Input by the Sri Lanka Tripitaka Project [CPD Classification 2.5.2] [PTS Vol Dh - ] [\z Dhp /] [\f I /] [PTS Page 001] [\q 1/] [BJT Vol Dh - ] [\z Dhp /] [\w I /] [BJT Page 026] [\x 26/] SuttantapiÂake KhuddakanikÃyo (Dutiyo gantho) DhammapadapÃÊi ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿ ³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! ³ ³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³ ³ ³ ³ Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for ³ ³ WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes ³ ³ BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): ³ ³ ³ ³ description character = ASCII ³ ³ ³ ³ long a à 195 ³ ³ long A ù 249 ³ ³ long i Å 197 ³ ³ long I ý 253 ³ ³ long u Æ 198 ³ ³ long U ô 244 ³ ³ vocalic r ­ 173 ³ ³ vocalic R ã 227 ³ ³ long vocalic r Ì 204 ³ ³ vocalic l Ê 202 ³ ³ long vocalic l Ë 203 ³ ³ velar n Ç 199 ³ ³ velar N § 167 ³ ³ palatal n ¤ 164 ³ ³ palatal N ¥ 165 ³ ³ retroflex t  194 ³ ³ retroflex T è 232 ³ ³ retroflex d ¬ 172 ³ ³ retroflex D Ö 214 ³ ³ retroflex n ï 239 ³ ³ retroflex N × 215 ³ ³ palatal s Ó 211 ³ ³ palatal S Á 193 ³ ³ retroflex s « 171 ³ ³ retroflex S å 229 ³ ³ anusvara æ 230 ³ ³ capital anusvara õ 245 ³ ³ visarga ÷ 247 ³ ³ capital visarga ê 234 ³ ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ Namo tassa bhagavato arahato sammÃsambuddhassa. 1. Yamakavaggo. 1. ManopubbaÇgamà dhammà manoseÂÂhà manomayà 1 Manasà ce paduÂÂhena bhÃsati và karoti và Tato naæ dukkhamanveti cakkaæ'va vahato padaæ. 2. ManopubbaÇgamà dhammà manoseÂÂhà manomayà 2 Manasà ce pasannena bhÃsati và karoti và Tato naæ sukhamanveti chÃyÃ'va anapÃyinÅ. 3. Akkocchi maæ avadhi maæ ajini maæ ahÃsi me 3 Ye taæ upanayhanti veraæ tesaæ na sammati. 4. Akkocchi maæ avadhi maæ ajini maæ ahÃsi me 4 Ye taæ na upanayhanti veraæ tesÆpasammati. [PTS Page 002] [\q 2/] 5. Na hi verena verÃni sammantÅdha kudÃcanaæ 5 Averena ca sammanti esa dhammo sanantano. 6. Pare ca na vijÃnanti mayamettha yamÃmase 6 Ye ca tattha vijÃnanti tato sammanti medhagÃ. 7. SubhÃnupassiæ viharantaæ indriyesu asaævutaæ 7 Bhojanambhi amatta¤¤uæ kusÅtaæ hÅnavÅriyaæ Taæ ve pasahati mÃro vÃto rukkhaæ'va dubbalaæ. 3 ùkroÓanmÃmavocanmÃma jayanmÃmahÃpayat Atra ye upanahyante vairaæ te«Ãæ na ÓÃmyati. 4 ùkroÓanmÃmavocanamÃmajayanmÃmahÃpayat Atra ye nopanahyante vairaæ te«Ãæ praÓÃmyati. (MÆlasarvÃstivÃdivinaya. KoÓÃmbakavastu) 5 Na hi vaireïa vairÃïi ÓÃmyantÅha kadÃcana K«Ãntyà vairÃïi ÓÃmyanti e«a dharma: sanÃtana: . 6 Pare'tra na vijÃnanti vayamatrodyamÃmahe Atra ye tu vijÃnanti te«Ãæ ÓÃmyanti medhakÃ: . (MÆlasarvÃstivÃdivinaya. KoÓÃmbakavastu) [BJT Page 28] [\x 28/] 8. AsubhÃnupassiæ viharantaæ indriyesu susaævutaæ 8 Bhojanambhi ca matta¤¤uæ saddhaæ ÃraddhavÅriyaæ Taæ ve nappasahati mÃro vÃto selaæ'va pabbataæ. 9. AnikkasÃvo kÃsÃvaæ yo vatthaæ paridahessati 9 Apeto damasaccena na so kÃsÃvamarahati. 10. Yo ca vantakasÃvassa sÅlesu susamÃhito 10 Upeto damasaccena sa ve kÃsÃvamarahati. 11. AsÃre sÃramatino sÃre cÃsÃradassino 11 Te sÃraæ nÃdhigacchanti micchÃsaækappagocarÃ. 12. SÃra¤ca sÃrato ¤atvà asÃra¤ca asÃrato 12 Te sÃraæ adhigacchanti sammÃsaækappagocarÃ. 13. YathÃgÃraæ ducchannaæ vuÂÂhi samativijjhati 13 Evaæ abhÃvitaæ cittaæ rÃgo samativijjhati. [PTS Page 003 [\q 3/] 14.] YathÃgÃraæ succhannaæ vuÂÂhi na samativijjhati 14 Evaæ subhÃvitaæ cittaæ rÃgo na samativijjhati. 15. Idha socati pecca socati pÃpakÃrÅ ubhayattha socati 15 So socati so viha¤¤ati disvà kamma kiliÂÂhamattano. 16. Idha modati pecca modati katapu¤¤o ubhayattha modati 16 So modati so pamodati disvà kamma visuddhimattano. 17. Idha tappati pecca tappati pÃpakÃrÅ ubhayattha tappati 17 PÃpaæ me katanti tappati bhiyyo tappati duggatiæ gato. 18. Idha nandati pecca nandati pÃpakÃrÅ ubhayattha nandati 18 PÃpaæ me katanti nandati bhiyyo nandati suggatiæ gato. [BJT Page 30] [\x 30/] 19. Bahumpi ce sahitaæ bhÃsamÃno 19 Na takkaro hoti naro pamatto Gopo'va gÃvo gaïayaæ paresaæ Na bhÃgavà sÃma¤¤assa hoti. 20. Appampi ce sahitaæ bhÃsamÃno 20 Dhammassa hoti anudhammacÃrÅ RÃga¤ca dosa¤ca pahÃya mohaæ SammappajÃno suvimuttacitto AnupÃdiyÃno idha và huraæ và Sa bhÃgavà sÃma¤¤assa hoti. Yamakavaggo paÂhamo. [PTS Page 004] [\q 4/] 2. AppamÃdavaggo. 1. AppamÃdo amatapadaæ pamÃdo maccuno padaæ 21 Appamattà na mÅyanti ye pamattà yathà matÃ. 2. Etaæ visesato ¤atvà appamÃdamhi paï¬ità 22 AppamÃde pamodanti ariyÃnaæ gocare ratÃ. 3. Te jhÃyino sÃtatikà niccaæ daÊhaparakkamà 23 Phusanti dhÅrà nibbÃïaæ yogakkhemaæ anuttaraæ. 4. UÂÂhÃnavato satimato sucikammassa nisammakÃrino 24 Sa¤¤atassa ca dhammajÅvino appamattassa yaso'bhiva¬¬hati. 5. UÂÂhÃnenappamÃdena sa¤¤amena damena ca 25 DÅpaæ kayirÃtha medhÃvÅ yaæ ogho nÃbhikÅrati. 1 ApramÃdo hyam­tapadaæ pramÃdo m­tyuna: padam Apramattà na bÅrayante ye pramattÃ: sadà m­tÃ: . (UdÃnavarga-apramÃdavarga. [V. 6] Apramadu amatapada pramadu macuno pada Apramata na miyati ye pramata yadha mutu. (PrÃ. Dha. ) 2 Etad viÓe«ato g¤atvà hyapramÃdasya païa¬ita: ApramÃde pramodata nityamÃrya: svagocaram. (UdÃnavarga-apramÃdavarga. [V. 10] Eta viÓe«adha ¤atva apramadasa panito Apramadi pramodia ariana goyari rato. (PrÃ. Dha. ) 4 UtthÃnavata: sm­tÃtmana: Óucicittasya niÓamyacÃriïa: Saæyatasya hi dharmajÅvino hyapramattasya yaÓo'bhivardhati. (UdÃnavarga-apramÃdavarga. [V. 6] UÂhanamato samtimato suyikamasa niÓmacarino Sa¤ata hi dhamajÅvino apramatasa yaÓidhava¬hati. (PrÃ. Dha. [A. 3](8) 5 UtthÃnenÃpramÃdena saæyamena damena ca DvÅpaæ karoti medhÃvi tamoghonÃbhimardati. (UdÃna-apramÃda. [V. 5] UÂhanena apramadena sa¤amena damena ca Divu karoti medhavi ya jara nabhimardati. (PrÃ. Dha. [A. 3](7) [BJT Page 32] [\x 32/] 6. PamÃdamanuyu¤janti bÃlà dummedhino janà 26 AppamÃda¤ca medhÃvi dhanaæ seÂÂhaæ'va rakkhati. 7. Mà pamÃdamanuyu¤jetha mà kÃmarati santhavaæ 27 Appamatto hi jhÃyanto pappoti vipulaæ sukhaæ. 8. PamÃdaæ appamÃdena yadà nudati paï¬ito 28 Pa¤¤ÃpÃsÃdamÃruyha asoko sokiniæ pajaæ PabbataÂÂho'va bhummaÂÂhe dhÅro bÃle avekkhati. [PTS Page 005] [\q 5/] 9. Appamatto pamattesu suttesu bahujÃgaro 29 Abalassaæ'va sÅghasso hitvà yÃti sumedhaso. 10. AppamÃdena maghavà devÃnaæ seÂÂhataæ gato 30 AppamÃdaæ pasaæsanti pamÃdo garahito sadÃ. 11. AppamÃdarato bhikkhu pamÃde bhaya dassivà 31 Saæyojanaæ aïuæ thÆlaæ ¬ahaæ aggÅva gacchati. 12. AppamÃdarato bhikkhu pamÃde bhaya dassivà 32 Abhabbo parihÃïÃya nibbÃïasseva santike. AppamÃdavaggo dutiyo. 6 Pramada anuyujati bala drumedhino jana Apramada tu medhavi dhana ÓeÂhi va rachati. (PrÃ. Dha. [A. 4](14) PramÃdamanuvartante bÃlÃdurmedhaso janÃ: ApramÃdaæ tu medhÃvÅ dhanaæ Óre«ÂhÅ va rak«ate. (UdÃnavarga-apramÃdavarga. [V. 10] 7 PramÃdaæ nÃnuyujyeta na kÃmaratisaæstavam Apramatta: sadÃdhyÃyÅ prÃpanute paramaæ sukhaæ. (UdÃnavarga. [Iv. V. 11] Na i pramada samayu aprati asava chayi Apramato hi jhayatu pranoti paramu sukhu. (PrÃ. Dha. ) Apramadi pramodiya ma gÃmarati sambhamu Apramato hi jhayatu viÓe«a adhigachati. (PrÃ. Dha. ) 8 PramÃdamapramÃdena yadà nudati paï¬ita: Prag¤ÃprasÃdamÃruhya tvaÓoka: ÓokinÅæ prajÃm Parvatastha iva bhÆmi«ÂhÃn dhÅro bÃlÃnavek«ate. (UdÃna-apramÃda. [V. 4] Prag¤ÃprasÃdamÃruhyÃÓocya: Óocato janÃn BhÆmi«ÂhÃniva Ólaiastha: sarvÃn prÃg¤o'nupaÓyati. (Yogabhëya. [T](40) Pramada apramadena yada nudati panitu Pra¤a prasada aruyu aÓoka Óoino jana PravataÂhova bhumaÂha dhÅru bala avechati. (PrÃ. Dha. [A 3](15) 9 Apramatu pramate«u sute«u baho jagaru AbalaÓa va bhadraÓu hatva yati sumedhasu. 10 Apramadaæ praÓaæsanti pramÃdo garhita: sadà ApramÃdena maghavÃn devÃnÃæ Óre«ÂhatÃæ gata: . (UdÃnavarga. [Iv. V. 24] Apramadena makaha devana samidhi gatu Apramada pragjhati pramadu garahitu sada. (PrÃ. Dha. [A 3](17) 11 ApramÃdarato bhik«u: pramÃde bhayadarÓaka: DurgÃdudadharata ÃtmÃnaæ paÇkasanna iva ku¤jara: . (UdÃnavarga apramÃda. 13) 12 Apramada ratu yo bhikhu pramadi bhayadarÓi và abhavu parihanae nivanaseva satii. (PrÃ. Dha. [B. 32] [BJT Page 34] [\x 34/] 3. Cittavaggo. 1. Phandanaæ capalaæ cittaæ durakkhaæ dunnivÃrayaæ 33 Ujuæ karoti medhÃvÅ usukÃro'va tejanaæ. 2. VÃrijo'va thale khitto okamokata ubbhato 34 Pariphandatidaæ cittaæ mÃradheyyaæ pahÃtave. 3. Dunniggahassa lahuno1 yatthakÃmanipÃtino 35 Cittassa damatho sÃdhu cittaæ dantaæ sukhÃvahaæ. [PTS Page 006] [\q 6/] 4. Sududdasaæ sunipunaæ yatthakÃmanipÃtinaæ 36 Cittaæ rakkhetha medhÃvÅ cittaæ guttaæ sukhÃvahaæ. 5. DÆraÇgamaæ ekacaraæ asarÅraæ kuhÃsayaæ 37 Ye cittaæ sa¤¤amessanti mokkhanti mÃrabandhanÃ. 6. AnavaÂÂhitacittassa saddhammaæ avijÃnato 38 ParipalavapasÃdassa pa¤¤Ã na paripÆrati. 7. Anavassutacittassa ananavÃhatacetaso 39 Pu¤¤apÃpapahÅïassa natthi jÃgarato bhayaæ. 8. KumbhÆpamaæ kÃyamimaæ viditvà nagarÆpamaæ cittamidaæ Âhapetvà 40 Yodhetha mÃraæ pa¤¤Ãyudhena jita¤ca rakkhe anivesano siyÃ. 9. Aciraæ vatayaæ kÃyo paÂhaviæ adhisessati 41 Chuddho apetavi¤¤Ãïo niratthaæ'va kaliÇgaraæ. 10. Diso disaæ yantaæ kayirà verÅ và pana verinaæ 42 MicchÃpaïihitaæ cittaæ pÃpiyo naæ tato kare. 1 Spandanaæ capalaæ cittaæ dÆrak«aæ durnivÃraïam S­juæ karoti medhÃvÅ i«ukÃra iva tejanam. (UdÃnavarga-citta. 