Anguttaranikaya 1

Input by the Sri Lanka Tripitaka Project


[PTS Vol A - 3] [\z A /] [\f III /]
[PTS Page 001] [\q 1/]
[BJT Vol A - 3] [\z A /] [\w III /]
[BJT Page 002] [\x 2/]
Sutantapiṭake
Aṅguttaranikāyo
Tatiyo bhāgo

Pañcakanipāto
1. Paṭhamo paṇṇāsako
1. Sekhabalavaggo

Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa.



THIS GRETIL TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE.

Text converted to Unicode (UTF-8).
(This file is to be used with a UTF-8 font and your browser's VIEW configuration
set to UTF-8.)

description:multibyte sequence:
long a ā
long A Ā
long i ī
long I Ī
long u ū
long U Ū
vocalic r
vocalic R
long vocalic r
vocalic l
vocalic L
long vocalic l
velar n
velar N
palatal n ñ
palatal N Ñ
retroflex t
retroflex T
retroflex d
retroflex D
retroflex n
retroflex N
palatal s ś
palatal S Ś
retroflex s
retroflex S
anusvara
visarga
long e ē
long o ō
l underbar
r underbar
n underbar
k underbar
t underbar

Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order
to facilitate word search.

For a comprehensive list of GRETIL encodings and formats see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf
and
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf

For further information see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm






5. 1. 1. 1
(Sekhabalasaṅkhittasuttaṃ)

1. Evaṃ me sutaṃ: ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa
ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhu āmantesi:
Bhikkhavoti. Bhadanteti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca:
Pañcimāni bhikkhave sekhabalāni. Katamāni pañca: saddhābalaṃ hiribalaṃ1 ottappabalaṃ
viriyabalaṃ 2: paññābalaṃ. Imāni kho bhikkhave pañcasekhabalāni.
Tasmātiha bhikkhave evaṃ sikkhitabbaṃ: "saddhābalena samannāgatā bhavissāma
sekhabalena, hiribalena samannāgatā bhavissāma sekhabalena, ottappabalena samannāgatā
bhavissāma sekhabalena, viriyabalena samannāgatā bhavissāma sekhabalena, paññābalena
samannāgatā bhavissāma sekhabalenā"ti. Evaṃhi vo bhikkhave sikkhitabbanti. *

5. 1. 1. 2
(Sekhabalavitthatasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)

2. [PTS Page 002] [\q 2/] pañcimāni bhikkhave sekhabalāni. Katamāni pañca:
saddhābalaṃ hiribalaṃ ottappabalaṃ viriyabalaṃ paññābalaṃ

1. Hirībalaṃ machasaṃ, syā 2. Viriyabalaṃ machasaṃ
* Idamavoca bhagavā attamanā te bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinanduntimachasaṃ

[BJT Page 004] [\x 4/]

Katamañca bhikkhave saddhābalaṃ: idha bhikkhave ariyasāvako saddho hoti. Saddahati
tathāgatassa bodhiṃ:'itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato
lokavidū anuttaro purisadammasārathī satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā'ti. Idaṃ
vuccati bhikkhave saddhābalaṃ.

Katamañca bhikkhave hiribalaṃ: idha bhikkhave ariyasāvako hirimā hoti. 1 Hirīyati
Kāyaduccaritena vacīduccaritena, manoduccaritena hirīyati pāpakānaṃ akusalānaṃ
dhammānaṃ samāpattiyā. Idaṃ vuccati bhikkhave hiribalaṃ.

Katamañca bhikkhave ottappabalaṃ: idha bhikkhave ariyasāvako ottappī hoti. Ottappati
kāyaduccaritena, vacīduccaritena, manoduccaritena. Ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ
dhammānaṃ samāpattiyā. Idaṃ vuccati bhikkhave ottappabalaṃ.

Katamañca bhikkhave viriyabalaṃ:2 idha bhikkhave ariyasāvako āraddhaviriyo viharati
akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya, kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya, thāmavā daḷha
parakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. Idaṃ vuccati bhikkhave viriyabalaṃ.
Katamañca bhikkhave paññābalaṃ idha bhikkhave ariyasāvako paññavā hoti,
udayatthagāminiyā3 paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya
sammādukkhakkhayagāminiyā. Idaṃ vuccati bhikkhave paññābalaṃ.

Imāni kho bhikkhave pañcasekhabalāni.

Tasmātiha bhikkhave evaṃ sikkhitabbaṃ: sadudhābalena samannāgatā bhavissāma
sekhabalena. Hiribalena samannāgatā bhavissāma sekhabalena. Ottappabalena [PTS Page
003] [\q 3/] samannāgatā bhavissāma sekhabalena. Viriyabalena samannāgatā
bhavissāma sekhabalena. Paññābalena samannāgatā bhavissāma sekhabalenāti. Evaṃ hi vo
bhikkhave sikkhitabbanti.

5. 1. 1. 3
( Dukkhasuttaṃ)

3. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu diṭṭheva dhamme dukkhaṃ viharati
savighātaṃ savupāyāsaṃ4 sapariḷāhaṃ, kāyassa ca bhedā5 parammaraṇā duggati
Pāṭikaṅkhā. Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave bhikkhu assaddho hoti, ahiriko hoti, anottappī 6 hoti, kusīto hoti,
duppañño hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgano bhikkhu diṭṭheva dhamme dukkhaṃ
viharati savighātaṃ savupāyāsaṃ sapariḷāhaṃ, kāyassa ca bhedā parammaraṇā duggati
pāṭikaṅkhā.

1 Hirīmā machasaṃ 2 vīriyabalaṃ machasaṃ 3. Udayabbayagāminiyā sīmu
4. Sa upāyāsaṃ syā, machasaṃ 5. Kāyassabhedā syā 6 anottāpī sīmu.

[BJT Page 006] [\x 6/]

Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu diṭṭheva dhamme sukhaṃ viharati
avighātaṃ anupāyāsaṃ apariḷāhaṃ. Kāyassa ca bhedā parammaraṇā sugati pāṭikaṅkā.
Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave bhikkhu saddho hoti, hirimā hoti, ottappī hoti
Āraddhaviriyo hoti, paññavā hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu diṭṭheva dhamme sukhaṃ
viharati avighātaṃ anupāyāsaṃ apariḷāhaṃ, kāyassa ca bhedā parammaraṇā sugati
pāṭikaṅkhāti.
5. 1. 1. 4
(Yathābhatasuttaṃ)

4 Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye.
Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu assaddho hoti, ahiriko hoti, anottappī hoti, kusīto hoti, duppañño
hoti. Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi
Samannāgato bhikkhu yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye.

[PTS Page 004] [\q 4/] pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu
yathābhataṃ nikkhitto evaṃ sagge. Katamehi pañcahi.
Idha bhikkhave bhikkhu saddho hoti, hirīmā hoti, ottappī hoti, āraddhaviriyo hoti, paññavā
hoti, imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu yathābhataṃ nikkhitto
evaṃ saggeti.

5. 1. 1. 5
(Sikkhāpaccakkhānasuttaṃ)

5. Yo hi koci bhikkhave bhikkhu vā bhikkhuṇī vā sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati, tassa
diṭṭhe ceva dhamme1 pañca sahadhammikā vādānupātā gārayhā ṭhānā2 āgacchanti. Katame
pañca:
Saddhāpi nāma te nāhosi kusalesu dhammesu. Hirīpi nāma te nāhosi kusalesu dhammesu.
Ottappampi nāma te nāhosi kusalesu dhammesu. Viriyampi nāma te nāhosi kusalesu
dhammesu. Paññāpi nāma te nāhosi kusalesu dhammesu. Yo hi koci bhikkhave bhikkhu vā
bhikkhuṇī vā sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati, tassa diṭṭhe ceva dhamme ime pañca
sahadhammikā vādānupātā gārayhā ṭhānā2 āgacchanti.

Yo hi koci bhikkhave bhikkhu vā bhikkhuṇī vā sahāpi dukkhena sahāpi domanassena
assumukho rudamāno paripuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ carati, tassa diṭṭhe ceva
dhamme pañca sahadhammikā pāsaṃsā ṭhānā3 āgacchanti. Katame pañca:

1. Diṭṭhevadhamme machasaṃ 2. Gārayhaṃ ṭhānaṃ āgacchanti sīmu
3. Pāsaṃsaṃ ṭhānaṃ sīmu.

[BJT Page 008] [\x 8/]
Saddhāpi nāma te ahosi kusalesu dhammesu. Hirīpi nāma te ahosi kusalesu dhammesu.
Ottappampi nāma te ahosi kusalesu dhammesu. Viriyampi nāma te ahosi kusalesu
dhammesu. Paññāpi nāma te ahosi kusalesu dhammesu. Yo hi koci bhikkhave bhikkhu vā
bhikkhuṇī vā sahāpi dukkhena sahāpi domanassena assumukho rudamāno paripuṇṇaṃ
parisuddhaṃ brahmacariyaṃ carati tassa [PTS Page 005] [\q 5/] diṭṭhe ceva dhamme
ime pañca sahadhammikā. Pāsaṃsā ṭhānā āgacichantīti.
5. 1. 1. 6
(Akusalasamāpattisuttaṃ)

6. Na tāva bhikkhave akusalassa samāpatti hoti. Yāva saddhā paccupaṭṭhitā hoti kusalesu
dhammesu. Yato ca kho bhikkhave saddhā antarahitā hoti, assaddhiyaṃ pariyuṭṭhāya
tiṭṭhati, atha akusalassa samāpatti hoti.

Na tāva bhikkhave akusalassa samāpatti hoti, yāva hiri paccupaṭṭhitā hoti kusalesu
dhammesu. Yato ca kho bhikkhave hiri antarahitā hoti, ahirikaṃ pariyuṭṭhāya tiṭṭhati, atha
akusalassa samāpatti hoti.

Na tāva bhikkhave akusalassa samāpatti hoti yāva ottappaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti kusalesu
dhammesu. Yato ca kho bhikkhave ottappaṃ antarahitaṃ hoti. Anottappaṃ pariyuṭṭhāya
tiṭṭhati, atha akusalassa samāpatti hoti.

Na tāva bhikkhave akusalassa samāpatti hoti yāva viriyaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti kusalesu
dhammesu. Yato ca kho bhikkhave viriyaṃ antarahitaṃ hoti, kosajjaṃ pariyuṭṭhāya tiṭṭhati,
atha akusalassa samāpatti hoti.

Na tāva bhikkhave akusalassa samāpatti hoti yāva paññā paccupaṭṭhitā hoti kusalesu
dhammesu. Yato ca kho bhikkhave paññā antarahitā hoti, duppaññā pariyuṭṭhāya tiṭṭhati,
atha akusalassa samāpatti hotīti.

5. 1. 1. 7
(Kāmesu palāḷitasuttaṃ)

7. Yebhūyyena bhikkhave sattā kāmesu palāḷitā. 1 Asitavyābhaṅgiṃ 2 bhikkhave kulaputto
ohāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajito hoti, saddhāpabbajito 4 kulaputto'ti alaṃ vacanāya.
Taṃ kissa hetu:

Labbhā 4 bhikkhave yobbanena kāmā. Te ca kho yādisā vā tādisā vā ye ca bhikkhave hīnā
kāmā, ye ca majjhimā kāmā. Ye ca paṇītā kāmā sabbe kāmā "kāmā"tveva saṅkhaṃ gacchanti.

1. Laḷitāmachasaṃ, lasitāsyā 2. Asitabyābhaṅgiṃmachasaṃ
3. Saddhosyā 4. Labhā hi syā:

[BJT Page 010] [\x 10/]

[PTS Page 006] [\q 6/] seyyathāpi bhikkhave daharo kumāro mando uttānaseyyako
dhātiyā pamādamanvāya kaṭṭhaṃ vā kaṭhalaṃ vā mukhe āhareyya, tamenaṃ dhāti
sīghasīghaṃ1manasi kareyya sīghasīghaṃ manasi karitvā sighasīghaṃ āhareyya, no ce
sakkuṇeyya sighasīghaṃ āharituṃ vāmena hatthena sīsaṃ pariggahetvā dakkhiṇena
hatthena vaṅkaṅguliṃ 2karitvā salohitampi āhareyya taṃ kissa hetu: atthesā bhikkhave
kumārassa vihesā, nesā natthīti vadāmi. Karaṇīyañca3 kho etaṃ bhikkhave dhātiyā
atthakāmāya hitesiniyā anukampikāya anukampaṃ upādāya.

Yato ca kho so bhikkhave kumāro vuddho hoti alaṃpañño anapekkhā pana4 bhikkhave
dhāti tasmiṃ kumāre hoti 'attaguttodāni kumāro nālaṃ pamādāyā'ti.

Evameva kho bhikkhave yāvakīvañca bhikkhuno saddhāya akataṃ hoti kusalesu
dhammesu, hiriyā akataṃ hoti kusalesu dhammesu, ottappena akataṃ hoti kusalesu
dhammesu, viriyena akataṃ hoti kusalesu dhammesu, paññāya akataṃ hoti kusalesu
dhammesu, anurakkhitabbo tāva me so bhikkhave bhikkhu hoti.

Yato ca kho bhikkhave bhikkhuno5 saddhāya kataṃ hoti kusalesu dhammesu, hiriyā kataṃ
hoti kusalesu dhammesu, ottappena kataṃ hoti kusalesu dhammesu, viriyena kataṃ hoti
kusalesu dhammesu, paññāya kataṃ hoti kusalesu dhammesu, anapekho dānāhaṃ
bhikkhave tasmiṃ bhikkhusmiṃ homi
'Attaguttodāni bhikkhu6 nālaṃ pamādāyā'ti.

5. 1. 1. 8
(Cavanasuttaṃ)

8. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu cavati, nappatiṭṭhāti saddhamme.
Katamehi pañcahi:
Assaddho bhikkhave bhikkhu cavati, nappatiṭṭhāti [PTS Page 007] [\q 7/]
saddhamme. Ahiriko bhikkhave bhikkhu cavati, nappatiṭṭhāti saddhamme. Anottappī
bhikkhave bhikkhu cavati, nappatiṭṭhāti saddhamme. Kusīto bhikkhave bhikkhu cavati,
nappatiṭṭhāti saddhamme. Duppañño bhikkhave bhikkhu cavati, nappatiṭṭhāti saddhamme

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu cavati, nappatiṭṭhāti
saddhamme.

1. Sīghaṃ sīghaṃmachasaṃ 2. Vaṅkaṅgulaṃsyā 3. Saraṇīyañcakatthaci
4. Dānimachasaṃ 5. Bhikkhusyā 4. Bhikkhave bhikkhusyā.

[BJT Page 012. [\x 12/] ]

Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu na cavati, patiṭṭhāti saddhamme.
Katamehi pañcahi:
Saddho bhikkhave bhikkhu na cavati, patiṭṭhāti saddhamme hirimā bhikkhave bhikkhū na
cavati, patiṭṭhāti saddhamema ottappī bhikkhave bhikkhū na cavati patiṭṭhāti saddhamme
Āraddhaviriyo bhikkhave bhikkhu na cavati, patiṭṭhāti saddhamme.
Paññavā bhikkhave bhikkhū na cavati, patiṭṭhāti saddhamme.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhū na cavati patiṭṭhāti
saddhammeti.

5. 1. 1. 9
(Paṭhama agārava suttaṃ)
9. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu agāravo appatisso cavati,
nappatiṭṭhāti saddhamme. Katamehi pañcahi:

Assaddho bhikkhave bhikkhu agāravo appatisso cavati, nappatiṭṭhāti saddhamme. Ahiriko
bhikkhave bhikkhu agāravo appatisso cavati, nappatiṭṭhāti saddhamme. Anottappī
bhikkhave bhikkhu agāravo appatisso cavati, nappatiṭṭhāti saddhamme. Kusīto bhikkhave
bhikkhu agāravo appatisso cavati, nappatiṭṭhāti saddhamme. Duppañño bhikkhave bhikkhu
agāravo appatisso cavati, nappatiṭṭhāti saddhamme.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu agāravo appatisso cavati,
nappatiṭṭhāti saddhamme.

[PTS Page 008] [\q 8/] pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu sagāravo
sappatisso na cavati, patiṭṭhāti saddhamme. Katamehi pañcahi:

Saddho bhikkhave bhikkhu sagāravo sappatisso na cavati patiṭṭhāti saddhamme. Hirimā
bhikkhave bhikkhu sagāravo sappatisso na cavati patiṭṭhāti saddhamme. Ottappī bhikkhave
bhikkhu sagāravo sappatisso na cavati patiṭiṭhāti saddhamme. Āraddhaviriyo bhikkhave
bhikkhu sagāravo sappatisso na cavati patiṭṭhāti saddhamme. Sappañño bhikkhave bhikkhu
sagāravo sappatisso na cavati, patiṭṭhāti saddhamme.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu sagāravo sappatisso na
cavati, patiṭṭhāti saddhammeti.

[BJT Page 014. [\x 14/] ]
5. 1. 1. 10
(Dutiya agārava suttaṃ)

10. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu agāravo appatisso abhabbo
imasmiṃ dhammavinaye vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjituṃ katamehi pañcahi:

Assaddho bhikkhave bhikkhu agāravo appatisso abhabbo imasmiṃ dhammavinaye vuddhiṃ
virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjituṃ. Ahiriko bhikkhave bhikkhu agāravo appatisso abhabbo imasmiṃ
dhammavinaye vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjituṃ. Anottappi bhikkhave bhikkhu agāravo
appatisso abhabbo imasmiṃ dhammavinaye vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjituṃ. Kusīto
bhikkhave agāravo appatisso abhabbo imasmiṃ dhammavinaye vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ
āpajjituṃ. Duppañño bhikkhave bhikkhu agāravo appatisso abhabbo imasmiṃ
dhammavinaye vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjituṃ.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu agāravo appatisso abhabbo
imasmiṃ dhammavinaye vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjituṃ.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu sagāravo sappatisso bhabbo imasmiṃ
dhammavinaye vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjituṃ katamehi pañcahi.

Saddho bhikkhave bhikkhu sagāravo sappatisso bhabbo imasmiṃ dhammavinaye vuddhiṃ
virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjituṃ. Hirimā bhikkhave bhikkhu sagāravo sappatisso bhabbo imasmiṃ
dhammavinaye vuddhiṃ viraḷhiṃ vepullaṃ āpajjituṃ. Ottappī [PTS Page 009] [\q 9/]
bhikkhave bhikkhu sagāravo sappatisso bhabbo imasmiṃ dhammavinaye vuddhiṃ virūḷhiṃ
vepullaṃ āpajjituṃ. Āraddhaviriyo bhikkhave bhikkhu sagāravo sappatisso bhabbo imasmiṃ
dhammavinaye vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjituṃ. Paññavā bhikkhave bhikkhu sagāravo
sappatisso bhabbo imasmiṃ dhammavinaye vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjituṃ.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu sagāravo sappatisso bhabbo
imasmiṃ dhammavinaye vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjitunti.

Sekhabalavaggo paṭhamo

Tassuddānaṃ:
Saṅkhittaṃ vitthataṃ dukkhaṃ1 bhataṃ sikkhāya pañcamaṃ,
Samāpatti ca kāmesu cavanā dve agāravāti.

1. Dukkhāmachasaṃ


[BJT Page 016] [\x 16/]

2. Balavaggo
5. 1. 2. 1
(Tathāgatabalasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)

11. Pubbāhaṃ bhikkhave ananussutesu dhammesu abhiññāvosāna pāramippatto paṭijānāmi.
Pañcimāni bhikkhave tathāgatassa tathāgatabalāni yehi balehi samannāgato tathāgato
āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.
[PTS Page 010] [\q 10/] katamāni pañca: saddhābalaṃ, hiribalaṃ ottappabalaṃ,
viriyabalaṃ, paññābalaṃ.
Imāni kho bhikkhave pañca tathāgatassa tathāgatabalāni yehi balehi samannāgato tathāgato
āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sihanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatentiti.

5. 1. 2. 2
(Sekhabalaaggasuttaṃ)

12. Pañcimāni bhikkhave sekhabalāni. Katamāni pañca:saddhābalaṃ, hiribalaṃ, ottappabalaṃ,
viriyabalaṃ, paññābalaṃ. Imāni kho bhikkhave pañca sekhabalāni.

Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ sekhabalānaṃ etaṃ aggaṃ, etaṃ saṅgāhikaṃ, etaṃ
saṅghātaniyaṃ yadidaṃ paññābalaṃ.

Seyyathāpi bhikkhave kuṭāgārassa etaṃ aggaṃ, etaṃ saṅgāhikaṃ, etaṃ saṅghātaniyaṃ yadidaṃ
kuṭaṃ, evameva kho bhikkhave imesaṃ pañcannaṃ sekhabalānaṃ etaṃ aggaṃ, etaṃ
saṅgāhikaṃ, etaṃ saṅghātaniyaṃ yadidaṃ paññābalaṃ.

Tasmātiha bhikkhave evaṃ sikkhitabibaṃ:saddhābalena samannāgatā bhavissāma
sekhabalena, hiribalena samannāgatā bhavissāma sekhabalena, ottappabalena samannāgatā
bhavissāma sekhabalena, viriyabalena samannāgatā bhavissāma sekhabalena, paññābalena
samannāgatā bhavissāma sekhabalenāti. Evaṃ hi vo bhikkhave sikkhitabbanti.

* Ananussuta-uddāna * kūṭa-uddāna

[BJT Page 018] [\x 18/]
5. 1. 2. 3
(Balasaṅkhittasuttaṃ)

13. Pañcimāni bhikkhave balāni. Katamāni pañca:
Saddhābalaṃ, viriyabalaṃ, satibalaṃ, samādhibalaṃ, paññābalaṃ. Imāni kho bhikkhave
pañcabalānīti.
5. 1. 2. 4
(Balavitthatasuttaṃ)

14. Pañcimāni bhikkhave balāni. Katamāni pañca: saddhābalaṃ, viriyabalaṃ, satibalaṃ,
samādhibalaṃ, paññābalaṃ.

Katamañca bhikkhave saddhābalaṃ: idha bhikkhave ariyasāvako saddho hoti. Saddahati
tathāgatassa bodhiṃ: itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno
sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathī satthā devamanussānaṃ buddho bhagavāti.
[PTS Page 011] [\q 11/] idaṃ vuccati bhikkhave saddhābalaṃ.

Katamañca bhikkhave viriyabalaṃ: idha bhikkhave ariyasāvako āraddha viriyo viharati
akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya, kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya, thāmavā
daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. Idaṃ vuccati bhikkhave viriyabalaṃ.

Katamañca bhikkhave satibalaṃ: idha bhikkhave ariyasāvato satimā hoti: paramena
satinepakkena samannāgato cirakatampi cirabhāsitampi saritā anussaritā. Idaṃ vuccati
bhikkhave satibalaṃ.

Katamañca bhikkhave samādhibalaṃ: idha bhikkhave ariyasāvako vivicceva kāmehi vivicca
akusalehi dhammehi, savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamajjhānaṃ
upasampajja viharati. Vitakka vicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso
ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyajjhānaṃ upasampajja viharati.
Pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno sukhaṃ ca kāyena paṭisaṃvedeti,
yantaṃ ariyā ācikkhanti upekkhako satimā sukhavihārīti taṃ tatiyajjhānaṃ upasampajja
viharati. Sukhassa ca pahāṇā dukkhassa ca pahāṇā pubbeva somanassadomanassānaṃ
atthagamā adukkhaṃ asukhaṃ upekkhāsati pārisuddhiṃ catutthajjhānaṃ upasampajja
viharati. Idaṃ vuccati bhikkhave samādhibalaṃ.

Katamañca bhikkhave paññābalaṃ: idha bhikkhave ariyasāvako paññavā hoti
udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā
dukkhakkhayagāminiyā. Idaṃ vuccati bhikkhave paññābalaṃ. Imāni kho bhikkhave pañca
balānīti.

5. 1. 2. 5

(Baladaṭṭhabbasuttaṃ)

15. Pañcimāni bhikkhave balāni. Katamāni pañca: saddhābalaṃ, viriyabalaṃ, satibalaṃ,
samādhibalaṃ, paññābalaṃ.
Kattha ca bhikkhave saddhābalaṃ daṭṭhabbaṃ: catusu sotāpattiyaṅgesu ettha saddhābalaṃ
daṭṭhabbaṃ.
Kattha ca bhikkhave viriyabalaṃ daṭṭhabbaṃ: catusu sammappadhānesu. Ettha viriyabalaṃ
daṭṭhabbaṃ.
[BJT Page 020] [\x 20/]

Kattha ca bhikkhave satibalaṃ daṭṭhabbaṃ: catusu satipaṭṭhānesu. Ettha satibalaṃ
daṭṭhabbaṃ.
Kattha ca bhikkhave samādhibalaṃ daṭṭhabbaṃ: catusu jhānesu. Ettha samādhibalaṃ
daṭṭhabbaṃ.
Kattha ca bhikkhave paññābalaṃ daṭṭhabba: catusu ariyasaccesu. Ettha paññābalaṃ
daṭṭhabbaṃ.
Imāni kho bhikkhave pañcabalānīti.

5. 1. 2. 6

(Bala agga suttaṃ)

16. Pañcimāni bhikkhave balāni. Katamāni pañca:
Saddhābalaṃ, viriyabalaṃ, satibalaṃ, samādhibalaṃ. Paññābalaṃ imāni kho bhikkhave
pañcabalāni.

Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ balānaṃ etaṃ aggaṃ, etaṃ saṅgāhikaṃ, etaṃ saṅghātaniyaṃ
yadidaṃ paññābalaṃ.
Seyyathāpi bhikkhave kūṭāgārassa etaṃ aggaṃ, etaṃ saṅgāhikaṃ, etaṃ saṅghātaniyaṃ yadidaṃ
kūṭaṃ.

Evameva kho bhikkhave imesaṃ pañcannaṃ balānaṃ etaṃ aggaṃ, etaṃ saṅgāhikaṃ, etaṃ
saṅghātaniyaṃ yadidaṃ paññābalanti.

5. 1. 2. 7
(Attahitasuttaṃ)

17. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu attahitāya paṭipanno hoti, no
parahitāya. Katamehi pañcahi?
Idha bhikkhave bhikkhu attanā sīlasampanno hoti, no paraṃ sīla sampadāya samādapeti.
Attanā samādhisamipanno hoti, no paraṃ samādhisampadāya samādapeti. Attanā
paññāsampanno hoti, no paraṃ paññā sampadāya samādapeti. Attanā vimuttisampanno
hoti, no paraṃ vimuttisampadāya samādapeti. Attanā vimuttiñāṇadassanasampanto hoti, no
paraṃ vimuttitiñāṇadassanasampadāya samādapeti.

[PTS Page 013] [\q 13/] imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgako
bhikkhu attahitāya paṭipanno hoti, no parahitāyāti.

Putakuṭa-uddāna

[BJT Page 022. [\x 22/] ]

5. 1. 2. 8
(Parahitasuttaṃ)

18. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu parahitāya paṭipanto hoti, no
attahitāya. Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave bhikkhu attanā na sīlasampanno hoti, paraṃ sīla sampadāya samādapeti.
Attanā na samādhisampanno hoti, paraṃ samādhisampadāya samādapeti. Attanā na
paññāsampanno hoti, paraṃ paññāsampadāya samādapeti. Attanā na vimuttisampanno hoti,
paraṃ vimuttisampadāya samādapeti. Attanā na vimuttiñāṇadassanasampannano hoti,
paraṃ vimuttiñāṇa dassana sampadāya samādapeti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu parahitāya paṭipanno hoti,
no attahitāyāti.
5. 1. 2. 9
(Neva attahitano parahitasuttaṃ)

19. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu neva attahitāya paṭipanno hoti, no
parahitāya. Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave bhikkhu attanā na sīlasampanno hoti, no paraṃ sīlasampadāya samādapeti.
Attanā na samādhisampanno hoti, no paraṃ samādhisampadāya samādapeti. Attanā na
paññā sampanno hoti, no paraṃ paññā sampadāya samādapeti. Attanā na vimutti sampanno
hoti, no paraṃ vimuttisampadāya samādapeti. Attanā na vimuttiñāṇadassana sampanno
hoti, no paraṃ vimuttiñāṇadassanasampadāya samādapeti.

[PTS Page 014] [\q 14/] imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu
neva attahitāya paṭipanno hoti, no parahitāyāti.

[BJT Page 024. [\x 24/] ]
5. 1. 2. 10
(Attahitaparahitasuttaṃ)

20. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu attahitāya ca paṭipanno hoti
Parahitāya ca. Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave bhikkhu attanā ca sīlasampanno hoti, parañca sīlasampadāya samādapeti.
Attanā ca samādhisampanno hoti, parañca samādhisampadāya samādapeti. Attanā ca
paññāsampanno hoti, parañca paññāsampadāya samādapeti. Attanā ca vimuttisampanno
hoti, parañca vimuttisampadāya samādapeti. Attanā ca vimuttiñaṇadassanasampanno hoti,
parañca vimuttiñāṇadassanasampadāya samādapeti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu attahitāya ca paṭipanno hoti
parahitāya cāti.

Balavaggo dutiyo.
Tassuddānaṃ:
Ananussutakūṭañca saṅkhittaṃ vitthatena ca,
Daṭṭhabbañca puna kūṭaṃ cattāropi hitena cāti.


[BJT Page 026] [\x 26/]

3. Pañcaṅgikavaggo
5. 1. 3. 1
(Paṭhama agārava suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

21. So vata bhikkhave bhikkhu agāravo appatisso asabhāgavuttiko sabrahmacārīsu
ābhisamācārikaṃ dhammaṃ paripuressati'ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. [PTS Page 015] [\q 15/]
ābhisamācārikaṃ dhammaṃ aparipūretvā sekhaṃ 1 dhammaṃ paripūressatī'ti netaṃ ṭhānaṃ
vijjati. Sekhaṃ dhammaṃ aparipūretvā sīlāni paripūressatī'ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Sīlāni
aparipūretvā sammādiṭṭhiṃ paripūressati'ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Sammādiṭṭhiṃ aparipūretvā
sammāsamādhiṃ paripuressatī' ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

So vata bhikkhave bhikkhu sagāravo sappatisso sabhāgavuttiko sabrahmacārīsu
ābhisamācārikaṃ dhammaṃ paripūressatī'ti ṭhānametaṃ vijjati, ābhisamācārikaṃ dhammaṃ
paripūretvā sekhaṃ dhammaṃ paripūressatī, ti ṭhānametaṃ vijjati. Sekhaṃ dhammaṃ
paripūretvā sīlāni paripūressatī'ti ṭhānametaṃ vijjati. Sīlāni paripūretvā sammādiṭaṭhiṃ
paripūressatī'ki ṭhānametaṃ vijjati. Sammādiṭṭhiṃ paripūretvā sammāsamādhiṃ
paripūressatī'ti ṭhānametaṃ vijjati.

5. 1. 3. 2
(Dutiya agārava suttaṃ)

22. So vata bhikkhave bhikkhu agāravo appatisso asabhāgavuttiko sabrahmacārīsu
ābhisamācārikaṃ dhammaṃ paripūressatī'ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Ābhisamācārikaṃ dhammaṃ
aparipūretvā sekhaṃ dhammaṃ paripūressatī'ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Sekhaṃ dhammaṃ
aparipūretvā sīlakkhandhaṃ paripūressatī'ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Sīlakkhandhaṃ
aparipūretvā samādhikkhandhaṃ paripūressatī, ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Samādhikkhandhaṃ
Aparipūretvā paññākkhandhaṃ paripūressatī'ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

So vana bhikkhave bhikkhu sagāravo sappatisso sabhāgavuttiko
Sabrahmacārīsu ābhisamācārikaṃ dhammaṃ paripūressatī'ti ṭhānametaṃ vijjati.
Ābhisamācārikaṃ dhammaṃ paripūretvā sekhaṃ dhammaṃ paripūressatī'ti ṭhānametaṃ vijjati.
Sekhaṃ dhammaṃ paripūretvā sīlakkhandhaṃ paripūressatī'ti ṭhānametaṃ vijjati.
Sīlakkhandhaṃ paripūretvā samādhikkhandhaṃ paripūressati'ti ṭhānametaṃ [PTS Page 016]
[\q 16/] vijjati. Samādhikkhandhaṃ paripūretvā paññākkhandhaṃ paripūressatī'ti
ṭhānametaṃ vijjatī'ti.

1. Sekkhaṃ syā

[BJT Page 028] [\x 28/]
5. 1. 3. 3
(Upakkilesasuttaṃ)

23. Pañcime bhikkhave jātarūpassa upakkilesā, yehi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṃ jātarūpaṃ na
ceva mudu hoti, na ca kammaniyaṃ, na ca pabhassaraṃ, pabhaṅgu ca, 1 na ca sammā upeti
kammāya.
Katame pañca? Ayo lohaṃ tipu sīsaṃ sajjhu. 2
Ime kho bhikkhave pañca jātarūpassa upakkilesā, yehi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṃ jātarūpaṃ
na ceva mudu hoti, na ca kammaniyaṃ na ca pabhassaraṃ, pabhaṅgu ca, na ca sammā upeti
kammāya.

Yato ca kho bhikkhave jātarūpaṃ imehi pañcahi upakkilesehi vippamuttaṃ 3 hoti, taṃ hoti
jātarūpaṃ mudu ca kammaniyañca pabhassaraṃ ca, na ca pabhaṅgu, sammā upeti kammāya
yassā yassā4 ca pilandhanavikatiyā ākaṅkhati:yadi muddikāya yadi kuṇḍalāya yadi
gīveyyakāya5 yadi suvaṇṇamālakāya. Tañcassa atthaṃ anuhoti. Suvaṇaṇamālakaya.
Tañcassa atthaṃ anubhoti.

Evameva kho bhikkhave pañcime cittassa upakkilesā yehi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṃ cittaṃ
naceva mudu hoti, na ca kammaniyaṃ. Na ca pabhassaraṃ, pabhaṅgu ca, na ca
sammāsamādhīyati āsavānaṃ khayāya.

Katame pañca? Kāmacchando vyāpādo thīnamiddhaṃ 6 uddhaccakukkuccaṃ vicikicchā.

Ime kho bhikkhave pañca cittassa upakkilesā yehi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṃ cittaṃ na ceva
mudu hoti, na ca kammaniyaṃ, na ca pabhassaraṃ. Pabhaṅgu ca, na ca sammāsamādhīyati
āsavānaṃ khayāya.

Yato ca kho bhikkhave cittaṃ imehi pañcahi upakkilesehi vippamuttaṃ hoti, taṃ hoti cittaṃ
mudu ca [PTS Page 017] [\q 17/] kammaniyañca pahassarañca, na ca pahaṅgu,
sammāsamādhīyati āsavānaṃ khayāya. Yassa yassa ca abhiññāsacchikaraṇīyassa
dhammassa cittaṃ abhininnāmeti abhiññā sacchikiriyāya, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ
pāpuṇāti sati sati āyatane.

So sace ākaṅkhati: "anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhaveyyaṃ, ekopi hutvā bahudhā
assaṃ bahudhāpi hutvā eko hoti, āvībhāvaṃ tirobhāvaṃ tirokuḍḍaṃ tiropākāraṃ
tiropabbataṃ asajjamāno gacchati seyyathāpi ākāse, paṭhaviyā'pi ummujjanimujjaṃ karoti
seyyathāpi udake, udake'pi abhijjamāne gacchati seyyathāpi paṭhaviyaṃ, ākāse'pi pallaṅkena
kamati seyyathā'pi pakkhī sakuṇo. Ime'pi candimasuriye evaṃmahānubhāve pāṇinā
parāmasati parimajjati. Yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vatteyyanti" tatra tatreva
sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati āyatane.

So sace ākaṅkhati: "dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya ubho sadde
suṇeyyaṃ dibbe ca mānuse ca ye dūre ye santike cā" ti. Tatra tatreva sakkhibhabbataṃ
pāpuṇāti sati sati āyatane.

1. Pabhaṅgusīmu 2. Sajjhuṃ machasaṃ, sajjhāsyā.
3. Vimuttaṃmachasaṃ 4. Yassakassaci pilandhanavikatiyāsyā
5. Gīveyyakenakatthaci 6. Thīnamiddhaṃmachasaṃ

[BJT Page 030] [\x 30/]

So sace ākaṅkhati "parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajāneyyaṃ sarāgaṃ vā
cittaṃ sarāgaṃ cittanti pajāneyyaṃ, [PTS Page 018] [\q 18/] vītarāgaṃ vā cittaṃ
vītarāgaṃ cittanti pajāneyyaṃ, sadosaṃ vā cittaṃ sadosaṃ cittanti pajāneyyaṃ, vītadosaṃ vā
cittaṃ vītadosaṃ cittanti pajāneyyaṃ, samohaṃ vā cittaṃ samohaṃ cittanti pajāneyyaṃ.
Vītamohaṃ vā cittaṃ vītamohaṃ cittanti pajāneyyaṃ, saṅkhittaṃ vā cittaṃ saṅkhittaṃ cittanti
pajāneyyaṃ, vikkhittaṃ vā cittaṃ vikkhittaṃ cittanti pajāneyyaṃ, mahaggataṃ vā cittaṃ
mahaggataṃ cittanti pajāneyyaṃ, amahaggataṃ vā cittaṃ amahaggataṃ cittanti pajāneyyaṃ,
sauttaraṃ vā cittaṃ sauttaraṃ cittanti pajāneyyaṃ, anuttaraṃ vā cittaṃ anuttaraṃ cittanti
pajāneyyaṃ, samāhitaṃ vā cittaṃ samāhitaṃ cittanti pajāneyyaṃ, asamāhitaṃ vā cittaṃ
asamāhitaṃ cittanti pajāneyyaṃ, pajāneyyaṃ, avimuttaṃ vā cittaṃ avimuttaṃ cintanti
pajāneyya"nti. Tatra tatreva sakkhibhahabbataṃ pāpuṇāti sati sati āyatane.

So sace ākaṅkhati "anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussareyyaṃ seyyathīdaṃ: ekampi jātiṃ
dvepi jātiyo tisso'pi jātiyo catasso'pi jātiyo pañca'pi jātiyo dasa'pi jātiyo vīsampi jātiyo
tiṃsampi jātiyo cattārīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi
jātisatasahassampi aneke'pi saṃvaṭṭakappe aneke'pi vivaṭṭakappe aneke'pi
saṃvaṭṭavivaṭṭakappe amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro
evaṃsukhadukkhapaṭisaṃvedī evamāyupariyanto. So tato cuto amutra upapādiṃ tatrāpāsiṃ
evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhapaṭisaṃvedī
evamāyupariyanto. So tato cuto idhūpapanno'ti iti sākāraṃ sa uddesaṃ anekavihitaṃ
pubbenivāsaṃ anussareyya"nti, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati āyatane.

[PTS Page 019] [\q 19/] so sace ākaṅkhati "dibbena cakkhunā visuddhena
atikkantamānusakena satte passati cavamāne uppajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe
dubbaṇeṇa sugate duggate yathākammupage satte pajānāti ime vata bhonto sattā
kāyaduccaritena samannāgatā, vacī duccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā
ariyānaṃ upavādakā micchādiṭiṭhikā
Micchādiṭṭhikammasamādānā. Te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ
nirayaṃ upapannā. Ime vata pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacī sucaritena
samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā
sammādiṭṭhikammasamādānā. Te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ
uppannāti iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne
uppajjamāne hīne paṇīte suvaṇeṇa dubbaṇeṇa sugate duggate yathākammupage satte
pajāneyya" nti tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati āyatane.

So sace ākaṅkhati "āsavānaṃ khayā (anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ) diṭṭheva
dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyya' nti, tatra tatreva
sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati āyataneti.

5. 1. 3. 4
(Dussīlasuttaṃ)

24. Dussīlassa bhikkhave sīlavipannassa hatūpaniso hoti sammāsamādhi.
Sammāsamādhimahi asati sammāsamādhivipannassa hatūpanisaṃ hoti
yathābhūtañāṇadassanaṃ. Yathābhūtañāṇadassane asati yathābhūtañāṇadassanavipannassa
hatūpaniso hoti nibbidāvirāgo. Nibbidāvirāge asati nibbidāvirāga vipannassa hatūpanisaṃ
hoti vimuttiñāṇadassanaṃ.

Seyyathāpi bhikkhave rukkho sākhāpalāsavipanno, tassa papaṭikā'pi na pāripūriṃ gacchati.
Taco'pi [PTS Page 020] [\q 20/] na pāripūriṃ gacchati. Pheggu' pi na pāripuriṃ gacchati.
Sāropi na pāripuriṃ gacchati.

Evameva kho bhikkhave dussīlassa sīlavipannassa hatūpaniso hoti sammāsamādhi
samimāsamādhimhi asati sammāsamādhivipannassa hatūpanisaṃ hoti yathābhūta
ñāṇadassanaṃ. Yathābhūtañāṇadassane asati yathābhūta ñāṇadassanavipannassa hatūpaniso
hoti nibbidāvirāgo. Nibbidāvirāge asati nibibidāvirāgavipannassa hatūpanisaṃ hoti
vimuttiñāṇadassanaṃ.

Sīlavato bhikkhave sīlasampannassa upanissayasampanno hoti sammāsamādhi.
Sammāsamādhimhi sati sammāsamādhisampannassa upanissaya sampannaṃ1 hoti
yathābhūtañāṇadassanaṃ. Yathābhūtañāṇadassane sati yathābhūtañāṇadassanasampannassa
upanissayasampanno hoti nibbidā virāgo. Nibbidāvirāge sati nibbidāvirāgasampannassa
upanissayasampannaṃ2 hoti vimuttiñāṇadassanaṃ.

Seyyathā'pi bhikkhave rukkho sakhāpalāsasampanno, tassa papaṭikā'pi3 pāripūriṃ gacchati.
Tacopi pāripūriṃ gacchati. Pheggupi pāripūriṃ gacchati. Sāro'pi pāripūriṃ gacchati. 4

Evameva kho bhikkhave sīlavato sīlasampannassa upanissayasampanno hoti
sammāsamādhi sammāsamādhimhi sati sammāsamādhisampannassa upanisasyasampannaṃ1
hoti yathābhūtañāṇadassanaṃ. Yathābhūtañāṇadassane sati
yathābhūtañāṇadassanasampannassa upanissayasampanno hoti nibbidāvirāgo.
Nibbidāvirāge sati nibbidāvirāgasampannassa upanissayasampannaṃ hoti
vimuttiñāṇadassananti.


1. Upanissayasampannosī 2. Upanisasampannaṃmachasaṃ 3. Papapaṭikāsyā
4. Tacopi pheggupi sāropi pāripūriṃ gacchatisī.
Ye
[BJT Page 032] [\x 32/]
5. 1. 3. 5
(Anuggahītasuttaṃ)

25. Pañcahi bhikkhave aṅgehi anuggahitā sammādiṭṭhi ceto vimuttiphalā ca hoti,
cetovimuttiphalānisaṃsā ca, paññāvimuttiphalā ca hoti paññāvimuttiphalānisaṃsā ca.
Katamehi pañcahi:

[PTS Page 021] [\q 21/] idha bhikkhave sammādiṭṭhi sīlānuggahitā ca hoti.
Sutānuggahitā ca 1 hoti. Sākacchānuggahitā ca hoti. Samathānuggahitā ca hoti.
Vipassanānuggahitā ca hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi aṅgehi anuggahitā sammādiṭṭhi cetovimuttiphalā ca hoti.
Cetovimuttiphalānisaṃsā ca, , paññāvimuttiphalā ca hoti, paññāvimuttiphalānisaṃsā cāti.

5. 1. 3. 6
(Vimuttāyatana suttaṃ)

26. Pañcimāni bhikkhave vimuttāyatanāni, yattha bhikkhuno appamattassa ātāpino
pahitattassa viharato avimuttaṃ vā cittaṃ vimuccati, aparikkhīṇā vā 2 āsavā parikkhayaṃ
gacchanti, ananuppattaṃ vā3 anuttaraṃ yogakkhemaṃ anupāpuṇāti. Katamāni pañca?
(1) Idha bhikkhave bhikkhuno satthā dhammaṃ deseti aññataro vā garuṭṭhāniyo 4
sabrahmacārī. Yathā yathā bhikkhave tassa bhikkhuno satthā dhammaṃ deseti, aññataro vā
garuṭṭhāniyo sabrahmacārī tathā tathā so tasmiṃ dhamme atthapaṭisaṃvedī ca hoti,
dhamimapaṭisaṃvedī ca. Tassa atthapaṭisaṃvedino dhammapaṭisaṃvedino pāmojjaṃ 5
jāyati. Pamuditassa pīti jāyati. Pītimanassa kāyo passambhati passaddhakāyo sukhaṃ vedeti.
Sukhino cittaṃ samādhiyati. Idaṃ bhikkhave paṭhamaṃ vimuttāyatanaṃ, yattha bhikkhuno
appamattassa ātāpino pahitattassa viharato avimuttaṃ vā cittaṃ vimuccati, aparikkhīṇā vā
āsavā parikkhayaṃ gacchanti, ananuppattaṃ vā anuttaraṃ yogakkhemaṃ anupāpuṇāti.

(2) Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhuno na heva kho satthā dhammaṃ deseti, aññataro vā
garuṭṭhāniyo sabrahmacārī. Api ca kho yathāsutaṃ yathā pariyattaṃ dhammaṃ vitthārena
paresaṃ deseti, yathā yathā bhikkhave bhikkhu [PTS Page 022] [\q 22/] yathāsutaṃ
yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti, tathā tathā so tasmiṃ dhamme
atthapaṭisaṃvedī ca hoti. Dhammapaṭisaṃvedī ca. Tassa atthapaṭisaṃvedino
dhammapaṭisaṃvedino pāmojjaṃ jāyati pamuditassa pīti jāyati. Pītimanassa kāyo
passambhati. Passaddhakāyo sukhaṃ vedeti. Sukhino cittaṃ samādhiyati.

1Suttānuggahitācasyā 2. Aparikkhīṇā syā 3. Ananupattaṃ vāsīmu
4. Garuṭṭhātiko sīmu 5. Pāmujjaṃ sīmu, syā

[BJT Page 034] [\x 34/]
Idaṃ bhikkhave dutiyaṃ vimuttāyatanaṃ yattha bhikkhuno appamattassa ātāpino
pahitattassa viharato avimuttaṃ vā cittaṃ vimuccati, aparikkhīṇā vā āsavā parikkhayaṃ
gacchanti, ananuppattaṃ vā anuttaraṃ yogakkhemaṃ anupāpuṇāti.
(3) Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhuno na heva kho satthā dhammaṃ deseti, aññataro vā
garuṭṭhāniyo sabrahmacārī. Nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ
deseti. Api ca kho yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ karoti yathā
yathā bhikkhave bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ karoti.
Tathā tathā so tasmiṃ dhamme atthapaṭisaṃvedī ca hoti, dhammapaṭisaṃvidī ca. Tassa
atthapaṭisaṃvedino dhammapaṭisaṃvedino pāmojjaṃ jāyati. Pamuditassa pīti jāyati.
Pītimanassa kāyo passambhati. Passaddhakāyo sukhaṃ vedeti. 1 Sukhino cittaṃ samādhiyati.
Idaṃ bhikkhave tatiyaṃ vimuttāyatanaṃ yattha bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa
viharato avimuttaṃ vā cittaṃ vimuccati, aparikkhīṇā vā āsavā parikkhayaṃ gacchanti,
ananuppattaṃ vā anuttaraṃ yogakkhemaṃ anupāpuṇāti.

(4) Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhuno naheva kho satthā dhammaṃ deseti, aññataro vā
garuṭṭhāniyo sabrahmacāri. Nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ
deseti, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ karoti, api ca kho
yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakketi [PTS Page 023] [\q 23/]
anuvicāreti manasānupekkhati. Yathā yathā bhikkhave bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ
dhammaṃ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati, tathā tathā so tasmiṃ dhamme
atthapaṭisaṃvedī ca hoti dhammapaṭisaṃvedi ca. Tassa atthapaṭisaṃvedino
dhammapaṭisaṃvedino pāmojjaṃ jāyati. Pamuditassa pīti jāyati. Pītimanassa kāyo
passambhati. Passaddhakāyo sukhaṃ vedeti. Sukhino cittaṃ samādhiyati. Idaṃ bhikkhave
catutthaṃ vimuttāyatanaṃ yattha bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato
avimuttaṃ vā cittaṃ vimuccati, aparikkhiṇā vā āsavā parikkhayaṃ gacchanti, ananuppattaṃ
vā anuttaraṃ yogakkhemaṃ anupāpuṇāti.

(5) Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhuno naheva kho satthā dhammaṃ deseti, aññataro vā
garuṭṭhāniyo sabrahmacārī. Nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ
deseti, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ karoti, nāpi
yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati.
Api ca khvassa aññataraṃ samādhinimittaṃ suggahītaṃ hoti, sumanasikataṃ sūpadhāritaṃ
Suppaṭividdhaṃ paññāya.

1. Suggahītaṃ sugāhī vediyatisīmu.

[BJT Page 036] [\x 36/]
Yathā yathā bhikkhave bhikkhuno aññataraṃ samādhinimittaṃ suggahītaṃ hoti
sumanasikataṃ sūpadhāritaṃ suppaṭividdhaṃ paññāya, tathā tathā so tasmiṃ dhamme
atthapaṭisaṃvedī ca hoti dhammapaṭisaṃvedī ca. Tassa atthapaṭisaṃvedino
dhammapaṭisaṃvedino pāmojjaṃ jāyati. Pamuditassa pīti jāyati. Pītimanassa kāyo
passambhati. Passaddhakāyo sukhaṃ vedeti. Sukhino cittaṃ samādhiyati. Idaṃ bhikkhave
pañcamaṃ vimuttāyatanaṃ yattha bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa [PTS Page
024] [\q 24/] viharato avimuttaṃ vā cittaṃ vimuccati, aparikkhīṇā vā āsavā
parikkhayaṃ gacchanti, ananuppattaṃ vā anuttaraṃ yogakkhemaṃ anupāpuṇāti.

Imāni kho bhikkhave pañca vimuttāyatanāni. Yattha bhikkhuno appamattassa ātāpino
pahitattassa viharato avimuttaṃ vā cittaṃ vimuccati, aparikkhīṇā vā āsavā parikkhayaṃ
gacchanti, ananuppattaṃ vā anuttaraṃ yogakkhemaṃ anupāpuṇātī'ti.

5. 1. 3. 7
(Samādhisuttaṃ)

27. Samādhiṃ bhikkhave bhāvetha appamāṇaṃ nipakā patissatā. Samādhiṃ bhikkhave
bhāvayataṃ appamāṇaṃ nipakānaṃ patissatānaṃ pañca ñāṇāni paccattaṃ yeva uppajjanti.
Katamāni pañca: ayaṃ samādhi paccuppannasukho ceva āyatiṃ ca sukhavipākoti paccattaṃ
yeva ñāṇaṃ uppajjati. Ayaṃ samādhi ariyo nirāmisoti paccattaṃ yeva ñāṇaṃ uppajjati. Ayaṃ
samādhi akāpurisasevito'ti paccattaṃ yeva ñāṇaṃ uppajjati. Ayaṃ samādhi santo paṇīto
paṭippassaddhaladdho1 ekodibhāvādhigato na ca sasaṃkhāraniggayhavārita vato'ti2
paccattaṃ yeva ñāṇaṃ uppajjati. So kho panāhaṃ imaṃ samādhiṃ sato va samāpajjāmi sato
va uṭṭhahāmī'ti 3 paccattaṃ yeva ñāṇaṃ uppajjati.

Samādhiṃ bhikkhave bhāvetha appamāṇaṃ nipakā patissatā. Samādhiṃ bhikkhave
bhāvayataṃ appamāṇaṃ nipakānaṃ patissatānaṃ imāni pañca ñāṇāni paccattaṃ yeva
uppajjantī'ti,
5. 1. 3. 8
(Pañcaṅgikasamādhisuttaṃ)

28. [PTS Page 025] [\q 25/] ariyassa bhikkhave pañcaṅgikassa sammā samādhissa
bhāvanaṃ desissāmi4 taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha, bhāsissāmi'ti. Evaṃ bhanteti'ti
kho te bhikkhu bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca.

1. Paṭippassaddhiladdho, syā
2. Na ca sasaṃkhāraniggayha vātapattoti syā na sasaṃkhāra niggasha
Cāriyādhihatotimachasaṃ (?) Na ca sasaṃkhāraniggayha cāritapapatitotisīmu
3. Sato kho panāhaṃ imaṃ samāpajjāmī, sato uṭṭhahāmitimachasaṃ satoca samāpajjāmī sato
uṭṭhāhāmītisyā 4. Desessāmisyāmachasaṃ

[BJT Page 038] [\x 38/]

Katamā ca bhikkhave ariyassa pañcaṅgikassa sammāsamādhissa bhāvanā?

(1) Idha bhikkhave bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ
savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So imameva kāyaṃ
vivekajena pītisukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati. Nāssa kiñci
sabbāvato kāyassa vivekajena pītisukhena apphuṭaṃ hoti. Seyyathāpi bhikkhave dakkho
nahāpako1 vā nahāpakantevāsī2 vā kaṃsathāle nahāniyacuṇṇāni3 ākiritvā udakena
paripphosakaṃ paripphosakaṃ sanneyya, sāyaṃ4 nahāniyapiṇḍi snehānugatā5 snehaparetā6
santarabāhirā phuṭā snehena na ca paggharati. 7 Evameva kho bhikkhave bhikkhu imameva
kāyaṃ vivekajena pītisukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati. Nāssa kiñci
sabbāvato kāyassa vivekajena pītisukhena apphuṭaṃ hoti ariyassa bhikkhave pañcaṅgikassa
sammā samādhissa ayaṃ paṭhamā bhāvanā.

(2) Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ
cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja
viharati. So imameva kāyaṃ samādhijena pītisukhena abhisandeti parisandeti paripūreti
parippharati. Nāssa kiñci sabbāvato kāyassa samādhijena pītisukhena apphuṭaṃ hoti.
Seyyathāpi bhikkhave udakarahado ubbhidodako8, tassa nevassa puratthimāya disāya
udakassa āyamukhaṃ, na pacchimāya disāya udakassa āyamukhaṃ, na uttarāya [PTS Page
026] [\q 26/] disāya udakassa āyamukhaṃ, na dakkhiṇāya disāya udakassa
āyamukhaṃ, devo ca kālena kālaṃ sammā dhāraṃ nānuppaveccheyya, atha kho tambhā ca
udakarahadā sītā vāridhārā ubbhijjītvā tameva udakarahadaṃ sītena vārinā abhisandeyya
parisandeyya paripureyya paripphareyya, nāssa kiñci sabbāvato udakarahadassa sītena
vārinā apphuṭaṃ assa. Evameva kho bhikkhave bhikkhu imeva kāyaṃ samādhijena
pītisukhena abhisandeti parisandeti paripureti parippharati. Nāssa kiñci sabbāvato kāyassa
samādhijena pītisukhena apphuṭaṃ hoti. Ariyassa bhikkhave pañcaṅgikassa
sammāsamādhissa ayaṃ dutiyā bhāvanā.
(3) Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca
sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti upekkhako satimā
sukhavihārīti, tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So imameva kāyaṃ nippītikena sukhena
abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati. Nāssa kiñci sabbāvato kāyassa nippītikena
apphuṭaṃ hoti.

1. Nhāpako cāmachasaṃ 2. Tahāpakantevāsī vāmachasaṃ
3. Nhāniya cuṇṇānimachasaṃ, syā. 4. Yaṃsāsīmu 5. Sinehānugatāsyā
6. Sīnehaparetāsyā 7. Paggharinī machasaṃ ubbhitodakosyā:gambhīro machasaṃ

[BJT Page 040] [\x 40/]
Seyyathāpi bhikkhave uppaliniyaṃ vā paduminiyaṃ vā puṇḍarīkiniyaṃ vā appekaccāni
uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaddhāni udakānuggatāni
anto nimuggaposīni, 1 tāni yāvaggā 2 yāva mūlā3 sītena vārinā abhisannāni parisannāni
paripūrāni paripphuṭāni. Nāssa kiñci sabbāvataṃ uppalānaṃ vā padumānaṃ vā
puṇḍarīkānaṃ vā sītena vārinā apphuṭaṃ assa. Evameva kho bhikkhave bhikkhu imameva
kāyaṃ nippītikena sukhena abhisandeti parisandeti paripūreti parippharati. Nāssa kiñci
sabbāvato 4 kāyassa nippītikena sukhena apphuṭaṃ hoti. Ariyassa bhikkhave pañcaṅgikassa
sammāsamādhissa ayaṃ tatiyā bhāvanā.

(4) Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu sukhassa ca pāhāṇā [PTS Page 027] [\q 27/]
dukkhassa ca pahāṇā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhaṃ asukhaṃ
upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So imameva kāyaṃ
parisuddhena cetasā pariyodātena pharitvā nisinno hoti. Nāssa kiñci sabbāvato kāyassa
parisuddhena cetasā
Pariyodātena apphuṭaṃ hoti. Seyyathāpi bhikkhave puriso odātena vatthena sasīsaṃ
pārupitvā nisinno assa, nāssa kiñci sabbāvato kāyassa odātena vatthena apphuṭaṃ assa.
Evameva kho bhikkhave bhikkhu imameva kāyaṃ parisuddhena cetasā pariyodātena
pharitvā nisinno hoti. Nāssa kiñci sabbāvato kāyassa parisuddhena cetasā
Pariyodātena apphuṭaṃ hoti. Ariyassa bhikkhave pañcaṅgikassa sammāsamādhissa ayaṃ
catutthā bhāvanā.

(5) Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhuno paccavekkhaṇānimittaṃ suggahītaṃ hoti
sumanasikataṃ sūpadhāritaṃ, suppaṭividdhaṃ paññāya. Seyyathāpi bhikkhave añño vā
aññaṃ5 paccavekkheyya, ṭhito vā nisinnaṃ paccavekkheyya, nisinno vā nipannaṃ
paccavekkheyya evameva kho bhikkhave bhikkhuno paccavekkhaṇānimittaṃ suggahītaṃ
hoti sumanasikataṃ sūpadhāritaṃ, suppaṭividdhaṃ paññāyā'ti. Ariyassa bhikkhave
pañcaṅgikassa sammāsamādhissa ayaṃ pañcamī bhāvanā

Evaṃ bhāvite kho bhikkhave bhikkhu ariye pañcaṅgike sammā samādhimhi evaṃ bahulīkate
yassa yassa abhiññā sacchikaraṇīyassa dhammassa cittaṃ abhininnāmeti abhiññā
sacchikiriyāya, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati āyatane.

Seyyathāpi bhikkhave udakamaṇiko ādhāre ṭhapito pūro udakassa samatittiko kākapeyyo,
tamenaṃ balavā puriso yato yato āvajjeyya, āgaccheyya udakanti? 'Evaṃ [PTS Page 028] [\q
28/] bhante'.

1. Nimuggaposini sīmu. 2. Tāni yāvacaggāsyā machasaṃ
3. Yā va ca mūlāsyā machasaṃ. Tāti yāva ca nimamūlāsīmu. 4. Sabbāvataṃsīmu.
5. Aññe vā aññaṃ vā sīmu.

[BJT Page 042] [\x 42/]

Evameva kho bhikkhave bhikkhu evaṃ bhāvite ariye pañcaṅgike sammā samādhimhi evaṃ
bahulīkate yassa yassa abhiññā sacchikaraṇīyassa dhammassa cittaṃ abhininnāmeni
abhiññā sacchikiriyāya, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāni sati sati āyatane.

Seyyathāpi bhikkhave same bhumibhāge pokkharaṇī caturassā1 ālibaddhā pūrā udakassa
samatittikā kākapeyyā, tamenaṃ balavā puriso yato yato āliṃ muñceyya, āgaccheyya
udakanti?. 'Evaṃ bhante'. Evameva kho bhikkhave bhikkhu evaṃ bhāvite ariye pañcaṅgike
sammāsamādhimahi evaṃ bahulīkate yassa yassa abhiññā sacchikaraṇīyassa dhammassa
cittaṃ abhininnāmeti abhiññā sacchikiriyāya, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati
āyatane.

Seyyathāpi bhikkhave subhūmiyaṃ cātummahāpathe2 ājaññaratho yutto assa ṭhito
odhastapatodo, tamenaṃ dakkho yoggācariyo assadammasārathi abhirūhitvā vāmena
hatthena rasmiyo gahetvā dakkhiṇena hatthena patodaṃ gahetvā yenicchakaṃ yadicchakaṃ
sāreyyapi paccāsāreyyapi. Evameva kho bhikkhave bhikkhu evaṃ bhāvite ariye pañcaṅgike
sammā samādhimhi evaṃ bahulīkate yassa yassa abhiññā sacchikaraṇīyassa dhammassa
cittaṃ abhininnāmeti abhiññā sacchikiriyāya, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati
āyatane.

So sace ākaṅkhati: "anekavihitaṃ iddhividhaṃ [PTS Page 029] [\q 29/]
paccanubhaveyyaṃ: ekopi hutvā bahudhā assaṃ bahudhāpi hutvā eko assaṃ, āvībhāvaṃ
tirobhāvaṃ tirokuḍḍaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gaccheyyaṃ seyyathāpi ākāse,
paṭhaviyāpi ummujjanimujjaṃ kareyyaṃ seyyathāpi udake, udakepi abhijjamāne gaccheyyaṃ
seyyathāpi paṭhaviyaṃ, ākāsepi pallaṅkena kameyyaṃ seyyathāpi pakkhī sakuṇo, imepi
candimasuriye evaṃ mahiddhike evaṃ mahānubhāve pāṇinā parāmaseyyaṃ parimajjeyyaṃ,
yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vatteyya'nti, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ
Pāpuṇāti sati sati āyatane.

So sace ākaṅkhati:"dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya ubho sadde
suṇeyyaṃ dibbe ca mānusake ca ye dūre santike cā'ti, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ
pāpuṇāti sati sati āyatane.

So sace ākaṅkhati. "Parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajāneyyaṃ sarāgaṃ vā
cittaṃ sarāgaṃ cittanati pajāneyyaṃ vītarāgaṃ vā cittaṃ vītarāgaṃ cittanti pajāneyyaṃ,
sadosaṃ vā cittaṃ sadosaṃ cittanti pajāneyyaṃ, vītadosaṃ vā cittaṃ vītadosaṃ cittanti
pajāneyyaṃ, samohaṃ vā cittaṃ samohaṃ cittanti pajāneyyaṃ, vītamohaṃ vā cittaṃ
vītamohaṃ cittanti pajāneyyaṃ, saṅkhittaṃ vā cittaṃ saṅkhittaṃ cittanti pajāneyyaṃ,
vikkhittaṃ vā cittaṃ vikkhittaṃ cittanti pajāneyyaṃ, mahaggataṃ vā cittaṃ mahaggataṃ
cittanti pajāneyyaṃ, amahaggataṃ vā cittaṃ amahaggataṃ cittanti pajāneyyaṃ, sauttaraṃ vā
cittaṃ sauttaraṃ cittanti pajāneyyaṃ, anuttaraṃ vā cittaṃ anuttaraṃ cittanti pajāneyyaṃ,
samāhitaṃ vā cittaṃ samāhitaṃ cittanti pajāneyyaṃ, vimuttaṃ vā cittaṃ vimuttaṃ cittanti
pajāneyyaṃ avimuttaṃ vā cittaṃ avimuttaṃ cittanti pajāneyyanti tatra tatreva
sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati āyatane.

So sace ākaṅkhati:"anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussareyyaṃ seyyathīdaṃ ekampi jātiṃ dvepi
jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo
cattārīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi
saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe. Amutrāsiṃ evannāmo,
evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhapaṭisaṃvedī evamāyupariyanto. So tato
cuto amutra upapādiṃ, tatrāpāsiṃ evannāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro
evaṃsukhadukkhapaṭisaṃvedi evamāyupariyanto. So tato cuto idhupapannoti. Iti sākāraṃ
sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussareyya" nti tatra tatreva sakkhibhabbataṃ
pāpuṇāti sati sati āyatane.

So sace ākaṅkhati: " dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passeyyaṃ
cavamāne uppajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage
satte pajāneyyaṃ: ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena
samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā
micchādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ
nirayaṃ upapannā. ' Ime vā bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena
samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā
sammādiṭṭhikammasamādānā te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ
upapannā ' ti. Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passeyyaṃ
cavamāne uppajjamāne hīne paṇīte suvaṇeṇa dubbaṇṇe sugate duggate yathā
kammūpage satte pajāneyya "nti tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati āyatane.

So sace ākaṅkhati: "āsavānaṃ khayā anāsavaṃ ceto vimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva
dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyya 2'nti tatra tatreva
sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati āyataneti.

1. Caturaṃsā machasaṃ 2. Catumahāpathe machasaṃ

[BJT Page 044] [\x 44/]
5. 1. 3. 9
(Caṅkamānisaṃsasuttaṃ)

29. Pañcime bhikkhave caṅkame ānisaṃsā. Katame pañca?
[PTS Page 030] [\q 30/] addhānakkhamo hoti. Padhānakkhamo hoti. Appābādho hoti.
Asitapītakhāyitasāyitaṃ1 sammā parināmaṃ gacchati. Caṅkamādhigato samādhi ciraṭṭhitiko
hoti.
Ime kho bhikkhave pañca caṅkame ānisaṃsāti.

5. 1. 3. 10
(Nāgitasuttaṃ)

30. Evaṃ me sutaṃ: ekaṃ samayaṃ bhagavā kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā
bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena icchānaṅgalaṃ nāma kosalānaṃ brāhmaṇagāmo tadavasari.
Tatra sudaṃ bhagavā icchānaṅgale viharati icchānaṅgala vanasaṇḍe.

Assosuṃ kho icchānaṅgalakā2 brāhmaṇagahapatikā"samaṇo khalu bho gotamo sakyaputto
sakyakulā pabbajito icchānaṅgalaṃ anuppatto icchānaṅgale viharati icchānaṅgalavanasaṇḍe.

"Taṃ kho pana bhagavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato: "itipi so bhagavā
arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro
purisadammasārathī satthā dvemanussānaṃ buddho bhagavāti. So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ
samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā
sacchikatvā pavedeti".

'So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ savyañjanaṃ
kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ, brahmacariyaṃ pakāseti. Sādhu kho pana tathārūpānaṃ
arahataṃ dassanaṃ hotī'ti.

Atha kho icchānaṅgalakā brāhmaṇagahapatikā tassā rattiyā accayena pahūtaṃ khādanīyaṃ
bhojanīyaṃ ādāya yena icchānaṅgalavanasaṇḍo tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā
bahidvārakoṭṭhake aṭṭhaṃsu uccāsaddā mahāsaddā.

1. Asitaṃ pītaṃ khāyitaṃ sāyitaṃ machasaṃ, syā' 2. Icchānaṅgalikā sīmu
3. Syāmapotthake na dissate.

[BJT Page 046] [\x 46/]

[PTS Page 031] [\q 31/] tena kho pana samayena āyasmā nāgito bhagavato upaṭṭhāko
hoti. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ nāgitaṃ āmantesi: ke panete1 nāgita uccāsaddā
mahāsaddā kevaṭṭā maññe macchavilopeti?2 "Ete bhante icchānaṅgalakā
brāhmaṇagahapatikā pahutaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ ādāya babhidvārakoṭṭhake ṭhitā
bhagavantaṃ yeva uddissa bhikkhusaṅghañcā"ti.

Māhaṃ nāgita yasena samāgamo, 3 mā ca mayā yaso. Yo kho nāgita nayimassa
nekkhammasukhassa pavivekasukhassa upasamasukhassa sambodhasukhassa nikāmalābhī
assa akicchalābhī akasiralābhī, yassāhaṃ nekkhammasukhassa pavivekasukhassa
upasamasukhassa sambodhasukhassa nikāmalābhī akicchalābhī akasiralābhī, so taṃ
mīḷhasukhaṃ4 middhasukhaṃ lābhasakkārasilokasukhaṃ sādiyeyyāti.

"Adhivāste'dāni bhante bhagavā, adhivāsetu sugato. Adhivāsana kālo'dāni bhante
bhagavato. Yena yeneva'dāni bhante bhagavā gamissati, tanninnāva bhavissanti brāhmaṇa
gahapatikā negamā ceva jānapadā ca.

Seyyathāpi bhante thullaphusitake deve vassante yathāninnaṃ udakāni pavattanti, evameva
kho bhante yena yeneva'dāni bhagavā gamissati, tanninnāva bhavissanti
brāhmaṇagahapatikā negamā ceva jānapadā ca taṃ kissa hetu? Tathāhi bhante bhagavato
sīlapaññāṇa"nati.

Māhaṃ nāgita yasena samāgamo3, mā ca mayā yaso. Yo kho nāgita nayimassa
nekkhammasukhassa pavivekasukhassa upasamasukhassa sambodhasukhassa nikāmalābhī
assa akicchalābhī akasiralābhī, yassāhaṃ nekkhammasukhassa pavivekasukhassa
upasamasukhassa sambodhasukhassa nikāmalābhī akicchalābhī akasiralābhī, so taṃ4
mīlhasukhaṃ middhasukhaṃ lābhasakkārasilokasukhaṃ sādiyeyya. [PTS Page 032] [\q 32/]
asitapītakhāyitasāyitassa kho nāgita uccārapassāvo. Eso tassa nissando.

1. Ke pana te syā, ke pana kho machasaṃ.
2. Vilopennīti syā, sīmu.
3. Samāgamaṃ, sīmu. Machasaṃ.
4. Yo taṃ mīḷhasukhaṃ machasaṃ, syā.

[BJT Page 048] [\x 48/]

Piyānaṃ kho nāgita viparināmaññathābhāvā uppajjanti
sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā. Eso tassa nissando.
Asubhanimittānuyogaṃ anuyuttassa kho nāgita subhanimitte1 pāṭikkūlyatā2 saṇṭhāti. Eso
tassa nissando.
Chassu3 kho nāgita phassāyatanesu aniccānupassīno viharato phasse pāṭikkūlyatā saṇṭhāti.
Eso tassa nissando.
Pañcasu kho nāgita upādānakkhandhesu udayabbayānupassino viharato upādāne
pāṭikkūlyatā saṇṭhāti. Eso tassa nissandoti.

Pañcaṅgikavaggo tatiyo.
Tassuddānaṃ:
Dvegāravupakkileso dussīlānuggahena ca
Vimuttisamādhipañcaṅgikā caṅkamo nāgitena cāti

1. Subhanimittena sīmu.
2. Pāṭikulyatā machasaṃ paṭikkulyatā sīmu.
3. Chasu machasaṃ

[BJT Page 050] [\x 50/]
4. Sumanāvaggo
5. 1. 4. 1.
(Sumanāsuttaṃ)

31. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. * Atha
kho sumanā rājakumārī pañcahi rathasatehi pañcahi1 rājakumārisatehi parivutā yena
bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinnā kho sumanā rājakumārī bhagavantaṃ etadavoca:
Idhassu bhante bhagavato dve sāvakā samasaddhā samasīlā samapaññā, eko dāyako eko
adāyako, te kāyassa [PTS Page 033] [\q 33/] bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ
uppajjeyyuṃ, devabhūtānampana nesaṃ bhante siyā viseso siyā nānākaraṇanti? Siyā
sumane'ti bhagavā avoca.

Yo so sumane dāyako, so amuṃ adāyakaṃ devabhūto samāno pañcahi ṭhānehi adhigaṇhāti.
Dibbena āyunā, dibbena vaṇṇena, dibbena sukhena, dibbena yasena, dibbena
ādhipateyyena. 2 Yo so sumane dāyako, so amuṃ adāyakaṃ devabhuto samāno imehi
pañcahi ṭhānehi adhigaṇhāti 3

Sace pana te bhante tato cutā itthattaṃ āgacchanti, manussabhūtānaṃ pana tesaṃ bhante siyā
viseso, siyā nānākaraṇanti? Siyā sumaneti bhagavā avoca.

Yo so sumane dāyako. So amuṃ adāyakaṃ manussabhuto samāno pañcahi ṭhānehi
adhigaṇhāti: mānusakena4 āyunā, mānusakena vaṇṇena, mānusakena sukhena mānusakena
yasena, mānusakena ādhipateyyena. Yo so sumane dāyako, so amuṃ adāyakaṃ
manussabhuto samāno imehi pañcahi ṭhānehi adhigaṇhāti.

Sace pana te bhante ubho agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti, pabbajitānaṃ pana nesaṃ5 bhante
siyā viseso siyā nānākaraṇanti? Siyā sumaneti bhagavā avoca.

Yo so sumane dāyako, so amuṃ adāyakaṃ pabbajito samāno pañcahi ṭhānehi adhigaṇhāti:
yācito'va bahulaṃ cīvaraṃ paribhuñjati appaṃ ayācito. Yācitova bahulaṃ piṇḍapātaṃ
paribhuñjati, appaṃ ayācito. Yācito'va bahulaṃ senāsanaṃ paribhuñjati, appaṃ ayācito.
Yācito'va bahulaṃ gilāna paccaya bhesajjaparikkhāraṃ paribhuñjati, appaṃ ayācito:


* Syāma potthake ayaṃ pāṭho natthi, ekaṃ samayaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ
viharatijetavane anāthapiṇḍikassa ārāme machasaṃ
1. Pañcahi ca syā 2. Adhipateyyena syā 3. Adhigaṇhātīti syā.
4. Mānussakena sīmu 5. Tesaṃ sīmu.

[BJT Page 052] [\x 52/]

Yehi kho pana sabrahmacārīhi saddhiṃ viharati, tyāssa1 manāpeneva bahulaṃ
kāyakammena samudācaranti, appaṃ amanāpena, manāpeneva bahulaṃ vacīkammena
samudācaranti, appaṃ amanāpena, manāpeneva2 bahulaṃ manokammena samudācaranti,
appaṃ
Amanāpena. Manāpaṃ yeva3 upahāraṃ upaharanti, appaṃ [PTS Page 034] [\q 34/]
amanāpaṃ yo so sumane dāyako, so amuṃ adāyakaṃ pabbajito samāno imehi pañcahi
ṭhānehi adhigaṇhāti. 4

Sace pana te bhante ubho arahattaṃ pāpuṇanti, arahattappattānaṃ pana nesaṃ bhante siyā
viseso siyā nānākaraṇanti?.

Ettha kho panesāhaṃ sumane na kiñci nānākaraṇaṃ vadāmi yadidaṃ vimuttiyā vimuttinti.
5

Acchariyaṃ bhante, abbhutaṃ bhante. Yāvañcidaṃ bhante alameva dānāni dātuṃ, alaṃ
puññāni kātuṃ, yatra hi nāma devabhūtassapi upakārāni puññāni, manussabhūtassapi
upakārāni puññāni, pabbajitassapi upakārāni puññānīti.
Idamavova bhagavā idaṃ vatvā6 sugato athāparaṃ etadavoca satthā:
1. Yathāpi cando vimalo gacchaṃ ākāsadhātuyā
Sabbe tārā gaṇe loke ābhāya atirocati,

2. Tatheva sīlasampanno saddho purisapuggalo
Sabbe maccharino loke cāgena atirocati.
3. Yathāpi megho thanayaṃ vijjumālī satakkaku
Thalaṃ ninnaṃ ca pūreti abhivassaṃ vasundharaṃ,

4. Evaṃ dassana sampanno sammā sambuddhasāvako
Macchariṃ adhigaṇhāti pañcaṭhānehi paṇḍito:

5. Āyunā yasasā veca vaṇṇena ca sukhena ca
Sace bhoga paribbūḷho7 pecca sagge pamodatīti8

1. Tassa syā, machasaṃ 2. Manāpena syā, 3. Manāpaññe ca syā,
4. Adhigaṇhātīti machasaṃ, syā 5. Vimuttanti syā
6. Vatvāna machasaṃ, syā 7. Paribyuḷho machasaṃ 8. Sagge ca modati sīmu.

[BJT Page 054] [\x 54/]
5. 1. 4. 2
(Cundīsuttaṃ)

32. [PTS Page 035] [\q 35/] ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati kalandakanivāpe.
Atha kho cundī rājakumārī pañcahi rathasatehi pañcahi ca kumāri satehi parivutā yena
bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinnā kho cundī rājakumārī bhagavantaṃ etadavoca:

Amhākaṃ bhante bhātā cundo nāma rājakumāro. So evamāha:"yadeva so hoti itthī vā puriso
vā buddhaṃ saraṇaṃ gato, dhammaṃ saraṇaṃ gato, saṅghaṃ saraṇaṃ gato, pāṇātipātā
paṭivirato, adinnādānā paṭivirato, kāmesu micchācārā paṭivirato, musāvādā paṭivirato,
surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato, so kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ yeca1
upapajjati, no duggatinni. "

Sāhaṃ bhante bhagavantaṃ pucchāmi: kathaṃ rūpe nu kho2 bhante satthari pasanno kāyassa
bhedā parammaraṇā sugatiṃ yeva upapajjati, no duggatinti? Sāhaṃ bhante bhagavantaṃ
pucchāmi: kathaṃ rūpe nu kho2 bhante dhamme pasanno kāyassabhedā parammaraṇā
sugatiṃ yeva upapajjati, no duggatinti?
Kathaṃ rūpe nu kho bhante saṅghe pasanno kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ yeva
upapajjati, no duggatinti? Kathaṃ rūpesu sīlesu paripūrakāri kāyassa bhedā parammaraṇā
sugatiṃ yeva1 saggaṃ lokaṃ uppajjati, no duggatinti?

Yāvatā cundi sattā apadā vā dipadā vā catuppadā vā bahuppadā vā rūpino vā arūpino vā
saññino vā asaññino vā nevasaññināsaññino vā tathāgato tesaṃ aggamakkhāyati arahaṃ
sammā sambuddho. Ye kho cundi buddhe pasannā, agge te pasannā. Agge kho pana
pasannānaṃ aggo vipāko hoti.

Yāvatā cundi dhammā saṃkhatā vā asaṃkhatā vā virāgo tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ
madanimmadano pipāsavinayo3 ālayasamugghāto vaṭṭūpacchedo taṇhakkhayo virāgo
nirodho nibbānaṃ. Ye kho [PTS Page 036] [\q 36/] cundi virāge dhamme pasannā.
Agge te pasannā agge kho pana pasannānaṃ aggo vipāko hoti.

Yāvatā cundi saṅghā vā gaṇā vā tathāgatasāvakasaṅgho tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ
cattāri purisayugāni aṭṭhapurisapuggalā. Esa bhagavato sāvakasaṃgho āhuneyyo pāhuneyyo
dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa. Ye kho cundi saṃghe
pasannā, agge te pasannā. Agge kho pana pasannānaṃ aggo vipāko hoti.

1. Sugatiññeva syā 2. Kathaṃ rūpe kho machasaṃ 3. Pipāsāvinayo sīmu.

[BJT Page 056] [\x 56/]
Yāvatā cundī sīlāni, ariyakantāni1 tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ akhaṇḍāni acchiddāni
asabalāni akammāsāni bhujissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhi saṃvattanikāni.
Ye kho cundi ariyakantesu sīlesu paripūrakārino, agge te paripūrakārino. Agge kho pana
paripūrakārīnaṃ aggo vipāko hotīti.

6. Aggato ve pasannānaṃ aggaṃ dhammaṃ vijānataṃ
Agge buddhe pasannānaṃ dakkhiṇeyye anuttare,

7. Agge dhamme pasannānaṃ virāgūpasame sukhe
Agge saṃghe pasannānaṃ puññakkhette anuttare,

8. Aggasmiṃ dānaṃ dadataṃ aggaṃ puññaṃ pavaḍḍhati
Aggaṃ āyūca2 vaṇṇo ca yaso kitti sukhaṃ balaṃ

9. Aggassa dātā medhāvī aggadhammasamāhito
Devabhūto manusso vā aggappatto pamodatīti.

5. 1. 4. 3.
(Uggahasuttaṃ)

33. Ekaṃ samayaṃ bhagavā bhaddiye3 viharati jātiyā vane. Atha kho uggaho meṇḍaka nattā
yena bhagavā tenupaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinno kho uggaho meṇḍakanattā bhagavantaṃ etadavoca:
Adhivāsetu me bhante bhagavā svātanāya attacatuttho [PTS Page 037] [\q 37/]
bhattanti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho uggaho meṇḍakanattā bhagavato
adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.

Atha kho bhagavā tassā rattiyā accayena pubbanhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya
yena uggahassa meṇḍakanattuno nivesanaṃ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā paññatte āsane
nisīdi. Atha kho uggaho meṇḍakanattā bhagavantaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena
sahatthā santappesi sampavāresi.

Atha kho uggaho meṇḍakanattā bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinno kho uggaho meṇḍakanattā bhagavantaṃ etadavoca:

1. Ariyakattāni sīlānimachasaṃ 2. Āyuñcasīmu.
3. Bhaddikeaṭṭhakathā.

[BJT Page 058] [\x 58/]

Imā me bhante kumāriyo patikulāni gamissanti. Ovadatu tāsaṃ bhante bhagavā, anusāsatu
tāsaṃ bhante bhagavā, yaṃ tāsaṃ assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyāti.

Atha kho bhagavā tā kumāriyo etadavoca: tasmātiha kumāriyo evaṃ sikkhitabbaṃ: yassa vo'
mātā pitaro bhattuno dassanti atthakāmā hitesino anukampakā anukampaṃ upādāya, tassa
bhavissāma pubbuṭṭhāyiniyo pacchānipātiniyo kiṃkārapaṭissā viniyo manāpacāriniyo
piyavādiniyoti. Evaṃ hi vo kumāriyo sikkhitabbaṃ.

Tasmātiha kumāriyo evaṃ sikkhitabbaṃ ye te bhattu garuno bhavissanti mātāti vā pitāti vā
samaṇabrāhmaṇāti vā, te sakkarissāma garukarissāma, 2 mānissāma, pūjessāma,
abbhāgateva āsanodakena patipūjessāmāti3 evaṃ hi vo kumāriyo sikkhitabbaṃ.

Tasmātiha kumāriyo evaṃ sikkhitabbaṃ ye te bhattu abbhantarā kammantā uṇṇāti vā
kappāsāti vā, tattha dakkhā bhavissāma analasā tatrūpāyāya vimaṃsāya samannāgatā alaṃ
kātuṃ alaṃ saṃvidhātunti evaṃ hi vo kumāriyo sikkhitabbaṃ.

Tasmātīha kumāriyo evaṃ sikkhitabbaṃ: yo so bhattu abbhantaro antojano, dāsātivā pessāti
[PTS Page 038] [\q 38/] vā kammakarāti vā, kammakarāti vā, tesaṃ katañca katato
jānissāma, akatañca akatato jānissāma, gilānakānañca balābalaṃ jānissāma, khādanīyaṃ
bhojanīyaṃ cassa paccayena vibhajissāmāti. 4 Evaṃ hi vo kumāriyo sikkhitabbaṃ.
Tasmātiha kumāriyo evaṃ sikkhitabbaṃ: yaṃ bhattā āharissati dhanaṃ vā dhaññaṃ vā rajataṃ
vā jātarūpaṃ vā, taṃ ārakkhena5 guttiyā sampādessāma. Tassa bhavissāma adhuttī athenī
asoṇḍī avināsikāyoti. Evaṃ hi vo kumāriyo sikkhitabbaṃ.
Imehi kho kumāriyo pañcahi dhammehi samannāgato mātugāmo kāyassa bhedā
parammaraṇā manāpakāyikānaṃ devānaṃ sahavyataṃ uppajjatīti.

10. Yo naṃ bharati sabbadā niccaṃ ātāpi ussuko
Sabbakāmaharaṃ6 posaṃ bhattāraṃ nāti maññeti.

11. Na cāpi sotthi bhattāraṃ icchācārena rosaye7
Bhattu ca garuno sabbe paṭipujeti paṇḍitā.

12. Uṭṭhāhikā8 analasā saṃgahītaparijjanā
Bhattu manāpā9 carati sambhataṃ anurakkhati.

13. Yā evaṃ vattatī nāri bhattucchandavasānugā
Manāpā nāma te devā yattha sā upapajjatī ti.

1. Yassa kho sīmu 2. Garuṃ karissāma machasaṃ
3. Paṭipūjessāmāti syā, machasaṃ 4. Paccayaṃsena vibhajissāmāti syā, sī
5. Ārakkhāya sīmu 6. Sabbakāmakaraṃ, sīmu.
7. Issācārena rosaye syā, machasaṃ issāvādena [pts]
8. Uṭṭhāyikā syā, 9. Bhattumanāpaṃ machasaṃ

[BJT Page 060] [\x 60/]
5. 1. 4. 4
(Sīhasenāpatisuttaṃ)

34. Ekaṃ samayaṃ bhagavā vesālisaṃ viharati mahāvane kūṭāgāra sālāyaṃ. Atha kho sīho
senāpati yena [PTS Page 039] [\q 39/] bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā
bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho sīho senāpati
bhagavantaṃ etadavoca:

Sakkā nu kho bhante sandiṭṭhikaṃ dānaphalaṃ paññāpetunti?

Sakkā sīhāti bhagavā avoca. Dāyako sīha dānapati bahuno janassa piyo hoti manāpo.
Yampi sīha dāyako dānapati bahuno janassa piyo hoti manāpo, idampi sandiṭṭhikaṃ
dānaphalaṃ.

Puna ca paraṃ sīha dāyakaṃ dānapatiṃ santo sappurisā bhajanti. Yampi sīha dāyakaṃ
dānapatiṃ santo sappurisā bhajanti, idampi sandiṭṭhikaṃ dānaphalaṃ.

Puna ca paraṃ sīha dāyakassa dānapatino kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati. Yampi sīha
dāyakassa dānapatino kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati, idampi sandiṭṭhikaṃ dānaphalaṃ.

Puna ca paraṃ sīha dāyako dānapati yaññadeva parisaṃ upasaṅkamati. Yadi
khattiyaparisaṃ, yadi brāhmaṇaparisaṃ, yadi gahapatiparisaṃ, yadi samaṇaparisaṃ,
visāradova1 upasaṅkamati amaṅkubhūto. Yampi sīha dāyako dānapati yaññadevaparisaṃ
upasaṅkamati: yadi khattiyaparisaṃ, yadi brāhmaṇaparisaṃ, yadi gahapati parisaṃ, yadi
samaṇaparisaṃ, visāradova upasaṅkamati amaṅkubhūto: idampi sandiṭṭhikaṃ dānaphalaṃ.

Puna ca paraṃ sīha dāyako dānapati kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ
upapajjati. Yampi sīha dāyako dānapati kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ
upapajjati. Idaṃ2 samparāyikaṃ dānaphalanti.

Evaṃ vutte sīho senāpati bhagavantaṃ etadavoca "yānimāni bhante bhagavatā cattāri
sandiṭṭhikāni dānaphalāni akkhātāni, nāhaṃ ettha bhagavato saddhāya gacchāmi.
Ahampetāni jānāmi. Ahaṃ bhante dāyako dānapati bahuno janassa piyo manāpo. Ahaṃ
bhante dāyako dānapati. , Maṃ santo sappurisā bhajanti. Ahaṃ bhante dāyako dānapati,
mayhaṃ kalyāṇo kittisaddo ababhuggato: sīho senāpati dāyako kārako saṅghupaṭṭhākoti.
Ahaṃ [PTS Page 040] [\q 40/] bhante dāyako dānapati, yaññadeva parisaṃ
upasaṅkamāmi: yadi khattiyaparisaṃ, yadi brāhmaṇaparisaṃ, yadi gahapati parisaṃ, yadi
samaṇaparisaṃ, visāradova upasaṅkamāmi amaṅkubhūto. Yānimāni bhante bhagavatā cattāri
sandiṭṭhikāni dānaphalāni akkhātāni, nāhaṃ ettha bhagavato saddhāya gacchāmi.
Ahampetāni jānāmi. Yañca kho maṃ bhante bhagavā evamāha: 'dāyako sīha dānapati
kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjatī'ti etāhaṃ na jānāmi. Ettha ca
panāhaṃ bhagavato saddhāya gacchāmī"ti.
1. Visārado machasaṃ 2. Idampi syā

[BJT Page 062] [\x 62/]

Evametaṃ sīha, eva metaṃ sīha, dāyako1 dānapati kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ
saggaṃ lokaṃ upapajjatīti.

14. Dadaṃ piyo hoti bhajanti naṃ bahū kittiñca pappoti yasobhivaḍḍati.
Amaṅkubhūto parisaṃ vigāhati visārado hoti naro amaccharī.

15. Tasmā hi dānāni dadanti paṇḍitā vineyya maccheramalaṃ sukhesino,
Te dīgharattaṃ tidive patiṭṭhitā devānaṃ sahavyataṃ gatā ramanti. 3
16. Katāvāsā katakusalā tato cutā4 sayaṃpabhā anuvicaranti nandanaṃ, 5
Te tattha nandanti ramanti modare samappitā kāmaguṇehi pañcahi
Katvāna vākyaṃ asitassa tādino ramanti sagge sugatassa sāvakā'ti. 6

5. 1. 4. 5
(Dānānisaṃsasuttaṃ)

35. [PTS Page 041] [\q 41/] pañcime bhikkhave dāne ānisaṃsā. Katame pañca?

Bahuto janassa piyo hoti manāpo. Santo sappurisā bhajanti. Kalyāṇo kittisaddo
abbhuggacchati. Gihīdhammā anapeto hoti. Kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ
lokaṃ upapajjati. Ime kho bhikkhave pañca dāne ānisaṃsāti.

17. Dadamāno piyo hoti sataṃ dhammaṃ anukkamaṃ,
Santo naṃ bhajanti sappurisā7 saññatā brahmacārino.
18. Te tassa dhammaṃ desenti sabbadukkhāpanūdanaṃ,
Yaṃ so dhammaṃ idhaññāya parinibbāti anāsavoti. 8

5. 1. 4. 6
(Kāladānasuttaṃ)
36. Pañcimāni bhikkhave kāladānāni. Katamāni pañca?
Āgantukassa dānaṃ deti. Gamikassa dānaṃ deti. Gilānassa dānaṃ deti. Dubbhikkhe dānaṃ
deti. Yāni navasassāni navaphalāni, tāni paṭhamaṃ sīlavantesu patiṭṭhāpeti. Imāni kho
bhikkhave pañca kāladānānīti.

1. Dāyako sīha sī 2. Yasassa vaḍḍhati syā yaso ca vaḍḍhati machasaṃ
3. Devānaṃ sahavyagatā ramanti te syā machasaṃ
4. Katāvakāsā katakusalā ito cutā machasaṃ, syā
5. Nandane syā 6. Ramanti sabbe sugatassa sāvakā syā
7. Santo naṃ sadā bhajanti syā machasaṃ 8. Parinibbātanāsavoti syā

[BJT Page 064. [\x 64/] ]

19. Kāle dadanti sappaññā vadaññū vītamaccharā
Kālena dinnaṃ ariyesu ujubhutesu tādisu,
Vippasanna manā tassa vipulā hoti dakkhiṇā,

20 Ye tattha anumodanti veyyāvaccaṃ karonni vā
Na tesaṃ1 dakkhiṇā ūnā tepi puññassa bhāgino.

21. Tasmā dade va2 appaṭivānacitto yattha dinnaṃ mahapphalaṃ
Puññāni paralokasmiṃ patiṭṭhā honti pāṇinanti.

5. 1. 4. 7
(Bhojanasuttaṃ)

37. [PTS Page 042] [\q 42/] bhojanaṃ bhikkhave dadamāno dāyako paṭiggāhakānaṃ
pañca ṭhānāni deti.
Katamāni pañca?

Āyuṃ deti, vaṇṇaṃ deti, sukhaṃ deti, balaṃ deti. Paṭibhāṇaṃ deti. Āyuṃ kho pana datvā
āyussa bhāgī hoti dibbassa vā mānusassavā, vaṇaṇaṃ datvā vaṇṇassa bhāgī hoti dibbassa
vā mānussa vā, sukhaṃ datvā sukhassa bhāgī hoti dibbassa
Vā mānusassa vā, paṭibhāṇaṃ datvā paṭibhānassa bhāgī hoti dibbassa vā mānusassa vā.
Bhojanaṃ bhikkhave dadamāno dāyako paṭiggāhakānaṃ imāni pañca ṭhānāni deti.

22. Āyudo balado dhīro vaṇaṇado paṭibhāṇado
Sukhassa dātā medhāvī sukhaṃ so adhigacchati.

23. Āyuṃ datvā balaṃ vaṇṇaṃ sukhañca paṭibhāṇakaṃ
Dighāyu yasavā hoti yattha yatthupapajjatīti.

5. 1. 4. 8
(Saddhasuttaṃ)

38. Pañcime bhikkhave saddhe kulaputte ānisaṃsā. Katame pañca?
Ye te bhikkhave loke santo sappurisā, te saddhaṃ yeva8 paṭhamaṃ anukampanti, no tathā
assaddhaṃ. Saddhaṃyeva paṭhamaṃ upasaṅkamantā upasaṅkamanti, no tathā assaddhaṃ
saddhasseva paṭhamaṃ patigaṇhantā patigaṇhanti, no tathā assaddhaṃ saddhasseva
paṭhamaṃ dhammaṃ desentā desenti, no tathā assaddhaṃ. Saddho kāyassa bhedā
parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati. 4
Ime kho bhikkhave pañca saddhe kulaputte ānisaṃsā.
Seyyathāpi bhikkhave subhumiyaṃ cātummahāpathe5 mahānigrodho samannā pakkhīnaṃ
paṭisaraṇaṃ hoti, evameva [PTS Page 043] [\q 43/] kho bhikkhave saddho kulaputto
bahuno janassa paṭisaraṇaṃ hoti: bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upasakānaṃ upāsikānanti.

1. Tesaṃdakkhiṇāūnā machasaṃ [pts 2.] Dade syā machasaṃ
3. Saddhaññeva machasaṃ syā 4. Uppajjati, sīmu
5. Catummahāpathe syā catumahāpathe machasaṃ.

[BJT Page 066] [\x 66/]
24. Sākhāpattaphalūpeto khandhimā ca mahādumo,
Mūlavā phalasampanno patiṭṭhā hoti pakkhinaṃ.

25. Manorame āyatane sevanti naṃ vihaṅgamā,
Chāyaṃ chāyatthikā1 yanti phalatthā phalabhojino.

26. Tatheva sīlampannaṃ saddhaṃ purisapuggalaṃ,
Nivātavuttiṃ atthaddhaṃ sorataṃ sakhilaṃ muduṃ

27. Vītarāgā vītadosā vītamohā anāsavā,
Puññakkhettāni lokasmiṃ sevanti tādisaṃ naraṃ.

28. Te tassa dhammaṃ desenti sabbadukkhā panūdanaṃ,
Yaṃ so dhammaṃ idhaññāya parinibbāti anāsavoti2

5. 1. 4. 9
(Puttasuttaṃ)

39. Pañcimāni bhikkhave ṭhānāni sampassantā mātāpitaro puttaṃ icchanti kule jāyamānaṃ.
Katamāni pañca?
Bhato vā no bharissati. Kiccaṃ vā no karissati. Kulavaṃso ciraṃ ṭhassati. Dāyajjaṃ paṭipajjati.
Atha vā pana petātaṃ kālakatānaṃ dakkhiṇaṃ anuppadassatīti. Imāni kho bhikkhave pañca
ṭhānāni sampassantā mātāpitaro puttaṃ icchanti kule jāyamānanti.

29. Pañca ṭhānāni3 sampassaṃ puttaṃ icchanti paṇḍitā,
Bhato vā no bharissati kiccaṃ vā no karissati

30. Kulavaṃso ciraṃ ṭhassati4 dāyajjaṃ paṭijjati,
Athavā pana petānaṃ dakkhiṇaṃ anupadassati.

31. hānānetāni sampassaṃ puttaṃ icchanti paṇḍitā,
Tasmā santo sappurisā kataññū katavedino,

32. Bharanti mātāpitaro pubbe katamanussaraṃ,
[PTS Page 044] [\q 44/] karonti nesaṃ kiccāni yathā taṃ pubbakārinaṃ

33. Ovādakārī bhataposī kulavaṃsaṃ ahāpayaṃ,
Saddho sīlena sampanno putto hoti pasaṃsiyoti

1. Chāyanthino sīmu. 2. Parinibbātanāsavoti syā
3. Pañcaṭṭhānāni syā 4. Tiṭṭhe machasaṃ, syā

[BJT Page 068] [\x 68/]
5. 1. 4. 10
(Mahāsālasuttaṃ)

40. Himavantaṃ bhikkhave pabbatarājaṃ nissāya mahāsālā pañcahi vaḍḍhihi vaḍḍhanti.
Katamāhi pañcahi?
Sākhāpattapalāsena vaḍḍhanti. Tacena vaḍḍhanti. Papaṭikāya vaḍḍhanti. Pheggunā
vaḍḍhanti. Sārena vaḍḍhanti. Himavantaṃ bhikkhave pabbatarājaṃ nissāya mahāsālā imāhi
pañcahi vaḍḍhīhi vaḍḍhanti.
Evameva kho bhikkhave saddhaṃ kulapatiṃ1 nissāya antojano pañcahi vaḍḍhīhi vaḍḍhati.
Katamāhi pañcahi?
Saddhāya vaḍḍhati sīlena vaḍḍhati. Sutena vaḍḍhati cāgena vaḍḍhati. Paññāya
vaḍḍhati. Saddhaṃ bhikkhave kulapatiṃ nissāya antojano imāhi pañcahi vaḍḍhīhi
vaḍḍhatīti.

34. Yathā ca2 pabbato selo araññasmiṃ brahāvane,
Taṃ rukkhā upanissāya vaḍḍhante te vanappatī.

35. Tatheva sīla sampannaṃ saddhaṃ kulapatiṃ3 idha4,
Upanissāya vaḍḍhanti puttadārā ca bandhavā,
Amaccā ñātisaṅghā ca ye cassa anujīvino.

36. Tassa sīlavato sīlaṃ cāgaṃ sucaritāni ca,
Passamānānukubbanti ye bhavanti civakkhaṇā.

37. Idha dhammaṃ caritvāna maggaṃ sugatigāminaṃ,
Nandino devalokasmiṃ modanti kāmakāminoti.

Sumanāvaggo catuttho.

Tassuddānaṃ:
Sumanā cundī uggaho sīhadānānisaṃsayo
Kāla bhojana saddhāya puttasālehi te dasāti.
1. Kulaputtaṃ machasaṃ 2. Yathāhi syāmachasaṃ.
3. Kulaputtaṃ machasaṃ, syā 4. Imaṃ machasaṃ

[BJT Page 070] [\x 70/]
5. Muṇḍarājavaggo
5. 1. 5. 1
(Pañcabhogaādiyasuttaṃ)

41. [PTS Page 045] [\q 45/] ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane
anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho anāthapiṇḍiko gahapati yena bhagavā tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho
anāthapiṇḍikaṃ gahapatiṃ bhagavā etadavoca:

Pañcime gahapati bhogānaṃ ādiyā. Katame pañca?
Idha gahapati ariyasāvako uṭṭhānaviriyādhigatehi bhogehi bāhābalaparicitehi
sedāvakkhittehi dhammikehi dhammaladdhehi attānaṃ sukheti, pīṇeti, sammā sukhaṃ
pariharati. Mātāpitaro sukheti, pīṇeti, sammā sukhaṃ pariharati.
Puttadāradāsakammakaraporise sukheti, pīṇeti, sammā sukhaṃ pariharati. Ayaṃ paṭhamo
bhogānaṃ ādiyo.

Puna ca paraṃ gahapati ariyasāvako uṭṭhānaviriyādhigatehi bhogehi bāhābalaparicitehi
sedāvakkhittehi dhammikehi dhammaladdhehi mittāmacce sukheti, pīṇeti, sammā sukhaṃ
pariharati. Ayaṃ dutiyo bhogānaṃ ādiyo.
Puna ca paraṃ gahapati ariyasāvako uṭṭhānaviriyādhigatehi bhogehi bāhābalaparicitehi
sedāvakkhittehi dhammikehi dhammaladdhehi yā tā honti āpadā aggito vā udakato vā
rājato vā coratovā appiyato vā dāyādato, tathārūpāsu āpadāsu bhogehi pariyodhāya vattati,
sotthiṃ attānaṃ karoti. Ayaṃ tatiyo bhogānaṃ ādiyo.

Puna ca paraṃ gahapati ariyasāvako uṭṭhānaviriyādhigatehi bhogehi bāhābalaparicitehi
sedāvakkhittehi dhammikehi dhammaladdhehi pañca balīkattā hoti: ñātibaliṃ, athitibaliṃ
pubbapetabaliṃ, rājabaliṃ, devatābaliṃ. Ayaṃ catuttho bhogānaṃ ādiyo.

Puna ca paraṃ gahapati ariyasāvako uṭṭhānaviriyādhigatehi bhogehi bāhābalaparicitehi
sedācakkhittehi dhammikehi [PTS Page 046] [\q 46/] dhammaladdhehi ye te
samaṇabrāhmaṇā madappamādā paṭiviratā khantisoracce niviṭṭhā ekamantānaṃ damenti,
ekamantānaṃ samenti, ekamantānaṃ parinibbāpenti, tathārūpesu samaṇabrāhmaṇesu
uddhaggikaṃ dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpeti sovaggikaṃ sukhavipākaṃ saggasaṃvattanikaṃ. Ayaṃ
pañcamo bhogānaṃ ādiyo:

Ime kho gahapati pañca bhogānaṃ ādiyā.

[BJT Page 072] [\x 72/]
Tassa ce gahapati ariyasāvakassa ime pañca bhogānaṃ ādiye ādiyato bhogā parikkhayaṃ
gacchanti, tassa evaṃ hoti: ye vata bhogānaṃ ādiyā, te cāhaṃ ādiyāmi. Bhogā ca me
parikkhayaṃ gacchantī"ti. Itissa hoti avippaṭisāro. Tassa ce gahapati ariyasāvakassa ime
pañca bhogānaṃ ādiye ādiyato bhogā abhivaḍḍhanti, tassa evaṃ hoti: ye vata bhogānaṃ
ādiyā, te cāhaṃ ādiyāmi bhogā ca me abhivaḍḍhantī"ti itissa hoti ubhayeneva
avippaṭisāroti. 1

38. Bhuttā bhogā bhatā bhaccā vitiṇṇā āpadāsu me,
Uddhato dakkhiṇā dinnā atho pañca balī katā.
Upaṭṭhitā sīlavanto saññatā brahmacārayo.

39. Yadatthaṃ bhogaṃ iccheyya paṇḍito gharamāvasaṃ,
So me attho anuppatto kataṃ ananutappiyaṃ.

40. Etaṃ anussaraṃ macco ariyadhamme ṭhito naro
Idheva naṃ pasaṃsanti pecca sagge pamodatīti. 2

5. 1. 5. 2
(Sappurisasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

42. Sappuriso bhikkhave kule jāyamāno bahuno janassa atthāya hitāya sukhāya hoti.
Mātāpitunnaṃ3 atthāya hitāya sukhāya hoti puttadārassa atthāya hitāya sukhāya hoti.
Dāsakammakaraporisassa atthāya hitāya sukhāya hoti. Mittāmaccānaṃ atthāya hitāya
sukhāya hoti. Samaṇabrāhmaṇānaṃ atthāya hitāya sukhāya hoti.

Seyyathāpi bhikkhave mahāmegho sabbasassāni sampādento bahunojanassa atthāya hitāya
sukhāya hoti:evameva [PTS Page 047] [\q 47/] kho bhikkhave sappuriso kule jāyamāno
bahuno janassa atthāya hitāya sukhāya hoti: mātāpitunnaṃ atthāya hitāya sukhāya hoti.
Puttadārassa atthāya hitāya sukhāya hoti. Dāsakammakaraporisassa atthāya hitāya sukhāya
hoti. Mittāmaccānaṃ atthāya hitāya sukhāya hoti. Samaṇabrāhmaṇānaṃ atthāya hitāya
sukhāya hotīti.

41. Hito bahunnaṃ paṭipajja bhoge taṃ devatā rakkhati devaguttaṃ,
Bahussutaṃ sīlavatupapannaṃ dhamme ṭhitaṃ na vijahāti4 kitti.

42. Dhammaṭṭhaṃ sīlasampannaṃ saccavādiṃ hirīmanaṃ,
Nekkhaṃ jambonadasseva ko taṃ ninditumarahati,
Devāpi naṃ pasaṃsanti brahmunāpi pasaṃsitoti.

1. Itissa hoti avippaṭisāro syā 2. Sagge ca modatīti sīmu.
3. Mātāpitūnaṃ machasaṃ 4. Vijahati machasaṃ.

[BJT Page 074] [\x 74/]
5. 1. 5. 3
(Pañcaiṭṭhadhammasuttaṃ)

(Sāvatthi nidānaṃ)

43. Atha kho anāthapiṇḍiko gahapati yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā
bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho anāthapiṇḍikaṃ
gahapatiṃ bhagavā etadavoca:
Pañcime gahapati dhammā iṭṭhā kantā manāpā dullabhā lokasmiṃ. Katame pañca?

Āyu kho gahapati iṭṭho kanto manāpo dullabho lokasmiṃ. Vaṇṇo iṭṭho kanto manāpo
dullabho lokasmiṃ. Sukhaṃ iṭṭhaṃ kantaṃ manāpaṃ dullabhaṃ lokasmiṃ. Yaso iṭṭho kanto
manāpo dullabho lokasmiṃ. Saggā iṭṭhā kantā manāpā dullabhā lokasmiṃ.

Ime kho gahapati pañca dhammā iṭṭhā kantā manāpā dullabhā lokasmiṃ.

Imesaṃ kho gahapati pañcannaṃ dhammānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ dullabhānaṃ
lokasmiṃ. Na āyācanāhetu vā patthanāhetu vā paṭilābhaṃ vadāmi. Imesaṃ kho gahapati
pañcannaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ dullabhānaṃ lokasmiṃ āyācanāhetu [PTS Page
048] [\q 48/] vā patthanāhetu vā paṭilābho abhavissa, ko idha kena hāyetha?

Na kho gahapati arahati ariyasāvako āyuṃ kāmo āyuṃ āyācituṃ vā abhinandituṃ vā āyussa
vā pihetuṃ. Āyukāmena gahapati ariyasāvakena āyusaṃvattanikā paṭipadā paṭipajjitabbā.
Āyusaṃvattanikā hissa paṭipadā paṭipannā āyupaṭilābhāya saṃvattati. So lābhī hoti āyussa
dibbassa vā mānusassa vā.

Na kho gahapati arahati ariyasāvako vaṇṇakāmo vaṇṇaṃ āyācituṃ vā abhinandituṃ vā
vaṇṇassa vā pihetuṃ. Vaṇṇakāmena gahapati ariyasāvakena vaṇṇasaṃvattanikā paṭipadā
paṭipajjitabbā. Vaṇṇasaṃvattanikā hissa paṭipadā paṭipannā vaṇṇapaṭilābhāya saṃvattati.
So lābhī hoti vaṇṇassa dibbassa vā mānusassa vā.
Na kho gahapati arahati ariyasāvako sukhakāmo sukhaṃ āyācituṃ vā abhinandituṃ vā
sukhassa vā pihetuṃ. Sukhakāmena gahapati ariyasāvakena sukhasaṃvattanikā paṭipadā
paṭipajjitabbā. Sukhasaṃvattanikā hissa paṭipadā paṭipannā sukhapaṭilābhāya saṃvattati. So
lābhī hoti sukhassa dibbassa vā mānusassa vā.

