Jataka: I. Ekanipata Based on the ed. by V. Fausb”ll: The Jàtaka together with its commentary, being tales of the anterior births of Gotama Buddha. For the first time edited in the original Pàli, Vol. I, London : Pali Text Society 1877. (Reprinted 1962) Input by the Dhammakaya Foundation, Thailand, 1989-1996 [GRETIL-Version vom 13.3.2015] NOTICE This file is (C) Copyright the Pali Text Society and the Dhammakaya Foundation, 2015. This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License. These files are provided by courtesy of the Pali Text Society for scholarly purposes only. In principle they represent a digital edition (without revision or correction) of the printed editions of the complete set of Pali canonical texts published by the PTS. While they have been subject to a process of checking, it should not be assumed that there is no divergence from the printed editions and it is strongly recommended that they are checked against the printed editions before quoting. ANNOTATED VERSION IN PTS LAYOUT STRUCTURE OF REFERENCES (added): A. Verses in the Nidànakathà (introduction): JaNi_nnn = JaNi_verse number B. Verses in the Jàtakas: 1. Reference at the beginning of Jàtaka verses: Ja_n,n.nn(=nnn).nn = Ja_Nipàta,Vagga[in Nipàtas I-VIII only!].Jàtaka in that Nipàta/Vagga(=running Jàtaka number).Verse 2. Reference at the end of Jàtaka verses: Ja_n:nnn = Ja_Nipàta:running verse number EXAMPLE: In Nipàta III, the 10th Jàtaka of the 5th Vagga is the altogether 300th Jàtaka (counted from Nipàta I, Vagga 1, Jàtaka 1). Accordingly, the 3rd verse of this Jàtaka is introduced with the reference: "Ja_III,5.10(=300).3:" [Nipàtas IXff. having no Vagga division, the Nipàta number is followed by a full-stop (not a comma, as after Vagga numbers) and the number of the Jàtaka, e.g. "Ja_IX.2(=428).2:"] Counted from the beginning of Nipàta III, the 3rd verse of Ja_III,5.10 is the altogether 150th verse in that Nipàta, as indicated by the additional reference at the end of that same verse: "Ja_III:150" #<...># = BOLD %<...>% = ITALICS *<...>* = SUPERSCRIPT $<...>$ = UNDERLINE/LARGE \<...>\ = REDLINE @<...>@ = OUTLINE/BLUE ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf and http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf For further information see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm ___________________________________________________________________ Jàtaka with Commentary Vol. I #<[page 001]># %< 1>% NAMO TASSA BHAGAVATO ARAHATO SAMMâSAMBUDDHASSA. ## ## #*>/} assa pu¤¤assa Ratanattaye pavattassànubhàvena bhetvà\<*<2>*>/ sabbe upaddave># ## #*>/ anante bodhisambhàre paripàcesi\<*<4>*>/ nàyako># #*>/ Jàtakaü nàma saügãtaü\<*<6>*>/ dhammasaügàhakehi\<*<7>*>/ yaü># ## ## ## ## #*>/, bhàsato tam me sàdhu gaõhantu sàdhavo.># \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck namassanàdino? 2 Ck hetvà, Cv hatvà. 3 Ck -nittaraõa-, Cs -nittaraõa- corrected to -nittharaõa-. 4 Ck paripàceti. 5 Cs saïgahaü. 6 Cs saïgãtaü. 7 Cs -saïgàhakehi. 8 Cs bhàsissam. >/ #<[page 002]># %<2 Tãõi Nidànàni.>% Sà panàyaü Jàtakassa Atthavaõõanà Dårenidànaü Avidårenidànaü San- tikenidànan ti imàni tãõi nidànàni dassetvà vaõõiyamànà ye naü suõanti tehi samudàgamato paññhàya vi¤¤àtattà\<*<1>*>/ yasmà suññhu vi¤¤àtà nàma hoti tasmà taü tãõi nidànàni dassetvà vaõõayisàma. Tattha àdito tàva tesaü nidànànaü paricchedo veditabbo. Dãpaükarapàdamålasmiü hi katàbhinãhàrassa Mahàsattassa yàva Vessantarattabhàvà cavitvà Tusita- pure nibbatti tàva pavatto kathàmaggo Dårenidànaü nàma. Tusita- bhavanato pana cavitvà yàva bodhimaõóe sabba¤¤utappatti tàva pavatto kathàmaggo Avidårenidànaü nàma. Santikenidànaü pana tesu tesu ñhànesu viharato tasmim tasmim yeva ñhàne labbhatãti. Tatr' idaü Dårenidànaü nàma: I. Dårenidàna. Ito kira kappasatasahassàdhikànaü catunnaü asaükheyyànaü matthake Amaravatã nàma nagaraü ahosi. Tattha Sumedho nàma bràh- maõo pañivasati ubhato sujàto màtito ca pitito\<*<2>*>/ ca saüsuddhagahaõiko yàva sattamà kulaparivaññà akkhitto anupakkuññho jàtivàdena abhiråpo dassanãyo pàsàdiko paramàya vaõõapokkharatàya samannàgato. So a¤¤aü kammaü akatvà bràhmaõasippam eva uggaõhi. Tassa dahara- kàle yeva màtàpitaro kàlam akaüsu. Ath' assa ràsivaóóhako amacco ayapotthakaü\<*<3>*>/ àharitvà suvaõõarajatamaõimuttàdibharite gabbhe vi- varitvà "ettakaü\<*<4>*>/ te kumàra màtusantakaü ettakaü pitusantakaü ettakaü ayyakapayyakànan" ti yàva sattamà kulaparivaññà dhanaü àcikkhitvà "etaü pañijaggàhãti" àha. Sumedhapaõóito cintesi: "imaü dhanaü saüharitvà mayhaü pitupitàmahàdayo paralokaü gacchantà ekaü kahàpaõam pi gahetvà na gatà, mayà pana gahetvà gamana- kàraõaü kàtuü vaññatãti" ra¤¤o àrocetvà nagare bheri¤\<*<5>*>/ caràpetvà mahàjanassa dànaü datvà tàpasapabbajjaü pabbaji. Imassa pan' atthassa àvibhàvatthaü imasmiü ñhàne Sumedhakathà kathetabbà. Sà pan' esà ki¤c' àpi Buddhavaüse nirantaraü àgatà yeva gàthàbandhanena pana àgatattà na suññhu pàkañà, tasmà taü antarantarà gàthàbandha- dãpakehi vacanehi saddhiü kathessàma. Kappasatasahassàdhikànaü hi catunnaü asaükheyyànaü matthake dasahi saddehi avivittaü Ama- ravatãti ca Amaran ti ca laddhanàmaü nagaraü ahosi; yaü sandhàya Buddhavaüse vuttaü: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs Cv seem to have vi¤¤ànattà and Ck {vi¤¤ànatthà "I. Cfr. Dhp. p.116."} 2 Ck pãtito. 3 so all three MSS. 4 Cv ettakan. 5 Cs bheriü. >/ #<[page 003]># %< Sumedhakathà. 3>% #*>/ satasahasse ca caturo ca asaükhiye Amaraü nàma nagaraü dassaneyyaü manoramaü dasahi saddehi avivittaü annapànasamàyutan ti.># Tattha dasahi saddehi avivittan ti hatthisaddena assasaddena rathasaddena bherisaddena muñiïgasaddena vãõàsaddena\<*<2>*>/ gãtasaddena sammasaddena saükha- saddena tàëasaddena\<*<3>*>/ "asanàtha\<*<4>*>/ pivatha khàdathà" 'ti dasamena saddenà 'ti imehi dasahi saddehi avivittaü\<*<5>*>/ ahosi. Tesaü pana saddànaü ekadesam eva gahetvà ## Buddhavaüse vuttagàthaü vatvà ## #*>/># #*>/ vedàna pàragå\<*<8>*>/ lakkhaõe itihàse ca sadhamme pàramim gato ti># vuttaü hi. Ath' ekadivasaü so Sumedhapaõóito {uparipàsàdavaratale} rahogato hutvà pallaükaü àbhujitvà nisinno cintesi: "punabbhave paõóita pañisandhigahaõaü nàma dukkhaü tathà nibbattanibbattaññhàne sarãrabhedanaü, aha¤ ca jàtidhammo jaràdhammo vyàdhidhammo ma- raõadhammo, evaübhåtena mayà ajàtiü ajaraü avyàdhiü adukkham asukhaü sãtalaü Amatamahànibbànaü pariyesituü vaññati, avassam bhavato mu¤citvà nibbànagàminà ekena maggena bhavitabban" ti; tena vuttaü: #*>/ cintes' ahan tadà: 'dukkho punabbhavo nàma sarãrassa ca bhedanaü.># ## #*>/ chaóóayitvàna\<*<11>*>/ gaccheyyaü anapekho anatthiko.># \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv omits ca. 2 Ck Cs vãõa-. 3 Cs tàla-. 4 Cs asnàtha. 5 Cv vivittaü. 6 Cs Cv pahuta-. 7 Ck tiõõa, Cv tiõõa corrected to tiõõaü. 8 Ck Cs pàragu. 9 Cs eva¤. 10 all three MSS. -kunapa-. 11 Ck chaóóhayitvàna, Cs jaóóhayitvàna. >/ #<[page 004]># %<4 Maggo Nibbànagàmã.>% #*>/. pariyesissàmi taü maggaü. bhavato parimuttiyà' ti.># Tato uttarim pi evaü cintesi: "yathà hi loke dukkhassa pañipakkha- bhåtaü sukhaü nàma atthi evaü bhave sati tappañipakkhena vibha- venàpi bhavitabbaü, yathà ca uõhe sati tassa våpasamabhåtaü sãtam pi atthi evaü ràgàdãnaü\<*<2>*>/ våpasamena Nibbànenàpi bhavitabbaü. yathà ca pàpakassa làmakassa dhammassa pañipakkhabhåto kalyàõo anavajja- dhammo pi atthi yeva evam eva pàpikàya jàtiyà sati sabbajàtikhe- panato ajàtisaükhàtena Nibbànenapi bhavitabbam evà" 'ti; tena vuttaü: ## ## #*>/ vijjati evam eva jàti vijjante\<*<4>*>/ ajàtiü pi icchitabbakan' ti.># Aparam pi cintesi: "yathà nàma gåtharàsimhi nimuggena purisena dårato pa¤cavaõõapadumasa¤channaü mahàtaëàkaü disvà `katarena nu kho maggena ettha gantabban' ti taü taëàkaü gavesituü yuttaü yaü tassa agavesanaü na so taëàkassa doso evaü kilesamaladhovane Amatamahànibbànataëàke vijjante tassa agavesanaü na Amatanibbàna- mahàtaëàkassa doso, yathà ca corehi samparivàrito puriso palàyanamagge vijjamàne pi sace na palàyati na so maggassa doso purisass' eva doso evam eva kilesehi parivàretvà gahitassa purisassa vijjamàne yeva nibbàna- gàmimhi sive magge maggassa agavesanaü nàma na maggassa doso puggalass' eva doso, yathà ca vyàdhipãëito puriso vijamàne vyàdhi- tikicchake vejje sace taü vejjaü gavesitvà vyàdhin\<*<5>*>/ na tikicchàpeti na so vejjassa doso evam eva yo kilesavyàdhipãëito kilesavåpasama- maggakovidaü vijjamànam eva àcariyaü na gavesati tass' eva doso na kilesavinàsakassa àcariyassà" 'ti; tena vuttaü: ## #*>/ na gavesati taü taëàkaü na doso Amatantale.\<*<7>*>/># \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv hetuyo. 2 Cs ràgàdinaü. 3 Cs kalyàõam pi corrected to kalyàõam api. 4 Cv evaü jàtimhi vijjante. 5 Cs vyàdhiü. 6 Cv -taëe. 7 Ck Cv -taëe. >/ #<[page 005]># %< Maggo Nibbànagàmã. 5>% #*>/ pariruddho vijjante gamane pathe na palàyati so puriso na doso a¤jasassa so># ## ## ## Aparam pi cintesi: "yathà maõóanakajàtiko puriso kaõñhe àsattaü kuõapaü\<*<2>*>/ chaóóetvà sukhaü gacchati evaü mayàpi imaü påtikàyaü chaóóetvà anapekhena Nibbànanagaraü pàvisitabbaü\<*<3>*>/, yathà ca nara- nàriyo ukkàrabhåmiyaü uccàrapassàvaü katvà na taü ucchaïgena và àdàya dasantena và veñhetvà gacchanti jigucchamànà pana anapekhà va chaóóetvà gacchanti evaü mayàpi imaü påtikàyaü anapekhena chaóóetvà Amataü\<*<4>*>/ Nibbànanagaraü pavisituü vaññati, yathà ca navikà nàma jajjaraü nàvaü anapekhà chaóóetvà gacchanti evaü aham pi imaü navahi vaõamukhehi paggharantaü kàyaü chaóóetvà anapekho Nibbànanagaraü pavisissàmi, yathà ca puriso nànàratanàni àdàya corehi saddhim maggaü gacchanto attano ratananàsabhayena te chaóóetvà khemaü maggaü gaõhàti evaü ayam pi karajakàyo ratanavilopaka- corasadiso, sac' àhaü ettha taõhaü karissàmi ariyamaggakusaladham- maratanam me nassissati, tasmà mayà imaü corasadisaü kàyaü chaó- óetvà Nibbànanagaraü pavisituü vaññatãti"; tena vuttaü: #*>/ puriso kaõñhe baddhaü jigucchiya mocayitvàna gaccheyya sukhã serã sayaüvasã># #*>/ chaóóayitvàna gaccheyyaü anapekho anatthiko.># ## #*>/ imaü kàyaü nànàkuõapapåritaü\<*<8>*>/ chaóóayitvàna gacchissaü vaccaü katvà yathà kuñiü.># #*>/ udakagàhiniü\<*<10>*>/ sàmã chaóóetvà gacchanti anapekhà anatthikà># \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs aribhi. 2 Ck Cv kunapaü, Cs kunapaü corrected to kuõapaü. 3 Cv pàvisi- corrected to pavisi-. 4 Ck amata. 5 Cs Cv kunapaü. 6 Ck Cs -kunapa-. 7 Ck evam evàha, Cs evam evàhaü. 8 Cs -kunapa- corrected to -kuõapa-. 9 Cs paëuggaü. 10 Cv -gàhiõiü. >/ #<[page 006]># %<6 Isipabbajjà.>% #*>/ nàvaü va sàmikà.># ## #*>/ viya, Pahày' imaü gamissàmi kusalacchedanàbhayà"' ti.># Evam Sumedhapaõóito nànàvidhàhi upamàhi imaü nekkhammåpasaü- hitaü atthaü cintetvà sakanivesane aparimitaü bhogakkhandhaü heññhà- vuttanayena kapaõaddhikàdãnaü\<*<3>*>/ vissajjetvà mahàdànaü datvà vatthu- kàme ca kilesakàme ca pahàya Amaranagarato nikkhamitvà ekako va Himavante Dhammakaü nàma pabbataü nissàya assamaü katvà paõõa- sàla¤ ca caükama¤ ca màpetvà pa¤cahi nãvaraõadosehi vivajjitaü "evaü samàhite citte" ti àdinà nayena vuttehi aññhahi kàraõaguõehi samupetaü abhi¤¤àsaükhàtaü balaü àharituü tasmiü assamapade navadosasamannàgataü sàñakaü pajahitvà dvàdasaguõasamannàgataü vàkacãraü nivàsetvà isipabbajjaü pabbaji; evaü pabbajito aññhadosa- samàkiõõaü taü paõõasàlaü pahàya dasaguõasamannàgataü rukkha- målaü upagantvà sabbaü dha¤¤avikatiü pahàya pavattaphalabhojano hu- tvà nisajjaññhànacaükamavasen' eva padhànaü padahanto sattàhabbhan- tare yeva aññhannaü samàpattãnaü pa¤canna¤ ca abhi¤¤anaü làbhã ahosi, evan\<*<4>*>/ taü yathàpatthitaü abhi¤¤àbalaü pàpuõi; tena vuttaü: ## ## #*>/ pa¤cadosavivajjitaü aññhaguõasamåpetaü,\<*<6>*>/ abhi¤¤àbalam àhariü.># ## ## ## \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv chinnaü corrected to jinnaü, Cs jinnaü corrected to jiõõaü. 2 Cv mahàcorabhaño. 3 Cs kapaõaddhikàdinaü, Ck kapaniddhikàdãnaü, Cv kapanaddhikàdãnaü. 4 Cs evaü. 5 Cv màpetvà. 6 so all three MSS. >/ #<[page 007]># %< Abhi¤¤àbalaü. 7>% ## Imàya pana pàëiyà\<*<1>*>/ Sumedhapaõóitena assamapaõõasàlacaükamà sahatthà màpità viya vuttà, ayaü, pan' ettha attho: Mahàsattaü "Himavantaü ajjhogahetvà ajja Dhammakapabbataü pavisissatãti" disvà Sakkena\<*<2>*>/ Vissakammadevaputtaü àman- tetvà "tàta ayaü Sumedhapaõóito `pabbajissàmãti' nikkhanto, etassa vasanaññhà- naü màpehãti". So tassa vacanaü sampañicchitvà ramaõãyaü assamaü supaõõa- sàlaü manoramaü caükamaü màpesi. Bhagavà pana tadà attano pu¤¤anubhà- vena nipphannaü taü assamapadaü sandhàya "Sàriputta tasmiü Dhammakapabbate Assamo sukato mayhaü paõõasàlà sumàpità, caükamaü tattha màpesiü pa¤cadosavivajjitan" ti àha. Tattha sukato mayhan ti sukato mayà, paõõasàlà sumàpità ti paõõacchadanasàlàpi me sumàpità ahosi; pa¤cadosavivajjitan ti pa¤c' ime caükamanadosà nàma\<*<3>*>/: thadhavisamatà antorukkhatà gahanacchannatà\<*<4>*>/ atisam- bàdhatà atvisàlatà ti, thaddhavisamabhåmibhàgasmim hi caükame caükamantassa pàdà rujanti phoñà uññhahanti cittaü ekaggataü na labhati kammaññhànaü vipajjati, mudusamatale pana phàsuvihàraü àgamma kammaññhànaü sampajjati\<*<5>*>/, tasmà thaddhavisamabhåmibhàgatà eko doso ti veditabbo, caükamassa anto majjhe và koñiyaü và rukkhe sati pamàdam àgamma caükamantassa nalàñaü và sãsaü và pañiha¤¤atãti antorukkhatà dutiyo doso, tiõalatàdigahanacchanne\<*<6>*>/ caükame caü- kamanto andhakàràvelàyaü uragàdike pàõe akkamitvà và màreti tehi và daññho dukkhaü àpajjatãti gahanacchannatà tatiyo doso, atisambàdhe caükame àyàmato ratanike và aóóharatanike và caükame\<*<7>*>/ caükamantassa paricchede pakkhalitvà nakhàpi aïguliyo pi bhijjantãti atisambàdhatà catuttho doso, ativisàle caükame caükamantassa cittaü vidhàvati ekaggataü na labhatãti ativisàlatà pa¤camo doso, puthulato pana diyaddharatanaü dvãsu passesu ratanamattaü\<*<8>*>/ anucaükamanaü dãghato saññhihatthaü mudutalaü\<*<9>*>/ samavippakiõõavàlukaü caükamanaü vaññati, Cetiyagirimhi dãpappasàdaka-Mahindattherassa caükamanaü viya tàdisaü ahosi, tenàha: caükamaü tattha màpesiü pa¤cadosavivajjitan ti, aññhaguõasamå- petan ti aññhahã samaõasukhehi upetaü, aññh' imàni samaõasukhàni nàma: dhanadha¤¤apariggahàbhàvo anavajjapiõóapàtapariyesanabhàvo nibbutapiõóaü bhu¤janabhàvo\<*<10>*>/ raññhaü pãëetvà dhanasàraü và sãsakahàpaõàdãni và gaõhantesu ràjakulesu raññhakilesàbhàvo upakaraõesu nicchandaràgabhàvo coravilope nibbhaya- bhàvo ràjaràjamahàmattehi asaüsaññhabhàvo catusu disàsu appañihatabhàvo, idaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck pàliyà, Cs pàliyà corrected to pàëiyà. 2 Cv Sakko. 3 Cv omits nàma. 4 Cs gahana- corrected to gahaõa-. 5 Cv sammajjati, Cs sammajjati corrected to sampajjati. 6 Cs -gahaõa-. 7 Cv omits caükame. 8 Ck Cv ratanamatta. 9 Cv mudutala. 10 so all three MSS. >/ #<[page 008]># %<8 Abhi¤¤àbalaü.>% vuttaü hoti: yathà tasmiü assame vasantena sakkà honti imàni aññha sukhàni vindituü evam aññhaguõasamupetaü\<*<1>*>/ taü assamaü màpesin ti; abhi¤¤à- balam àharin ti pacchà tasmiü assame vasanto kasiõaparikammaü katvà abhi¤¤àna¤ ca samàpattãna¤ ca uppàdanatthàya aniccato dukkhato vipassanaü àrabhitvà\<*<2>*>/ thàmappattaü vipassanàbalaü àhariü\<*<3>*>/, yathà tasmiü vasanto taü balaü àharituü sakkomi\<*<4>*>/ evaü taü assamaü tassa abhi¤¤atthàya vipassanà- balassa anucchavikaü katvà màpesin ti attho; sàñakaü pajahiü tattha na- vadosamupàgatan ti etthàyaü ànupubbikathà\<*<5>*>/: tadà kira kuñileõacaükamàdi- patimaõóitaü\<*<6>*>/ pupphåpagaphalåpagarukkhasa¤channaü ramaõãyaü madhura- salilàsayaü apagatavàëamigabhiüsanakasakuõaü pavivekakkhamaü assamaü mà- petvà alaükatacaükamassa ubhosu antesu àlambanaphalakaü saüvidhàya nisãda- natthàya caükamavemajjhe samatalaü muggavaõõasilaü màpetvà anto paõõa- sàlàyaü jañàmaõóalaü vàkacãraü tidaõóakuõóikàdike tàpasaparikkhàre maõ- óape pànãyakuñapànãyasaükhapànãyasaràvàni\<*<7>*>/ aggisàlàyaü aïgàrakapalladàruàdãnãti\<*<8>*>/ evam yaü yaü pabbajitànaü upakàràya saüvattati taü sabbaü màpetvà paõõa- sàladhittiyaü "ye keci pabbajitukàmà ime parikkhàre gahetvà pabbajantå" 'ti akkharàni chinditvà devalokam eva gate Vissakamme devaputte Sumedhapaõóito Himavantapàde girikandarànusàrena attano nivàsànuråpaü phàsukaññhànaü olo- kento nadãnivattane vissakammanimmitaü sakkadattiyaü ramaõãyaü assamaü disvà caükamanakotiü gantvà padavala¤jaü\<*<9>*>/ apassanto "dhuvaü pabbajità dhura- gàme bhikkhaü pariyesitvà kilantaråpà àgantvà paõõasàlaü pavisitvà nisinnà bha- vissantãti" cintetvà thokaü àgametvà "`ativiya ciràyantãti' jànissàmãti" paõõasà- lakuñidvàraü\<*<10>*>/ vivaritvà anto pavisitvà ito c' ito ca olokento mahàbhittiyaü akkha- ràni vàcetvà "mayhaü kappiyaparikkhàrà ete, ime gahetvà pabbajissàmãti" attanà nivatthapàrutaü sàñakayugaü pajahi, tenàha: sàñakaü pajahiü tatthà ti, evaü paviññho ahaü Sàriputta tassaü paõõasàlàyaü sàñakaü pajahiü navadosa- mupàgatan ti sàñakaü pajahanto nava dose disvà pajahin ti dãpeti, tàpasa- pabbajjaü pabbajitànaü hi sàñakasmiü nava dosà upaññhahanti: mahagghabhàvo eko doso, parapañibaddhatàya uppajjanabhàvo eko, paribhogena lahuü kilissa- nabhàvo eko kiliññho ca dhovitabbo ca rajitabbo ca hoti, paribhogena jãra- õabhàvo eko jiõõassa hi tunnaü và aggaladànaü\<*<11>*>/ và kàtabbaü hoti, puna pariyesanàya durabhisambhavabhàvo eko, tàpasapabbajjàya asàruppabhàvo eko, paccatthikànaü sàdhàraõabhàvo eko yathà hi naü\<*<12>*>/ paccatthikà na gaõhanti tathà gopetabbaü hoti, paribhu¤jantassa vibhåsanaññhànabhàvo eko, gahetvà carantassa khandhabhàramahicchabhàvo eko ti; vàkacãraü nivàsesin ti tadà ahaü Sàriputta ime nava dose disvà sàñakaü pahàya vàkacãraü nivàsesiü, mu¤- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs Cv samåpetaü. 2 Cv àharitvà. 3 Ck Cs àhari. 4 Cs sakkoti. 5 Cv ànupubbakathà, Ck anupubbakathà. 6 Cs kuñilena-. 7 Ck Cv -kåña- 8 Cs Cv aügàra-. 9 Ck Cv padavaëa¤jaü. 10 Cs -sàlà-, Ck -sàlà- corrected to -sàla-. 11 Ck Cv aggaëa-. 12 Cv taü. >/ #<[page 009]># %< Abhi¤¤àbalaü. 9>% jatiõaü hãrahãraü katvà ganthetvà\<*<1>*>/ kataü vàkacãraü nivàsanapàrupanatthàya\<*<2>*>/ àdiyin ti attho, dvàdasaguõamupàgatan ti dvàdasahi ànisaüsehi samannà- gataü, vàkacãrasmiü hi dvàdasa ànisaüsà: appagghaü sundaraü kappiyan ti ayan\<*<3>*>/ tàva eko ànisaüso, sahatthà kàtuü sakkà ti ayaü tatiyo, paribhogena sanikaü\<*<4>*>/ kilissati dhoviyamàne\<*<5>*>/ pi papa¤co n' atthãti ayaü dutiyo, paribhogena jiõõe pi sibbitabbàbhàvo catuttho, puna pariyesantassa sukhena karaõabhàvo pa¤camo, tàpasapabbajjàya sàruppabhàvo chaññho, paccatthikànaü niråpabho- gabhàvo\<*<6>*>/ sattamo, paribhu¤jantassa vibhåsanaññhànàbhàvo aññhamo, dhàraõa- sallahukabhàvo navamo, cãvarapaccaye appicchabhàvo dasamo, vàkuppattiyà dham- mikànavajjabhàvo ekàdasamo, vàkacãre naññhe pi anapekkhabhàvo dvàdasamo ti; aññhadosasamàkiõõaü pajahiü paõõasàlakan ti kathaü pajahi, so kira varasàñakayugaü omu¤canto cãvaravaüse laggitaü anojapupphadàmasadisaü rattaü vàkacãraü gahetvà nivàsetvà tass' upari aparaü suvaõõavaõõaü vàkacã- raü paridahitvà punnàgapupphasantharasadisaü sakhuraü ajinacammaü ekaüsaü katvà jañàmaõóalaü pañimu¤citvà cåëàya saddhiü niccalabhàvakaraõatthaü sà- rasåciü\<*<7>*>/ pavesetvà muttajàlasadisàya sikkàya pavàlavaõõaü\<*<8>*>/ kuõóikaü odahitvà tãsu ñhànesu vaükaü kàjaü àdàya ekissà kàjakoñiyà kuõóikaü ekissà aükusa- pacchiü tidaõóakàdãni olambetvà khàribhàraü aüse katvà dakkhiõena hatthena kattaradaõóaü gahetvà paõõasàlato nikkhamitvà saññhihatthamahàcaükame apa- ràparaü caükamanto attano vesaü oloketvà "mayhaü mano matthakaü patto, sobhati vata me pabbajjà, Buddhapaccekabuddhàdãhi sabbehi vãrapurisehi vaõõità thomità ayaü pabbajjà nàma, pahãnaü me gihibandhanaü, nikkhanto 'smi\<*<9>*>/ nekkhammaü\<*<10>*>/ laddhà me uttamapabbajjà, karissàmi samaõadhammaü, labhissàmi maggaphalasukhan" ti ussàhajàto khàrikàjaü otàretvà caükamavemajjhe mug- gavaõõasilàpaññe suvaõõapañimà viya nisinno divasabhàgaü vãtinàmetvà sàyaõha- samayaü paõõasàlaü pavisitvà bidalama¤cakapasse kaññhattharikàya nipanno sarãraü utuü gàhàpetvà balavapaccåse pabujjhitvà attano àgamanaü àvajjesi: "ahaü gharàvàse àdãnavaü disvà amitabhogaü anantaü yasaü pahàya ara¤¤aü pavisitvà nekkhammagavesako hutvà pabbajito, ito dàni paññhaya pamàdacàraü carituü na vaññati, pavivekaü hi pahàya vicarantaü micchàvitakkamakkhikà khàdanti, idàni mayà vivekam anubråhetuü vaññati, ahaü hi gharàvàsaü pali- bodhato disvà nikkhanto, aya¤ ca manàpà paõõasàlà, beluvapakkavaõõaparibhaõóa- katà bhåmi, rajatavaõõà setabhittiyo, kapotapàdavaõõaü paõõacchadanaü, vi- cittattharakavaõõabidalama¤cako, nivàsaphàsukaü vasanaññhànaü, etto atirekatarà viya me gehasampadà pa¤¤ayatãti" paõõasàlàya dose vicinanto aññha dose passi, paõõasàlàparibhogasmim hi aññha àdãnavà: mahàsambhàrena dabbasambhàre sam- odhànetvà karaõapariyesanabhàvo eko àdãnavo, tiõapaõõamattikàsu patitàsu \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck gantetvà, Cs gantetvà corrected to ganthetvà. 2 Ck -pàråpana-. 3 Cv ayaü. 4 Cv saõikaü. 5 Ck Cv dhopiyamàne. 6 Ck -bhogàbhàvo. 7 Ck Cs -suciü. 8 Ck pavàëavaõõa, Cv pavàëavaõõaü. 9 Cv smiü. 10 Ck Cv nekkhamma. >/ #<[page 010]># %<10 Dãpaükaro Buddho.>% tàsaü punappuna ñhapetabbatàya nibaddhajagganabhàvo dutiyo, "senàsanan\<*<1>*>/ nàma mahallakassa pàpuõàti, avelàya vuññhàpiyamànassa cittekaggatà na hotãti" uññhàpanãyabhàvo\<*<2>*>/ tatiyo, sãtuõhapañighàtena kàyassa sukhumàlakaraõabhàvo ca- tuññho, "gehaü\<*<3>*>/ paviññhena yaü ki¤ci pàpaü sakkà kàtun" ti garahapañicchàda- nabhàvo pa¤camo, "mayhan" ti pariggahakaraõaü chaññho, "gehassa atthibhàvo nàma sadutiyakavàso" ti sattamo, åkamaükuõagharagoëikàdãnaü sàdhàraõa- tàya bahusàdhàraõabhàvo aññhamo, iti ime aññhàdãnave disvà Mahàsatto paõõa- sàlaü\<*<4>*>/ pajahi, tenàha: aññhadosasamàkiõõaü pajahiü paõõasàlakan ti; upà- gamiü rukkhamålaü guõe dasah' upàgatan ti "channaü pañikkhipitvà dasahi guõehi upetaü rukkhamålaü upagato 'smãti" vadati, tatr' ime dasa guõà: appasamàrambhatà eko guõo, "upagamanamattakam eva hi tattha hotãti" appa- jagganatà\<*<5>*>/ dutiyo, "taü hi sammaññham pi asammaññham pi paribhogaphàsukaü hoti yeva" anuññhàpanãyabhàvo\<*<6>*>/ tatiyo, "garahaü na pañicchàdeti, tattha hi pàpaü karonto lajjatãti" garahàya apañicchannabhàvo catuttho, "abbhokàsavàso viya kàyaü na santhambhetãti" kàyassa asanthambhanabhàvo pa¤camo, pariggha- karaõabhàvo chaññho, gehàlayapañikkhepo sattamo, bahusàdhàraõagehe viya "pañi- jaggissàmi\<*<7>*>/ naü\<*<8>*>/ nikkhamathà" ti nãharaõakàbhàvo aññhamo, vasantassa sappã- tikabhàvo navamo, rukkhamålasenàsanassa gatagataññhàne sulabhatàya anapekkha- bhàvo dasamo ti, "ime dasa guõe disvà rukkhamålaü upagato 'smãti" vadati; imàni ettakàni kàraõàni sallakkhetvà Mahàsatto punadivase bhikkhàya pàvisi, ath' assa sampattagàme manussà mahantena ussàhena bhikkhaü adaüsu, so bhattakiccaü niññhapetvà assamaü àgamma nisãditvà cintesi: "nàhaü `àhàraü labhàmãti' pabbajito, siniddhàhàro nàm' esa mànamadapurisamade vaóóheti, àhà- ramålakassa ca dukkhassa anto n' atthi, yan nånàhaü vàpitaü ropitaü dha¤¤a- nibbattaü àhàraü jahitvà pavattaphalabhojano bhaveyyan" ti; so tato paññhàya tathà katvà ghañanto vàyamanto sattàhabbhantare yeva aññha samàpattiyo pa¤ca abhi¤¤a nibbattesi, tena vuttaü: Vàpitaü ropitaü dha¤¤aü pajahiü niravasesato, anekaguõasampannaü pavattaphalam àdiyiü, Tattha-ppadhànaü padahiü nisajjaññhànacaükame. abbhantaramhi sattàhe abhi¤¤àbala pàpuõin ti. Evam abhi¤¤àbalaü patvà Sumedhatàpase samàpattisukhena vãtinà- mente Dãpaükaro\<*<9>*>/ nàma Satthà loke udapàdi. Tassa pañisandhi- jàtibodhidhammacakkappavattanesu sakalàpi dasasahassãlokadhàtu saü- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs senàsanan corrected to senàsanaü. 2 all three MSS. uññhàpaniya-. 3 Cv gahaü corrected to garahaü. 4 Ck paõõasàlam. 5 Ck -jaggantà, Cv -janatà. 6 Ck anuññhàpaniya-. 7 Cv pañijaggissàmiü corrected to -ssàmi. 8 Cv omits naü. 9 Cv dãpaïkaro. >/ #<[page 011]># %< Dãpaükaro Buddho. 11>% kampi sampakampi sampavedhi mahàviravaü viravi, dvattiüsa pubbani- mittàni pàturahaüsu. Sumedhatàpaso samàpattisukhena vãtinàmento n' eva taü saddam assosi na tàni nimittàni addasa; tena vuttaü: ## #*>/ jhànaratisamappito" ti.># Tasmiü kàle Dãpaükaradasabalo catuhi khãõàsavasatasahassehi pari- vuto anupubbena càrikaü caramàno Rammakaü nàma nagaraü patvà Sudassanamahàvihàre pañivasati. Rammanagaravàsino "Dãpaükaro kira samaõissaro paramàbhisambodhiü patvà pavattavaradhammacakko anu- pubbena càrikaü caramàno Rammanagaraü patvà Sudassanamahàvi- hàre pañivasatãti" sutvà sappinavanãtàdãni c' eva bhesajjàni vatthacchà- danàni ca gàhàpetvà gandhamàlàdihatthà yena Buddho yena Dhammo yena Saügho tanninnà tappoõà tappabbhàrà hutvà Satthàraü upa- saükamitvà vanditvà gandhàdãhi påjetvà ekamantaü nisinnà, dham- madesanaü sutvà svàtanàya nimantetvà uññhàyàsanà pakkamiüsu. Te punadivase mahàdànaü sajjetvà nagaraü alaükaritvà Dasabalassa àgamanamaggaü alaükarontà udakabinnaññhànesu paüsuü\<*<2>*>/ pakkhi- pitvà samaü bhåmitalaü katvà rajatapaññavaõõaü vàlukaü àkiranti, làjàni c' eva pupphàni ca vikiranti, nànàviràgehi vatthehi dhaja- pañàke ussàpenti, kadaliyo c' eva puõõaghañapantiyo ca patiññhàpenti. Tasmiü kàle Sumedhatàpaso attano assamapadà uggantvà tesaü ma- nussànaü uparibhàgena àkàsena gacchanto te haññhatuññhe manusse disvà "kin nu kho kàraõan" ti àkàsato oruyha ekamantaü ñhito manusse pucchi: "hambho kassa tumhe imaü maggaü alaükarothà" 'ti; tena vuttaü: #*>/ sodhenti tuññhamànasà># ## ## \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cs nàddasàsiü. 2 Ck Cs paüsu. 3 so all three MSS. >/ #<[page 012]># %<12 Dãpaükaro Buddho.>% #*>/ maggo a¤jasaü vañumàyanan"' ti.># Manussà àhaüsu: "bhante Sumedha na tvaü jànàsi: `Dãpaükarada- sabalo sammàsambodhiü patvà pavattavaradhammacakko càrikaü ca- ramàno amhàkaü nagaraü patvà Sudassanamahàvihàre pañivasati, mayan\<*<2>*>/ taü Bhagavantaü nimantayimha, tass' etaü Buddhassa Bha- gavato àgamanamaggaü alaükaromà"' 'ti. Sumedhatàpaso cintesi: "`Buddho' ti kho ghosamattam pi loke dullabhaü pag eva Buddhup- pàdo, mayàpi imehi manussehi saddhiü Dasabalassa maggaü alaü- karituü vaññatãti". So te manusse àha: "sace bho tumhe etaü maggaü Buddhassa alaükarotha mayham pi ekaü okàsaü detha, aham pi tum- hehi saddhiü maggaü alaükarissàmãti". Te "sàdhå" 'ti sampañicchi- tvà "Sumedhatàpaso iddhimà" ti jànantà udakabhinnokàsaü sallak- khetvà" tvaü imaü ñhànaü alaükarohãti" adaüsu. Sumedho buddhà rammaõaü pãtiü\<*<3>*>/ gahetvà cintesi: "ahaü imaü okàsaü iddhiyà alaü- karituü pahomi, evaü alaükato pana maü na paritosessati, ajja mayà kàyaveyyàvaccaü kàtuü vaññatãti" paüsuü àharitvà tasmiü padese pakkhipi. Tassa tasmiü padese analaükate yeva Dãpaükaro Dasa- balo mahànubhàvànaü chaëabhi¤¤akhãõàsavànaü catuhi satasahassehi pa- rivuto devatàsu dibbamàlagandhàdãhi\<*<4>*>/ påjayantesu\<*<5>*>/ dibbasaügãtesu pa- vattantesu\<*<6>*>/ manussehi\<*<7>*>/ mànusakagandhehi c' eva màlàdãhi ca påja- yantesu\<*<8>*>/ anantàya Buddhalãhàya Manosilàtale vijambhamàno sãho viya taü alaükatapañiyattamaggaü pañipajji. Sumedhatàpaso akkhãni um- mãletvà alaükatamaggena àgacchantassa Dasabalassa dvattiüsamahà- purisalakkhaõapatimaõóitaü asãtiyà anubya¤janehi anubya¤jitaü; byà- mappabhàya\<*<10>*>/ samparivàritaü maõivaõõagaganatale nànappakàrà\<*<11>*>/ vijjul- latà viya àveëàveëabhåtà c' eva yugaëayugaëabhåtà ca chabbaõõagha- nabuddharasmiyo\<*<12>*>/ vissajjentaü råpaggappattaü attabhàvaü oloketvà "ajja mayà Dasabalassa jãvitapariccàgaü kàtuü vaññatãti" "mà Bhagavà kalale akkami, maõiphalakasetuü pana akkamanto viya saddhiü catuhi khãõàsavasatasahassehi mama piññhiü maddamàno gacchatu, taü me bhavissati dãgharattaü hitàya sukhàyà" 'ti kese mocetvà ajinajañàvà- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs sodhãyati. 2 Cs mayaü. 3 Cs buddhorammaõaü pãtiü, Cv buddhàrammanapãtiü. 4 Cs -gandhàdisu, Ck gandhàdãsu. 5 Cv påjayantãsu. 6 Cv pavattãyamànesu. 7 so all three MSS.! instead of manussesu? 8 Cv påjiyamànesu. 9 Cs anuvya¤jitaü. 10 Cs vyàma-. 11 Cs -karà, Cv -kàra. 12 Ck -ghaõa-. >/ #<[page 013]># %< Buddhabhàvàya Abhinãhàro. 13>% kacãràni kàëavaõõe\<*<1>*>/ kalale pattharitvà maõiphalakasetuü viya kalala- piññhe nipajji; tena vuttaü: #*>/ maggo a¤jasaü vañumàyanaü'.># #*>/># ## ## ## #*>/} chaëabhi¤¤ehi tàdihi\<*<5>*>/ khãõàsavehi vimalehi pañipajji a¤jasaü\<*<6>*>/ Jino.># #*>/, àmodità naramarå sàdhukàraü pavattayuü.># ## #*>/ anuyanti Tathàgataü.># #*>/ marå.># ## ## #*>/ kalale akkamittho, hitàya me bhavissatãti"'># so kalalapiññhe nipannako va puna akkhãni ummãletvà Dãpaükaradasa- balassa Buddhasiriü sampassamàno evaü cintesi: "sace ahaü iccheyyaü sabbakilese jhàpetvà saüghanavako hutvà Rammanagaraü paviseyyaü, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cs kàla-. 2 Cs Cv sodhãyati. 3 Ck pavedayaü. 4 so all three MSS. 5 Ck tàdãhi, Cv tàdisi. 6 Cs a¤jasa¤. 7 Ck Cs bahu. 8 Ck vejjayantà. 9 Cv àkàsatalagatà. 10 Ck Cs add naü. >/ #<[page 014]># %<14 Aññhadhammà.>% a¤¤àtakavesena pana me kilese jhàpetvà Nibbànapattiyà\<*<1>*>/ kiccaü n' atthi, yan nånàhaü Dãpaükaradasabalo viya paramàbhisambodhiü patvà dhammanàvaü àropetvà mahàjanaü Saüsàrasàgarà uttàretvà pacchà parinibbàyeyyaü, idaü mayhaü patiråpan" ti. Tato aññha dhamme sam- obhànetvà Buddhabhàvàya abhinãhàraü katvà nipajji; tena vuttaü: #*>/ nipannassa evam me àsi cetaso: `icchamàno ahaü ajja kilese jhàpaye mama.># #*>/ pàpuõitvà Buddho hessaü sadevake.># #*>/ pàpuõitvà santàressaü sadevake.># ## ## yasmà pana Buddhattaü patthentassa ## Manussatthabhàvasmiü yeva hi ñhatvà Buddhattaü patthentassa patthanà samijjhati nàgassa và suppaõõassa và devatàya và patthanà no samijjhati, manussattabhàve pi purisaliïge ñhitass' eva patthanà samijjhati itthiyà và paõóakanapuüsakaubhato- bya¤janakànaü\<*<5>*>/ và no samijjhati, purisassa pi tasmiü attabhàve arahattappattiyà hetusampannass' eva patthanà samijjhati no itarassa, hetusampannena pi sace jãvamànakabuddhass' eva santikà patthentassa patthanà samijjhati parinibbute Buddhe cetiyasantike và bodhimåle và patthentassa na samijjhati, Buddhànaü santike patthentassàpi pabbajjàliïge ñhitass' eva samijjhati no gihiliïge ñhitassa, pabbajitassàpi pa¤càbhi¤¤assa aññhasamàpattilàbhino yeva samijjhati na imàya guõasampattiyà virahitassa, guõasampannenàpi yena attano jãvitaü Buddhànaü pariccattaü hoti tassa iminà adhikàrena adhikàrasampannass' eva samijjhati na itarassa, adhikàrasampannassàpi yassa Buddhakàradhammànaü atthàya mahanto chando ca mahanto ussàho ca vàyàmo ca pariyeññhi\<*<6>*>/ tass' eva samijjhati na ita- rassa, tatth' idaü chandamahantatàya opammaü: sace hi evam assa "yo sakala- cakkavàëagabbhaü ekodakãbhåtaü attano bàhubalena pataritvà pàraü gantuü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv nibbànappattiyà. 2 Cv puthuviyaü. 3 Ck sabba¤¤åtaü, Cv sabba¤¤utam. 4 Cv sabba¤¤utam. 5 Cs -vya¤jana-. 6 Cv pariyeññhã. >/ #<[page 015]># %< Gotamo nàma Buddho. 15>% samattho so Buddhattaü pàpuõàti, yo và pana sakalacakkavàlagabbhaü veëugum- basa¤channaü viyåhitvà madditvà padasà gacchanto pàraü gantuü samattho so Buddhattaü pàpuõàti, yo và pana sakalacakkavàëagabbhaü sattiyo àkoñetvà ni- rantaraü sattithalasamàkiõõaü padasà akkamamàno pàraü gantuü samattho so Buddhattaü pàpuõàti, yo và pana sakalacakkavàëagabbhaü vãtaccikaügàrabharitaü pàdehi maddamàno pàraü gantuü samattho so Buddhattaü pàpuõàtãti" yo etesu ekam pi attano dukkaraü na ma¤¤ati "ahaü etam pi taritvà và gantvà và pàraü gahessàmãti" evaü mahantena chandena ca ussàbena ca vàyàmena ca pariyeññhiyà ca samannàgato hoti tassa patthanà samijjhati na itarassa. Sumedhatàpaso pana ime aññha dhamme samodhànetvà Buddhabhàvàya abhinãhàraü katvà nipajji. Dãpaükaro pi Bhagavà àgantvà Sumedhatàpasassa sãsabhàge ñhatvà maõisãhapa¤jaraü\<*<1>*>/ ugghàñento viya pa¤cavaõõapasàdasampannàni ak- khãni ummãletvà kalalapiññhe nipannaü Sumedhatàpasaü disva "ayaü tàpaso Buddhattàya\<*<2>*>/ abhinãhàraü katvà nipanno, ijjhissati nu kho imassa patthanà udàhu no" ti anàgataü sa¤¤àõaü pesetvà upadhàrento "ito kappasatasahassàdhikàni cattàri asaükheyyàni atikkamitvà Gotamo nàma Buddho bhavissatãti" ¤atvà ñhitako va parisamajjhe vyàkàsi: "Passatha no tumhe imaü uggatapaü\<*<3>*>/ tàpasaü kalalapiññhe nipannan" ti. "Evaü bhante". "Ayaü Buddhattàya\<*<4>*>/ abhinãhàraü katvà nipanno, samijjhis- sati imassa patthanà, ito kappasatasahassàdhikànaü catunnaü asaü- kheyyànaü matthake Gotamo nàma Buddho bhavissati, tasmiü pan' assa attabhàve Kapilavatthu\<*<5>*>/ nàma nagaraü nivàso bhavissati, Màyà nàma devã\<*<6>*>/ màtà, Suddhodano nàma ràjà pità, aggasàvako Upatisso nàma thero, dutiyasàvako Kolito nàma, Buddhupaññhàko ânando nàma, aggasàvikà Khemà nàma therã\<*<7>*>/, dutiyasàvikà Uppalavaõõà\<*<8>*>/ nàma therã\<*<9>*>/ bhavissati, paripakka¤àõo mahàbhinikkhamanaü katvà mahà- padhànaü padahitvà nigrodhamåle pàyàsam pañiggahetvà Nera¤jaràya tãre paribhu¤jitvà bodhimaõóaü àruyha assattharukkhamåle abhisam- bujjhissatãti"; tena vuttaü: #*>/ lokavidå\<*<11>*>/ àhutãnaü pañiggaho ussãsake maü ñhatvàna idaü vacanam abravi\<*<12>*>/:># ## \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs Cv mani-. 2 Cs buddhatthàya. 3 Cs uggatapan. 4 Cs buddhattàya corrected to buddhatthàya. 5 Cv kapilavattuü. 6 Cs devi. 7 Ck Cs theri. 8 all three MSS. uppalavaõõa. 9 Cs theri. 10 Cv dãpaïkaro. 11 Ck Cs lokavidu. 12 Cv -bruvã. >/ #<[page 016]># %<16 Nimittàni.>% ## ## ## ## ## ## ## #*>/.># Sumedhatàpaso "mayhaü kira patthanà samijjhissatãti" somanas- sappatto ahosi. Mahàjano Dãpaükaradasabalassa vacanaü sutvà "Su- medhatàpaso kira Buddhabãjaü Buddhaükuro" ti haññhatuññho ahosi. Evaü c' assa ahosi: "yathà nàma puriso nadiü taranto ujukena titthena uttarituü asakkonto heññhàtitthena uttarati evam evaü\<*<2>*>/ mayaü Dã- paükaradasabalassa sàsane maggaphalaü alabhamànà anàgate yadà tvaü Buddho bhavissasi\<*<3>*>/ tadà tava sammukhà maggaphalaü sacchikàtuü samatthà bhaveyyàmà" 'ti patthanaü ñhapayiüsu. Dãpaükaradasabalo pi Bodhisattaü pasaüsitvà aññhahi pupphamuññhãhi påjetvà padakkhiõaü katvà pakkàmi. Te pi catusatasahassasaükhà khãõàsavà Boóhisattaü gandhehi ca màlehi\<*<4>*>/ ca påjetvà padakkhiõaü katvà pakkamiüsu. Devamanussà pana tath' eva påjetvà vanditvà pakkantà. Bodhisatto sabbesaü pañikkantakàle sayanà vuññhàya "pàramiyo vicinissàmãti" pup- pharàsimatthake pallaükaü àbhujitvà\<*<5>*>/ nisãdi. Evaü nisinne Bodhi- satte sakaladasasahassacakkavàëe devatà sannipatitvà sàdhukàraü katvà "ayya Sumedhatàpasa poràõakabodhisattànaü pallaükaü àbhujitvà\<*<6>*>/ `pàramiyo vicinissàmà' 'ti nisinnakàle yàni pubbanimittàni nàma pa¤¤à- yanti tàni sabbàni pi ajja pàtubhåtàni, nissaüsayena tvaü Buddho \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck pavuccatãti. 2 so all three MSS. 3 Ck Cv bhavissati. 4 Cv màlàhi. 5 Ck àbhu¤jitvà. 6 Cv àbhu¤jitvà. >/ #<[page 017]># %< Nimittàni. 17>% bhavissasi, mayam etaü jànàma: yass' etàni nimittàni pa¤¤àyanti ekan- tena\<*<1>*>/ so Buddho hoti, tvaü attano viriyaü daëhaü katvà paggaõhà" ti Bodhisattaü nànappakàrehi thutãhi abhitthuniüsu\<*<2>*>/; tena vuttaü: #*>/ naramarå: `Buddhabãjaükuro ayaü'.># #*>/ ca kata¤jalã namassanti dasasahassã\<*<5>*>/ sadevakà.># ## ## #*>/ mayaü sabbe yadi mu¤cem' imaü Jinaü anàgatamhi addhàne hessàma sammukhà imaü'.># #*>/ àhutãnaü pañiggaho mama kammaü pakittetvà dakkhiõaü\<*<8>*>/ padam uddhari\<*<9>*>/.># ## ## #*>/ pamodito, pãtiyà ca abhissanno\<*<11>*>/ pallaükaü àbhujiü tadà.># ## #*>/ lokamhi isayo n' atthi me samà, asamo iddhidhammesu alabhiü ãdisaü sukhaü'.># #*>/ mayhaü dasasahassàdhivàsino\<*<14>*>/ mahànàdaü pavattesuü: `dhuvaü\<*<15>*>/ Buddho bhavissasi.># ## ## #*>/ nissaddà hoti niràkulà, tàni ajja padissanti, dhuvaü Buddho bhavissasi.># \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv ekattena. 2 Ck Cs abhitthutiüsu. 3 Ck Cv amodità, Cs àmodinà? 4 Ck sahanti, Cs sahanti corrected to hasanti. 5 Ck Cs dasasahassi. 6 so all three MSS. 7 Cs -vidu. 8 Cv dakkhiõa. 9 Ck uddharã, Cv uddhariü. 10 Cs pàmojjena. 11 Ck Cv abhissanto. 12 Cv sàh-. 13 Cs -bhu¤jane. 14 Cv tidasassàdhivàsino. 15 Cv tuvaü. 16 Cv dasasahassã-. >/ #<[page 018]># %<18 Nimittàni.>% ## ## ## ## ## ## ## #*>/ aggã\<*<2>*>/ nibbàyi tàvade, te p' ajja nibbutà\<*<3>*>/ aggã\<*<4>*>/, dhuvaü Buddho bhavissasi.># ## ## ## ## ## ## #*>/ hoti, doso moho pi nassati, te p' ajja vigatà sabbe, dhuvaü Buddho bhavissasi.># ## #*>/ uddhaü, ajja p' etaü padissati, tena liïgena jànàma: dhuvaü Buddho bhavissasi.># ## \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs dasasahassi. 2 Ck Cs aggi. 3 Cv nibbuto. 4 Ck Cs aggi. 5 Cv tanå. 6 Cv -satã. >/ #<[page 019]># %< Buddhakàrakadhammà. 19>% ## ## #*>/ tadà, àkàsabhåtà te p' ajja, dhuvaü Buddho bhavissasi.># #*>/ ca khaõe tasmiü\<*<3>*>/ na vijjati, tàni ajja padissanti, dhuvaü Buddho bhavissasi.># ## Bodhisatto Dãpaükaradasabalassa ca dasasahassacakkavàëe devatàna¤ ca\<*<4>*>/ vacanaü sutvà bhiyyosomattàya sa¤jàtussàho hutvà cintesi: "Buddhà nàma amoghavacanà, n' atthi Buddhànaü kathàya a¤¤athattaü, yathà hi àkàse khittaleóóussa patanaü jàtassa maraõaü aruõe uggate suriyass' uññhànaü àsayà nikkhantasãhassa sãhanàdanadanaü garugabbhàya itthiyà bhàramocanaü dhuvaü avassabhàvi evam evaü\<*<5>*>/ Buddhànaü vacanaü nàma dhuvaü amoghaü, addhà ahaü Buddho bhavissàmãti"; tena vuttaü: #*>/ c' åbhayaü tuññhahaññho pamudito evaü cintes' ahan tadà:># ## ## ## ## ## #*>/ dhuvaü tath' eva Buddhaseññhànaü vacanaü dhuvasassatan"' ti.># So "dhuv' àhaü Buddho bhavissàmãti" evaü katasanniññhàno buddha- kàrake dhamme upadhàretuü "kahan nu kho Buddhakàrakadhammà, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck hontàvàraõan, Cv hontàcaranan. 2 Ck uppatti, Cv Cs uppattã. 3 Cv khantesmiü. 4 Ck Cs devatànaü ca, Cv -naü ca corrected to -na¤ca. 5 so all three MSS. 6 Ck dasasahassina. 7 Ck bhàravoropanaü? >/ #<[page 020]># %<20 Dànapàramã. Sãlapàramã.>% kiü uddhaü udàhu adho disàsu vidisàså" 'ti anukkamena sakaladham- madhàtuü vicinanto poràõakabodhisattehi àsevitanisevitaü pañhamaü dànapàramiü disvà evaü attànaü ovadi: "Sumedhapaõóita tvaü ito paññhàya pañhamaü dànapàramiü påreyyàsi, yathà hi nikkujjito udakumbho nissesaü katvà udakaü vamati yeva na paccàharati evam evaü dhanaü và yasaü và puttadàraü và aïgapaccaïgaü và anoloketvà sampattayàcakànaü sabbaü icchiticchitaü nissesaü katvà dadamàno bodhirukkhamåle nisãditvà Buddho bhavissasãti" pañhamaü dànapàramiü daëhaü katvà adhiññhàsi; tena vuttaü: ## ## ## ## ## Ath' assa "na ettakeh' eva Buddhakàrakadhammehi bhavitabban" ti uttarim pi upadhàrayato dutiyaü sãlapàramiü disvà etad ahosi: "Sumedhapaõóita tvaü ito paññhàya sãlapàramiü påreyyàsi, yathà hi camaramigo nàma jãvitam pi anoloketvà attano vàlam eva rakkhati evaü tvam pi ito paññhàya jãvitam pi anoloketvà sãlam eva rakkhanto Buddho bhavissasãti' dutiyaü sãlapàramiü daëham katvà adhiññhàsi; tena vuttaü: ## ## ## #*>/ pativilaggitaü upeti maraõaü tattha na vikopeti vàladhiü (Cfr. AElian 16, 11.)># \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv kismiü. >/ #<[page 021]># %< Nekkhammapàramã. Pa¤¤àpàramã. 21>% #*>/ sãlàni paripåriya\<*<2>*>/ parirakkha\<*<3>*>/ sabbadà sãlaü camarã viya vàladhin"' ti.># Ath' assa "na ettakeh' eva Buddhakàrakadhammehi bhavitabban" ti uttarim pi upadhàrayato tatiyaü nekkhammapàramiü disvà etad ahosi: "Sumedhapaõóita tvaü ito paññhàya nekkhammapàramiü pårey- yàsi, yathà hi ciram pi bandhanàgàre vasamàno puriso na tattha sinehaü karoti atha kho ukkaõñhati yeva avasitukàmo hoti evam eva tvaü sabbabhave bandhanàgàrasadise katvà sabbabhave ukkaõñhito mu¤citukàmo hutvà nekkhammàbhimukho va hohi, evaü Buddho bha- vissasãti" tatiyaü nekkhammapàramiü daëhaü katvà adhiññhàsi; tena vuttam: ## ## ## ## ## Ath' assa "na ettakeh' eva Buddhakàrakadhammehi bhavitabban" ti uttarim pi upadhàrayato catutthaü pa¤¤àpàramiü disvà etad ahosi: "Sumedhapaõóita tvaü ito paññhàya pa¤¤àpàramiü pi påreyyàsi, hãnamajjhimukkaññhesu ki¤ci\<*<4>*>/ avajjetvà sabbe pi paõóite upasaükamitvà pa¤haü puccheyyàsi, yathà hi piõóacàriko bhikkhu hãnàdibhedesu kulesu ki¤ci avajjetvà pañipàñiyà piõóàya caranto khippaü yàpanaü labhati evaü tvam pi sabbapaõóite upasaükamitvà pa¤haü pucchanto Buddho bhavissasãti" catutthaü pa¤¤àpàramiü daëhaü katvà adhiññhàsi; tena vuttam: ## ## ## \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv bhåmisu. 2 Ck Cv paripåraya. 3 Cv parirakkhe. 4 so all three MSS. >/ #<[page 022]># %<22 Viriyapàramã. Khantipàramã.>% #*>/ bhikkhu bhikkhanto hãnamukkaññhamajjhime kulàni na vivajjento evaü labhati yàpanaü># ## Ath' assa "na ettakeh' eva Buddhakàrakadhammehi bhavitabban" ti uttarim pi upadhàrayato pa¤camaü viriyapàramiü disvà etad ahosi: "Sumedhapaõóita tvaü ito paññhàya viriyapàramiü påreyyàsi, yathà sãho migaràjà sabbairiyàpathesu daëhaviriyo hoti evaü tvaü sabbabhavesu sabbairiyàpathesu daëhaviriyo anolãnaviriyo samàno Buddho bhavissasãti" pa¤camaü viriyapàramiü daëhaü katvà adhiññhàsi; tena vuttaü: ## ## ## ## ## Ath' assa "na ettakeh' eva Buddhakàrakadhammehi bhavitabban" ti uttarim pi upadhàrayato chaññhaü\<*<2>*>/ khantipàramiü disvà etad ahosi: "Sumedhapaõóita tvaü ito paññhàya khantipàramiü påreyyàsi, sammànane pi avamànane pi khamo va bhaveyyàsi, yathàpi pañhaviyaü nàma sucim pi pakkhipanti asucim pi na tena pañhavi\<*<3>*>/ sinehaü na pañighaü karoti khamati sahati adhivàseti yeva evam evaü tvam pi sammànanàvamànanesu khamo va samàno Buddho bhavissasãti" chaññhaü khantipàramiü daëhaü katvà adhiññhàsi; tena vuttaü: ## ## ## \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cs yathà. 2 Cv chaññha corrected to chaññhamaü. 3 so all three MSS. >/ #<[page 023]># %< Saccapàramã. Adhiññhànapàramã. 23>% ## ## Ath' assa "na ettakeh' eva Buddhakàrakadhammehi bhavitabban" ti uttarim pi upadhàrayato sattamaü saccapàramiü disvà etad ahosi: "Sumedhapaõóita tvaü ito paññhàya saccapàramiü pi\<*<1>*>/ påreyyàsi, asaniyà matthake\<*<2>*>/ patamànàya pi dhanàdãnaü atthàya chandàdãnaü vasena sampajànamusàvàdaü nàma mà akàsi, yathà hi osadhitàrakà\<*<3>*>/ nàma sabbautusu\<*<4>*>/ attano gamanavãthiü jahitvà a¤¤àya vãthiyà na gacchati sakavãthiyà va gacchati evam evaü tvam pi saccaü\<*<5>*>/ pahàya musàvàdaü nàma akaronto yeva Buddho bhavissasãti" sattamaü sacca- pàramiü daëhaü katvà adhiññhàsi: tena vuttaü: ## ## ## #*>/ sadevake samaye utupasse\<*<7>*>/ và na vokkamati vãthito># ## Ath' assa "na ettakeh' eva Buddhakàrakadhammehi bhavitabban" ti uttarim pi upadhàrayato aññhamaü adhiññhànapàramiü disvà etad ahosi: "Sumedhapaõóita tvaü ito paññhàya adhiññhànapàramim pi påreyyàsi, yaü adhiññhàsi tasmiü adhiññhàne niccalo bhaveyyàsi, yathà hi pabbato nàma sabbadisàsu pi vàte paharante pi na kampati na calati attano ñhàne yeva tiññhati evam evaü tvam pi attano adhiññhàne niccalo honto\<*<8>*>/ va Buddho bhavissasãti" aññhamaü adhiññhànapàramiü daëhaü katvà adhiññhàsi; tena vuttaü: ## \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck saccapàramiü. 2 Cv mattake, Cs mattake corrected to matthake. 3 Ck osadhikàrakà. 4 so all three MSS. 5 Cs saccam. 6 Ck tulabhåtà. 7 Cs utuvasse. 8 Cs bhonto. >/ #<[page 024]># %<24 Mettàpàramã. Upekkhàpàramã.>% ## ## ## ## Ath' assa "na ettakeh' eva Buddhakàrakadhammehi bhavitabban" ti uttarim pi upadhàrayato navamaü mettàpàramiü disvà etad ahosi: "Sumedhapaõóita tvaü ito paññhàya mettàpàramiü påreyyàsi, hitesu pi ahitesu pi ekacitto bhaveyyàsi, yathàpi udakaü nàma pàpajanassa pi kalyàõajjanassa pi sãtabhàvaü ekasadisaü katvà pharati evam evaü\<*<1>*>/ tvaü sabbasattesu mettacittena ekacitto honto\<*<2>*>/ Buddho bhavissasãti" navamaü mettàpàramiü daëhaü katvà adhiññhàsi; tena vuttaü: ## ## #*>/ yadi bodhiü\<*<4>*>/ pattum icchasi.># #*>/ sãtena pavàheti rajomalaü># ## Ath' assa "na ettakeh' eva Buddhakàrakadhammehi bhavitabban" ti uttarim pi upadhàrayato dasamaü upekkhàpàramiü disvà etad ahosi: "Sumedhapaõóita tvaü ito paññhàya upekkhàpàramiü pi påreyyàsi, sukhe pi dukkhe pi majjhatto va bhaveyyàsi, yathàpi pañhavã\<*<6>*>/ nàma sucim pi asucim pi\<*<7>*>/ pakkhippamàne majjhattà va hoti evam evaü tvam pi sukhadukkhesu majjhatto va honto\<*<8>*>/ Buddho bhavissasãti" dasamaü upekkhàpàramiü\<*<9>*>/ daëhaü katvà adhiññhàsi; tena vuttaü: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck eva. 2 Ck bhonto? Cs bhonto. 3 Ck Cs hoti. 4 Ck bodhim. 5 Ck parati Cv harati. 6 Ck pañhavi, Cs Cv pañhaviü. 7 so all three MSS., instead of sucimhi asucimhi? 8 Cs bhonto. 9 Ck Cs upekhà-. >/ #<[page 025]># %< pàramiyo. 25>% ## #*>/ pubbakehi Mahesãhi àsevitanisevitaü.># ## #*>/ ubho p' ete kopànunayavajjità># #*>/ gantvà sambodhiü pàpuõissasãti"'.># Tato cintesi: "Imasmiü loke Bodhisattehi påretabbà bodhiparipàcanà Buddhakàrakadhammà ettakà yeva, dasa pàramiyo ñhapetvà a¤¤e n' atthi, imàpi dasa pàramiyo uddhaü àkàse pi n' atthi, heññhà pañhaviyam pi puratthimàdisu\<*<4>*>/ disàsu pi n' atthi, mayhaü yeva pana hadayamaüsantare patiññhità" ti. Evaü tàsaü hadaye patiññhitabhàvaü disvà sabbàpi daëhaü katvà adhiññhàya punappuna sammasanto anulomapañilomaü sammasati, pariyante gahetvà àdiü pàpeti, àdimhi gahetvà pariyante ñhapeti, majjhe gahetvà ubhato osàpeti, ubhatokoñisu\<*<5>*>/ gahetvà majjhe osàpeti\<*<6>*>/, aïgapariccàgo pàramiyo nàma bàhirabhàõóapariccàgo upapàra- miyo nàma jãvitapariccàgo paramatthapàramiyo nàmà 'ti dasa pàramiyo dasa upapàramiyo dasa paramatthapàramiyo ti yamakatelaü vinivaññento\<*<7>*>/ viya Mahàmeruü manthaü\<*<8>*>/ katvà cakkavàlamahàsamuddaü àluëento\<*<9>*>/ viya ca sammasi. Tassa dasa pàramiyo sammasantassa sammasantassa dhammatejena catunahutàdhikàni dve yojanasatasahassàni bahalà ayaü mahàpañhavã\<*<10>*>/ hatthinà akkantanaëakalàpo\<*<11>*>/ viya pãëiyamànaü ucchu- yantaü viya mahàviravaü viravamànà saükampi sampakampi sampavedhi, kulàlacakkaü viya telayantacakkaü viya ca paribbhami; tena vuttaü: ## ## #*>/ ravatã puthavã\<*<13>*>/ ucchuyantaü va pãëitaü, telayante yathà cakkaü evaü kampati medinãti".># \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so all three MSS. 2 so all three MSS. 3 so all three MSS. 4 Cv puratthimàdi. 5 so all three MSS. 6 Ck obhàseti. 7 Cs vinivaddhento, Ck vinivaddhento? 8 Ck mattha, Cs matthaü, Cv matthaü corrected to manthaü. 9 Ck àluëanto, Cs àlulento. 10 Ck pañhavã, Cs mahàpañhavi. 11 Cs -nala-. 12 Cs calati. 13 Cs puthavi. >/ #<[page 026]># %<26 Pañhavikampanaü.>% Mahàpañhaviyà kampamànàya Rammanagaravàsino saõñhàtuü asakkontà yugantavàtamhà\<*<1>*>/ hatà mahàsàlà\<*<2>*>/ viya mucchitamucchità papatiüsu, ghañàdãni kulàlabhàjanàni pavaññantàni\<*<3>*>/ a¤¤ama¤¤aü paharantàni cuõõavicuõõàni ahesuü. Mahàjano bhãtatasito Satthàraü upasaükamitvà "kin nu kho Bhagavà nàgàvañño\<*<4>*>/ ayaü bhåtayakkhadevatàsu a¤¤ataràvañño\<*<5>*>/ ti, na hi mayaü etaü jànàma, api ca kho sabbo pi ayaü mahàjano upadduto, kin nu kho imassa lokassa pàpakaü bhavissati udàhu kalyàõaü, kathetha no etaü kàraõan" ti àha. Satthà tesaü kathaü sutvà "tumhe mà bhàyatha mà cintayitta, n' atthi vo itonidànaü bhayaü, yo so mayà ajja Sumedhapaõóito `anàgate Gotamo nàma Buddho bhavissasãti'\<*<6>*>/ vyàkato so idàni pàramiyo sammasati, tassa pàramiyo sammasantassa viloëentassa\<*<7>*>/ dhammatejena sakala- dasasahassilokadhàtu\<*<8>*>/ ekappahàrena kampati c' eva ravati cà" 'ti àha; tena vuttaü: ## #*>/.># #*>/ Dãpaükaram upàgamuü.># ## #*>/ sa¤¤apesi Dãpaükaro Mahàmuni\<*<12>*>/. `vissatthà hotha mà bhàtha imasmiü puthavikampane,># ## ## Mahàjano Tathàgatassa vacanaü sutvà haññhatuññho màlàgandhavile- panaü àdàya Rammanagarà nikkhamitvà Bodhisattaü upasaükamitvà màlàdãhi påjetvà vanditvà padakkhiõaü katvà Rammanagaram eva pàvisi. Bodhisatto pi dasa pàramiyo sammasitvà viriyaü daëhaü katvà adhiññhàya nisinnàsanà vuññhàsi: tena vuttaü: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so all three MSS. 2 Cs sàlà corrected to mahàsàlà. 3 Ck Cs pavaddhantàni. 4 Ck Cs nàgàvaddho. 5 Ck Cs -vaddho. 6 Ck bhavissasãtãti, Cv bhavissatãti. 7 Ck Cs vilolentassa. 8 Ck Cs -sahassã-. 9 Ck Cv upaghaññità? 10 Cs Cv yamàgamma. 11 Cs tadà, Cv sadà corrected to tadà. 12 Ck Cs mahàmunã. >/ #<[page 027]># %< Thuti. 27>% #*>/.># #*>/ àsanà vuññhahiü tadà" ti.># Atha Bodhisattaü àsanà vuññhahantaü sakaladasasahassacakkavàëe\<*<3>*>/ devatà sannipatitvà dibbehi màlàgandhehi påjetvà "ayya Sumedha- tàpasa\<*<4>*>/ tayà ajja Dãpaükaradasabalassa pàdamåle mahatã patthanà patthità, sà te anantaràyena samijjhatu, mà te bhayaü và cham- bhitattaü và ahosi, sarãre appamattako pi rogo mà uppajji, khippaü pàpamiyo påretvà sammàsambodhiü pañivijjha, yathà pupphåpaga- phalåpagà rukkhà samaye pupphanti c' eva phalanti ca tath' eva tvam pi samayaü anatikkamitvà khippaü bodhim uttamaü phusasså" 'ti àdãni thutimaïgalàni payirudàhaüsu, evaü payirudàhitvà attano attano devaññhànaü eva\<*<5>*>/ agamaüsu. Bodhisatto pi devatàhi abhitthuto "ahaü dasapàramiyo påretvà kappasatasahassàdhikànaü\<*<6>*>/ catunnaü asaükhey- yànaü matthake Buddho bhavissàmãti" viriyaü; daëhaü katvà adhiññhàya nabhaü abbhuggantvà Himavantam eva agamàsi; tena vuttaü: ## ## ## ## #*>/ tath' eva tvaü mahàrãra pårehi\<*<8>*>/ dasapàramiü\<*<9>*>/.># ## ## ## \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so all three MSS. 2 Cv omits va. 3 Cv -cakkavàle. 4 Cv Sumedha. 5 Ck devaññhànaü omitting eva. 6 Ck -sahassàdhikaü, Cs -sahassàdhikaü corrected to -sahassàdhikànaü. 7 Cv dasapàramã. 8 Cs påresi. 9 Cv dasapàramã. >/ #<[page 028]># %<28 Dãpaükaro.>% #*>/ atirocati tath' eva lokaü mu¤citvà viroca siriyà tuvaü.># ## ## Sumedhakathà niññhità. Rammanagaravàsino pi kho nagaram pavisitvà buddhapamukahassa bhikkhusaüghassa mahàdànaü adaüsu. Satthà tesaü dhammaü desetvà mahàjanaü saraõàdisu\<*<2>*>/ patiññhàpetvà Rammanagaramhà nikkhamitvà tato uddhaü pi yàvatàyukaü tiññhanto sabbaü Buddhakiccaü\<*<3>*>/ katvà anukkamena anupàdisesàya Nibbànadhàtuyà parinibbàyi. Tattha yaü vattabbaü taü sabbaü Buddhavaüse vuttanayen' eva veditabbaü, vuttaü hi tattha: ## #*>/ nivesesi Tathàgato ka¤ci\<*<5>*>/ pa¤casu sãlesu sãle dasavidhe paraü.># ## #*>/ aññha deti Naràsabho, tisso kassaci vijjàyo chaëabhi¤¤à pavecchati.># ## #*>/ jane tàrayati parimoceti duggatiü.># #*>/ yojane khaõena upagantvàna bodheti taü Mahàmuni.># #*>/ Buddho koñisatam abodhayi, dutiyàbhisamaye\<*<10>*>/ Nàtho satasahassaü abodhayi\<*<11>*>/.># ## \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs tapena. 2 so all three MSS. 3 Cs sabbabuddhakiccaü, Cv sabbaü kiccaü. 4 Ck Cs ki¤ci. 5 Cs ki¤ci corrected to ka¤ci. 6 so all three MSS. 7 Ck Cs bahu. 8 Cv hi. 9 Cs -samayo. 10 Cs -samayo, Cv -samayo corrected to -samaye. 11 Ck abodhayã. >/ #<[page 029]># %< Dãpaükaro. 29>% ## ## #*>/ Mahàvãro Sudassanasiluccaye\<*<2>*>/ navutikoñisahassehi pavàresi tadà Muni.># #*>/.># #*>/ asaükhiyà.># #*>/ ahå\<*<6>*>/ tadà Dãpaükarassa Bhagavato sàsanaü suvisodhitaü.># ## ## ## #*>/ {nàma} janiyà Dãpaükarassa Satthuno.># #*>/ ca Tisso ca ahesuü aggasàvakà, Sàgato nàm' upaññhàko\<*<9>*>/ Dãpaükarassa Satthuno.># ## ## ## ## #*>/ so ca yaso\<*<11>*>/ tàni ca pàdesu cakkaratanàni\<*<12>*>/ sabbaü samantarahitaü, nanu rittà sabbasaükharà\<*<13>*>/" 'ti.># \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv vasi. 2 Cs -siëuccaye. 3 Cs Cv pàragu. 4 Cs gaõanàtho corrected to gaõanàto, Cv gaõanàtho. 5 Cv Cs pãtaü corrected to phãtaü. 6 Cs ahu. 7 Cs Cv sumedha. 8 Ck Cv sumaügalo. 9 Cs nàmåpaññhàko. 10 Cs iddhi. 11 Cs so ca so, Cv ce yaso corrected to so ca yaso. 12 so all three MSS. 13 Cs -saükhàrà, Ck -saükarà. >/ #<[page 030]># %<30 Koõóa¤¤o. Vijitàvã.>% #*>/ koõóa¤¤o nàma Nàyako anantatejo amitayaso appameyyo duràsodo".># Dãpaükarassa pana Bhagavato aparabhàge ekaü asaükheyyaü atikkamitvà Koõóa¤¤o nàma Satthà udapàdi. Tassàpi tayo sà- vakasannipàtà ahesuü, pañhamasannipàte koñisatasahassaü, dutiye koñisahassaü, tatiye navutikoñiyo. Tadà Bodhisatto Vijitàvã nàma cakkavattã\<*<2>*>/ hutvà koñisatasahassasaükhassa buddhapamukhassa bhikkhusaüghassa mahàdànaü adàsi. Satthà Bodhisattaü "Buddho bhavissasãti" vyàkaritvà dhammaü desesi. So Satthu dhammakathaü sutvà rajjaü niyyàdetvà pabbaji. So tãõi\<*<3>*>/ Piñakàni uggahetvà aññha samàpattiyo pa¤ca ca abhi¤¤àyo uppàdetvà aparihãnajjhàno\<*<4>*>/ Brahmaloke nibbatti. Koõóa¤¤abuddhassa pana Rammavatã nàma nagaraü, Sunando nàma khattiyo pità, Sujàtà nàma devã màtà, Bhaddo ca Subhaddo ca dve aggasàvakà, Anuruddho nàma upaññhàko, Tissà ca Upatissà ca aggasàvikà, Sàlakalyàõi\<*<5>*>/ bodhi, aññhàsãtihatthubbedhaü sarãraü, vassa- satasahassaü àyuppamàõaü ahosi. Tassa aparabhàge ekaü asaükheyyaü atikkamitvà ekasmiü yeva kappe cattàro Buddhà nibbattiüsu: Maïgalo\<*<6>*>/ Sumano Revato Sobhito ti. Maïgalassa Bhagavato tayo sàvakasannipàtà ahesuü, tesu\<*<7>*>/ pañhamasannipàte\<*<8>*>/ koñisatasahassaü bhikkhå ahesuü, dutiye koñisahassaü, tatiye navutikoñiyo. Vemàtikabhàtà kir' assa ânandakumàro navutikoñisaükhàya parisàya saddhiü dhammasavanatthàya Satthu santikaü agamàsi\<*<9>*>/. Satthà tassa ànupubbikathaü\<*<10>*>/ kathesi, so saddhiü parisàya saha\<*<11>*>/ pañisambhidàhi arahattaü pàpuõi. Sat- thà tesaü kulaputtànaü pubbacaritaü olokento iddhimayapattacãvarassa upanissayaü disvà dakkhiõahatthaü pasàretvà "etha bhikkhavo" ti àha. Sabbe taü khaõaü yeva iddhimayapattacãvaradharà saññhi- vassatherà viya àkappasampannà hutvà Satthàraü vanditvà pari- vàrayiüsu. Ayam assa tatiyo sàvakasannipàto ahosi. Yathà pana a¤¤esaü Buddhànaü samantà asãtihatthappamàõà yeva sarãrappabhà ahosi na evaü, tassa pana Bhagavato sarãrapabhà niccakàlaü dasasahassilokadhàtuü\<*<12>*>/ pharitvà aññhàsi. Rukkhapañhavipabbata- samuddàdayo antamaso ukkhaliyàdãni upàdàya suvaõõapattapariyonaddhà viya ahesuü. âyuppamàõaü pan' assa navutivassasahassàni ahosi. Ettakaü kàlaü candasuriyàdayo attano pabhàya virocituü na sakkhiüsu, rattindivaüparicchedo na pa¤¤àyittha, divà suriyàlokena viya sattà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 apareõa corrected to aparena. 2 Ck Cv cakkavatti. 3 Ck tãni, Cv tãni corrected to tãõi. 4 Cv -hãõa-. 5 so all three MSS. 6 Ck Cv maügalo. 7 Cs tesu corrected to te, Cv te corrected to tesu. 8 Cs -pàtesu. 9 Cs àgamàsi. 10 Cs anupubbikathaü. 11 Cs sahà. 12 Cv dasasahassã. >/ #<[page 031]># %< Maïgalo Kharadàñhiko. 31>% niccaü Buddhàloken' eva vicariüsu, sàyaü pupphanakusumànaü pàto va ravanasakuõàdãna¤ ca vasena loko rattindivaüparicchedaü\<*<1>*>/ sallak- khesi. "Kim pana a¤¤esaü Buddhànaü ayam ànubhàvo n' atthãti" no n' atthi, te hi pi àkaükhamànà dasasahassã\<*<2>*>/ và lokadhàtuü tato và bhiyyo àbhàya phareyyuü, Maïgalassa\<*<3>*>/ pana Bhagavato pubbapatthanàvasena a¤¤esaü vyàmappabhà viya sarãrappabhà niccam eva dasasahassilokadhàtuü\<*<4>*>/ pharitvà aññhàsi. So kira Bodhisattacariyakàle vessantarasadise attabhàve ñhito saputtadàro vaükapabbatasadise pabbate vasi. Ath' eko Kharadàñhiko nàma yakkho Mahàpurisassa dànajjhà- sayataü\<*<5>*>/ sutvà bràhmaõavaõõena upasaükamitvà Mahàsattaü dve dàrake yàci. Mahàsatto "dadàmi bràhmaõassa puttake" ti haññha- pahaññho udakapariyantaü pañhaviü kampento dve pi dàrake adàsi. Yakkho caükamanakoñiyaü àlambanaphalakaü nissàya ñhatvà passantass' eva Mahàsattassa målakalàpaü viya dàrake khàdi. Mahàpurisassa yakkhaü oloketvà {mukhaüvivañamatte} aggijàlà viya lohitadhàraü uggiramànaü tassa mukhaü disvàpi kesaggamattam pi domanassaü na uppajji\<*<6>*>/, "sudinnaü vata me dànan" ti cintayato pan' assa sarãre mahantaü pãtisomanassaü udapàdi. So "imassa me nissandena anàgate iminà va nãhàrena rasmiyo nikkhamantå" 'ti patthanaü akàsi. Tassa taü paññhanaü nissàya Buddhabhåtassa sarirato rasmiyo nikkhamitvà ettakaü ñhànaü phariüsu. Aparam pi 'ssa pubbacaritaü atthi: so kira Bodhisattakàle ekassa Buddhassa cetiyaü disvà "imassa Buddhassa mayà jãvitaü pariccajituü vaññatãti" daõóakadãpikàveñhananiyàmena sakalasarãraü veñhàpetvà ratanamakulaü satasahassagghaõakaü\<*<7>*>/ suvaõõapàtiü sappissa påràpetvà tattha sahassaü vaññiyo\<*<8>*>/ jàletvà taü sãsenàdàya sakalasarãraü\<*<9>*>/ jàlàpetvà cetiyaü padakkhiõaü karonto sakalarattiü vãtinàmesi, evaü yàva aruõuggamanà vàyamantassa pi 'ssa lomakåpamattam pi usumaü na gaõhi, padumagabbhaü paviññha- kàlo viya ahosi, dhammo hi nàm' esa attànaü rakkhantaü rakkhati; tenàhà Bhagavà: #*>/ sukham àvahàti, esànisaüso dhamme\<*<11>*>/ suciõõe\<*<12>*>/: na duggatiü gacchati dhammacàrãti" (Dhp. p. 126)># \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv rattindivaparicchedaü. 2 Ck Cs dasasahassi. 3 Cs Cv maügalassa. 4 Ck Cv dasasahassã-. 5 Cs -sayanaü. 6 Ck Cs upajji. 7 all three MSS. satasahassagghanakaü. 8 Cs vaddhiyo. 9 Ck omits jàletvà -- sakalasarãraü. 10 Ck Cv sucinno. 11 Ck dhammo, Cv dhammo corrected to dhamme. 12 Ck sucinno >/ #<[page 032]># %<32 Suruci.>% imassàpi kammassa nissandena tassa Bhagavato sarãrobhàso dasa- sahassilokadhàtuü\<*<1>*>/ pharitvà aññhàsi. Tadà amhàkaü Bodhisatto Suruci nàma bràhmaõo hutvà Satthàraü "nimantessàmãti" upasaükamitvà madhuradhammakathaü sutvà "sve mayhaü bhikkhaü gaõhatha bhante' ti àha. "Bràhmaõa kittakehi te bhikkhåhi attho" ti. "Kittakà pana vo bhante parivàrabhikkhå" ti àha. Tadà Satthu pañhamasannipàto yeva hoti, tasmà "koñisatasahassan" ti àha. "Bhante sabbehi pi saddhiü mayhaü gehe bhikkhaü gaõhathà" 'ti. Satthà adhivàsesi. Bràhmaõo svàtanàya nimantetvà gehaü gacchanto cintesi: "ahaü ettakànaü bhikkhånaü yàgubhattavatthàdãni dàtuü nona sakkomi, nisãdanaññhànaü pana kathaü bhavissatãti". Tassa sà cintà caturàsãtiyojanasahassamatthake ñhitassa devara¤¤o Paõóukambalasilà- sanassa uõhabhàvaü janesi. Sakko "ko nu kho maü imasmà ñhànà càvetukàmo" ti dibbacakkhunà olokento Mahàpurisaü disvà "Suruci- bràhmaõo buddhapamukhaü bhikkhusaüghaü nimantetvà nisãdanaññhà- natthàya cintesi, mayàpi tattha gantvà pu¤¤akoññhàsaü gahetuü vaññatãti" vaóóhakivaõõaü nimminitvà\<*<2>*>/ vàsipharasuhattho Mahàsattassa purato pàtur ahosi, "atthi nu kho kassaci bhatiyà kattabban" ti àha. Mahàpuriso disvà "kiü kammaü karissasãti" àha. "Mama ajànanasippaü nàma n' atthi, gehaü và maõóapaü và yo yaü kàreti tassa taü kàtuü jànàmãti". "Tena hi mayhaü kammaü atthãti". "Kiü ayyà" 'ti "Svàtanàya me koñisatasahassabhikkhå nimantità, tesaü nisãdana- maõóapaü karissasãti". "Ahaü nàma kareyyaü sace me bhatiü dàtuü sakkhissathà" 'ti. "Sakkhissàmi tàtà" 'ti. "Sàdhu karissàmãti" gantvà ekaü padesaü olokesi. Dvàdasaterasayojanappamàõo padeso kasiõamaõóalaü\<*<3>*>/ viya samatalo ahosi. So "ettake ñhàme sattaratanamayo maõóapo uññhahatå" 'ti cintetvà olokesi, tàvad eva puthaviü\<*<4>*>/ bhinditvà maõóapo uññhahi. Tassa sovaõõamayesu thambhesu rajatamayà ghañakà ahesuü, rajatamayesu sovaõõamayà, maõitthambhesu pàvàlamayà\<*<5>*>/, pavàlatthambhesu\<*<6>*>/ maõimayà, sattaratanamayesu sattaratanamayà va\<*<7>*>/ ghañakà ahesuü. Tato "maõóapassa antarantare kiükiõikajàlaü olambatå" 'ti olokesi. Saha olokanen' eva jàlaü olambi yassa mandavàteritassa pa¤caïgikass' eva turiyassa madhurasaddo niggacchati, dibbasaïgãtivattanakàlo\<*<8>*>/ viya hoti. "Antarà\<*<9>*>/ gandhadàmamàladàmàni olambantå" 'ti cintesi, dàmàni olambiüsu. "Koñisatasahassasaükhànaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv dasasahassã-. 2 Cv nimmiõitvà. 3 Ck kasina- 4 Ck Cv puthuviü corrected to puthaviü. 5 Ck Cv pavàëa-. 6 Cv pavàëa-. 7 Cs ca. 8 Cv -saügãti-. 9 Cs antarantarà. >/ #<[page 033]># %< Suruci. 33>% bhikkhånaü àsanàni ca àdhàrakàni ca pañhaviü bhinditvà uññhahantå" 'ti cintesi, tàvad eva uññhahiüsu. "Koõe koõe ekekà udakacàñiyo uññhahantå" 'ti cintesi, udakacàñiyo uññhahiüsu. Ettakaü màpetvà bràhmaõassa santikaü gantvà "ehi ayya, tava maõóapaü oloketvà mayhaü bhatiü dehãti" àha. Mahàpuriso gantvà maõóapaü olokesi, olokentass' eva sakalasarãraü pa¤cavaõõàya pãtiyà nirantaraü phuñaü ahosi. Ath' assa maõóapaü oloketvà etad ahosi: "nàyaü maõóapo manussabhåtena kato, mayhaü pana ajjhàsayaü mayhaü guõaü àgamma addhà Sakkabhavanaü uõhaü ahosi, tato Sakkena devara¤¤à ayaü maõóapo kàrito bhavissati, na kho pana\<*<1>*>/ me yuttaü evaråpe maõóape ekadivasaü yeva dànaü dàtuü sattàhaü dassàmãti" cintesi. Bàhirakadànam\<*<2>*>/ hi kittakam pi samànaü Bodhisattànaü tuññhiü\<*<3>*>/ kàtuü na sakkoti, alaükatasãsam\<*<4>*>/ pana chinditvà a¤jitàkkhãni uppàñetvà hadayamaüsaü và ubbattetvà dinnakàle Bodhisattànaü càgaü nissàya tuññhi nàma hoti. Amhàkam pi hi Bodhisattassa Sivijàtake devasikaü pa¤cakahàpaõammaõàni vissajjetvà catusu dvàresu majjhe nagare dànaü dentassa taü dànaü càgatuññhiü uppàdetuü nàsakkhi, yadà pan' assa bràhmaõavaõõena àgantvà Sakko devaràjà akkhãni yàci tadà nàni uppàñetvà dadamànass' eva hàso uppajji, kesaggamattaü pi cittaü\<*<2>*>/ a¤¤athattaü nàhosi. Evaü dànaü nissàya Bodhisattànaü titti nàma n' atthi. Tasmà so pi Mahàpuriso "sattàhaü mayà koñisatasahassasaükhànaü bhikkhånaü dànaü dàtuü vaññatãti" cintetvà tasmiü maõóape nisãdàpetvà sattàhaü gavapànaü nàma dànaü adàsi. Gavapànan ti mahante mahante kolambe\<*<5>*>/ khãrassa påretvà uddhane àropetvà ghanapàkapakke khãre thoke taõóule pakkhipitvà pakkaü madhusakkaracuõõasappãhi abhisaükhañabhojanaü vuccati. Manussà yeva pana parivisituü nàsakkhiüsu, devàpi ekantarikà hutvà parivis- iüsu\<*<6>*>/. Dvàdasaterasayojanappamàõaññhànam pi bhikkhå gaõhituü na-ppahosi yeva, te pana bhikkhå attano attano ànubhàvena nisãdiüsu. Pariyosànadivase sabbabhikkhånaü pattàni dhovàpetvà bhesajjatthàya sappinavanãtamadhuphàõitàdãni\<*<7>*>/ påretvà ticãvarehi saddhiü adàsi. Saüghanavakabhikkhunà laddhacãvarasàñakà satasahassagghanakà\<*<2>*>/ ahesuü. Satthà anumodanaü karonto "ayaü puriso evaråpaü mahàdànaü adàsi, ko nu kho bhavissatãti" upadhàrento "anàgate kappasatasahassàdhikànaü dvinnaü asaükheyyànaü matthake Gotamo nàma Buddho bhavissatãti disvà Mahàpurisaü àmantetvà "tvaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck omits pana. 2 so all three MSS. 3 Ck Cv tuññhi. 4 Cs alaükatasãsaü. 5 Ck koëambe. 6 Ck pavisiüsu. 7 Ck -ppànità-, Cv -pphàõità-, Cs -pphànità- corrected to -phànità-. >/ #<[page 034]># %<34 Sumano. Atulo.>% ettakaü nàma kàlaü atikkamitvà Gotamo nàma Buddho bhavissasãti" vyàkàsi. Mahàpuriso vyàkaraõaü sutvà "ahaü kira Buddho bhavissàmi, ko me gharàvàsena attho, pabbajissàmãti" cintetvà tathàråpaü sampattiü kheëapiõóaü viya pahàya Satthu santike pabbaji, pabbajitvà Buddhavacanaü uggaõhetvà\<*<1>*>/ abhi¤¤à ca samàpattiyo ca nibbattetvà àyupariyosàne Brahmaloke nibbatti. Maïgalassa\<*<2>*>/ pana Bhagavato nagaraü Uttaraü nàma ahosi, pitàpi Uttaro nàma khattiyo, màtàpi Uttarà nàma, Sudevo ca Dhammasena ca dve aggasàvakà, Pàlito nàma upaññhàko, Sãvalã ca Asokà ca dve aggasàvikà, Nàgarukkho bodhi, aññhàsãtihatthubbedhaü sarãraü ahosi. Navutivassasahassàni ñhatvà parinibbute pana tasmiü ekappahàren' eva dasacakkavàëasahassàni ekandhakàràni ahesuü, sabbacakkavàëesu manussànaü mahantaü àrodanaparidevanaü ahosi. #*>/ Maïgalo\<*<4>*>/ nàma nàyako tamaü loke nihantvàna dhammokkam abhidhàrayãti".># Evaü dasasahassilokadhàtuü\<*<5>*>/ andhakàraü katvà parinibbutassa Bhagavato aparabhàge Sumano nàma Satthà udapàdi. Tassàpi tayo sàvakasannipàtà, pañhamasannipàte koñisatasahassaü bhikkhå ahesuü, dutiye Ka¤canapabbatamhi\<*<6>*>/ navutikoñisatasahassàni, tatiye asãtikoñi- satasahassàni. Tadà Mahàsatto Atulo nàma nàgaràjà ahosi mahiddhiko mahànubhàvo. So "Buddho uppanno' ti sutvà ¤àtisaüghaparivuto nàgabhavanà nikkhamitvà koñisatasahassabhikkhuparivàrassa tassa Bhagavato dibbaturiyehi upahàraü kàretvà mahàdànaü datvà paccekaü dussayugàni datvà saraõesu patiññhàsi. So pi naü Satthà "anàgate Buddho bhavissasãti\<*<7>*>/" vyàkàsi. Tassa Bhagavato nagaraü\<*<8>*>/ Khemaü nàma ahosi, Sudatto nàma ràjà pità, Sirimà nàma màtà, Saraõo ca Bhàvitatto ca aggasàvakà, Udeno nàm' upaññhàko, Soõà ca Upasoõà ca aggasàvikà, Nàgarukkho\<*<9>*>/ ca\<*<10>*>/ bodhi, navutihatthubbedhaü sarãraü, navuti yeva vassasahassàni àyuppamàõaü ahosãti. #*>/ aparena\<*<12>*>/ Sumano nàma nàyako sabbadhammehi asamo sabbasattànam uttamo".># \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv uggahetvà. 2 Ck maügalassa. 3 Cs apareõa. 4 Ck Cv maügalo. 5 Ck Cv dasasahassã-. 6 Ck -pabbatampi, Cv -pabbatampi corrected to -pabbatamhi. 7 Ck Cv bhavissatãti. 8 Cs naïgaraü. 9 Cs nàïgarukkho. 10 Cv va. 11 Ck Cv maügalassa. 12 Cs apareõa. >/ #<[page 035]># %< Revato. Atidevo. Sobhito. Ajito. 35>% Tassa aparabhàge Revato nàma Satthà udapàdi. Tassàpi\<*<1>*>/ tayo sàvakasannipàtà, pañhamasannipàte gaõanà nàma n' atthi, dutiye koñi- satasahassaü bhikkhå ahesuü, tathà tatiye. Tadà Bodhisatto Atidevo nàma bràhmaõo hutvà Satthu dhammadesanaü sutvà saraõesu patiññhàya sirasi a¤jaliü ñhapetvà tassa Satthuno kilesappahàne vaõõaü vatvà uttaràsaügena påjaü akàsi. So pi naü\<*<2>*>/ "Buddho bhavissasãti" vyàkàsi. Tassa pana Bhagavato nagaraü Sudha¤¤avatã\<*<3>*>/ nàma ahosi, pità Vipulo nàma khattiyo, màtà Vipulà nàma, Varuõo ca Brahmadevo ca aggasàvakà, Sambhavo nàma upaññhàko, Bhaddà ca Subhaddà ca aggasàvikà, Nàgarukkho\<*<4>*>/ ca\<*<5>*>/ bodhi, sarãraü asãtihatthubbedhaü ahosi, àyaü\<*<6>*>/ saññhivassasahassànãti. #*>/ Revato nàma nàyako anåpamo\<*<8>*>/ asadiso atulo uttamo Jino" ti.># Tassa aparabhàge Sobhito nàma Satthà udapàdi. Tassàpi tayo sàvakasannipàtà, pañhamasannipàte koñisataü bhikkhå ahesuü, dutiye navutikoñiyo, tatiye asãtikoñiyo. Tadà Bodhisatto Ajito\<*<9>*>/ nàma bràhmaõo hutvà Satthu dhammadesanaü sutvà saraõesu patiññhàya buddha- pamukhassa bhikkhusaüghassa mahàdànaü adàsi. So pi naü "Buddho bhavissasãti\<*<10>*>/" vyàkàsi. Tassa pana Bhagavato nagaraü Sudhammaü nàma ahosi, pità Sudhammo nàma ràjà, màtàpi Sudhammà nàma, Asamo ca Sunetto ca aggasàvakà, Anomo nàma upaññhàko, Nakulà ca Sujàtà ca aggasàvikà, Nàgarukkho\<*<4>*>/ ca\<*<11>*>/ bodhi, aññhapa¤¤àsa- hatthubbedhaü\<*<12>*>/ sarãraü ahosi, navutivassasahassàni àyuppamàõan ti. #*>/ Sobhito nàma nàyako samàhito santacitto asamo appañipuggalo" ti.># Tassa aparabhàge ekaü asaükheyyaü atikkamitvà ekasmiü kappe tayo Buddhà nibbattiüsu: Anomadassã\<*<14>*>/ Padumo Nàrado ti. Ano- madassissa Bhagavato tayo sàvakasannipàtà, pañhame aññha bhikkhu- satasahassàni ahesuü, dutiye satta, tatiye cha. Tadà Bodhisatto eko yakkhasenàpati\<*<15>*>/ ahosi mahiddhiko mahànubhàvo anekakoñi. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv tassapi. 2 Cv taü. 3 Ck dha¤¤avatã. 4 Cs nàïgarukkho. 5 Ck Cv va. 6 Cv àyu. 7 Cs apareõa. 8 Cs anupamo. 9 Cs ajino? 10 Ck Cs bhavissatãti. 11 Cs Cv va. 12 Ck Cv -paõõàsa-, Cs -pannàsa-. 13 Cs apareõa. 14 Cs anomadassi. 15 Ck Cv -senàpatã. >/ #<[page 036]># %<36 Anomadassã. Yakkhasenàpati. Padumo Sãho.>% satasahassànaü yakkhànaü adhipati. So "Buddho uppanno" ti sutvà àgantvà Buddhapamukhassa saüghassa mahàdànaü adàsi. Satthàpi naü "anàgate Buddho bhavissasãti" vyàkàsi. Anomadassissa pana Bhagavato Candavatã\<*<1>*>/ nàma nagaraü\<*<2>*>/ ahosi, Yasavà nàma ràjà pità, Yasodharà nàma màtà, Nisabho ca Anomo ca aggasàvakà, Varuõo nàma upaññhàko, Sundarã ca Sumanà ca aggasàvikà, Ajjunarukkho bodhi, sarãraü aññhapa¤¤àsahatthubbedhaü ahosi, vassasatasahassaü àyå\<*<3>*>/ 'ti. #*>/ Sambuddho dipaduttamo Anomadassã\<*<5>*>/ amitayaso tejasã\<*<6>*>/ duratikkamo" ti.># Tassa aparabhàge Padumo nàma Satthà udapàdi. Tassàpi tayo sàvakasannipàtà, pañhamasannipàte koñisatasahassaü bhikkhå\<*<7>*>/ ahesuü, dutiye tãõi\<*<8>*>/ satasahassàni, tatiye agàmake ara¤¤e mahàvanasaõóavàsãnaü bhikkhånaü\<*<9>*>/ dve satasahassàni. Tadà Tathàgate tasmiü vanasaõóe vasante Bodhisatto sãho hutvà Satthàraü nirodhasamàpattiü samàpannaü disvà pasannacitto vanditvà padakkhiõaü katvà pãtisomanassajàto tikkhattuü sãhanàdaü naditvà sattàhaü buddhàrammaõaü\<*<10>*>/ pãtiü avijahitvà pãtisukhen' eva gocaràya apakkamitvà jãvitapariccàgaü katvà payirupàsamàno aññhàsi. Satthà sattàhaccayena nirodhà vuññhito sãhaü oloketvà "bhikkhusaüghe pi cittaü pasàdetvà saüghaü vandissatãti" "bhikkhusaügho àgacchatå" 'ti cintesi. Bhikkhå tàvad eva àgamiüsu. Sãho saüghe cittaü pasàdesi. Satthà tassa manaü oloketvà "anàgate Buddho bhavissatãti" vyàkàsi. Padumassa pana Bhagavato Campakaü nàma nagaraü\<*<11>*>/ ahosi, Padumo nàma ràjà pità, màtàpi Asamà nàma, Sàlo ca Upasàlo ca aggasàvakà, Varuõo nàm' upaññhàko, Ràmà ca Uparàmà\<*<12>*>/ ca aggasàvikà, Soõarukkho\<*<13>*>/ nàma bodhi, aññhapa¤¤àsa- hatthubbedhaü\<*<14>*>/ sarãraü ahosi, àyuü\<*<15>*>/ vassasatasahassan ti. ## Tassa aparabhàge Nàrado nàma Satthà udapàdi. Tassàpi tayo sàvakasannipàtà, pañhamasannipàte koñisatasahassabhikkhå ahesuü, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck candavati. 2 Cs na¤garaü. 3 Cs àyu. 4 Cs apareõa. 5 Cs anomadassi. 6 Cs tejasi. 7 all three MSS. bhikkhu. 8 Cs tãni, Cv tãni corrected to tãõi. 9 Cs bhikkhunaü. 10 Ck Cv buddhàrammaõà. 11 Cs naïgaraü. 12 Cs Suràmà, Ck omits uparàmà ca. 13 Cs sona- 14 Cs Cv pannàsa-, Ck paõõàsa-. 15 Cv àyu. >/ #<[page 037]># %< Nàrado. Isi. Padumuttaro. Jañilo. Sumedho. Uttaro. 37>% dutiye navutikoñisatasahassàni, tatiye asãtikoñisatasahassàni. Tadà Bodhisatto isipabbajjaü pabbajitvà pa¤casu abhi¤¤àsu aññhasu ca samàpattãsu\<*<1>*>/ vasã hutvà buddhapamukhassa saüghassa mahàdànaü datvà lohitacandanena påjaü akàsi. So pi taü\<*<2>*>/ "anàgate Buddho bhavissasãti" vyàkàsi. Tassa Bhagavato Dha¤¤avatã nàma nagaraü ahosi, Sumedho nàma khattiyo pità, Anomà nàma màtà, Bhaddasàlo ca Jitamitto\<*<2>*>/ ca aggasàvakà, Vàseññho nàm' upaññhàko, Uttarà ca Phagguõã\<*<3>*>/ ca aggasàvikà, Mahàsoõarukkho\<*<4>*>/ nàma bodhi, sarãraü aññhàsãtihatthubbedhaü ahosi, navutivassasahassàni àyå 'ti\<*<5>*>/. ## Nàradabuddhassa aparabhàge ito satasahassakappamatthake ekasmiü kappe eko va\<*<6>*>/ Padumuttarabuddho nàma udapàdi. Tassàpi tayo sàvakasannipàtà, pañhame koñisatasahassaü bhikkhå ahesuü, dutiye Vebhàrapabbate navutikoñisahassàni, tatiye asãtikoñisahassàni. Tadà Bodhisatto Jañilo nàma Màhàraññhiyo hutvà buddhapamukhassa saüghassa cãvaradànaü adàsi. So pi naü "anàgate Buddho bhavissasãti" vyàkàsi. Padumuttarassa pana Bhagavato kàle titthiyà nàhesuü, sabbe devamanussà Buddham eva saraõaü agamaüsu. Tassa nagaraü\<*<7>*>/ Haüsavatã\<*<8>*>/ nàma ahosi, pità ânando nàma khattiyo, màtà Sujàtà nàma, Devalo ca Sujàto ca aggasàvakà, Sumano nàma upaññhàko, Amità ca Asamà ca aggasàvikà, Sàlarukkho ca\<*<9>*>/ bodhi, sarãraü aññhàsãtihatthubbedhaü ahosi, sarãrappabhà samantato dvàdasa yojanàni gaõhi, vassasatasahassaü àyuü\<*<10>*>/ ## Tassa aparabhàge tiüsakappasahassàni atikkamitvà Sumedho ca Sujàto cà 'ti ekasmiü kappe dve Buddhà nibbattiüsu. Sumedhassàpi tayo sàvakasannipàtà, pañhamasannipàte Sudassananagare\<*<11>*>/ koñisataü khãõàsavà ahesuü, dutiye navutikoñiyo, tatiye asãtikoñiyo. Tadà Bodhisatto Uttaro nàma màõavo\<*<12>*>/ hutvà nidahitvà ñhapitaü yeva \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs samàpattisu, Ck samàpatti. 2 so all three MSS. 3 Ck phaggunã. 4 Cs -sona-. 5 Ck Cs àyuti. 6 Cv omits va. 7 Cs naïgaraü. 8 Cs haüsavati. 9 Cs Cv va. 10 Cv àyu. 11 Cs -naïgare. 12 Cs mànavo. >/ #<[page 038]># %<38 Sujàto. Cakkavattiràjà. Piyadassã. Kassapo.>% asãtikoñidhanaü vissajjetvà buddhapamukhassa saüghassa mahàdànaü datvà dhammaü sutvà saraõesu patiññhàya nikkhamitvà pabbaji. So pi naü "anàgate Buddho bhavissasãti" vyàkàsi. Sumedhassa Bhagavato Sudassanaü nàma nagaraü\<*<1>*>/ ahosi, Sudatto nàma ràjà pità, matàpi Sudattà nàma, Saraõo ca Sabbakàmo ca dve aggasàvakà, Sàgaro nàma upaññhàko, Ràmà ca Suràmà ca dve aggasàvikà, Mahànãparukkho bodhi, sarãraü aññhàsãtihatthubbedhaü ahosi, àyu\<*<2>*>/ navutivassasahassàni. ## Tassa aparabhàge Sujàto nàma Satthà udapàdi. Tassàpi tayo sàvakasannipàtà, pañhamasannipàte saññhibhikkhusahassàni ahesuü, dutiye pa¤¤àsaü\<*<3>*>/, tatiye cattàrãsaü\<*<4>*>/. Tadà Bodhisatto cakkavattiràjà\<*<5>*>/ hutvà "Buddho uppanno" ti sutvà upasaükamitvà dhammaü sutvà buddhapamukhassa saüghassa saddhiü sattahi ratanehi catumahàdãpa- rajjaü datvà Satthu santike pabbaji. Sakalaraññhavàsino raññhuppàdaü gahetvà àràmikakiccaü sàdhentà buddhapamukhassa saüghassa niccaü mahàdànaü adaüsu. So pi naü Satthà vyàkàsi. Tassa Bhagavato nagaraü\<*<6>*>/ Sumaïgalaü\<*<7>*>/ nàma ahosi, Uggato\<*<8>*>/ nàma ràjà pità, Pabhàvatã nàma màtà, Sudassano ca Deva ca aggasàvakà, Nàrado nàma upaññhàko, Nàgà ca Nàgasamàlà ca aggasàvikà, Mahàveëurukkho bodhi, so kira mandachiddo ghanakkhandho uparimahàsàkhàhi morapi¤jakalàpo\<*<9>*>/ viya virocittha. Tassa Bhagavato sarãraü pa¤¤àsahatthubbedham\<*<10>*>/ ahosi, àyuü\<*<11>*>/ navutivassasahassànãti. ## Tassa aparabhàge ito aññhàrasakappasatamatthake ekasmiü kappe Piyadassã Atthadassã Dhammadassãti tayo Buddhà nibbattiüsu. Piyadassissa pi\<*<12>*>/ tayo sàvakasannipàtà, pañhame koñisatasahassaü bhikkhå ahesuü, dutiye navutikoñiyo, tatiye asãtikoñiyo ti. Tadà Bodhisatto Kassapo nàma màõavo\<*<13>*>/ tiõõaü vedànaü pàraü gato va hutvà Satthu dhammadesanaü sutvà koñisatasahassadhanapariccàgena \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs naïgaraü. 2 so all three MSS. 3 Cs paü¤àsaü. 4 Ck Cs cattàrisaü. 5 Cv cakkavattãràjà. 6 Cs naïgaraü. 7 Ck Cv sumaügalaü. 8 Cs upaggato. 9 Cs -kalàpà. 10 all three MSS. paõõàsa-. 11 Cv àyu. 12 Cv piyadassissàpi. 13 Cs Cv mànavo. >/ #<[page 039]># %< Atthadassã. Susãmo. Dhammadassã. Sakko. 39>% saüghàràmaü kàretvà saraõesu ca sãlesu ca patiññhàsi. Atha naü Satthà "aññhàrasakappasataccayena Buddho bhavissasãti' vyàkàsi. Tassa Bhagavato Anomaü nàma nagaraü\<*<1>*>/ ahosi, pità Sudinno nàma ràjà, màtà Candà nàma, Pàlito ca Sabbadassã ca aggasàvakà, Sobhito nàm' upaññhàko, Sujàtà ca Dhammadinnà ca aggasàvikà, Piyaïgurukko\<*<2>*>/ bodhi, sarãraü asãtihatthubbedhaü ahosi, navutivassasahassàni àyå\<*<3>*>/ 'ti. #*>/ sayambhå\<*<5>*>/ lokanàyako duràsado asamasamo Piyadassã mahàyaso" ti.># Tassa aparabhàge Atthadassã nàma Satthà udapàdi. Tassàpi tayo sàvakasannipàtà, pañhame aññhanavutibhikkhusatasahassàni ahesuü, dutiye aññhàsãtisatasahassàni, tathà tatiye. Tadà Bodhisatto Susãmo nàma mahiddhikatàpaso hutvà devalokato mandàravapupphachattaü àharitvà Satthàraü påjesi. So pi naü vyàkàsi. Tassa Bhagavato Sobhitaü nàma nagaraü\<*<6>*>/ ahosi, Sàgaro nàma ràjà pità, Sudassanà nàma màtà, Santo ca Upasanto ca aggasàvakà, Abhayo nàm' upaññhàko, Dhammà ca Sudhammà ca aggasàvikà, Campakarukkho bodhi, sarãraü asãtihatthubbedhaü ahosi, sarãrappabhà samantato sabbakàlaü yojana- mattaü pharitvà aññhàsi, àyuü vassasatasahassànãti\<*<7>*>/. ## Tassa aparabhàge Dhammadassã nàma Satthà udapàdi. Tassàpi tayo sàvakasannipàtà, pañhame koñisataü bhikkhå ahesuü, dutiye sattatikoñiyo, tatiye asãtikoñiyo. Tadà Bodhisatto Sakko devaràjà hutvà dibbagandhapupphehi ca dibbaturiyehi ca påjaü akàsi. So pi naü\<*<8>*>/ vyàkàsi. Tassa Bhagavato Saraõaü\<*<9>*>/ nàma nagaraü ahosi, pità Saraõo nàma ràjà, màtà Sunandà nàma, Padumo ca Phussadevo ca aggasàvakà, Sunetto nàm' upaññhàko, Khemà ca Sabbanàmà ca aggasàvikà, Rattakuravakarukkho bodhi, bimbijàlo ti pi vuccati. Sa- rãraü pan' assa asãtihatthubbedhaü ahosi, vassasatasahassaü àyå 'ti. ## \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs anomanàmanaïgaraü. 2 Ck Cv piyaügu-. 3 Cs àyu. 4 Ck apareõa. 5 Cs sayambhu. 6 Cs naïgaraü. 7 Cv -sahassanti. 8 Cv taü. 9 Ck Cv saraõan. >/ #<[page 040]># %<40 Siddhattho. Maïgalo. Tisso. Sujàto. Phusso. Vijitàvã.>% Tassa aparabhàge ito catunavutikappamatthake ekasmiü kappe eko va Siddhattho nàma Buddho udapàdi. Tassàpi tayo sàvakasannipàtà, pañhamasannipàte koñisatasahassaü bhikkhå ahesuü, dutiye navutikoñiyo, tatiye asãtikoñiyo. Tadà Bodhisatto uggatejo abhi¤¤àbalasampanno Maïgalo\<*<1>*>/ nàma tàpaso hutvà mahàjambuphalaü àharitvà Tathàgatassa adàsi. Satthà taü phalaü paribhu¤jitvà "catunavutikappamatthake Buddho bhavissasãti" Bodhisattaü vyàkàsi. Tassa Bhagavato nagaraü\<*<2>*>/ Vebhàraü nàma ahosi, pità Jayaseno nàma ràjà, màtà Suphassà nàma, Sambalo ca Sumitto ca aggasàvakà, Revato nàma upaññhàko, Sãvalã ca Suràmà ca aggasàvikà, Kaõikàrarukkho\<*<3>*>/ bodhi, sarãraü saññhi- hatthubbedhaü ahosi, vassasatasahassaü àyå 'ti. #*>/ Siddhattho nàma nàyako nihanitvà tamaü sabbaü suriyo v' abbhuggato\<*<5>*>/ yathà" ti.># Tassa aparabhàge ito dvànavutikappamatthake Tisso Phusso ti ekasmiü kappe dve Buddhà nibbattiüsu. Tissassa Bhagavato tayo sàvakasannipàtà, pañhamasannipàte bhikkhånaü koñisataü ahosi, dutiye navutikoñiyo, tatiye asãtikoñiyo. Tadà Bodhisatto màhàbhogo mahàyaso Sujàto nàma khattiyo hutvà isipabbajjaü pabbajitvà mahiddhikabhàvaü patvà "Buddho uppanno" ti sutvà dibbaü mandàravapadumaü pàricchattakapupphàni àdàya catuparisamajjhe gacchantaü Tathàgataü påjesi, àkàse pupphavitànaü akàsi. So pi naü Satthà "ito dvenavutikappe Buddho bhavissasãti" vyàkàsi. Tassa Bhagavato Khemaü nàma nagaraü ahosi, pità Janasandho nàma khattiyo, màtà Padumà nàma, Brahmadevo ca Udayo ca aggasàvakà, Sambhavo nàma upaññhàko, Phussà ca Sudattà ca aggasàvikà, Asanarukkho bodhi, sarãraü saññhihatthubbedhaü ahosi, vassasatasahassaü àyå 'ti. #*>/ asamo appañipuggalo anantasãlo amitayaso Tisso lokagganàyako" ti.># Tassa aparabhàge Phusso nàma Satthà udapàdi. Tassàpi tayo sàvakasannipàtà, pañhamasannipàte saññhiü\<*<7>*>/ bhikkhusatasahassàni, dutiye pa¤¤àsa\<*<8>*>/, tatiye dvattiüsa. Tadà Bodhisatto Vijitàvã nàma khattiyo hutvà mahàrajjaü\<*<9>*>/ pahàya Satthu santike pabbajitvà tãõi\<*<10>*>/ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv maügalo. 2 Cs naïgaraü. 3 Cs Cv kanikàra-. 4 Cs apareõa. 5 Cs vabbhugato. 6 Cs apareõa. 7 Cv saññhi. 8 Ck Cs paõõàsa, Cv pannàsa. 9 Cs Cv mahàrajjam. 10 Ck Cs tãni. >/ #<[page 041]># %< Vipassã. Atulo. Sikhã. Arindamo. 41>% piñakàni uggahetvà mahàjanassa dhammakathaü kathesi sãlapàrami¤ ca påresi. So pi naü Buddho tath' eva vyàkàsi. Tassa Bhagavato kàsi\<*<1>*>/ nàma nagaraü\<*<2>*>/ ahosi, Jayaseno nàma ràjà pità, Sirimà nàma màtà, Surakkhito ca Dhammaseno ca aggasàvakà, Sabhiyo nàma upaññhàko, Càlà ca Upacàlà aggasàvikà, âmalakarukkho bodhi, sarãraü aññhapa¤¤àsahatthubbedhaü\<*<3>*>/ ahosi, navutivassasahassàni àyå 'ti. #*>/ Satthà anuttaro anåpamo\<*<5>*>/ asamasamo Phusso lokagganàyako" ti.># Tassa aparabhàge ito ekanavutikappe Vipassã nàma Bhagavà udapàdi Tassàpi tayo sàvakasannipàtà, pañhamasannipàte aññhasaññhiü\<*<6>*>/ bhikkhusatasahassaü ahosi, dutiye ekasatasahassaü, tatiye asãtisahassàni. Tadà Bodhisatto mahiddhiko mahànubhàvo Atulo nàma nàgaràjà hutvà sattaratanakhacitaü sovaõõamayapãñhaü Bhagavato adàsi. So pi taü\<*<7>*>/ "ito ekanavutikappe Buddho bhavissasãti\<*<8>*>/" vyàkàsi. Tassa Bhagavato Bandhumatã nàma nagaraü\<*<9>*>/ ahosi, Bandhumà nàma ràjà pità, Bandhumatã nàma màtà, Khaõóo ca Tisso ca aggasàvakà, Asoko nàma upaññhàko, Candà ca Candamittà ca aggasàvikà, Pàñalirukkho bodhi, sarãraü asãtihatthubbedhaü ahosi, sarãrappabbà sadà sattayojanàni pharitvà\<*<10>*>/ aññhàsi, asãtivassasahassàni àyå 'ti. ## Tassa aparabhàge ito ekatiüsakappe Sikhã ca Vessabhå cà 'ti dve Buddhà ahesuü. Sikhissàpi tayo sàvakasannipàtà, pañhamasannipàte bhikkhu- satasahassaü ahosi, dutiye asãtisahassàni, tatiye sattati. Tadà Bodhisatto Arindamo nàma ràjà hutvà buddhapamukhassa saüghassa sacãvaraü\<*<11>*>/ mahàdànaü pavattetvà sattaratanapatimaõóitaü hatthiratanaü datvà hatthipamàõaü katvà kappiyabhaõóaü adàsi. So pi naü\<*<12>*>/ "ito eka- tiüse kappe Buddho bhavissasãti' vyàkàsi. Tassa pana Bhagavato Aruõavatã nàma nagaraü ahosi, Aruõo nàma khattiyo pità, Pabhàvatã nàma màtà, Abhibhå ca Sambhavo ca aggasàvakà, Khemaükaro nàma upaññhàko, Makhilà ca Padumà ca aggasàvikà, Puõóarãkarukkho bodhi, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so all three MSS. 2 Cs nàïgaraü. 3 Cs Cv -pannàsa-, Ck paõõàsa. 4 Ck àhå, Cs ahu. 5 Cs anupamo. 6 Cv -satthã. 7 Ck nam? 8 Ck bhavissatãti. 9 Cs naïgaraü. 10 Ck paritvà. 11 Ck cãvaraü. 12 Ck Cv taü. >/ #<[page 042]># %<42 Vessabhå. Sudassano. Kakusandho. Khemo.>% sarãraü sattatiüsahatthubbedhaü ahosi, sarãrappabhà yojanattayaü pharitvà aññhàsi, sattatiüsavassasahassàni àyå 'ti. #*>/ nàma Jino asamo appañipuggalo" ti.># Tassa aparabhàge Vessabhå nàma Satthà udapàdi. Tassàpi tayo sàvakasannipàtà, pañhamasannipàte asãtibhikkhusatasahassàni ahesuü, dutiye sattati, tatiye saññhi. Tadà Bodhisatto Sudassano nàma ràjà hutvà buddhapamukhassa saüghassa sacãvaraü mahàdànaü datvà tassa santike pabbajitvà àcàraguõasampanno Buddharatane cittikàrapãtibahulo ahosi. So pi naü Bhagavà "ito ekatiüsakappe Buddho bhavissasãti" vyàkàsi. Tassa pana Bhagavato Anopamaü nàma nagaraü ahosi, Suppatãto nàma ràjà pità, Yasavatã nàma màtà, Soõo ca Uttaro ca aggasàvakà, Upasanto nàma upaññhàko, Dàmà ca Samàlà ca aggasàvikà, Sàlarukkho bodhi, sarãraü saññhihatthubbedhaü ahosi, saññhivassa- sahassàni àyå 'ti ## Tassa aparabhàge imasmiü kappe cattàro Buddhà nibbattà: Kakusandho Koõàgamano Kassapo amhàkaü Bhagavà ti, Kakusandhassa Bhagavato eko sannipàto\<*<2>*>/, tattha cattàlãsaü\<*<3>*>/ bhikkhusahassàni ahesuü. Tadà Bodhisatto Khemo nàma ràjà hutvà buddhapamukhassa saüghassa sapattacãvaraü\<*<4>*>/ mahàdàna¤\<*<5>*>/ c' eva a¤janàni bhesajjàni c' eva datvà Satthu dhammadesanaü sutvà pabbaji. So pi naü Satthà vyàkàsi. Kakusandhassa pana Bhagavato Khemaü nàma nagaraü ahosi, Aggidatto nàma bràhmaõo pità, Visàkhà nàma bràhmaõã màtà, Vidhåro\<*<6>*>/ ca Sa¤jãvo ca aggasàvakà, Buddhijo nàma upaññhàko, Sàmà ca Campakà ca aggasàvikà, Mahàsirãsarukkho bodhi sarãraü cattàlãsahatthubbedhaü ahosi, cattàlisaü vassasahassàni àyå 'ti. #*>/ Sambuddho dipaduttamo Kakusandho nàma nàmena appameyyo duràsado" ti.># \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv sikhãsavhayo corrected to sikhivhayo. 2 Cv sàvakasannipàto, Cs sannipàto corrected to sàvakasannipàto. 3 Ck cattàlisaü. 4 Ck pattacãvaraü. 5 Ck mahàdànaü. 6 Cs Cv vidhuro. 7 Cs apareõa. >/ #<[page 043]># %< Koõàgamano. Pabbato. Kassapo. Jotipàlo. 43>% Tassa aparabhàge Koõàgamano\<*<1>*>/ nàma Satthà udapàdi. Tassàpi eko sàvakasannipàto, tattha tiüsabhikkhusahassàni ahesuü. Tadà Bodhisatto Pabbato nàma ràjà hutvà amaccagaõaparivuto Satthu santikaü gantvà dhammadesanaü sutvà buddhapamukhaü bhikkhusaüghaü nimantetvà mahàdànaü pavattetvà pattuõõacãnapaññaü\<*<2>*>/ koseyyaü kambalaü dukålàni\<*<3>*>/ c' eva suvaõõapaññaka¤\<*<4>*>/ ca datvà Satthu santike pabbaji. So pi naü\<*<5>*>/ vyàkàsi. Tassa Bhagavato Sobhavatã nàma nagaraü\<*<6>*>/ ahosi, Ya¤¤adatto nàma bràhmaõo pità, Uttarà nàma bràhmaõã màtà, Bhiyyoso\<*<7>*>/ ca Uttaro ca aggasàvakà, Sotthijo nàma upaññhàko, Samuddà ca Uttarà ca aggasàvikà, Udumbararukkho bodhi, sarãraü vãsatihatthub- bedhaü\<*<8>*>/ ahosi, tiüsavassasahassaü àyå 'ti. #*>/ Sambuddho dipaduttamo Koõàgamano\<*<10>*>/ nàma Jino lokajeññho naràsabho" ti.># Tassa aparabhàge Kassapo nàma Satthà loke udapàdi. Tassàpi eko sàvakasannipàto, tatthà vãsatibhikkhusahassàni ahesuü. Tadà Bo- dhisatto Jotipàlo nàma màõavo\<*<11>*>/ hutvà tiõõaü vedànaü pàragå bhåmiya¤ ca antalikkhe ca pàkaño Ghañãkàrassa kumbhakàrassa mitto ahosi. So\<*<12>*>/ tena saddhiü Satthàraü upasaükamitvà dhammakathaü sutvà pabbajitvà àraddhaviriyo tãõi piñakàni uggahetvà vattàvatta- sampattiyà Buddhasàsanaü sobhesi. So pi naü Satthà vyàkàsi. Tassa Bhagavato jàtanagaraü Bàràõasã nàma ahosi, Brahmadatto nàma bràhmaõo pità, Dhanavatã nàma bràhmaõã màtà, Tisso ca Bhàradvàjo ca aggasàvakà, Sabbamitto nàma upaññhàko, Anuëà\<*<13>*>/ ca Uruveëà ca aggasàvikà, Nigrodharukkho bodhi, sarãraü vãsatihatthubbedhaü ahosi, vãsativassasahassàni àyå 'ti. #*>/ Sambuddho dipaduttamo Kassapo nàma so Jino dhammaràjà pabhaükaro" ti.># Yasmiü pana kappe Dãpaükaradasabalo udapàdi tasmiü a¤¤e pi tayo Buddhà ahesuü. Tesaü santikà Bodhisattassa vyàkaraõaü n' atthi, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cs konàgamano, Cv koõàgamaõo. 2 Ck -paddhaü, Cs pattuõõaü cãõapaddhaü. 3 Ck Cs dukulàni. 4 Ck -paññhaka¤, Cs -paddhaka¤. 5 Cs taü. 6 Cs naïgaraü. 7 Cv yaso. 8 Ck tiüsatihatthubbedhaü. 9 Cs apareõa. 10 Ck konàgamano, Cs konàgamanà. 11 Ck Cs mànavo. 12 Ck omits so. 13 Cs anulà 14 Cs apareõa. >/ #<[page 044]># %<44 Sabbe Buddhà. ânisaüsà.>% tasmà te idha na dassità, Aññhakathàyaü pana tamhà kappà paññhàya sabbe Buddhe dassetuü idaü vuttaü: ## #*>/ ca Sumano ca Revato Sobhito muni Anomadassã Padumo Nàrado Padumuttaro.># ## ## #*>/ sataraüsãva uppannà mahàtamavinodanà, Jalitvà aggikkhandhà\<*<3>*>/ va nibbutà te sasàvakà" ti.># Tattha amhàkaü Bodhisatto Dãpaükaràdãnaü catuvãsatiyà Buddhànaü santike adhikàraü karonto kappasatasahassàdhikàni cattàri asaükheyyàni àgato. Kassapassa pana Bhagavato orabhàge ñhapetvà imaü Sammàsambuddhaü a¤¤o Buddho nàma n' atthi. Iti Dãpaükaràdãnaü catuvãsatiyà Buddhànaü santike laddhavyàkaraõo pana Bodhisatto. Yena pana tena Manussattaü liïgasampatti hetu Satthàradassanaü pabbajjà guõasampatti adhikàro ca chandatà aññhadhammasamodhànà abhinãhàro samijjhatãti ime aññhadhamme samodhànetvà Dãpaükarapàdamåle katàbhinãhàrena\<*<4>*>/ "handa buddhakare dhamme vicinàmi ito c' ito" ti ussàhaü katvà "vicinanto tadà dakkhiü pañhamaü dànapàramin" ti dànapàramitàdayo buddhakàrakadhammà diññhà ne\<*<5>*>/ pårento yeva Vessantarattabhàvà àgami, àgacchanto va\<*<6>*>/ ye te katàbhinãhàrànaü Bodhisattànaü ànisaüsà saüvaõõità: ## ## \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv maügalo. 2 Cs mahàyasà. 3 Cs aggikkhandho. 4 Cs -hàreõa, Cv -hàrona. 5 Cv te. 6 so all three MSS. >/ #<[page 045]># %< Dànapàramã. Sãlapàramã. Nekkhammapàramã. 45>% ## ## #*>/ sabbattha suddhagocarà micchàdiññhiü na sevanti kammakiriyadassanà,># #*>/ na uppajjare, suddhàvàsesu devesu hetu nàma na vijjati,># ## te ànisaüse adhigantvà va àgato. Pàramiyo pårentassa c' assa Akittibràhmaõakàle Saükhabràhmaõakàle Dhana¤jayaràjakàle Mahàsu- dassanakàle Mahàgovindakàle Nimimahàràjakàle Candakumàrakàle Visayhaseññhikàle Siviràjakàle Vessantarakàle ti dànapàramitàya påritattabhàvànaü\<*<3>*>/ parimàõaü n' atthi. Ekantena pan' assa Sasapaõóitajàtake #*>/ pariccajiü, dànena me samo n' atthi, esà me dànapàramãti"># evaü attapariccàgaü karontassa dànapàramità paramatthapàramã nàma jàtà. Tathà Sãlavanàgaràjakàle Campeyyanàgaràjakàle Bhåridattanàga- ràjakàle Chaddantanàgaràjakàle Jayaddisaràjassa\<*<5>*>/ putta-Alãnasattu- kumàra-kàle ti sãlapàramitàya påritattabhàvànaü parimàõaü nàma n' atthi. Ekantena pan' assa Saükhapàlajàtake #*>/ vijjhayanto koññayante\<*<8>*>/ pi\<*<9>*>/ sattihi Bhojaputte na kuppàmi, {esà} me sãlapàramãti"># evaü attapariccàgaü karontassa sãlapàramità paramatthapàramã nàma jàtà. Tathà Somanassakumàrakàle Hatthipàlakumàrakàle Ayoghara- paõóitakàle ti mahàrajjaü pahàya nekkhammapàramitàya påritattabhà- vànaü parimàõaü nàma n' atthi. Ekantena pana Cålasutasomajàtake\<*<10>*>/ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv -rikehi. 2 Ck Cs asaü¤aü. 3 Ck påritatthabhàvànaü corrected to påritatthabhàvanaü, Cv påjitattabhàvànaü corrected to påritatta-. 4 Cs sakkantànaü corrected to sakattànaü. 5 Cs jayaddinaràjassa, Ck jayaddiya-. 6 Ck Cv omit pi. 7 so all three MSS., instead of vijjhayante? 8 Cs koõóayante, Cv koññayanto. 9 Ck omits pi. 10 Ck cåëa-. >/ #<[page 046]># %<46 Pa¤¤àpàramã. Viriyapàramã. Khantipàramã. Saccapàramã.>% #*>/ va chaóóayiü, cajato na hoti laganaü, esà me nekkhammapàramãti"># evaü nissaïgatàya\<*<2>*>/ rajjaü chaóóetvà nikkhamantassa nekkhamma- pàramã paramatthapàramã nàma jàtà. Tathà Vidhårapaõóitakàle\<*<3>*>/ Mahàgovindapaõóitakàle Kuddàlapaõóitakàle Arakapaõóitakàle Bo- dhiparibbàjakakàle Mahosadhapaõóitakàle ti pa¤¤àpàramiyà\<*<4>*>/ påritatta- bhàvànaü parimàõaü nàma n' atthi. Ekantena pan' assa Sattubhatta- jàtake Senakapaõóitakàle #*>/ pavicinanto 'haü\<*<6>*>/ bràhmaõaü mocayiü dukhà, pa¤¤àya\<*<5>*>/ me samo n' atthi, esà me pa¤¤àpàramãti\<*<7>*>/"># antobhastagataü sappaü dassentassa pa¤¤àpàramã\<*<7>*>/ paramatthapàramã nàma jàtà. Tathà viriyapàramitàdãnam pi påritattabhàvànaü parimàõaü nàma n' atthi. Ekantena pan' assa Mahàjanakajàtake ## evaü mahàsamuddaü tarantassa viriyapàramã paramatthapàramã nàma jàtà. Khantivàdajàtake #*>/ tiõhena pharasunà mama Kàsiràje na kuppàmi, esà me khantipàramãti"># evaü acetanàbhàvena viya mahàdukkhaü adhivàsentassa khantipàramã paramatthapàramã nàma jàtà. Mahàsutasomajàtake #*>/"># evaü jãvitaü cajitvà saccam anurakkhantassa saccapàramã paramattha- pàramã nàma jàtà. Mågapakkhajàtake ## \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cs khela-. 2 Cv nissaügatàya. 3 Cs Cv vidhura-. 4 Cs paü¤à-. 5 Cs paü¤àya. 6 Cs omits haü. 7 Cs Ck paü¤à-. 8 Cs koõóente. 9 Cs paramatthaü saccapàramãti, Ck paramatthapàramãti. >/ #<[page 047]># %< Adhiññhànapàramã. Mettàpàramã. Upekhàpàramã. 47>% evaü jãvitam\<*<1>*>/ pi cajitvà vataü adhiññhahantassa adhiññhànapàramã paramatthapàramã nàma jàtà. Ekaràjajàtake #*>/ kassaci, mettàbalen' upatthaddho ramàmi pavane sadà" ti># evaü jãvitam pi anavaloketvà mettàyantassa mettàpàramã paramattha- pàramã nàma jàtà. Lomahaüsajàtake ## evaü gàmadàrakesu niññhubhanàdãhi c' eva màlàgandhåpahàràdãhi ca sukhadukkhaü uppàdentesu pi upekhaü anañivattassa upekhàpàramã paramatthapàramã nàma jàtà. Ayam ettha saükhepo, vitthàrato pan' esa attho Cariyàpiñakato gahetabbo. Evaü pàramiyo påretvà Vessantarattabhàve\<*<3>*>/ ñhito #*>/ avi¤¤àya {sukhaüdukhaü,} sàpi dànabalà mayhaü sattakkhattuü pakampathà" 'ti># evaü mahàpañhavikampanàni\<*<5>*>/ mahàpu¤¤àni karitvà àyupariyosàne tato cuto Tusitabhavane nibbatti. Iti Dãpaükarapàdamålato paññhàya yàva ayaü Tusitapure nibbatti ettakaü ñhànaü Dårenidànaü nàmà 'ti veditabbaü. II. Avidårenidàna. Tusitapure vasante yeva pana Bodhisatte Buddhahalàhalaü\<*<6>*>/ nàma udapàdi. Lokasmiü\<*<7>*>/ hi tãõi halàhalàni uppajjanti: Kappahalàhalaü Buddhahalàhalaü Cakkavattihalàhalan ti. Tattha vassasatasahassassa accayena kappuññhànaü bhavissatãti Lokabyåhà nàma kàmàvacaradevà muttasirà vikiõõakesà rudammukhà assåni hatthehi pu¤jamànà rattavatthanivatthà ativiya viråpavesadhàrino\<*<8>*>/ hutvà manussapathe vicarantà evaü àrocenti: "màrisà\<*<9>*>/, ito vassasatasahassassa accayena kappuññhànaü bhavissati, ayaü loke vinassissati, mahàsamuddo pi \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs jãvitaü. 2 Cv bhayàmi. 3 Ck Cv vessantarabhàve. 4 Ck Cv puthavi, Cs pañhavã. 5 Cs mahàpañhavã. 6 so all three MSS. instead of -kolàhalaü? 7 Cv tassàpi lokasmiü. 8 Cs -dhàriõo. 9 Cs màrisà màrisà, Ck màrisa. >/ #<[page 048]># %<48 Tãõi Halàhalàmi. Kàlo.>% sussisati, aya¤ ca mahàpañhavã\<*<1>*>/ Sineru ca pabbataràjà uóóayhissanti vinassissanti, yàva Brahmalokà lokavinàso bhavissatãti\<*<2>*>/ mettaü màrisà bhàvetha, karuõaü muditaü upekkhaü màrisà bhàvetha, màtaraü upaññhahatha pitaraü upaññhahatha, kule jeññhàpacàyino hothà" 'ti. Idaü Kappahalàhalaü nàma. Vassasahassassa accayena pana sabba¤¤u-Buddho loke uppajjissatãti lokapàladevatà: "ito màrisà vassasahassassa accayena Buddho loke uppajjissatãti" ugghosentà\<*<3>*>/ àhiõóanti. Idaü Buddhahalàhalaü nàma. Vassasatassa pana accayena cakkavattiràjà uppajjissatãti devatà yeva: "ito màrisà vassasataccayena cakkavattiko\<*<4>*>/ ràjà loke uppajjissatãti" ugghosentiyo àhiõóanti. Idaü Cakkavattihalàhalaü nàma. Imàni tãõi halàhalàni mahantàni honti. Tesu Buddhahalàhalasaddaü sutvà sakaladasasahassacakkavàle\<*<5>*>/ devatà ekato sannipatitvà "asuko nàma satto Buddho bhavissatãti" ¤atvà taü upasaükamitvà àyàcanti, àyàcamànà ca pubbanimittesu uppannesu àyàcanti. Tadà pana sabbàpi tà ekekacakkavàle\<*<5>*>/ Càtummahàràja-Sakka-Suyàma-Santusita- Paranimmitavasavatti-Mahàbrahmehi saddhiü ekacakkavàle\<*<5>*>/ sannipatitvà Tusitabhavane Bodhisattassa santikaü gantvà "màrisà\<*<6>*>/, tumhehi dasapà- ramiyo pårentehi na Sakkasampattiü na Màra-Brahma-Cakkavatti- sampattiü\<*<7>*>/ patthentehi pårità lokanittharaõatthàya\<*<8>*>/ pana sabba¤¤utaü\<*<9>*>/ patthentehi pårità, so vo dàni kàlo màrisa Buddhattàya\<*<10>*>/, samayo màrisa Buddhattàyà\<*<10>*>/" 'ti yàciüsu. Atha Mahàsatto devatànaü pañi¤¤aü\<*<11>*>/ adatvà va kàladãpadesakulajanettiàyuparicchedavasena pa¤camahàvilokanan nàma vilokesi. Tattha "kàlo nu kho" ti\<*<12>*>/ "akàlo nu kho" ti pañhamaü kàlaü vilokesi. Tattha vassasatasahassato uddhaü vaóóhitàayukàlo kàlo nàma na hoti, kasmà? tadà hi sattànaü jàtijaràmaraõàni na pa¤¤àyanti\<*<13>*>/, Buddhàna¤ ca dhammadesanà tilakkhaõamuttà nàma n' atthi, tesaü aniccadukkhamanattà ti kathentànaü "kin nàm' etaü kathentãti" n' eva sotabbaü na saddhàtabbaü ma¤¤anti\<*<14>*>/, tato abhisamayo na hoti, tasmiü asati aniyyànikaü sàsanaü hoti, tasmà so akàlo. Vassasatato ånàayukàlo\<*<15>*>/ pi kàlo na hoti, kasmà? tadà sattà ussannakilesà honti, ussannakilesàna¤ ca dinno ovàdo ovàdaññhàne na tiññhati udake daõóaràji\<*<16>*>/ viya khippaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -pañhavi. 2 Cv bhavissati. 3 Cs ugghosento. 4 Ck cakkavatti. 5 Cv -vàëe. 6 so all three MSS. 7 Ck na màra na brahma na cakkavattisampattiü, Cs nà màra õa brahma na cakkavattisampattiü. 8 Cs nittarana-. 9 Cv sabba¤¤åtaü. 10 Ck Cs buddhatthàya. 11 Ck Cs pañiü¤aü. 12 Cs omits ti. 13 Cs paü¤àyanti. 14 Cs maü¤anti. 15 Cs -ayakàlo. 16 Ck -ràjã. >/ #<[page 049]># %< Dãpo. Okàso. Kulaü. Màtà. âyuü. 49>% vigacchati, tasmà so pi akàlo. Vassasatasahassato pana paññhàya heññhà vassasatato paññhàya uddhaü àyukàlo kàlo nàma, tadà ca vassasatakàlo, atha Mahàsatto nibbattitabbakàlo\<*<1>*>/ ti passi. Tato dãpaü vilokento saparivàre cattàro dãpe oloketvà "tãsu dãpesu Buddhà na nibbattanti, Jambudãpe yeva nibbattantãti" dãpaü passi. Tato "Jambudãpo nàma mahà, dasayojanasahassaparimàõaü\<*<2>*>/, katarasmiü nu kho padese Buddhà nibbattantãti" okàsaü vilokento Majjhimadesaü passi. Majjhimadeso nàma "puratthimadisàya Kajaïgalan nàma nigamo tassa aparena Mahàsàlo tatoparaü paccantimà janapadà orato majjhe, pubbadakkhiõàya disàya Salalavatã nàma nadã tatoparaü paccantimà janapadà orato majjhe, dakkhiõàya disàya Setakaõõikan\<*<3>*>/ nàma nigamo tatoparaü paccantimà janapadà orato majjhe, pacchimàya disàya Thåõan\<*<4>*>/ nàma bràhmaõagàmo tatoparaü paccantimà janapadà orato majjhe, uttaràya disàya Usãraddhajo nàma pabbato tatoparaü paccan- timà janapadà orato majjhe" ti evaü Vinaye vutto padeso. So àyàmato tãõi yojanasatàni vitthàrato aóóhatiyàni parikkhepato navayojanasatànãti. Etasmiü padese Buddhà Paccekabuddhà aggasàvakà mahàsàvakà asãti mahàsàvakà cakkavattiràjà a¤¤e ca mahesakkhà\<*<5>*>/ khattiyabràhmaõagahapatimahàsàlà uppajjanti. "Idaü c' ettha Kapilavatthukaü nàma nagaraü, tattha mayà nibbattitabban" ti niññhaü agamàsi. Tato kulaü vilokento "Buddhà nàma vessakule và suddakule và na nibbattanti, lokasammate pana khattiyakule và bràhmaõakule và ti dvãsu yeva kulesu nibbattanti, idàni ca khattiyakulaü lokasammataü, tattha nibbattissàmi, Suddhodano nàma ràjà me pità bhavissatãti" kulaü passi. Tato màtaraü vilokento "Buddhamàtà nàma lolà suràdhuttà na hoti, kappasatasahassaü pana påritapàramã, jàtito paññhàya akhaõóapa¤casãlà yeva hoti, aya¤ ca Mahàmàyà nàma devã edisà, aya¤ ca me màtà bhavissatãti, kittakaü pan' assà\<*<6>*>/ àyun" ti dasannaü màsànaü upari satta divasàni passi. Iti imaü pa¤camahàvilokanaü viloketvà "kàlo me màrisa\<*<7>*>/ Buddhabhàvàyà" 'ti devatànaü saïgahaü karonto pañi¤¤aü\<*<8>*>/ datvà "gacchatha tumhe" ti tà devatà uyyojetvà Tusitadevatàhi parivuto Tusitapure Nandanavanaü pàvisi. Sabbadevalokesu hi Nandanavanaü atthi yeva. Tatra naü devatà "ito cuto sugatiü gacchà" 'ti\<*<9>*>/ pubbe katakusalakammokàsaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck nibbattitabbo kàlo. 2 Ck Cs -parimànaü. 3 Cs setakannikan. 4 Cv thuõan. 5 Ck Cs mahesakkà. 6 Cs panassa. 7 so all three MSS. 8 Cs pañiü¤aü. 9 Ck Cv ito cuto sugatiü gacchati, Cs ito cuto sugatiü gaccha ito cuto sugatiü gacchàtu corrected to -- gacchàti. >/ #<[page 050]># %<50 Mahàmàyàya supinaü.>% sàrayamànà vicaranti. So evaü devatàhi kusalaü sàrayamànàhi parivuto tattha vicaranto cavitvà Mahàmàyàya deviyà kucchismiü pañisandhiü gaõhi. Tassàvibhàvatthaü\<*<1>*>/ ayaü anupubbakathà: Tadà kira Kapi- lavatthunagare\<*<2>*>/ àsàëhinakkhattaü\<*<3>*>/ ghuññhaü ahosi. Mahàjano nakkhattaü kãëati\<*<4>*>/. Mahàmàyà devã pure puõõamàya sattamadivasato paññhàya vigatasuràpànaü\<*<5>*>/ màlàgandhavibhåtisampannaü\<*<6>*>/ nakkhattakãëaü\<*<7>*>/ anubhavamànà sattamadivase pàto va uññhàya gandhodakena nahàyitvà cattàri satasahassàni vissajjetvà mahàdànaü datvà sabbàlaükàravibhåsità varabhojanaü bhu¤jitvà uposathaïgàni\<*<8>*>/ adhiññhàya alaükatapañiyattaü sirigabbhaü pavisitvà sirisayane nipannà niddaü okkamamànà imaü supinaü addasa: Cattàro kira naü mahàràjàno sayanen' eva saddhiü ukkhipitvà Himavantaü netvà saññhiyojanike Manosilàtale sattayojanikassa mahàsàlarukkhassa heññhà ñhapetvà ekamantaü aññhaüsu. Atha nesaü deviyo àgantvà deviü Anotattadahaü netvà manussamalaharaõatthaü nahàpetvà dibbavatthaü nivàsàpetvà gandhehi vilimpàpetvà dibbapupphàni pilandhàpetvà\<*<9>*>/-tato avidåre Rajatapabbato, tassa anto kanakavimànaü atthi-tattha pàcãnasãsakaü dibbasayanaü pa¤¤àpetvà\<*<10>*>/ nipajjàpesuü. Atha Bodhisatto setavaravàraõo hutvà-tato avidåre eko Suvaõõapabbato-tattha caritvà tato oruyha Rajatapabbataü abhiråhitvà\<*<11>*>/ uttaradisato àgamma {rajatadàmavaõõàya} soõóàya setapadumaü gahetvà ko¤canàdaü naditvà kanakavimànaü pavisitvà màtusayanaü tikkhattuü padakkhiõaü katvà dakkhiõapassaü tàëetvà\<*<12>*>/ kucchiü paviññhasadiso ahosi. Evaü uttarasàëhanakkhattena\<*<13>*>/ pañisan- dhiü gaõhi. Punadivase pabuddhà devã taü supinaü ra¤¤o àrocesi. Ràjà catusaññhimatte bràhmaõapàmokkhe pakkosàpetvà\<*<14>*>/ haritupattàya\<*<15>*>/ làjàdãhi katamaïgalasakkàràya\<*<16>*>/ bhåmiyà mahàrahàni àsanàni pa¤¤àpetvà tattha nisinnànaü bràhmaõànaü sappimadhusakkaràbhi- saükhatassa varapàyàsassa suvaõõarajatapàtiyo påretvà suvaõõa- rajatapàtãhi yeva pañikujjetvà\<*<17>*>/ adàsi a¤¤ehi\<*<18>*>/ ca ahatavatthakapila- gàvidànàdãhi\<*<19>*>/ te santappesi. Atha tesaü sabbakàmehi santappitànaü\<*<20>*>/ supinaü àrocàpetvà "kiü bhavissatãti" pucchi. Bràhmaõà àhaüsu: "mà cintayi mahàràja, deviyà te kucchimhi\<*<21>*>/ gabbho patiññhito, so \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck tassàvibhàsatthaü. 2 Cs -naïgare. 3 Cs àsàlhi-. 4 Ck Cs kãlati. 5 Ck Cs -suràpàna. 6 Cv -gandhavibhåsanasampannaü. 7 Cs -khãlaü. 8 Ck uposathaggàni. 9 Cv piëandhàpetvà. 10 Ck Cs paü¤àpetvà. 11 Ck Cs abhiruhitvà. 12 Ck tàletvà, Cs phàletvà. 13 so all three MSS. 14 Cs pakkhosàpetvà. 15 Cs bharitupannàya corrected to bharitupattàya, Cv haritupalittàya, read haritapattàya ?. 16 Cv -maügala-. 17 Ck patikujjhetvà. 18 Ck aü¤ehi. 19 Cs àhata- 20 Cv santappikànaü. 21 Ck kucchismiü. >/ #<[page 051]># %< Dvattiüsa pubbanimittàni. 51>% ca kho purisagabbho na itthigabbho, putto te bhavissati, so sace agàraü ajjhàvasissati ràjà bhavissati cakkavattã\<*<1>*>/, sace agàrà nikkhamma pabbajissati Buddho bhavissati loke vivattacchaddo" ti. Bodhisattassa pana màtukucchimhi pañisandhigahaõakkhaõe\<*<2>*>/ ekappahàren' eva sakaladasasahassã lokadhàtu saükampi sampakampi sampavedhi. Dvattiüsa pubbanimittàni pàtur ahiüsu: dasasu cakkavàlasahas- sesu\<*<3>*>/ appamàõo obhàso phari, tassa taü siriü daññhukàmà viya andhà cakkhåni pañilabhiüsu, badhirà saddaü suõiüsu\<*<4>*>/, mågà samàlapiüsu, khujjà ujugattà ahesum, païgalà padasà gamanaü pañilabhiüsu, bandhanagatà sabbasattà andubandhanàdãhi mucciüsu\<*<5>*>/, sabbanarakesu aggi nibbàyi, pittivisaye khuppipàsà våpasami, tiracchànànaü bhayaü nàhosi, sabbasattànaü rogo våpasami, sabbasattà piyaüvadà ahesuü, madhurenàkàrena assà hasiüsu\<*<6>*>/ vàraõà gajjiüsu, sabbaturiyàni sakasakaninnàdaü mu¤ciüsu aghaññitàni\<*<7>*>/ yeva, manussànaü hatthupagà- dãni\<*<8>*>/ àbharaõàni viraviüsu, sabbadisà vippasannà ahesum, sattànaü sukhaü uppàdayamàno mudu sãtalo vàto vàyi, akàlamegho vassi, pañhavito pi udakaü ubbhijjitvà vissandi, pakkhino àkàsagamanaü vijahiüsu, nadiyo assandamànà\<*<9>*>/ aññhaüsu, mahàsamudde madhuraü udakaü ahosi, sabbatthakam eva pa¤cavaõõehi padumehi sa¤channatalo ahosi, thalajajalajàdãni\<*<10>*>/ sabbapupphàni pupphiüsu, rukkhànaü khandhesu khandhapadumàni sàkhàsu sàkhàpadumàni latàsu latàpadumàni pupphiüsu, thale silàtalàni bhinditvà uparåpari satta satta\<*<11>*>/ hutvà daõóapadumàni nàma nikkhamiüsu, àkàse olambakapadumàni nàma nibbattiüsu, samantato pupphavassaü vassiüsu\<*<12>*>/, àkàse dibbaturiyàni vaj- jiüsu, sakaladasasahassã\<*<13>*>/ lokadhàtu vaññetvà vissaññhamàlàguëaü\<*<14>*>/ viya uppãëetvà\<*<15>*>/ baddhamàlàkalàpo viya alaükatapañiyattaü màlàsanaü viya ca ekamàlàmàlinã\<*<16>*>/ vipphurantavàlavãjanã pupphadhåpagandhaparivàsità\<*<17>*>/ paramasobhaggappattà ahosi. Evaü gahitapañisandhikassa Bodhisattassa pañisandhito paññhàya Bodhisattassa c' eva Bodhisattamàtuyà ca upaddavanivàraõatthaü khaggahatthà cattàro devaputtà àrakkhaü gaõhiüsu. Bodhisattamàtu purisesu ràgacittaü n' uppajji, làbhaggayasag- gappattà ca ahosi sukhinã\<*<18>*>/ akilantakàyà, Bodhisatta¤ ca anto- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cs cakkavatti. 2 Ck Cs -gaõhana-. 3 Ck cakkavàëa-. 4 Cs Cv suniüsu. 5 Ck samucciüsu. 6 Cv hesiüsu. 7 Ck aghaññhitàni. 8 Cv hatthåpagàdãni, Cs hatthupagàdãni corrected to hatthupagatàdãni, Ck hatthupagàdini. 9 Cs Cv asandamànà. 10 Ck -jàdãhi. 11 Cs sattà. 12 Cv vassi. 13 Ck -sahassi. 14 Ck visaññha-, Cs Cv vissaññhamàlàgulaü. 15 Ck upãletvà, Cs uppãletvà. 16 Cs ekaekamàlãni. 17 Ck -parivàrità. 18 Ck sukhuni, Cs sukhãni. >/ #<[page 052]># %<52 Bodhisattamàtu dhammatà. Sàlasàkhà. Cattàro Mahàbrahmàno.>% kucchigataü vippasanne maõiratane àvutapaõóusuttaü viya passati. Yasmà ca Bodhisattena vasitakucchi nàma cetiyagabbhasadisà na sakkà hoti a¤¤ena\<*<1>*>/ àvasituü và paribhu¤jituü và tasmà Bodhisattamàtà sattàhajàte Bodhisatte kàlaü katvà Tusitapure nibbattati. Yathà ca a¤¤à\<*<2>*>/ itthiyo dasamàse appatvàpi atikkamitvàpi nisinnàpi nipannàpi vijàyanti na evaü Bodhisattamàtà, sà pana Bodhisattaü dasamàse kucchinà pariharitvà ñhità va vijàyati, ayaü Bodhisattamàtu dhammatà. Mahàmàyàpi devã pattena telaü viya dasamàse kucchiyà Bodhisattaü pariharitvà paripuõõagabbhà ¤àtigharaü gantukàmà Suddhodanama- hàràjassa àrocesi: "icchàm' ahaü deva kulasantakaü Devadahanagaraü gantun" ti. Ràjà "sàdhå" 'ti sampañicchitvà Kapilavatthuto yàva De vadahanagarà maggaü samaü kàretvà kadalipuõõaghañadhajapañàkàdãhi\<*<3>*>/ alaükàràpetvà deviü sovaõõasivikàya nisãdàpetvà amaccasahassena ukkhipàpetvà mahantena parivàrena pesesi. Dvinnaü pana nagarà- naü antare ubhayanagaravàsãnam\<*<4>*>/ pi Lumbinivanaü\<*<5>*>/ nàma maï- galasàlavanaü atthi. Tasmiü samaye målato paññhàya yàva aggasàkhà sabbaü ekaphàliphullaü\<*<6>*>/ ahosi, sàkhantarehi c' eva pupphantarehi ca pa¤cavaõõabhamaragaõà nànappakàrà ca sakuõasaüghà madhurassarena vikåjantà vicaranti. Sakalaü Lumbinivanaü\<*<7>*>/ cittalatàvanasadisaü mahànubhàvassa ra¤¤o susajjitàapànamaõóalaü viya ahosi. Deviyà taü disvà sàlavanakãëaü kãëitukàmatà\<*<8>*>/ udapàdi. Amaccà deviü gahetvà sàlavanaü pavisiüsu. Sà maïgalasàlamålaü gantvà sàlasà- khàyaü gaõhitukàmà ahosi. Sàlasàkhà suseditavettaggaü viya onamitvà deviyà hatthapathaü upaga¤chi\<*<9>*>/. Sà hatthaü pasàretvà sàkhaü aggahesi. Tàvad eva c' assà\<*<10>*>/ kammajavàtà caliüsu. Ath' assà sàõim parikkhipitvà mahàjano pañikkami. Sàlasàkhaü gahetvà tiññhamànàya eva c' assà gabbhavuññhànaü ahosi. Taü khaõaü yeva cattàro pi suddhacittà Mahàbrahmàno\<*<11>*>/ suvaõõajàlaü àdàya sampattà tena suvaõõajàlena Bodhisattaü sampañicchitvà màtu purato ñhapetvà "attamanà devi\<*<12>*>/ hohi, mahesakkho te putto uppanno' ti àhaüsu. Yathà pana a¤¤e sattà màtukucchito nikkhamantà pañikkålena\<*<13>*>/ asucinà makkhità nikkhamanti na evaü\<*<14>*>/ Bodhisatto. Bodhisatto \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cs aü¤ena. 2 Ck Cs aü¤à. 3 Cv kadalã-. 4 Ck Cs -vàsinam. 5 Ck Cv lumbinã-. 6 Ck ekaphàlipullaü, Cs ekapàliphullaü. 7 Cs Cv ëumbinã-. 8 Ck sàlavanaü kãlitu-, Cs sàlavanakãliü kãlitu-. 9 Cs upaga¤ji. 10 Ck tàvadevassà, Cv tàvadevavassà. 11 Cs mahàbràhmaõo, Cv mahàbràhmaõo corrected to mahàbrahmàõo. 12 Cv devã. 13 Ck pañikulena. 14 Ck taü evaü, Cs na eva. >/ #<[page 053]># %< Dve udakadhàrà. Sattapadavãtihàro. Sãhanàdo. Mahosadho. 53>% pana dhammàsanato otaranto dhammakathiko viya nisseõito\<*<1>*>/ otaranto puriso viya ca dve ca hatthe dve ca pàde pasàretvà ñhitako màtukucchisambhavena kenaci asucinà amakkhito suddho visado kàsikavatthe nikkhittamaõiratanaü viya jotanto\<*<2>*>/ màtukucchito nikkhami. Evaü sante pi Bodhisattassa ca Bodhisattamàtuyà ca sakkàratthaü àkàsato dve udakadhàrà nikkhamitvà Bodhisattassa ca màtu c' assa sarãre utuü gàhàpesuü. Atha naü suvaõõajàlena pañiggahetvà ñhitànaü Brahmànaü hatthato cattàro mahàràjàno maïgalasammatàya sukhasamphassàya ajinappaveõiyà gaõhiüsu, tesaü hatthato manussà dukålacumbañakena, manussànaü hatthato {mu¤citvà\<*<3>*>/} pañhaviyaü patiññhàya puratthimadisaü olokesi. Anekàni cakkavàlasahassàni\<*<4>*>/ ekaïgaõàni\<*<5>*>/ ahesum. Tattha devamanussà gandhamàlàdãhi påjayamànà "Mahàpurisa idha tumhehi sadiso a¤¤o n' atthi, kut' ettha uttaritaro" ti àhaüsu. Evaü catasso disà ca catasso anudisà ca heññhà\<*<6>*>/ uparãti dasa pi disà anuviloketvà\<*<7>*>/ attano sadisaü adisvà "ayaü uttarà\<*<8>*>/ disà" ti sattapadavãtihàrena agamàsi Mahàbrahmunà setacchattaü dhàriyamàno Suyàmena vàlavãjaniü a¤¤ehi ca devatàhi sesaràjakakudhabhaõóahatthàhi anugammamàno, tato sattamapade ñhito "aggo 'ham asmi lokassà" 'ti àdikaü àsabhiü vàcaü nicchàrento sãhanàdaü nadi\<*<9>*>/. Bodhisatto hi tãsu attabhàvesu màtukucchito nikkhantamatto eva vàcaü nicchàresi Mahosadhattabhàve Vessantarattabhàve imasmiü attabhàve ti. Ma- hosadhattabhàve kir' assa màtukucchito nikkhamantass' eva Sakko devaràjà àgantvà candanasàraü hatthe ñhapetvà gato. So taü muñ- ñhiyaü katvà va nikkhanto. Atha naü màtà "tàta kiü gahetvà àgato sãti" pucchi. "Osadhaü ammà" 'ti. Iti osadhaü gahetvà àgatattà osadhadàrako t' ev' assa nàmaü akaüsu. Taü osadhaü gahetvà càñiyaü pakkhipiüsu. âgatàgatànaü andhabadhiràdãnaü\<*<10>*>/ tad eva sabbarogavåpasamàya bhesajjaü ahosi. Tato "mahantaü idaü osadhaü\<*<11>*>/, mahantaü idaü osadhan" ti uppannavacanaü upàdàya Mahosadho t' ev' assa nàmaü jàtaü. Vessantarattabhàve pana màtu- kucchito nikkhamanto dakkhiõahatthaü pasàretvà va "atthi nu kho amma ki¤ci gehasmiü, dànaü dassàmãti" vadanto nikkhami. Ath' assa màtà "sadhane kule nibbatto si tàtà" 'ti puttassa hatthaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cs nissenito. 2 Cs jotento. 3 Ck Cs mu¤citvà. 4 Cv cakkavàëà-. 5 Ck ekaüganàni, Cs ekaïganàni. 6 Cs evaü disà ca catasso catasso anudisà heññhà, Cv evaü catasso disà ca catasso anudisà heññhà. 7 Cs anuloketvà. 8 Ck uttara. 9 Cv nadã. 10 Ck andhabadhirànaü. 11 Ck omits mahantaü idaü osadhaü. >/ #<[page 054]># %<54 Satta sahajàtà. Kàëadevalo tàpaso. Pañhamaü vandanaü.>% attano hatthatale katvà sahassatthavikaü ñhapàpesi. Imasmiü pana attabhàve imaü sãhanàdaü nadãti. Evaü Bodhisatto tãsu attabhàvesu màtukucchito nikkhantamatto va vàcaü nicchàresi. Yathà ca pañisandhikkhaõe jàtikkhaõe pi 'ssa dvattiüsa pubbanimittàni pàtur ahiüsu\<*<1>*>/. Yasmiü pana samaye amhàkaü Bodhisatto\<*<2>*>/ Lumbinivane\<*<3>*>/ jàto\<*<4>*>/ tasmiü yeva samaye Ràhulamàtà devã\<*<5>*>/ Channo amacco Kàëudàyi\<*<6>*>/ amacco Kanthako assaràjà Mahàbodhi rukkho cattàro nidhikumbhiyo ca jàtà, tattha ekà gàvutappamàõà ekà addhayojanappamàõà\<*<7>*>/ ekà tigàvutappamàõa ekà yojanappamàõà ahosãti ime satta sahajàtà nàma. Ubhayanagaravàsino Bodhisattaü gahetvà Kapilavatthunagaram eva agamaüsu. Taü divasaü yeva ca "Kapilavatthunagare Suddhodana- mahàràjassa putto jàto, ayaü kumàro bodhitale nisãditvà Buddho bhavissatãti" Tàvatiüsabhavane\<*<8>*>/ haññhatuññhà devasaüghà celukkhepàdãni\<*<9>*>/ pavattentà kãëiüsu\<*<10>*>/. Tasmiü samaye Suddhodanamahàràjassa kulåpako\<*<11>*>/ aññhasamàpattilàbhã\<*<12>*>/ Kàëadevalo\<*<13>*>/ nàma tàpaso bhattakiccaü katvà divàvihàratthàya Tàvatiüsabhavanaü gantvà tattha divàvihàraü nisinno tà devatà disvà "kiükàraõà tumhe evaü tuññhamànasà kãëatha\<*<14>*>/, mayhaü p' etaü kàraõaü kathethà" 'ti pucchi. Devatà àhaüsu: "màrisa `Suddhodanara¤¤o putto jàto, so bodhitale nisãditvà Buddho hutvà dhammacakkaü pavattessati, tassa anantaü Buddhalãëhaü daññhuü dhamma¤ ca sotuü lacchàmà' 'ti iminà, kàraõena tuññh' amhà" 'ti. Tàpaso tàsaü vacanaü sutvà khippaü devalokato oruyha ràjanivesanaü pavisitvà pa¤¤attàsane nisinno "putto kira te mahàràja jàto, passissàmi nan" ti àha. Ràjà alaükatapañiyattaü kumàraü ànàpetvà\<*<15>*>/ tàpasaü vandàpetuü abhihari. Bodhisattassa pàdà parivattitvà tàpasassa jañàsu patiññhahiüsu. Bodhisattassa hi ten' attabhàvena vanditabbayuttako a¤¤o nàma n' atthi, sace hi ajànantà Bodhisattassa sãsaü tàpasassa pàdamåle ñhapeyyuü sattadhà assa muddhaü\<*<16>*>/ phaleyya\<*<17>*>/. Tàpaso "na me attànaü nàsetuü yuttan" ti uññhàyàsanà Bodhisattassa a¤jalim paggahesi. Ràjà taü acchariyaü disvà attano puttaü vandi. Tàpaso atãte cattàlãsa kappe anàgate cattàlãsà 'ti asãti kappe anussarati. Bodhisattassa lakkhaõasampattiü disvà "bhavissati nu kho Buddho udàhu no" ti àvajjitvà upadhàrento "nissaüsayaü Buddho bhavissatãti" ¤atvà "acchariyapuriso ayan" ti \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv pàturahaüsu. 2 Ck bodhisatte. 3 Cs Cv ëumbinãvane. 4 Ck Cs jàte. 5 Cs devi. 6 Ck kàludàyi. 7 Cv aóóha-. 8 Cv -bhavanato. 9 Cs ceëu-. 10 Ck kiëiüsu, Cs Cv kãliüsu. 11 Ck kuëåpako. 12 Ck Cv -làbhi. 13 Cs kàla-. 14 Cs kãlatha. 15 Ck anàpetvà, Cs àõàpetvà. 16 Cv muddhà. 17 Cs pàleyya. >/ #<[page 055]># %< Nàlakadàrako. 55>% sitaü akàsi. Tato "ahaü imaü Buddhabhåtaü daññhuü labhissàmi nu kho"\<*<1>*>/ ti upadhàrento "na labhissàmi, antarà yeva kàlaü katvà Buddhasatena pi Buddhasahassena pi gantvà bodhetum asakkuneyyo\<*<2>*>/ Aråpabhave\<*<3>*>/ nibbattissàmãti" disvà "evaråpaü nàma acchariyapurisaü Buddhabhåtaü daññhuü na labhissàmãti\<*<4>*>/, mahatã\<*<5>*>/ vata me jàni\<*<6>*>/ bhavissatãti" parodi. Manussà disvà "amhàkaü ayyo idàn' eva hasitvà puna rodituü upaññhito, kin nu kho bhante amhàkaü ayyaputtassa koci antaràyo bhavissatãti" pucchiüsu. "N' atth' etassa antaràyo, nissaüsayena Buddho bhavissatãti". "Atha kasmà paroditthà" 'ti. "`Evaråpaü purisaü Buddhabhåtaü daññhuü na labhissàmi, ma- hatã\<*<7>*>/ vata me jàni\<*<8>*>/ bhavissatãti' attànaü anusocanto rodàmãti" àha. Tato "kin nu kho me ¤àtakesu koci etaü Buddhabhåtaü daññhuü labhissati na labhissatãti" upadhàrento bhàgineyyaü Nàlakadàrakaü addasa. So bhaginiyà gehaü gantvà "kahaü te putto Nàlako" ti. "Gehe ayya". "Pakkosàhi\<*<9>*>/ nan" ti. Attano santikaü àgataü àha: "Tàta Suddhodanamahàràjassa kule putto jàto Buddhaükuro, esa pa¤catiüsa vassàni atikkamitvà Buddho bhavissatãti\<*<10>*>/, tvaü etaü daññhuü labhissasãti, ajj' eva pabbajàhãti". Sattàsãtikoñidhane kule nibbatto dàrako "na maü màtulo anatthe niyojessatãti" cintetvà tàvad eva antaràpaõato\<*<11>*>/ kàsàvàni c' eva mattikàpatta¤ ca àharàpetvà kesamassum ohàretvà kàsàyàni vatthàni acchàdetvà "yo loke uttamapuggalo taü uddissa mayhaü pabbajjà" ti bodhisattàbhimukhaü a¤jalim\<*<12>*>/ paggayha pa¤capatiññhitena vanditvà pattaü thavikàya pakkhipitvà aüsakåñe olambetvà Himavantaü pavisitvà samaõadham- maü akàsi. So paramàbhisambodhiü pattaü Tathàgataü upasaü- kamitvà Nàlakapañipadaü kathàpetvà puna Himavantaü pavisitvà arahattaü patvà ukkaññhapañipadaü pañipanno satt' eva màse àyuü pàletvà ekaü Suvaõõapabbataü nissàya ñhitako va anupàdisesàya Nibbànadhàtuyà parinibbàyi. Bodhisattam pi kho pa¤camadivase\<*<13>*>/ sãsaü nahàpetvà\<*<14>*>/ "nàmagahaõaü gaõhissàmà" 'ti ràjabhavanaü catujàtikagandhehi vilimpitvà làjapa¤camakàni pupphàni vikiritvà asambhinnapàyàsaü pacàpetvà tiõõaü vedànaü pàrage aññhasataü bràhmaõe nimantetvà ràjabhavane nisãdàpetvà subhojanaü bhojetvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs adds no. 2 Cs asakuneyye, Cv asakkuneyye. 3 Cs aråpabhavane. 4 Cs labhissàmi. 5 Ck mahati. 6 Ck jàti. 7 Ck mahati. 8 Ck jàti. 9 Ck pakkosahi. 10 Cs Cv bhavissasãti. 11 Ck Cs antaràpanato. 12 Ck a¤jaliü. 13 Ck pa¤cadivase. 14 Ck nahàpetvàna. >/ #<[page 056]># %<56 Aññha bràhmaõà lakkhaõapañiggàhakà.>% mahàsakkàraü katvà "kin nu kho bhavissatãti" lakkhaõàni pañiggahàpesuü\<*<1>*>/. Tesu #*>/ mantaü vyàkariüså ti># ime aññh' eva bràhmaõà lakkhaõapañiggàhakà\<*<3>*>/ ahesuü. Pañisandhi- gahaõadivase supino\<*<4>*>/ pi eteh' eva pañiggahãto\<*<5>*>/. Tesu satta janà dve aïguliyo ukkhipitvà dvedhà vyàkariüsu: "imehi lakkhaõehi samannàgato agàraü ajjhàvasamàno ràjà hoti cakkavattã\<*<6>*>/, pabbajamàno Buddho" ti sabbaü cakkavattira¤¤o {sirivibhavaü} àcikkhiüsu. Tesaü pana sabbadaharo goññato Koõóa¤¤o nàma màõavo\<*<7>*>/ Bodhisattassa lakkhaõavaranipphattiü oloketvà "etassa agàramajjhe ñhànakàraõaü n' atthi, ekanten' eva vivattacchaddo Buddho bhavissatãti" ekam eva aïguliü ukkhipitvà ekaüsavyàkaraõaü vyàkàsi. Ayaü hi katàdhikàro pacchimabhavikasatto pa¤¤àya itare satta jane abhibhavitvà "imehi lakkhaõehi samannàgatassa agàramajjhe ñhànaü nàma n' atthi, asaü- sayaü Buddho bhavissatãti" ekam eva gatiü addasa, tasmà ekaü aïguliü ukkhipitvà evaü vyàkàsi. Atha te\<*<8>*>/ bràhmaõà attano gharàni gantvà putte àmantayiüsu: "tàtà\<*<9>*>/, amhe mahallakà, Suddhodanamahàràjassa puttaü sabba¤¤utaü pattaü\<*<10>*>/ mayaü sambhaveyyàma và no và, tumhe tasmiü kumàre sabba¤¤utaü patte tassa sàsane pabbajeyyàthà"\<*<11>*>/ ti. Te satta pi janà yàvatàyukaü ñhatvà yathàkammaü gatà. Koõóa¤¤o màõavo va arogo ahosi. So Mahàsatte buddhim anvàya mahàbhinikkhamanaü abhinikkhamitvà anukkamena Uruvelaü gantvà "ramaõãyo\<*<12>*>/ vata ayaü bhåmibhàgo, alaü vat' edaü kulaputtassa padhànatthikassa padhànàyà" 'ti cittaü uppàdetvà tattha vàsaü upagato. "Mahàpuriso pabbajito" ti sutvà tesaü bràhmaõànaü putte upasaükamitvà evam àha: "Siddhatthakumàro kira pabbajito, so nissaüsayaü Buddho bhavissati, sace tumhàkaü pitaro arogà\<*<13>*>/ assuü ajja nikkhamitvà pabbajeyyuü, sace tumhe pi iccheyyàtha etha, ahan taü purisaü anuppabbajissàmãti". Te sabbe ekacchandà bhavituü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck pañiggahesuü. 2 Ck Cs chalaïgavà. 3 Ck Cs -pañiggahàkà, Cv -pañiggahakà. 4 Ck Cs supinñe. 5 Cv pañiggaõhiüsu. 6 Ck Cv cakkavatti. 7 Cs mànavo. 8 Ck ne. 9 Cs tàta. 10 Cs sabba¤¤utappattaü. 11 Ck Cs pabbajeyyathà. 12 Cs ramanãyyo. 13 Ck àrogà. >/ #<[page 057]># %< Pa¤cavaggiyatherà. Vappamaïgalaü. 57>% nàsakkhiüsu. Tayo janà na pabbajiüsu. Koõóa¤¤abràhmaõaü jeññhakaü katvà itare cattàro pabbajiüsu. Te pa¤ca pi janà Pa¤cavaggiyatherà nàma jàtà. Tadà pana ràjà "kiü disvà mayhaü putto pabbajissatãti" pucchi. "Cattàri pubbanimittànãti". "Kataraü katara¤ cà" 'ti. "Jaràjiõõaü vyàdhitaü mataü pabbajitan" ti. Ràjà "ito paññhàya evaråpànaü mama puttassa santikaü upasaükamituü mà adattha, mayhaü puttassa Buddhabhàvena kammaü n' atthi, ahaü mama puttaü dvisahassadãpaparivàrànaü catunnaü mahàdãpànaü issariyàdhipaccaü rajjaü kàrentaü chattiüsayojanaparimaõóalàya parisàya parivutaü gaganatale vicaramànaü passitukàmo" ti, eva¤ ca pana vatvà imesaü catuppakàrànaü purisànaü kumàrassa cakkhupathe àgamanaü\<*<1>*>/ nivàraõatthaü catusu disàsu gàvute gàvute àrakkhaü ñhapesi. Taü divasa¤ ca pana maïgalaññhàne sannipatitesu asãtiyà ¤àtikulasahassesu ekeko ekamekaü puttaü pañijàni: "ayaü Buddho và hotu ràjà và, mayaü ekamekaü\<*<2>*>/ puttaü dassàma, sace pi Buddho bhavissati khattiyasamaõeh' eva purakkhataparivàrito vicarissati, sace pi ràjà bhavissati khattiyakumàreh' eva purakkhataparivàrito vicarissatãti". Ràjà Bodhisattassa uttamaråpasampannà vigatasabbadosà dhàtiyo paccupaññhàpesi. Bodhisatto anantena parivàrena mahantena sirisobhaggena vaóóhati. Ath' ekadivasaü ra¤¤o vappamaïgalaü nàma ahosi. Taü divasaü sakalanagaraü devavimànaü viya alaükaronti. Sabbe dàsakammakaràdayo ahatavatthanivatthà gandhamàlàdipatimaõóità ràjakule sannipatani. Ra¤¤o kammante naïgalasahassaü\<*<3>*>/ yojãyati. Tasmiü pana divase ekena ånaü aññhasataü saddhiü balivaddarasmiyottehi rajataparikkhatàni\<*<4>*>/ honti. Ra¤¤o àlambananaïgale\<*<5>*>/ pana ratta- suvaõõaparikkhataü\<*<6>*>/ hoti. Balivaddànaü siïgarasmipatodàpi suvaõõa- parikkhatà\<*<7>*>/ va\<*<8>*>/ honti. Ràjà mahàparivàrena nikkhamanto puttaü gahetvà agamàsi. Kammantaññhàne eko jamburukkho bahalapalàso sandacchàyo ahosi. Tassa heññhà kumàrassa sayanaü pa¤¤àpetvà\<*<9>*>/ upari suvaõõatàrakhacitaü vitànaü bandhàpetvà sàõipàkàrena\<*<10>*>/ parik- khipàpetvà àrakkhaü ñhapetvà ràjà sabbàlaükàraü alaükaritvà amaccaparivuto naïgalakaranaññhànaü agamàsi. Tattha ràjà suvaõõa- naïgalaü\<*<11>*>/ gaõhàti, amaccà ekaånaññhasataü rajatanaïgalàni, kassakà sesanaïgalàni, te\<*<12>*>/ tàni gahetvà ito c' ito ca kasanti. Ràjà orato và pàraü gacchati pàrato và oraü àgacchati, etasmiü\<*<13>*>/ ñhàne \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs àgamana. 2 Cs ekameka. 3 Cv naügala-. 4 Cv parikkhitàni. 5 Cs Cv -naügale. 6 Cv -parikkhitaü. 7 Cv -parikkhità, Ck -parikkatà. 8 Ck và. 9 Cs paü¤àpetvà. 10 Cs sàni-. 11 Cv -naügalaü. 12 Cv ke. 13 Cs ekasmiü. >/ #<[page 058]># %<58 Dutiyaü vandanaü. Bodhisatto sippaü dasseti.>% mahàsampattiü\<*<1>*>/ anubhosi\<*<2>*>/. Bodhisattaü parivàretvà nisinnà dhàtiyo "ra¤¤o sampattiü passissàmà" 'ti antosàõito\<*<3>*>/ bahi nikkhantà. Bodhi- satto ito c' ito ca olokento ka¤ci adivà vegena uññhàya pallaükaü àbhujitvà ànàpàne pariggahetvà pañhamajjhànaü nibbattesi. Dhàtiyo khajjabhojjantare vicaramànà thokaü ciràyiüsu. Sesarukkhànaü chàyà ativattà tassa pana rukkhassa parimaõóalà hutvà aññhàsi. Dhàtiyo "ayyaputto ekako" ti vegena sàõiü ukkhipitvà anto pavisamànà Bodhisattaü sayane pallaükena nisinnaü ta¤ ca pàñihàriyaü disvà gantvà ra¤¤o àrocesuü: "deva kumàro evaü nisinno, a¤¤esaü rukkhànaü chàyà ativattà jamburukkhassa chàyà parimaõóalà ñhità\<*<4>*>/" ti. Ràjà vegenàgantvà pàñihàriyaü disvà "idaü te tàta dutiyaü vandanan" ti puttaü vandi. Atha anukkamena Bodhisatto soëasavassa- padesiko jàto. Ràjà Bodhisattassa tiõõaü utånaü anucchavike tayo pàsàde kàresi ekaü navabhåmakaü\<*<5>*>/ ekaü sattabhåmakaü\<*<5>*>/ ekaü pa¤cabhåmakaü\<*<5>*>/, cattàlãsasahassà ca nàñakiyo upaññhàpesi. Bo- dhisatto devo viya accharàsaüghaparivuto alaükatanàñakaparivuto nippurisehi turiyehi paricàriyamàno\<*<6>*>/ mahàsampattiü anubhavanto utuvàrena utuvàrena tesu tesu pàsàdesu viharati. Ràhulamàtà pan' assa devã aggamahesã\<*<7>*>/ ahosi. Tass' evaü mahàsampattiü anubhavantassa ekadivasaü ¤àtisaüghassa abbhantare ayaü kathà udapàdi: "Sid- dhatto kãëàpasuto\<*<8>*>/ va vicarati, na ki¤ci sippaü sikkhati, saïgàme\<*<9>*>/ paccupaññhite kiü karissatãti". Ràjà Bodhisattaü pakkosàpetvà "tàta tava ¤àtakà `Siddhattho ki¤ci sippaü asikkhitvà kãëàpasuto\<*<10>*>/ va vicaratãti' vadanti, ettha kiü pattakàle ma¤¤asãti\<*<11>*>/." "Deva mama sippaü sikkhanakiccaü n' atthi, nagare mama sippaü dassanatthaü bheri¤ caràpetha, ito sattamadivase ¤àtakànaü sippaü dassessàmãti." Ràjà tathà akàsi. Bodhisatto akkhaõavedhivàlavedhidhanuggahe\<*<12>*>/ sannipàtàpetvà mahàjanassa majjhe a¤¤ehi ca dhanuggahehi asàdhàraõaü ¤àtakànaü dvàdasavidhaü sippaü dassesi. Taü Sarabhaïgajàtake àgatanayena veditabbaü. Tadàssa ¤àtisaügho nikkaükho ahosi. Ath' ekadivasaü Bodhisatto uyyànabhåmiü gantukàmo sàrathiü àman- tetvà "rathaü yojehãti" àha. So "sàdhå" 'ti pañisuõitvà\<*<13>*>/ mahàra- haü uttamarathaü sabbàlaükàrena alaükaritvà kumudapattavaõõe \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs Cv mahàsampatti. 2 Cs Cv ahosi. 3 Ck Cs antosànito. 4 Cv parimaõóalàññhità corrected to parimaõóalaññhità. 5 Cv -bhåmikaü. 6 Ck parivàriyamàno. 7 Ck Cv aggamahesi. 8 Ck kãëàpasåto, Cs kãlàpasuto. 9 Ck saügàme. 10 Ck kiëàpasåto, Cs kãlàpasuto. 11 Ck Cs maü¤asãti. 12 Cs vàëavedhi. 13 Ck Cs pañisunitvà. >/ #<[page 059]># %< Cattàri pubbanimittàni. 59>% cattàro maïgalasindhave\<*<1>*>/ yojetvà Bodhisattassa pañivedesi. Bodhi- satto devavimànasadisaü rathaü abhiråhitvà\<*<2>*>/ uyyànàbhimukho agamàsi. Devatà "Siddhatthakumàrassa abhisambujjhanakàlo àsanno, pub- banimittaü dassessàmà" 'ti ekaü devaputtaü jàràjajjaraü khaõóadantaü palitakesaü vaükaü obhaggasarãraü daõóahatthaü pavedhamànaü\<*<3>*>/ katvà dassesuü. Taü Bodhisatto c' eva sàrathi\<*<4>*>/ ca passanti. Tato Bodhisatto sàrathiü "samma, ko nàm' esa puriso, kesàpi 'ssa na yathà a¤¤esan" ti Mahàpadàne àgatanayena pucchitvà tassa vacanaü sutvà "dhi-r-atthu vata bho jàtiyà yatra hi nàma jàtassa jarà pa¤¤àyissatãti" saüviggahadayo tato va pañinivattivà pàsàdam eva abhiråhi\<*<5>*>/. Ràjà "kiükàraõà mama putto khippaü pañinivattãti" pucchi. "Jiõõaü purisaü disvà devà 'ti\<*<6>*>/, jiõõaü purisaü disvà pabbajissatãti" àhaüsu. "Tasmà\<*<7>*>/ maü nàsetha, sãghaü puttassa nàñakàni sajjetha, sampattiü anubhavanto pabbajjàya satiü na karissatãti" vatvà àrakkhaü vaóóhetvà sabbadisàsu addhayojane addhayojane ñhapesi. Pun' ekadivasaü Bodhisatto tath' eva uyyànaü gacchanto devatàhi nimmitaü vyàdhitaü purisaü disvà purimanayen' eva pucchitvà saüviggahadayo nivattitvà pàsàdaü abhiråhi\<*<8>*>/. Ràjàpi pucchitvà heññhàvuttanayen' eva saüvidahitvà puna vaóóhetvà samantato tigàvutappamàõe padese àrakkhaü ñhapesi. Aparaü pana ekadivasaü Bodhisatto tath' eva uyyànaü gacchanto devatàhi nimmitaü kàlakataü disvà purimanayen' eva pucchitvà saüviggahadayo puna nivattitvà pàsàdaü abhiråhi\<*<8>*>/. Ràjàpi pucchitvà heññhàvuttanayen' eva saüvidahitvà puna vaóóhetvà samantato yojanappamàõe padese àrakkhaü ñhapesi. Aparaü pana ekadivasaü uyyànaü gacchanto tath' eva devatàhi nimmitaü sunivatthaü supàrutaü pabbajitaü disvà "ko nàm' eso sammà" 'ti sàrathiü pucchi. Sàrathi ki¤càpi Buddhuppàdassa abhàvà pabbajitaü và pabbajitaguõe và na jànàti, devànubhàvena pana "pabbajito nàm' esa devà" 'ti vatvà pabbajjàya guõe vaõõesi. Bo- dhisatto pabbajjàya ruciü uppàdetvà taü divasaü uyyànaü agamàsi. Dãghabhàõakà panàhu: cattàri nimittàni ekadivasen eva disvà agamàsãti. Tattha divasabhàgaü kãëitvà maïgalapokkharaõiyaü nahàyitvà atthaü gate suriye maïgalasilàpaññe nisãdi attànaü alaükàràpetukàmo. Ath' assa paricàrakapurisà\<*<9>*>/ nànàvaõõàni dussàni nànàppakàrà àbharaõavikatiyo màlàgandhavilepanàni ca àdàya samantà parivàretvà aññhaüsu. Tasmiü khaõe Sakkassa nisinnàsanaü uõhaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv maügala-. 2 Ck Cs abhiruhitvà. 3 Cs pavedhamànakaü. 4 Cs Cv sàrathã. 5 Ck Cs abhiruhi. 6 so all three MSS. 7 Cv tasmà corrected to kasmà. 8 Ck Cs abhiruhi. 9 Ck paricàrika- >/ #<[page 060]># %<60 Bodhisattassa alaükaraõaü. Ràhulo jàto. Kisàgotamã.>% ahosi. So "ko nu kho maü imamhà ñhànà càvetukàmo" ti upadhàrento Bodhisattassa alaükaraõakàlaü disvà Vissakammaü àmantesi: "samma Vissakamma, Siddhatthakumàro ajja aóóharattasamaye mahàbhinik- khamanaü\<*<1>*>/ nikkhamissati, ayam assa pacchimo alaükàro, uyyànaü gantvà Mahàpurisaü dibbàlaükàrehi alaükarohãti". So "sàdhå" 'ti pañisuõitvà devatànubhàvena taü khaõaü yeva upasaükamitvà tass' eva kappakasadiso hutvà kappakassa hatthato veñhanadussaü gahetvà Bodhisattassa sãsaü veñhesi. Bodhisatto hatthasamphassen' eva "nàyaü manusso, devaputto eko"\<*<2>*>/ ti a¤¤àsi\<*<3>*>/. Veñhanen' eva veñhitamatte sãsamoliyaü maõiratanàkàrena dussasahassaü abbhug- ga¤chi\<*<4>*>/, puna veñhentassa dussasahassan\<*<5>*>/ ti dasakkhattuü veñhentassa dasadussasahassàni abbhuggacchiüsu. Sãsaü khuddakaü dussàni bahåni kathaü abbhuggatànãti na cintetabbaü, tesu hi sabbamahantaü sàmalatàpupphappamàõaü avasesàni kutumbakapupphappamàõàni ahesuü. Bodhisattassa sãsaü ki¤jakkhagavacchitaü\<*<6>*>/ viya kuyyaka- pupphaü\<*<7>*>/ ahosi. Ath' assa sabbàlaükàrapatimaõóitassa sabba- tàlàvacaresu\<*<8>*>/ sakàni sakàni ca pañibhànàni\<*<9>*>/ dassayantesu bràhmaõesu jaya-nandà-ti-àdi-vacanehi såtamàghatandhakàdãsu\<*<10>*>/ nànappakàrehi maïgalavacanathutighosehi\<*<11>*>/ sambhavantesu\<*<12>*>/ sabbàlaükàrapatimaõói- taü\<*<13>*>/ rathavaraü abhiråhi\<*<14>*>/. Tasmiü samaye "Ràhulamàtà puttaü vijàtà" ti sutvà Suddhodanamahàràjà "puttassa me tuññhiü\<*<15>*>/ nivedethà" 'ti sàsanam\<*<16>*>/ pahiõi. Bodhisatto taü sutvà "Ràhulo jàto, bandhanaü jàtan" ti àha. Ràjà "kiü me putto avacà" 'ti pucchitvà taü vacanaü sutvà "ito paññhàya me nattu\<*<17>*>/ Ràhulakumàro yeva nàmaü hotå 'ti. Bodhisatto pi kho rathavaraü àruyha mahantena yasena atimanoramena\<*<18>*>/ sirisobhaggena nagaraü pàvisi. Tasmiü samaye Kisàgotamã nàma khattiyaka¤¤à uparipàsàdavaratalagatà nagaraü padakkhinaü kurumànassa Bodhisattassa råpasiriü disvà pãtisomanassajàtà imaü udànaü udànesi: #*>/ yassàyaü\<*<20>*>/ ãdiso patãti." (Dhp. p. 118)># \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv -nikkhamaõaü. 2 Cv eso. 3 Ck Cs aü¤àsi. 4 Ck Cs abbhugga¤ji. 5 Cv -sahassaü. 6 Ck kiüjakkha-. 7 Cv kuyyàtha- corrected to kuyyàta-. 8 Cv -tàëà-. 9 Cs pañibhànàdãni. 10 Cs suta- -disu, Cv suta- -tandhakàdisu corrected to -khandakàdisu. 11 Cv maügala-. 12 Cv sambhàventesu. 13 Ck -patimaõóita. 14 Ck Cs abhiruhi. 15 Ck Cs tuññhi. 16 Ck sàsanaü. 17 Ck Cs nattà. 18 Ck atimanoharena. 19 so all three MSS. 20 Ck yasmàyaü. >/ #<[page 061]># %< Nàñakitthiyo. 61>% Bodhisatto taü sutvà cintesi: "ayam evaü àha, evaråpaü attabhàvaü passantiyà màtuhadayaü nibbàyati pituhadayaü nibbàyati pajà- patihadayaü\<*<1>*>/ nibbàyatãti\<*<2>*>/, kasmiü nu kho nibbute hadayaü nibbutaü\<*<3>*>/ nàma hotãti. Ath' assa kilesesu virattamànasassa etad ahosi: "ràgaggimhi nibbute nibbutaü nàma hoti, dosaggimhi mohag- gimhi nibbute nibbutaü nàma hoti, mànadiññhiàdisu sabbakilesadarathesu nibbutesu nibbutaü\<*<4>*>/ nàma hoti, ayaü me sussavaõaü\<*<5>*>/ sàvesi, ahaü hi nibbànaü gavesanto caràmi, ajj' eva mayà gharàvàsaü chaóóetvà\<*<6>*>/ nikkhamma pabbajitvà nibbànaü gavesituü vaññati\<*<7>*>/, ayaü imissà àcariyabhàgo hotå" 'ti kaõñhato omu¤citvà Kisàgotamiyà satasa- hassagghaõakaü\<*<8>*>/ muttàhàraü pesesi. Sà "Siddhatthakumàro mayi pañibaddhacitto hutvà paõõàkàraü pesesãti" somanassajàtà ahosi. Bodhisatto pi mahantena sirisobhaggena attano pàsàdaü abhiråhitvà\<*<9>*>/ sirisayane nipajji. Tàvad eva naü sabbàlaükàrapatimaõóità nacca- gãtàdisu\<*<10>*>/ susikkhità devaka¤¤à\<*<11>*>/ viya råpappattà itthiyo nànà- turiyàni gahetvà samparivàrayitvà abhiramàpentiyo naccagãtavàditàni payojayiüsu. Bodhisatto kilesesu virattacittatàya naccàdisu\<*<12>*>/ anabhirato muhuttaü niddaü okkami. Tàpi itthiyo "yass' atthàya mayaü naccàdãni payojayema so niddaü upagato, idàni kimatthaü kilamàmà" 'ti gahitagahitàni turiyàni ajjhottharitvà nipajjiüsu. Gandhatelapadãpà jhàyanti. Bodhisatto pabujjhitvà sayanapiññhe pallaükena nisinno addasa tà itthiyo turiyabhaõóàni avattharitvà niddàyantiyo ekaccà pag- gharitakheëà\<*<13>*>/ làlàkilinnagattà ekaccà dante khàdantiyo ekaccà kàkacchantiyo ekaccà vippalapantiyo\<*<14>*>/ ekaccà vivañamukhà ekaccà apagatavatthà\<*<15>*>/ pàkañabhãbhacchasambàdhaññhànà\<*<16>*>/. So tàsaü taü vippakàraü disvà bhiyyosomattàya\<*<17>*>/ kàmesu viratto ahosi. Tassa alaükatapañiyattaü sakkabhavanasadisam pi taü mahàtalaü vippavid- dhanànàkuõapabharitaü\<*<18>*>/ àmakasusànaü viya upaññhàsi, tayo bhavà àdittagehasadisà viya khàyiüsu, "upaddutaü vata bho upassaññhaü vata bho" ti udànaü pavatti, ativiya pabbajjàya cittaü nami. So "ajj' eva mayà mabàbhinikkhamanaü\<*<19>*>/ nikkhamituü vaññatãti" sayanà vuññhàya dvàrasamãpaü gantvà "ko etthà" 'ti àha. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cs pajàpatã-. 2 Ck nibbàyati. 3 Ck Cs nibbutà. 4 Ck Cv nibbutan. 5 Ck Cs sussavanaü. 6 Ck Cv chaóóhetvà. 7 Cs vaddhati. 8 all three MSS. -gghanakaü. 9 Ck Cs abhiruhitvà. 10 Ck -tàdãsu. 11 Cs -kaü¤à. 12 so all three MSS. 13 Ck Cs -khelà, Cv -kheëà corrected to -kheëa. 14 Ck vipphalapantiyo. 15 Cv apagatavattha. 16 Ck -sambandha-. 17 Cs Cv bhãyyo-. 18 Ck vippañividdhanànàkunapa-. 19 Cv mahàbhinikkhamaõaü. >/ #<[page 062]># %<62 Bodhisatto mahàbhinikkhamanaü nikkhamitukàmo.>% Ummàre sãsaü katvà nipanno Channo "ahaü ayyaputta Channo" ti àha. "Ahaü ajja mahàbhinikkhamanaü\<*<1>*>/ nikkhamitukàmo, ekaü me assaü kappehãti". So "sàdhu devà" 'ti assabhaõóakaü gahetvà assa- sàlaü gantvà gandhatelapadãpesu jalantesu sumanapaññavitànassa\<*<2>*>/ heññhà ramaõãye bhåmibhàge ñhitaü Kanthakaü assaràjànaü disvà "ajja mayà imam eva kappetuü vaññatãti\<*<3>*>/" Kanthakaü kappesi. So kappiyamàno va a¤¤àsi\<*<4>*>/: "ayaü kappanà atigàëhà, a¤¤esu divasesu uyyànakãëàdigamane kappanà viya na hoti, mayhaü ayyaputto ajja mahàbhinikkhamanaü\<*<5>*>/ nikkhamitukàmo bhavissatãti", tato tuññhamànaso mahàhasitaü hasi\<*<6>*>/. So saddo sakalanagaraü pattharitvà gaccheyya. Devatà pana taü saddaü nirumhitvà\<*<7>*>/ na kassaci sotuü adaüsu. Bodhisatto pi kho Channaü pesetvà va "puttaü tàva passissàmãti" cintetvà nisinnapallaükato vuññhàya Ràhulamàtàya vasanaññhànaü gantvà gabbhadvàraü vivari. Tasmiü khaõe antogabbhe gandhatelap- padãpo jhàyati. Ràhulamàtà sumanamallikàdãnaü pupphànaü ammaõa- mattena abhippakiõõasayane puttassa matthake hatthaü ñhapetvà niddàyati. Bodhisatto ummàre pàdaü ñhapetvà ñhitako va oloketvà "sac' àhaü deviyà hatthaü apanetvà mama puttaü gaõhissàmi devã pabujjhissatãti\<*<9>*>/, evaü me gamanantaràyo bhavissatãti, Buddho hutvà va àgantvà passissàmãti pàsàdatato otari. Yaü pana Jàtakañ- ñhakathàya "tadà sattàhajàto Ràhulakumàro hotãti vuttaü taü sesaññhakathàsu\<*<10>*>/ n' atthi. Tasmà idam eva gahetabbaü. Evaü Bodhisatto pàsàdatalà otaritvà assasamãpaü gantvà evam àha: "tàta Kanthaka, tvaü ajja ekarattiü maü\<*<11>*>/ tàraya\<*<12>*>/, ahaü taü nissàya Buddho hutvà sadevakaü lokaü tàressàmãti", tato ullaüghitvà Kanthakassa piññhiü abhiråhi\<*<13>*>/. Kanthako gãvato\<*<14>*>/ paññhàya àyàmena aññhàrasahattho hoti tadanucchavikena ubbedhena samannàgato thàma- javasampanno sabbaseto {dhotasaükhasadiso}. So sace haseyya\<*<15>*>/ và pàdasaddaü kareyya và\<*<16>*>/ saddo sakalanagaraü avatthareyya, tasmà devatà attano ànubhàvena tassa yathà na koci suõàti evaü hasitaü- saddaü sannirumbhitvà\<*<17>*>/ akkamaõàkkamaõapadavàre\<*<18>*>/ hatthatalàni upanàmesuü. Bodhisatto assavarassa piññhivaramajjhagato\<*<19>*>/ Channaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv mahàbhinikkhamaõaü. 2 Cs -paddha-. 3 Cs vaddhatãtã. 4 Ck Cs aü¤àsi. 5 Cv mahàbhinikkhamaõaü. 6 Cv mahàhesitaü hesi, Cs mahàhasitaü haüsito corrected to -haüsi. 7 Ck Cv nirumbhitvà. 8 Ck padaü. 9 Cv pabujjhisàti. 10 Ck sesakaññhakathàsu. 11 Cs man. 12 Ck tàràya, Cv tàràya corrected to tàraya. 13 Ck Cs abhiruhi. 14 so all three MSS. 15 Ck hasseyya, Cv heseyya. 16 Ck Cv omit và. 17 so all three MSS. 18 Ck akkamanàkkamana-, Cs akkamaõàkkamana-. 19 Ck piññhidvàramajjhagato, Cv piññhimajjhagato. >/ #<[page 063]># %< Channo. Kanthako. Màro. 63>% assassa vàladhiü gàhàpetvà aóóharattasamaye mahàdvàrasamãpaü patto. Tadà pana ràjà "evaü Bodhisatto yàya kàyaci velàya nagaradvàraü vivaritvà nikkhamituü na sakkhissatãti" dvãsu dvàrakavàñesu ekekaü\<*<1>*>/ purisasahassena vivaritabbaü kàràpesi. Bodhisatto thàmabalasampanno hatthigaõanàya koñisahassahatthãnaü balaü dhàreti purisagaõanàya dasapurisakoñisahassassa\<*<2>*>/. So cintesi: "sace dvàraü na avàpurãyati ajja Kanthakassa piññhe nisinno va vàladhiü gahetvà ñhitena Channena saddhiü yeva Kanthakaü åråhi\<*<3>*>/ nippãëetvà\<*<4>*>/ aññhàrasahatthubbedhaü pàkàraü uppatitvà atikkamissàmãti". Channo cintesi: "sace dvàraü na vivarãyati ahaü ayyaputtaü khandhe nisãdàpetvà {Kanthakaü} dak- khiõahatthena kucchiyaü parikkhipanto upakacchantare katvà pàkàraü uppatitvà atikkamissàmãti". Kanthako pi cintesi: "sace dvàraü na vivarãyati ahaü attano sàmikaü piññhiyaü yathànisinnam eva Channena vàladhiü gahetvà ñhitena saddhiü yeva ukkhipitvà pàkàraü uppatitvà atikkamissàmãti". Sace dvàraü na avàpurãyittha yathàcintitam eva tãsu janesu a¤¤ataro\<*<5>*>/ sampàdeyya. Dvàre adhivatthà devatà pana dvàraü vivari. Tasmiü yeva khaõe Màro "Bodhisattaü nivattessàmãti" àgantvà àkàse ñhito àha: "màrisa mà nikkhami, ito te sattame divase cakkaratanaü pàtubhavissati, dvisahassaparittadãpaparivàrànaü catunnaü mahàdãpànaü rajjaü kàressasi, nivatta màrisà" 'ti àha. "Ko si tvan" ti. "Ahaü Vasavattãti", "Màra jànàm' ahaü mayhaü cakkaratana- pàtubhàvaü, anatthiko 'haü rajjena, dasasahassilokadhàtuü\<*<6>*>/ unnàdetvà Buddho bhavissàmãti" àha. Màro "ito dàni te paññhàya kàmavitakkaü và vyàpàdavitakkaü và vihiüsàvitakkaü và cintitakàle jànissàmãti" otàràpekho chàyà viya anapagacchanto\<*<7>*>/ anubandhi. Bodhisatto pi hatthagataü cakkavattirajjaü kheëapiõóaü\<*<8>*>/ viya anapekho chaóóetvà\<*<9>*>/ mahantena sakkàrena nagarà nikkhamitvà àsàëhipuõõamàya uttaràsàë- hanakkhatte\<*<11>*>/ vattamàne nikkhamitvà ca puna nagaraü apaloketukàmo jàto, eva¤ ca pan' assa citte uppannamatte yeva "Mahàpurisa na tayà nivattitvà olokanakammaü katan" ti vadamànà viya mahàpañhavã\<*<12>*>/ kulàlacakkaü viya chijjitvà parivatti. Bodhisatto nagaràbhimukho ñhatvà nagaraü oloketvà tasmiü puthavippadese\<*<13>*>/ Kanthakanivatta- nacetiyaññhànaü dassetvà gantabbamaggàbhimukhaü\<*<14>*>/ Kanthakaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv ekeka. 2 Cv dasapurisakoñisahassànaü, Cs koñisahassassa leaving out dasapurisa. 3 Cs åruhi. 4 Ck Cs nippãletvà. 5 Ck Cs aü¤ataro. 6 Cs Cv dasasahassã-. 7 Ck Cs anupagacchanto. 8 Ck Cs khela-. 9 Ck chaóóhetvà. 10 Ck àsàlhi-, Cs asàëhi-. 11 Ck uttarasàlhanakkhattena, Cv uttarasàëhanakkhatte. 12 Ck Cv mahàpañhavi. 13 Ck pathavi-. 14 Cs gantabbaü maggàbhimukhaü, Cv gantabbamaggàbhimukho. >/ #<[page 064]># %<64 Anomà nàma nadã.>% katvà pàyàsi mahantena sakkàrena uëàrena sirisobhaggena. Tadà kir' assa devatà purato saññhiü ukkàsahassàni dhàrayiüsu pacchato sañ- ñhiü dakkhimapassato saññhiü vàmapassato saññhiü. Aparà devatà cakkavàëamukhavaññiyaü\<*<1>*>/ aparimàõà ukkà dhàrayiüsu, aparà devatà ca nàgasupaõõàdayo\<*<2>*>/ ca dibbehi gandhehi màlehi cuõõehi dhåpehi påjayamànà gacchanti, pàricchattakapupphehi c' eva ghanamegha- vuññhikàle dhàràhi viya nabhaü nirantaraü ahosi. Dibbàni saïgãtàni\<*<3>*>/ pavattanti, samantato aññhaturiyàni saññhituriyànãti aññhasaññhituriyasata- sahassàni pavajjayiüsu, samuddakucchiyaü meghatthanitakàlo viya Yugandharakucchiyaü sàgaranigghosakàlo viya vattati. Iminà siriso- bhaggena gacchanto Bodhisatto ekaratten' eva tãõi\<*<4>*>/ rajjàni atikkamma tiüsayojanamatthake Anomànàmanadãtãraü pàpuõi. "Kiü pana asso tatoparaü gantuü na sakkotãti. Nona sakkoti, so hi ekacak- kavàëagabbhaü\<*<5>*>/ nàbhiyà\<*<6>*>/ ñhitacakkassa nemivaññiü maddanto viya antantena\<*<7>*>/ caritvà pure pàtaràsam eva àgantvà attano sampàditaü bhattaü bhu¤jituü samattho. Tadà pana devatànàgasupaõõàdãhi àkàse ñhatvà ossaññhehi gandhamàlàdãhi yàva åruppadesà sa¤channaü sarãraü àkaóóhitvà gandhamàlàjañaü\<*<8>*>/ chindantassa atipapa¤co ahosi, tasmà tiüsayojanamattam eva agamàsi. Atha Bodhisatto nadãtãre ñhatvà Channaü pucchi: "kin nàma ayaü\<*<9>*>/ nadãti. "Anomà nàma devà" 'ti. "Amhàkam pi pabbajjà anomà nàma bhavissatãti" paõhiyà ghaññento assassa sa¤¤aü\<*<10>*>/ adàsi. Asso uppatitvà aññhausabhavit- thàràya nadiyà pàrimatãre aññhàsi. Bodhisatto assapiññhito oruyha rajatapaññasadise\<*<11>*>/ vàlukàpuline\<*<12>*>/ ñhatvà Channaü àmantesi: "samma Channa, tvaü mayhaü àbharaõàni c' eva Kanthaka¤ ca àdàya gaccha, ahaü pabbajissàmãti". "Aham pi deva pabbajissàmãti". Bodhisatto "na labbhà tayà pabbajituü, gaccha tvan" ti tikkhattuü pañibàhitvà àbharaõàni c' eva Kanthaka¤ ca pañicchàpetvà\<*<13>*>/ cintesi: "ime mayhaü kesà samaõasàruppà na hontãti, a¤¤o Bodhisattassa kese chindituü yuttaråpo n' atthi, tato sayam eva khaggena chindissàmãti" dakkhiõa- hatthena asiü gaõhitvà vàmahatthena moliyà saddhiü cåëaü\<*<14>*>/ gahetvà chindi. Kesà dvaïgulamattà\<*<15>*>/ hutvà dakkhiõato àvattamànà sãsaü allãyiüsu, tesaü yàvajãvaü tad eva pamàõaü ahosi, massu¤ ca\<*<16>*>/ tadanuråpaü ahosi. Puna kesamassuohàraõakiccaü nàma nàhosi\<*<17>*>/. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs -vaóóhiyaü. 2 Cv nàgà-. 3 Cv saügãtàni. 4 Cs tãni. 5 Cs cakkavàla-. 6 Cs nàbhi. 7 Cs attantena. 8 Cs gandhamàla-. 9 Ck ayan. 10 Cs saü¤aü. 11 Cs rajapaddha-. 12 Cs Cv -puëine. 13 Ck pañicchàdetvà. 14 Ck Cv cålaü. 15 Cv dvaügula-. 16 Ck massuü ca, Cv massu ca. 17 Ck na hosi, Cv na hosi corrected to nàhosi. >/ #<[page 065]># %< Cåëàmaõiveñhanaü. Samaõaparikkhàrà. Kanthako. 65>% Bodhisatto saha molinà cåëaü\<*<1>*>/ gahetvà "sac' àhaü Buddho bhavissàmi àkàse tiññhatu, no ce bhåmiyaü patatå" 'ti antalikkhe khipi, taü\<*<2>*>/ cåëàmaõiveñhanaü\<*<3>*>/ yojanappamàõaü ñhànaü gantvà àkàse aññhàsi. Sakko devaràjà dibbacakkhunà oloketvà yojaniyaratanacaügoñakena\<*<4>*>/ sampañicchitvà Tàvatiüsabhavane Cåëàmaõicetiyan nàma patiññhàpesi\<*<5>*>/: #*>/ suvaõõacaügoñavarena Vàsavo" ti.