà ca paÂisaÇkhÃnupassanà yà ca saÇkhÃrÆpekkhÃ, ime dhammà nÃnatthà c' eva nÃnÃbya¤- janà ca? UdÃhu ekatthÃ, bya¤janam eva nÃnan ti? Yà ca mu¤citÆkamyatà yà ca paÂisaÇkhÃnupassanà yà ca saÇkhÃrÆpekkhÃ, ime dhammà ekatthÃ, bya¤janam eva nÃnaæ. Aniccato manasikaroto kuto cittaæ vuÂÂhÃti? Kattha cittaæ pakkhandati? Dukkhato manasikaroto kuto cittaæ vuÂÂhÃti? Kattha cittaæ pakkhandati? Anattato manasikaroto kuto cittaæ vuÂÂhÃti? Kattha cittaæ pakkhandati? Aniccato manasikaroto nimittà cittaæ vuÂÂhÃti, animitte cittaæ pakkhandati. Dukkhato manasikaroto pavattà cittaæ vuÂÂhÃti, appa- vatte cittaæ pakkhandati. Anattato manasikaroto nimittà ca pavattà ca cittaæ vuÂ- ÂhÃti, animitte appavatte nirodhanibbÃnadhÃtuyà cittaæ pakkhandati. Yà ca bahiddhÃvuÂÂhÃnavivaÂÂane pa¤¤Ã ye ca gotra- bhÆdhammÃ, ime dhammà nÃnatthà c' eva nÃnÃbya¤janà ca? UdÃhu ekatthÃ, bya¤janam eva nÃnan ti? Yà ca bahiddhÃvuÂÂhÃnavivaÂÂane pa¤¤Ã ye ca gotrabhÆdhammÃ, ime dhammà ekatthÃ, bya¤janam eva nÃnaæ. Aniccato manasikaronto katamena vimokkhena vimuc- cati? Dukkhato manasikaronto katamena vimokkhena vimuccati? Anattato manasikaronto katamena vimok- khena vimuccati? Aniccato manasikaronto animittavimokkhena vimuc- cati. Dukkhato manasikaronto appaïihitavimokkhena vimuccati. Anattato manasikaronto su¤¤atavimokkhena vimuccati. Yà ca dubhatovuÂÂhÃnavivaÂÂane pa¤¤Ã ya¤ ca magge \<-------------------------------------------------------------------------- 1 mu¤citÆkampanÃ, S. >/ #<[page 065]># %< MahÃvagge Vimokkhakathà 65>% ¤Ãïaæ, ime dhammà nÃnatthà c' eva nÃnÃbya¤janà ca? UdÃhu ekatthÃ, bya¤janam eva nÃnan ti? Yà ca dubhatovuÂÂhÃnavivaÂÂane pa¤¤Ã ya¤ ca magge ¤Ãïaæ, ime dhammà ekatthÃ, bya¤janam eva nÃnaæ. ## Katih' ÃkÃrehi tayo vimokkhà nÃnÃkhaïe honti? Katih' ÃkÃrehi tayo vimokkhà ekakkhaïe honti? CatÆh' ÃkÃrehi tayo vimokkhà nÃnÃkhaïe honti. Sattah' ÃkÃrehi tayo vimokkhà ekakkhaïe honti. Katamehi catÆh' ÃkÃrehi tayo vimokkhà nÃnÃkhaïe honti? ùdhipateyyaÂÂhena adhiÂÂhÃnaÂÂhena abhinÅhÃraÂ- Âhena niyyÃnaÂÂhena. Kathaæ ÃdhipateyyaÂÂhena tayo vimokkhà nÃnÃkhaïe honti? Aniccato manasikaroto animitto vimokkho Ãdhipateyyo hoti, dukkhato manasikaroto appaïihito vimokkho Ãdhipa- teyyo hoti, anattato manasikaroto su¤¤ato vimokkho Ãdhipateyyo hoti. Evaæ ÃdhipateyyaÂÂhena tayo vimokkhà nÃnÃkhaïe honti. Kathaæ adhiÂÂhÃnaÂÂhena tayo vimokkhà nÃnÃkhaïe honti? Aniccato manasikaronto animittavimokkhassa vasena cittaæ adhiÂÂhÃti, dukkhato manasikaronto appaïihita- vimokkhassa vasena cittaæ adhiÂÂhÃti, anattato manasikar- onto su¤¤atavimokkhassa vasena cittaæ adhiÂÂhÃti. Evaæ adhiÂÂhÃnaÂÂhena tayo vimokkhà nÃnÃkhaïe honti. Kathaæ abhinÅhÃraÂÂhena tayo vimokkhà nÃnÃkhaïe honti? Aniccato manasikaronto animittavimokkhassa vasena cittaæ abhinÅharati, dukkhato manasikaronto appaïihita- vimokkhassa vasena cittaæ abhinÅharati, anattato mana- sikaronto su¤¤atavimokkhassa vasena cittaæ abhinÅha- rati. Evaæ abhinÅhÃraÂÂhena tayo vimokkhà nÃnÃkhaïe honti. Kathaæ niyyÃnaÂÂhena tayo vimokkhà nÃnÃkhaïe honti? Aniccato manasikaronto animittavimokkhassa vasena \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 066]># %<66 MahÃvagge VimokkhakathÃ>% nirodhaæ nibbÃnaæ niyyÃti, dukkhato manasikaronto appaïihitavimokkhassa vasena nirodhaæ nibbÃnaæ niy- yÃti, anattato manasikaronto su¤¤atavimokkhassa vasena nirodhaæ nibbÃnaæ niyyÃti. Evaæ niyyÃnaÂÂhena tayo vimokkhà nÃnÃkhaïe honti. Imehi catÆh' ÃkÃrehi tayo vimokkhà nÃnÃkhaïe honti. ## Katamehi sattah' ÃkÃrehi tayo vimokkhà ekakkhaïe honti? SamodhÃnaÂÂhena adhigamanaÂÂhena\<*<1>*>/ paÂilÃbhaÂÂhena paÂivedhaÂÂhena sacchikiriyaÂÂhena phassanaÂÂhena\<*<2>*>/ abhi- samayaÂÂhena. Kathaæ samodhÃnaÂÂhena adhigamanaÂÂhena\<*<1>*>/ paÂilÃ- bhaÂÂhena paÂivedhaÂÂhena sacchikiriyaÂÂhena phassan- aÂÂhena\<*<2>*>/ abhisamayaÂÂhena tayo vimokkhà ekakkhaïe honti? `Aniccato manasikaronto nimittà muccatÅti' animitto vimokkho, `yato muccati tattha na païidahatÅti' appa- ïihito vimokkho, `yattha na païidahati tena su¤¤o' ti\<*<3>*>/ su¤¤ato vimokkho, `yena su¤¤o tena\<*<4>*>/ nimittena animitto' ti animitto vimokkho. Evaæ samodhÃnaÂÂhena adhigamanaÂÂhena paÂilÃ- bhaÂÂhena paÂivedhaÂÂhena sacchikiriyaÂÂhena phassan- aÂÂhena abhisamayaÂÂhena tayo vimokkhà ekakkhaïe honti. `Dukkhato manasikaronto païidhiyà muccatÅti' appa- ïihito vimokkho, `yattha na païidahati tena su¤¤o' ti su¤¤ato vimokkho, `yena su¤¤o\<*<5>*>/ tena nimittena animitto' ti animitto vimokkho, `yena nimittena animitto tattha na païidahatÅti' appaïihito vimokkho. Evaæ samodhÃnaÂÂhena adhigamanaÂÂhena paÂilÃbhaÂ- Âhena paÂivedhaÂÂhena sacchikiriyaÂÂhena phassanaÂÂhena abhisamayaÂÂhena tayo vimokkhà ekakkhaïe\<*<6>*>/ honti. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 adhigamaÂÂhena, K. 2 passanaÂÂhena, S. S2. 3 su¤¤ati, S. 4 yena su¤¤atena, S. S2. K. 5 S. has yena su¤¤o here. 6 S. omits from here to middle of sec. 45, and inserts the whole passage in sec. 2 of the following GatikathÃ! >/ #<[page 067]># %< MahÃvagge Vimokkhakathà 67>% `Anattato manasikaronto abhinivesà muccatÅti' su¤¤ato vimokkho, `yena su¤¤o tena nimittena animitto' ti ani- mitto vimokkho, `yena nimittena animitto tattha na païi- dahatÅti' appaïihito vimokkho, `yattha na païidahati tena su¤¤o' ti su¤¤ato vimokkho. Evaæ samodhÃnaÂÂhena adhigamanaÂÂhena paÂilÃbhaÂ- Âhena paÂivedhaÂÂhena sacchikiriyaÂÂhena phassanaÂÂhena abhisamayaÂÂhena tayo vimokkhà ekakkhaïe honti. Imehi sattah' ÃkÃrehi tayo vimokkhà ekakkhaïe honti. ## Atthi vimokkho, atthi mukhaæ, atthi vimokkha- mukhaæ, atthi vimokkhapaccanÅkaæ, atthi vimokkhÃ- nulomaæ, atthi vimokkhavivaÂÂanÃ, atthi vimokkhabhÃ- vanÃ, atthi vimokkhapaÂippassaddhi. Katamo vimokkho? Su¤¤ato vimokkho, animitto vi- mokkho, appaïihito vimokkho. Katamo su¤¤ato vimokkho? `AniccÃnupassanäÃïaæ niccato abhinivesà muccatÅti' su¤¤ato vimokkho, `dukkhÃnupassanäÃïaæ sukhato abhi- nivesà muccatÅti' su¤¤ato vimokkho, `anattÃnupassa- näÃïaæ attato abhinivesà muccatÅti' su¤¤ato vimokkho, `nibbidÃnupassanäÃïaæ nandiyà abhinivesà muccatÅti' su¤¤ato vimokkho, `virÃgÃnupassanäÃïaæ rÃgato abhini- vesà muccatÅti' su¤¤ato vimokkho, `nirodhÃnupassanÃ- ¤Ãïaæ samudayato abhinivesà muccatÅti' su¤¤ato vi- mokkho, `paÂinissaggÃnupassanäÃïaæ ÃdÃnato abhinivesà muccatÅti' su¤¤ato vimokkho, `animittÃnupassanäÃïaæ nimittato abhinivesà muccatÅti' su¤¤ato vimokkho, `ap- païihitÃnupassanäÃïaæ païidhiyà abhinivesà muccatÅti' su¤¤ato vimokkho, `su¤¤atÃnupassanäÃïaæ sabbÃbhi- nivesehi muccatÅti' su¤¤ato vimokkho. `RÆpe aniccÃnupassanäÃïaæ niccato abhinivesà muc- catÅti' su¤¤ato vimokkho . . . pe . . . `rÆpe su¤¤atÃnu- passanäÃïaæ sabbÃbhinivesehi muccatÅti' su¤¤ato vi- mokkho, `vedanÃya . . . pe . . . sa¤¤Ãya saÇkhÃresu vi¤- ¤Ãïe cakkhusmiæ . . . pe . . . jarÃmaraïe aniccÃnu- passanäÃïaæ niccato abhinivesà muccatÅti' su¤¤ato vimokkho . . . pe . . . `jarÃmaraïe su¤¤atÃnupassanÃ- ¤Ãïaæ sabbÃbhinivesehi muccatÅti' su¤¤ato vimokkho. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 068]># %<68 MahÃvagge VimokkhakathÃ>% Ayaæ su¤¤ato vimokkho. ## Katamo animitto vimokkho? `AniccÃnupassanäÃïaæ niccato nimittà muccatÅti' animitto vimokkho, `dukkhÃnupassanäÃïaæ sukhato nimittà muccatÅti' animitto vimokkho, `anattÃnupassanÃ- ¤Ãïaæ attato nimittà muccatÅti' animitto vimokkho, nibbidÃnupassanäÃïaæ nandiyà nimittà muccatÅti' ani- mitto vimokkho, `virÃgÃnupassanäÃïaæ rÃgato nimittà muccatÅti' animitto vimokkho, `nirodhÃnupassanäÃïaæ samudayato nimittà muccatÅti' animitto vimokkho, `paÂi- nissaggÃnupassanäÃïaæ ÃdÃnato nimittà muccatÅti' animitto vimokkho, `animittÃnupassanäÃïaæ sabba- nimittehi muccatÅti' animitto vimokkho, `appaïihitÃnu- passanäÃïaæ païidhiyà nimittà muccatÅti' animitto vimokkho, `su¤¤atÃnupassanäÃïaæ abhinivesato nimittà muccatÅti' animitto vimokkho. `RÆpe aniccÃnupassanäÃïaæ niccato nimittà mucca- tÅti' animitto vimokkho . . . pe . . . `rÆpe animittÃnu- passanäÃïaæ sabbanimittehi muccatÅti' animitto vi- mokkho, `rÆpe appaïihitÃnupassanäÃïaæ païidhiyà nimittà muccatÅti' animitto vimokkho, `rÆpe su¤¤atÃnu- passanäÃïaæ abhinivesato nimittà muccatÅti' animitto vimokkho, `vedanÃya . . . pe . . . sa¤¤Ãya saÇkhÃresu vi¤¤Ãïe cakkhusmiæ . . . pe . . . jarÃmaraïe aniccÃnu- passanäÃïaæ niccato nimittà muccatÅti' animitto vi- mokkho . . . pe . . . `jarÃmaraïe animittÃnupassanÃ- ¤Ãïaæ sabbanimittehi muccatÅti' animitto vimokkho, `jarÃmaraïe appaïihitÃnupassanäÃïaæ païidhiyà ni- mittà muccatÅti' animitto vimokkho, `jarÃmaraïe su¤¤at- ÃnupassanäÃïaæ abhinivesato nimittà muccatÅti' animitto vimokkho. Ayaæ animitto vimokkho. ## Katamo appaïihito vimokkho? `AniccÃnupassanäÃïaæ niccato païidhiyà muccatÅti appaïihito vimokkho, `dukkhÃnupassanäÃïaæ sukhato. païidhiyà muccatÅti' appaïihito vimokkho, `anattÃnu- passanäÃïaæ attato païidhiyà muccatÅti' appaïihito vimokkho, `nibbidÃnupassanäÃïaæ nandiyà païidhiyà \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 069]># %< MahÃvagge Vimokkhakathà 69>% muccatÅti' appaïihito vimokkho, `virÃgÃnupassanäÃïaæ rÃgato païidhiyà muccatÅti' appaïihito vimokkho, `nirodh- ÃnupassanäÃïaæ samudayato païidhiyà muccatÅti' appaïihito vimokkho, `paÂinissaggÃnupassanäÃïaæ ÃdÃ- nato païidhiyà muccatÅti' appaïihito vimokkho, `animit- tÃnupassanäÃïaæ nimittato muccatÅti' appaïihito vi- mokkho, `appaïihitÃnupassanäÃïaæ sabbapaïidhÅhi muccatÅti' appaïihito vimokkho, `su¤¤atÃnupassanÃ- ¤Ãïaæ abhinivesato païidhiyà muccatÅti' appaïihito vimokkho. `RÆpe aniccÃnupassanäÃïaæ niccato païidhiyà muc- catÅti' appaïihito vimokkho . . . pe . . . `rÆpe ani- mittÃnupassanäÃïaæ nimittato muccatÅti' appaïihito vimokkho, `rÆpe appaïihitÃnupassanäÃïaæ sabbapa- ïidhÅhi muccatÅti' appaïihito vimokkho, `rÆpe su¤¤at- ÃnupassanäÃïaæ abhinivesato païidhiyà muccatÅti' appaïihito vimokkho, `vedanÃya . . . pe . . . sa¤¤Ãya saÇkhÃresu vi¤¤Ãïe cakkhusmiæ . . . pe . . . jarÃmaraïe aniccÃnupassanäÃïaæ niccato païidhiyà muccatÅti' ap- païihito vimokkho . . . pe . . . `jarÃmaraïe animittÃnu- passanäÃïaæ nimittato muccatÅti' appaïihito vimokkho, `jarÃmaraïe appaïihitÃnupassanäÃïaæ sabbapaïidhÅhi muccatÅti' appaïihito vimokkho, `jarÃmaraïe su¤¤atÃnu- passanäÃïaæ abhinivesato païidhiyà muccatÅti' appaïi- hito vimokkho. Ayaæ vimokkho. ## Katamaæ mukhaæ? \<*<1>*>/ Ye tattha jÃtà anavajjÃ\<*<2>*>/ kusalà bodhipakkhiyà dhammÃ. Idaæ mukhaæ. Katamaæ vimokkhamukhaæ? Yaæ tesaæ\<*<3>*>/ dham- mÃnaæ Ãrammaïaæ nirodho nibbÃnaæ. Idaæ vimokkha- mukhaæ. Katamaæ vimokkhapaccanÅkaæ? TÅïi akusalamÆlÃni vimokkhapaccanÅkÃni, tÅïi duccaritÃni vimokkhapaccanÅ- kÃni, sabbe pi akusalà dhammà vimokkhapaccanÅkÃ. Idaæ vimokkhapaccanÅkaæ. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 sukhaæ, S2. 2 avijjÃ, S. S2. 3 tesantesaæ, K. >/ #<[page 070]># %<70 MahÃvagge VimokkhakathÃ>% Katamaæ vimokkhÃnulomaæ? TÅïi kusalamÆlÃni vi- mokkhÃnulomÃni, tÅïi sucaritÃni vimokkhÃnulomÃni, sabbe pi kusalà dhammà vimokkhÃnulomÃ. Idaæ vimokkhÃ- nulomaæ. ## Katamo vimokkhavivaÂÂo? Sa¤¤ÃvivaÂÂo cetovivaÂÂo cittavivaÂÂo ¤ÃïavivaÂÂo vimokkhavivaÂÂo saccavivaÂÂo. `Sa¤jÃnanto vivaÂÂatÅti' sa¤¤ÃvivaÂÂo, `cetayanto vivaÂ- ÂatÅti' cetovivaÂÂo, `vijÃnanto vivaÂÂatÅti' cittavivaÂÂo, `¤Ãïaæ karonto vivaÂÂatÅti' ¤ÃïavivaÂÂo, `vossajjanto vivaÂÂatÅti' vimokkhavivaÂÂo, `tathaÂÂhena\<*<1>*>/ vivaÂÂatÅti' saccavimokkho. Yattha sa¤¤ÃvivaÂÂo tattha cetovivaÂÂo, yattha ceto- vivaÂÂo tattha sa¤¤ÃvivaÂÂo; yattha sa¤¤ÃvivaÂÂo cetovivaÂÂo tattha cittavivaÂÂo, yattha cittavivaÂÂo tattha sa¤¤ÃvivaÂÂo cetovivaÂÂo; yattha sa¤¤ÃvivaÂÂo cetovivaÂÂo cittavivaÂÂo tattha ¤ÃïavivaÂÂo, yattha ¤ÃïavivaÂÂo tattha sa¤¤ÃvivaÂÂo cetovivaÂÂo cittavivaÂÂo; yattha sa¤¤ÃvivaÂÂo cetovivaÂÂo cittavivaÂÂo ¤ÃïavivaÂÂo tattha vimokkhavivaÂÂo, yattha vimokkhavivaÂÂo tattha sa¤¤ÃvivaÂÂo cetovivaÂÂo cittavi- vaÂÂo ¤ÃïavivaÂÂo; yattha sa¤¤ÃvivaÂÂo cetovivaÂÂo cittavi- vaÂÂo ¤ÃïavivaÂÂo vimokkhavivaÂÂo tattha saccavivaÂÂo, yattha saccavivaÂÂo tattha sa¤¤ÃvivaÂÂo cetovivaÂÂo citta- vivaÂÂo ¤ÃïavivaÂÂo vimokkhavivaÂÂo. Ayaæ vimokkhavivaÂÂo. ## Katamà vimokkhabhÃvanÃ? PaÂhamassa jhÃnassa Ãsevanà bhÃvanà bahulÅkammaæ, dutiyassa jhÃnassa Ãsevanà bhÃvanà bahulÅkammaæ, tatiyassa jhÃnassa Ãse- vanà bhÃvanà bahulÅkammaæ, catutthassa jhÃnassa Ãse- vanà bhÃvanà bahulÅkammaæ, ÃkÃsÃna¤cÃyatanasamÃpat- tiyà Ãsevanà bhÃvanà bahulÅkammaæ, vi¤¤Ãïa¤cÃyatana- samÃpattiyà . . . pe . . . Ãki¤ca¤¤ÃyatanasamÃpattiyà . . . pe . . . nevasa¤¤ÃnÃsa¤¤ÃyatanasamÃpattiyà Ãsevanà bhÃvanà bahulÅkammaæ, sotÃpattimaggassa Ãsevanà bhÃvanà bahu- lÅkammaæ, sakadÃgÃmimaggassa . . . pe . . . anÃgÃmi- maggassa . . . pe . . . Arahattamaggassa Ãsevanà bhÃvanà bahulÅkammaæ. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 tathaÂÂhe, K. >/ #<[page 071]># %< MahÃvagge Vimokkhakathà 71>% Ayaæ vimokkhabhÃvanÃ. Katamà vimokkhapaÂippassaddhi? PaÂhamassa jhÃnassa paÂilÃbho và vipÃko vÃ, dutiyassa jhÃnassa paÂilÃbho và vipÃko vÃ, tatiyassa jhÃnassa paÂilÃbho và vipÃko vÃ, catutthassa jhÃnassa paÂilÃbho và vipÃko vÃ, ÃkÃsÃna¤cÃya- tanasamÃpattiyà . . . pe . . . vi¤¤Ãïa¤cÃyatanasamÃpattiyà . . . pe . . . Ãki¤ca¤¤ÃyatanasamÃpattiyà . . . pe . . . neva- sa¤¤ÃnÃsa¤¤ÃyatanasamÃpattiyà paÂilÃbho và vipÃko vÃ, sotÃpattimaggassa sotÃpattiphalaæ, sakadÃgÃmimaggassa sakadÃgÃmiphalaæ, anÃgÃmimaggassa anÃgÃmiphalaæ, Arahattamaggassa Arahattaphalaæ. Ayaæ vimokkhapaÂippassaddhÅti\<*<1>*>/. TatiyabhÃïavÃraæ VimokkhakathÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 -paÂipassaddhi, S. >/ #<[page 072]># %<72 MahÃvagge GatikathÃ>% $< I VI. MAHùVAGGE GATIKATHù>$ ## GATISAMPATTIYù ¤Ãïasampayutte katinaæ hetÆnaæ paccayà upapatti\<*<1>*>/ hoti? KhattiyamahÃsÃlÃnaæ {brÃhmaïa- mahÃsÃlÃnaæ} gahapatimahÃsÃlÃnaæ kÃmÃvacarÃnaæ devÃ- naæ ¤Ãïasampayutte katinaæ hetÆnaæ paccayà upapatti hoti? RÆpÃvacarÃnaæ devÃnaæ katinaæ hetÆnaæ pac- cayà upapatti hoti? ArÆpÃvacarÃnaæ devÃnaæ katinaæ hetÆnaæ paccayà upapatti hoti? Gatisampattiyà ¤Ãïasampayutte aÂÂhannaæ hetÆnaæ paccayà upapatti hoti. KhattiyamahÃsÃlÃnaæ {brÃhmaïa- mahÃsÃlÃnaæ} gahapatimahÃsÃlÃnaæ kÃmÃvacarÃnaæ devÃnaæ ¤Ãïasampayutte aÂÂhannaæ hetÆnaæ paccayà upapatti hoti. RÆpÃvacarÃnaæ devÃnaæ aÂÂhannaæ hetÆ- naæ paccayà upapatti hoti. ArÆpÃvacarÃnaæ devÃnaæ aÂÂhannaæ hetÆnaæ paccayà upapatti hoti. ## Gatisampattiyà ¤Ãïasampayutte katamesaæ aÂÂhan- naæ hetÆnaæ paccayà upapatti hoti? Kusalakammassa javanakkhaïe tayo hetÆ kusalÃ, tasmiæ khaïe jÃtace- tanÃya sahajÃtapaccayà honti; tena vuccati kusalamÆla- paccayÃ\<*<2>*>/ pi saÇkhÃrÃ. Nikantikkhaïe dve hetÆ akusalÃ, tasmiæ khaïe jÃtacetanÃya sahajÃtapaccayà honti; tena vuccati akusalamÆlapaccayÃ\<*<3>*>/ pi saÇkhÃrÃ. PaÂisandhik- khaïe tayo hetÆ abyÃkatÃ, tasmiæ khaïe jÃtacetanÃya sahajÃtapaccayà honti; tena vuccati nÃmarÆpapaccayà pi vi¤¤Ãïaæ vi¤¤Ãïapaccayà pi nÃmarÆpaæ. PaÂisandhikkhaïe pa¤cakkhandhà sahajÃtapaccayà honti, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 uppatti, S. S2. 2 kusalapaccayÃ, S2.; kusalà paccayÃ, S. 3 akusalamÆla-, S. S2. >/ #<[page 073]># %< MahÃvagge Gatikathà 73>% a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippa- yuttapaccayà honti; paÂisandhikkhaïe cattÃro mahÃbhÆtà sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissaya- paccayà honti, vippayuttapaccayà honti; paÂisandhikkhaïe tayo jÅvitasaÇkhÃrà sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤a- paccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti; paÂisandhikkhaïe nÃma¤ ca rÆpa¤ ca sahajÃta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. PaÂisandhikkhaïe ime cuddasa dhammà sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. PaÂisandhikkhaïe cattÃro khandhà arÆpino sahajÃta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; paÂisandhikkhaïe pa¤c' indriyÃni sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; paÂisan- dhikkhaïe tayo hetÆ sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤a- paccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; paÂisandhikkhaïe nÃma¤ ca vi¤¤Ãïa¤ ca sahajÃta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. PaÂisandhikkhaïe ime cuddasa dhammà sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤a- paccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. PaÂisandhikkhaïe ime aÂÂhavÅsati dhammà sahajÃta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. Gatisampattiyà ¤Ãïasampayutte imesaæ aÂÂhannaæ hetÆnaæ paccayà upapatti hoti. ## KhattiyamahÃsÃlÃnaæ {brÃhmaïamahÃsÃlÃnaæ} gaha- patimahÃsÃlÃnaæ kÃmÃvacarÃnaæ devÃnaæ ¤Ãïasampay- utte katamesaæ aÂÂhannaæ hetÆnaæ paccayà upapatti hoti? Kusalakammassa javanakkhaïe tayo hetÆ kusalÃ, tasmiæ khaïe jÃtacetanÃya sahajÃtapaccayà honti; tena vuccati kusalamÆlapaccayà pi saÇkhÃrÃ. Nikantikkhaïe dve hetÆ akusalÃ, tasmiæ khaïe jÃtecetanÃya sahajÃtapaccayà honti; tena vuccati akusalamÆlapaccayà pi saÇkhÃrÃ. PaÂisand- hikkhaïe tayo hetÆ abyÃkatÃ, tasmiæ khaïe jÃtacetanÃya \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 074]># %<74 MahÃvagge GatikathÃ>% sahajÃtapaccayà honti; tena vuccati nÃmarÆpapaccayà pi vi¤¤Ãïaæ vi¤¤Ãïapaccayà pi nÃmarÆpaæ. PaÂisandhikkhaïe pa¤cakkhandhà sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippa- yuttapaccayà honti; paÂisandhikkhaïe cattÃro mahÃbhÆtà sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissaya- paccayà honti, vippayuttapaccayà honti; paÂisandhikkhaïe tayo jÅvitasaÇkhÃrà sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti; paÂisandhikkhaïe nÃma¤ ca rÆpa¤ ca sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. PaÂisandhikkhaïe ime cuddasa dhammà sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. PaÂisandhikkhaïe cattÃro khandhà arÆpino sahajÃta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; paÂisandhikkhaïe pa¤c' indriyÃni sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; paÂisand- hikkhaïe tayo hetÆ sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤a- paccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; paÂisandhikkhaïe nÃma¤ ca vi¤¤Ãïa¤ ca sahajÃta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. PaÂisandhikkhaïe ime cuddasa dhammà sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti PaÂisandhikkhaïe ime aÂÂhavÅsati dhammà sahajÃta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. KhattiyamahÃsÃlÃnaæ {brÃhmaïamahÃsÃlÃnaæ} gahapati- mahÃsÃlÃnaæ kÃmÃvacarÃnaæ devÃnaæ ¤Ãïasampayutte imesaæ aÂÂhannaæ hetÆnaæ paccayà upapatti hoti. ## RÆpÃvacarÃnaæ devÃnaæ katamesaæ aÂÂhannaæ hetÆnaæ paccayà upapatti hoti? Kusalakammassa javanakkhaïe tayo hetÆ kusalà . . . pe . . . RÆpÃvacarÃnaæ devÃnaæ imesaæ aÂÂhannaæ hetÆnaæ paccayà upapatti hoti. ArÆpavacarÃnaæ devÃnaæ katamesam aÂÂhannaæ hetÆ- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 075]># %< MahÃvagge Gatikathà 75>% naæ paccayà upapatti hoti? Kusalakammassa javanak- khaïe tayo hetÆ kusalÃ, tasmiæ khaïe jÃtacetanÃya sahajÃtapaccayà honti; tena vuccati kusalamÆlapaccayà pi saÇkhÃrÃ. Nikantikkhaïe dve hetÆ akusalÃ, tasmiæ khaïe jÃtacetanÃya sahajÃtapaccayà honti; tena vuccati akusala- mÆlapaccayà pi saÇkhÃrÃ. PaÂisandhikkhaïe tayo hetÆ abyÃkatÃ, tasmiæ khaïe jÃtacetanÃya sahajÃtapaccayà honti; tena vuccati nÃmarÆpapaccayà pi vi¤¤Ãïaæ vi¤- ¤Ãïapaccayà pi nÃmarÆpaæ. PaÂisandhikkhaïe cattÃro khandhà arÆpino sahajÃta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; paÂisandhikkhaïe pa¤c' indriyÃni sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; paÂisan- dhikkhaïe tayo hetÆ sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤a- paccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; paÂisandhikkhaïe nÃma¤ ca vi¤¤Ãïa¤ ca sahajÃta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. PaÂisandhikkhaïe ime cuddasa dhammà sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤a- paccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. PaÂisandhikkhaïe ime aÂÂhavÅsati dhammà sahajÃta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. ArÆpavacarÃnaæ devÃnaæ imesaæ aÂÂhannaæ hetÆnaæ paccayà upapatti, hoti. ## Gatisampattiyà ¤Ãïavippayutte katinaæ hetÆnaæ paccayà upapatti hoti? KhattiyamahÃsÃlÃnaæ {brÃhmaïa- mahÃsÃlÃnaæ} gahapatimahÃsÃlÃnaæ kÃmÃvacarÃnaæ devÃ- naæ ¤Ãïavippayutte katinaæ hetÆnaæ paccayà upapatti hoti? RÆpÃvacarÃnaæ devÃnaæ katinaæ hetÆnaæ pac- cayà upapatti hoti? ArÆpÃvacarÃnaæ devÃnaæ katinaæ hetÆnaæ paccayà upapatti hoti? Gatisampattiyà ¤Ãïavippayutte channaæ hetÆnaæ pac- cayà upapatti hoti. KhattiyamahÃsÃlÃnaæ {brÃhmaïa- mahÃsÃlÃnaæ} gahapatimahÃsÃlÃnaæ kÃmÃvacarÃnaæ devÃ- naæ ¤Ãïavippayutte channaæ hetÆnaæ paccayà upapatti \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 076]># %<76 MahÃvagge GatikathÃ>% hoti. RÆpÃvacarÃnaæ devÃnaæ channaæ hetÆnaæ paccayà upapatti hoti. ArÆpÃvacarÃnaæ devÃnaæ channaæ hetÆnaæ paccayà upapatti hoti. ## Gatisampattiyà ¤Ãïavippayutte katamesaæ channaæ hetÆnaæ paccayà upapatti hoti? Kusalakammassa javan- akkhaïe dve hetÆ kusalÃ, tasmiæ khaïe jÃtacetanÃya saha- jÃtapaccayà honti; tena vuccati kusalamÆlapaccayà pi saÇkhÃrÃ. Nikantikkhaïe dve hetÆ akusalÃ, tasmiæ khaïe jÃtacetanÃya sahajÃtapaccayà honti; tena vuccati akusala- mÆlapaccayà pi saÇkhÃrÃ. PaÂisandhikkhaïe dve hetÆ abyÃkatÃ, tasmiæ khaïe jÃtacetanÃya sahajÃtapaccayà honti; tena vuccati nÃmarÆpapaccayà pi vi¤¤Ãïaæ, vi¤¤Ãïapaccayà pi nÃmarÆpaæ. PaÂisandhikkhaïe pa¤cakkhandhà sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippa- yuttapaccayà honti; paÂisandhikkhaïe cattÃro mahÃbhÆtà sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissaya- paccayà honti, vippayuttapaccayà honti; paÂisandhikkhaïe tayo jÅvitasaÇkhÃrà sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti; paÂisandhikkhaïe nÃma¤ ca rÆpa¤ ca sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. PaÂisandhikkhaïe ime cuddasa dhammà sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. PaÂisandhikkhaïe cattÃro dhammà arÆpino sahajÃta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; paÂisandhikkhaïe cattÃr' indriyÃni sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; paÂisan- dhikkhaïe dve hetÆ sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤a- paccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; paÂisandhikkhaïe nÃma¤ ca vi¤¤Ãïa¤ ca sahajÃta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. PaÂisandhikkhaïe ime dvÃdasa dhammà sahajÃtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤a- paccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 077]># %< MahÃvagge Gatikathà 77>% PaÂisandhikkhaïe ime chabbÅsati dhammà sahajÃta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. Gatisampattiyà ¤Ãïavippayutte imesaæ channaæ hetÆ- naæ paccayà upapatti hoti. KhattiyamahÃsÃlÃnaæ {brÃhmaïamahÃsÃlÃnaæ} gahapati- mahÃsÃlÃnaæ kÃmÃvacarÃnaæ devÃnaæ ¤Ãïavippayutte katamesaæ channaæ hetÆnaæ paccayà upapatti hoti? Kusalakammassa javanakkhaïe dve hetÆ kusalÃ, tasmiæ khaïe jÃtacetanÃya sahajÃtapaccayà honti; tena vuccati kusalamÆlapaccayà pi saÇkhÃrà . . . pe . . . Khattiya- mahÃsÃlÃnaæ {brÃhmaïamahÃsÃlÃnaæ} gahapatimahÃsÃ- lÃnaæ kÃmÃvacarÃnaæ devÃnaæ ¤Ãïavippayutte imesaæ channaæ hetÆnaæ paccayà upapatti hoti. Gatikathà samattÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 078]># %<78 MahÃvagge KammakathÃ>% $< I VII. MAHùVAGGE KAMMAKATHù>$ ## AHOSI kammaæ ahosi kammavipÃko, ahosi kammaæ nÃhosi kammavipÃko, ahosi kammaæ atthi kammavipÃko, ahosi kammaæ n' atthi kammavipÃko, ahosi kammaæ bhavissati kammavipÃko, ahosi kammaæ na bhavissati kammavipÃko; atthi kammaæ atthi kammavipÃko, atthi kammaæ n' atthi kammavipÃko, atthi kammaæ bhavissati kammavipÃko, atthi kammaæ na bhavissati kamma- vipÃko; bhavissati kammaæ bhavissati kammavipÃko, bhavissati kammaæ na bhavissati kammavipÃko. Ahosi kusalaæ kammaæ ahosi kusalassa kammassa vipÃko, ahosi kusalaæ kammaæ nÃhosi kusalassa kam- massa vipÃko, ahosi kusalaæ kammaæ atthi kusalassa kammassa vipÃko, ahosi kusalaæ kammaæ n' atthi kusalassa kammassa vipÃko, ahosi kusalaæ kammaæ bhavissati kusalassa kammassa vipÃko, ahosi kusalaæ kammaæ na bhavissati kusalassa kammassa vipÃko; atthi kusalaæ kammaæ atthi kusalassa kammassa vipÃko, atthi kusalaæ kammaæ n' atthi kusalassa kammassa vipÃko, atthi kusalaæ kammaæ bhavissati kusalassa kammassa vipÃko, atthi kusalaæ kammaæ na bhavissati kusalassa kammassa vipÃko; bhavissati kusalaæ kammaæ bhavissati kusalassa kammassa vipÃko, bhavissati kusalaæ kammaæ na bhavissati kusalassa kammassa vipÃko. Ahosi akusalaæ kammaæ ahosi akusalassa kammassa vipÃko, ahosi akusalaæ kammaæ nÃhosi akusalassa kam- massa vipÃko, ahosi akusalaæ kammaæ atthi akusalassa kammassa vipÃko, ahosi akusalaæ kammaæ n' atthi akusa- lassa kammassa vipÃko, ahosi akusalaæ kammaæ bha- vissati akusalassa kammassa vipÃko, ahosi akusalaæ kammaæ na bhavissati akusalassa kammassa vipÃko; atthi \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 079]># %< MahÃvagge Kammakathà 79>% akusalaæ kammaæ atthi akusalassa kammassa vipÃko, atthi akusalaæ kammaæ n' atthi akusalassa kammassa vipÃko, atthi akusalaæ kammaæ bhavissati akusalassa kammassa vipÃko, atthi akusalaæ kammaæ na bhavissati akusalassa kammassa vipÃko; bhavissati akusalaæ kam- maæ bhavissati akusalassa kammassa vipÃko, bhavissati akusalaæ kammaæ na bhavissati akusalassa kammassa vipÃko. ## Ahosi sÃvajjaæ kammaæ . . . pe . . . ahosi ana- vajjaæ kammaæ . . . pe . . . ahosi kaïhaæ kammaæ.. pe . . . ahosi sukkaæ kammaæ . . . pe . . . ahosi suk- hudrayaæ kammaæ . . . pe . . . ahosi dukkhudrayaæ kammaæ . . . pe . . . ahosi sukhavipÃkaæ kammaæ . . . pe . . . ahosi dukkhavipÃkaæ kammaæ ahosi dukkha- vipÃkassa kammassa vipÃko, ahosi dukkhavipÃkaæ kammaæ nÃhosi dukkhavipÃkassa kammassa vipÃko, ahosi dukkhavipÃkaæ kammaæ atthi dukkhavipÃkassa kam- massa vipÃko, ahosi dukkhavipÃkaæ kammaæ n' atthi dukkhavipÃkassa kammassa vipÃko, ahosi dukkhavipÃkaæ kammaæ bhavissati dukkhavipÃkassa kammassa vipÃko, ahosi dukkhavipÃkaæ kammaæ na bhavissati dukkha- vipÃkassa kammassa vipÃko; atthi dukkhavipÃkaæ kam- maæ atthi dukkhavipÃkassa kammassa vipÃko, atthi dukkhavipÃkaæ kammaæ n' atthi dukkhavipÃkassa kam- massa vipÃko, atthi dukkhavipÃkaæ kammaæ bhavissati dukkhavipÃkassa kammassa vipÃko, atthi dukkhavipÃkaæ kammaæ na bhavissati dukkhavipÃkassa kammassa vipÃko; bhavissati dukkhavipÃkaæ kammaæ bhavissati dukkhavipÃkassa kammassa vipÃko, bhavissati dukkha- vipÃkaæ kammaæ na bhavissati dukkhavipÃkassa kam- massa vipÃko ti. KammakathÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 080]># %<80 MahÃvagge VipallÃsakathÃ>% $< I VIII. MAHùVAGGE VIPALLùSAKATHù PARIPU××ANIDùNùNI>$ ## CATTùRO 'me Bhikkhave sa¤¤ÃvipallÃsà cittavipallÃsà diÂÂhivipallÃsÃ. Katame cattÃro? Anicce Bhikkhave `niccan' ti sa¤¤ÃvipallÃso cittavi- pallÃso diÂÂhivipallÃso, dukkhe Bhikkhave `sukhan' ti sa¤¤ÃvipallÃso cittavipallÃso diÂÂhivipallÃso, anattani Bhikkhave `attÃ' ti sa¤¤ÃvipallÃso cittavipallÃso diÂÂhivi- pallÃso, asubhe Bhikkhave `subhan' ti sa¤¤ÃvipallÃso cittavipallÃso diÂÂhivipallÃso. Ime kho Bhikkhave cattÃro sa¤¤ÃvipallÃsà cittavi- pallÃsà diÂÂhivipallÃsÃ. ## CattÃro 'me Bhikkhave na-sa¤¤ÃvipallÃsà na-citta- vipallÃsà na-diÂÂhivipallÃsÃ. Katame cattÃro? Anicce Bhikkhave `aniccan' ti na-sa¤¤ÃvipallÃso na-cittavipallÃso na-diÂÂhivipallÃso, dukkhe Bhikkhave `dukkhan' ti na-sa¤¤ÃvipallÃso na-cittavipallÃso na-diÂÂhi- vipallÃso, anattani Bhikkhave `anattÃ' ti na-sa¤¤Ã- vipallÃso na-cittavipallÃso na-diÂÂhivipallÃso, asubhe Bhik- khave `asubhan' ti na-sa¤¤ÃvipallÃso na-cittavipallÃso na-diÂÂhivipallÃso. Ime kho Bhikkhave cattÃro na-sa¤¤ÃvipallÃsà na-citta- vipallÃsà na-diÂÂhivipallÃsÃ. Anicce niccasa¤¤ino\<*<1>*>/ dukkhe ca dukkhasa¤¤ino anattani ca `attÃ' ti\<*<2>*>/ asubhe subhasa¤¤ino, micchÃdiÂÂhigatÃ\<*<3>*>/ sattÃ\<*<4>*>/ khittacittà visa¤¤ino \<-------------------------------------------------------------------------- 1 aniccasa¤¤ino, S. S2. 2 anattani ca attasa¤¤ino, K.; nattÃti anantanÅti, S.; anattÃni anattÃnÅti, S2. 3 micchÃdiÂÂhihatÃ, S. S2. M. K. 4 pattÃ, S. S2. M. >/ #<[page 081]># %< MahÃvagge VipallÃsakathà 81>% te yogayuttà MÃrassa ayogakkhemagÃmino\<*<1>*>/ sattà gacchanti saæsÃraæ\<*<2>*>/ jÃtimaraïagÃmino, yadà ca Buddhà lokasmiæ uppajjanti pabhaÇkarÃ, te imaæ dhammaæ pakÃsenti dukkhÆpasamagÃminaæ, tesaæ sutvÃna sappa¤¤Ã sacittaæ paccaladdhuæ te,\<*<3>*>/ aniccaæ aniccato dakkhuæ\<*<4>*>/ dukkhamaddakkhuæ duk- khato\<*<5>*>/ anattani `anattÃ' ti\<*<6>*>/ asubhaæ asubhataddasuæ\<*<7>*>/ sammÃdiÂÂhisamÃdÃnà sabbadukkhaæ upaccagun ti\<*<8>*>/. Ime cattÃro vipallÃsà diÂÂhisampannassa puggalassa pahÅnà appahÅnà ti. Keci\<*<9>*>/ pahÅnÃ, keci appahÅnÃ. Anicce `niccan' ti sa¤¤ÃvipallÃso cittavipallÃso diÂÂhivipallÃso pahÅno;\<*<10>*>/ dukkhe `sukhan' ti sa¤¤Ã uppajjati, cittaæ uppajjati, diÂÂhivipallÃso pahÅno; anattani `attÃ' ti sa¤¤Ã- vipallÃso cittavipallÃso diÂÂhivipallÃso pahÅno; asubhe `subhan' ti sa¤¤Ã uppajjati, cittaæ uppajjati, diÂÂhi- vipallÃso pahÅno. DvÅsu vatthÆsu cha vipallÃsà pahÅnÃ; dvÅsu vatthÆsu dve vipallÃsà pahÅnÃ, cattÃro vipallÃsà appahÅnÃ;\<*<11>*>/ catÆsu\<*<12>*>/ vatthÆsu aÂÂha vipallÃsà pahÅnÃ, cattÃro vipallÃsà appa- hÅnà ti. VipallÃsakathÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 ayogakkhemino janÃ, M. K.; ayogakkhemassa gÃmino, S. S2. and K. as vÊ. 2 saæsÃrÃ, S. 3 sagittaladdhake, S. S2. 4 aniccaæ aniccavà cakkhuæ, S.; aniccaæ aniccà cakkhuæ, S2. 5 dukkhasamuddakato, S. S2. 6 anattÃni anattÃnÅti, S. S2.; anattaæ ca anattato, K. 7 asubhavÃdasaæ, S.; asubhavÃdayaæ, S2.; -taddasuæ, M. K. 8 upajjagun ti, M.; upajjagan ti, S. and K. as vÊ.; uppajjanti, S2. 9 ke pahÅnà ko ca appahÅnÃ, S. S2. 10 bahino S. S2. 11 pahÅnÃ, S. S2. 12 K. has appahÅnà ca catÆsu. >/ #<[page 082]># %<82 MaggakathÃ>% $< I IX. MAGGAKATHù>$ ## `MAGGO' ti. Ken' aÂÂhena maggo? \<*<1>*>/ SotÃpattimaggakkhaïe dassanaÂÂhena sammÃdiÂÂhi micchÃdiÂÂhiyà pahÃnÃya maggo c' eva hetu ca, sahajÃ- tÃnaæ dhammÃnaæ upatthambhanÃya maggo c' eva hetu ca, kilesÃnaæ pariyÃdÃnÃya maggo c' eva hetu ca, paÂi- vedhÃdivisodhanÃya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiÂ- ÂhÃnÃya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodÃnÃya maggo c' eva hetu ca, visesÃdhigamÃya maggo c' eva hetu ca, uttaripaÂivedhÃya\<*<2>*>/ maggo c' eva hetu ca, saccÃbhisamayÃya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiÂÂhÃpanÃya maggo c' eva hetu ca; abhiropanaÂÂhena\<*<3>*>/ sammÃsaÇkappo micchÃsaÇ- kappassa pahÃnÃya maggo c' eva hetu ca, sahajÃtÃnaæ dhammÃnaæ upatthambhanÃya maggo c' eva hetu ca, kilesÃnaæ pariyÃdÃnÃya maggo c' eva hetu ca, paÂivedhÃ- divisodhanÃya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiÂÂhÃnÃya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodÃnÃya maggo c' eva hetu ca, visesÃdhigamÃya maggo c' eva hetu ca, uttaripaÂivedhÃya maggo c' eva hetu ca, saccÃbhisamayÃya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiÂÂhÃpanÃya maggo c' eva hetu ca; parig- gahaÂÂhena sammÃvÃcà micchÃvÃcÃya pahÃnÃya maggo c' eva hetu ca, sahajÃtÃnaæ dhammÃnaæ upattham- bhanÃya maggo c' eva hetu ca, kilesÃnaæ pariyÃdÃnÃya maggo c' eva hetu ca, paÂivedhÃdivisodhanÃya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiÂÂhÃnÃya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodÃnÃya maggo c' eva hetu ca, visesÃdhigamÃya maggo c' eva hetu ca, uttaripaÂivedhÃya maggo c' eva hetu ca. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Maggo kena maggo, S. S2. 2 uttariæ paÂivedhÃya, K.; S. omits the whole clause. 3 abhiniropanaÂÂhena, K. >/ #<[page 083]># %< Maggakathà 83>% saccÃbhisamayÃya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiÂÂhÃ- panÃya maggo c' eva hetu ca; samuÂÂhÃnaÂÂhena sammÃ- kammanto micchÃkammantassa pahÃnÃya maggo c' eva hetu ca, sahajÃtÃnaæ dhammÃnaæ upatthambhanÃya maggo c' eva hetu ca, kilesÃnaæ pariyÃdÃnÃya maggo c' eva hetu ca, paÂivedhÃdivisodhanÃya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiÂÂhÃnÃya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodÃ- nÃya maggo c' eva hetu ca, visesÃdhigamÃya maggo c' eva hetu ca, uttaripaÂivedhÃya maggo c' eva hetu ca, saccÃ- bhisamayÃya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiÂÂhÃpanÃya maggo c' eva hetu ca; vodÃnaÂÂhena sammÃ-ÃjÅvo micchÃ- ÃjÅvassa pahÃnÃya maggo c' eva hetu ca . . . pe . . . pag- gahaÂÂhena sammÃvÃyÃmo micchÃvÃyÃmassa pahÃnÃya maggo c' eva hetu ca . . . pe . . . uppaÂÂhÃnaÂÂhena sam- mÃsati micchÃsatiyà pahÃnÃya maggo c' eva hetu ca . . . pe . . . avikkhepaÂÂhena sammÃsamÃdhi micchÃsamÃ- dhissa pahÃnÃya maggo c' eva hetu ca, sahajÃtÃnaæ dhammÃnaæ upatthambhanÃya maggo c' eva hetu ca, kilesÃnaæ pariyÃdÃnÃya maggo c' eva hetu ca, paÂivedhÃ- divisodhanÃya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiÂÂhÃnÃya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodÃnÃya maggo c' eva hetu ca, visesÃdhigamÃya maggo c' eva hetu ca, uttaripaÂivedhÃya maggo c' eva hetu ca, saccÃbhisamayÃya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiÂÂhÃpanÃya maggo c' eva hetu ca. ## SakadÃgÃmimaggakkhaïe dassanaÂÂhena sammÃ- diÂÂhi . . . pe . . . avikkhepaÂÂhena sammÃsamÃdhi oÊÃri- kassa kÃmarÃgasa¤¤ojanassa paÂighasa¤¤ojanassa oÊÃri- kassa kÃmarÃgÃnusayassa paÂighÃnusayassa pahÃnÃya maggo c' eva hetu ca, sahajÃtÃnaæ dhammÃnaæ upattham- bhanÃya maggo c' eva hetu ca, kilesÃnaæ pariyÃdÃnÃya maggo c' eva hetu ca, paÂivedhÃdivisodhanÃya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiÂÂhÃnÃya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodÃnÃya maggo c' eva hetu ca, visesÃdhigamÃya maggo c' eva hetu ca, uttaripaÂivedhÃya maggo c' eva hetu ca, saccÃbhisamayÃya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiÂÂhÃ- panÃya maggo c' eva hetu ca. AnÃgÃmimaggakkhaïe dassanaÂÂhena sammÃdiÂÂhi . . . pe . . . avikkhepaÂÂhena sammÃsamÃdhi aïusahagatassa \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 084]># %<84 MaggakathÃ>% kÃmarÃgasa¤¤ojanassa paÂighasa¤¤ojanassa aïusahaga- tassa kÃmarÃgÃnusayassa paÂighÃnusayassa pahÃnÃya maggo c' eva hetu ca, sahajÃtÃnaæ dhammÃnaæ upattham- bhanÃya maggo c' eva hetu ca, kilesÃnaæ pariyÃdÃnÃya maggo c' eva hetu ca, paÂivedhÃdivisodhanÃya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiÂÂhÃnÃya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodÃnÃya maggo c' eva hetu ca, visesÃdhigamÃya maggo c' eva hetu ca, uttaripaÂivedhÃya, maggo c' eva hetu ca, saccÃbhisamayÃya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiÂÂhÃ- panÃya maggo c' eva hetu ca. Arahattamaggakkhaïe dassanaÂÂhena sammÃdiÂÂhi . . . pe . . . avikkhepaÂÂhena sammÃsamÃdhi rÆparÃgassa arÆ- parÃgassa mÃnassa uddhaccassa avijjÃya mÃnÃnusayassa bhavarÃgÃnusayassa\<*<1>*>/ avijjÃnusayassa pahÃnÃya maggo c' eva hetu ca, sahajÃtÃnaæ dhammÃnaæ upatthambhanÃya maggo c' eva hetu ca, kilesÃnaæ pariyÃdÃnÃya maggo c' eva hetu ca, paÂivedhÃdivisodhanÃya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiÂÂhÃnÃya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodÃ- nÃya maggo c' eva hetu ca, visesÃdhigamÃya maggo c' eva hetu ca, uttaripaÂivedhÃya maggo c' eva hetu ca, sacc- ÃbhisamayÃya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiÂÂhÃpanÃya maggo c' eva hetu ca. ## Dassanamaggo sammÃdiÂÂhi, abhiropanamaggo sam- mÃsaÇkappo, pariggahamaggo sammÃvÃcÃ, vodÃnamaggo sammÃ-ÃjÅvo, paggahamaggo sammÃvÃyÃmo, upaÂÂhÃna- maggo sammÃsati, avikkhepamaggo sammÃsamÃdhi; upaÂÂhanamaggo satisambojjhaÇgo, pavicayamaggo dha- namavicayasambojjhaÇgo, paggahamaggo viriyasam- bojjhaÇgo, pharaïamaggo pÅtisambojjhaÇgo, upasamamaggo passaddhisambojjhaÇgo, avikkhepamaggo samÃdhisam- bojjhaÇgo, paÂisaÇkhÃnamaggo upekkhÃsambojjhaÇgo; assaddhiye akampiyamaggo saddhÃbalaæ, kosajje akam- piyamaggo viriyabalaæ, pamÃde akampiyamaggo sati- balaæ, uddhacce akampiyamaggo samÃdhibalaæ, avijjÃya akampiyamaggo pa¤¤Ãbalaæ; adhimokkhamaggo sad- dhindriyaæ, paggahamaggo viriyindriyaæ, upaÂÂhÃna- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 rÃgÃnusayassa, K. >/ #<[page 085]># %< Maggakathà 85>% maggo satindriyaæ, avikkhepamaggo samÃdhindriyaæ, dassanamaggo pa¤¤indriyaæ. ùdhipateyyaÂÂhena in- driyaæ\<*<1>*>/ maggo, akampiyaÂÂhena balaæ\<*<2>*>/ maggo, niyyÃn- aÂÂhena bojjhaÇgo\<*<3>*>/ maggo; hetuÂÂhena maggo, upaÂÂhÃn- aÂÂhena satipaÂÂhÃnà maggo, padahaÂÂhena\<*<4>*>/ sammappa- dhÃnà maggo, ijjhanaÂÂhena iddhipÃdà maggo, tathaÂÂhena saccÃni\<*<5>*>/ maggo, avikkhepaÂÂhena samatho maggo, anu- passanaÂÂhena vipassanà maggo, ekarasaÂÂhena samatha- vipassanà maggo, anativattanaÂÂhena yuganandhÃ\<*<6>*>/ maggo; saævaraÂÂhena sÅlavisuddhi maggo, avikkhepaÂÂhena citta- visuddhi maggo, dassanaÂÂhena diÂÂhivisuddhi maggo; muttaÂÂhena vimokkho maggo, paÂivedhaÂÂhena vijjà maggo, pariccÃgaÂÂhena vimutti maggo, samucchedaÂÂhena khaye ¤Ãïaæ maggo; chando mÆlaÂÂhena maggo, mana- sikÃro samuÂÂhÃnaÂÂhena maggo, phasso samodhÃnaÂÂhena maggo, vedanà samosaraïaÂÂhena maggo, samÃdhi samukh- aÂÂhena maggo, sati ÃdhipateyyaÂÂhena maggo, pa¤¤Ã taduttaraÂÂhena\<*<7>*>/ maggo, vimutti sÃraÂÂhena maggo, amato- gadhaæ nibbÃnaæ pariyosÃnaÂÂhena maggo ti. MaggakathÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 indriyÃ, M. 2 balÃ, M. 3 bojjhaÇgÃ, M. 4 padahanaÂÂhena, K. 5 saccÃ, S. S.2 K. 6 yuganaddhÃ, K. 7 tatuttaraÂÂhena, S. M. >/ #<[page 086]># %<86 MahÃvagge Maï¬apeyyakathÃ>% $< I X. MAHùVAGGE MA×ÖAPEYYAKATHù>$ ## MA×ÖAPEYYAõ idaæ Bhikkhave brahmacariyaæ sat- thari\<*<1>*>/ sammukhÅbhÆte.\<*<2>*>/ Tividho\<*<3>*>/ maï¬o satthari\<*<4>*>/ sam- mukhÅbhÆtà -- desanÃmaï¬o paÂiggahamaï¬o brahmaca- riyamaï¬o. Katamo desanÃmaï¬o? Catunnaæ ariyasaccÃnaæ Ãcikkhanà desanà pa¤¤apanà paÂÂhapanà vivaraïà vibhajanà uttÃnikammaæ,\<*<5>*>/ catunnaæ satipaÂÂhÃnÃnaæ . . . pe . . . catunnaæ sammappadhÃnÃ- naæ, catunnaæ iddhipÃdÃnaæ, pa¤cannaæ indriyÃnaæ, pa¤cannaæ balÃnaæ, sattannaæ bojjhaÇgÃnaæ, ariyassa aÂÂhaÇgikassa maggassa Ãcikkhanà desanà pa¤¤apanà paÂÂhapanà vivaraïà vibhajanà uttÃnikammaæ. Ayaæ desanÃmaï¬o. Katamo paÂiggahamaï¬o? BhikkhÆ bhikkhuniyo upÃsakà upÃsikÃyo devà manussÃ, ye va pan' a¤¤e pi keci vi¤¤ÃtÃro. Ayaæ paÂiggahamaï¬o. Katamo brahmacariyamaï¬o? Ayaæ eva ariyo aÂÂhaÇgiko maggo, seyyathÅdaæ -- sam- mÃdiÂÂhi sammÃsaÇkappo sammÃvacà sammÃkammanto sammÃ- ÃjÅvo sammÃvÃyÃmo sammÃsati sammÃsamÃdhi. Ayaæ brahmacariyamaï¬o. ## `Adhimokkhamaï¬o saddhindriyaæ assaddhiyaæ kasaÂo, assaddhiyaæ kasaÂaæ cha¬¬etvà saddhindriyassa \<-------------------------------------------------------------------------- 1 satthÃ, M.; sattÃ, S.; satta, S2. 2 samukkhÅbhÆto, S. S2. M. 3 tivatta, M.; tivimodhÃ, S2. 4 satthari, S. S2. M. 5 uttÃnÅkammaæ, K. >/ #<[page 087]># %< MahÃvagge Maï¬apeyyakathà 87>% adhimokkhamaï¬aæ pivatÅti'\<*<1>*>/ maï¬apeyyaæ; `pagga- hamaï¬o viriyindriyaæ kosajjaæ kasaÂo, kosajjaæ kasaÂaæ cha¬¬etvà viriyindriyassa paggahamaï¬aæ pivatÅti' maï¬a- peyyaæ; `upaÂÂhÃnamaï¬o satindriyaæ pamÃdo kasaÂo, pamÃdaæ kasaÂaæ cha¬¬etvà satindriyassa upaÂÂhÃnamaï- ¬aæ pivatÅti' maï¬apeyyaæ; `avikkhepamaï¬o samÃdh- indriyaæ uddhaccaæ kasaÂo, uddhaccaæ kasaÂaæ cha¬- ¬etvà samÃdhindriyassa avikkhepamaï¬aæ pivatÅti' maï- ¬apeyyaæ; `dassanamaï¬o pa¤¤indriyaæ avijjà kasaÂo, avijjaæ kasaÂaæ cha¬¬etvà pa¤¤indriyassa dassanamaï¬aæ pivatÅti' maï¬apeyyaæ. `Assaddhiye akampiyamaï¬o saddhÃbalaæ assaddhiyaæ kasaÂo, assaddhiyaæ kasaÂaæ cha¬¬etvà saddhÃbalassa assaddhiye akampiyamaï¬aæ pivatÅti' maï¬apeyyaæ; `kosajje akampiyamaï¬o viriyabalaæ kosajjaæ kasaÂo, kosajjaæ kasaÂaæ cha¬¬etvà viriyabalassa kosajje akam- piyamaï¬aæ pivatÅti' maï¬apeyyaæ; `pamÃde akam- piyamaï¬o satibalaæ pamÃdo kasaÂo, pamÃdaæ kasaÂaæ cha¬¬etvà satibalassa pamÃde akampiyamaï¬aæ pivatÅti' maï¬apeyyaæ; `uddhacce akampiyamaï¬o samÃdhibalaæ uddhaccaæ kasato, uddhaccaæ kasaÂaæ cha¬¬etvà samÃdhibalassa uddhacce akampiyamaï¬aæ pivatÅti' maï- ¬apeyyaæ; `avijjÃya akampiyamaï¬o pa¤¤Ãbalaæ avijjà kasaÂo, avijjaæ kasaÂaæ cha¬¬etvà pa¤¤Ãbalassa avijjÃya akampiyamaï¬aæ pivatÅti' maï¬apeyyaæ `UpaÂÂhÃnamaï¬o satisambojjhaÇgo pamÃdo kasaÂo, pamÃdaæ kasataæ cha¬¬etvà satisambojjhaÇgassa upaÂ- ÂhÃnamaï¬aæ pivatÅti' maï¬apeyyaæ; pavicayamaï¬o dhammavicayasambojjhaÇgo avijjà kasaÂo, avijjaæ kasaÂaæ chaddetvà dhammavicayasambojjhaÇgassa pavicaya- maï¬aæ pivatÅti' maï¬apeyyaæ; `paggahamaï¬o viriya- sambojjhaÇgo kosajjaæ kasaÂo, kosajjaæ kasaÂaæ cha¬- ¬etvà viriyasambojjhaÇgassa paggahamaï¬aæ pivatÅti' maï¬apeyyaæ; `pharaïamaï¬o pÅtisambojjhaÇgo pariÊÃho kasaÂo, pariÊÃhaæ kasaÂaæ cha¬¬etvà pÅtisambojjhaÇgassa pharaïamaï¬aæ pivatÅti' maï¬apeyyaæ; `upasamamaï¬o \<-------------------------------------------------------------------------- 1 pÅvatÅti, S. M. >/ #<[page 088]># %<88 MahÃvagge Maï¬apeyyakathÃ>% passaddhisambojjhaÇgo duÂÂhullaæ kasaÂo, duÂÂhullaæ kasaÂaæ cha¬¬etvà passaddhisambojjhaÇgassa upasama- maï¬aæ pivatÅti' maï¬apeyyaæ; `avikkhepamaï¬o samÃ- dhisambojjhaÇgo uddhaccaæ kasaÂo, uddhaccaæ kasaÂaæ cha¬¬etvà samÃdhisambojjhaÇgassa avikkhepamaï¬aæ pivatÅti' maï¬apeyyaæ; `paÂisaÇkhÃnamaï¬o\<*<1>*>/ upekkhÃ- sambojjhaÇgo appaÂisaÇkhÃnaæ\<*<2>*>/ kasaÂo, appaÂisaÇkhÃnaæ kasaÂaæ cha¬¬etvà upekkhÃsambojjhaÇgassa paÂisaÇ- khÃnamaï¬aæ pivatÅti' maï¬apeyyaæ; `dassanamaï¬o sammÃdiÂÂhi micchÃdiÂÂhi kasaÂo, micchÃdiÂÂhiæ kasaÂaæ cha¬¬etvà sammÃdiÂÂhiyà dassanamaï¬aæ pivatÅti' maï¬a- peyyaæ; `abhiropanamaï¬o sammÃsaÇkappo micchÃsaÇ- kappo kasaÂo, micchÃsaÇkappaæ kasaÂaæ cha¬¬etvà sam- mÃsaÇkappassa abhiropanamaï¬aæ pivatÅti' maï¬a- peyyaæ; `pariggahamaï¬o sammÃvÃcà micchÃvÃcà kasaÂo, micchÃvÃcaæ kasaÂaæ cha¬¬etvà sammÃvÃcÃya parigga- hamaï¬aæ pivatÅti' maï¬apeyyaæ; `samuÂÂhÃnamaï¬o sammÃkammanto micchÃkammanto kasaÂo, micchÃkam- mantaæ kasaÂaæ cha¬¬etvà sammÃkammantassa samuÂ- ÂhÃnamaï¬aæ pivatÅti' maï¬apeyyaæ; `vodÃnamaï¬o sammÃ-ÃjÅvo micchÃ-ÃjÅvo kasaÂo, micchÃ-ÃjÅvaæ kasaÂaæ cha¬¬etvà sammÃ-ÃjÅvassa vodÃnamaï¬aæ pivatÅti' maï¬a- peyyaæ; `paggahamaï¬o sammÃvÃyÃmo micchÃvÃyÃmo kasaÂo, micchÃvÃyÃmaæ kasaÂaæ cha¬¬etvà sammÃvÃyÃ- massa paggahamaï¬aæ pivatÅti' maï¬apeyyaæ; `upaÂÂhÃ- namaï¬o sammÃsati micchÃsati kasaÂo, micchÃsatiæ kasataæ cha¬¬etvà sammÃsatiyà upaÂÂhÃnamaï¬aæ piva- tÅti' maï¬apeyyaæ; `avikkhepamaï¬o sammÃsamÃdhi micchÃsamÃdhi kasaÂo, micchÃsamÃdhiæ kasaÂaæ cha¬- ¬etvà sammÃsamÃdhissa avikkhepamaï¬aæ pivatÅti' maï¬apeyyaæ. ## Atthi maï¬o, atthi peyyaæ, atthi kasaÂo\<*<3>*>/. Adhimokkhamaï¬o saddhindriyaæ assaddhiyaæ kasaÂo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ; paggahamaï¬o viriyindriyaæ kosajjaæ kasaÂo, yo tattha \<-------------------------------------------------------------------------- 1 paÂisaÇkhÃpanamaï¬o, S. 2 appaÂisaÇkhÃ, M. 3 adhimaï¬o adhipateyyaæ adhikasaÂo adhikasaÂaæ, S. >/ #<[page 089]># %< MahÃvagge Maï¬apeyyakathà 89>% attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ; upaÂÂhÃ- namaï¬o satindriyaæ pamÃdo kasaÂo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ; avikkhepamaï¬o samÃdhindriyaæ uddhaccaæ kasaÂo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ; dassanamaï¬o pa¤¤indriyaæ avijjà kasaÂo, yo tattha attharaso dham- maraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ. Assaddhiye akampiyamaï¬o saddhÃbalaæ assaddhiyaæ kasaÂo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ; kosajje akampiyamaï¬o viriyabalaæ kosajjaæ kasaÂo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ; pamÃde akampiyamaï¬o satibalaæ pamÃdo kasaÂo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ; uddhacce akampiyamaï¬o samÃdhibalaæ uddhac- caæ kasaÂo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ; avijjÃya akampiyamaï¬o pa¤¤Ãbalaæ avijjà kasaÂo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ. UpaÂÂhÃnamaï¬o satisambojjhaÇgo pamÃdo kasaÂo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ; pavicayamaï¬o dhammavicayasambojjhaÇgo avijjà kasaÂo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ; paggahamaï¬o viriyasambojjhaÇgo kosajjaæ kasaÂo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ; pharaïamaï¬o pÅtisambojjhaÇgo pariÊÃho kasaÂo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ; upasa- mamaï¬o passaddhisambojjhaÇgo duÂhullaæ kasaÂo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ; avikkhepamaï¬o samÃdhisambojjhaÇgo uddhaccaæ kasaÂo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ; paÂisaÇkhÃnamaï¬o upekkhÃsambojjhaÇgo appaÂisaÇ- khÃnaæ kasaÂo, yo tattha attharaso dhammaraso vimut- tiraso, idaæ peyyaæ. Dassanamaï¬o sammÃdiÂÂhi micchÃdiÂÂhi kasaÂo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ; abhiropanamaï¬o sammÃsaÇkappo micchÃsaÇkappo kasaÂo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ; pariggahamaï¬o sammÃvÃcà micchÃvÃcà kasaÂo, yo tattha \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 090]># %<90 MahÃvagge Maï¬apeyyakathÃ>% attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ; samuÂ- ÂhÃnamaï¬o sammÃkammanto micchÃkammanto kasaÂo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ; vodÃnamaï¬o sammÃ-ÃjÅvo micchÃ-ÃjÅvo kasaÂo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ; pagga- hamaï¬o sammÃvÃyÃmo micchÃvÃyÃmo kasaÂo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ; upaÂ- ÂhÃnamaï¬o sammÃsati micchÃsati kasaÂo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ; avikkhe- pamaï¬o sammÃsamÃdhi micchÃsamÃdhi kasaÂo, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaæ peyyaæ. ## Dassanamaï¬o sammÃdiÂÂhi, abhiropanamaï¬o sam- mÃsaÇkappo, pariggahamaï¬o sammÃvÃcÃ, samuÂÂhÃna- maï¬o sammÃkammanto, vodÃnamaï¬o sammÃ-ÃjÅvo, paggahamaï¬o sammÃvÃyÃmo, upaÂÂhÃnamaï¬o sammÃ- sati, avikkhepamaï¬o sammÃsamÃdhi; upaÂÂhÃnamaï¬o satisambojjhaÇgo, pavicayamaï¬o dhammavicayasamboj- jhaÇgo, paggahamaï¬o viriyasambojjhaÇgo, pharaïamaï¬o pÅtisambojjhaÇgo, upasamamaï¬o passaddhisambojjhaÇgo, avikkhepamaï¬o samÃdhisambojjhaÇgo, paÂisaÇkhÃna- maï¬o upekkhÃsambojjhaÇgo; assaddhiye akampiyamaï¬o saddhÃbalaæ, kosajje akampiyamaï¬o viriyabalaæ, pamÃde akampiyamaï¬o satibalaæ, uddhacce akampiyamaï¬o samÃdhibalaæ, avijjÃya akampiyamaï¬o pa¤¤Ãbalaæ; adhimokkhamaï¬o saddhindriyaæ, paggahamaï¬o viriyin- driyaæ, upaÂÂhÃnamaï¬o satindriyaæ, avikkhepamaï¬o samÃdhindriyaæ, dassanamaï¬o pa¤¤indriyaæ. ùdhipateyyaÂÂhena indriyaæ\<*<1>*>/ maï¬o, akampiyaÂÂhena balaæ maï¬o, niyyÃnaÂÂhena bojjhaÇgo maï¬o, hetuÂÂhena maggo maï¬o, upaÂÂhÃnaÂÂhena satipaÂÂhÃnà maï¬o, pada- hanaÂÂhena sammappadhÃnà maï¬o, ijjhanaÂÂhena iddhi- pÃdà maï¬o; avikkhepaÂÂhena samatho maï¬o, anupas- sanaÂÂhena vipassanà maï¬o, ekarasaÂÂhena samathavi- passanà maï¬o, anativattanaÂÂhena yuganandhà maï¬o; saævaraÂÂhena sÅlavisuddhi maï¬o, avikkhepaÂÂhena citta- visuddhi maï¬o, dassanaÂÂhena diÂÂhivisuddhi maï¬o; \<-------------------------------------------------------------------------- 1 indriyÃ, M. >/ #<[page 091]># %< MahÃvagge Maï¬apeyyakathà 91>% muttaÂÂhena vimokkho maï¬o, paÂivedhaÂÂhena vijjà maï¬o, pariccÃgaÂÂhena vimutti maï¬o, samucchedaÂÂhena khaye ¤Ãïaæ maï¬o, paÂipassaddhaÂÂhena anuppÃde ¤Ãïaæ maï¬o. Chando mÆlaÂÂhena maï¬o, manasikÃro samuÂ- ÂhÃnaÂÂhena maï¬o, phasso samodhÃnaÂÂhena\<*<1>*>/ maï¬o, vedanà samosaraïaÂÂhena maï¬o, samÃdhi pamukhaÂÂhena maï¬o, sati ÃdhipateyyaÂÂhena naï¬o, pa¤¤Ã taduttaraÂ- Âhena maï¬o, vimutti sÃraÂÂhena maï¬o, amatogadhaæ nibbÃnaæ pariyosÃnaÂÂhena maï¬o ti. Maï¬apeyyakathà niÂÂhitÃ. BhÃïavÃraæ. MahÃvaggo paÂhamo. Tassa vaggassa udÃnaæ bhavati. ¥Ãïa diÂÂhi ca assÃsà Indriya vimokkha pa¤camà Gati kamma vipallÃsà Maggo maï¬ena te dasÃ\<*<2>*>/ ti. EsanikÃyavaro\<*<3>*>/ Âhapito asamo paÂhamo\<*<4>*>/ pavaro varo ca vaggo\<*<5>*>/ ti. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 samotanaÂÂhena, M. 2 terasÃ, M. 3 esanikÃyavasena, M. 4 M. omits. 5 varamaggo, K. >/ #<[page 092]># %<92 Yuganandhavagge YuganandhakathÃ>% $< II YUGANANDHAVAGGO I. YUGANANDHAKATHù>$ ## EVAõ me sutaæ. Ekaæ samayaæ Ãyasmà ùnando Kosambiyaæ viharati GhosÅtÃrÃme. Tatra kho Ãyasmà ùnando bhikkhÆ Ãman- tesi. `ùvuso Bhikkhave'\<*<1>*>/ ti. `ùvuso' ti kho te bhikkhÆ Ãyasmato ùnandassa paccassosuæ. ùyasmà ùnando etad avoca -- `Yo hi koci Ãvuso bhikkhu và bhikkhunÅ và mama santike Arahattapattiæ\<*<2>*>/ byÃkaroti, sabbaso catÆhi maggehi etesaæ và a¤¤atarena. Katamehi catÆhi? Idh' Ãvuso bhikkhu samathapubbaÇgamaæ vipassanaæ bhÃveti, tassa samathapubbaÇgamaæ vipassanaæ bhÃvayato maggo sa¤jÃyati. So taæ maggaæ Ãsevati bhÃveti bahu- lÅkaroti, tassa taæ maggaæ Ãsevato bhÃvayato bahulÅkaroto sa¤¤ojanÃni pahÅyanti, anusayà byantihonti. Puna ca paraæ Ãvuso bhikkhu vipassanÃpubbaÇgamaæ samathaæ bhÃveti, tassa vipassanÃpubbaÇgamaæ samathaæ bhÃvayato maggo sa¤jÃyati. So taæ maggaæ Ãsevati bhÃveti bahulÅkaroti; tassa taæ maggaæ Ãsevato bhÃvayato bahulÅkaroto sa¤¤ojanÃni pahÅyanti, anusayà byantihonti\<*<3>*>/. Puna ca paraæ Ãvuso bhikkhu samathavipassanaæ yuga- nandhaæ\<*<4>*>/ bhÃveti, tassa samathavipassanaæ yuganandhaæ bhÃvayato maggo sa¤jÃyati. So taæ maggaæ Ãsevati bhÃveti bahulÅkaroti; tassa taæ maggaæ Ãsevato bhÃva- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K. omits Bhikkhave. 2 arahattapattaæ, S. M.; arahattapatthaæ, S2.; arahattaæ, K. 3 byantÅhonti, M. K. 4 yuganaddhaæ, K., with yuganandhaæ as vÊ. >/ #<[page 093]># %< Yuganandhavagge Yuganandhakathà 93>% yato bahulÅkaroto sa¤¤ojanÃni pahÅyanti, anusayà byanti- honti. Puna ca paraæ Ãvuso bhikkhuno dhammuddhaccavigga- hitaæ mÃnasaæ\<*<1>*>/ hoti. So Ãvuso samayo, yan taæ cittaæ ajjhatta¤ ¤eva santiÂÂhati sannisÅdati, ekodi hoti samÃ- dhiyati; tassa maggo sa¤jÃyati. So taæ maggaæ Ãsevati bhÃveti bahulÅkaroti, tassa taæ maggaæ Ãsevato bhÃvayato bahulÅkaroto sa¤¤ojanÃni pahÅyanti, anusayà byantihonti. Yo hi koci Ãvuso bhikkhu và bhikkhunÅ và mama santike Arahattapattiæ\<*<2>*>/ byÃkaroti, sabbaso imehi catÆhi maggehi etesaæ và a¤¤atarenÃti. ## Kathaæ samathapubbaÇgamaæ vipassanaæ bhÃveti? Nekkhammavasena cittassa ekaggatà avikkhepo samÃdhi, tattha jÃte dhamme aniccato anupassanaÂÂhena vipassanÃ, dukkhato anupassanaÂÂhena vipassanÃ, anattato anupas- sanaÂÂhena vipassanÃ. Iti paÂhamaæ samatho, pacchà vipassanÃ; tena vuccati -- samathapubbaÇgamaæ vipas- sanaæ bhÃveti. `BhavetÅti'. Catasso bhÃvanÃ: tattha jÃtÃnaæ dham- mÃnaæ anativattanaÂÂhena bhÃvanÃ, indriyÃnaæ ekaras- aÂÂhena bhÃvanÃ, tadupagaviriyavÃhanaÂÂhena bhÃvanÃ, ÃsevanaÂÂhena bhÃvanÃ. `Maggo sa¤jÃyatÅti'. Kathaæ maggo sa¤jÃyati? Das- sanaÂÂhena sammÃdiÂÂhi maggo sa¤jÃyati, abhiropanaÂÂhena sammÃsaÇkappo maggo sa¤jayÃti, pariggahaÂÂhena sam- mÃvÃcà maggo sa¤jÃyati, samuÂÂhÃnaÂÂhena sammÃkam- manto maggo sa¤jÃyati, vodÃnaÂÂhena sammÃ-ÃjÅvo maggo sa¤jÃyati, paggahaÂÂhena sammÃvÃyÃmo maggo sa¤jÃyati, upaÂÂhanaÂÂhena sammÃsati maggo sa¤jÃyati, avikkhep- aÂÂhena sammÃsamÃdhi maggo sa¤jÃyati. Evaæ maggo sa¤jÃyati. `So taæ maggaæ Ãsevati bhÃveti bahulÅkarotÅti'. `ùsevatÅti'. Kathaæ Ãsevati? ùvajjanto Ãsevati, jÃnanto Ãsevati, passanto Ãsevati, paccavekkhanto Ãsevati, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 dhammuddhaccÃviggahitamÃnasaæ, K.; -viggÃhikamÃnasaæ, S2.; -viggÃhitamÃnasa, S. 2 arahattaæ, S. S2. >/ #<[page 094]># %<94 Yuganandhavagge YuganandhakathÃ>% cittaæ adhiÂÂhahanto Ãsevati; saddhÃya adhimuccanto Ãsevati, viriyaæ paggaïhanto Ãsevati, satiæ upaÂÂhapento Ãsevati, cittaæ samÃdahanto Ãsevati, pa¤¤Ãya pajÃnanto Ãsevati; abhi¤¤eyyaæ abhijÃnanto Ãsevati, pari¤¤eyyaæ parijÃnanto Ãsevati, pahÃtabbaæ pajahanto Ãsevati, bhÃve- tabbaæ bhÃvento Ãsevati, sacchikÃtabbaæ sacchikaronto Ãsevati. Evaæ Ãsevati. `BhÃvetÅti'. Kathaæ bhÃveti? ùvajjanto bhÃveti, jÃnanto bhÃveti, passanto bhÃveti, paccavekkhanto bhÃveti, cittaæ adhiÂÂhahanto bhÃveti; saddhÃya adhimuccanto bhÃveti, viriyaæ paggaïhanto bhÃveti, satiæ upaÂÂhapento bhÃveti, cittaæ samÃdahanto bhÃveti, pa¤¤Ãya pajÃnanto bhÃveti; abhi¤¤eyyaæ abhijÃnanto bhÃveti, pari¤¤eyyaæ parijÃnanto bhÃveti, pahÃtabbaæ pajahanto bhÃveti, bhÃve- tabbaæ bhÃvento bhÃveti, sacchikÃtabbaæ sacchikaronto bhÃveti. Evaæ bhÃveti. `BahulÅkarotÅti'. Kathaæ bahulÅkaroti? ùvajjanto bahulÅkaroti, jÃnanto bahulÅkaroti, passanto bahulÅkaroti, paccavekkhanto bahulÅkaroti, cittaæ adhiÂÂhahanto bahu- lÅkaroti; saddhÃya adhimuccanto bahulÅkaroti, viriyaæ paggaïhanto bahulÅkaroti, satiæ upaÂÂhapento bahulÅkaroti, cittaæ samÃdahanto bahulÅkaroti, pa¤¤Ãya pajÃnanto bahu- lÅkaroti; abhi¤¤eyyaæ abhijÃnanto bahulÅkaroti, pari¤- ¤eyyaæ parijÃnanto bahulÅkaroti, pahÃtabbaæ pajahanto bahulÅkaroti, bhÃvetabbaæ bhÃvento bahulÅkaroti, sacchi- kÃtabbaæ sacchikaronto bahulÅkaroti. Evaæ bahulÅ- karoti. `Tassa taæ maggaæ Ãsevato bhÃvayato bahulÅkaroto sa¤¤ojanÃni pahÅyanti, anusayà byantihontÅti'. Kathaæ sa¤¤ojanÃni pahÅyanti, anusayà byantihonti? SotÃpattimaggena sakkÃyadiÂÂhi vicikicchà sÅlabbata- parÃmÃso, imÃni tÅïi sa¤¤ojanÃni pahÅyanti; diÂÂhÃnusayo {vicikicchÃnusayo}, ime dve anusayà byantihonti. SakadÃgÃmimaggena oÊÃrikaæ kÃmarÃgasa¤¤ojanaæ paÂighasa¤¤ojanaæ, imÃni dve sa¤¤ojanÃni pahÅyanti, oÊÃriko kÃmarÃgÃnusayo paÂighÃnusayo, ime dve anusayà byantihonti. AnÃgÃmimaggena aïusahagataæ kÃmarÃgasa¤¤ojanaæ \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 095]># %< Yuganandhavagge Yuganandhakathà 95>% paÂighasa¤¤ojanaæ, imÃni dve sa¤¤ojanÃni pahÅyanti, aïusahagato kÃmarÃganusayo paÂighÃnusayo, ime dve anusayà byantihonti. Arahattamaggena rÆparÃgo arÆpa- rÃgo mÃno uddhaccaæ avijjà -- imÃni pa¤ca sa¤¤ojanÃni pahÅyanti, mÃnÃnusayo bhavarÃgÃnusayo avijjÃnusayo -- ime tayo anusayà byantihonti. Evaæ sa¤¤ojanÃni pahÅ- yanti, anusayà byantihonti. ## AbyÃpÃdavasena cittassa ekaggatà avikkhepo samÃdhi, Ãlokasa¤¤Ãvasena cittassa ekaggatà avikkhepo samÃdhi . . . pe . . . paÂinissaggÃnupassÅ assÃsavasena, paÂinis- saggÃnupassÅ passÃsavasena cittassa ekaggatà avikkhepo samÃdhi, tattha jÃte dhamme aniccato anupassanaÂÂhena vipassanÃ, dukkhato anupassanaÂÂhena vipassanÃ, anattato anupassanaÂÂhena vipassanÃ. Iti paÂhamaæ samatho, pacchà vipassanÃ; tena vuccati -- samathapubbaÇgamaæ vipassanaæ bhÃveti. `BhÃvetÅti'. Catasso bhÃvanÃ: tattha jÃtÃnaæ dham- mÃnaæ anativattanaÂÂhena bhÃvanÃ, indriyÃnaæ ekaras- aÂÂhena bhÃvanÃ, tadupagaviriyavÃhanaÂÂhena bhÃvanÃ, ÃsevanaÂÂhena bhÃvanÃ. `Maggo sa¤jÃyatÅti'. Kathaæ maggo sa¤jÃyati? Das- sanaÂÂhena sammÃdiÂÂhi maggo sa¤jÃyati, abhiropanaÂÂhena sammÃsaÇkappo maggo sa¤jÃyati . . . pe . . . avikkhep- aÂÂhena sammÃsamÃdhi maggo sa¤jÃyati. Evaæ maggo sa¤jÃyati. `So taæ maggaæ Ãsevati bhÃveti bahulÅkarotÅti'. `ùsevatÅti'. Kathaæ Ãsevati? ùvajjanto Ãsevati, jÃnanto Ãsevati . . . pe . . . sacchikÃtabbaæ sacchikaronto Ãsevati. Evaæ Ãsevati. `BhÃvetÅti'. Kathaæ bhÃveti? ùvajjanto bhÃveti. jÃnanto bhÃveti . . . pe . . . sacchikÃtabbaæ sacchikaronto bhÃveti. Evaæ bhÃveti. `BahulÅkarotÅti'. Kathaæ bahulÅkaroti? ùvajjanto bahulÅkaroti, jÃnanto bahulÅkaroti . . . pe . . . sacchikÃ- tabbaæ sacchikaronto bahulÅkaroti. Evaæ bahulÅkaroti. `Tassa taæ maggaæ Ãsevato bhÃvayato bahulÅkaroto sa¤¤ojanÃni pahÅyanti, anusayà byantihontÅti'. Kathaæ sa¤¤ojanÃni pahÅyanti, anusayà byantihonti? \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 096]># %<96 Yuganandhavagge YuganandhakathÃ>% SotÃpattimagena sakkÃyadiÂÂhi vicikicchà sÅlabbata- parÃmÃso, imÃni tÅïi sa¤¤ojanÃni pahÅyanti; diÂÂhÃnusayo {vicikicchÃnusayo}, ime dve anusayà byantihonti. SakadÃgÃmimaggena oÊÃrikaæ kÃmarÃgasa¤¤ojanaæ paÂighasa¤¤ojanaæ, imÃni dve sa¤¤ojanÃni pahÅyanti, oÊÃriko kÃmarÃgÃnusayo paÂighÃnusayo, ime dve anusayà byantihonti. AnÃgÃmimaggena aïusahagataæ kÃmarÃgasa¤¤ojanaæ paÂighasa¤¤ojanaæ, imÃni dve sa¤¤ojanÃni pahÅyanti, aïusahagato kÃmarÃgÃnusayo paÂighÃnusayo, ime dve anusayà byantihonti. Arahattamaggena rÆparÃgo arÆpa- rÃgo mÃno uddhaccaæ avijjà -- imÃni pa¤ca sa¤¤ojanÃni pahÅyanti, mÃnÃnusayo bhavarÃgÃnusayo avijjÃnusayo -- ime tayo anusayà byantihonti. Evaæ sa¤¤ojanÃni pahÅ- yanti, anusayà byantihonti. Evaæ samathapubbaÇgamaæ vipassanaæ bhÃveti. ## Kathaæ vipassanÃpubbaÇgamaæ samathaæ bhÃveti? Aniccato anupassanaÂÂhena vipassanÃ, dukkhato anu- passanaÂÂhena vipassanÃ, anattato anupassanaÂÂhena vipassanÃ; tattha jÃtÃnaæ dhammÃna¤ ca vossaggÃram- maïatÃ\<*<1>*>/ cittassa ekaggatà avikkhepo samÃdhi. Iti paÂha- maæ vipassanà pacchà samatho; tena vuccati -- vipassanÃ- pubbaÇgamaæ samathaæ bhÃveti. `BhÃvetÅti'. Catasso bhÃvanà . . . pe . . . ÃsevanaÂ- Âhena bhÃvanà . . . pe . . . `Maggo sa¤jÃyatÅti'. Kathaæ maggo sa¤jÃyati? . . . pe . . . Evaæ maggo sa¤jÃyati . . . pe . . . Evaæ sa¤¤ojanÃni pahÅyanti, anusayà byantihonti. RÆpaæ aniccato anupassanaÂÂhena vipassanÃ, rÆpaæ dukkhato anupassanaÂÂhena vipassanÃ, rÆpaæ anattato anupassanaÂÂhena vipassanÃ; tattha jÃtÃnaæ dhammÃna¤ ca vossaggÃrammaïatÃ\<*<1>*>/ cittassa ekaggatà avikkhepo samÃdhi. Iti paÂhamaæ vipassanà pacchà samatho; tena vuccati -- vipassanÃpubbaÇgamaæ samathaæ bhÃveti. `BhÃvetÅti'. Catasso bhÃvanà . . . pe . . . Evaæ sa¤¤ojanÃni pahÅyanti, anusayà byantihonti. Vedanaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vosakkÃrammaïatÃ, S. S2.; vavassaggÃrammaïatÃ, M. >/ #<[page 097]># %< Yuganandhavagge Yuganandhakathà 97>% sa¤¤aæ, saÇkhÃre, vi¤¤Ãïaæ, cakkhuæ . . . pe . . . jarÃ- maraïaæ aniccato anupassanaÂÂhena vipassanÃ, jarÃmara- ïaæ dukkhato . . . pe . . . anattato anupassanaÂÂhena vipassanÃ; tattha jÃtÃnaæ dhammÃna¤ ca vossaggÃram- maïatà cittassa ekaggatà avikkhepo samÃdhi. Iti paÂha- maæ vipassanÃ, pacchà samatho; tena vuccati -- vipassanÃ- pubbaÇgamaæ samathaæ bhÃveti. `BhÃvetÅti'. Catasso bhÃvanà . . . pe . . . Evaæ sa¤¤ojanÃni pahÅyanti, anusayà byantihonti. Evaæ vipassanÃpubbaÇgamaæ samathaæ bhÃveti. ## Kathaæ samathavipassanaæ yuganandhaæ bhÃveti? SoÊasahi ÃkÃrehi samathavipassanaæ yuganandhaæ bhÃveti -- ÃrammaïaÂÂhena gocaraÂÂhena pahÃnaÂÂhena pariccÃg- aÂÂhena vuÂÂhÃnaÂÂhena vivaÂÂanaÂÂhena santaÂÂhena païÅt- aÂÂhena vimuttaÂÂhena anÃsavaÂÂhena taraïaÂÂhena animitt- aÂÂhena appaïihitaÂÂhena su¤¤ataÂÂhena ekarasaÂÂhena anativattanaÂÂhena yuganandhaÂÂhena\<*<1>*>/. Kathaæ ÃrammaïaÂÂhena samathavipassanaæ yugan- andhaæ bhÃveti? Uddhaccaæ pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samÃdhi nirodhÃrammaïo, avijjaæ pajahato anupassanaÂÂhena vipassanà nirodhÃrammaïÃ. Iti Ãram- maïaÂÂhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aæ nÃtivattantÅti;\<*<2>*>/ tena vuccati -- Ãram- maïaÂÂhena samathavipassanaæ yuganandhaæ bhÃveti. `BhÃvetÅti'. Catasso bhÃvanà . . . pe . . . Evaæ sa¤¤ojanÃni pahÅyanti, anusayà byantihonti. Evaæ ÃrammaïaÂÂhena samathavipassanaæ yuganan- dhaæ bhÃveti. Kathaæ gocaraÂÂhena samathavipassanaæ yuganandhaæ bhÃveti? Uddhaccaæ pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samÃdhi nirodhagocaro, avijjaæ pajahato anupassanaÂÂhena vipassanà nirodhagocarÃ. Iti gocaraÂÂhena samathavi- passanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aæ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 All MSS. and K. agree in giving seventeen ways instead of sixteen, and in omitting the detailed treatment of the last three. 2 nÃtivattanti, S. S2. >/ #<[page 098]># %<98 Yuganandhavagge YuganandhakathÃ>% nÃtivattantÅti; tena vuccati -- gocaraÂÂhena samathavi- passanaæ yuganandhaæ bhÃveti. ## Kathaæ pahÃnaÂÂhena samathavipassanaæ yuganan- dhaæ bhÃveti? Uddhaccasahagatakilese ca khandhe ca pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samÃdhi nirodha- gocaro, avijjÃsahagatakilese ca khandhe ca pajahato anu- passanaÂÂhena vipassanà nirodhagocarÃ. Iti pahÃnaÂÂhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aæ nÃtivattantÅti; tena vuccati -- pahÃnaÂÂhena samathavipassanaæ yuganandhaæ bhÃveti. Kathaæ pariccÃgaÂÂhena samathavipassanaæ yuganan- dhaæ bhÃveti? Uddhaccasahagatakilese ca khandhe ca pariccajato cittassa ekaggatà avikkhepo samÃdhi nirodha- gocaro, avijjÃsahagatakilese ca khandhe ca pariccajato anupassanaÂÂhena vipassanà nirodhagocarÃ. Iti pariccÃg- aÂÂhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aæ nÃtivattantÅti; tena vuccati -- pariccÃg- aÂÂhena samathavipassanaæ yuganandhaæ bhÃveti. Kathaæ vuÂÂhÃnaÂÂhena samathavipassanaæ yuganan- dhaæ bhÃveti? Uddhaccasahagatakilesehi ca khandhehi ca vuÂÂhahato cittassa ekaggatà avikkhepo samÃdhi niro- dhagocaro, avijjÃsahagatakilesehi ca khandhehi ca vuÂÂha- hato anupassanaÂÂhena vipassanà nirodhagocarÃ. Iti vuÂÂhÃnaÂÂhena samathavipassanà ekarasà honti, yuga- nandhà honti, a¤¤ama¤¤aæ nÃtivattantÅti; tena vuccati -- vuÂÂhÃnaÂÂhena samathavipassanaæ yuganandhaæ bhÃ- veti. Kathaæ vivaÂÂanaÂÂhena samathavipassanaæ yuganan- dhaæ bhÃveti? Uddhaccasahagatakilesehi ca khandhehi ca vivaÂÂato cittassa ekaggatà avikkhepo samÃdhi nirodha- gocaro, avijjÃsahagatakilesehi ca khandhehi ca vivaÂÂato anupassanaÂÂhena vipassanà nirodhagocarÃ. Iti vivaÂ- ÂanaÂÂhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aæ nÃtivattantÅti; tena vuccati -- vivaÂ- ÂanaÂÂhena samathavipassanaæ yuganandhaæ bhÃveti. ## Kathaæ santaÂÂhena samathavipassanaæ yuganan- dhaæ bhÃveti? Uddhaccaæ pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samÃdhi santo hoti nirodhagocaro, avijjaæ \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 099]># %< Yuganandhavagge Yuganandhakathà 99>% pajahato anupassanaÂÂhena vipassanà santà hoti nirodha- gocarÃ. Iti santaÂÂhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aæ nÃtivattantÅti; tena vuccati -- santaÂÂhena samathavipassanaæ yuganandhaæ bhÃveti. Kathaæ païÅtaÂÂhena samathavipassanaæ yuganandhaæ bhÃveti? Uddhaccaæ pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samÃdhi païÅto hoti nirodhagocaro, avijjaæ pajahato anu- passanaÂÂhena vipassanà païÅtà hoti nirodhagocarÃ. Iti païÅtaÂÂhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aæ nÃtivattantÅti; tena vuccati -- païÅt- aÂÂhena samathavipassanaæ yuganandhaæ bhÃveti. Kathaæ vimuttaÂÂhena samathavipassanaæ yuganan- dhaæ bhÃveti? Uddhaccaæ pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samÃdhi vimutto hoti nirodhagacaro, avijjaæ pajahato anupassanaÂÂhena vipassanà vimuttà hoti nirod- hagocarÃ; iti rÃgavirÃgà cetovimutti, avijjÃvirÃgà pa¤¤Ã- vimutti. Iti vimuttaÂÂhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aæ nÃtivattantÅti; tena vuccati -- vimuttaÂÂhena samathavipassanaæ yuganan- dhaæ bhÃveti. ## Kathaæ anÃsavaÂÂhena samathavipassanaæ yuganan- dhaæ bhÃveti? Uddhaccaæ pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samÃdhi kÃmÃsavena anÃsavo hoti nirodhagocaro, avijjaæ pajahato anupassanaÂÂhena vipassanà avijjÃsavena anÃsavà hoti nirodhagocarÃ. Iti anÃsavaÂÂhena samathavi- passanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aæ nÃtivattantÅti; tena vuccati -- anÃsavaÂÂhena samathavi- passanaæ yuganandhaæ bhÃveti. Kathaæ taraïaÂÂhena samathavipassanaæ yuganandhaæ bhÃveti? Uddhaccasahagatakilesehi ca khandhehi ca tarato cittassa ekaggatà avikkhepo samÃdhi nirodhagocaro, avijjÃ- sahagatakilesehi ca khandhehi ca tarato anupassanaÂÂhena vipassanà nirodhagocarÃ. Iti taraïaÂÂhena samathavi- passanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aæ nÃtivattantÅti; tena vuccati -- taraïaÂÂhena samathavi- passanaæ yuganandhaæ bhÃveti. Kathaæ animittaÂÂhena samathavipassanaæ yuganan- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 100]># %<100 Yuganandhavagge YuganandhakathÃ>% dhaæ bhÃveti? Uddhaccaæ pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samÃdhi sabbanimittehi animitto hoti nirodha- gocaro, avijjaæ pajahato anupassanaÂÂhena vipassanà sab- banimittehi animittà hoti nirodhagocarÃ. Iti animittaÂ- Âhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aæ nÃtivattantÅti; tena vuccati -- animittaÂÂhena samathavipassanaæ yuganandhaæ bhÃveti. Kathaæ appaïihitaÂÂhena samathavipassanaæ yuganan- dhaæ bhÃveti? Uddhaccaæ pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samÃdhi sabbapaïidÅhi appaïihito hoti nirodha- gocaro, avijjaæ pajahato anupassanaÂÂhena vipassanà sab- bapaïidÅhi appaïihità hoti nirodhagocarÃ. Iti appaïihit- aÂÂhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aæ nÃtivattantÅti; tena vuccati -- appaïi- hitaÂÂhena samathavipassanaæ yuganandhaæ bhÃveti. Kathaæ su¤¤ataÂÂhena samathavipassanaæ yuganan- dhaæ bhÃveti? Uddhaccaæ pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samÃdhi sabbÃbhinevesehi su¤¤o hoti nirodha- gocaro, avijjaæ pajahato anupassanaÂÂhena vipassanà sab- bÃbhinevesehi su¤¤Ã hoti nirodhagocarÃ. Iti su¤¤ataÂÂhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤a- ma¤¤aæ nÃtivattantÅti; tena vuccati -- su¤¤ataÂÂhena sama- thavipassanaæ yuganandhaæ bhÃveti. `BhÃvetÅti'. Catasso bhÃvanÃ: tattha jÃtÃnaæ dham- mÃnaæ anativattanaÂÂhena bhÃvanÃ, indriyÃnaæ ekaras- aÂÂhena bhÃvanÃ, tadupagaviriyavÃhanaÂÂhena bhÃvanÃ, ÃsevanaÂÂhena bhÃvanà . . . pe . . . maggo sa¤jÃyatÅti. Kathaæ maggo sa¤jÃyati? . . . pe . . . Evaæ maggo sa¤jÃyati . . . pe . . . Evaæ sa¤¤ojanÃni pahÅyanti, anusayà byantihonti. Evaæ su¤¤ataÂÂhena samatha- vipassanaæ yuganandhaæ bhÃveti. Imehi soÊasahi ÃkÃrehi samathavipassanaæ yuganandhaæ bhÃveti. Evaæ sam- athavipassanaæ yuganandhaæ bhÃveti. ## Kathaæ dhammuddhaccaviggahitaæ mÃnasaæ\<*<1>*>/ hoti? Aniccato manasikaroto obhÃso uppajjati. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 dhammuddhaccaæ viggamÃnasaæ, S. >/ #<[page 101]># %< Yuganandhavagge Yuganandhakathà 101>% `ObhÃso dhammo' ti obhÃsaæ Ãpajjati,\<*<1>*>/ tato vikkhepo uddhaccaæ,\<*<2>*>/ tena\<*<2>*>/ uddhaccena viggahitamÃnaso aniccato upaÂÂhÃnaæ yathÃbhÆtaæ nappajÃnÃti, dukkhato upaÂÂhÃ- naæ yathÃbhÆtaæ nappajÃnÃti, anattato upaÂÂhÃnaæ yathÃbhÆtaæ nappajÃnÃti; tena vuccati -- dhammuddhacca- viggahitamÃnaso\<*<3>*>/ hoti. So samayo,\<*<4>*>/ yan taæ cittaæ ajjhatta¤ ¤eva santiÂÂhati sannisÅdati ekodi hoti samÃ- dhiyati; tassa maggo sa¤jÃyatÅti. Kathaæ maggo sa¤- jÃyati? . . . pe . . . Evaæ maggo sa¤jÃyati . . . pe . . . Evaæ sa¤¤ojanÃni pahÅyanti, anusayà byantihonti. Aniccato manasikaroto ¤Ãïaæ uppajjati, pÅti uppajjati, passaddhi uppajjati, sukhaæ uppajjati, adhimokkho uppajjati, paggaho\<*<5>*>/ uppajjati, upaÂÂhÃnaæ uppajjati, upekkhà uppajjati, nikanti uppajjati. `Nikanti dhammo' ti nikantiæ\<*<6>*>/ Ãpajjati,\<*<7>*>/ tato vikkhepo uddhaccaæ, tena uddhaccena viggahitamÃnaso aniccato upaÂÂhÃnaæ yathÃ- bhÆtaæ nappajÃnÃti, dukkhato upaÂÂhÃnaæ yathÃbhÆtaæ nappajÃnÃti, anattato upaÂÂhÃnaæ yathÃbhÆtaæ nappa- jÃnÃti; tena vuccati -- dhammuddhaccaviggahitamÃnaso hoti. So samayo, yan taæ cittaæ ajjhatta¤ ¤eva santiÂ- Âhati sannisÅdati ekodi hoti samÃdhiyati; tassa maggo sa¤jÃyatÅti. Kathaæ maggo sa¤jÃyati? . . . pe . . . Evaæ maggo sa¤jÃyati . . . pe . . . Evaæ sa¤¤ojanÃni pahÅyanti, anusayà byantihonti. Dukkhato manasikaroto . . . pe . . . anattato manasikaroto obhÃso uppajjati, ¤Ãïaæ uppajjati, pÅti uppajjati, pas- saddhi uppajjati, sukhaæ uppajjati, adhimokkho uppaj- jati, paggaho uppajjati, upaÂÂhÃnaæ uppajjati, upekkhà uppajjati, nikanti uppajjati. `Nikanti dhammo' ti nikantiæ Ãpajjati, tato vikkhepo uddhaccaæ, tena uddhac- cena viggÃhitamÃnaso anattato upaÂÂhÃnaæ aniccato upaÂÂhÃnaæ dukkhato upaÂÂhÃnaæ yathÃbhÆtaæ nappa- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 apaccatÅti, S.; aniccati, S2.; Ãvajjati, K. 2 uddhaccantena, K. 3 -mÃnaso, S. S2. M.; -mÃnasaæ, K. 4 So mayo, S. S2. 5 paggÃho, K. 6 nikanti. S. S2. M. 7 Ãvajjati, S. S2. K. >/ #<[page 102]># %<102 Yuganandhavagge YuganandhakathÃ>% jÃnÃti; tena vuccati -- dhammuddhaccaviggahitamÃnaso hoti . . . pe . . . Evaæ sa¤¤ojanÃni pahÅyanti, anusayà byantihonti. ## RÆpaæ aniccato manasikaroto . . . pe . . . rÆpaæ dukkhato manasikaroto . . . pe . . . rÆpaæ anattato mana- sikaroto, vedanaæ . . . pe . . . sa¤¤aæ, saÇkhÃre, vi¤¤Ã- ïaæ, cakkhuæ . . . pe . . . jarÃmaraïaæ aniccato manasi- karoto, jarÃmaraïaæ dukkhato manasikaroto, jarÃmaraïaæ anattato manasikaroto obhÃso uppajjati, ¤Ãïaæ uppajjati . . . pe . . . nikanti uppajjati. `Nikanti dhammo' ti nikantiæ Ãpajjati, tato vikkhepo uddhaccaæ, tena uddhac- cena viggahitamÃnaso jarÃmaraïaæ anattato uppaÂÂhÃnaæ, jarÃmaraïaæ aniccato upaÂÂhÃnaæ, jarÃmaraïaæ duk- khato upaÂÂhÃnaæ yathÃbhÆtaæ nappajÃnÃti; tena vuccati -- dhammuddhaccaviggahitamÃnaso hoti. So samayo . . . pe . . . Evaæ sa¤¤ojanÃni pahÅyanti, anusayà byanti- honti. Evaæ dhammuddhaccaviggahitaæ mÃnasaæ hoti. ObhÃse c' eva ¤Ãïe ca pÅtiyà ca vikampati passaddhiyà sukhe c' eva yehi cittaæ pavedhati adhimokkhe ca paggÃhe upaÂÂhÃne ca kampati\<*<1>*>/ upekkhÃvajjanÃya\<*<2>*>/ c' eva upekkhÃya\<*<3>*>/ ca nikantiyÃ. ImÃni dasa ÂhÃnÃni\<*<4>*>/ pa¤¤Ãy' yassa paricità dhammuddhaccakusalo hoti na ca sammohaæ gacchati\<*<5>*>/. Vikkhipati\<*<6>*>/ c' eva kilissati\<*<7>*>/ ca cavati cittabhÃvanà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 pakampati, S.; vikampati, K; kampati, S2. 2 upekkhÃvajjÃnÃ, S. S2. 3 ÂhapekÃya, S.; ÂhapekkhÃya, S2. 4 dassatÃna, S. S2. 5 sammohagacchati, K. 6 vikkhippati, S.; vikkhippam eva, S2.; vikampati, K. 7 kilÅsati, S. S2. >/ #<[page 103]># %< Yuganandhavagge Yuganandhakathà 103>% vikkhipati kilissati bhÃvanà parihÃyati, visujjhati\<*<1>*>/ na\<*<2>*>/ kilissati bhÃvanà na\<*<2>*>/ parihÃyati\<*<3>*>/ na ca vikkhipati\<*<4>*>/ cittaæ na\<*<5>*>/ kilissati na cavati bhÃvanÃ\<*<6>*>/. Imehi catÆhi ÂhÃnehi cittasaÇkhepavikkhepaæ\<*<7>*>/ avikkhepaæ viggahitaæ dasaÂÂhÃïehi pajÃnÃtÅti. YuganandhakathÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vikkhipati, S. S2. M.; text, K. 2 S. S2. omit na. 3 pariyÃyatÅti, S. S2. 4 vikkhipate, M. K.; vikkhippavo, S. S2. 5 S. S2. omit na. 6 cittabhÃvanÃ, S. S2. M. 7 From here to the end the following are the MS. readings: cittassa saÇkhepavikkhapavigahitaæ dasa ÂhÃne saæpajÃnÃtÅti, M.; cittassa saÇkhepaviggahita Ãnà sampajÃnÃtÅti, S.; cittassa saÇkhepavikkhepa Ãvikkhepanà samyojjÃnÃtÅti, S2 cittassa saÇkhepaæ vikkhepaæ viggahitaæ dasaÂÂhÃnehi sampajÃnÃtÅti, K. >/ #<[page 104]># %<104 Yuganandhavagge SaccakathÃ>% $< II II. YUGANANDHAVAGGE SACCAKATHA PARIPU××AKATHùNIDùNAõ\<*<1>*>/>$ ## CATTùR' imÃni Bhikkhave tathÃni avitathÃni ana¤- ¤athÃni. KatamÃni cattÃri? `Idaæ dukkhan' ti Bhikkhave tathaæ etaæ avitathaæ etaæ ana¤¤athaæ etaæ, `ayaæ dukkhasamudayo' ti tathaæ etaæ avitathaæ etaæ ana¤¤athaæ etaæ, `ayaæ dukkhanirodho' ti tathaæ etaæ avitathaæ etaæ ana¤- ¤athaæ etaæ, `ayaæ dukkhanirodhagÃminÅ paÂipadÃ' ti tathaæ etaæ avitathaæ etaæ ana¤¤athaæ etaæ. ImÃni kho Bhikkhave cattÃri tathÃni avitathÃni ana¤- ¤athÃni. ## Kathaæ dukkhaæ tathaÂÂhena\<*<2>*>/ saccaæ? CattÃro duk- khassa dukkhaÂÂhà tathà avitathà ana¤¤athÃ; dukkhassa pÅÊanaÂÂho\<*<3>*>/ saÇkhataÂÂho santÃpaÂÂho\<*<4>*>/ vipariïÃmaÂÂho. Ime cattÃro dukkhassa dukkhaÂÂhà tathà avitathà ana¤- ¤athÃ. Evaæ dukkhaæ tathaÂÂhena saccaæ. Kathaæ samudayo tathaÂÂhena saccaæ? CattÃro samu- dayassa samudayaÂÂhà tathà avitathà ana¤¤athÃ; samuda- yassa ÃyuhanaÂÂho nidÃnaÂÂho sa¤¤ogaÂÂho palibodhaÂÂho\<*<5>*>/. Ime cattÃro samudayassa samudayaÂÂhà tathà avitathà ana¤¤athÃ. Evaæ samudayo tathaÂÂhena saccaæ. Kathaæ nirodho tathaÂÂhena saccaæ? CattÃro niro- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 -nidÃni, S. S2.; nidÃnÃni, M. 2 tathena, S. 3 miÂÂhaÂÂho, S. S2. 4 paÂÂho, S2.; S. omits. 5 bahulibodhaÂÂho, S.; bahulÅkataÂÂho, S2. >/ #<[page 105]># %< Yuganandhavagge Saccakathà 105>% dhassa nirodhaÂÂhà tathà avitathà ana¤¤athÃ: nirodhassa nissaraïaÂÂho vivekaÂÂho\<*<1>*>/ asaÇkhataÂÂho amataÂÂho. Ime cattÃro nirodhassa nirodhaÂÂhà tathà avitathà ana¤- ¤athÃ. Evaæ nirodho tathaÂÂhena saccaæ. Kathaæ maggo tathaÂÂhena saccaæ? CattÃro maggassa maggaÂÂhà tathà avitathà ana¤¤athÃ: maggassa niyyÃn- aÂÂho hetuÂÂho\<*<2>*>/ dassanaÂÂho ÃdhipateyyaÂÂho. Ime cattÃro maggassa maggaÂÂhà tathà avitathà ana¤¤athÃ. Evaæ maggo tathaÂÂhena saccaæ. ## Katih' ÃkÃrehi cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni? CatÆh' ÃkÃrehi cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni; tathaÂÂhena anatt- aÂÂhena saccaÂÂhena paÂivedhaÂÂhena. Imehi catÆh' ÃkÃrehi cattÃri saccÃni ekasaÇgahitÃni. `Yaæ ekasaÇgahi- taæ, taæ ekattaæ; ekattaæ ekena ¤Ãïena paÂivijjhatÅti' cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni. Kathaæ tathaÂÂhena cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni? CatÆh' ÃkÃrehi tathaÂÂhena cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni; dukkhassa dukkhaÂÂho tathaÂÂho, samudayassa samuday- aÂÂho tathaÂÂho, nirodhassa nirodhaÂÂho tathaÂÂho,mag- gassa maggaÂÂho tathaÂÂho. Imehi catÆh' ÃkÃrehi tathaÂ- Âhena cattÃri saccÃni ekasaÇgahitÃni. `Yaæ ekasaÇgahi- taæ, taæ ekattaæ; ekattaæ ekena ¤Ãïena paÂivijjhatÅti' cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni. Kathaæ anattaÂÂhena cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni? CatÆh' ÃkÃrehi anattaÂÂhena cattÃri saccÃni ekapaÂive- dhÃni: dukkhassa dukkhaÂÂho anattaÂÂho, samudayassa samudayaÂÂho anattaÂÂho, nirodhassa nirodhaÂÂho anatt- aÂÂho, maggassa maggaÂÂho anattaÂÂho. Imehi catÆh' ÃkÃrehi anattaÂÂhena cattÃri saccÃni ekasaÇgahitÃni. `Yaæ {ekasaÇgahitaæ}, taæ ekattaæ; ekattaæ ekena ¤Ãïena paÂivijjhatÅti' cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni. Kathaæ saccaÂÂhena cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni? CatÆh' ÃkÃrehi saccaÂÂhena cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni: dukkhassa dukkhaÂÂho saccaÂÂho, samudayassa samuday- aÂÂho saccaÂÂho, nirodhassa nirodhaÂÂho saccaÂÂho, mag- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vitonaÂÂho, S. S2. 2 hetaÂÂho, S2 K. >/ #<[page 106]># %<106 Yuganandhavagge SaccakathÃ>% gassa maggaÂÂho saccaÂÂho. Imehi catÆh' ÃkÃrehi saccaÂ- Âhena cattÃri saccÃni ekasaÇgahitÃni. `Yaæ {ekasaÇgahi- taæ}, taæ ekattaæ; ekattaæ ekena ¤Ãïena paÂivijjhatÅti' cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni. Kathaæ paÂivedhaÂÂhena cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni? CatÆh' ÃkÃrehi paÂivedhaÂÂhena cattÃri saccÃni ekapaÂive- dhÃni: dukkhassa dukkhaÂÂho paÂivedhaÂÂho, samudayassa samudayaÂÂho paÂivedhaÂÂho, nirodhassa nirodhaÂÂho paÂi- vedhaÂÂho, maggassa maggaÂÂho paÂivedhaÂÂho. Imehi catÆh' ÃkÃrehi paÂivedhaÂÂhena cattÃri saccÃni ekasaÇgahi- tÃni. `Yaæ {ekasaÇgahitaæ}, taæ ekattaæ; ekattaæ ekena ¤Ãïena paÂivijjhatÅti' cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni. ## Kathaæ cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni? Yaæ anic- caæ, taæ dukkhaæ; yaæ anicca¤ ca dukkha¤ ca, taæ anattÃ; yaæ anicca¤ ca dukkha¤ ca anattà ca, taæ tathaæ; yaæ anicca¤ ca dukkha¤ ca anattà ca tatha¤ ca, taæ saccaæ; yaæ anicca¤ ca dukkha¤ ca anattà ca tatha¤ ca sacca¤ ca, taæ ekasaÇgahitaæ. `Yaæ ekasaÇgahitaæ, taæ ekattaæ; ekattaæ ekena ¤Ãïena paÂivijjhatÅti' cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni. Katih' ÃkÃrehi cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni? Navah' ÃkÃrehi cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni: tathaÂÂhena anatt- aÂÂhena saccaÂÂhena paÂivedhaÂÂhena abhi¤¤aÂÂhena par- i¤¤aÂÂhena pahÃnaÂÂhena bhÃvanaÂÂhena sacchikiriyaÂ- Âhena. Imehi navah' ÃkÃrehi cattÃri saccÃni ekasaÇgahi- tÃni. `Yaæ ekasaÇgahitaæ, taæ ekattaæ; ekattaæ ekena ¤Ãïena paÂivijjhatÅti' cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni. ## Kathaæ tathaÂÂhena cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni? Navah' ÃkÃrehi tathaÂÂhena cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni: dukkhassa dukkhaÂÂho tathaÂÂho, samudayassa samuday- aÂÂho tathaÂÂho, nirodhassa nirodhaÂÂho tathaÂÂho, mag- gassa maggaÂÂho tathaÂÂho, abhi¤¤Ãya abhi¤¤aÂÂho tath- aÂÂho, pari¤¤Ãya pari¤¤aÂÂho tathaÂÂho, pahÃnassa pahÃn- aÂÂho tathaÂÂho, bhÃvanÃya bhÃvanaÂÂho tathaÂÂho, sacchi- kiriyÃya sacchikiriyaÂÂho tathaÂÂho. Imehi navah' ÃkÃrehi tathaÂÂhena cattÃri saccÃni ekasaÇgahitÃni. `Yaæ ekasaÇ- gahitaæ, taæ ekattaæ; ekattaæ ekena ¤Ãïena paÂivijjha- tÅti' cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 107]># %< Yuganandhavagge Saccakathà 107>% Kathaæ anattaÂÂhena . . . pe . . . saccaÂÂhena . . . pe . . . paÂivedhaÂÂhena cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni? Navah' ÃkÃrehi paÂivedhaÂÂhena cattÃri saccÃni ekapaÂive- dhÃni: dukkhassa dukkhaÂÂho paÂivedhaÂÂho, samudayassa samudayaÂÂho paÂivedhaÂÂho, nirodhassa nirodhaÂÂho paÂi- vedhaÂÂho, maggassa maggaÂÂho paÂivedhaÂÂho, abhi¤¤Ãya abhi¤¤aÂÂho paÂivedhaÂÂho, pari¤¤Ãya pari¤¤aÂÂho paÂive- dhaÂÂho, pahÃnassa pahÃnaÂÂho paÂivedhaÂÂho, bhÃvanÃya bhÃvanaÂÂho paÂivedhaÂÂho, sacchikiriyÃya sacchikiriyaÂÂho paÂivedhaÂÂho. Imehi navah' ÃkÃrehi paÂivedhaÂÂhena cat- tÃri saccÃni ekasaÇgahitÃni. `Yaæ ekasaÇgahitaæ, taæ ekattaæ; ekattaæ ekena ¤Ãïena paÂivijjhatÅti' cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni. ## Katih' ÃkÃrehi cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni? DvÃ- dasahi ÃkÃrehi cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni; tathaÂÂhena anattaÂÂhena saccaÂÂhena paÂivedhaÂÂhena abhijÃnanaÂ- Âhena\<*<1>*>/ parijÃnanaÂÂhena\<*<2>*>/ dhammaÂÂhena tathaÂÂhena\<*<3>*>/ ¤ÃtaÂÂhena sacchikiriyaÂÂhena phassanaÂÂhena\<*<4>*>/ abhisamay- aÂÂhena. Imehi dvÃdasahi ÃkÃrehi cattÃri saccÃni eka- saÇgahitÃni. `Yaæ ekasaÇgahitaæ, taæ ekattaæ; ekattaæ ekena ¤Ãïena paÂivijjhatÅti' cattÃri saccÃni ekapaÂive- dhÃni. Kathaæ tathaÂÂhena cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni? SoÊasahi ÃkÃrehi tathaÂÂhena cattÃri saccÃni ekapaÂive- dhÃni: dukkhassa pÅÊanaÂÂho saÇkhataÂÂho santÃpaÂÂho vipariïÃmaÂÂho tathaÂÂho,\<*<5>*>/ samudayassa ÃyuhanaÂÂho nidÃnaÂÂho sa¤¤ogaÂÂho palibodhaÂÂho tathaÂÂho, niro- dhassa nissaraïaÂÂho vivekaÂÂho asaÇkhataÂÂho amataÂÂho tathaÂÂho, maggassa niyyÃnaÂÂho hetuÂÂho dassanaÂÂho ÃdhipateyyaÂÂho tathaÂÂho. Imehi soÊasahi ÃkÃrehi tathaÂ- Âhena cattÃri saccÃni ekasaÇgahitÃni. `Yaæ ekasaÇga- hitaæ, taæ ekattaæ; ekattaæ ekena ¤Ãïena paÂivijjhatÅti' cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 abhijÃnaÂÂhena, M. S2. 2 parijÃnaÂÂhena, S. S2. M. 3 S. S2. omit tathaÂÂhena, which thus occurs twice in the list. (?) tatvaÂÂhena. 4 passanaÂÂhena, M. 5 tataÂÂho, S. S2., always. >/ #<[page 108]># %<108 Yuganandhavagge SaccakathÃ>% Kathaæ anattaÂÂhena . . . pe . . . saccaÂÂhena paÂive- dhaÂÂhena abhijÃnanaÂÂhena parijÃnanaÂÂhena dhammaÂ- Âhena tathaÂÂhena\<*<1>*>/ ¤ÃtaÂÂhena sacchikiriyaÂÂhena phas- sanaÂÂhena abhisamayaÂÂhena cattÃri saccÃni ekapaÂi- vedhÃni? SoÊasahi ÃkÃrehi abhisamayaÂÂhena cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni: dukkhassa pÅÊanaÂÂho saÇkha- taÂÂho santÃpaÂÂho vipariïÃmaÂÂho abhisamayaÂÂho, samu- dayassa ÃyuhanaÂÂho nidÃnaÂÂho sa¤¤ogaÂÂho palibodhaÂÂho abhisamayaÂÂho, nirodhassa nissaraïaÂÂho vivekaÂÂho asaÇ- khataÂÂho amataÂÂho abhisamayaÂÂho, maggassa niyyÃn- aÂÂho hetuÂÂho dassanaÂÂho ÃdhipateyyaÂÂho abhisamay- aÂÂho. Imehi soÊasahi ÃkÃrehi abhisamayaÂÂhena cattÃri saccÃni ekasaÇgahitÃni. `Yaæ ekasaÇgahitaæ, taæ ekat- taæ; ekattaæ ekena ¤Ãïena paÂivijjhatÅti' cattÃri saccÃni ekapaÂivedhÃni. ## SaccÃnaæ\<*<2>*>/ kati lakkhaïÃni? SaccÃnaæ dve lak- khaïÃni: saÇkhatalakkhaïa¤ ca asaÇkhatalakkhaïa¤ ca. SaccÃnaæ imÃni dve lakkhaïÃni. SaccÃnaæ kati lakkhaïÃni? SaccÃnaæ cha lakkhaïÃni: saÇkhatÃnaæ saccÃnaæ uppÃdo pa¤¤Ãyati, vayo pa¤¤Ãyati, ÂhitÃnaæ\<*<3>*>/ a¤¤athattaæ pa¤¤Ãyati; asaÇkhatassa saccassa na uppÃdo pa¤¤Ãyati, na vayo pa¤¤Ãyati, va Âhitassa\<*<4>*>/ a¤¤athattaæ pa¤¤Ãyati. SaccÃnaæ imÃni cha lakkha- ïÃni. SaccÃnaæ kati lakkhaïÃni? SaccÃnaæ dvÃdasa lak- khaïÃni: dukkhasaccassa uppÃdo pa¤¤Ãyati, vayo pa¤- ¤Ãyati, Âhitassa a¤¤athattaæ pa¤¤Ãyati; samudayasaccassa uppÃdo pa¤¤Ãyati, vayo pa¤¤Ãyati, Âhitassa a¤¤athattaæ pa¤¤Ãyati; maggasaccassa uppÃdo pa¤¤Ãyati, vayo pa¤- ¤Ãyati, Âhitassa a¤¤athattaæ pa¤¤Ãyati; nirodhasaccassa na uppÃdo pa¤¤Ãyati, na vayo pa¤¤Ãyati, na Âhitassa a¤¤athattaæ pa¤¤Ãyati. SaccÃnaæ imÃni dvÃdasa lak- khaïÃni. ## Catunnaæ saccÃnaæ kati kusalÃ, kati akusalÃ, kati abyÃkatÃ? Samudayasaccaæ akusalaæ, maggasaccaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 tataÂÂhena, S2.; tathaÂÂhena, S. 2 saccÃni, S. S2. 3 pa¤¤ÃyatÅtikÃnaæ, S. S2. 4 titassa, S. >/ #<[page 109]># %< Yuganandhavagge Saccakathà 109>% kusalaæ, nirodhasaccaæ abyÃkataæ, dukkhasaccaæ siyà kusalaæ siyà akusalaæ siyà abyÃkataæ. TÅïi\<*<1>*>/ saccÃni ekasaccena saÇgahitÃni, ekaæ saccaæ tÅhi saccehi saÇga- hitaæ vatthuvasena pariyÃyena. `SiyÃ' ti. Katha¤ ca siyÃ? Yaæ dukkhasaccaæ aku- salaæ samudayasaccaæ akusalaæ, evaæ akusalaÂÂhena dve saccÃni ekasaccena saÇgahitÃni: ekasaccaæ dvÅhi saccehi saÇgahitaæ. Yaæ dukkhasaccaæ kusalaæ maggasaccaæ kusalaæ, evaæ kusalaÂÂhena dve saccÃni ekasaccena saÇga- hitÃni: ekaæ saccaæ dvÅhi saccehi saÇgahitaæ. Yaæ dukkhasaccaæ abyÃkataæ nirodhasaccaæ abyÃkataæ, evaæ abyÃkataÂÂhena dve saccÃni ekasaccena saÇgahitÃni: eka- saccaæ dvÅhi saccehi saÇgahitaæ. Evaæ siyÃ. TÅïi saccÃni ekasaccena saÇgahitÃni, ekasaccaæ tÅhi saccehi saÇgahitaæ vatthuvasena pariyÃyenÃti. ## Pubbe me Bhikkhave sambodhÃ\<*<2>*>/ anabhisambuddhassa Bodhisattass' eva sato etad ahosi -- `Ko nu kho rÆpassa assÃdo, ko ÃdÅnavo, kiæ nissaraïaæ? Ko vedanÃya assÃdo, ko ÃdÅnavo, kiæ nissaraïaæ? Ko sa¤¤Ãya assÃdo, ko ÃdÅnavo, kiæ nissaraïaæ? Ko saÇkhÃrÃïaæ assÃdo, ko ÃdÅnavo, kiæ nissaraïaæ? Ko vi¤¤Ãïassa assÃdo, ko ÃdÅnavo, kiæ nissaraïan' ti? Tassa mayhaæ Bhikkhave etad ahosi -- `Yaæ kho rÆpaæ paÂicca uppajjati sukhaæ somanassaæ, ayaæ rÆpassa assÃdo; yaæ rÆpaæ aniccaæ dukkhaæ\<*<3>*>/ vipariïÃmadhammaæ, ayaæ rÆpassa ÃdÅnavo; yo rÆpasmiæ chandarÃgavinayo chandarÃgappahÃnaæ, idaæ rÆpassa nissaraïaæ. Yaæ vedanaæ paÂicca . . . pe . . . yaæ sa¤¤aæ paÂicca, yaæ saÇkhÃre paÂicca, yaæ vi¤¤Ãïaæ paÂicca uppajjati sukhaæ somanassaæ, ayaæ vi¤¤Ãïassa assÃdo; yaæ vi¤¤Ãïaæ aniccaæ dukkhaæ vipariïÃma- dhammaæ, ayaæ vi¤¤Ãïassa ÃdÅnavo; yo vi¤¤Ãïasmiæ chandarÃgavinayo chandarÃgappahÃnaæ, idaæ vi¤¤Ãïassa nissaraïaæ. ## YÃva kÅva¤ cÃhaæ\<*<4>*>/ Bhikkhave imesaæ pa¤cannaæ upÃdÃnakkhandhÃnaæ evaæ assÃda¤ ca assÃdato ÃdÅnava¤ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 S. S2. M. insert siyà before tÅïi. 2 sambodhÃnaæ, S. 3 aniccaæ taæ dukkhaæ, S. M. 4 cÃyaæ, S. S2. >/ #<[page 110]># %<110 Yuganandhavagge SaccakathÃ>% ca ÃdÅnavato nissaraïa¤ ca nissaraïato yathÃbhÆtaæ nabbha¤¤Ãsiæ,\<*<1>*>/ neva tÃvÃhaæ\<*<2>*>/ Bhikkhave sadevake loke samÃrake sabrahmake {sassamanabrÃhmaïiyÃ} pajÃya sade- vamanussÃya anuttaraæ sammÃsambodhiæ abhisam- buddho\<*<3>*>/ pacca¤¤Ãsiæ. Yato ca khvÃhaæ Bhikkhave imesaæ pa¤cannaæ upÃdÃnakkhandhÃnaæ evaæ assÃda¤ ca assÃdato ÃdÅnava¤ ca ÃdÅnavato nissaraïa¤ ca nissa- raïato yathÃbhÆtaæ abbha¤¤Ãsiæ, athÃhaæ Bhikkhave sadevake loke samÃrake sabrahmake sassamaïabrÃhmaïiyà pajÃya sadevamanussÃya anuttaraæ sammÃsambodhiæ abhisambuddho pacca¤¤Ãsiæ. ¥Ãïa¤ ca pana me das- sanaæ udapÃdi `akuppà me cetovimutti, ayaæ antimà jÃti, natth' idÃni punabbhavo' ti. ## `Yaæ rÆpaæ paÂicca uppajjati sukhaæ somanassaæ, ayaæ rÆpassa assÃdo' ti pahÃnapaÂivedho samudaya- saccaæ; `yaæ rÆpaæ aniccaæ dukkhaæ vipariïÃma- dhammaæ, ayaæ rÆpassa ÃdÅnavo' ti pari¤¤ÃpaÂivedho dukkhasaccaæ; `yo rÆpasmiæ chandarÃgavinayo chan- darÃgappahÃnaæ, idaæ rÆpassa nissaraïan' ti sacchi- kiriyÃpaÂivedho nirodhasaccaæ; yà imesu tÅsu ÂhÃnesu diÂÂhi saÇkappo vÃcà kammanto ÃjÅvo vÃyÃmo sati samÃdhi bhÃvanÃpaÂivedho maggasaccaæ. `Yaæ vedanaæ paÂicca . . . pe . . . yaæ sa¤¤aæ paÂicca, yaæ saÇkhÃre paÂicca, yaæ vi¤¤Ãïaæ paÂicca uppajjati sukhaæ somanassaæ, ayaæ vi¤¤Ãïassa assÃdo' ti pahÃnapaÂivedho samudaya- saccaæ; `yaæ vi¤¤Ãïaæ aniccaæ dukkhaæ vipariïÃma- dhammaæ, ayaæ vi¤¤Ãïassa ÃdÅnavo' ti pari¤¤ÃpaÂivedho dukkhasaccaæ; `yo vi¤¤Ãïasmiæ chandarÃgavinayo chan- darÃgappahÃnaæ, idaæ vi¤¤Ãïassa nissaraïan' ti sacchi- kiriyÃpaÂivedho nirodhasaccaæ; yà imesu tÅsu ÂhÃnesu diÂÂhi saÇkappo vÃcà kammanto ÃjÅvo vÃyÃmo sati samÃdhi bhÃvanÃpaÂivedho maggasaccaæ. ## `Saccan' ti.\<*<4>*>/ Katih' ÃkÃrehi saccaæ? TÅh' ÃkÃ- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 nabbha¤¤Ãsi, S. S2. M. 2 tÃvaæ, S. S2. 3 abhisambodhiæ, S2.; abhisambuddho ti, S. M. 4 K. omits saccan ti. >/ #<[page 111]># %< Yuganandhavagge Saccakathà 111>% rehi saccaæ: esanaÂÂhena pariggahaÂÂhena paÂivedhaÂ- Âhena. Kathaæ esanaÂÂhena saccaæ? `JarÃmaraïaæ kiæ- nidÃnaæ kiæ-samudayaæ kiæ-jÃtikaæ kiæ-pabhavan?' ti evaæ esanaÂÂhena saccaæ. `JarÃmaraïaæ jÃtinidÃnaæ jÃtisamudayaæ jÃtijÃtikaæ jÃtipabhavan' ti evaæ pariggah- aÂÂhena saccaæ. JarÃmaraïa¤ ca pajÃnÃti, jarÃmaraïa- samudaya¤ ca pajÃnÃti, jarÃmaraïanirodha¤ ca pajÃnÃti, jarÃmaraïanirodhagÃminipaÂipada¤ ca pajÃnÃti. Evaæ paÂivedhaÂÂhena saccaæ. `JÃti kiæ-nidÃnà kiæ-samudayà kiæ-jÃtikà kiæ-pab- havÃ?' ti evaæ esanaÂÂhena saccaæ. `JÃti bhavanidÃnà bhavasamudayà bhavajÃtikà bhavapabhavÃ' ti evaæ pariggahaÂÂhena saccaæ. JÃti¤ ca pajÃnÃti, jÃtisamudaya¤ ca pajÃnÃti, jÃtini- rodha¤ ca pajÃnÃti, jÃtinirodhagÃminipaÂipada¤ ca pajÃnÃti. Evaæ paÂivedhaÂÂhena saccaæ. `Bhavo kiæ-nidÃno kiæ-samudayo kiæ-jÃtiko kiæ- pabhavo?' ti evaæ esanaÂÂhena saccaæ. `Bhavo upÃdÃna- nidÃno upÃdÃnasamudayo upÃdÃnajÃtiko upÃdÃnapabhavo' ti evaæ pariggahaÂÂhena saccaæ. Bhava¤ ca pajÃnÃti, bhavasamudaya¤ ca pajÃnÃti, bhavanirodha¤ ca pajÃnÃti, bhavanirodhagÃminipaÂipada¤ ca pajÃnÃti. Evaæ paÂi- vedhaÂÂhena saccaæ. `UpÃdÃnaæ kiæ-nidÃnaæ kiæ-samudayaæ kiæ-jÃtikaæ kiæ-pabhavan?' ti evaæ esanaÂÂhena saccaæ. `UpÃ- dÃnaæ taïhÃnidÃnaæ taïhÃsamudayaæ taïhÃjÃtikaæ taïhÃpabhavan' ti evaæ pariggahaÂÂhena saccaæ. UpÃ- dÃna¤ ca pajÃnÃti, upÃdÃnasamudaya¤ ca pajÃnÃti, upÃ- dÃnanirodha¤ ca pajÃnÃti, upÃdÃnanirodhagÃminipaÂipada¤ ca pajÃnÃti. Evaæ paÂivedhaÂÂhena saccaæ. `Taïhà kiæ-nidÃnà kiæ-samudayà kiæ-jÃtikà kiæ- pabhavÃ?' ti evaæ esanaÂÂhena saccaæ. `Taïhà vedanÃnidÃnà vedanÃsamudayà vedanÃjÃtikà vedanÃpabhavÃ' ti evaæ pariggahaÂÂhena saccaæ. Taïha¤ ca pajÃnÃti, taïhÃsamudaya¤ ca pajÃnÃti, taï- hÃnirodha¤ ca pajÃnÃti, taïhÃnirodhagÃminipaÂipada¤ ca pajÃnÃti. Evaæ paÂivedhaÂÂhena saccaæ. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 112]># %<112 Yuganandhavagge SaccakathÃ>% `Vedanà kiæ-nidÃnà kiæ-samudayà kiæ-jÃtikà kiæ- pabhavÃ?' ti evaæ esanaÂÂhena saccaæ. `Vedanà phas- sanidÃnà phassasamudayà phassajÃtikà phassapabhavÃ' ti evaæ pariggahaÂÂhena saccaæ. Vedana¤ ca pajÃnÃti, vedanÃsamudaya¤ ca pajÃnÃti, vedanÃnirodha¤ ca pajÃnÃti, vedanÃnirodhagÃminipaÂipada¤ ca pajÃnÃti. Evaæ paÂi- vedhaÂÂhena saccaæ. `Phasso kiæ-nidÃno kiæ-samudayo kiæ-jÃtiko kiæ- pabhavo?' ti evaæ esanaÂÂhena saccaæ. `Phasso saÊÃ- yatananidÃno saÊÃyatanasamudayo saÊÃyatanajÃtiko saÊÃ- yatanapabhavo' ti evaæ pariggahaÂÂhena saccaæ. Phassa¤ ca pajÃnÃti, phassasamudaya¤ ca pajÃnÃti, phassanirodha¤ ca pajÃnÃti, phassanirodhagÃminipaÂipada¤ ca pajÃnÃti. Evaæ paÂivedhaÂÂhena saccaæ. `SaÊÃyatanaæ kiæ-nidÃnaæ kiæ-samudayaæ kiæ-jÃti- kaæ kiæ-pabhavan?' ti evaæ esanaÂÂhena saccaæ. `SaÊÃ- yatanaæ nÃmarÆpanidÃnaæ nÃmarÆpasamudayaæ nÃmarÆ- pajÃtikaæ nÃmarÆpapabhavan' ti evaæ pariggahaÂÂhena saccaæ. saÊÃyatana¤ ca pajÃnÃti, saÊÃyatanasamudaya¤ ca pajÃnÃti, saÊÃyatananirodha¤ ca pajÃnÃti, saÊÃyatana- nirodhagÃminipaÂipada¤ ca pajÃnÃti. Evaæ paÂive- dhaÂÂhena saccaæ. `NÃmarÆpaæ kiæ-nidÃnaæ kiæ-samudayaæ kiæ-jÃti- kaæ kiæ-pabhavan?' ti evaæ esanaÂÂhena saccaæ. NÃmarÆpaæ vi¤¤ÃïanidÃnaæ vi¤¤Ãïasamudayaæ vi¤¤Ãna- jÃtikaæ vi¤¤Ãïapabhavan' ti evaæ pariggahaÂÂhena saccaæ. NÃmarÆpa¤ ca pajÃnÃti, nÃmarÆpasamudaya¤ ca pajÃnÃti, nÃmarÆpanirodha¤ ca pajÃnÃti, nÃmarÆpa- nirodhagÃminipaÂipada¤ ca pajÃnÃti. Evaæ paÂivedhaÂÂ- hena saccaæ. `Vi¤¤Ãïaæ kiæ-nidÃnaæ kiæ-samudayaæ kiæ-jÃtikaæ kiæ-pabhavan?' ti evaæ esanaÂÂhena saccaæ. `Vi¤¤- Ãïaæ saÇkhÃranidÃnaæ saÇkhÃrasamudayaæ saÇkhÃra- jÃtikaæ saÇkhÃrapabhavan' ti evaæ pariggahaÂÂhena saccaæ. Vi¤¤Ãïa¤ ca pajÃnÃti, vi¤¤Ãïasamudaya¤ ca pajÃnÃti, vi¤¤Ãïanirodha¤ ca pajÃnÃti, vi¤¤Ãïanirodha- gÃminipaÂipada¤ ca pajÃnÃti. Evaæ paÂivedhaÂÂhena saccaæ. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 113]># %< Yuganandhavagge Saccakathà 113>% `SaÇkhÃrà kiæ-nidÃnà kiæ-samudayà kiæ-jÃtikà kiæ- pabhavÃ?' ti evaæ esanaÂÂhena saccaæ. `SaÇkhÃrà avijjÃnidÃnà avijjÃsamudayà avijjÃjÃtikà avijjÃpabhavÃ' ti evaæ pariggahaÂÂhena saccaæ. SaÇkhÃre ca pajÃnÃti, saÇkhÃrasamudaya¤ ca pajÃnÃti, saÇkhÃranirodha¤ ca pajÃnÃti, saÇkhÃranirodhagÃmini- paÂipada¤ ca pajÃnÃti. Evaæ paÂivedhaÂÂhena saccaæ. ## JarÃmaraïaæ dukkhasaccaæ, jÃti samudayasaccaæ, ubhinnaæ pi nissaraïaæ nirodhasaccaæ, nirodhapajÃnanà maggasaccaæ; jÃti dukkhasaccaæ, bhavo samudaya- saccaæ, ubhinnaæ pi nissaraïaæ nirodhasaccaæ, nirodha- pajÃnanà maggasaccaæ; bhavo dukkhasaccaæ, upÃdÃnaæ samudayasaccaæ, ubhinnaæ pi nissaraïaæ nirodha- saccaæ, nirodhapajÃnanà maggasaccaæ; upÃdÃnaæ duk- khasaccaæ, taïhà samudayasaccaæ, ubhinnaæ pi nissa- raïaæ nirodhasaccaæ, nirodhapajÃnanà maggasaccaæ; taïhà dukkhasaccaæ, vedanà samudayasaccaæ, ubhinnaæ pi nissaraïaæ nirodhasaccaæ, nirodhapajÃnanà magga- saccaæ; vedanà dukkhasaccaæ, phasso samudayasaccaæ, ubhinnaæ pi nissaraïaæ nirodhasaccaæ, nirodhapajÃnanà maggasaccaæ; phasso dukkhasaccaæ, saÊÃyatanaæ samu- dayasaccaæ, ubhinnaæ pi nissaraïaæ nirodhasaccaæ, nirodhapajÃnanà maggasaccaæ; saÊÃyatanaæ dukkha- saccaæ, nÃmarÆpaæ samudayasaccaæ, ubhinnaæ pi nissa- raïaæ nirodhasaccaæ, nirodhapajÃnanà maggasaccaæ; nÃmarÆpaæ dukkhasaccaæ, vi¤¤Ãïaæ samudayasaccaæ, ubhinnaæ pi nissaraïaæ nirodhasaccaæ, nirodhapajÃnanà maggasaccaæ; vi¤¤Ãïaæ dukkhasaccaæ, saÇkhÃrà samu- dayasaccaæ, ubhinnaæ pi nissaraïaæ nirodhasaccaæ, nirodhapajÃnanà maggasaccaæ; saÇkhÃrà dukkhasaccaæ, avijjà samudayasaccaæ, ubhinnaæ pi nissaraïaæ nirodha- saccaæ, nirodhapajÃnanà maggasaccaæ. JarÃmaraïaæ dukkhasaccaæ, jÃti siyà dukkhasaccaæ siyà samudayasaccaæ,\<*<1>*>/ ubhinnaæ pi nissaraïaæ nirodha- saccaæ, nirodhapajÃnanà maggasaccaæ; jÃti dukkha- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 jarÃmaraïaæ dukkhasaccaæ siyà samudayasaccaæ, S. S2. M. >/ #<[page 114]># %<114 Yuganandhavagge SaccakathÃ>% saccaæ, bhavo siyà dukkhasaccaæ siyà samudayasaccaæ, ubhinnaæ pi nissaraïaæ nirodhasaccaæ, nirodhapajÃnanà maggasaccaæ; . . . pe . . . saÇkhÃrÃ\<*<1>*>/ dukkhasaccaæ, avijjà siyà dukkhasaccaæ siyà samudayasaccaæ, ubhinnaæ pi nissaraïaæ nirodhasaccaæ, nirodhapajÃnanà magga- saccan ti. SaccakathÃ. BhÃïavÃraæ. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 S. S2. M. omit from here to the end. >/ #<[page 115]># %< Yuganandhavagge BojjhaÇgakathà 115>% $< II III. Yuganandhavagge BojjhaÇgakathà SÃvatthinidÃnaæ.>$ ## SATT' ime Bhikkhave bojjhaÇgÃ. Katame satta? SatisambojjhaÇgo dhammavicayasambojjhaÇgo viriya- sambojjhaÇgo pÅtisambojjhaÇgo passaddhisambojjhaÇgo samÃdhisambojjhaÇgo upekkhÃsambojjhaÇgo. Ime kho Bhikkhave satta bojjhaÇgÃ. `BojjhaÇgÃ' ti. Ken' aÂÂhena bojjhaÇgÃ? `BodhÃya\<*<1>*>/ saævattantÅti'\<*<2>*>/ bojjhaÇgÃ, `bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `anubujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `paÂibujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `saæbujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; bujjhanaÂÂhena boj- jhaÇgÃ, anubujjhanaÂÂhena bojjhaÇgÃ, paÂibujjhanaÂÂhena bojjhaÇgÃ, saæbujjhanaÂÂhena bojjhaÇgÃ. `BodhentÅti' bojjhaÇgÃ, `anubodhentÅti' bojjhaÇgÃ, `paÂibodhentÅti' bojjhaÇgÃ, `saæbodhentÅti' bojjhaÇgÃ; bodhanaÂÂhena bojjhaÇgÃ, anubodhanaÂÂhena bojjhaÇgÃ, paÂibodhanaÂ- Âhena bojjhaÇgÃ, saæbodhanaÂÂhena bojjhaÇgÃ. Bodhi- pakkhiyaÂÂhena bojjhaÇgÃ, anubodhipakkhiyaÂÂhena boj- jhaÇgÃ, paÂibodhipakkhiyaÂÂhena bojjhaÇgÃ, saæbodhipak- khiyaÂÂhena bojjhaÇgÃ; buddhilÃbhaÂÂhena\<*<3>*>/ bojjhaÇgÃ, buddhipaÂilÃbhaÂÂhena bojjhaÇgÃ, buddhiropanaÂÂhena boj- jhaÇgÃ, buddhi-abhiropanaÂÂhena bojjhaÇgÃ, buddhipÃpan- aÂÂhena\<*<4>*>/ bojjhaÇgÃ, buddhisaæpÃpanaÂÂhena\<*<5>*>/ bojjhaÇgÃ. ## MÆlaÂÂhena bojjhaÇgÃ, mÆlacariyaÂÂhena bojjhaÇgÃ, mÆlapariggahaÂÂhena bojjhaÇgÃ, mÆlaparivÃraÂÂhena boj- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 bodhiyassa, S. S2.; bodhiyaæ, K. 2 sattatÅti, S. S2. 3 buddhilabhanaÂÂhena, M.; K. omits. 4 buddhipÃpaÂÂhena, S. S2. 5 buddhisaæpÃpaÂÂhena, S. S2. >/ #<[page 116]># %<116 Yuganandhavagge BojjhaÇgakathÃ>% jhaÇgÃ,\<*<1>*>/ mÆlaparipÆraÂÂhena bojjhaÇgÃ, mÆlaparipÃkaÂ- Âhena bojjhaÇgÃ, mÆlapaÂisambhidaÂÂhena bojjhaÇgÃ, mÆlapaÂisambhidÃpÃpanaÂÂhena bojjhaÇgÃ, mÆlapaÂisam- bhidÃya vasÅbhÃvanaÂÂhena bojjhaÇgÃ, mÆlapaÂisambhidÃya vasÅbhÃvappattÃnaæ pi bojjhaÇgÃ; hetuÂÂhena bojjhaÇgÃ, hetucariyaÂÂhena bojjhaÇgÃ, hetupariggahaÂÂhena boj- jhaÇgÃ, hetuparivÃraÂÂhena bojjhaÇgÃ, hetuparipÆraÂÂhena bojjhaÇgÃ, hetuparipÃkaÂÂhena bojjhaÇgÃ, hetupaÂisam- bhidaÂÂhena bojjhaÇgÃ, hetupaÂisambhidÃpÃpanaÂÂhena bojjhaÇgÃ, hetupaÂisambhidÃya vasÅbhÃvanaÂÂhena boj- jhaÇgÃ, hetupaÂisambhidÃya vasÅbhÃvappattÃnaæ pi boj- jhaÇgÃ; paccayaÂÂhena bojjhaÇgÃ, paccayacariyaÂÂhena bojjhaÇgÃ, paccayapariggahaÂÂhena bojjhaÇgÃ, paccaya- parivÃraÂÂhena bojjhaÇgÃ, paccayaparipÆraÂÂhena bojjhaÇgÃ, paccayaparipÃkaÂÂhena bojjhaÇgÃ, paccayapaÂisambhidaÂ- Âhena bojjhaÇgÃ, paccayapaÂisambhidÃpÃpanaÂÂhena boj- jhaÇgÃ, paccayapaÂisambhidÃya vasÅbhÃvanaÂÂhena boj- jhaÇgÃ, paccayapaÂisambhidÃya vasÅbhÃvappattÃnaæ pi bojjhaÇgÃ; visuddhaÂÂhena bojjhaÇgÃ, visuddhicariyaÂ- Âhena bojjhaÇgÃ, visuddhipariggahaÂÂhena bojjhaÇgÃ, vi- suddhiparivÃraÂÂhena bojjhaÇgÃ, visuddhiparipÆraÂÂhena bojjhaÇgÃ, visuddhiparipÃkaÂÂhena bojjhaÇgÃ, visuddhi- paÂisambhidaÂÂhena bojjhaÇgÃ, visuddhipaÂisambhidÃpÃ- panaÂÂhena bojjhaÇgÃ, visuddhipaÂisambhidÃya vasÅbhÃvan- aÂÂhena bojjhaÇgÃ, visuddhipaÂisambhidÃya vasÅbhÃvap- pattÃnaæ pi bojjhaÇgÃ; anavajjaÂÂhena bojjhaÇgÃ, anavaj- jacariyaÂÂhena bojjhaÇgÃ, anavajjapariggahaÂÂhena boj- jhaÇgÃ, anavajjaparivÃraÂÂhena bojjhaÇgÃ, anavajjapari- pÆraÂÂhena bojjhaÇgÃ, anavajjaparipÃkaÂÂhena bojjhaÇgà anavajjapaÂisambhidaÂÂhena bojjhaÇgÃ, anavajjapaÂisam- bhidÃpÃpanaÂÂhena bojjhaÇgÃ, anavajjapaÂisambhidÃya vasÅbhÃvanaÂÂhena bojjhaÇgÃ, anavajjapaÂisambhidÃya vasÅbhÃvappattÃnaæ pi bojjhaÇgÃ; nekkhammaÂÂhena boj- jhaÇgÃ, nekkhammacariyaÂÂhena bojjhaÇgÃ, nekkhamma- pariggahaÂÂhena bojjhaÇgÃ, nekkhammaparivÃraÂÂhena bojjhaÇgÃ, nekkhammaparipÆraÂÂhena bojjhaÇgÃ, nek- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 S. M. insert mÆlahetuÂÂhena bojjhaÇgà here. >/ #<[page 117]># %< Yuganandhavagge BojjhaÇgakathà 117>% khammaparipÃkaÂÂhena bojjhaÇgÃ, nekkhammapaÂisam- bhidaÂÂhena bojjhaÇgÃ, nekkhammapaÂisambhidÃpÃpanaÂ- Âhena bojjhaÇgÃ, nekkhammapaÂisambhidÃya vasÅbhÃvan- aÂÂhena bojjhaÇgÃ, nekkhammapaÂisambhidÃya vasÅbhÃ- vappattÃnaæ pi bojjhaÇgÃ; vimuttaÂÂhena bojjhaÇgÃ, vi- mutticariyaÂÂhena bojjhaÇgÃ, vimuttipariggahaÂÂhena boj- jhaÇgÃ, vimuttiparivÃraÂÂhena bojjhaÇgÃ, vimuttiparipÆr- aÂÂhena bojjhaÇgÃ, vimuttiparipÃkaÂÂhena bojjhaÇgÃ, vi- muttipaÂisambhidaÂÂhena bojjhaÇgÃ, vimuttipaÂisambhidÃ- pÃpanaÂÂhena bojjhaÇgÃ, vimuttipaÂisambhidÃya vasÅbhÃ- vanaÂÂhena bojjhaÇgÃ, vimuttipaÂisambhidÃya vasÅbhÃvap- pattÃnaæ pi bojjhaÇgÃ; anÃsavaÂÂhena bojjhaÇgÃ, anÃ- savacariyaÂÂhena bojjhaÇgÃ, anÃsavapariggahaÂÂhena boj- jhaÇgÃ, anÃsavaparivÃraÂÂhena bojjhaÇgÃ, anÃsavaparipÆr- aÂÂhena bojjhaÇgÃ, anÃsavaparipÃkaÂÂhena bojjhaÇgÃ, anÃ- savapaÂisambhidaÂÂhena bojjhaÇgÃ, anÃsavapaÂisambhidÃ- pÃpanaÂÂhena bojjhaÇgÃ, anÃsavapaÂisambhidÃya vasÅbhÃ- vanaÂÂhena bojjhaÇgÃ, anÃsavapaÂisambhidÃya vasÅbhÃvap- pattÃnaæ pi bojjhaÇgÃ; vivekaÂÂhena bojjhaÇgÃ, viveka- cariyaÂÂhena bojjhaÇgÃ, vivekapariggahaÂÂhena bojjhaÇgÃ, vivekaparivÃraÂÂhena bojjhaÇgÃ, vivekaparipÆraÂÂhena boj- jhaÇgÃ, vivekaparipÃkaÂÂhena bojjhaÇgÃ, vivekapaÂisam- bhidaÂÂhena bojjhaÇgÃ, vivekapaÂisambhidÃpÃpanaÂÂhena bojjhaÇgÃ, vivekapaÂisambhidÃya vasÅbhÃvanaÂÂhena boj- jhaÇgÃ, vivekapaÂisambhidÃya vasÅbhÃvappattÃnaæ pi boj- jhaÇgÃ; vossaggaÂÂhena bojjhaÇgÃ, vossaggacariyaÂÂhena bojjhaÇgÃ, vossaggapariggahaÂÂhena bojjhaÇgÃ, vossagga- parivÃraÂÂhena bojjhaÇgÃ, vossaggaparipÆraÂÂhena boj- jhaÇgÃ, vossaggaparipÃkaÂÂhena bojjhaÇgÃ, vossaggapaÂi- sambhidaÂÂhena bojjhaÇgÃ, vossaggapaÂisambhidÃpÃpanaÂ- Âhena bojjhaÇgÃ, vossaggapaÂisambhidÃya vasÅbhÃvanaÂ- Âhena bojjhaÇgÃ, vossaggapaÂisambhidÃya vasÅbhÃvappat- tÃnaæ pi bojjhaÇgÃ. ## `MÆlaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `hetuÂÂhaæ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ, `paccayaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `visuddhaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `anavajjaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `nekkhammaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vimuttaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `anÃ- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 118]># %<118 Yuganandhavagge BojjhaÇgakathÃ>% savaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vivekaÂÂhaæ {bujjhan- tÅti}' bojjhaÇgÃ, `vossaggaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; `mÆlacariyaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `hetucariyaÂ- Âhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `paccayacariyaÂÂhaæ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ, `visuddhicariyaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `anavajjacariyaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `nekkhammacariyaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vimutti- cariyaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `anÃsavacariyaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vivekacariyaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vossaggacariyaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; `mÆlapariggahaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgà . . . pe . . . vossaggapariggahaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; `mÆla- parivÃraÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgà . . . pe . . . `vos- saggaparivÃraÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; `mÆlapari- pÆraÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgà . . . pe . . . `vossag- gaparipÆraÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; `mÆlaparipÃkaÂ- Âhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgà . . . pe . . . `vossaggapari- pÃkaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; `mÆlapaÂisambhidaÂ- Âhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgà . . . pe . . . `vossaggapaÂi- sambhidaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; `mÆlapaÂisam- bhidÃpÃpanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgà . . . pe . . . `vossaggapaÂisambhidÃpÃpanaÂÂhaæ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ; `mÆlapaÂisambhidÃya vasÅbhÃvanaÂÂhaæ bujjhan- tÅti' bojjhaÇgà . . . pe . . . `vossaggapaÂisambhidÃya vasÅbhÃvanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgà . . . pe . . . ## `PÃriggahaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `parivÃraÂ- Âhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `paripÆraÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekaggaÂÂhaæ\<*<1>*>/ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `avik- khepaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `paggahaÂÂhaæ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ, `avisÃraÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `anÃvilaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ani¤janaÂÂhaæ\<*<2>*>/ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekattupaÂÂhÃnavasena cittassa ÂhitaÂ- Âhaæ\<*<3>*>/ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ÃrammaïaÂÂhaæ bujjhan- tÅti' bojjhaÇgÃ, `gocaraÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `pa- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 ekaggataæ, S. S2. 2 ana¤¤atthaæ, M.; vuÂÂhÃnaæ, S. S2. 3 vivekaÂÂhaæ, S. S2. >/ #<[page 119]># %< Yuganandhavagge BojjhaÇgakathà 119>% hÃnaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `pariccÃgaÂÂhaæ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vuÂÂhÃnaÂÂhaæ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `vivaÂÂanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, santaÂ- Âhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `païÅtaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vimuttaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `anÃsav- aÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `taraïaÂÂhaæ\<*<1>*>/ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `animittaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `su¤¤at- aÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekarasaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `anativattanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `yuganandhaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `niyyÃnaÂÂhaæ\<*<2>*>/ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `hetuÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `dassanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ÃdhipateyyaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ. ## `Samathassa avikkhepaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vipassanÃya anupassanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `samathavipassanÃnaæ ekarasaÂÂhaæ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `yuganandhassa anativattanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `sikkhÃya samÃdÃnaÂÂhaæ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `Ãrammaïassa gocaraÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `lÅnassa cittassa paggahaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `uddhaccassa cittassa viniggahaÂÂhaæ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `ubhovisuddhÃnaæ ajjhupekkhanaÂÂhaæ bujjhan- tÅti' bojjhaÇgÃ; `visesÃdhigamaÂÂhaæ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `uttaripaÂivedhaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `saccÃbhisamayaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `nirodha- patiÂÂhÃpanaÂÂhaæ\<*<3>*>/ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ. ## `Saddhindriyassa adhimokkhaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgà . . . pe . . . `pa¤¤indriyassa dassanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; `saddhÃbalassa assaddhiye akam- piyaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgà . . . pe . . . `pa¤¤Ãba- lassa avijjÃya akampiyaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; `satisambojjhaÇgassa upaÂÂhÃnaÂÂhaæ bujjhantÅti' boj- jhaÇgà . . . pe . . . `upekkhÃsambojjhaÇgassa paÂisaÇkhÃn- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 raÂhakaÂÂhaæ, S. S2. 2 nÅyÃnikaÂÂhaæ, S.; niyyÃnikaÂÂhaæ, S2. 3 nirodhe patiÂÂhÃpakaÂÂhaæ, S. K.; nirodhapatiÂÂhÃnaÂÂhaæ, S2. >/ #<[page 120]># %<120 Yuganandhavagge BojjhaÇgakathÃ>% aÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; `sammÃdiÂÂhiyÃ\<*<1>*>/ dassan- aÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgà . . . pe . . . `sammÃ- samÃdhissa\<*<2>*>/ avikkhepaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ. `IndriyÃnaæ ÃdhipateyyaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `balÃnaæ\<*<3>*>/ akampiyaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `boj- jhaÇgÃnaæ\<*<4>*>/ niyyÃnaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `mag- gassa hetuÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `satipaÂÂhÃnÃnaæ upaÂÂhÃnaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `sammappa- dhÃnÃnaæ padahaÂÂhaæ\<*<5>*>/ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `iddhi- pÃdÃnaæ ijjhanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `saccÃnaæ tathaÂÂhaæ\<*<6>*>/ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `payogÃnaæ\<*<7>*>/ paÂi- passaddhaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `phalÃnaæ\<*<8>*>/ sacchikiriyaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `pa¤¤Ãya pajÃ- nanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ,\<*<9>*>/ `vitakkassa abhiro- panaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vicÃrassa upavicÃr- aÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `pÅtiyà pharaïaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `sukhassa abhisandanaÂÂhaæ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ, `cittassa ekaggaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ. ## `ùvajjanaÂÂhaæ\<*<10>*>/ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vijÃnan- aÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `pajÃnanaÂÂhaæ buj- jhantÅti' bojjhÃÇgÃ, `sa¤jÃnanaÂÂhaæ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `ekodaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; `abhi¤¤Ãya ¤ÃtaÂÂhaæ\<*<11>*>/ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `pari¤¤Ãya tÅraïaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; `pahÃnassa pariccÃgaÂÂhaæ\<*<12>*>/ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ, `bhÃvanÃya ekarasaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; `sacchikiriyÃya phassanaÂÂhaæ bujjhantÅti' \<-------------------------------------------------------------------------- 1 diÂÂhiyÃ, S. S2. 2 samÃdhissa, M. S. S2. 3 phalÃnaæ, S. S2. 4 S. S2. M. omit bojjhaÇgÃnaæ. 5 padahanaÂÂhaæ, K. 6 tataÂÂhaæ, M. 7 yogÃnaæ, S. S2. 8 phalassa, M.; phalasacchikiriyaÂÂhaæ, S. S2. 9 K. omits `pa¤¤Ãya pajÃnanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ. S2. omits, but adds in margin, pa¤¤Ãya pajÃnanaÂÂhaæ . . . pe . . . 10 anavajjanaÂÂhaæ, M. 11 abhi¤¤eyyaÂÂhaæ, K. 12 paricÃgaÂÂhaæ, M. >/ #<[page 121]># %< Yuganandhavagge BojjhaÇgakathà 121>% bojjhaÇgÃ, `khandhÃnaæ khandhaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; `dhÃtÆnaæ dhÃtuÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ÃyatanÃnaæ ÃyatanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; `saÇkhatÃnaæ saÇkhataÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `asaÇkhatassa asaÇkhataÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ. ## `CittaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `cittÃnantarik- aÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `cittassa vuÂÂhÃnaÂÂhaæ\<*<1>*>/ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `cittassa vijÃnanaÂÂhaæ\<*<2>*>/ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ, `cittassa hetuÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `cittassa paccayaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `cittassa vatthuÂÂhaæ\<*<3>*>/ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `cittassa samaÂÂhaæ\<*<4>*>/ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `cittassa Ãrammaï- aÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `cittassa\<*<5>*>/ gocaraÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `cittassa cariyaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `cittassa gataÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `cittassa abhinÅhÃratthaæ\<*<6>*>/ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `cit- tassa niyyÃnaÂÂhaæ\<*<7>*>/ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `cittassa nissaraïaÂÂhaæ\<*<8>*>/ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ. ## `Ekatte\<*<9>*>/ ÃvajjanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte vijÃnanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte pajÃnanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte sa¤jÃnan- aÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte ekodaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte pakkhandanaÂÂhaæ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte pasÅdanaÂÂhaæ\<*<10>*>/ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte santiÂÂhanaÂÂhaæ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `ekatte vimuttaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 samuÂÂhanaÂÂhaæ, S. 2 avijjanaÂÂhaæ, S. S2.; vivaÂÂanaÂÂhaæ, M. 3 vatthaÂÂhaæ, K.; cittaÂÂhaæ, S. S2. 4 sammaÂÂhaæ, S. S2.; bhummaÂÂhaæ, K. 5 cittavatthussa, K. 6 abhisÃraÂÂhaæ, S2.; K. omits from here to end of sec. 8. 7 S. S2. omit cittassa niyyÃnaÂÂhaæ bujjhantÅti bojjhaÇgÃ. 8 nÅvaraïaÂÂhaæ, S. S2. 9 ekaÂÂhena, S. S2., and afterwards ekaÂÂhe or ekatthe; ekatte, K., with ekaÂÂhe as vÊ. 10 passÃdanaÂÂhaæ, S. S2.; passanaÂÂhaæ, M. >/ #<[page 122]># %<122 Yuganandhavagge BojjhaÇgakathÃ>% `ekatte "etaæ\<*<1>*>/ santan" ti\<*<2>*>/ passanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte yÃnÅkataÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte vatthukataÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte anuÂÂhitaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte paricit- aÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte susamÃraddhaÂ- Âhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte pariggahaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte parivÃraÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte paripÆraÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte samodhÃnaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte adhiÂÂhÃnaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte Ãsevan- aÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte bhÃvanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte bahulÅkammaÂÂhaæ\<*<3>*>/ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte susamuggataÂÂhaæ\<*<4>*>/ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte suvisuddhaÂÂhaæ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ; `ekatte bu¤janaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte anubu¤janaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte paÂibu¤janaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte sambu¤- janaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; `ekatte bodhanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte anubodhanaÂÂhaæ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte paÂibodhanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte sambodhanaÂÂhaæ\<*<5>*>/ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `ekatte bodhipakkhiyaÂÂhaæ\<*<6>*>/ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `ekatte anubodhipakkhiyaÂÂhaæ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `ekatte paÂibodhipakkhiyaÂÂhaæ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `ekatte sambodhipakkhiyaÂÂhaæ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ; `ekatte jotanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte ujjotanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte anujotan- aÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte paÂijotanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekatte sa¤jotanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ. ## `PahÃnaÂÂhaæ\<*<7>*>/ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `nirodh- aÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `patÃpanaÂÂhaæ\<*<8>*>/ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ, `virocanaÂÂhaæ\<*<9>*>/ bujjhantÅti' boj- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 evaæ, S. S2. 2 santati, S2. 3 S. S2. M. omit. 4 S. S2. omit. 5 S. S2. M. omit. 6 S. S2. M. omit. 7 vÅmaæsÃya pahÃnaÂÂhaæ, K. 8 S. S2. M. omit. 9 S. S2. M. omit. >/ #<[page 123]># %< Yuganandhavagge BojjhaÇgakathà 123>% jhaÇgÃ, `kilesÃnaæ santÃpaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `amalatthaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vimalaÂÂhaæ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ, `nimmalaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `samaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `samayaÂÂhaæ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vivekaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vivekacariyaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `virÃgaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `virÃgacariyaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `nirodhaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `nirod- hacariyaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vossaggaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vossaggacariyaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vimuttaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vimutti- cariyaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; `chandaÂÂhaæ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ, `chandassa mÆlaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `chandassa padahaÂÂhaæ\<*<1>*>/ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `chandassa padhÃnaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `chandassa ijjhanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `chan- dassa adhimokkhaÂÂhaæ\<*<2>*>/ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `chan- dassa paggahaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `chandassa upaÂÂhÃnaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `chandassa avik- khepaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `chandassa dassanaÂ- Âhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `viriyaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `cittaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; `vÅmaæs- aÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vÅmaæsÃya mÆlaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vÅmaæsÃya padahaÂÂhaæ\<*<3>*>/ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vÅmaæsÃya padhÃnaÂÂhaæ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vÅmaæsÃya ijjhanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vÅmaæsÃya adhimokkhaÂÂhaæ\<*<2>*>/ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vÅmaæsÃya paggahaÂÂhaæ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `vÅmaæsÃya upaÂÂhÃnaÂÂhaæ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `vÅmaæsÃya avikkhepaÂÂhaæ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `vÅmaæsÃya dassanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ. ## `Dukkhassa pÅlanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `dukkhassa saÇkhataÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `duk- khassa santÃpaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `dukkhassa \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vÃraÂÂhaæ, S. S2.; pÃdaÂÂhaæ, K.; haratthaæ, M. 2 vimokkhaÂÂhaæ, M. 3 padaÂÂhaæ, M.; paÂhamaÂÂhaæ, S. S2. >/ #<[page 124]># %<124 Yuganandhavagge BojjhaÇgakathÃ>% vipariïÃmaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; `samudayassa ÃyuhanaÂÂhaæ nidÃnaÂÂhaæ sa¤¤ogatthaæ palibodhaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; `nirodhassa nissaraïaÂÂhaæ vivek- aÂÂhaæ asaÇkhataÂÂhaæ amataÂÂhaæ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ; `maggassa niyyÃnaÂÂhaæ hetuÂÂhaæ dassan- aÂÂhaæ ÃdhipateyyaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ. `TathaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ana¤¤athaÂÂhaæ\<*<1>*>/ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `anattaÂÂhaæ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `saccaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `paÂivedh- aÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; `abhijÃnanaÂÂhaæ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ, `parijÃnanaÂÂhaæ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `dhammaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `dhÃ- tuÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `¤ÃtaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `sacchikiriyaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `phassanaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `abhisamayaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `nekkhammaæ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `abyÃpÃdaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `Ãlokasa¤¤aæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `avikkhepaæ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `dhammavavatthÃnaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `¤Ãïaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `pÃmojjaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `paÂhamajjhÃnaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgà . . . pe . . . `Arahattamaggaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ. ## `AdhimokkhaÂÂhena saddhindriyaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgà . . . pe . . . `dassanaÂÂhena pa¤¤indriyaæ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ; `assaddhiye akampiyaÂÂhena saddhÃ- balaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgà . . . pe . . . `avijjÃya akam- piyaÂÂhena pa¤¤Ãbalaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; `upaÂÂhÃn- aÂÂhena satisambojjhaÇgaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgà . . . pe . . . `paÂisaÇkhÃnaÂÂhena upekkhÃsambojjhaÇgaæ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ; `dassanaÂÂhena sammÃdiÂÂhiæ buj- jhantÅti' bojjhaÇgà . . . pe . . . `avikkhepaÂÂhena sammÃ- samÃdhiæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; `ÃdhipateyyaÂÂhena indriyaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ; . . . pe . . . `akam- piyaÂÂhena balaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `niyyÃnaÂÂhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgà . . . pe . . . `hetuÂÂhena maggaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `upaÂÂhÃnaÂÂhena satipatthÃnaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 antatthaæ, S; anantaÂÂhaæ, S2.; K. omits. >/ #<[page 125]># %< Yuganandhavagge BojjhaÇgakathà 125>% bujjhantÅti bojjhaÇgà . . . pe . . . `padahaÂÂhena sam- mappadhÃnaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ijjhanaÂÂhena iddhi- pÃdaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `tathaÂÂhena saccaæ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ; `avikkhepaÂÂhena samathaæ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ, `anupassanaÂÂhena vipassanaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `ekarasaÂÂhena samathavipassanaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `anativattanaÂÂhena yuganandhaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `saævaraÂÂhena sÅlavisuddhiæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `avikkhepaÂÂhena cittavisuddhiæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `dassanaÂÂhena diÂÂhivisuddhiæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `muttaÂÂhena vimokkhaæ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ, `paÂivedhaÂÂhena vijjaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `pariccÃgaÂÂhena vimuttiæ bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `samucchedaÂÂhena khaye ¤Ãïaæ bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `paÂipassaddhaÂÂhena anuppÃde ¤Ãïaæ buj- jhantÅti' bojjhaÇgÃ; `chandaæ mÆlaÂÂhena bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `manasikÃraæ samuÂÂhÃnaÂÂhena bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `phassaæ samodhÃnaÂÂhena bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `vedanaæ samosaraïaÂÂhena bujjhantÅti' boj- jhaÇgÃ, `samÃdhiæ pamukhaÂÂhena bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `satiæ ÃdhipateyyaÂÂhena bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `pa¤¤aæ tatuttaraÂÂhena bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `vimuttiæ sÃraÂ- Âhena bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ, `amatogadhaæ nibbÃnaæ pariyosÃnaÂÂhena bujjhantÅti' bojjhaÇgÃ. SÃvatthinidÃnaæ. ## Tatra kho Ãyasmà SÃriputto bhikkhÆ Ãmantesi: `ùvuso' ti. `ùvuso' ti kho te bhikkhÆ Ãyasmato SÃri- puttassa paccasosuæ. ùyasmà SÃriputto etad avoca -- `Satt' ime Ãvuso bojjhaÇgÃ. Katame satta? Satisam- bojjhaÇgo dhammavicayasambojjhaÇgo . . . pe . . . upekkhÃsambojjhaÇgo. Ime kho Ãvuso satta bojjhaÇgÃ. Imesaæ svÃhaæ Ãvuso sattannaæ bojjhaÇgÃnaæ yena yena bojjhaÇgena ÃkaÇkhÃmi pubbaïhasamayaæ viharituæ, tena tena bojjhaÇgena pubbaïhasamayaæ viharÃmi; yena yena bojjhaÇgena ÃkaÇkhÃmi majjhantikasamayaæ . . . pe . . . sÃyaïhasamayaæ viharituæ, tena tena bojjhaÇgena \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 126]># %<126 Yuganandhavagge BojjhaÇgakathÃ>% sÃyaïhasamayaæ viharÃmi. SatisambojjhaÇgo iti ce me Ãvuso hoti, `appamÃïo' ti me hoti, `susamÃraddho' ti me hoti, tiÂÂhantaæ vacanaæ\<*<1>*>/ `tiÂÂhatÅti' pajÃnÃmi; sace pi me cavati, `idappaccayà me cavatÅti' pajÃnÃmi. Dhamma- vicayasambojjhaÇgo . . . pe . . . upekkhÃsambojjhaÇgo iti ce me Ãvuso hoti, `appamÃïo' ti me hoti, `susamÃraddho' ti me hoti, tiÂÂhantaæ vacanaæ\<*<2>*>/ `tiÂÂhatÅti' pajÃnÃmi; sace pi me cavati, `idappaccayà me cavatÅti' pajÃnÃmi. SeyyathÃpi Ãvuso ra¤¤o và rÃjamahÃmattassa và nÃnÃ- rattÃnaæ dussÃnaæ dussakaraï¬ako pÆro assa, so\<*<3>*>/ ya¤ ¤ad eva dussayugaæ ÃkaÇkheyya pubbaïhasamayaæ pÃru- pituæ, tan tad eva dussayugaæ pubbaïhasamayaæ pÃru- peyya; ya¤ ¤ad eva dussayugaæ ÃkaÇkheyya majjhantika- samayaæ . . . pe . . . sÃyaïhasamayaæ pÃrupituæ, tan tad eva dussayugaæ sÃyaïhasamayaæ pÃrupeyya; evam eva kho ahaæ Ãvuso sattannaæ bojjhaÇgÃnaæ yena yena bojjhaÇgena ÃkaÇkhÃmi pubbaïhasamayaæ viharituæ, tena tena bojjhaÇgena pubbaïhasamayaæ viharÃmi; yena yena bojjhaÇgena ÃkaÇkhÃmi majjhantikasamayaæ . . . pe . . . sÃyaïhasamayaæ viharituæ, tena tena bojjhaÇgena sÃyaï- hasamayaæ viharÃmi. SatisambojjhaÇgo iti ce me Ãvuso hoti, `appamÃïo' ti me hoti, `susamÃraddho' ti me hoti, tiÂÂhantaæ vacanaæ `tiÂÂhatÅti' pajÃnÃmi; sace pi me cavati, `idappaccayà me cavatÅti' pajÃnÃmi. Dhamma- vicayasambojjhaÇgo . . . pe . . . upekkhÃsambojjhaÇgo iti ce me Ãvuso hoti, `appamÃïo' ti me hoti, `susamÃr- addho' ti me hoti, tiÂÂhantaæ vacanaæ `tiÂÂhatÅti' pajÃnÃmi; sace pi me cavati, `idappaccayà me cavatÅti' pajÃnÃmi. ## Kathaæ `satisambojjhaÇgo iti ce me hotÅti' boj- jhaÇgo? YÃvatà nirodhÆpaÂÂhÃti, tÃvatà `satisam- bojjhaÇgo iti ce me hotÅti' bojjhaÇgo. SeyyathÃpi telap- padÅpassa jhÃyato yÃvatà acchi tÃvatà vaïïo, yÃvatà vaïïo tÃvatà acchi; evam eva yÃvatà nirodhÆpaÂÂhÃti tÃvatà `satisambojjhaÇgo iti ce me hotÅti' bojjhaÇgo. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 cavanaæ, M.; caraæ, K.; vacanaæ, S. S2. 2 vacanaæ, M. 3 S. S2., M. omit so. >/ #<[page 127]># %< Yuganandhavagge BojjhaÇgakathà 127>% Kathaæ `appamÃïo iti me hotÅti' bojjhaÇgo. `PamÃïa- bandhÃ\<*<1>*>/ kilesà sabbe ca\<*<2>*>/ pariyuÂÂhÃnà ye ca\<*<2>*>/ saÇkhÃrà ponobbhavikÃ, {appamÃno} nirodho acalaÂÂhena\<*<3>*>/ asaÇkhat- aÂÂhena; yÃvatà nirodhÆpaÂÂhÃti, tÃvatà `appamÃïo iti me hotÅti' bojjhaÇgo. Kathaæ `susamÃraddho iti me\<*<4>*>/ hotÅti' bojjhaÇgo? Visamà kilesà sabbe ca pariyuÂÂhÃnà ye ca saÇkhÃrà ponobbhavikÃ, samadhammo nirodho santaÂÂhena païÅt- aÂÂhena; yÃvatà nirodhÆpaÂÂhÃti, tÃvatà `susamÃraddho iti me hotÅti' bojjhaÇgo. ## Kathaæ tiÂÂhantaæ vacanaæ `tiÂÂhatÅti'\<*<5>*>/ pajÃnÃmi, sace pi cavati `idappaccayà cavatÅti' pajÃnÃmi? Katih' ÃkÃrehi satisambojjhaÇgo tiÂÂhati? Katih' ÃkÃrehi satisambojjhaÇgo cavati? AÂÂhah' ÃkÃrehi satisambojjhaÇgo tiÂÂhati, aÂÂhah' ÃkÃrehi satisambojjhaÇgo cavati. Katamehi aÂÂhah' ÃkÃrehi satisambojjhaÇgo tiÂÂhati? AnuppÃdaæ Ãvajjitattà satisambojjhaÇgo tiÂÂhati, uppÃdaæ anÃvajjitattà satisambojjhaÇgo tiÂÂhati, appavattaæ Ãvajji- tattà satisambojjhaÇgo tiÂÂhati, pavattaæ anÃvajjitattà satisambojjhaÇgo tiÂÂhati, animittaæ Ãvajjitattà satisam- bojjhaÇgo tiÂÂhati, nimittaæ anÃvajjitattà satisambojjhaÇgo tiÂÂhati, nirodhaæ Ãvajjitattà satisambojjhaÇgo tiÂÂhati, saÇkhÃre anÃvajjitattà satisambojjhaÇgo tiÂÂhati. Imehi aÂÂhah' ÃkÃrehi satisambojjhaÇgo tiÂÂhati. Katamehi aÂÂhah' ÃkÃrehi satisambojjhaÇgo cavati? UppÃdaæ Ãvajjitattà satisambojjhaÇgo cavati, anuppÃdaæ anÃvajjitattà satisambojjhaÇgo cavati, pavattaæ Ãvajjitattà satisambojjhaÇgo cavati, appavattaæ anÃvajjitattà satisam- bojjhaÇgo cavati, nimittaæ Ãvajjitattà satisambojjhaÇgo cavati, animittaæ anÃvajjitattà satisambojjhaÇgo cavati, saÇkhÃre Ãvajjitattà {satisambojjhaÇgo} cavati, nirodhaæ anÃvajjitattà satisambojjhaÇgo cavati. Imehi aÂÂhah' ÃkÃrehi satisambojjhaÇgo cavati. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 samÃnandhÃ, S. S2.; pamÃïavantÃ, K. 2 va, K. 3 K. omits. 