8) Druraja drunivaraïa. (PrÃ. Dha. [A. 8] 2 VÃrija iva sthale k«ipatamokÃdoghÃt samuddh­ta: Pari«pandati vai cittaæ mÃradheyaæ prahÃtavai. (UdÃnavarga. [V. 2] 5 Duragama ekacara aÓarira guhaÓaya Ye cita sa¤ameÓati mocati marabhatana. (PrÃ. Dha. ) 6 AnavasthÅta cittasya saddharma mavijÃnata: PariplavalrasÃdasya prag¤Ã na paripÆryate. (UdÃnavarga. 31. [V. 28] AnavaÂÂhita citasa (prÃ. Dha. [A. 1] 7 AnavaÓuta citasa (prÃ. Dha. [A. 4] 9 Ayirena vata i kayu padhavi. . . . Siti Ruchu. . . . Ci¤ana niratha ba ka¬Ågaru (prÃ. Dha. [C VO](14) Aviraæ vata kÃyo'yaæ p­thivÅmadhiÓe«yati Áunyavyapetavig¤Ãno nirastaæ và ka¬aægaram. (UdÃna varga. [V. 35] [BJT Page 36] [\x 36/] 11. Na taæ mÃtà pità kayirà a¤¤e và pi ca ¤Ãtakà 43 SammÃpaïihitaæ cittaæ seyyaso naæ tato kare. Cittavaggo tatiyo. [PTS Page 007] [\q 7/] Pupphavaggo. 1. Ko imaæ paÂhaviæ vicessati[a 44] *Yamaloka¤ca imaæ sadevakaæ Ko dhammapadaæ sudesitaæ Kusalo pupphamiva pacessati. 2. Sekho paÂhaviæ vicessati 45 Yamaloka¤ca imaæ sadevakaæ Sekho dhammapadaæ sudesitaæ Kusalo pupphamiva pacessati. 3. PheïÆpamaæ kÃyamimaæ viditvà MarÅcidhammaæ abhisambudhÃno ChetvÃna mÃrassa papupphakÃni[b] Adassanaæ maccurÃjassa gacche. 4. PupphÃni heva pacinantaæ byÃsattamanasaæ naraæ 47 Suttaæ gÃmaæ mahogho'va maccu ÃdÃya gacchati. 5. PupphÃni heva pacinantaæ byÃsattamanasaæ naraæ 48 Atittaæ yeva kÃmesu antako kurute vasaæ. 6. YathÃpi bhamaro pupphaæ vaïïagandhaæ aheÂhayaæ 49 PaÊeti rasamÃdÃya evaæ gÃme munÅ care. 7. Na paresaæ vilomÃni na paresaæ katÃkataæ 50 Attano'va avekkheyya katÃni akatÃni ca. [PTS Page 008] [\q 8/] 8. YathÃpi ruciraæ pupphaæ vaïïavantaæ agandhakaæ 51 Evaæ subhÃsità vÃcà aphalà hoti akubbato. 9. YathÃpi ruciraæ pupphaæ vaïïavantaæ sagandhakaæ 52 Evaæ subhÃsità vÃcà saphalà hoti pakubbato. 1 *(Yamaloka ji) ita sadevaka Ko dhamapada sudeÓita kuÓala pu«aviva paye«iti (prÃ. Dha. [C. 1] 2 Budhu pradha. . . . åiti yamaloka ji eta sadevaka. Budhu dhamapada sudesita kuÓala pu«aciva paye«iti (prÃ. Dha. [C. 2] [A] vijessati iti bahÆsu. [B] sapupphakÃkÃnÅti kesuci. 4 Suptaæ vyÃghraæ mahogho và m­tyurÃdÃya gacchati. SaæcinvÃnakamevainaæ kÃmÃnamavit­ptanam. (ÁÃntiparva. 9939. MahÃbhÃrata. ) 5 Pu«pÃïÅva vicinvantamanyatragatamÃnasam. AnavÃpte«u kÃme«u M­tyurabhyeti mÃnavam. (ÁÃntiparva. 6540. MahÃbhÃrata. ) [BJT Page 38] [\x 38/] 10. YathÃpi ppupharÃsimhà kayirà mÃlÃkuïe bahÆ 53 Evaæ jÃtena maccena kattabbaæ kusalaæ bahuæ. 11. Na pupphagandho paÂivÃtameti na candanaæ tagaramallikà và 54 Sata¤ca gandho paÂivÃtameti sabbà disà sappuriso pavÃti. 12. Candanaæ tagaraæ vÃpi uppalaæ atha vassikÅ 55 Etesaæ gandhajÃtÃnaæ sÅlagandho anuttaro. 13. Appamatto ayaæ gandho yÃyaæ tagaracandanÅ 56 Yo ca sÅlavataæ gandho vÃti devesu uttamo. 14. Tesaæ sampannasÅlÃnaæ appamÃdavihÃrinaæ 57 Sammada¤¤Ã vimuttÃnaæ mÃro maggaæ na vindati. 15. Yathà saÇkÃradhÃnasmiæ ujjhitasmiæ mahÃpathe 58 padumaæ tattha jÃyetha sucigandhaæ manoramaæ. [PTS Page 009] [\q 9/] 16. Evaæ saÇkÃrabhÆtesu andhabhÆte puthujjane 59 Atirocati pa¤¤Ãya sammÃsambuddhasÃvako. Pupphavaggo catuttho. 4. BÃlavaggo. 1. DÅghà jÃgarato ratti dÅghaæ santassa yojanaæ 60 DÅgho bÃlÃnaæ saæsÃro saddhamma avijÃnataæ. 2. Cara¤ce nÃdhigaccheyya seyyaæ sadisamattano 61 Ekacariyaæ daÊhaæ kayirà natthi bÃle sahÃyatÃ. 3. Puttà matthi dhanammatthi iti bÃlo viha¤¤ati 62 Attà hi attano natthi kuto puttà kuto dhanaæ. 4. Yo bÃlo ma¤¤ati bÃlyaæ païa¬ito vÃ'pi tena so 63 BÃlo ca paï¬itamÃnÅ sa ve bÃlo'ti vuccati. 5. YÃvajÅvampi ce bÃlo vaï¬itaæ payirupÃsati 64 Na so dhammaæ vijÃnÃti dabbÅ sÆparasaæ yathÃ. [PTS Page 010] [\q 10/] 6. Muhuttampi ce vi¤g¤u paï¬itaæ payirupÃsati 65 Khippaæ dhammaæ vijÃnÃti jivhà sÆparasaæ yathÃ. 15 Yadha sagara u¬asa ujhitasa maha pathi Padumu tatra jaea suyi gandha manoramu. (PrÃ. Dha. [C. 3] 16 Yadha sagha dhamà à andhabhÆte prudhijane Abhioti pra¤ai samesabudha Óavaka. (PrÃ. Dha. [C. 4] [BJT Page 40] [\x 40/] 7. Caranti bÃlà dummedhà amitteneva attanà 66 Karontà pÃpakaæ kammaæ yaæ hoti kaÂukapphalaæ. 8. Na taæ kammaæ kataæ sÃdhu yaæ katvà nÃnutappati 67 Yassa assumukho rodaæ vipÃkaæ paÂisevati. 9. Ta¤ca kammaæ kataæ sÃdhu yaæ katvà nÃnutappati 68 Yassa patÅto sumano vipÃkaæ paÂisevati. 10. Madhuvà ma¤¤ati bÃlo yÃva pÃpaæ na paccati 69 Yadà ca paccati pÃpaæ atha bÃlo dukkhaæ nigacchati. 11. MÃse mÃse kusaggena bÃlo bhu¤jetha bhojanaæ 70 Na so saÇkhatadhammÃnaæ kalaæ agghati soÊasiæ. 12. Na hi pÃpaæ kataæ kamma sajju khÅraæ'va muccati 71 Öahantaæ bÃlamanveti bhasmacchanno'va pÃvako. 13. YÃvadeva anatthÃya ¤attaæ bÃlassa jÃyati 72 Hanti bÃlassa sukkaæsaæ muddhamassa vipÃtayaæ. [PTS Page 011] [\q 11/] 14. Asataæ bhÃvanamiccheyya purekkhÃra¤ca bhikkhusu 73 ùvÃsesu ca issariyaæ pÆjà parakulesu ca. 15. Mameva kataæ ma¤¤antÆ gihÅ pabbajità ubho 74 Mameva ativasà assu kiccÃkiccesu kismici Iti bÃlassa saækappo icchà mÃno ca va¬¬hati. 16. A¤¤Ã hi lÃbhÆpanisà a¤¤Ã nibbÃnagÃminÅ 75 Evametaæ abhi¤¤Ãya bhikkhu buddhassa sÃvako SakkÃraæ nÃbhinandeyya vivekamanubrÆhaye. BÃlavaggo pa¤camo. 6. Paï¬itavaggo. 1. Nidhinaæ'va pavattÃraæ yaæ passe vajjadassinaæ 76 NiggayhavÃdiæ medhÃviæ tÃdisaæ paï¬itaæ bhaje TÃdisaæ bhajamÃnassa seyyo hoti na pÃpiyo. 11 MÃse mÃse kuÓÃgreïa bÃlo bhuæjeta bhojanam Na so khuddhe prasÃdanya kalÃmarghati «o¬aÓÅm. (MahÃvastu. [Iii. 436] PiÂa) Masi masi sahasena yaea Óatena ca Neva saghasa dhamesu kala aveti «o¬aÓi. (PrÃ. Dha. [C. 14] [BJT Page 42] [\x 42/] 2. OvadeyyanusÃseyya asabbhà ca nivÃraye 77 Sataæ hi so piyo hoti asataæ hoti appiyo. 3. Na bhaje pÃpake mitte na bhaje purisÃdhame 78 Bhajetha mitte kalyÃïe bhajetha purisuttame. [PTS Page 012] [\q 12/] 4. DhammapÅti sukhaæ seti vippasannena tejasà 79 Ariyappavedite dhamme sadà ramati paï¬ito. 5. Udakaæ hi nayanti nettikà usukÃrà namayanti tejanaæ 80 DÃruæ namayanti tacchakà attÃnaæ damayanti paï¬itÃ. 6. Selo yathà ekaghano vÃtena na samÅrati 81 Evaæ nindÃpasaæsÃsu na sami¤janti paï¬itÃ. 7. YathÃpi rahado gambhÅro vippasanno anÃvilo 82 Evaæ dhammÃni sutvÃna vippasÅdanti paï¬itÃ. 8. Sabbattha ve sappurisà cajanti na kÃmakÃmà lapayanti santo 83 Sukhena phuÂÂhà atha và dukhena noccÃvacaæ paï¬ità dassayanti. 9. Na attahetu na parassa hetu 84 Na puttamicche na dhanaæ na raÂÂhaæ Na iccheyya adhammena samiddhimattano Sa sÅlavà pa¤¤avà dhammiko siyÃ. 10. Appakà te manussesu ye janà pÃragÃmino 85 AthÃyaæ itarà pajà tÅramevÃnudhÃvati. [PTS Page 013] [\q 13/] 11. Ye ca kho sammadakkhÃte dhamme dhammÃnuvattino 86 Te janà pÃramessanti maccudheyyaæ suduttaraæ. 12. Kaïhaæ dhammaæ vippahÃya sukkaæ bhÃvetha paï¬ito 87 Okà anokaæ Ãgamma viveke yattha dÆramaæ. 9 Yo atma hetu na parasa hetu. Pavani kamani samayare a. Na ichia adhamena samidhi atmano. Sa Óilava panitu dhammiho sida. (PrÃ. Dha. [C. 26] [BJT Page 44] [\x 44/] 13. TatrÃbhiratimiccheyya hitvà kÃme aki¤cano 88 Pariyodapeyya attÃnaæ cittaklesehi paï¬ito. 14. Yesaæ sambodhiaÇgesu sammà cittaæ subhÃvitaæ 89 ùdÃnapaÂinissagge anupÃdÃya ye ratà KhÅïÃsavà jutimanto te loke parinibbutÃ. Paï¬itavaggo chaÂÂho. 7. Arahantavaggo. 1. Gataddhino visokassa vippamuttassa sabbadhi 90 SabbaganthappahÅïassa pariÊÃho na vijjati. 2. Uyyu¤janti satimanto na nikete ramanti te 91 HaæsÃ'va pallalaæ hitvà okamoka jahanti te. [PTS Page 014] [\q 14/] 3. Yesaæ sannicayo natthi ye pari¤¤Ãtabhojanà 92 Su¤¤ato animitto ca vimokkho yesa gocarà ùkÃse'va sakuntÃnaæ gati tesaæ durannayà 4. YassÃsavà parikkhÅïà ÃhÃre ca anissito 93 Su¤¤ato animitto ca vimokkho yassa gocaro ùkÃse'va sakuntÃnaæ padaæ tassa durannayaæ 5. YassindriyÃni samathaæ gatÃni 94 assà yathà sÃrathinà sudantà PahÅïamÃnassa anÃsavassa DevÃ'pi tassa pihayanti tÃdino. 6. PaÂhavisamo no virujjhati indakhÅlÆpamo tÃdi subbato 95 Rahado'va apetakaddamo saæsÃrà na bhavanti tÃdino. [BJT Page 46] [\x 46/] 7. Santaæ tassa manaæ hoti santà vÃcà ca kamma ca 96 Sammada¤¤Ã vimuttassa upasantassa tÃdino. 8. Assaddho akata¤¤Æ ca sandhicchedo ca yo naro 97 HatÃvakÃso vantÃso sa ve uttamaporiso. 9. GÃme và yadi và ra¤¤e ninne và yadi và thale 98 YatthÃrahanto viharanti taæ bhÆviæ rÃmaïeyyakaæ. [PTS Page 015] [\q 15/] 10. RamaïÅyÃni ara¤¤Ãni yattha na ramatÅ jano 99 VÅtarÃgà ramissanti na te kÃmagavesino. Arahantavaggo sattamo. 8. Sahassavaggo. 1. Sahassampi ce vÃcà anatthapadasaæhità 100 Ekaæ atthapadaæ seyyo yaæ sutvà upasammati. 2. Sahassampi ce gÃthà antthapadasaæhità 101 Ekaæ gÃthÃpadaæ seyyà yaæ sutvà upasammati. 3. Yo ce gÃthÃsataæ bhÃse anatthapadasaæhitaæ 102 Ekaæ dhammapadaæ seyyà yaæ sutvà upasammati. 1 Sahasramapi vÃcÃnÃmanarthapadasaæbhità Ekà arthavatÅ Óreyà yaæ Órutvà upaÓÃmyati. (MahÃvastu. 3. 436 PiÂa) Sahasa bi ya vaÓana anatha pada sahita Eka gadha pada «ebha ya «utva uvaÓamati. (PrÃ. Dha. [C. 72] 2 Sahasramapi gÃthÃnÃmanarthapadasaæhità Ekà arthavatÅ Óreyà yaæ Órutvà upaÓÃmyati. (MahÃvastu. 3. 436 PiÂa) 3 Ja gadha Óata bha«e anata pada sahita Eka gadha pada «eho ya «Ætva uvaÓamati. (PrÃ. Dha. [C. 10] [BJT Page 48] [\x 48/] 4. Yo sahassaæ sahassena saÇgÃme mÃnuse jine 103 Eka¤ca jeyya attÃnaæ sa ve saÇgÃmajuttamo. 5. Attà have jitaæ seyyo yà cÃyaæ itarà pajà 104 Attadantassa posassa niccaæ sa¤¤atacÃrino. 6. Neva devo na gandhabbo na mÃro saha brahmunà 105 Jitaæ apajitaæ kayirà tathÃrÆpassa jantuno. [PTS Page 016] [\q 16/] 7. MÃse mÃse sahassena yo yajetha sataæ samaæ 106 Eka¤ca bhÃvitattÃnaæ muhuttampi pÆjaye Sà yeva pÆjanà seyyà ya¤ce vassasataæ hutaæ. 