># Puna Bodhisatto cintesi: "imàni kàsikavatthàni mayhaü na sama- õasàruppànãti". Ath' assa Kassapabuddhakàle puràõasahàyako\<*<7>*>/ Ghañãkàro\<*<8>*>/ Mahàbrahmà ekaü Buddhantaraü jaraü appattena mitta- bhàvena cintesi: "ajja me sahàyako mahàbhinikkhamanaü\<*<9>*>/ nikkhanto, samaõaparikkhàram assa gahetvà gacchissàmãti". ## ime aññha samaõaparikkhàre àharitvà adàsi. Bodhisatto arahaddhajaü nivàsetvà uttamapabbajjàvesaü gaõhitvà "Channa mama vacanena màtàpitunnaü àrogyaü vadehãti" uyyojesi. Channo Bodhisattaü vanditvà padakkhiõaü katvà pakkàmi. Kanthako pana channena saddhiü mantayamànassa Bodhisattassa vacanaü suõanto ñhatvà "n' atth' idàni mayhaü puna sàmino dassanan" ti cakkhupathaü vijahanto sokaü\<*<10>*>/ adhivàsetuü asakkonto hadayena phalitena kàlaü katvà Tàvatiüsabhavane Kanthako nàma devaputto hutvà nibbatti. Channassa pañhamaü eko va soko ahosi, Kanthakassa pana kàla- kiriyàya\<*<11>*>/ dutiyena sokena pãëito\<*<12>*>/ rodanto paridevanto nagaraü agamàsi. Bodhisatto pi pabbajitvà -- tasmiü yeva padese Anåpiyaü\<*<13>*>/ nàma ambavanaü atthi, tattha sattàhaü pabbajjàsukhena vãtinàmetvà -- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck cålaü. 2 Ck naü. 3 Ck Cs cålà-. 4 so all three MSS. 5 Ck patiññhapesi. 6 Cs pañiggahi. 7 Ck -sahàyo. 8 Cs ghañikàro, Cv ghañãkàra. 9 Cs Cv -nikkhamaõaü. 10 Ck Cv sotaü. 11 Cv kàlakiriyà. 12 Ck Cs pãlito. 13 all three MSS. anupiyaü. >/ #<[page 066]># %<66 Bodhisatto pabbajitvà Ràjagahaü pàvisi.>% ekadivasen' eva tiüsayojanamaggaü padasà gantvà Ràjagahaü\<*<1>*>/ pàvisi, pavisitvà sapadànaü piõóàya cari. Sakalanagaraü Bodhisattassa råpadassanena Dhanapàlakena paviññha-Ràjagahaü viya Asurindena paviññha-Devanagaraü viya ca saükhobhaü agamàsi. Ràjapurisà gantvà "deva, evaråpo nàma satto nagare piõóàya carati, `devo và manusso và nàgo và supaõõo và ko nàm' eso\<*<2>*>/' ti na jànàmà" 'ti àrocesuü. Ràjà pàsàdatale ñhatvà Mahàpurisaü disvà acchariyabbhuto jàto purise àõàpesi: "gacchatha bhaõe vãmaüsatha, sace amanusso bhavissati nagarà nikkhamitvà antaradhàyissati, sace devatà bhavissati àkàsena gacchissati, sace nàgo bhavissati pañhaviyaü nimujjitvà gamissati, sace manusso bhavissati yathàladdhaü bhikkhaü pari- bhu¤jissatãti. Mahàpuriso pi kho missakabhattaü saüharitvà "alaü me\<*<3>*>/ ettakaü yàpanàyà" 'ti ¤atvà paviññhadvàren' eva nagarà nikkhamitvà Paõóavapabbatachàyàya puratthàbhimukho nisãditvà àhàraü paribhu¤jituü àraddho. Ath' assa antàni parivattitvà mukhena nikkhamanàkàrappattàni ahesuü. Tato tena attabhàvena evaråpassa àhàrassa cakkhunàpi adiññhapubbatàya tena pañikkålàhàrena aññiya- màno\<*<4>*>/ evaü attanà va attànaü ovadi: "Siddhattha tvaü sulabhànna- pànakule tivassikagandhasàlibhojanaü nànaggarasehi bhu¤janaññhàne nibbattivàpi ekaü paüsukålikaü\<*<5>*>/ disvà `kadà nu kho aham pi evaråpo hutvà piõóàya caritvà bhu¤jissàmi, bhavissati\<*<6>*>/ nu kho me so kàlo' ti cintetvà nikkhanto, idàni kiü nàm' etaü karosãti. Evaü attanà va attànaü ovaditvà nibbikàro hutvà àhàraü paribhu¤ji. Ràjapurisà taü pavattiü disvà gantvà ra¤¤o àrocesuü. Ràjà dåtavacanaü sutvà vegena nagarà nikkhamitvà Bodhisattassa santikaü gantvà iriyàpathasmiü yeva pasãditvà Bodhisattassa sabbaü issariyaü niyyàdesi. Bodhisatto "mayhaü mahàràja vatthukàmehi và kilesakàmehi và attho n' atthi, ahaü paramàbhisambodhiü patthayanto nikkhanto" ti. Ràjà anekappa- kàraü yàcanto pi tassa cittaü alabhitvà "addhà tvaü Buddho bhavissasi, Buddhabhåtena pana te pañhamaü mama vijitaü àgantabban" ti. Ayam ettha saükhepo, vitthàro pana "pabbajjaü kittayissàmi yathà pabbaji cakkhumà ti imaü Pabbajjàsuttaü saddhiü Aññhakathàya\<*<7>*>/ oloketvà veditabbo. Bodhisatto pi ra¤¤o pañi¤¤aü\<*<8>*>/ datvà anupubbena càrikaü caramàno âëàra¤ ca Kàlàmaü Uddaka¤ ca Ràmaputtaü upa- saükamitvà samàpattiyo nibbattetvà "nàyaü maggo bodhiyà ti tam \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs Cv ràjagaham. 2 Cs konàmoso. 3 Ck ce. 4 Cs addhiyamàno. 5 Cs Cv paüsukulikaü. 6 Ck bhavissasãti, Cs Cv bhavissasi. 7 Ck aññhakathàyaü, Cs aññhakathàyaü corrected to -kathàya. 8 Cs raü¤o pañiüïaü. >/ #<[page 067]># %< Dukkarakàrikà. Pa¤cavaggiyà bhikkhå. 67>% pi samàpattibhàvanaü analaükaritvà sadevakassa lokassa attano thà- maviriyasandassanatthaü mahàpadhànaü padahitukàmo Uruvelaü gantvà "ramaõãyo\<*<1>*>/ vatàyaü bhåmibhàgo ti tatth' eva vàsaü upagantvà mahàpadhànaü padahi. Te pi Koõóa¤¤a-pamukhà pa¤ca pabbajità gàmanigamaràjadhànãsu\<*<2>*>/ bhikkhàya carantà tattha Bodhisattaü sampà- puniüsu. Atha naü chabbassàni mahàpadhànaü padahantaü "idàni Buddho bhavissati idàni Buddho bhavissatãti" pariveõasammajjanàdikàya\<*<3>*>/ vattapañivattàya upaññhahamànà santikàvacarà c' assa\<*<4>*>/ ahesuü. Bo- dhisatto pi kho "koñippattaü\<*<5>*>/ dukkarakàrikaü karissàmãti" ekatilataõóulàdãhi pi vãtinàmesi, sabbaso pi àhàråpacchedaü akàsi, devatàpi lomakåpehi ojaü upasaüharamànà pañikkhipi\<*<6>*>/. Ath' assa tàya niràhàratàya paramakasimànappattakàyassa\<*<7>*>/ suvaõõavaõõo kàyo kàëavaõõo\<*<8>*>/ ahosi, dvattiüsa Mahàpurisalakkhaõàni\<*<9>*>/ pañicchannàni ahesuü. App-ekadà appàõakaü\<*<10>*>/ jhànaü jhàyanto mahàvedanàhi abhitunno visa¤¤ãbhåto\<*<11>*>/ caükamanakoñiyaü patati\<*<12>*>/. Atha naü ekaccà devatà "kàlakato samaõo Gotamo" ti vadanti, ekaccà "vihàro v' eso arahatan" ti àhaüsu. Tattha yàsaü "kàlakato" ti ahosi tà gantvà Suddhodanamahàràjassa àrocesum: "tumhàkaü putto kàlakato" ti. "Mama putto Buddho hutvà kàlakato ahutvà\<*<13>*>/" ti. "Buddho bhavituü nàsakkhi, padhànabhåmiyaü yeva patitvà kàlakato" ti. Idaü sutvà ràjà "nàhaü saddahàmi, mama puttassa bodhiü appatvà kàlakiriyà nàma n' atthãti" pañikkhipati\<*<14>*>/. "Kasmà pana ràjà na saddahatãti, Kàëadevalatàpasassa vandàpanadivase jamburukkhamåle ca pàñihàriyànaü diññhattà. Puna Bodhisatte\<*<15>*>/ sa¤¤aü\<*<16>*>/ pañilabhitvà uññhite tà devatà àgantvà "àrogo\<*<17>*>/ te mahàràja putto" ti àrocenti. Ràjà "jànàm' ahaü puttassa amaraõabhàvan" ti vadeti. Mahàsattassa chabbassàni dukkarakàriyaü karontassa àkàse gaõñhikaraõakàlo viya ahosi. So "ayaü dukkarakàrikà nàma bodhàya maggo na hotãti\<*<18>*>/" oëàrikaü\<*<19>*>/ àhàraü àhàretuü gàmanigamesu piõóàya caritvà àhàraü àhari. Ath' assa dvattiüsa Mahàpurisalakkhaõàni pàkatikàni ahesuü, kàyo suvaõõavaõõo ahosi. Pa¤cavaggiyà bhikkhå "ayaü chabbassàni dukkarakàrikaü karonto pi sabba¤¤utaü pañivijjhituü nàsakkhi, idàni \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs ramanãyo. 2 Ck Cv -dhànisu. 3 Ck Cs parivena. 4 Ck Cs cassà. 5 Cs koñipattaü. 6 Cv parikkhipi. 7 Cs -kãsimàna-, Ck Cv -kasãmà-. 8 Ck Cv kàlavaõõo. 9 Ck -lakkhanàni. 10 Ck Cs appànakaü. 11 Ck Cs visaü¤ã-. 12 Cs omits this word, Ck patti. 13 so all three MSS.; add và? 14 Ck pañikkhipãti. 15 Ck Cs bodhisatto. 16 Ck Cs saü¤aü. 17 Ck àrogyo, Cs arogo. 18 Cv hoti. 19 Ck Cv olàrikaü, Cs olàrikaü corrected to oëàrikaü. >/ #<[page 068]># %<68 Sujàtà.>% gàmàdisu\<*<1>*>/ piõóàya caritvà oëàrikaü\<*<2>*>/ àhàraü àhariyamàno kiü sakkhissati, bàhuliko esa padhànavibbhanto, sãsaü nahàyitukàmassa\<*<3>*>/ ussàvabindutakkaõaü viya amhàkaü etassa santikà visesatakkaõaü\<*<4>*>/, kiü no iminà" ti Mahàpurisaü pahàya attano attano pattacãvaraü gahetvà aññhàrasayojanamaggaü gantvà\<*<5>*>/ Isipatanaü pavisiüsu. Tena kho pana samayena Uruvelàyaü Senàninigame\<*<6>*>/ Senànikuñimbikassa gehe nibbattà Sujàtà\<*<7>*>/ nàma dàrikà vayappattà ekasmiü nigrodharukkhe patthanaü akàsi: "sace samajàtikaü kulagharaü gantvà pañhamagabbhe puttaü labhissàmi anusaüvaccharaü te satasahassapariccàgena balikam- maü karissàmãti". Tassà sà patthanà samijjhi. Sà Mahàsattassa dukkarakàrikaü karontassa chaññhe vasse paripuõõe\<*<8>*>/ Visàkhapuõõamàya balikammaü\<*<9>*>/ kàtukàmà hutvà puretaraü dhenusahassaü Laññhimadhu- kavane caràpetvà tàsaü khãraü pa¤ca dhenusatàni pàyetvà tàsaü khãraü aóóhatiyànãti evaü yàva soëasannaü dhenånaü khãraü aññha dhenuyo pivanti tàva khãrassa bahalata¤ ca madhurata¤ ca ojavantata¤\<*<10>*>/ ca. patthayamànà khãraparivattanaü nàma akàsi. Sà Visàkhapuõ- õamadivase pàto va "balikammaü karissàmãti" rattiyà paccåsasamayaü paccuññhàya tà aññha dhenuyo duhàpesi. Vacchakà dhenånaü thana- målaü nàgamaüsu. Thanamåle pana navabhàjanesu\<*<11>*>/ upanãtamattesu attano dhammatàya khãradhàrà pavattiüsu. Taü acchariyaü disvà Sujàtà sahatthen' eva khãraü gahetvà navabhàjane pakkhipitvà sahat- then' eva aggiü katvà pacituü àrabhi\<*<12>*>/. Tasmiü pàyàse paccamàne mahantamahantà bubbulà uññhahitvà\<*<13>*>/ dakkhiõàvattà hutvà sa¤caranti, ekaphusitam pi bahi na patati\<*<14>*>/, uddhanato appamattako pi dhåmo na uññhahati. Tasmiü samaye cattàro lokapàlà àgantvà uddhane àrakkhaü gaõhiüsu. Mahàbrahmà chattaü dhàresi. Sakko alàtàni\<*<15>*>/ samànento aggiü jàlesi. Devatà dvisahassadãpaparivàresu catusu mahàdãpesu devàna¤\<*<16>*>/ ca manussàna¤ ca upakappanaojaü attano devànubhàvena daõóakabaddhaü makhupañalaü pãëetvà\<*<17>*>/ madhuü gaõhamànà viya saüharitvà tattha pakkhipiüsu. A¤¤esu\<*<18>*>/ hi\<*<19>*>/ kàlesu devatà kabaëe kabaëe ojaü pakkhipanti, sambodhidivase ca pana parinibbànadivase ca ukkhaliyaü yeva pakkhipanti. Sujàtà ekadivasen' \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv gàmanigamàdisu. 2 Ck Cv olàrikaü. 3 Cs nabbàyitukàmossa. 4 Ck Cs -takkanaü. 5 Cs gaütvà. 6 Ck -nigamo, Cv -nigamà. 7 Ck Sujà. 8 Cs Cv paripuõõa. 9 Cv parikammaü. 10 Ck ovachanta¤, Cs ojavanta¤, Cv ovajantata¤ corrected to ojavantata¤. 11 Ck Cv -bhàjane. 12 Cs àrabhã. 13 Cv vuññhahitvà. 14 Ck patti, Cs pattã. 15 Cs àlàtàni. 16 Cs devatàna¤. 17 Ck piletvà, Cs pãletvà. 18 Cs aü¤esu. 19 Ck omits hi. >/ #<[page 069]># %< Bodhisatto rukkhamåle nisinno. 69>% eva tattha attano pàkañàni anekàni acchariyàni disvà Puõõadàsiü àmantesi: "amma Puõõe ajja amhàkaü devatà ativiya pasannà, mayà ettake kàle evaråpaü acchariyaü nàma na diññhapubbaü\<*<1>*>/, vegena gantvà devaññhànaü pañijaggàhãti". Sà "sàdhu ayye" ti tassà vacanaü sampañicchitvà turitaturità rukkhamålaü agamàsi. Bodhisatto pi kho tasmiü rattibhàge pa¤ca mahàsupine disvà parigaõhanto "nissaü- sayenàhaü Buddho ajja bhavissàmãti" katasanniññhàno tassà rattiyà accayena katasarãrapañijaggano bhikkhàcàrakàlaü àgamayamàno pàto va àgantvà tasmiü rukkhamåle nisãdi attano pabhàya sakalarukkhaü\<*<2>*>/ obhàsayamàno. Atha kho sà Puõõà àgantvà addasa Bodhisattaü rukkhamåle pàcãnalokadhàtuü olokayamànaü nisinnaü, sarãrato c' assa nikkhantàhi pabhàhi sakalarukkhaü suvaõõavaõõaü disvà tassà etad ahosi: "ajja amhàkaü devatà rukkhato oruyha sahatthen' eva balikammaü pañicchituü nisinnà, ma¤¤e\<*<3>*>/" ti ubbegapattà hutvà vegena gantvà Sujàtàya etam atthaü àrocesi\<*<4>*>/. Sujàtà tassà vacanaü sutvà tuññhamànasà hutvà "ajja dàni paññhàya mama jeññhadhãtuññhàne tiññhàhãti" dhãtu anucchavikaü sabbàlaükàraü adàsi. Yasmà pana Buddhabhàvaü pàpuõanadivase satasahassagghanikaü\<*<5>*>/ suvaõõapàtiü laddhuü vaññati\<*<6>*>/ tasmà sà "suvaõõapàtiyaü pàyàsaü pakkhipissàmãti" cittaü uppàdetvà satasahassagghanikaü\<*<7>*>/ suvaõõapàtiü nãharàpetvà tattha pàyàsaü pakkhipitukàmà pakkabhàjanaü àvajjesi. Sabbo pàyàso padumapattà udakaü viya vinivaññitvà\<*<8>*>/ pàtiyaü patiññhàsi, ekapàti- påramatto va ahosi. Sà taü pàtiü a¤¤àya suvaõõapàtiyà pañikujjetvà\<*<9>*>/ vasanena veñhetvà sabbàlaükàrehi attabhàvaü alaükaritvà taü pàtiü attano sãse ñhapetvà mahantena ànubhàvena nigrodhamålaü gantvà Bodhisattaü oloketvà balavasomanassajàtà rukkhadevatà ti sa¤¤àya\<*<10>*>/ diññhaññhànato paññhàya onatonatà\<*<11>*>/ gantvà sãsato thàlaü otàretvà vivaritvà suvaõõabhiükàrena gandhapupphavàsitaü udakaü gahetvà Bodhisattaü upagantvà aññhàsi. Ghañãkàramahàbrahmunà dinnamattikà- patto ettakaü addhànaü Bodhisattaü avijahitvà tasmiü khaõe adassanaü gato. Bodhisatto pattaü apassanto dakkhiõahatthaü pasàretvà udakaü sampañicchi. Sujàtà sah' eva pàtiyà pàyàsaü Mahàpurisassa hatthe ñhapesi. Mahàpuriso Sujàtaü olokesi. Sà àkàraü sallakkhetvà "ayya mayà tumhàkaü pariccattaü gaõhitvà yathàruciü gacchathà" 'ti vanditvà "yathà mayhaü manoratho \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cs diññhapubbà. 2 Cs Cv sakalaü rukkhaü. 3 Cs maü¤e. 4 Cs àrocesã. 5 Cs -gghanikà. 6 Cs vaddhati. 7 so all three MSS. 8 Cs vinivaddhitvà. 9 Ck pañikucchitvà. 10 Ck Cs saü¤àya. 11 Ck oõato, Cs onatoõatà. >/ #<[page 070]># %<70 Bodhisattassa pàtã pañisotaü gacchati. Sotthiyo nàma tiõahàrako.>% nipphanno\<*<1>*>/ evaü tumhàkaü pi nippajjatå" 'ti vatvà satasahassag- ghanikàya\<*<2>*>/ suvaõõapàtiyà puràõapaõõaü\<*<3>*>/ viya anapekkhà hutvà pakkàmi. Bodhisatto pi kho nisinnaññhànà uññhàya rukkhaü padak- khiõaü\<*<4>*>/ katvà pàtiü àdàya Nera¤jaràya tãraü gantvà anekesam\<*<5>*>/ Bodhisattasahassànaü abhisambujjhanadivase otaritvà -- nahànaññhànaü Suppatiññhitatitthaü nàma atthi, tassa\<*<6>*>/ tãre pàtiü ñhapetvà otaritvà -- nahàtvà anekabuddhasatasahassànaü nivàsanaü arahaddhajaü nivàsetvà puratthàbhimukho nisãditvà ekaññhitàlapakkappamàõe\<*<7>*>/ ekånapa¤- ¤àsa\<*<8>*>/ piõóe katvà sabbaü appodakaü madhupàyàsaü paribhu¤ji. So eva hi 'ssa Buddhabhåtassa sattasattàhaü bodhimaõóe vasantassa ekånapa¤¤àsa\<*<9>*>/ divasàni àhàro ahosi, ettakaü kàlaü n' eva a¤¤o àhàro atthi na nahànaü na mukhadhovanaü na sarãravala¤jo\<*<10>*>/, jhànasukhena maggasukhena phalasukhen' eva vãtinàmesi. Taü pana pàyasaü bhu¤jitvà suvaõõapàtiü gahetvà "sac' àhaü ajja Buddho bhavituü sakkhissàmi ayaü pàti\<*<2>*>/ pañisotaü gacchatu, no ce sakkhissàmi anu- sotaü gacchatå" 'ti vatvà pakkhipi. Sà sotaü chindamànà nadãmajjhaü gantvà majjhamajjhaññhànen' eva javasampanno asso viya asãtihattha- mattaññhànaü pañisotaü gantvà ekasmiü àvatte nimujjitvà Kàlanàgaràja- bhavanaü gantvà tiõõaü Buddhànaü paribhogapàtiyo kili kilãti\<*<11>*>/ ràvaü kàrayamànà paharitvà tàsaü sabbaheññhimà hutvà aññhàsi, Kàlo nàgaràjà taü saddaü sutvà "hiyyo\<*<12>*>/ eko Buddho nibbatti, puna ajja eko nibbatto" ti anekehi padasatehi\<*<13>*>/ thutiyo vadamàno aññhàsi. Tassa pana mahàpañhaviyà ekayojanatigàvutappamàõaü nabhaü påretvà àrohanakàlo ajja và hiyyo và ti sadiso ahosi. Bo- dhisatto pi nadãtãramhi supupphitasàlavane divàvihàraü katvà sàyaõ- hasamaye pupphànaü vaõñato mu¤canakàle devatàhi alaükatena aññhåsabhavitthàrena\<*<14>*>/ maggena sãho va vijambhamàno bodhirukkhàbhi- mukho pàyàsi. Nàgayakkhasupaõõàdayo dibbehi gandhapupphàdãhi påjayiüsu, dibbasaügãtàni\<*<15>*>/ pavattayiüsu, dasasahassãlokadhàtu\<*<16>*>/ ekagandhà ekamàlà ekasàdhukàrà ahosi. Tasmiü samaye Sotthiyo nàma tiõahàrako\<*<17>*>/ tiõaü àdàya pañipathe àgacchanto Mahàpurisassa àkàraü ¤atvà aññha tiõamuññhiyo adàsi. Bodhisatto tiõaü gahetvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck nippanno. 2 so all three MSS. 3 Ck Cs puràna-. 4 Ck Cs padakkhinaü. 5 Cv aneka. 6 Cs tassà. 7 Ck -ppamàõo, Cs -ppamàno. 8 Ck -pannàsa, Cs Cv -paõõàsa. 9 Cs -paü¤àsa. 10 Cv -vaëa¤jo. 11 Cs kiliti. 12 Cs bhiyyo, Cv bhãyyo corrected to hiyyo. 13 Cs padasantehi. 14 Cs -vitthàrena corrected to -vitthàreõa. 15 Cs -saïgãtàni. 16 Cs -dhàtuü. 17 Ck tiõakàreko, Cs tinahàraüko. >/ #<[page 071]># %< Pallaüko. Màrasenà. 71>% bodhimaõóaü àruyha dakkhiõadisàbhàge uttaràbhimukho aññhàsi. Tasmiü khaõe dakkhiõacakkavàlaü\<*<1>*>/ osãditvà heññhà avãcisampattaü viya ahosi, uttaracakkavàlaü\<*<2>*>/ ullaüghitvà upari bhavaggappattaü viya ahosi. Bodhisatto "idaü sambodhiü pàpuõanaññhànaü na bhavissati, ma¤¤e\<*<3>*>/" ti padakkhiõaü karonto pacchimadisàbhàgaü gantvà purat- thàbhimukho aññhàsi. Tato pacchimacakkavàlaü\<*<4>*>/ osãditvà heññhà avãci- sampattaü viya ahosi, puratthimacakkavàlaü\<*<4>*>/ ullaüghitvà bhavaggap- pattaü viya ahosi, ñhitañhitaññhàne kir' assa nemivaññapariyante akkante nàbhiyà patiññhitamahàsakañacakkaü viya mahàpañhavã onatunnatà\<*<5>*>/ ahosi. Bodhisatto "idam\<*<6>*>/ pi\<*<7>*>/ sambodhiü\<*<8>*>/ pàpuõanañ- ñhànaü na bhavissati, ma¤¤e\<*<3>*>/" ti padakkhiõaü karonto uttaradisàbhàgaü gantvà dakkhiõàbhimukho aññhàsi. Tato uttaracakkavàlaü\<*<4>*>/ osãditvà heññhà avãcisampattaü viya ahosi, dakkhiõacakkavàlaü\<*<4>*>/ ullaüghitvà bhavaggappattaü viya ahosi. Bodhisatto "idam pi sambodhipàpuõanañ- ñhànaü\<*<9>*>/ na bhavissati, ma¤¤e\<*<3>*>/ ti padakkhiõaü karonto puratthima- disàbhàgaü gantvà pacchimàbhimukho aññhàsi. Puratthimadisàbhàge pana sabbabuddhànaü pallaükaññhànaü, taü n' eva-cchambhati\<*<9>*>/ na kampati. Mahàsatto "idaü sabbabuddhànaü avijahitàcalaññhànaü kilesapa¤jaraviddhaüsanaññhànan" ti ¤atvà tàni tiõàni agge gahetvà càlesi. Tàvad eva cuddasahattho pallaüko ahosi. Tàni pi kho tiõàni tathàråpena saõñhànena saõñhahiüsu yathàråpaü sukusalo pi cittakàro và potthakàro và àlikhitum pi samattho n' atthi. Bodhisatto bodhi- khandhaü\<*<10>*>/ piññhito katvà puratthimàbhimukho daëhamànaso hutvà "kàmaü\<*<11>*>/ taco ca nahàru\<*<12>*>/ ca aññhi\<*<13>*>/ ca avasussatu, upasussatu sarãre maüsalohitaü, na tv-eva sammàsambodhiü appatvà imaü pallaükaü bhindissàmãti" asanisatasannipàtenàpi abhejjaråpaü{\<*<14>*>/} aparàjitapallaükaü àbhujitvà nisãdi. Tasmiü samaye Màro devaputto "Siddhatthakumàro mayhaü vasaü atikkamitukàmo, na dàni 'ssa atikkamituü dassàmãti" Màrabalassa santikaü gantvà etam atthaü àrocetvà Màraghosanaü nàma ghosàpetvà Màrabalaü àdàya nikkhami. Sà Màrasenà Màrassa purato dvàdasa yojanàni hoti, dakkhiõato ca vàmato ca dvàdasa yojanàni, pacchato yàva cakkavàlapariyantaü\<*<15>*>/ katvà ñhitvà, uddhaü navayojanubbedhà, yassà unnadantiyà unnàdasaddo \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv -vàëaü. 2 Cv -vàëaü. 3 Cs maü¤e. 4 Cv -vàëaü. 5 Ck Cs oõatuõõatà. 6 Ck Cv idaü. 7 Ck Cv omit pi. 8 Cs sambodhi. 9 so all three MSS. 10 Cs bodhikandhaü, Ck bodhikhaõóaü. 11 Ck kayaü. 12 Ck nahàrå. 13 Cs Cv aññhã. 14 Ck Cs abhejjaråpa, Cv abhejjaråpa corrected to abhejjaråpaü. 15 Ck Cv cakkavàëa. >/ #<[page 072]># %<72 Ekadevatàpi ñhàtuü samattho nàhosi.>% yojanasahassato paññhàya pañhavãudrãyanasaddo\<*<1>*>/ viya såyati. Atha Màro devaputto diyaóóhayojanasatikaü\<*<2>*>/ Girimekhalaü\<*<3>*>/ nàma hatthiü abhiråhitvà\<*<4>*>/ bàhusahassaü\<*<5>*>/ màpetvà nànàvudhàni aggahesi. Avasesàya\<*<6>*>/ pi Màraparisàya dve jànà ekasadisakaü àvudhaü na gaõhiüsu, nànappakàravaõõà nànàppakàramukhà hutvà Mahàsattaü ajjhottha- ramànà\<*<7>*>/ àgamiüsu\<*<8>*>/. Dasasahassacakkavàle\<*<9>*>/ devatà pana Mahàsattassa thutiyo vadamànà aññhaüsu. Sakko devaràjà Vijayuttarasaükhaü dhamamàno aññhàsi, so kira saükho vãsaühatthasatiko hoti, sakiü vàtaü gàhàpetvà dhamanto\<*<10>*>/ cattàro màse saddaü karitvà nissaddo hoti. Mahàkàlanàgaràjà\<*<11>*>/ atirekapadasatena vaõõaü vadanto aññhàsi. Mahàbrahmà setacchattaü dhàrayamàno aññhàsi. Màrabale\<*<12>*>/ pana bodhimaõóaü upasaükamante upasaükamante tesaü eko pi ñhàtuü nàsakkhi, sammukhasammukhaññhànen' eva\<*<13>*>/ palàyiüsu. Kàlo\<*<14>*>/ nàgaràjà pañhaviyaü nimujjitvà pa¤cayojanasatikaü Ma¤jerikanàga- bhavanaü gantvà ubhohi hatthehi mukhaü pidahitvà nipanno. Sakko Vijayuttarasaükhaü piññhiyaü katvà cakkavàlamukhavaññiyaü\<*<15>*>/ aññhàsi. Mahàbrahmà setacchattaü cakkavàlakoñiyam\<*<16>*>/ ñhapetvà Brahmalokam eva agamàsi. Ekadevatàpi ñhàtuü samattho nàhosi. Mahàpuriso ekako va nisãdi. Màro pi attano parisaü àha: "tàtà, Suddhodana- puttena Siddhatthena sadiso a¤¤o puriso nàma n' atthi, mayaü\<*<17>*>/ sammukhà yuddhaü dàtuü na sakkhissàma, pacchàbhàgena dassàmà" 'ti. Mahàpuriso pi tãõi passàni oloketvà sabbadevatànaü palàtattà\<*<18>*>/ su¤¤à ti\<*<19>*>/ addasa. Puna uttarapassena Màrabalaü ajjhottharamànaü\<*<20>*>/ disvà "ayam ettako jano maü ekakaü sandhàya mahantaü vàyàmaü parakkamaü karoti, imasmiü ñhàne mayhaü màtàpità và bhàtà và a¤¤o và koci ¤àtako n' atthi, imà pana dasa pàramiyo va mayhaü dãgharattaü puññhaparijanasadisà, tasmà pàramiyo va phalakaü katvà pàramisatthen' eva paharitvà ayaü balakàyo mayà viddhaüsetuü vaññatãti\<*<21>*>/" dasa pàramiyo àvajjamàno nisãdi. Atha Màro devaputto "eten' eva Siddhatthaü palàpessàmãti vàtamaõóalaü samuññhàpesi. Taü khaõaü yeva puratthimàdibhedà vàtà samuññhahitvà\<*<22>*>/ aóóhayojanadviyojana- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs -udriyana-, Ck -udàyana-. 2 Ck -santikaü. 3 Ck -là. 4 Ck abhiruhitvà. 5 Ck bàhusahassa. 6 Ck asesàya. 7 Cs Cv ajjhottaramànà. 8 Cv agamiüsu. 9 Cv -cakkavàëe. 10 Cs dhammàno. 11 Cs Cv mahàkàëa-. 12 Ck Cs màrabalaü. 13 Cs -thàneneva. 14 Cs kàëo. 15 Cv cakkavàëa-, Cs -mukhavaddhiyaü. 16 Ck Cv cakkavàëa-. 17 Ck mayhaü. 18 Cv palàtattà corrected to palàyitattà. 19 so all three MSS. instead of su¤¤àni? 20 Cs Cv ajjhottaramànaü. 21 Cs vaddhatãti. 22 Cs samuññhàhitvà, Cv samuññhànà hutvà. >/ #<[page 073]># %< Nava vàtavassapàsàõapaharaõaïgàrakukkuëavàlukakalalandhàkàravuññhã. 73>% tiyojanappamàõàni pabbatakåñàni padàletvà vanagaccharukkàdãni ummåle- tvà samantà gàmanigame cuõõavicuõõaü\<*<1>*>/ kàtuü samatthàpi Mahà- purisassa pu¤¤atejena vihatànubhàvà Bodhisattaü patvà cãvarakaõõa- mattam pi càletuü nàsakkhiüsu. Tato "udakena naü ajjhottharitvà màressàmãti" mahàvassaü samuññhàpesi, tassànubhàvena uparåpari satapañalasahassapañalàdibhedà valàhakà uññhahitvà vassiüsu, vuññhidhàrà- vegena pañhavi\<*<2>*>/ chiddà ahosi, vanarukkhàdãnaü uparibhàgena mahàogho àgantvà Mahàsattassa cãvare ussàvabinduññhànamattam pi temetuü nàsakkhi. Tato pàsàõavassaü samuññhàpesi, mahantàni mahantàni pabbatakåñàni dhåpayantàni pajjalantàni\<*<3>*>/ àkàsenàgantvà Bodhisattaü patvà dibbamàlàguëabhàvaü\<*<4>*>/ àpajjiüsu. Tato paharaõavassaü samuññhàpesi, ekatodhàràubhatodhàràasisattikhurappàdayo\<*<5>*>/ dhåpayantà pajjalantà àkàsenàgantvà Bodhisattaü patvà dibbapupphàni ahesuü. Tato aïgàrakavassaü\<*<6>*>/ samuññhàpesi, kiüsukavaõõà aïgàrà àkàsenà- gantvà Bodhisattassa pàdamåle dibbapupphàni hutvà vikiriüsu. Tato kukkuëavassaü\<*<7>*>/ samuññhàpesi, accuõho aggivaõõo\<*<8>*>/ kukkuëo\<*<9>*>/ àkàsenà- gantvà Bodhisattassa pàdamåle candanacuõõaü hutvà nipati. Tato vàlukavassaü\<*<10>*>/ samuññhàpesi, atisukhumavàlukà dhåpayantà pajjalantà àkàsenàgantvà Bodhisattassa pàdamåle dibbapupphàni hutvà nipatiüsu. Tato kalalavassaü samuññhàpesi, taü kalalaü dhåpayantaü pajjalantaü àkàsenàgantvà Bodhisattassa pàdamåle dibbavilepanaü hutvà nipati. Tato "iminà bhiüsetvà Siddhatthaü palàpessàmãti" andhakàraü samuññhàpesi, taü caturaïgasamannàgataü mahàtamaü hutvà Bo- dhisattaü patvà suriyappabhàvihataü viya andhakàraü antaradhàyi. Evaü Màro imàhi navahi vàtavassapàsàõapaharaõaïgàrakukkuëavàlika- kalalandhakàravuññhãhi\<*<11>*>/ Bodhisattaü palàpetuü asakkonto "kiü bhaõe tiññhatha, imaü kumàraü gaõhatha hanatha palàpethà" 'ti parisaü àõàpetvà\<*<12>*>/ sayam pi Girimekhalassa hatthino khandhe nisinno cakkàvudhaü\<*<13>*>/ àdàya Bodhisattaü upasaükamitvà "Siddhattha, uññhahatha etasmà pallaükà, nàyaü tuyhaü pàpuõàti, mayhaü eso pàpuõàtãti" àha. Mahàsatto tassa vacanaü sutvà avoca: "Màra, n' eva tayà dasa pàramiyo pårità na upapàramiyo na paramattha- pàramiyo, na pi pa¤camahàpariccàgà pariccattà, na ¤ànatthacariyà\<*<2>*>/ na lokatthacariyà na buddhicariyà pårità\<*<14>*>/, nàyaü pallaüko tuyhaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck cuõõaüvicuõõaü. 2 so all three MSS. 3 Cs pajjalaütàni. 4 Cs -gula-. 5 Ck -satthi-. 6 Ck aïgàravassaü, Cs aügàraka-. 7 Cs kukkula-. 8 Cv aggivaõõa. 9 Cs kukkulo. 10 Cs vàëuka-. 11 -vàlika-, so all three MSS. 12 Cs ànàpetvà. 13 Cv Cs cakkàyudhaü. 14 Ck Cs purità. >/ #<[page 074]># %<74 Mahàpañhavã sakkhã.>% pàpuõati, mayh' ev' eso pàpuõàtãti. Màro kuddho kodhavegaü asahanto Mahàpurisassa cakkàvudhaü\<*<1>*>/ vissajjesi, tan tassa dasa pàramiyo àvajjentassa uparibhàge màlàvitànaü hutvà aññhàsi. Taü kira khuradhàraü cakkàvudhaü a¤¤adà tena kuddhena vissaññhaü ekaghana- pàsàõe\<*<2>*>/ thambhe vaüsakaëãre\<*<3>*>/ viya chindantaü gacchati. Idàni pana tasmiü màlàvitànaü hutvà ñhite avasesà Màraparisà "idàni pallaükato vuññhàya palàyissatãti mahantamahantàni selakåñàni vissajjesuü, tàni pi Mahàpurisassa dasa pàramiyo àvajjentassa màlàguëabhàvaü àpajjitvà\<*<4>*>/ bhåmiyaü patiüsu. Devatà cakkavàëamukhavaññiyaü\<*<5>*>/ ñhità gãvaü pasàretvà sãsaü ukkhipitvà "naññho vata bho Siddhatthakumàrassa råpaggappatto attabhàvo, kin nu kho karissatãti olokenti. Tato Mahàpuriso "pàritapàramãnaü Bodhisattànaü abhisambujjhanadivase pattapallaükaü mayhaü pàpuõàtãti" vatvà ñhitaü Màraü àha: "Màra tuyhaü dànassa dinnabhave ko sakkhãti" àha. Màro "ime ettakà sakkhino" ti Màrabalàbhimukhaü hatthaü pasàresi. Tasmiü khaõe Màraparisàya\<*<6>*>/ "ahaü sakkhã\<*<7>*>/ ahaü sakkhãti" pavattasaddo pañhavãudrãyanasaddasadiso\<*<8>*>/ ahosi. Atha Màro Mahàpurisaü àha: "Siddhattha tuyhaü dànassa dinnabhàve ko sakkhãti". Mahàpuriso "tuyhaü tàva dànassa dinnabhàve sacetanà sakkhino, mayhaü pana imasmiü ñhàne sacetano koci sakkhã\<*<9>*>/ nàma n' atthi, tiññhatu tàva me avasesattabhàvesu\<*<10>*>/ dinnadànaü, Vessantarattabhàve pana ñhatvà sattasatakamahàdànassa tàva dinnabhàve ayaü acetanàpi ghanamahà- pañhavã\<*<11>*>/ sakkhãti" cãvaragabbhantarato dakkhiõahatthaü abhinãhari- tvà "Vessantarattabhàve ñhatvà mayhaü sattasatakamahàdànassa dinnabhàve tvaü sakkhã na sakkhãti" mahàpañhavãabhimukhaü\<*<12>*>/ hatthaü pasàresi. mahàpañhavã "ahan te tadà sakkhãti" viràvasatena viràvasahassena viràvasatasahassena màrabalaü avattharamànà viya unnadi. Tato Mahàpurise "dinnan te Siddhattha mahàdànaü uttamadànan" ti Vessantaradànaü sammasante sammasante diyaó- óhayojanasatiko Girimekhalahatthi\<*<13>*>/ jannukehi\<*<14>*>/ patiññhàsi. Màraparisà disàvidisà palàyi, dve ekamaggena gatà nàma n' atthi, sãsàbharaõàni c' eva nivatthavatthàni ca pahàya sammukhasammukhà disàhi yeva {palàyiüsu.} Tato devasaüghà palàyamànaü\<*<15>*>/ Màrabalaü disvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv cakkàyudhaü. 2 Ck ekaghanapàsàno, Cs ekaghanapàsàne, Cv ekaghaõapàsàõe. 3 Cs -kalãre. 4 Ck apajjitvà, Cs àvajjitvà. 5 Cs cakkavàëamukhavaddiyaü. 6 Ck Cs -parisà. 7 Ck Cs sakkhi. 8 Ck pañhaviudriyana-, Cs pañhavãudriyana-, 9 Ck Cs sakkhi. 10 Ck asesa-. 11 Cs -pañhavi. 12 Cv -pañhavi-. 13 so all three MSS. 14 Ck Cs jaõõukehi. 15 Ck phalàyamàna, Cv palàyamàna corrected to palàyamànaü. >/ #<[page 075]># %< Buddhassa jayo. 75>% "Màrassa paràjayo jàto, Siddhatthakumàrassa jayo, jayapåjaü karis- sàmà" 'ti nàgà nàgànaü supaõõà supaõõànaü devatà devatànaü brahmàno brahmànaü pesetvà gandhamàlàdihatthà Mahàpurisassa santikaü\<*<1>*>/ bodhipallaükaü agamaüsu. Evaü gatesu ca pana tesu ## ## ## ## Avasesà dasasu cakkavàlasahassesu\<*<3>*>/ devatà màlàgandhavilepanehi påjayamànà nànappakàrà thutiyo vadamànà aññhaüsu. Evaü dharamàne yeva suriye Mahàpuriso Màrabalaü vidhametvà cãvaråparipatamànehi\<*<2>*>/ bodhirukkhaükurehi rattapavàëadalehi\<*<4>*>/ viya påjayamàno\<*<5>*>/ pañhame yàme pubbenivàsa¤àõaü majjhimayàme dibbacakkhuü visodhetvà pacchimayàme pañiccasamuppàde ¤àõaü otàresi. Ath' assa dvàdasapa- dikaü paccayàkàraü vaññavivaññavasena\<*<6>*>/ anulomapañilomato sam- masantassa sammasantassa dasasahassilokadhàtu\<*<7>*>/ udakapariyantaü katvà dvàdasakkhattuü saükampi. Mahàpurise\<*<8>*>/ pana dasasahassiloka- dhàtuü\<*<7>*>/ unnàdetvà aruõuggamanavelàya sabba¤¤åta¤àõam\<*<9>*>/ pa- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv santikà. 2 Cs cãvarupari-. 3 Cv cakkavàëa-. 4 Cs -pavàla-. 5 so all three MSS. instead of påjiyamàno. 6 Ck Cs vaddhavivaddhavasena. 7 Cs Cv dasasahassã-. 8 Ck mahàpuriso, Cs mahàpuriso corrected to mahàpurise. 9 Cs sabbaü¤åta-?, Cv sabba¤¤åtaü. >/ #<[page 076]># %<76 Sakaladasasahassilokadhàtu alaükatapañiyattà ahosi.>% ñivijjhante sakaladasasahassilokadhàtu\<*<1>*>/ alaükatapañiyattà ahosi. Pàcãnacakkavàlamukhavaññiyaü\<*<2>*>/ ussàpitànaü dhajànaü pañàkànaü raüsiyo\<*<3>*>/ pacchimacakkavàlamukhavaññiyaü\<*<2>*>/ paharanti\<*<4>*>/, tathà pacchimacakkavàlamukhavaññiyaü\<*<2>*>/ ussàpitànaü\<*<5>*>/ pàcãnacakkavàla- mukhavaññiyaü\<*<2>*>/, uttaracakkavàlamukhavaññiyaü\<*<2>*>/ ussàpitànaü dak- khiõacakkavàlamukhavaññiyaü\<*<2>*>/, dakkhiõacakkavàlamukhavaññiyaü\<*<2>*>/ {ussàpitànaü} uttaracakkavàlamukhavaññiyaü\<*<2>*>/ paharanti, pañhavitale\<*<6>*>/ ussàpitànaü pana dhajànaü pañàkànaü Brahmalokaü àhacca aññhaüsu, Brahmaloke baddhànaü pañhavitale\<*<6>*>/ patiññhahiüsu, dasasahassa- cakkavàle\<*<7>*>/ pupphåpagarukkhà pupphaü gaõhiüsu, phalåpagarukkhà phalapiõóibhàrabharità ahesuü, khandhesu khandhapadumàni pupphiüsu, sàkhàsu sàkhàpadumàni, latàsu latàpadumàni, àkàse olambakapadumàni\<*<8>*>/, silàtalàni bhinditvà uparåpari\<*<9>*>/ sattasatta\<*<10>*>/ hutvà daõóakapadumàni uññhahiüsu, dasasahassilokadhàtu\<*<11>*>/ vaññetvà\<*<12>*>/ vissaññhamàlàguëà viya susanthatapupphasanthàro viya ca ahosi, cakkavàlantaresu\<*<13>*>/ aññhayojana- sahassalokantarikà sattasuriyappabhàya pi anobhàsitapubbà ekobhàsà ahesuü, caturàsãtiyojanasahassagambhãro mahàsamuddo madhurodako ahosi, nadiyo na-ppavattiüsu, jaccandhà råpàni passiüsu, jàtibadhirà saddaü {suõiüsu}, jàtipãñhasappã\<*<14>*>/ padasà gacchiüsu, andubandhanàdãni chinditvà patiüsu. Evaü aparimàõena sirivibhavena\<*<15>*>/ påjayamàne\<*<16>*>/ nekappakàresu acchariyadhammesu pàtubhåtesu sabba¤¤åta¤àõaü\<*<17>*>/ pañivijjhitvà sabbabuddhànaü avijahitaü udànaü udànesi: ## #*>/ cittaü taõhànaü khayam ajjhagà" ti. (Dhpd. v. 154.)># \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs Cv -dasasahassã-. 2 Cv -cakkavàëa-, Ck -vaddhiyaü. 3 Ck Cs omit raüsiyo. 4 Cs pahàranti. 5 Ck omits ussàpitànaü. 6 Cs pañhavãtale. 7 Ck Cv -cakkavàëe. 8 Cv olambika-. 9 Cs uparupari. 10 Ck Cs sattasattà. 11 Cs Cv dasasahassã-. 12 Cs vaddhetvà. 13 Cs Cv cakkavàëantaresu. 14 Ck Cs -pãñhasappi. 15 Ck -vibhàvena. 16 so all three MSS. instead of påjiyamàno. 17 Ck Cv sabba¤¤uta-?, Cs sabbaü¤uta-?. 18 Cs visaükàraügataü. >/ #<[page 077]># %< Sattasattàhàni. Animisacetiyaü. 77>% Iti Tusitapurato paññhàya yàva ayaü bodhimaõóe sabba¤¤åtappatti\<*<1>*>/ ettakaü ñhànaü Avidårenidànaü nàmà 'ti veditabbaü. III. Santikenidàna. Santikenidànaü pana "Bhagavà Sàvatthiyaü viharati Jetavane Anàthapiõóikassa àràme, Vesàliyaü viharati Mahàvane kåñàgàrasàlàyan" ti evaü "tesu tesu ñhànesu viharanto tasmiü tasmiü ñhàne yeva labbhatãti" vuttaü, ki¤c' àpi evaü vuttaü atha kho pana tam pi àdito paññhàya evaü veditabbaü. Udànaü udànetvà nisinnassa hi Bhagavato etad ahosi: "ahaü kappasatasahassàdhikàni cattàri asaü- kheyyàni imassa pallaükassa kàraõà sandhàviü\<*<2>*>/, ettakaü me kàlaü imass' eva pallaükassa kàraõà alaükatasãsaü gãvàya chinditvà dinnaü, sua¤jitàni akkhãni hadayamaüsaü ubbattetvà dinnaü, Jàlikumàra- sadisà\<*<3>*>/ puttà Kaõhàjinakumàri-sadisà dhãtaro Maddidevi-sadisà\<*<4>*>/ bhariyàyo ca paresaü dàsatthàya dinnà, ayaü me pallaüko jaya- pallaüko varapallaüko ca, ettha me nisinnassa saükappà paripuõõà, na tàva ito vuññhahissàmåti" anekakoñisatasahassà samàpattiyo samà- pajjanto sattàhaü tatth' eva nisãdi, yaü sandhàya "atho kho Bhagavà sattàhaü ekapallaükena\<*<5>*>/ nisãdi\<*<6>*>/ vimuttisukhapañisaüvedãti". Ath' ekaccànaü devatànaü "ajjàpi nåna Siddhatthassa kattabbakiccaü atthi, pallaükasmiü hi àlayaü na vijahatãti" parivitakko udapàdi. Satthà devatànaü vitakkaü ¤atvà tàsaü vitakkaü våpasamanatthaü vehàsaü abbhuggantvà yamakapàñihàriyaü dassesi. Mahàbodhimaõóa- smiü hi katapàñihàriya¤\<*<7>*>/ ca ¤àtisamàgame katapàñihàriya¤ ca Pàñikaputtasamàgame\<*<8>*>/ katapàñihàriya¤ ca sabbaü gaõóambamåle yamakapàñihàriyasadisaü ahosi. Evaü Satthà iminà pàñihàriyena devatànaü vitakkaü våpasametvà pallaükato ãsakaü pàcãnanissite uttaradisàbhàge ñhatvà "imasmim vata me pallaüke sabba¤- ¤åta¤àõaü\<*<9>*>/ pañividdhan" ti cattàri asaükheyyàni kappasata- sahassa¤ ca påritànaü pàramãnaü phalàdhigamaññhànaü\<*<10>*>/ pallaü- kaü animisehi akkhãhi olokayamàno sattàhaü vãtinàmesi. Taü ñhànaü Animisacetiyan nàma jàtaü. Atha pallaükassa ca ñhitañ- ñhànassa ca antarà caükamaü màpetvà puratthimapacchimato àyate\<*<11>*>/ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck sabba¤¤uta-, Cs sabbaü¤uta-, Cv sabba¤¤åta-?. 2 Ck upasandhàviü. 3 Cs jàliyakumàra-. 4 Cs maddidevã-, Cv maddãdevi-. 5 Ck ekapallaüke. 6 Cv nisãditvà. 7 Cs -pàñihàriyaü, Cv -pàñihàriyaü corrected to -pàñihàriya¤. 8 Ck pàñika- corrected to pàñhika-. 9 Cs sabbaü¤uta-, Cv sabba¤¤uta-, Ck sabba¤¤åta-? 10 Ck phalàdhigamana-. 11 Cs àyane, Ck àyatane? >/ #<[page 078]># %<78 Rata¤caükamacetiyaü. Ratanagharacetiyaü. Màrassa soëasa lekhà.>% ratanacaükame caükamanto sattàhaü vãtinàmesi. Taü ñhànaü Ratanacaükamacetiyan nàma jàtaü. Catutthe pana sattàhe bodhito pacchimuttaradisàbhàge devatà Ratanagharaü màpayiüsu. Tattha pallaükena nisãditvà Abhidhammapiñakaü visesato c' ettha\<*<1>*>/ anantanayaü\<*<2>*>/ samantapaññhànaü vicinanto sattàhaü vãtinàmesi. Abhidhammikà panàhu: Ratanagharan\<*<3>*>/ nàma ratanamayaü gehaü sattannaü pakara- õànaü\<*<4>*>/ sammasitaññhànaü ratanagharan ti, yasmà pan' ettha ubho p' ete pariyàyà yujjanti tasmà ubhayam p' etaü gahetabbam eva. Tato paññhàya pana taü ñhànaü Ratanagharacetiyan nàma jàtaü. Evaü bodhisamåpe yeva cattàri sattàhàni vãtinàmetvà pa¤came sattàhe bodhirukkhamålà yena Ajapàlanigrodho ten' upasaükami. Tatràpi dhammaü vicinanto yeva vimuttisukha¤ ca pañisaüvedento nisãdi. Tasmiü samaye Màro devaputto "ettakaü kàlaü anubandhanto otàràpekkho\<*<5>*>/ pi imassa ki¤ci khalitaü nàddasaü, atikkanto dàni esa mama vasan" ti domanassappatto mahàmagge nisãditvà soëasa kàraõàni cintento bhåmiyaü soëasa lekhà kaóóhi: "ahaü eso viya dànapàramiü na påresiü, ten' amhi iminà sadiso na jàto" ti ekaü lekhaü kaóóhi; tathà "ahaü eso viya sãlapàramiü nekkhammapàramiü pa¤¤àpàramiü viriyapàramiü khantipàramiü saccapàramiü adhiññhànapàramiü mettà- pàramiü upekhàpàramiü na påresiü, ten' amhi iminà sadiso na jàto" ti dasamaü lekhaü kaóóhi; "ahaü eso viya asàdhàraõassa indriyaparopariya¤àõassa\<*<6>*>/ pañivedhàya upanissayabhåtà dasa pàramiyo na påresiü, ten' amhi iminà sadiso na jàto" ti ekàdasamaü lekhaü kaóóhi; tathà "ahaü eso viya asàdhàraõassa àsayànusaya¤àõassa\<*<7>*>/ mahàkaruõàsamàpatti¤àõassa\<*<8>*>/ yamakapàñihãra¤àõassa\<*<9>*>/ anàvaraõa- ¤àõassa sabba¤¤åta¤àõassa\<*<10>*>/ pañivedhàya upanissayabhåtà dasa pàramiyo na påresiü, ten' amhi iminà sadiso na jàto" ti soëasamaü lekhaü kaóóhi. Evaü imehi kàraõehi mahàmagge\<*<11>*>/ soëasa lekhà àkaóóha- màno nisãdi. Tasmiü samaye Taõhà Aratã Ragà ti tisso Màradhãtaro "pità no na pa¤¤àyati\<*<12>*>/, kahaü nu kho etarahãti" olokayamànà taü domanassappattaü bhåmiü likhamànaü disvà pitu santikaü gantvà "kasmàsi tàta dukkhã\<*<13>*>/ domanasso" ti pucchiüsu. "Ammà\<*<14>*>/, ayaü Mahàsamaõo mayhaü vasaü atikkanto, ettakaü kàlaü olokento otàram assa daññhuü nàsakkhiü, ten' amhi dukkhã dummano" ti. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs cetta. 2 Cs anantanayanaü. 3 Cs -gharaü. 4 Cs pakàraõànaü. 5 Ck Cs otaràpekkho. 6 Ck -¤ànassa. 7 Cs -¤ànassa. 8 Cs -karuõa-. 9 Ck -¤ànassa. 10 Cs sabbaü¤uta-, Ck sabbaü¤åta-. 11 Cv -maggehi. 12 Ck Cs paü¤àyati. 13 Ck dukkhi. 14 Ck amma. >/ #<[page 079]># %< Màradhãtaro. 79>% "Yadi evaü mà cintayittha, mayaü etaü attano vase katvà àdàya àgamissàmà" 'ti. "Na sakkà ammà eso kenaci vase kàtuü, acalàya saddhàya\<*<1>*>/ patiññhito eso puriso" ti. "Tàta mayaü itthiyo nàma, idàn' eva taü ràgapàsàdãhi bandhitvà ànessàma, tumhe mà cintayitthà" 'ti Bhagavantaü upasaükamitvà "pàde te Samaõa paricàremà\<*<2>*>/" 'ti àhaüsu. Bhagavà n' eva tàsaü vacanaü manasi akàsi\<*<3>*>/ na akkhãni\<*<4>*>/ ummãletvà olokesi, anuttare upadhisaükhaye vimuttamànaso vive- kasukha¤\<*<5>*>/ ¤eva anubhavanto nisãdi. Puna Màradhãtaro "uccàvacà kho purisànaü adhippàyà, kesa¤ci kumàrikàsu pemaü hoti kesa¤ci pañhamavaye ñhitàsu kesa¤ci majjhimavaye ñhitàsu kesa¤ci pacchi- mavaye ñhitàsu, yan nåna mayaü nànappakàrehi palobheyyàmà" 'ti ekamekà kumàrivaõõàdivasena sataü sataü attabhàve abhinimminitvà\<*<6>*>/ kumàriyo avijàtà sakiü vijàtà duvijàtà majjhimitthiyo mahitthiyo ca hutvà chakkhattuü Bhagavantaü upasaükamitvà "pàde te Samaõa paricàremà" 'ti àhaüsu. Tam pi Bhagavà na manas' àkàsi yathà taü anuttare\<*<7>*>/ upadhisaükhaye vimutto. Keci\<*<8>*>/ paõàcariyà vadanti: tà mahitthibhàvena upagatà disvà Bhagavà evam evaü età khaõóa- dantà palitakesà hontå 'ti adhiññhàsãti, taü na gahetabbaü, na hi Satthà evaråpaü adhiññhànaü karoti, Bhagavà pana "apetha, tumhe kiü disvà evaü vàyamatha, evaråpaü nàma avãtaràgàdãnaü purato kàtuü vaññati\<*<9>*>/, Tathàgatassa pana ràgo pahãno\<*<10>*>/ doso pahãno\<*<10>*>/ moho pahãno\<*<10>*>/" ti attano kilesappahànaü àrabbha #*>/ jitaü assa no yàti koci loke tam Buddham anantagocaraü apadaü kena padena nessatha; (Dhpd. v. 179.)># #*>/ visattikà taõhà n' atthi kuhi¤ci netave taü Buddham anantagocaraü apadaü kena padena nessathà" 'ti (Dhpd. v. 180.)># imà Dhammapade Buddhavagge dve gàthà vadanto dhammaü kathesi. Tà "saccaü kira no pità avoca: `Arahaü Sugato loke na ràgena \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck saddàya, Cv sabbàya. 2 Cs paricàràcà. 3 Cs àkàsã. 4 Ck na sakkhãtini, Cv na cakkhãni. 5 Cv -sukha¤ corrected to -sukhasa¤, Cs -sukhaü. 6 Cv abhinimmiõitvà. 7 Ck anuttaro. 8 Cs koci. 9 Cs vaddhati. 10 Cv pahãõo. 11 Ck nàvajãyatã. 12 Ck Cv jàlini. >/ #<[page 080]># %<80 Mucalindo. Tapassu-Bhallukà vàõijà. Cattàro pattà.>% suvànayo"' ti àdãni vatvà pitu santikaü agamaüsu. Bhagavàpi tattha sattàhaü vãtinàmetvà Mucalinaü agamàsi. Tattha sattàhaü vãtinàme- tvà vaddalikàya uppannàya sãtàdipañibàhanatthaü\<*<1>*>/ Mucalindena nàgaràjena sattakkhattuü bhogehi parikkhitto asambàdhaü gandha- kuñiyaü viharanto viya vimuttisukhaü pañisaüvediyamàno sattàhaü vãtinàmetvà ràjàyatanaü upasaükami. Tatthàpi vimuttisukhapañisaü- vedã\<*<2>*>/ {yeva} nisãdi. Ettàvatà sattasattàhàni paripuõõàni. Etth' antare\<*<3>*>/ n' eva mukhadhovanaü na sarãrapañijagganaü na àhàrakiccaü ahosi, jhànasukhena maggasukhena phalasukhen' eva ca vãtinàmesi. Ath' assa tasmiü sattasattàhamatthake ekånapa¤¤àsatime\<*<4>*>/ divase tattha nisinnassa "mukhaü dhovissàmãti" cittaü udapàdi. Sakko devànaü indo agadaharãñakaü\<*<5>*>/ àharitvà adàsi. Satthà taü pari- bhu¤ji, ten' assa sarãravala¤jaü ahosi. Ath' assa Sakko yeva nàgalatà- dantakaññha¤ c' eva mukhadhovanaudaka¤ ca adàsi. Satthà taü dan- takaññhaü khàditvà Anotattadahe udakena mukhaü dhovitvà tatth' eva ràjàyatanamåle nisãdi. Tasmiü samaye Tapassu-Bhallukà\<*<6>*>/ nàma dve vànijà\<*<7>*>/ pa¤cahi sakañasatehi Ukkalà janapadà Majjhimadesaü gacchantà attano ¤àtisàlohitàya devatàya sakañàni sannirumhitvà\<*<8>*>/ Satthu àhàra- sampàdane\<*<9>*>/ ussàhità mantha¤\<*<10>*>/ ca madhupiõóika¤ ca àdàya "patigaõ- hàtu\<*<11>*>/ no bhante Bhagavà imaü àhàraü anukampaü upàdàyà" 'ti Satthàraü upasaükamitvà aññhaüsu. Bhagavà pàyàsaü\<*<12>*>/ pañiggahaõa- divase yeva pattassa antarahitattà "na kho Tathàgatà hatthesu patigaõhanti, kimhi nu kho ahaü patigaõheyyan" ti cintesi. Ath' assa cittaü ¤atvà catuhi\<*<13>*>/ disàhi cattàro Mahàràjàno indanãlamaõimaye patte upanàmesuü. Bhagavà te pañikkhipi. Puna muggavaõõaselamaye cattàro patte upanàmesuü. Bhagavà catunnam pi devaputtànaü anukampàya cattàro patte pañiggahetvà uparåpari\<*<14>*>/ ñhapetvà "eko hotå" 'ti adhiññhahi. Cattàro pi mukhavaññiyaü pa¤¤àyamànalekhà\<*<15>*>/ hutvà majjhimena pamàõena\<*<16>*>/ ekattaü upagamiüsu. Bhagavà tasmiü paccagghe selamaye patte àhàraü patigaõhitvà paribhu¤jitvà anumo- danaü akàsi. Dve bhàtaro vàõijà Buddha¤ ca Dhamma¤ ca saraõaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck sãtàpañi-, Cv sãtàpañi- corrected to sãtapañi-. 2 Ck vimuttisukhaüpañisaüvedi, Cv vimuttisukhaüpañisaüvedi corrected to -sukhapañi-. 3 ettantare. 4 Ck Cs -paü¤àsatime, Cv -pa¤¤àsatimeva. 5 so all three MSS. 6 Cv tapasså-. 7 Cs vànijà. 8 Cv sannirumbhitvà. 9 Ck àhàraüsampàdane. 10 Ck Cs mattha¤. 11 Cv pañiggaõhàtu. 12 Cv pàyàsa. 13 so all three MSS. 14 Ck Cs uparupari. 15 Ck Cs paü¤àyamàna-. 16 Cv omits pamàõena and adds antena ca, Ck panamàõena corrected to pamàõena, Cs pamànena. >/ #<[page 081]># %< Brahmà Sahampati. Pa¤cavaggiyatherà. 81>% gantvà dvevàcikaupàsakà ahesuü. Atha tesaü "ekaü no bhante paricàritabbaññhànaü dethà" 'ti vadantànaü dakkhiõahatthena attano sãsaü paràmasitvà kesadhàtuyo adàsi. Te attano nagare tà dhàtuyo anto pakkhipitvà cetiyaü patiññhàpesuü. Sammàsambuddho pi kho tato uññhàya puna Ajapàlanigrodham eva gantvà nigrodhamåle nisãdi. Ath' assa tattha nisinnamattass' eva attanà adhigatassa dhammassa gambhãrattaü paccavekkhantassa Buddhànaü àciõõo\<*<1>*>/ "adhigato kho my-àyaü\<*<2>*>/ dhammo" ti paresaü dhammaü adesetukammatàkàrappavatto vitakko udapàdi. Atha Brahmà Sahampati\<*<3>*>/ "nassati vata bho loko, vinassati vata bho loko" ti dasahi cakkavàlasahassehi Sakka-Suyàma- Santusita-Sunimmita-Vasavatti-Mahàbrahmuno\<*<4>*>/ àdàya Satthu santikaü gantvà "desetu bhante Bhagavà dhammaü, desetu Bhagavà bhante\<*<5>*>/ dhamman" ti àdinà nayena dhammadesanaü àyàci. Satthà tassa pañi¤¤aü\<*<6>*>/ datvà "kassa nu kho ahaü pañhamaü dhammaü deseyyan" ti cintento "âëàro paõóito, so imaü dhammaü khippaü àjànissatãti" cittaü uppàdetvà puna olokento tassa sattàhakàlakatabhàvaü\<*<7>*>/ ¤atvà Uddakaü àvajjesi\<*<8>*>/. Tassàpi abhidosakàlakatabhàvaü ¤atvà "bahåpa- kàrà\<*<9>*>/ kho pa¤cavaggiyà bhikkhå" ti Pa¤cavaggiye àrabbha manasi- kàraü katvà "kahaü nu kho te etarahi viharantãti" àvajjento "Bà- ràõasiyaü Migadàye" ti ¤atvà "tattha gantvà dhammacakkaü pavattessàmãti" katipàhaü bodhimaõóasamantà\<*<10>*>/ yeva piõóàya caranto viharitvà "âsàëhipuõõamàsiyaü Bàràõasiü gamissàmãti" càtuddasiyaü paccåsasamaye pabhàtàya rattiyà kàlass' eva pattacãvaraü àdàya aññhàrasayojanamaggaü pañipanno antaràmagge Upakaü\<*<11>*>/ nàma àjãvikaü disvà tassa attano Buddhabhàvaü àcikkhitvà taü divasaü yeva sàyaõhasamaye\<*<12>*>/ Isipatanaü agamàsi. Pa¤cavaggiyatherà Ta- thàgataü dårato va àgacchantaü disvà "ayaü àvuso samaõo Gotamo paccayabàhullàya àvattitvà paripuõõakàyo phãtindriyo\<*<13>*>/ suvaõõavaõõo hutvà àgacchati, imassa abhivàdanàdãni na karissàma, mahàkulappasåto\<*<14>*>/ kho pan' esa àsanàbhihàraü arahati, ten' assa àsanamattaü pa¤¤à- pessàmà\<*<15>*>/" 'ti katikaü akaüsu. Bhagavà sadevakassa lokassa cittàcàraü jànanasamatthena ¤àõena "kin mu kho ime cintayiüså" 'ti àvajjitvà cittaü a¤¤àsi\<*<16>*>/. Atha ne sabbadevamanussesu anodissakavasena \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs Cv àcinno. 2 Cs myayaü. 3 Cs Cv -patã. 4 Ck -såyàma-. 5 Cv bhagavà bhante corrected to bhante bhagavà. 6 Ck Cs pañiü¤aü. 7 Ck sattàhaü-. 8 Cs avajjesi. 9 Cs bahupakàrà. 10 Cv bodhisàmantà. 11 Cs udakaü. 12 Ck sàyanha-. 13 Ck thiõitindriyo corrected to thipitindriyo, Cv phãtindriyo corrected to pãtindriyo. 14 Cs -ppasuno. 15 Ck Cs paü¤à-. 16 Ck Cs aü¤àsi. >/ #<[page 082]># %<82 Yasa. Bhaddavaggiyakumàrà. Tebhàtikajañilà>% pharaõasamatthaü mettacittaü saükhipitvà odissakavasena mettacittaü phari. Te Bhagavatà mettacittena phuññhà\<*<1>*>/ Tathàgate upasaüka- mante upasaükamante sakàya katikàya\<*<2>*>/ saõñhàtuü asakkontà abhivàdanapaccuññhànàdãni\<*<3>*>/ sabbakiccàni akaüsu, Sambuddhabhàvaü pan' assa ajànamànà kevalaü nàmena ca àvusovàdena ca samudàcaranti. Atha ne Bhagavà "mà bhikkhave Tathàgataü nàmena ca àvusovàdena ca samudàcaratha, ahaü bhikkhave Tathàgato Sammàsambuddho" ti attano Buddhabhàvaü sa¤¤àpetvà\<*<4>*>/ pa¤¤attavarabuddhàsane{\<*<5>*>/} nisinno Uttarasàëhanakkhattayoge vattamàne aññhàrasahi\<*<6>*>/ Brahmakoñãhi parivuto Pa¤cavaggiye there àmantetvà Dhammacakkappavattanasuttaü desesi. Tesu A¤¤àkoõóa¤¤athero\<*<7>*>/ desanànusàrena\<*<8>*>/ ¤àõaü pesento suttapariyo- sàne aññhàrasahi Brahmakoñãhi saddhiü sotàpattiphale patiññhàsi. Satthà tatth' eva vassaü upagantvà punadivase Vappatheraü ovadanto vihàre yeva nisãdi. Sesà cattàro piõóàya cariüsu. Vappathero pub- baõhe\<*<9>*>/ yeva sotàpattiphalaü pàpuõi. Eten' eva upàyena punadivase Bhaddiyatheraü punadivase Mahànàmatheraü punadivase Assajitheran ti sabbe sotàpattiphale patiññhàpetvà pa¤camiyaü pakkhassa pa¤ca pi jane sannipàtetvà Anattalakkhaõasuttantaü desesi, desanàpariyosàne pa¤ca pi therà arahattaphale patiññhahiüsu. Atha Satthà Yasassa kulaputtassa upanissayaü disvà taü rattibhàge nibbijjitvà gehaü pahàya nikkhantaü "ehi Yasà" 'ti pakkositvà tasmiü yeva rattibhàge sotàpattiphale\<*<10>*>/ punadivase arahatte patiññhàpetvà apare pi tassa sahàyake catupaõõàsa jane ehibhikkhupabbajjàya\<*<11>*>/ pabbàjetvà arahattaü\<*<12>*>/ pàpesi. Evaü loke ekasaññhiyà arahantesu jàtesu Satthà vutthavasso\<*<13>*>/ pavàretvà "caratha\<*<14>*>/ bhikkhave càrikan" ti saññhiü bhikkhå disàsu pesetvà sayaü Uruvelaü gacchanto antarà- magge Kappàsiyavanasaõóe tiüsa jane Bhaddavaggiyakumàre vinesi. Tesu sabbapacchimako sotàpanno sabbuttamo anàgàmã\<*<15>*>/ ahosi. Te pi sabbe ehibhikkhubhàven' eva pabbàjetvà disàsu pesetvà sayaü Uruvelaü gantvà aóóhuóóhàni pàñihàriyasahassàni dassetvà Uruvelakassa- pàdayo sahassajañilaparivàre tebhàtikajañile vinetvà ehibhikkhubhàven' eva pabbàjetvà Gayàsãse nisãdàpetvà Adittapariyàyadesanàya arahatte\<*<16>*>/ patiññhàpetvà tena arahantasahassena parivuto "Bimbisàra¤¤o dinnaü pa- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cs puññhà. 2 Cv vatikàya. 3 Cs -paccupaññhànàdãni. 4 Ck Cs saü¤àpetvà. 5 Cs paü¤atta-. 6 Cs aññhàrasamàsehi. 7 Cs aü¤akoõóaü¤a-. 8 Cs -sàreõa. 9 Ck pubbanhe. 10 Ck -phalesu. 11 Ck Cs ehibhikkhu, Cv bhàvena added instead of pabbajjàya. 12 Ck Cs arahatthaü. 13 Cs vuttavasso. 14 Cs carata. 15 Ck Cv anàgàmi. 16 Ck Cs arahante. >/ #<[page 083]># %< Uruvelakassapo Tathàgatena damito. 83>% ñi¤¤aü\<*<1>*>/ mocessàmãti" Ràjagahanagaråpacàre Laññhivanuyyànaü\<*<2>*>/ agamàsi. Ràjà uyyànapàlassa santikà "Satthà àgàto" ti sutvà dvàdasanahutehi bràhmaõagahapatikehi parivuto Satthàraü upasaükamitvà cakkavicitta- talesu suvaõõapañavitànaü viya pabhàsamudayaü vissajjentesu\<*<2>*>/ Tathàgatassa pàdesu sirasà nipatitvà ekamantaü nisãdi saddhiü parisàya. Atha kho tesaü bràhmaõagahapatikànaü etad ahosi: "kin nu kho Mahàsamaõo\<*<4>*>/ Uruvelakassape brahmacariyaü carati udàhu Uruvelakassapo Mahàsamaõe\<*<5>*>/" ti. Bhagavà tesaü cetasà cetoparivi- takkam a¤¤àya\<*<6>*>/ theraü gàthàya ajjhabhàsi: ## Thero pi Bhagavato adhippàyaü viditvà #*>/ ya¤¤aü\<*<8>*>/, etaü malan ti upadhãsu ¤atvà tasmà na yiññhe na hute araüjin ti># imaü gàthaü vatvà attano sàvakabhàvappakàsanatthaü Tathàga- tassa pàdapiññhe sãsaü ñhapetvà "satthà me bhante Bhagavà, sàvako 'haü asmãti" vatvà ekatàlaü dvitàlaü titàlan ti yàva sattatàlappamàõaü sattakkhattuü vehàsaü abbhuggantvà oruyha Tathàgataü vanditvà ekamantaü nisãdi. Taü pàñihàriyaü disvà mahàjano "aho mahànubhàvà Buddhà, evaü thàmagatadiññhiko\<*<9>*>/ nàma `arahà' ti ma¤¤amàno Uruvelakassapo pi diññhijàlam bhinditvà Tathàgatena damito" ti Satthu guõakathaü yeva kathesi. Bhagavà "nàhaü idànim eva Uruvelakassapaü damemi, atãte pi esa mayà damito yevà" 'ti vatvà imissà aññhuppaññiyà Mahànàradakassapajàtakaü kathetvà cattàri saccàni pakàsesi. Magadharàjà ekàdasahi nahutehi saddhiü sotàpattiphale patiññhàsi, ekaü nahutaü upàsakattaü pañivedesi. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cs pañiü¤aü. 2 Cv laññhu-. 3 Cs vissajjantesu. 4 Cs mahàsamaõe. 5 Ck Cv mahàsamaõo, Cs mahàsamano corrected to -samaõo. 6 Cs aü¤àya. 7 Cs càhivadanti, Cv càbhivadanti corrected to nàbhivadanti. 8 Ck Cs yaü¤aü, Cv sa¤¤aü corrected to ya¤¤aü. 9 Ck Cv thàmaganadiññhiko. >/ #<[page 084]># %<84 Sakko. Buddhassa paricàrako.>% Ràjà satthu santike nisinno yeva pa¤ca assàsake pavedetvà saraõaü gantvà svàtanàya nimantetvà àsanà vuññhàya Bhagavantaü padakkhi- õaü katvà pakkàmi. Punadivase yehi ca Bhagavà diññho yehi ca adiññho sabbe pi Ràjagahavàsino aññhàrasakoñisaükhà manussà Tathàgataü daññhukàmà pàto va Ràjagahato Laññhivanaü agamaüsu. Tigàvutamaggo na-ppahosi. Sakalalaññhivanuyyànaü nirantaraü puñaü\<*<1>*>/ ahosi. Mahàjano Dasabalassa råpaggappattaü attabhàvaü passanto tittiü kàtuü nàsakkhi. Vaõõabhå\<*<2>*>/ nàm' esà, evaråpesu hi ñhànesu Tathàgatassa lakkhaõànubya¤janàdippabhedà\<*<3>*>/ sabbàpi råpakàyasiriü\<*<4>*>/ vaõõetabbà. Evaü råpaggappattaü Dasabalassa sarãraü passamànena mahàjanena nirantaraü puñe\<*<5>*>/ uyyàne ca magge ca ekabhikkhussàpi nikkhamanokàso nàhosi. Taü divasaü kira "Bhagavà chinnabhatto bhaveyya, taü mà ahosãti" Sakkassa nisinnàsanaü uõhàkàraü dassesi. So àvajjamàno taü kàraõaü ¤atvà màõavakavaõõaü\<*<6>*>/ abhinimminitvà\<*<7>*>/ Buddha-Dhamma-Saügha-pañisaüyuttathutiyo\<*<8>*>/ vadamàno Dasabalassa purato otaritvà devànubhàvena\<*<9>*>/ okàsaü katvà #*>/ siïgãnikkhasavaõõo Ràjagahaü pavisi Bhagavà.># ## #*>/ dasahi c' upeto so dasasataparivàro Ràjagaham\<*<12>*>/ pàvisi Bhagavà" ti># imàhi gàthàhi Satthu vaõõaü vadamàno purato pàyàsi. Mahàjano màõavakassa\<*<13>*>/ råpasiriü disvà "ativiya abhiråpo ayaü màõavako\<*<14>*>/, na kho pan' amhehi diññhapubbo" ti cintetvà "kuto ayaü màõavako\<*<15>*>/, kassa và ayan" ti àha. Taü sutvà màõavo\<*<16>*>/ #*>/" ti># gàthaü àha. Satthà Sakkena katokàsaü maggaü pañipajjitvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck puñhaü, Cv puñhaü corrected to puñaü. 2 so all three MSS., instead of vaõõabhåmi? 3 Cs lakkhaõanuvya¤jaõadi-, Cv lakkhaõànubbya¤janàdi-. 4 so all three MSS., instead of -sirã? 5 Cv phuñe. 6 Cs màna-. 7 Cv abhinimmiõitvà. 8 Ck -parisaüyutta-, Cs -pañisaüyukta-, Cv -pañisaüyutte-. 9 Cs devatànubhàvena. 10 Cv vippamutto vippamuttehi. 11 Cs -vidu. 12 so all three MSS. 13 Cs Cv mànavakassa. 14 Cv mànavako. 15 Cs Cv mànavako. 16 Cv mànavo. 17 Cs parivàrako. >/ #<[page 085]># %< Veëuvanaü senàsanaü Sàriputto. Moggallàno. 85>% bhikkhusahassaparivuto Ràjagaham\<*<1>*>/ pàvisi. Ràjà buddhapamukhassa saüghassa mahàdànaü datvà "ahaü bhante tãõi\<*<2>*>/ ratanàni vinà vattituü na sakkhissàmi, velàya và avelàya và Bhagavato santikaü àgamissàmi, Laññhivanuyyàna¤ ca nàma atidåre idam\<*<3>*>/ pan' amhàkaü Veëuvanaü nàma uyyànaü nàtidåre, gamanàgamanasampannaü buddhàrahaü senàsanaü idaü me Bhagavà patigaõhatå\<*<1>*>/" ti suvaõõabhiükàrena\<*<4>*>/ pupphagandhavàsitamaõivaõõaudakaü àdàya Veëuvanuyyànaü paricca- janto Dasabalassa hatthe udakaü pàtesi. Tasmiü àràmapañiggahaõe\<*<5>*>/ Buddhasàsanassa målàni otiõõànãti mahàpañhavã\<*<6>*>/ kampi. Jambudãpas- miü\<*<7>*>/ hi ñhapetvà Veëuvanaü a¤¤aü\<*<8>*>/ pañhaviü kampetvà gahitasenàsanaü nàma n' atthi. Tambapaõõidãpe pi ñhapetvà Mahàvihàraü a¤¤aü pañhaviü kampetvà gahitasenàsanaü nàma n' atthi. Satthà veëuvanà- ràmaü pañiggahetvà ra¤¤o anumodanaü katvà uññhàyàsanà bhik- khusaüghaparivuto Veëuvanaü agamàsi. Tasmiü kho pana samaye Sàriputto ca Moggallàno cà 'ti dve paribbàjakà Ràjagahaü upanissàya viharanti amataü pariyesamànà. Tesu Sàriputto Assajitheraü piõóàya paviññhaü disvà pasannacitto payirupàsitvà "ye dhammà hetuppabhavà" ti gàthaü sutvà sotàpattiphale patiññhàya sahàyakassa Moggallàna- paribbàjakassàpi tam eva gàthaü abhàsi. So pi sotàpattiphale patiñ- ñhahi. Te ubho pi Sa¤jayaü oloketvà attano parisàya saddhiü Satthu santike pabbajiüsu. Tesu Mahàmoggallàno sattàhena arahattaü pàpuõi Sàriputtatthero addhamàsena, ubho pi ca ne Satthà aggasàva- kaññhàne ñhapesi. Sàriputtattherena arahattapattadivase yeva sàvaka- sannipàtam akàsi. Tathàgate pana tasmi¤\<*<9>*>/ ¤eva Veëuvanuyyàne viharante Suddhodanamahàràjà "putto kira me chabbassàni dukkara- kàrikaü caritvà paramàbhisambodhiü patvà pavattavaradhammacakko Ràjagahaü nissàya Veëuvane viharatãti" sutvà a¤¤ataraü\<*<10>*>/ amaccaü àmantesi: "ehi bhaõe purisasahassaparivàro Ràjagahaü gantvà mama vacanena `pità vo Suddhodanamahàràjà daññhukàmo' ti vatvà puttam me\<*<11>*>/ gaõhitvà ehãti" àha. So "evaü devà" 'ti ra¤¤o vacanaü sirasà sampañicchitvà purisasahassaparivàro khippam eva saññhiyojanamaggaü gantvà Dasabalassa catuparisamajjhe nisãditvà dhammadesanavelàya vihàraü pàvisi. So "tiññhatu tàva ra¤¤o\<*<12>*>/ pahitasàsanan" ti parisante ñhito Satthu dhammadesanaü sutvà yathàñhito va saddhiü purisasa- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so all three MSS. 2 Cs tini. 3 Cs idaü. 4 Ck suvannabhiükàrena, Cs suvannabhiükàreõa. 5 Cs -gahane. 6 Ck Cv -pañhavi. 7 Ck jambudãpasmim. 8 Ck Cs aü¤aü. 9 Ck Cs tasmiü. 10 Ck Cs aü¤ataraü. 11 Ck puttameva. 12 Cs raü¤o. >/ #<[page 086]># %<86 Ràjà puttaü daññhuü icchati. Kàëudàyã.>% hassena arahattaü patvà pabbajjaü yàci. Bhagavà "etha bhikkhavo" ti hatthaü pasàresi. Sabbe taü khaõaü yeva iddhimayapattacãvaradharà vassasatikatherà viya ahesuü. Arahattaü pattakàlato paññhàya pana ariyà nàma majjhattà\<*<1>*>/ va hontãti ra¤¤o pahitasàsanaü Dasabalassa na kathesi. Ràjà "n' eva gatako va\<*<2>*>/ àgacchati na sàsanaü såyatãti "ehi bhaõe tvaü gacchà" 'ti ten' eva niyàmena a¤¤aü\<*<3>*>/ amaccaü pesesi. So pi gantvà purimanayen' eva saddhiü parisàya arahattaü patvà tuõhã\<*<4>*>/ ahosi. Ràjà eten' eva niyàmena purisasahassaparivàre nava\<*<5>*>/ amacce pesesi. Sabbe attano kiccaü niññhapetvà tuõhã bhåtà tatth' eva vihariüsu. Ràjà sàsanamattakam pi àharitvà àcikkhantaü alabhitvà cintesi: "ettakà janà mayi sinehabhàvena\<*<6>*>/ sàsanamattam pi na paccàhariüsu, ko nu kho me vacanaü karissatãti sabbaü ràja- balaü olokento Kàëudàyiü addasa. So kira ra¤¤o\<*<7>*>/ sabbatthasàdhako abbhantariko ativissàsiko Bodhisattena saddhiü ekadivase jàto sahapaü- sukãëito\<*<8>*>/ sahàyo. Atha naü ràjà àmantesi: "tàta Kàëudàyi, ahaü mama puttaü passitukàmo nava purisasahassàni pesesiü, ekapuriso pi àgantvà sàsanamattaü àrocetvàpi n' atthi, dujjàno kho pana jãvitantaràyo, ahaü jãvamàno va puttaü daññhuü icchàmi, sakkhissati\<*<9>*>/ nu kho me puttaü dassetun" ti "Sakkhissàmi deva sace pabbajituü labhissàmãti". "Tàta tvam pabbajitvà và apabbajitvà và mayhaü puttaü dassehãti". So "sàdhu devà" 'ti ra¤¤o\<*<7>*>/ sàsanaü àdàya Ràjagahaü gantvà Satthu dhammadesanavelàya parisapariyante ñhito dhammaü sutvà saparivàro arahattaphalaü patvà ehibhikkhubhàve patiññhàsi\<*<10>*>/. Satthà Buddho hutvà pañhamaü antovassaü Isipatane vasitvà vutthavasso\<*<11>*>/ pavàretvà Uruvelaü gantvà tattha tayo màse vasanto tebhàtikajañile vinetvà bhikkhusahassaparivàro Phussamàsa- puõõamàya Ràjàgahaü gantvà dve màse vasi. Ettàvatà Bàràõasito nikkhantassa\<*<12>*>/ pa¤ca màsà jàtà. Sakalo hemanto atikkanto, Udàyittherassa àgatadivasato sattaññhadivasà vãtivattà. So Phagguni- puõõamàsiyaü\<*<13>*>/ cintesi: "atikkanto hemanto, vasantasamayo anup- patto, manussehi sassàdãni uddharitvà sammukhaññhàne maggà dinnà, haritatiõasa¤channà\<*<14>*>/ pañhavã, supupphità vanasaõóà, pañipajjanakkhamà maggà, kàlo Dasabalassa ¤àtisaügaham kàtun" ti. Atha Bhagavantaü upasaükamitvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs majjattà. 2 Cv ca. 3 Cs aü¤aü. 4 Ck tuõhi. 5 Ck naca, Cs neva. 6 Cv sinehàbhàvena. 7 Cs raü¤o. 8 Ck -kãlito. 9 so all three MSS., instead of sakkhissasi? 10 Cv ehibhikkhå patiññhàsi. 11 Cs vuttavasso. 12 Ck Cs nikkhamantassa. 13 Cv phagguõa-. 14 Ck Cs -sa¤janno. >/ #<[page 087]># %< Bhagavà Kapilavatthuü agamàsi. Thero piõóapàtaü àhari. 87>% #*>/ dàni dumà bhadante phalesino chadanaü vippahàya, te accimanto va pabhàsayanti. samayo Mahàvãra bhagã rasànaü.># #*>/, saddalà harità bhåmi, esa kàlo Mahàmunãti"># saññhimattàhi\<*<3>*>/ gàthàhi Dasabalassa kulanagaragamanatthàya gamana- vaõõaü vaõõesi. Atha naü Satthà "kin nu kho Udàyi madhurassarena gamanavaõõaü vaõõesãti" àha. "Bhante tumhàkaü pità Suddhodana- mahàràjà passitukàmo, karothà ¤àtakànaü saügahan\<*<4>*>/" ti. "Sàdhu Udàyi, karissàmi ¤àtakànaü saügahaü, bhikkhusaüghassa àrocehi, gamiyavattaü påressantãti". "Sàdhu bhante ti thero àrocesi. Bhagavà Aïga-Magadha-vàsãnaü\<*<5>*>/ kulaputtànaü dasahi sahassehi Kapilavatthuvàsãnaü dasahi sahassehãti sabbeh' eva vãsatisahassehi khãõàsavabhikkhåhi parivuto Ràjagahà nikkhamitvà divase divase\<*<6>*>/ yojanaü gacchati. "Ràjagahato saññhiyojanaü Kapilavattuü dvãhi\<*<7>*>/ màsehi pàpuõissàmãti" aturitacàrikaü pakkàmi. Thero pi "Bhagavato nikkhantabhàvaü ra¤¤o\<*<8>*>/ àrocessàmãti" vehàsam abbhuggantvà ra¤¤o\<*<8>*>/ nivesane pàtur ahosi. Ràjà theraü disvà tuññhacitto mahàrahe pallaüke nisãdàpetvà attano pañiyàditassa nànaggarasabhojanassa pattaü påretvà adàsi. Thero uññhàya gamanàkàraü dassesi. "Nisãditvà bhu¤jathà" 'ti. "Satthu santikaü gantvà bhu¤jissàmi mahàràjà" 'ti. "Kahaü pana Satthà" ti. "Vãsatibhikkhusahassaparivàro tumhàkaü dassanatthàya càrikaü nikkhanto mahàràjà" 'ti. Ràjà tuññhamànaso àha: "tumhe imaü paribhu¤jitvà yàva mama putto imaü nagaraü pàpuõàti tàv' assa ito va piõóapàtaü pariharathà" 'ti. Thero adhivàsesi. Ràjà theraü parivisitvà pattaü gandhacuõõena ubbaññetvà uttamabhojanassa påretvà "Tathàgatassa dethà" 'ti therassa hatthe patiññhàpesi. Thero sabbesaü passantànaü\<*<9>*>/ yeva pattaü àkàse khipitvà sayam pi vehàsaü abbhuggantvà piõóapàtaü àharitvà Satthu hatthe ñhapesi. Satthà taü paribhu¤ji. Eten' upàyena thero divase divase àhari. Satthàpi antaràmagge ra¤¤o\<*<10>*>/ yeva piõóapàtaü paribhu¤ji. Thero pi bhatta- kiccàvasàne divase divase\<*<11>*>/ "ajja ettakaü Bhagavà àgato, ajja ettakan" \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv aïgàrino corrected to agàrino. 2 Cs Cv -jàtakaü. 3 Cs saññhimantàhi. 4 Cs saïgahan. 5 Cs aüga-. 6 Cs omits one divase. 7 Ck Cv dãhi. 8 Cs raü¤o. 9 Ck pasannànaü, Cs passaütànaü. 10 Cs raü¤o. 11 Ck omits one divase. >/ #<[page 088]># %<88 Sàkiyà mànajàtikà. Bhagavà pàñihàriyaü akàsi.>% ti baddhaguõapañisaüyuttàya ca kathàya sakalaràjakulaü Satthu dassanaü vinà yeva Satthari sa¤jàtappasàdaü akàsi. Ten' eva naü Bhagavà "etadaggaü\<*<1>*>/ bhikkhave mama sàvakànaü bhikkhånaü\<*<2>*>/ kulappasàdakànaü yadidaü Kàëudàyãti" etadagge ñhapesi. Sàkiyàpi kho anuppatte Bhagavati "amhàkaü ¤àtiseññhaü passissàmà" 'ti san- nipativà Bhagavato vasanaññhànaü vãmaõisamànà "Nigrodhasakkassa àràmo ramaõãyo\<*<3>*>/" ti sallakkhetvà tattha sabbaü pañijagganavidhiü kàretvà gandhapupphahatthà paccuggamanaü karontà sabbàlaükàra- patimaõóite daharadahare\<*<4>*>/ nàgaradàrake ca dàrikàyo ca pañhamaü pahiõiüsu\<*<5>*>/, tato ràjakumàre ca ràjakumàriyo ca, tesaü anantaraü\<*<6>*>/ sàmaü gandhapupphacuõõàdãhi påjayamànà Bhagavantaü gahetvà Ni- grodhàràmam eva gagamaüsu. Tatra Bhagavà vãsatisahassakhãõàsava- parivuto pa¤¤attavarabuddhàsane nisãdi. Sàkiyà nàma mànajàtikà mànatthaddhà. Te "Siddhatthakumàro amhehi daharataro amhàkaü kaniññho bhàgineyyo putto nattà" ti cintetvà daharadahare ràjakumàre àhaüsu: "tumhe vandathà, mayaü tumhàkaü piññhito nisãdissàmà" 'ti Tesu evaü nisinnesu Bhagavà tesaü ajjhàsayam oloketvà "na maü ¤àtayo vandati, handa dàni ne vandàpessàmãti" abhi¤¤àpàdakajjhànaü\<*<7>*>/ samàpajjitvà vuññhàya àkàsaü abbhuggantvà tesaü sãse pàdapaüsuü okiramàno viya Gaõóambamåle yamakapàñihàriyasadisaü pàñihàriyaü akàsi. Ràjà taü\<*<8>*>/ acchariyaü disvà àha: "Bhagavà tumhàkaü jàtadivase Kàëadevalassa vandanatthaü upanãtànaü pàde vo parivattitvà bràhmaõassa matthake patiññhite disvàpi ahaü tumhe vandiü, ayam me pañhamavandanà, vappamaïgaladivase jambucchàyàya sirisayane nisinnànaü vo jambucchàyàya aparivattanaü disvàpi pàde vandiü, ayaü me dutiyà\<*<9>*>/ vandanà, idàni imaü adiññhapubbaü pàñihàriyaü disvàpi tumhàkaü pàde vandàmi, ayaü me tatiyà vandanà" ti. Ra¤¤o\<*<10>*>/ pana vandite Bhagavantaü avanditvà ñhàtuü samattho nàma eko Sàkiyo pi nàhosi, sabbe vandiüsu yeva. Iti Bhagavà ¤àtake vandàpetvà àkàsato otaritvà pa¤¤atte\<*<11>*>/ àsane nisãdi. Nisinne Bhagavati sikhàppatto ¤àtisamàgamo ahosi. Sabbe ekaggacittà hutvà nisãdiüsu. Tato mahàmegho pokkharavassaü vassi, tambavaõõaü udakaü heññhà viravan- tam gacchati, temitukàmo va temeti, atemitukàmassa sarãre udabindu- matto pi na patati. Taü disvà sabbe acchariyabbhutacittajàtà "aho acchariyaü aho abbhutan" ti kathaü samuññhàpesuü. Satthà "na \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv etadaggam. 2 Cs bhikkhunaü. 3 Cs rammanãyo. 4 Cv dahare dahare. 5 Cs pahiniüsu. 6 Cs anaütaraü. 7 Ck Cs abhiü¤à-. 8 Ck Cs naü. 9 Ck dutiya. 10 Cs raü¤o. 11 Cs paü¤atte. >/ #<[page 089]># %< Bhagavà Kapilavatthuü piõóàya carati. 89>% idànim eva mayhaü ¤àtisamàgame pokkharavassaü vassati, atãte pi vassãti" imissà aññhuppattiyà Vessantarajàtakaü kathesi. Dhamma- desanaü sutvà sabbe uññhàya vanditvà pakkamiüsu, eko pi ràjà và ràjamahàmatto và "sve amhàkaü bhikkhaü gaõhathà" 'ti vatvà gato nàma n' atthi. Satthà punadivase vãsatisahassabhikkhuparivuto Kapilavatthuü piõóàya pàvisi. Taü na koci gantvà nimantesi và pattaü và aggahesi. Bhagavà indakhãle ñhito va àvajjesi: "kathan nu kho pubbabuddhà kulanagare piõóàya cariüsu, kiü uppañipàñiyà issarajjanànam gharàni agamaüsu\<*<1>*>/ udàhu sapadànacàrikaü cariüså" 'ti. Tato ekabuddhassàpi uppañipàñiyà gamanaü adisvà\<*<2>*>/ "mayàpi dàni ayam eva vaüso ayaü me paveõi\<*<3>*>/ paggahetabbà, àyati¤ ca me sàvakàpi mama¤\<*<4>*>/ ¤eva anusikkhantà piõóacàriyavattaü paripåressantãti" koñiyaü niviññhagehato paññhàya sapadànaü\<*<5>*>/ piõóàya cari. "Ayyo kira Siddhatthakumàro piõóàya caratãti dvibhåmakatibhåmakàdisu\<*<6>*>/ pàsàdesu sãhapa¤jare vivaritvà mahàjano dassanavyàvaño ahosi. Ràhulamàtàpi devã\<*<7>*>/ "ayyaputto kira imasmiü yeva nagare mahantena ràjànubhàvena suvaõõasivikàdãhi vicaritvà\<*<8>*>/ idàni kesamassuü ohàretvà kàsàyavatthavasano kapàlahattho piõóàya carati, sobhati nu kho" ti sãhapa¤jaraü vivaritvà olokayamànà Bhagavantaü nànàviràgasamujjalàya sarãrappabhàya nagaravãthiyo obhàsetvà vyàmappabhàparikkhepasamu- pabbåëhàya\<*<9>*>/ asãtànubya¤janàvabhàsitàya\<*<10>*>/ dvattiüsamahàpurisalakkhaõa- patimaõóitàya anopamàya Buddhasiriyà virocamànaü disvà ## evamàdikàhi aññhahi narasãhagàthàhi nàma abhitthavitvà "tumhàkaü putto piõóàya caratãti" ra¤¤o\<*<11>*>/ àrocesi. Ràjà saüviggahadayo hatthena sàñakaü saõñhapento turitaturitaü nikkhamitvà vegena gantvà Bhagavato purato ñhatvà àha: "kiü bhante amhe lajjàpetha, kimatthaü piõóàya caratha, kiü `ettakànaü bhikkhånaü na sakkà bhattaü laddhun' ti \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs àgamaüsu. 2 Ck disvà. 3 Cs pameni corrected to paveni, Cv pameõi corrected to paveõi. 4 Ck Cs mamaü. 5 Cs sapadànam. 6 Cs dibhåmaka-. 7 Cs devi. 8 Cs Ck vivaritvà. 9 Ck byàma--samåpa-, Cs vyàma--samupabbu-, Cv vyàma--samåpabbu-. 10 Cs asãtyànubya¤janàvabhàsitàva, Ck asãtànubya¤janàvabhàsitàva, Cv asãtànubya¤janàvabhàsitàya. 11 Cs raü¤o. >/ #<[page 090]># %<90 Ràjavaüso. Buddhavaüso. Ràjà sotàpattipale patiññhàsi.>% sa¤¤aü\<*<1>*>/ karitthà" 'ti. "Càrittaü etaü\<*<2>*>/ mahàràjà amhàkan ti. "Nanu bhante amhàkaü Mahàsammatakhattiyavaüso nàma vaüso, tattha ca ekakhattiyo pi bhikkhàcàro nàma n' atthãti". "Ayaü mahàràja ràjavaüso nàma tava vaüso, amhàkaü pana Dãpaükaro\<*<3>*>/ Koõóa¤¤o --pe-- Kassapo ti ayaü Buddhavaüso nàma, ete ca a¤¤e ca anekasahassasaükhà Buddhà bhikkhàcàrà bhikkhàcàren' eva jãvikaü kappesun" ti antaravãthiyaü\<*<4>*>/ ñhito va ## imaü gàtham àha. Gàthàpariyosàne ràjà sotàpattiphale patiññhàsi. ## imaü pana gàthaü sutvà sakadàgàmiphale patiññhàsi. Dhamma- pàlajàtakaü sutvà anàgàmiphale patiññhàsi. Maraõasamaye setacchattassa heññhà sirisayane nipanno yeva arahattaü\<*<5>*>/ pàpuõi. Ara¤¤avàsena\<*<6>*>/ padhànànuyogakiccaü\<*<7>*>/ ra¤¤o\<*<8>*>/ nàhosi. Sotàpattiphalaü sacchikatvà yeva pana Bhagavato pattaü gahetvà saparisaü Bhagavantaü mahàpàsàdaü àropetvà paõãtena khàdanãyena bhojanãyena\<*<9>*>/ parivisi. Bhattakiccapariyosàne sabbaü itthàgàraü àgantvà Bhagavantaü vandi ñhapetvà Ràhulamàtaraü. Sà pana "gaccha, ayyaputtaü vandàhãti" parijanena vuccamànàpi "sace mayhaü guõo atthi sayam eva me santikaü ayyaputto àgamissati, àgataü eva naü vandissàmãti" vatvà na agamàsi. Bhagavà ràjànaü pattam gàhàpetvà dvãhi aggasàvakehi saddhiü ràjadhãtàya sirigabbhaü gantvà "ràjadhãtà yathàruciü vandamànà na ki¤ci vattabbà" ti vatvà pa¤¤atte\<*<10>*>/ àsane nisãdi. Sà vegena gantvà\<*<11>*>/ gopphakesu gahetvà pàdapiññhiyaü sãsaü parivattetvà yathàjjhàsayaü vandi. Ràjà ràjadhãtàya Bhagavati sinehabahumànà- diguõasampattiyo kathesi: "bhante mama dhãtà `tumhehi kàsàyàni \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cs saü¤aü. 2 Cv evaü. 3 Ck Cs dãpaükara. 4 Ck antaravãthi. 5 Cv arahattam. 6 Cs araü¤a-. 7 Cs padànà-. 8 Cs raü¤o. 9 Ck Cs khàdaniyena bhojaniyena. 10 Cs paü¤atte. 11 Cs vegenàgantvà. >/ #<[page 091]># %< Bhavavà Nandaü pabbàjesi. Ràhuëo dàyajjaü yàcati. 91>% nivatthànãti' sutvà tato paññhàya kàsàvavatthà jàtà, tumhàkaü ekabhattikabhàvaü sutvà ekabhattikà va jàtà, tumhehi mahàsayanassa chaóóitabhàvaü\<*<1>*>/ ¤atvà paññikama¤cake\<*<2>*>/ yeva nipannà, tumhàkaü màlà- gandhàdãhi viratabhàvaü ¤atvà viratamàlàgandhà\<*<3>*>/ va jàtà, attano ¤àtakesu `mayaü pañijaggissàmà' 'ti sàsane pesite eka¤àtikam pi na olokesi, evaü guõasampannà me Bhagavà dhãtà" ti. "Anacchariyaü mahàràja yaü idàni tayà rakkhiyamànà ràjadhãtà paripakke ¤aõe\<*<4>*>/ attànaü rakkheyya, esà pubbe anàrakkhà pabbatapàde vicaramànà aparipakke ¤àõe attànaü rakkhãti" vatvà Candakinnarajàtakaü kathetvà uññhàyàsanà pakkàmi. Dutiyadivase Nandassa ràjàkumàrassa abhisekagehappavesanavivàhamaïgalesu vattamànesu tassa gehaü gantvà kumàraü pattaü gàhàpetvà pabbàjetukàmo maïgalaü vatvà uññhàyàsanà pakkàmi. Janapadakalyàõã\<*<5>*>/ kumàraü gacchantaü disvà "tuvañaü kho ayyaputta àgaccheyyàsãti" vatvà gãvaü pasàretvà olokesi. So pi Bhagavantaü "pattaü gaõhathà" 'ti vattuü avisahamàno vihà- raü yeva agamàsi. Taü anicchamànaü yeva Bhagavà pabbàjesi. Iti Bhagavà Kapilapuraü gantvà tatiyadivase Nandaü pabbàjesi, Sattame divase Ràhulamàtà kumàraü alaükaritvà Bhagavato santikaü pesesi: "Passa tàta etaü vãsatisahassasamaõaparãvutaü suvaõõavaõõaü brahmaråpivaõõaü\<*<6>*>/ samaõaü, ayaü te pità, etassa mahantà nidhiyo ahesuü, ty-àssa\<*<7>*>/ nikkhamanato paññhàya na passàma, gaccha naü dàyajjaü yàca: `ahaü tàta kumàro, abhisekaü patvà cakkavattã bhavissàmi\<*<8>*>/, dhanena me attho, dhanam me dehi, sàmiko hi putto pitu santakassà"' 'ti. Kumàro ca Bhagavato santikaü gantvà pitu sinehaü pañilabhitvà haññhatuññho "sukhà te samaõa chàyà" ti vatvà a¤¤am\<*<9>*>/ pi bahuü attano anuråpaü vadanto\<*<10>*>/ aññhàsi. Bhagavà katabhatta- kicco anumodanaü katvà uññhàyàsanà pakkàmi. Kumàro pi "dàyajjaü me samaõa dehi, sàyajjaü me samaõa dehãti" Bhagavantaü anubandhi. Bhagavà kumàraü na nivattàpesi. Parijano pi Bhagavatà saddhiü gacchanto nivattetuü nàsakkhi. Iti so Bhagavatà saddhiü àràmam eva agamàsi. Tato Bhagavà cintesi: "yaü ayaü pitu santakaü\<*<11>*>/ dhanaü icchati taü vaññànugataü\<*<12>*>/ savighàtaü, hand' assa bodhi- maõóe pañiladdhaü sattavidhaü ariyadhanaü demi, lokuttaradàyajjassa naü\<*<13>*>/ sàmikaü karomãti" àyasmantaü Sàriputtaü àmantesi "tena hi \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs jaóóita-, Cv chaóóhita-. 2 Cs paddhika, Cv pañikka-. 3 Cv viratamàlàgandhà corrected to -màlagandhà. 4 Ck paripakka¤àõo, Cs paripakka¤àõe. 5 Cs -yàni. 6 Cv -vaõõa. 7 Cv tassa. 8 Cv bhavissàma. 9 Cs aü¤aü. 10 Cs vadaüto. 11 Cv santikaü. 12 Cs vaddhànugataü. 13 Cs taü. >/ #<[page 092]># %<92 Sàriputto Ràhulaü pabbàjeti. Ràjà anàgàmã. Anàthapiõóiko.>% tvaü Sàriputta Ràhulakumàraü pabbàjehãti". Pabbajite pana kumàre ra¤¤o adhimattadukkhaü upajji. Taü adhivàsetuü asakkonto Bhagavato nivedetvà "sàdhu bhante, ayyà\<*<1>*>/ màtàpitåhi ananu¤¤à aü\<*<2>*>/ puttaü na pabbàjeyyun" ti varaü yàci. Bhagavà tassa taü varaü datvà punadivase ràjanivesane katapàtaràso ekamantaü nisinnena ra¤¤à\<*<3>*>/ "bhante, tumhàkaü dukkaracàrikakàle ekà devatà maü upasaükamitvà `putto te kàlakato' ti àha, tassà vacanaü asaddahanto `na mayhaü putto bodhiü appatvà kàlaü karotãti' taü pañikkhipin" ti vutto\<*<4>*>/ "idàni kiü\<*<5>*>/ saddahissatha ye tumhe pubbe pi aññhikàni\<*<6>*>/ dassetvà `putto te mato' ti vutte na saddahitthà" ti imissà aññhuppattiyà Mahàdhammapàlajàtakaü kathesi. Kathàpariyosàne ràjà anàgàmiphale patiññhahi. Iti Bhagavà pitaraü tãsu phalesu patiññhàpe- tvà bhikkhusaüghaparivuto puna-d-eva Ràjagahaü gantvà Sãtavane vihàsi. Tasmiü samaye Anàthapiõóiko gahapati pa¤cahi sakañasatehi bhaõóaü àdàya Ràjàgahe piyasahàyassa seññhino gehaü gantvà tattha Buddhassa Bhagavato uppannabhàvaü sutvà balavapaccåsasamaye devatànubhàvena vivañena dvàrena Satthàraü upasaükamitvà dhammaü sutvà sotàpattiphale patiññhàya dutiyadivase buddhapamukhassa saü- ghassa mahàdànaü datvà Sàvatthiü\<*<7>*>/ àgamanatthàya Satthu pañi¤¤aü\<*<8>*>/ gahetvà antaràmagge pa¤cacattàrãsayojanaññhàne satasahassaü satasa- hassaü dàpetvà yojanikàya yojanikàya vihàre kàretvà\<*<9>*>/ Jetavanaü koñisanthàrena aññhàrasahira¤¤akoñãhi kiõitvà\<*<10>*>/ navakammaü paññhapesi\<*<11>*>/. So majjhe Dasabalassa gandhakuñiü kàresi. Taü parivàretvà asãti- mahàtherànaü\<*<12>*>/ pàñiekkasannivesane\<*<13>*>/ àvàse ekakuóóakadvikuóóaka- haüsavaññakadãghasàlamaõóapàdivasena sesasenàsanàni\<*<14>*>/ pokkharaõiyo ca\<*<15>*>/ caükamanarattiññhànadivàññhànàni cà ti aññhàrasakoñipariccàgena ramaõãye bhåmibhàge manoramaü vihàraü kàràpetvà Dasabalassa àgamanatthàya dåtaü pesesi. Satthà dåtassa sàsanaü sutvà mahà- bhikkhusaüghaparivàro Ràjagahà nikkhamitvà anupubbena Sàvatthi- nagaraü pàpuõi. Mahàsetthã\<*<16>*>/ pi kho vihàramahaü sajjetvà Tathà- gatassa Jetavanaü\<*<17>*>/ pavisanadivase puttaü sabbàlaükàrapatimaõóitaü katvà alaükatapañiyatteh' eva pa¤cahi kumàrasatehi saddhiü pesesi. So saparivàro pa¤cavaõõavatthasamujjalàni pa¤cadhajasatàni gahetvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv ayya. 2 Cs ananuyyàtaü, Ck ananuü¤àtaü. 3 Cs raü¤à. 4 Cv vutte. 5 Cv sakiü. 6 Ck adhiññhakàni. 7 Ck sàvatthiyaü. 8 Ck Cs pañiü¤aü. 9 Cv kàràpetvà. 10 Ck kinitvà. 11 Cs paññapesi. 12 Ck Cv -mahàttherànaü, Cs -mahattheràõaü. 13 Cv pàñiyekka-. 14 Cv sasasenàsana. 15 Cs Cv omit ca. 16 Cv -seññhi. 17 Ck jetavanassa. >/ #<[page 093]># %< Bhagavà Jetavanavihàraü pàvisi. Vihàrànisaüso. 93>% Dasabalassa purato ahosi. Tesaü pacchato Mahàsubhaddà-Cåla- subhaddà\<*<1>*>/ ti dve seññhidhãtaro pa¤cahi kumàrisatehi\<*<2>*>/ saddhiü puõõaghañe gahetvà nikkhamiüsu. Tesaü pacchato seññhibhariyà sabbàlaükàra- patimandità pa¤cahi màtugàmasatehi saddhiü puõõapàtiyo gahetvà nikkhami. Sabbesaü pacchato sayaü mahàseññhi\<*<3>*>/ ahatavatthanivattho ahatavattheh' eva pa¤cahi seññhisatehi saddhiü Bhagavantaü abbhug- ga¤chi\<*<4>*>/. Bhagavà imaü upàsakaparisaü purato katvà mahàbhikkhu- saüghaparivuto attano sarãrappabhàya\<*<5>*>/ suvaõõarasasekapi¤jaràni viya vanantaràni kurumàno anantàya Buddhalãëhàya\<*<6>*>/ appañisamàya Buddha- siriyà Jetavanavihàraü pàvisi. Atha naü Anàthapiõóiko pucchi: "kath' àham bhante imasmiü vihàre pañipajjàmãti". "tena hi gahapati imaü vihàraü àgatànàgatassa bhikkhusaüghassa dehãti". "Sàdhu bhante" ti mahàseññhi\<*<3>*>/ suvaõõabhiükàraü àdàya Dasabalassa hatthe udakaü pàtetvà "imaü Jetavanavihàram àgatànàgatassa càtuddisassa buddha- pamukhassa saüghassa dammãti" adàsi. Sàtthà vihàraü pañiggahetvà anumodanaü karonto #*>/ ca siriüsape ca makase ca sisire càpi vuññhiyo.># #*>/ pañiha¤¤ati\<*<9>*>/. Leõatta¤ ca sukhattha¤ ca jhàyitu¤ ca vipassituü vihàradànaü saüghassa aggaü Buddhena vaõõitaü.># ## ## \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs Cv -cåëa-. 2 Cs kumàrã-. 3 so all three MSS. 4 Cs Cv abbhugga¤ji. 5 Cs carãra-. 6 Ck Cs -lãlhàya 7 Cs vàla-. 8 Cs saüjàte. 9 Cs pañihaü¤ati. >/ #<[page 094]># %<94 Vihàramaho.>% #*>/ parinibbàti anàsavo" ti># vihàrànisaüsaü kathesi. Anàthapiõóiko dutiyadivasato paññhàya vihà- ramahaü àrabhi. Visàkhàya pàsàdamaho catuhi\<*<3>*>/ màsehi niññhito. Anàthapiõóikassa pana vihàramaho navahi màsehi niññhàsi. Vihàramahe pi aññhàras' eva\<*<2>*>/ koñiyo agamaüsu, iti imasmiü yeva vihàre catupaõõà- sakoñisaükhaü dhanaü pariccaji. Atãte pana Vipassissa Bhagavato kàle Punabbasumitto nàma seññhi\<*<3>*>/ suvaõõiññhikasanthàrena kiõitvà\<*<4>*>/ tasmiü yeva ñhàne yojanappamàõaü saüghàràmaü kàresi. Sikhissa Bhagavato kàle Sirivaóóho nàma seññhi\<*<3>*>/ suvaõõaphàlasanthàrena\<*<3>*>/ kiõitvà\<*<6>*>/ tasmiü yeva ñhàne tigàvutappamàõaü saüghàràmaü kàresi. Vessabhussa Bhagavato kàle Sotthiyo nàma seññhi\<*<3>*>/ suvaõõahatthipaóa- santhàrena kiõitvà\<*<4>*>/ tasmiü yeva ñhàne aóóhayojanappamàõaü saü- ghàràmaü kàresi. kakusandhassa Bhagavato kàle Accuto nàma seññhi\<*<3>*>/ suvaõõiññhikasanthàren' eva\<*<7>*>/ kiõitvà\<*<8>*>/ tasmiü yeva ñhàne gàvu- tappamàõaü saüghàràmaü kàresi. Koõàgamanassa Bhagavato kàle Uggo nàma seññhi\<*<3>*>/ suvaõõakacchapasanthàrena\<*<5>*>/ kiõitvà\<*<4>*>/ tasmiü yeva ñhàne aóóhagàvutappamàõaü saüghàràmaü kàresi. kassapassa Bha- gavato kàle Sumaïgalo\<*<9>*>/ nàma seññhi\<*<3>*>/ suvaõõiññhikasanthàrena kiõitvà tasmiü yeva ñhàne soëasakarãsappamàõaü saüghàràmaü kàresi. Am- hàkaü Bhagavato kàle Anàthapiõóiko seññhi\<*<3>*>/ kahàpaõakoñisanthàrena\<*<10>*>/ kiõitvà\<*<8>*>/ tasmiü yeva ñhàne aññhakarãsappamàõaü saüghàràmaü kàresi. Idaü kira ñhànaü sabbabuddhànaü avijahitaññhànam\<*<11>*>/ eva. Iti mahà- bodhimaõóe sabba¤¤åtappattito\<*<12>*>/ yàva mahàparinibbànama¤cà yasmiü ñhàne Bhagavà vihàsi idaü Santikenidànaü nàma, tassa vasena sabbajàtakàni vaõõayissàma. NIDâNAKATHâ niññhità. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs idhaü¤àya. 2 Ck aññhàrase yeva. 3 so all three MSS. 4 Ck kinitvà 5 Cs -thàreõa. 6 Cs kinitvà. 7 Cs -thàreõeva. 8 Ck Cs kinitvà. 9 Cs Cv sumaügalo. 10 Cv kahàpana-, Cs kahàpanakoñisanthàrena. 11 Cs avijahãtaü ñhànam. 12 Cs sabba¤¤åtappattiko, Cv sabba¤¤åppattito. >/ #<[page 095]># %< 95>% NAMO TASSA BHAGAVATO ARAHATO SAMMâSAMBUDDHASSA\<*<1>*>/. I. EKANIPâTA. 1. APAööAKAVAGGA. $<1. Apaõõakajàtaka.>$ Imaü tàva Apaõõakadhammadesanaü Bhagavà Sàvatthiü\<*<2>*>/ upanis- sàya Jetavanamahàvihàre viharanto kathesi. Kam pana àrabbha ayaü kathà samuññhità ti. Seññhissa sahàyake pa¤casate titthiya- sàvake\<*<3>*>/. Ekasmiü hi divase Anàthapiõóiko seññhi\<*<4>*>/ attano sahàyake pa¤casate a¤¤atitthiyasàvake\<*<5>*>/ àdàya bahumàlàgandhavilepana¤\<*<6>*>/ c' eva telamadhuphàõitavatthacchàdanàni\<*<7>*>/ ca gàhàpetvà\<*<8>*>/ Jetavanaü gantvà Bhagavantaü vanditvà màlàdãhi\<*<9>*>/ påjetvà bhesajjàni c' eva vatthàni ca bhikkhusaüghassa vissajjetvà cha nisajjadose vajjetvà ekamantaü nisãdi. Te pi a¤¤atitthiyasàvakà\<*<10>*>/ Tathàgataü vanditvà Satthu puõõa- candasassirãkaü mukhaü lakkhaõànubya¤janapatimaõóitaü vyàmappa- bhàparikkhittaü\<*<11>*>/ brahmakàyaü àveëàveëà\<*<12>*>/ yamakayamakà\<*<13>*>/ hutvà nic- charantiyo\<*<14>*>/ ghanabuddharasamiyo ca\<*<15>*>/ olokayamànà Anàthapiõóikassa samãpe yeva nisãdiüsu. Atha tesaü\<*<16>*>/ Manosilàtale sãhanàdaü nadanto taruõasãho viya gajjanto pàvussakamegho viya ca âkàsagaïgaü\<*<17>*>/ otà- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs namo buddhàya. 2 Ck Cv sàvatthiyaü, Cs sàvatthiü corrected to sàvatthiyaü. 3 Cs -sàvake ti. 4 so all three MSS. 5 Cs titthiyasàvake, Ck aü¤atitthiya-. 6 Cs -vilepanàni. 7 Ck telamadhuppàõitaü-, Cs sappitelamadhuphanita-. 8 Cs gahàpetvà. 9 Cs màlàgandhàdãhi. 10 Ck te pi aü¤a-, Cs atha kho te a¤¤a-. 11 Cs byàma-. 12 Cv àveëavelà, Cs avelà avelà corrected to avela avelà. 13 Ck yamakàyamakà. 14 Cs viniccharantiyo. 15 Cs omits ca. 16 Cv nesaü. 17 Ck Cv àkàsagaügaü, Cs àkàsagaïgà. >/ #<[page 096]># %<96 I. Ekanipàta. 1. Apaõõakavagga.>% rento viya\<*<1>*>/ ratanadàmaü ganthento viya ca aññhaïgasamannàgatena savaõãyena\<*<2>*>/ kamanãyena brahmassarena nànànayavicittaü madhura- dhammakathaü\<*<3>*>/ kathesi. Te Satthu dhammadesanaü sutvà pasannacittà vuññhàya\<*<4>*>/ Dasabalaü vanditvà a¤¤atitthiyasaraõaü\<*<5>*>/ bhinditvà Buddhaü saraõaü agamaüsu. Te tato paññhàya niccakàlaü Anàthapiõóikena saddhiü gandhamàlàdihatthà vihàraü gantvà dhammaü suõanti dànaü denti sãlaü rakkhanti uposathakammaü karonti. Atha Bhagavà Sàvat- thito puna-d-eva Ràjagahaü agamàsi. Te Tathàgatassa gatakàle taü\<*<6>*>/ saraõaü bhinditvà puna a¤¤atitthiyasaraõaü\<*<5>*>/ gantvà attano målaññhàne yeva patiññhità. Bhagavàpi saññaññhamàse\<*<7>*>/ vãtinàmetvà puna Jetavanaü agamàsi. Anàthapiõóiko puna pi te àdàya Satthu santikaü gantvà Satthàraü gandhàdãhi\<*<8>*>/ påjetvà vanditvà ekamantaü nisãdi. Te pi Bhagavantaü vanditvà ekamantaü nisãdiüsu. Atha nesaü Tathàgate càrikaü pakkante gahitasaraõaü bhinditvà puna a¤¤atitthiyasaraõam eva gahetvà måle patiññhitabhàvaü Bhagavato àrocesi. Bhagavà aparimitakappakoñiyo\<*<9>*>/ nirantaraü pavattitavacãsucaritànubhàvena dib- bagandhagandhitaü\<*<10>*>/ nànàgandhapåritaü ratanakaraõóakaü vivarento viya mukhapadumaü vivaritvà madhurassaraü\<*<11>*>/ nicchàrento "saccaü kira tumhe upàsakà tãõi\<*<12>*>/ saraõàni bhinditvà a¤¤atitthiyasaraõaü\<*<5>*>/ gatà" 'ti pucchi. Atha tehi pañicchàdetuü asakkontehi "saccaü Bhagavà" 'ti vutte Satthà "upàsakà, heññhà avãciü upari bhavaggaü paricchedaü katvà tiriyaü aparimàõàsu lokadhàtåsu\<*<13>*>/ sãlàdiguõena Buddhena sadiso nàma n' atthi, kuto adhikataro, `yàvatà bhikkhave sattà apadà và --pe--\<*<14>*>/ Tathàgato tesaü aggam akkhàyati', `yaü ki¤ci vittaü idha và huraü và --pe--\<*<15>*>/', `aggato ve pasannànan\<*<16>*>/ ti àdãhi suttehi pakàsite ratanatta- yaguõe pakàsetvà\<*<17>*>/ evaü uttamaguõehi\<*<18>*>/ samannàgataü ratanattaya- saraõaü\<*<19>*>/ gatà upàsakà và upàsikà và nirayàdãsu\<*<20>*>/ nibbattanakà nàma n' atthi, apàyanibbattito pana muccitvà\<*<21>*>/ devaloke uppajjitvà\<*<22>*>/ mahà- sampattiü anubhonti\<*<23>*>/, tasmà tumhehi evaråpaü saraõaü bhinditvà a¤¤atitthiyasaraõaü gacchantehi ayuttaü katan\<*<24>*>/" ti àha. Ettha ca tãõi ratanàni mokkhavasena uttamavasena saraõagatànaü apàyesu nibbattiyà abhàvaü\<*<25>*>/ dãpanatthaü imàni suttàni dassetabbàni: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs adds ca. 2 Ck Cs savanãyena. 3 Cs madhurasaraü dhammaü. 4 Cs uññhàya. 5 Ck aü¤a-. 6 Cs omits taü. 7 Cs satta aññha màse. 8 Cs gandhamàlàdãhi. 9 Ck -koñiye. 10 Ck Cv -ganthitaü. 11 Cs madhurasaraü. 12 Ck tãni. 13 Ck Cv -dhàtusu. 14 Cs apadà và dipadà và catuppadà và. 15 Cs huraü và ti., Cfr. Khud. Pàñha p. 7. 16 Cs pasannànaü. 17 Cs pakàsitvà. 18 Cs -guõa. 19 Cs ratanattayaü saraõaü. 20 Ck Cv -yàdisu. 21 Cs mu¤citvà. 22 Cs devalokaü uppatitvà. 23 Cs anubhavanti. 24 Cs kataü. 25 Cs abhàva, Ck abhàvaü corrected to abhàva. >/ #<[page 097]># %< 1. Apaõõakajàtaka. (1). 97>% Ye keci Buddhaü saraõaü gatà se na te gamissanti apàyaü\<*<1>*>/, pahàya mànusaü dehaü devakàyaü paripåressanti\<*<2>*>/. Ye keci Dhammaü --pe--. Ye keci Saüghaü --pe--, devakàyaü paripåressantãti\<*<3>*>/. Bahuü ve saraõaü yanti pabbatàni vanàni ca --pe--, etaü saraõam àgamma sabbadukkhà pamuccatãti. (Dhpd. v. 188-192). Na kevala¤ ca nesaü Satthà ettakaü yeva\<*<4>*>/ dhammaü desesi, api ca kho "upàsakà Buddhànussatikammaññhànaü nàma Dhammànussati --pe-- Saüghànussatikammaññhànaü nàma sotàpattimaggaü deti sotàpatti- phalaü deti sakadàgàmimaggaü deti sakadàgàmiphalam deti anàgàmi- maggaü deti anàgàmiphalaü deti arahattamaggaü deti arahattaphalaü detãti" evamàdãhi pi nayehi dhammaü desetvà "evarupaü nàma saraõaü bhindantehi ayuttaü tumhehi katan" ti àha. Ettha ca Buddhànussa- tikammaññhànàdãnaü sotàpattimaggàdippadànaü\<*<5>*>/ "ekadhammo bhikkhave bhàvito bahulãkato ekantanibbidàya viràgàya nirodhàya upasamàya abhi¤¤àya\<*<6>*>/ sambodhàya nibbànàya saüvattati, katamo ekadhammo, Buddhànussatãti" evamàdãhi suttehi dãpetabbaü. Evaü Bhagavà nànàp- pakàrehi upàsake ovaditvà "upàsakà, pubbe pi manussà asaraõaü saraõan ti takkagàhena viruddhagàhena gahetvà amanussapariggahãte\<*<7>*>/ kantàre yakkhabhattaü hutvà mahàvinàsaü pattà, apaõõakagàham\<*<8>*>/ pana ekaüsagàhaü aviruddhagàhaü gahitamanussà tasmiü yeva kantàre sotthibhàvaü pattà" ti vatvà tuõhã\<*<9>*>/ ahosi. Atha kho Anà- thapiõóiko gahapati uññhàyàsanà Bhagavantaü vanditvà abhitthavitvà sirasi\<*<10>*>/ a¤jalim\<*<11>*>/ patiññhàpetvà evam àha: "bhante idàni tàva imesaü upàsakànaü uttamasaraõaü\<*<12>*>/ bhinditvà takkagahaõaü\<*<13>*>/ amhàkaü pàkañaü, pubbe pana amanussapariggahãte kantàre takkikànaü vinàso apaõõakagàhaü gahitamanussàna¤ ca sotthibhàvo amhàkaü pañicchanno \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs apàyabhåmiü. 2 Ck -ssantã, Cv -ssantãti. 3 Cs paripårissanti. 4 Cs ettakam eva. 5 Ck sotàpattimaggaü dippadànaü, Cs -maggàdippabhedànaü. 6 Ck abhiü¤àya. 7 Ck -parigahãte, Cs manussapariggahite. 8 Cs -gàhaü. 9 Ck tuõhi. 10 Cs sirasmiü. 11 Cs a¤jali. 12 Cs uttamaü saraõaü. 13 Cs adds viruddhagahaõaü. >/ #<[page 098]># %<98 I. Ekanipàta. 1. Apaõõakavagga.>% tumhàkam eva pàkaño, sàdhu vata no Bhagavà àkàse puõõacandaü uññhàpento viya imaü kàraõaü pàkañaü karotå" 'ti. Atha Bhagavà "mayà kho gahapati aparimitakàlaü dasa pàramiyo påretvà lokassa kaükhacchedanattham eva sabba¤¤åta¤àõaü pañividdhaü, sãhavasàya suvaõõanàëiü\<*<1>*>/ pårento viya sakkaccaü sotaü odahitvà suõàhãti\<*<2>*>/" seññhino satuppàdaü janetvà himagabbhaü padàletvà puõõacandaü nãharanto viya bhavantarena pañicchannakàraõaü pàkañaü akàsi: Atãte Kàsiraññhe Bàràõasinagare\<*<3>*>/ Brahmadatto nàma ràjà ahosi. Tadà Bodhisatto satthavàhakule pañisandhiü gahetvà\<*<4>*>/ anupubbena vayappatto pa¤cahi sakañasatehi vaõijjaü\<*<5>*>/ karonto vicarati. So kadàci pubbantato aparantaü gacchati kadàci aparantato pubbantaü. Bàràõasiyaü yeva a¤¤o\<*<6>*>/ pi satthavàhaputto atthi bàlo avyatto anupàyakusalo. Tadà Bodhi- satto Bàràõasito mahagghaü\<*<7>*>/ bhaõóaü gahetvà pa¤ca sakaña- satàni påretvà gamanasajjàni katvà thàpesi. So pi bàlasattha- vàhaputto tath' eva pa¤ca sakañasatàni påretvà gamanasajjàni katvà ñhapesi. Bodhisatto cintesi: "sace ayaü bàlasatthavàha- putto mayà saddhiü yeva gamissati sakañasahasse\<*<8>*>/ ca\<*<9>*>/ ekato magge\<*<10>*>/ gacchante maggo pi na-ppahessati\<*<11>*>/, manussànaü dàrådakàdãni\<*<12>*>/ pi\<*<13>*>/ balivaddànaü tiõàni pi dullabhàni bhavis- santi, etena và mayà và purato gantuü vaññatãti" so taü pakkosàpetvà etam atthaü àrocetvà "dvãhi\<*<14>*>/ amhehi ekato gantuü na sakkà\<*<15>*>/ ti, kiü tvaü purato gamissasi\<*<16>*>/ udàhu pacchato" ti àha. So cintesi: "mayi purato gacchante bahå\<*<17>*>/ ànisaüsà\<*<18>*>/, maggena abhinnen' eva gamissàmi, goõà anàmaññha- tiõaü khàdissanti, manussànaü anàmaññhaü\<*<19>*>/ såpeyyapaõõaü bhavissati, pasannaü\<*<20>*>/ udakaü, yathàruciü agghaü ñhapetvà bhaõóaü vikkiõissàmãti\<*<21>*>/" so "ahaü samma purato gamis- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs -nàliü, 2 Cs suõohãti. 3 Ck bàrànasi-, Cv bàràõasã-. 4 Cs adds dasamàsaccayena màtukucchito nikkhamitvà. 5 Cs vàõijjaü 6 Ck aü¤o. 7 Cs mahaggha. 8 Cs sakañasahasse corrected to -sahassehi, Ck -sahassehi. 9 va? Cs omits ca. 10 Cs omits magge. 11 Cs napahossati. 12 Ck dàrådakàdinam, Cs dàrådakàni. 13 C Cv omit pi. 14 Cv adds pi. 15 Cv sakko. 16 Cs gacchasi. 17 Cs bahu. 18 Cs ànisaüsaü. 19 Cs anàmaññha. 20 Cs pasanna. 21 Cv vikkini-. >/ #<[page 099]># %< 1. Apaõõakajàtaka. (1). 99>% sàmãti\<*<1>*>/". Bodhisatto pi pacchato gamane bahå ànisaüse addasa, evaü\<*<2>*>/ hi\<*<3>*>/ assa ahosi: "purato\<*<4>*>/ gacchantà\<*<5>*>/ magge visamaññhànaü samaü karissanti, ahaü tehi gatamaggena gamissàmi, purato gatehi balivaddehi pariõatathaddhatiõe\<*<6>*>/ khàdite mama goõà puna uññhitàni\<*<7>*>/ madhuratiõàni\<*<8>*>/ khàdissanti\<*<9>*>/, gahitapaõõaññhànato uññhitaü manussànaü såpeyyapaõõaü madhuraü bhavissati, anudake\<*<10>*>/ ñhàne\<*<11>*>/ khaõitvà ete udakaü uppàdessanti, parehi\<*<12>*>/ katesu àvàñesu mayaü udakaü pivissàma, agghaññhapanaü nàma manussànaü jãvità voropanasadisaü, ahaü pacchato gantvà etehi ñhapitagghen' eva\<*<13>*>/ bhaõóaü vikkiõissàmãti", atha so ettake ànisaüse disvà "samma tvaü purato gacchà\<*<14>*>/" 'ti àha. "Sàdhu sammà" 'ti bàlasatthavàho sakañàni yojetvà nikkhanto anupubbena\<*<15>*>/ manussàvàsaü atikkamitvà kantàramukhaü pàpuõi. Kantàraü\<*<16>*>/ nàma corakantàraü vàëakantàraü\<*<17>*>/ nirudakakan- tàraü\<*<18>*>/ amanussakantàraü appabhakkhakantàran\<*<19>*>/ ti pa¤ca- vidhaü, tattha corehi adhiññhito maggo corakantàraü nàma, sãhàdãhi adhiññhitamaggo vàëakantàraü\<*<17>*>/ nàma, yattha nahàyituü và pàtuü\<*<20>*>/ và udakaü n' atthi idaü nirudakakantàraü\<*<18>*>/ nàma, amanussàdhiññhitaü\<*<21>*>/ amanussakantàraü nàma, målakhàdanãyà- divirahitaü\<*<22>*>/ appabhakkhakantàraü nàma, imasmiü pa¤cavidhe kantàre taü kantàraü nirudakakantàra¤\<*<18>*>/ c' eva amanussa- kantàra¤ ca\<*<23>*>/. Tasmà so satthavàhaputto sakañesu mahanta- mahantacàñiyo\<*<24>*>/ ñhapetvà\<*<25>*>/ udakassa påràpetvà saññhiyojanikaü kantàraü pañipajji. Ath' assa kantàramajjhaü gatakàle\<*<26>*>/ kantàre adhivatthayakkho "imehi gahitaudakaü chaóóàpetvà\<*<27>*>/ dubbale katvà sabbe va ne\<*<28>*>/ khàdissàmãti" sabbasetataruõabalivadda- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs adds àha. 2 Cs evam. 3 Cs omits hi. 4 Cs ete purato. 5 Cv gacchanto. 6 Cv paritthaddhatiõe. 7 Ck puõa vuññhitàni. 8 Ck omits madhura. 9 Ck khàyissanti. 10 Ck Cv anådake. 11 Cs adds àvàñaü 12 Ck Cv paresuhi. 13 Ck ñhapitaggho, Cv ñhapitagghe. 14 Cs gacchàhã. 15 Cs anupubbo. 16 Cs kantàraü corrected to kantàrà. 17 Ck vàla-. 18 Cs Cv nirådaka-. 19 Ck -kantàraü. 20 Cs pivitum. 21 Cs amanussehi adhiññhitam. 22 Ck Cv -khàdaniyà-. 23 Ck ceva. 24 Cs mahantamahantà-. 25 Cs ñhapàpetvà. 26 Ck kantàramajjhakàle. 27 Ck Cv chaóóhàpetvà. 28 Cs sabbe jane. >/ #<[page 100]># %<100 I. Ekanipàta. 1. Apaõõakavagga.>% yuttaü\<*<1>*>/ manoramaü yànakaü màpetvà\<*<2>*>/ dhanukalàpaphalakà- vudhahatthehi\<*<3>*>/ dasahi dvàdasahi amanussehi parivuto uppala- kumudàni piëandhitvà\<*<4>*>/ allasãso allavattho issarapuriso viya tasmiü yànake nisãditvà kaddamamakkhitehi\<*<5>*>/ cakkehi pañipa- thaü agamàsi. Parivàramanussàpi 'ssa purato ca pacchato ca gacchantà allakesà allavatthà uppalakumudamàlà piëandhitvà\<*<4>*>/ padumapuõóarãkakalàpe gahetvà bhisamuëàlàni\<*<6>*>/ khàdantà uda- kabindåhi c' eva kalalena ca paggharantena agamaüsu. Sat- thavàhà ca nàma yadà dhuravàto vàyati\<*<7>*>/ tadà yànake nisã- ditvà upaññhàkaparivutà rajaü pariharantà purato gacchanti, yadà pacchato\<*<8>*>/ vàyati tadà ten' eva nayena pacchato gac- chanti, tadà pana dhuravàto ahosi\<*<9>*>/, tasmà so satthavàhaputto purato agamàsi. Yakkho taü àgacchantaü disvà attano yà- nakaü maggà okkametvà\<*<10>*>/ "kahaü gacchathà" 'ti tena saddhiü pañisanthàraü akàsi. Satthavàho pi attano yànakaü maggà okkamàpetvà\<*<10>*>/ sakañànaü gamanokàsaü datvà ekamantaü ñhito\<*<11>*>/ taü yakkhaü avoca: "bho, amhe tàva Bàràõasito àgacchàma, tumhe pana uppalakumudàni piëandhitvà paduma- puõóarãkahatthà bhisamuëàlàni\<*<12>*>/ khàdantà kaddamamakkhità\<*<13>*>/ udakabindåhi paggharantehi àgacchatha, kin\<*<14>*>/ nu kho tumhehi\<*<15>*>/ àgatamagge devo vassati uppalàdisa¤channàni\<*<16>*>/ saràni atthãti" pucchi. Yakkho tassa kathaü sutvà "samma, kiü nàm' etaü kathesi, esà nãlavanaràji pa¤¤àyati\<*<17>*>/, tato paññhàya sakalaü ara¤¤aü ekodakaü, nibaddhaü\<*<18>*>/ vassati, kandarà pårà, tasmiü tasmiü\<*<19>*>/ ñhàne padumàdisa¤channàni\<*<20>*>/ sarànãti\<*<21>*>/" vatvà pañipàñiyà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs sabbasetaü-. 2 Cs adds udakakalalamakkhitehi. 3 Cs -vudhàdihatthehi. 4 Cs pilandhitvà 5 Ck -makkhite, Cv -makkhite corrected to -makkhitehi. 6 Ck -mulàni, Cs -målàni corrected to -målàlàni. 7 Cv yadàdhuravàto purato vàyati, Cs yadà purato vàto vàyati. 8 Cs adds vàto. 9 Cs tadà pana purato vàto ahosi, Cv tadà pana dhuravàto purato ahosi. 10 (1) Ck Cv okkamitvà, 10 (2) Cs okkametvà. 11 Ck yaü. 12 Ck -måëàlàni corrected to -måëàni, Cs -målàni corrected to -mulàlàni. 13 Cs khàdantà ca udakakalalamakkhità. 14 Cs kiü. 15 Ck Cv tumhe. 16 Cs uppalasa¤ch- corrected to uppalàdisa¤ch-. 17 Ck paü¤àyati. 18 Cs adds devo. 19 Ck Cv -påràya tasmiü tasmiü, Cs -pårà yasmiü. 20 Cs padumasa¤ch-. 21 Cs saràni atthãti. >/ #<[page 101]># %< 1. Apaõõakajàtaka. (1). 101>% gacchantesu sakañesu "imàni sakañàni àdàya kahaü gacchathà" 'ti pucchi. "Asukaü janapadaü nàmà" 'ti. "Imasmi¤ ca imasmi¤ ca sakañe kiü nàma bhaõóan" ti. "Asuka¤ ca asuka¤ cà" 'ti. "Pacchato àgacchantaü sakañaü ativiya garukaü hutvà àgacchati, etasmiü kiü bhaõóan" ti. "Udakaü etthà" 'ti. "Parato tàva udakaü ànentehi\<*<1>*>/ vo manàpaü\<*<2>*>/ kataü, ito paññhàya pana udakena kiccaü n' atthi, purato bahuü\<*<3>*>/ udakaü, càñiyo\<*<4>*>/ bhinditvà udakaü chaóóetvà\<*<5>*>/ sukhena gacchathà" 'ti àha, eva¤ ca pana vatvà "tumhe gacchatha, amhàkaü papa¤co hotãti" thokaü gantvà tesaü adassanaü patvà attano yakkha- nagaram eva agamàsi. So pi kho\<*<6>*>/ bàlasatthavàho attano bàla- tàya yakkhassa vacanaü gahetvà càñiyo bhindàpetvà pasata- mattam\<*<7>*>/ pi udakaü anavasesetvà sabbaü chaóóhetvà\<*<8>*>/ sakañàni pàjàpesi\<*<9>*>/. Purato appamattakam pi udakaü nàhosi. Manussà pànãyam\<*<10>*>/ alabhantà kilamiüsu. Te yàva suriyass' atthagamanà\<*<11>*>/ gantvà sakañàni mocetvà parivattakena ñhapetvà goõe cakkesu bandhiüsu. N' eva goõànaü udakaü\<*<12>*>/ ahosi na manussànaü yàgubhattaü và\<*<13>*>/. Dubbalamanussà tattha tattha nipajjitvà sayiüsu. Rattibhàgasamanantare yakkhà yakkhanagarato àgantvà sabbe pi goõe ca manusse ca jãvitakkhayaü {pàpetvà} maüsaü khàditvà aññhãni avasesetvà agamaüsu\<*<14>*>/. Evaü ekaü bàla- satthavàhaputtaü nissàya sabbe te vinàsaü pàpuõiüsu, hat- thaññhikàdãni\<*<15>*>/ disàvidisàvippakiõõàni\<*<16>*>/ ahesuü, pa¤ca sakaña- satàni yathàpåritàn' eva aññhaüsu. Bodhisatto pi kho bàla- satthavàhaputtassa nikkhantadivasato màsaddhamàsaü vãtinà- metvà pa¤cahi sakañasatehi nagarà nikkhamma anupubbena kantàramukhaü pàpuõi. So tattha udakacàñiyo påretvà bahuü udakaü àdàya khandhàvàre bheri¤\<*<17>*>/ caràpetvà manusse sanni- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs àharantehi. 2 Cs amanàpaü. 3 Cs bahu. 4 Cs udakacàñiyo. 5 Cv chaóóhetvà. 6 Cs omits kho. 7 Cs -mattaü. 8 Cs chaóóàpetvà. 9 Ck Cv pajàpesi. 10 Ck pàniyaü. 11 Cs suriyatthagamanà. 12 Cs adds và yàgubhattaü và. 13 Cs omits yàgubhattaü và. 14 Cs agamiüsu. 15 Cs adds pi. 16 Cs disàvidisàsu vippak-. 17 Cs bheriü. >/ #<[page 102]># %<102 I. Ekanipàta. 1. Apaõõakavagga.>% pàtetvà evam àha: "maü anàpucchitvà pasatamattam pi udakaü mà vala¤jayittha, kantàre visarukkhà nàma honti, pattaü và pupphaü và phalaü và tumhehi pure\<*<1>*>/ akhàditapubbaü maü anàpucchitvà mà khàditthà" 'ti evaü manussànaü ovàdaü datvà pa¤cahi sakañasatehi kantàraü pañipajji. Tasmiü kan- tàramajjhaü sampatte so yakkho purimanayen' eva Bodhisat- tassa pañipathe attànaü dassesi. Bodhisatto taü disvà va a¤¤àsi\<*<2>*>/: "imasmiü kantàre udakaü n' atthi, nirådakakantàro\<*<3>*>/ nàm' esa, aya¤ ca nibbhayo rattanetto, chàyàpi 'ssa na pa¤- ¤àyati\<*<4>*>/, nissaüsayaü iminà purato gato bàlasatthavàhaputto sabbaü udakaü chaóóàpetvà\<*<5>*>/ kilametvà sapariso khàdito bha- vissati, mayhaü pana paõóitabhàvaü upàyakosallaü na jànàti, ma¤¤e" ti. Tato naü àha: "gacchatha tumhe, mayaü vàõijà\<*<6>*>/ nàma, a¤¤aü\<*<7>*>/ udakaü adisvà gahitaudakaü\<*<8>*>/ na chaóóema, diñ- ñhaññhàne pana\<*<9>*>/ chaóóetvà sakañàni sallahukàni katvà gamis- sàmà" 'ti. Yakkho thokaü gantvà adassanaü upagamma attano yakkhanagaram eva gato. Yakkhe pana gate manussà Bodhisattaü àhaüsu: "ayya, ete manussà `esà nãlavanaràji pa¤¤àyati, tato paññhàya devo nibaddhaü vassatãti' vatvà uppalakumudamàlamàlino\<*<10>*>/ padumapuõóarãkakalàpe àdàya bhisa- mulàlaü\<*<11>*>/ khàdantà allavatthà allasãsà udakabindåhi paggha- rantehi àgatà, udakaü chaóóetvà lahukehi sakañehi khippaü gacchàmà" 'ti. Bodhisatto tesaü vacanaü\<*<12>*>/ sutvà sakañàni ñhapàpetvà sabbamanusse\<*<13>*>/ sannipàtàpetvà "tumhehi `imasmiü kantàre saro và pokkharaõã\<*<14>*>/ và atthãti' kassaci sutapubban" ti pucchi. "Na ayyà sutapubban ti\<*<15>*>/, nirådakakantàro\<*<3>*>/ nàma eso\<*<16>*>/" ti. "Idàni ekacce manussà `etàya nãlavanaràjiyà parato devo vassatãti' vadanti, vuññhivàto nàma kittakaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv påre. 2 Ck aü¤àsi. 3 so all three MSS. 4 Ck paü¤àyati. 5 Ck Cv chaóóhàpetvà. 6 Ck vànijà, Cs vàõijjà. 7 Ck aü¤aü. 8 Cs gahitaü-. 9 Cs omits pana. 10 Cs -màlàmàlino. 11 Ck -mulàlaü, Cs -målàni corrected to -målàlàni. 12 Cs kathaü. 13 Cs sabbe-. 14 Ck Cs -õi. 15 Cv sutapubbanti corrected to sutapubbaü. 16 Cs nàmeso. >/ #<[page 103]># %< 1. Apaõõakajàtaka.(1). 103>% ñhànaü vàyatãti". "Yojanamattaü ayyà" 'ti. "Kacci pana vo ekassàpi sarãre\<*<1>*>/ vuññhivàto paharatãti. "N' atthi ayyà" 'ti. "Meghasãsaü nàma kittake ñhàne pa¤¤àyatãti\<*<2>*>/". "Yojana- matte\<*<3>*>/ ayyà" 'ti. "Atthi pana vo kenaci ekam pi meghasãsaü diññhan" ti. "N' atthi ayyà" 'ti. "Vijjullatà nàma kittake ñhàne pa¤¤àyatãti\<*<2>*>/". "Catupa¤cayojane ayyà" 'ti. "Atthi pana vo kenaci vijjullatobhàso diññho" ti. "N' atthi ayyà" 'ti. "Meghasaddo nàma kittake ñhàne såyatãti"\<*<4>*>/. "Ekadviyojana- matte ayyà" 'ti\<*<5>*>/. "Atthi pana vo kenaci meghasaddo suto" ti. "N' atthi ayyà" 'ti. "Na ete\<*<6>*>/ manussà, yakkhà ete, amhe udakaü chaóóàpetvà dubbale\<*<7>*>/ katvà `khàdissàmà' 'ti àgatà bhavissanti, purato gato bàlasatthavàhaputto na upàyakusalo, addhà so etehi udakaü chaóóàpetvà kilametvà khàdito bhavissati, pa¤ca sakañasatàni yathàpåritàn' eva ñhitàni\<*<8>*>/ bhavissanti, ajja mayaü tàni passissàma, pasatamattam pi udakaü achaóóetvà sãghasãghaü\<*<9>*>/ pàjethà\<*<10>*>/" 'ti pàjàpesi. So gacchanto yathà- påritàn' eva pa¤ca sakañasatàni goõamanussàna¤\<*<11>*>/ ca hat- thaññhikàdãni disàsu\<*<12>*>/ vippakiõõàni disvà sakañàni mocàpetvà sakañaparivattakena khandhàvàraü bandhàpetvà kàlass' eva\<*<13>*>/ manusse ca goõe ca sàyamàsabhattaü {bhojàpetvà} manus- sànaü majjhe goõe nipajjàpetvà sayaü balanàyake gahetvà khaggahattho tiyàmarattiü àrakkhaü gahetvà ñhitako va aruõaü uññhàpesi. Punadivase pàto va sabbakiccàni niññhàpetvà goõe bhojetvà\<*<14>*>/ dubbalasakañàni chaóóetvà thiràni gàhàpetvà ap- pagghaü bhaõóaü chaóóàpetvà\<*<15>*>/ mahagghaü\<*<16>*>/ àropetvà yathà- dhippetaü\<*<17>*>/ ñhànaü gantvà dviguõatiguõena\<*<18>*>/ målena bhaõóaü vikkinitvà sabbaü\<*<19>*>/ parisaü àdàya puna attano nagaram eva agamàsi. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs sarãraü. 2 Ck paü¤àyatãti. 3 Cs tiyojanamatte. 4 Cs suyyatãti. 5 Cs -matte såyatãti. 6 Cs ete na. 7 Ck Cv dubbalaü. 8 Ck Cv ñhità. 9 Cs sãghaü. 10 Ck pajethà. 11 Ck goõàmanu-. 12 Cv disàvidisàsu. 13 Ck sakalasseva, Cs sakàlasseva corrected to sakalasseva. 14 Cs bhojàpetvà. 15 Ck chaóóhàpetvà. 16 Cs adds bhaõóaü. 17 Cs -ppeta. 18 Ck diguõa-. 19 Cs sabba. >/ #<[page 104]># %<104 I. Ekanipàta. 1. Apaõõakavagga.>% Satthà imaü kathaü kathetvà "evaü gahapati pubbe takka- gàhagàhino mahàvinàsaü pattà, apaõõakagàhino\<*<1>*>/ pana amanussànaü hatthato mu¤citvà sotthinà icchitaññhànaü gantvà puna sakaññhànam eva paccàgamiüså\<*<2>*>/" 'ti dve pi vatthåni ghañetvà imissà\<*<3>*>/ apaõõa- kadhammadesanàya\<*<4>*>/ abhisambuddho hutvà imaü gàtham àha: @*>/. || Ja_I:1 ||>@ Tattha apaõõakan ti ekaüsikaü aviruddhaü niyyànikaü, ñhànan ti kàraõaü, kàraõaü hi yasmà tadàyattavuttitàya phalaü tiññhati nàma tasmà ñhànan ti vuccati, "ñhàna¤ ca ñhànato aññhàna¤ ca aññhànato" ti àdisu c' assa payogo veditabbo, iti apaõõakaü ñhànan\<*<6>*>/ ti padadvayenàpi\<*<7>*>/ ekantahitasukhà- vahattà\<*<8>*>/ paõóitehi pañipannaü ekaüsikakàraõaü aviruddhakàraõaü niyyàni- kakàraõaü\<*<9>*>/ idan ti dãpeti, ayam ettha saükhepo, pabhedato pana tãõi saraõà- gamanàni pa¤ca sãlàni dasa sãlàni pàtimokkhasaüvaro indriyasaüvaro àjãva- pàrisuddhi paccayapañisevanaü sabbam\<*<10>*>/ pi catupàrisuddhisãlaü indriyesu guttadvàratà bhojane matta¤¤åtà\<*<11>*>/ jàgariyànuyogo jhànaü\<*<12>*>/ vipassanà abhi¤¤à samàpatti ariyamaggo ariyaphalaü sabbam p' etaü apaõõakaññhànaü apaõõaka- pañipadà niyyànikapañipadà\<*<13>*>/ ti attho, yasmà ca pana niyyànikapañipadàya etaü nàmaü tasmà yeva Bhagavà apaõõakapañipadaü desento\<*<14>*>/ imaü suttam àha: "Tãhi bhikkhave dhammehi samannàgato bhikkhu apaõõakapañipadaü pañipanno hoti, yoniso\<*<15>*>/ c' assa àraddho hoti àsavànaü khayàya, katamehi tãhi: idha bhikkhave bhikkhu\<*<16>*>/ indriyesu guttadvàro hoti, bhojane matta¤¤å\<*<17>*>/ hoti, jàgariyaü anuyutto hoti, katha¤ ca bhikkhave bhikkhu indriyesu guttadvàro hoti: idha bhikkhave bhikkhu cakkhunà råpaü disvà na nimittaggàhã\<*<18>*>/ hoti --pe-- evaü kho bhikkhave bhikkhu indriyesu guttadvàro hoti, katha¤ ca bhikkhave bhikkhu bhojane matta¤¤å\<*<19>*>/ hoti: idha bhikkhave bhikkhu pañisaükhà yoniso àhàraü àhareti\<*<20>*>/ n' eva davàya na madàya --pe-- evaü kho bhikkhave bhikkhu bhojane matta¤¤å\<*<21>*>/ hoti, katha¤ ca bhikkhave bhikkhu\<*<22>*>/ jàgariyaü anuyutto hoti: idha bhikkhave bhikkhu divasaü caükamena nisajjàya --pe-- evaü kho bhikkhave bhikkhu jàgariyaü anuyutto hotãti", imasmi¤\<*<23>*>/ càpi sutte tayo va dhammà vuttà, ayaü pana apaõõakapañipadà yàva arahattaphalaü labbhat'\<*<20>*>/ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs apaõõakagàhagàhino. 2 Ck Cv pacchà-, Cs pacchà- corrected to paccà-. 3 Cs imissàya. 4 Ck -dhammaüdesanàya. 5 Cs taü gaõheyya apaõõakaü corrected, as it appears, to -dapaõõakaü. 6 Ck apaõõakaññhànan, Cv apaõõakaññhànan corrected to apaõõakaü ñhànan. 7 Ck Cv add yaü. 8 Ck -vahanta, Cv -vahantà. 9 Cv nãyyànika-. 10 Cs sabbaü. 11 Ck mattaü¤utà, Cv mattaü¤åtà, Cs matta¤¤utà. 12 Cs jhàna. 13 Cs niyyànika- corrected to niyyànikà. 14 Cs dassento. 15 Cs viriy. 16 Ck Cv bhikkhå. 17 Ck mattaü¤u, Cv mattaü¤å. 18 Ck -ggàhi. 19 Cv matta¤¤u. 20 so all three MSS. 21 Ck Cv matta¤¤u. 22 Cv bhikkhå. 23 Ck Cs imasmiü. >/ #<[page 105]># %< 1. Apaõõakajàtaka. (1). 105>% eva, tattha arahattaphalam\<*<1>*>/ pi phalasamàpattivihàrassa c' eva anupàdàpari- nibbànassa ca pañipadày' eva nàmaü\<*<2>*>/ hoti, eke ti ekacce paõóitamanussà, tattha ki¤c' àpi asukà nàmà 'ti niyamo n' atthi, idaü pana saparisaü\<*<3>*>/ Bodhisattaü yeva sandhàya vuttan ti veditabbaü; dutiyaü àhu takkikà ti, dutiyan ti pañhamato apaõõakaññhànato niyyànikakàraõato\<*<4>*>/ dutiyaü takkagàhakàraõaü\<*<5>*>/ aniyyànikakàraõaü\<*<6>*>/, àhu takkikà ti ettha pana saddhiü purimapadena ayaü yojanà: apaõõakaññhànaü aviruddhakàraõaü\<*<7>*>/ niyyànikakàraõaü eke\<*<8>*>/ bodhisatta- pamukhà paõóitamanussà gaõhiüsu, ye pana bàlasatthavàhaputtapamukhà\<*<9>*>/ takkikà àhu te dutiyaü sàparàdhaü anekaüsikaññhànaü aniyyànikakàranaü\<*<10>*>/ aggahesuü, tesu ye apaõõakaññhànaü aggahesuü te sukkapañipadaü pañipannà\<*<11>*>/, ye dutiyaü "purato bhavitabbaü udakenà" 'ti takkagàhasaükhàtaü aniyyànika- kàraõaü aggahesum te kaõhapañipadaü pañipannà, tattha sukkapañipadà apari- hànipañipadà kaõhapañipadà parihànipañipadà, tasmà ye sukkapañipadaü pañi- pannà te aparihãnà sotthibhàvaü pattà ye pana kaõhapañipadaü pañipannà te parihãnà anayavyasanaü àpannà ti; imam atthaü Bhagavà Anàthapiõóikassa gahapatino vatvà\<*<12>*>/ uttariü idam àha: Etad a¤¤àya\<*<13>*>/ medhàvã taü gaõhe yad apaõõakan\<*<14>*>/ ti, tattha etad a¤¤àya\<*<13>*>/ {medhàvãti} medhà ti\<*<15>*>/ lad- dhanàmàya visuddhàya uttamàya pa¤¤àya\<*<16>*>/ samannàgato kulaputto, etaü\<*<17>*>/ apaõõaka¤ c' eva apaõõake cà\<*<18>*>/ 'ti dvãsu atakkagàhatakkagàhasaükhàtesu ñhànesu guõadosaü vuddhihàniü atthànatthaü ¤atvà ti attho, taü gaõhe yad apaõ- õakan\<*<19>*>/ ti yaü apaõõakaü ekaüsikasukkapañipaóàaparihàniyapañipadàsaü- khàtaü niyyànikakàraõaü tad eva gaõheyya, kasmà: ekaüsikàdibhàvato yeva, itaraü pana\<*<20>*>/ na gaõheyya, kasmà: anekaüsikàdibhàvato yeva, ayaü hi\<*<21>*>/ apaõõakapañipadà nàma sabbesaü\<*<22>*>/ Buddhapaccekabuddhabuddhaputtànaü pañipadà, sabbabuddhà hi apaõõakapañipadàyam eva\<*<23>*>/ ñhatvà daëhena viriyena pàramiyo påretvà bodhitale Buddhà nàma honti, Paccekabuddhà paccekabodhiü uppàdenti, Buddhaputtà sàvakapàrami¤àõaü\<*<24>*>/ pañivijjhanti. Iti Bhagavà tesaü upàsakànaü "tisso kusalasampattiyo\<*<25>*>/ cha kàmasagge Brahmalokasampattiyo ca datvàpi\<*<26>*>/ pariyosàne arahatta- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs -phalaü. 2 Ck Cs nàma. 3 Cv saparisam corrected to saparisa. 4 Ck -karaõato. 5 Ck Cv -karaõaü, Cs takkàgàhakàraõaü. 6 Ck Cv -kàraõà. 7 Ck -karaõaü. 8 Ck ete. 9 Cs -vàhapamukhà. 10 Ck -kàraõà. 11 Ck pañipanno. 12 Ck vatthà. 13 Ck aü¤àya. 14 Ck gaõheyyadapaõõakan, Cs gaõheyyàpaõõakaü corrected, as it appears, to -dapaõõakaü. 15 Ck medhàya. 16 Ck paü¤àya. 17 Cv ekaü. 18 Ck apaõõakaüceva-, Cv apaõõaka¤ceva sapaõõake cà corrected to -sapaõõaka¤cà, Cs apaõõakaü ceva apaõõa¤cà corrected to -apaõõake ca (in a note appaõõakàpaõõa¤cà). 19 Ck taü gaõheyyadapaõõakan, Cs taü gaõheyya apaõõakan. 20 Ck omits pana. 21 Cs omits hi. 22 Ck Cv sabbesam. 23 Ck apaõõakapañipadàya ceva, Cs -pañipadàyayeva. 24 Ck -pàramã¤àõa, Cv -pàramiyo¤àõaü. 25 Cv kulasampattiyo. 26 Cs datvà. >/ #<[page 106]># %<106 I. Ekanipàta. 1. Apaõõakavagga.>% maggadàyikà apaõõakapañipadà nàma catusu\<*<1>*>/ apàyesu\<*<2>*>/ pa¤casu ca\<*<3>*>/ nãcakulesu nibbattidàyikà sapaõõakapañipaóà\<*<4>*>/ nàmà" 'ti imaü apaõ- õakadhammadesanaü dassetvà upari cattàri saccàni soëasahi àkàrehi pakàsesi. Saccapariyosàne sabbe pi te pa¤casatà upàsakà sotàpatti- phale patiññhahiüsu. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà\<*<5>*>/ dassetvà dve vatthåni ka- thetvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànetvà dassesi: "Tasmiü samaye bàlasatthavàhaputto Devadatto ahosi, tassa parisà Devadatta- parisà va\<*<6>*>/, paõóitasatthavàhaputtaparisà Buddhaparisà, paõóita- satthavàhaputto pana aham eva ahosin" ti desanaü niññhapesi. Apaõ- õakajàtakaü $<2. Vaõõupathajàtaka.>$ Akilàsuno ti. Imaü dhammadesanaü Bhagavà Sàvatthiyaü viharanto kathesi. Kaü àrabbhà 'ti. Ekaü ossaññhaviriyaü bhikkhuü. Tathàgate kira Sàvatthiyaü viharante eko sàvatthi- vàsã\<*<7>*>/ kulaputto Jetavanaü gantvà Satthu santike dhammadesanaü sutvà pasannacitto kàmesu àdãnavaü\<*<8>*>/ disvà pabbajitvà upasampadàya pa¤cavassiko hutvà dve màtikà uggaõhitvà vipassanàcàraü sikkhitvà Satthu santike attano cittaruciyaü kammaññhànaü gahetvà ekaü ara¤¤aü\<*<9>*>/ pavisitvà vassaü upagantvà temàsaü vàyamanto obhàsamattaü và nimittamattaü và uppàdetuü nàsakkhi. Ath' assa etad ahosi: "Satthàrà cattàro puggalà kathità, tesu mayà padaparamena bhavitabbaü, n' atthi ma¤¤e\<*<10>*>/ mayhaü imasmiü attabhàve maggo\<*<11>*>/ và phalaü và, kiü karissàmi ara¤¤avàsena\<*<12>*>/, Satthu santikaü\<*<13>*>/ gantvà råpaggappattaü Buddhasarãraü olokento madhuradhammadesanaü suõanto viharissàmãti" puna Jetavanam eva paccàgamàsi. Atha naü sandiññhà sambhattà àhaüsu: "àvuso, tvaü Satthu santike kammaññhà- naü gahetvà `samaõadhammaü karissàmãti' gato, idàni pana àgantvà saügaõikàya abhiramamàno carasi, kin nu kho te pabbajitakiccaü matthakaü pattaü, appañisandhiko jàto sãti. "Avuso ahaü maggaü và phalaü và alabhitvà `abhabbapuggalena mayà bhavitabban' ti viriyaü ossajitvà àgato 'mhãti". "Akàraõaü\<*<14>*>/ te àvuso kataü daëha- viriyassa Satthu sàsane pabbajitvà viriyaü ossajantena, ehi Tathàga- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so all three MSS. 2 Cv pàyesu. 3 Cs omits ca. 4 Ck sappaõõaka-. 5 Cv omits àharitvà. 6 Cv omits va. 7 Ck Cv sàvatthivàsi. 8 Ck Cs àdinavaü-. 9 Ck Cv araü¤aü. 10 Ck Cv maü¤e. 11 Ck magge, Cs maggaü. 12 Ck Cv araü¤a-. 13 Ck santikà. 14 Cv akaranaü. >/ #<[page 107]># %< 2. Vaõõupathajàtaka. (2). 107>% tassa taü dassàmà" 'ti taü àdàya Satthu santikaü agamaüsu. Satthà disvà evam àha: "bhikkhave, tumhe etaü bhikkhuü aniccha- mànaü àdàya àgatà, kiü kataü iminà" ti. "Bhante ayaü bhikkhu evaråpe niyyànikasàsane pabbajitvà samaõadhammaü karonto viriyaü ossajitvà àgato" ti. Atha naü Satthà àha: "saccaü kira tayà bhikkhu viriyaü ossaññhaü". "Saccaü Bhagavà" ti. "Kiü pana tvaü bhikkhu evaråpe sàsane pabbajitvà appiccho ti và santuññho ti và pavivitto ti và àraddhaviriyo ti và\<*<1>*>/ evaü attànaü ajànàpetvà ossaññha- viriyo bhikkhå ti jànàpesi, nanu tvaü pubbe viriyavà ahosi, tayà ekena kataviriyaü nissàya marukantàre\<*<2>*>/ pa¤casu sakañasatesu manussà ca goõà ca pànãyaü\<*<3>*>/ labhitvà sukhità jàtà, idàni kasmà viriyaü ossajasãti". So bhikkhu ettakena upatthambhito ahosi. Taü pana kathaü sutvà bhikkhå\<*<4>*>/ Bhagavantaü yàciüsu: "bhante idàni iminà bhikkhunà viriyassa {ossaññhabhàvo} amhàkaü pàkaño, pubbe pana etassa ekassa viriyaü nissàya marukantàre goõamanussànaü pànãyaü\<*<3>*>/ labhitvà sukhitabhàvo pañicchanno tumhàkaü sabba¤¤åta¤àõass' eva\<*<5>*>/ pàkaño, amhàkam p' etaü kàraõaü kathethà" 'ti. "Tena hi bhikkhave suõàthà" 'ti Bhagavà tesaü bhikkhånaü satuppàdaü janetvà bhavan- tarena pañicchannakàraõaü pàkañaü akàsi: Atãte Kàsiraññhe Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto satthavàhakule pañisandhiü gahetvà vayappatto pa¤cahi sakañasatehi vaõijjaü karonto vicarati. So ekadà saññhiyojanikaü marukantàraü pañipajji. Tasmiü kantàre sukhumavàlikà muññhinà gahità hatthe na tiññhati, suriyuggamanato paññhàya aïgàraràsi viya uõhà hoti, na sakkà akkamituü, tasmà taü pañipajjantà dàrådakatelataõóulàdãni sakañehi àdàya rattim eva gantvà aruõuggamane\<*<6>*>/ sakañàni parivattaü\<*<7>*>/ katvà matthake maõóapaü kàretvà kàlass' eva\<*<8>*>/ àhàrakiccaü niññhàpetvà chàyàya nisinnà divasaü khepetvà atthaü gate suriye sàyamàsaü bhu¤jitvà bhåmiyà sãtalàya jàtàya sakañàni yojetvà gacchanti, samuddagamanasadisam eva gamanaü hoti, thalaniyàmako\<*<9>*>/ nàma laddhuü vaññati, so tàra- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck và ti. 2 Ck marå-. 3 Cv pàniyaü. 4 Ck bhikkhu. 5 Cs Cv sabbaü¤uta-. 6 Ck arunugg-. 7 Cs parivattakaü. 8 Cs sakalasseva corrected to kàlasseva. 9 Ck -niyyàmako, Cv phalaniyyàmako. >/ #<[page 108]># %<108 I. Ekanipàta. 1. Apaõõakavagga.>% kasa¤¤àya\<*<1>*>/ satthaü tàreti\<*<2>*>/. So pi satthavàho tasmiü kàle iminà va niyàmena\<*<3>*>/ taü kantàraü gacchanto ekånasaññhiyojanàni gantvà "idàni ekaratten' eva marukantàrà nikkhamanaü bhavis- satãti" sàyamàsaü bhu¤jitvà sabbaü dàrådakaü khepetvà sakañàni yojetvà pàyàsi. Niyàmako\<*<4>*>/ purimasakañe àsandiü santharàpetvà àkàse tàrakà\<*<5>*>/ olokento "ito pàjethà\<*<6>*>/" 'ti vadamàno nipajji. So dãgham addhànaü aniddàyanabhàvena kilanto niddaü okkami, goõe\<*<7>*>/ nivattitvà\<*<8>*>/ àgatamaggam eva gaõhante na a¤¤àsi\<*<9>*>/. Goõà\<*<10>*>/ sabbarattiü agamaüsu. Niyàmako\<*<4>*>/ aruõuggamanavelàya\<*<11>*>/ pa- buddho nakkhattaü oloketvà "sakañàni nivattetha\<*<12>*>/ nivattethà" 'ti àha. Sakañàni nivattetvà pañipàñiü karontànaü yeva aruõo uggamano\<*<13>*>/. Manussà "hiyyo amhàkaü niviññhakhandhàvà- raññhànam ev' etaü, dàrådakam pi no\<*<14>*>/ khãõaü\<*<15>*>/, idàni 'mhà naññhà" ti sakañàni mocetvà parivattakena ñhapetvà matthake maõóapaü katvà attano attano sakañassa heññhà anusocantà nipajjiüsu. Bodhisatto "mayi viriyaü ossajante\<*<16>*>/ sabbe vinas- sissantãti" pàto sãtalavelàyam eva àhiõóanto ekaü dabbatiõa- gacchaü disvà "imàni tiõàni heññhà udakasinehena uññhitàni bhavissantãti" cintetvà kuddàlaü gàhàpetvà\<*<17>*>/ taü padesaü khaõàpesi. Saññhihatthaññhànaü khaõiüsu. Ettakaü ñhànaü khaõitvà paharantànaü kuddàlo heññhà pàsàõe pañiha¤¤i\<*<18>*>/, pa- hañamatte sabbe viriyaü ossajiüsu. Bodhisatto pana "imassa pàsàõassa heññhà udakena bhavitabban" ti otaritvà pàsàõe ñhito onamitvà\<*<19>*>/ sotaü odahitvà saddaü àvajjento heññhà udakassa pavattanasaddaü sutvà uttaritvà cålåpaññhàkaü àha: "tàta, tayà viriye ossaññhe sabbe vinassissàma, tvaü viriyaü anossajitvà imaü ayakåñaü gahetvà àvàtaü otaritvà etasmiü pàsàõe pahàraü dehãti\<*<20>*>/. So tassa vacanaü sampañicchitvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv -saü¤àya. 2 Cs tàresi. 3 Ck niyyàmena. 4 Ck Cv niyyàmako. 5 Ck kàrakà. 6 Cv ito pàjetha ito pàjethà. 7 Ck Cv goõo. 8 Cs nivattetvà. 9 Ck Cv aü¤àsi. 10 Ck goõo. 11 Ck arunugg-. 12 Cs omits nivattetha. 13 uggato? Cv uggamato, Cs aruõe uggamanato. 14 Ck õo. 15 Cs khãnaü. 16 Cs ossajente. 17 Ck gàhapetvà, Cs gàhaõhàpetvà corrected to gaõhàpetvà, Cv gahàpetvà corrected to gàhàpetvà. 18 Ck Cv -haü¤i. 19 Cv oõamitvà. 20 Cs adds àha. >/ #<[page 109]># %< 2. Vaõupathajàtaka. (2). 109>% sabbesu viriyaü ossajitvà ñhitesu pi\<*<1>*>/ viriyaü anossajanto otaritvà pàsàõe pahàraü adàsi. Pàsàõo majjhe bhijjitvà heññhà patitvà sotaü sannirumhitvà\<*<2>*>/ aññhàsi. Tàlakkhandhappamàõà\<*<3>*>/ udaka- vaññi\<*<4>*>/ ugga¤chi\<*<5>*>/. Sabbe pànãyaü pivitvà nahàyiüsu. Atirekàni akkhayugàdãni phàletvà\<*<6>*>/ yàgubhattaü pacitvà bhu¤jitvà\<*<7>*>/ goõe ca bhojetvà suriye atthaü gate udakàvàñasamãpe\<*<8>*>/ dhajaü\<*<9>*>/ bandhitvà icchitaññhànaü agamiüsu. Te tattha bhaõóaü vikkiõitvà dviguõaü\<*<10>*>/ catugguõaü bhogaü labhitvà attano va- sanaññhànam eva agamiüsu. Te tattha yàvatàyukaü ñhatvà yathàkammaü gatà. Bodhisatto pi dànàdãni pu¤¤àni\<*<11>*>/ katvà yathàkammam eva gato. Sammàsambuddho imaü dhammadesanaü kathetvà abhisambuddho va imaü gàthaü kathesi: @*>/ khaõantà udaïgaõe tattha papaü avinduü, evaü muni\<*<13>*>/ viriyabalåpapanno akilàsu vinde hadayassa santin ti. || Ja_I:2 ||>@ Tattha akilàsuno ti nikkosajjà àraddhaviriyà, vaõõupathe ti, vaõõu vuccati vàlukà, vàlukàmagge ti attho, khaõantà ti bhåmiü khaõamànà\<*<14>*>/, udaïgaõe ti, ettha uda iti nipàto, aïgaõe ti attho, manussànaü saü- caraõaññhàne anàvañe\<*<15>*>/ bhåmibhàge ti attho, tatthà ti tasmiü vaõõupathe, papaü avindun ti udakaü labhiüsu, udakaü\<*<16>*>/ hi papãyanabhàvena\<*<17>*>/ papà ti vuccati, pavaññaü\<*<18>*>/ và àpaü papaü, mahodakan ti attho; evan ti opamma- pañipàdanaü\<*<19>*>/, munãti\<*<20>*>/, monaü vuccati ¤àõaü, kàyamoneyyàdãsu\<*<21>*>/ và a¤¤a- taraü\<*<22>*>/, tena samannàgatattà puggalo munãti\<*<20>*>/ vuccati, so pan' esa agàriyamuni anagàriyamuni sekhamuni asekhamuni paccekamuni munimunãti\<*<23>*>/ anekavidho, tattha agàriyamunãti gihã àgataphalo vi¤¤àtasàsano\<*<24>*>/, anagàriyamunãti tathàråpo va pabbajito, sekkhamunãti sattasekhà, asekhamunãti\<*<25>*>/ khãõàsavo, paccekamunãti paccekasambuddho, munimunãti sammàsambuddho, imasmiü pan' atthe sabba- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv omits pi. 2 Cs sannirumbhitvà. 3 Cs -õaü. 4 Ck Cv udakavaddhi, Cs -vaññi corrected to -vaddhi. 5 Cs uggacchi. 6 Ck pàletvà. 7 Cv adds ñhito. 8 Ck Cv udakavàñàsamãpe. 9 Ck dhadhaü. 10 Ck Cv diguõaü. 11 Ck Cv puü¤àni. 12 Cs vannu-. 13 Ck muõi, Cv munã. 14 Cs khaõantà. 15 Cv anàvace. 16 Ck Cv udakam. 17 Cs papãyana- corrected, as it appears, to pivana-. 18 Cs pavaññaü corrected, as it appears, to pavaññhaü. 19 Ck -pañipadànaü, Cs -pàñipàdanaü. 20 Ck månãti. 21 Ck Cv -moõeyyàdisu. 22 Ck Cv aü¤ataraü. 23 Ck municunãti. 24 Cv viü¤àta-. 25 Ck -måõãti. >/ #<[page 110]># %<110 I. Ekanipàta. 1. Apaõõakavagga.>% saügàhikavasena\<*<1>*>/ moneyyasaükhàtàya pa¤¤àya\<*<2>*>/ samannàgato munãti veditabbo, viriyabalåpapanno ti viriyena c' eva kàyabala¤àõabalena ca\<*<3>*>/ samannàgato, akilàså ti nikkosajjo, kàmaü\<*<4>*>/ taco ca\<*<5>*>/ nahàru\<*<6>*>/ ca aññhi\<*<7>*>/ ca avasussatu upasussatu\<*<8>*>/ sarãre maüsalohitan ti evaü vuttena caturaïgasamannàgatena viriyena samannàgatattà analaso, vinde hadayassa santin ti cittassa pi hadayarå- passa pi sãtalabhàvakaraõena santin ti saükhaü gataü jhànavipassanàbhi¤¤à- arahattamagga¤àõasaükhàtaü\<*<9>*>/ arivadhammaü vindati pañilabhatãti attho. Bha- gavatà hi: "dukkhaü bhikkhave kusãto viharati vokiõõo pàpakehi akusalehi dhammehi mahanta¤ ca sadatthaü parihàpeti, àraddhaviriyo ca\<*<10>*>/ kho bhikkhave sukhaü viharati pavivitto pàpakehi akusalehi dhammehi mahanta¤ ca sadatthaü paripåreti\<*<11>*>/, na bhikkhave hãnena aggassa pattã\<*<12>*>/ hotãti" evaü anekehi suttehi kusãtassa dukkhavihàro àraddhaviriyassa sukhavihàro saüvaõõito, idhàpi àraddha- viriyassa akatàbhinivesassa\<*<13>*>/ vipassakassa viriyabalena adhigantabbaü, tam eva sukhavihàraü dassento "evaü muni\<*<14>*>/ viriyabalåpapanno akilàsu vinde hadayassa santin" ti àha. Idaü vuttaü hoti: "yathà te vàõijà akilàsuno vaõõupathe\<*<15>*>/ khaõantà udakaü labhiüsu evaü imasmim pi\<*<16>*>/ sàsane akilàsu hutvà vàyamamàno paõóito\<*<17>*>/ bhikkhu imaü jhànàdibhedaü hadayasantiü\<*<18>*>/ labhati, so tvaü bhikkhu pubbe udakamattassa atthàya viriyaü katvà idàni evaråpe maggaphalatthàya\<*<19>*>/ niyyànikasàsane kasmà viriyaü ossajasãti". Evaü imaü dhammadesanaü dassetvà cattàri saccàni pakàsesi. Saccapariyosàne ossaññhaviriyo bhikkhu aggaphale arahatte patiññhàsi. Satthà dve vatthåni kathetvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànetvà dassesi: "Tasmiü samaye viriyaü anossajitvà pàsàõaü bhinditvà mahàjanassa udakadàyako cålåpaññhàko\<*<20>*>/ ayaü ossaññhaviriyo bhikkhu ahosi, avasesaparisà idàni Buddhaparisà jàtà, satthavàha- jeññhako pana aham eva ahosin" ti desanaü niññhàpesi. Vaõõu- pathajàtakaü\<*<15>*>/. $<3. Serivàõijajàtaka.>$ Idha ce hi naü viràdhesãti. Imam\<*<21>*>/ pi dhammadesanaü Bhagavà Sàvatthiyaü viharanto ekaü ossaññhaviriyam eva bhikkhuü àrabbha kathesi. Taü hi purimanayen' eva bhikkhåhi ànãtaü Satthà àha: "tvaü bhikkhu\<*<22>*>/ evaråpe maggaphaladàyake \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck sabbàhikavasena. 2 Ck Cv paü¤àya. 3 Cs viriyabalåpapanno ti kàyabalena ceva ¤ànabalena ca. 4 Ck kàman, Cv kàman corrected to kàmaü. 5 Ck omits ca. 6 Ck Cv nahàrå. 7 Ck Cv aññhã. 8 Cv omits upasussatu. 9 Ck Cv -bhiü¤à-. 10 Cv va. 11 Ck påreti. 12 so all three MSS. 13 Cv akatàdhini-. 14 Cv munã. 15 Cs vannu-. 16 Cv hi. 17 Ck paõóite. 18 Ck Cv hadayassa santiü. 19 Cv magge-. 20 Cs -ññhàke. 21 Ck Cv idam. 22 Ck bhikkhu tvaü. >/ #<[page 111]># %< 3. Serivàõijàtaka. (3). 111>% sàsane pabbajitvà viriyaü ossajanto satasahassagghanikàya\<*<1>*>/ ka¤- canapàtiyà parihãno Serivavàõijo\<*<2>*>/ viya ciraü socissasãti. Bhikkhå tassa atthassàvibhàvatthaü\<*<3>*>/ Bhagavantaü yàciüsu. Bhagavà bhavan- tarena pañicchannaü kàraõaü pàkañaü akàsi: Atãte ito pa¤came kappe Bodhisatto Serivaraññhe Se- rivo nàma kacchapuñavàõijo\<*<4>*>/ ahosi. So Serivà nàma ekena lolakacchapuñavàõijena\<*<5>*>/ saddhiü Telavàhaü\<*<6>*>/ nàma nadiü utta- ritvà Andhapuraü nàma nagaraü pavisanto nagaravãthiyo bhàjetvà attano pattavãthiyà bhaõóaü vikkiõanto\<*<7>*>/ cari. Itaro attano pattaü\<*<8>*>/ vãthiü gaõhi. Tasmi¤ ca nagare ekaü seññhi- kulaü parijiõõaü ahosi, sabbe puttabhàtikà ca dhana¤ ca parikkhayaü agamàsi. Ekà\<*<9>*>/ dàrikà ayyakàya saddhiü avasesà ahosi. Tà dve pi paresaü bhatiü katvà jãvanti. Gehe pana tesaü mahàseññhinà paribhuttapubbà suvaõõapàti bhàjanantare nikkhittà dãgharattaü avala¤jiyamànà\<*<10>*>/ malaggahãtà\<*<11>*>/ ahosi. Tà tassà suvaõõapàtibhàvam pi na jànanti. So lolavàõijo tasmiü samaye "maõike gaõhatha\<*<12>*>/, maõike gaõhathà" 'ti vicaranto gharadvàraü pàpuõi. Sà kumàrikà taü disvà ayyakaü àha: "amma mayhaü ekaü pilandhanaü\<*<13>*>/ gaõhà" 'ti. "Amma mayaü duggatà, kiü datvà gaõhissàmà" 'ti. "Ayaü no pàti atthi\<*<14>*>/ no ca amhàkaü upakàrà, imaü datvà gaõhà" 'ti. Sà vànijaü\<*<15>*>/ pakkosàpetvà àsane {nisãdàpetvà} taü pàtiü datvà "ayya imaü gahetvà tava bhaginiyà ki¤cid eva dehãti" àha. Vàõijo\<*<16>*>/ pàtiü hatthena gahetvà "suvaõõapàti bhavis- satãti" parivattetvà pàtipiññhiyà\<*<17>*>/ såciyà lekhaü kaóóhitvà\<*<18>*>/ suvaõõabhàvaü ¤atvà\<*<19>*>/ "imesaü ki¤ci adatvà va imaü pàtiü\<*<20>*>/ harissàmãti" "ayaü kiü agghati\<*<21>*>/, addhamàsako pi 'ssà målaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so all three MSS. 2 Cs serivàõijo, Ck serivavànijo corrected to serivànijo. 3 Cs tassatthàvibhà-, Cv tassatthassàvi-. 4 Ck Cv -vànijo, Cs adds vohàratthàya gacchanto. 5 Cv -vànijena. 6 Cv kelavàhaü, Cs adds in parenthesi tãlavàhaü. 7 Ck vikkinanto. 8 Ck pattaü corrected to patta. 9 Ck Cv eka. 10 Ck avarijãyamànà corrected to avajãyamànà, Cv avala¤jãyamànà. 11 Cs malaggahità. 12 Ck omits maõike gaõhatha. 13 Ck piëandhanaü. 14 Ck Cv anatthi. 15 Ck vànijaü. 16 Ck vànijo. 17 Ck Cv pàtipiññhiü, Cs pàtipiññhiyà corrected to pàtippiññhiü. 18 Cs kaóóitvà. 19 Cs jànitvà. 20 Ck pàti. 21 Ck agghiti. >/ #<[page 112]># %<112 I. Ekanipàta. 1. Apaõõakavagga.>% na hotãti" bhåmiyaü khipitvà uññhàyàsanà pakkàmi. Tena\<*<1>*>/ pavisitvà nikkhantavãthiü\<*<2>*>/ itaro pavisituü labbhatãti Bodhi- satto taü vãthiü\<*<3>*>/ pavisitvà "maõike gaõhathà" 'ti taü eva gharadvàraü pàpuõi. Puna sà kumàrikà tath' eva ayyakaü àha. Atha naü ayyakà "amma, pañhamaü àgatavàõijo pàtiü bhåmiyaü\<*<4>*>/ khipitvà gato, idàni kiü datvà gaõhissàmà" 'ti àha. "Amma, so vàõijo pharusavàco, ayaü pana piyadassano mu- dusallàpo, app-eva nàma naü gaõheyyà" 'ti. "Tena hi pakkosà" 'ti. Sà taü pakkosi. Ath' assa gehaü pavisitvà nisinnassa taü pàtiü adaüsu. So tassà suvaõõapàtibhàvaü ¤atvà "amma, ayaü pàti satasahassaü agghati, pàñiagghanaka- bhaõóam\<*<5>*>/ mayhaü hatthe n' atthãti" àha. "Ayya, pañhamaü àgatavàõijo `ayaü addhamàsakam pi na agghatãti' bhåmiyaü khipitvà gato, ayaü pana tava pu¤¤ena suvaõõapàti jàtà bhavissatãti mayaü imaü tuyhaü dema, ki¤cid eva no datvà imaü gahetvà yàhãti". Bodhisatto tasmiü khaõe hatthagatàni pa¤ca kahàpaõasatàni\<*<6>*>/ pa¤casatagghaõaka¤\<*<7>*>/ ca bhaõóaü sabbaü datvà "mayhaü imaü tula¤ ca pasibbaka¤ ca aññha ca kahàpaõe\<*<8>*>/ dethà" 'ti ettakaü yàcitvà àdàya pakkàmi. So sãgham eva nadãtãraü gantvà nàvikassa aññha kahàpaõe\<*<9>*>/ datvà nàvaü abhiråhi. Tato lolavàõijo\<*<10>*>/ pi puna gehaü\<*<11>*>/ gantvà "àhara- tha taü\<*<12>*>/ pàtiü, tumhàkaü ki¤cid eva dassàmãti" àha. Sà taü paribhàsitvà "tvaü amhàkaü satasahassagghanikaü\<*<13>*>/ suvaõõa- pàtiü addhamàsakagghanikam\<*<13>*>/ pi na akàsi, tuyhaü pana sàmikasadiso eko dhammikavàõijo amhàkaü sahassaü datvà taü àdàya gato" ti àha. Taü sutvà "tassa satasahassaggha- nikàya\<*<13>*>/ hi\<*<14>*>/ suvaõõapàtiyà parihãno 'mhi, mahàjànikaro vata me ayan\<*<15>*>/" ti sa¤jàtabalavasoko satiü\<*<16>*>/ paccupaññhàpetuü asak- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck kena, Cv ekena. 2 Ck -vãthi, Cv -vãthã. 3 Cs vãthi. 4 Cs bhåmiü. 5 so all three MSS. 6 Cs kahàpana-. 7 Cs Cv -satagghana-. 8 Cs aññha kahàpane ca, Ck Cv aññha ca kahàpane. 9 Cs Cv kahàpane. 10 Ck -vànijo. 11 Ck puõa gehà. 12 Cs naü? 13 so all three MSS. 14 Cs omits hi. 15 Cv ayaü. 16 all three MSS. sati. >/ #<[page 113]># %< 3. Serivàõijajàtaka. (3). 113>% konto visa¤¤ã\<*<1>*>/ hutvà attano hatthagate kahàpaõe\<*<2>*>/ c' eva bhaõóaka¤ ca gharadvàre yeva vikiritvà nivàsanapàrupanam pahàya\<*<3>*>/ tulàdaõóaü muggaraü katvà àdàya Bodhisattassa anupadaü pakkanto nadãtãraü gantvà Bodhisattaü gacchantaü disvà "ambho\<*<4>*>/ nàvika\<*<5>*>/ nàvaü nivattehãti" àha. Bodhisatto "mà nivattayãti\<*<6>*>/" pañisedheti. Itarassàpi Bodhisattaü gac- chantaü passantassa passantassa balavasoko udapàdi. Hadayaü uõhaü ahosi, mukhato lohitaü ugga¤chi, vàpikaddamo viya hadayaü phali. So Bodhisatte àghàtaü bandhitvà tatth' eva jãvitakkhayaü pàpuõi. Idaü pañhamaü Devadattassa Bodhi- satte àghàtabandhanaü. Bodhisatto dànàdãni pu¤¤àni karitvà yathàkammaü agamàsi. Sammàsambuddho imaü dhammadesanaü kathetvà abhisambuddho va imaü gàthaü kathesi: @@ Tattha idha ce hi naü viràdhesi saddhammassa niyàmatan ti imasmiü sàsane etaü saddhammassa niyàmatàsaükhàtaü\<*<7>*>/ sotàpattimaggaü viràdhesi yadi viràdhesi viriyaü ossajanto nàdhigacchasi na pañilabhasãti attho, ciraü tvaü anutapessasãti evaü sante tvaü dãgham addhànaü socanto pari- devanto a¤utapessasi, athavà ossaññhaviriyatàya ariyamaggassa viràdhitattà dãgha- rattaü nirayàdãsu\<*<8>*>/ uppanno nànappakàràni dukkhàni anubhavanto anutapessasi kilamissasãti\<*<9>*>/, ayam ettha attho; kathaü: Serivàyaü va vàõijo\<*<10>*>/ ti, Serivà ti evaünàmako 'yam, và 'ti yathà, idaü vuttaü hoti: yathà pubbe Serivà nàma vàõijo satasahassagghanikaü\<*<11>*>/ suvaõõapàtiü labhitvà tassa gahaõatthàya\<*<12>*>/ viriyaü akatvà tato parihãno anutappi evam eva tvam\<*<13>*>/ pi imasmiü sàsane pañiyatta- suvaõõapàtisadisaü ariyamaggaü ossaññhaviriyatàya anadhigacchanto tato parihãno dãgharattaü anutappissasi\<*<14>*>/, sace pana viriyaü na ossajissasi\<*<15>*>/ paõóita- vàõijo suvaõõapàtiü viya mama sàsane navavidham pi lokuttaradhammaü\<*<16>*>/ pañilabhissasãti\<*<17>*>/. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv visaü¤ã. 2 Ck kahàpane. 3 Cs -pàråpanaü pahàya. 4 Ck amho. 5 Ck nàvikà. 6 Cs nivattehãti corrected to nivatteyãti. 7 all three MSS. -tà. 8 Cv -disu. 9 Cs kilamessasãti. 10 Ck vànijo. 11 so all three MSS. 12 Ck gahana-. 13 Cs tvaü. 14 Cs anutapissasi, Cv anutappissasã corrected to anutapissasã. 15 Cv ossajissasã. 16 Cs lokuttaraü-. 17 all three MSS. -ssatãti. >/ #<[page 114]># %<114 I. Ekanipàta. 1. Apaõõakavagga.>% Evam assa Satthà arahattena\<*<1>*>/ kåñaü gaõhanto imaü dhamma- desanaü dassetvà cattàri saccàni pakàsesi. Saccapariyosàne ossaññha- viriyo bhikkhu aggaphale arahatte\<*<2>*>/ patiññhàsi. Satthàpi dve vatthåni kathetvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànetvà dassesi: "Tadà bàlavàõijo\<*<3>*>/ Devadatto ahosi, paõóitavàõijo aham eva ahosin" ti desanaü niññhàpesi. Serivàõijajàtakaü\<*<4>*>/. $<4. Cullakaseññhijàtaka.>$ Appakena pi medhàvãti. Imaü dhammadesanaü Bhagavà Ràjagahaü upanissàya Jãvakambavane viharanto Cullapantha- kattheraü àrabbha kathesi. Tattha\<*<5>*>/ Cullapanthakassa tàva nibbatti kathetabbà. Ràjagahe kira dhanaseññhikulassa dhãtà attano dàsen' eva saddhiü santhavaü katvà "a¤¤e pi me imaü kammaü jàneyyun" ti bhãtà evam àha: "amhehi imasmiü ñhàne vasituü na sakkà, sace me màtàpitaro. imaü dosaü jànissanti khaõóàkhaõóaü karissanti, videsaü gantvà vasissàmà" 'ti hatthasàraü gahetvà aggadvàrena nikkhamitvà "yattha và tattha và a¤¤ehi ajànanaññhànaü gantvà vasissàmà" 'ti ubho pi agamaüsu. Tesaü ekasmiü ñhàne vasantànaü saüvàsam anvàya tassà kucchiyaü gabbho patiññhàsi. Sà gabbhaparipàkam àgamma sàmikena saddhiü mantesi: "gabbho me paripàkaü gato, ¤àtibandhuvirahite ca ñhàne gabbhavuññhànaü nàma ubhinnam pi amhàkaü dukkham eva, kulagehaü gacchàmà" 'ti. So "ajja gacchàma, sve gacchàmà" 'ti\<*<6>*>/ divase\<*<7>*>/ atikkàmesi. Sà cintesi: "ayaü bàlo attano dosamahantatàya gantuü na ussahati, màtàpitaro nàma ekantahità, ayaü gacchatu và mà và mayà gantuü vaññatãti"\<*<8>*>/. Tasmiü gehà nikkhante gehaparikkhàraü pañisàmetvà attano kulagharaü gatabhàvaü anantaragehavàsãnaü\<*<9>*>/ àrocetvà maggaü pañipajji. Atha so puriso gharaü àgato taü adisvà\<*<10>*>/ pañivissake pucchitvà "kulagharaü gatà" ti sutvà vegena anubandhitvà antaràmagge\<*<11>*>/ sampàpuõi. Tassàpi tatth' eva gabbhavuññhànaü ahosi. So "kiü idaü bhadde" ti pucchi. "Sàmi, eko putto jàto" ti. "Idàni kiü karissàmà" 'ti. "Yass' atthàya mayaü kulagharaü gaccheyyàma taü kammaü antarà va nipphannaü\<*<12>*>/, tattha gantvà kiü karissàma, nivattàmà" 'ti dve pi ekacittà hutvà nivattiüsu. Tassa ca dàrakassa panthe jàtattà Panthako ti nàmaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs arahatte. 2 Ck arahattaü. 3 Ck -vànijo. 4 Ck -vànija-. 5 Cs omits tattha. 6 Ck so ajja gacchàmà ti. 7 Ck divade. 8 Ck Cv vaddhatãti. 9 Cs antarageha-, Ck anantaragehavàsinaü. 10 Ck disvà. 11 Ck anantarà-. 12 Cv nippanno. >/ #<[page 115]># %< 4. Cullakaseññhijàtaka. (4). 115>% akaüsu. Tassà na cirass' eva aparo pi gabbho patiññhahi. Sabbaü purimanayen' eva vitthàretabbaü. Tassa pi dàrakassa panthe jàtattà pañhamajàtassa Mahàpanthako ti nàmaü katvà itarassa Cullapanthako ti nàmaü akaüsu. Te dve pi dàrake gahetvà attano vasanaññhànam eva àgatà. Tesaü tattha vasantànaü ayaü Panthadàrako a¤¤e\<*<1>*>/ dàrake\<*<2>*>/ cullapità ti ayyako ti ayyakà ti\<*<3>*>/ vadante\<*<4>*>/ sutvà màtaraü pucchi: "amma a¤¤e\<*<1>*>/ dàrakà cullapità ti ayyako ti ayyakà ti\<*<5>*>/ vadanti, amhàkaü ¤àtakà n' atthãti". "âma tàta, tumhàkaü ettha ¤àtakà n' atthi, Ràjagaha- nagare pana\<*<6>*>/ vo dhanaseññhi\<*<7>*>/ nàma ayyako, tattha tumhàkaü bahu¤à- takà" ti. "Kasmà tattha na gacchàma ammà" ti. Sà attano agamanakà- raõaü\<*<8>*>/ puttassa kathetvà puttesu punappuna kathentesu sàmikaü àha: "ime dàrakà ativiya kilamenti, kiü no màtàpitaro disvà maüsaü khà- dissanti, ehi dàrakànaü ayyakakulaü dassemà" 'ti. "Ahaü sammukhà va ñhàtuü na sakkhissàmi, taü pana tattha nayissàmãti\<*<9>*>/". "Sàdhu ayya, yena kenaci nayena dàrakànaü ayyakakulam\<*<10>*>/ eva daññhuü vaññatãti\<*<11>*>/". Dve pi janà dàrake àdàya anupubbena Ràjagahaü\<*<12>*>/ patvà nagaradvàre\<*<13>*>/ ekissà sàlàya nivàsaü kappetvà dàrakamàtà dve dàrake gahetvà\<*<14>*>/ àgatabhàvaü màtàpitunnaü àrocàpesi. Te taü sàsanaü sutvà "saüsàre carantànaü na putto dhãtà\<*<15>*>/ nàma n' atthi, te amhàkaü mahàparà- dhikà, na sakkà tehi amhàkaü cakkhupathe ñhàtuü, ettakaü pana nàma dhanaü gahetvà dve pi janà phàsukaññhànaü gantvà jãvantu, dàrake\<*<16>*>/ pana idha pesentå" ti. Seññhidhãtà màtàpitåhi\<*<17>*>/ pesitaü dhanaü gahetvà dàrake àgatadåtànaü yeva hatthe datvà pesesi. Dàrakà ayyakakule vaóóhanti. Tesu Cullapanthako atidaharo, Mahà- panthako pana ayyakena saddhiü Dasabalassa dhammakathaü sotuü gacchati. Tassa niccaü Satthu sammukhà dhammaü suõantassa pabbajjàya cittaü nami. So ayyakaü àha: "sace tumhe sampa- ñicchatha ahaü pabbajeyyan" ti. "Kiü vadesi tàta, mayhaü sakalalo- kassàpi pabbajato tav' eva\<*<18>*>/ pabbajjà bhaddikà, sace sakkosi pabbaja tàtà" 'ti sampañicchitvà Satthu santikaü gato. Satthà "kiü mahàseññhi dàrako te laddho" ti. "âma bhante, ayaü dàrako mayhaü nattà\<*<19>*>/ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv aü¤e. 2 Ck dàrako. 3 Cs cullapitàayyakoayyakàti, Cv cullapitàtiayyakotiayyakati. 4 Cs vadantesu. 5 Ck cullapitàayyikotiayyikàti, Cs cullapitàayyakoayyakàti, Cv cullapitàtiayyakotiayyakati. 6 Cs omits pana. 7 so all three MSS. 8 Cs àgamana-. 9 Cs na sakkhissàmi tvaü pana tattha nayissàmi, Cv na sakkhissàmi taü pana nayissàmãti. 10 Ck ayyakulam. 11 Ck Cv vaddhatãti. 12 Cv -gaham. 13 Ck -dvàrena. 14 Cs àdàya. 15 Cs repeats dhãtà, Cv na dhãtà. 16 Ck dàrako. 17 Cv -pituhi. 18 Cs tameva. 19 Ck nattaü. >/ #<[page 116]># %<116 I. Ekanipàta. 1. Apaõõakavagga.>% `tumhàkaü santike pabbajàmãti\<*<1>*>/ àha". Satthà a¤¤ataraü\<*<2>*>/ piõóa- càrikaü "imaü dàrakaü pabbàjehãti" àõàpesi\<*<3>*>/. Thero tassa taca- pa¤cakakammaññhànaü àcikkhitvà pabbàjesi. So bahuü Buddha- vacanaü uggaõhitvà paripuõõavasso upasampadaü labhi, upasampanno yonisomanasikàre kammaü karonto arahattam\<*<4>*>/ pàpuõi\<*<5>*>/. So jhàna- sukhena maggasukhena ca vãtinàmento cintesi: "sakkà nu kho imaü sukhaü Cullapanthakassa dàtun" ti. Tato ayyakaseññhissa santikaü gantvà "mahàseññhi sace tumhe sampañicchatha ahaü Cullapanthakaü pabbàjeyyan" ti àha. "Pabbàjetha bhante" ti. Thero Cullapanthaka- dàrakaü pabbàjetvà dasasu sãlesu patiññhàpesi. Cullapanthakasàmaõero pabbajitvà va dandho ahosi. Padumaü yathà kokanadaü sugandhaü pàto siyà phullam avãtagandhaü Aïgãrasam passa\<*<6>*>/ virocamànaü tapantam àdiccam iv' antalikkhe ti imaü ekaü gàtham catuhi\<*<7>*>/ màsehi gaõhituü nàsakkhi. So kira Kassapasammàsambuddhakàle pabbajitvà pa¤¤avà\<*<8>*>/ hutvà a¤¤atarassa\<*<2>*>/ dandhabhikkhuno uddesagahaõakàle parihàsakeëiü\<*<9>*>/ akàsi. So bhikkhu tena parihàsena\<*<10>*>/ lajjito n' eva uddesaü gaõhi na sajjhàyam akàsi. Tena kammenàyaü pabbajitvà va\<*<11>*>/ dandho jàto, gahitagahitaü padaü upari upari gaõhantassa nassati, tassa imam eva gàthaü gahetuü vàyaman- tassa cattàro màsà atikkantà. Atha naü Mahàpanthako àha: "Panthaka, tvaü imasmiü sàsane abhabbo, catuhi\<*<7>*>/ màsehi ekaü gàtham pi gahetuü na sakkosi\<*<12>*>/, pabbajitakiccaü pana tvaü kathaü matthakaü pàpessasi, nikkhama ito vihàrà" ti nikkaóóhi. Cullapanthako Buddha- sàsane sinehena gihibhàvaü\<*<13>*>/ na pattheti. Tasmi¤ ca kàle Mahà- panthako bhattuddesako hoti. Jãvako Komàrabhacco\<*<14>*>/ bahuü gandha- màlaü àdàya attano ambavanaü gantvà Satthàraü påjetvà dhammaü sutvà uññhàyàsanà Dasabalaü vanditvà Mahàpanthakaü upasaükamitvà "kittakà bhante Satthu santike bhikkhå" ti pucchi. "Pa¤camattàni satànãti." "Sve bhante buddhapamukhàni pa¤ca bhikkhusatàni àdàya amhàkaü nivesane bhikkhaü gaõhathà" 'ti. "Upàsaka, Cullapanthako nàma dandho aviråëhidhammo\<*<15>*>/, taü ñhapetvà sesànaü nimantaõaü\<*<16>*>/ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck pabbajjàmãti. 2 Ck Cv aü¤a-. 3 Cv ànàpesi. 4 Ck arahattaü. 5 Ck pàpuni. 6 Ck phassa. 7 so all three MSS. 8 Ck Cv paü¤avà. 9 Ck -keëaü, Cv paribhàsakeliü. 10 Cv paribhàsena. 11 Cs omits va. 12 Cs gahetumasakkosi. 13 Ck Cs gihã-. 14 Ck -bhaõóo. 15 Cv avirulhi-. 16 Cv nimantanaü. >/ #<[page 117]># %< 4. Cullakaseññhijàtaka. (4). 117>% pañicchàmãti" thero àha. Taü sutvà Cullapanthako cintesi: "thero ettakànaü bhikkhånaü nimantaõaü pañicchanto maü bàhiraü katvà pañicchati, nissaüsayaü mayhaü bhàtikassa mayi cittaü\<*<1>*>/ bhinnaü bhavissati, kiü dàni mayhaü iminà sàsanena, gihã hutvà dànàdãni pu¤¤àni\<*<2>*>/ karonto jãvissàmãti" so punadivase pàto va "gihã bhavissà- mãti" pàyàsi. Satthà paccåsakàle yeva lokaü olokento imaü kàraõaü disvà pañhamataraü gantvà Cullapanthakassa gamanamagge dvàra- koññhake caükamanto aññhàsi. Cullapanthako gharà nikkhamanto Satthàraü disvà upasaükamitvà vandi. Atha naü Satthà "kahaü pana tvaü Cullapanthaka imàya velàya gacchasãti" àha. "Bhàtà maü bhante nikkaóóhati, tenàhaü vibbhamituü gacchamãti. "Culla- panthaka, tava pabbajjà nàma mama santakà, bhàtarà nikkaóóhito kasmà mama santikaü nàga¤chi, ehi kin te gihibhàvena\<*<3>*>/, mama santike bhavissasãti" Cullapanthakaü àdàya gantvà gandhakuñipamukhe nisãdàpetvà "Cullapanthaka puratthàbhimukho hutvà imaü pilotikaü rajoharaõaü rajoharaõan ti parimajjanto idh' eva hohãti" iddhiyà abhisaükhañaü parisuddhaü pilotikaü datvà kàle àrocite bhikkhu- saüghaparivuto Jãvakassa gehaü gantvà pa¤¤attàsane\<*<4>*>/ nisãdi. Culla- panthako\<*<5>*>/ pi suriyaü olokento taü\<*<6>*>/ pilotikakhaõóaü rajoharaõaü rajoharaõan ti parimajjanto nisãdi. Tassa taü pilotikakhaõóaü pari- majjantassa parimajjantassa kiliññhaü ahosi. Tato cintesi: "idaü pilotikakhaõóaü ativiya\<*<7>*>/ parisuddhaü, imaü pana attabhàvaü nissàya purimapakatiü vijahitvà evaü kiliññhaü jàtaü, aniccà vata saükhàrà ti khayavayaü paññhapento vipassanaü vaóóhesi. Satthà Cullapan- thakassa\<*<5>*>/ cittaü vipassanaü\<*<8>*>/ àråëhan ti ¤atvà "Cullapanthaka\<*<5>*>/, tvaü `etaü pilotikakhaõóam eva saükiliññhaü rajara¤jitaü\<*<9>*>/ jàtan' ti mà sa¤¤aü kari, abbhantare pana\<*<10>*>/ te ràgarajàdayo atthi, te haràhãti vatvà obhàsaü vissajjetvà purato nisinno viya pa¤¤àyamànaråpo\<*<11>*>/ hutvà imà gàthà abhàsi: Ràgo rajo na ca pana reõu\<*<12>*>/ vuccati, ràgass' etaü adhivacanaü rajo ti; etaü rajaü vippajahitvà bhikkhavo viharanti te vigatarajassa sàsane. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs nissaüsayaü mayi bhàtikassa cittaü. 2 Ck Cv puü¤àni. 3 Ck Cs gihã-. 4 Cs pa¤¤atte àsane, Ck Cv paü¤attàsane. 5 Ck Cv cåla-. 6 Ck tà. 7 Cs ati. 8 Cs vipassanà. 9 Ck raja¤jitaü corrected to ra¤jitaü. 10 Cs omits pana. 11 Ck Cv paü¤à-. 12 Ck renu. >/ #<[page 118]># %<118 I. Ekanipàta. 1. Apaõõakavagga.>% Doso rajo --pe--. Moho rajo na ca pana reõu\<*<1>*>/ vuccati, mohass' etaü adhivacanaü rajo ti; etaü rajaü vippajahitvà bhikkhavo viharanti te vigatarajassa sàsane ti. Gàthàpariyosàne Cullapanthako\<*<2>*>/ saha pañisambhidàhi arahattam\<*<3>*>/ pàpuõi\<*<4>*>/, Pañisambhidàhi yev' assa tãõi\<*<5>*>/ Piñakàni àgamiüsu\<*<6>*>/. So kira pubbe ràjà hutvà nagaraü padakkhiõaü karonto\<*<7>*>/ nalàñato sede mu¤cante\<*<8>*>/ parisuddhena sàñakena nalàñantaü pu¤ji\<*<9>*>/. Sàñako kiliññho ahosi. So "imaü sarãraü nissàya evaråpo parisuddho sàñako pakatiü jahitvà kiliññho jàto, aniccà vata saükhàra" ti aniccasa¤¤aü\<*<10>*>/ pañilabhi, tena kàraõen' assa rajoharaõam eva paccayo jàto. Jãvako pi kho\<*<11>*>/ Komàra- bhacco\<*<12>*>/ Dasabalassa dakkhiõodakaü upanàmesi. Satthà "nanu Jãvaka vihàre bhikkhå\<*<13>*>/ atthãti" hatthena pattaü pidahi. Mahàpanthako "nanu bhante vihàre n' atthi bhikkhå ti\<*<14>*>/" àha. Satthà "atthi Jãvakà" 'ti àha. Jãvako "tena hi bhaõe\<*<15>*>/ gaccha\<*<16>*>/, vihàre bhikkhånaü atthi- bhàvaü và natthibhàvaü và jànàhãti" purisaü pesesi. Tasmiü khaõe Cullapanthako\<*<2>*>/ "mayhaü bhàtiko `vihàre bhikkhå n' atthãti' bhaõati, vihàre\<*<17>*>/ bhikkhånaü atthibhàvam assa pakàsessàmãti" sakalaü amba- vanaü bhikkhåna¤ ¤eva\<*<18>*>/ påresi. Ekacce bhikkhå cãvarakammaü karonti, ekacce rajanakammaü\<*<19>*>/, ekacce sajjhàyaü karontãti evaü a¤¤ama¤¤aü\<*<20>*>/ asadisaü bhikkhusahassaü màpesi. So puriso vihàre bahå bhikkhå disvà nivattivà "ayya sakalaü ambavanaü bhikkhåhi paripuõõan" ti Jãvakassa àrocesi. Thero pi kho tatth' eva\<*<21>*>/ "Sahassakkhattuü attànaü nimminitvàna Panthako nisãdi ambavane ramme yàva kàlappavedanà" ti. Atha Satthà taü purisaü àha: "vihàraü gantvà `Satthà Cullapanthakaü\<*<22>*>/ nàma pakkosatãti' vadehãti". Tena gantvà tathà vutte "ahaü Culla- panthako\<*<22>*>/ ahaü Cullapanthako\<*<23>*>/" ti mukhasahassaü uññhahi. Puriso gantvà "sabbe pi kira bhante Cullapanthakà\<*<23>*>/ yeva nàmà" 'ti àha. "Tena hi tvaü gantvà yo `ahaü Cullapanthako'\<*<22>*>/ ti pañhamaü vadati \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck renu. 2 Ck Cv cåla-. 3 Cs arahattaü. 4 Ck pàpuni. 5 Ck tãni. 6 Ck agamiüsu. 7 Cs karonte. 8 Cs muccante. 9 Cv pu¤ji corrected to pu¤chi. 10 Ck Cv -saü¤aü. 11 Ck omits kho. 12 Ck -bhaõóo corrected to -bhacco? Cv -bhaddho. 13 Cs bhikkhu. 14 Cs vihàre bhikkhå natthãti. 15 Cs bhante. 16 Ck repeats gaccha. 17 Cs adds natthi. 18 Ck Cv bhikkhånaü ¤eva. 19 Cs rajatakammaü? 20 Cv aü¤amaü¤aü. 21 Ck nattheva. 22 Ck cåla-, Cv cåëa-. 23 Ck Cv cåëa-. >/ #<[page 119]># %< 4. Cullakaseññhijàtaka. (4). 119>% taü hatthe gaõha, avasesà antaradhàyissantãti". So tathà akàsi. Tàvad eva sahassamattà bhikkhå antaradhàyiüsu. Thero gatena purisena saddhiü agamàsi. Satthà bhattakiccapariyosàne Jãvakaü àmantesi: "Jãvaka, Cullapanthakassa\<*<1>*>/ pattaü gaõha, ayan\<*<2>*>/ te anu- modanaü karissatãti". Jãvako tathà akàsi. Thero sãhanàdaü na- danto\<*<3>*>/ taruõasãho viya tãhi Piñakehi saükhobhetvà anumodanaü akàsi. Satthà uññhàyàsanà bhikkhusaüghaparivàro vihàraü gantvà bhikkhåhi vatte dassite utthàyàsanà gandhakuñipamukhe ñhatvà bhikkhusaüghassa Sugatovàdaü datvà kammaññhànaü kathetvà bhikkhusaüghaü uyyojetvà surabhigandhavàsitaü\<*<4>*>/ gandhakuñiü pavisitvà dakkhiõena passena sãhaseyyaü upagato. Atha sàyaõhasamaye dhammasabhàyaü bhikkhå ito c' ito ca samosaritvà rattakambalasàõiü parikkhipantà viya nisãditvà Satthu guõakathaü àrabhiüsu: "àvuso; Mahàpanthako Culla- panthakassa ajjhàsayaü ajànanto `catuhi\<*<5>*>/ màsehi ekaü gàthaü gaõhituü na sakkoti, dandho ayan' ti vihàrà nikkaóóhi, Sammà- sambuddho pana attano anuttaradhammaràjatàya ekasmiü yev' assa antarabhatte saha pañisambhidàya\<*<6>*>/ arahattaü adàsi, tãõi Piñakàni pañi- sambhidàhi yeva àgatàni\<*<7>*>/, aho Buddhànaü balan\<*<8>*>/ nàma mahantan" ti. Atha Bhagavà dhammasabhàyaü imaü kathàpavattiü ¤atvà "ajja mayà gantuü vaññatãti\<*<9>*>/" Buddhaseyyàya uññhàya surattadupaññaü nivàsetvà vijjullatà viya kàyabandhanaü bandhitvà rattakambalasadi- saü Sugatamahàcãvaraü pàrupitvà\<*<10>*>/ surabhigandhakuñito nikkhamma mattavaravàraõasãhavikkantavilàsena\<*<11>*>/ anantàya Buddhalãëhàya dham- masabhàyaü gantvà alaükatamaõóapamajjhe supa¤¤attavarabuddhà- sanaü\<*<12>*>/ abhiruyha chabbaõõabuddharasmiyo vissajjento aõõavakucchiü obhàsayamàno Yugandharamatthake bàlasuriyo viya àsanamajjhe nisãdi. Sammàsambuddhe pana àgatamatte bhikkhusaügho kathaü pacchinditvà tuõhã ahosi. Satthà mudukena mettacittena parisaü oloketvà "ayaü parisà ativiya sobhati, ekassa\<*<13>*>/ pi hatthakukkuccaü và pàdakukkuccaü và ukkàsitasaddo và khipitasaddo và n' atthi, sabbe p' ime Buddha- gàravena sagàravà Buddhatejena tajjità mayi àyukappam pi akathetvà nisinne pañhamaü kathaü samuññhàpetvà na kathessanti, kathàsamuññhà- panavattan nàma mayà va jànitabbaü, aham eva pañhamaü kathessà- mãti madhurena brahmassarena bhikkhå àmantetvà "kàya nu 'ttha \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck cullapanthassa. 2 Cs ayaü. 3 Cs nadantena. 4 Ck sårabhigandhavàsavàsitaü, Cv surabhigandhavàsamàsitaü. 5 so all three MSS. 6 Cs pañisambhidàhi. 7 Ck pañisambhidàyeva àgatà. 8 Cs balaü. 9 Ck vaddhatãtã, Cv vaddhàtãti. 10 Ck pàråpitvà? 11 Cs mattavàraõa-. 12 Ck Cv supaü¤atta-. 13 Ck phassa. >/ #<[page 120]># %<120 I. Ekanipàta. 1. Apaõõakavagga.>% bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà, kà ca pana vo antaràkathà vippakatà\<*<1>*>/ ti àha. "Bhante, na mayaü imasmiü ñhàne nisinnà a¤¤aü tiracchànakathaü kathema, tumhàkaü yeva pana guõe vaõõayamànà\<*<2>*>/ nisinn' amhà" 'ti, "àvuso, Mahàpanthako Cullapanthakassa ajjhàsayaü ajànanto --pe-- aho Buddhànaü balan nàma mahantan" ti. Satthà bhikkhånaü kathaü sutvà "bhikkhave, Cullapanthako maü nissàya idàni tàva dhammesu dhammamahantataü patto, pubbe pana maü nissàya bhogesu pi bhogamahantataü pàpuõãti" àha. Bhikkhå tass' atthassa àvibhàvatthaü Bhagavantaü yàciüsu. Bhagavà bhavantarena pañicchannaü kàraõaü pàkañaü akàsi: Atãte Kàsiraññhe Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto seññhikule nibbattitvà vayappatto seññhiñ- ñhànaü labhitvà Cullakaseññhi\<*<3>*>/ nàma ahosi. So paõóito vyatto sabbanimittàni jànàti. So ekadivasaü ràjåpaññhànaü gacchanto antaravãthiyaü matamåsikaü disvà taükhaõe nak- khattaü samànetvà idam àha: "sakkà\<*<4>*>/ cakkhumatà kulaputtena imaü unduraü gahetvà dàràbharaõaü và\<*<3>*>/ kàtuü kammante ca\<*<5>*>/ payojetun" ti. A¤¤ataro duggatakulaputto taü seññhissa vacanaü sutvà "nàyaü ajànitvà\<*<6>*>/ kathessatãti" måsikaü gahetvà ekasmiü àpaõe\<*<7>*>/ biëàlass' atthàya datvà kàkaõikaü\<*<8>*>/ labhi. Tàya kàkaõikàya\<*<8>*>/ phàõitaü\<*<9>*>/ gahetvà ekena kuñena pànãyaü\<*<10>*>/ gaõhi. So ara¤¤ato\<*<11>*>/ àgacchante {màlakàre}\<*<12>*>/ disvà thokaü thokaü phàõitakhaõóaü\<*<13>*>/ datvà uluükena pànãyaü\<*<14>*>/ adàsi. Te tassa ekekaü pupphamuññhiü adaüsu. So tena pupphamålena punadivase pi phàõita¤\<*<15>*>/ ca pànãyaghaña¤ ca gahetvà pupphàrà- mam eva gato. Tassa taü divasaü màlàkàrà\<*<16>*>/ aóóhocitake\<*<17>*>/ pupphagacche datvà agamaüsu. So na cirass' eva iminà upàyena aññha kahàpaõe labhi. Puna ekasmiü vàtavuññhidivase ràjuyyàne bahå\<*<18>*>/ sukkhadaõóakà ca sàkhà ca palàsa¤ ca vàtena patitaü hoti. Uyyànapàlo chaóóetuü\<*<19>*>/ upàyaü na \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck vippakathà, Cv vippakathà corrected to vippakatà. 