4 ce, S. S2. M. 5 tiÂÂhaæ taæ tiÂÂhatÅti, S.; tiÂÂhataæ tiÂÂhatÅti, S2.; caraæ, K.; cavanaæ, M. >/ #<[page 128]># %<128 Yuganandhavagge BojjhaÇgakathÃ>% Evaæ tiÂÂhantaæ vacanaæ `tiÂÂhatÅti' pajÃnÃmi, sace pi cavati `idappaccayà cavatÅti' pajÃnÃmi . . . pe . . . ## Kathaæ `upekkhÃsambojjhaÇgo iti ce me hotÅti' bojjhaÇgo? YÃvatà nirodhÆpaÂÂhÃti, tÃvatà `upekkhÃ- sambojjhaÇgo iti ce me hotÅti' bojjhaÇgo. SeyyathÃpi telappadÅpassa jhÃyato yÃvatà acchi tÃvatà vaïïo, yÃvatà vaïïo tÃvatà acchi; evam eva yÃvatà nirodhÆpaÂÂhÃti tÃvatà `upekkhÃsambojjhaÇgo iti ce me hotÅti' bojjhaÇgo. Kathaæ `appamÃïo iti me hotÅti' bojjhaÇgo? PamÃïa- bandhà kilesà sabbe ca pariyuÂÂhÃnà ye ca saÇkhÃrà ponobbhavikÃ, {appamÃno} nirodho acalaÂÂhena asaÇkhat- aÂÂhena; yÃvatà nirodhÆpaÂÂhÃti, tÃvatà `appamÃïo iti me hotÅti' bojjhaÇgo. Kathaæ `susamÃraddho iti me hotÅti' bojjhaÇgo? Visamà kilesà sabbe ca pariyuÂÂhÃnà ye ca saÇkhÃrà ponobbhavikÃ, samadhammo nirodho santaÂÂhena païÅt- aÂÂhena; yÃvatà nirodhÆpaÂÂhÃti, tÃvatà `susamÃraddho iti me hotÅti' bojjhaÇgo. Kathaæ tiÂÂhantaæ vacanaæ `tiÂÂhatÅti' pajÃnÃmi, sace pi cavati `idappaccayà cavatÅti' pajÃnÃmi? Katih' ÃkÃrehi upekkhÃsambojjhaÇgo tiÂÂhati? Katih' ÃkÃrehi upekkhÃsambojjhaÇgo cavati? AÂÂhah' ÃkÃrehi upekkhÃsambojjhaÇgo tiÂÂhati, aÂÂhah' ÃkÃrehi upekkhÃsambojjhaÇgo cavati. ## Katamehi aÂÂhah' ÃkÃrehi upekkhÃsambojjhaÇgo tiÂÂhati? AnuppÃdaæ Ãvajjitattà upekkhÃsambojjhaÇgo tiÂÂhati, uppÃdaæ anÃvajjitattà upekkhÃsambojjhaÇgo tiÂ- Âhati, appavattaæ Ãvajjitattà upekkhÃsambojjhaÇgo tiÂÂhati, pavattaæ anÃvajjitattà upekkhÃsambojjhaÇgo tiÂÂhati, animittaæ Ãvajjitattà upekkhÃsambojjhaÇgo tiÂÂhati, nimittaæ anÃvajjitattà upekkhÃsambojjhaÇgo tiÂÂhati, nirodhaæ Ãvajjitattà upekkhÃsambojjhaÇgo tiÂÂhati, saÇk- hÃre anÃvajjitattà upekkhÃsambojjhaÇgo tiÂÂhati. Imehi aÂÂhah' ÃkÃrehi upekkhÃsambojjhaÇgo tiÂÂhati. Katamehi aÂÂhah' ÃkÃrehi upekkhÃsambojjhaÇgo cavati? UppÃdaæ Ãvajjitattà upekkhÃsambojjhaÇgo cavati, anuppÃ- daæ anÃvajjitattà upekkhÃsambojjhaÇgo cavati, pavattaæ Ãvajjitattà upekkhÃsambojjhaÇgo cavati, appavattaæ anÃ- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 129]># %< Yuganandhavagge BojjhaÇgakathà 129>% vajjitattà upekkhÃsambojjhaÇgo cavati, nimittaæ Ãvajjitattà upekkhÃsambojjhaÇgo cavati, animittaæ anÃvajjitattà upekkhÃsambojjhaÇgo cavati, saÇkhÃre Ãvajjitattà upekkhÃ- sambojjhaÇgo cavati, nirodhaæ anÃvajjitattà upekkhÃ- sambojjhaÇgo cavati. Imehi aÂÂhah' ÃkÃrehi upekkhÃ- sambojjhaÇgo cavati. Evaæ tiÂÂhantaæ vacanaæ `tiÂÂhatÅti' pajÃnÃmi, sace pi cavati `idappaccayà cavatÅti' pajÃnÃmÅti. BojjhaÇgakathÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 130]># %<130 Yuganandhavagge MettÃkathÃ>% $< II IV. YUGANANDHAVAGGE METTùKATHù SùVATTHINIDùNAõ>$ ## METTùYA Bhikkhave cetovimuttiyà ÃsevitÃya bhÃvi- tÃya bahulÅkatÃya yÃnÅkatÃya vatthukatÃya anuÂÂhitÃya paricitÃya susamÃraddhÃya ekÃdas' Ãnisaæsà pÃtikaÇkhÃ. Katame ekÃdasa? Sukhaæ supati, sukhaæ paÂibujjhati, na pÃpakaæ supinaæ passati, manussÃnaæ piyo hoti, amanussÃnaæ piyo hoti, devatà rakkhanti, nÃssa\<*<1>*>/ aggi và visaæ và satthaæ và kamati,\<*<2>*>/ tuvaÂaæ cittaæ samÃdhiyati, mukhavaïïo vippasÅdati, asammÆÊho kÃlaæ karoti, uttariæ appaÂivijjhanto brahmalokÆpago hoti. MettÃya Bhikkhave cetovimuttiyà ÃsevitÃya bhÃvitÃya bahulÅkatÃya yÃnÅkatÃya vatthukatÃya anuÂÂhitÃya paricitÃya susamÃraddhÃya ime ekÃdas' Ãnisaæsà pÃÂikaÇkhÃ. ## Atthi anodhiso pharaïÃ\<*<3>*>/ mettà cetovimutti, atthi odhiso pharaïà mettà cetovimutti, atthi disà pharaïà mettà ceto- vimutti. Katih' ÃkÃrehi anodhiso pharaïà mettà cetovimutti? Katih' ÃkÃrehi odhiso pharaïà mettà cetovimutti? Katih' ÃkÃrehi disà pharaïà mettà cetovimutti? Pa¤cah' ÃkÃrehi anodhiso pharaïà mettà cetovimutti, sattah' ÃkÃrehi odhiso pharaïà mettà cetovimutti, dasah' ÃkÃrehi disà pharaïà mettà cetovimutti. Katamehi pa¤cah' ÃkÃrehi anodhiso pharaïà mettà ceto- vimutti? `Sabbe sattà averà abyÃpajjhà anÅghà sukhÅ attÃnaæ pariharantu, sabbe pÃïà . . . pe . . . sabbe bhÆtÃ, sabbe puggalÃ, sabbe attabhÃvapariyÃpannà averà abyÃ- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 nassa, M. 2 khamati, S. 3 bharaæÃ, S. >/ #<[page 131]># %< Yuganandhavagge MettÃkathà 131>% pajjhà anÅghà sukhÅ attÃnaæ pariharantÆti', imehi pa¤cah' ÃkÃrehi anodhiso pharaïà mettà cetovimutti. Katamehi sattah' ÃkÃrehi odhiso pharaïà mettà ceto- vimutti? `Sabbà itthiyo averà abyÃpajjhà anÅghà sukhÅ attÃnaæ pariharantu, sabbe purisà . . . pe . . . sabbe ariyÃ, sabbe anariyÃ, sabbe devÃ, sabbe manussÃ, sabbe vini- pÃtikà averà abyÃpajjhà anÅghà sukhÅ attÃnaæ pari- harantÆti', imehi sattah' ÃkÃrehi odhiso pharaïà mettà cetovimutti. ## Katamehi dasah' ÃkÃrehi disà pharaïà mettà cetovi- mutti? `Sabbe puratthimÃya disÃya sattà averà abyÃpajjhà anÅghà sukhÅ attÃnaæ pariharantu, sabbe pacchimÃya disÃya sattà . . . pe . . . sabbe uttarÃya disÃya sattÃ, sabbe dakkhiïÃya disÃya sattÃ; sabbe purat- thimÃya anudisÃya sattÃ, sabbe pacchimÃya anudisÃya sattÃ, sabbe uttarÃya anudisÃya sattÃ, sabbe dakkhiïÃya anudisÃya satta, sabbe hetthimÃya disÃya sattÃ, sabbe uparimÃya disÃya sattà averà abyÃpajjhà anÅghà sukhÅ attÃnaæ pariharantu; sabbe puratthimÃya disÃya pÃïà . . . pe . . . bhÆtÃ, puggalÃ, attabhÃvapariyÃpannÃ, sabbà itthiyo, sabbe purisÃ, sabbe ariyÃ, sabbe anariyÃ, sabbe devÃ, sabbe manussÃ, sabbe vinipÃtikà averà abyÃpajjhà anÅghà sukhÅ attÃnaæ pariharantu; sabbe pacchimÃya disÃya vinipÃtikÃ, sabbe uttarÃya disÃya vinipÃtikÃ, sabbe dakkhiïÃya disÃya vinipÃtikÃ; sabbe puratthimÃya anudi- sÃya vinipÃtikÃ, sabbe pacchimÃya anudisÃya vinipÃtikÃ, sabbe uttarÃya anudisÃya vinipÃtikÃ, sabbe dakkhiïÃya anudisÃya vinipÃtikÃ, sabbe heÂÂhimÃya disÃya vinipÃtikÃ, sabbe uparimÃya disÃya vinipÃtikà averà abyÃpajjhà anÅghà sukhÅ attÃnaæ pariharantÆti', imehi dasah' ÃkÃrehi disà pharaïà mettà cetovimutti. `Sabbesaæ sattÃnaæ pÅlaïaæ vajjetvà apÅÊanÃya, upaghÃtaæ vajjetvà anupaghÃtena, santÃpaæ vajjetvà asantÃpena, pariyÃdÃnaæ vajjetvà apari- yÃdÃnena, vihesaæ vajjetvà avihesÃya, sabbe sattà averino hontu mà verino, sukhino hontu mà dukkhino, sukhitattà hontu mà dukkhitattÃ' ti, imehi aÂÂhah' ÃkÃrehi `sabbe sattà mettÃyatÅti' mettÃ, `taæ dhammaæ cetayatÅti' ceto, \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 132]># %<132 Yuganandhavagge MettÃkathÃ>% `sabbabyÃpÃdapariyuÂÂhÃnehi vimuccatÅti' vimutti, `mettà ca ceto ca vimutti cÃti'\<*<1>*>/ mettÃcetovimutti. ## `Sabbe sattà averino hontu khemino hontu sukhino hontÆti' saddhÃya adhimuccati, saddhindriyaæ paribhÃvitÃ\<*<2>*>/ hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu khemino hontu sukhino hontÆti' viriyaæ paggaïhÃti, viriyindriyaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu khemino hontu sukhino hontÆti' satiæ upaÂÂhÃpeti, satindriyaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu khemino hontu sukhino hontÆti' cittaæ samÃ- dahati, samÃdhindriyaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu khemino hontu sukhino hontÆti' pa¤¤Ãya pajÃnÃti, pa¤¤indriyaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti. ImÃni pa¤c' indriyÃni mettÃya cetovimuttiyà Ãsevanà honti, imehi pa¤cah' indriyehi mettà cetovimutti Ãseviyati; imÃni pa¤c' indriyÃni mettÃya cetovimuttiyà bhÃvanà honti, imehi pa¤cah' indriyehi mettà cetovimutti bhÃviyati; imÃni pa¤c' indriyÃni mettÃya cetovimuttiyà bahulÅkammà honti, imehi pa¤cah' indriyehi mettà cetovimutti bahulÅkariyati; imÃni pa¤c' indriyÃni mettÃya cetovimuttiyà alaÇkÃrà honti, imehi pa¤cah' indriyehi mettà cetovimutti svÃlaÇkatà hoti; imÃni pa¤c' indriyÃni mettÃya cetovimuttiyà parikkhÃrà honti, imehi pa¤cah' indriyehi mettà cetovimutti suparik- khatà hoti; imÃni pa¤c' indriyÃni mettÃya cetovimuttiyà parivÃrà honti, imehi pa¤cah' indriyehi mettà cetovimutti suparivutÃ\<*<3>*>/ hoti. ImÃni pa¤c' indriyÃni mettÃya cetovimuttiyà Ãsevanà honti, bhÃvanà honti, bahulÅkammà honti, alaÇkÃrà honti, parikkhÃrà honti, parivÃrà honti, pÃripÆrÅ honti, sahagatà honti, sahajÃtà honti, saæsaÂÂhà honti, sampayuttà honti, pakkhandanà honti, pasÅdanÃ\<*<4>*>/ honti, santiÂÂhanà honti, vimuccanà honti, `etaæ santan' ti passanà honti, yÃnÅkatà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 mettà ca cetovimutti cÃti, K. 2 saddhindriyaparibhÃvitÃ, K. 3 paripurÅ, S. M. 4 saæsidanÃ, M. Så. 2 omit. >/ #<[page 133]># %< Yuganandhavagge MettÃkathà 133>% honti, vatthukatà honti, anuÂÂhità honti, paricità honti, susamÃraddhà honti, subhavità honti, svÃdhiÂÂhità honti, susamuggatà honti, suvimuttà honti, nibbattenti, jotenti, pabhÃsenti. ## `Sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontÆti' assaddhiye na kampati, saddhÃbalaæ paribhÃvitÃ\<*<2>*>/ hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khe- mino hontu, sukhino hontÆti' kosajje na kampati, viriya- balaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontÆti' pamÃde na kampati, satibalaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hon- tÆti' uddhacce na kampati, samÃdhibalaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontÆti' avijjÃya na kampati, pa¤¤Ãbalaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti. ImÃni pa¤ca balÃni mettÃya cetovimuttiyà Ãsevanà honti, imehi pa¤cahi balehi mettà cetovimutti Ãseviyati\<*<3>*>/; imÃni pa¤ca balÃni mettÃya cetovimuttiyà bhÃvanà honti, imehi pa¤cahi balehi mettà cetovimutti bhÃviyati; imÃni pa¤ca balÃni mettÃya cetovimuttiyà bahulÅkammà honti, imehi pa¤cahi balehi mettà cetovimutti bahulÅkariyati; imÃni pa¤ca balÃni mettÃya cetovimuttiyà alaÇkÃrà honti, imehi pa¤cahi balehi mettà cetovimutti svÃlaÇkatÃ\<*<4>*>/ hoti; imÃni pa¤ca balÃni mettÃya cetovimuttiyà parikkhÃrà honti, imehi pa¤cahi balehi mettà cetovimutti suparikkhatà hoti; imÃni pa¤ca balÃni mettÃya cetovimuttiyà parivÃrà honti, imehi pa¤cahi balehi mettà cetovimutti suparivutà hoti. ImÃni pa¤ca balÃni mettÃya cetovimuttiyà Ãsevanà honti, bhÃvanà honti, bahulÅkammà honti, alaÇkÃrà honti, parik- khÃrà honti, parivÃrà honti, pÃripÆrÅ honti, sahagatà honti, sahajÃtà honti, saæsaÂÂhà honti, sampayuttà honti, pak- khandanà honti, pasÅdanà honti, santiÂÂhanà honti, vimuc- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 pakÃsenti, M.; patÃpenti, K. 2 saddhÃbalaparibhÃvitÃ, K. 3 Ãseviyyati, M.; Ãsevati, S. 4 alaÇkatÃ, S. >/ #<[page 134]># %<134 Yuganandhavagge MettÃkathÃ>% canà honti, `etaæ santan' ti passanà honti, yÃnÅkatà honti, vatthukatà honti, anuÂÂhità honti, paricità honti, susamÃrad- dhà honti, subhÃvità honti, svÃdhiÂÂhità honti, susamuggatà honti, suvimuttà honti, nibbattenti, jotenti, pabhÃsenti. ## `Sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontÆti' satiæ upaÂÂhÃpeti, satisambojjhaÇgaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà . . . pe . . '. pa¤¤Ãya parivicinÃti,\<*<1>*>/ dhammavicayasambojjhaÇgaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà . . . pe . . '. viriyaæ pag- gaïhÃti, viriyasambojjhaÇgaæ paribhÃvità hoti mettà ceto- vimutti; `sabbe sattà . . . pe . . '. pariÊÃhaæ paÂipassam- bheti, pÅtisambojjhaÇgaæ paribhÃvità hoti mettà cetovi- mutti; `sabbe sattà . . . pe . . '. duÂÂhullaæ paÂipassam- bheti, passaddhisambojjhaÇgaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà . . . pe . . '. cittaæ samÃdahati, samÃdhisambojjhaÇgaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà . . . pe . . '. ¤Ãïena kilese paÂisaÇkhÃti, upek- khÃsambojjhaÇgaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti. Ime satta bojjhaÇgà mettÃya cetovimuttiyà Ãsevanà honti, imehi sattahi bojjhaÇgehi mettà cetovimutti Ãseviyati; ime satta bojjhaÇgà mettÃya cetovimuttiyà bhÃvanà honti, imehi sattahi bojjhaÇgehi mettà cetovimutti bhÃviyati; ime satta bojjhaÇgà mettÃya cetovimuttiyà bahulÅkammà honti, imehi sattahi bojjhaÇgehi mettà cetovimutti bahulÅ- kariyati; ime satta bojjhaÇgà mettÃya cetovimuttiyà alaÇ- kÃrà honti, imehi sattahi bojjhaÇgehi mettà cetovimutti svÃlaÇkatà hoti; ime satta bojjhaÇgà mettÃya cetovimut- tiyà parikkhÃrà honti, imehi sattahi bojjhaÇgehi mettà cetovimutti suparikkhatà hoti; ime satta bojjhaÇgà met- tÃya cetovimuttiyà parivÃrà honti, imehi sattahi bojjhaÇ- gehi mettà cetovimutti suparivutà hoti. Ime satta bojjhaÇgà mettÃya cetovimuttiyà Ãsevanà honti, bhÃvanà honti, bahulÅkammà honti, alaÇkÃrà honti, parikkhÃrà honti, parivÃrà honti, pÃripÆrÅ honti, sahagatà honti, sahajÃtà honti, saæsaÂÂhà honti, sampayuttà honti, pakkhandanà honti, pasÅdanà honti, santiÂÂhanà honti, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 pavicinÃti, K. >/ #<[page 135]># %< Yuganandhavagge MettÃkathà 135>% vimuccanà honti, `etaæ santan' ti passanà honti, yÃnÅkatà honti, vatthukatà honti, anuÂÂhità honti, paricità honti, susamÃraddhà honti, subhÃvità honti, svÃdhiÂÂhità honti, susamuggatà honti, suvimuttà honti, nibbattenti, jotenti, pabhÃsenti. ## `Sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontÆti' sammà passati, sammÃdiÂÂhim paribhÃvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontÆti' sammà abhiniropeti, sammÃsaÇ- kappaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontÆti' sammà pariggaïhÃti, sammÃvÃcaæ paribhÃvità hoti mettà ceto- vimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontÆti' sammà samuÂÂhÃpeti, sammÃkammantaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontÆti' sammà vodÃpeti, sammÃ-ÃjÅvaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontÆti' sammà paggaïhÃti, sammÃvÃyÃmaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontÆti' sammà upaÂÂhÃpeti, sammÃsatiæ pari- bhÃvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontÆti' sammà samÃdahati, sammÃsamÃdhiæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti. Ime aÂÂha maggaÇgà mettÃya cetovimuttiyà Ãsevanà honti, imehi aÂÂhahi maggaÇgehi mettà cetovimutti Ãsevi- yati; ime aÂÂha maggaÇgà mettÃya cetovimuttiyà bhÃvanà honti, imehi aÂÂhahi maggaÇgehi mettà cetovimutti bhÃvi- yati; ime aÂÂha maggaÇgà mettÃya cetovimuttiyà bahulÅ- kammà honti, imehi aÂÂhahi maggaÇgehi mettà cetovimutti bahulÅkariyati; ime aÂÂha maggaÇgà mettÃya cetovimuttiyà alaÇkÃrà honti, imehi aÂÂhahi maggaÇgehi mettà ceto- vimutti svÃlaÇkatà hoti; ime aÂÂha maggaÇgà mettÃya cetovimuttiyà parikkhÃrà honti, imehi aÂÂhahi maggaÇgehi mettà cetovimutti suparikkhatà hoti; ime aÂÂha maggaÇgà mettÃya cetovimuttiyà parivÃrà honti, imehi aÂÂhahi mag- gaÇgehi mettà cetovimutti suparivutà hoti. Ime aÂÂha maggaÇgà mettÃya cetovimuttiyà Ãsevanà \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 136]># %<136 Yuganandhavagge MettÃkathÃ>% honti, bhÃvanà honti, bahulÅkammà honti, alaÇkÃrà honti, parikkhÃrà honti, parivÃrà honti, pÃripÆrÅ honti, sahagatà honti, sahajÃtà honti, saæsaÂÂhà honti, sampayuttà honti, pakkhandanà honti, pasÅdanà honti, santiÂÂhanà honti, vimuccanà honti, `etaæ santan' ti passanà honti, yÃnÅkatà honti, vatthukatà honti, anuÂÂhità honti, paricità honti, susamÃraddhà honti, subhÃvità honti, svÃdhiÂÂhità honti, susamuggatà honti, suvimuttà honti, nibbattenti, jotenti, pabhÃsenti. ## `Sabbesaæ pÃïÃnaæ . . . pe . . . sabbesaæ bhÆtÃnaæ, sabbesaæ puggalÃnaæ, sabbesaæ attabhÃvapariyÃpan- nÃnaæ, sabbesaæ itthÅnaæ, sabbesaæ purisÃnaæ, sabbesaæ ariyÃnaæ, sabbesaæ anariyÃnaæ, sabbesaæ devÃnaæ, sab- besaæ manussÃnaæ, sabbesaæ vinipÃtikÃnaæ pÅlanaæ vajjetvà apÅlanÃya, upaghÃtaæ vajjetvà anupaghÃtena, santÃpaæ vajjetvà asantÃpena, pariyÃdÃnaæ vajjetvà apari- yÃdÃnena, vihesaæ vajjetvà avihesÃya, sabbe vinipÃtikà averino hontu mà verino, sukhino hontu mà dukkhino, sukhitattà hontu mà dukkhitattÃ, imehi aÂÂhah' ÃkÃrehi `sabbe vinipÃtikà mettÃyatÅti' mettÃ, `taæ dhammaæ cetayatÅti' ceto, `sabbabyÃpÃdapariyuÂÂhÃnehi vimuccatÅti' vimutti, `mettà ca ceto ca vimutti cÃti' mettÃcetovimutti. `Sabbe vinipÃtikà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontÆti' saddhÃya adhimuccati, saddhindriyaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . nibbattenti jotenti pabhÃsenti. ## `Sabbesaæ puratthimÃya disÃya sattÃnaæ . . . pe . . . sabbesaæ pacchimÃya disÃya sattÃnaæ, sabbesaæ uttarÃya disÃya sattÃnaæ, sabbesaæ dakkhiïÃya disÃya sattÃnaæ, sabbesaæ puratthimÃya anudisÃya sattÃnaæ, sabbesaæ pacchimÃya anudisÃya sattÃnaæ, sabbesaæ uttarÃya anudisÃya sattÃnaæ, sabbesaæ dakkhiïÃya anudi- sÃya sattÃnaæ, sabbesaæ hetthimÃya disÃya sattÃnaæ, sabbesaæ uparimÃya disÃya sattÃnaæ pÅlanaæ vajjetvà apÅlanÃya . . . pe . . . `mettà ca ceto ca vimutti cÃti' mettÃcetovimutti. `Sabbe uparimÃya disÃya sattà averino hontu, khemino hontu, sukkino hontÆti' saddhÃya adhimuccati, saddhin- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 137]># %< Yuganandhavagge MettÃkathà 137>% driyaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . nibbattenti jotenti pabhÃsenti. ## `Sabbesaæ puratthimÃya disÃya pÃïÃnaæ . . . pe . . . vinipÃtikÃnaæ, sabbesaæ pacchimÃya disÃya vinipÃti- kÃnaæ, sabbesaæ uttarÃya disÃya vinipÃtikÃnaæ, sabbesaæ dakkhiïÃya disÃya vinipÃtikÃnaæ, sabbesaæ puratthimÃya anudisÃya vinipÃtikÃnaæ, sabbesaæ pacchimÃya anudisÃya vinipÃtikÃnaæ, sabbesaæ uttarÃya anudisÃya vinipÃti- kÃnaæ, sabbesaæ dakkhiïÃya anudisÃya vinipÃtikÃnaæ sabbesaæ hetthimÃya disÃya vinipÃtikÃnaæ, sabbesaæ uparimÃya disÃya vinipÃtikÃnaæ pÅlanaæ vajjetvà apÅlan- Ãya . . . pe . . . `mettà ca ceto ca vimutti cÃti' mettÃ- cetovimutti. ## `Sabbe uparimÃya disÃya vinipÃtikà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontÆti' saddhÃya adhimuccati, saddhindriyaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti; sabbe uparimÃya disÃya vinipÃtikà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontÆti' viriyaæ paggaïhÃti, viriyindriyaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . satiæ upaÂÂhÃpeti, satindriyaæ paribhÃvità hoti mettà cetovi- mutti . . . pe . . . cittaæ samÃdahati, samÃdhindriyaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . pa¤¤Ãya pajÃnÃti, pa¤¤indriyaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti. ImÃni pa¤c' indriyÃni mettÃya cetovimuttiyà Ãsevanà honti, imehi pa¤cah' indriyehi mettà cetovimutti Ãseviyati . . . pe . . . nibbattenti jotenti pabhÃsenti. ## `Sabbe uparimÃya disÃya vinipÃtikà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontÆti' assaddhiye na kampati, saddhÃbalaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . kosajje na kampati, viriyabalaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . pamÃde na kampati, sati- balaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . uddhacce na kampati, samÃdhibalaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . avijjÃya na kampati, pa¤¤Ãbalaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti. ImÃni pa¤ca balÃni mettÃya cetovimuttiyà Ãsevanà honti, imehi pa¤cahi balehi mettà cetovimutti Ãseviyati . . . pe . . . nibbattenti jotenti pabhÃsenti. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 138]># %<138 Yuganandhavagge MettÃkathÃ>% ## `Sabbe uparimÃya disÃya vinipÃtikà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontÆti' satim upaÂÂhÃpeti, sati- sambojjhaÇgaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . pa¤¤Ãya parivicinÃti, dhammavicayasambojjhaÇ- gaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . viri- yaæ paggaïhÃti, viriyasambojjhaÇgaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . pariÊÃhaæ paÂipassam- bheti, pÅtisambojjhaÇgaæ paribhÃvità hoti mettà cetovi- mutti . . . pe . . . duÂÂhullaæ paÂipassambheti, passad- dhisambojjhaÇgaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . cittaæ samÃdahati, samÃdhisambojjhaÇgaæ pari- bhÃvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . ¤Ãïena kilese paÂisaÇkhÃti, upekkhÃsambojjhaÇgaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti. Ime satta bojjhaÇgà mettÃya cetovimuttiyà Ãsevanà honti, imehi sattahi bojjhaÇgehi mettà cetovimutti Ãsevi- yati . . . pe . . . nibbattenti jotenti pabhÃsenti. ## Sabbe uparimÃya disÃya vinipÃtikà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontÆti' sammà passati, sammÃ- diÂÂhiæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . sammà abhiniropeti, sammÃsaÇkappaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . sammà pariggaïhÃti, sammÃvÃcaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . sammà samuÂÂhÃpeti, sammÃkammantaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . sammà vodÃpeti, sammÃ-ÃjÅvaæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . sammà paggaïhÃti, sammÃvÃyÃmaæ paribhÃvità hoti mettà ceto- vimutti . . . pe . . . sammà upaÂÂhÃpeti, sammÃsatiæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . sammà samÃdhiyati, sammÃsamÃdhiæ paribhÃvità hoti mettà cetovimutti. Ime aÂÂha maggaÇgà mettÃya cetovimuttiyà Ãsevanà honti, imehi aÂÂhahi maggaÇgehi mettà cetovimutti Ãse- viyati; ime aÂÂha maggaÇgà mettÃya cetovimuttiyà pari- vÃrà honti, imehi aÂÂhahi maggaÇgehi mettà cetovimutti suparivutà hoti; ime aÂÂha maggaÇgà mettÃya cetovi- muttiyà Ãsevanà honti, bhÃvanà honti, bahulÅkammà honti, alaÇkÃrà honti, parikkhÃrà honti, parivÃrà honti, \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 139]># %< Yuganandhavagge MettÃkathà 139>% pÃripÆrÅ honti, sahagatà honti, sahajÃtà honti, saæsaÂÂhà honti, sampayuttà honti, pakkhandanà honti, pasÅdanà honti, santiÂÂhanà honti, vimuccanà honti, `etaæ santan' ti passanà honti, yÃnÅkatà honti, vatthukatà honti, anu- ÂÂhità honti, paricità honti, susamÃraddhà honti, subhÃvità honti, svÃdhiÂÂhità honti, susamuggatà honti, suvimuttà honti, nibbattenti, jotenti, pabhÃsentÅti. MettÃkathà niÂÂhitÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 140]># %<140 Yuganandhavagge VirÃgakathÃ>% $< II V. YUGANANDHAVAGGE VIRùGAKATHù>$ ## VIRùGO\<*<1>*>/ maggo, vimutti phalaæ. Kathaæ virÃgo\<*<2>*>/ maggo? \<*<3>*>/ SotÃpattimaggakkhaïe dassanaÂÂhena sammÃdiÂÂhi mic- chÃdiÂÂhiyà virajjati, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati, bahiddhà ca sabbanimittehi virajjati. VirÃgo virÃgÃrammaïo virÃgagocaro virÃge samudÃgato\<*<4>*>/ virÃge Âhito virÃge patiÂÂhito. `VirÃgo' ti. Dve virÃgÃ: nibbÃna¤ ca virÃgo, ye ca\<*<5>*>/ nibbÃnÃrammaïatà jÃtà dhammà sabbe virÃgà hontÅti virÃgo. `SahajÃtÃni sattaÇgÃni virÃgaæ gacchantÅti' virÃgo maggo, `etena maggena Buddhà ca sÃvakà ca agataæ disaæ nibbÃnaæ gacchantÅti' aÂÂhaÇgiko maggo. YÃvatà puthusamaïabrÃhmaïÃnaæ parappavÃdÃnaæ\<*<6>*>/ maggÃ, ayaæ eva ariyo aÂÂhaÇgiko maggo aggo ca seÂÂho ca pÃmokkho\<*<7>*>/ ca uttamo ca pavaro cÃti maggÃnaæ aÂÂhaÇ- giko seÂÂho. AbhiropanaÂÂhena\<*<8>*>/ sammÃsaÇkappo micchÃsaÇkappà virajjati, pariggahaÂÂhena sammÃvÃcà micchÃvÃcÃya viraj- jati, samuÂÂhÃnaÂÂhena sammÃkammanto micchÃkammantà virajjati, vodÃnaÂÂhena sammÃ-ÃjÅvo micchÃ-ÃjÅvà virajjati, paggahaÂÂhena sammÃvÃyÃmo micchÃvÃyÃmà virajjati, upaÂÂhÃnaÂÂhena sammÃsati micchÃsatiyà virajjati, avik- khepaÂÂhena sammÃsamÃdhi micchÃsamÃdhito virajjati, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vÅtarÃgo, S. 2 virÃgo, S. 3 S. omits. 4 samupÃgato, K., with samudÃgato as vÊ. 5 va, M. 6 parippavÃdÃnaæ, S. 7 vimokkho, K., with pÃmokkho as vÊ. 8 abhiniropanaÂÂhena, S. M. >/ #<[page 141]># %< Yuganandhavagge VirÃgakathà 141>% tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati, bahiddhà ca sabbanimittehi virajjati. VirÃgo virÃgÃrammaïo virÃgagocaro virÃge samudÃgato virÃge Âhito virÃge patiÂÂhito. `VirÃgo' ti. Dve virÃgÃ: nibbÃna¤ ca virÃgo, ye ca nibbÃnÃrammaïatà jÃtà dhammà sabbe virÃgà hontÅti virÃgo. `SahajÃtÃni sattaÇgÃni virÃgaæ gacchantÅti' virÃgo maggo, `etena maggena Buddhà ca sÃvakà ca agataæ disaæ nibbÃnaæ gacchantÅti' aÂÂhaÇgiko maggo. YÃvatà puthusamaïabrÃhmaïÃnaæ parappavÃdÃnaæ maggÃ, ayaæ eva ariyo aÂÂhaÇgiko maggo aggo ca seÂÂho ca pÃmokkho ca uttamo ca pavaro cÃti maggÃnam aÂÂhaÇ- giko seÂÂho. ## SakadÃgÃmimaggakkhaïe dassanaÂÂhena sammÃdiÂÂhi . . . pe . . . avikkhepaÂÂhena sammÃsamÃdhi oÊÃrikà kÃmarÃgasa¤¤ojanà paÂighasa¤¤ojanÃ, oÊÃrikà kÃmarÃgÃ- nusayà paÂighÃnusayà virajjati, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati, bahiddhà ca sabbanimittehi virajjati. VirÃgo virÃgÃrammaïo virÃgagocaro virÃge samudÃgato virÃge Âhito virÃge patiÂÂhito. `VirÃgo' ti. Dve virÃgÃ: nibbÃna¤ ca virÃgo, ye ca nibbÃnÃrammaïatà jÃtà dhammà sabbe virÃgà hontÅti virÃgo. `SahajÃtÃni sattaÇgÃni virÃgaæ gacchantÅti' virÃgo maggo, `etena maggena Buddhà ca sÃvakà ca agataæ disaæ nibbÃnaæ gacchantÅti' aÂÂhaÇgiko maggo. YÃvatà puthusamaïabrÃhmaïÃnaæ parappavÃdÃnaæ maggÃ, ayaæ eva ariyo aÂÂhaÇgiko maggo aggo ca seÂÂho ca pÃmokkho ca uttamo ca pavaro cÃti maggÃnaæ aÂÂhaÇ- giko seÂÂho. ## {AnÃgÃmimaggakkhaïe} dassanaÂÂhena sammÃdiÂÂhi . . . pe . . . avikkhepaÂÂhena sammÃsamÃdhi aïusahagatà kÃmarÃgasa¤¤ojanà paÂighasa¤¤ojanÃ, aïusahagatà kÃma- rÃgÃnusayà paÂighÃnusayà virajjati, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati, bahiddhà ca sabbanimittehi virajjati. VirÃgo virÃgÃrammaïo virÃgagocaro virÃge samudÃgato virÃge Âhito virÃge patiÂÂhito. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 142]># %<142 Yuganandhavagge VirÃgakathÃ>% `VirÃgo' ti. Dve virÃgÃ: nibbÃna¤ ca virÃgo, ye ca nibbÃnÃrammaïatà jÃtà dhammà sabbe virÃgà hontÅti virÃgo. `SahajÃtÃni sattaÇgÃni virÃgaæ gacchantÅti' virÃgo maggo, `etena maggena Buddhà ca sÃvakà ca agataæ disaæ nibbÃnaæ gacchantÅti' aÂÂhaÇgiko maggo. YÃvatà puthusamaïabrÃhmaïÃnaæ parappavÃdÃnaæ maggÃ, ayaæ eva ariyo aÂÂhaÇgiko maggo aggo ca seÂÂho ca pÃmokkho ca uttamo ca pavaro cÃti maggÃnaæ aÂÂhaÇgiko seÂÂho. ## Arahattamaggakkhaïe dassanaÂÂhena sammÃdiÂÂhi . . . pe . . . avikkhepaÂÂhena sammÃsamÃdhi rÆparÃgà arÆparÃgà mÃnà uddhaccà avijjÃya mÃnÃnusayà bhavarÃg- Ãnusayà avijjÃnusayà virajjati, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati, bahiddhà ca sabbanimittehi virajjati. VirÃgo virÃgÃrammaïo virÃgagocaro virÃge samudÃgato virÃge Âhito virÃge patiÂÂhito. `VirÃgo' ti. Dve virÃgÃ: nibbÃna¤ ca virÃgo, ye ca nibbÃnÃrammaïatà jÃtà dhammà sabbe virÃgà hontÅti virÃgo. `SahajÃtÃni sattaÇgÃni virÃgaæ gacchantÅti' virÃgo maggo, `etena maggena Buddhà ca sÃvakà ca agataæ disaæ nibbÃnaæ gacchantÅti' aÂÂhaÇgiko maggo. YÃvatà puthusamaïabrÃhmaïÃnaæ parappavÃdÃnaæ maggÃ, ayaæ eva ariyo aÂÂhaÇgiko maggo aggo ca seÂÂho ca pÃmokkho ca uttamo ca pavaro cÃti maggÃnaæ aÂÂhaÇgiko seÂÂho. ## DassanavirÃgo sammÃdiÂÂhi, abhiropanavirÃgo\<*<1>*>/ sammÃsaÇkappo, pariggahavirÃgo sammÃvÃcÃ, samuÂÂhÃna- virÃgo sammÃkammanto, vodÃnavirÃgo sammÃ-ÃjÅvo, pagga- havirÃgo sammÃvÃyÃmo, upaÂÂhÃnavirÃgo sammÃsati, avikkhepavirÃgo sammÃsamÃdhi; upaÂÂhÃnavirÃgo satisam- bojjhaÇgo, pavicayavirÃgo dhammavicayasambojjhaÇgo, paggahavirÃgo viriyasambojjhaÇgo, pharaïavirÃgo pÅtisam- bojjhaÇgo, upasamavirÃgo passaddhisambojjhaÇgo, avik- khepavirÃgo samÃdhisambojjhaÇgo, paÂisaÇkhÃnavirÃgo upekkhÃsambojjhaÇgo. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 All MSS. have abhiropana- here. >/ #<[page 143]># %< Yuganandhavagge VirÃgakathà 143>% Assaddhiye akampiyavirÃgo saddhÃbalaæ, kosajje akam- piyavirÃgo viriyabalaæ, pamÃde akampiyavirÃgo satibalaæ, uddhacce akampiyavirÃgo samÃdhibalaæ, avijjÃya akam- piyavirÃgo pa¤¤Ãbalaæ; adhimokkhavirÃgo saddhindriyaæ, paggahavirÃgo viriyindriyaæ, upaÂÂhÃnavirÃgo satindriyaæ, avikkhepavirÃgo samÃdhindriyaæ, dassanavirÃgo pa¤¤in- driyaæ. ùdhipateyyaÂÂhena indriyà virÃgo, akampiyaÂÂhena balà virÃgo, niyyÃnaÂÂhena bojjhaÇgà virÃgo, hetuÂÂhena maggo virÃgo, upaÂÂhÃnaÂÂhena satipaÂÂhÃnà virÃgo, padahan- aÂÂhena sammappadhÃnà virÃgo, ijjhanaÂÂhena iddhipÃdà virÃgo, tathaÂÂhena saccà virÃgo, avikkhepaÂÂhena samatho virÃgo; anupassanaÂÂhena vipassanà virÃgo, ekarasaÂÂhena samathavipassanà virÃgo, anativattanaÂÂhena yuganandhaæ virÃgo; saævaraÂÂhena sÅlavisuddhi virÃgo, avikkhepaÂÂhena cittavisuddhi virÃgo, dassanaÂÂhena diÂÂhivisuddhi virÃgo; vimuttaÂÂhena vimokkho virÃgo, paÂivedhaÂÂhena vijjà virÃgo, pariccÃgaÂÂhena vimutti virÃgo, samucchedaÂÂhena khaye ¤Ãïaæ virÃgo. Chando mÆlaÂÂhena virÃgo, manasikÃro samuÂÂhÃnaÂÂhena virÃgo, phasso samodhÃnaÂÂhena virÃgo, vedanà samosa- raïaÂÂhena virÃgo, samÃdhi pamukhaÂÂhena virÃgo, sati ÃdhipateyyaÂÂhena virÃgo, pa¤¤Ã tatuttaraÂÂhena virÃgo, vimutti sÃraÂÂhena virÃgo. Dassanamaggo sammÃdiÂÂhi, abhiropanamaggo sammÃsaÇkappo . . . pe . . . amato- gadhaæ nibbÃnaæ pariyosÃnaÂÂhena maggo. Evaæ virÃgo maggo. ## Kathaæ vimutti phalaæ? SotÃpattiphalakkhaïe dassanaÂÂhena sammÃdiÂÂhi mic- chÃdiÂÂhiyà vimuttà hoti, tadanuvattakakilesehi ca khand- hehi ca vimuttà hoti, bahiddhà ca sabbanimittehi vimuttà hoti. Vimutti vimuttÃrammaïà vimuttigocarà vimuttiyà samu- dÃgatà vimuttiyà Âhità vimuttiyà paÂiÂÂhitÃ. `VimuttÅti'. Dve vimuttiyo: nibbÃna¤ ca vimutti, ye ca nibbÃnÃrammaïatà jÃtà dhammà sabbe vimuttà hontÅti vimutti phalaæ. AbhiropanaÂÂhena sammÃsaÇkappo micchÃsaÇkappà \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 144]># %<144 Yuganandhavagge VirÃgakathÃ>% vimutto hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimutto hoti, bahiddhà ca sabbanimittehi vimutto hoti. Vimutti vimuttÃrammaïà vimuttigocarà vimuttiyà samu- dÃgatà vimuttiyà Âhità vimuttiyà paÂiÂÂhitÃ. `VimuttÅti'. Dve vimuttiyo: nibbÃna¤ ca vimutti, ye ca nibbÃnÃrammaïatà jÃtà dhammà sabbe vimuttà hontÅti vimutti phalaæ. PariggahaÂÂhena sammÃvÃcà micchÃvÃcÃya vimuttà hoti . . . pe . . . samuÂÂhÃnaÂÂhena sammÃkammanto micchÃ- kammantà vimuttà hoti, vodÃnaÂÂhena sammÃ-ÃjÅvo micchÃ- ÃjÅvà vimutto hoti, paggahaÂÂhena sammÃvÃyÃmo micchÃ- vÃyÃmà vimutto hoti, upaÂÂhÃnaÂÂhena sammÃsati micchÃ- satiyà vimuttà hoti, avikkhepaÂÂhena sammÃsamÃdhi micchÃsamÃdhito vimutto hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimutto hoti, bahiddhà ca sabbanimittehi vimutto hoti. Vimutti vimuttÃrammaïà vimuttigocarà vimuttiyà samu- dÃgatà vimuttiyà Âhità vimuttiyà paÂiÂÂhitÃ. `VimuttÅti'. Dve vimuttiyo: nibbÃna¤ ca vimutti, ye ca nibbÃnÃrammaïatà jÃtà dhammà sabbe vimuttà hontÅti vimutti phalaæ. ## SakadÃgÃmiphalakkhaïe dassanaÂÂhena sammÃdiÂÂhi . . . pe . . . avikkhepaÂÂhena sammÃsamÃdhi oÊÃrikà kÃmarÃgasa¤¤ojanà paÂighasa¤¤ojanÃ, oÊÃrikà kÃmarÃ- gÃnusayà paÂighÃnusayà vimutto hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimutto hoti, bahiddhà ca sabbanimittehi vimutto hoti. Vimutti vimuttÃrammaïà vimuttigocarà vimuttiyà samu- ¬Ãgatà vimuttiyà Âhità vimuttiyà paÂiÂÂhitÃ. `VimuttÅti'. Dve vimuttiyo: nibbÃna¤ ca vimutti, ye ca nibbÃnÃrammaïatà jÃtà dhammà sabbe vimuttà hontÅti vimutti phalaæ. ## AnÃgÃmiphalakkhaïe dassanaÂÂhena sammÃdiÂÂhi . . . pe . . . avikkhepaÂÂhena sammÃsamÃdhi aïusahagatà kÃmarÃgasa¤¤ojanà paÂighasa¤¤ojanÃ, aïusahagatà kÃmarÃ- gÃnusayà paÂighÃnusayà vimutto hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandehi ca vimutto hoti, bahiddhà ca sabbanimittehi vimutto hoti. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 145]># %< Yuganandhavagge VirÃgakathà 145>% Vimutti vimuttÃrammaïà vimuttigocarà vimuttiyà samu- dÃgatà vimuttiyà Âhità vimuttiyà paÂiÂÂhitÃ. `VimuttÅti'. Dve vimuttiyo: nibbÃna¤ ca vimutti, ye ca nibbÃnÃrammaïatà jÃtà dhammà sabbe vimuttà hontÅti vimutti phalaæ. ## Arahattaphalakkhaïe dassanaÂÂhena sammÃdiÂÂhi . . . pe . . . avikkhepaÂÂhena sammÃsamÃdhi rÆparÃgà arÆparÃgà mÃnà uddhaccà avijjÃya mÃnÃnusayà bhavarÃg- Ãnusayà avijjÃnusayà vimutto hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimutto hoti, bahiddhà ca sabbanimittehi vimutto hoti. Vimutti vimuttÃrammaïà vimuttigocarà vimuttiyà samu- dÃgatà vimuttiyà Âhità vimuttiyà paÂiÂÂhitÃ. `VimuttÅti'. Dve vimuttiyo: nibbÃna¤ ca vimutti, ye ca nibbÃnÃrammaïatà jÃtà dhammà sabbe vimuttà hontÅti vimutti phalaæ. ## Dassanavimutti sammÃdiÂÂhi, abhiropanavimutti sammÃsaÇkappo, pariggahavimutti sammÃvÃcÃ, samuÂÂhÃ- navimutti sammÃkammanto, vodÃnavimutti sammÃ-ÃjÅvo, paggahavimutti sammÃvÃyÃmo, upaÂÂhÃnavimutti sammÃ- sati, avikkhepavimutti sammÃsamÃdhi; upaÂÂhÃnavimutti satisambojjhaÇgo, pavicayavimutti dhammavicayasamboj- jhaÇgo, paggahavimutti viriyasambojjhaÇgo, {pharaïa- vimutti} pÅtisambojjhaÇgo, upasamavimutti passaddhisam- bojjhaÇgo, avikkhepavimutti samÃdhisambojjhaÇgo, paÂi- saÇkhÃnavimutti upekkhÃsambojjhaÇgo. Assaddhiye akampiyavimutti saddhÃbalaæ, kosajje akam- piyavimutti viriyabalaæ, pamÃde akampiyavimutti sati- balaæ, uddhacce akampiyavimutti samÃdhibalaæ, avijjÃya akampiyavimutti pa¤¤Ãbalaæ; adhimokkhavimutti saddhin- driyaæ, paggahavimutti virindriyaæ, upaÂÂhÃnavimutti satindriyaæ, avikkhepavimutti samÃdhindriyaæ, dassana- vimutti pa¤¤indriyaæ. ùdhipateyyaÂÂhena indriyà vimutti, akampiyaÂÂhena balà vimutti, niyyÃnaÂÂhena bojjhaÇgà vimutti, hetuÂÂhena maggo vimutti, upaÂÂhÃnaÂÂhena satipaÂÂhÃnà vimutti, padahan- aÂÂhena sammappadhÃnà vimutti, ijjhanaÂÂhena iddhipÃdà vimutti, tathaÂÂhena saccà vimutti, avikkhepaÂÂhena sama- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 146]># %<146 Yuganandhavagge VirÃgakathÃ>% tho vimutti; anupassanaÂÂhena vipassanà vimutti, ekaras- aÂÂhena samathavipassanà vimutti, anativattanaÂÂhena yuganandhaæ vimutti; saævaraÂÂhena sÅlavisuddhi vimutti, avikkhepaÂÂhena cittavisuddhi vimutti, dassanaÂÂhena diÂ- Âhivisuddhi vimutti; vimuttaÂÂhena vimokkho vimutti, paÂi- vedhaÂÂhena vijjà vimutti, pariccÃgaÂÂhena vimutti vimutti, samucchedaÂÂhena khaye ¤Ãïaæ vimutti. Chando mÆlaÂÂhena vimutti, manasikÃro samuÂÂhÃn- aÂÂhena vimutti, phasso samodhÃnaÂÂhena vimutti, vedanà samosaraïaÂÂhena vimutti, samÃdhi pamukhaÂÂhena vimutti, sati ÃdhipateyyaÂÂhena vimutti, pa¤¤Ã tatuttar- aÂÂhena vimutti, vimutti sÃraÂÂhena vimutti. Dassanamaggo sammÃdiÂÂhi, abhiropanamaggo sammÃsaÇkappo . . . pe . . . amatogadhaæ nibbÃnaæ pariyosÃnaÂÂhena maggo. Evaæ vimutti phalaæ. Evaæ virÃgo maggo, vimutti phalan ti. VirÃgakathÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 147]># %< Yuganandhavagge PaÂisambhidÃkathà 147>% $< II VI. Yuganandhavagge PaÂisambhidÃkathÃ>$ ## EVAõ me sutaæ. Ekaæ {samayaæ} Bhagavà BÃrÃïasiyaæ viharati Isipatane\<*<1>*>/ MigadÃye. Tatra kho Bhagavà pa¤ca- vaggiye bhikkhÆ Ãmantesi- `Dve 'me Bhikkhave antà pabbajitena na sevitabbÃ. Katame dve? Yo cÃyaæ kÃmesu kÃmasukhallikÃnuyogo hÅno gammo pothujjaniko anariyo anatthasaæhito, yo cÃyaæ attakilamathÃnuyogo dukkho anariyo anatthasaæhito, ete te Bhikkhave ubho ante anupagamma majjhimà paÂipadà TathÃgatena abhisam- buddhà cakkhukaraïÅ ¤ÃïakaraïÅ upasamÃya abhi¤¤Ãya sambodhÃya nibbÃnÃya saævattati. Katamà ca sà Bhik- khave majjhimà paÂipadà TathÃgatena abhisambuddhà cakkhukaraïÅ ¤ÃïakaraïÅ upasamÃya abhi¤¤Ãya sambo- dhÃya nibbÃnÃya saævattati? Ayam eva ariyo atthaÇgiko maggo, seyyathÅdaæ - sammÃdiÂÂhi sammÃsaÇkappo sam- mÃvÃcà sammÃkammanto sammÃ- ÃjÅvo sammÃvÃyÃmo sammÃsati sammÃsamÃdhi. Ayaæ kho sà Bhikkhave majjhimà paÂipadà TathÃgatena abhisambuddhà cakkhu- karaïÅ ¤ÃïakaraïÅ upasamÃya abhi¤¤Ãya sambodhÃya nibbÃnÃya saævattati. ## Idaæ kho pana Bhikkhave dukkhaæ ariyasaccaæ JÃti pi dukkhà jarà pi dukkhà byÃdhi pi dukkhà maraïaæ pi dukkhaæ, appiyehi sampayogo dukkho piyehi vippayogo dukkho, yaæ p' icchaæ na labhati taæ pi dukkhaæ, saÇ- khittena pa¤c' upÃdÃnakkhandhà pi dukkhÃ. Idaæ kho pana Bhikkhave dukkhasamudayaæ ariya- saccaæ. YÃyaæ taïhà ponobbhavikà nandirÃgasahagatà tatratatrÃbhinandinÅ, seyyathÅdaæ -- kÃmataïhà bhava- taïhà vibhavataïhÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 S. omits. >/ #<[page 148]># %<148 Yuganandhavagge PaÂisambhidÃkathÃ>% Idaæ kho pana Bhikkhave dukkhanirodhaæ ariyasaccaæ. Yo tassà yeva taïhÃya asesavirÃganirodho cÃgo paÂinissaggo mutti anÃlayo. Idaæ kho pana Bhikkhave dukkhanirodhagÃminÅ paÂi- padà ariyasaccaæ. Ayam eva ariyo atthaÇgiko maggo, seyyathÅdaæ -- sammÃdiÂÂhi . . . pe . . . sammÃsamÃdhi. ## Idaæ dukkhaæ ariyasaccan ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi ¤Ãïaæ udapÃdi pa¤¤Ã udapÃdi vijjà udapÃdi Ãloko udapÃdi. Taæ kho pan' idaæ dukkhaæ ariyasaccaæ pari¤¤eyyan ti me Bhikkhave . . . pe . . . pari¤¤Ãtan ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi ¤Ãïaæ udapÃdi pa¤¤Ã udapÃdi vijjà udapÃdi Ãloko udapÃdi. Idam dukkhasamudayaæ ariyasaccan ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi ¤Ãïaæ udapÃdi pa¤¤Ã udapÃdi vijjà udapÃdi Ãloko udapÃdi. Taæ kho pan' idaæ dukkhasamudayaæ ariyasaccaæ pahÃtabban ti me Bhikkhave . . . pe . . . pahÅnan ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi ¤Ãïaæ udapÃdi pa¤¤Ã udapÃdi vijjà udapÃdi Ãloko udapÃdi. Idaæ dukkhanirodhaæ ariyasaccan ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi {¤Ãïaæ} udapÃdi pa¤¤Ã udapÃdi vijjà udapÃdi Ãloko udapÃdi. Taæ kho pan' idaæ dukkhanirodhaæ ariyasaccaæ sacchikÃtab- ban ti me Bhikkhave . . . pe . . . sacchikatan ti me Bhik- khave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi ¤Ãïam udapÃdi pa¤¤Ã udapÃdi vijjà udapÃdi Ãloko udapÃdi. Idaæ dukkhanirodhagÃminÅ paÂipadà ariyasaccan ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi ¤Ãïaæ udapÃdi pa¤¤Ã udapÃdi vijjà udapÃdi Ãloko udapÃdi. Taæ kho pan' idaæ dukkhanirodhagÃminÅ paÂi- padà ariyasaccaæ bhÃvetabban ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhÃvitan ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi ¤Ãïaæ udapÃdi pa¤¤Ã udapÃdi vijjà udapÃdi Ãloko udapÃdi. ## YÃva kÅva¤ ca me Bhikkhave imesu catÆsu ariya- saccesu evan tiparivaÂÂaæ dvÃdasÃkÃraæ yathÃbhÆtaæ ¤Ãïadassanaæ na suvisuddhaæ ahosi, n' eva tÃvÃhaæ \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 149]># %< Yuganandhavagge PaÂisambhidÃkathà 149>% Bhikkhave sadevake loke samÃrake sabrahmake sassa- maïabrÃhmaïiyà pajÃya sadevamanussÃya anuttaraæ sammÃsambodhiæ abhisambuddho pacca¤¤Ãsiæ. Yato ca kho me Bhikkhave imesu catÆsu ariyasaccesu evan tipari- vaÂÂaæ dvÃdasÃkÃraæ yathÃbhÆtaæ ¤Ãïadassanaæ suvisud- dhaæ ahosi, athÃhaæ Bhikkhave sadevake loke samÃrake sabrahmake sassamaïabrÃhmaïiyà pajÃya sadevamanus- sÃya anuttaraæ sammÃsambodhiæ abhisambuddho pac- ca¤¤Ãsiæ. NÃïa¤ ca pana me dassanaæ udapÃdi -- `Akuppà me cetovimutti, ayam antimà jÃti, n' atth' idÃni punabbhavo' ti. Idam avoca BhagavÃ, attamanà pa¤ca- vaggiyà bhikkhÆ Bhagavato bhÃsitaæ abhinandun ti. Imasmi¤ ca pana veyyÃkaraïasmiæ bha¤¤amÃne Ãyas- mato Koï¬a¤¤assa virajaæ vÅtamalaæ dhammacakkhuæ udapÃdi -- `Yaæ ki¤ci samudayadhammaæ, sabban taæ nirodhadhamman' ti. Pavattite ca pana Bhagavatà dham- macakke Bhummà devà saddaæ anussÃvesuæ -- `Etaæ Bhagavatà BÃrÃïasiyaæ Isipatane MigadÃye anuttaraæ dhammacakkaæ pavattitaæ appaÂivattiyaæ samaïena và brÃhmaïena và devena và MÃrena và Brahmunà và kenaci và lokasmin' ti. BhummÃnaæ devÃnaæ saddaæ sutvà CÃtumahÃrÃjikà devà saddaæ anussÃvesum, CÃtumahÃrÃji- kÃnaæ devÃnaæ saddaæ sutvà TÃvatiæsà devà . . . pe . . . YÃmà devÃ, Tusità devÃ, NimmÃnaratÅ devÃ, Paranimmita- vasavattÅ devÃ, BrahmakÃyikà devà saddaæ anussÃvesuæ -- `Etaæ Bhagavatà BÃrÃïasiyaæ Isipatane MigadÃye anuttaraæ dhammacakkaæ pavattitaæ appaÂivattiyaæ samaïena và brÃhmaïena và devena và MÃrena và Brah- munà và kenaci và lokasmin' ti. Iti ha tena khaïena tena layena tena mÆhuttena yÃva Brahmalokà saddo abbhuggacchi, aya¤ ca dasasahassÅ lokadhÃtu saÇkampi sampakampi sampavedhi, appamÃïo ca uÊÃro obhÃso loke pÃtur ahosi attikkamm' eva devÃnaæ devÃnubhÃvan ti. Atha kho Bhagavà udÃnaæ udÃnesi -- `A¤¤Ãsi vata bho Koï¬a¤¤o, a¤¤Ãsi vata bho Koï¬a¤¤o' ti. Iti h' idaæ Ãyasmato Koï¬a¤¤assa `A¤¤Ãta-Koï¬a¤¤o' tveva nÃmaæ ahosi. ## `Idaæ dukkhaæ ariyasaccan' ti pubbe ananussutesu \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 150]># %<150 Yuganandhavagge PaÂisambhidÃkathÃ>% dhammesu cakkhuæ udapÃdi, ¤Ãïaæ udapÃdi, pa¤¤Ã udapÃdi, vijjà udapÃdi, Ãloko udapÃdi. Cakkhuæ udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `¥Ãïaæ udapÃ- dÅti'. Ken' aÂÂhena? `Pa¤¤Ã udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `Vijjà udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `ùloko udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `Cakkhuæ udapÃdÅti'. DassanaÂÂhena. `¥Ãïaæ udapÃ- dÅti'. ¥ÃtaÂÂhena. `Pa¤¤Ã udapÃdÅti'. PajÃnanaÂÂhena. `Vijjà udapÃdÅti'. PaÂivedhaÂÂhena. `ùloko udapÃdÅti'. ObhÃsaÂÂhena. Cakkhuæ dhammo. ¤Ãïaæ dhammo, pa¤¤Ã dhammo, vijjà dhammo, Ãloko dhammo, ime pa¤ca dhammà dham- mapaÂisambhidÃya Ãrammaïà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà ÃrammaïÃ, te tassà gocarÃ: ye tassà gocarÃ, te tassà ÃrammaïÃ. Tena vuccati -- dhammesu ¤Ãïaæ dhamma- paÂisambhidÃ. DassanaÂÂho attho, ¤ÃtaÂÂho attho, pajÃnanaÂÂho attho, paÂivedhaÂÂho attho, obhÃsaÂÂho attho, ime pa¤c' atthà atthapaÂisambhidÃya Ãrammaïà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà ÃrammaïÃ, te tassà gocarÃ: ye tassà gocarÃ, te tassà ÃrammaïÃ. Tena vuccati -- atthesu ¤Ãïaæ atthapaÂi- sambhidÃ. Pa¤ca dhamme sandassetuæ bya¤jananiruttÃbhilÃpÃ, pa¤c' atthe sandassetuæ bya¤jananiruttÃbhilÃpÃ, imà dasa niruttiyo niruttipaÂisambhidÃya Ãrammaïà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà ÃrammaïÃ, te tassà gocarÃ: ye tassà gocarÃ, te tassà ÃrammaïÃ. Tena vuccati -- niruttÅsu ¤Ãïaæ niruttipaÂisambhidÃ. Pa¤casu dhammesu ¤ÃïÃni, pa¤casu atthesu ¤ÃïÃni, dasasu niruttÅsu ¤ÃïÃni, imÃni vÅsati ¤ÃïÃni paÂibhÃna- paÂisambhidÃya Ãrammaïà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà ÃrammaïÃ, te tassà gocarÃ; ye tassà gocarÃ, te tassà ÃrammaïÃ. Tena vuccati -- paÂibhÃnesu ¤Ãïaæ paÂibhÃna- paÂisambhidÃ. ## Taæ kho pan' idaæ dukkhaæ ariyasaccaæ pari¤¤eyyan ti . . . pe . . . pari¤¤Ãtan ti pubbe ananussutesu dham- mesu cakkhuæ udapÃdi, ¤Ãïaæ udapÃdi, pa¤¤Ã udapÃdi, vijjà udapÃdi, Ãloko udapÃdi. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 151]># %< Yuganandhavagge PaÂisambhidÃkathà 151>% `Cakkhuæ udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `¥Ãïaæ uda- pÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `Pa¤¤Ã udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `Vijjà udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `ùloko udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `Cakkhuæ udapÃdÅti'. DassanaÂÂhena. `¥Ãïaæ uda- pÃdÅti'. ¥ÃtaÂÂhena. `Pa¤¤Ã udapÃdÅti'. PajÃnanaÂÂhena. `Vijjà udapÃdÅti'. PaÂivedhaÂÂhena. `ùloko udapÃdÅti'. ObhÃsaÂÂhena. Cakkhuæ dhammo, ¤Ãïaæ dhammo, pa¤¤Ã dhammo, vijjà dhammo, Ãloko dhammo, ime pa¤ca dhammà dhamma- paÂisambhidÃya Ãrammaïà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà Ãrammaïa, te tassà gocarÃ, ye tassà gocarÃ, te tassà ÃrammaïÃ. Tena vuccati -- dhammesu ¤Ãïaæ dhamma- paÂisambhidÃ. DassanaÂÂho attho, ¤ÃtaÂÂho attho, pajÃnanaÂÂho attho, paÂivedhaÂÂho attho, obhÃsaÂÂho attho, ime pa¤c' atthà atthapaÂisambhidÃya Ãrammaïà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà ÃrammaïÃ, te tassà gocarÃ: ye tassà gocarÃ, te tassà ÃrammaïÃ. Tena vuccati -- atthesu ¤Ãïaæ atthapaÂisam- bhidÃ. Pa¤ca dhamme sandassetuæ bya¤jananiruttÃbhilÃpÃ, pa¤c' atthe sandassetuæ bya¤jananiruttÃbhilÃpÃ, imà dasa niruttiyo niruttipaÂisambhidÃya Ãrammaïà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà ÃrammaïÃ, te tassà gocarÃ: ye tassà gocarÃ, te tassà ÃrammaïÃ. Tena vuccati -- niruttÅsu ¤Ãïaæ niruttipaÂisambhidÃ. Pa¤casu dhammesu ¤ÃïÃni, pa¤casu atthesu ¤ÃïÃni, dasasu niruttÅsu ¤ÃïÃni, imÃni vÅsati ¤ÃïÃni paÂibhÃnapaÂi- sambhidÃya Ãrammaïà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà ÃrammaïÃ, te tassà gocarÃ; ye tassà gocarÃ, te tassà Ãram- maïÃ. Tena vuccati -- paÂibhÃnesu ¤Ãïaæ paÂibhÃnapaÂi- sambhidÃ. Dukkhe ariyasacce païïarasa dhammÃ, païï- arasa atthÃ, tiæsa niruttiyo, saÂÂhi ¤ÃïÃni. ## Idaæ dukkhasamudayaæ ariyasaccan ti pubbe ananus- sutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi . . . pe . . . Taæ kho pan' idaæ dukkhasamu- dayaæ ariyasaccaæ pahÃtabban ti . . . pe . . . pahÅnan ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 152]># %<152 Yuganandhavagge PaÂisambhidÃkathÃ>% . . . pe . . . Ãloko udapÃdi . . . pe . . . Dukkhasamudaye ariyasacce païïarasa dhammÃ, païïarasa atthÃ, tiæsa niruttiyo, saÂÂhi ¤ÃïÃni. Idaæ dukkhanirodhaæ ariyasaccan ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi . . . pe . . . Taæ kho pan' idaæ dukkhanirodhaæ ariya- saccaæ sacchikÃtabban ti . . . pe . . . sacchikatan ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi . . . pe . . . Dukkhanirodhe ariyasacce païïarasa dhammÃ, païïarasa atthÃ, tiæsa niruttiyo, saÂÂhi ¤ÃïÃni. Idaæ dukkhanirodhagÃminÅ paÂipadà ariyasaccan ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi . . . pe . . . Taæ kho pan' idaæ dukkhani- rodhagÃminÅ paÂipadà ariyasaccaæ bhÃvitabban ti . . . pe . . . bhÃvitan ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi . . . pe. . . . DukkhanirodhagÃminiyà paÂipadÃya ariyasacce païï- arasa dhammÃ, païïarasa atthÃ, tiæsa niruttiyo, saÂÂhi ¤ÃïÃni. CatÆsu ariyasaccesu saÂÂhi dhammÃ, saÂÂhi atthÃ, vÅsa- satÃ\<*<1>*>/ niruttiyo, cattÃrÅsa¤ ca dve ca ¤ÃïasatÃni. ## Ayaæ kÃye kÃyÃnupassanà ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. Sà kho panÃyaæ kÃye kÃyÃnupassanà bhÃvetabbà ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhÃvità ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ uda- pÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. Ayaæ vedanÃsu . . . pe . . . ayaæ citte . . . pe . . . ayaæ dhammesu dhammÃnupassanà ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. Sà kho panÃyaæ kÃye dham- mÃnupassanà bhÃvetabbà ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhÃvità ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. Ayaæ kÃye kÃyÃnupassanà ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vÅsatisatÃ, M. >/ #<[page 153]># %< Yuganandhavagge PaÂisambhidÃkathà 153>% Sà kho panÃyaæ kÃye kÃyÃnupassanà bhÃvetabbà ti . . . pe . . . bhÃvità ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi, ¤Ãïaæ udapÃdi, pa¤¤Ã udapÃdi, vijjà udapÃdi, Ãloko udapÃdi. `Cakkhuæ udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `¥Ãïaæ uda- pÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `Pa¤¤Ã udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `Vijjà udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `ùloko udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `Cakkhuæ udapÃdÅti'. DassanaÂÂhena. `¥Ãïaæ uda- pÃdÅti'. ¥ÃtaÂÂhena. `Pa¤¤Ã udapÃdÅti'. PajÃnanaÂÂhena. `Vijjà udapÃdÅti'. PaÂivedhaÂÂhena. `ùloko udapÃdÅti'. ObhÃsaÂÂhena. Cakkhuæ dhammo, ¤Ãïaæ dhammo, pa¤¤Ã dhammo, vijjà dhammo, Ãloko dhammo, ime pa¤ca dhammà dhammapaÂisambhidÃya Ãrammaïà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà ÃrammaïÃ, te tassà gocarÃ: ye tassà gocarÃ, te tassà ÃrammaïÃ. Tena vuccati -- dhammesu ¤Ãïaæ dham- mapaÂisambhidÃ. DassanaÂÂho attho, ¤ÃtaÂÂho attho, pajÃnanaÂÂho attho, paÂivedhaÂÂho attho, obhÃsaÂÂho attho, ime pa¤c' atthà atthapaÂisambhidÃya Ãrammaïà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà ÃrammaïÃ, te tassà gocarÃ: ye tassà gocarÃ, te tassà ÃrammaïÃ. Tena vuccati -- atthesu ¤Ãïaæ atthapaÂisam- bhidÃ. Pa¤ca dhamme sandassetuæ bya¤jananiruttÃbhilÃpÃ, pa¤c' atthe sandassetuæ bya¤jananiruttÃbhilÃpÃ, imà dasa niruttiyo niruttipaÂisambhidÃya Ãrammaïà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà ÃrammaïÃ, te tassà gocarÃ: ye tassà gocarÃ, te tassà ÃrammaïÃ. Tena vuccati -- niruttÅsu ¤Ãïaæ niruttipaÂisambhidÃ. Pa¤casu dhammesu ¤ÃïÃni, pa¤casu atthesu ¤ÃïÃni, dasasu niruttÅsu ¤ÃïÃni, imÃni vÅsati ¤ÃïÃni paÂibhÃna- paÂisambhidÃya Ãrammaïà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà ÃrammaïÃ, te tassà gocarÃ; ye tassà gocarÃ, te tassà ÃrammaïÃ. Tena vuccati -- paÂibhÃnesu ¤Ãïaæ paÂibhÃna- paÂisambhidÃ. KÃye kÃyÃnupassanÃsatipaÂÂhÃne païïarasa dhammÃ, païïarasa atthÃ, tiæsa niruttiyo, saÂÂhi ¤ÃïÃni. Ayaæ vedanÃsu . . . pe . . . ayaæ citte . . . pe . . . ayaæ \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 154]># %<154 Yuganandhavagge PaÂisambhidÃkathÃ>% dhammesu dhammÃnupassanà bhÃvetabbà ti . . . pe . . . bhÃvità ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ uda- pÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. Dhammesu dhammÃnu- passanÃsatipaÂÂhÃne païïarasa dhammÃ, païïarasa atthÃ, tiæsa niruttiyo, {saÂÂhi} ¤ÃïÃni. CatÆsu satipaÂÂhÃnesu saÂÂhi dhammÃ, saÂÂhi atthÃ, vÅsasatà niruttiyo, cattÃrÅsa¤ ca dve ca ¤ÃïasatÃni. ## Ayaæ chandasamÃdhipadhÃnasaÇkhÃrasamannÃgato iddhipÃdo ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. So kho panÃyaæ chandasamÃdhipadhÃnasaÇkhÃrasamannÃ- gato iddhipÃdo bhÃvetabbo ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhÃvito ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. Ayaæ viriyasamÃdhi- . . . pe . . . ayaæ cittasamÃdhi- . . . pe . . . ayaæ vÅmaæsÃsamÃdhipadhÃnasaÇkhÃrasa- mannÃgato iddhipÃdo ti me Bhikkhave pubbe ananussu- tesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. So kho panÃyaæ vÅmaæsÃsamÃdhipadhÃnasaÇ- khÃrasamannÃgato iddhipÃdo bhÃvetabbo ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhÃvito ti me Bhikkhave pubbe ananussu- tesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. ## Ayaæ chandasamÃdhipadhÃnasaÇkhÃrasamannÃgato iddhipÃdo ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. So kho panÃyaæ chandasamÃdhipadhÃnasaÇkhÃrasamannÃgato iddhipÃdo bhÃvetabbo ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhÃvito ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi, ¤Ãïaæ udapÃdi, pa¤¤Ã udapÃdi, vijjà udapÃdi, Ãloko udapÃdi. `Cakkhuæ udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `¥Ãïaæ udapÃ- dÅti'. Ken' aÂÂhena? `Pa¤¤Ã udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `Vijjà udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `ùloko udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `Cakkhuæ udapÃdÅti'. DassanaÂÂhena. `¥Ãïaæ udapÃ- dÅti'. ¥ÃtaÂÂhena. `Pa¤¤Ã udapÃdÅti'. PajÃnanaÂÂhena. `Vijjà udapÃdÅti'. PaÂivedhaÂÂhena. `ùloko udapÃdÅti'. ObhÃsaÂÂhena. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 155]># %< Yuganandhavagge PaÂisambhidÃkathà 155>% Cakkhuæ dhammo, ¤Ãïaæ dhammo, pa¤¤Ã dhammo, vijjà dhammo, Ãloko dhammo, ime pa¤ca dhammà dham- mapaÂisambhidÃya Ãrammaïà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà ÃrammaïÃ, te tassà gocarÃ: ye tassà gocarÃ, te tassà ÃrammaïÃ. Tena vuccati -- dhammesu ¤Ãïaæ dhamma- paÂisambhidÃ. DassanaÂÂho attho, ¤ÃtaÂÂho attho, pajÃnanaÂÂho attho, paÂivedhaÂÂho attho, obhÃsaÂÂho attho, ime pa¤c' atthà atthapaÂisambhidÃya Ãrammaïà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà ÃrammaïÃ, te tassà gocarÃ: ye tassà gocarÃ, te tassà ÃrammaïÃ. Tena vuccati -- atthesu ¤Ãïaæ atthapaÂisam- bhidÃ. Pa¤ca dhamme sandassetuæ bya¤jananiruttÃbhilÃpÃ, pa¤c' atthe sandassetuæ bya¤jananiruttÃbhilÃpÃ, imà dasa niruttiyo niruttipaÂisambhidÃya Ãrammaïà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà ÃrammaïÃ, te tassà gocarÃ: ye tassà gocarÃ, te tassà ÃrammaïÃ. Tena vuccati -- niruttÅsu ¤Ãïaæ niruttipaÂisambhidÃ. Pa¤casu dhammesu ¤ÃïÃni, pa¤casu atthesu ¤ÃïÃni, dasasu niruttÅsu ¤ÃïÃni, imÃni vÅsati ¤ÃïÃni paÂibhÃna- paÂisambhidÃya Ãrammaïà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà ÃrammaïÃ, te tassà gocarÃ; ye tassà gocarÃ, te tassà ÃrammaïÃ. Tena vuccati -- paÂibhÃnesu ¤Ãïaæ paÂibhÃna- paÂisambhidÃ. ChandasamÃdhipadhÃnasaÇkhÃrasamannÃ- gate iddhipÃde païïarasa dhammÃ, païïarasa atthÃ, tiæsa niruttiyo, saÂÂhi ¤ÃïÃni. Ayaæ viriyasamÃdhi- . . . pe . . . ayaæ cittasamÃdhi- . . . pe . . . ayaæ vimaæsÃsamÃdhipadhÃnasaÇkhÃrasa- mannÃgato iddhipÃdo ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . aloko udapÃdi. So kho panÃyaæ vÅmaæsÃsamÃdhipadhÃnasaÇkhÃrasamannÃgato iddhipÃdo bhÃvetabbo ti . . . pe . . . bhÃvito ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi . . . pe . . . paÂibhÃnesu ¤Ãïaæ paÂibhÃna- paÂisambhidÃ. VÅmaæsÃsamÃdhipadhÃnasaÇkhÃrasaman- nÃgate iddhipÃde païïarasa dhammÃ, païïarasa atthÃ, tiæsa niruttiyo, saÂÂhi ¤ÃïÃni. CatÆsu iddhipÃdesu saÂÂhi dhammÃ, saÂÂhi aÂÂhÃ, vÅsasatà niruttiyo, cattÃrÅsa¤ ca dve ca ¤ÃïasatÃni. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 156]># %<156 Yuganandhavagge PaÂisambhidÃkathÃ>% ## Samudayo samudayo ti kho Bhikkhave Vipassissa Bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. Nirodho nirodho ti kho Bhikkhave Vipassissa Bodhisattassa pubbe ananussu- tesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. Vipassissa Bodhisattassa veyyÃkaraïe dasa dhammÃ, dasa atthÃ, vÅsati niruttiyo, cattÃrÅsaæ ¤ÃïÃni. Samudayo samudayo ti kho Bhikkhave Sikhissa Bodhi- sattassa . . . pe . . . Vessabhussa Bodhisattassa . . . pe . . . Kakusandhassa\<*<1>*>/ Bodhisattassa . . . pe . . . KonÃga- manassa Bodhisattassa . . . pe . . . Kassapassa Bodhi- sattassa pubbe ananussuttesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. Nirodho nirodho ti kho Bhikkhave Kassapassa Bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. Kassapassa Bodhisattassa veyyÃkaraïe dasa dhammÃ, dasa atthÃ, vÅsati niruttiyo, cattÃrisaæ ¤ÃïÃni. Samudayo samudayo ti kho Bhikkhave Gotamassa Bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. Nirodho nirodho ti kho Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. Gotamassa Bod- hisattassa veyyÃkaraïe dasa dhammÃ, dasa atthÃ, vÅsati niruttiyo, cattÃrisaæ ¤ÃïÃni. Sattannaæ BodhisattÃnaæ sattasu veyyÃkaraïesu sattati dhammÃ, sattati atthÃ, cattÃrÅsasatà niruttiyo, asÅti ca dve ca ¤ÃïasatÃni. ## `YÃvatà abhi¤¤Ãya abhi¤¤aÂÂho ¤Ãto diÂÂho vidito sacchikato phassito pa¤¤Ãya, aphassito pa¤¤Ãya abhi¤¤aÂÂho n' atthÅti' cakkhuæ udapÃdi ¤Ãïaæ udapÃdi pa¤¤Ã udapÃdi vijjà udapÃdi Ãloko udapÃdi. Abhi¤¤Ãya abhi¤¤aÂÂhe pa¤cavÅsati dhammÃ, pa¤cavÅsati atthÃ, pa¤¤Ãsa niruttiyo, sataæ ¤ÃïÃni. YÃvatà pari¤¤Ãya pari¤¤aÂÂho . . . pe . . . yÃvatà pahÃnassa pahÃnaÂÂho . . . pe . . . yÃvatà bhÃvanÃya bhÃvanaÂÂho . . . pe . . . yÃvatà sacchikiriyÃya sacchi- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Kakkusandhassa, M. >/ #<[page 157]># %< Yuganandhavagge PaÂisambhidÃkathà 157>% kiriyaÂÂho ¤Ãto diÂÂho vidito . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. SacchikiriyÃya sacchikiriyaÂÂhe pa¤cavÅsati dhammÃ, pa¤cavÅsati atthÃ, pa¤¤Ãsa niruttiyo, sataæ ¤ÃïÃni. {Abhi¤- ¤Ãya} abhi¤¤aÂÂhe, pari¤¤Ãya pari¤¤aÂÂhe,pahÃnÃya pahÃn- aÂÂhe, bhÃvanÃya bhÃvanaÂÂhe, sacchikiriyÃya sacchikiriy- aÂÂhe pa¤cavÅsasataæ dhammÃ, pa¤cavÅsasataæ atthÃ, a¬¬hateyyaniruttisatÃni, pa¤ca ¤ÃïasatÃni. ## YÃvatà khandhÃnaæ khandhaÂÂho ¤Ãto diÂÂho vidito . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. KhandhÃnaæ khandhaÂÂhe pa¤cavÅsati dhammà . . . pe . . . sataæ ¤ÃïÃni. YÃvatà dhÃtÆnaæ dhÃtuÂÂho . . . pe . . . yÃvatà ÃyatanÃnaæ ÃyatanaÂÂho . . . pe . . . yÃvatà saÇkhatÃnaæ saÇkhat- aÂÂho . . . pe . . . yÃvatà asaÇkhatassa asaÇkhataÂÂho ¤Ãto diÂÂho vidito . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. AsaÇkhatassa asaÇkhataÂÂhe pa¤cavÅsati dhammÃ, pa¤- cavÅsati atthÃ, pa¤¤Ãsa niruttiyo, sataæ ¤ÃïÃni. Khan- dhÃnaæ khandhaÂÂhe, dhÃtÆnaæ dhÃtuÂÂhe, ÃyatanÃnaæ ÃyatanaÂÂhe, saÇkhatÃnaæ saÇkhataÂÂhe, asaÇkhatassa asaÇkhataÂÂhe pa¤cavÅsasataæ dhammÃ, pa¤cavÅsasataæ atthÃ, a¬¬hateyyaniruttisatÃni, pa¤ca ¤ÃïasatÃni. ## YÃvatà dukkhassa dukkhaÂÂho ¤Ãto diÂÂho vidito . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. Dukkhassa dukkhaÂÂho pa¤- cavÅsati dhammà . . . pe . . . sataæ ¤ÃïÃni. YÃvatà samudayassa samudayaÂÂho . . . pe . . . yÃvatà niro- dhassa nirodhaÂÂho . . . pe . . . yÃvatà maggassa mag- gaÂÂho ¤Ãto diÂÂho vidito . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. Maggassa maggaÂÂhe pa¤cavÅsati dhammÃ, pa¤cavÅsati atthÃ, pa¤¤Ãsa niruttiyo, sataæ ¤ÃïÃni. CatÆsu ariyasac- cesu sataæ dhammÃ, sataæ atthÃ,dve niruttisatÃni, cattÃri ¤ÃïasatÃni. ## yÃvatà atthapaÂisambhidÃya atthapaÂisambhidaÂÂho ¤Ãto diÂÂho vidito . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. Attha- paÂisambhidÃya atthapaÂisambhidaÂÂhe pa¤cavÅsati dhammà . . . pe . . . sataæ ¤ÃïÃni. YÃvatà dhammapaÂisambhidÃya dhammapaÂisambhid- aÂÂho . . . pe . . . yÃvatà niruttipaÂisambhidÃya nirutti- paÂisambhidaÂÂho . . . pe . . . yÃvatà paÂibhÃnapaÂisam- bhidÃya paÂibhÃnapaÂisambhidaÂÂho ¤Ãto diÂÂho vidito . . . \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 158]># %<158 Yuganandhavagge PaÂisambhidÃkathÃ>% pe . . . Ãloko udapÃdi. PaÂibhÃnapaÂisambhidÃya paÂi- bhÃnapaÂisambhidaÂÂhe pa¤cavÅsati dhammà . . . pe . . . sataæ ¤ÃïÃni. CatÆsu paÂisambhidÃsu sataæ dhammÃ, sataæ atthÃ, dve niruttisatÃni, cattÃri ¤ÃïasatÃni. ## YÃvatà indriyaparopariyatte ¤Ãïaæ ¤Ãtaæ diÂÂhaæ viditaæ . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. Indriyaparopariyatte ¤Ãïe pa¤cavÅsati dhammà . . . pe . . . sataæ ¤ÃïÃni. YÃvatà sattÃnaæ ÃsayÃnusaye ¤Ãïaæ . . . pe . . . yÃvatà yamakapÃtihÅre ¤Ãïaæ . . . pe . . . yÃvatà mahÃkaruïÃ- samÃpattiyà ¤Ãïaæ . . . pe . . . yÃvatà anÃvaraïaæ ¤Ãïaæ ¤Ãtaæ diÂÂhaæ viditaæ . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. AnÃvaraïe ¤Ãïe pa¤cavÅsati dhammÃ.. pe . . . sataæ ¤ÃïÃni. Chasu Buddhadhammesu diya¬¬hasataæ dhammÃ, diya¬¬hasataæ atthÃ, tÅïi niruttisatÃni, cha ¤ÃïasatÃni. PaÂisambhidÃdhikaraïe\<*<1>*>/ a¬¬hanavamÃni dhammasatÃni, a¬¬hanavamÃni atthasatÃni, niruttisahassa¤ ca satta ca niruttisatÃni, tÅïi ca ¤ÃïasahassÃni cattÃri ca ¤ÃïasatÃnÅti. PaÂisambhidÃkathÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 PaÂibhÃnapaÂisambhidÃdhikaraïe, M.; patibhÃnapaÂisambhidÃkaraïe, S. S2.; paÂisambhidÃpakaraïe, K. >/ #<[page 159]># %< Yuganandhavagge Dhammacakkakathà 159>% $< II VII. YUGANANDHAVAGGE DHAMMACAKKAKATHù>$ ## EVAõ me sutaæ. Ekaæ samayaæ Bhagavà BÃrÃïasi- yaæ viharati . . . pe . . . iti h' idaæ {Ãyasmato} Koï¬a¤- ¤assa `A¤¤Ãtakoï¬a¤¤o' tveva nÃmaæ ahosi. `Idaæ dukkhaæ ariyasaccan' ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi, ¤Ãïaæ udapÃdi, pa¤¤Ã udapÃdi, vijjà udapÃdi, Ãloko udapÃdi. `Cakkhuæ udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `¥Ãïaæ udapÃ- dÅti'. Ken' aÂÂhena? `Pa¤¤Ã udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `Vijjà udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `ùloko udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `Cakkhuæ udapÃdÅti'. DassanaÂÂhena. `{¥Ãïaæ} udapÃ- dÅti'. ¥ÃtaÂÂhena. `Pa¤¤Ã udapÃdÅti'. PajÃnanaÂÂhena. `Vijjà udapÃdÅti'. PaÂivedhaÂÂhena. `ùloko udapÃdÅti'. ObhÃsaÂÂhena. Cakkhuæ dhammo dassanaÂÂho attho, ¤Ãïaæ dhammo ¤ÃtaÂÂho attho, pa¤¤Ã dhammo pajÃnanaÂÂho attho, vijjà dhammo paÂivedhaÂÂho attho, Ãloko dhammo obhÃsaÂÂho attho, ime pa¤ca dhammà pa¤ca atthà dukkhavatthukà saccavatthukà saccÃrammaïà saccagocarà saccasaÇgahità saccapariyÃpannà sacce samudÃgatà sacce Âhità sacce patiÂÂhitÃ. ## `Dhammacakkan' ti. Ken' aÂÂhena dhammacakkaæ? `Dhamma¤ ca pavatteti cakka¤ cÃti' dhammacakkaæ, `cakka¤ ca pavatteti dhamma¤ cÃti' dhammacakkaæ, `dhammena pavattetÅti' dhammacakkaæ, `dhammacari- yÃya pavattetÅti' dhammacakkaæ, `dhamme Âhito pavatte- tÅti' dhammacakkaæ, `dhamme patiÂÂhito pavattetÅti' dhammacakkaæ, `dhamme patiÂÂhÃpento pavattetÅti' dhammacakkaæ, `dhamme vasippatto pavattetÅti' dham- macakkaæ, `dhamme vasiæ pÃpento pavattetÅti' dhamma- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 160]># %<160 Yuganandhavagge DhammacakkakathÃ>% cakkaæ, `dhamme pÃramippatto pavattetÅti' dhamma- cakkaæ, `dhamme pÃramiæ pÃpento pavattetÅti' dhamma- cakkaæ, `dhamme vesÃrajjappatto pavattetÅti' dhamma- cakkaæ, dhamme vesÃrajjaæ pÃpento pavattetÅti' dham- macakkaæ, `dhammaæ sakkaronto pavattetÅti' dhamma- cakkaæ, `dhammaæ garukaronto\<*<1>*>/ pavattetÅti' dhamma- cakkaæ, `dhammaæ mÃnento pavattetÅti' dhammacakkaæ. `dhammaæ pÆjento pavattetÅti' dhammacakkaæ, `dham- maæ apacÃyamÃno pavattetÅti' dhammacakkaæ, `dham- maddhajo pavattetÅti' dhammacakkaæ, `dhammaketuæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `dhammÃdhipateyyo pavatte- tÅti' dhammacakkaæ, `taæ kho pana dhammacakkaæ appaÂivattiyaæ samaïena và brÃhmaïena và devena và MÃrena và Brahmunà và kenaci và lokasmin' ti dhamma- cakkaæ. `Saddhindriyaæ dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `viriyindriyaæ dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `satindriyaæ dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `samÃdhindriyaæ dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ. `pa¤¤indriyaæ dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ; `saddhÃbalaæ dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `viriyabalaæ dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `satibalaæ dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `samÃdhibalaæ dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `pa¤¤Ãbalaæ dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ; `satisambojjhaÇgo dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `dhamma- vicayasambojjhaÇgo dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `viriyasambojjhaÇgo dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `pÅtisambojjhaÇgo dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `passaddhisambojjhaÇgo dhammo, taæ dhammaæ pavatte- tÅti' dhammacakkaæ, `samÃdhisambojjhaÇgo dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `upekkhÃ- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 guruæ karonto, M. >/ #<[page 161]># %< Yuganandhavagge Dhammacakkakathà 161>% sambojjhaÇgo dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dham- macakkaæ; `sammÃdiÂÂhi dhammo, taæ dhammaæ pavat- tetÅti' dhammacakkaæ, `sammÃsaÇkappo dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `sammÃvÃcà dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `sammÃkammanto dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `sammÃ-ÃjÅvo dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `sammÃvÃyÃmo dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `sammÃsati dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `sammÃsamÃdhi dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ. `ùdhipateyyaÂÂhena indriyà dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `akampiyaÂÂhena balà dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `niyyÃnaÂÂhena bojjhaÇgà dhammo, taæ dhammaæ pa- vattetÅti' dhammacakkaæ, `hetuÂÂhena maggo dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `upaÂÂhÃnaÂ- Âhena satipaÂÂhÃnà dhammo, taæ dhammaæ pavatte- tÅti' dhammacakkaæ, `padahanaÂÂhena sammappadhÃnà dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `ijjhanaÂÂhena iddhipÃdà dhammo, taæ dhammaæ pav- attetÅti' dhammacakkaæ, `tathaÂÂhena saccà dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ; `avikkhep- aÂÂhena samatho dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `anupassanaÂÂhena vipassanà dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `ekarasaÂÂ- hena samathavipassanà dhammo, taæ dhammaæ pavatte- tÅti' dhammacakkaæ, `anativattanaÂÂhena yuganandhaæ dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ; `saævaraÂÂhena sÅlavisuddhi dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `avikkhepaÂÂhena cittavi- suddhi dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhamma- cakkaæ, `dassanaÂÂhena diÂÂhivisuddhi dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ; `muttaÂÂhena vimokkho dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhamma- cakkaæ, `paÂivedhaÂÂhena vijjà dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `pariccÃgaÂÂhena vimutti \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 162]># %<162 Yuganandhavagge DhammacakkakathÃ>% dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `samucchedaÂÂhena khaye ¤Ãïaæ dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `paÂippassaddhaÂÂhena anup- pÃde ¤Ãïaæ dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dham- macakkaæ. `Chando mÆlaÂÂhena dhammo, taæ dhammaæ pavatte- tÅti' dhammacakkaæ, `manasikÃro samuÂÂhÃnaÂÂhena dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `phasso samodhÃnaÂÂhena dhammo, taæ dhammaæ pa- vattetÅti' dhammacakkaæ, `vedanà samosaraïaÂÂhena dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `samÃdhi pamukkhaÂÂhena dhammo, taæ dhammaæ pa- vattetÅti' dhammacakkaæ, `sati ÃdhipateyyaÂÂhena dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `pa¤¤a tatuttaraÂÂhena dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `vimutti sÃraÂÂhena dhammo, taæ dham- maæ pavattetÅti' dhammacakkaæ, `amatogadhaæ nib- bÃnaæ pariyosÃnaÂÂhena dhammo, taæ dhammaæ pavatte- tÅti' dhammacakkaæ. ## Taæ kho pan' idaæ dukkhaæ ariyasaccaæ pari¤¤ey- yan ti . . . pe . . . pari¤¤Ãtan ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. `Cakkhuæ udapadÅti'. Ken' aÂÂhena? . . . pe . . . `Ãloko udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `Cakkhuæ udapÃdÅti'. Das- sanaÂÂhena . . . pe . . . `Ãloko udapÃdÅti'. ObhÃsaÂ- Âhena. Cakkhuæ dhammo dassanaÂÂho attho . . . pe . . . Ãloko dhammo obhÃsaÂÂho attho, ime pa¤ca dhammà pa¤ca atthà dukkhavatthukà saccavatthukà . . . pe . . . sacce patiÂ- ÂhitÃ. `Dhammacakkan' ti. Ken' aÂÂhena dhammacakkaæ? `Dhamma¤ ca pavatteti cakka¤ cÃti' dhammacakkaæ . . . pe . . . `amatogadhaæ nibbÃnaæ pariyosÃnaÂÂhena dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ. ## `Idaæ dukkhasamudayaæ ariyasaccan' ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. Taæ kho pan' idaæ dukkhasamudayaæ ariyasaccaæ pahÃtabban ti . . . pe . . . pahÅnan ti pubbe \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 163]># %< Yuganandhavagge Dhammacakkakathà 163>% ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. `Cakkhuæ udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? . . . pe . . . `Ãloko udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `Cakkhuæ udapÃdÅti'. DassanaÂÂhena . . . pe . . . `Ãloko udapÃdÅti'. ObhÃsaÂÂhena. Cakkhuæ dhammo dassanaÂÂho attho . . . pe . . .Ãloko dhammo obhÃsaÂÂho attho, ime pa¤ca dhammà pa¤ca atthà samudayavatthukà saccavatthukà . . . pe . . . nirodhavatthukà saccavatthukà . . . pe . . . maggavatthukà saccavatthukà saccÃrammaïà . . . pe . . . sacce patiÂÂhitÃ. `Dhammacakkan' ti. Ken' aÂÂhena dhammacakkaæ? `Dhamma¤ ca pavatteti cakka¤ cÃti' dhammacakkaæ . . . pe . . . `amatogadhaæ nibbÃnaæ pariyosÃnaÂÂhena dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhammacakkaæ. ## `Ayaæ kÃye kÃyÃnupassanÃ' ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. Sà kho panÃyaæ kÃye kÃyÃnupassanà bhÃvetabbà ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhÃvità ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. `Ayaæ vedanÃsu . . . pe . . . ayaæ citte . . . pe . . . ayaæ dhammesu dhammÃnupassanÃ' ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. Sà kho panÃyaæ dhammesu dhammÃnupassanà bhÃvetabbà ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhÃvità ti me Bhikkhave pubbe ananussu- tesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. `Ayaæ kÃye kÃyÃnupassanÃ' ti . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. `Cakkhuæ udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? . . . pe . . . `ùloko udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `Cakkhuæ udapÃdÅti'. Das- sanaÂÂhena . . . pe . . . `ùloko udapÃdÅti'. ObhÃsatthena. Cakkhuæ dhammo dassanaÂÂho attho . . . pe . . . Ãloko dhammo obhÃsaÂÂho attho, ime pa¤ca dhammà pa¤ca atthà kÃyavatthukà satipaÂÂhÃnavatthukà . . . pe . . . vedanÃvat- thukà satipaÂÂhÃnavatthukà . . . pe . . . cittavatthukà sati- paÂÂhÃnavatthukà . . . pe . . . dhammavatthukà satipaÂ- ÂhÃnavatthukà satipaÂÂhÃnÃrammaïà . . . pe . . . satipaÂ- ÂhÃne patiÂÂhitÃ. `Dhammacakkan' ti. Ken' aÂÂhena dhammacakkaæ? `Dhamma¤ ca pavatteti cakka¤ cÃti' \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 164]># %<164 Yuganandhavagge DhammacakkakathÃ>% dhammacakkaæ . . . pe . . . `amatogadhaæ nibbÃnaæ pari- yosÃnaÂÂhena dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dham- macakkaæ. ## `Ayaæ chandasamÃdhipadhÃnasaÇkhÃrasamannÃgato iddhipÃdo' ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuæ udapÃdi . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. So kho panÃyaæ chandasamÃdhipadhÃnasaÇkhÃrasamannÃgato id- dhipÃdo bhÃvetabbo ti me Bhikkhave . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. `Ayaæ viriyasamadhi- . . . pe . . . ayaæ cittasa- mÃdhi- . . . pe . . . ayaæ vÅmaæsÃsamÃdhipadhÃnasaÇkhÃ- rasamannÃgato iddhipÃdo' ti me Bhikkhave . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. So kho panÃyaæ vÅmaæsÃsamÃdhipadhÃ- nasaÇkhÃrasamannÃgato iddhipÃdo bhÃvetabbo ti me Bhikkhave . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. `Ayaæ chandasamÃdhipadhÃnasaÇkhÃrasamannÃgato id- dhipÃdo' ti . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. `Cakkhuæ udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? . . . pe . . . `ùloko udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? `Cakkhuæ udapÃdÅti'. DassanaÂÂheha . . . pe . . . `{ùloko} udapÃdÅti'. ObhÃsaÂÂhena. Cakkhuæ dhammo dassanaÂÂho attho . . . pe . . . Ãloko dhammo obhÃsaÂÂho attho, ime pa¤ca dhammà pa¤ca atthà chandavatthukà iddhipÃdavatthukà iddhipÃdÃrammaïà . . . pe . . . iddhipÃde patiÂÂhitÃ. `Dhammacakkan' ti. Ken' aÂÂhena dhammacakkaæ? `Dhamma¤ ca pavatteti cakka¤ cÃti' dhammacakkaæ . . . pe . . . `amatogadhaæ nib- bÃnaæ pariyosÃnaÂÂhena dhammo, taæ dhammaæ pavatte- tÅti' dhammacakkaæ. Ayaæ {viriyasamÃdhipadhÃnasaÇkhÃrasamannÃgato} iddhi- pÃdo ti . . . pe . . . Ãloko udapÃdi. `Cakkhuæ udapÃdÅti'. Ken' aÂÂhena? . . . pe . . . `ùloko udapÃdÅti'? Ken' aÂÂhena? `Cakkhuæ udapÃdÅti'. DassanaÂÂhena . . . pe . . . `ùloko udapÃdÅti'? ObhÃsaÂÂhena. Cakkhuæ dhammo dassanaÂÂho attho . . . pe . . . Ãloko dhammo obhÃsaÂÂho attho, ime pa¤ca dhammà pa¤ca atthà viriya- vatthukà iddhipÃdavatthukà . . . pe . . . cittavatthukà iddhipÃdavatthukà . . . pe . . . vÅmaæsÃvatthukà iddhipÃ- davatthukà iddhipÃdÃrammaïà . . . pe . . . iddhipÃde \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 165]># %< Yuganandhavagge Dhammacakkakathà 165>% patiÂÂhitÃ. `Dhammacakkan' ti. Ken' aÂÂhena dhamma- cakkaæ? `Dhamma¤ ca pavatteti cakka¤ cÃti' dhamma- cakkaæ . . . pe . . . `amatogadhaæ nibbÃnaæ pariyosÃn- aÂÂhena dhammo, taæ dhammaæ pavattetÅti' dhamma- cakkan ti. Dhammacakkakathà niÂÂhitÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 166]># %<166 Yuganandhavagge LokuttarakathÃ>% $< II VIII. YUGANANDHAVAGGE LOKUTTARAKATHù>$ ## KATAME dhammà lokuttarÃ? CattÃro satipaÂÂhÃnÃ, cattÃro sammappadhÃnÃ, cattÃro iddhipÃdÃ, pa¤c' indriyÃni, pa¤ca balÃni, satta bojjhaÇgÃ, aÂÂhaÇgiko maggo, cattÃro ariyamaggÃ, cattÃri ca sÃma¤¤a- phalÃni, nibbÃna¤ ca; ime dhammà lokuttarÃ. `LokuttarÃ' ti. Ken' aÂÂhena lokuttarÃ? `Lokaæ tarantÅti'\<*<1>*>/ lokuttarÃ, `lokÃ\<*<2>*>/ uttarantÅti'\<*<2>*>/ lokut- tarÃ, `lokato uttarantÅti' lokuttarÃ, `lokamhÃ\<*<3>*>/ uttarantÅti' lokuttarÃ; `lokaæ atikkamantÅti' lokuttarÃ, `lokaæ sama- tikkamantÅti'\<*<4>*>/ lokuttarÃ, `lokaæ\<*<5>*>/ samatikkantÃ'\<*<5>*>/ ti lokuttarÃ, `loke\<*<6>*>/ atirekÃ' ti lokuttarÃ; `lokantaæ\<*<7>*>/ taran- tÅti'\<*<7>*>/ lokuttarÃ, `lokà nissarantÅti' lokuttarÃ, `lokato nissarantÅti' lokuttarÃ, `lokamhà nissarantÅti' lokuttarÃ; `lokà nissaÂÃ' ti lokuttarÃ, `lokena nissaÂÃ' lokuttarÃ, `lokamhà nissaÂÃ' ti lokuttarÃ; `loke na tiÂÂhantÅti' lokuttarÃ, `lokamhi\<*<8>*>/ na tiÂÂhantÅti' lokuttarÃ, `loke na limpantÅti' lokuttarÃ, `lokena\<*<9>*>/ na limpantÅti' lokuttarÃ, `loke asaÇkilittÃ'\<*<10>*>/ ti lokuttarÃ, `lokena asaÇkilittÃ' ti lokuttarÃ, `loke anupalittÃ' ti lokuttarÃ, `lokena anupa- littÃ' ti lokuttarÃ; `loke vippamuttÃ'\<*<11>*>/ ti lokuttarÃ, `lokena vippamuttÃ' ti lokuttarÃ, `lokà vippamuttÃ' ti lokuttarÃ, `lokato vippamuttÃ' ti lokuttarÃ, `lokamhà vippamuttÃ' \<-------------------------------------------------------------------------- 1 lokuttarantÅti, S.; lokantarantÅti, S2.; lokaæ uttarantÅti, K. 2 loko uttaratÅti, S. S2. 3 lokadhammÃ, S. S2. 4 samatikkamantÃti, S. S2. K. 5 S. S2. K. omit. 6 lokena, S. S2. M. 7 K. omits. 8 lokasmiæ, M. 9 lokamhi, K. 10 asaælittÃ, M. K. 11 vimuttÃ, S. >/ #<[page 167]># %< Yuganandhavagge Lokuttarakathà 167>% ti lokuttarÃ; `loke visa¤¤uttÃ' ti lokuttarÃ, `lokena visa¤¤uttÃ' ti lokuttarÃ, `lokÃ\<*<1>*>/ visa¤¤uttÃ' ti lokut- tarÃ, `lokato visa¤¤uttÃ' ti lokuttarÃ, `lokamhà visa¤- ¤uttÃ' ti lokuttarÃ; `lokà sujjhantÅti' lokuttarÃ, `lokato sujjhantÅti' lokuttarÃ, `lokamhà sujjhantÅti' lokuttarÃ; `lokà visujjhantÅti' lokuttarÃ, `lokato visujjhantÅti' lokut- tarÃ, `lokamhà visujjhantÅti' lokuttarÃ; `lokà vuÂÂha- hantÅti'\<*<2>*>/ lokuttarÃ, `lokato vuÂÂhahantÅti' lokuttarÃ, `lokamhà vuÂÂhahantÅti' lokuttarÃ; `lokà vivaÂÂantÅti'\<*<3>*>/ lokuttarÃ, `lokato vivaÂÂantÅti' lokuttarÃ, `lokamhà vivaÂ- ÂantÅti' lokuttarÃ; `loke na sajjantÅti' lokuttarÃ, `loke na gayhantÅti' lokuttarÃ, `loke na bajjhantÅti'\<*<4>*>/ lokuttarÃ; `lokaæ samucchindantÅti' lokuttarÃ, `lokaæ samucchin- nattÃ' ti lokuttarÃ; `lokaæ paÂipassambhentÅti' lokuttarÃ, `lokaæ paÂipassambhitattÃ' ti lokuttarÃ; `lokassa atÅtÃ'\<*<5>*>/ ti lokuttarÃ, `lokassa agatÅti' lokuttarÃ, `lokassa avisayÃ' ti lokuttarÃ, `lokassa asÃdhÃraïÃ' ti lokuttarÃ; `lokaæ vamantÅti' lokuttarÃ, `lokaæ na paccÃgamantÅti' lokut- tarÃ, `lokaæ pajahantÅti' lokuttarÃ, `lokaæ na upÃdiyan- tÅti' lokuttarÃ, `lokaæ visinentÅti' lokuttarÃ, `lokaæ na ussinentÅti'\<*<6>*>/ lokuttarÃ, `lokaæ vidhÆpentÅti' lokuttarÃ, `lokaæ na sandhÆpentÅti'\<*<7>*>/ lokuttarÃ, `lokaæ samatik- kamma abhibhuyya tiÂÂhantÅti' lokuttarà ti. LokuttarakathÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 lokasmiæ, S. S2. M. 2 uddhantÅti, M. 3 vivajjantÅti, K. 4 gacchantÅti, S. 5 apathÃ, M.; apaccÃgatÅti, K. 6 lokaæ vissantÅti, S.; lokaæ nayantÅti, K. 7 paÂÂhapentÅti, S. S2.; sudhÆpentÅti, K. >/ #<[page 168]># %<168 Yuganandhavagge BalakathÃ>% $< II IX. YUGANANDHAVAGGE BALAKATHù SùVATTHINIDùNAõ>$ ## PA¥C' imÃni Bhikkhave balÃni. KatamÃni pa¤ca? SaddhÃbalaæ viriyabalaæ satibalaæ samÃdhibalaæ pa¤- ¤Ãbalaæ. ImÃni kho Bhikkhave pa¤ca balÃni. Api ca aÂÂhasaÂÂhÅ balÃni -- saddhÃbalaæ viriyabalaæ satibalaæ samÃdhibalam pa¤¤Ãbalaæ, hiribalaæ ottappa- balaæ paÂisaÇkhÃnabalaæ bhÃvanÃbalaæ anavajjabalaæ saÇgahabalaæ, khantibalaæ pa¤¤attibalaæ nijjhantibalaæ\<*<1>*>/ issariyabalaæ adhiÂÂhÃnabalaæ samathabalaæ vipassanÃ- balaæ, dasa sekhabalÃni, dasa asekhabalÃni, dasa khÅïÃsava- balÃni, dasa iddhibalÃni, dasa TathÃgatabalÃni. ## Katamaæ saddhÃbalaæ? `Assaddhiye na kampatÅti saddhÃbalaæ, sahajÃtÃnaæ dhammÃnaæ upatthambhanaÂ- Âhena saddhÃbalaæ, kilesÃnaæ pariyÃdÃnaÂÂhena saddhÃ- balaæ, paÂivedhÃdivisodhanaÂÂhena saddhÃbalaæ, cittassa adhiÂÂhÃnaÂÂhena saddhÃbalaæ, cittassa vodÃnaÂÂhena sad- dhÃbalaæ, visesÃdhigamanaÂÂhena saddhÃbalaæ, uttaripa- ÂivodhaÂÂhena saddhÃbalaæ, saccÃbhisamayaÂÂhena sad- dhÃbalaæ, nirodhe patiÂÂhÃpakaÂÂhena saddhÃbalam. Idaæ saddhÃbalaæ. Katamaæ viriyabalaæ? `Kosajje na kampatÅti' viri- yabalaæ, sahajÃtÃnaæ dhammÃnaæ upatthambhanaÂÂhena viriyabalaæ, kilesÃnaæ pariyÃdÃnaÂÂhena viriyabalaæ, paÂivedhÃdivisodhanaÂÂhena viriyabalaæ, cittassa adhiÂÂhÃn- aÂÂhena viriyabalaæ, cittassa vodÃnaÂÂhena viriyabalaæ, visesÃdhigamanaÂÂhena viriyabalaæ, uttaripaÂivedhaÂÂhena viriyabalaæ, saccÃbhisamayaÂÂhena viriyabalaæ, nirodhe patiÂÂhÃpakaÂÂhena viriyabalaæ. Idaæ viriyabalaæ. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 nijjhattibalaæ, K; S. S2 omit. >/ #<[page 169]># %< Yuganandhavagge Balakathà 169>% Katamaæ satibalaæ? `PamÃde na kampatÅti' satiba- laæ, sahajÃtÃnaæ dhammÃnaæ upatthambhanaÂÂhena satibalaæ . . . pe . . . nirodhe patiÂÂhÃpakaÂÂhena satibalaæ. Idaæ satibalaæ. Katamaæ samÃdhibalaæ? `Uddhacce na kampatÅti' samÃdhibalaæ, sahajÃtÃnaæ dhammÃnaæ upatthambhan- aÂÂhena samÃdhibalaæ . . . pe . . . nirodhe patiÂÂhÃpakaÂ- Âhena samÃdhibalaæ. Idaæ samÃdhibalaæ. Katamaæ pa¤¤Ãbalaæ? `AvijjÃya na kampatÅti' pa¤- ¤Ãbalaæ, sahajÃtÃnaæ dhammÃnaæ upatthambhanaÂÂhena pa¤¤Ãbalaæ . . . pe . . . nirodhe patiÂÂhÃpakaÂÂhena pa¤- ¤Ãbalaæ. Idaæ pa¤¤Ãbalaæ. ## Katamaæ biribalaæ? `Nekkhammena kÃmacchan- daæ hiriyatÅti' hiribalaæ, `abyÃpÃdena byÃpÃdaæ hiriya- tÅti' hiribalaæ, `Ãlokasa¤¤Ãya thÅnamiddhaæ hiriyatÅti' hiribalaæ, `avikkhepena uddhaccaæ hiriyatÅti' hiribalaæ, `dhammavavatthÃnena vicikicchaæ hiriyatÅti' hiribalaæ, `¤Ãïena avijjaæ hiriyatÅti,' hiribalaæ, `pÃmojjena aratiæ hiriyatÅti' hiribalaæ, `paÂhamajjhÃnena nÅvaraïe hiriyatÅti' hiribalaæ . . . pe . . . `Arahattamaggena sabbakilese hiri- yatÅti' hiribalaæ. Idaæ hiribalaæ. Katamaæ ottappabalaæ? `Nekkhammena kÃmacchan- daæ ottappatÅti' ottappabalaæ, `abyÃpÃdena byÃpÃdaæ ottappatÅti' ottappabalaæ, `Ãlokasa¤¤Ãya thÅnamiddhaæ ottappatÅti' ottappabalaæ, `avikkhepena uddhaccaæ ottap- patÅti' {ottappabalaæ}, `dhammavavatthÃnena vicikicchaæ ottappatÅti' ottappabalaæ, `¤Ãïena avijjaæ ottappatÅti' ottappabalaæ, `pÃmojjena aratiæ ottappatÅti' ottappaba- laæ, `paÂhamajjhÃnena nÅvaraïe ottappatÅti' ottappabalaæ . . . pe . . . `Arahattamaggena sabbakilese ottappatÅti' ottap- pabalaæ. Idaæ ottappabalaæ. Katamaæ paÂisaÇkhÃnabalaæ? `Nekkhammena kÃmac- chandaæ paÂisaÇkhÃtÅti' paÂisaÇkhÃnabalaæ, `abyÃpÃdena byÃpÃdaæ paÂisaÇkhÃtÅti' paÂisaÇkhÃnabalaæ, `Ãlokasa¤- ¤Ãya thÅnamiddhaæ paÂisaÇkhÃtÅti' paÂisaÇkhÃnabalaæ, `avikkhepena uddhaccaæ paÂisaÇkhÃtÅti paÂisaÇkhÃnaba- laæ, `dhammavavatthÃnena vicikicchaæ paÂisaÇkhÃtÅti' paÂisaÇkhÃnabalaæ, `¤Ãïena avijjaæ paÂisaÇkhÃtÅti' paÂi- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 170]># %<170 Yuganandhavagge BalakathÃ>% saÇkhÃnabalaæ, `pÃmojjena aratiæ paÂisaÇkhÃtÅti' paÂisaÇ- khÃnabalaæ, `paÂhamajjhÃnena nÅvaraïe paÂisaÇkhÃtÅti' paÂisaÇkhÃnabalaæ . . . pe . . . `Arahattamaggena sabba- kilese paÂisaÇkhÃtÅti' paÂisaÇkhÃnabalaæ. Idaæ paÂisaÇ- khÃnabalaæ. ## Katamaæ bhÃvanÃbalaæ? `KÃmacchandaæ paja- hanto nekkhammaæ bhÃvetÅti' bhÃvanÃbalaæ, `byÃpÃdaæ pajahanto abyÃpÃdaæ bhÃvetÅti' bhÃvanÃbalaæ, `thÅnamid- dhaæ pajahanto Ãlokasa¤¤aæ bhÃvetÅti' bhÃvanÃbalaæ, `uddhaccaæ pajahanto avikkhepaæ bhÃvetÅti' bhÃvanÃba- laæ, `vicikicchaæ pajahanto dhammavavatthÃnaæ bhÃve- tÅti' bhÃvanÃbalaæ, `avijjaæ pajahanto ¤Ãïaæ bhÃvetÅti' bhÃvanÃbalaæ, `aratiæ pajahanto pÃmojjaæ bhÃvetÅti' bhÃvanÃbalaæ, `nÅvaraïe pajahanto paÂhamajjhÃnaæ bhÃvetÅti' bhÃvanÃbalaæ . . . pe . . . `sabbakilese pajahanto Arahattamaggaæ bhÃvetÅti' bhÃvanÃbalaæ. Katamaæ anavajjabalam? `KÃmacchandassa pahÅnattà nekkhamme n' atthi ki¤ci vajjan'\<*<1>*>/ ti anavajjabalaæ, `byÃpÃdassa pahÅnattà abyÃpÃde n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaæ, `thÅnamiddhassa pahÅnattà Ãlokasa¤¤Ãya n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaæ, `uddhaccassa pahÅnattà avikkhepe n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaæ, `vicikicchÃya pahÅnattà dhammavavatthÃve n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaæ, `avijjÃya pahÅnattà ¤Ãïe n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaæ, `aratiyà pahÅnattà pÃmojje n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaæ, `nÅvaraïÃnaæ pahÅnattà paÂhamajjhÃne n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavaj- jabalaæ . . . pe . . . `sabbakilesÃnaæ pahÅnattà Arahatta- magge n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaæ. Idaæ ana- vajjabalaæ. Katamaæ saÇgahabalaæ? `KÃmacchandaæ pajahanto nekkhammavasena cittaæ saÇgaïhÃtÅti' saÇgahabalaæ, `byÃpÃdaæ pajahanto abyÃpÃdavasena cittaæ saÇgaïhÃtÅti' saÇgahabalaæ, `thÅnamiddhaæ pajahanto Ãlokasa¤¤Ãvasena cittaæ saÇgaïhÃtÅti' saÇgahabalaæ . . . pe . . . `sabba- kilese pajahanto Arahattamaggavasena cittaæ saÇgaïhÃtÅti' saÇgahabalaæ. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vijjan ti, M. >/ #<[page 171]># %< Yuganandhavagge Balakathà 171>% ## Katamaæ khantibalaæ? `KÃmacchandassa pahÅnattà nekkhammaæ khantÅti' khantibalaæ, `byÃpÃdassa pahÅnattà abyÃpÃdo khantÅti' khantibalaæ, `{thÅnamiddhassa} pahÅnattà Ãlokasa¤¤Ã khantÅti' khantibalaæ, `uddhaccassa pahÅnattà avikkhepo khantÅti' khantibalaæ, `vicikicchÃya pahÅnattà dhammavavatthÃnaæ khantÅti' khantibalaæ, `avijjÃya pahÅnattà ¤Ãïaæ khantÅti' khantibalaæ, `aratiyà pahÅnattà pÃmojjaæ khantÅti' khantibalaæ, `nÅvaraïÃnaæ pahÅnattà paÂhamajjhÃnaæ khantÅti' khantibalaæ . . . pe . . . `sabbakilesÃnaæ pahÅnattà Arahattamaggo khantÅti' khanti- balaæ. Idaæ khantibalaæ. Katamaæ pa¤¤attibalaæ? `KÃmacchandaæ pajahanto nekkhammavasena cittaæ pa¤¤ÃpetÅti' pa¤¤attibalaæ, `byÃpÃdaæ pajahanto abyÃpÃdavasena cittaæ pa¤¤ÃpetÅti' pa¤¤attibalaæ, `thÅnamiddhaæ pajahanto Ãlokasa¤¤Ãvasena cittaæ pa¤¤ÃpetÅti' pa¤¤attibalaæ . . . pe . . . `sabba- kilese pajahanto Arahattamaggavasena cittaæ pa¤¤ÃpetÅti' pa¤¤attibalaæ. Idaæ pa¤¤attibalaæ. Katamaæ nijjhantibalaæ\<*<1>*>/? `KÃmacchandaæ pajahanto nekkhammavasena cittaæ nijjhÃpetÅti' nijjhantibalaæ, `byÃpÃdaæ pajahanto abyÃpÃdavasena cittaæ nijjhÃpetÅti' nijjhantibalaæ, `thÅnamiddhaæ pajahanto Ãlokasa¤¤Ãva- sena cittaæ nijjhÃpetÅti' nijjhantibalaæ . . . pe . . . `sabba- kilese pajahanto Arahattamaggavasena cittaæ nijjhÃpetÅti' nijjhantibalaæ. Idaæ nijjhantibalaæ. Katamaæ issariyabalaæ? `KÃmacchandaæ pajahanto nekkhammavasena cittaæ vasaæ vattetÅti' issariyabalaæ, `byÃpÃdaæ pajahanto abyÃpÃdavasena cittaæ vasaæ vatte- tÅti' issariyabalaæ, `thÅnamiddhaæ pajahanto Ãlokasa¤¤Ã- vasena cittaæ vasaæ vattetÅti' issariyabalaæ . . . pe . . . `sabbakilese pajahanto Arahattamaggavasena cittaæ vasaæ vattetÅti' issariyabalaæ. Idaæ issariyabalaæ. Katamaæ adhiÂÂhÃnabalaæ? `KÃmacchandaæ paja- hanto nekkhammavasena cittaæ adhiÂÂhÃtÅti' adhiÂÂhÃna- balaæ, `byÃpÃdaæ pajahanto abyÃpÃdavasena cittaæ adhiÂ- ÂhÃtÅti' adhiÂÂhÃnabalaæ, `thÅnamiddhaæ pajahanto Ãloka- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 nijjhattibalaæ, K. >/ #<[page 172]># %<172 Yuganandhavagge BalakathÃ>% sa¤¤Ãvasena cittaæ adhiÂÂhÃtÅti' adhiÂÂhÃnabalaæ . . . pe . . . `sabbakilese pajahanto Arahattamaggavasena cittaæ adhiÂÂhÃtÅti' adhiÂÂhÃnabalaæ. Idaæ adhiÂÂhÃnabalaæ. ## Katamaæ samathabalaæ? Nekkhammavasena cit- tassa ekaggatà avikkhepo samathabalaæ, abyÃpÃdavasena cittassa ekaggatà avikkhepo samathabalaæ, Ãlokasa¤¤Ãva- sena cittassa ekaggatà avikkhepo samathabalaæ . . . pe . . . paÂinissaggÃnupassÅ assÃsavasena cittassa ekaggatà avikkhepo samathabalaæ, paÂinissaggÃnupassÅ passÃsa- vasena cittassa ekaggatà avikkhepo samathabalaæ. `Samathabalan' ti. Ken' aÂÂhena samathabalaæ? `PaÂhamajjhÃnena nÅvaraïe na kampatÅti' samatha- balaæ, `dutiyajjhÃnena vitakkavicÃre na kampatÅti' sama- thabalaæ, `tatiyajjhÃnena pÅtiyà na kampatÅti' samatha- balaæ, `catutthajjhÃnena sukhadukkhe na kampatÅti' sama- thabalaæ, `ÃkÃsÃna¤cÃyatanasamÃpattiyà rÆpasa¤¤Ãya paÂi- ghasa¤¤Ãya nÃnattasa¤¤Ãya na kampatÅti' samathabalaæ, `vi¤¤Ãïa¤cÃyatanasamÃpattiyà ÃkÃsÃna¤cÃyatanasa¤¤Ãya na kampatÅti' samathabalaæ, `Ãki¤ca¤¤ÃyatanasamÃ- pattiyà vi¤¤Ãïa¤cÃyatanasa¤¤Ãya na kampatÅti' samatha- balaæ, `nevasa¤¤ÃnÃsa¤¤ÃyatanasamÃpattiyà Ãki¤ca¤¤Ãy- atanasa¤¤Ãya na kampatÅti' samathabalaæ, `uddhacce ca uddhaccasahagatakilese ca khandhe ca na kampati na calati na vedhatÅti' samathabalaæ. Idaæ samatha- balaæ. ## Katamaæ vipassanÃbalaæ? AniccÃnupassanà vipas- sanÃbalaæ, dukkhÃnupassanà vipassanÃbalaæ . . . pe . . . paÂinissagÃnupassanà vipassanÃbalaæ. RÆpe anniccÃnu- passanà vipassanÃbalaæ, rÆpe dukkhÃnupassanà vipassa- nÃbalaæ . . . pe . . . rÆpe paÂinissaggÃnupassanà vipassanÃ- balaæ; vedanÃya . . . pe . . . sa¤¤Ãya, saÇkhÃresu, vi¤¤Ãïe, cakkhusmiæ . . . pe . . . jarÃmaraïe aniccÃnupassanà vipas- sanÃbalaæ, jarÃmaraïe dukkhÃnupassanà vipassanÃbalaæ, jarÃmaraïe paÂinissaggÃnupassanà vipassanÃbalaæ. `VipassanÃbalan' ti. Ken' aÂÂhena vipassanÃbalaæ? `AniccÃnupassanÃya niccasa¤¤Ãya na kampatÅti' vipas- sanÃbalaæ, `dukkhÃnupassanÃya sukhasa¤¤Ãya na kam- patÅti' vipassanÃbalaæ, `anattÃnupassanÃya attasa¤¤Ãya \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 173]># %< Yuganandhavagge Balakathà 173>% na kampatÅti' vipassanÃbalaæ, `nibbidÃnupassanÃya nan- diyà na kampatÅti' vipassanÃbalaæ, `virÃgÃnupassanÃya rÃge na kampatÅti' vipassanÃbalaæ, `nirodhÃnupassanÃya samudaye na kampatÅti' vipassanÃbalaæ, `paÂinissaggÃnu- passanÃya ÃdÃne na kampatÅti' vipassanÃbalaæ, `avijjÃya ca avijjÃsahagatakilese ca khandhe ca na kampati na calati na vedhatÅti' vipassanÃbalaæ. Idaæ vipassanÃbalaæ. ## KatamÃni dasa sekhabalÃni, dasa asekhabalÃni? `SammÃdiÂÂhiæ sikkhatÅti' sekhabalaæ, tattha sikkhit- attà asekhabalaæ; `sammÃsaÇkappaæ sikkhatÅti' sekha- balaæ, tattha sikkhitattà asekhabalaæ; `sammÃvÃcaæ . . . pe . . . saæmÃkammantaæ, sammÃ-ÃjÅvaæ, sammÃvÃyÃ- maæ, sammÃsatiæ, sammÃsamÃdhiæ, sammäÃïaæ . . . pe . . . sammÃvimuttiæ sikkhatÅti' sekhabalaæ, tattha sikkhit- attà asekhabalaæ. ImÃni dasa sekhabalÃni, dasa asekha- balÃni. ## KatamÃni dasa khÅïÃsavabalÃni? Idha khÅïÃsavassa bhikkhuno aniccato sabbe saÇkhÃrà yathÃbhÆtaæ sammappa¤¤Ãya sudiÂÂhà honti: yaæ pi khÅïÃsavassa bhikkhuno aniccato sabbe saÇkhÃrà yathÃ- bhÆtaæ sammappa¤¤Ãya sudiÂÂhà honti, idaæ pi khÅïÃsa- vassa bhikkhuno balaæ hoti; yaæ balaæ Ãgamma khÅïÃ- savo bhikkhu ÃsavÃnaæ khayaæ paÂijÃnÃti -- `khÅïà me ÃsavÃ' ti. Puna ca paraæ, khÅïÃsavassa bhikkhuno aÇgÃrakÃsÆ- pamà kÃmà yathÃbhÆtaæ sammappa¤¤Ãya sudiÂÂhà honti: yaæ pi khÅïÃsavassa bhikkhuno aÇgÃrakÃsÆpamà kÃmà yathÃbhÆtaæ sammappa¤¤Ãya sudiÂÂhà honti, idaæ pi khÅïÃsavassa bhikkhuno balaæ hoti; yaæ balaæ Ãgamma khÅïÃsavo bhikkhu ÃsavÃnaæ khayaæ paÂijÃnÃti -- `khÅïà me ÃsavÃ' ti. Puna ca paraæ, khÅïÃsavassa bhikkhuno vivekaninnaæ cittaæ hoti vivekapoïaæ vivekapabbhÃraæ vivekaÂÂhaæ nekkhammÃbhirataæ byantibhÆtaæ sabbaso ÃsavaÂÂhÃni- yehi dhammehi: yaæ pi khÅïÃsavassa bhikkhuno vive- kaninnaæ cittaæ hoti vivekapoïaæ vivekapabbhÃraæ vivek- aÂÂhaæ nekkhammÃbhirataæ byantibhÆtaæ sabbaso Ãsa- vaÂÂhÃniyehi dhammehi, idaæ pi khÅnÃsavassa bhikkhuno \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 174]># %<174 Yuganandhavagge BalakathÃ>% balaæ hoti; yaæ balaæ Ãgamma khÅïÃsavo bhikkhu ÃsavÃnaæ khayaæ paÂijÃnÃti -- `khÅïà me ÃsavÃ' ti. Puna ca paraæ, khÅïÃsavassa bhikkhuno cattÃro satipaÂ- ÂhÃnà bhÃvità honti subhÃvitÃ; yaæ pi khÅïÃsavassa bhik- khuno cattÃro satipaÂÂhÃnà bhÃvità honti subhÃvitÃ, idaæ pi khÅïÃsavassa bhikkhuno balaæ hoti; yaæ balaæ Ãgamma khÅïÃsavo bhikkhu ÃsavÃnaæ khayaæ paÂijÃnÃti -- `khÅïà me ÃsavÃ' ti. Puna ca paraæ, khÅnÃsavassa bhikkhuno cattÃro sam- mappadhÃnà bhÃvità honti subhÃvità . . . pe . . . cattÃro iddhipÃdà bhÃvità honti subhÃvitÃ, pa¤c' indriyÃni bhÃvi- tÃni honti subhÃvitÃni, pa¤ca balÃni bhÃvitÃni honti subhÃvitÃni, satta bojjhaÇgà bhÃvità . . . pe . . . ariyo aÂÂhaÇgiko maggo bhÃvito hoti subhÃvito: yaæ pi khÅïÃsa- vassa bhikkhuno ariyo aÂÂhaÇgiko maggo bhÃvito hoti subhÃvito, idaæ pi khÅïÃsavassa bhikkhuno balaæ hoti; yaæ balaæ Ãgamma khÅïÃsavo bhikkhu ÃsavÃnaæ khayaæ paÂijÃnÃti -- `KhÅïà me ÃsavÃ' ti. ImÃni dasa khiïÃ- savabalÃni. ## KatamÃni dasa iddhibalÃni? AdhiÂÂhÃnà iddhi, vikubbanÃ\<*<1>*>/ iddhi, manomayà iddhi, ¤ÃïavipphÃrà iddhi, samÃdhivipphÃrà iddhi, ariyà iddhi, kammavipÃkajà iddhi, pu¤¤avato iddhi, vijjÃmayà iddhi, tattha tattha sammÃpayogapaccayà ijjhanaÂÂhena iddhi. ImÃni dasa iddhibalÃni. ## KatamÃni dasa TathÃgatabalÃni? Idha TathÃgato ÂhÃna¤ ca ÂhÃnato aÂÂhÃna¤ ca aÂÂhÃnato yathÃbhÆtaæ pajÃnÃti: yaæ pi TathÃgato ÂhÃna¤ ca ÂhÃnato aÂÂhÃna¤ ca aÂÂhÃnato yathÃbhÆtaæ pajÃnÃti, idaæ pi TathÃgatassa TathÃgatabalaæ hoti; yaæ balaæ Ãgamma TathÃgato ÃsabhaÂÂhÃnaæ\<*<2>*>/ paÂijÃnÃti, parisÃsu sÅhanÃdaæ nadati, brahmacakkaæ pavatteti. Puna ca paraæ, TathÃgato atÅtÃnÃgatapaccuppannÃnaæ kammasamÃdÃnÃnaæ ÂhÃnaso hetuso vipÃkaæ yathÃ- bhÆtaæ pajÃnÃti: yaæ pi TathÃgato atÅtÃnÃgatapaccuppan- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vikuppanÃ, S. S2. M. 2 ÃsabhaïÂhÃnaæ, K.; ÃsabhaïhÃnaæ, M.; Ãsabhaæ ÂhÃnaæ, S. >/ #<[page 175]># %< Yuganandhavagge Balakathà 175>% nÃnaæ kammasamÃdÃnÃnaæ ÂhÃnaso hetuso vipÃkaæ yathÃbhÆtaæ pajÃnÃti, idaæ pi TathÃgatassa TathÃgata- balaæ hoti; yaæ balaæ Ãgamma TathÃgato ÃsabhaÂÂhÃnaæ paÂijÃnÃti, parisÃsu sÅhanÃdaæ nadati, brahmacakkaæ pavatteti. Puna ca paraæ, TathÃgato sabbatthagÃminipaÂipadaæ yathÃbhÆtaæ pajÃnÃti: yaæ pi TathÃgato sabbattha- gÃminipaÂipadaæ yathÃbhÆtaæ pajÃnÃti, idaæ pi TathÃga- tassa TathÃgatabalaæ hoti; yaæ balaæ Ãgamma TathÃgato ÃsabhaÂÂhÃnaæ paÂijÃnÃti, parisÃsu sÅhanÃdaæ nadati, brahmacakkaæ pavatteti. Puna ca paraæ, TathÃgato anekadhÃtunÃnÃdhÃtulokaæ yathÃbhÆtaæ pajÃnÃti: yaæ pi TathÃgato anekadhÃtunÃnÃ- dhÃtulokaæ yathÃbhÆtaæ pajÃnÃti, idaæ pi TathÃgatassa TathÃgatabalaæ hoti . . . pe . . . brahmacakkaæ pavatteti. Puna ca paraæ, TathÃgato sattÃnaæ nÃnÃdhimuttikataæ yathÃbhÆtaæ pajÃnÃti: yaæ pi TathÃgato sattÃnaæ nÃnÃ- dhimuttikataæ yathÃbhÆtaæ pajÃnÃti, idaæ pi TathÃga- tassa . . . pe . . . brahmacakkaæ pavatteti. Puna ca paraæ, TathÃgato parasattÃnaæ parapugga- lÃnaæ indriyaparopariyattaæ yathÃbhÆtaæ pajÃnÃti: yaæ pi TathÃgato parasattÃnaæ parapuggalÃnaæ indriya- paropariyattaæ yathÃbhÆtaæ pajÃnÃti, idaæ pi TathÃga- tassa . . . pe . . . brahmacakkaæ pavatteti. Puna ca paraæ, TathÃgato jhÃïavimokkhasamÃdhi- samÃpattÅnaæ saÇkilesaæ vodÃnaæ vuÂÂhÃnaæ yathÃ- bhÆtaæ pajÃnÃti: yaæ pi TathÃgato jhÃnavimokkha- samÃdhisamÃpattÅnaæ saÇkilesaæ vodÃnaæ vuÂÂhÃnaæ yathÃbhÆtaæ pajÃnÃti, idaæ pi TathÃgatassa . . . pe . . . brahmacakkaæ pavatteti. Puna ca paraæ, TathÃgato anekaviditaæ pubbenivÃsaæ anussarati, seyyathÅdaæ ekaæ pi jÃtiæ dve pi jÃtiyo . . . pe . . . iti sÃkÃraæ sa-uddesaæ anekaviditaæ pubbeni- vÃsaæ anussarati: yaæ pi TathÃgato anekaviditaæ pubbe- nivÃsaæ anussarati, seyyathÅdaæ -- ekaæ pi jÃtiæ dve pi jÃtiyo . . . pe . . . idaæ pi TathÃgatassa . . . pe . . . brahmacakkaæ pavatteti. Puna ca paraæ, TathÃgato dibbena cakkhunà visuddhena atikkantamÃnusakena satte passati cavamÃne upapÃjjamÃne: \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 176]># %<176 Yuganandhavagge BalakathÃ>% yaæ pi TathÃgato dibbena cakkhunà visuddhena atikanta- mÃnussakena . . . pe . . . idaæ pi TathÃgatassa . . . pe . . . brahmacakkaæ pavatteti. Puna ca paraæ, TathÃgato ÃsavÃnaæ khayà anÃsavaæ cetovimuttiæ pa¤¤Ãvimuttim diÂÂhe 'va dhamme sayaæ abhi¤¤Ãya sacchikatvà upasampajja viharati: yaæ pi TathÃ- gato ÃsavÃnaæ khayà anÃsavaæ cetovimuttiæ pa¤¤Ãvi- muttiæ diÂÂhe 'va dhamme sayaæ abhi¤¤Ãya sacchikatvà upasampajja viharati, idaæ pi TathÃgatassa TathÃgata- balaæ hoti; yaæ balaæ Ãgamma TathÃgato ÃsabhaÂÂhÃnaæ paÂijÃnÃti, parisÃsu sÅhanÃdaæ nadati, brahmacakkaæ pavatteti. ImÃni dasa TathÃgatabalÃni. ## Ken' aÂÂhena saddhÃbalaæ? Ken' aÂÂhena viriya- balaæ? Ken' aÂÂhena satibalaæ? Ken' aÂÂhena samÃdhi- balaæ? Ken' aÂÂhena pa¤¤Ãbalaæ? Ken' aÂÂhena hiri- balaæ? Ken' aÂÂhena ottappabalaæ? Ken' aÂÂhena paÂi- saÇkhÃnabalaæ? Ken' aÂÂhena TathÃgatabalaæ? Assaddhiye akampiyaÂÂhena saddhÃbalaæ, kosajje akam- piyaÂÂhena viriyabalaæ, pamÃde akampiyaÂÂhena satibalaæ, uddhacce akampiyaÂÂhena samÃdhibalaæ, avijjÃya akam- piyaÂÂhena pa¤¤Ãbalaæ. `Hiriyati pÃpake akusale dhamme' ti hiribalaæ, `ottappati pÃpake kusale dhamme' ti ottappabalaæ, `¤Ãïena kilese paÂisaÇkhÃtÅti' paÂisaÇ- khÃnabalaæ, `tattha jÃtÃ\<*<1>*>/ dhammÃ\<*<1>*>/ ekarasà hontÅti' bhÃ- vanÃbalaæ, `tattha n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaæ, `tena cittaæ saÇgaïhÃtÅti' saÇgahabalaæ, `tam\<*<2>*>/ tassa\<*<2>*>/ khamatÅti' khantibalaæ, `tena cittaæ pa¤¤ÃpetÅti' pa¤¤at- tibalaæ, `tena cittaæ nijjhÃpetÅti' nijjhantibalaæ, `tena cittaæ vasaæ vattetÅti' issariyabalaæ, `tena cittaæ adhiÂ- ÂhÃtÅti' adhiÂÂhÃnabalaæ, `tena cittaæ ekaggan' ti samatha- balaæ, `tattha jÃte dhamme anupassatÅti' vipassanÃbalaæ, `tattha sikkhatÅti' sekhabalaæ, tattha sikkhitattà asekha- balaæ, `tena Ãsavà khÅïÃ' ti khÅïÃsavabalaæ, `taæ\<*<3>*>/ tassa- ijjhatÅti' iddhibalaæ, appameyyaÂÂhena TathÃgatabalaæ. BalakathÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 su¤¤aæ su¤¤aæ K. >/ #<[page 177]># %< Yuganandhavagge Su¤¤akathà 177>% $< II X. YUGANANDHAVAGGE SU¥¥AKATHù>$ ## EVAõ me sutaæ. Ekaæ samayaæ Bhagavà SÃvatthiyaæ viharati Jetavane AnÃthapiï¬ikassa ÃrÃme. Atha kho Ãyasmà ùnando yena Bhagavà ten' upasaÇkami, upasaÇ- kamitvà Bhagavantaæ abhivÃdetvà ekamantaæ nisÅdi. Ekamantaæ nisinno kho Ãyasmà ùnando Bhagavantaæ etad avoca -- `Su¤¤o loko, su¤¤o loko' ti bhante vuccati: kittÃvatà nu kho bhante `su¤¤o loko' ti vuccatÅti'? Yasmà kho ùnanda su¤¤aæ attena và attaniyena vÃ, tasmà `su¤¤o loko' ti vuccati. Ki¤ ca ùnanda su¤¤aæ attena và attaniyena vÃ? Cakkhuæ kho ùnanda su¤¤aæ attena và attaniyena vÃ, rÆpà su¤¤Ã attena và attaniyena vÃ, cakkhuvi¤¤Ãïaæ su¤¤aæ attena và attaniyena vÃ, cakkhusamphasso su¤¤o attena và attaniyena vÃ, yaæ p' idaæ cakkhusamphassapaccayà uppajjati vedayitaæ suk- haæ và dukkhaæ và adukkhamasukhaæ và taæ pi su¤¤aæ attena và attaniyena vÃ. Sotaæ su¤¤aæ . . . pe . . . saddà su¤¤Ã, ghÃnaæ su¤¤aæ gandhà su¤¤Ã, jivhà su¤¤Ã rasà su¤¤Ã, kÃyo su¤¤o phoÂÂhabbà su¤¤Ã, mano su¤¤o attena và attaniyena vÃ, dhammà su¤¤Ã attena và attaniyena vÃ, manovi¤¤Ãïaæ su¤¤aæ attena và attaniyena vÃ, manosam- phasso su¤¤o attena và attaniyena vÃ, yaæ p' idaæ mano- samphassapaccayà uppajjati vedayitaæ sukhaæ và dukkhaæ và adukkhamasukhaæ và taæ pi su¤¤aæ attena và attani- yena vÃ. Yasmà kho ùnanda su¤¤aæ attena và attaniyena vÃ, tasmà `su¤¤o loko' ti vuccatÅti. ## {Su¤¤asu¤¤aæ},\<*<1>*>/ saÇkhÃrasu¤¤aæ, vipariïÃmasu¤¤aæ, aggasu¤¤aæ, lakkhaïasu¤¤aæ, vikkhambhanasu¤¤aæ, tadaÇgasu¤¤aæ, samucchedasu¤¤aæ, paÂippassaddhisu¤- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 ane¤jÃbhisaÇkhÃro K.; Ãna¤jÃbhisankhÃro S. S2. >/ #<[page 178]># %<178 Yuganandhavagge Su¤¤akathÃ>% ¤aæ, nissaraïasu¤¤aæ, ajjhattasu¤¤aæ, bahiddhÃsu¤¤aæ, dubhatosu¤¤aæ, sabhÃgasu¤¤aæ, visabhÃgasu¤¤aæ, esanÃ- su¤¤aæ, pariggahasu¤¤aæ, paÂilÃbhasu¤¤aæ, paÂivedha- su¤¤aæ, ekattasu¤¤aæ, nÃnattasu¤¤aæ, khantisu¤¤aæ, adhiÂÂhÃnasu¤¤aæ, pariyogÃhanasu¤¤aæ, sampajÃnassa pavattapariyÃdÃnaæ sabbasu¤¤atÃnaæ paramaÂÂhasu¤¤aæ. ## Katamaæ su¤¤asu¤¤aæ? Cakkhuæ su¤¤aæ attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariïÃmadhammena vÃ, sotaæ su¤¤aæ . . . pe . . . ghÃnaæ su¤¤aæ, jivhà su¤¤Ã, kÃyo su¤¤o, mano su¤¤o attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariïÃmadhammena vÃ. Idaæ su¤¤asu¤¤aæ. ## Katamaæ saÇkhÃrasu¤¤aæ? Tayo saÇkhÃrà -- pu¤¤ÃbhisaÇkhÃro apu¤¤ÃbhisaÇkhÃro Ãne¤jÃbhisaÇkhÃro.