Patisambhidamagga: I. Mahavagga, IV-X; II. Yuganandhavagga; III. Pannanavagga. Based on the ed. by Arnold C. Taylor: The Pañisambhidàmagga, Vol. II. London : Pali Text Society 1907. (Reprinted 1979) Input by the Dhammakaya Foundation, Thailand, 1989-1996 [GRETIL-Version vom 24.3.2015] NOTICE This file is (C) Copyright the Pali Text Society and the Dhammakaya Foundation, 2015. This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License. These files are provided by courtesy of the Pali Text Society for scholarly purposes only. In principle they represent a digital edition (without revision or correction) of the printed editions of the complete set of Pali canonical texts published by the PTS. While they have been subject to a process of checking, it should not be assumed that there is no divergence from the printed editions and it is strongly recommended that they are checked against the printed editions before quoting. ANNOTATED VERSION IN PTS LAYOUT STRUCTURE OF REFERENCES (added): Pañis_n,nn.n.nnn = Pañisambhidàmagga_Vagga[Roman],Kathà[Roman].Section[Arabic, in I,I only].paragraph #<...># = BOLD %<...>% = ITALICS *<...>* = SUPERSCRIPT $<...>$ = UNDERLINE/LARGE \<...>\ = REDLINE ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf and http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf For further information see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm ___________________________________________________________________ Pañisambhidàmagga Vol. II #<[page 001]># %< 1>% $< PAòISAMBHIDâMAGGO. I IV. MAHâVAGGE INDRIYAKATHâ>$ ## Evaü me sutaü. Ekaü samayaü Bhagavà Sàvatthi- yaü viharati Jetavane Anàthapiõóikassa àràme. Tatra kho Bhagavà bhikkhå àmantesi- `Bhikkhavo' ti. `Bha- dante'\<*<1>*>/ ti te bhikkhå Bhagavato paccassosuü. Bhagavà etad avoca- `Pa¤c' imàni Bhikkhave indri- yàni Katamàni pa¤ca? Saddhindriyaü viriyindriyaü satindriyaü samàdhindri- yaü pa¤¤indriyaü: imàni kho Bhikkhave pa¤c' indriyàni. ## Imàni pa¤c' indriyàni katih' àkàrehi visujjhanti? Imàni pa¤c' indriyàni paõõarasahi àkàrehi visujjhanti. Assaddhe puggale parivajjayato saddhe puggale sevato bhajato payirupàsato pasàdaniye suttante paccavekkhato imehi tãh' àkàrehi saddhindriyaü visujjhati, kusãte\<*<2>*>/ puggale parivajjayato àraddhaviriye puggale sevato bhajato payiru- pàsato sammappadhàne paccavekkhato imehi tãh' àkàrehi viriyindriyaü visujjhati, muññhassati puggale parivajjayato upaññhitassati puggale sevato bhajato payirupàsato sati- paññhàne paccavekkhato imehi tãh' àkàrehi satindriyaü visujjhati, asamàhite puggale parivajjayato samàhite pug- gale sevato bhajato payirupàsato jhànavimokkhe pacca- vekkhato imehi tãh' àkàrehi samàdhindriyaü visujjhati, duppa¤¤e puggale parivajjayato pa¤¤avante puggale sevato bhajato payirupàsato gambhãra¤àõacariyaü paccavekkhato \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Bhaddante, M. 2 Kusite, M. >/ #<[page 002]># %<2 Mahàvagge Indriyakathà>% imehi tãh' àkàrehi pa¤¤indriyaü visujjhati. Iti ime pa¤ca puggale parivajjayato pa¤ca puggale sevato bhajato payiru- pàsato pa¤ca\<*<1>*>/ suttantakkhandhe\<*<1>*>/ paccavekkhato imehi paõõarasahi àkàrehi imàni pa¤c' indriyàni visujjhanti. ## Katih' àkàrehi pa¤c' indriyàni bhàviyanti? Katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü bhàvanà hoti? Dasah' àkàrehi pa¤c' indriyàni bhàviyanti, dasah' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü bhàvanà hoti. Assaddhiyaü pajahanto saddhindriyaü bhàveti, saddhin- driyaü bhàvento assaddhiyaü pajahati; kosajjaü paja- hanto viriyindriyaü bhàveti, viriyindriyaü bhàvento kosaj- jaü pajahati; pamàdaü pajahanto satindriyaü bhàveti, satindriyaü bhàvento pamàdaü pajahati; uddhaccaü paja- hanto samàdhindriyaü bhàveti, samàdhindriyaü bhàvento uddhaccaü pajahati; avijjaü pajahanto pa¤¤indriyaü bhàveti, pa¤¤indriyaü bhàvento avijjaü pajahati. Imehi dasah' àkàrehi pa¤c' indriyàni bhàviyanti, imehi dasah' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü bhàvanà hoti. ## Katih' àkàrehi pa¤c' indriyàni bhàvitàni honti su- bhàvitàni? Dasah' àkàrehi pa¤c' indriyàni bhàvitàni honti subhàvi- tàni. Assaddhiyassa\<*<2>*>/ pahãnattà suppahãnattà saddhindriyaü bhàvitaü hoti subhàvitaü, assaddhiyassa bhàvitattà subhà- vitattà assaddhiyaü pahãnaü hoti suppahãnaü; kosajjassa pahãnattà suppahãnattà viriyindriyaü . . . pe . . . hoti suppahinaü; pamàdassa pahãnattà suppahãnattà satin- driyaü . . . pe . . . hoti suppahãnam; uddhaccassa pahãn- attà suppahãnattà samàdhindriyaü . . .pe . . þoti suppa- hãnaü; avijjàya pahãnattà suppahãnattà pa¤¤indriyaü . . . pe . . . hoti suppahãnaü. Imehi dasah' àkàrehi pa¤c' indriyàni bhàvitàni honti subhàvitàni. ## Katih' àkàrehi pa¤c' indriyàni bhàviyanti? Katih' àkàrehi pa¤c' indriyàni bhàvitàni c' eva honti subhàvitàni ca pañipassaddhàni ca suppañipassaddhàni ca? \<-------------------------------------------------------------------------- 1 passàdaniyasuttante, S; pa¤casuttante, S. 2 assaddhindriyassa, K. >/ #<[page 003]># %< Mahàvagge Indriyakathà 3>% Catåh' àkàrehi pa¤c' indriyàni bhàviyanti, catåh' àkàrehi pa¤c' indriyàni bhàvitàni c' eva honti subhàvitàni ca pañi- passaddhàni ca suppañipassaddhàni ca. Sotàpattimaggakhaõe pa¤c' indriyàni bhàviyanti, sotà- pattiphalakkhaõe pa¤c' indriyàni bhàvitàni c' eva honti subhàvitàni ca pañipassaddhàni ca suppañipassaddhàni ca. Sakadàgàmimaggakkhaõe . . . pe . . . anàgàmimaggak- khaõe . . . pe . . . Arahattamaggakkhaõe pa¤c' indriyàni bhàviyanti, Arahattaphalakkhaõe pa¤c' indriyàni bhàvitàni c' eva honti subhàvitàni ca pañipassaddhàni ca suppañipas- saddhàni ca. Iti catasso maggavisuddhiyo, catasso phalavisuddhiyo, catasso samucchedavisuddhiyo, catasso pañipassaddhivi- suddhiyo. Imehi catåh' àkàrehi pa¤c' indriyàni bhàviyanti, imehi catåh' àkàreki pa¤c' indriyàni bhàvitàni c' eva honti subhàvitàni ca pañipassaddhàni ca suppañipassaddhàni ca. ## Katinnaü\<*<1>*>/ puggalànaü indriyabhàvanà? Kati pug- galà bhàvitindriyà? Aññhannaü puggalànaü indriyabhà- vanà. Tayo puggalà bhàvitindriyà. Katamesaü aññhannaü puggalànaü indriyabhàvanà? Sattanna¤ ca sekhànaü puthujjanakalyàõakassa ca. Ime- saü aññhannaü puggalàmaü indriyabhàvanà. Katame tayo puggalà bhàvitindriyà? \<*<2>*>/ Savanena buddho Tathàgatassa sàvako khãõàsavo bhàvitindriyo, sayambhå- taññhena Paccekabuddho\<*<3>*>/ bhàvitindriyo, appameyyaññhena Tathàgato Arahaü Sammàsambuddho bhàvitindriyo. Ime tayo puggalà bhàvitindriyà. Iti imesaü aññhannaü pug- galànaü indriyabhàvanà, ime tayo puggalà bhàvitindriyà. Sàvatthinidànaü. ## Pa¤c' imàni Bhikkhave indriyàni. Katamàni pa¤ca? Saddhindriyaü viriyindriyaü satindriyaü samàdhin- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 katinaü, M. K. 2 bhàvindriyà vasena Buddho ti. S. bhàvitindriyavasena Buddho ti, S2. K. 3 Paccekasambuddho, M. >/ #<[page 004]># %<4 Mahàvagge Indriyakathà>% driyaü pa¤¤indriyaü. Ye hi keci\<*<1>*>/ Bhikkhave samaõà và bràhmaõà và imesaü pa¤cannaü indriyànaü samudaya¤ ca atthaïgama¤ ca assàda¤\<*<2>*>/ ca àdãnava¤ ca nissaraõa¤ ca yathàbhåtaü na pajànanti, na-m-ete Bhikkhave samaõà và bràhmaõà và samaõesu c' eva\<*<3>*>/ samaõasammatà bràhmaõesu ca\<*<3>*>/ bràhmaõasammatà, na ca pana te àyas- mantà sàma¤¤attaü\<*<4>*>/ và bràhma¤¤attaü và diññhe va dhamme sayaü abhi¤¤à sacchikatvà upasampajja viharanti. Ye hi keci Bhikkhave samaõà và bràhmaõà và imesaü pa¤cannaü indriyànaü samudaya¤ ca atthaïgama¤ ca assàda¤ ca àdãnava¤ ca nissaraõa¤ ca yathàbhåtaü pajà- nanti, te kho me Bhikkhave samaõà và bràhmaõà và samaõesu c' eva samaõasammatà bràhmaõesu ca bràhmaõa- sammatà, te ca pan' àyasmantà sàma¤¤atta¤ ca diññhe va dhamme sayaü abhi¤¤à sacchikatvà upasampajja viharanti. ## Katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü samudayo hoti; katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü samudayaü pajànàti? Katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü atthaïgamo hoti; katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü atthaïgamaü pajàn- àti? Katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü assàdo hoti; katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü assàdaü pajànàti? Katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü àdãnavo hoti; katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü àdãnavaü pajànàti? Katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü nissaraõaü hoti; katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü nissaraõaü pajànàti? Cattàrãsàya àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü samudayo hoti; cattàrãsàya àkàrehi pa¤cannaü indriyànam samu- dayaü pajànàti. Cattàrãsàya àkàrehi pa¤cannaü indriyà- naü atthaïgamo hoti; cattàrãsàya àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü atthaïgamaü pajànàti. Pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü assàdo hoti; pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü assàdaü pajànàti. Pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü àdãnavo hoti; pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü àdãnavaü pajànàti. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 yo hi koci, S. 2 assàdina¤ ca, S. 3 và, S. K. M. 4 sàma¤¤atthaü, K. >/ #<[page 005]># %< Mahàvagge Indriyakathà 5>% Asãtisataü àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü nissaraõaü hoti; asãtisataü àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü nissaraõaü pajànàti. ## Katamehi cattàrãsàya àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü samudayo hoti? Katamehi cattàrãsàya àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü samudayaü pajànàti? Adhimokkhatthàya àvajjanàya samudayo saddhindriyassa samudayo hoti, adhimokkhavasena chandassa samudayo saddhindriyassa samudayo hoti, adhimokkhavasena mana- sikàrassa samudayo saddhindriyassa samudayo hoti, sad- dhindriyassa vasena ekattupaññhànaü saddhindriyassa samudayo hoti. Paggahatthàya àvajjanàya samudayo viriyindriyassa samudayo hoti, paggahavasena chandassa samudayo viri- yindriyassa samudayo hoti, paggahavasena manasikàrassa samudayo viriyindriyassa samudayo hoti, viriyindriyassa vasena ekattupaññhànaü viriyindriyassa samudayo hoti. Upaññhànatthàya àvajjanàya samudayo satindriyassa samudayo hoti, upaññhànavasena chandassa samudayo satindriyassa samudayo hoti, upaññhànavasena manasi- kàrassa samudayo satindriyassa samudayo hoti, satindri- yassa vasena ekattupaññhànaü satindriyassa samudayo hoti. Avikkhepatthàya àvajjanàya samudayo samàdhindriyassa samudayo hoti, avikkhepavasena chandassa samudayo samàdhindriyassa samudayo hoti, avikkhepavasena mana- sikàrassa samudayo samàdhindriyassa samudayo hoti, samàdhindriyassa vasena ekattupaññhànaü samàdhindri- yassa samudayo hoti. Dassanatthàya àvajjanàya samudayo pa¤¤indriyassa samudayo hoti, dassanavasena chandassa samudayo pa¤¤indriyassa samudayo hoti, dassanavasena manasi- kàrassa samudayo pa¤¤indriyassa samudayo hoti, pa¤¤in- driyassa vasena ekattupaññhànaü pa¤¤indriyassa samudayo hoti. Adhimokkhatthàya àvajjanàya samudayo saddhindri- yassa samudayo hoti, paggahatthàya àvajjanàya samudayo viriyindriyassa samudayo hoti, upaññhànatthàya àvajjanàya \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 006]># %<6 Mahàvagge Indriyakathà>% samudayo satindriyassa samudayo hoti, avikkhepatthàya àvajjanàya samudayo samàdhindriyassa samudayo hoti, dassanatthàya àvajjanàya samudayo pa¤¤indriyassa samu- dayo hoti. Adhimokkhavasena chandassa samudayo saddhindriyassa samudayo hoti, paggahavasena chandassa samudayo viriyindriyassa samudayo hoti, upaññhànavasena chan- dassa samudayo satindriyassa samudayo hoti, avikkhe- pavasena chandassa samudayo samàdhindriyassa samudayo hoti, dassanavasena chandassa samudayo pa¤¤indriyassa samudayo hoti. Adhimokkhavasena manasikàrassa samudayo saddhin- driyassa samudayo hoti, paggahavasena manasikàrassa samudayo viriyindriyassa samudayo hoti, upaññhànavasena manasikàrassa samudayo satindriyassa samudayo hoti, avikkhepavasena manasikàrassa samudayo samàdhindri- yassa samudayo hoti, dassanavasena manasikàrassa samudayo pa¤¤indriyassa samudayo hoti. Saddhindriyassa vasena ekattupaññhànaü saddhindri- yassa samudayo hoti, viriyindriyassa vasena ekattu- paññhànaü viriyindriyassa samudayo hoti, satindriyassa vasena ekattupaññhànaü satindriyassa samudayo hoti, samàdhindriyassa vasena ekattupaññhànaü samàdhindri- yassa samudayo hoti, pa¤¤indriyassa vasena ekattu- paññhànaü pa¤¤indriyassa samudayo hoti. Imehi cattàrãsàya àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü samudayo hoti; imehi cattàrãsàya àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü samudayaü pajànàti. ## Katamehi cattàrãsàya àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü atthaïgamo hoti? Katamehi cattàrãsàya àkàrehi pa¤- cannaü indriyànaü atthaïgamaü pajànàti? Adhimokkhatthàya àvajjanàya atthaïgamo saddhin- driyassa atthaïgamo hoti, adhimokkhavasena chandassa atthaïgamo saddhindriyassa atthaïgamo hoti, adhimok- khavasena manasikàrassa atthaïgamo saddhindriyassa atthaïgamo hoti, saddhindriyassa vasena ekattaü anu- paññhànaü saddhindriyassa atthaïgamo hoti. Paggahatthàya àvajjanàya atthaïgamo viriyindriyassa \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 007]># %< Mahàvagge Indriyakathà 7>% atthaïgamo hoti, paggahavasena chandassa atthaïgamo viriyindriyassa atthaïgamo hoti, paggahavasena manasi- kàrassa atthaïgamo viriyindriyassa atthaïgamo hoti, viri- yindriyassa vasena ekattaü anupaññhànaü viriyindriyassa atthaïgamo hoti. Upaññhànatthàya àvajjanàya atthaïgamo satindriyassa atthaïgamo hoti, upaññhànavasena chandassa atthaïgamo satindriyassa atthaïgamo hoti, upaññhànavasena mana- sikàrassa atthaïgamo satindriyassa atthaïgamo hoti, satin- driyassa vasena ekattaü anupaññhànaü satindriyassa atthaïgamo hoti. Avikkhepatthàya àvajjanàya atthaïgamo samàdhin- driyassa atthaïgamo hoti, avikkhepavasena chandassa atthaïgamo samàdhindriyassa atthaïgamo hoti, avikkhe- pavasena manasikàrassa atthaïgamo samàdhindriyassa atthaïgamo hoti, samàdhindriyassa vasena ekattaü anu- paññhànaü samàdhindriyassa atthaïgamo hoti. Dassanatthàya àvajjanàya atthaïgamo pa¤¤indriyassa atthaïgamo hoti, dassanavasena chandassa atthaïgamo pa¤¤indriyassa atthaïgamo hoti, dassanavasena mana- sikàrassa atthaïgamo pa¤¤indriyassa atthaïgamo hoti, pa¤¤indriyassa vasena ekattaü anupaññhànaü pa¤¤in- driyassa atthaïgamo hoti. Adhimokkhatthàya àvajjanàya atthaïgamo saddhin- driyassa atthaïgamo hoti, paggahatthàya àvajjanàya atthaïgamo viriyindriyassa atthaïgamo hoti, upaññhànat- thàya àvajjanàya atthaïgamo satindriyassa atthaïgamo hoti, avikkhepatthàya àvajjanàya atthaïgamo samàdhin- driyassa atthaïgamo hoti, dassanatthàya àvajjanàya atthaïgamo pa¤¤indriyassa atthaïgamo hoti. Adhimokkhavasena chandassa atthaïgamo saddhindri- yassa atthaïgamo hoti, paggahavasena chandassa atthaï- gamo viriyindriyassa atthaïgamo hoti, upaññhànavasena chandassa atthaïgamo satindriyassa atthaïgamo hoti, avikkhepavasena chandassa atthaïgamo samàdhindriyassa atthaïgamo hoti, dassanavasena chandassa atthaïgamo pa¤¤indriyassa atthaïgamo hoti. Adhimokkhavasena manasikàrassa atthaïgamo saddhin- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 008]># %<8 Mahàvagge Indriyakathà>% driyassa atthaïgamo hoti, paggahavasena manasikàrassa atthaïgamo viriyindriyassa atthaïgamo hoti, upaññhàna- vasena manasikàrassa atthaïgamo satindriyassa atthaï- gamo hoti, avikkhepavasena manasikàrassa atthaïgamo samàdhindriyassa atthaïgamo hoti, dassanavasena mana- sikàrassa atthaïgamo pa¤¤indriyassa atthaïgamo hoti. Saddhindriyassa vasena ekattaü anupaññhànaü saddhin- driyassa atthaïgamo hoti, viriyindriyassa vasena ekattaü anupaññhànaü viriyindriyassa atthaïgamo hoti, satin- driyassa vasena ekattaü anupaññhànaü satindriyassa atthaïgamo hoti, samàdhindriyassa vasena ekattaü anu- paññhànaü. samàdhindriyassa atthaïgamo hoti, pa¤¤in- driyassa vasena ekattaü anupaññhànaü pa¤¤indriyassa atthaïgamo hoti. Imehi cattàrisàya àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü atthaï- gamo hoti; imehi cattàrisàya àkàrehi pa¤cannaü indri- yànaü atthaïgamaü pajànàti. ## Katamehi pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indri- yànaü assàdo hoti? Katamehi pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤- cannaü indriyànaü assàdaü pajànàti? Assaddhiyassa anupaññhànaü saddhindriyassa assàdo hoti, assaddhiyapariëàhassa\<*<1>*>/ anupaññhànaü saddhindriyassa assàdo hoti, adhimokkhacariyàya vesàrajjaü saddhindri- yassa assàdo hoti, santo ca vihàràdhigamo saddhindriyassa assàdo hoti, yaü saddhindriyaü pañicca uppajjati sukhaü somanassaü ayaü saddhindriyassa assàdo hoti. Kosajjassa anupaññhànaü viriyindriyassa assàdo hoti, kosajjapariëàhassa anupaññhànaü viriyindriyassa assàdo hoti, paggahacariyàya vesàrajjaü viriyindriyassa assàdo hoti, santo ca vihàràdhigamo viriyindriyassa assàdo hoti, yaü viriyindriyaü pañicca uppajjati sukhaü somanassaü ayaü viriyindriyassa assàdo hoti. Pamàdassa anupaññhànaü satindriyassa assàdo hoti, pamàdapariëàhassa anupaññhànaü satindriyassa assàdo hoti, upaññhànacariyàya vesàrajjaü satindriyassa assàdo hoti, santo ca vihàràdhigamo satindriyassa assàdo hoti, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 assaddhiyassa pariëàhassa, K. 2 M. omits hoti. >/ #<[page 009]># %< Mahàvagge Indriyakathà 9>% yaü satindriyaü pañicca uppajjati sukhaü somanassaü ayaü satindriyassa assàdo hoti. Uddhaccassa anupaññhànaü samàdhindriyassa assàdo hoti, uddhaccapariëàhassa anupaññhànaü samàdhindriyassa assàdo hoti, avikkhepacariyàya vesàrajjaü samàdhindri- yassa assàdo hoti, santo ca vihàràdhigamo samàdhindriyassa assàdo hoti, yaü samàdhindriyaü pañicca uppajjati sukhaü somanassaü ayaü samàdhindriyassa assàdo hoti. Avijjàya anupaññhànaü pa¤¤indriyassa assàdo hoti, avijjàpariëàhassa\<*<1>*>/ anuppaññhànaü pa¤¤indriyassa assàdo hoti, dassanacariyàya vesàrajjaü pa¤¤indriyassa assàdo hoti, santo ca vihàràdhigamo pa¤¤indriyassa assàdo hoti, yaü pa¤¤indriyaü pañicca uppajjati sukhaü somanassaü ayaü pa¤¤indriyassa assàdo hoti. Imehi pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü assàdo hoti, imehi pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indri- yànaü assàdaü pajànàti. ## Katamehi pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indri- yànaü àdãnavo hoti? Katamehi pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü àdãnavaü pajànàti? Assaddhiyassa\<*<2>*>/ upaññhànaü saddhindriyassa\<*<3>*>/ àdãnavo hoti, assaddhiyapariëàhassa upaññhànaü saddhindriyassa àdãnavo hoti, aniccaññhena saddhindriyassa àdãnavo hoti, dukkhaññhena saddhindriyassa àdãnavo hoti, anattaññhena saddhindriyassa àdãnavo hoti. Kosajjassa upaññhànaü viriyindriyassa àdãnavo hoti, kosajjapariëàhassa upaññhànaü viriyindriyassa àdãnavo hoti, aniccaññhena viriyindriyassa àdãnavo hoti, dukkhañ- ñhena viriyindriyassa àdãnavo hoti, anattaññhena viriyin- driyassa àdãnavo hoti. Pamàdassa upaññhànaü satindriyassa àdãnavo hoti, pamà- dapariëàhassa upaññhànaü satindriyassa àdãnavo hoti, anic- caññhena . . . pe . . . dukkhaññhena . . . pe . . . anattaññhena satindriyassa àdãnavo hoti. Uddhaccassa upaññhànaü sam- àdhindriyassa àdãnavo hoti, uddhaccapariëàhassa upañ- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 avijjàya pariëàhassa, S. 2 assaddhindriyassa, K. 3 satindriyassa, S. >/ #<[page 010]># %<10 Mahàvagge Indriyakathà>% ñhànaü samàdhindriyassa àdãnavo hoti, aniccaññhena . . . pe . . . dukkhaññhena . . . pe . . . anattaññhena samàdhin- driyassa àdãnavo hoti. Avijjàya upaññhànaü pa¤¤indri- yassa àdãnavo hoti, avijjàpariëàhassa upaññhànaü pa¤¤in- driyassa àdãnavo hoti, aniccaññhena . . . pe . . . dukkhaññ- hena . . . pe . . . anattaññhena pa¤¤indriyassa àdãnavo hoti. Imehi pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü àdãnavo hoti, imehi pa¤cavãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü àdãnavaü pajànàti. ## Katamehi asãtisataü àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü nissaraõaü hoti? Katamehi asitisataü àkàrehi pa¤- cannaü indriyànaü nissaraõaü pajànàti? Adhimokkhaññhena saddhindriyaü assaddhiyà nissañaü\<*<1>*>/ hoti, assaddhiyapariëàhà nissañaü hoti, tadanuvattakakile- sehi ca khandhehi ca nissañaü hoti, bahiddhà ca sabbani- mittehi nissañaü hoti, tato panãtatarasaddhindriyassa pañi- làbhà purimatarasaddhindriyà nissañaü hoti; paggahañ- ñhena viriyindriyaü kossajjà nissañaü hoti, kosajjapariëàhà nissañaü hoti . . . pe . . . purimataraviriyidriyà nissañaü hoti; upaññhànaññhena satindriyaü pamàdà nissañaü hoti, pamàdapariëàhà nissañaü hoti . . . pe . . . purimatara- satindriyà nissañaü hoti; avikkhepaññhena samàdhin- driyaü uddhaccà nissañaü hoti, uddhaccapariëàhà nissañaü hoti . . . pe . . . purimatarasamàdhindriyà nissañaü hoti; dassanaññhena pa¤¤indriyaü avijjàya nissañaü hoti, avij- jàpariëàhà nissañaü hoti . . . pe . . . purimatarapa¤¤in- driyà nissañaü hoti. Pubbabhàge pa¤cah' indriyehi pañhamajjhànavasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, pañhamajjhàne pa¤cah' indriyehi dutiyajjhànavasena pa¤c' indriyàni {nissañàni} honti, dutiyajjhàne pa¤cah' indriyehi tatiyajjhànavasena {pa¤c' in- driyàni} nissañàni honti, tatiyajjhàne pa¤cah' indriyehi catut- thajjhànavasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, catutthaj- jhàne pa¤cah' indriyehi àkàsàna¤càyatanasamàpattivasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, àkàsàna¤càyatanasamàpat- tiyà pa¤cah' indriyehi vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattivasena \<-------------------------------------------------------------------------- 1 nissitaü. S., but nissañaü as a rule. >/ #<[page 011]># %< Mahàvagge Indriyakathà 11>% pa¤c' indriyàni nissañàni honti, vi¤¤àõa¤càyatanasamàpat- tiyà pa¤cah' indriyehi àki¤ca¤¤àyatanasamàpattivasena pa¤c indriyàni nissañàni honti, àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiyà pa¤cah' indriyehi nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiva- sena, {pa¤c' indriyàni} nissañàni honti, nevasa¤¤ànàsa¤¤àya- tana samàpattiyà pa¤cah' indriyehi aniccànupassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, aniccànupassanàya pa¤cah' indriyehi dukkhànupassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, dukkhànupassanàya pa¤cah' indriyehi anattànupas- sanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, anattànupas- sanàya pa¤cah' indriyehi nibbidànupassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, nibbidànupassanàya pa¤cah' in- driyehi viràgànupassanàvàsena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, viràgànupassanàya pa¤cah' {indriyehi nirodhànupas- sanàvasena} pa¤c' indriyàni nissañàni honti, nirodhànupas- sanàya pa¤cah' indriyehi pañinissaggànupassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, pañinissaggànupassanàya pa¤cah' indriyehi khayànupassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, khayànupassanàya pa¤cah' indriyehi vayàn- upassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, vayànupas- sanàya pa¤cah' indriyehi vipariõàmànupassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, vipariõàmànupassanàya pa¤cah' indriyehi animittànupassanàvasena pa¤c' indriyàni nissa- ñàni honti, animittànupassanàya pa¤cah' indriyehi appa- õihitànupassanàvasena pa¤c' indriyàni {nissañàni} honti, appa- õihitànupassanàya pa¤cah' indriyehi su¤¤atànupassanàva- sena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, su¤¤atànupassanàya pa¤cah' indriyehi adhipa¤¤àdhammavipassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, adhipa¤¤àdhammavipassanàya pa¤cah' indriyehi yathàbhåta¤àõadassanavasena pa¤c' in- driyàni nissañàni honti, yathàbhåta¤àõadassane pa¤cah' indriyehi àdãnavànupassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, àdãnavànupassanàya pa¤cah' indriyehi pañisaïkhànu- passanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, pañisaïkhà- nupassanàya pa¤cah' indriyehi vivaññanànupassanàvasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, vivaññanànupassanàya pa¤- cah' indriyehi sotàpattimaggavasena pa¤c' indriyàni nissa- ñàni honti, sotàpattimagge pa¤cah' indriyehi sotàpattiphala- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 012]># %<12 Mahàvagge Indriyakathà>% samàpattivasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, sotàpatti- phalasamàpattiyà pa¤cah' indriyehi sakadàgàmimaggava- sena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, sakadàgàmimagge pa¤- cah' indriyehi sakadàgàmiphalasamàpattivasena pa¤c' indri- yàni nissañàni honti, sakadàgàmiphalasamàpattiyà pa¤cah' indriyehi anàgàmimaggavasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, anàgàmimagge pa¤cah' indriyehi anàgàmiphalasamà- pattivasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, anàgàmiphala- samàpattiyà pa¤cah' indriyehi Arahattamaggavasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti, Arahattamagge pa¤cah' indriyehi Arahattaphalasamàpattivasena pa¤c' indriyàni nissañàni honti; nekkhamme\<*<1>*>/ pa¤c' indriyàni kàmacchandato nissa- ñàni honti, abyàpàdàto pa¤c' indriyàni byàpàdato nissañàni honti, àlokasa¤¤àya pa¤c' indriyàni thãnamiddhato nissañàni honti, avikkhepe pa¤c' indriyàni uddhaccato nissañàni honti, dhammavavatthàne pa¤c' indriyàni vicikicchàya nissañàni honti, ¤àõe pa¤c' indriyàni avijjàya nissañàni honti, pàmojje pa¤c' indriyàni aratiyà nissañàni honti, pañhamajjhàne pa¤c' indriyàni nãvaraõehi nissañàni honti, dutiyajjhàne pa¤c' indriyàni vitakkavicàrehi nissañàni honti, tatiyajjhàne pa¤c' indriyàni pãtiyà nissañàni honti, catutthajjhàne pa¤c' indriyàni sukhadukkhehi nissañàni honti, àkàsàna¤càyat- anasamàpattiyà pa¤c' indriyàni råpasa¤¤àya pañighasa¤- ¤àya nànattasa¤¤àya nissañàni honti, vi¤¤àõa¤càyatana- samàpattiyà pa¤c' indriyàni àkàsàna¤càyatanasa¤¤àya nis- sañàni honti, àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiyà pa¤c' indriyàni vi¤¤àõa¤càyatanasa¤¤àya nissañàni honti, nevasa¤¤ànà- sa¤¤àyatanasamàpattiyà pa¤c' indriyàni àki¤ca¤¤àyatana- sa¤¤àya nissañàni honti; aniccànupassanàya pa¤c' indriyàni niccasa¤¤àya nissañàni honti, dukkhànupassanàya pa¤c' indriyàni sukhasa¤¤àya nissañàni honti, anattànupassanàya pa¤c' indriyàni attasa¤¤àya nissañàni honti, nibbidànupas- sanàya pa¤c' indriyàni nandiyà nissañàni honti, viràgànu- passanàya pa¤c' indriyàni ràgato nissañàni honti, nirodh- ànupassanàya pa¤c' indriyàni samudayato nissañàni honti, pañinissaggànupassanàya pa¤c' indriyàni àdànato nissañàni \<-------------------------------------------------------------------------- 1 nikkhamme, S. K. >/ #<[page 013]># %< Mahàvagge Indriyakathà 13>% honti, khayànupassanàya pa¤c' indriyàni ghanasa¤¤àya nissañàni honti, vayànupassanàya pa¤c' indriyàni àyuhanato nissañàni honti, vipariõàmànupassanàya pa¤c' indriyàni dhuvasa¤¤àya nissañàni honti, animittànupassanàya pa¤c' indriyàni nimittato nissañàni honti, appaõihitànupassanàya pa¤c' indriyàni paõidhiyà nissañàni honti, su¤¤atànupas- sanàya pa¤c' indriyàni abhinivesato nissañàni honti, adhi- pa¤¤àdhammavipassanàya pa¤c' indriyàni sàràdànàbhinive- sato\<*<1>*>/ nissañàni honti, yathàbhåta¤àõadassane pa¤c' indri- yàni sammohàbhinivesato nissañàni honti, àdãnavànupas- sanàya pa¤c' indriyàni àlayàbhinivesato nissañàni honti, pañisaïkhànupassanàya pa¤c' indriyàni appañisaïkhàya nissañàni honti, vivaññanànupassanàya pa¤c' indriyàni sa¤- ¤ogàbhinivesato\<*<2>*>/ nissañàni honti, sotàpattimagge pa¤c' indriyàni diññhekaññhehi kilesehi nissañàni honti, sakadàgà- mimagge pa¤c' indriyàni oëàrikehi kilesehi nissañàni honti, anàgàmimagge pa¤c' indriyàni anusahagatehi kilesahi nis- sañàni honti, Arahattamagge pa¤c' indriyàni sabbakilesehi nissañàni honti. {Sabbesa¤¤eva} khãnàsavànaü tattha tattha pa¤c' indriyàni nissañàni c' eva honti sunissañàni ca pañi- passaddhàni ca suppañipassaddhàni ca. Imehi atãtisataü àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü nis- saraõaü hoti; imehi atãtisataü àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü nissaraõaü pajànàti. Bhàõavàraü. Sàvatthinidànaü. ## Pa¤c' imàni Bhikkhave indriyàni. Katamàni pa¤ca? Saddhindriyaü viriyindriyaü satindriyaü samàdhindriyaü pa¤¤indriyaü. Kattha ca Bhikkhave saddhindriyaü daññhabbaü? Ca- tåsu sotàpattiyaïgesu. Ettha saddhindriyaü daññhabbaü. Kattha ca Bhikkhave viriyindriyaü daññhabbaü? \<-------------------------------------------------------------------------- 1 sàràbhinivesato, M.; àlayàbhinivesato, S. 2 sarasàgàbhinivesato, N.; sa¤¤ohotinivesato, S. >/ #<[page 014]># %<14 Mahàvagge Indriyakathà>% Catåsu sammappadhànesu. Ettha viriyindriyaü daññhab- baü. Kattha ca Bhikkhave satindriyaü daññhabbaü? Catåsu satipaññhànesu. Ettha satindriyaü daññhabbaü. Kattha ca Bhikkhave samàdhindriyaü daññhabbaü? Catåsu jhànesu. Ettha samàdhindriyaü daññhabbaü. Kattha ca Bhikkhave pa¤¤indriyaü daññhabbaü? Catåsu ariyasaccesu. Ettha pa¤¤indriyaü daññhabbaü. ## Catåsu sotàpattiyaïgesu saddhindriyassa vasena katih' àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni? Catåsu sammappadhànesu viriyindriyassa vasena katih' àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni? Catåsu satipaññhànesu satindriyassa vasena katih' àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni? Catåsu jhànesu samàdhindriyassa vasena katih' àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni? Catåsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena katih' àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni? Catåsu sotàpattiyaïgesu saddhindriyassa vasena vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni. Catåsu sammappadhànesu viriyindriyassa vasena vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni. Catåsu satipaññhànesu satindriyassa vasena vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni. Catåsu jhànesu samàdhindriyassa vasena vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni. Catåsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni. ## Catåsu sotàpattiyaïgesu saddhindriyassa vasena katamehi vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni? Sappurisasaüseve\<*<1>*>/ sotàpattiyaïge adhimokkhàdhipatey- aññhena saddhindriyaü daññhabbaü, saddhindriyassa vasena paggahaññhena viriyindriyaü daññhabbaü, upañ- ñhànaññhena satindriyaü daññhabbaü, avikkhepaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü, dassanaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü; saddhammasavane\<*<2>*>/ sotàpattiyaïge, yonisoma- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 sappurisavasena, S. 2 saddhammavasena, S. >/ #<[page 015]># %< Mahàvagge Indriyakathà 15>% nasikàre\<*<1>*>/ sotàpattiyaïge, dhammànudhammapañipattiyà sotàpattiyaïge adhimokkhàdhipateyyaññhena saddhindriyaü daññhabbaü, saddhindriyassa vasena paggahaññhena viri- yindriyaü daññhabbaü, upaññhànaññhena satindriyaü dañ- ñhabbaü, avikkhepaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü, dassanaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü. Catåsu sotà- pattiyaïgesu saddhindriyassa vasena imehi vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni. ## Catåsu sammappadhànesu viriyindriyassa vasena katamehi vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni? Anuppannànaü pàpakànaü akusalànaü dhammànaü anuppàdàya sammappadhàne paggahàdhipateyyaññhena viriyindriyaü daññhabbaü, viriyindriyassa vasena upañ- ñhànaññhena satindriyaü daññhabbaü, avikkhepaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü, dassanaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü, adhimokkhaññhena saddhindriyaü daññhab- baü; uppannànaü pàpakànaü akusalànaü dhammànaü pahànàya sammappadhàne . . . pe . . . anuppannànaü kusalànaü dhammànaü uppàdàya sammappadhàne . . .pe . . . uppannànaü kusalànaü dhammànaü ñhitiyà asammo- sàya bhiyyobhàvàya vepullàya bhàvanàya pàripåriyà sam- mappadhàne paggahàdhipateyyaññhena viriyindriyaü dañ- ñhabbaü, viriyindriyassa vasena upaññhànaññhena satindri- yaü daññhabbaü . . . pe . . . adhimokkhaññhena saddhin- driyaü daññhabbaü. Catåsu sammappadhànesu viriyindri- yassa vasena imehi vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni dañ- ñhabbàni. ## Catåsu satipaññhànesu satindriyassa vasena katamehi vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni? Kàye kàyànupassanà satipaññhàne upaññhànàdhipateyyañ- ñhena satindriyaü daññhabbaü, satindriyassa vasena avik- khepaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü . . . pe . . . paggahaññhena viriyindriyaü daññhabbaü; vedanàsu veda- nànupassanàsatipaññhàne . . . pe . . . citte cittànupassa- nàsatipaññhàne, dhammesu dhammànupassanàsatipaññhàne upaññhànàdhipateyyaññhena satindriyaü daññhabbaü, satin- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 manasikàre, S. >/ #<[page 016]># %<16 Mahàvagge Indriyakathà>% driyassa vasena avikkhepaññhena samàdhindriyaü daññhab- baü . . . pe . . . paggahaññhena viriyindriyaü daññhab- baü. Catåsu satipaññhànesu satindriyassa vasena imehi vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni. ## Catåsu jhànesu samàdhidriyassa vasena katamehi vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni? Pañhamajjhàne avikkhepàdhipateyyaññhena samàdhin- driyaü daññhabbaü, samàdhindriyassa vasena dassanañ- ñhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü . . . pe . . . upaññhàn- aññhena satindriyaü daññhabbaü; dutiyajjhàne . . . pe . . . tatiyajjhàne, catutthajjhàne avikkhepàdhipateyyaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü samàdhindriyassa vasena dassanaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü . . . pe . . . upaññhànaññhena satindriyaü daññhabbaü. Catåsu jhànesu samàdhindriyassa vasena imehi vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni. ## Catåsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena katamehi vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhabbàni? Dukkhe ariyasacce dassanàdhipateyyaññhena pa¤¤indri- yaü daññhabbaü, pa¤¤indriyassa vasena adhimokkhaññhena saddhindriyaü daññhabbaü . . . pe . . . avikkhepaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü; dukkhasamudaye ariyasacce . . . pe . . . dukkhanirodhagàminiyà pañipadàya ariyasacce dassanàdhipateyyaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü, pa¤- ¤indriyassa vasena adhimokkhaññhena saddhindriyaü daññhabbaü . . . pe . . . avikkhepaññhena samàdhin- driyaü daññhabbaü. Catåsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena imehi vãsatiyà àkàrehi pa¤c' indriyàni daññhab- bàni. ## Catåsu sotàpattiyaïgesu saddhindriyassa vasena katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà? Catåsu sammappadhànesu . . . pe . . . catåsu sati- paññhànesu . . . pe . . . catåsu jhànesu . . . pe . . . catåsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena katih' àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà? Catåsu sotàpattiyaïgesu saddhindriyassa vasena vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà, catåsu sammappadhànesu . . . pe . . . catåsu satipaññhànesu, \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 017]># %< Mahàvagge Indriyakathà 17>% catåsu jhànesu, catåsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà. ## catåsu sotàpattiyaïgesu saddhindriyassa vasena kata- mehi vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà dañ- ñhabbà? Sappurisasaüseve sotàpattiyaïge adhimokkhàdhipatey- yaññhena saddhindriyassa cariyà daññhabbà, saddhindriyassa vasena paggahaññhena viriyindriyassa cariyà daññhabbà, up- aññhànaññhena satindriyassa cariyà daññhabbà, avikkhepañ- ñhena samàdhindriyassa cariyà daññhabbà, dassanaññhena pa¤¤indriyassa cariyà daññhabbà; saddhammasavane sotà- pattiyaïge, yonisomanasikàre sotàpattiyaïge, dhammànu- dhammapañipattiyà sotàpattiyaïge adhimokkhàdhipatey- yaññhena saddhindriyassa cariyà daññhabbà, saddhidriyassa vasena paggahaññhena viriyindriyassa cariyà daññhabbà, upaññhànaññhena satindriyassa cariyà daññhabbà, avikkhe- paññhena samàdhindriyassa cariyà daññhabbà, dassanaññhena pa¤¤indriyassa cariyà daññhabbà. Catåsu sotàpattiyaïgesu saddhindriyassa vasena imehi vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà. ## Catåsu sammappadhànesu viriyindriyassa vasena katamehi vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà? Anuppannànaü pàpakànaü akusalànaü dhammànaü anuppàdàya sammappadhàne paggahàdhipateyyaññhena viriyindriyassa cariyà daññhabbà, viriyindriyassa vasena upaññhànaññhena satindriyassa cariyà daññhabbà, avikkhepañ- ñhena samàdhindriyassa cariyà daññhabbà, dassanaññhena pa¤¤indriyassa cariyà daññhabbà, adhimokkhaññhena saddh- indriyassa cariyà daññhabbà; uppannànaü pàpakànaü aku- salànaü dhammànaü pahànàya sammappadhàne . . . pe . . . anuppannànaü kusalànaü dhammànaü uppàdàya sam- mappakhàne . . . pe . . . uppannànaü kusalànaü dham- mànaü ñhitiyà asammosàya bhiyyobhàvàya vepullàya bhàv- anàya pàripåriyà sammappadhàne paggahàdhipateyyaññhena viriyindriyassa cariyà daññhabbà, viriyindriyassa vasena upaññhànaññhena satindriyassa cariyà daññhabbà . . . pe . . . adhimokkhaññhena saddhindriyassa cariyà daññhabbà. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 018]># %<18 Mahàvagge Indriyakathà>% Catåsu sammappadhànesu viriyindriyassa vasena imehi vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà. ## Catåsu satipaññhànesu satindriyassa vasena katamehi vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà? Kàye kàyànupassanà satipaññhàne upaññhànàdhipateyyañ- ñhena satindriyassa cariyà daññhabbà, satindriyassa vasena avikkhepaññhena samàdhindriyassa cariyà daññhabbà . . . pe . . . paggahaññhena viriyindriyassa cariyà daññhabbà; veda- nàsu vedanànupassanàsatipaññhàne . . . pe . . . citte cittànu- passanàsatipaññhàne, dhammesu dhammànupassanàsatipañ- ñhàne upaññhànàdhipateyyaññhena satindriyassa cariyà dañ- ñhabbà, satindriyassa vasena avikkhepaññhena samàdhindri- yassa cariyà daññhabbà . . . pe . . . paggahaññhena viriyindri- yassa cariyà daññhabbà. Catåsu satipaññhànesu satindri- yassa vasena imehi vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà. ## Catåsu jhànesu samàdhindriyassa vasena katamehi vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà? Pañhamajjhàne avikkhepàdhipateyyaññhena samàdhindri- yassa cariyà daññhabbà, samàdhindriyassa vasena dassanañ- ñhena pa¤¤indriyassa cariyà daññhabbà . . . pe . . . upañ- ñhànaññhena satindriyassa cariyà daññhabbà; dutiyajjhàne . . . pe . . . tatiyajjhàne, catutthajjhàne avikkhepàdhipateyyañ- ñhena samàdhindriyassa cariyà daññhabbà, samàdhindriyassa vasena dassanaññhena pa¤¤indriyassa cariyà daññhabbà . . . pe . . . upaññhànaññhena satindriyassa cariyà daññhabbà. Catåsu jhànesu samàdhindriyassa vasena imehi vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà. ## Catåsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena katamehi vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà? Dukkhe ariyasacce dassanàdhipateyyaññhena pa¤¤indri- yassa cariyà daññhabbà, pa¤¤indriyassa vasena adhimok- khaññhena saddhindriyassa cariyà daññhabbà . . . pe . . . avikkhepaññhena samàdhindriyassa cariyà daññhabbà; duk- khasamudaye ariyasacce . . . pe . . . dukkhanirodhagàminiyà pañipadàya ariyasacce dassanàdhipateyyaññhena pa¤¤indri- yassa cariyà daññhabbà, pa¤¤indriyassa vasena adhimok- khaññhena saddhindriyassa cariyà daññhabbà . . . pe . . . \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 019]># %< Mahàvagge Indriyakathà 19>% avikkhepaññhena samàdhindriyassa cariyà daññhabbà. Catåsu ariyasaccesu pa¤¤indriyassa vasena imehi vãsatiyà àkàrehi pa¤cannaü indriyànaü cariyà daññhabbà. ## Càro\<*<1>*>/ ca vihàro ca anubuddho hoti pañividdho, yathà carantaü yathà viharantaü\<*<2>*>/ vi¤¤å sabrahmacàrã gambhã- resu ñhànesu okappeyyuü, addhà ayaü àyasmà patto và pàpuõissati và. `Cariyà' ti Aññha cariyàyo -- iriyàpathacariyà, àyatana- cariyà, saticariyà, samàdhicariyà, ¤àõacariyà, maggacariyà, patticariyà, lokuttaracariyà\<*<3>*>/. `Iriyàpathàcariyà' ti. Catåsu iriyàpathesu. `âyatanacariyà' ti Chasu ajjhattikabàhiresu àya- tanesu. `Saticariyà' ti. Catåsu satipaññhànesu. `Samàdhicariyà' ti. Catåsu jhànesu. `¥àõacariyà' ti. Catåsu ariyasaccesu. `Maggacariyà' ti. Catåsu ariyamaggesu. `Patticariyà' ti. Catåsu sàma¤¤aphalesu. `Lokuttaracariyà' ti. Tathàgatesu Arahantesu Sammà- sambuddhesu padesapaccekabuddhesu\<*<4>*>/ padesasàvakesu\<*<5>*>/. Iriyàpathacariyà ca paõidhisampannànaü, àyatanacariyà ca indriyesu guttadvàrànaü, saticariyà ca appamàdavihàrã- naü, samàdhicariyà ca adhicittamanuyuttànaü, ¤àõacariyà ca buddhisampannànaü, maggacariyà ca sammàpañipan- nàmaü,\<*<6>*>/ patticariyà ca adhigataphalànaü, lokuttaracariyà ca Tathàgatànaü Arahantànaü Sammàsambuddhànaü padesapaccekabuddhànaü\<*<7>*>/ padesasàvakànaü\<*<8>*>/. Imà aññha cariyàyo. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 katamo càro, M. anubuddhavihàro ca (sic), S. àro ca, S2. 2 vitthàrantaü, S. vipphàrantaü, S2. 3 lokatthacariyà, M. K. 4 padese, M ; padeso, K.; sappadeso, S2 ; sabbadeso. S. and K. as v. I. 5 sappadesu sàvakesu, S. S2., K. as v. l. 6 samàpattisampannànaü, S. 7 sappadeso, S. S2. 8 sappadeso, S.; padeso, S2. >/ #<[page 020]># %<20 Mahàvagge Indriyakathà>% Aparà pi aññha cariyàyo.\<*<1>*>/ Adhimuccanto saddhàya carati, paggaõhanto viriyena carati, upaññhàpento satiyà carati, avikkhepaü karonto samàdhinà carati, pajànanto pa¤¤àya carati, vijànanto vi¤¤àõacariyàya\<*<2>*>/ carati. `Evaü pañipanno visesaü adhigacchatãti' visesacariyàya carati, `evaü pañipannassa kusalà dhammà àyàpentãti' àyatana- cariyàya carati. Imà aññha cariyàyo. Aparà pi aññha cariyàyo. Dassanacariyà ca sammàdiñ- ñhiyà, abhiropanacariyà ca sammàsaïkappassa, pariggaha- cariyà ca sammàvàcàya, samuññhànacariyà ca sammàkam- mantassa, vodànacariyà ca sammà-àjãvassa, paggahacariyà ca sammàvàyàmassa, upaññhànacariyà ca sammàsatiyà, avikkhepacariyà ca sammàsamàdhissa. Imà aññha cariyàyo. ## `Vihàro' ti. Adhimuccanto saddhàya viharati, pag- gaõhanto viriyena viharati, upaññhàpento satiyà viharati, avikkhepaü karonto samàdhinà viharati, pajànanto pa¤- ¤àya viharati. `Anubuddho' ti Saddhindriyassa adhimokkhaññho anu- buddho hoti, viriyindriyassa paggahaññho anubuddho hoti, satindriyassa upaññhànaññho anubuddho hoti, samàdhin- driyassa avikkhepaññho anubuddho hoti. pa¤¤indriyassa dassanaññho anubuddho hoti. `Pañividdho' ti Saddhindriyassa adhimokkhaññho pañi- viddho hoti, viriyindriyassa paggahaññho pañividdho hoti, satindriyassa upaññhànaññho pañividdho hoti, samàdhin- driyassa avikkhepaññho pañividdho hoti, pa¤¤indriyassa dassanaññho pañividdho hoti. `Yathà carantan' ti. Evaü saddhàya carantaü, evaü viriyena carantaü, evaü satiyà carantaü, evaü samàdhinà carantaü, evaü pa¤¤àya carantaü. `Yathà viharantan' ti. Evaü saddhàya viharantaü, evaü viriyena viharantaü, evaü satiyà viharantaü, evaü samà- dhinà viharantaü, evaü pa¤¤àya viharantaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 S. omits aparà pi aññha cariyàyo. 2 vi¤¤àõena, K.; vi¤¤àõacarati cariyà, S2. >/ #<[page 021]># %< Mahàvagge Indriyakathà 21>% `Vi¤¤å' ti. Vi¤¤å vibhàvã medhàvã paõóità buddhi- sampannà. `Sabrahmacàrã' ti. Ekakammaü\<*<1>*>/ ekuddeso sama- sikkhatà\<*<2>*>/. `Gambhãresu ñhànesåti'. Gambhãràni ñhànàni vuccanti jhànàni\<*<3>*>/ ca vimokkhà ca samàdhã\<*<4>*>/ ca samàpattiyo ca maggà ca phalàni ca abhi¤¤àyo ca pañisambhidà ca. `Okappeyyun'\<*<5>*>/ ti. Saddaheyyuü\<*<6>*>/ adhimucceyyuü. `Addhà' ti Ekaüsavacanaü etaü, nissaüsayavacanaü etaü, nikkaïkhavacanaü etaü, advejjhavacanaü etaü, adveëhakavacanaü etaü, niyogavacanaü\<*<8>*>/ etaü, apaõõa- kavacanaü etaü, avatthàpanavacanaü etaü `addhà' ti. `âyasmà' ti. Piyavacanaü etaü, garuvacanaü etaü, sagàravasappatissàdhivacanaü `àyasmà' ti `Patto và' ti. Adhigato. `Pàpuõissati và' ti Adhigamissati. Pàripuõõanidànaü. ## Pa¤c' imàni Bhikkhave indriyàni. Katamàni pa¤ca? Saddhindriyaü, viriyindriyaü, satindriyaü, samàdhin- driyaü, pa¤¤indriyaü. Imàni kho Bhikkhave pa¤c' indri- yàni. Imàni {pa¤c' indriyàni} katih' àkàrehi daññhabbàni? Imàni pa¤c' indriyàni chah' àkàrehi. Ken' aññhena dañ- ñhabbàni?\<*<9>*>/ âdhipateyyaññhena àdivisodhanaññhena adhi- mattaññhena adhiññhànaññhena pariyàdànaññhena patiññhà- pakaññhena. ## Kathaü àdhipateyyaññhena indriyàni daññhabbàni? Assaddhiyaü pajahato adhimokkhàdhipateyyaññhena saddhindriyaü daññhabbaü, saddhindriyassa vasena pagga- haññhena viriyindriyaü daññhabbaü, upaññhànaññhena satin- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 ekaü kammaü, S. 2 samasikkhàtà, K. 3 jhànà, S. M. 4 samàdhi, S. M. 5 ekappeyyan ti, S. 6 mattaheyyan ti, S. S2. 7 adhipaccayuü, S. S2. 8 niyyànikavacanaü, K. 9 M. S. S2. repeat these three words after katih' àkàrehi daññhabbàni above. >/ #<[page 022]># %<22 Mahàvagge Indriyakathà>% driyaü daññhabbaü, avikkhepaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü, dassanaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü; kosajjaü pajahato paggahàdhipateyyaññhena viriyindriyaü daññhabbaü, viriyindriyassa vasena upaññhànaññhena satin- driyaü daññhabbaü . . . pe . . . àdhipateyyaññhena sad- dhindriyaü daññhabbaü; pamàdaü pajahato upaññhànà- dhipateyyaññhena satindriyaü daññhabbaü, satindriyassa vasena avikkhepaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü . . . pe . . . paggahaññhena viriyindriyaü daññhabbaü; ud- dhaccaü pajahato avikkhepàdhipateyyaññhena samàdhin- driyaü daññhabbaü, samàdhindriyassa vasena dassanaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü . . . pe . . . upaññhànaññhena satindriyaü daññhabbaü; avijjaü pajahato dassanàdhi- pateyyaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü, pa¤¤indriyassa vasena adhimokkhaññhena saddhindriyaü daññhabbaü . . . pe . . . avikkhepaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü Kàmacchandaü pajahato nekkhammavasena adhimok- khàdhipateyyaññhena saddhindriyaü daññhabbaü, saddhin- driyassa vasena paggahaññhena viriyindriyaü daññhabbaü, upaññhànaññhena satindriyaü daññhabbaü, avikkhepaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü, dassanaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü; kàmacchandaü pajahato nekkhammavasena paggahàdhipateyyaññhena viriyindriyaü daññhabbaü, viri- yindriyassa vasena upaññhànaññhena satindriyaü daññhab- baü . . . pe . . . adhimokkhaññhena saddhindriyaü dañ- ñhabbaü; kàmacchandaü pajahato nekkhammavasena upaññhànàdhipateyyaññhena satindriyaü daññhabbaü, satin- driyassa vasena avikkhepaññhena samàdhindriyaü dañ- ñhabbaü . . . pe . . . paggahaññhena viriyindriyaü daññhabbaü; kàmacchandaü pajahato nekkhammavasena avikkhepàdhipateyyaññhena samàdhindriyaü daññhabbaü, samàdhindriyassa vasena dassanaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü . . . pe . . . upaññhànaññhena satindriyaü daññhabbaü; kàmacchandaü pajahato nekkhammavasena dassanàdhipateyyaññhena pa¤¤indriyaü daññhabbaü, pa¤- ¤indriyassa vasena adhimokkhaññhena saddhindriyaü dañ- ñhabbaü . . . pe . . . avikkhepaññhena samàdhindriyaü daññhabaü. Byàpàdaü pajahato abyàpàdavasena . . . pe \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 023]># %< Mahàvagge Indriyakathà 23>% . . . thãnamiddhaü pajahato àlokasa¤¤àvasena . . . pe . . . sabbakilese pajahato Arahattamaggavasena adhimokkhàdhi- pateyyaññhena saddhindriyaü daññhabbaü . . . pe . . . avik- khepaññhena samàdindriyaü daññhabbaü. Evaü àdhi- pateyyaññhena indriyàni daññhabbàni. ## Kathaü àdivisodhanaññhena indriyàni daññhab- bàni? Adhimokkhaññhena saddhindriyaü assaddhiyaü saüva- raññhena sãlavisuddhi saddhindriyassa àdivisodhanà, pag- gahaññhena viriyindriyaü kosajjaü saüvaraññhena sãlavi- suddhi viriyindriyassa àdivisodhanà, upaññhànaññhena satindriyaü pamàdaü saüvaraññhena sãlavisuddhi satin- driyassa àdivisodhanà, avikkhepaññhena samàdhindriyaü uddhaccaü saüvaraññhena sãlavisuddhi samàdhindriyassa àdivisodhanà, dassanaññhena pa¤¤indriyaü avijjaü saüva- raññhena sãlavisuddhi pa¤¤indriyassa àdivisodhanà. Nekkhamme pa¤c' indriyàni kàmacchandaü saüvarañ- ñhena sãlavisuddhi pa¤cannaü indriyànaü àdivisodhanà, abyàpàde pa¤c' indriyàni byàpàdaü saüvaraññhena sãlavi- suddhi pa¤cannaü indriyànaü àdivisodhanà, àlokasa¤¤àya pa¤c' indriyàni thãnamiddhaü saüvaraññhena sãlavisuddhi pa¤cannaü indriyànaü àdivisodhanà, Arahattamagge pa¤c' indriyàni sabbakilese saüvaraññhena sãlavisuddhi pa¤can- naü indriyànaü àdivisodhanà. Evaü àdivisodhanaññhena indriyàni daññhabbàni. ## Kathaü adhimattaññhena indriyàni daññhabbàni? Saddhindriyassa bhàvanàya chando uppajjati, assaddhi- yassa\<*<1>*>/ pahànàya chando uppajjati, assaddhiyapariëàhassa pahànàya chando uppajjati, diññhekaññhànaü kilesànaü pahànàya chando uppajjati, oëàrikànaü kilesànaü pahànàya chando uppajjati, aõusahagatànaü kilesànaü pahànàya chando uppajjati, sabbakilesànaü pahànàya chando uppaj- jati,\<*<1>*>/ chandavasena saddhàvasena saddhindriyaü adhimat- taü hoti; chandavasena pàmojjaü uppajjati, pàmojjavasena \<-------------------------------------------------------------------------- 1 The five following lines from assaddhiyassa pahànàya to sabbakilesànaü pahànàya chando uppajjati occur in S. and M. at the end of sec. 32, after ime dve vossaggà. >/ #<[page 024]># %<24 Mahàvagge Indriyakathà>% saddhàvasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; pàmojjava- sena pãti uppajjati, pãtivasena saddhàvasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; pãtivasena passaddhi uppajjati, passad- dhivasena saddhàvasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; passaddhivasena sukhaü uppajjati, sukhavasena saddhà- vasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; sukhavasena obhàso uppajjati, obhàsavasena saddhàvasena saddhindri- yaü adhimattaü hoti; obhàsavasena saüvego uppajjati, saüvegavasena saddhàvasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; saüvejitvà\<*<1>*>/ cittaü samàdahati, samàdhivasena sad- dhàvasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; tathà samàhi- taü cittaü sàdhukaü paggaõhàti, paggahavasena saddhà- vasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; tathà paggahitaü cittaü sàdhukaü ajjhupekkhati, upekkhàvasena saddhà- vasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; upekkhàvasena nànattakilesehi cittaü vimuccati, vimokkhavasena saddhà- vasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; vimuttattà\<*<2>*>/ te dhammà ekarasà honti, ekarasaññhena bhàvanàvasena sad- dhàvasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; bhàvitattà tato\<*<3>*>/ paõãtatare vivaññanti, vivaññanàvasena saddhàvasena saddhindriyaü adhimattaü hoti; vivaññitattà tato vossaj- janti, vossaggavasena saddhàvasena saddhindriyaü adhimat- taü hoti; vossajjitattà tato nirujjhanti, nirodhavasena saddhàvasena saddhindriyaü adhimattaü hoti. Nirodhavasena dve vossaggà -- pariccàgavossaggo ca pak- khandanavossago ca. `Kilese ca khandhe ca pariccajatãti' pariccàgavossaggo, `nirodhanibbànadhàtuyà cittaü pak- khandatãti' pakkhandanavossaggo. Nirodhavasena ime dve vossaggà. ## Viriyindriyassa bhàvanàya chando uppajjati, kosaj- jassa pahànàya chando uppajjati, kosajjapariëàhassa pahànàya chando uppajjati, diññhekaññhànaü kilesànaü pahànàya chando uppajjati . . . pe . . . sabbakilesànaü pahànàya chando uppajjati . . . pe . . . satindriyassa \<-------------------------------------------------------------------------- 1 saüvejetvà, K.; saüvedhitvà, S. 2 vimuttatthà, S. and K. as v. l. 3 tatho, S.; vato, M. >/ #<[page 025]># %< Mahàvagge Indriyakathà 25>% bhàvanàya chando uppajjati, pamàdassa pahànàya chando uppajjati, pamàdapariëàhassa pahànàya chando uppajjati . . . pe . . . sabbakilesànaü pahànàya chando uppajjati . . . pe . . . samàdhindriyassa bhàvanàya chando uppaj- jati, uddhaccassa pahànàya chando uppajjati, uddhacca- pariëàhassa pahànàya chando uppajjati . . . pe . . . sab- bakilesànaü pahànàya chando uppajjati . . . pe . . . pa¤- ¤indriyassa bhàvanàya chando uppajjati, avijjàya pahànàya chando uppajjati . . . pe . . . avijjàpariëàhassa pahànàya chando uppajjati . . . pe . . . sabbakilesànaü pahànàya chando uppajjati, chandavasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; chandavasena pàmojjaü uppajjati, pàmojjavasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; pàmojjavasena pãti uppajjati, pãtivasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; pãtivasena passaddhi uppajjati, passaddhivasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; passaddhivasena sukhaü uppajjati, sukhavasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; sukhavasena obhàso uppajjati, obhàsavasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; obhàsavasena saüvego uppajjati, saüvegavasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü ad- himattaü hoti; saüvejitvà cittaü samàdahati, samàdhi- vasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; tathà samàhitaü cittaü sàdhukaü paggaõhàti, paggahavasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; tathà pagga- hitaü cittaü sàdhukaü ajjhupekkhati, upekkhàvasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; upekkhà- vasena nànattakilesehi cittaü vimuccati, vimokkhavasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; vimuttattà te dhammà ekarasà honti, ekarasaññhena bhàvanàvasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; bhàvitattà tato paõãtatare vivaññanti, vivaññanàvasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti; vivaññitattà tato vossaj- janti, vossaggavasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhi- mattaü hoti; vossajjitattà tato nirujjhanti, nirodhavasena pa¤¤àvasena pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti. Nirodhavasena dve vossaggà -- pariccàgavossaggo ca pakkhandanavossaggo ca. `Kilese ca khandhe ca paricca- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 026]># %<26 Mahàvagge Indriyakathà>% jatãti' pariccàgavossaggo, `nirodhanibbànadhàtuyà cittaü pakkhandatãti' pakkhandanavossaggo. Nirodhavasena ime dve vossaggà. Evaü adhimattaññhena indriyàni daññhabbàni. Bhàõavàraü niññhitaü. ## Kathaü adhiññhànaññhena indriyàni daññhabbàni? Saddhindriyassa bhàvanàya chando uppajjati, chanda- vasena saddhàvasena saddhindriyaü adhiññhàti, chanda- vasena pàmojjaü uppajjati; pàmojjavasena saddhàvasena saddhindriyaü adhiññhàti . . . pe . . . Evaü adhiññhànaññhena indriyàni daññhabbàni. ## Kathaü pariyàdànaññhena indriyàni daññhabbàni? Adhimokkhaññhena saddhindriyaü assaddhiyaü pariyà- diyati, assaddhiyapariëàhaü pariyàdiyati; paggahaññhena viriyindriyaü kosajjaü pariyàdiyati, kosajjapariëàhaü pariyàdiyati; upaññhànaññhena satindriyaü pamàdaü pariyàdiyati, pamàdapariëàhaü pariyàdiyati; avikkhepañ- ñhena samàdhindriyaü uddhaccaü pariyàdiyati, uddhacca- pariëàhaü pariyàdiyati, dassanaññhena pa¤¤indriyaü avijjaü pariyàdiyati, avijjàpariëàhaü pariyàdiyati. Nekkhamme pa¤c' indriyàni kàmacchandaü pariyàdi- yanti, abyàpàde pa¤c' indriyàni byàpàdaü pariyàdiyanti . . . pe . . . Arahattamagge pa¤c' indriyàni sabbakilese pariyàdiyanti. Evaü pariyàdànaññhena indriyàni daññhabbàni. ## Kathaü patiññhàpakaññhena indriyàni daññhabbàni? Saddho saddhindriyaü adhimokkhe patiññhàpeti, sad- dhassa saddhindriyaü adhimokkhe patiññhàpeti; viriyavà viriyindriyaü paggahe patiññhàpeti, viriyavato viriyindri- yaü paggahe patiññhàpeti; satimà satindriyaü upaññhàne patiññhàpeti, satimato satindriyaü upaññhàne patiññhàpeti; samàhito samàdhindriyaü avikkhepe patiññhàpeti, samà- hitassa samàdhindriyaü avikkhepe patiññhàpeti; pa¤¤avà pa¤¤indriyaü dassane patiññhàpeti, pa¤¤avato pa¤¤indri- yaü dassane patiññhàpeti. Yogàvacaro pa¤c' indriyàni nekkhamme patiññhàpeti, \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 027]># %< Mahàvagge Indriyakathà 27>% yogàvacarassa pa¤c' indriyàni nekkhamme patiññhàpenti; yogàvacaro pa¤c' indriyàni abyàpàde patiññhàpeti, yogà- vacarassa pa¤c' indriyàni abyàpàde patiññhàpenti; yogà- vacaro pa¤c' indriyàni àlokasa¤¤àya patiññhàpeti, yogà- vacarassa pa¤c' indriyàni àlokasa¤¤àya patiññhàpenti; yogàvacaro pa¤c' indriyàni avikkhepe patiññhàpeti, yogà- vacarassa pa¤c' indriyàni avikkhepe patiññhàpenti . . . pe . . . yogàvacaro pa¤c' indriyàni Arahattamagge patiññhàpeti, yogàvacarassa pa¤c' indriyàni Arahattamagge patiññhàpenti. Evaü patiññhàpakaññhena indriyàni daññhabbàni. ## Puthujjano samàdhiü bhàvayanto katih' àkàrehi upaññhànakusalo hoti? Sekho samàdhiü bhàvayanto katih' àkàrehi upaññhàna- kusalo hoti? Vãtaràgo samàdhiü bhàvayanto katih' àkàrehi upaññhàna- kusalo hoti? Puthujjano samàdhiü bhàvayanto sattahi àkàrehi upañ- ñhànakusalo hoti. Sekho samàdhiü bhàvayanto aññhahi àkàrehi upaññhàna- kusalo hoti. Vãtaràgo samàdhiü bhàvayanto dasahi àkàrehi upañ- ñhànakusalo hoti. ## Puthujjano samàdhiü bhàvayanto katamehi sattah' àkàrehi upaññhànakusalo hoti? âvajjitattà àrammaõåpaññhànakusalo hoti, samathanim- ittåpaññhànakusalo hoti, paggahanimittåpaññhànakusalo hoti, avikkhepåpaññhànakusalo hoti, obhàsåpaññhànakusalo hoti, sampahaüsanåpaññhànakusalo hoti, upekkhåpaññhàna- kusalo hoti. Puthujjano samàdhiü bhàvayanto imehi sattah' àkàrehi upaññhànakusalo hoti. Sekho samàdhiü bhàvayanto katamehi aññhah' àkàrehi upaññhànakusalo hoti? âvajjitattà àrammaõåpaññhànakusalo hoti . . . pe . . . upekkhåpaññhànakusalo hoti, ekattåpaññhànakåsalo hoti Sekho samàdhiü bhàvayanto imehi aññhah' àkàrehi upañ- ñhànakusalo hoti. Vãtaràgo samàdhiü bhàvayanto katamehi dasah' àkàrehi upaññhànakusalo hoti? \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 028]># %<28 Mahàvagge Indriyakathà>% âvajjitattà àrammaõåpaññhànakusalo hoti . . . pe . . . ekattåpaññhànakusalo hoti, ¤àõåpaññhànakusalo hoti, vimut- tåpaññhànakusalo\<*<1>*>/ hoti. Vãtaràgo samàdhiü bhàvayanto imehi dasah' àkàrehi upaññhànakusalo hoti. ## Puthujjano vipassanaü bhàvayanto katih' àkàrehi upaññhànakusalo hoti, katih' àkarehi anupaññhànakusalo hoti? Sekho vipassanaü bhàvayanto katih' àkàrehi upaññhàna- kusalo hoti, katih' àkàrehi anupaññhànakusalo hoti? Vãtaràgo vipassanaü bhàvayanto katih' àkàrehi upaññhà- nakusalo hoti, katih' àkàrehi anupaññhànakusalo hoti? Puthujjano vipassanaü bhàvayanto navah' àkàrehi upañ- ñhànakusalo hoti, navah' àkàrehi anupaññhànakusalo hoti. Sekho vipassanaü bhàvayanto dasah' àkàrehi upaññhàna- kusalo hoti, dasah' àkàrehi anupaññhànakusalo hoti. Vãtaràgo vipassanaü bhàvayanto dvàdasahi àkàrehi upañ- ñhànakusalo hoti, dvàdasahi àkàrehi anupaññhànakusalo hoti. ## Puthujjano vipassanaü bhàvayanto katamehi navah' àkàrehi upaññhànakusalo hoti, katamehi navah' àkàrehi anupaññhànakusalo hoti? Aniccato upaññhànakusalo hoti, niccato\<*<2>*>/ anupaññhàna- kusalo hoti; dukkhato upaññhànakusalo hoti, sukhato anupaññhànakusalo hoti; anattato upaññhànakusalo hoti, attato anupaññhànakusalo hoti; khayato upaññhànakusalo hoti, ghanato anupaññhànakusalo hoti; vayato upaññhàna- kusalo hoti, àyuhanànupaññhànakusalo hoti; vipariõàm- åpaññhànakusalo hoti, dhuvato anupaññhànakusalo hoti; animittåpaññhànakusalo hoti, nimittànupaññhànakusalo hoti; appaõihitåpaññhànakusalo hoti, paõidhànupaññhànakusalo hoti; su¤¤atåpaññhànakusalo hoti, abhinivesànupaññhàna- kusalo hoti. Puthujjano vipassanaü bhàvayanto imehi navah' àkàrehi upaññhànakusalo hoti, imehi navah' àkàrehi anupaññhàna- kusalo hoti. Sekho vipassanaü bhàvayanto katamehi dasah' àkàrehi \<-------------------------------------------------------------------------- 1 cittupaññhànakusalo, K.; S. omits. 