[BJT Page 076] [\x 76/]
Na kho gahapati arahati ariyasāvako yasakāmo yasaṃ āyācituṃ vā abhinandituṃ vā yasassa
vā pihetuṃ. Yasakāmena gahapati ariyasāvakena yasasaṃvattanikā paṭipadā paṭipajjitabbā.
Yasasaṃvattanikā hissa paṭipadā paṭipannā yasapaṭilābhāya saṃvattati. So lābhī hoti
yasassa dibbassa vā mānusassa vā.

Na kho gahapati arahati ariyasāvako saggakāmo saggaṃ āyācituṃ vā abhinandituṃ vā
saggānaṃ vā1 pihetuṃ. Saggakāmena gahapati ariyasāvakena saggasaṃvattanikā paṭipadā
paṭipajjitabbā. Saggasaṃvattanikā hissa paṭipadā paṭipannā saggapaṭilābhāya saṃvattati. So
lābhī hoti saggānanti.
43. Āyuṃ vaṇṇaṃ yasaṃ kittiṃ saggaṃ uccākulīnataṃ,
Ratiyo patthayānena uḷārā aparāparaṃ, 2

44. Appamādaṃ pasaṃsanti puññakiriyāsu paṇḍitā,
[PTS Page 049] [\q 49/] appamatto ubho atthe adhigaṇhāti paṇḍito.

45. Diṭṭheva dhamme yo attho yo cattho samparāyiko.
Atthābhisamayā dhīro paṇḍitoti pavuccatīti.

5. 1. 5. 4
(Manāpadāyīsuttaṃ)

44. Ekaṃ samayaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ. Atha kho bhagavā
pubbanhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena uggassa gahapatino vesālikassa
nivesanaṃ nenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho uggo gahapati
vesāliko yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ
nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho uggo gahapati vesāliko bhagavantaṃ etadavoca:

"Sammukhā metaṃ3 bhante bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahītaṃ 'manāpadāyī labhate
manāpa'nti. Manāpaṃ me bhante sālapupphakaṃ khādanīyaṃ. Taṃ me bhagavā patigaṇhātu
anukampaṃ upādāyā'ti. Paṭiggahesi bhagavā anukampaṃ upādāya.

"Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahītaṃ 'manāpadāyī labhate
manāpa'nti manāpaṃ me bhante sampannakolakaṃ, sampannasūkaramaṃsaṃ. 4 Taṃ me
bhagavā patigaṇhātu anukampaṃ upādāyā'ti. Paṭiggahesi bhagavā anukampaṃ upādāya.

1. Saggaṃ vā sīmu. 2. Aparāparā machasaṃ
3. Sammukhā etaṃ sīmu 4. Sūkaramaṃsaṃ machasaṃ, sampannavarasūkaramaṃsaṃ syā.

[BJT Page 078] [\x 78/]
[PTS Page 050] [\q 50/]
"Samimukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ, sammukhā paṭiggahītaṃ 'manāpadāyī labhate
manāpa'nti. Manāpaṃ me bhante nibaddhatelakaṃ1 nāḷiyasākaṃ. Taṃ me bhagavā
patigaṇhātu anukampaṃ upādāyā"ti. Paṭiggahesi bhagavā anukampaṃ upādāya.
"Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ, sammukhā paṭiggahītaṃ 'manāpadāyī labhate
manāpa'nti. Manāpo me bhante sālīnaṃ odano vicitakāḷako anekasūpo anekabyañjano. Taṃ
me bhagavā patigaṇhātu anukampaṃ upādāyā"ti. Paṭiggahesi bhagavā anukampaṃ
upādāya.

"Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ, sammukhā paṭiggahītaṃ 'manāpadāyī labhate
manāpa'nti. Manāpāni me bhante kāsikāni vatthāni. Tāni me bhagavā patigaṇhātu
anukampaṃ upādāyā"ti. Paṭiggahesi bhagavā anukampaṃ upādāya.

"Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ, sammukhā paṭiggahītaṃ 'manāpadāyī labhate
manāpa'nti. Manāpo me bhante pallaṅko goṇakatthato paṭikatthato paṭalikatthato
kādalimigapavarapaccattharaṇo2 sauttaracchado ubhato lohitakūpadhāno. Api ca bhante
mayampetaṃ jānāma'netaṃ bhagavato kappatī"ti. Idaṃ me bhante candanaphalakaṃ agghati
adhikaṃ sahassaṃ. Taṃ me bhagavā patigaṇhātu anukampaṃ upādāyā"ti paṭiggahesi
bhagavā anukampaṃ upādāya.

Atha kho bhagavā uggaṃ gahapatiṃ vesālikaṃ iminā anumodanīyena anumodi:

46. Manāpadāyī labhate manāpaṃ yo ujjubhūtesu dadāti chandasā,
Acchādanaṃ sayanamathannapānaṃ3 nānappakārāni ca paccayāni.
47. Cattañca muttañca anaggahītaṃ4 khettūpame arahante viditvā,
So duccajaṃ sappuriso cajitvā manāpadāyī labhate manāpanti.

Atha kho bhagavā uggaṃ gahapatiṃ vesālikaṃ iminā anumodanīyena anumoditvā
uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Atha kho uggo gahapati vesāliko aparena samayena kālamakāsi.
Kālakato ca uggo gahapati vesāliko aññataraṃ manomayaṃ kāyaṃ upapajjī.

1. Nibbaṭṭatelakaṃ syā, nibbattatelakaṃ sīmu.
2. Kadalimigapavarapaccattharaṇo machasaṃ. Syā.
3. Sayana mantapānaṃ machasaṃ. 4. Anuggahītaṃ syā [PTS]

[BJT Page 080] [\x 80/]
Tena kho pana samayena bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme
atha kho uggo devaputto abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo [PTS Page 051] [\q 51/]
kevalakappaṃ jetavanaṃ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā
bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhitaṃ kho uggaṃ devaputtaṃ
bhagavā etadavoca:

'Kacci te ugga yathādhippāyo'ti 'taggha me bhante yathādhippāyo'ti. Atha kho bhagavā
uggaṃ devaputtaṃ gāthāhi ajjhabhāsi:

48. Manāpadāyī labhate manāpaṃ
Aggassa dātā labhate punaggaṃ,
Varassa dātā varalābhi hoti
Seṭṭhandado seṭṭhamupeti ṭhānaṃ.

49. Yo aggadāyī varadāyī seṭṭhadāyī ca yo naro,
Dīghāyu yasavā hoti yattha yatthūpapajjatī"ti.

5. 1. 5. 5
(Puññābhisandasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)

45. Pañcime bhikkhave puññābhisandā kusalābhisandā sukhassāhārā sovaggikā sukhavipākā
saggasaṃvattanikā iṭṭhāya kantāya manāpāya hitāya sukhāya saṃvattanti. Katame pañca?

Yassa bhikkhave bhikkhu cīvaraṃ paribhuñjamāno appamāṇaṃ cetosamādhiṃ upasampajja
viharati, appamāṇo tassa puññābhisando sukhassāhāro sovaggiko iṭṭhāya kantāya
manāpāya hitāya sukhāya saṃvattati.

Yassa bhikkhave bhikkhu piṇḍapātaṃ paribhuñjamāno appamāṇaṃ cetosamādhiṃ
upasampajja viharati, appamāṇo tassa puññāhisando sukhassāhāro sovaggiko iṭṭhāya
kantāya manāpāya hitāya sukhāya saṃvattati.

Yassa bhikkhave bhikkhu vihāraṃ paribhuñjamāno appamāṇaṃ cetosamādhiṃ upasampajja
viharati, appamāṇo tassa puññābhisando sukhassāhāro sovaggiko iṭṭhāya kantāya
manāpāya hitāya sukhāya saṃvattati.

Yassa bhikkhave bhikkhu mañcapīṭhaṃ paribhuñjamāno appamāṇaṃ cetosamādhiṃ
upasampajja viharati, appamāṇo tassa puññābhisando sukhassāhāro sovaggiko iṭṭhāya
kantāya manāpāya hitāya sukhāya saṃvattati.

Yassa bhikkhave bhikkhu gilānapacchayabhesajjaparikkhāraṃ paribhuñjamāno appamāṇaṃ
cetosamādhiṃ [PTS Page 052] [\q 52/] upasampajja viharati, appamāṇo tassa
puññāhisando kusalābhisando sukhassāhāro sovaggiko sukhavipāko saggasaṃvattaniko
iṭṭhāya kantāya manāpāya hitāya sukhāya saṃvattati.

Ime kho bhikkhave pañca puññābhisandā kusalābhisandā sukhassāhārā sovaggikā
sukhavipākā saggasaṃvattanikā iṭṭhāya kantāya manāpāya hitāya sukhāya saṃvattanti.

Imehi ca pana bhikkhave pañcahi puññāhisandehi kusalābhisandehi samannāgatassa
ariyasāvakassa na sukaraṃ puññassa pamāṇaṃ gahetuṃ: "ettako puññāhisando
kusalābhisando sukhassāhāro sovaggiko sukhavipāko saggasaṃvattaniko iṭṭhāya kantāya
manāpāya hitāya sukhāya saṃvattatī"ti. Atha kho asaṅkheyyo appameyyo
mahāpuññakkhandhotveva saṅkhaṃ gacchati.

[BJT Page 082] [\x 82/]
Seyyathāpi bhikkhave mahasamudde na sukaraṃ udakassa pamāṇaṃ gahetuṃ 'ettakāni
udakāḷhakānīti vā ettakāni udakāḷhakasatānīti vā ettakāni udakāḷhaka satasahassānī'ti vā.
Atha kho asaṅkheyyo appameyyo mahāudakakkhandho tveva saṅkhaṃ gacchati. Evameva
kho bhikkhave imehi pañcahi puññābhisandehi kusalābhisandehi samannāgatassa
ariyasāvakassa na sukaraṃ puññassa pamāṇaṃ gahetuṃ 'ettako puññābhisando
kusalābhisando sukhassāhāro sovaggiko sukhavipāko saggasaṃvattaniko iṭṭhāya kantāya
manāpāya hitāya sukhāya saṃvattatī'ti. Atha kho asaṅkheyyo appameyyo
mahāpuññakkhandho tveva saṅkhaṃ gacchatīti.

50. Mahodadhiṃ aparimitaṃ mahāsaraṃ
Bahubheravaṃ ratanagaṇānamālayaṃ,
Najjo yathā naragaṇa saṅghasevitā1
Puthū savantī upayanti sāgaraṃ.

51. [PTS Page 053] [\q 53/] evaṃ naraṃ annadapānavatthadaṃ
Seyyā nisajjattharaṇassa dāyakaṃ,
Puññassa dhārā upayanti paṇḍitaṃ
Najjo yathā vārivahāva sāgaranti.

5. 1. 5. 6
(Pañcasampadāsuttaṃ)

(Sāvatthinidānaṃ)

46. Pañcimā bhikkhave sampadā. Katamā pañca? Saddhāsampadā, sīlasampadā,
sutasampadā, cāgasampadā, paññāsampadā. Imā kho bhikkhave pañca sampadāti.

5. 1. 5. 7
(Pañcadhanasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

47. Pañcimāni bhikkhave dhanāni. Katamāni pañca? Saddhādhanaṃ, sīladhanaṃ,
sutadhanaṃ, cāgadhanaṃ, paññādhanaṃ

Katamañca bhikkhave saddhādhanaṃ? Idha bhikkhave ariyasāvako saddho hoti, saddahati
tathāgatassa bodhiṃ: "itipi so bhagavā arahaṃ sammā sambuddho vijjācaraṇasampanno
sugato lokavidu anuttaro purisadammasārathī satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā"ti.
Idaṃ vuccati bhikkhave saddhādhanaṃ.

Katamañca bhikkhave sīladhanaṃ? Idha bhikkhave ariyasāvako pāṇātipātā paṭivirato hoti
adinnādānā paṭivirato hoti kāmesu micchācārā paṭivirato hoti musāvādā paṭivirato hoti
surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti idaṃ vuccati bhikkhave sīladhanaṃ.

Katamañca bhikkhave sutadhanaṃ? Idha bhikkhave ariyasāvako bahussuto hoti. Sutadharo
sutasannicayo (ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthaṃ
savyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ brahmacariyaṃ pakāsenti. Tathārūpāssa dhammā bahussutā
honti dhatā vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā. Idaṃ vuccati
bhikkhave sutadhanaṃ.

1. Macchagaṇasaṅghasevitā syā
Peyyālamukhehi saṅkhittaṃ catukkanipāte uruvelavagge dutiyasutte āgatanayena veditabbaṃ
(piṭṭhaṅko 46)

[BJT Page 084] [\x 84/]
Katamañca bhikkhave cāgadhanaṃ? Idha bhikkhave ariyasāvako vigatamala maccherena
cetasā agāraṃ ajjhāvasati muttacāgo payatapāṇī vossaggarato yācayogo dānasaṃvibhāgarato.
Idaṃ vuccati bhikkhave cāgadhanaṃ.

Katamañca bhikkhave paññādhanaṃ? Idha bhikkhave ariyasāvako paññavā hoti
udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā
dukkhakkhayagāminiyā. Idaṃ vuccati bhikkhave paññādhanaṃ.
Imāni kho bhikkhave pañca dhanānīti.

52. [PTS Page 054] [\q 54/] yassa saddhā tathāgate acalā suppatiṭṭhitā,
Sīlañca yassa kalyāṇaṃ ariyakantaṃ pasaṃsitaṃ.

53. Saṅghe pasādo yassatthi ujubhūtañca dassanaṃ,
Adaliddoti taṃ āhu amoghaṃ tassa jīvitaṃ.

54. Tasmā saddhañca sīlañca pasādaṃ dhammadassanaṃ,
Anuyuñjetha medhāvī saraṃ buddhānasāsanaṃ.

5. 1. 5. 8
(Alabbhanīyaṭhānasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

48. Pañcimāni bhikkhave alabbhanīyāni ṭhānāni samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā
mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. Katamāni pañca?

'Jarādhammaṃ mā jīrīti' alabbhanīyaṃ ṭhānaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā
mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. 'Vyādhidhammaṃ mā vyādhīyī'ti
alabbhanīyaṃ ṭhānaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā
kenaci vā lokasmiṃ. 'Maraṇadhammaṃ mā mīyī, ti alabbhanīyaṃ ṭhānaṃ samaṇena vā
brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenavi vā lokasmiṃ. Khayadhammaṃ
mā khīyī'ti alabbhaniyaṃ ṭhānaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā
brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. Nassanadhammaṃ mā nassī'ti alabbhanīyaṃ ṭhānaṃ
samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ.

Assutavato bhikkhave puthujjanassa jarādhammaṃ jīrati. So jarādhamme jiṇṇe na iti
paṭisañcikkhati: na kho mayhamevekassa1 jarādhammaṃ jīrati. Atha kho yāvatā sattānaṃ
āgati, gati, cuti, upapatti' sabbesaṃ sattānaṃ jarādhammaṃ jīrati. Ahañceva kho pana
jarādhamme jiṇṇe soceyyaṃ, kilameyyaṃ, parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ
āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantāpi
nappavatteyyuṃ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū' ti. So jarādhamme jiṇṇe
socati, kilamati, paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati bhikkhave,
assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṃ yeva paritāpeti.

1. Mayhevekassa syā, machasaṃ.

[BJT Page 086] [\x 86/]

Puna ca paraṃ bhikkhave assutavato puthujjanassa [PTS Page 055] [\q 55/]
byādhidhammaṃ byādhīyati so byādhidhamme byādhite na iti paṭisañcikkhati: "na kho
mayhamevekassa byādhidhammaṃ byādhīyati. Atha kho yāvatā sattānaṃ āgati, gati, cuti,
uppatti, sabbesaṃ sattānaṃ byādhidhammaṃ byādhīyati. Ahañceva kho pana byādhidhamme
byādhite soceyyaṃ, kilameyyaṃ, parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ,
bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantāpi
nappavatteyyuṃ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū"ti. So byādhidhamme
byādhite socati, kilamati, paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati
Bhikkhave assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṃ yeva paritāpeti.

Puna ca paraṃ bhikkhave assutavato puthujjanassa maraṇadhammaṃ mīyati so
maraṇadhamme mate na iti paṭisañcikkhati: "na kho mayhamevekassa maraṇadhammaṃ
mīyati. Atha kho yāvatā sattānaṃ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṃ sattānaṃ
maraṇadhammaṃ mīyati. Ahañceva kho pana maraṇadhamme mate soceyyaṃ, kilameyyaṃ,
parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya.
Kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṃ. Amittāpi attamanā assu.
Mittāpi dummanā assū"ti. So maraṇadhamme mate socati, kilamati, paridevati, urattāḷiṃ
kandati, sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati bhikkhave assutavā puthujjano viddho savisena
sokasallena attānaṃ yeva paritāpeti.

Puna ca paraṃ bhikkhave assutavato puthujjanassa khayadhammaṃ khīyati so
khayadhamme khīṇe na iti paṭisañcikkhati: "na kho mayhamevekassa khayadhammaṃ
khīyati. Atha kho yāvatā sattānaṃ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṃ sattānaṃ
khayadhammaṃ khīyati. Ahañceva kho pana khayadhamme khīṇe soceyyaṃ, kilameyyaṃ,
parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya.
Kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṃ. Amittāpi attamanā assu.
Mittāpi dummanā assū "ti. So khayadhamme khīṇe socati, kilamati, paridevati urattāḷiṃ
kandati. Sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati bhikkhave assutavā puthujjano viddho savisena
sokasallena attānaṃ yeva paritāpeti.

Puna ca paraṃ bhikkhave assutavato puthujjanassa nassanadhammaṃ nassati. So
nassanadhamme naṭṭhe na iti paṭisañcikkhati: " na kho mayhamevakassa nassanadhammaṃ
nassati. Atha kho yāvatā sattānaṃ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṃ sattānaṃ
nassanadhammaṃ nassati. Ahañcema kho pana nassanadhamme naṭṭhe soceyyaṃ,
kilameyyaṃ, parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me
nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṃ. Amittāpi
attamanā assu. Mittāpi dummanā assū"ti. So nassanadhamme naṭṭhe socati, kilamati,
paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati bhikkhave assutavā
puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṃ yeva paritāpeti.

Sutavato ca kho bhikkhave ariyasāvakassa jarādhammaṃ jīrati. So jarādhamme jiṇṇe iti
paṭisañcikkhati: "na kho mayhamevekassa jarādhammaṃ jīrati. Atha kho yāvatā sattānaṃ
āgati, gati, cuti, uppatti, sabbesaṃ sattānaṃ jarādhammaṃ jīrati. Ahañceva kho pana
jarādhamme jiṇṇe soceyyaṃ. Kilameyyaṃ, parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ
āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya, kammantāpi
nappavatteyyuṃ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū"ti. So jarādhamme jiṇṇe
na socati, na kilamati, na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ
vuccati bhikkhave ariyasāvako abbahī1 savisaṃ sokasallaṃ yena viddho assutavā puthujjano
attānaṃ yeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṃ yeva parinibbāpeti.

Puna ca paraṃ bhikkhave sutavato ariyasāvakassa vyādhidhammaṃ vyādhīyati so
vyādhidhamme vyādhite itipaṭisañcikkhati:"na kho mayhamevekassa vyādhidhammaṃ
vyādhīyati. Atha kho yāvatā sattānaṃ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṃ sattānaṃ
vyādhidhammaṃ vyādhīyati. Ahañceva kho pana vyādhidhamme vyādhite soceyyaṃ,
kilameyyaṃ, parideveyyaṃ urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me
nacchādeyya. Kāye pi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṃ. Amittāpi
attamanā assu. Mittāpi dummanā assū"ti. So vyādhidhamme vyādhite na socati, na kilamati
na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati bhikkhave sutavā
ariyasāvako abbahī1 savisaṃ sokasallaṃ yena viddho assutavā puthujjano attānaṃ yeva
paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṃ yeva parinibbāpeti.

Puna ca paraṃ bhikkhave sutavato ariyasāvakassa maraṇadhammaṃ mīyati so
maraṇadhamme mate itipaṭisañcikkhati:"na kho mayhamevekassa maraṇadhammaṃ
mīyati. Atha kho yāvatā sattānaṃ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṃ maraṇadhammaṃ
mīyati. Ahañceva kho pana maraṇadhamme mate soceyyaṃ, kilameyyaṃ, parideveyyaṃ
urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya. Kāye pi
dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṃ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi
dummanā assū"ti. So maraṇadhamme mate na socati, na kilamati na paridevati, na urattāḷiṃ
kandati, na sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati bhikkhave sutavā ariyasāvako abbahī1 savisaṃ
sokasallaṃ yena viddho assutavā puthujjano attānaṃ yeva paritāpeti. Asoko visallo
ariyasāvako attānaṃ yeva parinibbāpeti.

Puna ca paraṃ bhikkhave sutavato ariyasāvakassa khayadhammaṃ khīyati so khayadhamme
khīṇe itipaṭisañcikkhati:"na kho mayhamevekassa khayadhammaṃ khīyati. Atha kho
yāvatā sattānaṃ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṃ khayadhammaṃ [PTS Page 056] [\q 56/]
khīyati. Ahañceva kho pana khayadhamme khīṇe soceyyaṃ, kilameyyaṃ, parideveyyaṃ,
urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi
dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyaṃ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi
dummanā assū "ti. So khayadhamme khīṇe na socati. Na kilamati na paridevati, na
urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati bhikkhave ariyasāvako abbahī
savisaṃ sokasallaṃ yena viddho assutavā puthujjano attānaṃ yeva paritāpeti. Asoko visallo
ariyasāvako attānaṃ yeva parinibbāpeti.

Puna ca paraṃ bhikkhave sutavato ariyasāvakassa nassanadhammaṃ nassati. So
nassanadhamme naṭṭhe iti paṭisañcikkhati: " na kho mayhamevekassa nassanadhammaṃ
nassati. Atha kho yāvatā sattānaṃ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṃ nassanadhammaṃ
nassati. Ahañceva kho pana nassanadhamme naṭṭhe soceyyaṃ, kilameyyaṃ, parideveyyaṃ,
urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya. Kāye pi
dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṃ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi
dummanā assū"ti. So nassanadhamme naṭṭhe khīṇe na socati, na kilamati na paridevati, na
urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati bhikkhave sutavā ariyasāvako
abbahī1 savisaṃ sokasallaṃ yena viddho assutavā puthujjano attānaṃ yeva paritāpeti. Asoko
visallo ariyasāvako attānaṃ yeva parinibbāpetīti.


1. Abbuhi syā, machasaṃ

[BJT Page 088] [\x 88/]

Imāni kho bhikkhave pañca alabbhanīyāni ṭhānāni samaṇena vā brāhmaṇena devena vā
mārena vā brahmunā kenaci vā lokasminti.

55. Na socanāya na paridevanāya attho alabbho1 api appakopi,
Socantamenaṃ dukhitaṃ viditvā2 paccatthikā attamanā bhavanti.

56. Yato ca kho paṇḍito āpadāsu na vedhati attavinicchayaññū,
Paccatthikāssa dukhitā bhavanti disvā mukhaṃ avikāraṃ purāṇaṃ.

57. Jappena mantena subhāsitena anuppadānena paveṇiyā ca,
Yathā yathā yattha labhetha atthaṃ tathā tathā tattha parakkameyya.

58. Sace pajāneyya alabbhaneyyo mayā ca 3 aññena vā esa attho
Asocamāno adhivāsayeyya kammaṃ daḷhaṃ kinti karomi'dānīti. [PTS Page 057] [\q 57/]


5. 1. 5. 9.
(Kosala suttaṃ)

49. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho
rājā pasenadi kosalo yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā
ekamantaṃ nisīdi.

() Atha kho aññataro puriso yena rājā pasenadi kosalo tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā rañño
pasenadissa kosalassa upakaṇṇake ārocesi. "Mallikādevī deva5 kālakatā"ti.

Evaṃ vutte rājā pasenadi kosalo dukkhī dummano pattakkhandhoadhomukho pajjhāyanto
appaṭibhāno nisīdi.

Atha kho bhagavā rajānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ dukkhiṃ dummanaṃ pattakkhandhaṃ
adhomukhaṃ pajjhāyantaṃ appaṭibhānaṃ viditvā rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ etadavoca:

Pañcimāni bhikkhave alabbhanīyāni ṭhānāni samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā
mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. Katamāni pañca?

'Jarādhammaṃ mā jīrīti' alabbhanīyaṃ ṭhānaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā
mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. 'Vyādhidhammaṃ mā vyādhīyī'ti
alabbhanīyaṃ ṭhānaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā
kenaci vā lokasmiṃ. 'Maraṇadhammaṃ mā mīyī, ti alabbhanīyaṃ ṭhānaṃ samaṇena vā
brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenavi vā lokasmiṃ. Khayadhammaṃ
mā khīyī'ti alabbhaniyaṃ ṭhānaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā
brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. Nassanadhammaṃ mā nassī'ti alabbhanīyaṃ ṭhānaṃ
samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ.

Assutavato mahārāja puthujjanassa jarādhammaṃ jīrati. So jarādhamme jiṇṇe na iti
paṭisañcikkhati: na kho mayhamevekassa jarādhammaṃ jīrati. Atha kho yāvatā sattānaṃ
āgati, gati, cuti, upapatti' sabbesaṃ sattānaṃ jarādhammaṃ jīrati. Ahañceva kho pana
jarādhamme jiṇṇe soceyyaṃ, kilameyyaṃ, parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ
āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantāpi
nappavatteyyuṃ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū' ti. So jarādhamme jiṇṇe
socati, kilamati, paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati mahārāja,
assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṃ yeva paritāpeti.

Puna ca paraṃ mahārāja assutavato puthujjanassa byādhidhammaṃ byādhīyati so
byādhidhamme byādhite na iti paṭisañcikkhati: "na kho mayhamevekassa byādhidhammaṃ
byādhīyati. Atha kho yāvatā sattānaṃ āgati, gati, cuti, uppatti, sabbesaṃ sattānaṃ
byādhidhammaṃ byādhīyati. Ahañceva kho pana byādhidhamme byādhite soceyyaṃ,
kilameyyaṃ, parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me
nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṃ. Amittāpi
attamanā assu. Mittāpi dummanā assū"ti. So byādhidhamme byādhite socati, kilamati,
paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati
Mahārāja, assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṃ yeva paritāpeti.

Puna ca paraṃ mahārāja assutavato puthujjanassa maraṇadhammaṃ mīyati so
maraṇadhamme mate na iti paṭisañcikkhati: "na kho mayhamevekassa maraṇadhammaṃ
mīyati. Atha kho yāvatā sattānaṃ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṃ sattānaṃ
maraṇadhammaṃ mīyati. Ahañceva kho pana maraṇadhamme mate soceyyaṃ, kilameyyaṃ,
parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya.
Kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṃ. Amittāpi attamanā assu.
Mittāpi dummanā assū"ti. So maraṇadhamme mate socati, kilamati, paridevati, urattāḷiṃ
kandati, sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati mahārāja, assutavā puthujjano viddho savisena
sokasallena attānaṃ yeva paritāpeti.

Puna ca paraṃ mahārāja assutavato puthujjanassa khayadhammaṃ khīyati so khayadhamme
khīṇe na iti paṭisañcikkhati: "na kho mayhamevekassa khayadhammaṃ khīyati. Atha kho
yāvatā sattānaṃ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṃ sattānaṃ khayadhammaṃ khīyati.
Ahañceva kho pana khayadhamme khīṇe soceyyaṃ, kilameyyaṃ, parideveyyaṃ, urattāḷiṃ
kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṃ
okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṃ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū
"ti. So khayadhamme khīṇe socati, kilamati, paridevati urattāḷiṃ kandati. Sammohaṃ
āpajjati. Ayaṃ vuccati mahārāja, assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṃ
yeva paritāpeti.

Puna ca paraṃ mahārāja, assutavato puthujjanassa nassanadhammaṃ nassati. So
nassanadhamme naṭṭhe na iti paṭisañcikkhati: " na kho mayhamevakassa nassanadhammaṃ
nassati. Atha kho yāvatā sattānaṃ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṃ sattānaṃ
nassanadhammaṃ nassati. Ahañcema kho pana nassanadhamme naṭṭhe soceyyaṃ,
kilameyyaṃ, parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me
nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṃ. Amittāpi
attamanā assu. Mittāpi dummanā assū"ti. So nassanadhamme naṭṭhe socati, kilamati,
paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati mahārāja, assutavā
puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṃ yeva paritāpeti.

Sutavato ca kho mahārāja, ariyasāvakassa jarādhammaṃ jīrati. So jarādhamme jiṇṇe iti
paṭisañcikkhati: "na kho mayhamevekassa jarādhammaṃ jīrati. Atha kho yāvatā sattānaṃ
āgati, gati, cuti, uppatti, sabbesaṃ sattānaṃ jarādhammaṃ jīrati. Ahañceva kho pana
jarādhamme jiṇṇe soceyyaṃ. Kilameyyaṃ, parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ
āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya, kammantāpi
nappavatteyyuṃ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū"ti. So jarādhamme jiṇṇe
na socati, na kilamati, na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ
vuccati mahārāja, ariyasāvako abbahī1 savisaṃ sokasallaṃ yena viddho assutavā puthujjano
attānaṃ yeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṃ yeva parinibbāpeti.

Puna ca paraṃ mahārāja sutavato ariyasāvakassa vyādhidhammaṃ vyādhīyati so
vyādhidhamme vyādhite itipaṭisañcikkhati:"na kho mayhamevekassa vyādhidhammaṃ
vyādhīyati. Atha kho yāvatā sattānaṃ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṃ sattānaṃ
vyādhidhammaṃ vyādhīyati. Ahañceva kho pana vyādhidhamme vyādhite soceyyaṃ,
kilameyyaṃ, parideveyyaṃ urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me
nacchādeyya. Kāye pi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṃ. Amittāpi
attamanā assu. Mittāpi dummanā assū"ti. So vyādhidhamme vyādhite na socati, na kilamati
na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati mahārāja, sutavā
ariyasāvako abbahī savisaṃ sokasallaṃ yena viddho assutavā puthujjano attānaṃ yeva
paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṃ yeva parinibbāpeti.

Puna ca paraṃ mahārāja sutavato ariyasāvakassa maraṇadhammaṃ mīyati so
maraṇadhamme mate itipaṭisañcikkhati: "na kho mayhamevekassa maraṇadhammaṃ
mīyati. Atha kho yāvatā sattānaṃ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṃ maraṇadhammaṃ
mīyati. Ahañceva kho pana maraṇadhamme mate soceyyaṃ, kilameyyaṃ, parideveyyaṃ
urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya. Kāye pi
dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṃ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi
dummanā assū"ti. So maraṇadhamme mate na socati, na kilamati na paridevati, na urattāḷiṃ
kandati, na sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati mahārāja, sutavā ariyasāvako abbahī savisaṃ
sokasallaṃ yena viddho assutavā puthujjano attānaṃ yeva paritāpeti. Asoko visallo
ariyasāvako attānaṃ yeva parinibbāpeti.

Puna ca paraṃ mahārāja sutavato ariyasāvakassa khayadhammaṃ khīyati so khayadhamme
khīṇe itipaṭisañcikkhati:"na kho mayhamevekassa khayadhammaṃ khīyati. Atha kho
yāvatā sattānaṃ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṃ khayadhammaṃ khīyati. Ahañceva kho
pana khayadhamme khīṇe soceyyaṃ, kilameyyaṃ, parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ,
sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya.
Kammantāpi nappavatteyyaṃ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi dummanā assū "ti. So
khayadhamme khīṇe na socati. Na kilamati na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na
sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati mahārāja, ariyasāvako abbahī savisaṃ sokasallaṃ yena
viddho assutavā puthujjano attānaṃ yeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṃ yeva
parinibbāpeti.

Puna ca paraṃ mahārāja sutavato ariyasāvakassa nassanadhammaṃ nassati. So
nassanadhamme naṭṭhe iti paṭisañcikkhati: " na kho mayhamevekassa nassanadhammaṃ
nassati. Atha kho yāvatā sattānaṃ āgati, gati, cuti, upapatti, sabbesaṃ nassanadhammaṃ
nassati. Ahañceva kho pana nassanadhamme naṭṭhe soceyyaṃ, kilameyyaṃ, parideveyyaṃ,
urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya. Kāye pi
dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantāpi nappavatteyyuṃ. Amittāpi attamanā assu. Mittāpi
dummanā assū"ti. So nassanadhamme naṭṭhe khīṇe na socati, na kilamati na paridevati, na
urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati mahārāja, sutavā ariyasāvako
abbahī1 savisaṃ sokasallaṃ yena viddho assutavā puthujjano attānaṃ yeva paritāpeti. Asoko
visallo ariyasāvako attānaṃ yeva parinibbāpetīti.

Imāni kho mahārāja, pañca alabbhanīyāni ṭhānāni samaṇena vā brāhmaṇena devena vā
mārena vā brahmunā kenaci vā lokasminti.

Na socanāya na paridevanāya attho alabbho api appakopi,
Socantamenaṃ dukhitaṃ viditvā2 paccatthikā attamanā bhavanti.

Yato ca kho paṇḍito āpadāsu na vedhati attavinicchayaññū,
Paccatthikāssa dukhitā bhavanti disvā mukhaṃ avikāraṃ purāṇaṃ.

Jappena mantena subhāsitena anuppadānena paveṇiyā ca,
Yathā yathā yattha labhetha atthaṃ tathā tathā tattha parakkameyya.

Sace pajāneyya alabbhaneyyo mayā ca 3 aññena vā esa attho
Asocamāno adhivāsayeyya kammaṃ daḷhaṃ kinti karomi'dānīti.

1. Attho idha labbhati syā attho idha labbhā [PTS] atthodhalabbhā machasaṃ. 2.
Dukkhitaṃ viditvā syā 3. Mayā vā syā 4. Karomi idāni machasaṃ.
() Tena kho pana samayena mallikādvi kālakatā hoti syā, machasaṃ.
5. Deva devī syā
* Idha peyyālamukhena saṃkhittaṃ sabbaṃ alabbhanīyaṭhānasutte vuttanayena veditabbaṃ.

[BJT Page 090] [\x 90/]
5. 1. 5. 10
(Sokasallaharaṇasuttaṃ)

50. Ekaṃ samayaṃ āyasmā nārado pāṭalīputte viharati kukkuṭārāme. Tena kho pana
samayena muṇḍassa rañño bhaddā devī kālakatā hoti piyā manāpā so bhaddāya deviyā
kālakatāya piyāya manāpāya neva nahāyati, 1 na vilimpati, na bhattaṃ bhuñjati, na
kammantaṃ payojeti. Rattindivaṃ bhaddāya deviyā sarīre ajjhomucchito. Atha kho muṇḍo
rājā piyakaṃ kosārakkha2 āmantesi: tena hi samma piyaka [PTS Page 058] [\q 58/]
bhaddāya deviyā sarīraṃ āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā aññissā āyasāya doṇiyā
paṭikujjetha3 yathā mayaṃ bhaddāya deviyā sarīraṃ cirataraṃ passeyyāmāti. Evaṃ devāti
kho piyako kosārakkho muṇḍassa rañño paṭissutvā bhaddāya deviyā sariraṃ āyasāya
teladoṇiyā pakkhipitvā aññissā āyasāya doṇiyā paṭikujji.

Atha kho piyakassa kosārakkhassa etadahosi: "imassa kho muṇḍassa rañño bhaddā devī
kālakatā piyā manāpā. So bhaddāya deviyā kālakatāya piyāya manāpāya neva nahāyāti, na
vilimpati, na bhattaṃ bhuñjati, na kammantaṃ payojeti. Rattindivaṃ bhaddāya deviyā sarīre
ajjhomucchito. Kaṃ nu kho muṇḍo rājā samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā payirupāseyya yassa
dhammaṃ sutvā sokasallaṃ pajaheyyā"ti.

Atha kho piyakassa kosārakkhassa etadahosi: "ayaṃ kho āyasmā nārado pāṭalīputte viharati
kukkuṭārāme. Taṃ kho pana āyasmantaṃ nāradaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato:
paṇḍito vyatto medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno vuddho ceva arahā ca.
Yaṃ nūna muṇḍo rājā āyasmantaṃ nāradaṃ payirupāseyya, appevanāma muṇḍo rājā
āyasmato nāradassa dhammaṃ sutvā sokasallaṃ pajaheyyā"ti. Atha kho piyako kosārakkho
yena muṇḍo rājā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā muṇḍaṃ rājānaṃ etadavoca:
"Ayaṃ kho deva āyasmā nārado pāṭalīputte viharati kukkuṭārāme. Taṃ kho panāyasmantaṃ
nāradaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato: paṇḍito vyatto medhāvī kalyāṇapaṭibhāno
vuddho ceva arahā ca. Yadi pana devo āyasmantaṃ nāradaṃ payirupāseyya, appevanāma
devo āyasmato nāradassa dhammaṃ sutvā sokasallaṃ pajaheyyā"ti.

Tena hi samma piyaka [PTS Page 059] [\q 59/] āyasmantaṃ nāradaṃ paṭivedehi.
Kathaṃ hi nāma mādiso samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā vijite vasantaṃ pubbe appaṭisaṃvidito
upasaṅkamitabbaṃ maññeyyāti.

1. Nahāyati machasaṃ 2. Sokārakkhaṃ syā 3. Paṭikujjatha syā, machasaṃ
*Nāradasutta-uddāna;machasaṃ.

[BJT Page 092. [\x 92/] ]

Evaṃ devā'ti kho piyako kosārakkho muṇḍassa rañño paṭissutvā yenāyasmā nārado
tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmantaṃ nāradaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinno kho piyako kosārakkho āyasmantaṃ nāradaṃ etadavoca: imassa bhante
muṇḍassa rañño bhaddā devī kālakatā piyā manāpā. So bhaddāya deviyā kālakatāya
piyāya manāpāya neva nahāyati, na vilimpati, na bhattaṃ bhuñjati, na kammantaṃ payojeti.
Rattindivaṃ bhaddāya deviyā sarire ajjhomucchito. Sādhu bhante āyasmā nārado muṇḍassa
rañño tathā dhammaṃ desetu, yathā muṇḍo rājā āyasmato nāradassa dhammaṃ sutvā
sokasallaṃ pajaheyyā'ti

'Yassadāni piyaka muṇḍo rājā kālaṃ maññatī'ti,
Atha kho piyako kosārakkho uṭṭhāyāsanā āyasmantaṃ nāradaṃ abhivadetvā padakkhiṇaṃ
katvā yena muṇḍo rājā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā muṇḍaṃ rājānaṃ etadavoca:
katāvakāso kho deva āyasmatā nāradena, yassadāni devo kālaṃ maññatī'ti.

'Tena hi samma piyaka bhadrāni bhadrāni yānāni yojāpehī'ti

Evaṃ devā'ti kho piyako kosārakkho muṇḍassa rañño paṭissutvā bhadrāni bhadrāni yānāni
yojāpetvā muṇḍaṃ rājānaṃ etadavoca: yuttāni kho te deva bhadrāni bhadrāni yānāni.
Yassa'dāni devo kālaṃ maññatī'ti.

Atha kho muṇḍo rājā bhadraṃ yānaṃ1 abhirūhitvā bhadrehi yānehi2
Yena kukkuṭārāmo tena pāyāsi mahaccā rājānubhāvena āyasmannaṃ nāradaṃ dassanāya
yāvatikā yānassa bhumi tāvatikaṃ yānena gantvā yānā paccorohitvā pattikova ārāmaṃ
pāvisi.

Atha kho muṇḍo rājā yenāyasmā nārado tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmanaṃ
nāradaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ [PTS Page 060] [\q 60/] nisinnaṃ
kho muṇḍaṃ rājānaṃ āyasmā nārado etadavoca:

Pañcimāni mahārāja alabbhanīyāni ṭhānāni samaṇena vā brāhmaṇenavā devena vā mārena
vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. Katamāni pañca?

Jarādhammaṃ mā jīrīti alabbhanīyaṃ ṭhānaṃ samaṇena vā brāhmaṇenavā devena vā
mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ.

Vyādhidhammaṃ mā vyādhīyīti alabbhanīyaṃ ṭhānaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā
devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ.

Maraṇadhammaṃ mā mīyītī, alabbhaniyaṃ ṭhānaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena
vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ.

Khaya dhammaṃ mā khīyīti alabbhanīyaṃ ṭhānaṃ samaṇena vā brāhmanena vā devena vā
mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ.

Nassanadhammaṃ mā nassīti alabbhanīyaṃ ṭhānaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena
vā mārena vā buhmunā vā kenaci vā lokasminti.

1. Bhadraṃ bhadraṃ yānaṃ machasaṃ bhadrāni bhadrāni yānāni syā
2. Bhadrehi bhadrehi yānehi syā machasaṃ.

[BJT Page 094] [\x 94/]

Assutavato kho mahārāja puthujjanassa jarādhammaṃ jīrati. So jarādhamme jiṇṇe na iti
paṭisañcikkhati: na kho mayhamevekassa1 jarādhammaṃ jīrati. Atha kho yāvatā sattānaṃ
āgati gati cuti upapatti, sabbesaṃ sattānaṃ jarādhammaṃ jīrati. Ahaṃ ceva kho pana
jarādhamme jiṇṇe soceyyaṃ, kilameyyaṃ, parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ
āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantāpi
nappavatteyyuṃ. 2 Amittā'pi attamanā assu. Mittā'pi dummanā assū'ti. So jarādhamme jiṇṇe
socati, kilamati, paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati mahārāja
assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṃ yeva paritāpeti.

Puna ca paraṃ mahārāja assutavato puthujjanassa vyādhidhammaṃ vyādhīyati so
vyādhidhamme vyādhite na iti paṭisañcikkhati: na kho mayhamevekassa vyādhīdhammaṃ
vyādhīyati. Atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti, sabbesaṃ sattānaṃ
vyādhidhammaṃ vyādhīyati. Ahañceva kho pana vyādhidhamme vyādhite soceyyaṃ,
kilameyyaṃ, parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ. Bhattampi me
nacchādeyya. Kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantā'pi nappavatteyyuṃ. Amittāpi
attamanā assu. Mittā'pi dummanā [PTS Page 061] [\q 61/] assū'ti. So vyādhidhamme
vyādhite socati, kilamati, paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati
mahārāja assutavā puthujjano viddho saviseta sokasallena attānaṃ yeva paritāpetīti.

Puna ca paraṃ mahārāja assutavato puthujjanassa maraṇadhammaṃ mīyati
So maraṇadhamme mate na iti paṭisañcikkhati: na kho mayhamevekassa maraṇadhammaṃ
mīyati. Atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti, sabbesaṃ sattānaṃ
maraṇadhammaṃ mīyati. Ahañceva kho pana maraṇadhamme mate soceyyaṃ, kilameyyaṃ,
parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ. Bhattampi me nacchādeyya.
Kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantā'pi nappavatteyyuṃ. Amittāpi attamanā assu.
Mittā'pi dummanā assū'ti. So maraṇadhamme mate socati, kilamati, paridevati, urattāḷiṃ
kandati, sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati mahārāja assutavā puthujjano viddho saviseta
sokasallena attānaṃ yeva paritāpetīti.

Puna ca paraṃ mahārāja assutavato puthujjanassa khayadhammaṃ khīyati
So khayadhamme khīṇe na iti paṭisañcikkhati: na kho mayhamevekassa khayadhammaṃ
khīyati. Atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti, sabbesaṃ sattānaṃ
khayadhammaṃ khīyati. Ahañceva kho pana khayadhamme khīṇe soceyyaṃ, kilameyyaṃ,
parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ. Bhattampi me nacchādeyya.
Kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantā'pi nappavatteyyuṃ. Amittāpi attamanā assu.
Mittā' pi dummanā assū 'ki. So khayadhamme khīṇe socati, kilamati, paridevati, urattāḷiṃ
kandati, sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati mahārāja assutavā puthujjano viddho savisena
sokasallena attānaṃ yeva paritāpetī ti.

Puna ca paraṃ mahārāja assutavato puthujjanassa nassanadhammaṃ nassati. So
nassanadhamme naṭṭhe na iti paṭisañcikkhati: na kho mayhamevekassa nassanadhammaṃ
nassati. Atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti, sabbesaṃ sattānaṃ
nassanadhammaṃ nassati. Ahañceva kho pana nassanadhamme naṭṭhe soceyyaṃ,
kilameyyaṃ, parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ,bhattampi me
nacchādeyya, kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantā' pi nappavatteyyuṃ. Amittā' pi
attamanā assu. Mittā 'pi dummanā assū' ti. So nassanadhamme naṭṭhe socati, kilamati,
paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati mahārāja assutavā
puthujjano viddho saviseta sokasallena attānaṃ yeva paritāpetīti.

Sutavato ca kho mahārāja ariyasāvakassa jarādhammaṃ jīrati. So jarādhamme jiṇṇe iti
paṭisañcikkhati, na kho mayhamevekassa jarādhammaṃ jīrati. Atha kho yāvatā sattānaṃ
āgati gati cuti upapatti, sabbesaṃ sattānaṃ jarādhammaṃ jīrati. Ahañceva kho pana
jarādhamme jiṇṇe soceyyaṃ, kilameyyaṃ, parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ.
Āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya. Kāye'pi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantā'pi
nappavatteyyuṃ. Amittā'pi attamanā assu. Mittā'pi dummanā assū'ti so jarādhamme jiṇṇe
na socati, na kilamati, na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ
vuccati mahārāja sutavā ariyasāvako abbahi1 savisaṃ sokasallaṃ yena viddho assutavā
puthujjano attānaṃ yeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṃ yeva parinibbāpeti.

1. Mayhevekassa machasaṃ 2. Nappavatteyya machasaṃ 3. Abbūhi machasaṃ

[BJT Page 096] [\x 96/]
Puna ca paraṃ mahārāja sutavato ariyasāvakassa vyādhidhammaṃ vyādhīyati. So
vyādhidhamme vyādhite iti paṭisañcikkhati: na kho mayhamevekassa vyādhidhammaṃ
vyādhīyati. Atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti uppatti, sabbesaṃ sattānaṃ
vyādhidhammaṃ vyādhīyati. Ahañcevaca kho pana vyādhidhamme vyādhite soceyyaṃ,
kilameyyaṃ, parisoceyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me
nacchādeyya. Kāye'pi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantā'pi nappavatteyyuṃ. Amittā'pi
attamanā assu. Mittā'pi dummanā assū'ti. So
Vyādhidhamme vyādhite na socati, na kilamati na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na
sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati. Mahārāja sutavā ariyasāvako abbahi savisaṃ sokasallaṃ
yena viddho assutavā puthujjano attānaṃ yeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṃ
yeva parinibbāpeti.

Puna ca paraṃ mahārāja sutavato ariyasāvakassa maraṇadhammaṃ mīyati
So maraṇadhamme mate iti paṭisañcikkhati: na kho mayhamevekassa maraṇadhammaṃ
mīyati. Atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti uppatti, sabbesaṃ sattānaṃ
maraṇadhammaṃ mīyati. Ahañcevaca kho pana maraṇadhamme mate soceyyaṃ,
kilameyyaṃ, parisoceyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me
nacchādeyya. Kāye'pi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantā'pi nappavatteyyuṃ. Amittā'pi
attamanā assu. Mittā'pi dummanā assū'ti. So maraṇadhamme mate na socati, na kilamati na
paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati. Mahārāja sutavā
ariyasāvako abbahi savisaṃ sokasallaṃ yena viddho assutavā puthujjano attānaṃ yeva
paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṃ yeva parinibbāpeti.

Puna ca paraṃ mahārāja sutavato ariyasāvakassa khayadhammaṃ khīyati
So khayadhamme khīṇe iti paṭisañcikkhati: na kho mayhamevekassa khayadhammaṃ
khīyati. Atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti uppatti, sabbesaṃ sattānaṃ khayadhammaṃ
khīyati. Ahañcevaca kho pana khayadhamme khīṇe soceyyaṃ, kilameyyaṃ, parisoceyyaṃ,
urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya. Kāye'pi
dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantā'pi nappavatteyyuṃ. Amittā'pi attamanā assu. Mittā 'pi
dummanā assū 'ti. So khayadhamme khīṇe na socati, na kilamati, na paridevati, na
urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati mahārāja sutavā ariyasāvako abbahi
savisaṃ sokasallaṃ yena viddho assutavā puthujjano attānaṃ yeva paritāpeti. Asoko visallo
ariyasāvako attānaṃ yeva parinibbāpeti.

Puna ca paraṃ mahārāja sutavato ariyasāvakassa nassanadhammaṃ nassati. So
nassanadhamme naṭṭhe iti paṭisañcikkhati: na kho mayhamevekassa nassanadhammaṃ
nassati. Atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti, sabbesaṃ sattānaṃ
nassanadhammaṃ nassati. Ahañceva kho pana nassanadhamme naṭṭhe soceyyaṃ,
kilameyyaṃ, parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me
nacchādeyya. Kāye 'pi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya. Kammantā 'pi nappavatteyyuṃ. Amittā' pi
attamanā assu. Mittā' pi dummanā assū 'ti. So nassanadhamme naṭṭhe na socati, na kilamati
na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati. Mahārāja sutavā
ariyasāvako abbahi savisaṃ sokasallaṃ yena viddho assutavā puthujjano attānaṃ yeva
paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṃ yeva parinibbāpeti.

[PTS Page 062] [\q 62/] imāni kho mahārāja pañca alabbhanīyāni ṭhānāni samaṇena vā
brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasminti,

59. Na socanāya paridevanāya attho alabbho1 api appakopi
Socantamenaṃ dukhitaṃ viditvā paccatthikā attamanā bhavanti.

60. Yato ca kho paṇḍito āpadāsu na vedhati atthavinicchayaññū,
Paccatthikāssa dukhitā bhavanti disvā mukhaṃ avikāraṃ purāṇaṃ.

61. Jappena mantena subhāsitena anuppadānena paveṇiyā vā,
Yathā yathā yattha labhetha atthaṃ tathā tathā tattha parakkameyya.

62. Sace pajāneyya alabbhaneyyo mayā ca aññena vā esaattho
Asocamāno adhivāsayeyya kammaṃ daḷhaṃ kinti karomi'dānīti.

Evaṃ vutte muṇḍo rājā āyasmantaṃ nāradaṃ etadavoca: ko nāmo2 ayaṃ bhante
dhammapariyāyo'ti?

Sokasallaharaṇo nāma ayaṃ mahārāja dhammapariyāyoti.

Taggha bhante sokasallaharaṇo, taggha bhante sokasallaharaṇo. Imaṃ hi me bhante
dhammapariyāyaṃ sutvā sokasallaṃ pahīṇanti.

1. Attho'dhalabbhāmachasaṃ. 2. Ko nukho sīmu.

[BJT Page 098] [\x 98/]

Atha kho muṇḍo rājā piyakaṃ kosārakkhaṃ āmantesi: "tenahi samma piyaka, bhaddāya
deviyā sarīraṃ jhāpetha. Thūpaṃ cassā karotha. Ajjatagge" dāni
Mayaṃ nahāyissāma ceva vilimpissāma. Bhattaṃ ca bhuñjissāma. Kammante ca
payojessāmā"ti.

[PTS Page 063] [\q 63/] muṇḍarājavaggo pañcamo.

Tassuddānaṃ
Ādiyo sappuriso ca iṭṭhā manāpadāyībhisandaṃ,
Sampadāca dhanaṃ ṭhānaṃ kosalo nāradena cā'ti

Paṭhamo paṇṇāsako

[BJT Page 100] [\x 100/]

2. Dutiyaṃ paṇṇāsakaṃ
1. Nīvaraṇavaggo
5. 2. 1. 1.

(Nīvaraṇasuttaṃ)
1. Evaṃ me sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa
ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhu āmantesi bhikkhavo'ti. Bhadante'ti te bhikkhu bhagavato
paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca:

Pañcime bhikkhave āvaraṇā nīvaraṇā cetaso ajjhāruhā paññāya dubbalīkaraṇā. Katame
pañca?

Kāmacchando bhikkhave āvaraṇo nīvaraṇo cetaso ajjhāruho paññāya dubbalīkaraṇo.
Vyāpādo bhikkhave āvaraṇo nīvaraṇo cetaso ajjhāruho paññāya dubbalīkaraṇo.
Thīnamiddhaṃ bhikkhave āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ cetaso ajjhāruhaṃ paññāya dubbalīkaraṇaṃ.
Uddhaccakukkuccaṃ bhikkhave āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ cetaso ajjhāruhaṃ paññāya
dubbalīkaraṇaṃ. Vicikicchā bhikkhave āvaraṇā nīvaraṇā cetaso ajjhāruhā paññāya
dubbalīkaraṇā.

Ime kho bhikkhave pañca āvaraṇā nīvaraṇā cetaso ajjhāruhā paññāya dubbalīkaraṇā.
So vata bhikkhave bhikkhu, ime pañca āvaraṇe nīvaraṇe cetaso ajjhāruhe paññāya
dubbalīkaraṇe appahāya abalāya paññāya dubbalāya attatthaṃ vā ñassati, [PTS Page 064]
[\q 64/] paratthaṃ vā ñassati, ubhayatthaṃ vā ñassati, uttariṃ vā1 manussadhammā
alamariyañāṇadassanavisesaṃ sacchikarissatī'ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

Seyyathāpi bhikkhave nadī pabbateyyā dūraṅgamā sīghasotā hārahāriṇī, tassā puriso
ubhato naṅgalamukhāni vivareyya, evaṃ hi so bhikkhave majjhe nadiyā soto vikkhitto
visaṭo byādinno na ceva2 dūraṅgamo assa, na sīghasoto, na hārahārī. Evameva kho
bhikkhave so vata bhikkhu ime pañca āvaraṇe nivaraṇe cetaso ajjhāruhe paññāya
dubbalīkaraṇe appahāya abalāya paññāya dubbalāya attatthaṃ vā ñassati, paratthaṃ vā
ñassati, ubhayatthaṃ vā ñassati, uttariṃ vā manussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṃ
sacchikarissatī'ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

1. Uttari vā machasaṃ 2. Neva machasaṃ

[BJT Page 102] [\x 102/]

So vata bhikkhave bhikkhu ime pañca āvaraṇe nīvaraṇe cetaso ajjhāruhe paññāya
dubbalīkaraṇe pahāya balavatiyā paññāya attatthaṃ vā ñassati, paratthaṃ vā ñassati,
ubhayatthaṃ vā ñassati, uttariṃ vā manussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṃ
sacchikarissatī'ti ṭhānametaṃ vijjati.

Seyyathāpi bhikkhave nadī pabbateyyā dūraṅgamā sīghasotā hārahāriṇī, tassā puriso
ubhato naṅgalamukhāni pidaheyya, evaṃ hi so bhikkhave majjhe nadiyā soto avikkhitto
avisaṭo abyādinno dūraṅgamo ceva assa sīghasoto ca hārahārī ca. Evameva kho bhikkhave
so vata bhikkhu ime pañca āvaraṇe nīvaraṇe cetaso ajjhāruhe paññāya dubbalīkaraṇe
pahāya balavatiyā paññāya attatthaṃ vā ñassati, paratthaṃ vā ñassati. Ubhayatthaṃ vā
ñassati, uttariṃ vā manussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṃ sacchikarissatī'ti
ṭhānametaṃ vijjati.
[PTS Page 065] [\q 65/]

5. 2. 1. 2.
(Akusalarāsisuttaṃ)
) Sāvatthinidānaṃ:)

2. Akusalarāsīti bhikkhave vadamāno ime* pañcanīvaraṇe sammā
Vadamāno
Vadeyya. Kevalohayaṃ1 bhikkhave akusalarāsī yadidaṃ pañcanīvaraṇā. Katame pañca?

Kāmacchandanīvaraṇaṃ, byāpādanīvaraṇaṃ thīnamiddhanīvaraṇaṃ,
uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ,
Vicikicchānīvaraṇaṃ.

Akusalarāsīti bhikkhave vadamāno ime pañcanīvaraṇe sammā vadamāno vadeyya.
Kevalohayaṃ bhikkhave akusalarāsī yadidaṃ ime pañcanīvaraṇā'ti. 2

*'Imo' iti machasaṃ potthake na dissati.
1. Kevalohāyaṃ machasaṃ, kevalocāyaṃ syā
2. Ime pañcanīvaraṇānī'ti sīmu

[BJT Page 104] [\x 104/]
5. 2. 1. 3
(Padhāniyaṅgasuttaṃ)

(Sāvatthi nidānaṃ:)
3. Pañcimāni bhikkhave padhāniyaṅgāni. Katamāni pañca?

Idha bhikkhave bhikkhu saddho hoti saddahati tathāgatassa bodhiṃ: itipi so bhagavā arahaṃ
sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathī
satthā devamanussānaṃ buddho bhagavāti. Appābādho hoti appātaṅko samavepākiniyā
gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya majjhimāya padhānakkhamāya.
Asaṭho hoti amāyāvī yathābhūtaṃ attānaṃ āvīkattā satthari vā viññūsu vā sabrahmacārīsu.
Āraddhaviriyo viharati akusalānaṃ dhammānaṃ pahāṇāya kusalānaṃ dhammānaṃ
upasampadāya thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu.
Paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā
dukkhakkhayagāminiyā.
Imāni kho bhikkhave pañca padhāniyaṅgānī'ti.

5. 2. 1. 4.
(Asamaya samayasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

4. Pañcime bhikkhave asamayā padhānāya. Katame pañca?
[PTS Page 066] [\q 66/]

Idha bhikkhave bhikkhu jiṇṇo hoti jarāya abhibhūto. Ayaṃ bhikkhave paṭhamo asamayo
padhānāya.

Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu vyādhito hoti vyādhinā abhibhūto. Ayaṃ bhikkhave
dutiyo asamayo padhānāya.

Puna ca paraṃ bhikkhave dubbhikkhaṃ hoti dussassaṃ dullabhapiṇḍaṃ na sukaraṃ uñchena
paggahena yāpetuṃ. Ayaṃ bhikkhave tatiyo asamayo padhānāya.

Puna ca paraṃ bhikkhave bhayaṃ hoti aṭavīsaṅkopo1 cakkasamārūḷhā jānapadā pariyāyanti.
Ayaṃ bhikkhave catuttho asamayo padhānāya.

Puna ca paraṃ bhikkhave saṅgho bhinno hoti. Saṅghe kho pana bhikkhave bhinne
aññamaññaṃ akkosā ca honti, aññamaññaṃ paribhāsā ca honti, aññamaññaṃ parikkhepā ca
honti, aññamaññaṃ pariccajanā2 ca honti. Tattha appasantā ceva nappasīdanti.
Pasannānañca ekaccānaṃ aññathattaṃ hoti. Ayaṃ bhikkhave pañcamo asamayo padhānāya.

Ime kho bhikkhave pañca asamayā padhānāyā'ti.

1. Aṭavisaṅkopo sabbattha2. 2. Pariccajā machasaṃ syā.

[BJT Page 106] [\x 106/]

Pañcime bhikkhave samayā padhānāya. Katame pañca?

Idha bhikkhave bhikkhu daharo hoti. Yuvā susu kālakeso bhadrena yobbanena samannāgato
paṭhamena vayasā. Ayaṃ bhikkhave paṭhamo samayo padhānāya.

Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu appābādho hoti appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā
samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya majjhimāya padhānakkhamāya. Ayaṃ bhikkhave dutiyo
samayo padhānāya.

Puna ca paraṃ bhikkhave subhikkhaṃ hoti susassaṃ [PTS Page 067] [\q 67/]
sulabhapiṇḍaṃ, sukaraṃ uñjena paggahena yāpetuṃ. Ayaṃ bhikkhave tatiyo samayo
padhānāya

Puna ca paraṃ bhikkhave manussā samaggā sammodamānā avivadamānā khīrodakībhūtā
aññamaññaṃ piyacakkhuhi sampassantā viharanti. Ayaṃ bhikkhave catuttho samayo
padhānāya.
Puna ca paraṃ bhikkhave saṅgho samaggo sammodamāno avivadamāno ekuddeso phāsu
viharati. Saṅghe kho pana bhikkhave samagge na ceva aññamaññaṃ akkosā honti. Na ca
aññamaññaṃ paribhāsā honti. Na ca aññamaññaṃ parikkhepā honti. Na ca aññamaññaṃ
pariccajanā honti. Tattha appasannā ceva pasīdanti. Pasannānañca bhiyyobhāvo1 hoti. Ayaṃ
bhikkhave pañcamo samayo padhānāya.

Ime kho bhikkhave pañca samayā padhānāyā'ti.

5. 2. 1. 5
(Mātāputtasuttaṃ)

5. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho
pana samayena sāvatthiyaṃ ubho mātāputtā vassāvāsaṃ upagamiṃsu bhikkhū ca bhikkhuṇī
ca.

Te aññamaññassa abhiṇhaṃ dassanakāmā ahesuṃ. Mātāpi puttassa abhiṇhaṃ dassanakāmā
ahosī. Putto'pi mātaraṃ abhiṇhaṃ dassanakāmo ahosi. Tesaṃ abhiṇhaṃ dassanā saṃsaggo
ahosi. Saṃsagge sati vissāso ahosi. Vissāse sati otāro ahosi. Te otiṇṇacittā sikkhaṃ
apaccakkhāya dubbalyaṃ anāvīkatvā methutaṃ dhammaṃ patiseviṃsu.

Atha kho sambahulā bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā
bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū
bhagavantaṃ etadavocuṃ: 'idha bhante sāvatthiyaṃ ubho mātā puttā vassāvāsaṃ upagamiṃsu
bhikkhu ca bhikkhuṇī ca. Te aññamaññassa [PTS Page 068] [\q 68/] abhiṇhaṃ
dassanakāmā ahesuṃ. Mātāpi puttassa abhiṇhaṃ dassanakāmā ahosi. Puttopi mātaraṃ
abhiṇhaṃ dassanakāmo ahosi. Tesaṃ abhiṇhaṃ dassanā saṃsaggo ahosi. Saṃsagge sati
vissāso ahosi. Vissāse sati otāro ahosī. Te otiṇṇacittā sikkhāṃ apaccakkhāya dubbalyaṃ
anāvīkatvā methunaṃ dhammaṃ patiseviṃsu'ti.

1. Bhīyobhāvo sīmu.

[BJT Page 108. [\x 108/] ]

Kinnu so bhikkhave moghapuriso maññati na mātā putte sārajjati putto vā pana mātarī'ti.

Nāhaṃ bhikkhave aññaṃ ekarūpampi samanu passāmi yaṃ1 evaṃ rajanīyaṃ evaṃ
kamanīyaṃ evaṃ madanīyaṃ evaṃ bandhanīyaṃ evaṃ mucchanīyaṃ evaṃ antarāyakaraṃ
anuttarassa yogakkhemassa adhigamāya, yathayidaṃ bhikkhave itthirūpaṃ. Itthirūpe
bhikkhave sattā rattā gathitā giddhā mucchitā ajjhopannā. Te dīgharattaṃ socanti
itthirūpavasānugā.

Nāhaṃ bhikkhave aññaṃ ekasaddampi samanupassāmi yaṃ evaṃ rajanīyaṃ evaṃ kamanīyaṃ
evaṃ madanīyaṃ evaṃ bandhanīyaṃ evaṃ mucchanīyaṃ evaṃ antarāyakaraṃ anuttarassa
yogakkhemassa adhigamāya, yathayidaṃ bhikkhave itthisaddo. Itthisadde bhikkhave sattā
rattā gathitā giddhā mucchitā ajjhopannā. Te dīgharattaṃ socanti itthisaddavasānugā.

Nāhaṃ bhikkhave aññaṃ ekagandhampi samanupassāmi yaṃ evaṃ rajanīyaṃ evaṃ
kamanīyaṃ evaṃ madanīyaṃ evaṃ bandhanīyaṃ evaṃ mucchanīyaṃ evaṃ antarāyakaraṃ
anuttarassa yogakkhemassa adhigamāya, yathayidaṃ bhikkhave itthigandho. Itthigandhe
bhikkhave sattā rattā gathitā giddhā mucchitā ajjhopannā. Te dīgharattaṃ socanti
itthigandhavasānugā.

Nāhaṃ bhikkhave aññaṃ ekarasampi samanupassāmi yaṃ evaṃ rajanīyaṃ evaṃ kamanīyaṃ
evaṃ madanīyaṃ evaṃ bandhanīyaṃ evaṃ mucchanīyaṃ evaṃ antarāyakaraṃ anuttarassa
yogakkhemassa adhigamāya, yathayidaṃ bhikkhave itthiraso. Itthirase bhikkhave sattā rattā
gathitā giddhā mucchitā ajjhopannā. Te dīgharattaṃ socanti itthirasavasānugā.

Nāhaṃ bhikkhave aññaṃ ekaphoṭṭhabbampi samanupassāmi yaṃ evaṃ rajanīyaṃ evaṃ
kamanīyaṃ evaṃ madanīyaṃ evaṃ evaṃ bandhanīyaṃ evaṃ mucchanīyaṃ evaṃ
antarāyakaraṃ anuttarassa yogakkhemassa adhigamāya, yathayidaṃ bhikkhave
itthipoṭṭhabbo. Itthipoṭṭhabbe bhikkhave sattā rattā giddhā gathitā mucchitā ajjhopannā. Te
dīgharattaṃ socanti itthipoṭṭhabbavasānugā.

Itthi bhikkhave gacchantī'pi purisassa cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati. hitā'pi nisinnā'pi2sayānā'pi
hasanti'pi bhaṇantī'pi gāyantī'pi rodantī'pi ugghānitā'pi 3 matā'pi purisassa cittaṃ
pariyādāya tiṭṭhati. Yampi taṃ bhikkhave sammā vadamāno vadeyya samannapāso
mārassā'ti.
[PTS Page 069] [\q 69/]

1. Salalape asihatthena pisācenapi sallape,
Āsīvisampi āside yena daṭṭho na jīvati

2. Natveva eko ekāya mātugāmena sallape,
Muṭṭhassatiṃ tā bandhanti pekkhitena sitena ca,

3. Athopi dunnivatthena mañjunā bhaṇitena ca,
Neso jano suvāsīdo4 api ugghānito5 mato.

4. Pañcakāmaguṇā ete itthirūpasmiṃ dissare,
Rūpā saddā rasā gandhā phoṭṭhabbā ca manoramā.

5. Tesaṃ kāmoghavuḷhānaṃ kāme aparijānataṃ,
Kālaṃ gatiṃ6 bhavābhavaṃ saṃsārasmiṃ purakkhatā.

6. Ye ca kāme pariññāya caranti akutobhayā,
Te ve pāragatā loke ye pattā āsavakkhaya'nti.

1. (Yaṃ) machasaṃ natthi 2. Nipannāpi syā 3. Ugghātitāpi syā, machasaṃ 4. Svāsīsado
machasaṃ svāsadedā syā, 5. Ugghātito syā machasaṃ 6. Gati machasaṃ

Piṭu aṃka:110

5. 2. 1. 6
(Upajjhāyasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)

6. Atha kho aññataro bhikkhu yena sako upajjhāyo tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā sakaṃ upajjhāyaṃ etadavoca: 'etarahi me bhante madhurakajāto ceva kāyo.
Disā ca me na pakkhāyanti. Dhammā ca maṃ nappaṭibhanti. Thīnamiddhaṃ ca me cittaṃ
pariyādāya tiṭṭhati. Anabhirato ca brahmacariyaṃ carāmi. Atthi ca me dhammesu
vicikicchā'ti.

Atha kho so bhikkhu taṃ saddhivihārikaṃ bhikkhuṃ ādāya yena bhagavā tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho so
bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca:

Ayaṃ bhante bhikkhu evamāha: 'etarahi me bhante madhurakajāto veca kāyo. Disā ca me
napakkhāyanti. Dhammā ca maṃ nappaṭibhanti. Thīnamiddhaṃ ca me cittaṃ pariyādāya
tiṭṭhati. Anabhirato ca brahamacariyaṃ carāmi. Atthi ca me dhammesu vicikicchā'ti.
[PTS Page 070] [\q 70/]

Evaṃ hetaṃ bhikkhu hoti indriyesu aguttadvārassa, bhojane amattaññuno, jāgariyaṃ
ananuyuttassa, avipassakassa kusalānaṃ dhammānaṃ, pubbarattāpararattaṃ
bodhipakkhiyānaṃ dhammānaṃ bhāvanānuyogaṃ ananuyuttassa viharato yaṃ
madhurakajāto ceva kāyo hoti, disā cassa na pakkhāyanti, dhammā ca taṃ nappaṭibhanti. ,
Thīnamiddhaṃ cassa cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati, anabhirato ca brahmacariyaṃ carati, hoti
cassa dhammesu vicikicchā.

Tasmātiha te bhikkhu evaṃ sikkhitabbaṃ: 'indriyesu guttadvāro bhavissāmi, bhojane
mattaññu, jāgariyaṃ anuyutto, vipassako kusalānaṃ dhammānaṃ, pubbarattāpararattaṃ
bodhipakkhiyānaṃ dhammānaṃ bhāvanānuyogaṃ anuyutto viharissāmi'ti, " evaṃ hi te
bhikkhu sikkhitabbanti,

Atha kho so bhikkhu bhagavatā iminā ovādena ovadito uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ
abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.

Atha kho so bhikkhu eko vupakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto na cirasseca
yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti, tadanuttaraṃ
brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi
khīṇa jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā'ti abbhaññāsi
aññataro ca pana so bhikkhu arahataṃ ahosi.

Piṭu aṃka:112

Atha kho so bhikkhu arahattappatto yena sako upajjhāyo tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā
sakaṃ upajjhāyaṃ etadavoca: 'etarahi me bhante natveva 1 madhurakajāto kāyo. Disā ca me
pakkhāyanti. Dhammā ca maṃ paṭibhanti. Thīnamiddhaṃ ca me cittaṃ na pariyādāya
tiṭṭhati abhirato ca brahmacariyaṃ carāmi natthi ca me dhammesu vicikicchā'ti.

Atha kho so bhikkhu taṃ saddhivihārikaṃ bhikkhuṃ ādāya yena bhagavā tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā [PTS Page 071] [\q 71/] bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca:

Ayaṃ bhante bhikkhu evamāha'etarahi me bhante natveva1 madhurakajāto kāyo. Disā ca me
pakkhāyanti. Dhammā ca maṃ paṭibhanti. Thīnamiddhaṃ ca me cittaṃ pariyādāya na
tiṭṭhati. Abhirato ca brahmacariyaṃ carāmi. Natthi ca me dhammesu vicikicchā'ti.

Evaṃ hi taṃ bhikkhu hoti indriyesu guttadvārassa, bhojane mattaññuno, jāgariyaṃ
anuyuttassa, vipassakassa kusalānaṃ dhammānaṃ, pubbarattāpararattaṃ bodhipakkhiyānaṃ
dhammānaṃ bhāvanānuyogaṃ anuyuttassa viharato, yaṃ na ceva madhurakajāto kāyo hoti,
disā cassa pakkhāyanti, dhammā ca taṃ paṭibhanti, thīnamiddhaṃ cassa cittaṃ na
pariyādāya tiṭṭhati, abhirato ca brahmacariyaṃ carati, na cassa hoti dhammesu vicikicchā.
Tasmātiha vo bhikkhave evaṃ sikkhitabbaṃ: 'indriyesu guttadvārā bhavissāma, bhojane
mattaññuno, jāgariyaṃ anuyuttā, vipassakā kusalānaṃ dhammānaṃ, pubbarattāpararattaṃ
bodhipakkhiyānaṃ dhammānaṃ bhāvanānuyogaṃ anuyuttā viharissāmā'ti evaṃ hi vo
bhikkhave sikkhitabbanti.

5. 2. 1. 7
( hānasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

7. Pañcimāni bhikkhave ṭhānāni abhiṇhaṃ paccavekkhitabbāni itthiyā vā purisena vā
gahaṭṭhena vā pabbajitena vā. Katamāni pañca?
Jarādhammomhi jaraṃ anatīto'ti abhiṇhaṃ paccavekkhitabbaṃ itthiyā vā purisena vā
gahaṭṭhena vā pabbajitena vā.

Vyādhidhammomhi vyādhiṃ anatīto'ti abhiṇhaṃ paccavekkhitabbaṃ itthiyā vā purisena vā
gahaṭṭhena vā pabbajitena vā.

Maraṇadhammomhi maraṇaṃ anatīto'ti abhiṇhaṃ paccavekkhitabbaṃ itthiyā vā purisena vā
gahaṭṭhena vā pabbajitena vā.

1. Na ceva syā, machasaṃ

[BJT Page 114] [\x 114/]

'Sabbehi me piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo'ti abhiṇhaṃ paccavekkhitabbaṃ [PTS
Page 072] [\q 72/] itthiyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā.

'Kammassakomhi kammadāyādo kammayoni kammabandhū kammapaṭisaraṇo yaṃ
kammaṃ karissāmi kalyāṇaṃ vā pāpakaṃ vā tassa dāyādo bhavissāmī'ti abhiṇhaṃ
paccacekkhitabbaṃ itthiyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā.

Kiñca bhikkhave atthavasaṃ paṭicca 'jarādhammomhi jaraṃ anatīto'ti abhiṇhaṃ
paccavekkhitabbaṃ itthiyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā. ? Atthī bhikkhave
sattānaṃ yobbane yobbanamado yena madena mattā kāyena duccaritaṃ caranti vācāya
duccaritaṃ caranti manasā duccaritaṃ caranti. Tassa taṃ ṭhānaṃ abhiṇhaṃ paccavekkhato yo
yobbane yobbanamado so sabbaso vā pahīyati, tanu vā pana hoti. Idaṃ kho bhikkhave
atthavasaṃ paṭicca 'jarādhammomhi jaraṃ anatīto'ti abhiṇhaṃ paccavekkhitabbaṃ itthiyā vā
purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā.
Kiñca bhikkhave atthavasaṃ paṭicca'vyādhidhammomhi vyādhiṃ anatīto'ti abhiṇhaṃ
paccavekkhitabbaṃ itthiyā vā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā? Atthi bhikkhave
sattānaṃ ārogye ārogyamado yena madena mattā kāyena duccaritaṃ caranti vācāya
duccaritaṃ caranti manasā duccaritaṃ caranti. Tassa taṃ ṭhānaṃ abhiṇhaṃ paccavekkhato yo
ārogye ārogyamado so sabbaso vā pahīyati, tanu vā pana hoti. Idaṃ kho bhikkhave
atthavasaṃ paṭicca 'vyādhidhammomhi vyādhiṃ anatīto'ti abhiṇhaṃ paccavekkhitabbaṃ
itthiyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā.

Kiñca bhikkhave atthavasaṃ paṭicca 'maraṇadhammomhi maraṇaṃ anatīto'ti abhiṇhaṃ
paccavekkhitabbaṃ itthiyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā? Atthi bhikkhave
sattānaṃ jīvite jīvitamado yena madena mattā kāyena duccaritaṃ caranti vācāya [PTS Page
073] [\q 73/] duccaritaṃ caranti manasā duccaritaṃ caranti. Tassa taṃ ṭhānaṃ abhiṇhaṃ
paccavekkhato yo jīvite jīvitamado so sabbaso vā pahīyati, tanu vā pana hoti. Idaṃ kho
bhikkhave atthavasaṃ paṭicca 'maraṇadhammomhi maraṇaṃ anatīto'ti abhiṇhaṃ
paccavekkhitabbaṃ itthīyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā.

[BJT Page 116] [\x 116/]

Kiñca bhikkhave atthavasaṃ paṭicca 'sabbehi me piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo'ti
abhiṇhaṃ paccavekkhitabbaṃ itthiyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā? Atthi
bhikkhave sattānaṃ piyesu jandarāgo yena rāgena rattā kāyena duccaritaṃ caranti cāvāya
duccaritaṃ caranti manasā duccaritaṃ caranti. Tassa taṃ ṭhānaṃ abhiṇhaṃ paccavekkhato yo
piyesu chandarāgo so sabbaso vā pahīyati, tanu vā pana hoti. Idaṃ kho bhikkhave
atthavasaṃ paṭicca 'sabbehi me piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo'ti abhiṇhaṃ
paccavekkhitabbaṃ itthiyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā pabbajitena vā.

Kiñca bhikkhave atthavasaṃ paṭicca 'kammassakomhi kammadāyādo kammayonī
kammabandhū kammapaṭisaraṇo yaṃ kammaṃ karissāmi kalyāṇaṃ vā pāpakaṃ vā tassa
dāyādo bhavissāmi'ti abhiṇhaṃ paccavekkhitabbaṃ itthiyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā
pabbajitena vā?. Atthi bhikkhave sattānaṃ kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritaṃ.
Tassa taṃ ṭhānaṃ abhiṇhaṃ paccavekkhato sabbaso vā taṃ pahīyati, tanu vā pana hoti idaṃ
kho bhikkhave atthavasaṃ paṭicca 'kammassakomhi kammadāyādo kammayonī
kammabandhū kammapaṭisaraṇo yaṃ kammaṃ karissāmi kalyāṇaṃ vā pāpakaṃ vā tassa
dāyādo bhavissāmi'ti abhiṇhaṃ paccavekkhitabbaṃ itthiyā vā purisena vā gahaṭṭhena vā
pabbajitena vā.

Sa kho so bhikkhave ariyasāvako iti paṭisañcikkhati: [PTS Page 074] [\q 74/] na kho
ahaññeveko jarādhammo jaraṃ anatīto atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti uppatti,
sabbe sattā jarādhammā jaraṃ anatītā'ti tassa taṃ ṭhānaṃ abhiṇhaṃ paccavekkhato maggo
sañjāyati. So taṃ maggaṃ āsevati, bhāveti, bahulīkaroti. Tassa taṃ maggaṃ āsevato bhāvayato
bahulīkaroto saṃyojanā pahīyanti, 1 anusayā vyantīhonti.

Na kho ahaññeveko vyādhidhammo vyādhiṃ anatīto, atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati
cuti upapatti, sabbe sattā vyādhiṃ anatītā'ti tassa taṃ ṭhānaṃ abhiṇhaṃ paccavekkhato
maggo sañjāyati, so taṃ maggaṃ āsevati, bhāveti, bahulikaroti. Tassa taṃ maggaṃ āsevato
bhāvayato bahulīkaroto saṃyojanā pahīyanti. 1Anusayā vyanti honti.

1. Saṃyojanāni pahīyanti syā saṃyojanāni sabbaso pahīyanti. Machasaṃ.
[BJT Page 118] [\x 118/]

'Na kho ahaññeveko maraṇadhammo maraṇaṃ anatīto, atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati
cuti upapatti, sabbe sattā maraṇadhammā maraṇaṃ anatītā'ti tassa taṃ ṭhānaṃ abhiṇhaṃ
paccavekkhato maggo sañjāyati so taṃ maggaṃ āsevati bhāveti bahulīkaroti. Tassa taṃ
maggaṃ āsevato bhāvayato bahulīkaroto saṃyojanā pahīyanti. Anusayā vyanti honti.

'Na kho mayhamevekassa sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo, atha kho
yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti, sabbesaṃ sattānaṃ manāpehi nānābhāvo vinābhāvo'ti
tassa taṃ ṭhānaṃ abhiṇhaṃ paccavekkhato maggo sañjāyati. So taṃ maggaṃ āsevati bhāveti
bahulīkaroti. Tassa taṃ maggaṃ āsevato bhāvayato bahulīkaroto saṃyojanā pahīyanti.
Anusayā vyantīhonti.
'Na kho ahaññeveko kammassakomhi kammadāyādo kammayonī kammabandhū
kammapaṭisaraṇo yaṃ kammaṃ karissāmi kalyāṇaṃ vā pāpakaṃ vā tassa dāyādo
bhavissāmi, atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti. Sabbe sattā kammassakā
kammadāyādā kammayonī kammabandhū kammapaṭisaraṇā, yaṃ kammaṃ karissanti
kalyāṇaṃ vā pāpakaṃ vā, tassa dāyādā [PTS Page 075] [\q 75/] bhavissantī'ti tassa taṃ
ṭhānaṃ abhiṇhaṃ paccavekkhato maggo sañjāyati. So taṃ maggaṃ āsevati, bhāveti,
bahulīkaroti tassa taṃ maggaṃ āsevato bhāvayato bahulīkaroto saṃyojanā pahīyanti.
Anusayā vyantīhontī'ti.

7. Vyādhidhammā jarādhammā atho maraṇadhammino,
Yathā dhammā tathā santā1 jigucchanti puthujjanā.

8. Ahañcetaṃ jiguccheyyaṃ evaṃ dhammesu pāṇisu,
Na metaṃ patirūpassa mama evaṃ vihārino.

9. Sohaṃ evaṃ viharanto ñatvā dhammaṃ nirūpadhiṃ,
Ārogye yobbanasmiñca jīvitasmiñca ye madā,

10. Sabbe made abhibhosmi nekkhammaṃ daṭṭhu khemato
Tassa me ahu ussāho nibbānaṃ abhipassato.

11. Nāhaṃ bhabbo etarahi kāmāni patisevituṃ,
Anivattī bhavissāmi brahmacariyaparāyaṇoti.

Sattā machasaṃ

[BJT Page 120] [\x 120/]

5. 2. 1. 8. ( Licchavikumārasuttaṃ) 8. Ekaṃ samayaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati mahāvane
kuṭāgārasālāyaṃ. Atha kho bhagavā pubbanhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya
vesāliyaṃ piṇḍāya pāvisi. Vesāliyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto
mahāvanaṃ ajjhogahetvā1 aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisīdi.

Tena kho pana samayena sambahulā licchavikumārakā sajjāni dhanūni ādāya
kukkurasaṅghaparivutā mahāvane anucaṅkamamānā anuvicaramānā addasaṃsu
bhagavantaṃ aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinnaṃ divāvihāraṃ. 2 Disvāna sajjāni dhanūni
nikkhipitvā kukkurasaṅghaṃ ekamantaṃ uyyojetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu.
Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ [PTS Page 076] [\q 76/] abhivādetvā tuṇhībhūtā
tuṇhībhūtā pañjalikā bhagavantaṃ payurupāsanti.

Tena kho pana samayena mahānāmo licchavi mahāvane jaṅghāvihāraṃ anucaṅkamamāno
anuvicaramāno addasa te licchavikumārake tuṇhībhūte tuṇhībhūte pañjalike bhagavantaṃ
payurupāsante. Disvā yena bhagavā tenusaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā
ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho mahānāmo licchavi udānaṃ udānesi: bhavissanti
vajjī, bhavissanti vajjī'ti.

Kiṃ pana tvaṃ mahānāma evaṃ vadesi 'bhavissanti vajjī bhavissanti vajjī'ti.

"Ime bhante licchavikumārakā caṇḍā pharusā apajahā3ti. Yāni'pi tāti kulesu pahenakāni4
pahīyanti ucchūni vā badarāti vā pūvāti vā modakāti vā saṅgulikāti5 vā, tāni vilumpitvā
vilumpitvā khādanti. Kulitthīnampi kulakumārīnampi pacchāliyaṃ6 khipanti. Te' dānime
tuṇhībhūtā tuṇhībhūtā pañjalikā bhagavantaṃ payirupāsantī'ti.

Yassa kassaci mahānāma kulaputtassa pañcadhammā saṃvijjanti, yadi vā rañño khattiyassa
muddhābhisittassa7, yadi vā raṭṭhikassa8 pettanikassa, yadi vā senāya senāpatikassa, yadi
vā gāmagāmikassa9, yadi vā pūgagāmaṇikassa, ye vā pana kulesu paccekādhipaccaṃ
kārenti, vuddhiyeva pāṭikaṅkhā, no parihāni. Katame pañca?

Idha mahānāma kulaputto uṭṭhānaviriyādhigatehi bhogehi bāhābala paricitehi
sedāvakkhittehi dhammikehi dhammaladdhehi mātāpitaro sakkaroti garu10karoti māneti
[PTS Page 077] [\q 77/] pūjeti. Tamenaṃ mātāpitaro sakkatā garukatā mānitā pūjitā
kalyāṇena manasā anukampanti: 'ciraṃ jīva, dīghamāyuṃ pālehī'ti. Mātāpitānukampitassa
mahānāma kulaputtassa vuddhiyeva pāṭikaṅkhā, no parihāni.

1. Ajjhogāhetvā machasaṃ 2. 'Divāvihāraṃ machasaṃ natthi
3. Apānubhā machasaṃ apāṭubhā syā 4. Pahīṇakāni syā, pahīnakāni sīmu.
5. Saṃkulikāti machasaṃ saṃkhalikāti vā sīmu. 6. Pacchaliyaṃ katthaci.
7. Muddhāvasittassa, katthaci 8. Raṭṭhakassa sīmu.
9. Gāmagāmaṇikassa machasaṃ 10. Garuṃ machasaṃ.

[BJT Page 122] [\x 122/]

Puna ca paraṃ mahānāma kulaputto uṭṭhānaviriyādhigatehi bhogehi bāhābalaparicitehi
sedāvakkhittehi dhammikehi dhammaladdhehi puttadāradāsakammakaraporise sakkaroti,
garukaroti, māneti, pūjeti. Tamenaṃ puttadāradāsakammakaraporisā sakkatā garukatā
mānitā, pūjitā kalyāṇena manasā anukampanti: 'ciraṃ jīva, dighamāyuṃ pālehī'ti.
Puttadāradāsakammakaraporisānukampitassa mahānāma kulaputtassa vuddhiyeva
pāṭikaṅkhā, no parihāni.

Puna ca paraṃ mahānāma kulaputto uṭṭhānaviriyādhigatehi bhogehi bāhābalaparicitehi
sedāvakkhittehi dhammikehi dhammaladdhehi khettakammantasāmantasaṃvohāre1
sakkaroti, garukaroti, māneni, pūjeti. Tamenaṃ khettakammantasāmantasaṃvohārā sakkatā
garukatā mānitā pujitā kalyāṇena manasā anukampanti: 'ciraṃ jīva, dighamāyuṃ pālehī'ti.
Khettakammantasāmantasaṃvohārānukampitassa mahānāma kulaputtassa vuddhiyeva
pāṭikaṅkhā, no parihāni.

Puna ca paraṃ mahānāma, kulaputto uṭṭhānaviriyādhigatehi bhogehi bāhābalaparicitehi
sedāvakkhittehi dhammikehi dhammaladdhehi yāvatā balipaṭiggāhikā devatā sakkaroti,
garukaroti, māneti, pūjeti. Tametaṃ balipaṭiggāhikā devatā sakkatā garukatā mānitā pūjitā
kalyāṇena manasā anukampanti:ciraṃ jīva, dīghamāyuṃ pālehī'ti. Devatānukampitassa
mahānāma kulaputtassa vuddhiyeva pāṭikaṅkhā, no parihāni.
Puna ca paraṃ mahānāma kulaputto uṭṭhānaviriyādhigatehi bhogehi bāhābalaparicitehi
sedāvakkhittehi dhammikehi dhammaladdhehi samaṇabrāhmaṇe sakkaroti garukaroti,
māneti, pūjeti. Tamenaṃ samaṇabrāhmaṇā sakkatā garukatā mānitā pujitā kalyāṇena
manasā anukampanti:'ciraṃ jīva, dīghamāyuṃ pālehī'ti. Samaṇabrāhmaṇānukampitassa
[PTS Page 078] [\q 78/] mahānāma kulaputtassa vuddhiyeva
Pāṭikaṅkhā, no parihāni.

Yassa kassaci mahānāma kulaputtassa ime pañca dhammā saṃvijjanti, yadi vā rañño
khattiyassa muddhābhisittassa yadi vā raṭṭhikassa pettanikassa yadi vā senāya
senāpatikassa yadi vā gāmagāmikassa yadi vā pugagāmaṇikassa, ye vā pana kulesu
paccekādhipaccaṃ kārenti, vuddhiyeva pāṭikaṅkhā, no parihānī'ti,

1. Sāmattasabyehāre machasaṃ

[BJT Page 124] [\x 124/]

12. Mātāpitukiccakaro puttadārahito sadā,
Anto janassa atthāya ye cassa upajivino,

13. Ubhinnaṃ yeva1 atthāya vadaññū hoti sīlavā,
Ñātīnaṃ pubbapetānaṃ diṭṭhadhamme ca jīvinaṃ, 2

14. Samaṇānaṃ brāhmaṇānaṃ devatānaṃ ca paṇḍito,
Vittisañjanano hoti dhammena gharamāvasaṃ.

15. So karitvāna kalyāṇaṃ pujjo hoti pasaṃsiyo.
Idha ceva naṃ3 pasaṃsanti pecca sagge ca modatī'ti4

5. 2. 1. 9
(Paṭhamabuḍḍhapabbajitasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)

9. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato dullabho buḍḍhapabbajito. Katamehi
pañcahi?
Dullabho bhikkhave buḍḍhapabbajito nipuṇo, dullabho ākappasampanno, dullabho
bahussuto, dullabho dhammakathiko, dullabho vinayadharo.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato dullabho buḍḍhapabbajito'ti.

5. 2. 1. 10
Dutiyabuḍḍhapabbajita suttaṃ
(Sāvatthinidānaṃ:)

10. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato dullabho buḍḍhapabbajito. Katamehi
pañcahi?
Dullabho bhikkhave buḍḍhapabbajito suvaco, dullabho [PTS Page 079] [\q 79/]
suggahītaggāhī, dullabho padakkhiṇaggāhī, dullabho dhammakathiko, dullabho
vinayadharo.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato dullabho buḍḍhapabbajito'ti.

Nīvaraṇavaggo paṭhamo.

Tassuddānaṃ

Āvaraṇaṃ rāsi aṅgāni samayaṃ mātuputtikā,
Upajjhā ṭhānaṃ kumārā licchavī apare duve'ti.

1. Ceva machasaṃ 2. Diṭṭhe dhamme ca jīvataṃ machasaṃ jīvitaṃ syā.
3. Idhevanaṃ machasaṃ 4. Sagge pamodati machasaṃ

[BJT Page 126] [\x 126/]

2. Saññāvaggo

5. 2. 2. 1
(Paṭhamasaññāsuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)

11. Pañcimā bhikkhave saññā bhāvitā bahulīkatā mahapphalā honti mahānisaṃsā
amatogadhā amatapariyosānā. Katamā pañca?

Asubhasaññā, maraṇasaññā ādīnavasaññā, āhāre paṭikkūlasaññā, sabbaloke
anabhiratasaññā. 1

Imā kho bhikkhave pañca saññā bhāvitā bahulīkatā mahapphalā hoti mahānisaṃsā
amatogadhā amatapariyosānā'ti.

5. 2. 2. 2
(Dutiyasaññāsuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

12. Pañcimā bhikkhave saññā bhāvitā bahulīkatā mahapphalā honti mahānisaṃsā
amatogadhā amatapariyosānā. Katamā pañca?

Aniccasaññā, anattasaññā, maraṇasaññā, āhāre paṭikkūlasaññā, sabbaloke anabhiratasaññā.
1
[PTS Page 080] [\q 80/] imā kho bhikkhave pañca saññā bhāvitā bahulīkatā
mahapphalā honti mahānisaṃsā amatogadhā amatapariyosānā'ti.

5. 2. 2. 3.
(Paṭhamavaḍḍhīsuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

13. Pañcahi bhikkhave vaḍḍhīhi vaḍḍhamāno ariyasāvako ariyāya vaḍḍhiyā vaḍḍhati,
sārādāyī ca hoti varādāyī ca kāyassa. Katamāhi pañcahi?

Saddhāya vaḍḍhati, sīlena vaḍḍhati, sutena vaḍḍhati, cāgena vaḍḍhati, paññāya
vaḍḍhati.

Imāhi kho bhikkhave pañcahi vaḍḍhīhi vaḍḍhamāno ariyasāvako ariyāya vaḍḍhiyā
vaḍḍhati, sārādāyī ca hoti varādāyī ca kāyassā'ti.

16. Saddhāya sīlena ca yodha vaḍḍhati2 paññāya cāgena sutena cūbhayaṃ,
So tādiso sappuriso vicakkhaṇo ādīyati sāramidheva attano'ti.

1. Anabhirati saññā machasaṃ 2. Yo pavaḍḍhati machasaṃ.

[BJT Page 128] [\x 128/]

5. 2. 2. 4
(Dutiyavaḍḍhīsuttaṃ)

(Sāvatthinidānaṃ)

14. Pañcahi bhikkhave vaḍḍhīhi vaḍḍhamānā ariyasāvikā ariyāya vaḍḍhiyā vaḍḍhati.
Sārādāyinī ca hoti varādāyinī ca kāyassa. Katamāhi pañcahi?

Saddhāya vaḍḍhati, sīlena vaḍḍhati, sutena vaḍḍhati, cāgena vaḍḍhati, paññāya
vaḍḍhati.

Imāhi kho bhikkhave pañcahi vaḍḍhīhi vaḍḍhamānā ariyasāvikā ariyāya vaḍḍhiyā
vaḍḍhati. Sārādāyinī ca hoti, varādāyinī ca kāyassā'ti

17. Saddhāya sīlena ca yā'dha vaḍḍhati1 paññāya cāgena sutena cūbhayaṃ,
Sā tādisī sīlavatī upāsikā ādīyatī sāramidheva attano'tī.
[PTS Page 081] [\q 81/]

5. 2. 2. 5.

(Alaṃsākacchasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
15. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu alaṃsākaccho sabrahmacārīnaṃ.
Katamehi pañcahi?

Idha bhikkhave bhikkhu attanā ca sīlasampanno hoti, sīlasampadāya2 kathāya ca āgataṃ
pañhaṃ vyākattā hoti. Attanā ca samādhisampanno hoti, samādhisampadāya3 kathāya ca
āgataṃ pañhaṃ vyākattā hoti. Attanā ca paññāsampanno hoti, paññāsampadāya4 kathāya ca
āgataṃ pañhaṃ vyākattā hoti. Attanā ca vimuttisampanno hoti, vimuttisampadāya5 kathāya
ca āgataṃ pañhaṃ vyākattā hoti, attanā ca vimuttiñāṇadassanasampanno hoti,
vimuttiñāṇadassanasampadāya6 kathāya ca āgataṃ pañhaṃ vyākattā hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu alaṃsākaccho
sabrahmacārīnanti.

5. 2. 2. 6
(Alaṃsājīvasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)

16. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu alaṃsājīvo sabrahmacārīnaṃ.
Katamehi pañcahi?

Idha bhikkhave bhikkhu attanā ca sīlasampanno hoti, sīlasampadāya kathāya ca kataṃ
pañhaṃ vyākattā hoti. Attanā ca samādhisampanno hoti, samādhisampadāya kathāya ca
kataṃ pañhaṃ vyākattā hoti. Attanā ca paññāsampanno hoti, paññāsampadāya kathāya ca
kataṃ pañhaṃ vyākattā hoti. Attanā ca vimuttisampanno hoti, vimuttisampadāya kathāya ca
kataṃ pañhaṃ vyākattā hoti. Attanā ca vimuttiñāṇadassana sampanno hoti,
vimuttiñāṇadassanasampadāya kathāya ca kataṃ pañhaṃ vyākattā hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu alaṃsājīvo
sabrahmacārīnanti.
1. Yā pavaḍḍhati machasaṃ. 2. Sīlasampadā sīmu. 3. Samādhisampadā sīmu. 4.
Paññāsampadā sīmu.

5. Vimuttisampadā sīmu. 6. Vimuttiñāṇadassanasampadā sīmu.
[BJT Page 130] [\x 130/]

5. 2. 2. 7.
(Paṭhama-iddhipādasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)

17. Yo hi koci bhikkhave bhikkhu vā bhikkhunī vā pañca dhamme bhāveti, pañca dhamme
bahulīkaroti, tassa dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ [PTS Page 082] [\q 82/] phalaṃ
pāṭikaṅkhaṃ diṭṭhe vā dhamme1 aññā, sati vā upādisese anāgāmitā. Katame pañca?

Idha bhikkhave bhikkhu chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti.
Viriyasamādhi padhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti
cittasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti.
Vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti. Ussoḷhi yeva
pañcamī. 2

Yo hi koci bhikkhave bhikkhu bhikkhunī vā ime pañca dhamme bahulikaroti, tassa dvinnaṃ
phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ diṭṭhe vā dhamme aññā, sati vā upādisese
anāgāmitā'ti.

5. 2. 2. 8.
(Dutiya-iddhipādasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

18. Pubbevā'haṃ bhikkhave sambodhā anabhisambuddho bodhisatto'va samāno pañca
dhamme bhāvesiṃ pañca dhamme bahulīkāsiṃ3. Katame pañca?

Chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāvesiṃ.
Viriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāvesiṃ
cittasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāvesiṃ.
Vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāvesiṃ. Ussoḷhi yeva
pañcami. 2

So kho ahaṃ bhikkhave imesaṃ ussoḷhipañcamānaṃ dhammānaṃ bhāvītattā bahulīkatattā
yassa yassa4 abhiññāsacchikaraṇīyassa dhammassa cittaṃ abhininnāmesiṃ
abhiññāsacchikiriyāya, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇiṃ sati sati āyatane.

So sace ākaṅkhiṃ anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhaveyyaṃ pe yāva brahmalokāpi
kāyena vasaṃ vatteyyanti, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇiṃ sati sati āyatane. Pe*

So sace ākaṅkhiṃ pe [PTS Page 083] [\q 83/] āsavānaṃ khayā pe* sayaṃ abhiññā
sacchikatvā
Upasampajja vihareyyanti, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇiṃ sati sati āyatane'ti.

1. Diṭṭheva dhamme machasaṃ. 2. Ussoḷhiññeva pañcamiṃ machasaṃ
3. Bahulimakāsiṃ machasaṃ 4. Yassa sīmu.
Peyyālamukhehi saṃkhittaṃ pañcaṅgikavagge pañcaṅgikasamādhi sutte
Āgatanayena
Veditabbaṃ.

[BJT Page 132] [\x 132/]

5. 2. 2. 9.

(Nibbidāsuttaṃ)

(Sāvatthinidānaṃ:)

19. Pañcime bhikkhave dhammā bhāvitā bahulīkatā ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya
upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattanti. Katame pañca?

Idha bhikkhave bhikkhu asubhānupassī kāye viharati, āhāre paṭikkūlasaññī, 1 sabbaloke
anabhiratasaññī2, sabbasaṅkhāresu aniccānupassī. Maraṇasaññā kho panassa ajjhattaṃ
sūpaṭṭhitā hoti.

Ime kho bhikkhave pañca dhammā bhāvitā bahulīkatā ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya
upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattantī'ti.

5. 2. 2. 10

(Āsavakkhayasuttaṃ)

(Sāvatthinidānaṃ:)

20. Pañcime bhikkhave dhammā bhāvitā bahulīkatā āsavānaṃ khayāya saṃvattanti. Katame
pañca?

Idha bhikkhave bhikkhu asubhānupassī kāye viharati, āhāre paṭikkūlasaññī1, sabbaloke
anabhiratasaññī, 2 sabbasaṅkhāresu aniccānupassī. Maraṇasaññā kho panassa ajjhattaṃ
supaṭṭhitā hoti.

Ime kho bhikkhave pañca dhammā bhāvitā bahulīkatā āsavānaṃ khayāya saṃvattantī'ti.
Saññāvaggo dutiyo

Tassuddānaṃ

Dve ca saññā dve vaḍḍhī ca sākacchā ca sajīvatā3
Iddhipādā ca dve vuttā nibbidā cāsavakkhayā.

1. Paṭikulasaññī machasaṃ 2. Anabhirati saññi machasaṃ
3. Sākacchena ca sājīvaṃ machasaṃ

[BJT Page 134] [\x 134/]
[PTS Page 084] [\q 84/]

3. Anāgatabhayavaggo *

5. 2. 3. 1

(Paṭhamacetovimuttiphalasuttaṃ)

(Sāvatthinidānaṃ:)

21. Pañcime bhikkhave dhammā bhāvitā bahulīkatā cetovimuttiphalā ca honti
cetovimuttiphalānisaṃsā ca. Paññāvimuttiphalā ca honti paññāvimuttiphalānisaṃsā ca.
Katame pañca?

Idha bhikkhave bhikkhu asubhānupassī kāye viharati, āhāre paṭikkūlasaññī, sabbaloke
anabhiratasaññī, sabbasaṅkhāresu aniccānupassī, maraṇasaññā kho panassa ajjhattaṃ
sūpaṭṭhitā hoti.

Ime kho bhikkhave pañca dhammā bhāvitā bahulīkatā cetovimuttiphalā ca honti,
cetovimuttiphalānisāṃsā ca. Paññāvimuttiphalā ca honti paññāvimuttiphalānisaṃsā ca.

Yato kho bhikkhave cetovimutto ca hoti paññāvimutto ca, 1 ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhū
ukkhittapaligho itipi saṅkiṇṇaparikho itipi abbūḷhesiko itipi niraggaḷo itipi ariyo
pannaddhajo pannabhāro visaṃyutto itipi.


Kathañca bhikkhave bhikkhu ukkhittapaligho hoti? Idha bhikkhave bhikkhuno avijjā pahīnā
hoti ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvakatā2 āyatiṃ anuppādadhammā. Evaṃ kho
bhikkhave bhikkhu ukkhittapaligho hoti.

Katañca bhikkhave bhikkhu saṅkiṇṇaparikho hoti?. Idha bhikkhave bhikkhuno
ponobhaviko3 jātisaṃsāro pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvakato2 āyatiṃ
anuppādadhammo. Evaṃ kho bhikkhave bhikkhu saṅkiṇṇaparikho hoti.
Kathañca bhikkhave bhikkhu abbūḷhesiko hoti? [PTS Page 085] [\q 85/] idha bhikkhave
bhikkhuno taṇhā pahīnā hoti ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvakatā4 āyatiṃ
anuppādadhammā. Evaṃ kho bhikkhave bhikkhu abbūḷhesiko hoti.

1. Ca hoti machasaṃ. 2. Anabhāvaṃkatā machasaṃ.
3. Ponobbhaviko machasaṃ. 4. Anabhāvaṃkatā machasaṃ.
* Yodhājīvavagga sīmu. Machasaṃ.

[BJT Page 136] [\x 136/]

Kathañca bhikkhave bhikkhu niraggaḷo hoti? Idha bhikkhave bhikkhuno
pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni pahīnāni honti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni
Anabhāvakatāni, 1 āyatiṃ anuppādadhammāni. Evaṃ kho bhikkhave bhikkhu niraggaḷo hoti.

Kathañca bhikkhave bhikkhu ariyo pannaddhajo pannabhāro visaṃyutto hoti? Idha
bhikkhave bhikkhuno asmimāno pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvakato
āyatiṃ anuppādadhammo. Evaṃ kho bhikkhave bhikkhu ariyo pannaddhajo pannabhāro
visaṃyutto hotī'ti.

5. 2. 3. 2.

(Dutiyacetovimuttiphalasuttaṃ)

(Sāvatthinidānaṃ:)

22. Pañcime bhikkhave dhammā bhāvitā bahulīkatā cetovimuttiphalā ca honti
cetovimuttiphalānisaṃsā ca. Paññāvimuttiphalā ca honti paññāvimuttiphalānisaṃsā ca.
Katame pañca?

Aniccasaññā, anicce dukkhasaññā, dukkhe anattasaññā, pahānasaññā, virāgasaññā,
nirodhasaññā,

Ime kho bhikkhave pañca dhammā bhāvitā bahulīkatā cetovimuttiphalā ca honti
cetovimuttiphalānisaṃsā ca. Paññāvimuttiphalā ca honti paññāvimuttiphalānisaṃsā ca.
Yatoca kho bhikkhave bhikkhu cetovimutto ca hoti paññāvimutto ca, ayaṃ vuccati
bhikkhave bhikkhu ukkhittapaligho itipi saṅkiṇṇaparikho itipi abbūḷhesiko itipi niraggaḷo
itipi ariyo pannaddhajo pannabhāro visaṃyutto itipi.

Kathañca bhikkhave bhikkhu ukkhittapaligho hoti? Idha bhikkhave bhikkhuno avijjā pahīnā
hoti ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvakatā āyatiṃ anuppādadhammā. Evaṃ kho
bhikkhave bhikkhu ukkhittapaligho hoti.
Kathañca bhikkhave bhikkhu saṅkiṇaṇaparikho [PTS Page 086] [\q 86/] hoti? Idha
bhikkhave bhikkhuno ponobhaviko jātisaṃsāro pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato
anabhāvakato āyatiṃ anuppādadhammo. Evaṃ kho bhikkhave bhikkhu saṅkiṇṇaparikho
hoti.

Katañca bhikkhave bhikkhu abbūḷhesiko hoti? Idha bhikkhave bhikkhuno taṇhā pahīnā
hoti, ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvakatā āyatiṃ anuppādadhammā. Evaṃ kho
bhikkhave bhikkhu abbūḷhesiko hoti.

1. Anabhāvaṃkatāni machasaṃ

[BJT Page 138] [\x 138/]

Kathañca bhikkhave bhikkhu niraggaḷo hoti? Idha bhikkhave bhikkhuno
pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni pahīnāni honti ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni
anabhāvakatāni āyatiṃ anuppādadhammāni. Evaṃ kho bhikkhave bhikkhu niraggaḷo hoti.

Kathañca bhikkhave bhikkhu ariyo pannaddhajo pannabhāro visaṃyutto hoti? Idha
bhikkhave bhikkhuno asmimāno pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvakato1
āyatiṃ anuppādadhammo. Evaṃ kho bhikkhave bhikkhu ariyo pannaddhajo pannabhāro
visaṃyutto hotī'ti.

5. 2. 3. 3.

(Paṭhamadhammavihārī suttaṃ)

(Sāvatthinidānaṃ:)
23. Atha kho aññataro bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ
abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca:
'Dhammavihārī dhammavihārī'ti bhante vuccati. Kittāvatā nu kho bhante bhikkhu
dhammavihāri hotī'ti. ?

Idha bhikkhu, bhikkhu dhammaṃ pariyāpuṇāti. Suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ
udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ. So tāya dhammapariyattiyā divasaṃ
atināmeti. Riñcati paṭisallānaṃ. Nānuyuñjati ajjhattaṃ cetosamathaṃ. Ayaṃ vuccati bhikkhu,
bhikkhu pariyattibahulo no dhammavihārī.
[PTS Page 087] [\q 87/]

Puna ca paraṃ bhikkhu, bhikkhu yathāsutaṃ pathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ
deseti. So tāya dhammasaññattiyā2 divasaṃ atināmeti. Riñcati paṭisallānaṃ. Nānuyuñjati
Ajjhattaṃ cetosamathaṃ. Ayaṃ vuccati bhikkhu, bhikkhu saññattibahulo3 no dhammavihāri.
Puna ca paraṃ bhikkhu, bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ
karoti. So tena sajjhāyena divasaṃ atināmeti. Riñcati paṭisallānaṃ. Nānuyuñjati ajjhattaṃ
cetosamathaṃ. Ayaṃ vuccati bhikkhu, bhikkhu sajjhāyabahulo no dhammavihārī.

Puna ca paraṃ bhikkhu, bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakketi
anuvicāreti manasānupekkhati. So tehi dhammavitakkehi divasaṃ atināmeti. Riñcati
paṭisallānaṃ. Nānuyuñjati ajjhattaṃ cetosamathaṃ. Ayaṃ vuccati bhikkhu, bhikkhu
vitakkabahulo no dhammavihāri.

Idha bhikkhu, bhikkhu dhammaṃ pariyāpuṇāti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ
udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ. So tāya dhammapariyattiyā na
divasaṃ atināmeti. Nāpi riñcati paṭisallānaṃ. Anuyuñjati ajjhattaṃ cetosamathaṃ. Evaṃ kho
bhikkhu, bhikkhu dhammavihārī hoti.