2 Ck vaõõàyamanà. 3 so all three MSS. 4 Cs sakkhà. 5 Cv kammantena. 6 Cv ajànetva. 7 Ck Cs àpane. 8 Cs kàkani-. 9 Cs phànitaü. 10 Ck pàõãyaü, Cv pàõiyaü. 11 Cs a¤¤asotà, Ck Cv araü¤ato. 12 Ck Cv màlakàre. 13 Ck Cs phànita-. 14 Ck pàõãyaü. 15 Cs phànita¤. 16 Ck Cv màlakàrà. 17 Ck -vitake, Cs -mitake. 18 Ck Cv bahu. 19 Cs jaóóetuü, Ck chaóóhetuü. >/ #<[page 121]># %< 4. Cullakaseññhijàtaka. (4). 121>% passati. So tattha gantvà "sace imàni dàrupaõõàni mayhaü dassasi ahan\<*<1>*>/ te imàni sabbàni nãharissàmãti" uyyànapàlaü àha. So "gaõha ayyà" 'ti sampañicchi. Cullantevàsiko dàra- kànaü keëimaõóalaü\<*<2>*>/ gantvà phàõitaü\<*<3>*>/ datvà muhuttena sab- bàni dàrupaõõàni nãharàpetvà uyyànadvàre ràsiü kàresi\<*<4>*>/. Tadà ràjakumbhakàro ràjakulànaü bhàjanànaü pacanatthàya dàråni pariyesamàno uyyànadvàre tàni disvà tassa hatthato vikkiõitvà gaõhi. Taü divasaü Cullantevàsiko dàruvikkayena soëasa kahàpaõe càñiàdãni ca pa¤ca bhàjanàõi\<*<5>*>/ labhi. So catuvãsatiyà kahàpaõesu jàtesu "atthi ayaü upàyo mayhan" ti nagaradvàrato avidåraññhàne ekaü pànãyacàñiü ñhapetvà pa¤casate tiõahàrake pànãyena upaññhahi. Te àhaüsu: "tvaü samma amhàkaü bahåpakàro\<*<6>*>/, kin\<*<7>*>/ te karomà" 'ti. So "mayhaü kicce uppanne karissathà" 'ti vatvà ito c' ito ca\<*<8>*>/ vicaranto thalapatha- kammikena ca jalapathakammikena\<*<9>*>/ ca saddhiü mittasanthavaü akàsi. Tassa thalapathakammiko "sve\<*<10>*>/ imaü nagaraü assa- vàõijako\<*<11>*>/ pa¤ca assasatàni gahetvà àgamissatãti" àcikkhi. So tassa vacanaü sutvà tiõahàrake àha: "ajja mayhaü ekekaü tiõakalàpaü detha, mayà ca tiõe avikkãte\<*<12>*>/ attano tiõaü mà vikkiõathà" 'ti. Te "sàdhå" 'ti sampañicchitvà pa¤ca tiõa- kalàpasatàni àharitvà tassa ghare pàtayiüsu. Assavàõijo\<*<11>*>/ sakalanagare assànaü tiõaü\<*<13>*>/ alabhitvà tassa sahassaü datvà taü tiõaü gaõhi. Tato katipàhaccayena tassa\<*<14>*>/ jalapatha- kammikasahàyako àrocesi: "paññanaü mahànàvà àgatà" ti. So "atthi ayaü upàyo" ti aññhahi kahàpaõehi sabbaparivàra- sampannaü\<*<15>*>/ tàvakàlikaü\<*<16>*>/ rathaü gahetvà mahantena yasena nàvàpaññanaü gantvà ekaü aïgulimuddikaü nàvàya saccakàraü datvà avidåraññhàne sàõiü parikkhipàpetvà nisinno purise àõàpesi: "bàhirato vàõijesu\<*<11>*>/ àgatesu tatiyena pàñihàrena\<*<17>*>/ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs ahaü. 2 Ck keli-, Cv keëimaõóaëaü. 3 Cs phàni-. 4 Ck karesi. 5 Cs omits pa¤ca bhàjanàni. 6 Ck Cv bahå upakàro. 7 Cs kiü. 8 Cs omits ca. 9 Cs jalakammikena. 10 Cs ssa. 11 Ck -vàni-. 12 Cs Cv avikkite. 13 Ck Cv càriü. 14 Ck Cv ssa. 15 Cs -parivàrà-. 16 Cv -kàëikaü. 17 Cs pàñihàriyena. >/ #<[page 122]># %<122 I. Ekanipàta. 1. Apaõõakavagga.>% àrocethà" 'ti. "Nàvà àgatà" ti sutvà Bàràõasito satamattà\<*<1>*>/ vàõijà "bhaõóaü gaõhàmà" 'ti àgamiüsu. "Bhaõóaü tumhe na labhissatha, asukaññhàne nàma mahàvàõijena saccakàro dinno" ti. Te taü\<*<2>*>/ sutvà tassa santikaü àgatà. Pàdamålika- purisà purimasa¤¤àvasena tatiyena pàñihàrena tesaü\<*<3>*>/ àgata- bhàvaü àrocesuü. Te satamattàpi\<*<4>*>/ vàõijà ekekaü sahassaü datvà tena saddhiü nàvàya paññikà hutvà puna ekekaü sahassaü datvà pattiü vissajjàpetvà bhaõóaü attano santakaü akaüsu. Cullantevàsiko dve satasahassàni gaõhitvà Bàràõasiü àgantvà "kata¤¤unà\<*<5>*>/ bhavituü\<*<6>*>/ vaññatãti" ekaü satasahassaü gàhàpetvà\<*<7>*>/ Cullakaseññhissa samãpaü gato. Atha naü seññhi\<*<8>*>/ "kin te tàta katvà idaü dhanaü laddhan" ti pucchi. So "tumhe\<*<9>*>/ kathi- taupàye ñhatvà catumàsabbhantaren' eva laddhan" ti mata- måsikaü àdiü katvà sabbaü vatthuü kathesi. Cullamahàseññhi\<*<8>*>/ tassa vacanaü sutvà "na dàni evaråpaü dàrakaü parasantakaü kàtuü vaññatãti\<*<10>*>/" vayappattaü dhãtaraü datvà sakalakuñumbassa sàmikaü akàsi\<*<11>*>/. So seññhino accayena tasmiü nagare seññhiñ- ñhànaü labhi. Bodhisatto pi yathàkammaü agamàsi. Sammàsambuddho pi imaü dhammadesanaü kathetvà abhi- sambuddho va imaü gàthaü kathesi: @*>/ pàbhatena vicakkhaõo samuññhàpeti attànaü anuü aggãva santhaman ti. || Ja_I:4 ||>@ Tattha appakena pãti thokenàpi parittakenàpi, medhàvãti pa¤¤avà\<*<13>*>/, pàbhatenà 'ti bhaõóamålena, vicakkhaõo ti vohàrakusalo\<*<14>*>/, samuññhàpeti attànan ti mahantaü dhana¤ ca yasa¤ ca\<*<15>*>/ uppàdetvà tattha attànaü saõñha- peti\<*<16>*>/ patiññhàpeti, yathà kim: aõuü aggiva santhamaü, yathà paõóito puriso parittaü aggiü anukkamena gomayacuõõàdãni pakkhipitvà mukhavàtena\<*<17>*>/ dhamanto samuññhàpeti vaóóheti mahantaü aggikkhandhaü karoti evam eva paõóito thokam pi pàbhataü labhitvà nànàupàyehi payojetvà dhana¤ ca yasa¤ ca\<*<18>*>/ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck sattamattà, Cv sattamattaü. 2 Ck saü. 3 Cs omits tesaü. 4 Cv sakamattàpi. 5 Ck kata¤¤åtà? 6 Cv bhàvituü. 7 Cv gahàpetvà. 8 so all three MSS. 9 so all three MSS. instead of tumhehi? 10 Ck Cv vaddhatãti. 11 Ck adàsi, Cv àdàsi. 12 Ck medhàvi. 13 Ck Cv paü¤avà. 14 Ck Cv vohàrake kusalo. 15 Cs mahantaü dhanasa¤cayaü. 16 Cs saüñhapeti. 17 Ck sukhavàtena. 18 Cs dhanasa¤caya¤ca, Ck omits yasa¤ ca. >/ #<[page 123]># %< 5. Taõóulanàlijàtaka. (5). 123>% vaóóheti vaóóhetvà ca pana tattha attànaü patiññhàpeti, tàya eva và pana dhanayasamahantatàya attànaü samuññhàpeti, abhi¤¤àtaü\<*<1>*>/ pàkañaü karotãti attho. Iti Bhagavà "bhikkhave, Cullapanthako maü nissàya idàni dhammesu dhammamahantataü patto, pubbe pana bhogesu pi bhoga- mahantataü pàpuõãti". Evaü imaü dhammadesanaü dassetvà dve vatthåni kathetvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà Cullantevàsiko Cullapanthako ahosi, Cullakamahàseññhi\<*<2>*>/ pana aham eva ahosin" ti desanaü niññhapesi. Cullakaseññhijàtakaü\<*<3>*>/. $<5. Taõóulanàlijàtaka.>$ Kim agghati taõóulanàlikà ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto Làëudàyittheraü\<*<4>*>/ àrabbha kathesi. Tasmiü samaye àyasmà Dabbo Mallaputto saüghassa bhattuddesako hoti. Tasmiü pàto va salàkabhattàni uddisamàne\<*<5>*>/ Udàyittherassa\<*<6>*>/ kadàci varabhattaü pàpuõàti\<*<7>*>/ kadàci làmakabhattaü. So làmakabhattassa pattadivase salàkaggaü\<*<8>*>/ àkulaü karoti: "kiü Dabbo va\<*<9>*>/ salàkaü dàtuü jànàti, amhe na jànàmà" 'ti\<*<10>*>/ vadati. Tasmiü salàkaggaü àkulaü karonte "handa dàni tvam eva salàkà dehãti" salàkapacchiü adaüsu. Tato paññhàya so saüghassa salàkaü adàsi, dadanto pana idaü varabhattan ti và làmakabhattan ti và asukavassagge varabhattaü ñhitaü asuka- vassagge làmakabhattan ti và na jànàti, ñhitikaü karonto pi asuka- vassagge ñhitikà ti na sallakkheti, bhikkhånaü ñhitavelàya imasmiü ñhàne ayaü ñhitikà ñhità imasmiü ñhàne\<*<11>*>/ ayan ti bhåmiyaü và bhittiyaü và lekhaü kaóóhati\<*<12>*>/. Punadivase salàkagge bhikkhå mandatarà và honti bahutarà và, tesu mandataresu lekhà heññhà hoti bahutaresu upari, so ñhitikaü ajànanto lekhàsa¤¤àya\<*<13>*>/ salàkaü deti. Atha naü bhikkhå "àvuso Udàyi\<*<14>*>/ lekhà nàma heññhà và hoti\<*<15>*>/ upari và, varabhattaü pana asukavassagge ñhitaü làmakabhattaü asuka- vassagge" ti àhaüsu. So bhikkhå\<*<16>*>/ pañippharanto "yadi evaü ayaü lekhà kasmà evaü ñhità, kiü ahaü tumhàkaü saddahàmi, imissà lekhàya saddahàmãti" vadati, Atha naü daharà ca sàmaõerà\<*<17>*>/ ca "àvuso \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv abhiü¤àtaü. 2 so all three MSS. 3 Ck cullaseññhi-. 4 Ck Cv làëudàyitheraü, Cs làludàyittheraü. 5 Cs uddisamàno. 6 Ck Cv udàyitherassa. 7 Ck pàpuni. 8 Cs salàkabhattaü. 9 Ck omits va, Cv dabbaü va. 10 Cs adds pi. 11 Cv omits ayaü.ñhàne. 12 Cs kaóóheti. 13 Ck Cv -saü¤àya. 14 Cs udàyã. 15 Cs omits hoti. 16 Ck Cs bhikkhu. 17 Ck sàmanerà. >/ #<[page 124]># %<124 I. Ekanipàta. 1. Apaõõakavagga.>% Làëudàyi\<*<1>*>/, tayi salàkà\<*<2>*>/ dente bhikkhå làbhena parihàyanti, na tvaü dàtuü anucchaviko, niggaccha ito" ti salàkaggato nikkaóóhiüsu. Tasmiü khaõe salàkagge mahantaü kolàhalaü ahosi. Taü sutvà Satthà Anandattheraü\<*<3>*>/ pucchi: "ânanda, salàkagge mahantaü kolà- halaü, kiüsaddo nàm' eso" ti. Thero Tathàgatassa tam atthaü àrocesi. "Ananda, na idàn' eva Udàyi\<*<4>*>/ attano bàlatàya paresaü làbhahàniü karoti, pubbe pi akàsi yevà" 'ti àha. Thero tass' atthassa àvibhàvatthaü Bhagavantaü yàci. Bhagavà bhavantarena pañicchannaü kàraõaü pàkañaü akàsi: Atãte Kàsiraññhe Bàràõasiyaü Brahmadatto ràjà ahosi. Tadà amhàkaü Bodhisatto tassa agghakàrako ahosi, hatthiassàdãni c' eva maõisuvaõõàdãni ca agghàpeti, agghàpetvà bhaõóasàmikànaü\<*<5>*>/ bhaõóànuråpam eva målaü dàpesi. Ràjà pana luddho hoti, so lobhapakatiyà\<*<6>*>/ evaü cintesi: "ayaü agghà- panako evaü agghàpento na cirass' eva mama gehe dhanaü parikkhayaü gamissati\<*<4>*>/, a¤¤aü\<*<7>*>/ agghàpanakaü karissàmãti" so sãhapa¤jaraü ugghàñetvà ràjaïgaõaü olokento ekaü gàmika- manussaü lolabàlaü ràjaïgaõena gacchantaü disvà "esa mayhaü agghàpanakakammaü kàtuü sakkhissatãti" taü pakkosàpetvà "sakkhissasi bhaõe amhàkaü agghàpanakakammaü\<*<8>*>/ kàtun" ti àha. "Sakkhissàmi devà" 'ti. Ràjà attano dhanarakkha- õatthàya\<*<9>*>/ taü bàlaü agghàpanakakamme\<*<10>*>/ ñhapesi. Tato paññhàya so bàlo hatthiassàdãni agghàpento agghaü hàpetvà yathàruciyà\<*<11>*>/ katheti, tassa ñhànantare ñhitattà yaü so katheti tam eva målaü hoti. Tasmiü kàle uttaràpathato eko assa- vàõijo\<*<12>*>/ pa¤ca assasatàni ànesi. Ràjà taü purisaü pakko- sàpetvà asse agghàpesi. So pa¤cannaü assasatànaü ekaü taõóulanàlikaü\<*<13>*>/ aggham akàsi, katvà ca pana "assavàõi- jassa\<*<14>*>/ ekaü taõóulanàlikaü\<*<13>*>/ dethà" 'ti vatvà asse assa- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs làludàyi. 2 Cs salàkà corrected to salàke. 3 Ck Cv ànandatheraü. 4 so all three MSS. instead of gamessati? 5 Cs sàmikànaü. 6 Cs Cv -pakatitàya. 7 Ck aü¤aü. 8 Ck agghapanika-, Cv agghàpanika-. 9 Ck Cv -rakkhana-. 10 Ck agghàpaniyakamme, Cv agghàpanãyakamme. 11 Ck -råciyà. 12 Ck -vànijo. 13 Cv -nàëikaü. 14 Ck -vànijassa. >/ #<[page 125]># %< 5. Taõóulanàlijàtaka. (5). 125>% sàlàyaü saõñhàpesi. Assavàõijo\<*<1>*>/ poràõakàgghàpanikassa\<*<2>*>/ san- tikaü gantvà taü pavattiü àrocetvà "idàni kiü kattabban" ti pucchi. So àha: "tassa purisassa la¤caü\<*<3>*>/ datvà evaü puc- chatha: "`amhàkaü tàva assà ekaü taõóulanàlikaü\<*<4>*>/ agghantãti'\<*<5>*>/ ¤àtam etaü, tumhe pana nissàya taõóulanàliyà\<*<6>*>/ agghaü jàni- tukàm' amha\<*<7>*>/, sakkhissatha no ra¤¤o\<*<8>*>/ santike ñhatvà `sà taõóu- lanàlikà\<*<6>*>/ idaü nàma agghatãti' vattun tã, sace `sakkomãti' vadati taü gahetvà ra¤¤o\<*<8>*>/ santikaü gacchatha, aham pi tattha àgamissàmãti". Assavàõijo\<*<1>*>/ "sàdhå" 'ti Bodhisattassa vacanaü sampañicchitvà agghàpanikassa la¤caü\<*<3>*>/ datvà tam atthaü àrocàpesi. So la¤caü\<*<3>*>/ labhitvà va "sakkhissàmi taõóulanàliü agghàpetun" ti. "Tena hi gacchàma ràjakulan" ti taü àdàya ra¤¤o\<*<8>*>/ santikaü agamàsi. Bodhisatto pi a¤¤e pi bahuamaccà agamaüsu. Assavàõijo\<*<1>*>/ ràjànaü vanditvà "ahaü deva pa¤- cannaü assasatànaü ekaü taõóulanàliü\<*<9>*>/ agghanabhàvaü jàniü, `sà pana taõóulanàli kiü agghatãti' agghàpanikaü puccha devà" 'ti. Ràjà taü pavattiü ajànanto "ambho agghàpanika pa¤ca assasatàni kiü agghantãti\<*<10>*>/" pucchi. "Taõóulanàliü\<*<9>*>/ devà" ti. "Hotu bhaõe, pa¤ca assasatàni\<*<11>*>/ tàva taõóulanàliü\<*<12>*>/ agghantu, sà pana kim agghati taõóulanàlikà\<*<13>*>/" ti pucchi. So bàlapuriso "Bàràõasiü\<*<14>*>/ santarabàhiraü agghati taõóulanàlikà\<*<15>*>/" ti àha. So kira pubbe ràjànaü anuvattanto ekaü sàlitaõóulanàliü\<*<16>*>/ assànaü agghaü\<*<17>*>/ akàsi, puna vàõijakassa\<*<18>*>/ hatthato la¤caü\<*<3>*>/ labhitvà tassà\<*<19>*>/ taõóulanàlikàya\<*<6>*>/ Bàràõasiü santarabàhiraü aggham akàsi. Tadà pana Bàràõasiyà pàkàraparikkhepo dvàda- sayojaniko hoti, idam assà\<*<20>*>/ antarabàhiraü\<*<21>*>/ pana tiyojana- satikaraññhaü\<*<22>*>/, iti so bàlo evaü mahantaü Bàràõasiü\<*<23>*>/ sàn- tarabàhiraü\<*<24>*>/ taõóulanàlikàya\<*<6>*>/ agghaü akàsi. Taü sutvà amaccà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -vànijo. 2 Cs poràõika-. 3 Cs la¤jaü. 4 Cs -nàliü, Cv -nàëikaü. 5 Ck Cv agghatãti, Cs agghatãti corrected to agghantãti. 6 Cv -nàëi-. 7 Cs jànituü kàmamha. 8 Ck Cv raü¤o. 9 Ck Cv -nàëiü. 10 Cs agghatãti. 11 Ck Cs -sata. 12 Cv -nàëiü. 13 Ck Cv -nàëikà. 14 Ck bàràõasi, Cv bàràõasi corrected to bàràõasiü. 15 Cv -nàëikà 16 Cs sàliü, Cv -nàëiü. 17 Ck agghiü. 18 Ck vàni-. 19 Cs Cv tassa. 20 Cs Cv assa. 21 Ck Cv antaraübàhiraü. 22 Cv -satikaü-. 23 Ck bàràõasiyaü. 24 Cs mahantaü sà antaraü bàhiraü corrected to mahantaü bàràõasiü antarabàhiraü, Ck sàntaraübàhiraü, Cv antaraü sabàhiraü. >/ #<[page 126]># %<126 I. Ekanipàta. 1. Apaõõakavagga.>% pàõiü\<*<1>*>/ paharitvà hasamànà "mayaü pubbe pañhavi¤ ca rajja¤ ca anagghan ti sa¤¤ino\<*<2>*>/ ahumha, evaü mahantaü kira saràja- kaü Bàràõasirajjaü taõóulanàlimattaü\<*<3>*>/ agghati, aho agghà- panikassa pa¤¤àsampadà\<*<4>*>/, kahaü ettakaü kàlaü agghàpaniko vihàsi, amhàkaü ra¤¤o\<*<5>*>/ eva anucchaviko" ti parihàsaü akaüsu. Tasmiü kàle ràjà lajjito taü bàlaü nikkaóóhàpetvà Bodhi- sattass' eva agghàpanikaññhànaü adàsi. Bodhisatto pi yathà- kammaü gato. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà dassetvà dve vatthåni kathetvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà gàmika- bàlàgghàpaniko Làëudàyã\<*<6>*>/ ahosi, paõóitàgghàpaniko aham eva ahosin" ti desanaü niññhapesi. Taõóulanàlijàtakaü\<*<3>*>/. $<6. Devadhammajàtaka.>$ Hiriottappasampannà ti. Idaü Bhagavà Jetavane viharanto a¤¤ataraü\<*<7>*>/ bahubhaõóaü bhikkhuü àrabbha kathesi. Sàvatthivàsã\<*<8>*>/ kir' eko kuñumbiko\<*<9>*>/ bhariyàya kàlakatàya pabbaji. So pabbajanto attano pariveõa¤\<*<10>*>/ ca aggisàla¤ ca bhaõóagabbha¤ ca kàretvà bhaõóagabbhaü sappitaõóulàdãhi påretvà pabbaji, pabbajitvà pana attano dàse pakkosàpetvà yathàrucitaü àhàraü pacàpetvà bhu¤jati, bahuparikkhàro ca ahosi, rattiü a¤¤aü\<*<11>*>/ nivàsanapàrupanaü\<*<12>*>/ hoti divà a¤¤aü, vihàrapaccante vasati. Tass' ekadivasaü cãvarapaccattharaõàdãni nãharitvà\<*<13>*>/ pariveõe\<*<14>*>/ pattharitvà sukkhàpentassa sambahulà jànapadà bhikkhå senàsanacàrikaü àhiõóantà pariveõaü gantvà cãvaràdãni disvà "kass' imànãti" pucchiüsu. So "mayhaü àvuso" ti àha. "âvuso idam pi cãvaraü idam pi cãvaraü idam pi nivàsanaü idam pi nivà- sanaü idam pi\<*<15>*>/ paccattharaõaü\<*<16>*>/ sabbaü tuyham evà" ti. "âma mayham evà" ti. "âvuso, Bhagavatà tãõi\<*<17>*>/ cãvaràni anu¤¤àtàni\<*<18>*>/, tvaü evaü appicchassa Buddhassa sàsane pabbajitvà evaü bahu- parikkhàro jàto, ehi taü Dasabalassa santikaü nessàmà" ti taü àdàya Satthu santikaü agamaüsu. Satthà disvà "kin nu kho bhik- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv pàõi, Cs pàniü. 2 Ck Cv saü¤ino. 3 Cv -nàëi-. 4 Cv paü¤à-. 5 Ck Cv raü¤o. 6 Ck Cv -dàyi. 6. Cfr. Dasaratha-j. p. 39. 7 Ck Cv aü¤ataraü. 8 Ck Cv -vàsi. 9 Cs kuñimbiko corrected to kuñumbiko, Ck Cv kuñumbiyo. 10 Ck parivena¤. 11 Ck Cv aü¤aü. 12 Cv omits nivàsana. 13 Cv -õàdãhi niharitvà. 14 Ck Cv parivene. 15 Ck omits idam pi. 16 Cv sapacca-. 17 Cs ti. 18 Ck Cv anuü¤àtàni. >/ #<[page 127]># %< 6. Devadhammajàtaka. (6). 127>% khave anicchamànakaü yeva bhikkhuü gahetvà\<*<1>*>/ àgat' atthà" ti àha. "Bhante ayaü bhikkhu bahubhaõóo bahuparikkhàro" ti. "Saccaü kira tvaü bhikkhu bahubhaõóo" ti. "Saccaü Bhagavà" ti. "Kasmà pana tvaü bhikkhu bahubhaõóo jàto, nanu ahaü appicchatàya san- tuññhiyà --pe-- pavivekassa viriyàrambhassa vaõõaü vadàmãti". So Satthu vacanaü sutvà kupito "iminà dàni nãhàrena carissàmãti" pàrupanaü chaóóetvà\<*<2>*>/ parisamajjhe ekacãvaro aññhàsi. Atha naü Satthà upatthambhayamàno "nanu tvaü bhikkhu pubbe hirottappa- gavesako\<*<3>*>/ dakarakkhasakàle pi hirottappaü gavesamàno dvàdasa saü- vaccharàni vihàsi, atha kasmà idàni evaügaruke Buddhasàsane pabbajitvà catuparisamajjhe pàrupanaü chaóóetvà\<*<2>*>/ hirottappaü pahàya ñhito sãti". So Satthu vacanaü sutvà hirottappaü paccupaññhàpetvà taü cãvaraü pàrupitvà Satthàraü vanditvà ekamantaü nisãdi. Bhikkhå tass' atthassa àvibhàvatthaü Bhagavantaü yàciüsu. Bhagavà bha- vantarena pañicchannaü kàraõaü pàkañaü akàsi: Atãte Kàsiraññhe Bàràõasiyaü Brahmadatto ràjà ahosi. Tadà Bodhisatto tassa aggamahesiyà kucchismiü pañisandhiü gaõhi\<*<4>*>/, tassa nàmagahaõadivase Mahiüsà- sakumàro ti nàmaü akaüsu. Tassa àdhàvitvà paridhàvitvà vicaraõakàle ra¤¤o\<*<5>*>/ a¤¤o pi putto jàto, tassa Candakumàro ti nàmaü akaüsu. Tassa pana àdhàvitvà paridhàvitvà vicaraõa- kàle Bodhisattamàtà kàlam akàsi. Ràjà a¤¤aü\<*<6>*>/ aggamahe- siññhàne ñhàpesi. Sà ra¤¤o\<*<5>*>/ piyà ahosi manàpà. Sà piyasaü- vàsam anvàya ekaü puttaü vijàyi, Suriyakumàro ti tassa nàmaü akaüsu. Ràjà puttaü disvà tuññhacitto "bhadde put- tassa te\<*<7>*>/ varaü dammãti" àha. Devã varaü icchitakàle gahetabbaü katvà ñhapesi. Sà putte vayappatte ràjànaü àha: "devena mayhaü puttassa jàtakàle varo dinno, puttassa me\<*<8>*>/ rajjaü dehãti". Ràjà "mayhaü dve puttà aggikkhandhà viya jalamànà vicaranti, na sakkà tava puttassa rajjaü dàtun" ti pañikkhipitvà taü punappuna\<*<9>*>/ yàcamànam eva disvà "ayaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv gaõhitvà. 2 Cv jaóóhetvà. 3 Ck Cv hirottappaügavesako. 4 Cs adds in the margin dasamàsaccayena puttaü vijàyi. 5 Ck Cv raü¤o. 6 Ck Cv aü¤aü. 7 Ck ne. 8 Cs Cv add va. 9 Cs punappunaü. >/ #<[page 128]># %<128 I. Ekanipàta. 1. Apaõõakavagga.>% mayhaü puttànaü pàpakam pi cinteyyà" 'ti putte pakkosà- petvà àha: "tàtà, ahaü Suriyakumàrassa jàtakàle varaü adàsiü, idàni 'ssa màtà rajjaü yàcati, ahaü tassa na dàtukàmo, màtugàmo nàma pàpo, tumhàkaü pàpakam pi cinteyya, tumhe ara¤¤aü\<*<1>*>/ pavisitvà mam' accayena kulasantake nagare rajjaü kareyyàthà\<*<2>*>/" 'ti kanditvà roditvà sãse cumbitvà uyyojesi. Te\<*<3>*>/ pitaraü vanditvà pàsàdà orohante ràjaïgaõe\<*<4>*>/ kãëamàno\<*<5>*>/ Suriya- kumàro pi disvà taü kàraõaü ¤atvà "aham pi bhàtikehi saddhiü gamissàmãti" tehi saddhiü yeva nikkhami. Te Himavantaü pavisiüsu. Bodhisatto maggà okkamma rukkhamåle nisãditvà Suriyakumàraü àmantesi: "tàta Suriya etaü saraü gantvà nahàtvà ca pivitvà ca paduminipaõõehi\<*<6>*>/ amhàkam pi pànãyaü ànehãti". Taü pana saraü Vessavaõassa\<*<7>*>/ santikà ekena\<*<8>*>/ dakarakkhasena laddhaü hoti, Vessavaõo\<*<9>*>/ ca taü àha: "ñha- petvà devadhammajànanake ye a¤¤e\<*<10>*>/ imaü saraü otaranti te khàdituü labhasi, anotiõõe na labhasãti\<*<11>*>/. Tato paññhàya so rakkhaso ye taü saraü otaranti te devadhamme\<*<12>*>/ pucchitvà ye na jànanti\<*<13>*>/ te khàdati. Atha kho Suriyakumàro taü saraü gantvà avãmaüsitvà\<*<14>*>/ va otari. Atha naü so rakkhaso gahetvà\<*<15>*>/ "devadhammaü jànàsãti" pucchi. So "devadhammà nàma Canda-Suriyà" ti àha. Atha naü "tvaü devadhamme na jànàsãti" udakaü pavesetvà attano vasanaññhàne ñhapesi. Bo- dhisatto pi taü ciràyantaü\<*<16>*>/ disvà Candakumàraü pesesi. Rakkhaso tam pi gaõhitvà "devadhamme jànàsãti" pucchi. "âma jànàmi, devadhammo nàma\<*<17>*>/ catasso disà" ti. Rakkhaso "na tvaü devadhamme jànàsãti" tam pi gahetvà tatth' eva ñhapesi. Bodhisatto tasmim pi ciràyante "ekena antaràyena bhavitabban" ti sayaü tattha gantvà dvinnam pi otaraõa- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck araü¤aü, Cv àraü¤a. 2 Ck kareyyathà. 3 Ck Cv ne. 4 Ck Cv ràjaügaõe. 5 Cs kãla-. 6 Ck -pannehi. 7 Ck Cs -nassa. 8 Ck eko. 9 Ck Cs -no. 10 Ck aü¤o, Cv aü¤e. 11 Ck labbhasãti. 12 Ck -dhammesu. 13 Cs jànti. 14 Ck avimaüsitvà. 15 Cs gantvà. 16 Cs pitaraü ciràyantaü corrected to pitaü aticiràyantaü. 17 Cs adds in the margin cattàro dissati. >/ #<[page 129]># %< 6. Devadhammajàtaka. (6). 129>% padavala¤jaü\<*<1>*>/ disvà "rakkhasapariggahãtena\<*<2>*>/ iminà sarena bhavitabban" ti khaggaü sannayhitvà\<*<3>*>/ dhanuü gahetvà aññhàsi. Dakarakkhaso Bodhisattaü udakaü anotarantaü disvà vana- kammikapuriso\<*<4>*>/ viya hutvà Bodhisattaü àha: "bho purisa, tvaü maggakilanto, kasmà imaü saraü otaritvà nahàtvà\<*<5>*>/ pivitvà bhisamuëàlaü\<*<6>*>/ khàditvà pupphàni pilandhitvà\<*<7>*>/ yathà- sukhaü na gacchasãti". Bodhisatto taü disvà "eso yakkho bhavissatãti" ¤atvà "tayà me bhàtikà gahità" ti àha. "âma mayà" ti. "Kiükàraõà" ti. "Ahaü imaü saraü otiõõake labhàmãti". "Kiü pana sabbe va labhasãti\<*<8>*>/". "Ye deva- dhamme jànanti te ñhapetvà avasese labhàmãti". "Atthi pana te devadhammehi attho" ti. "Ama atthi". "Yadi evaü ahan\<*<9>*>/ te devadhamme kathessàmãti". "Tena hi kathehi, ahaü deva- dhamme sunissàmãti". Bodhisatto "ahaü devadhamme ka- theyyaü, kiliññhagatto pan' amhãti" àha. Yakkho Bodhisattaü nahàpetvà bhojanaü bhojetvà pànãyaü pàyetvà pupphàni pilandhàpetvà\<*<10>*>/ gandhehi vilimpàpetvà alaükatamaõóapamajjhe pallaükaü attharitvà adàsi. Bodhisatto àsane nisãditvà yakkhaü pàdamåle nisãdàpetvà "tena hi ohitasoto sakkaccaü deva- dhamme suõàhãti\<*<11>*>/" imaü gàtham àha: @*>/ sappurisà loke devadhammà ti vuccare ti. || Ja_I:5 ||>@ Tattha hiriottappasampannà ti hiriyà ca ottappena ca samannàgatà, tesu kàyaduccaritàdãhi hirãyatãti hiri, lajjày' etaü adhivacanaü, tehi yeva ottapañãti\<*<13>*>/ ottappaü, pàpato ubbegass' etaü adhivacanaü, tattha ajjhattasammuññhànà hiri bahiddhàsamuññhànaü ottappaü, attàdhipateyyà\<*<14>*>/ hiri lokàdhipateyyaü ottappaü, lajjàsabhàvasaõñhità hiri bhayasabhàvasaõñhitaü ottappaü, sappatissavalakkhaõà hiri vajjabhãrukabhayadassàvãlakkhaõaü\<*<15>*>/ ottappaü; tattha ajjhattasamuññhànaü hiriü\<*<16>*>/ catuhi\<*<15>*>/ kàraõehi samuññhàpeti, jàtiü paccavekkhitvà vayaü pacca- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -vaëa¤jaü. 2 Ck -parigahãtena, Cs -pariggahitena. 3 Ck sannahitvà. 4 Ck vata-, Cs vana-? Cv vanakampika-. 5 Ck nahàyitvà. 6 Cs -mulàlaü, Ck -måëàlaü. 7 Ck piëandhitvà. 8 Ck Cs labbhasãti. 9 Cs ahaü. 10 Ck piëandhàpetvà. 11 Ck sunàhãti. 12 Ck satto. 13 Ck ottappatãti. 14 Ck -teyyaü, Cs -teyyaü corrected to -teyyà. 15 so all three MSS. 16 all three MSS. -nà hiri. >/ #<[page 130]># %<130 I. Ekanipàta. 1. Apaõõakavagga.>% vekkhitvà sårabhàvaü paccavekkhitvà bàhusaccaü paccavekkhitvà, kathaü? "pàpa- karaõaü nàm etaü na jàtisampannànaü kammaü, hãnajaccànaü kevaññàdãnaü idaü kammaü, tàdisassa jàtisampannassa idaü kammaü kàtuü na yuttan" ti evan\<*<1>*>/ tàva jàtiü paccavekkhitvà pàõàtipàtàdipàpaü akaronto hiriü samuññhàpeti, tathà "pàpakaraõaü nàm' etaü daharehi kattabbakammaü\<*<2>*>/, tàdisassa vaye ñhitassa idaü kammaü\<*<3>*>/ kàtuü na yuttan" ti evaü vayaü paccavekkhitvà pàõà- tipàtàdipàpaü akaronto hiriü samuññhàpeti, tathà "pàpaü nàm' etaü dubbala- jàtikànaü kammaü; tàdisassa sårabhàvasampannassa idaü kammaü kàtuü na yuttan" ti evaü sårabhàvaü paccavekkhitvà pàõàtipàtàdipàpaü akaronto hiriü samuññhàpeti, tathà "pàpakammaü nàm etaü andhabàlànaü kammaü na paõói- tànaü, tàdisassa paõóitassa bahussutassa idaü kammaü kàtuü na yuttan" ti evaü bàhusaccaü paccavekkhitvà pàõàtipàtàdipàpaü akaronto hiriü samuññhàpeti, evaü ajjhattasamuññhànaü hiriü\<*<4>*>/ catuhi\<*<5>*>/ kàraõehi samuññhàpeti, samuññhàpetvà ca pana attano citte hiriü pavesetvà pàpakammaü na karoti, evaü hiri ajjhatta- samuññhànà nàma hoti; kathaü ottappaü bahiddhàsamuññhànaü nàma, "sace tvaü pàpakammaü karissasi catusu\<*<5>*>/ parisàsu garahappatto bhavissasi, Garahissanti taü vi¤¤å asuciü nàgariko yathà, vivajjito\<*<6>*>/ sãlavantehi kathaü bhikkhu karissatãti\<*<7>*>/" paccavekkhanto\<*<8>*>/ bahiddhàsamuññhitena ottappena pàpakammaü na karoti, evaü ottappaü bahiddhàsamuññhànaü nàma hoti; kathaü hiri attàdhipateyyà nàma, idh' ekacco kulaputto attànaü adhipatiü jeññhakaü katvà "tàdisassa saddhà- pabbajitassa bahussutassa dhutavàdissa na yuttaü pàpakammaü kàtun" ti pàpaü na karoti, evaü hiri attàdhipateyyà nàma hoti' tenàha Bhagavà: "Yo attànaü yeva adhipatiü katvà akusalaü pajahati kusalaü bhàveti sàvajjaü pajahati anavajjaü bhàveti suddham attànaü pariharatãti"; kathaü ottappaü lokàdhi- pateyyaü nàma, idh' ekacco kulaputto lokaü adhipatiü jeññhakaü katvà pàpa- kammaü na karoti, yathàha: "Mahà kho panàyaü lokasannivàso, tasmiü\<*<9>*>/ kho pana lokasannivàse santi samaõabràhmaõà iddhimanto\<*<10>*>/ dibbacakkhukà para- cittaviduno\<*<11>*>/, te dårato pi passanti àsanne pi\<*<12>*>/ dissanti, cetasàpi cittaü pajànanti, te pi maü evaü jànissanti: `passatha bho imaü kulaputtaü, saddhàya agàrasmà anagàriyaü pabbajito samàno\<*<12>*>/ vokiõõo\<*<14>*>/ viharati pàpakehi akusalehi dhammehãti'\<*<15>*>/, santi devatà iddhimanto dibbacakkhukà paracittaviduniyo\<*<16>*>/, tà dårato pi passanti àsanne pi\<*<17>*>/ dissanti, cetasàpi cittaü pajànanti, tàpi maü\<*<18>*>/ jànissanti: `passatha bho imaü kulaputtaü, saddhàya agàrasmà anagàriyaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs Cv evaü. 2 Cs kattabbaü kammaü. 3 Ck omits kammaü. 4 Cs -ññhànà hiri. 5 so all three MSS. 6 Cs vajjito. 7 Cs karissasãti. 8 Ck adds hi. 9 Cs mahan tasmiü. 10 Ck iddhimantà. 11 Ck -vidåne, Cv -vidune. 12 Cs adds na. 13 Cs omits samàno. 14 Ck vokiõõe. 15 Cs dhammehi. 16 Ck -vidåtiyo. 17 Cs adds na. 18 Cs adds evaü. >/ #<[page 131]># %< 6. Devadhammajàtaka. (6). 131>% pabbajito samàno vokiõõo\<*<1>*>/ viharati pàpakehi akusalehi dhammehãti', so lokaü yeva adhipatiü karitvà akusalaü pajahati kusalam\<*<2>*>/ bhàveti sàvajjaü pajahati {anavajjaü\<*<3>*>/} bhàveti suddhaü attànaü pariharatãti", evaü ottappaü lokàdhi- pateyyaü nàma hoti\<*<4>*>/; lajjàsabhàvasaõñhità hiri {bhayasabhàvasaõñhitaü\<*<5>*>/} ottappan ti, ettha pana lajjà ti lajjanàkàro tena sabhàvena saõñhità hirã, bhayan ti apàyabhayaü tena sabhàvena saõñhitaü ottappaü, tadubhayam pi pàpapari- vajjane pàkañaü hoti, ekacco\<*<6>*>/ hi yathà nàm' eko kulaputto uccàrapassàvàdãni karonto lajjitabbayuttakaü\<*<7>*>/ ekaü disvà lajjanàkàrappatto bhaveyya hiëãto\<*<8>*>/ evam evaü ajjhattaü lajjidhammaü okkametvà pàpakammaü na karoti, ekacco\<*<9>*>/ apàyabhayabhãto hutvà pàpakammaü na karoti, tatr' idaü opammaü: yathà hi\<*<10>*>/ dvãsu ayoguëesu eko sãtalo bhaveyya\<*<11>*>/ gåthamakkhito eko uõho àditto tattha paõóito sãtalaü gåthamakkhitattà jigucchanto na gaõhàti itaraü óàhabha- yena\<*<12>*>/ tattha sãtalassa gåthamakkhitassa jigucchàya agaõhanaü\<*<13>*>/ viya ajjhattaü lajjidhammaü okkametvà\<*<14>*>/ pàpassa akaraõaü uõhassa óàhabhayena agaõhanaü\<*<15>*>/ viya apàyabhayena pàpassa akaraõaü veditabbaü; sappatissavalakkhaõà hiri vajjabhãrukabhayadassàvilakkhaõaü\<*<16>*>/ ottappan ti, idam pi dvayaü pàpapari- vajjane yeva pàkañaü hoti\<*<17>*>/, ekacco hi jàtimahantapaccavekkhaõà\<*<18>*>/ satthu- mahantapaccavekkhaõà dàyajjamahantapaccavekkhaõà sabrahmacàrimahantapacca- vekkhaõà\<*<19>*>/ ti catuhi\<*<20>*>/ kàraõehi sappatissavalakkhaõaü hiriü samuññhàpetvà pàpaü na karoti, ekacco attànuvàdabhayaü parànuvàdabhayaü daõóabhayaü duggatibhayan\<*<21>*>/ ti catuhi\<*<20>*>/ kàraõehi vajjabhãrukabhayadassàvilakkhaõaü ottappaü samuññhàpetvà pàpaü na karoti, tattha jàtimahantapaccavekkhaõàdãni c' eva attànuvàdabhayàdãni ca vitthàretvà kathetabbàni, tesaü vitthàro Aïguttaraññha- kathàya vutto\<*<22>*>/; sukkadhammasamàhità ti idam eva\<*<23>*>/ hirottappaü àdiü katvà kattabbà\<*<24>*>/ kusalà dhammà sukkadhammà nàma, te sabbasaügàhikanayena catubhåmakalokiyalokuttaradhammà, tehi samàhità samannàgatà ti attho; santo sappurisà loke ti kàyakammàdãnaü santatàya santo kata¤¤åkata- veditàya\<*<25>*>/ sobhanapurisà\<*<26>*>/ ti sappurisà, loko ti pana saükhàraloko sattaloko okàsaloko khandhaloko àyatanaloko dhàtuloko ti anekavidho, tattha eko loko sabbe sattà àhàraññhitikà\<*<27>*>/ --pe-- aññhàrasaloko aññhàrasa dhàtuyo ti, ettha saü- khàraloko vutto, khaõóhalokàdayo tadantogadhà yeva, ayaü loko paraloko devaloko manussaloko ti àdisu pana sattaloko\<*<28>*>/ vutto, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck vokiõo. 2 Ck Cs kusalaü. 3 Cs Cv anavajjaü. 4 Cs hotãti. 5 Ck Cv -saõñhità. 6 Ck ekacce. 7 Ck Cv lajjitabbakayuttaü. 8 Ck hãëãto, Cv hãëito, Cs hãlito. 9 Cs adds hi. 10 Cs omits hi. 11 Ck bhaveyyaü. 12 Cs dàha-. 13 Cs agahaõam, Cv agaõhàtaü. 14 Ck Cv okkamitvà. 15 Cs agahaõaü. 16 Cs -dassàvã-. 17 Cs omits hoti. 18 Ck -nà. 19 Ck -nà, Cs -càrã-. 20 so all three MSS. 21 Cs -bhayaü. 22 Ck vutte. 23 Ck idhameva. 24 Cs kattabba. 25 Ck katavedikàya. 26 Cs sobhaõa-. 27 Cs àhara-. 28 Ck àdisupantasantaloko. >/ #<[page 132]># %<132 I. Ekanipàta. 1. Apaõõakavagga.>% Yàvatà candimasuriyà pariharanti virocanà tàva sahassadhà loko ettha te vattatã\<*<1>*>/ vaso ti ettha okàsaloko vutto, tesu idha sattaloko adhippeto, sattalokasmiü hi yeva evaråpà sappurisà; te devadhammà ti vuccare, tattha devà ti sammuti- devà uppattidevà visuddhidevà ti tividhà, tesu Mahàsammatakàlato paññhàya lokena devà ti sammatattà\<*<2>*>/ ràjaràjakumàràdayo sammutidevà nàma, devaloke uppannà uppattidevà nàma, khãõàsavà visuddhidevà nàma, vuttam pi c' etaü: sammutidevà nàma ràjàno deviyo kumàrà\<*<3>*>/, uppattidevà nàma bhummadeve upàdàya tatuttariü devà, visuddhidevà nàma Buddhapaccekabuddhakhãõàsavà ti, imesaü devànaü dhammà ti devadhammà ti\<*<4>*>/, vuccare ti vuccanti, hirottappa- målakà hi kusaladhammà\<*<5>*>/, kusalasampadàya c' eva devaloke nibbattiyà ca visuddhibhàvass' eva\<*<6>*>/ kàraõattà\<*<7>*>/ kàraõaññhena tividhànaü tesaü devànaü dhammà ti devadhammà, tehi devadhammehi samannàgatà puggalàpi devadhammà, tasmà puggalàdhiññhànàya desanàya\<*<8>*>/ te dhamme dassento santo sappurisà loke devadhammà ti vuccare ti àha. Yakkho imaü dhammadesanaü sutvà pasanno Bodhisattaü àha: "paõóita, ahaü tumhàkaü pasanno, ekaü bhàtaraü demi, kataraü ànemãti". "Kaniññhaü\<*<9>*>/ ànehãti". "Paõóita, tvaü kevalaü devadhamme jànàsi yeva, na pana tesu vattasãti". "Kiükàraõà" ti. "Yaükàraõà jeññhaü ñhapetvà kaniññhaü\<*<10>*>/ ànàpento jeññhàpacàyikakammaü nàma na karosãti\<*<11>*>/. "Deva- dhamme càhaü yakkha jànàmi tesu ca vattàmi, mayaü hi imaü ara¤¤aü\<*<12>*>/ etaü nissàya paviññhà, etassa hi atthàya amhàkaü pitaraü etassa màtà rajjaü yàci, amhàkaü pana pità taü\<*<13>*>/ varaü adatvà amhàkaü anurakkhaõatthàya\<*<14>*>/ ara¤¤a- vàsaü\<*<15>*>/ anujàni, so kumàro anivattitvà amhehi saddhiü àgato, `taü ara¤¤e eko\<*<16>*>/ yakkho khàdãti' vutte pi na koci sad- dahissati, tenàhaü garahabhayabhãto\<*<17>*>/ tam eva ànàpemãti". "Sàdhu sàdhu paõóita, tvaü devadhamme ca jànàsi tesu ca \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck vattatãti. 2 Ck sammattà. 3 Cs kumàrà corrected to ràjakumàrà. 4 Cs omits ti. 5 Ck kusalà-. 6 Cs visuddhiyàvasseva corrected to visuddhibhàvassaca. 7 Cv kàraõantà. 8 Cv omits desanàya. 9 Cs kaniññhaü corrected to kaõiññhaü. 10 Cs kaõitthaü. 11 Ck Cv nàma karosãti, Cs nàma karosãti corrected to na karosãti. 12 Ck Cv araü¤aü. 13 Cs naü. 14 Ck Cv anurakkhana-. 15 Ck Cv araü¤a-, Cs ara¤¤e-. 16 Ck aüraü¤aü¤evako corrected to aü¤evako, Cv araü¤e eko. 17 so all three MSS. >/ #<[page 133]># %< 6. Devadhammajàtaka.(6). 133>% vattasãti" pasannacitto yakkho Bodhisattassa sàdhukàraü datvà dve pi bhàtaro ànetvà adàsi. Atha naü Bodhisatto àha: "samma, tvaü pubbe attanà katena pàpakammena paresaü maüsalohitakhàdako\<*<1>*>/ yakkho hutvà nibbatto, idàni puna pi pàpam eva\<*<2>*>/ karosi, idaü te pàpakammaü nirayàdãhi muccituü na dassati, tasmà ito paññhàya pàpaü pahàya kusalaü karohãti, asakkhi ca pana taü\<*<3>*>/ dametuü. So taü yakkhaü dametvà tena\<*<4>*>/ saüvihitàrakkho\<*<5>*>/ tatth' eva vasanto ekadivasaü nak- khattaü oloketvà pitu kàlakatabhàvaü ¤atvà yakkhaü àdàya Bàràõasiü gantvà rajjaü gahetvà Candakumàrassa oparajjaü Suriyakumàrassa senàpatiññhànaü datvà yakkhassa ramaõãye ñhàne àyatanaü kàretvà yathà so aggamàlaü aggapupphaü aggabhatta¤ ca labhati tathà akàsi. So dhammena rajjaü kàretvà yathàkammaü gato. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà dassetvà\<*<6>*>/ saccàni pakàsesi. Saccapariyosàne so bhikkhu sotàpattiphale patiññhahi. Sammà- sambuddho pi dve\<*<7>*>/ vatthåni kathetvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà dakarakkhaso bahubhaõóikabhikkhu ahosi, Suriya- kumàro ânando, Candakumàro Sàriputto, jeññhakabhàtà Mahiüsàsa- kumàro aham eva ahosin" ti. Devadhammajàtakaü. $<7. Kaññhahàrijàtaka.>$ Putto tyàhaü\<*<8>*>/ mahàràjà ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto Vàsabhakhattiyàya vatthuü àrabbha kathesi. Vatthuü Dvàdasanipàte Bhaddasàlajàtake àvibhavissati. Sà kira Mahànàmassa Sakkassa dhãtà Nàgamuõóàya nàma dàsiyà kucchismiü jàtà Kosala- ràjassa aggamahesi ahosi. Sà\<*<9>*>/ ra¤¤o\<*<10>*>/ puttaü vijàyi. Ràjà pan' assà pacchà dàsibhàvaü ¤atvà ñhànaü parihàpesi, puttassa Vióåóa- bhassàpi ñhànaü parihàpesi yeva. Ubho pi antonivesane yeva vasanti. Satthà taü kàraõaü ¤atvà pubbaõhasamaye\<*<11>*>/ pa¤casatabhikkhupari- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv maüsaü-. 2 Cs pàpakammeva corrected to pàpakameva. 3 Ck Cv naü. 4 Ck te. 5 Ck saüvihita-. 6 so all three MSS. 7 Cs adds pi. 7 Cfr. Dhpd. p. 216. 8 Ck tyàha, Cv tyàha corrected to tyàhaü. 9 Ck omits sà. 10 Ck Cv raü¤o. 11 Ck Cv pubbanha-. >/ #<[page 134]># %<134 I. Ekanipàta. 1. Apaõõakavagga.>% vuto\<*<1>*>/ ra¤¤o\<*<2>*>/ nivesanaü gantvà pa¤¤attàsane\<*<3>*>/ nisãditvà "mahàràja kahaü Vàsabhakhattiyà" ti àha. Ràjà taü kàraõaü àrocesi. "Mahà- ràja Vàsabhakhattiyà kassa dhãtà" ti. "Mahànàmassa bhante" ti. "âgacchamànà kassa àgatà" ti. "Mayhaü bhante" ti. "Mahàràja, esà ra¤¤o\<*<4>*>/ dhãtà, ra¤¤o\<*<2>*>/ va àgatà, ràjànaü yeva\<*<5>*>/ pañicca puttaü labhi, so\<*<6>*>/ putto kiükàraõà pitu santakassa rajjassa sàmiko na hoti, pubbe ràjàno muhuttikàya kaññhahàrikàya kucchismiü puttaü labhitvà puttassa rajjaü adaüså" 'ti. Ràjà tass' atthassàvibhàvatthàya Bha- gavantaü yàci. Bhagavà bhavantarena pañicchannaü kàraõaü pà- kañaü akàsi: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatto ràjà mahantena yasena uyyànaü gantvà tattha pupphaphalalobhena vicaranto uyyànavanasaõóe\<*<7>*>/ gàyitvà gàyitvà\<*<8>*>/ dàråni\<*<9>*>/ uddharamànaü ekaü itthiü disvà pañibaddhacitto saüvàsaü kappesi. Taü khaõaü yeva Bodhisatto tassà kucchiyaü yeva pañisandhiü gaõhi. Tàvad eva tassà vajirapårità viya garukà kucchi\<*<10>*>/ ahosi. Sà gabbhassa patiññhitabhàvaü ¤atvà "gabbho me deva patiññhito" ti àha. Ràjà aïgulimuddikaü datvà "sace dhãtà hoti imaü vissajjetvà poseyyàsi, sace putto hoti muddikàya saddhiü mama santikaü àneyyàsãti\<*<11>*>/" vatvà pakkàmi. Sàpi paripàkagabbhà\<*<12>*>/ Bodhisattaü vijàyi. Tassa àdhàvitvà paridhàvitvà vicaraõakàle keëimaõóale\<*<13>*>/ kãëantassa\<*<14>*>/ evaü vattàro\<*<15>*>/ honti "nippitiken' amhà\<*<16>*>/ pahañà" ti. Taü sutvà Bodhisatto màtu santikaü gantvà "amma ko mayhaü pità" ti pucchi. "Tàta tvaü Bà- ràõasira¤¤o\<*<2>*>/ putto" ti. "Amma atthi pana koci sakkhãti." "Tàta ràjà imaü muddikaü datvà `sace dhãtà hoti imaü vissajjetvà poseyyàsi, sace puto hoti imàya muddikàya saddhiü àneyyàsãti vatvà gato" ti. "Amma evaü sante kasmà maü pitu santikaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs dvesata-. 2 Ck Cv raü¤o. 3 Ck Cv paü¤attà-. 4 Cv eva sà raüõo va corrected to evaü sà raü¤o va, Ck esà raü¤o. 5 Ck yena. 6 Cv labhito. 7 Ck -vanasaõóena. 8 Cs omits one gàyitvà. 9 Ck dàruni. 10 Cs has later added ssà. 11 Ck -siti. 12 Cs paripàkka- corrected to paripakka-. 13 Cv keëimaõóaëe, Ck kelimaõóale keëimaõóale. 14 Ck kãlantassa. 15 Ck cattàro, Cs vattà corrected to vattàro 16 Cs nippitikenamhi, Ck nippãtikenamahà. >/ #<[page 135]># %< 7. Kaññhahàrijàtaka. (7). 135>% nànesãti". Sà puttassa ajjhàsayaü ¤atvà ràjadvàraü gantvà ra¤¤o\<*<1>*>/ àrocàpesi ra¤¤o\<*<1>*>/ ca\<*<2>*>/ pakkosàpità pavisitvà ràjànaü vanditvà "ayaü te deva putto" ti àha. Ràjà jànanto pi pari- samajjhe lajjàya "na mayhaü putto" ti àha. "Ayan\<*<3>*>/ te deva muddikà, imaü sa¤jànàsãti." "Ayam pi mayhaü muddikà na hotãti." "Deva idàni\<*<4>*>/ ñhapetvà saccakiriyaü a¤¤o\<*<6>*>/ mama sakkhã\<*<6>*>/ n' atthi, sac' àyaü dàrako tumhe pañicca jàto àkàse tiññhatu, noce bhåmiyaü patitvà maratå" 'ti Bodhisattaü pàde gahetvà àkàse khipi. Bodhisatto àkàse pallaükaü àbhu- jitvà nisinno madhurassarena pitu dhammaü kathento imaü gàtham àha: @*>/ pi devo poseti ki¤ca devo sakaü pajan ti. || Ja_I:6 ||>@ Tattha putto tyàhan ti putto te ahaü, puttà ca nàm' ete\<*<8>*>/ atrajo khettajo antevàsiko dinnako ti catubbidhà\<*<9>*>/, tattha attànaü pañicca\<*<10>*>/ jàto atrajo nàma, sayanapiññhe pallaüke ure ti evam àdãsu\<*<11>*>/ nibbatto khettajo nàma, santike sippuggahaõako\<*<12>*>/ antevasiko nàma, posàvanatthàya dinno dinnako nàma, idha pana atrajaü sandhàya putto ti vuttaü, catuhi\<*<13>*>/ saïgahavatthåhi janaü ra¤jatãti ràjà, mahanto ràjà mahàràjà, taü àmantento àha: mahàràjà ti, tvaü maü posa janàdhipà ti janàdhipa mahàjanajeññhaka tvaü maü posa bharassu vaóóhehi, a¤¤e\<*<14>*>/ pi devo posetãti a¤¤e\<*<15>*>/ pi hatthibandhàdayo manusse hatthiassàdayo tiracchànagate bahujane ca devo poseti, ki¤ca devo sakaü pajan ti, ettha pana ki¤cà ti garahatthe ca anuggahatthe\<*<16>*>/ ca nipàto, sakaü pajaü attano puttaü maü devo na posetãti pi\<*<17>*>/ vadanto garahati nàma, a¤¤e\<*<15>*>/ bahujane\<*<18>*>/ posetãti vadanto anugaõhati\<*<19>*>/ nàma, iti Bodhisatto garahanto pi anugaõhanto\<*<20>*>/ pi ki¤ca devo sakaü pajan ti àha. Ràjà Bodhisattassa àkàse nisãditvà evaü dhammaü desen- tassa sutvà "ehi tàta, aham eva posessàmi aham eva poses- sàmãti" hatthaü pasàresi. Hatthasahassaü pasàrayittha\<*<21>*>/. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv -raü¤o. 2 Cv omits ca. 3 Cs ayaü. 4 Cs has later added imaü. 5 Ck Cv aü¤o. 6 Ck Cs sakkhi. 7 Ck aü¤e. 8 Cs namete corrected to nàmesa. 9 Cs catubbidhà corrected to catubbidho. 10 Ck pañi. 11 Ck Cv àdisu. 12 Ck Cv sippuggaõhanako. 13 so all three MSS. 14 Ck aü¤o, Cv aü¤e. 15 Ck Cv aü¤e. 16 Ck Cv anuggaõhanatthe. 17 Ck posetãtitiji. 18 Cv bahujanà. 19 Cv anuggaõhati. 20 Cv anuggaõhanto. 21 pasàriyittha? Ck pasàresiyittha. >/ #<[page 136]># %<136 I. Ekanipàta. 1. Apaõõakavagga.>% Bodhisatto a¤¤assa\<*<1>*>/ hatthe anotaritvà ra¤¤o\<*<2>*>/ va hatthe otaritvà aüke nisãdi\<*<3>*>/. Ràjà tassa oparajjaü datvà màtaraü aggamahe- siü akàsi. So pitu accayena Kaññhavàhanaràjà\<*<4>*>/ nàma hutvà dhammena rajjaü kàretvà yathàkammaü gato. Satthà Kosalara¤¤o\<*<5>*>/ imaü dhammadesanaü àharitvà dve vatthåni dassetvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà màtà Mahàmàyà ahosi, pità Suddhodanamahàràjà, Kaññhavàhanaràjà\<*<4>*>/ aham eva ahosin" ti\<*<6>*>/. Kaññhahàrijàtakaü. $<8. Gàmanijàtaka.>$ Api ataramànànan ti. Idaü Satthà jetavane viharanto ossaññhaviriyaü bhikkhuü àrabbha kathesi. Imasmiü pana jàtake paccuppannavatthu¤ ca atãtavatthu¤ ca Ekàdasanipàte Saü- varajàtake àvibhavissati, vatthuü hi tasmi¤ ca imasmi¤ ca ekasadisam eva, gàthà pana nànà. Gàmanikumàro\<*<7>*>/ Bodhisattassa ovàde ñhatvà bhàtikasatassa kaniññho\<*<8>*>/ pi hutvà bhàtikasataparivàrito se- tacchattassa heññhà varapallaüke\<*<9>*>/ nisinno attano yasasampattiü olo- ketvà "ayaü mayhaü yasasampatti amhàkaü\<*<10>*>/ àcariyassa santakà ti tuññho imaü udànaü udànesi: @*>/ va samijjhati, vipakkabrahmacariyo 'smi, evaü jànàhi Gàmanãti\<*<12>*>/. || Ja_I:7 ||>@ Tattha apãti nipàtamattaü, ataramànànan ti paõóitànaü ovàde ñhatvà aturitvà avegà hitvà\<*<13>*>/ upàyena kammaü karontànaü, phalàsà\<*<14>*>/ va sa- mijjhatãti yathàpatthitaphale àsà\<*<15>*>/ tassa phalassa nipphattiyà\<*<16>*>/ samijjhati yeva, atha và phalàsà\<*<17>*>/ ti àsàphalaü, yathàpatthitaü\<*<18>*>/ phalaü samijjhati yevà ti attho, vipakkabrahmacariyo 'smãti ettha cattàri saïgahavatthåni\<*<19>*>/ seññhacariyattà brahmacariyaü nàma ta¤ ca tammålikàya yasasampattiyà pañi- laddhattà vipakkan\<*<20>*>/ nàma, yo vàssa yaso nipphanno\<*<21>*>/ so pi seññhaññhena brahmacariyaü nàma, tenàha vipakkabrahmacariyo 'smãti, evaü jànàhi Gà- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv aü¤assa. 2 Ck Cv raü¤o. 3 Ck nisãdã. 4 Cs kaññhavàhaõa-. 5 Cv -raü¤o. 6 Ck omits Satthà...ahosinti. 7 Ck Cv gàmaõi-. 8 Cs kaõiññho. 9 Ck Cv varaüpallaüke. 10 Cs mayhaü. 11 Cs phalasà, Cv phalaüsà corrected to phalasà. 12 Ck Cv gàmaõãti. 13 Ck àvegàhitvà, Cs avegàhitvà corrected to avegàyitvà. 14 Cs phalasà. 15 Cs asà. 16 Ck nippattiyà. 17 Cv phalasà. 18 Cs omits yathà. 19 Ck Cv saügaha-. 20 Cs vipakkanaü, Cv vipakkata corrected to vipakkaü. 21 Ck nippanno. >/ #<[page 137]># %< 8. Gàmanijàtaka. (8). 137>% manãti\<*<1>*>/ katthaci gàmikapuriso\<*<2>*>/ pi gàmajeññhako pi gàmani\<*<3>*>/, idha pana sabba- janajeññhakaü attànaü sandhàyàha: "ambho Gàmani\<*<3>*>/ tvaü etaü kàraõaü evaü\<*<4>*>/ jànàhi, àcariyaü nissàya bhàtikasataü atikkamitvà idaü mahàrajjaü patto 'smãti" udànaü udànesi. Tasmiü pana rajjaü patte sattaññhadivasaccayena sabbe pi bhàtaro attano vasanaññhànaü gatà. Gàmaniràjà\<*<5>*>/ dhammena rajjaü kàretvà yathàkammaü gato. Bodhisatto pi pu¤¤àni\<*<6>*>/ katvà yathà- kammaü gato. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà dassetvà\<*<7>*>/ saccàni pakàsesi. Saccapariyosàne ossaññhaviriyo bhikkhu arahatte patiññhito ti. Satthà dve vatthåni kathetvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi. Gàmanijàtakaü\<*<8>*>/. $<9. Makhàdevajàtaka.>$ Uttamaïgaruhà\<*<9>*>/ mayhan ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto mahànekkhammaü àrabbha kathesi. Taü heññhà Nidànakathàyaü kathitam eva. Tasmiü pana kàle bhikkhå Dasaba- lassa nekkhammaü vaõõentà nisãdiüsu. Atha Satthà dhammasabhaü àgantvà Buddhàsane nisinno bhikkhå àmantesi: "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "bhante na a¤¤àya kathàya, tumhàkaü yeva\<*<10>*>/ pana nekkhammaü vaõõayamànà nissinn' amhà" ti "bhikkhave, na Tathàgato etarahi yeva nekkhammaü nikkhanto, pubbe pi nikkhanto yevà" 'ti àha. Bhikkhå tass' atthassà- vibhàvatthaü\<*<11>*>/ Bhagavantaü yàciüsu. Bhagavà bhavantarena pa- ñicchannaü\<*<12>*>/ kàraõaü pàkañaü akàsi: Atãte Videharaññhe Mithilàyaü Makhàdevo nàma ràjà ahosi dhammiko dhammaràjà. So caturàsãtivassasahassàni kumàrakãëaü\<*<13>*>/ tathà oparajjaü tathà mahàrajjaü katvà dãgham addhànaü khepetvà ekadivasaü kappakaü àmantesi: "yadà me samma kappaka sirasmiü phalitàni passeyyàsi atha me àroceyyàsãti." Kappako pi\<*<14>*>/ dãgham addhànaü khepetvà eka- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv gàmaõãti 2 Cv gàmaka-. 3 Ck Cv gàmaõi. 4 Cv eva. 5 Cv gàmaõiràjà, Ck gàmaõiràja, Cs gàmaniràja. 6 Ck puü¤àni. 7 so all three MSS. 8 Cv gàmaõi-. 9 Ck Cv uttamaüga-. 10 Cs omits yeva. 11 Cs -bhàvatthaü corrected to -bhàvatthàya. 12 Cs pañicchanna. 13 Ck -kãlaü. 14 Cs omits pi. >/ #<[page 138]># %<138 I. Ekanipàta. 1. Apaõõakavagga.>% divasaü ra¤¤o\<*<1>*>/ a¤janavaõõànaü kesànaü antare ekam eva phalitaü disvà "deva ekan te\<*<2>*>/ phalitaü dissatãti" àrocesi, "tena hi me sammà taü phalitaü uddharitvà pàõimhi ñha- pehãti" ca\<*<3>*>/ vutto suvaõõasaõóàsena uddharitvà ra¤¤o\<*<1>*>/ pàõimhi patiññhàpesi. Tadà ra¤¤o\<*<1>*>/ caturàsãtivassasahassàni àyuü ava- siññhaü hoti. Evaü sante pi phalitaü disvà va\<*<4>*>/ maccuràjànaü àgantvà samãpe ñhitaü viya attànaü àdittapaõõasàlaü pa- viññhaü viya ca ma¤¤amàno\<*<5>*>/ saüvegaü àpajjitvà\<*<6>*>/ "bàla Ma- khàdeva yàva phalitass' uppàdà\<*<7>*>/ va ime kilese jahituü nà- sakkhãti" cintesi\<*<8>*>/. Tass' evaü phalitapàtubhàvaü\<*<9>*>/ àvajjantassa àvajjantassa antoóàho uppajji, sarãrà sedà mucciüsu, sàñakà pãëetvà apanetabbàkàrappattà ahesuü. So "ajj' eva mayà nikkhamitvà pabbajituü vaññatãti\<*<10>*>/" kappakassa satasahas- suññhànaü gàmavaraü datvà jeññhaputtaü pakkosàpetvà "tàta, mama sãse phalitaü\<*<11>*>/ pàtubhåtaü, mahallako 'mhi jàto\<*<12>*>/, bhuttà kho pana me mànusakà kàmà, idàni dibbakàme pariyesissàmi, nekkhammakàlo\<*<13>*>/ mayhaü, tvaü imaü rajjaü pañipajja, ahaü pana\<*<14>*>/ pabbajitvà Makhàdevambavanuyyàne\<*<15>*>/ vasanto samaõa- dhammaü karissàmãti" àha. Taü evaü pabbajitukàmaü amaccà upasaükamitvà "deva kiü tumhàkaü pabbajjàkàraõan" ti pucchiüsu. Ràjà phalitaü\<*<11>*>/ hatthena\<*<16>*>/ gahetvà amaccànaü imaü gàtham àha: @@ Tattha uttamaïgaruhà\<*<17>*>/ ti kesà\<*<18>*>/, kesà hi sabbesaü hatthapàdàdãnaü aïgànaü uttame sirasmiü ruhattà\<*<19>*>/ uttamaïgaruhà\<*<20>*>/ nàmà 'ti vuccanti, ime jàtà vayoharà ti passatha tàtà phalitapàtubhàvena\<*<21>*>/ tiõõaü vayànaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv raü¤o. 2 Cs tena. 3 Cs omits ca. 4 Cs omits va. 5 Ck Cv maü¤amàno. 6 Cs has later added cintesi. 7 Cs phali- corrected to pali-. 8 Cs omits cintesi. 9 Cs palita-. 10 Ck Cv vaddhatãti. 11 Cs palitaü. 12 Cv pàto. 13 Cs nekkhammaükàlo. 14 Cs omits pana. 15 Cs makhàdevavanuyyàne. 16 Cs hatthe. 17 Ck Cv uttamaüga-. 18 Ck kesàruhàtikesà. 19 Ck råhattà. 20 Cs Cv uttamaüga-. 21 Cs palita. >/ #<[page 139]># %< 9. Makhàdevajàtaka. (9). 139>% haraõato ime jàtà vayoharà, pàtubhåtà ti nibbattà, devadåtà ti, devo ti maccu, tassa dutà ti devadåtà, siramiü hi phalitesu pàtubhåtesu maccuràjassa santike ñhito viya hoti, tasmà phalitàni maccudevassa dåtà ti vuccanti, devà viya dåtà ti pi devadåtà, yathà hi alaükatapañiyattàya devatàya àkàse ñhatvà "asukadivase marissasãti" vutte taü tath' eva hoti evaü sirasmiü phalitesu pàtubhåtesu devatàya vyàkaraõasadisam eva hoti, tasmà phalitàni devasadisà dåtà ti vuccanti, visuddhidevànaü dåtà ti pi devadåtà, sabbabodhisattà hi jiõõavyàdhimatapabbajite disvà va saüvegam àpajjitvà nikkhamma pabbajanti, yathàha: Jiõõa¤ ca disvà dukhita¤\<*<1>*>/ ca vyàdhitaü mata¤ ca disvà gatam àyusaükhayaü kàsàyavatthaü pabbajita¤ ca disvà tasmà ahaü pabbajito 'mhi ràjà ti, iminà pariyàyena phalitàni visuddhidevànaü dåtattà devadåtà ti vuccanti, pabbajjàsamayomaman\<*<2>*>/ ti gihãbhàvato nikkhantaññhena pabbajjà ti laddhanà- massa samaõaliïgagahaõassa\<*<3>*>/ kàlo mayhan ti dasseti. So evaü vatvà\<*<4>*>/ taü divasam eva rajjaü pahàya isipab- bajjaü pabbajitvà tasmi¤\<*<5>*>/ ¤eva Makhàdevambavane viharanto caturàsãtivassasahassàni cattàro brahmavihàre bhàvetvà apa- rihãnajjhàne ñhito kàlaü katvà Brahmaloke nibbattitvà puna tato cuto Mithilàyaü yeva Nimi nàma ràjà hutvà ossakka- mànaü\<*<6>*>/ attano vaüsaü ghañetvà tatth' eva ambavane pabbajitvà brahmavihàre bhàvetvà puna brahmalokåpago va ahosi. Satthàpi "na bhikkhave Tathàgato idàn' eva mahàbhinikkhamanaü nikkhanto, pubbe pi nikkhanto yevà" 'ti imaü dhammadesanaü àha- ritvà dassetvà cattàri saccàni pakàsesi. Keci sotàpannà ahesuü, keci sakadàgàmino, keci anàgàmino. Iti Bhagavà imàni dve vatthåni ka- thetvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà kappako ânando ahosi, putto Ràhulo, Makhàdevaràjà pana aham evà ti. Makhàdevajàtakaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv dukkhita¤. 2 Cs maman corrected to mamà. 3 Cv -gahanassa. 4 Ck Cv vattà. 5 Ck Cv tasmiü. 6 sic! Cv ossakkanàmaü. >/ #<[page 140]># %<140 I. Ekanipàta. 1. Apaõõakavagga.>% $<10. Sukhavihàrijàtaka.>$ Ya¤ ca a¤¤e\<*<1>*>/ na rakkhantãti. Idaü Satthà Anåpiyana- garaü\<*<2>*>/ nissàya Anåpiyambavane\<*<2>*>/ viharanto sukhavihàriü Bhaddi- yattheraü\<*<3>*>/ àrabbha kathesi. Sukhavihàrã\<*<4>*>/ Bhaddiyatthero\<*<5>*>/ cha- khattiyasamàgame\<*<6>*>/ Upàli-sattamo pabbajito. Tesu Bhaddiyatthero\<*<5>*>/ ca Kimbilatthero\<*<7>*>/ ca Bhagutthero ca Upàlitthero ca arahattaü pattà, ânandatthero sotàpanno jàto, Anuruddhatthero dibbacakkhuko, Deva- datto jhànalàbhã\<*<8>*>/ jàto. Channaü pana khattiyànaü vatthuü yàva Anåpiyanagarà\<*<9>*>/ Khaõóahàlajàtake àvibhavissati. Ayasmà pana Bhaddiyo ràjakàle attànaü rakkhanto rakkhàsaüvidhànadevatà va\<*<10>*>/ bahåhi\<*<11>*>/ rakkhàhi rakkhiyamànassa upari pàsàdatale mahàsayane samparivatta- mànassàpi\<*<12>*>/ attano bhayapatti¤\<*<13>*>/ ca idàni arahattaü patvà ara¤¤àdãsu\<*<14>*>/ yattha katthaci vicaranto pi attano vigatabhayata¤ ca samanupassanto "aho sukhaü aho sukhan" ti udànaü udànesi. Taü bhikkhå "àyasmà Bhaddiyo a¤¤aü\<*<15>*>/ vyàkarotãti" Bhagavato àrocesuü. Bhagavà "bhikkhave, Bhaddiyo na idàn' eva sukhavihàrã\<*<16>*>/, pubbe pi sukhavi- hàrã yevà" 'ti àha. Bhikkhå tass' atthassàvibhàvatthàya Bhagavantaü yàciüsu. Bhagavà bhavantarena pañicchannaü kàraõaü pàkañaü akàsi: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrayamàne Bodhisatto {udiccabràhmaõamahàsàlo} {hutvà} kàmesu àdãnavaü\<*<17>*>/ nekkhamme cànisaüsaü disvà kàme pahàya Hima- vantaü pavisitvà isipabbajjaü pabbajitvà aññha samàpattiyo nibbattesi. Parivàro pi 'ssa mahà ahosi pa¤ca tàpasasatàni. So vassakàle Himavantato nikkhamitvà tàpasagaõaparivuto gàmanigamàdãsu\<*<18>*>/ càrikaü caranto Bàràõasiü patvà ràjànaü nissàya ràjuyyàne vàsaü kappesi. Tattha vassike\<*<19>*>/ cattàro màse vasitvà ràjànaü àpucchi. Atha naü ràjà "tumhe bhante mahallakà, kiü vo Himavantena, antevàsike Himavantaü pe- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv aü¤e. 2 Cs Cv anupiya-. 3 Ck Cv bhaddiyatheraü. 4 Ck Cv -vihàri. 5 Ck Cv bhaddiyathero. 6 Cs omits cha, Cv jakhattiya-. 7 Ck Cv kimbilathero. 8 Ck Cv -làbhi. 9 all three MSS. anupiya-. 10 -devatàhiva? Cs attànaü rakkhanto viviya rakkhàsaüvidhàna¤ceva tàva corrected to attano rakkhàvidhànaü devatàva, Ck Cv -saüvidhànadvevatàva. 11 Ck Cv bahuhi. 12 Ck -mànassapi. 13 Ck -patta¤. 14 Ck Cv araü¤àdisu. 15 Ck Cv aü¤aü. 16 Ck -hàri. 17 Ck àdinavaü. 18 Ck Cv -màdisu. 19 Cv vassiko. >/ #<[page 141]># %< 10. Sukhavihàrijàtaka. (10). 141>% setvà idh' eva vasathà" 'ti yàci. Bodhisatto jeññhantevàsikaü pa¤ca tàpasasatàni pañicchàpetvà "gaccha tvaü, imehi saddhiü Himavante vasa, aham pana idh' eva vasissamãti" te uyyojetvà tatth' eva vàsaü kappesi. So pan' assa jeññhantevàsiko ràja- pabbajito\<*<1>*>/ mahantaü rajjaü pahàya pabbajitvà kasiõaparikam- maü\<*<2>*>/ katvà aññhasamàpattilàbhã\<*<3>*>/ ahosi. So tàpasehi saddhiü Himavante vasamàno ekadivasaü àcariyaü daññhukàmo hutvà te tàpase àmantetvà "tumhe anukkaõñhamànà idh' eva vasatha, ahaü àcariyaü vanditvà àgamissàmãti" àcariyassa santikaü gantvà vanditvà pañisanthàraü\<*<4>*>/ katvà ekaü taññikaü\<*<5>*>/ attharitvà àcariyassa santike yeva nipajji. Tasmi¤ ca samaye ràjà "tà- pasaü passissàmãti" uyyànaü gantvà\<*<6>*>/ vanditvà ekamantaü nisãdi\<*<7>*>/. Antevàsitàpaso\<*<8>*>/ ràjànaü disvàpi n' eva vuññhàsi\<*<9>*>/, nipannako yeva pana\<*<10>*>/ "aho sukhaü aho sukhan" ti udànaü udànesi. Ràjà "ayaü tàpaso maü disvàpi\<*<11>*>/ na uññhito" ti anattamano Bodhisattaü àha: "bhante, ayaü tàpaso yadiccha- kaü bhutto bhavissati, udànaü udànento sukhaseyyam eva kappetãti". "Mahàràja, ayaü tàpaso pubbe tumhàdiso eko ràjà ahosi, sv-àyaü `ahaü pubbe gihikàle\<*<12>*>/ rajjasiriü anubha- vanto àvudhahatthehi bahåhi rakkhiyamàno pi evaråpaü sukhaü nàma nàlatthan' ti attano pabbajjàsukhaü jhànasukhaü àrabbha imaü udànaü udànetãti", eva¤ ca pana vatvà Bodhisatto ra¤¤o\<*<13>*>/ dhammakathaü kathetuü imaü gàtham àha: @*>/ na rakkhanti yo ca a¤¤e\<*<15>*>/ na rakkhati sa ve ràja sukhaü seti kàmesu anapekkhavà ti. || Ja_I:9 ||>@ Tattha ya¤ ca a¤¤e\<*<15>*>/ na rakkhantãti yaü puggalaü a¤¤e\<*<15>*>/ bahå\<*<16>*>/ puggalà na rakkhanti, yo ca¤¤e\<*<17>*>/ na rakkhatãti yo ca "ekako ahaü rajjaü kàremãti" a¤¤e\<*<15>*>/ bahå\<*<18>*>/ na rakkhati, sa ve ràja sukhaü setãti mahàràja \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs ràjà-. 2 Ck kasina-. 3 Ck Cv -làbhi. 4 Cv pañisaükhàraü. 5 Ck taddhitaü, Cv taddhikaü. 6 Cs àgantvà. 7 Cv nisãdã. 8 Cs antevàsã-. 9 Ck vuññhàsã. 10 Cs omits pana. 11 Cs disvà. 12 Ck Cv gihã-. 13 Cv raü¤o. 14 Cv aü¤e. 15 Ck Cv aü¤e. 16 Cs Cv bahu. 17 Ck Cv caü¤e. 18 Cv bahu, Cs bahujane, jane being added later. >/ #<[page 142]># %<142 I. Ekanipàta. 2. Sãlavagga.>% so puggalo eko adutiyo pavivitto kàyikacetasikasukhasamaïgã\<*<1>*>/ hutvà sukhaü seti, ika¤ ca desanàsãsam eva: na kevalaü pana seti yeva, evaråpo pana puggalo sukhaü gacchati tiññhati nisãdati sayatãti sabbiriyàpathesu sukhappatto va hoti, kàmesu anapekkhavà ti vatthukàmakilesakàmesu apekkhàrahito vigatacchan- daràgo nittaõho, evaråpo puggalo sabbiriyàpathesu sukhaü viharati mahàràjà 'ti. Ràjà dhammadesanaü sutvà tuññhamànaso vanditvà nive- sanam eva gato. Antevàsiko pi àcariyaü vanditvà Hima- vantam eva gato. Bodhisatto pana tatth' eva viharanto apa- rihãnajjhàno kàlaü katvà Brahmaloke nibbatti. Satthà imaü desanaü\<*<2>*>/ àharitvà dassetvà dve vatthåni kathetvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà antevàsiko Bhaddi- yatthero\<*<3>*>/ ahosi, gaõasatthà aham evà" 'ti. Sukhavihàrijàtakaü. Apaõõakavaggo pañhamo. 2. SäLAVAGGA. $<1. Lakkhaõajàtaka>$ Hoti sãlavataü attho ti. Idaü Satthà Ràjagahaü upa- nissàya Veëuvane viharanto Devadattaü àrabbha kathesi. Devadattassa vatthuü yàva Abhimàrapayojanà Khaõóahàlajàtake àvibhavissati yàva Dhanapàlakavissajjanà pana Cullahaüsajàtake àvibhavissati yàva pañhavipavesanà Soëasanipàte Samuddavàõijajàtake àvibhavissati. Ekasmiü hi samaye Devadatto pa¤ca vatthåni yàcitvà alabhanto saüghaü bhinditvà pa¤ca bhikkhusatàni àdàya Gayàsãse viharati. Atha tesaü bhikkhånaü ¤àõaü\<*<4>*>/ paripàkaü agamàsi. Taü ¤atvà Satthà dve aggasàvake àmantesi: "Sàriputta, tumhàkaü nissi- takà pa¤casatà bhikkhå Devadattassa laddhiü rocetvà tena saddhiü gatà, idàni pana tesaü\<*<5>*>/ ¤àõaü\<*<4>*>/ paripàkaü gataü\<*<6>*>/, tumhe bahåhi bhikkhåhi saddhiü tattha gantvà tesaü dhammaü desetvà te bhikkhå maggaphalehi sambodhetvà gahetvà àgacchathà" 'ti. Te tath' eva gantvà tesaü dhammaü desetvà maggaphalehi pabodhetvà punadivase \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -samaügi, Cv samaügã. 2 Cs dhammadesanaü. 3 Ck Cv bhaddiyathero. 4 Cs ¤àõa. 5 Ck nesaü. 6 all three MSS. gatà. >/ #<[page 143]># %< 1. Lakkhaõajàtaka. (11). 143>% aruõuggamanavelàya te bhikkhå àdàya Veëuvanam eva agamaüsu. âgantvà ca pana Sàriputtathero\<*<1>*>/ Bhagavantaü vanditvà\<*<2>*>/ ñhitakàle bhikkhå theraü pasaüsitvà Bhagavantaü àhaüsu: "bhante, amhàkaü je- ññhakabhàtiko dhammasenàpati pa¤cahi bhikkhusatehi parivuto àgac- chanto ativiya sobhi, Devadatto pana pahãnaparivàro jàto" ti. "Na bhi- kkhave Sàriputto idàn' eva ¤àtisaüghaparivuto àgacchanto sobhati, pubbe pi sobhi yeva, Devadatto pi na idàn' eva gaõato parihãno, pubbe pi parihãno yevà" 'ti. Bhikkhå tass' atthassàvibhàvatthàya Bhagavantaü yàciüsu. Bhagavà bhavantarena\<*<3>*>/ pañicchannaü kàranaü pàkañaü akàsi: Atãte Magadharaññhe Ràjagahanagare eko Magadha- ràjà rajjaü kàresi. Tadà Bodhisatto migayoniyaü pañi- sandhiü gahetvà vuddhippatto migasahassaparivàro ara¤¤e\<*<4>*>/ vasati. Tassa Lakkhaõo\<*<5>*>/ ca Kàëo\<*<6>*>/ cà 'ti dve puttà ahesuü. So attano mahallakakàle "tàtà, ahaü idàni mahallako, tumhe imaü gaõaü pariharathà" 'ti pa¤ca pa¤ca migasatàni ekekaü puttaü pañicchàpesi. Tato paññhàya te dve janà\<*<7>*>/ migagaõaü pariharanti. Magadharaññhasmi¤\<*<8>*>/ ca sassasamaye kiññhasam- bàdhe ara¤¤e\<*<9>*>/ migànaü paripantho hoti. Manussà sassakhàdakà- naü màraõatthàya\<*<10>*>/ tattha tattha opàtaü khananti\<*<11>*>/ sålàni ropenti pàsàõayantàni\<*<12>*>/ sajjenti kåñapàsàdayo pàse oóóenti\<*<13>*>/. Bahå\<*<14>*>/ migà vinàsaü àpajjanti. Bodhisatto kiññhasambàdhasamayaü ¤atvà putte pakkosàpetvà àha: "tàtà\<*<15>*>/, ayaü kiññhasambàdha- samayo, bahå\<*<14>*>/ migà vinàsaü pàpuõanti, mayaü mahallakà, yena ken' upàyena ekasmiü ñhàne vãtinàmessàma, tumhe tumhà- kaü migagaõe gahetvà ara¤¤e\<*<9>*>/ pabbatapàdaü pavisitvà sassà- naü uddhañakàle àgaccheyyàthà\<*<16>*>/" 'ti. Te "sàdhå" 'ti pitu vacanaü sutvà saparivàrà nikkhamiüsu. Tesaü pana gamana- magge manussà jànanti: "imasmiü kàle migà pabbataü àrohanti, imasmiü kàle orohantãti". Te tattha tattha\<*<17>*>/ pa- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs -tthero. 2 so all three MSS. 3 Cs Cv -tareõa. 4 Cv àraü¤e. 5 Cs lakkhano. 6 Cs Cv kàlo. 7 Cv gaõà. 8 Ck Cs -smiü. 9 Ck araü¤e, Cv àraü¤e. 10 Cs maraõa-, Cv caraõa- corrected to maraõa-. 11 Ck khaõanti. 12 Cs Cv pàsàna-. 13 Ck oóóhenti. 14 Cs Cv bahu. 15 Cv tàta. 16 Cs àgaccheyyathà. 17 Ck omits one tattha. >/ #<[page 144]># %<144 I. Ekanipàta. 2. Sãlavagga.>% ñicchannaññhàne nilãnà bahumige vijjhitvà màrenti. Kàëamigo\<*<1>*>/ pi attano dandhatàya "imàya nàma velàya gantabbaü, imàya velàya na gantabban" ti ajànanto migagaõaü àdàya pubbaõhe pi sàyaõhe\<*<2>*>/ pi padose pi paccåse pi\<*<3>*>/ gàmadvàrena\<*<4>*>/ gacchati. Manussà tattha tattha pakatiyà va ñhità ca nilãnà ca bahå\<*<5>*>/ mige vinàsaü gamenti. Evaü so attano dandhatàya bahå\<*<6>*>/ mige vinàsaü pàpetvà appakeh' eva migehi ara¤¤aü\<*<7>*>/ pàvisi. Lakkhaõamigo pana paõóito vyatto upàyakusalo "imàya velàya gantabbaü\<*<8>*>/, imàya velàya na gantabban" ti jànàti, so gàma- dvàrena pi na gacchati, divàpi na gacchati, padose pi paccåse pi na gacchati, migagaõaü àdàya aóóharattasamayen' eva gacchati, tasmà ekam pi migaü avinàsetvà\<*<9>*>/ ara¤¤aü\<*<7>*>/ pàvisi. Te tattha cattàro màse vasitvà sassesu uddhañesu pabbatà otariüsu. Kàëo\<*<10>*>/ pacchà gacchanto pi purimanayen' eva avasesamige vinàsaü pàpento ekako va àgami. Lakkhaõo\<*<11>*>/ pana ekamigam pi avinàsetvà pa¤cahi pi migasatehi parivuto màtàpitunnaü santikaü àgami. Bodhisatto dve putte àgacchante disvà migagaõena saddhiü mantento imaü gàthaü samuññhàpesi: @*>/ suvihãnaü va ¤àtihãti\<*<13>*>/. || Ja_I:10 ||>@ Tattha sãlavatan ti sukkasãlatàya sãlavantànaü àcàrasampannànaü, attho ti\<*<14>*>/ vaóóhi, pañisanthàravuttinan ti dhammapañisanthàro ca àmisapati- santhàro ca etesaü vuttãti pañisanthàravuttino, tesaü pañisanthàravuttinaü\<*<15>*>/, ettha ca pàpanivàraõaovàdànusàsanivasena dhammapañisanthàro ca gocaralàbhà pana gilànupaññhànadhammikarakkhàvasena àmisapañisanthàro veditabbo, imaü vuttaü hoti: imesu dvãsu pañisanthàresu ñhitànaü\<*<16>*>/ paõóitànaü vaóóhi nàma hoti, idàni taü vaóóhiü dassetuü puttamàtaraü àlapanto viya Lakkhaõaü passà ti àdim àha, tatràyaü saükhepattho: àcàrapañisanthàrasampannaü attano \<-------------------------------------------------------------------------- 1 all three MSS. kàla-. 2 Cv sàyanhe. 3 Cs omits paccåse pi. 4 Cs Cv -dvàreõa. 5 Cv bahu. 6 Cs Cv bahu. 7 Ck araü¤aü, Cv àraü¤aü. 8 Cv omits imàya velàya gantabbaü. 9 Cs vinàsetvà. 10 Ck kàle, Cs kàlo. 11 Cs -no. 12 all three MSS. kàlaü. 13 Cv ¤àtibhãti. 14 Ck omits ti. 15 Cs vuttãnaü. 16 Cv adds àcàrasampannànaü. >/ #<[page 145]># %< 2. Nigrodhamigajàtaka. (12). 145>% puttaü ekamigam pi avinàsetvà ¤àtisaüghena purakkhataparivàritaü àgacchantaü passa, tàya pana àcàrapañisanthàrasampadàya vihãnaü dandhapa¤¤aü\<*<1>*>/ atha passasimaü Kàëaü\<*<2>*>/ ekam pi ¤àtiü anavasesetvà suvihãnam eva ¤àtãhi\<*<3>*>/ ekakaü àgacchantan ti. Evaü puttaü\<*<4>*>/ abhinanditvà pana Bodhisatto yàvatàyukaü ñhatvà yathàkammaü gato. Satthàpi "na bhikkhave Sàriputto idàn' eva ¤àtisaüghaparivàrito\<*<5>*>/ sobhati, pubbe pi sobhi yeva, na ca Devadatto etarahi yeva gaõamhà parihãno, pubbe pi parihino\<*<6>*>/ yevà" 'ti imaü dhammadesanaü dassetvà dve vatthåni ghañetvà anusandhiü yojetvà\<*<7>*>/ jàtakaü samodhànesi: "Tadà Kàëo\<*<8>*>/ Devadatto ahosi, parisàpi 'ssa Devadattassa parisà va, Lakkhaõo Sàriputto, parisà pan' assa Buddhaparisà, màtà Ràhulamàtà ahosi, pità pana aham eva ahosin" ti. Lakkhaõajàtakaü. $<2. Nigrodhamigajàtaka.>$ Nigrodham eva seveyyà ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto Kumàrakassapatherassa màtaraü àrabbha kathesi. Sà kira Ràjagahanagare mahàvibhavassa seññhino dhãtà ahosi ussanna- kusalamålà parimaddhitasaükhàrà pacchimabhavikà, antokåñe\<*<9>*>/ padãpo viy' assà\<*<10>*>/ hadaye\<*<11>*>/ arahattåpanissayo\<*<12>*>/ jalati. Sà attànaü jànana- kàlato paññhàya gehe anabhiratà pabbajitukàmà hutvà màtàpitaro àha: "amma tàta\<*<13>*>/, mayhaü gharàvàse cittaü nàbhiramati, ahaü niyyànike Buddhasàsane pabbajitukàmà, pabbàjetha man" ti. "Amma, kiü vadesi, imaü kulaü bahuvibhavaü, tva¤ ca amhàkaü ekadhãtakà\<*<14>*>/, na labbhà tayà pabbajitun" ti. Sà punappuna yàcitvàpi màtàpitunnaü santikà pabbajjaü alabhamànà cintesi: "hotu, patikulaü gatà sàmikaü àràdhetvà pabbajissàmãti" sà vayappattà patikulaü gantvà patidevatà hutvà sãlavatã\<*<15>*>/ kalyàõadhammà agàraü ajjhàvasi. Ath' assà saüvà- sam anvàya kucchiyaü gabbho patiññhahi. Sà gabbhassa patiññhita- bhàvaü na a¤¤àsi\<*<16>*>/. Atha tasmiü nagare nakkhattaü ghosayiüsu. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv -paü¤aü, Cs -pa¤¤à. 2 Cs kàlaü. 3 Cv ¤àtihi. 4 Cv vuttaü. 5 Cs -parivuto. 6 Cs omits pubbe pi parihãno. 7 Ck sopetvà? 8 Cs kàlo. 2. Cfr. Dhpd. p. 327. 9 Ck -kuñe. 10 Cs viya issà corrected to viya assà. 11 Ck hadayo. 12 Cs harahattupa-, Cv arahattupa- corrected to arahattåpa-. 13 Cv tàtà. 14 Ck -dhãtàkà, Cv -dhãtikà. 15 Ck Cs sãlavati. 16 Cv aü¤àsi. >/ #<[page 146]># %<146 I. Ekanipàta. 2. Sãlavagga.>% Sakalanagaravàsino nakkhattaü kãëiüsu\<*<1>*>/. Nagaraü devanagaraü viya alaükatapañiyattaü ahosi. Sà pana tàva uëàràya\<*<2>*>/ pi nakkhatta- kãlàya\<*<3>*>/ vattamànàya attano sarãraü na vilimpati nàlaükaroti, pakati- vesen' eva carati. Atha naü sàmiko àha: "bhadde, sakalanagaraü nakkhattanissitaü\<*<4>*>/, tvaü pana sarãraü na-ppañijaggasãti". "Ayya, dvattiüsàya me kuõapehi\<*<5>*>/ påritaü sarãraü, kiü iminà alaükatena, ayaü hi kàyo n' eva devanimmito na brahmanimmito na suvaõõamayo na maõimayo na haricandanamayo na puõóarãkakamaluppalagabbha- sambhåto na amatosadhapårito\<*<6>*>/, atha kho kuõape\<*<7>*>/ jàto màtàpettika- sambhavo aniccucchàdanaparimaddanabhedanaviddhaüsanadhammo kaña- sivaóóhano taõhupàdinno\<*<8>*>/ sokànaü nidànaü paridevànaü vatthu sabba- rogànaü àlayo kammakaraõànaü pañiggaho antopåtibahiniccapaggharano kimikulànaü àvàso sãvathikapàyàto maraõapariyosàno sabbalokassa cakkhupathe vattamàno pi Aññhinahàrusaüyutto\<*<9>*>/ tacamaüsavilepano\<*<10>*>/ chaviyà kàyo pañicchanno yathàbhåtaü na dissati Antapåro udarapåro yakapeëassa\<*<11>*>/ vatthino hadayassa papphàsassa\<*<12>*>/ vakkassa pihakassa ca Siüghàõikàya\<*<13>*>/ khelassa\<*<14>*>/ sedassa medassa ca\<*<15>*>/ lohitassa lasikàya\<*<16>*>/ pittassa ca vasàya ca. Ath' assa navahi sotehi asåci\<*<17>*>/ savati sabbadà akkhimhà akkhigåthako kaõõamhà kaõõagåthako Siüghàõikà\<*<18>*>/ ca nàsàto mukhena vamati ekadà pittaü semha¤ ca vamati kàyamhà sedajallikà. Ath' assa susiraü sãsaü matthaluïgena påritaü, subhato naü ma¤¤atã\<*<19>*>/ bàlo avijjàya purakkhato. Anantàdãnavo kàyo visarukkhasamåpamo àvàso sabbarogànaü pu¤jo dukkhassa kevalo. Sace imassa kàyassa anto bàhirato siyà daõóaü nåna gahetvàna kàke soõe ca vàraye. Duggandho asucãkàyo\<*<20>*>/ kuõapo\<*<21>*>/ ukkaråpamo nindito cakkhubhåtehi kàyo bàlàbhinandito. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck kãliüsu. 2 Ck Cs ulàràya. 3 Cs -kãlàya. 4 Ck nakkhattaü-. 5 Ck Cs kunapehi. 6 Ck -påjito. 7 Cs kunape. 8 Ck taõhuppàdiõõo, Cs taõhuppàdinno. 9 Cs aññhãnaharu-. 10 Ck -ne. 11 Cs Cv -pelassa. 12 Ck pappàsassa. 13 Ck Cs siüghànikàya. 14 Cv kheëassa. 15 so all three MSS. 16 Cv lasãkàya. 17 Ck asåcã. 18 Cs -nikà. 19 Cv maü¤atã. 20 Cs asåci-. 21 Cs kunapo. >/ #<[page 147]># %< 2. Nigrodhamigajàtaka. (12). 147>% Ayyaputta, imaü kàyaü alaükaritvà kiü karissàmi, nanu imassa alaükaraõaü gåthapuõõaghañassa bahicittakammakaraõaü viya hotãti". Seññhiputto taü tassà vacanaü sutvà àha: "bhadde tvaü imassa sarãrassa evaü dose passamànà kasmà na pabbajasãti". "Ayyaputta ahaü pabbajjaü labhamànà ajj' eva pabbajeyyan" ti. Seññhiputto "sàdhu, ahaü taü pabbàjessàmãti" vatvà mahàdànaü pavattetvà mahàsakkàraü katvà mahantena parivàrena bhikkhuniupassayaü netvà taü pabbàjento Devadatta-pakkhiyànaü bhikkhunãnaü santike pabbà- jesi. Sà pabbajjaü labhitvà paripuõõasaükappà attamanà ahosi. Ath' assà gabbhe paripàkaü gacchante indriyànaü a¤¤athattaü hattha- pàdapiññhãnaü\<*<1>*>/ bahalattaü udarapañalassa ca mahantataü disvà bhikkhu- niyo taü pucchiüsu: "ayye tvaü gabbhinã\<*<2>*>/ viya pa¤¤àyasi\<*<3>*>/, kiü etan\<*<4>*>/" ti. "Ayye `idaü nàma kàraõan' ti na jànàmi, sãlam pana me paripuõõan" ti. Atha naü tà\<*<5>*>/ bhikkhuniyo Devadattassa santikaü netvà Devadattaü pucchiüsu: "ayya, ayaü kuladhãtà kicchena sàmikaü àràdhetvà pabbajjaü labhi, idàni\<*<6>*>/ pan' assa gabbho pa¤¤àyati\<*<2>*>/, mayaü imassa gabbhassa gihikàle\<*<8>*>/ và pabbajitakàle và laddhabhàvaü na jànàma, kiü dàni karomà" 'ti. Devadatto attano abuddhabhàvena khantimettànuddayàna¤ ca natthitàya evaü cintesi: "`Devadattassa pakkhikà bhikkhunã\<*<9>*>/ kucchinà\<*<10>*>/ gabbhaü pariharati, Devadatto ca taü ajjhupekkhatãti' mayhaü garahà uppajjissati, mayà imaü uppabbà- jetuü vaññatãti\<*<11>*>/" so avãmaüsitvà\<*<12>*>/ va selaguëaü\<*<13>*>/ pavaññayamàno\<*<14>*>/ viya pakkhanditvà "gacchatha, imaü uppabbàjethà" ti àha. Tà tassa vacanaü sutvà uññhàya vanditvà upassayaü gatà. Atha sà daharà tà bhikkhuniyo àha: "ayye, na Devadattathero Buddho, na pi mayhaü tassa santike pabbajjà, loke pana aggapuggalassa Sammà- sambuddhassa santike mayhaü pabbajjà, yà\<*<15>*>/ ca pana me dukkhena laddhà\<*<16>*>/ mà naü\<*<17>*>/ antaradhàpetha, etha\<*<18>*>/ maü gahetvà Satthu santikaü Jetavanaü gacchathà" ti. Tà taü àdàya Ràjagahà\<*<19>*>/ pa¤ca- catàlãsayojanaü\<*<20>*>/ maggaü atikkamma anupubbena Jetavanaü patvà Satthàraü vanditvà tam atthaü àrocesuü. Satthà cintesi: "ki¤c' àpi gihikàle\<*<8>*>/ etissà gabbho patiññhito evaü sante pi `Samaõo Gotamo \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cs -piññhinaü. 2 Ck Cs gabbhini. 3 Cv paü¤àyasi. 4 Cs etaü. 5 Ck nà. 6 Cv dàni. 7 Cv paü¤àyati. 8 Ck Cv gihã-. 9 Ck Cs bhikkhuni. 10 Cs kucchito. 11 Cv vaddhatãti. 12 Ck avi-. 13 Ck sevala-, Cs selagulaü. 14 all three MSS. pavaddhayamàno. 15 Ck Cv sà. 16 Cs laddha, Ck laddhàna. 17 Ck na. 18 Ck omits etha. 19 Cs ràjagaha. 20 Ck -lisa-. >/ #<[page 148]># %<148 I. Ekanipàta. 2. Sãlavagga.>% Devadattena jahitikaü àdàya caratãti' titthiyànaü okàso bhavissati, tasmà imaü kathaü pacchindituü saràjikàya parisàya majjhe imaü adhikaraõaü vinicchitum\<*<1>*>/ vaññatãti" punadivase ràjànaü Pasenadikosalaü Mahànàthapiõóikaü Cåëanàthapiõóikaü\<*<2>*>/ Visàkhaü mahàupàsikaü aü- ¤àni\<*<3>*>/ ca abhi¤¤àtàni\<*<4>*>/ mahàkulàni pakkosàpetvà sàyaõhasamaye\<*<5>*>/ catusu\<*<3>*>/ parisàsu sannipatitàsu Upàlitheraü\<*<3>*>/ àmantesi: "gaccha, catuparisamajjhe imissà daharabhikkhuniyà kammaü sodhehãti". "Sàdhu bhante" ti thero parisamajjhaü gantvà attano pattàsane nisãditvà ra¤¤o\<*<6>*>/ purato Visàkhaü upàsikaü pakkosàpetvà imaü adhikaraõaü pañicchàpesi: "gaccha Visàkhe, `ayaü daharà asukamàse asukadivase pabbajità' ti tattato ¤atvà imassa gabbhassa pure và pacchà và laddhabhàvaü jànàhãti." Upàsikà "sadhå" 'ti sampañicchitvà sàõiü\<*<7>*>/ parikkhipàpetvà antosàõiyaü\<*<8>*>/ daharabhikkhuniyà hatthapàdanàbhiudarapariyosànàni olo- ketvà màsadivase samànetvà gihibhàve\<*<9>*>/ gabbhassa laddhabhàvaü tattato ¤atvà therassa santikaü gantvà tam atthaü àrocesi. Thero catu- parisamajjhe taü bhikkhuniü suddhiü\<*<3>*>/ akàsi. Sà suddhà hutvà bhikkhusaügha¤\<*<10>*>/ ca Satthàra¤\<*<11>*>/ ca vanditvà bhikkhunãhi saddhiü upassayam eva gatà. Sà gabbhaparipàkam anvàya Padumuttarapàda- måle patthitapatthanaü mahànubhàvaü puttaü vijàyi. Ath' ekadi- vasaü ràjà bhikkhuniupassayasamãpena\<*<12>*>/ gacchanto dàrakasaddaü sutvà amacce pucchi. Amaccà taü kàraõaü ¤atvà "deva, sà dahara- bhikkhunã puttaü vijàtà, tass' eso saddo" ti àhaüsu. "Bhikkhunãnaü bhane\<*<3>*>/ dàrakajagganan nàma\<*<13>*>/ palibodho, mayaü naü jaggissàmà" 'ti. Ràjà taü dàrakaü nàñakitthãnaü dàpetvà kumàraparihàrena vaóóhà- pesi. Nàmagahaõadivase c' assa Kassapo ti nàmaü akaüsu. Atha naü kumàraparihàrena vaóóhitattà Kumàrakassapo ti sa¤jàniüsu\<*<14>*>/. So sattavassikakàle Satthu santike pabbajitvà paripuõõavasso upasam- padaü labhitvà gacchante gacchante\<*<15>*>/ kàle dhammakathikesu citra- kathã\<*<16>*>/ ahosi. Atha naü Satthà "etadaggaü bhikkhave mama sàva- kànaü citrakathãnaü\<*<17>*>/ yadidaü Kumàrakassapo" ti etadagge ñhapesi. So pacchà Vammãkasutte\<*<18>*>/ arahattaü pàpuõi. Màtàpi 'ssa bhikkhunã\<*<19>*>/ vipassitvà aggaphalaü pattà. Kumàrakassapo thero Buddhànaü sàsane\<*<20>*>/ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv vinicchinituü. 2 Cs cåla-. 3 so all three MSS. 4 Ck Cv abhiü¤àtàni. 5 Cs sàyaüha-. 6 Cv raü¤o. 7 Cs sàniü. 8 Cs -sàni-. 9 Ck Cv gihã-. 10 Cs -saüghaü. 11 Ck Cs -raü. 12 Cs -samãpe. 13 Ck Cs -jagganantàma pali-, Cv -jaggananàpali- corrected to -jagganàpali-. 14 Ck Cs saüjàniüsu. 15 Cv omits one gacchante. 16 Cs citrakathã corrected to cittakathã. 17 Ck -kathinaü, Cs cittakathãnaü. 18 Ck Cs vammika-. 19 Ck Cs bhikkhuni. 20 Cs buddhasàsane. >/ #<[page 149]># %< 2. Nigrodhamigajàtaka. (12). 149>% gaganamajjhe puõõacando viya pàkaño jàto. Ath' ekadivasaü Tathà- gato pacchàbhaññaü piõóapàtapañikkanto\<*<1>*>/ bhikkhånaü ovàdaü datvà gandhakuñiü pàvisi. Bhikkhå ovàdaü gahetvà attano rattiññhàna- divaññhànesu\<*<2>*>/ divasabhàgaü khepetvà sàyaõhasamaye\<*<3>*>/ dhammasabhàyaü sannipatitvà "àvuso, Devadattena attano abuddhabhàvena c' eva khantimettàdãna¤ ca abhàvena Kumàrakassapathero ca therã\<*<4>*>/ ca manaü\<*<5>*>/ nàsità, Sammàsambuddho pana attano dhammaràjatàya c' eva khantimettànuddayasampattiyà ca ubhinnam pi tesaü paccayo jàto" ti Buddhaguõe vaõõayamànà nisãdiüsu. Satthà Buddhalãëhàya\<*<6>*>/ dhamma- sabhaü àgantvà pa¤¤attàsane\<*<7>*>/ nisãditvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchi. "Bhante tumhàkam eva guõa- kathàyà" 'ti sabbaü àrocayiüsu. "Na bhikkhave Tathàgato idàn' eva imesaü ubhinnaü paccayo ca patiññhà ca jàto, pubbe pi ahosi yevà" 'ti. Bhikkhå tass' atthassàvibhàvatthàya Bhagavantaü yàciüsu. Bhagavà bhavantarena pañicchannaü kàraõaü pàkañam akàsi: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrayamàne Bodhisatto migayoniyaü pañisandhiü gaõhi. So màtu kucchito nikkhanto suvaõõavaõõo ahosi, akkhãni c' assa maõi- guëasadisàni\<*<8>*>/ ahesuü, siïgàni rajatavaõõàni, mukham ratta- kambalapu¤javaõõaü, hatthapàdapariyantà làkhà parikammakatà viya, vàladhã camarassa viya ahosi, sarãraü pan' assa mahantaü assapotakappamàõaü\<*<9>*>/ ahosi. So pa¤casatamigaparivàro ara¤¤e\<*<10>*>/ vàsaü kappesi nàmena Nigrodhamigaràjà nàma. Avidåre pan' assa a¤¤o\<*<11>*>/ pi pa¤casatamigaparivàro Sàkhamigo nàma vasati, so pi suvaõõavaõõo va ahosi. Tena samayena Bàràõa- siràjà\<*<12>*>/ migavadhapasuto\<*<13>*>/ hoti, vinà maüsena nà bhu¤jati, manussànaü kammacchedaü\<*<14>*>/ katvà sabbe\<*<15>*>/ negamajànapade\<*<16>*>/ sannipàtetvà devasikaü migavaü gacchati. Manussà cintesuü: "ayaü ràjà amhàkaü kammacchedaü karoti, yan nåna mayaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs -pañipakkanto. 2 Ck Cs -divàññhànesu. 3 Ck Cv sàyanha-. 4 Ck therã. 5 Cs manena. 6 Cs -lãlhàya, Ck -liëhàya. 7 Cv paü¤attà. 8 Cs manigula- 9 Cs -mànaü, Cv -potappamàõaü. 10 Ck Cv araü¤e. 11 Cv aü¤o. 12 Ck -sã-. 13 Cs migapavadhapasuto. 14 Cs kàmacchedaü. 15 Cs omits sabbe. 16 Cs Cv -janapade. >/ #<[page 150]># %<150 I. Ekanipàta. 2. Sãlavagga.>% uyyàne migànaü nivàpaü vapitvà\<*<1>*>/ pànãyaü\<*<2>*>/ sampàdetvà bahu- mige uyyàne pavesetvà dvàraü bandhitvà ra¤¤o\<*<3>*>/ niyyàdemà\<*<4>*>/" 'ti te sabbe uyyàne nivàpatiõaü\<*<5>*>/ ropetvà udakaü sampàdetvà dvàraü yojàpetvà nàgare àdàya muggaràdinànàvudhahatthà\<*<6>*>/ ara¤¤aü\<*<7>*>/ pavisitvà mige pariyesamànà "majjhe ñhite mige gaõhissàmà\<*<8>*>/" 'ti yojanamattaü ñhànaü parikkhipitvà saükhi- pamànà Nigrodhamiga-Sàkhamigànaü vasanaññhànaü majjhe katvà parikkhipiüsu. Atha naü migagaõaü disvà rukkha- gumbàdayo ca bhåmi¤ ca muggarehi paharantà migagaõaü gahanaññhànato nãharitvà asisattidhanuàdãni\<*<9>*>/ àvudhàni uggiritvà mahànàdaü nadantà naü migagaõaü uyyànaü pavesetvà dvàram pidhàya ràjànaü upasaükamitvà "deva, nibaddhaü migavaü gacchantà amhàkaü kammaü nàsetha, amhehi ara¤- ¤ato\<*<10>*>/ mige ànetvà tumhàkaü uyyànaü påritaü, ito paññhàya tesaü maüsaü khàdathà" 'ti ràjànaü àpucchitvà pakkamiüsu. Ràjà tesaü vacanaü sutvà uyyànaü gantvà mige olokento dve suvaõõamige disvà tesaü abhayaü adàsi. Tato paññhàya pana kadàci sàmaü gantvà ekamigaü vijjhitvà àneti, kadàci 'ssa bhattakàrako gantvà vijjhitvà àharati. Migà dhanuü disvà va maraõabhayena tajjità palàyanti, dve tayo pahàre labhitvà kilamanti pi gilànàpi honti maraõam pi pàpuõanti. Migagaõo taü pavattiü Bodhisattassa àrocesi. So Sàkhaü pakkosàpetvà àha: "samma, bahå\<*<11>*>/ migà nassanti, ekaüsena maritabbe sati\<*<12>*>/ ito paññhàya mà kaõóena mige vijjhantu, dhammagaõñhikaññhàne\<*<13>*>/ migànaü vàro\<*<14>*>/ hotu, ekadivasaü mama parisàya vàro pàpuõàtu, ekadivasaü tava parisàya vàro pàpuõàtu, vàrappatto migo gantvà dhammagaõñhikàya\<*<15>*>/ sãsaü ñhapetvà nipajjatu, evaü sante migà vaõità\<*<16>*>/ na bhavissantãti." So "sàdhå" 'ti sam- pañicchi. Tato paññhàya vàrappatto va migo gantvà dhamma- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs vasitvà. 2 Cs Cv pàniyaü. 3 Cv raü¤o. 4 Cs nãyyà-. 5 Cs -tanaü, Cv -tinaü. 6 Cs -nànàyudha-. 7 Ck Cv araü¤aü. 8 Cs gaühi-. 9 Cs -àdini. 10 Ck Cv araü¤ato. 11 Cv bahu. 12 Cs ekaüsenassitabbe sati. 13 Ck Cs -gaõóika-. 14 Ck dvàro. 15 Ck Cs -gaõói-, Cv -gaõóhi-. 16 Cs vanità. >/ #<[page 151]># %< 2 Nigrodhamigajàtaka. (12). 151>% gaõñhikàya\<*<1>*>/ gãvaü ñhapetvà nipajjati. Bhattakàrako àgantvà tattha nipannakam eva gahetvà gacchati. Ath' ekadivasaü Sàkhamigassa parisàya ekissà gabbhinãmigiyà\<*<2>*>/ vàro pàpuõi. Sà Sàkhaü upasaükamitvà "sàmi, aham pi gabbhinã\<*<3>*>/, puttakaü vijàyitvà dve janà vàraü gamissàma, mayhaü vàraü atikka- mehãti" àha. So "na sakkà tava vàraü a¤¤esaü\<*<4>*>/ pàpetuü, tvam eva tuyhaü pattaü jànissasi, gacchàhãti" àha. Sà tassa santikà anuggahaü alabhamànà Bodhisattaü upasaükamitvà tam atthaü àrocesi. So tassà vacanaü sutvà "hotu, gaccha tvaü, ahan te vàraü atikkamessàmãti" sayaü gantvà dhamma- gaõñhikàya\<*<5>*>/ sãsaü katvà nipajji. Bhattakàrako taü disvà "laddhàbhayo migaràjà gaõñhikàya\<*<6>*>/ nipanno, kin nu kàraõan" ti vegena gantvà ra¤¤o\<*<7>*>/ àrocesi. Ràjà tàvad eva rathaü àruyha mahantena parivàrena àgantvà Bodhisattaü disvà àha: "samma migaràja\<*<8>*>/, nanu mayà tuyhaü abhayaü dinnaü, kasmà tvaü\<*<8>*>/ idha nipanno" ti. "Mahàràja, gabbhinã\<*<10>*>/ migã\<*<11>*>/ àgantvà\<*<12>*>/ `mama vàraü a¤¤assa\<*<13>*>/ pàpehãti' àha, na sakkà kho pana mayà ekassa maraõadukkhaü a¤¤assa\<*<14>*>/ upari pakkhipituü, sv-àhaü attano jãvitaü tassà datvà tassà santakaü maraõaü gahetvà idha nipanno, mà a¤¤aü\<*<15>*>/ ki¤ci àsaükitthà mahàràjà" 'ti. Ràjà àha: "sàmi suvaõõavaõõamigaràja\<*<16>*>/, mayà tàdiso khantimettànuddayasampanno manussesu pi na diññhapubbo, tena te pasanno 'smi, uññhehi, tuyha¤ ca tassà ca abhayaü dam- mãti". "Dvãhi abhaye laddhe avasesà kiü karissanti narindà" 'ti. "Avasesànam pi abhayaü damma\<*<17>*>/ sàmãti". "Mahàràja, evam pi uyyàne yeva migà abhayaü labhissanti, sesà kiü kàrissantãti". "Etesam pi abhayaü dammi sàmãti". "Mahà- ràja, migà tàva abhayaü labhantu, sesà catuppadà kiü karis- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv -gaõóhikàya, Cs -gaüóikàya. 2 Cs gabbhãni-. 3 Cs gabbhini. 4 Ck Cv aü¤esaü. 5 all three MSS. -gaõói-. 6 all three MSS. gaõói-. 7 Ck Cv raü¤o. 8 Cs -ràjà. 9 Ck tuvaü. 10 Cs Cv gabbhini. 11 Cs migi. 12 Cs gantvà. 13 Ck Cv aü¤assa. 14 Ck aü¤assa. 15 Ck Cv aü¤aü. 16 Cs svanna- varàramigaràja. 17 Cv dammi. >/ #<[page 152]># %<152 I. Ekanipàta. 2. Sãlavagga.>% santãti". "Etesam pi abhayaü dammi sàmãti". "Mahàràja, catuppadà tàva abhayaü labhantu, dvijagaõà kiü karissantãti". "Etesam pi\<*<1>*>/ dammi sàmãti". Mahàràjà, dvijagaõà\<*<2>*>/ tàva abhayaü labhissanti, udake vasantà macchà kiü karissantãti". "Etesam pi abhayaü dammi sàmãti." Evaü Mahàsatto ràjà- naü sabbasattànaü abhayaü yàcitvà uññhàya ràjànaü pa¤casu sãlesu patiññhàpetvà "dhammaü cara mahàràja, màtàpitusu\<*<3>*>/ puttadhãtàsu bràhmaõagahapatikesu negamajànapadesu\<*<4>*>/ dham- maü caranto samaü caranto\<*<5>*>/ kàyassa bhedà sugatiü Saggaü lokaü gamissasãti\<*<6>*>/" ra¤¤o Buddhalãëhàya\<*<7>*>/ dhammaü desetvà katipàhaü uyyàne vasitvà ra¤¤o\<*<8>*>/ ovàdaü datvà migagaõa- parivuto ara¤¤aü\<*<9>*>/ pàvisi. Sàpi kho migadhenu pupphakaõõi- kasadisaü puttaü vijàyi. So kãëamàno\<*<10>*>/ Sàkhamigassa santikaü gacchati. Atha naü màtà tassa santikaü gacchantaü disvà "putta, ito paññhàya mà etassa santikaü gaccha, Nigrodhass' eva santikaü gaccheyyàsãti" ovadantã\<*<11>*>/ imaü gàtham àha: @*>/ {upasaüvase (Dhp.p.329),} Nigrodhasmiü mataü seyyo ya¤ce Sàkhasmiü\<*<3>*>/ jãvitan ti. || Ja_I:11 ||>@ Tattha nigrodham eva seveyyà ti tàta tvaü và a¤¤o\<*<12>*>/ và attano hitakàmo Nigrodham eva seveyya bhajeyya upasaükameyya, na sàkham upasaüvase ti Sàkhamigaü pana na upasaüvase, upagamma na saüvaseyya, etaü nissàya jãvikaü na kappeyya, nigrodhasmiü mataü seyyo ti Nigrodha- ra¤¤o\<*<13>*>/ pàdamåle maraõam pi seyyo varaü uttamaü, {ya¤ce} sàkhasmiü jãvitan ti yaü pana Sàkhassa santike jãvitaü taü n' eva seyyo na varaü na uttaman ti attho. Tato paññhàya ca pana abhayaladdhakà migà manussànaü sassàni khàdanti. Manussà "laddhàbhayà ime migà" ti paha- rituü và palàpetuü và na visahanti. Te ràjaïgaõe\<*<14>*>/ sanni- patitvà ra¤¤o\<*<15>*>/ tam atthaü àrocesuü. Ràjà "mayà pasannena \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv adds abhayaü. 2 Cv dijagaõà. 3 so all three MSS. 4 Cv -janapadesu. 5 Cs omits samaü caranto. 6 Ck gamissanti corrected to gamissasãti, Cs gamissatãti. 7 Cs -lãlhàya. 8 Ck Cv raü¤o. 9 Ck Cv araü¤aü. 10 Cs kãla-. 11 Ck Cs ovadanti. 12 Cv aü¤o. 13 Ck Cv -raü¤o. 14 Cs ràjaïgane, Cv ràjaügaõe. 15 Cv raü¤o. >/ #<[page 153]># %< 3. Kaõóinajàtaka. (13). 153>% Nigrodhamigavarassa varo dinno, ahaü rajjaü jaheyyaü\<*<1>*>/ na ca taü\<*<2>*>/ pañi¤¤aü\<*<3>*>/, gacchatha, na koci mama vijite mige paharituü labhatãti". Nigrodhamigo taü pavattiü sutvà miga- gaõaü sannipàtàpetvà "ito paññhàya paresaü sassaü khàdituü na\<*<4>*>/ labhathà" 'ti mige vàretvà manussànaü àrocàpesi: "ito paññhàya sassakàrakamanussà sassarakkhanatthaü\<*<5>*>/ vatiü\<*<6>*>/ mà karontu, khettaü pana àvijjhitvà\<*<7>*>/ paõõasa¤¤aü\<*<8>*>/ bandhantå" 'ti. Tato paññhàya kira khettesu paõõabandhanasa¤¤aü\<*<9>*>/ udapàdi, tato paññhàya paõõasa¤¤aü\<*<10>*>/ atikkamanakamigo nàma n' atthi, ayaü kira nesaü Bodhisattato laddhaovàdo. Evaü migagaõaü ovaditvà Bodhisatto yàvatàyukaü ñhatvà saddhiü migehi yathà- kammaü gato. Ràjàpi Bodhisattassa ovàde ñhatvà pu¤¤àni\<*<11>*>/ katvà yathàkammaü gato. Satthà "na bhikkhave idàn' evàhaü theriyà ca Kumàrakassapassa ca avassayo, pubbe pi avassayo evà" 'ti imaü dhammadesanaü àha- ritvà catusaccadhammadesanaü vinivaññetvà dve vatthåni kathetvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà Sàkhamigo Deva- datto ahosi, parisàpi 'ssa Devadattaparisà va\<*<12>*>/, migadhenu therã\<*<13>*>/ ahosi, putto Kumàrakassapo, ràjà ânando, Nigrodhamigaràjà pana aham eva ahosin" ti. Nigrodhamigajàtakaü. $<3. Kaõóinajàtaka.>$ {Dhiratthu} kaõóinaü sallan ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto puràõaóutiyikapalobhanaü àrabbha kathesi. Taü Aññhanipàte Indriyajàtake àvibhavissati. Bhagavà pana taü bhikkhuü etad avoca: "bhikkhu pubbe pi tvaü etaü màtugàmaü nissàya jãvi- takkhayaü patvà vãtaccikesu\<*<14>*>/ aïgàresu pakko" ti. Bhikkhå tass' atthassàvibhàvatthàya Bhagavantaü yàciüsu. Bhagavà bhavantarena pañicchannaü kàraõaü pàkañaü akàsi. Itoparaü pana bhikkhånaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs haheyyaü. 2 Ck naü. 3 Cs pañiü¤aü. 4 Ck omits na. 5 so Cs Cv, Ck -rakkhana. 6 Ck tiü. 7 Cs avijjhãtvà. 8 Ck paõõasaü, Cv paõõasaü¤aü, Cs pannasa¤¤aü. 9 Cs panna-, Ck Cv -saü¤aü. 10 Ck Cv -saü¤aü, Cs pannasa¤¤aü. 11 Ck Cv puü¤àni. 12 Cs ca. 13 Cs Cv theri. 14 Cv vitaccikesu. >/ #<[page 154]># %<154 I. Ekanipàta. 2. Sãlavagga.>% yàcanaü bhavantarapañicchannata¤ ca avatvà "atãtaü àharãti" ettakam eva vakkhàma, ettake vutte pi àyàcanaü valàhakagabbhato candanãha- raõåpamà ca bhavantarapañicchannakàraõabhàvo cà 'ti sabbam etaü heññhàvuttanayen' eva yojetvà veditabbaü\<*<1>*>/. Atãte Magadharaññhe Ràjagahe Magadharàjà rajjaü kàreti. Magadhavàsikànaü sassasamaye migànaü\<*<2>*>/ mahàpari- pantho hoti. Te ara¤¤e\<*<3>*>/ pabbatapàdaü pavisanti. Tattha eko ara¤¤avàsipabbateyyamigo\<*<4>*>/ ekàya gàmantavàsiniyà\<*<5>*>/ migapoti- kàya saddhiü santhavaü katvà tesaü migànaü pabbatapàdato oruyha puna gàmantaü osaraõakàle migapotikàya pañibaddha- cittattà tehi saddhiü yeva otari\<*<6>*>/. Atha naü sà àha: "tvaü kho si ayya pabbateyyo bàlamigo, gàmanto ca nàma sàsaüko sappañibhayo, mà amhehi saddhiü otaràhãti\<*<7>*>/". So tassà pañi- baddhacittatàya anivattitvà saddhiü yeva agamàsi. Magadha- vàsino "idàni migànaü pabbatapàdà otaraõakàlo" ti ¤atvà magge pañicchannakoññhakesu tiññhanti. Tesam pi dvinnaü àgamanamagge eko luddako pañicchannakoññhake ñhito hoti. Migapotikà manussagandhaü ghàyitvà "eko luddako ñhito bhavissatãti" taü bàlamigaü purato katvà sayaü pacchato ahosi. Luddako ekena sarappahàrena migaü tatth' eva pàtesi. Migapotikà tassa viddhabhàvaü ¤atvà uppatitvà\<*<8>*>/ vàtagatiyà palàyi. Luddako koññhakà nikkhamitvà migaü okkantitvà aggiü katvà vãtaccikesu\<*<9>*>/ aïgàresu\<*<10>*>/ madhuramaüsaü pacitvà khàditvà pànãyaü\<*<11>*>/ pivitvà avasesaü lohitabindåhi\<*<12>*>/ paggha- rantehi kàcenàdàya\<*<13>*>/ dàrake tosento gharaü agamàsi. Tadà Bodhisatto tasmiü vanasaõóe devatà hutvà nibbatto hoti. So taü kàraõaü disvà "imassa bàlamigassa maraõaü n' eva màtaraü nissàya na pitaraü nissàya atha kho kàmaü nissàya, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cs veditabbà. 2 Ck omits migànaü. 3 Cv araü¤e. 4 Ck araü¤a-, Cv àraü¤a-, Cs ara¤¤avàsã-. 5 Cs gàmaüta-. 6 Cs otarã. 7 Ck otàràhãti. 8 Ck uppattitvà, Cv uppattitvà corrected to uppatitvà. 9 Cs vãtacchikesu, Cv vãtasikesu. 10 Ck aïgàrakesu. 11 Cs pàniyaü. 12 Ck Cv -binduhi. 13 Cs Cv kàjenàdàya. >/ #<[page 155]># %< 3. Kaõóinajàtaka.(13). 155>% kàmanimittamhi sattà\<*<1>*>/ sugati yàva hatthacchedà\<*<2>*>/ duggatiya¤ ca pa¤cavidhabandhanàdinànappakàrakaü dukkhaü pàpuõanti, paresaü maraõadukkhuppàdanam pi nàma imasmiü loke garahi- tam eva, yaü janapadaü màtugàmo vicàreti anusàsati so itthi- parinàyako\<*<3>*>/ janapado garahito va, ye sattà màtugàmassa vasaü gacchanti te pi garahità và" 'ti ekàya gàthàya tãõi garaha- vatthåni dassetvà vanadevatàsu sadhukàraü datvà gandha- pupphadãhi påjayamànàsu madhurena sarena taü vanasaõóaü unnàdento imàya gàthàya dhammaü deseti: @*>/ kaõóinaü sallaü purisaü gàëhavedhinaü, dhi-r-atthu\<*<5>*>/ taü janapadaü yatth' itthã\<*<6>*>/ parinàyikà\<*<7>*>/, te càpi dhikkità sattà ye itthãnaü vasaü gatà ti. || Ja_I:12 ||>@ Tattha dhiratthå 'ti garahanatthe\<*<8>*>/ nipàto, sv-àyam idha uttàsaubbegavasena garahane\<*<8>*>/ daññhabbo, uttasitubbiggà\<*<8>*>/ hi honto Bodhisatto evam àha, kaõóam assa atthãti {kaõóã, taü\<*<9>*>/} kaõóinaü\<*<10>*>/, taü\<*<11>*>/ pana kaõóaü anupavisanaññhena\<*<12>*>/ sallan ti vuccati, tasmà kaõóinaü sallan ti, ettha sallaü kaõóin ti attho, sallaü và assa atthãti sallo\<*<13>*>/, taü\<*<14>*>/ salla¤ ca\<*<15>*>/, mahantaü vaõamukhaü\<*<16>*>/ katvà bala- vappahàraü\<*<17>*>/ dento gàëhaü\<*<18>*>/ vijjhatãti {gàëhavedhã, taü\<*<19>*>/} gàëhavedhinaü\<*<20>*>/, nànappakàrakena kaõóena kumudapattasaõñhànathalena\<*<21>*>/ ujukagamanen' eva\<*<22>*>/ sallena ca samannàgataü gàëhavedhinaü\<*<23>*>/ purisaü dhiratthå 'ti ayam ettha attho, parinàyikà\<*<24>*>/ ti issarà saüvidhàyikà, dhikkità\<*<25>*>/ ti garahità, sesam ettha uttànattham eva, itoparaü pana ettakam pi avatvà yaü yaü anuttànaü taü tad eva vaõõayissàma. Evaü ekàya gàthàya tãõi garahavatthåni dassetvà Bodhi- satto vanaü unnàdetvà Buddhalãëhàya\<*<26>*>/ dhammaü desesi. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà saccàni pakàsesi. Sacca- pariyosàne ukkaõñhitabhikkhu\<*<27>*>/ sotàpattiphale patiññhahi. Satthà dve \<-------------------------------------------------------------------------- 1 read sattànaü? 2 Ck Cv -cchedàdi. 3 Ck itthãpariõàyako, Cv itthipariõàyako. 4 Cs dhã-, Cv dhã- corrected to dhi-. 5 Cs dhã-. 6 Cs itthi. 7 Ck Cv pariõàyikà. 8 so all three MSS. 9 Ck Cs kaõóinaü? 10 Cs kaõóãnaü, Cv kaõóãnaü later put in parenthesi. 11 Ck naü. 12 Cs -ññhe. 13 Cs sallà. 14 Cs naü. 15 Cs sallanti. 16 Cs vana-. 17 Cs -haraü. 18 Cs gàlhaü. 19 Ck gàëhavedhãtaü, Cv gàëhavedhãtà, Cs gàlhavedhitaü. 20 Ck gàëhavedhãtaü, Cs gàlhavedhãnaü. 21 Cs -saüñhàna-. 22 Cv ujugamaneneva. 23 Ck -vedhitaü, Cs gàlhavedhinaü. 24 Ck Cv pariõàyikà. 25 Cs dhikkikà. 26 Cs -lãlhàya. 27 Cs ukkaüthita-. >/ #<[page 156]># %<156 I. Ekanipàta. 2. Sãlavagga.>% vatthåni kathetvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi. Itoparaü pana "dve vatthåni kathetvà" ti imaü avatvà "anusandhiü ghañetvà" ti ettakam eva\<*<1>*>/ vakkhàma, avuttam pi pana heññhàvuttanayen' eva yojetvà gahetabbaü. "Tadà pabbateyyo migo ukkaõñhitabhikkhu\<*<2>*>/ ahosi, migapotikà puràõadutiyikà\<*<3>*>/, kàmesu dosaü dassetvà dhammaü desitadevatà pana aham eva ahosin" ti. Kaõóinajàtakaü. $<4. Vàtamigajàtaka.>$ Na kiratthi {rasehi} pàpiyo ti. Idaü Saññhà Jetavane viharanto Cullapiõóapàtikatissatheraü\<*<4>*>/ àrabbha kathesi. Satthari kira Ràjagahaü upanissàya Veluvane viharante Tissakumàro nàma mahàvibhavassa seññhikulassa putto ekadivasaü Veluvanaü gantvà Satthu dhammadesanaü sutvà pabbajitukàmo pabbajjaü yàcitvà màtàpitåhi\<*<5>*>/ ananu¤¤àtattà pañikkhitto sattàhaü bhattacchedaü katvà Raññhapàlathero\<*<4>*>/ viya màtàpitaro anujànàpetvà Satthu santike pabbaji. Satthà taü pabbàjetvà addhamàsamattaü Veluvane viharitvà Jetavanaü agamàsi. Tatràyaü kulaputto terasa dhutaïgàni samàdàya Sàvatthiyaü sapadànaü piõóàya caramàno kàlaü vãtinàmeti. Cullapiõóapàtikatis- satthero\<*<6>*>/ nàmà ti vutte\<*<7>*>/ gaganatale cando viya Buddhasàsane pàkaño {pa¤¤àto} ahosi. Tasmiü kàle Ràjagahe nakkhattakãëàya vattamànàya therassa màtàpitaro yan tassa gihikàle\<*<8>*>/ ahosi àbharaõabhaõóakan\<*<9>*>/ taü rajatacaügoñake nikkhipitvà ure ñhapetvà "a¤¤àsu nakkhattakãëàsu amhàkaü putto iminà iminà alaükàrena alaükato nakkhattaü kãëati tan no ekaputtakaü gahetvà Samaõo Gotamo Sàvatthinagaraü gato, kahaü nu kho so etarahi nisinno, kahaü ñhito" ti vatvà rodanti. Ath' ekà vaõõadàsã\<*<10>*>/ taü kulaü gantvà seññhibhariyaü rodantiü disvà pucchi: "kiü ayye rodasãti". Sà tam atthaü àrocesi. "Kiü pana ayye ayyaputto piyàyatãti". "Asuka¤ ca asuka¤ cà" 'ti. "Sace tumhe imasmiü gehe sabbaü issariyaü mayhaü detha ahaü vo puttaü ànessàmãti,". Seññhibhariyà "sàdhå" 'ti sampañicchitvà paribbayaü datvà mahantena parivàrena taü uyyojesi: "gaccha, attano balena mama puttaü ànehãti". Sà pañicchannayàne nisinnà Sàvatthiü gantvà therassa bhikkhàcàravãtiyaü nivàsaü gahetvà seññhikulà àgata- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs etthakameva. 2 Cs ukkaüthita-. 3 Cs -dåti-. 4 so all three MSS. 5 Cv -pituhi. 6 Cv -tissathero ti, Ck -tissatthero ti. 7 so all three MSS. instead of vutto ? 8 Ck Cv gihã-. 9 Cv -kan corrected to -kaü. 10 Cs vannadàsãnaü, Cv vaõõadàsi. >/ #<[page 157]># %< 4.Vàtamigajàtaka.(14). 157>% manusse therassa adassetvà attano parivàren' eva parivutà therassa piõóàya paviññhassa àdito va uluükabhikkhaü sarakabhikkha¤ ca datvà rasataõhàya bandhitvà anukkamena gehe nisãdàpetvà bhikkhaü dadamànà attano vasaü upagatabhàvaü ¤atvà gilànàlayaü dassetvà antogabbhe nipajji. Thero pi bhikkhàcàravelàya sapadànaü caranto gehadvàraü agamàsi. Parijano therassa pattaü gahetvà theraü ghare nisãdàpesi\<*<1>*>/. Thero nisãditvà va "kahaü upàsika" ti pucchi. "Gilànà bhante, tumhàkaü dassanaü icchatãti". So rasataõhàya\<*<2>*>/ baddho attano vatasamàdànaü\<*<3>*>/ bhinditvà tassàpi\<*<4>*>/ nipannaññhànaü pàvisi. Sà attano àgatakàraõaü kathetvà taü palobhetvà rasataõhàya\<*<2>*>/ bandhitvà uppabbàjetvà attano vase\<*<5>*>/ ñhapetvà yàne nisãdàpetvà mahantena pari vàrena Ràjagaham eva agamàsi. Sà pavatti pàkañà jàtà. Bhikkhå dhammasabhàyaü sannisinnà "Cullapiõóapàtikatissattheraü\<*<6>*>/ kira ekà vaõõadàsã\<*<7>*>/ rasataõhàya\<*<2>*>/ bandhitvà àdàya gatà" ti kathaü samuññhà- pesuü. Satthà dhammasabhaü upagantvà alaükatàsane nisãditvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti àha. Te taü pavattiü kathayiüsu. "Na bhikkhave idàn' eva eso bhikkhu rasataõhàya bandhitvà\<*<8>*>/ tassà vasaü gato, pubbe pi tassà vasaü gato yevà" 'ti vatvà atãtaü àhari\<*<9>*>/: Atãte Bàràõasiyaü ra¤¤o Brahmadattassa Sa¤jayo nàma uyyànapàlo ahosi. Ath' eko vàtamigo taü\<*<10>*>/ uyyànaü àgantvà Sa¤jayaü disvà palàyati. Sa¤jayo pi na taü tajjetvà nãharati. So punappuna àgantvà uyyàne yeva carati. Uyyàna pàlo uyyàne nànappakàrakàni pupphaphalàni gahetvà divase divase ra¤¤o abhiharati. Atha naü ekadivasaü ràjà pucchi: "atthi pana samma uyyànapàla uyyàne ki¤ci acchariyaü pas- sasãti\<*<11>*>/". "Deva a¤¤aü na passàmi, eko pana vàtamigo àgantvà uyyàne carati, etaü passàmãti". "Sakkhissasi pana taü gahetun" ti. "Thokaü madhuü labhanto imaü antoràjanivesanam pi taü ànetuü sakkhissàmãti". Ràjà tassa madhuü dàpesi. So taü gahetvà uyyànaü gantvà vàtamigassa caraõaññhàne\<*<12>*>/ tiõàni \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv -pesã. 2 Cs -taühàya. 3 Cv -dànam. 4 Cs tasmàpi. 5 Cv attanà vese. 6 Cv -tissatheraü. 7 Cv vaõõadàsi, Cs vannadàsã. 8 Cv bajjhitvà. 9 Cs àharã. 10 Ck omits taü. 11 Cv acchariyam passatãti. 12 Ck maraõa-, Cv varana- corrected to carana-. >/ #<[page 158]># %<158 I. Ekanipàta. 2. Sãlavagga.>% madhunà makkhetvà nilãyi\<*<1>*>/. Migo àgantvà madhumakkhitàni tiõàni khàditvà rasataõhàya baddho a¤¤attha agantvà\<*<2>*>/ uyyànam eva àgacchati. Uyyànapàlo tassa madhumakkhitatiõesu pa- luddhabhàvaü ¤atvà anukkamena attànaü dassesi. So taü disvà katipàhaü palàyitvà punappuna passanto vissàsaü àpajjitvà anukkamena uyyànapàlassa hatthe ñhitatiõàni khàdituü àraddho. So tassa vissàsaü àpannabhàvaü ¤atvà yàva\<*<3>*>/ ràjanivesanà\<*<4>*>/ vãthiü kila¤jehi parikkhipitvà va tahaü sàkhàbhaïgaü pàtetvà madhulàbukaü aüse laggetvà\<*<5>*>/ tiõakalàpaü upakacchake ñha- petvà madhumakkhitàni tinàni migassa purato purato vikiranto antoràjanivesanaü yeva agamàsi. Mige\<*<6>*>/ antopaviññhe\<*<7>*>/ dvàraü pidahiüsu. Migo manusse disvà kampamàno maraõabhayabhãto antonivesanaü gato\<*<8>*>/ àdhàvati paridhàvati. Ràjà pàsàdà oruyha taü kampamànaü disvà "vàtamigo nàma manussànaü diññhaññhà- naü sattàhaü na gacchati, tajjitaññhànaü yàvajãvaü na gacchati, so evaråpo gahananissito\<*<9>*>/ vàtamigo rasataõhàya baddho idàni evaråpaü ñhànaü\<*<10>*>/ àgato, n' atthi vata bho loke rasataõhàya pàpakataraü nàmà" 'ti imàya gàthàya dhammadesanaü paññhapesi: @@ Tattha kirà ti anussavatthe nipàto, rasehãti jivhàvi¤¤eyyehi\<*<11>*>/ madhuram. bilàdãhi, pàpiyo ti pàpataro, àvàsehi và santhavehi và ti nibaddha- vasanaññhànasaükhàtesu hi àvàsesu pi mittasanthavesu pi chandaràgo pàpako va tehi pana sacchandaràgaparibhogehi\<*<12>*>/ àvàsehi và mittasanthavehi và sataguõena sahassaguõena madhuvapañisevanaññhena\<*<13>*>/ àhàraü vinà jãvitindriyapàlanàya\<*<14>*>/ abhàvena ca sacchandaràgaparibhogarasà va pàpatarà\<*<15>*>/ ti Bodhisatto pana anu- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs niliyi, Cv nãliyi. 2 Cv àgantvà, Ck àgantvà corrected to nàgantvà. 3 Cs omits yàva. 4 Cs -nivesanaü. 5 Ck lagetvà. 6 Ck Cs migo. 7 Ck -pañiññhe. 8 Cv -nivesanaügato corrected to -nivesanaügaõo, Cs -nivesanaügane. 9 Cv gahanissito. 10 Ck evaråpaññhànaü. 11 Ck -viü¤eyyàhi. 12 Cv -ràgabhogehi. 13 Ck Cs cadhuva-. 14 Cv jãvitendri-. 15 Ck pàpataro. >/ #<[page 159]># %< 5. Kharàdiyajàtaka. (15). 159>% svàgataü viya imam atthaü katvà na kiratthi rasehi pàpiyo àvàsehi và san- thavehi và ti àha, idàni tesaü pàpiyabhàvaü dassento vàtamigan-ti-àdim àha, tattha gehanissitan ti gahanaññhànanissitaü, idaü vuttaü hoti: pas- satha\<*<1>*>/ rasànaü pàpiyabhàvaü, imaü nàma\<*<2>*>/ ara¤¤àyatane gahananissitaü vàta- migaü Sa¤jayo uyyànapàlo madhurasehi attano vasaü ànesi, sabbathàpi sacchan- daràgaparibhogehi rasehi samaü a¤¤aü pàpakataraü làmakataraü n' atthãti rasataõhàya àdãnavaü\<*<3>*>/ kathesi kathetvà ca pana taü migaü ara¤¤am eva pesesi. Satthà "na bhikkhave sà vaõõadàsã\<*<4>*>/ idàni etaü rasataõhàya bandhitvà attano vase karoti, pubbe pi akàsi yevà" 'ti imaü dhamma- desanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà Sa¤jayo ayaü vaõõadàsã\<*<4>*>/ ahosi, vàtamigo Cullapiõóapàtiyo, Bàràõasiràjà pana aham eva ahosin" ti. Vàtamigajàtakaü. $<5. Kharàdiyajàtaka.>$ Aññhakhuraü Kharàdiye ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto a¤¤ataraü dubbacabhikkhuü àrabbha kathesi. So kira bhikkhu dubbaco ovàdaü na gaõhati. Atha naü Satthà pucchi: "saccaü kira tvaü bhikkhu dubbaco ovàdaü na gaõhasãti". "Saccaü Bhagavà" 'ti. Satthà "pubbe pi tvaü dubbacatàya paõóitànaü ovàdaü agahetvà pàsena baddho va jãvitakkhayaü patto" ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto migo hutvà migagaõaparivuto ara¤¤e vasati. Ath' assa bhaginã\<*<5>*>/ migã puttakaü dassetvà "bhàtika, ayan\<*<6>*>/ te bhàgineyyo, etaü migamàyaü uggaõhàpehãti\<*<7>*>/" pañicchàpesi. So taü bhàgineyyaü "asukavelàya nàma àgantvà uggaõhàtãti" àha. So vuttavelàya na gacchati, yathà ekadivasaü evaü sattadivase sattovàde atikkanto so migamàyaü anuggaõhitvà\<*<8>*>/ va vicaranto pàse bajjhi. Màtàpi 'ssa bhàtaraü upasaü- kamitvà "kin te bhàtika bhàgineyyo migamàyaü uggaõhàpito\<*<7>*>/" ti pucchi. Bodhisatto ca "tassa anovàdakassa mà cintayi\<*<9>*>/, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs passa. 2 Ck Cs nàmaü. 3 all three MSS. àdinavaü. 4 Ck Cv vaõõadàsi, Cs vannadàsi. 5 Cs bhagini. 6 Ck aya, Cs ayaü. 7 Cs uggaühà-. 8 Cs anuggaühitvà. 9 Cs cintayã. >/ #<[page 160]># %<160 I. Ekanipàta. 2úãlavagga.>% na te\<*<1>*>/ puttena migamàyà\<*<2>*>/ uggahità\<*<3>*>/" ti vatvà idàni pi taü anovaditukàmo va hutvà imaü gàtham àha: @@ Tattha aññhakhuran ti ekekasmiü pàde dvinnaü dvinnaü vasena aññha- khuraü, Kharàdiye ti taü nàmena àlapati, migan ti sabbasaügàhikavaca- naü\<*<4>*>/, vaükàtivaükinan ti måle vaükàni agge ativaükàni tàdisàni siïgàni assa atthãti vaükàtivaükinaü, sattahi kàlàhatikkantan ti sattahi ovàda- kàlehi ovàdaü atikkantaü, na naü ovaditussahe ti evaü dubbacamigaü\<*<5>*>/ ahaü ovadituü na ussahàmi, etassa me ovàdanatthàya cittam pi na uppajjatãti dasseti. Atha naü dubbacamigaü pàse baddhaü luddo màretvà maüsaü àdàya pakkàmi. Satthàpi "na tvaü bhikkhu idàn' eva dubbaco, pubbe pi dubbaco yevà" 'ti imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi\<*<6>*>/: "Tadà bhàgineyyo migo dubbacabhikkhu\<*<7>*>/ ahosi, bha- ginã\<*<8>*>/ Uppalavaõõà, ovàdakamigo pana aham eva ahosin" ti. Kharà- diyajàtakaü. $<6. Tipallatthamigajàtaka.>$ Migan tipallatthan ti. Idaü Satthà Kosambiyam Badari- kàràme\<*<9>*>/ viharanto sikkhàkàmaü Ràhulattheraü àrabbha kathesi. Ekasmiü hi kàle Satthari âëavinagaraü\<*<10>*>/ nissàya Aggàëave\<*<11>*>/ Cetiye viharante bahå\<*<12>*>/ upàsikà ca bhikkhuniyo ca vihàraü dhammasavanàya gacchanti. Divà dhammasavanaü hoti, gacchante pana kàle upàsikà ca bhikkhuniyo ca na gacchiüsu, bhikkhå c' eva upàsakà ca ahesuü. Tato paññhàya rattiü\<*<13>*>/ dhammasavanaü jàtaü. Dhammasavanapari- yosàne therà bhikkhå\<*<14>*>/ attano attano vasanaññhànàni gacchanti. Daharà upàsakehi saddhiü upaññhànasàlàya sayanti. Tesu\<*<15>*>/ niddaü upagatesu ekacce ghurughuråpassàsà\<*<16>*>/ kàkacchamànà dante khàdantà nipajjiüsu, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs tesu. 2 Ck Cs -màyaü. 3 Cv uggahità corrected to uggaõhità. 4 Cs sabbasaüghàhika-, Cv sabbasaükhagàhika-. 5 Cv dubbajamigaü, Cs dubbamidaü. 6 Ck omits dubbacamigaü ahaü... samodhànesi. 7 Ck dubbaja-, Cv dubbaja- corrected to dubbaca-. 8 all three MSS. bhagini. 9 Cs khabadarikà-, Ck badirakà-. 10 Cs àlavi-. 11 Cs aggàlave. 12 Cs Cv bahu. 13 Cv rattiü corrected to ratti. 14 Cs atthabhikkhu, Ck Cv bhikkhu. 15 Ck tesu corrected to kesu. 16 Ck -passasà, Cs ghurughuru-, Cv ghurughuru- corrected to ghurughurå-. >/ #<[page 161]># %< 6. Tipallatthamigajàtaka. (16). 161>% ekacce muhuttaü niddàyitvà uññhahiüsu. Te taü vippakàraü disvà Bhagavato àrocesuü. Bhagavà "yo pana bhikkhu\<*<1>*>/ anupasampannena saha seyyaü kappeyya pàcittiyan" ti sikkhàpadaü pa¤¤àpetvà Ko- sambiü agamàsi. Tattha bhikkhå\<*<2>*>/ àyasmantaü Ràhulaü àhaüsu: "àvuso Ràhula, Bhagavatà sikkhàpadaü pa¤¤attaü, idàni tvaü attano vasanaññhànaü jànàhãti". Pubbe pana te bhikkhå Bhagavati ca gàravaü tassa càyasmato sikkhàkàmataü pañicca taü attano vasa- naññhànaü àgataü ativiya saügaõhanti, khuddakama¤cakaü pa¤¤à- petvà ussãsakaraõatthàya cãvaraü denti, taü divasaü pana sikkhà- padabhayena vasanaññhànam pi na adaüsu. Ràhulabhaddo "pità me" ti Dasabalassa và "upajjhàyo\<*<3>*>/ me" ti dhammasenàpatino và "àcariyo me" ti Mahàmoggallànàssa và "cullapità me" ti ânandatherassa\<*<4>*>/ và santikaü\<*<5>*>/ agantvà\<*<6>*>/ Dasabalassa vala¤janavaccakuñiü\<*<7>*>/ brahmavimànaü pavisanto viya pavisitvà vàsaü kappesi. Buddhànaü hi\<*<8>*>/ vala¤jana- kuñiyà\<*<9>*>/ dvàraü supihitaü hoti, gandhaparibhaõóakatà bhåmi, gandha- dàmamàlàdàmàni\<*<10>*>/ osàritàn' eva honti, sabbarattiü dãpo jhàyati\<*<11>*>/. Ràhulabhaddo pana na\<*<12>*>/ ñassà\<*<13>*>/ kuñiyà imaü sampattiü pañicca tattha vàsaü upagato, bhikkhåhi pana "vasanaññhànaü jànàhãti" vuttattà ovàdagàravena sikkhàkàmatàya tattha vàsaü upagato, antarantarà\<*<14>*>/ hi bhikkhå pi taü àyasmantaü dårato và gacchantaü disvà tassa vãmaüsanatthàya\<*<15>*>/ muññhisammujjaniü\<*<16>*>/ và kacavarachaóóanakaü\<*<17>*>/ và bahi khipitvà tasmiü àgate "àvuso imaü kena chaóóitan" ti vadanti, tattha kehici "Ràhulo iminà maggena gato" ti vutte\<*<18>*>/ so àyasmà "nàhaü bhante etaü jànàmãti" avatvà va\<*<19>*>/ taü pañisàmetvà va "kha- matha me bhante" ti khamàpetvà gacchati, evam esa sikkhàkàmo, so taü sikkhàkàmataü yeva pañicca tattha vàsaü upagato. Atha Satthà pure aruõaü yeva vaccakuñidvàre ñhatvà ukkàsi, so panàyasmà ukkàsi: "ko eso" ti. "Ahaü Ràhulo" ti nikkhamitvà vandi. "Kasmà tvaü Ràhula idha nipanno" ti. "Vasanaññhànassa abhàvato, pubbe hi bhante bhikkhå mama saügahaü\<*<20>*>/ karonti, idàni attano àpattibhayena vasa- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv bhikkhå. 2 Cs bhikkhu. 3 Cs adds và. 4 so all three MSS. 5 Ck adds na. 6 Ck Cs àgantvà, Cv àgantvà corrected to agantvà. 7 Ck vala¤chana-, Cv vala¤jana corrected to vala¤chana-. 8 Ck buddhànamhi, Cs -nampi, Cv buddhànamhi corrected to buddhànaühi. 9 Cv vala¤jana- corrected to vala¤chana-. 10 Cs -màlà-. 11 Ck jjhàyati, Cv jjhàyati corrected to jhàyati. 12 Ck Cs pana, omitting na, Cv panna corrected to pana na. 13 Ck nassà. 14 Ck antanta, Cv antantarà corrected to antarantarà. 15 Cs vimanasanatthàya. 16 Cs -sammu¤ja- corrected to -sammujja-, Cv -sammu¤ja-. 17 Ck -chaóóha-, Cv jaóóanaka corrected to chaóóanakaü. 18 Cv vutto. 19 Ck omits va. 20 Cv saïgahaü. >/ #<[page 162]># %<162 I. Ekanipàta. 2. Sãlavagga>% naññhànaü na denti, sv-àhaü `idaü a¤¤esaü asaüghaññanaññhànan' ti iminà kàraõena idha nipanno" ti. Atha Bhagavato "Ràhulaü tàva bhikkhå evaü pariccajantà a¤¤e kuladàrake pabbàjetvà kiü karis- santãti" dhammasaüvego udapàdi. Atha pàto va bhikkhå sanni- pàtetvà dhammasenàpatiü pañipucchi: "jànàsi pana tvaü Sàriputta ajja katthaci Ràhulassa vutthabhàvan" ti. "Na jànàmi bhante" ti. "Sàriputta ajja Ràhulo vaccakuñiyaü vasi, Sàriputta tumhe Ràhulaü evaü pariccajantà a¤¤e kuladàrake pabbàjetvà kiü karissatha, evaü hi sante\<*<1>*>/ imasmiü sàsane pabbajità na-ppatiññhà bhavissanti, ito dàni paññhàya anupasampannena ekadve va divase attano santike vasà- petvà tatiyadivase tesaü vasanaññhànaü ¤atvà bahi vàsethà" 'ti imaü anuppa¤¤attiü\<*<2>*>/ katvà puna sikkhàpadaü pa¤¤àpesi. Tasmiü samaye dhammasabhàyaü sannisinnà bhikkhå Ràhulassa guõaü kathenti: "passathàvuso yàvà sikkhàkàmo vatàyaü Ràhulo `tava vasanaññhànaü jànàhãti' vutto nàma `ahaü Dasabalassa putto, tumhe ke senàsanassa, tumhe yeva nikkhamathà' 'ti ekabhikkhum pi appañippharitvà vacca- kuñiyaü\<*<3>*>/ vàsaü kappesãti". Evan tesu kathayamànesu Satthà dham- masabhaü upagantvà alaükatàsane nisãditvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti àha. "Bhante Ràhulassa sikkhàkàma- kathàya\<*<4>*>/, na {a¤¤àya} kathàyà\<*<5>*>/" 'ti. Satthà "na bhikkhave Ràhulo idàn' eva sikkhàkàmo, pubbe tiracchànayoniyaü nibbatto pi sikkhà- kàmo yevà" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Ràjagahe eko Magadharàjà rajjaü kàreti. Tadà Bodhisatto migayoniyaü nibbattitvà migagaõaparivuto ara¤¤e vasati. Ath' assa bhaginã attano puttakaü upanetvà "bhàtika imaü bhàgineyyaü migamàyaü sikkhàpehãti" àha. Bodhisatto "sàdhå" 'ti pañisuõitvà "gaccha tàta, asukavelàya nàma àgantvà sikkheyyàsãti" àha. So màtulena vuttavelaü anatikkametvà taü upasaükamitvà migamàyaü sikkhi. So ekadivasaü vane vicaranto pàsena baddho baddharàvaü ravi. Migagaõo palàyitvà "putto te pàsena baddho" ti tassa màtuyà àrocesi. Sà bhàtu santikaü gantvà "bhàtika bhàgineyyo te migamàyaü sikkhàpito" ti pucchi. Bodhisatto "mà tvaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck bhante. 2 Cs idaü maü anuppattiü. 3 Cv -kåñiyaü. 4 Cv -kathàyà. 5 Cv omits na aü¤àya kathàyà. >/ #<[page 163]># %< 6. Tipallatthamigajàtaka. (16). 163>% puttassa ki¤ci pàpakaü àsaüki\<*<1>*>/, suggahãtà\<*<2>*>/ nena\<*<3>*>/ migamàyà, idàni taü\<*<4>*>/ hàsayamàno àgacchissatãti" vatvà imaü gàtham àha: @*>/ chahi\<*<6>*>/ kalàh' atibhoti\<*<7>*>/ bhàgineyyo ti. || Ja_I:15 ||>@ Tattha mãgan ti bhàgineyyamigan, tipallatthan ti pallatthaü vuccati sayanaü, ubhohi passahi ujukam eva ca gonisinnakavasenà ti tãh' àkàrehi pallatthaü assa, tãõi và pallatthàni assà ti tipallattho, taü\<*<8>*>/ tipallatthaü anekamàyan ti bahumàyaü\<*<9>*>/ bahuva¤canaü\<*<10>*>/, aññhakhuran ti ekekasmiü pàde dvinnaü dvinnaü vasena aññhahi khurehi samannàgataü, aóóharattàva- pàyin ti purimayàmaü atikkamitvà majjhimayàme ara¤¤ato àgamma pànãyassa\<*<11>*>/ pivanato aóóharatte avapivatãti aóóharattàvapàyi taü aóóharatte apàyin ti attho, mama bhàgineyyaü migaü ahaü sàdhukaü migamàyaü uggaõhàpesiü, kathaü: yathà\<*<12>*>/ ekena sotena chamàssasanto\<*<13>*>/ chahi\<*<14>*>/ kalàhatibhoti\<*<15>*>/ bhàgineyyo ti, idaü vuttaü hoti: ahaü hi tava puttaü tathà uggaõhàpesiü yathà ekasmiü uparimanàsikasote\<*<16>*>/ vàtaü sannirumhitvà pañhaviyaü allãnena ekena heññhimasotena tatth' eva chamàyaü assasanto\<*<17>*>/ chahi\<*<18>*>/ kalàhi luddakaü atibhoti\<*<19>*>/ chahi\<*<20>*>/ koññhàsehi ajjhottharati va¤cetãti\<*<21>*>/ attho, katamàhi chahi: cattàro pàde pasàretvà ekena passena seyyàyà\<*<22>*>/ khurehi tiõapaüsukhaõanena\<*<23>*>/ jivhàninnàmanena udarassa uddhumàtabhàvakaraõena\<*<24>*>/ uccàrapassàvavissajjanena vàtaü sannirumhanenà\<*<25>*>/ 'ti, aparo nayo: pàdesu gahetvà abhimukhàkaóóhanena\<*<26>*>/ pañipanàmanena\<*<27>*>/ ubhato passesu sa¤caraõena uddhaü ukkhipanena adho avakkhipanenà 'ti imàhi chahi kalàhi yathà atibhoti\<*<28>*>/, mato ayan ti saü¤aü\<*<29>*>/ uppàdetvà va¤ceti, evaü naü migamàyaü uggaõhàpesin ti dãpeti, aparo nayo: tathà naü uggaõhàpesiü yathà ekena sotena chamàssasanto\<*<30>*>/ chahi kalàhati dvãsu\<*<31>*>/ pi nayesu dassitehi chahi kàraõehi kalàhati\<*<32>*>/ kalàyissati luddakaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs asaüki. 2 Cv suggahità. 3 Cs tena. 4 Cs omits taü. 5 Cs jamàssasanto. 6 Ck chabhi, Cs jahã. 7 Ck kalàhetibhoti. 8 Ck naü, Cv tan. 9 Cs bahumàyaü ti bahumàyaü, Cv bahumàyanti. 10 Ck bahåvacanaü, Cs bahuvacanaü, Cv bahuvacanaü corrected to bahuva¤canaü. 11 Ck pàniyassa. 12 Ck kathaükathàya. 13 Ck chamàsasayanato, Cs Cv jamàssasanto. 14 Cs Cv jahi. 15 Ck kalàhatihoti. 16 Cs uparimànasika-. 17 Ck Cs assasamento. 18 Cv jahi. 19 Ck atihoti. 20 Cs jahi. 21 Ck vaümetãti, Cv vaücetãti, corrected to va¤cetãti. 22 Ck Cs seyyàyaü, Cv seyyeya corrected to seyyàya. 23 Cs tinapaüsukhanante. 24 Ck uddhumàtakabhàva-. 25 Cv sannirumbhanenà, Ck sannirumhanto. 26 Cs -kaóaganena. 27 Cv -õàmanena. 28 Ck Cs atihoti. 29 so all three MSS. 30 Ck chamàssayanto. 31 Cs -dvisu. 32 Cv omits kalàhati. >/ #<[page 164]># %<164 1. Ekanipàta. 2. Sãlavagga.>% va¤cessatãti, bhotãti\<*<1>*>/ bhaginiü àlapati, bhàgineyyo ti evaü chahi\<*<2>*>/ kàra- õehi va¤canakaü bhàgineyyaü niddisati\<*<3>*>/. Evaü Bodhisatto bhàgineyyassa migamàyàya sàdhukaü uggahitabhàvaü dassento bhaginiü samassàsesi. So pi miga- potako pàse baddho avipphanditvà yeva bhåmiyaü mahàphà- sukapassena\<*<4>*>/ pàde pasàretvà nipanno pàdànaü àsannaññhàne khureh' eva paharitvà paüsu ca tiõàni ca uppàñetvà uccàra- passàvaü vissajjetvà sãsaü pàtetvà jivhaü ninnàmetvà sarãraü kheëakilinnaü\<*<5>*>/ katvà vàtaggahaõena udaraü uddhumàtakaü katvà akkhãni parivattetvà heññhànàsikasotena vàtaü sa¤carà- pento\<*<6>*>/ uparimanàsikasotena\<*<7>*>/ vàtaü sannirumhitvà\<*<8>*>/ sakalasarãraü thaddhabhàvaü gàhàpetvà\<*<9>*>/ matakàkàraü dassesi. Nãlamakkhi- kàpi naü samparivàresuü. Tasmiü tasmiü ñhàne kàkà nilã- yiüsu. Luddo àgantvà udare hatthena paharitvà "pàto va baddho bhavissati, påtiko jàto" ti tassa bandhanarajjukaü mocetvà\<*<10>*>/ "etth' eva dàni naü ukkantitvà maüsaü àdàya gamissàmãti" niràsaüko hutvà sàkhàpalàsaü gahetuü àraddho Migapotako pi uññhàya catåhi\<*<11>*>/ pàdehi ñhatvà kàyaü vidhå- nitvà\<*<12>*>/ gãvaü pasàretvà mahàvàtena chinnavalàhako\<*<13>*>/ viya vegena màtu santikaü agamàsi. Satthàpi "na bhikkhave Ràhulo idàn' eva sikkhàkàmo, pubbe pi sikkhàkàmo\<*<14>*>/ yevà" 'ti imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà bhàgineyyo migapotako Ràhulo ahosi, màtà Uppalavaõõà, màtulamigo pana aham eva ahosin" ti. Tipallatthamigajàtakaü. $<7. Màlutajàtaka.>$ Kàëe\<*<15>*>/ và yadi và juõhe ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto dve buóóhapabbajite àrabbha kathesi. Te kira Kosala- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cs hotãti. 2 Cs jahi. 3 Cv niddissati. 4 Cv -phàsupassena. 5 Ck Cs khela-. 6 Cs saücarà-. 7 Cs uparimànà-, Cv uparimanàsikasote. 8 Cv sannirumbhitvà. 9 Cs Cv gahàpetvà. 10 Cs mecetvà. 11 Ck Cv catuhi. 12 Ck vidhunitvà. 13 Cs Cv jinna-. 14 Ck adds pi. 15 Ck kàlo, Cv kàlo corrected to kàle, Cs kàle. >/ #<[page 165]># %< 7. Màlutajàtaka. (17). 165>% janapade ekasmiü ara¤¤avàse\<*<1>*>/ vasanti eko Kàëatthero\<*<2>*>/ nàma eko Juõhatthero\<*<3>*>/ nàma. Ath' ekadivasaü Juõho Kàëaü\<*<4>*>/ pucchi: "bhante\<*<5>*>/ sãtaü\<*<6>*>/ nàma kasmiü kàle hotãti". So "kàëe\<*<7>*>/ hotãti" àha. Ath' ekadivasaü Kàëo\<*<8>*>/ Juõhaü\<*<9>*>/ pucchi: "bhante Juõha sãtaü nàma kasmiü kàle hotãti". So "jaõhe\<*<10>*>/ hotãti" aha: Te ubho pi attano kaükhaü chinditum\<*<11>*>/ asakkontà Satthu santikaü gantvà Satthàraü vanditvà "bhante sãtaü nàma kasmiü kàle hotãti" pucchiüsu. Satthà tesaü kàthaü sutvà "pubbe p' àhaü bhikkhave tumhàkaü imaü pa¤haü kathesiü, bhavasaükhepagatattà pana na sallakkhayittà" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte ekasmiü pabbatapàde sãho ca\<*<12>*>/ vyaggho ca dve sahàyakà ekissà yeva guhàyaü vasanti. Tadà {Bodhisatto} pi isipabbajjaü pabbajitvà tasmiü yeva\<*<13>*>/ pabbatapàde vasati. Ath' ekadivasaü tesaü sahàyakànaü sãtaü nissàya vivàdo udapàdi, vyaggho "kàëe\<*<14>*>/ yeva sãtaü hotãti" àha, sãho "juõhe\<*<15>*>/ yevà" ti. Te ubho pi attano kaükhaü chindituü\<*<16>*>/ asakkontà Bodhisattaü pucchiüsu. Bodhisatto imaü gàtham àha: @*>/ và yadi và juõhe\<*<15>*>/ yadà vàyati màluto, vàtajàni\<*<18>*>/ hi sãtàni, ubho 'ttha-m-aparàjità ti. || Ja_I:16 ||>@ Tattha kàëe\<*<17>*>/ và yadi và juõhe\<*<15>*>/ ti kàëapakkhe\<*<19>*>/ và juõhapakkhe\<*<20>*>/ và, yadà vàyati màluto ti yasmiü samaye puratthimàdibhedo vàto vàyati tasmiü samaye sãtaü hoti, kiükàraõà: vàtajàni\<*<21>*>/ hi sãtani\<*<22>*>/ yasmà vàte\<*<23>*>/ vãjante yeva sãtàni\<*<22>*>/ honti, kàëapakkhe\<*<19>*>/ và juõhapakkhe và ettha appamàõan ti vuttaü hoti, ubhotthamaparàjità ti ubho pi tumhe imasmiü pa¤he aparàjità ti. Evaü Bodhisatto te sahàyake sa¤¤àpesi. Satthàpi "bhikkhave pubbe pi mayà tumhàkaü ayaü pa¤ho kathito" ti imaü dhammadesanaü àharitvà saccàni pakàsesi. Sacca- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs ara¤¤e vàse, Cv araü¤àvàse. 2 all three MSS. kàla-. 3 Cs juüha- 4 Cs kàlaü. 5 Ck omits kàëaü pucchi bhante. 6 Ck Cs sitaü. 7 Ck kàëo, Cs kàle. 8 Ck Cs kàlo. 9 Cs juühaü. 10 Ck Cs juõho. 11 Cs Cv jindituü. 12 Cs omits ca. 13 Cs tasmiü samaye ca. 14 Ck Cs kàle. 15 Cs juühe. 16 Cv jindituü. 17 Cs kàle. 18 Cs -jànã, Cv jàtajànã corrected to vàtajàni. 19 Cs kàla-. 20 Cs juüha-. 21 Ck vàtajànã, Cs jàtajànã, Cv jàtajàni corrected to vàtajàni. 22 Cs sitàni. 23 Cs yasmiü te. >/ #<[page 166]># %<166 I. Ekanipàta. 2. Sãlavagga.>% pariyosàne dve pi te therà sotàpattiphale patiññhahiüsu. Satthà anu- sandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà vyaggho Kàëo\<*<1>*>/ ahosi, sãho Juõho, pa¤havissajjanakatàpaso pana aham eva ahosin" ti. Màlu- tajàtakaü. $<8. Matakabhattajàtaka.>$ Evan ce sattà jàneyyun ti. Idaü Satthà Jetavane viha- ranto matakabhattaü àrabbha kathesi. Tasmiü hi kàle manussà bahå\<*<2>*>/ ajeëakàdayo\<*<3>*>/ màretvà kàlakate ¤àtake uddissa matakabhattaü nàma denti. Bhikkhå te manusse tathà karonte disvà Satthàraü pucchiüsu: "etarahi bhante manussà bahå\<*<4>*>/ pàõe jãvitakkhayaü pà- petvà matakabhattaü nàma denti, atthi nu kho bhante ettha vaóóhãti\<*<5>*>/". Satthà "na bhikkhave matakabhattaü dassàmà ti, kate pi pàõàtipàte kàci vaóóhi nàma atthi, pubbe paõóità àkàse nisajja dhammaü desetvà ettha àdãnavaü\<*<6>*>/ kathetvà sakalajambudãpavàsike etaü kammaü jahà- pesuü, idàni pana bhavasaükhepagatattà\<*<7>*>/ puna pàtubhåtan" ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente eko tiõõaü vedànaü pàragå\<*<8>*>/ disàpàmokkho àcariyo bràhmaõo "matakabhattaü dassàmãti\<*<9>*>/" ekaü eëakaü gàhàpetvà\<*<10>*>/ ante- vàsike àha: "tàtà imaü eëakaü nadiü netvà nahàpetvà kaõñhe" màlaü parikkhipitvà pa¤caïgulikaü datvà maõóetvà ànethà" ti. Te "sàdhå" ti pañisuõitvà taü àdàya nadiü gantvà nahà- petvà maõóetvà nadãtãre ñhapesuü. So eëako\<*<12>*>/ attano pubba- kammaü disvà "evaråpà nàma dukkhà ajja muccissàmãti" so- manassajàto ghañaü bhindanto viya mahàhasitaü hasitvà puna "ayaü bràhmaõo\<*<13>*>/ maü ghàtetvà mayà laddhaü dukkhaü labhissasãti\<*<14>*>/" bràhmaõe\<*<15>*>/ kàru¤¤aü uppàdetvà mahantena sad- dena parodi. Atha naü te màõavakà pucchiüsu: "samma \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs kàlo. 2 Cv omits bahå, Cs has later added bahu. 3 Ck Cs ajelakà-, Cv àjeëakà. 4 Ck Cv bahu. 5 Ck vaddhãti. 6 all three MSS. àdinavaü. 7 Cs -khepatantà, Cv -khepanattà? corrected to -khepaganattà. 8 Cs Cv pàragu. 9 Ck dassàmàti. 10 Cv gahàpetvà. 11 Cs kaüthe. 12 Ck Cs elako. 13 Ck bràhmaõe. 14 so all three MSS. instead of labhissatãti. 15 Cs bràhmano, Cv bràhmaõo. >/ #<[page 167]># %< 8. Matakabhattajàtaka. (18). 167>% eëaka, tvaü mahàsaddena hasi c' eva rodi ca\<*<1>*>/, kena nu kà- raõena hasi, kena kàraõena rodãti". "Tumhe maü imaü kàraõaü attano àcariyassa santike puccheyyàthà\<*<2>*>/" ti. Te taü àdàya gantvà idaü kàraõaü àcariyassa àrocesuü. âcariyo tesaü vacanaü sutvà eëakaü pucchi: "kasmà tvaü eëaka hasi, kasmà rodãti". Eëako attanà katakammaü\<*<3>*>/ jàtissa- ra¤àõena\<*<4>*>/ anussaritvà bràhmaõassa kathesi: "ahaü bràhmaõa pubbe tàdiso va mantajjhàyakabràhmaõo\<*<5>*>/ hutvà `mataka- bhattaü dassàmãti' eëakaü màretvà adàsiü, sv-àhaü ekassa eëakassa ghàtitattà eken' ånesu\<*<6>*>/ pa¤casu attabhàvasatesu sã- sacchedaü pàpuõiü, ayaü me koñiyaü ñhito pa¤casatimo atta- bhàvo, `sv-àhaü ajja evaråpà dukkhà muccissàmãti' somanassa- jàto iminà kàraõena hasiü, rodanto pana `ahaü tàva ekaü eëakaü màretvà pa¤cajàtisatàni\<*<7>*>/ sãsacchedadukkhaü patvà ajja tasmà dukkhà muccissàmãti, ayaü pana bràhmaõo maü màretvà ahaü viya pa¤cajàtisatàni sãsacchedadukkhaü labhissatãti' tayi kàru¤¤ena rodin" ti. "Eëaka, mà bhàyi, nàhan taü màressà- mãti". "Bràhmaõa, kiü vadesi, tayi màrente pi amàrente pi na sakkà ajja mayà maraõà muccitun" ti. "Eëaka, mà bhàyi, ahan te àrakkhaü gahetvà tayà saddhiü yeva vicarissàmãti". "Bràhmaõa, appamattako tava àrakkho, mayà katapàpaü pana\<*<8>*>/ mahantaü balavan" ti. Bràhmaõo eëakaü mu¤citvà "imaü eëakaü kassaci pi màretuü\<*<9>*>/ na dassàmà" ti antevàsike àdàya eëaken' eva saddhiü vicari. Eëako vissaññhamatto va ekaü pàsàõapiññhaü nissàya jàtagumbe\<*<10>*>/ gãvaü ukkhipitvà paõõàni khàdituü àraddho. Taü khaõaü yeva\<*<11>*>/ tasmiü pàsàõa- piññhe asani patità. Ekà pàsàõasakalikà\<*<12>*>/ chijjitvà eëakassa pasàritagãvàya patitvà sãsaü chindi. Mahàjano sannipati. Tadà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck hasitaü ce rodi ca, Cs hasita¤ce rodita corrected to -rodica, Cv hasikaü ceva rodi ca corrected to hasi ceva rodi ca. 2 Ck Cs puccheyyathà. 3 Ck omits kata. 4 Cs jàtiraü¤ànena, Cv jàtissaraü¤àõena corrected to jàtissara¤àõena. 5 Cs mantasajjhàyaka-. 6 Cs ekenunesu. 7 Ck pa¤cajàti. 8 Ck adds ca. 9 Cv màretvà. 10 Cs jàtakumbe. 11 Ck omits yeva. 12 Cs -sakhalikà. >/ #<[page 168]># %<168 I. Ekanipàta. 2. Sãlavagga.>% Bodhisatto tasmiü ñhàne rukkhadevatà hutvà nibbatto. So passantass' eva tassa\<*<1>*>/ mahàjanassa devatànubhàvena àkàse pallaükena nisãditvà "ime sattà evaü pàpassa phalaü jàna- mànà app-eva nàma pàõàtipàtaü na kareyyun" ti madhurena sarena dhammaü desento imaü gàtham àha: @@ Tattha eva¤ ce sattà jàneyyun ti ime sattà eva¤ ce jàneyyuü, kathaü: dukkhàyaü jàtisambhavo ti ayaü tattha tattha jàti\<*<2>*>/ ca jàtassa anukka- mena vaóóhisaükhàto sambhavo ca jaràvyàdhimaraõàppiyasampayogapiyavippa- yogahatthapàdacchedàdãnaü\<*<3>*>/ dukkhànaü vatthubhåtattà\<*<4>*>/ dukkho ti yadi jà- neyyuü, na pàõo pàõinaü ha¤¤e ti paraü vadhento jàtisambhave vadhaü labhati pãëento pãëaü labhatãti jàtisambhavassa dukkhavatthutàya dukkhabhàvaü jàõanto koci pàõo a¤¤aü pàõinaü na ha¤¤e, satto sattaü na haneyyà ti attho,. kiükàranà: pàõaghàtãhi socati yasmà sàhatthikàdisu chasu payogesu yena kenaci payogena parassa jãvitindriyupacchedanena pàõaghàtapuggalo aññhasu mahànirayesu soëasasu ussadanirayesu nànappakàràya tiracchànayoniyà petti- visaye\<*<5>*>/ asurakàye ti imesu catusu apàyesu mahàdukkhaü anubhavamàno dã- gharattaü antonijjhàyanalakkhaõena sokena socati, yathà và ayaü eëako maraõa- bhayena soci evaü dãgharattaü socatãti pi ¤atvà na pàõo pàõinaü ha¤¤e, koci pàõàtipàtakammaü nàma na kareyya, mohena pana måëhà avijjàya andhãkatà\<*<6>*>/ imaü àdãnavaü\<*<7>*>/ apassantà pàõàtipàtaü karontãti. Evaü Mahàsatto nirayabhayena tajjetvà dhammaü desesi. Manussà taü dhammadesanaü sutvà nirayabhayabhãtà pàõati- pàtà viramiüsu. Bodhisatto pi dhammaü desetvà mahàja- naü sãle patiññhàpetvà\<*<8>*>/ yathàkamaü gato. Mahàjano pi Bo- dhisattassa ovàde ñhatvà\<*<9>*>/ dànàdãni pu¤¤àni katvà devana- garaü påresi. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Ahan tena samayena rukkhadevatà ahosin" ti. Matakabhattajàtakaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs omits tassa. 2 Cs jàtã. 3 Cs -dinaü. 4 Ck Cv -bhåtatthà corrected to bhåtattà. 5 Cv -visayesu. 6 Cs andhikathà. 7 Cs Cv àdinavaü. 8 Ck patiññhapetvà. 9 Cs ñhapetvà. >/ #<[page 169]># %< 9. âyàcitabhattajàtaka. (19). 169>% $<9. Ayàcitabhattajàtaka.>$ Sace mu¤ce ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto devatà- naü àyàcanabalikammaü àrabbha kathesi. Tadà kira manussà vaõijjàya\<*<1>*>/ gacchantà pàõe vadhitvà devatànaü balikammaü katvà "mayaü anantaràyena atthasiddhiü patvà àgantvà puna tumhàkaü balikammaü karissàmà" ti àyàcitvà gacchanti. Tattha anantaràyena atthasiddhiü patvà àgatà "devatànubhàvena idaü jàtan" ti ma¤¤amànà bahå\<*<2>*>/ pàõe vadhitvà àyàcanato muccituü balikammaü karonti. Taü disvà bhikkhå "atthi nu kho bhante ettha attho" ti Bhagavantaü pucchiüsu. Bhagavà atãtaü àhari: Atãte Kàsiraññhe ekasmiü gàmake kuñimbiko gàma- dvàre ñhite\<*<3>*>/ nigrodharukkhe devatàya balikammaü pañijànitvà anantaràyena àgantvà bahå pàõe vadhitvà "àyàcanato\<*<4>*>/ muccis- sàmãti" rukkhamålaü gato. Rukkhadevatà khandhaviñape ñhatvà imaü gàtham àha: @@ Tattha sace mu¤ce pecca mu¤ce ti bho purisa tvaü sace mu¤ce yadi muccitukàmo si pecca mu¤ce yathà paralokena bajjhasi, evaü muccamàno hi bajjhatãti yathà pana tvaü pàõaü vadhitvà muccituü icchasi evaü muccamàno hi pàpakammena bajjhasãti, tasmà na hevaü dhãrà muccanti ye paõóita- purisà te evaü pañissavato na muccanti, kiükàraõà: evaråpà hi mutti bà- lassa bandhanaü esà pàõàtipàtaü\<*<5>*>/ katvà mutti nàma bàlassa bandhanam eva hotãti dhammaü desesi. Tato paññhàya manussà evaråpà pàõàtipàtakammà\<*<6>*>/ viratà dhammaü caritvà devanagaraü pårayiüsu. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Ahan\<*<7>*>/ tena samayena rukkhadevatà ahosin" ti. âyàcitabhattajàtakaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 all three MSS. vanijjàya. 2 Ck Cs bahu, Cv bahu corrected to bahå. 3 Cv ñhito corrected to ñhite. 4 Ck Cs àyàcantà, Cv àyàcantà corrected to àyàcanato. 5 Ck pàõàtipàtà, Cs pànàtipàtaü, Cv pàõàtipàtà corrected to -taü. 6 Ck pàõàtipàtà-, Cs pànàtipàta-, Cv pàõàtipàpàkammà. 7 Cs ahaü. >/ #<[page 170]># %<170 I. Ekanipàta. 2. Sãlavagga.>% $<10. Naëapànajàtaka.>$ Disvà padam anuttiõõan ti. Idaü Satthà Kosalesu càrika¤\<*<1>*>/ caramàno Naëakapànagàmaü\<*<2>*>/ patvà Naëakapànapokkharaõi- yaü\<*<3>*>/ Ketakavane\<*<4>*>/ viharanto naëadaõóake àrabbha kathesi. Tadà pana bhikkhå Naëakapànapokkharaõiyaü\<*<5>*>/ nahàtvà såcigharatthàya\<*<6>*>/ sàmanerehi naëadaõóake\<*<7>*>/ gàhàpetvà\<*<8>*>/ te sabbatthakam eva chidde disvà Satthàraü upasaükamitvà "bhante mayaü såcigharatthàya naëa- daõóake\<*<7>*>/ gaõhàpema, te målato yàva aggà sabbatthakam eva chiddà, kin nu kho etan" ti pucchiüsu. Satthà "idaü bhikkhave mayhaü poràõakàdhiññhànan\<*<9>*>/" ti vatvà atãtaü àhari: Pubbe kira so vanasaõóo ara¤¤o ahosi. Tassàpi pokkha- raõiyà eko dakarakkhaso otiõõotiõõe\<*<10>*>/ khàdati. Tadà Bo- dhisatto rohitamigapotappamàõo\<*<11>*>/ kapiràjà hutvà asãti- sahassamattavànaraparivuto yåthaü pariharanto tasmiü ara¤¤e vasati. So vànaragaõassa ovàdaü adàsi: "tàtà imasmiü ara¤¤e visarukkhàpi amanussapariggahãtà\<*<12>*>/ pokkharaõiyo pi honti, tumhe akhàditapubbaü phalàphalaü khàdantà và apãta- pubbaü pànãyaü\<*<13>*>/ pivantà và maü\<*<14>*>/ pañipuccheyyàthà" ti. Te "sàdhå" ti pañisuõitvà\<*<15>*>/ ekadivasaü agatapubbaññhànaü gatà. Tattha bahu-d-eva divasaü caritvà pànãyaü\<*<13>*>/ gavesa- mànà ekaü pokkharaõiü disvà pànãyaü\<*<16>*>/ apivitvà va Bodhi- sattassa àgamanaü olokayamàna nisãdiüsu. Bodhisatto àgantvà "kiü tàtà pànãyaü\<*<16>*>/ na pivathà" ti àha. "Tumhàkaü àga- manaü olokemà" ti. "Suññhu tàtà" ti Bodhisatto pokkharaõiü àvijjhitvà\<*<17>*>/ padaü paricchindanto otiõõam eva passi na uttiõ- õaü. So "nissaüsayaü esà\<*<18>*>/ amanussapariggahãtà\<*<19>*>/" ti ¤atvà "suññhu vo kataü tàtà\<*<20>*>/ pànãyaü\<*<16>*>/ apivantehi, amanussa- pariggahãtà\<*<21>*>/ ayan" ti àha, Dakarakkhaso pi tesaü anotaraõa- \<-------------------------------------------------------------------------- 10. Cfr. supra p. 126 and Dhp. p. 304. 1 Cs càrikaü, Cv kàrika¤ corrected to càrikaü. 2 Cs nalaka-. 3 Cs nalaka-, Cv -õãyaü. 4 Cv ketavane. 5 Ck Cv -õãyaü, Cs nalaka-. 6 Ck såcã. 7 Cs nala-. 8 Cv gahàpetvà corrected to gàhàpetvà. 9 Cs poraõakàdi-. 10 Ck Cv otiõõotiõõo, Cs otinno. 11 Cs -potakappamàõo. 12 Cs Cv -hità. 13 Cs pàniyaü. 14 Cs naü. 15 Ck Cs -sunitvà. 16 Cs pàni-. 17 Cs avijjhitvà. 18 all three MSS. esa. 19 all three MSS. -ggahità. 20 Cs adds ti. 21 Cs Cv -ggahità. >/ #<[page 171]># %< 10. Naëapànajàtaka. (20). 171>% bhàvaü ¤atvà nãlodaro paõóaramukho surattahatthapàdo bhã- bhacchadassano\<*<1>*>/ hutvà udakaü dvidhà katvà nikkhamitvà "kasmà nisinn' attha, otaritvà pànãyaü\<*<2>*>/ pivathà" ti àha. Atha naü Bodhisatto pucchi: "tvaü idha nibbattadakarakkhaso" ti. "âma ahan\<*<3>*>/" ti. "Tvaü pokkharaõiü otiõõake\<*<4>*>/ labhasãti". "âma labhàmãti\<*<5>*>/, ahaü idh' otiõõaü antamaso sakuõikaü\<*<6>*>/ upàdàya na ki¤ci mu¤cami, tumhe pi sabbe khàdissàmãti". "Na mayaü attànaü tuyhaü khàdituü dassàmà" ti. "Pànã- yaü\<*<2>*>/ pana pivissathà" ti. "âma pànãya¤\<*<2>*>/ ca pivissàma, na ca te vasaü\<*<7>*>/ gamissàmà" ti. "Atha kathaü pànãyaü\<*<2>*>/ pi- vissathà" ti. "Kiü pana tvaü ma¤¤asi\<*<8>*>/ `otaritvà pivissantãti', mayaü hi anotaritvà asãtisahassàpi\<*<9>*>/ ekamekaü naëadaõóakaü\<*<10>*>/ gahetvà uppalanàëena\<*<11>*>/ udakaü pivantà viya tava pokkha- raõiyà pànãyaü\<*<2>*>/ pivissàma, evaü no tvaü khàdituü na sakkhis- sasãti". Etam atthaü viditvà Satthà abhisambuddho hutvà imissà gàthàya purimapadadvayaü abhàsi: @*>/. || Ja_I:19 ||>@ Tass' attho: bhikkhave, so kapiràjà tassà pokkharaõiyà ekam pi uttiõõaü padaü nàddasa, otaritaü pana otiõõapadaü eva addasa, evaü disvà padaü anuttiõõaü disvàna otaritaü padaü, addhà ayaü pokkharaõã\<*<13>*>/ ama- nussapariggahãtà\<*<14>*>/ ti ¤atvà tena saddhiü sallapanto sapariso àha: naëena\<*<15>*>/ vàrim pivissàmà ti, tass' attho: mayaü tava pokkharaõiyà nalena\<*<15>*>/ pànã- yaü\<*<16>*>/ pivissàmà ti, puna Mahàsatto va àha: neva maü tvaü vadhissasãti evaü naëena\<*<15>*>/ pànãyaü\<*<2>*>/ pivantaü saparisam pi maü tvaü n' eva vadhissa- sãti attho. Evaü vatvà pana Bodhisatto ekaü naëadaõóakaü\<*<17>*>/ àharà- petvà pàramiyo àvajjitvà saccakiriyaü katvà mukhena pumi. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -ddassano. 2 Cs pàni-. 3 Cs àhan, Cv àhan corrected to ahan. 4 Cs adds va. 5 Cv labhàmiki corrected to labhàmi. 6 Cs sakunikaü. 7 Cv saüvasaü. 8 Ck Cv maü¤asi, Cs maü¤àsi. 9 Ck -sahassànipi corrected to -sahassàpi, Cs -sahassànapi. 10 Cs nala-. 11 Cs -nàlena. 12 This hemistich is omitted in all three MSS., but I have supplied it from the comment. 13 Ck Cs -õiü, Cv -õiü corrected to õã. 14 Cs Cv -ggahità. 15 Cs nalena. 16 Cs Cv pàniyaü, Ck pàõãyaü. 17 Ck Cs nala-. >/ #<[page 172]># %<172 I. Ekanipàta. 2. Sãlavagga.>% Naëo\<*<1>*>/ anto ki¤ci gaõñhiü asesetvà sabbatthakam eva susiro ahosi. Iminà niyàmena aparam pi aparam pi àharàpetvà pumitvà adàsãti evaü sante pi na\<*<2>*>/ sakkà niññhapetuü, tasmà evaü na gahetabbaü. Bodhisatto pana imaü pokkharaõiü parivàretvà "jàtà sabbe pi naëà\<*<3>*>/ ekacchiddà hontå" 'ti adhiññhàsi. Bodhi- sattànaü hi hitåpacàrassa\<*<4>*>/ mahantatàya adhiññhànaü samijjhati. Tato paññhàya sabbe pi taü pokkharaõiü parivàretvà uññhita- naëà\<*<5>*>/ ekacchiddà jàtà. Imasmiü kappe cattàri kappaññhiya- pàñihàriyàni nàma, katamàni cattàri: candassa sasalakkhaõaü sakalam pi imaü kappaü ñhassati. Vaññakajàtake\<*<6>*>/ aggito nib- butaññhànaü sakalam pi imaü kappaü aggi na jhàpessati, ghañikàranivesanaññhànaü\<*<7>*>/ sakalam pi imaü kappaü anovassa- kaü ñhassati, imaü pokkharaõiü parivàretvà uññhitanaëà\<*<5>*>/ sa- kalam pi imaü kappaü ekacchiddà bhavissantãti, imàni cattàri kappaññhiyapàñihàriyàni nàma. Bodhisatto evaü adhiññhahitvà ekaü nalaü\<*<8>*>/ àdàya nisãdi. Te pi asãtisahassavànarà ekekaü àdàya pokkharaõiü parivàretvà nisãdiüsu. Te pi Bodhisattassa naëena\<*<9>*>/ àkaóóhitvà pànãyaü\<*<10>*>/ pivanakàle sabbe tãre nisinnà va piviüsu. Evaü\<*<11>*>/ tehi pànãye\<*<10>*>/ pãte dàkarakkhaso ki¤ci ala- bhitvà anattamano sakanivesanam eva gato. Bodhisatto pi saparivàro ara¤¤aü eva pàvisi. Satthà pana "imesaü bhikkhave naëànaü\<*<12>*>/ ekacchiddabhàvo mayham ev' etaü poràõakaü adhiññhànan" ti imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà daka- rakkhaso Devadatto ahosi, asãtisahassavànarà Buddhaparisà, upàya- kusalo pana kapiràjà aham eva ahosin" ti. Naëapànajàtakaü. Sãlavaggo dutiyo. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs nalo. 2 Ck sante pana na, Cv sante pana corrected to sante pi na, Cs sante na. 3 Cs nalà. 4 Ck gi hitåpavàrassa, Cs hã hitupacàrassa. 5 Cs -nalà. 6 Cv vaddhaka-. 7 Cs ghañã-. 8 Cs nalaü. 9 Cs nalena. 10 Cs pàni-. 11 Cv evan. 12 Cs nalànaü. >/ #<[page 173]># %< 1. Kuruïgamigajàtaka. (21). 173>% 3. Kuruïgavagga. $<1. Kuruïgamigajàtaka.>$ ¥àtam etaü kuruïgassà ti. Idaü Satthà Veëuvane viharanto Devadattaü àrabbha kathesi. Ekasmiü hi samaye dham- masabhàyaü sannipatità bhikkhå "àvuso Devadatto Tathàgatassa ghàtanatthàya\<*<1>*>/ dhanuggahe payojesi silaü pavijjhi Dhanapàlakaü vissajjesi, sabbathàpi Dasabalassa vadhàya parisakkatãti" Devadattassa avaõõaü\<*<2>*>/ kathentà nisãdiüsu. Satthà àgantvà pa¤¤attàsane nisinno "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchi. "Bhante 'Devadatto tumhàkaü vadhàya parisakkatãti" tassa aguõa- kathàya\<*<3>*>/ sannisinn' amhà" ti. Satthà "na bhikkhave Devadatto idàn' eva mama vadhàya parisakkati, pubbe pi parisakkati yeva, na ca pana vadhituü asakkhãti" vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto kuruïgamigo hutvà ekasmiü ara¤¤àyatane phalàni khàdanto vasati. So ekasmiü kàle phalasampanne sepaõõirukkhe\<*<4>*>/ sepaõõiphalàni\<*<4>*>/ khàdati. Ath' eko gàmavà- siaññakaluddako phalarukkhamålesu migànaü padàni upadhà- retvà uparirukkhe aññakaü bandhitvà tattha nisãditvà phalàni khàdituü àgatàgate mige sattiyà vijjhitvà tesaü maüsaü vikkiõanto jãvikaü kappeti. So ekadivasaü tasmiü rukkha- måle Bodhisattassa padavala¤jaü disvà tasmiü sepaõõirukkhe\<*<4>*>/ aññakaü bandhitvà pàto va bhu¤jitvà sattiü àdàya vanaü pavisitvà taü rukkhaü abhiråhitvà\<*<5>*>/ aññake\<*<6>*>/ nisãdi. Bodhisatto pi pàto va vasanaññhànà nikkhamitvà "sepaõõiphalàni\<*<4>*>/ khà- dissàmãti" àgamma taü rukkhamålaü sahasà va apavisitvà "kadàci aññakaluddakà rukkhesu aññakaü\<*<7>*>/ bandhanti, atthi nu kho evaråpo upaddavo" ti parigaõhanto bàhirato va aññhàsi. Luddako pi Bodhisattassa anàgamanabhàvaü ¤atvà aññake\<*<6>*>/ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck ghàtata-, Cs ghàtaka-. 2 Cs devadattassavannaü. 3 Cs tassàguõa-. 4 Cs sepanni-. 5 Ck -ruhitvà. 6 Ck Cv addhake. 7 Ck Cv addhakaü. >/ #<[page 174]># %<174 I. Ekanipàta. 3.Kuruïgavagga.>% nisinno va sepaõõiphalàni\<*<1>*>/ khipitvà tassa purato pàtesi. Bodhi- satto "imàni phalàni àgantvà mayhaü purato patanti, atthi nu kho upari luddako" ti punappuna ullokento luddakaü disvà apassanto viya hutvà "ambho\<*<2>*>/ rukkha, pubbe tvaü olambakaü càrento viya ujukam eva phalàni pàtesi, ajja pana te rukkha- dhammo pariccatto, evaü tayà rukkhadhamme pariccatte\<*<3>*>/ aham pi a¤¤aü rukkhamålaü upasaükamitvà mayhaü àhàraü pari- yesissàmãti" vatvà imaü gàtham àha: @*>/ seyyasi, a¤¤aü sepaõõiü\<*<5>*>/ gacchami, na me te ruccate phalan ti. || Ja_I:20 ||>@ Tattha ¤àtan ti pàkañaü jàtaü, etan ti idaü\<*<6>*>/, kuruïgassà ti kuruï- gamigassa, yaü tvaü sepaõõi\<*<4>*>/ seyyasãti yaü tvaü hambho sepaõõirukkha\<*<7>*>/ purato purato phalàni pàtayamàno seyyasi viseyyasi\<*<8>*>/ visiõõaphalo\<*<9>*>/ hoti\<*<10>*>/ taü sabbaü kuruïgassa pàkañaü jàtaü, na me ruccate ti evaü phalaü dadamànàya me\<*<11>*>/ tava phalaü na ruccati, tiññha tvaü, ahaü a¤¤attha gamissàmãti agamàsi. Ath' assa luddako aññake\<*<12>*>/ nisinno va sattiü khipitvà "gaccha, viraddho dàni 'mhi tan" ti àha. Bodhisatto nivattitvà ñhito àha: "ambho\<*<2>*>/ purisa\<*<13>*>/, idàni si\<*<14>*>/ {ki¤c' àpi} maü viraddho, aññha pana mahàniraye soëasa. Ussadaniraye pa¤cavidhabandha- nàdãni ca kammakaraõàni aviraddho\<*<15>*>/ yevàsãti" eva¤ ca pana vatvà palàyitvà yathàruciü gato. Luddako pi otaritvà yathà- ruciü gato. Satthàpi "na bhikkhave Devadatto idàn' eva mama vadhàya parisakkati, pubbe pi parisakkati, na ca pana vadhituü asakkhãti" imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samo- dhànesi: "Tadà aññakaluddo\<*<16>*>/ Devadatto ahosi, kuruïgamigo pana\<*<17>*>/ aham evà" ti. Kuruïgamigajàtakaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs Cv sepanni-. 2 Ck Cv amho. 3 Ck omits evaü . . . pariccatte. 4 Cs sepanni. 5 Cs sepanniü. 6 Cs imaü. 7 Cs sepanni-. 8 Ck viseyya. 9 Ck siõõa-, Cs visinna-. 10 Ck hosi. 11 Cs omits me. 12 Ck Cv addhake. 13 Cv sepuõõirisa corrected to sepaõõirisa. 14 Cs omits si. 15 Cv aviruddho. 16 Cs -luddako. 17 Cs omits pana. >/ #<[page 175]># %< 2. Kukkurajàtaka. (22) 175>% $<2. Kukkurajàtaka.>$ Ye kukkurà ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto ¤à- tatthacariyaü\<*<1>*>/ àrabbha kathesi. Sà Dvàdasanipàte Bhaddasàla- jàtake àvibhavissati. Idaü pana vatthuü patiññhapetvà\<*<2>*>/ atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto tathàråpaü\<*<3>*>/ kammaü pañicca kukkurayoniyaü nibbattitvà anekasatakukkuraparivuto mahàsusàne vasati. Ath' ekadivasaü ràjà setasindhavayuttaü sabbàlaükàrapatimaõóitaü rathaü abhiruyha uyyànaü gantvà tattha divasabhàgaü kãëitvà atthaü gate suriye nagaraü pàvisi. Tassa taü rathavarattaü\<*<4>*>/ yathànaddham eva ràjaügaõe {ñhapayiüsu.} So rattiü deve vassante tinto. Uparipàsàdato koleyyakasunakhà otaritvà tassa camma¤ ca nandi¤ ca khàdiüsu. Punadivase ra¤¤o àrocayiüsu: "deva niddhamanamukhena sunakhà pavisitvà rathassa camma¤ ca nandi¤ ca khàdiüså" 'ti. Ràjà sunakhànaü kujjhitvà "diññha- diññhaññhàne sunakhe ghàtethà" 'ti àha. Tato paññhàya suna- khànaü mahàvyasanaü udapàdi. Te diññhadiññhaññhàne ghàti- yamànà palàyitvà susànaü gantvà Bodhisattassa santikaü agamaüsu. Bodhisatto "tumhe bahå sannipatità, kin nu kho kàraõan" ti pucchi. Te "`antepure kira rathassa camma¤ ca nandi¤\<*<5>*>/ ca sunakhehi khàdità' ti kuddho ràjà sunakhavadhaü àõàpesi, bahå sunakhà vinassanti, mahàbhayaü uppannan" ti àhaüsu. Bodhisatto cintesi: "àrakkhaññhàne\<*<6>*>/ bahi sunakhànaü okàso n' atthi, anto ràjanivesane koleyyakasunakhànaü yeva taü kammaü bhavissati, idàni pana corànaü ki¤ci n' atthi, acorà maraõaü labhanti, yan nånàhaü core ra¤¤o dassetvà ¤àtisaüghassa jãvitadànaü dadeyyan" ti so ¤àtake samassà- setvà" tumhe mà bhàyittha, ahaü vo abhayaü àharissàmi, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs ¤àtattha- corrected to ¤àtakattha-. 2 Cs patiññhapetvà corrected to -ññhàpetvà. 3 Ck Cs yathàråpaü. 4 Ck rathavattaü, Cs rathavaraüttaü corrected to rathavattaü, Cv rathavarattaü corrected to rathavaraü. 5 so all three MSS. instead of nandã? 6 Cv àrakkhañhàne. >/ #<[page 176]># %<176 I. Ekanipàta. 3. Kuruïgavagga.>% yàva ràjànaü passàmi tàva idh' eva hothà" 'ti pàramiyo àvaj- jetvà mettàbhàvanaü purecàrikaü katvà "mayhaü upari leóóuü và muggaraü và mà koci khipituü ussahãti" adhiññhàya ekako va antonagaraü pàvisi. Atha naü disvà ekasatto pi kujjhitvà olokento nàma nàhosi\<*<1>*>/. Ràjàpi sunakhavadhaü àõà- petvà sayaü vinicchaye nisinno hoti. Bodhisatto tatth' eva gantvà pakkhanditvà ra¤¤o àsanassa heññhà pàvisi. Atha naü ràjapurisà nãharituü àraddhà. Ràjà pana vàresi. So thokaü samassasitvà\<*<2>*>/ heññhàsanà nikkhamitvà ràjànaü vanditvà "tumhe kukkure màràpethà" 'ti pucchi. "âma ahan" ti. "Ko tesaü aparàdho narindà" 'ti. "Rathassa me parivàracamma¤\<*<3>*>/ ca nan- di¤ ca khàdiüså" 'ti. "Ye khàdiüsu te jànàthà" 'ti. "Na jànàmà" 'ti. "`Ime nàma cammakhàdakacorà' ti tatvato\<*<4>*>/ ajànitvà va diññhadiññhaññhàne\<*<5>*>/ yeva màràpanaü na yuttaü devà" 'ti. "Rathacammassa kukkurehi khàditattà diññhadiññhe sabbe va màrethà' 'ti sunakhavadhaü àõàpesin" ti. "Kiü pana vo manussà sabbe ca kukkure màrenti udàhu maraõaü alabhantàpi atthãti". "Atthi, amhàkaü ghare koleyyakà mara- õaü na labhantãti". "Mahàràja, idàn' eva tumhe `rathacam- massa kukkurehi khàditattà diññhadiññhe va sabbe màrethà ti sunakhavadhaü àõàpesin' ti avocuttha, idàni pana `amhàkaü ghare koleyyakà maraõaü na labhantãti' vadetha, nanu evaü sante tumhe chandàdivasena agatigamanaü gacchathà 'ti, agatigamana¤ ca nàma na yuttaü, na ca ràjadhammo, ra¤¤o\<*<6>*>/ nàma kàraõagavesakena tulàsadisena bhavituü vaññati\<*<7>*>/, idàni ca koleyyakà maraõaü na labhanti dubbalasunakhà va labhanti, evam sante nàyaü sabbasunakhaghaccà\<*<8>*>/, dubbalaghàtikà nàm, esà" ti eva¤ ca pana vatvà Mahàsatto madhurassaraü nicchà- retvà "mahàràja yaü tumhe karotha nàyaü dhammo" ti ra¤¤o dhammaü desento imaü gàtham àha: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv nahosi. 2 Cs Cv samassàsitvà. 3 Cv parivàricamma¤ corrected to parivàritacamma¤. 4 Ck tatthato corrected to tattato, Cs tattaso corrected to tathato. 5 Cv diññhadiññhañhàne. 6 Cv raü¤à. 7 Ck Cv vaddhati, Cs vaddhati corrected to vaññati. 8 Cs -ghàccà. >/ #<[page 177]># %< 2. Kukkurajàtaka. (22). 177>% @*>/ vaddhà koleyyakà vaõõabalåpapannà te 'me na vajjhà, mayam asmà\<*<2>*>/ vajjhà, nàyaü saghaccà dubbalaghàtikàyan ti. || Ja_I:21 ||>@ Tattha ye kukkurà ti ye sunakhà, yathà hi dhàtuõho pi passàvo påti- muttan ti tadahujàto pi sigàlo jarasigàlo ti komalàpi galocilatà\<*<3>*>/ påtilatà ti suvaõõavaõõo pi kàyo påtikàyo ti vuccati evamevaü vassasatiko pi sunakho kukkuro ti vuccati, tasmà mahallakà\<*<3>*>/ kàyåpapannàpi te kukkurà t' eva vuttà, vaddhà ti vaóóhità, koleyyakà ti ràjakule jàtà sambhåtà\<*<3>*>/ saüvaddhà, vaõõabalåpapannà ti sarãravaõõena c' eva kàyabalena ca sampannà, te me na vajjhà ti te ime sassàmikà sàrakkhà na vajjhà, mayam asma\<*<4>*>/ vajjhà- ti assàmikà anàrakkhà mayaü vajjhà nàma jàtà, nàyaü saghaccà ti evaü sante ayaü avisesena saghaccà nàma na hoti, dubbalaghàtikàyan ti ayaü pana dubbalànaü yeva ghàtanato dubbalaghàtikà nàma hoti, ràjåhi nàma corà niggaõhitabbà no acorà, idha pana corànaü ki¤ci n' atthi, acorà maraõaü labhanti, aho imasmiü loke ayuttaü vattati, aho adhammo vattatãti. Ràjà Bodhisattassa vacanaü sutvà àha: "jànàsi tvaü paõóita asukaü nàma rathacammaü khàditan" ti. "âma jànàmãti". "Kehi khàditan" ti. "Tumhàkaü gehe vasanakehi koleyyakasunakhehãti". "Kathaü tehi khàditabhàvo jànitabbo" ti. "Aham tehi khàditabhàvaü dassessàmãti". "Dassehi paõóità" 'ti. "Tumhàkaü ghare koleyyakasunakhe ànàpetvà thokaü takka¤ ca dabbatiõàni ca àharàpethà" 'ti. Ràjà tathà akàsi. Atha naü Mahàsatto "imàni tiõàni takke maddàpetvà ete sunakhe pàyethà" 'ti' àha. Ràjà tathà katvà pàyàpesi. Pãtapãtasunakhà saddhiü cammehi vamiüsu. Ràjà sabba¤¤å- Buddhassa vyàkaraõaü viyà 'ti tuññho Bodhisattassa setacchattena påjaü akàsi. Bodhisatto "dhammaü cara\<*<5>*>/ mahàràja màtà- pitusu\<*<3>*>/ khattiyà" 'ti àdãhi Tesakuõajàtake\<*<6>*>/ àgatàhi dasahi dhammacariyagàthàhi ra¤¤o dhammaü desetvà "mahàràja ito paññhàya appamatto hohãti" ràjànaü pa¤casu sãlesu patiññhà- petvà\<*<7>*>/ setacchattaü ra¤¤o va\<*<8>*>/ pañiadàsi. Ràjà Mahàsattassa \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs Cv -kulasmiü. 2 Cs mayamasva. 3 so all three MSS. 4 all three MSS. mayamassa. 5 Cv dhamma¤cara. 6 Cs tesakuna-. 7 Cv patiññhapetvà. 8 Cv va corrected to ca. >/ #<[page 178]># %<178 1. Ekanipàta. 3. Kuruïgavagga.>% dhammakathaü sutvà sabbasattànaü abhayaü datvà Bodhisattaü àdiü katvà sabbasunakhànaü attano bhojanasadisam eva nic- cabhattaü paññhapetvà Bodhisattassa ovàde ñhito yàvatàyukaü dànàdãni pu¤¤àni karitvà kàlaü katvà devaloke uppajji. Kukku- rovàdo dasavassasahassàni pavatti. Bodhisatto pi yàvatàyukaü ñhatvà yathàkammaü gato. Satthà "na bhikkhave Tathàgato idàn' eva ¤àtakànaü atthaü carati, pubbe pi cari yevà" 'ti imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà ràjà ânando ahosi, avasesà\<*<1>*>/ Buddhaparisà, kukkuro pana aham evà" 'ti. Kukku- rajàtakaü. $<3. Bhojàjànãyajàtaka.>$ Api passena semàno ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto ekaü ossaññha-viriyaü bhikkhuü àrabbha kathesi. Tasmiü hi samaye Satthà taü bhikkhuü àmantetvà "bhikkhave pubbe paõóità anàyatane pi viriyaü akaüsu, pahàraü laddhàpi n' eva ossajiüså" ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bo- dhisatto bhojàjànãyasindhavakule nibbatto sabbàlaükàrasam- panno Bàràõasira¤¤o maïgalasso ahosi. So satasahas- sagghanikàya\<*<2>*>/ suvaõõapàtiyaü yeva nànaggarasasampannaü tivas- sikasàlibhojanaü bhu¤jati catujàtikagandhåpalittàyam\<*<3>*>/ eva bhå- miyaü tiññhati. Taü ñhànaü rattakambalasàõiparikkhittaü\<*<4>*>/ upari suvaõõatàrakhacitaü celavitànaü samosaritagandhadàma- màladàmaü avijahitagandhatelappadãpaü hoti. Bàràõasirajjaü pana apatthentà ràjàno nàma n' atthi. Ekaü samayaü satta ràjàno Bàràõasiü\<*<5>*>/ parikkhipitvà "amhàkaü rajjaü và detu yuddhaü và" ti Bàràõasira¤¤o paõõaü pesayiüsu. Ràjà amacce sannipàtetvà taü pavattiü àcikkhitvà "idàni kiü karoma tàtà" 'ti pucchi. "Deva, tumhehi tàva àdito va yuddhàya na gantabbaü, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cs avasso. 2 so all three MSS. 3 Cv -gandhupa-. 4 Ck Cs -sàni-. 5 all three MSS. -õasiyaü. >/ #<[page 179]># %< 3. Bhojàjànãyajàtaka. (23). 179>% asukaü\<*<1>*>/ nàma assàrohaü pesetvà yuddhaü kàretha, tasmiü asakkonte pacchà jànissàmà" 'ti. Ràjà taü pakkosàpetvà "sakkhissasi tàta sattahi ràjåhi yuddhaü kàtun" ti àha. "Deva, sace bhojàjànãyasindhavaü\<*<2>*>/ labhàmi tiññhantu satta ràjàno, sakala-Jambudãpe ràjåhi\<*<3>*>/ saddhiü yujjhituü sakkhissàmãti". "Tàta, bhojàjànãyasindhavo và hotu a¤¤o và, yaü icchasi taü gahetvà yuddhaü karohãti". So "sàdhu devà" 'ti ràjànaü vanditvà pàsàdà oruyha bhojàjànãyasindhavaü àharàpetvà su- vammitaü katvà attanàpi\<*<4>*>/ sabbasannàhasannaddho khaggaü bandhitvà sindhavapiññhivaragato nagarà nikkhamma vijju viya vicaramàno pañhamaü balakoññhakaü bhinditvà ekaü\<*<5>*>/ ràjànaü jãvagàham eva gahetvà àgantvà nagare balassa niyyàdetvà puna gantvà dutiyaü balakoññhakaü bhinditvà tatiyan ti evaü pa¤ca ràjàno jãvagàhaü gahetvà chaññhaü balakoññhakaü bhin- ditvà\<*<6>*>/ chaññhassa ra¤¤o gahitakàle bhojàjànãyo\<*<7>*>/ pahàraü labhi. Lohitaü paggharati, vedanà balavatiyo vattanti. Assàroho tassa pahañabhàvaü ¤atvà bhojàjànãyasindhavaü\<*<8>*>/ ràjadvàre nipajjàpetvà sannàhaü sithilaü katvà a¤¤aü assaü sannayhituü àraddho. Bodhisatto mahàphàsukapassena\<*<9>*>/ nipanno va akkhãni ummãletvà\<*<10>*>/ assàrohaü disvà "ayaü a¤¤aü assaü sannayhati, aya¤ ca asso sattamaü balakoññhakaü bhinditvà sattamaü ràjànaü gaõhituü na sakkhissati, mayà katakammaü vinas- sissati, appañisamo assàroho pi nassissati, ràjàpi parahatthaü gamissati, ñhapetvà maü a¤¤o asso sattamaü balakoññhakaü bhinditvà sattamaü ràjànaü gahetuü samattha nàma n' atthãti" nipannako va assàrohaü pakkosàpetvà "samma assàroho satta- maü balakoññhakaü bhinditvà sattamaü ràjànaü gahetuü samattho ñhapetvà maü a¤¤o asso nàma n' atthi, nàhaü mayà katakammaü nàsessàmi, mamaü ¤eva uññhapetvà sannayhà" 'ti vatvà imaü gàtham àha: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs asukan. 