2 aniccato, S. >/ #<[page 029]># %< Mahàvagge Indriyakathà 29>% upaññhànakusalo hoti, katamehi dasah' àkàrehi anupaññhà- nakusalo hoti? Aniccato upaññhànakusalo hoti, niccato anupaññhàna- kusalo hoti . . . pe . . . su¤¤atåpaññhànakusalo hoti, abhinivesànupaññhànakusalo hoti, ¤àõåpaññhànakusalo hoti, a¤¤àõànupaññhànakusalo hoti. Sekho vipassanaü bhàva- yanto imehi dasah' àkàrehi upaññhànakusalo hoti, imehi dasah' àkàrehi anupaññhànakusalo hoti. Vãtaràgo vipassanaü bhàvayanto katamehi dvàdasahi àkàrehi upaññhànakusalo hoti, katamehi dvàdasahi àkàrehi anupaññhànakusalo hoti? Aniccato upaññhànakusalo hoti, niccato anupaññhànaku- salo hoti . . . pe . . . ¤àõåpaññhànakusalo hoti, a¤¤àõànu- paññhànakusalo hoti; visa¤¤ogåpaññhànakusalo hoti, sa¤¤o- gànupaññhànakusalo hoti; nirodhåpaññhànakusalo hoti, saïkhàrànupaññhànakusalo hoti. Vãtaràgo vipassanaü bhàvento imehi dvàdasahi àkàrehi upaññhànakusalo hoti, imehi dvàdasahi àkàrehi anupaññhànakusalo hoti. âvajjitattà {àrammaõåpaññhànakusalavasena} indriyàni samodhàneti, gocara¤ ca pajànàti, samattha¤ ca pañivijj- hati . . . pe . . . dhamme samodhàneti, gocara¤ ca pajànàti, samattha¤ ca pañivijjhati. ## `Indriyàni samodhànetãti'. Kathaü indriyàni samod- hàneti? Adhimokkhaññhena saddhindriyaü samodhàneti . . . pe . . . samathanimittåpaññhànakusalavasena paggaha- nimittåpaññhànakusalavasena avikkhepåpaññhànakusala- vasena obhàsåpaññhànakusalavasena\<*<1>*>/ sampahaüsanåpañ- ñhànakusalavasena upekkhåpaññhànakusalavasena ekatt- åpaññhànakusalavasena ¤àõåpaññhànakusalavasena vimut- tåpaññhànakusalavasena\<*<2>*>/ aniccato upaññhànakusalavasena niccato anupaññhàmakusalavasena dukkhato upaññhànaku- salavasena sukhato anupaññhànakusalavasena . . . pe . . . nirodhåpaññhànakusalavasena saïkhàrànupaññhàna- kusalavasena\<*<3>*>/ indriyàni samodhàneti, gocara¤' ca pajànàti samattha¤ ca pañivijjhati. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K omits. 2 cittåpaññhàna,- K. 3 K. omits. >/ #<[page 030]># %<30 Mahàvagge Indriyakathà>% ## Catusaññhiyà àkàrehi tiõõannaü indriyànaü vasã- bhàvatà pa¤¤à àsavànaü khaye ¤àõaü. Katamesaü tiõõannaü indriyànaü? Ana¤¤àta¤¤asàmãtindriyassa a¤¤indriyassa a¤¤àtàvindriyassa Ana¤¤àta¤¤assàmãtindriyaü kati ñhànàni gacchati? A¤¤indriyaü kati ñhànàni gacchati? A¤¤àtàvindriyaü kati ñhànàni gacchati? Ana¤¤àta¤¤assàmãtindriyaü ekaü ñhànaü gacchati, sotàpattimaggaü. A¤¤indriyaü cha ñhànàni gacchati, sotàpattiphalaü sakadàgàmimaggaü sakadàgàmiphalaü anàgàmimaggaü anàgàmiphalaü Arahattamaggaü. A¤¤à- tàvindriyaü ekaü ñhànaü gacchati, Arahattaphalaü. ## Sotàpattimaggakkhaõe ana¤¤àta¤¤assàmãtindriyassa saddhindriyaü adhimokkhaparivàraü hoti, viriyindriyaü paggahaparivàraü hoti, satindriyaü upaññhànaparivàraü hoti, samàdhindriyaü avikkhepaparivàraü hoti, pa¤¤in- driyaü dassanaparivàraü hoti, manindriyaü vijànana- parivàraü hoti, somanassindriyaü abhinandanaparivàraü\<*<1>*>/ hoti, jãvitindriyaü pavattasantatàdhipateyyaparivàraü hoti. Sotàpattimaggakkhaõe jàtà dhammà ñhapetvà cittasa- muññhànaü råpaü sabbe 'va kusalà honti, sabbe 'va anà- savà honti, sabbe 'va niyyànikà honti, sabbe 'va apacaya- gàmino honti, sabbe 'va lokuttarà honti, sabbe 'va nibbà- nàrammaõà honti. Sotàpattimaggakkhaõe ana¤¤àta¤¤as- sàmãtindriyassa imàni aññh' indriyàni sahajàtaparivàrà honti, a¤¤ama¤¤aparivàrà honti, nissayaparivàrà honti, sampayuttaparivàrà honti, sahagatà honti, sahajàtà honti, saüsaññhà honti, sampayuttà honti. Te 'va\<*<2>*>/ tassa àkàrà c' eva honti parivàrà ca. Sotàpattiphalakkhaõe . . . pe . . . Arahattaphalakkhaõe a¤¤àtàvindriyassa saddhindriyaü adhimokkhaparivàraü hoti . . . pe . . . jãvitindriyaü pavattasantatàdhipateyya- parivàraü hoti. Arahattaphalakkhaõe jàtà dhammà sabbe 'va abyàkatà honti ñhapetvà cittasamuññhànaü råpaü sabbe 'va anàsavà honti, sabbe 'va lokuttarà honti, sabbe 'va nibbànàrammaõà honti. Arahattaphalakkhaõe a¤¤à- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 abhisandana-, M.;abhisanta,- S. S2. 2 ca, S. M. >/ #<[page 031]># %< Mahàvagge Indriyakathà 31>% tavindriyassa imàni aññh' indriyàni sahajàtaparivàrà honti . . . pe . . . Te 'va tassa àkàrà c' eva honti parivàrà ca. Iti imàni aññhakàni\<*<1>*>/ catusaññhã honti. ## `âsavà' ti. Katame te àsavà? Kàmàsavo bhavàsavo diññhàsavo avijjàsavo. Katth' ete àsavà khãyanti? Sotàpattimaggena anavaseso diññhàsavo khãyati, apàya- gamanãyo kàmàsavo khãyati, apàyagamanãyo bhavàsavo khãyati, apàyagamanãyo avijjàsavo khãyati; etth' ete àsavà khãyanti. Sakadàgàmimaggena oëàriko kàmàsavo khãyati, tadekaññho bhavàsavo khãyati, tadekaññho avijjàsavo khãyati; etth' ete àsavà khãyanti. Anàgàmimaggena anavaseso kàmàsavo khãyati, tadekaññho bhavàsavo khãyati, tadekaññho avijjàsavo khãyati; etth' ete àsavà khãyanti. Arahatta- maggena anavaseso bhavàsavo khãyati, anavaseso avijjàsavo khãyati; etth' ete àsavà khãyanti. Na tassa adiññhaü\<*<2>*>/ idh' atthi\<*<3>*>/ ki¤ci atho avi¤¤àtaü ajànitabbaü sabbaü\<*<4>*>/ abhi¤¤àsi\<*<5>*>/ yad atthi neyyaü\<*<6>*>/. Tathàgato tena samantacakkhåti\<*<7>*>/. `Samantacakkhåti'. Ken' aññhena samantacakkhu? Cuddasa Buddha¤àõàni: dukkhe ¤àõaü Buddha¤àõaü, dukkhasamudaye ¤àõaü Buddha¤àõaü . . . pe . . . anà- varaõa¤àõaü Buddha¤àõaü. Imàni cuddasa Buddha- ¤àõàni; imesaü cuddasannaü Buddha¤àõànaü aññha ¤àõàni sàvakasàdhàraõàni, cha ¤àõàni asàdhàraõàni sàvakehi. ## `Yàvatà dukkhassa dukkhaññho ¤àto, a¤¤àto duk- khaññho n' atthãti' samantacakkhu, yaü samantacakkhu taü pa¤¤indriyaü, pa¤¤indriyassa vasena adhimokkhaññhena saddhindriyaü, paggahaññhena {viriyindriyaü}, upaññhàn- aññhena satindriyaü, avikkhepaññhena samàdhindriyaü. `Yàvatà dukkhassa dukkhaññho diññho vidito sacchikato \<-------------------------------------------------------------------------- 1 aññh' aññhakàni, K.; aññhavãsatikàni, S2. 2 addiññham, M. S2.; adhiññham, S. 3 S. omits idh' atthi. 4 S. omits. 5 abhi¤¤aññhi, S2. 6 neyaü, S2. 7 Cf. I. 55, 6. >/ #<[page 032]># %<32 Mahàvagge Indriyakathà>% phassito pa¤¤àya, aphassito pa¤¤àya dukkhaññho n' atthãti' samantacakkhu, yaü samantacakkhu taü pa¤¤indriyaü, pa¤¤indriyassa vasena adhimokkhaññhena saddhindriyaü . . . pe . . . avikkhepaññhena samàdhindriyaü. `Yàvatà samudayassa samudayaññho . . . pe . . . yàvatà nirodhassa nirodhaññho, yàvatà maggassa maggaññho, yàvatà atthapañisambhidàya atthapañisambhidaññho . . . pe . . . yàvatà dhammapañisambhidàya dhammapañisambhidaññho, yàvatà niruttipañisambhidàya niruttipañisambhidaññho, yàvatà pañibhànapañisambhidàya pañibhànapañisambhid- aññho, yàvatà indriyaparopariyatte ¤àõaü, yàvatà sattànaü àsayànusaye ¤àõaü, yàvatà yamakapàñihãre ¤àõaü, yàvatà mahàkaruõàsamàpattiyà ¤àõaü . . . pe . . . yàvatà sadevakassa lokassa samàrakassa sabrahmakassa sassamaõa- bràhmaõiyà pajàya sadevamanussàya diññhaü sutaü mutaü vi¤¤àtaü pattaü pariyesitaü anuvicaritaü manasà ¤àtaü diññhaü viditaü sacchikataü phassitaü pa¤¤àya, aphas- sitaü pa¤¤àya n' atthãti' samantacakku, yaü samanta- cakkhu taü pa¤¤indriyaü, pa¤¤indriyassa vasena adhi- mokkhaññhena saddhindriyaü . . . pe . . . avikkhepaññhena samàdhindriyaü. Saddahanto paggaõhàti paggaõhanto saddahati, saddahanto upaññhàpeti upaññhàpento saddahati, saddahanto samàdahati samàdahanto saddahati, saddahanto pajànàti pajànanto saddahati; paggaõhanto upaññhàpeti upaññhàpento paggaõhàti, paggaõhanto samàdahati samàda- hanto paggaõhàti, paggaõhanto pajànàti pajànanto paggaõ- hàti, paggaõhanto saddahati saddahanto paggaõhàti; upaññhàpento samàdahati samàdahanto upaññhàpeti . . . pe . . . upaññhàpento paggaõhàti paggaõhanto upaññhàpeti; samàdahanto pajànàti pajànanto samàdahati . . . pe . . . samàdahanto upaññhàpeti upaññhàpento samàdahati; pajà- nanto saddahati saddahanto pajànàti . . . pe . . . pajànanto samàdahati samàdahanto pajànàti. Saddahitattà pagga- hitaü paggahitattà saddahitaü, saddahitattà upaññhàpitaü upaññhàpitattà saddahitaü, saddahitattà samàdahitaü samàdahitattà saddahitaü, saddahitattà pajànitaü pajàni- tattà saddahitaü; paggahitattà upaññhàpitaü upaññhàpi- tattà paggahitaü . . . pe . . . paggahitattà saddahitaü \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 033]># %< Mahàvagge Indriyakathà 33>% saddahitattà paggahitaü; upaññhàpitattà samàdahitaü samàdahitattà upaññhàpitaü . . . pe . . . upaññhàpitattà paggahitaü paggahitattà upaññhàpitaü; samàdahitattà pajànitaü pajànitattà samàdahitaü . . . pe . . . samàda- hitattà upaññhàpitaü upaññhàpitattà samàdahitaü; pajàni- tattà saddahitaü saddahitattà pajànitaü . . . pe . . . pajànitattà samàhitaü samàhitattà pajànitaü. Yaü Bud- dhacakkhu taü {Buddha¤àõaü}, yaü Buddha¤àõaü taü Buddhacakkhu, yena cakkhunà Tathàgato satte passati apparajakkhe mahàrajakkhe tikkhindriye mudindriye svàkàre dvàkàre suvi¤¤àpaye duvi¤¤àpaye appekacce para- lokavajjabhayadassàvino appekacce na paralokavajjabhaya- dassàvino. ## `Apparajakkhe mahàrajakkhe' ti.\<*<1>*>/ Saddho puggalo apparajakkho, asaddho puggalo mahàrajakkho; àraddha- viriyo puggalo apparajakkho, kusãto puggalo mahàrajakkho; upaññhitassati puggalo apparajakkho, muññhasati puggalo mahàrajakkho; samàhito puggalo apparajakkho, asamàhito puggalo mahàrajakkho; pa¤¤avà puggalo apparajakkho, duppa¤¤o puggalo mahàrajakkho. `Tikkhindriye mudindriye' ti. Saddho puggalo tik- khindriyo, asaddho puggalo mudindriyo . . . pe . . . pa¤- ¤avà puggalo tikkhindriyo, duppa¤¤o puggalo mudindriyo. `Svàkàre dvàkàre' ti. Saddho puggalo svàkàro, asaddho puggalo dvàkàro . . . pe . . . pa¤¤avà puggalo svàkàro, duppa¤¤o puggalo dvàkàro. `Suvi¤¤àpaye duvi¤¤àpaye' ti. Saddho puggalo suvi¤¤à- payo, asaddho puggalo duvi¤¤àpayo . . . pe . . . pa¤¤avà puggalo suvi¤¤àpayo, duppa¤¤o puggalo duvi¤¤àpayo. `Appekacce paralokavajjabhayadassàvino appekacce na paralokavajjabhayadassàvino' ti. Saddho puggalo para- lokavajjabhayadassàvã, asaddho puggalo na paralokavajja- bhayadassàvã . . . pe . . . pa¤¤avà puggalo paralokavajja- bhayadassàvã, duppa¤¤o puggalo na paralokavajjabhaya- dassàvã. `Loko' ti. Khandhaloko dhàtuloko àyatanaloko vipatti- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cf. I. 51, 2. >/ #<[page 034]># %<34 Mahàvagge Indriyakathà>% bhavaloko {vipattisambhavaloko} sampattibhavaloko {sam- pattisambhavaloko}. Eko loko: sabbe sattà àhàraññhitikà. Dve lokà: nàma¤ ca råpa¤ ca. Tayo lokà: tisso vedanà. Cattàro lokà: cattàro àhàrà. Pa¤ca lokà: pa¤c' upàdànak- khandhà. Cha lokà: cha ajjhattikàni àyatanàni. Satta lokà: satta vi¤¤àõaññhitiyo. Aññha lokà: aññha loka- dhammà. Nava lokà: nava sattàvàsà. Dasa lokà: das' àyatanàni. Dvàdassa lokà: dvàdas' àyatanàni. Aññhàrasa lokà: aññhàrasa dhàtuyo. `Vajjan' ti. Sabbe kilesà vajjà, sabbe duccarità vajjà, sabbe abhisaïkhàrà vajjà, sabbe bhavagàmikammà vajjà. Iti imasmi¤ ca loke imasmi¤ ca vajje tibbà bhayasa¤¤à paccupaññhità hoti, seyyathàpi ukkhittàsike vadhake. Imehi pa¤¤àsàya àkàrehi imàni pa¤c' indriyàni jànàti passati a¤¤àti pañivijjhati. Tatiyabhàõavàraü niññhitaü. Indriyakathà niññhità. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 035]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 35>% $< I V. MAHâVAGGE VIMOKKHAKATHâ PARIPUööANIDâNâ>$ ## Tayo 'me Bhikkhave vimokkhà. Katame tayo? Su¤¤ato vimokkho, animitto vimokkho, appaõihito vi- mokkho. Ime Bhikkhave tayo vimokkhà. Api ca aññhasaññhã vimokkhà. Su¤¤ato vimokkho, animitto vimokkho, appaõihito vimokkho, ajjhattavuññhàno vimokkho, bahiddhàvuññhàno vimokkho, dubhatovuññhàno vimokkho, ajjhattavuññhànà cattàro vimokkhà, bahiddhàvuññhànà cattàro vimokkhà, dubhatovuññhànà cattàro vimokkhà, ajjhattavuññhànànaü anulomà cattàro vimokkhà, bahiddhàvuññhànànaü anulomà cattàro vimokkhà, dubhatovuññhànànaü anulomà cattàro vi- mokkhà, ajjhattavuññhànà pañippassaddhã cattàro vimok- khà, bahiddhàvuññhànà pañippassaddhã cattàro vimokkhà, dubhatovuññhànà pañippassaddhã cattàro vimokkhà, `råpã råpàni passatãti' vimokkho, `ajjhattaü aråpasa¤¤ã bahiddhà råpàni passatãti' vimokkho, `subhan t' eva adhimutto hotãti' vimokkho, àkàsàna¤càyatanasamàpattivimokkho, vi¤¤à- õa¤càyatanasamàpattivimokkho, àki¤ca¤¤àyatanasamàpat- tivimokkho, nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattivimokkho, sa¤¤àvedayitanirodhasamàpattivimokkho, samayavimok- kho, asamayavimokkho, sàmayiko vimokkho, asàmayiko vimokkho, kuppo vimokkho, akuppo vimokkho, lokiyo vimokkho, lokuttaro vimokkho, sàsavo vimokkho, anàsavo vimokkho, sàmiso vimokkho, niràmiso vimokkho, niràmisà\<*<1>*>/ niràmisataro vimokkho, paõihito vimokkho, appaõihito vimokkho, paõihitappañippassaddhivimokkho, sa¤¤utto vimokkho, visa¤¤utto vimokkho, ekattavimokkho, nànat- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 S. K. omit. >/ #<[page 036]># %<36 Mahàvagge Vimokkhakathà>% tavimokkho, sa¤¤àvimokkho, ¤àõavimokkho, sãtisiyà\<*<1>*>/ vimokkho, jhànavimokkho, anupàdà cittassa vimokkho. ## Katamo su¤¤ato vimokkho? Idha bhikkhu ara¤¤a- gato và rukkhamålagato và su¤¤àgàragato và iti pañisa¤- cikkhati `su¤¤aü idaü attena và attaniyena và' ti; `so tattha abhinivesaü na karotãti' su¤¤ato vimokkho. Ayaü su¤¤ato vimokkho. Katamo animitto vimokkho? Idha bhikkhu ara¤¤a- gato và . . . pe . . . attaniyena và' ti; `so tattha nimit- taü na karotãti' animitto vimokkho. Ayaü animitto vimokkho. Katamo appaõihito vimokkho? Idha bhikkhu ara¤¤a- gato và . . . pe . . . attaniyena và' ti; `so tattha paõid- hiü na karotãti' appaõihito vimokkho. Katamo ajjhattavuññhàno vimokkho? Cattàri jhànàni. Ayaü ajjhattavuññhàno vimokkho. Katamo bahiddhàvuññhàno vimokkho? Catasso aråpa- samàpattiyo. Ayaü bahiddhàvuññhàno vimokkho. Katamo dubhatovuññhàno vimokkho? Cattàro ariya- maggà. Ayaü dubhatovuññhàno vimokkho. ## Katame ajjhattavuññhànà cattàro vimokkhà? Pañha- majjhànaü nãvaraõehi vuññhàti, dutiyajjhànaü vitakka- vicàrehi vuññhàti, tatiyajjhànaü pãtiyà vuññhàti, catutthaj- jhànaü sukhadukkhehi vuññhàti. Ime ajjhattavuññhànà cattàro vimokkhà. Katame bahiddhàvuññhànà cattàro vimokkhà? âkàsà- na¤càyatanasamàpatti råpasa¤¤àya pañighasa¤¤àya nànat- tasa¤¤àya vuññhàti, vi¤¤àõa¤càyatanasamàpatti àkàsàn- a¤càyatanasa¤¤àya vuññhàti, àki¤ca¤¤àyatanasamàpatti vi¤¤àõa¤càyatanasa¤¤àya vuññhàti, nevasa¤¤ànàsa¤¤àya- tanasamàpatti àki¤ca¤¤àyatanasa¤¤àya vuññhàti. Ime bahiddhàvuññhànà cattàro vimokkhà. Katame dubhatovuññhànà cattàro vimokkhà? Sotàpattimaggo sakkàyadiññhivicikicchàsãlabbataparà- màsà diññhànusayà vicikicchànusayà vuññhàti, tadanuvat- takakilesehi ca khandhehi ca vuññhàti, bahiddhà ca sab- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 satisiyà, S. >/ #<[page 037]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 37>% banimittehi vuññhàti; sakadàgàmimaggo oëàrikà kàmaràga- sa¤¤ojanà pañighasa¤¤ojanà oëàrikà kàmaràgànusayà pañighànusayà vuññhàti, tadanuvattakakilesehi ca khan- dhehi ca vuññhàti, bahiddhà ca sabbanimittehi vuññhàti; anàgàmimaggo aõusahagatà kàmaràgasa¤¤ojanà pañigha- sa¤¤ojanà aõusahagatà kàmaràgànusayà pañighànusayà vuññhàti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vuññhàti, bahiddhà ca sabbanimittehi vuññhàti; Arahattamaggo råparàgà aråparàgà mànà uddhaccà avijjàya mànànusayà bhavaràgànusayà avijjànusayà vuññhàti, tadanuvattakakile- sehi ca khandhehi ca vuññhàti, bahiddhà ca sabbanimittehi vuññhàti. Ime dubhatovuññhànà cattàro vimokkhà. ## Katame ajjhattavuññhànànaü anulomà cattàro vi- mokkhà? Pañhamajjhànaü pañilàbhatthàya vitakko ca vicàro ca pãti ca sukha¤ ca cittekaggatà ca, dutiyajjhànaü . . . pe . . . tatiyajjhànaü . . . pe . . . catutthajjhànaü pañilàbhatthàya vitakko ca vicàro ca pãti ca sukha¤ ca cittekaggatà ca. Ime ajjhattavuññhànànaü anulomà cattàro vimokkhà. Katame bahiddhàvuññhànànaü anulomà cattàro vi- mokkhà? âkàsàna¤càyatanasamàpattiü pañilàbhatthàya vitakko ca vicàro ca pãti ca sukha¤ ca cittekaggatà ca, vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattiü . . . pe . . . àki¤ca¤¤- àyatanasamàpattiü . . . pe . . . nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatana- samàpattiü pañilàbhatthàya vitakko ca vicàro ca pãti ca sukha¤ ca cittekaggatà ca. Ime bahiddhàvuññhànànaü anulomà cattàro vimokkhà. Katame dubhatovuññhànànaü anulomà cattàro vimokkhà? Sotàpattimaggaü pañilàbhatthàya aniccànupassanà duk- khànupassanà anattànupassanà, sakadàgàmimaggaü . . . pe . . . anàgàmimaggaü Arahattamaggaü pañilàbhat- thàya aniccànupassanà dukkhànupassanà anattànupassanà. Ime dubhatovuññhànànaü anulomà cattàro vimokkhà. ## Katame ajjhattavuññhànà pañippassaddhã\<*<1>*>/ cattàro vimokkhà? Pañhamajjhànassa pañilàbho và vipàko và, dutiyajjhànassa . . . pe . . . tatiyajjhànassa . . . pe . . . \<-------------------------------------------------------------------------- 1 ajjhattanuññhànapañippassaddhi, S. M. >/ #<[page 038]># %<38 Mahàvagge Vimokkhakathà>% catutthajjhànassa pañilàbho và vipàko và. Ime ajjhat- tavuññhànà pañippassaddhã cattàro vimokkhà. Katame bahiddhàvuññhànà pañippassaddhã cattàro vimok- khà? âkàsàna¤càyatanasamàpattiyà pañilàbho và vipàko và, vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattiyà . . . pe . . . àki¤ca¤¤- àyatanasamàpattiyà . . . pe . . . nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatana- samàpattiyà pañilàbho và vipàko và. Ime bahiddhàvuñ- ñhànà pañippassaddhã cattàro vimokkhà. Katame dubhatovuññhànà pañippassaddhã cattàro vi- mokkhà? Sotàpattimaggassa sotàpattiphalaü, sakadàgàmi- maggassa sakadàgàmiphalaü, anàgàmimaggassa anàgàmi- phalaü, Arahattamaggassa Arahattaphalaü. Ime dub- hatovuññhànà pañippassaddhã cattàro vimokkhà. ## Kathaü `råpã\<*<1>*>/ råpàni passatãti' vimokkho? Idh' ekacco ajjhattaü paccattaü nãlanimittaü\<*<2>*>/ manasikaroti, nãlasa¤¤aü pañilabhati; so taü nimittaü suggahitaü karoti, såpadhàritaü\<*<3>*>/ upadhàreti, svàvatthikaü avatthà- peti; so taü nimittaü suggahitaü katvà, såpadhàritaü upadhàritvà, svàvatthikaü avatthàpetvà, bahiddhà nãlani- mitte cittaü upasaüharati, nãlasa¤¤aü pañilabhati; so taü nimittaü suggahitaü karoti, såpadhàritaü upad- hàreti, svàvatthikaü avatthàpeti; so taü nimittaü sugga- hitaü katvà, såpadhàritaü upadhàritvà svàvatthikaü avatthàpetvà, àsevati bhàveti bahulãkaroti. Tassa evaü hoti -- `Ajjhatta¤ ca bahiddhà ca ubhayaü idaü råpan' ti, råpasa¤¤ã hoti. Idh' ekacco ajjhattaü paccattaü pãtanimittaü . . . pe . . . lohitanimittaü . . . pe . . . odàtanimittaü mana- sikaroti, odàtasa¤¤aü pañilabhati; so taü nimittaü suggahitaü karoti . . . pe . . . bahulãkaroti. Tassa evaü hoti -- `Ajjhatta¤ ca bahiddhà ca ubhayaü idaü råpan' ti, råpasa¤¤ã hoti. Evaü `råpã råpàni passatãti' vimokkho. ## Kathaü `ajjhattaü aråpasa¤¤ã bahiddhà råpàni passatãti' vimokkho? Idh' ekacco ajjhattaü paccattaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 råpaü, S. S2. 2 nãlapãtaü, S. S2. 3 sudhàritaü, S. >/ #<[page 039]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 39>% nãlanimittaü na manasikàroti, nãlasa¤¤aü na patilabhati, bahiddhà nãlanimitte cittaü upasaüharati, nãlasa¤¤aü pañilabhati; so taü nimittaü suggahitaü karoti, såpad- hàritaü upadhàreti . . . pe . . . bahulãkaroti. Tassa evaü hoti -- `Ajjhattaü aråpaü\<*<1>*>/ bahiddhà råpaü idan' ti råpassa¤¤ã hoti. Idh' ekacco ajjhattaü paccattaü pãtani- mittaü . . . pe . . . lohitanimittaü . . . pe . . . odàtani- mittaü na manasikaroti, odàtasa¤¤aü na pañilabhati, bahiddhà odàtanimitte cittaü upasaüharati, odàtasa¤¤aü pañilabhati; so taü nimittaü suggahitaü karoti . . . pe . . . bahulãkaroti. Tassa evaü hoti -- `Ajjhattaü aråpaü\<*<2>*>/ bahiddhà råpaü idan' ti, råpasa¤¤ã hoti. Evaü `ajjhat- taü aråpasa¤¤ã bahiddhà råpàni passatãti' vimokkho. ## Kathaü `subhan t' eva adhimatto\<*<3>*>/ hotãti' vimokkho? Idha bhikkhu mettàsahagatena cetasà ekaü disaü pharitvà viharati, tathà dutiyaü, tathà tatiyaü, tathà catutthaü. Iti uddhaü adho tiriyaü sabbadhi sabbat- tatàya sabbàvantaü lokaü mettàsahagatena cetasà vipulena mahaggatena appamàõena averena abyàpajjhena pharitvà viharati, mettàya bhàvitattà sattà appañikålà honti; kar- uõàsahagatena cetasà ekaü disaü . . . pe . . . karuõàya bhàvitattà sattà appañikålà honti; muditàsahagatena cetasà ekaü disaü . . . pe . . . muditàya bhàvitattà sattà appañikålà honti; upekkhàsahagatena cetasà ekaü disaü . . . pe . . . upekkhàya bhàvitattà sattà appañikålà honti. Evaü `subhan t' eva adhimutto hotãti' vimokkho. ## Katamo àkàsàna¤càyatanasamàpattivimokkho? Idha bhikkhu sabbaso råpasa¤¤ànaü samatikkamà pañighasa¤¤ànaü atthaïgamà nànattasa¤¤ànaü amana- sikàrà `ananto àkàso' ti àkàsàna¤càyatanaü upasampajja viharati. Ayaü àkàsàna¤càyatanasamàpattivimokkho. Katamo vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattivimokkho? Idha bhikkhu sabbaso àkàsàna¤càyatanaü samatik- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 aråpasa¤¤ã, S. S2. K. 2 aråpasa¤¤ã, S.; but S2. and K. have aråpaü. 3 adhimokkho, S. >/ #<[page 040]># %<40 Mahàvagge Vimokkhakathà>% kamma `anantaü vi¤¤àõan' ti vi¤¤àõa¤càyatanaü upa- sampajja viharati. Ayaü vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattivi- mokkho. Katamo àki¤ca¤¤àyatanasamàpattivimokkho? {Idha} bhikkhu sabbaso vi¤¤àõa¤càyatanaü samatik- kamma `n' atthi ki¤cãti' àki¤ca¤¤àyatanaü upasampajja viharati. Ayaü àki¤ca¤¤àyatanasamàpattivimokkho. Katamo nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattivimokkho? Idha bhikkhu sabbaso àki¤ca¤¤àyatanaü samatikkamma nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü upasampajja viharati. Ayaü nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattivimokkho. Katamo sa¤¤àvedayitanirodhasamàpattivimokkho? Idha bhikkhu sabbaso nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanaü sama- tikkamma sa¤¤àvedayitanirodhaü upasampajja viharati. Ayaü sa¤¤àvedayitanirodhasamàpattivimokkho. ## Katamo samayavimokkho? Cattàri jhànàni catasso ca aråpasamàpattiyo. Ayaü samayavimokkho. Katamo asamayavimokkho? Cattàro ca ariyamaggà cattàri ca sàma¤¤aphalàni nibbàna¤ ca. Ayaü asamaya- vimokkho. Katamo sàmayiko vimokkho? Cattàri jhànàni catasso ca aråpasamàpattiyo. Ayaü sàmayiko vimokkho. Katamo asàmayiko vimokkho? Cattàro ca ariyamaggà cattàri ca sàma¤¤aphalàni nibbàna¤ ca. Ayaü asàmayiko vimokkho. Katamo kuppo vimokkho? Cattàri jhànàni catasso ca aråpasamàpattiyo. Ayaü kuppo vimokkho. Katamo akuppo vimokkho? Cattàro ca ariyamaggà cattàri ca sàma¤¤aphalàni nibbàna¤ ca. Ayaü akuppo vimokkho. Katamo lokiyo vimokkho? Cattàri jhànàni catasso ca aråpasamàpattiyo. Ayaü lokiyo vimokkho. Katamo lokuttaro vimokkho? Cattàro ca ariyamaggà cattàri ca sàma¤¤aphalàni nibbàna¤ ca. Ayaü lokuttaro vimokkho. Katamo sàsavo vimokkho? Cattàri jhànàni catasso ca aråpasamàpattiyo. Ayaü sàsavo vimokkho. Katamo anàsavo vimokkho? Cattàro ca ariyamaggà \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 041]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 41>% cattàri ca sama¤¤aphalàni nibbàna¤ ca. Ayaü anàsavo vimokkho. ## Katamo sàmiso vimokkho? Råpappañisa¤¤utto vimokkho. Ayaü sàmiso vimokkho. Katamo niràmiso vimokkho? Aråpappañisa¤¤utto vi- mokkho. Ayaü niràmiso vimokkho. Katamo niràmisà niràmisataro vimokkho\<*<1>*>/? Cattàro ca ariyamaggà cattàri ca sàma¤¤aphalàni nibbàna¤ ca. Ayaü niràmisà niràmisataro\<*<2>*>/ vimokkho. Katamo paõihito vimokkho? Cattàri jhànàni catasso ca aråpasamàpattiyo. Ayaü paõihito vimokkho. Katamo appaõihito vimokkho? Cattàro ca ariyamaggà cattàri ca sàma¤¤aphalàni nibbàna¤ ca. Ayaü appaõihito vimokkho. Katamo paõihitappañippassaddhivimokkho? Pañhamaj- jhànassa pañilàbho và vipàko và . . . pe . . . nevasa¤¤ànà- sa¤¤àyatanasamàpattiyà pañilàbho và vipàko và. Ayaü paõihitappañipassaddhivimokkho. Katamo sa¤¤utto vimokkho? Cattàri jhànàni catasso ca aråpasamàpattiyo. Ayaü sa¤¤utto vimokkho. Katamo visa¤¤utto vimokkho? Cattàro ca ariyamaggà cattàri ca sàma¤¤aphalàni nibbàna¤ ca. Ayaü visa¤¤utto vimokkho. Katamo ekattavimokkho? Cattàro ca ariyamaggà cattàri ca sàma¤¤aphalàni nibbàna¤ ca. Ayaü ekatta- vimokkho. Katamo nànattavimokkho? Cattàri jhànàni catasso ca aråpasamàpattiyo. Ayaü nànattavimokkho. ## Katamo sa¤¤àvimokkho? Siyà eko sa¤¤àvimokkho dasa sa¤¤àvimokkhà honti, dasa sa¤¤àvimokkhà eko sa¤¤àvimokkho hoti vatthuvasena pariyàyena. `Siyà' ti. Katha¤ ca siyà? `Aniccànupassanà¤àõaü niccato sa¤¤àya muccatãti' \<-------------------------------------------------------------------------- 1 niràmiso vicàro vimokkho, S.; niràmiso niràmissaro và vimokkho, S2; niràmisataro vimokkho, K. 2 niràmiso niràmisavaro, S.; S2 and K. as above. >/ #<[page 042]># %<42 Mahàvagge Vimokkhakathà>% sa¤¤àvimokkho, `dukkhànupassanà¤àõaü sukhato sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤àvimokkho, `anattànupassanà¤àõaü attato sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤àvimokkho, `nibbidànupassanà- ¤àõaü nandiyà sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤àvimokkho, `viràg- ànupassanà¤àõaü ràgato sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤à- vimokkho, `nirodhànupassanà¤àõaü samudayato sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤àvimokkho, `pañinissaggànupassanà¤àõaü àdànato sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤àvimokkho, `animittànu- passanà¤àõaü nimittato sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤àvi- mokkho, `appaõihitànupassanà¤àõaü paõidhiyà sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤àvimokkho, `su¤¤atànupassanà¤àõaü abhinivesato sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤àvimokkho. Evaü siyà eko sa¤¤àvimokkho dasa sa¤¤àvimokkhà honti, dasa sa¤¤àvimokkhà eko sa¤¤àvimokkho hoti vatthu- vasena pariyàyena. `Råpe aniccànupassanà¤àõaü niccato sa¤¤àya mucca- tãti' sa¤¤àvimokkho . . . pe . . . `råpe su¤¤atànupassa- nà¤àõaü abhinivesato sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤àvimokkho . . . pe . . . `vedanàya . . . pe . . . sa¤¤àya, saïkhàresu, vi¤¤àõe, cakkhusmiü . . . pe . . . jaràmaraõe aniccànu- passanà¤àõaü . . . pe . . . jaràmaraõe su¤¤atànupassa- nà¤àõaü abhinivesato sa¤¤àya muccatãti' sa¤¤àvimokkho. Evaü siyà eko sa¤¤àvimokkho dasa sa¤¤àvimokkhà honti, dasa sa¤¤àvimokkhà eko sa¤¤àvimokkho hoti vatthuvasena pariyàyena. Ayaü sa¤¤àvimokkho. ## Katamo ¤àõavimokkho? Siyà eko ¤àõavimokkho dasa ¤àõavimokkhà honti, dasa ¤àõavimokkhà eko ¤àõavimokkho hoti vatthuvasena pari- yàyena. `Siyà' ti. Katha¤ ca siyà? `Aniccànupassanà yathàbhåtaü ¤àõaü niccato sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho, `dukkhànupassanà yathàbhåtaü ¤àõaü sukhato sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho, `anattànupassanà yathàbhåtaü ¤àõaü attato sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho, `nibbid- ànupassanà yathàbhåtaü ¤àõaü nandiyà sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho, `viràgànupassanà yathà- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 043]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 43>% bhåtaü ¤àõaü ràgato sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõa- vimokkho, `nirodhànupassanà yathàbhåtaü ¤àõaü samu- dayato sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho, `pañi- nissaggànupassanà {yathàbhåtaü} ¤àõaü àdànato sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho, `animittànupassanà yathàbhåtaü ¤àõaü nimittato sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho, `appaõihitànupassanà yathàbhåtaü ¤àõaü paõidhiyà sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho, `su¤¤atànupassanà yathàbhåtaü ¤àõaü abhinivesato sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho. Evaü siyà eko ¤àõavimokkho dasa ¤àõavimokkhà honti, dasa ¤àõavimokkhà eko ¤àõavimokkho hoti vatthuvasena pariyàyena. `Råpe aniccànupassanà yathàbhåtaü ¤àõaü niccato sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho . . . pe . . . `råpe su¤¤atànupassanà yathàbhåtaü ¤àõaü abhinivesato sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõavimokkho . . . pe . . . `vedanàya . . . pe . . . sa¤¤àya, saïkhàresu, vi¤¤àõe, cakkhusmiü . . . pe . . . jaràmaraõe aniccànupassanà . . . pe . . . jaràmaraõe su¤¤atànupassanà yathàbhåtaü ¤àõaü abhinivesato sammohà a¤¤àõà muccatãti' ¤àõa- vimokkho. Evaü siyà eko ¤àõavimokkho dasa ¤àõavi- mokkhà honti, dasa ¤àõavimokkhà eko ¤àõavimokkho hoti vatthuvasena pariyàyena. Ayaü ¤àõavimokkho. ## Katamo sãtisiyàvimokkho\<*<1>*>/? Siyà eko sãtisiyàvimokkho dasa sãtisiyàvimokkhà\<*<2>*>/ honti, dasa sãtisiyàvimokkhà eko sãtisiyàvimokkho hoti vatthu- vasena pariyàyena. `Siyà' ti. Katha¤ ca siyà? `Aniccànupassanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü niccato santàpapariëàhadarathà muccatãti' sãtisiyàvimokkho, `duk- khànupassanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü sukhato santàpapariëàhadarathà muccatãti' sãtisiyàvimokkho, `anat- tànupassanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü attato santà- papariëàhadarathà muccatãti' sãtisiyàvimokkho, `nibbid- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 siyàvimokkho, S.; satiyàvimokkho, S2. 2 satisiyàvimokkhà, S2. >/ #<[page 044]># %<44 Mahàvagge Vimokkhakathà>% ànupassanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü nandiyà santà- papariëàhadarathà muccatãti' sãtisiyàvimokkho, `viràgànu- passanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü ràgato santàpapari- ëàhadarathà muccatãti', sãtisiyàvimokkho, `nirodhànupas- sanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü samudayato santàpa- pariëàhadarathà muccatãti' sãtisiyàvimokkho, `pañinissag- gànupassanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü àdànato santà- papariëàhadarathà muccatãti' sãtisiyàvimokkho, `animit- tànupassanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü nimittato santàpapariëàhadarathà muccatãti' sãtisiyàvimokkho, `ap- paõihitànupassanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü paõid- hiyà santàpapariëàhadarathà muccatãti' sãtisiyàvimokkho, `su¤¤atànupassanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü abhini- vesato santàpapariëàhadarathà muccatãti' sãtisiyàvimokkho. Evaü siyà eko sãtisiyàvimokkho dasa sãtisiyàvimokkhà honti, dasa sãtisiyàvimokkhà eko sãtisiyàvimokkho hoti vatthuvasena pariyàyena. `Råpe aniccànupassanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü niccato santàpapariëàhadarathà muccatãti' sãtisiyàvi- mokkho . . . pe . . . vedanàya . . . pe . . . jaràmaraõe aniccànupassanà . . . pe . . . jaràmaraõe su¤¤atànu- passanà anuttaraü sãtibhàvaü ¤àõaü niccato santàpapari- ëàhadarathà muccatãti' sãtisiyàvimokkho. Evaü siyà eko sãtisiyàvimokkho\<*<1>*>/ dasa sãtisiyàvimokkhà honti, dasa sãtisiyàvimokkhà eko sãtisiyàvimokkho hoti vatthuvasena pariyàyena. Ayaü sãtisiyàvimokkho. ## Katamo jhànavimokkho? `Nekkhammaü jhàyatãti'\<*<2>*>/ jhànaü, `kàmacchandaü jhàpetãti'\<*<3>*>/ jhànaü; `jhàyanto muccatãti' jhànavimokkho, `jhàpento muccatãti' jhànavimokkho; `jhàyantãti' dhammà, `jhàpetãti' kilese, `jhàte ca jhàpe ca\<*<4>*>/ jànàtãti' jhàna- vimokkho. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 sãtisiyàvimokkho, S. S2. 2 jàyatãti, S2. K. 3 S2. has jàpetãti corrected to jhàpetãti. 4 varàne ca jàpe, S2; varàne jàpe, S.; jhàte ca jhàpe ca, M.; jàte ca jhàpe ca, K. >/ #<[page 045]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 45>% `Abyàpàdo jhàyatãti' jhànaü, `byàpàdaü, jhàpetãti' jhànaü; `jhàyanto muccatãti' jhànavimokkho, `jhàpento muccatãti' jhànavimokkho; `{jhàyantãti}' dhammà, `jhape- tãti' kilese, `jhàte ca jhàpe ca jànàtãti'\<*<1>*>/ jhànavimokkho. `âlokasa¤¤à jhàyatãti' jhànaü, `thãnamiddhaü jhàpe- tãti' jhànaü `avikkhepo jhàyatãti' jhànaü, `uddhaccaü jhàpetãti' jhànaü, `dhammavavatthànaü jhàyatãti' jhà- naü, `vicikicchaü jhàpetãti' jhànaü, `¤àõaü jhàyatãti' jhànaü, `avijjam jhàpetãti' jhànaü, `pàmojjaü jhàyatãti' jhànaü, `aratiü jhàpetãti' jhànaü, `pañhamajjhànaü jhàyatãti' jhànaü, `nãvaraõe jhàpetãti' jhànaü . . . pe . . . `Arahattamaggo jhàyatãti' jhànaü, `sabbakilese jhàpetãti' jhànaü, `jhàyanto muccatãti' jhànavimokkho, `jhàpento muccatãti' jhànavimokkho; `jhàyantãti' dhammà, `jhàpetãti' kilese, `jhàte ca jhàpe\<*<2>*>/ ca jànàtãti' jhànavimokkho. Ayaü jhànavimokkho. ## Katamo anupàdà cittassa vimokkho? Siyà eko anupàdà cittassa vimokkho dasa anupàdà cittassa vimokkhà honti, dasa anupàdà cittassa vimokkhà eko anupàdà cittassa vimokkho hoti vatthuvasena pari- yàyena. `Siyà' ti. Katha¤ ca siyà? `Aniccànupassanà¤àõaü niccato upàdànà muccatãti' anupàdà cittassa vimokkho, `dukkhànupassanà¤àõaü sukhato upàdànà muccatãti' anupàdà cittassa vimokkho, `anattànupassanà¤àõaü attato upàdànà muccatãti' anupàdà cittassa vimokkho, `nibbidànupassanà¤àõaü nandiyà upàdànà muccatãti' anupàdà cittassa vimokkho, `viràgànu- passanà¤àõaü ràgato upàdànà muccatãti' anupàdà cittassa vimokkho, `nirodhànupassanà¤àõaü samudayato upàdànà muccatãti' anupàdà cittassa vimokkho, `pañinissaggànu- passanà¤àõaü àdànato upàdànà muccatãti' anupàdà cittassa vimokkho, `animittànupassanà¤àõaü nimittato upàdànà muccatãti' anupàdà cittassa vimokkho, `appaõi- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 jhàne ca, S.; jhàne ca jhàpe ca, S2. 2 càte jhàpe, S. S2. >/ #<[page 046]># %<46 Mahàvagge Vimokkhakathà>% hitànupassanà¤àõaü paõidhiyà upàdànà muccatãti' anu- pàdà cittassa vimokkho, `su¤¤atànupassanà¤àõaü abhini- vesato upàdànà muccatãti' anupàdà cittassa vimokkho. Evaü siyà eko anupàdà cittassa vimokkho dasa anupàdà cittassa vimokkhà honti, dasa anupàdà cittassa vimokkhà eko anupàdà cittassa vimokkho hoti vatthuvasena pari- yàyena. `Råpe aniccànupassanà¤àõaü niccato upàdànà mucca- tãti' anupàdà cittassa vimokkho . . . pe . . . vedanàya . . . pe . . . jàràmaraõe aniccànupassanà¤àõaü . . . pe . . . jaràmaraõe su¤¤atànupassanà¤àõaü abhinivesato upàdànà muccatãti' anupàdà cittassa vimokkho. Evaü siyà eko anupàdà cittassa vimokkho dasa anupàdà cittassa vimokkhà honti, dasa anupàdà cittassa vimokkhà eko anupàdà cittassa vimokkho hoti vatthuvasena pari- yàyena. ## Aniccànupassanà¤àõaü katih' upàdànehi muccati? Dukkhànupassanà¤àõaü katih' upàdànehi muccati? Anattànupassanà¤àõaü katih' upàdànehi muccati? Nibbidànupassanà¤àõaü . . . pe . . . viràgànupassanà- ¤àõaü, nirodhànupassanà¤àõaü, pañinissaggànupassanà- ¤àõaü, animittànupassanà¤àõaü, appaõihitànupassanà- ¤àõaü, su¤¤atànupassanà¤àõaü katih' upàdànehi muc- cati? Aniccànupassanà¤àõaü tãh' upàdànehi muccati, duk- khànupassanà¤àõaü ekåpàdànà muccati, anattànupassanà- ¤àõaü tãh' upàdànehi muccati, nibbidànupassanà¤àõaü ekåpàdànà muccati, viràgànupassanà¤àõaü ekåpàdànà muccati, nirodhànupassanà¤àõaü catåh' upàdànehi muc- cati, pañinissaggànupassanà¤àõaü catåh' upàdànehi muc- cati, animittànupassanà¤àõaü tãh' upàdànehi muccati, appaõihitànupassanà¤àõaü ekåpàdànà muccati, su¤¤at- ànupassanà¤àõaü tãh' upàdànehi muccati. ## Aniccànupassanà¤àõaü katamehi tãh' upàdànehi muccati? Diññhåpàdànà sãlabbatåpàdànà attavàdåpàdànà. Aniccànupassanà¤àõaü imehi tãh' upàdànehi muccati. Dukkhànupassanà¤àõaü katamà ekåpàdànà muccati? \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 047]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 47>% Kàmåpàdànà. Dukkhànupassanà¤àõaü imà\<*<1>*>/ ekåpàdànà muccati. Anattànupassanà¤àõaü katamehi tãh' upàdànehi muc- cati? Diññhåpàdànà sãlabbatåpàdànà attavàdåpàdànà. Anattànupassanà¤àõaü imehi tãh' upàdànehi muccati. Nibbidànupassanà¤àõaü katamà ekåpàdànà muccati? Kàmåpàdànà. Nibbidànupassanà¤àõaü imà ekåpàdànà muccati. Viràgànupassanà¤àõaü katamà ekåpàdànà muccati? Kàmåpàdànà. Viràgànupassanà¤àõaü imà ekåpàdànà muccati. Nirodhànupassanà¤àõaü katamehi catåh' upàdànehi muccati? Kàmåpàdànà diññhåpàdànà sãlabbatåpàdànà attavàdåpàdànà. Nirodhànupassanà¤àõaü imehi catåh' upàdànehi muccati. Pañinissaggànupassana¤àõaü katamehi catåh' upàdànehi muccati? Kàmåpàdànà diññhåpàdànà sãlabbatåpàdànà atta- vàdåpàdànà. Pañinissaggànupassanà¤àõaü imehi catåh' upàdànehi muccati. Animittànupassanà¤àõaü katamehi tãh' upàdànehi muccati? Kàmåpàdànà diññhåpàdànà sãlabbatåpàdànà attavàdåpàdànà. Animittànupassanà¤àõaü tãh' upàdànehi muccati. Appaõihitànupassanà¤àõaü katamà ekåpàdànà muc- cati? Kàmåpàdànà. Appaõihitànupassanà¤àõaü imà ekåpàdànà muccati. Su¤¤atànupassanà¤àõaü katamehi tãh' upàdànehi muccati? Diññhåpàdànà sãlabbatåpàdànà attavàdåpàdànà. Su¤¤atànupassanà¤àõaü imehi tãh' upàdànehi muccati. Ya¤ ca aniccànupassanà¤àõaü ya¤ ca anattànupassanà- ¤àõaü ya¤ ca animittànupassanà¤àõaü ya¤ ca su¤¤at- ànupassanà¤àõaü, imàni cattàri ¤àõàni tãh' upàdànehi muccanti -- diññhåpàdànà sãlabbatåpàdànà attavàdåpàdànà. Ya¤ ca dukkhànupassanà¤àõaü ya¤ ca nibbidànupas- sanà¤àõaü ya¤ ca viràgànupassanà¤àõaü ya¤ ca appaõi- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 idaü, M. >/ #<[page 048]># %<48 Mahàvagge Vimokkhakathà>% hitànupassanà¤àõaü, imàni cattàri ¤àõàni ekåpàdànà muccanti -- kàmåpàdànà. Ya¤ ca nirodhànupassanà¤àõaü ya¤ ca pañinissaggànu- passanà¤àõaü, imàni dve ¤àõàni catåh' upàdànehi muc- canti -- kàmåpàdànà diññhåpàdànà sãlabbatåpàdànà atta- vàdåpàdànà. Ayaü anupàdà\<*<1>*>/ cittassa vimokkho. Vimokkhakathàya pañhamabhàõavàraü. ## Tãõi kho pan' imàni vimokkhamukhàni lokaniyyà- nàya saüvattanti. Sabbasaïkhàre paricchedaparivaññu- mato\<*<2>*>/ samanupassanatàya animittàya ca dhàtuyà cittasam- pakkhandanatàya,\<*<3>*>/ sabbasaïkhàresu manosamuttejanatàya appaõihitàya ca dhàtuyà cittasampakkhandanatàya, sab- badhamme parato samanupassanatàya su¤¤atàya ca dhàtuyà cittasampakkhandanatàya.\<*<4>*>/ Imàni tãõi vimok- khamukhàni lokaniyyànàya saüvattanti. ## Aniccato manasikaroto kathaü saïkhàrà upañ- ñhahanti?\<*<5>*>/ Dukkhato manasikaroto kathaü saïkhàrà upaññhahanti? Anattato manasikaroto kathaü saïkhàrà upaññhahanti? Aniccato manasikaroto khayato saïkhàrà upaññhahanti. Dukkhato manasikaroto bhayato saïkhàrà upaññhahanti. Anattato manasikaroto su¤¤ato saïkhàrà upaññhahanti. Aniccato manasikaroto kiübahulaü cittaü hoti? Dukkhato manasikaroto kiübahulaü cittaü hoti? Anat- tato manasikaroto kiübahulaü cittaü hoti? Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulaü cittaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 anupàdànà, K.; S. and S2. omit. 2 -parivatthumato, S. S2. and K. as vë. 3 cittasamakkhandhanatàya, S. S2. 4 cittassa pakkhandanatàya, S2.; cittasampakkhandanatàya, S. 5 upaññhanti, M. K. >/ #<[page 049]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 49>% hoti. Dukkhato manasikaroto passaddhibahulaü cittaü hoti. Anattato manasikaroto vedabahulaü cittaü hoti. Aniccato manasikaronto adhimokkhabahulo katamin- driyaü pañilabhati? Dukkhato manasikaronto passad- dhibahulo katamindriyaü pañilabhati? Anattato mana- sikaronto vedabahulo katamindriyaü pañilabhati? Aniccato manasikaronto adhimokkhabahulo saddhin- driyaü pañilabhati. Dukkhato manasikaronto passad- dhibahulo samàdhindriyaü pañilabhati. Anattato manasi- karonto vedabahulo pa¤¤indriyaü pañilabhati. ## Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa katam- indriyaü àdhipateyyaü hoti? Bhàvanàya kat' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ko bhàveti? Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa katamin- driyaü àdhipateyyaü hoti? Bhàvanàya kat' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ko bhàveti? Anattato manasikaroto vedabahulassa katamindriyaü àdhipateyyaü hoti? Bhàvanàya kat' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ko bhàveti? Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa saddhin- driyaü àdhipateyyaü hoti. Bhàvanàya cattàr' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. Ekarasaññhena bhàvanà. Yo sammà- pañipanno, so bhàveti; n' atthi micchàpañipannassa indri- yabhàvanà. Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa samàdhin- driyaü àdhipateyyaü hoti. Bhàvanàya cattàr' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 050]># %<50 Mahàvagge Vimokkhakathà>% honti, ekarasà honti. Ekarasaññhena bhàvanà. Yo sammà- pañipanno, so bhàveti; n' atthi micchàpañipannassa indri- yabhàvanà. Anattato manasikaroto vedabahulassa pa¤¤indriyaü àdhipateyyaü hoti. Bhàvanàyà cattàr' indriyàni tadan- vayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. Ekarasaññhena bhàvanà. Yo sammapañi- panno, so bhàveti; n' atthi micchàpañipannassa indriya- bhàvanà. ## Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa katam- indriyaü àdhipateyyaü hoti? Bhàvanàya kat' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Pañivedhakàle katamindriyaü àdhi- pateyyaü hoti? Pañivedhàya kat' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ken' aññhena pañivedho? Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa katamin- driyaü àdhipateyyaü hoti? Bhàvanàya kat' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Pañivedhakàle katamindriyaü àdhipateyyaü hoti? Pañivedhàya kat' indriyàni tadan- vayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ken' aññhena pañivedho? Anattato manasikaroto vedabahulassa katamindriyaü àdhipateyyaü hoti? Bhàvanàya kat' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Pañivedhakàle katamindriyaü àdhipateyyaü hoti? Pañivedhàya kat' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapac- cayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ken' aññhena pañivedho? \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 051]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 51>% Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa saddhin- driyaü àdhipateyyaü hoti. Bhàvanàya cattàr' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti sampayuttapaccayà honti. Pañivedhakàle pa¤¤indriyaü àdhipateyyaü hoti; pañi- vedhàya cattàr' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapac- cayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. Ekaras- aññhena bhàvanà, dassanaññhena pañivedho. Evaü pañi- vijjhanto pi bhàveti, bhàvento pi pañivijjhati. Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa samàdhin- driyaü àdhipateyyaü hoti. Bhàvanàya cattàr' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. Pañivedhakàle pa¤¤indriyaü àdhipateyyaü hoti; pañived- hàya cattàr' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. Ekarasaññhena bhàvanà, dassanaññhena pañivedho. Evaü pañivijjhanto pi bhàveti, bhàvento pi pañivijjhati. Anattato manasikaroto vedabahulassa pa¤¤indriyaü àdhipateyyaü hoti. Bhàvanàya cattàr' indriyàni tadan- vayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. Pañivedhakàle pa¤¤indriyaü àdhipateyyaü hoti; pañived- hàya cattàr' indriyàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. Ekarasaññhena bhàvanà, dassanaññhena pañivedho. Evaü pañivijjhanto pi bhàveti, bhavento pi pañivijjhati. ## Aniccato manasikaroto katamindriyaü adhimattaü hoti? Katamindriyassa adhimattattà saddhàvimutto\<*<1>*>/ hoti? Dukkhato manasikaroto katamindriyaü adhimattaü hoti? Katamindriyassa adhimattattà kàyasakkhã hoti? Anattato manasikaroto katamindriyaü adhimattaü hoti? Katamindriyassa adhimattattà diññhippatto hoti? \<-------------------------------------------------------------------------- 1 saddhàdhimutto, K. >/ #<[page 052]># %<52 Mahàvagge Vimokkhakathà>% Aniccato manasikaroto saddhindriyaü adhimattaü hoti, saddhindriyassa adhimattattà saddhàvimutto hoti. Dukkhato manasikaroto samàdhindriyaü adhimattaü hoti, samàdhindriyassa adhimattattà kàyasakkhã hoti. Anattato manasikaroto pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti, pa¤¤indriyassa adhimattattà diññhippatto hoti. ## `Saddahanto vimutto'\<*<1>*>/ ti saddhàvimutto, `phuñ- ñhattà sacchikarotãti' kàyasakkhã, `diññhattà patto' ti diññhippatto: `saddahanto vimuccatãti'\<*<2>*>/ saddhàvimutto; `jhànaphassaü pañhamaü phusati, pacchà nirodhaü nibbànaü sacchikarotãti' kàyasakkhã; `dukkhà saïkhàrà, sukho nirodho ti ¤àtaü\<*<3>*>/ hoti diññhaü viditaü sacchi- kataü phassitaü pa¤¤àyàti' diññhippatto. Yo càyaü puggalo saddhàvimutto, yo ca kàyasakkhã, yo ca diññhip- patto, siyà ime tayo puggalà saddhàvimuttà pi kàyasakkhã pi diññhippattà pi vatthuvasena pariyàyena. `Siyà' ti. Katha¤ ca siyà? Aniccato manasikaroto saddhindriyaü adhimattaü hoti, saddhindriyassa adhimattattà saddhàvimutto hoti; duk- khato manasikaroto saddhindriyaü adhimattaü hoti, saddhindriyassa adhimattattà saddhàvimutto hoti; anattato manasikaroto saddhindriyaü adhimattaü hoti, saddhin- driyassa adhimattattà saddhàvimutto hoti. Evaü ime tayo puggalà saddhindriyassa vasena saddhà- vimuttà. Dukkhato manasikaroto samàdhindriyaü adhimattaü hoti, samàdhindriyassa adhimattattà kàyasakkhã hoti; anattato manasikaroto samàdhindriyaü adhimattaü hoti, samàdhindriyassa adhimattattà kàyasakkhã hoti; aniccato manasikaroto samàdhindriyaü adhimattaü hoti, samàd- hindriyassa adhimattattà kàyasakkhã hoti. Evaü ime tayo puggalà samàdhindriyassa vasena kàyasakkhã. Anattato manasikaroto pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti. pa¤¤indriyassa adhimattattà diññhippatto hoti; aniccato \<-------------------------------------------------------------------------- 1 adhimutto, K. 2 adhimuccatãti, K. 3 ¤àõaü, S. K. >/ #<[page 053]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 53>% manasikaroto pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti, pa¤¤indri- yassa adhimattattà diññhippatto hoti; dukkhato manasi- karoto pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti, pa¤¤indriyassa adhimattattà diññhippatto hoti. Evaü ime tayo puggalà pa¤¤indriyassa vasena diññhip- pattà. Yo càyaü puggalo saddhàvimutto yo ca kàyasakkhã yo ca diññhippatto, evaü siyà ime tayo puggalà saddhà- vimuttà pi kàyasakkhã pi diññhippattà pi vatthuvasena pariyàyena. Yo càyaü puggalo saddhàvimutto yo ca kàyasakkhã yo ca diññhippatto, siyà ime tayo puggalà, a¤¤o yeva saddhà- vimutto, a¤¤o kàyasakkhã, a¤¤o diññhippatto. `Siyà' ti. Katha¤ ca siyà? Aniccato manasikaroto saddhindriyaü adhimattaü hoti, saddhindriyassa adhimattattà saddhàvimutto hoti; duk- khato manasikaroto samàdhindriyaü adhimattaü hoti, samàdhindriyassa adhimattattà kàyasakkhã hoti; anattato manasikaroto pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti, pa¤¤indri- yassa adhimattattà diññhippatto hoti. Yo càyaü puggalo saddhàvimutto yo ca kàyasakkhã yo ca diññhippatto, evaü siyà ime tayo puggalà saddhàvimuttà pi kàyasakkhã pi diññhippattà pi vatthuvasena pariyàyena, a¤¤o yeva saddhàvimutto a¤¤o kàyasakkhã a¤¤o diññhip- patto. ## Aniccato manasikaroto saddhindriyaü adhimattaü hoti, saddhindriyassa adhimattattà sotàpattimaggaü pañi- labhati; tena vuccati saddhànusàrã: cattàr' indriyàni tadan- vayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; saddhindriyassa vasena catunnaü indriyànaü bhàvanà hoti. Ye hi keci saddhindriyassa vasena sotàpattimaggaü pañilabhanti, sabbe te saddhànusàrino. Aniccato manasikaroto saddhindriyaü adhimattaü hoti, saddhindriyassa adhimattattà sotàpattiphalaü sacchikataü hoti; tena vuccati saddhàvimutto: cattàr' indriyàni tadan- vayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; saddhindriyassa vasena cattàr' indriyàni bhàvitàni honti \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 054]># %<54 Mahàvagge Vimokkhakathà>% subhàvitàni. Ye hi keci\<*<1>*>/ saddhindriyassa vasena sotà- pattiphalaü sacchikatà, sabbe te saddhàvimuttà. Aniccato manasikaroto saddhindriyaü adhimattaü hoti, saddhindriyassa adhimattattà sakadàgàmimaggaü pañilab- hati . . . pe . . . sakadàgàmiphalaü sacchikataü hoti, anàgàmimaggaü pañilabhati, anàgàmiphalaü sacchikataü hoti, Arahattamaggaü pañilabhati, Arahattaphalaü sacchi- kataü hoti; tena vuccati saddhàvimutto: cattàr' indri- yàni tadanvayàni honti . . . pe . . . sampayuttapaccayà honti; saddhindriyassa vasena cattàr' indriyàni bhàvitàni honti subhàvitàni. Ye hi keci saddhindriyassa vasena Arahattaü sacchikatà, sabbe te saddhàvimuttà. ## Dukkhato manasikaroto samàdhindriyaü adhimat- taü hoti, samàdhindriyassa adhimattattà sotàpattimag- gaü pañilabhati; tena vuccati kàyasakkhã: cattàr' indri- yàni tadanvayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤a- paccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; samàdhindriyassa vasena catunnaü indriyànaü bhàvanà hoti. Ye hi keci samàdhindriyassa vasena sotà- pattimaggaü pañilabhanti, sabbe te kàyasakkhã. Dukkhato manasikaroto samàdhindriyaü adhimattaü hoti, samàdhindriyassa adhimattattà sotàpattiphalaü sac- chikataü hoti . . . pe . . . sakadàgàmimaggaü pañilab- hati, sakadàgàmiphalaü sacchikataü hoti, anàgàmimag- gaü pañilabhati, anàgàmiphalaü sacchikataü hoti, Ara- hattamaggaü pañilabhati, Arahattaphalaü sacchikataü hoti; tena vuccati kàyasakkhã: cattàr' indriyàni tadanvayàni honti . . . pe . . . sampayuttapaccayà honti; samàdhin- driyassa vasena cattàr' indriyàni bhàvitàni honti subhàvi- tàni. Ye hi keci samàdhindriyassa vasena Arahattaü sacchikatà, sabbe te kàyasakkhã. ## Anattato manasikaroto pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti, pa¤¤indriyassa adhimattattà sotàpattimaggaü pañilab- hati; tena vuccati dhammànusàrã: cattàr' indriyàni tadan- vayàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, samapayuttapaccayà honti; \<-------------------------------------------------------------------------- 1 yo hi koci, S. >/ #<[page 055]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 55>% pa¤¤indriyassa vasena catunnaü indriyànaü bhàvanà hoti. Ye hi keci pa¤¤indriyassa vasena sotàpattimaggaü pañilabhanti, sabbe te dhammànusàrino. Anattato manasikaroto pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti, pa¤¤indriyassa adhimattattà sotàpattiphalaü sacchikataü hoti; tena vuccati diññhippatto: cattàr' indriyàni tadanva- yàni honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pa¤¤in- driyassa vasena cattàr' indriyàni bhàvitàni honti subhàvi- tàni. Ye hi keci pa¤¤indriyassa vasena sotàpattiphalaü sacchikatà, sabbe te diññhippattà. Anattato manasikaroto pa¤¤indriyaü adhimattaü hoti, pa¤¤indriyassa adhimattattà sakadàgàmimaggaü pañilab- hati . . . pe . . . sakadàgàmiphalaü sacchikataü hoti, anàgàmimaggaü pañilabhati, anàgàmiphalaü sacchikataü hoti, Arahattamaggaü pañilabhati, Arahattaphalaü sacchi- kataü hoti; tena vuccati diññhippatto: cattàr' indriyàni tadanvayàni honti . . . pe . . . sampayuttapaccayà honti; pa¤¤indriyassa vasena cattàr' indriyàni bhàvitàni honti subhàvitàni. Ye hi keci pa¤¤indriyassa vasena Arahattaü sacchikatà, sabbe te diññhippattà. ## Ye hi keci nekkhammaü\<*<1>*>/ bhàvità và bhàventi và bhàvissanti và, adhigatà và adhigacchanti và adhigamis- santi và, pattà và pàpuõanti và pàpuõissanti và, pañiladdhà và pañilabhanti và pañilabhissanti và, pañividdhà và pañivij- jhanti và pañivijjhissanti và, sacchikatà và sacchikaronti và sacchikarissanti và, phassità và phassanti và phassissanti và, vasippattà và pàpuõanti và pàpuõissanti và, pàramip- pattà và pàpuõanti và pàpuõissanti và, vesàrajjappattà và pàpuõanti và pàpuõissanti và; sabbe te saddhindriyassa vasena saddhàvimuttà, samàdhindriyassa vasena kàyasak- khã, pa¤¤indriyassa vasena diññhippattà. ## Ye hi keci abyàpàdaü . . . pe . . . àlokasa¤¤aü, avikkhepaü, dhammavavatthànaü, ¤àõaü, pàmojjaü, pañhamajjhànaü, dutiyajjhànaü, tatiyajjhànaü, catutthaj- jhànaü, àkàsàna¤càyatanasamàpattiü, vi¤¤àõa¤càyatana- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 nikkhammaü, S. M. >/ #<[page 056]># %<56 Mahàvagge Vimokkhakathà>% samàpattiü, àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiü, nevasa¤¤ànàsa¤- ¤àyatanasamàpattiü, aniccànupassanaü, dukkhànupassa- naü, anattànupassanaü, nibbidànupassanaü, viràgànupas- sanaü, nirodhànupassanaü, pañinissaggànupassanaü, khayànupassanaü, vayànupassanaü, vipariõàmànupassa- naü, animittànupassanaü, appaõihitànupassanaü, su¤¤at- ànupassanaü, adhipa¤¤àdhammavipassanaü, yathàbhåta- ¤àõadassanaü, àdãnavànupassanaü, pañisaïkhànupassa- naü, vivaññanànupassanaü, sotàpattimaggaü, sakadàgàmi- maggaü, anàgàmimaggaü, Arahattamaggaü; ye hi keci cattàro satipaññhàne, cattàro sammappadhàne, cattàro iddhi- pàde, pa¤c' indriyàni, pa¤ca balàni, satta bojjhaïge, ariyaü aññhaïgikaü maggaü; ye hi keci aññha vimokkhe bhàvità và bhàventi và bhàvissanti và, adhigatà và adhigacchanti và adhigamissanti và, pattà và pàpuõanti và pàpuõissanti và, pañiladdhà và pañilabhanti và pañilabhissanti và, pañividdhà và pañivijjhanti và pañivijjhissanti và, sacchikatà và sacchi- karonti và sacchikarissanti và, phassità và phassanti và phassissanti và, vasippattà và pàpuõanti và pàpuõissanti và, pàramippattà và pàpuõanti và pàpuõissanti và, vesàraj- jappattà và pàpuõanti và pàpuõissanti và; sabbe te sad- dhindriyassa vasena saddhàvimuttà, samàdhindriyassa vasena kàyasakkhã, pa¤¤indriyassa vasena diññhippattà. ## Ye hi keci catasso pañisambhidà pattà và pàpuõanti và pàpuõissanti và . . . pe . . . sabbe te saddhindriyassa vasena saddhàvimuttà, samàdhindriyassa vasena kàyasakkhã, pa¤¤indriyassa vasena diññhippattà. Ye hi keci tisso vijjà pañividdhà và pañivijjhanti và pañi- vijjhissanti và . . . pe . . . sabbe te saddhindriyassa vasena saddhàvimuttà, samàdhindriyassa vasena kàyasakkhã, pa¤¤indriyassa vasena diññhippattà. Ye hi keci tisso sikkhà sikkhità và sikkhanti và sikkhis- santi và, sacchikatà và sacchikaronti và sacchikarissanti và . . . pe . . . sabbe te saddhindriyassa vasena saddhàvi- muttà, samàdhindriyassa vasena kàyasakkhã, pa¤¤indriyassa vasena diññhippattà. Ye hi keci dukkhaü parijànanti, samudayaü pajahanti, nirodhaü sacchikaronti, maggaü bhàventi, sabbe te saddh- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 057]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 57>% indriyassa vasena saddhàvimuttà, samàdhindriyassa vasena kàyasakkhã, pa¤¤indriyassa vasena diññhippattà. ## Katih' àkàrehi saccapañivedho hoti? Katih' àkàrehi saccàni pañivijjhati? Catåh' àkàrehi saccapañivedho hoti. Catåh' àkàrehi saccàni pañivijjhati. Dukkhasaccaü pari¤¤àpañivedhaü pañivijjhati, samu- dayasaccaü pahànapañivedhaü pañivijjhati, nirodhasaccaü sacchikiriyàpañivedhaü pañivijjhati, maggasaccaü bhàvanà- pañivedhaü pañivijjhati. Imehi catåh' àkàrehi saccapañivedho hoti; imehi catåh' àkàrehi saccàni pañivijjhanto saddhindriyassa vasena sad- dhàvimutto, samàdhindriyassa vasena kàyasakkhã, pa¤¤in- driyassa vasena diññhippatto. Katih' àkàrehi saccapañivedho hoti? Katih' àkàrehi sac- càni pañivijjhati? Navah' àkàrehi saccapañivedho hoti. Navah' àkàrehi saccàni pañivijjhati. Dukkhasaccaü pari¤¤àpañivedhaü pañivijjhati, samu- dayasaccaü pahànapañivedhaü pañivijjhati, nirodhasaccaü sacchikiriyàpañivedhaü pañivijjhati, maggasaccaü bhàvanà- pañivedhaü pañivijjhati, abhi¤¤àpañivedho\<*<1>*>/ ca sabbadham- mànaü, pari¤¤àpañivedho ca sabbasaïkhàrànaü, pahàna- pañivedho ca sabbàkusalànaü,\<*<2>*>/ bhàvanàpañivedho ca catun- naü maggànaü, sacchikiriyàpañivedho ca nirodhassa. Imehi navah' àkàrehi saccapañivedho hoti, imehi navah' àkàrehi saccàni pañivijjhanto saddhindriyassa vasena sad- dhàvimutto, samàdhindriyassa vasena kàyasakkhã, pa¤¤- indriyassa vasena diññhippatto. Dutiyabhàõavàraü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 After maggasaccaü bhàvanàpañivedhaü pañivijjhati, K. reads maggasaccaü bhàvanàpañivedho ca, sabbadhammànaü pari¤¤àpañivedho, ca, sabbasaïkhàrànaü pahànapañivedho ca, sabbakusalànaü bhàvanàpañivedho ca, catunnaü maggànaü sacchikiriyàpañivedho ca nirodhassa. Imehi, etc. 2 sabbakusalànaü. S. S2. >/ #<[page 058]># %<58 Mahàvagge Vimokkhakathà>% ## Aniccato manasikaroto kathaü saïkhàrà upaññha- hanti? Dukkhato manasikaroto kathaü saïkhàrà upañ- ñhahanti? Anattato manasikaroto kathaü saïkhàrà upañ- ñhahanti? Aniccato manasikaroto khayato saïkhàrà upaññhahanti. Dukkhato manasikaroto bhayato saïkhàrà upaññhahanti. Anattato manasikaroto su¤¤ato saïkhàrà upaññhahanti. Aniccato manasikaroto kiübahulaü cittaü hoti? Duk- khato manasikaroto kiübahulaü cittaü hoti? Anattato manasikaroto kiübahulaü cittaü hoti? Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulaü cittaü hoti. Dukkhato manasikaroto passaddhibahulaü cittaü hoti. Anattato manasikaroto vedabahulaü cittaü hoti. Aniccato manasikaronto adhimokkhabahulo katamaü vimokkhaü pañilabhati? Dukkhato manasikaronto pas- saddhibahulo katamaü vimokkhaü pañilabhati? Anattato manasikaronto vedabahulo katamaü vimokkhaü pañi- labhati? Aniccato manasikaronto adhimokkhabahulo animittavi- mokkhaü pañilabhati. Dukkhato manasikaronto passad- dhibahulo appaõihitavimokkhaü pañilabhati. Anattato manasikaronto vedabahulo su¤¤atavimokkhaü pañilab- hati. ## Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa katamo vimokkho àdhipateyyo hoti? Bhàvanàya kati vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ko bhàveti? Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa katamo vimokkho àdhipateyyo hoti? Bhàvanàya kati vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ko bhàveti? Anattato manasikaroto vedabahulassa katamo vimokkho àdhipateyyo hoti? Bhàvanàya kati vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 059]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 59>% nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ko bhàveti? Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa animitto vimokkho àdhipateyyo hoti. Bhàvanàya dve vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. Ekarasaññhena bhàvanà. Yo sammàpañi- panno, so bhàveti; n' atthi micchàpañipannassa vimokkha- bhàvanà. Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa appaõihito vimokkho àdhipateyyo hoti. Bhàvanàya dve vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. Ekarasaññhena bhàvanà. Yo sammàpañi- panno, so bhàveti; n' atthi micchàpañipannassa vimokkha- bhàvanà. Anattato manasikaroto vedabahulassa su¤¤ato vimokkho àdhipateyyo hoti. Bhàvanàya dve vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. Ekarasaññhena bhàvanà. Yo sammàpañipanno, so bhàveti; n' atthi micchàpañipannassa vimokkhabhàvanà. ## Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa katamo vimokkho àdhipateyyo hoti? Bhàvanàya kati vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Pañivedhakàle katamo vimokkho àdhipateyyo hoti? Pañivedhàya kati vimokkhà tadanvayà honti . . . pe . . . ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ken' aññhena pañivedho? Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa katamo vimokkho àdhipateyyo hoti? Bhàvanàya kati vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Pañivedhakàle katamo vimokkho àdhipateyyo hoti? Pañivedhàya kati vimokkhà tadanvayà honti . . . pe . . . ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ken' aññhena pañivedho? \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 060]># %<60 Mahàvagge Vimokkhakathà>% Anattato manasikaroto vedabahulassa katamo vimokkho àdhipateyyo hoti? Bhàvanàya kati vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti? Pañivedhakàle katamo vimokkho àdhipateyyo hoti? Pañivedhàya kati vimokkhà tadanvayà honti . . . pe . . . ekarasà honti? Ken' aññhena bhàvanà? Ken' aññhena pañivedho? Aniccato manasikaroto adhimokkhabahulassa animitto vimokkho àdhipateyyo hoti. Bhàvanàya dve vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. Pañivedhakàle animitto vimokkho àdhipa- teyyo hoti. Pañivedhàya dve vimokkhà tadanvayà honti . . . pe . . . ekarasà honti. Ekarasaññhena bhàvanà, dassanaññhena pañivedho. Evaü pañivijjhanto pi bhàveti, bhàvento pi pañivijjhati. Dukkhato manasikaroto passaddhibahulassa appaõihito vimokkho àdhipateyyo hoti. Bhàvanàya dve vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. Pañivedhakàle appaõihito vimokkho àdhi- pateyyo hoti. Pañivedhàya dve vimokkhà tadanvayà honti . . . pe . . . ekarasà honti. Ekarasaññhena bhàvanà, dassanaññhena pañivedho. Evaü pañivijjhanto pi bhàveti, bhàvento pi pañivijjhati. Anattato manasikaroto vedabahulassa su¤¤ato vimokkho àdhipateyyo hoti. Bhàvanàya dve vimokkhà tadanvayà honti, sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti, ekarasà honti. Pañivedhakàle su¤¤ato vimokkho àdhipateyyo hoti. Pañivedhàya dve vimokkhà tadanvayà honti . . . pe . . . ekarasà honti. Ekarasaññhena bhàvanà, dassanaññhena pañivedho. Evaü pañivijjhanto pi bhàveti, bhàvento pi pañivijjhati. ## Aniccato manasikaroto katamo vimokkho adhimatto hoti? Katamavimokkhassa adhimattattà saddhàvimutto\<*<1>*>/ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 saddhàdhimutto, K. throughout. >/ #<[page 061]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 61>% hoti? Dukkhato manasikaroto katamo vimokkho adhi- matto hoti? Katamavimokkhassa adhimattattà kàyasakkhã hoti? Anattato manasikaroto katamo vimokkho adhi- matto hoti? Katamavimokkhassa adhimattattà diññhip- patto hoti? Aniccato manasikaroto animitto vimokkho adhimatto hoti, animittavimokkhassa adhimattattà saddhàvimutto hoti; dukkhato manasikaroto appaõihito vimokkho adhi- matto hoti, appaõihitavimokkhassa adhimattattà kàya- sakkhã hoti; anattato manasikaroto su¤¤ato vimokkho adhimatto hoti, su¤¤atavimokkhassa adhimattattà diññhip- patto hoti. ## `Saddahanto vimutto' ti saddhàvimutto, `phuñ- ñhattà sacchikarotãti' kàyasakkhã, `diññhattà patto' ti diñ- ñhippatto: `saddahanto vimuccatãti' saddhàvimutto; `jhàna- phassaü pañhamaü phusati, pacchà nirodhaü nibbànaü sacchikarotãti' kàyasakkhã; `dukkhà saïkhàrà sukho nirodho ti ¤àtaü\<*<1>*>/ hoti diññhaü viditaü sacchikataü phassitaü pa¤¤àyàti' diññhippatto. Ye hi keci nekkhammaü bhàvità và bhàventi và bhàvis- santi và . . . pe . . . sabbe te animittavimokkhassa vasena saddhàvimuttà, appaõihitavimokkhassa vasena kàyasakkhã, su¤¤atavimokkhassa vasena diññhippattà. Ye hi keci abyàpàdaü . . . pe . . . àlokasa¤¤aü, avik- khepaü . . . pe . . . ye hi keci dukkhaü parijànanti, samudayaü pajahanti, nirodhaü sacchikaronti, maggaü bhàventi; sabbe te animittavimokkhassa vasena saddhà- vimuttà, appaõihitavimokkhassa vasena kàyasakkhã, su¤- ¤atavimokkhassa vasena diññhippattà. ## Katih' àkàrehi saccapañivedho hoti? Katih' àkàrehi saccàni pañivijjhati? Catåh' àkàrehi saccapañivedho hoti. Catåh' àkàrehi saccàni pañivijjhati. Dukkhasaccaü pari¤¤àpañivedhaü pañivijjhati, samuda- yasaccaü pahànapañivedhaü pañivijjhati, nirodhasaccaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vi¤¤àtaü, M.; ¤àõaü, K. >/ #<[page 062]># %<62 Mahàvagge Vimokkhakathà>% sacchikiriyàpañivedhaü pañivijjhati, maggasaccaü bhàva- nàpañivedhaü pañivijjhati. Imehi catåh' àkàrehi saccapañivedho hoti; imehi catåh' àkàrehi saccàni pañivijjhanto animittavimokkhassa vasena saddhàvimutto, appaõihitavimokkhassa vasena kàyasakkhã, su¤¤atavimokkhassa vasena diññhippatto. Katih' àkarehi saccapañivedho hoti? Katih' àkàrehi saccàni pañivijjhati? Navah' àkàrehi saccapañivedho hoti. Navah' àkàrehi saccàni pañivijjhati. Dukkhasaccaü pari¤¤àpañivedhaü pañivijjhati, samuda- yasaccaü pahànapañivedhaü pañivijjhati . . . pe . . . sacchikiriyàpañivedho ca nirodhassa. Imehi navah' àkàrehi saccapañivedho hoti, imehi navah' àkàrehi saccàni pañi- vijjhanto animittavimokkhassa vasena saddhàvimutto, appaõihitavimokkhassa vasena kàyasakkhã, su¤¤atavimok- khassa vasena diññhippatto. ## Aniccato manasikaronto katame dhamme yathà- bhåtaü jànàti\<*<1>*>/ passati? Kathaü sammàdassanaü hoti? Kathaü tadanvayena sabbe saïkhàrà aniccato sudiññhà honti? Kattha kaïkhà pahãyati\<*<2>*>/? Dukkhato manasikaronto katame dhamme yathàbhåtaü jànàti passati? Kathaü sammàdassanaü hoti? Kathaü tadanvayena sabbe saïkhàrà dukkhato sudiññhà honti? Kattha kaïkhà pahãyati? Anattato manasikaronto katame dhamme yathàbhåtaü jànàti passati? Kathaü sammàdassanaü hoti? Kathaü tadanvayena sabbe saïkhàrà anattato sudiññhà honti? Kattha kaïkhà pahãyati? Aniccato manasikaronto nimittaü yathàbhåtaü jànàti passati. Tena vuccati sammàdassanaü. Evaü tadan- vayena sabbe saïkhàrà aniccato sudiññhà honti. Ettha kaïkhà\<*<3>*>/ pahãyati. Dukkhato manasikaronto pavattaü yathàbhåtaü jànàti passati. Tena vuccati sammàdassanaü. Evaü tadan- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 pajànàti, K. 2 saïkhàrà pañiyati, S. S2. 3 saïkhà, S2., M. >/ #<[page 063]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 63>% vayena sabbe saïkhàrà dukkhato sudiññhà honti. Ettha kaïkhà pahãyati. Anattato manasikaronto nimitta¤ ca pavatta¤ ca yathà- bhåtaü jànàti passati. Tena vuccati sammàdassanaü. Evaü tadanvayena sabbe saïkhàrà anattato sudiññhà honti. Ettha kaïkhà pahãyati. Ya¤ ca yathàbhåtaü ¤àõaü ya¤ ca sammàdassanaü yà ca kaïkhàvitaraõà, ime dhammà nànatthà\<*<1>*>/ c' eva nànà- bya¤janà ca? Udàhu ekatthà,\<*<2>*>/ bya¤janam eva nànan ti? Ya¤ ca yathàbhåtaü ¤àõaü ya¤ ca sammàdassanaü yà ca kaïkhàvitaraõà, ime dhammà ekatthà, bya¤janam eva nànaü. ## Aniccato manasikaroto kiü bhayato upaññhàti? Dukkhato manasikaroto kiü bhayato upaññhàti? Anattato manasikaroto kiü bhayato upaññhàti? Aniccato manasikaroto nimittaü bhayato upaññhàti. Dukkhato manasikaroto pavattaü bhayato upaññhàti. Anattato manasikaroto nimitta¤ ca pavatta¤ ca bhayato upaññhàti. Yà ca bhayatupaññhàne pa¤¤à ya¤ ca àdãnave ¤àõaü yà ca nibbidà, ime dhammà nànatthà c' eva nànàbya¤janà ca? Udàhu ekatthà, bya¤janam eva nànan ti? Yà ca bhayat- upaññhàne pa¤¤à ya¤ ca àdãnave ¤àõaü yà ca nibbidà, ime dhammà ekatthà, bya¤janam eva nànaü. Yà ca anattànupassanà yà ca su¤¤atànupassanà, ime dhammà nànatthà c' eva nànàbya¤janà ca? Udàhu ekatthà, bya¤janam eva nànan ti? Yà ca anattànupassanà yà ca su¤¤atànupassanà, ime dhammà ekatthà, bya¤janam eva nànaü. ## Aniccato manasikaroto kiü pañisaïkhà ¤àõaü uppaj- jati? Dukkhato manasikaroto kiü pañisaïkhà ¤àõaü uppaj- jati? Anattato manasikaroto kiü pañisaïkhà ¤àõaü uppaj- jati? Aniccato manasikaroto nimittaü pañisaïkhà ¤àõaü uppajjati. Dukkhato manasikaroto pavattaü pañisaïkhà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 nanattà, S. S2., and K. as vë. 2 ekattà, S. S2., and K. as vë. >/ #<[page 064]># %<64 Mahàvagge Vimokkhakathà>% ¤àõaü uppajjati. Anattato manasikaroto nimitta¤ ca pavatta¤ ca pañisaïkhà ¤àõaü uppajjati. Yà ca mu¤citåkamyatà\<*<1>*>/ yà ca pañisaïkhànupassanà yà ca saïkhàråpekkhà, ime dhammà nànatthà c' eva nànàbya¤- janà ca? Udàhu ekatthà, bya¤janam eva nànan ti? Yà ca mu¤citåkamyatà yà ca pañisaïkhànupassanà yà ca saïkhàråpekkhà, ime dhammà ekatthà, bya¤janam eva nànaü. Aniccato manasikaroto kuto cittaü vuññhàti? Kattha cittaü pakkhandati? Dukkhato manasikaroto kuto cittaü vuññhàti? Kattha cittaü pakkhandati? Anattato manasikaroto kuto cittaü vuññhàti? Kattha cittaü pakkhandati? Aniccato manasikaroto nimittà cittaü vuññhàti, animitte cittaü pakkhandati. Dukkhato manasikaroto pavattà cittaü vuññhàti, appa- vatte cittaü pakkhandati. Anattato manasikaroto nimittà ca pavattà ca cittaü vuñ- ñhàti, animitte appavatte nirodhanibbànadhàtuyà cittaü pakkhandati. Yà ca bahiddhàvuññhànavivaññane pa¤¤à ye ca gotra- bhådhammà, ime dhammà nànatthà c' eva nànàbya¤janà ca? Udàhu ekatthà, bya¤janam eva nànan ti? Yà ca bahiddhàvuññhànavivaññane pa¤¤à ye ca gotrabhådhammà, ime dhammà ekatthà, bya¤janam eva nànaü. Aniccato manasikaronto katamena vimokkhena vimuc- cati? Dukkhato manasikaronto katamena vimokkhena vimuccati? Anattato manasikaronto katamena vimok- khena vimuccati? Aniccato manasikaronto animittavimokkhena vimuc- cati. Dukkhato manasikaronto appaõihitavimokkhena vimuccati. Anattato manasikaronto su¤¤atavimokkhena vimuccati. Yà ca dubhatovuññhànavivaññane pa¤¤à ya¤ ca magge \<-------------------------------------------------------------------------- 1 mu¤citåkampanà, S. >/ #<[page 065]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 65>% ¤àõaü, ime dhammà nànatthà c' eva nànàbya¤janà ca? Udàhu ekatthà, bya¤janam eva nànan ti? Yà ca dubhatovuññhànavivaññane pa¤¤à ya¤ ca magge ¤àõaü, ime dhammà ekatthà, bya¤janam eva nànaü. ## Katih' àkàrehi tayo vimokkhà nànàkhaõe honti? Katih' àkàrehi tayo vimokkhà ekakkhaõe honti? Catåh' àkàrehi tayo vimokkhà nànàkhaõe honti. Sattah' àkàrehi tayo vimokkhà ekakkhaõe honti. Katamehi catåh' àkàrehi tayo vimokkhà nànàkhaõe honti? âdhipateyyaññhena adhiññhànaññhena abhinãhàrañ- ñhena niyyànaññhena. Kathaü àdhipateyyaññhena tayo vimokkhà nànàkhaõe honti? Aniccato manasikaroto animitto vimokkho àdhipateyyo hoti, dukkhato manasikaroto appaõihito vimokkho àdhipa- teyyo hoti, anattato manasikaroto su¤¤ato vimokkho àdhipateyyo hoti. Evaü àdhipateyyaññhena tayo vimokkhà nànàkhaõe honti. Kathaü adhiññhànaññhena tayo vimokkhà nànàkhaõe honti? Aniccato manasikaronto animittavimokkhassa vasena cittaü adhiññhàti, dukkhato manasikaronto appaõihita- vimokkhassa vasena cittaü adhiññhàti, anattato manasikar- onto su¤¤atavimokkhassa vasena cittaü adhiññhàti. Evaü adhiññhànaññhena tayo vimokkhà nànàkhaõe honti. Kathaü abhinãhàraññhena tayo vimokkhà nànàkhaõe honti? Aniccato manasikaronto animittavimokkhassa vasena cittaü abhinãharati, dukkhato manasikaronto appaõihita- vimokkhassa vasena cittaü abhinãharati, anattato mana- sikaronto su¤¤atavimokkhassa vasena cittaü abhinãha- rati. Evaü abhinãhàraññhena tayo vimokkhà nànàkhaõe honti. Kathaü niyyànaññhena tayo vimokkhà nànàkhaõe honti? Aniccato manasikaronto animittavimokkhassa vasena \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 066]># %<66 Mahàvagge Vimokkhakathà>% nirodhaü nibbànaü niyyàti, dukkhato manasikaronto appaõihitavimokkhassa vasena nirodhaü nibbànaü niy- yàti, anattato manasikaronto su¤¤atavimokkhassa vasena nirodhaü nibbànaü niyyàti. Evaü niyyànaññhena tayo vimokkhà nànàkhaõe honti. Imehi catåh' àkàrehi tayo vimokkhà nànàkhaõe honti. ## Katamehi sattah' àkàrehi tayo vimokkhà ekakkhaõe honti? Samodhànaññhena adhigamanaññhena\<*<1>*>/ pañilàbhaññhena pañivedhaññhena sacchikiriyaññhena phassanaññhena\<*<2>*>/ abhi- samayaññhena. Kathaü samodhànaññhena adhigamanaññhena\<*<1>*>/ pañilà- bhaññhena pañivedhaññhena sacchikiriyaññhena phassan- aññhena\<*<2>*>/ abhisamayaññhena tayo vimokkhà ekakkhaõe honti? `Aniccato manasikaronto nimittà muccatãti' animitto vimokkho, `yato muccati tattha na paõidahatãti' appa- õihito vimokkho, `yattha na paõidahati tena su¤¤o' ti\<*<3>*>/ su¤¤ato vimokkho, `yena su¤¤o tena\<*<4>*>/ nimittena animitto' ti animitto vimokkho. Evaü samodhànaññhena adhigamanaññhena pañilà- bhaññhena pañivedhaññhena sacchikiriyaññhena phassan- aññhena abhisamayaññhena tayo vimokkhà ekakkhaõe honti. `Dukkhato manasikaronto paõidhiyà muccatãti' appa- õihito vimokkho, `yattha na paõidahati tena su¤¤o' ti su¤¤ato vimokkho, `yena su¤¤o\<*<5>*>/ tena nimittena animitto' ti animitto vimokkho, `yena nimittena animitto tattha na paõidahatãti' appaõihito vimokkho. Evaü samodhànaññhena adhigamanaññhena pañilàbhañ- ñhena pañivedhaññhena sacchikiriyaññhena phassanaññhena abhisamayaññhena tayo vimokkhà ekakkhaõe\<*<6>*>/ honti. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 adhigamaññhena, K. 2 passanaññhena, S. S2. 3 su¤¤ati, S. 4 yena su¤¤atena, S. S2. K. 5 S. has yena su¤¤o here. 6 S. omits from here to middle of sec. 45, and inserts the whole passage in sec. 2 of the following Gatikathà! >/ #<[page 067]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 67>% `Anattato manasikaronto abhinivesà muccatãti' su¤¤ato vimokkho, `yena su¤¤o tena nimittena animitto' ti ani- mitto vimokkho, `yena nimittena animitto tattha na paõi- dahatãti' appaõihito vimokkho, `yattha na paõidahati tena su¤¤o' ti su¤¤ato vimokkho. Evaü samodhànaññhena adhigamanaññhena pañilàbhañ- ñhena pañivedhaññhena sacchikiriyaññhena phassanaññhena abhisamayaññhena tayo vimokkhà ekakkhaõe honti. Imehi sattah' àkàrehi tayo vimokkhà ekakkhaõe honti. ## Atthi vimokkho, atthi mukhaü, atthi vimokkha- mukhaü, atthi vimokkhapaccanãkaü, atthi vimokkhà- nulomaü, atthi vimokkhavivaññanà, atthi vimokkhabhà- vanà, atthi vimokkhapañippassaddhi. Katamo vimokkho? Su¤¤ato vimokkho, animitto vi- mokkho, appaõihito vimokkho. Katamo su¤¤ato vimokkho? `Aniccànupassanà¤àõaü niccato abhinivesà muccatãti' su¤¤ato vimokkho, `dukkhànupassanà¤àõaü sukhato abhi- nivesà muccatãti' su¤¤ato vimokkho, `anattànupassa- nà¤àõaü attato abhinivesà muccatãti' su¤¤ato vimokkho, `nibbidànupassanà¤àõaü nandiyà abhinivesà muccatãti' su¤¤ato vimokkho, `viràgànupassanà¤àõaü ràgato abhini- vesà muccatãti' su¤¤ato vimokkho, `nirodhànupassanà- ¤àõaü samudayato abhinivesà muccatãti' su¤¤ato vi- mokkho, `pañinissaggànupassanà¤àõaü àdànato abhinivesà muccatãti' su¤¤ato vimokkho, `animittànupassanà¤àõaü nimittato abhinivesà muccatãti' su¤¤ato vimokkho, `ap- paõihitànupassanà¤àõaü paõidhiyà abhinivesà muccatãti' su¤¤ato vimokkho, `su¤¤atànupassanà¤àõaü sabbàbhi- nivesehi muccatãti' su¤¤ato vimokkho. `Råpe aniccànupassanà¤àõaü niccato abhinivesà muc- catãti' su¤¤ato vimokkho . . . pe . . . `råpe su¤¤atànu- passanà¤àõaü sabbàbhinivesehi muccatãti' su¤¤ato vi- mokkho, `vedanàya . . . pe . . . sa¤¤àya saïkhàresu vi¤- ¤àõe cakkhusmiü . . . pe . . . jaràmaraõe aniccànu- passanà¤àõaü niccato abhinivesà muccatãti' su¤¤ato vimokkho . . . pe . . . `jaràmaraõe su¤¤atànupassanà- ¤àõaü sabbàbhinivesehi muccatãti' su¤¤ato vimokkho. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 068]># %<68 Mahàvagge Vimokkhakathà>% Ayaü su¤¤ato vimokkho. ## Katamo animitto vimokkho? `Aniccànupassanà¤àõaü niccato nimittà muccatãti' animitto vimokkho, `dukkhànupassanà¤àõaü sukhato nimittà muccatãti' animitto vimokkho, `anattànupassanà- ¤àõaü attato nimittà muccatãti' animitto vimokkho, nibbidànupassanà¤àõaü nandiyà nimittà muccatãti' ani- mitto vimokkho, `viràgànupassanà¤àõaü ràgato nimittà muccatãti' animitto vimokkho, `nirodhànupassanà¤àõaü samudayato nimittà muccatãti' animitto vimokkho, `pañi- nissaggànupassanà¤àõaü àdànato nimittà muccatãti' animitto vimokkho, `animittànupassanà¤àõaü sabba- nimittehi muccatãti' animitto vimokkho, `appaõihitànu- passanà¤àõaü paõidhiyà nimittà muccatãti' animitto vimokkho, `su¤¤atànupassanà¤àõaü abhinivesato nimittà muccatãti' animitto vimokkho. `Råpe aniccànupassanà¤àõaü niccato nimittà mucca- tãti' animitto vimokkho . . . pe . . . `råpe animittànu- passanà¤àõaü sabbanimittehi muccatãti' animitto vi- mokkho, `råpe appaõihitànupassanà¤àõaü paõidhiyà nimittà muccatãti' animitto vimokkho, `råpe su¤¤atànu- passanà¤àõaü abhinivesato nimittà muccatãti' animitto vimokkho, `vedanàya . . . pe . . . sa¤¤àya saïkhàresu vi¤¤àõe cakkhusmiü . . . pe . . . jaràmaraõe aniccànu- passanà¤àõaü niccato nimittà muccatãti' animitto vi- mokkho . . . pe . . . `jaràmaraõe animittànupassanà- ¤àõaü sabbanimittehi muccatãti' animitto vimokkho, `jaràmaraõe appaõihitànupassanà¤àõaü paõidhiyà ni- mittà muccatãti' animitto vimokkho, `jaràmaraõe su¤¤at- ànupassanà¤àõaü abhinivesato nimittà muccatãti' animitto vimokkho. Ayaü animitto vimokkho. ## Katamo appaõihito vimokkho? `Aniccànupassanà¤àõaü niccato paõidhiyà muccatãti appaõihito vimokkho, `dukkhànupassanà¤àõaü sukhato. paõidhiyà muccatãti' appaõihito vimokkho, `anattànu- passanà¤àõaü attato paõidhiyà muccatãti' appaõihito vimokkho, `nibbidànupassanà¤àõaü nandiyà paõidhiyà \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 069]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 69>% muccatãti' appaõihito vimokkho, `viràgànupassanà¤àõaü ràgato paõidhiyà muccatãti' appaõihito vimokkho, `nirodh- ànupassanà¤àõaü samudayato paõidhiyà muccatãti' appaõihito vimokkho, `pañinissaggànupassanà¤àõaü àdà- nato paõidhiyà muccatãti' appaõihito vimokkho, `animit- tànupassanà¤àõaü nimittato muccatãti' appaõihito vi- mokkho, `appaõihitànupassanà¤àõaü sabbapaõidhãhi muccatãti' appaõihito vimokkho, `su¤¤atànupassanà- ¤àõaü abhinivesato paõidhiyà muccatãti' appaõihito vimokkho. `Råpe aniccànupassanà¤àõaü niccato paõidhiyà muc- catãti' appaõihito vimokkho . . . pe . . . `råpe ani- mittànupassanà¤àõaü nimittato muccatãti' appaõihito vimokkho, `råpe appaõihitànupassanà¤àõaü sabbapa- õidhãhi muccatãti' appaõihito vimokkho, `råpe su¤¤at- ànupassanà¤àõaü abhinivesato paõidhiyà muccatãti' appaõihito vimokkho, `vedanàya . . . pe . . . sa¤¤àya saïkhàresu vi¤¤àõe cakkhusmiü . . . pe . . . jaràmaraõe aniccànupassanà¤àõaü niccato paõidhiyà muccatãti' ap- paõihito vimokkho . . . pe . . . `jaràmaraõe animittànu- passanà¤àõaü nimittato muccatãti' appaõihito vimokkho, `jaràmaraõe appaõihitànupassanà¤àõaü sabbapaõidhãhi muccatãti' appaõihito vimokkho, `jaràmaraõe su¤¤atànu- passanà¤àõaü abhinivesato paõidhiyà muccatãti' appaõi- hito vimokkho. Ayaü vimokkho. ## Katamaü mukhaü? \<*<1>*>/ Ye tattha jàtà anavajjà\<*<2>*>/ kusalà bodhipakkhiyà dhammà. Idaü mukhaü. Katamaü vimokkhamukhaü? Yaü tesaü\<*<3>*>/ dham- mànaü àrammaõaü nirodho nibbànaü. Idaü vimokkha- mukhaü. Katamaü vimokkhapaccanãkaü? Tãõi akusalamålàni vimokkhapaccanãkàni, tãõi duccaritàni vimokkhapaccanã- kàni, sabbe pi akusalà dhammà vimokkhapaccanãkà. Idaü vimokkhapaccanãkaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 sukhaü, S2. 2 avijjà, S. S2. 3 tesantesaü, K. >/ #<[page 070]># %<70 Mahàvagge Vimokkhakathà>% Katamaü vimokkhànulomaü? Tãõi kusalamålàni vi- mokkhànulomàni, tãõi sucaritàni vimokkhànulomàni, sabbe pi kusalà dhammà vimokkhànulomà. Idaü vimokkhà- nulomaü. ## Katamo vimokkhavivañño? Sa¤¤àvivañño cetovivañño cittavivañño ¤àõavivañño vimokkhavivañño saccavivañño. `Sa¤jànanto vivaññatãti' sa¤¤àvivañño, `cetayanto vivañ- ñatãti' cetovivañño, `vijànanto vivaññatãti' cittavivañño, `¤àõaü karonto vivaññatãti' ¤àõavivañño, `vossajjanto vivaññatãti' vimokkhavivañño, `tathaññhena\<*<1>*>/ vivaññatãti' saccavimokkho. Yattha sa¤¤àvivañño tattha cetovivañño, yattha ceto- vivañño tattha sa¤¤àvivañño; yattha sa¤¤àvivañño cetovivañño tattha cittavivañño, yattha cittavivañño tattha sa¤¤àvivañño cetovivañño; yattha sa¤¤àvivañño cetovivañño cittavivañño tattha ¤àõavivañño, yattha ¤àõavivañño tattha sa¤¤àvivañño cetovivañño cittavivañño; yattha sa¤¤àvivañño cetovivañño cittavivañño ¤àõavivañño tattha vimokkhavivañño, yattha vimokkhavivañño tattha sa¤¤àvivañño cetovivañño cittavi- vañño ¤àõavivañño; yattha sa¤¤àvivañño cetovivañño cittavi- vañño ¤àõavivañño vimokkhavivañño tattha saccavivañño, yattha saccavivañño tattha sa¤¤àvivañño cetovivañño citta- vivañño ¤àõavivañño vimokkhavivañño. Ayaü vimokkhavivañño. ## Katamà vimokkhabhàvanà? Pañhamassa jhànassa àsevanà bhàvanà bahulãkammaü, dutiyassa jhànassa àsevanà bhàvanà bahulãkammaü, tatiyassa jhànassa àse- vanà bhàvanà bahulãkammaü, catutthassa jhànassa àse- vanà bhàvanà bahulãkammaü, àkàsàna¤càyatanasamàpat- tiyà àsevanà bhàvanà bahulãkammaü, vi¤¤àõa¤càyatana- samàpattiyà . . . pe . . . àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiyà . . . pe . . . nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiyà àsevanà bhàvanà bahulãkammaü, sotàpattimaggassa àsevanà bhàvanà bahu- lãkammaü, sakadàgàmimaggassa . . . pe . . . anàgàmi- maggassa . . . pe . . . Arahattamaggassa àsevanà bhàvanà bahulãkammaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 tathaññhe, K. >/ #<[page 071]># %< Mahàvagge Vimokkhakathà 71>% Ayaü vimokkhabhàvanà. Katamà vimokkhapañippassaddhi? Pañhamassa jhànassa pañilàbho và vipàko và, dutiyassa jhànassa pañilàbho và vipàko và, tatiyassa jhànassa pañilàbho và vipàko và, catutthassa jhànassa pañilàbho và vipàko và, àkàsàna¤càya- tanasamàpattiyà . . . pe . . . vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattiyà . . . pe . . . àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiyà . . . pe . . . neva- sa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiyà pañilàbho và vipàko và, sotàpattimaggassa sotàpattiphalaü, sakadàgàmimaggassa sakadàgàmiphalaü, anàgàmimaggassa anàgàmiphalaü, Arahattamaggassa Arahattaphalaü. Ayaü vimokkhapañippassaddhãti\<*<1>*>/. Tatiyabhàõavàraü Vimokkhakathà. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 -pañipassaddhi, S. >/ #<[page 072]># %<72 Mahàvagge Gatikathà>% $< I VI. MAHâVAGGE GATIKATHâ>$ ## GATISAMPATTIYâ ¤àõasampayutte katinaü hetånaü paccayà upapatti\<*<1>*>/ hoti? Khattiyamahàsàlànaü {bràhmaõa- mahàsàlànaü} gahapatimahàsàlànaü kàmàvacarànaü devà- naü ¤àõasampayutte katinaü hetånaü paccayà upapatti hoti? Råpàvacarànaü devànaü katinaü hetånaü pac- cayà upapatti hoti? Aråpàvacarànaü devànaü katinaü hetånaü paccayà upapatti hoti? Gatisampattiyà ¤àõasampayutte aññhannaü hetånaü paccayà upapatti hoti. Khattiyamahàsàlànaü {bràhmaõa- mahàsàlànaü} gahapatimahàsàlànaü kàmàvacarànaü devànaü ¤àõasampayutte aññhannaü hetånaü paccayà upapatti hoti. Råpàvacarànaü devànaü aññhannaü hetå- naü paccayà upapatti hoti. Aråpàvacarànaü devànaü aññhannaü hetånaü paccayà upapatti hoti. ## Gatisampattiyà ¤àõasampayutte katamesaü aññhan- naü hetånaü paccayà upapatti hoti? Kusalakammassa javanakkhaõe tayo hetå kusalà, tasmiü khaõe jàtace- tanàya sahajàtapaccayà honti; tena vuccati kusalamåla- paccayà\<*<2>*>/ pi saïkhàrà. Nikantikkhaõe dve hetå akusalà, tasmiü khaõe jàtacetanàya sahajàtapaccayà honti; tena vuccati akusalamålapaccayà\<*<3>*>/ pi saïkhàrà. Pañisandhik- khaõe tayo hetå abyàkatà, tasmiü khaõe jàtacetanàya sahajàtapaccayà honti; tena vuccati nàmaråpapaccayà pi vi¤¤àõaü vi¤¤àõapaccayà pi nàmaråpaü. Pañisandhikkhaõe pa¤cakkhandhà sahajàtapaccayà honti, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 uppatti, S. S2. 2 kusalapaccayà, S2.; kusalà paccayà, S. 3 akusalamåla-, S. S2. >/ #<[page 073]># %< Mahàvagge Gatikathà 73>% a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippa- yuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe cattàro mahàbhåtà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissaya- paccayà honti, vippayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe tayo jãvitasaïkhàrà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤a- paccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe nàma¤ ca råpa¤ ca sahajàta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe ime cuddasa dhammà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe cattàro khandhà aråpino sahajàta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe pa¤c' indriyàni sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisan- dhikkhaõe tayo hetå sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤a- paccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe nàma¤ ca vi¤¤àõa¤ ca sahajàta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe ime cuddasa dhammà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤a- paccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe ime aññhavãsati dhammà sahajàta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. Gatisampattiyà ¤àõasampayutte imesaü aññhannaü hetånaü paccayà upapatti hoti. ## Khattiyamahàsàlànaü {bràhmaõamahàsàlànaü} gaha- patimahàsàlànaü kàmàvacarànaü devànaü ¤àõasampay- utte katamesaü aññhannaü hetånaü paccayà upapatti hoti? Kusalakammassa javanakkhaõe tayo hetå kusalà, tasmiü khaõe jàtacetanàya sahajàtapaccayà honti; tena vuccati kusalamålapaccayà pi saïkhàrà. Nikantikkhaõe dve hetå akusalà, tasmiü khaõe jàtecetanàya sahajàtapaccayà honti; tena vuccati akusalamålapaccayà pi saïkhàrà. Pañisand- hikkhaõe tayo hetå abyàkatà, tasmiü khaõe jàtacetanàya \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 074]># %<74 Mahàvagge Gatikathà>% sahajàtapaccayà honti; tena vuccati nàmaråpapaccayà pi vi¤¤àõaü vi¤¤àõapaccayà pi nàmaråpaü. Pañisandhikkhaõe pa¤cakkhandhà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippa- yuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe cattàro mahàbhåtà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissaya- paccayà honti, vippayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe tayo jãvitasaïkhàrà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe nàma¤ ca råpa¤ ca sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe ime cuddasa dhammà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe cattàro khandhà aråpino sahajàta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe pa¤c' indriyàni sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisand- hikkhaõe tayo hetå sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤a- paccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe nàma¤ ca vi¤¤àõa¤ ca sahajàta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe ime cuddasa dhammà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti Pañisandhikkhaõe ime aññhavãsati dhammà sahajàta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. Khattiyamahàsàlànaü {bràhmaõamahàsàlànaü} gahapati- mahàsàlànaü kàmàvacarànaü devànaü ¤àõasampayutte imesaü aññhannaü hetånaü paccayà upapatti hoti. ## Råpàvacarànaü devànaü katamesaü aññhannaü hetånaü paccayà upapatti hoti? Kusalakammassa javanakkhaõe tayo hetå kusalà . . . pe . . . Råpàvacarànaü devànaü imesaü aññhannaü hetånaü paccayà upapatti hoti. Aråpavacarànaü devànaü katamesam aññhannaü hetå- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 075]># %< Mahàvagge Gatikathà 75>% naü paccayà upapatti hoti? Kusalakammassa javanak- khaõe tayo hetå kusalà, tasmiü khaõe jàtacetanàya sahajàtapaccayà honti; tena vuccati kusalamålapaccayà pi saïkhàrà. Nikantikkhaõe dve hetå akusalà, tasmiü khaõe jàtacetanàya sahajàtapaccayà honti; tena vuccati akusala- målapaccayà pi saïkhàrà. Pañisandhikkhaõe tayo hetå abyàkatà, tasmiü khaõe jàtacetanàya sahajàtapaccayà honti; tena vuccati nàmaråpapaccayà pi vi¤¤àõaü vi¤- ¤àõapaccayà pi nàmaråpaü. Pañisandhikkhaõe cattàro khandhà aråpino sahajàta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe pa¤c' indriyàni sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisan- dhikkhaõe tayo hetå sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤a- paccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe nàma¤ ca vi¤¤àõa¤ ca sahajàta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe ime cuddasa dhammà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤a- paccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe ime aññhavãsati dhammà sahajàta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. Aråpavacarànaü devànaü imesaü aññhannaü hetånaü paccayà upapatti, hoti. ## Gatisampattiyà ¤àõavippayutte katinaü hetånaü paccayà upapatti hoti? Khattiyamahàsàlànaü {bràhmaõa- mahàsàlànaü} gahapatimahàsàlànaü kàmàvacarànaü devà- naü ¤àõavippayutte katinaü hetånaü paccayà upapatti hoti? Råpàvacarànaü devànaü katinaü hetånaü pac- cayà upapatti hoti? Aråpàvacarànaü devànaü katinaü hetånaü paccayà upapatti hoti? Gatisampattiyà ¤àõavippayutte channaü hetånaü pac- cayà upapatti hoti. Khattiyamahàsàlànaü {bràhmaõa- mahàsàlànaü} gahapatimahàsàlànaü kàmàvacarànaü devà- naü ¤àõavippayutte channaü hetånaü paccayà upapatti \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 076]># %<76 Mahàvagge Gatikathà>% hoti. Råpàvacarànaü devànaü channaü hetånaü paccayà upapatti hoti. Aråpàvacarànaü devànaü channaü hetånaü paccayà upapatti hoti. ## Gatisampattiyà ¤àõavippayutte katamesaü channaü hetånaü paccayà upapatti hoti? Kusalakammassa javan- akkhaõe dve hetå kusalà, tasmiü khaõe jàtacetanàya saha- jàtapaccayà honti; tena vuccati kusalamålapaccayà pi saïkhàrà. Nikantikkhaõe dve hetå akusalà, tasmiü khaõe jàtacetanàya sahajàtapaccayà honti; tena vuccati akusala- målapaccayà pi saïkhàrà. Pañisandhikkhaõe dve hetå abyàkatà, tasmiü khaõe jàtacetanàya sahajàtapaccayà honti; tena vuccati nàmaråpapaccayà pi vi¤¤àõaü, vi¤¤àõapaccayà pi nàmaråpaü. Pañisandhikkhaõe pa¤cakkhandhà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippa- yuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe cattàro mahàbhåtà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissaya- paccayà honti, vippayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe tayo jãvitasaïkhàrà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apac- cayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe nàma¤ ca råpa¤ ca sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe ime cuddasa dhammà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe cattàro dhammà aråpino sahajàta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe cattàr' indriyàni sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisan- dhikkhaõe dve hetå sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤a- paccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti; pañisandhikkhaõe nàma¤ ca vi¤¤àõa¤ ca sahajàta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. Pañisandhikkhaõe ime dvàdasa dhammà sahajàtapaccayà honti, a¤¤ama¤¤a- paccayà honti, nissayapaccayà honti, sampayuttapaccayà honti. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 077]># %< Mahàvagge Gatikathà 77>% Pañisandhikkhaõe ime chabbãsati dhammà sahajàta- paccayà honti, a¤¤ama¤¤apaccayà honti, nissayapaccayà honti, vippayuttapaccayà honti. Gatisampattiyà ¤àõavippayutte imesaü channaü hetå- naü paccayà upapatti hoti. Khattiyamahàsàlànaü {bràhmaõamahàsàlànaü} gahapati- mahàsàlànaü kàmàvacarànaü devànaü ¤àõavippayutte katamesaü channaü hetånaü paccayà upapatti hoti? Kusalakammassa javanakkhaõe dve hetå kusalà, tasmiü khaõe jàtacetanàya sahajàtapaccayà honti; tena vuccati kusalamålapaccayà pi saïkhàrà . . . pe . . . Khattiya- mahàsàlànaü {bràhmaõamahàsàlànaü} gahapatimahàsà- lànaü kàmàvacarànaü devànaü ¤àõavippayutte imesaü channaü hetånaü paccayà upapatti hoti. Gatikathà samattà. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 078]># %<78 Mahàvagge Kammakathà>% $< I VII. MAHâVAGGE KAMMAKATHâ>$ ## AHOSI kammaü ahosi kammavipàko, ahosi kammaü nàhosi kammavipàko, ahosi kammaü atthi kammavipàko, ahosi kammaü n' atthi kammavipàko, ahosi kammaü bhavissati kammavipàko, ahosi kammaü na bhavissati kammavipàko; atthi kammaü atthi kammavipàko, atthi kammaü n' atthi kammavipàko, atthi kammaü bhavissati kammavipàko, atthi kammaü na bhavissati kamma- vipàko; bhavissati kammaü bhavissati kammavipàko, bhavissati kammaü na bhavissati kammavipàko. Ahosi kusalaü kammaü ahosi kusalassa kammassa vipàko, ahosi kusalaü kammaü nàhosi kusalassa kam- massa vipàko, ahosi kusalaü kammaü atthi kusalassa kammassa vipàko, ahosi kusalaü kammaü n' atthi kusalassa kammassa vipàko, ahosi kusalaü kammaü bhavissati kusalassa kammassa vipàko, ahosi kusalaü kammaü na bhavissati kusalassa kammassa vipàko; atthi kusalaü kammaü atthi kusalassa kammassa vipàko, atthi kusalaü kammaü n' atthi kusalassa kammassa vipàko, atthi kusalaü kammaü bhavissati kusalassa kammassa vipàko, atthi kusalaü kammaü na bhavissati kusalassa kammassa vipàko; bhavissati kusalaü kammaü bhavissati kusalassa kammassa vipàko, bhavissati kusalaü kammaü na bhavissati kusalassa kammassa vipàko. Ahosi akusalaü kammaü ahosi akusalassa kammassa vipàko, ahosi akusalaü kammaü nàhosi akusalassa kam- massa vipàko, ahosi akusalaü kammaü atthi akusalassa kammassa vipàko, ahosi akusalaü kammaü n' atthi akusa- lassa kammassa vipàko, ahosi akusalaü kammaü bha- vissati akusalassa kammassa vipàko, ahosi akusalaü kammaü na bhavissati akusalassa kammassa vipàko; atthi \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 079]># %< Mahàvagge Kammakathà 79>% akusalaü kammaü atthi akusalassa kammassa vipàko, atthi akusalaü kammaü n' atthi akusalassa kammassa vipàko, atthi akusalaü kammaü bhavissati akusalassa kammassa vipàko, atthi akusalaü kammaü na bhavissati akusalassa kammassa vipàko; bhavissati akusalaü kam- maü bhavissati akusalassa kammassa vipàko, bhavissati akusalaü kammaü na bhavissati akusalassa kammassa vipàko. ## Ahosi sàvajjaü kammaü . . . pe . . . ahosi ana- vajjaü kammaü . . . pe . . . ahosi kaõhaü kammaü.. pe . . . ahosi sukkaü kammaü . . . pe . . . ahosi suk- hudrayaü kammaü . . . pe . . . ahosi dukkhudrayaü kammaü . . . pe . . . ahosi sukhavipàkaü kammaü . . . pe . . . ahosi dukkhavipàkaü kammaü ahosi dukkha- vipàkassa kammassa vipàko, ahosi dukkhavipàkaü kammaü nàhosi dukkhavipàkassa kammassa vipàko, ahosi dukkhavipàkaü kammaü atthi dukkhavipàkassa kam- massa vipàko, ahosi dukkhavipàkaü kammaü n' atthi dukkhavipàkassa kammassa vipàko, ahosi dukkhavipàkaü kammaü bhavissati dukkhavipàkassa kammassa vipàko, ahosi dukkhavipàkaü kammaü na bhavissati dukkha- vipàkassa kammassa vipàko; atthi dukkhavipàkaü kam- maü atthi dukkhavipàkassa kammassa vipàko, atthi dukkhavipàkaü kammaü n' atthi dukkhavipàkassa kam- massa vipàko, atthi dukkhavipàkaü kammaü bhavissati dukkhavipàkassa kammassa vipàko, atthi dukkhavipàkaü kammaü na bhavissati dukkhavipàkassa kammassa vipàko; bhavissati dukkhavipàkaü kammaü bhavissati dukkhavipàkassa kammassa vipàko, bhavissati dukkha- vipàkaü kammaü na bhavissati dukkhavipàkassa kam- massa vipàko ti. Kammakathà. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 080]># %<80 Mahàvagge Vipallàsakathà>% $< I VIII. MAHâVAGGE VIPALLâSAKATHâ PARIPUööANIDâNâNI>$ ## CATTâRO 'me Bhikkhave sa¤¤àvipallàsà cittavipallàsà diññhivipallàsà. Katame cattàro? Anicce Bhikkhave `niccan' ti sa¤¤àvipallàso cittavi- pallàso diññhivipallàso, dukkhe Bhikkhave `sukhan' ti sa¤¤àvipallàso cittavipallàso diññhivipallàso, anattani Bhikkhave `attà' ti sa¤¤àvipallàso cittavipallàso diññhivi- pallàso, asubhe Bhikkhave `subhan' ti sa¤¤àvipallàso cittavipallàso diññhivipallàso. Ime kho Bhikkhave cattàro sa¤¤àvipallàsà cittavi- pallàsà diññhivipallàsà. ## Cattàro 'me Bhikkhave na-sa¤¤àvipallàsà na-citta- vipallàsà na-diññhivipallàsà. Katame cattàro? Anicce Bhikkhave `aniccan' ti na-sa¤¤àvipallàso na-cittavipallàso na-diññhivipallàso, dukkhe Bhikkhave `dukkhan' ti na-sa¤¤àvipallàso na-cittavipallàso na-diññhi- vipallàso, anattani Bhikkhave `anattà' ti na-sa¤¤à- vipallàso na-cittavipallàso na-diññhivipallàso, asubhe Bhik- khave `asubhan' ti na-sa¤¤àvipallàso na-cittavipallàso na-diññhivipallàso. Ime kho Bhikkhave cattàro na-sa¤¤àvipallàsà na-citta- vipallàsà na-diññhivipallàsà. Anicce niccasa¤¤ino\<*<1>*>/ dukkhe ca dukkhasa¤¤ino anattani ca `attà' ti\<*<2>*>/ asubhe subhasa¤¤ino, micchàdiññhigatà\<*<3>*>/ sattà\<*<4>*>/ khittacittà visa¤¤ino \<-------------------------------------------------------------------------- 1 aniccasa¤¤ino, S. S2. 2 anattani ca attasa¤¤ino, K.; nattàti anantanãti, S.; anattàni anattànãti, S2. 3 micchàdiññhihatà, S. S2. M. K. 4 pattà, S. S2. M. >/ #<[page 081]># %< Mahàvagge Vipallàsakathà 81>% te yogayuttà Màrassa ayogakkhemagàmino\<*<1>*>/ sattà gacchanti saüsàraü\<*<2>*>/ jàtimaraõagàmino, yadà ca Buddhà lokasmiü uppajjanti pabhaïkarà, te imaü dhammaü pakàsenti dukkhåpasamagàminaü, tesaü sutvàna sappa¤¤à sacittaü paccaladdhuü te,\<*<3>*>/ aniccaü aniccato dakkhuü\<*<4>*>/ dukkhamaddakkhuü duk- khato\<*<5>*>/ anattani `anattà' ti\<*<6>*>/ asubhaü asubhataddasuü\<*<7>*>/ sammàdiññhisamàdànà sabbadukkhaü upaccagun ti\<*<8>*>/. Ime cattàro vipallàsà diññhisampannassa puggalassa pahãnà appahãnà ti. Keci\<*<9>*>/ pahãnà, keci appahãnà. Anicce `niccan' ti sa¤¤àvipallàso cittavipallàso diññhivipallàso pahãno;\<*<10>*>/ dukkhe `sukhan' ti sa¤¤à uppajjati, cittaü uppajjati, diññhivipallàso pahãno; anattani `attà' ti sa¤¤à- vipallàso cittavipallàso diññhivipallàso pahãno; asubhe `subhan' ti sa¤¤à uppajjati, cittaü uppajjati, diññhi- vipallàso pahãno. Dvãsu vatthåsu cha vipallàsà pahãnà; dvãsu vatthåsu dve vipallàsà pahãnà, cattàro vipallàsà appahãnà;\<*<11>*>/ catåsu\<*<12>*>/ vatthåsu aññha vipallàsà pahãnà, cattàro vipallàsà appa- hãnà ti. Vipallàsakathà. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 ayogakkhemino janà, M. K.; ayogakkhemassa gàmino, S. S2. and K. as vë. 2 saüsàrà, S. 3 sagittaladdhake, S. S2. 4 aniccaü aniccavà cakkhuü, S.; aniccaü aniccà cakkhuü, S2. 5 dukkhasamuddakato, S. S2. 6 anattàni anattànãti, S. S2.; anattaü ca anattato, K. 7 asubhavàdasaü, S.; asubhavàdayaü, S2.; -taddasuü, M. K. 8 upajjagun ti, M.; upajjagan ti, S. and K. as vë.; uppajjanti, S2. 9 ke pahãnà ko ca appahãnà, S. S2. 10 bahino S. S2. 11 pahãnà, S. S2. 12 K. has appahãnà ca catåsu. >/ #<[page 082]># %<82 Maggakathà>% $< I IX. MAGGAKATHâ>$ ## `MAGGO' ti. Ken' aññhena maggo? \<*<1>*>/ Sotàpattimaggakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi micchàdiññhiyà pahànàya maggo c' eva hetu ca, sahajà- tànaü dhammànaü upatthambhanàya maggo c' eva hetu ca, kilesànaü pariyàdànàya maggo c' eva hetu ca, pañi- vedhàdivisodhanàya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiñ- ñhànàya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodànàya maggo c' eva hetu ca, visesàdhigamàya maggo c' eva hetu ca, uttaripañivedhàya\<*<2>*>/ maggo c' eva hetu ca, saccàbhisamayàya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiññhàpanàya maggo c' eva hetu ca; abhiropanaññhena\<*<3>*>/ sammàsaïkappo micchàsaï- kappassa pahànàya maggo c' eva hetu ca, sahajàtànaü dhammànaü upatthambhanàya maggo c' eva hetu ca, kilesànaü pariyàdànàya maggo c' eva hetu ca, pañivedhà- divisodhanàya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiññhànàya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodànàya maggo c' eva hetu ca, visesàdhigamàya maggo c' eva hetu ca, uttaripañivedhàya maggo c' eva hetu ca, saccàbhisamayàya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiññhàpanàya maggo c' eva hetu ca; parig- gahaññhena sammàvàcà micchàvàcàya pahànàya maggo c' eva hetu ca, sahajàtànaü dhammànaü upattham- bhanàya maggo c' eva hetu ca, kilesànaü pariyàdànàya maggo c' eva hetu ca, pañivedhàdivisodhanàya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiññhànàya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodànàya maggo c' eva hetu ca, visesàdhigamàya maggo c' eva hetu ca, uttaripañivedhàya maggo c' eva hetu ca. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Maggo kena maggo, S. S2. 2 uttariü pañivedhàya, K.; S. omits the whole clause. 3 abhiniropanaññhena, K. >/ #<[page 083]># %< Maggakathà 83>% saccàbhisamayàya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiññhà- panàya maggo c' eva hetu ca; samuññhànaññhena sammà- kammanto micchàkammantassa pahànàya maggo c' eva hetu ca, sahajàtànaü dhammànaü upatthambhanàya maggo c' eva hetu ca, kilesànaü pariyàdànàya maggo c' eva hetu ca, pañivedhàdivisodhanàya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiññhànàya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodà- nàya maggo c' eva hetu ca, visesàdhigamàya maggo c' eva hetu ca, uttaripañivedhàya maggo c' eva hetu ca, saccà- bhisamayàya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiññhàpanàya maggo c' eva hetu ca; vodànaññhena sammà-àjãvo micchà- àjãvassa pahànàya maggo c' eva hetu ca . . . pe . . . pag- gahaññhena sammàvàyàmo micchàvàyàmassa pahànàya maggo c' eva hetu ca . . . pe . . . uppaññhànaññhena sam- màsati micchàsatiyà pahànàya maggo c' eva hetu ca . . . pe . . . avikkhepaññhena sammàsamàdhi micchàsamà- dhissa pahànàya maggo c' eva hetu ca, sahajàtànaü dhammànaü upatthambhanàya maggo c' eva hetu ca, kilesànaü pariyàdànàya maggo c' eva hetu ca, pañivedhà- divisodhanàya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiññhànàya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodànàya maggo c' eva hetu ca, visesàdhigamàya maggo c' eva hetu ca, uttaripañivedhàya maggo c' eva hetu ca, saccàbhisamayàya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiññhàpanàya maggo c' eva hetu ca. ## Sakadàgàmimaggakkhaõe dassanaññhena sammà- diññhi . . . pe . . . avikkhepaññhena sammàsamàdhi oëàri- kassa kàmaràgasa¤¤ojanassa pañighasa¤¤ojanassa oëàri- kassa kàmaràgànusayassa pañighànusayassa pahànàya maggo c' eva hetu ca, sahajàtànaü dhammànaü upattham- bhanàya maggo c' eva hetu ca, kilesànaü pariyàdànàya maggo c' eva hetu ca, pañivedhàdivisodhanàya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiññhànàya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodànàya maggo c' eva hetu ca, visesàdhigamàya maggo c' eva hetu ca, uttaripañivedhàya maggo c' eva hetu ca, saccàbhisamayàya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiññhà- panàya maggo c' eva hetu ca. Anàgàmimaggakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi . . . pe . . . avikkhepaññhena sammàsamàdhi aõusahagatassa \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 084]># %<84 Maggakathà>% kàmaràgasa¤¤ojanassa pañighasa¤¤ojanassa aõusahaga- tassa kàmaràgànusayassa pañighànusayassa pahànàya maggo c' eva hetu ca, sahajàtànaü dhammànaü upattham- bhanàya maggo c' eva hetu ca, kilesànaü pariyàdànàya maggo c' eva hetu ca, pañivedhàdivisodhanàya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiññhànàya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodànàya maggo c' eva hetu ca, visesàdhigamàya maggo c' eva hetu ca, uttaripañivedhàya, maggo c' eva hetu ca, saccàbhisamayàya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiññhà- panàya maggo c' eva hetu ca. Arahattamaggakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi . . . pe . . . avikkhepaññhena sammàsamàdhi råparàgassa arå- paràgassa mànassa uddhaccassa avijjàya mànànusayassa bhavaràgànusayassa\<*<1>*>/ avijjànusayassa pahànàya maggo c' eva hetu ca, sahajàtànaü dhammànaü upatthambhanàya maggo c' eva hetu ca, kilesànaü pariyàdànàya maggo c' eva hetu ca, pañivedhàdivisodhanàya maggo c' eva hetu ca, cittassa adhiññhànàya maggo c' eva hetu ca, cittassa vodà- nàya maggo c' eva hetu ca, visesàdhigamàya maggo c' eva hetu ca, uttaripañivedhàya maggo c' eva hetu ca, sacc- àbhisamayàya maggo c' eva hetu ca, nirodhe patiññhàpanàya maggo c' eva hetu ca. ## Dassanamaggo sammàdiññhi, abhiropanamaggo sam- màsaïkappo, pariggahamaggo sammàvàcà, vodànamaggo sammà-àjãvo, paggahamaggo sammàvàyàmo, upaññhàna- maggo sammàsati, avikkhepamaggo sammàsamàdhi; upaññhanamaggo satisambojjhaïgo, pavicayamaggo dha- namavicayasambojjhaïgo, paggahamaggo viriyasam- bojjhaïgo, pharaõamaggo pãtisambojjhaïgo, upasamamaggo passaddhisambojjhaïgo, avikkhepamaggo samàdhisam- bojjhaïgo, pañisaïkhànamaggo upekkhàsambojjhaïgo; assaddhiye akampiyamaggo saddhàbalaü, kosajje akam- piyamaggo viriyabalaü, pamàde akampiyamaggo sati- balaü, uddhacce akampiyamaggo samàdhibalaü, avijjàya akampiyamaggo pa¤¤àbalaü; adhimokkhamaggo sad- dhindriyaü, paggahamaggo viriyindriyaü, upaññhàna- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 ràgànusayassa, K. >/ #<[page 085]># %< Maggakathà 85>% maggo satindriyaü, avikkhepamaggo samàdhindriyaü, dassanamaggo pa¤¤indriyaü. âdhipateyyaññhena in- driyaü\<*<1>*>/ maggo, akampiyaññhena balaü\<*<2>*>/ maggo, niyyàn- aññhena bojjhaïgo\<*<3>*>/ maggo; hetuññhena maggo, upaññhàn- aññhena satipaññhànà maggo, padahaññhena\<*<4>*>/ sammappa- dhànà maggo, ijjhanaññhena iddhipàdà maggo, tathaññhena saccàni\<*<5>*>/ maggo, avikkhepaññhena samatho maggo, anu- passanaññhena vipassanà maggo, ekarasaññhena samatha- vipassanà maggo, anativattanaññhena yuganandhà\<*<6>*>/ maggo; saüvaraññhena sãlavisuddhi maggo, avikkhepaññhena citta- visuddhi maggo, dassanaññhena diññhivisuddhi maggo; muttaññhena vimokkho maggo, pañivedhaññhena vijjà maggo, pariccàgaññhena vimutti maggo, samucchedaññhena khaye ¤àõaü maggo; chando målaññhena maggo, mana- sikàro samuññhànaññhena maggo, phasso samodhànaññhena maggo, vedanà samosaraõaññhena maggo, samàdhi samukh- aññhena maggo, sati àdhipateyyaññhena maggo, pa¤¤à taduttaraññhena\<*<7>*>/ maggo, vimutti sàraññhena maggo, amato- gadhaü nibbànaü pariyosànaññhena maggo ti. Maggakathà. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 indriyà, M. 2 balà, M. 3 bojjhaïgà, M. 4 padahanaññhena, K. 5 saccà, S. S.2 K. 6 yuganaddhà, K. 7 tatuttaraññhena, S. M. >/ #<[page 086]># %<86 Mahàvagge Maõóapeyyakathà>% $< I X. MAHâVAGGE MAöôAPEYYAKATHâ>$ ## MAöôAPEYYAý idaü Bhikkhave brahmacariyaü sat- thari\<*<1>*>/ sammukhãbhåte.\<*<2>*>/ Tividho\<*<3>*>/ maõóo satthari\<*<4>*>/ sam- mukhãbhåtà -- desanàmaõóo pañiggahamaõóo brahmaca- riyamaõóo. Katamo desanàmaõóo? Catunnaü ariyasaccànaü àcikkhanà desanà pa¤¤apanà paññhapanà vivaraõà vibhajanà uttànikammaü,\<*<5>*>/ catunnaü satipaññhànànaü . . . pe . . . catunnaü sammappadhànà- naü, catunnaü iddhipàdànaü, pa¤cannaü indriyànaü, pa¤cannaü balànaü, sattannaü bojjhaïgànaü, ariyassa aññhaïgikassa maggassa àcikkhanà desanà pa¤¤apanà paññhapanà vivaraõà vibhajanà uttànikammaü. Ayaü desanàmaõóo. Katamo pañiggahamaõóo? Bhikkhå bhikkhuniyo upàsakà upàsikàyo devà manussà, ye va pan' a¤¤e pi keci vi¤¤àtàro. Ayaü pañiggahamaõóo. Katamo brahmacariyamaõóo? Ayaü eva ariyo aññhaïgiko maggo, seyyathãdaü -- sam- màdiññhi sammàsaïkappo sammàvacà sammàkammanto sammà- àjãvo sammàvàyàmo sammàsati sammàsamàdhi. Ayaü brahmacariyamaõóo. ## `Adhimokkhamaõóo saddhindriyaü assaddhiyaü kasaño, assaddhiyaü kasañaü chaóóetvà saddhindriyassa \<-------------------------------------------------------------------------- 1 satthà, M.; sattà, S.; satta, S2. 2 samukkhãbhåto, S. S2. M. 3 tivatta, M.; tivimodhà, S2. 4 satthari, S. S2. M. 5 uttànãkammaü, K. >/ #<[page 087]># %< Mahàvagge Maõóapeyyakathà 87>% adhimokkhamaõóaü pivatãti'\<*<1>*>/ maõóapeyyaü; `pagga- hamaõóo viriyindriyaü kosajjaü kasaño, kosajjaü kasañaü chaóóetvà viriyindriyassa paggahamaõóaü pivatãti' maõóa- peyyaü; `upaññhànamaõóo satindriyaü pamàdo kasaño, pamàdaü kasañaü chaóóetvà satindriyassa upaññhànamaõ- óaü pivatãti' maõóapeyyaü; `avikkhepamaõóo samàdh- indriyaü uddhaccaü kasaño, uddhaccaü kasañaü chaó- óetvà samàdhindriyassa avikkhepamaõóaü pivatãti' maõ- óapeyyaü; `dassanamaõóo pa¤¤indriyaü avijjà kasaño, avijjaü kasañaü chaóóetvà pa¤¤indriyassa dassanamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü. `Assaddhiye akampiyamaõóo saddhàbalaü assaddhiyaü kasaño, assaddhiyaü kasañaü chaóóetvà saddhàbalassa assaddhiye akampiyamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `kosajje akampiyamaõóo viriyabalaü kosajjaü kasaño, kosajjaü kasañaü chaóóetvà viriyabalassa kosajje akam- piyamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `pamàde akam- piyamaõóo satibalaü pamàdo kasaño, pamàdaü kasañaü chaóóetvà satibalassa pamàde akampiyamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `uddhacce akampiyamaõóo samàdhibalaü uddhaccaü kasato, uddhaccaü kasañaü chaóóetvà samàdhibalassa uddhacce akampiyamaõóaü pivatãti' maõ- óapeyyaü; `avijjàya akampiyamaõóo pa¤¤àbalaü avijjà kasaño, avijjaü kasañaü chaóóetvà pa¤¤àbalassa avijjàya akampiyamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü `Upaññhànamaõóo satisambojjhaïgo pamàdo kasaño, pamàdaü kasataü chaóóetvà satisambojjhaïgassa upañ- ñhànamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; pavicayamaõóo dhammavicayasambojjhaïgo avijjà kasaño, avijjaü kasañaü chaddetvà dhammavicayasambojjhaïgassa pavicaya- maõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `paggahamaõóo viriya- sambojjhaïgo kosajjaü kasaño, kosajjaü kasañaü chaó- óetvà viriyasambojjhaïgassa paggahamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `pharaõamaõóo pãtisambojjhaïgo pariëàho kasaño, pariëàhaü kasañaü chaóóetvà pãtisambojjhaïgassa pharaõamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `upasamamaõóo \<-------------------------------------------------------------------------- 1 pãvatãti, S. M. >/ #<[page 088]># %<88 Mahàvagge Maõóapeyyakathà>% passaddhisambojjhaïgo duññhullaü kasaño, duññhullaü kasañaü chaóóetvà passaddhisambojjhaïgassa upasama- maõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `avikkhepamaõóo samà- dhisambojjhaïgo uddhaccaü kasaño, uddhaccaü kasañaü chaóóetvà samàdhisambojjhaïgassa avikkhepamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `pañisaïkhànamaõóo\<*<1>*>/ upekkhà- sambojjhaïgo appañisaïkhànaü\<*<2>*>/ kasaño, appañisaïkhànaü kasañaü chaóóetvà upekkhàsambojjhaïgassa pañisaï- khànamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `dassanamaõóo sammàdiññhi micchàdiññhi kasaño, micchàdiññhiü kasañaü chaóóetvà sammàdiññhiyà dassanamaõóaü pivatãti' maõóa- peyyaü; `abhiropanamaõóo sammàsaïkappo micchàsaï- kappo kasaño, micchàsaïkappaü kasañaü chaóóetvà sam- màsaïkappassa abhiropanamaõóaü pivatãti' maõóa- peyyaü; `pariggahamaõóo sammàvàcà micchàvàcà kasaño, micchàvàcaü kasañaü chaóóetvà sammàvàcàya parigga- hamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `samuññhànamaõóo sammàkammanto micchàkammanto kasaño, micchàkam- mantaü kasañaü chaóóetvà sammàkammantassa samuñ- ñhànamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `vodànamaõóo sammà-àjãvo micchà-àjãvo kasaño, micchà-àjãvaü kasañaü chaóóetvà sammà-àjãvassa vodànamaõóaü pivatãti' maõóa- peyyaü; `paggahamaõóo sammàvàyàmo micchàvàyàmo kasaño, micchàvàyàmaü kasañaü chaóóetvà sammàvàyà- massa paggahamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü; `upaññhà- namaõóo sammàsati micchàsati kasaño, micchàsatiü kasataü chaóóetvà sammàsatiyà upaññhànamaõóaü piva- tãti' maõóapeyyaü; `avikkhepamaõóo sammàsamàdhi micchàsamàdhi kasaño, micchàsamàdhiü kasañaü chaó- óetvà sammàsamàdhissa avikkhepamaõóaü pivatãti' maõóapeyyaü. ## Atthi maõóo, atthi peyyaü, atthi kasaño\<*<3>*>/. Adhimokkhamaõóo saddhindriyaü assaddhiyaü kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; paggahamaõóo viriyindriyaü kosajjaü kasaño, yo tattha \<-------------------------------------------------------------------------- 1 pañisaïkhàpanamaõóo, S. 2 appañisaïkhà, M. 3 adhimaõóo adhipateyyaü adhikasaño adhikasañaü, S. >/ #<[page 089]># %< Mahàvagge Maõóapeyyakathà 89>% attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; upaññhà- namaõóo satindriyaü pamàdo kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; avikkhepamaõóo samàdhindriyaü uddhaccaü kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; dassanamaõóo pa¤¤indriyaü avijjà kasaño, yo tattha attharaso dham- maraso vimuttiraso, idaü peyyaü. Assaddhiye akampiyamaõóo saddhàbalaü assaddhiyaü kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; kosajje akampiyamaõóo viriyabalaü kosajjaü kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; pamàde akampiyamaõóo satibalaü pamàdo kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; uddhacce akampiyamaõóo samàdhibalaü uddhac- caü kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; avijjàya akampiyamaõóo pa¤¤àbalaü avijjà kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü. Upaññhànamaõóo satisambojjhaïgo pamàdo kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; pavicayamaõóo dhammavicayasambojjhaïgo avijjà kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; paggahamaõóo viriyasambojjhaïgo kosajjaü kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; pharaõamaõóo pãtisambojjhaïgo pariëàho kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; upasa- mamaõóo passaddhisambojjhaïgo duñhullaü kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; avikkhepamaõóo samàdhisambojjhaïgo uddhaccaü kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; pañisaïkhànamaõóo upekkhàsambojjhaïgo appañisaï- khànaü kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimut- tiraso, idaü peyyaü. Dassanamaõóo sammàdiññhi micchàdiññhi kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; abhiropanamaõóo sammàsaïkappo micchàsaïkappo kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; pariggahamaõóo sammàvàcà micchàvàcà kasaño, yo tattha \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 090]># %<90 Mahàvagge Maõóapeyyakathà>% attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; samuñ- ñhànamaõóo sammàkammanto micchàkammanto kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; vodànamaõóo sammà-àjãvo micchà-àjãvo kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; pagga- hamaõóo sammàvàyàmo micchàvàyàmo kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; upañ- ñhànamaõóo sammàsati micchàsati kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü; avikkhe- pamaõóo sammàsamàdhi micchàsamàdhi kasaño, yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso, idaü peyyaü. ## Dassanamaõóo sammàdiññhi, abhiropanamaõóo sam- màsaïkappo, pariggahamaõóo sammàvàcà, samuññhàna- maõóo sammàkammanto, vodànamaõóo sammà-àjãvo, paggahamaõóo sammàvàyàmo, upaññhànamaõóo sammà- sati, avikkhepamaõóo sammàsamàdhi; upaññhànamaõóo satisambojjhaïgo, pavicayamaõóo dhammavicayasamboj- jhaïgo, paggahamaõóo viriyasambojjhaïgo, pharaõamaõóo pãtisambojjhaïgo, upasamamaõóo passaddhisambojjhaïgo, avikkhepamaõóo samàdhisambojjhaïgo, pañisaïkhàna- maõóo upekkhàsambojjhaïgo; assaddhiye akampiyamaõóo saddhàbalaü, kosajje akampiyamaõóo viriyabalaü, pamàde akampiyamaõóo satibalaü, uddhacce akampiyamaõóo samàdhibalaü, avijjàya akampiyamaõóo pa¤¤àbalaü; adhimokkhamaõóo saddhindriyaü, paggahamaõóo viriyin- driyaü, upaññhànamaõóo satindriyaü, avikkhepamaõóo samàdhindriyaü, dassanamaõóo pa¤¤indriyaü. âdhipateyyaññhena indriyaü\<*<1>*>/ maõóo, akampiyaññhena balaü maõóo, niyyànaññhena bojjhaïgo maõóo, hetuññhena maggo maõóo, upaññhànaññhena satipaññhànà maõóo, pada- hanaññhena sammappadhànà maõóo, ijjhanaññhena iddhi- pàdà maõóo; avikkhepaññhena samatho maõóo, anupas- sanaññhena vipassanà maõóo, ekarasaññhena samathavi- passanà maõóo, anativattanaññhena yuganandhà maõóo; saüvaraññhena sãlavisuddhi maõóo, avikkhepaññhena citta- visuddhi maõóo, dassanaññhena diññhivisuddhi maõóo; \<-------------------------------------------------------------------------- 1 indriyà, M. >/ #<[page 091]># %< Mahàvagge Maõóapeyyakathà 91>% muttaññhena vimokkho maõóo, pañivedhaññhena vijjà maõóo, pariccàgaññhena vimutti maõóo, samucchedaññhena khaye ¤àõaü maõóo, pañipassaddhaññhena anuppàde ¤àõaü maõóo. Chando målaññhena maõóo, manasikàro samuñ- ñhànaññhena maõóo, phasso samodhànaññhena\<*<1>*>/ maõóo, vedanà samosaraõaññhena maõóo, samàdhi pamukhaññhena maõóo, sati àdhipateyyaññhena naõóo, pa¤¤à taduttarañ- ñhena maõóo, vimutti sàraññhena maõóo, amatogadhaü nibbànaü pariyosànaññhena maõóo ti. Maõóapeyyakathà niññhità. Bhàõavàraü. Mahàvaggo pañhamo. Tassa vaggassa udànaü bhavati. ¥àõa diññhi ca assàsà Indriya vimokkha pa¤camà Gati kamma vipallàsà Maggo maõóena te dasà\<*<2>*>/ ti. Esanikàyavaro\<*<3>*>/ ñhapito asamo pañhamo\<*<4>*>/ pavaro varo ca vaggo\<*<5>*>/ ti. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 samotanaññhena, M. 2 terasà, M. 3 esanikàyavasena, M. 4 M. omits. 5 varamaggo, K. >/ #<[page 092]># %<92 Yuganandhavagge Yuganandhakathà>% $< II YUGANANDHAVAGGO I. YUGANANDHAKATHâ>$ ## EVAý me sutaü. Ekaü samayaü àyasmà ânando Kosambiyaü viharati Ghosãtàràme. Tatra kho àyasmà ânando bhikkhå àman- tesi. `âvuso Bhikkhave'\<*<1>*>/ ti. `âvuso' ti kho te bhikkhå àyasmato ânandassa paccassosuü. âyasmà ânando etad avoca -- `Yo hi koci àvuso bhikkhu và bhikkhunã và mama santike Arahattapattiü\<*<2>*>/ byàkaroti, sabbaso catåhi maggehi etesaü và a¤¤atarena. Katamehi catåhi? Idh' àvuso bhikkhu samathapubbaïgamaü vipassanaü bhàveti, tassa samathapubbaïgamaü vipassanaü bhàvayato maggo sa¤jàyati. So taü maggaü àsevati bhàveti bahu- lãkaroti, tassa taü maggaü àsevato bhàvayato bahulãkaroto sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. Puna ca paraü àvuso bhikkhu vipassanàpubbaïgamaü samathaü bhàveti, tassa vipassanàpubbaïgamaü samathaü bhàvayato maggo sa¤jàyati. So taü maggaü àsevati bhàveti bahulãkaroti; tassa taü maggaü àsevato bhàvayato bahulãkaroto sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti\<*<3>*>/. Puna ca paraü àvuso bhikkhu samathavipassanaü yuga- nandhaü\<*<4>*>/ bhàveti, tassa samathavipassanaü yuganandhaü bhàvayato maggo sa¤jàyati. So taü maggaü àsevati bhàveti bahulãkaroti; tassa taü maggaü àsevato bhàva- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K. omits Bhikkhave. 