1. Anabhāvaṃ kato machasaṃ. 2. Dhammapaññattiyā machasaṃ.
3. Paññattibahulo machasaṃ.

[BJT Page 140] [\x 140/]

Iti kho bhikkhu, desito mayā pariyattibahulo, desito saññattibahulo, 1
Desito sajjhāyabahulo, desito vitakkabahulo, desito dhammavihāri.

Yaṃ kho bhikkhu, satthārā karaṇīyaṃ sāvakānaṃ hitesinā anukampakena anukampaṃ
upādāya, kataṃ vo taṃ mayā. Etāni bhikkhu rukkhamūlāni. Etāni suññāgārāni. Jhāyatha
bhikkhu, mā pamādattha. Mā pacchā vippaṭisārino ahuvattha. Ayaṃ amhākaṃ anusāsanī'ti.
[PTS Page 088] [\q 88/]

5. 2. 3. 4.

(Duniyadhammavihārīsuttaṃ)

(Sāvatthinidānaṃ:)

24. Atha kho aññataro bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ
abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca:

'Dhammavihārī' dhammavihāri'ti bhante vuccati. Kittāvatā nu kho bhante bhikkhu
dhammavihārī hotī'ti?

Idha bhikkhu, bhikkhu dhammaṃ pariyāpuṇāti: suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ
udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ, uttariñcassa2 paññāya atthaṃ
nappajānāti. Ayaṃ vuccati bhikkhu, bhikkhu pariyattibahulo no dhammavihārī.

Puna ca paraṃ bhikkhu, bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ
deseti. Uttariñcassa paññāya atthaṃ nappajānāti. Ayaṃ vuccati bhikkhu, bhikkhu
saññattibahulo no dhammavihārī.

Puna ca paraṃ bhikkhu, bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ
karoti. Uttariñcassa2 paññāya atthaṃ nappajānāti. Ayaṃ vuccati bhikkhu, bhikkhu
sajjhāyabahulo no dhammavihārī.

Puna ca paraṃ bhikkhu, bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakketi
anuvicāreti manasānupekkhati. Uttariñcassa2 paññāya atthaṃ nappajānāti. Ayaṃ vuccati
bhikkhu, bhikkhu vitakkabahulo no dhammavihārī.

Idha bhikkhu, bhikkhu dhammaṃ pariyāpuṇāti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ
udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ. Uttariñcassa2 paññāya atthaṃ
pajānāti. Evaṃ kho bhikkhu, bhikkhu dhammavihārī hoti.

1. Paññatti bahulo machasaṃ. 2. Uttarimassa machasaṃ

[BJT Page 142] [\x 142/]

Iti kho bhikkhu desito mayā pariyattibahulo, [PTS Page 089] [\q 89/] desito saññatti
bahulo, 1 desito sajjhāyabahulo, desito vitakkabahulo, desito dhammavihārī.

Yaṃ kho bhikkhu, satthārā karaṇīyaṃ sāvakānaṃ hitesinā anukampakena anukampaṃ
upādāya, kataṃ vo taṃ mayā. Etāni bhikkhu, rukkhamūlāni, etāni suññāgārāni. Jhāyatha
bhikkhu, mā pamādattha. Mā pacchā vippaṭisārino ahuvattha. Ayaṃ vo amhākaṃ
anusāsanīti.

5. 2. 3. 5

(Paṭhamayodhājīvūpama suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)

25. Pañcime bhikkhave yodhājīvā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ. Katame pañca? Idha
bhikkhave, ekacco yodhājīvo rajaggaññeva2 disvā saṃsīdati, visīdati, na santhamhati, na
sakkoti saṅgāmaṃ otarituṃ. Evarūpo3 bhikkhave idhekacco yodhājīvo hoti. Ayaṃ bhikkhave
paṭhamo yodhājīvo santo saṃvijjamāno lokasmiṃ.

Puna ca paraṃ bhikkhave, idhekacco yodhājīvo sahati rajaggaṃ. Api ca kho dhajaggaññeva
disvā saṃsīdati, visīdati, na santhambhati, na sakkoti saṅgāmaṃ otarituṃ. Evarūpo'pi kho
bhikkhave, idhekacco yodhājīvo hoti. Ayaṃ bhikkhave dutiyo yodhājīvo santo saṃvijjamāno
lokasmiṃ.

Puna ca paraṃ bhikkhave, idhekacco yodhājīvo sahati rajaggaṃ, sahati dhajaggaṃ, api ca kho
ussādanaṃ yeva5 sutvā saṃsīdati, visīdati, na santhambhati, na sakkoti saṅgāmaṃ otarituṃ.
Evarūpo'pi kho bhikkhave, idhekacco yodhājīvo hoti. Ayaṃ bhikkhave tatiyo yodhājīvo
santo saṃvijjamāno lokasmiṃ.



Puna ca paraṃ bhikkhave, idhekacco yodhājīvo sahati rajaggaṃ, sahati dhajaggaṃ, sahati
ussādanaṃ. 6 Api ca kho sampahāre āhaññati, 7 vyāpajjati. Evarūpo'pi kho bhikkhave
idhekacco yodhājīvo hoti. Ayaṃ bhikkhave catuttho yodhājīvo santo saṃvijjamāno lokasmiṃ.

Puna ca paraṃ bhikkhave, idhekacco yodhājīvo sahati rajaggaṃ, sahati dhajaggaṃ, sahati
ussādanaṃ, [PTS Page 090] [\q 90/] sahati sampahāraṃ. So taṃ saṅgāmaṃ abhivijinitvā
vijitasaṅgāmo tameva saṅgāmasīsaṃ ajjhāvasati. Evarūvapo'pi kho bhikkhave idhekacco
yodhājīvo hoti. Ayaṃ bhikkhave pañcamo yodhajīvo. Santo saṃvijjamāno lokasmiṃ.
1. Paññatti bahulo machasaṃ 2. Rajaggaṃyeva sīmu
3. Evarūpo'pi machasaṃ 4. Evarūpo'pi bhikkhave machasaṃ
5. Ussāraṇaññeva machasaṃ 6. Ussāraṇaṃ machasaṃ 7. Haññati machasaṃ

[BJT Page 144] [\x 144/]

Ime kho bhikkhave pañca yodhājīvā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ.

Evameva kho bhikkhave, pañca1 yodhājīvūpamā puggalā santo saṃvijjamānā
Bhikkhusu. Katame pañca?
Yo idha bhikkhave, bhikkhu rajaggaññeva disvā saṃsīdati, visīdati, na santhambhati, na
sakkoti brahmacariyaṃ santānetuṃ. 2 Sikkhādubbalyaṃ āvīkatvā sikkhaṃ paccakkhāya
hīnāyāvattati. Kimassa rajaggasmiṃ?

Idha bhikkhave, bhikkhu suṇāti: 'asukasmiṃ 3 nāma gāme vā nigame vā itthī vā kumārī vā
abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā'ti. So taṃ sutvā
saṃsīdati, visīdati, na sakkoti brahmacariyaṃ santānetuṃ. Sikkhādubbalyaṃ āvīkatvā
sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Idamassa rajaggasmiṃ

Seyyathāpi so bhikkhave, yodhājīvo rajaggaṃ disvā saṃsīdati, visīdati, na santhambhati, na
sakkoti saṅgāmaṃ otarituṃ, tathūpamāhaṃ bhikkhave, imaṃ puggalaṃ vadāmi. Evarūpo4
bhikkhave, idhekacco puggalo hoti. Ayaṃ bhikkhave paṭhamo yodhājīvūpamo puggalo
santo saṃvijjamāno bhikkhūsu.

Puna ca paraṃ bhikkhave, bhikkhu sahati rajaggaṃ api ca kho dhajaggaññeva5 disvā
saṃsīdati, visīdati. Na santhambhati, na sakkoti brahmacariyaṃ santānetuṃ.
Sikkhādubbalyaṃ āvīkatvā sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Kimassa dhajaggasmiṃ?

Idha bhikkhave bhikkhu na heva kho suṇāti: 'asukasamiṃ nāma gāme vā nigame vā itthī vā
kumārī vā abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā'ti. Api
ca kho sāmaṃ pasasati itthiṃ vā kumāriṃ vā abhirūpaṃ dassaniyaṃ pāsādikaṃ paramāya
vaṇṇapokkharatāya samannāgataṃ. So taṃ disvā saṃsīdati, visīdati. Na santhambhati, na
[PTS Page 091] [\q 91/] sakkoti brahmacariyaṃ santānetuṃ. Sikkhādubbalyaṃ āvīkatvā
sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Idamassa dhajaggasmiṃ.

Seyyathāpi so bhikkhave, yodhājivo sahati rajaggaṃ, api ca kho dhajaggaññeva disvā
saṃsīdati, visīdati, na santhambhati, na sakkoti saṅgāmaṃ otarituṃ. Tathūpamāhaṃ
bhikkhave, imaṃ puggalaṃ vadāmi. Evarūpo'pi bhikkhave, idhekacco puggalo hoti. Ayaṃ
bhikkhave, dutiyo yodhājīvūpamo puggalo santo saṃvijjamāno bhikkhūsu.
Puna ca paraṃ bhikkhave, bhikkhu sahati rajaggaṃ, sahati dhajaggaṃ api ca kho ussādanaṃ
yeva sutvā saṃsīdati, visīdati, na santhambhati, na sakkoti brahmacariyaṃ santānetuṃ.
Sikkhādubbalyaṃ āvīkatvā sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Kimassa ussādanāya?6

1. Pañcime machasaṃ. 2. Sandhāretuṃ machasaṃ. 3. Amukasmiṃ machasaṃ 4. Evarūpopi
machasaṃ 5. Dhajaggaṃyeva sīmu 6. Ussāraṇāya machasaṃ.

[BJT Page 146] [\x 146/]

Idha bhikkhave, bhikkhuṃ araññagataṃ vā rukkhamūlagataṃ vā suññāgāragataṃ vā
mātugāmo upasaṅkamitvā ūhasati1, ullapati, ujjhagghati, 2 uppaṇḍeti. So mātugāmena
ūhasiyamāno3 ullapiyamāno ujjhagghiyamāno4 uppaṇḍiyamāno saṃsīdati, visīdati, na
santhambhati, na sakkoti brahmacariyaṃ santānetuṃ. 5 Sikkhādubbalyaṃ āvīkatvā sikkhaṃ
paccakkhāya hīnāyāvattati. Idamassa ussādanāya. 6
Seyyathāpi so bhikkhave yodhājīvo sahati rajaggaṃ, sahati dhajaggaṃ, api ca kho ussādanaṃ
yeva7 sutvā saṃsīdati, visīdati, na santhambhati, na sakkoti saṅgāmaṃ otarituṃ.
Tathūpamāhaṃ bhikkhave, imaṃ puggalaṃ vadāmi. Evarūpopi bhikkhave, idhekacco puggalo
hoti. Ayaṃ bhikkhave, tatiyo yodhājīvūpamo puggalo santo saṃvijjamāno bhikkhūsu.

Puna ca paraṃ bhikkhave sahati rajaggaṃ, sahati dhajaggaṃ, sahati ussādanaṃ. 8 Api ca kho
sampahāre āhaññati9 vyāpajjati. Kimassa sampahārasmiṃ?

Idha bhikkhave, bhikkhuṃ araññagataṃ vā rukkhamūlagataṃ [PTS Page 092] [\q 92/] vā
suññāgāragataṃ vā mātugāmo upasaṅkamitvā abhinisīdati, abhinipajjati, ajjhottarati. So
mātugāmena abhinisīdiyamāno abhinipajjiyamāno ajjhottariyamāno sikkhaṃ apaccakkhāya
dubbalyaṃ anāvīkatvā methunaṃ dhammaṃ patisevati. Idamassa sampahārasmiṃ.

Seyyathāpi so bhikkhave, yodhājīvo sahati rajaggaṃ, sahati dhajaggaṃ, sahati ussādanaṃ, 8
api ca kho sampahāre āhaññati, 9 vyāpajjati, tathūpamāhaṃ bhikkhave, imaṃ puggalaṃ
vadāmi. Evarūpopi bhikkhave, idhekacco puggalo hoti. Ayaṃ bhikkhave, catuttho
yodhājīvūpamo puggalo santo saṃvijjamāno bhikkhūsu.

Puna ca paraṃ bhikkhave, bhikkhu sahati rajaggaṃ, sahati dhajaggaṃ, sahati ussādanaṃ8,
sahati sampahāraṃ. So taṃ saṅgāmaṃ abhivijinitvā vijitasaṅgāmo, tameva saṅgāmasīsaṃ
ajjhāvasati. Kimassa saṅgāmavijayasmiṃ?

1. Uhasati machasaṃ. Ohasati katthaci 2. Ujjhaggeti sīmu. 3. Uhasiyamāno machasaṃ 4.
Ujjhaggiyamāno sīmu. 5. Sandhāretuṃ machasaṃ 6. Ussāraṇāya machasaṃ 7.
Ussāraṇaññeva, machasaṃ. 8. Ussāraṇaṃ machasaṃ. 9. Haññati, machasaṃ.
[BJT Page 148] [\x 148/]

Idha bhikkhave bhikkhuṃ araññagataṃ vā rukkhamūlagataṃ vā suññāgāragataṃ vā
mātugamo upasaṅkamitvā abhinisīdati, abhinipajjati, ajjhottarati. So mātugāmena
abhinisīdiyamāno abhinipajjiyamāno ajjhottariyamāno viniveṭhetvā vinimocetvā yena
kāmaṃ pakkamati.

So vivittaṃ senāsanaṃ bhajati: araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ
vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ. So araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato
vā nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā. So
abhijjhaṃ loke pahāya vigatābhijjhena cetasā viharati, abhijjhāya cittaṃ parisodheti.
Vyāpādapadosaṃ pahāya abyāpannacitto viharati sabbapāṇabhūtahitānukampī.
Vyāpādapadosā cittaṃ parisodheti. Thīnamiddhaṃ pahāya vigatathīnamiddho viharati
ālokasaññī sato sampajāno. Thīnamiddhāya cittaṃ parisodheti. Uddhaccakukkuccaṃ pahāya
anuddhato viharati ajjhattaṃ vūpasantacitto. Uddhaccakukkuccā cittaṃ parisodheti.
Vicikicchaṃ pahāya tiṇṇavicikiccho viharati [PTS Page 093] [\q 93/] akathaṃkathī
kusalesu dhammesu. Vicikicchāya cittaṃ parisodheti.

So ime pañcanīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe vivicceva kāmehi
vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ
upasampajja viharati. Vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso
ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja
viharati. Pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno, sukhañca kāyena
paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti upekkhako satimā sukhavihārīti, tatiyaṃ jhānaṃ
upasampajja viharati. Sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva
somanassadomanassānaṃ atthaṃgamā adukkhaṃ asukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ
jhānaṃ upasampajja viharati.

So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte
kammaniye ṭhite āneñjappatte āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti. So idaṃ
dukkhanti yathābhūtaṃ pajānāti. Ayaṃ dukkhasamudayoti yathābhūtaṃ pajānāti. Ayaṃ
dukkhanirodhoti yathābhūtaṃ pajānāti. Ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ
pajānāti. Ime āsavā'ti yathābhūtaṃ pajānāti. Ayaṃ āsavasamudayoti yathābhūtaṃ pajānāti.
Ayaṃ āsavanirodhoti yathābhūtaṃ pajānāti. Ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadāti
yathābhūtaṃ pajānāti. Tassa evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati.
Bhavāsavāpi cittaṃ vimuccati. Avijjāsavāpi cittaṃ vimuccati. Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ
hoti. 'Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā'ti pajānāti.
Idamassa saṅgāmavijayasmiṃ.

Seyyathāpi so bhikkhave, yodhājīvo sahati rajaggaṃ, sahati dhajaggaṃ, sahati ussādanaṃ, 2
sahati sampahāraṃ, so taṃ saṅgāmaṃ abhivijinitvā vijitasaṅgāmo tameva saṅgāmasīsaṃ
ajjhāvasati. Tathūpamāhaṃ bhikkhave, imaṃ puggalaṃ vadāmi. Evarūpopi bhikkhave,
idhekacco puggalo hoti. Ayaṃ, bhikkhave, pañcamo yodhājīvūpamo puggalo santo
saṃvijjamāno bhikkhūsu.

Ime kho bhikkhave, pañca yodhājīvūpamā puggalā santo saṃvijjamānā bhikkhūsū'ti.
1. Ānejjappatte sīmu. 2. Ussāraṇaṃ machasaṃ

[BJT Page 150] [\x 150/]

5. 2. 3. 6

(Dutiyayodhājīvūpama suttaṃ)

(Sāvatthinidānaṃ:)
26. Pañcime bhikkhave yodhājīvā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ. Katame pañca?

Idha bhikkhave ekacco yodhājīvo asicammaṃ gahetvā [PTS Page 094] [\q 94/]
dhanukalāpaṃ sannayhitvā viyūḷhaṃ saṃṅgāmaṃ otarati. So tasmiṃ saṅgāme ussahati,
vāyamati. Tamenaṃ ussahantaṃ vāyamantaṃ pare hananti, pariyāpādenti1 evarūpo2
bhikkhave idhekacco yodhājīvo hoti. Ayaṃ bhikkhave paṭhamo yodhājīvo sanno
saṃvijjamāno lokasmiṃ.

Puna ca paraṃ bhikkhave idhekacco yodhājīvo asicammaṃ gahetvā dhanukalāpaṃ
sannayhitavā viyūḷhaṃ saṅgāmaṃ otarati. So tasmiṃ saṅgāme ussahati, vāyamati. Tamenaṃ
ussahantaṃ vāyamantaṃ pare upalikkhanti. Tamenaṃ apanenti. Apanetvā ñātakānaṃ nenti.
So ñātakehi nīyamāno appatvāva ñātake antarā magge kālaṃ karoti. Evarūpopi bhikkhave
idhekacco yodhājīvo hoti. Ayaṃ bhikkhave dutiyo yodhājīvo santo saṃvijjamāno lokasmiṃ.

Puna ca paraṃ bhikkhave idhekacco yodhājīvo asicammaṃ gahetvā dhanukalāpaṃ
sannayhitvā viyūḷhaṃ saṅgāmaṃ otarati. So tasmiṃ saṅgāme ussahati, vāyamati. Tamenaṃ
ussahantaṃ vāyamantaṃ pare upalikkhanti, tamenaṃ apanenti. Apanetvā ñātakānaṃ nenti.
Tamenaṃ ñātakā upaṭṭhahanti, paricaranti. So ñātakehi upaṭṭhahiyamāno paricariyamāno
tenevābādhena kālaṃ karoti. Evarūpopi bhikkhave idhekacco
Yodhājīvo hoti. Ayaṃ bhikkhave tatiyo yodhājīvo santo saṃvijjamāno lokasmiṃ.

Puna ca paraṃ bhikkhave idhekacco yodhājīvo asicammaṃ gahetvā dhanukalāpaṃ
sannayhitvā viyūḷhaṃ saṅgāmaṃ otarati. So tasmiṃ saṅgāme ussahati, vāyamati. Tamenaṃ
ussahantaṃ vāyamantaṃ pare upalikkhanti. Tamenaṃ apanenti. Apanetvā ñātakānaṃ nenti.
Tamenaṃ ñātakā upaṭṭhahanti, paricaranti. So ñātakehi upaṭṭhahiyamāno paricariyamāno
vuṭṭhāti tamhā ābādhā. Evarūpopi bhikkhave idhekacco yodhājīvo hoti. Ayaṃ bhikkhave
catuttho yodhājīvo santo saṃvijjamāno lokasmiṃ.

Puna ca paraṃ bhikkhave idhekacco yodhājīvo asicammaṃ gahetvā dhanukalāpaṃ
sannayhitvā viyūḷhaṃ saṅgāmaṃ otarati. So taṃ saṅgāmaṃ abhivijinitvā [PTS Page 095] [\q
95/] vijitasaṅgāmo tameva saṅgāmasīsaṃ ajjhāvasati. Evarūpopi bhikkhave idhekacco
yodhājīvo hoti. Ayaṃ bhikkhave pañcamo yodhājīvo santo saṃvijjamāno lokasmiṃ.

Ime kho bhikkhave pañca yodhājīvo santo saṃvijjamānā lokasmiṃ.

1. Pariyādiyanti sīmu 2. Evarūpopi machasaṃ

[BJT Page 152] [\x 152/]

Evameva kho bhikkhave pañca1 yodhājīvūpamā puggalā santo saṃvijjamānā bhikkhūsu.
Katame pañca?

Idha bhikkhave bhikkhu aññataraṃ gāmaṃ vā nigamaṃ vā upanissāya viharati. So
pubbanhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya tameva gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya
pavisati arakkhiteneva kāyena arakkhitāya vācāya arakkhitena cittena anupaṭṭhitāya satiyā
asaṃvutehi indriyehi. So tattha pasasti mātugāmaṃ dunnivatthaṃ vā duppārutaṃ vā. Tassa
taṃ mātugāmaṃ disvā dunnivatthaṃ vā duppārutaṃ vā rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So
rāgānuddhaṃsitena2 cittena sikkhaṃ apaccakkhāya dubbalyaṃ anāvīkatvā methunaṃ
dhammaṃ patisevati3.

Seyyathāpi so bhikkhave yodhājīvo asicammaṃ gahetvā dhanukalāpaṃ sannayhitvā
viyūḷhaṃ saṅgāmaṃ otarati, so tasmiṃ saṅgāme ussahati, vāyamati, tamenaṃ ussahantaṃ
vāyamantaṃ pare hananti. Pariyāpādenti. Tathūpamāhaṃ bhikkhave imaṃ puggalaṃ vadāmi.
Evarūpo4 bhikkhave idhekacco puggalo hoti. Ayaṃ bhikkhave paṭhamo yodhājīvūpamo
puggalo santo saṃvijjamāno bhikkhūsu.

Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu aññataraṃ gāmaṃ vā nigamaṃ vā upanissāya viharati. So
pubbanhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya tameva gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya
pavisati arakkhiteneva kāyena arakkhitāya vācāya arakkhitena cittena anupaṭṭhitāya satiyā
asaṃvutehi indriyehi. So tattha passati mātugāmaṃ dunnivatthaṃ vā duppārutaṃ vā. Tassa
taṃ mātugāmaṃ disvā dunnivatthaṃ vā duppārutaṃ vā rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So
rāgānuddhaṃsitena2 cittena pariḍayhateva kāyena. Pariḍayhati cetasā. Tassa evaṃ hoti:
yannūnāhaṃ ārāmaṃ [PTS Page 096] [\q 96/] gantvā bhikkhūnaṃ āroceyyaṃ
rāgāyitomhi5 āvuso rāgapareto. Na sakkomhi brahmacariyaṃ santānetuṃ. 6 Sikkhādubbalyaṃ
āvīkatvā sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissāmi'ti. So ārāmaṃ gacchanto appatvāva ārāmaṃ
antarāmagge sikkhādubbalyaṃ āvīkatvā sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.

Seyyathāpi so bhikkhave yodhājīvo asicammaṃ gahetvā dhanukalāpaṃ sannayhitvā
viyūḷhaṃ saṅgāmaṃ otarati, so tasmiṃ saṅgāme ussahati, vāyamati, tamenaṃ ussahantaṃ
vāyamantaṃ pare upalikkhanti, tamenaṃ apanenti, apanetvā ñātakānaṃ nenti, so ñātakehi
nīyamāno appatvā va ñātake antarāmagge kālaṃ karoti, tathūpamāhaṃ bhikkhave imaṃ
puggalaṃ vadāmi. Evarūpopi bhikkhave idhekacco puggalo hoti. Ayaṃ bhikkhave dutiyo
yodhājīvūpamo puggalo santo saṃvijjamāno bhikkhūsu.

1. Pañcime machasaṃ. 2. Rāgānuddhastena sīmu.
3. Paṭisevati machasaṃ. 4. Evarūpopi machasaṃ.
5. Rāgapariyuṭṭhitomhi machasaṃ. 6. Sandhāretuṃ machasaṃ.

[BJT Page 154] [\x 154/]
Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu aññataraṃ gāmaṃ vā nigamaṃ vā upanissāya viharati. So
pubbanhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya tameva gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya
pavisati arakkhiteneva kāyena arakkhitāya vācāya arakkhitena cittena anupaṭṭhitāya satiyā
asaṃvutehi indriyehi. So tattha passati mātugāmaṃ dunnivatthaṃ vā duppārutaṃ vā. Tassa
taṃ mātugāmaṃ disvā dunnivatthaṃ vā duppārutaṃ vā rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So
rāgānuddhaṃsitena1 cittena pariḍayhateva kāyena, pariḍayhati cetasā. Tassa evaṃ hoti:
yannūnāhaṃ ārāmaṃ gantvā bhikkhūnaṃ āroceyyaṃ: "rāgāyitomhi āvuso rāgapareto. Na
sakkomi brahmacariyaṃ santānetuṃ. 2 Sikkhādubbalyaṃ āvīkatvā sikkhaṃ paccakkhāya
hīnāyāvattissāmī"ti. So ārāmaṃ gantvā bhikkhūnaṃ āroceti: rāgāyitomhi āvuso rāgapareto.
Na sakkomi brahmacariyaṃ santānetuṃ. 2 Sikkhādubbalyaṃ āvīkatvā sikkhaṃ paccakkhāya
hīnāyāvattissāmī"ti.

Tamenaṃ sabrahmacārī ovadanti anusāsanti: [PTS Page 097] [\q 97/] "appassādā āvuso
kāmāvuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhīyyo. Aṭṭhikaṅkhalūpamā
kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Maṃsapesūpamā
kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Tiṇukkūpamā kāmā
vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Aṅgārakāsūpamā kāmā
vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Supinakūpamā kāmā vuttā
bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Yācitakūpamā kāmā vuttā
bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādinavo ettha bhiyyo. Rukkhaphalūpamā kāmā vuttā
bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā ādīnavo ettha bhiyyo. Asisūnūpamā kāmā vuttā
bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Sattisūlūpamā kāmā vuttā
bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Sappasirūpamā kāmā vuttā
bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Abhiramatāyasmā
brahmacariyaṃ. 3 Mā āyasmā sikkhādubbalyaṃ āvīkatvā sikkhaṃ paccakkhāya
hīnāyāvattī"ti. 4

1. Rāganuddhastena sīmu 2. Sajhāretuṃ machasaṃ
3. Brahmacariye machasaṃ 4. Hīnāyāvattatīti sīmu

[BJT Page 156] [\x 156/]

So sabrahmacārīhi evaṃ ovadiyamāno evaṃ anusāsiyamāno evamāha: 'kiñcāpi āvuso
'appassādā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo', atha kho
nevāhaṃ sakkomi brahmacariyaṃ santānetuṃ sikkhādubbalyaṃ āvīkatvā sikkhaṃ
paccakkhāya hīnāyāvattissāmī"ti. So sikkhādubbalyaṃ āvīkatvā sikkhaṃ paccakkhāya
hīnāyāvattati.

Seyyathāpi so bhikkhave yodhājīvo asicammaṃ gahetvā dhanukalāpaṃ sannayhitvā
viyūḷhaṃ saṅgāmaṃ otarati, so tasmiṃ saṅgāme ussahati vāyamati, tamenaṃ ussahantaṃ
vāyamantaṃ pare upalikkhanti, tamenaṃ apanenti, [PTS Page 098] [\q 98/] apanetvā
ñātakānaṃ 2 nenti, tamenaṃ ñātakā upaṭṭhahanti, paricaranti, so ñātakehi upaṭṭhahiyamāno
paricariyamāno tenevābādhena kālaṃ karoti, tathūpamāhaṃ bhikkhave imaṃ puggalaṃ
vadāmi. Evarūpopi bhikkhave idhekacco puggalo hoti. Ayaṃ bhikkhave tatiyo
yodhājīvūpamo puggalo santo saṃvijjamāno bhikkhūsu.

Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu aññataraṃ gāmaṃ vā nigamaṃ vā upanissāya viharati. So
pubbanhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya tameva gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya
pavisati arakkhiteneva kāyena arakkhitāya vācāya arakkhitena cittena anupaṭṭhitāya satiyā
asaṃvutehi indriyehi. So tattha passati mātugāmaṃ dunnivatthaṃ vā duppārutaṃ vā tassa taṃ
mātugāmaṃ disvā dunnivatthaṃ vā duppārutaṃ vā rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So
rāgānuddhaṃsitena3 cittena pariḍayhateva kāyena, pariḍayhati cetasā. Tassa evaṃ hoti.
1. Sandhāretuṃ machasaṃ 2. Ñātīnaṃ sīmu 3. Rāgānuddhastena sīmu.

[BJT Page 158] [\x 158/]
"Yannūnāhaṃ ārāmaṃ gantvā āroceyyaṃ: rāgāyitomhi1 āvuso rāgapareto, na sakkomi
brahmacariyaṃ santānetuṃ. 2 Sikkhādubbalyaṃ āvīkatvā sikkhaṃ paccakkhāya
hīnāyāvattissāmī'ti so ārāmaṃ gantvā bhikkhūnaṃ āroceti: "rāgāyitomhi1 āvuso rāgapareto,
na sakkomi brahmacariyaṃ santānetuṃ. 2 Sikkhādubbalyaṃ āvīkatvā sikkhaṃ paccakkhāya
hīnāyāvattissāmī"ti.

Tamenaṃ sabrahmacārī ovadanti anusāsanti: "appassādā āvuso kāmā vuttā bhagavatā
bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Aṭṭhikaṅkhalūpamā kāmā vuttā bhagavatā
bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Maṃsapesūpamākāmā vuttā bhagavatā
bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Tiṇukkūpamā kāmā vuttā bhagavatā
bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Aṅgārakāsūpamā kāmā vuttā bhagavatā
bahudukkhā bahupāyāsā ādinavo ettha hiyyo. Maṃsapesūpamā kāmā vuttā
Bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Supinakūpamā kāmā vuttā
bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā ādīnavo ettha bhiyyo. Yācitakūpamā kāmā vuttā
bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo. Rukkhaphalūpamā kāmā vuttā
bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā ādīnavo ettha bhiyyo. Asisūnūpamā [PTS Page 099] [\q
99/] kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo.
Sattisūlūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo.
Sappasirūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo.
Abhiramatu āyasmā brahamacariyaṃ. 3 Mā āyasmā sikkhādubbalyaṃ āvīkatvā sikkhaṃ
paccakkhāya hīnāyāvattī"ti. 4 So sabrahmacārīhi evaṃ ovadiyamāno evaṃ anusāsiyamāno
evamāha:'ussahissāmi āvuso, dhārayissāmi5 āvuso, abhiramissāmi āvuso. Na dānāhaṃ āvuso
sikkhādubbalyaṃ āvīkatvā sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissāmī"ti.

Seyyathāpi so bhikkhave yodhājīvo asicammaṃ gahetvā dhanukalāpaṃ sannayhitvā
viyūḷhaṃ saṅgāmaṃ otarati, so tasmiṃ saṅgāme ussahati, vāyamati, tamenaṃ ussahantaṃ
vāyamantaṃ pare upalikkhanti, tamenaṃ apanenti, apanetvā ñātakānaṃ nenti, tamenaṃ
ñātakā upaṭṭhahanti, paricaranti, so ñātakehi upaṭṭhahiyamāno paricariyamāno vuṭṭhati
tamhā ābādhā, tathūpamāhaṃ bhikkhave imaṃ puggalaṃ vadāmi. Evarūpopi bhikkhave
idhekacco puggalo hoti. Ayaṃ bhikkhave catuttho yodhājīvūpamo puggalo santo
saṃvijjamāno bhikkhūsu.

1. Rāgapariyuṭṭhitomhi machasaṃ 2. Sandhāretuṃ machasaṃ
3. Brahmacariye machasaṃ 4. Hīnāyāvattati sīmu. 5. Vāyamissāmi machasaṃ.

[BJT Page 160] [\x 160/]

Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu aññataraṃ gāmaṃ vā nigamaṃ vā upanissāya viharati. So
pubbanhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya tameva gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya
pavisati rakkhitena1 kāyena rakkhitāya vācāya rakkhitena cittena upaṭṭhitāya satiyā
saṃvutehi indriyehi. So cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī.
Yatvādhikaraṇa menaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhā domanassā pāpakā
akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati. Rakkhati cakkhundriyaṃ.
Cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā na nimittaggāhī hoti
nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇa menaṃ sotindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhā
domanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati
sotindriyaṃ, sotindriye saṃvaraṃ āpajjati. Ghāṇena gandhaṃ ghāyitvā, na nimittaggāhī hoti
nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇa menaṃ ghāṇindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhā
domanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati. Rakkhati
ghāṇindriyaṃ, ghāṇindriye saṃvaraṃ āpajjati. Jivhāya rasaṃ sāyitvā na nimittaggāhī hoti
nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ jivhindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhā
domanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati. Rakkhati
jivhindriyaṃ, jivhindriye saṃvaraṃ āpajjati. [PTS Page 100] [\q 100/] kāyena
phoṭṭhabbaṃ phusitvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ
kāyindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhā domanassā pāpakā akusalā dhammā
anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati. Rakkhati kāyindriyaṃ, kāyindriye saṃvaraṃ
āpajjati. Manasā dhammaṃ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī.
Yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhā domanassā pāpakā
akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati. Rakkhati manindriyaṃ.
Manindriye saṃvaraṃ āpajjati.

So pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto vivittaṃ senāsanaṃ bhajati: araññaṃ rukkhamūlaṃ
pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ. So araññagato
vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya
parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā. So abhijjhaṃ loke pahāya vigatābhijjhena cetasā viharati,
abhijjhāya cittaṃ parisodheti. Vyāpādapadosaṃ pahāya abyāpannacitto viharati
sabbapāṇabhūtahitānukampī. Vyāpādapadosā cittaṃ parisodheti. Thīnamiddhaṃ pahāya
vigatathīnamiddho viharati ālokasaññī sato sampajāno. Thīnamiddhāya cittaṃ parisodheti.
Uddhaccakukkuccaṃ pahāya anuddhato viharati ajjhattaṃ vūpasantacitto. Uddhaccakukkuccā
cittaṃ parisodheti. Vicikicchaṃ pahāya tiṇṇavicikiccho viharati akathaṃkathī kusalesu
dhammesu. Vicikicchāya cittaṃ parisodheti.

So ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe vivicceva kāmehi
vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ
upasampajja viharati. Vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso
ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja
viharati, pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato sampajāno sukhaṃ ca kāyena
paṭisaṃvedeti, yantaṃ ariyā ācikkhanti upekkhako satimā sukhavihārī ti taṃ tatiyaṃ jhānaṃ
upasampajja viharati. Sukhassa ca pahāṇā dukkhassa ca pahāṇā pubbeva
somanassadomanassānaṃ atthaṃgamā adukkhaṃ asukhaṃ upekkhāsati pārisuddhiṃ
catutthaṃ jhānaṃ2 upasampajja viharati.

So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatupakkilese mudubhute
kammaniye ṭhite āneñjappatte3 āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti. So idaṃ
dukkhanti yathābhūtaṃ pajānāti. Ayaṃ dukkhasamudayoti yathābhūtaṃ pajānāti. Ayaṃ
dukkhanirodhoti yathābhūtaṃ pajānāti. Ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ
pajānāti. Ime āsavāti yathābhūtaṃ pajānāti. Ayaṃ āsavasamudayo ti yathābhūtaṃ pajānāti.
Ayaṃ āsavanirodho ti yathābhūtaṃ pajānāti. Ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā ti
yathābhūtaṃ pajānāti. Tassa evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati.
Bhavāsavāpi cittaṃ vimuccati. Avijjāsavāpi cittaṃ vimuccati. Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ
hoti. ' Khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyā' ti pajānāti.

Seyyathāpi so bhikkhave yodhājīvo asicammaṃ gahetvā dhanukalāpaṃ sannayhitvā
viyūḷhaṃ saṅgāmaṃ otarati, so taṃ saṅgāmaṃ abhivijinitvā vijitasaṅgāmo tameva
saṅgāmasīsaṃ ajjhāvasati, tathūpamāhaṃ bhikkhave imaṃ puggalaṃ vadāmi. Evarūpopi
bhikkhave idhekacco puggalo hoti. Ayaṃ bhikkhave pañcamo yodhājīvūpamo puggalo santo
saṃvijjamāno bhikkhūsu.

Ime kho bhikkhave pañca yodhājīvūpamā puggalā santo saṃvijjamānā bhikkhūsūti.

1. Rakkhiteneva machasaṃ.
2. Catutthajjhānaṃ sīmu. Anejjappatte sīmu.

[BJT Page 162] [\x 162/]

5. 2. 3. 7
(Paṭhamaanāgatabhaya suttaṃ)

(Sāvatthinidānaṃ:)

27. Pañcimāni bhikkhave anāgatabhayāni sampassamānena alameva āraññakena bhikkhunā
appamattena ātāpinā [PTS Page 101] [\q 101/] pahitattena viharituṃ appattassa pattiyā
anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya. Katamāni pañca?

Idha bhikkhave āraññako bhikkhu iti paṭisañcikkhati: "ahaṃ kho etarahi ekakova1 araññe
viharāmi. Ekakaṃ kho pana maṃ3 araññe viharantaṃ ahi vā ḍaṃseyya, vicchiko vā maṃ
ḍaṃseyya, satapadī vā maṃ ḍaṃseyya. Tena me assa kālakiriyā3 so mamassa antarāyo.
Handāhaṃ viriyaṃ ārabhāmi appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa
sacchikiriyāyā"ti. Idaṃ bhikkhave paṭhamaṃ anāgatabhayaṃ sampassamānena alameva
āraññakena bhikkhunā appamattena ātāpinā pahitattena viharituṃ appattassa pattiyā
anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya.

Puna ca paraṃ bhikkhave āraññako bhikkhu iti paṭisañcikkhati: " ahaṃ kho etarahi ekako
araññe viharāmi. Ekako panāhaṃ araññe viharanto upakkhalitvā papateyyaṃ, bhattaṃ vā me
bhuttaṃ4 vyāpajjeyya, pittaṃ vā me kuppeyya, semhaṃ vā me kuppeyya, satthakā vā me
vātā kuppeyyuṃ, tena me assa kālakiriyā3 so mamassa antarāyo. Handāhaṃ viriyaṃ
ārabhāmi appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāyā" ti.
Idaṃ bhikkhave dutiyaṃ anāgatabhayaṃ
Sampassamānena alameva āraññakena bhikkhunā appamattena ātāpinā pahitattena
viharituṃ appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya.

Puna ca paraṃ bhikkhave āraññako bhikkhu iti paṭisañcikkhati: " ahaṃ kho etarahi ekako
araññe viharāmi. Ekako kho panāhaṃ araññe viharanto vālehi vā samāgaccheyyaṃ, sīhena
vā vyagghena vā dīpinā vā acchena vā taracchena vā, te maṃ jīvitā voropeyyuṃ, tena me
assa [PTS Page 102] [\q 102/] kālakiriyā3 so mamassa antarāyo. Handā'haṃ viriyaṃ
ārabhāmi appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāyā"ti. Idaṃ
bhikkhave tatiyaṃ anāgatabhayaṃ sampassamānena alameva āraññakena bhikkhunā
appamattena ātāpinā pahitattena viharituṃ appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya
asacchikatassa sacchikiriyāya.

1. Ekako machasaṃ 2. Ekakaṃ kho pana maṃ syā
3. Kālaṃ kiriyā machasaṃ 4. Bhattaṃ vā bhuttaṃ me machasaṃ

[BJT Page 164] [\x 164/]

Puna ca paraṃ bhikkhave āraññako bhikkhu iti paṭisañcikkhati: " ahaṃ kho etarahi
Ekako araññe viharāmi. Ekako kho panāhaṃ araññe viharanto māṇavehi1 samāgaccheyyaṃ
katakammehi vā akatakammehi vā. Te maṃ jīvitā voropeyyuṃ. Tena me assa kālakiriyā2 so
mamassa antarāyo. Handāhaṃ viriyaṃ ārabhāmi appattassa pattiyā anadhigatassa
adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāyāti. " Idaṃ bhikkhave catutthaṃ anāgatabhayaṃ
sampassamānena alameva āraññakena bhikkhunā appamattena ātāpinā pahitattena viharituṃ
appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya.

Puna ca paraṃ bhikkhave āraññako bhikkhu iti paṭisañcikkhati: "ahaṃ kho etarahi ekako
araññe viharāmi. Santi kho pana araññe3 vālā amanussā. Te maṃ jīvitā voropeyyuṃ. Tena
me assa kālakiriyā. 2 So mamassa antarāyo. Handāhaṃ viriyaṃ ārabhāmi appattassa pattiyā
anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāyā"ti. Idaṃ bhikkhave pañcamaṃ
anāgatabhayaṃ sampassamānena alameva āraññakena bhikkhunā appamattena ātāpinā
pahitattena viharituṃ appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa
sacchikiriyāya.

Imāni kho bhikkhave pañca anāgatabhayāni sampassamānena alameva āraññakena
bhikkhunā appamattena ātāpinā pahitattena viharituṃ appattassa pattiyā anadhigatassa
adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāyāti.
[PTS Page 103] [\q 103/]

5. 2. 3. 8
(Dutiyaanāgatabhayasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

28. Pañcimāni bhikkhave anāgatabhayāni sampassamānena alameva bhikkhunā
Appamattena ātāpinā pahitattena viharituṃ appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya
asacchikatassa sacchikiriyāya. Katamāni pañca?

Idha bhikkhave bhikkhu iti paṭisañcikkhati: " ahaṃ kho etarahi daharo yuvā susu kāḷakeso
bhadrena yobbanena samannāgato paṭhamena vayasā hoti kho pana so samayo yaṃ imaṃ
kāyaṃ jarā phusati. Jiṇṇena kho pana jarāya abhibhūtena na sukaraṃ buddhānaṃ sāsanaṃ
manasikātuṃ.

1. Mānavena katthaci 2. Kālaṃkiriyā machasaṃ 3. Panāraññe machasaṃ

[BJT Page 166] [\x 166/]

Na sukarāni araññe1 vanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevituṃ purā maṃ so dhammo
āgacchati aniṭṭho akanto amanāpo. Handāhaṃ paṭigacce va2 viriyaṃ ārabhāmi appattassa
pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya yenāhaṃ dhammena
samannāgato jiṇṇako'pi phāsuṃ viharissāmī"ti. Idaṃ bhikkhave paṭhamaṃ anāgatabhayaṃ
sampassamānena alameva bhikkhunā appamattena ātāpinā pahitattena viharituṃ appattassa
pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya.

Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu iti paṭisañcikkhati: 'ahaṃ kho etarahi appābādho
appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya majjhimāya
padhānakkhamāya. Hoti kho pana so samayo yaṃ imaṃ kāyaṃ vyādhi phusati. Byādhitena
kho pana byādhābhibhūtena 3 na sukaraṃ buddhānaṃ sāsanaṃ manasikātuṃ. Na sukarāni
araññe1 vanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevituṃ purā maṃ so dhammo āgacchati
aniṭṭho akanto amanāpo, handāhaṃ paṭigacce va2 viriyaṃ ārabhāmi appattassa pattiyā
anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya [PTS Page 104] [\q 104/]
yenāhaṃ dhammena samannāgato byādhitopi phāsuṃ4 viharissāmī'ti. Idaṃ bhikkhave
dutiyaṃ anāgatabhayaṃ sampassamānena alameva bhikkhunā appamattena ātāpinā
pahitattena viharituṃ appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa
sacchikiriyāya.

Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu iti paṭisañcikkhati:'etarahi kho subhikkhaṃ susassaṃ
sulabhapiṇḍaṃ, sukaraṃ uñchena paggahena yāpetuṃ. Hoti kho pana so samayo yaṃ
dubbhikkhaṃ hoti dussassaṃ dullabhapiṇḍaṃ, na sukaraṃ uñchena paggahena yāpetuṃ.
Dubbhikkhena kho pana manussā yena subhikkhaṃ tena saṅkamanti tattha saṅgaṇikavihāro
hoti ākiṇṇavihāro. Saṅgaṇikavihāre kho pana sati ākiṇṇavihāre na sukaraṃ buddhānaṃ
sāsanaṃ manasikātuṃ. Na sukarāni araññe1 vanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevituṃ.
Purā maṃ so dhammo āgacchati aniṭṭho akanto amanāpo handāhaṃ paṭigacceva 2 viriyaṃ
ārabhāmi appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa
sacchikiriyāyayenāhaṃ dhammena samannāgato dubbhikkhe'pi phāsuṃ viharissāmī'ti idaṃ
bhikkhave tatiyaṃ anāgatabhayaṃ sampassamānena alameva bhikkhunā appamattena
ātāpinā pahitattena viharituṃ appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa
sacchikiriyāya.
1. Araññā machasaṃ 2. Paṭikacceva machasaṃ 3. Byādhinā abhibhūtena machasaṃ 4. Phāsu
machasaṃ

[BJT Page 168] [\x 168/]
Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu iti paṭisañcikkhati: etarahi kho manussā samaggā
sammodamānā avivadamānā khīrodakībhūtā aññamaññaṃ piyacakkhūhi sampassantā
viharanti. Hoti kho pana so samayo yaṃ bhayaṃ hoti aṭavisaṃkopo. Cakkasamārūḷhā
jānapadā pariyāyanti. Bhaye kho pana sati manussā yena khemaṃ tena saṅkamanti. Tattha
saṅgaṇikavihāro hoti ākiṇṇavihāro [PTS Page 105] [\q 105/] saṅgaṇikavihāre kho pana
sati ākiṇṇa vihāre na sukaraṃ buddhānaṃ sāsanaṃ manasikātuṃ. Na sukarāni araññe1
vanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevituṃ. Purā maṃ so dhammo āgacchati aniṭṭho
akanto amanāpo, handā'haṃ paṭigacceva 2 viriyaṃ ārabhāmi (appattassa pattiyā,
anadhigatassa ādhigamāya, asacchikatassa*) sacchikiriyāya yenāhaṃ dhammena
samannāgato bhaye'pi phāsuṃ viharissāmī'ti. Idaṃ bhikkhave catutthaṃ anāgatabhayaṃ
sampassamānena alameva bhikkhunā appamattena ātāpinā pahitattena viharituṃ (appattassa
pattiyā 'anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa*) sacchikiriyāya.

Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu iti paṭisañcikkhati: "etarahi kho saṅgho samaggo
sammodamāno avivadamāno ekuddeso phāsuṃ3 viharati. Hoti kho pana so samayo yaṃ
saṅgho bhijjati. Saṅghe kho pana bhinne na sukaraṃ buddhānaṃ sāsanaṃ manasikātuṃ. Na
sukarāni araññe vanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevituṃ. Purā maṃ so dhammo
āgacchati aniṭṭho akanto amanāpo, handā'haṃ paṭigacceva2 viriyaṃ ārabhāmi appattassa
pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya, yenāhaṃ dhammena
samannāgato bhinne'pi saṅghe phāsuṃ3 viharissāmī"ti idaṃ bhikkhave pañcamaṃ
anāgatabhayaṃ sampassamānena alameva bhikkhunā appamattena ātāpinā pahitattena
viharituṃ appatassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya.
Imāni kho bhikkhave pañca anāgatabhayāni sampassamānena alameva bhikkhunā
appamattena ātāpinā pahitattena viharituṃ appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya
asacchikatassa sacchikiriyāyā'ti.

1. Arañña machasaṃ 2. Paṭikacceva machasaṃ
3. Phāsu machasaṃ potthekesu peyyālamukhena saṃkhittaṃ.

[BJT Page 170] [\x 170/]
5. 2. 3. 9
(Sāvatthinidānaṃ)
(Tatiyaanāgatabhayasuttaṃ)

29. Pañcimāni bhikkhave anāgatabhayāni etarahi asamuppannāni āyatiṃ samuppajjissanti.
Tāni vo paṭibujjhitabbāni. [PTS Page 106] [\q 106/] paṭibujjhitvā ca tesaṃ pahānāya
vāyamitabbaṃ. Katamāni pañca?Vāyamitabbaṃ. Katamāni pañca?

Bhavissanti bhikkhave bhikkhū anāgatamaddhānaṃ abhāvitakāyā abhāvitasīlā abhāvitacittā
abhāvitapaññā. Te abhāvitakāyā samānā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā aññe
upasampādessanti. Te1 na sakkhissanti vinetuṃ adhisīle adhicitte adhipaññāya. Tepi
bhavissanti abhāvitakāyā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā. Te abhāvitakāyā samānā
abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā aññe upasampādessanti. Tepi na sakkhissanti
vinetuṃ adhisīle adhicitte adhipaññāya. Tepi bhavissanti abhāvitakāyā abhāvitasīlā
abhāvitacittā abhāvitapaññā. Iti kho bhikkhave dhammasandosā cinayasandoso,
vinayasandosā dhammasandoso. Idaṃ bhikkhave paṭhamaṃ anāgatabhayaṃ etarahi
asamuppannaṃ āyatiṃ samuppajjissati. Taṃ vo paṭibujjhitabbaṃ paṭibujjhitvā ca tassa
pahānāya vāyamitabbaṃ.

Puna ca paraṃ bhikkhave bhavissanti bhikkhū anāgatamaddhānaṃ abhāvitakāyā abhāvitasīlā
abhāvitacittā abhāvitapaññā. Te abhāvitakāyā samānā abhāvitasīlā abhāvitacittā
abhāvitapaññā aññesaṃ nissayaṃ dassanti. Te na sakkhissanti vinetuṃ adhisīle adhicitte
adhipaññāya. Tepi bhavissanti abhāvitakāyā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā. Te
abhāvitakāyā samānā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā aññesaṃ nissayaṃ dassanti.
Tepi na sakkhissanti vinetuṃ adhisīle adhicitte adhipaññāya. Tepi bhavissanti abhāvitasīlā
abhāvitacittā abhāvitapaññā. Iti kho bhikkhave dhammasandosā vinayasandoso,
vinayasandosā dhammasandoso. Idaṃ bhikkhave dutiyaṃ anāgatabhayaṃ etarahi
asamuppannaṃ āyatiṃ samuppajjissati. Taṃ vo paṭibujjhitabbaṃ. Paṭibujjhitvā ca tassa
pahānāya vāyamitabbaṃ.
[PTS Page 107] [\q 107/]
Puna ca paraṃ bhikkhave bhavissanti bhikkhū anāgatamaddhānaṃ abhāvitakāyā abhāvitasīlā
abhāvitacittā abhāvitapaññā. Te abhāvitakāyā samānā abhāvitasīlā abhāvitacittā
abhāvitapaññā abhidhammakathaṃ vedallakathaṃ kathento kaṇhaṃ dhammaṃ1
okkamamānā na paṭibujjhissanti. 3 Iti kho bhikkhave dhammasandosā vinayasandoso,
vinayasandosā dhammasandoso. Idaṃ bhikkhave tatiyaṃ anāgatabhayaṃ etarahi
asamuppannaṃ āyatiṃ samuppajjissati. Taṃ vo paṭibujjhitabbaṃ. Paṭibujjhitvā ca tassa
pahānāya vāyamitabbaṃ.

1. Tepi machasaṃ 2. Kaṇhadhammaṃ machasaṃ 3. Nabujjhissanti machasaṃ

[BJT Page 172] [\x 172/]
Puna ca paraṃ bhikkhave bhavissanti bhikkhū anāgatamaddhānaṃ abhāvitakāyā abhāvita
sīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā. Te abhāvitakāyā samānā abhāvitasīlā abhāvitacittā
abhāvitapaññā ye te suttantā tathāgatabhāsitā gambhīrā gambhīratthā lokuttarā
suññatāpaṭisaṃyuttā, tesu bhaññamānesu na sussūsanti, 1 na sotaṃ odahissanti, na
aññācittaṃ upaṭṭhapessanti. Na ca te dhamme uggahetabbaṃ pariyāpuṇitabbaṃ maññissanti.
Ye pana te suttantā kavikatā2 kāveyyā cittakkharā cittabyañjanā bāhirakā sāvakabhāsitā, tesu
bhaññamānesu sussūsanti3 sotaṃ odahissanti, aññācittaṃ upaṭṭhapessanti. Te ca dhamme
uggahetabbaṃ pariyāpuṇitabbaṃ maññissanti. Iti kho bhikkhave dhammasandosā
vīnayasandoso, vinayasandosā dhammasandoso. Idaṃ bhikkhave catutthaṃ anāgatabhayaṃ
etarahi asamuppannaṃ āyatiṃ samuppajjissati. Taṃ vo paṭibujjhitabbaṃ, paṭibujjhitvā ca
tassa pahānāya vāyamitabbaṃ.

Puna ca paraṃ bhikkhave bhavissanti bhikkhū anāgatamaddhānaṃ abhāvitakāyā abhāvitasīlā
abhāvitacittā abhāvitapaññā. Te abhāvitakāyā samānā abhāvitasīlā abhāvitacittā [PTS Page
108] [\q 108/] abhāvitapaññā therā bhikkhū bāhulikā bhavissanti sāthalikā okkamane
pubbaṅgamā paviveke nikkhittadhurā. Na viriyaṃ ārabhissanti appattassa pattiyā
anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya. Tesaṃ pacchimā janatā
diṭṭhānugatiṃ āpajjissati. Sāpi bhavissati bāhulikā sāthalikā okkamane pubbaṅgamā
paviveke nikkhittadhurā na viriyaṃ ārabhissati appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya
asacchikatassa sacchikiriyāya. Iti kho bhikkhave dhammasandosā vinayasandoso,
vinayasandosā dhammasandoso. Idaṃ bhikkhave pañcamaṃ anāgatabhayaṃ etarahi
asamuppannaṃ āyatiṃ samuppajjissati. Taṃ vo paṭibujjhitabbaṃ paṭibujjhitvā ca tassa
pahānāya vāyamitabbaṃ.
Imāni kho bhikkhave pañca anāgatabhayāni etarahi asamuppannāni āyatiṃ samuppajjissanti.
Tāni vo paṭibujjhitabbāni. Paṭibujjhitvā ca tesaṃ pahānāya vāyamitabbanti.
5. 2. 3. 10
(Catutthaanāgatabhaya suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
30. Pañcimāni bhikkhave anāgatabhayāni etarahi asamuppannāni āyatiṃ samuppassajjinti.
Tāni vo paṭibujjhitabbāni. Paṭibujjhitvā ca tesaṃ pahānāya vāyamitabbaṃ. Katamāni pañca?
Bhavissanti bhikkhave bhikkhū anāgatamaddhānaṃ cīvare kalyāṇakāmā. Te cīvare
kalyāṇakāmā samānā riñcissanti paṃsukulikattaṃ. Riñcissanti araññe3 vanapatthāni pantāni
senāsanāni. Gāmanigamarājadhānīsu osaritvā vāsaṃ kappessanti. Cīvarahetu ca
anekavihitaṃ anesanaṃ appatirūpaṃ āpajjissanti. Idaṃ bhikkhave paṭhamaṃ anāgatabhayaṃ.
Etarahi asamuppannaṃ āyatiṃ samuppajjissati. Taṃ vo paṭibujjhitabbaṃ. Paṭibujjhitvā tassa
pahānāya vāyamitabbaṃ.
1. Sussūsissanti machasaṃ 2. Kavitā machasaṃ 3. Arañña machasaṃ

[BJT Page 174] [\x 174/]
[PTS Page 109] [\q 109/]
Puna ca paraṃ bhikkhave bhavissanti bhikkhū anāgatamaddhānaṃ piṇḍapāte kalyāṇakāmā.
Te piṇḍapāte kalyāṇakāmā samānā riñcissanti piṇḍapātikattaṃ, riñcissanti
araññe1vanapatthāni pantāni senāsanāni. Gāmanigamarājadhānisu osaritvā vāsaṃ
kappessanti jivhaggena rasaggāni pariyesamānā, piṇḍapātahetucca anekavihitaṃ anesanaṃ
appatirūpaṃ āpajjissanti. Idaṃ bhikkhave dutiyaṃ anāgatabhayaṃ etarahi asamuppannaṃ
āyatiṃ samuppajjissati taṃ vo paṭibujjhitabbaṃ. Paṭibujjhitvā ca tassa pahānāya
vāyamitabbaṃ.

Puna ca paraṃ bhikkhave bhavissanti bhikkhū anāgatamaddhānaṃ senāsane kalyāṇakāmā.
Te senāsane kalyāṇakāmā samānā riñcissanti rukkhamūlikattaṃ. Riñcissanti
araññe1vanapatthāni pantāni senāsanāni. Gāmanigamarājadhānisu osaritvā vāsaṃ
kappessanti. Senāsanahetucca2 anekavihitaṃ anesanaṃ appatirūpaṃ āpajjissanti. Idaṃ
bhikkhave tatiyaṃ anāgatabhayaṃ etarahi asamuppannaṃ āyatiṃ samuppajjissati taṃ vo
paṭibujjhitabbaṃ. Paṭibujjhitvā ca tassa pahānāya vāyamitabbaṃ.

Puna ca paraṃ bhikkhave bhavissanti bhikkhū anāgatamaddhānaṃ
bhikkhunīsikkhamānāsamaṇuddesehi saṃsaṭṭhā viharissanti bhikkhunīsikkhamānā
samaṇuddesehi saṃsagge kho pana bhikkhave sati etaṃ pāṭikaṅkhaṃ "anabhiratā vā
brahmacariyaṃ carissanti, aññataraṃ vā saṃkiliṭṭhaṃ āpattīṃ āpajjissanti, sikkhaṃ vā
paccakkhāya hīnāyāvattissanti" idaṃ bhikkhave catutthaṃ anāgatabhayaṃ etarahi
asamuppannaṃ āyatiṃ samuppajjissati. Taṃ vo paṭibujjhitabbaṃ paṭibujjhitvā ca tassa
pahānāya vāyamitabbaṃ.

Puna ca paraṃ bhikkhave bhavissanti bhikkhū anāgatamaddhānaṃ ārāmikasamaṇuddesehi
saṃsaṭṭhā viharissanti. Ārāmikasamaṇuddesehi saṃsagge kho pana bhikkhave sati etaṃ
pāṭikaṅkhaṃ: "anekavihitaṃ sannidhikāraparibhogaṃ [PTS Page 110] [\q 110/] anuyuttā
viharanti. 3 Oḷārikampi nimittaṃ karissanti paṭhaviyāpi haritaggepi idaṃ bhikkhave
pañcamaṃ anāgatabhayaṃ etarahi asamuppannaṃ āyatiṃ samuppajjissati. Taṃ vo
paṭibujjhitabbaṃ. Paṭibujjhitvā ca tassa pahānāya vāyamitabbaṃ.
Imāni kho bhikkhave pañca anāgatabhayāni etarahi asamuppannāni āyatiṃ samuppajjissanti,
tāni vo paṭibujjhitabbāni, paṭibujhitvā ca tesaṃ pahānāya vāyamitabbanti.
Anāgatabhayavaggo tatiyo
Tassuddānaṃ:
Duve ca cetovimutti4 dve ca dhammavihārino
Yodhājivā ca dve vuttā cattāro ca anāgatā'ti

1. Arañña machasaṃ 2. Senāsana hetu ca machasaṃ
3. Viharissanti machasaṃ
4. Devaceto vimutti phalā ca machasaṃ *yodhājiva vaggo sīmu machasaṃ

[BJT Page 176] [\x 176/]
4. Theravaggo
5. 2. 4. 1
(Rajanīya suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)
31. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṃ appiyo ca
hoti amanāpo ca agaru ca abhāvanīyo ca katamehi pañcahi?
Rajanīye rajjani, dussanīye1 dussati, mohanīye2 muyhati, kuppanīye3 kuppati, madanīye
majjati. Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu
sabrahmacārinaṃ appiyo ca hoti amanāpo ca agaru ca abhāvanīyo cā'ti.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārinaṃ piyo ca hoti
manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi?
[PTS Page 111] [\q 111/]
Rajanīye na rajjati, dussanīye1 na dussati, mohanīye2 na muyhati, kuppanīye3 na kuppati,
madanīye na majjati. Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu
sabrahmacārīnaṃ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo cā'ti.

5. 2. 4. 2
(Vītarāga suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
32. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṃ appiyo ca
hoti amanāpo ca agaru ca abhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi?
Avītarāgo hoti, avītadoso hoti, avītamoho hoti, makkhī ca, paḷāsī ca. Imehi kho bhikkhave
pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṃ appiyo ca hoti amanāpo
ca agaru ca abhāvanīyo ca.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṃ piyo ca hoti
manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi?
Vītarāgo hoti, vitadoso hoti. Vītamoho hoti, amakkhī ca, apaḷāsī ca. Imehi kho bhikkhave
pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṃ piyo ca hoti manāpo ca
garu ca bhāvanīyo cāti.


1. Dusanīye sīmu 2. Muhanīyo, sīmu 3. Kupanīye, sīmu.

[BJT Page 178] [\x 178/]
5. 2. 4. 3
(Kuhaka suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)
33. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārinaṃ appiyo ca
hoti amanāpo ca agaru ca abhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi?
Kuhako ca hoti, lapako ca, nemittiko ca, 1 nippesiko ca, lābhena lābhaṃ nijigiṃsitā2 ca. Imehi
kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārinaṃ appiyo ca
hoti amanāpoca agaru ca abhāvanīyo cā'ti.
[PTS Page 112] [\q 112/]
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṃ piyo ca hoti
manāpo ca, garu ca bhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi?
Na ca kuhako hoti, na ca lapako, na ca nemittiko, 1 na ca nippesiko, na ca lābhena lābhaṃ
nijigiṃsitā. 2 Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu
sabrahmacārīnaṃ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo cāti.

5. 2. 4. 4
(Assaddhasuttaṃ)
(Sāvatthi nidānaṃ:)
34. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṃ appiyo ca
hoti amanāpo ca agaru ca abhāvanīyo ca katamehi pañcahi?
Assaddho hoti, ahiriko hoti, anottappī hoti, kusito hoti, duppañño hoti. Imehi kho
bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṃ appiyo ca hoti
amanāpo ca, agaru ca abhāvanīyo cā'ti.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṃ piyo ca hoti
manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca katamehi pañcahi?
Saddho hoti, hirimā hoti, ottappī hoti, āraddhaviriyo hoti, paññavā hoti, imehi kho
bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārinaṃ piyo ca hoti
manāpo ca garu ca bhāvanīyo cā'ti.

1. Nimittiko ca syā 2. Nijigīsitā machasaṃ

[BJT Page 180] [\x 180/]
5. 2. 4. 5
(Akkhamasuttaṃ)

(Sāvatthinidānaṃ:)
35. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṃ appiyoca
hoti amanāpo ca agaru ca abhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi?
Akkhamo hoti rūpānaṃ, akkhamo saddānaṃ, akkhamo gandhānaṃ, akkhamo rasānaṃ,
akkhamo phoṭṭhabbānaṃ. [PTS Page 113] [\q 113/] imehi kho bhikkhave pañcahi
dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṃ appiyo ca hoti amanāpo ca agaru
ca abhāvanīyo cā'ti.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannanāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṃ piyo ca hoti
manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi?
Khamo hoti rūpānaṃ, khamo saddānaṃ, khamo gandhānaṃ, khamo rasānaṃ, khamo
phoṭṭhabbānaṃ. Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu
sabrahmacārīnaṃ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo cā'ti.

5. 2. 4. 6
(Paṭisambhidāsuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)
36. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṃ piyo ca hoti
manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi?
Atthapaṭisambhidāpatto1 hoti, dhammapaṭisamhidāpatto hoti. Niruttipaṭisamhidāpatto hoti.
Paṭibhānapaṭisamhidāpatto hoti. Yāni tāni sabrahmacārīnaṃ uccāvacāni kiṃkaraṇiyāni,
tattha dakkho hoti analaso tatrūpāyāya vimaṃsāya samannāgato alaṃ kātuṃ alaṃ
saṃvidhātuṃ
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṃ piyo
ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo cā'ti.


1. Atthapaṭisamhidāppatto machasaṃ

[BJT Page 182] [\x 182/]
5. 2. 4. 7
(Sīlasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)
37. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṃ piyo ca hoti
manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi:
Sīlavā hoti pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu
bhayadassāvī samādāya sikkhati sikkhāpadesu, bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo, ye
te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā [PTS Page 114] [\q 114/] pariyosānakalyāṇā
sātthā savyañjanā kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacāriyaṃ abhivadanti, tathārūpāssa
dhammā bahussutā honti dhatā1 vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā.
Kalyāṇavāco hoti kalyāṇavākkaraṇo poriyā vācāya samannāgato vissaṭṭhāya anelagalāya
atthassa viññāpaniyā. Catuntaṃ jhanānaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ
nikāmalābhī hoti akicchalābhī. Akasiralābhī. Āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ
paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṃ piyo
ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo cā'ti.

5. 2. 4. 8
(Therasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)
38. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu bahujanāhitāya2paṭipanno
hoti, bahujanāsukhāya3 bahuno janassa anatthāya ahitāya dukkhāya devamanussānaṃ.
Katamehi pañcahi:
Thero hoti rattaññu cirapabbajito. Ñāto hoti yasassī
gahaṭṭhapabbajitānaṃ4bahujanaparivāro. Lābhī hoti
cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṃ. Bahussuto hoti sutadharo
sutasannicayo, ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā
savyañjanā kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ abhivadanti, tathārūpāssa
dhammā bahussutā honti dhatā1 vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā.
5 Micchādiṭṭhiko hoti viparītadassano. So bahujanaṃ saddhammā vuṭṭhāpetvā
asaddhamme patiṭṭhāpeti. Thero bhikkhu rattaññu cirapabbajitotipissa [PTS Page 115 [\q
115/] 6]diṭṭhānugatiṃ āpajjanti. Ñāto thero bhikkhu yasassī gahaṭṭhapabbajitānaṃ.
2Bahujanaparivārotipissa6 diṭṭhānugatiṃ āpajjanti. Lābhī thero bhikkhu
cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānantipissa 6diṭṭhānugatiṃ
āpajjanti. Bahussuto thero bhikkhu sutadharo sutasannicayotipissa6 diṭṭhānugatiṃ āpajjanti.
1. Dhātā machasaṃ 2. Bahujana ahitāya machasaṃ 3. Bahujana asukhāya machasaṃ 4.
Sagahaṭṭhapabbajitānaṃ machasaṃ
5. Appaṭividdhā machasaṃ 6. Itipissa machasaṃ

[BJT Page 184] [\x 184/]
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu bahujanāhitāya
paṭipanno hoti bahujanāsukhāya bahuno janassa anatthāya ahitāya dukkhāya
devamanussānanti. 1

Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato thero bhikkhu bahujanahitāya paṭipanno hoti
bahujanasukhāya bahuno janassa atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ. Katamehi
pañcahi: thero hoti rattaññu cirapabbajito. Ñāto hoti yasassī
gahaṭṭhapabbajitānaṃ2bahujanaparivāro. Lābhī hoti
cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṃ. Bahussuto hoti sutadharo
sutasannicayo, ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā
savyañjanā3kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ abhivadanti, tathārūpāssa
dhammā bahussutā honti, dhatā4 vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā.
Sammādiṭṭhiko hoti aviparītadassano.
So bahujanaṃ asaddhammā vuṭṭhāpetvā saddhamme patiṭṭhāpeti. Thero bhikkhu rattaññu
cirapabbajitotipissa5 diṭṭhānugatiṃ āpajjanti. Ñāto thero bhikkhu yasassī
gahaṭṭhapabbajitānaṃ bahujanaparivārotipissa5 diṭṭhānugatiṃ āpajjanti. Lābhī thero
bhikkhu bahujanahitāya paṭipanno hoti bahujanasukhāya bahuno janassa atthāya hitāya
sukhāya devamanussānaṃ bahussuto thero bhikkhu sutadharo sutasannicayotipissa5
diṭṭhānugatiṃ āpajjanti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu bahujanahitāya
paṭipanno hoti bahujanasukhāya [PTS Page 116] [\q 116/] bahuno janassa atthāya hitāya
sukhāya devamanussānanti.

5. 2. 4. 9
(Paṭhamasekhasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)
39. Pañcime bhikkhave dhammā sekhassa bhikkhuno parihānāya saṃvattanti. Katame pañca:
Kammārāmatā, bhassārāmatā, niddārāmatā, saṅgaṇikārāmatā, yathāvimuttaṃ cittaṃ na
paccavekkhati. Ime kho bhikkhave pañca dhammā sekhassa bhikkhuno parihānāya
saṃvattanti.
Pañcime bhikkhave dhammā sekhassa bhikkhuno aparihānāya saṃvattanti. Katame pañca:
na kammārāmatā, na bhassārāmatā, na niddārāmatā, na saṅgaṇikārāmatā, yathāvimuttaṃ
cittaṃ paccavekkhati. Ime kho bhikkhave pañca dhammā sekhassa bhikkhuno aparihānāya
saṃvattanti.

1. Devamanussānaṃ machasaṃ 2. Sagahaṭṭhapabbajitānaṃ machasaṃ
3. Sātthaṃ savyañjanaṃ machasaṃ 4. Dhātā machasaṃ 5. Iti pissa machasaṃ
[BJT Page 186] [\x 186/]
5. 2. 4. 10
(Dutiyasekhasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)
40. Pañcime bhikkhave dhammā sekhassa bhikkhuno parihānāya saṃvattanti. Katame pañca:
Idha bhikkhave sekho bhikkhu bahukicco hoti bahukaraṇīyo vyatto kiṃkaraṇīyesu. Riñcati
paṭisallānaṃ. Nānuyuñjati ajjhattaṃ cetosamathaṃ. Ayaṃ bhikkhave paṭhamo dhammo
sekhassa bhikkhuno parihānāya saṃvattati.
Puna ca paraṃ bhikkhave sekho bhikkhu appamattakena kammena divasaṃ atināmeti.
Riñcati paṭisallānaṃ. Nānuyuñjati ajjhattaṃ [PTS Page 117] [\q 117/] cetosamathaṃ ayaṃ
bhikkhave dutiyo dhammo sekhassa bhikkhuno parihānāya saṃvattati
Puna ca paraṃ bhikkhave sekho bhikkhu saṃsaṭṭho viharati gahaṭṭhapabbajitehi
ananulomikena gihisaṃsaggena. Riñcati paṭisallānaṃ. Nānuyuñjati ajjhattaṃ cetosamathaṃ
ayaṃ bhikkhave tatiyo dhammo sekhassa bhikkhuno parihānāya saṃvattati.

Puna ca paraṃ bhikkhave sekho bhikkhu atikālena1 gāmaṃ pavisati, atidivā paṭikkamati.
Riñcati paṭisallānaṃ. Nānuyuñjati ajjhattaṃ cetosamathaṃ ayaṃ bhikkhave catuttho dhammo
sekhassa bhikkhuno parihānāya saṃvattati.

Puna ca paraṃ bhikkhave sekho bhikkhu yāyaṃ kathā ābhisallekhikā2 cetovivaraṇasappāyā
seyyathīdaṃ appicchakathā santuṭṭhikathā pavivekakathā asaṃsaggakathā viriyāramhakathā
sīlakathā samādhikathā paññākathā vimuttikathā vimuttiñāṇadassanakathā, evarūpāya3
kathāya na nikāmalābhī hoti kicchalābhī 4kasiralābhī. 5 Riñcati paṭisallānaṃ. Nānuyuñjati
ajjhattaṃ ceto samathaṃ. Ayaṃ bhikkhave pañcamo dhammo sekhassa bhikkhuno parihānāya
saṃvattati. Ime kho bhikkhave pañca dhammā sekhassa bhikkhuno parihānāya saṃvattanti.
Pañcime bhikkhave dhammā sekhassa bhikkhuno aparihānāya saṃvattanti. Katame pañca:
idha bhikkhave sekho bhikkhu na bahukicco hoti na bahukaraṇīyo viyatto kiṃ karaṇīyesu.
Na riñcati paṭisallānaṃ. Anuyuñjati ajjhattaṃ cetosamathaṃ. Ayaṃ bhikkhave paṭhamo
dhammo sekhassa bhikkhuno aparihānāya saṃvattati.
Puna ca paraṃ bhikkhave sekho bhikkhu na appamattakena kammena divasaṃ atināmeti, na
riñcati paṭisallānaṃ. Anuyuñjati ajjhattaṃ cetosamathaṃ. Ayaṃ bhikkhave dutiyo dhammo
sekhassa bhikkhuno aparihānāya saṃvattati.


1. Akālena machasaṃ 2. Abhisallekhikā syā, sīmu

3. Evarūpiyā machasaṃ, sīmu 4. Na akicchalābhī machasaṃ 5. Na akasiralābhī machasaṃ

[BJT Page 188] [\x 188/]

Puna ca paraṃ bhikkhave sekho bhikkhu asaṃsaṭṭho viharati gahaṭṭhapabbajitehi
ananulomikena gihīsaṃsaggena. Na riñcati paṭisallānaṃ. Anuyuñjati ajjhattaṃ [PTS Page 118]
[\q 118/] cetosamathaṃ. Ayaṃ bhikkhave tatiyo dhammo sekhassa bhikkhuno
aparihānāya saṃvattati.

Puna ca paraṃ bhikkhave sekho nātikālena2 gāmaṃ pavisati, nātidivā paṭikkamati. Na
riñcati paṭisallānaṃ. Anuyuñjati ajjhattaṃ cetosamathaṃ. Ayaṃ bhikkhave catuttho dhammo
sekhassa bhikkhuno aparihānāya saṃvattati.


Puna ca paraṃ bhikkhave sekho bhikkhu yāyaṃ kathā ābhisallekhikā2cetovivaraṇasappāyā
seyyathīdaṃ: appicchakathā santuṭṭhikathā paviveka kathā asaṃsaggakathā
viriyāramhakathā silakathā samādhikathā paññākathā vimuttikathā vimuttiñāṇassakathā,
evarūpāya3 kathāya nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī na riñcati paṭisallānaṃ.
Anuyuñjati ajjhattaṃ cetosamathaṃ. Ayaṃ bhikkhave pañcamo dhammo sekhassa bhikkhuno
aparihānāya saṃvattati.
Ime kho bhikkhave pañcadhammā sekhassa bhikkhuno aparihānāya saṃvattati.

Theravaggo catuttho
Tassuddānaṃ:
Rajanīyaṃ vītarāgā kuhako'saddha akkhamā4
Paṭisamhidā ca sīlena thero sekhā pare duveti.


1. Na atikālena machasaṃ 2. Abhisallekhikā syā, sīmu
3. Evarūpiyā machasaṃ,sīmu. 4. Rajanīyo cītarāgo kuhakāssaddha akkhamā machasaṃ

[BJT Page 190] [\x 190/]
5. Kakudhavaggo
5. 2. 5. 1
(Paṭhamasampadāsuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
41. Pañcimā bhikkhave sampadā. Katamā pañca?
Saddhāsampadā sīlasampadā sutasampadā cāgasampadā paññāsampadā. Imā kho
bhikkhave pañca sampadāti.
[PTS Page 119] [\q 119/]

5. 2. 5. 2. (Dutiyasampadāsuttaṃ)
(Sāvatthi nidānaṃ:)
42. Pañcimā bhikkhave sampadā. Katamā pañca?
Sīlasampadā samādhisampadā paññāsampadā vimuttisampadā.
Vimuttiñāṇadassanasampadā. Imā kho bhikkhave pañca sampadāti.

5. 2. 5. 3
(Aññabyākaraṇasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
43. Pañcimāni bhikkhave aññabyākaraṇāni. 1 Katamāni pañca?
Mandattā momuhattā aññaṃ byākaroti, pāpiccho icchāpakato aññaṃ byākaroti, ummādā
cittavikkhepā aññaṃ byākaroti, adhimānena aññaṃ byākaroti, sammadeva aññaṃ byākaroti.
Imāni kho bhikkhave pañca aññabyākaraṇānīti. 2

5. 2. 5. 4
(Phāsuvihārasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)
44. Pañcime bhikkhave phāsuvihārā. Katame pañca?
Idha bhikkhave bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ
vicekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Vitakkavicārānaṃ vupasamā
ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ
dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca
sampajāno, sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yantaṃ ariyā ācikkhanti upakkhako satimā
sukhavihārīti, tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ
paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati. Ime kho
bhikkhave pañca phāsuvihārāti.

1. Aññābyākaraṇāni machasaṃ sīmu. 2. Aññābyākaraṇānīti machasaṃ. Sīmu

[BJT Page 192] [\x 192/]
5. 2. 5. 5
(Akuppasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)
45. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu na cirasseva akuppaṃ paṭivijjhati.
Katamehi pañcahi:
[PTS Page 120] [\q 120/]
Idha bhikkhave bhikkhu atthapaṭisamhidāpatto1 hoti, dhammapaṭisamhidāpatto hoti,
niruttipaṭisamhidāpatto hoti, paṭibhānapaṭisamhidāpatto hoti, yathā vimuttaṃ cittaṃ
paccavekkhati.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu na cirasseva akuppaṃ
paṭivijjhatiti.

5. 2. 5. 6
(Dutiya akuppasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)
46. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu ānāpānasatiṃ āsevanto na cirasseva
akuppaṃ paṭivijjhati. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu appaṭṭho hoti appakicco subharo susantoso jīvitaparikkhāresu.
Appāhāro hoti anodarikattaṃ anuyutto. Appamiddho hoti jāgariyaṃ anuyutto. Bahussuto
hoti sutadharo sutasannicayo, ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā
sātthā savyañjanā kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ abhivadanti, tathārūpāssa
dhammā bahussutā honti dhatā2 vavasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā.
Yathāvimuttaṃ cittaṃ paccavekkhati.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu ānāpānasatiṃ āsevanto na
cirasseva akuppaṃ paṭivijjhatiti.
5. 2. 5. 7
(Tatiya akuppasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)
47. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu ānāpānasatiṃ bhāvento na cirasseva
akuppaṃ paṭivijjhati. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu appaṭṭho hoti appakicco subharo susantoso jīvitaparikkhāresu.
Appāhāro hoti anodarikattaṃ anuyutto. Appamiddho hoti jāgariyaṃ anuyutto. [PTS Page
121] [\q 121/] yāyaṃ kathā ābhisallekhikā3cetovivaraṇasappāyā seyyathīdaṃ. ?
Appicchakathā santuṭṭhīkathā pavivekathā asaṃsaggakathā viriyāramhakathā sīlakathā
samādhikathā paññākathā vimuttikathā vimuttiñāṇassakathā, evarūpāya4 kathāya
nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī. Yathāvimuttaṃ cittaṃ paccavekkhati.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu ānāpānasatiṃ bhāvento na
cirasseva akuppaṃ paṭivijjhatī'ti.


1. Paṭisambhidāppatto machasaṃ (sabbattha) 2. Dhātā machasaṃ
3. Abhisallekhikā syā sīmu 4. Evarūpiyā machasā sīmu.

[BJT Page 194] [\x 194/]

5. 2. 5. 8
(Catuttha akuppasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
48. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu ānāpānasatiṃ bahulīkaronto na
cirasseva akuppaṃ paṭivijjhati. Katamehi pañcahi?
Idha bhikkhave, bhikkhu appaṭṭho hoti appakicco subharo hoti susantoso
jīvitaparikkhāresu. Appāhāro hoti ānodarikattaṃ anuyutto. Appamiddho hoti jāgariyaṃ
anuyutto. Āraññako hoti. Pantasenāsano. Yathāvimuttacittaṃ paccavekkhati.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu ānāpānasatiṃ bahulīkaronto
na cirasseva akuppaṃ paṭivijjhatīti.

5. 2. 5. 9
(Sīhasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)
49. Sīho bhikkhave migarājā sāyanhasamayaṃ āsayā nikkhamati. Āsayā nikkhamitvā
vijamhati. Vijamhitvā samannā catuddisaṃ anuviloketi. Samantā catuddisaṃ anuviloketvā
tikkhattuṃ sīhanādaṃ nadati. Tikkhattuṃ sīhananādaṃ naditvā gocarāya pakkamati.
So hatthissa cepi pahāraṃ deti, sakkaccaññeva pahāraṃ deti no asakkaccaṃ mahisassa1 cepi
pahāraṃ deti, sakkaccaññeva pahāraṃ deti no asakkaccaṃ. Gavassa cepi pahāraṃ deti,
sakkaccaññeva pahāraṃ deti no asakkaccaṃ. Dīpissa cepi pahāraṃ deti, sakkaccaññeva
pahāraṃ deti no asakkaccaṃ. Khuddakānaṃ [PTS Page 122] [\q 122/] cepi pāṇānaṃ
pahāraṃ deti antamaso sasabiḷārānampi, sakkaccaññeva pahāraṃ deti no asakkaccaṃ. Taṃ
kissa hetu? Mā me yoggapatho nassāti.
Sihoti kho bhikkhave, tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ arahato sammā sambuddhassa. Yaṃ kho
bhikkhave tathāgato parisāya dhammaṃ deseti, idamassa hoti sīhanādasmiṃ.
Bhikkhūnaṃ cepi bhikkhave tathāgato dhammaṃ deseti, sakkaccaññeva tathāgato dhammaṃ
deseti no asakkaccaṃ. Bhikkhunīnaṃ cepi bhikkhave tathāgato dhammaṃ deseti.
Sakkaccaññeva tathāgato dhammaṃ deseti no asakkaccaṃ upāsakānaṃ cepi bhikkhave
tathāgato dhammaṃ deseti, sakkaccaññeva tathāgato dhammaṃ deseti no asakkaccaṃ.
Upāsikānañcepi bhikkhave tathāgato dhammaṃ deseti, sakkaccaññeva tathāgato dhammaṃ
deseti no asakkaccaṃ. Puthujjanānañcepi bhikkhave tathāgato dhammaṃ deseti antamaso
annahāranesādānampi, sakkaccaññeva tathāgato dhammaṃ deseti no asakkaccaṃ taṃ kissa
hetu? Dhammagaru bhikkhave tathāgato dhammagāravoti.


1. Mahiṃsassa machasaṃ

[BJT Page 196] [\x 196/]
5. 2. 5. 10
(Kakudhasuttaṃ)
50. Evaṃ me sutaṃ: ekaṃ samayaṃ bhagavā kosambiyaṃ viharati ghositārāme. Tena kho pana
samayena kakudho nāma koliyaputto āyasmato mahāmoggallānassa upaṭṭhāko adhunā
kālakato aññataraṃ manomayaṃ kāyaṃ upapanno. Tassa evarūpo attabhāvapaṭilābho hoti:
seyyathāpi nāma dve vā tīṇivā māgadhakāni gāmakkhettāni. So tena attabhāvapaṭilābhena
nevattānaṃ no paraṃ vyābādheti.
Atha kho kakudho devaputto yenāyasmā mahāmoggallāno tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā
āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ [PTS Page 123]
[\q 123/] ṭhito kho kakudho devaputto āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ etadavoca:
devadattassa bhante evarūpaṃ icchāgataṃ uppajji "ahaṃ bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmi " ti.
Sahacittuppādā ca bhante devadatto tassā iddhiyā parihīno'ti. Idamavoca kakudho
devaputto idaṃ vatvā āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā
tatthevantaradhāyi.

Atha kho āyasmā mahāmoggallāno yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā
bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā
mahāmoggallāno bhagavantaṃ etadavoca:

"Kakudho nāma bhante, koliyaputto mamaṃ upaṭṭhāko adhunā kālakato aññataraṃ
manomayaṃ kāyaṃ upapanno. Tassa evarūpo attabhāva paṭilābho hoti: seyyathāpi nāma dve
vā tīṇi vā māgadhakāni gāmakkhettāni. So tena attabhāvapaṭilābhena nevattānaṃ no paraṃ
vyābādheti. Atha kho bhante kakudho devaputto yenāhaṃ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā
maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho bhante kakudho devaputto maṃ
etadavoca: devadattassa bhante, evarūpaṃ icchāgataṃ uppajji 'ahaṃ bhikkhusaṅghaṃ
pariharissāmi'ti sahacittuppādā ca bhante devadatto tassā iddhiyā parihīno'ti. Idamavoca
bhante, kakudho devaputto. Idaṃ vatvā maṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā
tatthevantaradhāyi"ti.

Kiṃ pana te moggallāna, kakudho devaputto cetasā ceto paricca vidito. Yaṃ kiñci kakudho
devaputto bhāsati, sabbaṃ taṃ tatheva hoti no aññathāti?
" Cetasā ceto paricca vidito me bhante kakudho devaputto. Yaṃ kiñci kakudho devaputto
bhāsati, sabbaṃ taṃ tatheva hoti no aññathā'ti. Rakkhassetaṃ moggallāna vācaṃ. 1 Idāni so
moghapuriso attanāva attānaṃ pātukarissatiti.

1. Rakkhassetaṃ moggallāna vācaṃ rakkhassetaṃ
Moggallāna vācaṃ machasaṃ vinayapiṭakepi

[BJT Page 198] [\x 198/]
Pañcime moggallāna satthāro santo saṃvijjamānā lokasmiṃ. Katame pañca: [PTS Page 124]
[\q 124/] idha moggallāna, ekacco sattā aparisuddhasīlo samāno parisuddhasīlombhiti
paṭijānāti, parisuddhaṃ me sīlaṃ pariyodātaṃ asaṃkiliṭṭhanti. Tamenaṃ sāvakā evaṃ jānanti
" ayaṃ kho bhavaṃ satthā aparisuddhasīlo samāno parisuddhasīlomhīti paṭijānāti,
parisuddhaṃ me sīlaṃ pariyodātaṃ asaṃkiliṭṭhanti. Mayaṃ ceva kho pana gihīnaṃ
āroceyyāma, nāssassa manāpaṃ. Yaṃ kho panassa amanāpaṃ, kathannu1 mayaṃ tena
samudācareyyāma. Sammannati kho pana
civarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārena. Yaṃ tumo karissati tumova
tena paññāyissatī"ti. Evarūpaṃ kho pana moggallāna, satthāraṃ sāvakā sīlato rakkhananti.
Evarūpo ca pana satthā sāvakehi sīlato rakkhaṃ paccāsiṃsati. (1)

Puna ca paraṃ moggallāna, idhekacco satthā aparisuddhājīvo samāno parisuddhājivomhiti
paṭijānāti, parisuddho me ājīvo pariyodāto asaṅkiliṭṭhoti. Tamenaṃ sāvakā evaṃ jānanti "
ayaṃ kho bhavaṃ satthā aparisuddhājīvo samāno parisuddhājīvomhiti paṭijānāti,
parisuddho me ājīvo pariyodāto asaṅkiliṭṭhoti. Mayaṃ ceva kho pana gihīnaṃ āroceyyāma,
nāssassa manāpaṃ. Amanāpaṃ, yaṃ kho panassa amanāpaṃ kathannu mayaṃ tena
samudācareyyāma. Sammannati kho pana civarapiṇḍapātasenāsana
gilānappaccayabhesajjaparikkhārena. Yaṃ tumo karissati tumova tena paññāyissati"ti.
Evarūpaṃ kho moggallāna satthāraṃ sāvakā ājīvato rakkhanti. Evarūpo ca pana satthā
sāvakehi ājīvato rakkhaṃ paccāsiṃsati. (2)

Puna ca paraṃ moggallāna, idhekacco satthā aparisuddhadhammadesano samāno
parisuddhadhammadesanomhīti paṭijānāti, parisuddho me dhammadesanā pariyodātā
asaṃkiliṭṭhāti. Tamenaṃ sāvakā evaṃ jānanti "ayaṃ kho bhavaṃ satthā
aparisuddhadhammadesano samāno [PTS Page 125] [\q 125/]
parisuddhadhammadesanomhīti paṭijānāti, parisuddhā me dhammadesanā pariyodātā
asaṃkiliṭṭhāti. Mayaṃ ceva kho pana gihīnaṃ āroceyyāma, nāssassa manāpaṃ. Yaṃ kho
panassa amanāpaṃ, kathannu taṃ mayaṃ tena samudācareyyāma. Sammannati kho pana
cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārena. Yaṃ tumo karissati, tumova
tena paññāyissati"ti. Evarūpaṃ kho moggallāna satthāraṃ sāvakā dhammadesanato
rakkhanti. Evarūpo ca pana satthā sāvakehi dhammadesanato rakkhaṃ paccāsiṃsati (3)

Puna ca paraṃ moggallāna, idhekacco satthā aparisuddhaveyyākaraṇo samāno
parisuddhaveyyākaraṇomhīti paṭijānāti, parisuddhaṃ me veyyākaraṇaṃ paridotaṃ
asaṃkiliṭṭhanti. Tamenaṃ sāvakā evaṃ jānanti "ayaṃ kho bhavaṃ satthā
aparisuddhaveyyākaraṇo samāno parisuddhaveyyākaraṇomhīti paṭijānāti, parisuddhaṃ me
veyyākaraṇaṃ pariyodātaṃ asaṃkiliṭṭhanti. Mayaṃ ceva kho pana gihīnaṃ āroceyyāma,

1. Kathaṃ naṃ machasaṃ

[BJT Page 200] [\x 200/]
Nāssassa manāpaṃ. Yaṃ kho panassa amanāpaṃ kathannu taṃ mayaṃ tena
samudācareyyāma. Sammannati kho pana
cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārena. Yaṃ tumo karissati, tumova
tena paññāyissati "ti. Evarūpaṃ kho moggallāna satthāraṃ sāvakā veyyākaraṇato rakkhanti.
Evarūpo ca pana satthā sāvakehi veyyākaraṇato rakkhaṃ paccāsiṃsati. (4)

Puna ca paraṃ moggallāna, idhekacco satthā aparisuddhañāṇadassano samāno
parisuddhañāṇadassanomhīti paṭijānāti, parisuddhaṃ me ñāṇadassanaṃ pariyodātaṃ
asaṃkiliṭṭhanti. Tamenaṃ sāvakā evaṃ jānanti "ayaṃ kho bhavaṃ satthā
aparisuddhañāṇadassano samāno parisuddhañaṇadassanomhīti paṭijānāti, parisuddhaṃ me
ñāṇadassanaṃ pariyodātaṃ asaṃkiliṭṭhanti. Mayaṃ ceva kho pana gihīnaṃ āroceyyāma,
nāssassa manāpaṃ. Yaṃ kho panassa amanāpaṃ, kathannu taṃ mayaṃ tena
samudācareyyāma. [PTS Page 126] [\q 126/] sammannati kho pana
civarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārena. Yaṃ tumo karissati, tumova
tena paññāyissati"ti. Evarūpaṃ kho moggallāna, satthāraṃ sāvakā ñāṇadassanato rakkhanti.
Evarūpo ca pana satthā sāvakehi ñāṇadassanato rakkhaṃ paccāsiṃsati (5)

Ime kho moggallāna, pañca satthāro santo saṃvijjamānā lokasmiṃ.

Ahaṃ kho pana moggallāna, parisuddhasīlo samāno parisuddhasīlomhīti paṭijānāmi,
parisuddhaṃ me sīlaṃ pariyodātaṃ asaṃkiliṭṭhanti. Na ca maṃ sāvakā sīlato rakkhanti. Na
cāhaṃ sāvakehi sīlato rakkhaṃ paccāsiṃsāmi.

Parisuddhājīvo samāno parisuddhājivomhīti paṭijānāmi, parisuddho me ājīvo pariyodāto
asaṃkiliṭṭhoti. Na ca maṃ sāvakā ājīvato rakkhanti. Na cāhaṃ sāvakehi ājīvato rakkhaṃ
paccāsiṃsāmi.
Parisuddhadhammadesano samāno parisuddhadhammadenomhīti paṭijānāmi, parisuddhā
me dhammadesanā pariyodātā asaṃkiliṭṭhāti. Na ca maṃ sāvakā dhammadesanato
rakkhanti. Na cāhaṃ sāvakehi dhammadesanato rakkhaṃ paccāsiṃsāmi.
Parisuddhaveyyākaraṇo samāno parisuddhaveyyākaraṇomhīti paṭijānāmi, parisuddhaṃ me
veyyākaraṇaṃ pariyodātaṃ asaṃkiliṭṭhanti. Na ca maṃ sāvakā veyyākaraṇato rakkhanti. Na
cāhaṃ sāvakehi veyyākaraṇato rakkhaṃ paccāsiṃsāmi.
Parisuddhañāṇadassano samāno parisuddhañāṇadassanomhīti paṭijānāmi, parisuddhaṃ me
ñāṇadassanaṃ pariyodātaṃ asaṃkiliṭṭhanti. Na ca maṃ sāvakā ñāṇadassanato rakkhanti. Na
cāhaṃ sāvakehi ñāṇadassanato rakkhaṃ paccāsiṃsāmīti.

Kakudhavaggo pañcamo
Tassuddānaṃ:
[PTS Page 127] [\q 127/]
Dve sampadā viyākaraṇaṃ phāsukuppena pañcamaṃ 1
Sutaṃ katā araññena siho ca kakudho2 dasāti.
Dutiyaṃ paṇṇāsakaṃ niṭṭhītaṃ.

1. Phāsu akuppa pañcamaṃ machasaṃ 2. Sīhabuddhena dasāti sīmu

[BJT Page 202] [\x 202/]

3. Tatiyaṃ paṇṇāsakaṃ
1. Phāsuvihāra vaggo

5. 3. 1. 1
(Sekhavesārajjasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)

1. Pañcime bhikkhave sekhavesārajjakaraṇā dhammā. Katame pañca:
Idha bhikkhave bhikkhu saddho hoti, sīlavā hoti, bahussuto hoti, āraddhaviriyo hoti,
paññavā hoti.

Yaṃ kho bhikkhave1 assaddhassa sārajjaṃ hoti, saddhassa taṃ sārajjaṃ na hoti. Tasmāyaṃ
dhammo sekhavesārajjakaraṇo.

Yaṃ bhikkhave dussīlassa sārajjaṃ hoti, sīlavato taṃ sārajjaṃ na hoti. Tasmāyaṃ dhammo
sekhavesārajjakaraṇo.

Yaṃ bhikkhave appassutassa sārajjaṃ hoti, bahussutassa taṃ sārajjaṃ na hoti. Tasmāyaṃ
dhammo sekhavesārajjakaraṇo.

Yaṃ bhikkhave kusītassa sārajjaṃ hoti, āraddhaviriyassa taṃ sārajjaṃ na hoti. Tasmāyaṃ
dhammo sekhavesārajjakaraṇo.

Yaṃ bhikkhave duppaññassa sārajjaṃ hoti, paññavato taṃ sārajjaṃ na hoti. Tasmāyaṃ
dhammo sekhavesārajjakaraṇo.

Ime kho bhikkhave pañca sekhavesārajjakaraṇā dhammāti.
[PTS Page 128] [\q 128/]

5. 3. 1. 2
(Saṅkitasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)
2. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu ussaṅkitaparisaṅkito hoti,
pāpabhikkhūti api akuppadhammo. Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave bhikkhu vesiyagocaro2 vā hoti, vidhavagocarovā hoti,
thullakumārigocaro3vā hoti, paṇḍakagocaro vā hoti. Bhikkhunī gocaro vā hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu ussaṅkita parisaṅkito hoti
pāpabhikkhūti api akuppadhammoti. 4

1. Yaṃ bhikkhave machasaṃ 2. Vesiyāgocaro machasaṃ

3. Thullakumārikā machasaṃ
4. Akuppadhammopi machasaṃ

[BJT Page 204] [\x 204/]
5. 3. 1. 3
(Mahācorasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)

3. Pañcahi bhikkhave, aṅgehi samannāgato mahācoro sandhimpi chindati. Nillopampi harati.
Ekāgārikampi karoti. Paripanthepi tiṭṭhati. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave mahācoro visamanissito ca hoti gahananissito ca balavanissito ca bhogacāgī
ca ekacāri ca.
Kathañca bhikkhave, mahācoro visamanissito hoti: idha bhikkhave mahācoro nadividuggaṃ
vā nissito hoti pabbatavisamaṃ vā. Evaṃ kho bhikkhave mahācoro visamanissito hoti.

Kathañca bhikkhave, mahācoro gahananissito hoti: idha bhikkhave mahācoro tiṇagahanaṃ
vā nissito hoti rukkhagahanaṃ vā gedhaṃ1 vā pana vanasaṇḍaṃ. Evaṃ kho bhikkhave
mahācoro gahananissito hoti.

Kathañca bhikkhave, mahācoro balavanissito hoti: idha bhikkhave mahācoro rājānaṃ vā
rājamahāmattaṃ vā nissito hoti. Tassa evaṃ hoti: sace maṃ koci [PTS Page 129] [\q 129/]
kiñci vakkhati, ime me rājāno vā rājamahāmattā vā pariyodhāya atthaṃ bhaṇissantīti. Sace
naṃ koci kiñci āha, tyāssa rājāno vā rājamahāmattā vā pariyodhāya atthaṃ bhaṇanti. Evaṃ
kho bhikkhave mahācoro balavanissito hoti.

Kathañca bhikkhave, mahācoro bhogacāgī hoti: idha bhikkhave mahācoro aḍḍho hoti
mahaddhano mahābhogo. Tassa evaṃ hoti: sace maṃ koci kiñci vakkhati, ito bhogena
paṭisantharissāmiti. Sace naṃ koci kiñci āha, tato bhogena paṭisantharati. Evaṃ kho
bhikkhave mahācoro bhogacāgī hoti.

Kathañca bhikkhave, mahācoro ekacāri hoti: idha bhikkhave mahācoro ekako niggahaṇāni
kattā hoti. Taṃ kissa hetu: mā me guyhamantā bahiddhā sambhedaṃ agamaṃsūti. Evaṃ kho
bhikkhave mahācoro ekacāri hoti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi aṅgehi samannāgato mahācoro sandhimpi chindati,
nillopampi harati, ekāgārikampi karoti, paripanthepi tiṭṭhati.


1. Rodhaṃ machasaṃ

[BJT Page 206] [\x 206/]

Evameva kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato pāpabhikkhu khataṃ upahataṃ
attānaṃ pariharati. Sāvajjo ca hoti sānuvajjo viññūnaṃ. Bahuñca1 apuññaṃ pasavati.
Katamehi pañcahi.

Idha bhikkhave, pāpabhikkhu visamanissito ca hoti gahananissito ca balavanissito ca
bhogacāhī ca ekacārī ca.

Kathañca bhikkhave, pāpabhikkhu visamanissito hoti: idha bhikkhave pāpabhikkhu
visamena kāyakammena samannāgato hoti, visamena vacīkammena samannāgato hoti,
visamena manokammena samannāgato hoti. Evaṃ kho bhikkhave pāpabhikkhu
visamanissito hoti.

Kathañca bhikkhave, pāpabhikkhu gahananissito hoti, [PTS Page 130] [\q 130/] idha
bhikkhave pāpabhikkhu micchādiṭṭhiko hoti antaggāhikāya diṭṭhiyā samannāgato evaṃ kho
bhikkhave pāpabhikkhu gahananissito hoti.

Kathañca bhikkhave, pāpabhikkhu balavanissito hoti: idha bhikkhave pāpabhikkhu rājānaṃ
vā rājamahāmattaṃ vā nissito hoti. Tassa evaṃ hoti: sace maṃ koci kiñci vakkhati, ime me
rājāno vā rājamahāmattā vā pariyodhāya atthaṃ bhaṇissantīti. Sace naṃ koci kiñci āha,
tyāssa rājānovā rājamahāmattā vā pariyodhāya atthaṃ bhaṇanti. Evaṃ kho bhikkhave
pāpabhikkhu balavanissito hoti.

Kathañca bhikkhave, pāpabhikkhu bhogacāgī hoti: idha bhikkhave pāpabhikkhu lābhī hoti
cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārānaṃ. Tassa evaṃ hoti: sace maṃ
koci kiñci vakkhati, ito lābhena paṭisantharissāmiti. Sace naṃ koci kiñci āha, tato lābhena
paṭisantharati. Evaṃ kho bhikkhave pāpabhikkhu bhogacāgī hoti.
Kathañca bhikkhave, pāpabhikkhu ekacāri hoti: idha bhikkhave pāpabhikkhu ekako3
paccantimesu janapadesu nivāsaṃ kappeti. So tattha kulāni upasaṅkamanto lābhaṃ labhati.
Evaṃ kho bhikkhave pāpabhikkhu ekacārī hoti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato pāpabhikkhu khataṃ upahataṃ
attānaṃ pariharati. Sāvajjo ca hoti sānuvajjo viññūnaṃ. Bahuñca apuññaṃ pasavatiti.


1. Bahu ca sīmu. 2. Samannāgato hoti sīmu. 3. Ekako va machasaṃ.

[BJT Page 208] [\x 208/]
5. 3. 1. 4
(Samaṇasukhumālasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ:)
4. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu samaṇesu samaṇasukhumālo hoti.
Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave, bhikkhu yācitova bahulaṃ cīvaraṃ paribhuñjati, appaṃ ayācito. Yācitova
bahulaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjati, appaṃ ayācito. Yācitova bahulaṃ senāsanaṃ paribhuñjati,
appaṃ ayācito. Yācitova bahulaṃ gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ paribhuñjati,
Appaṃ ayācito.

Yehi [PTS Page 131] [\q 131/] kho pana sabrahmacārihi saddhiṃ1 viharati, tyāssa
manāpeneva bahulaṃ kāyakammena samudācaranti, appaṃ amanāpena. Manāpeneva
bahulaṃ vacīkammena samudācaranti, appaṃ amanāpena. Manāpeneva bahulaṃ
manokammena samudācaranti, appaṃ amanāpena, manāpaṃ yeva bahulaṃ upahāraṃ2
upaharanti, appaṃ amanāpaṃ.

Yāni kho pana tāni vedayitāni cittasamuṭṭhānāni vā semhasamuṭṭhānāni vā
vātasamuṭṭhānāni vā sannipātikāni vā utuparināmajāni vā visamaparihārajāni vā
opakkamikāni vā kammavipākajāni vā, tānissa na bahudeva uppajjanti. Appābādho hoti.

Catunnaṃ jhānānaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhī hoti
akicchalābhī akasiralābhī.

Āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭhevadhamme sayaṃ abhiññā
sacchikatvā upasampajja viharati.

Ime kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu samaṇesu samaṇasukhumālo
hoti.

Yaṃ hi taṃ bhikkhave, sammā vadamāno vadeyya, 'samaṇesu samaṇasukhumālo'ti mameva
taṃ bhikkhave sammā vadamāno vadeyya, 'samaṇesu samaṇasukhumālo'ti.

Ahaṃ hi bhikkhave yācitova bahulaṃ cīvaraṃ paribhuñjāmi, appaṃ ayācito. Yācitova bahulaṃ
piṇḍapātaṃ paribhuñjāmi, appaṃ ayācito. Yācitova bahulaṃ senāsanaṃ paribhuñjāmi appaṃ
ayācito. Yācitova bahulaṃ gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ paribhuñjāmi. Appaṃ ayācito.


1. Sabrahmacārīhi sīmu
2. Manāpaṃ yeva upahāraṃ machasaṃ, syā

[BJT Page 210] [\x 210/]
Yehi kho pana bhikkhūhi saddhiṃ viharāmi, te maṃ manāpeneva bahulaṃ kāyakammena
samudācaranti, appaṃ amanāpena. Manāpeneva bahulaṃ vacikammena samudācaranti,
appaṃ amanāpena. Manāpeneva bahulaṃ manokammena samudācaranti, appaṃ amanāpena.
Manāpaṃ yeva bahulaṃ upahāraṃ upaharanti, appaṃ amanāpaṃ.

Yāni kho pana tāni vedayitāni cittasamuṭṭhānāni vā semhasamuṭṭhānāni vā
vātasamuṭṭhānāni vā sannipātikāni vā utuparināmajāni vā visamaparihārajāni vā
opakkamikāni vā kammavipākajāni [PTS Page 132] [\q 132/] vā, tāni me na bahudeva
uppajjanti. Appābādhohamasmi.

Catunnaṃ kho panamhi1 jhānānaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ
nikāmalābhī akicchalābhī akasiralābhī.

Āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭhevadhamme sayaṃ abhiññā
sacchikatvā upasampajja vihārāmi.

Yaṃ hi taṃ bhikkhave, sammā vadamāno vadeyya, 'samaṇesu samaṇasukhumālo'ti mame
va taṃ bhikkhave sammā vadamāno vadeyya, 'samaṇesu samaṇasukhumālo'ti.

5. 3. 1. 5
(Phāsuvihāra suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

5. Pañcime bhikkhave, phāsuvihārā. Katame pañca

Idha bhikkhave bhikkhuno mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti sabrahmacārīsu āvī
ceva raho ca. Mettaṃ vacīkammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti sabrahmacārīsu āvi ceva raho ca
mettaṃ manokammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti sabrahmacārīsu āci ceva raho ca. Yāni tāni sīlāni
akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni bhujissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni
samādhisaṃvattanikāni, tathārūpehi sīlehi sīlasāmaññagato viharati sabrahmacārīhi āvi ceva
raho ca. Yāyaṃ diṭṭhi ariyā niyyānikā niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāya,
tathārūpāya diṭṭhiyā diṭṭhisāmaññagato viharati sabrahmacārīhi āvī ceva raho ca.

Ime kho bhikkhave pañca phāsuvihārāti.


1. Catunnaṃ kho pana sīmu.

[BJT Page 212] [\x 212/]
5. 3. 1. 6
Ānandasuttaṃ

6. Ekaṃ samayaṃ bhagavā kosambiyaṃ viharati ghositārāme. Atha kho āyasmā ānando yena
bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca:

Kittāvatā nu kho bhante, bhikkhu saṅghe1 viharanto phāsuṃ vihareyyāti.

Yato kho ānanda, [PTS Page 133] [\q 133/] bhikkhu attanā2sīlasampanno hoti no ca
paraṃ adhisīle sampavattā. Ettāvatāpi kho ānanda bhikkhu saṅghe viharanto phāsuṃ
vihareyyāti.
Siyā pana bhante, aññopi pariyāyo yathā bhikkhu saṅghe phāsuṃ vihareyyāti.

Siyā ānanda, yato kho ānanda bhikkhu attanā silasampanno hoti no ca paraṃ adhisīle
sampavattā hoti. Attānupekkhī ca hoti no parānupekkhī. Ettāvatā pi kho ānanda bhikkhu
saṅghe viharanto phāsuṃ vihareyyāti.

Siyā pana bhante, aññopi pariyāyo yathā bhikkhu saṅghe viharanto phāsuṃ vihareyyāti.
Siyā ānanda, yato kho ānanda bhikkhu attanā sīlasampanno hoti no ca paraṃ adhisīle
sampavattā. Attānupekkhī ca no parānupekkhī hoti. Appaññāto3 ca hoti, tena ca
appaññātakena no paritassati. Ettāvatāpi kho4 ānanda bhikkhu saṅghe viharanto phāsuṃ
vihareyyāti.

Siyā pana bhante, aññopi pariyāyo yathā bhikkhu saṅghe viharanto phāsuṃ vihareyyāti.
Siyā ānanda, yato kho ānanda bhikkhu attanā sīlasampanno hoti, no paraṃ adhisīle
sampavattā. Atatānupekkhī ca hoti no parānupekkhī. Appaññāto ca hoti. Tena ca
appaññātakena no paritassati. Catunnañca jhānānaṃ ābhicetasikānaṃ
diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī. Ettāvatāpi kho
ānanda bhikkhu saṅghe viharanto phāsuṃ vihareyyati.


1. Bhikkhu saṅgho syā. 2. Attanāva sīmu.
3. Apaññāto machasaṃ,
4. Ettāvatāpi machasaṃ.

[BJT Page 214] [\x 214/]
Siyā pana bhante, aññopi pariyāyo yathā bhikkhu saṅghe viharanto phāsuṃ vihareyyāti.