2 Ck -jàniya-. 3 Cs ràjuhi. 4 Cs attanà. 5 Ck eka. 6 Cs chinditvà. 7 Cs -jàniyyo. 8 Ck Cs -jàniya. 9 Cs -pàsuka-. 10 Ck Cv ummãlitvà corrected to ummãletvà. >/ #<[page 180]># %<180 1. Ekanipàta. 3. Kuruïgavagga.>% @*>/ bhojjho\<*<2>*>/, yu¤ja maü ¤eva sàrathãti. || Ja_I:22 ||>@ Tattha api passena semàno ti ekena passena sayamàno pi, sallehi sallalãkato ti sallehi viddho pi samàno, seyyo va vaëavà\<*<1>*>/ bhojjho\<*<2>*>/ ti, vaëavo\<*<3>*>/ ti sindhavakule ajàto khaëuükasso\<*<4>*>/, bhojjho\<*<2>*>/ ti bhojàjànãya- sindhavo, iti etasmà vaëavà\<*<1>*>/ sallehi viddho pi bhojàjànãyasindhavo va seyyo varo uttamo, yu¤ja maü ¤eva sàrathãti yasmà evaü gato pi aham eva seyyo tasmà mamaü ¤eva\<*<5>*>/ yojehi, maü vammehiti vadati. Assàroho Bodhisattaü uññhapetvà\<*<6>*>/ vaõaü bandhitvà susan- naddhaü sannayhitvà tassa piññhiyaü nisãditvà sattamaü bala- koññhakaü bhinditvà sattamaü ràjànaü jãvagahaü gahetvà ràjabalassa niyyàdesi\<*<7>*>/. Bodhisattaü\<*<8>*>/ pi ràjadvàraü ànayiüsu. Ràjà tassa dassanatthàya nikkhami. Mahàsatto ràjànaü àha: "mahàràja, satta ràjàno mà ghàtayittha, sapathaü kàretvà vissajjetha, mayha¤ ca assàrohassa ca\<*<9>*>/ dàtabbaü yasaü assà- rohass' eva detha, satta ràjàno gahetvà dinnayodhan nàma nàsetuü na vaññati\<*<10>*>/, tumhe pi dànaü detha, sãlaü rakkhatha, dhammena samena rajjaü kàrethà" ti. Evaü Bodhisattena ra¤¤o ovàde dinne Bodhisattassa sannàhaü mocayiüsu. So sannàhe mu¤cante mu¤cante yeva nirujjhi. Ràjà tassa sarãra- kiccaü kàretvà assàrohassa mahantaü yasaü datvà satta ràjàno puna attano adåbhàya sapathaü\<*<11>*>/ kàretvà sakaññhànàni pesetvà dhammena samena rajjaü kàretvà jãvitapariyosàne yathàkammaü gato. Satthà "evaü bhikkhave pubbe paõóità anàyatane pi viriyaü akaüsu, evaråpaü pahàraü laddhàpi na ossajiüsu\<*<12>*>/, tvaü pana eva- råpe niyyànikasàsane pabbajitvà kasmà viriyaü ossajasãti\<*<13>*>/" vatvà cattàri saccàni pakàsesi. Saccapariyosàne ossaññhaviriyo bhikkhu arahattaphale patiññhàsi. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs valavà. 2 Cs bhojjo. 3 Cs Cv valavo. 4 Cs kaëuükasso. 5 Ck mamaü¤¤eva. 6 Cs uññhàpetvà. 7 Ck niyyàdesã, Cv niyyàdesã corrected to -desi. 8 so all three MSS. 9 Ck Cs assàrohassa¤ca, Cv -hassa¤ca corrected to -hassaca. 10 all three MSS. vaddhati. 11 Cs adubhàya-. 12 Ck ossajjiüsu, Cs ossajisu. 13 Cv ossajisãti, Cs ossajisãti corrected to ossajasãti. >/ #<[page 181]># %< 4. âja¤¤ajàtaka. (24). 181>% anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà ràjà ânando ahosi, assàroho Sàriputto, bhojàjànãyasindhavo pana aham eva ahosin" ti. Bhojàjànãyajàtakaü\<*<1>*>/. $<4. Aja¤¤ajàtaka.>$ Yadàyadà ti. Idam pi Satthà Jetavane viharanto ossaññha- viriyam eva àrabbha kathesi. Taü pana bhikkhuü Satthà àmantetvà "bhikkhu pubbe paõóità anàyatane pi laddhappahàrà hutvà viriyaü akaüså" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente purimanayen' eva satta ràjàno nagaraü parivàrayiüsu. Ath' eko rathikayodho\<*<2>*>/ dve bhàtikasindhave rathe yojetvà nagarà nikkhamma cha balakoññhake bhinditvà cha ràjàno aggahesi\<*<3>*>/. Tasmiü khaõe jeññhakàsso pahàraü labhi. Rathiko rathaü pesento ràjadvàraü àgantvà jeññhakabhàtikaü rathà mocetvà sannàhaü sithilaü katvà ekena passena nipajjàpetvà a¤¤aü assaü sannayhituü\<*<4>*>/ àraddho. Bodhisatto taü disvà puri- manayen' eva cintetvà rathikaü pakkosàpetvà nipannako va imaü gàtham àha: @*>/ ti. || Ja_I:23 ||>@ Tattha yadà yadà ti pubbaõhàdisu yasmiü yasmiü kàle, yatthà 'ti yasmiü ñhàne magge và saügàmasãse và, yadà ti yasmiü khaõe, yattha yatthà 'ti sattannaü balakoññhakànaü vasena bahusu\<*<6>*>/ yuddhamaõóalesu, yadà yadà ti yasmiü yasmiü kàle pahàraü laddhakàle và aladdhakàle và, àja¤¤o kurute vegan ti sàrathissa cittarucitaü\<*<7>*>/ kàraõaü àjànanasabhàvo\<*<8>*>/ àja¤¤o varasindhavo vegaü karoti vàyamati viriyaü àrabhati, hàyanti tattha vàëavà\<*<9>*>/ ti tasmiü vege kayiramàne itare vaëavasaükhàtà\<*<10>*>/ khaëuükassà hàyanti parihàyanti, tasmà imasmiü rathe maü yeva yojehãti àha. Sàrathi Bodhisattaü uññhapetvà yojetvà sattamaü bala- koññhakaü bhinditvà sattamaü ràjànaü àdàya rathaü pesento \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs -jànãyya-. 2 Ck rathiyodho. 3 Cs agahesi. 4 Cs saünayhituü. 5 Ck Cs vàlavà. 6 Cs bahu. 7 Cv mittharucitaü. 8 Cs ajànana-, Cv ajànana- corrected to àjànana-. 9 Cs vàëavà. 10 Cs valava-. >/ #<[page 182]># %<182 I. Ekanipàta. 3. Kuruïgavagga.>% ràjadvàraü àgantvà sindhavaü mocesi. Bodhisatto ekena passena nipanno purimanayen' eva ra¤¤o ovàdaü datvà nirujjhi. Ràjà tassa sarãrakiccaü kàretvà rathikassa\<*<1>*>/ sammànaü katvà dham- mena rajjaü kàretvà yathàkammaü gato. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà saccàni pakàsetvà jàtakaü samodhànesi: (Saccapariyosàne so bhikkhu arahatte patiññhàsi) "Tadà ràjà ânandathero ahosi, asso Sammàsambuddho" ti. âja¤¤ajàtakaü. $<5. Titthajàtaka.>$ A¤¤ama¤¤ehi titthehãti. Idaü Satthà Jetavane viha- ranto dhammasenàpatissa saddhivihàrikaü ekaü suvaõõa- kàrapubbakaü bhikkhuü àrabbha kathesi. âsayànusaya¤àõaü hi Buddhànaü yeva hoti na a¤¤esaü, tasmà dhammasenàpati attano àsayànusaya¤àõassa natthitàya saddhivihàrikassa àsayànusaya¤àõaü\<*<2>*>/ ajànanto asubhakammaññhànam eva kathesi. Tassa taü na sappàyam ahosi, kasmà? so kira pañipàñiyà pa¤ca jàtisatàni suvaõõakàragehe yeva pañisandhiü gaõhi. Ath' assa dãgharattaü parisuddhasuvaõõa- dassanass' eva paricitattà asubhaü na sappàyam ahosi. So tattha nimittamattam pi uppàdetuü asakkonto cattàro màse khepesi. Dham- masenàpati attano saddhivihàrikassa arahattaü dàtuü asakkonto "addhà ayaü Buddhaveneyyo bhavissati, Tathàgatassa santikaü nessàmãti" cintetvà pàto va taü àdàya Satthu santikaü agamàsi. Satthà "kin nu kho Sàriputta ekaü bhikkhuü àdàya àgato sãti" pucchi. "Ahaü bhante imassa kammaññhànaü adàsiü, catuhi màsehi nimittamattam pi na uppàdesi, sv-àyaü\<*<2>*>/ `Buddhaveneyyo eso bhavissatãti' cintetvà tum- hàkaü santikaü àdàya àgato" ti. "Sàriputta kataraü pana te kam- maññhànaü saddhivihàrikassa dinnan" ti. "Asubhakammaññhànaü bhagavà" 'ti. "Sàriputta, n' atthi tava sattànaü\<*<3>*>/ àsayànusaya¤àõaü, gaccha tvaü, sàyaõhasamaye\<*<4>*>/ `àgantvà tava saddhivihàrikaü àdàya gaccheyyàsãti". Evaü Satthà theraü uyyojetvà tassa bhikkhussa manàpanivàsana¤ ca cãvara¤ ca dàpetvà taü àdàya\<*<5>*>/ yeva piõóàya pavisitvà paõãtaü\<*<6>*>/ khàdaniyabhojaniyaü\<*<2>*>/ dàpetvà mahàbhikkhusaü- ghaparivàro puna vihàraü àgantvà gandhakuñiyaü divasabhàgaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs sàrathikassa. 2 so all three MSS. 3 Cs santànaü. 4 Ck sàyanha-, Cs sàyaüha- corrected to sàyaõha-. 5 Cs adàsi, Cv àdà. 6 Cs panãtaü. >/ #<[page 183]># %< 5. Titthajàtaka. (25). 183>% khepetvà sàyaõhasamaye\<*<1>*>/ taü bhikkhuü gahetvà vihàracàrikaü\<*<2>*>/ caramàno ambavane ekaü pokkharaõiü màpetvà tattha mahantaü paduminigacchaü tatràpi ca mahantaü ekaü padumapupphaü màpetvà "bhikkhu imaü pupphaü olokento nisãdàhãti" nisãdàpetvà gandhakuñiü pàvisi. So bhikkhu taü pupphaü punappuna oloketi\<*<3>*>/. Bhagavà taü pupphaü jaraü pàpesi. Taü tassa passantass' eva jaraü patvà vivaõõaü ahosi. Ath' assa pariyantato\<*<4>*>/ paññhàya pattàni patantàni, muhuttena sabbàni patiüsu. Tato ki¤jakkhaü\<*<5>*>/ pati, kaõõikà va avasissi. So bhikkhu taü passanto cintesi: "idaü padumapupphaü idàn' eva abhiråpaü ahosi dassanãyaü, ath' assa vaõõo parinato\<*<6>*>/ pattàni ca ki¤jakkha¤ ca patitaü kaõõikamattam eva ñhitaü, eva- råpassa nàma padumassa jarà pattà, mayhaü sarãrassa kin\<*<7>*>/ na pàpuõissasãti, sabbe saükhàrà aniccà" ti vipassanaü paññhapesi. Satthà "tassa cittaü vipassanaü àråëhan" ti ¤atvà gandhakuñiyaü nisinno va obhàsaü pharitvà imaü gàtham àha: Ucchinda sineham attano kumudaü sàradikaü va pàõinà, santimaggam eva bråhaya nibbànaü Sugatena desitan ti. (Dhpd. v. 285). So bhikkhu gàthàpariyosàne arahattaü patvà "mutto vat' amhi sab- babhavehãti" cintetvà So vutthavàso paripuõõamànaso khãõàsavo antimadehadhàrã\<*<8>*>/ visuddhasãlo susamàhitindriyo cando yathà Ràhumukhà pamutto Samo tataü\<*<9>*>/ mohamahandhakàraü vinodayiü sabbamalaü asesaü àlokam ujjotakaro pabhaükaro sahassaraüsã viya bhànumà nabhe ti àdãhi gàthàhi udànaü udànesi udànetvà ca pana gantvà Bhagavantaü vandi. Thero pi àgantvà Satthàraü vanditvà attano saddhivihàrikaü gahetvà agamàsi. Ayaü pavatti bhikkhånaü antare pàkañà jàtà. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv sàyanha-, Cs sàyaüha-. 2 Cv -càrika¤. 3 Cs olokesiti. 4 Ck parisantato, Cv parisantato corrected to parinatato. 5 Ck Cs kiüjakkhaü. 6 Cs paritato, Cv pariõato. 7 Ck kiü. 8 Cv -dhàri. 9 Ck nataü. >/ #<[page 184]># %<184 I. Ekanipàta. 3. Kuruïgavagga.>% Bhikkhå dhammasabhàyaü Dasabalassa guõe vaõõayamànà nisãdiüsu: "àvuso Sàriputtathero àsayànusaya¤àõassa\<*<1>*>/ abhàvena attano saddhivi- hàrikassa àsayaü na jànàti, Satthà pana ¤atvà ekadivasen' eva tassa saha pañisambhidàhi arahattaü adàsi, aho Buddhà nàma mahànubhàvà" ti. Satthà àgantvà pa¤¤attàsane nisãditvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchi. "Na Bhagavà a¤¤àya tumhàkaü ¤eva pana dhammasenàpatino saddhivihàrikassa àsayànusaya¤àõaka- thàyà" ti. Satthà "na bhikkhave etaü acchariyaü, sv-àhaü etarahi Buddho hutvà tassa àsayaü jànàmi, pubbe p' àhan tassa àsayaü jànàmi yevà" ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatto rajjaü kàresi. Tadà Bodhisatto taü ràjànaü atthe ca dhamme ca anusà- sati. Tadà ra¤¤o maïgalassanahànatitthe a¤¤ataraü vaëavaü\<*<2>*>/ khaëuükaü nahàpesuü. Maïgalasso vaëavena\<*<2>*>/ nahàpitatitthaü otariyamàno\<*<4>*>/ jigucchitvà otarituü na icchi. Assagopako\<*<5>*>/ gantvà ra¤¤o àrocesi: "deva maïgalasso titthaü otarituü na icchatãti". Ràjà Bodhisattaü pesesi: "gaccha paõóita, jànàhi kena kàraõena asso titthaü otariyamàno na otaratãti"\<*<6>*>/. Bodhi- satto "sàdhu devà" 'ti nadãtãraü gantvà assaü oloketvà niro- gabhàvassa\<*<7>*>/ ¤atvà "kena nu kho kàraõena ayaü imaü titthaü na otaratãti" upadhàrento "pañhamataraü ettha a¤¤o nahàpito bhavissati, ten' esa jigucchiyamàno titthaü na otarati\<*<8>*>/ ma¤¤e" ti cintetvà assagopake pucchi: "hambho\<*<9>*>/ imasmiü titthe kaü pañhamaü nahàpayitthà" 'ti. "A¤¤ataraü vaëavassaü\<*<3>*>/ sàmãti". Bodhisatto "esa attano siïgàratàya jigucchanto ettha nahàyituü na icchati, imaü a¤¤asmiü titthe nahàpetuü vaññatãti"\<*<10>*>/ tassa àsayaü ¤atvà "bho assagopaka, sappimadhupphàõitàbhisaü- khataü\<*<11>*>/ pàyàsam pi tàva punappuna bhu¤jantassa titti hoti, ayaü asso bahuvàre idha titthe nahàto, a¤¤am pi tàva naü\<*<12>*>/ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs -¤ànasa, Ck ¤ànassa. 2 Ck Cs valavaü. 3 Cs vala-. 4 Ck Cs otarimàno. 5 Ck assa assagopako, Cv assa assagopoko corrected to assagopako. 6 Ck otaritãti corrected to otaratãti, Cs otaritãtã corrected to otaratãtã. 7 so all three MSS. 8 Cs otarãti. 9 Cs hamho, Cv omits hambho. 10 all three MSS. vaddhatãti. 11 Ck -tàhisaükhataü, Cs sasappimadhuppànitàdãhisaükhataü. 12 Ck Cs taü. >/ #<[page 185]># %< 6. Mahilàmukhajàtaka. (26). 185>% titthaü otàretvà nahàpetha ca pàyetha cà" 'ti vatvà imaü gàtham àha: @@ Tattha a¤¤ama¤¤ehãti a¤¤ehi a¤¤ehi, pàyehãti desanàsãsam etaü nahàpehi\<*<1>*>/ ca pàyehi cà ti attho, accàsanassà 'ti karaõatthe sàmivacanaü, atiasanena atibhuttenà ti attho, pàyàsassa pi tappatãti sappiàdiabhi- saükhatena madhurapàyàsena tappati titto hoti dhàto suhito na puna bhu¤jitu- kàmatà àpajjati, tasmà ayam pi asso imasmiü titthe nibaddhanahànena\<*<2>*>/ pari- yattiü àpanno bhavissati, a¤¤attha taü\<*<3>*>/ nahàpethà 'ti. Te tassa vacanaü sutvà assaü a¤¤atitthaü otàretvà pàyesuü c' eva nahàpesuü ca\<*<4>*>/. Bodhisatto assassa pànãyaü pivitvà nahànakàle ra¤¤o santikaü agamàsi. Ràjà "kiü tàta asso nahàto ca pãto cà" ti. "âma devà" 'ti. "Pañhamaü kiükàraõà na icchatãti". "Iminà nàma pakàrenà" 'ti sabbaü àcikkhi. Ràjà "evaråpassa tiracchànassàpi nàma àsayaü jànàti, aho paõóito" ti Bodhisattassa mahantaü yasaü datvà jãvita- pariyosàne yathàkammaü gato. Bodhisatto pi yathàkammam eva gato. Satthà "na bhikkhave ahaü etassa idàn' eva àsayaü jànàmi, pubbe pi jànàmi yevà" ti imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà maïgalasso ayaü bhikkhu ahosi, ràjà ânando, paõóitàmacco pana aham evà" 'ti. Tittha- jàtakaü. $<6. Mahilàmukhajàtaka.>$ Puràõacorànaü vaco nisammà ti. Idaü Satthà Veëu- vane viharanto Devadattaü àrabbha kathesi. Devadatto Ajà- tasattukumàraü pasàdetvà làbhasakkàraü nippàdesi\<*<5>*>/. Ajàtasattu- kumàro Devadattassa Gayàsãse vihàraü kàretvà nànaggarasehi tivassi- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 all three MSS. nahàpeti. 2 Cv nibandha-. 3 Cv aü¤attha na taü corrected to aü¤atitthaü na taü. 4 Ck Cs omit ca, Cv pàyesuü ce nahàpesuü ca corrected to pàyesu¤ ca nahàpesu¤ ca. 5 Cv nipphàdesi. >/ #<[page 186]># %<186 I. Ekanipàta. 3.Kuruïgavagga.>% kagandhasàlibhojanassa divase divase pa¤ca thàlipàkasatàni abhihari. Làbhasakkàraü nissàya Devadattassa parivàro mahanto jàto. Deva- datto parivàrena saddhiü vihàre yeva hoti. Tena samayena Ràja- gaha-vàsikà dve sahàyà. Tesu eko Satthu santike pabbajito, eko Devadattassa. Te a¤¤ama¤¤aü tasmiü tasmiü ñhàne pi passanti vihàraü gantvàpi passanti yeva. Ath' ekadivasaü Devadattassa nissitako itaraü àha: "àvuso kiü tvaü devasikaü sedehi muccamànehi piõóàya carasi, Devadatto Gayàsãsavihàre nisãditvà va nànaggarasehi subhojanaü bhu¤jati, evaråpo upàyo n' atthi, kiü tvaü dukkhaü anubhosi, kiü te pàto va Gayàsãsaü àgantvà sauttaribhaïgaü yàguü pivitvà aññhàrasavidhaü khajjakaü khàditvà nànaggarasehi subhojanaü bhu¤jituü na vaññatãti". So punappuna vuccamàno gantukàmo hutvà tato paññhàya Gayàsãsaü gantvà bhu¤jitvà bhu¤jitvà kàlass' eva Veëuvanaü àgacchati. So sabbakàle pañicchàdetuü nàsakkhi, "Gayà- sãsaü gantvà Devadattassa paññhapitaü bhattaü bhu¤jatãti" na cirass' eva pàkaño jàto. Atha naü sahàyà pucchiüsu: "saccaü kira tvaü àvuso Devadattassa paññhapitaü bhattaü bhu¤jasãti". "Ko evam àhà" 'ti. "Asuko ca asuko cà" 'ti. "Saccaü ahaü àvuso Gayàsãsaü gantvà bhu¤jàmi, na pana me Devadatto bhattaü deti, a¤¤e\<*<1>*>/ manussà dentãti". Avuso, Devadatto Buddhànaü pañikaõñako, dussãlo Ajà- tasattuü pasàdetvà adhammena attano làbhasakkàraü uppàdesi, tvaü evaråpe niyyànikasàsane pabbajitvà Devadattassa adhammena uppan- naü bhojanaü bhu¤jasi, ehi taü Satthu santikaü nessàmà" 'ti taü bhikkhuü àdàya dhammasabhaü àgamiüsu. Satthà disvà va "kiü bhikkhave etaü bhikkhuü anicchantaü ¤eva àdàya àgat' atthà" 'ti. "âma bhante, ayaü bhikkhu tumhàkaü santike pabbajitvà Deva- dattassa adhammena uppannaü bhojanaü bhu¤jatãti". "Saccaü kira tvaü bhikkhu Devadattassa adhammena uppannaü bhojanaü bhu¤- jasãti". "Na bhante Devadatto mayhaü deti, a¤¤e\<*<2>*>/ manussà denti, tam ahaü bhu¤jàmãti". Satthà "mà bhikkhu ettha parihàraü kari, Devadatto anàcàro dussãlo, kathaü hi nàma tvaü idha pabbajitvà mama sàsanaü bhajanto yeva Devadattassa bhattaü bhu¤jasi, nicca- kàlam pi bhajanasãlako va tvaü diññhe diññhe yeva bhajasãti\<*<3>*>/" vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto tassa amacco ahosi. Tadà ra¤¤o Mahilàmukho \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs a¤¤a. 2 instead of yam a¤¤e? 3 Cv bhu¤jasãti. >/ #<[page 187]># %< 6. Mahilàmukhajàtaka. (26) 187>% nàma maïgalahatthi\<*<1>*>/ ahosi sãlavà àcàrasampanno, na ki¤ci viheñheti. Ath' ekadivasaü tassà sàlàya samãpe rattibhàga- samanantare corà àgantvà tassa avidåre nisinnà corà mantaü mantayiüsu: "evaü ummaggo bhinditabbo, evaü sandhicche- dakammaü kattabbaü, ummagga¤ ca sandhiccheda¤ ca magga- sadisaü titthasadisaü nijjañaü niggumbaü katvà bhaõóaü harituü vaññati, harantena màretvà va haritabbaü, evaü uññhàtuü samattho nàma na bhavissati, corena ca nàma sãlàcàrayuttena na bhavitabbaü, kakkhaëena\<*<2>*>/ pharusena sàha- sikena bhavitabban" ti evaü mantetvà a¤¤ama¤¤aü uggaõhà- petvà agamaüsu. Eten' eva upàyena punadivase pãti bahu- divase tattha àgantvà mantayiüsu. So tesaü vacanaü sutvà "maü sikkhàpentãti" sa¤¤àya "idàni mayà kakkhaëena\<*<3>*>/ pha- rusena sàhasikena bhavitabban" ti tathàråpo va\<*<4>*>/ ahosi, pàto va àgataü hatthigopakaü soõóàya gahetvà bhåmiyaü pothetvà màresi, aparam pi tathà aparam pi tathà ti àgatàgataü màreti\<*<5>*>/ yeva. "Mahilàmukho ummattako jàto diññhadiññhe màretãti" ra¤¤o àrocayiüsu. Ràjà Bodhisattaü pahiõi: "gaccha paõóita, jànàhi kena kàraõena so duññho jàto" ti. Bodhisatto gantvà tassa sarãre rogàbhàvaü ¤atvà "kena nu kho kàraõen' esa duññho jàto" ti upadhàretvà "addhà avidåre kesa¤ci vacanaü sutvà `maü ete\<*<6>*>/ sikkhàpentãti' sa¤¤àya duññho jàto" ti san- niññhànaü katvà hatthigopake pucchi: "atthi nu kho hatthi- sàlàsamãpe\<*<7>*>/ rattibhàge kehici ki¤ci kathitapubban" ti. "âma sàmi, corà àgantvà kathayiüså" 'ti. Bodhisatto gantvà ra¤¤o àrocesi: "deva, a¤¤o hatthissa sarãre vikàro n' atthi, corànaü kathaü sutvà duññho jàto" ti. "Idàni kiü kàtuü vaññatãti\<*<8>*>/". "Sãlavante samaõabràhmaõe hatthisàlàyaü nisãdàpetvà sãlàcà- rakathaü kathetuü vaññatãti\<*<8>*>/". "Evaü kàrehi tàtà" 'ti. Bodhisatto sãlavante samaõabràhmane hatthisàlàya nisãdàpetvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -hatthiü. 2 Ck kakkhalena, Cs kakkhaleõa. 3 Cs -lena. 4 Cs ca. 5 Ck màresiti. 6 Ck eke. 7 Cv -sàla-. 8 Cs vaddhatãti. >/ #<[page 188]># %<188 I. Ekanipàta. 3. Kuruïgavagga.>% "sãlakathaü kathetha bhante" ti àha. Te hatthissa avidåre nisinnà "na koci paràmasitabbo na màretabbo, sãlàcàrasam- pannena khantimettànuddayayuttena bhavituü vaññatãti\<*<1>*>/" sãla- kathaü kathayiüsu. So taü sutvà "maü ete sikkhàpenti, ito dàni paññhàya sãlavatà bhavitabban" ti sãlavà ahosi. Ràjà Bodhisattaü pucchi: "kiü tàta sãlavanto jàto" ti. Bodhisatto "àma devà 'ti, evaråpo duññhahatthi paõóite nissàya poràõaka- dhamme yeva patiññhito" ti vatvà imaü gàtham àha: @*>/ vaco nisamma Mahilàmukho pothayam ànucàri, susa¤¤atànaü hi vaco nisamma gajuttamo sabbaguõesu aññhà ti. || Ja_I:25 ||>@ Tattha puràõacorànan 'ti puràõacorànaü, nisammà 'ti sutvà, pañhamaü corànaü vacanaü sutvà ti attho, Mahilàmukho ti hatthinimukhena sadisa- mukho, yathà va\<*<3>*>/ mahilà purato olokiyamànà sobhati na pacchato tathà so pi purato olokiyamàno sobhati, tasmà Mahilàmukho ti 'ssa nàmaü akaüsu, po- thayamànucàrãti\<*<4>*>/ pothayanto màrento\<*<5>*>/, anvacàrã ayam eva và pàñho, su- sa¤¤atànan ti suññhu sa¤¤atànaü sãlavantànaü, gajuttamo ti uttamagajo maïgalahatthi, sabbaguõesu aññhà ti sabbesu poràõakaguõesu patiññhito. Ràjà "tiracchànagatassàpi àsayaü jànàtãti\<*<6>*>/" Bodhisattassa mahantaü yasaü adàsi. So yàvatàyukaü ñhatvà saddhiü. Bodhisattena yathàkammaü gato. Satthà "pubbe pi tvaü bhikkhu diññhadiññhake va bhaji, corànaü vacanaü sutvà core bhaji, dhammikànaü vacanaü sutvà dhammike bhajãti" imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà Mahilàmukho vipakkhasevakabhikkhu ahosi, ràjà ânando, amacco pana aham evà" 'ti. Mahilàmukhajàtakaü. $<7. Abhiõhajàtaka.>$ Nàlaü kabalaü padàtave ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto ekaü upàsaka¤ ca mahallakathera¤ ca àrabbha \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs vaddhatãti. 2 Cs purànacoràna, Cv puràõacorànaü. 3 Ck Cs vaü. 4 Cs Cv pothayamanucàrãti. 5 Cv càrento. 6 Cv jànàsãtãti. >/ #<[page 189]># %< 7. Abhiõhajàtaka. (27). 189>% kathesi. Sàvatthiyaü kira dve sahàyakà. Tesu\<*<1>*>/ eko pabbajitvà devasikaü itarassa gharaü gacchati. So tassa bhikkhaü datvà sayam pi bhu¤jitvà ten' eva saddhiü vihàraü àgantvà\<*<2>*>/ yàva suriyass' atthaügamà allàpasallàpena nisãditvà nagaraü pavisati. Itaro pi naü yàva nagaradvàraü anugantvà nivattati. So tesaü vissàso bhikkhånaü antare pàkaño jàto. Ath' ekadivasaü bhikkhå tesaü vissàsakathaü kathentà dhammasabhàyaü nisãdiüsu. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchi. Te "imàya nàma bhante" ti kathayiüsu, Satthà "na bhikkhave ime idàn' eva vissàsikà, pubbe pi vissàsikà ahesun" ti atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto amacco ahosi. Tadà eko kukkuro maïgala- hatthisàlaü gantvà maïgalahatthissa bhu¤janaññhàne patitàni bhattasitthàni\<*<3>*>/ khàdati. So ten' eva bhojanena saüvaññamàno\<*<4>*>/ maïgalahatthissa vissàsiko jàto hatthiss' eva santike bhu¤jati. Ubho pi vinà vattituü na sakkonti. So hatthino soõóàya gahetvà aparàparaü karonto kãëati. Ath' ekadivasaü eko gàmikamanusso hatthigopakassa målaü datvà taü kukkuraü àdàya attano gàmaü agamàsi. Tato paññhàya so hatthi kuk- kuraü apassanto n' eva khàdati na pivati na nahàyati. Tam atthaü ra¤¤o àrocayiüsu. Ràjà Bodhisattaü pahiõi: "gaccha paõóita, jànàhi kiükàraõà hatthi evaü karotãti". Bodhisatto hatthisàlaü gantvà hatthissa dummanabhàvaü ¤atvà "imassa sarãre rogo na pa¤¤àyati, kenaci pan' assa saddhiü mitta- santhavena bhavitabbaü, taü apassanto esa ma¤¤e\<*<5>*>/ sokà- bhibhåto" ti hatthigopake pucchi: "atthi nu kho imassa kenaci saddhiü vissàso" ti. "âma sàmi, ekena sunakhena saddhiü balavà mettãti". "Kahaü so etarahãti". "Ekena manussena nãto" ti. "Jànàtha pan' assa nivàsanaññhànan" ti. "Na jànàma sàmãti". Bodhisatto ra¤¤o santikaü gantvà "n' atthi deva hatthissa koci àbàdho, ekena pan' assa sunakhena saddhiü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv te etesu. 2 Cv gantvà. 3 Cs -sittàni corrected to sitthàni. 4 Cv saüvaddhamàno. 5 Ck Cs ma¤¤o. >/ #<[page 190]># %<190 I. Ekanipàta. 3. Kuruïgavagga.>% balavavissàso, taü apassanto na bhu¤jati ma¤¤e" ti vatvà imaü gàtham àha: @@ Tattha nàlan ti na samattho, kabalan ti bhojanakàle pañhamam eva dinnaü kañukakabalaü, padàtave ti padàtave\<*<1>*>/ sandhivaseõa àkàralopo\<*<2>*>/ vedi- tabbo, gahetun ti attho, na piõóan ti vaddhetvà dãyamànaü hatthapiõóam pi nàlaü gahetuü, na kuse ti khàdanatthàya dinnàni tiõàni pi nàlaü gahetuü, na ghaüsitun ti nahàpiyamano sarãram pi ghasituü\<*<3>*>/ nàlaü; evaü yaü yaü so hatthi kàtuü na samattho taü sabbaü ra¤¤o àrocetvà tassa asamatthabhàve attanà sallakkhitakàraõaü àrocento ma¤¤àmãti àdim àha. Ràjà tassa vacanaü sutvà "idàni kiü kàtabbaü paõóità" 'ti pucchi. "`Amhàkaü kira maïgalahatthissa sahàyasunakhaü eko manusso gahetvà gato, yassa ghare taü sunakhaü passanti tassa ayaü nàma daõóo' ti bheri¤ caràpetha\<*<4>*>/ devà" 'ti. Ràjà tathà kàresi. Taü pavattiü sutvà so puriso sunakhaü vis- sajjesi. Sunakho vegena gantvà hatthisantikam eva agamàsi. Hatthã\<*<5>*>/ taü soõóàya gahetvà kumbhe ñhapetvà roditvà pari- devitvà kumbhà otàretvà tena bhutte pacchà attanà bhu¤ji. "Tiracchànagatassa àsayaü jànãti" ràjà Bodhisattassa ma- hantaü yasaü adàsi. Satthà "na bhikkhave ime idàn' eva vissàsikà, pubbe pi vis- sàsikà" ti imaü dhammadesanaü àharitvà catusaccakathàya vini- vaññetvà\<*<6>*>/ anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: (Idaü catusacca- kathàya vinivaññan nàma sabbajàtakesu pi atthi yeva, mayam pana naü yatth' assa ànisaüso pa¤¤àyati tatth' eva dassayissàma) "Tadà sunakho upàsako ahosi, hatthi mahallako thero, amaccapaõóito pana aham eva ahosin" ti. Abhiõhajàtakaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv padàtave corrected to pàdàtave. 2 Cs akàra-. 3 Cv ghasituü corrected to ghaüsituü. 4 Cs heridvàràpetha, Cv bheri¤càràpetha corrected to -caràpetha. 5 Cs Cv hatthi. 6 Cv vinivaddhetvà. >/ #<[page 191]># %< 8. Nandivisàlajàtaka. (28). 191>% $<8. Nandivisàlajàtaka.>$ Manu¤¤am eva bhàseyyà ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto chabbaggiyànaü bhikkhånaü omasavàdaü àrabbha kathesi. Tasmiü hi samaye chabbaggiyà kalahaü karontà pesale bhikkhå khuüsenti vamhenti ovijjhanti dasahi akkosavatthåhi akkosanti. Bhikkhå Bhagavato àrocesuü. Bhagavà chabbaggiye pakkosàpetvà "saccaü kira bhikkhave" ti pucchitvà "saccan" ti vutte vigarahitvà "bhikkhave pharusà vàcà nàma tiracchànagatànam pi amanàpà, pubbe pi eko tiracchànagato attànaü pharusena samudàcarantaü sahassaü paràjesãti" vatvà atãtaü àhari; Atãte Gandhàraraññhe Takkasilàyaü Gandhàraràjà rajjaü kàresi. Bodhisatto goyoniyaü nibbatti. Atha naü taruõavacchakakàle\<*<1>*>/ yeva eko bràhmaõo godakkhiõà- dàyakànaü\<*<2>*>/ santikaü gantvà goõaü\<*<3>*>/ labhitvà Nandivisàlo ti nàmaü katvà puttaññhàne ñhapetvà sampiyàyamàno yàgu- bhattàdãni datvà posesi. Bodhisatto vayappatto cintesi: "ahaü iminà bràhmaõena kicchena pañijaggito, mayà ca\<*<4>*>/ saddhiü sakala-Jambudãpe a¤¤o samadhuro goõo\<*<5>*>/ nàma n' atthi, yan nånàhaü attano balaü dassetvà bràhmaõassa posàvaniyaü dadeyyan" ti. So ekadivasaü bràhmaõaü àha: "gaccha bràhmaõa ekaü govittakaü seññhiü upasaükamitvà `mayhaü balivaddo atibaddhasakañasataü pavaññetãti\<*<6>*>/' vatvà sahassena abbhutaü karohãti". So bràhmaõo seññhissa santikaü gantvà kathaü samuññhàpesi: "imasmiü nagare kassa goõà\<*<7>*>/ thàma- sampannà" ti. Atha naü seññhi "asukassa asukassa cà" 'ti vatvà "sakalanagare pana amhàkaü goõehi\<*<8>*>/ sadiso n' atthãti" àha. Bràhmaõo "mayhaü eko goõo\<*<9>*>/ atibaddhaü sakañasataü pavaññetuü samattho atthãti" àha. Seññhi gahapati "kuto evaråpo goõo\<*<10>*>/" ti àha. Bràhmaõo "mayhaü gehe atthãti". "Tena hi abbhutaü karohãti". "Sàdhu karomãti" sahassena \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv -vacchaka- corrected to -vaccha-. 2 Cs -dakkhina-, Ck -dakkhiõa-. 3 Ck Cv omit goõaü, Cs gonaü. 4 Ck omits ca, Cs va. 5 Ck Cs gono. 6 all three MSS. pavaddhetãti. 7 Ck Cs gonà. 8 Ck Cs gonehi. 9 Ck Cs gono. 10 Cs gono >/ #<[page 192]># %<192 I. Ekanipàta. 3. Kuruïgavagga.>% abbhutaü akàsi. So sakañasataü vàlikasakkharapàsàõànaü yeva påretvà pañipàñiyà ñhapetvà sabbàni akkhabandhanayottena ekato bandhitvà Nandivisàlaü nahàpetvà gandhena pa¤caïguliü datvà kaõñhe màlaü piëandhitvà\<*<1>*>/ purimasakañadhure ekakam eva yojetvà sayaü dhure nisãditvà patodaü ukkhipitvà" a¤ja\<*<2>*>/ kåña vahassu kåñà" ti àha. Bodhisatto "ayaü maü akåñaü kåñavàdena samudàcaratãti" cattàro pàde thambhe viya niccale katvà aññhàsi. Seññhi taü khaõaü ¤eva bràhmaõaü sahassaü àharàpesi. Bràhmaõo sahassaü paràjito goõaü mu¤citvà gharaü gantvà sokàbhibhåto nipajji. Nandivisàlo caritvà àgato bràhmaõaü sokàbhibhåtaü disvà upasaükamitvà "kiü bràhmaõa niddàyasãti" àha. "Kuto me niddà sahassaü parà- jitassà" 'ti. "Bràhmaõa mayà ettakaü kàlaü tava gehe vasantena atthi ki¤ci bhàjanaü và bhinnapubbaü koci và madditapubbo aññhàne và pana uccàrapassàvo katapubbo" ti. "N' atthi tàtà" 'ti. "Atha maü kasmà kåñavàdena samudà- carasi, tav' eso doso, mayhaü doso n' atthi, gaccha tena saddhiü dvãhi sahassehi abbhutaü karohi, kevalaü maü akåñaü kåñavàdena na samudàcarà" 'ti. Bràhmaõo tassa vacanaü sutvà gantvà dvãhi sahassehi abbhutaü katvà puri- manayen' eva sakañasataü atibandhitvà Nandivisàlaü maõóetvà purimasakañadhure yojesi, kathaü yojesãti yugaü dhure nic- calaü bandhitvà ekàya koñiyà Nandivisàlaü yojetvà ekaü koñiü dhurayottena {paliveñhetvà} yugakoñi¤ ca akkhàni pàda¤ ca nissàya muõóarukkhadaõóakaü datvà tena yottena niccalaü bandhitvà ñhapesi, evaü hi kate\<*<3>*>/ yugaü etto và ito và na gacchati, sakkà hoti eken' eva goõena àkaóóhituü. Ath' assa bràhmaõo dhure nisãditvà Nandivisàlassa piññhiü parimajjitvà "a¤ja bhadra vahassu bhadrà" 'ti àha. Bodhisatto atibaddhaü sakañasataü ekavegen' eva àkaóóhitvà pacchàñhitaü sakañaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs pilandhitvà. 2 Ck Cs a¤jana, Cv a¤jana corrected to a¤ja. 3 Ck evaü kate, Cv tavaü hi kate corrected to tathà hi kate. >/ #<[page 193]># %< 9. Kaõhajàtaka.(29). 193>% puratoñhitasakañassa ñhàne ñhapesi. Govittakaseññhi paràjito bràhmaõassa dve sahassàni adàsi, a¤¤e pi manussà Bodhi- sattassa bahuü\<*<1>*>/ dhanam adaüsu, sabbaü bràhmaõass' eva ahosi. Evaü Bodhisattaü nissàya bahuü\<*<1>*>/ dhanaü labhi. Satthà "na bhikkhave pharusavacanaü nàma kassaci manàpan" ti chabbaggiye garahitvà sikkhàpadaü pa¤¤àpetvà abhisambuddho hutvà imaü gàtham àha: @*>/, tena c' attamano ahå 'ti. || Ja_I:27 ||>@ Tattha manu¤¤am eva bhàseyyà ti parena saddhiü bhàsamàno catu- dosavirahitaü madhuraü\<*<2>*>/ manàpaü saõhaü mudukaü piyavacanam eva bhà- seyya, garuü bhàraü udaddharãti Nandivisàlabalivaddo amanàpaü bhà- samànassa bhàraü anuddharitvà pacchà manàpaü piyavacanaü bhàsamànassa bràhmaõassa garuü bhàraü udaddhari, uddharitvà kaóóhitvà pavaññesiti\<*<3>*>/ attho, dakàro pan' ettha vya¤janasandhivasena padasandhikàro. Iti Satthà manu¤¤am eva bhàseyyà ti imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà bràhmaõo ânando ahosi, Nandi- visàlo pana aham evà" 'ti. Nandivisàlajàtakaü. $<9. Kaõhajàtaka.>$ Yato yato garu dhuran ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto yamakapàñihàriyaü àrabbha kathesi. Taü saddhiü devorohaõena Terasanipàte Sarabhamigajàtake àvibhavissati. Sammà- sambuddho pana yamakapàñihàriyaü katvà devaloke vasitvà mahà- pavàraõàya Saükassanagare oruyha mahantena parivàrena Jetavanaü paviññhe\<*<4>*>/. Bhikkhå dhammasabhàyaü sannipatità "àvuso, Tathàgato nàma asamadhuro, Tathàgatena våëhaü dhuraü a¤¤o vahituü samattho nàma n' atthi, cha sattàro `mayam eva pàñihàriyaü karissàma, mayam eva pàñihàriyaü karissàmà' 'ti vatvà ekam pi pàñihàriyaü na akaüsu, aho Satthà asamadhuro" ti Satthu guõakathaü\<*<5>*>/ kathentà nisãdiüsu. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sanni- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv bahu. 2 Ck Cs madhura, Cv madhura corrected to madhuraü. 3 all three MSS. pavaddhesãti. 4 so all three MSS. 5 Ck guõaükathaü. >/ #<[page 194]># %<194 I. Ekanipàta. 3. Kuruïgavagga.>% sinnà" ti pucchi. "Na bhante a¤¤àya evaråpàya nàma tumhàkam eva guõakathàyà" ti. Satthà "bhikkhave, idàni mayà våëhaü\<*<1>*>/ dhuraü ko vahissati, pubbe tiracchànayoniyaü nibbatto pi ahaü attanà sama- dhuraü ka¤ci nàlatthan" ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto goyoniyaü pañisandhiü gaõhi. Atha naü sàmikà taruõavacchakakàle yeva ekissà mahallikàya ghare vasitvà nivàsavetanaü\<*<2>*>/ paricchinditvà adaüsu. Sà taü yàgu- bhattàdãhi\<*<3>*>/ pañijaggamànà puttaññhàne ñhapetvà vaóóhesi. So Ayyakàkàëako\<*<4>*>/ t' eva pa¤¤àyittha, vayappatto ca\<*<5>*>/ a¤janavaõõo hutvà gàmagoõehi saddhiü carati, sãlàcàrasampanno ahosi. Gàmadàrakà siïgesu pi kaõõesu pi galesu pi gahetvà olam- banti, naïguññhe pi gahetvà kãëanti, piññhiyam pi nisãdanti. So ekadivasaü cintesi: "mayhaü màtà duggatà, maü put- taññhàne ñhapetvà dukkhena posesi, yan nånàhaü bhatiü katvà imaü duggatabhàvato moceyyàmãti". So tato paññhàya bhatiü upadhàrento carati. Ath' ekadivasaü eko satthavàhaputto pa¤cahi sakañasatehi visamatitthaü sampatto. Tassa goõà sakañàni uttàretuü na sakkonti, pa¤casu sakañasatesu goõà yugaparamparàya yojità ekam pi sakañaü uttàretuü nà- sakkhiüsu. Bodhisatto pi gàmagoråpehi saddhiü titthasamãpe carati. Satthavàhaputto pi gosuttavittako, so "atthi nu kho etesaü gunnaü antare imàni sakañàni uttàretuü samattho usabhàjànãyo\<*<6>*>/" ti upadhàrayamàno Bodhisattaü disvà "ayaü ajànãyo\<*<7>*>/ sakkhissati mayhaü sakañàni uttàretuü, ko nu kho assa sàmiko" ti gopàlake pucchi: "ko nu kho bho imassa sàmiko, ahaü imaü sakañe yojetvà sakañesu uttàritesu vetanaü dassàmãti". Te àhaüsu\<*<8>*>/: "gahetvà naü yojetha, n' atthi imassa imasmiü ñhàne sàmiko" ti. So taü nàsàya rajjukena ban- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck våëhà, Cv cuëhaü, Cs vålhaü. 2 Ck -vetana, Cv -vetana corrected to -vetanaü, Cs vetanato. 3 Cs -dihi. 4 Cs -kàlako. 5 Cs va. 6 Cs -jàniyo. 7 Cv ajàniyyo. 8 Ck Cv ahaüsu. >/ #<[page 195]># %< 9. Kaõhajàtaka. (29). 195>% dhitvà kaóóhento càletuü nàsakkhi. Bodhisatto kira "bhatiyà kathitàya gamissàmãti" na agamàsi. Satthavàhaputto tassà- dhippàyaü ¤atvà "sàmi tayà pa¤casu sakañasatesu uttàritesu ekasakañassa dve kahàpaõàni bhatiü katvà sahassaü dassà- mãti" àha. Tadà Bodhisatto sayam eva agamàsi. Atha naü purisà sakañesu yojesuü. Atha naü ekavegen' eva ukkhipitvà thale patiññhàpesi, eten' upàyena sabbasakañàni uttàresi. Sattha- vàhaputto ekassa sakañassa ekaü katvà pa¤ca satàni bhaõói- kaü katvà tassa gale bandhi. So "ayaü mayhaü yathà- paricchinnaü\<*<1>*>/ bhatiü na deti, na dàni 'ssa gantuü dassàmãti" gantvà sabbapurimassa sakañassa purato maggaü nivàretvà aññhàsi\<*<2>*>/, apanetuü vàyamantàpi naü apanetuü nàsakkhiüsu. Satthavàhaputto "jànàti ma¤¤e esa attano bhatiyà ånabhàvan" ti ekasmiü sàñake\<*<3>*>/ sahassaü bhaõóikaü bandhitvà "ayan te sakañuttaraõabhatãti" gãvàya laggesi. So sahassabhaõóikaü àdàya màtu santikaü agamàsi. Gàmadàrakà "kiü nàm' etaü Ayyakàkàëassa\<*<4>*>/ gale" ti Bodhisattassa santikaü àgacchanti. So te anubandhitvà dårato va palàpento màtu santikaü gato. Pa¤cannaü pana sakañasatànaü uttàritattà rattehi akkhãhi kilantaråpo pa¤¤àyittha. Upàsikà\<*<5>*>/ tassa gãvàya sahassattha- vikaü disvà "tàta ayan te kahaü laddhan\<*<6>*>/" ti gopàladàrake pucchitvà tam atthaü sutvà "tàta kiü ahaü tayà laddha- bhatiyà jãvitukàmà, kiükàraõà evaråpaü dukkhaü anubhosãti" vatvà Bodhisattaü uõhodakena nahàpetvà sakalasarãraü telena makkhetvà pànãyaü\<*<7>*>/ pàyetvà sappàyabhojanaü bhojetvà jãvita- pariyosàne saddhiü Bodhisattena yathàkammaü gatà. Satthà "na bhikkhave Tathàgato idàn' eva asamadhuro, pubbe pi asamadhuro yevà" ti imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà abhisambuddho hutvà imaü gàtham àha: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs -cchinna. 2 Ck aññhàsãti. 3 Cv sàkate corrected to sakañe. 4 Cs -kàlassa. 5 Ck uvàsikà, Cv upàvàsikà corrected to upàsikà. 6 so all three MSS. instead of laddhà. 7 Cs pàniyaü. >/ #<[page 196]># %<196 I. Ekanipàta. 3. Kuruïgavagga.>% @@ Tattha yato yato garu dhuran ti yasmiü yasmiü ñhàne dhuraü garuü\<*<1>*>/ bhàrikaü hoti a¤¤e balivaddà ukkhipituü na sakkonti, yato gambhã- ravattanãti, vattanti etthà 'ti vattani, maggass' etaü nàmaü, yasmiü ñhàne udakacikkhallamahantatàya và visamacchinnatañabhàvena và maggo gambhãro hotãti attho, tadassu kaõhaü yu¤jantãti, asså ti nipàtamattaü, tadà kaõhaü yu¤jantãti attho, yadà dhura¤ ca garuü\<*<2>*>/ hoti maggo ca gambhãro tadà a¤¤e balivadde apanetvà kaõham eva yojentãti vuttaü hoti, svàssu taü vahate. Dhuran ti etthàpi asså 'ti nipàtamattam eva, so taü dhuraü vahatãti attho. Evaü Bhagavà "tadà bhikkhave kaõho va taü dhuraü vahatãti" dassetvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà mahallikà Uppalavaõõà ahosi, Ayyakàkàëako\<*<3>*>/ pana aham evà" ti. Kaõhajàtakaü. $<10. Muõikajàtaka.>$ Mà muõikassà\<*<4>*>/ 'ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto thullakumàrikapalobhanaü àrabbha kathesi. Taü Terasanipàte Cullanàradakassapajàtake àvibhavissati. Satthà pana taü bhikkhuü "saccaü kira tvaü bhikkhu ukkaõñhito" ti pucchi. "âma bhante" ti. "Kiü nissàyà" 'ti. "Thullakumàrikapalobhanaü bhante" ti. Satthà "bhikkhu, esà tava anatthakàrikà, pubbe pi tvaü imissà vivàhadivase jãvitakkhayaü patvà mahàjanassa uttaribhaïgabhàvaü patto" ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto ekasmiü gàmake ekassa kuñimbikassa gehe goyoniyaü nibbatti Mahàlohito ti nàmena. Kaniññhabhàtàpi 'ssa Cullalohito nàma ahosi. Te yeva dve bhàtike nissàya tasmiü kule kammadhuraü vaóóhati. Tasmiü pana kule ekà kumàrikà atthi. Taü eko nagaravàsikulaputto attano puttassa vàreti\<*<5>*>/. Tassà màtàpitaro kumàrikàya vivàhakàle "àgatànaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs Cv garu. 2 Cs guruü. 3 Ck ayakikakàëako corrected to ayakakàëako, Cs ayakhikakàlako, Cv ayakakhikkàëako. 4 Cs muni-. 5 Cv vàresi. >/ #<[page 197]># %< 10. Muõikajàtaka. (30). 197>% pàhunakànaü uttaribhaïgo bhavissatãti\<*<1>*>/" yàgubhattaü datvà Muõikaü\<*<2>*>/ nàma såkaraü posesuü. Taü disvà Cullalohito bhàtaraü pucchi: "imasmiü kule kammadhuraü vaóóhamà- naü amhe dve bhàtike nissàya vaóóhati, ime {pana} amhàkaü tiõapalàlàdãn' eva denti, såkaraü yàgubhattena posenti, kena nu kho kàraõen' esa etaü labhatãti". Ath' assa bhàtà "tàta cullalohita, mà tvaü etassa bhojanaü pihayi, ayaü såkaro maraõabhattaü\<*<3>*>/ bhu¤jati, `etissà hi kumàrikàya vivàhakàle àgatànaü pàhunakànaü uttaribhaïgo bhavissatãti' ime etaü såkaraü posenti, ito katipàhass' accayena te manussà àgamissanti, atha naü såkaraü pàdesu gahetvà kaóóhentà heññhà ma¤cato nãharitvà jãvitakkhayaü pàpetvà pàhunakà- naü såpavya¤janaü kàriyamànaü passissasãti" vatvà imaü gàtham àha: @*>/ pihayi, àturannàni\<*<5>*>/ bhu¤jati, appossukko bhusaü khàda, etaü dãghàyulakkhaõan ti. || Ja_I:29 ||>@ Tattha mà Muõikassa\<*<4>*>/ pihayãti Muõikassa\<*<6>*>/ bhojane piham mà uppàdesi, esa subhojanaü bhu¤jatãti mà Muõikassa\<*<6>*>/ pihayi, kadà nu kho aham pi evaü sukhito bhaveyyan ti mà Muõikabhàvaü\<*<4>*>/ patthayi, ayam pi àturannàni bhu¤jatãti àturannànãti maraõabhojanàni, appossukko bhusaü khàdà 'ti tassa bhojane nirussukko hutvà attanà laddhaü bhusaü khàda, etaü dãghàyulakkhaõan ti etaü dãghàyubhàvassa kàraõaü. Tato {nacirass' eva} te manussà àgamiüsu. Muõikaü ghàtetvà nànappakàrehi paciüsu. Bodhisatto Cullalohitaü àha: "diññho te tàta Muõiko\<*<4>*>/" ti. "Diññham me bhàtika Muõikassa\<*<4>*>/ bhojanaphalaü, etassa bhattato sataguõena sahassa- guõena amhàkaü tiõapalàlabhusamattam eva uttama¤ ca ana- vajja¤ ca dãghàyulakkhaõa¤ cà" 'ti. Satthà "evaü kho tvaü bhikkhu pubbe pi imaü kumàrikaü nissàya jãvitakkhayaü patvà mahàjanassa uttaribhaïgikabhàvaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv bhavissasãti. 2 Ck munikaü. 3 Cv -bhatte. 4 Cs muni-. 5 Cv àturaünàni corrected to àturannàni, Ck Cs àturaünàni. 6 Ck Cs muni-. >/ #<[page 198]># %<198 I. Ekanipàta. 3. Kuruïgavagga.>% gato" ti imaü dhammadesanaü àharitvà saccàni pakàsesi. Sacca- pariyosàne ukkaõñhitabhikkhu sotàpattiphale patiññhàsi. Satthàpi anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà Muõikasåkaro\<*<1>*>/ ukkaõñhitabhikkhu ahosi, thullakumàrikà sà eva, Cullalohito ânando, Mahàlohito pana aham evà" 'ti. Muõikajàtakaü\<*<1>*>/.. Kuruïga- vaggo tatiyo. 4. KULâVAKAVAGGA. $<1. Kulàvakajàtaka.>$ Kulàvakà ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto aparissà- vetvà pànãyaü pãtaü bhikkhuü àrabbha kathesi. Sàvatthito kira dve sahàyakà daharà bhikkhå janapadaü gantvà ekasmiü phà- sukaññhàne yathàjjhàsayaü vasitvà "Sammàsambuddhaü passissàmà" 'ti puna tato nikkhamitvà jetavanàbhimukhà pàyiüsu. Ekassa hatthe parissàvanaü atthi, ekassa n' atthi, dve pi ekato pànãyaü parissàvetvà pivanti. Te ekadivasaü vivàdaü akaüsu. Parissàvanasàmiko itarassa parissàvanaü adatvà sayam eva pànãyaü parissàvetvà pivi. Itaro pana parissàvanaü alabhitvà pipàsaü sandhàretuü asakkonto aparissàvetvà pànãyaü pivi. Te ubho pi anupubbena Jetavanaü àgantvà Satthàraü vanditvà nisãdiüsu. Satthà sammodanãyaü kathaü katvà "kuto àgat' atthà" 'ti pucchi. "Bhante mayaü Kosalajanapade ekasmiü gàmake vasitvà tato nikkhamitvà tumhàkaü dassanatthàya àgatà" ti. "Kacci pana samaggà àgat' atthà" 'ti. Aparissàvanako àha: "ayaü bhante antaràmagge mayà saddhiü vivàdaü katvà parissàvanaü na\<*<2>*>/ dàsãti." Itaro "ayaü bhante aparissàvetvà va jànaü sappàõakaü udakaü pivãti" àha. "Saccaü kira tvaü bhikkhu jànaü sappàõakaü udakaü pivãti". "âma bhante aparissàvitaü udakaü pãtaü mayà" ti. Satthà "bhikkhu pubbe paõóità devanagare rajjaü kàrentà\<*<3>*>/ yuddhaparàjità samuddapiññhena palàyantà `issariyaü nissàya pàõavadhaü na ka- rissàmà' 'ti tàva mahantaü yasaü pariccajitvà supaõõapotakànaü jãvitaü datvà rathaü nivattayiüså" 'ti vatvà atãtaü àhari: \<-------------------------------------------------------------------------- 1. Cfr. Dhammapada p. 186 1 Cs muni-. 2 Cv nà. 3 Ck Cv kàrento. >/ #<[page 199]># %< 1. Kulàvakajàtaka. (31). 199>% Atãte Magadharaññhe Ràjagahe eko Magadharàjà rajjaü kàresi. Tadà Bodhisatto yathà etarahi Sakko purime attabhàve Magadharaññhe Macalagàmake nibbatti evaü tasmiü yeva Macalagàmake mahàkulassa putto hutvà nibbatti, nàma- gahaõadivase c' assa Maghakumàro tv-eva nàmaü akaüsu. So vayappatto Maghamàõavo ti pa¤¤àyittha. Ath' assa mà- tàpitaro samànajàtiyaü kulato dàrikaü ànayiüsu. So putta- dhãtàhi vaóóhamàno dànapatã\<*<1>*>/ ahosi, pa¤ca sãlàni rakkhati. Tasmiü ca gàme tiüs' eva kulàni honti, te ca tiüsa kulama- nussà ekadivasaü gàmamajjhe ñhatvà gàmakammaü karonti. Bodhisatto ñhitaññhàne pàdehi paüsuü viyåhitvà taü padesaü ramaõãyaü katvà aññhàsi, ath' a¤¤o eko àgantvà tasmiü ñhàne ñhito. Bodhisatto aparaü ñhànaü ramaõãyaü {katvà} aññhàsi, tatthàpi a¤¤o ñhito. Bodhisatto aparam pi aparam pãti sabbe- sam\<*<2>*>/ pi ñhitaññhànaü\<*<3>*>/ ramaõãyaü katvà aparena samayena tasmiü ñhàne maõóapaü kàresi, maõóapam pi apanetvà sàlaü kàresi, tattha phalakàsanàni santharitvà pànãyacàñiü ñhapesi. Aparena samayena te pi tiüsa janà\<*<4>*>/ Bodhisattena samà- nacchandà ahesuü. Te Bodhisatto pa¤casu\<*<5>*>/ sãlesu patiññhà- petvà tato paññhàya tehi saddhiü pu¤¤àni karonto vicarati. Te pi ten' eva saddhiü pu¤¤àni karontà kàlass' eva vuññhàya vàsipharasumusalahatthà catumahàpathàdãsu\<*<6>*>/ musalena pàsàõe ubbattetvà pavaññenti\<*<7>*>/, yànànaü akkhapañighàtarukkhe haranti, visamaü samaü karonti, setuü attharanti, pokkharaõiyo khaõanti\<*<1>*>/, sàlaü karonti, dànàni denti, sãlaü rakkhanti, evaü yebhuyyena sakalagàmavàsino Bodhisattassa ovàde ñhatvà sãlàni rakkhiüsu. Atha nesaü gàmabhojako cintesi: "ahaü pubbe etesu suram pivantesu pàõàtipàtàdãni karontesu càñikahà- paõàdivasena c' eva daõóabalivasena ca dhanaü labhàmi, idàni pana Magho màõavo `sãlaü rakkhàpemãti' tesaü\<*<8>*>/ pàõàtipàtàdãni \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so all three MSS. 2 Ck Cs sabbesaü. 3 Ck ñhitañhitaññhànaü. 4 Ck jàtà corrected to jatà, Cv jànà corrected to janà. 5 Ck pa¤cà. 6 Ck Cv -pathàdisu. 7 Ck Cs pavaddhenti, Cv pavaddhenti corrected to pavaññenti. 8 Cv nesaü. >/ #<[page 200]># %<200 I. Ekanipàta. 4. Kulàvakavagga.>% kàtuü na deti, idàni pana te pa¤ca sãlàni rakkhàpessàmãti" kuddho ràjànaü upasaükamitvà "deva bahå\<*<1>*>/ corà gàmaghàta- kàdãni karontà vicarantãti" àha. Ràjà tassa vacanaü sutvà "gaccha, te ànehãti" àha. So gantvà sabbe pi te bandhitvà ànetvà "ànãtà deva corà" ti ra¤¤o àrocesi. Ràjà tesaü kam- maü asodhetvà va "hatthinà te maddàpethà" 'ti àha. Tato sabbe pi te ràjaïgaõe nipajjàpetvà hatthiü ànayiüsu. Bodhi- satto tesaü ovàdaü adàsi: "tumhe sãlàni àvajjetha, pesu¤¤a- kàrake ca ra¤¤e ca hatthimhi ca attano sarãre ca ekasadisam eva mettaü bhàvethà" 'ti. Te tathà akaüsu. Atha nesaü maddanatthàya hatthiü upanesuü. So upanãyamàno\<*<2>*>/ pi na upagacchati, mahàviravaü viravitvà palàyati. A¤¤am a¤¤aü hatthiü ànayiüsu. Te pi tath' eva palàyiüsu. Ràjà "etesaü hatthe ki¤ci osadhaü bhavissatãti" cintetvà "vicinathà" 'ti àha. Vicinantà adisvà\<*<3>*>/ "n' atthi devà" 'ti àhaüsu. "Tena hi ki¤ci mantaü parivattessanti, pucchatha te: `atthi vo pari- vattanamantà"' ti. Ràjapurisà pucchiüsu. Bodhisatto "atthãti" àha. Ràjapurisà "atthi kira devà" 'ti àrocayiüsu. Ràjà sabbe pi te pakkosàpetvà "tumhàkaü jànanamantaü kathethà" 'ti àha. Bodhisatto avoca: "deva a¤¤o amhàkaü manto nàma n' atthi, amhe pana tiüsamattà janà pàõaü na hanàma, adinnaü nàdiyàma, micchà na caràma, musàvàdaü na kathema, majjaü na pivàma, mettaü bhàvema, dànaü dema, maggaü samaü karoma, pokkharaõiyo khanàma\<*<4>*>/, sàlaü kàrema\<*<5>*>/, ayaü amhà- kaü manto ca paritta¤ ca vaóóhi¤\<*<6>*>/ cà" 'ti. Ràjà tesaü pasanno pesu¤¤akàrakassa sabbaü gehavibhavaü ta¤ ca tesa¤\<*<7>*>/ ¤eva dàsaü katvà adàsi, taü hatthi¤ ca gàma¤ ca tesa¤\<*<7>*>/ ¤eva adàsi. Te tato paññhàya yathàruciyà pu¤¤àni karontà "catumahàpathe mahantaü\<*<8>*>/ sàlaü kàressàmà\<*<9>*>/" 'ti vaóóhakiü pakkosàpetvà sàlaü paññhapesuü, màtugàmesu pana viga- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv bahu. 2 all three MSS. upanãyyamàno. 3 Cs àdisvà. 4 Ck Cv khaõàma. 5 Ck karema, Cv karoma. 6 so all three MSS. 7 Ck Cs tesaü. 8 Ck mahatthaü. 9 Ck Cs karessàmà. >/ #<[page 201]># %< 1. Kulàvakajàtaka. (31). 201>% tacchandatàya tassà sàlàya màtugàmànaü pattiü nàdaüsu. Tena samayena Bodhisattassa gehe Sudhammà Città Nandà Sujàtà ti catasso itthiyo honti. Tàsu Sudhammà vaóóhakinà saddhiü ekato hutvà "bhàtika imissà sàlàyaü maü jeññhikaü karohãti" vatvà la¤caü adàsi. So "sàdhå" 'ti sampañicchitvà pañhamam eva kaõõikarukkhaü sukkhàpetvà tacchetvà vijjhitvà kaõõikaü niññhapetvà\<*<1>*>/ vatthena paliveñhetvà ñhapesi. Atha sàlaü niññhapetvà\<*<2>*>/ kaõõikàropanakàle "aho\<*<3>*>/ ayyà ekaü na ka- rimhà\<*<4>*>/" 'ti àha. "Kin nàma hoti". "Kaõõikà laddhuü vañña- tãti". "Hotu, àharissàmà" 'ti. "Idàni chinnarukkhena kàtuü na sakkà, pubbe yeva chinditvà tacchetvà vijjhitvà ñhapita- kaõõikà laddhuü vaññatãti". "Idàni kiü kàtabban" ti. "Sace kassaci gehe niññhapetvà\<*<1>*>/ ñhapitavikkàyikakaõõikà atthi sà pariyesitabbà" ti. Te pariyesantà Sudhammàya gehe disvà målena na labhiüsu. "Sace maü sàlàya pattikaü karotha dassàmãti" vutte pana "mayaü màtugàmànaü pattiü na damhà" 'ti àhaüsu. Atha ne vaóóhakã\<*<5>*>/ àha: "ayyà tumhe kiü ka- thetha, ñhapetvà Brahmalokaü a¤¤aü màtugàmarahitaññhànaü nàma n' atthi, gaõhatha kaõõikaü, evaü sante amhàkaü kammaü niññhaü gamissatãti". Te "sàdhå" 'ti kaõõikaü gahetvà sàlaü niññhapetvà àsanaphalakàni santharitvà pànã - yacàñiyo\<*<6>*>/ ñhapetvà yàgubhattaü nibandhiüsu, sàlaü pàkàrena parikkhipitvà dvàraü yojetvà anto pàkàre vàlukaü\<*<7>*>/ àkiritvà bahi pàkàre tàlapantiü\<*<8>*>/ ropesuü. Cittàpi tasmiü ñhàne uyyànaü kàresi, "pupphåpagaphalåpagarukkho\<*<9>*>/ asuko nàma tasmiü n' atthãti" nàhosi. Nandàpi tasmiü yeva ñhàne pokkharaõiü kàresi pa¤cavaõõehi padumehi sa¤channaü ra- maõãyaü. Sujàtà ki¤ci na\<*<10>*>/ akàsi. Bodhisatto "màtu upaññhà- naü pitu upaññhànaü kule jeññhàpacàyikakammaü saccavàcaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck niññhàpetvà. 2 Ck Cv niññhàpetvà. 3 Ck ahosi. 4 Cv sarimhà. 5 so all three MSS. 6 Cs pàniya-. 7 Cs vàëukaü. 8 Cv -panniü. 9 Cs pupphupagaphaëupaga-. 10 Ck omits na. >/ #<[page 202]># %<202 I. Ekanipàta. 4. Kulàvakavagga.>% apharusavàcaü apisunavàcaü\<*<1>*>/ maccheravinayan\<*<2>*>/" ti imàni satta vatapadàni påretvà Màtàpettibharaü\<*<3>*>/ jantuü kule jeññhàpacàyinaü saõhaü sakhilasambhàsaü pesuneyyappahàyinaü\<*<4>*>/ Maccheravinaye yuttaü saccaü kodhàbhibhuü naraü taü ve devà tàvatiüsà àhu sappuriso itãti evaü pasaüsiyabhàvaü àpajjitvà jãvitapariyosàne tàvatiüsa- bhavane Sakko va\<*<5>*>/ devaràjà hutvà nibbatti. Te pi 'ssa sahàyà tatth' eva nibbattiüsu. Tasmiü kàle tàvatiüsabhavane asurà pañivasanti. Sakko devaràjà "kiü no sàdhàraõena rajjenà" 'ti asure dibbapànaü pàyetvà matte samàne pàdesu gahetvà Sinerupapàte khipàpesi. Te asurabhavanam eva sampà- puõiüsu. Asurabhavanam nàma Sinerussa heññhimatale tàva- tiüsadevalokappamàõam eva, tattha devànaü pàricchattako viya Cittapàñalã\<*<6>*>/ nàma kappaññhiyarukkho hoti. Te Cittapàñaliyà pupphitàya jànanti: "nàyaü amhàkaü devaloko, devalokasmiü hi pàricchattako pupphatãti". Atha te "jara- Sakko amhe matte katvà mahàsamuddapiññhe khipitvà amhàkaü devana- garaü gaõhi". Te "mayaü\<*<7>*>/ tena saddhiü yujjhitvà amhàkaü devanagaram eva gaõhissàmà" 'ti pipillikà viya thambhaü Sineruü anusa¤caramànà uññhahiüsu. Sakko "asurà kira uññhità" ti sutvà samuddapiññhe yeva abbhuggantvà yujjhamàno tehi paràjito diyaóóhayojanasatikena Vejayantarathena dakkhiõa- samuddassa matthakamatthakena palàyituü àraddho. Ath' assa ratho samuddapiññhena vegena gacchanto Simbalivanaü\<*<8>*>/ pakkhanto\<*<9>*>/. Tassa gamanamagge Simbalivanaü\<*<8>*>/ tàlavanaü viya chijjitvà chijjitvà samuddapiññhe patati. Supaõõapotakà samuddapiññhe parivattentà mahàravaü raviüsu. Sakko Mà- taliü pucchi: "samma Màtali, kiüsaddo nàm' esa, atikaruõo \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -suõa-, Cv -såõa-. 2 Cs Ck taü maccheravinayaü. 3 Cs -haraü, Cv -hàraü. 4 Ck pesuõeyya-. 5 Cs ca, Cv va added. 6 Cv -pàñali. 7 Cs Cv mayan. 8 Cs simbalã-. 9 Ck pakkhante. >/ #<[page 203]># %< 1. Kulàvakajàtaka. (31). 203>% ravo vattatãti". "Deva tumhàkaü rathavegavicuõõite Simbali- vane patante supaõõapotakà maraõabhayatajjità ekaviravaü viravantãti". Mahàsatto "samma\<*<1>*>/ Màtali\<*<2>*>/, mà amhe nissàya ete kilamantu, na mayaü issariyaü nissàya pàõavadha- kammaü karoma, etesaü pana atthàya mayaü jãvitaü pa- riccajitvà asurànaü dassàma, nivattay' etaü rathan" ti vatvà imaü gàtham àha: @@ Tattha kulàvakà ti supaõõapotakà, Màtalãti sàrathiü àmantesi, Sim- balismin ti passa ete simbalirukkhe\<*<3>*>/ olambantà ñhità ti dasseti, ãsàmukhena parivajjayasså 'ti ete etassa rathassa ãsàmukhena yathà na ha¤¤anti evan te parivajjayassu, kàmaü cajàma asuresu pàõan ti yadi amhesu asurànaü pàõaü cajantesu etesaü sotthi hoti kàmaü\<*<4>*>/ cajàma ekaüsen' eva mayaü asuresu amhàkaü pàõaü\<*<5>*>/ cajàma, màyime dijà vikulàvà ahesun ti ime pana dijà ime garuëapotakà viddhastavicuõõitakulàvakatàya\<*<6>*>/ vikulàvà mà ahesuü mà amhàkaü dukkhaü etesaü uparikkhipa, nivattaya nivattaya rathan ti. Màtali\<*<7>*>/ saügàhako tassa vacanaü sutvà rathaü nivattetvà a¤¤ena maggena devalokàbhimukhaü akàsi. Asurà pana taü nivattayamànam eva disvà "addhà a¤¤ehi pi cakkavàlehi Sakkà àgacchanti, balaü labhitvà ratho nivatto bhavissatãti" maraõa- bhayabhãtà palàyitvà asurabhavanam eva pavisiüsu. Sakko pi devanagaraü pavisitvà dvãsu devalokesu devagaõena pari- vuto nagaramajjhe aññhàsi. Tasmiü khaõe pañhaviü bhinditvà yojanasahassubbedho Vejayantapàsàdo uññhahi. Vijayante uññhi- tattà Vejayanto t' eva nàmaü akaüsu. Atha Sakko puna asurànaü anàgamanatthàya pa¤casu ñhànesu àrakkhaü ñhapesi, yaü sandhàya vuttaü: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs sammà. 2 Cs Cv màtalã. 3 Cs simbalã-. 4 Cs kàma¤. 5 Cs pàna¤. 6 Cv viddhvasta-. 7 Cs màtalã. >/ #<[page 204]># %<204 I. Ekanipàta. 4. Kulàvakavagga.>% Antarà dvinnaü\<*<1>*>/ ayujjhapurànaü pa¤cavidhà ñhapità abhirakkhà: uragakaroñi payassa ca hàrã\<*<2>*>/ madanayutà caturo ca mahantà ti. Dve nagaràni pi yuddhena gahetuü asakkuõeyyatàya ayujjhapuràni nàma jàtàni devanagara¤ ca asuranagara¤ ca, yadà hi asurà balavantà honti atha devehi palàyitvà devanagaraü pavisitvà dvàre pihite asurànaü satasahassam pi ki¤ci kàtuü na sakkoti\<*<3>*>/, yadà devà balavantà honti atha asurehi palàyitvà asuranagarassa dvàre pihite Sakkànaü satasahassam pi ki¤ci kàtuü na sakkoti\<*<4>*>/. iti imàni dve nagaràni ayujjhapuràni nàma. Nesaü antarà etesu uragàdisu pa¤casu ñhànesu Sakkena rakkhà ñhapità. Tattha uragasaddena nàgà gahità, te udake balavantà honti, tasmà Sinerussa pañhamàlinde\<*<5>*>/ tesaü àrakkhà, karoñisaddena supaõõà gahità, tesaü kira karoñi nàma pànabhojanaü, tena nàmaü labhiüsu, dutiyàlinde\<*<5>*>/ tesaü àrakkhà, payassa hàrisaddena kumbhaõóà gahità, dànavarakkhasà kir' ete, tatiyàlinde\<*<6>*>/ tesaü àrakkhà, madanayutasaddena yakkhà gahità, visamacàrino kir' ete yuddhaüsoõóà\<*<7>*>/, catutthàlinde\<*<6>*>/ tesaü àrakkhà, caturo ca mahantà ti cattàro mahàràjàno vuttà, pa¤camàlinde\<*<6>*>/ tesaü àrakkhà, tasmà yadi asurà kupità àvilacittà devapuraü upayanti pa¤cavidhesu yaü girino pañhamaü paribhaõóaü taü uragà paribàhiya tiññhanti, evaü sesesu sesà. Imesu pana pa¤casu ñhànesu àrakkhaü ñhapetvà Sakko\<*<8>*>/ devànam indo\<*<9>*>/ dibbasampattiü anubhavamàne Sudhammà ca- vitvà tass' eva pàdaparicàrikà hutvà nibbatti, kaõõikàya dinna- nissandena c' assà pa¤cayojanasatikà Sudhammà nàma deva- maõisabhà udapàdi, yattha dibbasetacchattassa heññhà yoja- nappamàõe ka¤canapallaüke\<*<10>*>/ nisinno Sakko devànam indo devamanussànaü kattabbakiccàni karoti. Cittàpi cavitvà tass' eva pàdaparicàrikà hutvà nibbatti, uyyànassa karaõanissandena c' assà Cittalatàvanaü nàma uyyànaü udapàdi. Nandàpi cavitvà tass' eva pàdaparicàrikà hutvà nibbatti, pokkharaõã- nissandena\<*<11>*>/ c' assà Nandà nàma pokkharaõã udapàdi. Sujàtà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv dinnaü. 2 Cv hàri. 3 Cs sakkonti. 4 Cs sakkonti corrected to sakkoti. 5 Ck -ëinde. 6 Ck Cv -ëinde. 7 Cv yuddhasoõóà. 8 so all three MSS., instead of Sakke? 9 so all three MSS., instead of inde? 10 Cv -pallaïke. 11 Cs Cv pokkharaõi-. >/ #<[page 205]># %< 1. Kulàvakajàtaka. (31). 205>% pana kusalakammassa akatattà ekasmiü ara¤¤e kandaràya bakasakuõikà hutvà nibbattà. Sakko "Sujàtà na pa¤¤àyati, kattha nu kho nibbattà" ti àvajjento disvà tattha gantvà taü àdàya devalokaü gantvà tassà ramaõãyaü devanagaraü Su- dhammaü devasabhaü Cittalatàvanaü Nandàpokkharaõiü ca dassetvà "età kusalaü katvà mayhaü pàdaparicàrikà hutvà nibbattà, tvaü pana kusalaü akatvà tiracchànayoniyaü nibbattà, ito paññhàya sãlaü rakkhà" 'ti taü ovaditvà pa¤casu sãlesu patiññhapetvà\<*<1>*>/ tatth' eva netvà vissajjesi. Sàpi tato paññhàya sãlaü rakkhati. Sakko katipàhaccayena "sakkà nu kho sãlaü rakkhitun" ti gantvà maccharåpena uttàno hutvà purato nipajji. Sà "matamacchako" ti sa¤¤àya sãse aggahesi, maccho naï- guññhaü\<*<2>*>/ càlesi, atha naü "jãvati, ma¤¤e" ti vissajjesi. Sakko "sàdhu sàdhu, sakkhissasi sãlaü rakkhitun" ti agamàsi. Sà tato cutà Bàràõasiyaü kumbhakàragehe nibbatti. Sakko "kahan\<*<3>*>/ nu kho nibbattà" ti tattha nibbattabhàvaü ¤atvà suvaõõa- elàëukànaü\<*<4>*>/ yànakaü påretvà majjhe gàmassa mahallakave- sena nisãditvà "elàëukàni\<*<5>*>/ gaõhatha, elàëukàni\<*<5>*>/ gaõhathà" 'ti ugghosesi. Manussà àgantvà "dehi tàtà" 'ti àhaüsu. "Ahaü sãlaü\<*<7>*>/ rakkhakànaü demi, tumhe sãlaü rakkhathà" 'ti. "Mayaü sãlaü nàma na jànàma, målena dehãti". "Na mayhaü målena attho, sãlarakkhakàna¤\<*<7>*>/ ¤evàhaü dammãti". Manussà "koci ayaü làlako\<*<8>*>/" ti pakkamiüsu. Sujàtà taü\<*<9>*>/ pavattiü sutvà "mayhaü ànãtaü bhavissatãti" cintetvà gantvà "dehi tàtà" ti àha. "Sãlaü rakkhasi ammà" ti. "âma rakkhàmãti". "Idaü mayà tuyham eva atthàya àbhatan" ti saddhiü yànakena gehadvàre ñhapetvà pakkàmi. Sàpi yàvajãvaü sãlaü rakkhitvà tato cutà Vepacittiyassa asurindassa dhãtà hutvà nibbatti, sãlànisaüsena abhiråpà ahosi. So tassà vayappattakàle "mayhaü dhãtà attano cittarucitaü sàmikaü gaõhatå" 'ti asure sanni- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs patiññhàpetvà. 2 Cs naügu-. 3 Cs kahaü. 4 Cs svaõõalåkànaü. 5 Cs elàlukàni. 6 Cs sãla. 7 Ck sãlaü-. 8 Cs elàlåko. 9 Ck naü. >/ #<[page 206]># %<206 I. Ekanipàta. 4. Kulàvakavagga.>% pàtesi. Sakko "kahaü nu sà nibbattà" ti olokento tattha nibbattabhàvaü ¤atvà "Sujàtà cittarucitaü sàmikaü gaõhantã\<*<1>*>/ maü gaõhissatãti" asuravaõõaü màpetvà tattha agamàsi. Sujàtaü\<*<2>*>/ alaükaritvà sannipàtaññhànaü ànetvà "cittarucitaü sàmikaü gaõhà" 'ti àhaüsu. Sà olokentã\<*<3>*>/ Sakkaü disvà pubbe pi sinehavasena "ayam me sàmiko" ti aggahesi. So taü devanagaraü ànetvà aóóhatiyànaü nàñakakoñãnaü jeññhikaü katvà yàvatàyukaü ñhatvà yathàkammaü gato. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà "evaü bhikkhave pubbe paõóità devarajjaü kàrayamànà attano jãvitaü pariccajantàpi pàõàtipà- taü na kariüsu, tvaü nàma evaråpe niyyànikasàsane pabbajitvà apa- rissàvitaü sappàõakaü udakaü pivissasãti" taü bhikkhuü garahitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà Màtali saügàhako ânando ahosi, Sakko pana aham evà" 'ti. Kulàvakajàtakaü. $<2. Naccajàtaka.>$ Rudaü manu¤¤an ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto ekaü bahubhaõóikaü bhikkhuü àrabbha kathesi. Vatthuü heññhà Devadhammajàtake vuttasadisam eva. Satthà taü bhikkhuü "saccaü kira tvaü bhikkhu bahubhaõóo" ti pucchi. "âma bhante" ti. "Kiükàraõà tvaü bahubhaõóo jàto" ti. So ettakaü sutvà va kuddho nivàsanapàrupanaü\<*<4>*>/ chaóóetvà\<*<5>*>/ "iminà dàni nãhàrena vicarà- mãti" Satthu purato naggo aññhàsi. Manussà dhi\<*<6>*>/ dhãti àhaüsu. So tato palàyitvà hãnàyàvatto. Bhikkhå dhammasabhàyaü sannisinnà "Satthu nàma purato evaråpaü karissasãti" tassa aguõakathaü ka- thesuü. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti bhikkhå pucchi. "Bhante `so hi nàma bhikkhu tum- hàkaü purato catuparisamajjhe hirottappaü pahàya gàmadàrako viya naggo ñhatvà\<*<7>*>/ manussehi jigucchiyamàno hãnàya vattitvà sàsanà parihãno' ti tassa aguõakathàya nisinn' amhà" 'ti. Satthà "na bhikkhave idàn' ev' eso\<*<8>*>/ bhikkhu hirottappàbhàvena ratanasàsanà parihãno, pubbe itthiratanapañilàbhato pi parihãno yevà" 'ti vatvà atãtaü àhari: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv gaõhanti, Cs gaühanti. 2 all three MSS. sujàtà. 3 all three MSS. olokenti. 4 Ck -pàråpanaü. 5 Cs chaóóhetvà. 6 Cv dhã. 7 Cs gàmadàrako viya naggo viya hutvà. 8 Ck idànevaso. >/ #<[page 207]># %< 2. Naccajàtaka. (32). 207>% Atãte pañhamakappe catuppadà Sãhaü ràjànaü akaüsu, macchà ânandamacchaü, sakuõà Suvaõõahaüsaü. Tassa pana Suvaõõaràjahaüsassa dhãtà haüsapotikà abhiråpà ahosãti so tassà varaü adàsi. Sà attano cittarucitaü sàmikaü vàresi. Haüsaràjà tassà varaü datvà Himavante sabbasakuõe sannipàtàpesi. Nànappakàrà\<*<1>*>/ haüsamoràdayo sakuõagaõà samà- gantvà ekasmiü mahante pàsàõatale sannipatiüsu. Haüsaràjà "attano cittarucitaü sàmikaü àgantvà gaõhatå" 'ti dhãtaraü pakkosàpesi. Sà sakuõasaüghaü olokentã\<*<2>*>/ maõivaõõagãvaü citrapekhuõaü\<*<3>*>/ moraü disvà "ayaü me sàmiko hotå" 'ti rocesi. Sakuõasaüghà moraü upasaükamitvà àhaüsu: "samma mora ayaü ràjadhãtà ettakànaü sakuõànaü majjhe sàmikaü rocentã\<*<4>*>/ tayi ruciü uppàdesãti". Moro "ajjàpi tàva me balaü na passasãti" atituññhiyà\<*<5>*>/ hirottappaü bhinditvà tàva mahato sakuõasaüghassa majjhe pakkhe pasàretvà naccituü àrabhi, naccanto appañicchanno ahosi. Suvaõõahaüsaràjà lajjito imassa n' eva ajjhattasamuññhànà hiri atthi na bahiddhàsamuññhànaü ottappaü, nàssa bhinnahirottappassa mama dhãtaraü dasàmãti" sakuõasaüghamajjhe imaü gàtham àha: @*>/ manu¤¤aü rucirà ca piññhi veëuriyavaõõåpanibhà ca gãvà vyàmamattàni ca pekkhuõàni, naccena te dhãtaraü no dadàmãti. || Ja_I:31 ||>@ Tattha rudam manu¤¤an ti, takàrassa dakàro kato, rudam manàpaü, vassitasaddo madhuro ti attho, rucirà ca piññhãti piññhi\<*<7>*>/ pi te citrà c' eva sobhanà ca, veëuriyavaõõåpanibhà ti veëuriyamaõivaõõasadisà, vyàma- mattànãti ekavyàmapamàõàni, pekkhuõànãti pi¤jàni, naccena te dhã- taraü no dadàmãti hirottappaü bhinditvà naccitabhàven' eva te evaråpassa nillajjassa dhãtaraü no dadàmãti vatvà Haüsaràjà tasmiü yeva parisamajjhe attano bhàginey- yahaüsapotakassa dhãtaraü adàsi. Moro haüsapotikaü ala- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv -kàrànaü, Cs -kàra. 2 all three MSS. olokenti. 3 Ck -pekuõaü, Cs -pekhunam. 4 all three MSS. rocenti. 5 Cv atuññhiyà. 6 Ck Cs rudaü. 7 Cs Cv piññhã. >/ #<[page 208]># %<208 I. Ekanipàta. 4. Kulàvakavagga.>% bhitvà lajjitvà tato va uññhahitvà palàyi. Haüsaràjàpi attano vasanaññhànam eva gato. Satthà "na bhikkhave idàn' ev' esa hirottappaü bhinditvà rata- nasàsanà parihãno, pubbe itthiratanapañilàbhato pi parihãno yevà" 'ti imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü sam- odhànesi: "Tadà moro bahubhaõóiko ahosi, haüsaràjà pana aham evà" 'ti. Naccajàtakaü. $<3. Sammodamànajàtaka.>$ Sammodamànà ti. Idaü Satthà Kapilavatthuü upanis- sàya nigrodhàràme viharanto cumbañakalahaü àrabbha kathesi. So Kuõàlajàtake àvibhavissati. Tadà pana Satthà ¤àtake àmantetvà "mahàràjàno, ¤àtakànaü a¤¤ama¤¤aü viggaho nàma na yutto, ti- racchànagatàpi pubbe samaggakàle paccàmitte abhibhavitvà yadà vivàdam àpannà tadà mahàvinàsaü pattà" ti ¤àtiràjakulehi àyàcito atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto vaññakayoniyaü nibbattitvà anekavaññaka- sahassaparivàro ara¤¤e vasati. Tadà eko vaññakaluddako tesaü vasanaññhànaü gantvà vaññakavassitaü katvà tesaü sanni- patitabhàvaü ¤atvà tesaü upari jàlaü khipitvà pariyantesu maddanto sabbe ekato katvà pacchiü påretvà gharaü gantvà te\<*<1>*>/ vikkiõitvà tena målena jãvikaü kappeti. Ath' ekadivasaü Bodhisatto te vaññake àha: "ayaü sàkuõiko\<*<2>*>/ amhàkaü ¤àtake vinàsaü pàpeti, ahaü ekaü upàyaü jànàmi yen' esa amhe gaõhituü na sakkhissati, ito dàni paññhàya etena\<*<3>*>/ tumhàkaü upari jàle khittamatte ekeko ekekasmiü jàlakkhike sãsaü ñha- petvà jàlaü ukkhipitvà icchitaññhànaü haritvà ekasmiü kaõ- ñakagumbe pakkhipatha, evaü sante tena tena ñhànena palà- yissàmà" 'ti. Te sabbe "sàdhå" 'ti pañisuõiüsu. Dutiyadivase upari jàlaükhitte\<*<4>*>/ Bodhisattena vuttanayen' eva jàlaü ukkhi- \<-------------------------------------------------------------------------- 3 Cfr. J. R. A. S. December, 1870. 1 Cs ne. 2 Ck Cs sakuõako, Cv sakuõiko. 3 Cs ete. 4 so all three MSS. >/ #<[page 209]># %< 3. Sammodamànajàtaka. (33). 209>% pitvà ekasmiü kaõñakagumbe khipitvà sayaü heññhàbhàgena tato palàyiüsu. Sàkuõikassa gumbato jàlaü mocentass' eva vikàlo jàto. So tucchahattho va\<*<1>*>/ agamàsi. Punadivasato paññhàya pi vaññakà tath' eva karonti. So pi yàva suriyass' atthagamanà jàlam eva mocento ki¤ci alabhitvà tucchahattho va gehaü gacchati. Ath' assa bhariyà kujjhitvà "tvaü divase divase tucchahattho àgacchasi, a¤¤am pi te bahi positab- baññhànaü atthi ma¤¤e" ti àha. Sàkuõiko "bhadde mama a¤¤aü\<*<2>*>/ positabbaññhànaü n' atthi, api ca kho pana te vaññakà samaggà hutvà caranti, mayà khittamattaü jàlaü àdàya kaõ- ñakagumbe khipitvà gacchanti, na kho pana te sabbakàlam eva sammodamànà viharissanti, tvaü mà cintayi\<*<3>*>/, yadà te vivàdam àpajjissanti tadà te sabbe vàdàya tava mukhaü hàsaya- màno àgacchissàmãti" vatvà bhariyàya\<*<4>*>/ imaü gàtham àha: @@ Tattha yadà te vivadissantãti yasmiü kàle te vaññakà nànàladdhikà nànàgàhà hutvà vivadissanti kalahaü karissantãti attho, tadà ehinti me vasan ti tasmiü kàle sabbe pi te mama vasaü àgacchissanti, athàhan te gahetvà tava mukhaü hàsayanto àgacchissàmãti bhariyaü samassàsesi. Katipàhass' eva pana accayena eko vaññako gocarabhå- miü otaranto asallakkhetvà a¤¤assa sãsaü akkami\<*<5>*>/. Itaro "ko maü sãse akkamãti" kujjhi. "Ahaü asallakkhetvà akka- miü, mà kujjhãti" vutte pi ca kujjhi yeva. Te punappuna kathentà "tvam eva ma¤¤e jàlaü ukkhipasãti" a¤¤ama¤¤aü vivàdaü kariüsu. Tesu vivadantesu Bodhisatto cintesi: vivà- dake sotthibhàvo nàma n' atthi, idàn' eva te jàlaü no uk- khipissanti, tato mahantaü vinàsaü pàpuõissanti, sàkuõiko okàsaü labhissati, mayà imasmiü ñhàne na sakkà vasitun" ti so attano parisaü àdàya a¤¤attha gato. Sàkuõiko pi kho \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck omits va. 2 Cv mama¤¤aü. 3 Cs cintayã. 4 Cs omits bhariyàya. 5 Cs akkamã. >/ #<[page 210]># %<210 I. Ekanipàta. 4. Kulàvakavagga.>% katipàhaccayena àgantvà vaññakavassitaü vassitvà tesaü sanni- patitànaü upari jàlaü pakkhipi. Ath' eko vaññako "tuyhaü kira jàlaü ukkhipantass' eva matthake lomàni patitàni, idàni ukkhipà" 'ti àha. Aparo "tuyhaü kira jàlaü ukkhipantass' eva dvãsu pakkhesu pattàni patitàni, idàni ukkhipà" 'ti àha. Iti tesaü "tvaü ukkhipà" 'ti vadantàna¤\<*<1>*>/ ¤eva sàkuõiko jàlaü ukkhipitvà sabbe va te ekato katvà pacchiü påretvà bhariyaü hàsayamàno gehaü agamàsi. Satthà "evaü mahàràja ¤àtakànaü kalaho nàma na yutto, kalaho vinàsamålam eva hotãti" imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà apaõóitavaññako Devadatto ahosi, paõóitavaññako pana aham evà"' ti. Sammodamànajàtakaü. $<4. Macchajàtaka.>$ Na maü sãtaü na maü uõhan ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto puràõadutiyikapalobhanaü\<*<2>*>/ àrabbha kathesi. Tadà hi Satthà taü bhikkhuü "saccaü kira tvaü bhikkhu\<*<3>*>/ ukkaõñhito" ti pucchi. "Saccaü Bhagavà" 'ti. "Kenàsi ukkaõñhàpito" ti. "Pu- ràõadutiyikà\<*<2>*>/ me bhante madhurahattharasà, naü jahituü na sakko- mãti". Atha naü Satthà "bhikkhu, esà itthã\<*<4>*>/ tava anatthakàrikà, pubbe pi tvaü etaü nissàya maraõaü pàpuõato maü àgamma maraõamutto" ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto tassa purohito ahosi. Tadà kevaññà nadiyaü jàlaü khipiüsu. Ath' eko mahàmaccho rativasena attano macchiyà saddhiü kãëamàno àgacchati. Tassa sà macchã\<*<5>*>/ purato gacchamànà jàlagandhaü ghàyitvà jàlaü pariharamànà gatà. So pana kàmagijjho lolamaccho jàlakucchim eva pa- viññho. Kevaññà tassa jàlaü paviññhabhàvaü ¤atvà jàlaü ukkhipitvà macchaü gahetvà amàretvà va vàlikapiññhe\<*<6>*>/ khi- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cs -naü. 2 Ck Cs -dåti-. 3 Ck Cs omit saccaü kira tvaü bhikkhu. 4 Cv itthi. 5 Cs macchi. 6 Cs vàlina-. >/ #<[page 211]># %< 4. Macchajàtaka. (34). 211>% pitvà "imaü aïgàresu pacitvà khàdissàmà" 'ti aïgàre karonti sålaü tacchenti. Maccho "etaü\<*<1>*>/ aïgàratàpanaü\<*<2>*>/ và sålavedha- naü và a¤¤aü và pana dukkhaü na maü kilameti, yaü pana sà macchi\<*<3>*>/ `a¤¤aü so nåna gato' ti mayi domanassaü àpajjati tad eva maü bàdhatãti" paridevamàno imaü gàtham àha: @*>/ `a¤¤aü so ratiyà gato' ti. || Ja_I:33 ||>@ Tattha na maü sãtaü na maü uõhan ti macchànaü udakà nãtañakàle\<*<4>*>/ sãtaü hoti, tasmiü vigate uõhaü hoti, tadubhayaü sandhàya na maü sãtaü na maü uõhaü bàdhatãti paridevati, yam\<*<5>*>/ pi taü aïgàresu paccanamålakaü dukkhaü bhavissati tam pi sandhàya na maü uõhan ti paridevat' eva, na maü jàlas- miü bàdhanan ti yam pi me jàlasmiü bàdhanaü ahosi tam pi maü na bàdhesãti paridevati, ya¤ ca man ti àdãsu\<*<6>*>/ ayaü piõóattho: sà macchã mama jàle patitassa imehi kevaññehi gahitabhàvaü ajànantã\<*<7>*>/ maü apassamàna "so maccho idàni a¤¤aü macchiü kàmaratiyà gato\<*<8>*>/ bhavissatãti" cinteti, taü tassà domanassappattàya cintanaü maü bàdhatãti vàlikapiññhe nipanno paridevati. Tasmiü samaye purohito dàsaparisaparivuto nahànatthàya nadãtãraü àgato. So pana sabbaruta¤¤u\<*<3>*>/ hoti. Ten' assa macchaparidevitaü sutvà etad ahosi: "ayaü maccho kilesa- paridevitaü paridevati, evaü àturacitto kho pan' esa mãyamàno niraye yeva nibbattissati, aham\<*<9>*>/ assa avassayo bhavissà- mãti" kevaññànaü santikaü gantvà "ambho tumhe amhà- kaü ekadivasam pi vya¤janatthàya macchaü na dethà" 'ti àha. Kevaññà "kiü vedetha sàmi, tumhàkaü ruccanaka- macchaü gaõhitvà gacchathà" 'ti àhaüsu. "Amhàkaü a¤¤ena kammaü n' atthi, ima¤\<*<10>*>/ ¤eva dethà" 'ti. "Gaõhatha sàmãti". Bodhisatto taü ubhohi hatthehi gahetvà nadãtãre nisãditvà "ambho\<*<11>*>/ maccha, sace t' àhaü ajja na passeyyaü jãvitakkha- yaü pàpuõeyyàsi, idàni ito paññhàya mà kilesavasiko\<*<12>*>/ ahosãti" ovaditvà udake vissajjetvà nagaraü pàvisi. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv ekaü, Cs omits etaü. 2 Cs aïgàre-. 3 so all three MSS. 4 Ck nihaña-, Cs nehaña-. 5 Ck yaü. 6 Cv àdisu. 7 Ck Cs ajànanti. 8 Cv hato. 9 Ck àham, Cv amham. 10 Ck Cs ima¤. 11 Cv amho. 12 Cv -vasito. >/ #<[page 212]># %<212 I. Ekanipàta. 4. Kulàvakavagga.>% Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà saccàni pakàsesi. Sacca- pariyosàne ukkaõñhitabhikkhu sotàpattiphale patiññhàsi. Satthàpi anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà macchã\<*<1>*>/ puràõa- dutiyikà\<*<2>*>/ ahosi, maccho ukkaõñhitabhikkhu, purohito aham eva ahosin" ti. Macchajàtakaü. $<5. Vaññakajàtaka.>$ Santi pakkhà ti. Idaü Satthà Magadhesu càrikaü cara- màno dàvagginibbànaü àrabbha kathesi. Ekasmiü hi samaye Satthà Magadhesu càrikaü caramàno a¤¤atarasmiü Magadhagàmake piõóàya caritvà pacchàbhattaü piõóapàtapañikkanto bhikkhugaõapari- vuto maggaü pañipajji. Tasmiü samaye mahàdàvo uññhahi. Purato ca pacchato ca bahå bhikkhå\<*<3>*>/. So pi kho aggi ekadhåmo ekajàlo hutvà avattharamàno àgacchat' eva. Tatra eke\<*<4>*>/ puthujjanabhikkhå maraõabhayabhãtà "pañaggiü dassàma, tena daóóhaññhànaü itaro aggi na ottharissatãti\<*<5>*>/" araõã\<*<6>*>/ sahitaü\<*<7>*>/ nãharitvà aggiü karonti. Apare àhaüsu: "àvuso, tumhe kin nàma karotha, gaganamajjhe\<*<8>*>/ ñhitaü candaü pàcãnalokadhàtuto uggacchantaü sahassaraüsipatimaõóitaü suriyamaõóalaü\<*<9>*>/ velàtãre ñhità samuddaü Sineruü nissàya ñhità Sineruü apassantà viya sadevake loke aggapuggalaü attanà saddhiü gacchantam eva Sammàsambuddhaü anoloketvà `pañaggiü demà' ti vadetha, Buddhabalaü nàma na jànàtha, etha Satthu santikaü gamis- sàmà" 'ti purato ca pacchato ca gacchantà sabbe pi ekato hutvà Dasa- balassa santikaü agamaüsu. Satthà mahàbhikkhusaüghaparivàro\<*<10>*>/ a¤¤atarasmiü padese aññhàsi. Dàvaggi abhibhavanto viya viravanto àgacchati, àgantvà Tathàgatassa ñhitaññhànaü\<*<11>*>/ patvà tassa padesassa samantà soëasakarãsamattaü\<*<12>*>/ ñhànaü patto udake opilàpitatiõukkà\<*<13>*>/ viya nibbàyi, vibbedhato dvattiüsakarãsamattaññhànaü avattharituü nàsakkhi. Bhikkhå Satthu guõakathaü\<*<14>*>/ àrabhiüsu: "aho Buddhànaü guõaü nàma, ayaü hi nàma acetano aggi Buddhànaü ñhitaññhànaü avattharituü na sakkoti, udake tiõukkà viya nibbàyati, aho Buddhà- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck macchi. 2 Ck -då-. 3 Ck Cs bahu bhikkhu, Cv bahu bhikkhu corrected to bahå bhikkhå. 4 Ck Cv ete. 5 Ck ottarissatãti. 6 Cv araõi. 7 Ck Cs sahita, Cv sahita corrected to sahitaü. 8 Cs Cv gagaõa-. 9 Ck såriya-. 10 Cv -saïgha-. 11 Cv -nam. 12 Ck Cs solasa-. 13 Cs -tinukkà. 14 Ck guõaükathaü. >/ #<[page 213]># %< 5. Vaññakajàtaka. (35). 213>% naü ànubhàvo nàmà" 'ti. Satthà tesaü kathaü sutvà "na bhikkhave idaü etarahi mayhaü balaü, yaü imaü bhåmippadesaü patvà esa aggo nibbàyati idaü pana mayhaü poràõakasaccabalaü, imasmiü hi padese sakalam pi imaü kappaü aggi na jalissati, kappaññhiya- pàñihàriyaü nàm' etan" ti àha. Athàyasmà ânando Satthu nisã- danatthàya catuggaõaü saüghàñiü pa¤¤àpesi. Nisãdi Satthà. Pal- laükaü àbhujitvà\<*<1>*>/ bhikkhusaügho pi Tathàgataü vanditvà parivà- retvà nisãdi. Atha Satthà "idaü tàva bhante amhàkaü pàkañaü, atãtaü pañicchannaü, taü no pàkañaü karothà" 'ti bhikkhåhi àyàcito atãtaü àhari: Atãte Magadharaññhe tasmiü yeva padese Bodhi- satto vaññakayoniyaü pañisandhiü gahetvà màtu kucchito jàto aõóako sampadàletvà nikkhantakàle mahàbheõóukappamàõo vaññakapotako ahosi. Atha naü màtàpitaro kulàvake nipajjà- petvà mukhatuõóakena gocaraü àharitvà posenti. Tassa pakkhe pasàretvà àkàsagamanabalaü và pàde ukkhipitvà thale gamana- balaü và n' atthi. Ta¤ ca padesaü saüvacchare saüvacchare dàvaggi gaõhàti. So tasmim\<*<2>*>/ pi samaye mahàravaü ravanto taü padesaü gaõhi. Sakuõasaüghà attano attano kulàvakehi nikkhamitvà maraõabhayabhãtà viravantà palàyanti. Bodhi- sattassa pi màtàpitaro maraõabhayabhãtà Bodhisattaü chaóóetvà palàyiüsu. Bodhisatto kulàvake nipannako va gãvaü ukkhipitvà avattharitvà àgacchantaü aggiü disvà cintesi: "sace mayhaü pakkhe pasàretvà àkàsena gamanabalaü bhaveyya uppatitvà a¤¤attha gaccheyyaü, sace pàde ukkhipitvà gamanabalaü bhaveyya pàdavàrena a¤¤attha gaccheyyaü, màtàpitaro pi kho me maraõabhayabhãtà maü ekakaü pahàya attànaü parittà- yantà palàtà, idàni me a¤¤aü pañisaraõaü n' atthi, attàõo\<*<3>*>/ 'mhi asaraõo, kin nu kho ajja mayà kàtuü vaññatãti". Ath' assa etad ahosi: "imasmiü loke sãlaguõo nàma atthi, sacca- guõo nàma atthi, atãte pàramiyo påretvà bodhitale nisãditvà abhisambuddhà sãlasamàdhipa¤¤àvimuttivimutti¤àõadassanasam- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck àbhu¤jitvà. 2 Ck Cs tasmiü. 3 all three MSS. attàno. >/ #<[page 214]># %<214 I. Ekanipàta. 4. Kulàvakavagga.>% pannà saccànuddayakàru¤¤akhantisamannàgatà sabbasattesu samapavattamettabhàvanà sabba¤¤u-Buddhà nàma atthi, tehi ca pañividdhà dhammaguõà nàma atthi, mayhaü càpi ekaü\<*<1>*>/ saccaü atthi, saüvijjamàno eko sabhàvadhammo pa¤¤àyati, tasmà atãte Buddhe c' eva tehi pañividdhaguõe ca àvajjitvà mayi vijjamànaü saccasabhàvadhammaü gahetvà saccakiriyaü katvà aggiü pañikkamàpetvà ajja mayà attano c' eva sesasa- kuõàna¤ ca sotthibhàvaü kàtuü vaññatãti". Tena vuttaü: Atthi loke sãlaguõo, saccaü soceyy' anuddayà, tena saccena kàhàmi saccakiriyam anuttamaü. âvajjitvà dhammabalaü saritvà pubbake Jine saccabalam apassàya saccakiriyaü akàs' ahan ti. Atha Bodhisatto atãte parinibbutànaü Buddhànaü guõe àvajjitvà attani vijjamànaü saccasabhàvaü àrabbha saccakiriyaü karonto imaü gàtham àha: @@ Tattha santi pakkhà apatanà ti mayhaü pakkhà nàma atthi upa- labbhanti, na ca kho sakkà etehi uppatituü àkàsena gantun ti apatanà, santi pàdà ava¤canà ti pàdàpi me atthi tehi pana va¤cituü pàdacàragamanena gantuü na sakkà ti ava¤canà, màtàpità ca nikkhantà ti ye ca maü a¤¤attha neyyuü te pi maraõabhayena màtàpitaro nikkhantà, jàtavedà ti aggiü àlapati, so hi jàto vediyati pa¤¤àyati, tasmà jàtavedo ti vuccati, pañikkamà ti pañigaccha nivattà 'ti jàtavedaü àõàpeti\<*<2>*>/. Iti Mahàsatto sace mayhaü pakkhànaü atthibhàvo c' eva te ca pasàretvà àkàse apatanabhàvo saccaü pàdànaü atthibhàvo te ca ukkhipitvà ava¤canabhàvo màtàpitunnaü maü kulàvake yeva chaóóetvà palàtabhàvo ca sacco sabhàvabhåto yeva, jàtaveda etena saccena tvaü ito pañikkamà ti kulàvake nipanno yeva saccakiriyaü akàsi. Tassa\<*<3>*>/ saha saccakiriyàya soëasakarãsamatte\<*<4>*>/ ñhàne jàta- vedo pañikkami, pañikkamanto ca na-jjhàpayamàno va\<*<5>*>/ ara¤- ¤aü gato, udake pana opilàpità ukkà viya tatth' eva nibbàyi. Tena vuttaü: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv eka. 2 Cs Cv ànàpeti. 3 Ck Cv nassa. 4 Ck -matta. 5 Cv ca. >/ #<[page 215]># %< 6. Sakuõajàtaka. (36). 215>% Saha saccakate mayhaü mahà pajjalã sikhã\<*<1>*>/, vajjesi soëasa karãsàni udakaü patvà yathà sikhãti. Tam pan' etaü ñhànaü sakale pi imasmiü kappe agginà ana- bhibhavanãyattà kappaññhiyapàñihàriyaü nàma jàtaü. Evaü Bo- dhisatto saccakiriyaü katvà jãvitapariyosàne yathàkammaü gato. Satthà "na bhikkhave imassa vanassa agginà anajjhottharaõaü etarahi mayhaü balaü, poràõaü pan' etaü vaññakapotakakàle mayham eva saccabalan" ti imaü dhammadesanaü àharitvà saccàni pakàsesi. Saccapariyosàne keci sotàpannà ahesuü, keci sakadàgàmino keci anàgàmino ahesuü, keci arahattaü pattà ti. Satthàpi anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà màtàpitaro etarahi màtàpitaro va\<*<2>*>/ ahesuü, vaññakaràjà pana aham evà" 'ti. Vaññakajàtakaü. $<6. Sakuõajàtaka.>$ Yaü\<*<3>*>/ nissità ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto daó- óhapaõõasàlaü bhikkhuü àrabbha kathesi. Eko kira bhikkhu Satthu santike kammaññhànaü gahetvà Jetavanato nikkhamma Ko- salesu ekaü paccantagàmaü upanissàya ekasmiü ara¤¤e senàsane vasati. Ath' assa pañhamamàse yeva paõõasàlà óayhittha. So "paõõasàlà me daóóhà, dukkhaü vasàmãti" manussànaü àcikkhi. Manussà "idàni no khettaü parisukkhaü, kedàre pàyetvà karissàma, tasmiü pàyite bãjaü vapitvà bãje vutte\<*<4>*>/ vatiü katvà vatiyà katàya nióóàyitvà làyitvà madditvà" ti evaü\<*<5>*>/ taü taü kammaü apadisantà yeva temàsaü vãtinàmesuü. So bhikkhu temàsaü abbhokàse dukkhaü vasanto kammaññhànaü vaóóhetvà visesaü nibbattetuü nàsakkhi, pavàretvà pana Satthu santikaü gantvà vanditvà ekamante nisãdi. Satthà tena saddhiü pañisanthàraü katvà "kiü bhikkhu sukhena vassaü vuttho si, kammaññhànan te matthakaü pattan" ti pucchi. So taü pavattiü àcikkhitvà "senàsanasappàyassa me abhàvena kam- maññhànaü matthakaü na pattan" ti àha. Satthà "pubbe bhikkhu tiracchànagatàpi attano sappàyàsappàyaü jàniüsu, tvaü kasmà na a¤¤àsãti" vatvà atãtaü àhari: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so all three MSS. 2 Cv ca. 3 Ck yan. 4 Cs vutthe, Cv vunte. 5 Cv evan. >/ #<[page 216]># %<216 I. Ekanipàta. 4. Kulàvakavagga.>% Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto sakuõayoniyaü nibbattitvà sakuõasaüghapari- vuto ara¤¤àyatane sàkhàviñapasampannaü mahàrukkhaü nissàya vasati. Ath' ekadivasaü tassa rukkhassa sàkhàsu a¤¤ama¤¤aü ghaüsantãsu cuõõaü patati. Dhåmo uññhàti. Taü disvà Bo- dhisatto cintesi: "imà dve sàkhà evaü ghaüsamànà aggiü vissajjessanti, so patitvà puràõapaõõàni gaõhissati, tato paññhàya imam pi rukkhaü jhàpessati\<*<1>*>/, na sakkà idha amhehi vasituü, ito palàyitvà a¤¤attha gantuü vaññatãti" so sakuõa- saüghassa imaü gàtham àha: @*>/ vihaügamà sv-àyaü aggiü pamu¤cati, disà bhajatha vakkaügà, jàtaü saraõato bhayan ti. || Ja_I:35 ||>@ Tattha jagatiruhan\<*<3>*>/ ti, jagati vuccati pañhavi,tattha jàtattà rukkho jaga- tiruho ti vuccati, vihaügamà ti vihaü vuccati àkàsaü, tattha gamanato pakkhã vihaügamà ti vuccanti, disà bhajathà ti imaü rukkhaü mu¤citvà a¤¤ato palàyantà catasso disà bhajatha, vakkaügà ti sakuõe àlapati, te hi uttamaügaü galaü\<*<4>*>/ kadàci kadàci vakkaü\<*<5>*>/ karonti, tasmà vakkaügà ti vuccanti, vaükà và tesaü ubhosu passesu pakkhà jàtà ti pi vakkaügà, jàtaü saraõato bhayan ti amhàkaü avassayarukkhato yeva bhayaü nibbattaü, etha a¤¤attha gacchàmà ti. Bodhisattassa vacanakarà paõóità sakuõà tena saddhiü ekappahàren' eva uppatitvà a¤¤attha gatà, ye pana apaõóità te "evamevaü esa bindumatte udake kumbhãle passatãti" tassa vacanaü agahetvà tatth' eva vasiüsu. Tato nacirass' eva Bodhisattena cintitàkàren' eva aggi nibbattitvà naü rukkhaü aggahesi. Dhåme ca jàlàsu ca uññhitàsu dhåmandhà sakuõà a¤¤attha gantuü nàsakkhiüsu, aggimhi patitvà patitvà vinàsaü pàpuõiüsu. Satthà "evaü bhikkhu pubbe tiracchànagatàpi rukkhagge vasantà attano sappàyàsappàyaü jànanti, tvaü kasmà na a¤¤àsãti" \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv jhàpessasi, Cs pessati. 2 Cv -råhaü. Is jagatiruhaü an interpolation? 3 Cv -råhan. 4 Ck Cs uttamaügalaü. 5 Cv vaükaü. >/ #<[page 217]># %< 7. Tittirajàtaka. (37). 217>% imaü dhammadesanaü àharitvà saccàni pakàsesi. Saccapariyosàne so bhikkhu sotàpattiphale patiññhito. Satthàpi anusandhiü ghañetvà jàta- kaü samodhànesi: "Tadà Bodhisattassa vacanakarà sakuõà Buddha- parisà ahesuü, paõóitasakuõo pana aham evà" 'ti. Sakuõajàtakaü. $<7. Tittirajàtaka.>$ Ye vaddham apacàyantãti, Idaü Satthà Sàvatthiü\<*<1>*>/ gacchanto Sàriputtatherassa senàsanapañibàhanaü\<*<2>*>/ àrab- bha kathesi. Anàthapiõóikena hi vihàraü kàretvà dåte pesite Satthà Ràjagahà nikkhamma Vesàliü patvà tattha yathàbhirantaü viharitvà "Sàvatthiü gamissàmãti" maggaü pañipajji. Tena ca samayena Chabbaggikànaü antevàsikà purato gantvà therànaü senàsanesu agahitesv-eva "idaü senàsanaü amhàkaü upajjhàyassa idaü àcari- yassa idaü amhàkam eva bhavissatãti" senàsanàni palibuddhanti. Pacchà àgatà therà senàsanàni na labhanti. Sàriputtatherassàpi antevàsikà therassa senàsanaü pariyesantà na labhiüsu. Thero senà- sanaü alabhanto Satthu senàsanassa avidåre ekasmiü rukkhamåle nisajjàya caükamena\<*<3>*>/ ca vãtinàmesi. Satthà paccåsasamaye nikkhamitvà ukkàsi. Thero pi ukkàsi. "Ko eso" ti. "Ahaü bhante Sàriputto" ti. "Sàriputta imàya velàya idha kiü karosãti". So taü pavattiü àrocesi. Satthà therassa vacanaü sutvà "idàni tàva mayi jãvante yeva bhikkhå a¤¤ama¤¤aü agàravà appatissà, parinibbute nu kho kiü karissantãti" àvajjantassa dhammasaüvego udapàdi. So pabhà- tàya rattiyà bhikkhusaüghaü sannipàtàpetvà bhikkhå pucchi: "saccaü kira bhikkhave Chabbaggiyà purato purato gantvà therànaü bhikkhå- naü senàsanaü pañibàhantãti". "Saccaü Bhagavà" 'ti. Tato chab- baggiye garahitvà dhammakathaü kathetvà bhikkhå àmantesi: "ko nu kho bhikkhave aggàsanaü aggodakaü aggapiõóaü arahatãti". Ekacce "khattiyakulà pabbajito" ti àhaüsu, ekacce "bràhmaõakulà gahapatikulà pabbajito" ti, apare "vinayadharo dhammakathiko pañha- massa jhànassa làbhã\<*<4>*>/ dutiyassa tatiyassa catutthassa jhànassa là- bhãti", apare "sotàpanno sakadàgàmã\<*<5>*>/ anàgàmã\<*<6>*>/ arahà tevijjo chaëa- bhi¤¤o" ti àhaüsu. Evaü tehi bhikkhåhi attano attano rucivasena aggàsanàdirahànaü\<*<7>*>/ kathitakàle\<*<8>*>/ Satthà àha: "na hi bhikkhave \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs sàvatthiyaü. 2 Ck senàsanaü-. 3 Cv caïkamena. 4 Ck làbhi. 5 Cs Cv -gàmi. 6 all three MSS. anàgàmi. 7 so all three MSS. 8 Ck karita-. >/ #<[page 218]># %<218 I. Ekanipàta. 4. Kulàvakavagga.>% mayhaü sàsane aggàsanàdãni patvà khattiyakulà\<*<1>*>/ pabbajito pamàõaü, na bràhmaõakulà na gahapatikulà pabbajito na vinayadharo na suttan- tiko nàbhidhammiko na pañhamajjhànàdilàbhino na sotàpannàdayo pamàõaü, atha kho bhikkhave imasmiü sàsane yathàbuóóhaü\<*<2>*>/ abhivàdanapaccuññhànaü a¤jalikammaü sàmãcikammaü kàtabbaü, aggàsanaü aggodakaü aggapiõóo laddhabbo, idam ettha pamàõaü, tasmà buóóhataro bhikkhu etesaü anucchaviko, idàni kho pana bhikkhave Sàriputto mayhaü aggasàvako anudhammacakkaü pa- vattako mamànantaraü senàsanaü laddhuü arahati, so imaü rattiü senàsanaü alabhanto rukkhamåle vãtinàmesi, tumhe idàn' eva evaü agàravà appatissà gacchante gacchante kàle kin ti katvà viharissathà" 'ti. Atha nesaü ovàdadànatthàya "pubbe bhikkhave tiracchàna- gatàpi `na kho pan' etaü amhàkaü patiråpaü yaü mayaü a¤¤a- ma¤¤aü agàravà appatissà asabhàgavuttino vihareyyàma, amhesu mahallakataraü jànitvà tassa abhivàdanàdãni karissàmà' 'ti sàdhukaü vãmaüsitvà `ayaü no mahallako' ti ¤atvà tassa abhivàdanàdãni katvà devapathaü pårayamànà gatà" ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Himavantapasse ekaü mahànigrodhaü upanis- sàya tayo sahàyà vihariüsu: tittiro makkaño hatthãti. Te a¤¤ama¤¤aü agàravà appatissà asabhàgavuttino ahesuü. Atha nesaü etad ahosi: "na yuttaü amhàkaü evaü viharituü, yan nåna mayaü yo no mahallakataro tassa abhivàdanàdãni karontà vihareyyàmà" 'ti. "Ko pana no mahallakataro" ti cintetvà ekadivasaü "atth' eso upàyo" ti tayo pi janà nigrodhamåle nisãditvà tittiro ca makkaño ca hatthiü pucchiüsu: "samma hatthi tvaü imaü nigrodharukkhaü kãvappamàõakàlato pañ- ñhàya jànàsãti". So àha: "samma\<*<3>*>/ ahaü\<*<4>*>/ taruõapotakakàle imaü nigrodhagacchaü antarasatthãsu katvà gacchàmi, anta- taritvà\<*<5>*>/ ñhitakàle ca pana me etassa aggasàkhà nàbhiü ghañ- ñeti, ev' àhaü\<*<6>*>/ imaü gacchakàlato paññhàya jànàmãti". Puna ubho janà purimanayen' eva makkañaü pucchiüsu. So àha: "ahaü samma makkañacchàpako samàno bhåmiyaü nisãditvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv -kula. 2 Cs -vuóóhaü. 3 Cv sammà, Ck sammà corrected to samma. 4 Ck ahan. 5 so all three MSS. 6 all three MSS. evàha. >/ #<[page 219]># %< 7. Tittirajàtaka. (37). 219>% gãvaü anukkhipitvà va imassa nigrodhapotakassa aggaükure khàdàmi, evam ahaü imaü khuddakakàlato paññhàya jànàmãti". Atha itare ubho purimanayen' eva tittiraü pucchiüsu. So àha: "samma pubbe asukasmiü nàma ñhàne mahànigrodha- rukkho ahosi, ahaü tassa phalàni khàditvà etasmiü ñhàne vaccaü pàtesiü, tato esa rukkho jàto, ev' àhaü\<*<1>*>/ imaü ajà- takàlato paññhàya jànàmi, tasmà ahaü tumhehi jàtiyà mahalla- kataro" ti. Evaü vutte makaño ca hatthã ca tittirapaõóitaü àhaüsu: "samma, tvaü amhehi mahallakataro, ito paññhàya mayaü tava sakkàragarukàramànanavandanapåjanàni c' eva abhivàdanapaccuññhànà¤jalikammasàmãcikammàni ca karissàma, ovàde ca te ñhassàma, tvaü pana ito paññhàya amhàkaü ovàdànusàsanãyaü\<*<2>*>/ dadeyyàsi". Tato paññhàya tittiro tesaü ovàdaü adàsi\<*<3>*>/, sãlesu patiññhàpesi, sayam pi sãlàni samàdiyi. Te tayo pi janà pa¤casãlesu patiññhàya a¤¤ama¤¤aü sagàra- và sappatissà sabhàgavuttino hutvà jãvitapariyosàne devaloka- paràyanà\<*<4>*>/ ahesuü. "Tesaü tiõõaü samàdànaü tittiriyabrahmacariyan nàma ahosi, te hi nàma bhikkhave tiracchànagatà a¤¤ama¤¤aü\<*<5>*>/ sagàravà sappatissà vihariüsu, tumhe evaü svàkkhàte dhammavinaye pabbajitvà kasmà a¤¤ama¤¤aü agàravà appatissà viharatha, anujànàmi bhikkhave ito paññhàya tumhàkaü yathàbuóóhaü abhivàdanapaccuññhànaü a¤jali- kammaü\<*<6>*>/ sàmãcikammaü yathàbuóóhaü aggàsanaü aggodakaü agga- piõóaü ito paññhàya ca navakatarena buóóhataro senàsanena na pañi- bàhitabbo, yo pañibàheyya àpatti dukkañassà\<*<7>*>/" ti. Evaü Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà abhisambuddho hutvà imaü gàtham àha: @@ Tattha ye vaddham apacàyantãti jàtivaddho vayovaddho guõavaddho ti tayo vaddhà, tesu jàtisampanno jàtivaddho nàma, vaye ñhito vayovaddho \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv evàha. 2 Cv -niyaü. 3 Ck adàsã. 4 Ck devaloke. 5 Cv a¤¤ama¤¤a. 6 Cv -kamma. 7 Ck dukkañakassà. >/ #<[page 220]># %<220 I. Ekanipàta. 4. Kulàvakavagga.>% nàma, guõasampanno guõavaddho nàma, tesu guõasampanno vayovaddho imas- miü ñhàne vaddho ti adhippeto, apacàyantãti jeññhàpacàyikakammena påjenti, dhammassa kovidà ti jeññhàpacàyanadhammassa kovidà ti kusalà, diññhe va dhamme ti imasmiü yeva attabhàve, pàsaüsà ti pasaüsàrahà, sam- paràye ca suggatãti samparetabbe imaü lokaü hitvà gantabbe paraloke pi tesaü sugati yeva hotãti; ayam pan' ettha piõóattho: bhikkhave khattiyà và hontu bràhmaõà và vessà và suddà và gahaññhà và pabbajità và tiracchànagatà và ye keci sattà jeññhàpacitikamme chekà kusalà guõasampannànaü vayo- vuddhànaü apacitiü karonti te imasmi¤\<*<1>*>/ ca attabhàve jeññhàpacitikàrakà ti pasaüsaü vaõõanaü thomanaü labhanti kàyassa ca bhedà sagge nibbattantãti. Evaü Satthà jeññhàpacitikammassa guõaü kathetvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà hatthinàgo Moggallàno ahosi, makkaño Sàriputto, tittirapaõóito pana aham evà" 'ti. Tittirajàtakaü. $<8. Bakajàtaka.>$ Nàccanta nikatippa¤¤o ti. Idaü Satthà Jetavane viha- ranto cãvaravaóóhakaü bhikkhuü àrabbha kathesi. Eko kira jetavanavàsiko bhikkhu yaü ki¤ci cãvare kattabbaü chedanaghaññana- vicàraõasibbanàdikaü\<*<2>*>/ kammaü tattha sukusalo. So tàya kusalatàya cãvaraü vaóóheti, tasmà cãvaravaóóhako t' eva pa¤¤àyittha. Kiü pan' esa karotãti jiõõapilotikàsu hatthakammaü dassetvà suphassitaü\<*<3>*>/ manàpaü cãvaraü katvà rajanapariyosàne piññhodakena ra¤jitvà saü- khena ghaüsitvà\<*<4>*>/ ujjalaü manu¤¤aü katvà nikkhipati\<*<5>*>/. Cãvara- kammaü kàtuü ajànantà bhikkhå ahate sàñake gahetvà tassa san- tikaü àgantvà "mayaü cãvaraü kàtuü na jànàma, cãvaraü no katvà dethà" 'ti vadanti. So "cãvaraü àvuso kayiramànaü cirena niññhàti, mayà katacãvaram eva atthi, ime sàñake ñhapetvà gaõhitvà gacchathà" 'ti nãharitvà dasseti\<*<6>*>/. Te tassa vaõõasampattiü yeva disvà antaraü ajànantà thiran ti sa¤¤àya ahatasàñake cãvaravaóóhakassa datvà gaõhitvà gacchanti. Tan tehi thokaü kiliññhakàle uõhodakena dho- viyamànaü attano pakatiü dassesi, tattha tattha jiõõaññhànaü pa¤¤àyati. Te vippañisàrino honti. Evaü àgatàgate pilotikàhi va¤cento so bhikkhu sabbattha pàkaño jàto. Yathà c' esa Jetavane tathà a¤¤atarasmiü gàmake pi eko cãvaravaóóhako lokaü va¤ceti. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck imasmiü. 2 Ck Cv -vicàrana-. 3 Ck Cs supassitaü. 4 Cv ghasitvà. 5 Ck nikkhapatã, Cs nikkhipatã. 6 Ck Cv dassesãti, Cs dassesãti corrected to dasseti. >/ #<[page 221]># %< 8. Bakajàtaka. (38). 221>% Tassa sambhattà\<*<1>*>/ bhikkhå "bhante Jetavane kira eko cãvaravaóóhako evaü lokaü va¤cetãti" àrocayiüsu. Ath' assa etad ahosi: "hand' ahan taü nagaravàsikaü va¤cemãti" pilotikacãvaraü atimanàpaü katvà surattaü ra¤jitvà\<*<2>*>/ taü pàrupitvà Jetavanaü agamàsi. Itaro taü disvà va lobhaü uppàdetvà "bhante imaü cãvaraü tumhehi katan" ti pucchi. "âma àvuso" ti. "Bhante, imaü cãvaraü mayhaü detha, tumhe a¤¤aü labhissathà" 'ti. "âvuso, mayaü gàmavàsikà dullabha- paccayà, im' àhaü tuyhaü datvà attanà kiü pàrupissàmãti". "Bhante, mama santike ahatasàñakà atthi, te gahetvà tumhàkaü cãvaraü karothà" 'ti. "âvuso, mayà ettha hatthakammaü dassitaü, tayi pana evaü vadante kiü sakkà kàtuü, gaõhàhi nan" ti tassa pilotika- cãvaraü datvà ahatasàñake àdàya taü va¤cetvà pakkàmi. Jetavana- vàsiko pi taü cãvaraü pàrupitvà katipàhaccayena uõhodakena dhovanto jiõõapilotikaü disvà lajjito. "Gàmavàsicãvaravaóóhakena kira Jetavana- vàsiko va¤cito" ti tassa va¤citabhàvo saüghamajjhe pàkaño jàto. Ath' ekadivasaü bhikkhå dhammasabhàyaü taü kathaü kathentà nisãdiüsu. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchi. Te tam atthaü àrocesuü. Satthà "na bhikkhave jetavanavàsicãvaravaóóhako\<*<3>*>/ idàn' eva a¤¤e va¤ceti, pubbe pi va¤ceti yeva, na gàmavàsikenàpi idàn' eva esa jetavanavàsicãvara- vaóóhako va¤cito, pubbe pi va¤cito yevà" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte ekasmiü ara¤¤àyatane Bodhisatto a¤¤ataraü padumasaraü nissàya ñhite rukkhe rukkhadevatà hutvà nibbatti. Tadà a¤¤atarasmiü nàtimahante sare nidàghasamaye udakaü mandaü ahosi, bahå c' ettha macchà honti. Ath' eko bako te macche disvà "eken' upàyena ime macche va¤- cetvà khàdissàmãti" gantvà udakapariyante cintento nisãdi. Atha taü macchà disvà "kim ayya cintento nisinno sãti" pucchiüsu. "Tumhàkaü cintento nisinno 'mhãti". "Amhàkaü kiü cintesi ayyà" 'ti. "Imasmiü sare udakaü parittaü gocaro ca mando nidàgho ca mahanto, `idàn' ime macchà kiü nàma karissantãti' tumhàkaü cintento nisinno 'mhãti". "Atha kiü karoma ayyà" 'ti. "Tumhe sace mayhaü vacanaü ka- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv sampattà. 2 Cs Cv rajitvà. 3 Ck Cs -vàsã-. >/ #<[page 222]># %<222 I. Ekanipàta. 4. Kulàvakavagga.>% reyyàtha ahaü vo ekekaü mukhatuõóakena gahetvà etaü pa¤cavaõõapadumasa¤channaü\<*<1>*>/ mahàsaraü netvà vissajjeyyan" ti. "Ayya, pañhamakappikato paññhàya macchànaü cintanaka- bako nàma n' atthi, tvaü amhesu ekekaü khàditukàmo sãti". "Nàhaü tumhe mayhaü saddahante khàdissàmi, sace pana sarassa atthibhàvaü mayhaü na saddahatha ekaü macchaü mayà saddhiü saraü passituü pesethà" 'ti. Macchà tassa saddahitvà "ayaü jale pi thale pi samattho" ti ekaü kàõa- mahàmacchaü adaüsu. "Imaü gahetvà gacchathà" 'ti. So taü gahetvà netvà sare vissajjetvà sabbaü saraü dassetvà puna ànetvà tesaü macchànaü santike vissajjesi. So tesaü macchànaü sarassa sampattiü vaõõesi. Te tassa kathaü sutvà gantukàmà hutvà "sàdhu ayya amhe gaõhitvà gacchàhãti" àhaüsu. Bako pañhaman taü kàõamahàmaccham eva gahetvà saratãtaü netvà saraü dassetvà saratãre jàte varaõarukkhe nilãyitvà taü viñapantare pakkhipitvà tuõóena vijjhanto jãvi- takkhayaü pàpetvà maüsaü khàditvà kaõñake\<*<2>*>/ rukkhamåle pàpetvà\<*<3>*>/ puna gantvà "vissaññho me so maccho, a¤¤o àgacchatå" 'ti eten' upàyena ekekaü gahetvà sabbamacchake khàditvà puna àgato ekamaccham pi nàddasa. Eko pan' ettha kakkañako avasiññho. Bako tam pi khàditukàmo hutvà "bho kakkañaka, mayà sabbe te macchà netvà padumasa¤channe\<*<4>*>/ mahàsare vissajjità, ehi tvam pi nessàmãti". "Maü gahetvà gacchanto kathaü gaõhissasãti". "Dasitvà ganhissàmãti". "Tvaü evaü gahetvà gacchanto maü pàtessasi, nàhan tayà saddhiü ga- missàmãti". "Mà bhàyi, ahan taü sugahitaü\<*<5>*>/ gahetvà gamissà- mãti". Kakkañako cintesi: "imassa macche netvà sare vissaj- janaü nàma n' atthi, sace pana maü sare vissajjessati icc-e- taü kusalaü, noce vissajjessati gãvam assa chinditvà jãvitaü harissàmãti". Atha naü evam àha: "samma baka, na kho tvaü sugahitaü\<*<5>*>/ gahetuü sakkhissasi, amhàkaü pana gahaõaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs -saüchannaü. 2 Ck kaõñhake. 3 Cv pàtetvà. 4 Cs -saüchanne. 5 so all three MSS. >/ #<[page 223]># %< 8. Bakajàtaka. (38). 223>% sugahaõaü, sac' àhaü aëena\<*<1>*>/ tava gãvaü gahetuü labhissàmi\<*<2>*>/ tava gãvaü sugahitaü\<*<3>*>/ katvà tayà saddhiü gamissàmãti". So taü "va¤cetukàmo esa man" ti ajànanto "sàdhå" 'ti sam- pañicchi. Kakkañako attano aëehi\<*<4>*>/ kammàrasaõóàsena viya tassa gãvaü sugahitaü katvà "idàni gacchà" 'ti àha. So taü netvà saraü dassetvà varaõarukkhàbhimukho pàyàsi. Kak- kañako àha: "màtula, ayaü saro etto, tvaü pana ito nesãti". Bako "piyamàtulako atibhaginiputto si me tvan" ti vatvà "tvaü `esa maü ukkhipitvà vicaranto mayhaü dàso' ti sa¤¤aü karosi, ma¤¤e, pass' etaü varaõarukkhamåle kaõñakaràsiü, yathà me te sabbamacchà khàdità tam pi tath' eva khàdis- sàmãti" àha. Kakkañako "ete macchà attano bàlatàya tayà khàdità, ahaü pana te maü khàdituü na dassàmi, ta¤ ¤eva\<*<5>*>/ pana vinàsaü pàpessàmi, tvaü hi\<*<6>*>/ bàlatàya mayà va¤cita- bhàvaü na jànàsi, marantà ubho pi marissàma, esa te sãsaü chinditvà bhåmiyaü khipissàmãti" vatvà saõóàsena viya aëehi\<*<7>*>/ tassa gãvaü nippãëesi. So vattakatena mukhena akkhãhi assunà paggharantena maraõabhayatajjito "sàmi, ahan taü na khà- dissàmi, jãvitaü me dehãti" àha. "Yadi evaü otaritvà saras- miü maü vissajjehãti". So nivattitvà saram eva otaritvà kakkañakaü sarapariyante paükapiññhe ñhapesi. Kakkañako kattarikàya kumudanaëaü kappento viya tassa gãvaü kappetvà udakaü pàvisi. Taü acchariyaü disvà varaõarukkhe adhi- vatthà devatà sàdhukàraü dadamàna vanaü unnàdayamànà madhurassarena imaü gàtham àha: @@ Tattha nàccantanikatippa¤¤o nikatyà sukham edhatãti, nikati vuccati va¤canà, nikatipa¤¤o va¤canapa¤¤o puggalo\<*<8>*>/, tàya nikatyà nikatyà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv alena, Cs analena. 2 Ck Cs labhissàmãti. 3 so all three MSS. 4 Cs alehi. 5 Cs ta¤ce, Ck taü¤eva. 6 Ck Cs tvaü¤ahi, Cv tva¤hi. 7 all three MSS. alehi. 8 Ck puggala, Cs puggalà. >/ #<[page 224]># %<224 I. Ekanipàta. 4. Kulàvakavagga.>% va¤canàya na accantaü sukham edhati niccakàle sukhasmiü ¤eva patiññhàtuü na sakkoti, ekaüsena pana vinàsaü\<*<1>*>/ pàpuõàti yevà ti attho, àràdhetãti\<*<2>*>/ pañilabhati, nikatipa¤¤o\<*<3>*>/ ti keràñikabhàvaü sikkhitapa¤¤o pàpapuggalo attanà katassa pàpassa phalaü pañilabhati vindatãti attho, kathaü? bako kakka- ñakàmiva yathà bako kakkañakà gãvacchedanaü pàpuõi evaü pàpapuggalo attanà katapàpato diññhadhamme và samparàyaü và bhayaü àràdheti pañilabhatãti, imam atthaü pakàsento Mahàsatto vanaü unnàdento dhammaü desesi. Satthà "na bhikkhave idàn' eva gàmavàsicãvaravaóóhaken' esa va¤cito, atãte pi va¤cito yevà" 'ti imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà so jetavanavàsicãvara- vaóóhako ahosi, kakkañako gàmavàsicãvaravaóóhako, rukkhadevatà pana aham evà" 'ti. Bakajàtakaü. $<9. Nandajàtaka.>$ Ma¤¤e sovaõõayo ràsãti. Idaü Satthà Jetavane viha- ranto Sàriputtatherassa saddhivihàrikaü àrabbha kathesi. So kira bhikkhu suvaco ahosi vacanakkhamo, therassa mahanten' ussàhena upakàraü karoti. Ath' ekaü samayaü thero Satthàraü àpucchitvà càrikaü pakkanto Dakkhiõàgirijanapadaü\<*<4>*>/ agamàsi. So bhikkhu tattha gatakàle mànatthaddho hutvà therassa vacanaü na karoti, "àvuso idan nàma karohãti" vutte pana therassa pañipakkho hoti. Thero tassa àsayaü na jànàti. So tattha càrikaü caritvà puna Jetavanaü àgato. So bhikkhu therassa Jetavanavihàraü àga- takàlato paññhàya puna tàdiso va jàto. Thero Tathàgatassa àrocesi: "bhante, mayhaü eko saddhivihàriko ekasmiü ñhàne satena kãtadàso viya hoti, ekasmiü ñhàne mànatthaddho hutvà `idaü nàma karohãti' vutte pañipakkho hotãti". Satthà "nàyaü Sàriputta bhikkhu idàn' eva evaüsãlo, pubbe p' esa ekaü\<*<1>*>/ ñhànaü gato satena kãtadàso viya hoti ekaü ñhànaü gato pañipakkho pañisattu hotãti" vatvà therena yàcito atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto ekasmiü kuñumbiyakule\<*<6>*>/ pañisandhiü gaõhi. Tass' eko sahàyako kuñumbiko\<*<7>*>/ sayaü mahallako, bhariyà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv vinàsam. 2 so all three MSS. 3 Ck nikatipaü¤o. 4 Cs dakkhina-. 5 Ck ekaõ. 6 Ck Cs kuñimbiya-. 7 Ck kuñimbiko. >/ #<[page 225]># %< 9. Nandajàtaka. (39). 225>% pan' assa taruõã. Sà taü nissàya puttaü pañilabhi\<*<1>*>/. So cintesi: "ayaü itthikà taruõattà mam' accayena ka¤cid eva purisaü gahetvà imaü dhanaü vinàseyya, puttassa me na dadeyya, yan nånàhaü imaü dhanaü pañhavigataü kareyyan" ti ghare Nandaü nàma dàsaü gahetvà ara¤¤aü gantvà ekas- miü ñhàne taü dhanaü nidahitvà tassa àcikkhitvà "tàta Nanda, imaü dhanaü mama accayena mayhaü puttassa àcik- kheyyàsi, mà vanaü pariccajitthà" 'ti ovaditvà kàlam akàsi, Putto pi 'ssa anukkamena vayappatto jàto, Atha naü màtà àha: "tàta tava pità Nandaü dàsaü gahetvà dhanaü nidhesi, taü àharàpetvà kuñumbaü saõñhapehãti\<*<2>*>/". So ekadivasaü Nandaü àha: "màtula atthi ki¤ci mayhaü pitarà dhanaü ni- dahitan" ti. "âma sàmãti". "Kuhiü taü nidahitan" ti. "âra¤¤e sàmãti". "Tena hi gacchàmà" 'ti kuddàlapiñakaü àdàya nidhiññhànaü gantvà "kahaü màtula dhanan" ti àha. Nando àruyha dhanamatthake ñhatvà dhanaü nissàya mànaü uppàdetvà "are dàsiputtaceñaka, kuto te imasmiü ñhàne dhanan" ti kumàraü akkosati. Kumàro tassa pharusavacanaü sutvà asuõanto viya "tena hi gacchàmà" 'ti taü\<*<3>*>/ gahetvà pañinivat- titvà puna dve tayo divase atikkamitvà agamàsi. Nando tath' eva akkosati. Kumàro tena saddhiü pharusavacanaü avatvà va nivattitvà "ayaü dàso `ito paññhàya dhanaü àcikkhissàmãti' gacchati, gantvà pana akkosati, tattha kàraõaü na jànàmi, atthi kho pana me pitu sahàyo kuñumbiko, taü pañipucchitvà jànissàmãti" Bodhisattassa santikaü gantvà sabbaü taü pa- vattiü àrocetvà "kin nu kho tàta kàraõan" ti pucchi. Bodhi- satto "yasmiü te tàta ñhàne ñhito Nando akkosati tatth' eva te pitu santakaü dhanaü, tasmà yadà te Nando akkosati tadà naü\<*<4>*>/ `ehi re dàsa, kiü akkosasãti' kaóóhitvà kuddàlaü gahetva taü ñhànaü bhinditvà kulasantakaü dhanaü nãharitvà dàsaü ukkhipàpetvà dhanaü àharà" 'ti vatvà imaü gàtham àha: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck labhi. 2 Cs saüpehãti. 3 Ck naü. 4 Cs taü. >/ #<[page 226]># %<226 I. Ekanipàta. 4. Kulàvakavagga.>% @@ Tattha ma¤¤e ti evaü ahaü jànàmi, sovaõõayo ti sundaro vaõõo etesan ti suvaõõàni, kàni tàni rajatamaõika¤canapavàëàdiratanàni imasmiü hi ñhàne sabbàn' etàni suvaõõànãti adhippetàni, tesaü ràsi sovaõõayo ràsi, sovaõõa- màlà cà 'ti tuyhaü pitu santakà suvaõõamàlàpi ca etth' evà 'ti ma¤¤àmi, Nandako yattha dàso ti yasmiü ñhàne ñhito Nandako dàso, àmajàto ti àma ahaü vo dàsãti evaü dàsavyaü upagatàya àmadàsãsaükhàtàya\<*<1>*>/ dàsiyà putto, ñhito thullàni gajjatãti so yasmiü ñhàne ñhito thullàni pharusava- canàni vadati tatth' eva te kuladhanaü, evam ahan taü ma¤¤àmãti Bodhisatto kumàrassa dhanagahaõåpàyaü\<*<2>*>/ àcikkhi. Kumàro Bodhisattaü vanditvà gharaü gantvà Nandaü àdàya nidhiññhànaü gantvà yathànusiññhaü pañipajjitvà taü dhanaü àharitvà kuñumbaü saõñhapetvà\<*<3>*>/ Bodhisattassa ovàde ñhito dà- nàdãni pu¤¤àni katvà jãvitapariyosàne yathàkammaü gato. Satthà "pubbe p' esa evaüsãlo yevà" 'ti vatvà imaü dhammade- sanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà Nando Sàriputtassa saddhivihàriko ahosi, paõóitakuñumbiyo pana aham evà" 'ti. Nandajàtakaü. $<10. Khadiraïgàrajàtaka.>$ Kàmam patàmi nirayan ti. Idaü Satthà Jetavane vi- haranto Anàthapiõóikaü àrabbha kathesi. Anàthapiõóiko hi vi- hàram eva àrabbha catupaõõàsakoñidhanaü Buddhasàsane vikiritvà ñhapetvà tãõi ratanàni a¤¤attha ratanasa¤¤am eva anuppàdetvà Sat- thari Jetavane viharante devasikaü tãõi mahàupaññhànàni gacchati, pàto va ekavàraü gacchati, katapàtaràso ekavàraü, sàyaõhe ekavàraü, a¤¤àni pi antaråpaññhànàni\<*<4>*>/ honti yeva, gacchanto ca "kin nu kho àdàya àgato" ti "sàmaõerà và daharà và hattham pi me olokeyyun" ti\<*<5>*>/ tucchahattho nàma na gatapubbo, pàto va gacchanto yàguü gà- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs dàsi-, Cv omits dàsãsaükhàtàya. 2 Ck -gahàõupàyaü, Cs -gahanåpàyaü, Cv -gahahaõåpàyaü. 3 Cs saüñhapetvà. 4 Ck antagaråpaññhàni, Cv antaråpaññhàni. 5 Cv adds ca. >/ #<[page 227]># %< 10. Khadiraïgàrajàtaka. (40). 227>% hàpetvà gacchati, katapàtaràso sappinavanãtamadhupphàõitàdãni pi, sàyaõhasamaye\<*<1>*>/ gandhamàlàvatthahattho ti, evaü divase divase paric- cajantassa pan' assa pariccàge pamàõaü n' atthi, bahå vohàråpajã- vino pi 'ssa hatthato paõõe àropetvà aññhàrasakoñisaükhaü dhanaü iõaü gaõhiüsu. Te mahàseññhi na àharàpeti. A¤¤à pan' assa kula- santakà aññhàrasakoñiyo nadãtãre nidahitvà ñhapità vàtodakena nadã- kåle bhinne mahàsamuddaü paviññhà, tà yathà pihitala¤chità va loha- càñiyo aõõavakucchiyaü pavaññantà vicaranti. Gehe pan' assa pa¤- cannaü bhikkhusatànaü niccabhattaü nibaddham eva hoti, seññhino hi gehaü bhikkhusaüghassa catumahàpathe khaõitapokkharaõãsadisaü\<*<2>*>/, sabbabhikkhånaü màtàpitiññhàne ñhitaü, ten' assa gharaü Sammà- sambuddho pi gacchati, asãtimahàtheràpi gacchanti yeva, sesabhikkhånaü pana àgacchantàna¤ ca gacchantàna¤\<*<3>*>/ ca pamàõaü n' atthi. Taü pana gharaü sattabhåmakaü sattadvàrakoññhakapatimaõóitaü\<*<4>*>/. Tassa catutthe dvàrakoññhake\<*<5>*>/ ekà micchàdiññhikà devatà vasati. Sammàsam- buddhe gehaü pavisante attano vimàne ñhàtuü na sakkoti, dàrake gahetvà otaritvà bhåmiyaü tiññhati, asãtimahàtheresu pi avasesatheresu pi pavisantesu ca nikkhamantesu ca tath' eva karoti. Sà cintesi: "samaõe ca Gotame sàvakesu c' assa imaü gehaü pavisantesu mayhaü sukhaü nàma n' atthi, niccakàlaü otaritvà otaritvà bhåmiyaü ñhàtuü na sakkhissàmi, yathà ime etaü gharaü na pavisanti tathà mayà kàtuü vaññatãti". Ath' ekadivasaü sayanåpagatass' eva mahàkammantikassa san- tikaü gantvà obhàsaü pharitvà aññhàsi, "ko etthà" 'ti ca vutte "ahaü catutthadvàrakoññhake nibbattadevatà\<*<6>*>/" ti àha. "Kasmà àgatàsãti". "Tumhe seññhissa kiriyaü na passatha, attano pacchimakàlaü anolo- ketvà dhanaü nãharitvà samaõaü Gotamaü yeva påreti, n' eva vaõijjaü payojeti na kammante paññhapeti, tumhe seññhiü tathà ovadatha yathà attano kammaü karoti, yathà ca samaõo Gotamo sasàvako imaü gharaü na pavisati tathà karothà" 'ti. Atha naü so àha: "bàlade- vate seññhi dhanaü vissajjento niyyànike Buddhasàsane vissajjeti, so sace maü cåëàya gahetvà vikkiõissati n' evàhaü ki¤ci kathessàmi, gaccha tvan" ti. Sà pan' ekadivasaü seññhino jeññhaputtaü upasaükamitvà tath' eva ovadi\<*<7>*>/. So pi naü purimanayen' eva tajjesi. Seññhinà pana saddhiü kathetuü yeva na sakkoti. Seññhino pi nirantaraü dànaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck sàyanha-, Cs sàyaüha-. 2 Ck khaõapokkharaõã-, Cv khatapokkharaõi-, Cs khaõitapokkharaõi-. 3 Cv gacchantina¤. 4 Ck Cs -koddhaka-, Cv -koññaka-. 5 Ck Cs -koddhake, Cv -koññake. 6 Ck Cs nibbattidevatà. 7 Ck adds va. >/ #<[page 228]># %<228 I. Ekanipàta. 4. Kulàvakavagga.>% dentassa vohàre akarontassa àye mandãbhåte\<*<1>*>/ dhanaü parikkhayaü agamàsi. Ath' assa anukkamena dàëiddiyappattassa paribhogasàñaka- sayanabhojanàni pi puràõasadisàni na bhaviüsu, evaübhåto pi bhik- khusaüghassa\<*<2>*>/ dànaü deti, paõãtaü pana katvà dàtuü na sakkoti. Atha naü ekadivasaü vanditvà nisinnaü Satthà "diyyati pana te ga- hapati kule dànan" ti pucchi. So "diyyati bhante, ta¤ ca kho ka- õàjakaü\<*<3>*>/ bilaügadutiyan\<*<4>*>/" ti àha. Atha naü Satthà "gahapati `låkhaü dànaü demãti' mà cittaü saükocayittha, cittasmiü hi paõãte Buddha- paccekabuddhabuddhasàvakànaü dinnaü dànaü låkhaü\<*<5>*>/ nàma na hoti, kasmà: vipàkamahantattà" ti àha. Cittaü\<*<6>*>/ hi paõãtaü kàtuü sakkontassa dànaü låkhaü\<*<5>*>/ nàma n' atthãti c' etaü evaü veditabbaü: N' atthi citte pasannamhi appikà nàma dakkhiõà Tathàgate và Sambuddhe atha và tassa sàvake. Na kir' atthi anomadassisu pàricariyà Buddhesu appikà, sukkhàya aloõikàya\<*<7>*>/ ca passa phalaü kummàsapiõóiyà ti. Aparam pi naü àha: "gahapati, tvaü tàva låkhaü\<*<8>*>/ dànaü da- damàno aññhannaü ariyapuggalànaü desi, ahaü Velàmakàle sakala- Jambudãpaü unnaügalaü katvà satta ratanàni dadamàno pa¤ca mahà- nadiyo ekoghapuõõaü katvà viya ca mahàdànaü pavattayamàno tisa- raõagataü và pa¤casãlarakkhànakaü và ki¤ci nàlatthaü, dakkhiõeyya- puggalà nàma evaü dullabhà, tasmà `låkhaü\<*<8>*>/ me dànan' ti mà cittaü saükocayitthà" 'ti, eva¤ ca pana vatvà Velàmakasuttaü kathesi. Atha kho sà devatà issarakàle seññhinà saddhiü kathetum pi asakkontã\<*<9>*>/ "idàn' àyaü duggatattà mama vacanaü gaõhissatãti" ma¤¤amànà aóóharattasamaye sirigabbhaü pavisitvà obhàsaü pharitvà àkàse aññhàsi. Seññhi disvà "ko eso" ti àha. "Ahaü mahàsetthi catutthadvàra- koññhake adhivatthà\<*<10>*>/ devatà" ti. "Kimatthaü àgatàsãti". "Tuyhaü ovàdaü kathetukàmà hutvà" ti. "Tena hi kathehãti". "Mahàseññhi, tvaü pacchimakàlaü na cintesi, puttadhãtaro na olokesi, samaõassa te Gotamassa sàsane bahuü\<*<11>*>/ dhanaü vippakiõõaü, so tvaü ativelaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs mandi-. 2 Cv -saïghassa. 3 Ck kaõàjaü, Cs kanàjakaü. 4 Cv bilaïgadåtiyan? 5 Cs ëåkhaü, Cv låkhan. 6 all three MSS. cittam 7 all three MSS. aloni-. 8 Cs ëåkhaü. 9 all three MSS. asakkonti. 10 Ck adhivattha, Cs adhivatvà. 11 Cv bahu. >/ #<[page 229]># %< 10. Khadiraïgàrajàtaka. (40). 229>% dhanavissajjanena và navakammantànaü akaraõena và\<*<1>*>/ samaõaü Go- tamaü nissàya duggato jàto, evambhåto pi samaõaü Gotamaü na mu¤casi, ajjàpi te samaõà gharaü pavisanti yeva, yan tàva tehi nãtaü taü na sakkà paccàharàpetuü, gahitakam eva hotu, ito paññhàya pana saya¤ ca samaõassa Gotamassa santikaü mà gamittha sàvakàna¤ c' assa imaü gharaü pavisituü mà adàsi, samaõaü Gotamaü nivatti- tvàpi anolokento attano vohàre ca vaõijja¤ ca katvà kuñumbaü saõ- ñhapehãti". Atha naü so evam àha: "ayan tayà mayhaü dàtabba- ovàdo" ti. "âma ayan" ti. "Tàdisànaü devatànaü satena pi sahassena pi satasahassena pi akampanãyo ahaü Dasabalena kato, mama hi saddhà Sineru viya acalà suppatiññhità, mayà niyyànike ratanasàsane\<*<2>*>/ dhanaü vissajjitaü, ayuttan te kathitaü, Buddhasàsane pahàro dinno evaråpàya anàdaràya\<*<3>*>/ dussãlàya kàlakaõõiyà\<*<4>*>/, saddhiü tayà mama ekagehe vasanakiccaü n' atthi, sãghaü mama gehà nikkhamitvà a¤¤attha gacchà" ti. Sà sotàpannassa ariyasàvakassa vacanaü sutvà ñhàtuü asakkontã\<*<5>*>/ attano vasanaññhànaü gantvà dàrake hatthena ga- hetvà nikkhami\<*<6>*>/, nikkhamitvà ca pana "a¤¤attha vasanaññhànaü alabhamànà seññhiü khamàpetvà tatth' eva vasissàmãti" nagarapariggà- hakadevaputtassa santikaü gantvà taü vanditvà aññhàsi, "ken' atthena àgatàsãti" ca vuttà "ahaü sàmi anupadhàretvà Anàthapiõóikena saddhiü kathesiü, so maü kujjhitvà vasanaññhànà nikkaóóhi, maü seññhissa santikaü netvà khamàpetvà vasanaññhànaü me dethà" ti. "Kim pana tayà seññhi vutto" ti. "`Ito paññhàya Buddhupaññhànaü saüghu- paññhànaü mà kari, samaõassa Gotamassa ghare pavesanaü mà adà- sãti' evaü me\<*<7>*>/ vutto sàmãti". "Ayuttaü tayà vuttaü, sàsane pahàro dinno, ahaü\<*<8>*>/ taü àdàya seññhino santikaü gantuü na ussahàmãti". Sà tassa santikà saügahaü alabhitvà catunnaü Mahàràjànaü santikaü agamàsi\<*<9>*>/. Tehi pi tath' eva pañikkhittà Sakkaü devaràjam upasaü- kamitvà taü pavattiü àcikkhitvà "ahaü deva vasanaññhànaü alabha- mànà dàrake hatthena gahetvà attàõà vicaràmi, tumhàkaü siriyà mayhaü vasanaññhànaü dàpethà" ti suññhutaraü yàci. So pi naü àha: "tayà ayuttaü kataü, Jinasàsane pahàro dinno, aham pi taü nis- sàya seññhinà saddhiü kathetuü na sakkomi, ekaü pana te seññhissa \<-------------------------------------------------------------------------- 1 all three MSS. omit và. 2 Ck adds masàsane, Cs adds mama sàsane. 3 Cv anàcàràya. 4 Cv kàëa-, Ck kàlakaõõãyàya. 5 all three MSS. asakkonti. 6 Cs Cv omit nikkhami. 7 Ck omits me. 8 Cs ahan. 9 Ck Cv agamà. >/ #<[page 230]># %<230 I. Ekanipàta. 4. Kulàvakavagga.>% khamanåpàyaü kathessàmãti". "Sàdhu deva kathehãti". "Mahàseññhissa hatthato manussehi paõõe àropetvà aññhàrasakoñisaükhaü dhanaü gahitaü atthi, tvaü tassa àyuttakavesaü gahetvà ka¤ci ajànàpetvà tàni paõõàni àdàya katipayehi yakkhataruõehi parivàrità ekena hatthena paõõaü ekena lekhaniü\<*<1>*>/ gahetvà tesaü gehaü gantvà gehamajjhe ñhità attano yakkhànubhàvena te uttàsetvà `idaü tumhàkaü iõapaõ- õaü\<*<2>*>/, amhàkaü seññhi attano issarakàle tumhe na ki¤ci àha, idàni duggato jàto, tumhehi gahitakahàpaõàni dethà' 'ti attano yakkhànu- bhàvaü dassetvà sabbàpi tà aññhàrasa hira¤¤akoñiyo sàdhetvà seññhissa tucchakoññhake påretvà a¤¤aü Aciravatãnadãtãre nihitadhanaü nadãkåle bhinne samuddaü paviññhaü atthi tam pi attano ànubhàvena àharitvà koññhe påretvà a¤¤am pi asukaññhàne nàma assàmikaü aññhàrasakoñi- mattam eva dhanaü atthi tam pi àharitvà tucchakoññhe pårehi, imàhi catupaõõàsakoñãhi imaü tucchakoññhake påraõena daõóakammaü katvà mahàseññhiü\<*<3>*>/ khamàpehãti". Sà "sàdhu devà" 'ti tassa vacanaü sampañicchitvà vuttanayen' eva sabbaü dhanaü àharitvà aóóharattasa- maye seññhissa sirigabbhaü pavisitvà obhàsaü pharitvà àkàse aññhàsi, "ko eso" ti vutte "ahan te mahàseññhi catutthadvàrakoññhake\<*<4>*>/ adhi- vatthà andhabàladevatà, mayà mahàmohamåëhàya Buddhaguõe ajànitvà purimesu divasesu tumhehi saddhiü ki¤ci kathitaü, taü me dosaü kha- matha, Sakkassa hi me devaràjassa vacanena tumhàkaü iõaü sàdhetvà aññhàrasa koñiyo samuddaü gatà aññhàrasa koñiyo tasmiü tasmiü ñhàne as- sàmikadhanassa aññhàrassa koñiyo ti catuppaõõàsakoñiyo àharitvà tuccha- koññhaü påraõena daõóakammaü kataü, Jetavanavihàraü àrabbha parikkhayaü gatadhanaü sabbaü sampiõóitaü, vasanaññhànaü alabha- mànà kilamàmi, mayà a¤¤àõatàya kataü manasi akatvà khamatha mahàseññhãti" àha. Anàthapiõóiko tassà vacanaü sutvà cintesi: "aya¤ ca devatà, `daõóakamma¤\<*<5>*>/ ca\<*<6>*>/ me katan' ti vadati, attano ca dosaü pañijànàti, Satthà imaü cintetvà attano guõe jànàpessati, Sammàsam- buddhassa naü dassessàmãti". Atha naü àha: "amma devate, sace si maü khamàpetukàmà Satthu santike maü khamàpehãti". "Sàdhu evaü karissàmi, Satthu pana maü santikaü gahetvà gacchàhãti". So "sàdhå" 'ti vatvà vibhàtàya rattiyà pàto va taü gahetvà Satthu san- tikaü gantvà tàya katakammaü sabbaü Tathàgatassa àrocesi. Satthà tassa vacanaü sutvà "idha gahapati pàpapuggalo pi yàva pàpaü na \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv lekhaõiü. 2 Cv iõà-, Cs inapannaü. 3 Ck -seññhinaü. 4 Ck catutthe. 5 Cs Cv -kammaü. 6 Cs omits ca. >/ #<[page 231]># %< 10. Khadiraïgàrajàtaka. (40). 231>% paccati tàva bhadràni passati, yadà pan' assa pàpaü paccati tadà pàpam eva passati, bhadrapuggalo pi yàva bhadraü na paccati tàva pàpàni passati, yadà pan' assa bhadraü paccati tadà bhadram eva passatãti" vatvà imà Dhammapade dve gàthà abhàsi: Pàpo pi passatã bhadraü yàva pàpaü na paccati, (Dhp. vv. yadà ca paccatã pàpaü atha pàpo pàpàni passati. 119-120.) Bhadro pi passatã pàpaü yàva bhadraü na paccati, yadà ca paccatã bhadraü atha bhadro bhadràni passatãti. Imàya\<*<1>*>/ ca pana gàthànaü pariyosàne sà devatà sotàpattiphale patiñ- ñhàsi. Sà cakkaükitesu Satthu pàdesu nipatitvà "mayà bhante ràga- rattàya dosaduññhàya mohamåëhàya avijjandhàya tumbàkaü guõe ajànantiyà pàpakaü vacanaü vuttaü, taü me khamathà" 'ti Satthàraü khamàpetvà mahàseññhiü khamàpesi. Tasmiü samaye Anàthapiõóiko Satthu purato attano guõaü kathesi: "bhante ayaü devatà `Buddhu- paññhànàdãni mà karohãti' vàriyamànàpi\<*<2>*>/ maü vàretuü nàsakkhi, `dànaü na dàtabban' ti imàya vàriyamàno p' ahaü adàsim eva, nanu esa bhante mayhaü guõo" ti. Satthà "tvaü kho si gahapati sotàpanno ariyasàvako acalasaddho visuddhadassano, tuyhaü imàya appesakkha- devatàya vàrentiyà avàritabhàvo nàcchariyo, yaü pana pubbe paõóità anuppanne Buddhe aparipakke\<*<3>*>/ ¤àõe ñhità kàmàvacarissarena Màrena àkàse ñhatvà `sace dànaü dassasi imasmiü niraye paccissasãti' asãti- hatthagambhãraü aïgàrakàsuü dassetvà `mà dànaü adàsãti' vàrità- padumakaõõikamajjhe ñhatvà dànaü adaüsu idaü acchariyan" ti vatvà Anàthapiõóikena yàcito atãtam àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto Bàràõasiseññhissa kule nibbattitvà nànappa- kàrehi sukhåpaharaõehi\<*<4>*>/ devakumàro viya saüvaóóhiyamàno\<*<5>*>/ anukkamena vi¤¤åtaü\<*<6>*>/ patvà soëasavassakàle yeva sabbasippesu nipphattiü patto. So pitu accayena seññhiññhàne ñhatvà catusu nagaradvàresu catasso dànasàlà majjhe nagarassa ekaü attano nivesanadvàre ekan ti cha dànasàlà kàretvà mahàdànaü deti \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so all three MSS. instead of imàsaü? 2 so all three MSS. instead of vàrayamànàpi? 3 Ck aparipakkhe, Cs aparipakkhe corr. to aparipakke. 4 Cs sukhupaharaõehi, Cv sukhupakaraõehi. 5 Cv saüvaddhiyamàno, Cs saddhiyamàno. 6 Cs vi¤¤utaü. >/ #<[page 232]># %<232 I. Ekanipàta. 4. Kulàvakavagga.>% sãlaü rakkhati uposathakammaü karoti. Ath' ekadivasaü pàtaràsavelàya Bodhisattassa nànaggarase manu¤¤abhojane upanãyamàne eko paccekabuddho sattàhaccayena nirodhà vuñ- ñhàya bhikkhàcàravelaü sallakkhetvà "ajja mayà Bàràõasiseñ- ñhissa gehadvàraü gantuü vaññatãti" nàgalatàdantakaññhaü khàditvà Anotattadahe mukhaü dhovitvà Manosilàtale ñhito nivàsetvà kàyabandhanaü bandhitvà cãvaraü pàrupitvà iddhi- mayamattikàpattaü àdàya àkàsenàgantvà Boddhisattassa bhatte upanãtamatte gehadvàre aññhàsi. Bodhisatto taü desvà va àsanà vuññhàya nipaccàkàraü dassetvà parikammakàrakaü olokesi, "kiü karomi sàmãti" ca vutte "ayyassa pattaü àha- rathà" 'ti àha. Taü khaõaü yeva Màro pàpimà vikampamàno uññhàya "ayaü paccekabuddho ito sattame divase àhàraü labhi, ajja alabhanto vinassissati, ima¤ ca vinàsessàmi seññhino ca dànantaràyaü karissàmãti" taü khaõaü ¤eva\<*<1>*>/ àgantvà antara- vatthumhi asãtihatthamattaü aïgàrakàsuü\<*<2>*>/ nimmini, sà khadi- raïgàrapuõõà\<*<3>*>/ sampajjalità sajotibhåtà Avãcimadhànirayo viya khàyittha, taü pana màpetvà sayaü àkàse aññhàsi. Pattaha- raõatthàya gacchamàno puriso taü disvà mahàbhayapatto nivatti. Bodhisatto "kiü tàta nivatto sãti" pucchi. Ayaü, "sàmi anta- ravatthumhi mahatã\<*<4>*>/ aïgàrakàså\<*<5>*>/ sampajjalità sajotibhåtà" ti. Ath' a¤¤o ath' a¤¤o ti evaü àgatàgatà sabbe pi bhayappattà vegena palàyiüsu. Bodhisatto cintesi: "ajja mayhaü dànan- taràyaü kàtukàmo Vasavatti Màro uyyutto bhavissati, na kho pana jànàmi Màrasatena Màrasahassenàpi mayhaü akampiya- bhàvaü, ajja dàni mayhaü và Màrassa và balamahantataü ànubhàvamahantataü jànissàmãti" taü yathàsajjitam eva bhatta- pàtiü sayaü àdàya gehà nikkhamma aïgàrakàsutañe\<*<6>*>/ ñhatvà àkàsaü ulloketvà Màraü disvà "ko. Si tvan" ti àha. "Ahaü Màro" ti. Ayaü aïgàrakàsu\<*<6>*>/ tayà nimmità" ti. "âma mayà" \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cs khaõaü yeva. 2 Ck Cv aügàra-. 3 Ck Cs khadiraügàra-. 4 Ck mahati. 5 Ck Cs aïgàrakàsuü, Cv aügàrakàsu. 6 Cv aügàrakàsu. >/ #<[page 233]># %< 10. Khadiraïgàrajàtaka. (40). 233>% ti. "Kimatthàyà" 'ti. "Tava dànassa antaràyakaraõatthàya ca paccekabuddhassa ca jãvitanàsanatthàyà" 'ti. Bodhisatto "n' eva te ahaü attano dànassa antaràyaü na paccekabuddhassa jãvitantaràyaü kàtuü dassàmi, ajja dàni mayhaü và tuyhaü và balamahantataü jànissàmãti" aïgàrakàsuyà\<*<1>*>/ tañe ñhatvà "bhante paccekabuddha\<*<2>*>/, ahaü imassà aïgàrakàsuyà\<*<3>*>/ adhosãso patamàno pi na nivattissàmi, kevalaü tumhe mayà dinnabhoja- naü patigaõhathà" 'ti vatvà imaü gàtham àha: @*>/ patàmi nirayaü uddhapàdo avaüsiro, nànariyaü karissàmi, handa piõóaü pañiggahà 'ti. || Ja_I:39 ||>@ Tatràyaü piõóattho; bhante paccekavarabuddha, sace p' ahaü tumhàkaü piõóapàtaü dento ekaüsen' eva imaü nirayam uddhapàdo avaüsãro hutvà patàmi tathàpi yad idaü adàna¤ ca asãliya¤ ca ariyehi akàtabbattà anariyehi ca kàtab- battà anariyan ti vuccati na taü anariyaü karissàmi, handa imaü mayà diyyamànaü piõóaü pañiggaha patigaõhàhãti, ettha ca handà 'ti vavassaggatthe nipàto. Evaü vatvà Bodhisatto daëhasamàdànena bhattapàtiü ga- hetvà aïgàrakàsumatthakena\<*<5>*>/ pakkanto\<*<6>*>/. Tàvad eva asãtihat- thàya gambhãràya aïgàrakàsuyà\<*<7>*>/ talato uparåpari jàtaü atta- sattamaü ekaü mahàpadumaü uggantvà Bodhisattassa pàde pañicchi. Tato mahàtumbamatto reõu uggantvà Mahàsattassa muddhani ñhatvà sakalasarãraü suvaõõacuõõasamokiõõam iva akàsi. So padumakaõõikàya ñhatvà nànaggarasabhojanaü pac- cekabuddhassa patte patiññhàpesi. So taü pañiggahetvà anu- modanaü katvà pattaü àkàse khipitvà passantass' eva mahà- janassa sayam pi vehàsaü abbhuggantvà nànappakàraü valà- hakapantiü maddamàno viya Himavantam eva gato. Màro pi paràjito domanassaü patvà attano vasanaññhànam eva gato. Bodhisatto pana padumakaõõikàya ñhitako va mahàjanassa \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv aügàrakàsu-. 2 Cv paccekavarabuddha. 3 Cs Cv aügàrakàsuyà. 4 Cs kàmaü. 5 Cs Cv aügàra-. 6 Cs Cv pakkhanto. 7 Cv aügàra-. >/ #<[page 234]># %<234 I. Ekanipàta. 5. Atthakàmavagga.>% dànasãlasaüvaõõanena dhammaü desetvà mahàjanena parivuto attano nivesanam eva pavisitvà yàvajãvaü dànàdãni pu¤¤àni karitvà yathàkammaü gato. Satthà "na idaü gahapati acchariyaü yaü tvaü evaü dassana- sampanno etarahi devatàya na kampito., pubbe paõóitehi katam eva acchariyan" ti imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà paccekabuddho tatth' eva parinibbàyi, Màraü paràjayitvà padumakaõõikàya ñhatvà paccekabuddhassa piõóa- pàtadàyako Bàràõasiseññhi pana aham evà" 'ti. Khadiraïgàra- jàtakaü. Kulàvakavaggo catuttho. 5. ATTHAKâMAVAGGA. $<1. Losakajàtaka.>$ Yo atthakàmassà 'ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto Losakatissattheraü nàma\<*<1>*>/ àrabbha kathesi. Ko pan' esa Losa- katissatthero nàmà 'ti Kosalaraññhe eko attano kulanàsako kevañña- puttako alàbhã bhikkhu. So kira nibbattaññhànato cavitvà Kosalaraññhe ekasmiü kulasahassavàse\<*<2>*>/ kevaññagàme ekissà\<*<3>*>/ kevaññiyà kucchismiü pañisandhiü gaõhi. Tassa pañisandhigahaõadivase taü\<*<4>*>/ kulasahassaü\<*<5>*>/ jàlahatthaü nadiya¤ ca taëàkàdisu\<*<6>*>/ ca macche pariyesantaü ekaü khuddakamaccham pi nàlattha. Tato paññhàya ca te kevaññà parihà- yanti yeva. Tasmim pi kucchigate yeva nesaü gàmo sattavàre agginà daóóho sattavàre ra¤¤à daõóito. Evaü anukkamena duggatà jàtà. Te cintayiüsu: "pubbe amhàkaü evaråpaü n' atthi, idàni pana pari- hàyàma, amhàkaü antare ekàya kàëakaõõiyà bhavitabbaü, dve vaggà homà" 'ti pa¤ca pa¤ca kulasatàni ekato ahesuü. Tato yattha tassa màtàpitaro so koññhàso parihàyati itaro vaóóhati. Te "tam pi koññhà- saü dvidhà tam pi dvidhà" ti evaü yàva tam eva kulaü ekaü ahosi tàva vibhajitvà tesaü kàëakaõõibhàvaü ¤atvà pothetvà nikkaóóhiüsu\<*<7>*>/. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck omits nàma. 2 Ck kusalasahassa-. 3 Cv ekassà. 4 Ck naü. 5 Ck kulasahassaü. 6 Cv talà-, Cs talà- corr. to taëà-. 7 Ck nika-. >/ #<[page 235]># %< 1. Losakajàtaka. (41). 235>% Ath' assa màtà kicchena jãvamànà paripakke gabbhe ekasmiü ñhàne vijàyi. Pacchimabhavikasattaü na sakkà nàsetuü, antoghañe dãpo viya hi 'ssa\<*<1>*>/ hadaye arahattassa upanissayo jalati. Sà taü dàrakaü pañi- jaggitvà àdhàvitvà paridhàvitvà\<*<2>*>/ vicaraõakàle ekam assa kapàlakaü hatthe datvà puttaü "ekaü gharaü pavisà" 'ti pesetvà palàtà. So tato paññhàya ekako va hutvà tattha bhikkhaü pariyesitvà ekasmiü ñhàne sayati na\<*<3>*>/ nahàyati na sarãraü pañijaggati paüsupisàcako viya kicchena jãvikaü kappeti. So anukkamena sattavassiko hutvà ekasmiü gehadvàre ukkhalidhovanassa chaóóitaññhàne kàko viya ekekaü sitthaü uccinitvà khàdati. Atha naü dhammasenàpati Sàvatthiü piõóàya ca- ramàno disvà "ayaü satto atikàru¤¤appatto kataragàmavàsiko nu kho" ti tasmiü mettacittaü vaóóhitvà "ehi re" ti àha. So gantvà theraü vanditvà aññhàsi. Atha naü thero "kataragàmavàsiko si, kahaü và te màtàpitaro" ti pucchi. "Ahaü bhante nippaccayo, mayhaü màtà- pitaro maü nissàya `kilant' amhà' 'ti maü chaóóetvà palàtà" ti. "Api pana pabbajissasãti" "Bhante, ahaü tàva pabbajeyyaü, màdisaü pana kapaõaü\<*<5>*>/ ko pabbàjessatãti\<*<6>*>/. "Ahaü pabbàjessàmãti". "Sàdhu pabbàjethà" 'ti. Thero tassa khàdanãyaü bhojanãyaü\<*<7>*>/ datvà taü vi- hàraü netvà sahatthen' eva nahàpetvà pabbàjetvà paripuõõavassaü upasampàdesi. So mahallakakàle Losakatissatthero ti pa¤¤àyittha nippa¤¤o appalàbho. Tena kira asadisadàne pi kucchipåro na laddha- pubbo jãvitaghañanamattakam eva labhati. Tassa hi patte ekasmiü ¤eva yàgåluüke dinne patto samatittiko hutvà pa¤¤àyati. Atha manussà "imassa patto påro" ti pa¤¤àyittha\<*<8>*>/ heññhà yàguü denti. Tassa patte yàguü dànakàle manussànaü bhàjane yàguü antaradhà- yatãti pi vadanti. Khajjakàdisu pi es' eva nayo. So aparena sama- yena vipassanaü vaóóhetvà aggaphale arahatte patiññhito pi appalàbho va ahosi\<*<9>*>/. Ath' assa anupubbena àyusaükhàresu parihãnesu pari- nibbànadivaso sampàpuõi. Dhammasenàpati àvajjento tassa parinibbà- nabhàvaü ¤atvà "ayaü Losakatissatthero ajja parinibbàyissati, ajja mayà etassa yàvadatthaü àhàraü dàtuü vaññatãti" taü àdàya Sàvat- thiü piõóàya pàvisi. Thero taü nissàya tàva bahumanussàya Sàvatthiyà hattham pasàretvà vandanamattam pi nàlattha. Atha naü thero "gacchàvuso, àsanasàlàya nisãdà" 'ti uyyojetvà "imaü Losakassa dethà" \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv omits ssa. 2 Cv omits paridhàvitvà. 3 Ck omits na. 4 Ck chaóóhita. 5 Ck kapana, Cv kapanà, Cs kapana corr. to kapanaü. 6 all three MSS. -jessasãti. 7 Ck Cv -niyaü -niyaü. 8 so all three MSS. instead of pa¤¤àyitvà? 9 Cv appalàbho si. >/ #<[page 236]># %<236 I. Ekanipàta. 5. Atthakàmavagga.>% 'ti laddhàhàraü pesesi. Taü gahetvà gatà Losakatheraü asaritvà sayam eva bhu¤jiüsu. Atha therassa uññhàya vihàraü gamanakàle Losakatissatthero gantvà theraü vandi. Thero nivattitvà ñhitako va "laddhan te àvuso bhattan" ti pucchi. "Labhissàma no bhante" ti. Thero saüvegappatto kàlaü olokesi. Kàlo atikkanto. Thero "hot' àvuso, idh' eva nisãdà" 'ti Losakatheraü àsanasàlàya nisãdàpetvà Kosalara¤¤o nivesanaü agamàsi. Ràjà therassa pattaü gàhàpetvà "bhattassa akàlo" ti pattapåraü catumadhuraü dàpesi. Thero taü àdàya gantvà "eh' àvuso Tissa, imaü catumadhuraü bhu¤jà" 'ti vatvà pattaü gahetvà va aññhàsi. So thero gàravena lajjanto na paribhu¤- jati. Atha naü thero "eh' àvuso Tissa, ahaü imaü pattaü gahetvà va ñhassàmi, tvaü nisãditvà paribhu¤ja, sace imaü pattaü hatthato mu¤ceyyaü ki¤ci na bhaveyyà" 'ti àha. Athàyasmà Losakatissatthero\<*<1>*>/ aggissare dhammasenàpatimhi pattaü gahetvà ñhite\<*<2>*>/ catumadhuraü paribhu¤ji. Taü therassa ariyiddhibalena parikkhayaü na agamàsi. Tadà Losakatissatthero\<*<1>*>/ yàvadatthaü udarapåraü katvà paribhu¤ji, taü divasaü yeva ca anupàdisesàya nibbànadhàtuyà parinibbàyi. Sammàsambuddho santike ñhatvà sarãranikkhepaü kàresi. Dhàtuyo gahetvà cetiyaü kariüsu. Tadà bhikkhå dhammasabhàyaü sannipati- tvà "àvuso, Losakathero apu¤¤o appalàbhã, evaråpena nàma apu¤¤ena appalàbhinà kathaü ariyadhammo laddho" ti kathentà\<*<3>*>/ nisãdiüsu. Satthà dhàmmasabhàyaü gantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" 'ti pucchi. Te "imàya nàma bhante" ti àrocesuü. Satthà "bhikkhave, eso bhikkhu attano alàbhibhàva¤ ca\<*<4>*>/ ariyadhamma- làbhibhàva¤\<*<5>*>/ ca attanà va akàsi\<*<6>*>/, ayaü hi pubbe paresaü làbhanta- rayaü katvà appalàbhã\<*<7>*>/ jàto, `aniccaü dukkhaü anantà' ti vipassanàya yuttabhàvassa phalena ariyadhammalàbhã\<*<8>*>/ jàto" ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Kassapasammàsambuddhakàle\<*<9>*>/ a¤¤ataro bhik- khu ekaü kuñumbikaü\<*<10>*>/ nissàya gàmakàvàse vasati pakatatto sãlavà vipassanàya yuttapayutto. Ath' eko khãõàsavathero samavattasaüvàsaü\<*<11>*>/ vasamàno pubbe na tassa bhikkhuno upaññhàkakuñumbikassa\<*<12>*>/ vasanagàmaü sampatto. Kuñumbiko \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv -tissathero. 2 Ck ñhita. 3 Ck Cv kathento. 4 Cv alàbhãbhàvaddha¤ca. 5 Ck -làbhã-. 6 Ck Cs katàsi. 7 Ck Cv -bhi, Cs -làbhi corr. to -labhã. 8 Ck Cs -bhi. 9 Ck kassapasambuddha-. 10 Ck Cs kuñimbikaü. 11 Cv samavattavàsaü, Cs samavattasavàsam corr. to samavattavàsaü. 12 Ck Cs -kuñimbi-. >/ #<[page 237]># %< 1. Losakajàtaka. (41). 237>% therassa iriyàpathe yeva pasãditvà pattaü àdàya gharaü pave- setvà sakkaccaü bhojetvà thokaü dhammakathaü sutvà theraü vanditvà "bhante, amhàkaü dhuravihàram\<*<1>*>/ eva gacchatha, mayam sàyaõhasamaye\<*<2>*>/ àgantvà passissàmà" 'ti àha. Thero vihàraü gantvà nevàsikatheraü vanditvà àpucchitvà ekamantaü nisãdi. So pi tena saddhiü pañisanthàraü katvà "laddho te àvuso bhikkhàhàro" ti pucchi. "Ama laddho" ti. "Kahaü laddho" ti. "Tumhàkaü dhuragàme kuñumbiyaghare" ti eva¤ ca pana vatvà attano senàsanaü pucchitvà pañijaggitvà patta- cãvaraü pañisàmetvà jhànasukhena phalasukhena vãtinàmento nisãdi. So pi kuñumbiko sàyaõhe\<*<2>*>/ gandhamàla¤ c' eva dãpate- la¤ ca gàhàpetvà vihàraü gantvà nevàsikatheraü vanditvà "bhante, eko àgantukathero atthi, àgato nu kho" ti pucchi, "âma àgato" ti. "Idàni kahan" ti. "Asukasenàsane nàmà" 'ti. So tassa santikaü gantvà vanditvà ekamantaü nisinno dhammakathaü sutvà sãtalavelàya cetiya¤ ca bodhi¤ ca\<*<3>*>/ påjetvà dãpe jàletvà ubho pi jane nimantetvà gato. Nevàsikathero pi kho "ayaü kuñumbiko paribhinno, sac' àyaü bhikkhu imasmiü vihàre vasissati na maü esa kismi¤ca gaõayissatãti" thero\<*<4>*>/ anattamanantaü\<*<5>*>/ àpajjitvà "imasmiü vihàre etassa avasanàkàro mayà kàtuü vaññatãti" tena upaññhànavelàya àgatena saddhiü ki¤ci na kathesi. Khãõàsavathero tassa ajjhàsayaü jànitvà "ayaü thero mama kule và gaõe và apalibuddhabhàvaü na jànàtãti" attano vasanaññhànaü gantvà jhànasukhena phala- sukhena vãtinàmesi. Nevàsiko pi punadivasena kapiññhena gaõ- óiü paharitvà nakhena dvàraü àkoñetvà kuñumbiyassa gehaü agamàsi. So tassa pattaü gahetvà pa¤¤attàsane nisãdàpetvà "àgantukathero kahaü bhante" ti pucchi. "Nàhaü tava kulå- pakassa pavattiü jànàmi, gaõóim\<*<6>*>/ paharanto dvàraü àko- ñento pabodhetuü nàsakkhiü, hiyyo tava gehe paõãtabhojanaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv dhåra-. 2 Ck sàyanha-, Cs sàyaüha-. 3 Cv bodhiya¤ca. 4 Cs Cv there. 5 Cv anantamanataü, Cs anattamattaü corr. to anattamatataü. 6 so all three MSS. >/ #<[page 238]># %<238 I. Ekanipàta. 5. Atthakàmavagga.>% bhu¤jitvà jãràpetuü asakkonto `idàni niddaü okkanto yeva bhavissatãti' tvaü pasãdamàno evaråpesu ñhànesu yeva pasãda- sãti" àha. Khãõàsavathero pi attano bhikkhàcàravelaü sallak- khetvà sarãraü pañijaggitvà pattacãvaram àdàya àkàse uppatitvà a¤¤attha agamàsi. So kuñumbiko nevàsikatheraü sappimadhu- sakkaràbhisaükhataü pàyasaü pàyetvà pattaü gandhacuõõehi ubbaññetvà puna påretvà "bhante, so thero maggakilanto bha- vissati idam assa harathà" 'ti adàsi. Itaro apañikkhipitvà va gahetvà gacchanto "sace so bhikkhu imaü pàyàsaü pivissati gãvàya gahetvà nikkaóóhiyamàno pi na gamissati, sace panàhaü imaü pàyàsaü manussassa dassàmi pàkañam me kammaü bha- vissati, sace udake opilàpessàmi udakapiññhe sappi pa¤¤àyissati, sace bhåmiyaü chaóóessàmi\<*<1>*>/ kàkasannipàtena pa¤¤àyissati, kattha nu kho imaü chaóóeyyan\<*<2>*>/" ti upadhàrento ekaü jhà- makhettaü disvà aügàre viyåhitvà\<*<3>*>/ tattha pakkhipitvà upari aügàrehi pañicchàdetvà vihàraü gato. Taü bhikkhuü adisvà cintesi: "addhà so bhikkhu khãõàsavo mama ajjhàsayaü viditvà a¤¤attha gato bhavissati, aho mayà udarahetu ayuttaü katan" ti tàvad ev' assa mahantaü domanassaü udapàdi, tato paññhày' eva ca manussapeto hutvà nacirass' eva kàlaü katvà niraye nibbatti. So bahåni vassasatasahassàni niraye paccitvà pakkà- vasesena pañipàñiyà pa¤cajàtisatesu yakkho hutvà ekadivasam pi udarapåraü àhàraü na labhi. Ekadivasaü pana gabbhama- laü udarapåraü labhi. Puna pa¤ca jàtisatàni\<*<4>*>/ sunakho ahosi. Tadàpi ekadivasaü bhattavamanaü udarapåraü labhi. Sesakàle pana tena udaràpåro àhàro nàma na laddhapubbo. Sunakha- yonito pana cavitvà Kàsiraññhe ekasmiü gàme duggatakule nibbatti. Tassa nibbattito paññhàya taü kulaü paramadugga- tam eva jàtaü. Nàbhito uddhaü udakaka¤jikamattam\<*<5>*>/ pi na labhi. Tassa pana Mittavindako ti nàmaü ahosi. Màtà- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck chaóóhessàmi. 2 Ck chaóóheyyan. 3 Ck viyuhitvà, Cs viyuhitvà corr. to viyåhitvà. 4 Ck pa¤casatàni. 5 Ck -ka¤cika-. >/ #<[page 239]># %< 1. Losakajàtaka. (41). 239>% pitaro jàtakadukkhaü adhivàsetuü asakkhontà "gaccha kàëa- kaõõikà" 'ti taü pothetvà nãhariüsu. So appañisarano vica- ranto Bàràõasiü agamàsi. Tadà Bodhisatto Bàràõasiyaü disàpàmokkho àcariyo hutvà pa¤ca màõavakasatàni sippaü vàcesi. Tadà Bàràõasivàsino duggatànaü paribbayaü datvà sippaü sikkhàpenti. Ayam pi Mittavindako Bodhisattassa san tike pu¤¤asippaü sikkhati. So pharuso anovàdakkhamo taü taü paharanto\<*<1>*>/ vicarati, Bodhisattena; ovadiyamàno pi ovàdaü na gaõhàti, taü nissàya àyo pi 'ssa mando jàto. Atha so màõavakehi saddhiü bhaõóitvà ovàdaü agaõhanto tato palàyitvà àhiõóanto ekaü paccantagàmaü gantvà bhatiü katvà jãvati. So tattha ekàya duggatitthiyà saddhiü saüvàsaü kappesi. Sà taü nissàya dve dàrake vijàyi. Gàmavàsino "amhàkaü susà- sanaü dussàsanaü àroceyyàsãti" Mittavindakassa bhatiü\<*<2>*>/ datvà taü\<*<3>*>/ gàmadvàre kuñikàya vasàpesuü. Taü pana Mittavindakaü nissàya te paccantagàmavàsino sattakkhattuü ràjadaõóaü adaüsu, sattakkhattuü tesaü gehàni {nijjhàyiüsu,} sattakkhattuü taëàkaü chijji. Te cintayiüsu: "amhàkaü pubbe imassa Mittavinda- kassa anàgamanakàle\<*<4>*>/ evaråpaü n' atthi, idàni pan' assa àga- takàlato paññhàya parihàyàmà" 'ti taü pothetvà nãhariüsu. So attano dàrake gahetvà a¤¤attha gacchanto ekaü amanussa- pariggahaü añaviü pàvisi. Tatth' assa amanussà dàrake ca bhariya¤ ca màretvà maüsaü khàdiüsu. So tato palàyitvà tato tato àhiõóanto ekaü Gambhãraü nàma paññanagàmaü nàvàvissajjanadivase\<*<5>*>/ yeva patvà kammakaro hutvà nàvaü abhiråhi. Nàvà samuddapitthe sattàhaü gantvà sattame divase samuddamajjhe àkoñetvà ñhapità viya aññhàsi. Te kàëakaõõi- salàkaü vàresuü. Sattakkhattuü Mittavindakass' eva\<*<6>*>/ pàpuõi\<*<7>*>/. Manussà tass' ekaü veõukalàpakaü datvà hatthe gahetvà sa- mudde khipiüsu. Tasmiü khittamatte nàvà agamàsi. Mitta- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck pahàrento. 2 Cv adds va. 3 Ck naü. 4 Ck anàgamakàle. 5 Ck nàvaü-. 6 Cv vindakasseva. 7 Cv Cs -õã. >/ #<[page 240]># %<240 I. Ekanipàta. 5. Atthakàmavagga.>% vindako veõukalàpe nipajjitvà samuddapiññhe gacchanto Kassa- pasammàsambuddhassa kàle rakkhitasãlassa phalena samudda- piññhe ekasmiü phalikavimàne catasso devadhãtà pañilabhitvà tàsaü santike sukhaü anubhavamàno sattàhaü vasi. Tà pana vimànapetiyo sattàhaü sukhaü anubhavanti. Sattàhaü duk- khaü anubhavituü gacchamànà "yàva mayaü àgacchàma tàva idh' eva hohãti" vatvà agamaüsu. Mittavindako tàsaü gatakàle veõukalàpe nipajjitvà parato gacchanto rajatavimàne aññha de- vadhãtaro labhi. Tato pi paraü gacchanto maõivimàne soëasa kanakavimàne dvattiüsa devadhãtaro labhi. Tàsam pi vacanaü akatvà parato gacchanto antaradãpake ekaü yakkhanagaraü addasa. Tatth' ekà yakkhinã ajaråpena vicarati. Mittavindako tassà yakkhinãbhàvaü ajànanto "ajamaüsaü khàdissàmãti" taü pàde aggahesi. Sàyaü yakkhànubhàvena taü ukkhipitvà khipi. So tàya khitte samuddamatthakena gantvà Bàràõasiyaü pari- khàpiññhe ekasmiü kaõñakagumbamatthake patitvà pavaññamàno bhåmiyaü patiññhàsi. Tasmi¤ ca samaye tasmiü parikhàpiññhe ra¤¤o ajikà caramànà corà haranti. Ajikagopakà "core gaõ- hissàmà" 'ti ekamantaü nilãnà aññhaüsu. Mittavindako pavañ- ñitvà bhåmiyaü ñhito tà ajikà disvà cintesi: "ahaü samudde ekasmiü dãpake ajikaü pàde gahetvà tàya khitto idha patito, sace pan' idàni ekaü ajikaü pàde gahissàmi sà maü parato samuddapiññhe vimànadevatànaü santike khipissatãti\<*<1>*>/" so evaü ayoniso manasi karitvà ajikaü pàde gaõhi. Sà gahitamattà vi- ravi. Ajikagopakà ito c' ito ca àgantvà taü gahetvà "ettakaü kàlaü ràjakule ajikàkhàdako esa coro" ti taü koññetvà bandhi- tvà ra¤¤o santikaü nenti. Tasmiü khaõe Bodhisatto pa¤ca- satamàõavakaparivuto nagarà nikkhamma nahàyituü gacchanto Mittavindakaü disvà sa¤jànitvà te manusse àha: "tàta, ayaü amhàkaü antevàsiko, kasmà taü gaõhitthà" 'ti. "Ajikacorako ayya ekaü ajikaü pàde gaõhi, tasmà gahito" ti. "Tena h' \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck Cv khipissàtãti, Cs khipissasãti >/ #<[page 241]># %< 2. Kapotajàtaka. (42). 241>% etaü amhàkaü dàsaü katvà detha, amhe nissàya jãvissatãti". Te "sàdhu ayyà" 'ti taü vissajjetvà agamaüsu. Atha naü Bodhisatto "Mittavindaka tvaü ettakaü kàlaü kahaü vasãti" pucchi. So sabbaü attanà katakammaü àrocesi. Bodhisatto "atthakàmànaü\<*<1>*>/ vacanaü akaronto\<*<2>*>/ etaü dukkhaü pàpuõan- tãti" vatvà imaü gàthaü àha: @@ Tattha atthakàmassà 'ti vaóóhiü icchantassa, hitànukampino ti hitena anukampamànassa, ovajjamàno ti mudukena hitacittena ovadiyamàno, na karoti sàsanan ti anusatthiü na karoti dubbaco anovàdako hoti, Mittako viya socatãti yathà ayaü Mittavindako ajàya pàdaü gahetvà socati kilamati evaü niccakàlaü socatãti imàya gàthàya Bodhisatto dhammaü desesi. Evaü tena therena ettake addhàne tãsu yeva attabhàvesu kucchipåro laddhapubbo, yakkhena hutvà ekadivasaü gabbhamalaü laddhaü sunakhena hutvà ekadivasaü bhattavamanaü parinibbànadivase dhammasenàpatissànubhàvena catumadhuraü laddhaü, evaü parassa làbhantaràyakaraõaü nàma mahàdosan ti veditabbaü. Tasmiü pana kàle so pi àcariyo Mittavindako pi yathà- kammaü gato. Satthà "evaü bhikkhave attanà appalàbhibhàva¤ ca ariyadhamma- làbhibhàva¤ ca sayam eva esa akàsãti" imaü dhammadesanaü àha- ritvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà Mittavindako Losakatissatthero ahosi, disàpàmokkhàcariyo pana aham evà" 'ti. Losakajàtakaü. $<2. Kapotajàtaka.>$ Yo atthakàmassà 'ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto a¤¤ataraü lolabhikkhuü àrabbha kathesi. Tassa lolabhàvo Nava- nipàte Kàkajàtake\<*<3>*>/ àvibhavissati. Tadà pana taü bhikkhå "ayaü bhante bhikkhu lolo" ti Satthu àrocesuü. Atha naü Satthà "saccaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck atthakàkàmànaü, Cs attakàmànaü. 2 so all three MSS. 3 Ck kokajàtake. >/ #<[page 242]># %<242 I. Ekanipàta. 5. Atthakàmavagga.>% kira tvaü bhikkhu lolo" ti pucchi. "âma bhante" ti. Satthà "pubbe pi tvaü bhikkhu lolo, lolakàraõà jãvitakkhayaü patto, paõóitàpi taü nissàya attano vasanaññhànà parihãnà" ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto pàràpatayoniyaü nibbatti. Tadà Bàràõasivàsino pu¤¤akàmatàya tasmiü tasmiü ñhàne sakuõànaü sukhavàsat- thàya thusapacchiyo\<*<1>*>/ olambenti. Bàràõasiseññhino pi bhatta- kàrako attano mahànase ekaü thusapacchiü olambetvà ñhapesi. Bodhisatto tattha vàsaü kappesi. So pàto va nikkhamitvà gocare caritvà sàyaü àgantvà tattha vasanto kàlaü khepeti. Ath' ekadivasaü eko kàko mahànasamatthakena gacchanto ambilànambilamacchamaüsànaü\<*<2>*>/ dhåpanavàsaü ghàyitvà lo- bhaü uppàdetvà "kin nu kho nissàya imaü macchamaüsaü labhissàmãti" avidåre nisãditvà parigaõhanto sàyaü Bodhisattaü àgantvà mahànasaü pavisantaü disvà "imaü pàràpataü nissàya macchamaüsaü labhissàmãti" punadivase pàto va àgantvà Bodhisattassa nikkhamitvà gocaratthàya gamanakàle piññhito piññhito agamàsi. Atha naü Bodhisatto "kasmà tvaü samma amhehi saddhiü carasãti" àha. "Sàmi, tumhàkaü kiriyà may- haü ruccati, ito paññhàya tumhe upaññhahissàmãti". "Samma, tumhe a¤¤agocarà mayaü a¤¤agocarà, tumhehi amhàkaü upañ- ñhànaü dukkaran" ti. "Sàmi tumhàgocaragahaõakàle\<*<3>*>/ aham pi gocaraü gahetvà tumhehi saddhiü yeva gamissàmãti". "Sàdhu, kevalan te appamattena bhavitabban" ti. Evaü Bodhisatto kàkaü ovaditvà gocare caranto tiõabãjàdãni\<*<4>*>/ khàdati. Bodhi- sattassa pana gocaragahaõakàle kàko gantvà gomayapiõóaü apanetvà pàõake khàditvà udaraü påretvà Bodhisattassa san- tikaü àgantvà "sàmi, tumhe ativelaü caratha, atibahubhak- khena nàma bhavituü na vaññatãti" vatvà Bodhisattena gocaraü gahetvà sàyaü àgacchantena saddhiü yeva mahànasaü pàvisi. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -pacchayo. 2 both MSS. ambilàtambila-. 3 so both MSS. instead of tumhàkaü-? 4 Ck tiõabãjàni, Cv kiõabãjàdãni. >/ #<[page 243]># %< 2. Kapotajàtaka. (42). 243>% Bhattakàrako "amhàkaü kapoto a¤¤am pi gahetvà àgato" ti kàkassa pi pacchiü ñhapesi. Tato paññhàya dve janà vasanti. Ath' ekadivasaü seññhissa bahuü macchamaüsaü àhariüsu. Taü àdàya bhattakàrako mahànase tattha tattha olambesi. Kàko taü disvà lobhaü uppàdetvà "sve gocarabhåmiü agantvà\<*<1>*>/ mayà idam eva khàditabban" ti rattiü tintiõanto nipajji. Pu- nadivase Bodhisatto gocaràya gacchanto "ehi samma kàkà" 'ti àha. "Sàmi, tumhe gacchatha, mayhaü kucchirogo atthãti". "Samma, {kàkànaü} kucchirogo nàma kadàci na bhåtapubbo, rattiü tãsu yàmesu ekekasmiü yàme mucchità honti, dãpavaññiü gilitakàle pana nesaü muhuttan titti\<*<2>*>/ hoti, tvaü imaü maccha- maüsaü khàditukàmo bhavissasi, ehi manussaparibhogo nàma tumhàkaü dupparibhu¤jiyo, mà evaråpaü akàsi, mayà saddhiü yeva gocaràya gacchàhãti". "Na sakkomi sàmãti". "Tena hi pa¤¤àyissasi sakena kammena, lobhavasaü agantvà\<*<3>*>/ appamatto hohãti" taü ovaditvà Bodhisatto gocaràya gato. Bhattakàrako nànappakàraü macchamaüsavikatiü\<*<4>*>/ sampàdetvà usumanik- khamanatthaü bhàjanàni thokaü vivaritvà rasaparissàvanaka- roñiü bhàjanamatthake ñhapetvà bahi nikkhamitvà sedaü mu¤- camàno aññhàsi. Tasmiü khaõe kàko pacchito sãsaü ukkhipitvà bhattagehaü olokento tassa nikkhamitabhàvaü ¤atvà "ayaü dàni mayhaü manorathaü påretvà maüsaü khàdituü kàlo, kin nu kho mahàmaüsaü khàdàmi udàhu cuõõikamaüsan" ti cintetvà "cuõõikamaüsena nàma khippaü kucchiü påretuü na sakkà, mahantaü maüsakhaõóaü àharitvà pacchiyaü nik- khipitvà khàdamàno nipajjissàmãti" pacchito uppatitvà rasaka- roñiyaü nilãyi. Sà kilãti saddam akàsi. Bhattakàrako taü saddaü sutvà "kin nu kho etan" ti paviññho kàkaü disvà "ayaü duññhakàko mayà seññhino pakkamaüsaü khàditukàmo, ahaü kho pana seññhiü nissàya jãvissàmi na imaü bàlaü, kiü me iminà" ti dvàraü pidhàya kàkaü gahetvà sakalasarãre pat- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck àgantvà. 2 Cv tinti. 3 Ck àgantvà, Cv àgantvà corr. to agantvà. 4 both MSS. -saü-. >/ #<[page 244]># %<244 I. Ekanipàta. 5. Atthakàmavagga.>% tàni lu¤citvà addasiïgiveraü loõajãrakàya\<*<1>*>/ koññetvà ambilatak- kena àloëetvà ten' assa sakalasarãraü makkhetvà taü kàkaü pacchiyaü khipi. So adhimattavedanàbhibhåto tintiõàyanto\<*<2>*>/ nipajji. Bodhisatto sàyaü àgantvà taü vyasanappattaü disvà "lolakàka mama vacanaü akatvà tava lobhaü nissàya mahà- dukkhaü patto sãti" vatvà imaü gàthaü àha: @@ Tattha kapotakassa vacanaü akatvà ti pàràpatassa hitànusàsanivaca- naü akatvà, amittahatthatthagato va setãti amittànaü anatthakàrakànaü dukkhuppàdakapuggalànaü hatthatthaü hatthapathaü gato, ayaü kàko viya puggalo mahantaü vyasanaü patvà anusocamàno setãti. Bodhisatto imaü gàthaü vatvà "idàni mayà ca\<*<3>*>/ etasmiü ñhàne na sakkà vasitun" ti a¤¤attha gato. Kàko tatth' eva jãvitakkhayaü patto. Atha naü bhattakàrako saddhiü pacchiyà gahetvà saükàraññhàne chaóóesi. Satthàpi "na tvaü bhikkhu idàn' eva lolo pubbe pi lolo yeva, ta¤ ca pana te lolyaü nissàya paõóitàpi sakamhà àvàsà parihãnà" ti imaü dhammadesanaü àharitvà saccàni pakàsesi. Saccapariyosàne so bhikkhu anàgàmiphalaü patto. Satthà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà kàko lolabhikkhu ahosi, pàràpato pana aham evà" 'ti. Kapotajàtakaü. $<3. Veëukajàtaka.