2 arahattapattaü, S. M.; arahattapatthaü, S2.; arahattaü, K. 3 byantãhonti, M. K. 4 yuganaddhaü, K., with yuganandhaü as vë. >/ #<[page 093]># %< Yuganandhavagge Yuganandhakathà 93>% yato bahulãkaroto sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byanti- honti. Puna ca paraü àvuso bhikkhuno dhammuddhaccavigga- hitaü mànasaü\<*<1>*>/ hoti. So àvuso samayo, yan taü cittaü ajjhatta¤ ¤eva santiññhati sannisãdati, ekodi hoti samà- dhiyati; tassa maggo sa¤jàyati. So taü maggaü àsevati bhàveti bahulãkaroti, tassa taü maggaü àsevato bhàvayato bahulãkaroto sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. Yo hi koci àvuso bhikkhu và bhikkhunã và mama santike Arahattapattiü\<*<2>*>/ byàkaroti, sabbaso imehi catåhi maggehi etesaü và a¤¤atarenàti. ## Kathaü samathapubbaïgamaü vipassanaü bhàveti? Nekkhammavasena cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi, tattha jàte dhamme aniccato anupassanaññhena vipassanà, dukkhato anupassanaññhena vipassanà, anattato anupas- sanaññhena vipassanà. Iti pañhamaü samatho, pacchà vipassanà; tena vuccati -- samathapubbaïgamaü vipas- sanaü bhàveti. `Bhavetãti'. Catasso bhàvanà: tattha jàtànaü dham- mànaü anativattanaññhena bhàvanà, indriyànaü ekaras- aññhena bhàvanà, tadupagaviriyavàhanaññhena bhàvanà, àsevanaññhena bhàvanà. `Maggo sa¤jàyatãti'. Kathaü maggo sa¤jàyati? Das- sanaññhena sammàdiññhi maggo sa¤jàyati, abhiropanaññhena sammàsaïkappo maggo sa¤jayàti, pariggahaññhena sam- màvàcà maggo sa¤jàyati, samuññhànaññhena sammàkam- manto maggo sa¤jàyati, vodànaññhena sammà-àjãvo maggo sa¤jàyati, paggahaññhena sammàvàyàmo maggo sa¤jàyati, upaññhanaññhena sammàsati maggo sa¤jàyati, avikkhep- aññhena sammàsamàdhi maggo sa¤jàyati. Evaü maggo sa¤jàyati. `So taü maggaü àsevati bhàveti bahulãkarotãti'. `âsevatãti'. Kathaü àsevati? âvajjanto àsevati, jànanto àsevati, passanto àsevati, paccavekkhanto àsevati, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 dhammuddhaccàviggahitamànasaü, K.; -viggàhikamànasaü, S2.; -viggàhitamànasa, S. 2 arahattaü, S. S2. >/ #<[page 094]># %<94 Yuganandhavagge Yuganandhakathà>% cittaü adhiññhahanto àsevati; saddhàya adhimuccanto àsevati, viriyaü paggaõhanto àsevati, satiü upaññhapento àsevati, cittaü samàdahanto àsevati, pa¤¤àya pajànanto àsevati; abhi¤¤eyyaü abhijànanto àsevati, pari¤¤eyyaü parijànanto àsevati, pahàtabbaü pajahanto àsevati, bhàve- tabbaü bhàvento àsevati, sacchikàtabbaü sacchikaronto àsevati. Evaü àsevati. `Bhàvetãti'. Kathaü bhàveti? âvajjanto bhàveti, jànanto bhàveti, passanto bhàveti, paccavekkhanto bhàveti, cittaü adhiññhahanto bhàveti; saddhàya adhimuccanto bhàveti, viriyaü paggaõhanto bhàveti, satiü upaññhapento bhàveti, cittaü samàdahanto bhàveti, pa¤¤àya pajànanto bhàveti; abhi¤¤eyyaü abhijànanto bhàveti, pari¤¤eyyaü parijànanto bhàveti, pahàtabbaü pajahanto bhàveti, bhàve- tabbaü bhàvento bhàveti, sacchikàtabbaü sacchikaronto bhàveti. Evaü bhàveti. `Bahulãkarotãti'. Kathaü bahulãkaroti? âvajjanto bahulãkaroti, jànanto bahulãkaroti, passanto bahulãkaroti, paccavekkhanto bahulãkaroti, cittaü adhiññhahanto bahu- lãkaroti; saddhàya adhimuccanto bahulãkaroti, viriyaü paggaõhanto bahulãkaroti, satiü upaññhapento bahulãkaroti, cittaü samàdahanto bahulãkaroti, pa¤¤àya pajànanto bahu- lãkaroti; abhi¤¤eyyaü abhijànanto bahulãkaroti, pari¤- ¤eyyaü parijànanto bahulãkaroti, pahàtabbaü pajahanto bahulãkaroti, bhàvetabbaü bhàvento bahulãkaroti, sacchi- kàtabbaü sacchikaronto bahulãkaroti. Evaü bahulã- karoti. `Tassa taü maggaü àsevato bhàvayato bahulãkaroto sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihontãti'. Kathaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti? Sotàpattimaggena sakkàyadiññhi vicikicchà sãlabbata- paràmàso, imàni tãõi sa¤¤ojanàni pahãyanti; diññhànusayo {vicikicchànusayo}, ime dve anusayà byantihonti. Sakadàgàmimaggena oëàrikaü kàmaràgasa¤¤ojanaü pañighasa¤¤ojanaü, imàni dve sa¤¤ojanàni pahãyanti, oëàriko kàmaràgànusayo pañighànusayo, ime dve anusayà byantihonti. Anàgàmimaggena aõusahagataü kàmaràgasa¤¤ojanaü \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 095]># %< Yuganandhavagge Yuganandhakathà 95>% pañighasa¤¤ojanaü, imàni dve sa¤¤ojanàni pahãyanti, aõusahagato kàmaràganusayo pañighànusayo, ime dve anusayà byantihonti. Arahattamaggena råparàgo aråpa- ràgo màno uddhaccaü avijjà -- imàni pa¤ca sa¤¤ojanàni pahãyanti, mànànusayo bhavaràgànusayo avijjànusayo -- ime tayo anusayà byantihonti. Evaü sa¤¤ojanàni pahã- yanti, anusayà byantihonti. ## Abyàpàdavasena cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi, àlokasa¤¤àvasena cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi . . . pe . . . pañinissaggànupassã assàsavasena, pañinis- saggànupassã passàsavasena cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi, tattha jàte dhamme aniccato anupassanaññhena vipassanà, dukkhato anupassanaññhena vipassanà, anattato anupassanaññhena vipassanà. Iti pañhamaü samatho, pacchà vipassanà; tena vuccati -- samathapubbaïgamaü vipassanaü bhàveti. `Bhàvetãti'. Catasso bhàvanà: tattha jàtànaü dham- mànaü anativattanaññhena bhàvanà, indriyànaü ekaras- aññhena bhàvanà, tadupagaviriyavàhanaññhena bhàvanà, àsevanaññhena bhàvanà. `Maggo sa¤jàyatãti'. Kathaü maggo sa¤jàyati? Das- sanaññhena sammàdiññhi maggo sa¤jàyati, abhiropanaññhena sammàsaïkappo maggo sa¤jàyati . . . pe . . . avikkhep- aññhena sammàsamàdhi maggo sa¤jàyati. Evaü maggo sa¤jàyati. `So taü maggaü àsevati bhàveti bahulãkarotãti'. `âsevatãti'. Kathaü àsevati? âvajjanto àsevati, jànanto àsevati . . . pe . . . sacchikàtabbaü sacchikaronto àsevati. Evaü àsevati. `Bhàvetãti'. Kathaü bhàveti? âvajjanto bhàveti. jànanto bhàveti . . . pe . . . sacchikàtabbaü sacchikaronto bhàveti. Evaü bhàveti. `Bahulãkarotãti'. Kathaü bahulãkaroti? âvajjanto bahulãkaroti, jànanto bahulãkaroti . . . pe . . . sacchikà- tabbaü sacchikaronto bahulãkaroti. Evaü bahulãkaroti. `Tassa taü maggaü àsevato bhàvayato bahulãkaroto sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihontãti'. Kathaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti? \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 096]># %<96 Yuganandhavagge Yuganandhakathà>% Sotàpattimagena sakkàyadiññhi vicikicchà sãlabbata- paràmàso, imàni tãõi sa¤¤ojanàni pahãyanti; diññhànusayo {vicikicchànusayo}, ime dve anusayà byantihonti. Sakadàgàmimaggena oëàrikaü kàmaràgasa¤¤ojanaü pañighasa¤¤ojanaü, imàni dve sa¤¤ojanàni pahãyanti, oëàriko kàmaràgànusayo pañighànusayo, ime dve anusayà byantihonti. Anàgàmimaggena aõusahagataü kàmaràgasa¤¤ojanaü pañighasa¤¤ojanaü, imàni dve sa¤¤ojanàni pahãyanti, aõusahagato kàmaràgànusayo pañighànusayo, ime dve anusayà byantihonti. Arahattamaggena råparàgo aråpa- ràgo màno uddhaccaü avijjà -- imàni pa¤ca sa¤¤ojanàni pahãyanti, mànànusayo bhavaràgànusayo avijjànusayo -- ime tayo anusayà byantihonti. Evaü sa¤¤ojanàni pahã- yanti, anusayà byantihonti. Evaü samathapubbaïgamaü vipassanaü bhàveti. ## Kathaü vipassanàpubbaïgamaü samathaü bhàveti? Aniccato anupassanaññhena vipassanà, dukkhato anu- passanaññhena vipassanà, anattato anupassanaññhena vipassanà; tattha jàtànaü dhammàna¤ ca vossaggàram- maõatà\<*<1>*>/ cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi. Iti pañha- maü vipassanà pacchà samatho; tena vuccati -- vipassanà- pubbaïgamaü samathaü bhàveti. `Bhàvetãti'. Catasso bhàvanà . . . pe . . . àsevanañ- ñhena bhàvanà . . . pe . . . `Maggo sa¤jàyatãti'. Kathaü maggo sa¤jàyati? . . . pe . . . Evaü maggo sa¤jàyati . . . pe . . . Evaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. Råpaü aniccato anupassanaññhena vipassanà, råpaü dukkhato anupassanaññhena vipassanà, råpaü anattato anupassanaññhena vipassanà; tattha jàtànaü dhammàna¤ ca vossaggàrammaõatà\<*<1>*>/ cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi. Iti pañhamaü vipassanà pacchà samatho; tena vuccati -- vipassanàpubbaïgamaü samathaü bhàveti. `Bhàvetãti'. Catasso bhàvanà . . . pe . . . Evaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. Vedanaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vosakkàrammaõatà, S. S2.; vavassaggàrammaõatà, M. >/ #<[page 097]># %< Yuganandhavagge Yuganandhakathà 97>% sa¤¤aü, saïkhàre, vi¤¤àõaü, cakkhuü . . . pe . . . jarà- maraõaü aniccato anupassanaññhena vipassanà, jaràmara- õaü dukkhato . . . pe . . . anattato anupassanaññhena vipassanà; tattha jàtànaü dhammàna¤ ca vossaggàram- maõatà cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi. Iti pañha- maü vipassanà, pacchà samatho; tena vuccati -- vipassanà- pubbaïgamaü samathaü bhàveti. `Bhàvetãti'. Catasso bhàvanà . . . pe . . . Evaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. Evaü vipassanàpubbaïgamaü samathaü bhàveti. ## Kathaü samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti? Soëasahi àkàrehi samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti -- àrammaõaññhena gocaraññhena pahànaññhena pariccàg- aññhena vuññhànaññhena vivaññanaññhena santaññhena paõãt- aññhena vimuttaññhena anàsavaññhena taraõaññhena animitt- aññhena appaõihitaññhena su¤¤ataññhena ekarasaññhena anativattanaññhena yuganandhaññhena\<*<1>*>/. Kathaü àrammaõaññhena samathavipassanaü yugan- andhaü bhàveti? Uddhaccaü pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi nirodhàrammaõo, avijjaü pajahato anupassanaññhena vipassanà nirodhàrammaõà. Iti àram- maõaññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti;\<*<2>*>/ tena vuccati -- àram- maõaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. `Bhàvetãti'. Catasso bhàvanà . . . pe . . . Evaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. Evaü àrammaõaññhena samathavipassanaü yuganan- dhaü bhàveti. Kathaü gocaraññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti? Uddhaccaü pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi nirodhagocaro, avijjaü pajahato anupassanaññhena vipassanà nirodhagocarà. Iti gocaraññhena samathavi- passanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 All MSS. and K. agree in giving seventeen ways instead of sixteen, and in omitting the detailed treatment of the last three. 2 nàtivattanti, S. S2. >/ #<[page 098]># %<98 Yuganandhavagge Yuganandhakathà>% nàtivattantãti; tena vuccati -- gocaraññhena samathavi- passanaü yuganandhaü bhàveti. ## Kathaü pahànaññhena samathavipassanaü yuganan- dhaü bhàveti? Uddhaccasahagatakilese ca khandhe ca pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi nirodha- gocaro, avijjàsahagatakilese ca khandhe ca pajahato anu- passanaññhena vipassanà nirodhagocarà. Iti pahànaññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- pahànaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. Kathaü pariccàgaññhena samathavipassanaü yuganan- dhaü bhàveti? Uddhaccasahagatakilese ca khandhe ca pariccajato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi nirodha- gocaro, avijjàsahagatakilese ca khandhe ca pariccajato anupassanaññhena vipassanà nirodhagocarà. Iti pariccàg- aññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- pariccàg- aññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. Kathaü vuññhànaññhena samathavipassanaü yuganan- dhaü bhàveti? Uddhaccasahagatakilesehi ca khandhehi ca vuññhahato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi niro- dhagocaro, avijjàsahagatakilesehi ca khandhehi ca vuññha- hato anupassanaññhena vipassanà nirodhagocarà. Iti vuññhànaññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuga- nandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- vuññhànaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhà- veti. Kathaü vivaññanaññhena samathavipassanaü yuganan- dhaü bhàveti? Uddhaccasahagatakilesehi ca khandhehi ca vivaññato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi nirodha- gocaro, avijjàsahagatakilesehi ca khandhehi ca vivaññato anupassanaññhena vipassanà nirodhagocarà. Iti vivañ- ñanaññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- vivañ- ñanaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. ## Kathaü santaññhena samathavipassanaü yuganan- dhaü bhàveti? Uddhaccaü pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi santo hoti nirodhagocaro, avijjaü \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 099]># %< Yuganandhavagge Yuganandhakathà 99>% pajahato anupassanaññhena vipassanà santà hoti nirodha- gocarà. Iti santaññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- santaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. Kathaü paõãtaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti? Uddhaccaü pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi paõãto hoti nirodhagocaro, avijjaü pajahato anu- passanaññhena vipassanà paõãtà hoti nirodhagocarà. Iti paõãtaññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- paõãt- aññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. Kathaü vimuttaññhena samathavipassanaü yuganan- dhaü bhàveti? Uddhaccaü pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi vimutto hoti nirodhagacaro, avijjaü pajahato anupassanaññhena vipassanà vimuttà hoti nirod- hagocarà; iti ràgaviràgà cetovimutti, avijjàviràgà pa¤¤à- vimutti. Iti vimuttaññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- vimuttaññhena samathavipassanaü yuganan- dhaü bhàveti. ## Kathaü anàsavaññhena samathavipassanaü yuganan- dhaü bhàveti? Uddhaccaü pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi kàmàsavena anàsavo hoti nirodhagocaro, avijjaü pajahato anupassanaññhena vipassanà avijjàsavena anàsavà hoti nirodhagocarà. Iti anàsavaññhena samathavi- passanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- anàsavaññhena samathavi- passanaü yuganandhaü bhàveti. Kathaü taraõaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti? Uddhaccasahagatakilesehi ca khandhehi ca tarato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi nirodhagocaro, avijjà- sahagatakilesehi ca khandhehi ca tarato anupassanaññhena vipassanà nirodhagocarà. Iti taraõaññhena samathavi- passanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- taraõaññhena samathavi- passanaü yuganandhaü bhàveti. Kathaü animittaññhena samathavipassanaü yuganan- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 100]># %<100 Yuganandhavagge Yuganandhakathà>% dhaü bhàveti? Uddhaccaü pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi sabbanimittehi animitto hoti nirodha- gocaro, avijjaü pajahato anupassanaññhena vipassanà sab- banimittehi animittà hoti nirodhagocarà. Iti animittañ- ñhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- animittaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. Kathaü appaõihitaññhena samathavipassanaü yuganan- dhaü bhàveti? Uddhaccaü pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi sabbapaõidãhi appaõihito hoti nirodha- gocaro, avijjaü pajahato anupassanaññhena vipassanà sab- bapaõidãhi appaõihità hoti nirodhagocarà. Iti appaõihit- aññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤ama¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- appaõi- hitaññhena samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. Kathaü su¤¤ataññhena samathavipassanaü yuganan- dhaü bhàveti? Uddhaccaü pajahato cittassa ekaggatà avikkhepo samàdhi sabbàbhinevesehi su¤¤o hoti nirodha- gocaro, avijjaü pajahato anupassanaññhena vipassanà sab- bàbhinevesehi su¤¤à hoti nirodhagocarà. Iti su¤¤ataññhena samathavipassanà ekarasà honti, yuganandhà honti, a¤¤a- ma¤¤aü nàtivattantãti; tena vuccati -- su¤¤ataññhena sama- thavipassanaü yuganandhaü bhàveti. `Bhàvetãti'. Catasso bhàvanà: tattha jàtànaü dham- mànaü anativattanaññhena bhàvanà, indriyànaü ekaras- aññhena bhàvanà, tadupagaviriyavàhanaññhena bhàvanà, àsevanaññhena bhàvanà . . . pe . . . maggo sa¤jàyatãti. Kathaü maggo sa¤jàyati? . . . pe . . . Evaü maggo sa¤jàyati . . . pe . . . Evaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. Evaü su¤¤ataññhena samatha- vipassanaü yuganandhaü bhàveti. Imehi soëasahi àkàrehi samathavipassanaü yuganandhaü bhàveti. Evaü sam- athavipassanaü yuganandhaü bhàveti. ## Kathaü dhammuddhaccaviggahitaü mànasaü\<*<1>*>/ hoti? Aniccato manasikaroto obhàso uppajjati. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 dhammuddhaccaü viggamànasaü, S. >/ #<[page 101]># %< Yuganandhavagge Yuganandhakathà 101>% `Obhàso dhammo' ti obhàsaü àpajjati,\<*<1>*>/ tato vikkhepo uddhaccaü,\<*<2>*>/ tena\<*<2>*>/ uddhaccena viggahitamànaso aniccato upaññhànaü yathàbhåtaü nappajànàti, dukkhato upaññhà- naü yathàbhåtaü nappajànàti, anattato upaññhànaü yathàbhåtaü nappajànàti; tena vuccati -- dhammuddhacca- viggahitamànaso\<*<3>*>/ hoti. So samayo,\<*<4>*>/ yan taü cittaü ajjhatta¤ ¤eva santiññhati sannisãdati ekodi hoti samà- dhiyati; tassa maggo sa¤jàyatãti. Kathaü maggo sa¤- jàyati? . . . pe . . . Evaü maggo sa¤jàyati . . . pe . . . Evaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. Aniccato manasikaroto ¤àõaü uppajjati, pãti uppajjati, passaddhi uppajjati, sukhaü uppajjati, adhimokkho uppajjati, paggaho\<*<5>*>/ uppajjati, upaññhànaü uppajjati, upekkhà uppajjati, nikanti uppajjati. `Nikanti dhammo' ti nikantiü\<*<6>*>/ àpajjati,\<*<7>*>/ tato vikkhepo uddhaccaü, tena uddhaccena viggahitamànaso aniccato upaññhànaü yathà- bhåtaü nappajànàti, dukkhato upaññhànaü yathàbhåtaü nappajànàti, anattato upaññhànaü yathàbhåtaü nappa- jànàti; tena vuccati -- dhammuddhaccaviggahitamànaso hoti. So samayo, yan taü cittaü ajjhatta¤ ¤eva santiñ- ñhati sannisãdati ekodi hoti samàdhiyati; tassa maggo sa¤jàyatãti. Kathaü maggo sa¤jàyati? . . . pe . . . Evaü maggo sa¤jàyati . . . pe . . . Evaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. Dukkhato manasikaroto . . . pe . . . anattato manasikaroto obhàso uppajjati, ¤àõaü uppajjati, pãti uppajjati, pas- saddhi uppajjati, sukhaü uppajjati, adhimokkho uppaj- jati, paggaho uppajjati, upaññhànaü uppajjati, upekkhà uppajjati, nikanti uppajjati. `Nikanti dhammo' ti nikantiü àpajjati, tato vikkhepo uddhaccaü, tena uddhac- cena viggàhitamànaso anattato upaññhànaü aniccato upaññhànaü dukkhato upaññhànaü yathàbhåtaü nappa- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 apaccatãti, S.; aniccati, S2.; àvajjati, K. 2 uddhaccantena, K. 3 -mànaso, S. S2. M.; -mànasaü, K. 4 So mayo, S. S2. 5 paggàho, K. 6 nikanti. S. S2. M. 7 àvajjati, S. S2. K. >/ #<[page 102]># %<102 Yuganandhavagge Yuganandhakathà>% jànàti; tena vuccati -- dhammuddhaccaviggahitamànaso hoti . . . pe . . . Evaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byantihonti. ## Råpaü aniccato manasikaroto . . . pe . . . råpaü dukkhato manasikaroto . . . pe . . . råpaü anattato mana- sikaroto, vedanaü . . . pe . . . sa¤¤aü, saïkhàre, vi¤¤à- õaü, cakkhuü . . . pe . . . jaràmaraõaü aniccato manasi- karoto, jaràmaraõaü dukkhato manasikaroto, jaràmaraõaü anattato manasikaroto obhàso uppajjati, ¤àõaü uppajjati . . . pe . . . nikanti uppajjati. `Nikanti dhammo' ti nikantiü àpajjati, tato vikkhepo uddhaccaü, tena uddhac- cena viggahitamànaso jaràmaraõaü anattato uppaññhànaü, jaràmaraõaü aniccato upaññhànaü, jaràmaraõaü duk- khato upaññhànaü yathàbhåtaü nappajànàti; tena vuccati -- dhammuddhaccaviggahitamànaso hoti. So samayo . . . pe . . . Evaü sa¤¤ojanàni pahãyanti, anusayà byanti- honti. Evaü dhammuddhaccaviggahitaü mànasaü hoti. Obhàse c' eva ¤àõe ca pãtiyà ca vikampati passaddhiyà sukhe c' eva yehi cittaü pavedhati adhimokkhe ca paggàhe upaññhàne ca kampati\<*<1>*>/ upekkhàvajjanàya\<*<2>*>/ c' eva upekkhàya\<*<3>*>/ ca nikantiyà. Imàni dasa ñhànàni\<*<4>*>/ pa¤¤ày' yassa paricità dhammuddhaccakusalo hoti na ca sammohaü gacchati\<*<5>*>/. Vikkhipati\<*<6>*>/ c' eva kilissati\<*<7>*>/ ca cavati cittabhàvanà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 pakampati, S.; vikampati, K; kampati, S2. 2 upekkhàvajjànà, S. S2. 3 ñhapekàya, S.; ñhapekkhàya, S2. 4 dassatàna, S. S2. 5 sammohagacchati, K. 6 vikkhippati, S.; vikkhippam eva, S2.; vikampati, K. 7 kilãsati, S. S2. >/ #<[page 103]># %< Yuganandhavagge Yuganandhakathà 103>% vikkhipati kilissati bhàvanà parihàyati, visujjhati\<*<1>*>/ na\<*<2>*>/ kilissati bhàvanà na\<*<2>*>/ parihàyati\<*<3>*>/ na ca vikkhipati\<*<4>*>/ cittaü na\<*<5>*>/ kilissati na cavati bhàvanà\<*<6>*>/. Imehi catåhi ñhànehi cittasaïkhepavikkhepaü\<*<7>*>/ avikkhepaü viggahitaü dasaññhàõehi pajànàtãti. Yuganandhakathà. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vikkhipati, S. S2. M.; text, K. 2 S. S2. omit na. 3 pariyàyatãti, S. S2. 4 vikkhipate, M. K.; vikkhippavo, S. S2. 5 S. S2. omit na. 6 cittabhàvanà, S. S2. M. 7 From here to the end the following are the MS. readings: cittassa saïkhepavikkhapavigahitaü dasa ñhàne saüpajànàtãti, M.; cittassa saïkhepaviggahita ànà sampajànàtãti, S.; cittassa saïkhepavikkhepa àvikkhepanà samyojjànàtãti, S2 cittassa saïkhepaü vikkhepaü viggahitaü dasaññhànehi sampajànàtãti, K. >/ #<[page 104]># %<104 Yuganandhavagge Saccakathà>% $< II II. YUGANANDHAVAGGE SACCAKATHA PARIPUööAKATHâNIDâNAý\<*<1>*>/>$ ## CATTâR' imàni Bhikkhave tathàni avitathàni ana¤- ¤athàni. Katamàni cattàri? `Idaü dukkhan' ti Bhikkhave tathaü etaü avitathaü etaü ana¤¤athaü etaü, `ayaü dukkhasamudayo' ti tathaü etaü avitathaü etaü ana¤¤athaü etaü, `ayaü dukkhanirodho' ti tathaü etaü avitathaü etaü ana¤- ¤athaü etaü, `ayaü dukkhanirodhagàminã pañipadà' ti tathaü etaü avitathaü etaü ana¤¤athaü etaü. Imàni kho Bhikkhave cattàri tathàni avitathàni ana¤- ¤athàni. ## Kathaü dukkhaü tathaññhena\<*<2>*>/ saccaü? Cattàro duk- khassa dukkhaññhà tathà avitathà ana¤¤athà; dukkhassa pãëanaññho\<*<3>*>/ saïkhataññho santàpaññho\<*<4>*>/ vipariõàmaññho. Ime cattàro dukkhassa dukkhaññhà tathà avitathà ana¤- ¤athà. Evaü dukkhaü tathaññhena saccaü. Kathaü samudayo tathaññhena saccaü? Cattàro samu- dayassa samudayaññhà tathà avitathà ana¤¤athà; samuda- yassa àyuhanaññho nidànaññho sa¤¤ogaññho palibodhaññho\<*<5>*>/. Ime cattàro samudayassa samudayaññhà tathà avitathà ana¤¤athà. Evaü samudayo tathaññhena saccaü. Kathaü nirodho tathaññhena saccaü? Cattàro niro- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 -nidàni, S. S2.; nidànàni, M. 2 tathena, S. 3 miññhaññho, S. S2. 4 paññho, S2.; S. omits. 5 bahulibodhaññho, S.; bahulãkataññho, S2. >/ #<[page 105]># %< Yuganandhavagge Saccakathà 105>% dhassa nirodhaññhà tathà avitathà ana¤¤athà: nirodhassa nissaraõaññho vivekaññho\<*<1>*>/ asaïkhataññho amataññho. Ime cattàro nirodhassa nirodhaññhà tathà avitathà ana¤- ¤athà. Evaü nirodho tathaññhena saccaü. Kathaü maggo tathaññhena saccaü? Cattàro maggassa maggaññhà tathà avitathà ana¤¤athà: maggassa niyyàn- aññho hetuññho\<*<2>*>/ dassanaññho àdhipateyyaññho. Ime cattàro maggassa maggaññhà tathà avitathà ana¤¤athà. Evaü maggo tathaññhena saccaü. ## Katih' àkàrehi cattàri saccàni ekapañivedhàni? Catåh' àkàrehi cattàri saccàni ekapañivedhàni; tathaññhena anatt- aññhena saccaññhena pañivedhaññhena. Imehi catåh' àkàrehi cattàri saccàni ekasaïgahitàni. `Yaü ekasaïgahi- taü, taü ekattaü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjhatãti' cattàri saccàni ekapañivedhàni. Kathaü tathaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni? Catåh' àkàrehi tathaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni; dukkhassa dukkhaññho tathaññho, samudayassa samuday- aññho tathaññho, nirodhassa nirodhaññho tathaññho,mag- gassa maggaññho tathaññho. Imehi catåh' àkàrehi tathañ- ñhena cattàri saccàni ekasaïgahitàni. `Yaü ekasaïgahi- taü, taü ekattaü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjhatãti' cattàri saccàni ekapañivedhàni. Kathaü anattaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni? Catåh' àkàrehi anattaññhena cattàri saccàni ekapañive- dhàni: dukkhassa dukkhaññho anattaññho, samudayassa samudayaññho anattaññho, nirodhassa nirodhaññho anatt- aññho, maggassa maggaññho anattaññho. Imehi catåh' àkàrehi anattaññhena cattàri saccàni ekasaïgahitàni. `Yaü {ekasaïgahitaü}, taü ekattaü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjhatãti' cattàri saccàni ekapañivedhàni. Kathaü saccaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni? Catåh' àkàrehi saccaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni: dukkhassa dukkhaññho saccaññho, samudayassa samuday- aññho saccaññho, nirodhassa nirodhaññho saccaññho, mag- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vitonaññho, S. S2. 2 hetaññho, S2 K. >/ #<[page 106]># %<106 Yuganandhavagge Saccakathà>% gassa maggaññho saccaññho. Imehi catåh' àkàrehi saccañ- ñhena cattàri saccàni ekasaïgahitàni. `Yaü {ekasaïgahi- taü}, taü ekattaü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjhatãti' cattàri saccàni ekapañivedhàni. Kathaü pañivedhaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni? Catåh' àkàrehi pañivedhaññhena cattàri saccàni ekapañive- dhàni: dukkhassa dukkhaññho pañivedhaññho, samudayassa samudayaññho pañivedhaññho, nirodhassa nirodhaññho pañi- vedhaññho, maggassa maggaññho pañivedhaññho. Imehi catåh' àkàrehi pañivedhaññhena cattàri saccàni ekasaïgahi- tàni. `Yaü {ekasaïgahitaü}, taü ekattaü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjhatãti' cattàri saccàni ekapañivedhàni. ## Kathaü cattàri saccàni ekapañivedhàni? Yaü anic- caü, taü dukkhaü; yaü anicca¤ ca dukkha¤ ca, taü anattà; yaü anicca¤ ca dukkha¤ ca anattà ca, taü tathaü; yaü anicca¤ ca dukkha¤ ca anattà ca tatha¤ ca, taü saccaü; yaü anicca¤ ca dukkha¤ ca anattà ca tatha¤ ca sacca¤ ca, taü ekasaïgahitaü. `Yaü ekasaïgahitaü, taü ekattaü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjhatãti' cattàri saccàni ekapañivedhàni. Katih' àkàrehi cattàri saccàni ekapañivedhàni? Navah' àkàrehi cattàri saccàni ekapañivedhàni: tathaññhena anatt- aññhena saccaññhena pañivedhaññhena abhi¤¤aññhena par- i¤¤aññhena pahànaññhena bhàvanaññhena sacchikiriyañ- ñhena. Imehi navah' àkàrehi cattàri saccàni ekasaïgahi- tàni. `Yaü ekasaïgahitaü, taü ekattaü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjhatãti' cattàri saccàni ekapañivedhàni. ## Kathaü tathaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni? Navah' àkàrehi tathaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni: dukkhassa dukkhaññho tathaññho, samudayassa samuday- aññho tathaññho, nirodhassa nirodhaññho tathaññho, mag- gassa maggaññho tathaññho, abhi¤¤àya abhi¤¤aññho tath- aññho, pari¤¤àya pari¤¤aññho tathaññho, pahànassa pahàn- aññho tathaññho, bhàvanàya bhàvanaññho tathaññho, sacchi- kiriyàya sacchikiriyaññho tathaññho. Imehi navah' àkàrehi tathaññhena cattàri saccàni ekasaïgahitàni. `Yaü ekasaï- gahitaü, taü ekattaü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjha- tãti' cattàri saccàni ekapañivedhàni. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 107]># %< Yuganandhavagge Saccakathà 107>% Kathaü anattaññhena . . . pe . . . saccaññhena . . . pe . . . pañivedhaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni? Navah' àkàrehi pañivedhaññhena cattàri saccàni ekapañive- dhàni: dukkhassa dukkhaññho pañivedhaññho, samudayassa samudayaññho pañivedhaññho, nirodhassa nirodhaññho pañi- vedhaññho, maggassa maggaññho pañivedhaññho, abhi¤¤àya abhi¤¤aññho pañivedhaññho, pari¤¤àya pari¤¤aññho pañive- dhaññho, pahànassa pahànaññho pañivedhaññho, bhàvanàya bhàvanaññho pañivedhaññho, sacchikiriyàya sacchikiriyaññho pañivedhaññho. Imehi navah' àkàrehi pañivedhaññhena cat- tàri saccàni ekasaïgahitàni. `Yaü ekasaïgahitaü, taü ekattaü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjhatãti' cattàri saccàni ekapañivedhàni. ## Katih' àkàrehi cattàri saccàni ekapañivedhàni? Dvà- dasahi àkàrehi cattàri saccàni ekapañivedhàni; tathaññhena anattaññhena saccaññhena pañivedhaññhena abhijànanañ- ñhena\<*<1>*>/ parijànanaññhena\<*<2>*>/ dhammaññhena tathaññhena\<*<3>*>/ ¤àtaññhena sacchikiriyaññhena phassanaññhena\<*<4>*>/ abhisamay- aññhena. Imehi dvàdasahi àkàrehi cattàri saccàni eka- saïgahitàni. `Yaü ekasaïgahitaü, taü ekattaü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjhatãti' cattàri saccàni ekapañive- dhàni. Kathaü tathaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni? Soëasahi àkàrehi tathaññhena cattàri saccàni ekapañive- dhàni: dukkhassa pãëanaññho saïkhataññho santàpaññho vipariõàmaññho tathaññho,\<*<5>*>/ samudayassa àyuhanaññho nidànaññho sa¤¤ogaññho palibodhaññho tathaññho, niro- dhassa nissaraõaññho vivekaññho asaïkhataññho amataññho tathaññho, maggassa niyyànaññho hetuññho dassanaññho àdhipateyyaññho tathaññho. Imehi soëasahi àkàrehi tathañ- ñhena cattàri saccàni ekasaïgahitàni. `Yaü ekasaïga- hitaü, taü ekattaü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjhatãti' cattàri saccàni ekapañivedhàni. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 abhijànaññhena, M. S2. 2 parijànaññhena, S. S2. M. 3 S. S2. omit tathaññhena, which thus occurs twice in the list. (?) tatvaññhena. 4 passanaññhena, M. 5 tataññho, S. S2., always. >/ #<[page 108]># %<108 Yuganandhavagge Saccakathà>% Kathaü anattaññhena . . . pe . . . saccaññhena pañive- dhaññhena abhijànanaññhena parijànanaññhena dhammañ- ñhena tathaññhena\<*<1>*>/ ¤àtaññhena sacchikiriyaññhena phas- sanaññhena abhisamayaññhena cattàri saccàni ekapañi- vedhàni? Soëasahi àkàrehi abhisamayaññhena cattàri saccàni ekapañivedhàni: dukkhassa pãëanaññho saïkha- taññho santàpaññho vipariõàmaññho abhisamayaññho, samu- dayassa àyuhanaññho nidànaññho sa¤¤ogaññho palibodhaññho abhisamayaññho, nirodhassa nissaraõaññho vivekaññho asaï- khataññho amataññho abhisamayaññho, maggassa niyyàn- aññho hetuññho dassanaññho àdhipateyyaññho abhisamay- aññho. Imehi soëasahi àkàrehi abhisamayaññhena cattàri saccàni ekasaïgahitàni. `Yaü ekasaïgahitaü, taü ekat- taü; ekattaü ekena ¤àõena pañivijjhatãti' cattàri saccàni ekapañivedhàni. ## Saccànaü\<*<2>*>/ kati lakkhaõàni? Saccànaü dve lak- khaõàni: saïkhatalakkhaõa¤ ca asaïkhatalakkhaõa¤ ca. Saccànaü imàni dve lakkhaõàni. Saccànaü kati lakkhaõàni? Saccànaü cha lakkhaõàni: saïkhatànaü saccànaü uppàdo pa¤¤àyati, vayo pa¤¤àyati, ñhitànaü\<*<3>*>/ a¤¤athattaü pa¤¤àyati; asaïkhatassa saccassa na uppàdo pa¤¤àyati, na vayo pa¤¤àyati, va ñhitassa\<*<4>*>/ a¤¤athattaü pa¤¤àyati. Saccànaü imàni cha lakkha- õàni. Saccànaü kati lakkhaõàni? Saccànaü dvàdasa lak- khaõàni: dukkhasaccassa uppàdo pa¤¤àyati, vayo pa¤- ¤àyati, ñhitassa a¤¤athattaü pa¤¤àyati; samudayasaccassa uppàdo pa¤¤àyati, vayo pa¤¤àyati, ñhitassa a¤¤athattaü pa¤¤àyati; maggasaccassa uppàdo pa¤¤àyati, vayo pa¤- ¤àyati, ñhitassa a¤¤athattaü pa¤¤àyati; nirodhasaccassa na uppàdo pa¤¤àyati, na vayo pa¤¤àyati, na ñhitassa a¤¤athattaü pa¤¤àyati. Saccànaü imàni dvàdasa lak- khaõàni. ## Catunnaü saccànaü kati kusalà, kati akusalà, kati abyàkatà? Samudayasaccaü akusalaü, maggasaccaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 tataññhena, S2.; tathaññhena, S. 2 saccàni, S. S2. 3 pa¤¤àyatãtikànaü, S. S2. 4 titassa, S. >/ #<[page 109]># %< Yuganandhavagge Saccakathà 109>% kusalaü, nirodhasaccaü abyàkataü, dukkhasaccaü siyà kusalaü siyà akusalaü siyà abyàkataü. Tãõi\<*<1>*>/ saccàni ekasaccena saïgahitàni, ekaü saccaü tãhi saccehi saïga- hitaü vatthuvasena pariyàyena. `Siyà' ti. Katha¤ ca siyà? Yaü dukkhasaccaü aku- salaü samudayasaccaü akusalaü, evaü akusalaññhena dve saccàni ekasaccena saïgahitàni: ekasaccaü dvãhi saccehi saïgahitaü. Yaü dukkhasaccaü kusalaü maggasaccaü kusalaü, evaü kusalaññhena dve saccàni ekasaccena saïga- hitàni: ekaü saccaü dvãhi saccehi saïgahitaü. Yaü dukkhasaccaü abyàkataü nirodhasaccaü abyàkataü, evaü abyàkataññhena dve saccàni ekasaccena saïgahitàni: eka- saccaü dvãhi saccehi saïgahitaü. Evaü siyà. Tãõi saccàni ekasaccena saïgahitàni, ekasaccaü tãhi saccehi saïgahitaü vatthuvasena pariyàyenàti. ## Pubbe me Bhikkhave sambodhà\<*<2>*>/ anabhisambuddhassa Bodhisattass' eva sato etad ahosi -- `Ko nu kho råpassa assàdo, ko àdãnavo, kiü nissaraõaü? Ko vedanàya assàdo, ko àdãnavo, kiü nissaraõaü? Ko sa¤¤àya assàdo, ko àdãnavo, kiü nissaraõaü? Ko saïkhàràõaü assàdo, ko àdãnavo, kiü nissaraõaü? Ko vi¤¤àõassa assàdo, ko àdãnavo, kiü nissaraõan' ti? Tassa mayhaü Bhikkhave etad ahosi -- `Yaü kho råpaü pañicca uppajjati sukhaü somanassaü, ayaü råpassa assàdo; yaü råpaü aniccaü dukkhaü\<*<3>*>/ vipariõàmadhammaü, ayaü råpassa àdãnavo; yo råpasmiü chandaràgavinayo chandaràgappahànaü, idaü råpassa nissaraõaü. Yaü vedanaü pañicca . . . pe . . . yaü sa¤¤aü pañicca, yaü saïkhàre pañicca, yaü vi¤¤àõaü pañicca uppajjati sukhaü somanassaü, ayaü vi¤¤àõassa assàdo; yaü vi¤¤àõaü aniccaü dukkhaü vipariõàma- dhammaü, ayaü vi¤¤àõassa àdãnavo; yo vi¤¤àõasmiü chandaràgavinayo chandaràgappahànaü, idaü vi¤¤àõassa nissaraõaü. ## Yàva kãva¤ càhaü\<*<4>*>/ Bhikkhave imesaü pa¤cannaü upàdànakkhandhànaü evaü assàda¤ ca assàdato àdãnava¤ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 S. S2. M. insert siyà before tãõi. 2 sambodhànaü, S. 3 aniccaü taü dukkhaü, S. M. 4 càyaü, S. S2. >/ #<[page 110]># %<110 Yuganandhavagge Saccakathà>% ca àdãnavato nissaraõa¤ ca nissaraõato yathàbhåtaü nabbha¤¤àsiü,\<*<1>*>/ neva tàvàhaü\<*<2>*>/ Bhikkhave sadevake loke samàrake sabrahmake {sassamanabràhmaõiyà} pajàya sade- vamanussàya anuttaraü sammàsambodhiü abhisam- buddho\<*<3>*>/ pacca¤¤àsiü. Yato ca khvàhaü Bhikkhave imesaü pa¤cannaü upàdànakkhandhànaü evaü assàda¤ ca assàdato àdãnava¤ ca àdãnavato nissaraõa¤ ca nissa- raõato yathàbhåtaü abbha¤¤àsiü, athàhaü Bhikkhave sadevake loke samàrake sabrahmake sassamaõabràhmaõiyà pajàya sadevamanussàya anuttaraü sammàsambodhiü abhisambuddho pacca¤¤àsiü. ¥àõa¤ ca pana me das- sanaü udapàdi `akuppà me cetovimutti, ayaü antimà jàti, natth' idàni punabbhavo' ti. ## `Yaü råpaü pañicca uppajjati sukhaü somanassaü, ayaü råpassa assàdo' ti pahànapañivedho samudaya- saccaü; `yaü råpaü aniccaü dukkhaü vipariõàma- dhammaü, ayaü råpassa àdãnavo' ti pari¤¤àpañivedho dukkhasaccaü; `yo råpasmiü chandaràgavinayo chan- daràgappahànaü, idaü råpassa nissaraõan' ti sacchi- kiriyàpañivedho nirodhasaccaü; yà imesu tãsu ñhànesu diññhi saïkappo vàcà kammanto àjãvo vàyàmo sati samàdhi bhàvanàpañivedho maggasaccaü. `Yaü vedanaü pañicca . . . pe . . . yaü sa¤¤aü pañicca, yaü saïkhàre pañicca, yaü vi¤¤àõaü pañicca uppajjati sukhaü somanassaü, ayaü vi¤¤àõassa assàdo' ti pahànapañivedho samudaya- saccaü; `yaü vi¤¤àõaü aniccaü dukkhaü vipariõàma- dhammaü, ayaü vi¤¤àõassa àdãnavo' ti pari¤¤àpañivedho dukkhasaccaü; `yo vi¤¤àõasmiü chandaràgavinayo chan- daràgappahànaü, idaü vi¤¤àõassa nissaraõan' ti sacchi- kiriyàpañivedho nirodhasaccaü; yà imesu tãsu ñhànesu diññhi saïkappo vàcà kammanto àjãvo vàyàmo sati samàdhi bhàvanàpañivedho maggasaccaü. ## `Saccan' ti.\<*<4>*>/ Katih' àkàrehi saccaü? Tãh' àkà- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 nabbha¤¤àsi, S. S2. M. 2 tàvaü, S. S2. 3 abhisambodhiü, S2.; abhisambuddho ti, S. M. 4 K. omits saccan ti. >/ #<[page 111]># %< Yuganandhavagge Saccakathà 111>% rehi saccaü: esanaññhena pariggahaññhena pañivedhañ- ñhena. Kathaü esanaññhena saccaü? `Jaràmaraõaü kiü- nidànaü kiü-samudayaü kiü-jàtikaü kiü-pabhavan?' ti evaü esanaññhena saccaü. `Jaràmaraõaü jàtinidànaü jàtisamudayaü jàtijàtikaü jàtipabhavan' ti evaü pariggah- aññhena saccaü. Jaràmaraõa¤ ca pajànàti, jaràmaraõa- samudaya¤ ca pajànàti, jaràmaraõanirodha¤ ca pajànàti, jaràmaraõanirodhagàminipañipada¤ ca pajànàti. Evaü pañivedhaññhena saccaü. `Jàti kiü-nidànà kiü-samudayà kiü-jàtikà kiü-pab- havà?' ti evaü esanaññhena saccaü. `Jàti bhavanidànà bhavasamudayà bhavajàtikà bhavapabhavà' ti evaü pariggahaññhena saccaü. Jàti¤ ca pajànàti, jàtisamudaya¤ ca pajànàti, jàtini- rodha¤ ca pajànàti, jàtinirodhagàminipañipada¤ ca pajànàti. Evaü pañivedhaññhena saccaü. `Bhavo kiü-nidàno kiü-samudayo kiü-jàtiko kiü- pabhavo?' ti evaü esanaññhena saccaü. `Bhavo upàdàna- nidàno upàdànasamudayo upàdànajàtiko upàdànapabhavo' ti evaü pariggahaññhena saccaü. Bhava¤ ca pajànàti, bhavasamudaya¤ ca pajànàti, bhavanirodha¤ ca pajànàti, bhavanirodhagàminipañipada¤ ca pajànàti. Evaü pañi- vedhaññhena saccaü. `Upàdànaü kiü-nidànaü kiü-samudayaü kiü-jàtikaü kiü-pabhavan?' ti evaü esanaññhena saccaü. `Upà- dànaü taõhànidànaü taõhàsamudayaü taõhàjàtikaü taõhàpabhavan' ti evaü pariggahaññhena saccaü. Upà- dàna¤ ca pajànàti, upàdànasamudaya¤ ca pajànàti, upà- dànanirodha¤ ca pajànàti, upàdànanirodhagàminipañipada¤ ca pajànàti. Evaü pañivedhaññhena saccaü. `Taõhà kiü-nidànà kiü-samudayà kiü-jàtikà kiü- pabhavà?' ti evaü esanaññhena saccaü. `Taõhà vedanànidànà vedanàsamudayà vedanàjàtikà vedanàpabhavà' ti evaü pariggahaññhena saccaü. Taõha¤ ca pajànàti, taõhàsamudaya¤ ca pajànàti, taõ- hànirodha¤ ca pajànàti, taõhànirodhagàminipañipada¤ ca pajànàti. Evaü pañivedhaññhena saccaü. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 112]># %<112 Yuganandhavagge Saccakathà>% `Vedanà kiü-nidànà kiü-samudayà kiü-jàtikà kiü- pabhavà?' ti evaü esanaññhena saccaü. `Vedanà phas- sanidànà phassasamudayà phassajàtikà phassapabhavà' ti evaü pariggahaññhena saccaü. Vedana¤ ca pajànàti, vedanàsamudaya¤ ca pajànàti, vedanànirodha¤ ca pajànàti, vedanànirodhagàminipañipada¤ ca pajànàti. Evaü pañi- vedhaññhena saccaü. `Phasso kiü-nidàno kiü-samudayo kiü-jàtiko kiü- pabhavo?' ti evaü esanaññhena saccaü. `Phasso saëà- yatananidàno saëàyatanasamudayo saëàyatanajàtiko saëà- yatanapabhavo' ti evaü pariggahaññhena saccaü. Phassa¤ ca pajànàti, phassasamudaya¤ ca pajànàti, phassanirodha¤ ca pajànàti, phassanirodhagàminipañipada¤ ca pajànàti. Evaü pañivedhaññhena saccaü. `Saëàyatanaü kiü-nidànaü kiü-samudayaü kiü-jàti- kaü kiü-pabhavan?' ti evaü esanaññhena saccaü. `Saëà- yatanaü nàmaråpanidànaü nàmaråpasamudayaü nàmarå- pajàtikaü nàmaråpapabhavan' ti evaü pariggahaññhena saccaü. saëàyatana¤ ca pajànàti, saëàyatanasamudaya¤ ca pajànàti, saëàyatananirodha¤ ca pajànàti, saëàyatana- nirodhagàminipañipada¤ ca pajànàti. Evaü pañive- dhaññhena saccaü. `Nàmaråpaü kiü-nidànaü kiü-samudayaü kiü-jàti- kaü kiü-pabhavan?' ti evaü esanaññhena saccaü. Nàmaråpaü vi¤¤àõanidànaü vi¤¤àõasamudayaü vi¤¤àna- jàtikaü vi¤¤àõapabhavan' ti evaü pariggahaññhena saccaü. Nàmaråpa¤ ca pajànàti, nàmaråpasamudaya¤ ca pajànàti, nàmaråpanirodha¤ ca pajànàti, nàmaråpa- nirodhagàminipañipada¤ ca pajànàti. Evaü pañivedhaññ- hena saccaü. `Vi¤¤àõaü kiü-nidànaü kiü-samudayaü kiü-jàtikaü kiü-pabhavan?' ti evaü esanaññhena saccaü. `Vi¤¤- àõaü saïkhàranidànaü saïkhàrasamudayaü saïkhàra- jàtikaü saïkhàrapabhavan' ti evaü pariggahaññhena saccaü. Vi¤¤àõa¤ ca pajànàti, vi¤¤àõasamudaya¤ ca pajànàti, vi¤¤àõanirodha¤ ca pajànàti, vi¤¤àõanirodha- gàminipañipada¤ ca pajànàti. Evaü pañivedhaññhena saccaü. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 113]># %< Yuganandhavagge Saccakathà 113>% `Saïkhàrà kiü-nidànà kiü-samudayà kiü-jàtikà kiü- pabhavà?' ti evaü esanaññhena saccaü. `Saïkhàrà avijjànidànà avijjàsamudayà avijjàjàtikà avijjàpabhavà' ti evaü pariggahaññhena saccaü. Saïkhàre ca pajànàti, saïkhàrasamudaya¤ ca pajànàti, saïkhàranirodha¤ ca pajànàti, saïkhàranirodhagàmini- pañipada¤ ca pajànàti. Evaü pañivedhaññhena saccaü. ## Jaràmaraõaü dukkhasaccaü, jàti samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü; jàti dukkhasaccaü, bhavo samudaya- saccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodha- pajànanà maggasaccaü; bhavo dukkhasaccaü, upàdànaü samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodha- saccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü; upàdànaü duk- khasaccaü, taõhà samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissa- raõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü; taõhà dukkhasaccaü, vedanà samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà magga- saccaü; vedanà dukkhasaccaü, phasso samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü; phasso dukkhasaccaü, saëàyatanaü samu- dayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü; saëàyatanaü dukkha- saccaü, nàmaråpaü samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissa- raõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü; nàmaråpaü dukkhasaccaü, vi¤¤àõaü samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü; vi¤¤àõaü dukkhasaccaü, saïkhàrà samu- dayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü; saïkhàrà dukkhasaccaü, avijjà samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodha- saccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü. Jaràmaraõaü dukkhasaccaü, jàti siyà dukkhasaccaü siyà samudayasaccaü,\<*<1>*>/ ubhinnaü pi nissaraõaü nirodha- saccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü; jàti dukkha- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 jaràmaraõaü dukkhasaccaü siyà samudayasaccaü, S. S2. M. >/ #<[page 114]># %<114 Yuganandhavagge Saccakathà>% saccaü, bhavo siyà dukkhasaccaü siyà samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà maggasaccaü; . . . pe . . . saïkhàrà\<*<1>*>/ dukkhasaccaü, avijjà siyà dukkhasaccaü siyà samudayasaccaü, ubhinnaü pi nissaraõaü nirodhasaccaü, nirodhapajànanà magga- saccan ti. Saccakathà. Bhàõavàraü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 S. S2. M. omit from here to the end. >/ #<[page 115]># %< Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà 115>% $< II III. Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà Sàvatthinidànaü.>$ ## SATT' ime Bhikkhave bojjhaïgà. Katame satta? Satisambojjhaïgo dhammavicayasambojjhaïgo viriya- sambojjhaïgo pãtisambojjhaïgo passaddhisambojjhaïgo samàdhisambojjhaïgo upekkhàsambojjhaïgo. Ime kho Bhikkhave satta bojjhaïgà. `Bojjhaïgà' ti. Ken' aññhena bojjhaïgà? `Bodhàya\<*<1>*>/ saüvattantãti'\<*<2>*>/ bojjhaïgà, `bujjhantãti' boj- jhaïgà, `anubujjhantãti' bojjhaïgà, `pañibujjhantãti' boj- jhaïgà, `saübujjhantãti' bojjhaïgà; bujjhanaññhena boj- jhaïgà, anubujjhanaññhena bojjhaïgà, pañibujjhanaññhena bojjhaïgà, saübujjhanaññhena bojjhaïgà. `Bodhentãti' bojjhaïgà, `anubodhentãti' bojjhaïgà, `pañibodhentãti' bojjhaïgà, `saübodhentãti' bojjhaïgà; bodhanaññhena bojjhaïgà, anubodhanaññhena bojjhaïgà, pañibodhanañ- ñhena bojjhaïgà, saübodhanaññhena bojjhaïgà. Bodhi- pakkhiyaññhena bojjhaïgà, anubodhipakkhiyaññhena boj- jhaïgà, pañibodhipakkhiyaññhena bojjhaïgà, saübodhipak- khiyaññhena bojjhaïgà; buddhilàbhaññhena\<*<3>*>/ bojjhaïgà, buddhipañilàbhaññhena bojjhaïgà, buddhiropanaññhena boj- jhaïgà, buddhi-abhiropanaññhena bojjhaïgà, buddhipàpan- aññhena\<*<4>*>/ bojjhaïgà, buddhisaüpàpanaññhena\<*<5>*>/ bojjhaïgà. ## Målaññhena bojjhaïgà, målacariyaññhena bojjhaïgà, målapariggahaññhena bojjhaïgà, målaparivàraññhena boj- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 bodhiyassa, S. S2.; bodhiyaü, K. 2 sattatãti, S. S2. 3 buddhilabhanaññhena, M.; K. omits. 4 buddhipàpaññhena, S. S2. 5 buddhisaüpàpaññhena, S. S2. >/ #<[page 116]># %<116 Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà>% jhaïgà,\<*<1>*>/ målaparipåraññhena bojjhaïgà, målaparipàkañ- ñhena bojjhaïgà, målapañisambhidaññhena bojjhaïgà, målapañisambhidàpàpanaññhena bojjhaïgà, målapañisam- bhidàya vasãbhàvanaññhena bojjhaïgà, målapañisambhidàya vasãbhàvappattànaü pi bojjhaïgà; hetuññhena bojjhaïgà, hetucariyaññhena bojjhaïgà, hetupariggahaññhena boj- jhaïgà, hetuparivàraññhena bojjhaïgà, hetuparipåraññhena bojjhaïgà, hetuparipàkaññhena bojjhaïgà, hetupañisam- bhidaññhena bojjhaïgà, hetupañisambhidàpàpanaññhena bojjhaïgà, hetupañisambhidàya vasãbhàvanaññhena boj- jhaïgà, hetupañisambhidàya vasãbhàvappattànaü pi boj- jhaïgà; paccayaññhena bojjhaïgà, paccayacariyaññhena bojjhaïgà, paccayapariggahaññhena bojjhaïgà, paccaya- parivàraññhena bojjhaïgà, paccayaparipåraññhena bojjhaïgà, paccayaparipàkaññhena bojjhaïgà, paccayapañisambhidañ- ñhena bojjhaïgà, paccayapañisambhidàpàpanaññhena boj- jhaïgà, paccayapañisambhidàya vasãbhàvanaññhena boj- jhaïgà, paccayapañisambhidàya vasãbhàvappattànaü pi bojjhaïgà; visuddhaññhena bojjhaïgà, visuddhicariyañ- ñhena bojjhaïgà, visuddhipariggahaññhena bojjhaïgà, vi- suddhiparivàraññhena bojjhaïgà, visuddhiparipåraññhena bojjhaïgà, visuddhiparipàkaññhena bojjhaïgà, visuddhi- pañisambhidaññhena bojjhaïgà, visuddhipañisambhidàpà- panaññhena bojjhaïgà, visuddhipañisambhidàya vasãbhàvan- aññhena bojjhaïgà, visuddhipañisambhidàya vasãbhàvap- pattànaü pi bojjhaïgà; anavajjaññhena bojjhaïgà, anavaj- jacariyaññhena bojjhaïgà, anavajjapariggahaññhena boj- jhaïgà, anavajjaparivàraññhena bojjhaïgà, anavajjapari- påraññhena bojjhaïgà, anavajjaparipàkaññhena bojjhaïgà anavajjapañisambhidaññhena bojjhaïgà, anavajjapañisam- bhidàpàpanaññhena bojjhaïgà, anavajjapañisambhidàya vasãbhàvanaññhena bojjhaïgà, anavajjapañisambhidàya vasãbhàvappattànaü pi bojjhaïgà; nekkhammaññhena boj- jhaïgà, nekkhammacariyaññhena bojjhaïgà, nekkhamma- pariggahaññhena bojjhaïgà, nekkhammaparivàraññhena bojjhaïgà, nekkhammaparipåraññhena bojjhaïgà, nek- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 S. M. insert målahetuññhena bojjhaïgà here. >/ #<[page 117]># %< Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà 117>% khammaparipàkaññhena bojjhaïgà, nekkhammapañisam- bhidaññhena bojjhaïgà, nekkhammapañisambhidàpàpanañ- ñhena bojjhaïgà, nekkhammapañisambhidàya vasãbhàvan- aññhena bojjhaïgà, nekkhammapañisambhidàya vasãbhà- vappattànaü pi bojjhaïgà; vimuttaññhena bojjhaïgà, vi- mutticariyaññhena bojjhaïgà, vimuttipariggahaññhena boj- jhaïgà, vimuttiparivàraññhena bojjhaïgà, vimuttiparipår- aññhena bojjhaïgà, vimuttiparipàkaññhena bojjhaïgà, vi- muttipañisambhidaññhena bojjhaïgà, vimuttipañisambhidà- pàpanaññhena bojjhaïgà, vimuttipañisambhidàya vasãbhà- vanaññhena bojjhaïgà, vimuttipañisambhidàya vasãbhàvap- pattànaü pi bojjhaïgà; anàsavaññhena bojjhaïgà, anà- savacariyaññhena bojjhaïgà, anàsavapariggahaññhena boj- jhaïgà, anàsavaparivàraññhena bojjhaïgà, anàsavaparipår- aññhena bojjhaïgà, anàsavaparipàkaññhena bojjhaïgà, anà- savapañisambhidaññhena bojjhaïgà, anàsavapañisambhidà- pàpanaññhena bojjhaïgà, anàsavapañisambhidàya vasãbhà- vanaññhena bojjhaïgà, anàsavapañisambhidàya vasãbhàvap- pattànaü pi bojjhaïgà; vivekaññhena bojjhaïgà, viveka- cariyaññhena bojjhaïgà, vivekapariggahaññhena bojjhaïgà, vivekaparivàraññhena bojjhaïgà, vivekaparipåraññhena boj- jhaïgà, vivekaparipàkaññhena bojjhaïgà, vivekapañisam- bhidaññhena bojjhaïgà, vivekapañisambhidàpàpanaññhena bojjhaïgà, vivekapañisambhidàya vasãbhàvanaññhena boj- jhaïgà, vivekapañisambhidàya vasãbhàvappattànaü pi boj- jhaïgà; vossaggaññhena bojjhaïgà, vossaggacariyaññhena bojjhaïgà, vossaggapariggahaññhena bojjhaïgà, vossagga- parivàraññhena bojjhaïgà, vossaggaparipåraññhena boj- jhaïgà, vossaggaparipàkaññhena bojjhaïgà, vossaggapañi- sambhidaññhena bojjhaïgà, vossaggapañisambhidàpàpanañ- ñhena bojjhaïgà, vossaggapañisambhidàya vasãbhàvanañ- ñhena bojjhaïgà, vossaggapañisambhidàya vasãbhàvappat- tànaü pi bojjhaïgà. ## `Målaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `hetuññhaü buj- jhantãti' bojjhaïgà, `paccayaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `visuddhaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `anavajjaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `nekkhammaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vimuttaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `anà- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 118]># %<118 Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà>% savaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vivekaññhaü {bujjhan- tãti}' bojjhaïgà, `vossaggaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `målacariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `hetucariyañ- ñhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `paccayacariyaññhaü buj- jhantãti' bojjhaïgà, `visuddhicariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `anavajjacariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `nekkhammacariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vimutti- cariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `anàsavacariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vivekacariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vossaggacariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `målapariggahaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . vossaggapariggahaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `måla- parivàraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `vos- saggaparivàraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `målapari- påraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `vossag- gaparipåraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `målaparipàkañ- ñhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `vossaggapari- pàkaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `målapañisambhidañ- ñhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `vossaggapañi- sambhidaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `målapañisam- bhidàpàpanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `vossaggapañisambhidàpàpanaññhaü bujjhantãti' boj- jhaïgà; `målapañisambhidàya vasãbhàvanaññhaü bujjhan- tãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `vossaggapañisambhidàya vasãbhàvanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . ## `Pàriggahaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `parivàrañ- ñhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `paripåraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekaggaññhaü\<*<1>*>/ bujjhantãti' bojjhaïgà, `avik- khepaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `paggahaññhaü buj- jhantãti' bojjhaïgà, `avisàraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `anàvilaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ani¤janaññhaü\<*<2>*>/ buj- jhantãti' bojjhaïgà, `ekattupaññhànavasena cittassa ñhitañ- ñhaü\<*<3>*>/ bujjhantãti' bojjhaïgà, `àrammaõaññhaü bujjhan- tãti' bojjhaïgà, `gocaraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `pa- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 ekaggataü, S. S2. 2 ana¤¤atthaü, M.; vuññhànaü, S. S2. 3 vivekaññhaü, S. S2. >/ #<[page 119]># %< Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà 119>% hànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `pariccàgaññhaü buj- jhantãti' bojjhaïgà, `vuññhànaññhaü bujjhantãti' boj- jhaïgà, `vivaññanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, santañ- ñhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `paõãtaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vimuttaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `anàsav- aññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `taraõaññhaü\<*<1>*>/ bujjhantãti' bojjhaïgà, `animittaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `su¤¤at- aññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekarasaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `anativattanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `yuganandhaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `niyyànaññhaü\<*<2>*>/ bujjhantãti' bojjhaïgà, `hetuññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `dassanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `àdhipateyyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà. ## `Samathassa avikkhepaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vipassanàya anupassanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `samathavipassanànaü ekarasaññhaü bujjhantãti' boj- jhaïgà, `yuganandhassa anativattanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `sikkhàya samàdànaññhaü bujjhantãti' boj- jhaïgà, `àrammaõassa gocaraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `lãnassa cittassa paggahaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `uddhaccassa cittassa viniggahaññhaü bujjhantãti' boj- jhaïgà, `ubhovisuddhànaü ajjhupekkhanaññhaü bujjhan- tãti' bojjhaïgà; `visesàdhigamaññhaü bujjhantãti' boj- jhaïgà, `uttaripañivedhaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `saccàbhisamayaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `nirodha- patiññhàpanaññhaü\<*<3>*>/ bujjhantãti' bojjhaïgà. ## `Saddhindriyassa adhimokkhaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `pa¤¤indriyassa dassanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `saddhàbalassa assaddhiye akam- piyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `pa¤¤àba- lassa avijjàya akampiyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `satisambojjhaïgassa upaññhànaññhaü bujjhantãti' boj- jhaïgà . . . pe . . . `upekkhàsambojjhaïgassa pañisaïkhàn- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 rañhakaññhaü, S. S2. 2 nãyànikaññhaü, S.; niyyànikaññhaü, S2. 3 nirodhe patiññhàpakaññhaü, S. K.; nirodhapatiññhànaññhaü, S2. >/ #<[page 120]># %<120 Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà>% aññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `sammàdiññhiyà\<*<1>*>/ dassan- aññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `sammà- samàdhissa\<*<2>*>/ avikkhepaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà. `Indriyànaü àdhipateyyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `balànaü\<*<3>*>/ akampiyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `boj- jhaïgànaü\<*<4>*>/ niyyànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `mag- gassa hetuññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `satipaññhànànaü upaññhànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `sammappa- dhànànaü padahaññhaü\<*<5>*>/ bujjhantãti' bojjhaïgà, `iddhi- pàdànaü ijjhanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `saccànaü tathaññhaü\<*<6>*>/ bujjhantãti' bojjhaïgà, `payogànaü\<*<7>*>/ pañi- passaddhaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `phalànaü\<*<8>*>/ sacchikiriyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `pa¤¤àya pajà- nanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà,\<*<9>*>/ `vitakkassa abhiro- panaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vicàrassa upavicàr- aññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `pãtiyà pharaõaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `sukhassa abhisandanaññhaü buj- jhantãti' bojjhaïgà, `cittassa ekaggaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà. ## `âvajjanaññhaü\<*<10>*>/ bujjhantãti' bojjhaïgà, `vijànan- aññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `pajànanaññhaü buj- jhantãti' bojjhàïgà, `sa¤jànanaññhaü bujjhantãti' boj- jhaïgà, `ekodaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `abhi¤¤àya ¤àtaññhaü\<*<11>*>/ bujjhantãti' bojjhaïgà, `pari¤¤àya tãraõaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `pahànassa pariccàgaññhaü\<*<12>*>/ buj- jhantãti' bojjhaïgà, `bhàvanàya ekarasaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `sacchikiriyàya phassanaññhaü bujjhantãti' \<-------------------------------------------------------------------------- 1 diññhiyà, S. S2. 2 samàdhissa, M. S. S2. 3 phalànaü, S. S2. 4 S. S2. M. omit bojjhaïgànaü. 5 padahanaññhaü, K. 6 tataññhaü, M. 7 yogànaü, S. S2. 8 phalassa, M.; phalasacchikiriyaññhaü, S. S2. 9 K. omits `pa¤¤àya pajànanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà. S2. omits, but adds in margin, pa¤¤àya pajànanaññhaü . . . pe . . . 10 anavajjanaññhaü, M. 11 abhi¤¤eyyaññhaü, K. 12 paricàgaññhaü, M. >/ #<[page 121]># %< Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà 121>% bojjhaïgà, `khandhànaü khandhaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `dhàtånaü dhàtuññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `àyatanànaü àyatanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `saïkhatànaü saïkhataññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `asaïkhatassa asaïkhataññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà. ## `Cittaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittànantarik- aññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa vuññhànaññhaü\<*<1>*>/ bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa vijànanaññhaü\<*<2>*>/ buj- jhantãti' bojjhaïgà, `cittassa hetuññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa paccayaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa vatthuññhaü\<*<3>*>/ bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa samaññhaü\<*<4>*>/ bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa àrammaõ- aññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa\<*<5>*>/ gocaraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa cariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa gataññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa abhinãhàratthaü\<*<6>*>/ bujjhantãti' bojjhaïgà, `cit- tassa niyyànaññhaü\<*<7>*>/ bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittassa nissaraõaññhaü\<*<8>*>/ bujjhantãti' bojjhaïgà. ## `Ekatte\<*<9>*>/ àvajjanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte vijànanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte pajànanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte sa¤jànan- aññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte ekodaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte pakkhandanaññhaü buj- jhantãti' bojjhaïgà, `ekatte pasãdanaññhaü\<*<10>*>/ bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte santiññhanaññhaü bujjhantãti' boj- jhaïgà, `ekatte vimuttaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 samuññhanaññhaü, S. 2 avijjanaññhaü, S. S2.; vivaññanaññhaü, M. 3 vatthaññhaü, K.; cittaññhaü, S. S2. 4 sammaññhaü, S. S2.; bhummaññhaü, K. 5 cittavatthussa, K. 6 abhisàraññhaü, S2.; K. omits from here to end of sec. 8. 7 S. S2. omit cittassa niyyànaññhaü bujjhantãti bojjhaïgà. 8 nãvaraõaññhaü, S. S2. 