Siyā ānanda yato kho ānanda bhikkhu attanā sīlasampanno hoti, no ca paraṃ adhisīle
sampavattā. Attānupekkhī ca hoti no parānupekkhī. [PTS Page 134] [\q 134/]
appaññāto ca hoti tena appaññātakena no paritassati. Catunnaṃ jhānānaṃ ābhicetasikānaṃ
diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī. Āsavānaṃ khayā
anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭhevadhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā
upasampajja viharati. Ettāvatā kho ānanda bhikkhu saṅghe viharanto phāsuṃ vihareyya.
Imamhā cāhaṃ ānanda phāsuvihārā añño phāsuvihārouttaritaro vā paṇītataro vā natthiti
vadāmi'ti.

5. 3. 1. 7
(Sīlasampannasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

7. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo pāhuneyyo dakkhiṇeyyo
añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa. Katamehi pañcahi?

Idha bhikkhave, bhikkhu sīlasampanno hoti, samādhisampanno hoti, paññāsampanno hoti,
vimuttisampanno hoti, vimuttiñāṇadassanasampanno hoti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo pāhuneyyo
dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassāti.

5. 3. 1. 8
(Asekhasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

8. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo1 pāhuneyyo
dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa. Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave, bhikkhu asekhena sīlakkhandhena samannāgato hoti, asekhena
samādhikkhandhena samannāgato hoti, asekhena paññākkhandhena samannāgato hoti,
asekhena vimuttikkhandhena samannāgato hoti, asekhena vimuttiñāṇadassanakkhandhena
samannāgato hoti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo
dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassāti.


1. Āhuṇeyyo pāhuṇeyyo sīmu, machasaṃ

[BJT Page 216] [\x 216/]
[PTS Page 135] [\q 135/]
5. 3. 1. 9
(Cātuddisasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

9. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu cātuddiso hoti. Katamehi pañcahi:
Idha bhikkhave, bhikkhu sīlavā hoti, pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati
ācāragocarasampanno, aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu.
Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo. Ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā
pariyosānakalyāṇā sātthā sabyañjanā1 kevalaparipuṇaṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ
abhivadanti, tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhatā2 vacasā parivitā
manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā.

Santuṭṭho hoti itarītaracīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārena.

Catunnaṃ jhānānaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhī hoti
akicchalābhī akasiralābhī.

Āsavanaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭhevadhamme sayaṃ abhiññā
sacchikatvā upasampajja viharati.
.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu cātuddiso hotīti.

5. 3. 1. 10
(Araññasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
10. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu alaṃ araññe vanapatthāni pantāni
senāsanāni paṭisevituṃ. Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave, bhikkhu sīlavā hoti pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati
ācāragocarasampanno, aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu.


1. Sātthaṃ sabyañjanaṃ machasaṃ. 2. Dhātā machasaṃ.

[BJT Page 218] [\x 218/]
Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo. Ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā
pariyosānakalyāṇā sātthā sabyañjanā kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ
abhivadanti tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhatā vacasā paricitā manasānupekkhitā
diṭṭhiyā suppaṭividdhā.

Āraddhaviriyo viharati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya, kusalānaṃ dhammānaṃ
upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu.

Catunnaṃ jhānānaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhī hoti.
Akicchalābhī akasiralābhī.

Āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ [PTS Page 136] [\q 136/] paññāvimuttiṃ
diṭṭhevadhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu alaṃ araññe vanapatthāni
pantāni senāsanāni paṭisevitunti.

Phāsuvihāravaggo paṭhamo

Tassuddānaṃ:
Sārajjaṃ saṅkito coro sukhumālaṃ phāsu pañcamaṃ1
Ānanda sīlā sekhā ca2 cātuddiso araññena cāti


1. Sukhumālaphāsu pañcamaṃ syā. 2. Ānanda sīla sekhiyā sīmu, syā.
.
[BJT Page 220] [\x 220/]
(Kulūpagasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
11. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato kulūpago bhikkhu kulesu appiyo ca hoti
amanāpo ca agaru ca abhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi:

Asanthutavissāsī1 ca hoti, anissaravikappī ca, viyatthupasevī2ca, upakaṇṇakajappī ca,
atiyācanako ca.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato kulūpago bhikkhu kulesu appiyo ca
hoti amanāpo ca agaru ca abhāvanīyo ca.

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato kulūpago bhikkhu kulesu piyo ca hoti manāpo
ca garu ca bhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi:

Na asanthutavissāsī1 ca hoti, na anissaravikappī ca, na viyatthupasevī2 ca, na
upakaṇṇakajappi ca, na atiyācanako ca.
[PTS Page 137] [\q 137/]

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato kulūpago bhikkhu kulesu piyo ca
hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo cāti.

5. 3. 2. 2
(Pacchāsamaṇasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
12. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato pacchāsamaṇo na ādātabbo. Katamehi
pañcahi:

Atidūre vā gacchati accāsanne vā, na pattapariyāpannaṃ gaṇhāti, āpattisāmantā
bhaṇamānaṃ na nivāreti, bhaṇamānassa antarantarā kathaṃ opāteti, duppañño hoti jaḷo
eḷamūgo.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato pacchāsamaṇo na ādātabbo.
Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato pacchāsamaṇo ādātabbo. Katamehi pañcahi:
Nātidūre gacchati na accāsanne, pattapariyāpannaṃ gaṇhāti, āpattisāmantā bhaṇamānaṃ
nivāreti, bhaṇamānassa na antarantarā kathaṃ opāteti, paññavā hoti ajaḷo aneḷamugo.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato pacchāsamaṇo ādātabboti.
.

1. Asanthavavissāsī machasaṃ.
. 2. Vissaṭaṭhupasevī machasaṃ

[BJT Page 222] [\x 222/]
5. 3. 2. 3
(Sammāsamādhisuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
13. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu abhabbo sammāsamādhiṃ
upasampajja viharituṃ. Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave, bhikkhu akkhamo hoti rūpānaṃ, akkhamo saddānaṃ, akkhamo gandhānaṃ,
akkhamo rasānaṃ, akkhamo, phoṭṭhabbānaṃ.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatato bhikkhu abhabbo sammāsamādhiṃ
upasampajja viharituṃ.

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu bhabbo sammāsamādhiṃ upasampajja
viharituṃ. Katamehi pañcahi:
[PTS Page 138] [\q 138/]

Idha bhikkhave, bhikkhu khamo hoti rūpānaṃ, khamo saddānaṃ, khamo gandhānaṃ, khamo
rasānaṃ, khamo phoṭṭhabbānaṃ.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu bhabbo sammāsamādhiṃ
upasampajja viharitunti.

5. 3. 2. 4
(Andhakavindasuttaṃ)
14. Ekaṃ samayaṃ bhagavā magadhesu viharati andhakavinde. Atha kho āyasmā ānando
yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ ānandaṃ bhagavā etadavoca:

Ye te ānanda bhikkhū navā acirapabbajitā adhunāgatā imaṃ dhammavinayaṃ, te vo ānanda
bhikkhū pañcasu dhammesu samādapetabbā, nivesetabbā, patiṭṭhāpetabbā. Katamesu
pañcasu:

"Etha tumhe āvuso, sīlavā hotha pātimokkhasaṃvarasaṃvutā viharatha
ācāragocarasampannā, aṇumattesu vajjesu bhayadassāvino samādāya sikkhatha
sikkhāpadesuti" iti pātimokkhasaṃvare samādapetabbā, nivesetabbā, patiṭṭhāpetabbā.

"Etha tumhe āvuso, indriyesu guttadvārā viharatha ārakkhasatino nipakkasatino
sārakkhitamānasā satārakkhena cetasā samannāgatāti. " Iti indriyasaṃvare samādapetabbā,
nivesetabbā, patiṭṭhāpetabbā.

[BJT Page 224] [\x 224/]
"Etha tumhe āvuso, appabhassā hotha bhasse pariyantakārinoti" iti bhassapariyante
samādapetabbā, nivesetabbā, patiṭṭhāpetabbā.

"Etha tumhe āvuso, āraññakā hotha araññe vanapatthāni1pantāni senāsanāni paṭisevathā"ti
iti kāyavupakāse samādapetabbā, nivesetabbā, patiṭṭhāpetabbā.

"Etha tumhe āvuso, sammādiṭṭhikā hotha sammādassanena samannāgatāti" iti
sammādassane samādapetabbā, nivesetabbā, patiṭṭhāpetabbā.
[PTS Page 139] [\q 139/]

Ye te ānanda, bhikkhū navā acirapabbajitā adhunāgatā imaṃ dhammavinayaṃ, te vo ānanda
bhikkhū imesu pañcasu dhammesu samādapetabbā, nivesetabbā, patiṭṭhāpetabbāti.

5. 3. 2. 5
(Maccharīsuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
15. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhittā evaṃ
niraye: katamehi pañcahi:

Āvāsamaccharinī hoti, kulamaccharinī hoti, lābhamaccharinī hoti, vaṇṇamaccharinī hoti,
dhammamaccharinī hoti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhittā
evaṃ niraye.

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathabhataṃ nikkhittā evaṃ sagge.
Katamehi pañcahi:

Na āvāsamaccharinī hoti, na kulamaccharinī hoti, na lābhamaccharinī hoti, na
vaṇṇamaccharini hoti, na dhammamaccharinī hoti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhittā
evaṃ saggeti.

5. 3. 2. 6
(Vaṇṇasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
16. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhittā evaṃ
niraye. Katamehi pañcahi:

Ananuvicca apariyogāhetvā avaṇṇārahassa vaṇṇaṃ bhāsati. Ananuvicca apariyogāhetvā
vaṇṇārahassa avaṇṇaṃ bhāsati. Ananuvicca apariyogāhetvā appasādanīye ṭhāne pasādaṃ
upadaṃseti. Ananuvicca apariyogāhetvā pasādanīye ṭhāne appasādaṃ upadaṃseti.
Saddhādeyyaṃ vinipāteti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhittā
evaṃ niraye.


1. Araññavanapatthāni machasaṃ.

[BJT Page 226] [\x 226/]
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhittā evaṃ sagge.
Katamehi pañcahi:

Anuvicca pariyogāhetvā avaṇṇārahassa avaṇṇaṃ bhāsati, anuvicca pariyogāhetvā
vaṇṇārahassa vaṇṇaṃ bhāsati, [PTS Page 140] [\q 140/] anuvicca pariyogāhetvā
appasādanīye ṭhāne appasādaṃ upadaṃseti, anuvicca pariyogāhetvā pasādanīye ṭhāne
pasādaṃ upadaṃseti, saddhādeyyaṃ na vinipāteti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhuṇī yathābhataṃ nikkhittā
evaṃ saggeti.

5. 3. 2. 7
(Issukīsuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
17. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā bhikkhuṇī yathābhataṃ nikkhittā evaṃ
niraye. Katamehi pañcahi:
Ananuvicca apariyogāhetvā avaṇṇārahassa vaṇṇaṃ bhāsati, ananuvicca apariyogāhetvā
vaṇṇārahassa avaṇṇaṃ bhāsati, issukinī ca hoti, maccharinī ca, saddhādeyyaṃ vinipāteti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhittā
evaṃ niraye.

Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhittā evaṃ sagge.
Katamehi pañcahi:

Anuvicca pariyogāhetvā avaṇṇārahassa avaṇṇaṃ bhāsati, anuvicca pariyogāhetvā
vaṇṇārahassa vaṇṇaṃ bhāsati, anissukī ca hoti, amaccharinī ca, saddhādeyyaṃ na
vinipāteni.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhuṇī yathābhataṃ nikkhittā
evaṃ saggeti.

5. 3. 2. 8
(Micchādiṭṭhikasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
18. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhittā evaṃ
niraye. Katamehi pañcahi:

Ananuvicca apariyogāhetvā avaṇṇārahassa vaṇṇaṃ bhāsati, ananuvicca apariyogāhetvā
vaṇṇārahassa avaṇṇaṃ bhāsati, micchādiṭṭhikā ca hoti, micchāsaṅkappā ca, saddhādeyyaṃ
vinipāteti.

[BJT Page 228] [\x 228/]
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhittā
evaṃ niraye.
[PTS Page 141] [\q 141/]

Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhittā evaṃ sagge.
Katamehi pañcahi:

Anuvicca pariyogāhetvā avaṇṇārahassa avaṇṇaṃ bhāsati, anuvicca pariyogāhetvā
vaṇṇārahassa vaṇṇaṃ bhāsati, sammādiṭṭhikā ca hoti, sammāsaṅkappā ca, saddhādeyyaṃ
na vinipāteti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammahi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhittā
evaṃ saggeti.
5. 3. 2. 9
(Micchāvācā suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
19. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhittā evaṃ
niraye. Katamehi pañcahi:

Ananuvicca apariyogāhetvā avaṇṇārahassa vaṇṇaṃ bhāsati, ananuvicca apariyogāhetvā
vaṇṇārahassa avaṇṇaṃ bhāsati, micchāvācā ca hoti, micchākammantā ca, saddhādeyyaṃ
vinipāteti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhittā
evaṃ niraye.

Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhittā evaṃ sagge.
Katamehi pañcahi:

Anuvicca pariyogāhetvā avaṇṇārahassa avaṇṇaṃ bhāsati, anuvicca pariyogāhetvā
vaṇṇārahassa vaṇṇaṃ bhāsati, sammāvācā ca hoti, sammā kammantā ca, saddhādeyyaṃ na
vinipāteti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhittā
evaṃ saggeti.

5. 3. 2. 10
(Micchāvāyāma suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
20. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhittā evaṃ
niraye. Katamehi pañcahi:

Ananuvicca apariyogāhetvā avaṇṇārahassa vaṇṇaṃ bhāsati, ananuvicca apariyogāhetvā
vaṇṇārahassa avaṇṇaṃ bhāsati, micchāvāyāmā ca hoti, micchāsatinī ca, saddhādeyyaṃ
vinipāteti.
[PTS Page 142] [\q 142/]

[BJT Page 230] [\x 230/]
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhittā
evaṃ niraye.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhittā evaṃ sagge
katamehi pañcahi:
Anuvicca pariyogāhetvā avaṇṇārahassa avaṇṇaṃ bhāsati, anuvicca pariyogāhetvā
vaṇṇārahassa vaṇṇaṃ bhāsati, sammāvāyāmā ca hoti, sammāsatinī ca, saddhādeyyaṃ na
vinipāteti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhittā
evaṃ saggeti.

Andhakavindavaggo dutiyo.

Tasasuddānaṃ:
Kulūpago, pacchāsamaṇo samādhi andhakavindaṃ
Macchari vaṇṇanā issā diṭṭhivācāya vāyāmāti. 1


1. Vāyāmo sīmu.

[BJT Page 232] [\x 232/]
3. Gilānavaggo
5. 3. 3. 1
(Gilānasuttaṃ)
21. Ekaṃ samayaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ. Atha kho bhagavā
sāyanhasamayaṃ patisallānā vuṭṭhito yena gilānasālā tenupasaṅkami. Addasā kho bhagavā
aññataraṃ bhikkhuṃ dubbalaṃ gilānakaṃ. Disvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā
bhikkhu āmantesi:
Yaṃ kañci1 bhikkhave dubbalaṃ2 gilānakaṃ pañca dhammā na vijahanti, tassetaṃ
pāṭikaṅkhaṃ: na cirasseva āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ sayaṃ
abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissatīti katamehi pañca:

Idha bhikkhave bhikkhu asubhānupassī kāye viharati, āhāre paṭikkūlasaññī, sabbaloke
anabhiratasaññī, [PTS Page 143] [\q 143/] sabbasaṃkhāresu aniccānupassī,
maraṇasaññā kho panassa ajjhattaṃ sūpaṭṭhitā hoti.

Yaṃ kañci1 bhikkhave dubbalaṃ2 gilānakaṃ ime pañca dhammā na vijahanti, tassetaṃ
pāṭikaṅkhaṃ: na cirasseva āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ sayaṃ
abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissatīti.

5. 3. 3. 2
(Satisūpaṭṭhitasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
22. Yo hi koci bhikkhave bhikkhu vā bhikkhunī vā pañca dhamme bhāveti, pañca dhamme
bahulīkaroti, tassa dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ: diṭṭheva dhamme
aññā, sati vā upadisese anāgāmitā. Katame pañca:

Idha bhikkhave bhikkhuno ajjhattaṃ yeva sati sūpaṭṭhitā hoti, dhammānaṃ
udayatthagāminiyā paññāya asubhānupassī kāye viharati, āhāre paṭikkūlasaññi, sabbaloke
anabhiratasaññī, sabbasaṃkhāresu aniccānupassī.

Yo hi koci bhikkhave bhikkhu vā bhikkhunī vā ime pañca dhamme bhāveti, ime pañca
dhamme bahulīkaroti, tassa dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ: diṭṭheva
dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā.


1. Yaṃkiñci syā 2. Bhikkhuṃ dubbalaṃ machasaṃ.

[BJT Page 234] [\x 234/]
5. 3. 3. 3
(Dūpaṭṭhākagilānasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
23. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato gilāno dūpaṭṭhāko1 hoti. Katamehi pañcahi:

Asappāyakārī hoti sappāye mattaṃ na jānāti. Bhesajjaṃ na paṭisevitā hoti. Atthakāmassa
gilānūpaṭṭhākassa na yathābhūtaṃ ābādhaṃ āvīkattā hoti. Abhikkamantaṃ vā abhikkamatīti,
paṭikkamantaṃ vā paṭikkamatīti ṭhitaṃ vā ṭhito'ti uppannānaṃ vā sāririkānaṃ vedanānaṃ
dukkhānaṃ tippānaṃ kharānaṃ kaṭukānaṃ asātānaṃ amanāpānaṃ pāṇaharānaṃ
anadhivāsakajātiko hoti.
[PTS Page 144] [\q 144/]

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato gilāno dūpaṭṭhāko hoti.

Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato gilāno sūpaṭṭhāko hoti. Katamehi pañcahi:
Sappāyakārī hoti. Sappāye mattaṃ jānāti. Bhesajjaṃ paṭisevitā hoti. Atthakāmassa
gilānūpaṭṭhākassa yathābhūtaṃ ābādhaṃ āvīkattā hoti: abhikkamantaṃ vā abhikkamatīti,
paṭikkamantaṃ vā paṭikkamatīti, ṭhitaṃ vā ṭhitoti. Uppannānaṃ vā sārīrikānaṃ vedanānaṃ
dukkhānaṃ tippānaṃ kharānaṃ kaṭukānaṃ asātānaṃ amanāpānaṃ pāṇaharānaṃ
adhivāsakajātiko hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato gilāno sūpaṭṭhāko hotīti.
5. 3. 3. 4
(Gilānūpaṭṭhākasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

24. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato gilānūpaṭṭhāko nālaṃ gilānaṃ upaṭṭhātuṃ.
Katamehi pañcahi:

Na paṭibalo hoti bhesajjaṃ saṃvidhātuṃ. Sappayāsappāyaṃ na jānāti, asappāyaṃ upanāmeti,
sappāyaṃ apanāmeti. Āmisantaro gilānaṃ upaṭṭhahati no mettacitto. Jegucchi hoti uccāraṃ vā
passāvaṃ vā vantaṃ vā khelaṃ vā nīharituṃ na paṭibalo2 hoti gilānaṃ kālena kālaṃ
dhammiyā kathāya sandassetuṃ samādapetuṃ samuttejetuṃ sampahaṃsetuṃ.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato gilānūpaṭṭhāko nālaṃ gilānaṃ
upaṭṭhātuṃ.


1. Dupaṭṭhāko [PTS,] syā 2. Nappaṭibalo machasaṃ

[BJT Page 236] [\x 236/]
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato gilānūpaṭṭhāko alaṃ gilānaṃ upaṭṭhātuṃ.
Katamehi pañcahi:

Paṭibalo hoti bhesajjaṃ saṃvidhātuṃ. Sappāyāsappāyaṃ jānāti, asappāyaṃ apanāmeti,
sappāyaṃ upanāmeti. Mettacitto gilānaṃ upaṭṭhahati no āmisantaro. Ajegucchī hoti uccāraṃ
vā passāvaṃ vā vantaṃ vā khelaṃ vā nīharitūṃ. Paṭibalo hoti gilānaṃ kālena kālaṃ
dhammiyā kathāya sandassetuṃ. Samādapetuṃ samuttejetuṃ sampahaṃsetuṃ.
[PTS Page 145] [\q 145/]

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato gilānūpaṭṭhāko alaṃ gilānaṃ
upaṭṭhātunti.

5. 3. 3. 5
(Paṭhama āyussasuttaṃ)
(Sāvatthi nidānaṃ)
25. Pañcime bhikkhave dhammā anāyussā. Katame pañca:

Asappāyakāri hoti, sappāye mattaṃ na jānāti, aparinatabhojī ca hoti, akālacāri ca hoti,
abrahmacārī ca. Ime kho bhikkhave pañca dhammā anāyussā.
Pañcime bhikkhave dhammā āyussā. Katame pañca:
Sappāyakārī hoti, sappāye mattaṃ jānāti, parinatabhojī ca hoti, kālacāri ca hoti, brahmacāri
ca. Ime kho bhikkhave pañca dhammā āyussā ti.

5. 3. 3. 6
(Dutiya āyussasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
26. Pañcime bhikkhave dhammā anāyussā. Katame pañca:
Asappāyakārī hoti, sappāye mattaṃ na jānāti, aparinatabhojī ca hoti, dussīlo ca, pāpamitto
ca. Ime kho bhikkhave pañca dhammā anāyussā.

Pañcime bhikkhave dhammā āyussā, katame pañca:

Sappāyakārī hoti, sappāye mattaṃ jānāti, parinatabhojī ca hoti, sīlavā ca, kalyāṇamitto ca.
Ime kho bhikkhave pañca dhammā āyussā ti.


1. Apariṇatabhogīca sīmu.
.
[BJT Page 238] [\x 238/]
5. 3. 3. 7.
(Vapakāsasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
27. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu nālaṃ saṅghamhā vapakāsituṃ.
Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave bhikkhu asantuṭṭho hoti itarītarena cīvarena, asantuṭṭho hoti itarītarena
piṇaḍapātena, asantuṭṭho hoti itaritarena senāsanena, asantuṭṭho hoti itarītarena
gilānapaccayabhesajjaparikkhārena, kāmasaṅkappabahulo ca viharati.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu nālaṃ saṅghamhā
vapakāsituṃ.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu alaṃ saṅghamhā vapakāsituṃ.
Katamehi pañcahi:
[PTS Page 146] [\q 146/]

Idha bhikkhave bhikkhu santuṭṭho hoti itarītarena cīvarena, santuṭṭho hoti itarītarena
piṇḍapātena, santuṭṭho hoti itarītarena senāsanena, santuṭṭho hoti itarītarena
gilānapaccayabhesajjaparikkhārena, nekkhammasaṅkappabahulo ca viharati.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu alaṃ saṅghamhā
vapakāsitunti.
5. 3. 3. 8
(Samaṇadukkha sukha suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

28. Pañcimāni bhikkhave samaṇadukkhāni. Katamāni pañca:

Idha bhikkhave bhikkhu asantuṭṭho hoti itarītarena cīvarena, asantuṭṭho hoti itarītarena
piṇḍapātena, asantuṭṭho hoti itarītarena senāsanena, asantuṭṭho hoti itarītarena
gilānapaccayabhesajjaparikkhārena, anabhirato ca brahmacariyaṃ carati. Imāni kho
bhikkhave pañca samaṇadukkhāni.

Pañcimāni bhikkhave samaṇasukhāni. Katamāni pañca:

Idha bhikkhave bhikkhu santuṭṭho hoti itarītarena cīvarena, santuṭṭho hoti itarītarena
piṇḍapātena, santuṭṭho hoti itarītarena senāsanena, santuṭṭho hoti itarītarena
gilānapaccayabhesajjaparikkhārena, abhirato ca brahmacariyaṃ carati. Imāni kho bhikkhave
pañca samaṇasukhānī ti.

[BJT Page 240] [\x 240/]
5. 3. 3. 9
(Parikuppasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
29. Pañcime bhikkhave āpāyikā nerayikā parikuppā atekicchā. Katame pañca:

Mātā jīvitā voropitā hoti, pitā jīvitā voropito hoti, arahaṃ1 jīvitā voropito hoti, tathāgatassa
duṭṭhena cittena lohitaṃ uppaditaṃ hoti, saṅgho bhinno hoti.

Ime kho bhikkhave pañca āpāyikā nerayikā parikuppā atekicchā ti.
[PTS Page 147] [\q 147/]

5. 3. 3. 10
(Sampadāsuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

30. Pañcimāni bhikkhave byasanāni. Katamāni pañca:

Ñātibyasanaṃ, bhogabyasanaṃ, rogabyasanaṃ, sīlabyasanaṃ, diṭṭhibyasanaṃ. Na bhikkhave
sattā ñātibyasanahetu vā bhogabyasanahetu vā rogabyasanahetu vā kāyassa bhedā
parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjanti. 2
Sīlabyasanahetu vā bhikkhave sattā diṭṭhibyasanahetu vā kāyassa bhedā parammaraṇā
apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjanti.2
Imāni kho bhikkhave pañca byasanāni.
Pañcimā bhikkhave sampadā. Katamā pañca:
Ñātisampadā, bhogasampadā, ārogyasampadā, sīlasampadā, diṭṭhisampadā.
Na bhikkhave sattā ñātisampadāhetu vā bhogasampadāhetu vā ārogyasampadāhetu vā
kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjanti.

Sīlasampadāhetu vā bhikkhave sattā diṭṭhisampadā hetu vā kāyassa bhedā parammaraṇā
sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjanti.
Imā kho bhikkhave pañca sampadāti.

Gilānavaggo tatiyo.

Tassuddānaṃ:
1. Gilāno satipaṭṭhānaṃ dve upaṭṭhākā dvāyusā
Vapakāsasamaṇasukhāni parikuppo ca sampadāti.


1. Arahā syā 2. Upapajjanti sīmu.
.
[BJT Page 242] [\x 242/]
4. Rājavaggo
5. 3. 4. 1
(Paṭhamacakkānuvattanasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
31. Pañcahi bhikkhave aṅgehi samannāgato rājā cakkavatti dhammeneva cakkaṃ pavatteti.
1 Taṃ hoti cakkaṃ [PTS Page 148] [\q 148/] appativattiyaṃ2 kenaci manussabhūtena
paccatthikena pāṇinā. Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave rājā cakkavattī atthaññū ca hoti, dhammaññū ca, mattaññū ca, kālaññū ca,
parisaññū ca,

Imehi kho pañcahi aṅgehi samannāgato rājā cakkavattī dhammeneva cakkaṃ vatteti. Taṃ
hoti cakkaṃ appativattiyaṃ2 kenaci manussabhutena paccatthikena pāṇinā

Evameva kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato tathāgato arahaṃ
sammāsambuddho dhammeneva anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavatteti. Taṃ hoti cakkaṃ
appativattiyaṃ2 samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā
lokasmiṃ. Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave tathāgato arahaṃ sammāsambuddho atthaññū, dhammaññū, mattaññū,
kālaññū, parisaññū.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato tathāgato arahaṃ sammāsambuddho
dhammeneva anuttaraṃ dhammavakkaṃ pavatteti. Taṃ hoti cakkaṃ appativattiyaṃ2
samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasminti.
5. 3. 4. 2
(Dutiyacakkānuvattanasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
32. Pañcahi bhikkhave aṅgehi samannāgato rañño cakkavattissa jeṭṭho putto pitarā
pavattitaṃ cakkaṃ dhammeneva anuppavatteti. Taṃ hoti cakkaṃ appativattiyaṃ2kenaci
manussabhutena paccatthikena pāṇinā. Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave rañño cakkavattissa jeṭṭho putto atthaññū ca hoti, dhammaññū ca, mattaññū
ca, kālaññū ca, parisaññū ca.


1. Vatteti sīmu. 2. Appaṭivattiyaṃ machasaṃ

[BJT Page 244] [\x 244/]
Imehi kho bhikkhave pañcahi aṅgehi samannāgato rañño cakkavattissa jeṭṭho putto pitarā
pavattitaṃ cakkaṃ dhammeneva anuppavatteti. Taṃ hoti cakkaṃ appativattiyaṃ1 kenaci
manussabhutena paccatthikena pāṇinā.
[PTS Page 149] [\q 149/]

Evameva kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāriputto tathāgatena pavattitaṃ
anuttaraṃ dhammacakkaṃ sammadeva anuppavatteti. Taṃ hoti, cakkaṃ appativattiyaṃ
samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ.
Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave sāriputto atthaññū, dhammaññū, mattaññū, kālaññū, parisaññū.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāriputto tathāgatena anuttaraṃ
dhammacakkaṃ pavattitaṃ sammadeva anuppavatteti. Taṃ hoti cakkaṃ
appativattiyaṃ1samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā
lokasminti.

5. 3. 4. 3
(Dhammarājasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
33. Yo pi kho bhikkhave rājā cakkavatti dhammiko dhammarājā so pi na arājakaṃ cakkaṃ
vattetiti. Evaṃ vutte aññataro bhikkhū bhagavantaṃ etadavoca: ko pana bhante rañño
cakkavattissa dhammikassa dhammarañño rājā?Ti. 'Dhammo bhikkhū'ti bhagavā avoca.

Idha bhikkhu rājā cakkavatti dhammiko dhammarājā dhammaññeva nissāya dhammaṃ
sakkaronto dhammaṃ garu2karonto dhammaṃ apacāyamāno dhammaddhajo dhammaketu
dhammādhipateyyo dhamimikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahati antojanasmiṃ.
Puna ca paraṃ bhikkhu rājā cakkavatti dhammiko dhammarājā dhammaññeva nissāya
dhammaṃ sakkaronto dhammaṃ garukaronto dhammaṃ apacāyamāno dhammaddhajo
dhammaketu dhammādhipateyyo dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahati khattiyesu
anuyuttesu3, balakāyasmiṃ, brāhmaṇagahapatikesu, negamajānapadesu,
samaṇabrāhmaṇesu, migapakkhīsu.

[PTS Page 150] [\q 150/]

Sa kho so bhikkhu rājā cakkavatti dhammiko dhammarājā dhammaṃ yeva nissāya
dhammaṃ sakkarontā dhammaṃ garukaronto dhammaṃ apacāyamāno dhammaddhajo
dhammaketu dhammādhipateyyo dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahitvā
antojanasmiṃ, dhammikaṃ rakkhācaraṇaguttiṃ saṃvidahitvā khattiyesu anuyuttesu3,
balakāyasmiṃ, brāhmaṇagahapatikesu negamajānapadesu, samaṇabrāhmaṇesu,
migapakkisu, dhammeneva cakkaṃ pavatteti. Taṃ hoti cakkaṃ appativattiyaṃ1 kenaci
manussabhutena paccatthikena
Pāṇinā.

1. Appaṭivattiyaṃ machasaṃ 2. Garuṃ machasaṃ 3. Anuyantesu machasaṃ.
.
[BJT Page 246] [\x 246/]
Evameva kho bhikkhu tathāgato arahaṃ sammāsambuddho dhammiko dhammarājā
dhammaṃ yeva nissāya dhammaṃ sakkaronto dhammaṃ garukaronto dhammaṃ
apacāyamāno dhammaddhajo dhammaketu dhammādhipateyyo dhammikaṃ
rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahati bhikkhūsu. "Evarūpaṃ kāyakammaṃ sevitabbaṃ, evarūpaṃ
kāyakammaṃ na sevitabbaṃ, evarūpaṃ vacīkammaṃ sevitabbaṃ, evarūpaṃ vacīkammaṃ na
sevitabbaṃ, evarūpaṃ manokammaṃ sevitabbaṃ, evarūpaṃ manokammaṃ na sevitabbaṃ,
evarūpo ājīvo sevitabbo, evarūpo ājīvo na sevitabbo, evarūpo gāmanigamo sevitabbo,
evarūpo gāmanigamo na sevitabbo"ti.

Puna ca paraṃ bhikkhu tathāgato arahaṃ sammāsambuddho dhamimiko dhammarājā
dhammaṃ yeva nissāya dhammaṃ sakkaronto dhammaṃ garukaronto dhammaṃ
apacāyamāno dhammaddhajo dhammaketu dhammādhipateyyo dhammikaṃ
rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahati bhikkhunīsu evarūpaṃ kāyakammaṃ sevitabbaṃ, evarūpaṃ
kāyakammaṃ na sevitabbaṃ evarūpaṃ vacikammaṃ sevitabbaṃ evarūpaṃ vacikammaṃ na
sevibbaṃ evarūpaṃ manokammaṃ sevitabbaṃ, evarūpaṃ manokammaṃ na sevitabbaṃ,
evarūpo ājīvo sevitabbo, evarūpo ājīvo na sevitabbo, evarūpo gāmanigamo sevitabbo,
evarūpo gāmanigamo na sevitabboti.


Punacaparaṃ bhikkhu tathāgato arahaṃ sammāsambuddho dhammiko dhammarājā
dhammaṃ yeva nissāya dhammaṃ sakkaronto dhammaṃ garukaronto dhammaṃ
apacāyamāno dhammaddhajo dhammaketu dhammādhipateyyo dhammikaṃ
rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahati upāsakesu: " evarūpaṃ kāyakammaṃ sevitabbaṃ, evarūpaṃ
kāyakammaṃ na sevitabbaṃ evarūpaṃ vacīkammaṃ sevitabbaṃ evarūpaṃ vacīkammaṃ na
sevitabbaṃ, evarūpaṃ manokammaṃ sevitabbaṃ, evarūpaṃ manokammaṃ na sevitabbaṃ,
evarūpo ājīvo sevitabbo, evarūpo ājīvo na sevitabbo, evarūpo gāmanigamo sevitabbo,
evarūpo gāmanigamo na sevitabbo ti.

Punacaparaṃ bhikkhu tathāgato arahaṃ sammāsambuddho dhammiko dhammarājā
dhammaṃ yeva nissāya dhammaṃ sakkaronto dhammaṃ garukaronto dhammaṃ
apacāyamāno dhammaddhajo dhammaketu dhammādhipateyyo dhammikaṃ
rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahati upāsikāsu: evarūpaṃ kāyakammaṃ sevitabbaṃ evarūpaṃ
kāyakammaṃ na sevitatabbaṃ, evarūpaṃ vacīkammaṃ sevitabbaṃ, evarūpaṃ vacīkammaṃ na
sevitabbaṃ, evarūpaṃ manokammaṃ sevitabbaṃ, evarūpaṃ manokammaṃ na sevitabbaṃ,
evarūpo ājīvo sevitabbo, evarūpo ājīvo na sevitabbo, evarūpo gāmanigamo sevitabbo,
evarūpo gāmanigamo na sevitabbo" ti.

Sa kho bhikkhu tathāgato arahaṃ sammāsambuddho [PTS Page 151] [\q 151/]
dhammiko dhammarājā dhammaṃ yeva nissāya dhammaṃ sakkaronto dhammaṃ
garukaronto dhammaṃ apacāyamāno dhammaddhajo dhammaketu dhammādhipateyyo
dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahitvā bhikkhusu, dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ
saṃvidahitvā bhikkhunīsu, dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahitvā upāsakesu,
dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahitvā upāsikāsu, dhammeneva anuttaraṃ
dhammacakkaṃ pavatteti. Taṃ hoti cakkaṃ appativattiyaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā
devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasminti.

5. 3. 4. 4
(Khattiyarājasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
34. Pañcahi bhikkhave aṅgehi samannāgato rājā khattiyo muddhāvasitto yassaṃ yassaṃ
disāyaṃ viharati sakasmiṃ yeva vijite viharati. Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave rājā khattiyo muddhāvasitto ubhato sujāto hoti mātito ca pitito ca,
saṃsuddhagahaṇiko, yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena.
Aḍḍho mahaddhano mahābhogo paripuṇṇakosakoṭṭhāgāro. Balavā kho pana hoti
caturaṅginiyā senāya samannāgato assavāya ovādapatikarāya. 1 Parināyako kho

1. Ovādapaṭikarāya machasaṃ
[BJT Page 248] [\x 248/]
Panassa hoti paṇḍito viyatto medhāvi paṭibalo atitānāgata paccuppanne atthe cintetuṃ.
Tassime cattāro dhammā yasaṃ paripācenti. So iminā yasapañcamena1dhammena
samannāgato yassaṃ yassaṃ disāyaṃ viharati, sakasmiṃ yeva vijite viharati. Taṃ kissa hetu:
evaṃ hetaṃ bhikkhave hoti vijitāvinaṃ.

Evameva kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu yassaṃ yassaṃ disāyaṃ
viharati vimuttacitto 2 viharati. Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave bhikkhu sīlavā hoti pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati.
Ācāragocarasampanno anumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu.
Rājā'ca [PTS Page 152] [\q 152/] khattiyo muddhāvasitto jātisampanno.

Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo. Ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā
pariyosānakalyāṇā sātthā saṃbyañjanā kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ
abhivadanti, tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhatā3 vacasā paricitā
manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā. Rājā'ca khattiyo muddhāvasitto aḍḍho
mahaddhano mahābhogo paripuṇṇakosakoṭṭhāgāro.

Āraddhaviriyo viharati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ
upasampadāya thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. Rājā'ca
khattiyo muddhāvasitto balasampanno.

Paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā
dukkhakkhayagāminiyā. Rājā'ca khattiyo muddhāvasitto parināyakasampanno.

Tassime cattāro dhammā vimuttiṃ paripācenti. So iminā vimuttipañcamena dhammena
samannāgato yassaṃ yassaṃ disāyaṃ viharati vimuttacitto2 viharati. Taṃ kissa hetu: evaṃ
hetaṃ bhikkhave hoti vimuttacittānanti.
5. 3. 4. 5
Paṭhama patthanāsuttaṃ
(Sāvatthi nidānaṃ)
35. Pañcahi bhikkhave aṅgehi samannāgato rañño khattiyassa muddhāvasittassa jeṭṭho putto
rajjaṃ pattheti. Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave rañño khattiyassa muddhāvasittassa jeṭṭho putto ubhato sujāto hoti mātito
ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā, akkhitto anupakkuṭṭho
jātivādena. Abhirūpo hoti dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato
mātāpitunnaṃ4 piyo hoti manāpo. Negamajānapadassa piyo hoti manāpo. Yāni tāni raññaṃ
khattiyānaṃ muddhāvasittānaṃ sippaṭṭhānāni5 hatthismiṃ vā assasmiṃ vā rathasmiṃ vā
dhanusmiṃ vā tharusmiṃ vā tattha sikkhito hoti anavayo.


1. Iminā pañcamena sīmu 2. Vimuttacitto va machasaṃ
3. Dhātā machasaṃ
4. Matā pitunaṃ machasaṃ 5. Sippuṭṭhānāni syā

[BJT Page 250] [\x 250/]
[PTS Page 153] [\q 153/]
Tassa evaṃ hoti: ahaṃ khomhi ubhato sujāto mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko, yāva
sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. Kasmāhaṃ rajjaṃ na pattheyyaṃ?
Ahaṃ khomhi abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato.
Kasmāhaṃ rajjaṃ na pattheyyaṃ? Ahaṃ khomhi mātāpitunnaṃ piyo manāpo. Kasmāhaṃ
rajjaṃ na pattheyyaṃ? Ahaṃ khomhi negamajānapadassa piyo manāpo. Kasmāhaṃ rajjaṃ na
pattheyyaṃ? Ahaṃ khomhi yāni tāni raññaṃ khattiyānaṃ muddhāvasittānaṃ sippaṭṭhānāni
hatthismiṃ vā assasmiṃ vā rathasmiṃ vā dhanusmīṃ vā tharusmiṃ vā, tatthamhi sikkhito1
anavayo. Kasmāhaṃ rajjaṃ na pattheyyanti?

Imehi kho bhikkhave pañcahi aṅgehi samannāgato rañño khattiyassa muddhāvasittassa
jeṭṭho putto rajjaṃ pattheti.

Evameva kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āsavānaṃ khayaṃ
pattheti. Kamehi pañcahi:

Idha bhikkhave bhikkhu saddho hoti saddahati tathāgatassa bodhiṃ: " itipi so bhagavā
arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro
purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavāti. " Appābādho hoti
appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisitāya nāccuṇhāya majjhimāya
padhānakkhamāya. Asaṭho hoti amāyāvī yathābhūtaṃ attānaṃ2 āvīkattā 3 satthari vā
viññūsu vā sabrahmacārīsu. Āraddhaviriyo viharati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya,
kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu
dhammesu. Paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya
sammādukkhakkhayagāminiyā.

Tassa evaṃ hoti: 'ahaṃ khomhi saddho, saddahāmi tathāgatassa bodhiṃ: 'itipi so bhagavā
arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro
purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavāti' kasmāhaṃ [PTS Page 154]
[\q 154/] āsavānaṃ khayaṃ na pattheyyaṃ? Ahaṃ khomhi appābādho appātaṅko
samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya majjhimāya
padhānakkhamāya. Kasmāhaṃ āsavānaṃ khayaṃ na pattheyyaṃ? Ahaṃ khomhi asaṭho
amāyāvī yathābhūtaṃ attānaṃ āvīkattā3satthari vā viññūsu vā sabrahmacārisu. Kasmāhaṃ
āsavānaṃ khayaṃ na pattheyyaṃ? Ahaṃ khomhi āraddhaviriyo viharāmi akusalānaṃ
dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo
anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. Kasmāhaṃ āsavānaṃ khayaṃ na pattheyyaṃ? Ahaṃ
khomhi paññavā udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā
dukkhakkhayagāminiyā. Kasmāhaṃ asavānaṃ khayaṃ na pattheyyanti?'

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āsavānaṃ khayaṃ patthetīti.


1. Tattha sikkhito machasaṃ 3. Āvikattā machasaṃ, syā, sīmu
2. Yathābhūtānaṃ atthānaṃ sīmu

[BJT Page 252] [\x 252/]
5. 3. 4. 6
(Dutiya patthanāsuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
36. Pañcahi bhikkhave, aṅgehi samannāgato rañño khattiyassa muddhāvasittassa jeṭṭho
putto oparajjaṃ pattheti. Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave rañño khattiyassa muddhāvasittassa jeṭṭho putto ubhato sujāto hoti mātito
ca pitito ca, saṃsuddha gahaṇiko, yāva sattamā pitāmahayugā. Akkhitto anupakkuṭṭho
jātivādena. Abhirūpo hoti dassaniyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato
mātāpitunnaṃ piyo hoti manāpo. Balakāyassa piyo hoti manāpo. Paṇḍito hoti viyatto
medhāvi paṭibalo atitānāgatapaccuppanno atthe cintetuṃ.

Tassa evaṃ hoti: 'ahaṃ khomhi ubhato sujāto mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko, yāva
sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. Kasmāhaṃ oparajjaṃ na
pattheyyaṃ? Ahaṃ khomhi abhirūpo dassaniyo pāsādiko paramāya vaṇaṇapokkharatāya
samannāgato. Kasmāhaṃ oparajjaṃ2na pattheyyaṃ? Ahaṃ khomhi mātāpitunnaṃ piyo
manāpo. Kasmāhaṃ oparajjaṃ na pattheyyaṃ? [PTS Page 155] [\q 155/] ahaṃ khomhi
balakāyassa piyo manāpo. Kasmāhaṃ oparajjaṃ na pattheyyaṃ? Ahaṃ khomhi paṇḍito
viyatto medhāvi paṭibalo atītānāgatapaccuppanne atthe cintetuṃ. Kasmāhaṃ oparajjaṃ na
pattheyyanti?

Imehi kho bhikkhave pañcahi aṅgehi samannāgato rañño khattiyassa muddhāvasittassa
jeṭṭho putto oparajjaṃ pattheti.

Evameva kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āsavānaṃ khayaṃ
pattheti katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave bhikkhu sīlavā hoti pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati
ācāragocarasampanno, aṇumattesu vajjesu bhayadassāvi samādāya sikkhati sikkhāpadesu.
Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo. Ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā
pariyosānakalyāṇā sātthā sabyañjanā kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ
abhivadanti, tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhatā vacasā paricitā manusānupekkhitā
diṭṭhiyā suppaṭividdhā, catusu sati paṭṭhānesu sūpaṭṭhitacitto3 hoti. Āraddhaviriyo viharati
akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya, kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya, thāmavā
daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. Paññavā hoti udayatthagāminiyā
paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā.


1. Mātāpitunaṃ machasaṃ 2. Uparajjaṃ syā, [PTS]
3. Suppatitacitto machasaṃ 4. Supaṭṭhitacitto syā

[BJT Page 254] [\x 254/]
Tassa evaṃ hoti: ahaṃ khomhi sīlavā pātimokkhasaṃvara saṃvuto viharāmi,
ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvi samādāya sikkhāmi sikkhāpadesu.
Kasmāhaṃ āsavānaṃ khayaṃ na pattheyyaṃ? Ahaṃ khomhi bahussuto sutadharo
sutasannicayo 'ye te dhammā ādikalyāṇā, majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā
sabyañjanā. 1 Kevalaparipuṇaṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ abhivadanti, tathārūpā me
dhammā bahussutā honti. 2 Dhatā 3 ca vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā
suppaṭividdhā. Kasmāhaṃ āsavānaṃ khayaṃ na pattheyyaṃ? Ahaṃ khomhi catusu
satipaṭṭhānesu supaṭṭhitacitto. Kasmāhaṃ āsavānaṃ khayaṃ na pattheyyaṃ? Ahaṃ khomhi
āraddhaviriyo viharāmi akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya, kusalānaṃ dhammānaṃ
upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. Kasmāhaṃ
āsavānaṃ khayaṃ na pattheyyaṃ? Ahaṃ khomhi paññavā udayatthagāminiyā paññāya
samannāgato ariyāya nibbedhikāya [PTS Page 156] [\q 156/] sammā
dukkhakkhayagāminiyā. Kasmāhaṃ āsavānaṃ khayaṃ na pattheyyanti?

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āsavānaṃ khayaṃ patthetīti.
5. 3. 4. 7
(Appaṃsupatisuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
37. Pañcime bhikkhave appaṃ rattiyā supanti, bahuṃ jagganti. Katame pañca:

Itthi bhikkhave purisādhippāyā appaṃ rattiyā supati, bahuṃ jaggati. Puriso bhikkhave
itthidhippāyo appaṃ rattiyā supati, bahuṃ jaggati. Coro bhikkhave ādānādhippāyo appaṃ
rattiyā supati, bahuṃ jaggati. Rājā bhikkhave rājakaraṇiyesu yutto appaṃ rattiyā supati,
bahuṃ jaggati. Bhikkhu bhikkhave visaṃyogādhippāyo appaṃ rattayā supati, bahuṃ jaggati.

Imehi kho bhikkhave pañca appaṃ rattiyā supanti, bahuṃ jaggantīti.

5. 3. 4. 8
(Bhattādakasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
38. Pañcahi bhikkhave aṅgehi samannāgato rañño nāgo bhattādako ca hoti okāsapharaṇo ca
laṇḍasāṭano4 ca salākagāhī5 ca rañño nāgotveva saṅkhaṃ gacchati. Katamehi pañcahi:


1. Sātthaṃ savyañjanaṃ machasaṃ 2. Bahussutā sīmu 3. Dhātā machasaṃ
4. Laṇḍasāraṇo machasaṃ 5. Salākaggāhī machasaṃ

[BJT Page 256] [\x 256/]
Idha bhikkhave rañño nāgo akkhamo hoti rūpānaṃ, akkhamo saddānaṃ, akkhamo
gandhānaṃ, akkhamo rasānaṃ, akkhamo phoṭṭhabbānaṃ.

Imehi kho bhikkhave pañcahi aṅgehi samannāgato rañño nāgo bhattādako ca hoti
okāsapharaṇo ca laṇḍasāṭano ca salākagāhī ca rañño nāgotveva saṅkhaṃ gacchati.

Evameva kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu bhattādako ca hoti
okāsapharaṇo ca piṭhamaddano1 ca salakagāhī ca bhikkhutveva saṅkhaṃ gacchati.
Katamehi pañcahi:
[PTS Page 157] [\q 157/]

Idha bhikkhave bhikkhu akkhamo hoti rūpānaṃ, akkhamo saddānaṃ, akkhamo gandhānaṃ,
akkhamo rasānaṃ, akkhamo phoṭṭhabbānaṃ.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu bhattādako ca hoti
okāsapharaṇo ca pīṭhamaddano ca salakagāhī ca bhikkhutveva saṅkhaṃ gacchatīti.
5. 3. 4. 9
(Akkhamasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
39. Pañcahi bhikkhave aṅgehi samannāgato rañño nāgo na rājāraho hoti na rājabhoggo. Na
rañño aṅgantveva saṅkhaṃ gacchati. Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave rañño nāgo akkhamo hoti rūpānaṃ, akkhamo saddānaṃ, akkhamo
gandhānaṃ, akkhamo rasānaṃ, akkhamo phoṭṭhabbānaṃ.

Kathañca bhikkhave rañño nāgo akkhamo hoti rūpānaṃ? Idha bhikkhave rañño nāgo
saṅgāmagato hatthikāyaṃ vā disvā assakāyaṃ vā disvā rathakāyaṃ vā disvā pattikāyaṃ vā
disvā saṃsīdati visīdati na santhamhati na sakkoti saṅgāmaṃ otarituṃ evaṃ kho bhikkhave
rañño nāgo akkhamo hoti rūpānaṃ.

Kathañca bhikkhave rañño nāgo akkhamo hoti saddānaṃ? Idha bhikkhave rañño nāgo
saṅgāmagato hatthisaddaṃ vā sutvā, assasaddaṃ vā sutvā rathasaddaṃ vā sutvā pattisaddaṃ
vā sutvā bheripaṇava saṅkhatiṇavaninnādasaddaṃ vā sutvā saṃsīdati visīdati na
santhamhati na sakkoti saṅgāmaṃ otarituṃ. Evaṃ kho bhikkhave rañño nāgo akkhamo hoti
saddānaṃ.

Kathañca bhikkhave rañño nāgo akkhamo hoti gandhānaṃ? [PTS Page 158] [\q 158/]
idha bhikkhave rañño nāgo saṅgāmagato ye te rañño nāgā abhijātā saṅgāmāvacarā, tesaṃ
muttakarīsassa gandhaṃ ghāyitvā saṃsīdati visīdati, na santhamhati na sakkoti saṅgāmaṃ
otarituṃ. Evaṃ kho bhikkhave rañño nāgo akkhamo hoti gandhānaṃ.


1. Mañcapīṭhamaddano machasaṃ

[BJT Page 258] [\x 258/]
Kathañca bhikkhave rañño nāgo akkhamo hoti rasānaṃ? Idha bhikkhave rañño nāgo
saṅgāmagato ekissā vā tiṇodakadattiyā vimānito, 1 dvīhi vā tīhi vā catugi vā pañcahi vā
tiṇodakadattī hi vimānito1 saṃsīdati, visīdati, na santhamhati, na sakkoti saṅgāmaṃ
otarituṃ. Evaṃ kho bhikkhave rañño nāgo akkhamo hoti rasānaṃ.

Kathañca bhikkhave rañño nāgo akkhamo hoti phoṭṭhabbānaṃ? Idha bhikkhave rañño nāgo
saṅgāmagato ekena vā saravedhena2 viddho, dvīhi vā tīhi vā catūhi vā pañcahi vā
saravedhehi 2 viddho saṃsīdati, visīdati, na santhambhati, na sakkoti saṅgāmaṃ otarituṃ.
Evaṃ kho bhikkhave rañño nāgo akkhamo hoti phoṭṭhabbānaṃ.

Imehi kho bhikkhave pañcahi aṅgehi samannāgato rañño nāgo na rājāraho hoti na
rājabhoggo. Na rañño aṅgantveva saṅkhaṃ gacchati.

Evameva kho bhikkhave pañcahi aṅgehi samannāgato bhikkhu na āhuneyyo hoti, na
pāhuneyyo, na dakkhiṇeyyo, na añjalikaraṇīyo, na anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa.
Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave bhikkhu akkhamo hoti rūpānaṃ, akkhamo saddānaṃ, akkhamo gandhānaṃ,
akkhamo rasānaṃ, akkhamo phoṭṭhabbānaṃ.

Kathañca bhikkhave bhikkhu akkhamo hoti rūpānaṃ? Idha bhikkhave bhikkhu cakkhunā
rūpaṃ disvā rajanīye rūpe sārajjati. Na sakkoti cittaṃ samādahituṃ evaṃ kho bhikkhave
bhikkhu akkhamo hoti rūpānaṃ.


Kathañca bhikkhave bhikkhu akkhamo hoti saddānaṃ? Idha bhikkhave bhikkhu sotena
saddaṃ sutvā rajanīye sadde na sārajjati. Na sakkoti cittaṃ samādahituṃ evaṃ kho bhikkhave
Bhikkhu akkhamo hoti saddānaṃ.
[PTS Page 159] [\q 159/]

Kathañca bhikkhave bhikkhu akkhamo hoti gandhānaṃ? Idha bhikkhave bhikkhu ghānena
gandhaṃ ghāyitvā rajanīye gandhe sārajjati. Na sakkoti cittaṃ samādahituṃ evaṃ kho
bhikkhave
Bhikkhu akkhamo hoti gandhānaṃ.

Kathañca bhikkhave bhikkhu akkhamo hoti rasānaṃ? Idha bhikkhave bhikkhu jivhāya rasaṃ
sāyitvā rajanīye rase sārajjati. Na sakkoti cittaṃ samādahituṃ evaṃ kho bhikkhave
Bhikkhu akkhamo hoti rasānaṃ.

Kathañca bhikkhave bhikkhu akkhamo hoti phoṭṭhabbānaṃ? Idha bhikkhave bhikkhu
kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā rajanīye phoṭṭhabbe sārajjati. Na sakkoti cittaṃ samādahituṃ
evaṃ kho bhikkhave bhikkhu akkhamo hoti phoṭṭhabbānaṃ.


1. Vihanīto syā 2. Saravegena machasaṃ

[BJT Page 260] [\x 260/]
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu na āhuneyyo hoti, na
pāhuneyyo, na dakkhiṇeyyo, na añjalikaraṇīyo, na anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa.

Pañcahi bhikkhave aṅgehi samannāgato rañño nāgo rājāraho hoti rājabhoggo. Rañño
aṅgantveva va saṅkhaṃ gacchati. Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave rañño nāgo khamo hoti rūpānaṃ. Khamo hoti saddānaṃ. Khamo hoti
gandhānaṃ. Khamo hoti rasānaṃ. Khamo hoti phoṭṭhabbānaṃ.

Kathañca bhikkhave rañño nāgo khamo hoti rūpānaṃ? Idha bhikkhave rañño nāgo
saṅgāmagato hatthikāyaṃ vā disvā assakāyaṃ vā disvā rathakāyaṃ vā disvā pattikāyaṃ vā
disvā na saṃsīdati, na visīdati, santhambhati, sakkoti saṅgāmaṃ otarituṃ. Evaṃ kho
bhikkhave rañño nāgo khamo hoti rūpānaṃ.

Kathañca bhikkhave rañño nāgo khamo hoti saddānaṃ? [PTS Page 160] [\q 160/] idha
bhikkhave rañño nāgo saṅgāmagato hatthisaddaṃ vā sutvā assasaddaṃ vā sutvā rathasaddaṃ
vā sutvā pattisaddaṃ vā sutvā bheripaṇavasaṅkhatiṇavaninnādasaddaṃ vā sutvā na
saṃsīdati, na visīdati, santhambhati, sakkoti saṅgāmaṃ otarituṃ. Evaṃ kho bhikkhave rañño
nāgo khamo hoti saddānaṃ.

Kathañca bhikkhave rañño nāgo khamo hoti gandhānaṃ? Idha bhikkhave rañño nāgo
saṅgāmagato ye te rañño nāgā abhijātā saṅgāmāvacarā, tesaṃ muttakarīsassa gandhaṃ
ghāyitvā na saṃsīdati, na visīdati, santhamhati, sakkoti saṅgāmaṃ otarituṃ. Evaṃ kho
bhikkhave rañño nāgo khamo hoti gandhānaṃ.

Kathañca bhikkhave rañño nāgo khamo hoti rasānaṃ? Idha bhikkhave rañño nāgo
saṅgāmagato ekissā vā tiṇodakadattiyā vimānito, dvīhi vā tīhi vā catūhi vā pañcahi vā
tiṇodakadattīhi vimānito na saṃsīdati, na visīdati, satthamhati, sakkoti saṅgāmaṃ otarituṃ.
Evaṃ kho bhikkhave rañño nāgo khamo hoti rasānaṃ.
Kathañca bhikkhave rañño nāgo khamo hoti phoṭṭhabbānaṃ? Idha bhikkhave rañño nāgo
saṅgāmagato ekena vā saravedhena viddho, dvīhi vā tīhi vā catūhi vā pañcahi vā
saravedhehi viddho na saṃsīdati, na visīdati, santhamhati, sakkoti saṅgāmaṃ otarituṃ. Evaṃ
kho bhikkhave rañño nāgo khamo hoti phoṭṭhabbānaṃ.

Imehi kho bhikkhave pañcahi aṅgehi samannāgato rañño nāgo rājāraho hoti rājabhoggo
rañño aṅgantveva saṅkhaṃ gacchati.

[BJT Page 262] [\x 262/]
Evame kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo
dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa. Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave bhikkhu khamo hoti rūpānaṃ. Khamo saddānaṃ, khamo gandhānaṃ, khamo
rasānaṃ, khamo [PTS Page 161] [\q 161/] phoṭṭhabbānaṃ.

Kathañca bhikkhave bhikkhu khamo hoti rūpānaṃ? Idha bhikkhave bhikkhu cakkhunā rūpaṃ
disvā rajanīye rūpe na sārajjati. Sakkoti cittaṃ samādahituṃ. Evaṃ kho bhikkhave bhikkhu
khamo hoti rūpānaṃ.

Kathañca bhikkhave bhikkhu khamo hoti saddānaṃ? Idha bhikkhave bhikkhu sotena saddaṃ
sutvā rajanīye sadde na sārajjati. Sakkoti cittaṃ samādahituṃ. Evaṃ kho bhikkhave bhikkhu
khamo hoti saddānaṃ.

Kathañca bhikkhave bhikkhu khamo hoti gandhānaṃ? Idha bhikkhave bhikkhu ghānena
gandhaṃ ghāyitvā rajanīye gandhe na sārajjati. Sakkoti cittaṃ samādahituṃ. Evaṃ kho
bhikkhave bhikkhu khamo hoti gandhānaṃ.

Kathañca bhikkhave bhikkhu khamo hoti rasānaṃ? Idha bhikkhave bhikkhu jivhāya rasaṃ
sāyitvā rajanīye rase na sārajjati. Sakkoti cittaṃ samādahituṃ. Evaṃ kho bhikkhave bhikkhu
khamo hoti rasānaṃ.

Kathañca bhikkhave bhikkhu khamo hoti phoṭṭhabbānaṃ? Idha bhikkhave bhikkhu kāyena
phoṭṭhabbaṃ phusitvā rajanīye phoṭṭhabbe na sārajjati. Sakkoti cittaṃ samādahituṃ. Evaṃ
kho bhikkhave bhikkhu khamo hoti phoṭṭhabbānaṃ.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo
dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassāti.

5. 3. 4. 10
(Sotārasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
40. Pañcahi bhikkhave aṅgehi samannāgato rañño nāgo rājāraho hoti rājabhoggo. Rañño
aṅgantveva saṅkhaṃ gacchati. Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave rañño nāgo sotā ca hoti, hantā ca, rakkhitā ca, khantā ca, gantā ca.

[BJT Page 264] [\x 264/]
Kathañca bhikkhave rañño nāgo sotā hoti? Idha bhikkhave rañño nāgo yamenaṃ
hatthidammasārathī kāraṇaṃ kāreti yadi vā katapubbaṃ yadi vā [PTS Page 162] [\q 162/]
akatapubbaṃ, taṃ aṭṭhikatvā 1 manasikatvā sabbacetaso 2 samannāharitvā ohitasoto
suṇāti. Evaṃ kho bhikkhave rañño nāgo sotā hoti.

Kathañca bhikkhave rañño nāgo hantā hoti? Idha bhikkhave rañño nāgo saṅgāmagato
hatthimpi hanti, 3 hatthāruhampi hanti. Assampi hanti, assāruhampi hanti. Rathampi hanti
rathiyampi4 hanti. Pattikampi hanti. Evaṃ kho bhikkhave rañño nāgo hantā hoti.
Kathañca bhikkhave rañño nāgo rakkhitā hoti? Idha bhikkhave rañño nāgo saṅgāmagato
rakkhati purimaṃ kāyaṃ, rakkhati pacchimaṃ kāyaṃ. Rakkhati purime pāde, rakkhati
pacchime pāde. Rakkhati sisaṃ rakkhati kāṇe, rakkhati dante, rakkhati soṇḍaṃ, rakkhati
vāladhiṃ, rakkhati hatthāruhaṃ. Evaṃ kho bhikkhave rañño nāgo rakkhitā hoti.

Kathañca bhikkhave rañño nāgo khantā hoti? Idha bhikkhave rañño nāgo khamo hoti
sattippahārānaṃ, asippahārānaṃ, usuppahārānaṃ, pharasuppahārānaṃ,
bheripaṇavasaṅkhatiṇavaninnādasaddānaṃ. Evaṃ kho bhikkhave rañño nāgo khantā hoti.

Kathañca bhikkhave rañño nāgo gantā hoti? Idha bhikkhave rañño nāgo yamenaṃ
hatthidammasārathī disaṃ peseti yadivā gatapubbaṃ yadivā agatapubbaṃ, taṃ khippaṃ eva5
gantā hoti. Evaṃ kho bhikkhave rañño nāgo gantā hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi aṅgehi samannāgato rañño nāgo rājāraho hoti rājabhoggo.
Rañño aṅgantveva saṅkhaṃ gacchati.

Evameva kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti
pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa. Katamehi
pañcahi:

Idha bhikkhave bhikkhu sotā ca hoti, hantā ca, [PTS Page 163] [\q 163/] rakkhitā ca,
khantā ca, gantā ca.
Kathañca bhikkhave bhikkhu sotā hoti? Idha bhikkhave bhikkhu tathāgatappavedite
dhammavinaye desiyamāne aṭṭhīkatvā6 manasikatvā sabbacetaso samannāharitvā ohitasoto
dhammaṃ suṇāti. Evaṃ kho bhikkhave bhikkhu sotā hoti.

Kathañca bhikkhave bhikkhu hantā hoti? Idha bhikkhave bhikkhu uppannaṃ kāmavikkaṃ
nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti. Uppannaṃ vyāpādavitakkaṃ
nādhivāseti pajahati vinodeti byantikaroti anabhāvaṃ gāmeti. Uppannaṃ vihiṃsāvitakkaṃ
nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti. Uppannuppanne pāpake
akusale dhamme nādhivāseti pajahati vinodeti byantikaroti anabhāvaṃ gameti. Evaṃ kho
bhikkhave bhikkhu hantā hoti.


1. Aṭaṭhīṃ katvā machasaṃ 2. Sabbaṃ cetasā sīmu, sabbacetasā machasaṃ
3. Hanti machasaṃ syā 4. Rathikampi machasaṃ syā. 5. Khippameva machasaṃ 6. Aṭṭhiṃ
katvā machasaṃ
[BJT Page 266] [\x 266/]
Kathañca bhikkhave bhikkhu rakkhitā hoti? Idha bhikkhave bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā
na nimittaggāhī nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇametaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ
viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya
paṭipajjati. Rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā
na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇametaṃ sotinduyaṃ asaṃvutaṃ
viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya
paṭipajjati. Rakkhati sotindriyaṃ, sotindriye saṃvaraṃ āpajjati. Ghānena gandhaṃ ghāyitvā na
nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇametaṃ ghānindriyaṃ asaṃvutaṃ
viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya
paṭipajjati. Rakkhati ghānindriyaṃ, ghānindriye saṃvaraṃ āpajjati. Jivhāya rasaṃ sāyitvā na
nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇametaṃ jivhindriyaṃ asaṃvutaṃ
viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya
paṭipajjati. Rakkhati jivhindriyaṃ jivhindriye saṃvaraṃ āpajjati. Kāyena phoṭṭhabbaṃ
phusitvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇametaṃ kāyindriyaṃ
asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa
saṃvarāya paṭipajjati. Rakkhati kāyindriyaṃ, kāyindriye saṃvaraṃ āpajjati. Manasā dhammaṃ
viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇametaṃ manindriyaṃ
asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa
saṃvaraya paṭipajjati. Rakkhati manindriyaṃ, manindriye saṃvaraṃ āpajjati. Evaṃ kho
bhikkhave bhikkhu rakkhitā hoti.

Kathañca bhikkhave bhikkhu khantā hoti? Idha bhikkhave bhikkhu khamo hoti sītassa
uṇhassa jighacchāya pipāsāya ḍaṃsamakasavātātapasiriṃsapasamphassānaṃ, duruttānaṃ
durāgatānaṃ vacanapathānaṃ. Uppannānaṃ sāririkānaṃ vedanānaṃ dukkhānaṃ tippānaṃ
kharānaṃ kaṭukānaṃ asātānaṃ amanāpānaṃ pāṇaharānaṃ adhivāsakajātiko hoti. Evaṃ kho
bhikkhave bhikkhu khantā hoti.

Kathañca bhikkhave bhikkhu gantā hoti? [PTS Page 164] [\q 164/] idha bhikkhave
bhikkhu yā sā disā agatapubbā iminā dīghena addhunā yadidaṃ sabbasaṃkhārasamatho
sabbupadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ, taṃ khippaññeva gantā hoti.
Evaṃ kho bhikkhave bhikkhu gantā hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo
dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassāti.

Rājavaggo catuttho.

Tassuddānaṃ:
Cakkānuvattanā rājā yassaṃ disaṃ ceva patthanā
Appaṃ supati bhattādā akkhamo sotāro cāti.

[BJT Page 268] [\x 268/]
5. Tikaṇḍakīvaggo
5. 3. 5. 1
(Avajānāti suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
41. Pañcime bhikkhave puggalā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ. Katame pañca:
Datvā avajānāni, saṃvāsena avajānāti, ādiyyamukho1 hoti, lolo hoti. Mando hoti momuho.
2

Kathañca bhikkhave puggalo datvā avajānāti? Idha bhikkhave puggalo puggalassa deti
cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ. Tassa evaṃ hoti: 'ahaṃ demi,
ayaṃ patigaṇhāti'ti. 3 Tamenaṃ datvā avajānāti. Evaṃ kho bhikkhave puggalo datvā
avajānāti.

Kathañca bhikkhave puggalo saṃvāsena avajānāti? [PTS Page 165] [\q 165/] idha
bhikkhave puggalo puggalena saddhiṃ saṃvasati dve vā tiṇi vā vassāni. Tamenaṃ saṃvāsena
avajānāti. Evaṃ kho bhikkhave puggalo saṃvāsena avajānāti.

Kathañca bhikkhave puggalo ādiyyamukho* hoti? Idha bhikkhave ekacco puggalo parassa
vaṇeṇa vā avaṇeṇa vā bhāsiyamāne taṃ khippaññeva adhimuccitā 4 hoti. Evaṃ kho
bhikkhave puggalo ādiyyamukho hoti.

Kathañca bhikkhave puggalo lolo hoti? Idha bhikkhave ekacco puggalo ittarasaddho hoti.
Ittarabhatti ittarapemo ittarappasādo. Evaṃ kho bhikkhave puggalo lolo hoti.

Kathañca bhikkhave puggalo mando hoti? Momūho idha bhikkhave ekacco puggalo
kusalākusale dhamme na jānāti, sāvajjānavajje dhamme na jānāti, hīnappaṇite dhamme na
jānāti, kaṇhasukkasappaṭibhāge dhamme na jānāti. Evaṃ kho bhikkhave
Puggalo mando hoti momūho.

Ime kho bhikkhave pañca puggalā santo saṃvijjamānā lokasminti.

5. 3. 5. 2
(Ārambhatisuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
42. Pañcime bhikkhave puggalā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ katame pañca:

Idha bhikkhave ekacco puggalo āramhati1 ca vippaṭisāri ca hoti. Taṃ ca cetovimuttiṃ
paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti yatthassu te uppannā pāpakā akusalā dhammā
aparisesā nirujjhanti.


1. Ādheyyamukho machasaṃ, ādeyyamukho syā, adiyamukho 'ādhiyyamukho'ti porāṇa
pāṭho. Aṭṭhakathāyapi pāliyā attho niddiṭṭho
2. Mando momubho hoti machasaṃ, syā
3. Paṭiggaṇhātī'ti machasaṃ
4. Adhimuccito syā

[BJT Page 270] [\x 270/]
Idha pana bhikkhave ekacco puggalo ārambhati, na vippaṭisāri hoti. Taṃ ca cetovimuttiṃ
paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti yatthassu te uppannā pāpakā akusalā dhammā
aparisesā nirujjhanti.

Idha pana bhikkhave ekacco puggalo nārambhati, [PTS Page 166] [\q 166/] vippaṭisāri
hoti. Taṃ ca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti yatthassu te uppannā
pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti.

Idha pana bhikkhaveva ekacco puggalo nārambhati, na vippaṭisāri hoti. Taṃ ca cetovimuttiṃ
paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti yatthassu te uppannā pāpakā akusalā dhammā
aparisesā nirujjhanti.

Idha pana bhikkhave ekacco puggalo nārambhati, na vippaṭisārī hoti. Taṃ ca cetovimuttiṃ
paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti yatthassu te uppannā pāpakā akusalā dhammā
aparisesā nirujjhanti.

Tatra bhikkhave yvāyaṃ puggalo ārambhati ca, vippaṭisāri ca hoti, taṃ ca cetovimuttiṃ
paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti yatthassu te uppannā pāpakā akusalā dhammā
aparisesā nirujjhanti, so evamassa vacanīyo: 'āyasmato kho ārambhajā āsavā saṃvijjanti.
Vippaṭisārajā āsavā pavaḍḍhanti. Sādhu vatāyasmā ārambhaje āsave pahāya vippaṭisāraje
āsave paṭivinodetvā cittaṃ paññaṃ ca bhāvetu. Evamāyasmā amunā pañcamena puggalena
samasamo bhavissatī'ti.

Tatra bhikkhave yvāyaṃ puggalo ārambhati, na vippaṭisāri hoti, taṃ ca cetovimuttiṃ
paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti yatthassu te uppannā pāpakā akusalā dhammā
aparisesā nirujjhanti, so evamassa vacanīyo: 'āyasmato kho ārambhajā āsavā saṃvijjanti.
Vippaṭisārajā āsavā nappavaḍḍhanti. Sādhu vatāyasmā ārambhaje āsave pahāya cittaṃ
paññaṃ ca ca bhāvetu. Evamāyasmā amunā pañcamena puggalena samasamo bhavissatī'ti.

Tatra bhikkhave yvāyaṃ puggalo nārambhati, vippaṭisāri hoti, taṃ ca cetovimuttiṃ
paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti yatthassu te uppannā pāpakā akusalā dhammā
aparisesā nirujjhanti, so evamassa vacanīyo: [PTS Page 167 [\q 167/] ']āyasmato kho
ārambhajā āsavā na saṃvijjanti. Vippaṭisārajā āsavā pavaḍḍhanti. Sādhu vatāyasmā
vippaṭisāraje āsave paṭivinodetvā cittaṃ paññaṃ ca bhāvetu. Evamāyasmā amunā
pañcamena
Puggalena samasamo bhavissatī'ti.

1. Ārabhati sīmu, machasaṃ

[BJT Page 272] [\x 272/]

Tatra bhikkhave yvāyaṃ puggalo nārambhati, na vippaṭisāri hoti, taṃ ca cetovimuttiṃ
paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti yatthassu te uppannā pāpakā akusalā dhammā
aparisesā nirujjhanti, so evamassa vacanīyo: 'āyasmato kho ārambhajā āsavā na saṃvijjanti.
Vippaṭisārajā āsavā nappavaḍḍhanti. Sādhu vatāyasmā cittaṃ paññaṃ ca bhāvetu.
Evamāyasmā amunā pañcamena
Puggalena samasamo bhavissatī'ti.
Iti kho bhikkhave ime cattāro puggalā amunā pañcamena puggalena evaṃ ovadiyamānā
evaṃ anusāsiyamānā anupubbena āsavānaṃ khayaṃ pāpuṇantī'ti.

5. 3. 5. 3
(Sārandada suttaṃ)
43. Ekaṃ samayaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ. Atha kho bhagavā
pubbanhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya vesāliṃ piṇḍāya pāvisi.

Tena kho pana samayena pañcamattānaṃ licchavīsatānaṃ sārandadecetiye sannisinnānaṃ
sannipatitānaṃ ayamantarā kathā udapādi: 'pañcannaṃ ratanānaṃ pātubhāvo dullabho
lokasmiṃ. Katamesaṃ pañcannaṃ: hatthiratanassa pātubhāvo dullabho lokasmiṃ.
Assaratanassa pātubhāvo: dullabho lokasmiṃ. Maṇiratanassa pātubhāvo dullabho lokasmiṃ,
itthiratanassa pātubhāvo dullabho lokasmiṃ gahapatiratanassa pātubhāvo dullabho lokasmiṃ
imesaṃ pañcannaṃ ratanānaṃ pātubhāvo dullabho lokasminti. '
[PTS Page 168] [\q 168/]
Atha kho te licchavī magge purisaṃ ṭhapesuṃ, 'yadā tvaṃ1ambho purisa passeyyāsi
bhagavantaṃ āgacchantaṃ, atha ambhākaṃ āroceyyāsī'ti. Addasā kho so puriso bhagavantaṃ
dūratova āgacchantaṃ. Disvāna yena te licchavī tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā te licchavī
etadavoca: 'ayaṃ so bhonto2bhagavā āgacchati 3arahaṃ sammāsambuddho, yassadāni kālaṃ
maññathā'ti.

Atha kho te licchavi yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ
abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho te licchavī
Bhagavantaṃ etadavocuṃ: 'sādhu bhante bhagavā yena sārandadaṃ4cetiyaṃ
tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā'ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho
bhagavā yena sārandadaṃ cetiyaṃ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi.
Nisajja kho bhagavā te licchavī etadavoca:



1. Yathā tvaṃ sīmu, [PTS 3.] Gacchati machasaṃ
2. Bhante sīmu 4. Sādhu bhante yena sārandadaṃ machasaṃ

[BJT Page 274] [\x 274/]
"Kāyanuttha licchavi, etarahi kathāya sannisinnā? Kā ca pana vo antarā kathā vippakatā"ti?
Idha bhante amhākaṃ sannisinnānaṃ sannipatinānaṃ ayamantarā kathā udapādi: pañcannaṃ
ratanānaṃ pātubhāvo dullabho lokasmiṃ. Katamesaṃ pañcannaṃ: hatthiratanassa pātubhāvo
dullabho lokasmiṃ. Assaratanassa pātubhāvo dullabho lokasmiṃ. Maṇiratanassa pātubhāvo
dullabho lokasmiṃ. Itthiratanassa pātubhāvo dullabho lokasmiṃ gahapatiratanassa
pātubhāvo dullabho lokasmiṃ. Imesaṃ pañcannaṃ ratanānaṃ pātubhāvo dullabho lokasminti.

Kāmādhimuttānaṃ vata vo1 licchavīnaṃ kāmaññeva arabbha antarā kathā udapādi.

Pañcannaṃ licchavī, ratanānaṃ pātubhāvo dullabho lokasmiṃ. Katamesaṃ pañcannaṃ:
Tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa pātubhāvo dullabho lokasmiṃ.
Tathāgatappaveditassa dhammavinayassa [PTS Page 169] [\q 169/] desetā puggalo
dullabho lokasmiṃ. Tathāgatappaveditassa dhammavinayassa desitassa viññātā puggalo
dullabho lokasmiṃ. Tathāgatappaveditassa dhammavinayassa desitassa viññātassa
dhammānudhammapaṭipanno puggalo dullabho lokasmiṃ. Kataññū katavedi puggalo
dullabho lokasmiṃ.

Imesaṃ kho licchavī, pañcannaṃ ratanānaṃ pātubhāvo dullabho lokasminti.

5. 3. 5. 4
(Tikaṇḍakīsuttaṃ)
41. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sākete viharati tikaṇḍakīvane. 2 Tatra kho bhagavā bhikkhu
āmantesi bhikkhavoti. Bhadanteti te bhikkhu bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca:
Sādhu bhikkhave bhikkhu kālena kālaṃ appaṭikkūle paṭikkūlasaññī3 vihareyya.

Sādhu bhikkhave bhikkhu kālena kālaṃ paṭikkūle appaṭikkūlasaññī vihareyya.

Sādhu bhikkhave bhikkhu kālena kālaṃ appaṭikkūle ca paṭikkūle ca paṭikkūlasaññī
vihareyya.

Sādhu bhikkhave bhikkhu kālena kālaṃ paṭikkūle ca appaṭikkūle ca appaṭikkūlasaññī
vihareyya.


1. Vata bho machasaṃ 2tikandakīvane sīmu
3. Appaṭikūle paṭikūlasaññī machasaṃ

[BJT Page 276] [\x 276/]
Sādhu bhikkhave bhikkhu kālena kālaṃ appaṭikkūlaṃ ca paṭikkūlaṃ ca tadubhayaṃ
abhinivajjetvā upekkhako vihareyya sato sampajāno.

Kiñca bhikkhave bhikkhu atthavasaṃ paṭicca appaṭikkūle paṭikkūlasaññī vihareyya? "Mā
me rajanīyesu dhammesu rāgo udapādī"ti. Idaṃ kho bhikkhave bhikkhu atthavasaṃ paṭicca
appaṭikkūle paṭikkūlasaññī vihareyya.

Kiñca bhikkhave bhikkhu atthavasaṃ paṭicca paṭikkūle appaṭikkūlasaññī vihareyya? "Mā
me dosanīyesu dhammesu doso udapādī"ti. Idaṃ kho bhikkhave bhikkhu atthavasaṃ
paṭicca paṭikkūle appaṭikkūlasaññī vihareyya.

Kiñca bhikkhave bhikkhu atthavasaṃ paṭicca appaṭikkūle ca paṭikkūle ca paṭikkūlasaññī
vihareyya? "Mā me rajanīyesu dhammesu rāgo udapādī"ti, "mā me dosanīyesu dhammesu
doso udapādī"ti. Idaṃ kho bhikkhave, bhikkhu [PTS Page 170] [\q 170/] atthavasaṃ
paṭicca appaṭikkūle ca
Paṭikkūle ca paṭikkūlasaññī vihareyya.

Kiñca bhikkhave bhikkhu atthavasaṃ paṭicca paṭikkūle ca appaṭikkūle ca appaṭikkūlasaññī
vihareyya? "Mā me dosanīyesu dhammesu doso udapādī, mā me rajaniyesu dhammesu
rāgo udapādī"ti. Idaṃ kho bhikkhave, bhikkhu atthavasaṃ paṭicca paṭikkūle ca appaṭikkūle
ca appaṭikkūlasaññī vihareyya.

Kiñca bhikkhave bhikkhu atthavasaṃ paṭicca appaṭikkūlaṃ ca paṭikkūlaṃ ca tadubhayaṃ
abhinivajjetvā upekkhako vihareyya sato sampajāno? "Mā me kvacini 1 katthaci kiñcana 2
rajanīyesu dhammesu rāgo udapādi, mā me kvacini 1 katthaci kiñcana 2 dosanīyesu
dhammesu doso udapādi, mā me kvacini1 katthaci kiñcana2 mohanīyesu dhammesu moho
udapādī"ti. Idaṃ kho bhikkhave bhikkhu atthavasaṃ paṭicca appaṭikkūlaṃ ca paṭikkūlaṃ ca
tadubhayaṃ abhinivajjetvā upakkhako vihareyya sato sampajānoti.

5. 3. 5. 5
(Nirayasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
45. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye.
Katamehi pañcahi:

Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, kāmesu micchācārī hoti, musāvādī hoti,
surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.


1. Kvacani machasaṃ 2. Kiñcanaṃ machasaṃ

[BJT Page 278] [\x 278/]
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye.
[PTS Page 171] [\q 171/]

Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato yathābhataṃ nikkhitto evaṃ sagge. Katamehi
pañcahi:

Pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesu micchācārā paṭivirato hoti,
musāvādā paṭivirato hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato yathābhataṃ nikkhitto evaṃ sagge.
5. 3. 5. 6
(Bhikkhumitta suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
46. Pañcahi bhikkhave dhammamehi samannāgato bhikkhumitto na sevitabbo. Katamehi
pañcahi:

Kammantaṃ kāreti, adhikaraṇaṃ adhikaraṇaṃ ādiyati, pāmokkhesu bhikkhūsu paṭiviruddho
hoti, dīghacārikaṃ anavatthitacārikaṃ 1 anuyutto viharati, na paṭibalo hoti kālena kālaṃ
dhammiyā kathāya sandassetuṃ samādapetuṃ samuttejetuṃ sampahaṃsetuṃ.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhumitto na sevitabbo.

Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhumitto, sevitabbo. Katamehi pañcahi:
Na kammantaṃ kāreti, na adhikaraṇaṃ ādiyati, na pāmokkhesu bhikkhusu paṭiviruddho
hoti, na dīghacārikaṃ anavatthitacārikaṃ anuyutto viharati, paṭibalo hoti kālena kālaṃ
dhammiyā kathāya sandassetuṃ samādapetuṃ samuttejetuṃ sampahaṃsetuṃ.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhumitto sevitabboti.

5. 3. 5. 7
(Asappurisadānasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
47. Pañcimāni bhikkhave asappurisadānāni. Katamāni pañca:
Asakkaccaṃ deti, acittīkatvā deti, asahatthā deti, apaviddhaṃ deti, anāgamanadiṭṭhiko deti.

Imāni kho bhikkhave pañca asappurisadānāni.


1. Anavatthacārikaṃ machasaṃ, syā.

[BJT Page 280] [\x 280/]
[PTS Page 172] [\q 172/]
Pañcimāni bhikkhave sappurisadānāni. Katamāni pañca:

Sakkaccaṃ deti, cittīkatvā deti, sahatthā deti, anapaviddhaṃ deti, āgamanadiṭṭhiko deti.

Imāni kho bhikkhave pañca sappurisadānānīti.

5. 3. 5. 8
(Sappurisadāna suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
48. Pañcimāni bhikkhave sappurisadānāni. Katamāni pañca:

Saddhāya dānaṃ deti, sakkaccaṃ dānaṃ deti, kālena dānaṃ deti, anaggahitacitto 1dānaṃ deti,
attānaṃ ca paraṃ ca anupabhacca dānaṃ deti.

Saddhāya kho pana bhikkhave dānaṃ datvā yattha yattha tassa dānassa vipāko nibbattati,
aḍḍho ca hoti mahaddhano mahābhogo. Abhirūpo ca hoti dassanīyo pāsādiko paramāya
vaṇṇapokkharatāya samannāgato.

Sakkaccaṃ kho pana bhikkhave dānaṃ datvā yattha yattha tassa dānassa vipāko nibbattati,
aḍḍho ca hoti mahaddhano mahābhogo. Yepissa te honti puttāti vā dārāti vā dāsāti vā
pessāti vā kammakarāti vā, tepi sussūsanti, sotaṃ odahanti, aññā cittaṃ upaṭṭhapenti.

Kālena kho pana bhikkhave dānaṃ datvā yattha yattha tassa dānassa vipāko nibbattati,
aḍḍho ca hoti mahaddhano mahābhogo. Kālāgatā cassa atthā pacurā honti.
Anaggahitacitto kho1 pana bhikkhave dānaṃ datvā yattha yattha tassa dānassa vipāko
nibbattati, aḍḍho ca hoti mahaddhano mahābhogo. Uḷāresu ca pañcasu kāmaguṇesu
bhogāya cittaṃ namati.
[PTS Page 173] [\q 173/]

Attānañca parañca anupahacca kho pana bhikkhave dānaṃ datvā yattha yattha tassa dānassa
vipāko nibbattati, aḍḍho ca hoti mahaddhano mahābhogo. Na cassa kutoci bhogānaṃ
upaghāto āgacchati aggito vā udakato vā rājato vā corato vā appiyadāyādato vā. 2

Imāni kho bhikkhave pañca sappurisadānānīti.

5. 3. 5. 9
(Paṭhama samayavimutta suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
49. Pañcime bhikkhave dhammā samayavimuttassa bhikkhuno parihānāya saṃvattanti.
Katame pañca:

Kammārāmatā, bhassārāmatā, niddārāmatā, saṅgaṇikārāmatā, yathāvimuttaṃ cittaṃ na
paccavekkhati.

1. Anaggatacitto machasaṃ, syā
2. Appiyato vā dāyādato machasaṃ, appiyato vā dāyādato vā syā,
[BJT Page 282] [\x 282/]

Ime kho bhikkhave pañca dhammā samayavimuttassa bhikkhuno parihānāya saṃvattanti.

Pañcime bhikkhave dhammā samayavimuttassa bhikkhuno aparihānāya saṃvattanti. Katame
pañca:
Na kammārāmatā, na bhassārāmatā, na niddārāmatā, na saṅgaṇikārāmatā, yathāvimuttaṃ
cittaṃ paccavekkhati.

Ime kho bhikkhave pañca dhammā samayavimuttassa bhikkhuno aparihānāya saṃvattantīti.
5. 3. 5. 10
(Dutiyasamayavimutta suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
59. Pañcime bhikkhave dhammā samayavimuttassa bhikkhuno parihānāya saṃvattanti.
Katame pañca:

Kammārāmatā, bhassārāmatā, niddārāmatā, indriyesu aguttadvāratā, bhojane amattaññutā.

Ime kho bhikkhave pañca dhammā samayavimuttassa bhikkhuno parihānāya saṃvattanti.

Pañcime bhikkhave dhammā samayavimuttassa bhikkhuno aparihānāya saṃvattanti. Katame
pañca:

Na kammārāmatā, na bhassārāmatā, na niddārāmatā, indriyesu guttadvāratā, bhojane
mattaññutā.
[PTS Page 174] [\q 174/]

Ime kho bhikkhave pañca dhammā samayavimuttassa bhikkhuno aparihānāya saṃvattantīti.

Tikaṇaḍakīvaggo pañcamo

Tassuddānaṃ:
Datvā avajānāti ārambhati ca sārandada tikaṇḍakī nirayena ca.
Mitto asappurisasappurisena samayavimuttaṃ apare dveti.
Tatiyo paṇṇāsako samatto
[BJT Page 284] [\x 284/]

1. Saddhammavaggo
5. 4. 1. 1
(Paṭhama sammattaniyāmasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
1. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṃ abhabbo niyāmaṃ
okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ. Katamehi pañcahi:

Kathaṃ paribhoti. Kathikaṃ paribhoti. Attānaṃ paribhoti. Vikkhittacitto dhammaṃ suṇāti
anekaggacitto. Ayoniso ca manasikaroti

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṃ abhabbo
niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ.

Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato suṇanto [PTS Page 175] [\q 175/]
saddhammaṃ bhabbo niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ. Katamehi
pañcahi:

Na kathaṃ paribhoti. Na kathikaṃ paribhoti. Na attānaṃ paribhoti. Avikkhittacitto dhammaṃ
suṇāti ekaggacitto. Yoniso ca manasikaroti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato suṇanto saddhammaṃ bhabbo
niyamaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattanti.

5. 4. 1. 2
(Dutiya sammattaniyāmasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
2. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato suṇannopi saddhammaṃ abhabbo niyāmaṃ
okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ. Katamehi pañcahi:

Kathaṃ paribhoti. Kathikaṃ paribhoti. Attānaṃ paribhoti. Duppañño hoti jaḷo eḷamugo.
Anaññāte aññātamānī hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṃ abhabbo
niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ.

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato suṇanno saddhammaṃ bhabbo niyāmaṃ
Okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ. Katamehi pañcahi:

Na kathaṃ paribhoti. Na kathikaṃ paribhoti. Na attānaṃ paribhoti. Paññavā hoti ajaḷo
aneḷamūgo na anaññāte aññātamāni hoti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato suṇanto saddhammaṃ bhabbo
niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattanti.

[BJT Page 286] [\x 286/]
5. 4. 1. 3.
(Tatiya sammattaniyāma suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
3. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṃ abhabbo niyāmaṃ
okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ. Katamehi pañcahi:

Makkhī dhammaṃ suṇāti makkhapariyuṭṭhito. Upārambhacitto dhammaṃ suṇāti
randhagavesī. [PTS Page 176] [\q 176/] dhammadesake āhatacitto hoti khilajāto.
Duppañño hoti jaḷo raḷamugo. Anaññāte aññātamānī hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṃ abhabbo
niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ.

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato suṇanto saddhammaṃ bhabbo niyāmaṃ
okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ. Katamehi pañcahi:

Amakkhī dhammaṃ suṇāti na makkhapariyuṭṭhito. Anupārambhacitto dhammaṃ suṇāti na
randhagavesī. Dhammadesake anāhatacitto hoti akhilajāto. Paññavā hoti ajaḷo aneḷamūgo.
Na anaññāte aññātamānī hoti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato suṇanto saddhammaṃ bhabbo
niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattanti.
5. 4. 1. 4
(Paṭhama saddhammasammosasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
4. Pañcime bhikkhave, dhammā saddhammassa sammosāya antaradhānāya saṃvattanti.
Katame pañca:

Idha bhikkhave bhikkhu na sakkaccaṃ dhammaṃ suṇanti. Na sakkaccaṃ dhammaṃ
pariyāpuṇanti. Na sakkaccaṃ dhammaṃ dhārenti. Na sakkaccaṃ dhatānaṃ dhammānaṃ
atthaṃ upparikkhanti. Na sakkaccaṃ atthamaññāya dhammamaññāya dhammānudhammaṃ
paṭipajjanti.

Ime kho bhikkhave, pañca dhammā saddhammassa sammosāya antaradhānāya saṃvattanti.

[BJT Page 288] [\x 288/]
Pañcime bhikkhave, dhammā saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya
saṃvattanti. Katame pañca:

Idha bhikkhave bhikkhu sakkaccaṃ dhammaṃ suṇanti. Sakkaccaṃ dhammaṃ pariyāpuṇanti.
Sakkaccaṃ dhammaṃ dhārenti. Sakkaccaṃ dhatānaṃ1dhammānaṃ atthaṃ upaparikkhanti.
Sakkaccaṃ atthamaññāya dhammamaññāya dhammānudhammaṃ paṭipajjanti.
[PTS Page 177] [\q 177/]

Ime kho bhikkhave pañca dhammā saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya
saṃvattantīti.

5. 4. 1. 5
(Dutiya saddhammasammosa suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
5. Pañcime bhikkhave dhammā saddhammassa sammosāya antaradhānāya saṃvattanti.
Katame pañca:

Idha bhikkhave bhikkhu dhammaṃ na pariyāpuṇanti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ
udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ. Ayaṃ bhikkhave, paṭhamo dhammo
saddhammassa sammosāya antaradhānāya saṃvattati.

Puna ca paraṃ bhikkhave, bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ na vitthārena
paresaṃ2desenti. Ayaṃ bhikkhave, dutiyo dhammo saddhammassa sammosāya
antaradhānāya saṃvattati.

Puna ca paraṃ bhikkhave, bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ na vitthārena
paresaṃ vācenti. Ayaṃ bhikkhave, tatiyo dhammo saddhammassa sammosāya
antaradhānāya saṃvattati.

Puna ca paraṃ bhikkhave, bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ na vitthārena
sajjhāyaṃ karonti. Ayaṃ bhikkhave, catuttho dhammo saddhammassa sammosāya
antaradhānāya saṃvattati.

Puna ca paraṃ bhikkhave, bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ na cetasā
anuvitakkenti, anuvicārenti, manasānupekkhanti. Ayaṃ bhikkhave, pañcamo dhammo
saddhammassa sammosāya antaradhānāya saṃvattati.

Ime kho bhikkhave, pañca dhammā saddhammassa sammosāya antaradhānāya saṃvattanti.
Pañcime bhikkhave, dhammā saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya
saṃvattanti. Katame pañca:
Idha bhikkhave bhikkhu dhammaṃ pariyāpuṇanti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ
udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ. Ayaṃ bhikkhave, [PTS Page 178] [\q
178/] paṭhamo dhammo saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya
saṃvattati.


1. Dhātānaṃ machasaṃ, 2. Paraṃ machasaṃ

[BJT Page 290] [\x 290/]

Puna ca paraṃ bhikkhave, bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ
Desenti, ayaṃ bhikkhave, dutiyo dhammo saddhammassa ṭhitiyā asammosāya
anantaradhānāya saṃvattati.

Puna ca paraṃ bhikkhave, bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ
Vācenti, ayaṃ bhikkhave, tatiyo dhammo saddhammassa ṭhitiyā asammosāya
anantaradhānāya saṃvattati.

Puna ca paraṃ bhikkhave, bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena
sajjhāyaṃ karonti. Ayaṃ bhikkhave, catuttho dhammo saddhammassa ṭhitiyā asammosāya
Anantaradhānāya saṃvattati.

Puna ca paraṃ bhikkhave, bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā
anuvitakkenti
Anuvicārenti manasānupekkhanti. Ayaṃ bhikkhave, pañcamo dhammo saddhammassa
ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya saṃvattati.

Ime kho bhikkhave, pañca dhammā saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya
saṃvattantīti.

5. 4. 1. 6
(Tatiyasaddhammasammosasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
6. Pañcime bhikkhave, dhammā saddhammassa antaradhānāya saṃvattanti. Katame pañca:

Idha bhikkhave bhikkhu duggahitaṃ suttantaṃ pariyāpuṇanti duntikkhittehi
padabyañjanehi. Dunnikkhittassa bhikkhave padabyañjanassa atthopi dunnayo hoti. Ayaṃ
bhikkhave, paṭhamo dhammo saddhammassa sammosāya antaradhānāya saṃvattati.

Puna ca paraṃ bhikkhave, bhikkhu dubbacā honti dovacassakaraṇehi dhammehi
samannāgatā, akkhamā appadakkhiṇaggāhino anusāsaniṃ. Ayaṃ bhikkhave, dutiyo
dhammo saddhammassa sammosāya
Antaradhānāya saṃvattati.
[PTS Page 179] [\q 179/]


Puna ca paraṃ bhikkhave, ye te bhikkhū bahussutā āgatāgamā dhammadharā vinayadharā
mātikādharā, te na sakkaccaṃ suttantaṃ paraṃ vācenti. Tesaṃ accayena chinnamūlako
suttanto hoti appaṭisaraṇo. Ayaṃ bhikkhave, tatiyo dhammo saddhammassa sammosāya
antaradhānāya saṃvattati.

[BJT Page 292] [\x 292/]

Puna ca paraṃ bhikkhave, therā bhikkhu bāhulikā honti sāthalikā okkamane pubbaṅgamā
paviveke nikkhittadhurā. Na viriyaṃ ārabhanti appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya
asacchikatassa sacchikiriyāya. Tesaṃ pacchimā janatā diṭṭhānugatiṃ āpajjati. Sāpi hoti
bāhulikā sāthalikā okkamane pubbaṅgamā paviveke nikkhittadhurā. Na viriyaṃ ārabhati
appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya. Ayaṃ
bhikkhave, catuttho dhammo saddhammassa sammosāya antaradhānāya saṃvattati.
Puna ca paraṃ bhikkhave, saṅgho bhinno hoti. Saṅghe kho pana bhikkhave. Bhinne
aññamaññaṃ akkosā ca honti, aññamaññaṃ paribhāsā ca honti, aññamaññaṃ parikkhepā ca
honti, aññamaññaṃ pariccajanā ca honti. Tattha appattassa ceva nappasīdanti, passannānaṃ
ca ekaccānaṃ aññathattaṃ
Hoti. Ayaṃ bhikkhave pañcamo dhammo saddhammassa sammosāya antaradhānāya
saṃvattati.

Ime kho bhikkhave, pañca dhammā saddhammassa sammosāya antaradhānāya saṃvattanti.

Pañcime bhikkhave dhammā saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya
saṃvattanti. Katame pañca:

Idha bhikkhave bhikkhu suggahitaṃ suttantaṃ pariyāpuṇanti sunikkhittehi padabyañjanehi.
Sunikkhittassa bhikkhave padabyañjanassa atthopi sunayo hoti. Ayaṃ bhikkhave paṭhamo
dhammo saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya saṃvattati.
[PTS Page 180] [\q 180/]

Puna ca paraṃ bhikkhave, bhikkhu subbacā honti sovacassakaraṇehi dhammehi
samannāgatā. Khamā padakkhiṇaggāhino anusāsaniṃ.
Ayaṃ bhikkhave dutiyo dhammo saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya
saṃvattati.

Puna ca paraṃ bhikkhave, ye te bhikkhu bahussutā āgatāgamā dhammadharā vinayadharā
mātikādharā, te sakkaccaṃ paraṃ vācenti. Tesaṃ accayena na chinnamūlako suttanto hoti
sappaṭisaraṇo. Ayaṃ bhikkhave, tatiyo dhammo saddhammassa ṭhitiyā asammosāya
anantaradhānāya saṃvattati.

[BJT Page 294] [\x 294/]

Puna ca paraṃ bhikkhave, therā bhikkhu na bāhulikā honti na sāthalikā okkamane
nikkhittadhurā paviveke pubbaṅgamā. Viriyaṃ ārabhanti appattassa pattiyā anadhigatassa
adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya. Tesaṃ pacchimā janatā diṭṭhānugatiṃ āpajjati.
Sāpi hoti na bāhulikā na sāthalikā okkamane nikkhittadhurā paviveke pubbaṅgamā. Viriyaṃ
ārabhati appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya. Ayaṃ
bhikkhave, catuttho dhammo saddhammassaṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya
saṃvattati.

Puna ca paraṃ bhikkhave, saṅgho samaggo sammodamāno avivadamāno ekuddeso phāsuṃ
viharati. 1 Saṅghe kho pana bhikkhave, samagge na ceva aññamaññaṃ
Akkosā honti. Na ca aññamaññaṃ paribhāsā honti. Na ca aññamaññaṃ parikkhepā honti. Na
ca aññamaññaṃ pariccajanā honti. Tattha appasannā ceva pasīdanti. Passannānaṃ ca
bhiyyobhāvo hoti. Ayaṃ bhikkhave, pañcamo dhammo saddhammassa ṭhitiyā asammosāya
anantaradhānāya saṃvattati.

Ime kho bhikkhave, pañca dhammā saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya
Saṃvattantīti.
[PTS Page 181] [\q 181/]

5. 4. 1. 7
(Dukkathāsuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
7. Pañcannaṃ bhikkhave, puggalānaṃ kathā dukkathā puggalaṃ puggalaṃ 2 upanidhāya.
Katamesaṃ pañcannaṃ:
Assaddhassa bhikkhave, saddhākathā dukkathā, dussīlassa sīlakathā dukkathā,
appassutassa bāhusaccakathā dukkathā, macchariyassa cāgakathā dukkathā, duppaññassa
paññākathā dukkathā.

Kasmā ca bhikkhave, assaddhassa saddhākathā dukkathā? Assaddho bhikkhave,
saddhākathāya kacchamānāya abhisajjati, kuppati, vyāpajjati, patitthīyati, kopañca dosañca
appaccayaṃ ca pātukaroti. Taṃ kissa hetu? Taṃ hi so bhikkhave saddhāsampadaṃ attani na
sampassati. Na ca labhati tato nidānaṃ pītipāmujjaṃ. Tasmā assaddhassa saddhākathā
dukkathā.

Kasmā ca bhikkhave, dussīlassa sīlakathā dukkathā? Dussīlo bhikkhave, sīlakathāya
kacchamānāya abhisajjati, kuppati, vyāpajjati, patitthīyati, kopañca dosañca appaccayaṃ ca
pātukaroti. Taṃ kissa hetu? Taṃ hi so bhikkhave, silasampadaṃ attani na sampassati, 3 na ca
labhati tato nidānaṃ pītipāmujjaṃ. Tasmā dussīlassa silakathā dukkathā.

1. Phāsu viharati sīmu 2. Puggale puggalaṃ machasaṃ, 3. Na samanupassati machasaṃ
[BJT Page 296] [\x 296/]

Kasmā ca bhikkhave, appassutassa bāhusaccakathā dukkathā? Appassuto bhikkhave,
bāhusaccakathāya kacchamānāya abhisajjati kuppati, vyāpajjati patitthīyati, kopañca dosañca
appaccayaṃ ca pātukaroti. Taṃ kissa hetu? Taṃ hi so bhikkhave, sutasampadaṃ attani na
sampassati. Na ca labhati tato nidānaṃ pītipāmujjaṃ. Tasmā appassutassa bāhusaccakathā
dukkathā.

Kasmā ca bhikkhave, macchariyassa cāgakathā dukkathā? Maccharī bhikkhave cāgakathāya
kacchamānāya abhisajjati kuppati, vyāpajjati patitthīyati, kopañca ca dosañca ca appaccayaṃ
ca pātukaroti. Taṃ kissa hetu? Taṃ hi so bhikkhave, cāgasampadaṃ attani na sampassati. 1
Na ca [PTS Page 182] [\q 182/] labhati tato nidānaṃ pītipāmujjaṃ. Tasmā macchariyassa
cāgakathā dukkathā.

Kasmā ca bhikkhave, duppaññassa paññākathā dukkathā? Duppañño bhikkhave
paññākathāya kacchamānāya abhisajjati kuppati, vyāpajjati patitthīyati, kopañca ca dosañca
ca appaccayaṃ ca pātukaroti. Taṃ kissa hetu? Taṃ hi so bhikkhave, paññāsampadaṃ attani
na sampassati. 1 Na ca labhati tato nidānaṃ pītipāmujjaṃ. Tasmā duppaññassa paññākathā
dukkathā.

Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ puggalānaṃ kathā dukkathā puggalaṃ puggalaṃ 2
upanidhāya. Pañcannaṃ bhikkhave puggalānaṃ kathā sukathā puggalaṃ puggalaṃ
2upanidhāya. Katamesaṃ pañcannaṃ?

Saddhassa bhikkhave saddhākathā sukathā, silavato silakathā sukathā, bahussutassa
bāhusaccakathā sukathā, cāgavato cāgakathā sukathā, paññavato paññākathā sukathā.

Kasmā ca bhikkhave, saddhassa saddhākathā sukathā? Saddho bhikkhave, saddhākathāya
kacchamānāya nābhisajjati na kuppati na vyāpajjati na patitthīyati, na kopañca ca dosañca
ca
Appaccayaṃ ca pātukaroti. Taṃ kissa hetu? Taṃ hi so bhikkhave, saddhāsampadaṃ attani
sampassati. Labhati ca tato nidānaṃ pītipāmujjaṃ. Tasmā saddhassa saddhākathā sukathā.
Kasmā ca bhikkhave, sīlavato sīlakathā sukathā? Sīlavā bhikkhave, sīlakathāya
kacchamānāya nābhisajjati na kuppati na vyāpajjati na patitthīyati, na kopañca ca dosañca
ca appaccayaṃ ca pātukaroti. Taṃ kissa hetu? Taṃ hi so bhikkhave,
Sīlasampadaṃ attani sampassati. 1 Labhati ca tato nidānaṃ pītipāmujjaṃ. Tasmā silavato
sīlakathā sukathā.

1. Na samanupassati machasaṃ
2. Puggale puggalaṃ machasaṃ

[BJT Page 298] [\x 298/]

Kasmā ca bhikkhave, bahussutassa bāhusaccakathā sukathā? Bahussuto bhikkhave,
bāhusaccakathāya kacchamānāya
Nābhisajjati na kuppati na vyāpajjati na [PTS Page 183] [\q 183/] patitthīyati, na
kopañca ca dosañca ca appaccayaṃ ca pātukaroti. Taṃ kissa hetu? Taṃ hi so bhikkhave,
sutasampadaṃ attani sampassati. Labhati ca tato nidānaṃ pītipāmujjaṃ. Tasmā bahussutassa
bāhusaccakathā sukathā.

Kasmā ca bhikkhave, cāgavato cāgakathā sukathā? Cāgavā bhikkhave, cāgakathāya
kacchamānāya nābhisajjati na kuppati na vyāpajjati na patitthīyati, na kopañca ca dosañca
ca appaccayaṃ ca pātukaroti. Taṃ kissa hetu? Taṃ hi so bhikkhave, vāgasampadaṃ attani
sampassati. Labhati ca tato nidānaṃ pītipāmujjaṃ. Tasmā cāgavato cāgakathāsukathā.

Kasmā ca bhikkhave, paññavato paññākathā sukathā? Paññavā bhikkhave, paññākathāya
kacchamānāya nābhisajjati na kuppati na vyāpajjati na patitthīyati, na kopañca ca dosañca
ca appaccayaṃ ca pātukaroti. Taṃ kissa hetu? Taṃ hi so bhikkhave, paññāsampadaṃ attani
sampassati. Labhati ca tato nidānaṃ pītipāmujjaṃ. Tasmā
Paññāvato paññākathā sukathā.

Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ puggalānaṃ kathā sukathā puggalaṃ puggalaṃ
upanidhāyāti.
5. 4. 1. 8
(Sārajja suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
8. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu sārajjaṃ okkanto hoti. Katamehi
pañcahi:

Idha bhikkhave bhikkhu assaddho hoti, dussīlo hoti, appassuto hoti, kusīto hoti, duppañño
hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu sārajjaṃ okkanto hoti.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu visārado hoti. Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave bhikkhu saddho hoti, sīlavā hoti, bahussuto hoti, āraddhaviriyo hoti,
paññavā hotīti.
[PTS Page 184] [\q 184/]
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu visārado hotīti.

[BJT Page 300] [\x 300/]

5. 4. 1. 9
(Udāyīsuttaṃ)
9. Evaṃ me sutaṃ: ekaṃ samayaṃ bhagavā kosambiyaṃ viharati ghositārāme. Tena kho pana
samayena āyasmā udāyī mahatiyā gihīparisāya parivuto dhammaṃ desento nisinno hoti.
Addasā kho āyasmā ānando āyasmantaṃ udāyiṃ mahatiyā gihīparisāya parivutaṃ dhammaṃ
desentaṃ nisinnaṃ. Disvāna 1 yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ
abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ
etadavoca: āyasmā bhante udāyī mahatiyā gihīparisāya parivuto dhammaṃ desetīti.
Na kho ānanda sukaraṃ paresaṃ dhammaṃ desetuṃ. Paresaṃ ānanda dhammaṃ desentena
pañca dhamme ajjhattaṃ upaṭṭhapetvā paresaṃ dhammo desetabbo. Katame pañca:

Ānupubbīkathaṃ 2 kathessāmīti paresaṃ dhammo desetabbo. Pariyāyadassāvī kathaṃ
kathessāmīti paresaṃ dhammo desetabbā. Anuddayataṃ paṭicca kathaṃ kathessāmīti
paresaṃ dhammo desetabbo. Na āmisantaro kathaṃ kathessāmīti paresaṃ dhammo
desetabbo. Attānaṃ ca paraṃ ca anupahacca kathaṃ kathessāmīti paresaṃ dhammo
desetabbo.

Na kho ānanda sukaraṃ paresaṃ dhammaṃ desetuṃ. Paresaṃ ānanda dhammaṃ desentena
ime pañca dhamme ajjhattaṃ upaṭṭhapetvā paresaṃ dhammo desetabboti.