8. Yo ca vassasataæ jantu aggiæ paricare vane 107 Eka¤ca bhÃvitattÃnaæ muhuttampi pÆjaye Sà yeva pÆjanà seyyà ya¤ce vassasataæ hutaæ. 9. Yaæ ki¤ci yiÂÂhaæ va hutaæ va loke 108 Saævaccharaæ yajetha pu¤¤apekkho Sabbampi taæ na catubhÃgameti AbhivÃdanà ujjugatesu seyyÃ. 10. AbhivÃdanasÅlissa niccaæ vaddhÃpacÃyino 109 CattÃrà dhammà va¬¬hanti Ãyu vaïïo sukhaæ balaæ. 4 Yo ÓatÃni sahasrÃïÃæ saægrÃme manujÃn jayet Yo caikaæ jayedÃtmÃnaæ sa vai saægrÃmajidvara: . (MahÃvastu. 3. 436 PiÂa) Yo sahasa sahasani sagami manu«a jini Eka ji. . . . Atmana so ho sagamu utamu. (PrÃ. Dha. [C. 6] 7 Var«e var«eÓvamedhena yo yajeta Óataæ samÃ: MaæsÃni ca na khÃdedyastayo: puïyaphalaæ samam. (Manu. [V. 53] Yo yajeta sahasrÃïÃæ mÃse mÃse ÓatÃÓatam Na so buddhe prasÃdasya kalÃmarghati «o¬aÓÅm. (MahÃvastu. 3. 436 PiÂa) Masi masi sahasina yo yaeva Óatena ca Nevi budhi prasadasa kala aveti «o¬aÓa. (PrÃ. Dha. ) 8 Yo ca var«aÓataæ jÅvedaganiæ paricaranÓacaret PatrÃhÃro chamÃvÃsÅ karonto cividhaæ tapam YaÓcaikaæ bhÃvitÃtmÃnaæ muhÆrtampi pÆjayet Sà ekà pÆjanà Óreyo na ca var«aÓataæ hutam. (MahÃvastu. 3. 436 PiÂa) Ya ja va«a Óata jatu agi pariyara vane . . . . Sa pi telena diva ratra atadrita Eka ji bhavitatmana muhÆtaviva puae Sayeva puyana «ebha yaji va«a Óata hotu. (PrÃ. Dha. [C. 20, 21] 9 Yat kiæcidi«Âaæ ca hutaæ ca loke Saævatsaraæ yajati puïyaprek«o Sarvaæ hi taæ na caturbhÃgameti AbhivÃdanaæ ujjugate«u Óreyam. (MahÃvastu. 3. 436 PiÂa) Ya kiji yiÂha va hota va loke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Abhivadana ujukate«u «iho. (PrÃ. Dha. [C. 22] 10 AbhivÃdanaÓÅlasya nityaæ v­ddhopasevina: CatvÃri sampravardhante Ãyurvidyà yaÓo balam. (Masusm­ti. 2. 121) AdhivadanaÓilisa nica v­¬havasayino Catvari tasa vardhati ayo kirti subha bala. (PrÃ. Dha. [Cvo. 34] [BJT Page 50] [\x 50/] 11. Yo ca vassasataæ jÅve dussÅlo asamÃhito 110 EkÃhaæ jÅvitaæ seyyo sÅlavantassa jhÃyino. 12. Yo ca vassasataæ jÅve duppa¤¤o asamÃhito 111 EkÃhaæ jÅvitaæ seyyo pa¤¤avantassa jhÃyino. 13. Yo ca vassasataæ jÅve kusÅto hÅnavÅriyo 112 EkÃhaæ jÅvitaæ seyyo viriyamÃrabhato daÊhaæ. 14. Yo ca vassasataæ jÅve apassaæ udayavyayaæ 113 EkÃhaæ jÅvitaæ seyyo passato udayavyayaæ. [PTS Page 017] [\q 17/] 15. Yo ca vassasataæ jÅve apassaæ amataæ padaæ 114 EkÃhaæ jÅvitaæ seyyo passato amataæ padaæ. 16. Yo ca vassasataæ jÅve apassaæ dhammamuttamaæ 115 EkÃhaæ jÅvitaæ seyyo passato dhammamuttamaæ. Sahassavaggo aÂÂhamo. 9. PÃpavaggo. 1. Abhitvaretha* kalyÃïe pÃpà cittaæ nivÃraye 116 Dandhaæ hi karoto pu¤¤aæ pÃpasmiæ ramatÅ mano. 11 Yo ca var«aÓataæ jÅvedadu: ÓÅlo asamÃhita: EkÃhaæ jÅvitaæ Óreya: ÓÅjavantasya dhyÃyato. (MahÃvastu. 3. 436 PiÂa) 13 Yo ca var«aÓataæ jÅvet kuÓÅdo hÅnavÅryyavÃn EkÃhaæ jÅvitaæ Óreya: ÓÅlavantasya dhyÃyato. (MahÃvastu. 3. 436 PiÂa) Ya ji va«a Óata jivi kusidhu hinaviriyava Muhutu jÅvita «ebha viriya arahato dìha. (PrÃ. Dha. [C. 17] 14 Yo ca. . . . . . ApaÓyaæ udayavyayam . . . . . . . PaÓyato udayavyayam. (MahÃvastu. 3. 436 PiÂa) Ya ji va«a Óata jivi apaÓu uda Muhuta jÅvita «ehu paÓato udakavaya. (PrÃ. Dha. [C. 18] 15 Yo ca. . . . . . ApaÓyaæ am­taæ padam . . . . . . PaÓyato am­taæ padam. (MahÃvastu. 3. 436 PiÂa) 16 Yo ca. . . . . . ApaÓyaæ dharmamuttamam . . . . . . PaÓyato dharmamuttamam. (MahÃvastu. 3. 436 PiÂa) Ya ja va«a Óata jivi apaÓu dhamu utamu Muhuta jÅvita sehu paÓatu dhamu utamu. (PrÃ. Dha. [G. 19] * Abhittharetha-bahÆsu. [BJT Page 52] [\x 52/] 2. PÃpaæ ce puriso kayirà na taæ kayirà punappunaæ 117 Na tamhi chandaæ kayirÃtha dukkho pÃpassa uccayo. 3. Pu¤¤aæ ce puriso kayirà kayirÃthetaæ punappunaæ 118 Tamhi chandaæ kayirÃtha sukho pu¤¤assa uccayo. 4. PÃpo'pi passati bhadraæ yÃva pÃpaæ na paccati 119 Yadà ca paccati pÃpaæ atha pÃpo pÃpÃni passati [PTS Page 018] [\q 18/] 5. Bhadro'pi passati pÃpaæ yÃva bhadraæ na paccati 120 Yadà ca paccati bhadraæ atha bhadro bhadrÃni passati. 6. MÃ'pama¤¤etha pÃpassa na mantaæ Ãgamissati 121 UdabindunipÃtena udakumbho'pi pÆrati PÆrati bÃlo pÃpassa thokathokampi Ãcinaæ. 7. MÃ'pama¤¤etha pu¤¤assa na maæ taæ Ãgamissati 122 UdabindunipÃtena udakumbho'pi pÆrati PÆrati dhÅro pu¤¤assa thokathokampi Ãcinaæ. [BJT Page 54] [\x 54/] 8. VÃïijo'va bhayaæ maggaæ appasattho mahaddhano 123 Visaæ jÅvitukÃmo'va pÃpÃni parivajjaye. 9. PÃïimhi ce vaïo nÃssa hareyya pÃïinà visaæ 124 NÃbbaïaæ visamanveti natthi pÃpaæ akubbato. 10. Yo appaduÂÂhassa narassa dussati 125 Suddhassa posassa anaÇgaïassa Tameva bÃlaæ pacceti pÃpaæ Sukhumo rajo paÂivÃtaæ'va khitto. 11. Gabbhameke'papajjanti nirayaæ pÃpakammino 126 Saggaæ sugatino yanti parinibbanti anÃsavÃ. [PTS Page 019] [\q 19/] 12. Na antalikkhe na samuddamajajhe 127 Na pabbatÃnaæ vivaraæ pavissa Na vijjatÅ so jagatippadeso YatthaÂthito mucceyya pÃpakammÃ. 13. Na antalikkhe na samuddamajajhe 128 Na pabbatÃnaæ vivaraæ pavissa Na vijjati so jagatippadeso YatthaÂthitaæ nappasahetha maccu. PÃpavaggo navamo. 11 Narakaæ pÃpakarmÃïa: k­tapuïyastu svargatim. (UdÃnavarga. [V. 24] 12 Na cÃntarÅk«e na samudramadhye Pa parvatÃnÃæ vividhapradeÓe Na mÃt­mÆrdhani pradh­tastathÃÇke Tyaktuæ k«ama: karma k­taæ naro hi. (Garu¬apurÃïa AdhyÃya. 113-20) [BJT Page 56] [\x 56/] 10. Daïa¬avaggo. 1. Sabbe tasanti daïa¬assa sabbe bhÃyanti maccuno 129 AttÃnaæ upamaæ katvà na haneyya na ghÃtaye. 2. Sabbe tasanti daïa¬assa sabbesaæ jÅvitaæ piyaæ 130 AttÃnaæ upamaæ katvà na haneyya na ghÃtaye. 3. SukhakÃmÃni bhÆtÃni yodaï¬ena vihiæsati 131 Attano sukhamesÃno pecca so na labhate sukhaæ. [PTS Page 020] [\q 20/] 4. SukhakÃmÃni bhÆtÃni yodaï¬ena na hiæsati 132 Attano sukhamesÃno pecca so labhate sukhaæ. 5. MÃ'voca pharusaæ ka¤ci vuttà paÂivadeyyu taæ 133 Dukkhà hi sÃrambhakathà paÂidaï¬Ã phuseyyu taæ. 6. Sa ce neresi attÃnaæ kaæso upahato yathà 134 Esa patto'si nibbÃïaæ sÃrambho te na vijjati. 7. Yathà daï¬ena gopÃlo gà pÃceti gocaraæ 135 Evaæ jarà ca maccu ca Ãyuæ pÃcenti pÃïinaæ. 8. Atha pÃpÃni kammÃni karaæ bÃlo na bujjhati 136 Sehi kammehi dummedho aggida¬¬ho'va tappati. 1 PrÃïà yathÃtmano'bhÅ«Âà bhÆtÃnÃmpi te tathà ùtmaupamyena bhÆte«Æ dayÃæ kurvanti sÃdhava: . (HitopadeÓa. 1. 2) 3 AhiæsakÃni bhÆtÃni daï¬ena vinihanti ya: ùtmana: sukhamicchan sa pretya naiva sukhÅ bhavet. (MahÃbhÃrata. 13. 5565) Yo'hiæsakÃni bhÆtÃni hinastyÃtmasukhecchayà Sa jÅvaæÓva m­taÓcaiva na kvacit sukhamedhate. (Manusm­ti. 5. 45. ) [BJT Page 58] [\x 58/] 9. Yo daï¬ena adaï¬esu appaduÂÂhesu dussati 137 Dasannama¤¤ataraæ ÂhÃnaæ khippameva nigacchati. 10. Vedanaæ pharusaæ jÃniæ sarÅrassa ca bhedanaæ 138 Garukaæ vÃpi ÃbÃdhaæ cittakkhepaæ va pÃpuïe. 11. RÃjato và upassaggaæ abbhakkhÃnaæ va dÃruïaæ 139 Parikkhayaæ va ¤ÃtÅnaæ bhogÃnaæ va pabhaÇguraæ 12. Atha vÃssa agÃrÃni aggi ¬ahati pÃvako 140 KÃyassa bhedà duppa¤¤o nirayaæ so upapajjati. [PTS Page 021] [\q 21/] 13. Na naggacariyà na jaÂà na paÇkà 141 NÃnÃsakà thaï¬ilasÃyikà và RÃjo ca jallaæ ukkuÂikappadhÃnaæ Sodhenti maccaæ avitiïïakaÇkhaæ. 14. AlaÇkato ce'pi samaæ careyya 142 Santo danto niyato brahmacÃrÅ Sabbesu bhÆtesu nidhÃya daï¬aæ So brÃhmaïo so samaïo sa bhikkhu. 13 Na nagnacaryyà na jaÂà na paÇko NÃnÃÓanaæ sthaï¬ilaÓÃyikà và Na rajomalaæ notakuÂukapradhÃnaæ ViÓodhayenmohaviÓÅrïakÃæk«am. (DivyÃvadÃna) 14 Alagito ya vi care a dhamu Datu Óatu sa¤atu brammayari Savisu bhutesu nihai dana So bramaïo so samaïo so bhikhu. (PrÃ. Dha. [B. 39] . Alak­taÓcÃpi careta dharmaæ DÃntendriya: ÓÃnta: saæyato brahmacÃrÅ Sarve«Æ bhÆte«Æ nidhÃya daï¬aæ Sa brÃhmaïa: sa Óramaïa: sa bhik«u: . (DivyÃdÃna) [BJT Page 60] [\x 60/] 15. HirÅnisedho puriso koci lokasmiæ vijjati 143 Yo nindaæ apabodhati asso bhadro kasÃmiva. 16. Asso yathà bhadro kasÃniviÂiÂho 144 ùtÃpino saævegino bhavÃtha SaddhÃya sÅlena ca vÅriyena ca SamÃdhinà dhammavinicchayena ca SampannavijjÃcaraïà patissatà Pahassatha dukkhamidaæ anappakaæ. 17. Udakaæ hi nayanti nettikà usukÃrà namayanti tejanaæ 145 DÃruæ namayanti tacchakà attÃnaæ damayanti subbatÃ. Daï¬avaggo dasamo. [PTS Page 022] [\q 22/] JarÃvaggo. 1. Ko nu hÃso kimÃnando niccaæ pajjalite sati 146 AndhakÃrena onaddhà padÅpaæ na gavessatha. 2. Passa cittakataæ bimbaæ arukÃyaæ samussitaæ 147 ùturaæ bahusaÇkappaæ yassa natthi dhuvaæ Âhiti. 1 Kà nu kÅra¬Ã kà nu rati evaæ prajvalite sadà andhakÃre'smin prak«iptà pradÅpaæ na gave«ata. Ko nu har«o konu Ãnando evaæ prajvalite sadà AndhakÃre, smin prak«iptà Ãlokaæ na prakÃÓaye. (MahÃvastu. 3. 376 PiÂa) [BJT Page 62] [\x 62/] 3. Parijiïïamidaæ rÆpaæ rogani¬¬haæ pabhaÇguraæ 148 Bhijjati pÆtisandeho maraïantaæ hi jÅvitaæ. 4. YÃnimÃni apatthÃni alÃpÆneva sÃrade 149 KÃpotakÃni aÂÂhÅni tÃni disvÃna kà rati. 5. AÂÂhÅnaæ nagaraæ kataæ maæsalohitalepanaæ 150 Yattha jarà ca maccu ca mÃno makkho ca ohito. 6. JÅranti ve rÃja rathà sucittà 151 Atho sarÅrampi jaraæ upeti. Sata¤ca dhammo na jaraæ upeti Santo have sabbhi pavedayanti. 7. AppassutÃyaæ puriso balivaddo'va jÅrati 152 MaæsÃni tassa va¬¬hanti pa¤¤Ã tassa na va¬¬hati. [PTS Page 023] [\q 23/] 8. AnekajÃti saæsÃraæ sandhÃvissaæ anibbisaæ 153 GahakÃrakaæ gavesanto dukkhà jÃti punappunaæ. 