9 ekaññhena, S. S2., and afterwards ekaññhe or ekatthe; ekatte, K., with ekaññhe as vë. 10 passàdanaññhaü, S. S2.; passanaññhaü, M. >/ #<[page 122]># %<122 Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà>% `ekatte "etaü\<*<1>*>/ santan" ti\<*<2>*>/ passanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte yànãkataññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte vatthukataññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte anuññhitaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte paricit- aññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte susamàraddhañ- ñhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte pariggahaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte parivàraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte paripåraññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte samodhànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte adhiññhànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte àsevan- aññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte bhàvanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte bahulãkammaññhaü\<*<3>*>/ buj- jhantãti' bojjhaïgà, `ekatte susamuggataññhaü\<*<4>*>/ bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte suvisuddhaññhaü bujjhantãti' boj- jhaïgà; `ekatte bu¤janaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte anubu¤janaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte pañibu¤janaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte sambu¤- janaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `ekatte bodhanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte anubodhanaññhaü buj- jhantãti' bojjhaïgà, `ekatte pañibodhanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte sambodhanaññhaü\<*<5>*>/ bujjhantãti' boj- jhaïgà, `ekatte bodhipakkhiyaññhaü\<*<6>*>/ bujjhantãti' boj- jhaïgà, `ekatte anubodhipakkhiyaññhaü bujjhantãti' boj- jhaïgà, `ekatte pañibodhipakkhiyaññhaü bujjhantãti' boj- jhaïgà, `ekatte sambodhipakkhiyaññhaü bujjhantãti' boj- jhaïgà; `ekatte jotanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte ujjotanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte anujotan- aññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte pañijotanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekatte sa¤jotanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà. ## `Pahànaññhaü\<*<7>*>/ bujjhantãti' bojjhaïgà, `nirodh- aññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `patàpanaññhaü\<*<8>*>/ buj- jhantãti' bojjhaïgà, `virocanaññhaü\<*<9>*>/ bujjhantãti' boj- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 evaü, S. S2. 2 santati, S2. 3 S. S2. M. omit. 4 S. S2. omit. 5 S. S2. M. omit. 6 S. S2. M. omit. 7 vãmaüsàya pahànaññhaü, K. 8 S. S2. M. omit. 9 S. S2. M. omit. >/ #<[page 123]># %< Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà 123>% jhaïgà, `kilesànaü santàpaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `amalatthaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vimalaññhaü buj- jhantãti' bojjhaïgà, `nimmalaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `samaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `samayaññhaü buj- jhantãti' bojjhaïgà, `vivekaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vivekacariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `viràgaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `viràgacariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `nirodhaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `nirod- hacariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vossaggaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vossaggacariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vimuttaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vimutti- cariyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `chandaññhaü buj- jhantãti' bojjhaïgà, `chandassa målaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `chandassa padahaññhaü\<*<1>*>/ bujjhantãti' boj- jhaïgà, `chandassa padhànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `chandassa ijjhanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `chan- dassa adhimokkhaññhaü\<*<2>*>/ bujjhantãti' bojjhaïgà, `chan- dassa paggahaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `chandassa upaññhànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `chandassa avik- khepaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `chandassa dassanañ- ñhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `viriyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `cittaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `vãmaüs- aññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vãmaüsàya målaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vãmaüsàya padahaññhaü\<*<3>*>/ buj- jhantãti' bojjhaïgà, `vãmaüsàya padhànaññhaü buj- jhantãti' bojjhaïgà, `vãmaüsàya ijjhanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `vãmaüsàya adhimokkhaññhaü\<*<2>*>/ bujjhantãti' bojjhaïgà, `vãmaüsàya paggahaññhaü bujjhantãti' boj- jhaïgà, `vãmaüsàya upaññhànaññhaü bujjhantãti' boj- jhaïgà, `vãmaüsàya avikkhepaññhaü bujjhantãti' boj- jhaïgà, `vãmaüsàya dassanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà. ## `Dukkhassa pãlanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `dukkhassa saïkhataññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `duk- khassa santàpaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `dukkhassa \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vàraññhaü, S. S2.; pàdaññhaü, K.; haratthaü, M. 2 vimokkhaññhaü, M. 3 padaññhaü, M.; pañhamaññhaü, S. S2. >/ #<[page 124]># %<124 Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà>% vipariõàmaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `samudayassa àyuhanaññhaü nidànaññhaü sa¤¤ogatthaü palibodhaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `nirodhassa nissaraõaññhaü vivek- aññhaü asaïkhataññhaü amataññhaü bujjhantãti' boj- jhaïgà; `maggassa niyyànaññhaü hetuññhaü dassan- aññhaü àdhipateyyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà. `Tathaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ana¤¤athaññhaü\<*<1>*>/ bujjhantãti' bojjhaïgà, `anattaññhaü bujjhantãti' boj- jhaïgà, `saccaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `pañivedh- aññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `abhijànanaññhaü buj- jhantãti' bojjhaïgà, `parijànanaññhaü bujjhantãti' boj- jhaïgà, `dhammaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `dhà- tuññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `¤àtaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `sacchikiriyaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `phassanaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `abhisamayaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `nekkhammaü bujjhantãti' boj- jhaïgà, `abyàpàdaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `àlokasa¤¤aü bujjhantãti' bojjhaïgà, `avikkhepaü bujjhantãti' boj- jhaïgà, `dhammavavatthànaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `¤àõaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `pàmojjaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `pañhamajjhànaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `Arahattamaggaü bujjhantãti' bojjhaïgà. ## `Adhimokkhaññhena saddhindriyaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `dassanaññhena pa¤¤indriyaü buj- jhantãti' bojjhaïgà; `assaddhiye akampiyaññhena saddhà- balaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `avijjàya akam- piyaññhena pa¤¤àbalaü bujjhantãti' bojjhaïgà; `upaññhàn- aññhena satisambojjhaïgaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `pañisaïkhànaññhena upekkhàsambojjhaïgaü buj- jhantãti' bojjhaïgà; `dassanaññhena sammàdiññhiü buj- jhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `avikkhepaññhena sammà- samàdhiü bujjhantãti' bojjhaïgà; `àdhipateyyaññhena indriyaü bujjhantãti' bojjhaïgà; . . . pe . . . `akam- piyaññhena balaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `niyyànaññhaü bujjhantãti' bojjhaïgà . . . pe . . . `hetuññhena maggaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `upaññhànaññhena satipatthànaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 antatthaü, S; anantaññhaü, S2.; K. omits. >/ #<[page 125]># %< Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà 125>% bujjhantãti bojjhaïgà . . . pe . . . `padahaññhena sam- mappadhànaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ijjhanaññhena iddhi- pàdaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `tathaññhena saccaü buj- jhantãti' bojjhaïgà; `avikkhepaññhena samathaü buj- jhantãti' bojjhaïgà, `anupassanaññhena vipassanaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `ekarasaññhena samathavipassanaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `anativattanaññhena yuganandhaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `saüvaraññhena sãlavisuddhiü bujjhantãti' bojjhaïgà, `avikkhepaññhena cittavisuddhiü bujjhantãti' bojjhaïgà, `dassanaññhena diññhivisuddhiü bujjhantãti' bojjhaïgà, `muttaññhena vimokkhaü buj- jhantãti' bojjhaïgà, `pañivedhaññhena vijjaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `pariccàgaññhena vimuttiü bujjhantãti' boj- jhaïgà, `samucchedaññhena khaye ¤àõaü bujjhantãti' bojjhaïgà, `pañipassaddhaññhena anuppàde ¤àõaü buj- jhantãti' bojjhaïgà; `chandaü målaññhena bujjhantãti' bojjhaïgà, `manasikàraü samuññhànaññhena bujjhantãti' bojjhaïgà, `phassaü samodhànaññhena bujjhantãti' boj- jhaïgà, `vedanaü samosaraõaññhena bujjhantãti' boj- jhaïgà, `samàdhiü pamukhaññhena bujjhantãti' bojjhaïgà, `satiü àdhipateyyaññhena bujjhantãti' bojjhaïgà, `pa¤¤aü tatuttaraññhena bujjhantãti' bojjhaïgà, `vimuttiü sàrañ- ñhena bujjhantãti' bojjhaïgà, `amatogadhaü nibbànaü pariyosànaññhena bujjhantãti' bojjhaïgà. Sàvatthinidànaü. ## Tatra kho àyasmà Sàriputto bhikkhå àmantesi: `âvuso' ti. `âvuso' ti kho te bhikkhå àyasmato Sàri- puttassa paccasosuü. âyasmà Sàriputto etad avoca -- `Satt' ime àvuso bojjhaïgà. Katame satta? Satisam- bojjhaïgo dhammavicayasambojjhaïgo . . . pe . . . upekkhàsambojjhaïgo. Ime kho àvuso satta bojjhaïgà. Imesaü svàhaü àvuso sattannaü bojjhaïgànaü yena yena bojjhaïgena àkaïkhàmi pubbaõhasamayaü viharituü, tena tena bojjhaïgena pubbaõhasamayaü viharàmi; yena yena bojjhaïgena àkaïkhàmi majjhantikasamayaü . . . pe . . . sàyaõhasamayaü viharituü, tena tena bojjhaïgena \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 126]># %<126 Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà>% sàyaõhasamayaü viharàmi. Satisambojjhaïgo iti ce me àvuso hoti, `appamàõo' ti me hoti, `susamàraddho' ti me hoti, tiññhantaü vacanaü\<*<1>*>/ `tiññhatãti' pajànàmi; sace pi me cavati, `idappaccayà me cavatãti' pajànàmi. Dhamma- vicayasambojjhaïgo . . . pe . . . upekkhàsambojjhaïgo iti ce me àvuso hoti, `appamàõo' ti me hoti, `susamàraddho' ti me hoti, tiññhantaü vacanaü\<*<2>*>/ `tiññhatãti' pajànàmi; sace pi me cavati, `idappaccayà me cavatãti' pajànàmi. Seyyathàpi àvuso ra¤¤o và ràjamahàmattassa và nànà- rattànaü dussànaü dussakaraõóako påro assa, so\<*<3>*>/ ya¤ ¤ad eva dussayugaü àkaïkheyya pubbaõhasamayaü pàru- pituü, tan tad eva dussayugaü pubbaõhasamayaü pàru- peyya; ya¤ ¤ad eva dussayugaü àkaïkheyya majjhantika- samayaü . . . pe . . . sàyaõhasamayaü pàrupituü, tan tad eva dussayugaü sàyaõhasamayaü pàrupeyya; evam eva kho ahaü àvuso sattannaü bojjhaïgànaü yena yena bojjhaïgena àkaïkhàmi pubbaõhasamayaü viharituü, tena tena bojjhaïgena pubbaõhasamayaü viharàmi; yena yena bojjhaïgena àkaïkhàmi majjhantikasamayaü . . . pe . . . sàyaõhasamayaü viharituü, tena tena bojjhaïgena sàyaõ- hasamayaü viharàmi. Satisambojjhaïgo iti ce me àvuso hoti, `appamàõo' ti me hoti, `susamàraddho' ti me hoti, tiññhantaü vacanaü `tiññhatãti' pajànàmi; sace pi me cavati, `idappaccayà me cavatãti' pajànàmi. Dhamma- vicayasambojjhaïgo . . . pe . . . upekkhàsambojjhaïgo iti ce me àvuso hoti, `appamàõo' ti me hoti, `susamàr- addho' ti me hoti, tiññhantaü vacanaü `tiññhatãti' pajànàmi; sace pi me cavati, `idappaccayà me cavatãti' pajànàmi. ## Kathaü `satisambojjhaïgo iti ce me hotãti' boj- jhaïgo? Yàvatà nirodhåpaññhàti, tàvatà `satisam- bojjhaïgo iti ce me hotãti' bojjhaïgo. Seyyathàpi telap- padãpassa jhàyato yàvatà acchi tàvatà vaõõo, yàvatà vaõõo tàvatà acchi; evam eva yàvatà nirodhåpaññhàti tàvatà `satisambojjhaïgo iti ce me hotãti' bojjhaïgo. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 cavanaü, M.; caraü, K.; vacanaü, S. S2. 2 vacanaü, M. 3 S. S2., M. omit so. >/ #<[page 127]># %< Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà 127>% Kathaü `appamàõo iti me hotãti' bojjhaïgo. `Pamàõa- bandhà\<*<1>*>/ kilesà sabbe ca\<*<2>*>/ pariyuññhànà ye ca\<*<2>*>/ saïkhàrà ponobbhavikà, {appamàno} nirodho acalaññhena\<*<3>*>/ asaïkhat- aññhena; yàvatà nirodhåpaññhàti, tàvatà `appamàõo iti me hotãti' bojjhaïgo. Kathaü `susamàraddho iti me\<*<4>*>/ hotãti' bojjhaïgo? Visamà kilesà sabbe ca pariyuññhànà ye ca saïkhàrà ponobbhavikà, samadhammo nirodho santaññhena paõãt- aññhena; yàvatà nirodhåpaññhàti, tàvatà `susamàraddho iti me hotãti' bojjhaïgo. ## Kathaü tiññhantaü vacanaü `tiññhatãti'\<*<5>*>/ pajànàmi, sace pi cavati `idappaccayà cavatãti' pajànàmi? Katih' àkàrehi satisambojjhaïgo tiññhati? Katih' àkàrehi satisambojjhaïgo cavati? Aññhah' àkàrehi satisambojjhaïgo tiññhati, aññhah' àkàrehi satisambojjhaïgo cavati. Katamehi aññhah' àkàrehi satisambojjhaïgo tiññhati? Anuppàdaü àvajjitattà satisambojjhaïgo tiññhati, uppàdaü anàvajjitattà satisambojjhaïgo tiññhati, appavattaü àvajji- tattà satisambojjhaïgo tiññhati, pavattaü anàvajjitattà satisambojjhaïgo tiññhati, animittaü àvajjitattà satisam- bojjhaïgo tiññhati, nimittaü anàvajjitattà satisambojjhaïgo tiññhati, nirodhaü àvajjitattà satisambojjhaïgo tiññhati, saïkhàre anàvajjitattà satisambojjhaïgo tiññhati. Imehi aññhah' àkàrehi satisambojjhaïgo tiññhati. Katamehi aññhah' àkàrehi satisambojjhaïgo cavati? Uppàdaü àvajjitattà satisambojjhaïgo cavati, anuppàdaü anàvajjitattà satisambojjhaïgo cavati, pavattaü àvajjitattà satisambojjhaïgo cavati, appavattaü anàvajjitattà satisam- bojjhaïgo cavati, nimittaü àvajjitattà satisambojjhaïgo cavati, animittaü anàvajjitattà satisambojjhaïgo cavati, saïkhàre àvajjitattà {satisambojjhaïgo} cavati, nirodhaü anàvajjitattà satisambojjhaïgo cavati. Imehi aññhah' àkàrehi satisambojjhaïgo cavati. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 samànandhà, S. S2.; pamàõavantà, K. 2 va, K. 3 K. omits. 4 ce, S. S2. M. 5 tiññhaü taü tiññhatãti, S.; tiññhataü tiññhatãti, S2.; caraü, K.; cavanaü, M. >/ #<[page 128]># %<128 Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà>% Evaü tiññhantaü vacanaü `tiññhatãti' pajànàmi, sace pi cavati `idappaccayà cavatãti' pajànàmi . . . pe . . . ## Kathaü `upekkhàsambojjhaïgo iti ce me hotãti' bojjhaïgo? Yàvatà nirodhåpaññhàti, tàvatà `upekkhà- sambojjhaïgo iti ce me hotãti' bojjhaïgo. Seyyathàpi telappadãpassa jhàyato yàvatà acchi tàvatà vaõõo, yàvatà vaõõo tàvatà acchi; evam eva yàvatà nirodhåpaññhàti tàvatà `upekkhàsambojjhaïgo iti ce me hotãti' bojjhaïgo. Kathaü `appamàõo iti me hotãti' bojjhaïgo? Pamàõa- bandhà kilesà sabbe ca pariyuññhànà ye ca saïkhàrà ponobbhavikà, {appamàno} nirodho acalaññhena asaïkhat- aññhena; yàvatà nirodhåpaññhàti, tàvatà `appamàõo iti me hotãti' bojjhaïgo. Kathaü `susamàraddho iti me hotãti' bojjhaïgo? Visamà kilesà sabbe ca pariyuññhànà ye ca saïkhàrà ponobbhavikà, samadhammo nirodho santaññhena paõãt- aññhena; yàvatà nirodhåpaññhàti, tàvatà `susamàraddho iti me hotãti' bojjhaïgo. Kathaü tiññhantaü vacanaü `tiññhatãti' pajànàmi, sace pi cavati `idappaccayà cavatãti' pajànàmi? Katih' àkàrehi upekkhàsambojjhaïgo tiññhati? Katih' àkàrehi upekkhàsambojjhaïgo cavati? Aññhah' àkàrehi upekkhàsambojjhaïgo tiññhati, aññhah' àkàrehi upekkhàsambojjhaïgo cavati. ## Katamehi aññhah' àkàrehi upekkhàsambojjhaïgo tiññhati? Anuppàdaü àvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo tiññhati, uppàdaü anàvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo tiñ- ñhati, appavattaü àvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo tiññhati, pavattaü anàvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo tiññhati, animittaü àvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo tiññhati, nimittaü anàvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo tiññhati, nirodhaü àvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo tiññhati, saïk- hàre anàvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo tiññhati. Imehi aññhah' àkàrehi upekkhàsambojjhaïgo tiññhati. Katamehi aññhah' àkàrehi upekkhàsambojjhaïgo cavati? Uppàdaü àvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo cavati, anuppà- daü anàvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo cavati, pavattaü àvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo cavati, appavattaü anà- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 129]># %< Yuganandhavagge Bojjhaïgakathà 129>% vajjitattà upekkhàsambojjhaïgo cavati, nimittaü àvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo cavati, animittaü anàvajjitattà upekkhàsambojjhaïgo cavati, saïkhàre àvajjitattà upekkhà- sambojjhaïgo cavati, nirodhaü anàvajjitattà upekkhà- sambojjhaïgo cavati. Imehi aññhah' àkàrehi upekkhà- sambojjhaïgo cavati. Evaü tiññhantaü vacanaü `tiññhatãti' pajànàmi, sace pi cavati `idappaccayà cavatãti' pajànàmãti. Bojjhaïgakathà. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 130]># %<130 Yuganandhavagge Mettàkathà>% $< II IV. YUGANANDHAVAGGE METTâKATHâ SâVATTHINIDâNAý>$ ## METTâYA Bhikkhave cetovimuttiyà àsevitàya bhàvi- tàya bahulãkatàya yànãkatàya vatthukatàya anuññhitàya paricitàya susamàraddhàya ekàdas' ànisaüsà pàtikaïkhà. Katame ekàdasa? Sukhaü supati, sukhaü pañibujjhati, na pàpakaü supinaü passati, manussànaü piyo hoti, amanussànaü piyo hoti, devatà rakkhanti, nàssa\<*<1>*>/ aggi và visaü và satthaü và kamati,\<*<2>*>/ tuvañaü cittaü samàdhiyati, mukhavaõõo vippasãdati, asammåëho kàlaü karoti, uttariü appañivijjhanto brahmalokåpago hoti. Mettàya Bhikkhave cetovimuttiyà àsevitàya bhàvitàya bahulãkatàya yànãkatàya vatthukatàya anuññhitàya paricitàya susamàraddhàya ime ekàdas' ànisaüsà pàñikaïkhà. ## Atthi anodhiso pharaõà\<*<3>*>/ mettà cetovimutti, atthi odhiso pharaõà mettà cetovimutti, atthi disà pharaõà mettà ceto- vimutti. Katih' àkàrehi anodhiso pharaõà mettà cetovimutti? Katih' àkàrehi odhiso pharaõà mettà cetovimutti? Katih' àkàrehi disà pharaõà mettà cetovimutti? Pa¤cah' àkàrehi anodhiso pharaõà mettà cetovimutti, sattah' àkàrehi odhiso pharaõà mettà cetovimutti, dasah' àkàrehi disà pharaõà mettà cetovimutti. Katamehi pa¤cah' àkàrehi anodhiso pharaõà mettà ceto- vimutti? `Sabbe sattà averà abyàpajjhà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe pàõà . . . pe . . . sabbe bhåtà, sabbe puggalà, sabbe attabhàvapariyàpannà averà abyà- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 nassa, M. 2 khamati, S. 3 bharaüà, S. >/ #<[page 131]># %< Yuganandhavagge Mettàkathà 131>% pajjhà anãghà sukhã attànaü pariharantåti', imehi pa¤cah' àkàrehi anodhiso pharaõà mettà cetovimutti. Katamehi sattah' àkàrehi odhiso pharaõà mettà ceto- vimutti? `Sabbà itthiyo averà abyàpajjhà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe purisà . . . pe . . . sabbe ariyà, sabbe anariyà, sabbe devà, sabbe manussà, sabbe vini- pàtikà averà abyàpajjhà anãghà sukhã attànaü pari- harantåti', imehi sattah' àkàrehi odhiso pharaõà mettà cetovimutti. ## Katamehi dasah' àkàrehi disà pharaõà mettà cetovi- mutti? `Sabbe puratthimàya disàya sattà averà abyàpajjhà anãghà sukhã attànaü pariharantu, sabbe pacchimàya disàya sattà . . . pe . . . sabbe uttaràya disàya sattà, sabbe dakkhiõàya disàya sattà; sabbe purat- thimàya anudisàya sattà, sabbe pacchimàya anudisàya sattà, sabbe uttaràya anudisàya sattà, sabbe dakkhiõàya anudisàya satta, sabbe hetthimàya disàya sattà, sabbe uparimàya disàya sattà averà abyàpajjhà anãghà sukhã attànaü pariharantu; sabbe puratthimàya disàya pàõà . . . pe . . . bhåtà, puggalà, attabhàvapariyàpannà, sabbà itthiyo, sabbe purisà, sabbe ariyà, sabbe anariyà, sabbe devà, sabbe manussà, sabbe vinipàtikà averà abyàpajjhà anãghà sukhã attànaü pariharantu; sabbe pacchimàya disàya vinipàtikà, sabbe uttaràya disàya vinipàtikà, sabbe dakkhiõàya disàya vinipàtikà; sabbe puratthimàya anudi- sàya vinipàtikà, sabbe pacchimàya anudisàya vinipàtikà, sabbe uttaràya anudisàya vinipàtikà, sabbe dakkhiõàya anudisàya vinipàtikà, sabbe heññhimàya disàya vinipàtikà, sabbe uparimàya disàya vinipàtikà averà abyàpajjhà anãghà sukhã attànaü pariharantåti', imehi dasah' àkàrehi disà pharaõà mettà cetovimutti. `Sabbesaü sattànaü pãlaõaü vajjetvà apãëanàya, upaghàtaü vajjetvà anupaghàtena, santàpaü vajjetvà asantàpena, pariyàdànaü vajjetvà apari- yàdànena, vihesaü vajjetvà avihesàya, sabbe sattà averino hontu mà verino, sukhino hontu mà dukkhino, sukhitattà hontu mà dukkhitattà' ti, imehi aññhah' àkàrehi `sabbe sattà mettàyatãti' mettà, `taü dhammaü cetayatãti' ceto, \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 132]># %<132 Yuganandhavagge Mettàkathà>% `sabbabyàpàdapariyuññhànehi vimuccatãti' vimutti, `mettà ca ceto ca vimutti càti'\<*<1>*>/ mettàcetovimutti. ## `Sabbe sattà averino hontu khemino hontu sukhino hontåti' saddhàya adhimuccati, saddhindriyaü paribhàvità\<*<2>*>/ hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu khemino hontu sukhino hontåti' viriyaü paggaõhàti, viriyindriyaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu khemino hontu sukhino hontåti' satiü upaññhàpeti, satindriyaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu khemino hontu sukhino hontåti' cittaü samà- dahati, samàdhindriyaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu khemino hontu sukhino hontåti' pa¤¤àya pajànàti, pa¤¤indriyaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti. Imàni pa¤c' indriyàni mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, imehi pa¤cah' indriyehi mettà cetovimutti àseviyati; imàni pa¤c' indriyàni mettàya cetovimuttiyà bhàvanà honti, imehi pa¤cah' indriyehi mettà cetovimutti bhàviyati; imàni pa¤c' indriyàni mettàya cetovimuttiyà bahulãkammà honti, imehi pa¤cah' indriyehi mettà cetovimutti bahulãkariyati; imàni pa¤c' indriyàni mettàya cetovimuttiyà alaïkàrà honti, imehi pa¤cah' indriyehi mettà cetovimutti svàlaïkatà hoti; imàni pa¤c' indriyàni mettàya cetovimuttiyà parikkhàrà honti, imehi pa¤cah' indriyehi mettà cetovimutti suparik- khatà hoti; imàni pa¤c' indriyàni mettàya cetovimuttiyà parivàrà honti, imehi pa¤cah' indriyehi mettà cetovimutti suparivutà\<*<3>*>/ hoti. Imàni pa¤c' indriyàni mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, bhàvanà honti, bahulãkammà honti, alaïkàrà honti, parikkhàrà honti, parivàrà honti, pàripårã honti, sahagatà honti, sahajàtà honti, saüsaññhà honti, sampayuttà honti, pakkhandanà honti, pasãdanà\<*<4>*>/ honti, santiññhanà honti, vimuccanà honti, `etaü santan' ti passanà honti, yànãkatà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 mettà ca cetovimutti càti, K. 2 saddhindriyaparibhàvità, K. 3 paripurã, S. M. 4 saüsidanà, M. Sú. 2 omit. >/ #<[page 133]># %< Yuganandhavagge Mettàkathà 133>% honti, vatthukatà honti, anuññhità honti, paricità honti, susamàraddhà honti, subhavità honti, svàdhiññhità honti, susamuggatà honti, suvimuttà honti, nibbattenti, jotenti, pabhàsenti. ## `Sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' assaddhiye na kampati, saddhàbalaü paribhàvità\<*<2>*>/ hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khe- mino hontu, sukhino hontåti' kosajje na kampati, viriya- balaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' pamàde na kampati, satibalaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hon- tåti' uddhacce na kampati, samàdhibalaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' avijjàya na kampati, pa¤¤àbalaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti. Imàni pa¤ca balàni mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, imehi pa¤cahi balehi mettà cetovimutti àseviyati\<*<3>*>/; imàni pa¤ca balàni mettàya cetovimuttiyà bhàvanà honti, imehi pa¤cahi balehi mettà cetovimutti bhàviyati; imàni pa¤ca balàni mettàya cetovimuttiyà bahulãkammà honti, imehi pa¤cahi balehi mettà cetovimutti bahulãkariyati; imàni pa¤ca balàni mettàya cetovimuttiyà alaïkàrà honti, imehi pa¤cahi balehi mettà cetovimutti svàlaïkatà\<*<4>*>/ hoti; imàni pa¤ca balàni mettàya cetovimuttiyà parikkhàrà honti, imehi pa¤cahi balehi mettà cetovimutti suparikkhatà hoti; imàni pa¤ca balàni mettàya cetovimuttiyà parivàrà honti, imehi pa¤cahi balehi mettà cetovimutti suparivutà hoti. Imàni pa¤ca balàni mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, bhàvanà honti, bahulãkammà honti, alaïkàrà honti, parik- khàrà honti, parivàrà honti, pàripårã honti, sahagatà honti, sahajàtà honti, saüsaññhà honti, sampayuttà honti, pak- khandanà honti, pasãdanà honti, santiññhanà honti, vimuc- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 pakàsenti, M.; patàpenti, K. 2 saddhàbalaparibhàvità, K. 3 àseviyyati, M.; àsevati, S. 4 alaïkatà, S. >/ #<[page 134]># %<134 Yuganandhavagge Mettàkathà>% canà honti, `etaü santan' ti passanà honti, yànãkatà honti, vatthukatà honti, anuññhità honti, paricità honti, susamàrad- dhà honti, subhàvità honti, svàdhiññhità honti, susamuggatà honti, suvimuttà honti, nibbattenti, jotenti, pabhàsenti. ## `Sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' satiü upaññhàpeti, satisambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà . . . pe . . '. pa¤¤àya parivicinàti,\<*<1>*>/ dhammavicayasambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà . . . pe . . '. viriyaü pag- gaõhàti, viriyasambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà ceto- vimutti; `sabbe sattà . . . pe . . '. pariëàhaü pañipassam- bheti, pãtisambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovi- mutti; `sabbe sattà . . . pe . . '. duññhullaü pañipassam- bheti, passaddhisambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà . . . pe . . '. cittaü samàdahati, samàdhisambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà . . . pe . . '. ¤àõena kilese pañisaïkhàti, upek- khàsambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti. Ime satta bojjhaïgà mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, imehi sattahi bojjhaïgehi mettà cetovimutti àseviyati; ime satta bojjhaïgà mettàya cetovimuttiyà bhàvanà honti, imehi sattahi bojjhaïgehi mettà cetovimutti bhàviyati; ime satta bojjhaïgà mettàya cetovimuttiyà bahulãkammà honti, imehi sattahi bojjhaïgehi mettà cetovimutti bahulã- kariyati; ime satta bojjhaïgà mettàya cetovimuttiyà alaï- kàrà honti, imehi sattahi bojjhaïgehi mettà cetovimutti svàlaïkatà hoti; ime satta bojjhaïgà mettàya cetovimut- tiyà parikkhàrà honti, imehi sattahi bojjhaïgehi mettà cetovimutti suparikkhatà hoti; ime satta bojjhaïgà met- tàya cetovimuttiyà parivàrà honti, imehi sattahi bojjhaï- gehi mettà cetovimutti suparivutà hoti. Ime satta bojjhaïgà mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, bhàvanà honti, bahulãkammà honti, alaïkàrà honti, parikkhàrà honti, parivàrà honti, pàripårã honti, sahagatà honti, sahajàtà honti, saüsaññhà honti, sampayuttà honti, pakkhandanà honti, pasãdanà honti, santiññhanà honti, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 pavicinàti, K. >/ #<[page 135]># %< Yuganandhavagge Mettàkathà 135>% vimuccanà honti, `etaü santan' ti passanà honti, yànãkatà honti, vatthukatà honti, anuññhità honti, paricità honti, susamàraddhà honti, subhàvità honti, svàdhiññhità honti, susamuggatà honti, suvimuttà honti, nibbattenti, jotenti, pabhàsenti. ## `Sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' sammà passati, sammàdiññhim paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' sammà abhiniropeti, sammàsaï- kappaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' sammà pariggaõhàti, sammàvàcaü paribhàvità hoti mettà ceto- vimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' sammà samuññhàpeti, sammàkammantaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' sammà vodàpeti, sammà-àjãvaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' sammà paggaõhàti, sammàvàyàmaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' sammà upaññhàpeti, sammàsatiü pari- bhàvità hoti mettà cetovimutti; `sabbe sattà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' sammà samàdahati, sammàsamàdhiü paribhàvità hoti mettà cetovimutti. Ime aññha maggaïgà mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, imehi aññhahi maggaïgehi mettà cetovimutti àsevi- yati; ime aññha maggaïgà mettàya cetovimuttiyà bhàvanà honti, imehi aññhahi maggaïgehi mettà cetovimutti bhàvi- yati; ime aññha maggaïgà mettàya cetovimuttiyà bahulã- kammà honti, imehi aññhahi maggaïgehi mettà cetovimutti bahulãkariyati; ime aññha maggaïgà mettàya cetovimuttiyà alaïkàrà honti, imehi aññhahi maggaïgehi mettà ceto- vimutti svàlaïkatà hoti; ime aññha maggaïgà mettàya cetovimuttiyà parikkhàrà honti, imehi aññhahi maggaïgehi mettà cetovimutti suparikkhatà hoti; ime aññha maggaïgà mettàya cetovimuttiyà parivàrà honti, imehi aññhahi mag- gaïgehi mettà cetovimutti suparivutà hoti. Ime aññha maggaïgà mettàya cetovimuttiyà àsevanà \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 136]># %<136 Yuganandhavagge Mettàkathà>% honti, bhàvanà honti, bahulãkammà honti, alaïkàrà honti, parikkhàrà honti, parivàrà honti, pàripårã honti, sahagatà honti, sahajàtà honti, saüsaññhà honti, sampayuttà honti, pakkhandanà honti, pasãdanà honti, santiññhanà honti, vimuccanà honti, `etaü santan' ti passanà honti, yànãkatà honti, vatthukatà honti, anuññhità honti, paricità honti, susamàraddhà honti, subhàvità honti, svàdhiññhità honti, susamuggatà honti, suvimuttà honti, nibbattenti, jotenti, pabhàsenti. ## `Sabbesaü pàõànaü . . . pe . . . sabbesaü bhåtànaü, sabbesaü puggalànaü, sabbesaü attabhàvapariyàpan- nànaü, sabbesaü itthãnaü, sabbesaü purisànaü, sabbesaü ariyànaü, sabbesaü anariyànaü, sabbesaü devànaü, sab- besaü manussànaü, sabbesaü vinipàtikànaü pãlanaü vajjetvà apãlanàya, upaghàtaü vajjetvà anupaghàtena, santàpaü vajjetvà asantàpena, pariyàdànaü vajjetvà apari- yàdànena, vihesaü vajjetvà avihesàya, sabbe vinipàtikà averino hontu mà verino, sukhino hontu mà dukkhino, sukhitattà hontu mà dukkhitattà, imehi aññhah' àkàrehi `sabbe vinipàtikà mettàyatãti' mettà, `taü dhammaü cetayatãti' ceto, `sabbabyàpàdapariyuññhànehi vimuccatãti' vimutti, `mettà ca ceto ca vimutti càti' mettàcetovimutti. `Sabbe vinipàtikà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' saddhàya adhimuccati, saddhindriyaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . nibbattenti jotenti pabhàsenti. ## `Sabbesaü puratthimàya disàya sattànaü . . . pe . . . sabbesaü pacchimàya disàya sattànaü, sabbesaü uttaràya disàya sattànaü, sabbesaü dakkhiõàya disàya sattànaü, sabbesaü puratthimàya anudisàya sattànaü, sabbesaü pacchimàya anudisàya sattànaü, sabbesaü uttaràya anudisàya sattànaü, sabbesaü dakkhiõàya anudi- sàya sattànaü, sabbesaü hetthimàya disàya sattànaü, sabbesaü uparimàya disàya sattànaü pãlanaü vajjetvà apãlanàya . . . pe . . . `mettà ca ceto ca vimutti càti' mettàcetovimutti. `Sabbe uparimàya disàya sattà averino hontu, khemino hontu, sukkino hontåti' saddhàya adhimuccati, saddhin- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 137]># %< Yuganandhavagge Mettàkathà 137>% driyaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . nibbattenti jotenti pabhàsenti. ## `Sabbesaü puratthimàya disàya pàõànaü . . . pe . . . vinipàtikànaü, sabbesaü pacchimàya disàya vinipàti- kànaü, sabbesaü uttaràya disàya vinipàtikànaü, sabbesaü dakkhiõàya disàya vinipàtikànaü, sabbesaü puratthimàya anudisàya vinipàtikànaü, sabbesaü pacchimàya anudisàya vinipàtikànaü, sabbesaü uttaràya anudisàya vinipàti- kànaü, sabbesaü dakkhiõàya anudisàya vinipàtikànaü sabbesaü hetthimàya disàya vinipàtikànaü, sabbesaü uparimàya disàya vinipàtikànaü pãlanaü vajjetvà apãlan- àya . . . pe . . . `mettà ca ceto ca vimutti càti' mettà- cetovimutti. ## `Sabbe uparimàya disàya vinipàtikà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' saddhàya adhimuccati, saddhindriyaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti; sabbe uparimàya disàya vinipàtikà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' viriyaü paggaõhàti, viriyindriyaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . satiü upaññhàpeti, satindriyaü paribhàvità hoti mettà cetovi- mutti . . . pe . . . cittaü samàdahati, samàdhindriyaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . pa¤¤àya pajànàti, pa¤¤indriyaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti. Imàni pa¤c' indriyàni mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, imehi pa¤cah' indriyehi mettà cetovimutti àseviyati . . . pe . . . nibbattenti jotenti pabhàsenti. ## `Sabbe uparimàya disàya vinipàtikà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' assaddhiye na kampati, saddhàbalaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . kosajje na kampati, viriyabalaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . pamàde na kampati, sati- balaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . uddhacce na kampati, samàdhibalaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . avijjàya na kampati, pa¤¤àbalaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti. Imàni pa¤ca balàni mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, imehi pa¤cahi balehi mettà cetovimutti àseviyati . . . pe . . . nibbattenti jotenti pabhàsenti. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 138]># %<138 Yuganandhavagge Mettàkathà>% ## `Sabbe uparimàya disàya vinipàtikà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' satim upaññhàpeti, sati- sambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . pa¤¤àya parivicinàti, dhammavicayasambojjhaï- gaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . viri- yaü paggaõhàti, viriyasambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . pariëàhaü pañipassam- bheti, pãtisambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovi- mutti . . . pe . . . duññhullaü pañipassambheti, passad- dhisambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . cittaü samàdahati, samàdhisambojjhaïgaü pari- bhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . ¤àõena kilese pañisaïkhàti, upekkhàsambojjhaïgaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti. Ime satta bojjhaïgà mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, imehi sattahi bojjhaïgehi mettà cetovimutti àsevi- yati . . . pe . . . nibbattenti jotenti pabhàsenti. ## Sabbe uparimàya disàya vinipàtikà averino hontu, khemino hontu, sukhino hontåti' sammà passati, sammà- diññhiü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . sammà abhiniropeti, sammàsaïkappaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . sammà pariggaõhàti, sammàvàcaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . sammà samuññhàpeti, sammàkammantaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . sammà vodàpeti, sammà-àjãvaü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . sammà paggaõhàti, sammàvàyàmaü paribhàvità hoti mettà ceto- vimutti . . . pe . . . sammà upaññhàpeti, sammàsatiü paribhàvità hoti mettà cetovimutti . . . pe . . . sammà samàdhiyati, sammàsamàdhiü paribhàvità hoti mettà cetovimutti. Ime aññha maggaïgà mettàya cetovimuttiyà àsevanà honti, imehi aññhahi maggaïgehi mettà cetovimutti àse- viyati; ime aññha maggaïgà mettàya cetovimuttiyà pari- vàrà honti, imehi aññhahi maggaïgehi mettà cetovimutti suparivutà hoti; ime aññha maggaïgà mettàya cetovi- muttiyà àsevanà honti, bhàvanà honti, bahulãkammà honti, alaïkàrà honti, parikkhàrà honti, parivàrà honti, \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 139]># %< Yuganandhavagge Mettàkathà 139>% pàripårã honti, sahagatà honti, sahajàtà honti, saüsaññhà honti, sampayuttà honti, pakkhandanà honti, pasãdanà honti, santiññhanà honti, vimuccanà honti, `etaü santan' ti passanà honti, yànãkatà honti, vatthukatà honti, anu- ññhità honti, paricità honti, susamàraddhà honti, subhàvità honti, svàdhiññhità honti, susamuggatà honti, suvimuttà honti, nibbattenti, jotenti, pabhàsentãti. Mettàkathà niññhità. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 140]># %<140 Yuganandhavagge Viràgakathà>% $< II V. YUGANANDHAVAGGE VIRâGAKATHâ>$ ## VIRâGO\<*<1>*>/ maggo, vimutti phalaü. Kathaü viràgo\<*<2>*>/ maggo? \<*<3>*>/ Sotàpattimaggakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi mic- chàdiññhiyà virajjati, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati, bahiddhà ca sabbanimittehi virajjati. Viràgo viràgàrammaõo viràgagocaro viràge samudàgato\<*<4>*>/ viràge ñhito viràge patiññhito. `Viràgo' ti. Dve viràgà: nibbàna¤ ca viràgo, ye ca\<*<5>*>/ nibbànàrammaõatà jàtà dhammà sabbe viràgà hontãti viràgo. `Sahajàtàni sattaïgàni viràgaü gacchantãti' viràgo maggo, `etena maggena Buddhà ca sàvakà ca agataü disaü nibbànaü gacchantãti' aññhaïgiko maggo. Yàvatà puthusamaõabràhmaõànaü parappavàdànaü\<*<6>*>/ maggà, ayaü eva ariyo aññhaïgiko maggo aggo ca seññho ca pàmokkho\<*<7>*>/ ca uttamo ca pavaro càti maggànaü aññhaï- giko seññho. Abhiropanaññhena\<*<8>*>/ sammàsaïkappo micchàsaïkappà virajjati, pariggahaññhena sammàvàcà micchàvàcàya viraj- jati, samuññhànaññhena sammàkammanto micchàkammantà virajjati, vodànaññhena sammà-àjãvo micchà-àjãvà virajjati, paggahaññhena sammàvàyàmo micchàvàyàmà virajjati, upaññhànaññhena sammàsati micchàsatiyà virajjati, avik- khepaññhena sammàsamàdhi micchàsamàdhito virajjati, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vãtaràgo, S. 2 viràgo, S. 3 S. omits. 4 samupàgato, K., with samudàgato as vë. 5 va, M. 6 parippavàdànaü, S. 7 vimokkho, K., with pàmokkho as vë. 8 abhiniropanaññhena, S. M. >/ #<[page 141]># %< Yuganandhavagge Viràgakathà 141>% tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati, bahiddhà ca sabbanimittehi virajjati. Viràgo viràgàrammaõo viràgagocaro viràge samudàgato viràge ñhito viràge patiññhito. `Viràgo' ti. Dve viràgà: nibbàna¤ ca viràgo, ye ca nibbànàrammaõatà jàtà dhammà sabbe viràgà hontãti viràgo. `Sahajàtàni sattaïgàni viràgaü gacchantãti' viràgo maggo, `etena maggena Buddhà ca sàvakà ca agataü disaü nibbànaü gacchantãti' aññhaïgiko maggo. Yàvatà puthusamaõabràhmaõànaü parappavàdànaü maggà, ayaü eva ariyo aññhaïgiko maggo aggo ca seññho ca pàmokkho ca uttamo ca pavaro càti maggànam aññhaï- giko seññho. ## Sakadàgàmimaggakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi . . . pe . . . avikkhepaññhena sammàsamàdhi oëàrikà kàmaràgasa¤¤ojanà pañighasa¤¤ojanà, oëàrikà kàmaràgà- nusayà pañighànusayà virajjati, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati, bahiddhà ca sabbanimittehi virajjati. Viràgo viràgàrammaõo viràgagocaro viràge samudàgato viràge ñhito viràge patiññhito. `Viràgo' ti. Dve viràgà: nibbàna¤ ca viràgo, ye ca nibbànàrammaõatà jàtà dhammà sabbe viràgà hontãti viràgo. `Sahajàtàni sattaïgàni viràgaü gacchantãti' viràgo maggo, `etena maggena Buddhà ca sàvakà ca agataü disaü nibbànaü gacchantãti' aññhaïgiko maggo. Yàvatà puthusamaõabràhmaõànaü parappavàdànaü maggà, ayaü eva ariyo aññhaïgiko maggo aggo ca seññho ca pàmokkho ca uttamo ca pavaro càti maggànaü aññhaï- giko seññho. ## {Anàgàmimaggakkhaõe} dassanaññhena sammàdiññhi . . . pe . . . avikkhepaññhena sammàsamàdhi aõusahagatà kàmaràgasa¤¤ojanà pañighasa¤¤ojanà, aõusahagatà kàma- ràgànusayà pañighànusayà virajjati, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati, bahiddhà ca sabbanimittehi virajjati. Viràgo viràgàrammaõo viràgagocaro viràge samudàgato viràge ñhito viràge patiññhito. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 142]># %<142 Yuganandhavagge Viràgakathà>% `Viràgo' ti. Dve viràgà: nibbàna¤ ca viràgo, ye ca nibbànàrammaõatà jàtà dhammà sabbe viràgà hontãti viràgo. `Sahajàtàni sattaïgàni viràgaü gacchantãti' viràgo maggo, `etena maggena Buddhà ca sàvakà ca agataü disaü nibbànaü gacchantãti' aññhaïgiko maggo. Yàvatà puthusamaõabràhmaõànaü parappavàdànaü maggà, ayaü eva ariyo aññhaïgiko maggo aggo ca seññho ca pàmokkho ca uttamo ca pavaro càti maggànaü aññhaïgiko seññho. ## Arahattamaggakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi . . . pe . . . avikkhepaññhena sammàsamàdhi råparàgà aråparàgà mànà uddhaccà avijjàya mànànusayà bhavaràg- ànusayà avijjànusayà virajjati, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca virajjati, bahiddhà ca sabbanimittehi virajjati. Viràgo viràgàrammaõo viràgagocaro viràge samudàgato viràge ñhito viràge patiññhito. `Viràgo' ti. Dve viràgà: nibbàna¤ ca viràgo, ye ca nibbànàrammaõatà jàtà dhammà sabbe viràgà hontãti viràgo. `Sahajàtàni sattaïgàni viràgaü gacchantãti' viràgo maggo, `etena maggena Buddhà ca sàvakà ca agataü disaü nibbànaü gacchantãti' aññhaïgiko maggo. Yàvatà puthusamaõabràhmaõànaü parappavàdànaü maggà, ayaü eva ariyo aññhaïgiko maggo aggo ca seññho ca pàmokkho ca uttamo ca pavaro càti maggànaü aññhaïgiko seññho. ## Dassanaviràgo sammàdiññhi, abhiropanaviràgo\<*<1>*>/ sammàsaïkappo, pariggahaviràgo sammàvàcà, samuññhàna- viràgo sammàkammanto, vodànaviràgo sammà-àjãvo, pagga- haviràgo sammàvàyàmo, upaññhànaviràgo sammàsati, avikkhepaviràgo sammàsamàdhi; upaññhànaviràgo satisam- bojjhaïgo, pavicayaviràgo dhammavicayasambojjhaïgo, paggahaviràgo viriyasambojjhaïgo, pharaõaviràgo pãtisam- bojjhaïgo, upasamaviràgo passaddhisambojjhaïgo, avik- khepaviràgo samàdhisambojjhaïgo, pañisaïkhànaviràgo upekkhàsambojjhaïgo. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 All MSS. have abhiropana- here. >/ #<[page 143]># %< Yuganandhavagge Viràgakathà 143>% Assaddhiye akampiyaviràgo saddhàbalaü, kosajje akam- piyaviràgo viriyabalaü, pamàde akampiyaviràgo satibalaü, uddhacce akampiyaviràgo samàdhibalaü, avijjàya akam- piyaviràgo pa¤¤àbalaü; adhimokkhaviràgo saddhindriyaü, paggahaviràgo viriyindriyaü, upaññhànaviràgo satindriyaü, avikkhepaviràgo samàdhindriyaü, dassanaviràgo pa¤¤in- driyaü. âdhipateyyaññhena indriyà viràgo, akampiyaññhena balà viràgo, niyyànaññhena bojjhaïgà viràgo, hetuññhena maggo viràgo, upaññhànaññhena satipaññhànà viràgo, padahan- aññhena sammappadhànà viràgo, ijjhanaññhena iddhipàdà viràgo, tathaññhena saccà viràgo, avikkhepaññhena samatho viràgo; anupassanaññhena vipassanà viràgo, ekarasaññhena samathavipassanà viràgo, anativattanaññhena yuganandhaü viràgo; saüvaraññhena sãlavisuddhi viràgo, avikkhepaññhena cittavisuddhi viràgo, dassanaññhena diññhivisuddhi viràgo; vimuttaññhena vimokkho viràgo, pañivedhaññhena vijjà viràgo, pariccàgaññhena vimutti viràgo, samucchedaññhena khaye ¤àõaü viràgo. Chando målaññhena viràgo, manasikàro samuññhànaññhena viràgo, phasso samodhànaññhena viràgo, vedanà samosa- raõaññhena viràgo, samàdhi pamukhaññhena viràgo, sati àdhipateyyaññhena viràgo, pa¤¤à tatuttaraññhena viràgo, vimutti sàraññhena viràgo. Dassanamaggo sammàdiññhi, abhiropanamaggo sammàsaïkappo . . . pe . . . amato- gadhaü nibbànaü pariyosànaññhena maggo. Evaü viràgo maggo. ## Kathaü vimutti phalaü? Sotàpattiphalakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi mic- chàdiññhiyà vimuttà hoti, tadanuvattakakilesehi ca khand- hehi ca vimuttà hoti, bahiddhà ca sabbanimittehi vimuttà hoti. Vimutti vimuttàrammaõà vimuttigocarà vimuttiyà samu- dàgatà vimuttiyà ñhità vimuttiyà pañiññhità. `Vimuttãti'. Dve vimuttiyo: nibbàna¤ ca vimutti, ye ca nibbànàrammaõatà jàtà dhammà sabbe vimuttà hontãti vimutti phalaü. Abhiropanaññhena sammàsaïkappo micchàsaïkappà \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 144]># %<144 Yuganandhavagge Viràgakathà>% vimutto hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimutto hoti, bahiddhà ca sabbanimittehi vimutto hoti. Vimutti vimuttàrammaõà vimuttigocarà vimuttiyà samu- dàgatà vimuttiyà ñhità vimuttiyà pañiññhità. `Vimuttãti'. Dve vimuttiyo: nibbàna¤ ca vimutti, ye ca nibbànàrammaõatà jàtà dhammà sabbe vimuttà hontãti vimutti phalaü. Pariggahaññhena sammàvàcà micchàvàcàya vimuttà hoti . . . pe . . . samuññhànaññhena sammàkammanto micchà- kammantà vimuttà hoti, vodànaññhena sammà-àjãvo micchà- àjãvà vimutto hoti, paggahaññhena sammàvàyàmo micchà- vàyàmà vimutto hoti, upaññhànaññhena sammàsati micchà- satiyà vimuttà hoti, avikkhepaññhena sammàsamàdhi micchàsamàdhito vimutto hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimutto hoti, bahiddhà ca sabbanimittehi vimutto hoti. Vimutti vimuttàrammaõà vimuttigocarà vimuttiyà samu- dàgatà vimuttiyà ñhità vimuttiyà pañiññhità. `Vimuttãti'. Dve vimuttiyo: nibbàna¤ ca vimutti, ye ca nibbànàrammaõatà jàtà dhammà sabbe vimuttà hontãti vimutti phalaü. ## Sakadàgàmiphalakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi . . . pe . . . avikkhepaññhena sammàsamàdhi oëàrikà kàmaràgasa¤¤ojanà pañighasa¤¤ojanà, oëàrikà kàmarà- gànusayà pañighànusayà vimutto hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimutto hoti, bahiddhà ca sabbanimittehi vimutto hoti. Vimutti vimuttàrammaõà vimuttigocarà vimuttiyà samu- óàgatà vimuttiyà ñhità vimuttiyà pañiññhità. `Vimuttãti'. Dve vimuttiyo: nibbàna¤ ca vimutti, ye ca nibbànàrammaõatà jàtà dhammà sabbe vimuttà hontãti vimutti phalaü. ## Anàgàmiphalakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi . . . pe . . . avikkhepaññhena sammàsamàdhi aõusahagatà kàmaràgasa¤¤ojanà pañighasa¤¤ojanà, aõusahagatà kàmarà- gànusayà pañighànusayà vimutto hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandehi ca vimutto hoti, bahiddhà ca sabbanimittehi vimutto hoti. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 145]># %< Yuganandhavagge Viràgakathà 145>% Vimutti vimuttàrammaõà vimuttigocarà vimuttiyà samu- dàgatà vimuttiyà ñhità vimuttiyà pañiññhità. `Vimuttãti'. Dve vimuttiyo: nibbàna¤ ca vimutti, ye ca nibbànàrammaõatà jàtà dhammà sabbe vimuttà hontãti vimutti phalaü. ## Arahattaphalakkhaõe dassanaññhena sammàdiññhi . . . pe . . . avikkhepaññhena sammàsamàdhi råparàgà aråparàgà mànà uddhaccà avijjàya mànànusayà bhavaràg- ànusayà avijjànusayà vimutto hoti, tadanuvattakakilesehi ca khandhehi ca vimutto hoti, bahiddhà ca sabbanimittehi vimutto hoti. Vimutti vimuttàrammaõà vimuttigocarà vimuttiyà samu- dàgatà vimuttiyà ñhità vimuttiyà pañiññhità. `Vimuttãti'. Dve vimuttiyo: nibbàna¤ ca vimutti, ye ca nibbànàrammaõatà jàtà dhammà sabbe vimuttà hontãti vimutti phalaü. ## Dassanavimutti sammàdiññhi, abhiropanavimutti sammàsaïkappo, pariggahavimutti sammàvàcà, samuññhà- navimutti sammàkammanto, vodànavimutti sammà-àjãvo, paggahavimutti sammàvàyàmo, upaññhànavimutti sammà- sati, avikkhepavimutti sammàsamàdhi; upaññhànavimutti satisambojjhaïgo, pavicayavimutti dhammavicayasamboj- jhaïgo, paggahavimutti viriyasambojjhaïgo, {pharaõa- vimutti} pãtisambojjhaïgo, upasamavimutti passaddhisam- bojjhaïgo, avikkhepavimutti samàdhisambojjhaïgo, pañi- saïkhànavimutti upekkhàsambojjhaïgo. Assaddhiye akampiyavimutti saddhàbalaü, kosajje akam- piyavimutti viriyabalaü, pamàde akampiyavimutti sati- balaü, uddhacce akampiyavimutti samàdhibalaü, avijjàya akampiyavimutti pa¤¤àbalaü; adhimokkhavimutti saddhin- driyaü, paggahavimutti virindriyaü, upaññhànavimutti satindriyaü, avikkhepavimutti samàdhindriyaü, dassana- vimutti pa¤¤indriyaü. âdhipateyyaññhena indriyà vimutti, akampiyaññhena balà vimutti, niyyànaññhena bojjhaïgà vimutti, hetuññhena maggo vimutti, upaññhànaññhena satipaññhànà vimutti, padahan- aññhena sammappadhànà vimutti, ijjhanaññhena iddhipàdà vimutti, tathaññhena saccà vimutti, avikkhepaññhena sama- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 146]># %<146 Yuganandhavagge Viràgakathà>% tho vimutti; anupassanaññhena vipassanà vimutti, ekaras- aññhena samathavipassanà vimutti, anativattanaññhena yuganandhaü vimutti; saüvaraññhena sãlavisuddhi vimutti, avikkhepaññhena cittavisuddhi vimutti, dassanaññhena diñ- ñhivisuddhi vimutti; vimuttaññhena vimokkho vimutti, pañi- vedhaññhena vijjà vimutti, pariccàgaññhena vimutti vimutti, samucchedaññhena khaye ¤àõaü vimutti. Chando målaññhena vimutti, manasikàro samuññhàn- aññhena vimutti, phasso samodhànaññhena vimutti, vedanà samosaraõaññhena vimutti, samàdhi pamukhaññhena vimutti, sati àdhipateyyaññhena vimutti, pa¤¤à tatuttar- aññhena vimutti, vimutti sàraññhena vimutti. Dassanamaggo sammàdiññhi, abhiropanamaggo sammàsaïkappo . . . pe . . . amatogadhaü nibbànaü pariyosànaññhena maggo. Evaü vimutti phalaü. Evaü viràgo maggo, vimutti phalan ti. Viràgakathà. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 147]># %< Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà 147>% $< II VI. Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà>$ ## EVAý me sutaü. Ekaü {samayaü} Bhagavà Bàràõasiyaü viharati Isipatane\<*<1>*>/ Migadàye. Tatra kho Bhagavà pa¤ca- vaggiye bhikkhå àmantesi- `Dve 'me Bhikkhave antà pabbajitena na sevitabbà. Katame dve? Yo càyaü kàmesu kàmasukhallikànuyogo hãno gammo pothujjaniko anariyo anatthasaühito, yo càyaü attakilamathànuyogo dukkho anariyo anatthasaühito, ete te Bhikkhave ubho ante anupagamma majjhimà pañipadà Tathàgatena abhisam- buddhà cakkhukaraõã ¤àõakaraõã upasamàya abhi¤¤àya sambodhàya nibbànàya saüvattati. Katamà ca sà Bhik- khave majjhimà pañipadà Tathàgatena abhisambuddhà cakkhukaraõã ¤àõakaraõã upasamàya abhi¤¤àya sambo- dhàya nibbànàya saüvattati? Ayam eva ariyo atthaïgiko maggo, seyyathãdaü - sammàdiññhi sammàsaïkappo sam- màvàcà sammàkammanto sammà- àjãvo sammàvàyàmo sammàsati sammàsamàdhi. Ayaü kho sà Bhikkhave majjhimà pañipadà Tathàgatena abhisambuddhà cakkhu- karaõã ¤àõakaraõã upasamàya abhi¤¤àya sambodhàya nibbànàya saüvattati. ## Idaü kho pana Bhikkhave dukkhaü ariyasaccaü Jàti pi dukkhà jarà pi dukkhà byàdhi pi dukkhà maraõaü pi dukkhaü, appiyehi sampayogo dukkho piyehi vippayogo dukkho, yaü p' icchaü na labhati taü pi dukkhaü, saï- khittena pa¤c' upàdànakkhandhà pi dukkhà. Idaü kho pana Bhikkhave dukkhasamudayaü ariya- saccaü. Yàyaü taõhà ponobbhavikà nandiràgasahagatà tatratatràbhinandinã, seyyathãdaü -- kàmataõhà bhava- taõhà vibhavataõhà. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 S. omits. >/ #<[page 148]># %<148 Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà>% Idaü kho pana Bhikkhave dukkhanirodhaü ariyasaccaü. Yo tassà yeva taõhàya asesaviràganirodho càgo pañinissaggo mutti anàlayo. Idaü kho pana Bhikkhave dukkhanirodhagàminã pañi- padà ariyasaccaü. Ayam eva ariyo atthaïgiko maggo, seyyathãdaü -- sammàdiññhi . . . pe . . . sammàsamàdhi. ## Idaü dukkhaü ariyasaccan ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi ¤àõaü udapàdi pa¤¤à udapàdi vijjà udapàdi àloko udapàdi. Taü kho pan' idaü dukkhaü ariyasaccaü pari¤¤eyyan ti me Bhikkhave . . . pe . . . pari¤¤àtan ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi ¤àõaü udapàdi pa¤¤à udapàdi vijjà udapàdi àloko udapàdi. Idam dukkhasamudayaü ariyasaccan ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi ¤àõaü udapàdi pa¤¤à udapàdi vijjà udapàdi àloko udapàdi. Taü kho pan' idaü dukkhasamudayaü ariyasaccaü pahàtabban ti me Bhikkhave . . . pe . . . pahãnan ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi ¤àõaü udapàdi pa¤¤à udapàdi vijjà udapàdi àloko udapàdi. Idaü dukkhanirodhaü ariyasaccan ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi {¤àõaü} udapàdi pa¤¤à udapàdi vijjà udapàdi àloko udapàdi. Taü kho pan' idaü dukkhanirodhaü ariyasaccaü sacchikàtab- ban ti me Bhikkhave . . . pe . . . sacchikatan ti me Bhik- khave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi ¤àõam udapàdi pa¤¤à udapàdi vijjà udapàdi àloko udapàdi. Idaü dukkhanirodhagàminã pañipadà ariyasaccan ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi ¤àõaü udapàdi pa¤¤à udapàdi vijjà udapàdi àloko udapàdi. Taü kho pan' idaü dukkhanirodhagàminã pañi- padà ariyasaccaü bhàvetabban ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhàvitan ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi ¤àõaü udapàdi pa¤¤à udapàdi vijjà udapàdi àloko udapàdi. ## Yàva kãva¤ ca me Bhikkhave imesu catåsu ariya- saccesu evan tiparivaññaü dvàdasàkàraü yathàbhåtaü ¤àõadassanaü na suvisuddhaü ahosi, n' eva tàvàhaü \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 149]># %< Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà 149>% Bhikkhave sadevake loke samàrake sabrahmake sassa- maõabràhmaõiyà pajàya sadevamanussàya anuttaraü sammàsambodhiü abhisambuddho pacca¤¤àsiü. Yato ca kho me Bhikkhave imesu catåsu ariyasaccesu evan tipari- vaññaü dvàdasàkàraü yathàbhåtaü ¤àõadassanaü suvisud- dhaü ahosi, athàhaü Bhikkhave sadevake loke samàrake sabrahmake sassamaõabràhmaõiyà pajàya sadevamanus- sàya anuttaraü sammàsambodhiü abhisambuddho pac- ca¤¤àsiü. Nàõa¤ ca pana me dassanaü udapàdi -- `Akuppà me cetovimutti, ayam antimà jàti, n' atth' idàni punabbhavo' ti. Idam avoca Bhagavà, attamanà pa¤ca- vaggiyà bhikkhå Bhagavato bhàsitaü abhinandun ti. Imasmi¤ ca pana veyyàkaraõasmiü bha¤¤amàne àyas- mato Koõóa¤¤assa virajaü vãtamalaü dhammacakkhuü udapàdi -- `Yaü ki¤ci samudayadhammaü, sabban taü nirodhadhamman' ti. Pavattite ca pana Bhagavatà dham- macakke Bhummà devà saddaü anussàvesuü -- `Etaü Bhagavatà Bàràõasiyaü Isipatane Migadàye anuttaraü dhammacakkaü pavattitaü appañivattiyaü samaõena và bràhmaõena và devena và Màrena và Brahmunà và kenaci và lokasmin' ti. Bhummànaü devànaü saddaü sutvà Càtumahàràjikà devà saddaü anussàvesum, Càtumahàràji- kànaü devànaü saddaü sutvà Tàvatiüsà devà . . . pe . . . Yàmà devà, Tusità devà, Nimmànaratã devà, Paranimmita- vasavattã devà, Brahmakàyikà devà saddaü anussàvesuü -- `Etaü Bhagavatà Bàràõasiyaü Isipatane Migadàye anuttaraü dhammacakkaü pavattitaü appañivattiyaü samaõena và bràhmaõena và devena và Màrena và Brah- munà và kenaci và lokasmin' ti. Iti ha tena khaõena tena layena tena måhuttena yàva Brahmalokà saddo abbhuggacchi, aya¤ ca dasasahassã lokadhàtu saïkampi sampakampi sampavedhi, appamàõo ca uëàro obhàso loke pàtur ahosi attikkamm' eva devànaü devànubhàvan ti. Atha kho Bhagavà udànaü udànesi -- `A¤¤àsi vata bho Koõóa¤¤o, a¤¤àsi vata bho Koõóa¤¤o' ti. Iti h' idaü àyasmato Koõóa¤¤assa `A¤¤àta-Koõóa¤¤o' tveva nàmaü ahosi. ## `Idaü dukkhaü ariyasaccan' ti pubbe ananussutesu \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 150]># %<150 Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà>% dhammesu cakkhuü udapàdi, ¤àõaü udapàdi, pa¤¤à udapàdi, vijjà udapàdi, àloko udapàdi. Cakkhuü udapàdãti'. Ken' aññhena? `¥àõaü udapà- dãti'. Ken' aññhena? `Pa¤¤à udapàdãti'. Ken' aññhena? `Vijjà udapàdãti'. Ken' aññhena? `âloko udapàdãti'. Ken' aññhena? `Cakkhuü udapàdãti'. Dassanaññhena. `¥àõaü udapà- dãti'. ¥àtaññhena. `Pa¤¤à udapàdãti'. Pajànanaññhena. `Vijjà udapàdãti'. Pañivedhaññhena. `âloko udapàdãti'. Obhàsaññhena. Cakkhuü dhammo. ¤àõaü dhammo, pa¤¤à dhammo, vijjà dhammo, àloko dhammo, ime pa¤ca dhammà dham- mapañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà: ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- dhammesu ¤àõaü dhamma- pañisambhidà. Dassanaññho attho, ¤àtaññho attho, pajànanaññho attho, pañivedhaññho attho, obhàsaññho attho, ime pa¤c' atthà atthapañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà: ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- atthesu ¤àõaü atthapañi- sambhidà. Pa¤ca dhamme sandassetuü bya¤jananiruttàbhilàpà, pa¤c' atthe sandassetuü bya¤jananiruttàbhilàpà, imà dasa niruttiyo niruttipañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà: ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- niruttãsu ¤àõaü niruttipañisambhidà. Pa¤casu dhammesu ¤àõàni, pa¤casu atthesu ¤àõàni, dasasu niruttãsu ¤àõàni, imàni vãsati ¤àõàni pañibhàna- pañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà; ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- pañibhànesu ¤àõaü pañibhàna- pañisambhidà. ## Taü kho pan' idaü dukkhaü ariyasaccaü pari¤¤eyyan ti . . . pe . . . pari¤¤àtan ti pubbe ananussutesu dham- mesu cakkhuü udapàdi, ¤àõaü udapàdi, pa¤¤à udapàdi, vijjà udapàdi, àloko udapàdi. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 151]># %< Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà 151>% `Cakkhuü udapàdãti'. Ken' aññhena? `¥àõaü uda- pàdãti'. Ken' aññhena? `Pa¤¤à udapàdãti'. Ken' aññhena? `Vijjà udapàdãti'. Ken' aññhena? `âloko udapàdãti'. Ken' aññhena? `Cakkhuü udapàdãti'. Dassanaññhena. `¥àõaü uda- pàdãti'. ¥àtaññhena. `Pa¤¤à udapàdãti'. Pajànanaññhena. `Vijjà udapàdãti'. Pañivedhaññhena. `âloko udapàdãti'. Obhàsaññhena. Cakkhuü dhammo, ¤àõaü dhammo, pa¤¤à dhammo, vijjà dhammo, àloko dhammo, ime pa¤ca dhammà dhamma- pañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõa, te tassà gocarà, ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- dhammesu ¤àõaü dhamma- pañisambhidà. Dassanaññho attho, ¤àtaññho attho, pajànanaññho attho, pañivedhaññho attho, obhàsaññho attho, ime pa¤c' atthà atthapañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà: ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- atthesu ¤àõaü atthapañisam- bhidà. Pa¤ca dhamme sandassetuü bya¤jananiruttàbhilàpà, pa¤c' atthe sandassetuü bya¤jananiruttàbhilàpà, imà dasa niruttiyo niruttipañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà: ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- niruttãsu ¤àõaü niruttipañisambhidà. Pa¤casu dhammesu ¤àõàni, pa¤casu atthesu ¤àõàni, dasasu niruttãsu ¤àõàni, imàni vãsati ¤àõàni pañibhànapañi- sambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà; ye tassà gocarà, te tassà àram- maõà. Tena vuccati -- pañibhànesu ¤àõaü pañibhànapañi- sambhidà. Dukkhe ariyasacce paõõarasa dhammà, paõõ- arasa atthà, tiüsa niruttiyo, saññhi ¤àõàni. ## Idaü dukkhasamudayaü ariyasaccan ti pubbe ananus- sutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi . . . pe . . . Taü kho pan' idaü dukkhasamu- dayaü ariyasaccaü pahàtabban ti . . . pe . . . pahãnan ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 152]># %<152 Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà>% . . . pe . . . àloko udapàdi . . . pe . . . Dukkhasamudaye ariyasacce paõõarasa dhammà, paõõarasa atthà, tiüsa niruttiyo, saññhi ¤àõàni. Idaü dukkhanirodhaü ariyasaccan ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi . . . pe . . . Taü kho pan' idaü dukkhanirodhaü ariya- saccaü sacchikàtabban ti . . . pe . . . sacchikatan ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi . . . pe . . . Dukkhanirodhe ariyasacce paõõarasa dhammà, paõõarasa atthà, tiüsa niruttiyo, saññhi ¤àõàni. Idaü dukkhanirodhagàminã pañipadà ariyasaccan ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi . . . pe . . . Taü kho pan' idaü dukkhani- rodhagàminã pañipadà ariyasaccaü bhàvitabban ti . . . pe . . . bhàvitan ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi . . . pe. . . . Dukkhanirodhagàminiyà pañipadàya ariyasacce paõõ- arasa dhammà, paõõarasa atthà, tiüsa niruttiyo, saññhi ¤àõàni. Catåsu ariyasaccesu saññhi dhammà, saññhi atthà, vãsa- satà\<*<1>*>/ niruttiyo, cattàrãsa¤ ca dve ca ¤àõasatàni. ## Ayaü kàye kàyànupassanà ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Sà kho panàyaü kàye kàyànupassanà bhàvetabbà ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhàvità ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü uda- pàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Ayaü vedanàsu . . . pe . . . ayaü citte . . . pe . . . ayaü dhammesu dhammànupassanà ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Sà kho panàyaü kàye dham- mànupassanà bhàvetabbà ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhàvità ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Ayaü kàye kàyànupassanà ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vãsatisatà, M. >/ #<[page 153]># %< Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà 153>% Sà kho panàyaü kàye kàyànupassanà bhàvetabbà ti . . . pe . . . bhàvità ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi, ¤àõaü udapàdi, pa¤¤à udapàdi, vijjà udapàdi, àloko udapàdi. `Cakkhuü udapàdãti'. Ken' aññhena? `¥àõaü uda- pàdãti'. Ken' aññhena? `Pa¤¤à udapàdãti'. Ken' aññhena? `Vijjà udapàdãti'. Ken' aññhena? `âloko udapàdãti'. Ken' aññhena? `Cakkhuü udapàdãti'. Dassanaññhena. `¥àõaü uda- pàdãti'. ¥àtaññhena. `Pa¤¤à udapàdãti'. Pajànanaññhena. `Vijjà udapàdãti'. Pañivedhaññhena. `âloko udapàdãti'. Obhàsaññhena. Cakkhuü dhammo, ¤àõaü dhammo, pa¤¤à dhammo, vijjà dhammo, àloko dhammo, ime pa¤ca dhammà dhammapañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà: ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- dhammesu ¤àõaü dham- mapañisambhidà. Dassanaññho attho, ¤àtaññho attho, pajànanaññho attho, pañivedhaññho attho, obhàsaññho attho, ime pa¤c' atthà atthapañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà: ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- atthesu ¤àõaü atthapañisam- bhidà. Pa¤ca dhamme sandassetuü bya¤jananiruttàbhilàpà, pa¤c' atthe sandassetuü bya¤jananiruttàbhilàpà, imà dasa niruttiyo niruttipañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà: ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- niruttãsu ¤àõaü niruttipañisambhidà. Pa¤casu dhammesu ¤àõàni, pa¤casu atthesu ¤àõàni, dasasu niruttãsu ¤àõàni, imàni vãsati ¤àõàni pañibhàna- pañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà; ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- pañibhànesu ¤àõaü pañibhàna- pañisambhidà. Kàye kàyànupassanàsatipaññhàne paõõarasa dhammà, paõõarasa atthà, tiüsa niruttiyo, saññhi ¤àõàni. Ayaü vedanàsu . . . pe . . . ayaü citte . . . pe . . . ayaü \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 154]># %<154 Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà>% dhammesu dhammànupassanà bhàvetabbà ti . . . pe . . . bhàvità ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü uda- pàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Dhammesu dhammànu- passanàsatipaññhàne paõõarasa dhammà, paõõarasa atthà, tiüsa niruttiyo, {saññhi} ¤àõàni. Catåsu satipaññhànesu saññhi dhammà, saññhi atthà, vãsasatà niruttiyo, cattàrãsa¤ ca dve ca ¤àõasatàni. ## Ayaü chandasamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgato iddhipàdo ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. So kho panàyaü chandasamàdhipadhànasaïkhàrasamannà- gato iddhipàdo bhàvetabbo ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhàvito ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Ayaü viriyasamàdhi- . . . pe . . . ayaü cittasamàdhi- . . . pe . . . ayaü vãmaüsàsamàdhipadhànasaïkhàrasa- mannàgato iddhipàdo ti me Bhikkhave pubbe ananussu- tesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. So kho panàyaü vãmaüsàsamàdhipadhànasaï- khàrasamannàgato iddhipàdo bhàvetabbo ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhàvito ti me Bhikkhave pubbe ananussu- tesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. ## Ayaü chandasamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgato iddhipàdo ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. So kho panàyaü chandasamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgato iddhipàdo bhàvetabbo ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhàvito ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi, ¤àõaü udapàdi, pa¤¤à udapàdi, vijjà udapàdi, àloko udapàdi. `Cakkhuü udapàdãti'. Ken' aññhena? `¥àõaü udapà- dãti'. Ken' aññhena? `Pa¤¤à udapàdãti'. Ken' aññhena? `Vijjà udapàdãti'. Ken' aññhena? `âloko udapàdãti'. Ken' aññhena? `Cakkhuü udapàdãti'. Dassanaññhena. `¥àõaü udapà- dãti'. ¥àtaññhena. `Pa¤¤à udapàdãti'. Pajànanaññhena. `Vijjà udapàdãti'. Pañivedhaññhena. `âloko udapàdãti'. Obhàsaññhena. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 155]># %< Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà 155>% Cakkhuü dhammo, ¤àõaü dhammo, pa¤¤à dhammo, vijjà dhammo, àloko dhammo, ime pa¤ca dhammà dham- mapañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà: ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- dhammesu ¤àõaü dhamma- pañisambhidà. Dassanaññho attho, ¤àtaññho attho, pajànanaññho attho, pañivedhaññho attho, obhàsaññho attho, ime pa¤c' atthà atthapañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà: ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- atthesu ¤àõaü atthapañisam- bhidà. Pa¤ca dhamme sandassetuü bya¤jananiruttàbhilàpà, pa¤c' atthe sandassetuü bya¤jananiruttàbhilàpà, imà dasa niruttiyo niruttipañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà: ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- niruttãsu ¤àõaü niruttipañisambhidà. Pa¤casu dhammesu ¤àõàni, pa¤casu atthesu ¤àõàni, dasasu niruttãsu ¤àõàni, imàni vãsati ¤àõàni pañibhàna- pañisambhidàya àrammaõà c' eva honti gocarà ca. Ye tassà àrammaõà, te tassà gocarà; ye tassà gocarà, te tassà àrammaõà. Tena vuccati -- pañibhànesu ¤àõaü pañibhàna- pañisambhidà. Chandasamàdhipadhànasaïkhàrasamannà- gate iddhipàde paõõarasa dhammà, paõõarasa atthà, tiüsa niruttiyo, saññhi ¤àõàni. Ayaü viriyasamàdhi- . . . pe . . . ayaü cittasamàdhi- . . . pe . . . ayaü vimaüsàsamàdhipadhànasaïkhàrasa- mannàgato iddhipàdo ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . aloko udapàdi. So kho panàyaü vãmaüsàsamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgato iddhipàdo bhàvetabbo ti . . . pe . . . bhàvito ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi . . . pe . . . pañibhànesu ¤àõaü pañibhàna- pañisambhidà. Vãmaüsàsamàdhipadhànasaïkhàrasaman- nàgate iddhipàde paõõarasa dhammà, paõõarasa atthà, tiüsa niruttiyo, saññhi ¤àõàni. Catåsu iddhipàdesu saññhi dhammà, saññhi aññhà, vãsasatà niruttiyo, cattàrãsa¤ ca dve ca ¤àõasatàni. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 156]># %<156 Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà>% ## Samudayo samudayo ti kho Bhikkhave Vipassissa Bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Nirodho nirodho ti kho Bhikkhave Vipassissa Bodhisattassa pubbe ananussu- tesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Vipassissa Bodhisattassa veyyàkaraõe dasa dhammà, dasa atthà, vãsati niruttiyo, cattàrãsaü ¤àõàni. Samudayo samudayo ti kho Bhikkhave Sikhissa Bodhi- sattassa . . . pe . . . Vessabhussa Bodhisattassa . . . pe . . . Kakusandhassa\<*<1>*>/ Bodhisattassa . . . pe . . . Konàga- manassa Bodhisattassa . . . pe . . . Kassapassa Bodhi- sattassa pubbe ananussuttesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Nirodho nirodho ti kho Bhikkhave Kassapassa Bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Kassapassa Bodhisattassa veyyàkaraõe dasa dhammà, dasa atthà, vãsati niruttiyo, cattàrisaü ¤àõàni. Samudayo samudayo ti kho Bhikkhave Gotamassa Bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Nirodho nirodho ti kho Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Gotamassa Bod- hisattassa veyyàkaraõe dasa dhammà, dasa atthà, vãsati niruttiyo, cattàrisaü ¤àõàni. Sattannaü Bodhisattànaü sattasu veyyàkaraõesu sattati dhammà, sattati atthà, cattàrãsasatà niruttiyo, asãti ca dve ca ¤àõasatàni. ## `Yàvatà abhi¤¤àya abhi¤¤aññho ¤àto diññho vidito sacchikato phassito pa¤¤àya, aphassito pa¤¤àya abhi¤¤aññho n' atthãti' cakkhuü udapàdi ¤àõaü udapàdi pa¤¤à udapàdi vijjà udapàdi àloko udapàdi. Abhi¤¤àya abhi¤¤aññhe pa¤cavãsati dhammà, pa¤cavãsati atthà, pa¤¤àsa niruttiyo, sataü ¤àõàni. Yàvatà pari¤¤àya pari¤¤aññho . . . pe . . . yàvatà pahànassa pahànaññho . . . pe . . . yàvatà bhàvanàya bhàvanaññho . . . pe . . . yàvatà sacchikiriyàya sacchi- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Kakkusandhassa, M. >/ #<[page 157]># %< Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà 157>% kiriyaññho ¤àto diññho vidito . . . pe . . . àloko udapàdi. Sacchikiriyàya sacchikiriyaññhe pa¤cavãsati dhammà, pa¤cavãsati atthà, pa¤¤àsa niruttiyo, sataü ¤àõàni. {Abhi¤- ¤àya} abhi¤¤aññhe, pari¤¤àya pari¤¤aññhe,pahànàya pahàn- aññhe, bhàvanàya bhàvanaññhe, sacchikiriyàya sacchikiriy- aññhe pa¤cavãsasataü dhammà, pa¤cavãsasataü atthà, aóóhateyyaniruttisatàni, pa¤ca ¤àõasatàni. ## Yàvatà khandhànaü khandhaññho ¤àto diññho vidito . . . pe . . . àloko udapàdi. Khandhànaü khandhaññhe pa¤cavãsati dhammà . . . pe . . . sataü ¤àõàni. Yàvatà dhàtånaü dhàtuññho . . . pe . . . yàvatà àyatanànaü àyatanaññho . . . pe . . . yàvatà saïkhatànaü saïkhat- aññho . . . pe . . . yàvatà asaïkhatassa asaïkhataññho ¤àto diññho vidito . . . pe . . . àloko udapàdi. Asaïkhatassa asaïkhataññhe pa¤cavãsati dhammà, pa¤- cavãsati atthà, pa¤¤àsa niruttiyo, sataü ¤àõàni. Khan- dhànaü khandhaññhe, dhàtånaü dhàtuññhe, àyatanànaü àyatanaññhe, saïkhatànaü saïkhataññhe, asaïkhatassa asaïkhataññhe pa¤cavãsasataü dhammà, pa¤cavãsasataü atthà, aóóhateyyaniruttisatàni, pa¤ca ¤àõasatàni. ## Yàvatà dukkhassa dukkhaññho ¤àto diññho vidito . . . pe . . . àloko udapàdi. Dukkhassa dukkhaññho pa¤- cavãsati dhammà . . . pe . . . sataü ¤àõàni. Yàvatà samudayassa samudayaññho . . . pe . . . yàvatà niro- dhassa nirodhaññho . . . pe . . . yàvatà maggassa mag- gaññho ¤àto diññho vidito . . . pe . . . àloko udapàdi. Maggassa maggaññhe pa¤cavãsati dhammà, pa¤cavãsati atthà, pa¤¤àsa niruttiyo, sataü ¤àõàni. Catåsu ariyasac- cesu sataü dhammà, sataü atthà,dve niruttisatàni, cattàri ¤àõasatàni. ## yàvatà atthapañisambhidàya atthapañisambhidaññho ¤àto diññho vidito . . . pe . . . àloko udapàdi. Attha- pañisambhidàya atthapañisambhidaññhe pa¤cavãsati dhammà . . . pe . . . sataü ¤àõàni. Yàvatà dhammapañisambhidàya dhammapañisambhid- aññho . . . pe . . . yàvatà niruttipañisambhidàya nirutti- pañisambhidaññho . . . pe . . . yàvatà pañibhànapañisam- bhidàya pañibhànapañisambhidaññho ¤àto diññho vidito . . . \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 158]># %<158 Yuganandhavagge Pañisambhidàkathà>% pe . . . àloko udapàdi. Pañibhànapañisambhidàya pañi- bhànapañisambhidaññhe pa¤cavãsati dhammà . . . pe . . . sataü ¤àõàni. Catåsu pañisambhidàsu sataü dhammà, sataü atthà, dve niruttisatàni, cattàri ¤àõasatàni. ## Yàvatà indriyaparopariyatte ¤àõaü ¤àtaü diññhaü viditaü . . . pe . . . àloko udapàdi. Indriyaparopariyatte ¤àõe pa¤cavãsati dhammà . . . pe . . . sataü ¤àõàni. Yàvatà sattànaü àsayànusaye ¤àõaü . . . pe . . . yàvatà yamakapàtihãre ¤àõaü . . . pe . . . yàvatà mahàkaruõà- samàpattiyà ¤àõaü . . . pe . . . yàvatà anàvaraõaü ¤àõaü ¤àtaü diññhaü viditaü . . . pe . . . àloko udapàdi. Anàvaraõe ¤àõe pa¤cavãsati dhammà.. pe . . . sataü ¤àõàni. Chasu Buddhadhammesu diyaóóhasataü dhammà, diyaóóhasataü atthà, tãõi niruttisatàni, cha ¤àõasatàni. Pañisambhidàdhikaraõe\<*<1>*>/ aóóhanavamàni dhammasatàni, aóóhanavamàni atthasatàni, niruttisahassa¤ ca satta ca niruttisatàni, tãõi ca ¤àõasahassàni cattàri ca ¤àõasatànãti. Pañisambhidàkathà. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Pañibhànapañisambhidàdhikaraõe, M.; patibhànapañisambhidàkaraõe, S. S2.; pañisambhidàpakaraõe, K. >/ #<[page 159]># %< Yuganandhavagge Dhammacakkakathà 159>% $< II VII. YUGANANDHAVAGGE DHAMMACAKKAKATHâ>$ ## EVAý me sutaü. Ekaü samayaü Bhagavà Bàràõasi- yaü viharati . . . pe . . . iti h' idaü {àyasmato} Koõóa¤- ¤assa `A¤¤àtakoõóa¤¤o' tveva nàmaü ahosi. `Idaü dukkhaü ariyasaccan' ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi, ¤àõaü udapàdi, pa¤¤à udapàdi, vijjà udapàdi, àloko udapàdi. `Cakkhuü udapàdãti'. Ken' aññhena? `¥àõaü udapà- dãti'. Ken' aññhena? `Pa¤¤à udapàdãti'. Ken' aññhena? `Vijjà udapàdãti'. Ken' aññhena? `âloko udapàdãti'. Ken' aññhena? `Cakkhuü udapàdãti'. Dassanaññhena. `{¥àõaü} udapà- dãti'. ¥àtaññhena. `Pa¤¤à udapàdãti'. Pajànanaññhena. `Vijjà udapàdãti'. Pañivedhaññhena. `âloko udapàdãti'. Obhàsaññhena. Cakkhuü dhammo dassanaññho attho, ¤àõaü dhammo ¤àtaññho attho, pa¤¤à dhammo pajànanaññho attho, vijjà dhammo pañivedhaññho attho, àloko dhammo obhàsaññho attho, ime pa¤ca dhammà pa¤ca atthà dukkhavatthukà saccavatthukà saccàrammaõà saccagocarà saccasaïgahità saccapariyàpannà sacce samudàgatà sacce ñhità sacce patiññhità. ## `Dhammacakkan' ti. Ken' aññhena dhammacakkaü? `Dhamma¤ ca pavatteti cakka¤ càti' dhammacakkaü, `cakka¤ ca pavatteti dhamma¤ càti' dhammacakkaü, `dhammena pavattetãti' dhammacakkaü, `dhammacari- yàya pavattetãti' dhammacakkaü, `dhamme ñhito pavatte- tãti' dhammacakkaü, `dhamme patiññhito pavattetãti' dhammacakkaü, `dhamme patiññhàpento pavattetãti' dhammacakkaü, `dhamme vasippatto pavattetãti' dham- macakkaü, `dhamme vasiü pàpento pavattetãti' dhamma- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 160]># %<160 Yuganandhavagge Dhammacakkakathà>% cakkaü, `dhamme pàramippatto pavattetãti' dhamma- cakkaü, `dhamme pàramiü pàpento pavattetãti' dhamma- cakkaü, `dhamme vesàrajjappatto pavattetãti' dhamma- cakkaü, dhamme vesàrajjaü pàpento pavattetãti' dham- macakkaü, `dhammaü sakkaronto pavattetãti' dhamma- cakkaü, `dhammaü garukaronto\<*<1>*>/ pavattetãti' dhamma- cakkaü, `dhammaü mànento pavattetãti' dhammacakkaü. `dhammaü påjento pavattetãti' dhammacakkaü, `dham- maü apacàyamàno pavattetãti' dhammacakkaü, `dham- maddhajo pavattetãti' dhammacakkaü, `dhammaketuü pavattetãti' dhammacakkaü, `dhammàdhipateyyo pavatte- tãti' dhammacakkaü, `taü kho pana dhammacakkaü appañivattiyaü samaõena và bràhmaõena và devena và Màrena và Brahmunà và kenaci và lokasmin' ti dhamma- cakkaü. `Saddhindriyaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `viriyindriyaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `satindriyaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `samàdhindriyaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü. `pa¤¤indriyaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü; `saddhàbalaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `viriyabalaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `satibalaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `samàdhibalaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `pa¤¤àbalaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü; `satisambojjhaïgo dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `dhamma- vicayasambojjhaïgo dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `viriyasambojjhaïgo dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `pãtisambojjhaïgo dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `passaddhisambojjhaïgo dhammo, taü dhammaü pavatte- tãti' dhammacakkaü, `samàdhisambojjhaïgo dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `upekkhà- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 guruü karonto, M. >/ #<[page 161]># %< Yuganandhavagge Dhammacakkakathà 161>% sambojjhaïgo dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dham- macakkaü; `sammàdiññhi dhammo, taü dhammaü pavat- tetãti' dhammacakkaü, `sammàsaïkappo dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `sammàvàcà dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `sammàkammanto dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `sammà-àjãvo dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `sammàvàyàmo dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `sammàsati dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `sammàsamàdhi dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü. `âdhipateyyaññhena indriyà dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `akampiyaññhena balà dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `niyyànaññhena bojjhaïgà dhammo, taü dhammaü pa- vattetãti' dhammacakkaü, `hetuññhena maggo dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `upaññhànañ- ñhena satipaññhànà dhammo, taü dhammaü pavatte- tãti' dhammacakkaü, `padahanaññhena sammappadhànà dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `ijjhanaññhena iddhipàdà dhammo, taü dhammaü pav- attetãti' dhammacakkaü, `tathaññhena saccà dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü; `avikkhep- aññhena samatho dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `anupassanaññhena vipassanà dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `ekarasaññ- hena samathavipassanà dhammo, taü dhammaü pavatte- tãti' dhammacakkaü, `anativattanaññhena yuganandhaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü; `saüvaraññhena sãlavisuddhi dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `avikkhepaññhena cittavi- suddhi dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhamma- cakkaü, `dassanaññhena diññhivisuddhi dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü; `muttaññhena vimokkho dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhamma- cakkaü, `pañivedhaññhena vijjà dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `pariccàgaññhena vimutti \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 162]># %<162 Yuganandhavagge Dhammacakkakathà>% dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `samucchedaññhena khaye ¤àõaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `pañippassaddhaññhena anup- pàde ¤àõaü dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dham- macakkaü. `Chando målaññhena dhammo, taü dhammaü pavatte- tãti' dhammacakkaü, `manasikàro samuññhànaññhena dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `phasso samodhànaññhena dhammo, taü dhammaü pa- vattetãti' dhammacakkaü, `vedanà samosaraõaññhena dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `samàdhi pamukkhaññhena dhammo, taü dhammaü pa- vattetãti' dhammacakkaü, `sati àdhipateyyaññhena dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `pa¤¤a tatuttaraññhena dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü, `vimutti sàraññhena dhammo, taü dham- maü pavattetãti' dhammacakkaü, `amatogadhaü nib- bànaü pariyosànaññhena dhammo, taü dhammaü pavatte- tãti' dhammacakkaü. ## Taü kho pan' idaü dukkhaü ariyasaccaü pari¤¤ey- yan ti . . . pe . . . pari¤¤àtan ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. `Cakkhuü udapadãti'. Ken' aññhena? . . . pe . . . `àloko udapàdãti'. Ken' aññhena? `Cakkhuü udapàdãti'. Das- sanaññhena . . . pe . . . `àloko udapàdãti'. Obhàsañ- ñhena. Cakkhuü dhammo dassanaññho attho . . . pe . . . àloko dhammo obhàsaññho attho, ime pa¤ca dhammà pa¤ca atthà dukkhavatthukà saccavatthukà . . . pe . . . sacce patiñ- ñhità. `Dhammacakkan' ti. Ken' aññhena dhammacakkaü? `Dhamma¤ ca pavatteti cakka¤ càti' dhammacakkaü . . . pe . . . `amatogadhaü nibbànaü pariyosànaññhena dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü. ## `Idaü dukkhasamudayaü ariyasaccan' ti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Taü kho pan' idaü dukkhasamudayaü ariyasaccaü pahàtabban ti . . . pe . . . pahãnan ti pubbe \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 163]># %< Yuganandhavagge Dhammacakkakathà 163>% ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. `Cakkhuü udapàdãti'. Ken' aññhena? . . . pe . . . `àloko udapàdãti'. Ken' aññhena? `Cakkhuü udapàdãti'. Dassanaññhena . . . pe . . . `àloko udapàdãti'. Obhàsaññhena. Cakkhuü dhammo dassanaññho attho . . . pe . . .àloko dhammo obhàsaññho attho, ime pa¤ca dhammà pa¤ca atthà samudayavatthukà saccavatthukà . . . pe . . . nirodhavatthukà saccavatthukà . . . pe . . . maggavatthukà saccavatthukà saccàrammaõà . . . pe . . . sacce patiññhità. `Dhammacakkan' ti. Ken' aññhena dhammacakkaü? `Dhamma¤ ca pavatteti cakka¤ càti' dhammacakkaü . . . pe . . . `amatogadhaü nibbànaü pariyosànaññhena dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhammacakkaü. ## `Ayaü kàye kàyànupassanà' ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Sà kho panàyaü kàye kàyànupassanà bhàvetabbà ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhàvità ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. `Ayaü vedanàsu . . . pe . . . ayaü citte . . . pe . . . ayaü dhammesu dhammànupassanà' ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. Sà kho panàyaü dhammesu dhammànupassanà bhàvetabbà ti me Bhikkhave . . . pe . . . bhàvità ti me Bhikkhave pubbe ananussu- tesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. `Ayaü kàye kàyànupassanà' ti . . . pe . . . àloko udapàdi. `Cakkhuü udapàdãti'. Ken' aññhena? . . . pe . . . `âloko udapàdãti'. Ken' aññhena? `Cakkhuü udapàdãti'. Das- sanaññhena . . . pe . . . `âloko udapàdãti'. Obhàsatthena. Cakkhuü dhammo dassanaññho attho . . . pe . . . àloko dhammo obhàsaññho attho, ime pa¤ca dhammà pa¤ca atthà kàyavatthukà satipaññhànavatthukà . . . pe . . . vedanàvat- thukà satipaññhànavatthukà . . . pe . . . cittavatthukà sati- paññhànavatthukà . . . pe . . . dhammavatthukà satipañ- ñhànavatthukà satipaññhànàrammaõà . . . pe . . . satipañ- ñhàne patiññhità. `Dhammacakkan' ti. Ken' aññhena dhammacakkaü? `Dhamma¤ ca pavatteti cakka¤ càti' \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 164]># %<164 Yuganandhavagge Dhammacakkakathà>% dhammacakkaü . . . pe . . . `amatogadhaü nibbànaü pari- yosànaññhena dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dham- macakkaü. ## `Ayaü chandasamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgato iddhipàdo' ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuü udapàdi . . . pe . . . àloko udapàdi. So kho panàyaü chandasamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgato id- dhipàdo bhàvetabbo ti me Bhikkhave . . . pe . . . àloko udapàdi. `Ayaü viriyasamadhi- . . . pe . . . ayaü cittasa- màdhi- . . . pe . . . ayaü vãmaüsàsamàdhipadhànasaïkhà- rasamannàgato iddhipàdo' ti me Bhikkhave . . . pe . . . àloko udapàdi. So kho panàyaü vãmaüsàsamàdhipadhà- nasaïkhàrasamannàgato iddhipàdo bhàvetabbo ti me Bhikkhave . . . pe . . . àloko udapàdi. `Ayaü chandasamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgato id- dhipàdo' ti . . . pe . . . àloko udapàdi. `Cakkhuü udapàdãti'. Ken' aññhena? . . . pe . . . `âloko udapàdãti'. Ken' aññhena? `Cakkhuü udapàdãti'. Dassanaññheha . . . pe . . . `{âloko} udapàdãti'. Obhàsaññhena. Cakkhuü dhammo dassanaññho attho . . . pe . . . àloko dhammo obhàsaññho attho, ime pa¤ca dhammà pa¤ca atthà chandavatthukà iddhipàdavatthukà iddhipàdàrammaõà . . . pe . . . iddhipàde patiññhità. `Dhammacakkan' ti. Ken' aññhena dhammacakkaü? `Dhamma¤ ca pavatteti cakka¤ càti' dhammacakkaü . . . pe . . . `amatogadhaü nib- bànaü pariyosànaññhena dhammo, taü dhammaü pavatte- tãti' dhammacakkaü. Ayaü {viriyasamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgato} iddhi- pàdo ti . . . pe . . . àloko udapàdi. `Cakkhuü udapàdãti'. Ken' aññhena? . . . pe . . . `âloko udapàdãti'? Ken' aññhena? `Cakkhuü udapàdãti'. Dassanaññhena . . . pe . . . `âloko udapàdãti'? Obhàsaññhena. Cakkhuü dhammo dassanaññho attho . . . pe . . . àloko dhammo obhàsaññho attho, ime pa¤ca dhammà pa¤ca atthà viriya- vatthukà iddhipàdavatthukà . . . pe . . . cittavatthukà iddhipàdavatthukà . . . pe . . . vãmaüsàvatthukà iddhipà- davatthukà iddhipàdàrammaõà . . . pe . . . iddhipàde \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 165]># %< Yuganandhavagge Dhammacakkakathà 165>% patiññhità. `Dhammacakkan' ti. Ken' aññhena dhamma- cakkaü? `Dhamma¤ ca pavatteti cakka¤ càti' dhamma- cakkaü . . . pe . . . `amatogadhaü nibbànaü pariyosàn- aññhena dhammo, taü dhammaü pavattetãti' dhamma- cakkan ti. Dhammacakkakathà niññhità. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 166]># %<166 Yuganandhavagge Lokuttarakathà>% $< II VIII. YUGANANDHAVAGGE LOKUTTARAKATHâ>$ ## KATAME dhammà lokuttarà? Cattàro satipaññhànà, cattàro sammappadhànà, cattàro iddhipàdà, pa¤c' indriyàni, pa¤ca balàni, satta bojjhaïgà, aññhaïgiko maggo, cattàro ariyamaggà, cattàri ca sàma¤¤a- phalàni, nibbàna¤ ca; ime dhammà lokuttarà. `Lokuttarà' ti. Ken' aññhena lokuttarà? `Lokaü tarantãti'\<*<1>*>/ lokuttarà, `lokà\<*<2>*>/ uttarantãti'\<*<2>*>/ lokut- tarà, `lokato uttarantãti' lokuttarà, `lokamhà\<*<3>*>/ uttarantãti' lokuttarà; `lokaü atikkamantãti' lokuttarà, `lokaü sama- tikkamantãti'\<*<4>*>/ lokuttarà, `lokaü\<*<5>*>/ samatikkantà'\<*<5>*>/ ti lokuttarà, `loke\<*<6>*>/ atirekà' ti lokuttarà; `lokantaü\<*<7>*>/ taran- tãti'\<*<7>*>/ lokuttarà, `lokà nissarantãti' lokuttarà, `lokato nissarantãti' lokuttarà, `lokamhà nissarantãti' lokuttarà; `lokà nissañà' ti lokuttarà, `lokena nissañà' lokuttarà, `lokamhà nissañà' ti lokuttarà; `loke na tiññhantãti' lokuttarà, `lokamhi\<*<8>*>/ na tiññhantãti' lokuttarà, `loke na limpantãti' lokuttarà, `lokena\<*<9>*>/ na limpantãti' lokuttarà, `loke asaïkilittà'\<*<10>*>/ ti lokuttarà, `lokena asaïkilittà' ti lokuttarà, `loke anupalittà' ti lokuttarà, `lokena anupa- littà' ti lokuttarà; `loke vippamuttà'\<*<11>*>/ ti lokuttarà, `lokena vippamuttà' ti lokuttarà, `lokà vippamuttà' ti lokuttarà, `lokato vippamuttà' ti lokuttarà, `lokamhà vippamuttà' \<-------------------------------------------------------------------------- 1 lokuttarantãti, S.; lokantarantãti, S2.; lokaü uttarantãti, K. 2 loko uttaratãti, S. S2. 3 lokadhammà, S. S2. 4 samatikkamantàti, S. S2. K. 5 S. S2. K. omit. 6 lokena, S. S2. M. 7 K. omits. 8 lokasmiü, M. 9 lokamhi, K. 10 asaülittà, M. K. 11 vimuttà, S. >/ #<[page 167]># %< Yuganandhavagge Lokuttarakathà 167>% ti lokuttarà; `loke visa¤¤uttà' ti lokuttarà, `lokena visa¤¤uttà' ti lokuttarà, `lokà\<*<1>*>/ visa¤¤uttà' ti lokut- tarà, `lokato visa¤¤uttà' ti lokuttarà, `lokamhà visa¤- ¤uttà' ti lokuttarà; `lokà sujjhantãti' lokuttarà, `lokato sujjhantãti' lokuttarà, `lokamhà sujjhantãti' lokuttarà; `lokà visujjhantãti' lokuttarà, `lokato visujjhantãti' lokut- tarà, `lokamhà visujjhantãti' lokuttarà; `lokà vuññha- hantãti'\<*<2>*>/ lokuttarà, `lokato vuññhahantãti' lokuttarà, `lokamhà vuññhahantãti' lokuttarà; `lokà vivaññantãti'\<*<3>*>/ lokuttarà, `lokato vivaññantãti' lokuttarà, `lokamhà vivañ- ñantãti' lokuttarà; `loke na sajjantãti' lokuttarà, `loke na gayhantãti' lokuttarà, `loke na bajjhantãti'\<*<4>*>/ lokuttarà; `lokaü samucchindantãti' lokuttarà, `lokaü samucchin- nattà' ti lokuttarà; `lokaü pañipassambhentãti' lokuttarà, `lokaü pañipassambhitattà' ti lokuttarà; `lokassa atãtà'\<*<5>*>/ ti lokuttarà, `lokassa agatãti' lokuttarà, `lokassa avisayà' ti lokuttarà, `lokassa asàdhàraõà' ti lokuttarà; `lokaü vamantãti' lokuttarà, `lokaü na paccàgamantãti' lokut- tarà, `lokaü pajahantãti' lokuttarà, `lokaü na upàdiyan- tãti' lokuttarà, `lokaü visinentãti' lokuttarà, `lokaü na ussinentãti'\<*<6>*>/ lokuttarà, `lokaü vidhåpentãti' lokuttarà, `lokaü na sandhåpentãti'\<*<7>*>/ lokuttarà, `lokaü samatik- kamma abhibhuyya tiññhantãti' lokuttarà ti. Lokuttarakathà. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 lokasmiü, S. S2. M. 2 uddhantãti, M. 3 vivajjantãti, K. 4 gacchantãti, S. 5 apathà, M.; apaccàgatãti, K. 6 lokaü vissantãti, S.; lokaü nayantãti, K. 7 paññhapentãti, S. S2.; sudhåpentãti, K. >/ #<[page 168]># %<168 Yuganandhavagge Balakathà>% $< II IX. YUGANANDHAVAGGE BALAKATHâ SâVATTHINIDâNAý>$ ## PA¥C' imàni Bhikkhave balàni. Katamàni pa¤ca? Saddhàbalaü viriyabalaü satibalaü samàdhibalaü pa¤- ¤àbalaü. Imàni kho Bhikkhave pa¤ca balàni. Api ca aññhasaññhã balàni -- saddhàbalaü viriyabalaü satibalaü samàdhibalam pa¤¤àbalaü, hiribalaü ottappa- balaü pañisaïkhànabalaü bhàvanàbalaü anavajjabalaü saïgahabalaü, khantibalaü pa¤¤attibalaü nijjhantibalaü\<*<1>*>/ issariyabalaü adhiññhànabalaü samathabalaü vipassanà- balaü, dasa sekhabalàni, dasa asekhabalàni, dasa khãõàsava- balàni, dasa iddhibalàni, dasa Tathàgatabalàni. ## Katamaü saddhàbalaü? `Assaddhiye na kampatãti saddhàbalaü, sahajàtànaü dhammànaü upatthambhanañ- ñhena saddhàbalaü, kilesànaü pariyàdànaññhena saddhà- balaü, pañivedhàdivisodhanaññhena saddhàbalaü, cittassa adhiññhànaññhena saddhàbalaü, cittassa vodànaññhena sad- dhàbalaü, visesàdhigamanaññhena saddhàbalaü, uttaripa- ñivodhaññhena saddhàbalaü, saccàbhisamayaññhena sad- dhàbalaü, nirodhe patiññhàpakaññhena saddhàbalam. Idaü saddhàbalaü. Katamaü viriyabalaü? `Kosajje na kampatãti' viri- yabalaü, sahajàtànaü dhammànaü upatthambhanaññhena viriyabalaü, kilesànaü pariyàdànaññhena viriyabalaü, pañivedhàdivisodhanaññhena viriyabalaü, cittassa adhiññhàn- aññhena viriyabalaü, cittassa vodànaññhena viriyabalaü, visesàdhigamanaññhena viriyabalaü, uttaripañivedhaññhena viriyabalaü, saccàbhisamayaññhena viriyabalaü, nirodhe patiññhàpakaññhena viriyabalaü. Idaü viriyabalaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 nijjhattibalaü, K; S. S2 omit. >/ #<[page 169]># %< Yuganandhavagge Balakathà 169>% Katamaü satibalaü? `Pamàde na kampatãti' satiba- laü, sahajàtànaü dhammànaü upatthambhanaññhena satibalaü . . . pe . . . nirodhe patiññhàpakaññhena satibalaü. Idaü satibalaü. Katamaü samàdhibalaü? `Uddhacce na kampatãti' samàdhibalaü, sahajàtànaü dhammànaü upatthambhan- aññhena samàdhibalaü . . . pe . . . nirodhe patiññhàpakañ- ñhena samàdhibalaü. Idaü samàdhibalaü. Katamaü pa¤¤àbalaü? `Avijjàya na kampatãti' pa¤- ¤àbalaü, sahajàtànaü dhammànaü upatthambhanaññhena pa¤¤àbalaü . . . pe . . . nirodhe patiññhàpakaññhena pa¤- ¤àbalaü. Idaü pa¤¤àbalaü. ## Katamaü biribalaü? `Nekkhammena kàmacchan- daü hiriyatãti' hiribalaü, `abyàpàdena byàpàdaü hiriya- tãti' hiribalaü, `àlokasa¤¤àya thãnamiddhaü hiriyatãti' hiribalaü, `avikkhepena uddhaccaü hiriyatãti' hiribalaü, `dhammavavatthànena vicikicchaü hiriyatãti' hiribalaü, `¤àõena avijjaü hiriyatãti,' hiribalaü, `pàmojjena aratiü hiriyatãti' hiribalaü, `pañhamajjhànena nãvaraõe hiriyatãti' hiribalaü . . . pe . . . `Arahattamaggena sabbakilese hiri- yatãti' hiribalaü. Idaü hiribalaü. Katamaü ottappabalaü? `Nekkhammena kàmacchan- daü ottappatãti' ottappabalaü, `abyàpàdena byàpàdaü ottappatãti' ottappabalaü, `àlokasa¤¤àya thãnamiddhaü ottappatãti' ottappabalaü, `avikkhepena uddhaccaü ottap- patãti' {ottappabalaü}, `dhammavavatthànena vicikicchaü ottappatãti' ottappabalaü, `¤àõena avijjaü ottappatãti' ottappabalaü, `pàmojjena aratiü ottappatãti' ottappaba- laü, `pañhamajjhànena nãvaraõe ottappatãti' ottappabalaü . . . pe . . . `Arahattamaggena sabbakilese ottappatãti' ottap- pabalaü. Idaü ottappabalaü. Katamaü pañisaïkhànabalaü? `Nekkhammena kàmac- chandaü pañisaïkhàtãti' pañisaïkhànabalaü, `abyàpàdena byàpàdaü pañisaïkhàtãti' pañisaïkhànabalaü, `àlokasa¤- ¤àya thãnamiddhaü pañisaïkhàtãti' pañisaïkhànabalaü, `avikkhepena uddhaccaü pañisaïkhàtãti pañisaïkhànaba- laü, `dhammavavatthànena vicikicchaü pañisaïkhàtãti' pañisaïkhànabalaü, `¤àõena avijjaü pañisaïkhàtãti' pañi- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 170]># %<170 Yuganandhavagge Balakathà>% saïkhànabalaü, `pàmojjena aratiü pañisaïkhàtãti' pañisaï- khànabalaü, `pañhamajjhànena nãvaraõe pañisaïkhàtãti' pañisaïkhànabalaü . . . pe . . . `Arahattamaggena sabba- kilese pañisaïkhàtãti' pañisaïkhànabalaü. Idaü pañisaï- khànabalaü. ## Katamaü bhàvanàbalaü? `Kàmacchandaü paja- hanto nekkhammaü bhàvetãti' bhàvanàbalaü, `byàpàdaü pajahanto abyàpàdaü bhàvetãti' bhàvanàbalaü, `thãnamid- dhaü pajahanto àlokasa¤¤aü bhàvetãti' bhàvanàbalaü, `uddhaccaü pajahanto avikkhepaü bhàvetãti' bhàvanàba- laü, `vicikicchaü pajahanto dhammavavatthànaü bhàve- tãti' bhàvanàbalaü, `avijjaü pajahanto ¤àõaü bhàvetãti' bhàvanàbalaü, `aratiü pajahanto pàmojjaü bhàvetãti' bhàvanàbalaü, `nãvaraõe pajahanto pañhamajjhànaü bhàvetãti' bhàvanàbalaü . . . pe . . . `sabbakilese pajahanto Arahattamaggaü bhàvetãti' bhàvanàbalaü. Katamaü anavajjabalam? `Kàmacchandassa pahãnattà nekkhamme n' atthi ki¤ci vajjan'\<*<1>*>/ ti anavajjabalaü, `byàpàdassa pahãnattà abyàpàde n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaü, `thãnamiddhassa pahãnattà àlokasa¤¤àya n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaü, `uddhaccassa pahãnattà avikkhepe n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaü, `vicikicchàya pahãnattà dhammavavatthàve n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaü, `avijjàya pahãnattà ¤àõe n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaü, `aratiyà pahãnattà pàmojje n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaü, `nãvaraõànaü pahãnattà pañhamajjhàne n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavaj- jabalaü . . . pe . . . `sabbakilesànaü pahãnattà Arahatta- magge n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaü. Idaü ana- vajjabalaü. Katamaü saïgahabalaü? `Kàmacchandaü pajahanto nekkhammavasena cittaü saïgaõhàtãti' saïgahabalaü, `byàpàdaü pajahanto abyàpàdavasena cittaü saïgaõhàtãti' saïgahabalaü, `thãnamiddhaü pajahanto àlokasa¤¤àvasena cittaü saïgaõhàtãti' saïgahabalaü . . . pe . . . `sabba- kilese pajahanto Arahattamaggavasena cittaü saïgaõhàtãti' saïgahabalaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vijjan ti, M. >/ #<[page 171]># %< Yuganandhavagge Balakathà 171>% ## Katamaü khantibalaü? `Kàmacchandassa pahãnattà nekkhammaü khantãti' khantibalaü, `byàpàdassa pahãnattà abyàpàdo khantãti' khantibalaü, `{thãnamiddhassa} pahãnattà àlokasa¤¤à khantãti' khantibalaü, `uddhaccassa pahãnattà avikkhepo khantãti' khantibalaü, `vicikicchàya pahãnattà dhammavavatthànaü khantãti' khantibalaü, `avijjàya pahãnattà ¤àõaü khantãti' khantibalaü, `aratiyà pahãnattà pàmojjaü khantãti' khantibalaü, `nãvaraõànaü pahãnattà pañhamajjhànaü khantãti' khantibalaü . . . pe . . . `sabbakilesànaü pahãnattà Arahattamaggo khantãti' khanti- balaü. Idaü khantibalaü. Katamaü pa¤¤attibalaü? `Kàmacchandaü pajahanto nekkhammavasena cittaü pa¤¤àpetãti' pa¤¤attibalaü, `byàpàdaü pajahanto abyàpàdavasena cittaü pa¤¤àpetãti' pa¤¤attibalaü, `thãnamiddhaü pajahanto àlokasa¤¤àvasena cittaü pa¤¤àpetãti' pa¤¤attibalaü . . . pe . . . `sabba- kilese pajahanto Arahattamaggavasena cittaü pa¤¤àpetãti' pa¤¤attibalaü. Idaü pa¤¤attibalaü. Katamaü nijjhantibalaü\<*<1>*>/? `Kàmacchandaü pajahanto nekkhammavasena cittaü nijjhàpetãti' nijjhantibalaü, `byàpàdaü pajahanto abyàpàdavasena cittaü nijjhàpetãti' nijjhantibalaü, `thãnamiddhaü pajahanto àlokasa¤¤àva- sena cittaü nijjhàpetãti' nijjhantibalaü . . . pe . . . `sabba- kilese pajahanto Arahattamaggavasena cittaü nijjhàpetãti' nijjhantibalaü. Idaü nijjhantibalaü. Katamaü issariyabalaü? `Kàmacchandaü pajahanto nekkhammavasena cittaü vasaü vattetãti' issariyabalaü, `byàpàdaü pajahanto abyàpàdavasena cittaü vasaü vatte- tãti' issariyabalaü, `thãnamiddhaü pajahanto àlokasa¤¤à- vasena cittaü vasaü vattetãti' issariyabalaü . . . pe . . . `sabbakilese pajahanto Arahattamaggavasena cittaü vasaü vattetãti' issariyabalaü. Idaü issariyabalaü. Katamaü adhiññhànabalaü? `Kàmacchandaü paja- hanto nekkhammavasena cittaü adhiññhàtãti' adhiññhàna- balaü, `byàpàdaü pajahanto abyàpàdavasena cittaü adhiñ- ñhàtãti' adhiññhànabalaü, `thãnamiddhaü pajahanto àloka- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 nijjhattibalaü, K. >/ #<[page 172]># %<172 Yuganandhavagge Balakathà>% sa¤¤àvasena cittaü adhiññhàtãti' adhiññhànabalaü . . . pe . . . `sabbakilese pajahanto Arahattamaggavasena cittaü adhiññhàtãti' adhiññhànabalaü. Idaü adhiññhànabalaü. ## Katamaü samathabalaü? Nekkhammavasena cit- tassa ekaggatà avikkhepo samathabalaü, abyàpàdavasena cittassa ekaggatà avikkhepo samathabalaü, àlokasa¤¤àva- sena cittassa ekaggatà avikkhepo samathabalaü . . . pe . . . pañinissaggànupassã assàsavasena cittassa ekaggatà avikkhepo samathabalaü, pañinissaggànupassã passàsa- vasena cittassa ekaggatà avikkhepo samathabalaü. `Samathabalan' ti. Ken' aññhena samathabalaü? `Pañhamajjhànena nãvaraõe na kampatãti' samatha- balaü, `dutiyajjhànena vitakkavicàre na kampatãti' sama- thabalaü, `tatiyajjhànena pãtiyà na kampatãti' samatha- balaü, `catutthajjhànena sukhadukkhe na kampatãti' sama- thabalaü, `àkàsàna¤càyatanasamàpattiyà råpasa¤¤àya pañi- ghasa¤¤àya nànattasa¤¤àya na kampatãti' samathabalaü, `vi¤¤àõa¤càyatanasamàpattiyà àkàsàna¤càyatanasa¤¤àya na kampatãti' samathabalaü, `àki¤ca¤¤àyatanasamà- pattiyà vi¤¤àõa¤càyatanasa¤¤àya na kampatãti' samatha- balaü, `nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiyà àki¤ca¤¤ày- atanasa¤¤àya na kampatãti' samathabalaü, `uddhacce ca uddhaccasahagatakilese ca khandhe ca na kampati na calati na vedhatãti' samathabalaü. Idaü samatha- balaü. ## Katamaü vipassanàbalaü? Aniccànupassanà vipas- sanàbalaü, dukkhànupassanà vipassanàbalaü . . . pe . . . pañinissagànupassanà vipassanàbalaü. Råpe anniccànu- passanà vipassanàbalaü, råpe dukkhànupassanà vipassa- nàbalaü . . . pe . . . råpe pañinissaggànupassanà vipassanà- balaü; vedanàya . . . pe . . . sa¤¤àya, saïkhàresu, vi¤¤àõe, cakkhusmiü . . . pe . . . jaràmaraõe aniccànupassanà vipas- sanàbalaü, jaràmaraõe dukkhànupassanà vipassanàbalaü, jaràmaraõe pañinissaggànupassanà vipassanàbalaü. `Vipassanàbalan' ti. Ken' aññhena vipassanàbalaü? `Aniccànupassanàya niccasa¤¤àya na kampatãti' vipas- sanàbalaü, `dukkhànupassanàya sukhasa¤¤àya na kam- patãti' vipassanàbalaü, `anattànupassanàya attasa¤¤àya \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 173]># %< Yuganandhavagge Balakathà 173>% na kampatãti' vipassanàbalaü, `nibbidànupassanàya nan- diyà na kampatãti' vipassanàbalaü, `viràgànupassanàya ràge na kampatãti' vipassanàbalaü, `nirodhànupassanàya samudaye na kampatãti' vipassanàbalaü, `pañinissaggànu- passanàya àdàne na kampatãti' vipassanàbalaü, `avijjàya ca avijjàsahagatakilese ca khandhe ca na kampati na calati na vedhatãti' vipassanàbalaü. Idaü vipassanàbalaü. ## Katamàni dasa sekhabalàni, dasa asekhabalàni? `Sammàdiññhiü sikkhatãti' sekhabalaü, tattha sikkhit- attà asekhabalaü; `sammàsaïkappaü sikkhatãti' sekha- balaü, tattha sikkhitattà asekhabalaü; `sammàvàcaü . . . pe . . . saümàkammantaü, sammà-àjãvaü, sammàvàyà- maü, sammàsatiü, sammàsamàdhiü, sammà¤àõaü . . . pe . . . sammàvimuttiü sikkhatãti' sekhabalaü, tattha sikkhit- attà asekhabalaü. Imàni dasa sekhabalàni, dasa asekha- balàni. ## Katamàni dasa khãõàsavabalàni? Idha khãõàsavassa bhikkhuno aniccato sabbe saïkhàrà yathàbhåtaü sammappa¤¤àya sudiññhà honti: yaü pi khãõàsavassa bhikkhuno aniccato sabbe saïkhàrà yathà- bhåtaü sammappa¤¤àya sudiññhà honti, idaü pi khãõàsa- vassa bhikkhuno balaü hoti; yaü balaü àgamma khãõà- savo bhikkhu àsavànaü khayaü pañijànàti -- `khãõà me àsavà' ti. Puna ca paraü, khãõàsavassa bhikkhuno aïgàrakàså- pamà kàmà yathàbhåtaü sammappa¤¤àya sudiññhà honti: yaü pi khãõàsavassa bhikkhuno aïgàrakàsåpamà kàmà yathàbhåtaü sammappa¤¤àya sudiññhà honti, idaü pi khãõàsavassa bhikkhuno balaü hoti; yaü balaü àgamma khãõàsavo bhikkhu àsavànaü khayaü pañijànàti -- `khãõà me àsavà' ti. Puna ca paraü, khãõàsavassa bhikkhuno vivekaninnaü cittaü hoti vivekapoõaü vivekapabbhàraü vivekaññhaü nekkhammàbhirataü byantibhåtaü sabbaso àsavaññhàni- yehi dhammehi: yaü pi khãõàsavassa bhikkhuno vive- kaninnaü cittaü hoti vivekapoõaü vivekapabbhàraü vivek- aññhaü nekkhammàbhirataü byantibhåtaü sabbaso àsa- vaññhàniyehi dhammehi, idaü pi khãnàsavassa bhikkhuno \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 174]># %<174 Yuganandhavagge Balakathà>% balaü hoti; yaü balaü àgamma khãõàsavo bhikkhu àsavànaü khayaü pañijànàti -- `khãõà me àsavà' ti. Puna ca paraü, khãõàsavassa bhikkhuno cattàro satipañ- ñhànà bhàvità honti subhàvità; yaü pi khãõàsavassa bhik- khuno cattàro satipaññhànà bhàvità honti subhàvità, idaü pi khãõàsavassa bhikkhuno balaü hoti; yaü balaü àgamma khãõàsavo bhikkhu àsavànaü khayaü pañijànàti -- `khãõà me àsavà' ti. Puna ca paraü, khãnàsavassa bhikkhuno cattàro sam- mappadhànà bhàvità honti subhàvità . . . pe . . . cattàro iddhipàdà bhàvità honti subhàvità, pa¤c' indriyàni bhàvi- tàni honti subhàvitàni, pa¤ca balàni bhàvitàni honti subhàvitàni, satta bojjhaïgà bhàvità . . . pe . . . ariyo aññhaïgiko maggo bhàvito hoti subhàvito: yaü pi khãõàsa- vassa bhikkhuno ariyo aññhaïgiko maggo bhàvito hoti subhàvito, idaü pi khãõàsavassa bhikkhuno balaü hoti; yaü balaü àgamma khãõàsavo bhikkhu àsavànaü khayaü pañijànàti -- `Khãõà me àsavà' ti. Imàni dasa khiõà- savabalàni. ## Katamàni dasa iddhibalàni? Adhiññhànà iddhi, vikubbanà\<*<1>*>/ iddhi, manomayà iddhi, ¤àõavipphàrà iddhi, samàdhivipphàrà iddhi, ariyà iddhi, kammavipàkajà iddhi, pu¤¤avato iddhi, vijjàmayà iddhi, tattha tattha sammàpayogapaccayà ijjhanaññhena iddhi. Imàni dasa iddhibalàni. ## Katamàni dasa Tathàgatabalàni? Idha Tathàgato ñhàna¤ ca ñhànato aññhàna¤ ca aññhànato yathàbhåtaü pajànàti: yaü pi Tathàgato ñhàna¤ ca ñhànato aññhàna¤ ca aññhànato yathàbhåtaü pajànàti, idaü pi Tathàgatassa Tathàgatabalaü hoti; yaü balaü àgamma Tathàgato àsabhaññhànaü\<*<2>*>/ pañijànàti, parisàsu sãhanàdaü nadati, brahmacakkaü pavatteti. Puna ca paraü, Tathàgato atãtànàgatapaccuppannànaü kammasamàdànànaü ñhànaso hetuso vipàkaü yathà- bhåtaü pajànàti: yaü pi Tathàgato atãtànàgatapaccuppan- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vikuppanà, S. S2. M. 2 àsabhaõñhànaü, K.; àsabhaõhànaü, M.; àsabhaü ñhànaü, S. >/ #<[page 175]># %< Yuganandhavagge Balakathà 175>% nànaü kammasamàdànànaü ñhànaso hetuso vipàkaü yathàbhåtaü pajànàti, idaü pi Tathàgatassa Tathàgata- balaü hoti; yaü balaü àgamma Tathàgato àsabhaññhànaü pañijànàti, parisàsu sãhanàdaü nadati, brahmacakkaü pavatteti. Puna ca paraü, Tathàgato sabbatthagàminipañipadaü yathàbhåtaü pajànàti: yaü pi Tathàgato sabbattha- gàminipañipadaü yathàbhåtaü pajànàti, idaü pi Tathàga- tassa Tathàgatabalaü hoti; yaü balaü àgamma Tathàgato àsabhaññhànaü pañijànàti, parisàsu sãhanàdaü nadati, brahmacakkaü pavatteti. Puna ca paraü, Tathàgato anekadhàtunànàdhàtulokaü yathàbhåtaü pajànàti: yaü pi Tathàgato anekadhàtunànà- dhàtulokaü yathàbhåtaü pajànàti, idaü pi Tathàgatassa Tathàgatabalaü hoti . . . pe . . . brahmacakkaü pavatteti. Puna ca paraü, Tathàgato sattànaü nànàdhimuttikataü yathàbhåtaü pajànàti: yaü pi Tathàgato sattànaü nànà- dhimuttikataü yathàbhåtaü pajànàti, idaü pi Tathàga- tassa . . . pe . . . brahmacakkaü pavatteti. Puna ca paraü, Tathàgato parasattànaü parapugga- lànaü indriyaparopariyattaü yathàbhåtaü pajànàti: yaü pi Tathàgato parasattànaü parapuggalànaü indriya- paropariyattaü yathàbhåtaü pajànàti, idaü pi Tathàga- tassa . . . pe . . . brahmacakkaü pavatteti. Puna ca paraü, Tathàgato jhàõavimokkhasamàdhi- samàpattãnaü saïkilesaü vodànaü vuññhànaü yathà- bhåtaü pajànàti: yaü pi Tathàgato jhànavimokkha- samàdhisamàpattãnaü saïkilesaü vodànaü vuññhànaü yathàbhåtaü pajànàti, idaü pi Tathàgatassa . . . pe . . . brahmacakkaü pavatteti. Puna ca paraü, Tathàgato anekaviditaü pubbenivàsaü anussarati, seyyathãdaü ekaü pi jàtiü dve pi jàtiyo . . . pe . . . iti sàkàraü sa-uddesaü anekaviditaü pubbeni- vàsaü anussarati: yaü pi Tathàgato anekaviditaü pubbe- nivàsaü anussarati, seyyathãdaü -- ekaü pi jàtiü dve pi jàtiyo . . . pe . . . idaü pi Tathàgatassa . . . pe . . . brahmacakkaü pavatteti. Puna ca paraü, Tathàgato dibbena cakkhunà visuddhena atikkantamànusakena satte passati cavamàne upapàjjamàne: \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 176]># %<176 Yuganandhavagge Balakathà>% yaü pi Tathàgato dibbena cakkhunà visuddhena atikanta- mànussakena . . . pe . . . idaü pi Tathàgatassa . . . pe . . . brahmacakkaü pavatteti. Puna ca paraü, Tathàgato àsavànaü khayà anàsavaü cetovimuttiü pa¤¤àvimuttim diññhe 'va dhamme sayaü abhi¤¤àya sacchikatvà upasampajja viharati: yaü pi Tathà- gato àsavànaü khayà anàsavaü cetovimuttiü pa¤¤àvi- muttiü diññhe 'va dhamme sayaü abhi¤¤àya sacchikatvà upasampajja viharati, idaü pi Tathàgatassa Tathàgata- balaü hoti; yaü balaü àgamma Tathàgato àsabhaññhànaü pañijànàti, parisàsu sãhanàdaü nadati, brahmacakkaü pavatteti. Imàni dasa Tathàgatabalàni. ## Ken' aññhena saddhàbalaü? Ken' aññhena viriya- balaü? Ken' aññhena satibalaü? Ken' aññhena samàdhi- balaü? Ken' aññhena pa¤¤àbalaü? Ken' aññhena hiri- balaü? Ken' aññhena ottappabalaü? Ken' aññhena pañi- saïkhànabalaü? Ken' aññhena Tathàgatabalaü? Assaddhiye akampiyaññhena saddhàbalaü, kosajje akam- piyaññhena viriyabalaü, pamàde akampiyaññhena satibalaü, uddhacce akampiyaññhena samàdhibalaü, avijjàya akam- piyaññhena pa¤¤àbalaü. `Hiriyati pàpake akusale dhamme' ti hiribalaü, `ottappati pàpake kusale dhamme' ti ottappabalaü, `¤àõena kilese pañisaïkhàtãti' pañisaï- khànabalaü, `tattha jàtà\<*<1>*>/ dhammà\<*<1>*>/ ekarasà hontãti' bhà- vanàbalaü, `tattha n' atthi ki¤ci vajjan' ti anavajjabalaü, `tena cittaü saïgaõhàtãti' saïgahabalaü, `tam\<*<2>*>/ tassa\<*<2>*>/ khamatãti' khantibalaü, `tena cittaü pa¤¤àpetãti' pa¤¤at- tibalaü, `tena cittaü nijjhàpetãti' nijjhantibalaü, `tena cittaü vasaü vattetãti' issariyabalaü, `tena cittaü adhiñ- ñhàtãti' adhiññhànabalaü, `tena cittaü ekaggan' ti samatha- balaü, `tattha jàte dhamme anupassatãti' vipassanàbalaü, `tattha sikkhatãti' sekhabalaü, tattha sikkhitattà asekha- balaü, `tena àsavà khãõà' ti khãõàsavabalaü, `taü\<*<3>*>/ tassa- ijjhatãti' iddhibalaü, appameyyaññhena Tathàgatabalaü. Balakathà. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 su¤¤aü su¤¤aü K. >/ #<[page 177]># %< Yuganandhavagge Su¤¤akathà 177>% $< II X. YUGANANDHAVAGGE SU¥¥AKATHâ>$ ## EVAý me sutaü. Ekaü samayaü Bhagavà Sàvatthiyaü viharati Jetavane Anàthapiõóikassa àràme. Atha kho àyasmà ânando yena Bhagavà ten' upasaïkami, upasaï- kamitvà Bhagavantaü abhivàdetvà ekamantaü nisãdi. Ekamantaü nisinno kho àyasmà ânando Bhagavantaü etad avoca -- `Su¤¤o loko, su¤¤o loko' ti bhante vuccati: kittàvatà nu kho bhante `su¤¤o loko' ti vuccatãti'? Yasmà kho ânanda su¤¤aü attena và attaniyena và, tasmà `su¤¤o loko' ti vuccati. Ki¤ ca ânanda su¤¤aü attena và attaniyena và? Cakkhuü kho ânanda su¤¤aü attena và attaniyena và, råpà su¤¤à attena và attaniyena và, cakkhuvi¤¤àõaü su¤¤aü attena và attaniyena và, cakkhusamphasso su¤¤o attena và attaniyena và, yaü p' idaü cakkhusamphassapaccayà uppajjati vedayitaü suk- haü và dukkhaü và adukkhamasukhaü và taü pi su¤¤aü attena và attaniyena và. Sotaü su¤¤aü . . . pe . . . saddà su¤¤à, ghànaü su¤¤aü gandhà su¤¤à, jivhà su¤¤à rasà su¤¤à, kàyo su¤¤o phoññhabbà su¤¤à, mano su¤¤o attena và attaniyena và, dhammà su¤¤à attena và attaniyena và, manovi¤¤àõaü su¤¤aü attena và attaniyena và, manosam- phasso su¤¤o attena và attaniyena và, yaü p' idaü mano- samphassapaccayà uppajjati vedayitaü sukhaü và dukkhaü và adukkhamasukhaü và taü pi su¤¤aü attena và attani- yena và. Yasmà kho ânanda su¤¤aü attena và attaniyena và, tasmà `su¤¤o loko' ti vuccatãti. ## {Su¤¤asu¤¤aü},\<*<1>*>/ saïkhàrasu¤¤aü, vipariõàmasu¤¤aü, aggasu¤¤aü, lakkhaõasu¤¤aü, vikkhambhanasu¤¤aü, tadaïgasu¤¤aü, samucchedasu¤¤aü, pañippassaddhisu¤- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 ane¤jàbhisaïkhàro K.; àna¤jàbhisankhàro S. S2. >/ #<[page 178]># %<178 Yuganandhavagge Su¤¤akathà>% ¤aü, nissaraõasu¤¤aü, ajjhattasu¤¤aü, bahiddhàsu¤¤aü, dubhatosu¤¤aü, sabhàgasu¤¤aü, visabhàgasu¤¤aü, esanà- su¤¤aü, pariggahasu¤¤aü, pañilàbhasu¤¤aü, pañivedha- su¤¤aü, ekattasu¤¤aü, nànattasu¤¤aü, khantisu¤¤aü, adhiññhànasu¤¤aü, pariyogàhanasu¤¤aü, sampajànassa pavattapariyàdànaü sabbasu¤¤atànaü paramaññhasu¤¤aü. ## Katamaü su¤¤asu¤¤aü? Cakkhuü su¤¤aü attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàmadhammena và, sotaü su¤¤aü . . . pe . . . ghànaü su¤¤aü, jivhà su¤¤à, kàyo su¤¤o, mano su¤¤o attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàmadhammena và. Idaü su¤¤asu¤¤aü. ## Katamaü saïkhàrasu¤¤aü? Tayo saïkhàrà -- pu¤¤àbhisaïkhàro apu¤¤àbhisaïkhàro àne¤jàbhisaïkhàro.\<*<1>*>/ Pu¤¤àbhisaïkhàro apu¤¤àbhisaïkhà- rena ca àne¤jàbhisaïkhàrena ca su¤¤o, apu¤¤àbhisaïkhàro pu¤¤àbhisaïkhàrena ca àne¤jàbhisaïkhàrena ca su¤¤o, àne¤jàbhisaïkhàro pu¤¤àbhisaïkhàrena ca apu¤¤àbhisaï- khàrena ca su¤¤o. Ime tayo saïkhàrà. Aparà pi tayo saïkhàrà -- kàyasaïkhàro vacãsaïkhàro cittasaïkhàro. Kàyasaïkhàro vacãsaïkhàrena ca cittasaï- khàrena ca su¤¤o, vacãsaïkhàro kàyasaïkhàrena ca citta- saïkhàrena ca su¤¤o, cittasaïkhàro kàyasaïkhàrena ca vacãsaïkhàrena ca su¤¤o. Ime tayo saïkhàrà. Aparà pi tayo saïkhàrà -- atãtà saïkhàrà, anàgatà saï- khàrà, paccuppannà saïkhàrà. Atãtà saïkhàrà anàgatehi ca paccuppannehi ca saïkhàrehi su¤¤à, anàgatà saïkhàrà atãtehi ca paccuppannehi ca saïkhàrehi su¤¤à, paccuppannà saïkhàrà atãtehi ca anàgatehi ca saïkhàrehi su¤¤à. Ime tayo saïkhàrà. Idaü saïkhàrasu¤¤aü. ## Katamaü vipariõàmasu¤¤aü? Jàtaü råpaü sabhàvena su¤¤aü, vigataü råpaü vipari- õata¤ c' eva su¤¤a¤ ca; jàtà vedanà sabhàvena su¤¤à, vigatà vedanà vipariõatà c' eva su¤¤à ca; jàtà saïkhàrà, jàtaü vi¤¤àõaü, jàtaü cakkhuü . . . pe . . . jàto bhavo \<-------------------------------------------------------------------------- 1 viseññham. M.; visiddhaü K. >/ #<[page 179]># %< Yuganandhavagge Su¤¤akathà 179>% sabhàvena su¤¤o, vigato bhavo vipariõato c' eva su¤¤o ca. Idaü vipariõàmasu¤¤aü. ## Katamaü aggasu¤¤aü? Aggaü etaü padaü, señ- ñhaü etaü padaü, visiññhaü\<*<1>*>/ etaü padaü; yadidaü sabbasaïkhàrasamatho sabbåpadhipañinissaggo taõhak- khayo viràgo nirodho nibbànaü. Idaü aggasu¤¤aü. ## Katamaü lakkhaõasu¤¤aü? Dve lakkhaõàni -- bàlalakkhaõa¤ ca paõóitalakkhaõa¤ ca. Bàlalakkhaõaü paõóitalakkhaõena su¤¤aü, paõóitalakkha- õaü bàlalakkhaõena su¤¤aü. Tãõi lakkhaõàni -- uppàda- lakkhaõaü vayalakkhaõaü ñhita¤¤athattalakkhaõaü Uppàdalakkhaõaü vayalakkhaõena ca ñhita¤¤athattalak- khaõena ca su¤¤aü, vayalakkhaõaü uppàdalakkhaõena ca ñhita¤¤athattalakkhaõena ca su¤¤aü, ñhita¤¤athattalak- khaõaü uppàdalakkhaõena ca vayalakkhaõena ca su¤¤aü. Råpassa uppàdalakkhaõaü vayalakkhaõena ca ñhita¤¤a- thattalakkhaõena ca su¤¤aü, råpassa vayalakkhaõaü up- pàdalakkhaõena ca ñhita¤¤athattalakkhaõena ca su¤¤aü, råpassa ñhita¤¤athattalakkhaõaü uppàdalakkhaõena ca vayalakkhaõena ca su¤¤aü. Vedanàya, sa¤¤àya, saïkhà- rànaü, vi¤¤àõassa, cakkhussa . . . pe . . . jaràmaraõassa uppàdalakkhaõaü vayalakkhaõena ca ñhita¤¤athattalak- khaõena ca su¤¤aü, jaràmaraõassa vayalakkhaõaü uppà- dalakkhaõena ca ñhita¤¤athattalakkhaõena ca su¤¤aü, jarà- maraõassa ñhita¤¤athattalakkhaõaü uppàdalakkhaõena ca vayalakkhaõena ca su¤¤aü. Idaü lakkhaõasu¤¤aü. ## Katamaü vikkhambhanasu¤¤aü? Nekkhammena kàmacchando vikkhambhito c' eva su¤¤o ca, abyàpàdena byàpàdo vikkhambhito c' eva su¤¤o ca, àloka- sa¤¤àya thãnamiddhaü vikkhambhita¤ c' eva su¤¤a¤ ca, avikkhepena uddhaccaü vikkhambhita¤ c' eva su¤¤a¤ ca, dhammavavatthànena vicikicchà vikkhambhità c' eva su¤¤à ca, ¤àõena avijjà vikkhambhità c' eva su¤¤à ca, pàmojjena arati vikkhambhità c' eva su¤¤à ca, pañhamajjhànena nãvaraõà vikkhambhità c' eva su¤¤à ca . . . pe . . . Arahat- tamaggena sabbakilesà vikkhambhità c' eva su¤¤à ca. Idaü vikkhambhanasu¤¤aü. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 180]># %<180 Yuganandhavagge Su¤¤akathà>% ## Katamaü tadaïgasu¤¤aü? Nekkhammena kàmacchando tadaïgasu¤¤o, abyàpàdena byàpàdo tadaïgassu¤¤o, àlokasa¤¤àya thãnamiddhaü tad- aïgasu¤¤aü, avikkhepena uddhaccaü tadaïgasu¤¤aü, dhammavavatthànena vicikicchà tadaïgasu¤¤à, ¤àõena avijjà tadaïgasu¤¤à, pàmojjena arati tadaïgasu¤¤à, pañhamajjhànena nãvaraõà tadaïgassu¤¤à . . . pe . . . vivaññanànupassanàya sa¤¤ogàbhiniveso tadaïgasu¤¤o. Idaü tadaïgasu¤¤aü. ## Katamaü samucchedasu¤¤aü? Nekkhammena kàmacchando samucchinno c' eva su¤¤o ca, abyàpàdena byàpàdo samucchinno c' eva su¤¤o ca, àlokasa¤- ¤àya thãnamiddhaü samucchinna¤ c' eva su¤¤a¤ ca, avik- khepena uddhaccaü samucchinna¤ c' eva su¤¤a¤ ca, dham- mavavatthànena vicikicchà samucchinnà c' eva su¤¤à ca, ¤àõena avijjà samucchinnà c' eva su¤¤à ca, pàmojjena arati samucchinnà c' eva su¤¤à ca, pañhamajjhànena nãvaraõà samucchinnà c' eva su¤¤à ca . . . pe . . . Arahattamag- gena sabbakilesà samucchinnà c' eva su¤¤à ca. Idaü samucchedasu¤¤aü. ## Katamaü pañipassaddhisu¤¤aü? Nekkhammena kàmacchando pañipassaddho c' eva su¤¤o ca, abyàpàdena byàpàdo pañipassaddho c' eva su¤¤o ca, àlokasa¤¤àya thãnamiddhaü pañipassaddha¤ c' eva su¤¤a¤ ca, avikkhepena uddhaccaü pañipassaddha¤ c' eva su¤¤a¤ ca, dhammavavatthànena vicikicchà pañipassaddhà c' eva su¤¤à ca, ¤àõena avijjà pañipassaddhà c' eva su¤¤à ca, pàmojjena arati pañipassaddhà c' eva su¤¤à ca, pañhamaj- jhànena nãvaraõà pañipassaddhà c' eva su¤¤à ca . . . pe. . . . Arahattamaggena sabbakilesà pañipassaddhà c' eva su¤¤à ca. Idaü pañipassaddhisu¤¤aü. ## Katamaü nissaraõasu¤¤aü? Nekkhammena kàmacchando nissaño c' eva su¤¤o ca, abyàpàdena byàpàdo nissaño c' eva su¤¤o ca, àlokasa¤¤àya thãnamiddhaü nissaña¤ c' eva su¤¤a¤ ca, avikkhepena uddhaccaü nissaña¤ c' eva su¤¤a¤ ca, dhammavavatthà- nena vicikicchà nissañà c' eva su¤¤à ca, ¤àõena avijjà nissañà c' eva su¤¤à ca, pàmojjena arati nissañà c' eva su¤¤à ca, pañhamajjhànena nãvaraõà nissañà c' eva su¤¤à \<-------------------------------------------------------------------------- 1 ubhayato taü K. with ubhayaü etaü as vë. >/ #<[page 181]># %< Yuganandhavagge Su¤¤akathà 181>% ca . . . pe . . . Arahattamaggena sabbakilesà nissañà c' eva su¤¤à ca. Idaü nissaraõasu¤¤aü. ## Katamaü ajjhattasu¤¤aü? Ajjhattaü cakkhuü su¤¤aü attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàmadham- mena và, ajjhattaü sotaü su¤¤aü . . . pe . . . ajjhattaü ghàõaü su¤¤aü, ajjhattaü jivhà su¤¤à, ajjhattaü kàyo su¤¤o, ajjhattaü mano su¤¤o attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàmadham- mena và. Idaü ajjhattasu¤¤aü. ## {Katamaü} bahiddhàsu¤¤aü? Bahiddhà råpà su¤¤à . . . pe . . . bahiddhà dhammà su¤¤à attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipariõàmadhammena và. Idaü bahiddhàsu¤¤aü. ## Katamaü dubhatosu¤¤aü? Ya¤ ca ajjhattaü cakkhuü ye ca bahiddhà råpà, ubhayaü etaü\<*<1>*>/ su¤¤aü attena và attaniyena và nic- cena và dhuvena và sassatena và avipariõàmadhammena và; ya¤ ca ajjhattaü sotaü ye ca bahiddhà saddà . . . pe . . . ya¤ ca ajjhattaü ghànaü ye ca bahiddhà gandhà, yà ca ajjhattaü jivhà ye ca bahiddhà rasà, yo ca ajjhattaü kàyo ye ca bahiddhà phoññhabbà, yo ca ajjhattaü mano ye ca bahiddhà dhammà, ubhayaü etaü su¤¤aü attena và attaniyena và niccena và dhuvena và sassatena và avipari- õàmadhammena và. Idaü dubhatosu¤¤aü. ## Katamaü sabhàgasu¤¤aü? Cha ajjhattikàni àyatanàni sabhàgàni c' eva su¤¤àni ca, cha bàhiràni àyatanàni sabhàgàni c' eva su¤¤àni ca, cha vi¤¤àõakàyà sabhàgà c' eva su¤¤à ca, cha phassakàyà sabhàgà c' eva su¤¤à ca, cha vedanàkàyà sabhàgà c' eva su¤¤à ca, cha sa¤¤àkàyà sabhàgà c' eva su¤¤à ca, cha cetanàkàyà sabhàgà c' eva su¤¤à ca. Idaü sabhàgasu¤¤aü. ## Katamaü visabhàgasu¤¤aü? Cha ajjhattikàni àyatanàni chahi bàhirehi àyatanehi visabhàgàni c' eva su¤¤àni ca, cha bàhiràni àyatanàni chahi vi¤¤àõakàyehi visabhàgàni c' eva su¤¤àni ca, cha vi¤¤àõa- kàyà chahi phassakàyehi visabhàgà c' eva su¤¤à ca, cha \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 182]># %<182 Yuganandhavagge Su¤¤akathà>% phassakàyà chahi vedanàkàyehi visabhàgà c' eva su¤¤à ca, cha vedanàkàyà chahi sa¤¤àkàyehi visabhàgà c' eva su¤¤à ca, cha sa¤¤àkàyà chahi cetanàkàyehi visabhàgà c' eva su¤¤à ca. Idaü visabhàgasu¤¤aü. ## Katamaü esanàsu¤¤aü? Nekkhammesanà kàmacchandena su¤¤à, abyàpàdesanà byàpàdena su¤¤à, àlokasa¤¤esanà thãnamiddhena su¤¤à, avikkhepesanà uddhaccena su¤¤à, dhammavavatthànesanà vicikicchàya su¤¤à, ¤àõesanà avijjàya su¤¤à, pàmojjesanà aratiyà su¤¤à, pañhamajjhànesanà nãvaraõehi su¤¤à . . . pe . . . Arahattamaggesanà sabbakilesehi su¤¤à. Idaü esanàsu¤¤aü. ## Katamaü pariggahasu¤¤aü? Nekkhammapariggaho kàmacchandena su¤¤o, abyàpàda- pariggaho byàpàdena su¤¤o, àlokasa¤¤àpariggaho thãna- middhena su¤¤o, avikkhepapariggaho uddhaccena su¤¤o, dhammavavatthànapariggaho vicikicchàya su¤¤o, ¤àõapar- iggaho avijjàya su¤¤o, pàmojjapariggaho aratiyà su¤¤o, pañhamajjhànapariggaho nãvaraõehi su¤¤o . . . pe . . . Arahattamaggapariggaho sabbakilesehi su¤¤o. Idaü par- iggahasu¤¤aü. ## Katamaü pañilàbhasu¤¤aü? Nekkhammapañilàbho kàmacchandena su¤¤o, abyàpàda- pañilàbho byàpàdena su¤¤o, àlokasa¤¤àpañilàbho thãnamid- dhena su¤¤o, avikkhepapañilàbho uddhaccena su¤¤o, dhammavavatthànapañilàbho vicikicchàya su¤¤o, ¤àõapañi- làbho avijjàya su¤¤o, pàmojjapañilàbho aratiyà su¤¤o, pañhamajjhànapañilàbho nãvaraõehi su¤¤o . . . pe . . . Arahattamaggapañilàbho sabbakilesehi su¤¤o. Idaü pañi- làbhasu¤¤aü. ## Katamaü pañivedhasu¤¤aü? Nekkhammapañivedho kàmacchandena su¤¤o, abyàpàda- pañivedho byàpàdena su¤¤o, àlokasa¤¤àpañivedho thãna- middhena su¤¤o, avikkhepapañivedho uddhaccena su¤¤o, dhammavavatthànapañivedho vicikicchàya su¤¤o, ¤àõa- pañivedho avijjàya su¤¤o, pàmojjapañivedho aratiyà su¤¤o, pañhamajjhànapañivedho nãvaraõehi su¤¤o . . . pe . . . Arahattamaggapañivedho sabbakilesehi su¤¤o. Idaü pañi- vedhasu¤¤aü. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 183]># %< Yuganandhavagge Su¤¤akathà 183>% ## Katamaü ekattasu¤¤aü nànattasu¤¤aü? Kàmacchando nànattaü nekkhammaü ekattaü, nek- khammekattaü cetayato kàmacchandena su¤¤aü; byàpàdo nànattaü abyàpàdo ekattaü, abyàpàdekattaü cetayato byàpàdena su¤¤aü; thãnamiddhaü nànattaü àlokasa¤¤à ekattaü, àlokasa¤¤ekattaü cetayato thãnamiddhena su¤¤aü; uddhaccaü nànattaü, vicikicchà nànattaü, avijjà nànattaü, arati nànattaü, nãvaraõà nànattaü pañha- majjhànaü ekattaü, pañhamajjhànekattaü cetayato nãva- raõehi su¤¤aü . . . pe . . . sabbakilesà nànattaü Ara- hattamaggo ekattaü, Arahattamaggekattaü cetayato sabba- kilesehi su¤¤aü. Idaü ekattasu¤¤aü nànattasu¤¤aü. ## Katamaü khantisu¤¤aü? Nekkhammakhanti kàmacchandena su¤¤à, abyàpàdak- hanti byàpàdena su¤¤à, àlokasa¤¤àkhanti thãnamiddhena su¤¤à, avikkhepakhanti uddhaccena su¤¤à, dhammava- vatthànakhanti vicikicchàya su¤¤à, ¤àõakhanti avijjàya su¤¤à, pàmojjakhanti aratiyà su¤¤à, pañhamajjhànakhanti nãvaraõehi su¤¤à . . . pe . . . Arahattamaggakhanti sabbakilesehi su¤¤à. Idaü khantisu¤¤aü. ## Katamaü adhiññhànasu¤¤aü? Nekkhammàdhiññhànaü kàmacchandena su¤¤aü, abyà- pàdàdhiññhànaü byàpàdena su¤¤aü, àlokasa¤¤àdhiññhà- naü thãnamiddhena su¤¤aü, avikkhepàdhiññhànaü udd- haccena su¤¤aü, dhammavavatthànàdhiññhànaü vicikic- chàya su¤¤aü, ¤àõàdhiññhànaü avijjàya su¤¤aü, pàmoj- jàdhiññhànaü aratiyà su¤¤aü, pañhamajjhànàdhiññhànaü nãvaraõehi su¤¤aü . . . pe . . . Arahattamaggàdhiññ- hànaü sabbakilesehi su¤¤aü. Idaü adhiññhànasu¤¤aü. ## Katamaü pariyogàhanasu¤¤aü? Nekkhammapariyogàhanaü kàmacchandena su¤¤aü, abyàpàdapariyogàhanaü byàpàdena su¤¤aü, àlokasa¤¤à- pariyogàhanaü thãnamiddhena su¤¤aü, avikkhepapariyo- gàhanaü uddhaccena su¤¤aü, dhammavavatthànapariyo- gàhanaü vicikicchàya su¤¤aü, ¤àõapariyogàhanaü avij- jàya su¤¤aü, pàmojjapariyogàhanaü aratiyà su¤¤aü, pañhamajjhànapariyogàhanaü nãvaraõehi su¤¤aü . . . pe . . . Arahattamaggapariyogàhanaü sabbakilesehi su¤¤aü. Idaü pariyogàhanasu¤¤aü. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 184]># %<184 Yuganandhavagge Su¤¤akathà>% ## Katamaü sampajànassa pavattapariyàdànaü sabba- su¤¤atànaü paramaññhasu¤¤aü? Idha\<*<1>*>/ sampajàno nekkhammena kàmacchandassa pavattaü pariyàdiyati, abyàpàdena byàpàdassa pavattaü pariyàdiyati, àlokasa¤¤àya thãnamiddhassa pavattaü pariyàdiyati, avikkhepena uddhaccassa pavattaü pariyà- diyati, dhammavavatthànena vicikicchàya pavattaü pariyà- diyati, ¤àõena avijjàya pavattaü pariyàdiyati, pàmojjena aratiyà pavattaü pariyàdiyati, pañhamajjhànena nãvaraõà- naü pavattaü pariyàdiyati . . . pe . . . Arahattamaggena sabbakilesànaü pavattaü pariyàdiyati. Atha và pana sampajànassa anupàdisesàya nibbànadhà- tuyà parinibbàyantassa ida¤ c' eva\<*<2>*>/ cakkhupavattaü pari- yàdiyati, a¤¤a¤ ca cakkhupavattaü na uppajjati; ida¤ c' eva sotapavattaü . . . pe . . . jhànapavattaü, jivhàpavattaü, kàyapavattaü, manopavattaü pariyàdiyati, a¤¤a¤ ca manopavattaü na uppajjati. Idaü sampajànassa pavatta- pariyàdànaü sabbasu¤¤atànaü paramaññhasu¤¤an ti. Su¤¤akathà. Yuganandhavaggo dutiyo. Tassa vaggassa udànaü bhavati: Yuganandhà\<*<3>*>/ saccabojjhaïgà\<*<4>*>/ mettà viràgapa¤camaü\<*<5>*>/ pañisambhidà dhammacakkaü lokuttarabalà su¤¤à te dasàti'\<*<6>*>/. Esa nikàyavaro\<*<7>*>/ ñhapito asamo dutiyo pavaro\<*<8>*>/ pavaravaggo\<*<9>*>/ ti. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Idaü, S. S2.; K. omits. 2 idaü c'etaü, M.; idaü te ca, S.; idaü te va, S2. 3 yuganandhasacca-, M. 4 satta bojjhaïgà, S. S2. 5 -pa¤camà, M. 6 lokuttarabalasu¤¤atà ti, M.; su¤¤atena dasàti, S. S2. 7 nikàyadharehi, M.; nikàyavare, S. S2. 8 pavare, M.; pajare, S.; pare, S2. 9 pavaggo ti, S. S2.; varamaggo ti, K. >/ #<[page 185]># %< Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà 185>% $< III PA¥¥âVAGGO I. PA¥¥âVAGGE MAHâPA¥¥âKATHâ>$ ## ANICCâNUPASSANâ bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Dukkhànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Anattànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Nibbidànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Viràgànupas- sanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Nirodhànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Pañinissaggànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Aniccànupassanà bhàvità bahulãkatà javanapa¤¤aü pari- påreti. Dukkhànupassanà bhàvità bahulãkatà nibbedhika- pa¤¤aü paripåreti. Anattànupassanà bhàvità bahulãkatà ma- hàpa¤¤aü paripåreti. Nibbidànupassanà bhàvità bahulãkatà tikkhapa¤¤aü paripåreti. Viràgànupassanà bhàvità bahulã- katà vipulapa¤¤aü paripåreti. Nirodhànupassanà bhàvità bahulãkatà gambhãrapa¤¤aü paripåreti. Pañinissaggànu- passanà bhàvità bahulãkatà assàmantapa¤¤aü\<*<1>*>/ paripåreti. Imà satta pa¤¤à bhàvità bahulãkatà paõóiccaü\<*<2>*>/ paripå- renti, imà aññha pa¤¤à bhàvità bahulãkatà puthupa¤¤aü paripårenti, imà nava pa¤¤à bhàvità bahulãkatà hàsa- pa¤¤aü paripårenti. Hàsapa¤¤à pañibhànapañisambhidà, tassà\<*<3>*>/ atthavavatthà- nato atthapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, dhammavavatthànato dhammapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, niruttivavatthà- nato niruttipañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, pañibhànavavatthànato pañibhànapañisambhidà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 asàmantaü, M.; damantaü, S. S2. 2 pañiccaü, S. S2. 3 tassa, S. S2. M. >/ #<[page 186]># %<186 Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà>% adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya. Tass' imà catasso pañisambhidàyo adhigatà honti sacchikatà phassità pa¤¤àya. ## Råpe aniccànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? . . . pe . . . råpe pañinissaggànupas- sanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Råpe aniccànupassanà bhàvità bahulãkatà javanapa¤¤aü paripåreti, råpe pañinissaggànupassanà bhàvità bahulãkatà assàmantapa¤¤aü\<*<1>*>/ paripåreti. Imà satta pa¤¤à bhàvità bahulãkatà paõóiccaü paripå- renti, imà aññha pa¤¤à bhàvità bahulãkatà puthupa¤¤aü paripårenti, imà nava pa¤¤à bhàvità bahulãkatà hàsa- pa¤¤aü paripårenti. Hàsapa¤¤à pañibhànapañisambhidà, tassà atthavavatthà- nato atthapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, dhammavavatthànato dhammapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, niruttivavatthà- nato niruttipañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, pañibhànavavatthànato pañibhànapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya. Tass' imà catasso pañisambhidàyo adhigatà honti sacchikatà phassità pa¤¤àya. Vedanàya, sa¤¤àya, saïkhàresu, vi¤¤àõe, cakkhusmiü . . . pe . . . jaràmaraõe aniccànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? . . . pe . . . jaràmaraõe pañinissaggànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Jaràmaraõe aniccànupas- sanà bhàvità bahulãkatà javanapa¤¤aü paripåreti, jaràma- raõe pañinissaggànupassanà bhàvità bahulãkatà assàmanta- pa¤¤aü\<*<2>*>/ paripåreti. Imà satta pa¤¤à bhàvità bahulãkatà paõóiccaü paripå- renti, imà aññha pa¤¤à bhàvità bahulãkatà puthupa¤¤aü paripårenti, imà nava pa¤¤à bhàvità bahulãkatà hàsa- pa¤¤aü paripårenti. Hàsapa¤¤à pañibhànapañisambhidà, tassà atthavavatthà- nato atthapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità \<-------------------------------------------------------------------------- 1 mantaü, S. S2. 2 assàmantaü pa¤¤aü, S. S2. >/ #<[page 187]># %< Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà 187>% pa¤¤àya, dhammavavatthànato dhammapañisambhidà adhi- gatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, niruttivavatthànato niruttipañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, pañibhànavavatthànato pañibhànapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya. Tass' imà catasso pañisambhidàyo adhigatà honti sacchikatà phassità pa¤¤àya. ## Råpe aniccànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Atãtànàgatapaccuppanne råpe anic- cànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripå- reti? Råpe dukkhànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Atãtànàgatapaccuppanne råpe dukkhà- nupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Råpe anattànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤- ¤aü paripåreti? Atãtànàgatapaccuppanne råpe anattànu- passanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Råpe nibbidànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Atãtànàgatapaccuppanne råpe nibbi- dànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripå- reti? Råpe viràgànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Atãtànàgatapaccuppanne råpe virà- gànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripå- reti? Råpe nirodhànupassanà bhàvità bahulãkatà kata- maü pa¤¤aü paripåreti? Atãtànàgatapaccuppanne råpe nirodhànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Råpe pañinissaggànupassanà bhàvità bahulã- katà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Atãtànàgatapaccup- panne råpe pañinissaggànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Råpe aniccànupassanà bhàvità bahulãkatà javanapa¤¤aü paripåreti, atãtànàgatapaccuppanne råpe aniccànupassanà bhàvità bahulãkatà javanapa¤¤aü paripåreti. Råpe duk- khànupassanà bhàvità bahulãkatà nibbedhikapa¤¤aü pari- påreti, atãtànàgatapaccuppanne råpe dukkhànupassanà bhàvità bahulãkatà javanapa¤¤aü paripåreti. Råpe anat- tànupassanà bhàvità bahulãkatà mahàpa¤¤aü paripåreti, atãtànàgatapaccuppanne råpe anattànupassanà bhàvità bahulãkatà javanapa¤¤aü paripåreti. Råpe nibbidànupas- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 188]># %<188 Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà>% sanà bhàvità bahulãkatà tikkhapa¤¤aü paripåreti, atãtànà- gatapaccuppanne råpe nibbidànupassanà bhàvità bahulã- katà javanapa¤¤aü paripåreti. Råpe viràgànupassanà bhàvità bahulãkatà vipulapa¤¤aü paripåreti, atãtànàgata- paccuppanne råpe viràgànupassanà bhàvità bahulãkatà javanapa¤¤aü paripåreti. Råpe nirodhànupassanà bhàvità bahulãkatà gambhãrapa¤¤aü paripureti, atãtànàgatapaccup- panne råpe nirodhànupassanà bhàvità bahulãkatà javana- pa¤¤aü paripåreti. Råpe pañinissaggànupassanà bhàvità bahulãkatà assàmantapa¤¤aü paripåreti, atãtànàgatapac- cuppanne råpe pañinissaggànupassanà bhàvità bahulãkatà javanapa¤¤aü paripåreti. Imà satta pa¤¤à bhàvità bahulãkatà paõóiccaü paripå- renti, imà aññha pa¤¤à bhàvità bahulãkatà puthupa¤¤aü paripårenti, imà nava pa¤¤à bhàvità bahulãkatà hàsapa¤- ¤aü paripårenti. Hàsapa¤¤à pañibhànapañisambhidà, tassà atthavavatthànato atthapañisambhidà adhigatà hoti sacchi- katà phassità pa¤¤àya, dhammavavatthànato dhammapañi- sambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, niruttivavatthànato niruttipañisambhidà adhigatà hoti sac- chikatà phassità pa¤¤àya, pañibhànavavatthànato pañibhà- napañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya. Tass' imà catasso pañisambhidàyo adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya. Vedanàya, sa¤¤àya, saïkhàresu, vi¤- ¤àõe, cakkhusamiü . . . pe . . . jaràmaraõe aniccànupas- sanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Atãtànàgatapaccuppanne jaràmaraõe aniccànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? . . . pe . . . Jaràmaraõe pañinissaggànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Atãtànàgatapac- cuppanne jaràmaraõe pañinissaggànupassanà bhàvità bahulãkatà katamaü pa¤¤aü paripåreti? Jaràmaraõe aniccànupassanà bhàvità bahulãkatà javana- pa¤¤aü paripåreti, atãtànàgatapaccuppanne jaràmaraõe aniccànupassanà bhàvità bahulãkatà javanapa¤¤aü pari- påreti . . . pe . . . Tass' imà catasso pañisambhidàyo adhigatà honti sacchi- katà phassità pa¤¤àya. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 189]># %< Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà 189>% ## Cattàro 'me Bhikkhave dhammà bhàvità bahulãkatà sotàpattiphalasacchikiriyàya saüvattanti. Katame cattàro? Sappurisasaüsevo saddhammasavanaü yonisomanasikàro dhammànudhammapañipatti. Ime kho Bhikkhave cattàro dhammà bhàvità bahulãkatà sotàpattiphalasacchikiriyàya saüvattanti. Cattàro 'me Bhikkhave dhammà bhàvità bahulãkatà sakadàgàmiphalasacchikiriyàya saüvattanti . . . pe . . . anàgàmiphalasacchikiriyàya saüvattanti . . . pe . . . Ara- hattaphalasacchikiriyàya saüvattanti. Katame cattàro? Sappurisasaüsevo saddhammasavanaü yonisomanasikàro dhammànudhammapañipatti. Ime kho Bhikkhave cattàro dhammà bhàvità bahulãkatà Arahattaphalasacchikiriyàya saüvattanti. ## Cattàro 'me Bhikkhave dhammà bhàvità bahulãkatà pa¤¤àpañilàbhàya saüvattanti, pa¤¤àbuddhiyà saüvattanti, pa¤¤àvepullàya saüvattanti, mahàpa¤¤atàya saüvattanti, puthupa¤¤atàya saüvattanti, vipulapa¤¤atàya saüvattanti, gambhãrapa¤¤atàya saüvattanti, assàmantapa¤¤atàya saü- vattanti, bhåripa¤¤atàya saüvattanti, pa¤¤àbàhullàya saü- vattanti, sãghapa¤¤atàya saüvattanti, lahupa¤¤atàya saü- vattanti, hàsapa¤¤atàya saüvattanti, javanapa¤¤atàya saü- vattanti, tikkhapa¤¤atàya saüvattanti, nibbedhikapa¤¤a- tàya saüvattanti. Katame cattàro? Sappurisaüsevo saddhammasavanaü yonisomanasikàro dhammànudham- mapañipatti. Ime kho Bhikkhave cattàro dhammà bhàvità bahulãkatà pa¤¤àpañilàbhàya saüvattanti, pa¤¤àbuddhiyà saüvattanti . . . pe . . . nibbedhikapa¤¤atàya saüvat- tanti. ## `Pa¤¤àpañilàbhàya saüvattantãti'. Katamo pa¤¤à- pañilàbho? `Catunnaü magga¤àõànaü catunnaü phala¤àõànaü catunnaü pañisambhidà¤àõànaü channaü abhi¤¤à¤àõà- naü\<*<1>*>/ tesattatãnaü ¤àõànaü sattasattatãnaü ¤àõànaü làbho pañilàbho patti sampatti phassanà sacchikiriyà upasampadà pa¤¤àpañilàbhàya saüvattantãti'. Ayaü pa¤¤àpañilàbho. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 abhi¤¤à¤àõaü, S. S2; abhi¤¤ànaü, K. >/ #<[page 190]># %<190 Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà>% `Pa¤¤àbuddhiyà saüvattantãti'. Katamà pa¤¤àbuddhi? `Sattanna¤ ca sekhànaü puthujjanakalyàõakassa ca pa¤¤à vaóóhati,\<*<1>*>/ Arahato pa¤¤à vaóóhati; vaóóhanà pa¤- ¤àbuddhiyà saüvattantãti'. Ayaü pa¤¤àbuddhi. `Pa¤¤àvepullàya saüvattantãti'. Katamaü pa¤¤àve- pullaü? `Sattanna¤ ca sekhànaü puthujjanakalyàõakassa ca pa¤¤à vepullaü gacchati, Arahato pa¤¤à vepullagatà\<*<2>*>/; vepullatà\<*<2>*>/ pa¤¤àvepullàya saüvattantãti'. Idaü pa¤¤à- vepullaü. ## `Mahàpa¤¤atàya saüvattantãti'. Katamà mahàpa¤¤à? `Mahante atthe pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahante dhamme pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahantà niruttiyo pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahantàni pañibhànàni pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahante sãlakkhandhe parig- gaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahante samàdhikkhandhe parig- gaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahante pa¤¤àkkhandhe parig- gaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahante vimuttikkhandhe parig- gaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahante vimutti¤àõadassanak- khandhe pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahantàni ñhànàñ- ñhànàni pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahàvihàrasamàpat- tiyo\<*<3>*>/ pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahantàni ariyasaccàni pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahante satipaññhàne parig- gaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahante sammappadhàne parig- gaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahante iddhipàde pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahantàni indriyàni pariggaõhàtãti' mahà- pa¤¤à, `mahantàni balàni pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahante bojjhaïge pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahan- taü ariyamaggaü pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahantàni sàma¤¤aphalàni pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahantà abhi¤¤àyo\<*<4>*>/ pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à, `mahantaü param- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 pavatti, S. 2 K. omits vepullagatà. M. omits vepullatà. S. omits the whole passage. S2 has Arahato vepullatतàya vephullàya saüvattanti. 3 mahantà vihàrasamàpattiyo, K. 4 mahàbhi¤¤àyo, S. S2. M. >/ #<[page 191]># %< Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà 191>% aññhaü nibbànaü pariggaõhàtãti' mahàpa¤¤à. `Mahà- pa¤¤atàya saüvattantãti' ayaü mahàpa¤¤à. ## `Puthupa¤¤atàya saüvattantãti'. Katamà puthu- pa¤¤à? `Puthunànàkhandhesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàdhàtåsu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànà-àyatanesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `{puthunànàpañiccasamuppàdesu} ¤àõaü pavattatãti' puthu- pa¤¤à, puthunànàsu¤¤atamanupalabbhesu\<*<1>*>/ ¤àõaü pavat- tatãti' puthupa¤¤à, `puthunànà-atthesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàdhammesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàniruttãsu ¤àõaü pavattatãti' puthu- pa¤¤à, `puthunànàpañibhànesu ¤àõaü pavattatãti' puthu- pa¤¤à, `puthunànàsãlakkhandhesu ¤àõaü pavattatãti' put- hupa¤¤à, `puthunànàsamàdhikkhandhesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàpa¤¤àkkhandhesu ¤àõaü pavatta- tãti' puthupa¤¤à, `puthunànàvimuttikkhandesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàvimutti¤àõadassanak- khandhesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànà- thànàññhànesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthu- nànàvihàrasamàpattãsu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànà-ariyasaccesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàsatipaññhànesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàsammappadhànesu ¤àõaü pavattatãti' puthu- pa¤¤à, `puthunànà-iddhipàdesu ¤àõaü pavattatãti' puthu- pa¤¤à, `puthunànà-indriyesu ¤àõaü pavattatãti' puthu- pa¤¤à, `puthunànàbalesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàbojjhaïgesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànà-ariyamaggesu ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à, `puthunànàsàma¤¤aphalesu ¤àõaü pavattatãti' puthu- pa¤¤à, `puthunànà-abhi¤¤àsu ¤àõaü pavattatãti' puthu- pa¤¤à, `puthujjanasàdhàraõe dhamme samatikkamma paramaññhe nibbàne ¤àõaü pavattatãti' puthupa¤¤à. `Puthupa¤¤atàya saüvattantãti,' ayaü puthupa¤¤à. ## `Vipulapa¤¤ataya saüvattantãti'. Katamà vipula- pa¤¤à? \<-------------------------------------------------------------------------- 1 -su¤¤atamanulabbhesu, S. S2. K. >/ #<[page 192]># %<192 Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà>% `Vipule atthe pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipule dhamme pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, vipulà niruttiyo pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipulàni pañibhànàni parig- gaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipule sãlakkhandhe pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipule samàdhikkhandhe pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipule pa¤¤àkkhandhe pariggaõhàtãti' vipula- pa¤¤à, `vipule vimuttikkhandhe pariggaõhàtãti' vipula- pa¤¤à, `vipule pa¤¤àkkhandhe pariggaõhàtãti' vipula- pa¤¤à, `vipule vimuttikkhandhe pariggaõhàtãti' vipula- pa¤¤à, `vipule vimutti¤àõadassanakkhandhe pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à; `vipulàni ñhànàññhànàni pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipulavihàrasamàpattiyo {pariggaõhàtãti}' vipulapa¤¤à, `vipulàni ariyasaccàni pariggaõhàtãti' vipula- pa¤¤à, `vipule satipaññhàne pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipule sammappadhàne pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipule iddhipàde pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipulàni indriyàni pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipulàni balàni pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipule bojjhaïge pariggaõ- hàtãti' vipulapa¤¤à, `vipulaü ariyamaggaü pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipulàni sàma¤¤aphalàni pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à, `vipulà abhi¤¤àyo pariggaõhàtãti' vipula- pa¤¤à, `vipulaü paramaññhaü nibbànaü pariggaõhàtãti' vipulapa¤¤à. `Vipulapa¤¤atàya saüvattantãti,' ayaü vipulapa¤¤à. ## `Gambhãrapa¤¤atàya saüvattantãti'. Katamà gam- bhãrapa¤¤à? `Gambhãresu khandhesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãra- pa¤¤à, `gambhãresu dhàtåsu ¤àõaü pavattatãti' gambhãra- pa¤¤à, `gambhãresu àyatanesu ¤àõaü pavattatãti' gam- bhãrapa¤¤à, `gambhãresu pañiccasamuppàdesu ¤àõaü pavat- tatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu su¤¤atamanupalab- bhesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu atthesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu dhammesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu niruttãsu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu pañibhànesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãr- esu sãlakkhandhesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu samàdhikkhandhesu ¤àõaü pavattatãti' gam- \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 193]># %< Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà 193>% bhãrapa¤¤à, `gambhãresu pa¤¤àkkhandhesu ¤àõaü pavatta- tãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu vimuttikkhandhesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu vimutti- ¤àõadassanakkhandhesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãra- pa¤¤à, `gambhãresu thànàññhànesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu vihàrasamàpattãsu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu ariyàsaccesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu sati- paññhànesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhã- resu sammappadhànesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãra- pa¤¤à, `gambhãresu iddhipàdesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu indriyesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu balesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu bojjhaïgesu ¤àõaü pavatta- tãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu ariyamaggesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãresu sàma¤¤aphalesu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãràsu abhi¤¤àsu ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à, `gambhãre\<*<1>*>/ paramaññhe nibbàne ¤àõaü pavattatãti' gambhãrapa¤¤à. `Gambhãra- pa¤¤atàya saüvattantãti,' ayaü gambhãrapa¤¤à. ## `Assàmantapa¤¤atàya saüvattantãti'. Katàma assa- mantapa¤¤à? `Yassa puggalassa atthavavatthànato atthapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, dhammavavat- thànato dhammapañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, niruttivavatthànato niruttipañisambhidà adhigatà hoti sacchikatà phassità pa¤¤àya, pañibhànava- vatthànato pañibhànapañisambhidà adhigatà hoti sacchi- katà phassità pa¤¤àya, tassa atthe ca dhamme ca niruttiyà ca pañibhàne ca na\<*<2>*>/ a¤¤o koci sakkoti abhisambhavituü, anabhisambhavanãyo\<*<3>*>/ ca so a¤¤ehãti'\<*<4>*>/ assàmantapa¤¤à. Puthujjanakalyàõakassa pa¤¤à aññhamakassa pa¤¤àya dåre vidåre suvidåre na santike na sàmantà, {puthujjanakalyàna- kaü} upàdàya aññhamako assàmantapa¤¤o; aññhamakassa pa¤¤à sotàpannassa pa¤¤àya dåre vidåre suvidåre na \<-------------------------------------------------------------------------- 1 gambhãresu, S. S2., K. 2 S. S2. M. omit na. 3 abhisambhavanãyo, S. S2. 4 so तo ti, K. >/ #<[page 194]># %<194 Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà>% santike na sàmantà, aññhamakaü upàdàya sotàpanno assàmantapa¤¤o; sotàpannassa pa¤¤à sakadàgàmissa pa¤¤àya dåre vidåre suvidåre na santike na sàmantà, sotà- pannaü upàdàya sakadàgàmã assàmantapa¤¤o; sakadà- gàmissa pa¤¤à anàgàmissa pa¤¤àya dåre vidåre suvidåre na santike na sàmantà, sakadàgàmiü upàdàya anàgàmã assàmantapa¤¤o; anàgàmissa pa¤¤à Arahato pa¤¤àya dåre vidåre suvidåre na santike na sàmantà, anàgàmiü upàdàya Arahà assàmantapa¤¤o; Arahato pa¤¤à Paccekabuddhassa pa¤¤àya dåre vidåre suvidåre na santike na sàmantà, Arahantaü upàdàya Paccekabuddho assàmantapa¤¤o; Paccekabuddha¤ ca sadevaka¤ ca lokaü upàdàya Tathàgato Arahaü Sammàsambuddho aggo assàmantapa¤¤o pa¤¤ap- pabhedakusalo pabhinna¤àõo adhigatapañisambhido ca- tuvesàrajjappatto dasabaladhàrã purisàsabho purisasãho purisanàgo purisàja¤¤o purisadhorayho ananta¤àõo anantatejo anantayaso aóóho mahaddhano dhanavà netà vinetà anunetà pa¤¤àpetà nijjhàpetà pekkhatà pasàdetà. So hi Bhagavà anuppannassa maggassa uppàdetà asa¤- jàtassa maggassa sa¤jànetà anakkhàtassa maggassa akkhàtà magga¤¤å maggavidå maggakovido, maggà- nugàmã\<*<1>*>/ ca pana etarahi sàvakà viharanti pacchà\<*<2>*>/ sammannàgatà.\<*<2>*>/ So hi Bhagavà jànaü jànàti passaü passati cakkhubhåto ¤àõabhåto dhammabhåto brahma- bhåto vattà pavattà atthassa ninnetà amatassa dàtà dham- masàmã Tathàgato, n' atthi tassa Bhagavato a¤¤àtaü adiñ- ñhaü aviditaü asacchikataü aphassitaü pa¤¤àya, atãtaü anàgataü paccuppannaü upàdàya sabbe dhammà sabbà- kàrena Buddhassa Bhagavato ¤àõamukhe àpàthaü\<*<3>*>/ àgac- chanti. Yaü ki¤ci neyyaü nàma atthadhammaü\<*<4>*>/ jàni- tabbaü -- attattho và parattho và ubhayattho và, diññha- dhammiko và attho, samparàyiko và attho, uttàno và attho, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 maggànugà, S. S2. K. 2 pacchàgatà, K. 3 apàthaü, S.; àpàtaü, K. 4 atthi dhammaü, M.; yaü ki¤ci yesaü nàma atthi taü sabbaü dhammaü jànitabbaü, S. S2.= S. with nàmaü for nàma. >/ #<[page 195]># %< Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà 195>% gambhãro và attho, gåëho\<*<1>*>/ và attho, pañicchanno và attho, neyyo và attho, nãto và attho, anavajjo và attho, nikkileso và attho, vodàno và attho, paramaññho và attho -- sabban taü\<*<2>*>/ anto Buddha¤àõe parivattati, sabbaü kàyakammaü Bud- dhassa ¤àõànuparivattati, sabbaü vacãkammaü Buddhassa ¤àõànuparivattati, sabbaü manokammaü Buddhassa ¤àõà- nuparivattati. Atãte Buddhassa appañihataü ¤àõaü anàgate Bud- dhassa appañihataü ¤àõaü, paccuppanne Buddhassa appati- hataü ¤àõaü. Yàvatakaü neyyaü, tàvatakaü ¤àõaü; yàvatakaü ¤àõaü, tàvatakaü neyyaü; neyyapariyantikaü ¤àõaü, ¤àõapariyantikaü neyyaü; neyyaü atikkamitvà ¤àõaü nappavattati, ¤àõaü atikkamitvà neyyapatho n' atthi; a¤¤ama¤¤aü pariyantaññhàniyo te dhammà. Yathà dvinnaü samuggapañalànaü suphussitànaü heññhimaü samuggapañalaü uparimaü nàtivattati, uparimaü samug- gapañalaü heññhimaü nàtivattati, a¤¤ama¤¤aü pariyan- taññhàniyo; evamevaü Buddhassa Bhagavato neyya¤ ca ¤àõa¤ ca a¤¤ama¤¤aü pariyantaññhàniyo te dhammà. Yàvatakaü neyyaü tàvatakaü ¤àõaü, yàvatakaü ¤àõaü tàvatakaü neyyaü; neyyapariyantikaü ¤àõaü, ¤àõapari- yantikaü neyyaü; neyyaü atikkamitvà ¤àõaü nappavat- tati, ¤àõaü atikkamitvà neyyapatho n' atthi; a¤¤ama¤- ¤aü pariyantaññhàniyo te dhammà. Sabbadhammesu Buddhassa\<*<3>*>/ ¤àõaü pavattati, sabbe dhammà Buddhassa Bhagavato àvajjanapañibaddhà àkaïkhàpañibaddhà mana- sikàrapañibaddhà cittuppàdapañibaddhà. Sabbasattesu Bud- dhassa ¤àõaü pavattati; sabbesaü sattànaü Buddho àsayaü jànàti, anusayaü jànàti, caritaü jànàti,\<*<4>*>/ adhi- muttiü jànàti, apparajakkhe mahàrajakkhe tikkhindriye mudindriye svàkàre dvàkàre suvi¤¤àpaye duvi¤¤àpaye bhabbàbhabbe satte pajànàti. Sadevako loko samàrako sabrahmako sassamaõabràhmaõã pajà sadevamanussà anto\<*<5>*>/ Buddha¤àõe parivattati. Yathà ye keci macchakacchapà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 guëho, M. K.; råëho, S. S2. 2 sampannaü, S. S2. 3 Sambuddhassa, S. M. 4 cariyaü, K. 5 sadevamanussàya arahanto, S. >/ #<[page 196]># %<196 Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà>% antamaso timitimiïgalaü upàdàya anto mahàsamudde parivattanti, evamevaü sadevako loko samàrako sabrah- mako sassamaõabràhmaõã pajà sadevamanussà anto Bud- dha¤àõe parivattati. Yathà ye keci pakkhino antamaso garuëaü venateyyaü\<*<1>*>/ upàdàya àkàsassa padese parivat- tanti, evamevaü ye pi te Sàriputta sattà pa¤¤avanto\<*<2>*>/ te pi Buddha¤àõassa padese parivattanti. Buddha¤àõaü de- vamanussànaü pa¤¤aü\<*<3>*>/ pharitvà atighaüsitvà\<*<4>*>/ tiññhati. Ye pi te khattiyapaõóità bràhmaõapaõóità gahapatipaõóità samaõapaõóità nipuõà kataparappavàdà\<*<5>*>/ vàlavedhiråpà\<*<6>*>/ te bhindantà pa¤¤e\<*<7>*>/ caranti, pa¤¤àgatena diññhigatàni, te pa¤haü abhisaïkharitvà Tathàgataü upasaïkamitvà puc- chanti gåëhàni ca pañicchannàni ca, kathità vissajjità\<*<8>*>/ va\<*<9>*>/ te pa¤hà Bhagavatà honti, niddiññhakàraõà upakkhittakà\<*<10>*>/ te\<*<11>*>/ Bhagavato sampajjanti: atha kho Bhagavà va\<*<12>*>/ tattha\<*<13>*>/ atirocati\<*<14>*>/ yadidaü pa¤¤àyàti aggo assàmantapa¤¤o. `Assà- mantapa¤¤atàya saüvattantãti,' ayaü assàmantapa¤¤à. ## `Bhåripa¤¤atàya saüvattantãti' Katamà bhåri- pa¤¤à? `Ràgaü abhibhuyyatãti' bhåripa¤¤à, `abhibhavità\<*<15>*>/' ti bhåripa¤¤à; `dosaü abhibhuyyatãti' bhåripa¤¤à, `abhi- bhavità'\<*<16>*>/ ti bhåripa¤¤à; `mohaü abhibhuyyatãti' bhåri- pa¤¤à, `abhibhavità\<*<17>*>/' ti bhåripa¤¤à; `kodhaü . . . pe . . . \<-------------------------------------------------------------------------- 1 garuëavenateyyaü, M.; garuvenateyyaü, S2. 2 samàpa¤¤àya, S2. M.; sammappa¤¤à, S.; sammappa¤¤àya, K. as vë., with pa¤¤avanto in text. 3 pa¤haü, S. S2. K. 4 atikkamitvà, S. S2. 5 gataparappavàdà, S. S2. 6 bàlavedhiråpà, K.; vàlavediråpà, S. S2. 7 pa¤¤à, K.; ma¤¤e, S. S2. 8 sacchità, S.; sacchikatà, S2. 9 ca, K. 10 niddiññhakàradakkhittabhàvato, S.; niddiññhakàraõà dakkhittabhàvato, S2., and K. as vë. 11 S. S2. omit te. 12 S. S2. K. omit va. 13 atittha, S. S2. 14 abhirocati, S. S2. 15 abhibhavikà, M.; abhibhàvità, S.; atãtavità, S. S2. 16 atibhàvità, S.; atãtabhàvità, S2. 17 atibhàvità, S. S2. >/ #<[page 197]># %< Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà 197>% upanàhaü makkhaü paëàsaü issaü macchariyaü màyaü sàñheyyaü thambhaü sàrambhaü mànaü atimànaü madaü pamàdaü sabbe kilese sabbe duccarite sabbe abhi- saïkhàre . . . pe . . . sabbe bhavagàmikamme abhibhuyya- tãti' bhåripa¤¤à, `abhibhavità' ti bhåripa¤¤à. `Ràgo ari, taü ariü maddati\<*<1>*>/ pa¤¤à' ti bhåripa¤¤à; `doso ari, taü ariü maddati pa¤¤à' ti bhåripa¤¤à; `moho ari, taü ariü maddati pa¤¤à' ti bhåripa¤¤à; `kodho . . . pe . . . upanàho makkho paëàso issà macchariyaü màyà sàñheyyaü thambho sàrambho màno atimàno mado pamàdo sabbe kilesà sabbe duccarità sabbe abhisaïkhàrà . . . pe . . . sabbe bhavagà- mikammà ari, taü ariü maddati\<*<2>*>/ pa¤¤à' ti bhåripa¤¤à. `Bhåri vuccati pañhavã,\<*<3>*>/ pañhavãsamàya vitthatàya vipu- làya pa¤¤àya\<*<4>*>/ samannàgato' ti bhåripa¤¤à; api ca `pa¤- ¤àya-m-etaü adhivacanaü, bhåri medhà pariõàyikà' ti bhåripa¤¤à. `Bhåripa¤¤atàya saüvattantãti' ayaü bhåri- pa¤¤à. ## `Pa¤¤àbàhullàya saüvattantãti'. Katamaü pa¤¤àbà- hullaü? Idh' ekacco pa¤¤àgaruko hoti pa¤¤àcarito pa¤¤àsayo pa¤¤àdhimutto pa¤¤àdhajo pa¤¤àketu pa¤¤àdhipateyyo, vicayabahulo pavicayabahulo okkhàyanabahulo\<*<5>*>/ sampek- khàyanabahulo sampekkhàyanadhammo vibhåtavihàritac- carito\<*<6>*>/ taggaruko tabbahulo tanninno tappoõo\<*<7>*>/ tappabbhàro tadadhimutto tadàdhipateyyo. Yathà gaõagaruko vuccati `gaõabàhuliko' ti, cãvaragaruko vuccati `cãvarabàhuliko ' ti, pattagaruko vuccati `pattabàhuliko' ti, senàsanagaruko vuccati `senàsanabàhuliko' ti; evamevaü idh' ekacco \<-------------------------------------------------------------------------- 1 arimandaü, S.; arimandati, S2; ariü maddanã, M.; ariü maddanipa¤¤à, K., with mandanipa¤¤à as vë. 2 atimaddati, S2; arimaddati, S. 3 K. inserts tàya after pañhavã. 4 S. S2. M. omit pa¤¤àya. 5 okàyanabahulo, S. S2. 6 vibhåtaviharãtaccarito, M.; vibhåtivihariccarito, S.; vibhåtaviharicarito, S2. 7 taüpoõo, K. >/ #<[page 198]># %<198 Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà>% pa¤¤àgaruko hoti pa¤¤àcarito pa¤¤àsayo pa¤¤àdhimutto pa¤¤àdhajo pa¤¤àketu pa¤¤àdhipateyyo, vicayabahulo pavicayabahulo okkhàyanabahulo\<*<1>*>/ sampekkhàyanabahulo sampekkhàyanadhammo vibhåtavihàritaccarito\<*<2>*>/ taggaruko tabbahulo tanninno tappoõo tappabbhàro tadadhimutto tadàdhipateyyo. `Pa¤¤àbàhullàya saüvattantãti'. idaü pa¤¤àbàhullaü. ## `Sãghapa¤¤atàya saüvattantãti'. Katamà sãgha- pa¤¤à? `Sãghaü {sãghaü} sãlàni paripåretãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü indriyasaüvaraü paripåretãti' sãgha- pa¤¤à, `sãghaü sãghaü bhojane matta¤¤utaü paripåretãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü jàgariyànuyogaü paripåretãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü sãlakkhandhaü paripåretãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü samàdhikkhandhaü paripåre- tãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü pa¤¤àkkhandhaü pari- påretãti' sãghapa¤¤à, `sãgham sãghaü vimuttikkhandhaü paripåretãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü vimutti¤àõadas- sanakkhandhaü paripåretãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü ñhànàññhànàni pañivijjhatãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü vihàrasamàpattiyo paripåretãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü ariyasaccàni pañivijjhatãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü satipaññhàne bhàvetãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü sammappadhàne bhàvetãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü iddhipàde bhàvetãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü indriyàni bhàvetãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü balàni bhàvetãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü bojjhaïge bhàvetãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü ariyamaggaü bhàvetãti' sãg- hapa¤¤à, `sãghaü sãghaü sàma¤¤aphalàni sacchikarotãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü abhi¤¤àyo pañivijjhatãti' sãghapa¤¤à, `sãghaü sãghaü paramatthaü nibbànaü sac- chikarotãti' sãghapa¤¤à. `Sãghapa¤¤atàya saüvattantãti,' ayaü sãghapa¤¤à. ## Lahupa¤¤atàya saüvattantãti'. Katamà lahupa¤¤à? `Lahuü lahuü sãlàni paripåretãti' lahupa¤¤à, lahuü lahuü indriyasaüvaraü paripåretãti' lahupa¤¤à, `lahuü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 okkàyanabahulo, S. S2. 2 bhåtaviharitaccarito, S. >/ #<[page 199]># %< Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà 199>% lahuü bhojane matta¤¤utaü paripåretãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü jàgariyànuyogaü paripåretãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü sãlakkhandhaü paripåretãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü samàdhikkhandhaü paripåretãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü pa¤¤àkkhandhaü paripåretãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü vimuttikkhandhaü paripåretãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü vimutti¤àõadassanakkhandhaü paripåretãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü ñhànàññhànàni pañivijjhatãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü vihàrasamàpattiyo paripåretãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü ariyasaccàni pañivijjhatãti' lahu- pa¤¤a, `lahuü lahuü satipaññhàne bhàvetãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü sammappadhàne bhàvetãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü iddhipàde bhàvetãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü indriyàni bhàvetãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü balàni bhàvetãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü bojjhaïge bhàvetãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü ariyamaggaü bhàvetãti' lahu- pa¤¤à, `lahuü lahuü sàma¤¤aphalàni sacchikarotãti' lahupa¤¤à, `lahuü lahuü abhi¤¤àyo pañivijjhatãti' lahu- pa¤¤à, `lahuü lahuü paramatthaü nibbànaü sacchikaro- tãti' lahupa¤¤à. `Lahupa¤¤atàya saüvattantãti,' ayaü lahupa¤¤à. ## `Hàsapa¤¤atàya saüvattantãti'. Katamà hàsa- pa¤¤à? `Idh' ekacco hàsabahulo vedabahulo\<*<1>*>/ tuññhibahulo pàmojjabahulo sãlàni paripåretãti' hàsapa¤¤à, `hàsabahulo vedabahulo tuññhibahulo pàmojjabahulo indriyasaüvaraü paripåretãti' hàsapa¤¤à, `hàsabahulo vedabahulo tuññhi- bahulo pàmojjabahulo bhojane matta¤¤utaü paripåretãti' hàsapa¤¤à, `hàsabahulo vedabahulo tuññhibahulo pàmoj- jabahulo jàgariyànuyogaü paripåretãti' hàsapa¤¤à, `hàsa- bahulo vedabahulo tuññhibahulo pàmojjabahulo sãlakkhan- dhaü . . . pe . . . samàdhikkhandhaü pa¤¤àkkhandhaü vimuttikkhandhaü vimutti¤àõadassanakkhandhaü pari- påretãti' hàsapa¤¤à, `ñhànàññhànàni pañivijjhatãti, vihàra- samàpattiyo paripåretãti, ariyasaccàni pañivijjhatãti, sati- paññhàne bhàvetãti, sammappadhàne bhàvetãti, iddhipàde bhàvetãti, indriyàni bhàvetãti, balàni bhàvetãti, bojjhaïge \<-------------------------------------------------------------------------- 1 S. omits vedabahulo. >/ #<[page 200]># %<200 Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà>% bhàvetãti, ariyamaggaü bhàvetãti, sàma¤¤aphalàni sac- chikarotãti' hàsapa¤¤à, `hàsabahulo vedabahulo tuññhiba- hulo pàmojjabahulo abhi¤¤àyo pañivijjhatãti' hàsapa¤¤à, `hàsabahulo vedabahulo tuññhibahulo pàmojjabahulo param- atthaü nibbànaü sacchikarotãti' hàsapa¤¤à. `Hàsapa¤¤atàya saüvattantãti,' ayaü hàsapa¤¤à. ## `Javanapa¤¤atàya saüvattantãti'. Katamà javana- pa¤¤à? `Yaü ki¤ci råpaü atãtànàgatapaccuppannaü ajjhattaü và bahiddhà và oëàrikaü và sukhumaü và hãnaü và paõãtaü và yaü dåre\<*<1>*>/ santike và, sabbaü råpaü aniccato khippaü javatãti' javanapa¤¤à, `dukkhato khippaü javatãti' javana- pa¤¤à, `anattato khippaü javatãti' javanapa¤¤à; `yà kàci vedanà . . . pe . . . yà kàci sa¤¤à, ye keci saïkhàrà,yaü ki¤ci vi¤¤àõaü, yaü ki¤ci cakkhuü . . . pe . . . yaü ki¤ci jaràmaraõaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccato khippaü javatãti' javanapa¤¤à, `dukkhato khippaü java- tãti' javanapa¤¤à, `anattato khippaü javatãti' javana- pa¤¤à. `Råpaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü khayaññhena, dukkhaü bhayaññhena, anattà asàrakaññhenàti' tålayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà råpanirodhe nibbàne khippaü javatãti' javanapa¤¤à. `Råpaü atãtànàgatapac- cuppannaü aniccaü saïkhataü\<*<2>*>/ pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodha- dhamman' ti tålayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà råpanirodhe nibbàne khippaü javatãti' javanapa¤¤à, `vedanà sa¤¤à saïkhàrà vi¤¤àõaü cakkhuü . . . pe . . . jaràmaraõaü atãtànàgatapaccuppannaü aniccaü saïkhataü pañiccasamuppannaü khayadhammaü vayadhammaü viràgadhammaü nirodhadhamman' ti tålayitvà tãrayitvà vibhàvayitvà vibhåtaü katvà jaràmaraõanirodhe nibbàne khippaü javatãti' javanapa¤¤à. `Javanapa¤¤atàya saü- vattantãti,' ayaü javanapa¤¤à. ## Tikkhapa¤¤atàya saüvattantãti'. Katamà tikkha- pa¤¤à? \<-------------------------------------------------------------------------- 1 dåre và, S. S2. 2 saïkhàtaü, S. >/ #<[page 201]># %< Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà 201>% `Khippaü kilese chindatãti'\<*<1>*>/ tikkhapa¤¤à, `uppannaü kàmavitakkaü nàdhivàseti pajahati vimodeti byantikaroti anabhàvaü gametãti'\<*<2>*>/ tikkhapa¤¤à, `uppannaü byàpàda- vitakkaü nàdhivàseti pajahati vimodeti byantikaroti ana- bhàvaü gametãti' tikkhapa¤¤à, `uppannaü vihiüsàvitakkaü nàdhivàseti . . . pe . . . uppannuppanne pàpake akusale dhamme nàdhivàseti pajahati vimodeti byantikaroti ana- bhàvaü gametãti' tikkhapa¤¤à, `uppannaü ràgaü vàseti pajahati vimodeti byantikaroti anabhàvaü gametãti' tikkha- pa¤¤à, `uppannaü dosaü . . . pe . . . uppannaü mohaü uppannaü kodhaü upanàhaü makkhaü paëàsaü issaü macchariyaü màyaü sàñheyyaü thambhaü sàrambhaü mànaü atimànaü madaü pamàdaü sabbe kilese sabbe duccarite sabbe abhisaïkhàre . . . pe . . . sabbe bhava- gàmikamme nàdhivàseti pajahati vimodeti byantikaroti anabhàvaü gametãti' tikkhapa¤¤à, `ekamhi\<*<3>*>/ àsane cattàro ca ariyamaggà cattàri ca sàma¤¤aphalàni catasso ca pañi- sambhidàyo cha abhi¤¤àyo adhigatà honti sacchikatà phassità pa¤¤àyàti' tikkhapa¤¤à. `Tikkhapa¤¤atàya saüvattantãti,' ayaü tikkhapa¤¤à. ## `Nibbedhikapa¤¤atàya saüvattantãti'. Katamà nibbedhikapa¤¤à? `Idh' ekacco sabbasaïkhàresu ubbegabahulo\<*<4>*>/ hoti uttà- sabahulo, ukkaõñhanabahulo\<*<5>*>/ hoti aratibahulo anabhirati- bahulo,\<*<5>*>/ bahimukho na ramati sabbasaïkhàresu; anibbid- dhapubbaü\<*<6>*>/ appadàlitapubbaü lobhakkhandhaü nibbij- jhati\<*<7>*>/ padàletãti' nibbedhikapa¤¤à, `anibbiddhapubbaü\<*<8>*>/ appadàlitapubbaü dosakkhandhaü nibbijjhati padàletãti' nibbedhikapa¤¤à, `anibbiddhapubbaü appadàlitapubbaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 bhindatãti, K. 2 anabhàvaïgametãti, K. 3 ekasmiü, M. 4 ubbedhabahulo, K. 5 ukkaõñhànabahulo hoti aratibahulo anabhiratibahulo, K.; ukkaõñhanabahulo anabhiratibahulo, M.; uggaõhanabahulo aratibahulo, S.; uggaõhaõabahulo anaratibahulo, S2. 6 aniddiññhapubbaü, S.; anuppiññhapubbaü, S2. 7 nibbijjati, S. S2. 8 anibbedhikapubbaü, S.; anibbiddhapubbaü, S2. >/ #<[page 202]># %<202 Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà>% mohakkhandhaü nibbijjhati padàletãti' nibbedhikapa¤¤à, `anibbedhapubbaü appadàlitapubbaü kodhaü . . . pe . . . upanàhaü makkhaü paëàsaü issaü macchariyaü màyaü sàñheyyaü thambhaü sàrambhaü mànaü atimànaü madaü pamàdaü sabbe kilese sabbe duccarite sabbe abhisaïkhàre . . . pe . . . sabbe bhavagàmikamme nib- bijjhati padàletãti' nibbedhikapa¤¤à. `Nibbedhikapa¤¤a- tàya saüvattantãti,' ayaü nibbedhikapa¤¤à. Imà soëasa pa¤¤àyo. ## Imàhi soëasahi pa¤¤àhi samannàgato puggalo pañi- sambhidappatto. Dve puggalà pañisambhidappattà: eko pubbayogasam- panno, eko na pubbayogasampanno. Yo pubbayoga- sampanno, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤àõaü pabhijjhati.\<*<1>*>/ Dve puggalà pañisambhi- dappattà: dve pi pabbayogasampannà; eko bahussuto, eko na bahussuto. Yo bahussuto, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤àõaü pabhijjhati. Dve puggalà pañisambhidappattà: dve pi pubbayoga- sampannà, dve pi bahussutà; eko desanàbahulo, eko na desanàbahulo. Yo desanàbahulo, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤àõaü pabhijjhati. Dve puggalà pañisambhidappattà: dve pi pubbayoga- sampannà, dve pi bahussutà, dve pi desanàbahulà; eko garåpanissito, eko na garåpanissito. Yo garåpanissito, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤àõaü pabhijjhati. Dve puggalà pañisambhidappattà: dve pi pubbayoga- sampannà, dve pi bahussutà, dve pi desanàbahulà, dve pi garåpanissità; eko vihàrabahulo. eko na vihàrabahulo. Yo vihàrabahulo, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤àõaü pabhijjati. Dve puggalà pañisambhidappattà: dve pi pubbayoga- sampannà, dve pi bahussutà, dve pi desanàbahulà, dve pi garåpanissità, dve pi vihàrabahulà; eko paccavekkhana- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 pabhijjatãti, K. always. >/ #<[page 203]># %< Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà 203>% bahulo,\<*<1>*>/ eko na paccavekkhanabahulo. Yo paccavekkhana- bahulo, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤àõaü pabhijjati. Dve puggalà pañisambhidappattà: dve pi pubbayoga- sampannà, dve pi bahussutà, dve pi desanàbahulà, dve pi garåpanissità, dve pi vihàrabahulà, dve pi paccavekkhana- bahulà; eko sekhapañisambhidappatto,\<*<2>*>/ eko asekhapañi- sambhidappatto. Yo asekhapañisambhidappato, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤àõaü pabhijjati. Dve puggalà pañisambhidappattà: dve pi pubbayoga- sampannà, dve pi bahussutà, dve pi desanàbahulà, dve pi garåpanissità, dve pi vihàrabahulà, dve pi paccavekkhana- bahulà, dve pi asekhapañisambhidappattà; eko sàvaka- pàramippatto, eko na sàvakapàramippatto. Yo sàvaka- pàramippatto, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤àõaü pabhijjati. Dve puggalà pañisambhidappattà: dve pi pubbayoga- sampannà, dve pi bahussutà, dve pi desanàbahulà, dve pi garåpanissità, dve pi vihàrabahulà, dve pi paccavekkhana- bahulà, dve pi asekhapañisambhidappattà; eko sàvaka- pàramippatto, eko Paccekasambuddho. Yo Pacceka- sambuddho, so tena atireko hoti, adhiko hoti, viseso hoti; tassa ¤àõaü pabhijjati. Paccekasambuddha¤ ca sadevata¤ ca lokaü upàdàya Tathàgato Arahaü Sammàsambuddho aggo pañisambhidappatto pa¤¤àpabhedakusalo pabhinna- ¤aõo adhigatapañisambhido catuvesàrajjappatto dasabala- dhàrã purisàsabho purisasãho . . . pe . . . ye pi te khattiya- paõóità bràhmaõapaõóità gahapatipaõóità samaõapaõóità nipuõà\<*<3>*>/ kataparappavàdà\<*<4>*>/ vàlavedhiråpà, te bhindantà\<*<5>*>/ pa¤¤e caranti,\<*<6>*>/ pa¤¤àgatena diññhigatàni, te pa¤haü abhi- saïkharitvà Tathàgataü upasaïkamitvà pucchanti gåëhàni \<-------------------------------------------------------------------------- 1 paccavekkhaõàbahulo, M. K. 2 sekkha-, M. K. 3 S. omits nipuõà. 4 duttapparappavàdà, S.; parappavàdà, S2. 5 sãdantà, S. S2. 6 ma¤¤e vadanti, S. S2. >/ #<[page 204]># %<204 Pa¤¤àvagge Mahàpa¤¤àkathà>% ca pañichannàni ca, kathità vissajjità va te pa¤hà Bhagavatà honti, niddiññhakàraõà\<*<1>*>/ {upakkhittakà} te\<*<2>*>/ Bhagavato sam- pajjanti: atha kho Bhagavà va tattha atirocati yadidaü pa¤¤àyàti aggo pañisambhidappatto ti. Mahàpa¤¤àkathà samattà. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 sanniddikiññhakàraõà, S. S2. 2 upakkhittabhàvake, S.; upakkhittabhàvà te, S2. >/ #<[page 205]># %< Pa¤¤àvagge Iddhikathà 205>% $< III II. PA¥¥âVAGGE IDDHIKATHâ>$ ## Kâ iddhi? Kati iddhiyo? Iddhiyà kati bhåmiyo? Kati pàdà? Kati padàni? Kati målàni? `Kà iddhãti'? Ijjhanaññhena iddhi. `Kati iddhiyo' ti? Dasa iddhiyo. Iddhiyà catasso bhåmiyo, cattàro pàdà, aññha padàni, soëasa målàni. ## Katamà dasa iddhiyo? Adhiññhànà iddhi, vikubbanà\<*<1>*>/ iddhi, manomayà iddhi, ¤àõavipphàrà iddhi, samàdhivip- phàrà iddhi, ariyà iddhi, kammavipàkajà iddhi, pu¤¤avato iddhi, vijjàmayà iddhi, tattha tattha sammàpayogapac- cayà\<*<2>*>/ ijjhanaññhena iddhi. ## Iddhiyà katamà catasso bhåmiyo? Vivekajà bhåmi pañhamajjhànaü, pãtisukhabhåmi dutiyajjhànaü, upek- khàsukhabhåmi tatiyajjhànaü, adukkhamasukhabhåmi catutthajjhànaü. Iddhiyà imà catasso bhåmiyo iddhilà- bhàya iddhipañilàbhàya iddhivikubbanàya iddhivisavitàya\<*<3>*>/ iddhivasãbhàvàya iddhivesàrajjàya saüvattantãti. ## Iddhiyà katamà cattàro pàdà? Idha bhikkhu chandasamàdhipadhànasaïkhàrasamannàgataü iddhipà- daü bhàveti, viriyasamàdhipadhànasaïkhàrasamannàga- taü iddhipàdaü bhàveti, cittasamàdhipadhànasaïkhàra- samannàgataü iddhipàdaü bhàveti, vãmaüsàsamàdhipad- hànasaïkhàrasamannàgataü iddhipàdaü bhàveti. Idd- hiyà ime cattàro pàdà iddhilàbhàya iddhipañilàbhàya iddhi- vikubbadàya iddhivisavitàya iddhivasãbhàvàya iddhivesàr- ajjàya saüvattantãti. ## Iddhiyà katamàni aññha padàni? Chanda¤\<*<4>*>/ ce \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vikuppanà, M.; vikappanà, S. S2. 2 sammappayogappaccayà, K. 3 S. omits. 4 chandaü, M.; channaü, S. S2. >/ #<[page 206]># %<206 Pa¤¤àvagge Iddhikathà>% bhikkhu nissàya labhati samàdhiü, labhati cittassa ekag- gataü; chando na samàdhi, samàdhi na chando; a¤¤o chando a¤¤o samàdhi. Viriya¤ ce bhikkhu nissàya labhati samàdhiü, labhati cittassa ekaggataü; viriyaü na samàdhi, samàdhi na viriyaü; a¤¤aü viriyaü a¤¤o samàdhi. Citta¤ ce bhikkhu nissàya labhati samàdhiü, labhati cittassa ekaggataü; cittaü na samàdhi, samàdhi na cittaü; a¤¤aü cittaü a¤¤o samàdhi. Vãmaüsa¤ ce bhikkhu nissàya labhati samàdhiü, labhati cittassa ekag- gataü; vãmaüsà na samàdhi, samàdhi na vãmaüsà; a¤¤à vãmaüsà a¤¤o samàdhi. Iddhiyà imàni aññha padàni iddhilàbhàya iddhipañilàbhàya iddhivikubbanàya iddhivi- savitàya iddhivasãbhàvàya iddhivesàrajjàya saüvattantãti. ## Iddhiyà katamàni soëasa målàni? `Anoõataü\<*<1>*>/ cittaü kosajje na ijjhatãti' àne¤jaü, `anunnataü\<*<2>*>/ cittaü uddhacce na ijjhatãti' àne¤jaü, `anabhiõataü cittaü ràge na ijjhatãti' àne¤jaü, `anapaõataü cittaü byàpàde na ijjhatãti' àne¤jaü, `anissitaü cittaü diññhiyà na ijjhatãti' àne¤jaü, `appañibaddhaü\<*<3>*>/ cittaü chandaràge na ijjhatãti' àne¤jaü, `vippamuttaü cittaü kàmaràge na ijjhatãti' àne¤jaü, `visa¤¤uttaü cittaü kilese na ijjhatãti' àne¤jaü, `vipariyàdikataü\<*<4>*>/ cittaü kilesapariyàde na ijjhatãti' àne¤- jaü, `ekaggataü cittaü nànattakilese na ijjhatãti' àne¤- jaü, `saddhàya pariggahitaü cittaü assaddhiye na ijjha- tãti' àne¤jaü, `viriyena pariggahitaü cittaü kosajje na ijjhatãti' àne¤jaü, `satiyà pariggahitaü cittaü pamàde na ijjhatãti' àne¤jaü, `samàdhinà pariggahitaü cittaü pa- màde na ijjhatãti' àne¤jaü, `pa¤¤àya pariggahitaü cittaü avijjàya na ijjhatãti' àne¤jaü, `obhàsagataü cittaü avij- jandhakàre na ijjhatãti' àne¤jaü. Iddhiyà imàni soëasa målàni iddhilàbhàya iddhipañilàbhàya iddhivikubbanàya iddhivisavitàya iddhivasãbhàvàya iddhivesàrajjàya saüvat- tantãti. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 anonataü, K; anekataü, S. S2. 2 anuõõataü, M. 3 appañibandhaü, M.; appañibuddha, S. S2. 4 vipariyàdhigataü, S.; viriyàdigataü, S2. >/ #<[page 207]># %< Pa¤¤àvagge Iddhikathà 207>% ## Katamà adhiññhànà iddhi? Idha bhikkhu anekavidi- taü iddhividhaü paccanubhoti: eko pi hutvà bahudhà hoti, bahudhà pi hutvà eko hoti; àvibhàvaü tirobhàvaü tirokuóóaü tiropàkàraü tiropabbakaü asajjamàno gac- chati, seyyathàpi àkàse; pañhaviyà pi ummujjanimmuj- jaü karoti, seyyathàpi udake; udake pi abhijjamàne gac- chati, seyyathàpi pañhaviyaü; àkàse pi pallaïkena caïka- mati,\<*<1>*>/ seyyathàpi pakkhã sakuõo; ime pi candimasuriye evaü-mahiddhike evaü-mahànubhàve pàõinà paràmasati parimajjati, yàva Brahmalokà pi kàyena vasaü vatteti. `Idhàti'. Imissà diññhiyà imissà khantiyà imissà ruciyà imasmiü àdàye imasmiü dhamme imasmiü vinaye imasmiü pàvacane imasmiü brahmacariye imasmiü satthusàsane, tena vuccati `idhàti'. `Bhikkhåti'. Puthujjanakalyàõako và hoti bhikkhu sekho và Arahà và akuppadhammo. `Anekaviditaü iddhividhaü paccanubhotãti'. Nànappa- kàraü\<*<2>*>/ iddhividhaü paccanubhoti. `Eko pi hutvà bahudhà hotãti'. Pakatiyà eko bahulaü àvajjati, sataü và sahassaü và satasahassaü và àvajjati; àvajjitvà ¤àõena adhiññhàti `bahulo homãti,' bahulo hoti. Yathàyasmà Cåëapanthako\<*<3>*>/ eko pi hutvà bahudhà hoti, evamevaü so iddhimà cetovasippatto eko pi hutvà bahudhà hoti. `Bahudhà pi hutvà eko hotãti'. Pakatiyà bahulo ekaü àvajjati; àvajjitvà ¤àõena adhiññhàti `eko homãti,' eko hoti. Yathàyasmà Cåëapanthako bahudhà pi hutvà eko hoti, evamevaü so iddhimà cetovasippatto bahudhà pi hutvà eko hoti. `âvibhàvan' ti. Kenaci anàvañaü hoti appañicchannaü vivañaü pàkañaü\<*<4>*>/. `Tirobhàvan' ti. Kenaci àvataü hoti pañicchannaü pihitaü\<*<5>*>/ pañikujjitaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 kamati, K. 2 nànappakàrakaü, K. 3 Cullapanthako, K. 4 S. S2. K. omit pàkataü. 5 pañicchannavihitaü, M. >/ #<[page 208]># %<208 Pa¤¤àvagge Iddhikathà>% `Tirokuóóaü tiropàkàraü tiropabbataü asajjamàno gacchati, seyyathàpi àkàse' ti. Pakatiyà àkàsakasiõasamàpattiyà làbhã hoti, tirokuóóaü tiropàkàraü tiropabbataü àvajjati; àvajjitvà ¤àõena adhiñ- ñhàti `àkàso hotåti,' àkàso hoti. So tirokuóóaü tiro- pàkàraü tiropabbataü àvajjamàno gacchati. Yathà manussà pakatiyà aniddhimanto kenaci anàvañe aparikkhitte asajjamànà gacchanti, evamevaü so iddhimà cetova- sippatto tirokuóóaü tiropàkàraü tiropabbataü asajjamàno gacchati, seyyathàpi àkàse. `Pañhaviyà pi ummujjanimujjaü karoti, seyyathàpi udake' ti. Pakatiyà àpokasiõasamàpattiyà làbhã hoti, pañha- viü àvajjati; àvajjitvà ¤àõena adhiññhàti `udakaü hotåti,' udakaü hoti. So pañhaviyà ummujjanimujjaü karoti. Yathà manussà pakatiyà aniddhimanto udake ummujjani- mujjaü karonti, evamevaü so iddhimà cetovasippatto pañhaviyà ummujjanimujjaü karoti, seyyathàpi udake. `Udake pi abhijjamàne gacchati, seyyathàpi pañha- viyan' ti. Pakatiyà pañhavãkasiõasamàpattiyà làbhã hoti, udakaü àvajjati; àvajjitvà ¤àõena adhiññhàti `pañhavã hotåti,' pañhavã hoti. So abhijjamàne udake gacchati. Yathà manussà pakatiyà aniddhimanto abhijjamànàya pañhaviyà gacchanti, evamevaü so iddhimà cetovasippatto abhijjamàne udake gacchati, seyyathàpi pañhaviyaü. `âkàse pi pallaïkena caïkamati, seyyathàpi pakkhã sakuõo' ti. Pakatiyà pañhavãkasiõasamàpattiyà làbhã hoti, àkàsaü\<*<1>*>/ àvajjati; àvajjitvà ¤àõena adhiññhàti `pañhavã hotåti,' pañhavã hoti. So àkàse antalikkhe caï- kamati pi tiññhati pi nisãdati pi seyyaü pi kappeti. Yathà manussà pakatiyà aniddhimanto pañhaviyà caïkamanti pi tiññhanti pi nisãdanti pi seyyaü pi kappenti, evamevaü so iddhimà cetovasippatto àkàse antalikkhe caïkamati pi tiññhati pi nisãdati pi seyyaü pi kappeti, seyyathàpi pakkhã sakuõo. `Ime pi candimasuriye evaü-mahiddhike evaü-mahànu- bhàve pàõinà paràmasati parimajjatãti'. Idha\<*<2>*>/ so iddhimà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 àkàse, K. 2 ima, M.; iddhi, S. S2. >/ #<[page 209]># %< Pa¤¤àvagge Iddhikathà 209>% cetovasippatto nisinnako và nipannako và candimasuriye àvajjati; àvajjitvà ¤àõena adhiññhàti `hatthapàse\<*<1>*>/ hotåti,' hatthapàse hoti. So nisinnako và nipannako và candima- suriye pàõinà àmasati paràmasati parimajjati. Yathà manussà pakatiyà aniddhimanto ki¤cid eva råpagataü hatthapàse àmasanti paràmasanti parimajjanti, evamevaü so iddhimà cetovasippatto nisinnako và nipannako và candimasuriye pàõinà àmasati paràmasati parimajjati. `Yàva Brahmalokà pi kàyena vasaü vattetãti'.\<*<2>*>/ Sace so iddhimà cetovasippatto Brahmalokaü gantukàmo hoti, dåre pi santike adhiññhàti `santike hotåti' santike hoti, santike pi dåre adhiññhàti `dåre hotåti' dåre hoti; bahu- kaü pi thokaü adhiññhàti `thokaü hotåti' thokaü hoti, thokaü pi bahukaü adhiññhàti `bahukaü hotåti' bahukaü hoti; dibbena cakkhunà tassa Brahmuno råpaü passati, dibbàya sotadhàtuyà tassa Brahmuno saddaü suõàti, ceto- pariya¤àõena tassa Brahmuno cittaü pajànàti. Sace so iddhimà cetovasippatto dissamànena kàyena Brahmalokaü gantukàmo hoti, kàyavasena cittaü pariõàmeti, kàyavasena cittaü adhiññhàti; kàyavasena cittaü pariõàmetvà kàya- vasena cittaü adhiññhahitvà sukhasa¤¤a¤ ca lahusa¤¤a¤ ca okkamitvà dissamànena kàyena Brahmalokaü gacchati. Sace so iddhimà cetovasippatto adissamànena kàyena Brahmalokaü gantukàmo hoti, cittavasena kàyaü pari- õàmeti, cittavasena kàyaü adhiññhàti; cittavasena kàyaü pariõàmetvà cittavasena kàyaü adhiññhahitvà sukhasa¤¤a¤ ca lahusa¤¤a¤ ca okkamitvà adissamànena kàyena Brah- malokaü gacchati. So tassa Brahmuno purato\<*<3>*>/ råpaü abhinimminàti manomayaü sabbaïgapaccaïgaü ahinin- driyaü.\<*<4>*>/ Sace so iddhimà caïkamati, nimmito\<*<5>*>/ pi tattha caïkamati; sace so iddhimà tiññhati, nimmito pi tattha tiññhati; sace so iddhimà nisãdati, nimmito pi tattha nisãdati; sace so iddhimà seyyaü kappeti, nimmito pi \<-------------------------------------------------------------------------- 1 hatthàpase, M. 2 saüvattetãti, S. 3 råpato, S. S2. 4 hinindriyaü, S. S2.; ahãnindriyaü, K. 5 nibbito, S. S2., but nimmito below. >/ #<[page 210]># %<210 Pa¤¤àvagge Iddhikathà>% tattha seyyaü kappeti; sace so iddhimà dhåpàyati,\<*<1>*>/ nim- mito pi tattha dhåpàyati; sace so iddhimà pajjalati, nimmito pi tattha pajjalati; sace so iddhimà dhammaü bhàsati, nimmito pi tattha dhammaü bhàsati; sace so iddhimà pa¤haü pucchati, nimmito pi tattha pa¤haü pucchati; sace so iddhimà pa¤haü puññho vissajjeti, nimmito pi tattha pa¤haü puññho vissajjeti; sace so iddhimà tena Brahmunà saddhiü\<*<2>*>/ santiññhati sallapati sàkacchaü samàpajjati, nimmito pi ti tattha tena Brah- munà saddhiü santiññhati sallapati sàkacchaü samàpajjati; ya¤ ¤ad eva hi\<*<3>*>/ so iddhimà karoti, tan tad eva hi so nim- mito karotãti. Ayaü adhiññhànà iddhi. ## Katamà vikubbanà iddhi? Sikhissa Bhagavato Arahato Sammàsambuddhassa Abhibhå nàma sàvako Brahmaloke ñhito sahassãlokadhàtuü sarena vi¤¤àpeti. So dissamànena pi kàyena dhammaü deseti, adissamànena pi kàyena dhammaü deseti, dis- samànena pi heññhimena upaóóhakàyena adissamànena pi uparimena upaóóhakàyena dhammaü deseti, dissam- ànena pi uparimena upaóóhakàyena adissamànena pi heññhimena upaóóhakàyena dhammaü deseti. So paka- tivaõõaü vijahitvà kumàrakavaõõaü và dasseti, nàga- vaõõaü và dasseti, supaõõavaõõaü\<*<4>*>/ và dasseti, yakkha- vaõõaü và dasseti,\<*<5>*>/ indavaõõaü và dasseti, devavaõõaü và dasseti, Brahmavaõõaü và dasseti, samuddavaõõaü và dasseti, pabbatavaõõaü và dasseti, vanavaõõaü và dasseti, sãhavaõõaü và dasseti, byagghavaõõaü\<*<6>*>/ và dasseti,\<*<6>*>/ dãpi- vaõõaü và dasseti, hatthivaõõaü và dasseti, assaü pi dasseti, rathaü pi dasseti, pattiü pi dasseti, vividhaü pi senàbyuhaü dasseti. Ayaü vikubbanà iddhi. ## Katamà manomayà iddhi? Idha bhikkhu imamhà kàyà a¤¤aü kàyaü abhinimminàti råpiü manomayaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 dhåmayati, K.; dhumayati, M. 2 santi, S. S2. 3 yaü, S. S2. K. omits. 4 subaõõavaõõaü, M. 5 K. inserts asuravaõõaü và dasseti. 6 S. omits. >/ #<[page 211]># %< Pa¤¤àvagge Iddhikathà 211>% sabbaïgapaccaïgaü ahãnindriyaü.\<*<1>*>/ Seyyathàpi puriso mu¤jamhà isikaü pavàheyya, tassa evam assa -- `Ayaü mu¤jo ayaü isikà, a¤¤o mu¤jo a¤¤à isikà, mu¤jamhà tve va isikà pavàëhà' ti;\<*<2>*>/ seyyathàpi và pana puriso asiü kosiyà\<*<3>*>/ pavàheyya, tassa evam assa -- `Ayaü assi ayaü kosi, a¤¤o asi a¤¤à kosi, kosiyà tv eva asi pavàëho' ti\<*<4>*>/; seyyathàpi và pana puriso ahiü karaõóà uddhareyya, tassa evam assa -- `Ayaü asi ayaü karaõóo, a¤¤o asi a¤¤o karaõóo, karaõóà tv eva ahi ubbhato' ti. Evam evaü bhikkhu imamhà kàyà a¤¤aü kàyaü abhinimminàti råpiü manomayaü sabbaïgapaccaïgaü ahãnindriyaü.\<*<5>*>/ Ayaü manomayà iddhi. ## Katamà ¤àõavipphàrà iddhi? `Aniccànupassanàya niccasa¤¤àya pahànaññho ijjhatãti' ¤àõavipphàrà iddhi, `dukkhànupassanàya sukhasa¤¤àya, anattànupassanàya attasa¤¤àya, nibbidànupassanàya nan- diyà, viràgànupassanàya ràgassa, nirodhànupassanàya samudayassa, pañinissaggànupassanàya àdànassa pahàn- aññho ijjhatãti' ¤àõavipphàrà iddhi. {âyasmato} Bakku- lassa\<*<6>*>/ ¤àõavipphàrà iddhi, {àyasmato} Saïkiccassa\<*<7>*>/ ¤àõa- vipphàrà iddhi, {àyasmato} Bhåtapàlassa ¤àõavipphàrà iddhi. Ayaü ¤àõavipphàrà iddhi. ## Katamà samàdhivipphàrà iddhi? `Pañhamajjhànena nãvaraõànaü pahànaññho ijjhatãti' samàdhivipphàrà iddhi, `dutiyajjhànena vitakkavicàrànaü pahànaññho ijjhatãti' samàdhivipphàrà iddhi, `tatiyaj- jhànena pãtiyà pahànaññho ijjhatãti' samàdhivipphàrà iddhi . . . pe . . . `catutthajjhànena sukhadukkhànaü pahànaññho ijjhatãti . . . pe . . . àkàsàna¤càyatanasamà- pattiyà råpasa¤¤àya pañighasa¤¤àya nànattasa¤¤àya pahànaññho ijjhatãti' . . . pe . . . `vi¤¤àõa¤càyatana- samàpattiyà àkàsàna¤càyatanasa¤¤àya pahànaññho ijjha- tãti' . . . pe . . . `àki¤ca¤¤àyatanasamàpattiyà vi¤¤àõ- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 abhinindriyaü, S. S2.; ahinindriyaü, M. 2 sabbavàlàbhi, S. S2. 3 asikosiyà, S. S2. M. 4 saññhàhoti, S. S2. 5 abhinindriyaü, S. S2. 