5. 4. 1. 10
(Duppaṭivinodayasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
10. Pañcime bhikkhave uppannā duppaṭivinodayā. Katame pañca:
[PTS Page 185] [\q 185/]

Uppanno rāgo duppaṭivinodayo. Uppanno doso duppaṭivinodayo. Uppanno moho
duppaṭivinodayo. Uppannaṃ paṭibhāṇaṃ duppaṭivinodayaṃ. Uppannaṃ gamikacittaṃ
duppaṭivinodayaṃ.

Ime kho bhikkhave pañca uppannā duppaṭivinodayāti.

Saddhammavaggo paṭhamo
Tassuddānaṃ:
Tayo saddhamma niyāmā tayo saddhamma sammosā
Dukkathā sārajjaṃ ceva 3 udāyī dubbinodaye.


1. Disvā machasaṃ 2. Ānupubbiṃ kathaṃ machasaṃ 3. Dukkathā ceva sārajjaṃ machasaṃ

[BJT Page 302] [\x 302/]

2. Āghātavaggo
5. 4. 2. 1
(Paṭhama āghātapaṭivinayasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
11. Pañcime bhikkhave. Āghātapaṭivinayā yattha bhikkhuno uppanno āghāto sabbaso
paṭivinetabbo. Katame pañca:

Yasmiṃ bhikkhave, puggale āghāto jāyetha, mettā tasmiṃ puggale bhāvetabbā. Evaṃ tasmiṃ
puggale āghāto paṭivinetabbo.

Yasmiṃ bhikkhave, puggale āghāto jāyetha, karuṇā tasmiṃ puggale bhāvetabbā. Evaṃ
tasmiṃ puggale āghāto paṭivinetabbo.

Yasmiṃ bhikkhave, puggale āghāto jāyetha, upekkhā tasmiṃ puggale bhāvetabbā. Evaṃ
tasmiṃ puggale āghāto paṭivinetabbo.

[PTS Page 186] [\q 186/]

Yasmiṃ bhikkhave, puggale āghāto jāyetha, asati amanisikāro tasmiṃ puggale āpajjitabbā.
Evaṃ tasmiṃ puggale āghāto paṭivinetabbo.
Yasmiṃ bhikkhave, puggale āghāto jāyetha, kammassakatā tasmiṃ puggale adhiṭṭhātabbā:
"kammassako ayamāyasmā1 kammadāyādo kammayonī kammabandhū kammapaṭisaraṇo.
Yaṃ kammaṃ karissati kalyāṇaṃ vā pāpakaṃ vā, tassa dāyādo bhavissatī"ti. Evaṃ tasmiṃ
puggale āghāto paṭivinetabbo.

Ime kho bhikkhave, pañca āghātapaṭivinayā yattha bhikkhuno uppanno āghāto sabbaso
paṭivinetabboti.
5.4.2.2.
(Dutiya āghātapaṭivinayasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
12. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhū āmantehi āvuso bhikkhavoti. 2 Āvusoti kho te
bhikkhū āyasmato sāriputtassa paccassosuṃ. Āyasmā sāriputto etadavoca:


1. Ayaṃ āyasmā sīmu 2. Bhikkhaveti machasaṃ

[BJT Page 304] [\x 304/]

Pañcime āvuso, āghātapaṭivinayā yattha bhikkhuno uppanno āghāto sabbaso paṭivinetabbo.
Katame pañca:

Idhāvuso, ekacco puggalo aparisuddhakāyasamācāro hoti parisuddhavacīsamācāro.
Evarūpepi āvuso, puggale āghāto paṭivinetabbo.

Idha pana āvuso, ekacco puggalo aparisuddhavacīsamācāro hoti parisuddhakāyasamācāro.
Evarūpepi āvuso, puggale āghāto paṭivinetabbo.
Idha pana āvuso, ekacco puggalo aparisuddhakāyasamācāro hoti aparisuddhavacīsamācāro,
labhati ca kālena kālaṃ cetaso vivaraṃ, cetaso pasādaṃ. Evarūpepi āvuso, puggale āghāto
paṭivinetabbo.

Idha pana āvuso, ekacco puggalo aparisuddhakāyasamācāro hoti aparisuddhavacīsamācāro,
na ca labhati [PTS Page 187] [\q 187/] kālena kālaṃ cetaso vivaraṃ, cetaso pasādaṃ.
Evarūpepi āvuso puggale āghāto paṭivinetabbo.

Idha pana āvuso, ekacco puggalo parisuddhakāyasamācāro hoti parisuddhavacīsamācāro,
labhati ca kālena kālaṃ cetaso vivaraṃ, cetaso pasādaṃ. Evarūpepi āvuso, puggale āghāto
paṭivinetabbo.

Tatrāvuso, yvāyaṃ puggalo aparisuddhakāyasamācāro parisuddhavacīsamācāro, kathaṃ
tasmiṃ puggale āghāto paṭivinetabbo?

Seyyathāpi āvuso, bhikkhu paṃsukūliko rathiyāya nantakaṃ disvā vāmena pādena
niggahetvā 1 dakkhiṇena pādena vitthāretvā 2 yo tattha sāro taṃ paripāṭetvā 3 ādāya
pakkameyya; evameva kho āvuso, 4 yvāyaṃ puggalo aparisuddhakāyasamācāro
parisuddhavacīsamācāro, yāssa aparisuddhakāyasamācāratā, na sāssa tasmiṃ samaye
manasikātabbā. Yā ca khvāssa parisuddhavacīsamācāratā, sāssa tasmiṃ samaye
manasikātabbā. Evaṃ tasmiṃ puggale āghāto paṭivinetabbo.

Tatrāvuso, yvāyaṃ puggalo aparisuddhavacīsamācāro parisuddhakāyasamācāro, kathaṃ
tasmiṃ puggale āghāto paṭivinetabbo?

Seyyathāpi āvuso, pokkharaṇī sevālapaṇakapariyonaddhā, atha puriso āgaccheyya
ghammābhitatto ghammapareto kilanto tasito pipāsito. So taṃ pokkharaṇiṃ ogāhetvā ubhohi
hatthehi iticitica sevālapaṇakaṃ apabyūhitvā 5 añjalinā pivitvā pakkameyya, evameva kho
[PTS Page 188] [\q 188/] āvuso yvāyaṃ puggalo aparisuddhavacīsamācāro
parisuddhakāyasamācāro, yāssa aparisuddhavacīsamācāratā, na sāssa tasmiṃ samaye
manasikātabbā. Yā ca khvāssa parisuddhakāyasamācāratā, sāssa
Tasmiṃ samaye manasikātabbā. Evaṃ tasmiṃ puggale āghāto paṭivinetabbo.

1. Niggaṇhitvā machasaṃ 2. Pattharitvā machasaṃ, syā. 3. Paripātetvā machasaṃ, syā. 4.
Khvāvuso machasaṃ
5. Apaviyūhitvā machasaṃ, syā. Apabbuhitvātipi pāṭho. [BJT Page 306] [\x 306/]
Tatrāvuso, yvāyaṃ puggalo aparisuddhakāyasamācāro aparisuddhavacīsamācāro, labhati ca
kālena kālaṃ cetaso vivaraṃ cetaso pasādaṃ, kathaṃ tasmiṃ puggale āghāto paṭivinetabbo?

Seyyathāpi āvuso parittaṃ gopadake 1 udakaṃ, atha puriso āgaccheyya ghammābhitatto
ghammapareto kilanto tasito pipāsito. Tassa evamassa: "idaṃ kho parittaṃ gopadake udakaṃ,
svāhaṃ añjalinā vā pivissāmi bhājanena vā, khobhessāmīpi taṃ, loḷessāmīpi taṃ, apeyyampi
taṃ karissāmi. Yannūnāhaṃ catuguṇḍiko 2 nipatitvā gopītakaṃ pivitvā pakkameyyanti. So
catuguṇḍiko nipatitvā gopītakaṃ pivitvā pakkameyya. Evameva kho āvuso, yvāyaṃ
puggalo aparisuddhakāyasamācāro, aparisuddhavacīsamācāro, labhati ca kālena kālaṃ
cetaso vivaraṃ cetaso pasādaṃ, yāssa aparisuddhakāyasamācāratā, na sāssa tasmiṃ samaye
manasikātabbā. Yāpissa aparisuddhavacīsamācāratā, na sāpissa tasmiṃ samaye
manasikātabbā. Yaṃ ca kho so labhati kālena kālaṃ cetaso [PTS Page 189] [\q 189/]
vivaraṃ cetaso pasādaṃ, tadevassa 3 tasmiṃ samaye manasikātabbaṃ. Evaṃ tasmiṃ puggale
āghāto paṭivinetabbo.

Tatrāvuso, yvāyaṃ puggalo aparisuddhakāyasamācāro aparisuddhavacīsamācāro, labhati ca
kālena kālaṃ cetaso vivaraṃ cetaso pasādaṃ, kathaṃ tasmiṃ puggale āghāto paṭivinetabbo?

Seyyathāpi āvuso, puriso ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno addhānamaggapaṭipanno, tassa
purato pissa dūre gāmo, pacchato pissa dūre gāmo, so na labheyya sappāyāni bhojanāni, na
labheyya sappāyāni bhesajjāni, na labheyya patirūpaṃ upaṭṭhākaṃ, na labheyya
gāmantanāyakaṃ. Tamenaṃ aññataro puriso passeyya addhānamaggapaṭipanno. So tasmiṃ
purise kāruññaṃ yeva upaṭṭhāpeyya, anuddayaṃ yeva upaṭṭhāpeyya, anukampaṃyeva
upaṭṭhāpeyya: " ahovatāyaṃ puriso labheyya sappāyāni bhojanāni, labheyya sappāyāni
bhesajjāni, labheyya patirūpaṃ upaṭṭhākaṃ, labheyya gāmantanāyakaṃ. Taṃ kissa hetu?
Māyaṃ puriso idheva anayavyasanaṃ āpajjati 4 evameva kho āvuso yvāyaṃ puggalo
aparisuddhakāyasamācāro aparisuddhavacīsamācāro, na ca labhati kālena kālaṃ cetaso
vivaraṃ cetaso pasādaṃ, evarūpepi āvuso, puggale kāruññaṃ eva upaṭṭhāpetabbaṃ,
anuddayāyeva upaṭṭhāpetabbā, anukampāyeva upaṭṭhāpetabbā. " Ahovatāyaṃ āyasmā
5kāyaduccaritaṃ pahāya kāyasucaritaṃ bhāveyya, vaciduccaritaṃ pahāya vacisucaritaṃ
bhāveyya, manoduccaritaṃ pahāya manosuvaritaṃ bhāveyya, taṃ kissa hetu? Māyaṃ āyasmā
kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjī "ti. Evaṃ tasmiṃ
puggale āghāto paṭivinetabbo.


1. Gopade machasaṃ 2. Catukkuṇḍiko machasaṃ catukuṇḍiko syā
Catukuṇḍakaṃ [PTS 3.] Tamevassa machasaṃ 4. Āpajjatīti simu
5. Ahovata ayamāyasmā machasaṃ 6. Upapajjatīti sīmu

[BJT Page 308] [\x 308/]
[PTS Page 190] [\q 190/]

Tatrāvuso, yvāyaṃ puggalo parisuddhakāyasamācāro parisuddhavavīsamācāro, labhati ca
kālena kālaṃ cetaso vivaraṃ cetaso pasādaṃ, kathaṃ tasmiṃ pugale āghāto paṭivinetabbo?

Seyyathāpi āvuso, pokkharaṇī acchodikā sātodikā sītodikā setakā supatitthā ramaṇīyā
nānārukkhehi sañchannā, atha puriso āgaccheyya ghammābhitatto ghammapareto kilanto
tasito pipāsito so taṃ pokkharaṇiṃ ogāhetvā nahātvā ca pivitvā ca paccuttaritvā tattheva
rukkhacchāyāya nisīdeyya vā nipajjeyya vā, evameva kho āvuso, yvāyaṃ puggalo
parisuddhakāyasamācāro parisuddhavacīsamācāro, labhati ca kālena kālaṃ cetaso vivaraṃ
cetaso pasādaṃ, yāpissa parisuddhakāyasamācāratā, sāpissa tasmiṃ samaye manasikātabbā.
Yāpissa parisuddhavacīsamācāratā sāpissa tasmiṃ samaye manasikātabbā. Yampi so labhati
kālena kālaṃ cetaso vivaraṃ cetaso pasādaṃ, tampissa tasmiṃ samaye manasikātabbaṃ. Evaṃ
tasmiṃ puggale āghāto paṭivinetabbo. Samantapāsādikaṃ āvuso puggalaṃ āgamma cittaṃ
pasīdati.

Ime kho āvuso pañca āghātapaṭivinayā yattha bhikkhuno uppanno āghāto sabbaso
paṭivinetabboti.

5. 4. 2. 3
(Sākacchāsuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
13. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhū āmantesi: 'āvuso bhikkhavo'ti. 'Āvuso'ti. Kho te
bhikkhū āyasamato sāriputtassa paccassosuṃ. Āyasmā sāriputto etadavoca:
[PTS Page 191] [\q 191/]

Pañcahāvuso dhammehi samannāgato bhikkhu alaṃsākaccho sabrahmacārīnaṃ. Katamehi
pañcahi:

Idhāvuso, bhikkhu attanā ca silasampanno hoti, sīlasampadākathāya ca āgataṃ pañhaṃ
vyākattā hoti. Attanā ca samādhisampanno hoti, samādhisampadākathāya ca āgataṃ pañhaṃ
vyākattā hoti. Attanā ca paññāsampanno hoti, paññāsampadākathāya ca āgataṃ pañhaṃ
vyākattā hoti. Attanā ca vimuttisampanno hoti. Vimuttisampadākathāya ca āgataṃ pañhaṃ
vyākattā hoti. Attanā ca vimuttiñāṇadassanasampanno hoti,
vimuttiñāṇadassanasampadākathāya ca āgataṃ pañhaṃ vyākattā hoti.

Imehi kho āvuso pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu alaṃsākaccho sabrahmacārīnanti.

[BJT Page 310] [\x 310/]
5. 4. 2. 4
(Sājīvasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
14. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhu āmantesi: 'āvuso bhikkhavo'ti. 'Āvuso'ti. Kho te
bhikkhū āyasmato sāriputtassa paccassosuṃ. Āyasmā sāriputto etadavoca:

Pañcahi āvuso dhammehi samannāgato bhikkhu alaṃsājīvo sabrahmacārīnaṃ. Katamehi
pañcahi:

Idhāvuso, bhikkhu attanā ca sīlasampanno hoti, sīlasampadākathāya ca kataṃ
pañhaṃ1vyākattā hoti. Attanā ca samādhisampanno hoti, samādhisampadākathāya ca kataṃ
pañhaṃ vyākattā hoti. Attanā ca paññāsampanno hoti, paññāsampadākathāya ca kataṃ
pañhaṃ vyākattā hoti. Attanā ca vimuttisampanno hoti. Vimuttisampadākathāya ca kataṃ
pañhaṃ1vyākattā hoti. Attanā ca
Vimuttiñāṇadassanasampanno hoti, vimuttiñāṇadassanasampadākathāya ca kataṃ pañhaṃ
Vyākattā hoti.

Imehi kho āvuso pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu alaṃsākaccho sabrahmacārīnanti.

5. 4. 2. 5.
(Pañhapucchāsuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
15. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhu āmantesi: 'āvuso bhikkhavo'ti. 'Āvuso'ti. Kho te
bhikkhū āyasmato sāriputtassa paccassosuṃ. Āyasmā sāriputto etadavoca:

Yo hi koci āvuso, paraṃ pañhaṃ pucchati. Sabbo so pañcahi ṭhānehi, etesaṃ vā aññatarena.
Katamehi pañcahi:

Mandattā momuhattā paraṃ pañhaṃ pucchati. Pāpiccho icchāpakato paraṃ pañhaṃ pucchati.
Paribhavaṃ [PTS Page 192] [\q 192/] paraṃ pañhaṃ pucchati. Aññātukāmo 2 paraṃ
pañhaṃ pucchati. Athavā panevaṃcitto 3 paraṃ pañhaṃ pucchati: " sace me pañhaṃ puṭṭho
sammadeva vyākarissati, iccetaṃ kusalaṃ, no ce 4 me pañhaṃ puṭṭho sammadeva
vyākarissati, ahamassa sammadeva vyākarissāmī" ti.

Yo hi koci āvuso, paraṃ pañhaṃ pucchati. Sabbo so imehi pañcahi ṭhānehi, etesaṃ vā
aññatarena.

Ahaṃ kho panāvuso, evaṃ citto paraṃ pañhaṃ pucchāmi: " sace me pañhaṃ puṭṭho
sammadeva vyākarissati, iccetaṃ kusalaṃ. No ce me pañhaṃ puṭṭho sammadeva
vyākarissati, ahamassa sammadeva vyākarissāmī" ti.


1. Āgataṃ pañhaṃ machasaṃ 2. Ñātukāmo syā 3. Athavā pakuppanto sīmu [PTS 4.] No ca
syā

[BJT Page 312] [\x 312/]
5. 4. 2. 6
(Nirodhasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

14. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhū āmantesi: 'āvuso bhikkhavo'ti. 'Āvuso'ti. Kho te
bhikkhū āyasamato sāriputtassa paccassosuṃ. Āyasmā sāriputto etadavoca:

Idhāvuso, bhikkhu sīlasampanno samādhisampanno paññāsampanno
saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjeyya 2 pi vuṭṭhaheyya' pi atthetaṃ ṭhānaṃ. No ce diṭṭheva
dhamme aññaṃ ārādheyya, atikkammeva kabaliṅkārāhārabhakkhānaṃ 1devānaṃ sahavyataṃ
aññataraṃ manomayaṃ kāyaṃ upapanno saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjeyya'pi
vuṭṭhaheyya'pi atthetaṃ ṭhānanti.

Evaṃ vutte āyasmā udāyī āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca: " aṭṭhānaṃ kho etaṃ āvuso,
sāriputta, anavakāso yaṃ so bhikkhu atikkammeva kabaliṅkārāhārabhakkhānaṃ devānaṃ
sahavyataṃ aññataraṃ manomayaṃ kāyaṃ upapanno saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjeyyapi
vuṭṭhaheyyapi 2 natthetaṃ ṭhānanti. "

Dutiyampi kho āyasmā sāriputto bhikkhu āmantesi: " idhāvuso, bhikkhu sīlasampanno
samādhisampanno paññāsampanno saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi
atthetaṃ ṭhānaṃ. No ce diṭṭheva dhamme aññaṃ ārādheyya, atikkammeva
kabaliṅkārāhārabhakkhānaṃ devānaṃ sahavyataṃ aññataraṃ manomayaṃ kāyaṃ upapanno
saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi atthetaṃ ṭhānanti. ".

Tatiyampi kho [PTS Page 193] [\q 193/] āyasmā sāriputto bhikkhū āmantesi: "idhāvuso,
bhikkhū sīlasampanno samādhisampanno paññāsampanno saññāvedayitanirodhaṃ
samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi atthetaṃ ṭhānaṃ. No ce diṭṭheva dhamme aññaṃ ārādheyya,
atikkammeva kabaliṅkārāhārabhakkhānaṃ devānaṃ sahavyataṃ aññataraṃ manomayaṃ
kāyaṃ upapanno saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi atthetaṃ ṭhānanti".
(Dutiyampi kho āyasmā udāyī āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca:"aṭṭhānaṃ kho etaṃ āvuso,
sāriputta, anavakāso yaṃ so bhikkhu atikkammeva kabaliṅkārāhārabhakkhānaṃ devānaṃ
sahavyataṃ aññataraṃ manomayaṃ kāyaṃ upapanno saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjeyyapi
vuṭṭhaheyyapi natthetaṃ ṭhānanti". Tatiyampi kho āyasmā udāyī āyasmantaṃ sāriputtaṃ
etadavoca: "aṭṭhānaṃ kho etaṃ āvuso, sāriputta, anavakāso yaṃ so bhikkhu atikkammeva
Kabaliṅkārāhārabhakkhānaṃ devānaṃ sahavyataṃ aññataraṃ manomayaṃ kāyaṃ upapanno
saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi natthetaṃ ṭhānanti. ".

Atha kho āyasmato sāriputtassa etadahosi: yāva tatiyampi kho me āyasmā udāyī
paṭikkosati, na ca me koci bhikkhu anumodati. Yannūnāhaṃ yena bhagavā
tenupasaṅkameyyanti. Atha kho āyasmā sāriputto yena bhagavā tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdī . Ekamantaṃ nisinno kho
āyasmā sāriputto bhikkhū āmantesi:


1. Kabalīkārāhārabhakkhānaṃ machasaṃ
2. Samāpajjeyyāpi vuṭṭhaheyyāpi machasaṃ

[BJT Page 314] [\x 314/]

"Idhāvuso, bhikkhu sīlasampanno samādhisampanno paññāsampanno
saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi1 atthetaṃ ṭhānaṃ. No ce diṭṭheva
dhamme aññaṃ ārādheyya, atikkammeva kabaliṅkārāhārabhakkhānaṃ 2devānaṃ sahavyataṃ
aññataraṃ manomayaṃ kāyaṃ upapanno saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjeyyapi
vuṭṭhabheyyapi1 atthetaṃ ṭhānanti.

Evaṃ vutte āyasmā udāyī āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca: " aṭṭhānaṃ kho etaṃ āvuso,
sāriputta, anavakāso yaṃ so bhikkhu atikkammeva kabaliṅkārāhārabhakkhānaṃ devānaṃ
sahavyataṃ aññataraṃ manomayaṃ kāyaṃ upapanno saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjeyyapi
vuṭṭhaheyyapi natthetaṃ ṭhānanti. "

Dutiyampi kho āyasmā sāriputto bhikkhu āmantesi: " idhāvuso, bhikkhu sīlasampanno
samādhisampanno paññāsampanno saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjeyyapi
Vuṭṭhaheyyapi atthetaṃ ṭhānaṃ. No ce diṭṭheva dhamme aññaṃ ārādheyya, atikkammeva
kabaliṅkārāhārabhakkhānaṃ devānaṃ sahavyataṃ aññataraṃ manomayaṃ kāyaṃ upapanno
saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi atthetaṃ ṭhānanti. ".

Tatiyampi kho āyasmā sāriputto bhikkhu āmantesi: "idhāvuso, bhikkhu sīlasampanno
samādhisampanno paññāsampanno [PTS Page 194] [\q 194/] saññāvedayitanirodhaṃ
samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi atthetaṃ ṭhānaṃ. No ce diṭṭheva dhamme aññaṃ ārādheyya,
atikkammeva kabaliṅkārāhārabhakkhānaṃ devānaṃ sahavyataṃ aññataraṃ manomayaṃ
kāyaṃ upapanno saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi atthetaṃ ṭhānanti.
"

Dutiyampi kho āyasmā udāyī āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca:"aṭṭhānaṃ kho etaṃ āvuso,
sāriputta, anavakāso yaṃ so bhikkhu atikkammeva kabaliṅkārāhārabhakkhānaṃ devānaṃ
sahavyataṃ aññataraṃ manomayaṃ kāyaṃ upapanno saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjeyyapi
vuṭṭhaheyyapi natthetaṃ ṭhānanti".

Tatiyampi kho āyasmā udāyī āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca: "aṭṭhānaṃ kho etaṃ āvuso,
sāriputta, anavakāso yaṃ so bhikkhu atikkammeva
Kabaliṅkārāhārabhakkhānaṃ devānaṃ sahavyataṃ aññataraṃ manomayaṃ kāyaṃ uppanno
Saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi natthetaṃ ṭhānanti. "

Atha kho ayasmato sāriputtassa etadahosi: bhagavatopi kho me sammukhā āyasmā udāyī
yāvatatiyakaṃ paṭikkosati, na ca me koci bhikkhu anumodati. Yannūnāhaṃ tuṇhi assanni.
Atha kho
Āyasmā sāriputto tuṇhī ahosi:
Atha kho bhagavā ayasmantaṃ udāyiṃ āmantesi: kaṃ pana tvaṃ udāyī, manomayaṃ kāyaṃ
paccesī?Ti. Ye te bhante devā arūpino saññāmayāti. Kinnu kho kuyhaṃ udāyī bālassa
avyattassa bhaṇitena? Tvaṃ pi nāma bhaṇitabbaṃ maññasī?Ti.

Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi: atthi nāma ānanda, theraṃ bhikkhuṃ
vihesiyamānaṃ ajjhupekkhissatha. Na hi nāma ānanda, kāruññampi bhavissati theramhi3
bhikkhumhi vihesiyamānamhī? Ti.


1. Samāpajjeyyāpi vuṭṭhaheyyāpi machasaṃ 2. Kabalīkārāhārabhakkhānaṃ machasaṃ
3. Byattamhi syā

[BJT Page 316] [\x 316/]
Atha kho bhagavā bhikkhu āmantesi: idha bhikkhave, bhikkhu sīlasampanno
samādhisampanno paññāsampanno saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi
atthetaṃ ṭhānaṃ. No ce diṭṭheva dhamme aññaṃ ārādheyya, atikkammeva
kabaliṅkārāhārabhakkhānaṃ devānaṃ sahavyataṃ aññataraṃ manomayaṃ kāyaṃ upapanno
saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjeyyapi vuṭṭhaheyyapi atthetaṃ ṭhānanti. Idamavoca
bhagavā, idaṃ vatvā sugato uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi.
[PTS Page 195] [\q 195/]

Atha kho āyasmā ānando avirapakkantassa bhagavato yenāyasmā upavāno tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā āyasmantaṃ upavānaṃ etadavoca: " idhāvuso upavāna, aññe there bhikkhu
vihesenti. Mayaṃ te na pucchāma. * Anacchariyaṃ kho panetaṃ āvuso upavāna yaṃ bhagavā
sāyanhasamayaṃ patisallānā vuṭṭhito etadeva ārabbha udāhareyya. Yathā āyasmantaṃ
yevettha upavānaṃ paṭibhāseyya. Idāneva amhākaṃ sārajjaṃ okkantanti. "
Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ patisallanā vuṭṭhito yena upaṭṭhānasālā
tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā āyasmantaṃ
upavānaṃ etadavoca:

Katīhi nu kho upavāna, dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṃ piyo ca
hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyocā?Ti.
Pañcahi bhante, dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṃ piyo ca hoti
manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi:

Idha bhante, thero bhikkhu sīlavā hoti pātimokkha saṃvara saṃvuto viharati
ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī samādāya sikkhati sikkhāpadesu.
Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo ye te dhammā ādikalyāṇā majjhe kalyāṇā
pariyosānakalyāṇā sātthā savyañjanā kevalaparipuṇṇā parisuddhaṃ brahmacariyaṃ
abhivadanti. Tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhatā vacasā paricitā manasānupekkhitā
diṭṭhiyā suppaṭividdho. Kalyāṇavāco hoti kalyāṇavākkaraṇo poriyā vācāya samannāgato
vissaṭṭhāya aneḷagalāya1atthassa viññāpaniyā. Catunnaṃ jhānānaṃ ābhicetasikānaṃ
diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī. Āsavānaṃ khayā
anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā
upasampajja viharati.

Imehi kho bhante pañcahi dhammehi samannāgato thero bhikkhu sabrahmacārīnaṃ piyo ca
hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo cāti.
[PTS Page 196] [\q 196/]

Sādhu! Sādhu! Upavāna, imehi kho upavāna, pañcahi dhammehi samannāgato thero
bhikkhu sabrahmacārīnaṃ piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca. Ime ce upavāna,
pañca dhammā therassa bhikkhuno na saṃvijjeyyuṃ, kena naṃ sabrahmacārī sakkareyyuṃ
garu kareyyuṃ māneyyuṃ pūjeyyuṃ 2 khaṇḍiccena pāliccena valittacatāya? 3 Yasmā ca kho
upavāna, ime pañca dhammā therassa bhikkhuno saṃvijjanti, tasmā naṃ sabrahmacārī
sakkaronti garukaronti4 mānenti pujentīti.

*Tena na pucchāma machasaṃ
1. Anelagaḷāya syā. , Anelagalāya sīmu machasaṃ.
2. Taṃ sabrahmacārī na sakkareyyuṃ na garuṃkareyuṃ na māneyyuṃ na pujeyyuṃ
machasaṃ 3. Valittacatāya syā.
4. Garuṃkaronti machasaṃ,

[BJT Page 318] [\x 318/]
5. 4. 2. 7
(Codanāsuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
17. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhu āmantesi: 'āvuso bhikkhavo'ti. 'Āvuso'ti kho te
bhikkhū āyasmato sāriputtassa paccassosuṃ. Āyasmā sāriputto etadavoca:

Codakena āvuso, bhikkhunā paraṃ codetukāmena pañca dhamme ajjhattaṃ upaṭṭhapetvā
paro codetabbo. Katame pañca:

Kālena vakkhāmi no akālena, bhūtena vakkhāmi no abhūtena, saṇhena vakkhāmi no
pharusena, atthasaṃhitena vakkhāmi no anatthasaṃhitena, mettacittena vakkhāmi no
dosantarena. 1

Codakena āvuso, bhikkhunā paraṃ codetukāmena pañca dhamme ajjhattaṃ upaṭṭhapetvā
paro codetabbo.

Idhāhaṃ āvuso, ekaccaṃ puggalaṃ passāmi akālena codiyamānaṃ no kālena kupitaṃ,
abhūtena codiyamānaṃ no bhūtena kupitaṃ, pharusena codiyamānaṃ no saṇhena kupitaṃ,
anatthasaṃhitena codiyamānaṃ no atthasaṃhitena kupitaṃ, dosantarena codiyamānaṃ no
mettacittena kupitaṃ.

Adhammacuditassa āvuso, bhikkhuno pañcahākārehi avippaṭisāro upadahitabbo. 2
Akālenāyasmā cudito no [PTS Page 197] [\q 197/] kālena, alaṃ te avippaṭisārāya.
Abhutenāyasmā cudito no bhūtena, alaṃ te avippaṭisārāya. Pharusenāyasmā cudito no
saṇhena, alaṃ te avippaṭisārāya. Anatthasaṃhitenāyasmā cudito no atthasaṃhitena, alaṃ te
avippaṭisārāya. Dosantarenāyasmā cudito no mettacittena, alaṃ te avippaṭisārāyāti.

Adhammacuditassa āvuso, bhikkhuno imehi pañcahākārehi avippaṭisāro upadahitabbo2

Adhammacodakassa āvuso, bhikkhuno pañcahākārehi vippaṭisāro upadahitabbo:

Akālena te āvuso cudito no kālena, alaṃ te vippaṭisārāya. Abhūtena te āvuso cudito no
bhūtena, alaṃ te vippaṭisārāya. Pharusena te āvuso cudito no saṇhena, alaṃ te
vippaṭisārāya. Anatthasaṃhitena te āvuso, cudito no atthasaṃhitena, alaṃ te vippaṭisārāya.
Dosantarena te āvuso, cudito no
Mettacittena, alaṃ te vippaṭisārāyāti.


Adhammacodakassa āvuso, bhikkhuno imehi pañcahākārehi vippaṭisāro upadahitabbo. Taṃ
kissa hetu? Yathā na aññopi bhikkhu abhūtena codetabbaṃ maññeyyāti.


1. Mettacitto vakkhāmi no dosantaro machasaṃ
2. Upadahātabbo machasaṃ.

[BJT Page 320] [\x 320/]
Idha panāhaṃ āvuso, ekaccaṃ puggalaṃ passāmi kālena codiyamānaṃ no akālena kupitaṃ,
bhūtena codiyamānaṃ no abhūtena kupitaṃ, saṇhena codiyamānaṃ no pharusena kupitaṃ,
atthasaṃhitena codiyamānaṃ no anatthasaṃhitena kupitaṃ, mettacittena codiyamānaṃ no
dosantarena kupitaṃ.

Dhammacuditassa āvuso, bhikkhuno pañcahākārehi vippaṭisāro upadahitabbo:

Kālenāyasmā cudiko no akālena, alaṃ te vippaṭisārāya. Bhutenāyasamā cudito no abhūtena,
alaṃ te vippaṭisārāya. Saṇhenāyasmā cudito no pharusena, alaṃ te vippaṭisārāya.
Atthasaṃhitenāyasmā cudito, no anatthasaṃhitena, alaṃ te vippaṭisārāya. Mettacittenāyasmā
cudito no dosantarena, alaṃ te vippaṭisārāyāti.
[PTS Page 198] [\q 198/]

Dhammacuditassa āvuso, bhikkhuno imehi pañcahākārehi vippaṭisāro upadahitabbo:
Dhammacodakassa āvuso, bhikkhuno pañcahākārehi avippaṭisāro upadahitabbo:
Kālena te āvuso, cudito1 no akālena, alaṃ te avippaṭisārāya. Bhūtena te āvuso, cudito no
abhūtena, alaṃ te avippaṭisārāya. Saṇhena te āvuso, cudito no
Pharusena, alaṃ te avippaṭisārāya. Atthasaṃhitena te āvuso, cudito, no
Anatthasaṃhitena alaṃ te avippaṭisārāya. Mettacittena te āvuso, cudito no dosantarena, alaṃ
te avippaṭisārāyāti.
Dhammacodakassa āvuso, bhikkhuno imehi pañcahākārehi avippaṭisāro upadahitabbo. Taṃ
kissa hetu? Yathā aññopi bhikkhu bhūtena codetabbaṃ maññeyyāti.

Cuditena āvuso, puggalena dvīsu dhammesu patiṭṭhātabbaṃ sacce ca akuppe ca. Maṃ cepi
āvuso, pare codeyyuṃ kālena vā akālena vā, bhūtena vā abhuttena vā, saṇhena vā pharusena
vā, atthasaṃhitena vā anatthasaṃhitena vā, mettacittena vā dosantarena vā, ahampi dvīsu
yeva dhammesu patiṭṭhaheyyaṃ sacce ca akuppe ca.
Sace jāneyyaṃ attheso mayi dhammoti, atthīti naṃ vadeyyaṃ saṃvijjateso mayi dhammoti.
Sace jāneyyaṃ nattheso mayi dhammoti, natthiti naṃ vadeyyaṃ neso dhammo mayi
saṃvijjatīti.

Evampi kho te sāriputta, vuccamānā atha ca pana idhekacce moghapurisā na padakkhiṇaṃ
gaṇhantīti.


1. Codito machasaṃ
[BJT Page 322] [\x 322/]
Ye te bhante, puggalā assaddhā jīvikatthā na [PTS Page 199] [\q 199/] saddhā agārasmā
anagāriyaṃ pabbajitā, saṭhā māyāvino keṭubhino 1 uddhatā unnaḷā capalā mukharā
vikiṇṇavācā indriyesu aguttadvārā bhojane amattaññuno jāgariyaṃ ananuyuttā sāmaññe
anapekkhavanto sikkhāya na tibbagāravā, bāhulikā sāthalikā okkamane pubbaṅgamā
paviveke nikkhittadhurā kusītā hīnaviriyā muṭṭhassatino asampajānā asamāhitā
vibhantacittā duppaññā eḷamūgā, te mayā evaṃ vuccamānā na padakkhiṇaṃ gaṇhanti.

Ye pana te bhante, kulaputtā saddhā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā, asaṭhā amāyāvino
akeṭubhino 2 anuddhatā anunnalā acapalā amukharā avikiṇṇavācā indriyesu guttadvārā
bhojane mattaññuno jāgariyaṃ anuyuttā sāmaññe apekkhavanto sikkhāya tibbagāravā, na
bāhulikā na sāthalikā okkamane nikkhittadhurā paviveke pubbaṅgamā āraddhaviriyā
pahitattā upaṭṭhitasatino sampajānā samāhitā ekaggacittā paññavanto aneḷamūgā, te mayā
evaṃ vuccamānā padakkhiṇaṃ gaṇhantīti.
Ye te sāriputta, puggalā assaddhā jīvikatthā na saddhā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā,
saṭhā māyāvino keṭubhino uddhatā unnaḷā capalā mukharā vikiṇṇavācā indriyesu
aguttadvārā bhojane amattaññuno jāgariyaṃ ananuyuttā sāmaññe anapekkhavanto sikkhāya
na tibbagāravā, bāhulikā sāthalikā okkamane pubbaṅgamā paviveke nikkhittadhurā kusītā
hīnaviriyā muṭṭhassatino asampajānā asamāhitā vibbhantacittā duppaññā eḷamūgā,
tiṭṭhantu te.

Ye pana te sāriputta, kulaputtā saddhā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā, asaṭhā amāyāvino
akeṭubhino anuddhatā anunnalā acapalā amukharā avikiṇṇavācā indriyesu guttadvārā
bhojane mattaññuno jāgariyaṃ anuyuttā sāmaññe apekkhavanto sikkhāya tibbagāravā, na
bāhulikā na sāthalikā okkamane nikkhittadhurā paviveke pubbaṅgamā āraddhaviriyā
pahitattā upaṭṭhitasatino sampajānā samāhitā ekaggacittā paññavanto aneḷamūgā, te tvaṃ
sāriputta, vadeyyāsi. [PTS Page 200] [\q 200/] ovada sāriputta, sabrahmacārī, anusāsa
sāriputta, sabrahmacārī, "asaddhammā vuṭṭhāpetvā saddhamme patiṭṭhāpessāmi
sabrahmacāri"ti. Evañhi te sāriputta, sikkhitabbanti.


1. Ketabino machasaṃ 2. Aketabino machasaṃ

[BJT Page 324] [\x 324/]
5. 4. 2. 8
(Sīlasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
18. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhū āmantesi: 'āvuso bhikkhavo'ti 'āvuso' ti kho te
bhikkhu āyasmato sāriputtassa paccassosuṃ. Ayasmā sāriputto etadavoca: dussīlassa āvuso,
sīlavipannassa hatūpaniso hoti sammāsamādhi. Sammāsamādhimhi asati
sammāsamādhivipannassa hatūpanisaṃ hoti yathābhūtañāṇadassanaṃ.
Yathābhūtañāṇadassane asati yathābhūtañāṇadassanavipannassa hatūpaniso hoti
nibbidāvirāgo. Nibbidāvirāge asati nibbidāvirāgavipannassa hatūpanisaṃ hoti
vimuttiñāṇadassanaṃ.

Seyyathāpi āvuso, rukkho sākhāpalāsavipanno, tassa papaṭikāpi na pāripūriṃ gacchati,
tacopi pheggupi sāropi na pāripūriṃ gacchati. Evameva kho āvuso, dussīlassa
sīlavipannassa hatūpaniso hoti sammāsamādhi. Sammāsamādhimhi asati
sammāsamādhivipannassa hatūpanisaṃ hoti yathābhūtañāṇadassanaṃ.
Yathābhūtañāṇadassane asati yathābhūtañāṇadassana vipannassa hatūpaniso hoti
nibbidāvirāgo. Nibbidāvirāge asati nibbidāvirāgavipannassa hatūpanisaṃ hoti
vimuttiñāṇadassanaṃ.

Sīlavato āvuso sīlasampannassa upanisasampanno hoti sammāsamādhi. Sammāsamādhimhi
sati sammāsamādhisampannassa upanisasampannaṃ hoti yathābhūtañāṇadassanaṃ.
Yathābhūtañāṇadassane sati yathābhūtañāṇadassanasampannassa upanisasampanno hoti
nibbidāvirāgo. Nibbidāvirāge sati nibbidāvirāgasampannassa upanisasampannaṃ hoti
vimuttiñāṇadassanaṃ.

Seyyathāpi āvuso, rukkho sākhāpalāsasampanno, tassa papaṭikāpi pāripūriṃ gacchati, tacopi
pheggupi sāropi [PTS Page 201] [\q 201/] pāripūriṃ gacchati. Evameva kho āvuso,
sīlavato silasampannassa upanisasampanno hoti sammāsamādhi. Sammāsamādhimhi sati
sammāsamādhisampannassa upanisasampannaṃ hoti
Yathābhūtañāṇadassanaṃ. Yathābhūtañāṇadassane sati yathābhūtañāṇadassanasampannassa
upanisasampanno hoti nibbidāvirāgo. Nibbidāvirāge sati nibbidāvirāgasampannassa
upanisasampannaṃ hoti vimuttiñāṇadassananti.

5. 4. 2. 9
(Khippanisantisuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
19. Atha kho āyasmā ānando yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmatā
sāriputtena saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ
nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca:

[BJT Page 326] [\x 326/]
Kittāvatā nu kho āvuso sāriputta, bhikkhu khippanisantī ca hoti kusalesu dhammesu,
suggahitagāhī ca, bahuṃ ca gaṇhāti, gahitaṃ cassa nappamussatī?Ti.
Āyasmā kho ānando bahussuto, paṭibhātu āyasmantaññeva ānandanti. Tenahāvuso sāriputta,
suṇāhi, sādhukaṃ manasikarohi, bhāsissāmīti.

Evamāvusoti kho āyasmā sāriputto āyasmato ānandassa paccassosi. Āyasmā ānando
etadavoca:

Idhāvuso, sāriputta, bhikkhu atthakusalo ca hoti dhammakusalo ca niruttikusalo ca
vyañjanakusalo ca pubbāparakusalo ca.

Ettāvatā kho āvuso, sāriputta, bhikkhu khippanisantī ca hoti kusalesu dhammesu,
suggahitagāhī ca, bahuṃ ca gaṇhāti, gahitaṃ cassa nappamussatīti.

Acchariyaṃ āvuso, abbhutaṃ āvuso, yāva subhāsitaṃ cidaṃ āyasmatā ānandena. Imehi ca
mayaṃ pañcahi dhammehi samannāgataṃ āyasmantaṃ ānandaṃ dhārema: āyasmā ānando
atthakusalo dhammakusalo niruttikusalo vyañjanakusalo pubbāparakusalo'ti.
[PTS Page 202] [\q 202/]

5. 4. 2. 10
(Bhaddajisuttaṃ)
20. Ekaṃ samayaṃ āyasmā ānando kosambiyaṃ viharati ghositārāme. Atha kho āyasmā
bhaddaji yenāyasmā ānando tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmatā ānandena saddhiṃ
sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇiyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ
nisinnaṃ kho āyasmantaṃ bhaddajiṃ āyasmā ānando etadavoca:
Kinnu kho āvuso bhaddaji, dassanānaṃ aggaṃ? Kiṃ savaṇānaṃ aggaṃ? Kiṃ sukhānaṃ aggaṃ?
Kiṃ saññānaṃ aggaṃ? Kiṃ bhavānaṃ agganti?

Atthāvuso, brahmā abhibhū anabhibhūto aññadatthu daso vasavattī, yo taṃ brahmānaṃ
passati, idaṃ dassanānaṃ aggaṃ.

Atthāvuso ābhassarā nāma devā sukhena abhisannā parisannā. Te kadāci karahaci udānaṃ
udānenti: " aho sukhaṃ, aho sukhanti. " Yo taṃ saddaṃ suṇāti, idaṃ savaṇānaṃ aggaṃ.

[BJT Page 328] [\x 328/]
Atthāvuso subhakiṇhakā nāma devā. Te santaññeva sukhitā sukhaṃ paṭisaṃvedenti. Idaṃ
sukhānaṃ aggaṃ.

Atthāvuso, ākiñcaññāyatanūpagā devā. Idaṃ saññānaṃ aggaṃ.

Atthāvuso nevasaññānāsaññāyatanūpagā devā. Idaṃ bhavānaṃ agganti.

Sameti kho idaṃ āyasmato bhaddajissa yadidaṃ bahujanenāti. 1

Āyasmā kho ānando bahussuto. Paṭibhātu āyasmantaññeva ānandanti.

Tena hi āvuso, bhaddaji, suṇāhi sādhukaṃ manasi karohi, bhāsissāmiti. Evamāvusoti kho
āyasmā bhaddaji āyasmato ānandassa paccassosi.Āyasmā ānando etadavoca:

Yathā passato kho āvuso, anantarā āsavānaṃ khayo hoti, idaṃ dassanānaṃ aggaṃ. Yathā
suṇato anantarā āsavānaṃ khayo hoti, idaṃ savaṇānaṃ aggaṃ. Yathā sukhitassa anantarā
āsavānaṃ khayo hoti. Idaṃ sukhānaṃ aggaṃ. Yathā saññissa anantarā āsavānaṃ khayo hoti,
idaṃ saññānaṃ aggaṃ. Yathābhūtassa anantarā āsavānaṃ khayo hoti, idaṃ bhavānaṃ agganti.
[PTS Page 203] [\q 203/]

Āghātavaggo dutiyo

Tassuddānaṃ:
Dve āghātavinayā sākacchā sājivato pañhaṃ
Pucchā nirodho codanā sīlaṃ nisanti bhaddajīti.


1. Bahunā janenāti machasaṃ

[BJT Page 330] [\x 330/]
3. Upāsakavaggo
5. 4. 3. 1
(Sārajjasuttaṃ)
21. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho
bhagavā bhikkhū āmantesi bhikkhavoti. Bhadanteti te bhikkhu bhagavato paccassosuṃ.
Bhagavā etadavoca:

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako sārajjaṃ okkanto hoti. Katamehi
pañcahi:

Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, kāmesu micchācārī hoti, musāvādī hoti,
surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato upāsako sārajjaṃ okkanto hoti.

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako visārado hoti. Katamehi pañcahi:

Pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesu micchācārā paṭivirato hoti,
musāvādā paṭivirato hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato upāsako visārado hoti.
5. 4. 3. 2
(Visāradasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

22. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako avisārado agāraṃ ajjhāvasati.
Katamehi pañcahi:
[PTS Page 204] [\q 204/]

Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, kāmesu micchācārī hoti, musāvādī hoti,
surāmerayamajjapamādaṭṭhāyi hoti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato upāsako avisārado agāraṃ
ajjhāvasati.

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako visārado agāraṃ ajjhāvasati. Katamehi
pañcahi:

Pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesu micchācārā paṭivirato hoti,
musāvādā paṭivirato hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato upāsako visārado agāraṃ
ajjhāvasatīti.

[BJT Page 332] [\x 332/]
5. 4. 3. 3
(Nirayasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

23. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye.
Katamehi pañcahi:

Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, kāmesu micchācārī hoti, musāvādī hoti,
surāmerayamajjapamādaṭṭhāyi hoti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato upāsako yathābhataṃ nikkhitto evaṃ
niraye.

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako yathābhataṃ nikkhitto evaṃ sagge.
Katamehi pañcahi:

Pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesu micchācārā paṭivirato hoti,
musāvādā paṭivirato hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato upāsako yathābhataṃ nikkhitto evaṃ
saggeti.
5. 4. 3. 4
(Verasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
24. Atha kho anāthapiṇḍiko gahapati yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā
bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho anāthapiṇḍikaṃ
gahapatiṃ bhagavā etadavoca:

Pañca gahapati, bhayāni verāni appahāya dussīlo iti vuccati. Nirayaṃ ca upapajjati.
Katamāni pañca:

Pāṇātipātaṃ, adinnādānaṃ, kāmesu micchācāraṃ, musāvādaṃ,
surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṃ.
[PTS Page 205] [\q 205/]

Imāni kho gahapati, pañca bhayāni verāni appahāya dussīlo iti vuccati. Nirayaṃ ca
upapajjati.

Pañca gahapati, bhayāni verāni pahāya sīlavā iti vuccati, sugatiṃ ca upapajjati. Katamāni
pañca:

Paṇātipātaṃ, adinnādānaṃ, kāmesu micchācāraṃ, musāvādaṃ,
surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṃ.

Imāni kho gahapati, pañca bhayāni verāni pahāya sīlavā iti vuccati. Sugatiṃ ca upapajjatīti.

[BJT Page 334] [\x 334/]
Yaṃ gahapati, pāṇātipātī pāṇātipātapaccayā diṭṭhadhammikampi bhayaṃ veraṃ pasavati,
samparāyikampi bhayaṃ veraṃ pasavati, cetasikampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
Pāṇātipātā paṭivirato neva diṭṭhadhammikaṃ bhayaṃ veraṃ pasavati, na samparāyikaṃ
bhayaṃ veraṃ pasavati, na cetasikaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti. Pāṇātipātā
paṭiviratassa evaṃ taṃ bhayaṃ veraṃ vūpasantaṃ hoti.
Yaṃ gahapati, adinnādāyī adinnādānapaccayā diṭṭhadhammikampi bhayaṃ veraṃ pasavati,
samparāyikampi bhayaṃ veraṃ pasavati, cetasikampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
Adinnādānā paṭivirato neva diṭṭhadhammikaṃ bhayaṃ veraṃ pasavati, na samparāyikaṃ
bhayaṃ veraṃ pasavati, na cetasikaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti. Adinnādānā
paṭiviratassa evaṃ taṃ bhayaṃ veraṃ vūpasantaṃ hoti.
Yaṃ gahapati, kāmesu micchācārī kāmesu micchācārapaccayā diṭṭhadhammikampi bhayaṃ
veraṃ pasavati, samparāyikampi bhayaṃ veraṃ pasavati, cetasikampi dukkhaṃ domanassaṃ
paṭisaṃvedeti. Kāmesu micchācārā paṭivirato neva diṭṭhadhammikaṃ bhayaṃ veraṃ
pasavati, na samparāyikaṃ bhayaṃ veraṃ pasavati, na cetasikaṃ dukkhaṃ domanassaṃ
paṭisaṃvedeti. Kāme sumicchācārā paṭiviratassa evaṃ taṃ bhayaṃ veraṃ vūpasantaṃ hoti.
Yaṃ gahapati, musāvādī musāvādapaccayā diṭṭhadhammikampi bhayaṃ veraṃ pasavati,
samparāyikampi bhayaṃ veraṃ pasavati, cetasikampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
Musāvādā paṭivirato neva diṭṭhadhammikaṃ bhayaṃ veraṃ pasavati, na samparāyikaṃ
bhayaṃ veraṃ pasavati, na cetasikaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti. Musāvādā
paṭiviratassa evaṃ taṃ bhayaṃ veraṃ vūpasantaṃ hoti. Yaṃ gahapati,
surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī surāmerayamajjapamādaṭṭhānapaccayā
diṭṭhadhammikampi bhayaṃ veraṃ pasavati, samparāyikampi bhayaṃ veraṃ pasavati,
cetasikampi dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti. Surāmeraya majjapamādaṭṭhānā
paṭivirato neva diṭṭhadhammikaṃ bhayaṃ veraṃ pasavati, na samparāyikaṃ bhayaṃ veraṃ
pasavati, na cetasikaṃ dukkhaṃdomanassaṃ paṭisaṃvedeti. Surāmerayamajjapamādaṭṭhānā
paṭiviratassa evaṃ taṃ bhayaṃ veraṃ vūpasantaṃ hotīti.

80. Yo pāṇamatipāteti 1 musāvādañca bhāsati,
Loke adinnaṃ ādiyati paradārañca gacchati,
Surāmerayapānaṃ ca yo naro anuyuñjati;

81. Appahāya pañca verāni dussīlo iti vuccati,
Kāyassa bhedā duppañño nirayaṃ sopapajjati
[PTS Page 206] [\q 206/]

82. Yo pāṇaṃ nātipāteti musāvādaṃ na bhāsati,
Loke adinnaṃ nādiyati paradāraṃ na gacchati,
Surāmeraya pānaṃ ca yo naro nānuyuñjati;

83. Pahāya pañca verāni sīlavā iti vuccati,
Kāyassa bhedā sappañño sugatiṃ sopapajjati.

5. 4. 3. 5
(Upāsakacaṇḍālasuttaṃ)
(Sāvatthi nidānaṃ:)
25. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako upāsakacaṇḍālo ca hoti
upāsakamalañca upāsakapatikiṭṭho ca. Katamehi pañcahi?

Assaddho hoti, dussīlo hoti, kotuhalamaṅgaliko hoti, maṅgalaṃ pacceti no kammaṃ. Ito ca
bahiddhā dakkhiṇeyyaṃ gavesati. Tattha ca pubbakāraṃ karoti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato upāsako upāsakacaṇḍālo ca hoti
upāsakamalañca upāsakapatikiṭṭho ca. 2

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako upāsakaratanañca hoti
upāsakapadumañca upāsakapuṇḍarīkañca: katamehi pañcahi:


1. Pāṇaṃ atipāteti sīmu 2. Patikuṭṭho ca machasaṃ

[BJT Page 336] [\x 336/]
Saddho hoti, sīlavā hoti, akotuhalamaṅgaliko hoti, kammaṃ pacceti no maṅgalaṃ, na ito
bahiddhā dakkhiṇeyyaṃ gavesati, idha ca pubbakāraṃ karoti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato upāsako upāsakaratanañca hoti
upāsakapadumañca upāsakapuṇḍarīkañcāti. 1

5. 4. 3. 6
(Pītisuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
26. Atha kho anāthapiṇḍiko gahapati pañcamattehi upāsakasatehi parivuto yena bhagavā
tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ
nisinnaṃ kho anāthapiṇḍikaṃ gahapatiṃ bhagavā etadavoca:

Tumhepi kho gahapati, bhikkhusaṅghaṃ paccupaṭṭhitā
cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārena. Na kho gahapati, tāvatakeneva
tuṭṭhi karaṇīyā: 'mayaṃ bhikkhusaṅghaṃ paccupaṭṭhitā
cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārenā'ti.
Tasmātiha gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ: [PTS Page 207 [\q 207/] "] kinti mayaṃ kālena
kālaṃ pavivekaṃ pītiṃ upasampajja vihareyyāmā"ti. Evaṃ hi vo gahapati sikkhitabbanti.

Evaṃ vutte āyasmā sāriputto bhagavantaṃ etadavoca: acchariyaṃ bhante! Abbhutaṃ bhante!!
Yāva subhāsitañcidaṃ bhante, bhagavatā:

"Tumhepi kho gahapati, bhikkhusaṅghaṃ paccupaṭṭhitā
cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārena, na kho gahapati, tāvatakeneva
tuṭṭhi karaṇīyā: 'mayaṃ bhikkhusaṅghaṃ paccupaṭṭhitā
cīvarapiṇḍapātasenasanagilānapaccayabhesajjaparikkhārenā'ti. Tasmātiha gahapati, evaṃ
sikkhitabbaṃ: "kinti mayaṃ kālena kālaṃ pavivekaṃ pītiṃ upasampajja vihareyyāmā'ti. Evaṃ
hi vo gahapati, sikkhitabbanti. "

Yasmiṃ bhante, samaye ariyasāvako pavivekaṃ pītiṃ upasampajja viharati. Pañcassa ṭhānāni
tasmiṃ samaye na honti:

Yampissa kāmūpasaṃhitaṃ dukkhaṃ domanassaṃ, tampissa tasmiṃ samaye na hoti.
Yampissa kāmūpasaṃhitaṃ sukhaṃ somanassaṃ, tampissa tasmiṃ samaye na hoti. Yampissa
akusalūpasaṃhitaṃ dukkhaṃ domanassaṃ, tampissa tasmiṃ samaye na hoti. Yampissa
akusalūpasaṃhitaṃ sukhaṃ somanassaṃ, tampissa tasmiṃ samaye na hoti. Yampissa
kusalūpasaṃhitaṃ dukkhaṃ domanassaṃ, tampissa tasmiṃ samaye na hoti.

Yasmiṃ bhante, samaye ariyasāvako pavivekaṃ pītiṃ upasampajja viharati. Imānissa 2pañca
ṭhānāni tasmiṃ samaye na hontīti.


1. Upāsakapuṇaḍariko ca [PTS 2.] Imāni pañcassa ṭhānāni syā

[BJT Page 338] [\x 338/]
Sādhu! Sādhu!! Sāriputta. Yasmiṃ samaye [PTS Page 208] [\q 208/] sāriputta,
ariyasāvako pavivekaṃ pītiṃ upasampajja viharati, pañcassa ṭhānāni tasmiṃ samaye na
honti:

Yampissa kāmūpasaṃhitaṃ dukkhaṃ domanassaṃ, tampissa tasmiṃ samaye na hoti.
Yampissa kāmūpasaṃhitaṃ sukhaṃ somanassaṃ, tampissa tasmiṃ samaye na hoti. Yampissa
akusalūpasaṃhitaṃ dukkhaṃ domanassaṃ, tampissa tasmiṃ samaye na hoti. Yampissa
akusalūpasaṃhitaṃ sukhaṃ somanassaṃ, tampissa tasmiṃ samaye na hoti. Yampissa
kusalūpasaṃhitaṃ dukkhaṃ domanassaṃ, tampissa tasmiṃ samaye na hoti.

Yasmiṃ samaye sāriputta, ariyasāvako pavivekaṃ pītiṃ upasampajja viharati, imānissa pañca
ṭhānāni 1 tasmiṃ samaye na hontīti.

5. 4. 3. 7
(Vaṇijjāsuttaṃ)
(Sāvatthi nidānaṃ:)
27. Pañcimā bhikkhave, vaṇijjā upāsakena akaraṇīyā. Katamā pañca:

Satthavaṇijjā, sattavaṇijjā, maṃsavaṇijjā, majjavaṇijjā, visavaṇijjā.

Imā kho bhikkhave, pañca vaṇijjā upāsakena akaraṇīyāti.

5. 4. 3. 8
(Rājasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
28. Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave? Api nu tumhehi, diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā: "ayaṃ puriso
pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭivirato hotīti, 2 tamenaṃ rājāno gahetvā pāṇātipātā
veramaṇīhetu hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṃ vā karontī?Ti no hetaṃ
bhante. Sādhu bhikkhave, mayāpi kho etaṃ bhikkhave, neva diṭṭhaṃ na sutaṃ: 'ayaṃ puriso
pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭivirato hotī'ti. 2 Tamenaṃ rājāno gahetvā pāṇātipātā
veramaṇīhetu
Hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṃ vā karontī"ti.

Api ca khvāssa tatheva3 [PTS Page 209] [\q 209/] pāpakaṃ kammaṃ pavedayanti:4
"ayaṃ puriso itthiṃ vā purisaṃ vā jīvitā voropesī"ti.5 Tamenaṃ rājāno gahetvā
pāṇātipātahetu hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṃ vā karonti. Api nu
tumhehi evarūpaṃ diṭṭhaṃ vā sutaṃ vāti? Diṭṭhaṃ ca no bhante sutañca sūyissati cāti. 6

1. Imānettha pañca ṭhānāni simu. Imāni pañcassa ṭhānāni syā 2. Paṭiviratoti machasaṃ.
Paṭivirato hoti syā, [PTS 3.] Tameva machasaṃ, tadeva syā
4. Pāpakammaṃ pavedenti machasaṃ, pāpakammaṃ pavedeti syā
5. Voropetīti syā 6. Sūyissati cāti machasaṃ
[BJT Page 340] [\x 340/]

Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave? Api nu tumhehi, diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā: "ayaṃ puriso
adinnādānaṃ pahāya adinnādānā paṭivirato1hotī'ti, tamenaṃ rājāno gahetvā adinnādānā
veramaṇihetu hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṃ vā karontī? Ti no hetaṃ
bhante. Sādhu bhikkhave, mayāpi kho etaṃ bhikkhave, neva diṭṭhaṃ na sutaṃ: 'ayaṃ puriso
adinnādānaṃ pahāya adinnādānā paṭivirato hotī'ti. Tamenaṃ rājāno gahetvā adinnādānā
veramaṇihetu hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṃ vā karontī"ti.

Api ca khvāssa tatheva2 pāpakaṃ kammaṃ pavedayanti:3 "ayaṃ puriso gāmā vā araññā vā
adinnaṃ theyyasaṃkhātaṃ ādiyī" ti tamenaṃ rājāno gahetvā adinnādānahetu hananti vā
khandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṃ vā karonti. Api nu tumhehi evarūpaṃ diṭṭhaṃ
vā sutaṃ vā?Ti. Diṭṭhaṃ ca no bhante, sutaṃ ca sūyissati cāti.

Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave, api nu tumhehi, diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā: "ayaṃ puriso kāmesu
micchācāraṃ pahāya kāmesu micchācārā paṭivirato hotī'ti tamenaṃ rājāno gahetvā kāmesu
micchācārā veramaṇihetu hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṃ vā
karontī?Ti no hetaṃ bhante. Sādhu bhikkhave, mayāpi kho etaṃ bhikkhave, neva diṭṭhaṃ na
sutaṃ: ayaṃ puriso kamesu micchāraṃ pahāya kāmesu micchācārā paṭivirato hotī'ti.
Tamenaṃ rājāno gahetvā kāmesu micchācārā veramaṇi hetu [PTS Page 210] [\q 210/]
hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṃ vā karontī"ti.


Api ca khvāssa tatheva pāpakaṃ kammaṃ pavedayanti:3 "ayaṃ puriso paritthīsu
parakumārīsu cārittaṃ āpajjatī'ti. 4 Tamenaṃ rājāno gahetvā kāmesu micchācārahetu hananti
vā khandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṃ vā karonti.
Api nu tumhehi evarūpaṃ diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā?Ti. Diṭṭhaṃ ca no bhante, sutaṃ ca sūyissati
cāti.

Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave, api nu tumhehi, diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā: "ayaṃ puriso
Musāvādaṃ pahāya musāvādā paṭivirato hotī'ti tamenaṃ rājāno gahetvā musāvādā
veramaṇi hetu hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṃ vā karontī?Ti no hetaṃ
bhante. Sādhu bhikkhave, mayāpi kho etaṃ bhikkhave, neva diṭṭhaṃ na sutaṃ: ayaṃ puriso
musāvādaṃ pahāya musāvādā paṭivirato hotī'ti. Tamenaṃ rājāno gahetvā musāvādā
veramaṇihetu hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṃ vā karontī"ti.
1. Paṭiviratomachasaṃ, paṭivirato hotisyā, [pts]
2. Tamevamachasaṃ, tadevasyā. 3. Pavedentimachasaṃ.
4. Āpajjatisyā, āpajjatītisīmu.

[BJT Page 342] [\x 342/]

Api ca khvāssa tatheva1 pāpakaṃ kammaṃ pavedayanti:2 "ayaṃ puriso gahapatissa vā
gahapatiputtassa vā musāvādena atthaṃ bhañjī"ti. 3 Tamenaṃ rājāno gahetvā musāvādahetu
hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṃ vā karonti. Api nu tumhehi evarūpaṃ
diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā?Ti. Diṭṭhaṃ ca no bhante, sutaṃ ca sūyissati cāti.

Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave, api nu tumhehi, diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā:"ayaṃ puriso
surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṃ pahāya surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hotī'ti
tamenaṃ rājāno gahetvā surāmerayamajjapamādaṭṭhānā veramaṇihetu hananti vā bandhanti
vā pabbājenti vā yathāpaccayaṃ vā karontī? Ti no hetaṃ bhante. Sādhu bhikkhave, mayāpi
kho etaṃ bhikkhave, neva diṭṭhaṃ na sutaṃ: "ayaṃ puriso surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṃ
pahāya surāmerayamajjapamādaṭṭhānā [PTS Page 211] [\q 211/] paṭivirato hotī'ti.
Tamenaṃ rājāno gahetvā
Surāmerayamajjapamādaṭṭhānā veramaṇihetu hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā
yathāpaccayaṃ vā karontī"ti.

Api ca khvāssa tatheva1 pāpakaṃ kammaṃ pavedayanti:2 "ayaṃ puriso
surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṃ anuyutto itthiṃ vā purisaṃ vā jīvitā voropesi. Ayaṃ puriso
surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṃ anuyutto gāmā vā araññā vā adinnaṃ theyyasaṃkhātaṃ
ādiyī. 4 Ayaṃ puriso surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṃ anuyutto paritthīsu parakumārīsu
cārittaṃ āpajji. 5 Ayaṃ puriso surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṃ anuyutto gahapatissa vā
gahapatiputtassa vā musāvādena atthaṃ bhañjī"ti. 3 Tamenaṃ rājāno gahetvā
surāmerayamajjapamādaṭṭhānahetu hananti vā bandhanti vā pabbājenti vā yathāpaccayaṃ
vā karonti. Api nu tumhehi evarūpaṃ diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā?Ti. Diṭṭhaṃ ca no bhante, sutaṃ
ca sūyissati cāti.

5. 4. 3. 9
(Gihīsuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
29. Atha kho anāthapiṇḍiko gahapati pañcamattehi upāsakasatehi parivuto yena bhagavā
tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Atha kho
bhagavā āyasmantaṃ sāriputtaṃ āmantesi:

1. Tameva machasaṃ, tadeva syā 2. Pavedenti machasaṃ, 3. Bhañjatīti sīmu, pabhañjīti
machasaṃ, [PTS 4.] Ādiyi machasaṃ, 5. Āppajjati sīmu.

[BJT Page 344] [\x 344/]
Yaṃ kiñci 1 sāriputta, jāneyyātha gihiṃ odātavasanaṃ pañcasu sikkhāpadesu
saṃvutakammantaṃ, catunnañca2 ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhamma sukhavihārānaṃ
nikāmalābhiṃ akicchalābhiṃ akasiralābhiṃ, so ākaṅkamāno attanāva attānaṃ vyākareyya:
"khīṇanirayomhi khīṇatiracchānayoniyo 3 khīṇapettivisayo khīṇāpāyaduggativinipāto
sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyano" ti.

Katamesu pañcasu sikkhāpadesu saṃvutakammanto hoti?
[PTS Page 212] [\q 212/]

Idha sāriputta, ariyasāvako pāṇātipātā paṭivirato hoti. Adinnādānā paṭivirato hoti. Kāmesu
micchācārā paṭivirato hoti. Musāvādā paṭivirato hoti. Surāmerayamajjapamādaṭṭhānā
paṭivirato hoti.

Imesu pañcasu sikkhāpadesu saṃvutakammanto hoti.

Katamesaṃ catunnaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhī hoti
akicchalābhī akasiralābhī?

Idha sāriputta, ariyasāvako buddhe aveccappasādena samannāgato hoti: "itipi so bhagavā
arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro
purisadammasārathī satthā devamanumassānaṃ buddho bhagavāti"ti. Ayamassa paṭhamo
ābhicetasiko diṭṭhadhammasukhavihāro adhigato hoti avisuddhassa cittassa visuddhiyā
apariyodātassa cittassa pariyodapanāya.

Puna ca paraṃ sāriputta, ariyasāvako dhamme aveccappasādena samannāgato hoti: "
svākkhāto bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṃ
veditabbo viññūhī"ti. Ayamassa dutiyo ābhicetasiko diṭṭhadhammasukhavihāro adhigato
hoti avisuddhassa cittassa visuddhiyā apariyodātassa cittassa pariyodapanāya.

Puna ca paraṃ sāriputta, ariyasāvako saṅghe aveccappasādena samannāgato hoti: "
supaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, ujupaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho,
ñāyapaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, sāmīcipaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho,
yadidaṃ cattāri purisayugāni aṭṭha purisapuggalā, esa bhagavato sāvakasaṅgho āhuneyyo
pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassā" ti. Ayamassa
tatiyo ābhicetasiko diṭṭhadhammasukhavihāro adhigato [PTS Page 213] [\q 213/] hoti
avisuddhassa cittassa visuddhiyā apariyodātassa cittassa pariyodapanāya.

Yaṃ kañci machasaṃ, syā 2. Catunnaṃ machasaṃ 3. Khīṇatiracchānayoni machasaṃ

[BJT Page 346] [\x 346/]

Puna ca paraṃ sāriputta, ariyasāvako ariyakantehi sīlehi samannāgato hoti akhaṇḍehi
acchiddehi asabalehi akammāsehi bhujissehi viññuppasatthehi aparāmaṭṭhehi
samādhisaṃvattanikehi. Ayamassa catuttho ābhicetasiko diṭṭhadhammasukhavihāro
adhigato hoti avisuddhassa cittassa visuddhiyā apariyodātassa cittassa pariyodapanāya.

Imesaṃ catunnaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhī akicchalābhī
akasiralābhī.

Yaṃ kiñci 1 sāriputta, jāneyyātha gihiṃ odātavasanaṃ pañcasu sikkhāpadesu
saṃvutakammantaṃ, imesañca catunnaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ
nikamalābhiṃ akicchalābhiṃ akasiralābhiṃ, so ākaṅkhamāno attanāva attānaṃ vyākareyya:
khīṇanirayomhi khīṇatiracchānayoniyo 2 khīṇapettivisayo khīṇāpāyaduggativinipāto
sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyano" ti.

84. Nirayesu bhayaṃ disvā pāpāni parivajjaye,
Ariyadhammaṃ samādāya paṇḍito parivajjaye.

85. Na hiṃse pāṇabhūtāni vijjamāne parakkame,
Musā ca na bhaṇe jānaṃ adinnaṃ na parāmase.

86. Sehi dārehi santuṭṭho paradāraṃ ca nārame3
Merayaṃ vāruṇiṃ jantu na pive cittamohaniṃ.

87. Anussareyya sambuddhaṃ dhammaṃ cānuvitakkaye,
Avyāpajjhaṃ hitaṃ cittaṃ devalokāya bhāvaye.

88. Upaṭṭhite deyyadhamme puññatthassa jigiṃsato, 4
Santesu paṭhamaṃ dinnā vipulā hoti dakkhiṇā.
[PTS Page 214] [\q 214/]

89. Santo bhave pavakkhāmi, sāriputta, suṇāhi me,
Iti kaṇhāyu setāsu rohiṇīsu harīsu vā.

90. Kammāsāsu sarūpāsu gosu pārevatāsu vā.
Yāsu kāsu ca etāsu danto jāyati puṅgavo.

91. Dhorayho balasampanno kalyāṇajavanikkamo,
Tameva bhāre yuñjanti nāssavaṇṇaṃ parikkhare.

1. Yaṃ kañci machasaṃ 2. Khīṇatiracchānayoni machasaṃ 3. Ārame machasaṃ,
4. Jigīsato machasaṃ.
.
[BJT Page 348] [\x 348/]
92. Evameva manussesu yasmiṃ kasmiñci1 jātiye,
Khattiye brāhmaṇe vesse sudde caṇḍālapukkuse.

93. Yāsu kāsu ca2 etāsu danto jāyati subbato,
Dhammaṭṭho sīlasampanno saccavādi hirīmano.

94. Pahīnajātimaraṇo brahmacariyassa kevalī,
Pannabhāro visaṃyutto katakicco anāsavo.

95. Pāragu sabbadhammānaṃ anupādāya nibbuto,
Tasmiṃ ca viraje khette vipulā hoti dakkhiṇā.

96. Bālāva3 avijānantā dummedhā assutāvino,
Bahiddhā denti4 dānāni na hi sante upāsare.
97. Ye ca sante upāsenti5 sappaññe dhīrasammate,
Saddhā ca nesaṃ sugate mūlajātā patiṭṭhitā.

98. Devalokaṃ ca te yanti kule vā idha jāyare,
Anupubbena nibbānaṃ adhigacchanti paṇḍitāti.

5. 4. 3. 10
(Gavesīsuttaṃ)
30. Ekaṃ samayaṃ bhagavā kosalesu cārikaṃ carati mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ.
Addasā kho bhagavā addhānamaggapaṭipanno aññatarasmiṃ padese mahantaṃ sālavanaṃ.
Disvā maggā okkamma yena taṃ sālavanaṃ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā taṃ sālavanaṃ
ajjhogahetvā aññatarasmiṃ padese sitaṃ pātvākāsi.

Atha kho āyasmato ānandassa etadahosi: "ko nu kho hetu ko paccayo bhagavato sitassa
pātukammāya? Na akāraṇena tathāgatā sitaṃ pātukarontī"ti.
Atha kho āyasmā ānando [PTS Page 215] [\q 215/] bhagavantaṃ etadavoca: "ko nu kho
bhante hetu ko paccayo bhagavato sitassa pātukammāya? Na akāraṇena tathāgatā sitaṃ
pātukarontī"ti.
Bhūtapubbaṃ ānanda imasmiṃ padese nagaraṃ ahosi iddhañceva phītañca bahujanaṃ
ākiṇṇamanussaṃ. Taṃ kho pana ānanda, nagaraṃ kassapo bhagavā arahaṃ
sammāsambuddho upanissāya vihāsi.

Kassapassa kho pana ānanda, bhagavato arahato sammāsambudadhassa gavesī nāma
upāsako ahosi sīlesu aparipūrakārī. Gavesinā kho ānanda, upāsakena pañcamattāni
upāsakasatāni paṭidesitāni samādapitāni ahesuṃ sīlesu aparipūrakārino.
1. Kismiñci machasaṃ 2. Yāsu kāsuci machasaṃ 3. Bālā ca machasaṃ
4. Dadanti machasaṃ upāsanti machasaṃ.
.
[BJT Page 350] [\x 350/]
Atha kho ānanda gavesissa upāsakassa etadahosi: " ahaṃ kho imesaṃ pañcannaṃ
upāsakasatānaṃ bahukāro 1pubbaṅgamo samādapetā. Ahañcamhi sīlesu aparipūrakārī.
Imāni ca pañca upāsakasatāni sīlesu aparipūrakārino. Iccetaṃ samasamaṃ, natthi kiñci
atirekaṃ. Handāhaṃ atirekāyā "ti.


Atha kho ānanda, gavesī upāsako yena tāni pañca upāsakasatāni tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā tāni pañca upasakasatāni etadavoca: " ajjatagge maṃ āyasmanto sīlesu
paripūrakāriṃ dhārethā"ti. (1)

Atha kho ānanda, tesaṃ pañcannaṃ upāsakasatānaṃ etadahosi: " ayyo kho gavesī amhākaṃ
bahukāro pubbaṅgamo samādapetā, ayyo hi nāma gavesī sīlesu paripūrakārī bhavissati.
Kimaṅga2 pana na mayaṃ"ti.

Atha kho ānanda, tāni pañca upāsakasatāni yena gavesī upāsako tenupasaṅkamiṃsu.
Upasaṅkamitvā gavesiṃ upāsakaṃ etadavocuṃ: " ajjatagge ayyo gavesī,
Imāni3 pañca upāsakasatāni sīlesu paripūrakārino dhāretu"ti.

Atha kho ānanda, gavesissa upāsakassa etadahosi: " ahaṃ kho imesaṃ pañcannaṃ
upāsakasatānaṃ bahukāro pubbaṅgamo samādapetā. Ahañcamhi sīlesu paripūrakāri. Imāni
ca 3pañca-upāsakasatāni sīlesu [PTS Page 216] [\q 216/] paripūrakārino. Iccetaṃ
samasamaṃ, natthi kiñci atirekaṃ. Handāhaṃ atirekāyā " ti.

Atha kho ānanda gavesī upāsako yena tāni pañca upāsakasatāni tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā tāni pañca upāsakasatāni etadavoca: " ajjatagge maṃ āyasmanto brahmacāriṃ
dhāretha ārācāriṃ 4 virataṃ methunā gāmadhammā"ti. (2)
Atha kho ānanda, tesaṃ pañcannaṃ upāsakasatānaṃ etadahosi: " ayyo kho gavesī amhākaṃ
bahukāro pubbaṅgamo samādapetā. Ayyo hi nāma gavesī brahmacāri bhavissati. Ārācāri
virato methunā gāmadhammā. Kimaṅga2 pana na mayanti";

Atha kho ānanda, tāni pañca upāsakasatāni yena gavesī
Upāsako tenupasaṅkamisuṃ. Upasaṅkamitvā gavesiṃ upāsakaṃ etadavocuṃ: ajjatagge. Ayyo
gavesī
Imāni pañca upāsakasatāni brahmacārino dhāretu ārācārino viratā methunā gāmadhammā"ti.

Atha kho ānanda, gavesissa upāsakassa etadahosi: " ahaṃ kho imesaṃ pañcannaṃ
upāsakasatānaṃ bahukāro pubbaṅgamo samādapetā. Ahañcamhi sīlesu paripūrakāri. Imāni
ca pañca upāsakasatāni sīlesu paripūrakārino. Ahañcamhi brahmacārī ārācārī virato
methunā gāma dhammā. Imāni ca pañca upāsakasatāni brahmacārino ārācārino viratā
methunā gāmadhammā. Iccetaṃ samasamaṃ, natthi kiñci atirekaṃ. Handāhaṃ atirekāyā'ti.

1. Bahupakāro machasaṃ, 2. Kimaṅgaṃ machasaṃ 3. Imānipi machasaṃ
4. Anācāriṃ [PTS]

[BJT Page 352] [\x 352/]

Atha kho ānanda, gavesī upāsako yena tāni pañca upāsakasatāni tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā tāni pañca upāsakasatāni etadavoca: " ajjatagge maṃ āyasmanto ekabhattikaṃ
dhāretha rattuparataṃ virataṃ vikālabhojanā'ti. (3)

Atha kho ānanda, tesaṃ pañcannaṃ upāsakasatānaṃ etadahosi: " ayyo kho gavesī amhākaṃ
bahukāro pubbaṅgamo samādapetā. Ayyo hi nāma gavesī ekabhattiko bhavissati rattuparato
virato vikālabhojanā. Kimaṅga2 pana na mayaṃ"ti.

Atha kho ānanda, tāni pañca upāsakasatāni yena gavesī
Upāsako tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā gavesiṃ upāsakaṃ [PTS Page 217] [\q 217/]
etadavocuṃ: ajjatagge ayyo gavesī imāni pañca upāsakasatāni ekabhattike dhāretu
rattuparate virate vikālabhojanā"ti.


Atha kho ānanda, gavesissa upāsakassa etadahosi: " ahaṃ kho imesaṃ pañcannaṃ
Upāsakasatānaṃ bahukāro1pubbaṅgamo samādapetā. Ahañcamhi sīlesu paripūrakārī. Imāni
ca pañca upāsakasatāni sīlesu paripūrakārino. Ahañcamhi brahmacārī ārācārī virato
methunā gāmadhammā. Imāni ca pañca upāsakasatāni brahmacārino ārācārino viratā
methunā gāmadhammā

Ahañcamhi ekabhattiko rattuparato virato vikālabhojanā imāni ca pañca upāsakasatāni
ekabhattikā rattuparatā viratā vikālabhojanā. (3) Iccetaṃ samasamaṃ, natthi kiñci atirekaṃ.
Handāhaṃ atirekāyā' ti.

Atha kho ānanda, gavesī upāsako yena kassapo bhagavā arahaṃ sammāsambuddho
tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā kassapaṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavoca:
"labheyyāhaṃ bhante, bhagavato, santike pabbajjaṃ. Labheyyaṃ upasampadaṃ "ti.
Alattha kho ānanda, gavesī upāsako kassapassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
santike pabbajjaṃ (4) alattha upasampadaṃ. (5)

Acirūpasampanno kho pana ānanda, gavesī bhikkhū eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī
pahitatto viharanto na cirasseva yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ
pabbajanti. Tadanuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā
sacchikatvā upasampajja vihāsi. " Khīṇājāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ,
nāparaṃ itthattāyā" ti. Abbhaññāsi. Aññataro ca pana ānanda, gavesī bhikkhu arahataṃ
ahosi.

Bahūpakāro machasaṃ 2. Kimaṅgaṃ machasaṃ.
.
[BJT Page 354] [\x 354/]
Atha kho ānanda, tesaṃ pañcannaṃ upāsakasatānaṃ etadahosi: " ayyo kho gavesī amhākaṃ
bahukāro pubbaṅgamo samādapetā. Ayyo hi nāma gavesī kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni
vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajissati. Kimaṅga pana 1 na mayaṃ" ti.
Atha kho ānanda, tāni pañca upāsakasatāni yena kassapo bhagavā arahaṃ
sammāsambuddho [PTS Page 218] [\q 218/] tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā
kassapaṃ bhagavantaṃ arahantaṃ
Sammāsambuddhaṃ etadavocuṃ"labheyyāma mayaṃ bhante, bhagavato santike pabbajjaṃ,
labheyyāma upasampadaṃ" ti. Alabhiṃsu kho ānanda, tāni pañca upāsakasatāni kassapassa
bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike pabbajjaṃ, alabhiṃsu upasampadaṃ.
Atha kho ānanda gavesissa bhikkhuno etadahosi: " ahaṃ kho imassa anuttarassa
vimuttisukhassa nikāmalābhī 2 akicchalābhī akasiralābhī. Aho vatimānipi pañca
bhikkhusatāni imassa anuttarassa vimuttisukhassa nikāmalābhino assu akicchalābhino
akasiralābhino'ti.
Atha kho ānanda, tāni pañca bhikkhusatāni vūpakaṭṭhā appamattā ātāpino pahitattā
viharantā nacirasseva, yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti,
tadanuttaraṃ brahmacariya pariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā
upasampajja vihariṃsu. " Khiṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ
itthattāyā"ti abhaññiṃsu.

Iti kho ānanda, tāni pañca bhikkhusatāni gavesīpamukhāni uttaruttariṃ 3 paṇītapaṇītaṃ
vāyamamānā anuttaraṃ vimuttisukhaṃsacchākaṃsu.

Tasmātiha ānanda, evaṃ sikkhitabbaṃ: 'uttaruttariṃ paṇītapaṇītaṃ vāyamamānā anuttaraṃ
vimuttisukhaṃ 4 sacchikarissāmā'ti. Evaṃ hi vo ānanda, sikkhitabbanti.

Upāsakavaggo tatiyo
[PTS Page 219] [\q 219/]

Tassuddānaṃ:
Sārajjaṃ visārado nirayaṃ veraṃ caṇaḍālapañcamaṃ,
Pītivaṇijjā rājāno gihī ceva gavesināti.

1. Kimaṅga machasaṃ 2. Nikāmalābhī homi machasaṃ
3. Uttaruttari machasaṃ 4. Vimuttiṃ machasaṃ
[BJT Page 356] [\x 356/]
4. Āraññakavaggo
5. 4. 4. 1
(Āraññaka suttaṃ)
31. Pañcime bhikkhave āraññakā. Katame pañca:
Mandattā momuhattā āraññako hoti. Pāpiccho icchāpakato āraññako1 hoti. Ummādā
cittakkhepā āraññako hoti. Vaṇṇitaṃ buddhehi buddhasāvakehiti araññako hoti.
Appicchataṃ yeva nissāya, santuṭṭhiṃ yeva nissāya, sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva
nissāya, idamaṭṭhitaṃ yeva2 nissāya āraññako hoti. Ime kho bhikkhave pañca āraññakā.

Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ āraññakānaṃ yvāyaṃ āraññako appicchataṃ yeva nissāya,
santuṭṭhiṃ yeva nissāya, sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṃ
yeva nissāya, āraññako hoti, ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ, āraññakānaṃ aggo ca seṭṭho ca
mokkho ca uttamo ca pavaro ca.

Seyyathāpi bhikkhave, gavā khīraṃ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṃ, navanitamhā
sappi, sappimhā sappimaṇḍo tattha aggamakkhāyati; evameva kho bhikkhave imesaṃ
pañcannaṃ āraññakānaṃ yvāyaṃ āraññako appicchataṃ yeva nissāya, santuṭṭhiṃ yeva
nissāya sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṃ yeva nissāya
āraññako hoti, ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ āraññakānaṃ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo
ca pavaro cāti.

5. 4. 4. 2
(Paṃsukūlika suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
32. Pañcime bhikkhave paṃsukulikā katame pañca:
Mandattā momuhattā paṃsukūliko hoti. Pāpiccho icchāpakato paṃsukūliko hoti. Ummādā
cittakkhepā paṃsukūliko hoti. Vaṇṇitaṃ buddhehi buddhasāvakehiti paṃsukūliko hoti.
Appicchataṃ yeva nissāya, santuṭṭhiṃ yeva nissāya, sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva
nissāya, idamaṭṭhitaṃ yeva2 nissāya paṃsukūliko hoti. Ime kho bhikkhave pañca
paṃsukūlikā.

Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ paṃsukūlikānaṃ yvāyaṃ paṃsukūliko appicchataṃ yeva
nissāya, santuṭṭhiṃ yeva nissāya, sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya,
idamaṭṭhitaṃ yeva nissāya, paṃsukūliko hoti, ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ, paṃsukūlikānaṃ aggo
ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro ca.

Seyyathāpi bhikkhave, gavā khīraṃ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṃ, navanītamhā
sappi, sappimhā sappimaṇḍo tattha aggamakkhāyati, evameva kho bhikkhave imesaṃ
pañcannaṃ paṃsukūlikānaṃ yvāyaṃ paṃsakūliko appicchataṃ yeva nissāya, santuṭṭhiṃ yeva
nissāya sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṃ yeva nissāya
paṃsukūliko hoti, ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ paṃsukūlikānaṃ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca
uttamo ca pavaro cāti.
[PTS Page 220] [\q 220/]

5. 4. 4. 3
(Piṇḍapātika suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

33. Pañcime bhikkhave piṇḍapātikā katame pañca:

Mandattā momuhattā piṇḍapātiko hoti. Pāpiccho icchāpakato piṇḍapātiko hoti. Ummādā
cittakkhepā piṇḍapātiko hoti. Vaṇṇitaṃ buddhehi buddhasāvakehiti piṇḍapātiko hoti.
Appicchataṃ yeva nissāya, santuṭṭhiṃ yeva nissāya, sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva
nissāya, idamaṭṭhitaṃ yeva2 nissāya piṇḍapātiko hoti. Ime kho bhikkhave pañca
piṇḍapātikā.

Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ piṇḍapātikānaṃ yvāyaṃ piṇḍapātiko appicchataṃ yeva
nissāya, santuṭṭhiṃ yeva nissāya, sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya,
idamaṭṭhitaṃ yeva nissāya, piṇḍapātiko hoti, ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ, piṇḍapātikānaṃ
aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro ca.

Seyyathāpi bhikkhave, gavā khīraṃ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṃ, navanītamhā
sappi, sappimhā sappimaṇḍo tattha aggamakkhāyati, evameva kho bhikkhave imesaṃ
pañcannaṃ piṇḍapātikānaṃ yvāyaṃ piṇḍapātiko appicchataṃ yeva nissāya, santuṭṭhiṃ yeva
nissāya sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṃ yeva nissāya
piṇḍapātiko hoti, ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ piṇḍapātikānaṃ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca
uttamo ca pavaro cāti.
5. 4. 4. 4
(Rukkhamūlika suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
34. Pañcime bhikkhave rukkhamūlikā katame pañca:
Mandattā momuhattā rukkhamūliko hoti. Pāpiccho icchāpakato rukkhamūliko hoti. Ummādā
cittakkhepā rukkhamūliko hoti. Vaṇṇitaṃ buddhehi buddhasāvakehiti rukkhamūliko hoti.
Appicchataṃ yeva nissāya, santuṭṭhiṃ yeva nissāya, sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva
nissāya, idamaṭṭhitaṃ yeva2 nissāya rukkhamūliko hoti. Ime kho bhikkhave pañca
rukkhamūlikā.

Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ rukkhamūlikānaṃ yvāyaṃ rukkhamūliko appicchataṃ yeva
nissāya, santuṭṭhiṃ yeva nissāya, sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya,
idamaṭṭhitaṃ yeva nissāya, rukkhamūliko hoti, ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ, rukkhamūlikānaṃ
aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro ca.

Seyyathāpi bhikkhave, gavā khīraṃ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṃ, navanītamhā
sappi, sappimhā sappimaṇḍo tattha aggamakkhāyati, evameva kho bhikkhave imesaṃ
pañcannaṃ rukkhamūlikānaṃ yvāyaṃ rukkhamūliko appicchataṃ yeva nissāya, santuṭṭhiṃ
yeva nissāya sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṃ yeva nissāya
rukkhamūliko hoti, ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ rukkhamūlikānaṃ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca
uttamo ca pavaro cāti.

1. Āraññikā machasaṃ 2. Idamatthitaṃeva machasaṃ

[BJT Page 358] [\x 358/]

5. 4. 4. 5
(Sosānika suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
35. Pañcime bhikkhave sosānikā katame pañca:
Mandattā momuhattā sosāniko hoti. Pāpiccho icchāpakato sosāniko hoti. Ummādā
cittakkhepā sosāniko hoti. Vaṇṇitaṃ buddhehi buddhasāvakehiti sosāniko hoti. Appicchataṃ
yeva nissāya, santuṭṭhiṃ yeva nissāya, sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya,
idamaṭṭhitaṃ yeva nissāya sosāniko hoti. Ime kho bhikkhave pañca sosānikā.

Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ sosānikānaṃ yvāyaṃ sosāniko appicchataṃ yeva nissāya,
santuṭṭhiṃ yeva nissāya, sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṃ
yeva nissāya, sosāniko hoti, ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ, sosānikānaṃ aggo ca seṭṭho ca
mokkho ca uttamo ca pavaro ca.

Seyyathāpi bhikkhave, gavā khīraṃ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṃ, navanītamhā
sappi, sappimhā sappimaṇḍo tattha aggamakkhāyati, evameva kho bhikkhave imesaṃ
pañcannaṃ sosānikānaṃ yvāyaṃ sosāniko appicchataṃ yeva nissāya, santuṭṭhiṃ yeva nissāya
sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṃ yeva nissāya sosāniko hoti,
ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ sosānikānaṃ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro cāti.

5. 4. 4. 6
(Abbhokāsika suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
36. Pañcime bhikkhave abbhokāsikā katame pañca:
Mandattā momuhattā abbhokāsiko hoti. Pāpiccho icchāpakato abbhokāsiko hoti. Ummādā
cittakkhepā abbhokāsiko hoti. Vaṇṇitaṃ buddhehi buddhasāvakehiti abbhokāsiko hoti.
Appicchataṃ yeva nissāya, santuṭṭhiṃ yeva nissāya, sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva
nissāya, idamaṭṭhitaṃ yeva nissāya abbhokāsiko hoti. Ime kho bhikkhave pañca
abbhokāsikā.

Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ abbhokāsikānaṃ yvāyaṃ abbhokāsiko appicchataṃ yeva
nissāya, santuṭṭhiṃ yeva nissāya, sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya,
idamaṭṭhitaṃ yeva nissāya, abbhokāsiko hoti, ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ, abbhokāsikānaṃ
aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro ca.

Seyyathāpi bhikkhave, gavā khīraṃ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṃ, navanītamhā
sappi, sappimhā sappimaṇḍo tattha aggamakkhāyati, evameva kho bhikkhave imesaṃ
pañcannaṃ abbhokāsikānaṃ yvāyaṃ abbhokāsiko appicchataṃ yeva nissāya, santuṭṭhiṃ yeva
nissāya sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṃ yeva nissāya
abbhokāsiko hoti, ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ abbhokāsikānaṃ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca
Uttamo ca pavaro cāti.

5. 4. 4. 7
(Nesajjika suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
37. Pañcime bhikkhave nesajjikā katame pañca:
Mandattā momuhattā nesajjiko hoti. Pāpiccho icchāpakato nesajjiko hoti. Ummādā
cittakkhepā nesajjiko hoti. Vaṇṇitaṃ buddhehi buddhasāvakehiti nesajjiko hoti. Appicchataṃ
yeva nissāya, santuṭṭhiṃ yeva nissāya, sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya,
idamaṭṭhitaṃ yeva nissāya nesajjiko hoti. Ime kho bhikkhave pañca nesajjikā.

Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ nesajjikānaṃ yvāyaṃ nesajjiko appicchataṃ yeva nissāya,
santuṭṭhiṃ yeva nissāya, sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṃ
yeva nissāya, nesajjiko hoti, ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ, nesajjikānaṃ aggo ca seṭṭho ca
mokkho ca uttamo ca pavaro ca.

Seyyathāpi bhikkhave, gavā khīraṃ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṃ, navanitamhā
sappi, sappimhā sappimaṇḍo tattha aggamakkhāyati, evameva kho bhikkhave imesaṃ
pañcannaṃ nesajjikānaṃ yvāyaṃ nesajjiko appicchataṃ yeva nissāya, santuṭṭhiṃ yeva nissāya
sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṃ yeva nissāya nesajjiko hoti,
ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ nesajjikānaṃ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro cāti.

5. 4. 4. 8
(Yathāsanthatika suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
38. Pañcime bhikkhave yathāsanthatikā katame pañca:
Mandattā momuhattā yathāsanthatiko hoti. Pāpiccho icchāpakato yathāsanthatiko hoti.
Ummādā cittakkhepā yathāsanthatiko hoti. Vaṇṇitaṃ buddhehi buddhasāvakehiti
yathāsanthatiko hoti. Appicchataṃ yeva nissāya, santuṭṭhiṃ yeva nissāya, sallekhaṃ yeva
nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṃ yeva nissāya yathāsanthatiko hoti. Ime kho
bhikkhave pañca yathāsanthatikā.

Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ yathāsanthatikānaṃ yvāyaṃ yathāsanthatiko appicchataṃ
yeva nissāya, santuṭṭhiṃ yeva nissāya, sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya,
idamaṭṭhitaṃ yeva nissāya, yathāsanthatiko hoti, ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ,
yathāsanthatikānaṃ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro ca.

Seyyathāpi bhikkhave, gavā khīraṃ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṃ, navanītamhā
sappi, sappimhā sappimaṇḍo tattha aggamakkhāyati, evameva kho bhikkhave imesaṃ
pañcannaṃ yathāsanthatikānaṃ yvāyaṃ yathāsanthatiko appicchataṃ yeva nissāya,
santuṭṭhiṃ yeva nissāya sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṃ yeva
nissāya yathāsanthatiko hoti, ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ yathāsanthatikānaṃ aggo ca seṭṭho ca
mokkho ca uttamo ca pavaro cāti.

5. 4. 4. 9
(Ekāsanika suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
39. Pañcime bhikkhave ekāsanikā katame pañca:
Mandattā momuhattā ekāsaniko hoti. Pāpiccho icchāpakato ekāsaniko hoti. Ummādā
cittakkhepā ekāsaniko hoti. Vaṇṇitaṃ buddhehi
Buddhasāvakehiti ekāsaniko hoti. Appicchataṃ yeva nissāya, santuṭṭhiṃ yeva nissāya,
sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṃ yeva nissāya ekāsaniko hoti.
Ime kho bhikkhave pañca ekāsanikā.

Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ ekāsanikānaṃ yvāyaṃ ekāsaniko appicchataṃ yeva
nissāya, santuṭṭhiṃ yeva nissāya, sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya,
idamaṭṭhitaṃ yeva nissāya, ekāsaniko hoti, ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ, ekāsanikānaṃ aggo ca
seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro ca.

Seyyathāpi bhikkhave, gavā khīraṃ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṃ, navanītamhā
sappi, sappimhā sappimaṇḍo tattha aggamakkhāyati, evameva kho bhikkhave imesaṃ
pañcannaṃ ekāsanikānaṃ yvāyaṃ ekāsaniko appicchataṃ yeva nissāya, santuṭṭhiṃ yeva
nissāya sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṃ yeva nissāya
ekāsaniko hoti, ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ ekāsanikānaṃ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo
ca pavaro cāti.

5. 4. 4. 10
(Khalupacchābhattika suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
40. Pañcime bhikkhave khalupacchābhattikā katame pañca:
Mandattā momuhattā khalupacchābhattiko hoti. Pāpiccho icchāpakato khalupacchābhattiko
hoti. Ummādā cittakkhepā khalupacchābhattiko hoti. Vaṇṇitaṃ buddhehi buddhasāvakehiti
khalupacchābhattiko hoti. Appicchataṃ yeva nissāya, santuṭṭhiṃ yeva nissāya, sallekhaṃ
yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṃ yeva nissāya khalupacchābhattiko hoti.
Ime kho bhikkhave pañca khalupacchābhattikā.
Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ khalupacchābhattikānaṃ yvāyaṃ khalupacchābhattiko
appicchataṃ yeva nissāya, santuṭṭhiṃ yeva nissāya, sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva
nissāya, idamaṭṭhitaṃ yeva nissāya, khalupacchābhattiko hoti, ayaṃ
Imesaṃ pañcannaṃ, khalupacchābhattikānaṃ aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro
ca.

Seyyathāpi bhikkhave, gavā khīraṃ, khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṃ, navanītamhā
sappi, sappimhā sappimaṇḍo tattha aggamakkhāyati, evameva kho bhikkhave imesaṃ
pañcannaṃ khalupacchābhattikānaṃ yvāyaṃ khalupacchābhattiko appicchataṃ yeva nissāya,
santuṭṭhiṃ yeva nissāya sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya, idamaṭṭhitaṃ yeva
nissāya khalupacchābhattiko hoti, ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ khalupacchābhattikānaṃ aggo ca
seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro cāti.

[BJT Page 360] [\x 360/]
5. 4. 4. 11
(Pattapiṇḍika suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
41. Pañcime bhikkhave pattapiṇḍikā. Katame pañca:

Mandattā momuhattā pattapiṇḍiko hoti. Pāpiccho icchāpakato pattapiṇḍiko hoti. Ummādā
cittakkhepā pattapiṇḍiko hoti. Vaṇṇitaṃ buddhehi buddhasāvakehiti pattapiṇḍiko hoti.
Appicchataṃ yeva nissāya, santuṭṭhiṃ yeva nissāya, sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva
nissāya, idamaṭṭhitaṃ yeva1 nissāya, pattapiṇḍiko hoti. Ime kho bhikkhave pañca
pattapiṇḍikā.

Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ pattapiṇḍikānaṃ yvāyaṃ pattapiṇḍiko appicchataṃ yeva
nissāya, santuṭṭhiṃ yeva nissāya, sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya,
idamaṭṭhitaṃ yeva nissāya, pattapiṇḍiko hoti. Ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ pattapiṇḍikānaṃ
aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro ca.

Seyyāthāpi bhikkhave gavā khīraṃ khīramhā dadhi, dadhimhā navanītaṃ, navanītamhā
sappi, sappimhā sappimaṇḍo tattha aggamakkhāyati, evameva kho bhikkhave imesaṃ
pañcannaṃ pattapiṇḍikānaṃ yvāyaṃ pattapiṇḍiko [PTS Page 221] [\q 221/] appicchataṃ
yeva nissāya, santuṭṭhiṃ yeva nissāyaya, sallekhaṃ yeva nissāya, pavivekaṃ yeva nissāya,
idamaṭṭhitaṃ yeva nissāya pattapiṇḍiko hoti, ayaṃ imesaṃ pañcannaṃ pattapiṇḍikānaṃ
aggo ca seṭṭho ca mokkho ca uttamo ca pavaro cāti.

Āraññakavaggo catuttho

Tassuddānaṃ:
Āraññaṃ paṃsupiṇḍaṃ ca rukkhasusānena abbhokāsikaṃ
Nesajjaṃ santhataṃ ekāsanikaṃ khalupacchāpiṇḍikena cāti. 2

1. Idamatthitaṃ yeva machasaṃ.
2. Araññaṃ civaraṃ rukkha susānaṃ abbhokāsikaṃ
Nesajjaṃ satthataṃ ekāsanikaṃ khalupacchāpiṇḍikena cāti machasaṃ.

[BJT Page 362] [\x 362/]
5. Soṇavaggo
5. 4. 5. 1
(Soṇa suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
42. Pañcime bhikkhave porāṇā brāhmaṇadhammā etarahi sunakhesu sandissanti no
brāhmaṇesu. Katame pañca:

Pubbe sudaṃ bhikkhave brāhmaṇā brāhmaṇiṃ yeva gacchanti, 1no abrāhmaṇiṃ. Etarahi
bhikkhave brāhmaṇā brāhmaṇimpi gacchanti. Abrāhmaṇimpi gacchanti. Etarahi bhikkhave
sunakhā sunakhiṃ yeva gacchanti, no asunakhiṃ. Ayaṃ bhikkhave paṭhamo porāṇo
brāhmaṇadhammo etarahi sunakhesu sandissati, no brāhmaṇesu.

Pubbe sudaṃ bhikkhave brāhmaṇā brāhmaṇiṃ utuniṃ yeva gacchanti, no anutuniṃ. Etarahi
bhikkhave [PTS Page 222] [\q 222/] brāhmaṇā brāhmaṇiṃ utunimpi gacchanti,
anutunimpi gacchanti, etarahi bhikkhave sunakhā sunakhiṃ utuniṃ yeva gacchanti, no
anutuniṃ. Ayaṃ bhikkhave dutiyo porāṇo brahmaṇa dhammo etarahi sunakhesu sandissati,
no brāhmaṇesu.

Pubbe sudaṃ bhikkhave brāhmaṇā brahmaṇiṃ neva kiṇanti, 2 no vikkiṇanti. 3Sampiyeneva
saṃvāsaṃ saṃsaggatthāya4sampavattenti. Etarahi bhikkhave brāhmaṇā brāhmaṇiṃ kiṇantipi,
vikkiṇantipi. Sampiyenapi saṃvāsaṃ saṃsaggatthāya
Sampavattenti. Asampiyenapi saṃvāsaṃ saṃsaggatthāya sampavattenti. Etarahi bhikkhave
sunakhā sunakhiṃ neva kiṇanti, no vikkiṇanti. Sampiyeneva saṃvāsaṃ saṃsaggatthāya
sampavattenti. Ayaṃ bhikkhave tatiyo porāṇo brāhmaṇadhammo etarahi sunakhesu
sandissati, no brāhmaṇesu.

Pubbe sudaṃ bhikkhave brāhmaṇā sannidhiṃ na karonti dhanassapi dhaññassapi rajatassapi
jātarūpassapi. Etarahi bhikkhave brāhmaṇā sannidhiṃ karonti dhanassapi dhaññassapi
rajatassapi jātarūpassapi. Etarahi bhikkhave sunakhā sannidhiṃ na karonti dhanassapi
dhaññassapi rajatassapi jātarūpassapi. Ayaṃ bhikkhave catuttho porāṇo brāhmaṇadhammo
etarahi sunakhesu sandissati, no brāhmaṇesu.


Pubbe sudaṃ bhikkhave brāhmaṇā sāyaṃ sāyamāsāya, pāto pātarāsāya bhikkhaṃ pariyesanti.
Etarahi bhikkhave brāhmaṇā yāvadatthaṃ udarāvadehakaṃ 5 bhuñjitvā avasesaṃ ādāya
pakkamanti. Etarahi bhikkhave sunakhā sāyaṃ sāyamāsāya, pāto pātarāsāya bhikkhaṃ
pariyesanti. Ayaṃ bhikkhave pañcamo porāṇo brāhmaṇadhammo etarahi sunakhesu
sandissanti, no brāhmaṇesu.

Ime kho bhikkhave pañca porāṇā brāhmaṇadhammā etarahi sunakhesu sandissanti, no
brāhmaṇesūti.

1. Brāhmaṇiṃ gacchanti syā 2. Kīṇanti syā 3. Vikkīṇanti syā
4. Saṃbandhāya machasaṃ, syā 5. Udarāvadehaṃ machasaṃ

[BJT Page 364] [\x 364/]
[PTS Page 223] [\q 223/]

5. 4. 5. 2
(Doṇa suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
43. Atha kho doṇo brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavatā
saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinno kho doṇo brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca:

Sutaṃ metaṃ bho gotama: " na samaṇo gotamo brāhmaṇe jiṇṇe vuddhe mahallake
addhagate vayo anuppatte abhivādeti vā paccuṭṭheti vā āsanena vā nimanteti"ti. Tayidaṃ
bho gotama tatheva, na hi bhavaṃ gotamo brāhmaṇe jiṇṇe vuddhe mahallake addhagate
vayo anuppatte abhivādeti vā paccuṭṭheti vā āsanena vā nimantetīti. Tayidaṃ bho gotama
na sampannamevāti.

(Bhagavā:)
"Tvampi no doṇa, brāhmaṇo1 paṭijānāsī?"Ti.

Yaṃ hi taṃ bho gotama sammā vadamāno vadeyya: "brāhmaṇo ubhato sujāto mātito ca
pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā, akkhitto anupakkuṭṭho
jātivādena, ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragu sanighaṇḍukeṭubhānaṃ
sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ, padako veyyākaraṇo,
lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo"ti mameva taṃ bho gotama sammā vadamāno
vadeyya.

Ahaṃ hi bho gotama brāhmaṇo ubhato sujāto mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko yāva
sattamā pitāmahayugā, akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. Ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ
vedānaṃ pāragu sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ, padako
veyyākaraṇo, lokāyata mahāpurisalakkhaṇesu anavayoti.
1. Brāhmaṇo'ti sīmu

[BJT Page 366] [\x 366/]
Ye kho te doṇa, brāhmaṇānaṃ pubbakā [PTS Page 224] [\q 224/] isayo mantānaṃ
kattāro mantānaṃ pavattāro, yesañcidaṃ etarahi brāhmaṇā porāṇaṃ mantapadaṃ gītaṃ
pavuttaṃ samīhitaṃ tadanugāyanti, tadanubhāsanti, bhāsitamanubhāsanti,
sajjhāyitamanusajjhāyanti, * vācitamanuvācenti, seyyathīdaṃ: aṭṭako vāmako vāmadevo
vessāmitto yamataggi aṅgīraso bhāradvājo vāseṭṭho kassapo bhagu. Tyāssume pañca
brāhmaṇe paññāpenti: brahmasamaṃ, devasamaṃ, mariyādaṃ, sambhinnamariyādaṃ,
brāhmaṇacaṇḍālaṃ yeva pañcamaṃ. Tesaṃ tvaṃ doṇa katamo?Ti.

Na kho mayaṃ bho gotama, ime pañca brāhmaṇe jānāma. Atha kho mayaṃ brāhmaṇātveva
jānāma. Sādhu me bhavaṃ gotamo tathā dhammaṃ desetu yathā ahaṃ ime pañca brāhmaṇe
jāneyyanti.

Tena hi brāhmaṇa suṇohi, sādhukaṃ manasikarohi, bhāsissāmīti. Evaṃ bhoti kho doṇo
brāhmaṇo bhagavato paccassosi. Bhagavā etadavoca:

Kathañca doṇa, brāhmaṇo brahmasamo hoti?

Idha doṇa brāhmaṇo ubhato sujāto hoti mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko yāva
sattamā pitāmahayugā, akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. So aṭṭhacattāḷīsa vassāni
komārabrahmacariyaṃ carati mante adhīyamāno aṭṭhacattāḷīsa vassāni
komārabrahmacariyaṃ caritvā mante adhīyitvā ācariyassa ācariyadhanaṃ pariyesati
dhammeneva, no adhammena. Tattha ca doṇa ko dhammo? [PTS Page 225] [\q 225/]
neva kasiyā, na vaṇijjāya, na gorakkhena, na issatthena na rājaporisena na sippaññatarena,
kevalaṃ bhikkhācariyāya kapālaṃ anatimaññamāno. So ācariyassa ācariya dhanaṃ niyyādetvā
kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati. So evaṃ
pabbajito samāno mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati. Tathā dutiyaṃ tathā
tatiyaṃ tathā catutthiṃ iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhī sabbattatāya 1 sabbāvantaṃ lokaṃ
mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena avyāpajjhena pharitvā
viharati. Karuṇā sahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati. Tathā dutiyaṃ tathā
tatiyaṃ tathā catutthiṃ iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ
karuṇāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena avyāpajjhena
pharitvā viharati. Muditā sahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati. Tathā dutiyaṃ
tathā tatiyaṃ tathā catutthiṃ iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ
lokaṃ muditāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamaṇena averena avyāpajjhena
pharitvā viharati. Upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati. Tathā dutiyaṃ
tathā tatiyaṃ tathā catutthiṃ iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhī sabbattatāya 1sabbāvantaṃ
lokaṃ upakkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena avyāpajjhena
pharitvā viharati. So ime cattāro brahmavihāre bhāvetvā kāyassa bhedā parammaraṇā
sugatiṃ brahmalokaṃ uppajjati.

Evaṃ kho doṇa brāhmaṇo brahmasamo hoti.