>$ Yo atthakàmassà 'ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto a¤¤ataraü dubbacabhikkhuü àrabbha kathesi. Taü\<*<4>*>/ hi Bhagavà "saccaü kira tvaü bhikkhu dubbaco" ti pucchitvà "saccam bhante" ti vutte "na tvaü bhikkhu idàn' eva dubbaco, pubbe pi dubbaco yeva, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv lonajãrakàya. 2 Ck tintiõayanto. 3 so both MSS. 4 both MSS. tam. >/ #<[page 245]># %< 3. Veëukajàtaka. (43). 245>% dubbacattà\<*<1>*>/ yeva ca paõóitànaü vacanaü akatvà sappamukhe\<*<2>*>/ jãvi- takkhayaü patto sãti" vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto Kàsiraññhe mahàbhogakule nibbatto vi¤¤åtaü patvà kàmesu àdãnavaü nekkhamme cànisaüsaü disvà kàme pahàya Himavantaü pavisitvà isipabbajjaü pabbajitvà kasiõa- parikammaü katvà pa¤ca abhi¤¤à aññha samàpattiyo uppàdetvà jhànasukhena vãtinàmento aparabhàge mahàparivàro pa¤cahi tàpasasatehi parivuto gaõassa satthà hutvà vihàsi. Ath' eko àsãvisapotako attano dhammatàya caranto a¤¤atarassa tàpasassa assamapadaü patto. Tàpaso tasmiü puttasinehaü uppàdetvà taü ekasmiü veëupabbe sayàpetvà pañijaggati. Tassa veëu- pabbe sayanato Veëuko tv-eva nàmaü akaüsu. Taü putta- sinehena pañijagganato tàpasassa Veëukapità tv-eva nàmaü akaüsu. Tadà Bodhisatto "eko kira tàpaso àsåvisaü pañijag- gatãti" sutvà pakkositvà "saccaü kira tvaü àsãvisaü jaggasãti" pucchitvà "saccan" ti vutte "àsãvisena saddhiü vissàso nàma n' atthi, mà evaü jaggasãti" àha. Tàpaso àha: "so\<*<3>*>/ me àca- riyaputto, nàhaü tena vinà vattituü sakkhissàmãti". "Tena hi etass' eva santikà jãvitakkhayaü pàpuõissasãti". Tàpaso Bodhisattassa vacanaü na gaõhi, àsãvisam pi jahituü nàsak- khi. Tato katipàhaccayen' eva sabbe tàpasà phalàphalatthàya gantvà gataññhàne phalàphalassa sulabhabhàvaü disvà dve tayo divase tatth' eva vasiüsu. Veëukapitàpi tehi saddhiü gacchanto àsãvisaü veëukapabbe yeva sayàpetvà pidahitvà gato. So puna tàpasehi saddhiü dvãhatãhaccayena àgantvà "Veëukassa gocaraü dassàmãti" veëupabbaü ugghàñetvà "ehi putta, chàtako\<*<4>*>/ sãti" hatthaü pasàresi. âsãviso dvãhatãhaü niràhàratàya kujjhitvà pasàritahatthe óasitvà tàpasaü tatth' eva jãvitakkhayaü pàpetvà ara¤¤aü pàvisi. Tàpasà taü disvà Bodhisattassa àrocesuü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck dubbacamattà. 2 Ck sappamukha. 3 Ck omits àha so. 4 Ck puttamacchàtako, Cv puttacchàtako. >/ #<[page 246]># %<246 I. Ekanipàta. 5. Atthakàmavagga.>% Bodhisatto tassa sarãrakiccaü kàretvà isigaõassa majjhe nisã- ditvà isãnaü ovàdavasena imaü gàtham àha: @@ Tattha evaü so nihato setãti yo hi isãnaü ovàdaü na gaõhàti so yathà esa tàpaso àsãvisamukhe påtibhàvam\<*<1>*>/ patvà nihato seti, evaü mahàvinà- saü patvà nihato setãti attho. Evaü Bodhisatto isigaõaü ovaditvà cattàro brahmavihàre bhàvetvà àyupariyosàne Brahmaloke uppajji. Satthàpi "na tvaü bhikkhu idàn' eva dubbaco, pubbe pi dubba- cabhàven' eva ca àsãvisamukhe påtibhàvaü patto" ti imaü dhamma- desanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà Veëukapità dubbacabhikkhu ahosi, sesaparisà Buddhaparisà, gaõasatthà pana aham evà" 'ti. Veëukajàtakaü. $<4. Makasajàtaka.>$ Seyyo amitto ti. Idaü Satthà Magadhesu càrikaü cara- màno a¤¤atarasmiü gàmake bàlagàmikamanusse\<*<2>*>/ àrabbha kathesi. Tathàgato kira ekasmiü samaye Sàvatthito Magadharaññhaü gantvà tattha càrikaü caramàno a¤¤ataraü\<*<3>*>/ gàmakaü sampàpuõi. So ca gàmako yebhuyyena andhabàlamanussehi yeva ussanno. Tatth' ekadi- vasaü te andhabàlamanussà sannipatitvà "bho amhe ara¤¤aü pavisitva kammaü karonte makasà khàdanti, tappaccayà amhàkaü kammacchedo hoti, sabbe va dhanåni c' eva àvudhàni ca àdàya gantvà makasehi saddhiü yujjhitvà sabbamakase vijjhitvà chinditvà ca màremà" 'ti mantayitvà ara¤¤aü gantvà "makase vijjhissàmà" 'ti a¤¤ama¤¤aü vijjhitvà ca paharitvà ca dukkhappattà, àgantvà antogàme ca gàma- majjhe ca gàmadvàre ca nipajjiüsu. Satthà bhikkhusaüghaparivuto taü gàmaü piõóàya pàvisi. Avasesà paõóitamanussà Bhagavantaü disvà gàmadvàre maõóapaü katvà buddhapamukhassa bhikkhusaü- \<-------------------------------------------------------------------------- 4. Cfr. Monatsbericht d. Kngl. Akad. d. Wiss. zu Berhlin 1858 p.265. and A. Weber's Ind. Stud. 4. Bd. p. 387. 1 Cv -bhàvaü. 2 Cv bàëa-. 3 Ck a¤¤atara. >/ #<[page 247]># %< 4. Makasajàtaka. (44). 247>% ghassa mahàdànaü datvà Satthàraü vanditvà nisãdiüsu. Satthà tas- miü tasmiü ñhàne vaõitamanusse\<*<1>*>/ disvà te upàsake pucchi: "bahå ime gilànamanussà, kiü etehi katan" ti. "Bhante ete manussà `makasa- yuddhaü karissàmà' 'ti gantvà a¤¤ama¤¤aü vijjhitvà sayaü gilànà jàtà" ti. Satthà "na idàn' eva andhabàlamanussà `makase paharis- sàmà' 'ti. Attànaü paharanti, pubbe pi `makasaü\<*<2>*>/ paharissàmà' 'ti paraü paharaõakamanussà\<*<3>*>/ ahesuü yevà" 'ti vatvà tehi manussehi yàcito atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto vaõijjàya jãvikaü kappeti. Tadà Kàsiraññhe ekasmiü paccantagàme bahå vaóóhakã vasanti. Tatth' eko phalitavaóóhaki\<*<4>*>/ rukkhaü tacchati. Ath' assa eko makaso tambalohathàlakapiññhisadise\<*<5>*>/ sãse nisãditvà sattiyà paharanto viya sãsaü\<*<6>*>/ mukhatuõóakena vijjhi. So attano santike nisinnaü put- taü àha: "tàta, mayhaü sãsaü makaso sattiyà paharanto viya vijjhati, vàrehi tan" ti. "Tàta, adhivàsehi, ekappahàrena naü màressàmãti". Tasmiü samaye Bodhisatto pi attano bhaõóaü pariyesamàno taü gàmaü patvà tassà vaóóhakisàlàya nisinno hoti. Atha so vaóóhaki puttaü àha: "tàta imaü makasaü vàrehãti". So "vàressàmi tàtà" 'ti tikhiõaü mahàpharasuü ukkhipitvà pitu piññhipasse ñhatvà "makasaü paharissàmãti" pitu matthakaü dvidhà bhindi. Vaóóhaki tatth' eva jãvitak- khayaü patto. Bodhisatto tassa taü kammaü disvà "paccà- mitto\<*<7>*>/ pi paõóito va seyyo, so hi daõóabhayenàpi manussànaü na màressatãti" cintetvà imaü gàtham àha: @*>/ putto pitu abbhidà uttamaïgan ti. || Ja_I:43 ||>@ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck vaõima-. 2 Ck makasà. 3 Ck pahàranaka-, Cv paharanaka-. 4 both MSS. -vaóóhakã. 5 Ck -thàlapiññhi-. 6 Cv sãsa. 7 Cv saccànimitto. 8 so both MSS. >/ #<[page 248]># %<248 I. Ekanipàta. 5. Atthakàmavagga.>% Tattha seyyo ti pavaro uttamo, matiyà upeto ti pa¤¤àya samannàgato, elamågo\<*<1>*>/ ti làlàmukho bàlo putto, pitu abbhidà uttamaügan\<*<1>*>/ ti attano bàlatàya putto pi hutvà pitu uttamaügaü\<*<1>*>/ matthakaü makasaü màressàmãti dvidhà bhindi, tasmà bàlamittato paõóito amitto va seyyo ti. Imaü gàthaü vatvà Bodhisatto uññhàya yathàkammaü gato. Vaóóhakissàpi ¤àtakà sarãrakiccaü akaüsu. Satthà "evaü upàsakà pubbe pi `makasaü paharissàmà' 'ti paraü paharaõakamanussà\<*<2>*>/ ahesuü yevà" 'ti imaü dhammadesanaü àhari- tvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà gàthaü vatvà pakkanto paõóitavàõijo pana aham eva ahosin" ti. Makasajàtakaü. $<5. Rohiõãjàtaka.>$ Seyyo amitto ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto ekaü Anàthapiõóikaseññhino dàsiü àrabbha kathesi. Anàthapiõói- kassa kira ekà Rohiõã nàma dàsã\<*<3>*>/ ahosi. Tassà vãhipaharaõaññhàne\<*<4>*>/ àgantvà mahallikamàtà nipajji. Taü makkhikà parivàretvà såciyà vijjhamànà viya khàdanti. Sà dhãtaraü àha: "amma, makkhikà maü khàdanti, età vàrehãti". Sà "vàressàmi ammà" 'ti musalaü ukkhi- pitvà "màtu sarãre makkhikà màretvà vinàsaü pàpessàmãti" màtaraü musalena paharitvà jãvitakkhayaü pàpesi. Taü disvà "màtà" ti rodi- tuü àrabhi. Taü pavattiü\<*<5>*>/ seññhissa àrocesuü. Seññhi tassà sarãra- kiccaü kàretvà vihàraü gantvà sabbaü taü pavattiü Satthu àrocesi. Satthà "na kho gahapati esà `màtu sarãre makkhikà màremãti' idàn' eva musalena paharitvà màtaraü màresi, pubbe pi màresi yevà" 'ti vatvà tena yàcito atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto seññhikule nibbatitvà pitu accayena seññhiññhà- naü pàpuõi. Tassàpi Rohiõã nàma dàsã\<*<6>*>/ ahosi. Sàpi attano vihipaharaõaññhànaü\<*<7>*>/ àgantvà nipannaü màtaraü "makkhikà me amma vàrehãti" vuttà evam evaü\<*<8>*>/ musalena paharitvà mà- taraü jãvitakkhayaü pàpetvà rodituü àrabhi. Bodhisatto taü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so both MSS. 2 both MSS. paharanaka-. 3 both MSS. dàsi. 4 Ck -pahàrana-, Cv -paharana-. 5 Ck pavatti, Cv pavatti corrected to pavattiü. 6 both MSS. dàsi. 7 both MSS. -paharana-. 8 so both MSS. >/ #<[page 249]># %< 5. Rohiõãjàtaka. (45)-6. âràmadåsakajàtaka. (46). 249>% pavattiü sutvà "amitto pi hi imasmiü loke paõóito va seyyo" ti cintetvà imaü gàthaü àha: @*>/ ya¤ce bàlànukampako, passa Rohiõikaü jammiü màtaraü hantvàna socatãti. || Ja_I:44 ||>@ Tattha medhàvãti paõóito ¤àõã vibhàvã, ya¤ce bàlànukampako ti ettha yan ti liïgavipallàso kato ce ti nàmatthe nipàto, yo nàma bàlo anukam- pako tato sataguõena sahassaguõena paõóito amitto honto pi seyyo yevà 'ti attho, atha và yan ti pañisedhanatthe nipàto, noce bàlànukampako ti attho, jammin ti làmikaü dandhaü, màtaraü hantvà\<*<2>*>/ socatãti makkhikà mà- ressàmãti màtaraü hantvà idàni ayaü bàlà sayam eva rodati paridevati, iminà kàraõena imasmiü loke amitto pi paõóito\<*<3>*>/ seyyo ti Bodhisatto paõóitaü pasaüsanto imàya gàthàya dhammaü desesi. Satthà "na kho gahapati esà idàn' eva "makkhikà màressàmãti" màtaraü ghàtesi, pubbe pi ghàtesi yevà" 'ti imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà màtà yeva màtà ahosi, dhãtà yeva\<*<4>*>/ dhãtà, mahàseññhi\<*<5>*>/ pana aham eva ahosin" ti. Rohiõãjàtakaü\<*<6>*>/. $<6. âramadåsakajàtaka.>$ Na ve anatthakusalenà 'ti. Idaü Satthà a¤¤atarasmiü Kosalagàmake uyyànadåsakaü àrabbha kathesi. Satthà kira Ko- salesu càrikaü caramàno a¤¤ataraü gàmakaü sampàpuõi. Tatth' eko kuñumbiko Tathàgataü nimantetvà attano uyyàne nisãdàpetvà buddha- pamukhassa saüghassa dànaü datvà "bhante yathàruciyà imasmiü uyyàne vicarathà" 'ti àha, Bhikkhå uññhàya uyyànapàlaü gahetvà uyyàne vicarantà ekaü aïgaõaññhànaü disvà uyyànapàlaü pucchiüsu: "upàsaka imaü uyyànaü a¤¤attha sandacchàyaü, imasmim pana ñhàne koci rukkho và gaccho và n' atthi, kin nu kho kàraõan" ti. "Bhante imassa uyyànassa ropanakàle eko gàmadàrako udakaü si¤canto imas- miü ñhàne rukkhapotake ummålaü katvà målappamàõena udakaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv medhàvi. 2 so both MSS. 3 Ck adds pi. 4 Ck omits dhãtà yeva, in Cv dhãtà yeva has been added afterwards. 5 Cv -seññhã. 6 Cv rohini-. >/ #<[page 250]># %<250 I. Ekanipàta. 5. Atthakàmavagga.>% si¤ci. Te rukkhapotakà milàyitvà matà, iminà kàraõena idaü ñhànaü aïgaõaü jàtan" ti. Bhikkhå Satthàraü upasaükamitvà etam atthaü àrocesuü. Satthà "na bhikkhave so gàmadàrako idàn' eva àràma- dåsako, pubbe pi àràmadåsako yevà" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bà- ràõasiyaü nakkhattaü ghosayiüsu. Nakkhattabherisaddasava- nakàlato paññhàya sakalanagaravàsino nakkhattanissitakà hutvà vicaranti. Tadà ra¤¤o uyyàne bahå makkañà vasanti. Uyyà- napàlo cintesi: "nagare nakkhattaü ghuññhaü, ime vànare `udakaü si¤cathà' 'ti vatvà ahaü nakkhattaü kãëissàmãti" jeñ- ñhakavànaraü upasaükamitvà "samma vànarajeññhaka, imaü uyyànaü tumhàkam pi bahåpakàraü, tumhe ettha pupphapha- lapallavàni\<*<1>*>/ khàdatha, nagare nakkhattaü ghuññhaü, ahaü nakkhattaü kãëissàmi, yàvàhaü àgacchàmi tàva imasmiü uyyàne rukkhapotakesu udakaü si¤cituü sakkhissathà" 'ti pucchi. "Sàdhu, si¤cissàmãti"'. "Tena hi appamattà hothà" 'ti uda- kaü si¤canatthàya tesaü cammaõóe c' eva dàrukuñe ca datvà gato. Vànarà cammaõóe c' eva dàrukuñe ca gahetvà rukkha- potakesu udakaü si¤canti. Atha ne vànarajeññhako evam àha: "bho vànarà, udakaü nàma rakkhitabbaü, tumhe rukkhapota- kesu udakaü si¤cantà uppàñetvà uppàñetvà målaü oloketvà gambhãragatesu målesu bahuü udakaü si¤catha agambhãraga- tesu appaü, pacchà amhàkaü udakaü dullabhaü bhavissatãti". Te "sàdhå" 'ti sampañicchitvà tathà akaüsu. Tasmiü samaye eko paõóitapuriso ràjuyyàne te vànare tathà karonte disvà evam àha: "bho vànarà, kasmà tumhe rukkhapotake uppàñetvà up- pàñetvà målappamàõena udakaü si¤cathà" 'ti. Te "evaü no vànarajeññhako ovadatãti" àhaüsu. So taü vacanaü sutvà "aho vata bho bàlà apaõóità `atthaü karissàmà' 'ti anattham eva karontãti" cintetvà imaü gàtham àha: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -phalavàni, Cv -phalavàni corrected to -palavàni. 2 Ck si¤cissàmi. >/ #<[page 251]># %< 7. Vàruõijàtaka. (47). 251>% @@ Tattha ve ti nipàtamattaü, anatthakusalenà 'ti anatthe anàyatane kusa- lena atthaü anàyatane\<*<1>*>/ kàraõe akusalena cà 'ti attho, atthacariyà ti vaóóha- kiriyà\<*<2>*>/, sukhàvahà ti evaråpena anatthakusalena kàyikacetasikasukhasaükhà- tassa atthassa cariyà na sukhàvahà, na sakkà àvahitun ti attho, kiükàraõà: ekanten' eva hi hàpeti atthaü dummedho bàlapuggalo atthaü karissàmà 'ti atthaü hàpetvà anattham eva karoti, kapi àràmiko yathà ti yathà àràme niyutto àràmarakkhaõako\<*<3>*>/ makkaño atthaü karissàmãti anattham eva karoti evaü yo koci anatthakusalo tena na sakkà atthacariyaü àvahituü, so ekaüsena atthaü hàpeti yevà 'ti. Evaü so paõóitapuriso imàya gàthàya vànarajeññhakaü ga- rahitvà attano parisaü àdàya uyyànà nikkhami. Satthà "na bhikkhave esa gàmadàrako idàn' eva àràmadåsako, pubbe pi àràmadåsako yevà" 'ti vatvà imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà vànarajeññhako àràmadåsakagàmadàrako ahosi, paõóitapuriso pana aham evà" 'ti. âramadåsakajàtakaü. $<7. Vàruõijàtaka.>$ Na ve anatthakusalenà 'ti. Idaü Satthà Jetavane vi- haranto vàruõidåsakaü\<*<4>*>/ àrabbha kathesi. Anàthapiõóikassa kira sahàyo eko vàruõivànijo tikhiõaü vàruõiü yojetvà hira¤¤asuvaõõàdãni gahetvà vikkiõanto mahàjane sannipatite "tàta tvaü målaü gahetvà vàruõin\<*<5>*>/ dehãti" antevàsikaü àõàpetvà sayaü\<*<6>*>/ nahàyituü agamàsi. Antevàsiko mahàjanassa vàruõiü dento manusse antarantarà\<*<7>*>/ loõasak- kharà àharàpetvà khàdante disvà "surà aloõikà bhavissati, loõam ettha pakkhipissàmãti" suràcàñiyaü nàëimattaü loõaü pakkhipitvà tesaü suraü adàsi. Te mukhaü påretvà påretvà chaóóetvà\<*<8>*>/ "kin te katan" ti pucchiüsu. "Tumhe suraü pivitvà loõaü àharàpente disvà loõena yojesin" ti. "Evaråpaü nàma manàpaü vàruniü nàsesi bàlà" 'ti taü garahitvà uññhày' uññhàya pakkantà. Vàruõãvànijo\<*<4>*>/ àgantvà ekam pi \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck anatthaü anàyatane, read: atthe àyatane? 2 Ck adds ti, for vaóóha- read vaóóhi-? 3 both MSS. -rakkhanako. 4 Cv vàruõi-. 5 so both MSS. 6 Ck sàyaü. 7 Cv antarà. 8 Ck chaóóhetvà. >/ #<[page 252]># %<252 I. Ekanipàta. 5. Atthakàmavagga.>% adisvà "vàruõipàyakà kahaü gatà" ti pucchi. So taü atthaü àrocesi, Atha naü àcariyo "bàla evaråpà nàma te surà nàsità" ti garahitvà imaü kàraõaü Anàthapiõóikassa àrocesi. Anàthapiõóiko "atthi no idaü kathàpàbhatan" ti Jetavanaü gantvà Satthàraü vanditvà etam atthaü àrocesi. Satthà "na esa gahapati idàn' eva vàruõidåsako, pubbe pi vàruõidåsako yevà" 'ti vatvà tena yàcito atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto Bàràõasiyaü seññhi ahosi. Taü upanissàya eko vàruõivàõijo jãvati. So tikhiõam suraü yojetvà "imaü vikki- õàhãti" antevàsikaü vatvà nahàyituü gato. Antevàsiko tasmiü gatamatte yeva suràya loõaü pakkhipitvà iminà va nayena suraü vinàsesi. Ath' assa àcariyo àgantvà taü kàraõaü ¤atvà seññhissa àrocesi. Seññhi "anatthakusalà nàma bàlà `atthaü karissàmà' 'ti anattham eva karontãti" vatvà imaü gàtham àha: @@ Tattha Koõóa¤¤o vàruõiü yathà ti yathà ayaü Koõóa¤¤anàmako antevàsiko atthaü karissàmãti loõaü pakkhipitvà vàruõiü hàpesi parihàpesi\<*<1>*>/ vinàsesi evaü sabbo pi anatthakusalo\<*<2>*>/ atthaü hàpetãti Bodhisatto imàya gàthàya dhammaü desesi. Satthàpi "na esa gahapati idàn' eva vàruõidåsako, pubbe pi và- ruõidåsako yevà" 'ti vatvà aõusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà vàruõidåsako idàni pi vàruõidåsako ahosi, Bàràõasiseññhi pana aham evà" 'ti. Vàruõijàtakaü. $<8. Vedabbhajàtaka.>$ Anupàyena yo atthan ti. Idaü Satthà Jetavane viha- ranto dubbacam bhikkhuü àrabbha kathesi. Taü hi bhikkhuü Satthà "na tvaü bhikkhu idàn' eva dubbaco, pubbe pi dubbaco yeva, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck omits parihàpesi. 2 Ck anatthaü-. >/ #<[page 253]># %< 8. Vedabbhajàtaka. (48). 253>% ten' eva {ca kàraõena} paõóitànaü vacanaü akatvà tiõhena asinà dvidhà katvà chinno hutvà magge nipatittha, ta¤ ca ekakaü nissàya purisa- sahassaü jãvitakkhayaü pattan" ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente ekasmiü gàmake a¤¤ataro bràhmaõo Vedabbhaü nàma man- taü jànàti. So kira manto aggho\<*<1>*>/ mahàraho. Nakkhattayoge laddhe taü mantaü parivattetvà àkàse ulloki, tato\<*<2>*>/ àkàsato sattaratanavassaü vassati. Tadà Bodhisatto tassa bràh- maõassa santike sippaü uggaõhàti. Ath' ekadivasaü bràhmaõo Bodhisattaü àdàya kenacid eva karaõãyena attano gàmà nik- khamitvà Cetiyaraññhaü agamàsi. Antaràmagge ekasmiü ara¤¤aññhàne pa¤casatà pesanakacorà nàma panthaghàtaü\<*<3>*>/ karonti. Te Bodhisatta¤ ca Vedabbhabràhmaõa¤ ca gaõ- hiüsu. Kasmà pan' ete pesanakacorà ti vuccanti. te kira dve jane gahetvà ekaü dhanàharaõatthàya pesenti, tasmà pe- sanakacorà t' eva vuccanti, te pi ca pitàputte gahetvà pitaraü "tvaü amhàkaü dhanaü àharitvà puttaü gahetvà yàhãti" va- danti, eten' upàyena màtudhãtaro gahetvà màtaraü vissajjenti, jeññhakakaniññhe gahetvà jeññhakabhàtikaü vissajjenti, àcariyan- tevàsike gahetvà antevàsikaü vissajjenti. Te tasmim pi kàle Vedabbhabràhmaõaü gahetvà Bodhisattaü vissajjesuü. Bodhi- satto àcariyaü vanditvà "aham ekàhadvãhaccayena àgamissàmi, tumhe mà bhàyittha, api ca kho pana mama vacanaü karotha, ajja dhanavassàpanakanakkhattayogo bhavissati, mà kho tumhe dukkhaü asahanto mantaü\<*<5>*>/ parivattetvà dhanaü vassàpayittha, sace vassàpessatha\<*<6>*>/ tumhe vinàsaü pàpuõissatha ime ca pa¤- casatà corà" ti. Evaü àcariyaü ovaditvà dhanatthàya agamàsi. Coràpi suriye atthaü gate bràhmaõaü bandhitvà nipajjàpesuü. Taü khaõaü yeva pàcãnalokadhàtuto paripuõõaü candamaõ- óalaü uññhahi. Bràhmaõo nakkhattaü olokento "dhanavassà- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv anaggho. 2 Ck te. 3 Ck pattha-. 4 Ck pesanacorà. 5 Ck mànataü 6 Cv -pessàtha. >/ #<[page 254]># %<254 I. Ekanipàta. 5. Atthakàmavagga.>% panakanakkhattayogo laddho, kim me dukkhena anubhåtena, mantaü parivattetvà ratanavassaü vassàpetvà corànaü dhanaü datvà\<*<1>*>/ yathàsukhaü gamissàmãti" cintetvà core àmantesi: "bho corà, tumhe maü kimatthàya gaõhitthà" 'ti. "Dhanatthàya ayyà" 'ti. "Sace vo dhanena attho khippaü maü bandhanà mocetvà sãsaü nahàpetvà ahatavatthàni acchàdetvà gandhehi vilimpàpetvà pupphàni piëandhàpetvà\<*<2>*>/ ñhapethà" 'ti. Corà tassa kathaü sutvà tathà akaüsu. Bràhmaõo nakkhattayogaü ¤atva mantaü parivattetvà àkàsaü ullokesi. Tàvad eva àkàsà\<*<3>*>/ ra- tanàni patiüsu. Corà taü\<*<4>*>/ dhanaü saükaóóhitvà uttaràsaï- gesu bhaõóikaü katvà pàyiüsu. Bràhmaõo pi tesaü pacchato va agamàsi. Atha te core a¤¤e pa¤casatà corà gaõhiüsu. "Kimatthaü amhe gaõhathà" 'ti ca vuttà\<*<5>*>/ "dhanatthàyà" 'ti àhaüsu. "Yadi vo dhanena attho etaü bràhmaõaü gaõhatha, eso àkàsaü ulloketvà dhanaü vassàpesi, amhàkam p' etaü eten' eva dinnan" ti. Corà core vissajjetvà "amhàkam pi dhanaü dehãti" bràhmaõaü gaõhiüsu. Bràhmaõo "ahaü tumhà- kaü dhanaü dadeyyaü, dhanavassàpananakkhattayogo pana ito saüvaccharamatthake bhavissati, yadi vo dhanena attho adhivàsetha, tadà dhanavassaü vassàpessàmãti" àha. Corà kujjhitvà "ambho duññhabràhmaõa, a¤¤esaü idàn' eva dhanaü vassàpetvà amhe a¤¤aü saüvaccharaü adhivàsàpesãti" tiõhena asinà bràhmaõaü dvidhà chinditvà magge chaóóetvà vegena anubandhitvà tehi\<*<6>*>/ corehi saddhiü yujjhitvà te sabbe pi màretvà dhanaü àdàya puna dve koññhàsà hutvà a¤¤ama¤- ¤aü yujjhitvà aóóhatiyàni purisasatàni ghàtetvà etena upà- yena yàva dve janà avasiññhà ahesuü tàva a¤¤ama¤¤aü ghàtayiüsu. Evaü taü purisasahassaü vinàsaü pattaü. Te pana dve janà upàyena taü dhanaü àharitvà ekasmiü gàma- samãpe gahanaññhàne dhanaü pañicchàdetvà eko khaggaü ga- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck dhatvà. 2 so both MSS. 3 Ck àkàsa. 4 Ck naü. 5 Cv vutta corrected to vutte. 6 Cv tehi tehi. >/ #<[page 255]># %< 8. Vedabbhajàtaka (48). 255>% hetvà rakkhanto nisãdi eko taõóule gahetvà bhattaü pacàpetuü gàmaü pàvisi. "Lobho ca nàm' esa vinàsamålam evà" 'ti dhanasantike nisinno cintesi: "tasmiü àgate imaü dhanaü dve koññhàsà bhavissanti, yan nånàhaü taü àgatamattam eva khaggena paharitvà ghàtessan\<*<1>*>/" ti so khaggaü sannahitvà tassa àgamanaü olokento nisãdi. Itaro pi cintesi: "taü dhanaü dve koññhàsà bhavissanti, yan nånàhaü bhatte visaü pakkhipitvà taü purisaü bhojetvà jãvitakkhayaü pàpetvà ekako va dhanaü gaõheyyan" ti so niññhite bhatte sayaü bhu¤jitvà sesake visaü pakkhipitvà taü àdàya tattha agamàsi. Tam bhattaü otàretvà ñhitamattam eva itaro khaggena dvidhà chetvà taü pañicchanne ñhàne chaóóetvà ta¤ ca bhattaü bhu¤jitvà sayam pi tatth' eva jãvitakkhayaü pàpuõi. Evaü taü dhanaü nissàya sabbe pi vinàsaü pàpuõiüsu. Bodhisatto pi kho ekàhadvãhaccayena dhanaü àdàya àgato. Tasmiü ñhàne àcariyaü adisvà vippa- kiõõaü pana dhanaü disvà "àcariyena mama vacanaü akatvà dhanaü vassàpitaü bhavissati, sabbehi vinàsaü\<*<2>*>/ pattehi bha- vitabban" ti mahàmaggena pàyàsi. Gacchanto àcariyaü mahà- magge dvidhà chinnaü disvà "mama vacanaü akatvà mato" ti dàråni uddharitvà citakaü katvà àcariyaü jhàpetvà vanapup- phehi påjetvà parato gacchanto jãvitakkhayaü patte pa¤casate parato aóóhatiyasate ti anukkamena avasàne dve jane jãvitak- khayaü patte disvà cintesi: "imaü dvãhi ånaü purisasahassaü vinàsaü pattaü, a¤¤ehi dvãhi corehi bhavitabbaü, te pi san- thambhituü na sakkhissanti, kahan nu kho te gatà" ti gac- chanto tesaü dhanaü àdàya gahanaññhànapaviññhamaggaü disvà gacchanto bhaõóikabaddhassa dhanassa ràsiü disvà ekaü bhat- tapàtiü avattharitvà mataü addasa. Tato "idan nàma tehi kataü bhavissatãti" sabbaü ¤atvà "kahan nu kho so puriso" ti vicinanto tam pi pañicchanne ñhàne apaviddhaü disvà "am- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so both MSS. instead of ghàteyyan? 2 Cv vinàsam. >/ #<[page 256]># %<256 I. Ekanipàta. 5. Atthakàmavagga.>% hàkaü àcariyo mama vacanaü akatvà attano\<*<1>*>/ dubbacabhàvena\<*<2>*>/ attanàpi vinàsam\<*<3>*>/ patto, aparam pi tena purisasahassaü vinà- sitaü, anupàyena vata akàraõena attano vaóóhiü patthaya- mànà amhàkaü àcariyo viya mahànàsam eva pàpuõissantãti" cintetvà imaü gàtham àha: @@ Tattha so viha¤¤atãti so anupàyena attano atthaü\<*<4>*>/ vaóóhiü sukhaü icchàmãti akàle vàyàmaü karonto puggalo viha¤¤ati kilamati mahàvinàsaü pà- puõàti, Cetà ti Cetiyaraññhavàsino corà, haniüsu Vedabbhan ti Vedabbha- mantavasena Vedabbho ti laddhanàmaü bràhmaõaü haniüsu, sabbe te vya- sanam ajjhagå ti te pi ca anavasesà a¤¤aü ghàtayamànà vyasanaü adhigac- chiüsu pañilabhiüså 'ti. Evaü Bodhisatto "yathà amhàkaü àcariyo anupàyena aññhàne parakkamaü karonto dhanaü vassàpetvà attanà jãvi- takkhayaü patto a¤¤esa¤\<*<5>*>/ ca vinàsappaccayo jàto evam eva yo a¤¤o pi anupàyena attano atthaü icchitvà vàyàmaü ka- rissati sabbaso attanà ca vinassissati paresa¤\<*<6>*>/ ca vinàsappac- cayo bhavissatãti" vanaü unnàdetvà devatàsu sàdhukàraü dadamànàsu imàya gàthàya dhammaü desetvà taü dhanaü upàyena attano gehaü àharitvà dànàdãni pu¤¤àni karonto yàva- tàyukaü ñhatvà jãvitapariyosàne saggapathaü pårayamàno agamàsi\<*<7>*>/. Satthàpi "na tvaü bhikkhu idàn' eva dubbaco, pubbe pi dubbaco ca, dubbacattà pana mahàvinàsaü patto" ti imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà Vedabbhabràhmaõo dubbaca- bhikkhu ahosi, antevàsiko pana aham evà" 'ti. Vedabbhajà. takaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv omits gatà ti gacchanto . . . attano. 2 Cv gabbhacabhàvena. 3 so both MSS. 4 Ck attha. 5 Ck a¤¤esaü. 6 Ck paresaü. 7 Ck àgamàsi. >/ #<[page 257]># %< 9. Nakkhattajàtaka. (49). 257>% $<9. Nakkhattajàtaka.>$ Nakkhattaü patimànentan ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto a¤¤ataraü àjãvikaü àrabbha kathesi. Sàvatthiyaü kir' ekaü kuladhãtaraü janapade eko kulaputto attano puttassa vàretvà "asukadivase nàma gaõhissàmãti" divasaü ñhapetvà tasmiü divase sampatte attano kulåpakaü\<*<1>*>/ àjãvikaü pucchi: "bhante, ajja mayaü ekaü maügalaü karissàma, sobhanaü nu kho nakkhattan" ti. So "ayaü maü pañhamaü apucchitvà divasaü ñhapetvà idàni pañipucchati, hotu sikkhàpessàmi nan" ti kujjhitvà "ajja asobhanaü nakkhattaü, mà ajja maügalaü karittha, sace karissatha mahàvinàso bhavissatãti" àha. Tasmiü kule manussà tassa saddahitvà taü divasaü na gac- chiüsu. Nagaravàsino sabbaü maügalakiriyaü katvà tesaü anàga- manaü disvà "tehi ajja divaso ñhapito no ca kho àgatà, amhàkam pi bahuü vayakammaü gataü, kiü no tehi, amhàkaü dhãtaraü a¤¤assa dassàmà" 'ti yathàkaten' eva maügalena dhãtaraü a¤¤assa adaüsu. Itare punadivase àgantvà "detha no dàrikan" ti àhaüsu. Atha ne Sàvatthivàsino "janapadavàsino nàma tumhe gahapatikà pàpamanussà, divasaü ñhapetvà ava¤¤àya nàgatà, àgatamaggen' eva pañigacchatha, amhehi a¤¤esaü dàrikà dinnà" ti paribhàsiüsu. Te tehi saddhiü ka- lahaü katvà yathàgatamaggen' eva gatà. Tena pi àjãvikena tesaü manussànaü maügalantaràyakatabhàvo bhikkhånaü\<*<2>*>/ antare pàkaño jàto. Te bhikkhå dhammasabhàyaü sannipatità "àvuso àjãvikena kulassa maügalantaràyo kato" ti kathayamànà nisãdiüsu. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchi. Te "imàya nàmà" 'ti kathayiüsu, "Na bhikkhave idàn' eva àjãviko tassa kulassa maügalantaràyaü karoti, pubbe pi esa tesaü kujjhitvà maügalantaràyaü akàsi yevà" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente na- garavàsino janapadavàsãnaü dhãtaraü vàretvà divasaü ñhapetvà attano kulåpakaü àjãvikaü pucchiüsu: "bhante, ajja amhàkaü ekà maügalakiriyà, sobhanaü nu kho nakkhattan" ti. So "ime attano ruciyà divasaü ñhapetvà idàni maü pucchantãti" kuj- jhitvà "ajja nesaü maügalantaràyaü karissàmãti" cintetvà "ajja \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck kålapakaü. 2 Ck bhikkhunaü? Cv bhikkhunaü. >/ #<[page 258]># %<258 I. Ekanipàta. 5. Atthakàmavagga.>% asobhanaü nakkhattaü, sace karotha mahàvinàsaü pàpuõis- sathà" 'ti àha. Te tassa saddahitvà nàgamiüsu. Janapada- vàsino tesaü anàgamanaü ¤atvà "te\<*<1>*>/ ajja divasaü ñhapetvàpi na àgatà, kin no tehãti" a¤¤esaü dhãtaraü adaüsu. Nagara- vàsino punadivase àgantvà dàrikaü yàciüsu. Janapadavàsino "tumhe nagaravàsino nàma chinnahirikà gahapatikà, divasaü ñhapetvà dàrikaü na gaõhittha, mayaü tumhàkaü anàgamana- bhàvena a¤¤esaü adamhà" 'ti. "Mayaü àjãvikaü pañipucchitvà `nakkhattaü na sobhanan\<*<2>*>/' ti nàgatà, detha no dàrikan" ti. "Amhehi tumhàkaü anàgamanabhàvena a¤¤esaü dinnà, idàni dinnadàrikaü kathaü puna ànessàmà" 'ti. Evaü tesu a¤¤a- ma¤¤aü kalahaü karontesu eko nagaravàsipaõóitapuriso ekena kammena janapadaü gato. Tesaü nagaravàsinaü\<*<3>*>/ "mayaü àjãvikaü pucchitvà nakkhattassa asobhanabhàvena nàgatà" ti kathentànaü sutvà "nakkhattena ko attho, nanu dàrikàya lad- dhabhàvo va nakkhattan" ti vatvà imaü gàtham àha: @@ Tattha patimànentan ti olokentaü, idàni nakkhattaü bhavissati idàni\<*<4>*>/ bhavissatãti àgamayamànaü, attho bàlaü upaccagà ti etaü nagaravàsikaü bàladàrikapañilàbhasaükhàto attho\<*<5>*>/ atikkanto, attho atthassa nakkhattan ti yaü atthaü pariyesanto carati so pañiladdho attho ca atthassa nakkhattaü nàma, kiü karissanti tàrakà ti itare pana àkàse tàrakà kiü karissanti, katara- atthaü sàdhessantãti attho. Nagaravàsino kalahaü katvà dàrikaü alabhitvà va aga- maüsu. Satthàpi "na bhikkhave esa àjãviko idàn' ev' assa kulassa maü- galantaràyaü karoti, pubbe pi akàsi yevà" 'ti imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà àjãviko \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck omits te. 2 Cv sobhaõan. 3 so both MSS. 4 Cv omits bhavissati idàni. 5 Cv -saükhàttho corrected to -saükhàtattho. >/ #<[page 259]># %< 10. Dummedhajàtaka.(50). 259>% etarahi àjãviko va ahosi, tàni pi kulàni idàni kulàn' eva, gàthaü vatvà ñhito paõóitapuriso pana aham evà" 'ti. Nakkhattajà- takaü. $<10. Dummedhajàtaka.>$ Dummedhànan ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto lo- katthacariyaü àrabbha kathesi. Sà Dvàdasanipàte Mahàkaõha- jàtake àvibhavissati. Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrante Bodhisatto tassa ra¤¤o aggamahesiyà kucchismiü pañisan- dhiü gaõhi. Tassa màtu kucchito nikkhantassa nàmagahaõa- divase Brahmadattakumàro ti nàmaü akaüsu. So soëa- savassapadesiko hutvà Takkasilàyaü sippaü uggaõhitvà tiõõaü vedànaü pàraü gantvà aññhàrasannaü vijjaññhànànaü nipphat- tiü pàpuõi. Ath' assa pità oparajjaü adàsi. Tasmiü samaye Bàràõasivàsino devatàmaügalikà honti, devatà namassanti, ba- huajeëakakukkuñasåkaràdayo vadhitvà nànappakàrehi puppha- gandhehi c' eva\<*<1>*>/ maüsalohitehi ca balikammaü karonti. Bodhi- satto cintesi: "idàni sattà devatàmaügalikà bahuü pàõavadhaü karonti, mahàjano yebhuyyena adhammasmiü yeva niviññho, ahaü pitu accayena rajjaü labhitvà ekam pi akilametvà upàyen' eva pàõavadhaü kàtuü na dassàmãti" so ekadivasaü rathaü abhiruyha nagarà nikkhanto addasa ekasmiü mahante vaña- rukkhe mahàjanaü sannipatitaü tasmiü rukkhe nibbattadeva- tàya santike\<*<2>*>/ puttadhãtuyasadhanàdisu yaü yaü icchati taü taü patthentaü. So rathà oruyha taü rukkhaü upasaüka- mitvà gandhapupphehi påjetvà udakena abhisekaü katvà ruk- khaü padakkhiõaü katvà devatàmaügaliko hutvà devataü namassitvà rathaü abhiruyha nagaram eva pàvisi. Tato pañ- ñhàya iminà va niyàmena antarantare tattha gantvà devatà- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv meva, Ck eva. 2 Ck -devatàyantike. >/ #<[page 260]># %<260 I. Ekanipàta. 5. Atthakàmavagga.>% maügaliko viya påjaü karoti. So aparena samayena pitu accayena rajje patiññhàya catasso agatiyo vajjetvà dasa ràja- dhamme akopento dhammena rajjaü kàrento cintesi: "mayhaü mano matthakaü patto, rajje patiññhito 'smi, yaü panàhaü pubbe ekaü atthaü cintayiü idàni tam matthakaü pàpessà- mãti" amacce ca bràhmaõagahapatiàdayo ca sannipàtàpetvà àmantesi: "jànàtha bho mayà kena kàraõena rajjaü pattan" ti. "Na jànàma devà" 'ti. "Api vo 'haü asukaü nàma vaña- rukkhaü gandhàdãhi påjetvà a¤jalim paggahetvà namassamàno diññhapubbo" ti. "âma devà" 'ti. "Tadà ahaü patthanaü akàsiü: `sace rajjaü pàpuõissàmi balikammaü te karissàmãti', tassà me devatàya ànubhàvena idaü rajjaü laddhaü, idàni 'ssà balikammaü karissàmi, tumhe papa¤caü akatvà khippaü devatàya balikammaü sajjethà" 'ti. "Kiü kiü gaõhàma de- vatà\<*<1>*>/" ti. "Bho ahaü devatàya àyàcamàno `ye va\<*<2>*>/ mayhaü rajje pàõàtipàtàdãni pa¤ca dussãlakammàni dasa akusalakam- mapathe samàdàya vattissanti te ghàtetvà antavaddhimaüsa- lohitàdãhi\<*<3>*>/ balikammaü karissàmãti' àyàciü, tumhe evaü bheriü caràpetha `amhàkaü ràjà uparàjakàle yeva evaü àyàci: sac' àhaü rajjaü pàpuõissàmi ye me rajje dussãlà bhavissanti te sabbe ghàtetvà balikammaü karissàmãti so idàni pa¤cavidhaü dasavidhaü dussãlakammaü samàdàya vattamànànaü dussãlà- naü sahassaü ghàtàpetvà tesaü hadayamaüsàdãni gàhàpetvà devatàya balikammaü kàretukàmo, eva¤\<*<4>*>/ ca nagaravàsino jànantå' 'ti, eva¤ ca pana vatvà ye dàni ito paññhàya dussãla- kamme vattissanti tesaü sahassaü ghàtetvà ya¤¤aü yajitvà àyàcanato muccissàmãti". Etam atthaü pakàsento imaü gà- tham àha: @@ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so both MSS. instead of devà? 2 Cv ca. 3 Ck attavaddhi-? 4 Ck evaü. >/ #<[page 261]># %< 10. Dummedhajàtaka.(50). 261>% Tattha dummedhànaü sahassenà 'ti idaü kammaü kàtuü vaññati idaü na vaññatãti ajànanabhàvena dasasu và pana akusalakammapathesu samàdàya vattanabhàvena duññhà medhà etesan ti dummedhà, tesaü dummedhànaü nip- pa¤¤ànaü bàlapuggalànaü gaõitvà gahitena sahassena, ya¤¤o me upayàcito ti mayà devataü upasaükamitvà evaü yajissàmãti ya¤¤o yàcito, idàni kho 'haü yajissàmãti so aham idàni\<*<1>*>/ àyàcanena rajjassa pañiladdhattà idàni\<*<1>*>/ ya- jissàmi, kiükàraõà: idàni hi bahå adhammiko jano, tasmà idàn' eva naü ga- hetvà balikammaü karissàmãti. Amaccà Bodhisattassa vacanaü sutvà "sàdhu devà" 'ti dvàdasayojanike Bàràõasinagare bheri¤ caràpesuü. Bheriyà àõaü sutvà ekam pi dussãlakammaü samàdàya ñhito eko pu- riso pi nàhosi. Iti yàva Bodhisatto rajjaü kàresi tàva ekapug- galo pi pa¤cadasasu và dussãlakammesu ekam pi kammaü karonto na pa¤¤àyittha. Evaü Bodhisatto ekapuggalam pi akilamento sakalaraññhavàsino sãlaü rakkhàpetvà sayam pi dànàdãni pu¤¤àni karitvà jãvitapariyosàne attano parisaü àdàya devanagaraü pårento agamàsi. Satthàpi "na bhikkhave Tathàgato idàn' eva lokassa atthaü carati, pubbe pi cari yevà" 'ti imaü dhammadesanaü àharitvà anu- sandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà parisà Buddhaparisà ahesuü, Bàràõasiràjà pana aham evà" 'ti. Dummedhajàtakaü. Atthakàmavaggo\<*<2>*>/ pa¤camo. Pañhamo paõõàso. 6. âSIýSAVAGGA. $<1. Mahàsãlavajàtaka.>$ âsiüsetheva puriso ti. Idaü Satthà Jetavane viha- ranto ossaññhaviriyaü bhikkhuü àrabbha kathesi. Taü\<*<3>*>/ hi Satthà "saccaü kira tvaü bhikkhu ossaññhaviriyo" ti pucchi "àma \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so both MSS. 2 Ck annakàma-, Cv attakàma-. 3 both MSS. tam. >/ #<[page 262]># %<262 I. Ekanipàta. 6. Asiüsavagga.>% bhante" ti ca vutte "kasmà tvaü bhikkhu evaråpe niyyànikasàsane vi- riyaü ossaji, pubbe paõóità rajjaü parihàyitvàpi attano viriye ñhatvà va naññham pi yasaü uppàdayiüså" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàraõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto ra¤¤o aggamahesiyà kucchismiü\<*<1>*>/ nibbatto. Tassa nàmagahaõadivase Sãlavakumàro ti nàmaü akaüsu. So. soëasavassapadesiko va sabbasippesu nipphattiü patvà apara- bhàge pitu accayena rajje patiññhito Mahàsãlavaràjà nàma ahosi dhammiko dhammaràjà. So nagarassa catusu dvàresu catasso majjhe ekaü nivesanadvàre ekan ti cha dànasàlà kàretvà kapaõaddhikànaü dànaü deti sãlam rakkhati uposathakammaü karoti khantimettànuddayasampanno, aüke nisinnaü puttaü paritosayamàno viya sabbasatte paritosayamàno dhammena raj- jaü kàreti. Tass' eko amacco antopure padubbhitvà apara- bhàge pàkaño jàto. Amaccà ra¤¤o àrocesuü. Ràjà parigaõ- hanto attanà paccakkhato ¤atvà taü amaccaü pakkosàpetvà "andhabàla, ayuttan te kataü, na tvaü mama vijite vasituü arahasi, attano dhana¤ ca puttadàra¤ ca gahetvà a¤¤attha yàhãti" raññhà pabbàjesi. So Kàsiraññhaü atikkamma Kosala- ràjànaü upaññhahanto anukkamena ra¤¤o abbhantare vissàsiko jàto. So ekadivasaü Kosalaràjànaü àha: "deva, Bàràõasi- rajjaü nimmakkhikamadhupañalasadisaü, ràjà atimuduko, appen' eva balavàhanena sakkà Bàràõasirajjaü gaõhitun" ti. Ràjà tassa vacanaü sutvà "Bàràõasirajjaü nàma mahà, aya¤ ca `appen' eva balavàhanena sakkà gaõhitun' ti àha, kin nu kho payuttakacoro siyà" ti cintetvà "payuttako si, ma¤¤e" ti àha. "Nàham deva payuttako, saccam eva vadàmi, sace me na sad- dahatha manusse pesetvà paccantagàmaü {hanàpetha\<*<2>*>/} te ma- nusse gahetvà attano santikaü nãte dhanaü datvà vissajjessa- tãti. Ràjà "ayaü ativiya såro hutvà katheti, vãmaüsissàmi \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv kucchimhi. 2 Ck nahàpetvà. 3 so both MSS. instead of -ssathà 'ti or -ssasãti? >/ #<[page 263]># %< 1 Mahàsãlavajàtaka. (51). 263>% tàvà" 'ti attano purise pesetvà paccantagàmaü hanàpesi\<*<1>*>/. Te core gahetvà Bàràõasira¤¤o\<*<2>*>/ dassesuü. Ràjà te\<*<3>*>/ disvà "tàtà kasmà gàmaü hanathà\<*<4>*>/" 'ti pucchi. "Jãvituü asakkontà devà" 'ti. "Atha kasmà mama santikaü na àgamittha, ito dàni pañ- ñhàya evaråpaü mà karitthà" 'ti tesaü dhanaü datvà vissaj- jesi. Te gantvà Kosalara¤¤o taü pavattiü àrocesuü. So ettakenàpi gantuü avisahanto puna majjhe janapadaü hanà- pesi\<*<5>*>/. Te pi core ràjà tath' eva dhanaü datvà vissajjesi. So ettakenàpi agantvà\<*<6>*>/ puna pesetvà antaravãthiyaü\<*<7>*>/ vilumpàpesi. Ràjà tesam pi corànaü dhanaü datvà vissajjesi yeva. Tadà Kosalaràjà "ativiya dhammiko ràjà" ti ¤atvà "Bàràõasirajjaü gahessàmãti" balavàhanaü àdàya niyyàsi. Tadà pana Bàràõa- sira¤¤o mattavàraõe abhimukhaü àgacchante anivattanadhammà asaniyàpi sãse patantiyà asantasanasabhàvà\<*<8>*>/ Sãlavamahàràjassa ruciyà sati sakala-Jambudãpe rajjaü gahetuü samatthà sahas- samattà abhejjavarasåramahàyodhà honti. Te "Kosalaràjà àgacchatãti" sutvà ràjànaü upasaükamitvà "deva, Kosalaràjà kira `Bàràõasirajjaü gaõhissàmãti' àgacchati\<*<9>*>/, gacchàma, naü amhàkaü rajjasãmaü anokkantamattam eva pothetvà gaõhàmà" `ti vadiüsu. "Tàtà, maü nissàya a¤¤esaü kilamanakiccaü n' atthi, rajjatthikà rajjaü gaõhantu, mà gamitthà" 'ti nivàresi. Kosalaràjà sãmaü atikkamitvà janapadamajjhaü pàvisi. Amaccà puna pi ràjànaü upasaükamitvà tath' eva vadiüsu. Ràjà puri- manayen' eva nivàresi. Kosalaràjà bahinagare ñhatvà "rajjaü và detu yuddhaü và" ti Sãlavamahàràjassa sàsanaü pesesi. Ràjà taü sutvà "n' atthi mayà saddhiü yuddhaü, rajjaü gaõhatå\<*<10>*>/" 'ti pañisàsanaü pesesi. Puna pi amaccà ràjànaü upasaükamitvà "deva, na mayaü Kosalara¤¤o nagaraü pavi- situü dema, bahinagare yeva naü pothetvà gaõhàmà" 'ti àhaüsu. Ràjà purimanayen' eva nivàretvà nagaradvàràni avàpuràpetvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck nahàpesi. 2 Cv bàràõasiyaü raü¤o. 3 Ck ne. 4 Ck nahathà. 5 Ck hatàpesi. 6 Cv àgantvà. 7 Ck antaüvãthiyaü, Cv antaravãthi. 8 Cv asannasanasabhàvà. 9 Ck àgacchatãti. 10 so both MSS. >/ #<[page 264]># %<264 I. Ekanipàta. 6 âsiüsavagga.>% saddhiü amaccasahassena mahàtale pallaükamajjhe nisãdi. Ko- salaràjà mahantena balavàhanena Bàràõasiü pàvisi. So ekam pi pañisattuü apassanto ra¤¤o nivesanadvàraü gantvà amacca- gaõaparivuto apàrutadvàre\<*<1>*>/ nivesane alaükatapañiyattaü mahà- talaü àruyha nisinnaü niraparàdhaü Sãlavamahàràjànaü sad- dhiü amaccasahassena gaõhàpetvà "gacchatha, imaü ràjànaü saddhiü amaccehi pacchàbàhaü gàëhabandhanaü bandhitvà àmakasusànaü netvà galappamàõe àvàñe khaõitvà yathà eko pi hatthaü ukkhipituü na sakkoti evaü paüsuü pakkhipitvà nikhaõatha, rattiü sigàlà àgantvà etesaü kàtabbayuttakaü ka- rissantãti" àha. Manussà corara¤¤o àõaü sutvà ràjànaü sad- dhiü amaccehi pacchàbàhaü gàëhabandhanaü bandhitvà nik- khàmesuü. Tasmim pi kàle Sãlavamahàràjà corara¤¤o àghàta- mattam pi nàkàsi. Tesu pi amaccesu evaü bandhitvà nãyamànesu\<*<2>*>/ eko pi ra¤¤o vacanaü bhindituü samattho nàma nàhosi, evaü suvinãtà kir' assa parisà. Atha te ràjapurisà\<*<3>*>/ sàmaccaü Sãlavaràjànaü àmakasusànaü netvà galappamàõe àvàñe khaõitvà Sãlavamahàràjànaü majjhe ubhosu passesu sesà\<*<4>*>/ amacce\<*<5>*>/ ti sabbe pi àvàñesu otàretvà paüsuü àkiritvà ghanaü\<*<6>*>/ àkoñetvà agamaüsu. Sãlavaràjà amacce àmantetvà corara¤¤o upari kopaü akatvà "mettam eva bhàvetha tàtà" ti ovadi. Atha aóóharattasamaye "manussamaüsaü khàdissàmà" 'ti si- gàlà àgamiüsu. Te disvà ràjà ca amaccà ca ekappahàren' eva saddam akaüsu. Sigàlà bhãtà palàyiüsu. Te nivattitvà olo- kentà pacchato kassaci anàgamanabhàvaü ¤atvà puna paccà- gamiüsu. Itare pi tath' eva saddam akaüsu. Evaü yàva tatiyaü palàyitvà puna olokentà tesu ekassàpi anàgamanabhà- vaü ¤atvà "vajjhappattà ete bhavissantãti" sårà hutvà nivat- titvà puna tesu saddaü karontesu pi na palàyiüsu. Jeññha- kasigàlo ràjànaü upaga¤chi, sesà\<*<7>*>/ sesànaü santikaü agamaüsu. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck apàruna-, Cv apàråta- corr. to apàruta-. 2 Ck nãyya-, Cv niyya-. 3 Ck ràjà-, Cv ràjà corr. to ràja- 4 so both MSS. 5 Cv amaccesu evaü. 6 Ck ghaõaü. 7 Cv omits sesà. >/ #<[page 265]># %< 1. Mahàsãlavajàtaka. (51) 265>% Upàyakusalo ràjà tassa attano santikaü àgatabhàvaü ¤atvà óasituü okàsaü dento viya gãvaü ukkhipitvà taü gãvàya óa- samànaü hanukaññhikena àkaóóhitvà yante pakkhipitvà viya gàëhakaü gaõhi. Nàgabalena ra¤¤à hanukaññhikena àkaóóhitvà gãvàya daëhagahitasigàlo\<*<1>*>/ attànaü mocetuü asakkonto maraõa- bhayatajjito mahàviravaü viravi. Avasesasigàlà tassa taü aññassaraü\<*<2>*>/ sutvà "ekena purisen' esa gahito bhavissatãti" amacce upasaükamituü asakkontà maraõabhayatajjità sabbe palàyiüsu. Ra¤¤o hanukaññhikena daëhaü katvà gahitasigàlo aparàparaü saüsarante paüsu sithilà\<*<3>*>/ ahosi. So pi sigàlo maraõabhayabhãto catuhi\<*<4>*>/ pàdehi ra¤¤o uparimabhàge paüsuü apabbåhi. Ràjà paüsuno sithilabhàvaü ¤atvà sigàlaü vissaj- jetvà nàgabalo thàmasampanno aparàparaü saücaranto ubho hatthe ukkhipitvà àvàñamukhavaññiyaü olubbha vàtacchinnava- làhako viya nikkhamitvà ñhito amacce assàsetvà paüsuü viyå- hitvà sabbe uddharitvà amaccaparivuto àmakasusàne aññhàsi. Tasmiü samaye manussà ekaü matamanussaü àmakasusàne chaóóentà dvinnaü yakkhànaü sãmantarikàya chaóóesuü. Yakkhà\<*<5>*>/ taü\<*<6>*>/ matamanussaü bhàjetuü asakkontà "mayaü imaü bhàjetuü na sakkoma, ayaü Sãlavaràjà dhammiko, esa no bhàjetvà dassati, etassa santikaü gacchàmà" 'ti taü mata- manussaü pàde gahetvà kaóóhantà ra¤¤o santikaü gantvà "deva amhàkaü imaü bhàjetvà dehãti" àhaüsu. "Bho yakkhà, ahaü imaü tumhàkaü bhàjetvà dadeyyaü, aparisuddho pan' amhi, nahàyissàmi tàvà" ti. Yakkhà corara¤¤o ñhapitavàsita- udakaü attano ànubhàvena àharitvà ra¤¤o nahànatthàya adaüsu, nahàtvà ñhitassa saüharitvà ñhapite corara¤¤o sàñake àharitvà adaüsu, te nivàsetvà ñhitassa {catujàtigandhasamuggaü} {àharitvà} adaüsu, gandhe vilimpitvà ñhitassa {suvaõõasamugge} maõitàlavaõ- ñesu ñhapitàni nànàpupphàni àharitvà adaüsu, pupphàni pilandhi- tvà\<*<7>*>/ ñhitakàle "a¤¤aü kiü karomà" 'ti pucchiüsu. Ràjà attano \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv daëhaü-. 2 Ck avaññassaraü. 3 so both MSS. instead of -sigàle a- s- paüsu sithilo? 4 Ck catu 5 Cv ne yakkhà. 6 Ck naü. 7 Cv piëan-. >/ #<[page 266]># %<266 I. Ekanipàta. 6. âsiüsavagga.>% chàtakàkàraü dassesi. Te gantvà corara¤¤o sampàditaü nà- naggarasabhojanaü àharitvà adaüsu. Ràjà nahàtànulitto maõ- óitapasàdhito nànaggarasabhojanaü bhu¤ji. Yakkhà corara¤¤o ñhapitavàsitapànãyaü\<*<1>*>/ suvaõõabhiükàren' eva suvaõõasarakena\<*<2>*>/ pi saddhiü àhariüsu. Ath' assa pànãyaü pivitvà mukhaü vikkhàletvà hatthe dhovitakàle corara¤¤o sampàditaü pa¤casu- gandhikaparivàraü tambålaü àharitvà adaüsu, taü khàditvà ñhitakàle "a¤¤aü kiü karomà" 'ti pucchiüsu, "gantvà cora- ra¤¤o ussãsake nikkhittaü maügalakhaggaü àharathà" 'ti tam pi gantvà àhariüsu. Ràjà khaggaü gahetvà taü matamanus- saü ujukaü ñhapàpetvà matthakamajjhe asinà paharitvà dve koññhàse katvà dvinnaü yakkhànaü samavibhattam eva vibha- jitvà adàsi, datvà ca pana khaggaü dhovitvà sannahitvà\<*<3>*>/ aññhàsi. Atha te yakkhà manussamaüsaü khàditvà suhità hutvà tuññhacittà "a¤¤aü te mahàràja kiü karomà" 'ti puc- chiüsu. "Tena hi tumhe attano ànubhàvena maü corara¤¤o sirigabbhe otàretha, ime ca amacce attano attano gehe patiñ- ñhàpethà" 'ti. Te "sàdhu devà" 'ti sampañicchitvà tathà akaüsu. Tasmiü samaye coraràjà alaükatasirigabbhe siri- sayanapiññhe nipanno niddàyati. Ràjà tassa pamattassa nid- dàyantassa khaggatalena udaraü pahari\<*<4>*>/. So bhãto pabujjhitvà dãpàlokena Sãlavamahàràjànaü sa¤jànitvà sayanà vuññhàya dhitiü upaññhapetvà ñhito ràjànaü àha: "mahàràja evaråpàya rattiyà gahitàrakkhe pihitadvàre bhavane àrakkhamanussehi nirokàse ñhàne khaggaü sannayhitvà alaükatapañiyatto\<*<5>*>/ kathaü nàma tvaü imaü sayanapiññhaü\<*<6>*>/ àgato" ti. Ràjà attano àgamanà- kàraü sabbaü vitthàrato kathesi. Taü sutvà coraràjà saüviggamà- naso "mahàràja, ahaü manussabhåto pi samàno tumhàkaü guõaü na jànàmi, paresaü lohitamaüsakhàdakehi pana kak- khaëehi pharusehi yakkhehi tava guõà ¤àtà, na dàn' àhaü na- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck ñhapitavàsitavàsinapàõãyaü. 2 Ck -sarake. 3 Cv sannahitvà corr. to sannayhitvà. 4 Ck pahàri. 5 both MSS. -pañiyanto. 6 Ck sayanaü-. >/ #<[page 267]># %< 1. Mahàsãlavajàtaka. (51). 267>% rinda evaråpe sãlasampanne tayi dubbhissàmãti" khaggaü àdàya sapathaü katvà ràjànaü khamàpetvà mahàsayane nipajjàpetvà attanà khuddakama¤cake nipajjitvà pabhàtàya rattiyà uññhite suriye bheri¤ caràpetvà sabbaseõiyo ca amaccabràhmaõagaha- patike ca sannipàtàpetvà tesaü purato àkàse puõõacandaü\<*<1>*>/ ukkhipanto viya Sãlavara¤¤o guõe kathetvà parisamajjhe yeva puna ràjànaü khamàpetvà rajjaü pañicchàpetvà "ito paññhàya tumhàkaü uppanno coråpaddavo\<*<2>*>/ mayhaü bhàro, mayà gahità- rakkhà tumhàkaü rajjaü karothà" ti vatvà pesu¤¤akàrakassa àõaü katvà attano balavàhanaü àdàya sakaraññham eva gato. Sãlavamahàràjàpi kho alaükatapañiyatto setacchattassa heññhà sarabhapàdake ka¤canapallaüke nisinno attano sampattiü olo- ketvà "aya¤ ca evaråpà sampatti amaccasahassassa ca jãvita- pañilàbho, mayi viriyaü akaronte\<*<3>*>/ na ki¤ci abhavissa, viriyaba- lena panàhaü naññha¤ ca imaü yasaü\<*<4>*>/ pañilabhiü, amaccasa- hassassa ca jãvitadànaü adàsiü, àsàcchedaü vata akatvà viriyam eva kattabbaü, kataviriyassa hi phalaü nàma evaü samijjhatãti" cintetvà udànavasena imaü gàtham àha: @@ Tattha àsiüsethevà 'ti evàhaü viriyaü àrabhanto imamhà dukkhà muccis- sàmãti attano viriyabale àsaü karoth' eva, na nibbindeyya paõóito ti upàyakusalo yuttaññhàne viriyaü karonto ahaü imassa viriyassa phalaü na labhissàmãti na ukkaõñheyya, àsàcchedakammaü na kareyyàsãti attho, passàmi vo haü attànan ti, ettha vo ti nipàtamattaü, ahaü ajja attànaü passàmi, yathà icchiü tathà ahå 'ti ahaü hi àvàñe nikhàto tamhà dukkhà muccitvà puna attano rajjasampattiü icchiü, so ahaü imaü sampattiü pattaü attànaü passàmi, yath' evàhaü pubbe icchiü tath' eva me attà jàto ti. Evaü Bodhisatto "aho vata bho sãlasaüpannànaü viriya- phalaü nàma samijjhatãti" imàya gàthàya udànaü udànetvà yàva- jãvaü pu¤¤àni karitvà yathàkammaü gato. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -candanaü. 2 Ck corupaddavo, Cv coråpaddaco. 3 Cv karonte. 4 Ck sayaü. >/ #<[page 268]># %<268 I. Ekanipàta. 6. âsiüsavagga.>% Satthàpi imaü dhammadesanaü àharitvà saccàni pakàsesi. Sac- capariyosàne ossaññhaviriyo bhikkhu arahatte patiññhàsi. Satthà anu- sandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà duññhàmacco\<*<1>*>/ Devadatto ahosi, amaccasahassà Buddhaparisà, Sãlavamahàràjà pana aham evà" 'ti. Mahàsãlavajàtakaü. $<2. Cåëajanakajàtaka.>$ Vàyametheva puriso ti. Idaü Satthà Jetavane viha- ranto ossaññhaviriyam eva àrabbha kathesi. Tattha yaü vattab- baü taü sabbaü Mahàjanakajàtake àvibhavissati. Ràjà\<*<2>*>/ pana setac- chattassa heññhà nisinno imaü gàtham àha: @@ Tattha vàyamethevà 'ti vàyàmaü karoth' eva, udakà thalam ubbha- tan ti udakato thalam uttiõõaü, thale patiññhitaü attànaü passàmãti. Idhàpi ossaññhaviriyo bhikkhu arahattaü patto, Janakaràjà Sammàsambuddho va ahosãti. Cåëajanakajàtakaü\<*<3>*>/. $<3. Puõõapàtijàtaka.>$ Tatheva puõõapàtiyo ti. Idaü Satthà Jetavane viha- ranto visavàruõiü àrabbha kathesi. Ekaü samayaü Sàvatthiyaü surà- dhuttà sannipatitvà mantayiüsu: "suràmålaü\<*<4>*>/ no khãõaü, kahan\<*<5>*>/ nu kho labhissàmà" 'ti. Ath' eko kakkhaëadhutto\<*<6>*>/ àha: "mà cintayittha, atth' eko upàyo" ti. "Kataråpàyo\<*<7>*>/ nàmà" 'ti. "Anàthapiõóiko aï- gulimuddikà piëandhitvà\<*<8>*>/ {maññasàñakanivattho\<*<9>*>/} ràjupaññhànaü\<*<10>*>/ gacchati, mayaü suràpàtiyaü visa¤¤ãkaraõabhesajjaü\<*<11>*>/ pakkhipitvà àpànaü saj- jetvà nisãditvà Anàthapiõóikassa àgamanakàle `ito ehi mahàseññhãti' pakkositvà taü suraü pàyetvà visa¤¤ãbhåtassa aïgulimuddikà ca sàñake ca gahetvà suràmålaü karissàmà" 'ti. Te "sàdhå" 'ti sampañicchitvà tathà katvà seññhissa àgamanakàle pañimaggaü gantvà "sàmi, ito tàva \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv paduññhà-. 2 Cv jàràjà corr. to janakaràjà. 3 Ck måëa-. 4 Ck -måëaü. 5 Ck kahaü. 6 Ck kakkhala-. 7 Ck kataru-. 8 so both MSS. 9 Cv maddhasà-. 10 Cv ràju- corr. to ràjå-. 11 Cv -karaõaübhesajjaü. >/ #<[page 269]># %< 3. Puõõapàtijàtaka. (53). 269>% àgacchatha, ayaü amhàkaü santike atimanàpà surà, thokaü pivitvà gacchathà" 'ti vadiüsu. "Sotàpanno ariyasàvako kiü suraü pivissati, anatthiko samàno pi pana ime dhutte parigaõhissàmãti" tesaü àpàna- bhåmiü gantvà tesaü kiriyaü oloketvà "ayaü surà imehi iminà nàma kàraõena yojità" ti ¤atvà "ito dàni paññhàya ime ito palàpessàmãti" cintetvà àha: "are duññhadhuttà tumhe `suràpàtiyaü bhesajjaü pak- khipitvà àgatàgate pàyetvà visa¤¤ãkatvà\<*<1>*>/ vilumpissàmà\<*<2>*>/' 'ti àpàna- maõóalaü sajjetvà nisinnà kevalaü imaü suraü vaõõetha, eko pi vo ukkhipitvà pivituü na ussahati, sace ayaü ayojitakà assa tumhe va piveyyàthà\<*<3>*>/" 'ti dhutte tajjetvà tato palàpetvà attano gehaü gantvà "dhuttehi katakàraõaü Tathàgatassa àrocessàmãti" Jetavanaü gantvà àrocesi. Satthà "idàni tàva gahapati ne dhuttà taü va¤cetukàmà jàtà, pubbe pana paõóite pi va¤cetukàmà ahesun" ti vatvà tena yàcito atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto Bàràõasiseññhi ahosi. Tadàp' ete dhuttà evam eva sammantetvà suraü yojetvà Bàràõasiseññhissa àgamanakàle pañimaggaü gantvà evam eva kathayiüsu. Seññhi anatthiko hutvà te parigaõhitukàmo gantvà tesaü kiriyaü oloketvà "idan nàm' ete kàtukàmà, palàpessàmi te ito" ti cintetvà evam àha: "bho dhuttà, surà pivitvà ràjakulaü gantuü nàma na yuttaü, ràjànaü disvà puna àgacchante\<*<4>*>/ jànissàmi, tumhe idh' eva nisã- dathà" 'ti ràjupaññhànaü\<*<5>*>/ gantvà paccàga¤chi. Dhuttà "ito etha sàmãti". So tattha gantvà bhesajjasaüyojità pàtiyo olo- ketvà evam àha: "bho dhuttà, tumhàkaü kiriyà mayhaü na ruccati, tumhàkaü suràpàtiyo yathàpårità va ñhità, tumhe ke- valaü suraü vaõõetha na pana pivatha, sac' àyaü manàpà assa tumhe pi piveyyàtha, imàya pana visasaüyuttàya bhavi- tabban" ti tesaü manorathaü bhindanto imaü gàtham àha: @@ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck visaüni-. 2 Ck viëum-. 3 both MSS. piveyyathà. 4 so both MSS. instead of -nto? 5 so both MSS. >/ #<[page 270]># %<270 I. Ekanipàta. 6. âsiüsavagga.>% Tattha tathevà 'ti yathà mayà gamanakàle diññhà idàni pi imà suràpàtiyo tath' eva puõõà, a¤¤àyaü vattate kathà ti yà ayaü tumhàkaü suràvaõõa- nakathà vattati sà a¤¤' eva abhåtà atacchà\<*<1>*>/, yadi hi esà surà manàpà assa tumhe piveyyàtha, upaóóhapàtiyo avasisseyyuü, tumhàkaü pana ekenàpi surà na pãtà, àkàrakena jànàmãti tasmà iminà kàraõena jànàmi, na càyaü bhaddikà surà ti n' eva ayaü bhaddikà surà, visayojitàya etàya bhavitabban ti dhutte gahetvà yathà na puna evaråpaü karonti tathà te tajjetvà vissajjesi. So yàvajãvaü dànàdãni pu¤¤àni karitvà yathàkammaü gato. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà dhuttà etarahi dhuttà, Bàràõasiseññhi pana ahan tena samayenà" 'ti. Puõõapàtijàtakaü. $<4. Phalajàtaka.>$ Nàyaü rukkho duràruho ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto ekaü phalakusalaü\<*<2>*>/ upàsakaü àrabbha kathesi. Eko kira Sàvatthivàsikuñumbiko Buddhapamukhasaüghaü\<*<3>*>/ nimantetvà attano àràme nisãdàpetvà yàgukhajjakaü datvà uyyànapàlaü àõàpesi: "bhik- khåhi saddhiü uyyàne vicaritvà ayyànaü ambàdãni nànàphalàni de hãti". So "sàdhå" 'ti sampañicchitvà bhikkhusaüghaü àdàya uyyàne vicaranto rukkhaü oloketvà va "etaü phalaü àmaü, etaü na supak- kaü, etaü supakkan" ti jànàti, yaü so vadati taü tath' eva hoti. Bhikkhå gantvà Tathàgatassa àrocesuü: "bhante, ayaü uyyànapàlo phalakusalo, bhåmiyaü ñhito rukkhaü oloketvà `etaü phalaü àmaü, etaü na supakkaü, etaü supakkan' ti jànàti, yaü so vadati taü tath' eva hotãti". Satthà "na bhikkhave ayam eva uyyànapàlo phala- kusalo, pubbe pana paõóità phalakusalà ahesun" ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto seññhikule nibbattitvà vayappatto pa¤cahi sa- kañasatehi vaõijjaü karonto ekasmiü kàle mahàvattaniañaviü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck athacchà. 2 Ck phalaü-, Cv phalaü- corr. to phala-. 3 Cv buddhapamukhaü-. >/ #<[page 271]># %< 4. Phalajàtaka. (54). 271>% patvà añavimukhe ñhatvà sabbe manusse sannipàtàpetvà "imissà añaviyà visarukkhà nàma honti yeva, pubbe tumhehi aparibhut- taü yaü ki¤ci pattaü và pupphaü và phalaü và maü apari- pucchitvà mà khàditthà" 'ti àha. Te "sàdhå" 'ti sampañicchitvà añaviü otariüsu. Añavimukhe ca\<*<1>*>/ ekasmiü gàmadvàre kiü- phalarukkho\<*<2>*>/ nàma atthi, tassa khandhasàkhàpalàsapuppha- phalàni sabbàni ambasadisàn' eva honti, na kevalaü vaõõasaõ- ñhànato va gandharasehi pi 'ssa àmapakkàni phalàni amba- phalasadisàn' eva, khàditàni pana halàhalavisaü viya taü khaõaü yeva jãvitakkhayaü pàpeti\<*<3>*>/. Purato gacchantà\<*<4>*>/ ekacce lolapurisà "ambarukkho ayan" ti sa¤¤àya phalàni khàdiüsu, ekacce "satthavàhaü pucchitvà va khàdissàmà" 'ti hatthena gahetvà aññhaüsu. Te satthavàhe àgate "ayya\<*<5>*>/ imàni amba- phalàni khàdàmà" 'ti pucchiüsu. Bodhisatto "nàyaü amba- rukkho" ti ¤atvà "kiüphalarukkho nàm' esa ambarukkho, mà khàditthà" 'ti vàretvà ye khàdiüsu te pi vamàpetvà catuma- dhuraü pàyetvà àroge\<*<6>*>/ akàsi. Pubbe pana imasmiü rukkha- måle manussà nivàsaü kappetvà ambaphalànãti imàni visaphalàni khàditvà jãvitakkhayaü pàpuõanti, punadivase gàmavàsino nik- khamitvà matamanusse disvà pàde gaõhitvà pañicchannaññhàne chaóóetvà sakañehi saddhiü yeva sabban tesaü santakaü\<*<7>*>/ gahetvà gacchanti. Te taü divasam pi aruõuggamanakàle yeva "mayhaü balivaddà bhavissanti mayhaü sakañaü mayhaü bhaõóan" ti vegena taü rukkhamålaü\<*<8>*>/ gantvà manusse nãroge\<*<9>*>/ disvà "kathaü tumhe imaü rukkhaü `nàyaü ambarukkho' ti jànitthà" 'ti pucchiüsu. Te "mayaü na jànàma, satthavàha- jeññhako no jànãti" àhaüsu. Manussà Bodhisattaü pucchiüsu: "paõóita kin ti katvà tvaü imassa rukkhassa nàmbarukkha- bhàvaü a¤¤àsãti". So "dvãhi kàraõehi a¤¤àsin" ti vatvà imaü gàtham àha: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck va. 2 Ck timphala-. 3 so both MSS. instead of pàpenti? 4 Ck gacchato. 5 Ck ayyà. 6 Cv aroge. 7 Cv sannakaü. 8 Ck rukkhaü-. 9 both MSS. niroge. >/ #<[page 272]># %<272 I. Ekanãpàta. 6. âsiüsavagga.>% @@ Tattha nàyaü rukkho duràruho ti ayaü visarukkho na dukkhàruho, ukkhipitvà ñhapitanisseõã\<*<1>*>/ viya sukhena àrohituü sakkà ti vadati, na hi\<*<2>*>/ gà- mato àrakà ti gàmato dåre ñhito pi na hoti, gàmadvàre ñhito yevà 'ti dãpeti, àkàrakena jànàmãti iminà duvidhena kàraõenàhaü\<*<3>*>/ imaü rukkhaü jànàmi, kin ti nàyaü sàdhuphalo dumo ti sace hi ayaü madhuraphalo ambarukkho abhavissa evaü sukhàruhe avidåre ñhite etasmiü ekam pi phalaü na tiññheyya, phalakhàdakamanussehi niccaü parivuto va assa, evaü ahaü attano ¤àõena pa- ricchinditvà imassa visarukkhabhàvaü a¤¤àsin ti mahàjanassa dhammaü desetvà sotthigamanaü gato. Satthàpi "evaü bhikkhave pubbe paõóità phalakusalà ahesun" ti imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samo- dhànesi: "Tadà parisà Buddhaparisà ahesuü, satthavàho pana aham evà" 'ti. Phalajàtakaü. $<5. Pa¤càvudhajàtaka.>$ Yo alãnena cittenà 'ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto ossaññhaviriyaü bhikkhuü àrabbha kathesi. Taü hi bhikkhuü Satthà àmantetvà "saccaü kira tvaü bhikkhu ossaññhaviriyo" ti pucchitvà "saccam Bhagavà" 'ti vutte "bhikkhu pubbe paõóità viri- yaü kàtuü yuttaññhàne viriyaü katvà rajjasampattiü pàpuõiüså" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto tassa ra¤¤o aggamahesiyà kucchismiü nibbatti. Tassa nàmagahaõadivase aññhasataü bràhmaõe sabbakàmehi santappetvà lakkhaõàni pañipucchiüsu. Lakkhaõakusalà bràh- maõà lakkhaõasampattiü disvà "pu¤¤asampanno mahàràja ku- màro tumhàkaü accayena rajjaü pàpuõissati, pa¤càvudhakamme pa¤¤àto pàkaño Jambudãpe aggapuriso bhavissatãti" vyàkariüsu. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. -õiü. 2 so both MSS. 3 Ck kàraõena nàhaü. >/ #<[page 273]># %< 5. Pa¤càvudhajàtaka. (55). 273>% Bràhmaõànaü vacanaü sutvà kumàrassa nàmaü gaõhantà Pa¤càvudhakumàro ti nàmaü akaüsu. Atha naü vi¤¤å- taü patvà soëasavassapadese ñhitaü ràjà àmantetvà "tàta sip- paü uggaõhàhãti" àha. "Kassa santike uggaõhàmi devà" 'ti. "Gaccha tàta, Gandhàraraññhe Takkasilànagare disàpàmokkhassa àcariyassa santike uggaõha, idam assa àcariyassa bhàgaü da- deyyàsãti" sahassaü datvà uyyojesi. So tattha gantvà sippaü sikkhitvà àcariyena dinnaü pa¤càvudhaü gahetvà àcariyaü vanditvà Takkasilànagarato nikkhamitvà sannaddhapa¤càvudho Bàràõasimaggaü pañipajji. So antaràmagge Silesalomayakkhena nàma adhiññhitaü ekaü añaviü pàpuõi. Atha naü añavimukhe manussà disvà "bho màõava, mà imaü añaviü pàvisi, Silesa- lomayakkho nàm' ettha atthi, so diññhadiññhamanusse\<*<1>*>/ jãvitak- khayaü pàpetãti" vàrayiüsu. Bodhisatto attànaü takkento asambhãtakesarasãho viya añaviü pàvisi yeva. Tasmiü añavi- majjhaü sampatte so yakkho tàlamatto hutvà kåñàgàramattaü sãsaü pattappamàõàni akkhãni kandamakulamattà\<*<2>*>/ dve dàñhà ca màpetvà senamukho\<*<3>*>/ kabarakucchi nãlahatthapàdo hutvà Bodhisattassa attànaü dassetvà "kahaü yàsi, tiññha, bhakkho\<*<4>*>/ me" ti àha. Atha naü Bodhisatto "yakkha, ahaü attànaü takketvà idha paviññho, tvaü appamatto hutvà maü upagac- cheyyàsi, visapãtena hi taü sarena vijjhitvà etth' eva pàtessà- mãti" santajjetvà halàhalavisam pãtaü saraü sannahitvà mu¤ci. So yakkhassa lomesu yeva allãyi. Tato a¤¤an ti evaü pa¤¤à- sasare mu¤ci. Sabbe tassa lomesu yeva allãyiüsu. Yakkho sabbe pi te sare poñhetvà attano pàdamåle yeva pàtetvà Bodhi- sattaü upasaükami. Bodhisatto puna pi taü tajjetvà khaggaü kaóóhitvà pahari. Tettiüsaügulàyato khaggo lomesu yeva allãyi\<*<5>*>/. Atha naü kaõayena pahari. So pi lomesu yeva allãyi. Tassa allãnabhàvaü ¤atvà muggarena pahari. So pi lomesu yeva allãyi. Tassa allãnabhàvaü ¤atvà "bho yakkha, na te ahaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck so diññhamanusse. 2 Cv -kuëa-. 3 Cv seta-. 4 Ck bhekkho. 5 Ck allãyã. >/ #<[page 274]># %<274 I. Ekanipàta. 6. âsiüsavagga.>% Pa¤càvudhakumàro nàmà ti sutapubbo, ahaü tayà adhiññhitaü añaviü pavisanto na dhanuàdãni takketvà paviññho attànaü yeva pana takketvà paviññho, ajja taü pothetvà cuõõavicuõõaü ka- rissàmãti" adhiññhitaü nàma dassetvà unnaditvà dakkhiõahat- thena yakkhaü pahari. Hattho lomesu yeva allãyi. Vàma- hatthena pahari. So pi allãyi. Dakkhiõapàdena pahari. So pi allãyi. Vàmapàdena pahari. So pi allãyi. Sãsena taü pothetvà "cuõõavicuõõaü karissàmãti" sãsena pahari. Tam pi lomesu yeva allãyi. So pa¤coóóito pa¤casu ñhànesu baddho olambanto pi nibbhayo nissàrajjo va ahosi. Yakkho va cintesi: "ayaü eko purisasãho purisàjàniyo na purisamatto va, màdisena nàm' assa yakkhena gahitassa santàsamattam pi na bhavissati, mayà imaü maggaü hanantena eko pi evaråpo puriso na diñ- ñhapubbo, kasmà nu kho esa na bhàyatãti" so taü khàdituü avisahanto "kasmà nu kho tvaü màõava maraõabhayaü na bhàyasãti" pucchi. "Kiükàraõà yakkha bhàyissàmi, ekasmiü hi attabhàve ekaü maraõaü niyatam eva, api ca mayhaü kucchimhi vajiràvudhaü atthi, sace maü khàdissasi taü àvu- dhaü jãretuü\<*<1>*>/ na sakkhissasi, tan te antàni khaõóàkhaõóaü chinditvà jãvitakkhayam pàpessati, iti ubho pi nassissàma, iminà kàraõenàhaü na bhàyàmãti". Idaü kira Bodhisatto attano ab- bhantare ¤àõàvudhaü sandhàya kathesi. Taü sutvà yakkho cintesi: "ayaü màõavo taccham eva bhaõati, imassa purisa- sãhassa sarãrato muggabãjamattam pi maüsakhaõóaü mayhaü kucchiü\<*<2>*>/ jãretuü na sakkhissati, vissajjessàmi nan" ti maraõa- bhayatajjito Bodhisattaü vissajjetvà "màõava, purisasãho tvaü, na te ahaü maüsaü khàdissàmi, tvaü ajja Ràhumukhà mutta- cando viya mama hatthato muccitvà ¤àtisuhajjamaõóalan tosento yàhãti" àha. Atha naü Bodhisatto àha: "yakkha, ahaü tàva gacchissàmi, tvaü pana pubbe pi akusalaü katvà luddo lohi- tapàõã pararuhiramaüsabhakkho yakkho hutvà nibbatto, sace \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv chãretuü. 2 so both MSS. instead of kucchi? >/ #<[page 275]># %< 5. Pa¤càvudhajàtaka. (55). 275>% idhàpi ñhatvà akusalam eva karissasi andhakàrà andhakàraü gamissasi, maü diññhakàlato paññhàya pana na sakkà tayà akusalaü kàtuü, pàõàtipàtakammaü nàma niraye tiracchàna- yoniyaü pettivisaye asurakàye ca nibbatteti, manussesu nibbat- taññhàne appàyukasaüvattanikaü hotãti" evamàdinà nayena pa¤cannaü dussãlyakammànaü àdãnavaü pa¤cannaü sãlànaü ànisaüsaü kathetvà nànàkàraõehi yakkhaü tajjetvà dhammaü desetvà dametvà nibbisevanaü katvà pa¤casu sãlesu patiññhà- petvà tassàsevanaü añaviyà balipañiggàhakaü devataü\<*<1>*>/ katvà appamàdena ovaditvà añavito nikkhamanto añavimukhe manus- sànaü àcikkhitvà sannaddhapa¤càvudho Bàràõasiü gantvà màtàpitaro disvà aparabhàge rajje patiññhàya dhammena rajjaü kàrento dànàdãni pu¤¤àni karitvà yathàkammaü agamàsi. Satthàpi imaü dhammadesanaü àharitvà abhisambuddho hutvà imaü gàtham àha: @*>/ pàpuõe anupubbena sabbasaüyojanakkhayan ti. || Ja_I:54 ||>@ Tatthàyaü piõóattho: yo puriso alãnena asaükucitena cittena pakatiyàpi alãnamano alãnajjhàsayo hutvà anavajjaññhena kusalaü sattatiüsabodhapakkhiya- bhedaü dhammaü bhàveti vaóóheti visàlena cittena vipassanaü anuyu¤jati catuhi yogehi khemassa nibbànassa pattiyà so evaü sabbasaükhàresu aniccaü dukkhaü anattà ti tilakkhaõaü àropetvà taruõavipassanato paññhàya uppanne bodhapak- khiyadhamme bhàvento anupubbena {ekaü saüyojanam} pi anavasesetvà sabba- saüyojanànaü khayakarassa catutthamaggassa pariyosàne uppannattà sabbasaü- yojanakkhayo ti saükhaü gataü arahattaü pàpuõeyyà 'ti. Evaü Satthà arahattena dhammadesanàya kåñaü gahetvà mat- thake cattàri saccàni pakàsesi. Saccapariyosàne so bhikkhu arahattaü pàpuõi. Satthàpi anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà yakkho Aïgulimàlo ahosi, Pa¤càvudhakumàro nàma aham evà" 'ti. Pa¤càvudhajàtakaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck devanaü, Cv devanaü corr. to devataü. 2 Ck yogakkhemaüsapattiyà, Cv yogakkhemaüsapattiyà corr. to yogakkhemassapattiyà. >/ #<[page 276]># %<276 I. Ekanipàta. 6. âsiüsavagga.>% $<6. Ka¤canakkhandhajàtaka.>$ Yo pahaññhena cittenà 'ti. Idaü Satthà Sàvatthiyaü viharanto a¤¤ataraü bhikkhuü àrabbha kathesi. Eko kira Sàvat- thivàsikulaputto Satthu dhammadesanaü sutvà ratanasàsane uraü datvà pabbaji. Ath' assa àcariyupajjhàyà "àvuso ekavidhena sãlan nàma, duvidhena tividhena catubbidhena pa¤cavidhena chabbi- dhena sattavidhena aññhavidhena navavidhena dasavidhena bahuvi- dhena sãlaü nàma, idaü cullasãlaü\<*<1>*>/ nàma, idaü majjhimasãlaü nàma, idaü mahàsãlaü nàma, idaü pàtimokkhasaüvarasãlaü nàma, idaü in- driyasaüvarasãlaü nàma, idaü àjãvapàrisuddhisãlaü\<*<2>*>/ nàma, idaü pac- cayapañisevanasãlaü nàmà" 'ti sãlaü àcikkhanti. So cintesi: "idaü sãlaü nàma atibahuü, ahaü ettakaü samàdàya vattituü na sakkhis- sàmi, sãlaü påretuü asakkontassa nàma pabbajjàya ko attho, ahaü gihã\<*<3>*>/ hutvà dànàdãni pu¤¤àni karissàmi puttadàra¤ ca posessàmãti" eva¤ ca pana cintetvà "bhante, ahaü sãlaü rakkhituü na sakkhissàmi, asakkontassa ca nàma pabbajjàya ko attho, ahaü hãnàya vattissàmi\<*<4>*>/, tumhàkaü pattacãvaraü gaõhathà\<*<5>*>/" 'ti àha. Atha naü àhaüsu: "evaü sante Dasabalaü vanditvà yàhãti" ne taü àdàya Satthu santikaü dhammasabhaü agamaüsu. Satthà disvà va\<*<6>*>/ "kiü bhikkhave anat- thikaü bhikkhuü àdàya àgat' atthà" 'ti àha. "Bhante, ayaü bhikkhu `ahaü sãlaü rakkhituü na sakkhissàmãti" pattacãvaraü niyyàdeti, atha naü mayaü gahetvà àgatà" ti. "Kasmà pana tumhe bhikkhave imassa bhikkhuno bahuü sãlaü àcikkhatha\<*<7>*>/, yattakaü esa rakkhituü sakkoti tattakam eva rakkhissati, ito paññhàya tumhe evaü mà ki¤ci avacuttha\<*<8>*>/, aham ettha kattabbaü jànissàmãti". "Ehi tvaü bhikkhu, kin te bahunà sãlena, tãõi yeva sãlàni rakkhituü sakkhissasãti". "Sakkhissàmi bhante" 'ti. "Tena hi tvaü ito paññhàya kàyadvàraü vacãdvàraü manodvàraü\<*<9>*>/ ti tãõi dvàràni rakkha, mà kàyena pàpakam- maü kari mà vàcàya mà manasà, gaccha mà hãnàya vatti, imàni tãõi yeva sãlàni rakkhà" 'ti. Ettàvattà so bhikkhu tuññhamànaso "sàdhu bhante rakkhissàmi imàni tãõi sãlànãti" Satthàraü vanditvà àcariyupaj- jhàyehi saddhiü yeva agamàsi. So tàni tãõi sãlàni pårento va a¤¤àsi: "àcariyupajjhàyehi mayhaü àcikkhitaü sãlam pi, ettakam eva te pana attano abuddhabhàvena maü bujjhàpetuü nàsakkhiüsu, Sammàsam- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck cullaü. 2 Cv -sãlan. 3 Ck gahi, Cv hihã. 4 Ck hinàvasaütissàmi. 5 Ck gaõhàthà. 6 Ck omits va. 7 Ck acikkhata. 8 Ck avacutta. 9 Ck -dvaraü. >/ #<[page 277]># %< 6. Ka¤canakkhandhajàtaka. (56). 277>% buddho attano buddhasubuddhatàya anuttaradhammaràjatàya ettakaü sãlaü\<*<1>*>/ tãsu yeva dvàresu pakkhipitvà maü gaõhàpesi, avassayo vata\<*<2>*>/ me\<*<3>*>/ satthà jàto" ti vipassanaü vaóóhetvà katipàhen' eva arahatte patiññhàsi. Taü pavattiü ¤atvà dhammasabhàyaü sannipatità bhikkhå "àvuso taü kira bhikkhuü `sãlàni rakkhituü na sakkomãti' hãnàya vattantaü sabbasãlàni tãhi koññhàsehi pakkhipitvà\<*<4>*>/ gàhàpetvà Satthà arahattaü pàpesi, aho Buddhà nàma acchariyamanussà" ti Buddha- guõe kathentà nisãdiüsu. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchi "imàya nàmà" 'ti vutte "bhik- khave, atigaruko pi bhàro koññhàsavasena bhàjetvà dinno lahuko viya hoti, pubbe pi paõóità mahantaü\<*<5>*>/ ka¤canakkhandhaü labhitvà ukkhi- pituü asakkontà vibhàgaü katvà ukkhipitvà agamaüså" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto ekasmiü gàmake kassako ahosi. So ekadivasaü a¤¤atarasmiü chaóóhitagàmake khette kasiü kasati. Pubbe ca tasmiü gàme eko vibhavasampanno seññhi årumattapariõà- haü\<*<6>*>/ catuhatthàyàmaü ka¤canakkhandhaü nidahitvà kàlam akàsi. Tasmiü Bodhisattassa naïgalaü laggitvà aññhàsi. So "målasantànakaü bhavissatãti" paüsuü viyåhanto taü disvà paüsunà pañicchàdetvà\<*<7>*>/ divasaü kasitvà atthaü gate suriye yuganaïgalàdãni\<*<8>*>/ ekamante nikkhipitvà "ka¤canakkhandhaü gaõhitvà gacchissàmãti" taü ukkhipituü nàsakkhi\<*<9>*>/, asakkonto\<*<10>*>/ nisãditvà "ettakaü kucchiharaõàya bhavissati, ettakaü nidahi- tvà ñhapessàmi\<*<11>*>/, ettakena kammante saüyojessàmi, ettakaü dànàdipu¤¤akiriyàya\<*<12>*>/ bhavissatãti" cattàro koññhàse akàsi. Tass' evaü vibhattakàle so ka¤canakkhandho sallahuko viya ahosi. So taü ukkhipitvà gharaü netvà catudhà vibhajitvà dànàdãni pu¤¤àni katvà yathàkammaü gato. Bhagavà imaü dhammadesanaü àharitvà abhisambuddho hutvà imaü gàtham àha: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck sãlan. 2 Ck vana. 3 Ck meva. 4 Ck parikkhipitvà. 5 Ck adds na. 6 Ck -matthaparinàhaü. 7 Cv paricchà-. 8 Ck yugalanaïga-. 9 Ck nàsakkhã. 10 Ck asanto. 11 Ck -ssàmãti. 12 both MSS. dànàdãnipu-. >/ #<[page 278]># %<278 I. Ekanipàta. 6. âsiüsavagga.>% @@ Tattha pahaññhenà 'ti vinãvaraõena, pahaññhamanaso ti tàya eva vinã- varaõatàya pahaññhamanaso\<*<1>*>/, suvaõõaü viya pahaüsitvà samujjotitasappabhà- sakkatacitto\<*<2>*>/ hutvà ti attho. Evaü Satthà arahattanikåñena desanaü niññhapetvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà ka¤canakkhandhaü laddhapuriso aham eva ahosin" ti. Ka¤canakkhandhajàtakaü. $<7. Vànarindajàtaka.>$ Yassete caturo dhammà 'ti. Idaü Satthà Veëuvane viharanto Devadattassa vadhàya parisakkanaü àrabbha kathesi. Tasmiü hi samaye Satthà "Devadatto vadhàya parisakka- tãti" sutvà "na bhikkhave idàn' eva Devadatto mayhaü vadhàya pari- sakkati, pubbe pi parisakkati yeva, nàsamattam pi pana kàtuü na sakkhãti" vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto kapiyoniyaü nibbattitvà vuddhim anvàya assa- potappamàõo thàmasampanno ekacaro hutvà nadãtãre viharati. Tassà pana nadiyà vemajjhe eko dãpako nànappakàrehi amba- panasàdãhi phalarukkhehi sampanno. Bodhisatto nàgabalo thàmasampanno nadiyà orimatãrato uppatitvà-dãpakassa orato nadãmajjhe eko piññhipàsàõo atthi-tasmiü nipatati. Tato uppa- titvà tasmiü dãpake patati. Tattha nànappakàràni phalàni khàditvà sàyaü\<*<3>*>/ ten' eva upàyena paccàgantvà attano vasa- naññhàne vasitvà punadivase pi tath' eva karoti. Iminà niyà- mena tattha vàsaü kappeti. Tasmiü pana kàle eko kumbhãlo sapajàpatiko tassà nadiyà vasati. Tassa sà bhariyà Bodhisattaü aparàparaü gacchantaü disvà Bodhisattassa hadayamaüse do- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv -mànaso. 2 Ck -vitto, Cv -vitto corr. to -citto. 3 Ck sàyan. >/ #<[page 279]># %< 7. Vànarindajàtaka. (57). 279>% haëaü uppàdetvà kumbhãlaü àha: "mayhaü kho ayya imassa vànarindassa hadayamaüse dohaëo uppanno" ti. Kumbhãlo "sàdhu hoti, lacchasãti" vatvà "ajja taü sàyaü dãpakato àgac- chantam eva gaõhissàmãti" gantvà piññhipàsàõe nipajji. Bodhi- satto divasaü caritvà sàyaõhasamaye dãpake ñhito va pàsàõaü oloketvà "ayaü pàsàõo idàni uccataro khàyati, kin nu kàraõan" ti cintesi. Tassa kira udakappamàõa¤ ca pàsàõappamàõa¤ ca suvavatthàpitam eva, ten' assa etad ahosi: "ajja imissà nadiyà udakaü n' eva hàyati na vaóóhati, atha ca panàyaü pàsàõo mahà hutvà pa¤¤àyati, kacci nu kho ettha mayhaü gahaõat- thàya kumbhãlo nipanno" ti so "vãmaüsàmi tàva nan" ti tatth' eva ñhatvà pàsàõena saddhiü kathento viya "bho pàsàõà" 'ti vatvà pañivacanaü alabhanto yàvatatiyaü "pàsàõà" 'ti àha. Pàsàõo kiü pañivacanaü na dassati. Puna pi naü vànaro "kiü bho pàsàõa ajja mayhaü pañivacanaü na desãti" àha. Kumbhãlo "addhà a¤¤esu divasesu ayaü pàsàõo vànarindassa pañivacanaü adàsi, dassàmi dàni 'ssa pañivacanan\<*<1>*>/" ti cintetvà "kiü bho vànarindà" 'ti àha. "Ko si tvan" ti. "Ahaü kum- bhãlo" ti. "Kimatthaü ettha nipanno sãti". "Tava hadaya- maüsaü patthayamàno" ti. Bodhisatto cintesi: "a¤¤o me gamanamaggo n' atthi, ajja mayà esa kumbhãlo va¤cetabbo" ti. Atha naü evam àha: "samma kumbhãla, ahaü attànaü tuyhaü pariccajissàmi, tvaü mukhaü vivaritvà maü tava santikaü àgatakàle gaõhàhãti". Kumbhãlànaü hi mukhavivañe\<*<2>*>/ akkhãni nimãlanti. So taü kàraõaü asallakkhetvà mukhaü vivari. Ath' assa akkhãni pithãyiüsu. So mukhaü vivaritvà akkhãni nimãletvà nipajji. Bodhisatto tathàbhàvaü ¤atvà dãpakà uppa- tito gantvà kumbhãlassa matthakaü akkamitvà tato uppatito vijjullatà viya vijjotamàno paratãre aññhàsi. Kumbhãlo taü acchariyaü disvà "iminà vànarindena atiaccherakaü katan" ti cintetvà "bho vànarinda, imasmiü loke catuhi dhammehi \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -naü. 2 Cv mukhavivañe corr. to mukhe-. >/ #<[page 280]># %<280 I. Ekanipàta. 6. âsiüsavagga.>% samannàgato puggalo paccàmitte abhibhavati, te sabbe pi tuyhaü abbhantare atthi, ma¤¤e" ti vatvà imaü gàthaü àha: @*>/ càgo diññhaü so ativattatãti. || Ja_I:56 ||>@ Tattha yassà 'ti yassa kassaci puggalassa, ete ti idàni vattabbe\<*<2>*>/ paccak- khato niddisati, caturo dhammà ti cattàro guõà, saccan ti vacãsaccaü, mama santikaü àgamissàmãti hi vatvà musàvàdaü akatvà\<*<3>*>/ àgato yevà 'ti, etan te vacãsaccaü, dhammo ti vicàraõapa¤¤à, evaü kate idan nàma bhavissasãti, esà te vicàraõapa¤¤à, dhitãti\<*<4>*>/ abbocchinnaviriyaü vuccati, etam pi te atthi, càgo ti attapariccàgo, tvaü attànaü pariccajitvà mama santikaü àgato, yam panàhaü gaõhituü nàsakkhiü mayham ev' ettha\<*<5>*>/ doso, diññhan ti paccà- mittaü, so ativattatãti yassa puggalassa yathà tava evaü ete cattàro dhammà atthi so yathà maü ajja tvaü atikkanto tath' eva attano paccàmittaü atikkamati abhibhavatãti. Evaü kumbhãlo Bodhisattaü pasaüsitvà attano vasanañ- ñhànaü gato. Satthà "na bhikkhave Devadatto idàn' eva mayhaü vadhàya parisakkati, pubbe pi parisakki yevà" 'ti imaü dhammadesanaü àha- ritvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà kumbhãlo Devadatto ahosi, bhariyàssa Ci¤camànavikà, vànarindo pana aham evà" 'ti. Vànarindajàtakaü. $<8. Tayodhammajàtaka.>$ Yassete ti. Idaü Satthà Veëuvane viharanto vadhàya parisakkanam eva àrabbha kathesi. Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Devadatto vànarayoniyaü nibbattitvà Himavantapadese yåthaü pariharanto attànaü pañicca\<*<6>*>/ jàtànaü vànarapotakànaü "vud- dhippattà ime yåthaü parihareyyun" ti bhayena dantehi óasitvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv dhãti corr. to dhiti. 2 Cv vattabbo. 3 Ck akkhà. 4 Cv dhãtãti corr. to dhitãti. 5 Cv mayhaümevettha, Ck mayhaümecettha. 6 Ck paricca, Cv paricca corr. to pañicca. >/ #<[page 281]># %< 8. Tayodhammajàtaka. (58). 281>% tesaü bãjàni uppàñeti. Tadà Bodhisatto pi taü yeva pañicca ekissà vànariyà kucchimhi pañisandhiü gaõhi. Atha sà vànarã\<*<1>*>/ gabbhassa patiññhitabhàvaü ¤atvà attano gabbhaü anurakkha- mànà ara¤¤aü pabbatapàdaü agamàsi. Sà paripakkagabbhà Bodhisattaü vijàyi\<*<2>*>/. So vuddhim anvàya vi¤¤åtaü patto thàma- sampanno ahosi. So ekadivasaü màtaraü pucchi: "amma may- haü pità kahan" ti. "Tàta asukasmiü nàma pabbatapàde yåthaü pariharanto vasatãti". "Amma tassa maü santikaü nehãti". "Tàta na sakkà tayà pitu santikaü gantuü, pità hi\<*<3>*>/ te attànaü pañicca jàtànaü\<*<4>*>/ vànarapotakànaü yåthapariharaõabhayena dan- tehi óasitvà bãjàni uppàñetãti". "Amma, nehi maü\<*<5>*>/ tattha, ahaü jànissàmãti". Sà puttaü àdàya tassa santikaü agamàsi. So vànaro attano puttaü disvà va "ayaü vaóóhento mayhaü yåthaü pariharituü na dassati, idàn' eva haritabbo" ti "etaü àliïganto viya gàëhaü pãëetvà jãvitakkhayaü pàpessàmãti" cin- tetvà "ehi tàta, ettakaü kàlaü kahaü gato sãti" Bodhisattaü àliïganto viya nippãëesi. Bodhisatto pana nàgabalo thàmasam- panno, so pi taü nippãëesi. Ath' assa aññhãni bhijjanàkàrap- pattàni ahesuü. Ath' assa etad ahosi: "ayaü vaóóhento maü màressati\<*<6>*>/, kena nu kho upàyena puretaraü ¤eva mareyyan" ti. Tato cintesi: "ayaü avidåre rakkhasapariggahãto saro, tattha taü\<*<7>*>/ rakkhasena khàdàpessàmãti". Atha naü\<*<8>*>/ evam àha: "tàta ahaü mahallako, imaü yåthaü tuyhaü niyyàdemi, ajj' eva taü ràjànaü karomi, asukasmiü nàma ñhàne saro atthi, tattha dve kumudiniyo tisso uppaliniyo pa¤ca paduminiyo pup- phanti, gaccha tato pupphàni àharà" 'ti. So "sàdhu tàta àharissàmãti" gantvà sahasà anotaritvà samantà padaü paric- chindanto otiõõapadaü yeva addasa\<*<9>*>/ na uttiõõapadaü. So "iminà sarena rakkhasapariggahena bhavitabbaü, mayhaü pità attanà asakkonto rakkhasena maü khàdàpetukàmo\<*<10>*>/ bhavissa- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -ri. 2 Cv -yã. 3 Cv pahi. 4 Ck jàtaü. 5 Ck omits maü. 6 both MSS. -tã. 7 Cv naü. 8 Cv taü. 9 Ck adassa. 10 Ck khàda-, Cv khàda- corr. to khàdà-. >/ #<[page 282]># %<282 I. Ekanipàta. 6. âsiüsavagga.>% tãti, ahaü ima¤ ca saraü na otarissàmi, pupphàni ca gahessà- mãti" nirådakaü\<*<1>*>/ ñhànaü gantvà vegaü gahetvà uppatitvà pa- rato gacchanto nirådake\<*<1>*>/ àkàse\<*<2>*>/ ñhitàn' eva dve pupphàni gahetvà paratãre pati, parato ca orimatãraü àgacchanto ten' ev' upàyena dve gaõhi, evaü ubhosu passesu ràsiü\<*<3>*>/ karonto pupphàni ca gaõhi rakkhasassa ca àõaññhànaü na otari. Ath' assa "ito uttariü ukkhipituü na sakkhissàmãti" tàni\<*<4>*>/ pupphàni gahetvà ekasmiü ñhàne ràsiü karontassa so rakkhaso "mayà ettakaü kàlaü evaråpo pa¤¤avà acchariyapuriso na diññhapubbo, pupphàni ca nàma yàvadicchakaü gahitàni, mayha¤ ca àõañ- ñhànaü na otarãti" udakaü dvidhà bhindanto udakato uññhàya Bodhisattassa upasaükamitvà "vànarinda, imasmiü loke yassa tayo dhammà atthi so paccàmittaü abhibhoti, te sabbe pi tava abbhantare atthi, ma¤¤e" ti vatvà Bodhisattassa thutiü karonto imaü gàthaü àha: @*>/ pa¤¤à diññhaü so ativattatãti. || Ja_I:57 ||>@ Tattha dakkhiyan ti dakkhabhàvo, sampattabhayaü vidhamituü jànana- pa¤¤àya sampayuttauttamaviriyass' etaü nàmaü, såriyan\<*<5>*>/ ti sårabhàvo, nib- bhayabhàvass' etaü nàmaü, pa¤¤à ti pa¤¤àpanapaññhapanàya upàyapa¤¤ày' etaü nàmaü. Evaü so dakarakkhaso imàya gàthàya Bodhisattassa thu- tiü katvà "imàni pupphàni kimatthaü harasãti" pucchi. "Pità maü ràjànaü kàtukàmo, tena kàraõena haràmãti". "Na sakkà tàdisena uttamapurisena pupphàni gahituü, ahaü gaõhissàmãti" ukkhipitvà tassa pacchato pacchato agamàsi. Ath' assa pità dårato va taü disvà "ahaü imaü `rakkhasabhattaü bhavissa- tãti' pahiõiü, so dàn' esa rakkhasaü pupphàni gàhàpento àgacchati, idàni 'mhi naññho" ti cintento sattadhà hadayaphà- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so both MSS. 2 so both MSS. instead of okàse? 3 both MSS. ràsi 4 Cv nàni. 5 Ck suri-, Cv suri- corr. to såri-. >/ #<[page 283]># %< 9. Bherivàdajàtaka. (59). 283>% lanaü patvà tatth' eva jãvitakkhayaü patto. Sesavànarà sanni- patitvà Bodhisattaü ràjànaü akaüsu. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàta- kaü samodhànesi: "Tadà yåthapati Devadatto ahosi, yåthapatiputto\<*<1>*>/ pana aham evà" 'ti. Tayodhammajàtakaü. $<9. Bherivàdajàtaka.>$ Dhame dhame ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto a¤¤a- taraü dubbacaü àrabbha kathesi. Taü hi\<*<2>*>/ bhikkhuü Satthà "sac- caü kira tvaü dubbaco sãti" pucchitvà "saccaü Bhagavà" 'ti vutte "na tvaü bhikkhu idàn' eva dubbaco, pubbe pi dubbaco yevà" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto bherivàdakakule nibbattitvà gàmake vasati. So "Bàràõasiyaü nakkhattaü ghuññhan" ti sutvà "samajja- maõóale bheriü vàdetvà dhanaü àharissàmãti" puttaü àdàya tattha gantvà bheriü\<*<3>*>/ vàdetvà bahuü\<*<4>*>/ dhanaü labhi. Taü àdàya attano gàmaü\<*<5>*>/ gacchanto coràñavim patvà puttaü niran- taraü bheriü vàdentaü vàresi: "tàta nirantaraü avàdetvà maggapañipannaü issarabheri\<*<6>*>/ viya antarantarà vàdehãti". So pitarà vàriyamàno pi "bherisadden' eva core palàpessàmãti" vatvà nirantaram eva vàdesi. Corà pañhamaü ¤eva bherisad- daü sutvà "issarabheri bhavissatãti" palàyitvà ativiya ekàbad- dhaü\<*<7>*>/ saddaü sutvà "nàyaü issarabheri bhavissatãti" àgantvà upadhàretvà dve yeva jane disvà pothetvà vilumpiüsu\<*<8>*>/. Bodhi- satto "kicchena vata no laddhaü dhanaü ekàbaddhaü katvà vàdento nàsesãti" vatvà imaü gàtham àha: @@ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv omits ahosi yåthapati. 2 both MSS. taü¤hi. 3 Ck bheri, Cv bheri corr. to bheriü. 4 Cv bahu. 5 Ck gàma, Cv gàma corr. to gàmaü. 6 so both MSS. instead of -bheriü. 7 Ck eka-. 8 both MSS. vilimpiüsu. >/ #<[page 284]># %<284 1. Ekanipàta. 6. âsiüsavagga.>% Tattha dhame dhame\<*<1>*>/ ti dhameyya no na dhameyya bheriü vàdeyya na na\<*<2>*>/ vàdeyyà ti attho, nàtidhame ti atikkametvà pana nirantaram eva katvà na vàdeyya, kiükàraõà: atidhantaü\<*<3>*>/ hi pàpakaü nirantaraü bherivàdaü idàni amhàkaü pàpakaü làmakaü jàtaü, dhantena sataü laddhan ti na- gare bherivàdanena kahàpaõasataü laddhaü, atidhantena nàsitan ti idàni pana me puttena vacanaü akatvà yaü idaü añaviyaü atidhantaü\<*<4>*>/ tena\<*<5>*>/ atidhan- tena sabbaü nàsitan ti. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jà- takaü samodhànesi: "Tadà putto dubbacabhikkhu ahosi, pità pana aham evà" 'ti. Bherivàdajàtakaü. $<10. Saükhadhamanajàtaka.>$ Dhame dhame ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto dubba- cam eva àrabbha kathesi. Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto saükhadhamakakule nibbattitvà Bàràõasiyaü nakkhatte ghuññhe pitaraü àdàya saükhadhamanakammena dhanaü labhitvà àgamanakàle coràñaviyaü pitaraü nirantaraü saükhaü dhamantaü\<*<6>*>/ vàresi. So "saükhasaddena core palà- pessàmãti" nirantaram eva dhami. Corà purimanayen' eva àgantvà vilumpiüsu. Bodhisatto pi purimanayen' eva gàtham abhàsi: @@ Tattha te tàto vidhamã dhaman ti te saükhaü dhamitvà laddhabhoge mama pità punappuna dhamento vidhamãti viddhaüsesi vinàsesãti. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jà- takaü samodhànesi: "Tadà pità dubbacabhikkhu ahosi, putto pana aham evà" 'ti. Saükhadhamanajàtakaü. âsiüsavaggo chaññho. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck dhametidhame, Cv dhametidhame corr. to dhamedhame. 2 Ck tana, Cv tana corr. to nana. 3 both MSS. atidhanta¤. 4 both MSS. atidhanti. 5 Ck nena. 6 Cv dhammantaü. >/ #<[page 285]># %< 1. Asàtamantajàtaka. (61). 285>% 7. ITTHIVAGGA. $<1. Asàtamantajàtaka.>$ âsà lokitthiyo nàmà 'ti. Idaü Satthà Jetavane viha- ranto ukkaõñhitabhikkhuü àrabbha kathesi. Tassa vatthuü Ummadantijàtake àvibhavissati. Taü pana bhikkhuü Satthà "bhikkhu itthiyo nàma àsà asatiyo làmikà pacchimikà, tvaü evaråpaü làmikaü itthiü nissàya kasmà ukkaõñhito" ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto Gandhàraraññhe Takkasilàyaü bràhmaõakule nibbattitvà vi¤¤åtaü patto tãsu vedesu sabbasippesu ca nip- phattim patto disàpàmokkho àcariyo ahosi. Tadà Bàràõasiyaü ekasmiü bràhmaõakule puttassa jàtadivase aggiü gahetvà anib- bàyantaü\<*<1>*>/ ñhapayiüsu. Atha naü bràhmaõakumàraü soëasa- vassakàle màtàpitaro àhaüsu: "putta, mayaü tàva\<*<2>*>/ jàtadivase aggiü gahetvà ñhapayimha, sace brahmalokaparàyano bhavitu- kàmo taü aggiü àdàya ara¤¤aü pavisitvà Aggiü\<*<3>*>/ Bhagavantaü namassamàno brahmalokaparàyano hohi, sace agàraü àvasitu- kàmo Takkasilaü gantvà disàpàmokkhassa àcariyassa santike sippaü uggaõhitvà kuñumbaü\<*<4>*>/ saõñhapehãti". Màõavo "nàhaü sakkhissàmi\<*<5>*>/ ara¤¤e aggiü paricarituü, kuñumbam eva saõ- ñhapessàmãti" màtàpitaro vanditvà àcariyabhàgaü sahassaü gahetvà Takkasilaü gantvà sippaü uggaõhitvà pacchà agamàsi. Màtàpitaro pan' assa anatthikà gharàvàsena ara¤¤e hi aggiü paricaràpetukàmà honti. Atha naü màtà itthãnaü\<*<6>*>/ dosaü dassetvà ara¤¤aü pesetukàmà "so àcariyo paõóito vyatto sak- khissati me puttassa itthãnaü dosaü kathetun" ti cintetvà àha: "uggahitan te tàta sippan" ti. "âma ammà" 'ti. "Asàtaman- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv -yattaü. 2 so both MSS. instead of tava? 3 both MSS. aggi. 4 Ck kuñumba, Cv kuñumba corr. to kuñumbaü. 5 Ck -mãti, Cv -mã. 6 Ck adds màtà, in Cv màtà has been inked over. >/ #<[page 286]># %<286 I. Ekanipàta. 7. Itthivagga.>% tàpi te uggahità" ti. "Na uggahità ammà" 'ti. "Tàta, yadi te asàtamantaü na uggahitaü kin nàma te sippaü uggahitaü, gaccha uggahitvà ehãti". So "sàdhå" 'ti puna takkasilàbhi- mukho pàyàsi. Tassa pi àcariyassa màtà mahallikà vãsaüvassa- satikà. So taü sahatthà nahàpento bhojento pàyento pañijag- gati. A¤¤e manussà naü tathà karontaü jigucchanti. So cintesi: "yan nånàhaü ara¤¤aü pavisitvà tattha màtaraü pañi- jagganto vihareyyan" ti. Ath' ekasmiü vivitte ara¤¤e udaka- phàsukaññhàne paõõasàlaü kàretvà sappitaõóulàdãni àharàpetvà màtaraü ukkhipitvà tattha gantvà màtaraü pañijagganto vàsaü kappesi. So pi kho màõavo Takkasilaü gantvà àcariyaü apassanto "kahaü àcariyo" ti pucchitvà taü pavattiü sutvà tattha gantvà vanditvà aññhàsi. Atha naü àcariyo "kin nu kho tàta atisãghaü àgato sãti". "Nanu ahaü\<*<1>*>/ tumhehi asàtamanto nàma na uggaõhàpito" ti. Ko pana te\<*<2>*>/ asàtamante uggaõhe- tabbe\<*<3>*>/ katvà kathesãti". "Mayhaü màtà {àcariyà}" 'ti. Bodhi- satto cintesi: "asàtamantà nàma keci n' atthi, imassa pana màtà imaü itthidose jànàpetukàmà bhavissatãti". Atha naü "sàdhu tàta, dassàmi te asàtamante, tvaü ajja àdiü katvà mama ñhàne ñhatvà màtaraü sahatthà nahàpento bhojento pà- yento pañijaggàhi, hatthapàdasãsapiññhisambàhanàdãni c' assà karonto `ayye, jaraü pattakàle pi tàva te evaråpaü sarãraü, daharakàle kãdisaü ahosãti' hatthaparikammàdikaraõakàle hat- thapàdàdãnaü vaõõaü katheyyàsi, yaü ca te mama màtà ka- theti\<*<4>*>/ taü alajjanto anigåhanto mayhaü àroceyyàsi, evaü karonto asàtamante lacchasi akaronto na lacchasãti" àha. So "sàdhu àcariyà" 'ti tassa vacanaü sampañicchitvà tato pañ- ñhàya sabbaü\<*<5>*>/ yathàvuttavidhànaü akàsi. Ath' assa\<*<6>*>/ tasmiü màõave punappuna vaõõayamàne "ayaü mayà saddhiü abhira- mitukàmo bhavissatãti" andhàya jaràjiõõàya abbhantare kileso \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck kahaü. 2 Ck ke. 3 Cv -tabbo. 4 Cv kathesiti. 5 Cv omits sabbaü. 6 so both MSS. instead of assà? >/ #<[page 287]># %< 1. Asàtamantajàtaka. (61). 287>% uppajji. Sà ekadivasaü attano sarãravaõõaü kathayamànaü màõavaü àha: "mayà saddhiü abhiramituü icchasãti". "Ayye, ahaü tàva iccheyyaü, àcariyo pana garuko" ti. "Sace maü icchasi puttaü me màrehãti". "Ahaü àcariyassa santike etta- kaü sippaü uggaõhitvà kilesamattaü nissàya kin ti katvà àcariyaü màressàmãti". "Tena hi sace tvaü maü na paricca- jasi aham eva naü màressàmãti". Evaü\<*<1>*>/ itthiyo nàma àsà làmikà pacchimikà, tathàråpà nàma vaye ñhità ràgacittaü up- pàdetvà kilesaü anuvattamànà evaü upakàrakaü puttaü màre- tukàmà jàtà. Màõavo sabbaü taü kathaü Bodhisattassa àrocesi. Bodhisatto "suññhu te màõava kataü mayhaü àro- centenà" 'ti vatvà màtu àyusaükhàraü olokento "ajj' eva marissatãti" ¤atvà\<*<2>*>/ "ehi màõava, vãmaüsissàmi nan" ti ekaü udumbararukkhaü chinditvà attano pamàõena kaññharåpakaü\<*<3>*>/ katvà sasãsaü pàrupitvà attano sayanaññhàne uttànaü nipajjà- petvà rajjukaü bandhitvà antevàsikaü àha: "tàta pharasuü àdàya gantvà mama màtu sa¤¤aü dehãti". Màõavo gantvà "ayye àcariyo paõõasàlàyaü\<*<4>*>/ attano sayanaññhàne nipanno, rajjusa¤¤à\<*<5>*>/ me baddhà, imaü pharasuü àdàya gantvà sace sakkosi màrehi tan" ti àha. "Tvaü maü na pariccajissasãti". "Kiükàraõà pariccajissàmãti". Sà pharasuü àdàya pavedhamànà uññhàya rajjusa¤¤àya gantvà hatthena paràmasitvà "ayaü me putto" ti sa¤¤àya kaññharåpakassa mukhato sàñake apanetvà pharasuü àdàya "ekappahàren' eva màressàmãti" gãvàyam eva paharitvà ñan ti sadde uppanne rukkhabhàvaü a¤¤àsi. Atha Bodhisattena "kiü karosi ammà" 'ti vutte "va¤citammãti\<*<6>*>/" tatth' eva maritvà patità. Attano kira paõõasàlàya nipannàpi\<*<7>*>/ taü khaõaü tàya maritabbam eva. So tassà matabhàvaü ¤atvà sarãrakiccaü katvà àëàhanaü\<*<8>*>/ nibbàpetvà vanapupphehi påjetvà màõavaü àdàya paõõasàlàdvàre\<*<9>*>/ nisãditvà "tàta, pàñiyekko \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv eva. 2 Cv kåtvà. 3 Ck -råpaü. 4 Cv -sàlàya. 5 Ck -ghaü¤à. 6 so both MSS. instead of va¤cit' amhãti? 7 so both MSS. instead of nipannàya? 8 Ck àlà-. 9 Cv -sàla-. >/ #<[page 288]># %<288 I. Ekanipàta. 7. {Itthivagga}.>% asàtamanto nàma n' atthi, itthiyo asàtà nàma, tava màtà `asà- tamante uggaõhà' 'ti mama santikaü pesayamànà itthãnaü dosaü jànanatthaü pesesi, idàni pana te paccakkham eva mama màtu dosà diññhà, iminà kàraõena `itthiyo nàma àsà làmikà' ti jàneyyàsãti" taü ovaditvà uyyojesi. So pi àcariyaü vanditvà màtàpitunnaü santikaü agamàsi. Atha naü màtà pucchi: "uggahità te asàtamantà" ti. "âma ammà" 'ti. "Idàni kiü karissasi\<*<1>*>/, pabbajitvà aggiü paricarissasi\<*<2>*>/, agàramajjhe vasissa- sãti". Màõavo "mayà paccakkhato itthãnaü dosà diññhà, agà- rena me kiccaü n' atthi, pabbajissàm' ahan" ti attano adhip- pàyaü pakàsento imaü gàtham àha: @@ Tattha àsà ti asatiyo làmikà, atha và sàtaü vuccati sukhaü taü tàsu n' atthi, attani pañibaddhacittànaü asàtam eva dentãti pi asàtà dukkhà dukkhàvat- thubhåtà ti attho, imassa pan' atthassa sàdhanatthàya idaü vuttaü\<*<3>*>/ àharitabbaü: Màyà c' esà\<*<4>*>/ marãci\<*<5>*>/ ca\<*<6>*>/ soko rogo c' upaddavo kharà ca bandhanà c' età maccupàso guhàsayo, tàsu yo vissase poso so naresu naràdhamo ti. Lokitthiyo ti loke itthiyo, velà tàsaü na vijjatãti amma tàsaü itthãnaü kilesasuppattiü patvà velà saüvaro mariyàdà pamàõan nàm' ekaü n' atthi, sàrattà ca pagabbhà cà 'ti velà\<*<7>*>/ ca etesaü n' atthi, pa¤casu kàmaguõesu sàrattà allãnà, tathà kàyapàgabbhiniyena vàcàpàgabbhiniyena manopàgabbhinivenà ti tividhena pàgabbhiniyena samannàgatattà pagabbhà c' età, etàsaü hi antare kàyadvàràdãni patvà saüvaro nàma n' atthi, lolà kàkapañibhàgà ti dasseti, sikhã sabbaghaso yathà ti amma yathà jàlasikhàya sikhãti saükhaü gato aggi nàma gåthagatàdibhedaü\<*<8>*>/ asucim pi sappimadhuphàõitàdibhedaü sucim pi iññham pi aniññham pi yaü yad eva labhati sabbaü ghasati khàdati tasmà sabbaghaso ti vuccati tath' eva tà itthiyo pi hatthimeõóagomeõóàdayo và hontu hãnajaccà hãna- kammantà khattiyàdayo và hontu uttamakammantà hãnukkaññhabhàvaü acintetvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck karissati. 2 Ck paricarissa. 3 Cv vuttaü corr. to suttaü. 4 Ck mayà so. 5 Cv -cã. 6 both MSS. va. 7 Ck phelà, Cv phelà corr. to velà. 8 Cv gåthahatà-. >/ #<[page 289]># %< 2. Aõóabhåtajàtaka. (62). 289>% lokassàdavasena kilesasanthave uppanne yaü yaü labhanti sabbam eva sevantãti sabbaghasasikhisadisà\<*<1>*>/ honti, tasmà sikhã sabbaghaso yathà tathà v' età ti ve- ditabbà\<*<2>*>/, tà hitvà pabbajissàmãti aham tà làmikà dukkhavatthubhåtà itthiyo hitvà ara¤¤aü pavisitvà isipabbajjaü pabbajissàmãti, vivekam anubråhayan ti kàyaviveko cittaviveko upadhiviveko ti tayo vivekà, tesu idha kàyaviveko pi vaññati cittaviveko pi, idaü vuttaü hoti: ahaü amma pabbajitvà kasiõaparikam- maü katvà aññhasamàpattiyo pa¤ca abhi¤¤à uppàdetvà gaõato kàyaü kilesehi ca cittaü vivecetvà imaü vivekaü bråhento vaóóhento brahmalokaparàyano bhavis- sàmi, alaü me agàrenà ti. Evaü itthiyo garahitvà màtàpitaro vanditvà pabbajitvà vuttappakàraü vivekaü bråhento brahmalokaparàyano ahosi. Satthàpi "evaü bhikkhu itthiyo nàma àsà làmikà dukkhadàyikà\<*<3>*>/" ti itthãnaü aguõaü kathetvà saccàni pakàsesi. Saccapariyosàne so bhikkhu sotàpattiphale patiññhahi. Satthà anusandhiü ghañetvà jàta- kaü samodhànesi: "Tadà màtà Kàpilànã, pità Mahàkassapo ahosi, antevàsiko ânando, àcariyo pana aham evà" 'ti. Asàtamantajà- takaü. $<2. Aõóabhåtajàtaka.>$ Yaü bràhmaõo ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto uk- kaõñhitam eva àrabbha kathesi. Taü\<*<4>*>/ hi Satthà "saccaü kira tvaü bhikkhu ukkaõñhito" ti pucchitvà "saccan" ti vutte "bhikkhu, itthiyo nàma arakkhiyà, pubbe paõóità itthiü gabbhato paññhàya rakkhantà rakkhituü nàsakkhiüså" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto tassa aggamahesiyà kucchismiü nibbattitvà va- yappatto sabbasippesu nipphattiü patvà pitu accayena rajje patiññhàya dhammena rajjaü kàresi. So purohitena saddhiü jåtaü kãëati, kãëanto pana: Sabbà nadã vaükagatà, sabbe kaññhamayà vanà, sabbitthiyo kare pàpaü labhamànà nivàtake ti \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck sabbaghassãkhã-, Cv sabbaghassikhã- corr. to sabbaghasasikhã-. 2 Ck -tabba. 3 Ck -kàya, Cv -kàya corr. to -kà. 4 both MSS. tam. >/ #<[page 290]># %<290 I. Ekanipàta. 7. Itthivagga.>% imaü jåtagãtaü gàyanto rajataphalake suvaõõapàsake khipati. Evaü kãëanto pana ràjà niccaü jinàti, purohito paràjãyati. So anukkamena ghare vibhave parikkhayaü gacchante cintesi: "evaü sante sabbaü imasmiü ghare dhanaü khãyissati, pari- yesitvà purisantaraü agataü ekaü màtugàmaü ghare karissà- mãti". Atha etad ahosi: "`a¤¤apurisaü diññhapubbaü itthiü\<*<1>*>/ rakkhituü na sakkhissàmãti' gabbhato paññhày' ekaü màtugà- maü rakkhitvà taü vayappattaü vase ñhapetvà ekapurisikaü katvà gàëhaü àrakkhaü saüvidahitvà ràjakulato dhanaü àha- rissàmãti". So ca aïgavijjàya cheko hoti. Ath' ekaü dugga- titthiü gabbhiniü disvà "dhãtaraü vijàyissatãti" ¤atvà taü pakkosàpetvà paribbayaü datvà ghare yeva vasàpetvà vijàtakàle dhanaü datvà uyyojetvà taü kumàrikaü a¤¤esaü purisànaü daññhuü adatvà itthãnaü yeva hatthe datvà posàpetvà vayap- pattakàle taü attano vase ñhapesi. Yàva c' esà vaóóhati tàva ra¤¤à saddhiü jåtaü na kãëi\<*<2>*>/, taü pana vase ñhapetvà "mahàràja jåtaü kãëàmà" 'ti àha. Ràjà "sàdhå" 'ti purima- nayen' eva kãëi\<*<2>*>/. Purohito ra¤¤à gàyitvà pàsakakhipanakàle\<*<3>*>/ "ñhapetvà mama màõavikan" ti àha. Tato paññhàya purohito jinàti, ràjà paràjãyati. Bodhisatto "imassa ghare ekapurisikàya ekàya itthiyà bhavitabban" ti parigaõhàpento atthibhàvaü ¤atvà "sãlam assà bhindàpessàmãti" ekaü dhuttaü pakkosàpetvà "sakkasi\<*<4>*>/ purohitassa itthiyà sãlaü bhinditun" ti àha. "Sak- kàmi devà" 'ti. Ath' assa ràjà dhanaü datvà "tena hi khip- paü niññhàpehãti" taü pahiõi. So ra¤¤o santikà dhanaü àdàya gandhadhåpàcuõõakappåràdãni\<*<5>*>/ gahetvà tassa gharato avidåre sabbagandhàpaõaü pasàresi. Purohitassàpi gehaü sattabhåma- kaü sattadvàrakoññhakaü hoti, sabbesu pi dvàrakoññhakesu itthãnaü ¤eva àrakkho, ñhapetvà pana bràhmaõaü a¤¤o puriso gehaü pavisituü labhanto nàma n' atthi, kacavarachaóóana- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. itthi. 2 Ck kãëã. 3 Cv pàsakaü-. 4 Ck sakkhasi corr. to sakkasi, Cv sakkhasi. 5 Ck -curõakappurà-, Cv -dhupà- corr. to -dhupa-. >/ #<[page 291]># %< 2. Aõóabhåtajàtaka. (62). 291>% pacchim pi sodhetvà yeva pavesenti. Taü màõavikaü purohito c' eva daññhuü labhati tassà ca ekà paricàrikà itthã. Ath' assà sà paricàrikà gandhapupphamålaü gahetvà gacchantã tass' eva dhuttassa àpaõasamãpena gacchati. So "ayaü tassà paricàrikà" ti suññhu ¤atvà ekadivasaü taü àgacchantiü disvà va àpaõà uññhàya gantvà tassà pàdamåle\<*<1>*>/ patitvà ubhohi hatthehi pàde gàëhaü gahetvà "amma ettakaü kàlaü kahaü gatàsãti" pari- devi. Atha sesàpi payuttakadhuttà ekamantaü ñhatvà "hattha- pàdamukhasaõñhànehi ca àkappena ca màtàputtà ekasadisà yevà" 'ti àhaüsu. Sà itthã tesu tesu kathentesu attano asad- dahitvà "ayaü me putto bhavissatãti" sayam pi rodituü àrabhi. Te ubho pi kanditvà roditvà a¤¤ama¤¤aü àliïgitvà aññhaüsu. Atha so dhutto àha: "amma kahaü vasasãti". "Kinnaralãëhàya va- samànàya råpaggappattàya\<*<2>*>/ purohitassa daharitthiyà upaññhànaü kurumànà vasàmi tàtà" 'ti. "Idàni kahaü yàsi ammà" 'ti. "Tassà gandhamàlàdãnaü atthàyà" 'ti. "Amma, kin te a¤¤at- thagatena, ito paññhàya mam' eva santikà harà" 'ti målaü agahetvà va bahåni tambålatakkolakàdãni c' eva nànàpupphàni ca adàsi. Màõavikà bahåni gandhapupphàdãni\<*<3>*>/ disvà "kiü amma ajja amhàkaü bràhmaõo pasanno" ti àha. "Kasmà evaü vadasãti". "Imesaü bahubhàvaü disvà" ti. "Na bràh- maõo bahuü målaü adàsi, mayà pan' etaü mayhaü puttassa santikà ànãtan" ti. Tato paññhàya bràhmaõena dinnaü målaü attanà gahetvà tass' eva santikà gandhapupphàdãni àharati. Dhutto katipàhaccayena gilànàlayaü katvà nipajji. Sà tassa àpaõadvàraü gantvà taü adisvà "kahaü me putto" ti pucchi. "Puttassa te aphàsukaü jàtan" ti. Sà tassa nipannaññhànaü gantvà nisãditvà piññhiü parimajjantã "kin te tàta aphàsukan" ti pucchi. So tuõhã ahosi. "Kin na kathesi puttà" 'ti. "Amma marantenàpi tuyhaü kathetuü na sakkà" ti. "Mayhaü aka- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck tassà måle. 2 Ck omits råpa-. 3 Cv -dãni àharati dhutto corr. to -dãni àharantiü. >/ #<[page 292]># %<292 I. Ekanipàta. 7. Itthivagga.>% thetvà kassa kathesi tàtà" 'ti. "Amma, mayhaü a¤¤aü aphà- sukaü n' atthi, tassà pana màõavikàya vaõõaü sutvà pañi- baddhacitto 'smi jàto, taü labhanto jãvissàmi alabhanto idh' eva marissàmãti". "Tàta, mayhaü esa bhàro, mà tvaü etaü nissàya cintayãti" taü assàsetvà bahåni gandhapupphàdãni àdàya màõavikàya santikaü gantvà "putto me amma mama santikà tava vaõõaü sutvà pañibaddhacitto jàto, kiü kàtabban" ti. "Sace ànetuü sakkotha mayaü katokàsà yevà" 'ti. Sà tassà vacanaü sutvà tato paññhàya tassa gehassa kaõõakaõõehi bahuü kacavaraü saükaóóhitvà pupphapupphapacchiyà gahetvà gac- chantã sodhanakàle àrakkhitthiyà upari chaóóesi. Sà tena aññiyamànà\<*<1>*>/ apeti, itarà ten' eva niyàmena yà yà ki¤ci katheti tassà tassà upari kacavaraü chaóóesi. Tato paññhàya yaü yaü sà àharati và harati và taü na kàci sodhetuü ussahati. Tas- miü kàle sà taü dhuttaü pupphapacchiyaü nipajjàpetvà màõa- vikàya santikaü atihari. Dhutto màõavikàya\<*<2>*>/ sãlaü bhinditvà ekàhadvãhaü pàsàde yeva ahosi. Purohite bahi nikkhante ubho abhiramanti, tasmiü àgate dhutto nilãyati. Atha naü sà ekà- kadvãhaccayena "sàmi idàni tava gantuü vaññatãti" àha. "Ahaü bràhmaõaü paharitvà gantukàmo" ti. Sà "evaü hotå" 'ti dhuttaü nilãyàpetvà bràhmaõe àgate evam àha: "ahaü ayya tumhesu vãõaü vàdentesu naccituü icchàmãti". "Sàdhu bhadde naccasså" 'ti vãõaü\<*<3>*>/ vàdesi. "Tumhesu olokentesu lajjàmi, su- mukhaü pana vo sàñakena bandhitvà naccissàmãti". "Sace\<*<4>*>/ lajjasi\<*<5>*>/ evaü karohãti". Màõavikà ghanasàñakaü gahetvà tassa akkhãni pidahamànà mukhaü bandhi. Bràhmaõo mukhaü bandhàpetvà vãõaü vàdesi. Sà muhuttaü naccitvà "ayya ahan\<*<6>*>/ te ekavàraü sãse paharitukàma" 'ti àha. Itthilolo bràhmaõo ki¤ci kàraõaü ajànanto\<*<7>*>/ "paharàhãti\<*<8>*>/" àha. Màõavikà dhutta- sa¤¤aü\<*<9>*>/ adàsi. So saõikaü\<*<10>*>/ àgantvà bràhmaõassa piññhipasse \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. addhiyamànà. 2 Ck -kà. 3 both MSS. vãõà. 4 Ck me, Cv ce corr. to sace. 5 Ck lajjayi, Cv lajjàsi. 6 Ck ahaü. 7 Ck àjanento. 8 Ck pahàrà-. 9 Ck dhuttaü-, read: dhuttassa sa¤¤am? 10 Ck sanikaü. >/ #<[page 293]># %< 2. Aõóabhåtajàtaka. (62). 293>% ñhatvà sãse kapparena\<*<1>*>/ pahari. Akkhãni patanàkàrapattàni ahesuü, sãse gaõóo uññhahi. So vedanaõóo hutvà "àhara te hatthan" ti àha. Màõavikà attano hatthaü ukkhipitvà tassa hatthe ñhapesi. Bràhmaõo "hattho muduko, pahàro pana thad- dho" ti àha. Dhutto bràhmaõaü paharitvà nilãyi. Màõavikà tasmiü nilãne bràhmaõassa mukhato sàñakaü mocetvà telaü àdàya sãse pahàraü sambàhi. Bràhmaõe bahi nikkhante puna sà itthã dhuttaü pacchiyaü nipajjàpetvà nãhari. So ra¤¤o santikaü gantvà sabban taü pavattiü àrocesi. Ràjà attano upaññhànaü àgataü bràhmaõaü àha: "jåtaü kãëàma bràhmaõà" 'ti "Sàdhu mahàràjà" 'ti. Ràjà jåtamaõóalaü sajjàpetvà purimanayen' eva jåtagãtaü gàyitvà pàse khipati. Bràhmaõo màõavikàya tapassa bhinnabhàvaü ajànanto "ñhapetvà mama màõavikan" ti àha, evaü vadanto pi paràjito yeva. Ràjà jà- nitvà "bràhmaõa kiü ñhapesi, màõavikàya te tapo bhinno, tvaü màtugàmaü gabbhato paññhàya rakkhanto sattasu ñhànesu àrakkhaü karonto `rakkhituü sakkhissàmãti' ma¤¤esi, màtugàmo nàma kucchiyaü pakkhipitvà carantenàpi rakkhituü na sakkà, ekapurisikà itthã nàma n' atthi, tava màõavikà `naccitukàm' amhãti' vatvà vãõaü vàdentassa tava sàñakena mukhaü bandhi- tvà attano jàraü tava sãse kapparena\<*<3>*>/ paharàpetvà\<*<4>*>/ uyyojesi\<*<5>*>/, idàni kiü ñhapesãti" vatvà imaü gàtham àha: @*>/ vãõaü sammukhaveñhito, aõóabhåtà bhatà bhariyà, tàsu ko jàtu vissase ti. || Ja_I:61 ||>@ Tattha yaü bràhmaõo avàdesi\<*<7>*>/ vãõaü sammukhaveñhito ti yena kàraõena bràhmaõo ghanasàñakena saha mukhena veñhito hutvà\<*<8>*>/ vãõaü vàdesi naü kàraõaü na jànàtãti attho, taü hi\<*<9>*>/ sà va¤cetukàmà evam akàsi, bràhmaõo pana taü itthãnaü\<*<10>*>/ bahumàyabhàvaü na jànanto màtugàmassa saddahitvà maü esà lajjatãti evaü sa¤¤ã ahosi, ten' assa a¤¤àõabhàvaü pakàsento ràjà evam àha, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck kappahàrena. 2 so both MSS. instead of vedanaññho? 3 Ck kapahàrena. 4 Ck pahàràpetvà. 5 Cv -sã. 6 Ck àvàdesã. 7 Ck àvàdesi. 8 Ck sutvà. 9 Cv tampihi corr. to tamhi, Ck tamhi. 10 Cv itthinaü. >/ #<[page 294]># %<294 I. Ekanipàta. 7. Itthivagga.>% ayam ettha adhippàyo, aõóabhåtà bhatà bhariyà ti, aõóaü vuccati\<*<1>*>/ bãjaü, bãjabhåtà\<*<2>*>/ màtu kucchito anikkhantakàle yeva àbhatà ànãtà bhatà và puññhà và ti attho, kà: sà bhariyà pajàpatã pàdaparicàrikà, sà hi bhattavatthàdãhi bharitabba- tàya\<*<3>*>/ bhinnasaüvaratàya lokadhammehi bharitatàya và bhariyà ti vuccati, tàsu ko jàtu vissase ti, jàtå ti ekaüsàdhivacanaü, tàsu kucchito paññhàya rak- khiyamànàsu pi evaü vikàraü àpajjantãsu bhariyàsu ko nàma paõóitapuriso ekaüsena vissase, nibbikàrà età mayhan ti ko saddaheyyà ti attho, asaddhamma- vasena hi àmantakesu nimantakesu vijjamànesu màtugàmo nàma na sakkà rak- khitun ti. Evaü Bodhisatto bràhmaõassa dhammaü desesi. Bràh- maõo Bodhisattassa dhammadesanaü sutvà nivesanaü gantvà taü màõavikaü àha: "tayà kira evaråpaü pàpakammaü katan" ti. "Ayya, ko evam àha, na karomi, aham eva pahariü, na a¤¤o koci, sace na saddahatha ahaü `tumhe ñhapetvà a¤¤assa purisassa hatthasamphassaü\<*<5>*>/ na jànàmãti' saccakiriyaü\<*<6>*>/ katvà aggiü pavisitvà tumhe saddahàpessàmãti". Bràhmaõo "evaü hotå" 'ti mahantaü dàruràsiü kàretvà aggiü datvà taü pak- kosàpetvà "sace attano saddahasi aggiü pavisà" 'ti àha. Mà- õavikà attano paricàrikaü pañhamam eva sikkhàpesi: "amma tava puttaü tattha gantvà mama aggiü pavisanakàle hattha- gahaõaü kàtuü vadehãti". Sà gantvà tathà avaca. Dhutto àgantvà parisamajjhe aññhàsi. Sà màõavikà bràhmaõaü va¤- cetukàmà mahàjanamajjhe ñhatvà "bràhmaõa taü ñhapetvà a¤¤assa purisassa hatthasamphassaü na jànàmi, iminà saccena ayaü aggi mà maü jhàpesãti" aggim pavisituü àraddhà. Tas- miü khaõe dhutto "passatha purohitabràhmaõassa kammaü, evaråpaü màtugàmaü aggiü pavesàpetãti" gantvà taü màõavi- kaü hatthe gaõhi. Sà hatthaü vissajjàpetvà purohitaü àha: "ayya, mama saccakiriyà bhinnà, na sakkà aggiü pavisitun" ti. "Kiükàraõà" ti. "Ajja mayà evaü saccakiriyà katà: `ñhapetvà mama sàmikaü a¤¤apurisassa hatthasamphassaü na \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. -tã. 2 Cv bhåtà. 3 Ck bharitaritabbatàya, Cv bharitaritabbatàya corr. to bharitabbatàya. 4 Ck bharittàya, Cv bharitanàya corr. to bharitatàya. 5 Ck sampassa, Cv samphassa. 6 Ck naccakiriyaü. >/ #<[page 295]># %< 3. Takkajàtaka. (63). 295>% jànàmãti', idàni\<*<1>*>/ c' amhi iminà purisena hatthe gahità" ti. Bràhmaõo "va¤cito ahaü imàyà\<*<2>*>/" ti ¤atvà taü pothetvà nãha- ràpesi. Evaü asaddhammasamannàgatà kir' età itthiyo, kãva- mahantam pi\<*<3>*>/ pàpakammaü katvà attano sàmikaü va¤cetuü "nàhaü evaråpaü karomãti" divasam pi sapathaü kurumànà nànàcittà va honti, tena vuttaü: Corãnaü bahubuddhãnaü\<*<4>*>/ yàsu saccaü sudullabhaü thãnaü bhàvo duràjàno macchassevodake gataü. Musà tàsaü yathà saccaü saccaü tàsaü yathà musà, gàvo bahutiõasseva mama santi varaü varaü. Coriyo kañhinà h' età vàëà capalasakkharà, na tà ki¤ci na jànanti yaü manussesu vàcanan\<*<5>*>/ ti. Satthà "evaü arakkhiyo màtugàmo" ti imaü dhammadesanaü àharitvà saccàni pakàsesi. Saccapariyosàne ukkaõñhitabhikkhu sotà- pattiphale patiññhahi. Satthàpi anusandhiü ghañetvà jàtakaü samo- dhànesi: "Tadà Bàràõasiràjà aham eva ahosin" ti. Aõóabhåta- jàtakaü. $<3. Takkajàtaka.>$ Kodhanà akata¤¤å cà 'ti. Idaü Satthà Jetavane viha- ranto ukkaõñhitabhikkhuü ¤eva àrabbha kathesi. Taü\<*<6>*>/ hi Satthà "saccaü kira tvaü bhikkhu ukkaõñhito" ti pucchitvà "saccan" ti vutte "itthiyo nàma akata¤¤å mittadåbhà, kasmà tà nissàya uk- kaõñhito sãti" vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto isipabbajjaü pabbajitvà Gaïgàtãre assamaü màpetvà samàpattiyo c' eva abhi¤¤à ca nibbattetvà jhànarati- sukhena viharati. Tasmiü samaye Bàràõasiseññhino dhãtà Duññhakumàrã\<*<7>*>/ nàma caõóà ahosi pharusà, dàsakammakare ak- kosati\<*<8>*>/ paharati. Atha naü ekadivasaü gahetvà "Gaïgàya \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. idàna. 2 both MSS. imayà. 3 Ck mahamatamhi. 4 Cv -budhãnaü. 5 both MSS. vacanan. 6 both MSS. ta¤. 7 both MSS. -ri. 8 both MSS. akkosàtasati. >/ #<[page 296]># %<296 I. Ekanipàta. 7. Itthivagga.>% kãëissàmà" 'ti agamaüsu. Tesaü\<*<1>*>/ kãëantànaü yeva suriyatthaï- gamanavelà jàtà. Megho uññhahi. Manussà meghaü disvà ito c' ito ca vegena palàyiüsu. Seññhidhãtàya dàsakammakarà "ajj' amhehi etissà piññhiü\<*<2>*>/ passituü vaññatãti" taü anto udas- miü ¤eva chaóóetvà uttariüsu. Devo pàvassi. Suriyo pi atthaïgato\<*<3>*>/. Andhakàraü jàtaü. Tà\<*<4>*>/ tàya vinà va\<*<5>*>/ gehaü gantvà "kahaü sà" ti vutte "Gaïgàto tàva uttiõõà, atha naü na jànàma kahaü gatà" ti. ¥àtakà vicinitvàpi na passiüsu. Sà mahàviravaü viravantã udakena vuyhamànà aóóharattasa- maye Bodhisattassa paõõasàlasamãpaü pàpuõi. So tassà sad- daü sutvà "màtugàmassa saddo, parittàõam assà karissàmãti\<*<6>*>/" tiõukkaü àdàya nadãtãraü gantvà taü disvà "mà bhàyi, mà bhàyãti" assàsetvà nàgabalo thàmasampanno nadiü\<*<7>*>/ taramàno gantvà taü ukkhipitvà assamapadaü ànetvà aggiü katvà adàsi. Sãte vigate madhuràni phalàphalàni upanàmesi. Tàni khàditvà ñhitaü "kattha vàsikàsi, katha¤ ca Gaïgàya patitàsãti" pucchi. Sà taü pavattiü àrocesi. Atha naü\<*<8>*>/" tvaü etth' eva vasà" 'ti paõõasàlàya vasàpento dvãhatãhaü sayaü abbhokàse vasitvà "idàni gacchà" 'ti àha. Sà "imaü tàpasaü {sãlabhedaü} pàpetvà gahetvà gamissàmãti" na gacchati. Atha gacchante kàle itthikuttaü itthilãëhaü dassetvà tassa\<*<9>*>/ sãla- bhedaü katvà jhànaü antaradhàpesi. So tam gahetvà ara¤¤e yeva\<*<10>*>/ vasati. Atha naü sà àha: "ayya, kin no ara¤¤avàsena\<*<11>*>/, manussapathaü gamissàmà" ti. So taü àdàya ekaü paccan- tagàmakaü gantvà takkabhatiyà va jãvikaü kappetvà taü po- seti. Tassa takkaü vikkiõitvà jãvatãti Takkapaõóito ti nàmaü akaüsu. Ath' assa te gàmavàsino paribbayaü datvà "amhà- kaü suyuttaü\<*<12>*>/ duyuttaü\<*<13>*>/ àcikkhanto ettha vasà" 'ti gàma- dvàre kuñiyaü vàsesuü. Tena ca samayena corà pabbatà oruyha paccantaü paharanti. Te ekadivasaü taü gàmaü paha- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck nesaü. 2 Cv viññhiü. 3 Cv atthagato. 4 both MSS. to. 5 Ck vaü. 6 both MSS. tari-. 7 Ck nadã, Cv nàdã. 8 Cv na. 9 Ck tassà. 10 Ck aü¤e va. 11 Ck aü¤avàsena. 12 Cv suyutta. 13 so both MSS. >/ #<[page 297]># %< 3 Takkajàtaka. (63). 297>% ritvà gàmavàsikehi yeva bhaõóikà pakkhipàpetvà\<*<1>*>/ gacchantà tam pi seññhidhãtaraü gahetvà attano vasanaññhànaü gantvà sesajanaü vissajjesuü. Corajeññhako pana tassà råpe bajjhitvà taü attano bhariyaü akàsi. Bodhisatto "itthannàmà\<*<2>*>/ kahan" ti pucchi, "corajeññhakena gahetvà attano bhariyà katà" ti ca sutvàpi "na sà tattha mayà vinà vasissati\<*<3>*>/ palàyitvà àgacchis- satãti" taü àgamanaü olokento tatth' eva vasi. Seññhidhãtàpi cintesi: "ahaü idha sukhaü vasàmi, kadàci maü Takkapaõóito ki¤cid eva nissàya àgantvà ito àdàya gaccheyya ath' etasmà sukhà parihàyissàmi, yan nånàhaü sampiyàyamànà viya taü pakkosàpetvà ghàtàpeyyan" ti sà ekaü manussaü pakkositvà "ahaü idha dukkhaü jãvàmi, Takkapaõóito maü àgantvà àdàya gacchatå" 'ti sàsanaü pesesi. So taü sàsanaü sutvà sadda- hitvà tattha gantvà gàmadvàre ñhatvà sàsanaü pesesi. Sà nikkhamitvà taü disvà "ayya, sace mayaü idàni gacchissàma corajeññhako anubandhitvà ubho pi amhe ghàtessati, rattibhàge gacchissàmà" 'ti taü ànetvà bhojetvà koññhake nisãdàpetvà sàyaü corajeññhakassa àgantvà suraü pãtvà\<*<4>*>/ mattakàle\<*<5>*>/ "sàmi sace imàya velàya tava sapattaü passeyyàsi kin ti taü\<*<6>*>/ karey- yàsãti" àha. "Ida¤ c' ida¤ ca karissàmãti". "Kiü pana so dåre, nanu koññhake nisinno" ti. Corajeññhako ukkaü àdàya tattha gantvà taü disvà gahetvà gehamajjhe pàtetvà\<*<7>*>/ kappa- ràdãhi yathàruciü pothesi. So pothiyamàno pi a¤¤aü ki¤ci avatvà\<*<8>*>/ "kodhanà akata¤¤å ca pisuõà mittadåbhikà" ti etta- kam eva vadati. Coro taü pothetvà bandhitvà nipajjàpetvà sàyamàsaü bhu¤jitvà sayi\<*<9>*>/, pabuddho jiõõasayasuràya\<*<10>*>/ puna taü pothetuü àrabhi. So pi tàn' eva cattàri padàni vadati. Coro cintesi: "ayaü evaü pothiyamàno pi\<*<11>*>/ a¤¤aü ki¤ci avatvà imàn' eva cattàri padàni vadati, pucchissàmi nan" ti tassàsutta- bhàvaü ¤atvà taü pucchi: "ambho tvaü evaü pothiyamàno pi \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv ukkhipà-. 2 Ck itthinnàmà. 3 both MSS. vasissasãti. 4 Cv pivitvà. 5 Ck manta-. 6 Ck naü. 7 Ck pothetvà. 8 both MSS. avattha. 9 Ck sayã. 10 Cv chiõõa-, read: jiõõasàyasuràya? 11 Ck omits pi. >/ #<[page 298]># %<298 I. Ekanipàta. 7. Itthivagga.>% kasmà etàn' eva padàni vadasãti". Takkapaõóito "tena hi suõàhãti" taü kàraõaü àdito paññhàya kathesi: "ahaü pubbe ara¤¤avàsiko eko tàpaso jhànalàbhã, sv-àhaü etaü Gaïgàya vuyhamànaü uttàretvà pañijaggiü, atha maü esà palobhetvà jhànà parihàpesi, sv-àhaü ara¤¤aü pahàya etaü posento pac- cantagàmake vasàmi, ath' esà corehi idhànãtà `ahaü dukkhaü vasàmi, àgantvà maü netå' 'ti mayhaü sàsanaü pesetvà idàni tava hatthe pàtesi, iminà kàraõenàhaü evaü kathemãti". Coro cintesi: "yà esà evaråpe guõasampanne upakàrake evaü vip- pañipajji sà mayhaü kataran nàma upaddavaü na kareyya, hàretabbà esà" ti so Takkapaõóitaü assàsetvà taü pabodhe- tvà\<*<1>*>/ khaggaü àdàya nikkhamma "etaü purisaü gàmadvàre ghàtessàmãti" vatvà tàya saddhiü bahigàmaü gantvà "etaü hatthe gaõhà" 'ti taü tàya hatthe gàhàpetvà khaggaü àdàya Takkapaõóitaü paharanto viya taü\<*<2>*>/ dvidhà chinditvà sasãsaü\<*<3>*>/ nahàpetvà\<*<4>*>/ Takkapaõóitaü katipàhaü paõãtabhojanena santap- pena\<*<5>*>/ "idàni kahaü gamissasãti" àha. Takkapaõóito "gharà- vàsena me kiccaü n' atthi, isipabbajjaü pabbajitvà tatth' eva ara¤¤e vasissàmãti" àha. "Tena hi aham pi pabbajissàmãti" ubho pi pabbajitvà taü ara¤¤àyatanaü gantvà pa¤ca abhi¤¤à ca aññha samàpattiyo\<*<6>*>/ nibbattetvà jãvitapariyosàne brahmaloka- paràyanà ahesuü. Satthà imàni dve vatthåni kathetvà anusandhiü ghañetvà abhi- sambuddho hutvà imaü gàtham àha: @*>/ bhikkhu, so sukhaü na vihàhisãti. || Ja_I:62 ||>@ Tatràyam piõóattho: bhikkhu, itthiyo nàm' età kodhanà uppannaü kodhaü nivàretuü na sakkonti, akata¤¤å ca atimahantam pi upakàraü na jànanti, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv pabbàdhetvà. 2 Ck omits taü. 3 Ck sàsãsaü? 4 Cv nahàtvà. 5 so Ck, Cv santappeta? corr. to santappehi? read: santappetvà? 6 add: ca? 7 both MSS. caraü corr. to cara. >/ #<[page 299]># %< 4. Duràjànajàtaka. (64). 299>% pisuõà ca piyasu¤¤abhàvakaraõam eva kathaü kathenti, vibhedikà mitte bhindanti mittabhedanakathaü kathanasãlà yeva, evaråpehi pàpakammehi sam- annàgatà età, kin te etàhi\<*<1>*>/, brahmacariyaü cara bhikkhu, ayaü hi methunavirati parisuddhaññhena brahmacariyaü nàma, taü cara, so sukhaü na vihàhisi so tvaü etaü brahmacariyavàsaü vasanto jhànasukhaü maggasukhaü phalasukhaü ca na vihàhisi, etaü sukhaü na vijahissasi, etasmà sukhà na parihàyissatãti\<*<2>*>/ attho, na parihàhisãti pi pàñho, ayam ev' attho. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà saccàni pakàsesi. Sacca- pariyosàne ukkaõñhitabhikkhu sotàpattiphale patiññhahi. Satthàpi jàtakaü samodhànesi: "Tadà corajeññhako ânando ahosi, Takkapaõ- óito pana aham evà" 'ti. Takkajàtakaü. $<4. Duràjànajàtaka.>$ Mà su nandi icchati man ti. Idaü Satthà Jetavane viha- ranto ekaü upàsakaü àrabbha kathesi. Eko kira Sàvatthivàsiupàsako tãsu ratanesu\<*<3>*>/ pa¤casu ca sãlesu patiññhito buddhamàmako dhammamàmako saüghamàmako. Bhariyà pan' assa dussãlà pàpadhammà, yaü divasaü micchàcàraü\<*<4>*>/ carati taü divasaü satakãtadàsã viya hoti, micchàcàrassa pana akatadivase sàminã hoti caõóà\<*<5>*>/ pharusà. So tassà bhàvaü jà- nituü na sakkoti. Atha tàya ubbàëho Buddhupaññhànaü\<*<6>*>/ na gacchati. Atha naü ekadivasaü gandhapupphàni àdàya àgantvà vanditvà nisin- naü Satthà àha: "kin nu kho tvaü upàsaka sattaññhadivase Buddhu- paññhànaü nàgacchasãti". "Gharaõã me bhante ekasmiü divase sata- kãtà dàsã\<*<7>*>/ viya hoti, ekasmiü sàminã viya caõóà pharusà, ahaü tassà bhàvaü jànitum na sakkomi, sv-àhaü tàya ubbàëho Buddhupaññhànaü nàgacchàmãti". Ath' assa vacanaü sutvà Satthà "upàsaka, `màtugà- massa bhàvo nàma dujjàno'\<*<8>*>/ ti pubbe pi te paõóità kathayiüså\<*<9>*>/" 'ti vatvà\<*<10>*>/ pana "taü bhavasaükhepagatattà sallakkhetuü na sakkotãti" vatvà tena yàcito atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto disàpàmokkho àcariyo hutvà pa¤camàõavaka- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv etàbhi. 2 so both MSS. instead of -yissasãti? 3 Cv saraõesu. 4 Ck -càra, Cv -càra corr. to -càraü. 5 Ck caõóa. 6 Cv buddhu- corr. to buddhå- 7 Ck dàsi. 8 Ck dujjàto, Cv dujjano corr. to dujjàno. 9 Cv kathayisu corr. to -yiüsu. 10 Cv tvà corr. to tvaü. >/ #<[page 300]># %<300 I. Ekanipàta. 7. Itthivagga.>% satàni sippaü sikkhàpeti. Ath' eko tiroraññhavàsiko bràhma- õamàõavako àgantvà tassa santike sippaü uggaõhanto ekàya itthiyà pañibaddhacitto hutvà taü bhariyaü katvà tasmiü yeva Bàràõasinagare vasanto dve tisso velàya àcariyassa upaññhànaü na gacchati. Sà pan' assa bhariyà dussãlà pàpadhammà, mic- chàcàraü ciõõadivase dàsã\<*<1>*>/ viya hoti, aciõõadivase sàminã viya caõóà pharusà hoti. So tassà bhàvaü jànituü asakkonto tàya ubbàëho àkulacitto àcariyassa upaññhànaü na gacchati. Atha naü sattaññhadivase atikkamitvà àgataü "kiü màõava na pa¤- ¤àyasãti" àcariyo pucchi. So "bhariyà maü àcariya ekadivasaü icchati pattheti, dàsã\<*<2>*>/ viya nihatamànà hoti, ekadivase sàminã viya thaddhà\<*<3>*>/ caõóà pharusà, ahaü tassà bhàvaü jàntuü na sakkomi, tàya ubbàëho àkulacitto tumhàkaü upaññhànaü nàgato 'mhãti". âcariyo "evam etaü màõava, itthiyo nàma anàcàraü ciõõadivase sàmikaü anuvattanti, dàsã viya nihatamàna honti, anàciõõadivase pana mànatthaddhà hutvà sàmikaü na gaõenti, evaü itthiyo nàm' enà anàcàrà dussãlà, tàsaü bhàvo nàma dujjàno, tàsu icchantãsu pi anicchantãsu pi majjhatten' eva bhavitabban" ti vatvàna tass' ovàdavasena imaü gàtham àha: @@ Tattha mà su nandi icchati man ti, sukàro nipàtamattaü, ayaü itthã maü icchati pattheti mayi sinehaü karotãti mà tussi, mà su soci na icchatãti ayaü maü na icchatãti pi mà soci, icchamànàya nandiü na icchamànàya ca sokaü akatvà majjhatto va hohãti dãpeti, thãnaü bhàvo duràjàno ti itthã- naü bhàvo nàma itthimàyàya pañicchannattà duràjàno, yathà kiü: macchas- sevodake gatan ti yathà macchagamanaü udakena pañicchannattà dujjànaü\<*<4>*>/ ten' eva so kevaññe àgate udakena gamanaü pañicchàdetvà palàyati attànaü gaõ- hituü na deti evam eva itthiyo mahantam pi dussãlakammaü katvà mayaü evaråpaü na karomà 'ti attanà\<*<5>*>/ katakammaü itthimàyàya {pañicchàdetvà} sàmike \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv dàsi. 2 Ck dàsi. 3 Ck thaddha. 4 Ck dujjanaü, Cv dujjanaü corr. to dujjà-. 5 Cv attanaü corr. to attànaü. >/ #<[page 301]># %< 5. Anabhiratijàtaka. (65). 301>% va¤centi, evaü itthiyo nàm' età pàpakammà duràcàrà, tàsu majjhatto yeva su- khito hotãti. Evaü Bodhisatto antevàsikassa ovàdaü adàsi. Tato pañ- ñhàya so tassà upari majjhatto ahosi. Sàpi 'ssa bhariyà "àca- riyena kira me dussãlabhàvo ¤àto" ti tato paññhàya na anàcàraü cari. Sàpi tassa upàsakassa itthã "Sammàsambuddhena kira mayhaü duràcàrabhàvo ¤àto" ti tato paññhàya pàpakammaü nàma na akàsi. Satthàpi imaü dhammadesanaü àharitvà saccàni pakàsesi. Sac- capariyosàne upàsako sotàpattiphale patiññhahi\<*<1>*>/. Satthà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà jayampatikà yeva idàni jayam- patikà àcariyo pana aham eva ahosin" ti. Duràjànajàtakaü. $<5. Anabhiratijàtaka.>$ Yathà nadã ca pantho cà 'ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto tathàråpaü yeva\<*<2>*>/ upàsakaü àrabbha kathesi. So pana parigaõhanto tassà dussãlabhàvaü ¤atvà bhaõóiketo\<*<3>*>/ cittavyàkulatàya sattaññhadivase upaññhànaü na agamàsi. So ekaü divasaü vihàraü gantvà Tathàgataü vanditvà nisinno "kasmà sattaññhadivasàni nàgato sãti" vutto\<*<4>*>/ "bhariyà\<*<5>*>/ me bhante dussãlà, tassà upari vyàkulacittatàya nàgato 'mhãti" àha. Satthà "upàsaka, itthãsu nàcàrà\<*<6>*>/ età ti kopaü akatvà majjhatten' eva bhavituü vaññatãti' pubbe pi te paõóità katha- yiüsu, tvaü ca\<*<7>*>/ pana bhavantarena pañicchannattà taü kàraõaü na sallakkhesãti" vatvà tena yàcito atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto purimanayen' eva disàpàmokkho àcariyo ahosi. Ath' assa antevàsiko bhariyàya dosaü\<*<8>*>/ disvà vyàkulacittatàya katipàhaü anàgantvà ekadivasaü àcariyena pucchito taü kàra- õaü nivedesi. Ath' assa àcariyo "tàta, itthiyo nàma sabba- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv patiññhàhi corr. to patiññhahi. 2 Ck yevà, Cv yevà corr. to yeva. 3 so both MSS. 4 Ck vutte. 5 Ck bhariyàya. 6 Cv nàcàrà corr. to anàcàrà. 7 Ck kathayiüså ti vatvà ca, Cv kathayiüsutvàma corr. to -sutvam. 8 Cv dosà. >/ #<[page 302]># %<302 I. Ekanipàta. 7. Itthivagga.>% sàdhàraõà, tàsu 'dussãlà età' ti paõóità kopaü na\<*<1>*>/ karontãti" vatvà ovàdavasena imaü gàtham àha: @@ Tattha yathà nadãti yathà anekatitthà nadã nahànatthàya sampattànaü\<*<2>*>/ caõóàlàdãnaü khattiyàdãnam pi sàdhàraõà, na tattha\<*<3>*>/ koci nahàyituü na labhati nàma, pantho ti àdãsu pi yathà mahàmaggo pi sabbesaü sàdhàraõo\<*<4>*>/, na koci tena gantuü na labhati, pànàgàram pi suràgehaü sabbesaü sàdhàraõaü, yo yo pàtukàmo sabbo tattha pavisat' eva\<*<5>*>/, pu¤¤atthikehi tattha tattha manussànaü nivàsatthàya katà\<*<6>*>/ sabhàpi sàdhàraõà\<*<7>*>/, na tattha\<*<8>*>/ koci pavisituü na labhati, mahàmagge pànãyacàñiyo ñhapetvà katà papàpi\<*<9>*>/ sabbesaü sàdhàraõà\<*<10>*>/, na tattha\<*<11>*>/ koci pànãyaü pivituü na labhati, evaü lokitthiyo nàma, evam evaü tàta màõava imasmiü loke itthiyo pi sabbasàdhàraõà, ten' eva sàdhàraõaññhena nadã- panthapànàgàràsabhàpapàsadisà, tasmà nàsaü kujjhanti paõóità etàsaü\<*<12>*>/ itthãnaü làmikà età anàcàrà dussãlà sabbadhàraõà ti cintetvà\<*<13>*>/ paõóità chekà buddhisampannà na kujjhantãti. Evaü Bodhisatto antevàsikassa ovàdaü adàsi. So taü ovàdaü sutvà majjhatto ahosi. Bhariyàpi 'ssa "àcariyena kir' amhi ¤àtà" ti tato paññhàya pàpakammaü na akàsi. Tassa pi upàsakassa bhariyà "Satthàrà kir' amhi ¤àtà" ti tato paññhàya pàpakammaü na akàsi. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà saccàni pakàsesi. Sacca- pariyosàne upàsako sotàpattiphale patiññhàsi. Satthàpi anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà jayampatikà va etarahi jayam- patikà, àcariyabràhmaõo pana aham eva ahosin" ti. Anabhirati- jàtakaü. $<6. Mudulakkhaõajàtaka.>$ Ekà icchà pure àsãti. Idaü Satthà Jetavane viharanto saükilesaü àrabbha kathesi. Eko kira Sàvatthivàsikulaputto Satthu \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck kopantaü. 2 Ck sampattasampattanaü. 3 Ck tatthà, Cv tatthà corr. to tattha. 4 both MSS. -õe. 5 Ck pavisaneva, Cv pavisaneva corr. to pavisateva. 6 Ck kathà. 7 Ck -na, Cv -õa. 8 Ck ntattha, Cv ntattha corr. to natattha. 9 both MSS. katapàpipi. 10 Ck -õa. 11 Ck ntattha, Cv nattha corr. to natattha. 12 Cv saü. 13 Cv mittetvà. >/ #<[page 303]># %< 6. Mudulakkhaõajàtaka. (66). 303>% dhammadesanaü sutvà ratanasàsane uraü datvà pabbajitvà pañipannako yogàvacaro avissaññhakammaññhàno hutvà ekadivasaü Sàvatthiyaü piõ- óàya caramàno ekaü alaükatapañiyattaü itthiü disvà subhavasena indriyàni bhinditvà olokesi. Tass' abbhantare kileso cali, vàsiyà àko- ñitakhãrarukkho viya ahosi. So tato paññhàya kilesavàsiko\<*<1>*>/ hutvà n' eva kàyassàdaü na cittassàdaü labhati, bhantamigasappañibhàgo sàsane anabhirato paråëhakesanakhalomakiliññhacãvaro\<*<2>*>/ ahosi. Ath' assa indri- yavikàraü disvà sahàyakà bhikkhå\<*<3>*>/ "kin nu kho te àvuso na yathà poràõàni indriyànãti" pucchiüsu. "Anabhirato 'smi àvuso" ti. Atha nan te Satthu santikaü nayiüsu. Satthà "kim bhikkhave anicchamà- naü bhikkhuü àdàya àgat' atthà" 'ti pucchi. "Ayam bhante bhikkhu anabhirato" ti. "Saccaü bhikkhå" 'ti. "Saccaü Bhagavà" 'ti. "Ko taü ukkaõñhàpesãti". "Ahaü bhante piõóàya caranto ekaü itthiü indriyàni bhinditvà olokesiü, atha me kileso cali, ten' amhi uk- kaõñhito" ti. Atha naü Satthà "anacchariyam etaü bhikkhu yaü tvaü indriyàni bhinditvà visabhàgàrammaõaü subhavasena olokento kilesehi kampito, pubbe pa¤càbhi¤¤àaññhasamàpattilàbhino jhànabalena kilese vikkhambhetvà visuddhacittà gaganatalacarà Bodhisattàpi indri- yàni bhinditvà visabhàgàrammaõaü olokayamànà jhànà parihàyitvà ki- lesehi kampità mahàdukkhaü anubhaviüsu, na hi Sineru-uppàñanaka- vàto Hatthimatta-muõóapabbatakaü mahàjambåmmålakavàto chinnatañe viråëhagacchakaü mahàsamuddaü và pana sosanavàto khuddakataëàkaü kismicid eva gaõhati, evaü uttamabuddhãnaü nàma visuddhacittànaü Bodhisattànaü a¤¤àõabhàvakarà kilesà tayi kiü lajjissanti, visuddhàpi sattà saükilissanti, uttamayasasamaügino\<*<5>*>/ pi àyasakyaü pàpuõantãti" vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto Kàsiraññhe ekassa mahàvibhavassa bràhmaõa- kule nibbattitvà vi¤¤åtaü patto sabbasippànaü pàraü gantvà kàme pahàya isipabbajjaü pabbajitvà kasiõaparikammaü katvà abhi¤¤à ca samàpattiyo ca uppàdetvà jhànasukhena vãtinàmento Himavantapadese vàsaü kappesi. So ekasmiü kàle loõambila- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so both MSS. instead of -vasiko? 2 Ck pharåëha-, Cv pharuëha-. 3 both MSS. bhikkhu. 4 Ck sacca, Cv sacca corr. to saccaü. 5 Ck -yassambhãno, Cv -yassamabhãno corr. to -yasasamaügino >/ #<[page 304]># %<304 I. Ekanipàta. 7. Itthivagga.>% sevanatthàya Himavantà otaritvà Bàràõasiü patvà ràjuyyàne vasitvà punadivase katasarãrapañijaggano rattavàkamayaü nivà- sanapàrupanaü\<*<1>*>/ saõñhapetvà ajinaü ekasmiü aüse katvà jañàmaõóalaü bandhitvà khàrikàjam àdàya Bàràõasiyaü bhik- khàya caramàno ra¤¤o gharadvàraü pàpuõi. Ràjà c' assa cariyàvihàre pasãditvà pakkosàpetvà mahàrahe àsane nisãdàpetvà paõãtena khàdaniyabhojaniyena\<*<2>*>/ santappetvà katànumodanaü uyyàne vasanatthàya yàci. So sampañicchitvà ràjagehe\<*<3>*>/ bhu¤- jitvà ràjakulaü ovadamàno tasmiü uyyàne soëasa vassàni vasi. Ath' ekadivasaü ràjà kupitaü paccantaü våpasametuü gac- chanto Mudulakkhaõaü nàma aggamahesiü\<*<4>*>/ "appamattà ayyassa upaññhànaü karohãti" vatvà agamàsi. Bodhisatto ra¤¤o gata- kàlato paññhàya attano ruccanavelàya gehaü gacchati. Ath' ekadivasaü Mudulakkhaõà Bodhisattassa àhàraü sampàdetvà "ajja ayyo ciràyatãti" gandhodakena nahàyitvà sabbàlaükàra- patimaõóità mahàtale cullasayanaü pa¤¤àpetvà Bodhisattassa àgamanaü olokayamànà nipajji. Bodhisatto pi attano velaü sallakkhetvà jhànà vuññhàya àkàsen' eva ràjanivesanaü agamàsi. Mudulakkhaõà vàkacãrasaddaü sutvà va "ayyo àgato" ti vegena uññhahi. Tassà vegena uññhahantiyà maññasàñako bhassã. Tà- paso sãhapa¤jarena pavisanto deviyà visabhàgaråpàrammaõaü indriyàni bhinditvà subhavasena olokesi. Ath' assa abbhantare kileso cali, pahañakhãrarukkho viya ahosi. Tàvad ev' assa jhànaü antaradhàyi, chinnapakkho kàko viya ahosi. So ñhitako va àhàraü gahetvà abhu¤jitvà va kilesakampito pàsàdà oruyha uyyànaü gantvà paõõasàlaü pavisitvà phalakattharasayanassa\<*<5>*>/ heññhà àhàraü ñhapetvà visabhàgàrammaõe baddho kilesagginà óayhamàno niràhàratàya sukkhamàno sattadivasàni phalakat- tharàke nipajji. Sattame divase ràjà paccantaü våpasametvà àgato. Nagaraü padakkhiõaü katvà nivesanaü {agantvà} va \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -parupanaü, Cv -pàråpaõaü. 2 so both MSS. 3 Ck ràjagahe. 4 both MSS. -hesi. 5 Ck -kantha-. >/ #<[page 305]># %< 6. Mudulakkhaõajàtaka. (66). 305>% "ayyaü passàmãti" uyyànaü gantvà paõõasàlaü pavisitvà taü nipannakaü disvà "ekaü aphàsukaü jàtaü, ma¤¤e" ti paõõa sàlaü sodhàpetvà pàde parimajjanto "kiü ayya aphàsukan" ti pucchi. "Mahàràja, a¤¤aü me aphàsukaü n' atthi, kilesavasena pan' amhi pañibaddhacitto jàto" ti. "Kahaü pañibaddhan te ayya cittan" ti. "Mudulakkhaõàya mahàràjà" 'ti. "Sàdhu ayya, ahaü Mudulakkhaõaü tumhàkaü dammãti" tàpasaü àdàya nivesanaü pavisitvà deviü sabbàlaükàrapatimaõóitaü katvà tàpasassa adàsi. Dadamàno yena Mudulakkhaõàya sa¤- ¤am adàsi: "tayà attano balena ayyaü rakkhituü vàyamitabban" ti. "Sàdhu deva, rakkhissàmãti". Tàpaso deviü gahetvà rà- janivesanà otari. Atha naü mahàdvàrato nikkhantakàle "ayya amhàkaü ekaü gehaü laddhuü vaññatãti\<*<1>*>/ gaccha ràjànaü gehaü yàcàhãti" àha. Tàpaso gehaü yàci. Ràjà manussànaü vaccakuñikiccaü sàdhayamànaü ekaü chaóóitagehaü\<*<2>*>/ dàpesi. So deviü gahetvà tattha agamàsi. Sà pavisituü na icchati. "Kiükàraõà na pavissati\<*<3>*>/". "Asucibhàvenà" 'ti. "Idàni kiü {karomãti.} {Pañijaggàhi} nan" ti vatvà ra¤¤o santikaü pesetvà "gaccha, kuddàlaü àhara, pacchiü àharà" 'ti àharàpetvà asuci¤ ca saükàra¤ ca chaóóàpetvà\<*<4>*>/ gomayaü àharàpetvà limpàpetvà puna pi "gaccha, ma¤caü àhara, pãñhaü àhara, attharaõaü àhara, càñiü àhara, ghañaü àharà" 'ti ekamekaü àharàpetvà puna udakàharaõàdãnaü atthàya àõàpesi. So ghañaü àdàya udakaü àharitvà càñiü påretvà nahànodakaü sajjetvà sayanaü atthari. Atha naü sayane ekato nisãdantaü dàñhi- kàsu gahetvà "tava samaõabhàvaü và bràhmaõabhàvaü và na jànàhãti\<*<5>*>/" onametvà\<*<6>*>/ attano abhimukhaü àkaóóhi. So tasmiü kàle satiü pañilabhi, ettake pana kàle a¤¤àõã\<*<7>*>/ ahosi. "Evaü a¤¤àõakàraõà\<*<8>*>/ kilesà nàma kàmacchandanãvaraõà, bhikkhave \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so both MSS. 2 Cv chaóóitaü. 3 Cv pavisasati? read: pavisasãti? 4 Ck chaóóhà-. 5 so both MSS. instead of jànàsãti? 6 Cv oõa-. 7 Ck aü¤àni. 8 Cv -kàra- corr. to -kara- >/ #<[page 306]># %<306 I. Ekanipàta. 7. Itthivagga.>% andhakaraõaü a¤¤àõakàraõan\<*<1>*>/" ti àdim ettha vattabbaü. So satiü pañilabhitvà cintesi: "ayaü taõhà vaóóhamànà mama catåhi\<*<2>*>/ apàyehi sãsaü ukkhipituü na dassati, ajj' eva mayà imaü ra¤¤o niyyàdetvà Himavantaü pavisituü vaññatãti" so taü àdàya ràjànaü upasaükamitvà "mahàràja, tava deviyà mayhaü attho n' atthi, kevalaü me imaü nissàya taõhà vaó- óhità" ti vatvà imaü gàtham àha: @*>/ icchà icchaü vijàyathà 'ti. || Ja_I:65 ||>@ Tatràyaü piõóattho: mahàràja mayhaü imaü tava deviü Mudulakkhaõaü alabhitvà pure aho vatàhaü etaü labheyyan ti ekà icchà àsi, ekà va taõhà up- pajji, yato pana me ayaü aëàrakkhã visàlanettà sobhanalocanà laddhà atha sà purimikà\<*<4>*>/ {icchà} gehataõhaü upakaraõataõhaü upabhogataõhan ti uparåpari a¤¤aü nànappakàrà icchà vijàyatha janesi uppàdesi, sà kho pana me evaü vaó- óhamànà icchà apàyato sãsaü ukkhipãtuü na dassati, alam me imàya, tvaü yeva tava bhariyaü gaõha, ahaü pana Himavantaü gamissàmãti. Tàvad eva naññhaü jhànaü uppàdetvà àkàse nisinno dham- maü desetvà ra¤¤o ovàdaü datvà àkàsen' eva Himavantaü gantvà puna manussapathaü nàma nàgamàsi, brahmavihàre pana bhàvetvà aparihãnajjhàno Brahmaloke nibbatti. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà saccàni pakàsesi. Sacca- pariyosàne so bhikkhu arahatte yeva patiññhàsi. Satthàpi anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà ràjà ânando, Mudulakkhaõà Uppalavaõõà, isi pana aham evà" 'ti. Mudulakkhaõajàtakaü. $<7. Ucchaïgajàtaka.>$ Ucchaïge deva me putto ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto a¤¤ataraü jànapaditthiü àrabbha kathesi. Ekasmiü hi samaye Kosalaraññhe tayo janà a¤¤atarasmiü añavimukhe kasanti. Tasmiü samaye anto añaviyaü corà manusse vilumpitvà palàyiüsu. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv -kàra- corr. to -kara-. 2 Cv catuhi. 3 Ck -kkhi, read uëàrakkhã? 4 Ck supuri-. >/ #<[page 307]># %< 7. Ucchaïgajàtaka. (67). 307>% Te core pariyesitvà apassantà taü ñhànaü àgantvà "tumhe añaviyaü vilumpitvà idàni kassakà viya hothà" 'ti te "corà ime" ti bandhitvà ànetvà Kosalara¤¤o adaüsu. Ath' ekà itthi\<*<1>*>/ àgantvà "acchàdanam me detha, acchàdanam me dethà" 'ti paridevantã punappuna ràjanive- sanaü pariyàti. Ràjà tassà saddaü sutvà "deh' imissà acchàdanan" ti àha. Sàñakaü gahetvà agamaüsu. Sà taü\<*<2>*>/ disvà "nàhaü etaü acchàdanaü yàcàmãti" àha. Manussà gantvà ra¤¤o nivedayiüsu: "na kir' esà imaü acchàdanaü katheti, sàmikacchàdanaü kathetãti". Atha naü ràjà pakkosàpetvà "tvaü kira sàmikacchàdanaü yàcasãti" pucchi. "âma deva, itthiyà hi sàmiko acchàdanaü nàma, sàmikamhi asati sa- hassamålam pi sàñakaü nivatthà iõaggà\<*<3>*>/ yeva nàma". Imassa pan' atthassa sàdhanatthaü Naggà nadã anodikà, naggaü raññhaü aràjikaü, itthã pi vidhavà naggà yassàpi dasa bhàtaro ti idaü suttaü àharitabbaü. Ràjà tassà pasanno "te tayo janà kiü hontãti" pucchi. "Eko me deva sàmiko, eko bhàtà, eko putto" ti. Ràjà "ahan te tuññho imesu tãsu ekaü demi, katamaü icchasãti" pucchi. Sà àha: "ahaü deva jãvamànà ekaü sàmikaü labhissàmi\<*<4>*>/ puttam pi labhissàm' eva, màtàpitunnaü pana me matattà bhàtà va dullabho, bhàtaram me dehi devà" 'ti. Ràjà tussitvà tayo pi vissaj- jesi. Evaü taü ekikaü nissàya tayo janà dukkhato muttà. Taü kàraõaü bhikkhusaüghe pàkañaü jàtaü. Ath' ekadivasaü bhikkhå\<*<5>*>/ dhammasabhàyaü sannipatità "àvuso ekaü iññhiü nissàya tayo janà dukkhà muttà" ti tassà guõakathàya nisãdiüsu. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "na bhikkhave esà itthã idàn' eva te tayo jane dukkhà mocesi, pubbe pi mocesi yevà" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente tayo janà añavimukhe kasantãti sabbaü purimasadisam eva. Tadà pana ra¤¤à "tãsu janesu kaü icchasãti" vutte sà àha "tayo pi dàtuü na sakkotha devà" 'ti. "âma na sakkomãti". \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv itthã. 2 Cv naü. 3 both MSS. inaggà. 4 Cv -ssàmeva. 5 both MSS. bhikkhu. >/ #<[page 308]># %<308 I. Ekanipàta. 7. Itthivagga.>% "Sace tayo dàtuü na sakkotha bhàtaram me dethà" 'ti. "Putta- kaü và sàmikaü và gaõha, kin te bhàtarà" ti ca vuttà "ete nàma deva sulabhà, bhàtà pana dullabho" ti vatvà imaü gàtham àha: @@ Tattha ucchaïge deva me putto ti deva mayhaü putto ucchaïge yeva, yathà hi ara¤¤aü pavisitvà ucchaïge katvà sàkaü\<*<1>*>/ uccinitvà tattha pakkhipan- tiyà ucchaïge sàkaü nàma sulabhaü hoti evaü itthiyà putto pi sulabho, ucchaïge sàkasadiso va, tena vuttaü: ucchaïge deva me putto ti, pathe dhàvantiyà patãti maggaü àruyha ekikàya gacchamànàya pi hi itthiyà pati nàma sulabho, diññhadiññho yeva hoti, tena vuttaü: pathe dhàvantiyà patãti, ta¤ ca desaü na passàmi yato sodariyam ànaye ti yasmà pana me màtàpità n' atthi tasmà idàni taü màtukucchisaükhàtaü a¤¤aü desaü na passàmi yato ahaü samàne udare jàtattà sahaudariyasaükhàtaü\<*<2>*>/ bhàtaraü àneyyaü, tasmà bhàtaraü yeva me dethà 'ti. Ràjà "saccaü esà vadatãti" tuññhacitto tayo pi jane ban- dhanàgàrato ànetvà adàsi. Sà tayo pi te gahetvà gatà. Satthàpi "na bhikkhave idàn' eva, pubbe p' esà ime tayo jane dukkhà mocesi yevà" 'ti imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Atãte cattàro etarahi cattàro va, ràjà pana ahan tena samayenà" 'ti. Ucchaïgajàtakaü. $<8. Sàketajàtaka.>$ Yasmiü mano nivisatãti. Idaü Satthà Sàketaü nissàya A¤janavane viharanto ekaü bràhmaõaü àrabbha kathesi. Bha- gavato kira bhikkhusaüghaparivutassa Sàketaü nissàya\<*<3>*>/ pavisanakàle eko Sàketanagaravàsimahallakabràhmaõo nagarato bahi gacchanto an- taradvàre Dasabalaü disvà pàdesu patitvà gopphakesu gàëhaü gahetvà "tàta, nanu nàma puttehi jiõõakàle màtàpitaro pañijaggitabbà, kasmà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck sàkhaü. 2 Ck -udariyaükhàtaü, Cv -udariyaükhàtaü corr. to -udariyasaükhàtaü. 3 so both MSS., add A¤janavanaü?. >/ #<[page 309]># %< 8. Sàketajàtaka. (68). 309>% ettakaü kàlaü amhàkaü attànaü na dassesi, mayà tàva diññho si, màtaraü pana passituü ehãti" Satthàraü gahetvà attano gehaü agamàsi. Satthà tattha gantvà nisãdi pa¤¤atte àsane saddhiü bhikkhusaüghena. Bràhmaõã pi àgantvà Satthu pàdesu patitvà "tàta ettakaü\<*<1>*>/ kàlaü kahaü gato si, nanu nàma màtàpitaro mahallakà upaññhàtabbà" ti paridevi. Puttadhãtaro pi "etha. Bhàtaraü vandathà" 'ti vandàpeti. Ubho tuññhamànasà mahàdànaü adaüsu. Satthà bhattakiccaü niñ- ñhàpetvà\<*<2>*>/ tesaü dvinnam pi janànaü Jaràsuttaü kathesi. Suttapari- yosàne ubho pi anàgamiphale patiññhahiüsu. Satthà uññhàyàsanà A¤janavanam eva agamàsi. Bhikkhå dhammasabhàyaü sannisinnà kathaü samuññhàpesuü: "àvuso, bràhmaõo `Tathàgatassa pità Suddho- dano, màtà Mahàmàyà' ti jànàti, jànanto va saddhiü bràhmaõiyà Tathàgataü `amhàkaü putto' ti vadati, Satthàpi adhivàseti, kin nu kho kàraõan" ti. Satthà tesaü kathaü sutvà "bhikkhave ubho pi te attano puttam eva 'putto' ti\<*<3>*>/ vadantãti" vatvà atãtaü àhari: Bhikkhave, ayaü bràhmaõo atãte nirantaraü pa¤cajàtisa- tàni mayhaü pità ahosi, pa¤cajàtisatàni cullapità, pa¤cajàti- satàni mahàpità, esàpi bràhmaõã nirantaram eva pa¤cajàtisatàni\<*<4>*>/ màtà ahosi, pa¤cajàtisatàni cullamàtà, pa¤cajàtisatàni mahà- màtà, ev' àhaü\<*<5>*>/ diyaóóhajàtisahassaü bràhmaõassa hatthe saüvaddho diyaóóhajàtisahassaü bràhmaõiyà hatthe saüvaddho ti tãõi jàtisahassàni kathetvà abhisambuddho hutvà imaü gàtham àha: @*>/ pasãdati adiññhapubbake pose kàmaü tasmiü pi vissase ti. || Ja_I:67 ||>@ Tattha yasmiü mano nivisatãti yasmiü puggale diññhamatte yeva cittaü patiññhàti, cittaü càpi\<*<7>*>/ pasãdatãti yasmiü diññhamatte cittaü pasã- dati mudukaü hoti adiññhapubbake pose ti pakatiyà tasmiü attabhàve adiññhapubbe pi puggale, kàmaü tasmi¤ càpi\<*<8>*>/ vissase ti anubhåtapubba- sinehen' eva tasmim pi puggale ekaüsena vissase ti vissàsaü àpajjati yevà 'ti attho \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck etthakaü. 2 Ck niññha-. 3 Ck omits ti. 4 both MSS. -satà. 5 Cv ecàhaü, Ck evamàhaü. 6 both MSS. vàpi. 7 Ck citta¤càpi. 8 Cv capi. >/ #<[page 310]># %<310 1. Ekanipàta. 7. Itthivagga.>% Evaü Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà bràhmaõo ca bràhmaõã ca ete eva ahe- suü, putto pi aham evà" 'ti. Sàketajàtakaü. $<9. Visavantajàtaka.>$ Dhiratthu taü visaü vantan ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto dhammasenàpatiü àrabbha kathesi. Therassa kira piññhakhajjakaü khàdanakàle manussà saüghassa bahuü piññhakhà- daniyaü\<*<1>*>/ gahetvà vihàraü agamaüsu. Bhikkhusaüghassa gahitàvase- saü\<*<2>*>/ bahuü atirittaü ahosi. Manussà "bhante antogàmagatànam pi gaõhathà" 'ti àhaüsu. Tasmiü khaõe therassa saddhivihàridaharo anto gàme hoti. Tassa koññhàsaü gahetvà tasmiü anàgacchante "atidivà hotãti" therassa adaüsu. Therena tasmiü paribhutte daharo agamàsi. Atha naü thero "mayaü àvuso tuyhaü ñhapitakhàdaniyaü\<*<3>*>/ paribhu¤jimhà" 'ti àha. So "madhuraü nàma bhante kassa appiyan" ti àha. Mahàtherassa saüvego udapàdi. So "ito paññhàya piññha- khàdaniyaü\<*<3>*>/ na khàdissàmãti" adhiññhahi. Tato paññhàya kira Sàri- puttattherena piññhakhàdaniyaü\<*<3>*>/ nàma na khàditapubbaü\<*<4>*>/. Tassa piññhakhàdaniyaü\<*<3>*>/ akhàdanabhàvo bhikkhusaüghe pàkaño jàto. Bhikkhå taü\<*<5>*>/ kathaü kathentà dhammasabhàyaü sannisãdiüsu. Atha Satthà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchi "imàya nàmà" 'ti ca vutte "bhikkhave Sàriputto ekavàraü jahitakaü jãvitaü pariccajanto pi na gaõhati yevà" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto pi visavejjakule\<*<6>*>/ nibbattitvà vejjakammena jãvikaü kappeti. Ath' ekaü janapadamanussaü sappo óasi. Tassa ¤àtakà pamàdaü akatvà khippaü vejjaü ànayiüsu. Vejjo àha: "kin tàva osadhena paribhàvitvà visaü haràmi, daññhasappaü àvàhetvà daññhaññhànato ten' eva visaü àkaó- óhàpemãti\<*<7>*>/" àha. "Sappaü àvàhetvà visaü àkaóóhàpehãti". So sappaü àvàhetvà "tayà ayaü daññho\<*<8>*>/" ti àha. "âma mayà" \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so both MSS. 2 Ck -sesa. 3 so both MSS. 4 so both MSS. instead of khàditaü? 5 Ck naü. 6 Ck -vejjanakule. 7 Cv àkaóóhàmãti. 8 Cv adaññho. >/ #<[page 311]># %< 9. Visavantajàtaka. (69) 311>% ti. "Tayà daññhaññhànato tvaü yeva mukhena visaü àkaóóhàhãti". "Mayà ekavàraü jahitavisakaü puna na\<*<1>*>/ gahitapubbaü, nàhaü mayà jahitavisaü kaóóhissàmãti". So dàråni àharàpetvà aggiü katvà àha: "sace attano visaü nàkaóóhasi imaü aggiü pavisà" 'ti. Sappo "api aggiü pavisissàmi na c' attanà ekavàraü jahitavisaü paccàvamissàmãti" vatvà imaü gàtham àha: @*>/ jãvitakàraõà vantaü paccàvamissàmi, matam me jãvità varan ti. || Ja_I:68 ||>@ Tattha dhiratthå 'ti garahanatthe nipàto, taü visan ti yam yaü\<*<3>*>/ jãvi- takàraõà vantaü visaü paccàharissàmi taü vantaü visaü dhi-r-atthu, mataü me jãvità varan ti tassa visassa apaccàvamanakàraõàya aggiü pavisitvà ma- raõan taü mama jãvitato varan ti attho. Eva¤ ca pana vatvà aggiü pavisituü pàyàsi. Atha naü vejjo nivàretvà naü purisaü osadhehi ca mantehi ca nibbisaü àrogaü\<*<4>*>/ katvà sappassa sãlàni datvà "ito paññhàya mà ka¤ci viheñhehãti" vissajjesi. Satthàpi "na bhikkhave Sàriputto ekavàraü jahitakaü jãvitaü pi pariccajanto puna gaõhãti\<*<5>*>/" imaü dhammadesanaü àharitvà anusan- dhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà sappo Sàriputto ahosi, vejjo pana aham evà" 'ti. Visavantajàtakaü. $<10. Kuddàlajàtaka.>$ Na taü jitaü sàdhu jitan ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto Cittahatthasàriputtattheraü àrabbha kathesi. So kira Sàvatthiyaü eko kuladàrako. Ath' ekadivasaü kasitvà àgacchanto vihàraü pavisitvà ekassa therassa pattato siniddhaü madhuraü paõãtabhojanaü labhitvà cintesi: "mayaü rattiüdivaü sahatthena nànàkammàni kurumànàpi evaråpaü madhuràhàraü na labhàma, ma- yàpi samaõena bhavitabban" ti so pabbajitvà màsaddhamàsaccayena ayonisomanasikaronto kilesavasiko hutvà vibbhamitvà puna bhattena \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv punata. 2 Cv yambhaü? Ck yamhaü? 3 Ck yamayaü. 4 Cv arogaü. 5 Cv gaõhãtãti corr. to gaõhatãti. >/ #<[page 312]># %<312 1. Ekanipàta 7. Itthivagga.>% kilamanto àgantvà pabbajitvà abhidhammaü uggaõhi, iminàpi ca\<*<1>*>/ upàyena chavàre\<*<2>*>/ vibbhamitvà pabbajitvà tato\<*<3>*>/ sattame bhikkhubhàve sattappakaraõãko hutvà bahu bhikkhudhammaü\<*<4>*>/ vàcento vipassanaü vaóóhetvà arahattaü\<*<5>*>/ pàpuõi. Ath' assa sahàyakà bhikkhå "kin nu kho àvuso cittaü pubbe viya te\<*<6>*>/ etarahi kilesà na vaóóhantãti\<*<7>*>/" parihàsaü kariüsu. "âvuso abhabbo dàn' àhaü ito paññhàya gihã- bhàvassà\<*<8>*>/" 'ti. Evaü tasmiü arahattaü patte dhammasabhàyaü kathà udapàdi: "àvuso, evaråpassa nàma arahattassa upanissaye sati àyasmà Cittahatthasàriputto chakkhattuü uppabbajito, aho mahàdoso puthuj- janabhàvo" ti. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "bhikkhave, puthujjanacittan nàma lahukaü dunniggahaü àrammaõavasena gantvà allãyati, ekavàraü allãnaü\<*<9>*>/ na sakkà hoti khippaü mocetuü, evarå- passa cittassa damatho sàdhu, dantam eva hitaü sukhaü àvahati: Dunniggahassa lahuno yatthakàmanipàtino (Dhp. v. 35) cittassa damatho sàdhu, cittaü dantaü sukhàvahaü. Tassa pana dunniggahaõatàya pubbe paõóità ekaü kuddàlakaü nissàya taü jahituü asakkontà lobhavasena chakkhattuü uppabbajitvà sattame pabbajitabhàve jhànaü uppàdetvà taü lobhaü niggaõhiüså" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisàtto paõõikakule nibbattitvà vi¤¤åtaü pàpuõi. Kuddàlakapaõóito ti 'ssa nàmaü ahosi. Kuddàlakena bhåmiparikammaü katvà sàka¤ c' eva àlàbukumbhaõóãelàëu- kàdãni\<*<10>*>/ ca vapitvà tàni pi vikkiõanto kapaõajãvikaü kappeti. Taü hi 'ssa ekaü kuddàlakaü ñhapetvà a¤¤aü dhanaü nàma n' atthi. So ekadivasaü cintesi: "kim me gharàvàsena, nikkha- mitvà pabbajissàmãti". Ath' ekadivasaü taü kuddàlakaü pañicchannaññhàne ñhapetvà isipabbajjaü pabbajitvà taü kuddà- lakam anussaritvà lobhaü chindituü asakkonto kuõñhakuddà- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck va, Cv va corr. to ca. 2 Cv chadvàre? 3 Ck to, Cv to corr. to tato. 4 Cv bahå-. 5 both MSS. arahantaü. 6 Ck ne. 7 Cv vaddhantãti. 8 so both MSS. 9 both MSS. allãnà. 10 both MSS. àlàbuü-. >/ #<[page 313]># %< 10. Kuddàlajàtaka. (70). 