6 Bàkkulassa, M. 7 Saïkilassa, M. >/ #<[page 212]># %<212 Pa¤¤àvagge Iddhikathà>% a¤càyatanasa¤¤àya pahànaññho ijjhatãti' . . . pe . . . `nevasa¤¤ànàsa¤¤àyatanasamàpattiyà àki¤ca¤¤àyatanasa¤- ¤àya pahànaññho ijjhatãti' samàdhivipphàrà iddhi. Ayas- mato Sàriputtassa samàdhivipphàrà iddhi, {àyasmato} Sa¤jã- vassa samàdhivipphàrà iddhi, {àyasmato} Khàõukoõóa¤¤assa\<*<1>*>/ samàdhivipphàrà iddhi; Uttaràya upàsikàya samàdhivip- phàrà iddhi, Sàmàvatikàya\<*<2>*>/ upàsikàya samàdhivipphàrà iddhi. Ayaü samàdhivipphàrà iddhi. ## Katamà ariyà iddhi? Idha bhikkhu sace àkaïkhati `Pañikkåle\<*<3>*>/ apañikkålasa¤¤ã vihareyyan' ti, apañikkåla- sa¤¤ã tattha viharati; sace àkaïkhati `Apañikkåle pañikkå- lasa¤¤ã vihareyyan' ti, pañikkålasa¤¤ã tattha viharati; sace àkaïkhati `Pañikkåle ca apañikkåle ca apañikkålasa¤¤ã vihàreyyan' ti, apañikkålasa¤¤ã tattha viharati; sace àkaï- khati `Apañikkåle ca pañikkåle ca pañikkålasa¤¤ã vihàr- eyyan' ti, pañikkålasa¤¤ã tattha viharati; sace àkaïkhati `Pañikkåle ca apañikkåle ca tadubhayaü abhinivajjetvà upekkhako vihareyyaü sato sampajàno' ti, upekkhako tattha viharati sato sampajàno. Kathaü pañikkåle apañikkålasa¤¤ã viharati? Aniñ- ñhasmiü vatthusmiü mettàya và pharati, dhàtuto và upa- saüharati. Evaü pañikkåle apañikkålasa¤¤ã viharati. Kathaü apañikkåle pañikkålasa¤¤ã viharati? Iññhasmiü vatthusmiü asubhàya và pharati, aniccato và upasaü- harati. Evaü apañikkåle pañikkålasa¤¤ã viharati. Kathaü pañikkåle ca apañikkåle ca apañikkålasa¤¤ã viharati? Aniññhasmiü ca iññhasmiü ca vatthusmiü mettàya và pharati, dhàtuto và upasaüharati. Evaü pañikkåle ca apañikkåle ca apañikkålasa¤¤ã viharati. Kathaü apañikkåle ca pañikkåle ca pañikkålasa¤¤ã viharati? Iññhasmiü ca aniññhasmiü ca vatthusmiü asubhàya và pharati, aniccato và upasaüharati. Evaü apañikkåle ca pañikkåle ca pañikkålasa¤¤ã viharati. Kathaü pañikkåle ca apañikkåle ca tadubhayaü abhini- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Chànukonda¤¤assa, S.; Konda¤¤assa, S. 2 Sàmàvatiyà, M. 3 pañikule, M.; pañikåle, K. >/ #<[page 213]># %< Pa¤¤àvagge Iddhikathà 213>% vajjetvà upekkhako viharati sato sampajàno? Idha bhikkhu cakkhunà råpaü disvà n' eva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajàno; sotena saddaü sutvà, ghànena gandhaü ghàyitvà, jivhàya rasaü sàyitvà, kàyena phoññhabbaü phusitvà, manasà dhammaü vi¤¤àya n' eva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajàno. Evaü pañikkåle ca apañikkåle ca tadubhayaü abhinivajjetvà upekkhako viharati sato sam- pajàno. Ayaü ariyà iddhi. ## Katamà kammavipàkajà iddhi? Sabbesaü pak- khãnaü\<*<1>*>/, sabbesaü devànaü, ekaccànaü manussànaü, ekaccànaü vinipàtikànaü. Ayaü kammavipàkajà iddhi. ## Katamà pu¤¤avato iddhi? Ràjà Cakkavatti vehàsaü gacchati saddhiü caturaïginiyà senàya antamaso assa- bandhagopake\<*<2>*>/ purise upàdàya; jotikassa\<*<3>*>/ gahapatissa pu¤¤avato iddhi, jañilassa gahapatissa pu¤¤avato iddhi, meõóakassa\<*<4>*>/ gahapatissa pu¤¤avato iddhi, ghositassa gahapatissa pu¤¤avato iddhi, pa¤cannaü\<*<5>*>/ mahàpu¤¤ànaü pu¤¤avato iddhi. Ayaü pu¤¤avato iddhi. ## Katamà vijjàmayà iddhi? Vijjàdharà vijjaü parija- petvà\<*<6>*>/ vehàsaü gacchanti: àkàse antalikkhe hatthiü pi dassenti, assaü pi dassenti, rathaü pi dassenti, pattiü pi dassenti, vividhaü pi senàbyåhaü dassenti. Ayaü vijjà- mayà iddhi. ## Kathaü tattha tattha sammàpayogapaccayà\<*<7>*>/ ijjhan- aññhena iddhi? `Nekkhammena kàmacchandassa pahàn- aññho ijjhatãti' tattha tattha sammàpayogapaccayà ijjhan- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 M. omits sabbesaü pakkhãnaü. 2 assabandhago, M.; asàbandhanekà, S. S2. K. gives assabandhane purise as vë. to text. 3 jotiyassa, K. 4 mandhigahapatissa, S. 5 S. S2. M. insert yaü before pa¤cannaü. 6 parijappetvà, M.; paridapetvà, S.; pariyajayepatvà, S2.; paridametvà, K. as vë. 7 sammappayogapaccayà, S. K. >/ #<[page 214]># %<214 Pa¤¤àvagge Iddhikathà>% aññhena iddhi, `abyàpàdena byàpàdassa pahànaññho ijjhatãti' . . . pe . . . `àlokasa¤¤àya thãnamiddhassa . . . pe . . . Arahattamaggena sabbakilesànaü pahànaññho ijjhatãti' tattha tattha sammàpayogapaccayà ijjhanaññhena iddhi. Evaü tattha tattha sammàpayogapaccayà ijjhan- aññhena iddhi. Imà dasa iddhiyo. Iddhikathà niññhità. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 215]># %< Pa¤¤àvagge Abhisamayakathà 215>% $< III III. PA¥¥âVAGGE ABHISAMAYAKATHâ>$ ## `ABHISAMAYO' ti. Kena abhisameti? Ha¤ci cittena abhisameti, tena hi a¤¤àõã abhisameti? Na a¤¤àõã abhisameti, ¤àõena abhisameti. Ha¤ci ¤àõena abhisa- meti, tena hi\<*<1>*>/ acittako abhisameti? Na acittako abhisa- meti, cittena ca ¤àõena ca abhisameti. Ha¤ci cittena ca ¤àõena ca abhisameti, tena hi kàmàvacaracittena ca ¤àõena ca abhisameti? Na kàmàvacaracittena ca ¤àõena ca abhisameti. Tena hi råpàvacaracittena ca ¤àõena ca abhisameti? Na råpàvacaracittena ca ¤àõena ca abhisa- meti. Tena hi aråpàvacaracittena ca ¤àõena ca abhisameti? Na aråpàvacaracittena ca ¤àõena ca abhisameti. Tena hi kammassakacittena\<*<2>*>/ ca ¤àõena ca abhisameti? Na kam- massakacittena ca ¤àõena ca abhisameti. Tena hi saccà- nulomikacittena ca ¤àõena ca abhisameti? Na saccànu- lomikacittena ca ¤àõena ca abhisameti. Tena hi atãta- cittena ca ¤àõena ca abhisameti? Na atãtacittena ca ¤àõena ca abhisameti. Tena hi anàgatacittena ca ¤àõena ca abhisameti? Na anàgatacittena ca ¤àõena ca abhisa- meti. Tena hi paccuppannalokikacittena ca ¤àõena ca abhisameti? Na\<*<3>*>/ paccuppannalokikacittena ca ¤àõena ca abhisameti, lokuttaramaggakkhaõe paccuppannacittena ca ¤àõena ca abhisameti. ## Kathaü lokuttaramaggakkhaõe paccuppannacittena ca ¤àõena ca abhisameti? Lokuttaramaggakkhaõe uppà- dàdhipateyyaü cittaü ¤àõassa hetu paccayo ca, taü- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 tena hi acittena ca ¤àõena ca acittako, M.; cittana¤ ca ¤àõena cittako, S. 2 kammassakatacittena, M.; kammassakatàcittena, K. 3 S. S2. M. omit na. >/ #<[page 216]># %<216 Pa¤¤àvagge Abhisamayakathà>% sampayuttaü cittaü nirodhagocaraü; dassanàdhipateyyaü ¤àõaü cittassa hetu paccayo ca, taü-sampayuttaü ¤àõaü nirodhagocaraü. Evaü lokuttaramaggakkhaõe pac- cuppannacittena ca ¤àõena ca abhisameti. ## Kin nu ettako yeva abhisamayo ti? Na hi; lokut- taramaggakkhaõe dassanàbhisamayo sammàdiññhi abhiro- panàbhisamayo sammàsaïkappo, pariggahàbhisamayo sammàvàcà, samuññhànàbhisamayo sammàkammanto, vodànàbhisamayo sammà-àjãvo, paggahàbhisamayo sam- màvàyàmo, upaññhànàbhisamayo sammàsati, avikkhepà- bhisamayo sammàsamàdhi; upaññhànàbhisamayo {sati- sambojjhaïgo} . . . pe . . . pañisaïkhànàbhisamayo\<*<1>*>/ {upekkhàsambojjh aïgo}; assaddhiye akampiyàbhisamayo saddhàbalaü, kosajje akampiyàbhisamayo viriyabalaü, pamàde akampiyàbhisamayo satibalaü, uddhacce akam- piyàbhisamayo samàdhibalaü, avijjàya akampiyàbhisa- mayo pa¤¤àbalaü; adhimokkhàbhisamayo saddhindriyaü, paggahàbhisamayo viriyindriyaü, upaññhànàbhisamayo satindriyaü, avikkhepàbhisamayo {samàdhindriyaü}, das- sanàbhisamayo pa¤¤indriyaü. âdhipateyyaññhena in- driyàbhisamayo, akampiyaññhena balàbhisamayo, niyyàn- aññhena bojjhaïgàbhisamayo, hetuññhena maggàbhisa- mayo, upaññhànaññhena satipaññhànàbhisamayo, padahan- aññhena sammappadhànàbhisamayo, ijjhanaññhena iddhi- pàdàbhisamayo, tathaññhena saccàbhisamayo; avikkhep- aññhena samathàbhisamayo, anupassanaññhena vipassanà- bhisamayo, ekarasaññhena samathavipassanàbhisamayo, anativattanaññhena yuganandhàbhisamayo; saüvaraññhena sãlavisuddhi abhisamayo, avikkhepaññhena cittavisuddhi abhisamayo, dassanaññhena diññhivisuddhi abhisamayo; muttaññhena adhimokkhàbhisamayo, pañivedhaññhena vijjàbhisamayo, pariccàgaññhena vimutti abhisamayo, samucchedaññhena khaye ¤àõaü abhisamayo. Chando målaññhena abhisamayo, manasikàro samuññhànaññhena abhisamayo, phasso samodhànaññhena abhisamayo, vedanà samosaraõaññhena abhisamayo, samàdhi pamukkhaññhena \<-------------------------------------------------------------------------- 1 pañisaïkhàràbhisamayo, M. >/ #<[page 217]># %< Pa¤¤àvagge Abhisamayakathà 217>% abhisamayo, sati àdhipateyyaññhena abhisamayo, pa¤¤à taduttaraññhena abhisamayo, vimutti sàraññhena abhisa- mayo, amatogadhaü nibbànaü pariyosànaññhena abhi- samayo. ## Kin nu ettako yeva abhisamayo ti? Na hi; sotàpat- timaggakkhaõe dassanàbhisamayo sammàdiññhi . . . pe . . . amatogadhaü nibbànaü pariyosànaññhena abhisamayo. Kin nu ettako yeva abhisamayo ti? Na hi; sotàpatti- phalakkhaõe dassanàbhisamayo sammàdiññhi . . . pe . . . pañipassaddhaññhena anuppàde ¤àõaü abhisamayo. Chando målaññhena abhisamayo . . . pe . . . amato- gadhaü nibbànaü pariyosànaññhena abhisamayo. Kin nu ettako yeva abhisamayo ti? Na hi; sakadà- gàmimaggakkhaõe . . . pe . . . sakadàgàmiphalakkhaõe, anàgàmimaggakkhaõe, anàgàmiphalakkhaõe, Arahatta- maggakkhaõe, Arahattaphalakkhaõe dassanàbhisamayo sammàdiññhi, abhiropanàbhisamayo sammàsaïkappo . . . pe . . . pañipassaddhaññhena anuppàde ¤àõaü abhisamayo. Chando målaññhena abhisamayo . . . pe . . . amatogadhaü nibbànaü pariyosànaññhena abhisamayo. Svàyaü\<*<1>*>/ atãte kilese pajahati, anàgate kilese pajahati, {paccuppanne} kilese pajahati. ## `Atãte kilese pajahatãti'. Ha¤ci atãte kilese pajahati, tena hi khãõaü khepeti, niruddhaü nirodheti, vigataü vigameti, atthaïgataü atthaïgameti; atãtaü yaü n' atthi, taü pajahatãti. Na atãte kilese pajahatãti. `Anàgate kilese pajahatãti'. Ha¤ci anàgate kilese pajahati, tena hi ajàtaü pajahati, anibbattaü pajahati, anuppannaü pajahati, apàtubhåtaü pajahati; anàgataü yaü n' atthi, taü pajahatãti. Na anàgate kilese pajahatãti. `Paccuppanne kilese pajahatãti'. Ha¤ci paccuppanne kilese pajahati, tena hi ratto ràgaü pajahati, duññho dosaü pajahati, måëho mohaü pajahati, vinibandho mànaü pajahati, paràmaññho diññhiü pajahati, avikkhepagato uddhaccaü pajahati, aniññhaïgato vicikicchaü pajahati, thàmagato anusayaü pajahati, kaõhasukkadhammà yu- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 yvàyaü, M.; yàsaü, S.; yàyaü, S2. >/ #<[page 218]># %<218 Pa¤¤àvagge Abhisamayakathà>% ganandhà pavattanti,\<*<1>*>/ saükilesikà\<*<2>*>/ maggabhàvanà hotãti. Na atãte kilese pajahati, na anàgate kilese pajahati, na paccuppanne kilese pajahatãti. ## Ha¤ci na atãte kilese pajahati, na anàgate kilese pajahati, na paccuppanne kilese pajahati, tena hi n' atthi maggabhàvanà, n' atthi phalasacchikiriyà, n' atthi kilesap- pahànaü,\<*<3>*>/ n' atthi dhammàbhisamayo ti? Na hi;\<*<4>*>/ atthi maggabhàvanà, atthi phalasacchikiriyà, atthi kilesappa- hànaü, atthi dhammàbhisamayo. Yathà kathaü viya? Seyyathàpi\<*<5>*>/ taruõo rukkho ajàtaphalo, tam enaü puriso målaü chindeyya; ye\<*<6>*>/ tassa rukkhassa ajàtaphalà te\<*<7>*>/ ajàtà yeva na jàyanti, anibbattà yeva na nibbattanti, anup- pannà yeva na uppajjanti, apàtubhåtà yeva na pàtubha- vanti: evamevaü uppàdo hetu uppàdo paccayo kilesànaü nibbattiyà, uppàde àdãnavaü disvà anuppàde cittaü pak- khandati; anuppàde cittassa pakkhandanattà\<*<8>*>/ ye uppàda- paccayà kilesà nibbatteyyuü, te ajàtà yeva na jàyanti,\<*<9>*>/ anibbattà yeva na nibbattanti, anuppannà yeva na uppaj- janti, apàtubhåtà yeva na pàtubhavanti. Evaü hetu- nirodhà dukkhanirodho, pavattaü hetu\<*<10>*>/ nimittaü hetu\<*<10>*>/ àyuhanà hetu àyuhanà paccayo kilesànaü nibbattiyà, àyuhane àdãnavaü disvà anàyuhane cittaü pakkhandati; anàyuhane cittassa pakkhandanattà ye àyuhanapaccayà kilesà nibbatteyyuü, te ajàtà yeva na jàyanti, anibbattà yeva na nibbattanti, anuppannà yeva na uppajjanti, apàtubhåtà yeva na pàtubhavanti. Evaü hetunirodhà dukkhanirodho. Evaü atthi maggabhàvanà, atthi mag- gasacchikiriyà, atthi kilesappahànaü, atthi dhammàbhisa- mayo ti. Abhisamayakathà niññhità. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 samavattanti, M.; vattanti, S. S2. 2 taü-saükilesikà, K. 3 kilese pahànaü, M. 4 S. S2. M. omit na hi. 5 yathà pi, K. 6 yena, S. S2. M. 7 tena, M; K. omits. 8 pakkhanddhattà, S. S2. M. 9 santi, M. 10 pavattahetu nimittahetu, K. >/ #<[page 219]># %< Pa¤¤àvagge Vivekakathà 219>% $< III IV. PA¥¥âVAGGE VIVEKAKATHâ PARIPUööANIDâNAý1>$ ## SEYYATHâPI Bhikkhave ye keci bahulakaraõãyà\<*<2>*>/ kam- mantà kayiranti sabbe te pañhaviü nissàya pañhaviyaü patiññhàya evam ete bahulakaraõãyà\<*<3>*>/ kammantà kayiranti, evamevaü kho Bhikkhave bhikkhu sãlaü nissàya sãle patiññhàya ariyaü aññhaïgikaü maggaü bhàveti, ariyaü aññhaïgikaü maggaü bahulãkaroti. ## Katha¤ ca Bhikkhave bhikkhu sãlaü nissàya sãle patiññhàya ariyaü aññhaïgikaü maggaü bhàveti, ariyaü aññhaïgikaü maggaü bahulãkaroti? Idha Bhikkhave bhikkhu sammàdiññhiü bhàveti vivekanissitaü viràganis- sitaü nirodhanissitaü vossaggapariõàmiü, sammàsaï- kappaü . . . pe . . . sammàvàcaü sammàkammantaü sammà-àjãvaü sammàvàyàmaü sammàsatiü sammàsamà- dhiü bhàveti vivekanissitaü viràganissitaü nirodhanis- sitaü vossaggapariõàmiü. Evaü kho Bhikkhave bhikkhu sãlaü nissàya sãle patiññhàya [ariyaü aññhaïgikaü maggaü bhàveti, ariyaü aññhaïgikaü maggaü bahulãkaroti. Seyyathàpi Bhikkhave ye p' ime bãjagàmabhåtagàmà.\<*<4>*>/ vuóóhiü viråëhiü vepullaü àpajjanti sabbe te pañhaviü nissàya pañhaviyaü patiññhàya] \<*<5>*>/ evam ete bãjagàmabhå- tagàmà vuddhiü viråëhiü vepullaü àpajjanti, evamevaü kho Bhikkhave bhikkhu sãlaü nissàya sãle patiññhàya \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Sàvatthinidànaü, K. 2 balakaraõãyà, M. and K., which gives bahulakaraõãyà and bahukaraõãyà as vë. 3 bahulakiriyà, S. S2. 4 vãjagàma-, K. 5 The words in [ ] are omitted by S. S2. M. >/ #<[page 220]># %<220 Pa¤¤àvagge Vivekakathà>% ariyaü aññhaïgikaü maggaü bhàvento ariyaü aññhaï- gikaü maggaü bahulãkaronto vuóóhiü viråëhiü vepullaü pàpuõàti dhammesu. ## Katha¤ ca Bhikkhave bhikkhu sãlaü nissàya sãle patiññhàya ariyaü aññhaïgikaü maggaü bhàvento ariyaü aññhaïgikaü maggaü bahulãkaronto vuóóhiü viråëhiü vepullaü pàpuõàti dhammesu? Idha Bhikkhave bhikkhu sammàdiññhiü bhàveti vivekanissitaü viràganissitaü nirodhanissitaü vossaggapariõàmiü, sammàsaïkappaü . . . pe . . . sammàvàcaü sammàkammantaü sammà-àjãvaü sammàvàyàmaü sammàsatiü sammàsamàdhiü bhàveti vivekanissitaü viràganissitaü nirodhanissitaü vossagga- pariõàmiü. Sammàdiññhiyà pa¤ca vivekà pa¤ca viràgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vossaggà dvàdasa nissayà, sammà- saïkappassa . . . pe . . . sammàvàcàya sammàkammantassa sammà-àjãvassa sammàvàyàmassa sammàsatiyà sammà- samàdhissa pa¤ca vivekà pa¤ca viràgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vossaggà dvàdasa nissayà. ## Sammàdiññhiyà katame pa¤ca vivekà? Vikkham- bhanaviveko tadaïgaviveko samucchedaviveko pañippassad- dhiviveko nissaraõaviveko. Vikkhambhanaviveko ca nãva- raõànaü pañhamajjhànaü bhàvayato, tadaïgaviveko ca diññhigatànaü nibbedhabhàgiyaü samàdhiü bhàvayato, samucchedaviveko ca lokuttaraü khayagàmimaggaü bhàva- yato, pañippassaddhiviveko ca phalakkhaõe, nissaraõaviveko ca nirodho nibbànaü. Sammàdiññhiyà ime pa¤ca vivekà. Imesu pa¤casu vivekesu chandajàto hoti saddhàdhimutto, cittaü c' assa svàdhiññhitaü. ## Sammàdiññhiyà katame pa¤ca viràgà? Vikkham- bhanaviràgo tadaïgaviràgo samucchedaviràgo pañipassaddhi- viràgo nissaraõaviràgo. Vikkhambhanaviràgo ca nãvara- õànaü pañhamajjhànaü bhàvayato, tadaïgaviràgo ca diññhi- gatànaü nibbedhabhàgiyaü samàdhim bhàvayato, samuc- chedaviràgo ca lokuttaraü khayagàmimaggaü bhàvayato, pañippassaddhiviràgo ca phalakkhaõe, nissaraõaviràgo ca nirodho nibbànaü. Sammàdiññhiyà ime pa¤ca viràgà. Imesu pa¤casu viràgesu chandajàto hoti saddhàdhimutto, cittaü c' assa svàdhiññhitaü. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 221]># %< Pa¤¤àvagge Vivekakathà 221>% ## Sammàdiññhiyà katame pa¤ca nirodhà? Vikkham- bhananirodho tadaïganirodho samucchedanirodho pañippas- saddhinirodho nissaraõanirodho. Vikkhambhananirodho ca nãvaraõànaü pañhamajjhànaü bhàvayato, tadaïga- nirodho ca diññhigatànaü nibbedhabhàgiyaü samàdhiü bhàvayato, samucchedanirodho ca lokuttaraü khayagàmi- maggaü bhàvayato, pañippassaddhinirodho ca phalakkhaõe, nissaraõanirodho ca nirodho nibbànaü. Sammàdiññhiyà ime pa¤ca nirodhà. Imesu pa¤casu nirodhesu chandajàto hoti saddhàdhimutto, cittaü c' assa svàdhiññhitaü. ## Sammàdiññhiyà katame pa¤ca vossaggà? Vikkham- bhanavossaggo tadaïgavossaggo samucchedavossaggo pañi- ppassaddhivossaggo nissaraõavossaggo. Vikkhambhana- vossaggo ca nãvaraõànaü pañhamajjhànaü bhàvayato, tadaïgavossaggo ca diññhigatànaü nibbedhabhàgiyaü samàdhiü bhàvayato, samucchedavossaggo ca lokuttaraü khayagàmimaggaü bhàvayato, pañippassaddhivossaggo ca phalakkhaõe, nissaraõavossaggo ca nirodho nibbànaü. Sammàdiññhiyà ime pa¤ca vossaggà. Imesu pa¤casu vossaggesu chandajàto hoti saddhàdhimutto, cittaü c' assa svàdhiññhitaü. Sammàdiññhiyà ime pa¤ca vivekà pa¤ca viràgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vossaggà dvàdasa nissayà\<*<1>*>/. ## Sammàsaïkappassa . . . pe . . ùammàvàcàya . . . pe . . . sammàkammantassa . . . pe . . . sammà-àjãvassa . . . pe . . . sammàvàyàmassa . . . pe . . . sammà- satiyà . . . pe . . . sammàsamàdhissa katame pa¤ca vivekà? Vikkhambhanaviveko tadaïgaviveko samucche- daviveko pañippassaddhiviveko nissaraõaviveko. Vikkham- bhanaviveko ca nãvaraõànaü pañhamajjhànaü bhàvayato, tadaïgaviveko ca diññhigatànaü nibbedhabhàgiyaü samà- dhiü bhàvayato, samucchedaviveko ca lokuttaraü khaya- gàmimaggaü bhàvayato, pañippassaddhiviveko ca phalak- khaõe, nissaraõaviveko ca nirodho nibbànaü. Sammàsamà- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 There is no account of the twelve nissayà either here or in Section 11, as might be expected. >/ #<[page 222]># %<222 Pa¤¤àvagge Vivekakathà>% dhissa ime pa¤ca vivekà. Imesu pa¤casu vivekesu chan- dajàto hoti saddhàdhimutto, cittaü c' assa svàdhiññhitaü. ## Sammàsamàdhissa katame pa¤ca viràgà? Vikkham- bhanaviràgo tadaïgaviràgo samucchedaviràgo pañippass- addhiviràgo nissaraõaviràgo. Vikkhambhanaviràgo ca nãvaraõànaü pañhamajjhànaü bhàvayato, tadaïgaviràgo ca diññhigatànaü nibbedhabhàgiyaü samàdhiü bhàvayato, samucchedaviràgo ca lokuttaraü khayagàmimaggaü bhàva- yato, pañippassaddhiviràgo ca phalakkhaõe, nissaraõaviràgo ca nirodho nibbànaü. Sammàsamàdhissa ime pa¤ca viràgà. Imesu pa¤casu viràgesu chandajàto hoti saddhà- dhimutto, cittaü c' assa svàdhiññhitaü. ## Sammàsamàdhissa katame pa¤ca nirodhà? Vik- khambhananirodho tadaïganirodho samucchedanirodho pañippassaddhinirodho nissaraõanirodho. Vikkhambhana- nirodho ca nãvaraõànaü pañhamajjhànaü bhàvayato, tadaï- ganirodho ca diññhigatànaü nibbedhabhàgiyaü samàdhiü bhàvayato, samucchedanirodho ca lokuttaraü khayagàmi- maggaü bhàvayato, pañippassaddhinirodho ca phalakkhaõe- nissaraõanirodho ca nirodho nibbànaü. Sammàsamàdhissa ime pa¤ca nirodhà. Imesu pa¤casu nirodhesu chandajàto hoti saddhàdhimutto, cittaü c' assa svàdhiññhitaü. ## Sammàsamàdhissa katame pa¤ca vossaggà? Vik- khambhanavossaggo tadaïgavossaggo samucchedavossaggo pañippassaddhivossaggo nissaraõavossaggo. Vikkhambhana- vossaggo ca nãvaraõànaü pañhamajjhànaü bhàvayato, tadaï- gavossaggo ca diññhigatànaü nibbedhabhàgiyaü samàdhiü bhàvayato, samucchedavossaggo ca lokuttaraü khayagàmi- maggaü bhàvayato, pañippassaddhivossaggo ca phalak- khaõe, nissaraõavossaggo ca nirodho nibbànaü. Sammà- samàdhissa ime pa¤ca vossaggà. Imesu pa¤casu vossaggesu chandajàto hoti saddhàdhimutto, cittaü c' assa svàdhiñ- ñhitaü. Sammàsamàdhissa ime pa¤ca vivekà pa¤ca viràgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vossaggà dvàdasa nissayà. ## Seyyathàpi Bhikkhave ye keci bahulakaraõãyà kam- mantà kayiranti sabbe te pañhaviü nissàya pañhaviyaü patiññhàya evam ete bahulakaraõãyà kammantà kayiranti, evamevaü kho Bhikkhave bhikkhu sãlaü nissàya sãle \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 223]># %< Pa¤¤àvagge Vivekakathà 223>% patiññhàya satta bojjhaïge bhàveti, satta bojjhaïge bahulã- karoti . . . pe . . . satta bojjhaïge bhàvento satta bojjhaïge bahulãkaronto vuóóhiü viråëhiü vepullaü pàpuõàti dham- mesu . . . pe . . . pa¤ca balàni bhàveti, pa¤ca balàni bahulã- karoti . . . pe . . . pa¤ca balàni bhàvento pa¤ca balàni bahulãkaronto vuddhiü viråëhiü vepullaü pàpuõàti dham- mesu . . . pe . . . pa¤c' indriyàni bhàveti, pa¤c' indriyàni bahulãkaroti . . . pe . . . Seyyathàpi Bhikkhave ye keci\<*<1>*>/ bãjagàmabhåtagàmà vuddhiü viråëhiü vepullaü àpaj- janti sabbe te pañhaviü nissàya pañhaviyaü patiññhàya evam ete bãjagàmabhåtagàmà vuddhiü viråëhiü vepullaü àpajjanti, evamevaü kho Bhikkhave bhikkhu sãlaü nissàya sãle patiññhàya pa¤c' indriyàni bhàvento pa¤c' indriyàni bahulãkaronto vuddhiü viråëhiü vepullaü papuõàti dham- mesu. ## Katha¤ ca Bhikkhave bhikkhu sãlaü nissàya sãle patiññhàya pa¤c' indriyàni bhàvento pa¤c' indriyàni bahulã- karonto vuddhiü viråëhiü vepullaü pàpuõàti dhammesu? Idha Bhikkhave bhikkhu saddhindriyaü bhàveti viveka- nissitaü viràganissitaü nirodhanissitaü vossaggapariõàmiü, viriyindriyaü bhàveti . . . pe . . . satindriyaü bhàveti, samàdhindriyaü bhàveti, pa¤¤indriyaü bhàveti vivekanis- sitaü viràganissitaü nirodhanissitaü vossaggapariõàmiü. Saddhindriyassa pa¤ca vivekà pa¤ca viràgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vossaggà dvàdasa nissayà . . . pe . . . viriyindriyassa . . . pe . . . satindriyassa samàdhindriyassa pa¤¤indriyassa pa¤ca vivekà pa¤ca viràgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vossaggà dvàdasa nissayà. ## Saddhindriyassa katame pa¤ca vivekà? Vikkham- bhanaviveko tadaïgaviveko samucchedaviveko pañippas- saddhiviveko nissaraõaviveko. Vikkhambhanaviveko ca nãvaraõànaü pañhamajjhànaü bhàvayato, tadaïgaviveko ca diññhigatànaü nibbedhabhàgiyaü samàdhiü bhàvayato, samucchedaviveko ca lokuttaraü khayagàmimaggaü bhàva- yato, pañippassaddhiviveko ca phalakkhaõe, nissaraõaviveko ca nirodho nibbànaü. Saddhindriyassa ime pa¤ca vivekà. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 S. S2. M. insert me after ye keci. >/ #<[page 224]># %<224 Pa¤¤àvagge Vivekakathà>% Imesu pa¤casu vivekesu chandajàto hoti saddhàdhimutto, cittaü c' assa svàdhiññhitaü . . . pe . . . Saddhindriyassa ime pa¤ca vivekà pa¤ca viràgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vos- saggà dvàdasa nissayà. Viriyindriyassa . . . pe . . . satin- driyassa samàdhindriyassa pa¤¤indriyassa katame pa¤ca vivekà? Vikkhambhanaviveko tadaïgaviveko samuccheda- viveko pañippassaddhiviveko nissaraõaviveko . . . pe . . . Pa¤¤indriyassa ime pa¤ca vivekà pa¤ca viràgà pa¤ca nirodhà pa¤ca vossaggà dvàdasa nissayà ti. Vivekakathà niññhità. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 225]># %< Pa¤¤àvagge Cariyàkathà 225>% $< III V. PA¥¥âVAGGE CARIYâKATHâ>$ ## `CARIYâ' ti. Aññha cariyàyo: iriyàpathacariyà àyatana- cariyà saticariyà samàdhicariyà ¤àõacariyà maggacariyà patticariyà lokatthacariyà\<*<1>*>/. `Iriyàpathacariyà' ti. Catåsu iriyàpathesu. `âyatana- cariyà' ti. Chasu ajjhattikabàhiresu àyatanesu. `Sati- cariyà' ti. Catåsu satipaññhànesu. `Samàdhicariyà' ti. Catåsu jhànesu. `¥àõacariyà' ti. Catåsu ariyasaccesu. `Maggacariyà' ti. Catåsu ariyamaggesu. `Patticariyà' ti. Catåsu sàma¤¤aphalesu. `Lokatthacariyà' ti. Tathà- gatesu Arahantesu Sammàsambuddhesu padeso\<*<2>*>/ Pacceka- buddhesu padeso\<*<3>*>/ sàvakesu. Iriyàpathacariyà ca paõidhi- sampannànaü, àyatanacariyà ca indriyesu guttadvàrànaü, saticariyà ca appamàdavihàrãnaü, samàdhicariyà ca adhi- cittamanuyuttànaü, ¤àõacariyà ca buddhisampannànaü, maggacariyà ca sammàpañipannànaü, patticariyà ca adhi- gataphalànaü, lokatthacariyà\<*<4>*>/ ca Tathàgatànaü Arahan- tànaü Sammàsambuddhànaü padeso\<*<5>*>/ Paccekasambud- dhànaü, padeso sàvakànaü. Imà aññha cariyàyo. ## Aparà pi aññha cariyàyo: adhimuccanto saddhàya carati, paggaõhanto viriyena carati, upaññhàpento satiyà carati, avikkhepaü karonto samàdhinà carati, pajànanto pa¤¤àya\<*<6>*>/ carati, vijànanto vi¤¤àõena\<*<7>*>/ carati, `evaü pañi- panno visesaü adhigacchatãti' visesacariyàya carati, `evaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 lokuttaracariyà, S. S2. 2 padese, M.; padesà, S. S2. 3 S. S2. omit. 4 lokattacariyà, S. S2. 5 padeso, S. S2. 6 pajànanto bodha¤cane, S.; pajànanto bodhaü cane, S2., both omitting the next four words. 7 vi¤¤àõacariyàya, M. >/ #<[page 226]># %<226 Pa¤¤àvagge Cariyàkathà>% pañipannassa kusalà dhammà àyàpentãti' àyatanacariyàya carati. Imà aññha cariyàyo. ## Aparà pi aññha cariyàyo: dassanacariyà ca sammà- diññhiyà, abhiropanacariyà ca sammàsaïkappassa, parig- gahacariyà ca sammàvàcàya, samuññhànacariyà ca sammà- kammantassa, vodànacariyà ca sammà-àjãvassa, paggaha- cariyà ca sammàvàyàmassa, upaññhànacariyà ca sammà- satiyà, avikkhepacariyà ca sammàsamàdhissa. Imà aññha cariyàyo ti. Cariyàkathà samattà. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 227]># %< Pa¤¤àvagge Pàñihàriyakathà 227>% $< III VI. PA¥¥âVAGGE PâòIHâRIYAKATHâ>$ ## Täö' imàni Bhikkhave pàñihàriyàni. Katamàni tãõi? Iddhipàñihàriyaü àdesanàpàñihàriyaü anusàsanãpàñihà- riyaü\<*<1>*>/. Katama¤ ca Bhikkhave iddhipàñihàriyaü? Idha Bhik- khave ekacco anekaviditaü iddhividhaü paccanubhoti: eko pi hutvà bahudhà hoti, bahudhà pi hutvà eko hoti; àvibhà- vaü tirobhàvaü . . . pe . . . yàva Brahmalokà pi kàyena vasaü vatteti. idaü vuccati Bhikkhave iddhipàñihàriyaü ## Katama¤ ca Bhikkhave àdesanàpàñihàriyaü? Idha Bhikkhave ekacco nimittena àdisati\<*<2>*>/ `evaü pi te mano, itthaü pi te mano, iti pi te cittan' ti. So bahu¤ ce pi àdisati, tath' eva taü hoti no a¤¤athà. Idha pana Bhik- khave ekacco na h' eva\<*<3>*>/ kho nimittena àdisati, api ca kho manussànaü và amanussànaü và devànaü và saddaü sutvà àdisati `evaü pi te mano, itthaü pi te mano, iti pi te cittan' ti. So bahu¤ ce pi àdisati, tath' eva taü hoti no a¤¤athà. Idha pana Bhikkhave ekacco na h' eva kho nimittena àdisati, na pi manussànaü và amanussànaü và devànaü và saddaü sutvà àdisati; api ca kho vitakkayato vicàrayato vitakkavicàrasaddaü\<*<4>*>/ sutvà àdisati `evaü pi te mano, itthaü pi te mano, iti pi te cittan' ti. So bahu¤ ce pi àdisati, tath' eva taü hoti no a¤¤athà. Idha pana Bhikkhave ekacco na h' eva kho nimittena àdisati, na pi manussànaü và amanussànaü và devànaü và saddaü sutvà àdisati, na vitakkayato vicàrayato vitakkavicàrasad- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 anusàsanà-, S.; anusàsana-, S2. 2 àdissati, S. M. 3 na so ca kho, S. S2. 4 vitakkavippàra-, M.; vitakkavitthàra-, S.; vitakkavipphàra-, S2. >/ #<[page 228]># %<228 Pa¤¤avagge Pàñihàriyakathà>% daü\<*<1>*>/ sutvà àdisati; api ca kho avitakkaü avicàraü samàd- hiü samàpannassa cetasà ceto paricca pajànàti `yathà imassa bhoto manosaïkhàrà paõihità, tathà\<*<2>*>/ imassa cittassa anantarà; amukaü nàma\<*<3>*>/ vitakkaü vitakessatãti'.\<*<4>*>/ So bahu¤ ce pi àdisati, tath' eva taü hoti no a¤¤athà. Idaü vuccati Bhikkhave àdesanàpàñihàriyaü. ## Katamठca Bhikkhave anusàsanãpàñihàriyaü? Idha pana Bhikkhave ekacco evaü anusàsati `evaü vitakketha, mà evaü vitakkayittha; evaü manasi karotha, mà evaü manasà karittha\<*<5>*>/; idaü pajahatha, idaü upasampajja viha- rathàti'. Idaü vuccati Bhikkhave anusàsanãpàñihàriyaü. Imàni kho Bhikkhave tãõi pàñihàriyàni. ## `Nekkhammaü ijjhatãti' iddhi, `kàmacchandaü pañi- haratãti' {pàñihàriyaü}; `ye tena nekkhammena samannà- gatà, sabbe te visuddhicittà anàvilasaïkappà' ti àdesanà- pàñihàriyaü; `taü kho pana nekkhammaü evaü àsevi- tabbaü evaü bhàvetabbaü evaü bahulãkàtabbaü evaü tadanudhammatàsati upaññhàpetabbà' ti anusàsanãpàñihà- riyaü. `Abyàpàdo ijjhatãti' iddhi, `byàpàdaü pañiharatãti' pàñihàriyaü; `ye tena abyàpàdena samannàgatà, sabbe te visuddhicittà anàvilasaïkappà' ti àdesanàpàñihàriyaü; `so kho pana abyàpàdo evaü àsevitabbo evaü bhàvetabbo evaü bahulãkàtabbo evaü tadanudhammatàsati upaññhà- petabbà' ti anusàsanãpàñihàriyaü. `âlokasa¤¤à ijjhatãti' iddhi, `thãnamiddhaü pañiharatãti' pàñihàriyaü; `ye tàya àlokasa¤¤àya samannàgatà, sabbe te visuddhicittà anàvilasaïkappà' ti àdesanàpàñihàriyaü; `sà kho pana àlokasa¤¤à evaü àsevitabbà evaü bhàvetabbà evaü bahulãkàtabbà evaü tadanudhammatàsati upaññhàpe- tabbà' ti anusàsanãpàñihàriyaü. `Avikkhepo ijjhatãti' iddhi, `uddhaccaü pañiharatãti' pàñihàriyaü; `ye tena avikkhepena samannàgatà, sabbe te \<-------------------------------------------------------------------------- 1 vitakkavipphàra-, M.; vitakkavicàra-, S. S2. 2 yathà, M. S2.; yasathà. S. 3 amunnàma, K. 4 vitakkayissatãti, M. S. S2. 5 manasàkattha, M.; manasikàrotaü, S. S2. >/ #<[page 229]># %< Pa¤¤àvagge Pàñihàriyakathà 229>% visuddhicittà anàvilasaïkappà' ti àdesanàpàñihàriyaü; `so kho pana avikkhepo evaü àsevitabbo evaü bhàvetabbo evaü bahulãkàtabbo evaü tadanudhammatàsati upaññhà- petabbà' ti anusàsanãpàñihàriyaü . . . pe . . . `Arahattamaggo ijjhatãti' iddhi, `sabbakilese pañihara- tãti' pàñihàriyaü; `ye tena Arahattamaggena samannàgata, sabbe te visuddhicittà anàvilasaïkappà' ti àdesanàpàñihà- riyaü; `so kho pana Arahattamaggo evaü àsevitabbo evaü bhàvetabbo evaü bahulãkàtabbo evaü tadanudham- matàsati upaññhàpetabbà' ti anusàsanãpàñihàriyaü. `Nekkhammaü ijjhatãti' iddhi, kàmacchandaü pañi- haratãti' pàñihàriyaü; yà ca iddhi, ya¤ ca pàñihàriyaü, idaü vuccati iddhipàñihàriyaü. `Abyàpàdo ijjhatãti' iddhi, `byàpàdaü pañiharatãti' pàñihàriyaü, yà ca iddhi ya¤ ca pàñihàriyaü, idaü vuccati iddhipàñihàriyaü. `âlo- kasa¤¤a ijjhàtãti' iddhi, `thãnamiddhaü pañiharatãti' pàñi- hàriyaü . . . pe . . . `Arahattamaggo ijjhatãti' iddhi, sabbakilese pañiharatãti' pàñihàriyaü; yà ca iddhi ya¤ ca pàñihàriyaü, idaü vuccati iddhipàñihàriyan' ti. Pàñihàriyakathà niññhità. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 230]># %<230 Pa¤¤àvagge Samasãsakathà>% $< III VII. Pa¤¤àvagge samasãsakathà>$ ## SABBADHAMMâNAý sammàsamucchede nirodhe ca anu- paññhànatàpa¤¤à samasãsaññhe ¤àõaü. `Sabbadhammànan' ti. Pa¤cakkhandhà, dvàdas' àyatan- àni, aññhàrasa dhàtuyo; kusalà dhammà, akusalà dhammà, abyàkatà dhammà; kàmàvacarà dhammà, råpàvacarà dhammà, aråpàvacarà dhammà, apariyàpannà dhammà. `Sammàsamucchede' ti. Nekkhammena kàmacchan- daü sammà samucchindati, abyàpàdena byàpàdaü sammà samucchindati, àlokasa¤¤àya thãnamiddhaü sammà samuc- chindati, avikkhepena uddhaccaü sammà samucchindati, dhammavavatthànena vicikicchaü sammà samucchindati, ¤àõena avijjaü sammà samucchindati, pàmojjena aratiü sammà samucchindati, pañhamajjhànena nãvaraõe sammà samucchindati . . . pe . . . Arahattamaggena sabbaki- lese sammà samucchindati. ## `Nirodhe' ti. Nekkhammena kàmacchandaü nirod- heti, abyàpàdena byàpàdaü nirodheti, àlokasa¤¤àya thãna- middhaü nirodheti, avikkhepena uddhaccam nirodheti, dhammavavatthànena vicikicchaü nirodheti, ¤àõena avij- jaü nirodheti, pàmojjena aratiü nirodheti, pañhamajjhà- nena nãvaraõe nirodheti . . . pe . . . Arahattamaggena sabbakilese nirodheti. `Anupaññhànatà' ti Nekkhammaü pañiladdhassa kà- macchando na upaññhàti, abyàpàdaü pañiladdhassa byà- pàdo na upaññhàti, àlokasa¤¤aü pañiladdhassa thãnamid- dhaü na upaññhàti, avikkhepaü pañiladdhassa uddhaccaü na upaññhàti, dhammavavaññhànaü pañiladdhassa vicikicchà na upaññhàti, ¤àõaü pañiladdhassa avijjà na upaññhàti, pàmojjaü pañiladdhassa arati na upaññhàti, pañhamajjhànaü \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 231]># %< Pa¤¤àvagge Samasãsakathà 231>% pañiladdhassa nãvaraõà na upaññhanti . . . pe . . . Ara- hattamaggaü pañiladdhassa sabbakilesà na upaññhanti. ## `Saman' ti. Kàmacchandassa pahãnattà nekkham- maü samaü, byàpàdassa pahãnattà abyàpàdo samaü, thãnamiddhassa pahãnattà àlokasa¤¤à samaü, uddhaccassa pahãnattà avikkhepo samaü, vicikicchàya pahãnattà dham- mavavatthànaü samaü, avijjàya pahãnattà ¤àõaü samaü, aratiyà pahãnattà pàmojjaü samaü, nãvaraõànaü pahãnattà pañhamajjhànaü samaü . . . pe . . . sabbakilesànaü pahãnattà Arahattamaggo samaü. `Sãsan' ti. Terasa sãsàni: palibodhasãsa¤ ca taõhà, vinibandhasãsa¤\<*<1>*>/ ca màno, paràmàsasãsa¤ ca diññhi, vikke- pasãsa¤ ca uddhaccaü, kilesasãsa¤ ca avijjà; adhimokkha- sãsa¤ ca saddhà, paggahasãsa¤ ca viriyaü, upaññhànasãsa¤- ca sati. avikkhepasãsa¤ ca samàdhi, dassanasãsa¤ ca pa¤¤à; pavattasãsa¤ ca jãvitindriyaü, gocarasãsa¤ ca vimokkho, saïkhàrasãsa¤ ca nirodho ti. Samasãsakathà niññhità. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 bandhanasãsa¤ ca, K. >/ #<[page 232]># %<232 Pa¤¤àvagge Satipaññhànakathà>% $< III VIII. PA¥¥âVAGGE SATIPAòòHâNAKATHâ>$ ## CATTâRO 'me Bhikkhave satipaññhànà. Katame cattàro? Idha Bhikkhave bhikkhu kàye kàyànupassã viharati, àtàpã sampajàno satimà vi¤¤eyya loke abhijjhàdoma- nassaü; vedanàsu . . . pe . . . citte, dhammesu dham- mànupassã viharati, àtàpã sampajàno satimà vi¤¤eyya loke abhijjhàdomanassaü. Ime kho Bhikkhave cattàro sati- paññhànà. ## Kathaü kàye kàyànupassã viharati? Idh' ekacco pañhavãkàyaü aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato, anattato anupassati no attato; nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no samudeti, pañinissajjati no àdiyati; aniccato anupassanto niccasa¤¤aü pajahati, dukkhato anupassanto sukhasa¤¤aü pajahati, anattato anupassanto attasa¤¤aü pajahati; nib- bindanto nandiü pajahati, virajjanto ràgaü pajahati. nirodhento samudayaü pajahati, pañinissajjanto àdànaü pajahati. Imehi sattah' àkàrehi kàyaü anupassati. Kàyo upaññhànaü no sati, sati upaññhànaü c' eva sati ca; tàya satiyà tena ¤àõena taü kàyaü anupassatãti. Tena vuccati -- kàye kàyànupassanà satipaññhànabhàvanà. `Bhàvanà' ti. Catasso bhàvanà: tattha jàtànaü dham- mànaü anativattanaññhena bhàvanà, indriyànaü ekarasañ- ñhena bhàvanà, tadupagaviriyavàhanaññhena bhàvanà, àsevanaññhena bhàvanà. Idh' ekacco àpokàyaü tejokàyaü vàyokàyaü kesakàyaü lomakàyaü chavikàyaü cammakàyaü maüsakàyaü rud- hirakàyam\<*<1>*>/ nahàrukàyaü aññhikàyaü aññhimi¤jakàyaü aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K. omits rudhirakàyam. >/ #<[page 233]># %< Pa¤¤àvagge Satipaññhànakathà 233>% sukhato, anattato anupassati no attato; nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no samudeti, pañinis- sajjati no àdiyati; aniccato anupassanto niccasa¤¤aü pajahati, dukkhato anupassanto sukhasa¤¤aü pajahati, anattato anupassanto attasa¤¤aü pajahati; nibbindanto nandiü pajahati, virajjanto ràgaü pajahati, nirodhento samudayaü pajahati, pañinissajjanto àdànaü pajahati. Imehi sattah' àkàrehi kàyaü anupassati. Kàyo upaññhànaü no sati, sati upaññhànaü c' eva sati ca; tàya satiyà tena ¤àõena taü kàyaü anupassatãti. Tena vuccati -- kàye kàyànupassanà satipaññhànabhàvanà. Bhàvanà ti. Catasso bhàvanà . . . pe . . . àsevanaññhena bhàvanà . . . pe . . . Evaü kàye kàyànupassã viharati. ## Kathaü vedanàsu vedanànupassã viharati? Idh' ekacco sukhaü vedanaü aniccato anupassati no niccato . . . pe . . . pañinissajjati no àdiyati; aniccato anupassanto niccasa¤¤aü pajahati . . . pe . . . pañinissajjanto àdànaü pajahati. Imehi sattah' àkàrehi vedanaü anupassati. Vedanà upaññhànaü no sati, sati upaññhànaü c' eva sati ca; tàya satiyà tena ¤àõena taü vedanaü anupassatãti. Tena vuccati -- vedanàsu vedanànupassanà satipaññhàna- bhàvanà. `Bhàvanà' ti. Catasso bhàvanà . . . pe . . . àsevanañ- ñhena bhàvanà. Idh' ekacco dukkhaü vedanaü . . . pe . . . adukkhamasukhaü vedanaü, cakkhusamphassajaü vedanaü, sotasamphassajaü vedanaü ghànasamphassajaü vedanaü . . . pe . . . pañinissajjanto àdànaü pajahati. Imehi sattah' àkàrehi vedanaü anupassati. Vedanà upañ- ñhànaü no sati, sati upaññhànaü c' eva sati ca; tàya satiyà tena ¤àõena taü vedanaü anupassatãti. Tena vuccati -- vedanàsu vedanànupassanà satipaññhànabhàvanà. `Bhà- vanà' ti. Catasso bhàvanà . . . pe . . . àsevanaññhena bhàvanà . . . pe . . . Evaü vedanàsu vedanànupassã viharati. ## Kathaü citte cittànupassã viharati? Idh' ekacco saràgaü cittaü aniccato anupassati no niccato . . . pe . . . pañinissajjati no àdiyati; aniccato anupassanto nicca- sa¤¤aü pajahati . . . pe . . . pañinissajjanto àdànaü \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 234]># %<234 Pa¤¤àvagge Satipaññhànakathà>% pajahati. Imehi sattah' àkàrehi cittaü anupassati. Cittaü upaññhànaü no sati, sati upaññhànaü c' eva sati ca; tàya satiyà tena ¤àõena taü cittaü anupassatãti. Tena vuccati -- citte cittànupassanà satipaññhànabhàvanà. `Bhàvanà' ti. Catasso bhàvanà . . . pe . . . àsevanaññhena bhàvanà . . . pe . . . Idh' ekacco vãtaràgaü cittaü, sadosaü cittaü, vãtadosaü cittaü, samohaü cittaü, vãtamohaü cittaü, saïkhittaü cittaü, vikkhittaü cittaü, mahaggataü cittaü, amahaggataü cittaü, sa-uttaraü cittaü, anuttaraü cittaü, samàhitaü cittaü, asamàhitaü cittaü, vimuttaü cittaü, avimuttaü cittaü, cakkhu- vi¤¤àõaü, sotavi¤¤àõaü, ghànavi¤¤àõaü, jivhàvi¤¤àõaü, kàyavi¤¤àõaü, manovi¤¤àõaü aniccato anupassati no niccato . . . pe . . . pañinissajjati no àdiyati; aniccato anu- passanto niccasa¤¤aü pajahati . . . pe . . . pañinissajjanto àdànaü pajahati. Imehi sattah' àkàrehi cittaü anu- passati. Cittaü upaññhànaü no sati, sati upaññhànaü c' eva sati ca; tàya satiyà tena ¤àõena taü cittaü anu- passatãti. Tena vuccati -- citte cittànupassanà satipaññhàna- bhàvanà. `Bhàvanà' ti. Catasso bhàvanà . . . pe . . . àsevanaññhena bhàvanà. Evaü citte cittànupassã viha- rati. ## Kathaü dhammesu dhammànupassã viharati? Idh' ekacco ñhapetvà kàyaü\<*<1>*>/ ñhapetvà vedanaü ñhapetvà cittaü tadavasese dhamme aniccato anupassati no niccato, duk- khato anupassati no sukhato, anattato anupassati no attato; nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no samudeti, pañinissajjati no àdiyati; aniccato anupassanto niccasa¤¤aü pajahati, dukkhato anupassanto sukhasa¤¤aü pajahati, anattato anupassanto attasa¤¤aü pajahati; nib- bindanto nandiü pajahati, virajjanto ràgaü pajahati, nirodhento samudayaü pajahati, pañinissajjanto àdànaü pajahati. Imehi sattah' àkàrehi dhamme anupassati. Dhammà upaññhànaü no sati, sati upaññhànaü c' eva sati ca; tàya satiyà tena ¤àõena te dhamme anupassatãti. Tena vuccati -- dhammesu dhammànupassanà satipaññhàna- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 S. S2. M. omit ñhapetvà kàyaü. >/ #<[page 235]># %< Pa¤¤àvagge Satipaññhànakathà 235>% bhàvanà. `Bhàvanà' ti. Catasso bhàvanà: tattha jàtànaü dhammànaü anativattanaññhena bhàvanà, indriyànaü ekarasaññhena bhàvanà, tadupagaviriyavàhanaññhena bhà- vanà, àsevanaññhena bhàvanà . . . pe . . . Evaü dhammesu dhammànupassã viharatãti. Satipaññhànakathà niññhità. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 236]># %<236 Pa¤¤àvagge Vipassanàkathà>% $< III IX. PA¥¥âVAGGE VIPASSANâKATHâ>$ ## Evaü me sutaü. Ekaü samayaü Bhagavà Sàvatthiyaü viharati Jetavane Anàthapiõóikassa àràme. Tatra kho Bhagavà bhikkhu àmantesi `{Bhikkhavo}' ti. `Bhaddante' ti te bhikkhå Bhagavato paccasosuü. Bhagavà etad avoca. `So\<*<1>*>/ vata Bhikkhave bhikkhu ka¤ci\<*<2>*>/ saïkhàraü niccato samanupassanto anulomikàya khantiyà samannàgato bha- vissatãti' n' etaü ñhànaü vijjati, `anulomikàya khantiyà asamannàgato sammattaniyàmaü okkamissatãti' n' etaü ñhànaü vijjati, `sammattaniyàmaü anokkamamàno sotà- pattiphalaü và sakadàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và Arahattaphalaü và sacchikarissatãti' n' etaü ñhànaü vij- jati. `So vata Bhikkhave bhikkhu sabbasaïkhàre anic- cato samanupassanto anulomikàya khantiyà samannàgato bhavissatãti' ñhànaü etaü vijjati, `anulomikàya khantiyà samannàgato sammattaniyàmaü okkamissatãti' ñhànaü etaü vijjati, `sammattaniyàmaü okkamamàno sotàpatti- phalaü và sakadàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và Arahattaphalaü và sacchikarissatãti' ñhànaü etaü vijjati. ## `So vata Bhikkhave bhikkhu ka¤ci saïkhàram suk- hato samanupassanto anulomikàya khantiyà sammannàgato bhavissatãti' n' etaü ñhànaü vijjati, `anulomikàya khantiyà asamannàgato sammattaniyàmaü okkamissatãti' n' etaü ñhànaü vijjati, `sammattaniyàmaü anokkamamàno sotà- pattiphalaü và sakadàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và Arahattaphalaü và sacchikarissatãti' n' etaü ñhànaü vij- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K. begins Sàvatthiparipuõõanidànam . . . pe . . . `So vata Bhikkhave,' etc. 2 Ki¤ci, S. S2. M. >/ #<[page 237]># %< Pa¤¤àvagge Vipassanàkathà 237>% jati. `So vata Bhikkhave bhikkhu sabbasaïkhàre dukkhato samanupassanto anulomikàya khantiyà samannàgato bha- vissatãti' ñhànaü etaü vijjati, `anulomikàya khantiyà samannàgato sammattaniyàmaü okkamissatãti' ñhànaü etaü vijjati, `sammattaniyàmaü okkamamàno sotàpatti- phalaü và sakadàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và Arahattaphalaü và sacchikarissatãti' ñhànaü etaü vijjati. ## `So vata Bhikkhave bhikkhu ka¤ci dhammaü attato samanupassanto anulomikàya khantiyà samannàgato bha- vissatãti' n' etaü ñhànaü vijjati, `anulomikàya khantiyà asamannàgato sammattaniyàmaü okkamissatãti' n' etaü ñhànaü vijjati, `sammattaniyàmaü anokkamamàno sotà- pattiphalaü và sakadàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và Arahattaphalaü và sacchikarissatãti' n' etaü ñhànaü vijjati. `So vata Bhikkhave bhikkhu ka¤ci dhammaü anattato samanupassanto anulomikàya khantiyà samannà- gato bhavissatãti' ñhànaü etaü vijjati, `anulomikàya khantiyà samannàgato sammattaniyàmaü okkamissatãti' ñhànaü etaü vijjati, `sammattaniyàmaü okkamamàno sotàpattiphalaü và sakadàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và Arahattaphalaü và sacchikarissatãti' ñhànaü etaü vijjati. ## `So vata Bhikkhave bhikkhu nibbànaü dukkhato samanupassanto anulomikàya khantiyà samannàgato bha- vissatãti' n' etaü ñhànaü vijjati, `anulomikàya khantiyà asamannàgato sammattaniyàmaü okkamissatãti' n' etaü ñhànaü vijjati, `sammattaniyàmaü anokkamamàno sotà- pattiphalaü và sakadàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và Arahattaphalaü và sacchikarissatãti' n' etaü ñhànaü vij- jati. `So vata Bhikkhave bhikkhu nibbànaü sukhato samanupassanto anulomikàya khantiyà samannàgato bhavissatãti' ñhànaü etaü vijjati, `anulomikàya khantiyà samannàgato sammattaniyàmaü okkamissatãti' ñhànaü etaü vijjati, `sammattaniyàmaü okkamamàno sotàpatti- phalaü và sakadàgàmiphalaü và anàgàmiphalaü và Arahattaphalaü và sacchikarissatãti' ñhànaü etaü vijjati. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 238]># %<238 Pa¤¤àvagge Vipassanàkathà>% ## Katih' àkàrehi anulomikaü khantiü pañilabhati? Katih' àkàrehi sammattaniyàmaü okkamati? Cattàrãsàya àkàrehi anulomikaü khantiü pañilabhati, cattàrãsàya àkàrehi sammattaniyàmaü okkamati. Katamehi cattàrãsàya àkàrehi anulomikaü khantiü pañilabhati? Katamehi cattàrãsàya àkàrehi sammattani- yàmaü okkamati? Pa¤cakkhandhe aniccato dukkhato rogato gaõóato sal- lato aghato àbàdhato parato palokato ãtito upaddavato bhayato upasaggato calato pabhaïgato adhuvato atàõato aleõato asaraõato rittato tucchato su¤¤ato anattato àdãnavato vipariõàmadhammato asàrakato aghamålato vadhakato vibhavato sàsavato saïkhatato màràmisato jàtidhammato jaràdhammato byàdhidhammato maraõadhammato soka- dhammato paridevadhammato upàyàsadhammato saïkilesi- kadhammato. Pa¤cakkhandhe aniccato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho niccaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe dukkhato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho sukhaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe rogato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho àrogyaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe gaõóato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho agaõóaü\<*<1>*>/ nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe sallato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho nisallaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe aghato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho anagho nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe àbàdhato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho anàbàdho \<-------------------------------------------------------------------------- 1 nigaõóo, K., with agaõóaü as v.1. >/ #<[page 239]># %< Pa¤¤àvagge Vipassanàkathà 239>% nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe parato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho aparapac- cayaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe palokato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho apaloka- dhammo nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe ãtito passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho anãtikaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe upaddavato passanto anulo- mikaü khantiü patilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho anupaddavaü nibbànan' ti passanto sammattani- yàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe bhayato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khan- dhànaü nirodho abhayaü nibbànan' ti passanto sammatt- aniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe upasaggato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khand- hànaü nirodho anupasaggaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe calato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho acalaü nibbànan' ti passanto samm- attaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhande pabhaïgato pas- santo anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho apabhaïgaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe adhuvato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho dhuvaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe atàõato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho tàõaü nibbànan' ti passanto samm- attaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe aleõato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khand- hànaü nirodho leõaü nibbànan' ti passanto sammattani- yàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe asaraõato passanto anulomikaü khantim pañilabhati, `pa¤cannaü khand- hànaü nirodho saraõaü nibbànan' ti passanto sammatt- aniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe rittato passanto \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 240]># %<240 Pa¤¤àvagge Vipassanàkathà>% anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khand- hànaü nirodho arittaü nibbànan' ti passanto sammattani- yàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe tucchato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khand- hànaü nirodho atucchaü nibbànan' ti passanto sammatta- niyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe su¤¤ato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khan- dhànaü nirodho paramasu¤¤aü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe anattato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho paramatthaü\<*<1>*>/ nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe àdãnavato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho anàdãnavaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe vipari- õàmadhammato passanto anulomikaü khantiü pañilab- hati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho avipariõàma- dhammaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe asàrakato passanto anulo- mikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho sàraü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe aghamålato passanto anulo- mikaü khantiü pañilabhati, pa¤cannaü khandhànaü nirodho anaghamålaü nibbànan' ti passanto sammattani- yàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe vadhakato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhà- naü nirodho avadhakaü nibbànan' ti passanto sammatta- niyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe vibhavato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhà- naü nirodho avibhavaü nibbànan' ti passanto sammat- taniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe sàsavato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhà- naü nirodho anàsavaü nibbànan' ti passanto sammattani- yàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe saïkhatato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khand- hànaü nirodho asaïkhataü nibbànan' ti passanto samm- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 paramattaü, M.; paràmaññhaü, K. >/ #<[page 241]># %< Pa¤¤avagge Vipassanàkathà 241>% attaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe màràmisato pas- santo anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khand- hànaü nirodho niràmisaü nibbànan' ti passanto sammat- taniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe jàtidhammato pas- santo anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khand- hànaü nirodho ajàtaü nibbànan' ti passanto sammattani- yàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe jaràdhammato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho ajaraü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe byàdhidhammato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhà- naü nirodho abyàdhi\<*<1>*>/ nibbànan' ti passanto sammattani- yàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe maraõadhammato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, pa¤cannaü khandhànaü nirodho amataü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe sokadham- mato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤can- naü khandhànaü nirodho asokaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe parideva- dhammato passanto anulomikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho aparidevaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe upàyàsadhammato passanto anulomikaü khantiü pañilab- hati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho anupàyàsaü nibbànan' ti passanto sammattaniyàmaü okkamati; pa¤cakkhandhe saïkilesikadhammato passanto anulo- mikaü khantiü pañilabhati, `pa¤cannaü khandhànaü nirodho asaïkiliññhaü nibbànan' ti passanto sammattani- yàmaü okkamati. ## `Aniccato' ti: aniccànupassanà. `Dukkhato' ti: dukkhànupassanà. `Rogato' ti: dukkhànupassanà. `Gaõ- óato' ti: dukkhànupassanà. `Sallato' ti: dukkhànupas- sanà. `Aghato' ti: dukkhànupassanà. `Abàdhato' ti: dukkhànupassanà. `Parato' ti: anattànupassanà. `Palo- kato' ti: anattànupassanà. `ätito' ti: dukkhànupassanà. `Upadavvato' ti: dukkhànupassanà. `Bhayato' ti: duk- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 abyàdhidhammaü, K. >/ #<[page 242]># %<242 Pa¤¤àvagge Vipassanàkathà>% khànupassanà. `Upasaggato' ti: dukkhànupassanà. `Calato' ti: aniccànupassanà. `{Pabhaïgato}' ti: aniccànu- passanà. `Adhuvato' ti: aniccànupassanà. `Atàõato' ti: dukkhànupassanà. `Aleõato' ti: dukkhànupassanà. `Asaraõato' ti: dukkhànupassanà. `Rittato' ti: duk- khànupassanà. `Tucchato' ti: anattànupassanà. `Su¤- ¤ato' ti: anattànupassanà. `Anattato' ti: anattànu- passanà. `Adãnavato' ti: dukkhànupassanà. `Vipari- õàmadhammato' ti: aniccànupassanà. `Asàrakato' ti: anattànupassanà. `Aghamålato' ti: dukkhànupassanà. `Vadhakato' ti: dukkhànupassanà. `Vibhavato' ti: aniccànupassanà. `Sàsavato' ti: dukkhànupassanà. `Saïkhatato' ti: aniccànupassanà. `Màràmisato' ti: dukkhànupassanà. `Jàtidhammato' ti: dukkhànupassanà. `Jaràdhammato' ti: dukkhànupassanà. `Byàdhidham- mato' ti: dukkhànupassanà. `Maraõadhammato' ti: aniccànupassanà. `Sokadhammato' ti: dukkhànupassanà. `Paridevadhammato' ti: dukkhànupassanà. `Upàyàsa- dhammato' ti: dukkhànupassanà. `Saïkilesikadham- mato' ti: dukkhànupassanà. Imehi cattàrãsàya àkàrehi anulomikaü khantiü pañi- labhati, imehi cattàrãsàya àkàrehi sammattaniyàmaü okkamati. Imehi cattàrãsàya àkàrehi anulomikaü khantiü pati- labhantassa imehi cattàrãsàya àkàrehi sammattaniyàmaü okkamantassa kati aniccànupassanà, kati dukkhànupassanà, kati anattànupassanà? Pa¤cavãsati anattànupassanà pa¤¤àsaü aniccànupassanà Sataü pa¤cavãsati¤ c' eva yàni dukkhe pavuccare ti. Vipassanàkathà niññhità. \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 243]># %< Pa¤¤àvagge Màtikakathà 243>% $< III X. PA¥¥âVAGGE MâTIKAKATHâ>$ ## NICCHâTO muccatãti vimokkho,\<*<1>*>/ vijjàvimutti, adhisãlaü adhicittaü adhipa¤¤à, passaddhi, ¤àõaü, dassanaü, visuddhi,\<*<2>*>/ nekkhammaü, nissaraõaü,paviveko, vossaggo, cariyà, jhànavimokkho, bhàvanà, adhiññhànaü, jãvitaü. `Nicchàto' ti. Nekkhammena kàmacchandato nicchàto, abyàpàdena byàpàdato nicchàto . . . pe . . . pañhamaj- jhànena nãvaraõehi nicchàto . . . pe . . . Arahattamag- gena sabbakilesehi nicchàto muccati\<*<3>*>/. `Vimokkho' ti.\<*<3>*>/ `Nekhammena kàmacchandato muc- catãti' vimokkho, `abyàpàdena byàpàdato muccatãti' vimokkho . . . pe . . . `pañhamajjhànena nãvaraõehi muccatãti' vimokkho . . . pe . . . `Arahattamaggena sabbakilesehi muccatãti' vimokkho. `Vijjàvimuttãti'. `Nekhammaü vijjatãti' vijjà, `kàmac- chandato muccatãti' vimutti, `vijjanto muccati muccanto vijjatãti' vijjàvimutti; `abyàpàdo vijjatãti' vijjà, `byà- pàdato muccatãti' vimutti, `vijjanto muccati muccanto vijjatãti' Vijjàvimutti . . . pe . . . `Arahattamaggo vijjatãti' vijjà, `sabbakilesehi muccatãti' vimutti, `vijjanto muccati muccanto vijjatãti' vijjàvimutti. ## `Adhisãlaü adhicittaü adhipa¤¤à' ti. Nekhammena kàmacchandaü saüvaraññhena sãlavisuddhi, avikkhep- aññhena cittavisuddhi, dassanaññhena diññhivisuddhi. Yo tattha saüvaraññho, ayaü adhisãlasikkhà; yo tattha avik- khepaññho, ayaü adhicittasikkhà; yo tattha dassanaññho, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 nicchàto mokkho vimokkho, M.; niccato vimuttãti vimokkho, S. S2., and K. as vë. from text. 2 suddhi, K. 3 sabbakilesehi nicchàto. `Mokkho vimokkho' ti, M. >/ #<[page 244]># %<244 Pa¤¤àvagge Màtikakathà>% ayaü adhipa¤¤àsikkhà. Abyàpàdena byàpàdaü saü- varaññhena sãlavisuddhi . . . pe . . . Arahattamaggena sabbakilese saüvaraññhena sãlavisuddhi, avikkhepaññhena cittavisuddhi, dassanaññhena diññhivisuddhi. Yo tattha saüvaraññho, ayaü adhisãlasikkhà; yo tattha avikkhepaññho, ayaü adhicittasikkhà; yo tattha dassanaññho, ayaü adhi- pa¤¤àsikkhà. ## `Passaddhãti'. Nekhammena kàmacchandaü pañip- passambheti, abyàpàdena byàpàdaü pañippassambheti . . . pe . . . Arahattamaggena sabbakilese pañippassam- bheti. `¥àõan' ti. Kàmacchandassa pahãnattà nekkhammaü ¤àtaññhena ¤àõaü, byàpàdassa pahãnattà abyàpàdo ¤àtañ- ñhena ¤àõaü . . . pe . . . sabbakilesànaü pahãnattà Arahattamaggo ¤àtaññhena {¤àõaü}. `Dassanan' ti. Kàmacchandassa pahãnattà nekkhammaü diññhattà dassanaü, byàpàdassa pahãnattà abyàpàdo diñ- ñhattà dassanaü . . . pe . . . sabbakilesànaü pahãnattà Arahattamaggo diññhattà dassanaü. `Visuddhãti'. Kàmacchandaü pajahanto nekkhammena visujjhati, byàpàdaü pajahanto abyàpàdena visujjhati . . . pe . . . sabbakilese pajahanto Arahattamaggena visuj- jhati. ## `Nekkhamman' ti, Kàmànaü etaü nissaraõaü, yadi- daü nekkhammaü; råpànaü etaü nissaraõaü, yadidaü àruppaü: yaü kho pana ki¤ci bhåtaü saïkhataü pañic- casamuppannaü nirodho tassa nekkhammaü. Byàpàdassa abyàpàdo nekkhammaü, thãnamiddhassa àlokasa¤¤à nek- khammaü . . . pe . . . sabbakilesànaü Arahattamaggo nekkhammaü. `Nissaraõan' ti. Kàmànaü etaü nissaraõaü, yadidaü nekkhammaü: råpànaü etaü nissaraõaü, yadidaü àrup- paü: yaü kho pana ki¤ci bhåtaü saïkhataü pañiccasa- muppannaü nirodho tassa nissaraõaü. Kàmacchandassa nekkhammaü nissaraõaü, byàpàdassa abyàpàdo nissara- õaü . . . pe . . . sabbakilesànaü Arahattamaggo nis- saraõaü. `Paviveko' ti. Kàmacchandassa nekkhammaü pavi- \<-------------------------------------------------------------------------- . >/ #<[page 245]># %< Pa¤¤àvagge Màtikakathà 245>% veko, byàpàdassa abyàpàdo paviveko . . . pe . . . sabbakile- sànaü Arahattamaggo paviveko. `Vossaggo' ti. Nekkhammena kàmacchandaü vossajjati, abyàpàdena byàpàdaü vossajjati . . . pe . . . Arahattamag- gena sabbakilese vossajjati. `Cariyà' ti. Kàmacchandaü pajahanto nekkhammena carati, byàpàdaü pajahanto abyàpàdena carati . . . pe . . . sabbakilese pajahanto {Arahattamaggena} carati. `Jhànavimokkho' ti. `Nekkhammaü jhàyatãti'\<*<1>*>/ jhànaü, `kàmacchandaü jhàpetãti' jhànaü; `jhàyanto muccatãti' jhànavimokkho, `jhàpento muccatãti' jhànavimokkho; `jhàyantãti dhammà jhàpentãti kilese jhàte ca jhàpe ca jànàtãti' jhànavimokkho. `Abyàpàdo jhàyatãti' jhànaü, `byàpàdaü jhàpetãti' jhànaü; `{àlokasa¤¤à} jhàyatãti' jhànaü, thãmamiddhaü jhàpetãti' jhànaü . . . pe . . . `Arahattamaggo jhàyatãti' jhànaü, `sabbakilese jhàpetãti' jhànaü; `jhàyanto muccatãti' jhànavimokkho, `jhàpento muccatãti' jhànavimokkho; `jhàyantãti dhammà jhàpentãti kilese jhàte ca jhàpe ca jànàtãti' jhànavimokkho ## `Bhàvanà adhiññhànaü jãvitan' ti. `Kàmacchandaü pajahanto nekkhammaü bhàvetãti' bhàvanàsampanno, `nekkhammavasena cittaü adhiññhàtãti' adhiññhànasam- panno, `svàyaü evaü bhàvanàsampanno adhiññhànasam- panno samaü jãvati no visamaü, sammà jãvati no micchà, visuddhaü jãvati no kiliññhan' ti àjãvasampanno. Svàyaü evaü bhàvanàsampanno adhiññhànasampanno àjãvasam- panno ya¤ ¤ad eva parisaü upasaïkamati, yadi khattiya- parisaü yadi bràhmaõaparisaü yadi gahapatiparisaü yadi samaõaparisaü, visàrado upasaïkamati amaïkubhåto. Taü kissa hetu? Tathà hi so bhàvanàsampanno adhiñ- ñhànasampanno àjãvasampanno. `Byàpàdaü pajahanto abyàpàdaü bhàvetãti' bhàvanàsampanno, `thãnamiddhaü pajahanto àlokasa¤¤aü bhàvetãti' bhàvanàsampanno, `uddhaccaü pajahanto avikkhepaü bhàvetãti' bhàvanàsam- panno, vicikicchaü pajahanto dhammavavatthànaü bhà- vetãti' bhàvanàsampanno, `avijjaü pajahanto ¤àõaü bhà- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 `jàyatãti,' K. always. >/ #<[page 246]># %<246 Pa¤¤àvagge Màtikakathà>% vetãti' bhàvanàsampanno, `aratiü pajahanto pàmojjaü bhàvetãti' bhàvanàsampanno, `nãvaraõaü pajahanto pañha- majjhànaü bhàvetãti' bhàvanàsampanno . . . pe . . . `sabbakilese pajahanto Arahattamaggaü bhàvetãti' bhàva- nàsampanno, `Arahattamaggavasena cittaü adhiññhàtãti' ad- hiññhànasampanno, `svàyaü evaü bhàvanàsampanno adhiñ- ñhànasampanno samaü jãvati no visamaü, sammà jãvati no micchà, visuddhaü jãvati no kiliññhan' ti àjãvasam- panno. Svàyaü evaü bhàvanàsampanno adhiññhànasam- panno àjãvasampanno ya¤ ¤ad eva parisaü upasaïkamati, yadi khattiyaparisaü yadi bràhmaõaparisaü yadi gahapati- parisaü yadi samaõaparisaü, visàrado upasaïkamati amaïkubhåto. Tam kissa hetu? Tathà hi so bhàvanà- sampanno adhiññhànasampanno àjãvasampanno ti. Matikakathà niññhità. Tatr' uddànaü bhavati: ¥àõaü diññhi ànàpànaü\<*<1>*>/ indriyaü vimokkhapa¤camaü gatikammaü vipallàso maggo maõóo\<*<2>*>/ ti te dasa, yuganadhasaccabojjhaïgà mettà viràgapa¤camà pañisambhidà dhammacakkaü lokuttarabalasu¤¤ato, pa¤¤à iddhi abhisamayo viveko cariyapa¤camo\<*<3>*>/ pàtihàriya¤ ca samasãsa¤ ca\<*<4>*>/ sati vipassanamàtikà ti\<*<5>*>/. Pañisambhidàpakaraõaü samattaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 diññhi ca assaü, S. S2; diññhi ca assàsaü, K. 2 maõóena, K.; màno ti, S.; mano ti, S2. 3 vivekaü cariyena pa¤camaü, K. 4 pàtiharaü samasãsi, M.; pañisodasamasãti, S.: pañisotasamasãti, S2. 5 Satipaññhànà vipassanà, S.; satipaññhànavipassanà màtikà ti. S2; satipaññhànaü vipassanà màtikàya ca te dasàti, K.>/