3 ParijÅïÅpidaæ rÆpaæ roganŬaæ prabhaÇguram Bhidyate pÆti sandehaæ maraïÃntaæ hi jÅvitam. (UdÃnavarga. [V](34) Parijinamida ru rovu a ni¬a prabhaguno Bheæsiti. . . . . . . . . . . . . (PrÃ. Dha. [C][VO. 16] 5 AsthÅsthÆnaæ syÃyuyutaæ mÃæsaÓoïitalepanam CarmÃvanaddhaæ durgandhi pÆrïaæ mÆtra purÅ«ayo: JarÃÓokasamÃvi«Âaæ rogÃyatanamÃturam Rajasvalamanityaæ ca bhÆtÃvÃsmidaæ tyajet. (Manusm­ti. [VI](77) 6 CÅryanti vai rÃjarathÃ: sucitrà Hyato ÓarÅrampi jarÃmupeti SatÃntu dharmo na jarÃmupeti Santo hi taæ satsu nivedayanti. (UdÃnavarga. [V. 28] Jiyarati hi rayaradha sucitra Adha Óarira bi jara uveti Sata tu dharma na jara uveti Sato hiva sahi pravedayiti. (PrÃ. Dha. [C][OV. 21] [BJT Page 64] [\x 64/] 9. GahakÃraka diÂÂho'si puna gehaæ na kÃhasi 154 Sabbà te phÃsukà bhaggà gahakauÂaæ visaÇkhitaæ VisaÇkhÃragataæ cittaæ taïhÃnaæ khayamajjhagÃ. 10. Acaritvà brahmacariyaæ aladdhà yobbane dhanaæ 155 Jiïïako¤cÃ, va jhÃyanti khÅïamaccheva pallale. 11. Acaritvà brahmacariyaæ aladdhà yobbane dhanaæ 156 Senti cÃpÃ'tikhittÃ'va purÃïÃni anutthunaæ. JarÃvaggo ekÃdasamo. 12. Attavaggo. 1. AttÃnaæ ce piyaæ ja¤¤Ã rakkheyya naæ surakkhitaæ 157 Tiïïama¤¤ataraæ yÃmaæ paÂijaggeyya paï¬ito. 2. AttÃnameva paÂhamaæ patirÆpe nivesaye 158 Atha¤¤amanusÃseyya na kilisseyya paï¬ito. [PTS Page 024] [\q 24/] 3. AttÃna¤ce tathà kayirà yatha¤¤amanusÃsati 159 Sudanto vata dammetha attà hi kira duddamo. 4. Attà hi attano nÃtho kohi nÃtho paro siyà 160 AttanÃ'va sudantena nÃthaæ labhati dullabhaæ. 4 ùtmÃbhi Ãtmano nÃtha: ko nu nÃtha: paro bhavet ùtmanà ti sudÃntena svargaæ prÃpnoti paï¬ita: . (BodhicaryÃvatÃra. 480) [BJT Page 66] [\x 66/] 5. AttanÃ'va kataæ pÃpaæ attajaæ attasambhavaæ 161 Abhimatthati dummedhaæ vajiraæ'vasmamayaæ maïiæ. 6. Yassa accantadussÅlyaæ mÃluvà sÃlamivotataæ 162 Karoti so tathattÃnaæ yathà naæ icchatÅ diso. 7. SukarÃni asÃdhÆni attano ahitÃni ca 163 Yaæ ve hita¤ca sÃdhuæ ca taæ ve paramadukkaraæ. 8. Yo sÃsanaæ arahataæ ariyÃnaæ dhammajÅvinaæ 164 PaÂikkosati dummedho diÂÂhiæ nissÃya pÃpikaæ PhalÃni kaÂÂhakasseva attagha¤¤Ãya phallati. 9. AttanÃ'va kataæ pÃpaæ attanà saækilissati 165 Attanà akataæ pÃpaæ attanÃ'va visujjhati Suddhi asuddhi paccattaæ nä¤ama¤¤o visodhaye. [PTS Page 025] [\q 25/] 10. Attadatthaæ paratthena bahunÃ'pi na hÃpaye 166 Attadatthambhi¤¤Ãya sadatthapasuto siyÃ. Attavaggo dvÃdasamo. 13. Lokavaggo. 1. HÅnaæ dhammaæ na seveyya pamÃdena na saævase 167 MicchÃdiÂÂhiæ na seveyya na siyà lokavaddhano. 2. UttiÂÂhe nappamajjeyya dhammaæ sucaritaæ care 168 DhammacÃri sukhaæ seti asmiæ loke paramhi ca. 5 ùtmanà vihitaæ du: khamÃtmanà cihitaæ sukham GarbhaÓayyÃmupÃdÃya bhuæÇketa vai paurvadehikam. (Garu¬a purÃïa. 119 AdhyÃya. 19) 6 Yasa acata druÓilia malu a vavi lata vani. Kuya su tadhatmana yadha na vi«amu ijati. (PrÃ. Dha. [C. 32] 1 HÅnaæ dharmaæ na seveta pramÃdena na saævaset MithyÃd­«Âiæ na seveta na bhavellÃkavardhana: . (UdÃnavarga. 4. 5. 8) Hina dhama na sevea pramadena na savasi Michà diÂhÅ na royea na sia lokava¬hano. (PrÃ. Dha. [A. 3](6) 2 Utti«aÂhenna pramadyena dharmaæ sucaritaæ caret DharmacÃrÅ sukhaæ Óete hyasmin loke paratra ca. (UdÃnavarga. 4. 5. 35) UtiÂÂhe na pramajea dhamu sucarita vari Dhamavari suhu Óeti asami loki parasa yi. (PrÃ. Dha. [A. 3](6) [BJT Page 68] [\x 68/] 3. Dhammaæ care sucaritaæ na naæ duccaritaæ care 169 DhammacÃrÅ sukhaæ seti asmiæ loke paramhi ca. 4. Yathà bubbulakaæ passe yathà passe marÅcikaæ 170 Evaæ lokaæ avekkhantaæ maccurÃjà na passati. 5. Etha passathiraæ lokaæ cittaæ rÃjarathÆpamaæ 171 Yattha bÃlà visÅdanti natthi saÇgo vijÃnataæ. [PTS Page 026] [\q 26/] 6. Yo ca pubbe pamajjitvà pacchà so nappamajjati 172 So imaæ lokaæ pabhÃseti abbhà mutto'va candimÃ. 7. Yassa pÃsaæ kataæ kammaæ kusalena pithÅyati 173 So imaæ lokaæ pabhÃseti abbhà mutto'va candimÃ. 8. AndhabhÆto ayaæ loko tanukettha vipassati 174 Sakunto jÃlamutto'va appo saggÃya gacchati. 9. HaæsÃdiccapathe yanti ÃkÃse yanti iddhiyà 175 Niyyanti dhÅrà lokamhà jitvà mÃraæ savÃhiniæ. 10. Ekaæ dhammaæ atÅtassa musÃvÃdissa jantÆno 176 Vitiïïaparalokassa natthi pÃpaæ akÃriyaæ. 3 Dharmaæ caret sucaritaæ nainaæ duÓcaritaæ caret DharmacÃrÅ sukhaæ Óete asmiælloke paratra ca. (MahÃvastu. 1. 220 PiÂa) Dhamu cari suvarita. . . . . . . Carita cari Dhamayari subha Óeti asmi loki parasa yi. (PrÃ. Dha. [C. 30] 6 Yo tu puci pramajati paja su na pramajati So ita lokÆ obhÃseti abhamuto va sÆriu. (PrÃ. Dha. [A. 2](3) [BJT Page 70] [\x 70/] 11. Na ve kadariyà devalokaæ vajanti 177 bÃlà have nappasaæsanti dÃnaæ DhÅro ca dÃnaæ anumodamÃno Teneva so hoti sÆkhÅ parattha. 12. Pathavyà ekarajjena saggassa gamanena và 178 SabbalokÃdhipaccena sotÃpattiphalaæ varaæ. Lokavaggo terasamo. 14. Buddhavaggo. [PTS Page 027] [\q 27/] 1. Yassa jitaæ nÃvajÅyati jitamassa no yÃti koci loke 179 Tambuddhamanantagocaraæ apadaæ kena padena nessatha. 2. Yassa jÃlinÅ visattikà taïhà natthi kuhi¤ci netave 180 Tambuddhamanantagocaraæ apadaæ kena padena nessatha. 3. Ye jhÃnapasutà dhÅrà nekkhammÆpasame ratà 181 DevÃ'pi tesaæ pihayanti sambuddhÃnaæ satÅmataæ. 4. Kiccho manussapaÂilÃbho kicchaæ macchÃna jÅvitaæ 182 Kicchaæ saddhammasavanaæ kiccho buddhÃnaæ uppÃdo. 1 Yasya jitaæ nÃtha jÅyati jitamasya na jinÃti antaka: Tambuddhamanantagovaraæ apadaæ kena padena ne«yatha. (MahÃvastu. 3. 92 PiÂa) 2 Yasya jÃlinÅ visattikà t­«ïà nÃsya khimpi netirakà Tambuddhamantavikramaæ apadaæ kena padena ne«yatha. (MahÃvastu. 3. 92 PiÂa) [BJT Page 72] [\x 72/] 5. SabbapÃpassa akaraïaæ kusalassa upasampadà 183 Sacittapariyodapanaæ etaæ buddhÃna sÃsanaæ. 6. KhantÅ paramaæ tapo titikkhà 184 NibbÃïaæ paramaæ vadanti buddhà Na hi pabbajito parÆpaghÃtÅ Samaïo hoti paraæ viheÂhayanto. 7. AnÆpavÃdo anÆpaghÃto pÃtimokkhe ca saævaro 185 Matta¤¤utà ca bhattasmiæ panta¤ca sayanÃsanaæ Adhicitte ca Ãyogo etaæ buddhÃna sÃsanaæ. [PTS Page 028] [\q 28/] 8. Na kahÃpaïavassena titti kÃmesu vijjati 186 AppassÃdà dukhà kÃmà iti vi¤¤Ãya paï¬ito. 9. Api dibbesu kÃmesu ratiæ so nÃdhigacchati 187 Taïhakkhayarato hoti sammÃsambuddhasÃvako. 10. BahÆ ve saraïaæ yanti pabbatÃni vanÃni ca 188 ùrÃmarukkhacetyÃni manussà bhayatajjitÃ. 11. Netaæ kho saraïaæ khemaæ netaæ saraïamuttamaæ 189 Netaæ saraïamÃgamma sabbadukkhà pamuccati. 5 SarvapÃpasyÃkaraïaæ kuÓalasyopasampadà SvacittaparyÃdÃpaïametadbuddhÃnuÓÃsanam. (MahÃvastu. 3. 420 PiÂa) 10 Bahava: Óaraïaæ yÃnti parvatÃæÓva vanÃni ca ùrÃmacaitya v­k«ÃæÓca manu«yà bhayatarjitÃ: . 11 Na hyetaccharaïaæ Óre«Âhaæ naitaccharaïamuttamam NaitaccharaïamÃgamya sarvadu: khÃt pramuvyate. [BJT Page 74] [\x 74/] 12. Yo ca buddha¤ca dhamma¤ca saÇgha¤ca saraïaæ gato 190 cattÃri ariyasaccÃni sammappa¤¤Ãya passati. 13. Dukkhaæ dukkhasamuppÃdaæ dukkhassa ca atikkamaæ 191 Ariya¤caÂÂhaÇgikaæ maggaæ dukkhÆpasamagÃminaæ. 14. Etaæ kho saraïaæ khemaæ etaæ saraïamuttamaæ 192 Etaæ saraïamÃgamma sabbadukkhà pamuccati. 15. Dullabho purisÃja¤¤o na so sabbattha jÃyati 193 Yattha so jÃyati dhÅro taæ kÆlaæ sukhamedhati. 16. Sukho buddhÃnaæ uppÃdo sukhà saddhammadesanà 194 Sukhà saÇghassa sÃmaggi samaggÃnaæ tapo sukho. 17. PÆjÃrahe pÆjayato buddhe yadi va sÃvake 195 Papa¤ca samatikkante tiïïasokapariddave. [PTS Page 029] [\q 29/] 18. Te tÃdise pÆjayato nibbute akutobhaye 196 Na sakkà pu¤¤aæ saÇkhÃtuæ imettamapi kenaci. Cuddasamo buddhavaggo. PaÂhamakabhÃïavÃraæ. [PTS Page 030] [\q 30/] 15. Sukhavaggo. 1. Susukhaæ vata jÅvÃma verinesu averino 197 Verinesu manussesu viharÃma averino. 12 Yastu buddhaæ ca dharmaæ ca saÇghaæ ca Óaraïaæ gata: ùryyasatyÃni catvÃri paÓyati prag¤ayà sadÃ. 13 Du: khaæ du: khasamutpÃdaæ du: khasya samatikramam ùryyaæ cëÂÃægikaæ mÃrgaæ k«emaæ nirvÃïagÃminam. (UdÃnavarga. 17. 28-31) 14 Etaddhi Óaraïaæ Óre«Âhaæ etaccharaïamuttamam EtaccharaïamÃgamya sarvadu: khÃt pramucyate. (UdÃnavarga. 27-31) 15 Durlabha: puru«ÃjÃnyo nÃs sarvauatra jÃyate YatrÃs jauÃyate vÅra: tat kulaæ sukhamedhate. (MahÃvastu. 3. 109 PiÂa) Dulabho poru«a ja¤o na so sarvatra jayati Yatra so jayati viru ta kulu suhumedhati. (PrÃ. Dha. [C][V]¬ha. 35) 16 BuddhÃnaæ sukhamutpÃda: sukhà dharmasya deÓanà Sukhà saÇghasya sÃmagira ÓramaïÃnÃæ tapassukham. (PrÃtimok«a sÆtra. 9) 1 Susukhaæ vata jÅvÃmo vairike«u tvavairikÃ: Vairike«u manu«ye«u viharÃmo hyavairikÃ: . (UdÃnavarga. 5. 44) Suhai vata jivamu verane«u averana Verane«u manuÓe«u viharamu averana. (PrÃ. Dha. [C][VO. 28] [BJT Page 76] [\x 76/] 2. Susukhaæ vata jÅvÃma Ãturesu anÃturà 198 ùturesu manussesu viharÃma anÃturÃ. 3. Susukhaæ vata jÅvÃma ussÆkesu anussukà 199 Ussukesu manussesu viharÃma anussukÃ. 4. Susukhaæ vata jÅvÃma yesaæ no natthi ki¤canaæ 200 PÅtibhakkhà bhavissÃma devà Ãbhassarà yathÃ. 5. Jayaæ veraæ pasavati dukkhaæ seti parÃjito 201 Upasanto sukhaæ seti hatmà jayaparÃjayaæ. 6. Natthi rÃgasamo aggi natthi dosasamo kali 202 Natthi khandhasamà dukkhà katthi santiparaæ sukhaæ. 7. JighacchÃparamà rogà saÇkhÃraparamà dukhà 203 Etaæ ¤atvà yathÃbhÆtaæ nibbÃïaparamaæ sukhaæ. 8. ùrogyaparamà lÃbhà santuÂÂhiparamaæ dhanaæ 204 VissÃsaparamà ¤ÃtÅ nibbÃïaparamaæ sukhaæ. [PTS Page 031] [\q 31/] 9. Pavivekarasaæ pÅtvà rasaæ upasamassa ca 205 Niddaro hoti nippÃpo dhammapÅtirasaæ pibaæ. 3 Susukhaæ vata jÅvÃmo hyutsuke«u tvanutsukÃ: Utsuke«Æ manu«ye«u viharÃmo hyanutasukÃ: . (UdÃnavarga. 5. 