313>% lakaü nissàya uppabbaji. Evaü dutiyaü tatiyaü pãti cha vàre taü\<*<1>*>/ kuddàlakaü pañicchanne ñhàne nikkhipitvà pabbajito c' ev' uppabbajito ca. Sattame pana vàre cintesi: "ahaü imaü kuõñakuddàlakaü\<*<2>*>/ nissàya punappuna uppabbajito, idàni taü mahànadiyaü pakkhipitvà pabbajissàmãti" nadãtãraü gantvà "sac' assa patitaññhànaü passissàmi puna àgantvà uddharitu- kàmatà bhaveyyà" 'ti taü kuddàlakaü daõóe gahetvà nàgabalo thàmasampanno sãsassa uparibhàge tikkhattuü àvijjhitvà ak- khãni nimmãletvà nadãmajjhe khipitvà "jitam me, jitaü me" ti tikkhattuü sãhanàdaü nadi\<*<3>*>/. Tasmiü khaõe Bàràõasiràjà pac- cantaü våpasametvà àgato, nadiyà sãsaü nahàyitvà sabbàlaü- kàrapatimaõóito hatthikkhandhena gacchamàno taü Bodhisattassa saddaü sutvà "ayaü puriso `jitam me' ti vadati, ko nu kho etena jito, pakkosatha nan" ti pakkosàpetvà "bho purisa, ahaü tàva vijitasaügàmo\<*<4>*>/, idàni jayaü gahetvà àgacchàmi, tayà pana ko jito" ti pucchi. Bodhisatto "mahàràja, tayà saügàmasahassam pi saügàmasatasahassam pi jinantena\<*<5>*>/ duj- jitam eva kilesànaü ajitattà\<*<6>*>/, ahaü pana mama abbhantare lobhaü niggaõhanto kilese jinin\<*<7>*>/" ti kathento\<*<8>*>/ yeva mahànadiü oloketvà àpokasiõàrammaõaü jhànaü nibbattetvà sampattà- nubhàvo àkàse nisãditvà ra¤¤o dhammaü desento imaü gàtham àha: @@ Tattha na taü jitaü sàdhu jitaü yaü jitaü avajãyatãti\<*<9>*>/ yaü paccàmitte paràjinitvà raññhaü jitaü pañiladdhaü puna jitehi\<*<10>*>/ paccàmittehi ava- jãyati\<*<11>*>/ taü jitaü sàdhu nàma na hoti, kasmà: puna avajãyanato\<*<12>*>/, aparo nayo: jitaü vuccati jayo, yo paccàmittehi saddhiü yujjhitvà adhigato jayo puna tesu \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck omits taü. 2 so both MSS. 3 Ck nadã. 4 Ck -me. 5 Ck jitantena. 6 both MSS. ajinattà. 7 Cv jinin corr. to jinaõ. 8 Ck kathento kathento. 9 both MSS. -jãyyatãti. 10 so both MSS. instead of pi tehi? 11 Cv -jãyyati. 12 both MSS. -jãyya-. >/ #<[page 314]># %<314 1. Ekanipàta. 7. Itthivagga.>% jinantesu parajayo hoti so na sàdhu na sobhano, tasmà yasmà\<*<1>*>/ puna paràjayo\<*<2>*>/ va hoti, taü kho jitaü sàdhu jitaü yaü jitaü nàvajãyatãti\<*<3>*>/ yaü kho pana paccàmitte nimmathetvà jitaü puna tehi nàvajãyati\<*<3>*>/ yo và ekavàraü laddho jayo puna paràjayo na hoti taü jitaü sàdhu jitaü sobhanaü so jayo sàdhu sobhano nàma hoti, kasmà: puna nàvajãyanato\<*<4>*>/, tasmà tvaü mahàràja sahas- sakkhattum pi satasahassakkhattum pi\<*<5>*>/ saügàmasãsaü jinitvàpi tvaü saügàma- yodho nàma na hosi, kiükàraõà: attano kilesànaü ajitattà\<*<6>*>/, yo pana ekavàram pi attano abbhantare kilese jinàti ayaü uttamo saügàmasãse yodho ti àkàse nisinnako\<*<7>*>/ evaü Buddhalãëhàya ra¤¤o dhammaü desesi. Uttamasaügàmayodha- bhàvo pan' ettha Yo sahassaü sahassena saügàme mànuse jine (Dhp. v. 103) eka¤\<*<8>*>/ ca jeyyam attànaü sa ve saügàmajuttamo ti idaü suttaü sàdhakaü\<*<9>*>/. Ra¤¤o pana dhammaü suõantass' eva tadaïgappahànava- sena kilesà pahãnà, pabbajjàya cittaü nami, ràjabalassàpi tath' eva kilesà pahãyiüsu\<*<10>*>/. Ràjà "idàni tumhe kahaü gamissathà" 'ti Bodhisattassa pucchi. "Himavantaü pavisitvà isipabbajjaü pabbajissàmi mahàràjà" 'ti. "Tana hi aham pi pabbajissàmãti" Bodhisatten' eva saddhiü nikkhami. Balakàyo bràhmaõagaha- patikà sabbaseniyo ti sabbo pi tasmiü ñhàne sannipatito jana- kàyo ra¤¤à saddhiü yena nikkhami. Bàràõasivàsino "amhàkaü kira ràjà Kuddàlapaõóitassa dhammadesanaü sutvà pabbajjà- bhimukho hutvà saddhiü balakàyena nikkhanto, mayaü idha kiü karissàmà" 'ti\<*<11>*>/ dvàdasayojanikàya Bàràõasiyà sakalana- garavàsino nikkhamiüsu. Dvàdasayojanikà parisà ahosi. Taü àdàya Bodhisatto Himavantaü pàvisi. Sakkassa devara¤¤o nisinnàsanaü uõhàkàraü dassesi. So àvajjamàno "Kuddàla- paõóito mahàbhinikkhamanaü nikkhanto" ti disvà "mahàsamà- gamo bhavissati, vasanaññhànaü laddhuü vaññatãti" Vissakam- maü àmantetvà "tàta, Kuddàlapaõóito mahàbhinikkhamanaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv omits yasmà. 2 both MSS. -jiyo. 3 both MSS. -jãyya-. 4 Ck -jiyya-, Cv -jãyya-. 5 Cv omits sata-pi. 6 Cv achittatà. 7 Cv nisinnaüko corr. to nisinnako, Ck nisinnoko. 8 Ck ekaü. 9 Ck sadhaü. 10 Ck -hi-. 11 both MSS. hi. >/ #<[page 315]># %< 10 Kuddàlajàtaka. (70). 315>% nikkhanto\<*<1>*>/, vasanaññhànaü laddhuü vaññati, tvaü Himavanta- padesaü gantvà samabhåmibhàge dãghato tiüsayojanaü vitthà- rato pannarasayojanaü assamapadaü màpehãti" àha. So "sàdhu devà" 'ti pañissutvà gantvà tathà akàsi. Ayam ettha saükhepo, vitthàro pana Hatthipàlajàtake àvibhavissati. Ida¤ ca hi ta¤ ca ekaparicchedam eva. Vissakammo pi assamapade paõõasàlaü màpetvà dussadde mige ca sakuõe ca amanusse ca pañikkamàpetvà tena tena disàbhàgena ekapadikamaggaü nãha- ritvà attano vasanaññhànam eva agamàsi. Kuddàlapaõóito pi taü parisaü àdàya Himavantaü pavisitvà sakkadattiyaü assa- mapadaü gantvà Vissakammena màpitaü pabbajitaparikkhàraü gahetvà pañhamaü attanà\<*<3>*>/ pabbajitvà pacchà parisaü pabbàje- tvà assamapadaü bhàjetvà adàsi. Sakkattarajjàni\<*<4>*>/ chaóóayiüsu\<*<5>*>/. Tiüsayojanaü assamapadaü påri\<*<6>*>/. Kuddàlakapaõóito sesaka- siõesu pi parikammaü katvà brahmavihàre bhàvetvà parisàya kammaññhànaü àcikkhi. Sabbe samàpattilàbhino hutvà brah- malokaparàyanà ahesuü, ye pana tesaü pàricariyaü akaüsu te devalokaparàyanà ahesuü. Satthà "evaü bhikkhave cittaü nàm' etaü kilesavasena allãnaü dummocayaü hoti, uppannà lobhadhammà duppajahà evaråpe pi paõ- óite a¤¤àõe karontãti" imaü dhammadesanaü àharitvà saccàni pakàsesi. Saccapariyosàne keci sotàpannà ahesuü keci sakadàgàmino keci anà- gàmino, keci arahattaü pàpuõiüsu. Satthàpi anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà ràjà ânando ahosi, parisà Buddhaparisà, Kuddàlakapaõóito pana aham evà" 'ti. Kuddàlajàtakaü. Itthi- vaggo\<*<7>*>/ sattamo. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck nikkhamanto. 2 so both MSS. 3 Ck attano. 4 Ck satarajjàni. 5 Ck chaóóha-. 6 both MSS. puri. 7 Ck itivaggo. >/ #<[page 316]># %<316 1. Ekanipàta. 8. Varaõavagga.>% 8. VARAöAVAGGA. $<1. Varaõajàtaka.>$ Yo pubbe karaõãyànãti. Idaü Satthà Jetavane viha- ranto Kuñumbiyaputtatissattheraü àrabbha kathesi. Ekas- miü kira divase Sàvatthivàsino a¤¤ama¤¤aü\<*<1>*>/ sahàyakà tiüsamattà kulaputtà gandhapupphavatthàdãni\<*<2>*>/ gahetvà "Satthu dhammadesanaü suõissàmà" 'ti mahàjanapadaparivutà Jetavanaü gantvà nàgamàëaka- sàlamàëakàdisu\<*<3>*>/ thokaü nisãditvà sàyanhasamaye\<*<3>*>/ Satthari surabhigan- dhavàsitàya gandhakuñito\<*<4>*>/ nikkhamitvà dhammasabbaü gantvà alaü- katabuddhàsane nisinne saparivàrà dhammasabaü gantvà Satthàraü gandhapupphehi påjetvà cakkaükitatalesu phullapadumasassirãkesu pà- desu vanditvà ekamantaü nisinnà dhammaü suõiüsu. Atha nesaü etad ahosi: "yathà yathà kho mayaü Bhagavatà dhammaü desitaü àjànàma pabbajeyyàmà" 'ti te Tathàgatassa dhammasabhato nikkhan- takàle Tathàgataü upasaükamitvà vanditvà pabbajjaü yàciüsu. Tesaü Satthà pabbajjaü adàsi. Te àcariyupajjhàye àràdhetvà upasampadaü labhitvà pa¤ca vassàni àcariyupajjhàyànaü santike vasitvà dve màtikà paguõaü katvà kappiyàkappiyaü ¤atvà tisso anumodanà uggaõhitvà cãvaràni sibbetvà rajitvà "samaõadhammaü karissàmà" 'ti àcariyu- pajjhàye àpucchitvà Satthàraü upasaükamitvà vanditvà ekamantaü nisãditvà "mayaü bhante bhavesu ukkaõñhità jàtijaràvyàdhimaraõa- bhayabhãtà, tesaü no saüsàraparimocanatthàya kammaññhànaü kathe- thà" 'ti yàciüsu. Satthà tesaü aññhatiüsàya kammaññhànesu sappà- yaü vicinitvà kammaññhànaü kathesi. Te\<*<5>*>/ Satthu santike kammañ- ñhànaü gahetvà Satthàraü vanditvà padakkhiõaü katvà pariveõaü gantvà àcariyupajjhàye oloketvà pattacãvaraü àdàya "samaõadhammaü karissàmà" 'ti nikkhamiüsu. Atha nesaü abbhantare eko bhikkhu nàmena Kuñumbikaputtatissatthero\<*<6>*>/ nàma kusãto hãnaviriyo\<*<7>*>/ rasagiddho. So evaü cintesi: "ahaü n' eva ara¤¤e vasituü na padhànaü padahi- tuü na bhikkhàcariyàya yàpetuü sakkhissàmi, ko me gamanena attho, nivattissàmãti" so viriyaü ossajitvà te bhikkhå anugantvà nivatti. Te pi kho bhikkhå Kosalesu càrikaü caramànà\<*<8>*>/ a¤¤ataraü paccantagà- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv -¤¤a. 2 Cv gandhà- 3 so both MSS. 4 Ck -kuñato. 5 Ck tesaü. 6 Ck kuñimbi-. 7 Ck -vãriyo. 8 Ck -màno. >/ #<[page 317]># %< 1. Varaõajàtaka. (71). 317>% maü gantvà taü upanissàya ekasmiü ara¤¤àyatane vassaü upagantvà anto temàsaü ghañantà vàyamantà vipassanàgabbhaü gàhàpetvà\<*<1>*>/ pa- ñhaviü unnàdayamànà arahattaü patvà vutthavassà pavàretvà "pañi- laddhaguõaü Satthu àrocessàmà" 'ti tato nikkhamitvà anupubbena Jetavanaü patvà pattacãvaraü pañisàmetvà àcariyupajjhàye disvà Tathàgataü daññhukàmà Satthu santikaü gantvà vanditvà nisãdiüsu. Satthà tehi saddhiü madhurapañisanthàraü akàsi. Te katapañisanthàrà attanà laddhaguõaü Tathàgatassa àrocesuü. Satthà te bhikkhå pa- saüsi. Kuñumbikaputtatissatthero\<*<2>*>/ Satthàraü tesaü guõakathaü kathentaü disvà sayam pi samaõadhammaü kàtukàmo jàto. Te pi kho bhikkhå "mayaü bhante tam eva ara¤¤avàsaü gantvà vasissàmà" 'ti Satthàraü àpucchiüsu. Satthà "sàdhå" 'ti anujàni. Te vanditvà pariveõaü agamaüsu. Atha so Kuñimbiyaputtatissatthero rattibhàga- samanantare accàraddhaviriyo hutvà ativegena samaõadhammaü karonto majjhimayàmasamanantare àlambanaphalakaü nissàya ñhitako va nid- dàyanto parivattitvà patito\<*<3>*>/, åraññhikaü bhijji, vedanà mahantà jàtà, tesaü bhikkhånaü taü pañijaggantànaü gamanaü na sampajji. Atha ne upaññhànavelàyaü\<*<4>*>/ àgate Satthà pucchi: "nanu tumhe bhikkhave `sve gamissàmà' 'ti hiyyo\<*<5>*>/ àpucchità ti". âma bhante, api ca kho pan' amhàkaü\<*<6>*>/ sahàyako Kuñimbikaputtatissatthero akàle ativegena samaõadhammaü karonto niddàbhibhåto parivattitvà patito, åraññhik' assa bhinno\<*<7>*>/, taü nissàya {amhàkaü} gamanaü na sampannan" ti. Satthà "na bhikkhave idàn' ev' esa attano hãnaviriyabhàvena akàle ativegena viriyaü karonto tumhàkaü gamanantaràyaü karoti, pubbe p' esa tumhàkaü gamanantàràyaü akàsi yevà" 'ti vatvà tehi yàcito atãtaü àhari: Atãte Gandhàraraññhe Takkasilàyaü Bodhisatto di- sàpàmokkho àcariyo hutvà pa¤camàõavakasatàni sippaü uggaõhàpeti. Ath' assa te màõavà ekadivasaü dàruàharaõat- thàya\<*<8>*>/ ara¤¤aü gantvà dàråni uddhariüsu. Tesaü antare eko kusãtamàõavo mahantaü varaõarukkhaü disvà "sukkharukkho\<*<9>*>/ eso\<*<10>*>/" ti sa¤¤àya "muhuttan tàva nipajjitvà pacchà rukkhaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. gahà-. 2 Ck kuñimbi-. 3 both MSS. patitvà. 4 Ck upaññhative-. 5 Ck hãyyo, Cv bhiyyo. 6 Cv panamhàkaü corr. to pana amhàkaü. 7 so both MSS. instead of -kam assa bhinnaü? 8 Ck -àhàraõa-. 9 Ck surukkho. 10 Ck eto. >/ #<[page 318]># %<318 1. Ekanipàta. 8. Varaõavagga.>% abhiråhitvà dàråni pàtetvà\<*<1>*>/ àdàya gamissàmãti" uttarisàñakaü pattharitvà nipajjitvà kàkacchamàno niddaü okkami. Itare màõavakà dàrukalàpe badhitvà àdàya gacchantà taü pàdena piñ- ñhiyaü paharitvà pabodhetvà agamaüsu. Kusãtamàõavo uññhàya akkhãni pu¤jitvà pu¤jitvà avigataniddo va taü rukkhaü abhirå- hitvà sàkhaü gahetvà attano abhimukhaü àkaóóhitvà\<*<2>*>/ bha¤janto bhijjitvà uññhitakoñiyà attano akkhiü bhindàpetvà ekena hatthena taü pidhàya ekena hatthena alladàråni bha¤jitvà rukkhato oruyha dàrukalàpaü bandhitvà ukkhipitvà vegena gantvà tehi pàtitànaü dàrånaü\<*<3>*>/ upari pàtesi. Taü divasa¤ ca janapa- dagàmakato ekakulaü "sve bràhmaõavàcanakaü karissàmà" 'ti àcariyaü nimantayiüsu. âcariyo màõavake àha: "tàtà, sve ekaü gàmaü gantabbaü, tumhe pana niràhàrà na\<*<4>*>/ sakkhissatha gantuü, pàto va yàguü pacàpetvà tattha gantvà attanà lad- dhaü\<*<5>*>/ koññhàsa¤ ca amhàkaü pattakoññhàsa¤ ca sabbaü àdàya àgacchathà" 'ti. Te pàto va yàgupàcanatthàya dàsiü uññhàpetvà "khippaü no yàguü pacàhãti" àhaüsu. Sà\<*<6>*>/ dàråni gaõhantã\<*<7>*>/ upari ñhitàni allavaraõadàråni gahetvà punappuna mukhavàtaü dadamànàpi aggiü ujjàletuü\<*<8>*>/ asakkontã suriyaü uññhàpesi. Mà- õavakà "atidivà jàto, idàni na sakkà gantun" ti àcariyassa santikaü agamiüsu\<*<9>*>/. âcariyo "kiü tàtà na gacchathà" 'ti. "âma àcariya na\<*<10>*>/ gat' amhà" 'ti. "Kiükàraõà" ti. "Asuko nàma kusãtamàõavo amhehi saddhiü dàrunaü\<*<11>*>/ gantvà varaõa- rukkhamåle niddàyitvà pacchà vegenàruyha akkhiü bhindàpetvà allavaraõadàråni àharitvà amhehi ànãtadàrånaü\<*<12>*>/ upari pakkhipi, yàgupàcikà tàni sukkhadàrusa¤¤àya gahetvà yàva suriyass' ugga- manà ujjàletuü nàsakkhi, iminà no kàraõena gamanantaràyo jàto" ti. âcariyo màõavena katakammaü sutvà "andhabàlànaü kammaü nissàya evaråpà va parihàni hotãti" vatvà imaü gàthaü samuññhàpesi: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck pàpetvà. 2 Cv àkaóói-. 3 Ck dàrunaü. 4 Ck nà. 5 Ck laddhà. 6 Ck omits sà. 7 both MSS. -ti. 8 both MSS. ujjalituü. 9 Ck àga-. 10 Cv nu. 11 so both MSS. instead of dàrånaü atthàya? 12 Ck -õaü. >/ #<[page 319]># %< 2. Sãlavanàgajàtaka. (72). 319>% @@ Tattha sa pacchàmanutappatãti yo koci puggalo idaü pubbe kattab- baü idaü pacchà ti avãmaüsitvà pubbe karaõãyàni pañhamam eva kattabbakam- màni pacchà karoti ayaü varaõakaññhabha¤jo amhàkaü màõavako\<*<1>*>/ viya so bàla- puggalo pacchà anutappati socati paridevatãti attho. Evaü Bodhisatto antevàsikànaü imaü kàraõaü kathetvà dànàdãni pu¤¤àni katvà jãvitapariyosàne yathàkammaü gato. Satthà "na bhikkhave esa idàn' eva tumhàkaü antaràyaü karoti, pubbe pi akàsi yevà" 'ti vatvà imaü dhammadesanaü àharitvà anu- sandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà akkhibhedam patto màõavo årubhedam patto\<*<2>*>/ bhikkhu ahosi, sesamàõavà Buddhaparisà, àcariyabràhmaõo pana aham evà" 'ti. Varaõajàtakaü. $<2. Sãlavanàgajàtaka.>$ Akata¤¤ussa posassà 'ti. Idaü Satthà Veëuvane viha- ranto Devadattaü àrabbha kathesi. Dhammasabhàyaü bhikkhå "àvuso Devadatto akata¤¤å Tathàgatassa guõe na jànàtãti" kathentà nisãdiüsu. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" ti vutte "na bhikkhave idàn' eva Devadatto akata¤¤å, pubbe pi akata¤¤å yeva, na kadàci mayhaü guõaü jànàtãti" vatvà tehi yàcito atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto Himavantapadese hatthiyoniyaü nibbatti. So màtukucchito nikkhanto sabbaseto ahosi rajatapu¤jasannibho, akkhãni pan' assa maõiguëasadisàni pa¤¤àyamànapa¤cappasàdàni ahesuü, mukhaü rattakambalasadisaü, soõóà\<*<3>*>/ rattasuvaõõa- bindupatimaõóitarajatadàmaü viya, cattàro pàdà katalàkhà- parikammà viya, evam assa dasahi pàramãhi alaükato råpag- gappatto attabhàvo ahosi. Atha naü vi¤¤åtaü pattaü sakala- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. mànavako. 2 Cv patta. 3 Ck soõóàya. >/ #<[page 320]># %<320 1. Ekanipàta. 8. Varaõavagga.>% Himavante vàraõà sannipatitvà upaññhahantà vicariüsu. Evaü so asãtisahassavàraõaparivàro Himavantapadese vasamàno apa- rabhàge gaõe dosaü disvà gaõamhà kàyavivekassa\<*<1>*>/ ekako va ara¤¤e vàsaü kappesi, sãlavantatàya ca pan' assa Sãlavanà- garàjà tv-eva nàmaü ahosi. Ath' eko Bàràõasivàsiko vana- carako Himavantaü pavisitvà attano àjãvabhaõóakaü gavesa- màno disà vavatthàpetuü asakkonto maggamåëho hutvà maraõabhayabhãto bàhà paggayha paridevamàno carati. Bodhi- satto tassa taü balavaparidevitaü sutvà "imaü purisaü dukkhà mocessàmãti" kàru¤¤ena codito tassa santikaü agamàsi. So taü disvà va bhãto palàyi. Bodhisatto taü palàyantaü disvà tatth' eva aññhàsi. So puriso Bodhisattaü ñhitaü disvà aññhàsi. Bodhisatto puna agamàsi. So puna palàyitvà tassa ñhitakàle ñhatvà cintesi: "ayaü vàraõo mama palàyanakàle tiññhati ñhitakàle àgacchati, nàyaü mayhaü anatthakàmo, imamhà pana dukkhà mocetukàmo va bhavissatãti" såro hutvà aññhàsi. Bodhisatto taü upasaükamitvà "kasmà bho tvaü purisa paridevamàno vicarasãti" pucchi. "Sàmi disà vavatthà- petuü asakkonto maggamåëho hutvà maraõabhayenà" 'ti. Atha naü Bodhisatto attano vasanaññhànaü netvà katipàhaü phalà- phalehi santappetvà "bho purisa, mà bhàyi, ahan taü manus- sapathaü nessàmãti" attano piññhe nisãdàpetvà manussapathaü pàyàsi. Atha kho so mittadåbhã puriso "sace koci pucchissati àcikkhitabbaü bhavissatãti" Bodhisattassa piññhe nisinno yeva rukkhanimittaü pabbatanimittaü upadhàrento va gacchati. Atha taü\<*<2>*>/ Bodhisatto ara¤¤à nãharitvà Bàràõasigàmimahà- magge ñhapetvà "bho purisa, iminà maggena gaccha, mayhaü pana vasanaññhànaü pucchito pi apucchito pi mà kassaci àcik- khãti" taü\<*<3>*>/ uyyojetvà attano vasanaññhànaü yeva agamàsi. Atha so puriso Bàràõasiü gantvà anuvicaranto dantakàravãthiü\<*<4>*>/ patvà dantakàre dantavikatiyo kurumàne disvà "kim\<*<5>*>/ pana bho \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so both MSS. 2 Cv naü. 3 Cv naü. 4 Cv -kàraü-. 5 Ck kiü. >/ #<[page 321]># %< 2. Sãlavanàgajàtaka. (72). 321>% jãvadantam pi labhitvà gaõheyyàthà\<*<1>*>/" 'ti. "Bho kiü vadesi, jãvadanto nàma matahatthidantato mahagghataran" ti. "Tena hi ahaü vo jãvadantaü àharissàmãti" pàtheyyaü gahetvà kha- rakakacaü àdàya Bodhisattassa vasanaññhànaü agamàsi. Bodhisatto taü disvà "kimatthaü àgato sãti" pucchi. "Ahaü sàmi duggato kapaõo jãvituü asakkonto tumhe dantakhaõóaü yàcitvà sace dassatha taü àdàya gantvà vikkiõitvà tena målena jãvissàmãti àgato" ti. "Hotu bho, dantaü te dassàmi, sace dantakappanatthàya kakacakhaõóaü atthãti". "Kakacaü ga- hetvà àgato 'mhi sàmi\<*<2>*>/". "Tena hi dante kakacena kantitvà àdàya gacchà" 'ti Bodhisatto pàde sammi¤jetvà gonisinnakaü nisãdi. So tassa dve pi aggadante chindi. Bodhisatto te dante soõóàya "bho purisa, nàhaü `ete dantà mayhaü appiyà ama- nàpà' ti dammi, ime hi pana me sahassaguõena satasahassa- guõena sabbadhammapañivedhanasamatthà sabba¤¤åta¤àõadantà\<*<3>*>/ va piyatarà, tassa\<*<4>*>/ me idaü dantadànaü\<*<5>*>/ sabba¤¤åta¤àõaü pañi- vijjhanatthàya hotå" 'ti sabba¤¤åta¤àõassa àvapanaü katvà dantayugaëaü adàsi. So taü àdàya gantvà vikkiõitvà tasmiü måle khãõe puna Bodhisattassa santikaü gantvà "sàmi tum- hàkaü dante vikkiõitvà laddhamålaü mayhaü iõasodhanamattam eva jàtaü, avasesadante dethà" 'ti àha. Bodhisatto "sàdhå" 'ti pañisuõitvà purimanayen' eva kappàpetvà avasesadante adàsi. So te pi vikkiõitvà puna àgantvà "sàmi jãvituü na sakkomi, måladàñhà me dehãti" àha. Bodhisatto "sàdhå" 'ti vatvà puri- manayen' eva nisãdi. So pàpapuriso Mahàsattassa rajatadàma- sadisaü soõóaü maddamàno Kelàsakåña-sadisaü kumbhaü abhiråhitvà ubho dantakoñiyo paõhiyà paharanto maüsaü viyåhitvà kumbhaü àruyha kharakakacena måladàñhà kappetvà pakkàmi. Bodhisattassa dassanåpacàraü vijahante yeva pan' assa tasmiü\<*<6>*>/ pàpapurise catunahutàdhikàni dveyojanasatasahassàni bahala- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. -yyathà. 2 so both MSS. 3 both MSS. -¤àna-. 4 so both MSS. instead of tasmà? 5 both MSS. -dàna. 6 so both MSS. instead of pana etasmiü? >/ #<[page 322]># %<322 I. Ekanipàta. 8. Varaõavagga.>% ghanapañhavã Sineru-Yugandharàdayo mahàbhàro duggandhe\<*<1>*>/ je- gucchàni gåthamuttàdãni ca dhàretuü samatthàpi tassa guõarà- siü dhàretuü asakkontã viya bhijjitvà vivaram adàsi. Tàvad eva avãcimahànirayato jàlà nikkhamitvà taü mittadåbhipurisaü kusalantakena kambalena pàrupantã viya parikkhipitvà gaõhi. Evaü tassa pàpapuggalassa pañhavipaviññhakàle tasmiü vana- saõóe adhivatthà rukkhadevatà "akata¤¤åmittadåbhipuggalo cakkavattirajjaü datvàpi tosetuü na sakkà" ti vanaü unnà- detvà dhammaü desayamànà imaü gàtham àha: @@ Tattha akata¤¤ussà 'ti attano kataguõaü ajànantassa, posassà 'ti puri- sassa, vivaradassino ti chiddam eva okàsam eva olokentassa, sabbaü ce pañhaviü dajjà ti sace pi tàdisassa puggalassa sakalaü cakkavattirajjaü imaü và pana mahàpañhaviü parivattetvà pañhavojaü dadeyya, neva naü abhirà- dhaye ti evaü karonto pi evaråpaü kataguõaviddhaüsanaü koci paritosetuü và pasàdetuü\<*<2>*>/ và na sakkuneyyà 'ti attho. Evaü sà devatà taü vanaü unnàdetvà dhammaü desesi. Bodhisatto yàvatàyukaü ñhatvà yathàkammaü agamàsi. Satthà "na bhikkhave Devadatto idàn' eva akata¤¤å, pubbe pi akata¤¤å yevà" 'ti imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhà- nesi: "Tadà mittadåbhipuggalo Devadatto ahosi, rukkhadevatà Sàri- putto, Sãlavanàgaràjà pana aham evà" 'ti. Sãlavanàgajàtakaü. $<3. Saccaükirajàtaka.>$ Saccaü kirevam àhaüså 'ti. Idaü Satthà Veëuvane viharanto vadhàya parisakkanaü àrabbha kathesi. Bhikkhu- saüghasmiü hi\<*<3>*>/ dhammasabhàyaü nisãditvà "àvuso Devadatto Satthu guõaü na jànàti, vadhàya yeva parisakkatãti" Devadattassa aguõaü kathente Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so both MSS. instead of mahàbhàre du gandha? 2 Ck papàsàdetuü, Cv papasàdetuü. 3 Ck omits hi. >/ #<[page 323]># %< 3. Saccaükirajàtaka. (73). 323>% sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "na bhikkhave idàn' eva Devadatto mayhaü vadhàya parisakkati, pubbe pi parisakki yevà" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatto rajjaü kàresi. Tassa Duññhakumàro nàma putto ahosi kakkhaëo pharuso pahañàsãvisopamo, anakkositvà và apaharitvà và kenaci saddhiü na katheti, so antojanassa ca bahijanassa ca akkhimhi patita- rajaü viya khàdituü àgatapisàco viya ca amanàpo ahosi ub- bejanãyo\<*<1>*>/. So ekadivasaü nadãkãëaü kãëitukàmo mahantena parivàrena nadãtãraü agamàsi. Tasmiü khaõe mahàmegho uñ- ñhahi. Disà andhakàrà jàtà. So dàsapessajanaü àha: "etha bhaõe, maü gahetvà nadãmajjhaü netvà nahàpetvà ànethà" 'ti. Te\<*<2>*>/ taü tattha netvà "kin no ràjà karissati, imaü pàpapurisaü etth' eva màremà" 'ti mantayitvà "ettha gaccha kàëakaõõãti" udake naü opilàpetvà paccuttaritvà tãre aññhaüsu. "`Kahaü kumàro' ti ca vutte na mayaü kumàraü passàma, meghaü uññhitaü disvà udake nimujjitvà purato àgato bhavissatãti" amaccà ra¤¤o santikaü agamaüsu. Ràjà "kahaü me putto" ti pucchi. "Na jànàma deva, megho uññhito\<*<3>*>/, purato àgato bhavissatãti sa¤¤àya àgat' amhà" 'ti. Ràjà dvàraü viva- ràpetvà nadãtãraü gantvà "vicinathà" 'ti tattha tattha vi- cinàpesi. Koci kumàraü nàddasa. So pi kho meghandhakàre deve vassante nadiyà vuyhamàno ekaü dàrukkhandhaü disvà tattha nisãditvà maraõabhayatajjito paridevamàno gacchati. Tasmiü pana kàle Bàràõasi-vàsã\<*<4>*>/ eko seññhi nadãtãre cattàlãsa- koñidhanaü nidahitvà dhanataõhàya dhanapiññhe sappo hutvà nibbatti. Aparo tasmiü yeva padese tiüsakoñiyo nidahitvà dhanataõhàya tatth' eva unduro hutvà nibbatti. Tesaü vasa- naññhànaü udakaü pàvisi. Te udakassa paviññhamaggen' eva nikkhamitvà sotaü chindantà gantvà naü ràjakumàrena abhini- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -niyo. 2 Ck ne. 3 both MSS. uññhite. 4 both MSS. -vàsi. >/ #<[page 324]># %<324 I. Ekanipàta. 8 Varaõavagga.>% sinnaü rukkhakkhandhaü patvà eko ekaü koñiü itaro itaraü àruyha khandhapiññhe va nipajjiüsu. Tassà yeva kho pana nadiyà tãre eko simbalirukkho atthi, tatth' eko suvapotako va- sati. So pi rukkho udakena dhotamålo nadãpiññhe pati. Su- vapotako deve vassante uppatitvà gantuü asakkonto gantvà tass' eva khandhassa ekapasse nilãyi. Evaü te cattàro janà ekato vuyhamànà gacchanti. Bodhisatto pi kho tasmiü kàle Kàsiraññhe udiccabràhmaõakule nibbattitvà vuddhip- patto isipabbajjaü pabbajitvà ekasmiü nadãnivattane paõõa- sàlaü màpetvà vasati. So aóóharattasamaye caükamamàno tassa ràjakumàrassa balavaparidevanasaddaü sutvà cintesi: "màdise nàma mettànuddayasampanne tàpase passante etassa purisassa maraõaü ayuttaü, udakato uddharitvà tassa jãvita- dànaü dassàmãti" so taü "mà bhàyi, mà bhàyãti" assàsetvà udakasotaü chindanto gantvà taü dàrukkhandhaü ekàya koñiyà gahetvà àkaóóhanto nàgabalo thàmasampanno ekavegena tãraü patvà kumàraü ukkhipitvà tãre patiññhàpesi. Te pi sappàdayo disvà ukkhipitvà assamapadaü netvà aggiü jàletvà "te dubba- latarà\<*<1>*>/" ti pañhamaü sappàdãnaü sarãraü sedetvà pacchà ràjakumàrassa sarãraü sedetvà tam pi àrogaü\<*<2>*>/ katvà àhàraü dento pi pañhamaü sappàdãnaü yeva datvà pacchà tassa pha- làphalàni upanàmesi. Ràjakumàro "ayaü kåñatàpaso maü ràjakumàraü agaõetvà\<*<3>*>/ tiracchànagatànaü sammànaü karotãti" Bodhisatte àghàtaü bandhi. Tato katipàhaccayena sabbesu pi tesu thàmabalappattesu nadiyà oghe pacchinne sappo tàpasaü vanditvà àha: "bhante tumhehi mayhaü mahà upakàro kato, na kho panàhaü daëiddo, asukaññhàne me cattàlãsa hira¤¤a- koñiyo nidahità, tumhàkaü dhanena kicce sati sabbam etaü dhanaü tumhàkaü dàtuü sakkomi, taü ñhànaü àgantvà `dãghà' 'ti pakkoseyyàthà" 'ti vatvà pakkàmi. Unduro tath' eva tàpa- saü nimantetvà "asukaññhàne ñhatvà `undurà' 'ti pakkosey- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv -narà. 2 Cv arogaü. 3 both MSS. aganetvà. >/ #<[page 325]># %< 3. Saccaükirajàtaka. (73). 325>% yàthà" 'ti vatvà pakkàmi. Suvo pana tàpasaü vanditvà "bhante mayhaü dhanaü n' atthi, rattasàlãhi pana vo atthe sati asukan nàma mayhaü vasanaññhànaü, tattha gantvà `suvà' 'ti pakko- seyyàtha, ahaü ¤àtakànaü àrocetvà anekasakañapåramatte\<*<1>*>/ rattasàliyo àharàpetvà\<*<2>*>/ dàtuü sakkomãti" vatvà pakkàmi. Itaro pana mittadåbhidhammesu dhammatàya ki¤ci avatvà eva "taü attano santikaü àgataü màressàmãti" cintetvà "bhante mayi rajje patiññhite àgaccheyyàtha, ahaü vo catuhi\<*<3>*>/ paccayehi upaññhahissàmãti" vatvà pakkàmi. So gantvà nacirass' eva rajje patiññhàsi. Bodhisatto "vãmaüsissàmi tàva te" ti pa- ñhamaü sappassa santikaü gantvà avidåre ñhatvà "dãghà" 'ti pakkosi. So ekavacanen' eva nikkhamitvà Bodhisattaü vanditvà "bhante imasmiü ñhàne cattàlãsa hira¤¤akoñiyo, tà sabbàpi nã- haritvà gaõhathà" 'ti àha. Bodhisatto "evam atthu, uppanne kicce jànissàmãti" taü nivattetvà undurassa santikaü gantvà saddam akàsi. So pi tath' eva pañipajji. Bodhisatto tam pi nivattetvà suvassa santikaü gantvà "suvà" 'ti pakkosi. So pi ekavacanen' eva rukkhaggato otaritvà Bodhisattaü vanditvà "kiü bhante mayhaü ¤àtakànaü vatvà Himavantapadesato tumhàkaü saya¤jàtasàliü\<*<4>*>/ àharàpemãti" pucchi. Bodhisatto "atthe sati jànissàmãti" tam pi nivattetvà "idàni ràjànaü pari- gaõhissàmãti" gantvà ràjuyyàne vasitvà punadivase àkappasaü- pattiü katvà bhikkhàcàravattena nagaraü pàvisi. Tasmiü khaõe so mittadåbhiràjà alaükatahatthikkhandhavaragato ma- hantena parivàrena nagaraü padakkhiõaü karoti. So Bodhi- sattaü dårato va disvà "ayaü so kåñatàpaso mama santike bhutvà bhutvà vasitukàmo àgato, yàva parisamajjhe attano mayhaü kataguõaü na-ppakàseti tàvad ev' assa sãsaü chindà- pessàmãti" purise olokesi, "kiü karoma devà" 'ti ca vutte "esa kåñatàpaso maü ki¤ci yàcitukàmo àgacchati ma¤¤e, etassa kàëakaõõikatàpasassa maü passituü adatvà va etaü gahetvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv -mante. 2 Ck àhàrà-. 3 so both MSS. 4 both MSS. -sàli. >/ #<[page 326]># %<326 I. Ekanipàta. 8. Varaõavagga.>% {pacchàbàhaü} bandhitvà catukke catukke paharantà\<*<1>*>/ nagarà nik- khàmetvà àghàtane sãsam assa chinditvà sarãraü såle\<*<2>*>/ uttàsethà" 'ti àha. Te "sàdhå" 'ti sampañicchitvà gantvà niraparàdhaü Mahàsattaü bandhitvà catukke catukke paharantà àghàtanaü netuü àrabhiüsu. Bodhisatto pahañapahañaññhàne "amma tàtà" 'te akanditvà nibbikàro imaü gàtham àha: @@ Tattha saccaü kirevam àhaüså 'ti avitatham eva kira evaü vadanti, narà ekacciyà idhà 'ti idh' ekacce paõóitapurisà, kaññhaü nipalàvitaü\<*<3>*>/ seyyo ti nadiyà vuyhamànaü sukkhadàruü nipalàvitaü uttàretvà thale ñhapitaü seyyo sundarataraü etan ti vadamànà te purisà saccaü kira vadanti, kiükàraõà: tam\<*<3>*>/ hi yàgubhattàdãnaü pacanatthàya sãtàturànaü visãvanatthàya a¤¤esam pi ca parissayànaü hàranatthàya upakàraü hoti, na tvevekacciyo naro ti ekacco pana mittadåbhi\<*<3>*>/ akata¤¤å pàpapuriso oghena vuyhamàno hatthe gahetvà uttàrito\<*<4>*>/ n' atth' eva varaü, tathà hi ahaü imaü pàpapurisaü uttàretvà imaü attano dukkhaü àharin ti. Evaü pahañapahañaññhàne imaü gàtham àha. Taü sutvà ye tattha paõóitapurisà te\<*<5>*>/ àhaüsu: "kiü pana bho pabbajita tayà amhàkaü ra¤¤o {atthi} koci\<*<6>*>/ guõo kato" ti. Bodhisatto taü pavattiü àrocetvà "evam imaü mahoghato uttàrento aham eva attano dukkhaü akàsiü, `na vata me poràõakapaõóitànaü vacanaü katan' ti anussaritvà evaü vadàmãti" àha. Taü sutvà khattiyabràhmaõàdayo nagaravàsino "sv-àyaü mittadåbhã\<*<7>*>/ ràjà evaü guõasampanassa attano jãvitadàyakassa guõamattam pi na jànàti, taü nissàya kuto amhàkaü vaóóhi\<*<8>*>/, ganhatha nan" ti kupità samantato uññhahitvà ususattipàsàõamuggaràdippahàrehi\<*<9>*>/ hatthikkhandhagatam eva naü ghàtetvà pàde gahetvà kaóóhitvà parikhàpiññhe chaóóetvà Bodhisattaü abhisi¤citvà rajje patiñ- ñhàpesuü. So dhammena rajjaü kàrento puna ekadivasaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck paharantànaütà. 2 Ck sålaü. 3 so both MSS. 4 Ck uttarito. 5 Ck ne. 6 both MSS. keci. 7 Ck -bhi. 8 both MSS. vaddhiü. 9 both MSS. -pàsàna-. >/ #<[page 327]># %< 4. Rukkhadhammajàtaka. (74). 327>% sappàdayo parigaõhitukàmo mahantena parivàrena sappassa va- sanaññhànaü gantvà "dãghà" 'ti pakkosi. Sappo àgantvà van- ditvà "idan te sàmi dhanaü, gaõhà" 'ti àha. Ràjà cattàlãsa- hira¤¤akoñidhanaü amacce pañicchàpetvà\<*<1>*>/ undurassa santikaü gantvà "undurà" 'ti pakkosi. So pi àgantvà vanditvà tiüsa- koñidhanaü niyyàdesi. Ràjà tam pi amacce pañicchàpetvà suvassa vasanaññhànaü gantvà "suvà" 'ti pakkosi. So pi àgantvà pàde vanditvà "kiü sàmi sàliü àharàmãti" àha. Ràjà "sàlãhi atthe sati àharissasi, ehi gacchàmà" 'ti sattatiyà hira¤- ¤akoñãhi saddhiü te tayo pi jane gàhàpetvà nagaraü gantvà pàsàdavare mahàtalaü àruyha dhanaü saügopàpetvà sappassa vasanatthàya suvaõõanàëiü undurassa phalikaguhaü suvassa suvaõõapa¤jaraü kàràpetvà sappassa ca suvassa ca bhojanat- thàya devasikaü ka¤canataññake madhulàje undurassa gandha- sàlitaõóule dàpesi\<*<2>*>/, dànàdãni ca pu¤¤àni karoti. Evan te cattàro pi janà yàvajãvaü samaggà sammodamànà viharitvà jãvitakkhaye yathàkammaü agamaüsu. Satthà "na bhikkhave Devadatto idàn' eva mayhaü vadhàya pari- sakkati, pubbe pi parisakkati yevà" 'ti vatvà imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà Duññharàjà Devadatto ahosi, sappo Sàriputto, unduro Moggallàno, suvo ânando, pacchà rajjaü patto dhammaràjà pana aham evà" 'ti. Saccaükira- jàtakaü. $<4. Rukkhadhammajàtaka.>$ Sàdhu sambahulà ¤àtãti. Idaü Satthà Jetavane viha- ranto udakakalahe attano ¤àtakànaü mahàvinàsaü paccupaññhitaü ¤atvà àkàsena gantvà Rohiõiyà nadiyà upari pallaükena nisãditvà nã- laraüsiü vissajjetvà ¤àtake saüvejetvà àkàsà oruyha nadãtãre nisinno taü kalahaü àrabbha kathesi. Ayam ettha saükhepo, vitthàro pana Kuõàlàjàtake àvibhavissati. Tadà pana Satthà ¤àtake àmantetvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck pañicchàdetvà. 2 Ck dàpesã. >/ #<[page 328]># %<328 I. Ekanipàta. 8. Varaõavagga.>% "mahàràja tumhe ¤àtakà ¤àtakehi nàma samaggehi sammodamànehi bhavituü vaññatãti" "¤àtakànaü hi sàmaggiyà sati paccàmittà\<*<1>*>/ okàsaü na labhanti, tiññhantu tàva manussabhåtà, acetanànaü rukkhànam pi samaggiü laddhuü vaññatãti\<*<2>*>/" "atãtasmiü hi Himavantapadese mahà- vàto sàlavanaü pahari, tassa pana sàlavanassa a¤¤ama¤¤aü rukkha- gacchagumbalatàhi sambaddhattà ekarukkham pi pàtetuü asakkonto matthakamatthaken' eva agamàsi, ekaü pana aïgaõe ñhitaü sàkhà- viñapasampannam pi mahàrukkhaü a¤¤ehi rukkhehi asambaddhattà ummåletvà bhåmiyaü pàtesi, iminà kàraõena tumhehi pi samaggehi sammodamànehi vasituü vaññatãti\<*<2>*>/" vatvà tehi\<*<3>*>/ yàcito atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente pañhamaü uppanno\<*<1>*>/ Vessavaõo mahàràjà cavi. Sakko a¤¤aü Vessavaõaü ñhapesi. Etasmiü Vessavaõe parivatte pacchànib- batta-Vessavaõo rukkhagacchagumbalatànaü "attano attano ruccanaññhàne vimànaü gaõhantå" 'ti sàsanaü pesesi. Tadà Bodhisatto Himavantapadese ekasmiü sàlavane rukkhade- vatà hutvà nibbatti. So ¤àtake àha: "tumhe vimànàni gaõ- hantà aïgaõe ñhitarukkhesu mà gaõhittha, imasmiü pana sàla- vane mayà gahitavimànaü parivàretvà va gaõhathà" 'ti. Tattha Bodhisattassa vacanakarà paõóitadevatà Bodhisattassa vimànaü parivàretvà va vimànàni gaõhiüsu, apaõóità pana "kiü amhà- kaü ara¤¤e vimànehi, mayaü manussapathe gàmanigamaràja- dhànidvàresu vimànàni gaõhissàma, gàmàdayo hi upanissàya vasamànà devatà làbhaggayasaggappattà hontãti" manussapathe aïgaõaññhàne nibbattamahàrukkhesu vimànàni gaõhiüsu. Ath' ekasmiü divase mahatã vàtavuññhi\<*<5>*>/ uppajjitvà tassa\<*<6>*>/ atitaddha- tàya\<*<7>*>/ daëhamålà vanajeññharukkhàpi sambhaggasàkhàviñapà sa- målà nipatiüsu. Tam pana a¤¤ama¤¤aü sambandhanena\<*<8>*>/ ñhitasàlavanam patvà ito c' ito ca paharanto ekarukkham pi pàtetuü nàsakkhi. Bhaggavimànà devatà nippañisaraõà dàrake hatthesu gahetvà Himavantaü gantvà attano pavattiü sàlavane \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -mittànaü, Cv -mittàna. 2 Cv vaddhatãti. 3 Ck nehi. 4 Ck adds va. 5 Ck -vuññhiü. 6 so both MSS. instead of uppajji, vàtassa? 7 so both MSS. instead of atittha-? 8 both MSS. sambaddha-. >/ #<[page 329]># %< 5. Macchajàtaka. (75). 329>% devatànaü kathayiüsu. Tà tàsaü evaü àgatabhàvaü Bodhi- sattassa àrocesuü. Bodhisatto "paõóitànaü vacanaü agahetvà nippaccayaññhànaü gatà nàma evarupà va\<*<1>*>/ hontãti" vatvà dhammaü desento imaü gàtham àha: @@ Tattha sambahulà ¤àtãti cattàro upàdàya tatuttariü satasahassaü pi sambahulà nàma, evaü sambahulà a¤¤ama¤¤aü nissàya vasantà ¤àtakà sàdhu sobhanà pasatthà parehi appadhaüsiyà ti attho, api rukkhà ara¤¤ajà ti tiññhantu manussabhåtà ara¤¤e jàtarukkhàpi sambahulà a¤¤ama¤¤åpatthambhena ñhità sàdhu yeva, rukkhànam pi hi sapaccayabhàvo va laddhuü vaññati, vàto vahati ekaññhan ti puratthimàdibhedo vàto vàyanto aïgaõaññhàne ñhitaü ekañ- ñhaü ekakam eva ñhitaü, brahantam pi vanaspatin ti sàkhàviñapasampan- naü mahàrukkham pi vahati, ummåletvà pàtetãti attho. Bodhisatto imaü kàraõaü kathetvà àyukkhaye yathàkam- maü gato. Satthàpi "evaü mahàràja\<*<2>*>/ ¤àtakànaü tàva sàmaggi\<*<3>*>/ yeva laddhuü vaññatãti, samaggà sammodamànà piyavàsam eva vasathà" 'ti. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà devatà Buddhaparisà ahesuü, paõóitadevatà pana aham evà" 'ti. Rukkha- dhammajàtakaü. $<5. Macchajàtaka.>$ Abhitthanaya Pajjunnà 'ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto attanà vassàpitavassaü àrabbha kathesi. Ekasmiü kira samaye Kosalaraññhe devo na vassi, sassàni milàyanti, tesu ñhànesu talàkapokkharaõisarà sussanti. Jetavanadvàrakoññhakasamãpe\<*<4>*>/ Jetavana- pokkharaõiyàpi udakaü chijji, kalalagahanaü pavisitvà nipanne mac- chakacchape kàkakulalàdayo kaõayaggasadisehi tuõóehi koññetvà nãharitvà nãharitvà vipphandamàne khàdanti. Satthà macchakacchapà- naü taü vyasanaü disvà mahàkaruõàya ussàhitahadayo "ajja mayà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck ca. 2 Cv -jà, Ck -jàtà. 3 so both MSS. 4 both MSS. -koddhaka-. >/ #<[page 330]># %<330 I. Ekanipàta. 8. Varaõavagga.>% devaü vassàpetuü vaññatãti\<*<1>*>/ pabhàtàya rattiyà sarãrapañijagganaü katvà bhikkhàcàravelaü\<*<2>*>/ sallakkhetvà mahàbhikkhusaüghaparivuto Buddha- lãëhàya Sàvatthiü piõóàya pavisitvà pacchàbhattaü piõóapàtaü\<*<3>*>/ pañik- kanto Sàvatthito vihàraü gacchanto Jetavanapokkharaõiyà\<*<4>*>/ sopàne ñhatvà ânandattheraü àmantesi: "Ananda, udakasàñikaü àhara, Jetavanapok- kharaõiyaü nahàyissàmãti\<*<5>*>/". "Nanu bhante Jetavanapokkharaõiyaü udakaü chinnakaü, kalalamattam eva avasiññhan" ti. "Ananda, Bud- dhabalaü nàma mahantaü, àhara tvaü udakasàñikan" ti. Thero àharitvà adàsi. Satthà eken' antena udakasàñiü nivàsetvà eken' antena sarãraü pàrupitvà "Jetavanapokkharaõiyaü nahàyissàmãti" sopàne aññhàsi. Taü khaõaü ¤eva Sakkassa paõóukambalasilàsanaü uõhà- kàraü dassesi. So "kin nu kho" ti àvajjanto taü kàraõaü ¤atvà vassavalàhakadevaràjànaü pakkosàpetvà "tàta, Satthà `Jetavanapokkha- raõiyaü nahàyissàmãti' dhurasopàne ñhito, khippaü sakala-Kosalaraññhaü ekam oghaü katvà vassàpehãti". So "sàdhå" 'ti sampañicchitvà ekaü {valàhakaü} nivàsetvà ekaü pàrupitvà meghagãtaü\<*<6>*>/ gàyanto pàcãnaloka- dhàtumukho pakkhandi, pàcãnadisàbhàge khalamaõóalamattaü ekaü meghapañalaü uññhàya satapañalasahassapañalaü hutvà abhitthanantaü vijjutà nicchàrentaü adhomukhaü ñhapitaudakakumbhàkàrena vassa- mànaü sakalaü Kosalaraññhaü mahoghena viya ajjhottari. Devo acchinnadhàraü vassanto muhutten' eva Jetavanapokkharaõiü påresi, dhurasopànaü àhacca udakaü aññhàsi. Satthà pokkharaõiyaü nahà- yitvà rattadupaññaü nivàsetvà kàyabandhanaü bandhitvà Sugatama- hàcãvaraü ekaüsagataü katvà bhikkhusaüghaparivuto gantvà gandha- kuñipariveõe pa¤¤attavarabuddhàsane nisãditvà bhikkhusaüghena vatte dassite uññhàya maõisopànaphalake ñhatvà bhikkhusaüghassa ovàdaü datvà uyyojetvà surabhigandhakuñim pavisitvà dakkhiõena passena sãhaseyyaü kappetvà sàyaõhasamaye\<*<7>*>/ dhammasabhàyaü sannipatità- naü bhikkhånaü "passathàvuso\<*<8>*>/ Dasabalassa khantimettànuddayasam- pattiü vividhasassesu milàyantesu nànàjalàsayesu sussantesu\<*<9>*>/ maccha- kacchapesu mahàdukkhaü pàpuõantesu kàru¤¤aü pañicca `mahàjanaü dukkhà mocessàmãti' udakasàñikaü nivàsetvà Jetavanapokkharaõiyà dhurasopàne ñhatvà muhuttena sakala-Kosalaraññhaü mahoghena opilà- pento viya devaü vassàpetvà mahàjanaü kàyikacetasikadukkhato mo- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck vaññatã, Cv vaddhatãti. 2 Ck -raüvelaü. 3 Ck -pàta. 4 Cv -vanaü-. 5 both MSS. -mi. 6 Cv -hãtaü. 7 Ck sàyanha-. 8 Ck passasàvuso. 9 Ck omits nànà . . . tesu. >/ #<[page 331]># %< 5. Macchajàtaka. (75). 331>% cetvà vihàraü paviññho" ti kathàya vattamànàya gandhakuñito nikkha- mitvà dhammasabhaü àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "na bhik- khave Tathàgato idàn' eva mahàjane kilamante devaü vassàpesi\<*<1>*>/, pubbe tiracchànayoniyaü nibbattitvà maccharàjakàle pi vassàpesi\<*<1>*>/ yevà" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte imasmiü yeva Kosalaraññhe imissà ca Sàvatthiyà imasmiü yeva Jetavanapokkharaõiyaññhàne ekà valligahanaü parikkhittà kandarà ahosi. Bodhisatto macchayoniyaü nibbattitvà macchagaõaparivuto tattha pañivasati. Yathà pana idàni evam evaü\<*<2>*>/ tadàpi tasmiü raññhe devo na vassi. Ma- nussànaü sassàni milàyiüsu, vàpiàdisu udakaü chijji, maccha- kacchapà kalalagahanaü pavisiüsu. Imissàpi kandaràya macchà kalalagahanaü pavisitvà tasmiü tasmiü ñhàne nilãyiüsu, kàkàdayo tuõóena koññetvà\<*<3>*>/ nãharitvà khàdiüsu. Bodhisatto ¤àtisaüghassa taü vyasanaü disvà "imaü hi etesaü óukkhaü ñhapetvà maü a¤¤o mocetuü samattho nàma n' atthi, sacca- kiriyaü katvà devaü vassàpetvà ¤àtake maraõadukkhà moces- sàmãti" kàlavaõõaü\<*<2>*>/ kaddamaü dvidhà viyåhitvà nikkhamitvà a¤janarukkhasàraghañikavaõõamahàmaccho sudhotalohitaüka- maõisadisàni akkhãni ummãletvà àkàsaü ulloketvà Pajjunnadeva- {ràjassa} saddaü datvà "bho Pajjunna, ahaü ¤àtake nissàya dukkhito, tvaü\<*<4>*>/ mayi sãlavante kilamante kasmà devaü na vassàpesi, mayà samànajàtikànaü khàdanaññhàne nibbattitvà taõóulapamàõam\<*<5>*>/ pi macchaü àdiü katvà\<*<6>*>/ khàditapubbo nàma n' atthi, a¤¤o pi me pàõo jãvità na voropitapubbo, iminà sac- cena devaü vassàpetvà ¤àtisaüghaü me dukkhà mocehãti" vatvà paricàrakaceñakaü àõàpento viya Pajjunnaü devaràjànaü àlapanto imaü gàtham àha: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -siü. 2 so both MSS. 3 both MSS. koddhetvà. 4 Cv tvam. 5 both MSS. -nam. 6 both MSS. àdikatvà. >/ #<[page 332]># %<332 I. Ekanipàta. 8. Varaõavagga.>% @@ Tattha abhitthanaya Pajjunnà 'ti pajjunno vuccati megho, ayaü pana meghavasena laddhanàmaü vassavalàhakadevaràjànaü àlapati, ayaü kir' assa adhippàyo: devo nàma anabhitthananto vijjutà anicchàrento vassanto pi na sobhati, tasmà tvaü abhitthananto vijjutà nicchàrento vassàpehãti, nidhiü kà- kassa nàsayà ti kàkà kalalaü pavisitvà ñhite macche tuõóena koññetvà\<*<1>*>/ nã- haritvà khàdanti, tasmà nesaü anto kalale macchà nidhãti vuccanti, taü kàka- saüghassa nidhiü devaü vassàpento udake pañicchàdetvà nàsehãti, kàkaü sokàya randhehãti kàkasaügho imissà kandaràya udakena puõõàya macche alabhamàno socissati, tam kàkagaõaü tvam imaü kandaraü pårento sokàya ran- dhehi sokass' atthàya, pàpa yatha\<*<2>*>/ antonijjhànalakkhaõaü sokaü pàpuõàti evaü karohãti attho, ma¤ ca sokà pamocayà ti ettha cakàro sampiõóanattho, evaü ma¤ ca mama ¤àtake ca sabbe va imamhà maraõasokà mocehãti. Evaü Bodhisatto paricàrakaceñakaü àõàpento viya Pajjun- naü àlapitvà sakala-Kosalaraññhe mahàvassaü vassàpetvà mahàjanaü maraõadukkhà mocetvà jãvitapariyosàne yathàkam- maü gato. Satthà "na bhikkhave Tathàgato idàn' eva devaü vassàpeti, pubbe pi macchayoniyaü nibbatto pi vassàpesi yevà" 'ti vatvà imaü dham- madesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà macchagaõo Buddhaparisà ahosi, Pajjunnadevaràjà ânando, maccharàjà pana aham evà" 'ti. Macchajàtakaü. $<6. Asaükiyajàtaka.>$ Asaükiyomhi gàmamhãti. Idaü Satthà Jetavane viha- ranto ekaü Sàvatthi-vàsiü upàsakaü àrabbha kathesi. So kira so- tàpanno ariyasàvako kenacid eva karaõãyena ekena\<*<3>*>/ sakañasatthavà- hena\<*<4>*>/ saddhiü maggaü pañipajjitvà ekasmiü ara¤¤aññhàne sakañàni mocetvà {khandhàvàraükhandhe\<*<5>*>/} kate satthavàhassa avidåre a¤¤ataras- miü rukkhamåle caükamati. Ath' attano kàlaü sallakkhetvà pa¤ca- satà corà "khandhàvàraü vilumpissàmà" 'ti dhanumuggaràdihatthà taü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. koddhetvà 2 so both MSS. instead of pàpo yathà? 3 Cv omits ekena. 4 both MSS. -satthuvàhena. 5 so both MSS. of khandhavàrakhandhe? >/ #<[page 333]># %< 6. Asaükiyajàtaka. (76). 333>% ñhànaü parivàrayiüsu. Upàsako pi caükami\<*<1>*>/ yeva. Corà naü disvà "addhà esa khandhàvàraü rakkhako bhavissati, imissa niddaü okkan- takàle vilumpissàmà" 'ti ajjhottarituü asakkontà tattha tatth' eva aññhaüsu. So pi upàsako pañhamayàme pi majjhimayàme pi pacchimayàme pi caükamaü ¤eva adhiññhàsi\<*<2>*>/. Paccåsakàle jàte corà okàsaü alabhantà gahite pàsàõamuggaràdayo chaóóetvà palàyiüsu. Upàsako pi attano kammaü niññhàpetvà puna Sàvatthiü àgantvà Satthàraü upasaüka- mitvà "bhante attànaü rakkhamànà paraü rakkhikà hontãti" pucchi. "âma upàsaka, attànaü rakkhanto\<*<3>*>/ paraü\<*<4>*>/ rakkhati, paraü rakkhanto attànaü rakkhatãti". So "yàva subhàsitaü c' idaü\<*<5>*>/ bhante Bhaga- vatà, ahaü ekena satthavàhena saddhiü maggaü pañipanno `rukkha- måle caükamanto maü rakkhissàmãti' sakalasatthaü rakkhin\<*<6>*>/" ti àha. Satthà "upàsaka pubbe pi paõóità attànaü rakkhantà paraü rak- khiüså" 'ti vatvà tena yàcito atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto bràhmaõakule nibbattitvà vayappatto kàmesu àdãnavaü disvà isipabbajjaü pabbajitvà Himavante vasanto loõambilasevanatthàya janapadaü àgantvà janapadacàrikaü ca- ranto ekena satthavàhena saddhiü maggaü pañipajjitvà ekas- miü ara¤¤aññhàne satthe niviññhe satthato avidåre jhànasukhena vãtinàmento a¤¤atarasmiü rukkhamåle caükamaü adhiññhàsi. Atha kho pa¤casatà corà sàyamàsabhattassa bhuttakàle "taü sakañasatthaü vilumpissàmà" 'ti àgantvà parivàrayiüsu. Ne\<*<7>*>/ taü tàpasaü disvà "sace ayaü amhe passissati satthavàsikànaü àrocessati, etassa\<*<8>*>/ niddåpagatavelàya vilumpissàmà" ti tatth' eva aññhaüsu. Tàpaso sakalam pi rattiü caükami yeva. Corà okàsaü alabhitvà gahitagahite muggarapàsàõe chaóóetvà sakaña- satthavàsãnaü saddaü datvà "bho satthavàsino, sace esa ruk- khamåle caükamanatàpaso ajja nàbhavissa\<*<9>*>/ sabbe mahàvilopaü pattà abhavissatha, sve tàpasassa mahàsakkàraü kareyyàthà" 'ti vatvà pakkamiüsu. Te pabhàtàya rattiyà corehi chaóóite \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. caükama. 2 Ck adhiññhàyiüyi? 3 both MSS. rakkhantu. 4 Ck aparaü. 5 Ck subhàsitamidaü? 6 Ck rakkhisan. 7 so both MSS. 8 Cv ekassa. 9 Ck nàbhavissati. >/ #<[page 334]># %<334 I. Ekanipàta. 8. Varaõavagga.>% muggarapàsàõàdayo disvà bhãtà Bodhisattassa santikaü gantvà vanditvà "bhante diññhà vo corà" ti pucchiüsu. "âmàvuso diññhà" ti. "Bhante ettake vo core disvà bhayaü và sàrajjaü và na uppajjãti". Bodhisatto "àvuso core disvà bhayaü nàma sadhanassa\<*<1>*>/ hoti, ahaü pana niddhano, sv-àhaü kiü bhàyis- sàmi, mayhaü hi gàme pi ara¤¤e pi vasantassa bhayaü và sàrajjaü và n' atthãti" vatvà tesaü dhammaü desento imaü gàtham àha: @@ Tattha saükàya niyutto patiññhito ti saükiyo na saükiyo asaükiyo, ahaü gàme vasanto pi saükàya appatiññhitattà asaükiyo nibbhayo niràsaüko ti dãpeti. ara¤¤e ti gàmagàmåpacàravinimutte ñhàne, ujumaggaü samàråëho met- tàya karuõàya cà 'ti ahan tikacatukkajjhànikàhi mettàkaruõàhi kàyavaükàdi- virahitaü\<*<2>*>/ ujubrahmalokagàmimaggaü àråëho ti vadati, atha và parisuddhasãla- tàya kàyavacãmanovaükavirahitaü ujuü devalokamaggaü àråëho 'mhãti dassetvà tato uttariü mettàya karuõàya ca patiññhitattà ujuü Brahmalokamaggam pi àråëho 'mhãti dasseti pi, aparihãnajjhànassa hi ekaekantena Brahmalokaparàya- nattà mettàkaruõàdayo ujumaggà nàma. Evaü Bodhisatto imàya gathàya dhammaü desetvà tuññha- cittehi tehi manussehi sakkatapåjito yàvajãvaü cattàro Brah- mavihàre bhàvetvà Brahmaloke nibbatti. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàta- kaü samodhànesi: "Tadà satthavàsino Buddhaparisà ahesuü, tàpaso pana aham evà" 'ti. Asaükiyajàtakaü. $<7. Mahàsupinajàtaka.>$ Làpåni sãdantãti. Idaü Satthà Jetavane viharanto soëasa mahàsupine àrabbha kathesi. Ekadivasaü kira Kosala- mahàràjà rattiü niddåpagato\<*<3>*>/ pacchimayàme soëasa mahàsupine disvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck sadhanassà. 2 Ck -ta. 3 Ck niddu-. >/ #<[page 335]># %< 7. Mahàsupinajàtaka. (77). 335>% bhãtatasito pabujjhitvà "imesaü supinànaü diññhattà kin nu kho me bhavissatãti" maraõabhayatajjito sayanapiññhe nisinnako va vãtinàmesi. Atha naü pabhàtàya rattiyà bràhmaõapurohità upasaükamitvà "su- kham asayittha\<*<1>*>/ mahàràjà" 'ti pucchiüsu. "Kuto me àcariyà sukhaü, ajjàhaü paccåsasamaye soëasa mahàsupine passiü, so 'mhi tesaü diñ- ñhakàlato paññhàya bhayappatto, vadetha àcariyà" ti. "Sutvà jànis- sàmà" 'ti vutte bràhmaõànaü diññhasupine kathetvà "kin nu kho me imesaü diññhakàraõà 'bhavissatãti" pucchi. Bràhmaõà hatthe vidhå- niüsu. "Kasmà hatthe vidhånathà" 'ti ca vutte "kakkhaëà mahàràja supinà" ti. "Kà tesaü nipphatti bhavissatãti". "Rajjantaràyo jãvi- tantaràyo bhogantaràyo ti imesaü tiõõaü antaràyànaü a¤¤ataro" ti. "Sappañikammà appañikammà" ti. "Kàmaü ete supinà atipharusattà appañikammà, mayaü pana te\<*<2>*>/ sappañikamme karissàma, ete pañikka- màpetuü asakkontànaü amhàkaü sikkhitabhàvo\<*<3>*>/ nàma kiü karissa- tãti\<*<4>*>/". "Kiü pana katvà pañikkamàpessathà" 'ti. "Sabbacatukkena ya¤¤aü yajissàma mahàràjà" 'ti. Ràjà bhãtatasito "tena hi àca- riyà mama jãvitaü tumhàkaü hatthe, khippaü me sotthiü ka- rothà" 'ti àha. Bràhmaõà "bahuü dhanaü labhissàma, bahuü khaj- jabhojjaü àharàpessàmà" 'ti haññhatuññhà "mà cintayi mahàràjà" 'ti ràjànaü samassàsetvà ràjanivesanà nikkhamitvà bahinagare ya¤¤àvàñaü katvà bahå\<*<5>*>/ catuppadagaõe thåne\<*<6>*>/ paõãte katvà pakkhigaõe samàha- litvà "ida¤ c' ida¤ ca laddhuü vaññatãti" punappuna saüsaranti. Atha kho Mallikà devã taü kàraõaü ¤atvà ràjànaü upasaükamitvà pucchi: "kin nu kho mahàràja bràhmaõà punappuna saüsarantãti". "Sukhità tvaü amhàkaü, kaõõamåle àsãvisaü carantaü na jànàsãti". "Kim etaü mahàràjà" 'ti. "Mayà evaråpà dussupinà diññhà, bràhmaõà `tiõõaü antaràyànaü a¤¤ataro pa¤¤àyatãti' vatvà `tesaü pañighàtàya ya¤¤aü yajàmà' 'ti vatvà punappuna saüsarantãti". "Kim pana te mahàràja sadevake loke aggabràhmaõo supinapañikammaü pucchito" ti. "Kataro pan' esa bhadde sadevake loke aggabràhmaõo" ti. "Sadevake loke aggapuggalaü sabba¤¤uü visuddhaü nikkilesaü mahàbràhmaõaü na jànàsi, so hi Bhagavà supinantaraü jàneyya, gaccha tvaü\<*<7>*>/ puccha mahàràjà" 'ti. "Sàdhu devãti" ràjà vihàraü gantvà Satthàraü van- ditvà nisãdi. Satthà madhurassaraü nicchàretvà "kin nu kho mahàràja atippage va àgato sãti" àha. "Ahaü bhante paccåsamaye soëasa ma- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck asiyittha. 2 Ck ne. 3 both MSS. sikkhitta- 4 Cv -sãti. 5 Ck bahu. 6 so both MSS. 7 so both MSS. instead of taü? >/ #<[page 336]># %<336 I. Ekanipàta. 8. Varaõavagga.>% hàsupine disvà bhãto bràhmaõànaü àrocesiü, bràhmaõà `kakkhaëà\<*<1>*>/ mahàràja supinà, etesaü pañighàtanatthàya sabbacatukkena ya¤¤aü yajissàmà' 'ti ya¤¤aü sajjenti, bahå pàõà maraõabhayatajjità, tumhe va\<*<2>*>/ sadevake loke aggapuggalo, atãtànàgatapaccuppannaü upàdàya n' atthi so neyyadhammo yo vo ¤àõamukhe àpàthaü\<*<3>*>/ nàgacchati, etesaü me supinànaü nipphattiü kathetha Bhagavà" 'ti. "Evam etaü mahà- ràja, sadevake loke maü ñhapetvà a¤¤o etesaü supinànaü antaraü và nipphattiü và\<*<4>*>/ jànituü samattho nàma n' atthi, ahan te kathessàmi, api ca kho tvaü diññhaniyàmen' eva supine kathehãti". "Sàdhu bhante" ti ràjà diññhaniyàmen' eva kathento Usabhà rukkhà gàviyo gavà ca asso kaüso sigàlã ca kumbho pokkharaõã ca apàkacandanaü Làpåni sãdanti silà plavanti. maõóåkiyo\<*<5>*>/ kaõhasappe gilanti kàkaü suvaõõà parivàrayanti tasà vakà eëakànaü bhayà hãti imaü màtikaü nikkhipitvà kathesi, "Kathaü bhante, ekan tàva supi- naü evaü addasaü: cattàro a¤janavaõõà\<*<6>*>/ kàëausabhà `yujjhissàmà' 'ti catåhi\<*<7>*>/ disàhi ràjaïgaõaü àgantvà `usabhayuddhaü passissàmà' 'ti ma- hàjane sannipatite yujjhanàkàraü dassetvà naditvà gajjitvà ayujjhitvà va pañikkantà, imaü pathamaü supinamaddasaü, imassa ko vipàko" ti. "Mahàràja, imassa vipàko n' eva tava na mama kàle bhavissati, anàgate pana adhammikànaü kapaõaràjånaü\<*<8>*>/ adhammikànaü ca ma- nussànaü kàle loke viparivattamàne kusale ossanne\<*<9>*>/ akusale ussanne lokassa parihànakàle, devo na sammà vassissati, meghapàdà ca chijjis- santi, sassàni milàyissanti, dubbhikkhaü bhavissati, vassitukàmà viya\<*<10>*>/ catåhi\<*<8>*>/ disàhi meghà uññhahitvà itthikàhi àtape patthañànaü\<*<11>*>/ vãhià- dãnaü temanabhayena antopavesitakàle purisesu kuddàlapiñakahatthesu\<*<12>*>/ àëiü bandhanatthàya nikkhantesu vassanàkàraü dassetvà gajjitvà vijjutà nicchàretvà te usabhà viya ayujjhitvà avassitvà va palàyissanti, ayam etassa vipàko, tuyhaü pana tappaccayà koci antaràyo n' atthi, anà- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -là. 2 Ck ca. 3 Cv apàthaü. 4 Ck omits và. 5 both MSS. maõóu-. 6 Ck -vananà, Cv -vaõõa. 7 both MSS. catuhi. 8 Cv -ràjunaü. 9 so both MSS. 10 both MSS. vassatu-, Cv adds catukàmà viya. 11 Ck àtappetthacànaü. 12 Ck -piññhaka-. >/ #<[page 337]># %< 7. Mahàsupinajàtaka. (77). 337>% gataü àrabbha diññhasupino esa, bràhmaõà pana attano jãvitavuttiü nissàya kathayiüså" ti. Evaü Satthà supinassa nipphattiü kathetvà àha: "dutiyaü kathehi mahàràjà" 'ti. "Dutiyaü bhante evaü adda- saü: khuddakà\<*<1>*>/ rukkhà c' eva gacchà ca pañhaviü bhinditvà vidat- thimattam pi ratanamattam pi anugantvà va pupphanti c' eva phalanti ca, imaü dutiyam addasaü, imassa ko vipàko" ti. "Mahàràja, imassa vipàko lokassa parihãnakàle manussànaü parittàyukakàle bhavissati, anàgatasmiü hi sattà tibbaràgà bhavissanti, asampattavayà va kumàriyo purisantaraü gantvà utuniyo c' eva gabbhiniyo ca hutvà puttadhãtàhi vaóóhissanti, khuddakarukkhànaü pupphaü viya hi tàsaü utunibhàvo phalaü viya ca puttadhãtaro bhavissanti, itonidànam pi te bhayaü n' atthi. Tatiyaü kathehi mahàràjà" 'ti. "Gàviyo bhante tadahujàtànaü vacchànaü khãraü pivantiyo addasaü, ayaü me tatiyo supino, imassa ko vipàko" ti. "Imassàpi vipàko anàgate eva manussànaü jeññhàpa- càyikakammassa naññhakàle bhavissati, anàgatasmiü hi sattà màtàpitusu và sassusasuresu và lajjaü anupaññhapetvà sayam eva kuñumbaü saü- vidahantà va ghàsacchàdanamattam pi mahallakànaü dàtukàmà das- santi adàtukàmà na dassanti\<*<2>*>/, mahallakà anàthà asayaüvasã\<*<3>*>/ dàrake àràdhetvà jãvissanti tadahujàtànaü vacchakànaü khãraü pivantà ma- hàgàviyo viya, itonidànaü pi te bhayaü n' atthi. Catutthaü kathe- hãti". "Dhuravàhe bhante àrohapariõàhasampanne mahàgoõe yugapa- ramparàya ayojetvà taruõe godamme\<*<4>*>/ dhure yojente addasaü, te dhuraü vahituü asakkontà chaóóetvà aññhaüsu, sakañàni na-ppavattiüsu, ayam me catuttho supino, imassa ko vipàko" ti. "Imassàpi vipàko anà- gate eva adhammikaràjånaü kàle bhavissati, anàgatasmiü hi adham- mikakapaõaràjàno paõóitànaü paveõikusalànaü\<*<5>*>/ kammaü\<*<6>*>/ nittharaõa- samatthànaü mahàmattànaü yasaü na dassanti, dhammasabhàya vinicchayaññhàne pi paõóite vohàrakusale mahallake amacce na ñhapes- santi, tabbiparãtànaü\<*<7>*>/ pana taruõataruõànaü yasaü dassanti, tathàråpe eva ca vinicchayaññhàne ñhapessanti, te ràjakammàni yeva yuttàna¤ ca ajànantà n' eva taü yasaü ukkhipituü sakkhissanti na ràjakammàni nittharituü, te asakkontà kammadhuraü chaóóessanti\<*<8>*>/, mahallakàpi paõóitàmaccà yasaü alabhantà kiccàni nittharituü samatthàpi `kiü amhàkaü etehi, mayaü bàhirakà jàtà, abbhantarikà taruõadàrakà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv khuddasaükhuddakà. 2 Ck omits adàtukàmà na dassanti. 3 both MSS. -si. 4 both MSS. -dhamme. 5 Ck paveni-, Cv pameõi-. 6 Cv kamman. 7 Ck -pari-. 8 Cv omits mahallake . . . . chaóóessanti. >/ #<[page 338]># %<338 I. Ekanipàta. 8. Varaõavagga.>% jànissantãti' uppannàni kammàni na karissanti, evaü sabbathàpi tesaü ràjånaü hàni yeva bhavissati, dhuraü vahituü asamatthànaü vaccha- dammànaü\<*<1>*>/ dhure yojitakàlo viya dhuravàhànaü\<*<2>*>/ mahàgoõànaü yugaparamparàya ayojitakàlo viya bhavissati, itonidànam pi te bhayaü n' atthi. Pa¤camaü kathehãti". "Bhante, ubhatomukhaü assaü ad- dasaü, tassa dvãsu passesu yavasan\<*<3>*>/ denti, so dvãhi mukhehi khàdati, ayaü me pa¤camo supino, imassa ko vipàko" ti. "Imassàpi anàgate adhammikaràjakàle yeva vipàko bhavissati, anàgatasmiü hi adhammi- kabàlaràjàno adhammike lolamanusse vinicchaye ñhapessanti, te pàpà pu¤¤esu anàdarà bàlà sabhàyaü nisãditvà vinicchayaü dentà ubhinnam pi atthapaccatthikànaü hatthato la¤caü gahetvà khàdissanti asso viya dvãhi mukhehi yavasaü, itonidànam pi te bhayaü n' atthi. Chaññhaü kathehãti". "Bhante, mahàjano satasahassagghaõikaü\<*<4>*>/ suvaõõapàtiü sammajjitvà "idha passàvaü karohãti" ekassa jarasigàlassa upanàmesi, taü tattha passàvaü karontaü addasaü, ayaü me chaññho supino, imassa ko vipàko" ti. "Imassàpi vipàko anàgate yeva bhavissati, anàgatasmiü hi adhammikà va jàtiràjàno jàtisampannànaü kulaputtà- naü àsaükàya yasaü na dassanti akulãne va vaóóhessanti, evaü ma- hàkulàni duggatàni bhavissanti làmakakulàni issaràni, te ca kulãnapurisà jãvituü asakkontà `ime nissàya jãvissàmà' 'ti akulãnànaü dhãtaro das- santi, iti tàsaü\<*<5>*>/ kuladhãtànaü akulãnehi saddhiü saüvàso jarasigàlassa suvaõõapàtiyaü passàvakaraõasadiso bhavissati, itonidànaü pi te bhayaü n' atthi. Sattamaü kathehãti" . "Bhante, eko puriso rajjuü vaññetvà vaññetvà\<*<6>*>/ pàdamåle nikkhipati, tena nisinnapãñhassa heññhà sayità ekà chàtasigàlã\<*<7>*>/ nassa ajànantass' eva taü khàdati, ev' àhaü addasaü, ayaü sattamo supino, imassa ko vipàko" ti. "Imassa pi anàgate yeva vipàko bhavissati, anàgatasmiü hi itthiyo purisalolà suràlolà alaükàralolà visikhàlolà àmisalolà bhavissanti, dussãlà duràcàrà tà sà- mikehi kasãgorakkhàdãni kammàni katvà kicchena kasirena sambhataü dhanaü jàrehi saddhiü suram pivantà màlàgandhavilepanaü dhàraya- mànà anto gehe accàyikam pi kiccaü anoloketvà gehe parikkhepassa uparibhàgena chiddaññhànehi pi jàre upadhàrayamànà sve vapitabba- yuttakaü\<*<8>*>/ bãjam pi koññetvà\<*<9>*>/ yàgubhattakhajjakàni sampàdetvà khà- damànà vilumpissanti heññhà pãñhake nipannacchàtasigàlã viya vaññetvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -dhammànaü. 2 Ck dhurà-. 3 so both MSS. 4 both MSS. -nikaü. 5 Ck nàsaü. 6 both MSS. vaddhetvà vaddhetvà. 7 Cv -li. 8 Cv -yuttaükaü. 9 both MSS. koddhetvà. >/ #<[page 339]># %< 7. Mahàsupinajàtaka. (77). 339>% vaññetvà\<*<1>*>/ pàdamåle nikkhittarajjum, itonidànam pi te bhayaü n' atthi. Aññhamaü kathehãti". "Bhante, ràjadvàre bahåhi\<*<2>*>/ tucchakumbhehi parivàretvà ñhapitaü ekaü mahantaü påritakumbhaü addasaü, cattàro pi pana vaõõà catåhi disàhi catåhi\<*<3>*>/ anudisàhi ca ghañehi udakaü àharitvà àharitvà påritakumbham eva pårenti, påritapåritaü udakaü uttaritvà palàyi, tato\<*<4>*>/ pi punappuna tatth' eva udakaü àsi¤canti, tucchakumbhe olokento\<*<5>*>/ pi n' atthi, ayam me aññhamo supino, imassa ko vipàko" ti. "Imassàpi anàgate yeva vipàko bhavissati, anàgatas- miü hi loko parihàyissati, raññhaü nirojaü bhavissati, ràjàno duggatà kapaõà bhavissanti, yo issaro bhavissati tassa bhaõóàgàre satasahassa- mattà kahàpaõà\<*<6>*>/ bhavissanti, te evaü duggatà sabbe {jànapade} attano vapakamme kàressanti, upaddutamanussà sake kammante chaóóetvà ràjånaü ¤eva atthàya pubbaõõaparaõõàni ca vapantà rakkhantà layantà maddantà pavesentà ucchukkhettàni karontà yantàni karontà yantàni vàhentà phàõitàdãni pacantà pupphàràme phalàràme ca karontà tattha tattha nipphannàni pubbaõõàdãni àharitvà ra¤¤o koññhàgàram eva på- ressanti, attano gehesu tucchakoññhakesu olokentàpi na bhavissanti, tucchatucchakumbhe anoloketvà påritakumbhe påraõasadisam eva bha- vissati, itonidànam pi te bhayaü n' atthi. Navamaü kathehãti". "Bhante, ekaü pa¤capadumasa¤channaü gambhãraü sabbatotitthaü pokkharaõiü addasaü, samantato dipadacatuppadà otaritvà tattha pà- nãyaü\<*<7>*>/ pivanti, tassà\<*<8>*>/ majjhe gambhãraññhàne udakaü àvilaü, tãra- padesesu dipadacatuppadànaü akkamanaññhàne acchaü vippasannam anàvilaü, ev' àhaü addasaü, ayaü me\<*<9>*>/ navamo supino, imassa ko vipàko" ti. "Imassàpi anàgate eva vipàko bhavissati, anàgatasmiü hi ràjàno adhammikà bhavissanti, chandàdivasena agatiü gacchantà rajjaü kàressanti, dhammena vinicchayaü nàma na dassanti, la¤cavittakà bhavissanti dhanalolà, raññhavàsikesu nesaü khantimettànuddayà nàma na bhavissanti, kakkhaëà pharusà ucchuyante ucchugaõñhikà viya ma- nusse pãëentà nànappakàrehi\<*<10>*>/ baliü uppàdetvà dhanaü gaõhissanti, manussà balipãëità ki¤ci dàtuü asakkontà gàmanigamàdayo chaóóetvà paccantaü gantvà vàsaü kappessanti, majjhimajanapado su¤¤o\<*<11>*>/ bha- vissati\<*<12>*>/ paccanto ghanavàso seyyathàpi pokkharaõiyà majjhe udakaü àvilaü pariyante vippasannaü, itonidànaü pi te bhayaü n' atthi. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. vaddhetvà vaddhetvà. 2 both MSS. bahåni. 3 both MSS. catuhi. 4 Ck tate, Cv tate corr. to tato. 5 Ck -tà. 6 Ck kapaõà. 7 Ck pàniyaü. 8 Ck tasmà. 9 Ck ayameva. 10 both MSS. -kàre. 11 both MSS. suü¤à, 12 Ck bhavissanti. >/ #<[page 340]># %<340 I. Ekanipàta. 8. Varaõavagga.>% Dasamaü kathehãti". "Bhante, ekissà yeva kumbhiyà paccamànaü odanaü apàkaü addasaü - apàkan ti vidàretvà vibhajitvà\<*<1>*>/ ñhapitaü viya, tãh' àkàrehi paccamànaü ekasmiü phasse\<*<2>*>/ atikilinno hoti ekasmiü uttaõóulo ekasmiü supakko ti-, ayam me dasamo supino, imassa ko vipàko" ti. "Imassàpi anàgate yeva vipàko bhavissati, anàgatasmiü hi ràjàno adhammikà bhavissanti, tesu adhammikesu ràjayuttàpi bràh- maõagahapatinegamajànapadàpãti samaõabràhmaõe upàdàya\<*<3>*>/ sabbe ma- nussà adhammikà bhavissanti, tato nesaü àrakkhadevatà balipañiggàhikà devatà rukkhadevatà àkàsaññhadevatà ti evaü devatàpi adhammikà bhavissanti, adhammikàràjånaü rajje vàtà visamà kharà vàyissanti, te àkàsaññhakavimànàni kampessanti, tesu kampitesu devatà kupità devaü vassituü na dassanti, vassamàno pi sakalaraññhe ekappahàrena na vas- sissati, vassamàno pi sabbattha kasikammassa và vappakammassa và upakàro hutvà na vassissati, yathà ca raññhe evaü janapade pi gàme pi ekatalàkasare pi ekappahàrena na vassissati, talàkassa uparibhàge vassanto heññhàbhàge na vassissati, heññhà vassanto upari na vassissati, ekasmiü bhàge sassaü ativassena nàsessati, ekasmiü avassanena\<*<4>*>/ milà- pessati, ekasmiü sammà vassamàno sampàdessati, evaü ekassa ra¤¤o rajje vuttasassà nippakàrà bhavissanti ekakumbhiyà odano viya, itoni- dànam pi te bhayaü n' atthi. Ekàdasamaü kathehãti". "Bhante, satasahassagghaõikaü\<*<5>*>/ candanasàraü påtitakkena\<*<6>*>/ vikkiõanti\<*<7>*>/ addasaü, ayaü me ekàdasamo supino, imassa ko vipàko" ti. "Imassàpi anàgate eva mayhaü sàsane parihàyante vipàko bhavissati, anàgatas- miü hi paccayalolà alajjã bhikkhå bahå bhavissanti, te mayà pacca- yaloluppaü nimmathetvà kathitadhammadesanaü cãvaràdicatupaccayahetu paresaü desessanti, paccayehi muccitvà titthàraõapakkhe\<*<8>*>/ ñhità nibbà- nàbhimukhaü katvà desetuü na sakkhissanti, kevalaü mama vya¤ja- nasampattiü c' eva madhurasadda¤ ca sutvà mahagghàni cãvaràdãni dassanti c' eva dàtukàmà\<*<9>*>/ ca hontãti desessanti, apare antaravãthi- catukkaràjadvàràdisu nisãditvà kahàpaõaóóhapàdamàsakaråpàdãni pi nissàya desessanti, iti mayà nibbànagghaõakaü\<*<10>*>/ katvà desitaü dham- maü catuppaccayatthàya c' eva kahàpaõaóóhakahàpaõànaü\<*<11>*>/ atthàya ca vikkiõitvà desentà satasahassagghaõakaü\<*<11>*>/ candanasàraü påtitakkena \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck vibhijitvà. 2 so both MSS. instead of passe? 3 omit samaõa-upàdàya? 4 both MSS. avassante. 5 both MSS. -nikaü. 6 both MSS. påtiritakkena. 7 so both MSS. instead of -õante? 8 Cv nitthà-? read: titthakarànaü pakkhe? 9 Ck adds ti, Cv ni. 10 both MSS. -nakaü. 11 both MSS. -õàni. >/ #<[page 341]># %< 7. Mahàsupinajàtaka. (77). 341>% vikkiõantà viya bhavissanti, itonidànam pi te bhayaü n' atthi. Dvàdasamaü kathehãti". "Bhante, tucchalàpåni udake sãdantàni addasaü, imassa ko vipàko" ti. "Imassàpi anàgate adhammikaràja- kàle loke viparivattante\<*<1>*>/ yeva vipàko bhavissati, tadà hi ràjàno jàti- sampannànaü kulaputtànaü yasaü na dassanti akulãnànaü yeva das- santi, te issarà bhavissanti itare daliddà, ràjasammukhe pi ràjadvàre pi amaccasammukhe pi vinicchayaññhàne pi tucchalàbusadisànaü akulãnà- naü ¤eva kathà osãditvà ñhità viya niccalà suppatiññhità bhavissati, saüghasannipàtesu pi saüghakammagaõakammaññhànesu c' eva patta- cãvarapariveõàdivinicchayaññhànesu ca dussãlànaü pàpapuggalànaü ¤eva kathà niyyànikà\<*<2>*>/ bhavissati na lajjibhikkhånan\<*<3>*>/ ti evaü sabbathàpi tucchalàpusãdanakàlo\<*<4>*>/ viya bhavissati, itonidànam pi te bhayaü n' atthi. Terasamaü kathehãti" vutte "bhante mahantamahantà kåñà- gàrappamàõà ghanasilà nàvà viya udake plavamànà\<*<5>*>/ addasaü, imassa ko vipàko" ti. "Imassàpi tàdise yeva kàle vipàko bhavissati, tadà hi adhammikaràjàno akulãnànaü yasaü dassanti, te issarà bhavissanti kulãnà duggatà, tesu na keci gàravaü karissanti, itaresu yeva karis- santi, ràjasammukhe và amaccasammukhe và vinicchayaññhàne và vi- nicchayakusalànaü ghanasilàsadisànaü kulaputtànaü kathà na ogàhitvà patiññhahissati, tesu kathentesu `kiü ime kathentãti' itare parihàsam eva karissanti, bhikkhusannipàte pi vuttappakàresu ñhànesu n' eva pesale bhikkhå garukàtabbe\<*<6>*>/ ma¤¤issanti nàpi tesaü kathà pariyogà- hitvà patiññhahissati, silànaü plavanakàlo\<*<7>*>/ viya bhavissati, itonidànam pi te bhayaü n' atthi. Cuddasaü kathehãti". "Bhante, khudda- kamadhukapupphapamàõamaõóåkiyo mahante kaõhasappe vegena anu- bandhitvà uppalanàle viya chinditvà chinditvà maüsaü khàditvà gilan- tiyo addasaü, imassa ko vipàko" ti. "Imassàpi loke parihàyante anàgate eva vipàko bhavissati, tadà hi manussà tibbaràgàdijàtikà kile- sànuvattikà hutvà taruõataruõànaü attano bhariyànaü vase vattissanti, gehe dàsakammakaràdayo pi gomahisàdayo pi hira¤¤asuvaõõam pi sabbaü tàsaü yeva àyattaü bhavissati, "asukaü hira¤¤asuvaõõaü và paricchadàdijàtaü\<*<8>*>/ và kahan" ti vutte "yattha và tattha và hotu, kiü tuyh' iminà vyàpàrena, tvaü mayhaü ghare santaü và asantaü và jànitukàmo jàto" ti vatvà nànappakàrehi akkositvà mukhasattãhi koñ- ñetvà\<*<9>*>/ dàsaceñake viya vase katvà attano issariyaü pavattessanti, evaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -vattente? 2 Ck niyyàni. 3 Cv lajjã-. 4 Ck corr. to -pånisãda-, Cv -påsãda-. 5 Ck palàva-. 6 Cv garå-. 7 Ck palavanaükàlo. 8 both MSS. paricche-. 9 both MSS. koddhetvà. >/ #<[page 342]># %<342 I. Ekanipàta. 8. Varaõavagga.>% madhukapupphapamàõànaü maõóåkapotikànaü àsãvise kaõhasappe gi- lanakàlo\<*<1>*>/ viya bhavissati, itonidànam pi te bhayaü n' atthi. Panna- rasamaü kathehãti". "Bhante, dasahi asaddhammehi samannàgataü gàmagocaraü kàkaü ka¤canavaõõapaõõatàya suvaõõà ti laddhanàme suvaõõaràjahaüse parivàrente addasaü, imassa ko vipàko" ti. "Imas- sàpi anàgate dubbalaràjakàle yeva vipàko bhavissati, anàgatasmiü ràjàno hatthisippàdisu akusalà yuddhesu visàradà\<*<2>*>/ bhavissanti, te attano rajjàdivipattiü àsaükamànà samànajàtikànaü kulaputtànaü issariyaü adatvà attano pàdamålikanahàpakakappakàdãnaü dassanti, jàtigotta- sampannakulaputtà ràjakule patiññhaü alabhamànà jãvikaü kappetuü asamatthà hutvà isariye ñhite jàtigottahãne akulãne upaññhahantà vica- rissanti, suvaõõaràjahaüsehi\<*<3>*>/ kàkassa parivàritakàlo viya bhavissati, itonidànam pi te bhayaü n' atthi. Soëasamaü kathehãti". "Bhante, pubbe dãpino eëake khàdanti, ahaü pana eëake dãpino anubandhitvà murumurà\<*<4>*>/ ti khàdante addasaü, ath' a¤¤e tasà vakà eëake dårato va disvà tasità tàsappattà\<*<5>*>/ hutvà eëakànaü bhayà palàyitvà gumbagaha- nàni pavisitvà nilãyiüsu,- hikàro pan' ettha nipàtamattam eva-\<*<6>*>/, ev' àhaü addasaü, imassa ko vipàko" ti, "Imassàpi anàgate adhammika- ràjakàle yeva vipàko bhavissati, tadà hi akulãnà ràjavallabhà issarà bhavissanti, kulãnà appa¤¤àtà duggatà, te ràjavallabhà\<*<7>*>/ ràjànaü attano kathaü gàhàpetvà vinicchayaññhànàdisu balavanto {hutvà} kulãnànaü paveõiàgatànaü\<*<8>*>/ khettavatthàdãni `amhàkaü santakàni etànãti' abhi- yujjhitvà te `na tumhàkaü amhàkan' ti àgantvà vinicchayaññhànàdisu vivadante\<*<9>*>/ vettalatàdãhi pahàràpetvà\<*<10>*>/ gãvàya gahetvà apakaóóhàpetvà `attano pamàõaü na jànàtha, amhehi saddhiü vivadatha, idàni vo ra¤¤o kathetvà hatthapàdacchedanàdãni kàressàmà' ti santajjessanti, te tesaü bhayena attano santakàni vatthåni `tumhàkaü yev' etàni\<*<11>*>/, gaõhathà' ti niyyàdetvà attano gehàni pavisitvà bhãtà nipajjissanti; pàpabhikkhu pi pesale bhikkhå yathàruciü viheñhessanti, te pesalà bhikkhå pañi- saraõaü alabhamànà ara¤¤aü pavisitvà gahanaññhànesu nilãyissanti; evaü hãnajaccehi c' eva pàpabhikkhåhi ca upaddutànaü jàtimantaku- laputtànaü c' eva pesalànaü bhikkhåna¤ ca eëakànaü bhayena tasa- vakànaü\<*<12>*>/ palàyanakàlo viya bhavissati, itonidànam pi te bhayaü n' atthi, ayam pi hi supino anàgataü ¤eva àrabbha diññho, bràhmaõà pana \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv hilana-. 2 so both MSS. 3 both MSS. -haüse. 4 Cv murå-. 5 Ck sappattà. 6 so both MSS. 7 Ck vallabhà. 8 Cv pameni-, Ck paveni-. 9 Ck vadante. 10 Cv paharà-. 11 Ck yevatàni. 12 both MSS. tasàva-. >/ #<[page 343]># %< 7. Mahasupinajàtakà. (77). 343>% na dhammasudhammatàya tayi sinehena kathayiüsu, `bahuü dhanaü labhissànà' ti àmisacakkhutàya jãvitavuttiü nissàya kathayiüså" ti. Evaü Satthà soëasannaü mahàsupinànaü nipphattiü\<*<1>*>/ kathetvà "na kho mahàràja etarahi tvaü ¤eva ime supine addasa, poràõakaràjàno pi\<*<2>*>/ addasaüsu, bràhmaõàpi tesaü evam eva ime supine gahetvà ya¤- ¤amatthake khipiüsu, tato paõóitehi dinnena nayena gantvà Bodhi- sattaü pucchiüsu, poràõakàpi tesaü ime supine kathentà iminà niyà- mena kathesun" ti vatvà tena yàcito atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto udiccabràhmaõakule nibbattivà vayappatto isipabbajjaü pabbajitvà abhi¤¤à c' eva samàpattiyo ca nibbat- tetvà Himavantapadesaü jhànakãëaü kãëanto viharati. Tadà Bàràõasiyaü Brahmadatto iminà va niyàmena ime supine disvà bràhmaõe pucchi. Bràhmaõà evam evaü\<*<3>*>/ ya¤¤aü yajituü àrabhiüsu. Tesu purohitassa antevàsikamàõavo\<*<4>*>/ paõóito vyatto àcariyaü àha: "àcariya, tumhehi mayaü tayo vede uggaõhà- pità, nanu tesu `ekaü màretvà ekassa sotthikammassa karaõan nàma n' atthãti"'. "Tàta iminà upàyena amhàkaü bahuü dha- naü uppajjissati, tvaü pana ra¤¤o; dhanaü rakkhitukàmo ma¤¤e" ti. Màõavo "tena hi àcariya tumhe tumhàkaü kam- maü karotha, ahaü tumhàkaü santike kiü karissàmãti" vica- ranto ra¤¤o uyyànaü agamàsi. Taü divasaü ¤eva Bodhisatto pi taü kàraõaü ¤atvà "ajja mayi manussapathaü gate mahà- janassa bandhanà mokkho bhavissatãti" àkàsena gantvà uyyàne otaritvà suvaõõapañimà viya maïgalasilàtale nisãdi. Màõavo Bodhisattaü upasaükamitvà vanditvà ekamantaü nisãditvà pañi- santhàraü akàsi. Bodhisatto pi tena saddhiü madhurapatisan- thàraü katvà "kin nu kho màõava ràjà dhammena rajjaü kà- retãti" pucchi. "Bhante, ràjà nàma dhammiko, api ca kho pana naü bràhmaõà atitthe pakkhaü dàpenti, ràjà soëasa su- pine disvà bràhmaõànaü àrocesi, bràhmaõà `ya¤¤aü yajissàma' \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck nippattiü. 2 Ck omits pi. 3 so both MSS. 4 Cv antevàsimà-. >/ #<[page 344]># %<344 I. Ekanipàta. 8. Varaõavagga.>% 'ti àraddhà, kin nu kho bhante `ayaü nàma imesaü supinànaü nipphattãti' ràjànaü sa¤¤àpetvà tumhàkaü mahàjanaü bhayà mocetuü na vaññatãti\<*<1>*>/". "Mayaü kho màõava ràjànaü na jà- nàma, ràjàpi amhe na jànàti, sace pana idhàgantvà puccheyya katheyyàm, assa mayan" ti. Màõavo "ahaü bhante ànessàmi, tumhe mamàgamanaü udikkhantà muhuttaü nisãdathà" 'ti Bodhisattaü pañijànàpetvà ra¤¤o santikaü gantvà "mahàràja eko àkàsacàriko tàpaso tumhàkaü uyyàne otaritvà `tumhehi diññhasupinànaü nipphattiü kathessàmãti' tumhe pakkosatãti" àha. Ràjà tassa kathaü sutvà tàvad eva mahantena parivàrena uyyànaü gantvà tàpasaü vanditvà ekamantaü nisinno pucchi\<*<2>*>/: "tumhe kira bhante mayà diññhasupinànaü nipphattiü jànathà\<*<3>*>/" 'ti. "âma mahàràjà" 'ti. "Tena hi kathethà" ti. "Kathemi mahàràja, yathàdiññhe tàva supine maü sàvehãti". "Sàdhu bhante" ti ràjà @@ vatvà Pasenadira¤¤à kathitaniyàmen' eva supine kathesi. Bodhisatto pi tesaü idàni Satthàrà kathitaniyàmen' eva vitthàrato nipphattiü kathetvà pariyosàne sayaü idaü kathesi: Vipariyàso vattati, na idha-m- atthãti\<*<4>*>/, tatràyaü attho: ayaü mahàràja imesaü supinànaü nipphatti\<*<5>*>/, yaü pan' etaü tesaü pañighàtatthàya ya¤¤akammaü vattati taü\<*<6>*>/ vipariyàso vattati, viparãtato vattati, vipallàsena vattatãti vuttaü hoti, kiükàraõà: imesaü hi nip- phatti\<*<5>*>/ nàma lokassa viparivattakàle akàraõassa kàraõan ti gahaõakàle kàraõassa akàraõan ti\<*<7>*>/ chaóóanakàle abhåtassa bhåtan ti gaõhanakàle alajjãnaü ussanna- kàle lajjãna¤ parihãnakàle bhavissati, na-y-idha-m-atthi, idàni pana tava và \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. vaddhatãti. 2 Cv pucche. 3 so both MSS. 4 Ck idhamatthãti corr. to idhadamatthãti. 5 both MSS. -ttiü. 6 both MSS. naü. 7 Ck omits gahana - - - õan ti. >/ #<[page 345]># %< 8. Illãsajàtaka. (78). 345>% mama và kàle idha imasmiü purisayuge vattamàne etesaü nipphatti\<*<1>*>/ n' atthi, tasmà etesaü pañighàtàya vattamànaü ya¤¤akammaü vipallàsena vattati. "Alan tena, n' atthi te itonidànaü bhayaü và chambhittaü và" ti mahàpuriso ràjànaü samassàsetvà mahàjanaü bandhanà mocetvà puna àkàse ñhatvà ra¤¤o ovàdaü datvà pa¤casu sãlesu patiññhàpetvà "ito paññhàya mahàràja bràhmaõehi saddhiü ekato hutvà pasughàtaya¤¤aü nàma mà yajà" 'ti dhammaü desetvà àkàsen' eva attano vasanaññhànaü agamàsi. Ràjàpi tassa ovà- de ñhito dànàdãni pu¤¤àni katvà yathàkammaü gato. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà "supinapaccayà te bhayaü n' atthi, hare taü ya¤¤aü" ti ya¤¤aü hàretvà mahàjanassa jãvitadànaü datvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà ràjà ânando ahosi, màõavo Sàriputto, tàpaso pana aham evà" 'ti. Parinibbute pana Bhagavati Saügãtikàrakà usabhàrukkhàdãni tãõi padàni Aññhakathaü àropetvà làbånãti àdãni pa¤ca padàni ekaü gàthaü katvà Ekani- pàtapàlim àropesun ti. Mahàsupinajàtakaü. $<8. Illãsajàtaka.>$ Ubho kha¤jà ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto mac- chariseññhiü àrabbha kathesi. Ràjagahanagarassa kira avidåre Sakkharan nàma nigamo. Tatth' eko Maccharikosiyo nàma seññhi asã- tikoñivibhavo pañivasati. So tiõaggena telabindumattam pi n' eva pa- resaü deti na attanà paribhu¤jati, iti tassa taü vibhavajàtaü n' eva puttadàràdãnaü na samaõabràhmaõànaü atthaü anubhoti, rakkhasa- pariggahãtapokkharaõã viya aparibhogaü tiññhati. Satthà ekadivasaü paccåsasamaye mahàkaruõàsamàpattito vuññhàya sakalalokadhàtuyaü bodhaneyyabandhave olokento pa¤cacattàlãsayojanamatthake vasantassa\<*<2>*>/ setthino sapajàpatikassa sotàpattiphalassa upanissayaü addasa. Tato purimataradivase\<*<3>*>/ ràjànaü upaññhàpetuü ràjagehaü gantvà ràjupaññhànaü katvà àgacchanto ekaü chàtajjhattaü janapadamanussaü kummàsapå- raü kapallapåvaü khàdantaü disvà tattha pipàsaü uppàdetvà attano \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck nipphattiü. 2 Cv adds tassa. 3 add seññhi? >/ #<[page 346]># %<346 I. Ekanipàta. 8. Varaõavagga.>% gharaü gantvà cintesi: "sac' àhaü `kapallapåvaü khàditukàmo 'mhãti' vakkhàmi bahå mayà saddhiü khàditukàmà bhavissanti, evaü me\<*<1>*>/ bahåni taõóulasappiphàõitàdãni\<*<2>*>/ parikkhayaü gamissanti, na kassaci kathessàmãti" taõhaü adhivàsento carati. So gacchante gacchante kàle uppaõóuppaõóukajàto dhamanisanthatagatto jàto. Tato taõhaü adhi- vàsetuü asakkonto gabbhaü pavisitvà ma¤cakaü upagåhitvà nipajji, evaü gato pi dhanahànibhayena kassaci ki¤ci na kathesi. Atha naü bhariyà upasaükamitvà piññhiü parimajjitvà "kin te sàmi aphàsukan" ti pucchi. "Na me ki¤ci aphàsukaü atthãti. "Kin nu kho te ràjà kupito" ti. "Ràjàpi me na kuppati\<*<3>*>/". "Atha kin te puttadhãtàhi và dàsakammakaràdãhi và ki¤ci amanàpaü kataü atthãti". "Evaråpam pi n' atthi\<*<3>*>/". "Kismici pana te taõhà atthãti". Evaü vutte pi dha- nahànibhayena ki¤ci avatvà\<*<4>*>/ nissaddo va nipajji. Atha naü bhariyà "kathehi sàmi, kismin te taõhà" ti àha. So vacanaü parigilanto viya "atthi me ekà taõhà" ti àha. "Kin taõhà sàmãti". "Kapallapåvaü khàditukàmo 'mhi\<*<3>*>/". "Atha kimatthaü na kathesi, kiü tvaü daliddo, idàni sakalasakkharanigamavàsãnaü pahonake kapallapåve pacissàmãti". "Kin tehi, attano kammaü katvà khàdissantãti". "Tena hi ekarac- chavàsãnaü pahonake pacàmãti". "Jànàm' ahan tava mahàdhanabhà- van" ti. "Imasmiü gehamatte sabbesaü pahonakaü katvà pacàmãti". "Jànàm' ahan tava mahajjhàsayabhàvan" ti. "Tena hi te puttadàra- mattass' eva\<*<5>*>/ pahonakaü katvà pacàmãti". "Kin te etehãti". "Kiü pana tuyha¤ ca mayha¤ ca pahonakaü katvà pacàmãti". "Tvaü kiü karissasi\<*<3>*>/". "Tena hi ekass' eva te pahonakaü katvà pacàmãti". "Imasmiü ñhàne paccamànaü bahå paccàsiüsanti\<*<6>*>/, sakalataõóule ñha- petvà bhinnataõóule ca uddhanakapallàni\<*<7>*>/ ca àdàya thokaü khãrasap- pimadhuphàõita¤ ca gahetvà sattabhåmakassa pàsàdassa upari mahàtalaü àruyha paca, tatthàhaü ekako va nisãditvà khàdissàmãti". Sà "sàdhå" 'ti pañisuõitvà\<*<8>*>/ gahetabbaü gàhàpetvà pàsàdaü àruyha dàsiyo vissaj- jetvà seññhiü pakkosàpesi\<*<9>*>/, so\<*<10>*>/ àdito paññhàya dvàràni pidahanto sabbadvàresu såcighañikàdayo datvà sattamaü talaü abhiruhitvà tattha pi dvàraü pidahitvà nisãdi, Bhariyàpi 'ssa uddhane aggiü jàletvà kapallakaü àropetvà påve pacituü àrabhi. Atha Satthà pàto va Mahàmoggallànattheraü àmantesi: "eso Moggallàna Ràjagahassa avi- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck evameva. 2 Cv -phàni-, Ck -phani-. 3 so both MSS. 4 Cv vatvà. 5 Ck -mantaseva, Cv -mattessevà? 6 Ck paccàyissanti. 7 Cv uddhaka-. 8 both MSS. -nitvà. 9 both MSS. pakkosàpetvàsi. 10 Ck yo. >/ #<[page 347]># %< 8. Illãsajàtaka. (78). 347>% dåre Sakkharanigame macchariseññhi `kapallapåve khàdissàmãti a¤¤esaü dassanabhayena sattabhåmakapàsàde kapallapåve pacàpeti, tvaü tattha gantvà taü seññhiü dametvà nibbisevanaü katvà ubho pi jayampatike påve ca khãrasappimadhuphàõitàdãni ca gàhàpetvà attano balena Jeta- vanaü ànehi, ajjàhaü pa¤cahi bhikkhusatehi saddhiü vihàre yeva nisãdissàmi, påveh' eva bhattakiccaü karissàmãti" àha. Thero "sàdhu bhante" ti Satthu vacanaü sampañicchitvà tàvad eva iddhibalena taü nigamaü gantvà tassa pàsàdassa sãhapa¤jaradvàre sunivattho supàruto àkàse yeva maõiråpakaü viya aññhàsi. Mahàseññhino theraü disvà va hadayamaüsaü kampi. So "ahaü evaråpànaü ¤eva bhayena imaü ñhànaü àgato, aya¤ ca àgantvà vàtapànadvàre ñhito" ti gahetabbaga- haõaü\<*<1>*>/ apassanto aggimhi pakkhittaloõasakkharà viya rosena tañata- tàyanto evam àha: "samaõa àkàse ñhatvà thàva\<*<2>*>/ kiü labhissasãti, akàse apade padaü dassetvà caükamanto pi n' eva labhissasãti" àha. Thero tasmiü yeva ñhàne aparàparaü caükami. Seññhi "caükamanto kiü labhissasi, àkàse pallaükena nisãdamàno pi\<*<3>*>/ na labhissasi yevà" 'ti àha. Thero pallaükaü àbhujitvà\<*<4>*>/ nisãdi. Atha naü "nisinno kiü labhissasi, àgantvà vàtapànaummàre ñhito pi na labhissasãti" àha. Thero ummàre aññhàsi. Atha naü "ummàre ñhito kiü labhissasi, dhåpayanto pi na labhissasi yevà" 'ti àha. Thero dhåpàyi, sakalapàsàdo eka- dhåmo ahosi. Seññhino akkhãnaü såciya vijjhanakàlo viya jàto, gehaj- jhànabhayena pana naü "pajjalanto pi na labhissasãti" avatvà cintesi: "ayaü samaõo suññhu laggo, aladdhà na gamissati, ekam assa påvaü dàpessàmãti" bhariyaü àha: "bhadde ekaü khuddakapåvaü pacitvà sama- õassa datvà uyyojehi nan" ti. Sà thokaü ¤eva piññhiü\<*<5>*>/ kapallapàtiyaü pakkhipi. Mahàpåvo hutvà sakalaü pàtiü påretvà uddhumàto aññhàsi. Seññhi taü\<*<6>*>/ disvà "bahuü taya piññhaü gahitaü bhavissatãti" sayam eva dabbikaõõena thokaü piññhiü\<*<5>*>/ gahetvà pakkhipi. Påvo purima- påvato mahantataro jàto. Evaü yaü yaü pacati so so mahantama- hanto va hoti. So nibbiõõo bhariyaü àha: "bhadde imassa ekaü påvaü dehãti". Tassà pacchito ekaü påvaü gaõhantiyà sabbe ekàbaddhà allãyiüsu. Sà seññhiü àha: "sàmi, sabbe påvà ekato laggà, visuü katuü na sakkomãti". "Ahaü karissàmãti" so pi kàtuü nàsakkhi. Ubho janà koñiyaü gahetvà kaóóhantàpi viyojetuü nàsakkhiüsu yeva. Ath' assa påvehi saddhiü vàyamantass' eva sarãrato sedà mucciüsu pipàsà ca pacchijji. Tato bhariyaü àha: "bhadde, na me påvehi \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -gaõhaü. 2 so both MSS. instead of tàva? 3 Cv pini. 4 Ck àbhu¤jitvà. 5 so both MSS. 6 Ck naü. >/ #<[page 348]># %<348 I. Ekanipàta. 8. Varaõavagga.>% attho, pacchiyà saddhiü yeva imassa bhikkhussa dehãti". Sà pacchiü àdàya theraü upasaükami. Thero ubhinnam pi dhammaü desesi, tiõõaü ratanànaü guõe kathesi, "atthi dinnaü, atthi yiññhan" ti dànà- dãnaü phalaü gaganatale candaü viya dassesi. Taü sutvà pasanna- citto seññhi "bhante àgantvà imasmiü pallaüke nisãditvà påve pari- bhu¤jathà" 'ti àha. Thero "mahàseññhi, Sammàsambuddho `påve khàdissàmãti" pa¤cahi bhikkhusatehi saddhiü vihàre nisinno, tumhàkaü ruciyà sati seññhi bhariyaü påve ca khãràdãni ca gaõhàpetha, Satthu santikaü gamissàmà" 'ti àha. "Kahaü pana bhante etarahi Satthà" ti. "Ito pa¤cacattàlãsayojanamatthake Jetavanavihàre seññhãti". "Bhante kàlaü anatikkamitvà" ettakaü addhànaü kathaü gamissàmà" 'ti. "Ma- hàseññhi, tumhàkaü ruciyà sati ahaü vo attano iddhibalena nessàmi, tumhàkaü pàsàde sopànasãsaü attano ñhàne yeva bhavissati, sopàna- pariyosànaü pana Jetavanadvàrakoññhake bhavissatãti uparipàsàdà heññhàpàsàdaü otaraõakàlamattena vo Jetavanaü nessàmãti". So "sàdhu bhante" ti sampañicchi. Thero sopànasãsaü tatth' eva katvà "sopàna- pàdamålaü Jetavanadvàrakoññhake hotå" 'ti adhiññhàsi. Tath' eva àhosi. Iti thero setthi¤ ca seññhibhariya¤ ca uparipàsàdà heññhà ota- raõakàlato khippataraü Jetavanaü sampàpesi. Te ubho pi Satthàraü upasaükamitvà kàlaü àrocesuü. Satthà bhattaggaü pavisitvà pa¤¤at- tabuddhàsane nisãdi saddhiü bhikkhusaüghena. Mahàseññhi buddha- pamukhassa saüghassa dakkhiõodakaü adàsi, bhariyà Tathàgatassa patte påvaü patiññhàpesi. Satthà attano yàpanamattaü gaõhi, pa¤ casatà bhikkhå pi tath' eva gaõhiüsu. Seññhi khãrasappimadhusak- kharà dadamàno agamàsi. Satthà pa¤cahi bhikkhusatehi saddhiü bhattakiccaü niññhapesi. Mahàseññhã\<*<1>*>/ pi saddhiü bhariyàya yàvadatthaü khàdi\<*<2>*>/. Påvànaü pariyosànam eva na pa¤¤àyati. Sakalavihàre bhik- khåna¤ ca vighàsàdàna¤ ca dinne pi pariyanto na pa¤¤àyati. "Bhante påvaü parikkhayaü na gacchatãti\<*<3>*>/" Bhagavato àrocesuü. "Tena hi Jetavanadvàrakoññhake chaóóethà" 'ti. Atha ne dvàrakoññhakassa avidåre pabbhàraññhàne chaóóayiüsu. Ajjàpi taü ñhànaü Kapallapå- vaü\<*<4>*>/ pabbhàrante va pa¤¤àyati. Mahàseññhi saha bhariyàya\<*<5>*>/ Bhaga- vantaü upasaükamitvà ekamantaü aññhàsi. Bhagavà anumodanaü akàsi, anumodanapariyosàne ubho pi sotàpattiphale patiññhàya Satthà- raü vanditvà dvàrakoññhake sopànaü àruyha attano pàsàde yeva\<*<6>*>/ pa- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so both MSS. 2 Ck khàdã. 3 both MSS. gacchantãti. 4 Ck -påva. 5 both MSS. hariyà. 6 Cv yosva. >/ #<[page 349]># %< 8. Illãsajàtaka. (78). 349>% tiññhahiüsu. Tato paññhàya mahàseññhi asãtikoñidhanaü Buddhasàsane yeva vikiri. Punadivase Sammàsambuddho Sàvatthiyaü piõóàya caritvà Jetavanaü àgamma bhikkhånaü Sugatovàdaü datvà gandhakuñiü pa- visitvà patisallãõo\<*<1>*>/. Sàyaõhasamaye dhammasabhàyam sannipatitvà bhikkhå "passathàvuso Mahàmoggallànattherassànubhàvaü, macchari- seññhiü muhuttena dametvà nibbisevanaü katvà påve gàhàpetvà Jeta- vanaü ànetvà Satthu sammukhaü katvà sotàpattiphale patiññhàpesi, aho mahànubhàvo thero" ti therassa guõakathaü kathentà nisãdiüsu. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "bhikkhave kuladamakena nàma bhikkhunà kulaü aviheñhetvà akilametvà pupphato raõuü gaõhantena bhamarena viya upasaükamitvà Buddhaguõe jànàpetabban" ti vatvà theraü pasaüsanto Yathàpi bhamaro pupphaü vaõõagandhaü aheñhayaü paleti rasam àdàya evaü gàme munã care ti (Dhp. v. 49) imaü Dhammapade gàthaü vatvà uttarim pi therassa guõaü pakà- setuü "na bhikkhave idàn' eva Moggallànena macchariseññhi damito, pubbe pi taü dametvà kammaphalasambandhaü jànàpesi yevà" ti vatvà atãtaü àhari Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bàràõasiyam Illãso nàma seññhi ahosi asãtikoñivibhavo purisa- dosasamannàgato kha¤jo kuõã\<*<2>*>/ visamàkkhimaõóalo assaddho appasanno maccharã, n' eva a¤¤esaü deti na sayaü paribhu¤- jati, rakkhasapariggahãtapokkharaõã viy' assa gehaü ahosi. Màtàpitaro pan' assa yàva sattamà kulaparivaññà\<*<3>*>/ dàyakà dà- napatino. So seññhiññhànaü labhitvà yeva kulavaüsaü nàsetvà dànasàlaü jhàpetvà yàcake pothetvà nikkaóóhitvà dhanam eva saõñhapeti. So ekadivasaü ràjupaññhànaü katvà attano gharaü àgacchanto ekaü maggakilantaü janapadamanussaü ekaü su- ràvàrakaü\<*<4>*>/ àdàya pãñhake nisãditvà ambilasuràya kosakaü\<*<5>*>/ påretvà\<*<6>*>/ påtimacchakena uttaribhaïgena pivantaü disvà suraü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv -no. 2 so both MSS. 3 both MSS. -parivaddhà. 4 Ck suruvàrakaü. 5 both MSS. kesakaü. 6 Cv såretvà. >/ #<[page 350]># %<350 I. Ekanipàta. 8. Varaõavagga.>% pàtukàmo hutvà cintesi: "sac' àhaü suraü pivissàmi mayi pi- vante bahå pivitukàmà bhavissanti, evam me dhanaparikkhayo\<*<1>*>/ bhavissatãti" so taõhaü adhivàsento vicaritvà gacchante\<*<2>*>/ kàle adhivàsetuü asakkonto vihatakappàso viya paõóusarãro ahosi dhamanisanthatagatto jàto. Ath' ekadivasaü gabbhaü pavisitvà ma¤cakaü upagåhitvà\<*<3>*>/ nipajji. Tam enaü bhariyà upasaü- kamitvà piññhiü parimajjitvà "kin te sàmi aphàsukan\<*<4>*>/" ti pucchi. Sabbaü heññhàkathitaniyàmen' eva veditabbaü. "Tena hi eka- kass' eva te pahonakaü\<*<5>*>/ suraü karomãti" puna vutte "gehe suràya kàriyamànàya bahå paccàsiüsanti, antaràpaõato àharà- petvàpi na sakkà idha nisinnena pàtun" ti màsakamattaü datvà antaràpaõato suràvàrakaü àharàpetvà ceñakena gàhàpetvà na- garà nikkhamma nadãtãraü gantvà mahàmaggasamãpe ekaü gumbaü pavisitvà suràvàrakaü ñhapàpetvà "gaccha tvan" ti ceñakaü dåre nisãdàpetvà kosakaü påretvà suraü pàtuü àrabhi. Pità pan' assa dànàdãnaü pu¤¤ànaü katattà devaloke Sakko hutvà nibbatto, so tasmiü khaõe "pavattati nu kho me dànaü udàhu no" ti àvajjento tassa appavattiü puttassa ca\<*<6>*>/ kulavaü- saü nàsetvà dànasàlaü jhàpetvà yàcake nikkaóóhitvà maccha- riyabhàvena patiññhàya `a¤¤esaü dàtabbaü bhavissatãti' bhayena gumbaü pavisitvà ekakass' eva suraü pivanabhàva¤ ca disvà "gacchàmi, taü saükhobhetvà dametvà kammaphalasambandhaü jànàpetvà dànaü dàpetvà devaloke nibbattanàrahaü karomãti" manussapathaü otaritvà Illãsaseññhinà nibbisesaü kha¤jakuõiü visamacakkhulaü attabhàvaü nimminitvà Ràjagahanagaraü pa- visitvà ra¤¤o nivesanadvàre ñhatvà attano àgatabhàvaü àrocà- petvà "pavisatå" 'ti vutte pavisitvà ràjànaü vanditvà aññhàsi, Ràjà "kiü mahàseññhi avelàya\<*<7>*>/ àgato sãti" àha. "âgato 'mhi deva, ghare me asãtikoñimattaü dhanaü atthi, taü devo àharà- petvà attano bhaõóàgàre påràpetå" ti. "Alaü mahàseññhi, tava \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. dhanaü-. 2 Cv repeats gacchante. 3 Cv upabhuhitva. 4 Cv ahàsukan. 5 Cv pagona-. 6 omit ca? 7 Ck velàya. >/ #<[page 351]># %< 8. Illãsajàtaka. (78). 351>% dhanato amhàkaü gehe bahutaraü dhanan" ti. "Sace deva tumhàkaü kammaü n' atthi yathàruciyà naü gahetvà dànaü dammãti". "Dehi seññhãti". So "sàdhu devà" 'ti ràjànaü vanditvà nikkhamitvà Illãsaseññhino gehaü agamàsi. Sabbe upaññhàkamanussà parivàresuü, eko pi "nàyaü Illãso" ti jànituü samattho {n' atthi,} so gehaü pavisitvà ante ummàre ñhatvà dovà- rikaü pakkosàpetvà "yo a¤¤o mayà samànaråpo àgantvà `mam' etaü gehan' ti pavisituü àgacchati taü piññhiyaü paharitvà nãhareyyàthà" 'ti vatvà pàsàdaü àruyha mahàrahe àsane nisã- ditvà seññhibhariyaü pakkosàpetvà sitàkàraü dassetvà "bhadde dànaü demà" 'ti àha. Tassa taü vacanaü sutvà va seññhi- bhariyà\<*<1>*>/ ca puttadhãtaro ca dàsakammakarà ca "ettakaü kàlaü `dànaü demà' 'ti cittam eva n' atthi, ajja pana suraü pivitvà muducitto hutvà dàtukàmo jàro bhavissatãti" vadiüsu. Atha naü seññhibhariyà "yathàruciyà detha sàmãti" àha. "Tena hi bherivàdakaü pakkosàpetvà `suvaõõarajatamaõimuttàdãhi atthikà Illãsaseññhissa gharaü gacchantå' 'ti sakalanagare bheri¤ carà- pehãti". Sà tathà kàresi. Mahàjano pacchipasibbakàdãni ga- hetvà gehadvàre sannipati. Sakko sattaratanapåre gabbhe vivaràpetvà "tumhàkaü dammi, yàvadatthaü gahetvà gacchathà" 'ti àha. Mahàjano dhanaü nãharitvà mahàtale ràsiü katvà àbhatabhàjanàni påretvà gacchati. A¤¤ataro janapadamanusso Illãsaseññhino goõe tass' eva rathe yojetvà sattahi ratanehi på- retvà nagarà nikkhamma mahàmaggaü pañipajjitvà tassa gum- bassa avidårena rathaü pesento "vassasataü jãva sàmi Illãsa- seññhi\<*<2>*>/, taü\<*<3>*>/ nissàya dàni me yàvajãvaü kammaü akatvà jãvitabbaü jàtaü, tav' eva ratho tav' eva goõà tav' eva gehe satta ratanàni n' eva màtarà dinnà\<*<4>*>/ na pitarà taü nissàya laddhàni sàmãti" seññhino guõakathaü kathento gacchati. So taü saddaü sutvà bhãtatasito cintesi: "ayaü mama nàmaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. -bhariyàya. 2 Ck -seññhã. 3 Ck naü. 4 so both MSS. instead of dinnàni. >/ #<[page 352]># %<352 1. Ekanipàta. 8. Varaõavagga.>% gahetvà ida¤ c' ida¤ ca vadati, kacci nu kho ra¤¤à\<*<1>*>/ mama dhanaü lokassa dinnan" ti gumbà nikkhamitvà goõe ca ratha¤ ca sa¤jànitvà "are ceñaka, mayhaü gonà, mayhaü ratho" ti vatvà gantvà goõe nàsàrajjuyaü gaõhi. Gahapatiko rathà oruyha "are duññhaceñaka\<*<2>*>/, Illãsamahàseññhi sakalanagarassa dànaü deti, tvaü kiü ahosãti" pakkhanditvà asaniü\<*<3>*>/ pàtento viya khandhe paharitvà rathaü àdàya agamàsi. So puna kam- pamàno uññhàya paüsuü pu¤jitvà vegena gantvà rathaü gaõhi. Gahapatiko otaritvà kesesu gahetvà nàmetvà kapparappahàrehi koññetvà\<*<4>*>/ gale gahetvà àgatamaggàbhimukhaü khipitvà pakkàmi. Ettàvatàssa\<*<5>*>/ suràmado chijji\<*<6>*>/. So kampamàno vegana nivesa- nadvàraü gantvà dhanaü àdàya gacchante "ambho,-kiü nàm' etaü, kiü ràjà mama dhanaü vilumpàpetãti" taü taü gantvà gaõhàti, gahitagahità paharitvà pàdamåle yeva pàtenti. So ve- danàmatto gehaü pavisituü àrabhi, dvàrapàlà "are duññhaga- hapati, kahaü pavisasãti" vaüsapesikàhi\<*<7>*>/ pothetvà gãvàya gahetvà nãhariüsu. So "ñhapetvà idàni ràjànaü n' atthi me a¤¤o koci pañisaraõan" ti ra¤¤o santikaü gantvà "deva mama gehaü tumhe vilumpàpethà" 'ti. "Nàhaü seññhi vilumpàpemi, nanu tvam eva àgantvà `sace tumhe na gaõhatha ahaü mama dhanaü dànaü dassàmãti' nagare bheri¤ caràpetvà dànaü adà- sãti". "Nàhaü deva tumhàkaü santikaü àgacchàmi, kiü tumhe mayhaü macchariyabhàvaü na jànàtha, ahaü tiõaggena tela- bindum pi na kassaci demi, yo dànaü deti taü pakkosàpetvà vimaüsatha devà" 'ti. Ràjà Sakkaü pakkosàpesi. Dvinnaü ja- nànaü visesaü n' eva ràjà jànàti na amaccà. Macchariya- seññhi\<*<8>*>/ "kiü deva ayaü seññhi, ahaü seññhãti" àha. "Mayaü na sa¤jànàma, atthi tesaü\<*<9>*>/ jànanako" ti. "Bhariyà me devà" 'ti bhariyaü pakkosàpetvà "kataro te sàmiyo" ti\<*<10>*>/ pucchiüsu. Sà "ayan" ti Sakkass' eva santike aññhàsi. Puttadhãtaro \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck raü¤o. 2 Ck omits duññha. 3 Ck àsaniü. 4 both MSS. koddhetvà. 5 Ck -ssà. 6 Ck chiddi. 7 Ck vasape-. 8 both MSS. -sotthiü. 9 Cv tesa¤. 10 Ck sàmiyàci. >/ #<[page 353]># %< 8. Illãsajàtaka. (78). 353>% dàsakammakare pakkosàpetvà pucchiüsu. Sabbe Sakkass' eva santike tiññhanti. Puna seññhi cintesi: "mayhaü sãse piëakà atthi kesehi pañicchannà, taü kho pana kappako eva jànàti, taü pakkosàpessàmãti" so "kappako maü deva sa¤jànàtãti taü pakkosàpehãti" àha. Tasmiü pana kàle Bodhisatto tassa kappako hoti. Ràjà naü pakkosàpetvà "Illãsaseññhiü jànà- sãti" pucchi. "Sãsaü oloketvà sa¤jànissàmi devà" 'ti. "Tena hi dvinnam pi sãsaü olokehãti". Tasmiü khaõe Sakko sãse paëakaü màpesi. Bodhisatto dvinnam pi sãsaü olokento piëa- kaü disvà "mahàràja, dvinnam pi sãse piëakà atth' eva, nàhaü etesu ekassa sàmi-Illãsa-bhàvaü sa¤jànituü sakkomãti" vatvà imaü gàtham àha: @*>/ piëakà jàtà, nàhaü passàmi Illãsan ti. || Ja_I:77 ||>@ Tattha ubho ti dve pi janà, kha¤jà ti kuõñhapàdà, kuõãti kuõñhahatthà, visamacakkhulà ti visamàkkhimaõóalà kekarà, piëakà ti dvinnam pi ekas- miü yeva sãsapadese ekasaõñhànà va piëakà jàta, nàhaü passàmãti ahaü imesu ayaü nàma Illãso ti na passàmi, ekassa pi Illãsabhàvaü na jànàmãti avoca. Bodhisattassa vacanaü sutvà seññhi kampamàno dhanaso- kena satiü paccupaññhàpetuü asakkonto tatth' eva papati. Tasmiü khaõe Sakko "nàhaü mahàràja Illãso, Sakko 'ham asmãti" mahatiyà lãëhàya àkàse aññhàsi. Illãsassa mukhaü pu¤- jitvà udakena si¤ciüsu. So uññhàya Sakkaü devaràjànaü van- ditvà aññhàsi. Atha naü Sakko àha: "Illãsa\<*<2>*>/, idaü dhanaü mama santakaü na tava, aham pi te pità, tvaü mama putto, ahaü dànàdãni pu¤¤àni katvà Sakkattaü patto, tvaü pana me vaüsaü upacchinditvà adànasãlo hutvà macchariye patiññhàya dànasàlà jhàpetvà yàcake nikkaóóhitvà dhanam eva saõñhapesi, taü n' eva tvaü paribhu¤jasi\<*<3>*>/ na a¤¤o, rakkhasipariggahãtaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck ubhinnam. 2 Ck omits Illãsa. 3 Ck bhu¤jasi. >/ #<[page 354]># %<354 1. Ekanipàta. 8. Varaõavagga.>% viya tiññhati, sace me dànasàlà pàkatikaü katvà dànaü dassasi icc-etaü kusalaü, noce dassasi tabbaü\<*<1>*>/ te dhanaü antara- dhàpetvà iminà Indavajirena sãsaü chinditvà jãvitakkhayaü pàpessàmà" 'ti. Illãsaseññhi maraõabhayena santajjito "ito pañ- ñhàya dànaü dassàmãti" pañi¤¤aü adàsi. Sakko tassa pañi¤¤aü gahetvà àkàse nisinnako va dhammaü desetvà taü sãlesu pa- tiññhàpetvà sakaññhànam eva agamàsi. Illãso pi dànàdãni pu¤- ¤àni katvà saggaparàyano ahosi. Satthà "na bhikkhave idàn' eva Moggallàno macchariyaseññhiü dameti, pubbe p' esa iminà damito yevà" 'ti vatvà imaü dhammade- sanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà Illãso macchariyaseññhi\<*<3>*>/ ahosi, Sakko devaràjà Moggallàno, ràjà ânando, kappako pana aham evà" 'ti. Illãsajàtakaü. $<9. Kharassarajàtaka.>$ Yato viluttà ca hatà ca gàvo ti. Idaü Satthà Jeta- vane viharanto a¤¤ataraü amaccaü àrabbha kathesi. Kosalara¤¤o kira eko amacco ràjànaü àràdhetvà paccantagàme ràjabaliü labhitvà corehi saddhiü ekato hutvà "ahaü manusse àdàya ara¤¤aü pavisissàmi, tumhe gàmaü vilumpitvà upaóóhaü mayhaü dadeyyàthà" 'ti vatvà page va manusse sannipàtetvà ara¤¤aü gantvà coresu àgantvà gàviyo ghàtetvà maüsaü khàditvà gàmaü vilumpitvà gatesu sàyaõhasamaye mahàjanaparivuto àgacchati. Tassa na ciren' eva taü kammaü pàka- ñaü jàtaü. Manussà ra¤¤o àrocesuü. Ràjà naü\<*<4>*>/ pakkosàpetvà dosaü patiññhàpetvà suniggahãtaü niggahetvà a¤¤aü gàmabhojakaü pesetvà Jetavanaü gantvà Bhagavato etam atthaü àrocesi. Bhagavà "na ma- hàràja idàn' ev' esa evaüsãlo, pubbe pi evaüsãlo yevà" 'ti vatvà tena yàcito atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente ekassa amaccassa paccantagàmaü adàsi. Sabbaü purimasadi- sam eva. TAdà pana Bodhisatto vaõijjàya paccante vica- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so both MSS. instead of sabbaü? 2 Cv nisinnàtiko corr. to nisinnoko. 3 both MSS. -seññhiü 4 Cv taü. >/ #<[page 355]># %< 9. Kharassarajàtaka. (79). 355>% ranto tasmiü gàmake nivàsaü kappesi. So tasmiü gàmabhojake sàyaõhasamaye mahàjanaparivàrena bheriyà vajjamànàya àgac- chante "ayaü duññhabhojako corehi ekato hutvà gàmaü vilum- pàpetvà coresu palàyitvà añavim paviññhesu idàni upasantåpa- santo viya bheriyà vajjamànàya àgacchatãti" imaü gàtham àha: @@ Tattha yato ti yadà, viluttà ca hatà cà 'ti vilumpitvà ca nãtà maüsaü khàdanatthàya ca hatà ca, gàvo ti goråpàni, daóóhànãti aggiü datvà jhàpi- tàni, jano ca nãto ti karamaragàhaü gahetvà nãto, puttahatàya putto ti hataputtàya putto nillajjo ti attho, chinnahirottappassa hi màtà nàma n' atthi iti so tassà jãvanto pi hataputtaññhàne tiññhatãti hataputtàya putto nàma hoti, kharassaran ti thaddhasaddaü, deõóiman ti pañababheriü. Evaü Bodhisatto imàya gàthàya taü paribhàsi, na ciren' eva c' assa taü kammaü pàkañaü jàtaü. Ath' assa tàjà do- sànuråpaü niggahaü akàsi, Satthà "na mahàràja idàn' ev' esa evaüsãlo, pubbe pi evaüsãlo yevà" 'ti vatvà imaü dhammadesanaü àharitvà anusandhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà amacco idàni amacco yeva, gàthàya udàhàrakapaõóitamanusso pana aham evà" 'ti. Kharassara- jàtakaü. $<10. Bhãmasenajàtaka.>$ Yan te pavikatthitaü pure ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto a¤¤ataraü vikatthitaü bhikkhuü àrabbha kathesi. Eko kira bhikkhu "àvuso, amhàkaü jàtisamà jàti gottasamaü gottaü nàma n' atthi, mayaü evaråpe nàma mahàkhattiyakule jàtà, gottena và kulapadesena và amhehi sadiso n' atthi, amhàkaü suvaõõarajatàdãnaü anto n' atthi, dàsakammakaràpi no sàlimaüsodanaü bhu¤janti, kàsika- vatthaü nivàsenti, kàsikavilepanaü vilimpanti, mayaü pabbajitabhàvena \<-------------------------------------------------------------------------- >/ #<[page 356]># %<356 I. Ekanipàta. 8. Varaõavagga.>% etarahi evaråpàni låkhàni bhojanàni bhu¤jàma, låkhàni cãvaràni dhà- remà" 'ti theranavamajjhimànam bhikkhånaü antare vikatthento jàti- àdivasena vamhento va¤cento vicarati. Ath' assa eko bhikkhu kulapa- desaü parigaõhitvà taü vikatthanabhàvaü bhikkhånaü kathesi. Bhikkhå dhammasabhàyaü sannipatità "àvuso, asuko nàma bhikkhu evaråpe niyyànikasàsaõe pabbajitvà vikatthento vamhento\<*<1>*>/ vicaratãti" etassa aguõaü kathayiüsu. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "na bhik- khave so bhikkhu idàn' eva vikatthento vicarati, pubbe pi vikatthento vamhento vicaratãti" vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto ekasmiü nigamagàme udiccabràhmaõakule nibbattitvà vayappatto Takkasilàya disàpàmokkhassa àcariyassa santike tayo vede aññhàrasa vijjaññhànàni uggahetvà sabbasippe nipphattiü patvà Culladhanuggahapaõóito nàma ahosi. So Takkasilato nikkhamitvà sabbasamayasippàni pariyesamàno Mahiüsakaraññhaü agamàsi. Imasmiü pana jàtake Bodhisatto thokaü rasso oõatàkàro ahosi. So cintesi: "sac' àhaü ka¤ci ràjànaü upasaükamissàmi so `evaü rassasarãro tvaü kiü am- hàkaü karissasãti' vakkhati, yan nånàhaü àrohapariõàhasam- paõõaü abhiråpaü ekaü purisaü phalakaü katvà tassa piñ- ñhicchàyàya jãvikaü kappeyyan" ti so tathàråpaü purisaü pariyesamàno Bhãmasenassa nàm' ekassa tantavàyassa\<*<2>*>/ tanta- vitataññhànaü\<*<3>*>/ gantvà tena saddhiü pañisanthàraü katvà "samma tvaü kiünàmo" ti pucchi. "Ahaü Bhãmaseno nàmà" 'ti. "Kiü pana tvaü abhiråpo upadhisampanno hutvà imaü làmakakam- maü karosãti". "Jãvituü asakkonto" ti. "Samma mà etaü kammaü kari, sakala-Jambudãpe mayà sadiso dhanuggaho nàma n' atthi, sace panàhaü ka¤ci ràjànaü passeyyaü so mam `evaü rasso ayaü kiü amhàkaü karissatãti'\<*<4>*>/ kopeyya, tvaü ràjànaü disvà `ahaü dhanuggaho' ti vakkhasi, ràjà te paribbayaü datva \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck omits vamhento. 2 Ck ntavàyassa. 3 Ck nantaüvinanaññhànaü, Cv tantaüvinaññhànaü. 4 Ck karissasãti. >/ #<[page 357]># %< 10. Bhãmasenajàtaka. (80). 357>% vuttiü nibaddhaü dassati, ahan te uppannakammaü karonto tava piññhicchàyàya jãvissàmi, evaü ubho pi sukhità bhavissàma, karohi mama vacanan" ti àha. So "sàdhå" 'ti sampañicchi. Atha naü àdàya Bàràõasiü gantvà sayaü Culladhanupaññhàko\<*<1>*>/ hutvà taü purato katvà ràjadvàre ñhatvà ra¤¤o àrocàpesi "àgacchatå" 'ti ca vutte ubho pi pavisitvà ràjànaü vanditvà aññhaüsu, "kiükàraõà àgat' atthà" 'ti ca vutte Bhãmaseno àha: "ahaü dhanuggaho, mayà sadiso sakala-Jambudãpe dha- nuggaho n' atthãti". "Kiü pana labhanto maü upaññhahissa- sãti\<*<2>*>/". "Addhamàse\<*<3>*>/ sahassaü labhanto upaññhahissàmi devà" 'ti. "Ayan te puriso kiü hotãti". "Cullupaññhàko devà" 'ti. "Sàdhu, uppaññhahà" 'ti. Tato paññhàya Bhãmaseno ràjà- naü upaññhàti, upannaü kiccaü pan' assa Bodhisatto va nit- tharati. Tena kho pana samayena Kàsiraññhe ekasmiü ara¤¤e bahunnaü manussànaü sa¤caraõamaggaü vyaggho chaóóàpeti, bahå\<*<4>*>/ manusse gahetvà khàdati. Taü pavattiü ra¤¤o àroce- suü. Ràjà Bhãmasenaü pakkosàpetvà "sakkhissasi tàta tvaü vyagghaü gaõhitun" ti àha. "Deva, kiü dhanuggaho nàmàhaü yadi vyagghaü gahetuü na sakkomãti". Ràjà tassa paribbayaü datvà uyyojesi. So gharaü gantvà Bodhisattassa kathesi. Bodhisatto "sàdhu samma gacchà" 'ti àha. "Tvaü pana na gamissasãti". "âma na gamissàmi\<*<5>*>/, upàyam pana te àcikkhis- sàmãti". "âcikkha sammà" 'ti. "Tvaü vyagghassa vasanañ- ñhànaü sahasà ekako va mà agamàsi, jànapadamanusse pana sannipàtetvà ekaü và dve và dhanusahassàni gàhàpetvà\<*<6>*>/ tattha gantvà vyagghassa uññhitabhàvaü ¤atvà palàyitvà ekaü gumbaü pavisitvà udarena nipajjeyyàsi, jànapadà va vyagghaü pothetvà gaõhissanti, tehi vyagghe gahite tvaü dantehi ekaü valliü chinditvà koñiyaü gahetvà matavyagghassa santikaü gantvà `bho ken' esa vyaggho màrito ti, ahaü imaü vyagghaü goõaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so both MSS. instead of -dhanuggahup-. 2 both MSS. -hissatãti. 3 both MSS. -so. 4 Ck bahu. 5 Ck upagamissàmi. 6 Ck gahà-. >/ #<[page 358]># %<358 I. Ekanipàta. 8. Varaõavagga.>% viya valliyà bandhitvà ra¤¤o santikaü nessàmãti valliü atthàya gumbaü paviññho, mayà valliyà anàbhatàya eva ken' esa màrito ti katheyyà' 'ti, atha te jànapadà bhãtatasità `sàmi mà ra¤¤o àcikkhãti, bahuü dhanaü dassanti, vyaggho tayà gahito va bhavissati, ra¤¤o pi santikà bahuü dhanaü labhissasãti". So "sàdhå" 'ti gantvà Bodhisattena kathitaniyàmen' eva vyagghaü gahetvà ara¤¤aü khemaü katvà mahàjanaparivuto Bàràõasiü àgantvà ràjànaü disvà "gahito me deva vyaggho, ara¤¤aü khe- maü katan" ti àha. Ràjà tuññho bahuü dhanaü adàsi, Pun' ekadivasaü "ekaü maggaü mahiso chaóóàpetãti" ra¤¤o àro- cayiüsu, Ràjà tath' eva Bhãmasenaü pesesi. So Bodhisattena dinnanayena vyagghaü viya tam pi gahetvà àga¤chi. Ràjà puna bahuü dhanaü adàsi. Mahantaü issariyaü jàtaü. So issariyàmadamatto Bodhisatte ava¤¤aü katvà tassa vacanaü na gaõhàti, "nàhaü taü nissàya jãvàmi, kiü tvaü ¤eva puriso" ti àdãni pharusavacanàni vadati. Atha katipàhaccayen' ev' eko sapattaràjà àgantvà Bàrànasiü uparundhitvà "rajjaü và detu yuddhaü và" ti ra¤¤o sàsanam pesesi. Ràjà "yujjhàhãti" Bhã- masenaü pesesi. So sabbanàhasannaddho bhañavesaü gahetvà susannaddhassa vàraõassa piññhe nisãdi. Bodhisatto pi tassa maraõabhayena sabbasannàhasannaddho Bhãmasenass' eva pac- chimàsane nisãdi. Vàraõo mahàjanaparivuto nagaradvàrena nikkhamitvà saügàmasãsaü pàpuõi\<*<1>*>/. Bhãmaseno yuddhabheri- saddaü sutvà va kampituü àraddho. Bodhisatto "idàn' esa hatthipiññhà patitvà marissasãti\<*<2>*>/" hatthito apatanatthaü Bhã- masenaü yottena parikkhipitvà gaõhi. Bhãmaseno sampahàrañ- ñhànaü disvà maraõabhayatajjito sarãravaëa¤jena hatthipiññhaü dåsesi. Bodhisatto "na kho te Bhãmasena purimena pacchimaü sameti, tvaü pubbe saügàmayodho viya ahosi, idàni hatthi- piññhaü dåsesãti" vatvà imaü gàtham àha: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -õã, Cv -ni. 2 so both MSS. >/ #<[page 359]># %< 10. Bhãmasenajàtaka. (80). 359>% @@ Tattha yan te pavikatthitaü pure ti yan tvayà pubbe kiü tvaü yeva puriso nàham\<*<1>*>/ pi saügàmayodho ti vikatthitaü vamhaü\<*<2>*>/ vacanaü vuttaü idaü\<*<3>*>/ tàva ekaü, atha te påtisarà sajanti pacchà atha te ime påtibhàvena saraõabhàvena ca påtisarà ti laddhanàma sarãravala¤jadhàrà\<*<4>*>/ sajanti vala¤- janti paggharanti, pacchà ti tato pure vikatthitato aparabhàge idàni imasmiü saügàmasãse ti attho, ubhayaü na sameti Bhãmasenà ti idaü Bhãmasena ubhayaü na sameti, kataraü: yuddhakathà ca ida¤ ca te viha¤¤aü. yà ca pure kàthità yuddhakathà ya¤ ca te idàni viha¤¤aü kilamatho hatthipiññhaü dåsanà- kàrappatto vighàto ti attho. Evaü Bodhisatto taü garahitvà "mà bhàyi samma, kasmà mayi ñhite viha¤¤asãti" Bhãmasenaü hatthipiññhito otàretvà "nahàyitvà geham eva gacchà" 'ti uyyojetvà "ajja mayà pàka- ñena bhavituü vaññatãti" saügàmaü pavisitvà unnaditvà bala- koññhakaü bhinditvà sapattaràjànaü jãvagàhaü gàhàpetvà Bà- ràõasira¤¤o santikaü agamàsi. Ràjà tuññho Bodhisattassa mahantaü yasaü adàsi. Tato paññhàya Culladhanuggahapaõ- óito ti sakala-Jambudãpe pàkaño ahosi. So Bhãmasenassa parib- bayaü datvà sakaññhànam eva pesetvà dànàdãni pu¤¤àni katvà yathàkammaü gato. Satthà "na bhikkhave idàn' ev' esa bhikkhu vikattheti\<*<5>*>/, pubbe pi vikattheti yevà" 'ti vatvà imaü dhammadesanaü àharitvà anusan- dhiü ghañetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà Bhãmaseno vikatthitabhikkhu ahosi, Culladhunuggahapaõóito pana aham evà" 'ti. Bhãmasena- jàtakaü. Varaõavaggo aññhamo. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck nàha aham, Cv tàha aham. 2 Cv vamha. 3 Cv idan. 4 Ck -vaëa¤jaü dhàrà, Cv -vala¤jaüdhàrà. 5 both MSS. vikatthoti. >/ #<[page 360]># %<360 I. Ekanipàta. 9. Apàyimhavagga.>% 9. APâYIMHAVAGGA. $<1. Suràpàõajàtaka.>$ Apàyimha anaccimhà ti. Idaü Satthà Kosambiyaü upa- nissàya Ghositàràme viharanto Sàgatattheraü àrabbha kathesi. Bhagavati hi Sàvatthiyaü vassaü vasitvà càrikagamanena\<*<1>*>/ Bhaddava- tikaü nàma nigamaü sampatte gopàlakà pasupàlakà kassakà pathà- vino ca Satthàraü disvà vanditvà "mà bhante Bhagavà ambatitthaü agamàsi, ambatitthe jañilassame ambatitthako nàma nàgo àsãviso\<*<2>*>/ gho- raviso Bhagavantaü viheñheyyà" 'ti vàrayiüsu. Bhagavà tesaü kathaü asuõanto viya tesu yàva tatiyaü vàrayamànesu\<*<3>*>/ pi agamàsi yeva. Tatra sudaü Bhagavati Bhaddavatikàya avidåre a¤¤atarasmiü vanasaõóe viharante tena samayena buddhupaññhàko Sàgato nàma thero puthuj- janikàya iddhiyà samannàgato taü assamaü upasaükamitvà tassa nà- garàjassa vasanaññhàne tiõasantharakaü pa¤¤àpetvà\<*<4>*>/ pallaükena nisãdi. Nàgo makkhaü asahamàno\<*<5>*>/ dhåmàyi. Thero pi dhåmàyi. Nàgo pajjali. Thero pi pajjali. Nàgassa tejo theraü na bàdhati. Therassa tejo nàgaü bàdhati. Evaü so khaõena taü nàgaràjànaü dametvà saraõesu ca sãlesu ca patiññhapetvà Satthu santikaü agamàsi. Satthàpi Bhaddava- tikàyaü yathàbhirantaü viharitvà Kosambiü agamàsi. Sàgatattherena nàgassa damitabhàvo sakalajanapadaü patthari. Kosambinagaravàsino Satthu paccuggamanaü katvà Satthàraü vanditvà Sàgatattherassa santi- kaü gantvà vanditvà ekamantaü thità evam àhaüsu: "bhante yaü tumhàkaü dullabhaü taü vadeyyàthà 'ti\<*<6>*>/ tad eva mayaü pañiyàdessàmà" 'ti. Thero tuõhã\<*<6>*>/ ahosi. Chabbaggiyà panàhaüsu: "àvuso {pabbajitànaü} nàma kàpotikà surà dullabhà c' eva manàpà ca, sace tumhe therassa pasannaü kàpotikaü suraü\<*<7>*>/ patiyàdethà" 'ti. Te. "sàdhå" 'ti sampañic- chitvà Satthàraü svàtanàya nimantetvà nagaraü pavisitvà "attano attano gehe therassa dassàmà"' ti kàpotikaü pasannaü pañiyàdetvà theraü nimantetvà ghare ghare pasannaü adaüsu. Thero pivitvà surà- madamatto {nagarato nikkhamanto} dvàrantare pati, vippalapamàno ni- pajji. Satthà katabhattakicco nagarà nikkhamanto theraü tenàkàrena nipannaü disvà "gaõhatha bhikkhave Sàgatan" ti gàhàpetvà àràmaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck carigamanena. 2 both MSS. asã-. 3 both MSS. vàriya-. 4 Cv paü¤apetvà. 5 Ck agamàno. 6 so both MSS. 7 both MSS. pasannà kàpotika suraü. >/ #<[page 361]># %< 1. Suràpànajàtaka. (81). 361>% agamàsi. Bhikkhå therassa sãsaü Tathàgatassa pàdamåle katvà taü nipajjàpesuü. So parivattitvà pàde tathàgatàbhimukhe katvà nipajji. Satthà bhikkhå pañipucchi: "kin nu kho bhikkhave yaü pubbe Sàga- tassa mayi gàravan taü idàni\<*<1>*>/ atthãti". "N' atthi bhante" ti. "Bhik- khave ambatitthakaü nàgaràjànaü ko damesãti". "Sàgato bhante" ti. "Kiü pan' etarahi Sàgato udakadeóóubhakam\<*<2>*>/ pi dametuü sakku- õeyyà" 'ti. "No h' etaü bhante". "Api nu bhikkhave evaråpaü pàtuü yuttaü yaü pivitvà evaü visa¤¤ã hontãti". "Ayuttaü bhante" ti. Atha kho Bhagavà theraü garahitvà bhikkhå àmantetvà "surà- merayapàne pàcittiyan" ti sikkhàpadaü pa¤¤àpetvà uññhàyàsanà gan- dhakuñiü\<*<3>*>/ pàvisi. Dhammasabhàyaü sannipatità bhikkhå suràpànassa avaõõaü kathayiüsu: "yàva mahàdosa¤ c' etaü àvuso suràpànaü nàma tàva pa¤¤àsampannaü nàma iddhimantaü Sàgataü yathà Satthu guõa- mattam pi na jànàti tathà akàsãti". Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "na bhikkhave idàn' eva suraü pivitvà pabbajità visa¤¤ino honti, pubbe pi ahesuü yevà" 'ti vatvà atãtaü àhari\<*<4>*>/: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto Kàsiraññhe udiccabràhmaõakule nibbattivà vayappatto isipabbajjaü pabbajitvà abhi¤¤à ca samàpattiyo ca uppàdetvà jhànakãëaü kãëanto Himavantapadese vasati pa¤cahi antevàsikasatehi parivuto. Atha naü vassànasamaye sampatte antevàsikà àhaüsu: "àcariya manussapathaü gantvà loõambilaü sevitvà àgacchàmà" 'ti. "âvuso, ahaü idh' eva vasissàmi, tumhe pana gantvà sarãraü santappetvà vassaü vãtinàmetvà àgacchathà" 'ti. Te "sàdhå" 'ti àcariyaü vanditvà Bàràõasiü gantvà ràjuyyàne vasitvà punadivase bahidvàragàme yeva bhik- khàya caritvà suhità hutvà\<*<5>*>/ punadivase nagaraü pavisiüsu. Manussà sampiyàyamànà bhikkhaü adaüsu, katipàhaccayena ca ra¤¤o àrocesuü: "deva Himavantato pa¤casatà isayo àgantvà uyyàne vasanti ghoratapà parimàritindriyà sãlavanto" ti. Ràjà tesaü guõe sutvà uyyànaü gantvà vanditvà katapañisanthàro \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv idànã. 2 Cv -deóóå-. 3 Ck -kuñim. 4 Ck -rã. 5 Ck omits hutvà. >/ #<[page 362]># %<362 I. Ekanipàta. 9. Apàyimhavagga.>% vassànaü catumàsaü\<*<1>*>/ tatth' eva vasanatthàya pañi¤¤aü gahetvà nimantesi. Te tato paññhàya ràjagehe yeva bhu¤jitvà uyyàne vasanti. Ath' ekadivasaü nagare surànakkhattaü nàma ahosi. Ràjà "pabbajitànaü surà dullabhà" ti bahuü uttamaü suraü óàpesi. Tàpasà suraü pivitvà uyyànaü gantvà suràmadamattà hutvà ekacce uññhàya nacciüsu ekacce gàyiüsu ekacce naccitvà gàyitvà khàriyàdãni avattharitvà niddàyitvà\<*<2>*>/ suràmade chinne pabujjhitvà taü\<*<3>*>/ attano vippakàraü sutvà disvà "na amhehi pabbajitasàruppaü katan" ti roditvà paridevitvà "mayaü àca- riyena vinàbhåtattà evaråpaü pàpaü karimhà" 'ti taü khaõaü yeva uyyànaü pahàya Himavantaü gantvà pañisàmitaparikkhàrà àcariyaü vanditvà nisãditvà "kin nu kho tàtà manussapathe bhikkhàya akilamamànà sukhaü vasittha samaggavàsa¤ ca pana vasitthà\<*<4>*>/" 'ti pucchità "àcariya sukhaü vasimha, api ca kho mayaü apàtabbayuttakaü pivitvà visa¤¤ãbhåtà satiü paññhà- petuü asakkontà gàyimha c' eva naccimhà\<*<5>*>/" 'ti etam atthaü àrocentà imaü gàthaü samuññhàpetvà àhaüsu: @*>/ diññhà nàhumha vànarà ti. || Ja_I:80 ||>@ Tattha apàyimhà ti suraü pivimha, anaccimhà 'ti taü pivitvà\<*<7>*>/ hattha- pàde làëentà naccimha, agàyimhà 'ti mukhaü vivaritvà\<*<8>*>/ àyatakena sarena gà- yimha, rudimha cà 'ti puna vippañisàrino evaråpaü nàma amhehi katan ti rodimha, diññhà nàhumha vànarà ti evaråpaü sa¤¤àvinàsanato visa¤¤ika- raõiü suraü pivitvà etad eva sàdhu yaü vànarà nàhumhà 'ti, evan te attano aguõaü kathesuü. Bodhisatto "garusaüvàsarahitànaü nàma evaråpaü hoti yevà" 'ti te tàpase garahitvà "puna evaråpaü mà karitthà" 'ti tesaü ovàdaü datvà aparihãnajjhàno Brahmaloka-paràyano ahosi. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv càtu-. 2 both MSS. niddayitvà. 3 Ck naü. 4 both MSS. vasitvà. 5 so both MSS. instead of naccimha cà? 6 Cv pãtthà, Ck pitvà. 7 Cv pivitthà. 8 Cv vivaritthà. >/ #<[page 363]># %< 2. Mittavindajàtaka. (82). 363>% Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: -- ito paññhàya hi "anusandhiü ghañetvà" ti idam pi na vakkhàma -- "Tadà isigaõo Buddhaparisà ahosi, gaõasatthà pana aham evà" 'ti. Suràpànajàtakaü. $<2. Mittavindajàtaka.>$ Atikkamma ramaõakan ti. Idaü Satthà Jetavane viha- ranto ekaü dubbacabhikkhuü àrabbha kathesi. Imassa pana Jàtakassa Kassapasammàsambuddha-kàlikaü vatthuü Dasanipàte Mahà- mittavindakajàtake àvibhavissati. @*>/ sadàmatta¤ ca dåbhakaü sv-àsi pàsàõamàsãno\<*<2>*>/ yasmà jãvaü na mokkhasãti. || Ja_I:81 ||>@ Tattha ramaõakan\<*<3>*>/ ti tasmiü kàle phaëikassa nàmaü, phaëikapàsàda¤\<*<4>*>/ ca atikkanto sãti dãpeti, sadàmatta¤ cà 'ti rajatassa nàmaü, rajatapàsàda¤ ca atikkanto sãti dãpeti, dåbhakan ti maõino nàmaü, maõipàsàda¤ ca atikkanto siti dãpeti, svàsãti so si tvaü, pàsàõamàsãno ti, uracakkaü nàma pàsàõa- mayaü và hoti maõimayaü và, taü pana pàsàõamayaü, so ca tena àsãno abhi- niyiññho ajjhottaño\<*<5>*>/, tasmà pàsàõena àsãnattà\<*<6>*>/ pàsàõàsãno ti vattabbe vya¤jana- sandhivasena makàraü àdàya pàsàõamàsãno ti vuttaü, pàsàõaü và àsãno taü uracakkaü àsajja pàpuõitvà thito ti attho, yasmà jãvaü na mokkhasãti yasmà uracakkà yàva te pàpaü na khãyati tàva jãvanto yeva na muccissasi taü àsãno sãti. Imaü gàthaü vatvà Bodhisatto attano devaññhànaü\<*<7>*>/ yeva gato. Mittavindako pi uracakkaü ukkhipitvà mahàdukkhaü anubhavamàno pàpakamme parikkhãõe yathàkammaü gato. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà\<*<8>*>/ Mittavindako dubbacabhikkhu ahosi, devaràjà pana aham evà" 'ti. Mittavindajàtakaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck raõiükaü. 2 both MSS. pàsànamà-. 3 Ck maraõakaü. 4 Ck phalikassa nàmaü phalikassa phaëikapàda¤. 5 Ck ajjhe-. 6 Cv àsinattà, Ck àsinantà. 7 Ck devasanaññhànaü, Cv devaññhàna. 8 Ck omits tadà. >/ #<[page 364]># %<364 I. Ekanipàta. 9. Apàyimhavagga.>% $<3. Kàëakaõõijàtaka.>$ Mitto have sattapadena hotãti. Idaü Satthà Jetavane viharanto ekaü Anàthapiõóikassa mittaü àrabbha kathesi. So kira Anàthapiõóikena saddhiü sahapaüsukãëito ekàcariyass' eva santike uggahitasippo nàmena Kàëakaõõã\<*<1>*>/ nàma. So gacchante\<*<2>*>/ kàle dug- gato hutvà jãvituü asakkonto seññhino santikaü agamàsi. So taü samassàsetvà paribbayaü datvà attano kuñumbaü pañicchàpesi. So seññhino upakàrako hutvà sabbakiccàni karoti. Taü seññhissa santikaü àgatakàle "tiññha Kàëakaõõi, nisãda Kàëakaõõi\<*<3>*>/ bhu¤ja Kàëakaõõãti" vadanti. Ath' ekadivasaü seññhino mittàmaccà seññhiü upasaükamitvà evam àhaüsu: "mahàseññhi, mà etaü tava santike kari, `tiññha Kàëa- kaõõi, nisãda Kàëakaõõi\<*<3>*>/, bhu¤ja Kàëakaõõãti' hi iminà saddena yakkho pi palàyeyya, na c' esa tayà samàno, duggato durupeto\<*<4>*>/, kiü te iminà" ti. Anàthapiõóiko "nàmaü nàma vohàramattaü, na taü paõ- óità pamàõaü karonti, sutamaïgalikena\<*<5>*>/ nàma bhavituü na vaññati, na sakkà mayà nàmamattaü nissàya sahapaüsukãëitaü\<*<6>*>/ sahàyaü paric- cajitun" ti tesaü vacanaü anàdàya ekadivasaü attano bhogagàmaü gacchanto taü geharakkhakaü katvà agamàsi. Corà "seññhi kira gà- makaü gato, gehaü assa vilumpissàmà" ti nànàvudhahatthà rattibhàge àgantvà gehaü parivàresuü. Itaro pi corànaü ¤eva àgamanaü àsaü- kamàno aniddàyanto va nisãdi. So corànaü àgatabhàvaü ¤atvà ma- nusse pabodhetuü "tvaü saükhaü dhama, tvaü àlaëiïgaü\<*<7>*>/ vàdehãti" mahàsamajjaü karonto viya sakalanivesanaü ekasaddaü kàresi. Corà "`su¤¤aü gehan' ti dussutaü amhehi, idh' eva mahàseññhãti" pàsàõa- muggaràdãni tatth' eva chaóóetvà palàyiüsu. Punadivase manussà tattha tattha chaóóite pàsàõamuggaràdayo disvà saüvegappattà hutvà "sace ajja evaråpo buddhisampanno gharavicàrako nàbhavissa corehi yathàruciyà pavisitvà sabbagehaü viluttaü assa, imaü daëhamittaü nissàya seññhino vaóóhi jàtà" ti taü pasaüsitvà seññhissa bhogagàmato àgatakàle sabbaü taü pavattiü àrocayiüsu. Atha ne seññhi avoca: "tumhe evaråpaü mama geharakkhakaü mittaü nikkaóóhàpetha, sac' àyaü tumhàkaü vacanena mayà nikkaóóhito assa ajja me kuñumbaü ki¤ci nàbhavissa, nàmaü nàma appamàõaü hitacittam eva pamàõan" ti tassa uttaritaraü paribbayaü datvà "atthi dàni me idaü kathàpà- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck kàëakaõõi, Cv kàlakannã. 2 Ck -nto. 3 Ck kàla-. 4 Ck durå-. 5 Cv -maüga-. 6 Cv -kãlitaü, Ck -kãëikaü. 7 so both MSS. instead of àliïgaü? >/ #<[page 365]># %< 3. Kàëakaõõijàtaka. (83). 365>% bhatan" ti Satthu santikaü gantvà àdito paññhàya taü pavattiü àrocesi. Satthà "na kho gahapati idàn' eva Kàëakaõõi\<*<1>*>/ mitto attano mittassa gharakuñumbaü rakkhati, pubbe pi rakkhi yevà" 'ti vatvà tena yàcito atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto mahàyaso seññhi ahosi. Tassa Kàëakaõõi nàma mitto ti sabbaü paccuppannasadisam eva. Bodhisatto bhoga- gàmato àgato taü pavattiü sutvà "sace mayà tumhàkaü va- canena evaråpo mitto nikkaóóhito assa ajja me kuñumbaü ki¤ci nàbhavissà" 'ti vatvà imaü gàtham àha: @*>/ Kàëakaõõiü jaheyyan ti. || Ja_I:82 ||>@ Tattha have ti nipàtamattaü, mettàyatãti mitto, mettiü paccupaññhàpeti\<*<3>*>/ sinehaü karotãti attho, so pan' esa sattapadena hoti ekato sattapadavãtihàraga- manamattena hotãti attho, sahàyo pana dvadasakena hotãti sabbakiccànaü ekato karaõavasena sabbiriyàpathesu saha\<*<4>*>/ gacchatãti sahàyo so pan' esa dvàdasa- kena hoti dvàdasàhaü ekato nivàsena hotãti attho, màsaddhamàsenà 'ti mà- sena và addhamàsena và ¤àti hotãti ¤àtisamo hoti, tatuttarin ti tato uttariü ekato vàsena attasamo pi hoti eva, jaheyyan ti evaråpaü sahàyaü kathaü jaheyyan ti mittarase guõaü kathesi. Tato paññhàya puna koci tass' antare vattà nàma nàhosi\<*<5>*>/. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà Kàëakaõõi\<*<6>*>/ ânando ahosi, Bàràõasiseññhi pana aham evà" 'ti. Kàëakaõõijàtakaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv kàla-. 2 so both MSS. instead of ciravutthaü? 3 Cv -ññhapeti. 4 Ck sahà. 5 Ck nahosi. 6 Ck kàlakaõõi, Cv kàëakaõõã. >/ #<[page 366]># %<366 I. Ekanipàta. 9. Apàyimhavagga.>% $<4. Atthassadvàrajàtaka.>$ Arogyam icche parama¤ ca làbhan ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto ekaü atthakusalaü puttaü àrabbha kathesi. Sàvatthiyaü hi ekassa mahàvibhavassa seññhino putto jàtiyà sattavasso pa¤¤avà atthakusalo. So ekadivasaü pitaraü upasaükamitvà atthassa dvàrapa¤haü nàma pucchi. So taü na jànàti. Ath' assa etad ahosi: "ayaü pa¤ho atisukhumo, ñhapetvà sabba¤¤å-Buddhaü a¤¤o upari- bhavaggena heññhà avãcinà paricchinne lokasannivàse etaü pa¤haü kathe- tuü samattho nàma n' atthãti" so puttaü àdàya bahumàlàgandha- vilepanaü\<*<1>*>/ gàhàpetvà Jetavanaü gantvà Satthàraü påjetvà vanditvà ekamantaü nisinno Bhagavantaü etad avoca: "ayaü bhante dàrako pa¤¤avà atthakusalo maü atthassa dvàrapa¤haü nàma pucchi, ahaü\<*<2>*>/ taü pa¤haü ajànanto tumhàkaü santikaü àgato, sàdhu me Bhagavà taü pa¤haü kathetå" ti. Satthà "pubbe p' àhaü upàsaka iminà kumàrakena taü pa¤haü puññho mayà c' assa\<*<3>*>/ kathito, tadà naü\<*<4>*>/ esa jànàti, idàni pana bhavasaükhepagatattà na sallakkhetãti" vatvà tena yàcito atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto mahàvibhavo seññhi ahosi. Ath' assa putto sattavassiko jàtiyà pa¤¤avà atthakusalo. So ekadivasaü pitaraü upasaükamitvà "tàta atthassa dvàraü nàma kin" ti atthassa dvàrapa¤haü pucchi. Ath' assa pità taü pa¤haü kathento imaü gàtham àha: @*>/ ete ti. || Ja_I:83 ||>@ Tattha àrogyam icche parama¤ ca làbhan ti cakàro nipàtamattaü, tàta pañhamam eva àrogyasaükhàtaü paramaü làbhaü iccheyyà 'ti imam atthaü dãpento evaü àha, tattha àrogyaü nàma sarãrassa ca cittassa ca àrogyabhàvo anàturatà, sarãre hi rogàture\<*<6>*>/ n' eva aladdhaü bhogalàbhaü uppàdetuü sakkoti \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. bahå- 2 Ck ahan. 3 Ck vassa. 4 Cv na. 5 so both MSS. 6 both MSS. rogàturàre. >/ #<[page 367]># %< 4. Atthassadvàrajàtaka. (84). 5. Kimpakkajàtaka. (85). 367>% na laddhaü paribhu¤jituü, anàturo pana ubhayam p' etaü sakkotãti, citte ca kilesàture n' eva aladdhaü jhànàdilàbhaü uppàdetuü sakkoti na laddhaü puna samàpattivasena paribhu¤jitun ti, etasmiü anàrogye sati aladdho pi làbho na labbhati laddho pi niratthako hoti, asati pan' etasmiü aladdho pi làbho labbhati laddho pi sàtthako hotãti àrogyaü paramo làbho nàma, taü sabbapañhamaü icchi- tabbaü, idam ekam atthassa dvàran ti ayam ettha attho, sãlaü cà 'ti àcàrasã- laü, iminà lokuttaracàrittaü dasseti, vuddhànumatan ti guõavuddhànaü paõóitànaü anumataü, iminà ¤àõasampannànaü\<*<1>*>/ garånaü ovàdaü dasseti, suta¤ cà ti kàraõanissitaü sutaü, iminà imasmiü loke atthanissitaü bàhu- saccaü dasseti, {dhammànuvattã} cà 'ti tividhassa sucaritadhammassa anu- vattanaü, iminà duccaritadhammaü vajjetvà sucaritadhammànuvattanabhàvaü dasseti, alãnatà cà 'ti cittassa alãnatà anãcatà, iminà cittassa asaükocaü\<*<2>*>/ paõãtabhàvaü uttamabhàvaü dasseti, atthassa dvàrà pamukhà chal\<*<3>*>/ ete ti attho nàma vaóóhi, tassa vaóóhisaükhàtassa lokiyalokuttarassa\<*<4>*>/ atthassa ete pamukhà uttamà cha dvàrà upàyà adhigamamukhànãti. Evaü Bodhisatto puttassa atthadvàrapa¤haü kathesi. So tato paññhàya tesu chasu dhammesu vatti. Bodhisatto pi dànàdãni pu¤¤àni katvà yathàkammaü gato. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà putto va paccuppanno putto, mahàseññhi pana aham evà" 'ti. Atthassadvàrajàtakaü. $<5. Kimpakkajàtaka.>$ âyatiü\<*<5>*>/ dosaü nतàyà 'ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto ekaü ukkaõñhitabhikkhuü àrabbha kathesi. A¤¤ataro kira kulaputto Buddhasàsane uraü datvà pabbajito. Ekadivasaü Sàvatthiyaü piõóàya caranto ekaü alaükataitthiü disvà ukkaõñhi. Atha naü àcariyupajjhàyà Satthu santikaü ànayiüsu. Satthà "saccam kira tvaü bhikkhu ukkaõñhito" ti pucchitvà "saccan" ti vutte "pa¤ca kàmaguõà nàm' ete bhikkhu paribhogakàle ramaõãyà, so pana nesaü pari- bhogo\<*<6>*>/ nirayàdisu pañisandhidàyakattà kimpakkaphalaparibhogasadiso\<*<7>*>/ hoti, kimpakkaphalaü nàma vaõõagandharasasampannaü, khàditaü pana antàni khaõóetvà jãvitakkhayaü pàpeti, pubbe bahujanà tassa dosaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck ¤àna- 2 Cv asaükoca. 3 so both MSS. 4 both MSS. -rassi. 5 Ck àyatã, Cv àyati. 6 both MSS. pañibhogo. 7 both MSS. -sadisà. >/ #<[page 368]># %<368 I. Ekanipàtata. 9. Apàyimhavagga.>% adisvà vaõõagandharasesu bajjhitvà tam phalaü paribhu¤jitvà jãvitak- khayaü pàpuõiüså" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto satthavàho hutvà pa¤cahi sakañasatehi pubbantà aparantaü\<*<1>*>/ gacchanto añavimukhaü patvà manusse sannipàtetvà "imissà añaviyà visarukkhà nàma atthi, mà kho maü anàpucchà pubbe akhàditapubbàni phalàni khàditthà" 'ti ovadi. Manussà añaviü atikkamitvà añavimukhe ekaü kimpakkarukkhaü phala- bhàranamitasàkhaü addasaüsu, tassa khandhasàkhapattaphalàni saõñhàõavaõõarasagandhehi ambasadisàn' eva. Tesu ekacce vaõõagandharasesu bandhitvà ambaphalasa¤¤àya phalàni khà- diüsu, ekacce "satthavàhaü pucchitvà khàdissàmà" 'ti gahetvà aññhaüsu. Bodhisatto taü ñhànaü patvà gahetvà ñhite\<*<2>*>/ phalàni chaóóàpetvà ye khàdamànà aññhaüsu te vamanaü kàretvà tesaü bhesajjaü adàsi. Tesu ekacce àrogà jàtà, pañhamam eva khàditvà ñhità pana jãvitakkhayaü pattà. Bodhisatto pi icchi- taññhànaü sotthinà gantvà làbhaü labhitvà puna sakaññhànam eva àgantvà dànàdãni pu¤¤àni katvà yathàkammaü gato. Satthà taü\<*<3>*>/ vatthuü kathetvà abhisambuddho hutvà imaü gàthaü àha: @@ Tattha àyatiü dosaü nतàyà ti anàgate dosaü nतàya ajànitvà ti attho, yo kàme patisevatãti yo vatthukàme ca kilesakàme ca patisevati, vipàkante hananti nan ti te kàlà\<*<4>*>/ naü purisaü attano vipàkasaükhàte ante nirayàdisu uppannaü nànappakàrena dukkhena saüyojiyamànà\<*<5>*>/ hananti, kathaü: kimpakkam iva bhakkhitaü yathà paribhogakàle vaõõagandharasa- sampattiyà manàpaü kimpakkaphalaü anàgataü dosaü adisvà bhakkhitaü ante hanati jãvitakkhayaü pàpetãti. Evaü paribhogakàle manàpàpi kàmà vipàkakàle hanantãti desanaü yathànusandhiü pàpetvà saccàni pakàsesi. Ukkaõñhitabhikkhu sotà- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. parantà. 2 both MSS. ñhita. 3 Ck naü. 4 so both MSS. instead of kàmà? 5 Ck -yojãya-. >/ #<[page 369]># %< 6. Sãlavãmaüsanajàtaka. (86). 369>% pattiphalaü\<*<1>*>/ pàpuõi, sesaparisàya pi keci sotàpannà keci sakadàgà- mino keci anàgàmino keci arahanto ahesuü. Satthàpi imaü dhamma- desanaü àharitvà jàtakaü sàmodhànesi: "Tadà parisà Buddhaparisà ahosi, satthavàho pana aham evà" 'ti. Kimpakkajàtakaü. $<6. Sãlavãmaüsanajàtaka.>$ Sãlaü kir' eva kalyàõan ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto ekaü sãlavãmaüsakaü\<*<2>*>/ bràhmaõaü àrabbha kathesi. So kira Kosalaràjànaü nissàya jãvati tisaraõagato akhaõóapa¤casãlo tiõõaü vedànaü pàragå. Ràjà "ayaü sãlavà" ti tassa atirekasam- mànaü karoti. So cintesi: "ayaü ràjà mayhaü a¤¤abràhmaõehi\<*<3>*>/ atirekasammànaü karoti, ativiya maü garuü katvà passati, kin nu kho esa mama jàtigottakulapadesasippasampattiü\<*<4>*>/ nissàya imaü sammànaü karoti udàhu sãlasampattiü, vãmaüsissàmi tàvà" 'ti so ekadivasaü ràjupaññhànaü gantvà gharaü gacchanto ekassa hera¤¤i- kassa phalakato anàpucchitvà ekaü kahàpaõaü gahetvà agamàsi. Hera¤¤iko bràhmaõe garubhàvena ki¤ci avatvà va nisãdi. Punadivase dve kahàpaõe gaõhi. Hera¤¤iko tath' eva adhivàsesi. Tatiyadivase kahàpaõamuññhiü aggahesi. Atha naü hera¤¤iko "ajja te tatiyo divaso ràjakuñumbaü vilumpantassà" 'ti "ràjakuñumbaü vilumpakacoro me gahito" ti tikkhattuü viravi. Atha naü manussà ito c' ito cà- gantvà "ciran dàni tvaü sãlavà\<*<5>*>/ viya vicarãti" dve tayo pahàre datvà bandhitvà ra¤¤o dassesuü. Ràjà vippañisàrã hutvà "kasmà bràhmaõa evaråpaü dussãlakammaü karosãti\<*<6>*>/" vatvà "gacchatha, tassa ràjàõaü\<*<7>*>/ karothà" 'ti àha. Bràhmaõo "nàhaü mahàràja coro" ti àha. "Atha kasmà ràjakuñumbakassa phalakato kahàpaõe gaõhãti". "Etaü mayà tayi mama sammànaü karonte\<*<8>*>/ `kin nu kho ràjà mama jàtiàdãni nissàya atisammànaü karoti udàhu sãlaü nissàyà' 'ti vãmaüsanatthàya kataü, idàni pana mayà ekaüsena ¤àtaü, yathà sãlam eva nissàya tayà mama sammàno kato na jàtiyàdãni tathà\<*<9>*>/ hi me idàni ràjàõaü\<*<10>*>/ kàresãti, sv-àhaü iminà kàraõena imasmiü loke sãlam eva uttamaü sãlaü pamukhan' ti sanniññhànaü gato, imassa panàhaü sãlassa anuc- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv -phalaü corr. to -phale. 2 Cv -ka. 3 Ck aü¤aübrà-. 4 both MSS. -sippaü-. 5 both MSS. sãlevà. 6 both MSS. karohãti. 7 Cv ràjànaü, Ck ràjà. 8 Ck tayimmànaü karonto corr. to taya-, Cv tayi mama sammàna karonto. 9 Cv yathà. 10 both MSS. ràjànaü. >/ #<[page 370]># %<370 I. Ekanipàta. Apàyimhavagga.>% chavikaü karonto gehe ñhito kilese paribhu¤janto na sakkhissàmi kàtuü, ajj' eva Jetavanaü gantvà Satthu santike pabbajissàmi, pabbajjaü me dehãti" vatvà ràjànaü anujànàpetvà jetavanàbhimukho pàyàsi. Atha naü ¤atisuhajjabandhavà sannipàtetvà nivàretuü asakkontà\<*<1>*>/ nivattiüsu. So Satthu santikaü gantvà pabbajjaü yàci- tvà pabbajja¤ ca upasampada¤ ca labhitvà avissaññhakammanto vipassanaü vaóóhetvà arahattaü patvà Satthàraü upasaükamitvà "bhante mayhaü pabbajjà matthakaü pattà" ti a¤¤aü vyàkàsi. Tassa taü a¤¤avyàkaranaü\<*<2>*>/ bhikkhusaüghe pàkañaü jàtaü. Ath' ekadivasaü dhammasabhàyaü sannipatità bhikkhå "àvuso asuko nàma ra¤¤o upaññhàkabràhmaõo attano sãlaü vãmaüsitvà ràjànaü àpucchitvà arahatte\<*<3>*>/ patiññhito" ti tassa guõaü kathayamànà nisãdiüsu. Satthà àgantvà "kàya nu `ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "na bhikkhave idàni ayam eva bràhmaõo attano sãlaü vãmaüsitvà pabbajitvà attano patiññhaü akàsi, pubbe pi paõóità attano sãlaü vãmaüsitvà pabbajitvà attano patiññhaü kariüså 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto tassa purohito ahosi\<*<4>*>/ dànàdhimutto sãlajjhàsayo akhaõóapa¤casãlo. Ràjà sesabràhmaõehi atirekaü tassa sam- mànaü karotãti sabbaü purimasadisam eva. Bodhisatte pana bandhitvà ra¤¤o santikaü nãyamàne\<*<5>*>/ ahiguõóikà antaravãthiyaü sappaü kãëàpentà\<*<6>*>/ naü naüguññhe gaõhanti gãvàya gaõhanti gale veñhenti. Bodhisatto te disvà "mà tàtà etaü sappaü naü- guññhe gaõhatha, mà gãvàya\<*<7>*>/, mà gale veñhetha, ayam\<*<8>*>/ hi vo óasitvà jãvitakkhayaü pàpeyyà" 'ti àha. Ahiguõóikà\<*<9>*>/ "bràh- maõa sappo sãlavà àcàrasampanno, tàdiso dussãlo na hoti, tvaü pana attano dussãlatàya anàcàrena `ràjakuñumbavilumpaka- coro' ti bandhitvà nãyàsãti\<*<10>*>/" àhaüsu. So cintesi: "sappàpi tàva aóasantà aviheñhentà sãlavanto ti nàmaü labhanti, kim aïga\<*<11>*>/ pana manussabhåtà, sãlaü yeva imasmiü loke uttamaü, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv -to. 2 Ck a¤¤aü-. 3 both MSS. arahante. 4 Ck porohito. 5 Cv niyya-. 6 both MSS. kãlà-. 7 both MSS. gãvàvàya. 8 so both MSS. 9 Ck adds àha, Cv a. 10 Ck nãyyà-. 11 Ck kimahaü. >/ #<[page 371]># %< 7. Maügalajàtaka. (87). 371>% n' atthi tato uttaritaran" ti. Atha naü netvà ra¤¤o dassesuü. Ràjà "kiü idaü tàtà" ti pucchi. "Ràjakuñumbavilumpakacoro devà" 'ti. "Tena hi 'ssa ràjàõaü karothà" 'ti. Bràhmaõo "nàhaü mahàràja coro" ti àha. "Atha kasmà kahàpaõe aggahesãti" ca vutto purimanayen' eva sabbaü àrocento "sv-àhaü iminà kàraõena `imasmiü loke sãkam eva uttamaü sãlaü pàmukkhan' ti sanniññhànaü gato" ti vatvà "tiññhàtu tàva idaü, àsãviso tàva aóasanto aviheñhento sãlavà ti vattabbamattaü labhati, iminàpi kàraõena sãlam eva uttamaü sãlaü pavaran" ti sãlaü vaõõento imaü\<*<1>*>/ gàthaü àha: @*>/ ti na ha¤¤atãti. || Ja_I:85 ||>@ Tattha sãlaü kir' evà 'ti kàyavàcàcittehi avãtikkamanasaükhàtaü\<*<3>*>/ àcàra- sãlam eva, kirà ti anussavavasena vadati, kalyàõan ti sundarataraü, anuttaran ti jeññhakaü sabbaguõadàyakaü, passà 'ti attanà diññhakàraõaü abhimukhaü karonto katheti, sãlavà ti na ha¤¤atãti ghoraviso pi samàno adasana- aviheñhanamattakena sãlavà ti pasaüsaü labhati, na ha¤¤ati na viha¤¤atãti, iminàpi kàraõena sãlam eva uttaman ti. Evaü Bodhisatto imàya gàthàya\<*<4>*>/ ra¤¤o dhammaü desetvà kàme pahàya isipabbajjaü pabbajitvà Himavantaü pavisitvà pa¤ca abhi¤¤à aññha samàpattiyo nibbattetvà Brahmaloka- paràyano\<*<5>*>/ ahosi. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà ràjaparisà Buddhaparisà ahosi, purohito pana aham evà" 'ti Sãlavãmaüsanajàtakaü. $<7. Maügalajàtaka.>$ Yassa maügalà samåhatà ti. Idaü Satthà Veëuvane viharanto ekaü sàñakalakkhaõabràhmaõaü àrabbha kathesi. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck omits imaü. 2 both MSS. sãlaüvà. 3 Cv vãtikkamanaüsaükhàtaü, Ck kàyavàcàcintetivãtikkamanasàkhàtaü. 4 Cv gàthàyaü. 5 Ck -õo. >/ #<[page 372]># %<372 1. Ekanipàta. 9. Apàyimhavagga.>% Ràjagahavàsiko kir' eko bràhmaõo kotåhaëamaïgaliko tãsu rata- nesu appasanno micchàdiññhi aóóho mahaddhano mahàbhogo. Tassa samugge ñhapitaü sàñakayugaü måsikà khàdi. Ath' assa sãsaü nahàyitvà "sàñake àharathà" 'ti vuttakàle måsikàya khàditabhàvaü àrocayiüsu. So cintesi: "sace idaü måsikadaññhaü sàñakayugaü imasmiü gehe bhavissati mahàvinàso bhavissati, idaü hi avamaügalaü kàëakaõõisadisaü, puttadhãtànam pi dàsakammakaràdãnaü và\<*<1>*>/ na sakkà dàtuü, yo hi idaü gaõhissati sabbassa mahàvinàso bhavissati, àmakasu- sàne chaóóàpessàmi, na kho pana sakkà dàsàdãnaü hatthe dàtuü, te hi ettha lobhaü uppàdetvà idaü gahetvà vinàsaü pàpuõeyyuü\<*<2>*>/, puttassa taü hatthe dassàmãti" so puttaü pakkosàpetvà taü atthaü àrocetvà "tvaü pi naü tàta hatthena aphusitvà daõóakena gahetvà àmakasusàne chaóóetvà sasãsaü nahàyitvà ehãti" pesesi. Satthàpi kho taü divasaü paccåsasamaye veneyyabandhave olokento imesaü pitàputtànaü sotàpattiphalassa upanissayaü disvà migavãthiü gahetvà migaluddako viya gantvà àmakasusànadvàre nisãdi chabbaõõabuddha- raüsiyo vissajjento. Màõavo pitu vacanaü sampañicchitvà agàrasappaü viya taü\<*<3>*>/ yugasàñakaü yaññhikoñiyà gahetvà àmakasusànadvàraü pàpuõi. Atha naü Satthà "kiü karosi màõavà" 'ti àha. "Bho Gotama, idaü sàñakayugaü måsikàdaññhaü kàëakaõõisadisaü halà- halavisåpamaü\<*<4>*>/ mama pità `a¤¤o etaü chaóóento lobhaü uppàdetvà gaõheyyà' 'ti bhayena maü pahiõi\<*<5>*>/, aham etaü `chaóóetvà sãsaü nahàyissàmãti' àdàya\<*<6>*>/ gato 'mhi bho Gotamà" 'ti. "Tena chaóóehãti". Màõavo chaóóesi. Satthà "amhàkan dàni vaññatãti" tassa sammukhà va avamaügalaü "bho Gotama, etaü kàlakaõõisadisaü mà gaõhi mà gaõhãti" tasmiü vàrayamàne\<*<7>*>/ yeva gahetvà veëuvanàbhimukho pàyàsi Maõavo vegena gantvà pitu àrocesi: "tàta mayà àmakasusàne chaóóitaü sàñakayugaü samaõo Gotamo `amhàkaü vaññatãti' mayà vàriyamàno pi gahetvà Veëuvanaü gato" ti. Bràhmaõo cintesi: "taü sàñakayugaü avamaügalaü kàëakaõõisadisaü, taü vala¤jento samaõo pi Gotamo nassissati, tato amhàkaü garahà bhavissati, samaõassa Gotamassa a¤¤e\<*<8>*>/ bahusàñake datvà taü chaóóàpessàmãti" so bahusà- ñake\<*<9>*>/ gàhàpetvà\<*<10>*>/ puttena saddhiü Veëuvanaü gantvà Satthàraü disvà ekamantaü ñhito evam àha: "saccaü kira te bho Gotama àmakasu- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so both MSS. instead of pi? 2 both MSS. -õeyyaü. 3 Ck naü. 4 Cv haëàhaëa-, Ck halàhaëa-. 5 Ck vàhiõi, Cv vàhiõi corr. to pahiõi. 6 both MSS. àha 7 Ck vàriyamàne. 8 both MSS. a¤¤o. 9 Cv bahå-. 10 Cv bàhà-. >/ #<[page 373]># %< 7. Maügalajàtaka. (87). 373>% sànà sàñakayugaü gahitan" ti. "Saccaü bràhmaõà" 'ti. "Bho Gotama taü sàñakayugaü avamaügalaü, tumhe taü paribhu¤jamànà nassis- satha, sakalavihàro pi nassissati, sace vo nivàsanaü và pàrupanaü và na-ppahoti ime sàñake gahetvà taü chaóóàpethà" 'ti. Atha naü Satthà "mayaü bràhmaõa pabbajità nàma, amhàkaü àmakasusàne antaravãthiyaü saükàraññhàne\<*<1>*>/ nahànatitthe mahàmagge ti evaråpesu ñhànesu chaóóità và patità và pilotikà vaññati, tvam pana na idàn' eva pubbe pi evaüladdhiko yevà" 'ti tena yàcito atãtaü àhari: Atãte Magadharaññhe Ràjagahanagare dhammiko Ma- gadharàjà ràjjaü kàresi. Tadà Bodhisatto ekasmiü udiccabràhmaõakule nibbattitvà vi¤¤åtaü patto isipabbajjaü pabbajitvà abhi¤¤à ca samàpattiyo ca nibbattetvà\<*<2>*>/ Himavante vasamàno ekasmiü kàle Himavantato nikkhamitvà Ràjagaha- nagare\<*<3>*>/ ràjuyyànaü patvà tattha vasitvà dutiyadivase bhikkhà- càratthàya nagaram pàvisi. Ràjà taü disvà pakkosàpetvà pàsàde nisãdàpetvà bhojetvà uyyàne yeva vasanatthàya pañi¤¤aü gaõhi. Bodhisatto ra¤¤o nivesane bhu¤jitvà uyyàne vasati. Tasmiü kàle Ràjagahanagare\<*<3>*>/ Dussalakkhaõabràhmaõo nàma ahosi. Tassa samugge ñhapitaü sàñakayugan ti sabbaü purimasadisam eva. Màõave pana susànaü gacchante Bodhi- satto pañhamataraü gantvà susànadvàre nisãditvà tena chaóói- taü sàñakayugaü gahetvà uyyànaü agamàsi. Màõavo gantvà pitu àrocesi. Pità "ràjakulåpako\<*<4>*>/ tàpaso nasseyyà" 'ti\<*<5>*>/ Bodhi- sattassa santikaü gantvà "tàpasa tayà gahitasàñake chaóóehi, mà nassãti" àha. Tàpaso "amhàkaü susàne chaóóitapilotikà vaññati, na mayaü kotåhalamaügalikà, kotåhalamaügalaü nàm' etaü na Buddhapaccekabuddhabodhisattehi vaõõitaü, tasmà paõóitena kotåhalamaügalikena na bhavitabban" ti bràhmaõassa dhammaü desesi. Bràhmaõo dhammaü sutvà diññhim bhinditvà Bodhisattaü saraõaü gato. Bodhisatto pi aparihãnajjhàno Brahmaloka-paràyano ahosi. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv saükàraññhe. 2 both MSS. nibbattitvà. 3 Ck -gahà-. 4 Ck -ëupako. 5 both MSS. nasseyyàsãti. >/ #<[page 374]># %<374 I. Ekanipàta. 9. Apàyimhavagga.>% Satthàpi imaü atãtaü àharitvà abhisambuddho hutvà bràhmaõassa dhammaü desento imaü gàtham àha: @@ Tattha yassa maügalà samåhatà ti yassa arahato khãõàsavassa diññhamaügalaü sutamaügalaü mutamaügalan ti ete maügalà samucchinnà, uppàdà, supinà ca\<*<1>*>/ lakkhaõà cà 'ti evaråpo candaggàho bhavissati evaråpo suriyaggàho bhavissati evaråpo nakkhattaggàho bhavissati evaråpo ukkàpàto bhavissati evaråpo disàdàho bhavissatãti ime pa¤ca mahàuppàdà, nànappakàrakà supinà, subhagalakkhaõaü dubbhagalakkhanaü itthilakkhaõaü purisalakkhaõaü dàsalakkhaõaü dàsilakkhaõaü asilakkhaõaü usabhalakkhaõaü àvudhalakkhaõaü vatthalakkhaõan tã evamàdikàni lakkhaõàni, ime ca diññhiññhànà\<*<2>*>/ yassa samåhatà na etehi uppàdàdãhi attano maügalaü và avamaügalaü và pacceti, sa maü- galadosavãtivatto ti so khãõàsavo sabbamaügaladosavãtivatto atikkanto pajahitvà ñhito, yugayogàdhigato na jàtumeti kodho ca upanàho ca makkho ca paëàso\<*<3>*>/ cà 'ti àdinà nayena dve dve ekato àgatakilesà yugà nàma, kàmayogo bhavayogo diññhiyogo avijjàyogo ti ime saüsàre\<*<4>*>/ yojanabhàvato cattàro yogà nàma, te yuge ca yogà cà 'ti yugayoge adhigato abhibhavitvà gato\<*<5>*>/ vãtivatto samatikkanto khãõàsavo bhikkhu, na jàtumetãti puna pañisandhivasena ekaüsen' eva imaü lokaü na eti na gacchati. Evaü Satthà imàya gàthàya bràhmaõassa dhammaü desetvà puna saccàni pakàsesi. Saccapariyosàne bràhmaõo saddhiü puttena sotàpattiphale patiññhahi. Satthà jàtakaü samodhànesi: "Tadà ete va\<*<6>*>/ pitàputtà ahesuü, tàpaso pana aham evà" 'ti. Maügalajàta- kaü. $<8. Sàrambhajàtaka.>$ Kalyàõim eva mu¤ceyyà 'ti. Idaü Satthà Sàvatthiyaü viharanto omasavàdasikkhàpadaü àrabbha kathesi. Dve pi vatthåni heññhà Nandivisàlajàtake vuttasadisàn' eva. Imasmiü pana jàtake \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. omit ca. 2 Ck diññhadiññhànà, Cv divadiññhiññhàna corr. to diññhiññhànà. 3 so both MSS. instead of palàpo? 4 Ck saükàre. 5 Ck omits gato. 6 Cv ca. >/ #<[page 375]># %< 8. Sàrambhajàtaka. (88). 9. Kuhakajàtaka. (89). 375>% Bodhisatto Gandhàraraññhe Takkasilàyaü a¤¤atarassa bràhmaõassa Sàrambho nàma balivaddo ahosi. Satthà idaü atãtavatthuü ka- thetvà abhisambuddho hutvà imaü gàtham àha: @@ Tattha kalyàõimeva\<*<1>*>/ mu¤ceyyà 'ti catudosavinimmuttakalyàõiü sun- daraü anavajjaü vàcam eva mu¤ceyya vissajjeyya katheyya, na hi mu¤ceyya pàpikan ti pàpikaü làmikaü `paresaü appiyaü amanàpaü na mu¤ceyya na katheyya, mokkho kalyàõiyà sàdhå 'ti kalyàõavàcàya vissajjanam eva imasmiü loke sàdhu sundaraü bhaddakaü, mutvà tapati pàpikan ti pàpikaü pharusaü vàcaü mu¤citvà vissajjetvà kathetvà so puggalo tapati socati kilamati. Evaü Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà bràhmaõo ânando ahosi, bràhmaõã Uppalavaõõà, Sàrambho pana aham evà" 'ti. Sàrambhajàtakaü. $<9. Kuhakajàtaka.>$ Vàcà va\<*<2>*>/ kira te àsãti. Idaü Satthà Jetavane viharanto ekaü kuhakaü àrabbha kathesi. Kuhanavatthuü Uddàlajàtake àvibhavissati. Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente ekaü gàmakaü upanissàya eko kåñajañilakuhakatàpaso\<*<3>*>/ vasati. Eko kuñimbiko tassa ara¤¤e paõõasàlaü kàretvà tattha naü vàsento attano gehe paõãtàhàrena pañijaggati. So taü kåña- jañilaü "sãlavà eso" ti saddahitvà corabhayena suvaõõanikkha- sataü tassa paõõasàlaü netvà bhåmigataü katvà "idaü olokeyyàsi bhante" ti àha. Atha naü tàpaso "pabbajitànaü nàma àvuso evaråpaü kathetuü na vaññati, amhàkaü parasan- take lobho nàma n' atthãti" àha. So "sàdhu bhante" ti tassa vacanaü saddahitvà pakkàmi. Duññhatàpaso "sakkà ettakena \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck kalyàninàme, Cv kalyàõinàmeva. 2 Ck vàcàya. 3 Cv -jañilaüku-, >/ #<[page 376]># %<376 I. Ekanipàta. 8. Apàyimhavagga.>% jãvitun" ti katipàhaü atikkametvà taü suvaõõaü gahetvà antaràmagge ekasmiü ñhàne ñhapetvà àgantvà paõõasàlàyam eva vasitvà punadivase tassa gehe bhattakiccaü katvà evam àha: "àvuso mayaü tumhe nissàya ciraü vasimha, aticiram hi ekas- miü ñhàne vasantànaü manussehi saddhiü saüsaggo hoti, saü- saggo ca nàma pabbajitànaü malaü, tasmà gacchàm' ahan" ti vatvà tena punappuna yàciyamàno pi nivattituü na icchi. Atha naü so "evaü sante gacchatha bhante" ti yàva gàmadvàraü anugantvà nivatti. Tàpaso thokaü gantvà "imaü kuñumbikaü\<*<1>*>/ mayà va¤cetuü vaññatãti" cintetvà jañànaü antare tiõaü ñhape- tvà pañinivatti. Kuñumbiko "kiü bhante nivattitthà" 'ti pucchi. "âvuso tumhàkaü gehacchadanato me jañàsu ekatiõaü laggaü, adinnadàna¤ ca nàma pabbajitànaü na vaññati, taü àdàya àgato 'mhi". Kuñumbiko "chaóóetvà gacchatha bhante" ti vatvà "tiõasalàkaü nàma parasantakaü na gaõhati, aho kukkuccako me ayyo" ti pasãditvà vanditvà uyyojesi. Tadà pana Bodhi- sattena bhaõóatthàya paccantaü gacchantena tasmiü nivesane nivàso gahito hoti. So tàpasassa vacanaü sutvà va "addhà iminà duññhatàpasena imassa ki¤ci bhañaü bhavissatãti" kuñum- bikaü pucchi: "atthi\<*<2>*>/ pana te samma ki¤ci etassa tàpasassa santike nikkhittan\<*<3>*>/" ti. "Atthi samma suvaõõanikkhasatan" ti. "Tena hi gaccha, taü\<*<4>*>/ upadhàrehãti". So paõõasàlaü gantvà adisvà vegenàgantvà "n' atthi sammà" 'ti àha. "Na te suvaõõaü a¤¤ena gahitaü, ten' eva kuhakatàpasena gahitaü, ehi taü anubandhitvà gaõhàmà" 'ti vegena gantvà kåñatàpasaü gaõhitvà hatthehi ca pàdehi ca pothetvà suvaõõaü àharàpetvà gaõhiüsu. Bodhisatto suvaõõaü disvà "nikkhasataü haramàno asajjitvà\<*<5>*>/ tiõamatte satto sãti" vatvà naü\<*<6>*>/ garahanto imaü gàthaü àha; @*>/ kira te àsi saõhà sakhilabhàõino, tiõamatte asajjittho\<*<8>*>/ no ca nikkhasataü haran ti. || Ja_I:88 ||>@ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv kuñim-. 2 Ck atthina. 3 Ck nikkhittikan. 4 Ck thaü. 5 Ck asajjhitvà. 6 Cv tvaü. 7 Ck ya. 8 both MSS. -tthe. >/ #<[page 377]># %< 10. Akata¤¤åjàtaka. (90). 377>% Tattha vàcà va kira te àsi saõhà sakhilabhàõino ti pabbajitànaü tiõamattam pi adinnaü àdàtuü na vaññatãti evaü sakhilaü muduvacanaü vadantassa vàcà eva kira te saõhà àsi, vacanamattam evam addhà ahosãti attho, tiõamatte asajjittho ti kåñajañila\<*<1>*>/ ekissà tiõasalàkàya kukkuccaü kuru- màno tvaü satto àsatto laggo ahosi, no ca nikkhasataü haran ti imaü pana nikkhasataü haranto asatto nillaggo va jàto sãti. Evaü Bodhisatto taü garahitvà "mà su puna kåñajañila evaråpam akàsãti" ovàdaü datvà yathàkammaü gato. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà "na bhikkhave idàn' eva esa bhikkhu kuhako, pubbe pi kuhako yevà" 'ti vatvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà kåñatàpaso kuhakabhikkhu ahosi, paõóitapuriso pana aham evà" 'ti. Kuhakajàtakaü. $<10. Akata¤¤åjàtaka.>$ Yo pubbe katakàlyàõo ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto Anàthapiõóikaü àrabbha kathesi. Tassa\<*<2>*>/ kir' eko paccantavàsiko seññhi adiññhasahàyo ahosi. So ekadà paccante uññhànaka- bhaõóassa pa¤ca sakañasatàni påretvà kammantikamanusse àha: "gacchatha bho, imaü bhaõóaü Sàvatthiü netvà amhàkaü sahàyassa Anàthapiõóikamahàseññhissa paccakkhena vikkiõitvà pañibhaõóaü àha- rathà" 'ti. Te "sàdhå" 'ti tassa vacanaü sampañicchitvà Sàvatthiü gantvà mahàseññhiü disvà paõõàkàraü datvà taü pavattiü àrocesuü. Mahàseññhi "svàgataü vo" ti tesaü àvàsa¤ ca paribbaya¤ ca dàpetvà sahàyassa sukhaü pucchitvà bhaõóaü vikkiõitvà pañibhaõóaü\<*<3>*>/ dàpesi. Te paccantaü gantvà tam atthaü attano seññhissa àrocesuü. Apara- bhàge Anàthapiõóiko tath' eva pa¤ca sakañasatàni tattha pesesi. Manussà tattha gantvà paõõàkàraü àdàya paccantavàsikaseññhiü passiüsu. So "kuto àgacchathà" 'ti pucchitvà "Sàvatthito, {tumhàkaü} sahàyassa Anàthapiõóikassa santikà" ti vutte "Anàthapiõóiko ti kas- saci purisassa nàmaü bhavissatãti" parihàsaü katvà paõõàkàraü gahe- tvà "gacchatha tumhe" ti uyyojesi, n' eva nivàsaü na paribbayaü dàpesi. Te sayam eva bhaõóaü vikkiõitvà pañibhaõóaü àdàya Sà- vatthiü àgantvà seññhissa taü pavattiü àrocesuü. Atha so paccanta- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. -jañilaü. 2 Ck nassa. 3 Ck pati-, Cv pani-. 4 Ck vàsi. >/ #<[page 378]># %<378 I. Ekanipàta. 9. Apàyimhavagga.>% vàsã\<*<1>*>/ puna pi ekavàraü tath' eva pa¤ca sakañasatàni Sàvatthiü pe- sesi. Manussà paõõàkàraü àdàya mahàsetthiü passiüsu. Te pana disvà Anàthapiõóikassa gehe manussà "mayaü sàmi etesaü nivàsa¤ ca bhatta¤ ca paribbaya¤ ca jànissàmà" 'ti vatvà tesaü sakañàni bahinagare tathàråpe\<*<2>*>/ ñhàne mocàpetvà "tumhe idha vasatha, amhà- kaü vo ghare yàgubhatta¤ ca paribbayo ca bhavissatãti" gantvà dàsakammakare sannipàtetvà majjhimayàmasamantare pa¤ca sakañasa- tàni vilumpitvà nivàsanapàrupanàni pi tesaü\<*<3>*>/ acchinditvà goõe palàpe- tvà sakañàni vicakkàni katvà bhåmiyaü ñhapetvà cakkàni pi gaõhitvà va agamaüsu. Paccantavàsino nivàsanamattassàpi sàmikà ahutvà bhãtà vegena palàyitvà paccantam gatà. Seññhimanussàpi taü pavattiü mahàseññhino àrocesuü. So "atthi dàn' idaü kathàpàbhatan" ti Satthu santikaü gantvà àdito paññhàya sabbaü taü pavattiü àrocesi. "Na kho gahapati so paccantavàsi\<*<4>*>/ idàn' eva evaüsãlo, pubbe pi evaüsãlako va ahosãti" vatvà tena yàcito atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto Bàràõasiyaü mahàvibhavo seññhi ahosi. Tass' eko paccantavàsiko seññhi adiññhasahàyo sahàyo\<*<4>*>/. ti sabbaü atãtavatthuü paccuppannavatthusadisam eva. Bodhisatto pana attano manussehi "ajja amhehi idan nàma katan" ti àrocito\<*<5>*>/ "pañhamaü attano kataü upakàraü ajànantà pacchàpi evaråpaü labhanti yevà" 'ti vatvà sampattaparisàya dhammaü desento imaü gàthaü àha: @@ Tatràyaü piõóattho: khattiyàdisu yo koci puriso pubbe pañhamataraü a¤¤ena katakalyàõo katåpakàro katattho nipphàditakicco hutvà taü parena attani kataü kalyàõa¤ c' eva na jànàti so pacchà attano kicce samuppanne tassa kiccassa kattàraü nàdhigacchati na labhatãti. Evaü Bodhisatto imàya gàthàya dhammaü desetvà dànà- dãni pu¤¤àni katvà yathàkammaü gato. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -vàsi. 2 Ck yathàråpe. 3 Cv nesaü. 4 so both MSS. 5 both MSS. -te. >/ #<[page 379]># %< 1. Littajàtaka. (91). 379>% Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà paccantavàsi\<*<1>*>/ idàni paccantavàsã yeva, Bàràõasiseññhi pana aham evà" 'ti. Akata¤¤åjàtakaü. Apàyimhavaggo navamo. 10. LITTAVAGGA. $<1. Littajàtaka.>$ Littaü paramena tejasà ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto apaccavekkhitaparibhogaü àrabbha kathesi. Tasmiü kira kàle bhikkhå cãvaràdãni labhitvà yebhuyyena apaccavekkhitvà paribhu¤janti. Te cattàro paccaye apaccavekkhitvà paribhu¤jamànà yebhuyyena nirayatiracchànayonito na mu¤canti. Satthà taü kàraõaü ¤atvà\<*<2>*>/ bhikkhånaü anekapariyàyena dhammakathaü kathetvà apacca- vekkhitaparibhoge\<*<3>*>/ àdãnavaü\<*<4>*>/ kathetvà "bhikkhave bhikkhunà nàma cattaro paccaye labhitvà apaccavekkhitvà paribhu¤jituü na vaññati\<*<5>*>/, tasmà ito paññhàya paccavekkhitvà paribhu¤jeyyàthà" 'ti paccavekkha- navidhiü dassento "idha bhikkhave bhikkhu pañisaükhà yoniso cãva- raü pañisevati sãtassa pañighàtàyà" 'ti àdinà nayena tantiü ñhapetvà "bhikkhave cattàro paccaye evaü paccavekkhitvà paribhu¤jituü vañ- ñati, apaccavekkhitaparibhogo nàma halàhalavisaparibhogasadiso, porà- õakà hi apaccavekkhitvà dosaü ajànitvà visaü paribhu¤jitvà vipàkante mahàdukkhaü anubhaviüså" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto a¤¤atarasmim mahàbhogakule nibbattitvà vayap- patto akkhadhutto ahosi. Athàparo kåñakkhadhutto Bodhi- sattena saddhiü kãëanto attano jaye vattamàne keëimaõóalaü\<*<6>*>/ na bhindati paràjayakàle\<*<7>*>/ pana akkhaü mukhe pakkhipitvà "akkho naññho" ti keëimaõóalaü\<*<8>*>/ bhinditvà pakkamati. Bodhi- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so both MSS. 2 Cv katvà. 3 Ck -bhogena. 4 both MSS. àdãnava. 5 Cv vaddhati. 6 both MSS. -maõóaëaü. 7 both MSS. paràjakàle. 8 Cv -ëaü. >/ #<[page 380]># %<380 I. Ekanipàta. 10. Alittavagga.>% satto tassa kàraõaü ¤atvà "hotu jànissàm' ettha pan\<*<1>*>/" ti akkhe àdàya attano ghare halàhalavisena rajetvà\<*<2>*>/ punappuna sukkhà- petvà te àdàya tassa santikaü gantvà "ehi samma, akkhehi kãëàmà\<*<3>*>/ 'ti àha. So "sàdhu sammà" 'ti keëimaõóalaü\<*<4>*>/ sajjetvà tena saddhiü kãëanto attano paràjayakàle ekaü mukhe pakkhipi. Atha naü Bodhisatto tathà karontaü disvà "gilàhi tàva, pacchà `idan nàma tan' ti jànissasãti" codetuü imaü gàtham àha: @*>/ pàpadhuttaka\<*<6>*>/, pacchà te kañukaü\<*<7>*>/ bhavissatãti. || Ja_I:90 ||>@ Tattha littan\<*<8>*>/ makkhitaü ra¤jitaü, paramena tejasà ti uttamatejasaü- pannena halàhalavisena, gilan ti gilanto, akkhan ti guëakaü\<*<9>*>/, na bujjhatãti ayam me gilato idan nàma karissatãti na jànàti, gila re ti gilàhi are, gilà 'ti puna pi codento vadati, pacchà te kañukam\<*<10>*>/ bhavissatãti imasmim te akkhe galite etaü visaü tikhiõaü bhavissatãti attho. Bodhisattassa kathentass' eva kathentass' eva\<*<10>*>/ visavegena mucchito akkhãni parivattetvà khandhaü nàmetvà pati. Bodhi- satto "idàni 'ssa jãvitadànaü dàtuü vaññatãti"\<*<11>*>/ osadhaparibhà- vitaü vamanayogaü datvà vametvà sappimadhusakkharàdayo khàdàpetvà àrogaü\<*<12>*>/ katvà "puna evaråpaü mà kàsãti" ovaditvà dànàdãni pu¤¤àni katvà yathàkammaü gato. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà "bhikkhave apaccavekkhi- taparibhogo nàma apaccavekkhitvà katavisaparibhogasadiso hotãti" vatvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà paõóitadhutto aham eva ahosiü". Kåñadhutto pan' ettha na kathãyati, yathà c' ettha evaü sabbattha yo pana imasmiü kàle na pa¤¤àyati so na kathãyaty-evà 'ti. Littajàtakaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck pat, read pattan (Trenckner). 2 so both MSS. 3 both MSS. kãëamà. 4 both MSS. -maõóaëaü. 5 Ck omits gila. 6 Ck pàpadhutta. 7 Cv -kam. 8 Ck litthan. 9 Ck gå-. 10 so both MSS. 11 Cv vaddhatãti. 12 Cv arogaü. >/ #<[page 381]># %< 2. Mahàsàrajàtaka. (92). 381>% $<2. Mahàsàrajàtaka.>$ Ukkaññhe såram icchantãti. Idaü Satthà Jetavane viharanto àyasmantam ânandaü àrabbha kathesi. Ekasmiü samaye Kosalara¤¤o itthiyo cintayiüsu: "Buddhuppàdo nàma dullabho, tathà manussapañilàbho paripuõõàyatanà ca, maya¤ ca ima¤ ca\<*<1>*>/ dullabhaü khaõasamavàyaü labhitvàpi attano ruciyà vihàraü gantvà dhammaü và sotuü påjaü và kàtuü dànaü và dàtuü na labhàma, ma¤jåsàya pakkhittà\<*<2>*>/ viya vasàma, ra¤¤o kathetvà amhàkaü dhammaü desetuü anucchavikaü ekaü bhikkhuü pakkosàpetvà tassa santike dhammaü sossàma, tato yaü sakkhissàma taü gaõhissàma, dànàdãni pu¤¤àni karissàma, evaü no ayaü khaõapañilàbho saphalo bhavisatãti" tà sabbàpi ràjànaü upasaükamitvà attanà cintitakàraõaü kathayiüsu. Ràjà "sàdhå" 'ti sampañicchi. Ath' ekadivasaü uyyànakãëaü kãëitu- kàmo uyyànapàlaü pakkosàpetvà "uyyànaü sodhehãti" àha. Uyyàna- pàlo uyyànaü sodhento Satthàraü a¤¤atarasmiü rukkhamåle nisinnaü disvà ra¤¤o santikaü gantvà "suddhaü deva uyyànaü, api c' ettha a¤¤atarasmim rukkhamåle Bhagavà nisinno" ti àha. Ràjà "sàdhu samma, Satthu santike dhammam pi sossàmà" 'ti alaükatarathaü abhiruyha uyyànaü gantvà Satthu santikaü agamàsi. Tasmi¤ ca samaye Chattapàõi nàm' eko anàgàmiupàsako Satthu santike dhammaü suõamàno nisinno hoti. Ràjà taü disvà àsaükamàno muhuttaü ñhatvà puna "sac' àyaü pàpako bhaveyya na Satthu santike nisãditvà dhammaü suõeyya, apàpakena iminà bhavitabban" ti cintetvà Satthà- raü upasaükamitvà vanditvà ekamantaü nisãdi. Upàsako Buddhagàra- vena ra¤¤o paccuññhànaü và vandanaü và na akàsi, tena assa ràjà anattamano ahosi. Satthà tassa anattamanabhàvaü ¤atvà upàsakassa guõaü kathesi: "ayaü mahàràja upàsako bahussuto àgatàgamo kàmesu vãtaràgo" ti. Ràjà "na iminà orakena bhavitabbaü yassa Satthà guõaü vaõõetãti" cintetvà "upàsaka vadeyyàsi yena te attho" ti àha. Upàsako "sàdhå" 'ti sampañicchi. Ràjà Satthu santike dhammaü sutvà Satthàraü padakkhiõaü katvà pakkàmi. So ekadiva- saü upàsakaü bhuttapàtaràsaü chattam adàya Jetavanaü gacchantaü disvà pakkosàpetvà evam àha: "tvaü kira upàsaka bahussuto, amhà- ka¤ ca itthiyo dhammaü sotukàmà c' eva uggahetukàmà ca, sàdhu vat' assa sace tàsaü dhammaü vàceyyàsãti". "Deva gihãnaü\<*<3>*>/ nàma \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so both MSS. 2 Cv pakkhittaü. 3 Cv gihãtaü. >/ #<[page 382]># %<382 I. Ekanipàta. 10. Alittavagga.>% ràjantepure dhammaü desetuü và vàcetuü và na patiråpaü, ayyànam eva patiråpan" ti. Ràjà "saccaü esa\<*<1>*>/ vadatãti" taü uyyojetvà itthiyo pakkosàpetvà "bhadde ahaü tumhàkaü dhammadesanatthàya ca dham- maü vàcanatthàya ca Satthu santikaü gantvà ekaü bhikkhuü yàcàmi, asãtiyà mahàsàvakesu kataraü yàcàmãti `àha. Tà sabbà mantetvà dhammabhaõóàgàriyaü ânandattheram eva rocesuü. Ràjà Satthu santikaü gantvà vanditvà ekamantaü nisinno evam àha: "bhante, amhàkaü gehe itthiyo ânandattherassa santike dhammaü sotu¤ ca uggaõhitu¤ ca icchanti, sàdhu vat' assa sace amhàkaü gehe dhammaü deseyya c' eva vàceyyàsãti\<*<2>*>/. Satthà "sàdhå" 'ti sampa- ñicchitvà theraü àõàpesi. Tato paññhàya ra¤¤o itthiyo therassa santike dhammaü suõanti c' eva uggaõhanti ca. Ath' ekadivasaü ra¤¤o cåëàmaõi naññho. Ràjà tassa naññhabhàvaü sutvà amacce àõàpesi: "sabbe antovaëa¤janamanusse gahetvà cåëàmaõiü àharàpethà" ti. Amaccà màtugàme àdiü katvà cåëàmaõiü paripucchantà adisvà mahà- janaü kilamenti. Taü divasaü ânandatthero ràjanivesanaü paviññho. Yathà tà itthiyo pubbe theraü disvà va haññhatuññhà dhammaü suõanti ca uggaõhanti ca tathà akatvà sabbà domanassappattà va ahesuü. Tato therena "kasmà tumhe ajja evaråpà jàtà" 'ti pucchità evam àhaüsu: "bhante `ra¤¤o cåëàmaõiü pariyesàmà' 'ti amaccà màtugàme upàdàya antovaëa¤janake kilamenti, na jànàma kassa kiü bhavissa, ten' amha domanassappattà" ti. Thero "mà cintethà" 'ti tà samassàse- tvà ra¤¤o santikaü gantvà pa¤¤attàsane nisãditvà "maõi kira te mahà- ràja naññho" ti pucchi. "âma bhante" ti. "Asakkhi pana taü àharàpetun" ti. "Bhante sabbaü antojanaü gahetvà kilamento pi na sakkomi àharàpetun" ti. "Mahàràja mahàjanaü akilametvà va àharaõåpàyo atthãti". "Kataro bhante" ti. "Piõóadànaü mahàràjà" 'ti. "Katarapiõóadànaü bhante" ti. "Mahàràja yattakesu àsaükà atthi te gaõetvà ekekassa ekekaü pilàlapiõóaü\<*<3>*>/ và mattikàpiõóaü và datvà `imaü paccåsakàle àharitvà asukaññhàne nàma pàtethà' ti vattabbaü, yena gahito bhavissati so tasmiü pakkhipitvà àharissati, sace pañhamadivase yeva pàtenti icc-etaü kusalaü, noce pàtenti dutiyadivase pi tatiyadivase pi tath' eva kàtabbaü, evaü mahàjano ca na kilamissati maõiü ca labhissasãti{\<*<4>*>/}" evaü vatvà thero agamàsi. Ràjà vuttanayen' eva tayo divase dàpesi, n' eva maõiü àhariüsu. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck evasa. 2 so both MSS. instead of vàceyya cà 'ti? 3 so both MSS. instead of palala-? 4 both MSS. -ssatãti. >/ #<[page 383]># %< 2. Mahàsàrajàtaka. (92). 383>% Thero tatiyadivase àgantvà "kiü mahàràja pàtito maõãti pucchi. "Na pàtenti bhante" ti. "Tena hi mahàràja mahàtalasmiü\<*<1>*>/ ¤eva pañicchannaññhàne mahàcàñiü ñhapàpetvà udakassa påràpetvà sàõiü parikkhipàpetvà `sabbe antovaëa¤janamanussà ca itthiyo ca uttaràsaü- gaü katvà ekako anto sàõiü pavisitvà hatthaü dhovitvà àgacchatå' 'ti vadehãti" thero imaü upàyaü àcikkhitvà pakkàmi. Ràjà tathà kàresi. Maõicoro cintesi: "dhammabhaõóàgàriko imaü adhikaraõaü{\<*<2>*>/} àdàya maõiü adassetvà na osakkissatãti aññhànam etaü pàtetuü dàni vaññatãti" maõiü pañicchannaü katvà àdàya anto sàõiü pavisitvà càñiyaü\<*<3>*>/ pàtetvà\<*<4>*>/ nikkhami. Sabbesaü nikkhantakàle udakaü chaóóetvà maõiü addasaüsu. Ràjà "theraü nissàya mahàjanaü akilametvà va me maõi laddho" ti tussi. Antovaëa¤janamanussàpi "theraü nissàya mahàduk- khato mutt' amhà" 'ti tussiüsu. "Therassànubhàvena ra¤¤o cåëàmaõi laddho" ti therassànubhàvo sakalanagare c' eva bhikkhusaüghe ca pàkaño jàto. Dhammasabhàyaü sannisinnà bhikkhå therassa guõaü vaõ- õayiüsu: "àvuso ânandatthero attano bahussutatàya paõóiccena upàyaku- salatàya mahàjanaü akilametvà upàyen' eva ra¤¤o maõiü dassesãti". Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "na bhikkhave idàni ânanden' eva\<*<5>*>/ parahatthagataü bhaõóaü dassitaü, pubbe pi paõóità mahàjanaü akilametvà upàyen' eva tiracchànahatthagatabhaõóakaü dassayiüså" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto sabbasippe nipphattiü patto tass' eva amacco ahosi. Ath' ekadivasaü ràjà mahantena parivàrena uyyànaü gantvà vanantaràni vicaritvà udakakãëaü kãëitukàmo maügala- pokkharaõiü otaritvà itthàgàram pi pakkosi. Itthiyo attano sãsåpagagãvåpagàdãni àbharaõàni omu¤citvà uttaràsaïge pakkhipi- tvà samuggapiññhesu ñhapetvà dàsiyo pañicchàpetvà pokkharaõiü otariüsu. Ath' ekà uyyànamakkañi\<*<6>*>/ sàkhantare nisinnà deviü piëandhanàni\<*<6>*>/ omu¤citvà uttaràsaïge pakkhipitvà samuggapiññhesu ñhapayamànaü\<*<7>*>/ disvà tassà muttàhàraü piëandhitukàmà\<*<6>*>/ hutvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv madàtalasmiü. 2 Cv adhikàra-. 3 both MSS. càñiü. 4 Ck pàpetvà. 5 Ck ànandoneva, Cv ànandovenava corr. to -doneva. 6 so both MSS. 7 both MSS. ñhapiya-. >/ #<[page 384]># %<384 I. Ekanipàta. 10. Alittavagga.>% dàsiyà pamàdaü olokayamànà nisãdi. Dàsã pi rakkhamànà tahaü tahaü olokadhàmà\<*<1>*>/ nisinnà yeva pacalàyituü àrabhi. Makkañã\<*<2>*>/ tassà pamàdabhàvaü ¤atvà vàtavegena otaritvà mahà- muttàhàraü gãvàya pañimu¤citvà vàtavegena uppatitvà sàkhan- tare nisãditvà a¤¤àsaü makkañãnaü dassanabhayena ekasmiü susiraññhàne ñhapetvà upasantåpasantà\<*<3>*>/ viya taü rakkhamànà nisãdi. Sàpi kho dàsã pabujjhitvà muttàhàraü apassantã kampa- mànà a¤¤aü upàyaü adisvà "puriso deviyà muttàhàraü gahe- tvà palàto\<*<4>*>/" ti mahàviravaü viravi. ârakkhamanussà tato tato sannipatitvà tassà vacanaü sutvà ra¤¤o àrocayiüsu. Ràjà "coraü gaõhathà" 'ti àha. Purisà uyyànà nikkhamitvà "coraü gaõhathà" 'ti ito c' ito olokenti. Ath' eko jànapado balikàraka- puriso taü saddaü sutvà kampamàno palàyi. Taü disvà purisà "ayaü coro bhavissatãti" anubandhitvà taü gahetvà pothetvà "are duññhacora evaü mahàsàraü nàma piëandhanaü\<*<5>*>/ ava- harissasãti\<*<6>*>/" parihàsiüsu. So cintesi: "sac' àhaü `na gaõhà- mãti' vakkhàmi ajja me jãvitaü n' atthi, pothentà yeva maü màressanti, sampañicchàmi nan\<*<7>*>/" ti so "àma sàmi gahitaü me" ti. Atha naü\<*<8>*>/ bandhitvà ra¤¤o santikaü nayiüsu. Ràjàpi naü pucchi: "gahitan te mahàsàrapiëandhanan\<*<5>*>/" ti. "âma devà" 'ti. "Idàni naü kahan" ti. "Deva mayà mahàsàraü nàma ma¤capãñham pi na diññhapubbaü, seññhi pana maü mahàsàrapiëandhanaü\<*<5>*>/ gaõhàpesi, so 'haü gahetvà va tassa adàsiü, so naü jànàtãti". Ràjà seññhiü pakkosàpetvà "gahitan te imassa hatthato mahàsàrapiëandhanan\<*<5>*>/" ti pucchi. "âma devà" 'ti. "Kahan tan" ti. "Purohitassa me dinnan" ti. Purohitam pi pakkosàpetvà tath' eva pucchi. So pi sam- pañicchitvà "gandhabbassa me dinnan" ti àha. Tam pi pakko- sàpetvà "purohitassa te hatthato mahàsàrapiëandhanaü\<*<5>*>/ gahitan" ti pucchi. "âma devà" ti. "Kahan" ti. "Kilesavasena me \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so both MSS. instead of olokayamànà? 2 Ck -ñi. 3 Cv upasantu-. 4 Ck palàyato. 5 so both MSS. 6 both MSS. -rissàsãti. 7 both MSS. tan? 8 Ck taü. >/ #<[page 385]># %< 2. Mahàsàrajàtaka. (92). 385>% vaõõadàsiyà dinnan" ti. Tam pi pakkosàpetvà pucchi. Sà "na gaõhàmãti" àha. Ne\<*<1>*>/ pa¤ca jane pucchantànaü suriyo atthaü gato. Ràjà "idàni vikàlo jàto, sve jànissàmà" 'ti pa¤ca jane amaccànaü datvà nagaraü pàvisi. Bodhisatto cintesi: "idaü piëandhanaü\<*<1>*>/ antovaëa¤je naññhaü, aya¤\<*<2>*>/ ca gahapatiko bahivaëa¤je, dvàre pi balavàarakkho, tasmà antova- ëa¤janakànam pi taü gahetvà palàyituü na sakkà, evaü n' eva bahivaëa¤janakànaü na anto uyyàne vaëa¤janakànaü gahaõå- pàyo dissati, iminà duggatamanussena `seññhissa me dinnan' ti kathentena attano mokkhatthàya kathitaü bhavissati, seññhinàpi `purohitassa me dinnan' ti kathentena `ekato hutvà nittharis- sàmà' 'ti cintetvà kathitaü bhavissati, purohitenàpi `gandhab- bassa me dinnan' ti kathentena `bandhanàgàre\<*<3>*>/ gandhabbaü nissàya sukhena vasissàmà' 'ti cintetvà kathitaü, gandhabbenàpi `vaõõadàsiyà me dinnan 'ti kathentena `anukkaõñhito gamis- sàmãti'\<*<4>*>/ cintetvà kathitaü bhavissati, imehi pa¤cahi pi acorehi bhavitabbaü, uyyàne makkañà bahå, piëandhanena\<*<1>*>/ ekissà makkañiyà hatthe àråëhena bhavitabban" ti so ràjànaü upasaü- kamitvà "mahàràja, core amhàkaü niyyàdetha, mayaü taü kiccaü sodhessàmà" ti àha. Ràjà "sàdhu paõóita, sodhehãti" tassa niyyàdesi. Bodhisatto attano dàsapurise pakkositvà "te pa¤ca jane ekasmiü ¤eva ñhàne vasàpetvà samantà àrakkhaü katvà kaõõaü datvà yan te a¤¤ama¤¤aü kathenti taü mayhaü àrocethà" 'ti vatvà pakkàmi. Te tathà akaüsu. Tato manus- sànaü sannisinnavelàya seññhi taü gahapatikaü àha: "are duññhagahapatika, tayà ahaü mayà tvaü kahaü diññhapubbo, kadà te\<*<5>*>/ mayhaü piëandhanaü\<*<1>*>/ dinnan" ti àha. "Sàmi ma- hàseññhi, ahaü mahàsàraü nàma rukkhasàrapàdakaü ma¤ca- pãñhakam pi na jànàmi, taü nissàya pana mokkhaü labhis- sàmãti evaü avacaü, mà me kujjha sàmãti". Purohito pi \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so both MSS. 2 Cv ayaü. 3 Ck -nàgàrena. 4 both MSS. gavi-. 5 both MSS. ne. >/ #<[page 386]># %<386 I. Ekanipàta. 10. Littavagga.>% seññhiü àha: "mahàseññhi tvaü iminà attano adinnakam eva mayhaü kathaü adàsãti". "Mayam pi dve issarà amhàkaü ekato hutvà ñhitakàle kammaü khippaü nippajjissatãti\<*<1>*>/ kathesin" ti. Gandhabbo pi purohitaü àha: "bràhmaõa kadà tayà mayhaü piëandhanaü\<*<2>*>/ dinnan". "Ahaü `taü nissàya vasanañ- ñhàne sukhaü vasissàmãti' kathesin" ti. Vaõõadàsã pi gandhab- baü àha: "are duññhagandhabba, ahaü kadà tava santikaü gatapubbà tvaü và mama santikaü àgatapubbo, kadà mayhaü piëandhanaü\<*<2>*>/ dinnan" ti. "Bhagini\<*<3>*>/, kiükàraõà kujjhasi, `amhesu pa¤casu ekato vasantesu gharàvàso bhavissati, anuk- kaõñhamànà sukhaü vasissàmà' 'ti kathesin" ti. Bodhisatto payojitamanussànaü santikà naü kathaü sutvà tesaü tatvato acorabhàvaü ¤atvà "makkañiyà gahitapiëandhanaü\<*<2>*>/ upàyen' eva pàtessàmãti" bheõóumayàni bahåni piëandhanàni\<*<2>*>/ kàretvà uyyàne makkañiyo gàhàpetvà hatthapàdagãvàsu bheõóupiëandhanàni\<*<2>*>/ piëandhàpetvà\<*<2>*>/ vissajjesi. Itarà makkañã piëandhanaü\<*<2>*>/ rakkha- mànà\<*<4>*>/ uyyàne eva nisãdi. Bodhisatto manusse àõàpesi: "gac- chatha tumhe, uyyàne sabbamakkañiyo upadhàretha, yassà taü piëandhanaü\<*<2>*>/ passatha taü uttàsetvà piëandhanaü\<*<2>*>/ gaõhathà" 'ti. Tàpi kho makkañiyo "piëandhanaü\<*<4>*>/ no laddhan" ti tuññha- haññhà uyyàne vicarantiyo tassà santikaü gantvà "passatha amhàkaü piëandhanan\<*<2>*>/" ti àhaüsu. Sà makkhaü asahamànà "kiü iminà bheõóupiëandhanenà\<*<2>*>/" 'ti muttàhàraü piëandhitvà\<*<2>*>/ nikkhami. Atha naü te purisà disvà piëandhanaü\<*<2>*>/ chaóóàpe- tvà àharitvà Bodhisattassa adaüsu. So taü àdàya ra¤¤o dassetvà "idaü te deva piëandhanaü\<*<2>*>/, te pa¤ca pi acorà, idaü pana uyyàne makkañiyà àbhatan\<*<5>*>/" ti àha. "Kathaü pana te paõóita makkañiyà hatthaü àråëhabhàvo ¤àto, kathaü te gahitan" ti. So sabbaü àcikkhi. Ràjà tuññhamànaso "saü- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. -ssasãti. 2 so both MSS. 3 both MSS. -õi. 4 Ck -õà, Cv -naü. 5 Ck makkañiyà ne makkañiyà àbhatan. >/ #<[page 387]># %< 3. Vissàsabhojanajàtaka. (93). 387>% gàmasãsàdisu nàma såràdayo icchitabbà hontãti" Bodhisattassa thutiü karonto imaü gàtham àha: @@ Tattha ukkaññhe ti upakaññhe ubhato båëhe\<*<1>*>/ saügàme sampahàre vattamàne ti attho, såraü icchantãti asaniyàpi matthake patamànàya apalàyinaü såraü icchanti, tasmiü khaõe evaråpo saügàmayodho patthetabbo hoti, mantãsu akutåhalan ti {kattabbàkattabbaü} kiccaü sammantanakàle uppanne mantãsu yo akutåhalo avikiõõavàco mantaü na bhindati taü icchanti, tàdiso tesu ñhànesu patthetabbo hoti, piyan ca annapànamhãti madhure annapàne paccupaññhite saha\<*<2>*>/ paribhu¤janatthàya piyapuggalaü patthenti, tàdiso tasmiü kàle patthetabbo hotãti\<*<3>*>/, atthe jàte va\<*<3>*>/ paõóitan ti attha- gambhãre dhammagambhãre kismi¤cid eva kàraõe và pa¤he và uppanne paõói- taü vicakkhaõaü icchanti, tathàråpo hi tasmiü samaye patthetabbo hotãti. Evaü ràjà Bodhisattaü vaõõetvà thometvà ghanavassaü vassanto mahàmegho viya sattahi ratanehi påjetvà tass' ovàde ñhatvà dànàdãni pu¤¤àni katvà yathàkammaü gato. Satthàpi imaü dhammadesanaü àharitvà therassa guõaü kathetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà ràjà ânando ahosi, paõóitàmacco pana aham evà" 'ti. Mahàsàrajàtakaü. $<3. Vissàsabhojanajàtaka.>$ Na vissase avissatthe ti. Idaü Satthà Jetavane vi- haranto vissàsabhojanaü àrabbha kathesi. Tasmiü hi kira samaye yebhuyyena bhikkhå "màtarà no dinnaü, pitarà no dinnaü, bhàtarà bhaginiyà cullamàtarà cullapitarà màtulena matulàniyà dinnaü, amhàkaü gihikàle\<*<4>*>/ pi ete dàtuü yuttaråpà cà" 'ti ¤àtãhi dinne cat- tàro paccaye vissatthà hutvà apaccavekkhitvà paribhu¤janti. Satthà taü kàraõaü ¤atvà "bhikkhånaü dhammadesanaü kàtuü vaññatãti" bhikkhå\<*<5>*>/ sannipàtàpetvà "bhikkhave bhikkhunà nàma ¤àtãhi pi \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv båëho. 2 Ck sahà. 3 so both MSS. 4 both MSS. gihã-. 5 both MSS. bhikkhu. >/ #<[page 388]># %<388 I. Ekanipàta. 10. Littavagga.>% a¤¤àtãhi pi dinnake cattàro paccaye paccavekkhitvà va paribhogo kàtabbo, apaccavekkhitaparibhogaü katvà hi kàlaü kurumàno bhikkhu yakkha- petàttabhàvato na muccati, apaccavekkhitaparibhogo nàm' esa visa- paribhogasadiso, visaü hi vissàsikena dinnakam pi avissàsikena dinna- kam pi màreti yeva, pubbe pi vissàsena dinnavisaü paribhu¤jitvà jãvitakkhayaü pattà" ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto mahàvibhavo seññhi ahosi. Tass' eko gopàlako kiññhasambàdhasamaye\<*<1>*>/ gàvo gahetvà ara¤¤aü pavisitvà tattha gopallikaü katvà rakkhanto vasati\<*<2>*>/ seññhino ca kàlena kàlaü gorasaü àharati\<*<3>*>/. Ath' assa gopallikàya avidåre sãho nivàsaü gaõhi. Gàvãnaü sãhasantàsena milàtànaü khãraü mandaü ahosi. Atha naü ekadivasaü sappiü àdàya àgataü seññhi pucchi: "kin mu kho samma gopàlaka mandaü sappãti". So taü kàraõaü àcikkhi. "Atthi pana samma tassa\<*<4>*>/ sãhassa katthaci pañibaddho" ti. "Atthi 'ssa sàmi ekàya migamàtu- kàya saddhiü saüsaggo" ti. "Sakkà pana taü gàhàpetun" ti. "Sakkà sàmãti". "Tena hi taü gahetvà tassà nalàñato paññhàya sarãre lomàni visena punappuna rajitvà sukkhàpetvà dve tayo divase atikkamitvà taü migamàtukaü vissajjehi, so tassà sinehena sarãraü lehitvà jãvitakkhayaü pàpuõissati, ath' assa cammanakhadàñhà\<*<5>*>/ c' eva vasa¤ ca gahetvà àgaccheyyà- sãti" halàhalavisaü datvà uyyojesi. Gopàlako jàlaü khipitvà upàyena taü migamàtukaü gaõhitvà tathà akàsi. Sãho taü disvà va balavasinehena tassà sarãraü lehitvà jãvitakkhayaü pàpuõi. Gopàlako pi cammàdãni gahetvà Bodhisattassa santi- kaü agamàsi. Bodhisatto taü kàraõaü ¤atvà "paresu sineho nàma na kattabbo, evaü balasampanno pi sãho migaràjà kilesavasena saüsaggaü nissàya migamàtukàya sarãraü lehento visaparibhogaü katvà jãvitakkhayaü patto" ti vatvà sampatta- parisàya dhammaü desento imaü gàthaü àha: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck tiññha-. 2 Ck vasiti. 3 Cv àhariti. 4 Ck nassa. 5 both MSS. -nakhà-. >/ #<[page 389]># %< 4. Lomahaüsajàtaka. (94.) 389>% @@ Tatràyaü saükhepattho: yo pubbe sahàyo attani avissattho ahosi tasmiü avissatthe yo pubbe pi nibbhayo attani vissàsiko yeva tasmiü vissatthe pi na vissase n' eva vissàsaü kareyya, kiükàraõà: vissàsà bhayam anveti yo hi mitte pi amitte pi vissàso tato bhayam eva àgacchati, kathaü: sãhaü va migamàtukà yathà mittasanthavavasena katavissàsàya migamàtukàya santikà sãhassa bhayaü anvetaü upagataü sampattan ti attho, yathà và\<*<1>*>/ vissàsavasena sãhaü migamàtukà anvetà upagatà ti attho. Evaü Bodhisatto sampattaparisàya dhammaü desetva dànàdãni pu¤¤àni katvà yathàkammaü gato. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà seññhi\<*<2>*>/ aham eva ahosin" ti. Vissàsabhojanajàtakaü. $<4. Lomahaüsajàtaka.>$ Sotatto sosãto ti. Idaü Satthà Vesàliyaü upanissàya Pàñikàràme viharanto Sunakkhattaü àrabbha kathesi. Ekas- miü hi samaye Sunakkhatto Satthu upaññhàko\<*<3>*>/ hutvà pattacãvaraü àdàya vicaramàno Korakkhattiyassa dhammaü rocento Dasabalassa pattacãvaraü niyyàdetvà Korakkhattiyaü nissàya tassa Kàlaka¤jaka- asura-yoniyaü nibbattakàle gihã hutvà "n' atthi samaõassa Gotamassa uttarimanussadhammo alamariya¤àõadassanaviseso, takkapariyàhataü\<*<4>*>/ samaõo Gotamo dhammaü deseti vãmaüsànucaritaü sayaüpañibhànaü\<*<5>*>/, yassa ca khv-àssa atthàya dhammo desito so na niyyàti takkarassa\<*<6>*>/ sammàdukkhakkhayàyà" 'ti Vesàliyaü tiõõaü pàkàrànaü antare vicaranto Satthu avaõõaü bhàsati. Athàyasmà Sàriputto piõóàya caranto tass' evaü avaõõaü bhàsantassa sutvà piõóapàtapañikkanto tam atthaü Bhagavato àrocesi. Bhagavà "kodhano Sàriputta Su- nakkhatto moghapuriso, kodhavasen' evam àha, kodhavasenàpi `so na\<*<7>*>/ niyyàti takkarassa\<*<8>*>/ sammàdukkhakkhayàyà' 'ti vadanto ajànitvàpi {mayhaü} guõam eva bhàsati, na kho pana so moghapuriso mayhaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. cà. 2 Cv mahàseññhi. 3 both MSS. upaññhàno. 4 Ck -yàbhataü. 5 Ck pàñi-. 6 Ck niyyànitakkarassa, Cv tiyyàtitakkarassa. 7 both MSS. omit na. 8 Ck niyyànitakkarassa, Cv niyyàtinakka-. >/ #<[page 390]># %<390 I. Ekanipàta. 10. Littavagga.>% guõaü jànàti, mayhaü hi Sàriputta cha abhi¤¤à nàma atthi, ayam pi me uttarimanussadhammo va, dasa balàni atthi, catuvesàrajja¤àõaü atthi, catuyoniparicchedaka¤àõaü atthi, pa¤cagatiparicchedaka¤àõaü atthi, ayam pi me uttarimanussadhammo va, evaü uttarimanussa- dhammasamannàgataü pana maü yo evaü vadeyya `n' atthi samaõassa Gotamassa uttarimanussadhammo' ti so taü vàcaü appahàya taü cittaü appahàya taü diññhiü apañinissajjitvà yathàbhataü nikkhitto evaü niraye" ti evaü attano vijjamànaü uttarimanussadhammassa guõaü kathetvà "Sunakkhatto kira Sàriputta Korakkhattiyassa dukkarakàrikàya micchà- tape pasanno, micchàtape pasãdanto na pana mayi eva pasãdituü vaññati, ahaü ito ekanavutikappamatthake `atthi nu kho ettha sàro' ti bàhirakamicchàtapaü vãmaüsanto caturaïgasamannàgataü brahmacariya- vàsaü vasiü, tapassã sudaü homi paramatapassã, låkho sudaü homi paramalåkho, jegucchã sudaü homi paramajigucchã, pavivitto sudaü homi paramavivitto" ti vatvà therena yàcito atãtaü àhari: Atãte ekanavutikappamatthake Bodhisatto "bàhirakatapaü vãmaüsissàmãti" àjãvikapabbajjaü pabbajitvà acelako ahosi rajojalliko, pavivitto ahosi ekavihàrã, manusse disvà migo viya palàyi, mahàvikañabhojano ahosi macchakagomayàdãni\<*<1>*>/ pa- ribhu¤ji. Appamàdavihàratthàya ara¤¤e ekasmiü bhiüsanake vanasaõóe vihàsi, tasmiü viharanto\<*<2>*>/ himavàtasamaye antarañ- ñhake\<*<3>*>/ rattiü vanasaõóà nikkhamitvà abbhokàse viharitvà suriye uggate vanasaõóaü pavisati, so yathà rattim abbhokàse himodakena tinto tath' eva divà vanasaõóato paggharantehi udakabindåhi temayi, evaü ahorattaü sãtadukkhaü anubhoti. Gimhànaü pana pacchime màse divà abbhokàse viharitvà rattim vanasaõóaü pavisati, so yathà divà abbhokàse àtapena pari- ëàhappatto tath' eva rattiü nivàte vanasaõóe pariëàhaü pàpu- õàti, sarãrà sedadhàrà muccanti. Ath' assa pubbe assutapubbà ayaü gàthà pañibhàsi: @*>/ sosãto eko bhiüsanake vane naggo na c' aggim àsãno esanàpasuto munãti. || Ja_I:93 ||>@ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv vacchaka-. 2 both MSS. -te. 3 so both MSS. 4 add ahaü? >/ #<[page 391]># %< 5. Mahàsudassanajàtaka. (95.) 391>% Tattha sotatto ti suriyasantàpena sutatto, sosãto ti himodakena susãto suññhu tinto, eko bhiüsanake vane ti yattha paviññhànaü yebhuyyena lomàni bhiüsanti tathàråpe bhiüsanake vanasaõóe eko adutiyo va ahosin ti dãpeti, naggo na caggimàsãno ti naggo ca na ca aggim àsãno ti, tathà sãtena pãëiyamàno pi n' eva nivàsanaü\<*<1>*>/ pàrupanaü\<*<2>*>/ và àdiyiü na aggiü àgamma nisãdin ti dãpeti, esanàpasuto ti abrahmacariye pi tasmiü brahmacariyasa¤¤ã hutvà brahmacariyaü c' ev' etaü esanà ca gavesanà ca upàyo brahmalokassà 'ti evaü tàya brahmacariyesanàya pasuto anuyutto ussukkaü àpanno ahosin ti dasseti, munãti munã\<*<2>*>/ kho esa monatthàya pañipanno, evaü lokena sambhàvito ahosin ti dãpeti. Evaü caturaïgasamannàgataü pana brahmacariyaü caritvà Bodhisatto maraõakàle upaññhitaü nirayanimittaü disvà "idaü vata samàdànaü niratthakan" ti ¤atvà taü khaõaü ¤eva taü laddhiü bhinditvà sammàdiññhiü gahetvà devaloke nibbatti. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "ahaü tena samayena so àjãviko ahosin" ti. Lomahaüsajàtakaü. $<5. Mahàsudassanajàtaka.>$ Aniccà vata saükhàrà ti. Idaü Satthà parinibbànama¤ce nipanno ânandattherassa "mà Bhagavà imasmiü khuddakanaga- rake" ti vacanaü àrabbha kathesi. "Tathàgate Jetavane viharante Sàriputtatthero kattikapuõõamàya Nàlagàmake jàto varake\<*<3>*>/ parinibbàyi, Mahàmoggallàno kattikamàsass' eva kàëapakkhe addhamàsiyaü, evaü parinibbute aggasàvakayuge aham pi Kusinàràyaü parinibbàyissàmãti" anupubbena carikaü caramàno tattha gantvà yamakasàlànam antare uttarasãsake ma¤cake anuññhànaseyyàya nipajji. Atha naü àyasmà ânandatthero "mà bhante Bhagavà imasmiü khuddakanagarake visame ujjaügalanagarake sàkhànagarake\<*<4>*>/ parinibbàyi, a¤¤esa¤ ca\<*<3>*>/ Ràjagahàdã- naü mahànagarànaü a¤¤atarasmiü Bhagavà parinibbàyatå" 'ti yàci. Satthà "mà ânanda imam khuddakanagarakaü ujjaügalanagarakaü\<*<5>*>/ sàkhànagarakan ti vadehi, ahaü pubbe Sudassanacakkavattiràjakàle imasmiü nagare vasiü, tadà dvàdasayojanikena ratanapàkàrena parikkhit- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. nivàsana. 2 Ck -pàrå-. 3 so both MSS. 4 Ck uchchaügala-, Cv has has added sàkhànagarake, Ck omits this. 5 Ck uchch-. >/ #<[page 392]># %<392 I. Ekanipàta. 10. Littavagga.>% taü mahànagaraü ahosãti" vatvà therena yàcito atãtaü àharanto Mahàsudassanasuttaü kathesi. Tadà pana Mahàsudassanaü\<*<1>*>/ dhammapàsàdà otaritvà avidåre sattaratanamaye nàlapane\<*<2>*>/ pa¤¤attasmiü kappiyama¤cake dakkhiõena passena anuññhànaseyyàya nipannaü disvà "imàni te deva caturàsãtinagarasahassàni Kusàvatãràjadhàni-pamukhàni, ettha chandaü karohãti" Subhaddàdeviyà vutte Mahàsudassano "mà devi evaü avaca, atha kho `ettha chandaü vinehi mà apekhaü akàsãti' evaü maü ovadà" 'ti vatvà "kiükàraõà devà" 'ti pucchito "ajjàhaü kàlakiriyaü karissàmãti". Atha naü devã rudamànà akkhãni pu¤chitvà kicchena kasirena tathà vatvà rodi paridevi, sesàpi caturàsãtisahassà itthiyo rodiüsu paride- viüsu, amaccàdisu pi eko adhivàsetuü nàsakkhi, sabbe pi rodiüsu. Bodhisatto alabhaõo\<*<3>*>/ "mà saddam akattha\<*<4>*>/", sabbe nivàretvà deviü àmantetvà "mà tvaü devi rodi mà paridevi, tilaphalamatto pi hi saükhàro nicco nàma n' atthi, sabbe aniccà bhedanadhammà evà" 'ti vatvà deviü ovadanto imaü gàtham àha: @@ Tattha aniccà vata saükhàrà ti bhadde Subhaddàdevi yattakà\<*<5>*>/ kehici paccayehi samàgantvà katà khandhàyatanàdayo saükhàrà sabbe te aniccà yeva nàma, etesu hi råpaü aniccaü vi¤¤àõaü aniccaü cakkhuü aniccaü dhammà aniccà, yaü ki¤ci savi¤¤àõakàvi¤¤àõakaü\<*<6>*>/ ratanaü sabban taü aniccam eva iti aniccà vata saükhàrà ti gaõha, kasmà: uppàdavayadham- mino sabbe h' ete uppàdadhammino c' eva vayadhammino ca uppajjanabhijjana- sabhàvà yeva tasmà aniccà ti veditabbà, yasmà ca aniccà tasmà uppajjitvà va nirujjhanti, uppajjitvà ñhitiü patvàpi\<*<7>*>/ nirujjhanti yeva, sabbe h' ete nibbatta- mànà uppajjanti nàma bhijjamànà nirujjhanti nàma, tesaü uppàde sati yeva ñhiti\<*<8>*>/ nàma hoti, ñhitiyà sati yeva bhaügo nàma hoti, na hi anuppannassa ñhiti \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. -no. 2 Cv taülavane. 3 so both MSS. instead of "alaü bhaõe? 4 Cv akatthaü, read: akatthà 'ti? 5 Ck yatthakà. 6 Ck saviü¤àõaka. 7 Cv vatvàpi. 8 Cv yiti. >/ #<[page 393]># %< 6. Telapattajàtaka. (96.) 393>% nàma, ñhitaü abhejjanakaü nàma atthi, iti sabbe pi saükhàrà tãni lakkhaõàni patvà tattha tatth' eva nirujjhanti, tasmà sabbe p' ime aniccà khaõikà ittarà addhuvà pabhaïguno\<*<1>*>/ calità samãrità\<*<2>*>/ anaddhaniyà pàyàtà tàvakàlikà nissàrà tàvakàlikaññhena màyàmarãcipheõasadisà\<*<3>*>/, tesu\<*<4>*>/ bhadde Subhaddàdevi kasmà\<*<5>*>/ sukhasa¤¤aü uppàdesi, evaü pana gaõha: tesaü\<*<6>*>/ våpasamo sukho sabbavaññavåpasamanato\<*<7>*>/ tesaü våpasamo nàma nibbànaü, tad ev' ekaü ekaü, tato sukhaü nàma n' atthãti. Evaü Mahàsudassano amatamahànibbànena desanàkåñaü gahetvà avasesassàpi mahàjanassa "dànaü detha sãlaü rakkhatha uposathakammaü karothà" 'ti ovàdaü datvà devalokaparàyano ahosi. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà Subhaddàdevã Ràhulamàtà ahosi, pariõàyakaratanaü Ràhulo, sesaparisà Buddhapurisà, Mahàsudassano pana aham evà" 'ti. Mahà- sudassanajàtakaü. $<6. Telapattajàtaka.>$ Samatittikaü anavasesakan ti. Idaü Satthà Sumbha- raññhe Desakaü nàma nigamaü nissàya a¤¤atarasmiü vanasaõóe viharanto Janapadakalyàõisuttaü àrabbha kathesi. Tatra hi Bha- gavà "seyyathàpi bhikkhave `Janapadakalyàõã Janapadakalyàõãti' kho bhikkhave mahàjanakàyo sannipàteyya, sà kho pan' assa Janapadakalyàõã paramapàsàvinã gãte\<*<8>*>/ `Janapadakalyàõã naccati gàyatãti' kho bhikkhave bhiyyosomattàya mahàjanakàyo sannipàteyya, atha puriso àgaccheyya jãvitukàmo amaritukàmo sukhakàmo dukkhapañikkålo, tam enaü evaü vadeyyuü `ayan te ambho purisa samatittiyo telapatto antarena ca mahàsamayaü antarena ca Janapadakalyàõiyà hàretabbo\<*<9>*>/, puriso ca taü ukkhittàsiko piññhito piññhito anubandhissati, yatth' eva naü\<*<10>*>/ thokam pi chaóóessasi tatth' eva te siraü pàtessatãti', taü\<*<11>*>/ kim ma¤¤atha bhik- khave, api nu so puriso amuü telapattaü amanasikaritvà bahiddhà pamàdaü àhareyyà" ti, "no h' etaü bhante", "upamà kho my-àyaü bhik- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck pabhaüguno. 2 both MSS. smã-. 3 Ck -phena-, Cv -pena-. 4 Ck nesu. 5 Cv tasmà. 6 Ck nesaü. 7 both MSS. sabbavaddhavå-. 8 Ck -sàvãtãhite? 9 both MSS. hàrotabbo. 10 so both MSS. 11 Ck omits taü. >/ #<[page 394]># %<394 I. Ekanipàta. 10. Littavagga.>% khave katà atthassa vi¤¤àpanàya, ayaü ettha attho: samatittiyo telapatto ti kho bhikkhave kàyagatày' etaü satiyà adhivacanaü, tasmàtiha bhikkhave evaü sikkhitabbaü: kàyagatà no sati bhàvità bhavissati susamàraddhà, evaü hi vo bhikkhave sikkhitabban" ti imaü Janapada- kalyàõisuttaü sàtthaü savya¤janaü kathesi. Tatràyaü saükhepattho: Janapadakalyàõãti janapadamhi kalyàõã uttamà chasarãradosarahità pa¤cakalyàõasamannàgatà, sà hi yasmà nàtidãghà nàtirassà nàtikisà nàtithålà nàtikàëã\<*<1>*>/ nàccodàtà atikkantà mànusakaü vaõõaü appattà devavaõõaü tasmà chasarãradosarahità, chavikalyàõaü maüsakalyàõaü nahàrukalyàõaü aññhikalyàõaü vayakalyàõan ti imehi pana pa¤cahi kalyàõehi samannàgatà pa¤cakalyàõasamannàgatà nàma, tassà hi àgantukobhàsakiccaü nàma n' atthi, attano sarãrobhàsen' eva dvàdasahatthe ñhàne àlokaü karoti, piyaïgu- samà\<*<2>*>/ và hoti suvaõõasamà\<*<2>*>/ và, ayam assà chavikalyàõatà, cattàro pan' assà hattha- pàdà mukhapariyosàna¤ ca làkhàparikammakatà viya pavàëarattakambalasadisaü hoti, ayam assà maüsakalyàõatà, vãsatinakhapattàni maüsato amuttaññhàne làkhà- rasapåritàni viya muttaññhàne khãradhàrasadisàni, ayam assà nahàrukalyàõatà, dvattiüsa dantà suphassità sudhotavajirapantã viya khàyanti, ayam assà aññhikal- yàõatà, vãsaüvassasatikàpi pana samànà soëasavassuddesikà viya hoti nibbalipalità, ayam assà vayakalyàõatà, paramapàsàvinãti ettha pana pasavanaü pasavo pavattatãti attho pasàvo yeva pàsàvo paramo pàsàvo paramapàsàvo so assà atthãti paramapàsàvinã, nacce ca gãte ca uttamapavatti\<*<3>*>/ seññhakiriyà\<*<4>*>/, uttamam eva naccaü naccati\<*<5>*>/ gãtan ca gàyatãti vuttaü hoti, atha puriso àgaccheyyà ti na attano ruciyà àgaccheyya, ayam pan' ettha adhippàyo: ath' evaü mahàjana- majjhe Janapadakalyàõiyà naccamànàya sàdhu sàdhå ti sàdhukàresu aïgulipoñha- nena\<*<6>*>/ celukkhepesu ca vattamànesu taü pavattiü sutvà ràjàbandhanàgàrato ekaü purisaü pakkosàpetvà nigaëàni bhinditvà samatittikaü suparipuõõaü telapattaü tassa hatthe datvà ubhohi hatthehi daëhaü gàhàpetvà ekaü asihatthaü purisaü àõàpesi: etaü gahetvà Janapadakalyàõiyà samajjaññhànam gaccha, yatth' eva c' esa pamàdaü àgamma ekam pi telabinduü chaóóeti tatth' ev' assa sãsaü chindà\<*<7>*>/ 'ti, so puriso asiü ukkhipitvà taü tajjento\<*<8>*>/ tattha nesi, so maraõabhayena tajjito jãvitakàmatàya pamàdavasena taü amanasikatvà sakim pi akkhãni ummãle- tvà taü Janapadakalyàõiü na olokesi, evaü bhåtapubbam ev' etaü vatthuü, sutte pana\<*<9>*>/ parikappavasen' etaü vuttan ti veditabbaü, upamà kho my-àyan ti ettha pana telapattassa tàva kàyagatàsatiyà opammasaüsandanaü katam eva, ettha pana ràjà viya kammaü daññhabbaü asi viya kilesà ukkhittàsikapuriso viya màro telapattahatthapuriso viya kàyagatàsatibhàvako vipassakayogàvacaro. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. -kaëã. 2 both MSS. -sàmà. 3 Ck uttamipavatti. 4 Ck sesakiriyà. 5 Ck -tã. 6 Ck -potha-. 7 both MSS. chinda. 8 Ck tajjanto. 9 Ck na. >/ #<[page 395]># %< 6. Telapattajàtaka. (96.) 395>% Iti Bhagavà "kàyagatàsatiü bhàvetukàmena bhikkhunà telapatta- hatthena tena purisena viya satiü avissajjetvà appamattena kàyagatà- sati bhàvetabbà" ti imaü suttaü àharitvà dassesi. Bhikkhå imaü sutta¤ ca attha¤ ca sutvà evam àhaüsu: "dukkaraü bhante tena purisena kataü tathàråpaü Janapadakalyàõiü anoloketvà telapattaü àdàya gacchantenà" 'ti. Satthà "na bhikkhave tena dukkaraü kataü sukaraü ev' etaü, kasmà: ukkhittàsikena purisena santajjetvà nãyamànatàya, yam pana pubbe paõóità appamàdena satiü avissajjetvà abhisaükhañaü\<*<1>*>/ dibbaråpam pi indriyàni bhinditvà anoloketvà va gan- tvà rajjaü pàpuõiüsu etaü dukkaran" ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto tassa ra¤¤o puttasatassa sabbakaniññho hutvà nibbattitvà anupubbena vi¤¤åtaü pàpuõi. Tadà ca ra¤¤o gehe paccekabuddhà bhu¤janti. Bodhisatto tesaü veyyàvaccaü karoti. So ekadivasaü cintesi: "mama bahå\<*<2>*>/ bhàtaro, lacchàmi nu kho ahaü imasmiü nagare kulasantakaü rajjaü udàhu no" ti. Ath' assa etad ahosi: "paccekasambuddhe pucchitvà jànissàmãti" so dutiyadivase paccekabuddhesu àgatesu dhammakarakaü àdàya pànãyaü parissàvetvà pàde dhovitvà makkhetvà tesaü antare khajjakaü khàditvà nisinnakàle vanditvà ekamantaü nisinno tam atthaü pucchi. Atha naü te avocuü: "kumàra, na tvaü imasmiü nagare rajjaü labhissasi, ito pana vãsaüyojanasata- matthake Gandhàraraññhe Takkasilànagaraü nàma atthi, tattha gantuü sakkonto ito sattame divase rajjaü lacchasi, antarà- magge pana mahàvattaniañaviyaü paripantho atthi, taü añaviü pariharitvà gacchantassa yojanasatiko maggo hoti, ujukaü gacchantassa pa¤¤àsa yojanàni, so hi amanussakantàro nàma, tattha yakkhiniyo antaràmagge gàme ca sàlàyo ca màpe- tvà uparisuvaõõatàrakavicittavitànaü mahàrahaseyyaü\<*<3>*>/ pa¤¤a- petvà nànàviràge paññasàõiyo parikkhipitvà{\<*<4>*>/} dibbàlaükàrehi attabhàvaü maõóetvà sàlàsu nisãditvà gacchante purise madhuràhi \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. -kañaü. 2 Cv bahu. 3 Cv mahàrahaü seyya, Ck mahàrahasseyyaü. 4 Ck pakkhipitvà. >/ #<[page 396]># %<396 I. Ekanipàta. 10. Littavagga.>% vàcàhi saügaõhitvà `kilantaråpà viya pa¤¤àyatha, idhàgantvà nisãditvà pànãyaü pivitvà gacchathà' 'ti pakkositvà àgatànaü àsanàni datvà attano råpalãëhàya vilàsehi palobhetvà kilesavasike katvà attanà saddhiü ajjhàcàre kate tatth' eva te lohitena paggharantena khàditvà jãvitakkhayaü pàpenti, råpagocarasattaü råpen' eva gaõhanti saddagocaraü madhurena gãtavàditasaddena ghànagocaraü dibbagandhehi jivhàgocaraü\<*<1>*>/ dibbena nànagga- rasabhojanena poññhabbagocaraü ubhatolohitakåpadhànehi dib- basayanehi, sace indriyàni bhinditvà tà anoloketvà satiü paccupaññhapetvà gamissasi sattame divase tattha rajjaü laccha- sãti". Bodhisatto "hotu bhante, tumhàkaü ovàdaü gahetvà kiü età olokessàmãti" paccekabuddhehi parittaü kàràpetvà parittavàlikaü c' eva parittasuttaka¤ ca àdàya paccekabuddhe ca màtàpitaro ca vanditvà nivesanaü gantvà attano purise àha: "ahaü Takkasilàyaü rajjaü gahetuü gacchàmi, tumhe idh' eva tiññhathà" 'ti. Atha naü pa¤ca janà àhaüsu, "mayam pi àgacchàmà" 'ti. "Na sakkà tumhehi àgantuü, antaràmagge kira yakkhiniyo råpàdigocare manusse eva¤ c' eva¤ ca råpàdãhi palobhetvà gaõhanti, mahà paripantho, ahaü pana attànaü takketvà gacchàmãti". "Kiü pana deva mayaü tumhehi saddhiü gacchantà attano piyàni råpàdãni olokessàma, mayaü hi tath' eva gamissàmà" 'ti. Bodhisatto "tena hi appamattà hothà" 'ti te pa¤ca jane àdàya maggaü pañipajji. Yakkhiniyo gàmà- dãni màpetvà nisãdiüsu. Tesu råpagocaro puriso tà yakkhiniyo oloketvà råpàrammaõo pañibaddho thokaü ohãyi. Bodhisatto "kiü bho thokaü ohãyasãti\<*<2>*>/" àha. "Deva, pàdà me rujanti, thokaü sàlàya nisãditvà àgacchàmãti". "Ambho età yakkhiniyo mà kho patthesãti". "Yaü hotu taü hotu\<*<3>*>/, na sakkomi devà" 'ti. "Tena hi pa¤¤àyissasãti" itare cattàro àdàya agamàsi. So pi råpagocarako tàsaü santikaü agamàsi. Tà\<*<4>*>/ attanà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck divhà. 2 Ck ohiyya-, Cv ohãyya-. 3 Ck na hotu. 4 Ck nà. >/ #<[page 397]># %< 6. Telapattajàtaka. (96.) 397>% saddhiü ajjhàcàre kate taü tatth' eva jãvitakkhayaü pàpetvà purato gantvà a¤¤aü sàlaü màpetvà nànàturiyàni gahetvà gàyamànà nisãdiüsu. Tattha saddagocarako ohãyi\<*<1>*>/. Tam pi khàditvà purato gantvà nànappakàre gandhakaraõóe påretvà àpaõaü\<*<2>*>/ pasàretvà\<*<3>*>/ nisãdiüsu. Tattha gandhagocarako ohãyi\<*<4>*>/. Tam pi khàditvà purato gantvà nànaggarasànaü dibbabhojanànaü bhàjanàni påretvà odanikàpaõaü pasàretvà nisãdiüsu. Tattha rasagocarako ohãyi. Tam pi khàditvà purato gantvà dibbasaya- nàni pa¤¤àpetvà\<*<5>*>/ nisãdiüsu. Tattha poññhabbagocarako ohãyi\<*<6>*>/. Tam pi khàdiüsu. Bodhisatto ekako va ahosi. Ath' ekà yakkhinã "atikharamanto vatàyaü, ahaü taü khàditvà nivattissà- mãti" Bodhisattassa pacchato pacchato agamàsi. Añaviyà parabhàge vanakammikàdayo yakkhiniü disvà "ayan te purato gacchanto puriso kiü hotãti" pucchiüsu. "Komàrasàmiyo me ayyà\<*<7>*>/" ti. "Ambho, ayaü evaü sukhumàlà pupphadàmasadisà suvaõõavaõõà\<*<8>*>/ kumàrikà attano kulaü chaóóetvà bhavantaü\<*<9>*>/ takketvà nikkhantà\<*<10>*>/, kasmà etaü akilametvà àdàya na gaccha- sãti". "N' esà ayyà\<*<7>*>/ mayhaü {pajàpatã}, yakkhinã esà, etàya me pa¤ca manussà khàdità". "Ayyà\<*<7>*>/ purisà nàma kuddhakàle attano pajàpatiyo yakkhiniyo pi karonti petiyo pãti". Sà gacchamànà gabbhinãvaõõam\<*<11>*>/ dassetvà puna sakiü vijàtavaõõaü katvà puttaü aükenàdàya Bodhisattaü anubandhi. Diññhadiññhà purimanayen' eva pucchanti. Bodhisatto pi tath' eva vatvà gacchanto Takkasilaü pàpuõi. Sà puttaü antaràdhàpetvà ekikà va anubandhi. Bodhisatto nagaradvàraü gantvà ekissà sàlàya nisãdi. Sà Bodhisattassa tejena pavisituü asakkontã\<*<12>*>/ dibbaråpaü màpetvà sàladvàre aññhàsi. Tasmiü samaye Tak- kasilato ràjà uyyànaü gacchanto taü disvà pañibaddhacitto hutvà "gacch' imissà sassàmikabhàvaü và assàmikabhàvaü và \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck ohiyi, Cv ohiyya. 2 both MSS. àpanaü. 3 Ck sàràpetvà. 4 both MSS. ohiyi. 5 Cv pa¤¤a-. 6 Ck ohiyi. 7 both MSS. ayyo. 8 Ck -vaõõaku-. 9 Ck bhagavanaü. 10 both MSS. -nto. 11 Cv gabbhini-. 12 both MSS. -ti. >/ #<[page 398]># %<398 I. Ekanipàta. 10. Littavagga.>% jànàhãti" manussaü pesesi. So taü upasaükamitvà "sassàmi- kàsãti" pucchi. "âma ayya me sàlàya nisinno sàmiko" ti. Bodhisatto "n' esà mayhaü pajàpatã\<*<1>*>/, yakkhinã\<*<2>*>/ esà, etàya me pa¤ca manussà khàdità" ti àha. "Sàmi, purisà nàma ayya\<*<3>*>/ kuddhakàle\<*<2>*>/ yaü icchanti taü vadentãti" àha. So ubhinnam pi vacanaü ra¤¤o àrocesi. Ràjà "assàmikabhaõóaü nàma ràjasantakaü hotãti" yakkhiniü pakkosàpetvà ekahatthi- piññhe nisidàpetvà nagaraü padakkhiõaü katvà pàsàdaü abhiruyha taü aggamahesiññhàne ñhapesi. So nahàtànuvilitto\<*<4>*>/ sàyamàsaü bhu¤jitvà sirisayanaü abhiråhi. Sàpi yakkhinã\<*<5>*>/ attano upakappanakaü àhàraü àharitvà alaükatapañiyattà siri- sayane ra¤¤à saddhiü nipajjitvà ra¤¤o rativasena sukhasamappi- tassa nipannakàle ekena passena parivattitvà-parodi. Atha naü ràjà "kiü bhadde rodasãti" pucchi. "Deva, ahaü tum- hehi magge disvà ànãtà, tumhàka¤ ca gehe bahuitthiyo, sàhaü\<*<6>*>/ sapattãnaü antare vasamànà kathàya uppannàya `ko tuyhaü màtaraü và pitaraü và gottaü và jàtiü và jànàti, tvaü antarà- magge disvà ànãtà nàmà'\<*<7>*>/ ti sãse gahetvà nippãëiyamànà viya maüku bhavissàmi, sace tumhe sakalarajje issariya¤ ca àõa¤ ca mayhaü dadeyyàtha koci mayhaü cittaü kopetvà kathetuü na sakkhissatãti". "Bhadde, mayhaü sakalaraññhavàsino na ki¤ci honti, nàhaü etesaü sàmiko, ye pana ràjànaü kopetvà akat- tabbaü karonti tesa¤\<*<8>*>/ ¤evàhaü sàmiko ti iminà kàraõena na sakkà tuyhaü sakalaraññhe issariya¤ ca àõa¤ ca dàtun" ti. "Tena hi deva sace raññhe và nagare và àõaü dàtuü na sak- kosi antonivesane antovaëa¤janakànaü upari mama vasaü vattanatthàya\<*<9>*>/ àõaü detha devà" 'ti. Ràjà dibbapoññhabbena baddho tassà vacanaü atikkamituü asakkonto "sàdhu bhadde antovaëa¤janake tuyhaü àõaü dammi, tvaü ete attano vase \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -ti. 2 Cv -ni. 3 both MSS. ayyo. 4 both MSS. -lutto. 5 Cv -ni. 6 Ck sàha. 7 Cv nàmakaü. 8 Cv nesa¤. 9 Ck vatthana-. >/ #<[page 399]># %< 6. Telapattajàtaka. (96.) 399>% vattàpehãti" àha. Sà "sàdhå" 'ti sampañicchitvà ra¤¤o niddaü okkantakàle yakkhanagaraü gantvà yakkhe pakkositvà attanà ràjànaü jãvitakkhayaü pàpetvà aññhimattaü sesetvà sabbana- hàrucammamaüsalohitaü khàdi. Avasesayakkhà mahàdvàrato paññhàya antonivesane kukkuñakukkure àdiü katvà sabbe khàditvà aññhã\<*<1>*>/ sese akaüsu. Punadivase dvàraü yathàpihitam eva disvà manussà pharasåhi kavàñàni koññetvà\<*<2>*>/ anto pavisitvà sabbaü nivesanaü aññhikaparipuõõaü disvà "saccaü vata so puriso àha: `nàyaü mayhaü pajàpatãti\<*<3>*>/ yakkhinã esà' ti, ràjà pana ki¤ci ajànitvà va taü gehe attano bhariyaü akàsi, sà yakkhe pakkositvà sabbaü janaü khàditvà gatà bhavissatãti" àhaüsu. Bodhisatto pi taü divasaü tassà yeva sàlàyaü parittavàlikaü sãse pakkhipitvà parittasuttaü parikkhipitvà khaggaü gahetvà ñhitako va aruõaü uññhapesi. Manussà sakalanivesanaü sodhetvà haritupattaü katvà upari gandhehi vilimpitvà\<*<4>*>/ pupphàni vikiritvà pupphadàmàni osàretvà dhåpaü datvà puna màlà bandhitvà sammantayiüsu\<*<5>*>/: "bho yo so puriso dibbaråpaü màpetvà pacchato àgacchantiü yakkhiniü indriyàni bhinditvà olokanamattam pi na akàsi so ativiya uëàrasatto dhitimà ¤àõasampanno, tàdise purise rajjaü anusà- sante sabbaü raññhaü sukhitaü bhavissati, taü ràjànaü karomà" 'ti. Atha sabbe amaccà ca nàgarà ca ekacchandà hutvà Bodhisattaü upasaükamitvà "deva tumhe imaü rajjaü kàrethà" 'ti nagaraü pavesetvà ratanaràsimhi ñhapetvà abhi- si¤citvà Takkasilaràjànaü akaüsu. So cattàri agatigamanàni vajjetvà dasaràjadhamme akopetvà dhammena rajjaü kàrento dànàdãni pu¤¤àni katvà yathàkammaü gato. Satthà imaü atãtaü àharitvà abhisambuddho hutvà imaü gàtham àha: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both MSS. aññhi. 2 Cv koñetvà. 3 so both MSS. 4 Cv vilumpitvà, Ck vilimpitvà corr. to vilampitvà? 5 Cv sammattayiüsu. >/ #<[page 400]># %<400 I. Ekanipàta. 10. Littavagga.>% @@ Tattha samatittikan ti antomukhavuddhilekhaü\<*<1>*>/ pàpetvà samabharitaü\<*<2>*>/, anavasesakan ti anavasi¤canakaü aparissavanakaü katvà, telapattan ti pakkhittatilateëapattaü, parihareyyà 'ti hareyya àdàya gaccheyya, evaü sacittam anurakkhe ti taü telabharitaü pattaü viya attano cittaü kàyagatàsatiyà gocare\<*<3>*>/ c' eva sampayuttaü satiyà cà 'ti ubhinnaü antare pakkhi- pitvà yathà muhuttam pi bahiddhà gocare na vikkhipati yathà\<*<4>*>/ paõóito yogàva- caro rakkheyya gopàyeyya, kiükàraõà: etassa hi\<*<5>*>/ Dunniggahassa lahuno yatthakàmanipàtino cittassa damatho sàdhu, cittaü dantaü sukhàvahaü, (Dhp. v. 35.) tasmà Sududdasaü sunipuõaü yatthakàmanipàtinaü cittaü rakkhetha medhàvã, cittaü guttaü sukhàvahaü (Dhp. v. 36.) idaü hi Dåraügamaü ekacaraü asarãraü guhàsayaü ye cittaü sa¤¤amessanti mokkhanti Màrabandhanà, (Dhp. v. 37.) itarassa pana Anavaññhitacittassa saddhammaü avijànato pariplavapasàdassa pa¤¤à na paripårati, (Dhp. v. 38.) cirakammaññhànasahàyassa pana Anavassutacittassa ananvàhatacetaso pu¤¤apàpapahãnassa n' atthi jàgarato bhayaü, (Dhp. v. 39.) tasmà\<*<6>*>/ etaü Phandanaü capalaü cittaü dårakkhaü dunnivàrayaü ujuü karoti medhàvã usukàro va tejanaü, (Dhp. v. 33.) \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck -vaddhilekham, Cv vuddhilokham corr. to -vaddhilokham. 2 both MSS. samaharitaü. 3 so both MSS. 4 so both MSS. instead of tathà? 5 Cv omits hi 6 Cv etasmà. >/ #<[page 401]># %< 7. Nàmasiddhijàtaka. (97.) 401>% evaü ujuü karonto sacittam anurakkhe, patthayàno disaü agatapubban ti imasmiü kàyagatàsatikammaññhàne kammaü àrabhitvà anamatagge saüsàre agatapubbadisaü patthento pihento\<*<1>*>/ vuttanayen' eva sakaü cittaü rakkheyyà 'ti attho, kà pan' esà disà: [Màtàpità pubbà disà àcariyà dakkhiõà disà]\<*<2>*>/ puttadàrà disà pacchà mittàmaccà ca uttarà Dàsakammakarà heññhà uddhaü samaõabràhmaõà, età disà namasseyya alamatto kule gihãti, ettha tàva puttadàràdayo disà ti vuttà\<*<3>*>/, Disà catasso vidisà catasso uddhaü adho, dasa disà imàyo\<*<4>*>/, katamaü disaü tiññhati nàgaràjà yam addasà supine chabbisàõan ti, ettha puratthimàdibhedà disà va disà ti vuttà, Agàrino annadapànavatthadà avhàyikà nam\<*<5>*>/ pi disaü vadanti, esà disà paramà setaketu yaü patvà dukkhã sukhino bhavantãti, ettha nibbànaü disan ti vuttaü, idhàpi tad eva adhippetaü, taü\<*<6>*>/ hi khayaü viràgan ti àdihi\<*<7>*>/ dissati avadissati, tasmà disà ti vuccati, anamatagge pana saü- sàre kenaci bàlaputhujjanena supine pi agatapubbatàya\<*<8>*>/ agatapubbà disà nàmà 'ti vuttaü, taü patthayantena kàyagatàsatiyà yogo karaõãyo ti. Evaü Satthà nibbànena desanàkåñaü gahetvà jàtakaü samo- dhànesi: "tadà ràjaparisà Buddhaparisà, rajjaü pattakumàro pana aham evà" 'ti. Telapattajàtakaü. $<7. Nàmasiddhijàtaka.>$ Jãvaka¤ ca mataü disvà ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto ekaü nàmasiddhikaü bhikkhuü àrabbha kathesi. Eko kira kulaputto nàmena Pàpako nàma sàsane uraü datvà pabbajito. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck jahento, Cv jabhento, Bp pihayanto. 2 supplied from Bp, not in Ck Cv. 3 Ck puttaü, Cv puttà, Bp veditabbà. 4 Ck Cv tàimàyo. 5 Cv naü. 6 so Bp; Ck Cv tam. 7 so both Ck and Cv. 8 both Ck and Cv -pubbaütàya. >/ #<[page 402]># %<402 I. Ekanipàta. 10. Littavagga.>% Bhikkhåhi "eh' àvuso Pàpaka, tiññhàvuso Pàpakà" 'ti vuccamàno cin- tesi: "loke pàpakaü nàma làmakaü kàëakaõõibhåtaü vuccati, a¤¤aü maügalapañisaüyuttaü nàmaü àharàpessàmãti" so àcariyupajjhàye upasaükamitvà "bhante mayhaü nàmaü\<*<1>*>/ avamaügalaü, a¤¤aü me nàmaü karothà" 'ti àha. Atha nan te evam àhaüsu: "àvuso nàmaü nàma paõõattimattaü, nàmena kàci atthasiddhi nàma n' atthi, attano nàmen' eva santuññho hohãti". So punappuna yàci eva. Tassàyaü nàmasiddhikabhàvo saüghe\<*<2>*>/ pàkaño jàto. Ath' ekadivasaü dhamma- sabhàyaü sannisinnà bhikkhå kathaü samuññhàpesuü: "àvuso asuko kira bhikkhu nàmasiddhiko maügalaü nàmaü\<*<3>*>/ àharàpetãti". Satthà dhammasabhaü àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "na bhikkhave idàn' eva pubbe pi so nàmasiddhiko yevà" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Takkasilàyaü Bodhisatto disàpàmokkho àcariyo hutvà pa¤ca màõavakasatàni mante vàcesi. Tass' eko màõavo Pàpako nàma nàmena. So "ehi Pàpaka, yàhi Pàpakà" 'ti vuccamàno cintetvà "mayhaü nàmaü avamaügalaü, a¤¤aü àharàpessàmãti" àcariyaü upasaükamitvà "àcariya mayhaü nàmaü avamaügalaü, a¤¤aü nàmaü karothà" 'ti àha. Atha naü àcariyo avoca: "gaccha tàta, janapadacàrikaü caritvà attano abhirucitaü ekaü maügalaü nàmaü gahetvà ehi, àga- tassa\<*<4>*>/ te nàmaü parivattetvà a¤¤aü nàmaü karissàmãti". So "sàdhå" 'ti pàtheyyaü gahetvà nikkhanto gàmena gàmaü caranto ekaü nagaraü pàpuõi. Tattha c' eko puriso kàlakato Jãvako nàma nàmena. So taü ¤àtijanena àëàhanaü nãyamà- naü\<*<5>*>/ disvà "kiünàmako nàm' esa puriso" ti pucchi. "Jãvako nàmà" 'ti. "Jãvako pi maratãti". "Jãvako pi marati, Ajãvako pi marati, nàmaü nàma paõõattimattaü, tvaü bàlo ma¤¤e" ti. So taü kathaü sutvà nàme majjhatto hutvà antonagaraü pàvisi. Ath' ekaü dàsiü bhatiü adadamànaü\<*<6>*>/ sàmikà dvàre nisãdàpe- tvà rajjuyà paharanti, tassà ca Dhanapàlãti nàmaü hoti. So \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck nàma. 2 Cv saügho. 3 Ck nàma. 4 so Bp; Ck and Cv àhatassa? 5 both Ck and Cv nãyya-. 6 both Ck and Cv addamànaü. >/ #<[page 403]># %< 7. Nàmasiddhijàtaka. (97.) 403>% antaravãthiyà gacchanto taü pothiyamànaü disvà "kasmà imaü pothethà" 'ti pucchi. "Bhatiü dàtuü na sakkotãti". "Kiü pan' assà nàman" ti. "Dhanapàlã nàmà" 'ti. "Nàmena Dhana- pàlã\<*<1>*>/ samànàpi bhatimattaü dàtuü na sakkotãti". "Dhana- pàliyo pi Adhanapàliyo pi duggatà honti, nàmaü nàma paõõatti- mattaü, tvaü bàlo ma¤¤e" ti. So nàme majjhattataro hutvà nagarà nikkhamma maggaü pañipanno antaràmagge maggamåë- haü purisaü disvà "ayyo kiü karonto vicarasãti" pucchi. "Maggamåëho 'mhi sàmãti". "Kiü pana te nàman" ti. "Pan- thako nàmà" 'ti. Panthakàpi maggamåëhà hontãti". "Panthako pi Apanthako pi maggamåëho hoti, nàmaü nàma paõõattimat- taü\<*<2>*>/, tvaü pana bàlo ma¤¤e" ti. So nàme atimajjhatto hutvà Bodhisattassa santikaü gantvà "kiü tàta nàmaü rocetvà àgato sãti" vutte "àcariya Jãvakàpi nàma maranti Ajãvakàpi, Dhana- pàliyo pi duggatà honti Adhanapàliyo pi, Panthakàpi magga- måëhà honti Apanthakàpi, nàmaü nàma paõõattimattaü, nàmena siddhi\<*<3>*>/ n' atthi, kammen' eva\<*<4>*>/ siddhi\<*<3>*>/, alaü mayhaü a¤¤ena\<*<5>*>/ nàmena, tad eva me nàmaü hotå" 'ti àha. Bodhisatto tena diñ- ñha¤ ca kata¤ ca saüsandetvà imaü gàtham àha: @@ Tattha punaràgato ti imàni tãõi kàraõàni disvà puna àgato, rakàro sandhivasena vutto. Satthà imaü atãtaü àharitvà "na bhikkhave idàn' eva pubbe p' esa nàmasiddhiko yevà" 'ti vatvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà nàma- siddhiko idàni pi nàmasiddhiko yeva, àcariyaparisà Buddhaparisà, àcariyo pana aham evà" 'ti. Nàmasiddhijàtakaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both Ck and Cv -li. 2 Cv pannatti-. 3 both Ck and Cv siddhiü. 4 Ck kamevaneva. 5 both Ck and Cv a¤¤e. >/ #<[page 404]># %<404 I. Ekanipàta. 10. Littavagga.>% $<8. Kåñavàõijajàtaka.>$ Sàdhu kho\<*<1>*>/ paõóito nàmà 'ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto ekaü kåñavàõijaü àrabbha kathesi. Sàvatthiyaü hi dve janà ekato vaõijjaü karontà bhaõóaü sakañenàdàya janapadaü gantvà laddhalàbhà paccàgamiüsu. Kåñavàõijo cintesi: "ayaü bahå divase dubbhojanena dukkhaseyyàya kilanto idàni attano ghare nànaggarasehi yàvadatthaü subhojanaü bhu¤jitvà ajãrakena marissati, athàhaü imaü bhaõóaü tayo koññhàse katvà ekaü tassa dàrakànaü dassàmi dve koññhàse attano gahessàmãti" so "ajja bhàjessàma sve bhàjessàmà"\<*<2>*>/ ti bhaõóaü bhàjetuü na icchi. Atha naü paõóitavàõijo akàmakaü nippãëetvà bhàjàpetvà vihàraü gantvà Satthàraü vanditvà katapañisan- thàro "atipapa¤co kato, idhàgantvàpi cirena Buddhupaññhànaü àgato sãti" vutto\<*<3>*>/ tam\<*<4>*>/ pavattiü Bhagavato àrocesi. Satthà "na kho so gahapati upàsaka dàn' eva kåñavàõijo, pubbe pi kåñavàõijo yeva, idàni pana taü va¤cetukàmo jàto, pubbe paõóite pi va¤cetuü ussahãti" vatvà tena yàcito atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto Bàràõasiyaü vàõijakule nibbatti, nàmagahaõa- divase c' assa Paõóito ti nàmaü akaüsu. So vayappatto a¤¤ena vàõijena saddhiü ekato hutvà vaõijjaü karoti, tassa Atipaõóito ti nàmaü ahosi. Te Bàràõasito pa¤cahi sakaña- satehi bhaõóaü àdàya janapadaü gantvà vaõijjaü katvà lad- dhalàbhà puna Bàràõasiü àgamiüsu. Atha nesaü bhaõóaü bhàjanakàle\<*<5>*>/ Atipaõóito àha: "mayà dve koññhàsà laddhabbà" ti. "Kiükàraõà\<*<6>*>/". "Tvaü Paõóito ahaü Atipaõóito, Paõóito ekaü laddhuü arahati Atipaõóito dve" ti. "Nanu amhàkaü dvinnam pi bhaõóamålam pi goõàdayo pi samasamà yeva, tvaü kasmà dve koññhàse laddhuü arahasãti". "Atipaõóitabhàvenà" 'ti. Evaü te kathaü vaóóhetvà kalahaü akaüsu. Tato Ati- paõóito "atth' eko upàyo" ti cintetvà attano pitaraü ekasmiü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both Ck and Cv ko. 2 Ck sve bhàsessàmà ti added later. 3 Cv vutte. 4 Ck tap. 5 Cv bhàjanaükàle. 6 so both Ck and Cv, and Bp also. >/ #<[page 405]># %< 8. Kåñavàõijajàtaka. (98.) 9. Parosahassajàtaka. (99.) 405>% susirarukkhe pavesetvà "tvaü amhesu àgatesu `Atipaõóito dve koññhàse laddhuü arahatãti' vadeyyàsãti" vatvà Bodhisattaü upasaükamitvà "samma mayhaü dvinnaü koññhàsànaü yutta- bhàvaü và\<*<1>*>/ esà rukkhadevatà jànàti, ehi taü pucchissàmà" 'ti naü patthento "ayye rukkhadevate amhàkaü aññaü\<*<2>*>/ pacchindà" 'ti àha. Ath' assa pità saraü parivattetvà "tena hi kathethà" 'ti àha. "Ayye, ayaü Paõóito ahaü Atipaõóito amhehi ekato vohàro kato, tattha kena kiü laddhabban" ti. "Paõóitena eko koññhàso Atipaõóitena dve laddhabbà" ti. Bodhisatto evaü vinicchitaü aññaü\<*<2>*>/ sutvà "idàni devatàbhàvaü và adevatàbhà- vaü và jànissàmãti" palàlaü àharitvà susiraü påretvà aggiü adàsi. Atipaõóitassa pità jàlàya puññhakàle\<*<3>*>/ addhajhàmena sarãrena upari àruyha sàkhaü gahetvà olambanto bhåmiyaü patitvà imaü gàtham àha: @@ Tattha sàdhu kho Paõóito nàmà 'ti imasmiü loke paõóiccena saman- nàgato kàraõàkàraõa¤¤å\<*<4>*>/ puggalo sàdhu sobhano, Atipaõóito ti nàmamattena Atipaõóito kåñapuriso na tv-eva varaü, manamhi upakåëito ti thoken' amhi jhàmo, addhajjhàmako va mutto ti attho. Te ubho pi majjhe bhinditvà samaü ¤eva koññhàsaü gaõhi- tvà yathàkammaü gatà. Satthà "pubbe pi esa kåñavàõijo và" 'ti imaü atãtaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà kåñavàõijo paccuppanne pi kåñavàõijo va, paõóitavàõijo pana aham evà" 'ti. Kåñavàõijajàtakaü. $<9. Parosahassajàtaka.>$ Parosahassam pi samàgatànan ti. Idaü Satthà Jeta- vane viharanto puthujjanapucchakaü pa¤haü\<*<5>*>/ àrabbha \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so both Ck and Cv; add ayuttabhàvaü và. 2 both Ck and Cv addhaü. 3 so both Ck and Cv. 4 Cv -õa¤¤u. 5 Ck omits pa¤haü. >/ #<[page 406]># %<406 I. Ekanipàta. 10. Littavagga.>% kathesi. Vatthuü Sarabhaïgajàtake àvibhavissati. Ekasmiü pana samaye bhikkhå dhammasabhàyaü sannipatità "àvuso Dasabalena saükhittena kathitaü dhammasenàpati Sàriputto vitthàrena vyàkàsãti" therassa guõakathàya nisãdiüsu. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "na bhikkhave Sàriputto idàn' eva mayà saükhittena bhàsitaü vitthàrena vyàkaroti, pubbe pi vyàkàsi yevà" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto udiccabràmaõakule nibbattitvà Takkasilàyaü sabbasippàni uggaõhitvà kàme pahàya isipabbajjaü pabbajitvà pa¤càbhi¤¤à aññha samàpattiyo nibbattetvà Himavante vihàsi. Parivàro pi 'ssa pa¤ca tàpasasatàni ahesuü. Ath' assa jeññhan- tevàsiko\<*<1>*>/ vassàrattasamaye\<*<2>*>/ upaddhaü isigaõaü àdàya loõam- bilasevanatthàya manussapathaü agamàsi. Tadà Bodhisattassa kàlakiriyasamayo jàto. Atha naü antevàsikà "kataro vo guõo laddho" ti adhigamaü pucchiüsu. So "n' atthi {ki¤cãti}" vatvà âbhassarabrahmaloke\<*<3>*>/ nibbatti. Bodhisattà\<*<4>*>/ hi råpasamàpatti- làbhino hutvàpi abhabbaññhànantà âruppe na nibbattanti. Ante- vàsikà\<*<5>*>/ "àcariyassa adhigamo n' atthãti" àëàhane sakkàraü na kariüsu. Jeññhantevàsiko àgantvà "kahaü àcariyo" ti pucchi- tvà "kàlakato" ti sutvà "api àcariyaü adhigamaü pucchitthà" 'ti. "âma pucchimhà" 'ti. "Kiü kathesãti". "`N' atthi ki¤cãti' tena vuttan ti ath' assa amhehi sakkàro na kato" ti àhaüsu. Jeññhan- tevàsiko "tumhe àcariyassa vacanatthaü na jànittha, àki¤ca¤- ¤àyatanasamàpattilo\<*<6>*>/ àcariyo" ti àha. Te tasmiü punappuna kathente pi na saddahiüsu. Bodhisatto taü kàraõaü ¤atvà "andhabàlà, mama jeññhantevàsikassa na saddahanti, imaü tesaü kàraõaü pàkañaü karissàmãti" Brahmalokà àgantvà assamapada- matthake mahantenànubhàvenàkàse ñhatvà antevàsikassa pa¤¤à- nubhàvaü vaõõento imaü gàtham àha: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so Bp; Ck -tevàsi, Cv -tevàvàsi. 2 Ck vàsasàratta-?, Cv vassàtta-, Bp vassàrattha-. 3 Cv abhassara-. 4 both Ck and Cv -sattaü. 5 Cv -vàsi. 6 both Ck and Cv -ttilà. >/ #<[page 407]># %< 10. Asàtaråpajàtaka. (100.) 407>% @@ Tattha parosahassam pãti atirekasahassam pi, samàgatànan ti sanni- patitànaü bhàsitassa atthaü jànituü asakkontànaü\<*<1>*>/ bàlànaü, kandeyyun te vassasataü apa¤¤à ti te evaü samàgatà apa¤¤à ime bàlatàpasà\<*<2>*>/ viya vassa- satam pi vassasahassam pi rodeyyuü parideveyyuü, rodamànàpi pana atthaü và kàraõaü và n' eva jàneyyun ti dãpeti, eko va seyyo puriso sapa¤¤o ti evaråpànaü bàlànaü parosahassato pi eko paõóitapuriso va seyyo varataro ti attho, kãdiso sapa¤¤o ti yo bhàsitassa\<*<3>*>/ vijànàti atthaü ayaü jeññhantevàsiko viyà 'ti. Evaü Mahàsatto àkàse ñhito va dhammaü desetvà tàpasa- gaõaü bujjhàpetvà Brahmalokam eva gato. Te pi tàpasà jãvita- pariyosàne Brahmaloka-paràyanà ahesuü. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà jeññhantevàsiko Sàriputto ahosi, Mahàbrahmà pana aham evà" 'ti. Parosahassajàtakaü. $<10. Asàtaråpajàtaka.>$ Asàtaü sàtaråpenà 'ti. Idaü Satthà Kuõóiyanagaraü upa- nissàya Kuõóadhànavane viharanto Koliyaràjadhãtaraü Suppa- vàsaü upàsikaü àrabbha kathesi. Sà hi tasmiü samaye sattavas- sàni kucchinà gabbhaü pariharitvà sattàhaü måëhagabbhà ahosi, adhimattà vedanà vattiüsu. Sà evaü adhimattavedanàbhitunnàpi\<*<4>*>/ "Sammàsambuddho vata so Bhagavà yo evaråpassa dukkhassa pahà- nàya dhammaü deseti, supañipanno vata tassa Bhagavato sàvakasaügho yo evaråpassa dukkhassa pahànàya pañipanno, susukhaü vata nibbà- õaü yatth' evaråpadukkhaü n' atthãti" imehi tãhi vitakkehi adhivàsesi. Sà sàmikaü pakkositvà ta¤ ca attano pavattiü vandanasàsana¤ ca àrocetuü Satthu santikaü pesesi. Satthà vandanasàsanaü sutvà{\<*<5>*>/} va \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck asakkontotaü, Cv asakkontonaü 2 Ck bàlà-. 3 corr. in accordance with Bp; Ck bhàsiteyyuü parideveyyuü rodamànàpi pana atthaü vàssa, Cv bhàsiteyyuü parideveyyuü rodamànàpi pana atthaü vyassa. 4 both Ck and Cv adhimattà-. 5 Ck yutvà. >/ #<[page 408]># %<408 I. Ekanipàta. 10. Littavagga.>% "sukhinã\<*<1>*>/ hotu Suppavàsà Koliyadhãtà, sukhinã\<*<2>*>/ àrogà\<*<3>*>/ àrogaü puttaü vijàyatå" ti àha. Sahavacanà va Bhagavato Suppavàsà Koliyadhãtà\<*<4>*>/ sukhinã àrogà àrogaü\<*<5>*>/ va\<*<6>*>/ puttaü vijàyi. Ath' assà sàmiko gehaü gantvà naü vijàtaü disvà "acchariyaü vata bho" ti ativiya\<*<7>*>/ Tathàga- tassànubhàvena acchariyabbhutacittajàto ahosi. Suppavàsàpi puttaü vijàyitvà sattàhaü buddhapamukhassa saüghassa dànaü dàtukàmà puna nimantanatthàya taü pesesi. Tena kho pana samayena Mahà- moggallànassa upaññhàkena buddhapamukho saügho nimantito hoti. Satthà Suppavàsàya dànassa okàsadànatthàya therassa\<*<8>*>/ santikaü pesetvà taü sa¤¤aü pàpetvà sattàhaü tassà dànaü pañiggahesi sad- dhiü bhikkhusaüghena. Sattame pana divase Suppavàsà puttaü Sãvalikumàraü\<*<9>*>/ maõóetvà Satthàra¤ c' eva bhikkhusaügha¤ ca van- dàpesi. Tasmiü pañipàñiyà Sàriputtattherassa santikaü nãte thero tena saddhiü "kacci te Sãvali\<*<10>*>/ khamanãyan\<*<11>*>/" ti pañisanthàraü\<*<12>*>/ akàsi\<*<13>*>/. So "kuto me bhante sukhaü, sv-àhaü sattavassàni lohitakumbhiyaü\<*<14>*>/ vasin" ti therena saddhiü evaråpaü kathaü kathesi. Suppavàsà tassa vacanaü sutvà "sattàhajàto me putto anubuddhena dhammasenàpatinà saddhiü mantetãti" somanassappattà ahosi. Satthà "api nu Suppa- vàse a¤¤e pi evaråpe putte icchasãti" àha. "Sace bhante evaråpe a¤¤e satta putte labheyyaü iccheyyam evàhan\<*<15>*>/" ti. Satthà udànaü udànetvà anumodanaü katvà pakkàmi\<*<16>*>/. Sãvalikumàro\<*<17>*>/ pi kho sattavassikakàle yeva sàsane uraü datvà pabbajitvà paripuõõa- vasso upasampadaü labhitvà pu¤¤avà {làbhaggappatto} hutvà pañhaviü unnàdetvà\<*<18>*>/ arahattaü patvà pu¤¤avantànaü antare etadaggaññhànaü pàpuõi. Ath' ekadivasaü bhikkhå dhammasabhàyaü sannipatitvà "àvuso Sãvalithero\<*<17>*>/ nàma evaråpo mahàpu¤¤o patthitapatthano pacchi- mabhavikasatto sattavassàni lohitakumbhiyaü\<*<19>*>/ sattàhaü måëhagabbha- bhàvaü àpajji, aho màtàputtà mahantaü dukkhaü anubhaviüsu, kin nu kho kammaü akaüså" 'ti kathaü samuññhàpesuü\<*<20>*>/. Satthà àgan- tvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchi- tvà "imàya nàmà" 'ti vutte "bhikkhave Sãvalino\<*<21>*>/ mahàpu¤¤avato ca \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck sunã, Cv sunã corr. to sukhini. 2 Ck -ni. 3 Ck omits àrogà. 4 Cv koëi-. 5 Cv arogà arogaü. 6 Cv omits va. 7 so Bp; both Ck and Cv aviya? 8 so Bp; Ck Cv theraütassa. 9 so Bp; both Ck and Cv sãlavaku-. 10 Ck sivalã. 11 Ck -õãyan, Cv -niyan. 12 Cv -thàpaü. 13 Ck akàsito, Cv àkà. 14 both MSS. lohakumbhiyaü. 15 Ck iccheyyaü mevàhan, Cv icchayyamevàhan. 16 Ck -mã. 17 Ck sãvalã-. 18 Cv unnàpetvà. 19 add vasitvà, cfr. infra. 20 Cv -ññhapesuü. 21 Ck sãvalãno, Cv sãvalito >/ #<[page 409]># %< 10. Asàtaråpajàtaka. (100.) 409>% sattavassàni lohitakumbhiyaü nivàso va\<*<1>*>/ sattàhaü måëhagabbhabhà- vappatti ca\<*<2>*>/ attano katakammamålakà va, Suppavàsàya pi satta- vassàni kucchinà gabbhapariharaõadukkhaõ ca sattàhaü måëhagabbha- dukkha¤ ca attanà katakammamålakam evà" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto tassa aggamahesiyà kucchismiü pañisandhiü gaõhitvà vayappatto Takkasilàyaü sabbasippàni uggaõhitvà pitu accayena dhammena rajjaü kàresi. Tasmiü samaye Kosala- ràjà mahantena balena àgantvà Bàràõasiü gahetvà taü ràjà- naü màretvà tass' eva aggamahesiü attano aggamahesiü akàsi. Bàràõasira¤¤o pana putto pitu maraõakàle niddhamana- dvàrena palàyitvà balaü saüharitvà\<*<3>*>/ Bàràõasiü àgantvà avi- dåre nisãditvà tassa ra¤¤o paõõam pesesi "rajjaü và detu yuddhaü và" ti. So "yuddhaü demãti" pañipaõõaü pesesi. Ràjakumàrassa pana màtà taü sàsanaü sutvà "yuddhena kam- maü n' atthi, sabbadisàsu sa¤càraü pacchinditvà Bàràõasina- garaü parivàretu\<*<4>*>/, tato dàrådakabhattaparikkhayena\<*<5>*>/ kilanta- manussaü nagaraü vinà va yuddhena gaõhissatãti" paõõaü pesesi. So màtu sàsanaü sutvà sattadivasàni sa¤càraü pac- chinditvà nagaraü rundhi. Nàgarà sa¤càraü alabhamànà sat- tame divase tassa ra¤¤o sãsaü gahetvà kumàrassa adaüsu. Kumàro nagaraü pavisitvà rajjaü gahetvà pariyosàne yathà- kammaü gato\<*<6>*>/. So etarahi satta divasàni sa¤càraü pacchinditvà nagaraü rundhi- tvà\<*<7>*>/ gahitakammanissandena sattavassàni lohitakumbhiyaü vasitvà sattàhaü måëhagabbhabhàvaü àpajji, yaü pana so Padumuttarapàda- måle "làbhãnaü\<*<8>*>/ aggo bhaveyyan" ti mahàdànaü datvà patthanaü akàsi ya¤ ca Vipassikàle\<*<9>*>/ nàgarehi saddhiü sahassagghanakaü\<*<10>*>/ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so both Ck and Cv instead of ca? 2 Ck adds attã ca. 3 both Ck and Cv saharitvà. 4 so Bp; both Ck and Cv parivàretuü. 5 Ck dàrud-, Cv dàrådakabhattabhatta-. 6 Ck yathàkamma gehetvà to. 7 Cv rånditvàna. 8 Ck làbhãnaü, Cv làbhinaü 9 Cv vipassã-. 10 so both Ck and Cv. >/ #<[page 410]># %<410 I. Ekanipàta. 10. Littavagga.>% guëadadhiü datvà patthanaü akàsi tassànubhàvena làbhãnaü\<*<1>*>/ aggo jàto. Suppavàsàpi\<*<2>*>/ "nagaraü rundhitvà gaõha tàtà" 'ti pesita- bhàvena sattavassàni kucchinà gabbhaü pariharitvà sattàhaü måëha- gabbhà jàtà. Satthà imaü atãtaü àharitvà abhisambuddho hutvà imaü gàtham àha: @@ Tattha asàtaü sàtaråpenà ti amadhuram eva madhurapañiråpakena, pamattam ativattatãti, asàtaü appiyaü dukkhan ti evaü\<*<3>*>/ tividham pi etena sàtaråpàdinà àkàrena sativippavàsavasena pamattapuggalaü ativattati abhibhavati ajjhottharatãti attho. Idaü Bhagavatà ya¤ ca te\<*<4>*>/ màtàputtà iminà gabbhapariha- raõagabbhavàsasaükhàtena asàtàdinà pubbe nagararundhanasàtàdipañiråpakena ajjhotthañà ya¤ ca\<*<5>*>/ idàni sà upàsikà puna pi sattakkhattuü evaråpaü asàtaü appiyaü dukkhaü pemavatthubhåtena\<*<6>*>/ puttasaükhàtena sàtàdipañiråpakena ajjhotthañà hutvà tathà avacanaü sabbam pi sandhàya vuttan ti veditabban ti. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà nagaraü rundhitvà rajjaü pattakumàro Sãvali\<*<7>*>/ ahosi, màtà Suppavàsà, pità pana Bàràõasiràjà aham evà" 'ti. Asàtaråpa- jàtakaü. Littavaggo\<*<8>*>/ dasamo. Majjhimapaõõàsako niññhito. 11. PAROSATAVAGGA. $<1. Parosatajàtaka.>$ @*>/ yo bhàsitassa vijànàti atthan ti. || Ja_I:100 ||>@ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Cv làbhinaü. 2 so Bp; both Ck and Cv -vàsàtipi. 3 so Bp; both Ck and Cv etaü. 4 Bp yaüyena, Ck samate, Cv sa¤cate. 5 Ck Cv ya ca, Bp yaüyena. 6 so Bp; both Ck and Cv pemaüvatthu-. 7 Ck -lã. 8 both Ck and Cv alitta-. 9 Cv vapa¤¤o. >/ #<[page 411]># %< 1. Parosatajàtaka. (101). 2. Paõõikajàtaka. (103). 411>% Idaü jàtakaü vatthuto\<*<1>*>/ ca veyyàkaraõato ca samodhànato ca Parosahassa- jàtaka-sadisam eva, kevalaü h' ettha jhàyeyyun\<*<2>*>/ ti padamattam eva viseso\<*<3>*>/. Tass' attho: vassasatam pi apa¤¤à jhàyeyyuü olokeyyuü upadhàreyyuü, evaü olokentàpi pana atthaü và kàraõaü và na passanti, tasmà yo bhàsitassa atthaü jànàti so eko va sapa¤¤o seyyo ti. Parosatajàtakaü. $<2. Paõõikajàtaka.>$ Yo dukkhapuññhàya\<*<4>*>/ bhaveyya tàõan ti\<*<5>*>/. Idaü Satthà Jetavane viharanto ekaü paõõikaü upàsakaü àrabbha kathesi. So kira Sàvatthi-vàsã\<*<6>*>/ upàsako nànappakàràni målapaõõàdãni ca làbu- kumbhaõóàni ca vikkiõitvà jãvikaü kappeti. Tass' ekà dhãtà abhi- råpà pàsàdikà àcàrasãlasampannà hirottappasamannàgatà kevalaü nicca- ppahasitamukhà. Tassà samànakulesu vàreyyatthàya àgatesu so cintesi: "imissà\<*<7>*>/ vàreyyaü vattati aya¤ ca niccappahasitamukhà, kumàrikadhamme pana asati kumàrikàya parakulaü gatàya màtà- pitunnaü garahà hoti, `atthi nu kho imissà\<*<7>*>/ kumàrikadhammo n' atthãti' vãmaüsissàmi nan" ti so ekadivasaü dhãtaraü pacchiü gàhà- petvà ara¤¤e\<*<8>*>/ paõõatthàya ara¤¤aü gantvà vãmaüsanavasena kile- sanissito\<*<9>*>/ viya hutvà rahassakathaü kathetvà taü hatthe gaõhi. Sà gahitamattà va rodantã\<*<10>*>/ kandantã\<*<10>*>/ "ayuttaü etaü tàta, udakato aggipàtubhàvasadisaü, mà evaråpaü karothà" 'ti àha.,Amma mayà vãmaüsanatthàya tvaü hatthe gahità, vadehi: atthi dàni te kumàri- kadhammo" ti. "âma tàta atthi, mayà hi lobhavasena na koci puriso olokitapubbo" ti. So dhãtaraü assàsetvà gharaü netvà maïgalaü\<*<11>*>/ katvà parakulaü pesetvà "Satthàraü vandissàmãti" gandhamàlàdihattho Jetavanaü gantvà Satthàraü vanditvà påjetvà ekamantaü nisãdi "cirassàgato sãti" ca vutte tam atthaü Bhagavato àrocesi. Satthà "upàsaka kumàrikà ciraü paññhàya\<*<12>*>/ àcàrasãlasampannà va, tvaü pana na idàn' eva evaü vãmaüsasi, pubbe pi vãmaüsi yevà" ti vatvà tena yàcito atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Ck vatthuno, Cv vatthuto? 2 both Ck and Cv jjhàyeyyun 3 Cv visoso. 4 so both Ck and Cv. 5 Ck tànti, Ck tànanti. 6 both Ck and Cv -vàsi. 7 both Ck and Cv imassà. 8 so Bp; both Ck and Cv araü¤aü. 9 Cv vimaüsana¤casekilenissito. 10 Cv -ti. 11 Cv maüga-. 12 so both Ck and Cv; Bp cirarattàya. >/ #<[page 412]># %<412 I. Ekanipàta. 11. Parosatavagga.>% Bodhisatto ara¤¤e rukkhadevatà hutvà nibbatti. Ath' eko Bàràõasiyaü paõõikaupàsako ti vatthuü paccuppannasadisaü eva. Tena sà vãmaüsanatthàya hatthe gahità dhãtà parideva- mànà imaü gàtham àha: @*>/ bhaveyya tàõaü\<*<2>*>/ so me pità dåbhi vane karoti, sà kassa kandàmi vanassa majjhe, yo tàyità so sahasà karotãti. || Ja_I:101 ||>@ Tattha yo dukkhapuññhàya\<*<1>*>/ bhaveyya tàõan\<*<3>*>/ ti kàyikacetasikehi dukkhehi puññhàya\<*<1>*>/ tàyità parittàyità patiññhà bhaveyya, so me pità dåbhi vane karotãti yo mayhaü dukkhaparittàyako pità\<*<4>*>/ va\<*<5>*>/ imasmiü ñhàne evarå- paü mittadåbhikammaü karoti attano jàtàya dhãtari\<*<6>*>/ vãtikkamaü kattuü\<*<1>*>/ ma¤¤atãti attho, kassa kandàmãti kassa rodàmi ko me patiññhà bhavisatãti dãpeti, yo tàyità so sahasà karotãti yo mayhaü tàyità rakkhità avassayo bhavituü arahati so pità yeva sàhasiyakammaü karotãti attho. Atha naü pità assàsetvà "amma rakkhitattàsãti\<*<7>*>/" pucchi, "àma tàta rakkhito\<*<8>*>/ me attà" ti. So taü gharaü netvà maü- galaü katvà parakulaü pesesi. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà saccàni pakàsetvà jàtakaü samodhànesi: (Saccapariyosàne upàsako sotàpattiphale patiññhahi) "Tadà pità etarahi pità, dhãtà va dhãtà, taü kàraõaü paccakkhato diññharukkhadevatà pana aham evà" 'ti. Paõõikajàtakaü. $<3. Verijàtaka.>$ Yattha verã\<*<9>*>/ nivisatãti\<*<10>*>/. Idaü Satthà Jetavane viha- ranto Anàthapiõóikaü àrabbha kathesi. Anàthapiõóiko kira bhogagàmaü\<*<11>*>/ gantvà àgacchanto antaràmagge core disvà "antaràmagge vasituü na yuttaü, Sàvatthim eva gamissàmãti" vegena goõe pàjetvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so both Ck and Cv. 2 both Ck and Cv tànaü. 3 Ck tànan. 4 Cv pitàya. 5 Cv vaü. 6 so Bp; both Ck and Cv dhãtariü. 7 both Ck and Cv rakkhittàsãti; Bp rakkhità asi. 8 Cv Cv Bp rakkhità. 9 both Ck and Cv veri. 10 Ck nãti. 11 Ck bhoggàmaü, Cv bhoggàmaü corr. to bhoggagàmaü. >/ #<[page 413]># %< 3. Verijàtaka. (103). 4. Mittavindajàtaka. (104). 413>% Sàvatthim eva àgantvà punadivase vihàraü gato Satthu etam atthaü àrocesi. Satthà "pubbe pi gahapati paõóità antaràmagge core disvà antarà avilambamànà attano vasanaññhànam eva gamiüså" 'ti vatvà tena yàcito atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto mahàvibhavo seññhi hutvà ekaü gàmakaü niman- tanaü bhu¤janatthàya gantvà pacchà gacchanto antaràmagge core disvà antaràmagge avasitvà va vegena\<*<1>*>/ pàjento attano geham eva àgantvà nànaggarasehi bhu¤jitvà mahàsayane nisinno "corànaü hatthato muccitvà nibbhayaññhànaü attano gehaü àgato 'mhãti" udànavasena imaü gàtham àha: @*>/ nivisati\<*<3>*>/ na vase tattha paõóito, ekarattaü dirattaü và dukkhaü vasati veriså 'ti. || Ja_I:102 ||>@ Tattha verãti veracetanàsamaïgipuggalo, nivisatãti\<*<4>*>/ patiññhàti, na vase tattha paõóito ti so veripuggalo yasmiü ñhàne patiññhito hutvà vasati tattha paõóito paõóiccena samannàgato na vaseyya, kiükàraõà ti\<*<5>*>/ ekarattaü dirat- taü và dukkhaü vasati verisu\<*<6>*>/ verãnam hi antare vasanto\<*<7>*>/ ekàhaü dvãham pi dukkham eva vasatãti attho. Evaü Bodhisatto udànaü udànetvà dànàdãni pu¤¤àni katvà yathàkammaü gato. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà aham eva Bàràõasãseññhi ahosin" ti. Verijàtakaü. $<4. Mittavindajàtaka.>$ Catubbhi aññhajjhagamà ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto ekaü dubbacabhikkhuü àrabbha kathesi. Vatthuü\<*<8>*>/ heññhà Mittavindajàtake vuttanayen' eva vitthàretabbaü. Idaü pana jàtakaü Kassapabuddha-kàlikaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 add goõe. 2 K*) veri. 3 K õãvisati. 4 K nivãsatãti. 5 omit ti? 6 read veriså 'ti? 7 K vasatto. 8 K vatthu. *) Ck is now the only MS. at hand, therefore marked K. >/ #<[page 414]># %<414 I. Ekanipàta. 11. Parosatavagga.>% Tasmiü hi kàle uracakkaü ukkhipitvà niraye paccamàno eko nerayiko satto "bhante kin nu kho pàpam akàsin" ti Bodhisattaü pucchi. Bodhisatto "tayà ida¤ c' ida¤ ca pàpa- kammaü katan" ti vatvà imaü gàtham àha: @*>/ ca soëasa soëasàhi ca battiüsà, atricchaü cakkam àsado, icchàhatassa posassa cakkaü\<*<2>*>/ bhamati matthake ti. || Ja_I:103 ||>@ Tattha catubbhi aññhajjhagamà ti samuddantare catasso vimànapetiyo labhitvà tàhi\<*<3>*>/ asantuññho atricchatàya parato gantvà aparà aññhàdhigato sãti attho, sesapadadvayehi es' eva nayo, atricchaü cakkam àsado ti evaü sakalàbhena asantuññho atricchaü atra atra icchanto parato parato làbhaü pat- thento idàni cakkaü àsado ti idaü uracakkaü patto si, tassa te etaü icchà- hatassa taõhàya hatassa upàhatassa tava cakkaü bhamati matthake pàsàõa- cakkaü\<*<4>*>/ ayacakkaü ti imesu dvãsu khuradhàraü ayacakkaü tassa matthake punappuna patanavasena bhamantaü disvà evam àha. Vatvà ca pana attano devalokam eva gato. So pi niraya- satto attano pàpe khãõe yathàkammaü gato. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà Mittavindako dubbacabhikkhu ahosi, devaputto pana aham evà" 'ti. Mittavindajàtakaü. $<5. Dubbalakaññhajàtaka.>$ Bahum petaü vane kaññhan ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto ekaü uttastabhikkhuü\<*<5>*>/ àrabbha kathesi. So kira Sàvatthi- vàsã\<*<6>*>/ eko kulaputto dhammadesanaü sutvà pabbajitvà maraõabhãruko ahosi, rattiññhànadivàññhànesu\<*<7>*>/ vàtassa và vãjantassa\<*<8>*>/ sukkhadaõóakassa và patantassa\<*<9>*>/ pakkhicatuppadànaü và saddaü sutvà maraõabhayatajjito mahàravaü ravanto palàyati. Tassa hi "maritabbaü mayà" ti sati- mattam pi n' atthi, sace hi so "ahaü marissàmãti" jàneyya na mara- õato bhàyeyya, maraõasatikammaññhànassa\<*<10>*>/ pana abhàvitattà va \<-------------------------------------------------------------------------- 1 cfr. the Mittavindajàtaka below; K omits pi, Bp ceva instead of pica. 2 K cakka. 3 so Bp; K sãtàhi. 4 K -na-. 5 K uttasanabhikkhuü. 6 K -vàsi. 7 K ratiññhà-. 8 K vijattassa, Bp bhijjantassa. 9 K panantassa. 10 K maraõà-. >/ #<[page 415]># %< 5. Dubbalakaññhajàtaka. (105). 415>% bhàyati. Tassa so maraõabhãrukabhàvo bhikkhusaüghe pàkaño jàto. Ath' ekadivasaü dhammasabhàyaü bhikkhå kathaü samuññhàpesuü "àvuso, asuko nàma bhikkhu maraõabhãruko\<*<1>*>/ maraõaü bhàyati, bhikkhunà nàma `avassaü mayà maritabban' ti maraõasatikammaññhànaü bhàvetuü vaññatãti". Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" ti vutte taü bhikkhuü pakkosàpetvà "saccaü kira tvaü maraõabhãruko" ti pucchitvà "saccaü bhante" ti vutte "bhikkhave mà etassa bhikkhuno anattamanà hotha, nàyaü idàn' eva maraõabhãruko, pubbe pi maraõabhãruko yevà" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto Himavante rukkhadevatà hutvà nibbatti. Tasmiü kàle Bàraõasãràjà attano maïgalahatthiü àna¤jakàraõaü sikkhà- petuü hatthàcariyànaü adàsi. Taü àlàne\<*<2>*>/ niccalaü bandhitvà tomarahatthà manussà parivàretvà\<*<3>*>/ àna¤jakàraõaü kàrenti. So taü kàraõaü kàriyamàno vedanà adhivàsetuü asakkonto àlànaü bhinditvà manusse palàpetvà Himavantaü pàvisi. Ma- nussà taü gahetuü asakkontà nivattiüsu. So tattha maraõa- bhãruko\<*<1>*>/ ahosi, vàtasaddàni\<*<4>*>/ sutvà kampamàno maraõabhaya- tajjito soõóaü vidhunitvà vegena palàyati, àlàne\<*<5>*>/ bandhitvà àna¤jakàraõakàlo\<*<6>*>/ viy' assa hoti, kàyassàdaü và cittassàdaü và alabhanto kampamàno vicarati. Rukkhadevatà naü disvà khandhaviñape ñhatvà imaü gàtham àha: @@ Ayaü piõóattho: yaü etaü dubbalakaññhaü puratthimàdibhedo vàto bha¤- jati imasmiü vane bahuü sulabhaü\<*<7>*>/ tattha tattha saüvijjati, sace tvaü tassa bhàyasi evaü sante niccaü bhãto maüsalohitakkhayaü patvà kiso nåna bhavis- sasi, imasmiü pana vane tava bhayaü nàma n' atthi, tasmà ito paññhàya mà bhàyãti. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K maraõà-. 2 K àëàõe. 3 K pariveritvà. 4 K vànasaddàni. 5 K àëàne. 6 K -kàraõaükàlo. 7 K sålabhaü. >/ #<[page 416]># %<416 I. Ekanipàta. 11. Parosatavagga.>% Evaü devatà tassa ovàdaü adàsi. So pi tato paññhàya nibbhayo ahosi. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà saccàni pakàsetvà jàta- kaü samodhànesi: (Saccapariyosàne so bhikkhu sotàpattiphale patiñ- ñhahi) "Tadà nàgo ayaü bhikkhu ahosi, rukkhadevatà aham evà" 'ti. Dubbalakaññhajàtakaü. $<6. Uda¤canijàtaka.>$ Sukhaü vata maü jãvantan ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto thullakumàrikapalobhanaü àrabbha kathesi. Vat- thuü Terasanipàte Cullanàradakassapajàtake\<*<1>*>/ àvibhavissati. Taü pana bhikkhuü Satthà "saccaü kira tvaü bhikkhu ukkaõñhito" ti pucchi- tvà "saccaü Bhagavà" ti vutte "kattha te cittaü pañibaddhan\<*<2>*>/ ti pucchi. So "ekissà thullakumàrikàyà" ti àha. Atha naü Satthà "ayan te bhikkhu anatthakàrikà, pubbe pi tvaü etaü nissàya sãla- vyasanaü patvà kampanto vicaramàno paõóite nissàya sukhaü labhãti" vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente ti atãtavatthum pi Cullanàradakassapajàtake yeva àvibhavissati- Tadà pana Bodhisatto sàyaü phale àdàya àgantvà paõõa- sàlaü vivaritvà puttaü Cullatàpasaü etad avoca: "tàta tvaü a¤¤esu divasesu dàråni\<*<3>*>/ àharasi pànãyaü paribhojanãyaü àharasi\<*<4>*>/ aggiü karosi, ajja pana ekam pi akatvà kasmà dum- mukho pajjhàyanto nipanno sãti". "Tàta, tumhesu phalàphalat- thàya gatesu ekà itthã àgantvà maü palobhetvà\<*<5>*>/ àdàya gantuü àraddhà, ahaü pana `tumhehi visajjito gamissàmãti' na gacchiü, asukaññhàne pana taü nisãdàpetvà àgato 'mhi, idàni gacchàm' àhaü tàtà" 'ti. Bodhisatto "na sakkà etaü nivattetun" ti ¤atvà "tena hi tàta gaccha, esà pana taü netvà yadà maccha- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K cullakassapanàradajàtake. 2 K pañibandhan. 3 K dàruõã. 4 K àharasã. 5 K palohetvà. >/ #<[page 417]># %< 6. Uda¤canijàtaka. (106.) 417>% maüsàdãni và khàditukàmà\<*<1>*>/ bhavissati sappiloõataõóulàdãhi và pan' assà attho\<*<2>*>/ bhavissati tadà `ida¤ c' ida¤ càharà' 'ti taü kilamessati\<*<3>*>/, tadà mayhaü gaõaü saritvà palàyitvà idh' eva àgaccheyyàsãti" visajjesi. So tàya saddhiü manussapathaü agamàsi. Atha naü sà attano vasaü gametvà "maüsaü àhara, macchaü àharà" ti yena yena atthikà hoti taü taü àharàpeti. Tadà so "ayaü maü attano dàsaü viya kammaka- raü viya katvà pãëetãti" palàyitvà pitu santikaü àgantvà pita- raü vanditvà ñhitako va imaü gàtham àha: @*>/ cori jàyappavàdena telaü loõa¤ ca yàcatãti. || Ja_I:105 ||>@ Tattha sukhaü vata maü jãvantan ti tàta tumhàkaü santike maü sukhaü jãvantaü, pacamànà ti tàpayamànà pãëayamànà yaü yaü khàditukàmà hoti taü taü pacamànà, udakaü a¤canti etàyà 'ti uda¤canã, càñito và kåpato và udakaü ussi¤canaghañikày' etaü\<*<5>*>/ nàmaü, sà pana uda¤canã viya, udakaü viya ghañikà yen' atthikà hoti taü taü àkaóóhati yevà ti attho, cori jàyappavà- denà 'ti bhariyà ti nàmena ekà corã maü madhuravacanena upalàpetvà tattha netvà telaü loõa¤ ca ya¤ ca a¤¤am pi icchati taü sabbaü yàcati dàsaü viya kammakaraü viya katvà àharàpetãti tassà aguõaü kathesi. Atha naü Bodhisatto assàsetvà "hotu tàta\<*<6>*>/, ehi tvaü mettaü bhàvehi karuõaü bhàvehãti" cattàro brahmavihàre àcikkhi kasiõaparikammaü àcikkhi. So nacirass' eva abhi¤¤à ca samàpattiyo ca nibbattetvà\<*<7>*>/ brahmavihàre bhàvetvà saddhiü pitarà Brahmaloke nibbatti. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà saccàni pakàsetvà jàta- kaü samodhànesi: (Saccapariyosàne so bhikkhu sotàpattiphale patiñ- ñhahi) "Tadà thullakumàrikà va etarahi thullakumàrikà Cullatàpaso ukkaõñhitabhikkhu ahosi. pità pana aham evà" 'ti. Uda¤cani- jàtakaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K khàtukàmà. 2 K atthà. 3 K kilamissati. 4 K uda¤cani. 5 K -ghañikàyotaü. 6 so Bp; K tàtàti. 7 K nibbattitvà. >/ #<[page 418]># %<418 I. Ekanipàta. 11. Parosatavagga.>% $<7. Sàlittakajàtaka.>$ Sàdhu kho\<*<1>*>/ sippakaü nàmà 'ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto ekaü haüsapaharaõakaü bhikkhuü àrabbha ka- thesi. So kir' eko Sàvatthivàsikulaputto sàlittakasippe\<*<2>*>/ nipphattiü patto (sàlittakasippan\<*<2>*>/ ti sakkharàkhipanasippaü vuccati) ekadivasaü dhammaü sutvà sàsane uraü datvà pabbajitvà upasampadaü labhi. Na pana sikkhàkàmo na pañipattisàro ahosi. So ekadivasaü ekaü daharabhikkhuü àdàya Aciravatiü gantvà nahàyitvà nadãtãre aññhàsi. Tasmiü samaye dve setahaüsà àkàsena gacchanti. So taü daharaü àha: "imaü pacchimahaüsaü sakkharàya akkhimhi paharitvà pàda- måle pàtemãti". Itaro "kathaü pàtessasi, na sakkhissasi paharitun" ti àha. Itaro "tiññhatu tàv' assa orato akkhiü parato akkhimhi taü paharàmãti". "Idàni pana tvaü asantaü kathesãti". "Tena hi upadhàrehãti" ekan tiyaüsaü\<*<3>*>/ sakkharaü gahetvà aïguliyà yantetvà tassa haüsassa pacchato khipi. Sà run ti saddaü akàsi. Haüso "pa- rissayena bhavitabban" ti nivattitvà saddaü sotuü àrabhi. Itaro tas- miü khaõe ekaü vaññasakkharaü\<*<4>*>/ gahetvà tassa nivattitvà oloken- tassa parabhàge akkhiü pahari. Sakkharà itaram pi akkhiü vini- vijjhitvà gatà. Haüso mahàravaü ravanto pàdamåle yeva pati. Tato bhikkhå àgantvà garahitvà "ananucchavikaü te katan" ti Satthu santikaü netvà "bhante iminà idaü nàma katan" ti tam atthaü àro- cesuü. Satthà taü bhikkhuü garahitvà "na bhikkhave idàn' ev' esa etasmiü sippe kusalo, pubbe pi kusalo va ahosãti" vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto tassa amacco ahosi. Tasmiü kàle ra¤¤o puro- hito atimukharo hoti bahubhàõã\<*<5>*>/, tasmiü\<*<6>*>/ kathetuü àraddhe a¤¤e okàsam eva na labhanti. Ràjà cintesi: "kadà nu kho etassa vacanupacchedakaü ka¤ci labhissàmãti". So tato pañ- ñhàya tahàråpaü ekaü upadhàrento vicarati. Tasmiü kàle Bàràõasiyaü eko pãñhasappã\<*<7>*>/ sakkharàkhipanasippe nipphattiü patto hoti. Gàmadàrakà naü rathakaü àropetvà kaóóhamànà \<-------------------------------------------------------------------------- 7. Cfr. Dhp. p. 415. 1 K ko. 2 so K; Bp sàlitaka-. 3 Bp tiyaïga. 4 K vaddhasakkharaü. 5 K -bhàõi. 6 K kasmiü. 7 K -sappi. >/ #<[page 419]># %< 7. Sàlittakajàtaka. (107.) 419>% -Bàràõasãnagaradvàramåle eko viñapasampanno mahànigrodho atthi-tattha ànetvà samparivàretvà kàkaõikàdãni\<*<1>*>/ datvà "hat- thiråpakaü kara assaråpakaü karà" 'ti vadanti. So sak- kharà khipitvà khipitvà nigrodhapaõõesu nànàråpàni dasseti. Sabbàni pattàni chiddàvichiddàn' eva ahesuü. Atha ràjà uyyànaü gacchanto taü ñhànaü pàpuõi. Ussàraõabhayena sabbe dàrakà palàyiüsu, pãñhasappã\<*<2>*>/ tatth' eva nipajji. Ràjà nigrodha- målam patvà rathe nisinno pattànaü chiddatàya chàyaü kabara- kabaraü disvà ullakento sabbesaü pattànaü chiddabhàvaü disvà "ken' etànãti" pucchi. "Pãñhasappinà devà" 'ti. Ràjà "imaü nissàya bràhmaõassa vacanacchedaü kàtuü sakkà bhavis- satãti" cintetvà "kahaü pãñhasappãti" pucchi. Vicinantà målantare nipannaü disvà "ayaü devà" 'ti àhaüsu. Ràjà naü pakkosà- petvà parisaü ussàretvà pucchi: "amhàkaü santike eko mukhara- bràhmaõo atthi, sakkhissasi taü nissaddaü kàtun" ti. "Nàëi- mattà ajalaõóikà labhanto sakkhissàmi devà" 'ti. Ràjà pãñhasappiü gharaü netvà antosàõiyaü nisãdàpetvà sàõiyaü chiddaü kàretvà bràhmaõassa chiddàbhimukhaü àsanaü pa¤¤à- petvà nàëimattà sukkhà ajalaõóikà pãñhasappissa santike ñhapà- petvà bràhmaõaü upaññhànakàle àgataü tasmiü àsane nisãdàpetvà kathaü samuññhàpesi. Bràhmaõo a¤¤esaü okàsam\<*<3>*>/ adatvà ra¤¤à\<*<4>*>/ saddhiü kathetuü àrabhi. Ath' assa so pãthasappã\<*<2>*>/ sàõicchid- dena\<*<5>*>/ ekekaü ajalaõóikaü makkhikaü\<*<6>*>/ pavesento\<*<7>*>/ viya tàluta- lamhi\<*<8>*>/ yeva pàteti. Bràhmaõo àgatàgataü nàëiyaü telaü pavesento viya gilati. Sabbà parikkhayaü gamiüsu. Tassa tà nàëimattà\<*<9>*>/ ajalaõóikà kucchiü paviññhà aóóhàëhakamattà ahesuü. Ràjà parikkhãõabhàvaü ¤atvà àha: "àcariya tumhe atimukharatàya nàëimattà ajalaõóikà gilantà ki¤ci na jànittha, ito dàni uttariü jãràpetuü\<*<10>*>/ na sakkhissatha, gacchatha piyaïgådakaü pivitvà chaóóhetvà attànaü àrogaü karothà" 'ti. Bràhmaõo tato \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so Bp; K kàkanani-? 2 K -sappi. 3 so Bp; K omits okàsaü. 4 K raü¤àya. 5 K sànichi-. 6 Bp pacchiyaü. 7 so Bp; K pavisento. 8 tàëutalaühi. 9 K nà nàlimattà. 10 K jirà-. >/ #<[page 420]># %<420 I. Ekanipàta. 11. Parosatavagga.>% paññhàya pihitamukho viya hutvà kathentànam pi saddhiü akathanasãlo ahosi. Ràjà "iminà me kaõõasukhaü\<*<1>*>/ katan" ti pãñhasappissa satasahassuññhànake\<*<2>*>/ catusu disàsu cattàro gàme adàsi. Bodhisatto ràjànaü upasaükamitvà "deva sippaü nàma loke paõóitehi uggaõhitabbaü, pãñhasappinà sàlittakamattenàpi\<*<3>*>/ ayaü sampatti\<*<4>*>/ laddhà" ti vatvà imaü gàtham àha: @@ Tattha passa kha¤jappahàrenà 'ti passa mahàràja iminà nàma kha¤- jassa piñhasappino ajalaõóikàpahàrena catuddisà cattàro gàmà laddhà, a¤¤esam pi sippànaü ko ànisaüsaparicchedo ti sippaguõaü kathesi. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà pãñhasappã\<*<5>*>/ ayaü bhikkhu ahosi, ràjà ânando, paõóitàmacco pana aham evà" 'ti. Sàlittakajàtakaü\<*<6>*>/. $<8. Bàhiyajàtaka.>$ Sikkheyya sikkhitabbànãti. Idaü Sàtthà Vesàliyaü upanissàya Mahàvane kåñàgàrasàlàyaü viharanto ekaü Licchaviü àrabbha kathesi. So kira Licchaviràjà saddho pasanno buddhapamu- khaü bhikkhusaüghaü nimantetvà attano nivesane mahàdànaü pavat- tesi. Bhariyà pan' assa thålaïgapaccaïgà uddhumàtakanimittasadisà anàkappasampannà ahosi. Satthà bhattakiccàvasàne anumodanaü katvà vihàraü gantvà bhikkhånaü ovàdaü datvà gandhakuñim pavisi. Bhik- khå dhammasabhàyaü kathaü samuññhàpesuü: "àvuso, tassa nàma Licchavira¤¤o tàva abhiråpassa tàdisà bhariyà thålaïgapaccaïgà anà- kappasampannà, kathaü so tàya saddhiü adhiramatãti". Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "na bhikkhave esa idàn' eva, pubbe pi thålasarãràya eva itthiyà saddhiü abhiramãti" vatvà tehi yàcito atãtaü àhari: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K kanna-. 2 so K; Bp -hassuñhànesu. 3 K sàëi-. 4 K sampattiü. 5 K -sappi. 6 K sàëikajà-, Bp sàlitakajà-. >/ #<[page 421]># %< 8. Bàhiyajàtaka. (108.) 421>% Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto tassa amacco ahosi. Ath' ekà janapaditthã thåla- sarãrà anàkappasampannà bhatiü kurumànà ràjaïgaõassa avidårena\<*<1>*>/ gacchamànà sarãravala¤japãëità hutvà nivatthasàña- kena sarãraü pañicchàdetvà nisãditvà sarãravala¤jaü mu¤citvà khippam eva uññhàsi. Tasmiü khaõe Bàràõasãràja vàtapànena ràjaïgaõaü olokento taü disvà cintesi: "ayaü evaråpe aïgaõaññhàne sàrãravala¤jaü mu¤camànà hirottappaü appahàya nivàsanen' eva pañicchannà hutvà sarãrapãëaü\<*<2>*>/ mocetvà khippaü uññhità, imàya nãrogàya\<*<3>*>/ bhavitabbaü, etissà vatthu visadaü bhavissati, visade pana vatthusmiü eko putto labbhamàno visado pu¤¤avà bhavissati, imaü mayà aggamahesiü kàtuü vaññatãti" so tassà apariggahãtabhàvaü ¤atvà ànàpetvà aggamahesiññhànaü adàsi. Sà tassa piyà ahosi manàpà. Nacirass' eva ekaü puttaü vijàyi. So pan' assà putto\<*<4>*>/ cakkavattiràjà ahosi. Bodhi- satto tassà\<*<5>*>/ sampattiü disvà tathàråpaü vacanokàsaü labhitvà "deva sikkhitabbayuttakaü nàma sippakaü\<*<6>*>/ kasmà na sikkhitab- baü, yatra hi nàmàyaü mahàpu¤¤à hirottappaü appahàya pañicchannenàkàrena sarãravaëa¤jam kurumànà tumhe àràdhetvà evaråpaü sampattiü pattà" ti vatvà sikkhitabbayuttakànaü vaõõaü kathento imaü gàtham àha: @*>/ suhannena ràjànam abhiràdhayãti. || Ja_I:107 ||>@ Tattha santi sacchandino ti tesu tesu sippesu sacchandà janà atthi yeva bàhiyà ti bahijanapade jàtà saüvaddhà itthã, suhannenà\<*<9>*>/ 'ti hirottappaü appahàya pañicchannàkàrena hannaü suhannaü nàma tena suhannena\<*<10>*>/, ràjà- nam abhiràdhayãti devaü abhiràdhetvà imaü sampattiü pattà ti. Evaü Mahàsatto sikkhitabbayuttakànaü guõaü kathesi. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K -dåreõa. 2 K -piëaü, Bp sariravaëa¤jaü. 3 K nirogàya. 4 K yutto. 5 K tassàya. 6 K sikkhitabbaputtaü nàma sippikaü, Bp sakkhitabbayuttakaü sippaü nàma . . . sakkhitabbaü. 7 K bàhiyàhi, Bp bàhiràpi. 8 B suchannena. 9 B suchannenà. 10 B channaü suchannaü..ùuchannena. >/ #<[page 422]># %<422 I. Ekanipàta. 11. Parosatavagga.>% Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà jayampatikà etarahi jayampatikà va, paõóitàmacco pana aham evà" 'ti. Bàhiyajàtakaü. $<9. Kuõóakapåvajàtaka.>$ Yathanno puriso hotãti. Idaü Satthà Sàvatthiyaü viha- ranto mahàduggataü àrabbha kathesi. Sàvatthiyaü hi kadàci ekam eva kulaü buddhapamukhassa saüghassa dànaü deti, kadàci tãõi cattàri ekato huvà, kadàci gaõabandhanena, kadaci vãthisabhàgena, kadàci sakalanagaraü chandakaü saüharitvà, tadà pana vãthibhattaü nàma ahosi. Atha manussà "buddhapamukhassa saüghassa yàguü\<*<1>*>/ datvà khajjakaü àharathà" ti àhaüsu. Tadà pan' eko paresaü bhati- kàrako duggatamanusso tassà vãthiyaü vasamàno cintesi: "ahaü yaguü dàtuü na sakkhissàmi, khajjakaü pana dassàmãti" saõhaü kuõóakaü\<*<2>*>/ vattàpetvà\<*<3>*>/ udakena temetvà akkapaõõena\<*<4>*>/ veñhetvà kukkuëe paci- tvà "idaü Buddhassa dassàmãti" taü àdàya gantvà Satthu purato ñhito "khajjakaü àharathà" 'ti ekasmiü vacane vuttamatte sabba- pañhamaü gantvà taü påvaü Satthu patte patiññhàpesi. Satthà a¤¤ehi diyyamànaü khajjakaü agahetvà tam eva påvakhajjakaü paribhu¤ji. Tasmim ¤eva pana khaõe "Sammàsambuddhena kira mahàduggatassa {kuõóakakhajjakaü} ajigucchitvà paribhuttan" ti sakalanagaraü ekakolà- halam ahosi. Ràjaràjamahàmattàdàyo antamaso dovàrike upàdàya sabbe va sannipatitvà Satthàram vanditvà mahàduggataü upasaü- kamitvà "handa bhojanaü gahetvà dve satàni gahetvà pa¤ca satàni gahetvà amhàkaü pattiü dehãti" vadiüsu. So\<*<5>*>/ "Satthàraü pañipuc- chitvà jànissàmãti" Satthu santikaü gantvà tam atthaü àrocesi. Satthà "dhanaü gahetvà\<*<6>*>/ sabbasattànaü pattiü dehãti" àha. So dhanaü gahetuü àrabhi. Manussà diguõacatugguõàññhaguõàdivasena\<*<7>*>/ dadantà nava hira¤¤akoñiyo adaüsu. Satthà anumodanaü katvà vihàraü gantvà bhikkhåhi vatte\<*<8>*>/ dassite sugatovàdaü datvà gandha- kuñiü pàvisi. Ràjà sàyaõhasamaye mahàduggataü pakkosàpetvà seññhiññhànena påjesi. Bhikkhå dhammasabhàyaü kathaü samuññhà- pesuü: "àvuso Satthà mahàduggatena dinnaü kuõóakapåvaü ajiguc- chanto amataü viya paribhu¤ji, mahàduggato pi bahuü dhana¤ ca \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K yàgu. 2 K sanhaüsanhakuõóakaü, Bp saõham kuõóakaü. 3 K vaddhàpetvà, B vaóóhàpetvà. 4 so Bp; K akkamapaõõena. 5 K omits so. 6 adds và. 7 K diguõàcatugguõe-. 8 K vante. >/ #<[page 423]># %< 9. Kuõóakapåvajàtaka. (109). 423>% seññhiññhàna¤ ca labhitvà mahàsampattiü patto" ti. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" ti vutte "na bhikkhave idàni mayà ajigucchantena tassa kuõóakapåvo paribhutto, pubbe rukkhadevatàpi hutvà paribhutto yeva, ta- dàpi c' esa maü nissàya seññhiññhànaü alatth' evà" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto ekasmiü eraõóarukkhe rukkhadevatà hutvà nibbatti. Tadà tasmiü gàmake manussà devatàmaügalikà honti. Ath' ekasmiü chaõe sampatte manussà attano rukkhadevatànaü balikammaü akaüsu. Ath' eko duggatamanusso te manusse rukkhadevatà pañijaggante disvà ekaü eraõóarukkhaü pañijaggi. Te manussà attano attano devatànaü nànappakàràni màlàgan- dhavilepanàni c' eva khajjabhojjakàni ca àdàya gacchiüsu. So pana kuõóakapåva¤ c' eva uëuükena ca udakaü àdàya gantvà eraõóarukkhassa avidåre ñhatvà cintesi: "devatà nàma dibba- khajjakàni khàdanti, mayhaü devatà imaü kuõóakapåvaü na khàdissati, kiü iminà kàraõena\<*<1>*>/ nàsemi, aham eva naü khàdissà- mãti" tato nivatti. Bodhisatto khandhaviñape ñhatvà "bho purisa\<*<2>*>/ sace tvaü issaro bhaveyyàsi mayhaü madhurakhajja- kaü dadeyyàsi, tvaü pana duggato, ahaü tava påvaü na khà- ditvà a¤¤aü kiü khàdissàmi\<*<3>*>/, mà me koññhàsaü nàsehãti" vatvà imaü gàtham àha: @*>/, mà me bhàgaü vinàsayà 'ti. || Ja_I:108 ||>@ Tattha yathanno ti yathàråpabhojano, tathannà ti tassa devatàpi ta- thàråpabhojanà va honti, àharetaü kaõaüpåvan ti etaü kuõóakena pakkapåvaü ànehi, mayhaü bhàgaü mà vinàsehãti. So nivattitvà Bodhisattaü oloketvà balikammaü akàsi. Bodhisatto tato ojaü paribhu¤jitvà "purisa tvaü kimatthaü maü pañijaggasãti" àha. "Duggato 'mhi sàmi, taü nissàya duggatabhàvato mu¤citukàmatàya pañijaggàmãti". "Bho purisa \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so Bp; K ki¤canàkàraõena. 2 K parisa. 3 K khàdissà. 4 K khaõaü. >/ #<[page 424]># %<424 I. Ekanipàta. 12. Haüsivagga.>% mà cintayi, tayà kata¤¤ussa katavedino påjà katà, imaü eraõ- óaü parikkhipitvà nidhikumbhiyo gãvàya gãvaü àhacca ñhità, tvaü ra¤¤o àcikkhitvà sakañehi dhanaü àharitvà ràjaügaõe rasiü kàrehi, ràjà te tussitvà seññhiññhànaü dassatãti" vatvà Bodhisatto antaradhàyi. So tathà akàsi. Ràjà tassa seññhiñ- ñhànaü adàsi. Iti so Bodhisattaü nissàya mahàsampattiü patvà yathàkammaü gato. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà duggato va etarahi duggato, eraõóarukkhadevatà pana aham evà" 'ti Kuõóakapåvajàtakaü\<*<1>*>/. $<10. Sabbasaühàrakapa¤ha.>$ Sabbasaühàrako natthãti. Ayaü Sabbasaühàrakapa¤ho sabbàkàrena Ummaggajàtake àvibhavissatãti. Sabbasaühàraka- pa¤ho niññhito. Parosatavaggo\<*<2>*>/ ekàdasamo. 12. HAýSIVAGGA. $<1. Gadrabhapa¤ha.>$ Haüsi tuvaü evaü ma¤¤asãti\<*<3>*>/. Ayaü pi Gadrabhapa¤ho Ummaggajàtake yeva àvibhavissati. Gadrabhapa¤ho niññhito. $<2. Amaràdevãpa¤ha.>$ Yena sattubilaïgà cà\<*<4>*>/ 'ti. Ayaü Amaràdevãpa¤ho\<*<5>*>/ nàma tatth' eva àvibhavissati. Amaràdevãpa¤ho niññhito\<*<6>*>/. $<3. Sigàlajàtaka.>$ Saddahàsi sigàlassà 'ti. Idaü Satthà Veëuvane viharanto Devadattaü àrabbha kathesi. Tasmiü samaye bhikkhå dhammasa- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so Bp; K kuõóapåva-. 2 both Bp and K parosahassavaggo. 3 K haüsi tvaü maü¤asãti, Bp hasituvaü eva pa¤¤asãti. 4 K yà. 5 K amara-. 6 K omits amarà- . . . niññhito; B channapathapa¤ho dutiyo niññhito. >/ #<[page 425]># %< 3. Sigàlajàtaka. (113). 425>% bhàyaü sannipatitvà "àvuso Devadattena pa¤ca bhikkhusatàni àdàya Gayàsãsaü gantvà `yaü samaõo Gotamo karoti\<*<1>*>/ na so dhammo, yam ahaü karomi ayam eva dhammo' ti te bhikkhå attano laddhiü gàhà- petvà ñhànappattaü musàvàdaü katvà saüghaü bhinditvà ekasãmàya dve uposathà katà" ti Devadattassa aguõakathaü kathentà nisãdiüsu. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "na bhikkhave Devadatto idàn' eva musàvàdã\<*<2>*>/, pubbe pi musàvàdã yevà 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bo- dhisatto susànavane rukkhadevatà hutvà nibbatti. Tadà Bàràõasiyaü nakkhattaü ghuññhaü. Manussà "yakkhabalikam- maü karomà" 'ti tesu tesu caccararacchàdiññhànesu maccha- maüsàdãni\<*<3>*>/ vippakiritvà kapàlakesu bahusuraü\<*<4>*>/ ñhapayiüsu. Ath' eko sigàlo aóóharattasamaye niddhamanena\<*<5>*>/ nagaraü pavisi- tvà macchamaüsaü khàditvà suraü pivitvà punnàgagacchantare\<*<6>*>/ pavisitvà yàva aruõuggamanà niddaü okkami. So pabujjhitvà àlokaü disvà "idàni nikkhamituü na sakkà" ti maggasamãpaü gantvà adissamàno nipajjitvà\<*<7>*>/ a¤¤e va manusse disvàpi ki¤ci avatvà ekaü bràhmaõaü mukhadhovanatthàya gacchantaü disvà cintesi: "bràhmaõà dhanalolà honti, imaü dhanena palobhetvà yathà maü upakacchantare katvà uttaràsaüge\<*<8>*>/ nagarà nãharati\<*<9>*>/ tathà karissàmãti" so manussabhàsàya "bràhmaõà" 'ti àha. So nivattitvà "ko maü pakkosatãti" àha. "Ahaü bràhmaõà" 'ti. "Kiükàraõà" ti. "Bràhmaõa, mayhaü dve kahàpaõasatàni atthi, sace maü upakacchantare katvà uttaràsaïgena pañic- chàdetvà yathà na koci passati tathà nagarà nikkhametuü sakkosi tuyhaü te kahàpaõe dassàmãti". Bràhmaõo dhanalo- bhena "sàdhå" 'ti sampañicchitvà taü tathà katvà àdàya nagarà nikkhamitvà thokaü agamàsi. Atha naü sigàlo pucchi: "kata- raü ñhànaü bràhmaõà" 'ti. "Asukaü nàmà" 'ti. "A¤¤aü thokaü ñhànaü gacchà" 'ti evaü punappuna vadento mahàsusànaü patvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K kàroti. 2 K -vàdi. 3 K macchamàsàdãni. 4 K bahåsåraü. 5 K niddhamane. 6 K punnàgacchantareü. 7 K nippajjitvà. 8 K -saügo. 9 K õiharati. >/ #<[page 426]># %<426 I. Ekanipàta. 12. Haüsivagga.>% "idha maü otàrehãti" àha. Tattha naü otàresi. Sigàlo "tena hi bràhmaõa uttarisàñakaü pattharà" 'ti àha. So dhanalobhena patthari. Atha naü "imaü rukkhamålaü khanàhãti" pañhavi- khanane yojetvà bràhmaõassa uttarisàñakaü abhiruyha catusu kaõõesu majjhe cà 'ti pa¤casu ñhànesu sarãranissandaü pàtetvà makkhetvà\<*<1>*>/ c' eva temetvà ca susànavanaü pàvisi. Bodhisatto rukkhaviñape ñhatvà imaü gàtham àha: @@ Tattha saddahàsãti saddahasi, ayam eva và pàñho, saddhiü\<*<2>*>/ yàyasãti attho, sippikànaü sataü natthãti etassa hi sippikàsatam pi n' atthi, kuto kaüsa- satà duve ti dve kahàpaõasatàni pan' assa kuto yevà 'ti. Bodhisatto imaü gàthaü vatvà "gaccha bràhmaõa tava sàñakaü dhovitvà nahàyitvà attano kammaü karohãti" vatva antaradhàyi. Bràhmaõo tathà katvà "va¤cito vat' amhãti" domanassapatto pakkàmi. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadàpi sigàlo Devadatto ahosi, rukkhadevatà pana aham evà" 'ti. Sigàlajàtakaü. $<4. Mitacintijàtakaü.>$ Bahucintã appacintã cà 'ti. Idaü Satthà Jetavane viha- ranto dve mahallakathere àrabbha kathesi. Te kira janapade ekasmiü\<*<3>*>/ ara¤¤avàse vassaü vasitvà "Satthu dassanatthàya gacchis- sàmà" 'ti pàtheyyam sajjetvà "ajja gacchàma, sve gacchàmà" 'ti màsaü atikkamitvà puna pàtheyyaü sajjetvà tath' eva màsaü puna màsan ti evaü attano kusãtabhàvena c' eva nivàsanaññhàne ca apekhàya tayo màse atikkamitvà tato nikkhamma Jetavaõaü gantvà sabhàgaññhàne pattacãvaraü pañisàmetvà Satthàraü passiüsu. Atha te bhikkhå pucchiüsu: "ciraü vo àvuso Buddhupaññhànaü akarontànaü, kasmà evaü ciràyitthà" 'ti. Te tam atthaü àrocesuü. Atha tesaü so \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K cakkhetvà, B pakkhitvà. 2 so Bp; K patti. 3 K kasmiü. >/ #<[page 427]># %< 4. Mitacintijàtakaü. (114). 427>% àlasiyakusãtabhàvo bhikkhusaüghe pàkaño jàto. Dhammasabhàyam pi tesaü bhikkhånam eva àlasiyabhàvaü nissàya kathaü samuññhàpesuü. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte te pakkosàpetvà "saccaü kira tumhe bhikkhave alasà kusãtà" ti pucchitvà "saccaü bhante" ti vutte "na bhikkhave idàn' eva te alasà, pubbe pi alasà c' eva nivàsanañ- ñhàne ca sàlayà sàpekhà" ti vatvà atãtaü àhari: Atãte {Bàràõasiyaü} Brahmadatte rajjaü kàrente Bà- ràõasãnadiyaü tayo\<*<1>*>/ macchà ahesuü, Bahucintã Appacintã Mita- cintãti tesaü\<*<2>*>/ nàmàni. Te ara¤¤ato manussapathaü àgamiüsu. Tattha Mitacintã itare dve evam àha: "ayaü manussapatho nàma sàsaüko sappañibhayo, kevaññà nànappakàràni jàlakuminà- dãni khipitvà macche gaõhanti, mayaü ara¤¤am eva gacchàmà" 'ti. Itare dve janà\<*<3>*>/ alasatàya c' eva àmisagiddhatàya ca "ajja gacchàma, sve gacchàmà" 'ti tayo màse atikkàmesuü. Atha kevaññà nadiyaü jàlam khipiüsu. Bahucintã ca {Appacinti} ca gocaraü gaõhantà purato gacchanti, te attano andhabàlatàya jàlaganthaü\<*<4>*>/ asallakkhetvà jàlakucchim eva pavisiüsu. Mitacintã pacchato àgacchanto jàlaganthaü\<*<4>*>/ sallakkhetvà tesa¤ ca jàla- kucchiü paviññhabhàvaü ¤atvà "imesaü kusãtànaü andhabàlà- naü jãvitadànaü dassàmãti" cintetvà bahipassena jàlakucchiññhà- naü gantvà jàlakucchiü phàletvà nikkhantasadiso hutvà udakaü àloëento{\<*<5>*>/} jàlassa purato patitvà puna jàlakucchiü pavisitvà pacchimabhàgena phàletvà nikkhantasadiso udakaü àloëento\<*<5>*>/ pacchimabhàge pati. Kevaññà "macchà jàlaü phàletvà gatà" ti ma¤¤amànà jàlakoñiyaü gahetvà ukkhipiüsu. Te dve pi macchà jàlato mu¤citvà udake patiüsu. Iti tehi Mitacintiü nissàya jãvitaü laddhaü. Satthà imaü atãtaü àharitvà abhisambuddho hutvà imaü gà- thàm àha: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K tayo tayo. 2 K appacintãti tesaü. 3 K jànà. 4 K -gandhaü. 5 K àëolento. >/ #<[page 428]># %<428 I. Ekanipàta. 12. Haüsivagga.>% @@ Tattha Bahucintãti bahucintanàya\<*<1>*>/ vitakkabahulatàya evaü laddhanàmo\<*<2>*>/, itaresu pi dvãsu ayam eva nayo\<*<3>*>/, ubho tattha samàgatà ti Mitacintiü nis- sàya laddhajãvità tattha udake puna ubho pi janà\<*<4>*>/ Mitacintinà saddhim samàgatà ti attho. Evaü Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà saccàni pakàsetvà jàtakaü samodhànesi: (Saccapariyosàne mahallakabhikkhå sotàpattiphale patiññhahiüsu) "Tadà Bahucintã\<*<5>*>/ ca Appacintã\<*<5>*>/ ca ime dve ahesuü, Mitacintã pana aham evà" 'ti. Mitacintijàtakaü. $<5. Anusàsikajàtaka.>$ Yàya¤¤am anusàsatãti. Idaü Satthà Jetavane viharanto ekaü anusàsikabhikkhuniü\<*<6>*>/ àrabbha kathesi. Sà kira Sàvatthi-vàsinã ekà kuladhãtà pabbajitvà upasampannakàlato paññhàya samaõadhamme ananuyuttà àmisagiddhà hutvà yattha a¤¤à bhikkhuniyo na gacchanti tàdise nagarassa ekadese\<*<7>*>/ piõóàya carati. Ath' assà manussà paõãta- piõóapàtaü denti. Sà rasataõhàya bajjhitvà "sace imasmiü padese a¤¤à bhikkhuniyo piõóàya carissanti mayhaü làbho parihàyissati, yathà etaü padesaü a¤¤à nàgacchanti evaü mayà kàtuü vaññatãti" cintetvà bhikkhuniupassayaü\<*<8>*>/ gantvà "ayye asukaññhàne caõóo hatthi caõóo asso caõóo kukkuro carati, saparissayaññhànaü\<*<9>*>/, mà tattha piõóàya caritthà" 'ti bhikkhuniyo anusàsati. Tassà sutvà ekà bhikkhunã pi\<*<10>*>/ taü padesaü gãvaü parivattetvà na olokesi. Tassà ekasmiü divase tasmiü padese piõóàya carantiyà vegen' ekaü gehaü pavisantiyà caõóo meõóako paharitvà åraññhikaü bhindi. Manussà vegena upadhàvitvà dvidhà bhinnaü åràññhikaü ekato bandhitvà taü bhikkhuniü ma¤cenà- dàya\<*<11>*>/ bhikkhuniupassayaü nayiüsu. Bhikkhuniyo "ayaü a¤¤à bhik- khuniyo\<*<12>*>/ anusàsitvà sayaü tasmiü padese carantã\<*<13>*>/ årum bhindàpetvà àgatà" ti parihàsaü akaüsu. Tam pi tàya katakàraõaü nacirass' eva bhikkhusaüghe pàkañaü ahosi. Ath' ekadivasaü dhammasabhàyam \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K abahu-. 2 K laddhà-. 3 K tayo. 4 K jànà. 5 K -ti. 6 K anusàsaka-. 7 K ekadesase. 8 K -upassasaü. 9 add atthi? 10 K pã. 11 so Bp; K vadvenà dàya. 12 K repeats ayaü a¤¤à bhikkhuniyo. 13 K caranti. >/ #<[page 429]># %< 5. Anusàsikajàtaka. (115). 429>% bhikkhå "àvuso anusàsikà\<*<1>*>/ bhikkhunã a¤¤aü anusàsitvà sayaü tas- miü padese caramànà caõóena meõóakena årum bhindàpesãti" tassà aguõakathaü kathesuü. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "na bhikkhave idàn' eva, pubbe p' esà anusàsati yeva, sayaü pana na vattati, niccakàle dukkham eva anubhavatãti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bo- dhisatto ara¤¤e sakuõayoniyaü nibbattitvà vayappatto sa- kuõajeññhako hutvà anekasakuõasataparivàro Himavantaü pavisi. Tassa tattha vasanakàle ekà caõóà sakuõikà mahàvattani- maggaü gantvà gocaraü gaõhati. Sà tattha sakañehi patitàni vãhimuggabãjàdãni labhitvà "yathà dàni imaü padesaü a¤¤e sakuõà nàgacchanti tathà karissàmãti" cintetvà sakuõasaü- ghassa ovàdaü deti: "mahàvattanimahàmaggo nàma sappañi- bhayo, hatthiassàdayo c' eva caõóagoõayuttayànàdãni ca sa¤- caranti\<*<2>*>/, sahasà uppatituü na sakkà hoti, na tattha gantabban" ti. Sakuõasaügho tassà Anusàsikà t' eva nàmaü akàsi. Sà eka- divasaü vattanimahàmagge carantã\<*<3>*>/ mahàmagge vegena àgac- chantassa yànassa saddaü sutvà nivattitvà oloketvà "dåre tàvà" ti carati yeva. Atha naü yànaü vàtavegena sãgham eva sam- pàpuõi. Sà uññhàtuü nàsakkhi, cakkaü bhinditvà gataü\<*<4>*>/. Sakuõajeññhako sakuõe samànento taü adisvà "Anusàsikà na dissati, upadhàretha nan" ti àha. Sakuõà upadhàrentà taü mahàmagge dvedhà chinnaü\<*<5>*>/ disvà sakuõajeññhakassa àrocesuü. Sakuõajeññhako "sà a¤¤à\<*<6>*>/ sakuõikà vàretvà sayaü tattha cara- mànà dvedhà chinnà\<*<7>*>/ kirà" 'ti vatvà imaü gàtham àha: @@ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K anusàsikaü corr. to -ka. 2 K sa¤canti. 3 K -ti. 4 K gatà. 5 K cchinnaü. 6 K a¤¤e. 7 K cchinnà. >/ #<[page 430]># %<430 I. Ekanipàta. 12. Haüsivagga.>% Tattha yàya¤¤am anusàsatãti yakàro\<*<1>*>/ padasandhikaro, ya a¤¤e anusà- satãti attho, sayaü loluppacàrinãti attanà loluppacàrinã samànà, sàyaü vipakkhikà setãti sà eva savihatapakkhà hutvà mahàmagge sayati, hatà cakkena sàëikà ti yànacakkena hatà sàëikà sakuõikà ti. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Anusàsikà sakuõikà ayaü anusàsikabhikkhunã àhosi, sakuõajeññhako pana aham evà" 'ti. Anusàsikajàtakaü\<*<2>*>/. $<6. Dubbacajàtaka.>$ Atikaram akaràcariyà ti. Idaü Satthà Jetavane viha- ranto ekaü dubbacabhikkhuü àrabbha kathesi. Tassa vatthuü Navanipàte Gijjhajàtake àvibhavissati. Satthà pana taü bhikkhuü àmantetvà "bhikkhu na tvaü idàn' eva dubbaco, pubbe pi dubbaco dubbacabhàvena ca paõóitànaü ovàdaü akaronto sattippahàrena\<*<3>*>/ jãvi- takkhayaü patto sãti" vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bo- dhisatto {laüghananañakayoniyaü\<*<4>*>/} pañisandhiü gahetvà vayappatto pa¤¤avà upàyakusalo ahosi. So ekassa nañassa santike sattiü laüghanasippaü sikkhitvà àcariyena saddhiü sippaü dassento vicarati. âcariyo pan' assa catunnaü ¤eva sattãnaü laü- ghanasippaü jànàti na pa¤cannaü. So ekadivasaü ekasmiü gàmake sippaü dassento suràmadamatto pa¤ca sattiyo\<*<5>*>/ "laü- ghissàmãti" pañipàñiyà ñhapesi. Atha naü Bodhisatto àha: "àcariya tvaü pa¤ca sattã laüghanasippaü na jànàsi, ekaü sattiü hara, sace laüghissasi pa¤camàya sattiyà viddho maris- sasãti". So suññhumattatàya "tvam pi mayhaü pamàõaü na jànàsãti" tassa vacanaü anàdiyitvà catasso laüghetvà pa¤ca- màya sattiyà daõóake madhukapupphaü viya àvuto parideva- màno nipajji. Atha naü Bodhisatto "paõóitànaü vacanaü akatvà imaü vyasanaü patto sãti" imaü gàtham àha: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K yàkaro. 2 K anusàsiyà-. 3 K santippa-. 4 K laüghanañaka-. 5 K santiye. >/ #<[page 431]># %< 6. Dubbacajàtaka. (116.) 7. Tittirajàtaka. (117.) 431>% @*>/ pa¤camày' asi\<*<2>*>/ àvuto ti. || Ja_I:112 ||>@ Tattha atikaramakaràcariyà 'ti àcariya ajja tvaü atikaraü akara, at- tano kàraõato atirekakaraõaü akarãti attho, mayhaü petaü na ruccatãti mayhaü antevàsikassa pi samànassa\<*<3>*>/ etaü\<*<4>*>/ tava karaõaü na ruccati, tena te ahaü pañhamam\<*<5>*>/ eva kathesin ti dãpeti, catutthe laüghayitvàna ti ca- tutthe sattithale apatitvà attànam laüghitvà, pa¤camàyasi\<*<2>*>/ àvuto ti paõ- óitànaü vacanaü agaõhanto idàni pa¤camàya sattiyà àvuto sãti. Idaü vatvà àcariyaü sattito apanetvà kattabbayuttakaü akàsi. Satthà imaü atãtaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà àcariyo ayaü dubbaco ahosi, antevàsiko pana aham evà" 'ti. Dubbaca- jàtakaü. $<7. Tittirajàtaka.>$ Accuggatà atibalatà ti, Idaü Satthà Jetavane viharanto Kokàlikaü àrabbha kathesi. Tassa vatthuü Terasanipàte Takkà- riyajàtake àvibhavissati. Satthàpi\<*<6>*>/ "na bhikkhave Kokàliko idàn' eva attano vàcaü nissàya naññho, pubbe pi nassi yevà" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõàsiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bo- dhisatto udiccabràhmaõakule nibbattitvà vayapatto Tak- kasilàyaü sabbasippàni uggaõhitvà kàme pahàya isipabbajjaü pabbajitvà pa¤càbhi¤¤à aññha samàpattiyo nibbattesi. Hima- vantapadese sabbo isigaõo sannipatitvà taü ovàdàcariyaü katvà parivàresi. So pa¤cannaü isisatànaü ovàdàcariyo hutvà jhàna- kãëàya\<*<7>*>/ kãëanto\<*<8>*>/ Himavante vasati. Tadà eko paõóurogatàpaso kuñhàriü\<*<9>*>/ gahetvà kaññhaü phàleti. Ath' eko mukharatàpaso tassa santike nisãditvà "idha pahàraü dehi, idha pahàraü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K laüghitvà. 2 so Bp; K pa¤camãyasmiü. 3 K samàtassa pi. 4 K eka taü. 5 K pañham. 6 K satthàpa. 7 K -kãlàya. 8 K kãl-. 9 K kuññhàriü. >/ #<[page 432]># %<432 I. Ekanipàta. 12. Haüsivagga.>% dehãti" taü tàpasaü rosesi. So kujjhitvà "na dàni\<*<1>*>/ me tvaü dàruphàlanakasippaü sikkhàpanakàacariyo" ti tiõhaü kuñhàriü ukkhipitvà ekappahàren' eva jãvitakkhayaü pàpesi. Bodhisatto tassa sarãrakiccaü kàresi. Tadà assamato àvidure ekasmiü vammikapàde tittiro vasati. So sàyapàtaü vammikamatthake ñhatvà mahàvassitaü vassi. Taü sutvà eko luddako "tittirena bhavitabban" ti saddasa¤¤àya gantvà taü vadhitvà àdàya gato. Bodhisatto tassa saddaü asuõanto "asukaññhàne tittiro vasati, kin nu kho tassa saddo na såyatãti" tàpase pucchi. Te tassa tam atthaü àrocesuü. So ubho pi tàni kàraõàni saüsandetvà isigaõamajjhe imaü gàtham àha: @@ Tattha accuggatà ti atiuggatà, atibalatà ti punappunabhàsanena atibalasabhàvà, ativelaü pabhàsità ti atikkantavelà pamàõàtikkamena\<*<3>*>/ bhàsità, tittiraü vàtivassitan ti yathà tittiraü ativassitaü hani tathà evaråpà. vàcà dummedhaü bàlapuggalaü hanatãti. Evaü Bodhisatto cattàro brahmavihàre bhàvetvà Brahmaloka- paràyano\<*<4>*>/ àhosi. Satthàpi "na bhikkhave Kokàliko idàn' eva attano vacanaü nis- sàya naññho, pubbe pi nassi yevà" 'ti imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà dubbacatàpaso Kokàliko ahosi, isigaõo Buddhaparisà, gaõasatthà pana aham evà" 'ti. Tittirajàtakaü. $<8. Vaññakajàtakaü.>$ Nàcintayanto puriso ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto Uttaraseññhiputtaü àrabbha kathesi. Sàvatthiyaü kira Uttaraseññhi nàma ahosi mahàvibhavo. Tassa bhariyàya kucchiyaü eko pu¤¤avà satto Brahmalokà cavitvà pañisandhiü gahetvà vayappatto abhiråpo \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K dàti. 2 K såyyatãti. 3 K pamànà-. 4 K -õo. >/ #<[page 433]># %< 8. Vaññakajàtakaü. (118.) 433>% ahosi brahmavaõõã. Ath' ekadivasaü Sàvatthiyaü kattikachaõe nak- khatte ghuññhe sabbo loko nakkhattanissito\<*<1>*>/ ahosi. Tassa sahàyakà a¤¤e seññhiputtà sapajàpatikà ahesuü. Uttaraseññhiputtassa pana dãgharattaü Brahmaloke vasitattà kilesesu cittaü na allãyati. Ath' assa sahàyakà "Uttaraseññhiputtassàpi ekaü itthiü ànetvà nakkhattaü kãëissàmà\<*<2>*>/" 'ti sammantayitvà taü upasaükamitvà "samma imasmiü nagare kattikarattivàrachaõo\<*<3>*>/ ghuññho, tuyham pi ekaü itthiü ànetvà nakkhattaü kãëissàmà\<*<4>*>/" 'ti àhaüsu, "na mam' attho itthiyà" ti ca vutte pi punappuna nibbandhitvà sampañicchàpetvà ekaü vaõõadàsiü sabbàlaükàrapatimaõóitaü katvà tassa gharaü netvà "tvaü seññhi- puttassa santikaü gacchà" 'ti sayanigharaü pesetvà nikkhamiüsu. Taü sayanigharaü paviññham pi seññhi n' eva oloketi nàlapati. Sà cintesi: "ayaü evaü\<*<5>*>/ råpaggappattaü uttamavilàsasampannaü maü n' eva oloketi nàlapati, idàni naü attano itthikuttalãlàya olokàpessà- mãti" itthilãëhe dassentã\<*<6>*>/ pahaññhàkàrena aggadante vivaritvà sitaü akàsi. Seññhiputto oloketvà dantaññhike nimittaü gaõhi. Aññhikasa¤¤aü uppajji. Sakalam pi taü sarãraü aññhikasaükhalikà viya pa¤¤àyi. So tassà paribbayaü datvà "gacchà" 'ti uyyojesi. Taü tassa gharà otiõõaü eko issaro antaravãthiyaü disvà paribbayaü datvà attano gharaü nesi. Sattàhe\<*<7>*>/ vãtivatte nakkhattaü ositaü. Vaõõadàsiyà màtà dhãtu àgamanaü adisvà seññhiputtànaü santikaü gantvà "kahaü sà" ti pucchi. Te Uttaraseññhiputtassa gharaü gantvà "kahaü sà" ti pucchiüsu. "Taü khaõaü yeva tassà paribbayaü datvà uyyojesin" ti. Ath' assa màtà àha: "dhãtaraü na passàmi, dhãtaram me samànethà" 'ti Uttaraseññhiputtaü àdàya ra¤¤o santikaü agamàsi. Ràjà {aññaü} vinicchinanto "ime te seññhiputtà vaõõadàsiü ànetvà adaüså" 'ti pucchi. "âma devà" 'ti. "Idàni sà kahan" ti. "Na jànàmi, taü khaõaü ¤eva naü uyyojesin" ti. "Idàni taü samànetuü sakkosãti". Na sakkomi devà" 'ti. Ràjà "sace samànetuü na sakkoti ràjàõam assa karothà\<*<8>*>/" 'ti àha. Atha naü {pacchàbàhaü} bandhitvà "ràjàõaü\<*<9>*>/ karissàmà" 'ti gahetvà pakkamiüsu. "Seññhiputtaü kira vaõõadàsiü samànetuü asakkontaü ràjàõaü kàrentãti" sakalanagaraü ekakolàhalaü ahosi. Mahàjano ure hatthe ñhapetvà "kin nàm' etaü sàmi, attano te ananucchavikaü laddhan" ti paridevati, seññhiputtassa\<*<10>*>/ pacchato pacchato paridevanto gacchati. Seññhiputto cintesi: "idaü mayhaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K -nissãto. 2 K kãl-. 3 K -chano. 4 K kãl-. 5 K eva. 6 K -ti. 7 K sattàbhe. 8 K karethà. 9 K ràjànaü. 10 Bp seññhi pi puttassa. >/ #<[page 434]># %<434 I. Ekanipàta. 12. Haüsivagga.>% evaråpaü dukkhaü agàre vasanabhàvena uppannaü, sace ito mu¤cis- sàmi mahà-Gotama-sammàsambuddhassa santike pabbajissàmãti". Sàpi kho vaõõadàsã\<*<1>*>/ taü kolàhalasaddaü sutvà "kiüsaddo nàm' eso" ti pucchitvà taü pavattiü sutvà vegena otaritvà "ussaratha ussaratha sàmã\<*<2>*>/, maü ràjapurisànaü daññhuü dethà" 'ti attànaü dassesi. Ràja- purisà naü disvà màtaraü pañicchàpetvà seññhiputtaü mu¤citvà pakka- miüsu. So sahàyaparivuto nadiü gantvà sãsaü nahàyitvà gehaü gantvà bhuttapàtaràso {màtàpitaro} pabbajjaü anujànàpetvà cãvarasàñake àdàya mahantena parivàrena Satthu santikaü gantvà vanditvà pabbaj- jaü yàcitvà pabbajja¤ ca upasampada¤ ca labhitvà avissaññhaka- kammaññhàno vipassanaü vaóóhetvà nacirass' eva arahatte patiññhàsi. Ath' ekadivasaü dhammasabhàyaü sannipatità bhikkhå "àvuso Uttara- seññhiputto attano bhaye uppanne sàsanassa guõaü jànitvà `imamhà dukkhà muccamàno {pabbajissàmãti}' cintetvà tena sucintitena mutto c' eva pabbajito ca aggaphale ca patiññhito" ti tassa guõakathaü ka- thesuü. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "na bhikkhave Uññaraseññhiputto va attano bhaye uppanne `iminà upàyena imamhà dukkhà mu¤cissàmãti' cintento maraõabhayà mutto, atãte paõóitàpi attano bhaye uppanne `iminà upàyena imamhà dukkhà muccissàmà' 'ti cintetvà maraõabhayadukkhato mucciüsu yevà" 'ti vatvà\<*<3>*>/ atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto cutipañisandhivasena parivattento vaññakayoni- yaü nibbatti. Tadà eko vaññakaluddako ara¤¤e bahå vaññake àharitvà gehe ñhapetvà gocaraü datvà måle gahetvà àgatànaü hatthe vaññake vikkiõanto jãvikaü kappeti. So ekadivasaü bahåhi vaññakehi Bodhisattam pi gahetvà ànesi\<*<4>*>/. Bodhisatto cintesi: "sac' àhaü iminà dinnagocaraü pànãya¤ ca paribhu¤jis- sàmi ayaü maü gahetvà àgatànaü manussànaü dassati, sace pana na paribhu¤jissàmi ahaü milàyissàmi, atha maü milàtaü disvà manussà na gaõhissanti, evam me sotthi bhavissati, imaü upàyaü karissàmãti" so tathà karonto milàyitvà aññhicammamatto ahosi. Manussà naü disvà na gaõhiüsu. Luddako Bodhisattaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K vantadàsi. 2 K sàmikaü corr. to sàmiü, Bp sàmi. 3 K omits vatvà. 4 K àõesi. >/ #<[page 435]># %< 9. Akàlaràvijàtaka. (119.) 435>% ñhapetvà sesesu parikkhãõesu pacchiü nãharitvà dvàre ñhapetvà Bodhisattaü hatthatale katvà "kiükato nu kho ayaü vaññako\<*<1>*>/" ti oloketuü àraddho. Ath' assa pamattabhàvaü ¤atvà Bodhi- satto pakkhe\<*<2>*>/ pasàretvà uppatitvà ara¤¤aü eva gato. Vaññakà taü disvà "kin nu kho na pa¤¤àyasi, kahaü gato sãti" puc- chitvà "luddakena gahito 'mhãti" vutte\<*<3>*>/ "kin ti katvà mutto sãti" pucchiüsu. Bodhisatto "ahan tena dinnagocaraü agahetvà pàniyaü apivitvà upàyacintàya mutto" ti vatvà imaü gàtham àha: @@ Tattha ayaü piõóattho: puriso dukkhaü patvà iminà nàma upàyena imamhà dukkhà muccissàmãti acintayanto attano dukkhà mokkhasaükhàtaü visesaü nàdhigacchati, idàni pana mayà cintitakammassa phalaü passa, ten' eva upàyena mutto 'smi vadhabandhanà, maraõato ca bandhanato ca mutto ahan ti. Evaü Bodhisatto attanà katakàraõaü àcikkhi. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà maraõamuttavaññako aham evà" 'ti. {Vaññakajàtakaü}. $<9. Akàlaràvijàtaka.>$ Amàtàpitarisaüvaddho ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto akàlaràviü bhikkhuü àrabbha kathesi. So kira Sàvatthivàsi- kulaputto sàsane pabbajitvà vattaü và sikkhaü và na uggaõhi. So "imasmiü kàle mayà vattaü kàtabbaü imasmiü kàle upaññhàtabbaü imasmiü kàle sajjhàyitabban" ti na jànàti, pathamayàme pi majjhi- mayàme pi pacchimayàme pi pabuddhapabuddhakkhaõe yeva mahàsaddaü karoti, bhikkhå niddaü na labhanti. Dhammasabhàyaü bhikkhå "àvuso asukabhikkhu evaråpe ratanasàsane pabbajitvà vattaü và sikkhaü và kàlaü và akàlaü và na jànàtãti" tassa aguõakathaü kathesuü. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imaya nàmà" 'ti vutte "na bhikkhave idàn' ev' esa akàlaràvã\<*<5>*>/, pubbe pi akàlaràvã yeva, kàlàkàlaü ajànanabhàvena gãvàya valitàya jãvitakkhayaü patto" ti vatvà atãtaü àhari: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K vaññake. 2 K pakke. 3 K vutto. 4 K àgahetvà. 5 K -vi. >/ #<[page 436]># %<436 I. Ekanipàta. 12. Haüsivagga.>% Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte ràjjaü kàrente Bodhisatto udiccabràhmaõakule nibbattitvà vayappatto sabbasippe pàraü gantvà Bàràõasiyaü disàpàmokkho àcariyo hutvà pa¤casate màõave\<*<1>*>/ sippaü vàcesi. Tesaü màõavànaü eko kàlaràvikukkuño atthi. Te tassa vassitasaddena uññhàya sippaü sikkhanti. So kàlam akàsi. Te a¤¤aü kukkuñaü pariyesantà caranti. Ath' eko màõavako\<*<2>*>/ susànavane\<*<3>*>/ dàråni uddharanto ekaü kukkuñaü disvà ànetvà pa¤jare ñhapetvà pañijaggati. So susàne vaóóhitattà "asukavelàya nàma vassi- tabban" ti ajànanto kadàci atirattiü vassati kadàci aruõuggamane. Màõavà tassa atirattiü vassanakàle sippaü sikkhantà yàva aru- õuggamanà sikkhituü na sakkonti, niddàyamànà gahitaññhànam pi na passanti, atipabhàte vassitakàle sajjhàyassa okàsam eva na labhanti. Mànavà "ayaü atirattiü và vassati atipabhàte và, imaü nissàya amhàkaü sippaü na niññhàyissatãti" taü gahetvà gãvaü valetvà jãvitakkhayaü pàpetvà "akàlaràvikukkuño amhehi ghà- tito\<*<4>*>/" ti àcariyassa kathesuü. âcariyo ovàdaü gahetvà "avaó- óhitabhàvena maraõaü pañño" ti vatvà imaü gàtham àha: @@ Tattha amàtàpitarisaüvaddho ti màtàpitaro nissàya tesaü ovàdaü agahetvà saüvaddho, anàcariyakule vasan ti àcariyakule pi avasamàno àcariyasikkhàpakaü\<*<5>*>/ ka¤ci\<*<6>*>/ nissàya avasitattà ti attho, kàlam akàlaü và ti imasmiü kàle vassitabbaü\<*<7>*>/ imasmiü kàle na vassitabban ti evaü vassitabba- yuttakàlaü và akàlaü và esa kukkuño na jànàti, ajànanabhàvena ca jãvitakkhayaü patto ti. Idaü kàraõaü dassetvà Bodhisatto yàvatàyukaü ñhatvà yathàkammaü gato. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà akàlaràvikukkuño ayaü bhikkhu ahosi, antevàsikà Buddhaparisà, àcariyo pana aham evà" 'ti. Akàlaràvijàtakaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K mànave. 2 K màna-. 3 K suyàna-. 4 K ghàtino. 5 Bp -sikkhàpadaü. 6 both K and Bp ki¤ci. 7 K -tabbanti corr. to -tabban. >/ #<[page 437]># %< 10. Bandhanamokkhajàtaka. (120.) 437>% $<10. Bandhanamokkhajàtaka.>$ Abaddhà tattha bajjhantãti. Idaü Satthà Jetavane viharanto Ci¤camàõavikaü\<*<1>*>/ àrabbha kathesi. Tassà vatthuü Dvàdasanipàte Mahàpadumajàtake àvibhavissati. Tadà pana Satthà "na bhikkhave Ci¤camàõavikà idàn' eva maü abhåtena abbhàcikkhati, pubbe pi abbhàcikkhatãti" vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto purohitassa gehe vayappatto pitu accayena nass' eva purohito ahosi. Tena aggamahesiyà varo dinno: bhoti\<*<2>*>/ bhadde yaü icchasi\<*<3>*>/ taü vadeyyàsãti". Sà evam àha: mayhaü a¤¤o varo nàma na dullabho, ito pana te paññhàya a¤¤à\<*<4>*>/ itthi\<*<5>*>/ kilesavasena na oloketabbà" ti. So pañikkhipitvà punappuna nippãëiyamàno tassà vacanaü atikkamituü asakkonto sampañic- chitvà tato paññhàya soëasasu nàñakisahassesu kilesavasena ekitthim pi na olokesi. Ath' assa paccanto kuppi. Paccante ñhitàyodhà corehi saddhiü dve tayo saügàme katvà "ito uttariü mayaü na sakkomà" 'ti paõõaü pesesuü. Ràjà tattha gantu- kàmo balakàyaü saüharitvà taü pakkositvà "bhadde ahaü paccantaü gacchàmi, tattha nànappakàràni yuddhàni honti, jayaparàjayo pi anibaddho, tàdisesu ñhànesu màtugàmo duppari- hàro, tvaü idh' eva nivattàhãti" àhà. Sà "na sakkà deva mayà nivattitun" ti punappuna ra¤¤à pañikkhittà àha: "tena hi ekekaü yojanaü gantvà mayhaü sukhadukkhaü jànanatthaü ekekaü manussaü peseyyàthà" 'ti. Ràjà "sàdhå" 'ti sampañic- chitvà Bodhisattaü nagare ñhapetvà mahantena balakàyena nikkhamitvà gacchanto yojane yojane ekekaü purisaü "amhàkaü àrogyaü àrocetvà deviyà sukhadukkhaü jànitvà àgacchà" 'ti pesesi. Sà àgataü purisaü "ràjà taü kimatthaü pesesãti" pucchitvà "tumhàkaü sukhadukkhaü jànanatthàyà" 'ti vutte "tena hi ehãti" tena saddhiü asaddhammaü pañisevati. Ràjà dvattiüsayojanamaggaü\<*<6>*>/ gacchanto dvattiüsa jane\<*<7>*>/ pesesi. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K-na-. 2 K hoti. 3 K icchati. 4 K aü¤aü. 5 K itthiü. 6 so Bp; K dvattiüsamayo-. 7 K janaü. >/ #<[page 438]># %<438 I. Ekanipàta. 12. Haüsivagga.>% Sà sabbehi pi tehi saddhiü tath' eva akàsi. Ràjà paccantaü våpasametvà janapadaü samassàsetvà puna àgacchanto pi tath' eva dvattiüsa jane pesesi. Sà tehi pi saddhiü vipañipajji yeva. Ràjà àgantvà jayakkhandhàvàraññhàne ñhatvà "nagaraü pañi- jaggàpetå" 'ti Bodhisattassa paõõaü pesesi. Bodhisatto sakalanagaraü pañijaggàpetvà ràjanivesanaü\<*<1>*>/ pañijaggàpento deviyà vasanaññhànaü agamàsi. Sà Bodhisattassa råpaggap- pattaü kàyaü disvà saõñhàtuü asakkontã "ehi bràhmaõa, sa- yanaü abhiråhà" 'ti àha. Bodhisatto "mà evaü avaca, ràjàpi garu, akusalam\<*<2>*>/ pi bhàyàmi, na sakkà mayà evaü kàtun" ti àha. "Catusaññhiyà pàdamålikànaü n' eva ràjà garu na aku- salaü bhàyanti, tav' eva ràjà garu tvaü yeva ca akusalaü bhàyasãti". "âma, sace tesam pi evaü bhaveyya na evaråpaü kareyyuü, ahaü pana jànamàno evaråpaü sàhasiyakammaü\<*<3>*>/ na karissàmãti"."Kiü bahuü vippalapasi, sace me vacanaü na karosi sãsan te chindàpessàmãti". "Tiññhatu, ekasmiü attabhàve sãsaü attabhàvasatasahasse pi sãse chindante\<*<5>*>/, na sakkà mayà evaråpaü kàtun" ti. Sà "hotu jànissàmãti" Bo- dhisattaü tajjetvà\<*<6>*>/ attano gabbhaü pavisitvà sarãre nakhava- la¤jaü dassetvà telena gattàni abbha¤jetvà kiliññhadhàtukaü\<*<7>*>/ vatthaü nivàsetvà gilànàlayaü katvà dàsiyo àõapesi: "ra¤¤à `kahaü devãti' vutte `gilànà' ti katheyyàthà" 'ti àha. Bodhi- satto pi ra¤¤o pañipathaü agamàsi. Ràjà nagaraü padakkhiõaü katvà pàsàdaü abhiruyha deviü apassanto "kahaü devãti" pucchi. "Gilànà devà" 'ti. So sirigabbhaü pavisitvà tassà piññhiü parimajjanto "kiü te bhadde aphàsukan" ti pucchi. Sà tuõhã ahosi, tatiyavàre ràjànaü oloketvà "tvam pi mahàràja jãvasi nàma, màdisàpi itthiyo sassàmikà yeva nàmà" 'ti. "Kiü etaü bhadde" ti. "Tumhehi nagaraü rakkhanatthàya ñhapito purohito `nivesanaü pañijaggàmãti' idhàgantvà attano vacanaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K ràjà-. 2 K akulasam. 3 K sàbhasiya-. 5 so both K and Bp instead of chindantu? 6 so Bp; K tajjetvàna. 7 K kilitthà-. >/ #<[page 439]># %< 10. Bandhanamokkhajàtaka. (120.) 439>% akarontiü maü paharitvà attano manaü påretvà gato" ti. Ràjà aggimhi pakkhittaloõasakkhàrà viya kodhena tañatañàyanto sirigabbhà nikkhamitvà dovàrikapàdamålikàdayo pakkositvà "gacchatha bhaõe, purohitaü pacchàbàhaü bandhitvà vajjha- bhàvappattaü katvà nagarà nãharitvà àghàtanaü netvà sãsam assa chindathà" 'ti. Te vegena gantvà taü pacchàbàhaü bandhitvà vajjhabheriü vàdàpesuü. Bodhisatto cintesi: "addhà tàya duññhadeviyà ràjà puretaraü paribhinno, ajja dàn' àhaü attano balen' eva attànaü mocessàmãti" so te purise àha: "bho tumhe maü màrentà ra¤¤o dassetvà va màrethà" 'ti. "Kiükà- raõà" ti. "Ahaü ràjakammiko, bahum me kammaü kataü, bahåni mahànidhànàni\<*<1>*>/ jànàmi, ràjakuñumbam mayà vicàritaü, sace maü ra¤¤o na dassessatha bahuü dhanaü nassissati, mayà ra¤¤o sàpateyye\<*<2>*>/ àcikkhite pacchà kàtabbaü karothà" 'ti. Te taü ra¤¤o dassayiüsu. Ràjà taü disvà ca\<*<3>*>/ "kasmà bho bràhmaõa mayi lajjaü na akàsi, kasmà te evaråpaü pàpa- kammaü katan" ti àha. "Mahàràja, ahaü sotthiyakule jàto, mayà kunthakipillakamatto pi pàõàtipàto na katapubbo, tiõa- salàkamattam\<*<4>*>/ pi adinnaü nàdinnapubbaü, lobhavasena paresaü itthã akkhãni ummãletvàpi na olokitapubbà, hassavasenàpi\<*<5>*>/ musà na bhàsitapubbà, kusaggenàpi majjaü na pãtapubbaü, ahaü tumhesu niraparàdho, sà pana bàlà lobhavasena maü hatthe gahetvà mayà pañikhittà maü tajjetvà attanà katapàpaü uttànaü katvà mama àcikkhitvà antogabbhaü paviññhà, ahaü niraparàdho, paõõaü gahetvà pana àgatà catusaññhi janà\<*<6>*>/ sàpa- ràdhà, te pakkositvà" tassà vo vacanaü kataü na katan' ti puccha devà" ti. Ràjà te catusaññhi jane bandhàpetvà deviü pakkosàpetvà "tayà etehi saddhiü pàpaü kataü na katan" ti pucchi, "kataü devà" 'ti vutte taü pacchàbàhaü bandhàpetvà "imesaü\<*<7>*>/ catusaññhijanànaü\<*<8>*>/ sãsàni chindathà" 'ti àõàpesi\<*<8>*>/. Atha \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K -niccànàni. 2 K sàpeteyya. 3 Bp va. 4 K tina-. 5 Bp hasitabhàvenàpi. 6 K jànà. 7 K ime. 8 K -jànànaü. 9 K ànapesi. >/ #<[page 440]># %<440 I. Ekanipata. 12. Haüsivagga.>% naü Bodhisatto àha: "n' atthi mahàràja etesaü doso, devã attano ruciü kàràpesi, niraparàdhà ete, tasmà tesaü khamatha, tassàpi doso n' atthi, itthiyo nàma methunadhammena atittà, jàtisabhàvo hi esa, etàsaü bhavitabbayuttakam eva hoti, tasmà etissàpi khamathà" 'ti nànappakàrena ràjànaü sa¤¤àpetvà te catusaññhi pi jane ta¤ ca bàlaü mocàpetvà sabbesaü yathà- sakàni ñhànàni dàpesi. Evaü te sabbe mocetvà patiññhàpetvà Bodhisatto ràjànaü upasaükamitvà "mahàràja, andhabàlànaü\<*<1>*>/ nàma avatthukena vacanena abandhitabbayuttakà paõóità pacchà- bàhaü baddhà, paõóitànaü kàraõayuttena vacanena pacchàbàhaü baddhàpi muttà, evaü bàlà nàma abandhitabbayuttake pi bandhàpenti\<*<2>*>/ paõóità baddhàpi\<*<3>*>/ mocentãti" vatvà imaü gà- tham àha: @@ Tattha abaddhà ti abandhitabbayuttà, pabhàsare ti pabhàsanti vadanti kathenti Evaü Mahàsatto imàya gàthàya ra¤¤o dhammaü desetvà "mayà imaü dukkhaü agàre vasanabhàvena laddhaü, idàni me agàrena kiccaü n' atthi, pabbajjaü me anujàna devà" 'ti pab- bajjaü anujànàpetvà assumukhaü ¤àtijanaü mahanta¤ ca vibha- vaü pahàya isipabbajjaü pabbajitvà Himavante vasanto abhi¤¤à ca samàpattiyo ca nibbattetvà Brahmaloka-paràyano ahosi. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakam samodhànesi: "Tadà duññhadevã Ci¤camàõavikà ahosi, ràjà ânando, purohito pana aham evà" 'ti. Bandhanamokkhajàtakaü. Haüsivaggo\<*<4>*>/ dvàda- samo. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K balànaü 2 K baddhàpenti. 3 Bp bandhàpi. 4 Bp hasitavaggo. >/ #<[page 441]># %< 1. Kusanàëijàtaka (121.) 441>% 13. KUSANâìIVAGGA. $<1. Kusanàëijàtaka.>$ Kare sarikkho ti. Idaü {Satthà} Jetavane viharanto Anà- thapiõóikassa nicchayamittaü àrabbha kathesi. Anàthapiõóikassa hi mittasuhajja¤àtibandhavà "mahàseññhi, ayaü tayà jàtigottadhana- dha¤¤àdãhi n' eva sadiso na uttaritaro, kasmà etena saddhiü santhavaü karosi, mà karohãti" punappuna nivàresuü. Anàthapiõóiko pana "mittasanthavo nàma hãnehi pi samehi pi atirekehi pi kattabbo yevà" 'ti tesaü vacanaü agahetvà bhogagàmaü gacchanto taü kuñumbarak- khakaü\<*<1>*>/ katvà agamàsãti sabbaü Kàlakaõõivatthumhi vuttanayen' eva veditabbaü, idha pana Anàthapiõóikena attano gharapavattiyà àrocitàya Satthà "gahapati, mitto nàma khuddako n' atthi, mittadhammaü rak- khituü samatthabhàvo c' ettha pamàõaü\<*<2>*>/, mitto nàma attanà samo pi hãno pi visiññho gahetabbo, sabbe pi hi te attano pattaü bhàraü\<*<3>*>/ nittharanti yeva, idàni tàva tvaü attano nicchayamittaü nissàya kuñum- bassa sàmiko jàto, poràõà pana nicchayamittaü nissàya vimànasàmikà jàtà" 'ti vatvà tena yàcito atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto ra¤¤o uyyàne kusanàëigacche devatà hutvà nibbatti. Tasmiü ¤eva pana uyyàne maügalasilaü nissàya ujugatakkhandho parimaõóalasàkhàviñapasampanno\<*<4>*>/ ra¤¤o san- tikà laddhasammàno rucarukkho\<*<5>*>/ atthi, mukkhako ti pi vuccati. Tasmiü eko mahesakkhadevaràjà nibatti. Bodhisattassa tena saddhiü mittasanthavo ahosi. Tadà ràjà ekasmiü ekattham- bhake pàsàde vasati, tassa so thambho cali, ath' assa calita- bhàvaü ra¤¤o àrocesuü. Ràjà vaóóhakã\<*<6>*>/ pakkosàpetvà "tàtà\<*<7>*>/, mama ekatthambhakassa\<*<8>*>/ maügalapàsàdassa thambho calito, ekaü sàrathambhaü àharitvà taü niccalaü karothà" ti àha. Te "sàdhu devà" 'ti ra¤¤o vacanaü sampañicchitvà tadanuc- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K -rakkhaükaü. 2 K -naü. 3 Bp pattabhàraü. 4 K parimaõóasàkhà-. 5 Bp maïgalarukkho. 6 K vaddhakiü. 7 both K and Bp tàta. 8 Bp ekathambhassa. >/ #<[page 442]># %<442 I. Ekanipàta. 13. Kusanàëivagga.>% chavikaü rukkhaü pariyesamànà a¤¤attha adisvà uyyànaü pavisitvà taü mukkhakarukkhaü\<*<1>*>/ disvà ra¤¤o santikaü àgantvà "kiü tàtà diññho vo tadanucchaviko rukkho" ti vutte "diññho deva, api ca kho naü chindituü na visahàmà" 'ti àhaüsu. "Kiükàraõà" ti. Mayaü hi a¤¤attha rukkhaü apassantà uyyànaü pavisimhà, tatràpi ñhapetvà maügalarukkhaü a¤¤aü na pas- sàma, iti taü maügalarukkhatàya chindituü na visahàmà" 'ti. "Gacchatha, chinditvà pàsàdaü thiraü karotha, mayaü a¤¤aü maügalarukkhaü karissàmà" 'ti. Te "sàdhå" 'ti balikammaü gahetvà uyyànaü gantvà "sve chindissàmà" 'ti rukkhassa bali- kammaü katvà nikkhamiüsu. Rukkhadevatà taü kàraõaü ¤atvà "sve mayhaü vimànaü nàsessanti, dàrake gahetvà kuhiü gamissàmãti" gantabbaññhànaü apassantã\<*<2>*>/ puttake gãvàya gahetvà parodi. Tassà sandiññhasambhattà vanadevatà\<*<3>*>/ àhantvà "kiü etan" ti pucchitvà taü kàraõaü sutvà sayam pi vaóóhakãnaü pañikkhipanaupàyaü apassantiyo\<*<4>*>/ taü parissa- jitvà rodituü àrabhiüsu. Tasmiü samaye Bodhisatto "rukkha- devataü\<*<5>*>/ passissàmãti" tattha gantvà taü kàraõaü sutvà "hotu, mà cintayittha, ahaü rukkhaü chindituü na dassàmi, sve vaó- óhakãnaü àgatakàle mama kàraõaü passathà" 'ti tàva devatà samassàsetvà punadivase vaóóhakãnaü àgatavelàya kakaõ- ñakavesaü gahetvà vaóóhakãnaü purato gantvà maügalaruk- khassa målaütaraü pavisitvà taü rukkhaü susiraü viya katvà rukkhamajjhena abhiråhitvà khandhamatthakena nikkhamitvà sãsaü kampayamàno\<*<6>*>/ nipajji. Mahàvaóóhakã naü kakaõñakaü disvà rukkhaü hatthena paharitvà "susirarukkho eso nissàro, hiyyo anupadhàretvà va balikammaü karimhà" 'ti ekaghanaü mahàrukkhaü garahitvà pakkàmi. Rukkhadevatà Bodhisattaü nissàya vimànassa sàminã jàtà. Tassà pañisanthàratthàya san- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K mukkharukkhaü, Bp sumukkhakaru-. 2 K -ti. 3 Bp rukkhadevatà, K rukkhadevatà vanadevatà. 4 K upasantiyo. 5 so Bp; K -devatà. 6 both K and Bp kampamàno. >/ #<[page 443]># %< 1. Kusanàëijàtaka. (121). 443>% diññhasambhattà\<*<1>*>/ bahå devatà sannipatiüsu. Rukkhadevatà "vimànam me laddhan" ti tuññhacittà tàsaü devatànaü majjhe Bodhisattassa guõaü kathayamànà "bho devate, mayaü mahe- sakkhà hutvàpi dandhapa¤¤atàya imaü upàyaü na jànimha, kusanàëidevatà pana attano ¤àõasampattiyà amhe vimànasàmike akàsi, mitto nàma sadiso pi adhiko pi hãno pi kattabbo va, sabbe pi hi attano thàmena sahàyànaü uppannaü dukkhaü nittharitvà sukhe patiññhàpenti yevà" 'ti mittadhammaü vaõõa- yitvà imaü gàtham àha: @*>/ kusanàëi\<*<3>*>/ rucàyan ti. || Ja_I:117 ||>@ Tattha kare sarikkho ti jàtiàdãhi sadiso pi mittadhammaü kareyya, athavàpi seññho ti jàtiàdãhi seññho adhiko pi kareyya, nihãnako càpi ka- reyya eko ti eko jàtiàdãhi hãno pi mittadhammaü kareyy' eva, tasmà sabbe pi\<*<4>*>/ ete mittà kàtabbà yevà 'ti dãpeti, kiükàraõà: kareyyuü te vyasane uttamatthaü sabbe p' ete sahàyakassa vyasane uppanne attano attano patta- bhàraü\<*<5>*>/ vahamànà uttamatthaü kareyyuü, kàyikacetasikadukkhato taü sahàyakaü moceyyum evà 'ti attho, tasmà hãno pi mitto kàtabbo yeva pag eva itare, tatr' idaü opammaü: yathà ahaü kusanàëi rucàyaü yathà ahaü rucàyaü nib- battadevatà aya¤ ca kusanàëidevatà appesakkhà mittasanthavaü karimhà, tatràp' àhaü mahesakkhàpi samànà attano uppannaü dukkhaü bàlatàya anupàyakusala- tàya harituü nàsakkhim, imaü\<*<6>*>/ pana appesakkham pi samànaü paõóitaü devataü nissàya dukkhato mutto 'mhãti. "Tasmà a¤¤ehi pi dukkhà muccitukàmehi pi samavisiññha- bhàvaü\<*<7>*>/ anoloketvà hãno pi paõóito mitto kàtabbo" ti rucàdevatà imàya gàthàya devasaüghassa dhammaü desetvà yàvatàyukaü ñhatvà saddhiü kusanàëidevatàya yathàkammaü gatà. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà rucàdevatà ânando ahosi, kusanàëidevatà pana aham evà" 'ti. Kusanàëijàtakaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so Bp; K sandiññhà-. 2 so both K and Bp instead of ayaü? 3 K -nàli. 4 so Bp; K hi. 5 K pannabhàraü. 6 so Bp; K idaü. 7 so Bp; K samaü-. >/ #<[page 444]># %<444 I. Ekanipàta. 13. Kusanàëivagga.>% $<2. Dummedhajàtaka.>$ Yasaü laddhàna dummedho ti. Idaü Satthà Veëuvane viharanto Devadattaü àrabbha kathesi. Dhammasabhàyam hi bhik- khå "àvuso Devadatto Tathàgatassa puõõacandasassirãkaü mukhaü asãtianuvya¤janadvattiüsamahàpurisalakkhaõapatimaõóitaü byàmappa- bhàparikkhittaü àveëàveëàya yamakayamakabhåtà ghanabuddharasmiyo vissajjentaü paramasobhaggappattaü attabhàva¤ ca oloketvà cittaü pasàdetuü na sakkoti, usåyam eva karoti, `Buddhà nàma evaråpena sãlena samàdhinà pa¤¤àya vimuttiyà vimutti¤àõadassanena samannàgatà' 'ti vuccamàne\<*<1>*>/ vaõõaü sahituü na sakkoti, usåyam\<*<2>*>/ eva karotãti" Devadattassa aguõaü kathesuü. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "na bhikkhave idàn' eva Devadatto mama vaõõe bha¤¤amàne\<*<3>*>/ usåyaü karoti, pubbe pi akàsi yevà" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Magadharaññhe Ràjagahanagare ekasmiü Maga- dharàje rajjaü kàrente Bodhisatto hatthiyoniyaü nibbat- titvà sabbaseto ahosi heññhà vaõõitasadisàya\<*<4>*>/ råpasampattiyà samannàgato. Atha naü "lakkhaõasampanno\<*<5>*>/ ayan" ti so ràjà maügalahatthiü\<*<6>*>/ akàsi. Ath' ekasmiü chaõadivase sakalana- garaü devanagaraü viya alaükaritvà sabbàlaükàrapatimaõóitaü maügalahatthiü abhiråhitvà mahantena ràjànubhàvena nagaraü padakkhiõaü akàsi. Mahàjano tattha tattha ñhatvà maügala- hatthino råpaggappattaü sarãraü disvà "aho råpaü aho gati aho lãlà\<*<7>*>/ aho lakkhaõasampatti, evaråpo nàma sabbasetavàraõo cakkavattira¤¤o anucchaviko" ti maügalahatthim eva vaõõeti. Ràjà maügalahatthissa vaõõaü sutvà sahituü asakkonto usåyaü uppàdetvà "ajj' eva taü pabbatapapàtà pàtetvà jãvitakkhayaü pàpessàmãti" hatthàcariyaü pakkosàpetvà "kin ti katvà tayà ayaü nàgo sikkhàpito" ti àha. "Susikkhàpito devà" 'ti. "Na susikkhito, dussikkhito" ti. "Susikkhito devà" 'ti. "Yadi \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K -õe. 2 K usuyyav. 