\<*<1>*>/ Pu¤¤ÃbhisaÇkhÃro apu¤¤ÃbhisaÇkhÃ- rena ca Ãne¤jÃbhisaÇkhÃrena ca su¤¤o, apu¤¤ÃbhisaÇkhÃro pu¤¤ÃbhisaÇkhÃrena ca Ãne¤jÃbhisaÇkhÃrena ca su¤¤o, Ãne¤jÃbhisaÇkhÃro pu¤¤ÃbhisaÇkhÃrena ca apu¤¤ÃbhisaÇ- khÃrena ca su¤¤o. Ime tayo saÇkhÃrÃ. Aparà pi tayo saÇkhÃrà -- kÃyasaÇkhÃro vacÅsaÇkhÃro cittasaÇkhÃro. KÃyasaÇkhÃro vacÅsaÇkhÃrena ca cittasaÇ- khÃrena ca su¤¤o, vacÅsaÇkhÃro kÃyasaÇkhÃrena ca citta- saÇkhÃrena ca su¤¤o, cittasaÇkhÃro kÃyasaÇkhÃrena ca vacÅsaÇkhÃrena ca su¤¤o. Ime tayo saÇkhÃrÃ. Aparà pi tayo saÇkhÃrà -- atÅtà saÇkhÃrÃ, anÃgatà saÇ- khÃrÃ, paccuppannà saÇkhÃrÃ. AtÅtà saÇkhÃrà anÃgatehi ca paccuppannehi ca saÇkhÃrehi su¤¤Ã, anÃgatà saÇkhÃrà atÅtehi ca paccuppannehi ca saÇkhÃrehi su¤¤Ã, paccuppannà saÇkhÃrà atÅtehi ca anÃgatehi ca saÇkhÃrehi su¤¤Ã. Ime tayo saÇkhÃrÃ. Idaæ saÇkhÃrasu¤¤aæ. ## Katamaæ vipariïÃmasu¤¤aæ? JÃtaæ rÆpaæ sabhÃvena su¤¤aæ, vigataæ rÆpaæ vipari- ïata¤ c' eva su¤¤a¤ ca; jÃtà vedanà sabhÃvena su¤¤Ã, vigatà vedanà vipariïatà c' eva su¤¤Ã ca; jÃtà saÇkhÃrÃ, jÃtaæ vi¤¤Ãïaæ, jÃtaæ cakkhuæ . . . pe . . . jÃto bhavo \<-------------------------------------------------------------------------- 1 viseÂÂham. M.; visiddhaæ K. >/ #<[page 179]># %< Yuganandhavagge Su¤¤akathà 179>% sabhÃvena su¤¤o, vigato bhavo vipariïato c' eva su¤¤o ca. Idaæ vipariïÃmasu¤¤aæ. ## Katamaæ aggasu¤¤aæ? Aggaæ etaæ padaæ, seÂ- Âhaæ etaæ padaæ, visiÂÂhaæ\<*<1>*>/ etaæ padaæ; yadidaæ sabbasaÇkhÃrasamatho sabbÆpadhipaÂinissaggo taïhak- khayo virÃgo nirodho nibbÃnaæ. Idaæ aggasu¤¤aæ. ## Katamaæ lakkhaïasu¤¤aæ? Dve lakkhaïÃni -- bÃlalakkhaïa¤ ca paï¬italakkhaïa¤ ca. BÃlalakkhaïaæ paï¬italakkhaïena su¤¤aæ, paï¬italakkha- ïaæ bÃlalakkhaïena su¤¤aæ. TÅïi lakkhaïÃni -- uppÃda- lakkhaïaæ vayalakkhaïaæ Âhita¤¤athattalakkhaïaæ UppÃdalakkhaïaæ vayalakkhaïena ca Âhita¤¤athattalak- khaïena ca su¤¤aæ, vayalakkhaïaæ uppÃdalakkhaïena ca Âhita¤¤athattalakkhaïena ca su¤¤aæ, Âhita¤¤athattalak- khaïaæ uppÃdalakkhaïena ca vayalakkhaïena ca su¤¤aæ. RÆpassa uppÃdalakkhaïaæ vayalakkhaïena ca Âhita¤¤a- thattalakkhaïena ca su¤¤aæ, rÆpassa vayalakkhaïaæ up- pÃdalakkhaïena ca Âhita¤¤athattalakkhaïena ca su¤¤aæ, rÆpassa Âhita¤¤athattalakkhaïaæ uppÃdalakkhaïena ca vayalakkhaïena ca su¤¤aæ. VedanÃya, sa¤¤Ãya, saÇkhÃ- rÃnaæ, vi¤¤Ãïassa, cakkhussa . . . pe . . . jarÃmaraïassa uppÃdalakkhaïaæ vayalakkhaïena ca Âhita¤¤athattalak- khaïena ca su¤¤aæ, jarÃmaraïassa vayalakkhaïaæ uppÃ- dalakkhaïena ca Âhita¤¤athattalakkhaïena ca su¤¤aæ, jarÃ- maraïassa Âhita¤¤athattalakkhaïaæ uppÃdalakkhaïena ca vayalakkhaïena ca su¤¤aæ. Idaæ lakkhaïasu¤¤aæ. ## Katamaæ vikkhambhanasu¤¤aæ? Nekkhammena kÃmacchando vikkhambhito c' eva su¤¤o ca, abyÃpÃdena byÃpÃdo vikkhambhito c' eva su¤¤o ca, Ãloka- sa¤¤Ãya thÅnamiddhaæ vikkhambhita¤ c' eva su¤¤a¤ ca, avikkhepena uddhaccaæ vikkhambhita¤ c' eva su¤¤a¤ ca, dhammavavatthÃnena vicikicchà vikkhambhità c' eva su¤¤Ã ca, ¤Ãïena avijjà vikkhambhità c' eva su¤¤Ã ca, pÃmojjena arati vikkhambhità c' eva su¤¤Ã ca, paÂhamajjhÃnena nÅvaraïà vikkhambhità c' eva su¤¤Ã ca . . . pe . . . Arahat- tamaggena sabbakilesà vikkhambhità c' eva su¤¤Ã ca. Idaæ vikkhambhanasu¤¤aæ. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 180]># %<180 Yuganandhavagge Su¤¤akathÃ>% ## Katamaæ tadaÇgasu¤¤aæ? Nekkhammena kÃmacchando tadaÇgasu¤¤o, abyÃpÃdena byÃpÃdo tadaÇgassu¤¤o, Ãlokasa¤¤Ãya thÅnamiddhaæ tad- aÇgasu¤¤aæ, avikkhepena uddhaccaæ tadaÇgasu¤¤aæ, dhammavavatthÃnena vicikicchà tadaÇgasu¤¤Ã, ¤Ãïena avijjà tadaÇgasu¤¤Ã, pÃmojjena arati tadaÇgasu¤¤Ã, paÂhamajjhÃnena nÅvaraïà tadaÇgassu¤¤Ã . . . pe . . . vivaÂÂanÃnupassanÃya sa¤¤ogÃbhiniveso tadaÇgasu¤¤o. Idaæ tadaÇgasu¤¤aæ. ## Katamaæ samucchedasu¤¤aæ? Nekkhammena kÃmacchando samucchinno c' eva su¤¤o ca, abyÃpÃdena byÃpÃdo samucchinno c' eva su¤¤o ca, Ãlokasa¤- ¤Ãya thÅnamiddhaæ samucchinna¤ c' eva su¤¤a¤ ca, avik- khepena uddhaccaæ samucchinna¤ c' eva su¤¤a¤ ca, dham- mavavatthÃnena vicikicchà samucchinnà c' eva su¤¤Ã ca, ¤Ãïena avijjà samucchinnà c' eva su¤¤Ã ca, pÃmojjena arati samucchinnà c' eva su¤¤Ã ca, paÂhamajjhÃnena nÅvaraïà samucchinnà c' eva su¤¤Ã ca . . . pe . . . Arahattamag- gena sabbakilesà samucchinnà c' eva su¤¤Ã ca. Idaæ samucchedasu¤¤aæ. ## Katamaæ paÂipassaddhisu¤¤aæ? Nekkhammena kÃmacchando paÂipassaddho c' eva su¤¤o ca, abyÃpÃdena byÃpÃdo paÂipassaddho c' eva su¤¤o ca, Ãlokasa¤¤Ãya thÅnamiddhaæ paÂipassaddha¤ c' eva su¤¤a¤ ca, avikkhepena uddhaccaæ paÂipassaddha¤ c' eva su¤¤a¤ ca, dhammavavatthÃnena vicikicchà paÂipassaddhà c' eva su¤¤Ã ca, ¤Ãïena avijjà paÂipassaddhà c' eva su¤¤Ã ca, pÃmojjena arati paÂipassaddhà c' eva su¤¤Ã ca, paÂhamaj- jhÃnena nÅvaraïà paÂipassaddhà c' eva su¤¤Ã ca . . . pe. . . . Arahattamaggena sabbakilesà paÂipassaddhà c' eva su¤¤Ã ca. Idaæ paÂipassaddhisu¤¤aæ. ## Katamaæ nissaraïasu¤¤aæ? Nekkhammena kÃmacchando nissaÂo c' eva su¤¤o ca, abyÃpÃdena byÃpÃdo nissaÂo c' eva su¤¤o ca, Ãlokasa¤¤Ãya thÅnamiddhaæ nissaÂa¤ c' eva su¤¤a¤ ca, avikkhepena uddhaccaæ nissaÂa¤ c' eva su¤¤a¤ ca, dhammavavatthÃ- nena vicikicchà nissaÂà c' eva su¤¤Ã ca, ¤Ãïena avijjà nissaÂà c' eva su¤¤Ã ca, pÃmojjena arati nissaÂà c' eva su¤¤Ã ca, paÂhamajjhÃnena nÅvaraïà nissaÂà c' eva su¤¤Ã \<-------------------------------------------------------------------------- 1 ubhayato taæ K. with ubhayaæ etaæ as vÊ. >/ #<[page 181]># %< Yuganandhavagge Su¤¤akathà 181>% ca . . . pe . . . Arahattamaggena sabbakilesà nissaÂà c' eva su¤¤Ã ca. Idaæ nissaraïasu¤¤aæ. ## Katamaæ ajjhattasu¤¤aæ? Ajjhattaæ cakkhuæ su¤¤aæ attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariïÃmadham- mena vÃ, ajjhattaæ sotaæ su¤¤aæ . . . pe . . . ajjhattaæ ghÃïaæ su¤¤aæ, ajjhattaæ jivhà su¤¤Ã, ajjhattaæ kÃyo su¤¤o, ajjhattaæ mano su¤¤o attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariïÃmadham- mena vÃ. Idaæ ajjhattasu¤¤aæ. ## {Katamaæ} bahiddhÃsu¤¤aæ? Bahiddhà rÆpà su¤¤Ã . . . pe . . . bahiddhà dhammà su¤¤Ã attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariïÃmadhammena vÃ. Idaæ bahiddhÃsu¤¤aæ. ## Katamaæ dubhatosu¤¤aæ? Ya¤ ca ajjhattaæ cakkhuæ ye ca bahiddhà rÆpÃ, ubhayaæ etaæ\<*<1>*>/ su¤¤aæ attena và attaniyena và nic- cena và dhuvena và sassatena và avipariïÃmadhammena vÃ; ya¤ ca ajjhattaæ sotaæ ye ca bahiddhà saddà . . . pe . . . ya¤ ca ajjhattaæ ghÃnaæ ye ca bahiddhà gandhÃ, yà ca ajjhattaæ jivhà ye ca bahiddhà rasÃ, yo ca ajjhattaæ kÃyo ye ca bahiddhà phoÂÂhabbÃ, yo ca ajjhattaæ mano ye ca bahiddhà dhammÃ, ubhayaæ etaæ su¤¤aæ attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipari- ïÃmadhammena vÃ. Idaæ dubhatosu¤¤aæ. ## Katamaæ sabhÃgasu¤¤aæ? Cha ajjhattikÃni ÃyatanÃni sabhÃgÃni c' eva su¤¤Ãni ca, cha bÃhirÃni ÃyatanÃni sabhÃgÃni c' eva su¤¤Ãni ca, cha vi¤¤ÃïakÃyà sabhÃgà c' eva su¤¤Ã ca, cha phassakÃyà sabhÃgà c' eva su¤¤Ã ca, cha vedanÃkÃyà sabhÃgà c' eva su¤¤Ã ca, cha sa¤¤ÃkÃyà sabhÃgà c' eva su¤¤Ã ca, cha cetanÃkÃyà sabhÃgà c' eva su¤¤Ã ca. Idaæ sabhÃgasu¤¤aæ. ## Katamaæ visabhÃgasu¤¤aæ? Cha ajjhattikÃni ÃyatanÃni chahi bÃhirehi Ãyatanehi visabhÃgÃni c' eva su¤¤Ãni ca, cha bÃhirÃni ÃyatanÃni chahi vi¤¤ÃïakÃyehi visabhÃgÃni c' eva su¤¤Ãni ca, cha vi¤¤Ãïa- kÃyà chahi phassakÃyehi visabhÃgà c' eva su¤¤Ã ca, cha \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 182]># %<182 Yuganandhavagge Su¤¤akathÃ>% phassakÃyà chahi vedanÃkÃyehi visabhÃgà c' eva su¤¤Ã ca, cha vedanÃkÃyà chahi sa¤¤ÃkÃyehi visabhÃgà c' eva su¤¤Ã ca, cha sa¤¤ÃkÃyà chahi cetanÃkÃyehi visabhÃgà c' eva su¤¤Ã ca. Idaæ visabhÃgasu¤¤aæ. ## Katamaæ esanÃsu¤¤aæ? Nekkhammesanà kÃmacchandena su¤¤Ã, abyÃpÃdesanà byÃpÃdena su¤¤Ã, Ãlokasa¤¤esanà thÅnamiddhena su¤¤Ã, avikkhepesanà uddhaccena su¤¤Ã, dhammavavatthÃnesanà vicikicchÃya su¤¤Ã, ¤Ãïesanà avijjÃya su¤¤Ã, pÃmojjesanà aratiyà su¤¤Ã, paÂhamajjhÃnesanà nÅvaraïehi su¤¤Ã . . . pe . . . Arahattamaggesanà sabbakilesehi su¤¤Ã. Idaæ esanÃsu¤¤aæ. ## Katamaæ pariggahasu¤¤aæ? Nekkhammapariggaho kÃmacchandena su¤¤o, abyÃpÃda- pariggaho byÃpÃdena su¤¤o, Ãlokasa¤¤Ãpariggaho thÅna- middhena su¤¤o, avikkhepapariggaho uddhaccena su¤¤o, dhammavavatthÃnapariggaho vicikicchÃya su¤¤o, ¤Ãïapar- iggaho avijjÃya su¤¤o, pÃmojjapariggaho aratiyà su¤¤o, paÂhamajjhÃnapariggaho nÅvaraïehi su¤¤o . . . pe . . . Arahattamaggapariggaho sabbakilesehi su¤¤o. Idaæ par- iggahasu¤¤aæ. ## Katamaæ paÂilÃbhasu¤¤aæ? NekkhammapaÂilÃbho kÃmacchandena su¤¤o, abyÃpÃda- paÂilÃbho byÃpÃdena su¤¤o, Ãlokasa¤¤ÃpaÂilÃbho thÅnamid- dhena su¤¤o, avikkhepapaÂilÃbho uddhaccena su¤¤o, dhammavavatthÃnapaÂilÃbho vicikicchÃya su¤¤o, ¤ÃïapaÂi- lÃbho avijjÃya su¤¤o, pÃmojjapaÂilÃbho aratiyà su¤¤o, paÂhamajjhÃnapaÂilÃbho nÅvaraïehi su¤¤o . . . pe . . . ArahattamaggapaÂilÃbho sabbakilesehi su¤¤o. Idaæ paÂi- lÃbhasu¤¤aæ. ## Katamaæ paÂivedhasu¤¤aæ? NekkhammapaÂivedho kÃmacchandena su¤¤o, abyÃpÃda- paÂivedho byÃpÃdena su¤¤o, Ãlokasa¤¤ÃpaÂivedho thÅna- middhena su¤¤o, avikkhepapaÂivedho uddhaccena su¤¤o, dhammavavatthÃnapaÂivedho vicikicchÃya su¤¤o, ¤Ãïa- paÂivedho avijjÃya su¤¤o, pÃmojjapaÂivedho aratiyà su¤¤o, paÂhamajjhÃnapaÂivedho nÅvaraïehi su¤¤o . . . pe . . . ArahattamaggapaÂivedho sabbakilesehi su¤¤o. Idaæ paÂi- vedhasu¤¤aæ. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 183]># %< Yuganandhavagge Su¤¤akathà 183>% ## Katamaæ ekattasu¤¤aæ nÃnattasu¤¤aæ? KÃmacchando nÃnattaæ nekkhammaæ ekattaæ, nek- khammekattaæ cetayato kÃmacchandena su¤¤aæ; byÃpÃdo nÃnattaæ abyÃpÃdo ekattaæ, abyÃpÃdekattaæ cetayato byÃpÃdena su¤¤aæ; thÅnamiddhaæ nÃnattaæ Ãlokasa¤¤Ã ekattaæ, Ãlokasa¤¤ekattaæ cetayato thÅnamiddhena su¤¤aæ; uddhaccaæ nÃnattaæ, vicikicchà nÃnattaæ, avijjà nÃnattaæ, arati nÃnattaæ, nÅvaraïà nÃnattaæ paÂha- majjhÃnaæ ekattaæ, paÂhamajjhÃnekattaæ cetayato nÅva- raïehi su¤¤aæ . . . pe . . . sabbakilesà nÃnattaæ Ara- hattamaggo ekattaæ, Arahattamaggekattaæ cetayato sabba- kilesehi su¤¤aæ. Idaæ ekattasu¤¤aæ nÃnattasu¤¤aæ. ## Katamaæ khantisu¤¤aæ? Nekkhammakhanti kÃmacchandena su¤¤Ã, abyÃpÃdak- hanti byÃpÃdena su¤¤Ã, Ãlokasa¤¤Ãkhanti thÅnamiddhena su¤¤Ã, avikkhepakhanti uddhaccena su¤¤Ã, dhammava- vatthÃnakhanti vicikicchÃya su¤¤Ã, ¤Ãïakhanti avijjÃya su¤¤Ã, pÃmojjakhanti aratiyà su¤¤Ã, paÂhamajjhÃnakhanti nÅvaraïehi su¤¤Ã . . . pe . . . Arahattamaggakhanti sabbakilesehi su¤¤Ã. Idaæ khantisu¤¤aæ. ## Katamaæ adhiÂÂhÃnasu¤¤aæ? NekkhammÃdhiÂÂhÃnaæ kÃmacchandena su¤¤aæ, abyÃ- pÃdÃdhiÂÂhÃnaæ byÃpÃdena su¤¤aæ, Ãlokasa¤¤ÃdhiÂÂhÃ- naæ thÅnamiddhena su¤¤aæ, avikkhepÃdhiÂÂhÃnaæ udd- haccena su¤¤aæ, dhammavavatthÃnÃdhiÂÂhÃnaæ vicikic- chÃya su¤¤aæ, ¤ÃïÃdhiÂÂhÃnaæ avijjÃya su¤¤aæ, pÃmoj- jÃdhiÂÂhÃnaæ aratiyà su¤¤aæ, paÂhamajjhÃnÃdhiÂÂhÃnaæ nÅvaraïehi su¤¤aæ . . . pe . . . ArahattamaggÃdhiÂÂ- hÃnaæ sabbakilesehi su¤¤aæ. Idaæ adhiÂÂhÃnasu¤¤aæ. ## Katamaæ pariyogÃhanasu¤¤aæ? NekkhammapariyogÃhanaæ kÃmacchandena su¤¤aæ, abyÃpÃdapariyogÃhanaæ byÃpÃdena su¤¤aæ, Ãlokasa¤¤Ã- pariyogÃhanaæ thÅnamiddhena su¤¤aæ, avikkhepapariyo- gÃhanaæ uddhaccena su¤¤aæ, dhammavavatthÃnapariyo- gÃhanaæ vicikicchÃya su¤¤aæ, ¤ÃïapariyogÃhanaæ avij- jÃya su¤¤aæ, pÃmojjapariyogÃhanaæ aratiyà su¤¤aæ, paÂhamajjhÃnapariyogÃhanaæ nÅvaraïehi su¤¤aæ . . . pe . . . ArahattamaggapariyogÃhanaæ sabbakilesehi su¤¤aæ. Idaæ pariyogÃhanasu¤¤aæ. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 184]># %<184 Yuganandhavagge Su¤¤akathÃ>% ## Katamaæ sampajÃnassa pavattapariyÃdÃnaæ sabba- su¤¤atÃnaæ paramaÂÂhasu¤¤aæ? Idha\<*<1>*>/ sampajÃno nekkhammena kÃmacchandassa pavattaæ pariyÃdiyati, abyÃpÃdena byÃpÃdassa pavattaæ pariyÃdiyati, Ãlokasa¤¤Ãya thÅnamiddhassa pavattaæ pariyÃdiyati, avikkhepena uddhaccassa pavattaæ pariyÃ- diyati, dhammavavatthÃnena vicikicchÃya pavattaæ pariyÃ- diyati, ¤Ãïena avijjÃya pavattaæ pariyÃdiyati, pÃmojjena aratiyà pavattaæ pariyÃdiyati, paÂhamajjhÃnena nÅvaraïÃ- naæ pavattaæ pariyÃdiyati . . . pe . . . Arahattamaggena sabbakilesÃnaæ pavattaæ pariyÃdiyati. Atha và pana sampajÃnassa anupÃdisesÃya nibbÃnadhÃ- tuyà parinibbÃyantassa ida¤ c' eva\<*<2>*>/ cakkhupavattaæ pari- yÃdiyati, a¤¤a¤ ca cakkhupavattaæ na uppajjati; ida¤ c' eva sotapavattaæ . . . pe . . . jhÃnapavattaæ, jivhÃpavattaæ, kÃyapavattaæ, manopavattaæ pariyÃdiyati, a¤¤a¤ ca manopavattaæ na uppajjati. Idaæ sampajÃnassa pavatta- pariyÃdÃnaæ sabbasu¤¤atÃnaæ paramaÂÂhasu¤¤an ti. Su¤¤akathÃ. Yuganandhavaggo dutiyo. Tassa vaggassa udÃnaæ bhavati: YuganandhÃ\<*<3>*>/ saccabojjhaÇgÃ\<*<4>*>/ mettà virÃgapa¤camaæ\<*<5>*>/ paÂisambhidà dhammacakkaæ lokuttarabalà su¤¤Ã te dasÃti'\<*<6>*>/. Esa nikÃyavaro\<*<7>*>/ Âhapito asamo dutiyo pavaro\<*<8>*>/ pavaravaggo\<*<9>*>/ ti. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Idaæ, S. S2.; K. omits. 2 idaæ c'etaæ, M.; idaæ te ca, S.; idaæ te va, S2. 3 yuganandhasacca-, M. 4 satta bojjhaÇgÃ, S. S2. 5 -pa¤camÃ, M. 6 lokuttarabalasu¤¤atà ti, M.; su¤¤atena dasÃti, S. S2. 7 nikÃyadharehi, M.; nikÃyavare, S. S2. 8 pavare, M.; pajare, S.; pare, S2. 9 pavaggo ti, S. S2.; varamaggo ti, K. >/ #<[page 185]># %< Pa¤¤Ãvagge MahÃpa¤¤Ãkathà 185>% $< III PA¥¥ùVAGGO I. PA¥¥ùVAGGE MAHùPA¥¥ùKATHù>$ ## ANICCùNUPASSANù bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? DukkhÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? AnattÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? NibbidÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? VirÃgÃnupas- sanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? NirodhÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? PaÂinissaggÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? AniccÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà javanapa¤¤aæ pari- pÆreti. DukkhÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà nibbedhika- pa¤¤aæ paripÆreti. AnattÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà ma- hÃpa¤¤aæ paripÆreti. NibbidÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà tikkhapa¤¤aæ paripÆreti. VirÃgÃnupassanà bhÃvità bahulÅ- katà vipulapa¤¤aæ paripÆreti. NirodhÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà gambhÅrapa¤¤aæ paripÆreti. PaÂinissaggÃnu- passanà bhÃvità bahulÅkatà assÃmantapa¤¤aæ\<*<1>*>/ paripÆreti. Imà satta pa¤¤Ã bhÃvità bahulÅkatà paï¬iccaæ\<*<2>*>/ paripÆ- renti, imà aÂÂha pa¤¤Ã bhÃvità bahulÅkatà puthupa¤¤aæ paripÆrenti, imà nava pa¤¤Ã bhÃvità bahulÅkatà hÃsa- pa¤¤aæ paripÆrenti. HÃsapa¤¤Ã paÂibhÃnapaÂisambhidÃ, tassÃ\<*<3>*>/ atthavavatthÃ- nato atthapaÂisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤Ãya, dhammavavatthÃnato dhammapaÂisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤Ãya, niruttivavatthÃ- nato niruttipaÂisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤Ãya, paÂibhÃnavavatthÃnato paÂibhÃnapaÂisambhidà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 asÃmantaæ, M.; damantaæ, S. S2. 2 paÂiccaæ, S. S2. 3 tassa, S. S2. M. >/ #<[page 186]># %<186 Pa¤¤Ãvagge MahÃpa¤¤ÃkathÃ>% adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤Ãya. Tass' imà catasso paÂisambhidÃyo adhigatà honti sacchikatà phassità pa¤¤Ãya. ## RÆpe aniccÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? . . . pe . . . rÆpe paÂinissaggÃnupas- sanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? RÆpe aniccÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà javanapa¤¤aæ paripÆreti, rÆpe paÂinissaggÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà assÃmantapa¤¤aæ\<*<1>*>/ paripÆreti. Imà satta pa¤¤Ã bhÃvità bahulÅkatà paï¬iccaæ paripÆ- renti, imà aÂÂha pa¤¤Ã bhÃvità bahulÅkatà puthupa¤¤aæ paripÆrenti, imà nava pa¤¤Ã bhÃvità bahulÅkatà hÃsa- pa¤¤aæ paripÆrenti. HÃsapa¤¤Ã paÂibhÃnapaÂisambhidÃ, tassà atthavavatthÃ- nato atthapaÂisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤Ãya, dhammavavatthÃnato dhammapaÂisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤Ãya, niruttivavatthÃ- nato niruttipaÂisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤Ãya, paÂibhÃnavavatthÃnato paÂibhÃnapaÂisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤Ãya. Tass' imà catasso paÂisambhidÃyo adhigatà honti sacchikatà phassità pa¤¤Ãya. VedanÃya, sa¤¤Ãya, saÇkhÃresu, vi¤¤Ãïe, cakkhusmiæ . . . pe . . . jarÃmaraïe aniccÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? . . . pe . . . jarÃmaraïe paÂinissaggÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? JarÃmaraïe aniccÃnupas- sanà bhÃvità bahulÅkatà javanapa¤¤aæ paripÆreti, jarÃma- raïe paÂinissaggÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà assÃmanta- pa¤¤aæ\<*<2>*>/ paripÆreti. Imà satta pa¤¤Ã bhÃvità bahulÅkatà paï¬iccaæ paripÆ- renti, imà aÂÂha pa¤¤Ã bhÃvità bahulÅkatà puthupa¤¤aæ paripÆrenti, imà nava pa¤¤Ã bhÃvità bahulÅkatà hÃsa- pa¤¤aæ paripÆrenti. HÃsapa¤¤Ã paÂibhÃnapaÂisambhidÃ, tassà atthavavatthÃ- nato atthapaÂisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità \<-------------------------------------------------------------------------- 1 mantaæ, S. S2. 2 assÃmantaæ pa¤¤aæ, S. S2. >/ #<[page 187]># %< Pa¤¤Ãvagge MahÃpa¤¤Ãkathà 187>% pa¤¤Ãya, dhammavavatthÃnato dhammapaÂisambhidà adhi- gatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤Ãya, niruttivavatthÃnato niruttipaÂisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤Ãya, paÂibhÃnavavatthÃnato paÂibhÃnapaÂisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤Ãya. Tass' imà catasso paÂisambhidÃyo adhigatà honti sacchikatà phassità pa¤¤Ãya. ## RÆpe aniccÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? AtÅtÃnÃgatapaccuppanne rÆpe anic- cÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆ- reti? RÆpe dukkhÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? AtÅtÃnÃgatapaccuppanne rÆpe dukkhÃ- nupassanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? RÆpe anattÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤- ¤aæ paripÆreti? AtÅtÃnÃgatapaccuppanne rÆpe anattÃnu- passanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? RÆpe nibbidÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? AtÅtÃnÃgatapaccuppanne rÆpe nibbi- dÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆ- reti? RÆpe virÃgÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? AtÅtÃnÃgatapaccuppanne rÆpe virÃ- gÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆ- reti? RÆpe nirodhÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà kata- maæ pa¤¤aæ paripÆreti? AtÅtÃnÃgatapaccuppanne rÆpe nirodhÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? RÆpe paÂinissaggÃnupassanà bhÃvità bahulÅ- katà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? AtÅtÃnÃgatapaccup- panne rÆpe paÂinissaggÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? RÆpe aniccÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà javanapa¤¤aæ paripÆreti, atÅtÃnÃgatapaccuppanne rÆpe aniccÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà javanapa¤¤aæ paripÆreti. RÆpe duk- khÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà nibbedhikapa¤¤aæ pari- pÆreti, atÅtÃnÃgatapaccuppanne rÆpe dukkhÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà javanapa¤¤aæ paripÆreti. RÆpe anat- tÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà mahÃpa¤¤aæ paripÆreti, atÅtÃnÃgatapaccuppanne rÆpe anattÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà javanapa¤¤aæ paripÆreti. RÆpe nibbidÃnupas- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 188]># %<188 Pa¤¤Ãvagge MahÃpa¤¤ÃkathÃ>% sanà bhÃvità bahulÅkatà tikkhapa¤¤aæ paripÆreti, atÅtÃnÃ- gatapaccuppanne rÆpe nibbidÃnupassanà bhÃvità bahulÅ- katà javanapa¤¤aæ paripÆreti. RÆpe virÃgÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà vipulapa¤¤aæ paripÆreti, atÅtÃnÃgata- paccuppanne rÆpe virÃgÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà javanapa¤¤aæ paripÆreti. RÆpe nirodhÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà gambhÅrapa¤¤aæ paripureti, atÅtÃnÃgatapaccup- panne rÆpe nirodhÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà javana- pa¤¤aæ paripÆreti. RÆpe paÂinissaggÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà assÃmantapa¤¤aæ paripÆreti, atÅtÃnÃgatapac- cuppanne rÆpe paÂinissaggÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà javanapa¤¤aæ paripÆreti. Imà satta pa¤¤Ã bhÃvità bahulÅkatà paï¬iccaæ paripÆ- renti, imà aÂÂha pa¤¤Ã bhÃvità bahulÅkatà puthupa¤¤aæ paripÆrenti, imà nava pa¤¤Ã bhÃvità bahulÅkatà hÃsapa¤- ¤aæ paripÆrenti. HÃsapa¤¤Ã paÂibhÃnapaÂisambhidÃ, tassà atthavavatthÃnato atthapaÂisambhidà adhigatà hoti sacchi- katà phassità pa¤¤Ãya, dhammavavatthÃnato dhammapaÂi- sambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤Ãya, niruttivavatthÃnato niruttipaÂisambhidà adhigatà hoti sac- chikatà phassità pa¤¤Ãya, paÂibhÃnavavatthÃnato paÂibhÃ- napaÂisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤Ãya. Tass' imà catasso paÂisambhidÃyo adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤Ãya. VedanÃya, sa¤¤Ãya, saÇkhÃresu, vi¤- ¤Ãïe, cakkhusamiæ . . . pe . . . jarÃmaraïe aniccÃnupas- sanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? AtÅtÃnÃgatapaccuppanne jarÃmaraïe aniccÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? . . . pe . . . JarÃmaraïe paÂinissaggÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? AtÅtÃnÃgatapac- cuppanne jarÃmaraïe paÂinissaggÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà katamaæ pa¤¤aæ paripÆreti? JarÃmaraïe aniccÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà javana- pa¤¤aæ paripÆreti, atÅtÃnÃgatapaccuppanne jarÃmaraïe aniccÃnupassanà bhÃvità bahulÅkatà javanapa¤¤aæ pari- pÆreti . . . pe . . . Tass' imà catasso paÂisambhidÃyo adhigatà honti sacchi- katà phassità pa¤¤Ãya. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 189]># %< Pa¤¤Ãvagge MahÃpa¤¤Ãkathà 189>% ## CattÃro 'me Bhikkhave dhammà bhÃvità bahulÅkatà sotÃpattiphalasacchikiriyÃya saævattanti. Katame cattÃro? Sappurisasaæsevo saddhammasavanaæ yonisomanasikÃro dhammÃnudhammapaÂipatti. Ime kho Bhikkhave cattÃro dhammà bhÃvità bahulÅkatà sotÃpattiphalasacchikiriyÃya saævattanti. CattÃro 'me Bhikkhave dhammà bhÃvità bahulÅkatà sakadÃgÃmiphalasacchikiriyÃya saævattanti . . . pe . . . anÃgÃmiphalasacchikiriyÃya saævattanti . . . pe . . . Ara- hattaphalasacchikiriyÃya saævattanti. Katame cattÃro? Sappurisasaæsevo saddhammasavanaæ yonisomanasikÃro dhammÃnudhammapaÂipatti. Ime kho Bhikkhave cattÃro dhammà bhÃvità bahulÅkatà ArahattaphalasacchikiriyÃya saævattanti. ## CattÃro 'me Bhikkhave dhammà bhÃvità bahulÅkatà pa¤¤ÃpaÂilÃbhÃya saævattanti, pa¤¤Ãbuddhiyà saævattanti, pa¤¤ÃvepullÃya saævattanti, mahÃpa¤¤atÃya saævattanti, puthupa¤¤atÃya saævattanti, vipulapa¤¤atÃya saævattanti, gambhÅrapa¤¤atÃya saævattanti, assÃmantapa¤¤atÃya saæ- vattanti, bhÆripa¤¤atÃya saævattanti, pa¤¤ÃbÃhullÃya saæ- vattanti, sÅghapa¤¤atÃya saævattanti, lahupa¤¤atÃya saæ- vattanti, hÃsapa¤¤atÃya saævattanti, javanapa¤¤atÃya saæ- vattanti, tikkhapa¤¤atÃya saævattanti, nibbedhikapa¤¤a- tÃya saævattanti. Katame cattÃro? Sappurisaæsevo saddhammasavanaæ yonisomanasikÃro dhammÃnudham- mapaÂipatti. Ime kho Bhikkhave cattÃro dhammà bhÃvità bahulÅkatà pa¤¤ÃpaÂilÃbhÃya saævattanti, pa¤¤Ãbuddhiyà saævattanti . . . pe . . . nibbedhikapa¤¤atÃya saævat- tanti. ## `Pa¤¤ÃpaÂilÃbhÃya saævattantÅti'. Katamo pa¤¤Ã- paÂilÃbho? `Catunnaæ magga¤ÃïÃnaæ catunnaæ phala¤ÃïÃnaæ catunnaæ paÂisambhidäÃïÃnaæ channaæ abhi¤¤Ã¤ÃïÃ- naæ\<*<1>*>/ tesattatÅnaæ ¤ÃïÃnaæ sattasattatÅnaæ ¤ÃïÃnaæ lÃbho paÂilÃbho patti sampatti phassanà sacchikiriyà upasampadà pa¤¤ÃpaÂilÃbhÃya saævattantÅti'. Ayaæ pa¤¤ÃpaÂilÃbho. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 abhi¤¤Ã¤Ãïaæ, S. S2; abhi¤¤Ãnaæ, K. >/ #<[page 190]># %<190 Pa¤¤Ãvagge MahÃpa¤¤ÃkathÃ>% `Pa¤¤Ãbuddhiyà saævattantÅti'. Katamà pa¤¤Ãbuddhi? `Sattanna¤ ca sekhÃnaæ puthujjanakalyÃïakassa ca pa¤¤Ã va¬¬hati,\<*<1>*>/ Arahato pa¤¤Ã va¬¬hati; va¬¬hanà pa¤- ¤Ãbuddhiyà saævattantÅti'. Ayaæ pa¤¤Ãbuddhi. `Pa¤¤ÃvepullÃya saævattantÅti'. Katamaæ pa¤¤Ãve- pullaæ? `Sattanna¤ ca sekhÃnaæ puthujjanakalyÃïakassa ca pa¤¤Ã vepullaæ gacchati, Arahato pa¤¤Ã vepullagatÃ\<*<2>*>/; vepullatÃ\<*<2>*>/ pa¤¤ÃvepullÃya saævattantÅti'. Idaæ pa¤¤Ã- vepullaæ. ## `MahÃpa¤¤atÃya saævattantÅti'. Katamà mahÃpa¤¤Ã? `Mahante atthe pariggaïhÃtÅti' mahÃpa¤¤Ã, `mahante dhamme pariggaïhÃtÅti' mahÃpa¤¤Ã, `mahantà niruttiyo pariggaïhÃtÅti' mahÃpa¤¤Ã, `mahantÃni paÂibhÃnÃni pariggaïhÃtÅti' mahÃpa¤¤Ã, `mahante sÅlakkhandhe parig- gaïhÃtÅti' mahÃpa¤¤Ã, `mahante samÃdhikkhandhe parig- gaïhÃtÅti' mahÃpa¤¤Ã, `mahante pa¤¤Ãkkhandhe parig- gaïhÃtÅti' mahÃpa¤¤Ã, `mahante vimuttikkhandhe parig- gaïhÃtÅti' mahÃpa¤¤Ã, `mahante vimutti¤Ãïadassanak- khandhe pariggaïhÃtÅti' mahÃpa¤¤Ã, `mahantÃni ÂhÃnÃÂ- ÂhÃnÃni pariggaïhÃtÅti' mahÃpa¤¤Ã, `mahÃvihÃrasamÃpat- tiyo\<*<3>*>/ pariggaïhÃtÅti' mahÃpa¤¤Ã, `mahantÃni ariyasaccÃni pariggaïhÃtÅti' mahÃpa¤¤Ã, `mahante satipaÂÂhÃne parig- gaïhÃtÅti' mahÃpa¤¤Ã, `mahante sammappadhÃne parig- gaïhÃtÅti' mahÃpa¤¤Ã, `mahante iddhipÃde pariggaïhÃtÅti' mahÃpa¤¤Ã, `mahantÃni indriyÃni pariggaïhÃtÅti' mahÃ- pa¤¤Ã, `mahantÃni balÃni pariggaïhÃtÅti' mahÃpa¤¤Ã, `mahante bojjhaÇge pariggaïhÃtÅti' mahÃpa¤¤Ã, `mahan- taæ ariyamaggaæ pariggaïhÃtÅti' mahÃpa¤¤Ã, `mahantÃni sÃma¤¤aphalÃni pariggaïhÃtÅti' mahÃpa¤¤Ã, `mahantà abhi¤¤Ãyo\<*<4>*>/ pariggaïhÃtÅti' mahÃpa¤¤Ã, `mahantaæ param- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 pavatti, S. 2 K. omits vepullagatÃ. M. omits vepullatÃ. S. omits the whole passage. S2 has Arahato vepullatä¤Ãya vephullÃya saævattanti. 3 mahantà vihÃrasamÃpattiyo, K. 4 mahÃbhi¤¤Ãyo, S. S2. M. >/ #<[page 191]># %< Pa¤¤Ãvagge MahÃpa¤¤Ãkathà 191>% aÂÂhaæ nibbÃnaæ pariggaïhÃtÅti' mahÃpa¤¤Ã. `MahÃ- pa¤¤atÃya saævattantÅti' ayaæ mahÃpa¤¤Ã. ## `Puthupa¤¤atÃya saævattantÅti'. Katamà puthu- pa¤¤Ã? `PuthunÃnÃkhandhesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthupa¤¤Ã, `puthunÃnÃdhÃtÆsu ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthupa¤¤Ã, `puthunÃnÃ-Ãyatanesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthupa¤¤Ã, `{puthunÃnÃpaÂiccasamuppÃdesu} ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthu- pa¤¤Ã, puthunÃnÃsu¤¤atamanupalabbhesu\<*<1>*>/ ¤Ãïaæ pavat- tatÅti' puthupa¤¤Ã, `puthunÃnÃ-atthesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthupa¤¤Ã, `puthunÃnÃdhammesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthupa¤¤Ã, `puthunÃnÃniruttÅsu ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthu- pa¤¤Ã, `puthunÃnÃpaÂibhÃnesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthu- pa¤¤Ã, `puthunÃnÃsÅlakkhandhesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' put- hupa¤¤Ã, `puthunÃnÃsamÃdhikkhandhesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthupa¤¤Ã, `puthunÃnÃpa¤¤Ãkkhandhesu ¤Ãïaæ pavatta- tÅti' puthupa¤¤Ã, `puthunÃnÃvimuttikkhandesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthupa¤¤Ã, `puthunÃnÃvimutti¤Ãïadassanak- khandhesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthupa¤¤Ã, `puthunÃnÃ- thÃnÃÂÂhÃnesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthupa¤¤Ã, `puthu- nÃnÃvihÃrasamÃpattÅsu ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthupa¤¤Ã, `puthunÃnÃ-ariyasaccesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthupa¤¤Ã, `puthunÃnÃsatipaÂÂhÃnesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthupa¤¤Ã, `puthunÃnÃsammappadhÃnesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthu- pa¤¤Ã, `puthunÃnÃ-iddhipÃdesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthu- pa¤¤Ã, `puthunÃnÃ-indriyesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthu- pa¤¤Ã, `puthunÃnÃbalesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthupa¤¤Ã, `puthunÃnÃbojjhaÇgesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthupa¤¤Ã, `puthunÃnÃ-ariyamaggesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthupa¤¤Ã, `puthunÃnÃsÃma¤¤aphalesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthu- pa¤¤Ã, `puthunÃnÃ-abhi¤¤Ãsu ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthu- pa¤¤Ã, `puthujjanasÃdhÃraïe dhamme samatikkamma paramaÂÂhe nibbÃne ¤Ãïaæ pavattatÅti' puthupa¤¤Ã. `Puthupa¤¤atÃya saævattantÅti,' ayaæ puthupa¤¤Ã. ## `Vipulapa¤¤ataya saævattantÅti'. Katamà vipula- pa¤¤Ã? \<-------------------------------------------------------------------------- 1 -su¤¤atamanulabbhesu, S. S2. K. >/ #<[page 192]># %<192 Pa¤¤Ãvagge MahÃpa¤¤ÃkathÃ>% `Vipule atthe pariggaïhÃtÅti' vipulapa¤¤Ã, `vipule dhamme pariggaïhÃtÅti' vipulapa¤¤Ã, vipulà niruttiyo pariggaïhÃtÅti' vipulapa¤¤Ã, `vipulÃni paÂibhÃnÃni parig- gaïhÃtÅti' vipulapa¤¤Ã, `vipule sÅlakkhandhe pariggaïhÃtÅti' vipulapa¤¤Ã, `vipule samÃdhikkhandhe pariggaïhÃtÅti' vipulapa¤¤Ã, `vipule pa¤¤Ãkkhandhe pariggaïhÃtÅti' vipula- pa¤¤Ã, `vipule vimuttikkhandhe pariggaïhÃtÅti' vipula- pa¤¤Ã, `vipule pa¤¤Ãkkhandhe pariggaïhÃtÅti' vipula- pa¤¤Ã, `vipule vimuttikkhandhe pariggaïhÃtÅti' vipula- pa¤¤Ã, `vipule vimutti¤Ãïadassanakkhandhe pariggaïhÃtÅti' vipulapa¤¤Ã; `vipulÃni ÂhÃnÃÂÂhÃnÃni pariggaïhÃtÅti' vipulapa¤¤Ã, `vipulavihÃrasamÃpattiyo {pariggaïhÃtÅti}' vipulapa¤¤Ã, `vipulÃni ariyasaccÃni pariggaïhÃtÅti' vipula- pa¤¤Ã, `vipule satipaÂÂhÃne pariggaïhÃtÅti' vipulapa¤¤Ã, `vipule sammappadhÃne pariggaïhÃtÅti' vipulapa¤¤Ã, `vipule iddhipÃde pariggaïhÃtÅti' vipulapa¤¤Ã, `vipulÃni indriyÃni pariggaïhÃtÅti' vipulapa¤¤Ã, `vipulÃni balÃni pariggaïhÃtÅti' vipulapa¤¤Ã, `vipule bojjhaÇge pariggaï- hÃtÅti' vipulapa¤¤Ã, `vipulaæ ariyamaggaæ pariggaïhÃtÅti' vipulapa¤¤Ã, `vipulÃni sÃma¤¤aphalÃni pariggaïhÃtÅti' vipulapa¤¤Ã, `vipulà abhi¤¤Ãyo pariggaïhÃtÅti' vipula- pa¤¤Ã, `vipulaæ paramaÂÂhaæ nibbÃnaæ pariggaïhÃtÅti' vipulapa¤¤Ã. `Vipulapa¤¤atÃya saævattantÅti,' ayaæ vipulapa¤¤Ã. ## `GambhÅrapa¤¤atÃya saævattantÅti'. Katamà gam- bhÅrapa¤¤Ã? `GambhÅresu khandhesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' gambhÅra- pa¤¤Ã, `gambhÅresu dhÃtÆsu ¤Ãïaæ pavattatÅti' gambhÅra- pa¤¤Ã, `gambhÅresu Ãyatanesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' gam- bhÅrapa¤¤Ã, `gambhÅresu paÂiccasamuppÃdesu ¤Ãïaæ pavat- tatÅti' gambhÅrapa¤¤Ã, `gambhÅresu su¤¤atamanupalab- bhesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' gambhÅrapa¤¤Ã, `gambhÅresu atthesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' gambhÅrapa¤¤Ã, `gambhÅresu dhammesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' gambhÅrapa¤¤Ã, `gambhÅresu niruttÅsu ¤Ãïaæ pavattatÅti' gambhÅrapa¤¤Ã, `gambhÅresu paÂibhÃnesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' gambhÅrapa¤¤Ã, `gambhÅr- esu sÅlakkhandhesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' gambhÅrapa¤¤Ã, `gambhÅresu samÃdhikkhandhesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' gam- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 193]># %< Pa¤¤Ãvagge MahÃpa¤¤Ãkathà 193>% bhÅrapa¤¤Ã, `gambhÅresu pa¤¤Ãkkhandhesu ¤Ãïaæ pavatta- tÅti' gambhÅrapa¤¤Ã, `gambhÅresu vimuttikkhandhesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' gambhÅrapa¤¤Ã, `gambhÅresu vimutti- ¤Ãïadassanakkhandhesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' gambhÅra- pa¤¤Ã, `gambhÅresu thÃnÃÂÂhÃnesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' gambhÅrapa¤¤Ã, `gambhÅresu vihÃrasamÃpattÅsu ¤Ãïaæ pavattatÅti' gambhÅrapa¤¤Ã, `gambhÅresu ariyÃsaccesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' gambhÅrapa¤¤Ã, `gambhÅresu sati- paÂÂhÃnesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' gambhÅrapa¤¤Ã, `gambhÅ- resu sammappadhÃnesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' gambhÅra- pa¤¤Ã, `gambhÅresu iddhipÃdesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' gambhÅrapa¤¤Ã, `gambhÅresu indriyesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' gambhÅrapa¤¤Ã, `gambhÅresu balesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' gambhÅrapa¤¤Ã, `gambhÅresu bojjhaÇgesu ¤Ãïaæ pavatta- tÅti' gambhÅrapa¤¤Ã, `gambhÅresu ariyamaggesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' gambhÅrapa¤¤Ã, `gambhÅresu sÃma¤¤aphalesu ¤Ãïaæ pavattatÅti' gambhÅrapa¤¤Ã, `gambhÅrÃsu abhi¤¤Ãsu ¤Ãïaæ pavattatÅti' gambhÅrapa¤¤Ã, `gambhÅre\<*<1>*>/ paramaÂÂhe nibbÃne ¤Ãïaæ pavattatÅti' gambhÅrapa¤¤Ã. `GambhÅra- pa¤¤atÃya saævattantÅti,' ayaæ gambhÅrapa¤¤Ã. ## `AssÃmantapa¤¤atÃya saævattantÅti'. KatÃma assa- mantapa¤¤Ã? `Yassa puggalassa atthavavatthÃnato atthapaÂisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤Ãya, dhammavavat- thÃnato dhammapaÂisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤Ãya, niruttivavatthÃnato niruttipaÂisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤Ãya, paÂibhÃnava- vatthÃnato paÂibhÃnapaÂisambhidà adhigatà hoti sacchi- katà phassità pa¤¤Ãya, tassa atthe ca dhamme ca niruttiyà ca paÂibhÃne ca na\<*<2>*>/ a¤¤o koci sakkoti abhisambhavituæ, anabhisambhavanÅyo\<*<3>*>/ ca so a¤¤ehÅti'\<*<4>*>/ assÃmantapa¤¤Ã. PuthujjanakalyÃïakassa pa¤¤Ã aÂÂhamakassa pa¤¤Ãya dÆre vidÆre suvidÆre na santike na sÃmantÃ, {puthujjanakalyÃna- kaæ} upÃdÃya aÂÂhamako assÃmantapa¤¤o; aÂÂhamakassa pa¤¤Ã sotÃpannassa pa¤¤Ãya dÆre vidÆre suvidÆre na \<-------------------------------------------------------------------------- 1 gambhÅresu, S. S2., K. 2 S. S2. M. omit na. 3 abhisambhavanÅyo, S. S2. 4 so ä¤o ti, K. >/ #<[page 194]># %<194 Pa¤¤Ãvagge MahÃpa¤¤ÃkathÃ>% santike na sÃmantÃ, aÂÂhamakaæ upÃdÃya sotÃpanno assÃmantapa¤¤o; sotÃpannassa pa¤¤Ã sakadÃgÃmissa pa¤¤Ãya dÆre vidÆre suvidÆre na santike na sÃmantÃ, sotÃ- pannaæ upÃdÃya sakadÃgÃmÅ assÃmantapa¤¤o; sakadÃ- gÃmissa pa¤¤Ã anÃgÃmissa pa¤¤Ãya dÆre vidÆre suvidÆre na santike na sÃmantÃ, sakadÃgÃmiæ upÃdÃya anÃgÃmÅ assÃmantapa¤¤o; anÃgÃmissa pa¤¤Ã Arahato pa¤¤Ãya dÆre vidÆre suvidÆre na santike na sÃmantÃ, anÃgÃmiæ upÃdÃya Arahà assÃmantapa¤¤o; Arahato pa¤¤Ã Paccekabuddhassa pa¤¤Ãya dÆre vidÆre suvidÆre na santike na sÃmantÃ, Arahantaæ upÃdÃya Paccekabuddho assÃmantapa¤¤o; Paccekabuddha¤ ca sadevaka¤ ca lokaæ upÃdÃya TathÃgato Arahaæ SammÃsambuddho aggo assÃmantapa¤¤o pa¤¤ap- pabhedakusalo pabhinna¤Ãïo adhigatapaÂisambhido ca- tuvesÃrajjappatto dasabaladhÃrÅ purisÃsabho purisasÅho purisanÃgo purisÃja¤¤o purisadhorayho ananta¤Ãïo anantatejo anantayaso a¬¬ho mahaddhano dhanavà netà vinetà anunetà pa¤¤Ãpetà nijjhÃpetà pekkhatà pasÃdetÃ. So hi Bhagavà anuppannassa maggassa uppÃdetà asa¤- jÃtassa maggassa sa¤jÃnetà anakkhÃtassa maggassa akkhÃtà magga¤¤Æ maggavidÆ maggakovido, maggÃ- nugÃmÅ\<*<1>*>/ ca pana etarahi sÃvakà viharanti pacchÃ\<*<2>*>/ sammannÃgatÃ.\<*<2>*>/ So hi Bhagavà jÃnaæ jÃnÃti passaæ passati cakkhubhÆto ¤ÃïabhÆto dhammabhÆto brahma- bhÆto vattà pavattà atthassa ninnetà amatassa dÃtà dham- masÃmÅ TathÃgato, n' atthi tassa Bhagavato a¤¤Ãtaæ adiÂ- Âhaæ aviditaæ asacchikataæ aphassitaæ pa¤¤Ãya, atÅtaæ anÃgataæ paccuppannaæ upÃdÃya sabbe dhammà sabbÃ- kÃrena Buddhassa Bhagavato ¤Ãïamukhe ÃpÃthaæ\<*<3>*>/ Ãgac- chanti. Yaæ ki¤ci neyyaæ nÃma atthadhammaæ\<*<4>*>/ jÃni- tabbaæ -- attattho và parattho và ubhayattho vÃ, diÂÂha- dhammiko và attho, samparÃyiko và attho, uttÃno và attho, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 maggÃnugÃ, S. S2. K. 2 pacchÃgatÃ, K. 3 apÃthaæ, S.; ÃpÃtaæ, K. 4 atthi dhammaæ, M.; yaæ ki¤ci yesaæ nÃma atthi taæ sabbaæ dhammaæ jÃnitabbaæ, S. S2.= S. with nÃmaæ for nÃma. >/ #<[page 195]># %< Pa¤¤Ãvagge MahÃpa¤¤Ãkathà 195>% gambhÅro và attho, gÆÊho\<*<1>*>/ và attho, paÂicchanno và attho, neyyo và attho, nÅto và attho, anavajjo và attho, nikkileso và attho, vodÃno và attho, paramaÂÂho và attho -- sabban taæ\<*<2>*>/ anto Buddha¤Ãïe parivattati, sabbaæ kÃyakammaæ Bud- dhassa ¤ÃïÃnuparivattati, sabbaæ vacÅkammaæ Buddhassa ¤ÃïÃnuparivattati, sabbaæ manokammaæ Buddhassa ¤ÃïÃ- nuparivattati. AtÅte Buddhassa appaÂihataæ ¤Ãïaæ anÃgate Bud- dhassa appaÂihataæ ¤Ãïaæ, paccuppanne Buddhassa appati- hataæ ¤Ãïaæ. YÃvatakaæ neyyaæ, tÃvatakaæ ¤Ãïaæ; yÃvatakaæ ¤Ãïaæ, tÃvatakaæ neyyaæ; neyyapariyantikaæ ¤Ãïaæ, ¤Ãïapariyantikaæ neyyaæ; neyyaæ atikkamitvà ¤Ãïaæ nappavattati, ¤Ãïaæ atikkamitvà neyyapatho n' atthi; a¤¤ama¤¤aæ pariyantaÂÂhÃniyo te dhammÃ. Yathà dvinnaæ samuggapaÂalÃnaæ suphussitÃnaæ heÂÂhimaæ samuggapaÂalaæ uparimaæ nÃtivattati, uparimaæ samug- gapaÂalaæ heÂÂhimaæ nÃtivattati, a¤¤ama¤¤aæ pariyan- taÂÂhÃniyo; evamevaæ Buddhassa Bhagavato neyya¤ ca ¤Ãïa¤ ca a¤¤ama¤¤aæ pariyantaÂÂhÃniyo te dhammÃ. YÃvatakaæ neyyaæ tÃvatakaæ ¤Ãïaæ, yÃvatakaæ ¤Ãïaæ tÃvatakaæ neyyaæ; neyyapariyantikaæ ¤Ãïaæ, ¤Ãïapari- yantikaæ neyyaæ; neyyaæ atikkamitvà ¤Ãïaæ nappavat- tati, ¤Ãïaæ atikkamitvà neyyapatho n' atthi; a¤¤ama¤- ¤aæ pariyantaÂÂhÃniyo te dhammÃ. Sabbadhammesu Buddhassa\<*<3>*>/ ¤Ãïaæ pavattati, sabbe dhammà Buddhassa Bhagavato ÃvajjanapaÂibaddhà ÃkaÇkhÃpaÂibaddhà mana- sikÃrapaÂibaddhà cittuppÃdapaÂibaddhÃ. Sabbasattesu Bud- dhassa ¤Ãïaæ pavattati; sabbesaæ sattÃnaæ Buddho Ãsayaæ jÃnÃti, anusayaæ jÃnÃti, caritaæ jÃnÃti,\<*<4>*>/ adhi- muttiæ jÃnÃti, apparajakkhe mahÃrajakkhe tikkhindriye mudindriye svÃkÃre dvÃkÃre suvi¤¤Ãpaye duvi¤¤Ãpaye bhabbÃbhabbe satte pajÃnÃti. Sadevako loko samÃrako sabrahmako sassamaïabrÃhmaïÅ pajà sadevamanussà anto\<*<5>*>/ Buddha¤Ãïe parivattati. Yathà ye keci macchakacchapà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 guÊho, M. K.; rÆÊho, S. S2. 2 sampannaæ, S. S2. 3 Sambuddhassa, S. M. 4 cariyaæ, K. 5 sadevamanussÃya arahanto, S. >/ #<[page 196]># %<196 Pa¤¤Ãvagge MahÃpa¤¤ÃkathÃ>% antamaso timitimiÇgalaæ upÃdÃya anto mahÃsamudde parivattanti, evamevaæ sadevako loko samÃrako sabrah- mako sassamaïabrÃhmaïÅ pajà sadevamanussà anto Bud- dha¤Ãïe parivattati. Yathà ye keci pakkhino antamaso garuÊaæ venateyyaæ\<*<1>*>/ upÃdÃya ÃkÃsassa padese parivat- tanti, evamevaæ ye pi te SÃriputta sattà pa¤¤avanto\<*<2>*>/ te pi Buddha¤Ãïassa padese parivattanti. Buddha¤Ãïaæ de- vamanussÃnaæ pa¤¤aæ\<*<3>*>/ pharitvà atighaæsitvÃ\<*<4>*>/ tiÂÂhati. Ye pi te khattiyapaï¬ità brÃhmaïapaï¬ità gahapatipaï¬ità samaïapaï¬ità nipuïà kataparappavÃdÃ\<*<5>*>/ vÃlavedhirÆpÃ\<*<6>*>/ te bhindantà pa¤¤e\<*<7>*>/ caranti, pa¤¤Ãgatena diÂÂhigatÃni, te pa¤haæ abhisaÇkharitvà TathÃgataæ upasaÇkamitvà puc- chanti gÆÊhÃni ca paÂicchannÃni ca, kathità vissajjitÃ\<*<8>*>/ va\<*<9>*>/ te pa¤hà Bhagavatà honti, niddiÂÂhakÃraïà upakkhittakÃ\<*<10>*>/ te\<*<11>*>/ Bhagavato sampajjanti: atha kho Bhagavà va\<*<12>*>/ tattha\<*<13>*>/ atirocati\<*<14>*>/ yadidaæ pa¤¤ÃyÃti aggo assÃmantapa¤¤o. `AssÃ- mantapa¤¤atÃya saævattantÅti,' ayaæ assÃmantapa¤¤Ã. ## `BhÆripa¤¤atÃya saævattantÅti' Katamà bhÆri- pa¤¤Ã? `RÃgaæ abhibhuyyatÅti' bhÆripa¤¤Ã, `abhibhavitÃ\<*<15>*>/' ti bhÆripa¤¤Ã; `dosaæ abhibhuyyatÅti' bhÆripa¤¤Ã, `abhi- bhavitÃ'\<*<16>*>/ ti bhÆripa¤¤Ã; `mohaæ abhibhuyyatÅti' bhÆri- pa¤¤Ã, `abhibhavitÃ\<*<17>*>/' ti bhÆripa¤¤Ã; `kodhaæ . . . pe . . . \<-------------------------------------------------------------------------- 1 garuÊavenateyyaæ, M.; garuvenateyyaæ, S2. 2 samÃpa¤¤Ãya, S2. M.; sammappa¤¤Ã, S.; sammappa¤¤Ãya, K. as vÊ., with pa¤¤avanto in text. 3 pa¤haæ, S. S2. K. 4 atikkamitvÃ, S. S2. 5 gataparappavÃdÃ, S. S2. 6 bÃlavedhirÆpÃ, K.; vÃlavedirÆpÃ, S. S2. 7 pa¤¤Ã, K.; ma¤¤e, S. S2. 8 sacchitÃ, S.; sacchikatÃ, S2. 9 ca, K. 10 niddiÂÂhakÃradakkhittabhÃvato, S.; niddiÂÂhakÃraïà dakkhittabhÃvato, S2., and K. as vÊ. 11 S. S2. omit te. 12 S. S2. K. omit va. 13 atittha, S. S2. 14 abhirocati, S. S2. 15 abhibhavikÃ, M.; abhibhÃvitÃ, S.; atÅtavitÃ, S. S2. 16 atibhÃvitÃ, S.; atÅtabhÃvitÃ, S2. 17 atibhÃvitÃ, S. S2. >/ #<[page 197]># %< Pa¤¤Ãvagge MahÃpa¤¤Ãkathà 197>% upanÃhaæ makkhaæ paÊÃsaæ issaæ macchariyaæ mÃyaæ sÃÂheyyaæ thambhaæ sÃrambhaæ mÃnaæ atimÃnaæ madaæ pamÃdaæ sabbe kilese sabbe duccarite sabbe abhi- saÇkhÃre . . . pe . . . sabbe bhavagÃmikamme abhibhuyya- tÅti' bhÆripa¤¤Ã, `abhibhavitÃ' ti bhÆripa¤¤Ã. `RÃgo ari, taæ ariæ maddati\<*<1>*>/ pa¤¤Ã' ti bhÆripa¤¤Ã; `doso ari, taæ ariæ maddati pa¤¤Ã' ti bhÆripa¤¤Ã; `moho ari, taæ ariæ maddati pa¤¤Ã' ti bhÆripa¤¤Ã; `kodho . . . pe . . . upanÃho makkho paÊÃso issà macchariyaæ mÃyà sÃÂheyyaæ thambho sÃrambho mÃno atimÃno mado pamÃdo sabbe kilesà sabbe duccarità sabbe abhisaÇkhÃrà . . . pe . . . sabbe bhavagÃ- mikammà ari, taæ ariæ maddati\<*<2>*>/ pa¤¤Ã' ti bhÆripa¤¤Ã. `BhÆri vuccati paÂhavÅ,\<*<3>*>/ paÂhavÅsamÃya vitthatÃya vipu- lÃya pa¤¤Ãya\<*<4>*>/ samannÃgato' ti bhÆripa¤¤Ã; api ca `pa¤- ¤Ãya-m-etaæ adhivacanaæ, bhÆri medhà pariïÃyikÃ' ti bhÆripa¤¤Ã. `BhÆripa¤¤atÃya saævattantÅti' ayaæ bhÆri- pa¤¤Ã. ## `Pa¤¤ÃbÃhullÃya saævattantÅti'. Katamaæ pa¤¤ÃbÃ- hullaæ? Idh' ekacco pa¤¤Ãgaruko hoti pa¤¤Ãcarito pa¤¤Ãsayo pa¤¤Ãdhimutto pa¤¤Ãdhajo pa¤¤Ãketu pa¤¤Ãdhipateyyo, vicayabahulo pavicayabahulo okkhÃyanabahulo\<*<5>*>/ sampek- khÃyanabahulo sampekkhÃyanadhammo vibhÆtavihÃritac- carito\<*<6>*>/ taggaruko tabbahulo tanninno tappoïo\<*<7>*>/ tappabbhÃro tadadhimutto tadÃdhipateyyo. Yathà gaïagaruko vuccati `gaïabÃhuliko' ti, cÅvaragaruko vuccati `cÅvarabÃhuliko ' ti, pattagaruko vuccati `pattabÃhuliko' ti, senÃsanagaruko vuccati `senÃsanabÃhuliko' ti; evamevaæ idh' ekacco \<-------------------------------------------------------------------------- 1 arimandaæ, S.; arimandati, S2; ariæ maddanÅ, M.; ariæ maddanipa¤¤Ã, K., with mandanipa¤¤Ã as vÊ. 2 atimaddati, S2; arimaddati, S. 3 K. inserts tÃya after paÂhavÅ. 