47) 4 Susukhaæ vata jÅvÃmo ye«Ãæ no nÃstÅ kiæcanam pÅratibhak«Ã bhavi«yÃmo devà hyÃbhÃsvarà yathÃ. (UdÃnavarga. 30. 49) Susukhaæ vata jÅvÃmi yasya me nÃsti kiæcana MithilÃyÃæ pradÅptÃyÃæ na me dahyati kiæcana. (MahÃbhÃrata. 12. 9917) Suha i vata jivamu yesa mu nathi kijani Kijane«u manuÓe«u viharamu akijana. (PrÃ. Dha. [C][VO. 30] 5 Jayo vairaæ prasavati du: khaæ Óete parÃjita: UpaÓÃnta: sukhaæ Óete bhitvà jayaparÃjayama. (AvadÃnaÓataka) Jaya vera prasahati dukhu Óayati parayitu UvaÓatu sohu Óayati hitva jaya parajaya a. (PrÃ. Dha. [C][VO. 43. ] 8 Aroga parama labha satuÂhÅ parama dhana ViÓpaÓa parama mitra nivana paramo suha. (PrÃ. Dha. [C]. 24) [BJT Page 78] [\x 78/] 10. SÃhu dassanamariyÃnaæ sannivÃso sadà sukho 206 Adassanena bÃlÃnaæ niccameva sukhÅ siyÃ. 11. BÃlasaÇgatacÃrÅhi dÅghamaddhÃna socati 207 Dukkho bÃlehi saævÃso amitteneva sabbadà DhÅro ca sukhasaævÃso ¤ÃtÅnaæ'va samÃgamo. 12. TasmÃhi, DhÅra¤ca pa¤¤ca bahussuta¤ca 208 DhorayhasÅlaæ vatavantamÃriyaæ Taæ tÃdisaæ sappurisaæ sumedhaæ Bhajetha nakkhattapathaæ'va candimÃ. Païïarasamo sukhavaggo. 16. Piyavaggo. 1. Ayoge yu¤jamattÃnaæ yogasmi¤ca ayojayaæ 209 Atthaæ hitvà piyaggÃhÅ pihetattÃnuyoginaæ. [PTS Page 032] [\q 32/] 2. Mà piyehi samÃga¤chÅ appiyehi kudÃcanaæ 210 PiyÃnaæ adassanaæ dukkhaæ appiyÃna¤ca dassanaæ. 3. Tasmà piyaæ na kayirÃtha piyÃpÃyo hi pÃpako 211 Ganthà tesaæ na vijjanti yesaæ natthi piyÃppiyaæ. 4. Piyato jÃyatÅ soko piyato jÃyatÅ bhayaæ 212 Piyato vippamuttassa natthi soko kuto bhayaæ. 5. Pemato jÃyatÅ soko pemato jÃyatÅ bhayaæ 213 Pemato vippamuttassa natthi soko kuto bhayaæ. 10 Sukhaæ darÓanamÃryÃïÃæ saævÃso'pi satÃæ suha: AdarÓanena bÃlÃnaæ nityameva sukhaæ bhavet. (PrÃtimok«asÆtra. 10) Suha darÓata ariana savaso ci sada suho Adasanena balana nicameva suhi sia. (PrÃ. Dha. [C][VO. 37] 11 Bala sagatacariu dÅraghamadhvana Óoyi«u Dukha belehi savasu amitrehi va savusi. (PrÃ. Dha. [C][VO. 38] Dhiro ca sukha savasa ¤atihi va savusi. (PrÃ. Dha. [C][VO. 38] 12 Dhira hi pra¤amu bhayeya panito Dhoreka Óala vatamata ariya Ta tadiÓa sapuru«a sumedha Bhaya. . . . Na chatrapatha va candrimu Radhe arovacamasa parikica uvahana. (PrÃ. Dha. [C][VO. 39. 40] 4 Pirayebhyo jÃyate Óoka: pirayebhyo jÃyate bhayam Pirayebhyo vipramaktÃnÃæ nÃsti Óoka: kuto bhayam. (AvadÃnaÓataka. 8) [BJT Page 80] [\x 80/] 6. Ratiyà jÃyatÅ soko ratiyà jÃyatÅ bhayaæ 214 Ratiyà vippamuttassa natthi soko kuto bhayaæ. 7. KÃmato jÃyatÅ soko kÃmato jÃyatÅ bhayaæ 215 KÃmato vippamuttassa natthi soko kuto bhayaæ. 8. TaïhÃya jÃyatÅ soko taïhÃya jÃyatÅ bhayaæ 216 TaïhÃya vippamuttassa natthi soko kuto bhayaæ. 9. SÅladassanasampannaæ dhammaÂÂhaæ saccavedinaæ 217 Attano kamma kubbÃnaæ taæ jano kurute piyaæ. 10. ChandajÃto anakkhÃte manasà ca phuÂo siyà 218 KÃmesu ca appaÂibaddhacitto uddhaæ soto'ti vuccati. 11. CirappavÃsiæ purisaæ dÆrato sotthimÃgataæ 219 ¥Ãtimittà suhajjà ca abhinandanti Ãgataæ. [PTS Page 033] [\q 33/] 12. Tatheva katapu¤¤ampi asmà lokà paraæ gataæ 220 Pu¤¤Ãni patigaïhanti piyaæ ¤ÃtÅva Ãgataæ. SoÊasamo piyavaggo. 17. Kodhavaggo. 1. Kodhaæ jahe vippajaheyya mÃnaæ 222 Tamahaæ sÃrathiæ brÆmi rasmggÃho itaro jano. 9 ÁÅlamatu suyi sacho dhamaÂho sadhujivano Atmano karako sadhÆ ta jano kurati pirau. (PrÃ. Dha. [C. 24] Dharmasthaæ ÓÅlasampannaæ HÅmantaæ satyavÃdinam ùtmana: kÃrakaæ ÓÃntaæ Taæ jana: kurute pirayam. (Saæsk­tadharmapada. 5. 24) [BJT Page 82] [\x 82/] 3. Akkodhena jine kodhaæ asÃdhuæ sÃdhunà jine 223 Jine kadariyaæ dÃnena saccena alikavÃdinaæ. 4. Saccaæ bhaïe na kujjheyya dajjÃppasmimpi yÃcito 224 Etehi tÅhi ÂhÃnehi gacche devÃna santike. [PTS Page 034] [\q 34/] 5. Ahiæsakà ye munayo niccaæ kÃyenasaævutà 225 Te yanti accutaæ ÂhÃnaæ yattha gantvà na socare. 6. Sadà jÃgaramÃnÃnaæ ahorattÃnusikkhinaæ 226 NibbÃïaæ adhimuttÃnaæ atthaæ gacchanti ÃsavÃ. 7. PorÃïametaæ atula netaæ ajjatanÃmiva 227 Nindanti tuïhimÃsÅnaæ nindanti bahubhÃïinaæ MitabhÃïimpi nindanti natthi loke anindito. 8. Na cÃhu na ca bhavissati na cetarahi vijjati 228 Ekantaæ nindito poso ekantaæ và pasaæsito. 9. Ya¤ce vi¤¤Æ pasaæsanti anuvicca suve suve 229 Acchiddavuttiæ medhÃviæ pa¤¤ÃsÅlasamÃhitaæ. 10. Nekkhaæ jambonadasseva ko taæ ninditumarahati 230 DevÃ'pi naæ pasaæsanti brahmunÃ'pi pasaæsito. 11. KÃyappakopaæ rakkheyya kÃyena saævuto siyà 231 KÃyaduccaritaæ hitvà kÃyena sucaritaæ care. 12. VacÅpakopaæ rakkheyya vÃcÃya saævuto siyà 232 VacÅduccaritaæ hitvà vÃcÃya sucaritaæ care. 13. Manopakopaæ rakkheyya manasà saævuto siyà 233 Manoduccaritaæ hitvà manasà sucaritaæ care. 3 Akrodhena jayet krodhaæ AsÃdhÆæ sÃdhunà jayet. Jayet kadaryaæ dÃnena Satyenà n­ta vÃdinam. (MahÃbhÃrata) [BJT Page 84] [\x 84/] 14. KÃyena saævutà dhÅrà atho vÃcÃya saævutà 234 Manasà saævutà dhÅrà te ve suparisaævutÃ. Sattarasamo kodhavaggo. [PTS Page 035] [\q 35/] 18. Malavaggo. 1. Paï¬upalÃso'va dÃni'si yamapurisÃ'pi ca taæ upaÂÂhità 235 Uyyogamukhe ca tiÂÂhasi patheyyampi ca te na vijjati. 2. So karohi dÅpamattano khippa vÃyama paï¬ito bhava 236 Niddhantamalo anaÇgaïo dibbaæ ariyabhÆmimehisi. 3. UpanÅtavayo ca dÃni'si sampayÃto'si yamassa santike 237 VÃso'pi cate tthi antarà pÃtheyyampi ca te na vijjati. 4. So karohi dÅpamattano khippa vÃyama paï¬ito bhava 238 Niddhantamalo anaÇgaïo na puna jÃtijaraæ upehisi. 5. Anupubbena medhÃvÅ thokathokaæ khaïe khaïe 239 KammÃro rajatasseva niddhame malamattano. 6. AyasÃ'va malaæ samuÂÂhitaæ taduÂÂhÃya tameva khÃdati 240 Evaæ atidhonacÃrinaæ sakakammÃni nayanti duggatiæ. [PTS Page 036] [\q 36/] 7. AsajjhÃyamalà mantà anuÂÂhÃnamalà gharà 241 Malaæ vaïïassa kosajjaæ pamÃdo rakkhato malaæ. 8. Malitthiyà duccaritaæ maccheraæ dadato malaæ 242 Malà ve pÃpakà dhammà asmiæ loke paramhi ca. [BJT Page 86] [\x 86/] 9. Tato malà malataraæ avijjà paramaæ malaæ 243 Etaæ malaæ pahatvÃna nimmalà hotha bhikkhavo. 10. SujÅvaæ ahirikena kÃkasÆrena dhaæsinà 244 Pakkhandinà pagabbhena saækiliÂÂhena jÅvitaæ. 11. Hirimatà ca dujjÅvaæ niccaæ sucigavesinà 245 AlÅnenÃpagabbhena suddhÃjÅvena passatÃ. 12. Yo pÃïamatipÃteti musÃvÃdaæ ca bhÃsati 246 Loke adinnaæ Ãdiyati paradÃraæ ca gacchati. 13. SurÃmerayapÃnaæ ca yo naro anuyu¤jati 247 Idheva poso lokasmiæ mÆlaæ khaïati attano. 14. Evambho purisa jÃnÃhi pÃpadhammà asa¤¤atà 248 Mà taæ lobho adhammo ca ciraæ dukkhÃya randhayuæ. 15. DadÃti ve yathà saddhaæ yathà pasÃdanaæ jano 249 Tattha ve maÇku yo hoti paresaæ pÃnabhojane Na so divà và rattiæ và samÃdhiæ adhigacchati. [PTS Page 037] [\q 37/] 16. Yassa cetaæ samucchannaæ mÆlaghaccaæ samÆhataæ 250 Sa ve divà và rattiæ và samÃdhiæ adhigacchati. 17. Natthi rÃgasamo aggi natthi dosasamo gaho 251 Natthi mohasamaæ jÃlaæ natthi taïhÃsamà nadÅ. 18. Sudassaæ vajjama¤¤esaæ attano pana duddasaæ 252 Paresaæ hi so vajjÃni opuïÃti yathà bhÆsaæ Attano pana chÃdeti kaliæ'va kitavà saÂho. 19. ParavajjÃnupassissa niccaæ ujjhÃnasa¤¤ino 253 ùsavà tassa va¬¬hanti Ãrà so ÃsavakkhayÃ. [BJT Page 88] [\x 88/] 20. ùkÃse padaæ natthi samaïo natthi bÃhire 254 Papa¤cÃbhiratà pajà nippapa¤cà tathÃgatÃ. 21. ùkÃse padaæ natthi samaïo natthi bÃhire 255 SaÇkhÃrà sassatà natthi natthi buddhÃnaæ i¤jitaæ. Malavaggo aÂÂhÃrasamo. [PTS Page 038] [\q 38/] 19. DhammaÂÂhavaggo. 1. Na tena hoti dhammaÂÂho yenatthaæ sahasà naye 256 Yo ca atthaæ anattha¤ca ubho niccheyya paï¬ito. 2. AsÃhasena dhammena samena nayatÅ pare 257 Dhammassa gutto medhÃvÅ dhammaÂÂho'ti pavuccati. 3. Na tena paï¬ito hoti yÃvatà bahu bhÃsati 258 KhemÅ averÅ abhayo paï¬ito'ti pavuccati. 4. Na tÃvatà dhammadharà yÃvatà bahu bhÃsati 259 Yo ca appampi sutvÃna dhammaæ kÃyena passati Sa ve dhammadharo hoti yo dhammaæ nappamajjati. 5. Na tena thero hoti yenassa palitaæ siro 260 Paripakko vayo tassa moghajiïïo'ti vuccati. 4 Na tÃvatà dharmadharo yÃvatà bahu bhëate YastvÅhÃlpamapi Órutvà dharmakÃyena vai sp­Óet Sa vai dharmadharo bhavati yo dharme na pramadyate. (UdÃnavarga. 4. 5. 21) Na tavata dhamadharo yavata baho bha«ati Yo tu apa bi ÓÆtvana dhamu kaphana phasati Sa ho dhamadharo hoti yo dhamu na pramajati. (PrÃ. Dha. [A. 3](10) 5 Na tena v­ddho bhavati yenÃsya palitaæ ÓÅra: Yo vai yuvÃ'pyadhÅyÃnastaædevÃ: sthaviraæ vidu: . (Manusm­ti. 2. 158) [BJT Page 90] [\x 90/] 6. Yamhi saccaæ ca dhammo ca ahiæsà saæyamo damo 261 Sa ve vantamalo dhÅro thero iti pavuccati. 7. Na vÃkkaraïamattena vaïïapokkharatÃya và 262 SÃdhurÆpo naro hoti issukÅ maccharÅ saÂho. 8. Yassa ce taæ samucchinnaæ mÆlaghaccaæ samÆhataæ 263 Sa vantadoso medhÃvÅ sÃdhurÆpo'ti vuccati. 9. Na muï¬akena samaïo abbato alikaæ bhaïaæ 264 IcchÃlobhasamÃpanno samaïo kiæ bhavissati. [PTS Page 039] [\q 39/] 10. Yo ca sameti pÃpÃni aïuæ thÆlÃni sabbaso 265 Samitattà hi pÃpÃnaæ samaïo'ti pavuccati. 11. Na tena bhikkhÆ hoti yÃvatà bhikkhate pare 266 Vissaæ dhammaæ samÃdÃya bhikkhu hoti na tÃvatÃ. 12. Yo'dha pu¤¤ca pÃpa¤ca bÃhetvà brahmacariyavà 267 SaÇkhÃya loke carati sa ce bhikkhÆ'ti vuccati. 13. Na monena muni hoti mÆÊharÆpo aviddasu 268 Yo ca tulaæ'va paggayha varamÃdÃya paï¬ito. 11 Bhik«urna tÃvatà bhavati yÃcatà bhak«ate parÃn Vi«amÃn dharmÃn samÃdÃya bhik«urbhoti na tÃvatÃ. (MahÃvastu. 