3 K -õo. 4 K vannita-. 5 K lakkhanà- 6 K -hatthi. 7 K ëãlà. >/ #<[page 445]># %< 2. Dummedhajàtaka. (122). 445>% susikkhito sakkhissasi taü Vepullapabbatamatthakaü àropetun" ti. "âma devà" 'ti. "Tena hi ehãti" sayaü\<*<1>*>/ otaritvà hatthà- cariyaü àropetvà pabbatapàdaü gantvà hatthàcariyena hatthi- piññhe nisãditvà va hatthimhi\<*<2>*>/ Vepullapabbatamatthakaü àropite\<*<3>*>/, sayam pi amaccagaõaparivuto pabbatamatthakaü abhiråhitvà hatthiü papàtàbhimukhaü kàretvà "tvaü `mayà esa susikkhito' ti vadesi, tãhi yeva tàva naü pàdehi ñhapehãti" àha. Hatthà- cariyo piññhiyaü nisãditvà va "bho. tãhi pàdehi tiññhà" 'ti hat- thissa paõõikàya sa¤¤aü adàsi. Puna ràjà "dvãhi purimapàdehi ñhapehãti" àha. Mahàsatto dve pacchimapàde ukkhipitvà purima- pàdehi aññhàsi, "pacchimapàdehi yevà" 'ti vutte pi dve purimapàde ukkhipitvà pacchimapàdehi aññhàsi, "ekenà" 'ti vutte pi tayo pàde ukkhipitvà eken' eva aññhàsi. Ath' assa apatanabhàvaü ¤atvà "sace pahosi àkàsena ñhapehãti" àha. Acariyo cintesi: "sakalajambudãpe iminà sadiso susikkhitahatthi nàma n' atthi, nissaüsayaü pana naü esa papàte pàtetvà mà- retukàmo bhavissatãti" so tassa kaõõamåle mantesi: "tàta, ayaü ràjà taü pàtetvà màretukàmo, na tvaü etassa anuccha- viko, sace te àkàsena gantuü balaü atthi maü yathànisinnaü yeva àdàya vehàsaü abbhuggantvà Bàràõasiü\<*<4>*>/ gacchà" ti. Pu¤¤iddhiyà samannàgato Mahàsatto taü khaõaü ¤eva àkàse aññhàsi. Hatthàcariyo "mahàràja, ayaü hatthi pu¤¤iddhiyà samannàgato na tàdisassa mandapu¤¤assa dubbuddhino anuc- chaviko, paõóitassa pu¤¤asampannassa ra¤¤o anucchaviko, tà- disà nàma mandapu¤¤à evaråpaü vàhanaü labhitvà tassa guõaü ajànantà ta¤ c' eva\<*<5>*>/ vàha¤aü avasesa¤ ca yasasampattiü nàsenti yevà" 'ti vatvà hatthikkhandhe nisinno va imaü gàtham àha: @@ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so Bp: K yaü. 2 so Bp; K hatthimpi 3 K àropito. 4 K -nasãyaü. 5 K ce. >/ #<[page 446]># %<446 I. Ekanipàta. 13. Kusanàëivagga.>% Tatràyaü saükhepattho: mahàràja tàdiso dummedho nippa¤¤o puggalo parivàrasampattiü labhitvà attano anatthaü carati, kiükàraõà: so hi yasamada- matto kattabbaü ajànanto attano paresa¤ ca hiüsàya pañipajjati, hiüsà vuccati kilamanaü dukkhuppàdanaü, tadatthàya evaü pajjatãti. Evaü imàya gàthàya ra¤¤o dhammaü desetvà "tiññha dàni tvan" ti\<*<1>*>/ àkàse uppatitvà\<*<2>*>/ Bàràõasiü\<*<3>*>/ gantvà ràjaügaõe àkàse aññhàsi. Sakalanagaraü saükhubhitvà "amhàkaü ra¤¤o àkà- sena varavàraõo àgantvà ràjaïgaõe ñhito" ti ekakolàhalaü ahosi. Vegena ra¤¤o pi àrocesuü. Ràjà nikkhamitvà "sace mayhaü upabhogatthàya àgato si bhåmiyaü patiññhàhãti" àha. Bodhi- satto bhåmiyaü patiññhàsi. âcariyo otaritvà ràjànaü vanditvà "kuto àgato si tàtà" 'ti vutte "Ràjagahato" ti vatvà sabbaü pavattiü àrocesi. Ràjà "manàpan te tàta kataü idhàgacchan- tenà" ti haññhatuññho nagaraü sajjàpetvà vàraõaü maügala- hatthiññhàne ñhapetvà sakalarajjaü tayo koññhàse katvà ekaü Bodhisattassa adàsi ekaü àcariyassa, ekaü attanà aggahesi. Bodhisattassa àgatakàlato paññhày' eva pana ra¤¤o sakala-Jam- bådãpe rajjaü hatthagatam eva jàtaü. So Jambudãpe aggaràjà hutvà dànàdãni pu¤¤àni katvà yathàkammaü agamàsi. Satthà imaü dhammadesenaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà Magadharàjà Devadatto ahosi, Bàràõasãràjà Sàriputto, hatthà- cariyo ânando, hatthi pana aham evà" 'ti. Dummedhajàtakaü. $<3. Naïgalãsajàtaka.>$ Asabbatthagàmivàcan ti. Idaü Satthà Jetavane viha- ranto Làëudàyittheraü àrabbha kathesi. So kira dhammaü kathento "imasmiü ñhàne idaü kathetabbaü, imasmiü ñhàne idaü na kathetabban" ti yuttàyuttaü na jànàti, maügale avamaügalaü vadanto "tirokuóóesu tiññhanti sandhisiüghàñakesu cà\<*<4>*>/" ti imaü avamaügalyaü anumodanaü kathesi, avamaügallesu anumodanaü karonto "bahå devà manussà ca maügalàni acintayun\<*<5>*>/" ti vatvà "evaråpànaü maügalànaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 add: vutte? 2 K uppattitvà. 3 K -õasãyaü. 4 cfr. Childers' Khudd. Pàñha p. 11 5 cfr. Childers' Kh. P. p. 5. >/ #<[page 447]># %< 3. Naïgalãsajàtaka. (123.) 447>% sataü pi sahassam pi kàtuü samatthà hothà" 'ti vadati. Ath' ekadi- vasaü dhammasabhàyaü bhikkhå "àvuso Làëudàyi yuttàyuttaü na jànàti, sabbattha abhàsitabbavàcaü\<*<1>*>/ bhàsatãti" kathaü samuññhàpesuü. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "na bhikkhave Làëudàyi idàn' eva dandhaparisakkano kathento yuttàyuttaü na jànàti, pubbe pi eva- råpo ahosi, niccalàëako yeva hi eso" ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto bràhmaõamahàsàrakule nibbattitvà vayappatto Takkasilàyaü sabbasippàni uggaõhitvà Bàràõasiyaü disàpà- mokkho àcariyo hutvà pa¤camàõavakasatàni\<*<2>*>/ sippaü vàcesi. Tadà tesu màõavesu eko dandhaparisakkano làëamàõavo dham- mantevàsiko hutvà sippaü uggaõhàti, dandhabhàvena pana uggaõhituü na sakkoti, Bodhisattassa pana upakàro hoti, dàso viya sabbakiccàni karoti. Ath' ekadivasaü Bodhisatto sàya- màsaü bhu¤jitvà sayane sunipanno taü màõavaü hatthapàda- piññhiparikammàni katvà gacchantaü àha: "tàta ma¤capàde upatthambhetvà yàhãti". Màõavo ekaü pàdaü upatthambhetvà ekassa upatthambhanaü alabhanto attano årumhi ñhapetvà rattiü khepesi. Bodhisatto paccåsasamaye uññhàya taü disvà "kiü tàta nisinno sãti" pucchi. "âcariya ma¤capàdassa upattham- bhanaü alabhitvà årumhi ñhapetvà nisinno 'mhãti". Bodhisatto saüviggamànaso hutvà "ayaü ativiya mayhaü upakàro, etta- kànaü pana màõavakànaü\<*<3>*>/ antare ayaü eva dandho, sippaü sikkhituü na sakkoti, kathaü nu kho ahaü imaü panditaü kareyyan" ti cintesi. Ath' assa etad ahosi:" atth' eko upàyo, ahaü imaü màõavaü dàruatthàya\<*<4>*>/ paõõatthàya gantvà àgataü `ajja te kiü diññhaü kiü katan' ti pucchissàmi, `imaü nàma ajja mayà diññhaü idaü katan' ti àcikkhissati, atha naü `tayà diññha¤ ca kata¤ ca kãdisan' ti pucchissàmi, so `evaråpaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K adds sabbattha. 2 K -mànava-. 3 K mànava-. 4 K dàruhatthàya. >/ #<[page 448]># %<448 I. Ekanipàta. 13. Kusanàëivagga.>% nàmà' 'ti upamàya ca kàraõena ca kathessati, iti naü navaü navaü upama¤ ca kàraõa¤ ca kathàpetvà iminà upàyena paõ- óitaü karissàmãti\<*<1>*>/" so taü pakkositvà "tàta màõava ito pañ- ñhàya dàruatthàya paõõatthàya và gataññhàne yaü te tattha diññhaü và bhuttaü và pãtaü và khàditaü và hoti taü àgantvà mayhaü àroceyyàsãti" àha. So "sàdhå" 'ti pañisuõitvà ekadivasaü màõavehi saddhiü dàruatthàya ara¤¤aü gato tattha sappaü disvà àgantvà "àcariya sappo me diññho" ti àrocesi. "Sappo nàma tàta kãdiso hotãti". "Seyyathàpi naïgalãsà\<*<2>*>/" ti. So "Sàdhu tàta, manàpà te upamà àhañà, sappà nàma naïgalãsasadisà\<*<3>*>/ va honti". Atha Bodhisatto "màõavakena manàpa upamà àhañà, sakkhissàmi naü paõóitaü kàtun" ti cintesi. Màõavo puna ekadivasaü ara¤¤e hatthiü disvà "hatthi me àcariya diññho" ti àha. "Hatthi nàma tàta kãdiso" ti. "Seyyathàpi naïgalãsà" ti. Bodhisatto "hatthissa soõóà naï- galãsasadisà hoti, dantàdayo evaråpà, ayaü pana bàlatàya vi- bhajitvà\<*<4>*>/ kathetuü asakkonto soõóaü sandhàya kathesi, ma¤¤e" ti tuõhã ahosi. Ath' ekadivasaü nimantane ucchuü labhitvà "àcariya ajja mayaü ucchuü khàdimhà" ti, "ucchu\<*<5>*>/ nàma kãdiso" ti vutte "seyyathàpi naïgalãsà" ti àha. âcariyo "thokaü patiråpakàraõaü kàthesãti" tuõhã jàto. Pun' ekadivasaü ni- mantane ekacce màõavà\<*<6>*>/ gulaü dadhinà bhu¤jiüsu ekacce khãrena. So àgantvà "àcariya ajja mayaü dadhinà khãrena ca bhu¤jimhà" ti vatvà "dadhikhãraü nàma kãdisaü\<*<7>*>/ hotãti" vutte "seyyathàpi naïgalãsà" ti àha. âcariyo "ayaü màõavo\<*<6>*>/ `sappo naïgalãsasadiso' ti kathento tàva sukathitaü kathesi, `hatthã\<*<8>*>/ naïgalãsasadiso' ti kathentenàpi\<*<9>*>/ soõóaü sandhàya lesena ka- thitaü, `ucchuü naïgalãsasadisan' ti kathane pi leso atthi, dadhikhãràni pana niccaü paõóaràni pakkhittabhàjanasaõñhànàni, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so Bp; K -ssàmàti. 2 K naïgalasãsasadiso. 3 K naïgalãsãsadisà. 4 K vihajitvà. 5 K ucchå. 6 K màna-. 7 K kãdiso, Bp kiüdisaü. 8 K hatthiü. 9 K kathento nàma pi corr. to kathentenàpi? >/ #<[page 449]># %< 4. Ambajàtaka. (124.) 449>% idha sabbena sabbaü upamaü na kathesi, na sakkà imaü làëakam sikkhàpetun" ti vatvà imaü gàtham àha: @*>/ ma¤¤ati naïgalãsan ti. || Ja_I:119 ||>@ Tatràyaü saükhepattho: yà vàcà opammavasena sabbattha na gacchati taü asabbatthagàmivàcaü\<*<2>*>/ bàlo dandhapuggalo sabbattha bhàsati, "dadhi nàma kãdisan" ti puññho "seyyathàpi naïgalãsà" ti vadat' eva, evaü vadanto nàyaü\<*<3>*>/ dadhiü vedi na naïgalãsaü, kiükàraõà: yasmà dadhiü p' ayaü\<*<4>*>/ ma¤¤ati\<*<5>*>/ naïgalãsaü yasmà ayaü dadhim pi naïgalãsam eva ma¤¤ati\<*<5>*>/, athavà dadhãti dadhim eva payan ti khãraü, dadhi¤ ca paya¤ ca dadhipayaü\<*<6>*>/, yasmà dadhikhãràni pi ayaü naïgalãsam eva ma¤¤ati\<*<5>*>/, tàdiso càyaü\<*<7>*>/ bàlo kiü iminà ti antevàsãnaü gàthaü kathetvà paribbayaü datvà taü uyyojesi. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà làëamàõavo Làëudàyi ahosi, disàpàmokkhàcariyo pana aham evà" 'ti. Naïgalãsajàtakaü. $<4. Ambajàtaka.>$ Vàyametheva puriso ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto ekaü vattasampannaü bràhmaõaü àrabbha kathesi. So kira Sàvatthivàsikulaputto sàsane uraü datvà pabbajitvà vattasampanno ahosi, àcariyupajjhàyavattàni pànãyaparibhojanãyauposathàgàrajantà- gharàdivattàni\<*<8>*>/ ca sàdhukaü karoti, cuddasasu mahàvattesu asãtikhan- dhakavattesu ca paripårakàrã\<*<9>*>/ yeva ahosi, vihàraü sammajjati, pariveõaü\<*<10>*>/ vikkamamàlakaü\<*<11>*>/ vihàramaggaü sammajjati, manussànaü pànãyaü deti, Manussà tassa vattasampattiyaü pasãditvà pa¤casatamattàni dhuvabhattàni\<*<12>*>/ adaüsu. Mahàlàbhasakkàro uppajji. Taü nissàya ba- hunnaü phàsuvihàro jàto. Ath' ekadivasaü dhammasabhàyaü bhikkhå kathaü samuññhàpesuü: "àvuso asuko nàma bhikkhu attano vatta- sampattiyà mahantaü làbhasakkàraü nibbattesi, taü ekaü nissàya bahunnaü phàsuvihàro jàto" ti. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both K and Bp dadhippayaü. 2 so Bp; K -gàmãvàmãvàcaü. 3 K tàyaü. 4 K dadhippayaü, Bp dadhipi. 5 K ma¤¤eti. 6 so Bp; K dadhippayaü. 7 K càya. 8 K -janãyaüuposathàgàrajannàgharà-. 9 K -ri. 10 K -naü. 11 K vikkamàlakaü, Bp vitikamàlakaü. 12 Bp dhåva-; K dhura-. >/ #<[page 450]># %<450 I. Ekanipàta. 13. Kusanàëivagga.>% bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "na bhikkhave idàn' eva pubbe p' àyaü bhikkhu vattasampanno, pubbe p' etaü ekaü nissàya pa¤ca isisatàni phalàphalatthàya àgantvà eten' eva ànãtaphalàphalehi yàpesun" ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto udiccabràhmaõakule nibbattitvà vayappatto\<*<1>*>/ isipabbajjaü pabbajitvà pa¤casataisiparivàro pabbatapàde vihàsi. Tadà Himavante caõóo nidàgho ahosi, tattha tattha pànãyàni\<*<2>*>/ chijjiüsu, tiracchànà pànãyam alabhamànà kilamanti. Atha tesu tàpasesu eko tàpaso tesaü pipàsàdukkhaü disvà ekaü rukkhaü chinditvà doõiü\<*<3>*>/ katvà pànãyaü ussi¤citvà doõiü\<*<4>*>/ påretvà tesaü pànãyaü adàsi. Bahåsu sannipatitvà pànãyam pivantesu tàpasassa phalàphalatthàya gamanokàso na hosi, so niràhàro pi pànãyaü deti yeva. Migagaõà cintesuü: "ayaü amhàkaü pànãyaü dento phalàphalatthàya gantuü okàsaü na labhati, niràhàratàya ativiya kilamati, handa mayaü kathi- kaü\<*<5>*>/ karomà" 'ti te kathikaü\<*<5>*>/ akaüsu: "ito paññhàya pànãyaü pivanatthàya àgacchantena attano balànuråpena phalaü gahetvà va àgantabban" ti. Tato\<*<6>*>/ paññhàya ekeko tiracchàno attano balànuråpena madhuramadhuràni ambajambupanasàdãni gahetvà àgacchati, ekassa atthàya àbhataü phalàphalaü aóóhateyya- sakañabhàrappamàõaü ahosi, pa¤casatà tàpasà tad eva pari- bhu¤janti, atirekaü chaóóiyittha\<*<7>*>/. Bodhisatto taü disvà "ekaü nàma vattasampannaü nissàya ettakànaü tàpasànaü phalà- phalatthàya àgantvà yàpanaü uppannaü, viriyaü nàma kàtabbam evà" 'ti vatvà imaü gàtham àha: @*>/ ambà anãtihan\<*<9>*>/ ti. || Ja_I:120 ||>@ Tatràyaü saükhepattho: paõóito attano vattapåraõàdike kammamhi vàya- meth' eva na ukkaõñheyya, kiükàraõà: vàyamassa nipphalatàya abhàvato iti \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K vayapatto. 2 K pànãyàti. 3 K doni. 4 K doniü. 5 K katikaü. 6 K tenato. 7 both K and Bp chaóóayittha. 8 K bhutta. 9 Bp anitihà. >/ #<[page 451]># %< 5. Kañàhakajàtaka. (125) 451>% Mahàsatto "vàyàmo nàma saphalo va hotãti" isigaõaü àlapanto vàyàmassa phalaü passà 'ti àha, kãdisaü: bhuttà ambà anãtihaü\<*<1>*>/ tattha ambà ti desanàmattaü\<*<2>*>/, tehi pana nànappakàràni phalàphalàni àbhatàni, tesu sampanna- tarànaü ussannatarànaü và vasena ambà ti vuttaü, imehi yeva\<*<3>*>/ pa¤cahi isisatehi sayaü ara¤¤aü gantvà ekassa atthàya ànãtà ambà bhuttà, idaü vàyàmassa phalaü, ta¤ ca kho pana anãtihaü, iti ha àsa iti ha àsà 'ti evaü itihãtihena\<*<4>*>/ gahetabbaü na hoti, paccakkham eva taü phalaü passà 'ti. Evaü Mahàsatto isigaõassa ovàdaü adàsi. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà vattasampanno tàpaso ayaü bhikkhu ahosi, gaõasatthà pana aham evà" 'ti. Ambajàtakaü. $<5. Kañàhakajàtaka.>$ Bahum pi so vikattheyyà 'ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto ekaü vikatthikaü\<*<5>*>/ bhikkhuü àrabbha kathesi. Tassa vatthuü heññhàkathitasadisam eva. Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto mahàvibhavo seññhi ahosi. Tassa bhariyà puttaü viyàyi. Dàsã\<*<6>*>/ pi 'ssa taü divasaü yeva puttaü vijàyi. Te ekato vaóóhiüsu. Seññhiputte\<*<7>*>/ lekhaü sikkhante va\<*<8>*>/ dàso pi 'ssa phalakaü vahamàno gantvà ten' eva saddhiü lekhaü sikkhi. Dve tayo vohàre akàsi. So anukkamena vacanakusalo yuvà abhiråpo ahosi nàmena Kañàhako nàma. So seññhighare bhaõóà- gàrikakammaü karonto cintesi: "na maü ime sabbakàlaü bhaõ- óàgàrikakaümaü\<*<9>*>/ kàressanti, ki¤cid eva dosaü disvà tàëetvà\<*<10>*>/ bandhitvà lakkhaõena aüketvà dàsaparibhogena pi paribhu¤jis- santi, paccante kho pana seññhissa sahàyako seññhi atthi, yan nånàhaü seññhissa vacanen' eva lekhaü àdàya tattha gantvà `ahaü seññhiputto' ti vatvà taü seññhiü va¤cetvà tassa dhãta- raü gahetvà sukhaü vaseyyan" ti so sayam eva paõõaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Bp; anitihà, K nãtihaü. 2 K desanaümattaü, Bp desanàsãsamattaü. 3 so Bp; K ye ime. 4 so K; Bp anititaü iti ha àsà iti evaü itihena; read . . . evaü itiho, itihena? 5 K vikatthakaü, Bp vikatthitaü. 6 K dàsi. 7 K -putto. 8 K ca. 9 K -gàrikammaü. 10 K tàletvà. >/ #<[page 452]># %<452 I. Ekanipàta. 13. Kusanàëivagga.>% gahetvà "aham asukaü nàma mama puttaü tava santikaü pahiõiü, àvàhavivàhasambandho nàma mayhaü tayà tuyha¤ ca mayà\<*<1>*>/ saddhiü patiråpo, tasmà tvaü imassa dàrakassa attano dhãtaraü datvà etaü tatth' eva vasàpehi, aham pi okàsaü labhitvà àgamissàmãti" likhitvà seññhiss' eva muddikàya la¤jetvà yathàruciü paribbaya¤ c' eva gandhavatthàdãni ca gahetvà pac- cantaü gantvà seññhiü vanditvà aññhàsi. Atha naü seññhi "kuto àgato si tàtà" 'ti pucchi. "Bàràõasito". "Kassa putto" ti\<*<2>*>/. "Bàràõasãseññhissà" 'ti. "Ken' atthenàgato sãti". Tasmiü khaõe Kañàhako "idaü disvà jànissathà" 'ti paõõaü adàsi. Seññhi paõõaü vàcetvà "idàn' àhaü jãvàmi nàmà" 'ti tuññha- citto\<*<3>*>/ dhãtaraü datvà patiññhàpesi. Tassa parivàro mahanto ahosi. So yàgukhajjakàdisu và vatthagandhàdisu và upanãtesu "evam pi nàma yàguü pacanti\<*<4>*>/ evaü khajjakaü evaü bhattaü, aho paccantavàsikà nàmà" 'ti yàguàdãni garahati\<*<5>*>/, "ime pac- cantavàsibhàven' eva sàñake valetuü\<*<6>*>/ na jànanti, gandhe piü- situü pupphàni ganthituü\<*<7>*>/ na jànantãti" vatthakammantikàdayo garahati. Bodhisatto pi dàsaü apassanto "Kañàhako na dissati, kahaü gato, pariyesatha nan" ti samantà manusse payojesi. Tesu eko tattha gantvà taü disvà sa¤jànitvà attànam\<*<8>*>/ ajànà- petvà\<*<9>*>/ gantvà Bodhisattassa àrocesi. Bodhisatto taü pavattiü sutvà "ayuttaü\<*<10>*>/ tena kataü, gantvà gahetvà àgacchissàmãti" ràjànaü àpucchitvà mahantena parivàrena nikkhami. "Seññhi kira paccantaü gacchatãti" sabbattha pàkaño jàto. Kañàhako "seññhi kira àgacchatãti" sutvà cintesi: "na so a¤¤ena kàranena àgacchati, maü nissày' ev' assa àgamanena bhavitabbaü, sace panàhaü palàyissàmi puna àgantuü na sakkà bhavissati, atthi pan' esa upàyo: sàmikassa pi\<*<11>*>/ pathaü gantvà dàsakammaü katvà tam eva àràdhessàmãti". So tato paññhàya parisamajjhe evaü bhàsati: "A¤¤e bàlamanussà attano bàlabhàvena màtà- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K adds ca. 2 K tãti. 3 K tuññhamitto. 4 K pavanti. 5 K garahàti. 6 Bp vala¤cetuü. 7 both K and Bp gandhituü. 8 K attà. 9 K ajanà-. 10 K àyuntaü. 11 K ppi. >/ #<[page 453]># %< 5. Kañàhakajàtaka. (125) 453>% pitunnaü guõaü ajànantà tesaü bhojanavelàya apacitikammaü akatvà tehi saddhiü yeva bhu¤janti, mayaü pana màtàpitunnaü bhojanakàle pañiggahaü upanema khelasarakaü upanema bhàja- nàni\<*<1>*>/ upanema pànãyam pi vãjanim\<*<2>*>/ pi gahetvà upaniññhàmà" 'ti yàva sarãravala¤janakàle udakakalasaü àdàya pañicchannañ- ñhànagamanà sabbaü dàsehi sàmikànaü kattabbakiccaü pakàsesi. So evaü parisaü uggaõhàpetvà Bodhisattassa paccantasamãpaü àgatakàle sasuraü avoca: "tàta mama kira pità tumhàkaü dassanatthàya àgacchati, tumhe khàdanãyabhojanãyaü pañiyàdà- petha, ahaü paõõàkàraü gahetvà pañipathaü gacchàmãti". So "sàdhu tàtà" 'ti sampañicchi. Kañàhako bahuü\<*<3>*>/ paõõàkàraü àdàya mahantena parivàrena gantvà Bodhisattaü vanditvà paõõà- kàraü adàsi. Bodhisatto pi paõõàkàraü gahetvà tena saddhiü pañisanthàraü katvà pàtaràsakàle khandhàvàraü nivàsetvà sarã- ravala¤janatthàya pañicchannaññhànaü pàvisi. Kañàhako attano parivàraü nivattetvà kalasaü àdàya Bodhisattassa santikaü gantvà udakakiccapariyosàne pàdesu patitvà "sàmi ahaü tum- hàkaü yattakaü icchatha tattakaü dhanaü dassàmi, mà me yasaü antaradhàpayitthà" 'ti àha. Bodhisatto tassa vattasam- padàya pasãditvà "mà bhàyi, n' atthi te mama santikà antaràyo" ti samassàsetvà paccantanagaraü pàvisi. Mahanto sakkàro ahosi. Kañàhako pi 'ssa nirantaraü dàsena kattabbakiccaü karoti. Atha naü ekàya velàya sukhanisinnaü paccantaseññhi àha: "mahàseññhi mayà tumhàkaü paõõaü disvà tumhàkaü puttassa dàrikà dinnà" ti. Bodhisatto Kañàhakaü puttam eva katvà anucchavikaü piyavacanaü vatvà seññhiü tosesi. Tato paññhàya Kañàhakassa mukhaü ulloketuü samattho nàma nàhosi. Ath' ekadivasaü Mahàsatto seññhidhãtaraü pakkositvà "ehi amma, sãse me åkà vicinà" 'ti vatvà taü àgantvà åkà gahetvà ñhitaü piyavacanaü vatvà kathesi: "kacci\<*<4>*>/ te mama putto sukhadukkhe \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K hàjanàni. 2 K bãjanim. 3 K bahå. 4 so Bp; K acci. >/ #<[page 454]># %<454 I. Ekanipàta. 13. Kusanàëivagga.>% appamatto, ubho janà sammodamànà samaggavàsaü vasathà" 'ti pucchi. "Tàta, seññhiputtassa a¤¤o doso n' atthi, kevalam àhàraü garahàtãti". "Amma, niccakàle p' esa dukkhasãlo va, api ca ahaü tassa mukhabandhanamantaü dassàmi, taü tvaü sàdhukaü uggaõhitvà mama puttassa bhojanakàle garahantassa uggahitaniyàmen' eva purato ñhatvà vadeyyàsãti" gàtham uggaõhà- petvà katipàhaü vasitvà Bàràõasim eva agamàsi. Kañàhako pi bahuü khàdanãyabhojanãyaü\<*<1>*>/ àdàya anumaggaü gantvà bahuü dhanaü datvà vanditvà nivatti. Bodhisattassa gatakàlato pañ- ñhàya atirekamànã ahosi. So ekadivasaü seññhidhãtàya nànag- garasabhojanaü upanetvà kañacchuü\<*<2>*>/ àdàya parivisantiyà bhattaü garahituü àrabhi. Seññhidhãtà Bodhisattassa santike uggahitaniyàmena imaü gàtham àha: @*>/ dåseyya\<*<4>*>/, bhu¤ja bhoge Kañàhakà 'ti. || Ja_I:121 ||>@ Tattha bahum pi so vikattheyya a¤¤aü janapadaü gato ti yo attano jàtibhåmito a¤¤aü janapadaü gato hoti yatth' assa jàtiü na jànanti so bahum pi vikattheyya vamhanavacanaü va¤canavacanaü vadeyya, anvàgantvà- na\<*<5>*>/ dåseyyà 'ti imaü tàva vàraü sàmikassa pañipathaü gantvà dàsakiccassa katattà kasàhi paharitvà piññhicammuppàñanato ca lakkhaõahananato ca mutto si, sace anàcàraü karosi puna a¤¤asmiü àgamanavàre\<*<6>*>/ tava sàmiko anvàgantvàna dåseyya imaü gehaü anu àgantvà kasàhi ghotehi\<*<7>*>/ c' eva\<*<8>*>/ lakkhaõahananena ca taü jàtippakàsanena ca dåseyya upahaneyya, tasmà imaü anàcàraü pahàya bhu¤ja bhoge Kañàhaka mà pacchà attano dàsabhàvaü pàkañaü kàretvà vippañisàrã ahosãti, ayam ettha seññhino adhippàyo, seññhidhãtà pana etaü atthaü ajànantã\<*<9>*>/ uggahitaniyàmena vya¤janam eva payirudàhasi. Kañàhako "addhà seññhinà mama nàmaü àcikkhitvà etissà sabbaü kathitaü bhavissatãti" tato paññhàya puna bhattaü garahituü na visahi, nihãnamàno yathàladdhaü bhu¤jitvà yathà- kammaü gato. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K khàdanibhojàniyaü. 2 K kañucchuü. 3 K anatvàganatvà. 4 K dusseyya. 5 K antvàgantvà. 6 K -vàrena. 7 so K; Bp ghaññehi. 8 K meva, B ca. 9 K -ti. >/ #<[page 455]># %< 6. Asilakkhaõajàtaka. (126.) 455>% Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà Kañàhako vikatthanabhikkhu ahosi, Bàràõasi-seññhi pana aham eva" 'ti. Kañàhakajàtakaü. $<6. Asilakkhaõajàtaka.>$ Tathevekassa kalyàõan ti. Idaü Satthà Jetavane vi- haranto Kosalara¤¤o asilakkhaõapàñhakabràhmaõama àrabbha kathesi. So kira kammàrehi ra¤¤o asãnaü àhañakàle asiü upasiü- ghitvà asilakkhaõaü udàharati. So yesaü hatthato làbhaü labhati tesaü "asi lakkhaõasampanno maügalasaüyutto" ti vadati, yesaü hatthato na labhati tesaü asiü "avalakkhaõo" ti garahati. Ath' eko kammàro asiü katvà kosiyaü sukhumaü maricacuõõaü pakkhipitvà ra¤¤o asiü àhari. Ràjà bràhmaõaü pakkosàpetvà "asiü vãmaüsà" 'ti àha. Bràhmaõassa asiü àkaóóhitvà upasiüghantassa maricacuõõàni nàsaü pavisitvà khipitukàmataü uppàdesuü. Tassa khipantassa nàsikà asidhàràya pañihañà dvidhà chijji\<*<1>*>/. Tass' eva nàsikàya chinnabhàvo bhikkhusaüghe pàkaño jàto. Ath' ekadivasaü dhammasabhàyaü bhikkhå kathaü samuññhàpesuü: "àvuso ra¤¤o kira asilakkhaõapàñhako asilak- khaõaü pañhanto nàsikaü chindàpesãti". Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" ti vutte "na bhikkhave idàn' eva so bràhmaõo asiü upasiüghanto nàsikàchedaü\<*<2>*>/ patto, pubbe pi patto yevà" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente tassa asilakkhaõapàñhako bràhmaõo ahosi. Sabbam paccuppannavatthusadisam eva. Ràjà pana tassa vejje datvà nàsikakoñiü phàsukaü kàràpetvà làkhàya pañinàsikam kàretvà puna taü upaññhàkam eva akàsi. Bàràõasãra¤¤o pana putto n' atthi, ekà dhãtà c' eva bhàgineyyo ca ahesuü. So pi ubho pi te attano santike yeva vaóóhàpesi. Te ekato vaó- óhità a¤¤ama¤¤aü pañibaddhacittà ahesuü. Ràjàpi amacce pakkositvà "mayhaü bhàgineyyo imassa rajjassa sàmiko va, dhãtaraü etass' eva datvà abhisekam assa karomãti" vatvà puna \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K cchijji. 2 K -cchedaü. >/ #<[page 456]># %<456 I. Ekanipàta. 13. Kusanàëivagga.>% cintesi: "mayhaü bhàgineyyo sabbathàpi ¤àtako yeva, etassa a¤¤aü ràjadhãtaraü ànetvà abhisekaü katvà dhãtaraü a¤¤assa ra¤¤o dassàmi, evaü no ¤àtakà bahå bhavissanti, dvinnam\<*<1>*>/ pi ràjånaü\<*<2>*>/ mayam eva sàmikà bhavissàmà" ti so amaccehi saddhiü sammantetvà "ubho p' ete visuü kàtuü vaññatãti" bhàgineyyaü a¤¤asmiü nivesane dhãtaraü a¤¤asmiü vàsesi. Te soëasika- vassuddesikabhàvaü patvà ativiya pañibaddhacittà ahesuü. Ràja- kumàro "kena nu kho upàyena màtuladhãtaraü ràjagehà nãharà- petuü sakkà bhaveyyà" 'ti cintento "atth' eso upàyo" ti mahàikkhaõikaü pakkosàpetvà tassà sahassabhaõóikaü datvà "kiü mayà kattabban" ti vutte "amma tayà karontiyà anipphatti nàma n' atthi, ki¤cid eva kàraõaü vatvà yathà mama màtulo ràjadhãtaraü antogehà nãharàpeti tathà karohãti" àha. "Sàdhu sàmi\<*<3>*>/, ahaü ràjànaü upasaükamitvà evaü vakkhàmi: `deva ràja- dhãtàya upari kàëakaõõã\<*<4>*>/ atthi, ettakaü\<*<5>*>/ kàlaü nivattitvà olokento pi n' atthi, ahaü ràjadhãtaraü asukadivase nàma rathaü àrope- tvà bahå\<*<6>*>/ àvudhahatthe purise àdàya\<*<7>*>/ mahantena parivàrena susànaü gantvà maõóalapiññhikàya heññhàma¤ce matamanussaü nipajjàpetvà uparima¤ce ràjadhãtaraü ñhapetvà\<*<8>*>/ gandhodaka- ghañànaü aññhuttarasatena nahàpetvà kàëakaõõiü pavàhessàmãti' evaü vatvà ràjadhãtaraü susànaü nessàmi, tvaü amhàkaü tattha gamanadivase amhehi puretaram eva thokaü marica- cuõõam àdàya àvudhahatthehi attano manussehi parivuto rathaü àruyha susànaü gantvà rathaü susànadvàre ekadese ñhapetvà àvudhahatthe manusse susànavanaü pesetvà sayaü susàne maõóalapiññhikaü gantvà matako\<*<9>*>/ viya pañikujjo hutvà nipajja, ahaü tattha àgantvà tava\<*<10>*>/ upari ma¤cakaü attharitvà ràja- dhãtaraü ukkhipitvà ñhapessàmi, tvaü tasmiü khaõe marica- cuõõaü nàsikàya pakkhipitvà dve tayo vàre khipeyyàsi, tayà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so Bp; K dinnam. 2 Bp ràjànaü. 3 K sàmã. 4 K -õõi. 5 so Bp; K etta. 6 K bahu. 7 K adàya. 8 K ñhapetthà. 9 K matake. 10 K nava. >/ #<[page 457]># %< 6. Asilakkhaõajàtaka. (126.) 457>% khipitakàle mayaü\<*<1>*>/ ràjadhãtaraü pahàya palàyissàma\<*<2>*>/, athàgan- tvà ràjadhãtaraü sãsaü nahàpetvà sayam pi sãsaü nahàyitvà taü àdàya attano nivesanaü gaccheyyàsãti". So "sàdhu, sundaro upàyo" ti sampañicchi. Sàpi gantvà ra¤¤o tam atthaü àrocesi, ràjà sampañicchi. Ràjadhãtàya pi taü antaraü àcikkhi, sàpi sampañicchi. Sà nikkhamanadivase kumàrassa sa¤¤aü datvà mahantena parivàrena susànaü gacchantã\<*<3>*>/ àrakkhamanussànaü bhayajananatthaü\<*<4>*>/ àha: "mayà ràjadhãtàya ma¤ce ñhapitakàle heññhàma¤ce matapuriso khipissati khipitvà va heññhàma¤cà nikkhamitvà yaü pañhamaü passissati tam eva gahessati, appa- mattà bhaveyyàthà" 'ti. Ràjakumàro puretaraü gantvà vutta- nayen' eva\<*<5>*>/ tattha nipajji. Mahàikkhaõikà ràjadhãtaraü ukkhipitvà maõóalapiññhikaññhànaü gacchantã\<*<6>*>/ "mà bhàyãti" sa¤¤àpetvà ma¤ce ñhapesi. {Tasmiü} khàõe kumàro marica- cuõõaü nàsàya pakkhipitvà khipi. Tena khipitamatte yeva mahàikkhaõikà ràjadhãtaraü pahàya mahàravaü ravamànà sabbapañhamaü palàyi. Tassà palàtakàlato paññhàya eko pi ñhàtuü\<*<7>*>/ samattho nàma na hosi, gahitagahitàni àyudhàni chaóóe- tvà sabbe palàyiüsu. Kumàro yathàsammantitaü\<*<8>*>/ sabbaü katvà ràjadhãtaraü àdàya attano {nivesanaü} agamàsi. Ikkhaõikà gantvà taü kàraõaü ra¤¤o àrocesi. Ràjà "pakatiyàpi sà mayà tass' ev' atthàya puññhà, pàyàse chaóóitasappiü viya jàtan" ti sampañicchitvà aparabhàge bhàgineyyassa rajjaü datvà dhãtaraü mahàdeviü kàresi. So tàya saddhiü samaggavàsaü vasamàno dhammena rajjaü kàresi. Asilakkhaõapàñhako tass' eva upaññhàko ahosi. Tass' ekadivasaü rajupaññhànaü àgan- tvà pañisuriyaü ñhatvà upaññhahantassa làkhà vilãyi, pañi- nàsikà bhåmiyaü pati, so lajjàya adhomukho aññhàsi. Atha naü ràjà parihasanto "àcariya, mà cintayittha, khipitaü nàma ekassa kalyàõaü hoti ekassa pàpakaü, tumhehi khipitena \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so Bp; K mayà. 2 so Bp; K -ssàmi. 3 K -ti. 4 K -jaõana-. 5 K -nayeva. 6 K -ti. 7 K ññhàtuü. 8 so Bp; K -tikaü. >/ #<[page 458]># %<458 I. Ekanipàta. 13. Kusanàëivagga.>% nàsà\<*<1>*>/ chijjiyittha\<*<2>*>/, mayaü pana màtuladhãtaraü labhitvà rajjaü pàpuõimhà" 'ti vatvà imaü gàtham àha: @*>/ kassa kalyàõaü, tath' eva\<*<3>*>/ kassa pàpakaü, tasmà sabbaü na kalyànaü, sabbaü vàpi\<*<4>*>/ na pàpakan ti. || Ja_I:122 ||>@ Tattha tatheva\<*<3>*>/ kassà 'ti tad ev' ekassa, ayam eva và pàñho, dutiyapade es' eva nayo. Iti so imàya gàthàya taü kàraõaü àharitvà dànàdãni pu¤- ¤àni katvà yathàkammaü gato. Satthà imàya desanàya lokasammatànaü kalyàõapàpakànaü ane- kaüsikabhàvaü pakàsetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà asilakkhaõa- pàñhako etarahi asilakkhaõapàñhako, bhàgineyyo ràjà pana aham evà 'ti, Asilakkhaõajàtakaü. $<7. Kalaõóukajàtaka.>$ Te desà tàni vatthånãti. Idaü Satthà Jetavane viharanto ekaü vikatthikaü bhikkhuü àrabbha kathesi. Tattha dve pi vatthåni Kañàhaka-sadisàn' eva. Idha pana esa Bàràõasãseññhino dàso Kalaõóuko nàma ahosi. Tassa palàyitvà paccantaseññhino dhãtaraü gahetvà mahantena parivàrena vasanakàle Bàràõasiseññhi pariyesàpetvàpi tassa gataññhànaü ajànanto "gaccha, Kalaõóukaü pàriyesà" 'ti attano puttaü sukapotakaü pesesi. Sukapotako ca ito c' ito caranto naü nagaraü saüpàpuõi. Tasmiü ca kàle Kalaõ- óuko nadãkãëaü kãëitukàmo bahuü màlàgandhavilepana¤ c' eva khàdanãyabhojanãyàni\<*<5>*>/ ca gàhàpetvà nadiü gantvà seññhidhã- tàya saddhiü nàvaü àruyha udake kãëati, tasmi¤ ca dese nadã- kãëaü\<*<5>*>/ kãëantà\<*<5>*>/ issarajàtikà tikhiõabhesajjaparivàritaü khãraü pivanti, tena tesam pi divasabhàgam pi udake kãëantànaü\<*<6>*>/ sãtaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 both K and Bp nàsaü. 2 Bp chijjayittha. 3 Bp tad eva. 4 Bp sabba¤càpi. 5 K -niyabhojaõiyàni. 6 K -kãl-. >/ #<[page 459]># %< 7. Kalandukajàtaka. (127.) 459>% na bàdhati. Ayaü pana Kalaõóuko khãragaõóåsaü\<*<1>*>/ gahetvà mukhaü vikkhàletvà taü khãraü nuññhubhati, nuññhubhanto\<*<2>*>/ pi udake anuññhubitvà seññhidhãtàya sãse nuññhubhati\<*<2>*>/. Sukapotako pi nadãtãraü gantvà ekissà udumbarasàkhàya nisãditvà olokento Kalaõóukaü\<*<3>*>/ sa¤jànitvà seññhidhãtàya sãse nuññhubhantaü disvà "are Kalaõóuka dàsa, attano jàti¤ ca vasanaññhàna¤ ca anus- sara, {khãragaõóåsaü\<*<1>*>/} gahetvà mukhaü vikkhàletvà jàtisampan- nàya sukhasaddhàya seññhidhãtàya sãse mà nuññhubha, attano pamàõaü jànàhãti\<*<4>*>/" vatvà imaü gàthaü àha: @*>/, anuviccakho taü gaõheyyuü, pipa\<*<6>*>/ khãraü Kalaõóukà 'ti. || Ja_I:123 ||>@ Tattha te desà tàni vatthånãti màtukucchiü sandhàya vadati, ayam ettha adhippàyo: yattha te vasitaü na te khattiyadhãtàdãnaü kucchidesà, yattha vasi patiññhito tàni na khattiyadãtàdãnaü kucchivatthåni, atha kho dàsikucchi- yaü tvaü vasi c' eva patiññhito cà ti, aha¤ ca vanagocaro\<*<7>*>/ tirac- chànagato pi etam atthaü jànàmãti dãpeti, anuvicca kho taü gaõheyyun ti evaü anàcàraü caramànaü\<*<8>*>/ mayà gantvà àrocite anuvicca jànitvà tava sàmikà tàëetvà c' eva lakkhaõahanana¤\<*<9>*>/ ca katvà taü gaõheyyuü gahetvà gamissanti, tasmà attano pamàõaü ¤atvà seññhidhãtàya sãse anuññhubhitvà\<*<10>*>/ pipa\<*<6>*>/ khãraü Kalaõóukà 'ti taü nàmena àlapati. Kalaõóuko pi sukapotakaü sa¤jànitvà "maü pàkañaü kareyyà" 'ti bhayena "ehi sàmi, kadà àgato sãti" àha\<*<11>*>/. Suko "na esa maü hitakàmatàya pakkosati, gãvaü pana me valetvà màretukàmo" ti ¤atvà va "na me tayà attho" ti tato uppatitvà Bàràõasiü gantvà yathàdiññhaü seññhino vitthàrena kathesi. Seññhi\<*<12>*>/ "Ayuttan tena katan" ti vatvà tassa àõaü kàretvà Bàràõasim eva ànetvà dàsaparibhogena paribhu¤ji. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà Kalaõóuko ayaü bhikkhu ahosi, Bàràõasiseññhi pana aham evà" 'ti. Kalaõóukajàtakaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K -ganóusaü, Bp -kaõóusaü. 2 K nuññhå-. 3 K kaë-. 4 K pamànaü na jànàhãti, Bp pamàõanaü na jànàti and pamànaü jànàhi. 5 K pana-. 6 Bp piva. 7 add ti? 8 so Bp; K -nà. 9 K lakkhanahana¤. 10 K -tthuhitvà. 11 K àgatosiahaü. 12 K omits seññhi. >/ #<[page 460]># %<460 I. Ekanipàta. 13. Kusanaëivagga.>% $<8. Biëàrajàtaka.>$ Yo ve dhammadhajaü katvà ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto ekaü kuhakabhikkhuü àrabbha kathesi. Tadà hi Satthà tassa kuhakabhàve àrocite "na bhikkhave idàn' eva, pubbe p' esa kuhako yevà" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto måsikàyoniyaü pañisandhiü gahetvà buddhim anvàya mahàsarãro såkaracchàpakasadiso hutvà anekasatamåsikà- parivàro ara¤¤e viharati. Ath' eko\<*<1>*>/ sigàlo ito c' ito ca vica- ranto taü måsikàyåthaü disvà "imà måsikà va¤cetvà khàdissà- mãti" cintetvà måsikànam àsayassa avidåre suriyàbhimukho vàtam pivanto ekena pàdena aññhàsi. Bodhisatto gocaràya\<*<2>*>/ cara- màno taü disvà "sãlavà eko bhavissatãti" tassa santikaü gantvà "bhante tvaü ko nàmà" 'ti pucchi. "Dhammiko nàmà" 'ti. "Cattàro pàde bhåmiyaü aññhapetvà kasmà eken' eva ñhito sãti". "Mayi\<*<3>*>/ cattàro pàde pañhaviyaü ñhapente\<*<4>*>/ pañhavã\<*<5>*>/ vahituü na sakkoti, tasmà eken' eva tiññhàmãti". "Mukhaü vivaritvà kasmà ñhito sãti". "Mayaü a¤¤aü na bhakkhayàma, vàtam eva bhakkhayàmà" 'ti. "Atha kasmà suriyàbhimukho pi tiññha- sãti". "Suriyaü namassàmãti". Bodhisatto tassa vacanaü sutvà "sãlavà eko bhavissatãti" tato paññhàya måsikàgaõena saddhiü sàyapàtaü tassa upaññhànaü gacchati. Ath' assa upaññhànaü katvà gamanakàle sigàlo sabbapacchimaü måsikaü gahetvà maüsaü khàditvà ajjhoharitvà mukhaü pu¤chitvà\<*<6>*>/ tiññhati. Anupubbena måsikagaõo tanuko jàto. Måsikà "pubbe amhàkaü ayaü àsayo na-ppahoti, nirantarà tiññhàma, idàni sithilà, evam pi àsayo na pårat' eva, kin nu kho etan" ti Bodhisattassa taü pavattiü àrocayiüsu. Bodhisatto "kena nu kho kàraõena måsikà tanuttaü gatà" ti cintento sigàle àsaükaü ñhapetvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K atha gekà corr. to athakà. 2 so Bp; K go. 3 Both K and Bp mayà. 4 Bp ñhapento. 5 K -vi. 6 K pucchitvà. >/ #<[page 461]># %< 8. Bilàrajàtaka. (128.) 9. Aggikajàtaka. (129.) 461>% "vãmaüsissàmi nan" ti upaññhànakàle sesamåsikà purato katvà sayaü pacchato ahosi. Sigàlo tassa upari pakkhandi. Bodhi- satto attano gaõhanatthàya pakkhantaü disvà nivattitvà "bho sigàla, idan te vatasamàdànaü na\<*<1>*>/ dhammasudhammatàya, paresaü pana vihiüsanatthàya dhammadhajaü katvà carasãti" vatvà imaü gàtham àha: @@ Yo ve ti khattiyàdisu yo kocid eva dhammadhajaü katvà\<*<2>*>/ dasakusala- kammapathadhammaü dhajaü karitvà taü karonto\<*<3>*>/ viya ussàpetvà dassento pãti attho, vissàsayitvà ti sãlavà ayan ti sa¤¤àya sa¤jàtavissàsàni katvà, biëàraü nàma taü vatan ti taü evaü dhammadhajaü katvà raho pàpàni karontass' eva vataü\<*<4>*>/ keràñikavataü nàma hotãti attho Måsikaràjà kathento\<*<5>*>/ yeva uppatitvà tassa\<*<6>*>/ gãvaya patitvà hanukassa heññhà antogalanàëiyaü\<*<7>*>/ óasitvà gala- nàëiü phàletvà jãvitakkhayaü pàpesi. Måsikagaõo nivattitvà sigàlaü murumurà ti khàditvà agamàsi. Pañhamam àgatà va kir' assa maüsaü labhiüsu, pacchà àgatà na labhiüsu. Tato paññhàya måsikagaõo nibbhayo jàto. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà sigàlo kuhakabhikkhu ahosi, måsikaràjà pana aham evà" 'ti. Biëàrajàtakaü\<*<8>*>/. $<9. Aggikajàtaka.>$ Nàyaü sikkhà pu¤¤ahetå 'ti. Idaü Satthà Jetavane vi- haranto kuhakaü ¤eva àrabbha kathesi. Atãtasmiü hi Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kà- rente Bodhisatto måsikaràjà hutvà ara¤¤e vasati. Ath' eko sigàlo davaóàhe uññhite palàyitum asakkonto ekasmiü rukkhe \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K ta. 2 K karitvà corr. to katvà. 3 K kàronto corr. to karonto. 4 K taü. 5 K kathento kathento. 6 K tassatha. 7 K -nàliyaü. 8 Bp biëàravatajà-. >/ #<[page 462]># %<462 I. Ekanipàta. 13. Kusanàëivagga.>% sãsaü àhacca aññhàsi. Tassa sakalasarãre lomàni jhàyiüsu. Rukkhe àhacca ñhitaññhàne pana matthake cåëà\<*<1>*>/ viya thokàni lomàni aññhaüsu. So ekadivasaü soõóiyaü pànãyaü pivanto chàyaü olokento cåëaü disvà "uppannaü dàni me bhaõóamålan ti" ara¤¤e vicaranto taü musikàdariü disvà "imà måsikà va¤- cetvà khàdissàmãti" heññhà vuttanayen' eva avidåre aññhàsi. Atha naü Bodhisatto gocaràya caranto disvà "sãlavà" ti sa¤¤àya upasaükamitvà "tvaü ko nàmà" 'ti pucchi. "Ahaü Aggika- Bhàradvàjo nàmà" 'ti. Atha "kasmà àgato sãti". "Tumhàkaü rakkhanatthàyà" 'ti. "Kin ti katvà amhe rakkhissasãti". "Ahaü aïguññhagaõanaü jànàmi, tumhàkaü pàto va nikkhamitvà goca- ràya gamanakàle ettakàni gaõetvà paccàgamanakàle pi gaões- sàmi, evaü sàyaü pàtaü gaõento rakkhissàmãti". "Tena hi rakkha màtulà" 'ti. So "sàdhå" 'ti sampañicchitvà nikkha- manakàle "eko dve tayo" ti gaõetvà paccàgamanakàle tath' eva gaõetvà sabbapacchimaü gahetvà khàdati. Sesaü purima- sadisam eva, idha pana måsikaràjà nivattitvà ñhito "bho Aggika- Bhàradvàja, nàyaü tava dhammasudhammatàya matthake cåëà ñhapità, kucchikàraõà pana ñhapità" ti vatvà imaü gàthaü àha: @*>/ yàti, alan te hotu Aggikà 'ti. || Ja_I:125 ||>@ Tattha naïguññhigaõanaü\<*<3>*>/ yàtãti, aïguññhigaõanà\<*<4>*>/ ti aïguññhagaõanà\<*<5>*>/ vuccati, ayaü måsikagaõo aïguññhagaõanaü na gacchati na upeti na påreti, parikkhayaü gacchatãti attho, alan te hotu Aggikà 'ti sigàlaü nàmena àla- panto àha, ettàvatà\<*<6>*>/ te alaü hotu, na itoparaü måsikà khàdissasi, amhehi và tehi\<*<7>*>/ và saddhiü saüvàso alaü hotu, na mayaü idàni tayà saddhiü vasissàmà 'ti attho, sesaü purimasadisaü eva. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadàpi sigàlo ayaü bhikkhu ahosi, måsikaràjà pana aham evà" 'ti. Aggikajàtakaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K cålà. 2 Bp naïguññha-. 3 Bp naïguññha-. 4 Bp naïguññhagaõaõaü, K naïguññhigaõanà. 5 K aïguññhigaõanà, Bp naïguññhagaõanaü. 6 K ettovatà. 7 so Bp; K tayàhi. >/ #<[page 463]># %< 10. Kosiyajàtaka. (130.) 463>% $<10. Kosiyajàtaka.>$ Yathà vàcà va\<*<1>*>/ bhu¤jasså 'ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto ekaü Sàvatthiyaü màtugàmaü àrabbha kathesi. Sà kir' ekassa saddhassa pasannassa upàsakabràhmaõassa bràhmaõã dussãlà pàpa- dhammà rattiü aticaritvà\<*<2>*>/ divà ki¤ci kammaü akatvà gilànàlayaü dassetvà nitthanamànà\<*<3>*>/ nipajjati. Atha naü bràhmaõo "kin te bhadde aphà- sukan" ti pucchi. "Vàtà me vijjhantãti". "Atha kiü laddhuü vañña- tãti". Siniddhamadhuràni paõãtàni yàgubhattatelàdãnãti". Bràhmaõo yaü yaü sà icchati taü taü àharitvà dàti, dàso viya sabbakiccàni karoti. Sà pana bràhmaõassa gehaü paviññhakàle nipajjati, bahinik- khantakàle jàrehi saddhiü vãtinàmeti. Atha bràhmaõo "imissà sarãre vijjhanavàtànaü pariyanto na pa¤¤àyatãti" ekadivasaü gandhamàlàdãni àdàya Jetavanaü gantvà Satthàraü påjetvà ekamantaü nisãditvà "kiü bràhmaõa na pa¤¤àyasãti" vutte "bhante bràhmaõiyà kira me sarãre vàtà vijjhanti, sv-àhaü tassà sappitelàdãni c' eva\<*<4>*>/ paõãtabhojanàni ca pariyesàmi, sarãram assà\<*<5>*>/ ghanaü vippasannacchavivaõõaü\<*<6>*>/ jàtaü, vàta- rogassa pana pariyanto na pa¤¤àyati, ahaü taü pañijagganto va idhàgamassa okàsaü na labhàmãti". Satthà bràhmaõiyà pàpabhàvaü ¤atvà "bràhmaõa `evaü nipannassa\<*<7>*>/ màtugàmassa roge avåpa- sante\<*<8>*>/ ida¤ c' ida¤ ca bhesajjaü kàtuü vaññatãti' pubbe pi te paõói- tehi kathitaü bhavasaükhepagatattà pana na sallakkhesãti" vatvà tena yàcito atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto bràhmaõa mahàsàrakule nibbattitvà Takkasilàyaü sabbasippàni uggaõhitvà Bàràõasiyaü disàpàmokkho àcariyo ahosi, ràjadhànãsu\<*<9>*>/ khattiyakumàrà ca bràhmaõakumàrà ca yebhuyyena\<*<10>*>/ tass' eva santike sippaü uggaõhanti. Ath' eko janapadavàsibràhmaõo Bodhisattassa santike tayo vede aññhàrasa\<*<11>*>/ ca vijjaññhànàni\<*<12>*>/ uggahetvà Bàràõasiyaü ¤eva kuñumbaü saõ- ñhapetvà divase divase dvattikkhattuü Bodhisattassa santikaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K ya. 2 K ticaritvà. 3 K nitthanà- corr. to nitthana-. 4 K ce. 5 K -sarãrav. 6 K cippa-. 7 K nipp-. 8 K avåpasampanne. 9 K -dhànisate, B ràjathànãsu. 10 K yebhujeyyena. 11 K -sà. 12 K adds ca. >/ #<[page 464]># %<464 I. Ekanipàta. 13. Kusanàëivagga.>% àgacchati. Tassa bràhmaõã dussãlà ahosi pàpadhammà. Sabbaü paccuppannavatthusadisam eva. Bodhisatto pana\<*<1>*>/ "iminà kà- raõena ovàdagamanàya okàsaü na labhàmãti" vutte "sàmikà\<*<2>*>/ imaü va¤cetvà nipajjatãti" ¤atvà "tassà rogànucchavikaü bhesajjaü àcikkhissàmãti" cintetvà àha: "tàta, tvaü ito pañ- ñhàya tassà sappikhãrarasàdãni mà adàsi, gomutte pana pa¤ca vaõõàni\<*<3>*>/ phalàdãni ca pakkhipitvà\<*<4>*>/ navatambalohabhàjane pakkhipitvà lohagandhaü gàhàpetvà rajjuü\<*<5>*>/ và yottaü và rukkha- lataü\<*<6>*>/ và gahetvà `idaü te rogassa anucchavikaü bhesajjaü, idaü và piva\<*<7>*>/ upaññhàya và tayà bhuttassa bhattassa anuc- chavikaü kammaü karohãti' vatvà imaü gàthaü vadeyyàsi, sace bhesajjaü na pivati atha naü rajjuyà và yottena\<*<8>*>/ và latàya và katãhici pahàrehi\<*<9>*>/ paharitvà kesesu gahetvà àkaóóhitvà kapparena potheyyàsãti taü khaõaü ¤eva uññhàya kammaü karissatãti\<*<10>*>/". So "sàdhå" 'ti sampañicchitvà vuttaniyàmen' eva bhesajjaü katvà "bhadde imaü bhesajjaü pivà" 'ti àha. "Kena idaü àcikkhitan" ti. âcariyena bhadde" ti. "Apanehi taü, na pivissàmãti". Màõavo "na tvaü attano ruciyà pivissasãti\<*<11>*>/" rajjuü\<*<5>*>/ gahetvà "attano rogassa anucchavikaü bhesajjaü và piva yàgubhattànucchavikaü kammaü và karohãti" vatvà imaü gàtham àha: @*>/ bhu¤jassu, yathà bhutta¤ ca vyàhara, ubhayaü te na sameti vàcà bhutta¤ ca Kosiye ti. || Ja_I:126 ||>@ Tattha yathà vàcà va\<*<12>*>/ bhu¤jasså 'ti yathà te vàcà tathà va bhu¤jassu, vàtà me vijjhantãti vàcàya anucchavikam eva katvà bhu¤jasså 'ti attho, yathà- vàcaü và 'ti pi pàñho yujjati, yathàvàcàyà 'ti pi pañhanti, sabbattha ayam ev' ettha attho, yathà bhutta¤ ca vyàharà ti yan te bhuttaü tassa anuc- \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so Bp; K paõõaü. 2 Bp sà màõavikà. 3 so Bp; K vannàni. 4 Bp adds koññatvà va. 5 K rajju. 6 K rukkhatalaü. 7 K pi. 8 K yotenana. 9 Bp kaóóhitapahàrehi, K kacitipahàre. 10 K karissatãti corr. to karissati. 11 K -ssàsãti. 12 Bp ca. >/ #<[page 465]># %< 1, Asampadànajàtaka. (131.) 465>% chavikam eva vyàhara, àrog' amhãti\<*<1>*>/ vatvà gehe kattabbakammaü karohãti attho, yathàbhåta¤\<*<2>*>/ cà 'ti pi pàñho, athavà àrog' amhãti\<*<1>*>/ yathàbhåtam eva vatvà kammaü karohãti attho, ubhayan te na sameti vàcà bhutta¤ ca Kosiye ti yà ca te ayaü vàcà\<*<3>*>/ vàtà maü vijjhantãti ya¤ ca te idaü paõãtabhojanaü\<*<4>*>/ bhuttaü, idaü ubhayam pi tuyhaü na sameti, tasmà uññhàya kammaü karohi, Kosiye ti naü gottena àlapati. Evaü vutte Kosiyabràhmaõã bhãtà àcariyena ussukkaü àpannakàlato paññhàya\<*<5>*>/ "na sakkà mayà esa va¤cetuü" ti uññhàya kammaü akàsi. "âcariyena me dussãlabhàvo ¤àto, na dàni\<*<6>*>/ sakkà ito paññhàya pana evaråpaü kàtun" ti àcariye gàravena pàpakammato pi viramitvà\<*<7>*>/ sãlavatã ahosi. Sàpi bràhmaõã "Sambuddhena kir' amhi ¤àtà\<*<8>*>/" ti Satthari gàra- vena na puna anàcàraü\<*<9>*>/ akàsi. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà jayampatikà pana idàni jayampatikà, àcariyo pana aham evà" 'ti. Kosiyajàtakaü. Kusanàëivaggo terasamo. 14. ASAMPADâNAVAGGA. $<1. Asampadànajàtaka.>$ Asampadànenitarãtarassà 'ti. Idaü Satthà Veëuvane viharanto Devadattaü àrabbha kathesi. Tasmiü hi kàle bhikkhå dhammasabhàyaü kathaü samuññhàpesuü: "àvuso Devadatto akata¤¤å Tathàgatassa guõaü na jànàtãti". Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "na bhikkhave idàn' eva Devadatto akata¤¤å, pubbe pi akata¤¤å yevà" ti vatvà atãtaü àhari: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K àrogambhãti. 2 K -bhutta¤. 3 K adds ti. 4 K adds idaü. 5 Bp àcariyena sutakàlato paññhàya. 6 K dàsini corr. to dàni. 7 K viracitvà. 8 K ¤àto. 9 K -càriü. >/ #<[page 466]># %<466 I. Ekanipàta. 14. Asampadànavagga.>% Atãte Magadharaññhe Ràjagahe ekasmiü Magadhara¤¤e rajjaü kàrente Bodhisatto tass' eva seññhi ahosi asãtikoñi- vibhavo Saükhaseññhãti nàmena. Bàràõasiyaü Piliyaseññhi nàma asãtikoñivibhavo va ahosi. Te a¤¤ama¤¤aü sahàyà ahe- suü. Tesu Bàràõasiyaü Piliyaseññhissa kenacid eva kàraõena mahantaü bhayaü uppajji, sabbaü sàpateyyaü parihàyi. So daliddo appañisaraõo hutvà bhariyaü àdàya Saükhaseññhiü pac- cayaü katvà Bàràõasito nikkhamitvà padasà va Ràjagaham patvà Saükhaseññhissa nivesanaü agamàsi. So taü disvà va "sahàyo me àgato" ti parissajitvà sakkàrasammànaü kàretvà katipàhaü vãtinàmetvà ekadivasaü "kim samma ken' atthena àgato sãti" pucchi. "Bhayam me samma uppannaü, sabbaü dhanaü parikkhãõaü, upatthambho me hohãti". "Sàdhu samma, mà bhàyãti\<*<1>*>/" bhaõóàgàraü vivaràpetvà cattàlãsa hira¤¤akotiyo dàpetvà sesam pi paricchadaparivàraü sabbaü attano santakaü savi¤¤àõakaü avi¤¤àõakaü majjhe bhinditvà upaóóham\<*<2>*>/ eva adàsi. So taü vibhavaü àdàya puna Bàràõasiü gantvà nivàsaü kappesi. Aparabhàge Saükhaseññhissàpi tàdisaü bhayaü uppajji. So attano pañisaraõaü upadhàrento "sahàyassa me mahà upakàro kato, upaóóhavibhavo\<*<3>*>/ dinno, na so maü disvà pariccajissati, tassa santikaü gamissàmãti" cintetvà bhariyaü àdàya padasà va Bàràõasiü gantvà bhariyaü àha: "bhadde tava mayà sad- dhiü antaravãthiyà gamanaü nàma na yuttaü, mayà pesita- yànaü àruyha mahantena parivàrena pacchà àgamissasi, yàva yànaü pesemi tàva etth' eva hohãti" vatvà taü sàlàyaü ñhape- tvà sayaü nagaraü pavisitvà seññhissa gharaü gantvà "Ràja- gahanagarato tumhàkaü sahàyo Saükhaseññhi nàma àgato" ti àrocàpesi. So\<*<4>*>/ "àgacchatå\<*<5>*>/" 'ti pakkosàpetvà taü disvà n' eva àsanà vuññhàsi na pañisanthàraü akàsi, kevalaü "kimatthaü àgato sãti" pucchi. "Tumhàkaü dassanatthaü àgato 'mhãti". \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K bhàyi. 2 so Bp; K upaññham. 3 so Bp; K upaññha-. 4 Bp so pi, K yo. 5 so Bp; K agacchantå. >/ #<[page 467]># %< 1. Asampadànajàtaka. (131.) 467>% "Nivàso kahaü gahito" ti. "Na tàva nivàsanaññhànaü atthi, seññhigharaõiü\<*<1>*>/ pi sàlàya ñhapetvà va àgato 'mhãti". "Tumhà- kaü idha nivàsanaññhànaü n' atthi, nivàpaü\<*<2>*>/ gahetvà ekasmiü ñhàne pacàpetvà\<*<3>*>/ bhu¤jitvà gacchatha, puna amhe mà pas- sitthà" 'ti vatvà "mayhaü sahàyassa dasante bandhitvà ekaü ba- halapalàpatumbaü dehãti" dàsaü àõàpesi\<*<4>*>/. Tam divasaü kira so rattakasàlãnaü sakañasahassamattaü opunàpetvà koññhàgàraü\<*<5>*>/ påràpesi, cattàlãsakoñidhanaü gahetvà àgato akata¤¤å mahàcoro sahàyassa tumbamatte palàpe dàpesi. Dàso pacchiyaü ekaü palàpatumbaü\<*<6>*>/ pakkhipàpetvà Bodhisattassa santikaü agamàsi. Bodhisatto cintesi: "ayaü asappuriso mama santikà cattàlãsa- koñidhanavibhavaü labhitvà idàni palàpatumbaü dàpesi, gaõhàmi nu kho, mà gaõhàmãti". Ath' assa etad ahosi: "ayaü tàva akata¤¤å mittadåbhã\<*<7>*>/ katavinàsakabhàvena\<*<8>*>/ mayà saddhiü mitta- bhàvaü bhindi, sac' àhaü\<*<9>*>/ etena dinnaü palàpatumbaü làma- kattà na gaõhissàmi aham pi mittabhàvaü bhindissàmi, andha- bàlà\<*<10>*>/ parittakaü laddhaü agaõhantà mittabhàvaü vinàsenti, ahaü pana etena dinnaü palàpatumbaü mama vasena mitta- bhàvaü patiññhàpessàmãti" so palàpatumbaü dasante bandhi- tvà pàsàdà oruyha sàlaü agamàsi. Atha naü bhariyà "kin te ayya laddhan" ti pucchi. "Bhadde amhàkaü sahàyo Piliya- seññhi palàpatumbaü datvà amhe ajj' eva vissajjesãti". Sà "ayya, kimatthaü aggahesi, kiü etaü cattàlãsakoñidhanassa anucchavikan" ti rodituü àrabhi. Bodhisatto "bhadde, mà\<*<11>*>/ rodi, ahaü tena saddhiü mittabhàvabhedanabhayena mama vasena mittabhàvaü ñhapetuü\<*<12>*>/ gaõhiü, tvaü kiükàraõà soca- sãti" vatvà imaü gàtham àha: @@ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K -õaü. 2 so Bp; K nivàsaü. 3 so Bp; K ekasmiü ñhàpetvà. 4 K dànàpesi. 5 K koddhàgaran. 6 K palàlatumbaü. 7 K -dubhi, Bp -dubbhi. 8 Bp kataüvinà-. 9 K svàhaü. 10 K -la. 11 K na. 12 K -taü. >/ #<[page 468]># %<468 I. Ekanipàta. 14. Asampadànavagga.>% @< tasmà haràmi bhusaü aóóhamànaü, mà me mitti\<*<1>*>/ jãyittha\<*<2>*>/, sassatàyan ti. || Ja_I:127 ||>@ Tattha asampadànenà 'ti asampadànena, saralopena saddhiü, agahaõenà 'ti attho, itarãtarassà 'ti yassa kassaci làmakàlàmakassàpi, bàlassa mittàni kalãbhavantãti dandhassa apa¤¤assa mittàni malinàni\<*<3>*>/ kàlakaõõisadisàni honti, bhijjantãti attho, tasma haràmi bhusaü aóóhamànan ti tena kàra- õenàhaü sahàyena dinnaü ekaü\<*<4>*>/ palàpatumbaü haràmi gaõhàmãti dasseti, mànan\<*<5>*>/ ti aññhannaü\<*<6>*>/ nàëãnaü nàmaü, catunnaü aóóhamànaü, catasso nàëiyo tumbo nàma\<*<7>*>/, tena vuttaü palàpatumban ti, mà me mitti jãyittha\<*<8>*>/ sassa- tàyan ti mama sahàyena saddhiü metti mà bhijjittha,. Sassàtà va ayaü hotå 'ti attho. Evaü vutte pi seññhibhariyà rodat' eva. Tasmiü khaõe Saükhaseññhinà Piliyaseññhissa dinno kammantadàso sàladvà- rena àgacchanto seññhibhariyàya rodanassa\<*<9>*>/ saddaü\<*<10>*>/ sutvà sàlaü pavisitvà attano sàmike disvà pàdesu patitvà roditvà kanditvà "kimatthaü idhàgat' attha sàmãti" pucchi. Seññhi sabbaü àrocesi. Kammantadàso "hotu sàmi, mà cintetthà\<*<11>*>/" 'ti ubho pi assàsetvà attano gehaü netvà gandhodakena nahàpetvà bhojetvà "sàmikà vo àgatà" ti sesesan nipàtetvà dassetvà kati- pàhaü vãtinàmetvà sabbe dàse gahetvà ràjaïgaõaü gantvà uparavaü akaüsu\<*<12>*>/. Ràjà pakkosàpetvà "kiü etan" ti pucchi. Te sabbaü taü pavattiü ra¤¤o àrocesuü. Ràjà tesaü vaca- naü sutvà ubho pi seññhã\<*<13>*>/ pakkosàpetvà Saükhaseññhiü pucchi: "saccaü kira tayà mahàseññhi Piliyaseññhissa cattàlãsakoñidhanaü dinnan" ti. "Mahàràja mama sahàyassa maü takketvà\<*<14>*>/ Ràja- gahaü àgacchantassa na kevalaü dhanaü sabbaü vibhavajàtaü savi¤¤akaü\<*<15>*>/ {avi¤¤àõakaü} dve koññhàse katvà samabhàgaü adàsin" ti. Ràjà "saccam\<*<16>*>/ etan" ti Piliyaseññhiü pucchi. "âma devà" 'ti. "Tayà pan' assa taü ¤eva takketvà àgatassa atthi koci sakkàro và sammàno và kato" ti. So tuõhi ahosi. "Api pana te etassa palàpatumbamattaü dasante pakkhipàpetvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K mitta, Bp mitã (metri causa?). 2 K riyittha, Bp jiyyatha. 3 K malãnàni. 4 K eka. 5 K mànen. 6 K aññhantaü. 7 K nà. 8 K citti jiyittha? Bp miti jiyyatha. 9 K rodatassa. 10 K dadaü. 11 K cintethà. 12 read akàsi? 13 K seññhi. 14 K take katvà. 15 K -kà. 16 K paccam. >/ #<[page 469]># %< 2. Pa¤cagarujàtaka. (132.) 469>% dàpitaü atthãti". Tam pi sutvà tuõhã yeva ahosi. Ràjà "kiü kàtabban" ti amaccehi saddhiü mantetvà taü paribhàsitvà "gacchatha, Piliyaseññhissa ghare sabbaü vibhavaü Saükha- seññhissa dethà" 'ti àha. Bodhisatto "mahàràja, mayhaü para- santakena\<*<1>*>/ attho n' atthi, mayà dinnamattam eva pana dàpethà" 'ti. Ràjà Bodhisatassa santakaü dàpeti. Bodhisatto sabbaü attanà dinnavibhavaü pañilabhitvà dàsaparisaparivuto Ràjagaham eva gantvà kuñumbaü saõñhapetvà dànàdãni pu¤¤àni katvà yathàkammaü gato. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà Piliyaseññhi Devadatto ahosi, Saükhaseññhi pana aham evà" 'ti. Asampadànajàtakaü. $<2. Pa¤cagarujàtaka.>$ Kusalåpadese dhitiyà daëhàyà 'ti. Idaü Satthà Jeta- vane viharanto Ajapàlanigrodhe Màradhãtànaü palobhanasuttantaü àrabbha kàthesi. Bhagavatà hi àdito paññhàya Daddallamànà àga¤chuü\<*<2>*>/ Taõhà\<*<3>*>/ ca Aratã Ragà, tà tattha panåóã\<*<4>*>/ Satthà tålaü bhaññhaü va màluto\<*<5>*>/ ti, evaü yàva pariyosànà tassa suttantassa kathitakàle dhammasabhàyaü sannipatità bhikkhå kathaü samuññhàpesuü: "àvuso, Sammàsambuddho Màradhãtaro anekasatàni dibbaråpàni màpetvà palobhanatthàya upasaü- kamantà akkhãni pi ummãletvà na olokesi, aho Buddhabalan nàma acchariyan" ti. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà 'ti vutte "na bhikkhave idàni mayhaü sabbàsave khepetvà sabba¤¤åtaü pattassa Màradhãtànaü anolokanam nàma na\<*<6>*>/ acchariyaü, ahaü hi pubbe bodhiü pariyesamàno saükilesakàle pi abhisaükhataü dibbaråpam pi indriyàni bhinditvà kilesa- vasena anoloketvà va gantvà mahàrajjaü pàpuõin" ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü karente Bo- dhisatto bhàtikasatassa kaniññho ahosãti sabbaü heññhà\<*<7>*>/ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K parasattakena. 2 Bp àgacchuü. 3 so Bp; K taõhàya. 4 Bp pànudi. 5 K màluko. 6 so both K and Bp. 7 see Jàt. 96. >/ #<[page 470]># %<470 I. Ekanipàta. 14. Asampadànavagga.>% Takkasilajàtake vuttanayen' eva vitthàretabbam. Tadà pana Takkasilanagaravàsãhi bahinagare sàlàya Bodhisattaü upasaü- kamitvà yàcitvà rajjaü pañicchàpetvà abhiseke kate Takkasila- nagaravàsino nagaraü devanagaraü viya rajabhavana¤ ca Inda- bhavanaü viya alaükariüsu. Tadà pana Bodhisatto nagaraü pavisitvà ràjabhavane pàsàde mahàtale samussàpitasetacchattaü\<*<1>*>/ ratanavarapallaükaü àruyha devaràjalãëhàya nisãdi, amaccà ca bràhmaõagahapatikàdayo khattiyakumàrà ca sabbàlaükàrapati- maõóità parivàretvà aññhaüsu, devaccharapañibhàgà soëasasahassà nàñakitthiyo naccagãtavàditakusalà uttamavilàsasampannà nacca- gãtavàditàni\<*<2>*>/ payojesuü, gãtavàditasaddena ràjabhavanaü meghatthanitapårito mahàsamuddakucchi\<*<3>*>/ viya ekaninnàdaü ahosi. Bodhisatto attano sirisobhaggaü olokayamàno cintesi: "sac' àhaü tàsaü yakkhinãnaü abhisaükhataü dibbaråpaü olokessaü jãvitakkhayaü patto abhavissaü, imaü sirisobhaggaü na olokessaü, Paccekabuddhànaü pana ovàde ñhitabhàvena idaü mayà pattan" ti, eva¤ ca pana cintetvà udànaü udànento imaü gàtham àha: @@ Tattha kusalåpadese ti kusalànaü upadese Paccekabuddhànaü ovàde ti attho, dhitiyà daëhàya cà 'ti daëhàya dhitiyà yasathirena abbhocchinnaniran- taraviriyena\<*<4>*>/ cà 'ti attho, avatthitattàbhayabhãrutàya cà' ti abhayabhãru- tàya avatthitattàya\<*<5>*>/ ca, tattha bhayan ti cittuttàsamattaü parittabhayaü, bhãrutà ti sarãrakampanappattaü\<*<6>*>/ mahàbhayaü, idaü ubhayam pi Mahàsattassa yakkhiniyo nàm' età manussakhàdikà ti bheravàrammaõaü disvà nàhosi, tenàha: avatthitattàbhaya- bhãrutàya cà 'ti, bhayabhãrutàya abhàven' eva bheravàrammaõaü disvàpi anivattana- bhàvenà 'ti attho, na rakkhasãnaü vasam àgamimhà 'ti yakkhakantàre tàsaü rakkhasãnaü vasaü na àgamimhà, yasmà amhàkaü kusalåpadese dhiti ca daëhà ahosi bhayabhãrutàbhàvena ca anivattanasabhàvà ahumhà tasmà rakkhasãnaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K -sesacchattaü. 2 K -vàdinàti? 3 K -kucchiü. 4 K abbocch-. 5 K avattita-. 6 K sarãraükam-. >/ #<[page 471]># %< 3. Ghatàsanajàtaka. (133.) 471>% vasaü na agamimhà ti vuttaü hoti, sa sotthibhàvo mahatà bhayena me ti so me ayaü ajja mahatà bhayena rakkhasãnaü santikà pattabbena dukkhado- manassena sotthibhàvo khemabhàvo pãtisomanassabhàvo yeva jàto ti attho\<*<1>*>/ Evaü Mahàsatto imàya gàthàya dhammaü desetvà dham- mena rajjaü kàretvà dànàdãni pu¤¤àni katvà yathàkammaü gato. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Ahan tena samayena Takkasilaü gantvà rajjaü pattakumàro ahosin `, ti. Pa¤cagarujàtakaü\<*<2>*>/. $<3. Ghatàsanajàtaka.>$ Khemaü yahin ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto a¤- ¤ataraü bhikkhuü àrabbha kathesi. So hi bhikkhu Satthu santike kammaññhànaü gahetvà paccanta gantvà ekaü gàmakaü upanissàya ara¤¤asenàsane vassaü upaga¤chi. Tassa pañhamamàse yeva piõóàya paviññhassa paõõasàlà jhàyittha. So vasanaññhànàbhàvena kilamanto upaññhàkànaü\<*<3>*>/ àcikkhi. Te "hotu bhante, paõõasàlaü karissàma tàvà\<*<4>*>/" 'ti àdãni vadantà temàsaü vãtinàmesuü. So senàsana- sappàyàbhàvena kammaññhànaü matthakaü pàpetuü nàsakkhi. So nimittamattam pi anuppàdetvà vutthavasso Jetavanaü gantvà Satthàraü vanditvà ekamantaü nisãdi. Satthà tena saddhiü pañisanthàraü katvà "kin nu kho te bhikkhu kammaññhànaü sappàyaü jàtan" ti pucchi. So àdito paññhàya sappàyàsappàyaü kathesi. Satthà\<*<5>*>/ "pubbe pi kho bhikkhå tiracchànàpi attano sappàyàsappàyaü ¤atvà sappàyakàle vasi- tvà asappàyakàle vasanaññhànaü pahàya a¤¤attha agamaüsu, tvaü kasmà attano sappàyàsappàyaü na a¤¤àsãti" vatvà tena yàcito atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto sakuõayoniyaü nibbattitvà vi¤¤åtaü patvà so- bhaggapatto sakuõaràjà hutvà ekasmiü ara¤¤àyatane jàtassara- tãre sàkhàviñapasampannaü bahalapattapalàsaü mahàrukkhaü upanissàya saparivàro vàsaü kappesi. Bahå sakuõà tassa \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so Bp; K omits attho. 2 Bp bhirukajàtakaü dutiyaü. 3 so Bp; K upaññhànànaü. 4 K tàvapàmatàvà. 5 so Bp; K omits satthà. >/ #<[page 472]># %<472 I. Ekanipàta. 14. Asampadànavagga.>% rukkhassa udakamatthake\<*<1>*>/ patthañasàkhàsu vasantà sarãra- vala¤jaü udake pàtenti. Tasmi¤ ca jàtassare Caõóo nàgaràjà vasati, tassa etad ahosi: "ime sakuõà mayhaü nivàse jàtassare sarãravala¤jaü pàtenti, yan nåna udakato aggiü uññhàpetvà rukkhaü jhàpetvà ete palàpeyyan" ti so kuddhamànaso rattibhàge sabbesaü\<*<2>*>/ sakuõànaü sannipatitvà rukkhasàkhàsu nipannakàle pañhamaü tàva uddhanàropitaü\<*<3>*>/ viya udakaü pakkaññhàpetvà\<*<4>*>/ dutiyavàre dhåmaü uññhàpetvà tatiyavàre talakkhandhappamàõaü jàlaü uññhàpesi. Bodhisatto udakato jàlaü uññhahamànaü disvà "bho sakuõà, agginà àdittaü nàma udakena nibbàpenti, idàni pana udakam eva àdittaü, na sakkà amhehi idha vasituü, a¤¤attha gamissàmà" 'ti vatvà gàtham àha: @*>/ ghatàsano, na ajja vàso mahiyà mahãruhe, disà bhajavho, saraõ' ajja no bhayan ti. || Ja_I:129 ||>@ Tattha khemaü yahiü tattha arã udãrito ti yasmiü udakapiññhe khemabhàvo nibbhayabhàvo tasmiü sattu paccatthiko sapatto\<*<6>*>/ uññhito, udakassà 'ti jalassa, ghatàsano ti aggi, so ghataü asanàti tasmà ghatàsano ti vuccati, na ajja vàso ti ajja no vàso n' atthi, mahiyà mahãruhe ti\<*<7>*>/ mahãruho vuccati rukkho tasmiü imissà mahiyà jàte\<*<8>*>/ rukkhe\<*<9>*>/ ti attho, disà bhajavho ti disà bhajatha gacchatha, saraõajja no bhayan ti ajj' amhàkaü saraõato va bhayaü jàtaü, pañisaraõaññhànato\<*<10>*>/ bhayaü uppannan ti attho. Evaü vatvà Bodhisatto attano vacanakare sakuõe àdàya uppatitvà a¤¤attha gato. Bodhisattassa pana vacanaü agahetvà ñhitasakuõà jãvitakkhayaü pattà. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà saccàni pakàsetvà jàtakaü samodhànesi: (Saccapariyosàne so bhikkhu arahatte patiññhàsi) "Tadà Bodhisattassa vacanakarà sakuõà Buddhaparisà, sakuõaràjà pana aham eva" 'ti. Ghatàsànajàtakaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K adds mama. 2 K sabbe. 3 Bp uddhane ropitaü. 4 Bp pakkuññhàpetvà. 5 K jalato. 6 K sampatto. 7 K omits mahãruhe ti. 8 K te, Bp jàto. 9 Bp ukkho. 10 K pati-. >/ #<[page 473]># %< 4. Jhànasodhanajàtaka. (134.) 473>% $<4. Jhànasodhanajàtaka.>$ Ye sa¤¤ino ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto Saükassa- nagaradvàre attanà saükhittena pucchitapa¤hassa Dhammasenà- patino vitthàravyàkaraõaü àrabbha kathesi. Tatr' idaü atãta- vatthuü: Atãte kira Brahmadatte Bàràõasiyaü --pe-- Bodhi- satto ara¤¤àyatane kàlaü karonto "n' eva-sa¤¤ã-nàsa¤¤ãti" àha --pe--. Tàpasà jeññhantevàsikassa kathaü na gaõhiüsu. Bodhisatto âbhassarato àgantvà àkàse ñhatvà imaü gàtham àha: @*>/, taü samàpattisukhaü anaïgaõan ti. || Ja_I:130 ||>@ Tattha ye sa¤¤ino ti ñhapetvà n' eva-sa¤¤ã-nàsa¤¤àyatanalàbhino\<*<3>*>/ avasese\<*<4>*>/ sacittakasatte dasseti, te pi duggatà ti tassà samàpattiyà alàbhato te pi duggatà nàma, ye pi asa¤¤ino ti asa¤¤abhave nibbatte acittakasatte dasseti, te pi duggatà ti te pi imissà yeva samàpattiyà alàbhato duggatà yeva nàma, etaü ubhayam pi vivajjayà 'ti etaü ubhayam pi sa¤¤ibhàva¤ ca asa¤¤ibhàva¤ ca vivajjaya pajahà ti antevàsikaü ovadi, taü samàpattisukhaü anaïgaõan ti taü n' eva-sa¤¤à-nàsa¤¤àyatanalàbhino sattaññhena sukhan ti saükhaü gataü jhànasukhaü anaïgaõaü ti niddosaü, balavacittekaggatàsabhàvena pi taü anaï- gaõaü nàma jàtaü. Evaü Bodhisatto dhammaü desetvà antevàsikassa guõaü kathetvà Brahmalokam eva agamàsi. Tadà sesà tàpasà jeññhante- vàsikassa saddahiüsu. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà jeññhantevàsiko Sàriputto ahosi, Mahàbrahmà pana aham evà" 'ti. Jhànasodhanajàtakaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so Bp; K neva sa¤¤ãti. 2 K vivajjiya. 3 K nevasa¤¤i-. 4 so Bp; K avase. >/ #<[page 474]># %<474 I. Ekanipàta. 14. Asampadànavagga.>% $<5. Candàbhajàtaka.>$ Candàbhan ti. Idam pi Satthà Jetavane viharanto Saü- kassanagaradvàre therassa pa¤havyàkaraõaü àrabbha kathesi. Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto ara¤¤àyatane kàlaü karonto antevàsikehi pucchito candàbhaü suriyàbhan ti vatvà âbhassaresu nibbatto. Tàpasà jeññhantevàsikassa na saddahiüsu. Bodhisatto àgantvà àkàse ñhito imaü gàtham àha: @*>/ avitakkena jhànena hoti àbhassaråpago ti. || Ja_I:131 ||>@ Tattha candàbhan ti odàtakasiõaü dasseti, suriyàbhan ti pãtakasiõaü, yo dha pa¤¤àya bhàvatãti\<*<2>*>/ yo puggalo idha sattaloke idaü kasiõadvayaü pa¤¤àya bhàvati\<*<1>*>/ àrammaõaü katvà anupavisati tattha và patiññhahati, athavà candàbhaü suriyàbha¤ ca yo 'dha pa¤¤àya bhàvatãti\<*<2>*>/ yattakaü ñhànaü candàbhà\<*<3>*>/ ca suriyàbhà\<*<3>*>/ ca patthañà tattake ñhàne\<*<2>*>/ pañibhàgaü kasiõaü vaóóhetvà taü àrammaõaü katvà jhànaü nibbattento ubhayam p' etaü pa¤¤àya bhàvati\<*<1>*>/ nàma, tasmà ayam p' ettha attho yeva, avitakkena jhànena hoti àbhassaråpago ti so puggalo tathà katvà pañiladdhena dutiyena jhànena àbhassarabrahmalokå- pago\<*<4>*>/ hotãti. Evaü Bodhisatto tàpase bodhetvà jeññhantevàsikassa guõaü kathetvà Brahmalokam eva gato. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà jeññhantevàsiko Sàriputto, Mahàbrahmà pana aham evà" 'ti. Candàbhajàtakaü. $<6. Suvaõõahaüsajàtaka.>$ Yaü laddhaü tena tuññhabban ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto Thullanandaü bhikkhuniü àrabbhà kathesi. Sàvatthi- yaü hi a¤¤ataro upàsako bhikkhunisaüghaü lasunena pavàretvà khettapàlaü àõàpesi\<*<5>*>/: "sace bhikkhuniyo àgacchanti ekekàya bhik- khumiyà dve tayo gaõóikà dehãti". Tato paññhàya bhikkhuniyo tassa \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so K; Bp gàdhati. 2 so K; Bp gàdhatãti. 3 K -bha¤. 4 so Bp; K àbhassaråpabra-. 5 K ànà-. >/ #<[page 475]># %< 6. Suvaõõahaüsajàtaka. (136.) 475>% geham pi khettam pi lasunatthàya gacchanti. Ath' ekasmiü ussavadivase tassa gehe lasunaü parikkhayaü agamàsi. Thullanandà bhikkhunã sa- parivàrà\<*<1>*>/ gehaü gantvà "lasunenàvuso attho" ti vatvà "n' atth' ayye\<*<2>*>/, yathàbhataü lasunaü parikkhãõaü, khettaü gacchathà" 'ti vuttà khet- taü gantvà na mattaü jànitvà lasunaü àharàpesi. Khettapàlo ujjhàyi "kathaü hi nàma bhikkhuniyo na mattaü jànitvà lasunaü haràpessan- tãti" tassa vacanaü\<*<3>*>/ sutvà yà tà bhikkhuniyo appicchà\<*<4>*>/ tàpi tàsaü va- canaü\<*<3>*>/ sutvà bhikkhå pi ujjhàyiüsu\<*<5>*>/, ujjhàyitvà ca pana Bhagavato etam atthaü àrocesuü. Bhagavà Thullanandaü bhikkhuniü garahitvà "bhik- khave mahiccho puggalo nàma vijàtamàtuyàpi appiyo hoti amanàpo, appasanne pasàdetuü pasannànaü\<*<6>*>/ và bhiyyosomàttàya pasàdaü janetuü anuppannaü làbhaü uppàdetuü uppannaü và pana thiraü kàtuü na sakkoti, appiccho pana appasanne pasàdetuü pasannànaü bhiyyosomat- tàya pasàdaü janetuü anuppannaü làbhaü uppàdetuü uppannaü và pana thiraü kàtuü sakkotãti" àdinà nayena bhikkhånaü tadanucchavi- kaü dhammaü kathetvà "na bhikkhave Thullanandà idàn' eva mahic- chà, pubbe pi mahicchà yevà" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto a¤¤atara bràhmaõakule nibbatti. Tassa vayap- pattassa samajàtikà kulà pajàpatiü àhariüsu. Tassà Nandà\<*<7>*>/ ti tisso dhãtaro ahesuü. Tàsu parakulaü àgatàsu yeva Bodhisatto kàlaü katvà suvaõõahaüsayoniyaü nibbatti jàtissaraü ¤àõa¤ c' assa uppajji. So vayappatto hutvà suvaõõapattasa¤channaü sobhaggappattaü mahantaü attabhàvaü disvà "kuto nu kho cavitvà ahaü idhåpapanno" ti àvajjento "manussalokato" ti ¤atvà puna "kathan nu me bràhmaõã ca dhãtaro ca jãvantãti" upadhàrento "paresaü bhatiü katvà kicchena jãvantãti" ¤atvà cintesi: "mayhaü sarãre sovaõõamayàni pattàni koññanaghañ- ñanasabhàvàni\<*<8>*>/, ito ekekaü pattaü dassàmi, tena me pajàpatã ca dhãtaro ca sukhaü jãvissantãti" so tattha gantvà piññhavaü- sakoñiyaü\<*<9>*>/ nilãyi. Bràhmaõã ca dhãtaro ca Bodhisattaü disvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K -vàro. 2 K nattheyye. 3 so Bp; K omits vacanaü. 4 K appiccha. 5 Bp ujjhàyantassa tassa vacanaü sutvà yà tà bh. appicchà tàpi ujjhàyanti tassa vacanaü sutvà bhikkhå pi u. 6 K pasannaü. 7 Bp adds Nandavatã Sundarinandà. 8 K -bhàvàti. 9 so Bp; K piññhiüvaüsa-. >/ #<[page 476]># %<476 Ekanipàta. I. 14. Asampadànavagga.>% "kuto àgato sàmãti" pucchiüsu. "Ahaü tumhàkaü pità, kàlaü katvà suvaõõahaüsayoniyaü nibbattiü, tumhe daññhuü àgato, ito paññhàya tumhàkaü paresaü bhatiü katvà dukkhajãvikàya jãvanakiccaü n' atthi, ahaü vo ekekaü pattaü dassàmi, taü vikkiõitvà sukhena jãvathà" 'ti ekaü pattaü datvà agamàsi. So eten' eva niyàmena antarantarà àgantvà ekekaü pattaü deti. Bràhmaõiyo aóóhà sukhità\<*<1>*>/ ahesuü. Ath' ekadivasaü sà bràh- maõã dhãtaro àmantesi: "ammà tiracchànànaü nàma cittaü dujjànaü, kadàci vo pità idha nàgaccheyya, idàni 'ssa àgata- kàle sabbàni pattàni lu¤citvà gaõhàmà" 'ti. Tà "evaü no pità kilamissatãti" na sampañicchiüsu. Bràhmaõã pana mahicchatàya puna ekadivasaü suvaõõaràjahaüsassa àgatakàle "ehi tàva sàmãti" vatvà taü attano santikaü upagataü ubhohi hatthehi gahetvà sabbapattàni lu¤ci. Tàni pana Bodhisattassa ruciü vinà balakkàrena gahitattà sabbàni bakapattasadisàni ahesuü. Bodhisatto pakkhe pasàretvà gantuü nàsakkhi. Atha naü sà mahàcàñiyà pakkhipitvà posesi. Tassa puna uññhahantàni pat- tàni setàni sampajjiüsu. So sa¤jàtapakkho uppatitvà attano vasanaññhànam eva gantvà na puna agamàsãti. Satthà imaü atãtaü àharitvà "na bhikkhave Thullanandà idàn' eva mahicchà, pubbe pi mahicchà yeva mahicchatàya ca pana suvaõõamhà parihãnà, idàni pana attano mahicchatàya eva lasunamhàpi\<*<3>*>/ parihàyissati, tasmà ito paññhàya lasunaü khàdituü na labhissati\<*<4>*>/, yathà ca Thulla- nandà evaü taü nissàya sesabhikkhuniyo pi, tasmà bahuü\<*<5>*>/ labhitvàpi pamàõam eva jànitabbaü, appaü labhitvà pana yathàladdhen' eva san- toso kàtabbo, uttariü na patthetabban" ti vatvà imaü gàtham àha: @@ Tattha tuññhabban ti tusitabbaü. Idaü pana vatvà Satthà anekapariyàyena garahitvà "yà pana bhikkhunã lasunaü khàdeyya pàcittiyan" ti sikkhàpadaü pa¤¤àpetva \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K sukhinà. 2 K suvaõõamahà. 3 K lasuõamahàpi 4 so Bp; K labhati. 5 K bahå. >/ #<[page 477]># %< 7. Babbujàtaka. (137.) 477>% jàtakaü samodhànesi: "Tadà bràhmaõã ayaü Thullanandà ahosi, tisso dhãtaro idàni tisso yeva bhaginiyo, suvaõõaràjahaüso pana aham evà" 'ti. Suvaõõahaüsajàtakaü. $<7. Babbujàtaka.>$ Yatth' eko labhate\<*<1>*>/ babbå 'ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto Kàõamàtàsikkhàpadaü àrabbha kathesi. Sàvatthiyaü hi Kàõamàtà nàma dhãtuvasena pàkañà\<*<2>*>/ nàma upàsikà ahosi sotàpannà ariyasàvakà. Sà dhãtaraü kàõaü a¤¤atarasmiü gàmake samànajàti- yassa purisassa adàsi. Kàõà kenacid eva karaõãyena màtu gharaü agamàsi. Ath' ssà sàmiko katipàhaccayena dåtam pàhesi: "àgacchatu kàõà, icchàmi kàõàya àgamanan\<*<3>*>/" ti. Kàõà dåtassa vacanaü sutvà "amma gamissàmãti" màtaraü pucchi. Kàõamàtà "ettakaü kàlaü vasitvà kathaü tucchahatthà va gamissasãti" påvaü paci. Tasmiü khaõe eko piõóacàriko bhikkhu tassà nivesanaü agamàsi. Upàsikà taü nisãdàpetvà pattapåraü påvaü dàpesi. So nikkhamitvà a¤¤assa àcikkhi, tassa pi tath' eva dàpesi. So pi nikkhamitvà a¤¤assà àcikkhi, tassàpi tath' evà 'ti evaü catunnaü janànaü dàpesi. Yathàpañiyattaü påvaü parikkhayaü agamàsi. Kàõàya gamanaü na sampajji. Ath' assà sàmiko dutiyam pi tatiyam pi dåtam pàhesi. Tatiyaü pàhento va "sace kàõà nàgacchati ahaü a¤¤aü pajàpatiü ànessàmãti" pàhesi. Tayo vàre ten' eva upàyena gamanaü na sampajji. Kàõàya sàmiko a¤¤aü pajàpatiü\<*<4>*>/ ànesi. Kàõà taü pavattiü sutvà rodamànà aññhàsi. Satthà taü kàraõaü ¤atvà pubbaõhasamayaü nivàsetvà pattacãvaram àdàya Kàõamàtàya nivesanaü gantvà pa¤¤attàsàne nisãditvà Kàõamà- taraü pucchi: "kissa kàõàyaü\<*<5>*>/ rodatãti" "iminà nàma kàraõenà" 'ti ca sutvà Kàõàmàtaraü samassàsetvà dhammakathaü kathetvà uññhà- yàsanà vihàraü agamàsi. Atha tesaü catunnaü bhikkhånaü tayo vàre yathàpañiyattaü påvaü gahetvà kàõàya\<*<6>*>/ gamanassa upacchinna- bhàvo\<*<7>*>/ bhikkhusaüghe pàkato jàto. Ath' ekadivasaü bhikkhå dhamma- sabhàyaü kathaü samuññhàpesuü: "àvuso catuhi nàma bhikkhåhi tayo vàre Kàõamàtàya pakkapåvaü khàditvà kàõàgamanantaràyaü katvà sàmikena pariccattaü dhãtaraü nissàya {mahàupàsikàya} domanassaü uppàditan" ti. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so Bp; K labhati. 2 K pàñaka corr. to pàkaña. 3 K àgan. 4 K patiü. 5 K kissà kàraõàya, Bp kissa ayaü kàõà. 6 K kàraõàya. 7 so Bp; K ucchinna-. >/ #<[page 478]># %<478 I. Ekanipàta. 14. Asampadànavagga.>% kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "na bhik- khave idàn' eva cattàro bhikkhå Kàõamàtàya santakaü khàditvà tassà domanassaü uppàdesuü. pubbe pi uppàdesuü yevà" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bo- dhisatto pàsàõakoññakakule\<*<1>*>/ nibbattitvà vayappatto pari- yodàtasippo\<*<2>*>/ ahosi. Kàsiraññhe ekasmiü nigame eko mahàvi- bhavo seññhi ahosi. Tassa nidhànagatà yeva cattàlãsa hira¤¤akoñiyo ahesuü. Ath' assa bhariyà kàlaü katvà dhanasinehena gantvà dhanapiññhiyaü måsikà hutvà nibbatti. Evaü anukkamena sabbam pi taü kulaü abbhatthaü agamàsi. Evaü so ucchijji. So gàmo pi chaóóito apaõõattikabhàvaü agamàsi. Tadà Bodhi- satto tasmiü puràõagàmaññhàne pàsàõe uppàñetvà koññeti\<*<3>*>/. Atha sà måsikà gocaràyà caramànà Bodhisattaü punappuna passantã uppannasinehà hutvà cintesi: "mayhaü dhanaü bahuü\<*<4>*>/, nikkà- raõena nassissati\<*<5>*>/, iminà saddhiü ekato hutvà imaü dhanaü khàdissàmãti" ekadivasaü ekaü kahàpaõaü mukhena óasitvà Bodhisattassa santikaü agamàsi. So taü disvà piyavàcàya samàlapanto\<*<6>*>/ "kin nu kho amma kahàpaõaü gahetvà àgatàsãti" àha. "Tàta imaü gahetvà attanàpi paribhu¤ja, mayham pi maüsaü àharà" 'ti. So "sàdhå" 'ti sampañicchitvà kahàpaõaü àdàya gharaü gantvà ekena màsakena maüsaü kiõitvà àharitvà tassà adàsi. Sà taü gahetvà attano nivàsanaññhànaü gantvà yathàruciyà khàdi. Tato paññhàya iminà va niyàmena divase divase Bodhisattassa kahàpaõaü deti. So pi 'ssà maüsaü àharati. Ath' ekadivasaü taü måsikaü biëàro aggahesi. Atha naü sà evam àha: "samma mà maü màresãti". "Kiükàraõà, ahaü hi chàto maüsaü khàditukàmo, na sakkà mayà na màretun" ti. "Kiü pana ekadivasam eva maüsaü khàditukàmo c' asi udàhu niccakàlan" ti. "Labhamàno niccam pi khàditukàmo 'mhãti". "Yadi evaü ahan te niccakàlaü maüsaü dassàmãti\<*<7>*>/ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K -koddhaka-. 2 K -sippà. 3 K koddheti. 4 K bahå. 5 so Bp; K sati. 6 so Bp; K -pento. 7 so K; Bp dassàmi. >/ #<[page 479]># %< 7. Babbujàtaka. (137.) 479>% vissajjehi man" ti. Atha naü biëàro "tena hi appamatto hohãti" vissajjesi. Tato paññhàya attano àbhatamaüsaü dve koññhàse katvà ekaü biëàrassa deti ekaü sayaü khàdati. Atha naü ekadivasaü a¤¤o biëàro aggahesi, taü pi tath' eva sa¤¤à- petvà attànaü vissajjàpesi. Tato paññhàya tayo koññhàse katvà khàdanti. Puna a¤¤o aggahesi, tam pi tath' eva sa¤¤àpetvà attànaü mocesi. Tato paññhàya cattàro koññhàse katvà khà- danti. Puna a¤¤o aggahesi, tam pi tath' eva sa¤¤àpetvà at- tànaü mocesi. Tato paññhàya pa¤ca koññhàse katvà khàdanti. Sà pa¤camaü koññhàsaü khàdamàna appàhàratàya\<*<1>*>/ kilantà kisà ahosi appamaüsalohità. Bodhisatto taü disvà "amma kasmà milàtàsãti" vatvà "iminà nàma kàraõenà" ti vutte "tvaü etta- kaü kàlaü kasmà mayhaü nàcikkhi, aham ettha kattabbaü jà- nissàmãti" taü samassàsetvà suddhaphalikapàsàõena guhaü katvà àharitvà "amma tvaü imaü guhaü pavisitvà nipajjitvà àgatàgatà- naü pharusàhi vàcàhi santajjeyyàsãti" àha. Sà guhaü pavisitvà nipajji\<*<2>*>/. Ath' eko biëàro àgantvà "dehi me maüsan" ti àha. Atha naü måsikà "are duññha biëàra, kin te ahaü maüsahàrikà\<*<3>*>/, attano puttànaü maüsaü khàdà\<*<4>*>/" ti tajjesi. Biëàro phalikaguhàya ni- pannabhàvaü ajànanto kopavasena "måsikaü gaõhissàmãti" sa- hasà pakkhanditvà hadayena phalikaguhàyaü\<*<5>*>/ pahari\<*<6>*>/, tàvad ev' assa\<*<7>*>/ hadayaü bhijji, akkhãni nikkhamanàkàrappattàni jàtàni. So tatth' eva jãvitakkhayaü patvà ekamantaü pañicchannaññhàne papati. Eten' upàyena aparo pi aparo pãti\<*<8>*>/ cattàro pi janà jãvitakkhayaü pàpuõiüsu. Tato paññhàya måsikà nibbhayà hutvà Bodhisattassa devasikaü dve tayo kahàpaõe deti. Evaü anukkamena sabbam pi dhanaü Bodhisattass' eva adàsi. Te ubho pi yàvajãvaü mettiü abhinditvà yathàkammaü gatà. Satthà imaü àtãtaü àharitvà abhisambuddho hutvà imaü gà- tham àha: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K appahà-. 2 K nippajji. 3 K maüsaühà-. 4 K khàda. 5 so Bp; K -ya. 6 so Bp; K pahara. 7 K tàvassa, Bp tàvad eva assa. 8 K pi. >/ #<[page 480]># %<480 I. Ekanipàta. 14. Asampadànavagga.>% @*>/. || Ja_I:133 ||>@ Tattha yatthà 'ti yasmiü ñhàne, babbå 'ti biëàro, dutiyo tattha jàya- tãti yattha eko måsikam và maüsaü và labhati dutiyo pi tattha biëàro jàyati uppajjati, tathà tatiyo ca catuttho ca, evan te tadà cattàro biëàra ahesuü, hutvà ca pana divase divase maüsaü khàdantà te babbukà idaü phalikamayaü bilaü udarena paharitvà sabbe pi jãvitakkhayaü pattà ti. Evaü Satthà dhammaü desetvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà cattàro biëàrà cattàro bhikkhå ahesuü, måsikà Kàõamàtà, pàsàõa- koññakamaõikàro\<*<2>*>/ aham evà" 'ti. Babbujàtakaü. $<8. Godhajàtaka.>$ Kin te jañàhi dummedhà 'ti. Idaü Satthà Jetavane vi- haranto ekaü kuhakaü àrabbha kathesi. Paccuppannavatthuü heñ- ñhàkathitasadisam eva. Atãte pana Bàràõasiyaü Bràhmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto godhayoniyaü pañisandhiü gaõhi. Tadà eko pa¤càbhi¤¤o uggatapo tàpaso ekaü paccantagàmaü nissàya ara¤¤àyatane paõõasàlàya vasati. Gàmavàsino sakkaccaü tà- pasaü upaññhahanti. Bodhisatto tassa caükamanakoñiyaü ekasmiü vammike vasati, vasanto ca pana divase divase dve tayo vàre tàpasaü upasaükamitvà dhammåpasaühitaü atthå- pasaühita¤ ca vacanaü sutvà tàpasaü vanditvà vasanaññhànam eva gacchati. Aparabhàge tàpaso gàmavàsino àpucchitvà pak- kàmi, pakkante ca pana tasmiü sãlavatasampanne tàpase a¤¤o kåñatàpaso àgantvà tasmiü assamapade vàsaü kappesi. Bo- dhisatto "ayam pi sãlavà" ti sallakkhetvà purimanayen eva tassa santikaü agamàsi. Ath' ekadivasaü nidàghasamaye akàla- samaye meghavaññe\<*<3>*>/ vammikehi makkhikà nikkhamiüsu. Tàsaü khàdanatthaü godhà àhiõóiüsu. Gàmavàsino nikkhamitvà bahå \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so both K and Bp. 2 K pàsànakoddhaka-. 3 K -vaddhe. >/ #<[page 481]># %< 8. Godhajàtaka. (138.) 481>% godhà\<*<1>*>/ gahetvà siniddhasambhàrayuttaü\<*<2>*>/ ambilànambilaü godhamaüsaü sampàdetvà tàpasassa adaüsu. Tàpaso godha- maüsaü khàditvà rasataõhàya baddho "idaü maüsaü atima- dhuraü, kissa\<*<3>*>/ maüsaü nàma etan" ti pucchitvà "godhamaüsaü" ti sutvà "mama santikaü mahàgodho àgacchati, taü màretvà maüsaü khàdissàmãti" cintetvà pacanabhàjana¤ ca sappiloõàdãni ca àharàpetvà ekamante ñhapetvà muggaraü àdàya kàsàyena pañicchàdetvà paõõasàladvàre Bodhisattassa àgamanaü oloka- yamàno upasantåpasanto viya hutvà nisãdi. Bodhisatto "sà- yaõhasamaye tàpasassa santikaü gacchissàmãti" nikkhamitvà upasaükamanto va tassa indriyavikàraü disvà cintesi: "nàyaü tàpaso, a¤¤esu divàsesu nisãdanàkàrena nisinno, ajj' esa maü olokento pi duññhindriyo hutvà oloketi, parigaõhissàmi nan" ti so tàpasassa heññhà vàte ñhatvà godhamaüsagandhaü ghàyitvà "iminà kåñatàpasena ajja godhamaüsaü khàditaü bhavissati, tena rasataõhàya baddho ajja maü attano santikaü upasaüka- mantaü muggarena paharitvà maüsaü pacitvà khàditukàmo bhavissatã ti" tassa santikaü anupagantvà ca\<*<4>*>/ pañikkamitvà vi- carati. Tàpaso Bodhisattassa anàgamanabhàvaü ¤atvà "iminà `ayaü nàma màretukàmo' ti ¤àtaü bhavissati, tena kàraõena nàgacchati, anàgacchantassàpi kuto muttãti" muggaraü nãharitvà khipi. So tassa agganaïguññham eva àsàdesi. Bodhisatto ve- gena vammikaü\<*<5>*>/ pavisitvà a¤¤ena chiddena sãsaü ukkhipitvà "ambho\<*<6>*>/ kåtajàñila, ahaü tava santikaü upasaükamanto `sãlavà' ti sa¤¤àya upasaükamiü, idàni pana te mayà kåñabhàvo ¤àto, tàdisassa mahàcorassa kiü iminà pabbajjàliïgenà\<*<7>*>/" ti vatvà taü garahanto imaü gàtham àha: @@ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Bp godhe. 2 so Bp; K siniddhaü-. 3 Bp kassa. 4 Bp omits ca. 5 K vammikena, Bp dhammikaü. 6 K amho. 7 K -liïgenànà. >/ #<[page 482]># %<482 I. Ekanipàta. {14.} Asampadànavagga.>% Tattha kin te jañàhi dummedhà 'ti ambho\<*<1>*>/ dummedha nippa¤¤a, età pabbajitena dhàretabbà jañà, pabbajjàguõarahitassa kin te tàhi\<*<2>*>/ jañàhãti attho, kin te ajinasàñiyà ti ajinasàñiyà\<*<3>*>/ anucchavikassa\<*<4>*>/ saüvarassa abhàvakàlato paññhàya kin te ajinasàñiyà, abbhantaran te gahanaü ti tava abbhantaraü hadayaü ràgadosamohagahanena gahanaü pañicchannaü, bàhiraü parimajja- sãti so tvaü abbhantare gahane\<*<5>*>/ nahànàdãhi\<*<6>*>/ c' eva liïgagahaõena ca bàhiraü parimajjasi, taü parimajjanto ka¤jikapåritalàbu viya visapåritacàñã viya àsãvisa- påritavammiko viya gåthapåritacittaghaño viya ca bahimaññho\<*<7>*>/ va hosi, kin tayà corena idha vasantena, sãghaü ito palàyàhi, no ce palàyasi gàmavàsãnaü te àcik- khitvà niggahaü kàràpessàmãti. Evaü Bodhisatto kåñatàpasaü tajjetvà vammikam eva pàvisi. Kåñatàpaso pi tato pakkàmi. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà kåñatàpaso ayaü kuhako ahosi, purimo sãlavantatàpaso Sàri- putto, godho pana aham evà" 'ti. Godhajàtakaü. $<9. Ubhatobhaññhajàtaka.>$ Akkhã\<*<8>*>/ bhinnà paño naññho ti. Idaü Satthà Veëuvane viharanto Devadattaü àrabbha kathesi. Tadà kira dhammasabhàyaü bhikkhå kathaü samuññhàpesuü: "àvuso seyyathàpi nàma chavàlàtaü\<*<9>*>/ ubhato padittaü majjhe gåthagataü n' evàra¤¤e kaññhatthaü pharati na gàme kaññhatthaü pharati evam evaü Devadatto evaråpe niyyànika- sàsane pabbajitvà ubhato bhaññho ubhato paribàhiro jàto gihiparibhogà ca parihãno sàma¤¤atta¤\<*<10>*>/ ca na paripåretãti". Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "na bhikkhave Devadatto idàn' eva ubhato paribhaññho hoti, atãte pi paribhaññho ahosi yevà" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto rukkhadevatà hutvà nibbatti. Tadà ekasmiü gàmake bàlisikà vasanti. Ath' eko bàlisiko\<*<11>*>/ balisaü\<*<12>*>/ àdàya daharena puttena saddhiü yasmiü sobbhe pakatiyàpi bàlisikà\<*<11>*>/ macche gaõhanti tattha tattha gantvà balisaü\<*<12>*>/ khipi. Baliso\<*<12>*>/ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K amho. 2 K nàhi. 3 K -yàya. 4 K anacch-. 5 so K; Bp gahaõaü. 6 K nagahà-, Bp nhà-. 7 so Bp; K bahiddho 8 K akkhi. 9 so K; Bp chalàvàtaü. 10 so Bp; K sàma¤¤attha¤. 11 bàëi-. 12 K baëi-. >/ #<[page 483]># %< 9. Ubhatabhaññhajàtaka. (139.) 483>% udakapañicchanne ekasmiü khànuke\<*<1>*>/ laggi. Bàlisiko taü àkaó- óhituü asakkonto cintesi: "ayaü baliso mahàmacche laggo bhavissati, puttakaü màtu santikaü pesetvà pañivissakehi sad- dhiü kalahaü kàràpemi, evaü ito na koci koññhàsaü paccà- siüsissatãti" so puttaü àha: "gaccha tàta, mahàmacchaü no laddhabhàvaü màtu àcikkhà 'ti, pañivissakehi saddhiü kalahaü karohãti" so puttaü pesetvà balisaü àkaóóhituü asakkonto rajjuchedanabhayena uttarisàñakaü thale ñhapetvà udakaü otaritvà macchalobhena macchaü upadhàrento khànukehi pa- haritvà dve akkhi bhindi. Thale ñhapitasàñakaü pi 'ssa coro hari. So vedanàmatto hutvà hatthena akkhãni uppãëiyamàno gahetvà udakà uttaritvà kampamàno sàñakaü pariyesati. Sàpi 'ssa bhariyà "kalahaü katvà kassaci apaccàsiüsanabhàvaü karissàmãti" ekasmiü yeva kaõõe tàlapaõõaü pilandhitvà ekaü akkhiü ukkhalimasiyà a¤jetvà kukkuraü aükenàdàya pañivissa- kagharaü agamàsi. Atha naü ekà sahàyikà evam àha: "ekas- miü yeva te kaõõe tàlapaõõaü pilandhanaü, ekaü akkhiü a¤jitaü piyaputtaü viya kukkuraü aükenàdàya gharato gharaü gacchasi, kiü ummattikàsi\<*<2>*>/ jàtà" ti. "Nàhaü ummattikà, tvaü pana maü akàraõena akkosasi paribhàsasi, idàni taü gàmabho- jakassa santikaü gantvà aññha kahàpaõe daõóàpessàmãti\<*<3>*>/" evaü kalahaü katvà ubho pi gàmabhojakassa santikaü agamiüsu. Kalahe visodhiyamàne tassà yeva matthake daõóo pati. Atha naü bandhitvà "daõóaü dehãti" pothetuü\<*<4>*>/ àrabhiüsu Ruk- khadevatà gàme tassà imaü pavattiü ara¤¤e c' assà patino taü vyasanaü disvà khandhantare ñhità "bho purisa, tuyhaü udake pi kammanto paduññho thale pi, ubhato bhaññho jàto" ti vatvà imaü gàtham àha: @*>/ bhinnà\<*<6>*>/ paño naññho sakhigehe ca bhaõóanaü, ubhato paduññho kammanto\<*<7>*>/ udakamhi thalamhi cà 'ti. || Ja_I:135 ||>@ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K khàõuke. 2 K -kàyi. 3 K daõóapessàmãti, Bp daõóe karissàmi iti. 4 K poññhetuü. 5 both K and Bp akkhi. 6 so K; Bp bhinno. 7 K paduññhakammento, Bp padutthàkammantà. >/ #<[page 484]># %<484 I. Ekanipàta. 14. Asampadànavagga.>% Tattha sakhigehe ca bhaõóanan ti, sakhã sahàyikà, tassà gehe tava bhariyàya bhaõóanaü kataü, bhaõóanaü katvà bandhitvà pothetvà daõóaü dà- riyyati\<*<1>*>/, ubhato paduññho ti evaü tava dvãsu pi ñhànesu kammantà paduññhà yeva bhinnà yeva, kataresu dvãsu: udakamhi thalamhi cà 'ti akkhibhedena pañanàsena ca udake kammantà paduññhà sakhigehe bhaõóanena thale kammantà paduññhà ti. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà bàlisiko\<*<2>*>/ Devadatto ahosi, rukkhadevatà pana aham evà" 'ti. Ubha- tobhaññhajàtakaü. $<10. Kàkajàtaka.>$ Niccaü ubbiggahadayà ti. Idaü Satthà Jetavane vi- haranto ¤àtatthacariyaü àrabbha kathesi. Paccuppannavatthuü Dvàdasanipàte Bhaddasàlajàtake àvibhavissati. Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bo- dhisatto kàkayoniyaü nibbatti. Ath' ekadivasaü ra¤¤o puro- hito bahinagare nadiyaü nahàyitvà gandhehi vilimpitvà\<*<3>*>/ màlaü pilandhitvà\<*<4>*>/ varavatthanivattho nagaraü pàvisi. Nagaradvàra- toraõe dve kàkà nisinnà honti. Tesu eko ekaü àha: "samma ahaü imassa bràhmaõassa matthake sarãravala¤jaü pàtessà. mãti". Itato "mà te etaü rucci, ayaü bràhmaõo issaro, issara- janena ca saddhiü veran nàma pàpakaü, ayaü hi kuddho sabbe pi kàke vinàseyyà" 'ti. "Na sakkà mayà na kàtun" ti. "Tena hi pa¤¤àyissatãti" vatvà itaro kàko palàyi. So toraõassa heññhà- bhàgaü sampatte bràhmaõe olambakaü càrento\<*<5>*>/ viya tassa matthake vaccaü pàtesi. Bràhmaõo kujjhitvà kàkesu veraü bandhi. Tasmiü kàle ekà bhatiyà vãhikoññikadàsã\<*<6>*>/ vãhiü geha- dvàre àtape pattharitvà rakkhantã\<*<7>*>/ nisinnà va niddaü okkami. Tassà pamàdaü ¤atvà eko dãghalomako eëako àgantvà vãhiü khàdi. Sà pabujjhitvà taü disvà palàpesi. Eëako dutiyam pi tatiyam pi tassà tath' eva niddàyanakàle àgantvà vãhiü khàdi. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so K; Bp dàpessati and dàpiyati. 2 bàëi-. 3 so Bp; K gandhe vilumpitvà. 4 K pië-. 5 so K; Bp olampaõaü karonto. 6 K -koddhika-, Bp vihikoññikà-. 7 K -ti. >/ #<[page 485]># %< 10. Kàkajàtaka. (140.) 485>% Sàpi tikkhattuü palàpetvà cintesi: "ayaü punappuna khàdanto upaóóhavãhiü khàdissati, bahu\<*<1>*>/ me chedo bhavissati, idàni 'ssa puna anàgamanakàraõaü karissàmãti" sà alàtaü gahetvà niddà- yamànà viya nisãditvà vãhiü khàdanatthàya eëake sampatte uññhàya alàtena eëakaü pahari. Lomàni aggiü agaõhiüsu\<*<2>*>/. So sarãre jhàyante "aggiü nibbàpessàmãti" vegena gantvà hatthi- sàlàya samãpe ekissà tiõakuñiyà sarãraü ghaüsi\<*<3>*>/. Sà pajjali, tato uññhitajàlà\<*<4>*>/ hatthisàlaü gaõhi. Hatthisàlàsu jhàyantãsu\<*<5>*>/ hatthi- piññhàni jhàyiüsu, bahå hatthã vaõitasarãrà ahesuü'. Vejjà hatthã àroge kàtuü asakkontà ra¤¤o àrocesuü. Ràjà purohitaü àha: "àcariya hatthivejjà hatthã tikicchituü na sakkonti, api ki¤ci bhesajjaü na jànàsãti". "Jànàmi mahàràjà" 'ti. "Kiü laddhuü vaññatãti". "Kàkavasà mahàràjà" 'ti. Ràjà "tena hi kàke màretvà vasaü àharathà" 'ti àha. Tato paññhàya kàke màretvà vasaü alabhitvà tattha tatth' eva ràsiü karonti. Kàkà- naü mahàbhayaü uppajji. Tadà Bodhisatto asãtisahassaparivàro mahàsusànavane vasati. Eko kàko gantvà kàkànaü uppannaü bhayaü Bodhisattassa àrocesi. So cintesi: "ñhapetvà maü a¤¤o mayhaü ¤àtakànaü uppannaü bhayaü harituü samattho nàma n' atthi, harissàmi nan" ti dasa pàramiyo àvajjetvà mettà- pàramiü purecàrikaü katvà ekavegen' eva pakkhanditvà viva- ñamahàvàtapànena pavisitvà ra¤¤o àsanassa heññhà pàvisi. Atha naü eko manusso gahetukàmo ahosi. Ràjà\<*<6>*>/ ràjàsanaü paviññho "mà gaõhãti" vàresi. Mahàsatto thokam vissamitvà mettàpàra- miü àvajjetvà\<*<7>*>/ heññhàsanà nikkhamitvà ràjànaü àha: "mahàràja ra¤¤à nàma chandàdivasena\<*<8>*>/ agantvà\<*<9>*>/ rajjaü kàretuü vaññatãti, yaü yaü kammaü kattabbaü hoti sabbaü nisamma upadhàre- tvà kàtuü vaññati, ya¤ ca kayiramànaü nippajjati tad eva kàtuü vaññati na itaraü, sace ràjàno yaü kayiramànaü na nippajjati taü karonti mahàjanassa maraõabhayapariyosànaü mahàbhayaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so Bp; K bahum. 2 so K; Bp aggi gaõhiüsu. 3 so Bp; K ghàsi. 4 K -jàla. 5 K -tisu. 6 K omits ràjà. 7 K àvajjitvà. 8 so Bp; K cchandàdivasena. 9 K àgantvà, Bp àgantvà corr. to agantvà. >/ #<[page 486]># %<486 I. Ekanipàta. 14. Asampadànavagga.>% uppajjati, purohito veravasiko hutvà musàvàdaü akàsi, kàkànaü vasà nàma n' atthãti". Taü sutvà ràjà pasannacitto Bodhisat- tassa ka¤canabhaddapãñhaü dàpetvà tattha nisinnassa pakkhan- taràni satapàkasahassapàkatelehi makkhàpetvà ka¤canataññake ràjàrahaü subhojanaü dàpetvà pànãyaü pàyetvà suhitaü vigata- darathaü Mahàsattaü etad avoca: "paõóita tvaü `kàkànaü vasà nàma n' atthãti' vadasi, kena kàraõena nesaü vasà na hotãti". Bodhisatto "iminà va\<*<1>*>/ kàraõenà" 'ti sakalanivesanaü ekaravaü katvà dhammaü desento imaü gàthaü àha: @@ Tatràyaü saükhepattho: mahàràja, kàkà nàma niccaü ubbiggamànasà bha- yappattà ca viharanti, sabbalokassa ca vihesakà khattiyàdayo manusse pi itthi- purise pi kumàrakumàrikàdayo pi viheñhentà kilamantà ca vicaranti, tasmà imehi dvãhi kàraõehi nesaü amhàkaü ¤àtãnaü kàkànaü vasà nàma n' atthi, atãte pi abhåtapubbà, anàgate pi na bhavissantãti. Evaü Mahàsatto imaü kàraõaü uttànaü katvà "mahàràja ra¤¤à nàma anisamma anupadhàretvà kammaü na kàtabban" ti ràjànaü bodhesi. Ràjà tussitvà Bodhisattassa\<*<2>*>/ rajjena påjesi. Bodhisatto rajjaü ra¤¤o yeva pañidatvà ràjànaü pa¤casu sãlesu patiññhàpetvà sabbasattànam abhayaü yàci. Ràjà dhammade- sanaü sutvà sabbasattànaü abhayaü datvà kàkànaü nibaddhaü dànaü paññhapesi, divase divase taõóulammaõassa{\<*<3>*>/} bhattaü pacitvà nànàggarasehi omadditvà kàkànaü dànaü diyyati, Mahàsattassa pana ràjàbhojanam eva dãyittha. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tàdà Bàràõasãràjà ânando ahosi, kàkaràjà pana aham evà" 'ti. Kàkajàtakaü. Asampadànavaggo cuddasamo. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K ca. 2 so both K and Bp. 3 K -nassa, Bp -ambaõassa. >/ #<[page 487]># %< 1. Godhajàtaka. (141.) 487>% 15. KAKAöòAKAVAGGA. $<1. Godhajàtaka.>$ Na pàpajanasaüsevãti. Idaü Satthà Veëuvane viharanto vipakkhaseviü bhikkhuü àrabbha kathesi. Paccuppannavatthuü\<*<1>*>/ Mahilàmukhajàtake kathitasadisam eva. Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto godhayoniyaü pañisandhiü gaõhi. So vayap- patto nadãtãre mahàbile anekagodhasataparivàro vàsaü kappesi. Tassa putto godhapilliko\<*<2>*>/ ekena kakaõñakena saddhiü santhavaü katvà tena saddhiü sammodamàno viharanto kakaõñakaü "pa- rissajissàmãti" avattharati. Tassa tena saddhiü vissàsaü godha- ràjassa àrocesuü. Godharàjà puttakaü pakkosàpetvà "tàta tvaü aññhàne vissàsaü karosi, kakaõñakà nàma nãcajàtikà, tehi saddhiü vissàso na kattabbo, sace tvaü tena saddhiü vissàsaü karissasi taü kakaõñakaü nissàya sabbam p' etaü godhakulaü vinàsaü pàpuõissati, ito paññhàya etena saddhiü vissàsaü mà kàsãti" àha. So karoti yeva. Bodhisatto punappuna kathento pi tassa tena saddhiü vissàsaü vàretuü asakkonto "ath' assa amhàkaü etaü kakaõñakaü nissàya bhayaü uppajjissati, tas- miü uppanne palàyanamaggaü sampàdetuü vaññatãti" ekena passen' eva vàtabilaü kàràpesi. Putto pi 'ssa anukkamena mahàsarãro ahosi, kakaõñako pana purimappamàõo yeva. Itaro kakaõñakaü "parissajissàmãti" antarantarà avattharati yeva, kakaõñakassa pabbatakåñena avattharaõakàlo viya hoti. So kila- manto cintesi: "sace ayaü a¤¤àni katipayàni divasàni maü evaü parissajissati jãvitam me n' atthi, ekena luddakena saddhiü ekato hutvà imaü godhakulaü vinàsessàmãti". Ath' ekadivasaü nidàghe\<*<3>*>/ meghe vaññe\<*<4>*>/ vammikà\<*<5>*>/ makkhikà uññhahiüsu. Tato tato \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K -vatthu. 2 so K; Bp godhakippilliko. 3 so Bp; K nidàgha. 4 K vaddhe, Bp vuññhe. 5 so Bp; K -ka. >/ #<[page 488]># %<488 I. Ekanipàta. 15. Kakaõñakavagga.>% godhà nikkhamitvà makkhikàyo khàdanti. Eko godhaluddako godhàbilaü\<*<1>*>/ bhindanatthàya kuddàlaü gahetvà sunakhehi sad- dhiü ara¤¤aü pàvisi. Kakaõñako taü disvà "ajja attano mano- rathaü påressàmãti" upasaükamitvà avidåre nipajjitvà\<*<2>*>/ "bho purisa, kasmà ara¤¤e carasãti" pucchi. So "godhànaü atthàya" 'ti. "Ahaü anekasatànaü godhànaü àsayaü jànàmi, aggi¤ ca palàla¤ ca àdàya ehãti" tattha netvà "imasmiü ñhàne palàlaü pakkhipitvà aggiü katvà dhåmaü katvà samantà sunakhe ñha- petvà sayaü mahàmuggaraü gahetvà nikkhantanikkhantà godhà paharitvà màretvà ràsiü karohãti" eva¤ ca pana vatvà "ajja paccàmittassa piññhim passissàmãti" ekasmiü ñhàne sãsaü ukkhi- pitvà nipajji. Luddako pi palàladhåmaü akàsi. Dhåmo bilaü pàvisi\<*<3>*>/. Godhà dhåmandhà\<*<4>*>/ {maraõabhayatajjità} nikkhantà palàyi- tuü àraddhà. Luddako nikkhantanikkhantaü paharitvà màresi. Tassa hatthato muttà sunakhà gaõhiüsu. Godhànaü mahàvinàso uppajji. Bodhisatto "kakaõñakaü nissàya bhayaü uppannan" ti ¤atvà "pàpapurisasaüsaggo nàma na kattabbo, pàpe nissàya hi sukhaü nàma n' atthi, ekassa pàpakakaõñakassa vasena ettakànam godhànaü vinàso jàto" ti vàtabilena palàyanto imaü gàtham àha: @*>/ va kaliü pàpeti attànan ti. || Ja_I:137 ||>@ Tatràyaü saükhepattho: pàpajanasaüsevã puggalo accantasukhaü niran- taraü sukhaü nàma na edhati na pañilabhati, yathà kiü: godhàkulaü ka- kaõño\<*<5>*>/ va yathà kakaõñato godhàkulaü sukhaü na labhi evaü pàpajanasevã sukhaü na labhati, pàpajanaü sevanto ekanten' eva kaliü pàpeti attà- naü, kali\<*<6>*>/ vuccati vinàso, ekanten' eva kaliü pàpasevã\<*<7>*>/ attàna¤ ca a¤¤e ca attanà saddhiü vasante vinàsaü pàpetãti. Pàëiyaü pana pahalaü\<*<8>*>/ pàpetãti li- khanti, taü vya¤janaü Aññhakathàya n' atthi, attho pi 'ssa na yujjati, tasmà yathàvuttam eva gahetabbaü\<*<9>*>/. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K gudhàbilaü, Bp godhabilaü. 2 K nipajji, Bp nippajitvà. 3 K pàvisã, Bp pàvãsi. 4 K dhåmadhà, Bp dhåmantà. 5 so K instead of kakaõñà? Bp godhakålaü kakaõóako. 6 K kaliü. 7 K vi. 8 Bp kuliü 9 -tabbà. >/ #<[page 489]># %< 2. Sigàlajàtaka. (142.) 489>% Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà kakaõñako Devadatto ahosi, Bodhisattaputto anovàdakagodhapil- lako\<*<1>*>/ vipakkhasevã bhikkhu, godharàjà pana aham evà" 'ti. Godha- jàtakaü. $<2. Sigàlajàtaka.>$ Etaü hi te\<*<2>*>/ duràjànan ti. Idaü Satthà Veëuvane viha- ranto Devadattassa vadhàya parisakkanaü àrabbha kathesi. Dhammasabhàyaü bhikkhånaü kathaü sutvà Satthà "na bhikkhave Devadatto idàn' eva mayhaü vadhàya parisakkati, pubbe pi parisakkati yeva, na ca maü màretuü asakkhi, sayam\<*<3>*>/ eva pana kilanto" ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bo- dhisatto sigàlayoniyaü nibbattitvà sigàlaràjà hutvà sigàla- gaõaparivutto susànavane vihàsi. Tena samayena Ràjagahe ussavo ahosi. Yebhuyyena manussà suraü pivanti, suràchaõo yeva kira so. Ath' ettha sambahulà dhuttà bahuü sura¤ ca maüsaü ca àharàpetvà maõóitapasàdhità gàyitvà suraü pivanti maüsaü khàdanti, tesaü pañhamayàmàvasàne maüsaü khãyi surà pana\<*<4>*>/ ba- hukà va, ath' eko "maüsakhaõóaü dehãti" àha "maüsaü khãõan, n' atthãti\<*<5>*>/" ca vutte "mayi ñhite maüsakkhayo nàma n' atthãti\<*<6>*>/" vatvà "àmakasusàne matamanussamaüsaü khàdanatthàya àgata- sigàle\<*<7>*>/ màretvà maüsaü àharissàmãti" muggaraü gahetvà nid- dhamanamaggena nagarà nikkhamitvà susànaü gantvà muggaraü gahetvà matako viya uttàno va nipajji. Tasmiü khaõe Bodhi- satto sigàlagaõaparivuto tattha gato taü disvà "nàyaü matako" ti ¤atvàpi "suññhutaraü upaparikkhissàmãti" assa adhovàte gantvà sarãragandhaü ghàyitvà tattato c' assa\<*<8>*>/ amatakabhàvaü ¤atvà "lajjàpetvà\<*<9>*>/ naü uyyojessàmãti" gantvà muggarakoñiyaü óasi- tvà àkaóóhi. Dhutto muggaraü na vijahi. Upasaükamantam\<*<10>*>/ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Bp -godhakippiliko. 2 K omits te. 3 K ssayam. 4 so Bp; K pàna. 5 Bp omits natthãti, K natthi. 6 so Bp; K atthãti. 7 Bp -sigàlaü. 8 K vassa. 9 so Bp; K -pessàmi. 10 K -kamaütaü. >/ #<[page 490]># %<490 I. Ekanipàta. 15. Kakaõñakavagga.>% pi na olokento pana gàëhataraü aggahesi. Bodhisatto pañik- kamitvà "bho purisa sace tvaü matako bhaveyyàsi na mayi\<*<1>*>/ muggaraü àkaóóhante gàëhataraü gaõheyyàsi, iminà kàraõena tava matakabhàvo và amatakabhàvo và dujjàno\<*<2>*>/" ti vatvà imaü gàtham àha: @*>/ duràjànaü yaü sesi matasàyikaü\<*<4>*>/ yassa te kaóóhamànassa hatthà\<*<5>*>/ daõóo na muccatãti. || Ja_I:138 ||>@ Tattha etaü hi te\<*<6>*>/ duràjànan ti etaü kàraõaü tava duvi¤¤eyyaü, yaü sesi matasàyikan ti yena kàraõena tvaü matasàyikaü sesi matako viya hutvà sayasi, yassa te\<*<7>*>/ kaóóhamànassà 'ti yassa tava daõóakoñiyaü gahetvà kaóóhiyamànassa hatthato óaõóo na muccati, so pana tvaü tattato matako\<*<8>*>/ nàma na hosãti\<*<9>*>/. Evaü vutte so dhutto "ayaü mama amatakabhàvaü jànà- tãti" uññhàya daõóaü khipi. Daõóo virajjhi. Dhutto "gaccha, viraddho dàni si mayà" ti. Bodhisatto nivattitvà "bho purisa, maü virajjhanto pi tvaü aññha mahàniraye soëasa ussadaniraye aviraddho yevàsãti" vatvà pakkàmi. Dhutto ki¤ci alabhitvà susànà nikkhamitvà parikhàyaü nahàyitvà àgatamaggen' eva nagaraü pàvisi. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakam samodhànesi: "Tadà dhutto Devadatto ahosi, sigàlaràjà pana aham evà" 'ti. Sigàlajàtakaü. $<3. Virocanajàtaka.>$ Lasã ca te nipphalità\<*<10>*>/ ti. Idaü Satthà Veëuvane viha- ranto Devadattassa Gayàsãse Sugatàlayadassitabhàvaü àrabbha kathesi. Devadatto hi antarahitajhàno làbhasakkàraparihãno "atth' esa upàyo" ti cintetvà Satthàraü pa¤ca vatthåni yàcitvà alabhamàno dvinnaü aggasàvakànaü saddhivihàrike adhunà pabbajite dhammavina- yamhi akovide pa¤casate bhikkhå gahetvà Gayàsãsaü gantvà saüghaü bhinditvà ekasãmàya àveõisaüghakammàni akàsi. Satthà tesaü bhik- khånaü ¤àõaparipàkakàlaü ¤atvà dve aggasàvake pesesi. Te disvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K ta masi. 2 so both K and Bp. 3 K omits te. 4 K -sàyitaü. 5 K hattha. 6 K omits te. 7 K ne. 8 so Bp; K matàmatako. 9 Bp hoti iti attho. 10 K -ëità. >/ #<[page 491]># %< 3. Virocanajàtaka. (143.) 491>% Devadatto tuññhamano rattiü dhammaü desayamàno "Buddhalãëhaü karissàmãti" Sugatàlayaü dassento "vigatathãnamiddho kho àvuso Sàri- putta bhikkhusaügho, patibhàtu naü bhikkhånaü dhammãkathà\<*<1>*>/, piññhã\<*<2>*>/ me àgilàyati\<*<3>*>/, tam ahaü àyamissàmãti" vatvà niddaü upagato. Dve aggasàvakà tesaü bhikkhånaü dhammaü desetvà maggaphalehi pabodhe- tvà sabbe àdàya Veëuvanam eva paccàgamiüsu. Kokàliko vihàraü tucchaü disvà Devadattassa santikaü gantvà "àvuso Devadatta parisan te bhinditvà dve aggasàvakà vihàraü tucchaü katvà gatà, tvaü pana niddàyasi\<*<4>*>/ yevà" 'ti vatvà uttaràsaügam assa apanetvà bhittiyaü piññhikaõñakaü pas- santo\<*<5>*>/ viya paõhikàya naü hadaye pahari, tàvad ev' assa mukhato lohitaü ugga¤chi, tato paññhàya gilàno ahosi. Satthà theraü pucchi: "Sàriputta tumhàkaü gatakàle Devadatto kiü akàsãti". "Bhante Devadatto amhe disvà, Buddhalãëhaü karissàmãti' Sugatàlayaü dasse- tvà mahàvinàsaü patto" ti. Satthà "na kho Sàriputta Devadatto idàn' eva mama anukaronto vinàsam patto, pubbe pi patto yevà" 'ti vatvà therena yàcito atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto kesarasiüho hutvà Himavantapadese Ka¤cana- guhàyaü vàsaü kappesi. So ekadivasaü Ka¤canaguhàya\<*<6>*>/ nik- khamitvà vijambhitvà\<*<7>*>/ catuddisaü oloketvà sãhanàdaü naditvà gocaràya pakkanto. Mahàmahisaü vadhitvà varamaüsaü khàdi- tvà ekaü saraü otaritvà maõivaõõassa udakassa kucchiü puretvà guhaü sandhàya pàyàsi. Ath' eko sigàlo gocarapasuto sahasà va sãhaü disvà palàyituü asakkonto sãhassa purato pàdesu patitvà nipajji "kiü jambukà" 'ti ca vutte "ahaü {sàmipàde} upaññhàtukàmo" ti àha. Sãho "sàdhu, ehi maü upaññhaha, varamaüsàni khàdàpessàmãti" vatvà sigàlaü àdàya Ka¤cana- guhaü agamàsi. Sigàlo tato paññhàya sãhavighàsaü\<*<8>*>/ khàdati. So katipàhass' eva thullasarãro ahosi. Atha naü ekadivasaü guhàyaü nipannako va sãho àha: "gaccha jambuka, pabbata- sikhare ñhatvà pabbatapàde\<*<9>*>/ sa¤carantesu hatthiassamahisàdãsu \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so K; Bp pañibhàtu tvaü bhikkhunaü dhammakatàya pañibhàti; read: pañibhàtu tesaü bhikkhånaü dhammakathà? 2 K piññhiü, Bp piññhi. 3 K àgilàyàti. Bp gilànàti. 4 K -sã. 5 so K; Bp bhittiyaü vikaõóakaü pissanto. 6 K -hàyaü. 7 K vijamhitvà. 8 so Bp; K -ghàsàdaü. 9 K -pàdesu. >/ #<[page 492]># %<492 I. Ekanipàta. 15. Kakaõñakavagga.>% yassa maüsaü\<*<1>*>/ khàditukàmo si taü oloketvà àgantvà `asuka- maüsaü khàditukàmo 'mhãti' vatvà maü vanditvà `viroca sà- mãti' vada, ahaü taü vadhitvà maüsaü khàditvà tuyham pi dassàmãti". Sigàlo pabbatasikharaü abhiråhitvà nànappakàre mige oloketvà yass' eva maüsaü khàditukàmo hoti Ka¤cana- guhaü pavisitvà tam eva sãhassa àrocetvà pàdesu patitvà "vi- roca sàmãti" vadati. Sãho vegena pakkhanditvà sace pi mattavaravàraõo hoti tatth' eva naü jãvitakkhàyaü pàpetvà sayam pi varamaüsaü khàdati sigàlassàpi deti. Sigàlo kucchi- påraü maüsaü khàditvà guham pavisitvà niddàyati. So gac- chante gacchante kàle mànaü vaóóhesi: "aham pi catuppàdo va, kiükàraõà divase divase parehi posiyamàno viharàmi, ito paññhàya aham pi hatthiàdayo paharitvà maüsaü khàdissàmãti, sãho pi migaràjà `viroca sàmãti' vuttam eva padaü nissàya vàraõe vadheti, aham pi sãheõa `viroca jambukà' 'ti maü va- dàpetvà ekaü varavàraõaü vadhitvà maüsaü khàdissàmãti" so sãhaü upasaükamitvà etad avoca: "sàmi mayà dãgharattaü tumhehi vadhitavaravàraõànaü\<*<2>*>/ maüsaü khàditaü, aham pi ekaü vàraõaü paharitvà maüsaü khàditukàmo tumhehi nipan- naññhàne Ka¤canaguhàyaü nipajjissàmi, tumhe pabbatapàde vicarantaü varavàraõaü oloketvà mama santikaü àgantvà `vi- roca jambukà' 'ti vadetha, ettakamattam pi maccheraü mà karitthà" ti. Atha naü sãho àha: "jambuka vàraõe vadhituü samattho sãhakule uppanno, vàraõaü paharitvà maüsaü khà- danasamattho sigàlo nàma loke n' atthi, mà te etaü rucci, mayà vadhitavaravàraõànaü ¤eva maüsaü khàditvà vasasså" 'ti. So evaü vutte pi oramituü na icchi, punappuna yàci yeva. Sãho taü nivàretuü asakkonto sampañicchitvà "tena hi mama vasanaññhànaü pavisitvà nipajjà" 'ti jambukaü Ka¤canaguhàyaü nipajjàpetvà pabbatapàde mattavàraõaü oloketvà guhàdvàraü gantvà "viroca jambukà" 'ti àha. Sigàlo Ka¤canaguhàya\<*<3>*>/ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K maüsà. 2 K vadhitvàvara-. 3 K -guhàyaü. >/ #<[page 493]># %< 4. Naïguññhajàtaka. (144.) 493>% nikkhamitvà vijambhitvà\<*<1>*>/ catuddisaü oloketvà tikkhattuü vassi- tvà "mattavaravàraõassa kumbhe patissàmãti" virajjhitvà pàda- måle pati. Vàraõo dakkhiõapàdaü ukkhipitvà tassa sãsaü akkami, sãsaññhãni cuõõavicuõõàni ahesuü. Ath' assa sarãraü vàraõo pàdena saügharitvà ràsiü katvà upari laõóaü\<*<2>*>/ pàtetvà ko¤canàdaü nadanto ara¤¤aü pàvisi. Bodhisatto imaü pavat- tiü disvà "idàni viroca jambukà" 'ti vatvà imaü gàtham àha: @*>/ matthako ca vidàlito, sabbà te phàsukà bhaggà, ajja kho tvaü virocasãti. || Ja_I:139 ||>@ Tattha lasãti matthaluïgà, nipphalità\<*<3>*>/ ti nikkhantà. Bodhisatto imaü gàthaü vatvà yàvatàyukaü ñhatvà yathà- kammaü gato. Satthà imaü desanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà- sigàlo Devadatto ahosi, sãho pana aham evà" 'ti. Virocanajàtakaü. $<4. Naïguññhajàtaka.>$ Bahum petaü asabbhi jàtavedà 'ti. Idaü Satthà Jeta- vane viharanto àjãvikànaü\<*<4>*>/ micchàtapaü àrabbha kathesi. Tadà kira àjãvikà\<*<4>*>/ Jetavanapiññhiyaü nànappakàraü micchàtapaü caranti. Sambahulà bhikkhå tesaü ukkuñikappadhànavaggulivatakaõñakappas- sayapa¤catapanàdibhedamicchàtapaü\<*<5>*>/ disvà Bhagavantaü pucchiüsu: "atthi nu kho bhante imaü micchàtapaü nissàya kàci vaóóhãti." Satthà "na bhikkhave evaråpaü micchàtapaü nissàya kusalaü và vaóóhi\<*<6>*>/ và atthi, pubbe paõóità `evaråpaü tapaü nissàya kusalaü và vaóóhi\<*<6>*>/ và bhavissatãti' sa¤¤àya jàtaggiü gahetvà ara¤¤aü pavisitvà aggijuhanàdivasena ki¤ci\<*<7>*>/ vaóóhiü apassantà aggiü udakena nibbàpetvà kasiõaparikammaü katvà abhi¤¤à ca samàpattiyo ca\<*<8>*>/ nibbattetvà Brahmaloka-paràyanà ahesun" ti vatvà atãtaü àhari: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K vijamhitvà 2 so Bp; K laddhaü. 3 K -ëità. 4 Bp àjãva-. 5 K -ppadhànaüvaggulivatakaõñakàppasayapa¤catapanappànàdi-; Bp -ppaññhànavaggulivatakaõóakappasayanapa¤catapanàdibhedaü-. 6 K vaóóhiü. 7 so both K og Bp. 8 K omits ca. >/ #<[page 494]># %<494 I. Ekanipàta. 15. Kakaõñakavagga>% Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto udiccabràhmaõakule nibbatti. Tassa jàtadivase màtàpitaro jàtaggiü gahetvà ñhapesuü. Atha naü soëasavassa- kàle etad avocuü: "mayan te putta jàtadivase\<*<1>*>/ aggiü gaõhimha, sace si agàraü ajjhàvasitukàmo tayo vede uggaõha, atha Brahmalokaü gantukàmo aggiü gahetvà ara¤¤aü pavisitvà aggiü paricaranto Mahàbrahmànaü àràdhetvà Brahmaloka-pa- ràyano hohãti". So "na mayhaü agàrena attho" ti aggiü ga- hetvà ara¤¤aü pavisitvà assamapadaü màpetvà aggiü paricaranto ara¤¤e vihàsi. So ekadivasaü paccantagàmake godakkhiõaü labhitvà taü goõaü assamapadaü netvà cintesi: "Aggiü\<*<2>*>/ Bhagavantaü gomaüsaü khàdàpessàmãti". Ath' assa etad ahosi: "idha loõaü n' atthi, Aggi Bhagavà aloõaü khàdituü na sakkhissati, gàmato loõaü àharitvà Aggiü\<*<2>*>/ Bhagavantaü saloõakaü khàdàpessàmãti". So taü tatth' eva bandhitvà loõatthàya gàmaü agamàsi. Tasmiü gate sambahulà luddakà taü ñhànaü àgatà goõaü disvà vadhitvà maüsaü pacitvà khàdi- tvà naïguññha¤ ca jaügha¤\<*<3>*>/ ca camma¤ ca tatth' eva chaóóe- tvà avasesamaüsaü àdàya agamaüsu. Bràhmaõo àgantvà naïguññhàdimatta¤ ca disvà cintesi: "ayaü Aggi Bhagavà attano santakam pi rakkhituü na sakkoti, maü kadà rakkhissati, iminà Agginà pariharaõena niratthakena bhavitabbaü, n' atthi itonidànaü kusalaü và vaóóhi\<*<4>*>/ và" ti so aggiparicariyàya vigatacchando "hambho\<*<5>*>/ Aggi Bhagavà, tvaü attano pi santakaü rakkhituü asakkonto maü kadà rakkhissasi, maüsaü n' atthi, ettakena pi tussàhãti naïguññhàdãni aggimhi pakkhipanto imaü gàtham àha: @@ \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K puta- 2 K aggi. 3 so both K and Bp. 4 K vaóóhiü. 5 K hamho. >/ #<[page 495]># %< 5. Ràdhajàtaka. (145.) 495>% @< maüsàrahassa n' atth'\<*<1>*>/ ajja maüsaü, naïguññham pi bhavaü pañiggahàtå 'ti. || Ja_I:140 ||>@ Tattha bahum p' etan ti ettakam pi bahuü, asabbhãti asappurisa asàdhujàtika, jàtavedà 'ti aggi hi jàtamatto va vediyati ¤àyati pàkaño hoti tasmà jàtavedo ti vuccati, yan taü vàladhinàbhipåjayàmà ti yaü ajja mayaü attano pi santakaü rakkhituü asamatthaü Bhagavantaü vàladhinà abhi- påjayàma etam\<*<2>*>/ pi te bahum evà 'ti dasseti, maüsàrahassà 'ti maüsàrahassa tuyhaü n' atthi ajja maüsaü, naïguññham pi bhavaü pañiggahàtå 'ti attano santakaü rakkhituü asakkonto bhavaü iminà sajaüghacammaü naïguñ- ñham pi patigaõhatå 'ti. Evaü vatvà mahàsatto aggiü udakena nibbàpetvà isipab- bajjaü pabbajitvà abhi¤¤à ca samàpattiyo ca nibbattetvà Brahma- loka-paràyano ahosi. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "nibbu- taggi tàpaso aham eva tena samayenà" 'ti. Naïguññhajàtakaü. $<5. Ràdhajàtaka.>$ Na tvaü Ràdha vijànàsãti. Idaü Satthà Jetavane vi- haranto puràõadutiyikàpalobhanaü\<*<3>*>/ àrabbha kathesi. Paccup- pannavatthuü Indriyajàtake àvibhavissati. Satthà pana taü bhikkhuü àmantetvà "bhikkhu, màtugàmo nàma arakkhiyo, àrakkhaü ñhapetvà rakkhantàpi naü rakkhituü na sakkonti, tvam pi pubbe etaü àrak- khaü ñhapetvà rakkhanto pi rakkhituü nàsakkhi, idàni kathaü rak- khissasãti" vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto sukayoniyaü nibbatti. Kàsiraññhe eko bràhmaõo Bodhisatta¤ ca kaniññhabhàtaraü c' assa puttaññhàne ñhapetvà posesi. Tesu Bodhisattassa Poññhapàdo ti nàmaü ahosi, itarassa Ràdho ti. Tassa pana bràhmaõassa bhariyà anàcàrã hoti dus- sãlà. So vohàratthàya gacchanto ubho pi bhàtaro àha: "tàtà sace vo màtà bràhmaõã anàcàraü àcarati vàreyyàtha nan" ti. Bodhisatto àha: "sàdhu tàta, vàretuü sakkontà vàreyyàma, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so both K and Bp; read n' atthi? 2 K evam. 3 K -dåtikàpalobhaõaü. >/ #<[page 496]># %<496 I. Ekanipàta. 15. Kakaõñakavagga>% asakkontà tuõhã bhavissàmà" 'ti. Evaü bràhmaõo bràhmaõiü\<*<1>*>/ sukànaü niyyàdetvà vohàratthàya gato. Tassa gatadivasato paññhàya bràhmaõã aticarituü àraddhà, pavisantàna¤ ca nikkha- mantàna¤ ca anto n' atthi. Tassà kiriyaü disvà Ràdho Bodhi- sattaü àha: "bhàtika, amhàkaü pità `sace vo màtà anàcàraü àcarati vàreyyàthà' 'ti vatvà gato, idàni c' esà\<*<2>*>/ anàcàraü àca- rati, vàrema nan" ti. Bodhisatto "tàta, tvaü attano avyatta- tàya bàlabhàven' evaü vadesi, màtugàmaü nàma ukkhipitvà carantàpi rakkhituü na sakkonti, yaü kammaü kàtuü na sakkà na taü\<*<3>*>/ kàtuü vaññatãti" vatvà imaü gàtham àha: @@ Tattha na tvaü Ràdha vijànàsi aóóharatte anàgate ti tàta Ràdha tvaü na jànàsi aóóharatte anàgate pañhamayàme yeva ettakà janà àgatà idàni ko jànàti kittakàpi àgamissanti, avyàyataü vilapasãti tvaü avyattavilàpaü vila- pasi, virattà kosiyàyane ti màtà no kosiyàyanã bràhmaõã virattà amhàkaü pitari nippemà jàtà, sac' assà tasmiü sineho và pemaü và bhaveyya na evaråpaü anàcàraü kareyyà 'ti imam atthaü etehi vya¤janehi pakàsesi. Evaü pakàsetvà ca pana bràhmaõiyà saddhiü Ràdhassa vattuü nàdàsi. Sàpi yàva bràhmaõassa anàgamanà yathàruciyà vicari. Bràhmaõo àgantvà Poññhapàdaü pucchi: "tàta kãdisã te màtà" ti. Bodhisatto bràhmaõassa sabbaü yathàbhåtaü kathetvà "kin te tàta evaråpàya dussãlàyà" 'ti ca vatvà "tàta amhehi màtuyà dosassa kathitakàlato paññhàya na sakkà idha vasitun" ti bràhmaõassa pàde vanditvà saddhiü Ràdhena uppa- titvà ara¤¤aü agamàsi. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà cattàri saccàni pakàsesi. Saccapariyosàne ukkaõñhitabhikkhu sotàpattiphale patiññhahi. "Tadà pana bràhmaõo bràhmaõã ca ete yeva dve janà ahesuü, Ràdho pan-ânando, Poññhapàdo pana aham evà" 'ti. Ràdhajàtakaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K -õã. 2 K vesa. 3 K kataü. >/ #<[page 497]># %< 6. Kàkajàtaka. (146.) 497>% $<6. Kàkajàtaka.>$ Api nå hanukà santà ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto sambahule mahallake bhikkhå àrabbha kathesi. Te kira gihikàle\<*<1>*>/ Sàvatthiyaü kuñumbikà aóóhà mahaddhanà a¤¤ama¤¤aü sahàyakà ekato hutvà pu¤¤àni karontà Satthu dhammadesanaü sutvà "mayaü\<*<2>*>/ mahallakà, kin no gharàvàsena, Satthu santike ramaõãye Buddhasàsane pabbajitvà dukkhass' antaü karissàmà" ti sabbaü sàpateyyaü putta- dhãtàdãnaü datvà assumukhaü ¤àtisaüghaü pahàya Satthàraü pabbaj- jaü yàcitvà pabbajiüsu, pabbajitvà ca pana pabbajjànuråpaü samaõa- dhammaü na kariüsu, mahallakabhàvena dhammam pi na pariyàpuõiüsu, gihikàle viya\<*<3>*>/ pabbajitakàle pi vihàrapariyante paõõasàlà kàretvà ekako\<*<4>*>/ va vasiüsu, piõóàya carantàpi a¤¤attha agantvà yebhuyyena attano puttadàrass' eva gehaü gantvà bhu¤jiüsu. Tesu ekassa puràõadutiyikà sabbesam pi mahallakatherànaü upakàrà ahosi, tasmà sesàpi attanà laddhaü àhàraü gahetvà tassà yeva gehe nisãditvà bhu¤janti, sàpi tesaü yathàsannihitaü såpavya¤janaü deti. Sà a¤¤atarena àbàdhena phuññhà\<*<5>*>/ kàlam akàsi. Atha te mahallakatherà vihàraü gantvà a¤¤a- ma¤¤aü gãvàsu gahetvà "madhurahattharasà upàsikà kàlakatà" ti vi- hàrapaccante rodantà vicariüsu. Tesaü saddaü sutvà ito c' ito ca bhikkhå sannipatitvà "àvuso kasmà rodathà" 'ti pucchiüsu. Te "amhà- kaü sahàyassa puràõadutiyikà madhurahattharasà kàlakatà, amhàkaü ativiya upakàrà, idàni kuto tathàråpaü labhissàma, iminà kàraõena rodimhà" 'ti àhaüsu. Tesaü taü vippakàraü disvà bhikkhå dhamma- sabhàyaü kathaü samuññhàpesum: "àvuso iminà nàma kàraõena ma- hallakattherà a¤¤ama¤¤aü gãvàya gahetvà vihàrapaccante rodantà vicarantãti". Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi ka- thàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "na bhikkhave idàn' eva te tassà kàlakiriyàya rodantà vicaranti, pubbe p' ete imaü kàkayoniyaü nibbattitvà samudde mataü nissàya `samuddaudakaü ussi¤- citvà\<*<5>*>/ etaü nãharissàmà' 'ti vàyamantà paõóite nissàya jãvitaü labhiüså" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bo- dhisatto samudde devatà hutvà nibbatti. Ath' eko kàko at- tano bhariyaü kàkiü àdàya gocaraü pariyesamàno samuddatãraü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K gihã-. 2 K mayhaü. 3 so Bp; K gihãkàle pi. 4 so both K and Bp instead of ekato? 5 so Bp; K puññhà. 6 K ussilitvà. >/ #<[page 498]># %<498 I. Ekanipàta. 15. Kakaõñakavagga>% agamàsi. Tasmiü kàle manussà samuddatãre khãrapàyàsamaccha- maüsasuràdãhi nàgabalikammaü katvà pakkamiüsu. Kàko ba- likammaññhànaü gantvà khãràdãni\<*<1>*>/ disvà saddhiü kàkiyà khãra- pàyàsamacchamaüsàdãni paribhu¤jitvà bahuü suraü pivi. Te ubho pi suràmadamattà\<*<2>*>/ "samuddakãëaü kãëissàmà" ti velante nãsãditvà nahàyituü àrabhiüsu. Ath' ekà åmi àgantvà kàkiü gahetvà samuddaü pavesesi. Tam eko maccho maüsaü khàditvà ajjhohari. Kàko "bhariyà me matà" ti rodi paridevi. Ath' assa paridevanasaddaü sutvà bahå\<*<3>*>/ kàkà sannipatitvà "kiü- kàraõà rodasãti" pucchiüsu. "Sahàyikà vo velante nahàyamànà åmiyà hañà" ti te sabbe pi ekaràvaü ravantà rodiüsu. Atha nesaü etad ahosi: "imaü samuddådakaü nàma amhàkaü kiü pahoti, udakaü ussi¤citvà samuddaü tucchaü katvà sahàyikaü nãharissàmà" 'ti te mukhaü påretvà påretvà udakaü bahi chaóóenti, loõådakena ca gale sussamàne uññhày' {uññhàya} thalaü gantvà vissamanti. Te hanåsu kilantesu mukhesu sukkhantesu akkhãsu rattesu niddàkilantà\<*<4>*>/ hutvà a¤¤ama¤¤aü àmantetvà "ambho\<*<5>*>/ mayaü samuddaudakaü gahetvà bahi pàtema, gahita- gahitaññhànaü puna udakena pårati\<*<6>*>/, samuddaü tucchaü kàtuü na sakkhissàmà" 'ti vatvà imaü gàtham àhaüsu: @*>/, pårat' eva mahodadhãti. || Ja_I:142 ||>@ Tattha api nå hanukà santà ti api no hanukà santà ti, api amhàkaü hanukà kilantà, oramàma na pàremà\<*<8>*>/ 'ti mayaü attano balena mahàsamudda- udakaü àkaóóhema osàrema, tucchaü pana naü kàtuü na sakkoma, ayaü hi pårat' eva\<*<9>*>/ mahodadhi. Eva¤ ca pana vatvà sabbe pi te kàkà "tassà kàkiyà eva- råpaü nàma tuõóaü ahosi evaråpàni vaññakkhãni\<*<10>*>/ evaråpaü chavisaõñhànaü evaråpo madhurasaddo, sà no imaü corasa- muddaü nissàya naññhà" ti bahuü vippalapiüsu\<*<11>*>/. Te evaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K bãràdãni. 2 so Bp; K suràmandamattà. 3 K bahu. 4 so Bp; K dinakilantà. 5 so Bp; K amho. 6 K påreti. 7 Bp harema. 8 Bp haremà. 9 K påreteva. 10 K vaddhakkhãni. 11 K -laviüsu. >/ #<[page 499]># %< 7. Puppharattajàtaka. (147.) 499>% vippalapamàne samudde\<*<1>*>/ devatà bheravaråpaü dassetvà palàpesi. Evaü tesaü sotthi ahosi. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà kàkã ayaü puràõadutiyikà ahosi, kàko mahallakatthero, sesa- kàkà mahallakattherà, samuddadevatà pana aham evà" 'ti. Kàka- jàtakaü. $<7. Puppharattajàtaka.>$ Na idaü dukkhaü aduü dukkhan ti. Idaü Satthà Je- tavane viharanto ekaü ukkaõñhitabhikkhuü àrabbha kathesi. So hi Bhagavatà "saccaü kira tvaü bhikkhu ukkaõñhito" ti vutte "saccan" ti vatvà "kena ukkaõñhàpito sãti" ca puññho "puràõadutiyi- kàyà" 'ti vatvà "madhurahattharasikà bhante sà itthã, na sakkomi taü vinà vasitun" ti àha. Atha naü Satthà "esà te bhikkhu anattha- kàrikà, pubbe pi tvaü etaü nissàya såle uttàsito, etaü ¤eva parideva- màno kàlaü katvà niraye nibbatto, idàni taü kasmà puna patthesãti" vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto àkàsaññhadevatà ahosi. Atha Bàràõasiyaü kattikarattivàrachaõo sampatto hoti, nagaraü devanagaraü viya alaükariüsu, sabbo jano chaõakãëànissito ahosi. Ekassa pana duggatamanussassa ekam eva ghanasàñakayugaü ahosi, so taü sudhotaü\<*<2>*>/ dhovàpetvà obha¤jàpetvà satavalikaü sahassavalikaü kàretvà ñhapesi. Atha naü bhariyà evam àha: "icchàm' ahaü sàmi kusumbharattaü nivàsetvà ekaü pàrupitvà tava kaõñhe laggà kattikarattivàraü caritun" ti. "Bhadde, kuto amhàkaü daliddà- naü kusumbhaü, suddhavatthaü nivàsetvà kãëàhãti". "Kusum- bharattaü alabhamànà chaõakãëaü na kãëissàma, tvaü a¤¤aü itthiü gahetvà kãëasså" 'ti. "Bhadde, kiü maü pãëesi, kuto amhà- kaü kusumbhan" ti. "Sàmi, purisassa icchàya sati kiü nàma n' atthi, nanu ra¤¤o kusumbhavatthusmiü bahuü kusumbhan" ti. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Bp samudda. 2 Bp suññhuü and sudhotaü; K suddhotaü. >/ #<[page 500]># %<500 I. Ekanipàta. 15. Kakaõñakavagga>% "Bhadde, taü ñhànaü rakkhasapariggahãtapokkharaõãsadisaü, balavà rakkhà, na sakkà upasaükamituü, mà te etaü rucci, yathàladdhen' eva tussasså" 'ti. "Sàmi rattibhàge andhakàre sati purisassa agamanãyaññhànaü nàma n' atthãti". Iti so tàya punappuna kathentiyà kilesavasena vacanaü gahetvà "hotu bhadde, mà cintayitthà" 'ti taü samassàsetvà rattibhàge jãvitaü pariccajitvà nagarà nikkhamitvà ra¤¤o kusumbhavatthuü gantvà vatiü madditvà antovatthuü pàvisi. ârakkhamanussà vati- saddaü sutvà "coro" ti parivàretvà gahetvà paribhàsitvà koññe- tvà\<*<1>*>/ bandhi. Pabhàtàya rattiyà ra¤¤o dassesuü, ràjà "gaccha- tha, naü såle uttàsethà" 'ti àha. Atha naü pacchàbàhaü bandhitvà vajjabheriyà vajjamànàya nagarà nikkhamitvà såle uttàsesuü. Balavavedanà vattanti, kàkà sãse nilãyitvà kaõa- yaggasadisehi tuõóehi akkhãni vijjhanti, So tathàråpam pi duk- khaü amanasikaritvà tam eva itthiü anussaritvà "tàya nàmàpi\<*<2>*>/ ghanapuppharattanivatthàya kaõñhe àsattabàhuyugalàya sad- dhiü kattikarattivàrato parihãno\<*<3>*>/" ti cintetvà imaü gàtham àha: @@ Tattha na idaü dukkhaü aduü dukkhaü yaü maü tudati vàyaso ti ya¤ ca idaü såle lagganapaccayaü kàyikacetasikadukkhaü ya¤ ca lohamayehi viya tuõóehi vàyaso tudati idaü sabbaü pi mayhaü na dukkhaü, aduü dukkhaü, etaü yeva pana me dukkhan ti attho, kataraü: yaü sàmà puppharattena kattikaü nànubhossati yaü sà piyaïgusàmà mama bhariyà ekaü kusumbharattaü nivàsetvà ekaü pàrupitvà evaü ghanapuppharattena vattha- yugena acchannà maü kaõñhe gahetvà kattikarattivàraü nànubhavissati imaü mayhaü dukkhaü, etad eva hi maü bàdhatãti. So evaü màtugàmaü àrabbha vippalapanto yeva kàlaü katvà niraye nibbatti. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà jayampatikà idàni jayampatikà, taü kàraõaü paccakkhaü katvà ñhita- àkàsaññhadevatà pana aham evà" 'ti. Puppharattajàtakaü. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K koddhetvà. 2 K nàmam pi. 3 K parihãnà, Bp parihinno. >/ #<[page 501]># %< 8. Sigàlajàtaka. (148) 501>% $<8. Sigàlajàtaka.>$ Nàhaü punaü na ca punan ti. Idaü Satthà Jetavane viharanto kilesaniggahaü àrabbha kathesi. Sàvatthãyaü kira pa¤ca- satamattà sahàyakà mahàvibhavà seññhiputtà Satthu dhammadesanaü sutvà sàsane uraü datvà pabbajitvà Jetavane antokoñisanthàre vihariüsu. Ath' ekadivasaü tesaü aóóharattasamaye kilesanissito saükappo uppajji. Te ukkaõñhitvà attanà jahitakilese puna gaõhituü cittaü uppàdayiüsu. Atha Satthà aóóharattasamanantare sabba¤¤åta¤àõadaõóadãpikaü ukkhi- pitvà "kataràya nu kho ratiyà Jetavane bhikkhå viharantãti" ajjhà- sayaü olokento tesaü bhikkhånaü abbhantare kàmaràgasaükappassa uppannabhàvaü a¤¤àsi. Satthà ca nàma ekaputtikà itthã attano puttaü viya ekacakkhuko puriso cakkhuü viya attano sàvake rakkhati, pubbaõhàdisu yasmiü yasmiü samaye tesaü kilesà uppajjanti te tesaü kilese tatoparaü vaóóhituü adatvà tasmiü tasmiü yeva samaye niggaõ- hàti, ten' assa etad ahosi: "ayaü cakkavattira¤¤o antonagare yeva corànaü uppannakàlo viya vattati, idàn' eva nesaü dhammadesanaü kathetvà\<*<1>*>/ te kilese niggaõhitvà arahattaü dassàmãti" so surabhigandha- kuñito nikkhamitvà madhurassarena "ânandà" 'ti àyasmantaü dhamma- bhaõóàgàrikaü ânandattheraü àmantesi. Thero "kiü bhante" ti àgantvà vanditvà aññhàsi. "ânanda yattakà bhikkhå antokoñisanthàre viharanti sabbe va gandhakuñipariveõe sannipàtehãti". Evaü kir' assa ahosi: "sac' àhaü te yeva pa¤casatà bhikkhå pakkosàpessàmi `Satthàrà no abbhantare kilesànaü uppannabhàvo ¤àto' ti saüviggamànasà dhamma- desanaü pañicchituü na sakkhissantãtã", tasmà "sabbe sannipàtehãti" àha. Thero "sàdhu bhante" ti avàpuraõaü àdàya pariveõena parive- naü àhiõóitvà sabbe bhikkhå gandhakuñipariveõe sannipàtetvà Buddhà- sanaü pa¤¤àpesi. Satthà pallaüke àbhujitvà\<*<2>*>/ ujuü kàyaü paõidhàya silàpañhaviyaü patiññhahamàno Sineru viya pa¤¤attabuddhàsane nisãdi àvelàvelàyamakayamakà chabbaõõabuddharasmiyo vissajjento, tàpi ras- miyo pàtimattà chattamattà kåñàgàrakucchimattà chijjitvà chijjitvà gaganatalaü vijjullatà viya saücariüsu. Aõõavakucchiü khobhetvà bàlasuriyuggamanakàlo viya ahosi. Bhikkhusaügho pi Satthàraü vanditvà garucittaü paccupaññhapetvà rattakambalasàõiü parikkhipanto viya parivàretvà nisãdi Satthà brahmassaraü nicchàrento bhikkhå \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so Bp; K katvà. 2 K àbhu¤jitvà. >/ #<[page 502]># %<502 I. Ekanipàta. 15. Kakaõñakavagga.>% àmantetvà "na bhikkhave bhikkhunà nàma kàmavitakkaü vyàpàda- vitakkaü vihiüsàvitakkan ti ime tayo akusalavitakke vitakketuü vaññati, antouppannakileso hi parittako ti ¤àtuü na vaññati, kileso nàma paccàmittasadiso, paccàmitto ca khuddako nàma n' atthi, okàsaü labhitvà vinàsam eva pàpeti, evam evaü appamattako pi kileso uppajjitvà vaóóhituü labhanto mahàvinàsam pàpeti, kileso nàma esa halàhalavisåpamo uppàditacchavikaõóunibho\<*<1>*>/ àsãvisapañi- bhàgo asaniaggisadiso allãyituü na yutto, àsaükitabbo, uppannupannak- khaõe yeva pañisaükhànabalena bhàvanabalena yathà muhuttam pi hadaye añhatvà paduminipattà udabindåni viya vivaññati evaü pajahi- tabbo, poràõakapaõóitàpi appamattakam pi kilesaü garahitvà yathà puna abbhantare n' uppajjati evaü niggaõhiüså" 'ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bo- dhisatto sigàlayoniyaü pañisandhiü gahetvà rara¤¤e nadãtãre nivàsaü kappesi. Ath' eko jarahatthi Gaïgatãre kàlam akàsi. Sigàlo gocarapasuto taü sarãraü disvà "mahà me gocaro up- panno" ti gantvà soõóe óasi, naïgalãsàya daññhakàlo viya ahosi. So "n' atth' ettha khàditabbayuttakan" ti dante óasi, aññhimhi daññhakàlo viya ahosi. Kaõõe óasi, suppakoñiyaü daññhakàlo viya ahosi. Udare dasi, kusåle daññhakàlo viya ahosi. Pàde óasi, uduk- khale daññhakàlo viya ahosi. Naïguññhe óasi, musale daññhakàlo viya ahosi. "Etthàpi n' atthi khàditabbayuttakan" ti sabbattha assàdaü alabhanto vaccamagge óasi, mudupåve daññhakàlo viya ahosi. So "laddhaü dàni me imasmiü sarãre muduü khàdi- tabbayuttaññhànan" ti tato patthàya khàdanto antokucchiü pavisitvà vakkahadayàdãni khàditvà pipàsitakàle lohitaü pivitvà nipajjitakàle udaraü pattharitvà nipajjati. Ath' assa etad ahosi: "idaü hatthisarãraü mayhaü nivàsasukhatàya gehasadisaü, khàditukàmatàya sati pahåtamaüsaü, kiü dàni me a¤¤attha kamman" ti so a¤¤attha agantvà hatthikucchiyam yeva maüsaü khàditvà vasati. Gacchante gacchante kàle nidàghavàtasam- phassena\<*<2>*>/ c' eva suriyarasmisantàpena ca taü kuõapaü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 Bp uppàditachavikaõóusadiso, K uppàñinatacchavigaõóanibho. 2 K -phasse. >/ #<[page 503]># %< 8. Sigàlajàtaka. (148) 503>% sussitvà valiyo gaõhi. Sigàlassa paviññhadvàraü pihitaü. Anto- kucchi andhakàro ahosi. Sigàlassa lokantarikanivàso viya jàto. Kuõape sussante maüsam pi sussi. Lohitam pi pacchijji. So nikkhamanadvàraü alabhanto bhayappatto hutvà sandhàvanto ito c' ito ca paharitvà nikkhamanadvàraü pariyesamàno vica- rati. Evaü tasmiü ukkhaliyaü piññhapiõóã viya antokucchiyaü sijjamàne\<*<1>*>/ katipàhaccayena mahàmegho pàvassi. Atha maü kuõapaü temitvà uññhàya pakatisaõñhànena aññhàsi. Vacca- maggo vivaño hutvà tàrakà viya pa¤¤àyi. Sigàlo taü chiddaü disvà "idàni me jãvitaü laddhan" ti yàva hatthisãsà pañikka- mitvà vegena pakkhanditvà vaccamaggaü sãsena paharitvà nikkhami. Tassa sambhinnasarãrattà\<*<2>*>/ sabbalomàni vaccamagge allãyiüsu. So tàlakkhandhasadisena nillomena sarãrena ubbigga- citto muhuttaü dhàvitvà nivattitvà nisinno sarãraü oloketvà "idaü dukkhaü mayhaü na a¤¤ena kataü, lobbahetu lobha- kàraõà\<*<3>*>/ lobhaü nissàya mayà etaü kataü, ito dàni paññhàya na lobhavasiko bhavissàmi, puna hatthisarãraü nàma na pavisis- sàmãti" saüviggahadayo hutvà imaü gàtham àha: @@ Tattha na càpi apunappunan ti akàro nipàtamatto. Ayam pan' etissà sakalàya pi gàthày' attho: ahaü hi ito puna tato ca punan ti vuttavàrato puna tato pi ca\<*<4>*>/ punappunaü vàraõasarãrasaükhàtaü hatthibondiü na pavek- khàmi, kiükàraõà: tañhà hi bhayatajjito tathà hi ahaü imasmiü yeva pavesane bhayatajjito, maraõabhayena santàsaü saüvegaü àpàdito ti. Eva¤ ca pana vatvà tato ca palàyitvà puna taü và a¤¤aü và hatthisarãram pi nivattitvà na olokesi, tato paññhàya na lobhavasiko ahosi. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà "bhikkhave\<*<5>*>/ antoup- pannakilesassa nàma vaóóhituü adatvà tattha tatth' eva niggaõhituü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K sijjamàno. 2 K saüsinna- corr. to saüjinna- over the line and to saübhinna- under the line, B saübhinna- and sa¤chinna-. 3 so Bp; K pàõalo-. 4 so K; Bp iti vuttam tato puna tato pi ca. 5 K na bhikkhave. >/ #<[page 504]># %<504 I. Ekanipàta. 15. Kakaõñakavagga.>% vaññatãti" vatvà saccàni pakàsetvà jàtakaü samodhànesi: (Saccapari- yosàne pa¤casatàpi te bhikkhå arahatte patiññhahiüsu, avasesesu keci sotàpannà keci sakadàgàmino keci anàgàmino ahesuü) "Tadà sigàlo aham eva ahosin" ti. Sigàlajàtakaü. $<9. Ekapaõõajàtaka.>$ Ekapaõõo ayaü rukkho ti. Idaü Satthà Vesàliyaü upanissàya mahàvane kåñàgàrasàlàyaü viharanto vesàlikaü duññha- Licchavikumàrakaü àrabbha kathesi. Tasmiü hi kàle Vesàlinagaraü gàvutagàvutantare tãhi pàkàrehi parikkhittaü tãsu ñhànesu gopuraññà- lakayuttaü\<*<1>*>/ paramasobhaggappattaü. Tattha niccakàlaü rajjaü kàretvà vasantànaü yeva ràjånaü sattasahassàni sattasatàni satta ca ràjàno honti, tattakà yeva uparàjàno tattakà senàpatino tattakà bhaõóàgàrikà. Tesaü ràjakumàrànaü antare eko duññha-Licchavikumàro nàma ahosi kodhano caõóo pharuso daõóena saddhiü {àsãviso} viya niccaü pajjalito. Kodhena tassa purato dve tãõi vacanàni kathetuü samattho nàma n' atthi, taü n' eva màtàpitaro na ¤àtayo na mittasuhajjà sikkhàpetuü nàsakkhiüsu\<*<2>*>/. Ath' assa màtàpitunnaü etad ahosi: "ayaü kumàro atipharuso sàhasiko, ñhapetvà Sammàsambuddhaü a¤¤o imaü vinetuü samattho nàma n' atthi, Buddhaveneyyena bhavitabban" ti te naü àdàya Satthu santikaü gantvà vanditvà "bhante ayaü kumàro caõóo pharuso kodhena pajjalati, imassa ovàdaü dethà" 'ti. Satthà taü kumàraü ovadi: "kumàra imesu nàma sattesu caõóena pharusena sà- hasikena viheñhakajàtikena na bhavitabbaü, pharusavàco nàma vijàta- màtuyàpi pituno pi puttassa pi bhàtubhaginãnam pi pajàpatiyàpi mitta- bandhavànaü appiyo hoti amanàpo, óasituü àgacchanto sappo viya añaviyaü uññhitacoro viya khàdituü àgacchanto yakkho viya ca ubbe- janãyo\<*<3>*>/ hutvà dutiyakacittavàre\<*<4>*>/ nirayàdisu nibbattati, diññhe yeva ca dhamme kodhano puggalo maõóitapasàdhito\<*<5>*>/ pi dubbaõõo va hoti, puõõacandasassirãkam pi 'ssa mukhaü jàlàbhihatapadumaü viya malag- gahãtaka¤canàdàsamaõóalaü viya viråpaü hoti, duddasikaü kodhaü nissàya hi sattà satthaü àdàya attanà va attànaü paharanti visaü khàdanti rajjuyà ubbandhanti papàtà patanti, evaü kodhavasena kàlaü katvà nirayàdisu uppajjanti, viheñhakajàtiyàpi diññhe yeva dhamme \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K gopuraddhàlaka-. 2 Bp na sakkh-. 3 K -niyo. 4 so K; Bp dutiyacittavàre. 5 K -pàsàdhito. >/ #<[page 505]># %< 9. Ekapaõõajàtaka. (149.) 505>% garahaü patvà kàyassa bhedà nirayàdisu uppajjanti, puna manussattaü labhitvà jàtakàlato paññhàya rogabahulà. va honti\<*<1>*>/, cakkhurogo sota- rogo ti àdisu ca rogesu ekato paññhàya ekasmiü patanti, rogena apari- muttà va hutvà niccadukkhità va honti, tasmà sabbasattesu metta- cittena hitacittena bhavitabbaü, evaråpo hi puggalo nirayàdibhayena parimuccatãti\<*<2>*>/". So kumàro ovàdaü labhitvà ekovaden' eva nihata- màno danto nibbisevano mettacitto muducitto ahosi, akkosantam pi paharantam pi nivattivà na olokesi, uddhañadàñho viya sappo alac- chinno viya kakkañako\<*<3>*>/ chinnavisàõo viya ca usabho ahosi. Tassa taü pavattiü ¤atvà bhikkhå dhammasabhàyaü kathaü samuññhàpesuü: "àvuso duññha-Licchavikumàraü suciram pi ovaditvà n' eva màtàpitaro na ¤àtimittàdayo dametuü sakkhiüsu, Sammàsambuddho pana eko- vàden' eva dametvà nibbisevanaü katvà mattavaravàraõaü viya samug- gahitàõa¤ cha\<*<4>*>/ kàraõaü akàsi, yàva subhàsitaü idaü 'hatthidamakena bhikkhave hatthidammo sàrito, ekaü yeva disaü dhàvati puratthimaü và pacchimaü và uttaraü và dakkhiõaü và, assadamakena --pe--, go- damakena --pe-- dakkhiõaü và, Tathàgatena bhikkhave arahatà Sammà- sambuddhena purisadammo sàrito, aññha disà vidhàvati, råpã råpàni passati, ayam eva tàdiso\<*<5>*>/ --pe--, so vuccati yoggàcariyànaü\<*<6>*>/ anuttaro purisadammasàrathãti", na hi àvuso Sammàsambuddhena sadiso purisa- dammasàrathi\<*<7>*>/ nàma atthãti". Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhik- khave etarahi kathàya sannisinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "na bhikkhave idàn' ev' esa mayà ekovàden' eva damito, pubbe p' ahaü imaü ekovàden' eva damesin" ti vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto udiccabràhmaõakule nibbattitvà vayappatto Takkasilàyaü tayo vede sabbasippàni ca uggaõhitvà ka¤ci kàlaü gharàvàsaü vasitvà màtàpitunnaü accayena isipabbajjaü pabba- jitvà abhi¤¤à ca samàpattiyo ca\<*<8>*>/ nibbattetvà Himavante vàsaü kappesi. Tattha ciraü vasitvà loõambilasevanatthàya jana- padaü àgantvà Bàràõasiü patvà ràjuyyàne vasitvà punadivase sunivattho supàruto tàpasàkappasampanno bhikkhàya nagaraü \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K và hoti, Bp ca honti. 2 K na parimuccantãti, Bp muccati iti. 3 so Bp; K kakaõñako. 4 so K; Bp samuggahitànaü. 5 K kàdisà. 6 Bp yogàvacaràcari-. 7 K -thã 8 K omits ca. >/ #<[page 506]># %<506 I. Ekanipàta. 15. Kakaõñakavagga.>% pavisitvà ràjadvàraü pàpuõi. Ràjà sãhapa¤jarena\<*<1>*>/ olokento taü disvà iriyàpathe pasãditvà "ayaü tàpaso santindriyo santa- mànaso yugamattadaso\<*<2>*>/ padavàre padavàre sahassatthavikaü ñhapento viya sãhavijambhitena àgacchati, sace santadhammo nàm' eko atthi imassa ten' abbhantarena bhavitabban" ti cinte- tvà ekaü amaccaü olokesi. So "kiü karomi devà" 'ti àha. "Etaü tàpasaü ànehãti". So "sàdhu devà 'ti Bodhisattaü upasaükamitvà vanditvà hatthato bhikkhàbhàjanaü gahetvà "kiü mahàpu¤¤à" 'ti vutte "bhante ràjà pakkosatãti" àha. Bodhisatto "na mayaü ràjakulåpagà, hemavatakà nàm' amhà" 'ti àha. Amacco gantvà tam atthaü ra¤¤o àrocesi. Ràjà "a¤¤o amhàkaü kulåpako n' atthi, ànehi nan "ti àha. Amacco gantvà Bodhisattaü vanditvà yàcitvà ràjanivesanaü pavesesi. Ràjà Bodhisattaü vanditvà samussitasetacchatte ka¤canapallaüke nisãdàpetvà attano pañiyattaü nànaggarasabhojanaü bhojetvà "bhante kuhiü vasathà" 'ti pucchi. "Hemavatakà mayaü mahà- ràjà" ti. "Idàni kahaü gacchathà" 'ti "Vassàrattànuråpaü senàsanaü upadhàrema mahàràjà" 'ti "Tena hi bhante amhàkaü ¤eva uyyàne vasathà" 'ti pañi¤¤aü gahetvà sayam pi bhu¤jitvà Bodhisattaü àdàya uyyànaü gantvà paõõasàlaü màpetvà rattiñ- ñhànadivàñhànàni\<*<3>*>/ kàretvà pabbajitaparikkhàre datvà uyyàna- pàlaü pañicchàpetvà nagaraü pàvisi. Tato paññhàya Bodhisatto uyyàne vasati. Ràjàpi 'ssa divase divase dvatikkhattuü upañ- ñhànaü gacchati. Tassa pana ra¤¤o duññhakumàro nàma putto ahosi caõóo pharuso, n' eva ràjà dametuü asakkhi na sesa¤à- takà. Amaccàpi bràhmaõagahapatikàpi ekato hutvà "sàmi, mà evaü kari, evaü kàtuü na labbhà" ti kujjhitvà kathentàpi kathaü gàhàpetum na sakkhiüsu. Ràjà cintesi: "ñhapetvà mama ayyaü sãlavantaü tàpasaü a¤¤o imaü kumàraü dametuü samattho nàma n' atthi, so yeva naü damessatãti" so kumàraü àdàya Bodhisattassa santikaü gantvà "bhante ayaü kumàro caõóo \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K siühapaïjareõa. 2 Bp -dasso. 3 both K and Bp -divàññhà-. >/ #<[page 507]># %< 9. Ekapaõõajàtaka (149.) 507>% pharuso, mayaü imaü dametuü na sakkoma, tumhe taü ekena upàyena sikkhàpethà" 'ti kumàraü Bodhisattassa niyyàdetvà pakkàmi. Bodhisatto kumàraü gahetvà uyyàne vicaranto ekato ekena ekato ekenà 'ti dvãhi yeva pattehi ekaü nimbapotakaü disvà kumàraü àha: "kumàra etassa tàva ruk- khassa potakassa paõõaü khàditvà rasaü jànàhãti". So tassa ekaü paõõaü saükhàditvà rasaü ¤atvà dhãti saha kheëena bhåmiyaü nuññhubhi\<*<1>*>/, "kiü etaü kumàrà"' ti vutte "bhante idàn' ev' esa rukkho halàhalavisåpamo, vaóóhanto pana bahå manusse màressatãti" nimbapotakaü uppàñetvà hatthehi pari madditvà imaü gàtham àha: @@ Tattha ekapaõõo ti ubhosu passesu ekekapaõõo, na bhumyà caturaï- gulo ti bhåmito caturaïgulamattam pi na vaóóhito, phalenà ti palàsena, visakappenà ti halàhalavisasadisena, evaü khuddako\<*<2>*>/ pi samàno evaråpena tittakena paõõena samannàgato ti attho, mahàyaü kiü bhavissatãti yadà panàyaü vuddhippatto mahà bhavissati tadà kiü nàma bhavissati, addhà manussa- màraõako\<*<3>*>/ bhavissatãti evaü uppàñetvà madditvà chaóóesin\<*<4>*>/ ti àha. Atha naü Bodhisatto etad avoca: "kumàra tvaü imaü nimbapotakaü idàn' eva evaü tittako, mahallakakàle kuto imaü nissàya vaóóhãti' uppàñetvà madditvà chaóóesi\<*<5>*>/, yathà tvaü etasmiü pañipajji evaü eva tvaü\<*<6>*>/ raññhavàsino pi `ayaü kumàro daharakàle yeva evaü caõóo pharuso, mahallakakàle rajjaü patvà kiü nàma karissati, kuto amhàkaü etaü nissàyo vaó- óhãti' tava kulasantakaü rajjaü adatvà nimbapotakaü viya taü\<*<6>*>/ uppàñetvà raññhà pabbàjaniyakammaü\<*<6>*>/ karissanti. Tasmà nimba- rukkhapañibhàgataü hitvà ito paññhàya khantimettànuddayasam- panno hohãti". So tato paññhàya nihatamàno nibbisevano khantimettànuddayasampanno hutvà Bodhisattassa ovàde ñhatvà \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K nuññhabhi, B niññhubhi. 2 so Bp; K khuddakena. 3 K manussà-. 4 K chaóóhesin, Bp chaññesi. 5 K chaóóhesi, Bp chaññesi. 6 so both K and Bp. >/ #<[page 508]># %<508 I. Ekanipàta. 15. Kakaõñakavagga.>% pitu accayena rajjaü patvà dànàdãni pu¤¤akammàni katvà yathà- kammaü agamàsi. Satthà imaü dhammadesanaü àharitvà "na bhikkhave idàn' ev' esa duññha-Licchavikumàro mayà damito, pubbe pi ahaü etaü damesi yevà" 'ti vatvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà duññhakumàro ayaü Licchavikumàro ahosi, ràjà ânando, ovàdadàyakatàpaso pana aham evà" 'ti. Ekapaõõajàtakaü. $<10. Sa¤jãvajàtaka.>$ Asantaü yo paggaõhàtãti. Idaü Satthà Veëuvane vi- haranto Ajàtasattussa ra¤¤o asantapaggahaü àrabbha kathesi. So hi Buddhànaü pañikaõñakabhåte dussãle pàpadhamme Devadatte pasãditvà taü asantaü asappurisaü paggayha "tassa sakkàraü karis- sàmãti" bahuü dhanam pariccajitvà Gayàsãse vihàraü kàretvà tass' eva vacanaü gahetvà pitaraü dhammaràjànaü sotàpannaü ariyasàva- kaü ghàtetvà attano sotàpattimaggassa upanissayaü chinditvà mahà- vinàsam patto. So hi "Devadatto pañhavipaviññho" ti sutvà "kacci nu kho mam pi pañhavi gileyyà" 'ti bhãtatasito rajjasukhaü na la- bhati, sayane assàdaü na vindati, tibbakàraõàbhitunno\<*<1>*>/ hatthipoto viya kampamàno vicarati. So pañhaviü phalamànaü viya avãcijàlaü nikkhamantaü viya pañhaviyà attànaü giliyamànaü viya àdittàya loha- pañhaviyà uttànakaü nippajjàpetvà ayasålehi koññiyamànaü viya ca samanupassi. Ten' etassa\<*<2>*>/ pahañakukkuñasseva muhuttam pi kampa- mànassa avatthànaü nàma na hosi. Sammàsambuddhaü passitukàmo khamàpetukàmo pa¤haü pucchitukàmo ahosi, attano aparàdhamahanta- tàya upasaükamituü na sakkoti. Ath' assa Ràjagahanagare\<*<3>*>/ katti- karattivàre sampatte devanagaraü viya nagare alaükate mahàtale amaccagaõaparivutassa ka¤canàsane nisinnassa Jãvakaü\<*<4>*>/ Komàrabhaccaü\<*<5>*>/ avidåre nisinnaü disvà etad ahosi: "Jãvakaü\<*<4>*>/ gahetvà Sammàsambuddhaü passissàmi, na kho pana sakkà mayà ujukam eva vattuü: `ahaü samma Jãvaka sayaü gantuü na sakkomi, ehi maü satthu santikaü nehãti' pariyàyena pana rattisampadaü vaõõetvà\<*<6>*>/ 'kan\<*<7>*>/ nu kho ajja \<-------------------------------------------------------------------------- 1 K -tuõõo 2 K tetetassa. 3 K -naïgare. 4 K jãvikaü. 5 K -bhaõóaü. 6 K vannetvà. 7 K kin. >/ #<[page 509]># %< 10. Sa¤jãvajàtaka. (150.) 509>% mayaü samaõaü và bràhmaõaü và payirupàseyyàma yan no payiru- pàsantànaü\<*<1>*>/ cittaü pasãdeyyà' 'ti vakkhàmi, taü sutvà amaccà attano Satthàrànaü vaõõaü kathessanti, Jãvako pi Sammàsambuddhassa vaõõaü kathessati, atha naü gahetvà Satthu santikaü gacchissàmãti" so pa¤- cahi padehi rattiü vaõõesi: "Lakkha¤¤à vata bho dosinà ratti, abhiråpà vata bho dosinà ratti, dassanãyà\<*<2>*>/ vata bho dosinà ratti, pàsàdikà vata bho dosinà ratti, ramaõãyà\<*<2>*>/ vata bho dosinà ratti, kaü nu khv-ajja mayhaü\<*<2>*>/ samaõaü và bràhmaõaü và payirupàsato cittaü pasãdeyyà" 'ti. Ath' eko amacco Puràõassa Kassapassa vaõõaü kathesi eko Makkhaligosàlassa eko Ajitakesakambalassa eko Kakudha- kaccàyanassa eko sa¤jayabelaññhiputtassa eko Nàthaputtanigaõñhassà 'ti. Ràjà tesaü kathaü sutvà tuõhã ahosi. So hi Jãvakass' eva mahà- amaccassa kathaü paccàsiüsati. Jãvako pi "ra¤¤o maü àrabbha ka- thite yeva jànissàmãti" avidåre tuõhã nisãdi. Atha naü ràjà àha: "tvaü pana samma jãvaka kiü tuõhãti". Tasmiü khaõe Jãvako uññhà- yàsanà yena Bhagavà ten' a¤jaliü panàmetvà "eso deva arahaü Sammàsambuddho amhàkaü ambavane viharati saddhiü aóóhateëasehi bhikkhusatehi, ta¤ ca pana Bhagavantaü evaü kalyàõo kittisaddo abbhuggato" ti nava arahàdiguõe vatvà jàtito paññhàya pubbanimittà- dibhedaü Bhagavato ànubhàvaü pakàsetvà "taü Bhagavantaü devo payirupàsatu, dhammaü suõàtu, pa¤haü pucchatå" 'ti àha. Ràjà sampuõõamanoratho hutvà "tena hi samma Jãvaka hatthiyànàni kappà- pehãti" yànàni kappàpetvà mahantena ràjànubhàvena Jãvakambavanaü gantvà gandhamaõóalamàlehi\<*<4>*>/ bhikkhusaüghaparivutaü Tathàgataü disvà santavãcimajjhe mahaõõavaü viya niccalaü bhikkhusaüghaü ito c' ito ca anuviloketvà "evaråpà nàma me parisà na diññhapubbà" ti iriyàpathe yeva pasãditvà saüghassa a¤jalim paggaõhitvà thutim katvà Bhagavantaü vanditvà ekamantaü nisinno sàma¤¤aphalapa¤haü pucchi. Ath' assa Bhagavà dvãhi bhàõavàrehi patimaõóetvà Sàma¤¤a- phalasuttantaü kathesi. So suttapariyosàne attamano Bhagavantaü khamàpetvà uññhàyàsanà padakkhiõaü katvà pakkàmi. Satthà aci- pakkantassa ra¤¤o bhikkhå àmantetvà "khat' àyaü bhikkhave ràjà, \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so Bp; K -pàsento. 2 K -niyyà. 3 K mayaü. 4 K -màëlehi. >/ #<[page 510]># %<510 1. Ekanipàta. 15. Kakaõñakavagga.>% sac' àyaü bhikkhave ràjà issariyakàraõà pitaraü dhammikaü dhamma- ràjànaü jãvità na voropessatha imasmiü yeva àsane virajaü vàtamalaü dhammacakkhuü uppajjissatha, Devadattam pana nissàya asantam paggahaü katvà sotàpattiphalà parihãno" ti àha. Punadivase bhikkhå dhammasabhàyaü kathaü samuññhàpesuü: "àvuso Ajàtasattu kira asan- taü\<*<1>*>/ paggahaü katvà dussãlaü pàpakammaü Devadattaü nissàya pitu- ghàtakammassa katattà sotàpattiphalà parihãno Devadattena nàsito ràjà" ti. Satthà àgantvà "kàya nu 'ttha bhikkhave etarahi kathàya sanni- sinnà" ti pucchitvà "imàya nàmà" 'ti vutte "na bhikkhave Ajàtasattu idàn' eva asantaü\<*<1>*>/ paggahaü katvà mahàvinàsam patto, pubbe p' esa asantapaggahen' eva attànaü nàsesãti" vatvà atãtaü àhari: Atãte Bàràõasiyaü Brahmadatte rajjaü kàrente Bodhisatto mahàvibhave bràhmaõakule nibbattitvà vaya- patto Takkasilaü gantvà sabbasippàni uggaõhitvà Bàràõasiyaü disàpàmokkho àcariyo hutvà pa¤camàõavakasatàni sippaü vàceti. Tesu màõavesu Sa¤jãvo nàma màõavo atthi. Bodhisatto tassa matakuññhàpanamantaü adàsi. So uññhàpanamantam eva gahe- tvà pañibàhanamantaü pana agahetvà\<*<2>*>/ ekadivasaü màõavehi sad- dhiü dàruatthàya ara¤¤aü gantvà ekaü matavyagghaü disvà màõave àha: "bho imaü matavyagghaü uññhàpessàmãti". Mà- õavà "na sakkhissasãti". àhaüsu. "Passantànaü ¤eva vo uññhà- pessàmãti". "Sace màõava\<*<3>*>/ sakkosi uññhàpehãti" eva¤ ca pana vatvà te màõavà rukkhaü abhiråhiüsu. Sa¤jãvo mantaü pari- vattetvà matavyagghaü sakkharàya pahari. Vyaggho uññhàya vegenàgantvà Sa¤jãvaü galanàliyaü óasitvà jãvitakkhayaü pàpe- tvà tatth' eva pati. Sa¤jãvo pi tatth' eva pati. Ubho pi ekañ- ñhàne yeva matà nipajjiüsu. Màõavà dàruü\<*<4>*>/ àdàya gantvà taü pavattiü àcariyassa àrocesuü\<*<5>*>/. âcariyo màõave àmantetvà "tàtà asantapaggahakàraõà nàma ayuttaññhàne sakkàrasammànaü karonto evaråpaü dukkhaü pañilabhati\<*<6>*>/ yevà" 'ti vatvà imam gàtham àha: \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so Bp; K.asanta. 2 so Bp; K gahetvà. 3 K -và. 4 K dàrå, Bp dàråni. 5 K àrocesi. 6 K -labhanti. >/ #<[page 511]># %< 10. Sa¤jãvajàtaka. (150.) 511>% @*>/ tam eva ghàsaü kurute vyaggho Sa¤jãviko yathà ti. || Ja_I:146 ||>@ Tattha asantan ti tãhi duccaritehi samannàgataü dussãlaü pàpadhammaü, yo paggaõhàtãti yaü khattiyàdisu yo koci evaråpaü dussãlaü pabbajitaü và cãvaràdisampadànena gahaññhaü và uparajjasenàpatiññhànàdisampadànena paggaõ- hàti sakkàrasammànaü karotãti attho, asantaü c' åpasevatãti\<*<1>*>/ yo ca evaråpaü asantaü dussãlaü upasevati bhajati payirupàsati, tam eva ghàsaü kurute ti tam eva asantaü sampaggahantaü yo dussãlo pàpapuggalo ghasati saükhàdati vinà- saü pàpeti, kathaü: vyaggho Sa¤jãviko yathà ti yathà Sa¤jãvena màõavena mantaü parivattetvà matavyaggho Sa¤jãviko\<*<2>*>/ jãvitasampadànena sampaggahito attano jãvitadàyakaü\<*<3>*>/ Sa¤jãvam eva jãvità voropetvà tatth' eva pàtesi evam a¤¤o pi yo asantasampaggahaü karoti so dussãlo taü attano sampaggahaü eva vinàseti, evaü asantasampaggàhikà vinàsaü pàpuõantãti. Bodhisatto imàya gàthàya màõavànaü dhammaü desetvà dànàdãni pu¤¤ani katvà yathàkammaü gato. Satthàpi imaü dhammadesanaü àharitvà jàtakaü samodhànesi: "Tadà matavyagghupaññhàko màõavo Ajàtasattu ahosi, disàpàmokkho àcariyo pana aham evà" 'ti. Sa¤jãvajàtakaü. Kakaõñakavaggo pannarasamo. Ekanipàtavaõõanà niññhità. \<-------------------------------------------------------------------------- 1 so Bp; K våpa-. 2 K jãviko. 3 K jitadàyakaü.>/