4 S. S2. M. omit pa¤¤Ãya. 5 okÃyanabahulo, S. S2. 6 vibhÆtaviharÅtaccarito, M.; vibhÆtivihariccarito, S.; vibhÆtaviharicarito, S2. 7 taæpoïo, K. >/ #<[page 198]># %<198 Pa¤¤Ãvagge MahÃpa¤¤ÃkathÃ>% pa¤¤Ãgaruko hoti pa¤¤Ãcarito pa¤¤Ãsayo pa¤¤Ãdhimutto pa¤¤Ãdhajo pa¤¤Ãketu pa¤¤Ãdhipateyyo, vicayabahulo pavicayabahulo okkhÃyanabahulo\<*<1>*>/ sampekkhÃyanabahulo sampekkhÃyanadhammo vibhÆtavihÃritaccarito\<*<2>*>/ taggaruko tabbahulo tanninno tappoïo tappabbhÃro tadadhimutto tadÃdhipateyyo. `Pa¤¤ÃbÃhullÃya saævattantÅti'. idaæ pa¤¤ÃbÃhullaæ. ## `SÅghapa¤¤atÃya saævattantÅti'. Katamà sÅgha- pa¤¤Ã? `SÅghaæ {sÅghaæ} sÅlÃni paripÆretÅti' sÅghapa¤¤Ã, `sÅghaæ sÅghaæ indriyasaævaraæ paripÆretÅti' sÅgha- pa¤¤Ã, `sÅghaæ sÅghaæ bhojane matta¤¤utaæ paripÆretÅti' sÅghapa¤¤Ã, `sÅghaæ sÅghaæ jÃgariyÃnuyogaæ paripÆretÅti' sÅghapa¤¤Ã, `sÅghaæ sÅghaæ sÅlakkhandhaæ paripÆretÅti' sÅghapa¤¤Ã, `sÅghaæ sÅghaæ samÃdhikkhandhaæ paripÆre- tÅti' sÅghapa¤¤Ã, `sÅghaæ sÅghaæ pa¤¤Ãkkhandhaæ pari- pÆretÅti' sÅghapa¤¤Ã, `sÅgham sÅghaæ vimuttikkhandhaæ paripÆretÅti' sÅghapa¤¤Ã, `sÅghaæ sÅghaæ vimutti¤Ãïadas- sanakkhandhaæ paripÆretÅti' sÅghapa¤¤Ã, `sÅghaæ sÅghaæ ÂhÃnÃÂÂhÃnÃni paÂivijjhatÅti' sÅghapa¤¤Ã, `sÅghaæ sÅghaæ vihÃrasamÃpattiyo paripÆretÅti' sÅghapa¤¤Ã, `sÅghaæ sÅghaæ ariyasaccÃni paÂivijjhatÅti' sÅghapa¤¤Ã, `sÅghaæ sÅghaæ satipaÂÂhÃne bhÃvetÅti' sÅghapa¤¤Ã, `sÅghaæ sÅghaæ sammappadhÃne bhÃvetÅti' sÅghapa¤¤Ã, `sÅghaæ sÅghaæ iddhipÃde bhÃvetÅti' sÅghapa¤¤Ã, `sÅghaæ sÅghaæ indriyÃni bhÃvetÅti' sÅghapa¤¤Ã, `sÅghaæ sÅghaæ balÃni bhÃvetÅti' sÅghapa¤¤Ã, `sÅghaæ sÅghaæ bojjhaÇge bhÃvetÅti' sÅghapa¤¤Ã, `sÅghaæ sÅghaæ ariyamaggaæ bhÃvetÅti' sÅg- hapa¤¤Ã, `sÅghaæ sÅghaæ sÃma¤¤aphalÃni sacchikarotÅti' sÅghapa¤¤Ã, `sÅghaæ sÅghaæ abhi¤¤Ãyo paÂivijjhatÅti' sÅghapa¤¤Ã, `sÅghaæ sÅghaæ paramatthaæ nibbÃnaæ sac- chikarotÅti' sÅghapa¤¤Ã. `SÅghapa¤¤atÃya saævattantÅti,' ayaæ sÅghapa¤¤Ã. ## Lahupa¤¤atÃya saævattantÅti'. Katamà lahupa¤¤Ã? `Lahuæ lahuæ sÅlÃni paripÆretÅti' lahupa¤¤Ã, lahuæ lahuæ indriyasaævaraæ paripÆretÅti' lahupa¤¤Ã, `lahuæ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 okkÃyanabahulo, S. S2. 2 bhÆtaviharitaccarito, S. >/ #<[page 199]># %< Pa¤¤Ãvagge MahÃpa¤¤Ãkathà 199>% lahuæ bhojane matta¤¤utaæ paripÆretÅti' lahupa¤¤Ã, `lahuæ lahuæ jÃgariyÃnuyogaæ paripÆretÅti' lahupa¤¤Ã, `lahuæ lahuæ sÅlakkhandhaæ paripÆretÅti' lahupa¤¤Ã, `lahuæ lahuæ samÃdhikkhandhaæ paripÆretÅti' lahupa¤¤Ã, `lahuæ lahuæ pa¤¤Ãkkhandhaæ paripÆretÅti' lahupa¤¤Ã, `lahuæ lahuæ vimuttikkhandhaæ paripÆretÅti' lahupa¤¤Ã, `lahuæ lahuæ vimutti¤Ãïadassanakkhandhaæ paripÆretÅti' lahupa¤¤Ã, `lahuæ lahuæ ÂhÃnÃÂÂhÃnÃni paÂivijjhatÅti' lahupa¤¤Ã, `lahuæ lahuæ vihÃrasamÃpattiyo paripÆretÅti' lahupa¤¤Ã, `lahuæ lahuæ ariyasaccÃni paÂivijjhatÅti' lahu- pa¤¤a, `lahuæ lahuæ satipaÂÂhÃne bhÃvetÅti' lahupa¤¤Ã, `lahuæ lahuæ sammappadhÃne bhÃvetÅti' lahupa¤¤Ã, `lahuæ lahuæ iddhipÃde bhÃvetÅti' lahupa¤¤Ã, `lahuæ lahuæ indriyÃni bhÃvetÅti' lahupa¤¤Ã, `lahuæ lahuæ balÃni bhÃvetÅti' lahupa¤¤Ã, `lahuæ lahuæ bojjhaÇge bhÃvetÅti' lahupa¤¤Ã, `lahuæ lahuæ ariyamaggaæ bhÃvetÅti' lahu- pa¤¤Ã, `lahuæ lahuæ sÃma¤¤aphalÃni sacchikarotÅti' lahupa¤¤Ã, `lahuæ lahuæ abhi¤¤Ãyo paÂivijjhatÅti' lahu- pa¤¤Ã, `lahuæ lahuæ paramatthaæ nibbÃnaæ sacchikaro- tÅti' lahupa¤¤Ã. `Lahupa¤¤atÃya saævattantÅti,' ayaæ lahupa¤¤Ã. ## `HÃsapa¤¤atÃya saævattantÅti'. Katamà hÃsa- pa¤¤Ã? `Idh' ekacco hÃsabahulo vedabahulo\<*<1>*>/ tuÂÂhibahulo pÃmojjabahulo sÅlÃni paripÆretÅti' hÃsapa¤¤Ã, `hÃsabahulo vedabahulo tuÂÂhibahulo pÃmojjabahulo indriyasaævaraæ paripÆretÅti' hÃsapa¤¤Ã, `hÃsabahulo vedabahulo tuÂÂhi- bahulo pÃmojjabahulo bhojane matta¤¤utaæ paripÆretÅti' hÃsapa¤¤Ã, `hÃsabahulo vedabahulo tuÂÂhibahulo pÃmoj- jabahulo jÃgariyÃnuyogaæ paripÆretÅti' hÃsapa¤¤Ã, `hÃsa- bahulo vedabahulo tuÂÂhibahulo pÃmojjabahulo sÅlakkhan- dhaæ . . . pe . . . samÃdhikkhandhaæ pa¤¤Ãkkhandhaæ vimuttikkhandhaæ vimutti¤Ãïadassanakkhandhaæ pari- pÆretÅti' hÃsapa¤¤Ã, `ÂhÃnÃÂÂhÃnÃni paÂivijjhatÅti, vihÃra- samÃpattiyo paripÆretÅti, ariyasaccÃni paÂivijjhatÅti, sati- paÂÂhÃne bhÃvetÅti, sammappadhÃne bhÃvetÅti, iddhipÃde bhÃvetÅti, indriyÃni bhÃvetÅti, balÃni bhÃvetÅti, bojjhaÇge \<-------------------------------------------------------------------------- 1 S. omits vedabahulo. >/ #<[page 200]># %<200 Pa¤¤Ãvagge MahÃpa¤¤ÃkathÃ>% bhÃvetÅti, ariyamaggaæ bhÃvetÅti, sÃma¤¤aphalÃni sac- chikarotÅti' hÃsapa¤¤Ã, `hÃsabahulo vedabahulo tuÂÂhiba- hulo pÃmojjabahulo abhi¤¤Ãyo paÂivijjhatÅti' hÃsapa¤¤Ã, `hÃsabahulo vedabahulo tuÂÂhibahulo pÃmojjabahulo param- atthaæ nibbÃnaæ sacchikarotÅti' hÃsapa¤¤Ã. `HÃsapa¤¤atÃya saævattantÅti,' ayaæ hÃsapa¤¤Ã. ## `Javanapa¤¤atÃya saævattantÅti'. Katamà javana- pa¤¤Ã? `Yaæ ki¤ci rÆpaæ atÅtÃnÃgatapaccuppannaæ ajjhattaæ và bahiddhà và oÊÃrikaæ và sukhumaæ và hÅnaæ và païÅtaæ và yaæ dÆre\<*<1>*>/ santike vÃ, sabbaæ rÆpaæ aniccato khippaæ javatÅti' javanapa¤¤Ã, `dukkhato khippaæ javatÅti' javana- pa¤¤Ã, `anattato khippaæ javatÅti' javanapa¤¤Ã; `yà kÃci vedanà . . . pe . . . yà kÃci sa¤¤Ã, ye keci saÇkhÃrÃ,yaæ ki¤ci vi¤¤Ãïaæ, yaæ ki¤ci cakkhuæ . . . pe . . . yaæ ki¤ci jarÃmaraïaæ atÅtÃnÃgatapaccuppannaæ aniccato khippaæ javatÅti' javanapa¤¤Ã, `dukkhato khippaæ java- tÅti' javanapa¤¤Ã, `anattato khippaæ javatÅti' javana- pa¤¤Ã. `RÆpaæ atÅtÃnÃgatapaccuppannaæ aniccaæ khayaÂÂhena, dukkhaæ bhayaÂÂhena, anattà asÃrakaÂÂhenÃti' tÆlayitvà tÅrayitvà vibhÃvayitvà vibhÆtaæ katvà rÆpanirodhe nibbÃne khippaæ javatÅti' javanapa¤¤Ã. `RÆpaæ atÅtÃnÃgatapac- cuppannaæ aniccaæ saÇkhataæ\<*<2>*>/ paÂiccasamuppannaæ khayadhammaæ vayadhammaæ virÃgadhammaæ nirodha- dhamman' ti tÆlayitvà tÅrayitvà vibhÃvayitvà vibhÆtaæ katvà rÆpanirodhe nibbÃne khippaæ javatÅti' javanapa¤¤Ã, `vedanà sa¤¤Ã saÇkhÃrà vi¤¤Ãïaæ cakkhuæ . . . pe . . . jarÃmaraïaæ atÅtÃnÃgatapaccuppannaæ aniccaæ saÇkhataæ paÂiccasamuppannaæ khayadhammaæ vayadhammaæ virÃgadhammaæ nirodhadhamman' ti tÆlayitvà tÅrayitvà vibhÃvayitvà vibhÆtaæ katvà jarÃmaraïanirodhe nibbÃne khippaæ javatÅti' javanapa¤¤Ã. `Javanapa¤¤atÃya saæ- vattantÅti,' ayaæ javanapa¤¤Ã. ## Tikkhapa¤¤atÃya saævattantÅti'. Katamà tikkha- pa¤¤Ã? \<-------------------------------------------------------------------------- 1 dÆre vÃ, S. S2. 2 saÇkhÃtaæ, S. >/ #<[page 201]># %< Pa¤¤Ãvagge MahÃpa¤¤Ãkathà 201>% `Khippaæ kilese chindatÅti'\<*<1>*>/ tikkhapa¤¤Ã, `uppannaæ kÃmavitakkaæ nÃdhivÃseti pajahati vimodeti byantikaroti anabhÃvaæ gametÅti'\<*<2>*>/ tikkhapa¤¤Ã, `uppannaæ byÃpÃda- vitakkaæ nÃdhivÃseti pajahati vimodeti byantikaroti ana- bhÃvaæ gametÅti' tikkhapa¤¤Ã, `uppannaæ vihiæsÃvitakkaæ nÃdhivÃseti . . . pe . . . uppannuppanne pÃpake akusale dhamme nÃdhivÃseti pajahati vimodeti byantikaroti ana- bhÃvaæ gametÅti' tikkhapa¤¤Ã, `uppannaæ rÃgaæ vÃseti pajahati vimodeti byantikaroti anabhÃvaæ gametÅti' tikkha- pa¤¤Ã, `uppannaæ dosaæ . . . pe . . . uppannaæ mohaæ uppannaæ kodhaæ upanÃhaæ makkhaæ paÊÃsaæ issaæ macchariyaæ mÃyaæ sÃÂheyyaæ thambhaæ sÃrambhaæ mÃnaæ atimÃnaæ madaæ pamÃdaæ sabbe kilese sabbe duccarite sabbe abhisaÇkhÃre . . . pe . . . sabbe bhava- gÃmikamme nÃdhivÃseti pajahati vimodeti byantikaroti anabhÃvaæ gametÅti' tikkhapa¤¤Ã, `ekamhi\<*<3>*>/ Ãsane cattÃro ca ariyamaggà cattÃri ca sÃma¤¤aphalÃni catasso ca paÂi- sambhidÃyo cha abhi¤¤Ãyo adhigatà honti sacchikatà phassità pa¤¤ÃyÃti' tikkhapa¤¤Ã. `Tikkhapa¤¤atÃya saævattantÅti,' ayaæ tikkhapa¤¤Ã. ## `Nibbedhikapa¤¤atÃya saævattantÅti'. Katamà nibbedhikapa¤¤Ã? `Idh' ekacco sabbasaÇkhÃresu ubbegabahulo\<*<4>*>/ hoti uttÃ- sabahulo, ukkaïÂhanabahulo\<*<5>*>/ hoti aratibahulo anabhirati- bahulo,\<*<5>*>/ bahimukho na ramati sabbasaÇkhÃresu; anibbid- dhapubbaæ\<*<6>*>/ appadÃlitapubbaæ lobhakkhandhaæ nibbij- jhati\<*<7>*>/ padÃletÅti' nibbedhikapa¤¤Ã, `anibbiddhapubbaæ\<*<8>*>/ appadÃlitapubbaæ dosakkhandhaæ nibbijjhati padÃletÅti' nibbedhikapa¤¤Ã, `anibbiddhapubbaæ appadÃlitapubbaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 bhindatÅti, K. 2 anabhÃvaÇgametÅti, K. 3 ekasmiæ, M. 4 ubbedhabahulo, K. 5 ukkaïÂhÃnabahulo hoti aratibahulo anabhiratibahulo, K.; ukkaïÂhanabahulo anabhiratibahulo, M.; uggaïhanabahulo aratibahulo, S.; uggaïhaïabahulo anaratibahulo, S2. 6 aniddiÂÂhapubbaæ, S.; anuppiÂÂhapubbaæ, S2. 7 nibbijjati, S. S2. 8 anibbedhikapubbaæ, S.; anibbiddhapubbaæ, S2. >/ #<[page 202]># %<202 Pa¤¤Ãvagge MahÃpa¤¤ÃkathÃ>% mohakkhandhaæ nibbijjhati padÃletÅti' nibbedhikapa¤¤Ã, `anibbedhapubbaæ appadÃlitapubbaæ kodhaæ . . . pe . . . upanÃhaæ makkhaæ paÊÃsaæ issaæ macchariyaæ mÃyaæ sÃÂheyyaæ thambhaæ sÃrambhaæ mÃnaæ atimÃnaæ madaæ pamÃdaæ sabbe kilese sabbe duccarite sabbe abhisaÇkhÃre . . . pe . . . sabbe bhavagÃmikamme nib- bijjhati padÃletÅti' nibbedhikapa¤¤Ã. `Nibbedhikapa¤¤a- tÃya saævattantÅti,' ayaæ nibbedhikapa¤¤Ã. Imà soÊasa pa¤¤Ãyo. ## ImÃhi soÊasahi pa¤¤Ãhi samannÃgato puggalo paÂi- sambhidappatto. Dve puggalà paÂisambhidappattÃ: eko pubbayogasam- panno, eko na pubbayogasampanno. Yo pubbayoga- sampanno, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤Ãïaæ pabhijjhati.\<*<1>*>/ Dve puggalà paÂisambhi- dappattÃ: dve pi pabbayogasampannÃ; eko bahussuto, eko na bahussuto. Yo bahussuto, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤Ãïaæ pabhijjhati. Dve puggalà paÂisambhidappattÃ: dve pi pubbayoga- sampannÃ, dve pi bahussutÃ; eko desanÃbahulo, eko na desanÃbahulo. Yo desanÃbahulo, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤Ãïaæ pabhijjhati. Dve puggalà paÂisambhidappattÃ: dve pi pubbayoga- sampannÃ, dve pi bahussutÃ, dve pi desanÃbahulÃ; eko garÆpanissito, eko na garÆpanissito. Yo garÆpanissito, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤Ãïaæ pabhijjhati. Dve puggalà paÂisambhidappattÃ: dve pi pubbayoga- sampannÃ, dve pi bahussutÃ, dve pi desanÃbahulÃ, dve pi garÆpanissitÃ; eko vihÃrabahulo. eko na vihÃrabahulo. Yo vihÃrabahulo, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤Ãïaæ pabhijjati. Dve puggalà paÂisambhidappattÃ: dve pi pubbayoga- sampannÃ, dve pi bahussutÃ, dve pi desanÃbahulÃ, dve pi garÆpanissitÃ, dve pi vihÃrabahulÃ; eko paccavekkhana- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 pabhijjatÅti, K. always. >/ #<[page 203]># %< Pa¤¤Ãvagge MahÃpa¤¤Ãkathà 203>% bahulo,\<*<1>*>/ eko na paccavekkhanabahulo. Yo paccavekkhana- bahulo, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤Ãïaæ pabhijjati. Dve puggalà paÂisambhidappattÃ: dve pi pubbayoga- sampannÃ, dve pi bahussutÃ, dve pi desanÃbahulÃ, dve pi garÆpanissitÃ, dve pi vihÃrabahulÃ, dve pi paccavekkhana- bahulÃ; eko sekhapaÂisambhidappatto,\<*<2>*>/ eko asekhapaÂi- sambhidappatto. Yo asekhapaÂisambhidappato, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤Ãïaæ pabhijjati. Dve puggalà paÂisambhidappattÃ: dve pi pubbayoga- sampannÃ, dve pi bahussutÃ, dve pi desanÃbahulÃ, dve pi garÆpanissitÃ, dve pi vihÃrabahulÃ, dve pi paccavekkhana- bahulÃ, dve pi asekhapaÂisambhidappattÃ; eko sÃvaka- pÃramippatto, eko na sÃvakapÃramippatto. Yo sÃvaka- pÃramippatto, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤Ãïaæ pabhijjati. Dve puggalà paÂisambhidappattÃ: dve pi pubbayoga- sampannÃ, dve pi bahussutÃ, dve pi desanÃbahulÃ, dve pi garÆpanissitÃ, dve pi vihÃrabahulÃ, dve pi paccavekkhana- bahulÃ, dve pi asekhapaÂisambhidappattÃ; eko sÃvaka- pÃramippatto, eko Paccekasambuddho. Yo Pacceka- sambuddho, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤Ãïaæ pabhijjati. Paccekasambuddha¤ ca sadevata¤ ca lokaæ upÃdÃya TathÃgato Arahaæ SammÃsambuddho aggo paÂisambhidappatto pa¤¤Ãpabhedakusalo pabhinna- ¤aïo adhigatapaÂisambhido catuvesÃrajjappatto dasabala- dhÃrÅ purisÃsabho purisasÅho . . . pe . . . ye pi te khattiya- paï¬ità brÃhmaïapaï¬ità gahapatipaï¬ità samaïapaï¬ità nipuïÃ\<*<3>*>/ kataparappavÃdÃ\<*<4>*>/ vÃlavedhirÆpÃ, te bhindantÃ\<*<5>*>/ pa¤¤e caranti,\<*<6>*>/ pa¤¤Ãgatena diÂÂhigatÃni, te pa¤haæ abhi- saÇkharitvà TathÃgataæ upasaÇkamitvà pucchanti gÆÊhÃni \<-------------------------------------------------------------------------- 1 paccavekkhaïÃbahulo, M. K. 2 sekkha-, M. K. 3 S. omits nipuïÃ. 4 duttapparappavÃdÃ, S.; parappavÃdÃ, S2. 5 sÅdantÃ, S. S2. 6 ma¤¤e vadanti, S. S2. >/ #<[page 204]># %<204 Pa¤¤Ãvagge MahÃpa¤¤ÃkathÃ>% ca paÂichannÃni ca, kathità vissajjità va te pa¤hà Bhagavatà honti, niddiÂÂhakÃraïÃ\<*<1>*>/ {upakkhittakÃ} te\<*<2>*>/ Bhagavato sam- pajjanti: atha kho Bhagavà va tattha atirocati yadidaæ pa¤¤ÃyÃti aggo paÂisambhidappatto ti. MahÃpa¤¤Ãkathà samattÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 sanniddikiÂÂhakÃraïÃ, S. S2. 2 upakkhittabhÃvake, S.; upakkhittabhÃvà te, S2. >/ #<[page 205]># %< Pa¤¤Ãvagge Iddhikathà 205>% $< III II. PA¥¥ùVAGGE IDDHIKATHù>$ ## Kù iddhi? Kati iddhiyo? Iddhiyà kati bhÆmiyo? Kati pÃdÃ? Kati padÃni? Kati mÆlÃni? `Kà iddhÅti'? IjjhanaÂÂhena iddhi. `Kati iddhiyo' ti? Dasa iddhiyo. Iddhiyà catasso bhÆmiyo, cattÃro pÃdÃ, aÂÂha padÃni, soÊasa mÆlÃni. ## Katamà dasa iddhiyo? AdhiÂÂhÃnà iddhi, vikubbanÃ\<*<1>*>/ iddhi, manomayà iddhi, ¤ÃïavipphÃrà iddhi, samÃdhivip- phÃrà iddhi, ariyà iddhi, kammavipÃkajà iddhi, pu¤¤avato iddhi, vijjÃmayà iddhi, tattha tattha sammÃpayogapac- cayÃ\<*<2>*>/ ijjhanaÂÂhena iddhi. ## Iddhiyà katamà catasso bhÆmiyo? Vivekajà bhÆmi paÂhamajjhÃnaæ, pÅtisukhabhÆmi dutiyajjhÃnaæ, upek- khÃsukhabhÆmi tatiyajjhÃnaæ, adukkhamasukhabhÆmi catutthajjhÃnaæ. Iddhiyà imà catasso bhÆmiyo iddhilÃ- bhÃya iddhipaÂilÃbhÃya iddhivikubbanÃya iddhivisavitÃya\<*<3>*>/ iddhivasÅbhÃvÃya iddhivesÃrajjÃya saævattantÅti. ## Iddhiyà katamà cattÃro pÃdÃ? Idha bhikkhu chandasamÃdhipadhÃnasaÇkhÃrasamannÃgataæ iddhipÃ- daæ bhÃveti, viriyasamÃdhipadhÃnasaÇkhÃrasamannÃga- taæ iddhipÃdaæ bhÃveti, cittasamÃdhipadhÃnasaÇkhÃra- samannÃgataæ iddhipÃdaæ bhÃveti, vÅmaæsÃsamÃdhipad- hÃnasaÇkhÃrasamannÃgataæ iddhipÃdaæ bhÃveti. Idd- hiyà ime cattÃro pÃdà iddhilÃbhÃya iddhipaÂilÃbhÃya iddhi- vikubbadÃya iddhivisavitÃya iddhivasÅbhÃvÃya iddhivesÃr- ajjÃya saævattantÅti. ## Iddhiyà katamÃni aÂÂha padÃni? Chanda¤\<*<4>*>/ ce \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vikuppanÃ, M.; vikappanÃ, S. S2. 2 sammappayogappaccayÃ, K. 3 S. omits. 4 chandaæ, M.; channaæ, S. S2. >/ #<[page 206]># %<206 Pa¤¤Ãvagge IddhikathÃ>% bhikkhu nissÃya labhati samÃdhiæ, labhati cittassa ekag- gataæ; chando na samÃdhi, samÃdhi na chando; a¤¤o chando a¤¤o samÃdhi. Viriya¤ ce bhikkhu nissÃya labhati samÃdhiæ, labhati cittassa ekaggataæ; viriyaæ na samÃdhi, samÃdhi na viriyaæ; a¤¤aæ viriyaæ a¤¤o samÃdhi. Citta¤ ce bhikkhu nissÃya labhati samÃdhiæ, labhati cittassa ekaggataæ; cittaæ na samÃdhi, samÃdhi na cittaæ; a¤¤aæ cittaæ a¤¤o samÃdhi. VÅmaæsa¤ ce bhikkhu nissÃya labhati samÃdhiæ, labhati cittassa ekag- gataæ; vÅmaæsà na samÃdhi, samÃdhi na vÅmaæsÃ; a¤¤Ã vÅmaæsà a¤¤o samÃdhi. Iddhiyà imÃni aÂÂha padÃni iddhilÃbhÃya iddhipaÂilÃbhÃya iddhivikubbanÃya iddhivi- savitÃya iddhivasÅbhÃvÃya iddhivesÃrajjÃya saævattantÅti. ## Iddhiyà katamÃni soÊasa mÆlÃni? `Anoïataæ\<*<1>*>/ cittaæ kosajje na ijjhatÅti' Ãne¤jaæ, `anunnataæ\<*<2>*>/ cittaæ uddhacce na ijjhatÅti' Ãne¤jaæ, `anabhiïataæ cittaæ rÃge na ijjhatÅti' Ãne¤jaæ, `anapaïataæ cittaæ byÃpÃde na ijjhatÅti' Ãne¤jaæ, `anissitaæ cittaæ diÂÂhiyà na ijjhatÅti' Ãne¤jaæ, `appaÂibaddhaæ\<*<3>*>/ cittaæ chandarÃge na ijjhatÅti' Ãne¤jaæ, `vippamuttaæ cittaæ kÃmarÃge na ijjhatÅti' Ãne¤jaæ, `visa¤¤uttaæ cittaæ kilese na ijjhatÅti' Ãne¤jaæ, `vipariyÃdikataæ\<*<4>*>/ cittaæ kilesapariyÃde na ijjhatÅti' Ãne¤- jaæ, `ekaggataæ cittaæ nÃnattakilese na ijjhatÅti' Ãne¤- jaæ, `saddhÃya pariggahitaæ cittaæ assaddhiye na ijjha- tÅti' Ãne¤jaæ, `viriyena pariggahitaæ cittaæ kosajje na ijjhatÅti' Ãne¤jaæ, `satiyà pariggahitaæ cittaæ pamÃde na ijjhatÅti' Ãne¤jaæ, `samÃdhinà pariggahitaæ cittaæ pa- mÃde na ijjhatÅti' Ãne¤jaæ, `pa¤¤Ãya pariggahitaæ cittaæ avijjÃya na ijjhatÅti' Ãne¤jaæ, `obhÃsagataæ cittaæ avij- jandhakÃre na ijjhatÅti' Ãne¤jaæ. Iddhiyà imÃni soÊasa mÆlÃni iddhilÃbhÃya iddhipaÂilÃbhÃya iddhivikubbanÃya iddhivisavitÃya iddhivasÅbhÃvÃya iddhivesÃrajjÃya saævat- tantÅti. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 anonataæ, K; anekataæ, S. S2. 2 anuïïataæ, M. 3 appaÂibandhaæ, M.; appaÂibuddha, S. S2. 4 vipariyÃdhigataæ, S.; viriyÃdigataæ, S2. >/ #<[page 207]># %< Pa¤¤Ãvagge Iddhikathà 207>% ## Katamà adhiÂÂhÃnà iddhi? Idha bhikkhu anekavidi- taæ iddhividhaæ paccanubhoti: eko pi hutvà bahudhà hoti, bahudhà pi hutvà eko hoti; ÃvibhÃvaæ tirobhÃvaæ tiroku¬¬aæ tiropÃkÃraæ tiropabbakaæ asajjamÃno gac- chati, seyyathÃpi ÃkÃse; paÂhaviyà pi ummujjanimmuj- jaæ karoti, seyyathÃpi udake; udake pi abhijjamÃne gac- chati, seyyathÃpi paÂhaviyaæ; ÃkÃse pi pallaÇkena caÇka- mati,\<*<1>*>/ seyyathÃpi pakkhÅ sakuïo; ime pi candimasuriye evaæ-mahiddhike evaæ-mahÃnubhÃve pÃïinà parÃmasati parimajjati, yÃva Brahmalokà pi kÃyena vasaæ vatteti. `IdhÃti'. Imissà diÂÂhiyà imissà khantiyà imissà ruciyà imasmiæ ÃdÃye imasmiæ dhamme imasmiæ vinaye imasmiæ pÃvacane imasmiæ brahmacariye imasmiæ satthusÃsane, tena vuccati `idhÃti'. `BhikkhÆti'. PuthujjanakalyÃïako và hoti bhikkhu sekho và Arahà và akuppadhammo. `Anekaviditaæ iddhividhaæ paccanubhotÅti'. NÃnappa- kÃraæ\<*<2>*>/ iddhividhaæ paccanubhoti. `Eko pi hutvà bahudhà hotÅti'. Pakatiyà eko bahulaæ Ãvajjati, sataæ và sahassaæ và satasahassaæ và Ãvajjati; Ãvajjitvà ¤Ãïena adhiÂÂhÃti `bahulo homÅti,' bahulo hoti. YathÃyasmà CÆÊapanthako\<*<3>*>/ eko pi hutvà bahudhà hoti, evamevaæ so iddhimà cetovasippatto eko pi hutvà bahudhà hoti. `Bahudhà pi hutvà eko hotÅti'. Pakatiyà bahulo ekaæ Ãvajjati; Ãvajjitvà ¤Ãïena adhiÂÂhÃti `eko homÅti,' eko hoti. YathÃyasmà CÆÊapanthako bahudhà pi hutvà eko hoti, evamevaæ so iddhimà cetovasippatto bahudhà pi hutvà eko hoti. `ùvibhÃvan' ti. Kenaci anÃvaÂaæ hoti appaÂicchannaæ vivaÂaæ pÃkaÂaæ\<*<4>*>/. `TirobhÃvan' ti. Kenaci Ãvataæ hoti paÂicchannaæ pihitaæ\<*<5>*>/ paÂikujjitaæ. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 kamati, K. 2 nÃnappakÃrakaæ, K. 3 Cullapanthako, K. 4 S. S2. K. omit pÃkataæ. 5 paÂicchannavihitaæ, M. >/ #<[page 208]># %<208 Pa¤¤Ãvagge IddhikathÃ>% `Tiroku¬¬aæ tiropÃkÃraæ tiropabbataæ asajjamÃno gacchati, seyyathÃpi ÃkÃse' ti. Pakatiyà ÃkÃsakasiïasamÃpattiyà lÃbhÅ hoti, tiroku¬¬aæ tiropÃkÃraæ tiropabbataæ Ãvajjati; Ãvajjitvà ¤Ãïena adhiÂ- ÂhÃti `ÃkÃso hotÆti,' ÃkÃso hoti. So tiroku¬¬aæ tiro- pÃkÃraæ tiropabbataæ ÃvajjamÃno gacchati. Yathà manussà pakatiyà aniddhimanto kenaci anÃvaÂe aparikkhitte asajjamÃnà gacchanti, evamevaæ so iddhimà cetova- sippatto tiroku¬¬aæ tiropÃkÃraæ tiropabbataæ asajjamÃno gacchati, seyyathÃpi ÃkÃse. `PaÂhaviyà pi ummujjanimujjaæ karoti, seyyathÃpi udake' ti. Pakatiyà ÃpokasiïasamÃpattiyà lÃbhÅ hoti, paÂha- viæ Ãvajjati; Ãvajjitvà ¤Ãïena adhiÂÂhÃti `udakaæ hotÆti,' udakaæ hoti. So paÂhaviyà ummujjanimujjaæ karoti. Yathà manussà pakatiyà aniddhimanto udake ummujjani- mujjaæ karonti, evamevaæ so iddhimà cetovasippatto paÂhaviyà ummujjanimujjaæ karoti, seyyathÃpi udake. `Udake pi abhijjamÃne gacchati, seyyathÃpi paÂha- viyan' ti. Pakatiyà paÂhavÅkasiïasamÃpattiyà lÃbhÅ hoti, udakaæ Ãvajjati; Ãvajjitvà ¤Ãïena adhiÂÂhÃti `paÂhavÅ hotÆti,' paÂhavÅ hoti. So abhijjamÃne udake gacchati. Yathà manussà pakatiyà aniddhimanto abhijjamÃnÃya paÂhaviyà gacchanti, evamevaæ so iddhimà cetovasippatto abhijjamÃne udake gacchati, seyyathÃpi paÂhaviyaæ. `ùkÃse pi pallaÇkena caÇkamati, seyyathÃpi pakkhÅ sakuïo' ti. Pakatiyà paÂhavÅkasiïasamÃpattiyà lÃbhÅ hoti, ÃkÃsaæ\<*<1>*>/ Ãvajjati; Ãvajjitvà ¤Ãïena adhiÂÂhÃti `paÂhavÅ hotÆti,' paÂhavÅ hoti. So ÃkÃse antalikkhe caÇ- kamati pi tiÂÂhati pi nisÅdati pi seyyaæ pi kappeti. Yathà manussà pakatiyà aniddhimanto paÂhaviyà caÇkamanti pi tiÂÂhanti pi nisÅdanti pi seyyaæ pi kappenti, evamevaæ so iddhimà cetovasippatto ÃkÃse antalikkhe caÇkamati pi tiÂÂhati pi nisÅdati pi seyyaæ pi kappeti, seyyathÃpi pakkhÅ sakuïo. `Ime pi candimasuriye evaæ-mahiddhike evaæ-mahÃnu- bhÃve pÃïinà parÃmasati parimajjatÅti'. Idha\<*<2>*>/ so iddhimà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 ÃkÃse, K. 2 ima, M.; iddhi, S. S2. >/ #<[page 209]># %< Pa¤¤Ãvagge Iddhikathà 209>% cetovasippatto nisinnako và nipannako và candimasuriye Ãvajjati; Ãvajjitvà ¤Ãïena adhiÂÂhÃti `hatthapÃse\<*<1>*>/ hotÆti,' hatthapÃse hoti. So nisinnako và nipannako và candima- suriye pÃïinà Ãmasati parÃmasati parimajjati. Yathà manussà pakatiyà aniddhimanto ki¤cid eva rÆpagataæ hatthapÃse Ãmasanti parÃmasanti parimajjanti, evamevaæ so iddhimà cetovasippatto nisinnako và nipannako và candimasuriye pÃïinà Ãmasati parÃmasati parimajjati. `YÃva Brahmalokà pi kÃyena vasaæ vattetÅti'.\<*<2>*>/ Sace so iddhimà cetovasippatto Brahmalokaæ gantukÃmo hoti, dÆre pi santike adhiÂÂhÃti `santike hotÆti' santike hoti, santike pi dÆre adhiÂÂhÃti `dÆre hotÆti' dÆre hoti; bahu- kaæ pi thokaæ adhiÂÂhÃti `thokaæ hotÆti' thokaæ hoti, thokaæ pi bahukaæ adhiÂÂhÃti `bahukaæ hotÆti' bahukaæ hoti; dibbena cakkhunà tassa Brahmuno rÆpaæ passati, dibbÃya sotadhÃtuyà tassa Brahmuno saddaæ suïÃti, ceto- pariya¤Ãïena tassa Brahmuno cittaæ pajÃnÃti. Sace so iddhimà cetovasippatto dissamÃnena kÃyena Brahmalokaæ gantukÃmo hoti, kÃyavasena cittaæ pariïÃmeti, kÃyavasena cittaæ adhiÂÂhÃti; kÃyavasena cittaæ pariïÃmetvà kÃya- vasena cittaæ adhiÂÂhahitvà sukhasa¤¤a¤ ca lahusa¤¤a¤ ca okkamitvà dissamÃnena kÃyena Brahmalokaæ gacchati. Sace so iddhimà cetovasippatto adissamÃnena kÃyena Brahmalokaæ gantukÃmo hoti, cittavasena kÃyaæ pari- ïÃmeti, cittavasena kÃyaæ adhiÂÂhÃti; cittavasena kÃyaæ pariïÃmetvà cittavasena kÃyaæ adhiÂÂhahitvà sukhasa¤¤a¤ ca lahusa¤¤a¤ ca okkamitvà adissamÃnena kÃyena Brah- malokaæ gacchati. So tassa Brahmuno purato\<*<3>*>/ rÆpaæ abhinimminÃti manomayaæ sabbaÇgapaccaÇgaæ ahinin- driyaæ.\<*<4>*>/ Sace so iddhimà caÇkamati, nimmito\<*<5>*>/ pi tattha caÇkamati; sace so iddhimà tiÂÂhati, nimmito pi tattha tiÂÂhati; sace so iddhimà nisÅdati, nimmito pi tattha nisÅdati; sace so iddhimà seyyaæ kappeti, nimmito pi \<-------------------------------------------------------------------------- 1 hatthÃpase, M. 2 saævattetÅti, S. 3 rÆpato, S. S2. 4 hinindriyaæ, S. S2.; ahÅnindriyaæ, K. 5 nibbito, S. S2., but nimmito below. >/ #<[page 210]># %<210 Pa¤¤Ãvagge IddhikathÃ>% tattha seyyaæ kappeti; sace so iddhimà dhÆpÃyati,\<*<1>*>/ nim- mito pi tattha dhÆpÃyati; sace so iddhimà pajjalati, nimmito pi tattha pajjalati; sace so iddhimà dhammaæ bhÃsati, nimmito pi tattha dhammaæ bhÃsati; sace so iddhimà pa¤haæ pucchati, nimmito pi tattha pa¤haæ pucchati; sace so iddhimà pa¤haæ puÂÂho vissajjeti, nimmito pi tattha pa¤haæ puÂÂho vissajjeti; sace so iddhimà tena Brahmunà saddhiæ\<*<2>*>/ santiÂÂhati sallapati sÃkacchaæ samÃpajjati, nimmito pi ti tattha tena Brah- munà saddhiæ santiÂÂhati sallapati sÃkacchaæ samÃpajjati; ya¤ ¤ad eva hi\<*<3>*>/ so iddhimà karoti, tan tad eva hi so nim- mito karotÅti. Ayaæ adhiÂÂhÃnà iddhi. ## Katamà vikubbanà iddhi? Sikhissa Bhagavato Arahato SammÃsambuddhassa AbhibhÆ nÃma sÃvako Brahmaloke Âhito sahassÅlokadhÃtuæ sarena vi¤¤Ãpeti. So dissamÃnena pi kÃyena dhammaæ deseti, adissamÃnena pi kÃyena dhammaæ deseti, dis- samÃnena pi heÂÂhimena upa¬¬hakÃyena adissamÃnena pi uparimena upa¬¬hakÃyena dhammaæ deseti, dissam- Ãnena pi uparimena upa¬¬hakÃyena adissamÃnena pi heÂÂhimena upa¬¬hakÃyena dhammaæ deseti. So paka- tivaïïaæ vijahitvà kumÃrakavaïïaæ và dasseti, nÃga- vaïïaæ và dasseti, supaïïavaïïaæ\<*<4>*>/ và dasseti, yakkha- vaïïaæ và dasseti,\<*<5>*>/ indavaïïaæ và dasseti, devavaïïaæ và dasseti, Brahmavaïïaæ và dasseti, samuddavaïïaæ và dasseti, pabbatavaïïaæ và dasseti, vanavaïïaæ và dasseti, sÅhavaïïaæ và dasseti, byagghavaïïaæ\<*<6>*>/ và dasseti,\<*<6>*>/ dÅpi- vaïïaæ và dasseti, hatthivaïïaæ và dasseti, assaæ pi dasseti, rathaæ pi dasseti, pattiæ pi dasseti, vividhaæ pi senÃbyuhaæ dasseti. Ayaæ vikubbanà iddhi. ## Katamà manomayà iddhi? Idha bhikkhu imamhà kÃyà a¤¤aæ kÃyaæ abhinimminÃti rÆpiæ manomayaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 dhÆmayati, K.; dhumayati, M. 2 santi, S. S2. 3 yaæ, S. S2. K. omits. 4 subaïïavaïïaæ, M. 5 K. inserts asuravaïïaæ và dasseti. 6 S. omits. >/ #<[page 211]># %< Pa¤¤Ãvagge Iddhikathà 211>% sabbaÇgapaccaÇgaæ ahÅnindriyaæ.\<*<1>*>/ SeyyathÃpi puriso mu¤jamhà isikaæ pavÃheyya, tassa evam assa -- `Ayaæ mu¤jo ayaæ isikÃ, a¤¤o mu¤jo a¤¤Ã isikÃ, mu¤jamhà tve va isikà pavÃÊhÃ' ti;\<*<2>*>/ seyyathÃpi và pana puriso asiæ kosiyÃ\<*<3>*>/ pavÃheyya, tassa evam assa -- `Ayaæ assi ayaæ kosi, a¤¤o asi a¤¤Ã kosi, kosiyà tv eva asi pavÃÊho' ti\<*<4>*>/; seyyathÃpi và pana puriso ahiæ karaï¬Ã uddhareyya, tassa evam assa -- `Ayaæ asi ayaæ karaï¬o, a¤¤o asi a¤¤o karaï¬o, karaï¬Ã tv eva ahi ubbhato' ti. Evam evaæ bhikkhu imamhà kÃyà a¤¤aæ kÃyaæ abhinimminÃti rÆpiæ manomayaæ sabbaÇgapaccaÇgaæ ahÅnindriyaæ.\<*<5>*>/ Ayaæ manomayà iddhi. ## Katamà ¤ÃïavipphÃrà iddhi? `AniccÃnupassanÃya niccasa¤¤Ãya pahÃnaÂÂho ijjhatÅti' ¤ÃïavipphÃrà iddhi, `dukkhÃnupassanÃya sukhasa¤¤Ãya, anattÃnupassanÃya attasa¤¤Ãya, nibbidÃnupassanÃya nan- diyÃ, virÃgÃnupassanÃya rÃgassa, nirodhÃnupassanÃya samudayassa, paÂinissaggÃnupassanÃya ÃdÃnassa pahÃn- aÂÂho ijjhatÅti' ¤ÃïavipphÃrà iddhi. {ùyasmato} Bakku- lassa\<*<6>*>/ ¤ÃïavipphÃrà iddhi, {Ãyasmato} SaÇkiccassa\<*<7>*>/ ¤Ãïa- vipphÃrà iddhi, {Ãyasmato} BhÆtapÃlassa ¤ÃïavipphÃrà iddhi. Ayaæ ¤ÃïavipphÃrà iddhi. ## Katamà samÃdhivipphÃrà iddhi? `PaÂhamajjhÃnena nÅvaraïÃnaæ pahÃnaÂÂho ijjhatÅti' samÃdhivipphÃrà iddhi, `dutiyajjhÃnena vitakkavicÃrÃnaæ pahÃnaÂÂho ijjhatÅti' samÃdhivipphÃrà iddhi, `tatiyaj- jhÃnena pÅtiyà pahÃnaÂÂho ijjhatÅti' samÃdhivipphÃrà iddhi . . . pe . . . `catutthajjhÃnena sukhadukkhÃnaæ pahÃnaÂÂho ijjhatÅti . . . pe . . . ÃkÃsÃna¤cÃyatanasamÃ- pattiyà rÆpasa¤¤Ãya paÂighasa¤¤Ãya nÃnattasa¤¤Ãya pahÃnaÂÂho ijjhatÅti' . . . pe . . . `vi¤¤Ãïa¤cÃyatana- samÃpattiyà ÃkÃsÃna¤cÃyatanasa¤¤Ãya pahÃnaÂÂho ijjha- tÅti' . . . pe . . . `Ãki¤ca¤¤ÃyatanasamÃpattiyà vi¤¤Ãï- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 abhinindriyaæ, S. S2.; ahinindriyaæ, M. 2 sabbavÃlÃbhi, S. S2. 3 asikosiyÃ, S. S2. M. 4 saÂÂhÃhoti, S. S2. 5 abhinindriyaæ, S. S2. 6 BÃkkulassa, M. 7 SaÇkilassa, M. >/ #<[page 212]># %<212 Pa¤¤Ãvagge IddhikathÃ>% a¤cÃyatanasa¤¤Ãya pahÃnaÂÂho ijjhatÅti' . . . pe . . . `nevasa¤¤ÃnÃsa¤¤ÃyatanasamÃpattiyà Ãki¤ca¤¤Ãyatanasa¤- ¤Ãya pahÃnaÂÂho ijjhatÅti' samÃdhivipphÃrà iddhi. Ayas- mato SÃriputtassa samÃdhivipphÃrà iddhi, {Ãyasmato} Sa¤jÅ- vassa samÃdhivipphÃrà iddhi, {Ãyasmato} KhÃïukoï¬a¤¤assa\<*<1>*>/ samÃdhivipphÃrà iddhi; UttarÃya upÃsikÃya samÃdhivip- phÃrà iddhi, SÃmÃvatikÃya\<*<2>*>/ upÃsikÃya samÃdhivipphÃrà iddhi. Ayaæ samÃdhivipphÃrà iddhi. ## Katamà ariyà iddhi? Idha bhikkhu sace ÃkaÇkhati `PaÂikkÆle\<*<3>*>/ apaÂikkÆlasa¤¤Å vihareyyan' ti, apaÂikkÆla- sa¤¤Å tattha viharati; sace ÃkaÇkhati `ApaÂikkÆle paÂikkÆ- lasa¤¤Å vihareyyan' ti, paÂikkÆlasa¤¤Å tattha viharati; sace ÃkaÇkhati `PaÂikkÆle ca apaÂikkÆle ca apaÂikkÆlasa¤¤Å vihÃreyyan' ti, apaÂikkÆlasa¤¤Å tattha viharati; sace ÃkaÇ- khati `ApaÂikkÆle ca paÂikkÆle ca paÂikkÆlasa¤¤Å vihÃr- eyyan' ti, paÂikkÆlasa¤¤Å tattha viharati; sace ÃkaÇkhati `PaÂikkÆle ca apaÂikkÆle ca tadubhayaæ abhinivajjetvà upekkhako vihareyyaæ sato sampajÃno' ti, upekkhako tattha viharati sato sampajÃno. Kathaæ paÂikkÆle apaÂikkÆlasa¤¤Å viharati? AniÂ- Âhasmiæ vatthusmiæ mettÃya và pharati, dhÃtuto và upa- saæharati. Evaæ paÂikkÆle apaÂikkÆlasa¤¤Å viharati. Kathaæ apaÂikkÆle paÂikkÆlasa¤¤Å viharati? IÂÂhasmiæ vatthusmiæ asubhÃya và pharati, aniccato và upasaæ- harati. Evaæ apaÂikkÆle paÂikkÆlasa¤¤Å viharati. Kathaæ paÂikkÆle ca apaÂikkÆle ca apaÂikkÆlasa¤¤Å viharati? AniÂÂhasmiæ ca iÂÂhasmiæ ca vatthusmiæ mettÃya và pharati, dhÃtuto và upasaæharati. Evaæ paÂikkÆle ca apaÂikkÆle ca apaÂikkÆlasa¤¤Å viharati. Kathaæ apaÂikkÆle ca paÂikkÆle ca paÂikkÆlasa¤¤Å viharati? IÂÂhasmiæ ca aniÂÂhasmiæ ca vatthusmiæ asubhÃya và pharati, aniccato và upasaæharati. Evaæ apaÂikkÆle ca paÂikkÆle ca paÂikkÆlasa¤¤Å viharati. Kathaæ paÂikkÆle ca apaÂikkÆle ca tadubhayaæ abhini- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 ChÃnukonda¤¤assa, S.; Konda¤¤assa, S. 2 SÃmÃvatiyÃ, M. 3 paÂikule, M.; paÂikÆle, K. >/ #<[page 213]># %< Pa¤¤Ãvagge Iddhikathà 213>% vajjetvà upekkhako viharati sato sampajÃno? Idha bhikkhu cakkhunà rÆpaæ disvà n' eva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajÃno; sotena saddaæ sutvÃ, ghÃnena gandhaæ ghÃyitvÃ, jivhÃya rasaæ sÃyitvÃ, kÃyena phoÂÂhabbaæ phusitvÃ, manasà dhammaæ vi¤¤Ãya n' eva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajÃno. Evaæ paÂikkÆle ca apaÂikkÆle ca tadubhayaæ abhinivajjetvà upekkhako viharati sato sam- pajÃno. Ayaæ ariyà iddhi. ## Katamà kammavipÃkajà iddhi? Sabbesaæ pak- khÅnaæ\<*<1>*>/, sabbesaæ devÃnaæ, ekaccÃnaæ manussÃnaæ, ekaccÃnaæ vinipÃtikÃnaæ. Ayaæ kammavipÃkajà iddhi. ## Katamà pu¤¤avato iddhi? RÃjà Cakkavatti vehÃsaæ gacchati saddhiæ caturaÇginiyà senÃya antamaso assa- bandhagopake\<*<2>*>/ purise upÃdÃya; jotikassa\<*<3>*>/ gahapatissa pu¤¤avato iddhi, jaÂilassa gahapatissa pu¤¤avato iddhi, meï¬akassa\<*<4>*>/ gahapatissa pu¤¤avato iddhi, ghositassa gahapatissa pu¤¤avato iddhi, pa¤cannaæ\<*<5>*>/ mahÃpu¤¤Ãnaæ pu¤¤avato iddhi. Ayaæ pu¤¤avato iddhi. ## Katamà vijjÃmayà iddhi? VijjÃdharà vijjaæ parija- petvÃ\<*<6>*>/ vehÃsaæ gacchanti: ÃkÃse antalikkhe hatthiæ pi dassenti, assaæ pi dassenti, rathaæ pi dassenti, pattiæ pi dassenti, vividhaæ pi senÃbyÆhaæ dassenti. Ayaæ vijjÃ- mayà iddhi. ## Kathaæ tattha tattha sammÃpayogapaccayÃ\<*<7>*>/ ijjhan- aÂÂhena iddhi? `Nekkhammena kÃmacchandassa pahÃn- aÂÂho ijjhatÅti' tattha tattha sammÃpayogapaccayà ijjhan- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 M. omits sabbesaæ pakkhÅnaæ. 2 assabandhago, M.; asÃbandhanekÃ, S. S2. K. gives assabandhane purise as vÊ. to text. 3 jotiyassa, K. 4 mandhigahapatissa, S. 5 S. S2. M. insert yaæ before pa¤cannaæ. 6 parijappetvÃ, M.; paridapetvÃ, S.; pariyajayepatvÃ, S2.; paridametvÃ, K. as vÊ. 7 sammappayogapaccayÃ, S. K. >/ #<[page 214]># %<214 Pa¤¤Ãvagge IddhikathÃ>% aÂÂhena iddhi, `abyÃpÃdena byÃpÃdassa pahÃnaÂÂho ijjhatÅti' . . . pe . . . `Ãlokasa¤¤Ãya thÅnamiddhassa . . . pe . . . Arahattamaggena sabbakilesÃnaæ pahÃnaÂÂho ijjhatÅti' tattha tattha sammÃpayogapaccayà ijjhanaÂÂhena iddhi. Evaæ tattha tattha sammÃpayogapaccayà ijjhan- aÂÂhena iddhi. Imà dasa iddhiyo. Iddhikathà niÂÂhitÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 215]># %< Pa¤¤Ãvagge Abhisamayakathà 215>% $< III III. PA¥¥ùVAGGE ABHISAMAYAKATHù>$ ## `ABHISAMAYO' ti. Kena abhisameti? Ha¤ci cittena abhisameti, tena hi a¤¤ÃïÅ abhisameti? Na a¤¤ÃïÅ abhisameti, ¤Ãïena abhisameti. Ha¤ci ¤Ãïena abhisa- meti, tena hi\<*<1>*>/ acittako abhisameti? Na acittako abhisa- meti, cittena ca ¤Ãïena ca abhisameti. Ha¤ci cittena ca ¤Ãïena ca abhisameti, tena hi kÃmÃvacaracittena ca ¤Ãïena ca abhisameti? Na kÃmÃvacaracittena ca ¤Ãïena ca abhisameti. Tena hi rÆpÃvacaracittena ca ¤Ãïena ca abhisameti? Na rÆpÃvacaracittena ca ¤Ãïena ca abhisa- meti. Tena hi arÆpÃvacaracittena ca ¤Ãïena ca abhisameti? Na arÆpÃvacaracittena ca ¤Ãïena ca abhisameti. Tena hi kammassakacittena\<*<2>*>/ ca ¤Ãïena ca abhisameti? Na kam- massakacittena ca ¤Ãïena ca abhisameti. Tena hi saccÃ- nulomikacittena ca ¤Ãïena ca abhisameti? Na saccÃnu- lomikacittena ca ¤Ãïena ca abhisameti. Tena hi atÅta- cittena ca ¤Ãïena ca abhisameti? Na atÅtacittena ca ¤Ãïena ca abhisameti. Tena hi anÃgatacittena ca ¤Ãïena ca abhisameti? Na anÃgatacittena ca ¤Ãïena ca abhisa- meti. Tena hi paccuppannalokikacittena ca ¤Ãïena ca abhisameti? Na\<*<3>*>/ paccuppannalokikacittena ca ¤Ãïena ca abhisameti, lokuttaramaggakkhaïe paccuppannacittena ca ¤Ãïena ca abhisameti. ## Kathaæ lokuttaramaggakkhaïe paccuppannacittena ca ¤Ãïena ca abhisameti? Lokuttaramaggakkhaïe uppÃ- dÃdhipateyyaæ cittaæ ¤Ãïassa hetu paccayo ca, taæ- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 tena hi acittena ca ¤Ãïena ca acittako, M.; cittana¤ ca ¤Ãïena cittako, S. 2 kammassakatacittena, M.; kammassakatÃcittena, K. 3 S. S2. M. omit na. >/ #<[page 216]># %<216 Pa¤¤Ãvagge AbhisamayakathÃ>% sampayuttaæ cittaæ nirodhagocaraæ; dassanÃdhipateyyaæ ¤Ãïaæ cittassa hetu paccayo ca, taæ-sampayuttaæ ¤Ãïaæ nirodhagocaraæ. Evaæ lokuttaramaggakkhaïe pac- cuppannacittena ca ¤Ãïena ca abhisameti. ## Kin nu ettako yeva abhisamayo ti? Na hi; lokut- taramaggakkhaïe dassanÃbhisamayo sammÃdiÂÂhi abhiro- panÃbhisamayo sammÃsaÇkappo, pariggahÃbhisamayo sammÃvÃcÃ, samuÂÂhÃnÃbhisamayo sammÃkammanto, vodÃnÃbhisamayo sammÃ-ÃjÅvo, paggahÃbhisamayo sam- mÃvÃyÃmo, upaÂÂhÃnÃbhisamayo sammÃsati, avikkhepÃ- bhisamayo sammÃsamÃdhi; upaÂÂhÃnÃbhisamayo {sati- sambojjhaÇgo} . . . pe . . . paÂisaÇkhÃnÃbhisamayo\<*<1>*>/ {upekkhÃsambojjh aÇgo}; assaddhiye akampiyÃbhisamayo saddhÃbalaæ, kosajje akampiyÃbhisamayo viriyabalaæ, pamÃde akampiyÃbhisamayo satibalaæ, uddhacce akam- piyÃbhisamayo samÃdhibalaæ, avijjÃya akampiyÃbhisa- mayo pa¤¤Ãbalaæ; adhimokkhÃbhisamayo saddhindriyaæ, paggahÃbhisamayo viriyindriyaæ, upaÂÂhÃnÃbhisamayo satindriyaæ, avikkhepÃbhisamayo {samÃdhindriyaæ}, das- sanÃbhisamayo pa¤¤indriyaæ. ùdhipateyyaÂÂhena in- driyÃbhisamayo, akampiyaÂÂhena balÃbhisamayo, niyyÃn- aÂÂhena bojjhaÇgÃbhisamayo, hetuÂÂhena maggÃbhisa- mayo, upaÂÂhÃnaÂÂhena satipaÂÂhÃnÃbhisamayo, padahan- aÂÂhena sammappadhÃnÃbhisamayo, ijjhanaÂÂhena iddhi- pÃdÃbhisamayo, tathaÂÂhena saccÃbhisamayo; avikkhep- aÂÂhena samathÃbhisamayo, anupassanaÂÂhena vipassanÃ- bhisamayo, ekarasaÂÂhena samathavipassanÃbhisamayo, anativattanaÂÂhena yuganandhÃbhisamayo; saævaraÂÂhena sÅlavisuddhi abhisamayo, avikkhepaÂÂhena cittavisuddhi abhisamayo, dassanaÂÂhena diÂÂhivisuddhi abhisamayo; muttaÂÂhena adhimokkhÃbhisamayo, paÂivedhaÂÂhena vijjÃbhisamayo, pariccÃgaÂÂhena vimutti abhisamayo, samucchedaÂÂhena khaye ¤Ãïaæ abhisamayo. Chando mÆlaÂÂhena abhisamayo, manasikÃro samuÂÂhÃnaÂÂhena abhisamayo, phasso samodhÃnaÂÂhena abhisamayo, vedanà samosaraïaÂÂhena abhisamayo, samÃdhi pamukkhaÂÂhena \<-------------------------------------------------------------------------- 1 paÂisaÇkhÃrÃbhisamayo, M. >/ #<[page 217]># %< Pa¤¤Ãvagge Abhisamayakathà 217>% abhisamayo, sati ÃdhipateyyaÂÂhena abhisamayo, pa¤¤Ã taduttaraÂÂhena abhisamayo, vimutti sÃraÂÂhena abhisa- mayo, amatogadhaæ nibbÃnaæ pariyosÃnaÂÂhena abhi- samayo. ## Kin nu ettako yeva abhisamayo ti? Na hi; sotÃpat- timaggakkhaïe dassanÃbhisamayo sammÃdiÂÂhi . . . pe . . . amatogadhaæ nibbÃnaæ pariyosÃnaÂÂhena abhisamayo. Kin nu ettako yeva abhisamayo ti? Na hi; sotÃpatti- phalakkhaïe dassanÃbhisamayo sammÃdiÂÂhi . . . pe . . . paÂipassaddhaÂÂhena anuppÃde ¤Ãïaæ abhisamayo. Chando mÆlaÂÂhena abhisamayo . . . pe . . . amato- gadhaæ nibbÃnaæ pariyosÃnaÂÂhena abhisamayo. Kin nu ettako yeva abhisamayo ti? Na hi; sakadÃ- gÃmimaggakkhaïe . . . pe . . . sakadÃgÃmiphalakkhaïe, anÃgÃmimaggakkhaïe, anÃgÃmiphalakkhaïe, Arahatta- maggakkhaïe, Arahattaphalakkhaïe dassanÃbhisamayo sammÃdiÂÂhi, abhiropanÃbhisamayo sammÃsaÇkappo . . . pe . . . paÂipassaddhaÂÂhena anuppÃde ¤Ãïaæ abhisamayo. Chando mÆlaÂÂhena abhisamayo . . . pe . . . amatogadhaæ nibbÃnaæ pariyosÃnaÂÂhena abhisamayo. SvÃyaæ\<*<1>*>/ atÅte kilese pajahati, anÃgate kilese pajahati, {paccuppanne} kilese pajahati. ## `AtÅte kilese pajahatÅti'. Ha¤ci atÅte kilese pajahati, tena hi khÅïaæ khepeti, niruddhaæ nirodheti, vigataæ vigameti, atthaÇgataæ atthaÇgameti; atÅtaæ yaæ n' atthi, taæ pajahatÅti. Na atÅte kilese pajahatÅti. `AnÃgate kilese pajahatÅti'. Ha¤ci anÃgate kilese pajahati, tena hi ajÃtaæ pajahati, anibbattaæ pajahati, anuppannaæ pajahati, apÃtubhÆtaæ pajahati; anÃgataæ yaæ n' atthi, taæ pajahatÅti. Na anÃgate kilese pajahatÅti. `Paccuppanne kilese pajahatÅti'. Ha¤ci paccuppanne kilese pajahati, tena hi ratto rÃgaæ pajahati, duÂÂho dosaæ pajahati, mÆÊho mohaæ pajahati, vinibandho mÃnaæ pajahati, parÃmaÂÂho diÂÂhiæ pajahati, avikkhepagato uddhaccaæ pajahati, aniÂÂhaÇgato vicikicchaæ pajahati, thÃmagato anusayaæ pajahati, kaïhasukkadhammà yu- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 yvÃyaæ, M.; yÃsaæ, S.; yÃyaæ, S2. >/ #<[page 218]># %<218 Pa¤¤Ãvagge AbhisamayakathÃ>% ganandhà pavattanti,\<*<1>*>/ saækilesikÃ\<*<2>*>/ maggabhÃvanà hotÅti. Na atÅte kilese pajahati, na anÃgate kilese pajahati, na paccuppanne kilese pajahatÅti. ## Ha¤ci na atÅte kilese pajahati, na anÃgate kilese pajahati, na paccuppanne kilese pajahati, tena hi n' atthi maggabhÃvanÃ, n' atthi phalasacchikiriyÃ, n' atthi kilesap- pahÃnaæ,\<*<3>*>/ n' atthi dhammÃbhisamayo ti? Na hi;\<*<4>*>/ atthi maggabhÃvanÃ, atthi phalasacchikiriyÃ, atthi kilesappa- hÃnaæ, atthi dhammÃbhisamayo. Yathà kathaæ viya? SeyyathÃpi\<*<5>*>/ taruïo rukkho ajÃtaphalo, tam enaæ puriso mÆlaæ chindeyya; ye\<*<6>*>/ tassa rukkhassa ajÃtaphalà te\<*<7>*>/ ajÃtà yeva na jÃyanti, anibbattà yeva na nibbattanti, anup- pannà yeva na uppajjanti, apÃtubhÆtà yeva na pÃtubha- vanti: evamevaæ uppÃdo hetu uppÃdo paccayo kilesÃnaæ nibbattiyÃ, uppÃde ÃdÅnavaæ disvà anuppÃde cittaæ pak- khandati; anuppÃde cittassa pakkhandanattÃ\<*<8>*>/ ye uppÃda- paccayà kilesà nibbatteyyuæ, te ajÃtà yeva na jÃyanti,\<*<9>*>/ anibbattà yeva na nibbattanti, anuppannà yeva na uppaj- janti, apÃtubhÆtà yeva na pÃtubhavanti. Evaæ hetu- nirodhà dukkhanirodho, pavattaæ hetu\<*<10>*>/ nimittaæ hetu\<*<10>*>/ Ãyuhanà hetu Ãyuhanà paccayo kilesÃnaæ nibbattiyÃ, Ãyuhane ÃdÅnavaæ disvà anÃyuhane cittaæ pakkhandati; anÃyuhane cittassa pakkhandanattà ye Ãyuhanapaccayà kilesà nibbatteyyuæ, te ajÃtà yeva na jÃyanti, anibbattà yeva na nibbattanti, anuppannà yeva na uppajjanti, apÃtubhÆtà yeva na pÃtubhavanti. Evaæ hetunirodhà dukkhanirodho. Evaæ atthi maggabhÃvanÃ, atthi mag- gasacchikiriyÃ, atthi kilesappahÃnaæ, atthi dhammÃbhisa- mayo ti. Abhisamayakathà niÂÂhitÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 samavattanti, M.; vattanti, S. S2. 2 taæ-saækilesikÃ, K. 3 kilese pahÃnaæ, M. 4 S. S2. M. omit na hi. 5 yathà pi, K. 6 yena, S. S2. M. 7 tena, M; K. omits. 8 pakkhanddhattÃ, S. S2. M. 9 santi, M. 10 pavattahetu nimittahetu, K. >/ #<[page 219]># %< Pa¤¤Ãvagge Vivekakathà 219>% $< III IV. PA¥¥ùVAGGE VIVEKAKATHù PARIPU××ANIDùNAõ1>$ ## SEYYATHùPI Bhikkhave ye keci bahulakaraïÅyÃ\<*<2>*>/ kam- mantà kayiranti sabbe te paÂhaviæ nissÃya paÂhaviyaæ patiÂÂhÃya evam ete bahulakaraïÅyÃ\<*<3>*>/ kammantà kayiranti, evamevaæ kho Bhikkhave bhikkhu sÅlaæ nissÃya sÅle patiÂÂhÃya ariyaæ aÂÂhaÇgikaæ maggaæ bhÃveti, ariyaæ aÂÂhaÇgikaæ maggaæ bahulÅkaroti. ## Katha¤ ca Bhikkhave bhikkhu sÅlaæ nissÃya sÅle patiÂÂhÃya ariyaæ aÂÂhaÇgikaæ maggaæ bhÃveti, ariyaæ aÂÂhaÇgikaæ maggaæ bahulÅkaroti? Idha Bhikkhave bhikkhu sammÃdiÂÂhiæ bhÃveti vivekanissitaæ virÃganis- sitaæ nirodhanissitaæ vossaggapariïÃmiæ, sammÃsaÇ- kappaæ . . . pe . . . sammÃvÃcaæ sammÃkammantaæ sammÃ-ÃjÅvaæ sammÃvÃyÃmaæ sammÃsatiæ sammÃsamÃ- dhiæ bhÃveti vivekanissitaæ virÃganissitaæ nirodhanis- sitaæ vossaggapariïÃmiæ. Evaæ kho Bhikkhave bhikkhu sÅlaæ nissÃya sÅle patiÂÂhÃya [ariyaæ aÂÂhaÇgikaæ maggaæ bhÃveti, ariyaæ aÂÂhaÇgikaæ maggaæ bahulÅkaroti. SeyyathÃpi Bhikkhave ye p' ime bÅjagÃmabhÆtagÃmÃ.\<*<4>*>/ vu¬¬hiæ virÆÊhiæ vepullaæ Ãpajjanti sabbe te paÂhaviæ nissÃya paÂhaviyaæ patiÂÂhÃya] \<*<5>*>/ evam ete bÅjagÃmabhÆ- tagÃmà vuddhiæ virÆÊhiæ vepullaæ Ãpajjanti, evamevaæ kho Bhikkhave bhikkhu sÅlaæ nissÃya sÅle patiÂÂhÃya \<-------------------------------------------------------------------------- 1 SÃvatthinidÃnaæ, K. 2 balakaraïÅyÃ, M. and K., which gives bahulakaraïÅyà and bahukaraïÅyà as vÊ. 3 bahulakiriyÃ, S. S2. 4 vÅjagÃma-, K. 5 The words in [ ] are omitted by S. S2. M. >/ #<[page 220]># %<220 Pa¤¤Ãvagge VivekakathÃ>% ariyaæ aÂÂhaÇgikaæ maggaæ bhÃvento ariyaæ aÂÂhaÇ- gikaæ maggaæ bahulÅkaronto vu¬¬hiæ virÆÊhiæ vepullaæ pÃpuïÃti dhammesu. ## Katha¤ ca Bhikkhave bhikkhu sÅlaæ nissÃya sÅle patiÂÂhÃya ariyaæ aÂÂhaÇgikaæ maggaæ bhÃvento ariyaæ aÂÂhaÇgikaæ maggaæ bahulÅkaronto vu¬¬hiæ virÆÊhiæ vepullaæ pÃpuïÃti dhammesu? Idha Bhikkhave bhikkhu sammÃdiÂÂhiæ bhÃveti vivekanissitaæ virÃganissitaæ nirodhanissitaæ vossaggapariïÃmiæ, sammÃsaÇkappaæ . . . pe . . . sammÃvÃcaæ sammÃkammantaæ sammÃ-ÃjÅvaæ sammÃvÃyÃmaæ sammÃsatiæ sammÃsamÃdhiæ bhÃveti vivekanissitaæ virÃganissitaæ nirodhanissitaæ vossagga- pariïÃmiæ. SammÃdiÂÂhiyà pa¤ca vivekà pa¤ca virÃgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vossaggà dvÃdasa nissayÃ, sammÃ- saÇkappassa . . . pe . . . sammÃvÃcÃya sammÃkammantassa sammÃ-ÃjÅvassa sammÃvÃyÃmassa sammÃsatiyà sammÃ- samÃdhissa pa¤ca vivekà pa¤ca virÃgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vossaggà dvÃdasa nissayÃ. ## SammÃdiÂÂhiyà katame pa¤ca vivekÃ? Vikkham- bhanaviveko tadaÇgaviveko samucchedaviveko paÂippassad- dhiviveko nissaraïaviveko. Vikkhambhanaviveko ca nÅva- raïÃnaæ paÂhamajjhÃnaæ bhÃvayato, tadaÇgaviveko ca diÂÂhigatÃnaæ nibbedhabhÃgiyaæ samÃdhiæ bhÃvayato, samucchedaviveko ca lokuttaraæ khayagÃmimaggaæ bhÃva- yato, paÂippassaddhiviveko ca phalakkhaïe, nissaraïaviveko ca nirodho nibbÃnaæ. SammÃdiÂÂhiyà ime pa¤ca vivekÃ. Imesu pa¤casu vivekesu chandajÃto hoti saddhÃdhimutto, cittaæ c' assa svÃdhiÂÂhitaæ. ## SammÃdiÂÂhiyà katame pa¤ca virÃgÃ? Vikkham- bhanavirÃgo tadaÇgavirÃgo samucchedavirÃgo paÂipassaddhi- virÃgo nissaraïavirÃgo. VikkhambhanavirÃgo ca nÅvara- ïÃnaæ paÂhamajjhÃnaæ bhÃvayato, tadaÇgavirÃgo ca diÂÂhi- gatÃnaæ nibbedhabhÃgiyaæ samÃdhim bhÃvayato, samuc- chedavirÃgo ca lokuttaraæ khayagÃmimaggaæ bhÃvayato, paÂippassaddhivirÃgo ca phalakkhaïe, nissaraïavirÃgo ca nirodho nibbÃnaæ. SammÃdiÂÂhiyà ime pa¤ca virÃgÃ. Imesu pa¤casu virÃgesu chandajÃto hoti saddhÃdhimutto, cittaæ c' assa svÃdhiÂÂhitaæ. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 221]># %< Pa¤¤Ãvagge Vivekakathà 221>% ## SammÃdiÂÂhiyà katame pa¤ca nirodhÃ? Vikkham- bhananirodho tadaÇganirodho samucchedanirodho paÂippas- saddhinirodho nissaraïanirodho. Vikkhambhananirodho ca nÅvaraïÃnaæ paÂhamajjhÃnaæ bhÃvayato, tadaÇga- nirodho ca diÂÂhigatÃnaæ nibbedhabhÃgiyaæ samÃdhiæ bhÃvayato, samucchedanirodho ca lokuttaraæ khayagÃmi- maggaæ bhÃvayato, paÂippassaddhinirodho ca phalakkhaïe, nissaraïanirodho ca nirodho nibbÃnaæ. SammÃdiÂÂhiyà ime pa¤ca nirodhÃ. Imesu pa¤casu nirodhesu chandajÃto hoti saddhÃdhimutto, cittaæ c' assa svÃdhiÂÂhitaæ. ## SammÃdiÂÂhiyà katame pa¤ca vossaggÃ? Vikkham- bhanavossaggo tadaÇgavossaggo samucchedavossaggo paÂi- ppassaddhivossaggo nissaraïavossaggo. Vikkhambhana- vossaggo ca nÅvaraïÃnaæ paÂhamajjhÃnaæ bhÃvayato, tadaÇgavossaggo ca diÂÂhigatÃnaæ nibbedhabhÃgiyaæ samÃdhiæ bhÃvayato, samucchedavossaggo ca lokuttaraæ khayagÃmimaggaæ bhÃvayato, paÂippassaddhivossaggo ca phalakkhaïe, nissaraïavossaggo ca nirodho nibbÃnaæ. SammÃdiÂÂhiyà ime pa¤ca vossaggÃ. Imesu pa¤casu vossaggesu chandajÃto hoti saddhÃdhimutto, cittaæ c' assa svÃdhiÂÂhitaæ. SammÃdiÂÂhiyà ime pa¤ca vivekà pa¤ca virÃgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vossaggà dvÃdasa nissayÃ\<*<1>*>/. ## SammÃsaÇkappassa . . . pe . . «ammÃvÃcÃya . . . pe . . . sammÃkammantassa . . . pe . . . sammÃ-ÃjÅvassa . . . pe . . . sammÃvÃyÃmassa . . . pe . . . sammÃ- satiyà . . . pe . . . sammÃsamÃdhissa katame pa¤ca vivekÃ? Vikkhambhanaviveko tadaÇgaviveko samucche- daviveko paÂippassaddhiviveko nissaraïaviveko. Vikkham- bhanaviveko ca nÅvaraïÃnaæ paÂhamajjhÃnaæ bhÃvayato, tadaÇgaviveko ca diÂÂhigatÃnaæ nibbedhabhÃgiyaæ samÃ- dhiæ bhÃvayato, samucchedaviveko ca lokuttaraæ khaya- gÃmimaggaæ bhÃvayato, paÂippassaddhiviveko ca phalak- khaïe, nissaraïaviveko ca nirodho nibbÃnaæ. SammÃsamÃ- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 There is no account of the twelve nissayà either here or in Section 11, as might be expected. >/ #<[page 222]># %<222 Pa¤¤Ãvagge VivekakathÃ>% dhissa ime pa¤ca vivekÃ. Imesu pa¤casu vivekesu chan- dajÃto hoti saddhÃdhimutto, cittaæ c' assa svÃdhiÂÂhitaæ. ## SammÃsamÃdhissa katame pa¤ca virÃgÃ? Vikkham- bhanavirÃgo tadaÇgavirÃgo samucchedavirÃgo paÂippass- addhivirÃgo nissaraïavirÃgo. VikkhambhanavirÃgo ca nÅvaraïÃnaæ paÂhamajjhÃnaæ bhÃvayato, tadaÇgavirÃgo ca diÂÂhigatÃnaæ nibbedhabhÃgiyaæ samÃdhiæ bhÃvayato, samucchedavirÃgo ca lokuttaraæ khayagÃmimaggaæ bhÃva- yato, paÂippassaddhivirÃgo ca phalakkhaïe, nissaraïavirÃgo ca nirodho nibbÃnaæ. SammÃsamÃdhissa ime pa¤ca virÃgÃ. Imesu pa¤casu virÃgesu chandajÃto hoti saddhÃ- dhimutto, cittaæ c' assa svÃdhiÂÂhitaæ. ## SammÃsamÃdhissa katame pa¤ca nirodhÃ? Vik- khambhananirodho tadaÇganirodho samucchedanirodho paÂippassaddhinirodho nissaraïanirodho. Vikkhambhana- nirodho ca nÅvaraïÃnaæ paÂhamajjhÃnaæ bhÃvayato, tadaÇ- ganirodho ca diÂÂhigatÃnaæ nibbedhabhÃgiyaæ samÃdhiæ bhÃvayato, samucchedanirodho ca lokuttaraæ khayagÃmi- maggaæ bhÃvayato, paÂippassaddhinirodho ca phalakkhaïe- nissaraïanirodho ca nirodho nibbÃnaæ. SammÃsamÃdhissa ime pa¤ca nirodhÃ. Imesu pa¤casu nirodhesu chandajÃto hoti saddhÃdhimutto, cittaæ c' assa svÃdhiÂÂhitaæ. ## SammÃsamÃdhissa katame pa¤ca vossaggÃ? Vik- khambhanavossaggo tadaÇgavossaggo samucchedavossaggo paÂippassaddhivossaggo nissaraïavossaggo. Vikkhambhana- vossaggo ca nÅvaraïÃnaæ paÂhamajjhÃnaæ bhÃvayato, tadaÇ- gavossaggo ca diÂÂhigatÃnaæ nibbedhabhÃgiyaæ samÃdhiæ bhÃvayato, samucchedavossaggo ca lokuttaraæ khayagÃmi- maggaæ bhÃvayato, paÂippassaddhivossaggo ca phalak- khaïe, nissaraïavossaggo ca nirodho nibbÃnaæ. SammÃ- samÃdhissa ime pa¤ca vossaggÃ. Imesu pa¤casu vossaggesu chandajÃto hoti saddhÃdhimutto, cittaæ c' assa svÃdhiÂ- Âhitaæ. SammÃsamÃdhissa ime pa¤ca vivekà pa¤ca virÃgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vossaggà dvÃdasa nissayÃ. ## SeyyathÃpi Bhikkhave ye keci bahulakaraïÅyà kam- mantà kayiranti sabbe te paÂhaviæ nissÃya paÂhaviyaæ patiÂÂhÃya evam ete bahulakaraïÅyà kammantà kayiranti, evamevaæ kho Bhikkhave bhikkhu sÅlaæ nissÃya sÅle \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 223]># %< Pa¤¤Ãvagge Vivekakathà 223>% patiÂÂhÃya satta bojjhaÇge bhÃveti, satta bojjhaÇge bahulÅ- karoti . . . pe . . . satta bojjhaÇge bhÃvento satta bojjhaÇge bahulÅkaronto vu¬¬hiæ virÆÊhiæ vepullaæ pÃpuïÃti dham- mesu . . . pe . . . pa¤ca balÃni bhÃveti, pa¤ca balÃni bahulÅ- karoti . . . pe . . . pa¤ca balÃni bhÃvento pa¤ca balÃni bahulÅkaronto vuddhiæ virÆÊhiæ vepullaæ pÃpuïÃti dham- mesu . . . pe . . . pa¤c' indriyÃni bhÃveti, pa¤c' indriyÃni bahulÅkaroti . . . pe . . . SeyyathÃpi Bhikkhave ye keci\<*<1>*>/ bÅjagÃmabhÆtagÃmà vuddhiæ virÆÊhiæ vepullaæ Ãpaj- janti sabbe te paÂhaviæ nissÃya paÂhaviyaæ patiÂÂhÃya evam ete bÅjagÃmabhÆtagÃmà vuddhiæ virÆÊhiæ vepullaæ Ãpajjanti, evamevaæ kho Bhikkhave bhikkhu sÅlaæ nissÃya sÅle patiÂÂhÃya pa¤c' indriyÃni bhÃvento pa¤c' indriyÃni bahulÅkaronto vuddhiæ virÆÊhiæ vepullaæ papuïÃti dham- mesu. ## Katha¤ ca Bhikkhave bhikkhu sÅlaæ nissÃya sÅle patiÂÂhÃya pa¤c' indriyÃni bhÃvento pa¤c' indriyÃni bahulÅ- karonto vuddhiæ virÆÊhiæ vepullaæ pÃpuïÃti dhammesu? Idha Bhikkhave bhikkhu saddhindriyaæ bhÃveti viveka- nissitaæ virÃganissitaæ nirodhanissitaæ vossaggapariïÃmiæ, viriyindriyaæ bhÃveti . . . pe . . . satindriyaæ bhÃveti, samÃdhindriyaæ bhÃveti, pa¤¤indriyaæ bhÃveti vivekanis- sitaæ virÃganissitaæ nirodhanissitaæ vossaggapariïÃmiæ. Saddhindriyassa pa¤ca vivekà pa¤ca virÃgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vossaggà dvÃdasa nissayà . . . pe . . . viriyindriyassa . . . pe . . . satindriyassa samÃdhindriyassa pa¤¤indriyassa pa¤ca vivekà pa¤ca virÃgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vossaggà dvÃdasa nissayÃ. ## Saddhindriyassa katame pa¤ca vivekÃ? Vikkham- bhanaviveko tadaÇgaviveko samucchedaviveko paÂippas- saddhiviveko nissaraïaviveko. Vikkhambhanaviveko ca nÅvaraïÃnaæ paÂhamajjhÃnaæ bhÃvayato, tadaÇgaviveko ca diÂÂhigatÃnaæ nibbedhabhÃgiyaæ samÃdhiæ bhÃvayato, samucchedaviveko ca lokuttaraæ khayagÃmimaggaæ bhÃva- yato, paÂippassaddhiviveko ca phalakkhaïe, nissaraïaviveko ca nirodho nibbÃnaæ. Saddhindriyassa ime pa¤ca vivekÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 S. S2. M. insert me after ye keci. >/ #<[page 224]># %<224 Pa¤¤Ãvagge VivekakathÃ>% Imesu pa¤casu vivekesu chandajÃto hoti saddhÃdhimutto, cittaæ c' assa svÃdhiÂÂhitaæ . . . pe . . . Saddhindriyassa ime pa¤ca vivekà pa¤ca virÃgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vos- saggà dvÃdasa nissayÃ. Viriyindriyassa . . . pe . . . satin- driyassa samÃdhindriyassa pa¤¤indriyassa katame pa¤ca vivekÃ? Vikkhambhanaviveko tadaÇgaviveko samuccheda- viveko paÂippassaddhiviveko nissaraïaviveko . . . pe . . . Pa¤¤indriyassa ime pa¤ca vivekà pa¤ca virÃgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vossaggà dvÃdasa nissayà ti. Vivekakathà niÂÂhitÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 225]># %< Pa¤¤Ãvagge CariyÃkathà 225>% $< III V. PA¥¥ùVAGGE CARIYùKATHù>$ ## `CARIYù' ti. AÂÂha cariyÃyo: iriyÃpathacariyà Ãyatana- cariyà saticariyà samÃdhicariyà ¤Ãïacariyà maggacariyà patticariyà lokatthacariyÃ\<*<1>*>/. `IriyÃpathacariyÃ' ti. CatÆsu iriyÃpathesu. `ùyatana- cariyÃ' ti. Chasu ajjhattikabÃhiresu Ãyatanesu. `Sati- cariyÃ' ti. CatÆsu satipaÂÂhÃnesu. `SamÃdhicariyÃ' ti. CatÆsu jhÃnesu. `¥ÃïacariyÃ' ti. CatÆsu ariyasaccesu. `MaggacariyÃ' ti. CatÆsu ariyamaggesu. `PatticariyÃ' ti. CatÆsu sÃma¤¤aphalesu. `LokatthacariyÃ' ti. TathÃ- gatesu Arahantesu SammÃsambuddhesu padeso\<*<2>*>/ Pacceka- buddhesu padeso\<*<3>*>/ sÃvakesu. IriyÃpathacariyà ca païidhi- sampannÃnaæ, Ãyatanacariyà ca indriyesu guttadvÃrÃnaæ, saticariyà ca appamÃdavihÃrÅnaæ, samÃdhicariyà ca adhi- cittamanuyuttÃnaæ, ¤Ãïacariyà ca buddhisampannÃnaæ, maggacariyà ca sammÃpaÂipannÃnaæ, patticariyà ca adhi- gataphalÃnaæ, lokatthacariyÃ\<*<4>*>/ ca TathÃgatÃnaæ Arahan- tÃnaæ SammÃsambuddhÃnaæ padeso\<*<5>*>/ Paccekasambud- dhÃnaæ, padeso sÃvakÃnaæ. Imà aÂÂha cariyÃyo. ## Aparà pi aÂÂha cariyÃyo: adhimuccanto saddhÃya carati, paggaïhanto viriyena carati, upaÂÂhÃpento satiyà carati, avikkhepaæ karonto samÃdhinà carati, pajÃnanto pa¤¤Ãya\<*<6>*>/ carati, vijÃnanto vi¤¤Ãïena\<*<7>*>/ carati, `evaæ paÂi- panno visesaæ adhigacchatÅti' visesacariyÃya carati, `evaæ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 lokuttaracariyÃ, S. S2. 2 padese, M.; padesÃ, S. S2. 3 S. S2. omit. 4 lokattacariyÃ, S. S2. 5 padeso, S. S2. 6 pajÃnanto bodha¤cane, S.; pajÃnanto bodhaæ cane, S2., both omitting the next four words. 7 vi¤¤ÃïacariyÃya, M. >/ #<[page 226]># %<226 Pa¤¤Ãvagge CariyÃkathÃ>% paÂipannassa kusalà dhammà ÃyÃpentÅti' ÃyatanacariyÃya carati. Imà aÂÂha cariyÃyo. ## Aparà pi aÂÂha cariyÃyo: dassanacariyà ca sammÃ- diÂÂhiyÃ, abhiropanacariyà ca sammÃsaÇkappassa, parig- gahacariyà ca sammÃvÃcÃya, samuÂÂhÃnacariyà ca sammÃ- kammantassa, vodÃnacariyà ca sammÃ-ÃjÅvassa, paggaha- cariyà ca sammÃvÃyÃmassa, upaÂÂhÃnacariyà ca sammÃ- satiyÃ, avikkhepacariyà ca sammÃsamÃdhissa. Imà aÂÂha cariyÃyo ti. CariyÃkathà samattÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 227]># %< Pa¤¤Ãvagge PÃÂihÃriyakathà 227>% $< III VI. PA¥¥ùVAGGE PùèIHùRIYAKATHù>$ ## Tý×' imÃni Bhikkhave pÃÂihÃriyÃni. KatamÃni tÅïi? IddhipÃÂihÃriyaæ ÃdesanÃpÃÂihÃriyaæ anusÃsanÅpÃÂihÃ- riyaæ\<*<1>*>/. Katama¤ ca Bhikkhave iddhipÃÂihÃriyaæ? Idha Bhik- khave ekacco anekaviditaæ iddhividhaæ paccanubhoti: eko pi hutvà bahudhà hoti, bahudhà pi hutvà eko hoti; ÃvibhÃ- vaæ tirobhÃvaæ . . . pe . . . yÃva Brahmalokà pi kÃyena vasaæ vatteti. idaæ vuccati Bhikkhave iddhipÃÂihÃriyaæ ## Katama¤ ca Bhikkhave ÃdesanÃpÃÂihÃriyaæ? Idha Bhikkhave ekacco nimittena Ãdisati\<*<2>*>/ `evaæ pi te mano, itthaæ pi te mano, iti pi te cittan' ti. So bahu¤ ce pi Ãdisati, tath' eva taæ hoti no a¤¤athÃ. Idha pana Bhik- khave ekacco na h' eva\<*<3>*>/ kho nimittena Ãdisati, api ca kho manussÃnaæ và amanussÃnaæ và devÃnaæ và saddaæ sutvà Ãdisati `evaæ pi te mano, itthaæ pi te mano, iti pi te cittan' ti. So bahu¤ ce pi Ãdisati, tath' eva taæ hoti no a¤¤athÃ. Idha pana Bhikkhave ekacco na h' eva kho nimittena Ãdisati, na pi manussÃnaæ và amanussÃnaæ và devÃnaæ và saddaæ sutvà Ãdisati; api ca kho vitakkayato vicÃrayato vitakkavicÃrasaddaæ\<*<4>*>/ sutvà Ãdisati `evaæ pi te mano, itthaæ pi te mano, iti pi te cittan' ti. So bahu¤ ce pi Ãdisati, tath' eva taæ hoti no a¤¤athÃ. Idha pana Bhikkhave ekacco na h' eva kho nimittena Ãdisati, na pi manussÃnaæ và amanussÃnaæ và devÃnaæ và saddaæ sutvà Ãdisati, na vitakkayato vicÃrayato vitakkavicÃrasad- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 anusÃsanÃ-, S.; anusÃsana-, S2. 2 Ãdissati, S. M. 3 na so ca kho, S. S2. 4 vitakkavippÃra-, M.; vitakkavitthÃra-, S.; vitakkavipphÃra-, S2. >/ #<[page 228]># %<228 Pa¤¤avagge PÃÂihÃriyakathÃ>% daæ\<*<1>*>/ sutvà Ãdisati; api ca kho avitakkaæ avicÃraæ samÃd- hiæ samÃpannassa cetasà ceto paricca pajÃnÃti `yathà imassa bhoto manosaÇkhÃrà païihitÃ, tathÃ\<*<2>*>/ imassa cittassa anantarÃ; amukaæ nÃma\<*<3>*>/ vitakkaæ vitakessatÅti'.\<*<4>*>/ So bahu¤ ce pi Ãdisati, tath' eva taæ hoti no a¤¤athÃ. Idaæ vuccati Bhikkhave ÃdesanÃpÃÂihÃriyaæ. ## Katamä ca Bhikkhave anusÃsanÅpÃÂihÃriyaæ? Idha pana Bhikkhave ekacco evaæ anusÃsati `evaæ vitakketha, mà evaæ vitakkayittha; evaæ manasi karotha, mà evaæ manasà karittha\<*<5>*>/; idaæ pajahatha, idaæ upasampajja viha- rathÃti'. Idaæ vuccati Bhikkhave anusÃsanÅpÃÂihÃriyaæ. ImÃni kho Bhikkhave tÅïi pÃÂihÃriyÃni. ## `Nekkhammaæ ijjhatÅti' iddhi, `kÃmacchandaæ paÂi- haratÅti' {pÃÂihÃriyaæ}; `ye tena nekkhammena samannÃ- gatÃ, sabbe te visuddhicittà anÃvilasaÇkappÃ' ti ÃdesanÃ- pÃÂihÃriyaæ; `taæ kho pana nekkhammaæ evaæ Ãsevi- tabbaæ evaæ bhÃvetabbaæ evaæ bahulÅkÃtabbaæ evaæ tadanudhammatÃsati upaÂÂhÃpetabbÃ' ti anusÃsanÅpÃÂihÃ- riyaæ. `AbyÃpÃdo ijjhatÅti' iddhi, `byÃpÃdaæ paÂiharatÅti' pÃÂihÃriyaæ; `ye tena abyÃpÃdena samannÃgatÃ, sabbe te visuddhicittà anÃvilasaÇkappÃ' ti ÃdesanÃpÃÂihÃriyaæ; `so kho pana abyÃpÃdo evaæ Ãsevitabbo evaæ bhÃvetabbo evaæ bahulÅkÃtabbo evaæ tadanudhammatÃsati upaÂÂhÃ- petabbÃ' ti anusÃsanÅpÃÂihÃriyaæ. `ùlokasa¤¤Ã ijjhatÅti' iddhi, `thÅnamiddhaæ paÂiharatÅti' pÃÂihÃriyaæ; `ye tÃya Ãlokasa¤¤Ãya samannÃgatÃ, sabbe te visuddhicittà anÃvilasaÇkappÃ' ti ÃdesanÃpÃÂihÃriyaæ; `sà kho pana Ãlokasa¤¤Ã evaæ Ãsevitabbà evaæ bhÃvetabbà evaæ bahulÅkÃtabbà evaæ tadanudhammatÃsati upaÂÂhÃpe- tabbÃ' ti anusÃsanÅpÃÂihÃriyaæ. `Avikkhepo ijjhatÅti' iddhi, `uddhaccaæ paÂiharatÅti' pÃÂihÃriyaæ; `ye tena avikkhepena samannÃgatÃ, sabbe te \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vitakkavipphÃra-, M.; vitakkavicÃra-, S. S2. 2 yathÃ, M. S2.; yasathÃ. S. 3 amunnÃma, K. 4 vitakkayissatÅti, M. S. S2. 5 manasÃkattha, M.; manasikÃrotaæ, S. S2. >/ #<[page 229]># %< Pa¤¤Ãvagge PÃÂihÃriyakathà 229>% visuddhicittà anÃvilasaÇkappÃ' ti ÃdesanÃpÃÂihÃriyaæ; `so kho pana avikkhepo evaæ Ãsevitabbo evaæ bhÃvetabbo evaæ bahulÅkÃtabbo evaæ tadanudhammatÃsati upaÂÂhÃ- petabbÃ' ti anusÃsanÅpÃÂihÃriyaæ . . . pe . . . `Arahattamaggo ijjhatÅti' iddhi, `sabbakilese paÂihara- tÅti' pÃÂihÃriyaæ; `ye tena Arahattamaggena samannÃgata, sabbe te visuddhicittà anÃvilasaÇkappÃ' ti ÃdesanÃpÃÂihÃ- riyaæ; `so kho pana Arahattamaggo evaæ Ãsevitabbo evaæ bhÃvetabbo evaæ bahulÅkÃtabbo evaæ tadanudham- matÃsati upaÂÂhÃpetabbÃ' ti anusÃsanÅpÃÂihÃriyaæ. `Nekkhammaæ ijjhatÅti' iddhi, kÃmacchandaæ paÂi- haratÅti' pÃÂihÃriyaæ; yà ca iddhi, ya¤ ca pÃÂihÃriyaæ, idaæ vuccati iddhipÃÂihÃriyaæ. `AbyÃpÃdo ijjhatÅti' iddhi, `byÃpÃdaæ paÂiharatÅti' pÃÂihÃriyaæ, yà ca iddhi ya¤ ca pÃÂihÃriyaæ, idaæ vuccati iddhipÃÂihÃriyaæ. `ùlo- kasa¤¤a ijjhÃtÅti' iddhi, `thÅnamiddhaæ paÂiharatÅti' pÃÂi- hÃriyaæ . . . pe . . . `Arahattamaggo ijjhatÅti' iddhi, sabbakilese paÂiharatÅti' pÃÂihÃriyaæ; yà ca iddhi ya¤ ca pÃÂihÃriyaæ, idaæ vuccati iddhipÃÂihÃriyan' ti. PÃÂihÃriyakathà niÂÂhitÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 230]># %<230 Pa¤¤Ãvagge SamasÅsakathÃ>% $< III VII. Pa¤¤Ãvagge samasÅsakathÃ>$ ## SABBADHAMMùNAõ sammÃsamucchede nirodhe ca anu- paÂÂhÃnatÃpa¤¤Ã samasÅsaÂÂhe ¤Ãïaæ. `SabbadhammÃnan' ti. Pa¤cakkhandhÃ, dvÃdas' Ãyatan- Ãni, aÂÂhÃrasa dhÃtuyo; kusalà dhammÃ, akusalà dhammÃ, abyÃkatà dhammÃ; kÃmÃvacarà dhammÃ, rÆpÃvacarà dhammÃ, arÆpÃvacarà dhammÃ, apariyÃpannà dhammÃ. `SammÃsamucchede' ti. Nekkhammena kÃmacchan- daæ sammà samucchindati, abyÃpÃdena byÃpÃdaæ sammà samucchindati, Ãlokasa¤¤Ãya thÅnamiddhaæ sammà samuc- chindati, avikkhepena uddhaccaæ sammà samucchindati, dhammavavatthÃnena vicikicchaæ sammà samucchindati, ¤Ãïena avijjaæ sammà samucchindati, pÃmojjena aratiæ sammà samucchindati, paÂhamajjhÃnena nÅvaraïe sammà samucchindati . . . pe . . . Arahattamaggena sabbaki- lese sammà samucchindati. ## `Nirodhe' ti. Nekkhammena kÃmacchandaæ nirod- heti, abyÃpÃdena byÃpÃdaæ nirodheti, Ãlokasa¤¤Ãya thÅna- middhaæ nirodheti, avikkhepena uddhaccam nirodheti, dhammavavatthÃnena vicikicchaæ nirodheti, ¤Ãïena avij- jaæ nirodheti, pÃmojjena aratiæ nirodheti, paÂhamajjhÃ- nena nÅvaraïe nirodheti . . . pe . . . Arahattamaggena sabbakilese nirodheti. `AnupaÂÂhÃnatÃ' ti Nekkhammaæ paÂiladdhassa kÃ- macchando na upaÂÂhÃti, abyÃpÃdaæ paÂiladdhassa byÃ- pÃdo na upaÂÂhÃti, Ãlokasa¤¤aæ paÂiladdhassa thÅnamid- dhaæ na upaÂÂhÃti, avikkhepaæ paÂiladdhassa uddhaccaæ na upaÂÂhÃti, dhammavavaÂÂhÃnaæ paÂiladdhassa vicikicchà na upaÂÂhÃti, ¤Ãïaæ paÂiladdhassa avijjà na upaÂÂhÃti, pÃmojjaæ paÂiladdhassa arati na upaÂÂhÃti, paÂhamajjhÃnaæ \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 231]># %< Pa¤¤Ãvagge SamasÅsakathà 231>% paÂiladdhassa nÅvaraïà na upaÂÂhanti . . . pe . . . Ara- hattamaggaæ paÂiladdhassa sabbakilesà na upaÂÂhanti. ## `Saman' ti. KÃmacchandassa pahÅnattà nekkham- maæ samaæ, byÃpÃdassa pahÅnattà abyÃpÃdo samaæ, thÅnamiddhassa pahÅnattà Ãlokasa¤¤Ã samaæ, uddhaccassa pahÅnattà avikkhepo samaæ, vicikicchÃya pahÅnattà dham- mavavatthÃnaæ samaæ, avijjÃya pahÅnattà ¤Ãïaæ samaæ, aratiyà pahÅnattà pÃmojjaæ samaæ, nÅvaraïÃnaæ pahÅnattà paÂhamajjhÃnaæ samaæ . . . pe . . . sabbakilesÃnaæ pahÅnattà Arahattamaggo samaæ. `SÅsan' ti. Terasa sÅsÃni: palibodhasÅsa¤ ca taïhÃ, vinibandhasÅsa¤\<*<1>*>/ ca mÃno, parÃmÃsasÅsa¤ ca diÂÂhi, vikke- pasÅsa¤ ca uddhaccaæ, kilesasÅsa¤ ca avijjÃ; adhimokkha- sÅsa¤ ca saddhÃ, paggahasÅsa¤ ca viriyaæ, upaÂÂhÃnasÅsa¤- ca sati. avikkhepasÅsa¤ ca samÃdhi, dassanasÅsa¤ ca pa¤¤Ã; pavattasÅsa¤ ca jÅvitindriyaæ, gocarasÅsa¤ ca vimokkho, saÇkhÃrasÅsa¤ ca nirodho ti. SamasÅsakathà niÂÂhitÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 bandhanasÅsa¤ ca, K. >/ #<[page 232]># %<232 Pa¤¤Ãvagge SatipaÂÂhÃnakathÃ>% $< III VIII. PA¥¥ùVAGGE SATIPAèèHùNAKATHù>$ ## CATTùRO 'me Bhikkhave satipaÂÂhÃnÃ. Katame cattÃro? Idha Bhikkhave bhikkhu kÃye kÃyÃnupassÅ viharati, ÃtÃpÅ sampajÃno satimà vi¤¤eyya loke abhijjhÃdoma- nassaæ; vedanÃsu . . . pe . . . citte, dhammesu dham- mÃnupassÅ viharati, ÃtÃpÅ sampajÃno satimà vi¤¤eyya loke abhijjhÃdomanassaæ. Ime kho Bhikkhave cattÃro sati- paÂÂhÃnÃ. ## Kathaæ kÃye kÃyÃnupassÅ viharati? Idh' ekacco paÂhavÅkÃyaæ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato, anattato anupassati no attato; nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no samudeti, paÂinissajjati no Ãdiyati; aniccato anupassanto niccasa¤¤aæ pajahati, dukkhato anupassanto sukhasa¤¤aæ pajahati, anattato anupassanto attasa¤¤aæ pajahati; nib- bindanto nandiæ pajahati, virajjanto rÃgaæ pajahati. nirodhento samudayaæ pajahati, paÂinissajjanto ÃdÃnaæ pajahati. Imehi sattah' ÃkÃrehi kÃyaæ anupassati. KÃyo upaÂÂhÃnaæ no sati, sati upaÂÂhÃnaæ c' eva sati ca; tÃya satiyà tena ¤Ãïena taæ kÃyaæ anupassatÅti. Tena vuccati -- kÃye kÃyÃnupassanà satipaÂÂhÃnabhÃvanÃ. `BhÃvanÃ' ti. Catasso bhÃvanÃ: tattha jÃtÃnaæ dham- mÃnaæ anativattanaÂÂhena bhÃvanÃ, indriyÃnaæ ekarasaÂ- Âhena bhÃvanÃ, tadupagaviriyavÃhanaÂÂhena bhÃvanÃ, ÃsevanaÂÂhena bhÃvanÃ. Idh' ekacco ÃpokÃyaæ tejokÃyaæ vÃyokÃyaæ kesakÃyaæ lomakÃyaæ chavikÃyaæ cammakÃyaæ maæsakÃyaæ rud- hirakÃyam\<*<1>*>/ nahÃrukÃyaæ aÂÂhikÃyaæ aÂÂhimi¤jakÃyaæ aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K. omits rudhirakÃyam. >/ #<[page 233]># %< Pa¤¤Ãvagge SatipaÂÂhÃnakathà 233>% sukhato, anattato anupassati no attato; nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no samudeti, paÂinis- sajjati no Ãdiyati; aniccato anupassanto niccasa¤¤aæ pajahati, dukkhato anupassanto sukhasa¤¤aæ pajahati, anattato anupassanto attasa¤¤aæ pajahati; nibbindanto nandiæ pajahati, virajjanto rÃgaæ pajahati, nirodhento samudayaæ pajahati, paÂinissajjanto ÃdÃnaæ pajahati. Imehi sattah' ÃkÃrehi kÃyaæ anupassati. KÃyo upaÂÂhÃnaæ no sati, sati upaÂÂhÃnaæ c' eva sati ca; tÃya satiyà tena ¤Ãïena taæ kÃyaæ anupassatÅti. Tena vuccati -- kÃye kÃyÃnupassanà satipaÂÂhÃnabhÃvanÃ. BhÃvanà ti. Catasso bhÃvanà . . . pe . . . ÃsevanaÂÂhena bhÃvanà . . . pe . . . Evaæ kÃye kÃyÃnupassÅ viharati. ## Kathaæ vedanÃsu vedanÃnupassÅ viharati? Idh' ekacco sukhaæ vedanaæ aniccato anupassati no niccato . . . pe . . . paÂinissajjati no Ãdiyati; aniccato anupassanto niccasa¤¤aæ pajahati . . . pe . . . paÂinissajjanto ÃdÃnaæ pajahati. Imehi sattah' ÃkÃrehi vedanaæ anupassati. Vedanà upaÂÂhÃnaæ no sati, sati upaÂÂhÃnaæ c' eva sati ca; tÃya satiyà tena ¤Ãïena taæ vedanaæ anupassatÅti. Tena vuccati -- vedanÃsu vedanÃnupassanà satipaÂÂhÃna- bhÃvanÃ. `BhÃvanÃ' ti. Catasso bhÃvanà . . . pe . . . ÃsevanaÂ- Âhena bhÃvanÃ. Idh' ekacco dukkhaæ vedanaæ . . . pe . . . adukkhamasukhaæ vedanaæ, cakkhusamphassajaæ vedanaæ, sotasamphassajaæ vedanaæ ghÃnasamphassajaæ vedanaæ . . . pe . . . paÂinissajjanto ÃdÃnaæ pajahati. Imehi sattah' ÃkÃrehi vedanaæ anupassati. Vedanà upaÂ- ÂhÃnaæ no sati, sati upaÂÂhÃnaæ c' eva sati ca; tÃya satiyà tena ¤Ãïena taæ vedanaæ anupassatÅti. Tena vuccati -- vedanÃsu vedanÃnupassanà satipaÂÂhÃnabhÃvanÃ. `BhÃ- vanÃ' ti. Catasso bhÃvanà . . . pe . . . ÃsevanaÂÂhena bhÃvanà . . . pe . . . Evaæ vedanÃsu vedanÃnupassÅ viharati. ## Kathaæ citte cittÃnupassÅ viharati? Idh' ekacco sarÃgaæ cittaæ aniccato anupassati no niccato . . . pe . . . paÂinissajjati no Ãdiyati; aniccato anupassanto nicca- sa¤¤aæ pajahati . . . pe . . . paÂinissajjanto ÃdÃnaæ \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 234]># %<234 Pa¤¤Ãvagge SatipaÂÂhÃnakathÃ>% pajahati. Imehi sattah' ÃkÃrehi cittaæ anupassati. Cittaæ upaÂÂhÃnaæ no sati, sati upaÂÂhÃnaæ c' eva sati ca; tÃya satiyà tena ¤Ãïena taæ cittaæ anupassatÅti. Tena vuccati -- citte cittÃnupassanà satipaÂÂhÃnabhÃvanÃ. `BhÃvanÃ' ti. Catasso bhÃvanà . . . pe . . . ÃsevanaÂÂhena bhÃvanà . . . pe . . . Idh' ekacco vÅtarÃgaæ cittaæ, sadosaæ cittaæ, vÅtadosaæ cittaæ, samohaæ cittaæ, vÅtamohaæ cittaæ, saÇkhittaæ cittaæ, vikkhittaæ cittaæ, mahaggataæ cittaæ, amahaggataæ cittaæ, sa-uttaraæ cittaæ, anuttaraæ cittaæ, samÃhitaæ cittaæ, asamÃhitaæ cittaæ, vimuttaæ cittaæ, avimuttaæ cittaæ, cakkhu- vi¤¤Ãïaæ, sotavi¤¤Ãïaæ, ghÃnavi¤¤Ãïaæ, jivhÃvi¤¤Ãïaæ, kÃyavi¤¤Ãïaæ, manovi¤¤Ãïaæ aniccato anupassati no niccato . . . pe . . . paÂinissajjati no Ãdiyati; aniccato anu- passanto niccasa¤¤aæ pajahati . . . pe . . . paÂinissajjanto ÃdÃnaæ pajahati. Imehi sattah' ÃkÃrehi cittaæ anu- passati. Cittaæ upaÂÂhÃnaæ no sati, sati upaÂÂhÃnaæ c' eva sati ca; tÃya satiyà tena ¤Ãïena taæ cittaæ anu- passatÅti. Tena vuccati -- citte cittÃnupassanà satipaÂÂhÃna- bhÃvanÃ. `BhÃvanÃ' ti. Catasso bhÃvanà . . . pe . . . ÃsevanaÂÂhena bhÃvanÃ. Evaæ citte cittÃnupassÅ viha- rati. ## Kathaæ dhammesu dhammÃnupassÅ viharati? Idh' ekacco Âhapetvà kÃyaæ\<*<1>*>/ Âhapetvà vedanaæ Âhapetvà cittaæ tadavasese dhamme aniccato anupassati no niccato, duk- khato anupassati no sukhato, anattato anupassati no attato; nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no samudeti, paÂinissajjati no Ãdiyati; aniccato anupassanto niccasa¤¤aæ pajahati, dukkhato anupassanto sukhasa¤¤aæ pajahati, anattato anupassanto attasa¤¤aæ pajahati; nib- bindanto nandiæ pajahati, virajjanto rÃgaæ pajahati, nirodhento samudayaæ pajahati, paÂinissajjanto ÃdÃnaæ pajahati. Imehi sattah' ÃkÃrehi dhamme anupassati. Dhammà upaÂÂhÃnaæ no sati, sati upaÂÂhÃnaæ c' eva sati ca; tÃya satiyà tena ¤Ãïena te dhamme anupassatÅti. Tena vuccati -- dhammesu dhammÃnupassanà satipaÂÂhÃna- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 S. S2. M. omit Âhapetvà kÃyaæ. >/ #<[page 235]># %< Pa¤¤Ãvagge SatipaÂÂhÃnakathà 235>% bhÃvanÃ. `BhÃvanÃ' ti. Catasso bhÃvanÃ: tattha jÃtÃnaæ dhammÃnaæ anativattanaÂÂhena bhÃvanÃ, indriyÃnaæ ekarasaÂÂhena bhÃvanÃ, tadupagaviriyavÃhanaÂÂhena bhÃ- vanÃ, ÃsevanaÂÂhena bhÃvanà . . . pe . . . Evaæ dhammesu dhammÃnupassÅ viharatÅti. SatipaÂÂhÃnakathà niÂÂhitÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 236]># %<236 Pa¤¤Ãvagge VipassanÃkathÃ>% $< III IX. PA¥¥ùVAGGE VIPASSANùKATHù>$ ## Evaæ me sutaæ. Ekaæ samayaæ Bhagavà SÃvatthiyaæ viharati Jetavane AnÃthapiï¬ikassa ÃrÃme. Tatra kho Bhagavà bhikkhu Ãmantesi `{Bhikkhavo}' ti. `Bhaddante' ti te bhikkhÆ Bhagavato paccasosuæ. Bhagavà etad avoca. `So\<*<1>*>/ vata Bhikkhave bhikkhu ka¤ci\<*<2>*>/ saÇkhÃraæ niccato samanupassanto anulomikÃya khantiyà samannÃgato bha- vissatÅti' n' etaæ ÂhÃnaæ vijjati, `anulomikÃya khantiyà asamannÃgato sammattaniyÃmaæ okkamissatÅti' n' etaæ ÂhÃnaæ vijjati, `sammattaniyÃmaæ anokkamamÃno sotÃ- pattiphalaæ và sakadÃgÃmiphalaæ và anÃgÃmiphalaæ và Arahattaphalaæ và sacchikarissatÅti' n' etaæ ÂhÃnaæ vij- jati. `So vata Bhikkhave bhikkhu sabbasaÇkhÃre anic- cato samanupassanto anulomikÃya khantiyà samannÃgato bhavissatÅti' ÂhÃnaæ etaæ vijjati, `anulomikÃya khantiyà samannÃgato sammattaniyÃmaæ okkamissatÅti' ÂhÃnaæ etaæ vijjati, `sammattaniyÃmaæ okkamamÃno sotÃpatti- phalaæ và sakadÃgÃmiphalaæ và anÃgÃmiphalaæ và Arahattaphalaæ và sacchikarissatÅti' ÂhÃnaæ etaæ vijjati. ## `So vata Bhikkhave bhikkhu ka¤ci saÇkhÃram suk- hato samanupassanto anulomikÃya khantiyà sammannÃgato bhavissatÅti' n' etaæ ÂhÃnaæ vijjati, `anulomikÃya khantiyà asamannÃgato sammattaniyÃmaæ okkamissatÅti' n' etaæ ÂhÃnaæ vijjati, `sammattaniyÃmaæ anokkamamÃno sotÃ- pattiphalaæ và sakadÃgÃmiphalaæ và anÃgÃmiphalaæ và Arahattaphalaæ và sacchikarissatÅti' n' etaæ ÂhÃnaæ vij- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K. begins SÃvatthiparipuïïanidÃnam . . . pe . . . `So vata Bhikkhave,' etc. 2 Ki¤ci, S. S2. M. >/ #<[page 237]># %< Pa¤¤Ãvagge VipassanÃkathà 237>% jati. `So vata Bhikkhave bhikkhu sabbasaÇkhÃre dukkhato samanupassanto anulomikÃya khantiyà samannÃgato bha- vissatÅti' ÂhÃnaæ etaæ vijjati, `anulomikÃya khantiyà samannÃgato sammattaniyÃmaæ okkamissatÅti' ÂhÃnaæ etaæ vijjati, `sammattaniyÃmaæ okkamamÃno sotÃpatti- phalaæ và sakadÃgÃmiphalaæ và anÃgÃmiphalaæ và Arahattaphalaæ và sacchikarissatÅti' ÂhÃnaæ etaæ vijjati. ## `So vata Bhikkhave bhikkhu ka¤ci dhammaæ attato samanupassanto anulomikÃya khantiyà samannÃgato bha- vissatÅti' n' etaæ ÂhÃnaæ vijjati, `anulomikÃya khantiyà asamannÃgato sammattaniyÃmaæ okkamissatÅti' n' etaæ ÂhÃnaæ vijjati, `sammattaniyÃmaæ anokkamamÃno sotÃ- pattiphalaæ và sakadÃgÃmiphalaæ và anÃgÃmiphalaæ và Arahattaphalaæ và sacchikarissatÅti' n' etaæ ÂhÃnaæ vijjati. `So vata Bhikkhave bhikkhu ka¤ci dhammaæ anattato samanupassanto anulomikÃya khantiyà samannÃ- gato bhavissatÅti' ÂhÃnaæ etaæ vijjati, `anulomikÃya khantiyà samannÃgato sammattaniyÃmaæ okkamissatÅti' ÂhÃnaæ etaæ vijjati, `sammattaniyÃmaæ okkamamÃno sotÃpattiphalaæ và sakadÃgÃmiphalaæ và anÃgÃmiphalaæ và Arahattaphalaæ và sacchikarissatÅti' ÂhÃnaæ etaæ vijjati. ## `So vata Bhikkhave bhikkhu nibbÃnaæ dukkhato samanupassanto anulomikÃya khantiyà samannÃgato bha- vissatÅti' n' etaæ ÂhÃnaæ vijjati, `anulomikÃya khantiyà asamannÃgato sammattaniyÃmaæ okkamissatÅti' n' etaæ ÂhÃnaæ vijjati, `sammattaniyÃmaæ anokkamamÃno sotÃ- pattiphalaæ và sakadÃgÃmiphalaæ và anÃgÃmiphalaæ và Arahattaphalaæ và sacchikarissatÅti' n' etaæ ÂhÃnaæ vij- jati. `So vata Bhikkhave bhikkhu nibbÃnaæ sukhato samanupassanto anulomikÃya khantiyà samannÃgato bhavissatÅti' ÂhÃnaæ etaæ vijjati, `anulomikÃya khantiyà samannÃgato sammattaniyÃmaæ okkamissatÅti' ÂhÃnaæ etaæ vijjati, `sammattaniyÃmaæ okkamamÃno sotÃpatti- phalaæ và sakadÃgÃmiphalaæ và anÃgÃmiphalaæ và Arahattaphalaæ và sacchikarissatÅti' ÂhÃnaæ etaæ vijjati. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 238]># %<238 Pa¤¤Ãvagge VipassanÃkathÃ>% ## Katih' ÃkÃrehi anulomikaæ khantiæ paÂilabhati? Katih' ÃkÃrehi sammattaniyÃmaæ okkamati? CattÃrÅsÃya ÃkÃrehi anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, cattÃrÅsÃya ÃkÃrehi sammattaniyÃmaæ okkamati. Katamehi cattÃrÅsÃya ÃkÃrehi anulomikaæ khantiæ paÂilabhati? Katamehi cattÃrÅsÃya ÃkÃrehi sammattani- yÃmaæ okkamati? Pa¤cakkhandhe aniccato dukkhato rogato gaï¬ato sal- lato aghato ÃbÃdhato parato palokato Åtito upaddavato bhayato upasaggato calato pabhaÇgato adhuvato atÃïato aleïato asaraïato rittato tucchato su¤¤ato anattato ÃdÅnavato vipariïÃmadhammato asÃrakato aghamÆlato vadhakato vibhavato sÃsavato saÇkhatato mÃrÃmisato jÃtidhammato jarÃdhammato byÃdhidhammato maraïadhammato soka- dhammato paridevadhammato upÃyÃsadhammato saÇkilesi- kadhammato. Pa¤cakkhandhe aniccato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho niccaæ nibbÃnan' ti passanto sammattaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe dukkhato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho sukhaæ nibbÃnan' ti passanto sammattaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe rogato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho Ãrogyaæ nibbÃnan' ti passanto sammattaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe gaï¬ato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho agaï¬aæ\<*<1>*>/ nibbÃnan' ti passanto sammattaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe sallato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho nisallaæ nibbÃnan' ti passanto sammattaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe aghato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho anagho nibbÃnan' ti passanto sammattaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe ÃbÃdhato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho anÃbÃdho \<-------------------------------------------------------------------------- 1 nigaï¬o, K., with agaï¬aæ as v.1. >/ #<[page 239]># %< Pa¤¤Ãvagge VipassanÃkathà 239>% nibbÃnan' ti passanto sammattaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe parato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho aparapac- cayaæ nibbÃnan' ti passanto sammattaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe palokato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho apaloka- dhammo nibbÃnan' ti passanto sammattaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe Åtito passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho anÅtikaæ nibbÃnan' ti passanto sammattaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe upaddavato passanto anulo- mikaæ khantiæ patilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho anupaddavaæ nibbÃnan' ti passanto sammattani- yÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe bhayato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khan- dhÃnaæ nirodho abhayaæ nibbÃnan' ti passanto sammatt- aniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe upasaggato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khand- hÃnaæ nirodho anupasaggaæ nibbÃnan' ti passanto sammattaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe calato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho acalaæ nibbÃnan' ti passanto samm- attaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhande pabhaÇgato pas- santo anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho apabhaÇgaæ nibbÃnan' ti passanto sammattaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe adhuvato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho dhuvaæ nibbÃnan' ti passanto sammattaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe atÃïato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho tÃïaæ nibbÃnan' ti passanto samm- attaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe aleïato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khand- hÃnaæ nirodho leïaæ nibbÃnan' ti passanto sammattani- yÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe asaraïato passanto anulomikaæ khantim paÂilabhati, `pa¤cannaæ khand- hÃnaæ nirodho saraïaæ nibbÃnan' ti passanto sammatt- aniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe rittato passanto \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 240]># %<240 Pa¤¤Ãvagge VipassanÃkathÃ>% anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khand- hÃnaæ nirodho arittaæ nibbÃnan' ti passanto sammattani- yÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe tucchato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khand- hÃnaæ nirodho atucchaæ nibbÃnan' ti passanto sammatta- niyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe su¤¤ato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khan- dhÃnaæ nirodho paramasu¤¤aæ nibbÃnan' ti passanto sammattaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe anattato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho paramatthaæ\<*<1>*>/ nibbÃnan' ti passanto sammattaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe ÃdÅnavato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho anÃdÅnavaæ nibbÃnan' ti passanto sammattaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe vipari- ïÃmadhammato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilab- hati, `pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho avipariïÃma- dhammaæ nibbÃnan' ti passanto sammattaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe asÃrakato passanto anulo- mikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho sÃraæ nibbÃnan' ti passanto sammattaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe aghamÆlato passanto anulo- mikaæ khantiæ paÂilabhati, pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho anaghamÆlaæ nibbÃnan' ti passanto sammattani- yÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe vadhakato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃ- naæ nirodho avadhakaæ nibbÃnan' ti passanto sammatta- niyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe vibhavato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃ- naæ nirodho avibhavaæ nibbÃnan' ti passanto sammat- taniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe sÃsavato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃ- naæ nirodho anÃsavaæ nibbÃnan' ti passanto sammattani- yÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe saÇkhatato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khand- hÃnaæ nirodho asaÇkhataæ nibbÃnan' ti passanto samm- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 paramattaæ, M.; parÃmaÂÂhaæ, K. >/ #<[page 241]># %< Pa¤¤avagge VipassanÃkathà 241>% attaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe mÃrÃmisato pas- santo anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khand- hÃnaæ nirodho nirÃmisaæ nibbÃnan' ti passanto sammat- taniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe jÃtidhammato pas- santo anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khand- hÃnaæ nirodho ajÃtaæ nibbÃnan' ti passanto sammattani- yÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe jarÃdhammato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho ajaraæ nibbÃnan' ti passanto sammattaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe byÃdhidhammato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃ- naæ nirodho abyÃdhi\<*<1>*>/ nibbÃnan' ti passanto sammattani- yÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe maraïadhammato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho amataæ nibbÃnan' ti passanto sammattaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe sokadham- mato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤can- naæ khandhÃnaæ nirodho asokaæ nibbÃnan' ti passanto sammattaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe parideva- dhammato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho aparidevaæ nibbÃnan' ti passanto sammattaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe upÃyÃsadhammato passanto anulomikaæ khantiæ paÂilab- hati, `pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho anupÃyÃsaæ nibbÃnan' ti passanto sammattaniyÃmaæ okkamati; pa¤cakkhandhe saÇkilesikadhammato passanto anulo- mikaæ khantiæ paÂilabhati, `pa¤cannaæ khandhÃnaæ nirodho asaÇkiliÂÂhaæ nibbÃnan' ti passanto sammattani- yÃmaæ okkamati. ## `Aniccato' ti: aniccÃnupassanÃ. `Dukkhato' ti: dukkhÃnupassanÃ. `Rogato' ti: dukkhÃnupassanÃ. `Gaï- ¬ato' ti: dukkhÃnupassanÃ. `Sallato' ti: dukkhÃnupas- sanÃ. `Aghato' ti: dukkhÃnupassanÃ. `AbÃdhato' ti: dukkhÃnupassanÃ. `Parato' ti: anattÃnupassanÃ. `Palo- kato' ti: anattÃnupassanÃ. `ýtito' ti: dukkhÃnupassanÃ. `Upadavvato' ti: dukkhÃnupassanÃ. `Bhayato' ti: duk- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 abyÃdhidhammaæ, K. >/ #<[page 242]># %<242 Pa¤¤Ãvagge VipassanÃkathÃ>% khÃnupassanÃ. `Upasaggato' ti: dukkhÃnupassanÃ. `Calato' ti: aniccÃnupassanÃ. `{PabhaÇgato}' ti: aniccÃnu- passanÃ. `Adhuvato' ti: aniccÃnupassanÃ. `AtÃïato' ti: dukkhÃnupassanÃ. `Aleïato' ti: dukkhÃnupassanÃ. `Asaraïato' ti: dukkhÃnupassanÃ. `Rittato' ti: duk- khÃnupassanÃ. `Tucchato' ti: anattÃnupassanÃ. `Su¤- ¤ato' ti: anattÃnupassanÃ. `Anattato' ti: anattÃnu- passanÃ. `AdÅnavato' ti: dukkhÃnupassanÃ. `Vipari- ïÃmadhammato' ti: aniccÃnupassanÃ. `AsÃrakato' ti: anattÃnupassanÃ. `AghamÆlato' ti: dukkhÃnupassanÃ. `Vadhakato' ti: dukkhÃnupassanÃ. `Vibhavato' ti: aniccÃnupassanÃ. `SÃsavato' ti: dukkhÃnupassanÃ. `SaÇkhatato' ti: aniccÃnupassanÃ. `MÃrÃmisato' ti: dukkhÃnupassanÃ. `JÃtidhammato' ti: dukkhÃnupassanÃ. `JarÃdhammato' ti: dukkhÃnupassanÃ. `ByÃdhidham- mato' ti: dukkhÃnupassanÃ. `Maraïadhammato' ti: aniccÃnupassanÃ. `Sokadhammato' ti: dukkhÃnupassanÃ. `Paridevadhammato' ti: dukkhÃnupassanÃ. `UpÃyÃsa- dhammato' ti: dukkhÃnupassanÃ. `SaÇkilesikadham- mato' ti: dukkhÃnupassanÃ. Imehi cattÃrÅsÃya ÃkÃrehi anulomikaæ khantiæ paÂi- labhati, imehi cattÃrÅsÃya ÃkÃrehi sammattaniyÃmaæ okkamati. Imehi cattÃrÅsÃya ÃkÃrehi anulomikaæ khantiæ pati- labhantassa imehi cattÃrÅsÃya ÃkÃrehi sammattaniyÃmaæ okkamantassa kati aniccÃnupassanÃ, kati dukkhÃnupassanÃ, kati anattÃnupassanÃ? Pa¤cavÅsati anattÃnupassanà pa¤¤Ãsaæ aniccÃnupassanà Sataæ pa¤cavÅsati¤ c' eva yÃni dukkhe pavuccare ti. VipassanÃkathà niÂÂhitÃ. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 243]># %< Pa¤¤Ãvagge MÃtikakathà 243>% $< III X. PA¥¥ùVAGGE MùTIKAKATHù>$ ## NICCHùTO muccatÅti vimokkho,\<*<1>*>/ vijjÃvimutti, adhisÅlaæ adhicittaæ adhipa¤¤Ã, passaddhi, ¤Ãïaæ, dassanaæ, visuddhi,\<*<2>*>/ nekkhammaæ, nissaraïaæ,paviveko, vossaggo, cariyÃ, jhÃnavimokkho, bhÃvanÃ, adhiÂÂhÃnaæ, jÅvitaæ. `NicchÃto' ti. Nekkhammena kÃmacchandato nicchÃto, abyÃpÃdena byÃpÃdato nicchÃto . . . pe . . . paÂhamaj- jhÃnena nÅvaraïehi nicchÃto . . . pe . . . Arahattamag- gena sabbakilesehi nicchÃto muccati\<*<3>*>/. `Vimokkho' ti.\<*<3>*>/ `Nekhammena kÃmacchandato muc- catÅti' vimokkho, `abyÃpÃdena byÃpÃdato muccatÅti' vimokkho . . . pe . . . `paÂhamajjhÃnena nÅvaraïehi muccatÅti' vimokkho . . . pe . . . `Arahattamaggena sabbakilesehi muccatÅti' vimokkho. `VijjÃvimuttÅti'. `Nekhammaæ vijjatÅti' vijjÃ, `kÃmac- chandato muccatÅti' vimutti, `vijjanto muccati muccanto vijjatÅti' vijjÃvimutti; `abyÃpÃdo vijjatÅti' vijjÃ, `byÃ- pÃdato muccatÅti' vimutti, `vijjanto muccati muccanto vijjatÅti' VijjÃvimutti . . . pe . . . `Arahattamaggo vijjatÅti' vijjÃ, `sabbakilesehi muccatÅti' vimutti, `vijjanto muccati muccanto vijjatÅti' vijjÃvimutti. ## `AdhisÅlaæ adhicittaæ adhipa¤¤Ã' ti. Nekhammena kÃmacchandaæ saævaraÂÂhena sÅlavisuddhi, avikkhep- aÂÂhena cittavisuddhi, dassanaÂÂhena diÂÂhivisuddhi. Yo tattha saævaraÂÂho, ayaæ adhisÅlasikkhÃ; yo tattha avik- khepaÂÂho, ayaæ adhicittasikkhÃ; yo tattha dassanaÂÂho, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 nicchÃto mokkho vimokkho, M.; niccato vimuttÅti vimokkho, S. S2., and K. as vÊ. from text. 2 suddhi, K. 3 sabbakilesehi nicchÃto. `Mokkho vimokkho' ti, M. >/ #<[page 244]># %<244 Pa¤¤Ãvagge MÃtikakathÃ>% ayaæ adhipa¤¤ÃsikkhÃ. AbyÃpÃdena byÃpÃdaæ saæ- varaÂÂhena sÅlavisuddhi . . . pe . . . Arahattamaggena sabbakilese saævaraÂÂhena sÅlavisuddhi, avikkhepaÂÂhena cittavisuddhi, dassanaÂÂhena diÂÂhivisuddhi. Yo tattha saævaraÂÂho, ayaæ adhisÅlasikkhÃ; yo tattha avikkhepaÂÂho, ayaæ adhicittasikkhÃ; yo tattha dassanaÂÂho, ayaæ adhi- pa¤¤ÃsikkhÃ. ## `PassaddhÅti'. Nekhammena kÃmacchandaæ paÂip- passambheti, abyÃpÃdena byÃpÃdaæ paÂippassambheti . . . pe . . . Arahattamaggena sabbakilese paÂippassam- bheti. `¥Ãïan' ti. KÃmacchandassa pahÅnattà nekkhammaæ ¤ÃtaÂÂhena ¤Ãïaæ, byÃpÃdassa pahÅnattà abyÃpÃdo ¤ÃtaÂ- Âhena ¤Ãïaæ . . . pe . . . sabbakilesÃnaæ pahÅnattà Arahattamaggo ¤ÃtaÂÂhena {¤Ãïaæ}. `Dassanan' ti. KÃmacchandassa pahÅnattà nekkhammaæ diÂÂhattà dassanaæ, byÃpÃdassa pahÅnattà abyÃpÃdo diÂ- Âhattà dassanaæ . . . pe . . . sabbakilesÃnaæ pahÅnattà Arahattamaggo diÂÂhattà dassanaæ. `VisuddhÅti'. KÃmacchandaæ pajahanto nekkhammena visujjhati, byÃpÃdaæ pajahanto abyÃpÃdena visujjhati . . . pe . . . sabbakilese pajahanto Arahattamaggena visuj- jhati. ## `Nekkhamman' ti, KÃmÃnaæ etaæ nissaraïaæ, yadi- daæ nekkhammaæ; rÆpÃnaæ etaæ nissaraïaæ, yadidaæ Ãruppaæ: yaæ kho pana ki¤ci bhÆtaæ saÇkhataæ paÂic- casamuppannaæ nirodho tassa nekkhammaæ. ByÃpÃdassa abyÃpÃdo nekkhammaæ, thÅnamiddhassa Ãlokasa¤¤Ã nek- khammaæ . . . pe . . . sabbakilesÃnaæ Arahattamaggo nekkhammaæ. `Nissaraïan' ti. KÃmÃnaæ etaæ nissaraïaæ, yadidaæ nekkhammaæ: rÆpÃnaæ etaæ nissaraïaæ, yadidaæ Ãrup- paæ: yaæ kho pana ki¤ci bhÆtaæ saÇkhataæ paÂiccasa- muppannaæ nirodho tassa nissaraïaæ. KÃmacchandassa nekkhammaæ nissaraïaæ, byÃpÃdassa abyÃpÃdo nissara- ïaæ . . . pe . . . sabbakilesÃnaæ Arahattamaggo nis- saraïaæ. `Paviveko' ti. KÃmacchandassa nekkhammaæ pavi- \<-------------------------------------------------------------------------- . >/ #<[page 245]># %< Pa¤¤Ãvagge MÃtikakathà 245>% veko, byÃpÃdassa abyÃpÃdo paviveko . . . pe . . . sabbakile- sÃnaæ Arahattamaggo paviveko. `Vossaggo' ti. Nekkhammena kÃmacchandaæ vossajjati, abyÃpÃdena byÃpÃdaæ vossajjati . . . pe . . . Arahattamag- gena sabbakilese vossajjati. `CariyÃ' ti. KÃmacchandaæ pajahanto nekkhammena carati, byÃpÃdaæ pajahanto abyÃpÃdena carati . . . pe . . . sabbakilese pajahanto {Arahattamaggena} carati. `JhÃnavimokkho' ti. `Nekkhammaæ jhÃyatÅti'\<*<1>*>/ jhÃnaæ, `kÃmacchandaæ jhÃpetÅti' jhÃnaæ; `jhÃyanto muccatÅti' jhÃnavimokkho, `jhÃpento muccatÅti' jhÃnavimokkho; `jhÃyantÅti dhammà jhÃpentÅti kilese jhÃte ca jhÃpe ca jÃnÃtÅti' jhÃnavimokkho. `AbyÃpÃdo jhÃyatÅti' jhÃnaæ, `byÃpÃdaæ jhÃpetÅti' jhÃnaæ; `{Ãlokasa¤¤Ã} jhÃyatÅti' jhÃnaæ, thÅmamiddhaæ jhÃpetÅti' jhÃnaæ . . . pe . . . `Arahattamaggo jhÃyatÅti' jhÃnaæ, `sabbakilese jhÃpetÅti' jhÃnaæ; `jhÃyanto muccatÅti' jhÃnavimokkho, `jhÃpento muccatÅti' jhÃnavimokkho; `jhÃyantÅti dhammà jhÃpentÅti kilese jhÃte ca jhÃpe ca jÃnÃtÅti' jhÃnavimokkho ## `BhÃvanà adhiÂÂhÃnaæ jÅvitan' ti. `KÃmacchandaæ pajahanto nekkhammaæ bhÃvetÅti' bhÃvanÃsampanno, `nekkhammavasena cittaæ adhiÂÂhÃtÅti' adhiÂÂhÃnasam- panno, `svÃyaæ evaæ bhÃvanÃsampanno adhiÂÂhÃnasam- panno samaæ jÅvati no visamaæ, sammà jÅvati no micchÃ, visuddhaæ jÅvati no kiliÂÂhan' ti ÃjÅvasampanno. SvÃyaæ evaæ bhÃvanÃsampanno adhiÂÂhÃnasampanno ÃjÅvasam- panno ya¤ ¤ad eva parisaæ upasaÇkamati, yadi khattiya- parisaæ yadi brÃhmaïaparisaæ yadi gahapatiparisaæ yadi samaïaparisaæ, visÃrado upasaÇkamati amaÇkubhÆto. Taæ kissa hetu? Tathà hi so bhÃvanÃsampanno adhiÂ- ÂhÃnasampanno ÃjÅvasampanno. `ByÃpÃdaæ pajahanto abyÃpÃdaæ bhÃvetÅti' bhÃvanÃsampanno, `thÅnamiddhaæ pajahanto Ãlokasa¤¤aæ bhÃvetÅti' bhÃvanÃsampanno, `uddhaccaæ pajahanto avikkhepaæ bhÃvetÅti' bhÃvanÃsam- panno, vicikicchaæ pajahanto dhammavavatthÃnaæ bhÃ- vetÅti' bhÃvanÃsampanno, `avijjaæ pajahanto ¤Ãïaæ bhÃ- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 `jÃyatÅti,' K. always. >/ #<[page 246]># %<246 Pa¤¤Ãvagge MÃtikakathÃ>% vetÅti' bhÃvanÃsampanno, `aratiæ pajahanto pÃmojjaæ bhÃvetÅti' bhÃvanÃsampanno, `nÅvaraïaæ pajahanto paÂha- majjhÃnaæ bhÃvetÅti' bhÃvanÃsampanno . . . pe . . . `sabbakilese pajahanto Arahattamaggaæ bhÃvetÅti' bhÃva- nÃsampanno, `Arahattamaggavasena cittaæ adhiÂÂhÃtÅti' ad- hiÂÂhÃnasampanno, `svÃyaæ evaæ bhÃvanÃsampanno adhiÂ- ÂhÃnasampanno samaæ jÅvati no visamaæ, sammà jÅvati no micchÃ, visuddhaæ jÅvati no kiliÂÂhan' ti ÃjÅvasam- panno. SvÃyaæ evaæ bhÃvanÃsampanno adhiÂÂhÃnasam- panno ÃjÅvasampanno ya¤ ¤ad eva parisaæ upasaÇkamati, yadi khattiyaparisaæ yadi brÃhmaïaparisaæ yadi gahapati- parisaæ yadi samaïaparisaæ, visÃrado upasaÇkamati amaÇkubhÆto. Tam kissa hetu? Tathà hi so bhÃvanÃ- sampanno adhiÂÂhÃnasampanno ÃjÅvasampanno ti. Matikakathà niÂÂhitÃ. Tatr' uddÃnaæ bhavati: ¥Ãïaæ diÂÂhi ÃnÃpÃnaæ\<*<1>*>/ indriyaæ vimokkhapa¤camaæ gatikammaæ vipallÃso maggo maï¬o\<*<2>*>/ ti te dasa, yuganadhasaccabojjhaÇgà mettà virÃgapa¤camà paÂisambhidà dhammacakkaæ lokuttarabalasu¤¤ato, pa¤¤Ã iddhi abhisamayo viveko cariyapa¤camo\<*<3>*>/ pÃtihÃriya¤ ca samasÅsa¤ ca\<*<4>*>/ sati vipassanamÃtikà ti\<*<5>*>/. PaÂisambhidÃpakaraïaæ samattaæ. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 diÂÂhi ca assaæ, S. S2; diÂÂhi ca assÃsaæ, K. 2 maï¬ena, K.; mÃno ti, S.; mano ti, S2. 3 vivekaæ cariyena pa¤camaæ, K. 4 pÃtiharaæ samasÅsi, M.; paÂisodasamasÅti, S.: paÂisotasamasÅti, S2. 5 SatipaÂÂhÃnà vipassanÃ, S.; satipaÂÂhÃnavipassanà mÃtikà ti. S2; satipaÂÂhÃnaæ vipassanà mÃtikÃya ca te dasÃti, K.>/