3 PiÂa. 423) Na bhikhu tavata hoti yavata bhichati para ViÓpadharma samadai bhikhu hoti na tavata. (PrÃ. Dha. [B. 26] 12 YastukÃmÃæÓva pÃpaæ ca dhikk­tvà brahmacaryavÃn Ni: ÓreïibhÆto saprag¤o savai bhik«urÅti ucyate. (MahÃvastu. 3 PiÂa. 423) Yà tu baheti pavana vata va bramacayiyava Saghai carati loku so tu bhikhu tu vucati. (PrÃ. Dha. [B. 27] [BJT Page 92] [\x 92/] 14. PÃpÃni parivajjeti sa manÅ tena so muni 269 Yo munÃti ubho loke muni tena pavuccati. 15. Na tena ariyo hoti yena pÃïÃni hiæsati 270 Ahiæsà sabbapÃïÃnaæ ariyo'ti pavuccati. 16. Na sÅlabbatamattena bÃhusaccena và pana 271 Atha và samÃdhilÃbhena vivicca sayanena vÃ. 17. PhusÃmi nekkhammasukhaæ aputhujjanasevitaæ 272 Bhikkhu vissÃsamÃpÃdi appatto Ãsavakkhayaæ. DhammaÂÂhavaggo ekÆnavÅsatimo. [PTS Page 040] [\q 40/] 20. Maggavaggo. 1. MaggÃnaÂÂhaÇgiko seÂÂho saccÃnaæ caturo padà 273 VirÃgo seÂÂho dhammÃnaæ divipadÃnaæ ca cakkhumÃ. 2. Eso'va maggo nattha¤¤o dassanassa visuddhiyà 274 Etaæ hi tumhe paÂipajjatha mÃrassetaæ pamohanaæ. 3. Etaæ hi tumhe paÂipannà dukkhassantaæ karissatha 275 AkkhÃto ve mayà maggo a¤¤Ãya sallasatthanaæ. 16 Na ÓÅlavratamÃtreïa bÃhuÓrutyena và puna: Atha và samÃdhilÃbhena prÃntaÓayyÃsanena ca Na Óilavatamatrena bahosutena va pano Adha samadhilabhena vivitaÓayanena va. (PrÃ. Dha. [B. 22] 17 Sp­hayaæ nai«kÃmyasukhaæ ap­thagjanasevitam Bhik«u viÓvÃsammÃpado aprÃpte aÓravak«aye. (UdÃnavarga) Phu«amu nekhamasukhu aprudhajanasevi Hikhu viÓpaÓama. . . . . . . . Apate aÓava chaye. (PrÃ. Dha. [B. 25] 1 Magana aÂhagio ÓeÂho savana cauri pada Viraku ÓeÂho dhamana praïagutana cakhuma. (PrÃ. Dha. [A](3. 4) [BJT Page 94] [\x 94/] 4. Tumhehi kiccaæ Ãtappaæ akkhÃtÃro tathÃgatà 276 PaÂipannà pamokkhanti jhÃyino mÃrabandhanÃ. 5. Sabbe baÇkhÃrà aniccÃ'ti yadà pa¤¤Ãya passati 277 Atha nibbindati dukkhe esa maggo visuddhiyÃ. 6. Sabbe baÇkhÃrà dukkhÃ'ti yadà pa¤¤Ãya passati 278 Atha nibbindati dukkhe esa maggo visuddhiyÃ. 7. Sabbe dhammà anattÃ'ti yadà pa¤¤Ãya passati 277 Atha nibbindati dukkhe esa maggo visuddhiyÃ. 8. UÂÂhÃnakÃlamhi anuÂÂhahÃno 278 Yuvà balÅ Ãlasiyaæ upeto SaæsannasaÇkappamano kusÅto Pa¤¤Ãya maggaæ alaso na vindati. [PTS Page 041] [\q 41/] 9. VÃcÃnurakkhÅ manasà susaævuto 281 KÃyena ca akusalaæ na kayirà Ete tayo kammapathe visodhaye ùrÃdhaye maggaæ isippaveditaæ. 10. Yogà ve jÃti bhÆri ayogà bhÆrisaÇkhayo 282 Etaæ dvedhà pathaæ ¤atvà bhavÃya vibhavÃya ca TathattÃnaæ niveseyya yathà bhÆri pava¬¬hati. 5 Savi saghara anica ti yada pra¤aya paÓati Tada nivinati dukha eso magu visodhi a. 6 Savi sasara dukha ti yada pra¤ae gradhati Tada nivinati dukha e«o mago visodhi a. (PrÃ. Dha. [A](3. 1. 2) 7 Sarva dhama anatma ti yada paÓati cachuma Tada nivinati dukha e«o mago visodhi a. (PrÃ. Dha. [A](3. 3) 8 UtthÃna kÃle«Æ nibhinavÅryyoyuvà balÅ. . . . . . . Ko nirÃÓa: Sadeva saækalpahata: kusÅdo g¤Ãnasya mÃrgaæ satataæ na vetti. (UdÃnavarga apramÃda. 5. 21) UÂhane alasa anuÂhahatu yoi bali alasae uvito Saæsana sagapa mano samatima pra¤ai maga alasu na vinati. (PrÃ. Dha. [A](3. 9) [BJT Page 96] [\x 96/] 11. Vanaæ chindatha mà rukkhaæ vanato jÃyatÅ bhayaæ 283 Chetvà vana¤ca vanatha¤ca nibbanà hotha bhikkhavo. 12. YÃvaæ vanatho na chijjati anumatto'pi narassa nÃrisu 284 PaÂibaddhamano'va tÃva so vaccho khÅrapako'va mÃtari. 13. Ucchinda sinehamattano kumudaæ sÃradikaæ'va pÃïinà 285 Santimaggameva brÆhaya nibbÃïaæ sugatena desitaæ. 14. Idha vassaæ vasissÃmi idha hemanta gimbhisu 286 Iti bÃlo vicinteti antarÃyaæ na bujjhati. 15. Taæ puttapasusammattaæ byÃsattamanasaæ naraæ 287 Suttaæ gÃmaæ mahogho'va maccu ÃdÃya gacchati. [PTS Page 042] [\q 42/] 16. Na santi puttà tÃïÃya na pità napi bandhavà 288 AntakenÃdhipannassa natthi ¤Ãtisu tÃïatÃ. 17. Etamatthavasaæ ¤atvà paï¬ito sÅlasaævuto 289 NibbÃïagamanaæ maggaæ khippameva visodhaye Maggavaggo vÅsatimo. 21. Pakiïïakavaggo. 1. MattÃsukhapariccÃgà passe ce vipulaæ sukhaæ 290 Caje mattÃsukhaæ dhÅro sampassaæ vipulaæ sukhaæ. 2. ParadukkhÆpadÃnena attano sukhamicchati 291 VerasaæsaggasaæsaÂÂho verà so na parimuccati. 14 Iha var«aæ kari«yÃmi hemantaæ gÅra«mameva ca BÃlo vicintayatÅti hyantarÃya na paÓyati. (Anityavarga. 5. 38) 15 Taæ putrapaÓusampannaæ vyÃsaktamanasaæ naram Supataæ vyÃghro m­gamiva m­tyurÃdÃya gacchati. (MahÃbhÃrata. 12. 175) Taæ putrapaÓusammattaæ vyÃsaktamÃnasaæ naram SupataægrÃmaæ mahogha iva m­tyurÃdÃya gacchati. (UdÃnavarga. 1. 5. 39) 1 MÃtrÃsukha parityÃgÃdya: paÓyevipulaæ sukham TyajenmÃtrÃsukhaæ dhÅra: saæpaÓyan vipulaæ sukham. (UdÃnavarga-sukhavarga. 5. 30) 2 Para duhuvadanena yo atmano suhamichati Vera sa«aga sasaÂho so dubha na parimucati. (PrÃ. Dha. [C][VO. 42] [BJT Page 98] [\x 98/] 3. Yaæ hi kiccaæ tadapaviddhaæ akiccaæ pana kayirati 292 UnnalÃnaæ pamattÃnaæ tesaæ va¬¬hanti ÃsavÃ. 4. Yesa¤ca susamÃraddhà niccaæ kÃyagatà sati 293 Akiccaæ te na sevanti kicce sÃtaccakÃrino SatÃnaæ sampajÃnÃnaæ atthaæ gacchanti ÃsavÃ. [PTS Page 043] [\q 43/] 5. MÃtaraæ pitaraæ hantvà rÃjÃno dve ca khattiye 294 RaÂÂhaæ sÃnuvaraæ hantvà anÅgho yÃti brÃhmaïo. 6. MÃtaraæ pitaraæ hantvà rÃjÃno dve ca sottiye 295 Veyyagghapa¤camaæ hantvà anÅgho yÃti brÃhmaïo. 7. Suppabuddhaæ pabujjhanti sadà gotamasÃvakà 296 Yesaæ divà ca ratto ca niccaæ buddhagatà sati. 8. Suppabuddhaæ pabujjhanti sadà gotamasÃvakà 297 Yesaæ divà ca ratto ca niccaæ dhammagatà sati. 9. Suppabuddhaæ pabujjhanti sadà gotamasÃvakà 298 Yesaæ divà ca ratto ca niccaæ saÇghagatà sati. 10. Suppabuddhaæ pabujjhanti sadà gotamasÃvakà 299 Yesaæ divà ca ratto ca niccaæ kÃyagatà sati. 11. Suppabuddhaæ pabujjhanti sadà gotamasÃvakà 300 Yesaæ divà ca ratto ca ahiæsÃya rato mano. 4 Ye«Ãntu susamÃrabdhà nityaæ kÃyagatà sm­ti: Ak­tyaæ te na kurvanti k­tye sÃtatyakÃriïa: Sm­tÃnÃæ samprajÃnÃnÃmastaæ gacchanti ÃÓravÃ: (udÃnavarga. 4. 19. 20) 5 Supraudhu praujati imi gotamaÓavaka Ye«a divaya rati va nica budhakata smati. (PrÃ. Dha. [A](4. 5) 8 Supraudhu. . . . . Nica dhamakata smati. (PrÃ. Dha. [A](4. 5) 9 SupraudhÆ praujhati sada gotamaÓavaka Ye«a diva ya rati ca nica saghakata smati. (PrÃ. Dha. [A](4. 6) 10 SupraudhÆ. . . . . Nica kayakata smati. (PrÃ. Dha. [A](4. 7) 11 SupraudhÆ. . . . . Ahiæsai rato mano. (PrÃ. Dha. [A](4. 8) [BJT Page 100] [\x 100/] 12. Suppabuddhaæ pabujjhanti sadà gotamasÃvakà 301 yesaæ divà ca ratto ca bhÃvanÃya rato mano. 13. Duppabbajjaæ durabhiramaæ durÃvÃsà gharà dukhà 302 DukkhosamÃnasaævÃso dukkhÃnupatitaddhagu Tasmà na caddhagu siyà dukkhÃnupatito siyÃ. 14. Saddho sÅlena sampanno yasobhogasamappito 303 Yaæ yaæ padesaæ bhajati tattha tattheva pÆjito. 15. DÆre santo pakÃsanti himavanto'va pabbato 304 Asantettha na dissanti rattiæ khittà yathà sarÃ. [PTS Page 044] [\q 44/] 16. EkÃsanaæ ekaseyyaæ eko caramatandito 305 Eko damayamattÃnaæ vanante ramito siyÃ. EkavÅsatimo pakiïïakavaggo. 22. Niraya vaggo. 1. AbhÆtavÃdÅ nirayaæ upeti yo cÃpi katvà na karomÅti cÃha 306 Ubho'pi te pecca samà bhavanti nihÅnakammà manujà parattha. 12 SupraudhÆ. . . . . . . Bhavanai rato mano. (PrÃ. Dha. [A](4. 8) 14 SadhÆ Óilena sabano yaÓa bhoga samapitÆ Yena yeneva vayati tena teneva puyita. (PrÃ. Dha. [C. 25] [BJT Page 102] [\x 102/] 2. KÃsÃvakaïÂhà bahavo pÃpadhammà asa¤¤atà 307 PÃpà pÃpehi kammehi nirayaæ te upapajjare. 3. Seyye ayoguÊo bhutto tatto aggisikhÆpamo 308 Ya¤ce bhƤjeyya dussÅlo raÂÂhapiï¬aæ asa¤¤ato. 4. CattÃri ÂhÃnÃni naro pamatto 309 ùpajjati paradÃrÆpasevÅ Apu¤¤alÃbhaæ na nikÃmaseyyaæ Nindaæ tatiyaæ nirayaæ catutthaæ. [PTS Page 045] [\q 45/] 5. Apu¤¤alÃbho ca gatÅ ca pÃpikà 310 BhÅtassa bhÅtÃya ratÅ ca thokikà RÃjà ca daï¬aæ garukaæ païeti Tasmà naro paradÃraæ na seve. 6. Kuso yathà duggahito hatthamevÃnukantati 311 SÃma¤¤aæ dupparÃmaÂÂhaæ nirayÃyupaka¬¬hati. 7. Yaæ ki¤ci sithilaæ kammaæ saækiliÂÂhaæ ca yaæ vataæ 312 SaÇkassaraæ brahmacariyaæ na taæ hoti mahapphalaæ. 8. Kayirà ce kayirÃthenaæ daÊhamenaæ parakkame 313 SaÂhilo hi paribbÃjo bhiyyo Ãkirate rajaæ. 9. Akataæ dukkataæ seyyo pacchà tapati dukkataæ 314 Kataæ ca sukataæ seyyo yaæ katvà nÃnutappati. 9 Akita kukita «ehu-pacha tavati drukita Kita nu sukita «ehu-yakitva nanutapati. (PrÃ. Dha. [C. 40] Ak­taæ kuk­tÃcchreya: -paÓcÃttapati du«kat­m Áocate du«k­taæ k­tvÃ-Óocate durgatiæ gata: K­taæ tu suk­taæ Óreyo-yatk­tvà nÃnutapyate Nandate suk­taæ k­tvÃ-nandate sugatiæ gata: . (UdÃnavarga. 29. [vv. 44] [BJT Page 104] [\x 104/] 10. Nagaraæ yathà paccantaæ guttaæ santarabÃhiraæ 315 Evaæ gopetha attÃnaæ khaïo vo mà upaccagà KhaïÃtÅtà hi socanti nirayamhi samappitÃ. 11. AlajjitÃye lajjanti lajjitÃye na lajjare 316 MicchÃdiÂÂhisamÃdÃnà sattà gacchanti duggatiæ. 12. Abhaye bhayadassino bhaye cÃbhayadassino 317 MicchÃdiÂÂhisamÃdÃnà sattà gacchanti duggatiæ. [PTS Page 046] [\q 46/] 13. Avajje vajjamatino vajje cÃvajjadassino 318 MicchÃdiÂÂhisamÃdÃnà sattà gacchanti duggatiæ. 14. Vajjaæ ca vajjato ¤atvà avajjaæ ca avajjato 319 SammÃdiÂÂhisamÃdÃnà sattà gacchanti suggatiæ. Nirayavaggo dvÃvÅsatimo. 23. NÃgavaggo. 1. Ahaæ nÃgo'va saÇgÃme cÃpÃto patitaæ saraæ 320 AtivÃkyaæ titikkhissaæ dussÅlo hi bahujjano. 2. Dantaæ nayanti samitiæ dantaæ rÃjÃ'bhirÆhati 321 Danto seÂÂho manussesu yo'tivÃkyaæ titikkhati. 3. Varamassatarà dantà ÃjÃnÅyà ca sindhavà 322 Ku¤jarà ca mahÃnÃgà attadanto tato varaæ. 4. Na hi etehi yÃnehi gaccheyya agataæ disaæ 323 YathÃttanà sudantena danto dantena gacchati. 