1. Sabbatthatāya sīmu
* 'Sajjhāyitamanusajjhāyanti" ayaṃ pāṭho dīghanikāye na dissate.
[BJT Page 368] [\x 368/]
Katañca doṇa brāhmaṇo devasamo hoti?

Idha doṇa brāhmaṇo ubhato sujāto hoti mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko yāva
sattamā pitāmahayugā, akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. So aṭṭhacattāḷīsa vassāni
komāraṃ brahmacariyaṃ carati mante adhīyamāno. Aṭṭhacattāḷīsa vassāni
komārabrahmacariyaṃ caritvā mante adhīyitvā ācariyassa ācariyadhanaṃ pariyesati
dhammeneva no adhammena. Tattha ca doṇa ko dhammo? Neva kasiyā, na vaṇijjāya, na
gorakkhena, na issatthena, na rājaporisena, na sippaññatarena, kevalaṃ bhikkhācariyāya
[PTS Page 226] [\q 226/] kapālaṃ anatimaññamāno. So ācariyassa ācariyadhanaṃ
nīyādetvā dāraṃ pariyesati dhammeneva no adhammena. Tattha ca doṇa ko dhammo?
Neva kayena, na vikkayena, brāhmaṇiṃ yeva udakūpassaṭṭhaṃ. So brāhmaṇiṃ yeva
gacchati. Na khattiyiṃ. Na vessiṃ, na suddiṃ, na caṇḍāliṃ, na nesādiṃ, na veṇiṃ, , na
rathakāriṃ, na pukkusiṃ gacchati. Na gabbhiniṃ gacchati, na pāyamānaṃ gacchati, na
anutuniṃ gacchati. Kasmā ca doṇa brāhmaṇo na gabbhiniṃ gacchati: sace doṇa brāhmaṇo
gabhiniṃ gacchati, atimīḷhajo nāma so hoti māṇavako vā māṇavikā vā. Tasmā doṇa
brāhmaṇo na gabbhiniṃ gacchati. Kasmā ca doṇa brāhmaṇo na pāyamānaṃ gacchati: sace
doṇa brāhmaṇo pāyamānaṃ gacchati, asuci paṭipīto nāma so hoti māṇavako vā māṇavikā
vā. Tasmā doṇa brāhmaṇo na pāyamānaṃ gacchati. Kasmā ca doṇa brāhmaṇo na anutuniṃ
gacchati: sace doṇa brāhmaṇo anutuniṃ gacchati tassa sā hoti brāhmaṇī neva kāmatthā na
davatthā na ratatthā, pajatthāva brāhmaṇassa brāhmaṇī hoti. So mithunaṃ 1 uppādetvā
kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati. So evaṃ
pabbajito samāno vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ
vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ime cattāro jhāne bhāvetvā
kāyassa [PTS Page 227] [\q 227/] bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ uppajjati.

Evaṃ kho doṇa brāhmaṇo devasamo hoti.

1. Methunaṃ machasaṃ

[BJT Page 370] [\x 370/]
Kathañca doṇa, brāhmaṇo mariyādo hoti?

Idha doṇa brāhmaṇo ubhato sujāto hoti mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko yāva
sattamā pitāmahayugā, akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. So aṭṭhacattāḷīsavassāni
komāraṃ brahmacariyaṃ carati mante adhīyamāno. Aṭṭhacattāḷīsa vassāni komāraṃ
brahmacariyaṃ caritvā mante adhīyitvā ācariyassa ācariyadhanaṃ pariyesati dhammeneva
no adhammena. Tattha ca doṇa ko dhammo? Neva kasiyā, na vaṇijjāya, na gorakkhena, na
issatthena, na rājaporisena, na sippaññatarena, kevalaṃ bhikkhācariyāya kapālaṃ
anatimaññamāno. So ācariyassa ācariyadhanaṃ nīyādetvā dāraṃ pariyesati dhammeneva no
adhammena tattha ca doṇa ko dhammo? Neva kayena, na vikkayena, brāhmaṇiṃ yeva
udakupassaṭṭhaṃ. So brāhmaṇiṃ yeva gacchati, na khattiyiṃ, na vessiṃ, na suddiṃ na
caṇḍāliṃ, na nesādiṃ, na veṇiṃ, na rathakāriṃ, na pukkusīṃ gacchati. Na gabbhiniṃ
gacchati. Na pāyamānaṃ gacchati na anutuniṃ gacchati. Kasmā ca doṇa brāhmaṇo na
gabbhiniṃ gacchati? Sace doṇa brāhmaṇo gabbhiniṃ gacchati tassa sā hoti brāhmaṇī neva
kāmatthā na davatthā na ratatthā, pajatthāva brāhmaṇassa brāhmaṇi hoti. So mithunaṃ
uppādetvā tameva puttassādaṃ nikāmayamāno kuṭumbaṃ ajjhāvasati, na agārasmā
anagāriyaṃ pabbajati yāva porāṇānaṃ brāhmaṇānaṃ mariyādā, tattha tiṭṭhati, taṃ na
vītikkamati 'yāva porāṇānaṃ brāhmaṇānaṃ mariyādo tattha brāhmaṇo ṭhito taṃ na
vītikkamatī' ti kho doṇa tasmā "brāhmaṇo mariyādo" ti vuccati.

Evaṃ kho doṇa brāhmaṇo mariyādo hoti.

Kathañca doṇa, brāhmaṇo sambhinnamariyādo hoti?
[PTS Page 228] [\q 228/]
Idha doṇa brāhmaṇo ubhato sujāto hoti mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko yāva
sattamā pitāmahayugā, akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. So aṭṭhacattāḷīsa vassāni
komāraṃ brahmacariyaṃ carati mante adhīyamāno. Aṭṭhacattāḷīsa vassāni komāraṃ
brahmacariyaṃ caritvā mante adhīyitvā ācariyassa ācariyadhanaṃ pariyesati, dhammeneva
no adhammena. Tattha ca doṇa ko dhammo? Neva kasiyā, na vaṇijjāya, na gorakkhena, na
issatthena, na rājaporisena, na sippaññatarena, kevalaṃ bhikkhācariyāya kapālaṃ
anatimaññamāno. So ācariyassa ācariyadhanaṃ nīyādetvā dāraṃ pariyesati dhammena' pi
adhammena' pi kayena ' pi vikkayena' pi brāhmaṇimpi udakūpassaṭṭhaṃ. So brāhmaṇimpi
gacchati, khattiyimpi gacchati, vessimpi gacchati, suddimpi gacchati, caṇḍālimpi gacchati,
nesādimpi gacchati, veṇimpi gacchati, rathakārimpi gacchati, pukkusimpi gacchati,
gabhinimpi gacchati, pāyamānampi gacchati, utunimpi gacchati, anutunimpi gacchati, tassa
sā hoti brāhmaṇi kāmatthāpi davatthāpi ratatthāpi. Na pajatthāva1 brāhmaṇassa brāhmaṇī
hoti. Yāva porāṇānaṃ brahmaṇānaṃ 2 mariyādā, 3 tattha na tiṭṭhati, taṃ vītikkamati. 'Yāva
porāṇānaṃ brāhmaṇānaṃ mariyādā3 tattha brāhmaṇo na ṭhito taṃ vītikkamatī'ti kho doṇa
tasmā "brāhmaṇo sambhinnamariyādo" ti. Vuccati.
.
Evaṃ kho doṇa brāhmaṇo sambhinnamariyādo hoti.

1. Pajatthāpi sīmu, machasaṃ syā 2. Ettha brāhamaṇimapi'ti padaṃ machasaṃ sīmu,
potthakesu adhikaṃ, 3. Mariyādo machasaṃ, syā

[BJT Page 372] [\x 372/]

Kathañca doṇa, brāhmaṇo brāhmaṇa caṇḍālo hoti?

Idha doṇa brāhmaṇo ubhato sujāto hoti mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko yāva
sattamā pitāmahayugā, akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena. So aṭṭhacattāḷīsa vassāni [PTS
Page 229] [\q 229/] komāraṃ brahmacariyaṃ carati mante adhīyamāno. Aṭṭhacattāḷīsa
vassāni komāraṃ brahmacariyaṃ caritvā mante adhīyitvā ācariyassa ācariyadhanaṃ
pariyesati dhammena'pi adhammena'pi kasiyā'pi vaṇijjāya'pi gorakkhena' pi issatthena' pi
rājaporisena' pi
Sippaññatarena'pi kevalampi bhikkhācariyāya kapālaṃ anatimaññamāno. So ācariyassa
ācariyadhanaṃ nīyādetvā dāraṃ pariyesati dhammena'pi adhammena'pi kayena'pi
vikkayena'pi 1 udakupassaṭṭhaṃ. So brāhmaṇimpi gacchati, khattiyimpi gacchati, vessimpi
gacchati, suddimpi gacchati, caṇḍālimpi gacchati, nesādimpi gacchati, veṇimpi gacchati
rathakārimpi gacchati, pukkusimpi gacchati,
Gabhinimpi gacchati, pāyamānampi gacchati, utunimpi gacchati, anutunimpi gacchati tassa
sā hoti brāhmaṇī kāmatthāpi davatthāpi ratatthāpi, na pajatthāva2 brāhmaṇassa brāhmaṇī
hoti. So sabbakammehi jīvikaṃ kappeti, kamenaṃ brāhmaṇā evamāhaṃsu: "kasmā bhavaṃ
brāhmaṇo paṭijānamāno sabbakammehi jīvikaṃ kappeti? Ti. So evamāha: "seyyathāpi bho
aggi sucimpi dahati, asucimpi dahati na ca tena aggi upalippati, evameva kho bho
sabbakammehi cepi brāhmaṇo jīvikaṃ kappeti, na ca tena brāhmaṇo upalippati"
sabbakammehi jīvikaṃ kappetīti kho doṇa tasmā brāhmaṇo "brāhmaṇa caṇḍālo" ti vuccati.
Evaṃ kho doṇa brāhmaṇo brāhmaṇacaṇḍālo hoti.

Ye kho doṇa brāhmaṇānaṃ pubbakā isayo mantānaṃ kattāro mantānaṃ pavattāro,
yesyañcidaṃ etarahi brāhmaṇā porāṇaṃ mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samihitaṃ
tadanugāyanti, tadanubhāsanti, bhāsitamanubhāsanti, sajjhāyitamanusajjhāyanti,
vācitamanuvācenti, seyyathīdaṃ: aṭṭako vāmako vāmadevo vessāmitto yamataggi aṅgīraso
bhāradvājo [PTS Page 230] [\q 230/] vāseṭṭho kassapo bhagu. Tyāssume pañca
brāhmaṇe paññāpenti: brahmasamaṃ, devasamaṃ, mariyādaṃ, samhinnamariyādaṃ,
brāhmaṇacaṇḍālaṃyeva pañcamaṃ. Tesaṃ tvaṃ doṇa katamo?Ti. Evaṃ sante mayaṃ bho
gotama brāhmaṇacaṇḍālampi na purema.

Abhikkantaṃ bho gotama abhikkantaṃ bho gotama, seyyathāpi bho gotama nikkujjitaṃ vā
ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā tela
pajjotaṃ dhāreyya, 'cakkhumanto rūpāni dakkhintī' ti. Evamevaṃ bhotā gotamena
anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi
dhammañca bhikkhusaṅghañca: upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ
saraṇaṃ gatanti.

1. Ettha "brāhmaṇimapī" ti padaṃ machasaṃ adhikaṃ 2. Pajatthāpi sīmu, machasaṃ, syā

[BJT Page 374] [\x 374/]
5. 4. 5. 3
(Saṅgāravasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
44. Atha kho saṅgāravo brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavatā
saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇiyaṃ vitisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinno kho saṅgāravo brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca:

Ko nu kho bho gotama hetu? Ko paccayo? Yenekadā1 dīgharattaṃ sajjhāyakatā'pi mantā
nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā. Ko pana bho gotama hetu? Ko paccayo? Yenekadā
dīgharattaṃ asajjhāyakatā' pi mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā' ti.

Yasmiṃ brāhmaṇa, samaye kāmarāgapariyuṭṭhitena cetasā viharati kāmarāgaparetena,
uppannassa ca kāmarāgassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, attatthampi tasmiṃ
samaye yathābhūtaṃ nappajānāti, na passati. Paratthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ
nappajānāti, na passati. Ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti, na passati.
Dīgharattaṃ sajjhāyakatā' pi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā. Seyyathāpi
brāhmaṇa. Udapatto saṃsaṭṭho lākhāya vā haḷiddiyā vā nīliyā vā mañjiṭṭhāya vā, tattha
cakkhumā puriso [PTS Page 231] [\q 231/] sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno
yathābhūtaṃ nappajāneyya na passeyya, evameva kho brāhmaṇa, yasmiṃ samaye
kāmarāgapariyuṭṭhitena cetasā viharati kāmarāgaparetena, uppannassa ca kāmarāgassa
nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti,
na passati. Paratthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti, na passati. Ubhayatthampi
tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti, na passati. Dīgharattaṃ sajjhāyakatā' pi mantā
nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā.

Puna ca paraṃ brāhmaṇa, yasmiṃ samaye vyāpādapariyuṭṭhitena cetasā viharati
vyāpādaparetena, uppannassa ca vyāpādassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti.
Attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti, na passati. Paratthampi tasmiṃ samaye
yathābhūtaṃ nappajānāti, na passati. Ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ
nappajānāti, na passati. Dīgharattaṃ sajjhāyakatā' pi mantā nappaṭibhanti, pageva
asajjhāyakatā. Seyyathāpi brāhmaṇa, udapatto agginā santatto ukkaṭṭhito2ussadakajāto,
3tattha cakkhumā puriso sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno yathābhūtaṃ
nappajāneyya, na passeyya, evameva kho brāhmaṇa, yasmiṃ samaye
vyāpādapariyuṭṭhitena cetasā viharati vyāpādaparetena, uppannassa ca vyāpādassa
nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti,
na passati. Paratthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti, na passati. Ubhayatthampi
tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti, na passati. Dīgharattaṃ sajjhāyakatā' pi mantā
nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā.
1. Yena kadāci machasaṃ 2. Ukkaṭito sīmu, ukkuṭito machasaṃ, ukkuṭṭhito syā
3. Usuṭakajāto machasaṃ.

[BJT Page 376] [\x 376/]

Puna ca paraṃ brāhmaṇa, yasmiṃ samaye thīnamiddhapariyuṭṭhitena cetasā viharati
thīnamiddhaparetena, uppannassa ca thīnamiddhassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti.
Attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti, na passati. Paratthampi tasmiṃ samaye
yathābhūtaṃ nappajānāti, na passati. Ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ [PTS Page
232] [\q 232/] nappajānāti, na passati. Dīgharattaṃ sajjhāyakatā' pi mantā nappaṭibhanti,
pageva asajjhāyakatā. Seyyathāpi brāhmaṇa, udapatto sevālapaṇakapariyonaddho, tattha
cakkhumā puriso sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno yathābhūtaṃ nappajāneyya,
Napasseyya, evameva kho brāhmaṇa, yasmiṃ samaye thīnamiddhapariyuṭṭhitena cetasā
viharati thīnamiddhaparetena, uppannassa ca thīnamiddhassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ
nappajānāti, attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti, na passati. Paratthampi
tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti, na passati. Ubhayatthampi tasmiṃ samaye
yathābhūtaṃ nappajānāti, na passati. Dīgharattaṃ sajjhāyakatā' pi mantā nappaṭibhanti,
pageva asajjhāyakatā.
Puna ca paraṃ brāhmaṇa, yasmiṃ samaye uddhaccakukkuccapariyuṭṭhitena cetasā viharati
uddhaccakukkuccaparetena, uppannassa ca uddhaccakukkuccassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ
nappajānāti. Attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti, na passati. Paratthampi
tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti, na passati. Ubhayatthampi tasmiṃ samaye
yathābhūtaṃ nappajānāti, na passati. Dīgharattaṃ sajjhāyakatā' pi mantā nappaṭibhanti,
pageva asajjhāyakatā.
Seyyathāpi brāhmaṇa, udapatto vāterito calito bhanto ūmijāto, tattha cakkhumā puriso
sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno yathābhūtaṃ nappajāneyya, na passeyya, evameva
kho brāhmaṇa, yasmiṃ samaye uddhaccakukkuccapariyuṭṭhitena cetasā viharati
uddhaccakukkuccaparetena, uppannassa ca uddhaccakukkuccassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ
nappajānāti, attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti, na passati. Paratthampi
tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti, na passati. Ubhayatthampi tasmiṃ samaye
yathābhūtaṃ nappajānāti, na passati. Dīgharattaṃ [PTS Page 233] [\q 233/]
sajjhāyakatāpi mantā nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā.

Puna ca paraṃ brāhmaṇa, yasmiṃ samaye vicikicchāpariyuṭṭhitena cetasā viharati
vicikicchāparetena, uppannassa ca vicikicchāya nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti.
Attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti, na passati. Paratthampi tasmiṃ samaye
yathābhūtaṃ nappajānāti, na passati. Ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ
nappajānāti, na passati. Dīgharattaṃ sajjhāyakatā' pi mantā nappaṭibhanti, pageva
asajjhāyakatā. Seyyathāpi brāhmaṇa, udapatto āvilo luḷito kalalībhuto andhakāre nikkhitto,
tattha cakkhumā puriso sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno yathābhūtaṃ nappajāneyya,
napasseyya, evameva kho brāhmaṇa, yasmiṃ samaye vicikicchāpariyuṭṭhitena cetasā
viharati vicikicchāparetena, uppannassa ca vicikicchāya nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti,
attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ nappajānāti, na passati. Paratthampi tasmiṃ samaye
yathābhūtaṃ nappajānāti, na passati. Ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ
nappajānāti, na passati. Dīgharattaṃ sajjhāyakatāpi mantā nappaṭibhanti, pageva
asajjhāyakatā.

[BJT Page 378] [\x 378/]
Yasmiñca kho brāhmaṇa, samaye na kāmarāgapariyuṭṭhitena cetasā viharati na
kāmarāgaparetena, uppannassa ca kāmarāgassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ pajānāti,
attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti, passati. Paratthampi tasmiṃ samaye
yathābhūtaṃ pajānāti. Passati ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti. Passati.
Dīgharattaṃ asajjhāyakatāpi mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā. Seyyathāpi brāhmaṇa
udapatto asaṃsaṭṭho lākhāya vā haḷiddiyā vā nīliyā vā [PTS Page 234] [\q 234/]
mañjiṭṭhāya vā, tattha cakkhumā puriso sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno
yathābhūtaṃ pajāneyya passeyya, evameva kho brāhmaṇa yasmiṃ samaye na
kāmarāgapariyuṭṭhitena cetasā viharati na kāmarāgaparetena, uppannassa ca kāmarāgassa
nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti, passati
paratthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti, passati ubhayatthampi tasmiṃ samaye
yathābhūtaṃ pajānāti, passati. Dīgharattaṃ asajjhāyakatāpi mantā paṭibhanti, pageva
sajjhāyakatā.

Puna ca paraṃ brāhmaṇa, samaye na vyāpādapariyuṭṭhitena cetasā viharati na
vyāpādaparetena, uppannassa ca vyāpādassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, attatthampi
tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti, passati. Paratthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ
pajānāti. Passati ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti. Passati. Dīgharattaṃ
asajjhāyakatāpi mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā. Seyyathāpi brāhmaṇa, udapatto
agginā asantatto anukkaṭṭhito1 anussadakajāto, 2 tattha cakkhumā puriso sakaṃ
mukhanimittaṃ paccavekkhamāno yathābhūtaṃ pajāneyya passeyya, evameva kho
brāhmaṇa, yasmiṃ samaye na vyāpādapariyuṭṭhitena cetasā viharati na vyāpādaparetena,
uppannassa ca vyāpādassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, attatthampi tasmiṃ samaye
yathābhūtaṃ pajānāti, paratthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti, passati
ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti, passati. Dīgharattaṃ asajjhāyakatāpi
mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā.
Puna ca paraṃ brāhmaṇa, yasmiṃ samaye na thīnamiddhapariyuṭṭhitena cetasā viharati
thīnamiddhaparetena, uppannassa ca thīnamiddhassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ pajānāti.
Attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti, passati. Paratthampi tasmiṃ samaye
yathābhūtaṃ pajānāti, passati. Ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti, passati.
Dīgharattaṃ asajjhāyakatāpi pi mantā paṭibhanti, [PTS Page 235] [\q 235/] pageva
sajjhāyakatā. Seyyathāpi brāhmaṇa, udapatto na sevālapaṇakapariyonaddho, tattha
cakkhumā puriso sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno yathābhūtaṃ pajāneyya, passeyya,
evameva kho brāhmaṇa, yasmiṃ samaye na thīnamiddhapariyuṭṭhitena cetasā viharati
thīnamiddhaparetena, uppannassa ca thīnamiddhassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ pajānāti,
attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti, passati. Paratthampi tasmiṃ samaye
yathābhūtaṃ pajānāti, passati. Ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti, passati.
Dīgharattaṃ asajjhāyakatāpi mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā.

1. Anukkucito machasaṃ, anukkaṭhito sīmu 2. Anusumakajāto machasaṃ.
.
[BJT Page 380] [\x 380/]
Puna ca paraṃ brāhmaṇa, yasmiṃ samaye na uddhaccakukkuccapariyuṭṭhitena, cetasā
viharati uddhaccakukkuccaparetena, uppannassa ca uddhaccakukkuccassa nissaraṇaṃ
yathābhūtaṃ pajānāti. Attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti, passati. Paratthampi
tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti, passati. Ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ
pajānāti, passati. Dīgharattaṃ asajjhāyakatāpi mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā.
Seyyathāpi brāhmaṇa, udapatto na vāterito na calito na bhanto na ūmijāto, tattha cakkhumā
puriso sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno yathābhūtaṃ pajāneyya, passeyya, evameva
kho brāhmaṇa, yasmiṃ samaye na uddhaccakukkuccapariyuṭṭhitena cetasā viharati na
uddhaccakukkucca paretena, uppannassa ca uddhaccakukkuccassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ
pajānāti, attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti, passati. Paratthampi tasmiṃ
samaye yathābhūtaṃ pajānāti, passati. Ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti,
passati. Dīgharattaṃ
Asajjhāyakatāpi mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā.

Puna ca paraṃ brāhmaṇa, yasmiṃ samaye na vicikicchāpariyuṭṭhitena cetasā viharati na
vicikicchāparetena, uppannāya ca vicikicchāya nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ [PTS Page 236] [\q
236/] pajānāti. Attatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti, passati. Paratthampi
tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti, passati. Ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ
pajānāti, passati dīgharattaṃ asajjhāyakatāpi mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā.
Seyyathāpi brāhmaṇa, udapatto accho vippasanno anāvilo āloke nikkhitto, tattha cakkhumā
puriso sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno yathābhūtaṃ pajāneyya, passeyya, evameva
kho brāhmaṇa, yasmiṃ samaye na vicikicchāpariyuṭṭhitena cetasā viharati na vicikicchā
paretena, uppannāya ca vicikicchāya nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, attatthampi tasmiṃ
samaye yathābhūtaṃ pajānāti, passati. Paratthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti,
passati. Ubhayatthampi tasmiṃ samaye yathābhūtaṃ pajānāti, passati. Dīgharattaṃ
asajjhāyakatāpi mantā paṭibhanti, pageva sajjhāyakatā.

Ayaṃ kho brāhmaṇa hetu, ayaṃ paccayo, yenekadā dīgharattaṃ sajjhāyakatāpi mantā
nappaṭibhanti, pageva asajjhāyakatā. Ayaṃ pana brāhmaṇa hetu ayaṃ paccayo, yenekadā1
dīgharattaṃ asajjhāyakatāpi mantā paṭihanti, pageva sajjhāyakatāti.

Abhikkantaṃ bho gotama, abhikkantaṃ bho gotama, seyyathāpi bho gotama, nikkujjitaṃ vā
ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya' andhakāre vā
telapajjotaṃ dhāreyya, 'cakkhumanto rūpāni dakkhintī"ti, evamevaṃ bhotā gotamena
anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi
dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge
pāṇupetaṃ saraṇaṃ gatanti.

1. Yena kadāci machasaṃ

[BJT Page 382] [\x 382/]
5. 4. 5. 4
(Kāraṇapāli suttaṃ)
45. Ekaṃ samayaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ. Tena kho pana
samayena kāraṇapālī brāhmaṇo licchavīnaṃ kammantaṃ kāreti.

Addasā kho kāraṇapālī brāhmaṇo piṅgiyāniṃ brāhmaṇaṃ dūratova [PTS Page 237] [\q
237/] āgacchantaṃ. Disvāna1 piṅgiyāniṃ brāhmaṇaṃ etadavoca:

Handa kuto nu bhavaṃ piṅgiyānī āgacchati divādivassāti.

Itohaṃ bho āgacchāmi, samaṇassa gotamassa santikāti.

Taṃ kiṃ maññati bhavaṃ piṅgiyānī samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ, paṇḍito
maññeti?

Ko cā haṃ bho, ko ca samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ jānissāmi. Sopi nūnassa
tādisova yo samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ jāneyyāti.

Uḷārāya khalu bhavaṃ piṅgiyānī samaṇaṃ gotamaṃ pasaṃsāya pasaṃsatīti.

Ko cāhaṃ bho, ko ca samaṇaṃ gotamaṃ pasaṃsissāmi, pasattha pasatthova2 so bhavaṃ
gotamo seṭṭho devamanussānanti.

Kiṃ pana bhavaṃ piṅgiyānī atthavasaṃ sampassamāno samaṇe gotame evaṃ
abhippasanno?Ti.

Seyyathāpi bho puriso aggarasaparititto na aññesaṃ hīnānaṃ rasānaṃ piheti, evameva kho
bho, yato yato tassa bhoto gotamassa dhammaṃ suṇāti: yadi suttaso yadi geyyaso yadi
veyyākaraṇaso yadi abbhūtadhammaso, tato tato na aññesaṃ puthusamaṇa
brāhmaṇappavādānaṃ piheti. (1)

Seyyathāpi bho puriso jighacchādubbalyapareto madhupiṇḍikaṃ adhigaccheyya, so yato
yato sāyetha, labhateva sādhurasaṃ asecanakaṃ, evameva kho bho, yato yato tassa bhoto
gotamassa dhammaṃ suṇāti. Yadi suttaso yadi geyyaso yadi veyyākaraṇaso yadi
abbhūtadhammaso, tato tato labhateva attamanataṃ, labhati cetaso pasādaṃ. (2)
Seyyathāpi bho puriso candanaghaṭikaṃ adhigaccheyya haricandanassa vā lohitacandanassa
vā, so yato yato ghāyetha, yadi mūlato yadi majjhato yadi aggato, adhigacchateva
surabhigandhaṃ asecanakaṃ, evameva kho bho, yato yato tassa bhoto gotamassa dhammaṃ
suṇāti. Yadi suttaso yadi geyyaso yadi veyyākaraṇaso yadi abbhūtadhammaso, tato tato
adhigacchati pāmojjaṃ, adhigacchati somanassaṃ. (3)
Seyyathāpi bho puriso ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno, tassa kusalo bhisakko ṭhānaso
ābādhaṃ nīhareyya, evameva kho bho, yato yato tassa bhoto gotamassa dhammaṃ suṇāti:
yadi suttaso yadi geyyaso yadi veyyākaraṇaso yadi abbhūtadhammaso, tato tato
sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā abbhatthaṃ gacchanti. (4)

1. Disvā machasaṃ 2. Pasatthapapasatthova machasaṃ

[BJT Page 384] [\x 384/]
Seyyathāpi bho pokkharaṇi acchodakā sātodakā sītodakā setakā supatitthā ramaṇīyā, atha
puriso āgaccheyya ghammābhitatto ghammapareto kilanto tasito pipāsito, so taṃ
pokkharaṇaṃ ogāhetvā nahātvā ca1 pītvā ca2sabbadarathakilamathapariḷāhaṃ
paṭippassambheyya. Evameva kho bho, yato yato tassa bhoto gotamassa dhammaṃ suṇāti
yadi suttaso yadi geyyaso yadi veyyākaraṇaso yadi abbhūtadhammaso, tato tato
sabbadarathakilamathapariḷāhā paṭippassambhantī'ti. (5)
Evaṃ vutte kāraṇapālī brāhmaṇo uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā
dakkhiṇajāṇumaṇḍalaṃ paṭhaviyaṃ nihantvā yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā
tikkhattuṃ udānaṃ udānesi: "namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa, namo
tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa, namo tassa bhagavato arahato
sammāsambuddhassā"ti.

Abhikkantaṃ bho piṅgiyānī, abhikkantaṃ bho piṅgiyānī. Seyyathāpi bho piṅgiyānī,
nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūlhassa vā maggaṃ ācikkheyya,
[PTS Page 239] [\q 239/] andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya 'cakkhumanto rūpāni
dakkhintī' ti, evamevaṃ bhotā piṅgiyāninā anekapariyāyena dhammo pakāsito, esāhaṃ bho
piṅgiyānī taṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi, dhammaṃ ca bhikkhusaṃghañca.
Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ piṅgiyānī dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gatanti.

5. 4. 5. 5
(Piṅgiyānī suttaṃ)
46. Ekaṃ samayaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati, mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ. Tena kho pana
samayena pañcamattāni licchavīsatāni bhagavantaṃ payirupāsanti. Appekacce licchavī nīlā
honti nīlavaṇṇā nīlavatthā nīlālaṅkārā. Appekacce licchavī pītā honti pītavaṇṇā
pītavatthā pītālaṅkārā. Appekacce licchavī lohitakā honti lohitakavaṇṇā lohitakavatthā
lohitakālaṅkārā. Appekacce licchavī odātā honti odātavaṇṇā odātavatthā odātālaṅkārā.
Tyāssudaṃ bhagavā atirocati vaṇṇena ce va yasasā ca.

Atha kho piṅgiyānī brāhmaṇo uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena bhagavā
tenañjaliṃ paṇāmetvā bhagavantaṃ etadavoca: paṭibhāti maṃ bhagavā, paṭibhāti maṃ
sugatāti.

1. Nhātvā ca machasaṃ 2. Pivitvā ca machasaṃ

[BJT Page 386] [\x 386/]
Atha kho piṅgiyānī brāhmaṇo bhagavato sammukhā sāruppāya gāthāya abhitthavi:

99. Padumaṃ 1 yathā kokanadaṃ 2 sugandhaṃ
Pāto siyā phullamavītagandhaṃ,
Aṅgīrasaṃ passa virocamānaṃ
Tapantamādiccamivantalikkheti.

Atha kho te licchavī pañcahi uttarāsaṅgasatehi piṅgiyāniṃ brāhmaṇaṃ acchādesuṃ. Atha
kho piṅgiyānī brāhmaṇo tehi pañcahi uttarāsaṅgasatehi bhagavantaṃ acchādesi.
[PTS Page 240] [\q 240/]
Atha kho bhagavā te licchavī etadavoca:

Pañcannaṃ licchavī, ratanānaṃ pātubhāvo dullabho lokasmiṃ. Katamesaṃ pañcannaṃ:
Tathāgatassa arahato sammā sambuddhassa pātubhāvo dullabho lokasmiṃ.
Tathāgatappaveditassa dhammavinayassa desetā puggalo dullabho lokasmiṃ.
Tathāgatappaveditassa dhammavinayassa desitassa viññātā puggalo dullabho lokasmiṃ.
Tathāgatappaveditassa dhammavinayassa desitassa viññatā dhammānudhammapaṭipanno
puggalo dullabho lokasmiṃ. Kataññū katavedī puggalo dullabho lokasmiṃ.

Imesaṃ kho licchavī pañcannaṃ ratanānaṃ pātubhāvo dullabho lokasminti.

5. 4. 5. 6
(Mahāsupina suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
46. Tathāgatassa bhikkhave, arahato sammā sambuddhassa pubbeva sambodhā
anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato pañca mahāsupinā pāturahesuṃ. Katame pañca.
Tathāgatassa bhikkhave, arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā
anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato ayaṃ mahāpaṭhavi mahāsayanaṃ ahosi. Himavā
pabbatarājā bimbohanaṃ 3ahosi. Puratthime samudde vāmo hattho ohito ahosi. Pacchime
samudde dakkhiṇo hattho ohito ahosi. Dakkhiṇe samudde ubho pādā ohitā ahesuṃ.
Tathāgatassa bhikkhave arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā
anabhisambuddhassa bodhīsattasseva sato ayaṃ paṭhamo mahāsupino pāturahosi.

Puna ca paraṃ bhikkhave tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā
anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato tiriyā nāma tiṇajāti nābhiyā uggantvā nabhaṃ
āhacca ṭhitā ahosi. Tathāgatassa [PTS Page 241] [\q 241/] bhikkhave, arahato
sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato ayaṃ
dutiyo mahāsupino pāturahosi.

Puna ca paraṃ bhikkhave tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā
anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato setā kimī kaṇhasīsā pādehi ussakkitvā yāva
jāṇumaṇḍalaṃ paṭicchādesuṃ. Tathāgatassa bhikkhave, arahato sammāsambuddhassa
pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato ayaṃ tatiyo mahāsupino
pāturahosi.

1. Padamaṃ syā 2. Kokanudaṃ syā 3. Bibbohanaṃ machasaṃ.

[BJT Page 388] [\x 388/]

Puna ca paraṃ bhikkhave tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā
anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato cattāro sakuṇā nānāvaṇṇā catūhi disāhi āgantvā
pādamūle nipatitvā sabbasetā sampajjiṃsu. Tathāgatassa bhikkhave, arahato
sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato ayaṃ
catuttho mahāsupino pāturahosi.

Puna ca paraṃ bhikkhave tathāgatassa arahaṃ sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā
anabhisambuddho bodhisattova samāno mahato mīḷhapabbatassa uparūparicaṅkamati
alippamāno 1 mīḷhena. Tathāgatassa bhikkhave, arahato sammāsambuddhassa
Pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato ayaṃ pañcamo mahāsupino
pāturahosi.


Yampi bhikkhave, tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā
anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato ayaṃ mahāpaṭhavī mahāsayanaṃ ahosi, himavā
pabbatarājā bimbohanaṃ ahosi, puratthime samudde vāmo hattho ohito ahosi, pacchime
samudde dakkhiṇe hattho ohito ahosi, dakkhiṇe samudde ubho pādā ohitā ahesuṃ,
tathāgatena bhikkhave, arahatā sammāsambuddhena anuttarā sammāsambodhi
abhisambuddhā, tassā abhisambodhāya ayaṃ paṭhamo mahāsupino pāturahosi.
[PTS Page 242] [\q 242/]
Yampi bhikkhave, tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā
anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato tiriyā nāma tiṇa jāti nābhiyā uggantvā nabhaṃ
āhacca ṭhitā ahosi, tathāgatena bhikkhave, arahatā sammāsambuddhena ariyo aṭṭhaṅgiko
maggo abhisambujjhitvā yāva devamanussehi suppakāsito, tassa abhisambodhāya ayaṃ
Dutiyo mahāsupino pāturahosi.

Yampi bhikkhave, tathāgatassa arahato sammā sambuddhassa pubbeva sambodhā
anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato setā kimī kaṇhasīsā pādehi ussakkitvā yāva
jāṇumaṇḍalā paṭicchādesuṃ, bahū bhikkhave, gihī odātavasanā tathāgataṃ pāṇupetaṃ
saraṇaṃ gatā, tassa abhisambodhāya ayaṃ tatiyo mahāsupino pāturahosi.
Yampi bhikkhave, tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā
anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato cattāro sakuṇā nānāvaṇṇā catūhi disāhi āgantvā
pādamūle nipatitvā sabbasetā sampajjiṃsu, cattāro me bhikkhave, vaṇṇā: khattiyā brāhmaṇā
vessā suddā, te tathāgatappavedite dhammavinaye agārasmā anagāriyaṃ pabbajitvā
anuttaraṃ vimuttiṃ sacchikaronti, tassa abhisambodhāya ayaṃ catuttho mahāsupino
pāturahosi.

1. Alimpamāno sabbattha.

[BJT Page 390] [\x 390/]

Yampi bhikkhave, tathāgatassa arahaṃ sammāsambuddho pubbeva sambodhā
anabhisambuddho bodhisattova samāno mahato mīḷhapabbatassa uparūpari caṅkamati
alippamāno mīḷhena, lābhi bhikkhave, tathāgatassa
Civarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārānaṃ, tattha ca tathāgato
agathito1amucchito anajjhopanno ādīnavadassāvī nissaraṇapañño paribhuñjati, tassa
Abhisambodhāya ayaṃ pañcamo mahā supino pāturahosi.

Tathāgatassa bhikkhave arahato sammāsambuddhassa pubbeva sambodhā
anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato ime pañca mahā supinā pāturahesunti.
[PTS Page 243] [\q 243/]


5. 4. 5. 7
(Vassantarāyasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
47. Pañcime bhikkhave, vassassa antarāyā, yaṃ nemittā na jānanti, yattha nemittānaṃ
cakkhuṃ na kamati. 2 Katame pañca:

Upari bhikkhave, ākāse tejodhātu pakuppati, tena uppannā meghā paṭivigacchanti. Ayaṃ
bhikkhave, paṭhamo vassassa antarāyo yaṃ nemittā na jānanti, yattha nemittānaṃ cakkhuṃ
na kamati.

Puna ca paraṃ bhikkhave, upari ākāse vāyodhātu pakuppati tena uppannā meghā
paṭivigacchanti. Ayaṃ bhikkhave, dutiyo vassassa antarāyo, yaṃ nemittā na jānanti, yattha
nemittānaṃ cakkhuṃ na kamati.

Puna ca paraṃ bhikkhave, rāhu asurindo pāṇinā udakaṃ sampaṭicchitvā 3mahāsamudde
chaḍḍeti. Ayaṃ bhikkhave, tatiyo vassassa antarāyo, yaṃ nemittā na jānanti, yattha
nemittānaṃ cakkhuṃ na kamati.

Puna ca paraṃ bhikkhave, vassavalāhakā devā pamattā honti. Ayaṃ bhikkhave, catuttho
vassassa antarāyo, yaṃ nemittā na jānanti, yattha nemittānaṃ cakkhuṃ na kamati.

Puna ca paraṃ bhikkhave, manussā adhammikā honti. Ayaṃ bhikkhave, pañcamo vassassa
antarāyo, yaṃ nemittā na jānanti, yattha nemittānaṃ cakkhuṃ na kamati.
Ime kho bhikkhave, pañca vassassa antarāyā, yaṃ nemittā na jānanti, yattha nemittānaṃ
cakkhuṃ na kamatīti.

1. Agadhito syā, [PTS 2.] Cakkhu nakkhamati sīmu, cakkhu na kamati machasaṃ,
Cakkhuṃ nakkamati syā, 3. Paṭicchitvā sīmu.
.
[BJT Page 392] [\x 392/]
5. 4. 5. 8
(Subhāsitavācā suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
48. Pañcahi bhikkhave, aṅgehi samannāgatā vācā subhāsitā hoti, no dubbhāsitā, anavajjā ca
ananuvajjā ca viññūnaṃ. Katamehi pañcahi:
[PTS Page 244] [\q 244/]

Kālena ca bhāsitā hoti. Saccā ca bhāsitā hoti, saṇhā ca bhāsitā hoti, atthasaṃhitā ca bhāsitā
hoti, mettacittena ca bhāsitā hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi aṅgehi samannāgatā vācā subhāsitā hoti no dubbhāsitā,
anavajjā ca ananuvajjā ca viññūnanti.

5. 4. 5. 9
(Kulasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
49. Yasmiṃ bhikkhave, samaye sīlavanto pabbajitā kulaṃ 1upasaṅkamanti, tattha manussā
pañcahi ṭhānehi bahuṃ puññaṃ pasavanti. Katamehi pañcahi:

Yasmiṃ bhikkhave, samaye sīlavante pabbajite kulaṃ upasaṅkamante manussā disvā cittāni
pasādenti, 2 saggasaṃvattanikaṃ bhikkhave, taṃ kulaṃ tasmiṃ samaye paṭipadaṃ paṭipannaṃ
hoti.

Yasmiṃ bhikkhave, samaye sīlavante pabbajite kulaṃ upasaṅkamante manussā paccuṭṭhenti,
abhivādenti, āsanaṃ denti, uccākulīnasaṃvattanikaṃ bhikkhave, taṃ kulaṃ tasmiṃ samaye
paṭipadaṃ paṭipannaṃ hoti.

Yasmiṃ bhikkhave, samaye sīlavante pabbajite kulaṃ upasaṅkamante manussā
maccheramalaṃ paṭivinodenti, 3 mahesakkhasaṃvattanikaṃ bhikkhave, taṃ kulaṃ tasmiṃ
samaye paṭipadaṃ paṭipannaṃ hoti.

Yasmiṃ bhikkhave, samaye sīlavante pabbajite kulaṃ upasaṅkamante manussā yathāsatti
yathābalaṃ saṃvibhajanti, mahābhogasaṃvattanikaṃ bhikkhave, taṃ kulaṃ tasmiṃ samaye
paṭipadaṃ paṭipannaṃ hoti.

Yasmiṃ bhikkhave, samaye sīlavante pabbajite kulaṃ upasaṅkamante manussā
paripucchanti, paripañhanti, dhammaṃ suṇanti, mahā paññasaṃvattanikaṃ bhikkhave, taṃ
kulaṃ tasmiṃ samaye paṭipadaṃ paṭipannaṃ hoti.
[PTS Page 245] [\q 245/]

Yasmiṃ bhikkhave, samaye sīlavante pabbajite kulaṃ upasaṅkamanti, tattha manussā imehi
pañcahi ṭhānehi bahuṃ puññaṃ pasavantīti.

1. Sīlavante kulaṃ machasaṃ 2. Pasīdanti syā
3. Paṭivinenti machasaṃ

[BJT Page 394] [\x 394/]
5. 4. 5. 10
(Nissāraṇīya suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
50. Pañcimā bhikkhave, nissāraṇīyā1 dhātuyo. Katamā pañca:

Idha bhikkhave bhikkhuno kāme manasikaroto kāmesu cittaṃ na pakkhandati. Nappasīdati,
na saṃtiṭṭhati, na vimuccati. Nekkhammaṃ kho panassa manasikaroto nekkhamme cittaṃ
pakkhandati, pasīdati, santiṭṭhati. Vimuccati. Tassa taṃ cittaṃ sugataṃ2 subhāvitaṃ
suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ suvisaṃyuttaṃ kāmehi. Ye ca kāmapaccayā uppajjanti āsavā
vighātapariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṃ vedanaṃ vediyati. Idamakkhātaṃ kāmānaṃ
nissaraṇaṃ.

Puna ca paraṃ bhikkhave, bhikkhuno vyāpādaṃ manasikaroto vyāpāde cittaṃ na
pakkhandati, nappasīdati, na santiṭṭhati, na vimuccati. Avyāpādaṃ kho panassa
manasikaroto avyāpāde cittaṃ pakkhandati, pasīdati, santiṭṭhati, vimuccati. Tassa taṃ cittaṃ
sugataṃ2 subhāvitaṃ suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ suvisaṃyuttaṃ vyāpādena. Ye ca
vyāpādapaccayā uppajjanti āsavā vighātapariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṃ vedanaṃ
vediyati. Idamakkhātaṃ vyāpādassa nissaraṇaṃ.

Puna ca paraṃ bhikkhave, bhikkhuno vihesaṃ manasikaroto vihesāya cittaṃ na pakkhandati,
nappasīdati, na santiṭṭhati, na vimuccati. Avihesaṃ kho panassa manasikaroto avihesāya
cittaṃ pakkhandati, pasīdati, santiṭṭhati, vimuccati. Tassa taṃ cittaṃ sugataṃ subhāvitaṃ
suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ suvisaṃyuttaṃ vihesāya. Ye ca vihesāpaccayā uppajjanti āsavā
vighātapariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṃ vedanaṃ vediyati. Idamakkhātaṃ vihesāya
nissaraṇaṃ.
[PTS Page 246] [\q 246/]

Puna ca paraṃ bhikkhave, bhikkhuno rūpaṃ manasikaroto rūpe cittaṃ na
Pakkhandati, nappasīdati, na santiṭṭhati, na vimuccati. Arūpaṃ kho panassa manasikaroto
arūpe cittaṃ pakkhandati, pasīdati, santiṭṭhati, vimuccati. Tassa taṃ cittaṃ sugataṃ
subhāvitaṃ suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ suvisaṃyuttaṃ rūpehi. Ye ca
Rūpapaccayā uppajjanti āsavā vighātapariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṃ vedanaṃ vediyati.
Idamakkhātaṃ rūpānaṃ nissaraṇaṃ.

1. Nissaraṇiyā [PTS 2.] Sukataṃ [PTS]

[BJT Page 396] [\x 396/]

Puna ca paraṃ bhikkhave, bhikkhuno sakkāyaṃ manasikaroto sakkāye cittaṃ na
pakkhandati, nappasīdati, na santiṭṭhati, na vimuccati. Sakkāyanirodhaṃ kho panassa
manasikaroto sakkāyanirodhe cittaṃ pakkhandati, pasīdati, santiṭṭhati, vimuccati. Tassa taṃ
cittaṃ sugataṃ subhāvitaṃ suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ suvisaṃyuttaṃ sakkāyena. Ye ca
sakkāyapaccayā uppajjanti āsavā vighātapariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṃ vedanaṃ
vediyati. Idamakkhātaṃ sakkāyassa nissaraṇaṃ.

Tassa kāmanandipi nānuseti, vyāpādanandipi nānuseti, vihesānandipi nānuseti, rūpanandipi
nānuseti, sakkāyanandipi nānuseti. So kāmanandiyāpi ananusayā, vyāpādanandiyāpi
ananusayā vihesā nandiyāpi ananusayā, rūpanandiyāpi ananusayā, sakkāyanandiyāpi
ananusayā. Ayaṃ vuccati bhikkhave, bhikkhu niranusayo acchecchi taṇhaṃ, vāvattayi 1
saṃyojanaṃ, sammā mānābhisamayā antamakāsi dukkhassa.

Imā kho bhikkhave, pañca nissāraṇīyā dhātuyoti.

Soṇavaggo pañcamo
[PTS Page 247] [\q 247/]

Tassuddānaṃ:
Soṇo doṇo saṅgāravo kāraṇapālī ca piṅgiyānī.
Supinā ca vassā vācā kulaṃ nissāraṇīyena cāti.
Catuttho paṇṇāsako samatto.

1. Vivattayi machasaṃ, vivaṭṭayi syā,
[BJT Page 398] [\x 398/]
Pañcamapaṇṇāsakaṃ
1. Kimbilavaggo
5. 5. 1. 1
(Kimbilasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
1. Ekaṃ samayaṃ bhagavā kimbilāyaṃ 1 viharati, niceluvane. 2Atha kho āyasmā kimbilo3
yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā kimbilo3 bhagavantaṃ etadavoca:

'Ko nu kho bhante hetu ko paccayo, yena tathāgate parinibbute saddhammo na ciraṭṭhitiko
hotīti'.

Idha kimbila, 4 tathāgate parinibbute bhikkhu bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo satthari
agāravā viharanti appatissā. Dhamme agāravā viharanti appatissā, saṅghe agāravā viharanti
Appatissā, sikkhāya agāravā viharanti appatissā, aññamaññaṃ agāravā viharanti appatissā.
Ayaṃ kho kimbila, hetu ayaṃ paccayo, yena tathāgate parinibbute saddhammo na
ciraṭṭhitiko hotīti.

Ko pana bhante, hetu ko paccayo, yena tathāgate parinibbute saddhammo ciraṭṭhitiko
hotīti.

Idha kimbila, tathāgate parinibbute bhikkhu bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo satthari
sagāravā viharanti sappatissā. Dhamme sagāravā viharanti sappatissā, saṅghe sagāravā
viharanti sappatissā, sikkhāya sagāravā viharanti sappatissā,
Aññamaññaṃ sagāravā viharanti sappatissā. Ayaṃ kho kimbila, hetu ayaṃ paccayo, yena
tathāgate parinibbute saddhammo ciraṭṭhitiko hotī'ti.
[PTS Page 248] [\q 248/]

5. 5. 1. 2
(Dhammasavaṇa suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
2. Pañcime bhikkhave, ānisaṃsā dhammasavaṇe. Katame pañca:

Assutaṃ suṇāti, sutaṃ pariyodapeti, kaṅkhaṃ vitarati, diṭṭhiṃ ujuṃ karoti, cittamassa
pasīdati. Ime kho bhikkhave, pañca ānisaṃsā dhammasavaṇeti.

1. Kimilāyaṃ machasaṃ, syā, 2. Veluvane machasaṃ syā 3. Kimilo machasaṃ
4. Kimila machasaṃ

[BJT Page 400] [\x 400/]
5. 5. 1. 3
(Ājānīyasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
3. Pañcahi bhikkhave, aṅgehi samannāgato rañño bhadro assājānīyo rājāraho hoti,
rājabhoggo, rañño aṅgantveva saṅkhaṃ gacchati. Katamehi pañcahi:

Ajjavena, javena, maddavena, khantiyā, soraccena. Imehi kho bhikkhave, pañcahi aṅgehi
samannāgato rañño bhadro assājānīyo rājāraho hoti, rājabhoggo, rañño aṅgantveva saṅkhaṃ
gacchati.

Evameva kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo pāhuneyyo
dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa. Kamehi pañcahi:

Ajjavena, javena, maddavena, khantiyā, soraccena. Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi
samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ
puññakkhettaṃ lokassāti.

5. 5. 1. 4
(Balasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
4. Pañcimāni bhikkhave, balāni. Katamāni pañca:

Saddhābalaṃ, hiribalaṃ, ottappabalaṃ, viriyabalaṃ, paññābalaṃ. Imāni kho bhikkhave, pañca
balānīti.

5. 5. 1. 5
(Cetokhilasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
5. Pañcime bhikkhave, cetokhilā. Katame pañca:

Idha bhikkhave, bhikkhu satthari kaṅkhati vicikicchati [PTS Page 249] [\q 249/]
nādhimuccati na sampasīdati. Yo so bhikkhave, bhikkhu satthari kaṅkhati vicikicchati
nādhimuccati na sampasīdati, tassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya
padhānāya. Yassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya, ayaṃ
paṭhamo cetokhilo.

Puna ca paraṃ bhikkhave, bhikkhu dhamme kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na
sampasīdati. Yo so bhikkhave, bhikkhu dhamme kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na
sampasīdati, tassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṃ
na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya, ayaṃ dutiyo cetokhilo.

Puna ca paraṃ bhikkhave, bhikkhu saṅghe kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na
sampasīdati. Yo so bhikkhave, bha bhikkhu saṅghe kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na
sampasīdati, tassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṃ
na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya, ayaṃ tatiyo cetokhilo.

Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu sikkhāya kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na
sampasīdati, yo so bhikkhave bhikkhu sikkhāya kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na
sampasīdati, tassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṃ
na namati ātappāya anuyogāya sātacācaya padhānāya, ayaṃ catuttho cetokhilo.

Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu sabrahmacārīsu kupito hoti anattamano āhatacitto
khilajāto, yo so bhikkhave, bhikkhu sabrahmacārīsu kupito hoti anattamano āhatacitto
khilajāto, tassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṃ na
namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya, ayaṃ pañcamo cetokhilo.

Ime kho bhikkhave, pañca cetokhilāti.

[BJT Page 402] [\x 402/]
5. 5. 1. 6
(Vinibandhasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
6. Pañcime bhikkhave, cetaso vinibandhā katame pañca:

Idha bhikkhave, bhikkhu kāmesu1 avigatarāgo2 hoti, avigatachando avigatapemo
avigatapipāso avigatapariḷāho avigatataṇho. Yo so bhikkhave, bhikkhu kāmesu avigatarāgo
hoti, avigatachando avigatapemo avigatapipāso avigatapariḷāho avigatataṇho, tassa cittaṃ
na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṃ na namati ātappāya
anuyogāya sātaccāya padhānāya, ayaṃ paṭhamo cetaso vinibandho.

Puna ca paraṃ bhikkhave, bhikkhu kāye avigatarāgo hoti, avigatachando avigatapemo
avigatapipāso avigatapariḷāho avigatataṇho. Yo so bhikkhave, bhikkhu kāye avigatarāgo
hoti, avigatachando avigatapemo avigatapipāso avigatapariḷāho avigatataṇho, tassa cittaṃ
na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṃ na namati ātappāya
anuyogāya sātaccāya padhānāya, ayaṃ dutiyo cetaso vinibandho.

Puna ca paraṃ bhikkhave, bhikkhu rūpe avigatarāgo hoti, avigatachando avigatapemo
avigatapipāso avigatapariḷāho avigatataṇho. Yo so bhikkhave, bhikkhu rūpe avigatarāgo
hoti, avigatachando avigatapemo avigatapipāso avigatapariḷāho avigatataṇho, tassa cittaṃ
na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṃ na namati ātappāya
anuyogāya sātaccāya padhānāya, ayaṃ tatiyo cetaso vinibandho.
Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu yāvadatthaṃ udarāvadehakaṃ bhuñjitvā seyyasukhaṃ
passasukhaṃ middhasukhaṃ anuyutto viharati yo so bhikkhave, bhikkhu yāvadatthaṃ
udarāvadehakaṃ bhuñjitvā seyyasukhaṃ passasukhaṃ middhasukhaṃ anuyutto viharati,
tassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṃ na namati
ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya, ayaṃ catuttho cetaso vinibandho.

Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu aññataraṃ devanikāyaṃ paṇidhāya brahmacariyaṃ carati:
' imināhaṃ sīlena vā vatena vā tapena vā brahmacariyena vā devo vā bhavissāmi
devaññataro vā'ti yo so bhikkhave, bhikkhu aññataraṃ devanikāyaṃ [PTS Page 250] [\q
250/] paṇidhāya brahmacariyaṃ carati. ' Imināhaṃ sīlena vā vatena vā tapenavā
brahmacariyena vā devo vā bhavissāmi devaññataro vā 'ti tassa cittaṃ na namati ātappāya
anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya
padhānāya, ayaṃ pañcamo cetaso vinibandho.

Ime kho bhikkhave, pañca cetaso vinibandhāti.
5. 5. 1. 7
(Yāgusuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
7. Pañcime bhikkhave, ānisaṃsā yāguyā. Katame pañca:

Khudaṃ paṭihanti, 5 pipāsaṃ paṭivineti. Vātaṃ anulometi, vatthiṃ sodheti, āmāvasesaṃ
pāceti.

Ime kho bhikkhave, pañca ānisaṃsā yāguyāti.

5. 5. 1. 8
(Dantakaṭṭhasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
8. Pañcime bhikkhave, ādīnavā dantakaṭṭhassa akhādane. Katame pañca:

Acakkhussaṃ, mukhaṃ duggandhaṃ hoti, rasaharaṇiyo na visujjhantī,
Pittaṃ semhaṃ bhattaṃ pariyonandhati, bhattamassa nacchādeti.

Ime kho bhikkhave, pañca ādinavā dantakaṭṭhassa akhādano.

1. Kāme syā 2. Avītarāgo machasaṃ, syā, kāme avītarāgo syā
3. Udarāvadehaṃ sīmu 4. Phassasukhaṃ sīmu 5. Khuddaṃ paṭibhanti machasaṃ, syā
[BJT Page 404] [\x 404/]
Pañcime bhikkhave ānisaṃsā dantakaṭṭhassa khādane. Katame pañca:

Cakkhussaṃ, mukhaṃ na duggandhaṃ hoti, rasaharaṇiyo visujjhanti, pittaṃ semhaṃ bhattaṃ
na pariyonandhati, bhattamassa chādeti.

Ime kho bhikkhave pañca ānisaṃsā dantakaṭṭhassa khādaneti.
[PTS Page 251] [\q 251/]

5. 5. 1. 9
(Gītassarasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
9. Pañcime bhikkhave ādinavā āyatakena gītassarena dhammaṃ bhaṇantassa. Katame
pañca:
Attanāpi tasmiṃ sare sārajjati, parepi tasmiṃ sare sārajjanti, gahapatikāpi ujjhāyanti: 'yatheva
mayaṃ gāyāma, evameva ime samaṇā sakkiyaputtiyā gāyantī' ti, sarakuttimpi
nikāmayamānassa samādhissa bhaṅgo hoti, pacchimā janatā diṭṭhānugatiṃ āpajjati.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā āyatakena gītassarena dhammaṃ bhaṇantassāti.

5. 5. 1. 10
(Muṭṭhassati suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
10. Pañcime bhikkhave ādīnavā muṭṭhassatissa asampajānassa niddaṃ okkamato. Katame
pañca:
Dukkhaṃ supati, dukkhaṃ paṭibujjhati, pāpakaṃ supinaṃ passati, devatā na rakkhanti, asuci
muccati.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā muṭṭhassatissa asampajānassa niddaṃ okkamato.

Pañcime bhikkhave ānisaṃsā upaṭṭhitasatissa1sampajānassa niddaṃ okkamato. Katame
pañca:

Sukhaṃ supati, sukhaṃ paṭibujjhati, na pāpakaṃ supinaṃ passati, devatā rakkhanti, asuci na
muccati.

Ime kho bhikkhave pañca ānisaṃsā upaṭṭhitasatissa 1sampajānassa niddaṃ okkamatoti.
Kimbilavaggo paṭhamo

Tassuddānaṃ:
Kimbilo2 dhammasavaṇaṃ3 ājānīyo4 balaṃ khilaṃ
Vinibandhaṃ yāgu kaṭṭhaṃ gītaṃ muṭṭhassatinā cāti.

1. Upaṭṭhitassatissa machasaṃ 2. Kimilo,
3. Dhammassavaṇaṃ machasaṃ 4. Ājānīca machasaṃ, sīmu

[BJT Page 406] [\x 406/]
[PTS Page 252] [\q 252/]
Akkosakavaggo

5. 5. 2. 1
(Akkosakasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
11. Yo so bhikkhave bhikkhu akkosakaparibhāsako ariyūpavādi sabrahmacārīnaṃ, tassa
pañca ādīnavā pāṭikaṅkhā. Katame pañca:

Pārājiko vā hoti chinnaparipantho, aññataraṃ vā saṅkiliṭṭhaṃ āpattiṃ āpajjati, bāḷhaṃ vā
rogātaṅkaṃ phusati, sammūḷho kālaṃ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ
vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.

Yo so bhikkhave bhikkhu akkosakaparibhāsako ariyūpavādī sabrahmacārīnaṃ, tassa ime
pañca ādīnavā pāṭikaṅkhāti.

5. 5. 2. 2
(Bhaṇḍanakāraka suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
12. Yo so bhikkhave bhikkhu bhaṇḍanakārako kalahakārako vivādakārako bhassakārako
saṅghe adhikaraṇakārako, tassa pañca ādīnavā pāṭikaṅkhā. Katame pañca:

Anadhigataṃ nādhigacchati, adhigataṃ1 parihāyati, pāpako kittisaddo abbhuggacchati,
sammūḷho kālaṃ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ
upapajjati.

Yo so bhikkhave bhikkhu bhāṇḍanakārako kalahakārako vivādakārako bhassakārako saṅghe
adhikaraṇakārako, tassa ime pañca ādīnavā pāṭikaṅkhāti.

5. 5. 2. 3
(Sīla suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
13. Pañcime bhikkhave ādīnavā dussīlassa sīlavipattiyā. Katame pañca:

Idha bhikkhave dussīlo sīlavipanno pamādādhikaraṇaṃ mahatiṃ bhogajāniṃ nigacchati,
ayaṃ bhikkhave paṭhamo ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.

Puna ca paraṃ bhikkhave dussīlassa sīlavipannassa pāpako kittisaddo abbhuggacchati.
Ayaṃ bhikkhave dutiyo ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā

1. Adhigatā machasaṃ

[BJT Page 408] [\x 408/]
[PTS Page 253] [\q 253/]

Puna ca paraṃ bhikkhave dussīlo sīlavipanno yaññadeva parisaṃ upasaṅkamati: yadi
khattiyaparisaṃ yadi brāhmaṇaparisaṃ yadi gahapatiparisaṃ yadi samaṇaparisaṃ, avisārado
upasaṅkamati. Maṅkubhuto. Ayaṃ bhikkhave tatiyo ādīnavo dussīlassa sīlavipattiyā.

Puna ca paraṃ bhikkhave dussīlo sīlavipanno sammūḷho kālaṃ karoti.
Ayaṃ bhikkhave catuttho ādīnavo dussīlassa sīla vipattiyā.

Puna ca paraṃ bhikkhave dussīlo sīlavipanno kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ
duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati ayaṃ bhikkhave pañcamo ādīnavo dussīlassa
sīlavipattiyā.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā dussīlassa sīlavippattiyā.

Pañcime bhikkhave ānisaṃsā sīlavato sīlasampadāya. Katame pañca:

Idha bhikkhave sīlavā sīlasampanno appamādādhikaraṇaṃ mahantaṃ bhogakkhandhaṃ
adhigacchati. Ayaṃ bhikkhave paṭhamo ānisaṃso sīlavato sīlasampadāya.

Puna ca paraṃ bhikkhave sīlavato sīlasampannassa kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati.
Ayaṃ bhikkhave dutiyo ānisaṃso sīlavato sīlasampadāya.

Puna ca paraṃ bhikkhave sīlavā sīlasampanno yaññadeva parisaṃ upasaṅkamati yadi
khattiyaparisaṃ yadi brāhmaṇaparisaṃ yadi gahapatiparisaṃ yadi samaṇaparisaṃ, visārado
upasaṅkamati, amaṅkubhūto ayaṃ bhikkhave tatiyo ānisaṃso sīlavato sīlasampadāya.
Puna ca paraṃ bhikkhave sīlavā sīlasampanno asammūḷho kālaṃ karoti.
Ayaṃ bhikkhave catuttho ānisaṃso sīlavato sīlasampadāya.
Puna ca paraṃ bhikkhave sīlavā sīlasampanno kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ
lokaṃ upapajjati. Ayaṃ bhikkhave pañcamo ānisaṃso sīlavato sīlasampadāya.

Ime kho bhikkhave pañca ānisaṃsā sīlavato silasampadāyāti.
[PTS Page 254] [\q 254/]

5. 5. 2. 4
(Bahubhāṇi suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
14. Pañcime bhikkhave ādīnavā bahubhāṇiyasmiṃ puggale. Katame pañca.

Musā bhaṇati. Pisunaṃ bhaṇati, pharusaṃ bhaṇati, samphappalāpaṃ bhaṇati, kāyassa
bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ uppajjati.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā bahubhāṇismiṃ puggale.
.
Pañcime bhikkhave ānisaṃsā mantabhāṇismiṃ puggale. Katame pañca:

[BJT Page 410] [\x 410/]
Na musā bhaṇati, na pisunaṃ bhaṇati, na pharusaṃ bhaṇati, na samphappalāpaṃ bhaṇati.
Kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati. Ime kho bhikkhave pañca
ānisaṃsā mantabhāṇismīṃ puggaleti.

5. 5. 2. 5
(Paṭhama akkhantisuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
15. Pañcime bhikkhave ādīnavā akkhantiyā. Katame pañca:

Bahuno janassa appiyo hoti amanāpo. Verabahulo ca hoti, vajjabahulo ca, sammūḷho kālaṃ
karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā akkhantiyā.

Pañcime bhikkhave ānisaṃsā khantiyā. Katame pañca:

Bahuno janassa piyo hoti manāpo, na verabahulo hoti, na vajjabahulo, asammūḷho kālaṃ
karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ uppajjati.
Ime kho bhikkhave pañca ānisaṃsā khantiyāti.
[PTS Page 255] [\q 255/]

5. 5. 2. 6
(Dutiya akkhantisuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
16. Pañcime bhikkhave ādinavā akkhantiyā. Katame pañca:

Bahuno janassa appiyo hoti amanāpo, luddo ca hoti, vippaṭisārī ca, sammūḷho kālaṃ karoti,
kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā akkhantiyā.

Pañcime bhikkhave ānisaṃsā khantiyā. Katame pañca.

Bahuno janassa piyo hoti manāpo, aluddo ca hoti, avippaṭisāri ca, asammūḷho kālaṃ karoti,
kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.

Ime kho bhikkhave pañca ānisaṃsā khantiyāti.

[BJT Page 412. [\x 412/] ]
5. 5. 2. 7
(Paṭhamaapāsādika suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
17. Pañcime bhikkhave ādinavā apāsādike. Katame pañca:

Attāpi attānaṃ upavadati, anuvicca viññū garahanti, pāpako kittisaddo abbhuggacchati,
sammūḷho kālaṃ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ
upapajjati.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā apāsādike

Pañcime bhikkhave pañca ādīnavā pāsādike katame pañca:

Attāpi attānaṃ na upavadati, anuvicca viññū pasaṃsanti, kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati,
asammūḷho kālaṃ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ
Lokaṃ upapajjati.

Ime kho bhikkhave pañca ānisaṃsā pāsādiketi.

5. 5. 2. 8
(Dutiyaapāsādikasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

18. Pañcime bhikkhave ādīnavā apāsādike. Katame pañca:
[PTS Page 256] [\q 256/]

Appasannā nappasīdanti, pasannānañca ekaccānaṃ aññathattaṃ hoti, satthusāsanaṃ akataṃ
hoti, pacchimā janatā diṭṭhānugatiṃ āpajjati, cittamassa nappasīdati.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā apāsādike.

Pañcime bhikkhave ānisaṃsā pāsādike. Katame pañca:

Appasannā pasīdanti, pasannānañca bhīyyo bhāvo hoti, satthu sāsanaṃ kataṃ hoti,
pacchimā janatā diṭṭhānugatiṃ āpajjati, cittamassa pasīdati.

Ime kho bhikkhave pañca ānisaṃsā pāsādiketi.

[BJT Page 414. [\x 414/] ]
5. 5. 2. 9
(Aggisuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
19. Pañcime bhikkhave ādīnavā aggismiṃ. Katame pañca:

Acakkhusso, dubbaṇṇakaraṇo, dubbalakaraṇo, saṅgaṇikāpavaddhano,
tiracchānakathāpavattaniko. 1

Ime bhikkhave pañca: ādīnavā aggisminti.

5. 5. 2. 10
(Madhurāsuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
20. Pañcime bhikkhave ādīnavā madhurāyaṃ. Katame pañca:

Visamā, bahurajā, caṇḍasunakhā, vāḷayakkhā, dullabhapiṇḍā.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā madhurāyanti.

Akkosakavaggo dutiyo
[PTS Page 257] [\q 257/]
Tassuddānaṃ:
Akkosabhaṇḍanasīlaṃ bahubhāṇī dve akkhantiyo
Apāsādikā dve vuttā aggismiṃ madhurāya2 cā'ti.

1. Tiracchānakathā pattatiko hoti machasaṃ
2. Maḍurena sīmu.
.
[BJT Page 416] [\x 416/]
3. Dīghacārika vaggo
5. 5. 3. 1
(Paṭhamadīghacārika suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
21. Pañcime bhikkhave ādīnavā dīghacārikaṃ anavattha cārikaṃ1anuyuttassa viharato.
Katame pañca:

Assutaṃ na suṇāti, sutaṃ na pariyodapeti, sutenekaccena avisārado hoti, bāḷhaṃ rogātaṅkaṃ
phusati, na ca mittavā hoti.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā dīghacārikaṃ anavattha cārikaṃ1anuyuttassa viharato.
Pañcime bhikkhave ānisaṃsā samavatthacāre. Katame pañca:

Assutaṃ suṇāti, sutaṃ pariyodapeti, sutenekaccena visārado hoti, na bāḷhaṃ2 rogātaṅkaṃ
phusati, mittavā ca hoti.

Ime kho bhikkhave pañca ānisaṃsā samavatthacāreti.

5. 5. 3. 2
(Dutiyadīghacārika suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
22. Pañcime bhikkhave ādīnavā dīghacārikaṃ anavattha cārikaṃ1anuyuttassa viharato.
Katame pañca:
Anadhigataṃ nādhigacchati adhigataṃ parihāyati, adhigatenekaccena avisārado hoti bāḷhaṃ2
rogātaṅkaṃ phusati, na ca mittavā hoti.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā dīghacārikaṃ anavattha cārikaṃ1anuyuttassa viharato.
Pañcime bhikkhave ānisaṃsā samavatthacāre. Katame pañca:

Anadhigataṃ adhigacchati, adhigataṃ na parihāyati, adhigatenekaccena visārado hoti, na
bāḷhaṃ 2 rogātaṅkaṃ phusati, mittavā ca hoti.

Ime kho bhikkhave pañca ānisaṃsā samavatthacāreti.

1. Anavatthita cārikaṃ sīmu, machasaṃ, anavaṭṭhita cārikaṃ syā
2. Gāḷhaṃ sīmu, machasaṃ [PTS]

[BJT Page 418] [\x 418/]
[PTS Page 258] [\q 258/]

5. 5. 3. 3
(Paṭhamaatinivāsa suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

23. Pañcime bhikkhave ādīnavā atinivāse 1 katame pañca:

Bahubhaṇḍo hoti bahubhaṇḍasannicayo, bahubhesajjo hoti bahubhesajjasannicayo,
bahukicco hoti bahukaraṇiyo vyatto kiṅkaraṇīyesu, saṃsaṭṭho viharati gahaṭṭhapabbajitehi
ananulomikena gihīsaṃsaggena, tamhā ca āvāsā pakkamanto sāpekkho pakkamati.

Ime kho bhikkhave, pañca ādīnavā atinivāse.

Pañcime bhikkhave, ānisaṃsā samavatthavāse. Katame pañca:

Na bahubhaṇḍo hoti na bahubhaṇḍasannicayo, na bahubhesajjo hoti na
bahubhesajjasannicayo, na bahukicco hoti na bahukaraṇiyo na vyatto kiṅkaraṇīyesu,
asaṃsaṭṭho viharati gahaṭṭhapabbajitehi ananulomikena gihīsaṃsaggena, tamhā ca āvāsā
pakkamanto anapekkho pakkamati.

Ime kho bhikkhave, pañca ānisaṃsā samavatthavāseti.

5. 5. 3. 4
(Dutiya atinivāsa suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
24. Pañcime bhikkhave ādīnavā atinivāse1 katame pañca:

Āvāsamaccharī hoti, kulamaccharī hoti, lābhamaccharī hoti, vaṇṇamaccharī hoti,
dhammamaccharī hoti.

Ime kho bhikkhave, pañca ādinavā atinivāse.

Pañcime bhikkhave, ānisaṃsā samavatthavāse. Katame pañca:

Na āvāsamaccharī hoti, na dhammamaccharī hoti, na lābhamaccharī hoti. Na
vaṇṇamaccharī hoti, na dhammamaccharī hoti.

Ime kho bhikkhave, pañca ānisaṃsā samavatthavāseti.

1. Abhinivāse syā

[BJT Page 420] [\x 420/]
5. 5. 3. 5
(Paṭhamakulūpaga suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

25. Pañcime bhikkhave ādīnavā kulūpage. Katame pañca:
[PTS Page 259] [\q 259/]

Anāmantacāre āpajjati, raho nisajjāya āpajjati, paṭicchanne āsane āpajjati, mātugāmassa
uttariṃ chappañca vācāhi dhammaṃ desento āpajjati, kāmasaṅkappabahulo viharati.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā kulūpage'ti.

5. 5. 3. 6
(Dutiyakulūpaga suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
26. Pañcime bhikkhave ādīnavā kulūpagassa bhikkhuno ativelaṃ kulesu saṃsaṭṭhassa
viharato. Katame pañca:

Mātugāmassa abhiṇhadassanaṃ, dassane sati saṃsaggo, saṃsagge sati vissāso, vissāse sati
otāro, otiṇṇacittassetaṃ pāṭikaṅkhaṃ: anabhirato vā brahmacariyaṃ carissati, aññataraṃ vā
saṅkiliṭṭhaṃ āpattiṃ āpajjissati, sikkhaṃ vā paccakkhāya hīnayāvattissati.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā kulūpagassa bhikkhuno ativelaṃ kulesu saṃsaṭṭhassa
viharatoti.

5. 5. 3. 7
(Bhogasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
27. Pañcime bhikkhave ādīnavā bhogesu katame pañca:

Aggisādhāraṇā bhogā, udakasādhāraṇā bhogā, rājasādhāraṇā bhogā, corasādhāraṇā bhogā,
appiyehi dāyādehi sādhāraṇā bhogā.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā bhogesu.

Pañcime bhikkhave ānisaṃsā bhogesu. Katame pañca:

Bhoge nissāya attānaṃ sukheti pīṇeti sammā sukhaṃ pariharati, mātāpitaro sukheti pīṇoti
sammā sukhaṃ pariharati, puttadāradāsakammakaraporise sukheti pīṇeti sammā sukhaṃ
pariharati, mittāmacce sukheti pīṇeti sammā sukhaṃ pariharati, samaṇabrāhmaṇesu
uddhaggikaṃ dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpeti sovaggikaṃ sukhavipākaṃ saggasaṃvattanikaṃ.

Ime kho bhikkhave pañca ānisaṃsā bhogesū'ti.

[BJT Page 422] [\x 422/]
[PTS Page 260] [\q 260/]

5. 5. 3. 8
(Ussūrabhattasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
28. Pañcime bhikkhave ādīnavā ussūrabhatte kule katame pañca:

Ye te atithi pāhunā te na kālena paṭipūjenti, yā tā balipaṭiggāhikā 1 devatā tā na kālena
paṭipūjenti, ye te samaṇabrāhmaṇā ekabhattikā rattuparatā viratā vikālabhojanā te na
kālena paṭipūjenti, dāsakammakaraporisā vimukhā kammaṃ karonti, tāvatakaṃ yeva
asamayena bhuttaṃ anojavantaṃ hoti.

Ime kho bhikkhave pañca ādinavā ussūrabhatte kule.

Pañcime bhikkhave ānisaṃsā samayabhatte kule. Katame pañca:

Ye te atithi pāhunā te kālena paṭipūjenti, yā tā balipaṭiggāhikā 1 devatā tā kālena
paṭipūjenti, ye te samaṇabrāhmaṇā ekabhattikā rattuparatā viratā vikālabhojanā te kālena
paṭipūjenti, dāsakammakaraporisā avimukhā kammaṃ karonti, tāvatakaṃ ye va samayena
bhuttaṃ ojavantaṃ hoti.

Ime kho bhikkhave pañca ānisaṃsā samayabhatte kuleti.
5. 5. 3. 9
(Paṭhamakaṇhasappasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
29. Pañcime bhikkhave ādīnavā kaṇhasappe. Katame pañca:

Asucī, duggandho, sabhīru, sappaṭibhayo, mittadubhī2 ime kho bhikkhave pañca ādīnavā
kaṇhasappe.

Evameva kho bhikkhave pañcime ādīnavā mātugāme. Katame pañca:

Asucī dugagandho, sabhīru, sappaṭibhayo, mittadubhi. 3 Ime kho bhikkhave pañca
ādīnavā mātugāmeti.

1. Balipaṭiggāhakā sīmu.
2. Mittadubbhī machasaṃ.

[BJT Page 424] [\x 424/]
5. 5. 3. 10
(Dutiyakaṇhasappasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
30. Pañcime bhikkhave ādīnavā kaṇhasappe. Katame pañca:

Kodhano, upanāhī, ghoraviso, dujīvho, mittadubhī1 [PTS Page 261] [\q 261/]
Ime kho bhikkhave pañca ādinavā kaṇhasappe.

Evameva kho bhikkhave pañca ādīnavā mātugāme. Katame pañca:

Kodhano, upanāhī, ghoraviso, dujīvho, mittadubhī.

Tatiradaṃ2 bhikkhave mātugāmassa ghoravisatā:3 yebhuyyena bhikkhave mātugāmo
tibbarāgo. Tatiradaṃ bhikkhave mātugāmassa dujīvhatā: yebhuyyena bhikkhave mātugāmo
pisunāvāco. Tatiradaṃ bhikkhave mātugāmassa mittadubhitā: yebhuyyena bhikkhave
mātugāmo aticārinī.
Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā mātugāmeti.
Dīghacārikavaggo tatiyo.

Tassuddānaṃ:
Dīghacārikaṃ dve vuttā atinivāsamacchare,
Dve ca kulūpagā bhogā bhattaṃ sappāpare duveti.

1. Mīttadubhī machasaṃ.
2. Tatīradaṃ machasaṃ.
3. Ghoravisaṃ sīmu.

[BJT Page 426] [\x 426/]
4. Āvāsikavaggo
5. 5. 4. 1
(Abhāvanīya suttaṃ)
31. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu abhāvanīyo hoti. Katamehi
pañcahi:

Na ākappasampanno hoti na vattasampanno, na bahussuto hoti na sutadharo, na
paṭisallekhitā hoti na paṭisallāṇārāmo,* na kalyāṇavāco hoti na kalyāṇavākkaraṇo,
duppañño hoti jaḷo elamūgo.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu abhāvanīyo hoti.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu bhāvanīyo hoti. Katamehi
pañcahi:
[PTS Page 262] [\q 262/]

Ākappa sampanno hoti vattasampanno, bahussuto hoti sutadharo, paṭisallekhitā hoti
paṭisallāṇārāmo, kalyāṇavāco hoti kalyāṇavākkaraṇo, paññavā hoti ajaḷo aneḷamūgo.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu bhāvanīyo hotīti.

5. 5. 4. 2
(Piyasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
32. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu sabrahmacārīnaṃ piyo ca
hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca. Katamehi pañcahi:

Sīlavā hoti, pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati, ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu
bhayadassāvī samādāya sikkhati sikkhāpadesu. Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo ye
te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā savyañjanā1
kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ abhivadanti, tathārūpāssa dhammā
bahussutā honti, dhatā 2vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā.
Kalyāṇavāco hoti kalyāṇavākkaraṇo poriyā vācāya samannāgato vissaṭṭhāya anelagalāya
atthassa viññāpaniyā. Catunnaṃ jhānānaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ
nikāmalābhī hoti akicchalābhī. Āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ
diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu sabrahmacārīnaṃ
piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo cāti.

*Na kalyāṇarāmo, syāmapotthake adhikaṃ,
1. Sātthaṃ savyañjanaṃ machasaṃ syā, 2. Dhātā machasaṃ

[BJT Page 428] [\x 428/]
5. 5. 4. 3
(Sobhanasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

33. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu āvāsaṃ sobheti. Katamehi
pañcahi:
[PTS Page 263] [\q 263/]

Sīlavā hoti, pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati, ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu
bhayadassāvī samādāya sikkhati sikkhāpadesu. Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo ye
te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā savyañjanā
kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ abhivadanti, tathārūpāssa dhammā
bahussutā honti, dhatā vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā
kalyāṇavāco hoti kalyāṇavākkaraṇo poriyā vācāya samannāgato vissaṭṭhāya anelagalāya
atthassa viññāpaniyā. Paṭibalo hoti upasaṅkamante dhammiyā kathāya sandassetuṃ
samādapetuṃ samuttejetuṃ sampahaṃsetuṃ. Catunnaṃ jhānānaṃ ābhicetasikānaṃ
diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikamalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu āvāsaṃ sobhetīti.
5. 5. 4. 4
(Bahūpakārasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

34. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu āvāsassa bahūpakāro hoti.
Katamehi pañcahi:

Sīlavā hoti, pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati, ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu
bhayadassāvī samādāya sikkhati sikkhāpadesu. Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo ye
te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā savyañjanā
kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ abhivadanti, tathārūpāssa dhammā
bahussutā honti, dhatā vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā
Khaṇḍaphullaṃ paṭisaṅkharoti. Mahā kho pana bhikkhusaṅgho abhikkanto, nānāverajjakā
bhikkhū gihīnaṃ upasaṅkamitvā āroceti: " mahā kho āvuso, bhikkhusaṅgho abhikkanto,
nānāverajjakā bhikkhu, karotha puññāni, samayo puññāni kātunti" catunnaṃ jhānānaṃ
ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikamalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu āvāsassa
bahūpakāro hotī'ti.

5. 5. 4. 5
(Anukampakasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
35. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu gihīnaṃ anukampati.
Katamehi pañcahi:

Adhisīle samādapeti, dhammadassane niveseti, gilānake upasaṅkamitvā satiṃ uppādeti:
'arahaggataṃ [PTS Page 264] [\q 264/] āyasmanto satiṃ upaṭṭhāpethā'ti mahā kho pana
bhikkhusaṅgho abhikkanto nānāverajjakā bhikkhū, gihīnaṃ upasaṅkamitvā āroceti: "mahā
kho āvuso, bhikkhusaṅgho abhikkanto, nānāverajjakā bhikkhū, tarotha puññāni, samayo
puññāni kātunti. " Yaṃ kho panassa bhojanaṃ denti lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā taṃ attanā
paribhuñjati, saddhādeyyaṃ na vinipāteti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu gihīnaṃ
anukampatīti.

[BJT Page 430] [\x 430/]
5. 5. 4. 6
(Paṭhamaavaṇṇārahasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
36. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṃ nikkhitto
evaṃ niraye. Katamehi pañcahi:

Ananuvicca apariyogāhetvā vaṇṇārahassa avaṇṇaṃ bhāsati, ananuvicca apariyogāhetvā
avaṇṇārahassa vaṇṇaṃ bhāsati, ananuvicca apariyogāhetvā appasādanīye ṭhāne pasādaṃ
upadaṃseti, ananuvicca apariyogāhetvā pasādanīye ṭhāne appasādaṃ upadaṃseti,
saddhādeyyaṃ vinipāteti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṃ
nikkhitto evaṃ niraye.

Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṃ nikkhitto evaṃ
sagge. Katamehi pañcahi:

Anuvicca pariyogāhetvā avaṇṇārahassa avaṇṇaṃ bhāsati, anuvicca pariyogāhetvā
vaṇṇārahassa vaṇṇaṃ bhāsati, anuvicca pariyogāhetvā appasādanīye ṭhāne appasādaṃ
upadaṃseti, anuvicca pariyogāhetvā pāsādanīye ṭhāne pasādaṃ upadaṃseti, saddhādeyyaṃ
na vinipāteti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṃ
nikkhitto evaṃ saggeti.
[PTS Page 265] [\q 265/]

5. 5. 4. 7
(Dutiyaavaṇṇārahasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

37. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṃ nikkhitto
evaṃ niraye. Katamehi pañcahi:

Ananuvicca apariyogāhetvā avaṇṇārahassa vaṇṇaṃ bhāsati, ananuvicca apariyogāhetvā
vaṇṇārahassa avaṇṇaṃ bhāsati. Āvāsamaccharī hoti āvāsapaligedhī, kulamaccharī hoti
kulapaligedhī, saddhādeyyaṃ vinipāteti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṃ
nikkhitto evaṃ niraye

[BJT Page 432. [\x 432/] ]

Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṃ nikkhitto evaṃ
sagge. Katamehi pañcahi:

Anuvicca pariyogāhetvā avaṇṇārahassa avaṇṇaṃ bhāsati, anuvicca pariyogāhetvā
vaṇṇārahassa vaṇṇaṃ bhasati, na āvāsamaccharī hoti na āvāsapaligedhī, na kulamaccharī
hoti na kulapaligedhī, saddhādeyyaṃ na vinipāteti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṃ
nikkhitto evaṃ saggeti.

5. 5. 4. 8
(Tatiyaavaṇṇārahasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

38. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṃ nikkhitto
evaṃ niraye. Katamehi pañcahi:

Ananuvicca apariyogāhetvā avaṇṇārahassa vaṇṇaṃ bhāsati, ananuvicca apariyogāhetvā
vaṇṇārahassa avaṇṇaṃ bhāsati. Āvāsamaccharī hoti kulamaccharī hoti lābhamacchari hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṃ
nikkhitto evaṃ niraye.

Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṃ nikkhitto evaṃ
sagge. Katamehi pañcahi:

Anuvicca pariyogāhetvā avaṇṇārahassa avaṇṇaṃ bhāsati, anuvicca pariyogāhetvā
vaṇṇārahassa vaṇṇaṃ [PTS Page 266] [\q 266/] bhasati, na āvāsamaccharī hoti na
kulamaccharī hoti na lābhamaccharī hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṃ
nikkhitto evaṃ saggeti.

5. 5. 4. 9
(Paṭhamacchariyasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

39. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṃ nikkhitto
evaṃ niraye. Katamehi pañcahi:

Āvāsamaccharī hoti, kulamacchari hoti lābhamaccharī hoti vaṇṇamaccharī hoti,
saddhādeyyaṃ vinipāteti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṃ
nikkhitto evaṃ niraye.

[BJT Page 434] [\x 434/]

Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṃ nikkhitto evaṃ
sagge. Katamehi pañcahi:

Na āvāsamaccharī hoti, na kulamaccharī hoti, na lābhamaccharī hoti, na vaṇṇamaccharī
hoti, saddhādeyyaṃ na vinipāteti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṃ
nikkhitto evaṃ saggeti.

5. 5. 4. 10
(Dutiya macchariyasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

40. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṃ nikkhitto
evaṃ niraye. Katamehi pañcahi:

Āvāsamaccharī hoti, kulamaccharī hoti, lābhamaccharī hoti vaṇṇamaccharī hoti,
dhammamaccharī hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṃ
nikkhitto evaṃ niraye.

Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṃ nikkhitto evaṃ
sagge. Katamehi pañcahi:

Na āvāsamaccharī hoti, na kulamaccharī hoti, na [PTS Page 267] [\q 267/]
lābhamaccharī hoti, na vaṇṇamaccharī hoti, na dhammamaccharī hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āvāsiko bhikkhu yathābhataṃ
nikkhitto evaṃ saggeti.

Āvāsikavaggo catuttho

Tassuddānaṃ:
Abhāvanīyo piyasobhanā ca1 bahūpakāro anukampako ca
Yathābhataṃ cādi tayo avaṇṇārahā duve macchariyā ca vuttā2

1. Āvāsiko appiya sobhanāca sīmu.
2. Yathābhataṃ cāpi avaṇṇagedhā, catukkamacchera pañcamena cāpi sīmu
Āvāsiko piyo ca sobhamānā machasaṃ

[BJT Page 436] [\x 436/]
5. Duccarita vaggo
5. 5. 5. 1
(Duccaritasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
41. Pañcime bhikkhave ādīnavā duccarite katame pañca:

Attāpi attānaṃ upavadati, anuvicca viññū garahanti, pāpako kittisaddo abbhuggacchati,
sammūḷho kālaṃ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ
upapajjati.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā duccarite.

Pañcime bhikkhave ānisaṃsā sucarite. Katame pañca:

Attāpi attānaṃ na upavadati, anuvicca viññū pasaṃsanti, kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati,
asammūḷho kālaṃ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.

Ime kho bhikkhave pañca ānisaṃsā sucarite'ti.

5. 5. 5. 2
(Kāyaduccaritasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
42. Pañcime bhikkhave ādīnavā kāyaduccarite katame pañca:

Attāpi attānaṃ upavadati, anuvicca viññū garahanti, pāpako kittisaddo abbhuggacchati,
sammūḷho kālaṃ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ
upapajjati.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā kāyaduccarite.

Pañcime bhikkhave ānisaṃsā kāyasucarite. Katame pañca:

Attāpi attānaṃ na upavadati, anuvicca viññū pasaṃsanti, kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati,
asammūḷho kālaṃ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.

Ime kho bhikkhave pañca ānisaṃsā kāyasucarite'ti.

5. 5. 5. 3
(Vacīduccaritasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
43. Pañcime bhikkhave ādīnavā vacīduccarite katame pañca:

Attāpi attānaṃ upavadati, anuvicca viññū garahanti, pāpako kittisaddo abbhuggacchati,
sammūḷho kālaṃ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ
upapajjati.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā vacīduccarite.

Pañcime bhikkhave ānisaṃsā vacīsucarite. Katame pañca:

Attāpi attānaṃ na upavadati, anuvicca viññū pasaṃsanti, kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati,
asammūḷho kālaṃ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.

Ime kho bhikkhave pañca ānisaṃsā vacīsucarite'ti.

5. 5. 5. 4
(Manoduccaritasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
44. Pañcime bhikkhave ādīnavā manoduccarite katame pañca:

Attāpi attānaṃ upavadati, anuvicca viññū garahanti, pāpako kittisaddo abbhuggacchati,
sammūḷho kālaṃ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ
upapajjati.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā manoduccarite.

Pañcime bhikkhave ānisaṃsā manosucarite. Katame pañca:

Attāpi attānaṃ na upavadati, anuvicca viññū pasaṃsanti, kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati,
asammūḷho kālaṃ karoti, kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.

Ime kho bhikkhave pañca ānisaṃsā manosucarite'ti.


[BJT Page 438] [\x 438/]
5. 5. 5. 5
(Aparaduccaritasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

45. Pañcime bhikkhave ādīnavā duccarite katame pañca:

Attāpi attānaṃ upavadati, anuvicca viññū garahanti, pāpako kittisaddo abbhuggacchati,
saddhammā vuṭṭhāti, asaddhamme patiṭṭhāti.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā duccarite.

Pañcime bhikkhave ānisaṃsā sucarite. Katame pañca:
[PTS Page 268] [\q 268/]

Attāpi attānaṃ na upavadati, anuvicca viññū pasaṃsanti, kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati,
asaddhammā vuṭṭhāti, saddhamme patiṭṭhāti.
Ime kho bhikkhave pañca ānisaṃsā sucarite'ti.

5. 5. 5. 6
(Aparakāyaduccaritasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

46. Pañcime bhikkhave ādīnavā kāyaduccarite katame pañca:

Attāpi attānaṃ upavadati, anuvicca viññū garahanti, pāpako kittisaddo abbhuggacchati,
saddhammā vuṭṭhāti, asaddhamme patiṭṭhāti.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā kāyaduccarite.

Pañcime bhikkhave ānisaṃsā kāyasucarite. Katame pañca:

Attāpi attānaṃ na upavadati, anuvicca viññū pasaṃsanti, kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati,
asaddhammā vuṭṭhāti, saddhamme patiṭṭhāti.

Ime kho bhikkhave pañca ānisaṃsā kāyasucarite'ti.

5. 5. 5. 7
(Aparavacīduccaritasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

47. Pañcime bhikkhave ādīnavā vacīduccarite katame pañca:

Attāpi attānaṃ upavadati, anuvicca viññū garahanti, pāpako kittisaddo abbhuggacchati,
saddhammā vuṭṭhāti, asaddhamme patiṭṭhāti.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā vacīduccarite.

Pañcime bhikkhave ānisaṃsā vacīsucarite. Katame pañca:

Attāpi attānaṃ na upavadati, anuvicca viññū pasaṃsanti, kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati,
asaddhammā vuṭṭhāti, saddhamme patiṭṭhāti.

Ime kho bhikkhave pañca ānisaṃsā vacīsucarite'ti.

5. 5. 5. 8
(Aparamanoduccaritasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

48. Pañcime bhikkhave ādīnavā manoduccarite katame pañca:

Attāpi attānaṃ upavadati, anuvicca viññū garahanti, pāpako kittisaddo abbhuggacchati,
saddhammā vuṭṭhāti, asaddhamme patiṭṭhāti.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā manoduccarite.

Pañcime bhikkhave ānisaṃsā manosucarite. Katame pañca:

Attāpi attānaṃ na upavadati, anuvicca viññū pasaṃsanti, kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati,
asaddhammā vuṭṭhāti, saddhamme patiṭṭhāti.

Ime kho bhikkhave pañca ānisaṃsā mano sucarite'ti.

[BJT Page 440] [\x 440/]
5. 5. 5. 9
(Sīvathikāsuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
49. Pañcime bhikkhave ādīnavā sīvathikāya. Katame pañca:

Asuci, duggandhā, sappaṭibhayā, vāḷānaṃ amanussānaṃ āvāso, bahuno janassa ārodanā.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā sīvathikāya.

Evameva kho bhikkhave pañcime ādīnavā sīvathikūpame puggale. Katame pañca:
[PTS Page 269] [\q 269/]

Idha bhikkhave ekacco puggalo asucinā kāyakammena samannāgato hoti, asucinā
vacīkammena samannāgato hoti, asucinā manokammena samannāgato, hoti, idamassa
asucitāya vadāmi. Seyyathāpi sā bhikkhave, sīvathikā asuci, tathūpamāhaṃ bhikkhave imaṃ
puggalaṃ vadāmi.

Tassa asucinā kāyakammena samannāgatassa asucinā vacīkammena samannāgatassa asucinā
manokammena samannāgatassa pāpako kittisaddo abbhuggacchati, idamassa
duggandhatāya vadāmi. Seyyathāpi sā bhikkhave sīvathikā duggandhā, tathūpamāhaṃ
bhikkhave imaṃ puggalaṃ vadāmi.

Tamenaṃ asucinā kāyakammena samannāgataṃ asucinā vacīkammena samannāgataṃ
asucinā manokammena samannāgataṃ pesalā sabrahmacāri ārakā parivajjenti. 1 Idamassa
sappaṭibhayasmiṃ vadāmi. Seyyathāpi sā bhikkhave sīvathikā sappaṭibhayā, tathūpamāhaṃ
bhikkhave imaṃ puggalaṃ vadāmi.

So asucinā kāyakammena samannāgato asucinā vacīkammena samannāgato asucinā
manokammena samannāgato sabhāgehi puggalehi saddhiṃ saṃvasati. Idamassa
vāḷāvāsasmiṃ vadāmi. Seyyathāpi sā bhikkhave sīvathikā vāḷānaṃ amanussānaṃ
Āvāso, tathūpamāhaṃ bhikkhave imaṃ puggalaṃ vadāmi.

Tamenaṃ asucinā kāyakammena samannāgataṃ asucinā vacīkammena samannāgataṃ
asucinā manokammena samannāgataṃ pesalā sabrahmacāri disvā khīyanadhammaṃ
āpajjanti. 'Aho vata no dukkhaṃ ye mayaṃ evarūpehi puggalehi saddhiṃ saṃvasāmā'ti,
idamassa ārodanāya vadāmi. Seyyathāpi sā bhikkhave sīvathikā bahuno janassa ārodanā,
tathūpamāhaṃ bhikkhave imaṃ puggalaṃ vadāmi.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā sīvathikūpame puggale'ti.

1. Parivajjanti ma. Cha. Saṃ. 2. Khīyadhammaṃ machasaṃ

[BJT Page 442] [\x 442/]
[PTS Page 270] [\q 270/]
5. 5. 5. 10
(Puggalappasādasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
50. Pañcime bhikkhave ādīnavā puggalappasāde. Katame pañca:

Yasmiṃ bhikkhave puggale puggalo abhippasanno hoti, so tathārūpaṃ āpattiṃ āpanno hoti,
yathārūpāya āpattiyā saṅgho ukkhipati. Tassa evaṃ hoti: "yo kho myāyaṃ puggalo piyo
manāpo, so saṅghena ukkhitto"ti bhikkhūsu appasādabahulo hoti. Bhikkhūsu
appasādabahulo samāno aññe bhikkhū na bhajati, aññe bhikkhū na bhajanto saddhammaṃ
na suṇāti, saddhammaṃ asuṇanto saddhammā parihāyati. Ayaṃ bhikkhave paṭhamo
ādīnavo puggalappasāde.

Puna ca paraṃ bhikkhave yasmiṃ puggale puggalo abhippasanno hoti, so tathārūpaṃ āpattiṃ
āpanno hoti, yathārūpāya āpattiyā saṅgho ante nisīdāpeti. Tassa evaṃ hoti: "yo kho myāyaṃ
puggalo piyo manāpo, so saṅghena ante nisīdāpito"ti bhikkhūsu appasāda bahulo hoti.
Bhikkhūsu appasādabahulo samāno aññe bhikkhū na bhajati, aññe bhikkhū na bhajanto1
saddhammaṃ na suṇāti, saddhammaṃ asuṇanto saddhammaṃ parihāyati. Ayaṃ bhikkhave
dutiyo ādīnavo
Puggalappasāde.

Puna ca paraṃ bhikkhave yasmiṃ puggale puggalo abhippasanno hoti, so disā pakkanto
hoti, tassa evaṃ hoti: "yo kho myāyaṃ puggalo piyo manāpo, so disā pakkanto'ti bhikkhūsu
appasāda bahulo hoti. Bhikkhūsu appasādabahulo samāno aññe bhikkhū na bhajati, aññe
bhikkhū na bhajanto saddhammaṃ na suṇāti, saddhammaṃ asuṇanto saddhammaṃ
parihāyati. Ayaṃ bhikkhave tatiyo ādīnavo puggalappasāde.

Puna ca paraṃ bhikkhave yasmiṃ puggale puggalo so vibbhanno hoti, tassa evaṃ hoti: "yo
kho myāyaṃ puggalo piyo manāpo, so vibbhanto'ti bhikkhūsu appasāda bahulo hoti.
Bhikkhūsu appasādabahulo samāno aññe bhikkhū na bhajati, aññe bhikkhū na bhajanto
saddhammaṃ na suṇāti, saddhammaṃ asuṇanto saddhammaṃ parihāyati. Ayaṃ bhikkhave
catuttho ādīnavo puggalappasāde.

Puna ca paraṃ bhikkhave yasmiṃ puggale puggalo so kālaṃkato hoti, tassa evaṃ hoti. "Yo
kho myāyaṃ puggalo piyo manāpo, so kālakato'ti, bhikkhūsu appasāda bahulo hoti.
Bhikkhūsu appasādabahulo samāno aññe bhikkhū na bhajati, aññe bhikkhū na bhajanto
saddhammaṃ na suṇāti, saddhammaṃ asuṇanto saddhammaṃ parihāyati. Ayaṃ bhikkhave
pañcamo ādīnavo puggalappasāde.

Ime kho bhikkhave pañca ādīnavā puggalappasāde'ti.

Duccaritavaggo pañcamo
[PTS Page 271] [\q 271/]

Tassuddānaṃ:
Duccaritaṃ kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritaṃ
Catūhi pare dve sīvathikā puggalappasādena cāti

Pañcamaṃ paṇṇāsakaṃ.

1. Abhajanto machasaṃ

[BJT Page 444] [\x 444/]
Chaṭṭhapaṇṇāsakaṃ
1. Upasampadāvaggo
5. 6. 1. 1
(Upasampādetabbasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
1. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatena bhikkhunā upasampādetabbaṃ. Katamehi
pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu asekhena sīlakkhandhena samannāgato hoti, asekhena
samādhikkhandhena samannāgato hoti, asekhena paññākkhandhena samannāgato hoti,
asekhena vimuttikkhandhena samannāgato hoti, asekhena vimuttiñāṇadassanakkhandhena
samannāgato hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatena bhikkhunā upasampādetabbanti.

5. 6. 1. 2
(Nissayasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
2. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatena bhikkhunā nissayo dātabbo. Katamehi
pañcahi:
Idha bhikkhave bhikkhu asekhena sīlakkhandhena samannāgato hoti, asekhena
samādhikkhandhena samannāgato hoti, asekhena paññākkhandhena samannāgato hoti,
asekhena vimuttikkhandhena samannāgato hoti, asekhena vimuttiñāṇadassanakkhandhena
samannāgato hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatena bhikkhunā nissayo dātabboti.

5. 6. 1. 3
(Sāmaṇerasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
3. Pañcahi bhikkhave aṅgehi samannāgatena bhikkhunā sāmaṇero upaṭṭhāpetabbo.
Katamehi pañcahi:

Idha bhikkhave bhikkhu asekhena sīlakkhandhena samannāgato hoti, asekhena
samādhikkhandhena samannāgato hoti, asekhena paññākkhandhena samannāgato hoti,
asekhena vimuttikkhandhena samannāgato hoti, asekhena vimuttiñāṇadassanakkhandhena
samannāgato hoti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgatena bhikkhunā sāmaṇero
upaṭṭhāpetabboti.

[BJT Page 446] [\x 446/]
[PTS Page 272] [\q 272/]

5. 6. 1. 4
(Macchariyasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
4. Pañcimāni bhikkhave macchariyāni. Katamāni pañca:

Āvāsamacchariyaṃ kulamacchariyaṃ lābhamacchariyaṃ vaṇṇamacchariyaṃ
dhammamacchariyaṃ.

Imāni kho bhikkhave, pañca macchariyāni.

Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ macchariyānaṃ etaṃ patikiṭṭhaṃ 1yadidaṃ
dhammamacchariyanti.
5. 6. 1. 5
(Macchariyapahānasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
5. Pañcannaṃ bhikkhave macchariyānaṃ pahānāya samucchedāya brahmacariyaṃ vussati.
Katamesaṃ pañcannaṃ:

Āvāsamacchariyassa pahānāya samucchedāya brahmacariyaṃ vussati. Kulamacchariyassa
pahānāya samucchedāya brahmacariyaṃ vussati lābhamacchariyassa pahānāya
samucchedāya brahmacariyaṃ vussati vaṇṇamacchariyassa pahānāya samucchedāya
brahmacariyaṃ vussati. Dhammamacchariyassa pahānāya samucchedāya brahmacariyaṃ
vussati.

Imesaṃ kho bhikkhave, pañcannaṃ macchariyānaṃ pahānāya samucchedāya brahmacariyaṃ
vussatīti.

5. 6. 1. 6
(Paṭhamajjhānasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
6. Pañcime bhikkhave dhamme appahāya abhabbo paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ.
Katame pañca:

Āvāsamacchariyaṃ kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ,
dhammamacchariyaṃ.

Ime kho bhikkhave pañca dhamme appahāya abhabbo paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja
viharituṃ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ.
Katame pañca:

Āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ,
dhammamacchariyaṃ.

Ime kho bhikkhave, pañca dhamme pahāya bhabbo paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja
viharitunti.

1. Paṭikuṭṭhaṃ machasaṃ, patikkiṭṭhaṃ syā

[BJT Page 448] [\x 448/]
5. 6. 1. 7.
(Dutiyajjhānasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
7. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ.
Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ,
dhammamacchariyaṃ,

Ime kho bhikkhave pañca dhamme appahāya abhabbo dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja
viharituṃ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo dutiyaṃ jhānaṃ upampajja viharituṃ. Katame
pañca.

Āvāsamacchariyaṃ kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ,
dhammamacchariyaṃ.

Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ.
5. 6. 1. 8
(Tatiyajjhānasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
8. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ.
Katame pañca.

Āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ,
dhammamacchariyaṃ,

Ime kho bhikkhave pañca dhamme appahāya abhabbo tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja
viharituṃ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo tatiyaṃ jhānaṃ upampajja viharituṃ. Katame
pañca.

Āvāsamacchariyaṃ kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ,
dhammamacchariyaṃ.

Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ.
5. 6. 1. 9
(Catutthajjhinasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
9. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ.
Katame pañca.

Āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ,
dhammamacchariyaṃ,

Ime kho bhikkhave pañca dhamme appahāya abhabbo catutthaṃ jhānaṃ upasampajja
viharituṃ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo catutthaṃ jhānaṃ upampajja viharituṃ. Katame
pañca.

Āvāsamacchariyaṃ kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ,
dhammamacchariyaṃ.

Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ.
5. 6. 1. 10
(Aparapaṭhamajjhānasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
10. Pañcime1 bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja
viharituṃ. Katame pañca.

Āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, akataññutaṃ
akataveditaṃ.
Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja
viharituṃ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ.
Katame pañca.

Āvāsamacchariyaṃ kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, kataññutaṃ
kataveditaṃ

Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja
viharitunti.
1. Pañca syā
* Ettha dutiyaṃ jhānanti padato paṭṭhāya yāva anāgāmi phalanti padāni 'machasaṃ'
potthake duntikkhittāni pubbapeyyāleneva saṅgahītattā.

[BJT Page 450] [\x 450/]

5. 6. 1. 11
(Aparadutiyajjhānasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
11. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ.
Katame pañca.

Āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, akataññutaṃ
akataveditaṃ.
Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja
viharituṃ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ. Katame
pañca.

Āvāsamacchariyaṃ kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, akataññutaṃ
akataveditaṃ
Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ.
5. 6. 1. 12
(Aparatatiyajjhānasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
12. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ.
Katame pañca.

Āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, akataññutaṃ
akataveditaṃ.
Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja
viharituṃ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ. Katame
pañca.

Āvāsamacchariyaṃ kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, akataññutaṃ
akataveditaṃ
Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ.
5. 6. 1. 13
(Aparacatutthajjhānasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
13. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo catutthaṃ jhānaṃ upasampajja
viharituṃ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, akataññutaṃ
akataveditaṃ.
Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo catutthaṃ jhānaṃ upasampajja
viharituṃ.
Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ.
Katame pañca.

Āvāsamacchariyaṃ kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, akataññutaṃ
akataveditaṃ
Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ.
5. 6. 1. 14
(Sotāpattiphalasacchikiriyā suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
14. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo sotāpattiphalaṃ sacchikātuṃ
Katame pañca.

Āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ,
dhammamacchariyaṃ.

Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo sotāpattiphalaṃ sacchikātuṃ.

Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo sotāpattiphalaṃ sacchikātuṃ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṃ kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ,
dhammacchariyaṃ.

Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo sotāpattiphalaṃ sacchikātunti.

5. 6. 1. 15
(Sakadāgāmiphalasacchikiriyā suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
15. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo sakadāgāmiphalaṃ sacchikātuṃ
Katame pañca.

Āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ,
dhammamacchariyaṃ.

Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo sakadāgāmiphalaṃ sacchikātuṃ.

Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo sakadāgāmiphalaṃ sacchikātuṃ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṃ kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ,
dhammacchariyaṃ.

Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo sakadāgāmiphalaṃ sacchikātunti.

5. 6. 1. 16
(Anāgāmiphalasacchikiriyā suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
16. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo anāgāmiphalaṃ sacchikātuṃ
Katame pañca.

Āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ,
dhammamacchariyaṃ.

Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo anāgāmiphalaṃ sacchikātuṃ.

Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo anāgāmiphalaṃ sacchikātuṃ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṃ kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ,
dhammacchariyaṃ.

Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo anāgāmiphalaṃ sacchikātunti.

5. 6. 1. 17
(Arahattaphalasacchikiriyā suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
17. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo arahattaphalaṃ sacchikātuṃ
Katame pañca.

Āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ,
dhammamacchariyaṃ.

Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo arahattaphalaṃ sacchikātuṃ.

Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo arahattaphalaṃ sacchikātuṃ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṃ kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ,
dhammacchariyaṃ.

Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo arahattaphalaṃ sacchikātunti.

* Potthakesu pana imāni sotāpattiphalādini suttāni jhāna suttehi saddhiṃ peyyālamukhena
ghaṭitāni duntikkhittāni dissanti.

[BJT Page 452] [\x 452/]

5. 6. 1. 18
(Aparasotāpattiphala sacchikiriyā suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
18. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo sotāpattiphalaṃ sacchikātuṃ
Katame pañca.

Āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, akataññutaṃ
akataveditaṃ.
Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo sotāpattiphalaṃ sacchikātuṃ.

Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo sotāpattiphalaṃ sacchikātuṃ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṃ kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ,
dhammamacchariyaṃ.

Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo sotāpattiphalaṃ sacchikātunti.

5. 6. 1. 19
(Aparasakadāgāmiphala sacchikiriyā suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
19. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo sakadāgāmiphalaṃ sacchikātuṃ
Katame pañca.

Āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, akataññutaṃ
akataveditaṃ.
Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo sakadāgāmiphalaṃ sacchikātuṃ.

Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo sakadāgāmiphalaṃ sacchikātuṃ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṃ kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ,
dhammamacchariyaṃ.

Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo sakadāgāmiphalaṃ sacchikātunti.

5. 6. 1. 20
(Aparaanāgāmiphala sacchikiriyā suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
20. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo anāgāmiphalaṃ sacchikātuṃ
Katame pañca.

Āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, akataññutaṃ
akataveditaṃ.
Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo anāgāmiphalaṃ sacchikātuṃ.

Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo anāgāmiphalaṃ sacchikātuṃ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṃ kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ,
dhammamacchariyaṃ.

Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo anāgāmiphalaṃ sacchikātunti.

5. 6. 1. 21
(Aparaarahattaphala sacchikiriyā suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
21. Pañcime bhikkhave, dhamme appahāya abhabbo arahattaphalaṃ sacchikātuṃ
Katame pañca.

Āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, akataññutaṃ
akataveditaṃ.
Ime kho bhikkhave, pañca dhamme appahāya abhabbo arahattaphalaṃ sacchikātuṃ.

Pañcime bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo arahattaphalaṃ sacchikātuṃ. Katame pañca.
Āvāsamacchariyaṃ kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ,
dhammamacchariyaṃ.

Ime kho bhikkhave. Pañca dhamme pahāya bhabbo arahattaphalaṃ sacchikātunti.

Upasampadāvaggo paṭhamo

[BJT Page 454] [\x 454/]
[PTS Page 274] [\q 274/]
Vaggātireka suttāni
(Bhattuddesaka suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
1. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhattuddesako na sammannitabbo. Katamehi
pañcahi:

Jandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati,
uddiṭṭhānuddiṭṭhaṃ na jānāti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhattuddesako na sammannitabbo.

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhattuddesako sammannitabbo. Katamehi
pañcahi:

Na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ
gacchati, uddiṭṭhānuddiṭṭhaṃ jānāti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhattuddesako sammannitabbo'ti.
(Dutiyabhattuddesakasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

2. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhattuddesako na sammannitabbo.
Sammatopi 1 na pesetabbo. Katamehi pañcahi: jandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati,
mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati, uddiṭṭhānuddiṭṭhaṃ na jānāti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhattuddesako na sammannitabbo.

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhattuddesako sammannitabbo. Sammatopi
pesetabbo. Katamehi pañcahi: na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ
gacchati, na bhayāgatiṃ gacchati, uddiṭṭhānuddiṭṭhaṃ jānāti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhattuddesako sammannitabbo'ti.

3. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhattuddesako bāloveditabbo. Katamehi
pañcahi:chandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati,
uddiṭṭhānuddiṭṭhaṃ na jānāti. Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato
bhattuddesako bālo veditabbo.

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhattuddesako paṇḍito veditabbo. Katamehi
pañcahi:

Na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ
gacchati, uddiṭṭhānuddiṭṭhaṃ jānāti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato bhattuddesako paṇḍito veditabbo.

4. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhattuddesako khataṃ upahataṃ attānaṃ
pariharati. Katamehi pañcahi:

Chandāgatiṃ gacchatiṃ, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati,
uddānuddiṭṭhaṃ na jānāti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhattuddesako khataṃ upahataṃ
attānaṃ pariharati.

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhattuddesako akkhataṃ anupahataṃ attānaṃ
pariharati. Katamehi pañcahi: na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ
gacchati, na bhayāgatiṃ gacchati, uddiṭṭhānuddiṭṭhaṃ jānāti. Imehi kho bhikkhave pañcahi
dhammehi samannāgato bhattuddesako akkhataṃ anupahataṃ attānaṃ pariharati.

1. Bhattuddesako sammato machasaṃ
[BJT Page 456] [\x 456/]

5. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhattuddesako yathābhataṃ nikkhitto evaṃ
niraye katamehi pañcahi:

Chandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati,
uddiṭṭhānuddiṭṭhaṃ jānāti.

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhattuddesako yathābhataṃ nikkhitto evaṃ
sagge. Katamehi pañcahi:

Na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ
gacchati, uddiṭṭhānuddiṭṭhaṃ jānāti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhattuddesako yathābhataṃ nikkhitto
evaṃ sagge'ti.

(Senāsana paññāpakādi suttāni)
(Sāvatthinidānāni)
6. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato senāsanapaññāpako na sammannitabbo.
Katamehi pañcahi:

Chandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati,
paññattāpaññattaṃ na jānāti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato senāsanapaññāpako na
sammannitabbo.

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato senāsanapaññāpako sammannitabbo. Katamehi
pañcahi:

Na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ
gacchati, paññattāpaññattaṃ jānāti

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato senāsanapaññāpako
sammannitabbo'ti.

7. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato senāsanagāhāpako na sammannitabbo.
Katamehi pañcahi:

Chandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati,
gahitāgahitaṃ na jānāti

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato senāsanagāhāpako na
sammannitabbo.

Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato senāsanagāhāpako sammannitabbo. Katamehi
pañcahi:

Na chandāgatiṃ gacchati na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ
gacchati, gahitāgahitaṃ jānāti.

Ime kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato senāsanagāhāpako sammannitabboti.

8. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhaṇḍāgāriko na sammannitabbo. Katamehi
pañcahi:

Chandāgatiṃ gacchati dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati,
guttāguttaṃ na jānāti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhaṇḍāgāriko na sammannitabbo.

Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhaṇḍāgāriko sammannitabbo. Katamehi
pañcahi:

Na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ
gacchati, guttāguttaṃ jānāti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhaṇḍāgāriko sammannitabbo.

9. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato cīvarapaṭiggāhako na sammannitabbo.
Katamehi pañcahi:

Chandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati,
gahitāgahitaṃ na jānāti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato cīvarapaṭiggāhako na
sammannitabbo'ti.

Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato cīvarapaṭiggahako sammannitabbo. Katamehi
pañcahi:

Na chandāgatiṃ gacchati na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ
gacchati, gahitāgahitaṃ jānāti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato cīvarapaṭiggāhako
sammannitabbo'ti.

1. Paññattāpaññattaṃ sīmu, syā

[BJT Page 458] [\x 458/]

10. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato cīvarabhājako na sammannitabbo.
Katamehi pañcahi:

Chandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati,
bhājitābhājitaṃ na jānāti

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato cīvarabhājako na sammannitabbo'

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato cīvarabhājako sammannitabbo. Katamehi
pañcahi:

Na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ
gacchati, bhājitābhājitaṃ jānāti

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato cīvarabhājako sammannitabbo'

11. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato yāgubhājako na sammannitabbo. Katamehi
pañcahi:

Chandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ bhayāgatiṃ gacchati, bhājitābhājitaṃ na
jānāti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato yāgubhājako na sammannitabbo.

Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato yāgubhājako sammannitabbo. Katamehi
pañcahi:

Na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati,na bhayāgatiṃ
gacchati, bhājitābhājitaṃ jānāti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato yāgubhājako sammannitabbo.

12. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato phalabhājako na sammannitabbo. Katamehi
pañcahi:

Chandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati,
bhājitābhājitaṃ na jānāti

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato phalabhājako na sammannitabbo'

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato phalabhājako sammannitabbo. Katamehi
pañcahi:

Na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ
gacchati, bhājitābhājitaṃ jānāti

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato phalabhājako sammannitabbo'

13. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato khajjakabhājako na sammannitabbo.
Katamehi pañcahi:

Chandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati,
bhājitābhājitaṃ na jānāti

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato khajjakabhājako na sammannitabbo'

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato khajjakabhājako sammannitabbo. Katamehi
pañcahi:

Na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ
gacchati, bhājitābhājitaṃ jānāti

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato khajjakabhājako sammannitabbo'ti.

14. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato appamattakavissajjako na sammannitabbo.
Katamehi
Pañcahi:

Chandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati,
vissajjitāvissajjitaṃ na jānāti

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato appamattakavissajjako na
sammannitabbo'ti.

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato appamattakavissajjajako sammannitabbo.
Katamehi pañcahi:

Na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ
gacchati, vissajjitāvissajjitaṃ jānāti

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato appamattakavissajjako
sammannitabbo'

15. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato sāṭikagāhāpako na sammannitabbo.
Katamehi pañcahi:
Chandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati,
gahitāgahitaṃ na jānāti

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāṭikagāhāpako na sammannitabbo'

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato sāṭikagāhāpako sammannitabbo. Katamehi
pañcahi:

Na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ
gacchati, gahitāgahitaṃ jānāti

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāṭikagāhāpako sammannitabbo'

16. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato pattagāhāpako na sammannitabbo.
Chandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati,
gahitāgahitaṃ na jānāti

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato pattagāhāpako na sammannitabbo'

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato pattagāhāpako sammannitabbo. Katamehi
pañcahi:

Na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ
gacchati, gahitāgahitaṃ jānāti

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato pattagāhāpako sammannitabbo'

17. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato ārāmikapesako na sammannitabbo.
Katamehi pañcahi:
Chandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati,
pesitāpesitaṃ na jānāti

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato ārāmikapesako na sammannitabbo'

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato ārāmikapesako sammannitabbo. Katamehi
pañcahi:

Na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ
gacchati, pesitāpesitaṃ jānāti

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato ārāmikapesako sammannitabbo'

18. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako na sammannitabbo.
Chandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati,
pesitāpesitaṃ na jānāti
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako na sammannitabbo'

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako sammannitabbo. Katamehi
pañcahi:

Na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ
gacchati, pesitāpesitaṃ jānāti

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako sammannitabbo'

[BJT Page 460] [\x 460/]
19. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako na sammannitabbo.
Sammato'pi na pesetabbo. Katamehi pañcahi:

Chandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati,
paññattāpaññattaṃ na jānāti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako na sammannitabbo

Pañcahi bhikkhave. Dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako sammannitabbo, sammato
pesetabbo. Katamehi pañcahi:

Na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati na bhayāgatiṃ
gacchati, paññattāpaññattaṃ jānāti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako sammannitabbo'ti.

20. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato sāmaṇera pesako bālo veditabbo.
Sammato'pi na pesetabbo

Chandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati,
pesitāpesitaṃ na jānāti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako na sammannitabbo

Pañcahi bhikkhave. Dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako paṇḍito veditabbo. Katamehi
pañcahi:

Na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati na bhayāgatiṃ
gacchati, pesitāpesitaṃ jānāti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako sammannitabbo'ti.

21. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako khataṃ upahataṃ attānaṃ
pariharati katamehi pañcahi:
Chandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati,
pesitāpesitaṃ na jānāti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako na sammannitabbo

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato sāmaṇera pesako akkhataṃ anupahataṃ attānaṃ
pariharati katamehi pañcahi:

Na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati na bhayāgatiṃ
gacchati, pesitāpesitaṃ jānāti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako sammannitabbo'ti.

22. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato sāmaṇera pesako yathābhataṃ nikkhitto
evaṃ niraye. Katamehi pañcahi:

Chandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati,
pesitāpesitaṃ na jānāti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako na sammannitabbo

Pañcahi bhikkhave. Dhammehi samannāgato sāmaṇera pesako yathābhataṃ nikkhitto evaṃ
sagge. Katamehi pañcahi:

Na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati na bhayāgatiṃ
gacchati, pesitāpesitaṃ jānāti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇerapesako yathābhataṃ
nikkhitto evaṃ sagge'ti.

(Bhikkhusuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

1. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye.
Katamehi pañcahi:

Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti,
surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu yathābhataṃ nikkhitto evaṃ
niraye.

() Ayaṃ peyyālo potthattakesu na dissate.

[BJT Page 462] [\x 462/]

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu yathābhataṃ nikkhitto evaṃ sagge.
Katamehi pañcahi:

Pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, abrahmacariyā paṭivirato hoti,
musāvādā paṭivirato hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato bhikkhu yathābhataṃ nikkhitto evaṃ
sagge'ti.

(Bhikkhunī suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

2. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhittā evaṃ niraye
katamehi pañcahi:

Pāṇātipātinī hoti, adinnādāyinī hoti, kāmesu micchācāriṇi hoti, musāvādīnī hoti,
surāmerayamajjapamādaṭṭhāyinī hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhittā
evaṃ niraye.

Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhitto evaṃ sagge
katamehi pañcahi:

Pāṇātipātā paṭiviratā hoti, adinnādānā paṭiviratā hoti, kāmesu micchācārā paṭiviratā hoti,
musāvādā paṭiviratā hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā hoti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgatā bhikkhunī yathābhataṃ nikkhittā
evaṃ sagge'ti.

(Sikkhamānāsuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

3. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgatā sikkhamānā yathābhataṃ nikkhittā evaṃ
niraye. Katamehi pañcahi:

Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti,
surāmerayamajjapamādaṭṭhāyinī hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā sikkhamānā yathābhataṃ nikkhittā
evaṃ niraye.

Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgatā sikkhamānā yathābhataṃ nikkhittā evaṃ sagge.
Katamehi pañcahi:

Pāṇātipātā paṭiviratā hoti, adinnādānā paṭiviratā hoti, kāmesu micchācārā paṭiviratā hoti,
musāvādā paṭiviratā hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā sikkhamānā yathābhataṃ nikkhittā
evaṃ sagge'ti.

(Sāmaṇera suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

4. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato sāmaṇero yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye
katamehi pañcahi:

Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, kāmesu micchācāri hoti, musāvādī hoti,
surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇero yathābhataṃ nikkhitto
evaṃ niraye.
Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato sāmaṇero yathābhataṃ evaṃ sagge katamehi
pañcahi:

Pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesumicchācārā paṭivirato hoti,
musāvādā paṭivirato hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti.
Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇero yathābhataṃ nikkhitto
evaṃ sagge'ti.

(Sāmaṇerī suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

5. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgatā sāmaṇerī yathābhataṃ nikkhittā evaṃ niraye
katamehi pañcahi:

Pāṇātipātinī hoti, adinnādāyinī hoti, kāmesu micchācāriṇi hoti, musāvādīnī hoti,
surāmerayamajjapamādaṭṭhāyinī hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato sāmaṇerī yathābhataṃ nikkhittā
evaṃ niraye.

Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā sāmaṇeri yathābhataṃ nikkhittā evaṃ sagge
katamehi pañcahi:

Pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesu micchācārā paṭivirato hoti,
musāvādā paṭivirato hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā sāmaṇerī yathābhataṃ nikkhittā
evaṃ sagge'ti.

(Upāsaka suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

6. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato upāsako yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye
katamehi pañcahi:

Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, kāmesu micchācāri hoti, musāvādī hoti,
surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato upāsako yathābhataṃ nikkhitto evaṃ
niraye.

Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato upāsako yathābhataṃ nikkhitto evaṃ sagge
katamehi pañcahi:

Pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesu micchācārā paṭivirato hoti,
musāvādā paṭivirato hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato upāsako yathābhataṃ nikkhitto evaṃ
sagge'ti.

(Upāsikā suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

7. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgatā upāsikā yathābhataṃ nikkhittā evaṃ niraye
katamehi pañcahi:

Pāṇātipātinī hoti, adinnādāyinī hoti, kāmesu micchācāriṇī hoti, musāvādīnī hoti,
surāmerayamajjapamādaṭṭhāyinī hoti.
Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgatā upāsikā yathābhataṃ nikkhittā evaṃ
niraye.

Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgatā upāsikā yathābhataṃ nikkhittā evaṃ sagge
katamehi pañcahi:

Pāṇātipātā paṭiviratā hoti, adinnādānā paṭiviratā hoti, kāmesu micchācārā paṭiviratā hoti,
musāvādā paṭiviratā hoti, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā hoti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgatā upāsikā yathābhataṃ nikkhittā evaṃ
sagge'ti.

(Ājīvaka suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

8. Pañcahi bhikkhave, dhammehi samannāgato ājivako1yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye.
Katamehi pañcahi:

Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti,
surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.

Imehi kho bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato ājivako1yathābhataṃ nikkhitto evaṃ
niraye'ti.

1. Ājivīko sīmu.

[BJT Page 464] [\x 464/]

(Nigaṇṭhasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

9. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato nigaṇṭho yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye.
Katamehi pañcahi:

Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti,
surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato nigaṇṭho yathābhataṃ nikkhitto
evaṃ niraye'ti.

(Muṇḍasāvakasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

10. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato muṇḍasāvako1 yathābhataṃ nikkhitto evaṃ
niraye. Katamehi pañcahi:

Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti,
surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato muṇḍasāvako yathābhataṃ nikkhitto
evaṃ niraye'ti.

(Jaṭilakasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

11. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato jaṭilako yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye.
Katamehi pañcahi:

Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti,
surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato jaṭilako yathābhataṃ nikkhitto evaṃ
niraye'ti.

(Paribbājakasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

12. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato paribbājako yathābhataṃ nikkhitto evaṃ
niraye. Katamehi pañcahi:

Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti,
surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato paribbājako yathābhataṃ nikkhitto
evaṃ niraye'ti.

(Māgandikasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

13. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato māgandiko yathābhataṃ nikkhitto evaṃ
niraye. Katamehi pañcahi:

Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti,
surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato māgandiko yathābhataṃ nikkhitto
evaṃ niraye'ti.

(Tedaṇḍikasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

14. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato tedaṇḍiko yathābhataṃ nikkhitto evaṃ
niraye. Katamehi pañcahi:

Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti,
surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato tedaṇḍiko yathābhataṃ nikkhitto
evaṃ niraye'ti.
(Āruddhakasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

15. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato āruddhako yathābhataṃ nikkhitto evaṃ
niraye. Katamehi pañcahi:

Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti,
surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato āruddhako yathābhataṃ nikkhitto
evaṃ niraye'ti.

(Gotamakasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

16. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato gotamako yathābhataṃ nikkhitto evaṃ
niraye. Katamehi pañcahi:

Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti,
surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato gotamako yathābhataṃ nikkhitto
evaṃ niraye'ti.

(Devadhammika suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
17. Pañcahi bhikkhave dhammehi samannāgato devadhammiko yathābhataṃ nikkhitto evaṃ
niraye. Katamehi pañcahi:

Pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, abrahmacārī hoti, musāvādī hoti,
surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti.

Imehi kho bhikkhave pañcahi dhammehi samannāgato devadhammiko yathābhataṃ
nikkhitto evaṃ niraye'ti.

1. Buḍḍhasāvako machasaṃ, sīmu 2. Māgaṇḍiko machasaṃ, syā

[BJT Page 466] [\x 466/]

Rāgādipeyyālaṃ
(Rāgapeyyālasuttāni)
(Sāvatthinidānaṃ)

1. Rāgassa bhikkhave abhiññāya pañca dhammā bhāvetabbā. Katame pañca:

Asubhasaññā, maraṇasaññā, ādīnavasaññā, āhāre paṭikkūlasaññā, sabbaloke
anabhiratasaññā.

Rāgassa bhikkhave abhiññāya ime pañca dhammā bhāvetabbā'ti.

2. Rāgassa bhikkhave abhiññāya pañca dhammā bhāvetabbā. Katame pañca:

Aniccasaññā, anattasaññā, maraṇasaññā, āhāre paṭikkūlasaññā, sabbaloke anabhiratasaññā.

Rāgassa bhikkhave abhiññāya ime pañca dhammā bhāvetabbā'ti.

3. Rāgassa bhikkhave abhiññāya pañca dhammā bhāvetabbā. Katame pañca:

Aniccasaññā, anicce dukkhasaññā, dukkhe anattasaññā, pahānasaññā, virāgasaññā

Rāgassa bhikkhave abhiññāya ime pañca dhammā bhāvetabbā'ti.

4. Rāgassa bhikkhave abhiññāya pañca dhammā bhāvetabbā. Katame pañca:

Saddhindriyaṃ, viriyindriyaṃ, satindriyaṃ, samādhindriyaṃ, paññindriyaṃ.

Rāgassa bhikkhave abhiññāya ime pañca dhammā bhāvetabbā'ti.

5. Rāgassa bhikkhave abhiññāya pañca dhammā bhāvetabbā. Katame pañca:

Saddhābalaṃ, viriyabalaṃ, satibalaṃ, samādhibalaṃ, paññābalaṃ.
Rāgassa bhikkhave abhiññāya ime pañca dhammā bhāvetabbā'ti.

[BJT Page 468] [\x 468/]
(Rāgādipeyyālaṃ)
(Sāvatthinidānāni)
6 850. Rāgassa bhikkhave pariññāya pe parikkhayāya pe pahānāya pe khayāya pe
vayāya pe virāgāya pe nirodhāya pe cāgāya pe paṭinissaggāya pañcadhammā
bhāvetabbā katame pañca:
Asubhasaññā pe ime pañca dhammā bhāvetabbā ' ti.

Dosassa pe mohassa pe kodhassa pe upanāhassa pe makkhasasa pe paḷāsassa pe
issāya pe macchariyassa pe māyāya pe sāṭheyyassa pe thambhassa pe sārambhassa
pe mānassa pe atimānassa pe madassa pe ( abhiññāya pe )

Pamādassa bhikkhave abhiññāya pe pariññāya pe parikkhayāya pe pahānāya pe
khayāya pe vayāya pe virāgāya pe nirodhāya pe cāgāya pe paṭinissaggāya
pañcadhammā bhāvetabbā katame pañca:
Asubhasaññā pe ime pañca dhammā bhāvetabbā. Katame pañca :

Saddhābalaṃ, viriyabalaṃ, satibalaṃ, samādhibalaṃ, paññābalaṃ.

Pamādassa bhikkhave paṭinissaggāya ime pañca dhammā bhāvetabbā ' ti.

Rāgādipeyyālaṃ niṭṭhitaṃ

Tassuddānaṃ:

Abhiññāya pariññāya parikkhayāya
Pahānāya khayāya vasena ca
Virāganirodhā cāgañca
Paṭinissaggo ime dasā ' ti.*

Tatridaṃ vagguddānaṃ:

Sekhabalaṃ balañceva pañcaṅgikañca sumanaṃ
Muṇḍanīvaraṇasaññā ca yodhājīvañca aṭṭhamaṃ

Theraṃ kakudhaphāsukañca andhakavindena dvādasa gilānarājatikaṇḍaṃ
saddhammaghātupāsakaṃ

Araññaṃ brāhmaṇañceva kimbilakkosakaṃ tathā
Dīghacārāvāsikañca duccaritūpasampadanti.
Pañcakanipāto samatto.


* Idha rāgādipeyyāle rāgapadato paṭṭhāya pamādapadapariyantesu sattarasa peyyālesu
ekamekaṃ abhiññādī dasa atthapadehi yojetvā " pañcadhammā bhāvetabbā" ti niddiṭṭha
pañcadhammapañcakena ghaṭitāni suttāni paṇṇāsādhikāni aṭṭhasatāni bhavanti.

[BJT Vol A - 4] [\z A /] [\w IV /]
[BJT Page 002] [\x 2/]
Suttantapiṭake
Aṅguttaranikāyo
Catuttho bhāgo
Chakkanipāto
1. Paṭhamo paṇṇāsako
1. Āhuneyyavaggo
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa.

6. 1. 1. 1.
Paṭhamāhuneyyasuttaṃ
1. [PTS Page 279] [\q 279/] evaṃ me sutaṃ; ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati
jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi bhikkhavoti.
Bhadanteti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca:

Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo dakkhiṇeyyo
añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa. Katamehi chahi:

Idha bhikkhave bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā neva sumano hoti na dummano. Upekkhako
viharati sato sampajāno.

Sotena saddaṃ sutvā neva sumano hoti na dummano. Upekkhako viharati sato sampajāno.
Ghānena gandhaṃ ghāyitvā neva sumano hoti na dummano. Upekkhako viharati sato
sampajāno. Jivhāya rasaṃ sāyitvā neva sumano hoti na dummano. Upekkhako viharati sato
sampajāno. Kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā neva sumano hoti na dummano. Upekkhako
viharati sato sampajāno. Manasā dhammaṃ viññāya neva sumano hoti na dummano.
Upekkhako viharati sato sampajāno.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo
dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassāti.

Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.

[PTS Page 280] [\q 280/]
[BJT Page 004] [\x 4/]
6. 1. 1. 2

Dutiyāhuneyyasuttaṃ
( Sāvatthinidānaṃ)
2. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo
dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa. Katamehi chahi:

(1) Idha bhikkhave bhikkhu anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhoti: eko, pi hutvā bahudhā
hoti, bahudhā'pi hutvā eko hoti, āvībhāvaṃ tirobhāvaṃ tirokuḍḍaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ
asajjamāno gacchati seyyathāpi ākāse. Paṭhaviyāpi ummujjanimujjaṃ karoti seyyathāpi
udake. Udakepi abhejjamāne1 gacchati seyyathāpi paṭhaviyaṃ2. Ākāsepi pallaṅkena kamati
seyyathāpi pakkhīsakuṇo. Imepi candimasuriye evaṃ mahiddhike evaṃ mahānubhāve
pāṇinā parāmasati3 parimajjati. Yāva brahmalokā, pi kāyena vasaṃ vatteti.

(2) Dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusakāya ubho sadde suṇāti dibbe ca
mānuse ca ye ca dure santike ca

(3) Parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajānāti: "sarāgaṃ vā cittaṃ sarāgaṃ
cittanti pajānāti, vītarāgaṃ vā cittaṃ vītarāgaṃ cittanti pajānāti. Sadosaṃ vā cittaṃ sadosaṃ
cittanti pajānāti. Vītadosaṃ vā cittaṃ vītadosaṃ cittanti pajānāti. Samohaṃ vā cittaṃ samohaṃ
cittanti pajānāti, vītamohaṃ vā cittaṃ vītamohaṃ cittanti pajānāti. Saṅkhittaṃ vā cittaṃ
saṅkhittaṃ cittanti pajānāti, vikkhittaṃ vā cittaṃ vikkhittaṃ cittanti pajānāti, mahaggataṃ vā
cittaṃ mahaggataṃ cittanti pajānāti, amahaggataṃ vā cittaṃ amahaggataṃ cittanti pajānāti,
sauttaraṃ vā cittaṃ sauttaraṃ cittanti pajānāti. Anuttaraṃ vā cittaṃ anuttaraṃ cittanti pajānāti,
samāhitaṃ vā cittaṃ samāhitaṃ cittanti pajānāti, asamāhitaṃ vā cittaṃ asamāhitaṃ cittanti
pajānāti, vimuttaṃ vā cittaṃ vimuttaṃ cittanti pajānāti, avimuttaṃ vā cittaṃ avimuttaṃ cittanti
pajānāti.

(4) Anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati. Seyyathīdaṃ: ekampi jātiṃ dve, pi jātiyo tisso, pi
jātiyo catasso, pi jātiyo pañca, pi jātiyo dasa, pi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo
cattālīsampi jātiyo paññāsampi [PTS Page 281] [\q 281/] jātiyo, jāti satampi jāti
sahassampi jātisatasahassampi, anekepi saṃvaṭṭakappe, anekepi vivaṭṭakappe, anekepi
saṃvaṭṭavivaṭṭakappe: amutrāsiṃ evannāmo) evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃ
subadukkhapaṭisaṃvedī evamāyupariyanto. So tato cuto amutra upapādiṃ. Tatrāpāsiṃ
evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃ sukhadukkhapaṭisaṃvedī evamāyu
pariyanto. So tato cuto idhupapannā, ti iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ
anussarati.

1 Abhijjamāno machasaṃ 2. Paṭhaviyā machasaṃ 3. Parīmasati sīmu,

[BJT Page 006] [\x 6/]
(5) Dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne
upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammupage satte
pajānāti:"ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vavīduccaritena samannāgatā
manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā
micchādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ
nirayaṃ upapannā. "Ime vā pana bhonto sattā kāya sucaritena samannāgatā vavīsucaritena
samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā
sammādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ
upapannāti" iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne
upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte
pajānāti.
(6) Āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā
sacchikatvā upasampajja viharati.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti, pāhuneyyo
dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassāti.
6. 1. 1. 3
(Indriyasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

3. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo hoti
dakkhiṇeyyo aṃjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa. Katame chahi:

[PTS Page 282] [\q 282/] saddhindriyena viriyindriyena satindriyena samādhindriyena
paññindriyena, āsavānaṃ khayā
Anāsavaṃ ceto vimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā
Upasampajja viharati.

Imehi kho bhikkhave chabhi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyā
dakkhiṇeyyo aṃjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassāti.
6. 1. 1. 4
(Balasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

4. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo
dakkhiṇeyyo aṃjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa. Katamehi chabhi:
saddhābalena viriyabalena satibalena samādhibalena paññābalena, āsavānaṃ khayā anāsavaṃ
cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja
viharati.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo
dakkhiṇeyyo aṃjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassāti.
[BJT Page 008] [\x 8/]
6. 1. 1. 5
(Paṭhamājānīyasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

5. Chahi bhikkhave aṅgehi samannāgato rañño bhadro assājānīyo rājāraho hoti rājabhoggo,
rañño aṅgantveva saṅkhaṃ gacchati. Katamehi chahi.

Idha bhikkhave rañño bhadro assājānīyo khamo hoti rūpānaṃ, khamo saddānaṃ, khamo
gandhānaṃ, khamo rasānaṃ, khamo phoṭṭhabbānaṃ, vaṇṇasampanno ca hoti.
Imehi kho bhikkhave chahi aṅgehi samannāgato rañño bhadro assājānīyo rājāraho hoti
rājahoggo, rañño aṅgantveva saṅkhaṃ gacchati.

Evameva kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo
dakkhiṇeyyo aṃjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa. Katamehi chahi:
[PTS Page 283] [\q 283/] idha bhikkhave bhikkhu khamo hoti rūpānaṃ, khamo
saddānaṃ, khamo gandhānaṃ, khamo rasānaṃ, khamo phoṭṭhabbānaṃ, khamo dhammānaṃ.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyā
dakkhiṇeyyo aṃjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassāti.

6. 1. 1. 6
(Dutiyājānīyasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

6. Chahi bhikkhave aṅgehi samannāgato rañño bhadro assājānīyo rājāraho hoti rājabhoggo,
rañño aṅgantveva saṅkhaṃ gacchati. Katamehi chahi:

Idha bhikkhave rañño bhadro assājānīyo khamo hoti rūpānaṃ, khamo saddānaṃ, khamo
gandhānaṃ khamo rasānaṃ, khamo phoṭṭhabbānaṃ, balasampanno ca hoti.

Imehi kho bhikkhave chahi aṅgehi samannāgato rañño bhadro assājānīyo rājāraho hoti
rājabhoggo, rañño aṅgantveva saṅkhaṃ gacchati.

Evameva kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo
dakkhiṇeyyo aṃjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa. Katamehi chahi.
Idha bhikkhave bhikkhu khamo hoti rūpānaṃ, khamo saddānaṃ, khamo gandhānaṃ. Khamo
rasānaṃ, khamo poṭṭhabbānaṃ, khamo dhammānaṃ.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo
dakkhiṇeyyo aṃjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassāti.

[BJT Page 010] [\x 10/]
6. 1. 1. 7
(Tatiyājānīyasuttaṃ)

(Sāvatthinidānaṃ. )
7. Chahi bhikkhave aṅgehi samannāgato rañño bhadro assājānīyo rājāraho hoti rājabhoggo,
rañño aṅgantveva saṅkhaṃ gacchati. Katamehi chahi:

Idha bhikkhave rañño bhadro assājānīyo khamo hoti rūpānaṃ, khamo saddānaṃ, khamo
gandhānaṃ, khamo rasānaṃ, khamo phoṭṭhabbānaṃ, javasampanno ca hoti.

[PTS Page 284] [\q 284/]
Imehi kho bhikkhave chahi aṅgehi samannāgato rañño bhadro assājānīyo rājāraho hoti
rājabhoggo, rañño aṅgantveva saṅkhaṃ gacchati.

Evameva kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo
dakkhiṇeyyo aṃjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa. Katamehi chahi. Idha
bhikkhave bhikkhu khamo hoti rūpānaṃ khamo saddānaṃ, khamo gandhānaṃ khamo
rasānaṃ, khamo phoṭṭhabbānaṃ khamo dhammānaṃ.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo
dakkhiṇeyyo aṃjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassāti.
6. 1. 1. 8
(Anuttariyasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

8. Chayimāni bhikkhave anuttariyāni. Katamāni cha:
Dassanānuttariyaṃ, savaṇānuttariyaṃ, lābhānuttariyaṃ, sikkhānuttariyaṃ,
pāricariyānuttariyaṃ, anussatānuttariyaṃ.

Imāni kho bhikkhave cha anuttariyānīti.

6. 1. 1. 9
(Anussatiṭṭhānasuttaṃ) (sāvatthinidānaṃ)

9. Chayimāni bhikkhave anussatiṭṭhānāni. Katamāni cha:
Buddhānussati, dhammānussati, saṅghānussati, sīlānussati, cāgānussati, devatānussati.
Imāni kho bhikkhave cha anussatiṭṭhānāni, ti.
[BJT Page 012] [\x 12/]
6. 1. 1. 10
(Mahānāmasuttaṃ)
10. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sakkesu viharati kapilavatthusmiṃ nigrodhārāme. Atha kho
mahānāmo sakko yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā
ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho mahānāmo sakko bhagavantaṃ etadavoca:
"Yo so bhante ariyasāvako āgataphalo viññātasāsano, so katamena vihārena bahulaṃ
viharatī"ti.

Yo so mahānāma ariyasāvako āgataphalo viññātasāsano, so iminā vihārena bahulaṃ viharati:

(1) Idha mahānāma ariyasāvako tathāgataṃ anussarati: "itipi so bhagavā arahaṃ
sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidu anuttaro purisadammasārathi
satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā"ti. Yasmiṃ mahānāma samaye ariyasāvako
tathāgataṃ anussarati, nevassa tasmiṃ samaye rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na
dosapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, ujugatamevassa tasmiṃ
samaye cittaṃ hoti tathāgataṃ ārabbha. Ujugatacitto kho pana mahānāma ariyasāvako labhati
atthavedaṃ, labhati dhammavedaṃ, labhati dhammūpasaṃhitaṃ pāmujjaṃ. Pamuditassa pīti
jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vediyati, sukhino cittaṃ
samādhiyati. Ayaṃ vuccati mahānāma ariyasāvako visamagatāya pajāya samappatto viharati.
Sabyāpajjhāya pajāya abyāpajjho viharati. Dhammasotaṃ samāpanno buddhānussatiṃ
bhāveti. Dhammasotaṃ samāpanno buddhānussatiṃ bhāveti.

(2) Puna ca paraṃ mahānāma ariyasāvako dhammaṃ anussarati: " svākkhāto bhagavatā
dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opanayiko1 paccattaṃ veditabbo viññuhī"tī.
Yasmiṃ mahānāma samaye ariyasāvako dhammaṃ anussarati, nevassa tasmiṃ samaye
rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ
hoti. Ujugatamevassa tasmiṃ samaye cittaṃ hoti dhammaṃ ārabbha. Ujugatacitto kho pana
mahānāma ariyasāvako labhati. Atthavedaṃ, labhati dhammavedaṃ, labhati
dhammūpasaṃhitaṃ pāmujjaṃ. 2 Pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati,
passaddhakāyo sukhaṃ vediyati, sukhino cittaṃ samādhiyati. Ayaṃ vuccati mahānāma
ariyasāvako visamagatāya pajāya samappatto viharati. Sabyāpajjhāya pajāya abyāpajjho [PTS
Page 286] [\q 286/] viharati. Dhammasotaṃ samāpanno dhammānussatiṃ bhāveti.

1. Opaṇeyyako: machasaṃ 2. Pāmojjaṃ machasaṃ

[BJT Page 014] [\x 14/]
(3) Puna ca paraṃ mahānāma ariyasāvako saṅghaṃ anussarati: " supaṭipanno1 bhagavato
sāvakasaṅgho ujupaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, ñāyapaṭipanno bhagavato
sāvakasaṅgho, sāmīcipaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, yadidaṃ cattāri purisayugāni
aṭṭhapurisapuggalā, esa bhagavato sāvakasaṅgho āhuneyyo, pāhuneyyo, dakkhiṇeyyo,
añjalikaraṇīyo, anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassā"ti. Yasmiṃ mahānāma samaye ariyasāvako
saṅghaṃ anussarati, nevassa tasmiṃ samaye rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na
dosapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti. Ujugatamevassa tasmiṃ
samaye cittaṃ hoti saṅghaṃ ārabbha. Ujugatacitto kho pana mahānāma ariyasāvako labhati
atthavedaṃ, labhati dhammavedaṃ, labhati dhammūpasaṃhitaṃ pāmujjaṃ. Pamuditassa pīti
jāyati, pītimanassa kāyo
Passamhati, passaddhakāyo sukhaṃ vediyati, sukhino cittaṃ samādhiyati. Ayaṃ vuccati
mahānāma ariyasāvako visamagatāya pajāya samappatto viharati, sabyāpajjhāya pajāya
abyāpajjho viharati, dhammasotaṃ samāpanno saṅghānussatiṃ bhāveti.
(4) Puna ca paraṃ mahānāma ariyasāvako attano silāni anussarati: akhaṇḍāni acchiddāni
asabalāni akammāsāni bhūjissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṃvattanikāni.
Yasmiṃ mahānāma samaye ariyasāvako sīlaṃ anussarati, nevassa tasmi, samaye
rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ
hoti, ujugatamevassa tasmiṃ samaye cittaṃ hoti sīlaṃ ārabbha. Ujugatacitto kho pana
mahānāma ariyasāvako labhati atthavedaṃ, labhati dhammavedaṃ, labhati
dhammūpasaṃhitaṃ pāmujjaṃ. Pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passamhati,
passaddhakāyo sukhaṃ vediyati, sukhino cittaṃ samādhiyati. [PTS Page 287] [\q 287/]
ayaṃ vuccati mahānāma ariyasāvako visamagatāya pajāya samappatto viharati,
sabyāpajjhāya pajāya abyāpajjho viharati, dhammasotaṃ samāpanno sīlānussatiṃ bhāveti.

(5) Puna ca paraṃ mahānāma ariyasāvako attano cāgaṃ anussarati: "lābhā vata me,
suladdhaṃ vata me, yohaṃ maccheramalapariyuṭṭhitāya pajāya vigatamalamaccherena
cetasā agāraṃ ajjhāvasāmi muttacāgo payatapāṇī vossaggarato yācayogo
dānasaṃvibhāgaratoti. Yasmiṃ mahānāma samaye ariyasāvako cāgaṃ anussarati, nevassa
tasmiṃ samaye rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na
mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, ujugatamevassa tasmiṃ samaye cittaṃ hoti cāgaṃ ārabbha.
Ujugatacitto kho pana mahānāma ariyasāvako labhati atthavedaṃ, labhati dhammavedaṃ,
labhati dhammupasaṃhitaṃ pāmujjaṃ, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passamhati,
passaddhakāyo sukhaṃ vediyati, sukhino cittaṃ samādhiyati. Ayaṃ vuccati mahānāma
ariyasāvako visamagatāya pajāya samappatto viharati, sabyāpajjhāya pajāya abyāpajjho
viharati, dhammasotaṃ samāpanno cāgānussatiṃ bhāveti.

1. Suppaṭipanno machasaṃ


[BJT Page 016] [\x 16/]
(6) Puna ca paraṃ mahānāma ariyasāvako devatānussatiṃ bhāveti: "santi devā
cātummahārājikā, santi devā tāvatiṃsā, santi devā yāmā, santi devā tusitā, santi devā
nimmānaratino, santi devā paranimmitavasavattino, santi devā brahmakāyikā, santi devā
taduttariṃ. Yathārūpāya saddhāya samannāgatā tā devatā ito cutā tattha uppannā, 1
mayhampi tathārūpā saddhā saṃvijjati, yathārūpena sīlena samannāgatā tā devatā ito cutā
tattha uppannā, 2 mayhampi tathārūpaṃ sīlaṃ saṃvijjati. Yathārūpena sutena samannāgatā
tā devatā ito cutā tattha uppannā, mayhampi tathārūpaṃ sutaṃ saṃvijjati. Yathārūpena
cāgena samannāgatā tā devatā ito cutā tattha uppannā, mayhampi tathārūpo cāgo saṃvijjati.
Yathārūpāya paññāya samannāgatā tā devatā ito cutā tattha uppannā, mayhampi tathārūpā
paññā saṃvijjatī"ti. Yasmiṃ [PTS Page 288] [\q 288/] mahānāma, samaye ariyasāvako
attano ca tāsaṃca devatānaṃ saddhaṃca sīlaṃ ca sutaṃ ca cāgaṃca paññaṃ ca anussarati,
nevassa tasmiṃ samaye rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na
mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, ujugatamevassa tasmiṃ samaye cittaṃ hoti tā devatā ārabbha
ujugatacitto kho pana mahānāma ariyasāvako labhati atthavedaṃ, labhati dhammavedaṃ,
labhati dhammūpasaṃhitaṃ pāmujjaṃ pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo
passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vediyati, sukhino cittaṃ samādhiyati. Ayaṃ vuccati
mahānāma ariyasāvako visamagatāya pajāya samappatto viharati, sabyāpajjhāya pajāya
abyāpajjho viharati. Dhammasotaṃ samāpanno devatānussatiṃ bhāveti. Yo so mahānāma
ariyasāvako āgataphalo viññātasāsano,
So iminā vihārena bahulaṃ viharatī, ti.

Āhuneyyavaggo paṭhamo.

Tassuddānaṃ:
Dve āhuneyyā indriyabalā tayo ājānīyā3
Anuttariyaṃ anussatā4 mahānāmena te dasāti.


1. Yattha uppannāmachasaṃ 2. Tattha upapannā machasaṃ
3. Dve āhuṇeyyā indriyabalāni tayo ājāniyā machasaṃ
4. Anuttariya anussati machasaṃ

[BJT Page 018] [\x 18/]
2 Sārāṇīyavaggo
6, 1. 2. 1
(Paṭhama sārāṇīyasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

11. Chayime bhikkhave dhammā sārāṇīyā. 1 Katame cha:
(1) Idha bhikkhave bhikkhuno mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti sabrahmacārīsu
āvī ceva raho ca. Ayampi dhammo sārāṇīyo. 2

(2) Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhūno mettaṃ vacīkammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti
sabrahmacārīsu āvī ceva raho ca. Ayampi dhammo sārāṇīyo.

(3) Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhuno mettaṃ manokammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti
sabrahmacārīsu āvī ceva raho ca. Ayampi dhammo sārāṇīyo.

[PTS Page 289] [\q 289/] (4) puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu ye te lābhā dhammikā
dhammaladdhā antamaso pattapariyāpannamattampi, tathārūpehi lābhehi
appaṭivibhattabhogī hoti, sīlavantehi sabrahmacārīhi sādhāraṇabhogī. Ayampi dhammo
sārāṇīyo.

(5) Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu yāni tānī sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni
akammāsāni bhūjissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṃvattanikāni, tathārūpehi
sīlehi sīlasāmaññagato viharati sabrahmacārīsu āvī ceva raho ca. Ayampi dhammo
sārāṇīyo

(6) Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu yāyaṃ diṭṭhi ariyā nīyyāṇikā nīyāti takkarassa
sammādukkhakkhayāya. Tathārūpāya diṭṭhiyā diṭṭhisāmaññagato viharati sabrahmacārīsu
Āvī ceva raho ca. Ayampi dhammo sārāṇīyo.
Ime kho bhikkhave cha dhammā sārāṇīyāti.
6. 1. 2. 2.
( Dutiya sārāṇīyasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
12. Chayime bhikkhave dhammā sārāṇīyā piyakaraṇā garukaraṇā saṅgahāya avivādāya
sāmaggiyā eki bhāvāya saṃvattanti. Katame cha:

(1) Idha bhikkhave bhikkhuno mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti sabrahmacārisu āvī
ceva raho ca. Ayampi dhammo sārāṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya
sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattati,

1. Sāraṇīyā machasaṃ 2. Sāraṇīyo machasaṃ 3. Sabrahmacārīhi machasaṃ

[BJT Page 020] [\x 20/]

(2) Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhuno mettaṃ vacīkammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti
sabrahmacārīsu āvī ceva raho ca. Ayampi dhammo sārāṇīyo2.

(3) ( Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhuno) mettaṃ manokammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti
sabrahmacārisu āvī ceva raho ca. Ayampi dhammo sārāṇiyo piyakaraṇo garukaraṇo
saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattati.

(4) Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu ye te lābhā dhammikā dhammaladdhā antamaso
pattapariyāpannamattampi tathārūpehi lābhehi appaṭivibhattabhogī hoti [PTS Page 290] [\q
290/] sīlavantehi sabrahmacārihī sādhāraṇabhogī. Ayampi dhammo sārāṇiyo
piyakaraṇo garu karaṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattati.

(5) Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu yāni tāni sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni
akammāsāni bhūjissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṃvattanikāni, tathārūpehi
sīlehi sīlasāmaññagato viharati sabrahmacārīsu āvī ceva raho ca. Ayampi dhammo
sārāṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattati.

(6) Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhu yāyaṃ diṭṭhi ariyā niyyāṇikā nīyāti takkarassa
sammādukkhakkhāya, tathārūpāya diṭṭhiyā diṭṭhisāmaññagato viharati sabrahmacārīsu āvī
ceva raho ca, ayampi dhammo sārāṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya
sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattati.
Ime kho bhikkhave cha dhammā sārāṇiyā piyakaraṇā garukaraṇā saṅgahāya avivādāya
sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattantīti.

6. 1. 2. 3.
(Nissāraṇīyasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

13. Chayimā bhikkhave nissāraṇīyā dhātuyo. Katamā cha:
(1) Idha bhikkhave bhikkhu evaṃ vadeyya "mettā hi kho me ceto vimutti bhāvitā bahulīkatā
yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, atha ca pana me byāpādo cittaṃ
pariyādāya tiṭṭhatī"ti. So mā hevantissa vacanīyo: "māyasmā evaṃ avaca, mā bhagavantaṃ
abbhācikkhi. Na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ. Na hi bhagavā evaṃ vadeyya.
Aṭṭhānametaṃ āvuso anavakāso yaṃ mettāya cetovimuttiyā bhāvitāya bahulīkatāya
yānīkatāya vatthukatāya anuṭṭhitāya paricitāya susamāraddhāya, atha ca [PTS Page 291]
[\q 291/] panassa byāpādo cittaṃ pariyādāya ṭhassatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, nissaraṇaṃ
hetaṃ āvuso vyāpādassa yadidaṃ mettācetovimutti"ti.

[BJT Page 022] [\x 22/]

(2) Idha pana bhikkhave bhikkhū evaṃ vadeyya: " karuṇā hi kho me cetovimutti bhāvitā
bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, atha va pana me vihesā
cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī"tī. So mā hevantissa vacanīyo: " mā āyasmā evaṃ avaca. Mā
bhagavantaṃ abbhācikkhi, na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ, na hi bhagavā evaṃ
vadeyya. Aṭṭhānametaṃ āvuso anavakāso yaṃ karuṇāya cetovimuttiyā bhāvitāya
bahulīkatāya yānīkatāya vatthukatāya anuṭṭhitāya paricitāya susamāraddhāya, atha ca
panassa vihesā cittaṃ pariyādāya ṭhassati, ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, nissaraṇaṃ hetaṃ āvuso
vihesā, yadidaṃ karuṇā cetovimutti"ti.

(3) Idha pana bhikkhave bhikkhu evaṃ vadeyya:" muditā hi kho me cetovimutti bhāvitā
bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, atha ca pana me arati
cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī"tī. So mā hevantissa vacanīyo, " mā āyasmā evaṃ avaca, mā
bhagavantaṃ abbhācikkhi, na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ, na hi bhagavā evaṃ
vadeyya. Aṭṭhānametaṃ āvuso anavakāso yaṃ muditāya cetovimuttiyā bhāvitāya
bahulīkatāya yānīkatāya vatthukatāya anuṭṭhitāya paricitāya susamāraddhāya, atha ca
panassa arati cittaṃ pariyādāya ṭhassati, ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Nissaraṇaṃ hetaṃ āvuso
aratiyā yadidaṃ muditā cetovimuttī"ti.

(4) Idha pana bhikkhu evaṃ vadeyya: "upekkhā hi kho me cetovimutti bhāvitā bahulīkatā
yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, atha ca pana me rāgo cittaṃ
pariyādāya tiṭṭhatī"tī. So mā hevantissa vacanīyo: " mā āyasmā evaṃ avaca, mā
bhagavantaṃ abbhācikkhi, na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ, na hi bhagavā evaṃ
vadeyya. Aṭṭhānametaṃ āvuso anavakāso yaṃ upekkhāya cetovimuttiyā bhāvitāya
bahulīkatāya yānīkatāya vatthukatāya anuṭṭhitāya paricitāya [PTS Page 292] [\q 292/]
susamāraddhāya, atha ca panassa rāgo cittaṃ pariyādāya ṭhassatī, tī netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
Nissaraṇaṃ hetaṃ āvuso rāgassa yadidaṃ upekkhācetovimuttī"tī.

[BJT Page 024] [\x 24/]

(5) Idha pana bhikkhave bhikkhū evaṃ vadeyya. " Animittā hi kho me cetovimutti bhāvitā
bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, atha ca pana me
nimittānusārī viññāṇaṃ hotī"ti. So mā hevantissa vacanīyo: "mā āyasmā evaṃ avaca mā
bhagavantaṃ abbhācikkhi. Na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ, na hi bhagavā evaṃ
vadeyya. Aṭṭhānametaṃ āvuso anavakāso yaṃ animittāya cetovimuttiyā bhāvitāya
bahulīkatāya yānīkatāya vatthukatāya anuṭṭhitāya paricitāya susamāraddhāya, atha ca
panassa nimittānusārī viññāṇaṃ bhavissatī, tī netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Nissaraṇaṃ hetaṃ āvuso
sabbanimittānaṃ yadidaṃ animittā cetovimuttī"ti.

(6) Idha pana bhikkhave bhikkhū evaṃ vadeyya: " asmīti kho me vigataṃ, ayamahamasmīti
ca na samanupassāmi, atha ca pana me vicikicchākathaṃ kathāsallaṃ cittaṃ pariyādāya
tiṭṭhatī"ti. So mā hevantissa vacanīyo: "mā āyasmā evaṃ avaca, mā bhagavantaṃ
abbhācikkhi, na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ, na hi bhagavā evaṃ vadeyya. Aṭṭhāna
metaṃ āvuso anavakāso yaṃ asmīti vigate ayamahamasmīti ca na samanupassato, atha ca
panassa vicikicchākathaṃkathāsallaṃ cittaṃ pariyādāya ṭhassatī, ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
Nissaraṇaṃ hetaṃ āvuso vicikicchākathaṃ kathāsallassa yadidaṃ asmītimānasamugghāto"ti.

Ime kho bhikkhave cha nissāraṇīyā dhātuyo'ti.

6. 1. 2. 4.
(Bhaddaka suttaṃ)
(Sāvatthīnidānaṃ)

14. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhū āmantesi, "āvuso bhikkhavo"ti. "Āvuso"ti, kho te
bhikkhu āyasmato [PTS Page 293] [\q 293/] sāriputtassa paccassosuṃ. Āyasmā sāriputto
etadavoca:

Tathā tathā āvuso bhikkhu vihāraṃ kappeti, yathā yathāssa vihāraṃ kappayato na
bhaddakaṃ maraṇaṃ hoti na bhaddikā kālakiriyā 1. Kathañcāvuso bhikkhu tathā tathā
vihāraṃ kappeti. Yathā yathāssa vihāraṃ kappayato na
Bhaddakaṃ maraṇaṃ hoti na bhaddikā kālakiriyā1.
Idhāvuso bhikkhu kammārāmo hoti kammarato kammārāmataṃ anuyutto, bhassārāmo hoti
bhassarato bhassārāmataṃ anuyutto, niddārāmo hoti niddārato niddārāmataṃ anuyutto,
saṅgaṇikārāmo hoti saṅgaṇikārato saṅgaṇikārāmataṃ anuyutto, saṃsaggārāmo hoti
saṃsaggarato saṃsaggārāmataṃ anuyutto, papañcārāmo hoti papañcarato papañcārāmataṃ
anuyutto.

1 Kālaṃkiriyā machasaṃ

[BJT Page 026] [\x 26/]

Evaṃ kho āvuso bhikkhu tathā tathā vihāraṃ kappeti, yathā yathā'ssa vihāraṃ kappayato na
bhaddakaṃ maraṇaṃ hoti na bhaddikā kālakiriyā. Ayaṃ vuccatāvuso bhikkhū
sakkāyābhirato na pahāsi1 sakkāyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāya.

Tathā tathāvuso bhikkhu vihāraṃ kappeti yathā yathāssa vihāraṃ kappayato bhaddakaṃ
maraṇaṃ hoti, bhaddikā kālakiriyā. Kathañcāvuso bhikkhu tathā tathā vihāraṃ kappeti,
yathā yathāssa vihāraṃ kappayato bhaddakaṃ maraṇaṃ hoti bhaddikā kālakiriyā.

Idhāvuso bhikkhu na kammārāmo hoti na kammarato na kammārāmataṃ anuyutto, na
bhassāramo hoti na bhassarato na bhassāramataṃ anuyutto, na niddārāmo hoti, na niddārato
na niddārāmataṃ anuyutto, na saṅgaṇikārāmo hoti na saṅgaṇikārato na saṅgaṇikārāmataṃ
anuyutto, na saṃsaggārāmo hoti na saṃsaggarato na saṃsaggārāmataṃ anuyutto, na
papañcārāmo hoti na papañcarato na papañcārāmataṃ anuyutto.

Evaṃ kho āvuso bhikkhu [PTS Page 294] [\q 294/] tathā tathāssa vihāraṃ kappeti yathā
yathāssa vihāraṃ kappayato bhaddakaṃ maraṇaṃ hoti bhaddikā kālakiriyā. Ayaṃ
vuccatāvuso bhikkhu nibbānābhirato pahāsi2 sakkāyaṃ sammādukkhassa antakiriyāyāti.

1. Yo papañcamanuyutto papañcābhirato mago
Virādhayī so nibbānaṃ yogakkhemaṃ anuttaraṃ.
2. Yo ca papañcaṃ hitvāna nippapañcapade rato
Ārādhayī so nibbānaṃ yogakkhemaṃ anuttaraṃ

6. 1. 2. 5.
(Anutappasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

15. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhu āmantesi. " Āvuso bhikkhavo"ti. "Āvuso"ti, kho te
bhikkhu āyasmato sāriputtassa paccassosuṃ. Āyasmā sāriputto etadavoca: tathā tathā āvuso
bhikkhu vihāraṃ kappeti yathā yathāssa vihāraṃ kappayato kālakiriyā anutappā hoti.

Kathañcāvuso bhikkhu tathā tathā vihāraṃ kappeti, yathā yathāssa vihāraṃ kappayato
kālakiriyā anutappā hoti.

Idhāvuso bhikkhu kammārāmo hoti kammarato kammārāmataṃ anuyutto,

Idhāvuso bhikkhu bhassārāmo hoti. Bhassarato bhassārāmataṃ anuyutto,

Idhāvuso bhikkhu niddārāmo hoti. Niddārato niddārāmataṃ anuyutto.

Idhāvuso bhikkhu saṅgaṇikārāmo hoti saṅgaṇikārato saṅgaṇikārāmataṃ anuyutto.

Idhāvuso bhikkhu saṃsaggārāmo hoti saṃsaggarato saṃsaggārāmataṃ anuyutto,
Idhāvuso bhikkhu papañcārāmo hoti papañcarato papañcārāmataṃ anuyutto.


1. Nappajahāti machasaṃ
2. Pajahāni machasaṃ
[BJT Page 028] [\x 28/]

Evaṃ kho āvuso bhikkhu tathā tathā vihāraṃ kappeti, yathā yathāssa vihāraṃ kappayato
kālakiriyā anutappā hoti. Ayaṃ vuccatāvuso bhikkhu sakkāyābhirato na pahāsi sakkāyaṃ
sammādukkhassa antakiriyāya.

Tathā tathā āvuso bhikkhu vihāraṃ kappeti yathā yathāssa vihāraṃ kappayato kālakiriyā
ananutappā hoti:
Kathañcāvuso bhikkhu tathā tathā vihāraṃ kappeti yathā yathāssa vihāraṃ kappayato
kālakiriyā ananutappā hoti:

Idhāvuso bhikkhu na kammārāmo hoti na kammarato na kammārāmataṃ anuyutto,
Na bhassārāmo hoti bhassarato na bhassārāmataṃ anuyutto,
[PTS Page 295] [\q 295/] na niddārāmo hoti na niddārato na niddārāmataṃ anuyutto, na
saṃgaṇikārāmo hoti na saṃgaṇikārato na saṃgaṇikārāmataṃ anuyutto, na saṃsaggarāmo
hoti saṃsaggarato na saṃsaggārāmataṃ anuyutto, na papañcārāmo hoti na papañcarato na
papañcārāmataṃ anuyutto.

Evaṃ kho āvuso bhikkhu tathā tathā vihāraṃ kappeti yathā yathāssa vihāraṃ kappayato
kālakiriyā ananutappā hoti. Ayaṃ vuccatāvuso bhikkhū nibbānābhirato pahāsi sakkāyaṃ
sammādukkhassa antakiriyāyāti.

3. Yo papañcamanuyutto papañcāhirato mago
Virādhayi so nibbānaṃ yogakkhemaṃ anuttaraṃ

4. Yo ca papañcaṃ hitvāna nippapañcapade rato
Ārādhayī so nibbānaṃ yogakkhemaṃ anuttaranti.

6. 1. 2. 6.
(Nakulapitusuttaṃ)

16. Ekaṃ samayaṃ bhagavā bhaggesu viharati suṃsumāragire bhesakalāvane migadāye. Tena
kho pana samayena nakulapitā gahapati ābādhiko hoti dukkhito bāḷhagilāno. Atha kho
nakulamātā gahapatānī nakulapitaraṃ gahapatiṃ etadavoca:
Mā kho tvaṃ gahapati sāpekkho kālamakāsi. Dukkhā gahapati sāpekkhassa kālakiriyā. 1
Garahitā ca bhagavatā sāpekkhassa kālakiriyā. Siyā kho pana te gahapati evamassa. "Na
nakulamātā gahapatāni mamaccayena sakkhissati dārake posetuṃ gharāvāsaṃ sattharitunti"2
na kho panenaṃ gahapati evaṃ daṭṭhabbaṃ. Kusalāhaṃ gahapati kappāsaṃ kantituṃ, ceṇīṃ
olikhituṃ. Sakkomahaṃ gahapati tavaccayena dārake posetuṃ gharāvāsaṃ sattharituṃ. 3
Tasmātiha tvaṃ gahapati mā sāpekkho kālamakāsi. Dukkhā gahapati sāpekkhassa kālakiriyā.
Garahitā ca bhagavatā sāpekkhassa kālakiriyā. 1 1 Kālaṃkiriyā machasaṃ 2 samaharitunti
machayaṃ 3 samaharituṃmachasaṃ

[BJT Page 030] [\x 30/]

(2) Siyā kho pana te gahapati evamassa:" nakulamātā gahapatānī mamaccayena aññaṃ
varaṃ1 gamissatī"ti. Na kho panetaṃ gahapani evaṃ daṭṭhabbaṃ. Tvaṃ ceva kho gahapati
jānāsi ahaṃ ca, yadā no2 soḷasa vassāni gahaṭṭhakaṃ brahmacariyaṃ samādinnaṃ. Tasmātiha
tvaṃ gahapati mā sāpekkho kālamakāsi. Dukkhā gahapati sāpekkhassa kālakiriyā. Garahitā
ca bhagavatā sāpekkhassa kālakiriyā.

(3) Siyā kho pana te gahapati evamassa: " nakulamātā gahapatānī mamaccayena na
dassanakāmā bhavissati bhagavato, na dassanakāmā bhikkhusaṅghassā"ti. Na kho panetaṃ
gahapati evaṃ daṭṭhabbaṃ. Ahaṃ hi gahapati tavaccayena dassanakāmatarā ceva bhavissāmi
bhagavato, dassanakāmatarā ca bhikkhusaṅghassa. Tasmātiha tavaṃ gahapati mā sāpekkho
kālamakāsi. Dukkhā gahapati sāpekkhassa kālakiriyā. Garahitā ca bhagavatā sāpekkhassa
kālakiriyā.

(4) Siyā kho pana te gahapati evamassa: " na nakulamātā gahapatānī mamaccayena sīlesu
paripūrakāriṇī"ti. Na kho panetaṃ gahapati evaṃ daṭṭhabbaṃ. Yāvatā kho gahapati tassa
bhagavato sāvikā gihī odātavasanā sīlesu paripūrakāriṇiyo, ahaṃ tāsaṃ aññatarā. Yassa kho
panassa kaṅkhā vā vimati vā, ayaṃ so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bhaggesu viharati
suṃsumāragire bhesakalāvane migadāye, taṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pucchatu.
Tasmātiha tvaṃ gahapati mā sāpekkho [PTS Page 297] [\q 297/] kālamakāsi. Dukkhā
gahapati sāpekkhassa kālakiriyā. Garahitā ca bhagavatā sāpekkhassa kālakiriyā.

(5) Siyā kho pana te gahapati evamassa: " na nakulamātā gahapatānī lābhinī ajjhattaṃ
cetosamathassā "ti. Na kho panetaṃ gahapati evaṃ daṭaṭhababaṃ. Yāvatā kho gahapati tassa
bhagavato sāvikā gihī odātavasanā lābhiniyo ajjhattaṃ cetosamathassa, ahaṃ tāsaṃ aññatarā.
Yassa kho panassa kaṅkhā vā vimati vā, ayaṃ so bhagavā arahaṃ sammā sambuddho
bhaggesu viharati suṃsumāragire bhesakalāvane migadāye. Taṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā
pucchatu. Tasmātīha tvaṃ gahapati mā sāpekkho kālamakāsi. Dukkhā gahapati sāpekkhassa
kālakiriyā. Garahitā ca bhagavatā sāpekkhassa kālakiriyā.

1 Gharaṃ machasaṃ, vīraṃ sīmu, aṭṭhathā. 2 Yaṃnomachasaṃ, yadāte sīmu,

[BJT Page 032] [\x 32/]
(6) Siyā kho pana te gahapati evamassa: " na nakulamātā gahapatānī imasmiṃ
dhammavinaye ogādhappattā patigādhappattā assāsappattā tiṇṇavicikicchā
vigatakathaṃkathā vesārajjappattā aparappaccayā satthusāsane viharatī"ti. Na kho panetaṃ
gahapati evaṃ daṭṭhabbaṃ. Yāvatā kho gahapati tassa bhagavato sāvikā gihī odātavasanā
imasmiṃ dhammavinaye ogādhappattā patigādhappattā assāsappattā tiṇṇavicikicchā
vigatakathaṃkatā vesārajjappattā aparappaccayā satthusāsane viharanti, ahaṃ tāsaṃ aññatarā.
Yassa kho panassa kaṅkhā vā vimati vā, ayaṃ so bhagavā arahaṃ sammā sambuddho
bhaggesu viharati suṃsumāragire bhesakalāvane migadāye. Taṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā
pucchatu. Tasmātiha tvaṃ gahapati mā sāpekkho kālamakāsi. Dukkhā gahapati sāpekkhassa
kālakiriyā. Garahitā ca bhagavatā sāpekkhassa kālakiriyāti.

Atha kho nakulapituno gahapatissa nakulamātāya [PTS Page 298] [\q 298/]
gahapatāniyā iminā ovādena ovadiyamānassa so ābādho ṭhānaso paṭippassamhī. Vuṭṭhāhi
ca nakulapitā gahapati tamhā ābādhā, tathā pahīno ca pana nakulapituno gahapatissa so
ābādho ahosi.

Atha kho nakulapitā gahapati gilānā vuṭṭhito aciravuṭṭhito gelaññā, daṇḍamolubbha yena
bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ
Nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho nakulapitaraṃ gahapatiṃ bhagavā etadavoca:
Lābhā te gahapati, suladdhaṃ te gahapati, yassa te nakulamātā gahapatānī anukampikā
atthakāmā ovādikā anusāsikā.

Yāvatā kho gahapati mama sāvikā gihī odātavasanā sīlesu paripūrakāriṇiyo, nakulamātā
gahapatānī tāsaṃ aññatarā. Yāvatā kho gahapati mama sāvikā gihī odātavasanā lābhiniyo
ajjhattaṃ cetosamathassa, nakulamātā gahapatāni tāsaṃ aññatarā. Yāvatā kho gahapati mama
sāvikā gihī odātavasanā imasmiṃ dhammavinaye ogādhappattā patigādhappattā
assāsappattā. Tiṇṇavicikicchā vigatakathaṅkathā vesārajjappattā aparappaccayā satthusāsane
viharantiyo, nakulamātā gahapatānī tāsaṃ aññatarā.

Lābhā te gahapati, suladdhaṃ te gahapati, yassa te nakulamātā gahapatāni anukampikā
atthakāmā ovādikā anusāsikāti.

[BJT Page 034] [\x 34/]
6. 1. 2. 7.
(Kusalasuttaṃ)

17. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho
bhagavā sāyanhasamayaṃ patisallānā vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi.

Āyasmāpi kho sāriputto sāyanhasamayaṃ patisallānā vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā
tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Āyasmāpi kho
mahāmoggallāno sāyanhasamayaṃ patisallānā vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkami.
Upasaṃkamitvā bhagavantaṃ [PTS Page 299] [\q 299/] abhivādetvā ekamantaṃ nisīdī.
Āyasmāpi kho mahākaccāyano sayanhasamayaṃ patisallānā vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā
tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdī. Āyasmāpi kho
mahākoṭṭhito sāyanhasamayaṃ patisallānā vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Āyasmāpi kho mahācundo
sāyanhasamayaṃ patisallānā vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā
bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdī. Āyasmāpi kho mahākappino sāyanhasamayaṃ
patisallānā vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ
abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Āyasmāpi kho anuruddho sāyanhasamayaṃ patisallānā
vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā
ekamantaṃ nisīdī. Āyasmāpi kho revato sāyanhasamayaṃ patisallānā vuṭṭhito
yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkamī. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ
nisīdi. Āyasmāpi kho ānando sāyanhasamayaṃ patisallānā vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā
tenupasaṅkami. Upasaṃkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdī.

Atha kho bhagavā bahudeva rattiṃ nisajjāya vītināmetvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi. Tepi
kho āyasmanto acirapakkantassa bhagavato uṭṭhāyāsanā yathāvihāraṃ agamaṃsu.
Ye pana tattha bhikkhū navā acirapabbajitā ādhunāgatā imaṃ dhammavinayaṃ, te yāva
suriyuggamanā kākacchamānā supiṃsu. Addasā kho bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena
atikkantamānusakena te bhikkhū yāva suriyuggamanā kākacchamāne supante. Disvā
yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkamī. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho
bhagavā te bhikkhū āmantesi:

Kahaṃ nu kho bhikkhave sāriputto, kahaṃ mahāmoggallāno, kahaṃ mahākassapo, kahaṃ
mahā kaccāyano, kahaṃ mahākoṭṭhito, kahaṃ mahācundo, kahaṃ mahākappino, kahaṃ
anuruddho, kahaṃ revato, kahaṃ ānando, kahaṃ nu kho te bhikkhave therā sāvakā gatāti?

Tepi kho bhante āyasmanto acirapakkantassa bhagavato uṭṭhāyāsanā yathāvihāraṃ
agamaṃsūti.

Kena no tumhe hikkhave therā bhikkhū gatā, ti navā1 yāva suriyassuggamanā2
kākacchamānā supatha.

Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave api nu tumhehi diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā " rājā khattiyo
muddhāvasitto yāvadatthaṃ [PTS Page 300] [\q 300/] seyyasukhaṃ phassasukhaṃ
middhasukhaṃ anuyutto viharanto yāvajīvaṃ rajjaṃ kārento janapadassa vā piyo manāpo"ti.

Nohetaṃ bhante.

1Nāgatāti machasaṃ 2 yāvasuriyuggamanā machasaṃ

[BJT Page 036] [\x 36/]
Sādhu bhikkhave, mayā pi kho etaṃ bhikkhave neva diṭṭhaṃ na sutaṃ " rājā khattiyo
muddhāvasitto
Yāvadatthaṃ seyyasukhaṃ phassasukhaṃ middhasukhaṃ anuyutto viharanto yāvajivaṃ rajjaṃ
kārento janapadassa vā piyo manāpo"ti.

Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave apinu tumhehi diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā"raṭṭhiko yāvadatthaṃ
seyyasukhaṃ phassasukhaṃ middhasukhaṃ anuyutto viharanto yāvajivaṃ raṭṭhaṃ kārento
raṭṭhassa piyo manāpo?"Ti.
No hetaṃ bhante,

Sādhu bhikkhave, mayā pi kho etaṃ bhikkhave, neva diṭṭhaṃ na sutaṃ raṭṭhiko
yāvadatthaṃ seyyasukhaṃ phassasukhaṃ middhasukhaṃ anuyutto viharanto yāvajīvaṃ
raṭṭhassa vā piyomanāpo'ti
Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave, apinu tumhehi diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā"pettaniko yāvadatthaṃ
seyyasukhaṃ phassasukhaṃ middhasukhaṃ anuyutto viharanto yāvajīvaṃ pettanikaṃ
kārento piyo manāpo?"Ti.

No hetaṃ bhante,

Sādhu bhikkhave, mayā pi kho etaṃ bhikkhave neva diṭṭhaṃ na sutaṃ pettaniko
yāvadatthaṃ seyyasukhaṃ phassasukhaṃ middhasukhaṃ anuyutto viharanto yāvajīvaṃ
pituno vā piyo manāpo'ti.

Taṃ kiṃ mañña, bhikkhave, apinu tumhehi diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā"senāpatiko yāvadatthaṃ
seyyasukhaṃ phassasukhaṃ middhasukhaṃ anuyutto viharanto yāvajivaṃ senāpatikattaṃ
kārento senāpatikassa piyo manāpo?"Ti.

No hetaṃ bhante,
Sādhu bhikkhave mayā pi kho etaṃ bhikkhave, neva diṭṭhaṃ na sutaṃ senāpatiko
yāvadatthaṃ seyyasukhaṃ phassasukhaṃ middhasukhaṃ anuyutto viharanto yāvajīvaṃ
senāya vā piyo manāpo'ti.

Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave apinu tumhehi diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā"gāmagāmaṇiko
yāvadatthaṃ seyyasukhaṃ phassasukhaṃ middhasukhaṃ anuyutto viharanto yāvajivaṃ
gāmagāmaṇikattaṃ kārento
Gāmassa vā piyo manāpo"?Ti.

No hetaṃ bhante,

Sādhu bhikkhave mayā pi kho etaṃ bhikkhave, neva diṭṭhaṃ na sutaṃ gāmagāmaṇiko
yāvadatthaṃ seyyasukhaṃ phassasukhaṃ middhasukhaṃ anuyutto viharanto yāvajīvaṃ
gāmassa vā piyo manāpo'ti.
Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave, apinu tumhehi diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā"pūgagāmaṇiko
yāvadatthaṃ seyyasukhaṃ phassasukhaṃ middhasukhaṃ anuyutto viharanto yāvajivaṃ
pūgagāmaṇikattaṃ kārento
Pūgassa vā piyo manāpo"?Ti.

No hetaṃ bhante

% Sādhu bhikkhave, mayāpi kho etaṃ bhikkhave neva diṭṭhaṃ na sutaṃ "pugagāmaṇiko
yāvadatthaṃ seyyasukhaṃ phassasukhaṃ middhasukhaṃ anuyutto viharanto yāvajīvaṃ
pugagāmaṇikattaṃ kārento pūgassa vā piyo manāpo"ti.

Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave apinu tumhehi diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā "samaṇo vā brāhmaṇo vā
yāvadatthaṃ seyyasukhaṃ phassasukhaṃ middhasukhaṃ anuyutto indriyesu aguttadvāro
bhojane amattaññū jāgariyaṃ ananuyutto avipassako kusalānaṃ dhammānaṃ
pubbarattāpararattaṃ bodhapakkhiyānaṃ1 dhammānaṃ bhāvanānuyogaṃ ananuyutto
āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā
sacchikatvā upasampajja viharanto?"Ti.

No hetaṃ bhante.

Sādhu bhikkhave, mayāpi kho etaṃ bhikkhave neva diṭṭhaṃ na [PTS Page 301] [\q 301/]
sutaṃ " samaṇo vā brāhmaṇo vā yāvadatthaṃ seyyasukhaṃ phassasukhaṃ middhasukhaṃ
anuyutto indriyesu aguttadvāro bhojane amattaññū jāgariyaṃ ananuyutto avipassako
kusalānaṃ dhammānaṃ pubbarattāpararattaṃ bodhapakkhiyānaṃ1 dhammānaṃ
bhāvanānuyogaṃ ananuyutto āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ
diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanto"ti.

Tasmātiha bhikkhave evaṃ sikkhitabbaṃ: " indriyesu guttadvārā bhavissāma bhojane
mattaññuno jāgariyaṃ anuyuttā vipassakā kusalānaṃ dhammānaṃ pubbarattāpararattaṃ
bodhapakkhiyānaṃ1 dhammānaṃ bhāvanānuyogaṃ anuyuttā viharissāmā"ti.

Evaṃ hi vo bhikkhave sikkhitabbanti.

1. Bodhipakkhiyānaṃ machasaṃ syā

[BJT Page 038] [\x 38/]
6. 1. 2. 8.
(Macchika suttaṃ)

18. Ekaṃ samayaṃ bhagavā kosalesu cārikaṃ carati mahatā bhikkhu saṅghena saddhiṃ.
Addasā kho bhagavā addhāna maggapaṭipanno aññatarasmiṃ padese macchikaṃ
macchabandhaṃ macche vadhitvā vadhitvā vikkiṇamānaṃ. Disvā maggā okkamma
aññatarasmiṃ rukkhamūle paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi:

"Passatha, no tumhe bhikkhave amuṃ macchikaṃ macchabandhaṃ macche vadhitvā vadhitvā
vikkiṇamānanti"

Evaṃ bhante.
Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave apinu tumhehi diṭṭhaṃ vā sunaṃvā " macchiko macchabandho
macche vadhitvā [PTS Page 303] [\q 303/] vadhitvā vikkiṇamāno tena kammena tena
ājīvena hatthiyāyī vā assayāyī vā rathayāyīvā yānayāyī vā bhoga bhogī vā mahantaṃ vā
hogakkhandhaṃ ajjhāvasanto?Tī.

No hetaṃ bhante.

Sādhu bhikkhave, mayāpi kho etaṃ bhikkhave neva diṭṭhaṃ, na sutaṃ "macchiko
macchabandho macche vadhitvā vadhitvā vikkiṇamāno tena kammena tena ājīvena
hatthiyāyī vā assayāyī vā rathayāyī vā yānayāyī vā bhogabhogīvā mahantaṃ vā
bhogakkhandhaṃ ajjhāvasanto"ti.

Taṃ kissa hetu:

Te hi so bhikkhave macche vajjhe vadhāyopanīte1 pāpakena manasānupekkhati. Tasmā so
neva hatthiyāyī hoti, na assayāyī, na rathayāyī, na yānayāyī, na bhogabhogī, na mahantaṃ
bhogakkhandhaṃ ajjhāvasati.

Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave apinu tumhehi diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā "goghātako gāvo vadhitvā
vadhitvā vikkiṇamāno tena kammena tena ājīvena hatthiyāyī vā assayāyī vā rathayāyī vā
yānayāyi vā bhogabhogī vā mahantaṃ vā bhogakkhandhaṃ
Ajjhāvasanto?"Ti

No hetaṃ bhante
Sādhu bhikkhave, mayāpi kho etaṃ bhikkhave neva diṭṭhaṃ, na sutaṃ: "goghātako gāvo
vadhitvā vadhitvā vikkiṇamāno tena kammena tena ājīvena hatthiyāyī vā assayāyī vā
rathayāyī vā yānayāyī vā bhogabhogī vā mahantaṃ bhogakkhandhaṃ ajjhāvasanto"ti.
Taṃ kissa hetu:
1Vadhāyupanite sīmu. Vadhāyānītesyā, vadhāyanīte vadhāyanunīte katthaci

[BJT Page 040] [\x 40/]
Te hi so bhikkhave gāvo vajjhe vadhāyopanīte1 pāpakena manasānupekkhati. Tasmā so
neva hatthiyāyī hoti na assayāyī na rathayāyī na yānayāyī na bhogabhogī na mahantaṃ
bhogakkhandhaṃ ajjhāvasati.
Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave apinu tumhehi diṭṭhaṃ [PTS Page 303] [\q 303/] vā sutaṃ
vā " orabbhiko orambhe vadhitvā vadhitvā vikkiṇamāno tena kammena tena ājīvena
hatthiyāyī vā assayāyī vā rathayāyī vā yānayāyī vā bhogabhogī vā mahantaṃ vā
hogakkhandhaṃ ajjhāvasanto?"Ti.

Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave apinu tumhehi diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā " sūkariko sūkare vadhitvā
vadhitvā vikkiṇamāno tena kammena tena ājīvena hatthiyāyī vā assayāyī vā rathayāyī vā
yānayāyī vā bhogabhogī vā mahantaṃ vā hogakkhandhaṃ ajjhāvasanto?"Ti
Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave apinu tumhehi diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā "sākuntiko sākunte
Vadhitvā vadhitvā vikkiṇamāno tena kammena tena ājīvena hatthiyāyī vā assayāyī vā
rathayāyī vā yānayāyī vā bhogabhogī vā mahantaṃ vā bhogakkhandhaṃ ajjhāvasanto?"Ti.

Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave apinu tumhehi diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā "māgaviko mage3
Vadhitvā vadhitvā vikkiṇamāno tena kammena tena ājīvena hatthiyāyī vā assayāyī vā
rathayāyī vā yānayāyī vā bhogabhogī vā mahantaṃ vā bhogakkhandhaṃ ajjhāvasanto?"Ti.

No hetaṃ bhante.

Sādhu bhikkhave, mayāpi kho etaṃ bhikkhave neva diṭṭhaṃ, na sutaṃ: " māgaviko mage
vadhītvā vadhītvā vikkiṇamāno tena kammena tena ājīvena hatthiyāyī vā assayāyī vā
rathayāyī vā yānayāyī vā bhogabhogī vā mahantaṃ vā bhogakkhandhaṃ ajjhāvasanto"ti.
Taṃ kissa hetu:

Te hi so bhikkhave mage vajjhe vadhāyopanīte1 pāpakena manasānupekkhati. Tasmā so
neva hatthiyāyī hoti, na assayāyi, na rathayāyī, na yānayāyī, na bhogabhogī, na mahantaṃ
bhogakkhandhaṃ ajjhāvasati.

Te hi so bhikkhave tiracchānagate pāṇe vajjhe vadhāyopanīte1 pāpakena
manasānupekkhamāno neva hatthiyāyī bhavissati, na assayāyī, na rathayāyī, na yānayāyī,
na bhogabhogī, na mahantaṃ bhogakkhandhaṃ ajjhāvasissati. Ko pana vādo yaṃ
manussabhūtaṃ vajjhaṃ vadhāyopanītaṃ4pāpakena manasānupekkhatī. Taṃ hi tassa
bhikkhave hoti dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya. Kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ
duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjatīti. 5

6. 1. 2. 9.
(Paṭhama maraṇasati suttaṃ)
19. Ekaṃ samayaṃ bhagavā nādike6 viharati giñjakāvasathe. Tatra kho bhagavā bhikkhū
āmantesi bhikkhavoti. [PTS Page 304] [\q 304/] bhadanteti te bhikkhū bhagavato
paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca:

Maraṇasati7 bhikkhave bhāvitā bahulīkatā mahapphalā hoti mahānisaṃsā amatogadhā
amatapariyosānā. Bhāvetha no tumhe bhikkhave maraṇasatinti?8

1 Vadhāyānīte syā vadhāyanīte katthaci vadhāyupanīte sīmu
2 Sokarikosyā 3 migesyā 4 vadhāyupanītaṃsīmu
5 Uppajjatī sīmu 6 nātike machasaṃ 7 maraṇassati machasaṃ
8 Maraṇassatiṃ machasaṃ.

[BJT Page 042] [\x 42/]
(1) Evaṃ vutte aññataro bhikkhū bhagavantaṃ etadavoca: " ahaṃ kho bhante bhāvemi
maraṇasatinti. "
Yathā kathaṃ pana tvaṃ bhikkhu bhāvesi maraṇasatinti?
Idha mayhaṃ bhante evaṃ hoti: " aho vatāhaṃ rattindivaṃ jīveyyaṃ, bhagavato sāsanaṃ
manasi kareyyaṃ, bahuṃ vata me kataṃ assā"ti. Evaṃ kho ahaṃ bhante bhāvemi
maraṇasatinti.
(2) Aññataropi kho bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca: ahampi kho bhante bhāvemi
maraṇasatinti.
Yathā kathaṃ pana tvaṃ bhikkhu bhāvesi maraṇasatinti?
Idha mayhaṃ bhante evaṃ hoti: " aho vatāhaṃ divasaṃ jīveyyaṃ bhagavato sāsanaṃ manasi
kareyyaṃ, bahuṃ vata me kataṃ assā"ti. Evaṃ kho ahaṃ bhante bhāvemi maraṇasatinti.
(3) Aññataropi kho bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca. Ahampi kho bhante bhāvemi
maraṇasatinti.
Yathā kathampana tvaṃ bhikkhu bhāvesi maraṇasatinti?
Idha mayhaṃ bhante evaṃ hoti: " aho vatāhaṃ tadantaraṃ jīveyyaṃ yadantaraṃ
ekapiṇḍapātaṃ bhuñjāmi, bhagavato sāsanaṃ manasi kareyyaṃ, bahuṃ vata me kataṃ
assā"ti. Evaṃ kho ahaṃ bhante bhāvemi maraṇasatinti.
(4) Aññataropi kho bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca: ahampi kho bhante bhāvemi
maraṇasatinti.
Yathā kathaṃ pana tvaṃ bhikkhu bhāvesi maraṇasatinti?
Idha mayhaṃ bhante evaṃ hoti: " aho vatāhaṃ tadantaraṃ jīveyyaṃ, yadantaraṃ cattāro
pañca ālope saṅkhāditvā ajjhoharāmi, bhagavato sāsanaṃ manasi kareyyaṃ, bahuṃ vata me
kataṃ assā"ti. Evaṃ kho ahaṃ bhante bhāvemi maraṇasatinti.
(5) Aññataropi kho bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca: ahampi kho bhante bhāvemi
maraṇasatinti.
Yathā kathaṃ pana tvaṃ bhikkhu bhāvesi maraṇasatinti?
Idha mayhaṃ bhante evaṃ hoti: " aho vatāhaṃ tadantaraṃ jīveyyaṃ, yadantaraṃ ekaṃ ālopaṃ
saṅkhāditvā ajjhoharāmi, bhagavato sāsanaṃ manasi kareyyaṃ, bahuṃ [PTS Page 305] [\q
305/] vata me kataṃ assā"ti evaṃ kho ahaṃ bhante bhāvemi maraṇasatinti.

[BJT Page 044] [\x 44/]
(6) Aññataropi kho bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca: ahaṃpi kho bhante bhāvemi
maraṇasatinti.
Yathā kathaṃ pana tvaṃ bhikkhu bhāvesi maraṇasatinti?
Idha mayhaṃ bhante evaṃ hoti " aho vatāhaṃ tadantaraṃ jīveyyaṃ, yadantaraṃ assasitvā vā
passasāmi, passasitvā vā assasāmi. Bhagavato sāsanaṃ manasi kareyyaṃ, bahuṃ vata me
kataṃ assā"ti. Evaṃ kho ahaṃ bhante bhāvemi maraṇasatinti.
Evaṃ vutte bhagavā te bhikkhū etadavoca:
(1) Yo cāyaṃ bhikkhave bhikkhū evaṃ maraṇasatiṃ bhāveti: aho vatāhaṃ rattindivaṃ
jīveyyaṃ, bhagavato sāsanaṃ manasi kareyyaṃ, bahuṃ vata me kataṃ assā, ti
(2) "Yo cāyaṃ bhikkhave bhikkhu evaṃ maraṇasatiṃ bhāveti: aho vatāhaṃ divasaṃ jīveyyaṃ,
bhagavato sāsanaṃ manasi kareyyaṃ, bahuṃ vata me kataṃ assā, ti.

(3) "Yo cāyaṃ bhikkhave bhikkhū evaṃ maraṇasatiṃ bhāveti: aho vatāhaṃ tadantaraṃ
jīveyyaṃ, yadantaraṃ ekaṃ piṇḍapātaṃ1 bhuñjāmi, bhagavato sāsanaṃ manasi kareyyaṃ,
bahuṃ vata me kataṃ assā, ti

(4) "Yo cāyaṃ bhikkhave bhikkhū evaṃ maraṇasatiṃ bhāveti: aho vatāhaṃ tadantaraṃ
jīveyyaṃ, yadantaraṃ cattāro pañca ālope saṅkhāditvā ajjhoharāmi, bhagavato sāsanaṃ
manasi kareyyaṃ, bahuṃ vata me kataṃ assā, ti
(1, 2, 3, 4) [PTS Page 306] [\q 306/] "ime vuccanti bhikkhave bhikkhū pamattā viharanti,
dandhaṃ maraṇasatiṃ bhāventi āsavānaṃ khayāya.

(5) "Yo cāyaṃ bhikkhave bhikkhū evaṃ maraṇasatiṃ bhāveti: aho vatāhaṃ tadantaraṃ
jīveyyaṃ, yadantaraṃ ekaṃ ālopaṃ ajjhoharāmi, bhagavato sāsanaṃ manasi kareyyaṃ, bahuṃ
vata me kataṃ assā, ti

(6) "Yo cāyaṃ bhikkhave bhikkhū evaṃ maraṇasatiṃ bhāveti: aho vatāhaṃ tadantaraṃ
jīveyyaṃ, yadantaraṃ assasitvā vā passasāmi. Passasitvā vā assasāmi, bhagavato sāsanaṃ
manasi kareyyaṃ, bahuṃ vata me kataṃ assā, ti

(5, 6) Ime vuccanti bhikkhave bhikkhū appamattā viharanti tikkhaṃ maraṇasatiṃ bhāventi
āsavānaṃ khayāya.

Tasmātiha bhikkhave evaṃ sikkhitabbaṃ: appamattā viharissāma, tikkhaṃ maraṇasatiṃ
bhāvessāma āsavānaṃ khayāyāti. Evaṃ hi vo bhikkhave sikkhitabbanti.
[BJT Page 046] [\x 46/]
6. 1. 2. 10.
(Dutiya maraṇasati suttaṃ)

20. Ekaṃ samayaṃ bhagavā nādike viharati giñjakāvasathe. Tatra kho bhagavā bhikkhu
āmantesi: maraṇasati bhikkhave bhāvitā bahulīkatā mahapphalā hoti mahānisaṃsā
amatogadhā amatapariyosānāti.

Kathaṃ bhāvitā ca bhikkhave maraṇasati kathaṃ bahulīkatā mahapphalā hoti mahānisaṃsā
amatogadhā amatapariyosānā?

(1) Idha bhikkhave bhikkhu divase nikkhante rattiyā patihitāya1 iti paṭisañcikkhati: "bahukā
kho me paccayā maraṇassa: ahi vā maṃ ḍaseyya, vicchiko vā maṃ ḍaseyya, satapadī vā
maṃ ḍaseyya, tena me assa kālakiriyā2 so mamassa antarāyo. Upakkhalitvāvāhaṃ
papateyyaṃ, bhattaṃ vāpi me3 bhuttaṃ byāpajjeyya, pittaṃ vā me [PTS Page 307] [\q 307/]
kuppeyya, semhaṃ vā me kuppeyya, satthakā vā me vātā kuppeyyuṃ, tena me assa
kālakiriyā. So mamassa antarāyo"ti.

(2) Tena bhikkhave bhikkhunā iti paṭisañcikkhitabbaṃ: " atthi nu kho me pāpakā akusalā
dhammā appahīnā ye me assu rattiṃ kālaṃ karontassa antarāyāyā"ti. Sace bhikkhave
bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti: " atthi me pāpakā akusalā dhammā appahīnā ye me
assu rattiṃ kālaṃkarontassa antarāyāyā"ti, tena bhikkhave bhikkhunā tesaṃyeva pāpakānaṃ
akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya adhimatto chando ca vāyāmo ca ussāho ca ussoḷhi ca
appaṭivāni ca sati ca sampajaññañca karaṇiyyāva. Seyyathāpi bhikkhave ādittacelo vā
ādittasīso vā tasseva celassa vā sīsassa vā nibbāpanāya adhimattaṃ chandañca vāyāmañca
ussāhañca ussoḷhīñca appaṭivāniñca satiñca sampajaññañca kareyya, evameva kho
bhikkhave tena bhikkhunā tesaṃ yeva pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya
adhimatto chando ca vāyāmo ca ussāho ca ussoḷhī ca appaṭivāni ca sati ca sampajaññañca
karaṇīyā.

(3) Sace pana bhikkhave bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti: " natthi me pāpakā akusalā
dhammā appahīnā ye me assu rattiṃ kālaṃ karontassa antarāyāyā"ti, tena bhikkhave
bhikkhunā teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ ahorattānusikkhinā kusalesu dhammesu.

(4) Idha pana bhikkhave bhikkhu rattiyā nikkhantāya divase patihite4 iti paṭisañcikkhati: "
bahukā me paccayā maraṇassa: ahi vā maṃ ḍaseyya, vicchiko vā maṃ ḍaseyya, satapadī vā
maṃ ḍaseyya, tena me assa kālakiriyā, so mamassa antarāyo. Upakkhilitvā vāhaṃ
papateyyaṃ bhattaṃ vā me bhuttaṃ byāpajjeyya, pittaṃ vā me kuppeyya, semhaṃ vā me
kuppeyya, satthakā me vātā kuppeyyuṃ, tena me assa kālakiriyā, so mamassa antarāyo"
1 Patigatāva machasaṃ 2 kālaṃkiriyā machasaṃ 3 bhattaṃ vā me machasaṃ 4 patigate
machasaṃ

[BJT Page 048] [\x 48/]
(5) Tena bhikkhave bhikkhunā iti paṭisañcikkhitabbaṃ: " [PTS Page 308] [\q 308/] atthi
nu kho me pāpakā akusalā dhammā appahīnā, ye me assu divā kālaṃ karontassa
antarāyāyā"ti,

Sace bhikkhave bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti: "atthi me pāpakā akusalā dhammā
appahīnā, ye me assu divā kālaṃ karontassa antarāyāyā"ti, tena bhikkhave bhikkhunā
tesaññeva pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya adhimatto chando ca vāyāmo ca
ussāho ca ussoḷhi ca appaṭivāni ca sati ca sampajaññañca karaṇīyyā. Seyyathāpi bhikkhave
ādittacelo vā ādittasīso vā tasseva celassa vā sīsassa vā nibbāpanāya adhimattaṃ chandañca
vāyāmañca ussāhañca ussoḷhiñca appaṭivāniñca satiñca sampajaññañca kareyya, evameva
kho bhikkhave tena bhikkhunā tesaṃyeva pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya
adhimatto chando ca vāyāmo ca ussāho ca ussoḷhi ca appaṭivāni ca sati ca sampajaññañca
karaṇīyā.

(6) Save pana bhikkhave bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ jānāti: "natthi me pāpakā akusalā
dhammā appahīnā ye me assu divā kālaṃ karontassa antarāyāyā"ti, tena bhikkhave
bhikkhunā teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ ahorattānusikkhinā kusalesu dhammesu.
Evaṃ bhāvitā kho bhikkhave maraṇasati evaṃ bahulīkatā mahapphalā hoti mahānisaṃsā
amatogadhā amatapariyosānāti.

Sārāṇīya vaggo dutiyo

Tassuddānaṃ

Dve sārāṇīya nissāraṇīyaṃ 1 bhaddakaṃ anutappiyaṃ
Nakulakusalā macchaṃ dve ca honti maraṇasatinā dasāti. 2
1Deva sārāṇīyo mettaṃsīmu. 2 Nakulaṃ soppamacchā ca dve honti maraṇassatītī
machasaṃ.

[BJT Page 050] [\x 50/]
3. Anuttariya vaggo
6. 1. 3. 1.
(Sāmagāmaka suttaṃ)
21. [PTS Page 309] [\q 309/] ekaṃ samayaṃ bhagavā sakkesu viharati sāmagāmake
pokkharaṇīyāyaṃ.
Atha kho aññatarā devatā abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ
Pokkharaṇīyaṃ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ
abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhitā kho sā devatā bhagavantaṃ etadavoca:
Tayome bhante dhammā bhikkhuno parihānāya saṃvattanti. Katame tayo:
Kammārāmatā, bhassārāmatā, niddārāmatā ime kho bhante tayo dhammā bhikkhuno
parihānāya saṃvattantīti.
Idamavoca sā devatā. Samanuñño satthā ahosi. Atha kho sā devatā samanuñño me satthāti
bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tatthevantaradhāyī.

Atha kho bhagavā tassā ratatiyā accayena bhikkhū āmantesi. Imaṃ bhikkhave rattiṃ aññatarā
devatā abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ pokkharaṇīyaṃ obhāsetvā
yenāhaṃ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi, ekamantaṃ
ṭhitā kho bhikkhave sā devatā maṃ etadavoca.

"Tayome bhante dhammā bhikkhuno parihānāya saṃvattanti. Katame tayo: kammārāmatā,
bhassārāmatā, niddārāmatā. Ime kho bhante tayo dhammā bhikkhuno parihānāya
saṃvattantī"ti.

Idamavoca bhikkhave sā devatā. Idaṃ vatvā maṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā
tatthevantaradhāyi.

Tesaṃ vo bhikkhave alābhā tesaṃ vo dulladdhā1 ye vo devatāpi jānanti kusalehi dhammehi
parihānāya2 saṃvattamāne.

Aparepi bhikkhave tayo parihāniye dhamme desissāmi taṃ suṇātha sādhukaṃ
manasikarotha bhāsissāmiti evaṃ bhanteti kho te bhikkhu bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā
etadavoca:
[PTS Page 310] [\q 310/] katame ca bhikkhave tayo parihāniyā dhammā:
saṃgaṇikārāmatā, dovacassatā, pāpamittatā.
Ime kho bhikkhave tayo parihāniyā dhammā.

Ye hi keci bhikkhave atītamaddhānaṃ parihāyiṃsu kusalehi dhammehi, sabbe te imeheva
chahi dhammehi parihāyiṃsu kusalehi dhammehi. Yehi keci bhikkhave anāgatamaddhānaṃ
parihāyissanni kusalehi dhammahi. Sabbe te imeheva chahi dhammehi parihāyissanti
kusalehi dhammehi.
Yehi keci bhikkhave etarahi parihāyanti kusalehi dhammehi, sabbe te imeheva chahi
dhammehi parihāyanti kusalehi dhammehiti. 1 Tesaṃ dulladdhaṃ machasaṃ 2
parihāyamāne machasaṃ.

[BJT Page 052] [\x 52/]
6. 1. 3. 2.
(Aparihānīyadhamma suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

22. Chayime bhikkhave aparihāniye dhamme desissāmi, taṃ suṇātha sādhukaṃ
manasikarotha bhāsissāmiti, evaṃ bhanteti kho te bhikkhu bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā
etadavoca: katame ca te bhikkhave cha aparihāniyā dhammā

Na kammārāmatā, na bhassārāmatā, na niddārāmatā, na saṅgaṇikārāmatā, sovacassatā,
kalyāṇamittatā. Ime kho bhikkhave cha aparihāniyā dhammā.

Ye hi keci bhikkhave atītamaddhānaṃ na parihāyiṃsu kusalehi dhammehi, sabbe te imeheva
chahi dhammehi na parihāyiṃsu kusalehi dhammehi. Ye hi keci bhikkhave
anāgatamaddhānaṃ na parihāyissanti kusalehi dhammehi, sabbe te imeheva chahi
dhammehi na parihāyissanti. Kusalehi dhammehi, ye hi keci bhikkhave etarahi na
parihāyanti kusalehi dhammehi, sabbe te imeheva chahi dhammehi na parihāyanti kusalehi
dhammehī, ti.

6. 1. 3. 3.
(Bhaya suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

23. Bhayanti bhikkhave kāmānametaṃ adhivacanaṃ, dukkhanti bhikkhave kāmānametaṃ
adhivacanaṃ. Rogoti bhikkhave kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Gaṇḍoti [PTS Page 311] [\q
311/] bhikkhave kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Saṅgoti bhikkhave kāmānametaṃ
adhivacanaṃ. Paṅkoti bhikkhave kāmānametaṃ adhivacanaṃ.
Kasmā ca bhikkhave bhayanti kāmānametaṃ adhivacanaṃ? Kāmarāgarattāyaṃ bhikkhave
chandarāgavinibaddho diṭṭhadhammikāpi bhayā na parimuccati, samparāyikāpi bhayā na
parimuccati. Tasmā bhayanti kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Kasmā ca bhikkhave dukkhanti
kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Rogoti bhikkhave kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Gaṇḍoti
bhikkhave kāmānametaṃ adhivacanaṃ, saṅgoti bhikkhave kāmānametaṃ adhivacanaṃ.
Paṅkoti kāmānametaṃ adhivacanaṃ. ?Kāmarāgarattāyaṃ bhikkhave chandarāgavinibaddho
diṭṭhadhammikāpi paṅkā na parimuccati, samparāyikāpi paṅkā na parimuccati. Tasmā
paṅkoti kāmānametaṃ adhivacananti.

5. Bhayaṃ dukkhaṃ ca rogo ca gaṇḍo saṅgo paṅko ca ubhayaṃ
Ete kāmā pavuccanti yattha satto puthujjano.

6. Upādāne bhayaṃ disvā jātimaraṇasambhave
Anupādā vimuccanti jātimaraṇa saṅkhaye.

7. Te khemappattā sukhino diṭṭhadhammābhinibbutā
Sabbaverabhayātītā1 sabbadukkhaṃ upaccagunti.
1Sabbe vera bhayātītā syā.

[BJT Page 054] [\x 54/]
6. 1. 3. 4
(Himavanta suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
24. Chahi bhikkhave dhammehi samantāgato bhikkhu himavantaṃ pabbata rājaṃ padāleyya,
ko pana vādo chavāya avijjāya.
Katamehi chahi.
Idha bhikkhave bhikkhū samādhissa samāpattikusalo hoti. Samādhissa ṭhitikusalo hoti.
Samādhissa vuṭṭhānakusalo hoti. Samādhissa kallatā kusalo1 hoti. Samādhissa gocarakusalo
hoti. Samādhissa abhinīhārakusalo hoti.

[PTS Page 312] [\q 312/] imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu
himavantaṃ pabbatarājaṃ padāleyya. Ko pana vādo chavāya avijjāyāti.

6. 1. 3. 5.
(Anussatiṭṭhāna suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

25. Chayimāni bhikkhave anussati ṭhānāni.
Katamāni cha.
(1). Idha bhikkhave ariyasāvako tathāgataṃ anussarati:"itipi so bhagavā arahaṃ sammā
sambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidu anuttaro purisadammasārathī satthā
devamanussānaṃ buddho bhagavāti.

Yasmiṃ bhikkhave samaye ariyasāvako tathāgataṃ anussarati, nevassa tasmiṃ samaye
Rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti. Na dosapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti. Na mohapariyuṭṭhitaṃ
cittaṃ hoti. Ujugatamevassa tasmiṃ samaye cittaṃ hoti. Nikkhantaṃ muttaṃ vuṭṭhitaṃ
gedhamhā. Gedhoti kho bhikkhave pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacanaṃ. Idampi kho
bhikkhave ārammaṇaṃ karitvā evamidhekacce sattā visujjhanti.

(2) Puna ca paraṃ bhikkhave ariyasāvako dhammaṃ anussarati: "svākkhāto bhagavatā
dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehi passiko opanayiko paccattaṃ veditabbo viññuhīti. "
Yasmiṃ bhikkhave samaye ariyasāvako dhammaṃ anussarati. Nevassa tasmiṃ samaye
rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ
hoti, ujugatamevassa tasmiṃ samaye cittaṃ hoti, nikkhantaṃ muttaṃ vuṭṭhitaṃ gedhamhā.
Gedhoti kho bhikkhave pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacanaṃ. Idampi kho bhikkhave
āramamaṇaṃ karitvā evamidhekacce sattā visujjhanti.

1Kalalita kusalo hoti sīmu.

[BJT Page 056] [\x 56/]
Puna ca paraṃ bhikkhave ariyasāvako saṅghaṃ anussarati: "supaṭipanno bhagavato
sāvakasaṅgho ujupaṭipanno bhagavato sāvaka saṅgho ñāyapaṭipanno bhagavato sāvaka
saṅgho sāmīcipaṭipanno bhagavato sāvaka saṅgho yadidaṃcattārī purisa yugāni aṭṭha
purisapuggalā esa bhagavato sāvaka saṅgho āhuneyyo pāhuneyyo dakkhiṇeyyo aṃjali
karaṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassāti". Yasmiṃ bhikkhave samaye ariyasāvako
saṅghaṃ anussarati, nevassa tasmiṃ samaye rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti. Na
dosapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, ujugatamevassa tasmiṃ
samaye citataṃ hoti, nikkhantaṃ muttaṃ vuṭṭhitaṃ gedhamhā. Gedhoti kho bhikkhave
pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacanaṃ. Idampi kho bhikkhave ārammaṇaṃ karitvā
evamidhekacce sattā visujjhanti.

Puna ca paraṃ bhikkhave ariyasāvako attano sīlāni anussarati: akhaṇḍāni acchiddāni
asabalāni akammāsāni bhujissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṃvattanikāni.
Yasmiṃ bhikkhave samaye ariyasāvako sīlaṃ anussarati. Nevassa tasmiṃ samaye
rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti , na mohapariyuṭṭhitaṃ
cittaṃ hoti. Ujugatamevassa tasmiṃ samaye citataṃ hoti, nikkhantaṃ muttaṃ vuṭṭhitaṃ
gedhamhā. Gedhoti kho bhikkhave pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacanaṃ.
Idampi kho bhikkhave ārammaṇaṃ karitvā evamidhekacce sattā visujjhanti.

Puna ca paraṃ bhikkhave ariyasāvako attano cāgaṃ anussarati: " lābhā vata me suladdhaṃ
vata me yohaṃ macceramala pariyuṭhitāya pajāya vigatamalamaccherena cetasā viharāmi
muttacāgo payatapāṇī vossaggarato yācayogo dānasaṃvibhāgarato"ti. Yasmiṃ bhikkhave
samaye ariyasāvako cāgaṃ anussarati. Nevassa tasmiṃ samaye rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti,
na dosapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti. Ujugatamevassa
Tasmiṃ samaye cittaṃ hoti, nikkhantaṃ muttaṃ vuṭṭhitaṃ gedhamhā. Gedhoti kho
bhikkhave pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacanaṃ. Idampi kho bhikkhave ārammaṇaṃ
karitvā evamidhekacce sattā visujjhanti.

Puna ca paraṃ bhikkhave ariyasāvako devatā anussarati: santi devā cātummahārājikā, santi
devā tāvatiṃsā, santi devā yāmā, santi devā tusitā, santi devā nimmāṇaratino, santi devā
paranimmitavasavattino, santi devā [PTS Page 314] [\q 314/] brahmakāyikā, santi devā
tatuttariṃ yathārūpāya saddhāya samannāgatā tā devatā ito cutā tattha uppannā, mayhampi
tathārūpā saddhā saṃvijjati, yathārūpena sīlena yathārūpena sutena yathārūpena cāgena
yathārūpāya paññāya samannāgatā tā devatā ito cutā tattha uppannā, mayhampi tathā rūpā
paññā saṃvijjati"ti. Yasmiṃ bhikkhave samaye ariyasāvako attano ca tāsaṃ ca devatānaṃ
saddhañca sutañca cāgañca paññañca anussarati, nevassa tasmiṃ samaye rāgapariyuṭṭhitaṃ
cittaṃ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti,
ujugatamevassa tasmiṃ samaye cittaṃ hoti, nikkhantaṃ muttaṃ vuṭṭhitaṃ gedhamhā.
Gedhoti kho bhikkhave pañcantetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacanaṃ. Idampi kho bhikkhave
ārammaṇaṃ karitvā evamidhekacce sattā visujjhanti. Imāni kho bhikkhave cha anussati
ṭhānānīti,
[BJT Page 058] [\x 58/]
6. 1. 3. 6
(Mahākaccāna suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
26. Tatra kho āyasmā mahā kaccāno bhikkhu āmantesi, āvuso bhikkhavoti. Āvusoti kho te
bhikkhu āyasmato mahā kaccānassa paccassosuṃ. Āyasmā mahā kaccāno etadavoca:
Acchariyaṃ āvuso abbhūtaṃ āvuso yāva subhāsitaṃ cidaṃ1 tena bhagavatā jānatā passatā
arahatā sammāsambuddhena sambādhe okāsādhigamo anubuddho sattānaṃ visuddhiyā
sokapariddavānaṃ samatikkamāya dukkhadomanassānaṃ atthaṅgamāya ñāyassa
adhigamāya. Nibbānassa sacchikiriyāya yadidaṃ cha anussatiṭṭhānāni katamāni cha.

(1) Idhāvuso ariyasāvako tathāgataṃ anussarati " itipi so bhagavā arahaṃ sammā sambuddho
vijjācaraṇasampanno sugato lokavidu anuttaro purisa damma sārathī satthā dve
manussānaṃ buddho bhagavā"ti, yasmiṃ āvuso samaye ariyasāvako tathāgataṃ anussarati
nevassa tasmiṃ samaye rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na
[PTS Page 315] [\q 315/] mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, ujugatamevassa tasmiṃ samaye
cittaṃ hoti, nikkhantaṃ muttaṃ vuṭṭhitaṃ gedhamhā " gedho, ti kho āvuso pañcannetaṃ
kāmaguṇānaṃ adhivacanaṃ. Sa kho so āvuso ariyasāvako sabbaso ākāsasamena cetasā
viharati, vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjhena2. Idampi kho āvuso
ārammaṇaṃ karitvā evamidhekacce sattā visuddhidhammā bhavanti.

(2) Puna ca paraṃ āvuso ariyasāvako dhammaṃ anussarati: " svākkhāto bhagavatā dhammo
sandiṭṭhiko akāliko ehi passikho opanayikho paccattaṃ veditabbo viññuhī"tī. Yasmiṃ āvuso
samaye ariyasāvako dhammaṃ anussarati, nevassa tasmiṃ samaye rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ
hoti, na dosapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, ujugatamevassa
tasmiṃ samaye citataṃ hoti, nikkhantaṃ muttaṃ vuṭṭhitaṃ gedhamhā. "Gedho, ti kho āvuso
pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacanaṃ. Sa kho so āvuso ariyasāvako sabbaso ākāsasamena
cetasā viharati vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjhena. Idampi kho āvuso
ārammaṇaṃ karitvā evamidhekacce sattā visuddhidhammā bhavanti.