1 Ahaæ nÃga iva saægrÃme cÃpata: patitaæ Óaram AtivÃkyaæ titik«Ãmi du: ÓÅlo hi mahÃjana: . (UdÃnavarga) Aho nako va sagami cavadhi vatita Óara Ativaka ti. . . . . . . . . . DruÓilo hi baho jano. (PrÃ. Dha. [C. 31] [BJT Page 106] [\x 106/] 5. DhanapÃlako nÃma ku¤jaro kaÂukappabhedano dunnivÃrayo 324 Baddho kabalaæ na bhu¤jati sumarati nÃgavanassa ku¤jaro. [PTS Page 047] [\q 47/] 6. MiddhÅ yadà hoti mahagghaso ca niddÃyità samparivattasÃyÅ 325 MahÃvarÃho'va nivÃpapuÂÂho punappunaæ gabbhamupeti mando. 7. Idaæ pure cittamacÃri cÃrikaæ 326 Yenicchakaæ yatthakÃmaæ yathÃsukhaæ Tadajjahaæ niggahessÃmi yoniso Hatthippabhinnaæ viya aÇkusaggaho. 8. AppamÃdaratà hotha sacittamanurakkhatha 327 Duggà uddharathattÃnaæ paÇke sanno'va ku¤jaro. 9. Sace labhetha nipakaæ sahÃyaæ 328 Saddhiæ caraæ sÃdhu vihÃri dhÅraæ Abhibhuyya sabbÃni parissayÃni Careyya tenattamano satÅmÃ. 10. No ce labhetha nipakaæ sahÃyaæ 329 Saddhiæ caraæ sÃdhu vihÃri dhÅraæ RÃjÃ'va raÂÂhaæ vijitaæ pahÃya Eko care mÃtaÇgara¤¤e'va nÃgo. 11. Ekassa caritaæ seyyo 330 Natthi bÃle sahÃyatà Eko care na ca pÃpÃni kayirà Appossukko mÃtaÇgara¤¤e'va nÃgo. 12. Atthamhi jÃtamhi sukhà sahÃyà 331 TuÂÂhÅ sukhà yà itarÅtarena Pu¤¤aæ sukhaæ jÅvitasaÇkhayamhi Sabbassa dukkhassa sukhaæ pahÃïaæ. 8 ApramÃdaratà bhavata suÓÅlà bhavata bhik«aca: SusamÃbhitasaækalapÃ: svacittamanurak«ata. (UdÃnavarga. ApramÃda. 5. 36) Apramadarata bhodha sadhami supravedite Drugha udhvaradha atmana paga sana va ku¤aru. (PrÃ. Dha. ) 9 Sa cellabheta nipakaæ sahÃyakaæ SÃærdha caraæ sÃdhÆvihÃridhÅram AbhibhÆya sarvÃïi parisuvÃïi Careta tenÃttamanÃ: pratism­ta: . (MÆlasarvÃstivÃda vinaya. Ko. Va. ) 10 Sa cellabheta nipakaæ sahÃyakaæ SÃærdhacaraæ sÃdhÆvihÃridhÅram RÃjeva rëÂraæ vipulaæ prahÃya EkaÓcarenna ca pÃpÃni kuryyÃt. (MÆlasarvÃstivÃda vinaya. Ko. Va. ) 11 Ekasya caritaæ Óroyà na tu bÃle sahÃyatà AlpotsukaÓcaredeko mÃtaægaraïyanÃgavat. (MÆlasarvÃstivÃda vinaya. Ko. Va. ) [PTS Page 048] [\q 48/] [BJT Page 108] [\x 108/] 13. Sukhà matteyyatà loke atho petteyyatà sukhà 332 Sukhà sÃma¤¤atà loke atho brahma¤¤atà sukhÃ. 14. Sukhaæ yÃva jarà sÅlaæ sukhà saddhà patiÂÂhità 333 Sukho pa¤¤Ãya paÂilÃbho pÃpÃnaæ akaraïaæ sukhaæ. NÃgavaggo tevÅsatimo. 24. TaïhÃvaggo. 1. Manujassa pamattacÃrino taïhà va¬¬hati mÃluvà viya 334 So palavati hurÃhuraæ phalamicchaæ'va vanasmiæ vÃnaro. 2. Yà esà sahatÅ jammÅ taïhà loke visattikà 335 Sokà tassa pava¬¬hanti abhivaÂÂhaæ'va bÅraïaæ. 3. Yo ce taæ sahatÅ jammiæ taïhaæ loke duraccayaæ 336 Sokà tamhà papatanti udabindÆ'va pokkharÃ. 4. Taæ vo vadÃmi bhaddaæ vo yÃvantettha samÃgatà 337 TaïhÃya mÆlaæ khaïatha usÅrattho' bÅraïaæ Mà vo nalaæ'va soto'va mÃro bha¤ji punappunaæ. [PTS Page 049] [\q 49/] 5. YathÃpi mÆle anupaddave daÊhe 338 Chinno'pi rukkho punareva rÆhati Evampi taïhÃnusaye anÆhate Nibbatti dukkhamidaæ punappunaæ. 6. Yassa chattiæsati sotà manÃpassavanà bhÆsà 339 VÃhà vahanti duddiÂÂhiæ saÇkappà rÃganissitÃ. 7. Savanti sabbadhi sotà latà ubbhijja tiÂÂhati 340 Ta¤ca disvà lataæ jÃtaæ mÆlaæ pa¤¤Ãya chindatha. 4 Ta yu vadami bhadra¤u yavatetha samakata Apramada rata bhodha sadhami supravediti. (PrÃ. Dha. [A](2. 7) [BJT Page 110] [\x 110/] 8. SaritÃni sinehitÃni ca somanassÃni bhavanti jantuno 341 Te sÃtasità sukhesino te ve jÃti jarÆpagà narÃ. 9. TasiïÃya purakkhatà pajà parisappanti saso'va bÃdhito 342 SaæyojanasaÇgasattà dukkhamupenti punappunaæ cirÃya. 10. TasiïÃya purakkhatà pajà parisappanti saso'va bÃdhito 343 Tasmà tasiïaæ vinodaya bhikkhu ÃkaÇkhÅ virÃgamattano. 11. Yo nibbanatho+ vanÃdhimutto vanamutto vanameva dhÃvati 344 Taæ puggalametha passatha mutto bandhanameva dhÃvati. [PTS Page 050] [\q 50/] 12. Na taæ daÊhaæ bandhanamÃhu dhÅrà 345 YadÃyasaæ dÃrujaæ babbaja¤ca SÃrattarattà maïikuï¬alesu Puttesu dÃresu ca yà apekhÃ. 13. Etaæ daÊhaæ bandhanamÃhu dhÅrà 346 OhÃrinaæ sithilaæ duppamu¤caæ Etampi chetvÃna paribbajanti Anapekkhino kÃmasukhaæ pahÃya. 14. Ye rÃgarattÃnupatanti sotaæ 347 Sayaæ kataæ makkaÂako'va jÃlaæ Etampi chetvÃna vajanti dhÅrà Anapekkhino sabbadukkhaæ pahÃya. 15. Mu¤ca pure mu¤ca pacchato majjhe mu¤ca bhavassa pÃragÆ 348 Sabbattha vimuttamÃnaso na puna jÃtijaraæ upehisi. 16. Vitakkapamathitassa jantuno tibbarÃgassa subhÃnupassino 349 Bhiyyo taïhà pava¬¬hati esa kho daÊhaæ karoti bandhanaæ. 12 Na tadd­¬haæ bandhanamÃhurÃryà yadÃyasaæ dÃravaæ balbajaæ ca Saæraktacittà maïikÆï¬ale«u putre«u dÃre«Æ ya ya avek«Ã: . 13 Etadd­¬haæ bandhanamÃhurÃryà samaæ tata: susthiraæ du«pramuæcam Etadapi chitvà parivrajanti anapek«iïa: kÃmasukhaæ prahÃya. (UdÃnavarga kÃma. [vv. 5, 6] 12 Na ta dri¬ha bandhana dhira ya asa daruva babana va Sarata cita mani kunale«Æ putre«u dare«Æ ya ya aveha. 13 Eta dri¬ha bandhana maha dhira oharina ÓiÓila drupamujÆ Eta bi chitvana parivrayati anavehino kama suhu prahai. (PrÃ. Dha. [G][VO. 31, 32] 14 Ye rakarata anuvatati sotu Saigata. . . . . . . . . . . Eta bi chetvana parivrayati Anavehino kama suha prahai. (PrÃ. Dha. [C][VO. 33] + Praggalameva sÅ. Mu. 15 Muæca purato muæca paÓcato madhye muæca bhavasya pÃraga: Sarvatra vimuktamÃnaso na punarjÃtijarÃmupe«yasi. (UdÃnavarga. 29, 66) Muju puratu muju pajatu majhatu muju bhavasa parako Sarvatra vimutamanaso na puna jatijara vuvehisi. (PrÃ. Dha. [C][VO. 22] [BJT Page 112] [\x 112/] 17. Vitakkupasame ca yo rato asubhaæ bhÃvayati sadà sato 350 Esa kho vyantikÃhiti esa checchati mÃrabandhanaæ. [PTS Page 051] [\q 51/] 18. NiÂÂhaæ gato asantÃsÅ vÅtataïho anaÇgaïo 351 Acchindi bhavasallÃni antimo'yaæ samussayo. 19. VÅtataïho anÃdÃno niruttipadakovido 352 AkkharÃnaæ sannipÃtaæ ja¤¤Ã pubbaparÃni ca Sa ve antimasÃrÅro mahÃpa¤¤o mahÃpuriso'ti vuccati. 20. SabbÃbhibhÆ sabbavidÆ'hamasmi 353 Sabbesu dhammesu anÆpalitto Sabba¤jaho taïhakkhaye vimutto Sayaæ abhi¤¤Ãya kamuddiseyyaæ. 21. SabbadÃnaæ dhammadÃnaæ jinÃti 354 Sabbaæ rasaæ dhammaraso jinÃti Sabbaæ ratiæ dhammaratÅ jinÃti Taïhakkhayo sabbadukkhaæ jinÃti. 22. Hananti bhogà dummedhaæ no ve pÃragavesino 355 BhogataïhÃya dummedho hanti a¤¤e'va attanÃ. 23. TiïadosÃni khettÃni rÃgadosà ayaæ pajà 356 Tasmà hi vÅtarÃgesu dinnaæ hoti mahapphalaæ. 23. TiïadosÃni khettÃni dosadosà ayaæ pajà 357 Tasmà hi vÅtadosesu dinnaæ hoti mahapphalaæ. 20 SarvÃbhibhÆ sarvavido' hamasimi sarvehi dharmehi anopalipta: Sarvag¤o'haæ t­«ïÃk«aye vimukto svayaæ abhig¤Ãya kamuddiÓeyama. (MahÃvastu. 325) [BJT Page 114] [\x 114/] 25. TiïadosÃni khettÃni mohadosà ayaæ pajà 358 Tasmà hi vÅtamohesu dinnaæ hoti mahapphalaæ. [PTS Page 052] [\q 52/] 26. TiïadosÃni khettÃni icchÃdosà ayaæ pajà 359 Tasmà hi vigaticchesu dinnaæ hoti mahapphalaæ. TaïhÃvaggo catuvÅsatimo. 25. Bhikkhuvaggo. 1. Cakkhunà saævaro sÃdhu sÃdhu sotena saævaro 360 GhÃïena saævaro sÃdhu sÃdhu jivhÃya saævaro. 2. KÃyena saævaro sÃdhu sÃdhu vÃcÃya saævaro 361 Manasà saævaro sÃdhu sÃdhu sabbattha saævaro Sabbattha saævuto bhikkhu sabbadukkhà pamuccati. 3. Hattha sa¤¤ato pÃdasa¤¤ato 362 VÃcÃya sa¤¤ato sa¤¤atuttamo Ajjhattarato samÃhito Eko santusito tamÃhu bhikkhuæ. 4. Yo mukhasa¤¤ato bhikkhu mantabhÃïÅ anuddhato 363 Atthaæ dhammaæ ca dÅpeti madhuraæ tassa bhÃsitaæ. [PTS Page 053] [\q 53/] 5. DhammÃrÃmo dhammarato dhammaæ anuvicintayaæ 364 Dhammaæ anussaraæ bhikkhu saddhammà na parihÃyati. 6. SalÃbhaæ nÃtima¤¤eyya nä¤esaæ pihayaæ care 365 A¤¤esaæ pihayaæ bhikkhu samÃdhiæ nÃdhigacchati. 7. AppalÃbho'pi ce bhikkhu salÃbhaæ nÃtima¤¤ati 366 Taæ ve devà pasaæsanti suddhÃjÅviæ atanditaæ. 1 Cak«u«Ã saævaro sÃdhu sÃdhu Órotreïa saævara: KÃyena saævaro sÃdhu manasà sÃdhu saævara: Sarvatra saæv­to bhik«u: sarvadu: khÃt pramucyate. (MahÃvastu. 3. Pi. 423) 2 Kaena sa¤amu sadhu sadhu vayai sa¤amu Manena sa¤amu sadhu sadhu savatra sa¤amu Savatra sa¤ato bhikhu sava dugatio jahi. (PrÃ. Dha. [B. 9] 3 Hatasa¤atu padasa¤atu vayasa¤atu savutidrio Ajhatmarato samahito eko satusito tamahu bhikhu. (PrÃ. Dha. [B. 10] 4 Yo muhena sa¤ato bhikhu matabhani anudhato Arthadharmu ji deseti mayuru tasa bhasita. (PrÃ. Dha. [B. 11] 5 DharmÃrÃmo dharmarato dharmamanuvicintayan Dharmaæ samanusmaran hik«u: saddharmÃnna parihÃyati. (MahÃvastu. 3. Pi. 421) 6 Salabhu natima¤e a na¤e«a samihao sia A¤e«a saddhamiha bhikhu samadhi nadhikajati. (PrÃ. Dha. [B. 20] [BJT Page 116] [\x 116/] 8. Sabbaso nÃmarÆpasmiæ yassa natthi mamÃyitaæ 367 Asatà ca na socati sa ve bhikkhÆ'ti vuccati. 9. MettÃvihÃrÅ yo bhikkhÆ pasanno buddhasÃsane 368 Adhigacche padaæ santaæ saÇkhÃrÆpasamaæ sukhaæ. 10. Si¤ca bhikkhu imaæ nÃvaæ sittà te lahumessati 369 Chetvà rÃgaæ dosaæ ca tato nibbÃïamehisi. 11. Pa¤ca chinde pa¤ca jahe pa¤ca cuttari bhÃvaye 370 Pa¤casaÇgÃtigo bhikkhu oghatiïïo'ti vuccati. 12. JhÃya bhikkhu mà ca pÃmado 371 Mà te kÃmaguïe bhamassu cittaæ Mà lohaguÊaæ gilÅ pamatto Mà kandi dukkhamidanti ¬ayhamÃno. 13. Natthi jhÃnaæ apa¤¤assa pa¤¤Ã natthi ajhÃyato 372 Yamhi jhÃnaæ ca pa¤¤Ã ca sa ve nibbÃïasantike. [PTS Page 054] [\q 54/] 14. Su¤¤ÃgÃraæ paviÂÂhassa santacittassa bhikkhuno 373 AmÃnusÅ rati hoti sammà dhammaæ vipassato. 15. Yato yato sammasati khandhÃnaæ udayabbayaæ 374 Labhati pÅtipÃmojjaæ amataæ taæ vijÃnataæ. 16. TatrÃyamÃdi bhavati idha pa¤¤assa bhikkhuno 375 Indriyagutti santuÂÂhÅ pÃtimokkhe ca saævaro. 8 Savasu namaruvasa yasa nathi mamaita Asata i na Óoyati so hu bhikhu tu vucati. (PrÃ. Dha. [B. 38] 9 MaitÅravihÃrÅ yo bhik«u: prasanno budaddhaÓÃsane Adhigacchati padaæ ÓÃntaæ aÓecanaæ ca mocanam. (MahÃvastu. 3. 421) Metra vihara ye bhikkhu prasanu budha Óasa. . . . . . Pa¬ivijhu pada Óata sagharavoÓamu suha. (PrÃ. Dha. [B. 29] 10 Siæca bhik«o imÃæ nÃvaæ siktà te lahume«yati Jitvà rÃgaæ ca dve«aæ ca tato nirvÃïame«yasi. (MahÃvastu. 3. 421) Sija bhikhu ima nama sita ti lahu mesiti Chetva raka ji doÓa tato nivana eÓiti. (PrÃ. Dha. [B. 34] 11 Paja jina paja jahi paja utvari bhavai Paja sagadhio bhikhu ohatino'ti vucati. (PrÃ. Dha. [B. 16] 12 Jai bhikhu ma yi pramadi ma te kamaguïa bhameæsu cittaæ Ma lohagu¬a gili pramata kana dukhamida ti dajhamano. (PrÃ. Dha. [B. 34] 13 Nathi jhana apra¤asa pra¤a nathi ajhayato Yasa jhana ca pra¤a ya so ho nirvanasa sati a. (PrÃ. Dha. [B. 16] 14 Su¤akare praviÂhasa Óatacitasa bhikhuno Amanu«a rati hoti same dharma vivaÓatu. (PrÃ. Dha. [B. 12] 15 Yato yato sama«ati khandhana udayavaya Lahati pirati pramoju amutu ta vijanatu. (PrÃ. Dha. [B. 17] 16 Tatrai adi bhavati tadha pra¤asa bhikhuno Idriyagoti satuÂhÅ pratimukhei. . . (PrÃ. Dha. [B. 17] [BJT Page 118] [\x 118/] 17. Mitte bhajassu kalyÃïe suddhÃjÅve atandite 376 PaÂisanthÃravuttyassa ÃcÃrakusalo siyà Tato pÃmojjabahulo dukkhassantaæ karissasi. 18. Vassikà viya pupphÃni maddavÃni pamu¤cati 377 Evaæ rÃgaæ ca dosaæ ca vippamu¤cetha bhikkhavo. 19. SantakÃyo santavÃco santavà susamÃhito 378 VantalokÃmiso bhikkhu upasanto'ti vuccati. 20. Attanà vodayattÃnaæ paÂimÃse'ttamattanà 379 So attagutto satimà sukhaæ bhikkhu vihÃhisi. 21. Attà hi attano nÃtho attà hi attano gati 380 Tasmà sa¤¤amayattÃnaæ assaæ bhadraæ'va vÃïijo. 22. PÃmojjabahulo bhikkhu pasanno buddhasÃsane 381 Adhigacche padaæ santaæ saÇkhÃrÆpasamaæ sukhaæ. [PTS Page 055] [\q 55/] 23. Yo have daharo bhikkhu yu¤jati buddhasÃsane 382 So imaæ lokaæ pabhÃseti abbhà mutto'va candimÃ. Bhikkhuvaggo pa¤cavÅsatimo. 26. BrÃhmaïavaggo. 1. Chinda sotaæ parakkamma kÃme panuda brÃhmaïa 383 SaÇkhÃrÃnaæ khayaæ ¤atvà akata¤¤Æ'si brÃhmaïa. 2. Yadà dvayesu dhammesÆ pÃragÆ hoti brÃhmaïo 384 Athassa sabbe saæyogà atthaæ gacchanti jÃnato. 17 Mitra bhaye a pa¬iruva sudhayÅva a. . . Pa¬isaravuti asa aprak. . . Datu ayarakuÓalo suhu bhikhu viha«isi. (PrÃ. Dha. [B. 18] 22 Pramojabahulu yo bhikhu abhivuyu paripiraya Adhikachi pada Óata aseyana moyaka. (PrÃ. Dha. [B. 31] (Aseyana=asecanakaæ) (Moyaka=mocakaæ) 1 Jindhi srota: parakrÃmya kÃmÃn praïuda brÃhmaïa NÃprahÃya muni: kÃmÃn ekatvamadhigacchati. (UdÃnavarga. 10. 1) [BJT Page 120] [\x 120/] 3. Yassa pÃraæ apÃraæ và pÃrÃpÃraæ na vijjati 385 VÅtaddaraæ visaæyuttaæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 4. JhÃyiæ virajamÃsÅnaæ katakiccaæ anÃsavaæ 386 Uttamatthaæ anuppattaæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 5. Divà tapati Ãdicco rattiæ ÃbhÃti candimà 387 Sannaddho khattiyo tapati jhÃyÅ tapati brÃhmaïo Atha sabbamahorattiæ buddho tapati tejasÃ. [PTS Page 056] [\q 56/] 6. BÃhitapÃpo'ti brÃhmaïo samacariyà samaïo'ti vuccati 388 PabbÃjayattano malaæ tasmà pabbajito'ti vuccati. 7. Na brÃhmaïassa pahareyya nÃssa mu¤cetha brÃhmaïo 389 DhÅ brÃhmaïassa hantÃraæ tato dhÅ yassa mu¤cati. 8. Na brÃhmaïassetadaki¤ci seyyo 390 Yadà nisedho manaso piyehi Yato yato hiæsamano nivattati Tato tato sammati meva dukkhaæ. 9. Yassa kÃyena vÃcÃya manasà natthi dukkataæ 391 Saævutaæ tÅhi ÂhÃnehi tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 10. Yamhà dhammaæ vijÃneyya sammÃsambuddhadesitaæ 392 Sakkaccaæ taæ namasseyya aggihuttaæ'va brÃhmaïo. 4 Jhayi parakata budhu kitakica anasavu Budhu daÓabalu vetu tamahu bromi bramana. (PrÃ. Dha. [B. 5] 5 Diva tavati adivu rati abhai cadrimu Sanadhu chatirao tavati jhai tavati bramano Adha sarva ahoratra budhu tavati teyasa. (PrÃ. Dha. ) [BJT Page 122] [\x 122/] 11. Na jaÂÃhi na gottena jaccà hoti brÃhmaïo 393 Yamhi sacca¤ca dhammo ca so sucÅ so'va brÃhmaïo. 12. Kiæ te jaÂÃhi dummedha kiæ te ajinasÃÂiyà 394 Abbhantaraæ te gahaïaæ bÃhiraæ parimajjasi. 13. PaæsukÆladharaæ jantÆæ kisaæ dhamanisanthataæ 395 Ekaæ vanasmiæ jhÃyantaæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. [PTS Page 057] [\q 57/] 14. Na cÃhaæ brÃhmaïaæ brÆmi yonijaæ mattisambhavaæ 396 BhovÃdÅ nÃma so hoti sace hoti saki¤cano Aki¤canaæ anÃdÃnaæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 15. Sabbasaæyojanaæ chetvà yo ve na paritassati 397 SaÇgÃtigaæ vida¤¤uttaæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 16. Chetvà naddhiæ varatta¤ca sandÃmaæ sahanukkamaæ 398 Ukkhittapalighaæ buddhaæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 17. Akkosaæ vadhabandhaæ ca aduÂÂho yo titikkhati 399 Khantibalaæ balÃnÅkaæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 18. Akkodhanaæ vatavantaæ sÅlavantaæ anussutaæ 400 Dantaæ antimasÃrÅraæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 19. VÃri pokkharapatte'va Ãraggeriva sÃsapo 401 Yo na lippati kÃmesu tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 20. Yo dukkhassa pajÃnÃti idheva khayamattano 402 PannabhÃraæ visaæyuttaæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. [BJT Page 124] [\x 124/] 21. GambhÅrapa¤¤aæ medhÃviæ maggÃmaggassa kovidaæ 403 Uttamatthaæ anuppattaæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. [PTS Page 058] [\q 58/] 22. AsaæsaÂÂhaæ gahaÂÂhehi anÃgÃrehi cÆbhayaæ 404 AnokÃsariæ appicchaæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 23. NidhÃya daï¬aæ bhÆtesu tasesu thÃvaresu ca 405 Yo na hanti na ghÃteti tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 24. Aviruddhaæ viruddhesu attadaï¬esu nibbutaæ 406 SÃdÃnesu anÃdÃnaæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 25. Yassa rÃgo ca doso ca mÃno makkho ca pÃtito 407 SÃsapo riva Ãraggà tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 26. Akakkasaæ vi¤¤apaniæ giraæ saccaæ udÅraye 408 YÃya nÃbhisaje ka¤ci tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 27. Yo'dha dÅghaæ va rassaæ và aïuæ thÆlaæ subhÃsubhaæ 409 Loke adinnaæ nÃdiyati tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 28. ùsà yassa na vijjanti asmiæ loke paramhi ca 410 NirÃsayaæ visaæyuttaæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 29. YassÃlayà na vijjanti a¤¤Ãya akathaækathÅ 411 Amatogadhaæ anuppattaæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 30. Yo'dha pu¤¤ca pÃpa¤ca ubho saÇgaæ upaccagà 412 Asokaæ virajaæ suddhaæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 31. Candaæ'va vimalaæ suddhaæ vippasannamanÃvilaæ 413 NandÅbhavaparikkhÅïaæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. [PTS Page 059] [\q 59/] [BJT Page 126] [\x 126/] 32. Yo imaæ paÊipathaæ duggaæ saæsÃraæ mohamaccagà 414 Tiïïo pÃragato jhÃyÅ anejo akathaækatÅ AnupÃdÃya nibbuto tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 33. Yo'dha kÃme pahÃtvÃna anÃgÃro paribbaje 415 KÃmabhavaparikkhÅïaæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 34. Yo'dha taïhaæ pahÃtvÃna anÃgÃro paribbaje 416 TaïhÃbhavaparikkhÅïaæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 35. Hitvà mÃnusakaæ yogaæ dibbaæ yogaæ upaccagà 417 Sabbayogavisaæyuttaæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 36. Hitvà ratiæ ca aratiæ ca sÅtibhÆtaæ nirÆpadhiæ 418 SabbalokÃbhibhuæ vÅraæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 37. Cutiæ yo'vedi sattÃnaæ upapattiæ ca sabbaso 419 Asattaæ sugataæ buddhaæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 38. Yassa gatiæ na jÃnanti devà gandhabbamÃnusà 420 KhÅïÃsavaæ arahantaæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. 39. Yassa pure ca pacchà ca majjhe ca natthi ki¤canaæ 421 Aki¤canaæ anÃdÃnaæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. [PTS Page 060] [\q 60/] 40. Usabhaæ pavaraæ vÅraæ mahesiæ vijitÃvinaæ 422 Anejaæ nhÃtakaæ buddhaæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. [BJT Page 128] [\x 128/] 41. PubbenivÃsaæ yo'vedÅ saggÃpÃyaæ ca passati 423 Atho jÃtikkhayaæ patto abhi¤¤Ãvosito muni SabbavositavosÃnaæ tamahaæ brÆmi brÃhmaïaæ. BrÃhmaïavaggo chabbÅsatimo. VagguddÃnaæ. 1. YamakappamÃdo cittaæ pupphaæ bÃlena paï¬ito Arahanto sahassena pÃpadaï¬ena te dasa. 2. Jarà attà ca loko ca buddho sukhapiyena ca Kodho malaæ ca dhammaÂÂho maggavaggena vÅsati. 3. Pakiïïaæ nirayo nÃgo taïhà bhikkhu ca brÃhmaïo Ete chabbÅsati vaggà desitÃdiccabandhunÃ. GÃthuddÃnaæ. 1. Yamake vÅsati gÃthà appamÃdamhi dvÃdasa EkÃdasa cittavagge pupphavaggamhi soÊasa. 2. BÃle ca soÊasa gÃthà paï¬itamhi catuddasa Arahante dasa gÃthà sahasse honti soÊasa. 3. Terasa pÃpavaggamhi daï¬amhi dasa satta ca EkÃdasa jarÃvagge attavagge bhave dasa. 4. DvÃdasa lokavaggamhi buddhe caÂÂhÃrasa bhave Sukhe ca piyavagge ca gÃthÃyo honti dvÃdasa. 5. Cuddasa kodhavaggamhi malavaggekavÅsati Sattarasa ca dhammaÂÂhe maggavagge tatheva ca. 6. Pakiïïe soÊasa gÃthà niraye nÃge catuddasa ChabbÅsati taïhÃvaggamhi tevÅsa bhikkhuvaggikÃ. 7. CattÃÊÅsekagÃthÃyo brÃhmaïe vaggamuttame GÃthà satÃni cattÃri tevÅsa ca punÃpare Dhammapade nipÃtamhi desitÃdiccabandhunÃ'ti. Dhammapada pÃÊi niÂÂhitÃ.