1 Yāvañcidaṃ machasaṃ 2 avyāpajjena katthaci,
[BJT Page 060] [\x 60/]
(3) Puna ca paraṃ āvuso ariyasāvako saṅghaṃ anussarati. " Supaṭipanno bhagavato
sāvakasaṅgho, ujupaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho, ñāyapaṭipanno bhagavato
sāvakasaṅgho, sāmīcipaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho yadidaṃ cattāri purisayugāni
aṭṭhapurisapuggalā, esa bhagavato sāvakasaṅgho āhuneyyo, pāhuneyyo, dakkhiṇeyyo,
añjalikaraṇīyo, anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassā"ti. Yasmiṃ āvuso samaye ariyasāvako
saṅghaṃ anussarati nevassa tasmiṃ samaye rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na
dosapariyaṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti. Ujugatamevassa tasmiṃ
samaye cittaṃ hoti, nikkhantaṃ muttaṃ vuṭṭhitaṃ gedhamhā. "Gedho, ti kho āvuso
pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacanaṃ. Sa kho so āvuso ariyasāvako sabbaso ākāsasamena
cetasā viharati vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjhena. Idampi kho āvuso
[PTS Page 316] [\q 316/] ārammaṇaṃ karitvā evamidhekacce sattā visuddhidhammā
bhavanti.
Puna ca paraṃ āvuso ariyasāvako attano sīlāni anussarati akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni
akammāsāni samādhisaṃvattanikāni. Yasmiṃ āvuso samaye ariyasāvako attano sīlaṃ
anussarati. Nevassa tasmiṃ samaye rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṃ
citataṃ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti. Ujugatamevessa tasmiṃ samaye citataṃ hoti
nikkhantaṃ muttaṃ vuṭṭhitaṃ gedhamhā. "Gedho, ti kho āvuso pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ
adhivacanaṃ. Sa kho so āvuso ariyasāvako sabbaso akāsasamena cetasā viharati vipulena
mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjhena. Idampi kho āvuso ārammaṇaṃ karitvā
evamidhekacce sattā visuddhidhammā bhavanti.

(5) Puna ca paraṃ āvuso ariyasāvako attano cāgaṃ anussarati: " lābhā vata me, suladdhaṃ
vata me, yohaṃ maccheramalapariyuṭhitāya pajāya vigata malamaccherena cetasā viharāmi
muttacāgo payatapāṇī vossaggarato yācayogo dānasaṃvibhāgarato"ti. Yasmiṃ āvuso samaye
ariyasāvako attano cāgaṃ anussarati, nevassa tasmiṃ samaye rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti,
na dosapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti. Na mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti. Ujugatamevassa tasmiṃ
samaye cittaṃ hoti. Nikkhantaṃ muttaṃ vuṭṭhitaṃ gedhamhā. "Gedhoti" kho āvuso
pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacanaṃ. Sa kho so āvuso ariyasāvako sabbaso ākāsasamena
cetasā viharati vipulena mahaggatena appamānena averena abyāpajjhena. Idampi kho āvuso
ārammaṇaṃ karitvā evamidhekacce sattā visuddhidhammā bhavanti.

(6) Puna ca paraṃ āvuso ariyasāvako devatā anussarati: " santi devā cātummahārājikā, santi
devā tāvatiṃsā, santi devā yāmā, santi devā tusitā, santi devā nimmāṇaratino, santi devā
paranimmitavasavattino, santi devā brahmakāyikā, santi devā tatuttariṃ, yathā rūpāya
saddhāya samannāgatā tā devatā ito cutā tattha uppannā, mayhampi tathārūpā saddhā
saṃvijjati. Yathārūpena sīlena [PTS Page 317] [\q 317/] yathārūpena sutena yathārūpena
cāgena yathārūpāya paññāya samannāgatā tā devatā ito cutā tattha uppannā, mayhampi
tathārūpā paññā saṃvijjatīti. Yasmiṃ āvuso samaye āriyasāvako attano ca tāsañca devatānaṃ
saddhañca sīlañca sutañca cāgañca paññañca anussarati, nevassa tasmiṃ samaye
rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ
hoti. Ujugatamevassa tasmiṃ samaye cittaṃ hoti. Nikkhantaṃ muttaṃ vuṭṭhitaṃ gedhamhā.
"Gedho, ti kho āvuso pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacanaṃ. Sa kho so āvuso ariyasāvako
sabbaso ākāsasamena cetasā viharati vipulena mahaggatena appamāṇena averena
abyāpajjhena. Idampi kho āvuso ārammaṇaṃ karitvā evamidhekacce sattā visuddhidhammā
bhavanti

[BJT Page 062] [\x 62/]

Acchariyaṃ āvuso abbhūtaṃ āvuso yāvañcidaṃ tena bhagavatā jānatā passatā arahatā
sammāsambuddhena sambādhe okāsādhigamo anubuddho sattānaṃ visuddhiyā
sokapariddavānaṃ samatikkamāya dukkhadomanassānaṃ atthagamāya ñāyassa adhigamāya
nibbānassa sacchikiriyāya yadidaṃ imāni cha anussati ṭhānānīti.

6. 1. 3. 7.
(Paṭhamasamaya suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

27. Atha kho aññataro bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ
abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca:
kati nu kho bhante samayā manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṃ.

Chayime bhikkhu samayā manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṃkamituṃ.
Katame cha:

(1) Idha bhikkhu yasmiṃ samaye bhikkhu kāmarāgapariyuṭṭhitena cetasā viharati,
kāmarāgaparetena, uppannassa ca [PTS Page 318] [\q 318/] kāmarāgassa nissaraṇaṃ
yathābhūtaṃ nappajānāti, tasmiṃ samaye manobhāvanīyo bhikkhū upasaṅkamitvā evamassa
vacanīyo: " ahaṃ pakhā āvuso kāmarāgapariyuṭṭhitena cetasā viharāmi kāmarāgaparetena.
Uppannassa ca kāmarāgassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāmi. Sādhu vata me āyasmā
kāmarāgassa pahānāya dhammaṃ desetū"ti. Tassa manobhāvanīyo bhikkhu kāmarāgassa
pahānāya dhammaṃ deseti. Ayaṃ bhikkhu paṭhamo samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno
dassanāya upasaṅkamituṃ.
(2) Puna ca paraṃ bhikkhū, yasmiṃ samaye bhikkhu vyāpādapariyuṭṭhitena cetasā viharati
vyāpādaparetena, uppannassa ca vyāpādassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, tasmiṃ
samaye manobhāvanīyo bhikkhu upasaṅkamitvā evamassa vacanīyo: " ahaṃ kho āvuso
vyāpādapariyuṭṭhitena cetasā viharāmi vyāpādaparetena. Uppannassa ca vyāpādassa
nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāmi. Sādhu vata me āyasmā vyāpādassa pahānāya
dhammaṃ desetū"tī. Tassa manobhāvanīyo bhikkhū vyāpādassa pahānāya dhammaṃ deseti.
Ayaṃ bhikkhu dutiyo samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasakamituṃ.
[BJT Page 064] [\x 64/]
(3) Puna ca paraṃ bhikkhu, yasmiṃ samaye bhikkhu thinamiddhapariyuṭṭhitena cetasā
viharati thinamiddhaparetena, uppannassa ca thīnamiddhassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ
nappajānāti, tasmiṃ samaye manobhāvanīyo bhikkhu upasaṅkamitvā evamassa vacanīyo:
" ahaṃ kho āvuso thīnamiddhapariyuṭṭhitena cetasā viharāmi thīnamiddhaparetena.
Uppanassa ca thīnamiddhassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāmi. Sādhu vata me āyasmā
thīnamiddhassa pahānāya dhammaṃ desetu"ti. Tassa manobhāvanīyo bhikkhu
thīnamiddhassa pahānāya dhammaṃ deseti. Ayaṃ bhikkhū tatiyo samayo
manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṃ.

(4) Puna ca paraṃ bhikkhu, yasmiṃ samaye bhikkhu uddhaccakukkucca pariyuṭṭhitena
cetasā viharati uddhaccakukkuccaparetena, uppannassa ca uddhaccakukkucassa nissaraṇaṃ
yathābhūtaṃ nappajānāti, tasmiṃ
Samaye manobhāvanīyo bhikkhu upasaṅkamitvā evamassa vacanīyo: " ahaṃ kho āvuso
uddhaccakukkuccapariyuṭṭhitena cetasā viharāmi uddhaccakukkucca paretena. Uppanassa
ca [PTS Page 319] [\q 319/] uddhaccakukkuccassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāmi.
Sādhu vata me āyasmā uddhaccakukkuccassa pahānāya dhammaṃ desetu"ti. Tassa
manobhāvanīyo bhikkhu uddhaccakukkuccassa pahānāya dhammaṃ deseti. Ayaṃ bhikkhū
catuttho samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṃ.

(5) Puna ca paraṃ bhikkhu, yasmiṃ samaye bhikkhu vicikicchāpariyuṭṭhitena cetasā viharati,
vicikicchāparetena, uppannāya, vicikicchāya nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, tasmiṃ
samaye manobhāvanīyo bhikkhu upasaṅkamitvā evamassa vacanīyo:"ahaṃ kho āvuso
vicikicchāpariyuṭṭhitena cetasā viharāmi, vicikicchāparetena. Uppannāya ca vicikicchāya
nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāmi. Sādhu vata me āyasmā vicikicchāya pahānāya
dhammaṃ desetū "ti. Tassa manobhāvanīyo bhikkhū vicikicchāya pahānāya dhammaṃ
deseti. Ayaṃ bhikkhu pañcamo samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya
upasaṅkamituṃ.
(6) Puna ca paraṃ bhikkhu, yasmiṃ samaye bhikkhu yannimittaṃ āgamma yaṃ nimittaṃ
manasikaroto anantarā1 āsavānaṃ khayo hoti, taṃ nimittaṃ na jānāti, na passati, tasmiṃ
samaye manobhāvanīyo bhikkhu upasaṅkamitvā evamassa vacanīyo: "ahaṃ kho āvuso yaṃ
nimittaṃ āgamma yaṃ nimittaṃ manasikaroto anantarā āsavānaṃ khayo hoti, taṃ nimittaṃ na
jānāmi, na passāmi. Sādhu vata me āyasmā āsavānaṃ khayāya dhammaṃ desetu"ti. Tassa
manobhāvanīyo bhikkhu āsavānaṃ khayāya dhammaṃ deseti. Ayaṃ bhikkhu chaṭṭho
samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṃ. Ime kho bhikkhu cha
samayā manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamitunti.

1Antarā sīmu

[BJT Page 066] [\x 66/]
6. 1. 3. 8.
(Dutiyasamaya suttaṃ)
28. [PTS Page 320] [\q 320/] ekaṃ samayaṃ sambulā therā bhikkhu bārāṇasiyaṃ
viharanti isipatane migadāye. Atha kho tesaṃ therānaṃ bhikkhūnaṃ pacchābhattaṃ
piṇḍapātapaṭikkantānaṃ maṇḍalamāle sannipatitānaṃ sannisinnānaṃ ayamantarā kathā
udapādi: " ko nu kho āvuso samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya
upasaṅkamitunti"

Evaṃ vutte aññataro bhikkhu te bhikkhu etadavoca: yasmiṃ āvuso samaye manobhāvanīyo
bhikkhū pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto pāde pakkhāletvā nisinno hoti. Pallaṅkaṃ
ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā, so samayo
manobhāvanīyassa bhikkhūno dassanāya upasaṅkamitunti.

Evaṃ vutte aññataro bhikkhū taṃ bhikkhuṃ etadavoca: na kho āvuso so samayo
manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṃ. Yasmiṃ āvuso samaye
manobhāvanīyo bhikkhu pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto pāde pakkhāletvā nisinno
hoti pallaṅkaṃ ābhūjitvā ujuṃ kāyaṃ paṇīdhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā,
cārittakilamathopissa tasmiṃ samaye appaṭippassaddho hoti, bhattakilamathopissa tasmiṃ
samaye appaṭippassaddho hoti. Tasmā na kho so asamayo manobhāvanīyassa bhikkhuno
dassanāya upasaṅkamituṃ. Yasmiṃ āvuso samaye [PTS Page 321] [\q 321/]
manobhāvanīyo bhikkhū sāyanhasamayaṃ patisallānā vuṭṭhito vihārapacchāyāyaṃ nisinno
hoti pallaṅkaṃ ābhūjitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā, so samayo
manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamitunti.

Evaṃ vutte aññataro bhikkhu taṃ bhikkhuṃ etadavoca: na kho āvuso so samayo
manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṃ. Yasmiṃ āvuso samaye
manobhāvanīyo bhikkhu sāyanahasamayaṃ patisallānā vuṭṭhito vihārapacchāyāyaṃ nisinno
hoti pallaṅkaṃ ābhūjitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā, yadevassa
divā samādhi nimittaṃ manasikataṃ hoti, tadevassa tasmiṃ samaye samudācarati. Tasmā na
kho so samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṃ. Yasmiṃ āvuso
samaye manobhāvanīyo bhikkhu rattiyā paccusasamayaṃ paccuṭṭhāya nisinno hoti
pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā, so samayo
manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamitunti.

Evaṃ vutte aññataro bhikkhu taṃ bhikkhuṃ etadavoca: na kho āvuso so samayo
manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṃ. Yasmiṃ āvuso samaye
manobhāvanīyo bhikkhu rattiyā paccusasamayaṃ paccuṭṭhāya nisinno hoti pallaṅkaṃ
ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā, ojaṭṭhāyissa tasmiṃ
samaye kāyeṃ hoti. Phāsussa hoti buddhānaṃ sāsanaṃ manasikātuṃ. Tasmā so samayo
manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamitunti.
[BJT Page 068] [\x 68/]
Evaṃ vutte āyasmā mahākaccāno there bhikkhū etadavoca: "sammukhā metaṃ āvuso
bhagavato sutaṃ, sammukhā paṭiggahītaṃ"
"Chayime bhikkhū, samayā manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamituṃ.
Katame cha:
(1) Idha bhikkhu, yasmiṃ samaye bhikkhu sāmarāgapariyuṭṭhitena cetasā viharati
kāmarāgaparetena, uppannassa ca kāmarāgassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Tasmiṃ
samaye manobhāvanīyo bhikkhu upasaṅkamitvā evamassa vacaniyo: ahaṃ kho āvuso
kāmarāgapariyuṭṭhitena cetasā viharāmi kāmarāgaparetena, uppannassa ca kāmarāgassa
nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāmi. Sādhu [PTS Page 322] [\q 322/] vata me āyasmā
kāmarāgassa pahānāya dhammaṃ desetūti. Tassa manobhāvanīyo bhikkhu kāmarāgassa
pahānāya dhammaṃ deseti. Ayaṃ bhikkhū, paṭhamo samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno
dassanāya upasaṅkamituṃ.

(2) Puna ca paraṃ bhikkhu, yasmiṃ samaye bhikkhu vyāpādapariyuṭṭhitena cetasā viharati
vyāpādaparetena, puna ca paraṃ bhikkhu, yasmiṃ samaye bhikkhu
thīnamiddhapariyuṭṭhitena cetasā viharati thīnamiddhaparetena, puna ca paraṃ bhikkhu,
yasmiṃ samaye bhikkhu uddhaccakukkucca pariyuṭṭhitena cetasā viharati puna ca paraṃ
bhikkhu, yasmiṃ samaye bhikkhu vicikicchāpariyuṭṭhitena cetasā viharati vicikicchā
paretena, yaṃ nimittaṃ āgamma yaṃ nimittaṃ manasikaroto anantarā āsavānaṃ khayo hoti,
taṃ nimittaṃ na jānāti, na passati. Tasmiṃ samaye manobhāvanīyo bhikkhu upasaṅkamitvā
evamassa vacanīyo: ahaṃ ko āvuso yaṃ nimittaṃ āgamma yaṃ nimittaṃ manasikaroto
anantarā āsavānaṃ khayo hoti, taṃ nimittaṃ na jānāmi, na passāmi. Sādhu vata me āyasmā
āsavānaṃ khayāya dhammaṃ desetūti. Kassa manobhāvanīyo bhikkhu āsavānaṃ khayāya
dhammaṃ deseti. Ayaṃ bhikkhu chaṭṭho samayo manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya
upasaṅkamituṃ.

Sammukhā metaṃ āvuso bhagavato sutaṃ, sammukhā paṭiggahītaṃ: ime kho bhikkhu, cha
samayā manobhāvanīyassa bhikkhuno dassanāya upasaṅkamitunti.

6. 1. 3. 9
(Udāyi suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
29. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ udāyiṃ āmantesi:
" Kati nu kho udāyi, anussatiṭṭhānānī?" Ti evaṃ vutte āyasmā udāyi tuṇhī ahosi.
Dutiyampi kho bhagavā āyasmantaṃ udāyiṃ āmantesi. " Kati nu kho udāyi,
anussatiṭṭhānānī?"Ti. Dutiyampi kho āyasmā udāyi tuṇhī ahosi. Tatiyampi kho bhagavā
āyasmantaṃ udāyiṃ āmantesi. " Kati nu kho udāyi, anussatiṭṭhānānī?"Ti. Tatiyampi kho
āyasmā udāyi tuṇhī ahosi.

[BJT Page 070] [\x 70/]
Atha kho āyasmā ānando āyasmantaṃ udāyiṃ etadavoca: "satthā taṃ āvuso udāyi,
āmantetī"ti. Suṇomahaṃ1 āvuso ānanda, bhagavato.

[PTS Page 323] [\q 323/] "idha bhante bhikkhu anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati,
seyyathīdaṃ: ekampi jātiṃ, dve'pi jātiyo tisso'pi jātiyo vatasso'pi jātiyo pañca'pi jātiyo dasa'pi
jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattālīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo, jātisatampi
jātisahassampi jātisatasahassampi, anekepi saṃvaṭṭakappe, anekepi vivaṭṭakappe, anekepi
saṃvaṭṭavivaṭṭakappe: "amutrāsiṃ evannāmo, evaṅgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro
evaṃsukhadukkhapaṭisaṃvedī evamāyupariyanto. So tato cuto amutra upapādiṃ. Tatrāpāsiṃ
evannāmo evaṅgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhapaṭisaṃvedī
evamāyupariyanto. So tato vuto idhūpapanno'ti. Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ
pubbenivāsaṃ anussarati. Idaṃ bhante anussatiṭṭhānanti. "

Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi: "aññāsiṃ kho ahaṃ ānanda, nevāyaṃ
udāyi moghapuriso adhicittamanuyutto viharatī"ti.

Kati nu kho ānanda, anussatiṭṭhānānī'ti.

Pañca bhante anussatiṭṭhānāni'ti. Katamāni pañca:

(1) Idha bhante, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ
vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Citakka vicārānaṃ vupasamā
ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ
dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca
sampajāno, sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti upekkhako satimā
sukhavihāri'ti, tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
Idaṃ bhante anussatiṭṭhānaṃ evaṃ bhāvitaṃ evaṃ bahūlīkataṃ diṭṭha
dhammasukhavihārāya saṃvattati.
(2) Puna ca paraṃ bhante, bhikkhu ālokasaññaṃ manasikaroti, divāsaññaṃ adhiṭṭhāti. Yathā
divā tathā rattiṃ, yathā rattiṃ tathā divā, iti vivaṭena cetasā apariyonaddhena sappabhāsaṃ
citataṃ bhāveti.

Idaṃ bhante anussatiṭṭhānaṃ evaṃ bhāvitaṃ evaṃ bahulīkataṃ ñāṇadassanapaṭilābhāya
saṃvattati.

(3) Puna ca paraṃ bhante, bhikkhu imameva kāyaṃ uddhaṃ pādatalā adhokesamatthakā
tacapariyantaṃ pūraṃ nānappakārassa asucino paccavekkhati: atthi imasmiṃ kāye kesā lomā
nakhā dantā taco maṃsaṃ nahāru aṭṭhī aṭṭhimiñjaṃ2 vakkaṃ hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ
pihakaṃ papphāsaṃ antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo
medo assu vasā kheḷo siṅghānikā lasikā muttanti.

Idaṃ bhante anussatiṭṭhānaṃ evaṃ bhāvitaṃ evaṃ bahūlikataṃ kāmarāgassa pahānāya
saṃvattati.

(4) Puna ca paraṃ bhante bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṃ sīvathikāya chaḍḍitaṃ
ekāhamataṃ vā dvīhamataṃ vā [PTS Page 324] [\q 324/] tīhamataṃ vā uddhumātakaṃ
vinīlakaṃ vipubbakajātaṃ. So imameva kāyaṃ evaṃ upasaṃharati: " ayampi kho kāyo evaṃ
dhammo evambhāvi etaṃ anatīto"tī. 3

1 Suṇāmahaṃsīmu. 2 Aṭṭhimiñjā machasaṃ, syā 3 evaṃ anatīto machasaṃ

[BJT Page 072] [\x 72/]
Seyyathāpi vā pana passeyya sarīraṃ sivathikāya chaḍḍitaṃ kākehi vā khajjamānaṃ kulalehi
vā khajjamānaṃ gijjhehi vā khajjamānaṃ suvānehi1 vā khajjamānaṃ sigālehi vā khajjamānaṃ2
vividhehi vā pāṇakajātehi khajjamānaṃ, so imameva kāyaṃ evaṃ upasaṃharati: " ayampi kho
kāyo evaṃ dhammo evaṃ bhāvī etaṃ anatīto"tī.

Seyyathāpi vā pana passeyya sarīraṃ sīvathikāya chaḍḍitaṃ aṭṭhisaṅkhalikaṃ
samaṃsalohitaṃ nahārusambandhaṃ seyyathāpi vā pana passeyya sarīraṃ sīvathikāya
chaḍḍitaṃ aṭṭhikasaṅkhalikaṃ nimmaṃsalohita makkhittaṃ 3 nahārusambandhaṃ seyyathāpi
vā pana passeyya sarīraṃ sīvathikāya chaḍḍitaṃ aṭṭhikasaṅkhalikaṃ apagatamaṃsalohitaṃ
nahārusambandhaṃ. Seyyathāpi vā pana passeyya sarīraṃ sīvathikāya chaḍḍitaṃ aṭṭhikāni
apagatasambandhāni disāvidisāsu vikkhittāni:4 aññena hatthaṭṭhikaṃ aññena pādaṭṭhikaṃ
aññena jaṅghaṭṭhikaṃ aññena ūraṭṭhikaṃ aññena kaṭaṭṭhikaṃ piṭṭhikaṇṭakaṃ6 aññena
sīsakaṭāhaṃ. 7 So imameva kāyaṃ evaṃ upasaṃharati: " ayampi kho kāyo evaṃ dhammo
evaṃ bhāvī etaṃ anatīto"ti.

Seyyathāpi vā pana passeyya sarīraṃ sīvathikāya chaḍḍitaṃ, aṭṭhikāni setāni
saṅkhavaṇṇupanihāni8 seyyathāpi vā pana passeyya sarīraṃ sīvathikāya chaḍḍhitaṃ
aṭṭhikāni puñjakitāni. Seyyathāpi vā pana passeyya sarīraṃ sīvathikāya chaḍḍitaṃ,
terovassikāni9 seyyathāpi vā pana passeyya sarīraṃ sīvathikāya chaḍḍitaṃ, aṭṭhikāni
pūtīni10 cuṇṇakajātāni. So imameva kāyaṃ evaṃ upasaṃharati: [PTS Page 325] [\q 325/]
"ayampi kho kāyo evaṃdhammo evambhāvi etaṃ anatīto"ti.

Idambhante anussatiṭṭhānaṃ evaṃ bhāvitaṃ evaṃ bahulīkataṃ asmimānasamugghātāya
saṃvattati.
(5) Puna ca paraṃ bhante bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva
somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhaṃ asukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ
jhānaṃ upasampajja viharati.
Idaṃ bhante anussatiṭṭhānaṃ evaṃ bhāvitaṃ evaṃ bahulīkataṃ. Anekadhātu paṭivedhāya
saṃvattatī.
Imāni kho bhante pañca anussatiṭṭhānānīti.
Sādhu sādhu ānanda, tena hi tvaṃ ānanda idampi chaṭṭhaṃ anussatiṭṭhānaṃ dhārehi:
(6) Idhānanda bhikkhu satova abhikkamati, satova paṭikkamati, satova tiṭṭhati, satova
nisīdati, satova seyyaṃ kappeti, satova kammaṃ adhiṭṭhāti. Idaṃ ānanda anussatiṭṭhānaṃ
evaṃbhāvitaṃ evaṃ bahulīkataṃ satisampajaññāya saṃvattatīti.
6. 1. 3. 10
(Anuttariya suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
30. Cha imāni bhikkhave anuttariyāni. Katamāni cha:
Dassanānuttariyaṃ savaṇānuttarīyaṃ lābhānuttariyaṃ
Sikyaṃ sikkhānuttariyaṃ pāricariyānuttariyaṃ anussatānuttariyaṃ
1. Supānesīmu. 2. Gijjhehi vā khajjamānaṃ kaṅkehi vā khajjamānaṃ sunakhehi vā
khajjamānaṃ byagghehi vā khajjamānaṃ dīpīhi vā khajjamānaṃ sigālehi vā khajjamānaṃ
machasaṃ 3. Nimmaṃsalohitamakkhitaṃ machasaṃ. [Pts 4.] Disāvidisā vikkhittāni machasaṃ.
5. Kaṭiṭṭhikaṃmachasaṃ. 6. Piṭaṭhiṭṭhikaṃmachasaṃ 7. Aññena pādaṭṭhikaṃ aññena
gopaekaṭṭhikaṃ aññena jaṅghaṭṭhikaṃ aññena ūruṭṭhikaṃ aññena kaṭiṭṭhikaṃ aññena
phāsukaṭṭhikaṃ aññena khandhaṭṭhikaṃ aññena givaṭṭhitaṃ aññena hanukaṭṭhikaṃ aññena
dantaṭṭhikaṃ aññena sīsakaṭāhaṃ machasaṃ. 8. Saṅkhavaṇṇa paṭibhāgāni machasaṃ 9.
Therevassikāni [pts] aṭṭhikāni puñjanikāni terovassikāni sīmu. 10. Putikāni [pts.]

[BJT Page 074] [\x 74/]
(1) Katamañca bhikkhave dassanānuttarīyaṃ: idha bhikkhave ekacco hatthiratanampi
dassanāya gacchati, assaratanampi dassanāya gacchati. Maṇiratanampi dassanāya gacchati.
Uccāvacaṃ vā pana dassanāya gacchati. Samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā micchādiṭṭhikaṃ
micchāpaṭipannaṃ dassanāya gacchati. Atthetaṃ bhikkhave dassanaṃ, netaṃ natthītī
vadāmi. Tañca kho etaṃ bhikkhave dassanaṃ hīnaṃ gammaṃ pothujjanikaṃ anariyaṃ
anatthasaṃhitaṃ, na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na
sambodhāya na [PTS Page 326] [\q 326/] nibbānāya saṃvattatī. Yo ca kho bhikkhave
tathāgataṃ vā tathāgatasāvakaṃ vā dassanāya gacchati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo
ekantagato abhippasanno. Etadānuttariyaṃ bhikkhave dassanānaṃ sattānaṃ visuddhiyā soka
pariddavānaṃ samatikkamāya dukkhadomanassānaṃ atthagamāya ñāyassa adhigamāya
nibbānassa sacchikiriyāya, yadidaṃ tathāgataṃ vā tathāgatasāvakaṃ vā dassanāya gacchati
niviṭṭasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Idaṃ vuccati bhikkhave
dassanānuttariyaṃ. Iti dassanānuttariyaṃ.
(2) Savaṇānutatariyañca kathaṃ hoti: idha bhikkhave ekacco bheri saddampi savaṇāya
gacchati, vīṇāddampi vaṇāya gacchati, gītaddampi vaṇāya gacchati, uccāvacaṃ vā pana
savaṇāya gacchati. Samaṇassa vā brāhmaṇassa vā micchādiṭṭhikassa micchāpaṭipannassa
dhammasavaṇāya gacchati. Atthetaṃ bhikkhave savaṇaṃ. Netaṃ natthiti vadāmi. Tañca kho
etaṃ bhikkhave savaṇaṃ hīnaṃ gammaṃ pothujjanikaṃ anariyaṃ anatthasaṃhitaṃ, na
nibbidāya na cirāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na
nibbānāya saṃvattati. Yo ca kho bhikkhave tathāgatassa vā tathāgatasāvakassa vā
dhammavaṇāya savaṇāya gacchati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno.
Etadānuttariyaṃ bhikkhave savaṇānaṃ sattānaṃ visuddhiyā sokapariddavānaṃ
samatikkamāya dukkhadomanassānaṃ atthagamāya1 ñāyassa adhigamāya nibbānassa
sacchikiriyāya, yadidaṃ tathāgatassa vā tathāgatasāvakassa vā dhammasavaṇāya gacchati
niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Idaṃ vuccati bhikkhave
savaṇānuttariyaṃ.

Iti dassanānuttariyaṃ, iti savaṇānuttariyaṃ2

1 Atthaṃgamāya machasaṃ 2 savaṇānuttariyaṃ machasaṃ.

[BJT Page 076] [\x 76/]
(3) Lābhānuttariyaṃca kathaṃ hoti: idha bhikkhave ekacco puttalābhampi labhati,
dāralābhampagi labhati, dhanalābhampi labhati. Uccāvacaṃ vā [PTS Page 327] [\q 327/]
pana lābhaṃ labhati. Samaṇe vā pana brāhmaṇe vā micchadiṭṭhike micchāpaṭipanne
saddhaṃ paṭilabhati. Attheso bhikkhave lābho. Na so1 natthīti vadāmi. So ca kho
bhikkhave2 lābho hīno gammo pothujjaniko anariyo anatthasaṃhito, na nibbidāya na
virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṃvattati.
Yo ca kho bhikkhave tathāgate vā tathāgatasāvake vā saddhaṃ paṭilabhati niviṭṭasaddho
niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Etadānuttariyaṃ bhikkhave lābhānaṃ sattānaṃ
visuddhiyā sokapariddavānaṃ samatikkamāya dukkhadomanassānaṃ atthagamāya ñāyassa
adhigamāya nibbānassa sacchikiriyāya, yadidaṃ tathāgate vā tathāgatasāvake vā saddhaṃ
paṭilabhati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Idaṃ vuccati bhikkhave
lābhānuttariyaṃ.

Iti dassanānuttariyaṃ, savaṇānuttariyaṃ, lābhānuttariyaṃ

(4) Sikkhānuttariyaṃ ca kathaṃ hoti: idha bhikkhave ekacco hatthismimpi sikkhati,
assasmimpi sikkhati, rathasmimpi sikkhati, dhanusmimpi sikkhati, tharusmimpi sikkhati,
uccāvacaṃ vā pana sikkhati. Samaṇassa vā pana brāhmaṇassa vā micchādiṭṭhikassa
micchāpaṭipannassa sikkhati. Atthesā bhikkhave sikkhā, nesā natthīti vadāmi. Sā ca kho esā
bhikkhave sikkhā hīnā gammā pothujjanikā anariyā anatthasaṃhitā, na nibbidāya na
virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṃvattati.
Yo ca kho bhikkhave tathāgatappavedite dhammavinaye adhisīlampi sikkhati, adhicittampi
sikkhati, adhipaññampi sikkhati, niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno.
Etadānuttariyaṃ bhikkhave sikkhānaṃ sattānaṃvisuddhiyā sokapariddavānaṃ
samatikkamāya dukkhadomanassānaṃ atthagamāya ñāyassa adhigamāya nibbānassa [PTS
Page 328] [\q 328/] sacchikiriyāya, yadidaṃ tathāgatappavedite dhammavinaye
adhisīlampi sikkhati. Adhicittampi sikkhati, adhipaññampi sikkhati, niviṭṭhasaddho
niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Idaṃ vuccati bhikkhave sikkhānuttariyaṃ.

Iti danānuttariyaṃ, savaṇānuttariyaṃ, lābhānuttariyaṃ, sikkhānuttariyaṃ

1 Neso machasaṃ 2 esobhikkhave machasaṃ.

[BJT Page 078] [\x 78/]
(5) Pāricariyānuttariyaṃ ca kathaṃ hoti? Idha bhikkhave ekacco khattiyampi paricarati,
brāhmaṇampi paricarati, gahapatimpi parivarati, uccāvacaṃ vā pana paricarati. Samaṇaṃ vā
brāhmaṇaṃ vā micchādiṭṭhikaṃ micchāpaṭipannaṃ paricarati. Atthesā bhikkhave pāricariyā.
Nesā natthīti vadāmi. Sā ca kho esā bhikkhave pāricariyā hīnā gammā pothujjanikā anariyā
anatthasaṃhitā, na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na
sambodhāya na nibbānāya saṃvattati. Yo ca kho bhikkhave tathāgataṃ vā tathāgatasāvakaṃ
vā paricarati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Etadānuttariyaṃ
bhikkhave pārivariyānaṃ sattānaṃ visuddhiyā sokapariddavānaṃ samatikkamāya
dukkhadomanassānaṃ atthagamāya ñāyassaadhigamāya nibbānassa sacchikiriyāya, yadidaṃ
tathāgataṃ vā tathāgatasāvakaṃ vā paricarati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato
abhippasanno. Idaṃ vuccati bhikkhave pāricariyānuttariyaṃ.

Iti dassanānuttariyaṃ, savaṇānuttariyaṃ, lābhānuttariyaṃ, sikkhānuttariyaṃ,
pāricariyānuttariyaṃ.
(6) Anussatānuttariyaṃ ca kathaṃ hoti? Idha bhikkhave ekacco puttalābhampi anussarati,
dāralābhampi anussarati, dhanalābhampi anussarati, uccāvacaṃ vā lābhaṃ pana1 anussarati.
Samaṇā vā brāhmaṇaṃ vā micchādiṭṭhikaṃ vā micchāpaṭipannaṃ anussarati. Atthesā
bhikkhave anussati. Nesā natthiti vadāmi. Sā ca kho esā bhikkhave anussati hīnā gammā
pothujjanikā anariyā anatthasaṃhitā, na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya
na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṃvattati. Yo ca kho bhikkhave tathāgataṃ vā
[PTS Page 329] [\q 329/] tathāgatasāvakaṃ vā anussarati niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo
ekantagato abhippasanno. Etadānuttariyaṃ bhikkhave anussatīnaṃ satatānaṃ visuddhiyā
sokapariddavānaṃ samatikkamāya dukkhadomanassānaṃ atthagamāya ñāyassa adhigamāya
nibbānassa sacchikiriyāya, yadidaṃ tathāgataṃ vā. Tathāgatasāvakaṃ vā anussarati
niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo ekantagato abhippasanno. Idaṃ vuccati bhikkhave
anussatānuttariyaṃ. ( Iti anussatānuttariyaṃ)

Imāni kho bhikkhave cha anuttariyānī, tī.

1Pana lābhaṃ machasaṃ
[BJT Page 080] [\x 80/]
9. Ye dassanavaraṃ laddhā1 savaṇañca anuttaraṃ
Lābhānuttariyaṃ laddhā sikkhānuttariye ratā,

10. Upaṭṭhitā pāricariye2 bhāvayanti anussatiṃ
Vivekapaṭisaṃyuttaṃ khemaṃ amatagāminiṃ,

11. Appamāde pamoditā3 nipakā sīlasaṃvutā
Te me kālena paccenti yattha dukkhaṃ nirujjhatīti.
Anuttariyavaggo dutiyo.
Tassuddānaṃ:

Sāvako aparihāniyo bhayaṃ himavānussati
Kaccāno dve ca samayā udāyi anuttariyenātī.



1Ye dassanānuttariyaṃ laddhā machasaṃ 2 pāricariyā machasaṃ 3 pamuditā sīmu

[BJT Page 082] [\x 82/]
4. Devatā vaggo.
6. 5. 4. 1
(Sekha suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
31. Chayime bhikkhave dhammā sekhassa bhikkhuno parihānāya saṃvattanti:

Katame cha: [PTS Page 330] [\q 330/] kammārāmatā, bhassārāmatā, niddārāmatā,
saṅgaṇikārāmatā, indriyesu aguttadvāratā, bhojane amattaññutā. Ime kho bhikkhave cha
dhammā sekhassa bhikkhuno parihānāya saṃvattanti.
Chayime bhikkhave dhammā sekhassa bhikkhuno aparihānāya saṃvattanti.
Katame cha: na kammārāmatā, na bhassārāmatā na niddārāmatā, na saṅgaṇikārāmatā,
indriyesu guttadvāratā, bhojane mattaññutā. Ime kho bhikkhave cha dhammā sekhassa
bhikkhuno aparihānāya saṃvattantiti.

6. 1. 4. 2
(Paṭhama aparihāna suttaṃ )
(Sāvatthinidānaṃ)
32. Atha kho aññatarā devatā abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ
jetavanaṃ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā
ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhitā kho sā devatā bhagavantaṃ etadavoca:
" Chayime bhante dhammā bhikkhuno aparihānāya saṃvattanti.

Katame cha: satthugāravatā, dhammagāravatā, saṅghagāravatā, sikkhāgāravatā,
appamādagāravatā, paṭisanthāragāravatā. Ime kho bhante cha dhammā bhikkhuno
aparihānāya saṃvattanti. "

Idamavoca sā devatā. Samanuñño satthā ahosi. Atha kho sā devatā, samanuñño me satthā,
ti bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tatthevantaradhāyī.

Atha kho bhagavā tassā rattiyā accayena bhikkhū āmantesi: imaṃ bhikkhave rattiṃ aññatarā
devatā abhikkantāya rattiyā abhikkanta vaṇṇā kevalakappaṃ jetavanaṃ obhāsetvā yenāhaṃ
tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhitā kho
bhikkhave sā devatā maṃ etadavoca:

[BJT Page 084] [\x 84/]
"Chayime bhante dhammā bhikkhuno aparihānāya saṃvattanti. Katame cha: satthugāravatā,
dhammagāravatā, saṅghagāravatā, sikkhāgāravatā, appamādagāravatā, paṭisanthāragāravatā.
[PTS Page 331] [\q 331/] ime kho bhante cha dhammā bhikkhuno aparihānāya
saṃvattantiti. "

Idamavoca bhikkhave sā devatā, idaṃ vatvā maṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā
tatthevantaradhāyīti.

12. Satthu garu dhammagaru saṅghe ca tibbagāravo,
Appamāda garu bhikkhu paṭisanthāragāravo,
Abhabbo parihānāya nibbānasseva santiketi.
6. 1. 4. 3.
(Dutiya aparihāna suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
33. Imaṃ bhikkhave rattiṃ aññatarā devatā abhikkantāya ratatiyā abhikkantavaṇṇā
kevalakappaṃ jetavanaṃ obhāsetvā yenāhaṃ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā maṃ
abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhitā kho bhikkhave sā devatā maṃ etadavoca:

"Chayime bhante dhammā bhikkhuno aparihānāya saṃvattanti.
Katame cha: satthugāravatā, dhammagāravatā, saṅghagāravatā, sikkhāgāravatā, hirigāravatā,
ottappagāravatā. Ime kho bhante cha dhammā bhikkhuno aparihānāya saṃvattantīti. "
Idamavoca bhikkhave sā devatā idaṃ vatvā maṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā
tatvevantaradhāyīti.
13. Satthugaru dhammagaru saṅghe ca nibabagāravo
Hiriottappasampanno sappatisso sagāravo
Abhabbo parihānāya nibbānasseva santiketi.
6. 1. 4. 4.
(Moggallāna suttaṃ)
34. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho
āyasmato mahāmoggallānassa rahogatassa patisallinassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi:
katamesānaṃ devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti " sotāpannamhā1 avinipātadhammā niyatā
sambodhiparāyaṇā"ti.
[PTS Page 332] [\q 332/] tena kho pana samayena tisso nāma bhikkhu adhunā kālakato
aññataraṃ brahmalokaṃ upapanno hoti. Tatrapi naṃ evaṃ jānanti: " tisso brahmā
mahiddhiko mahānubhāvo" ti.

1Sotāpannā nāma. Machasaṃ.

[BJT Page 086] [\x 86/]
Atha kho āyasmā mahāmoggallāno seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṃ vā bāhaṃ
pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ sammiñjeyya, eva meva jetavane antarahito tasmiṃ
brahmaloke pāturahosi. Addasā kho tisso brahmā āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ dūratova
āgacchantaṃ disvāna āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ etadavoca:

"Ehi kho mārisa moggallāna, sāgataṃ mārisa moggallāna, cirassaṃ kho mārisa moggallāna,
imaṃ pariyāyamakāsi yadidaṃ idhāgamanāya. Nisīda mārisa, moggallāna, idamāsanaṃ
paññattanti. " Nisīdi kho āyasmā mahā moggallāno paññatte āsane.
Tissopi kho brahmā āyasmantaṃ mahā moggallānaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho tissaṃ brahmānaṃ āyasmā mahāmoggallāno etadavoca:
" Katamesānaṃ kho tissa, devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti: sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā
sambodhiparāyaṇā?"Ti.

Cātummahārāchikānaṃ kho mārisa moggallāna, devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti: " sotāpannamhā
avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇāti. "

Sabbesaññeva nu kho tissa cātummahārājikānaṃ devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti: " sotāpannamhā
avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā?Ti.

Na kho mārisa moggallāna, sabbesaṃ cātummahārājikānaṃ devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti:
"sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti. Ye kho te mārisa
moggallāna, cātummahārājikā devā buddhe aveccappasādena asamannāgatā dhamme
aveccappasādena asamannāgatā saṅghe aveccappasādena asamannāgatā ariyakantehi sīlehi
asamannāgatā, na tesaṃ devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti: "sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā
sambodhiparāyaṇā"ti. Yeva kho te mārisa moggallāna, cātummahārājikā devā buddhe
aveccappasādena samannāgatā dhamme aveccappasādena samannāgatā saṅghe
aveccappasādena samannāgatā ariyakantehi silehi samannāgatā, tesaṃ evaṃ [PTS Page 333]
[\q 333/] ñāṇaṃ hoti: " sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti.

[BJT Page 088] [\x 88/]

Cātummahārājikānaññeva nu kho tissa, devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti: " sotāpannamhā
avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti udāhu tāvatiṃsānampi devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ
hoti: "sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti udāhu yāmānampi
devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti: "sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti
udāhu tusitānampi devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti: "sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā
sambodhiparāyaṇā"ti udāhu nimmāṇaratīnampi devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti: "sotāpannamhā
avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti paranimmitavasavattinampi devānaṃ evaṃ
ñāṇaṃ hoti: "sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā?"Ti.

Cātummahārājikānaññeva nu kho mārisa, devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti: " sotāpannambhā
avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti udāhu tāvatiṃsānampi mārisa, moggallāna,
devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti: " sotāpannambhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti.
Yāmānampi kho mārisa, moggallāna, devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti: " sotāpannambhā
avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti. Tusitānampi kho mārisa, moggallāna,
devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti: " sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhi parāyaṇā"ti
nimmāṇaratīnampi mārisa, moggallāna, devānaṃ evaṃ ñāṇāṃ hoti: " sotāpannamhā
avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā?"Ti. Paranimmitavasavattinampi kho mārisa,
moggallāna, devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti: "sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā
sambodhiparāyaṇā"ti

Sabbesaññeva nu kho tissa, paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti:
"sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā?"Ti.

Na kho mārisa, moggallāna, sabbesaññeva1 paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ
hoti: " sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti. Ye kho te mārisa,
moggallāna, paranimmitavasavatti devā buddhe aveccappasādena asamannāgatā dhamme
aveccappasādena asamannāgatā saṅghe aveccappasādena asamannāgatā ariyakantehi sīlehi
asamannāgatā, na tesaṃ devānaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti:"sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā
sambodhiparāyaṇā"ti. Ye ca kho te mārisa moggallāna, paranimmitavasavatti devā buddhe
aveccappasādena samannāgatā dhamme aveccappasādena samannāgatā saṅghe
aveccappasādena samannāgatā ariyakantehi sīlehi samannāgatā, tesaṃ evaṃ ñāṇaṃ hoti: "
sotāpannamhā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyaṇā"ti.

Atha kho āyasmā mahā moggallāno tissassa brahmuno bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā
seyyathāpi nāma [PTS Page 334] [\q 334/] balavā puriso sammiñjitaṃ vā bāhaṃ
pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ sammiñjeyya, evameva brahmaloke antarahito jetavane
pāturahosīti.

6. 1. 4. 5.
(Vijjābhāgiya suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
35. Chayime bhikkhave dhammā vijjābhāgiyā. Katame cha:
Aniccasaññā, anicce dukkhasaññā, dukkhe anattasaññā, pahānasaññā, virāgasaññā,
nirodhasaññā.
Ime kho bhikkhave cha dhammā vijjābhāgiyāti. 1Sabbesaṃmachasaṃ.
[BJT Page 090] [\x 90/]
6. 1. 4. 6
(Vivādamūla suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
36. Chayimāni bhikkhave vivādamulāni. Katamāni cha:
(1) Idha bhikkhave bhikkhu kodhano hoti upanāhī. Yo so bhikkhave bhikkhu kodhano hoti
upanāhī, so satthari agāravo viharati appatisso, dhammepi agāravo viharati appatisso,
saṅghepi agāravo viharati appatisso, sikkhāyapi na paripūrakārī, hoti. Yo so bhikkhave
bhikkhu satthari agāravo viharati appatisso, dhamme agāravo viharati appatisso, saṅghe
agāravo viharati appatisso, sikkhāya na paripūrakāri, so saṅghe vivādaṃ janeti, yo hoti
vivādo bahujanāhitāya bahujanāsukhāya bahuno janassa anatthāya ahitāya dukkhāya
devamanussānaṃ. Evarūpaṃ ce tumhe bhikkhave vivādamūlaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā
samanupasseyyātha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa vivādamūlassa pahānāya
vāyameyyātha. Evarūpaṃ ce tumhe bhikkhave vivādamūlaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā na
samanupasseyyatha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa vivādamūlassa āyatiṃ
anavassavāya [PTS Page 335] [\q 335/] paṭipajjeyyātha. Evametassa pāpakassa
vivādamūlassa pahānaṃ hoti. Evametassa pāpakassa vivādamūlassa āyatiṃ anavassavo hoti.
(2) Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhū makkhī hoti palāsī yo so bhikkhave bhikkhu makkhī
hoti palāsī, so satthari agāravo viharati appatisso, dhammepi agāravo viharati appatisso,
saṅghepi agāravo viharati appatisso, sikkhāyapi na paripūrakāri hoti. Yo so bhikkhave
bhikkhu satthari agāravo viharati appatisso, dhamme agāravo
Viharati appatisso, saṅghe agāravo viharati appatisso, sikkhāya na paripūrakārī, so saṅghe
vivādaṃ janeti, yo hoti vivādo bahujanāhitāya bahujanāsukhāya bahuno janassa anatthāya
ahitāya dukkhāya devamanussānaṃ. Evarūpaṃ ce tumhe bhikkhave vivādamūlaṃ ajjhattaṃ
vā bahiddhā vā samanupasseyyātha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa
vivādamūlassa pahānāya vāyameyyātha. Evarūpaṃ ce tumhe bhikkhave vivādamūlaṃ
ajjhattaṃ vā bahiddhā vā na samanupasseyyatha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa
vivādamūlassa āyatiṃ anavassavāya paṭipajjeyyātha. Evametassa pāpakassa vivādamūlassa
pahānaṃ hoti. Evametassa pāpakassa vivādamūlassa āyatiṃ anavassavo voti.


(3) Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhū issukī hoti maccharī. Yo so bhikkhave bhikkhu issukī
hoti maccharī, so satthari agāravo viharati appatisso, dhammepi agāravo viharati
Appatisso, saṅghepi agāravo viharati appatisso, sikkhāyapi na paripūrakārī hoti. Yo so
bhikkhave bhikkhu satthari agāravo viharati appatisso, dhamme agāravo viharati appatisso,
saṅghe agāravo viharati appatisso, sikkhāya na paripūrakārī, so saṅghe vivādaṃ janeti, yo
hoti vivādo bahujanāhitāya bahujanāsukhāya bahuno janassa anatthāya ahitāya dukkhāya
devamanussānaṃ. Evarūpaṃ ce tumhe bhikkhave vivādamūlaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā
samanupasseyyātha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa vivādamūlassa pahānāya
vāyameyyātha. Evarūpaṃ ce tumhe bhikkhave vivādamulaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā na
samanupasseyyātha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa vivādamūlassa āyatiṃ
anavassavāya paṭipajjeyyātha. Evametassa pāpakassa vivādamūlassa pahānaṃ hoti.
Evametassa pāpakassa vivādamūlassa āyatiṃ anavassavo hoti.

(4) Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhū saṭho hoti māyāvī. Yo so bhikkhave bhikkhu saṭho
hoti māyāvī, so satthari agāravo viharati appatisso, dhammepi agāravo viharati
Appatisso, saṅghepi agāravo viharati appatisso, sikkhāyapi na paripūrakārī hoti. Yo so
bhikkhave bhikkhu satthari agāravo viharati appatisso, dhamme agāravo viharati appatisso,
saṅghe agāravo viharati appatisso, sikkhāya na paripūrakārī, so saṅghe vivādaṃ janeti, yo
hoti vivādo bahujanāhitāya bahujanāsukhāya bahuno janassa anatthāya ahitāya dukkhāya
devamanussānaṃ. Evarūpaṃ ce tumhe bhikkhave vivādamūlaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā
samanupasseyyātha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa vivādamūlassa pahānāya
vāyameyyātha. Evarūpaṃ ce tumhe bhikkhave vivādamulaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā na
samanupasseyyātha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa vivādamūlassa āyatiṃ
anavassavāya paṭipajjeyyātha. Evametassa pāpakassa vivādamūlassa pahānaṃ hoti.
Evametassa pāpakassa vivādamūlassa āyatiṃ anavassavo hoti.

(5) Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhū pāpiccho hoti micchādiṭṭhī. Yo so bhikkhave bhikkhu
pāpiccho hoti micchādiṭṭhī, so satthari agāravo viharati appatisso, dhammepi agāravo
viharati
Appatisso, saṅghepi agāravo viharati appatisso, sikkhāyapi na paripūrakārī hoti. Yo so
bhikkhave bhikkhu satthari agāravo viharati appatisso, dhamme agāravo viharati appatisso,
saṅghe agāravo viharati appatisso, sikkhāya na paripūrakārī, so saṅghe vivādaṃ janeti, yo
hoti vivādo bahujanāhitāya bahujanāsukhāya bahuno janassa anatthāya ahitāya dukkhāya
devamanussānaṃ. Evarūpaṃ ce tumhe bhikkhave vivādamūlaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā
samanupasseyyātha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa vivādamūlassa pahānāya
vāyameyyātha. Evarūpaṃ ce tumhe bhikkhave vivādamulaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā na
samanupasseyyātha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa vivādamūlassa āyatiṃ
anavassavāya paṭipajjeyyātha. Evametassa pāpakassa vivādamūlassa pahānaṃ hoti.
Evametassa pāpakassa vivādamūlassa āyatiṃ anavassavo hoti.

(6) Puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhū sandiṭṭhīparāmāsī hoti ādhānagāhī duppaṭinissaggī.
Yo so bhikkhave bhikkhu sandiṭṭhīparāmāsī hoti ādhānagāhī duppaṭinissaggī, so satthari
agāravo viharati appatisso, dhammepi agāravo viharati
Appatisso, saṅghepi agāravo viharati appatisso, sikkhāyapi na paripūrakārī hoti. Yo so
bhikkhave bhikkhu satthari agāravo viharati appatisso, dhamme agāravo viharati appatisso,
saṅghe agāravo viharati appatisso, sikkhāya na paripūrakārī, so saṅghe vivādaṃ janeti, yo
hoti vivādo bahujanāhitāya bahujanāsukhāya bahuno janassa anatthāya ahitāya dukkhāya
devamanussānaṃ. Evarūpaṃ ce tumhe bhikkhave vivādamūlaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā
samanupasseyyātha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa vivādamūlassa pahānāya
vāyameyyātha. Evarūpaṃ ce tumhe bhikkhave vivādamulaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā na
samanupasseyyātha, tatra tumhe bhikkhave tasseva pāpakassa vivādamūlassa āyatiṃ
anavassavāya paṭipajjeyyātha. Evametassa pāpakassa vivādamūlassa pahānaṃ hoti.
Evametassa pāpakassa vivādamūlassa āyatiṃ anavassavo hoti.

Imāni kho bhikkhave cha vivādamūlānī'ti.
[BJT Page 092] [\x 92/]
(Jaḷaṅgadāna suttaṃ)
37. [PTS Page 336] [\q 336/] ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane
anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena veḷukaṇṭakī nandamātā upāsikā
sāriputtamoggallāna pamukhe bhikkhusaṅghe chaḷaṅgasamannāgataṃ dakkhiṇaṃ
patiṭṭhapeti.

Addasā kho bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena veḷukaṇṭakiṃ
nandamātaraṃ upāsikaṃ sāriputtamoggallāna pamukhe bhikkhusaṅghe
chaḷaṅgasamannāgataṃ dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpentiṃ. Disvā bhikkhū āmantesi:

"Esā bhikkhave veḷukaṇṭakī nandamātā upāsikā sāriputtamoggallānapamukhe
bhikkhusaṅghe jaḷaṅgasamannāgataṃ dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpeti. "
Kathañca bhikkhave chaḷaṅgasamannāgatā dakkhiṇā hoti:
Idha bhikkhave dāyakassa tīṇaṅgāni honti. Paṭiggāhakānaṃ tīṇaṅgāni.
Katamāni dāyakassa tīṇaṅgāni?
Idha bhikkhave dāyako pubbeva dānā sumano hoti, dadaṃ cittaṃ pasādeti, datvā attamano
hoti. Imāni dāyakassa tīṇaṅgāni.

Katamāni paṭiggāhakānaṃ tīṇaṅgāni?

Idha bhikkhave paṭiggāhakā vītarāgā vā honti rāgavinayāya vā paṭipannā. Vītadosā vā
honti dosavinayāya vā paṭipannā. Vītamohā vā honti mohavinayāya vā paṭipannā. Imāni
paṭiggāhakānaṃ tīṇaṅgāni.

Iti dāyakassa tīṇaṅgāni, paṭiggākānaṃ tīṇaṅgāni. Evaṃ kho bhikkhave
chaḷaṅgasamannāgatā dakkhiṇā hoti.

Evaṃ chaḷaṅgasamannāgatāya bhikkhave dakkhiṇāya na sukaraṃ puññassa pamāṇaṃ
gahetuṃ " ettako puññābhisando kusalābhisando sukhassāhāro sovaggiko sukhavipāko
saggasaṃvattaniko iṭṭhāya kantāya manāpāya hitāya sukhāya saṃvattatī"ti. Atha kho
asaṅkheyyo appameyyo mahā puññakkhandhotveva saṅkhaṃ gacchati.

Seyyathāpi bhikkhave mahāsamudde na sukaraṃ udakassa pamāṇaṃ [PTS Page 337] [\q
337/] gahetuṃ. "Ettakāni udakāḷhakānī, ti vā, ettakāni udakāḷhakasatānī, ti vā, ettakāni
udakāḷhakasahassānī, ti vā ettakāni udakāḷhakasatasahassānī"ti vā. Atha kho asaṅkheyyo
appameyyo mahāudakakkhandhotveva saṅkhaṃ gacchati.

[BJT Page 094] [\x 94/]
Evameva kho bhikkhave evaṃ chaḷaṅgasamannāgatāya dakkhiṇāya na sukaraṃ puññassa
pamāṇaṃ gahetuṃ: "ettako puññābhisando kusalābhisando sukhassāhāro sovaggiko
sukhavipāko saggasaṃvattaniko iṭṭhāya kantāya manāpāya hitāya sukhāya saṃvattatī"ti.
Atha kho asaṅkheyyo appameyyo mahāpuññakkhandhotveva saṅkhaṃ gacchatīti.

14. Pubbeva dānā sumano dadaṃ cittaṃ pasādaye,
Datvā attamano hoti esā yaññassa sampadā

15. Vītarāgā vītadosā vītamohā anāsavā,
Khettaṃ yaññassa sampannaṃ saññatā brahmacārino. 1

16. Sayaṃ ācamayitvāna datvā sakehi pāṇīhi,
Attato parato ceso yañño hoti mahapphalo.

17. Evaṃ yajitvā medhāvī saddho muttena cetasā,
Abyāpajjhaṃ sukhaṃ lokaṃ paṇḍito upapajjatī' ti. .

6. 1. 4. 8
(Attakāra suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
38. Atha kho aññataro brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavatā
saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinno kho so brāhmaṇo bhagavantaṃ etadacoca:

" Ahaṃ hi bho gotama evaṃvādi evaṃdiṭṭhi: " natthi attakāro, natthi parakāroti" māhaṃ
brāhmaṇa, evaṃvādiṃ evaṃdiṭṭhiṃ addasaṃ vā assosiṃ vā. Kathaṃ hi [PTS Page 338] [\q
338/] nāma sayaṃ abhikkamanto sayaṃ paṭikkamanto evaṃ vakkhati: " natthi attakāro,
natti parakāro"ti.

Taṃ kiṃ maññasi brāhmaṇa, atthi ārambhadhātūti?
Evambho
Ārambhadhātuyā sati ārambhavanto sattā paññāyantī?Ti.
Evaṃ bho.
Yaṃ kho brāhmaṇa ārambhadhātuyā sati ārambhavanto sattā paññāyantī, ti ayaṃ sattānaṃ
attakāro, ayaṃ parakāroti.

Brahmacārayo machasaṃ.
[BJT Page 096] [\x 96/]

Taṃ kiṃ maññasi brāhmaṇa atthi nikkhamadhātū? Ti.
Evaṃ bho,

Nikkhamadhātuyā sati nikkhamavanto sattā paññāyantī? Ti.

Evaṃ bho,

Yaṃ kho brāhmaṇa nikkhamadhātuyā sati nikkhamavanto sattā paññāyantī'ti ayaṃ sattānaṃ
attakāro, ayaṃ parakāro'ti.



Taṃ kiṃ maññasi brāhmaṇa atthi parakkamadhātū?Ti.

Evaṃ bho,
Parakkamadhātuyā sati parakkamavanto sattā paññāyantī?Ti.
Evaṃ bho,
Yaṃ kho brāhmaṇa, parakkamadhātuyā sati parakkamavanto sattā paññāyantī'ti ayaṃ
sattānaṃ attakāro, ayaṃ parakāro'ti.

Taṃ kiṃ maññasi brāhmaṇa atthi thamadhātū?Ti.
Evaṃ bho,

Thāmadhātuyā sati thamavanto sattā paññāyantī?Ti.
Evaṃ bho,
Yaṃ kho brāhmaṇa, thāmadhātuyā sati thāmavanto sattā paññāyantī'ti ayaṃ sattānaṃ
attakāro, ayaṃ parakāro'ti.

Taṃ kiṃ maññasi brāhmaṇa atthi ṭhitidhātū?Ti.
Evaṃ bho,

hitidhātuyā sati tiṭṭhanto satti paññāyantī?Ti.
Evaṃ bho
Yaṃ kho brāhmaṇa, ṭhitidhātuyā sati tiṭṭhanto sattā paññāyantī'ti ayaṃ sattānaṃ attakāro,
ayaṃ parakāro'ti.

Taṃ kiṃ maññasi brāhmaṇa atthi upakkamadhātū?Ti.

Evaṃ bho

Upakkamadhātuyā sati upakkamavanto sattā paññāyantī?Ti.

Evaṃ bho,
Yaṃ kho brāhmaṇa, upakkamadhātuyā sati upakkamavanto sattā paññāyantī'ti ayaṃ
sattānaṃ attakāro, ayaṃ parakāro'ti.
Māhaṃ brāhmaṇa, evaṃvādiṃ evaṃdiṭṭhiṃ addasaṃ vā assosiṃ vā. Kathaṃ hi nāma sayaṃ
abhikkamanto paṭikkamanto evaṃ vakkhati "natthi attakāro, natthi parakāro"ti.

Abhikkantaṃ bho gotama, abhikkantaṃ bho gotama, seyyathāpi bho gotama, nikkujjitaṃ vā
ukkujjeyya paṭicchantaṃ vā vivareyya mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya andhakāre vā
telapajjotaṃ dhāreyya cakkhūmanto rūpāni dakkhintīti. Evamevaṃ bhotā gotamena
anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ bhagavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi,
dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge
pāṇupetaṃ saraṇaṃ gatanti.

6. 1. 4. 9
(Kammanidānasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
39. Tīṇimāni bhikkhave nidānāni kammānaṃ samudayāya.
Katamāni tīṇi:
Lobho nidānaṃ kammānaṃ samudayāya. Doso nidānaṃ kammānaṃ samudayāya. Moho
nidānaṃ kammānaṃ samudayāya.

Na bhikkhave lobhā alobho samudeti. Atha kho bhikkhave lobhā lobhova samudeti. Na
bhikkhave dosā adoso samudeti. Atha kho bhikkhave dosā dosova samudeti. Na bhikkhave
mohā amoho samudeti. Atha kho bhikkhave mohā mohova samudeti.

Na bhikkhave lobhajena [PTS Page 339] [\q 339/] kammena dosajena kammena
mohajena kammena devā paññāyanti, na manussā paññayanti, yā vā panaññāpi kāci
sugatiyo.

Atha kho bhikkhave lobhajena kammena dosajena kammena mohajena kammena nirayo
paññāyati, tiracchānayoni paññāyati, pettivisayo paññāyati, yā vā panaññāpi kāci duggatiyo.
Imāni kho bhikkhave tīṇī nidānāni kammānaṃ samudayāyāti.
[BJT Page 098] [\x 98/]
Tīṇimāni bhikkhave nidānāni kammānaṃ samudayāya. Katamāni tīṇi:
Alobho nidānaṃ kammānaṃ samudayāya. Adoso nidānaṃ kammānaṃ samudayāya. Amoho
nidānaṃ kammānaṃ samudayāya.

Na bhikkhave alobhā lobho samudeti, atha kho bhikkhave alobhā alobhova samudeti. Na
bhikkhave adosā doso samudeti, atha kho bhikkhave adosā adosova samudeti. Na
bhikkhave amohā moho samudeti, atha kho bhikkhave amohā amohova samudeti.

Na bhikkhave alobhajena kammena adosajena kammena amoha jena kammena
nirayopaññāyati. Tiracchānayoni paññāyati. Pettivisayo paññāyati yā vā panaññāpi kāci
duggatiyo. Atha kho bhikkhave alobhajena kammena adosajena kammena amohajena
kammena devā paññāyanti, manussā paññāyanti, yā vā panaññāpi kāci sugatiyo.

Imāni kho bhikkhave tīṇi nidānāni kammānaṃ samudayāyāti.

6. 1. 4. 10
(Kimbila suttaṃ)
40. Evammesutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā kimbilāyaṃ viharati niculavate1 atha kho āyasmā
kimbilo yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ
nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā kimbilo bhagavantaṃ etadavoca:

" [PTS Page 340] [\q 340/] ko nu kho bhante hetu, ko paccayo, yena tathāgate
parinibbute saddhammo na ciraṭṭhitiko hotī"ti?

Idha kimbila, tathāgate parinibbute bhikkhu bhikkhuṇiyo upāsakā upāsikāyo satthari
agāravā viharanti appatissā. Dhamme agāravā viharanti appatissā. Saṅghe agāravā viharanti
appatissā. Sikkhāya āgāravā viharanti appatissā. Appamāde agāravā viharanti appatissā.
Paṭisānthāre agāravā viharanti appatissā.

Ayaṃ kho kimbila hetu, ayaṃ paccayo yena tathāgate parinibbute saddhammo na
ciraṭṭhitiko hoti.
Ko pana bhante hetu, ko paccayo, yena tathāgate parinibbute saddhammo ciraṭṭhitiko
hotīti?.
1Veḷuvane machasaṃ

[BJT Page 100] [\x 100/]
Idha kimbila tathāgate parinibbute bhikkhū bhikkhuṇiyo upāsakā upāsikāyo satthari
sagāravā viharanti sappatissā, dhamme sagāravā viharanti sappatissā, saṅghe sagāravā
viharanti sappatissā, sikkhāya sagāravā viharanti sappatissā, appamāde sagāravā viharanti
sappatissā, paṭisanthāre sagāravā viharanti sappatissā.
Ayaṃ kho kimbila, hetu ayaṃ paccayo, yena tathāgate parinibbute saddhammo ciraṭṭhitiko
hotīti.

6. 1. 4. 11
(Dārukkhandha suttaṃ)
41. Evammesutaṃ ekaṃ samayaṃ āyasmā sāriputto rājagahe viharati gijjhakūṭe pabbate.
Atha kho āyasmā sāriputto pubbanhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sambahulehi
bhikkhūhi saddhiṃ gijjhakūṭā pabbatā orohanto addasa aññatarasmiṃ padese mahantaṃ
dārukkhandhaṃ. Disvā bhikkhū āmantesi: " passatha no tumhe āvuso amuṃ mahantaṃ
dārukkhandhanti"
Eva māvusoti.
Ākaṅkhamāno āvuso bhikkhu iddhimā cetovasippatto amuṃ dārukkhandhaṃ paṭhavītveva
adhimucceyya. Taṃ [PTS Page 341] [\q 341/] kissa hetu: atthi āvuso amumhi
dārukkhandhe paṭhavīdhātu, yaṃ nissāya bhikkhu iddhimā cetovasippatto amuṃ
dārukkhandhaṃ paṭhavītveva adhimucceyya.

Ākaṅkhamāno āvuso bhikkhu iddhimā cetovasippatto amuṃ dārukkhandhaṃ āpotveva
Adhimucceyya ākaṅkhamāno āvuso bhikkhu iddhimācetovasippatto amuṃ dārukkhandhaṃ
tejotveva adhimucceyya ākaṅkhamāno āvuso bhikkhu iddhimā cetovasippatto amuṃ
dārukkhandhaṃ vāyotveva adhimucceyya ākaṅkhamāno āvuso bhikkhu iddhimā
cetovasippatto amuṃ dārukkhandhaṃ subhantveva adhimucceyya ākaṅkhamāno āvuso
bhikkhu iddhimā cetovasippatto amuṃ dārukkhandhaṃ asubhantveva adhimucceyya. Taṃ
kissa hetu. Atthi āvuso amumhi dārukkhandhe asubhadhātu, yaṃ nissāya bhikkhu iddhimā
cetovasippatto amuṃ dārukkhandhaṃ asubhantveva adhimucceyyāti.

9. 1. 4. 12
(Nāgita suttaṃ)
42. Evaṃ me sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā
bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena icchānaṅgalaṃ nāma kosalānaṃ brāhmaṇagāmo, tadavasari.
Tatra sudaṃ bhagavā icchānaṅgale viharati icchānaṅgalavanasaṇḍe.

[BJT Page 102] [\x 102/]
Assosuṃ kho icchānaṅgalikā brāhmaṇagahapatikā " samaṇo khalu bho gotamo sakyaputto
sakyakulā pabbajito icchānaṅgalaṃ anuppatto icchānaṅgale viharati icchānaṅgalavanasaṇḍe.
Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato" itipi so bhagavā
arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidu anuttaro
purisadammasārathī satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā"ti. So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ
samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇīṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā
sacchikatvā pavedeti. So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ
sātthaṃ savyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ, brahmacariyaṃ pakāseti. ( Sādhu kho
pana tathārūpānaṃ) arahataṃ dassanaṃ hotī"ti.

Atha kho icchānaṅgalikā brāhmaṇagahapatikā tassā rattiyā accayena pahūtaṃ khādanīyaṃ
bhojanīyaṃ ādāya yena icchānaṅgalavanasaṇḍaṃ tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā
bahidvārakoṭṭhake aṭṭhaṃsu uccāsaddā mahāsaddā.

Tena kho pana samayena āyasmā nāgito bhagavato upaṭṭhāko hoti. Atha kho bhagavā
āyasmantaṃ nāgitaṃ [PTS Page 342] [\q 342/] āmantesi: ke pana te nāgita uccāsaddā
mahāsaddā kevaṭṭā maññe macchavilopeti.
Ete bhante icchānaṅgalikā brāhmaṇagahapatikā pahutaṃ khādanīyaṃ hojanīyaṃ ādāya
bahidvārakoṭṭhake ṭhitā bhagavantaṃyeva uddissa bhikkhusaṅghaṃ cāti.

Māhaṃ nāgita, yasena samāgamaṃ. Mā ca mayā yaso. Yo kho nāgita, nayimassa
nekkhammasukhassa
Pavivekasukhassa upasamasukhassa sambodhasukhassa nikāmalābhī assa akicchalābhī
akasiralābhī, yassāhaṃ nekkhammasukhassa pavivekasukhassa upasamasukhassa
sambodhasukhassa nikāmalābhī
Akicchalābhī akasiralābhī, so taṃ mīḷhasukhaṃ middhasukhaṃ lābhasakkārasilokasukhaṃ
sādiyeyyāti.
Adhivāsetudāni bhante bhagavā, adhivāsetu sugato. Adhivāsana kālodāni bhante bhagavato.
Yena yenevadāni bhante bhagavā gamissati, tanninnāva bhavissanti brāhmaṇagahapatikā,
ne gamā ce va jānapadā ca. Seyyathāpi bhante thullaphusitake deve vassante yathāninnaṃ
udakāni pavattanti, eva meva kho bhante yena yenevadāni bhagavā gamissati, tanninnāva
bhavissanti brāhmaṇagahapatikā negamā ceva jānapadā ca. Taṃ kissa hetu: tathā hi bhante
bhagavato silapaññaṇanti.
Māhaṃ nāgita, yasena samāgamaṃ. Mā ca mayā saso. Yo kho nāgita, nayimassa
nekkhammasukhassa pavivekasukhassa upasamasukhassa sambodhasukhassa nikāmalābhī
assa akicchalābhī akasiralābhī, yassāhaṃ nekkhammasukhassa pavivekasukhassa
upasamasukhassa sambodhasukhassa nikāmalābhī akicchalābhī akasiralābhī, so taṃ
mīḷhasukhaṃ middhasukhaṃ lābhasakkāra silokasukhaṃ sādiyeyya.

[BJT Page 104] [\x 104/]

(1) Idāhaṃ nāgita, bhikkhuṃ passāmi gāmantavihāriṃ [PTS Page 343] [\q 343/]
samāhitaṃ nisinnaṃ. Tassa mayhaṃ nāgita, evaṃ hoti: " idānimaṃ āyasmantaṃ ārāmiko vā
samaṇuddeso vā sahadhammiko vā tamhā samādhimhā cāvessatī"ti. Tenāhaṃ nāgita, tassa
bhikkhuno na attamano homi gāmantavihārena.

(2) Idha panāhaṃ nāgita, bhikkhuṃ passāmi āraññakaṃ araññe pacalāyamānaṃ nisinnaṃ.
Tassa mayhaṃ nāgita, evaṃ hoti: "idāni ayamāyasmā imaṃ niddākilamathaṃ paṭivinodetvā
araññasaññaṃ yeva manasi karissati ekattanti. Tenāhaṃ nāgita, tassa bhikkhuno attamano
homi araññavihārena.

(3) Idha panāhaṃ nāgita, bhikkhuṃ passāmi araññakaṃ araññe asamāhitaṃ nisinnaṃ. Tassa
mayhaṃ nāgita, evaṃ hoti: "idāni ayamāyasmā asamāhitaṃ vā cittaṃ samādahissati samāhitaṃ
vā cittaṃ anurakkhissati"ti. Tenāhaṃ nāgita, tassa bhikkhuno attamano homi araññavihārena
(4) Idha panāhaṃ nāgita, bhikkhuṃ passāmi āraññakaṃ araññe samāhitaṃ nisinnaṃ. Tassa
mayhaṃ nāgita, evaṃ hoti: idāni ayamāyasmā avimuttaṃ vā cittaṃ vimocessati, vimuttaṃ vā
cittaṃ anurakkhissatī"ti. Tenāhaṃ nāgita, tassa bhikkhuno attamano homi araññavihārena
(5) Idha panāhaṃ nāgita, bhikkhuṃ passāmi gāmantavihāriṃ lābhiṃ
cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṃ. So taṃ lābhasakkārasilokaṃ
nikāmayamāno riñcati paṭisallānaṃ, riñcati araññe vanapatthāni pantāni [PTS Page 344] [\q
344/] senāsanāni, gāminigamarājadhāniṃ osaritvā vāsaṃ kappeti. Tenāhaṃ nāgita, tassa
bhikkhuno na attamano homi gāmantavihārena.
(6) Idha panāhaṃ nāgita, bhikkhuṃ passāmi āraññakaṃ lābhiṃ
cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṃ. So taṃ lābhasakkārasilokaṃ
paṭipaṇāmetvā na riñcati paṭisallānaṃ, na riñcati araññevanapatthāni pantāni senāsanāni.
Tenāhaṃ nāgita, tassa bhikkhuno attamano homi araññavihārena.

Yasmāhaṃ nāgita, samaye addhānamaggapaṭipanno na kañci passāmi purato vā pacchato
vā, phāsu me nāgita, tasmiṃ samaye hoti antamaso uccārapassāvakammāyāti.

Devatā vaggo catuttho.

Tassuddānaṃ:
Sekkhā dve aparihāni moggallāna vijjābhāgiyā vivāda dānattakāri nidānaṃ
kimbiladārukkhandhena nāgitoti.

[BJT Page 106] [\x 106/]
5. Dhammika vaggo
6. 1. 5. 1.
(Nāga suttaṃ)
43. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho
bhagavā pubbanhasamayaṃ nivāsetvā patta cīvaramādāya sāvatthiyaṃ piṇḍāya pāvisi.
Sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto āyasmantaṃ ānandaṃ
āmantesi: " āyāmānanda, yena pubbārāmo migāramātupāsādo [PTS Page 345] [\q 345/]
tenupasaṅkamissāma divāvihārāyā"ti. "Evaṃ bhante"ti kho āyasmā ānando bhagavato
paccassosi.
Atha kho bhagavā āyasmatā ānandena saddhiṃ yena pubbārāmo migāramātupāsādo
tenupasaṅkami.

Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ patisallānā vuṭṭhito āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi:
"Āyāmānanda, yena pubbakoṭṭhako tenupasaṅkamissāma gattāni parisiñcituṃ"ti.

"Evaṃ bhante", ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi".

Atha kho bhagavā āyasmatā ānandena saddhiṃ yena pubbakoṭṭhako tenupasaṅkami gattāni
parisiñcituṃ. Pubbakoṭṭhake gattāni parisiñcitvā paccuttaritvā ekacīvaro aṭṭhāsi gattatāni
pubbāpayamāno.

Tena kho pana samayena rañño pasenadissa kosalassa "seto" nāma nāgo
mahāturiyatālitavāditena pubbakoṭṭhakā paccuttarati. Apissu taṃ jano disvā evamāha:

" Abhirūpo vata bho1 rañño nāgo, dassanīyo vata bho rañño nāgo, pāsādiko vata bho rañño
nāgo, kāyūpapanno vata bho rañño nāgo"ti.

Evaṃ vutte āyasmā udāyi bhagavantaṃ etadavoca: "hatthimeva nu kho bhante mahantaṃ
brūhantaṃ kāyūpapannaṃ jano disvā evamāha: nāgo vata bho nāgoti: udāhu aññampi kañci
mahantaṃ brūhantaṃ kāyūpapannaṃ jano disvā evamāha: nāgo vata bho nāgoti?"

1 Abhirūpo vatāyaṃ sīmu.

[BJT Page 108] [\x 108/]
Hatthimpi kho udāyi, mahantaṃ brūhantaṃ kāyūpapannaṃ jano disvā evamāha:" nāgo vata
bho nāgo"ti. Assampi kho udāyi, mahantaṃ brūhantaṃ kāyupapannaṃ jano disvā evamāha:
"nāgo vata bho nāgo"ti. Goṇampi kho udāyi, mahantaṃ brūhantaṃ kāyupapannaṃ jano disvā
evamāha: "nāgo vata bho nāgo"ti. Uragampi kho udāyi, mahantaṃ brūhantaṃ kāyupapannaṃ
jano disvā evamāha: " nāgo vata ho nāgo"ti. Rukkhampi [PTS Page 346] [\q 346/] kho
udāyi, mahantaṃ brūhantaṃ kāyupapannaṃ jano disvā evamāha: "nāgo vata bho nāgo"ti.
Manussampi kho udāyi, mahantaṃ brūhantaṃ1 kāyupapannaṃ jano disvā evamāha:"nāgo
vata bho nāgo"ti. Api ca udāyi, yo sadevake loke samārake sabrahmake,
sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadeva manussāya" āguṃ na karoti kāyena vācāya manasā,
tamahaṃ nāgo"ti brūmiti.

Acchariyaṃ bhante, abbhūtaṃ bhante, yāva subhāsitamidaṃ bhante, bhagavatā2 "api ca udāyi,
yo sadevake loke samārake sabrahmake, sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya,
āguṃ na karoti kāyena vācāya manasā, tamahaṃ nāgoti brūmi"ti.

Idañca panāhaṃ bhante, bhagavato subhāsitaṃ imāhi gāthāhi anumodāmi:

18. Manussabhūtaṃ sambuddhaṃ attadantaṃ samāhitaṃ
Irīyamānaṃ brahmapathe cittassupasame rataṃ.

19. Yaṃ manussā namassanti sabbadhammāna pāraguṃ,
Devāpi naṃ3 namassanti iti me arahato sutaṃ.

20. Sabbasaññojanātītaṃ vanā nibbānamāgataṃ
Kāmehi nekkhammarataṃ muttaṃ selāva kañcanaṃ.

21. Sabbe accarucī nāgo himavā vaññe4 siluccaye
Sabbesaṃ nāganāmānaṃ saccanāmo anuttaro.

22. Nāgaṃ vo kittayissāmi nahī āguṃ karoti so
Soraccaṃ avihiṃsā ca pādā nāgassa te duve.

23. Tapo ca brahmacariyaṃ caraṇā nāgassa tyāpare
Saddhāhattho mahānāgo upekkhāsetadantavā.

24. Sati gīvā siro paññā vīmaṃsā dhammacittanā
Dhammakūcchisamāvāpo5 viveko tassa vāladhi.

25. So jhāyī assāsarato ajjhattaṃ susamāhito
Gacchaṃ samāhito nāgo ṭhito nāgo samāhito.

1. Brahantaṃ machasaṃ 2. Bhagavatātī sīmu 3. Taṃ machasaṃ
4. Himavāññe machasaṃ. 5. Tapo machasaṃ

[BJT Page 110] [\x 110/]
26. Seyyaṃ samāhito nāgo nisinnopi samāhito
[PTS Page 347] [\q 347/]
Sabbattha saṃvuto nāgo esā nāgassa sampadā

27. Bhūñjati anavajjāni sāvajjāni na bhūñjati
Ghāsaṃ acchādanaṃ1 laddhā sannidhiṃ parivajjaye2.

28. Saññojanaṃ aṇuṃ thūlaṃ sabbaṃ chetvāna bandhanaṃ
Yena yeneva gacchati anapekkho'va gacchati.

29. Yathāpi udake jātaṃ puṇḍarīkaṃ pavaḍḍhati
Nūpalippati3 toyena sucigandhaṃ manoramaṃ.

30. Tatheva loke sujāto buddho loke virajjati4
Nūpalippati3 lokena toyena padumaṃ yathā.

31. Mahagginī pajjalito5anāhārūpasammati
Saṅkhāresūpasantesu nibbutoti pavuccati.

32. Atthassāyaṃ viññāpanī upamā viññuhi desitā
Viññassanti mahānāgā nāgaṃ nāgena desitaṃ.

33. Vītarāgo vītadoso vitamoho anāsavo
Sarīraṃ vijahaṃ nāgo parinibbissati anāsavoti.
6. 1. 5. 2.
(Migasālāsuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
44. Atha kho āyasmā ānando pubbanhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena
migasālāya upāsikāya nivesanaṃ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Atha
kho migasālā upāsikā yenāyasmā ānando, tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmantaṃ
ānandaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdī. Ekamantaṃ nisinnā kho migasālā upāsikā
āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca:

Kathaṃ kathaṃ nāmāyaṃ bhante ānanda, bhagavatā dhammo desito aññeyyo, yatra hi nāma
brahmacārī ca 6 abrahmacārī ca ubho samasamagatikā bhavissanti abhisamparāyaṃ?
[PTS Page 348] [\q 348/]

Pitā me bhante purāṇo brahmacārī ahosi ārācārī virato methunā gāmadhammā. So
kālakato. 7 Bhagavatā vyākato. " Sakadāgāmi satto8 tusitaṃ kāyaṃ upapannoti. " Petteyyopi
9 me bhante isidatto abrahmacārī ahosi sadārasantuṭṭho. Sopi kālakato. 7 Bhagavatā
vyākato: " sakadāgāmi satto 8 tusitaṃ kāyaṃ upapanno"ti.

1. Ghāsamacchādanaṃ machasaṃ 2. Parivajjayaṃ machasaṃ 3. Navupalippati sīmu.
4. Viharati machasaṃ 5 mahāginīvajalito machasaṃ mahaggini pajjalito syā
6. Brahmacārī sīmu 7. Kālaṃkato machasaṃ 8. Sakadāgāmi patto machasaṃ. 9. Pettyeyopiyo
simū, [pts.] Pitupiyo syā, kaṃ

[BJT Page 112] [\x 112/]

Kathaṃ kathaṃ nāmāyaṃ bhante ānanda, bhagavatā dhammo desito aññeyyo, yatra hi nāma
brahmacārī ca abrahmacāri ca ubho samasamagatikā bhavissanti abhisamparāyanti?

Evaṃ kho panetaṃ bhagini bhagavatā vyākatanti.
Atha kho āyasmā ānando migasālāya upāsikāya nivesane piṇḍapātaṃ gahetvā uṭṭhāyāsanā
pakkāmi. Atha kho āyasmā ānando pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto yena bhagavā
tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ
nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca:

Idhāhaṃ bhante pubbanhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena migasālāya upāsikāya
nivesanaṃ, tenupasaṅkamiṃ. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdiṃ. Atha kho bhante
migasālā upāsikā yenāhaṃ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ
nisīdi. Ekamantaṃ nisinnā kho bhante migasālā upāsikā maṃ etadavoca:

Kathaṃ kathaṃ nāmāya bhante ānanda, bhagavatā dhammo desito aññeyyo, yatra hi nāma
brahmacārī ca abrahmacārī ca ubho samasamagatikā bhavissanti abhisamparāyaṃ. Pitā me
bhante purāṇo brahmacārī ahosi ārācārī virato methunā gāmadhammā. So kālakato1.
Bhagavatā vyākato: sakadāgāmi [PTS Page 349] [\q 349/] satto2 tusitaṃ kāyaṃ
upapannoti. Petteyyopi3 me bhante isidatto abrahmacāri ahosi sadārasantuṭṭho. Sopi
kālakato. Bhagavatā vyākato: sakadāgāmi satto2 tusitaṃ kāyaṃ upapannoti. Kathaṃ kathaṃ
nāmāyaṃ bhante ānanda, bhagavatā dhammo desito aññeyyo, yatra hi nāma brahmacārīca
abrahmacārī ca ubho samasamagatikā bhavissanti abhisamparāyanti?

Evaṃ vutte ahaṃ bhante migasālaṃ upāsikaṃ etadavocaṃ: evaṃ kho panetaṃ bhagini
bhagavatā byākatanti.

Kā cānanda migasālā upāsikā bālā abyattā ambakā ambakapaññā?4 Ke ca
purisapuggalaparoparīyañāṇe?

Chayime ānanda puggalā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ katame cha?

Idhānanda ekacco puggalo sorato hoti sukhasaṃvāso. Abhinandanti sabrahmacārī
ekattavāsena. Tassa savaṇenapi akataṃ hoti, bāhusaccenapi akataṃ hoti, diṭṭhiyāpi
appaṭividdhaṃ hoti, sāmayikampi5 vimuttiṃ na labhati. So kāyassa bhedā paraṃ maraṇā
hānāya pareti no visesāya, hānagāmīyeva6 hoti no visesagāmi. (1)

1. Kālaṃkato machasaṃ 2. Patto machasaṃ 3. Pettyeyopiyo sīmu. 4. Ammakā, ammakasaññā
machasaṃ, ambakā ambakasaññā, syā,
5Sāmāyikamapi machasaṃ, aṭṭhakathā. 6. Hānagāmireva aṭṭhakathā.

[BJT Page 114] [\x 114/]
Idhānanda ekacco puggalo sorato hoti sukhasaṃvāso. Abhinandanti sabrahmacārī
ekattavāsena. Tassa savaṇenapi kataṃ hoti. Bāhusaccenapi kataṃ hoti. Diṭṭhiyāpī
suppaṭividdhaṃ1. Hoti sāmayikampi vimuttiṃ labhati. So kāyassa bhedā paraṃ maraṇā
visesāya pareti no hānāya. Visesagāmīyeva2 hoti no hānagāmi. (2)

Tatrānanda pamāṇakā3 pamiṇanti: imassapi teva dhammā, aparassapi teva dhammā.
Kasmā tesaṃ eko hīno, eko paṇītoti. Taṃ hi tesaṃ ānanda hoti dīgharattaṃ ahitāya
dukkhāya.

Tatrānanda yvāyaṃ puggalo sorato4. Hoti sukhasaṃvāso. Abhinandanti sabrahmacāri
ekattavāsena. Tassa savaṇenapi kataṃ hoti. Bāhusaccenapi kataṃ hoti. Diṭṭhiyāpi
suppaṭividdhaṃ1 hoti. Sāmayikampi vimuttiṃ labhati. Ayampi [PTS Page 350] [\q 350/]
ānanda puggalo amunā purimena puggalena abhikkantataro ca paṇītataro ca. Taṃ kissa
hetu? Imaṃ hānanda puggalaṃ dhammasoto nibbahati. Tadantaraṃ ko jāneyya aññatra
tathāgatena?

Tasmātiha ānanda mā puggalesu pamāṇakā3 ahuvattha. Mā puggalesu pamāṇaṃ gaṇhittha.
Khaññati hānanda puggalesu pamāṇaṃ gaṇhanto.

Ahaṃ vā ānanda puggalesu pamāṇaṃ gaṇheyyaṃ yo vā panassa mādiso.

Idha panānanda ekaccassa puggalassa kodhamāno adhigato hoti samayena samayañcassa
lobhadhammā uppajjanti. Tassa savaṇenapi akataṃ hoti. Bāhusaccenapi akataṃ hoti.
Diṭṭhiyāpi appaṭividdhaṃ hoti. Sāmayikampi vimuttiṃ na labhati. So kāyassa bhedā
parammaraṇā hānāya pareti, no visesāya, hānagāmiyeva hoti, no visesagāmī. (3)

Idha panānanda ekaccassa puggalassa kodhamāno adhigato hoti samayena. Samayañcassa
lobhadhammā uppajjanti. Tassa savaṇenapi kataṃ hoti. Bāhusaccenapi kataṃ hoti.
Diṭṭhiyāpi appaṭividdhaṃ hoti. Sāmayikampi vimuttiṃ na labhati. So kāyassa bhedā
parammaraṇā hānāya pareti, no visesāya, hānagāmīyeva hoti, no hānagāmi. (4)

Tatrānanda pamāṇakā pamiṇanti yvāyaṃ puggalo sorato4. Hoti sukhasaṃvāso.
Abhinandanti sabrahmacārī ekattavāsena. Tassa savaṇenapi kataṃ hoti. Bāhusaccenapi
kataṃ hoti. Diṭṭhiyāpi suppaṭividdhaṃ1 hoti. Sāmayikampi vimuttīṃ labhati. Ayampi
ānanda puggalo amunā purimena puggalena abhikkantataro ca paṇītataro ca. Taṃ kissa
hetu? Imaṃ hānanda puggalaṃ dhammasoto nibbahati. Tadantaraṃ ko jāneyya aññatra
tathāgatena?

Tasmātiha ānanda mā puggalesu pamāṇakā3 ahuvattha. Mā puggalesu pamāṇaṃ
gaṇahittha. Khaññati hānanda puggalesu pamāṇaṃ gaṇhanto.

Ahaṃ vā ānanda puggalesu pamāṇaṃ gaṇaheyyaṃ yo vā panassa mādiso.

Idha panānanda ekaccassa puggalassa kodhamāno adhigato hoti. Samayena samayañcassa
vacīsaṃsārā5 uppajjanti. Tassa savaṇenapi akataṃ hoti. Bāhusaccenapi akataṃ hoti.
Diṭṭhiyāpi appaṭividdhaṃ hoti. Sāmayikampi vimuttiṃ na labhati. So kāyassabhedā
parammaraṇā hānāya pareti no visesāya, hānagāmīyeva hoti no visesagāmi. (5)

1. Paṭividdhaṃ machasaṃ 2 visesagāmireva sīmu. 3. Pamāṇikā machasaṃ sīmu 4. Surato
sīmu. 5. Vacisaṅkhārā machasaṃ

[BJT Page 116] [\x 116/]
Idha panānanda ekaccassa puggalassa kodhamāno adhigato hoti. Samayena samayañcassa
vavīsaṃsārā1 uppajjanti. Tassa savaṇenapi kataṃ hoti bāhusaccenapi kataṃ hoti. Diṭṭhiyāpi
paṭividdhaṃ hoti. Sāmayikampi vimuttiṃ labhati. So kāyassa bhedā parammaraṇā visesāya
[PTS Page 351] [\q 351/] pareti no hānāya. Visesagāmīyeva hoti, no hānagāmi. (6)

Tatrānanda pamānakā pamiṇananti: imassapi teva dhammā, aparassapi teva dhammā.
Kasmā tesaṃ eko hīno, eko paṇītoti? Taṃ hi tesaṃ ānanda hoti dīgharattaṃ ahitāya
dukkhāya.

Tatrānanda yassa puggalassa kodhamāno adhigato hoti. Samayena samayañcassa
vavīsaṃsārā uppajjantī. Tassa savaṇenapi kataṃ hoti bāhusaccenapi kataṃ hoti. Diṭṭhiyāpi
suppaṭividdhaṃ hoti. Sāmayikampi vimuttiṃ labhati. Ayaṃ ānanda puggalo amunā
purimena puggalena abhikkantataro ca paṇītataro ca. Taṃ kissa hetu: imaṃ hānanda
puggalaṃ dhammasoto nibbahati. Tadantaraṃ ko jāneyya aññatra tathāgatena?
Tasmātiha ānanda mā puggalesu pamāṇakā ahuvattha, mā puggalesu pamāṇaṃ gaṇahittha.
Khaññati hānanda puggalesu pamāṇaṃ gaṇhanto.

Ahaṃ vā ānanda puggalesu pamāṇaṃ gaṇheyyaṃ, yo vā panassa mādiso.

Kā cānanda migasālā upāsikā bālā avyattā ambakā ambakapaññā? Ke ca
purisapuggalaparopariyañāṇe?

Yathārūpena ānanda sīlena purāṇo samannāgato ahosi, tathārūpena sīlena isidatto
samannāgato abhavissa, nayidha purāṇo isidattassa gatimpi aññassa. Yathārūpāya ca
ānanda paññaya isidatto samannāgato ahosi. Tathārūpāya paññāya purāṇo samannāgato
abhavissa, nayidha isidatto purāṇassa gatimpi aññassa. Iti kho ānanda ime puggalā ubho
ekaṅgahīnāti.

1Vacīsaṃkhārā machasaṃ

[BJT Page 118] [\x 118/]
6. 1. 5. 3.
(Iṇa suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
(1) 45. Dāḷiddiyaṃ bhikkhave dukkhaṃ lokasmiṃ kāmabhoginoti? Evaṃ bhante.
(2) Yampi bhikkhave daḷiddo [PTS Page 352] [\q 352/] assako anāḷhiyo1 iṇaṃ ādiyati.
Itādānampi bhikkhave dukkhaṃ lokasmiṃ kāmabhoginoti?
Evaṃ bhante.
(3) Yampi bhikkhave daḷiddo assako anāḷhiyo iṇaṃ ādiyitvā vaḍḍhiṃ paṭisuṇāti. 2
Vaḍḍhipi bhikkhave dukkhā lokasmiṃ sāmabhoginoti?
Evaṃ bhante.
(4) Yampi bhikkhave daḷiddo assako anāḷhiyo vaḍḍhiṃ paṭisuṇitvā kālābhataṃ vaḍḍhiṃ
na deti. Codentipi naṃ codanāpi bhikkhave dukkhā lokasmiṃ kāmabhoginoti? Evaṃ bhante.
(5) Yampi bhikkhave daḷiddo assako anāḷhiyo codiyamāno na deti. Anucarantipi naṃ.
Anucariyāpi bhikkhave dukkhā lokasmiṃ kāmabhoginoti?
Evaṃ bhante.
(6) Yampi bhikkhave daḷiddo assako anāḷhiyo anucariyamāno na deti. Bandhantipi naṃ.
Bandhanampi bhikkhave dukkhaṃ lokasmiṃ kāmabhoginoti?
Evaṃ bhante.

Iti kho bhikkhave dāḷiddiyampi dukkhaṃ lokasmiṃ kāmabhogino. Iṇādānampi dukkhaṃ
lokasmiṃ kāmabhogino. Vaḍḍhīpi dukkhā lokasmiṃ kāmabhogino, codanāpi dukkhā
lokasmiṃ kāmabhogino. Anucariyāpi dukkhā lokasmiṃ kāmabhogino. Bandhanampi
dukkhaṃ lokasmiṃ kāmabhogino.

Evameva kho bhikkhave yassa kassaci saddhā natthi kusalesu dhammesu, hiri natthi
kusalesu dhammesu, ottappaṃ natthi kusalesu dhammesu, viriyaṃ natthi kusalesu
dhammesu, paññā natthi kusalesu dhammesu, 1 ayaṃ vuccati bhikkhave ariyassa vinaye
daḷiddo assako anāḷhiyo. Sa kho so bhikkhave dasiddo assako anāḷhiyo, saddhāya asati
kusalesu dhammesu, hiriyā asati kusalesu dhammesu, ottappe asati kusalesu dhammesu,
viriye asati kusalesu dhammesu, paññāya asati kusalesu dhammesu, kāyena duccaritaṃ
carati. Vācāya duccaritaṃ carati. Manasā duccaritaṃ carati. Idamassa iṇādānasmiṃ vadāmi.
1. Anāḷhiko machasaṃ, anaddhiko syā anāḷiko sīmu passuṇāti machasaṃ

[BJT Page 120] [\x 120/]

So tassa kāyaduccaritassa paṭicchādanahetu pāpikaṃ icchaṃ paṇidahati: mā maṃ jaññāti
icchati, mā maṃ jaññāti [PTS Page 353] [\q 353/] saṅkappeti, mā maṃ jaññāti vācaṃ
bhāsati, mā maṃ jaññāti kāyena parakkamati. So tassa vacīduccaritassa paṭicchādanahetu
pāpikaṃ icchaṃ paṇidahati: mā maṃ chaññāti icchati, mā maṃ jaññāti saṅkappeti, mā maṃ
jaññāti vācaṃ bhāsati, mā maṃ jaññāti kāyena parakkamati. So tassa manoduccaritassa
paṭicchādanahetu pāpikaṃ icchaṃ paṇidahati: mā maṃ jaññāti icchati, mā maṃ jaññāti
saṅkappeti, mā maṃ jaññāti vācaṃ bhāsati. Mā maṃ jaññāti kāyena parakkamati. Idamassa
vaḍḍhiyā vadāmi.

Tamenaṃ pesalā sabrahmavārī evamāhaṃsu: " ayañca so āyasmā evaṃkārī evaṃ samācāro"ti.
Idamassa codanāya vadāmi.

Tamenaṃ araññagataṃ vā rukkhamūlagataṃ vā sūññāgāragataṃ vā vippaṭisārasahagatā
pāpakā akusalavitakkā samudācaranti. Idamassa anucariyāya vadāmi.

Sa kho so bhikkhave daḷiddo assako anāḷhiyo kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ
caritvā manasā duccaritaṃ caritvā kāyassa bhedā parammaraṇā nirayabandhane vā bajjhati,
tiracchānayonibandhane vā. *

Nāhaṃ bhikkhave aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi evaṃdāruṇaṃ emaṃ kaṭukaṃ evaṃ
antarāyakaraṃ anuttarassa yogakkhemassa adhigamāya yathayidaṃ bhikkhave
nirayabandhanaṃ vā tiracchānayonibandhanaṃ vā, ti.

34. Dāḷiddiyaṃ dukkhaṃ loke iṇādānaṃ ca vuccati,
Daḷiddo iṇamādāya bhuñjamāno vihaññati.

35. Tato anucarantī naṃ bandhanampi nigacchati.
Etaṃ hi bandhanaṃ dukkhaṃ kāmalābhābhijappinaṃ.

36. Tatheva ariyavinaye saddhā yassa na vijjati, [PTS Page 354] [\q 354/]
Ahiriko anottappi pāpakammāvinicchayo1

37. Kāyaduccaritaṃ katvā vacīduccaritāni ca,
Manoduccataṃ katvā mā maṃ jaññāti2 icchati.

38. So saṃsappati kāyena vācāya udacetasā,
Pāpakammā pavaḍḍhento tattha tattha punappunaṃ

39. So pāpakammo dummedho jānaṃ dukkaṭamattano,
Daḷiddo iṇamādāya bhuñjamāno vihaññati,

40. Tato anucarantī naṃ saṅkappā mānasā dukhā,
Gāme vā yadi vā raññe yassa vippaṭisārajā.

1. Pāpakammavinibbayo machasaṃ, pāpakammavinicchayo sīmu, pāpakammaṃ vinibbayo
syā. 2. Chaññutī machasaṃ
*Ettha"idamassa bandhanasamiṃ vadāmi" iti bhavitabbanti khāyati tathāpi taṃ potthakesu
nadissate.

[BJT Page 122] [\x 122/]
41. So pāpakammo dummedho jānaṃ dukkaṭamattano,
Yonimaññataraṃ gantvā niraye cāpi bajjhati.
Etaṃ hi bandhanaṃ dukkhaṃ yamhā dhīro pamuccati.

42. Dhammaladdhehi bhogehi dadaṃ cittaṃ pasādayaṃ
Ubhayattha kaṭaggāho saddhassa gharamesino.

43. Diṭṭhadhammahitatthāya samparāya sukhāya ca
Evametaṃ gahaṭṭhānaṃ cāgo puññaṃ pavaḍḍhati.

44. Tatheva ariyavinaye saddhā yassa patiṭṭhitā
Hirimano ca ottappī paññavā sīlasaṃvuto.

45. Eso kho ariyavinaye sukhaṃjīvīti1 vuccati
Nirāmisaṃ sukhaṃ laddhā upekhaṃ adhitiṭṭhati.

46. Pañcanīvaraṇe hitvā niccaṃ āraddhavīriyo
Jhānāni upasampajja ekodinipako sato.

47. Evaṃ ñatvā yathābhūtaṃ sabbasaññojanakkhaye
Sabbaso anupādāya sammācittaṃ vimuccati.

48. Tassa sammā vimuttassa ñāṇaṃ ca hoti tādino
Akuppā me vimuttīti bhavasaññojanakkhaye.

49. Etaṃ kho paramaṃ ñāṇaṃ etaṃ sukhamanuttaraṃ
Asokaṃ virajaṃ khemaṃ etamānaṇyamuttamanti. [PTS Page 355] [\q 355/]
6. 1. 5. 4.
(Mahācunda suttaṃ)
46. Evaṃ me sutaṃ ekaṃ samayaṃ āyasmā mahācundo cetīsu viharati sahajātiyaṃ. 2 Tatra
kho āyasmā mahācundo bhikkhū āmantesi: "āvuso bhikkhavo"ti. 3 "Āvuso"ti kho te bhikkhū
āyasmato mahā cundassa paccassosuṃ. Āyasmā mahācundo etadavoca:

(1) Idhāvuso dhammayogā bhikkhū jhāyībhikkhū apasādenti: ime pana"jhāyinomhā
jhāyinombhā, ti jhāyanti, pajjhāyanti, 4 kiṃ hime jhāyanti, 5 kintime jhāyanti, kathaṃ hime6
jhāyantī"ti. Tattha dhammayogā ca bhikkhū nappasīdanti, jhāyī ca bhikkhū nappasīdanti,
na ca bahujanahitāya paṭipannā honti bahujanasukhāya, bahuno janassa atthāya hitāya
sukhāya devamanussānaṃ.

1. Sukhajīviti machasaṃ 2. Sayaṃjātiyaṃ machasaṃ, sañjātiyaṃ syā 3. Bhikkhaveti
machasaṃ 4. Nijjhāyanti avajjhāyanti machasaṃ 5. Kimimejhāyanti machasaṃ. 6. Kathaṃ ime
machasaṃ.

[BJT Page 124] [\x 124/]
(2) Idha panāvuso jhāyī bhikkhu dhammayoge bhikkhu apasādenti: ime pana "
dhammayogamhā dhammayogamhā"ti uddhatā unnalā capalā mukharā vikiṇṇavācā
muṭṭhassatī asampajānā asamāhitā vibbhantacittā pākatindriyā. Kiṃ hime dhammayogā,
kintime dhammeyogā, kathaṃ hime1 dhammayogāti? Tattha jhāyī ca bhikkhū nappasīdanti,
dhammayogā ca bhikkhū nappasīdanti, na ca bahujanahitāya paṭipannā honti
bahujanasukhāya, bahuno janassa atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ.

(3) Idha panāvuso dhammayogā bhikkhū dhammayogānaṃyeva bhikkhūnaṃ vaṇṇaṃ
bhāsanti, no jhāyīnaṃ bhikkhūnaṃ vaṇṇaṃ bhāsanti. Tattha dhammayogā ca [PTS Page 356]
[\q 356/] bhikkhū nappasīdanti, jhāyi ca bhikkhū nappasīdanti, na ca bahujanahitāya
paṭipannā honti bahujanasukhāya, bahuno janassa atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ.

(4) Idha panāvuso jhāyī bhikkhū jhāyīnaṃ yeva bhikkhūnaṃ vaṇṇaṃ bhāsanti no
dhammayogānaṃ bhikkhūnaṃ vaṇṇaṃ bhāsanti. Tattha jhāyī ca bhikkhū nappasīdanti,
dhammayogā ca bhikkhū nappasīdanti, na ca bahujanahitāya paṭipaṭipannā honti
bahujanasukhāya, sukhāya, bahuno janassa atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ.

(5) Tasmātihāvuso evaṃ sikkhitabbaṃ: dhammayogā samānā jhāyīnaṃ bhikkhūnaṃ vaṇṇaṃ
bhāsissāmāti. Evaṃ hi vo āvuso sikkhitabbaṃ. Taṃ kissa hetu. Acchariyā hete āvuso puggalā
dullabhā lokasmiṃ, ye amataṃ dhātuṃ kāyena phūsitvā2 viharanti.

(6) Tasmātihāvuso evaṃ sikkhitabbaṃ: jhāyī samānā dhammayogānaṃ bhikkhūnaṃ vaṇṇaṃ
bhāsissāmāti. Evaṃ hi vo āvuso sikkhitabbaṃ. Taṃ kissa hetu: acchariyā hete āvuso puggalā
dullabhā lokasmiṃ, ye gambhīraṃ atthapadaṃ paññāya ativijjha passantīti.
6. 1. 5. 5
(Paṭhamasandiṭṭhika suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
47. Atha kho moliyasīvako paribbājako yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā
bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vitīsāretvā ekamantaṃ
nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho moliyasīvako paribbājako bhagavantaṃ etadavoca:

"Sandiṭṭhiko dhammo, sandiṭṭhiko dhammo, ti bhante vuccati. Kittāvatā nu kho bhante
sandiṭṭhiko dhammo hoti, akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṃ veditabbo viñuhitī?. [PTS
Page 357] [\q 357/]

1. Kathaṃime machasaṃ
2. Passitvā katthami.

[BJT Page. 126 [\x 126/] ]
Tena hi sivaka taññevettha paṭipucchissāmi. 1 Yathā te khameyya tathā naṃ vyākareyyāsi.
Taṃ kiṃ maññasi sīvaka santaṃ vā ajjhattaṃ lobhaṃ " atthi me ajjhattaṃ lobhoti" pajānāsi,
asantaṃ vā ajjhattaṃ lobhaṃ " natthi me ajjhattaṃ lobhoti" pajānāsīti.

Evaṃ bhante.
Yaṃ kho tvaṃ sīvaka santaṃ vā ajjhattaṃ lobhaṃ " atthi me ajjhattaṃ lobhoti" pajānāsi.
Asantaṃ vā ajjhattaṃ lobhaṃ "natthi me ajjhattaṃ lobhoti"pajānāsi. Evaṃ kho2 sīvaka
sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṃ veditabbo viññūhīti.
Taṃ kiṃ maññasi sīvaka santaṃ vā ajjhattaṃ dosaṃ ajjhattaṃ mohadhammaṃ "atthi me
ajjhattaṃ dosoti" pajānāsi, asantaṃ vā ajjhattaṃ mohadhammaṃ, "natthi me ajjhattaṃ
mohadosoti" pajānāsiti. Taṃ kiṃ maññasi sīvaka santaṃ vā ajjhattaṃ mohaṃ sattaṃ vā
ajjhattaṃ mohadhammaṃ "atthi me ajjhattaṃ mohadhammoti" pajānāsi, asantaṃ vā ajjhattaṃ
mohadhammaṃ, "natthi me ajjhattaṃ mohadhammoti" pajānāsiti. Taṃkiṃ maññasi sīvaka
santaṃ vā ajjhattaṃ lobhadammaṃ santaṃ vā ajjhattaṃ mohadhammaṃ "atthi me ajjhattaṃ
mohadhammoti" pajānāsi, asantaṃ vā ajjhattaṃ mohadhammaṃ, " natthi me ajjhattaṃ
mohadhammoti" pajānāsiti. Taṃ kiṃ maññasi sīvaka santaṃ vā ajjhattaṃ lobhadhameṃ sattaṃ
vā ajjhattaṃ lobhadhammaṃ "atthi me ajjhattaṃ mohadhammoti" pajānāsi, asantaṃ vā
ajjhattaṃ mohadhammaṃ, " natthi me ajjhattaṃ lobhadhammoti " pajānāsiti.

Taṃ kiṃ maññasi sīvaka santaṃ vā ajjhattaṃ dosadhammaṃ sattaṃ vā ajjhattaṃ
dosadhammaṃ santaṃ vā ajjhattaṃ dosadhammaṃ "atthi me ajjhattaṃ dosadhammoti"
pajānāsi, asantaṃ vā ajjhattaṃ mohadhammaṃ, " natthi me ajjhattaṃ mohadhammo'ti
dhammoti" pajānāsiti.

Evaṃ bhante.
Yaṃ kho tvaṃ sivaka santaṃ vā ajjhattaṃ mohadhammaṃ " atthi me ajjhattaṃ mohadhammoti
pajānāsi, asantaṃ vā ajjhattaṃ mohadhammaṃ "natthi me ajjhattaṃ mohadhammoti" pajānāsi.

Evaṃ kho sivaka sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṃ
veditabbo viññuhīti.

Abhikkantaṃ hogotama abhikkantaṃ bho gotama, seyyathāpi bho gotama nikkujjitaṃ vā
ukkajjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā
telapajjotaṃ dhāreyya, " cakkhumanto rūpāni dakkhinti, 2ti, evamevahotā gotamena
anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ bhavantaṃ gotamaṃsaraṇaṃ gacchāmi
dhammañca bhikkhu saṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhante bhagavā dhāretu ajjatagge
Pāṇupetaṃ saraṇaṃ gatanti.
6. 1. 5. 6.
(Dutiyasandiṭṭika suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
48. Atha kho aññataro brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavatā
saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇiyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinno kho so brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca:

'Sandiṭṭhiko dhammo sandiṭṭhiko dhammo'ti bho gotama vuccati. Kittāvatā nu kho bho
gotama [PTS Page 358] [\q 358/] sandiṭṭhiko dhammo hoti, akāliko ehipassiko
opanayiko paccattaṃ vetitabbo viññuhīti?

Tena hi brāhmaṇa taññevettha paṭipucchissāmi. Yathā te khameyya tathā naṃ vyākarosi3.
Taṃ kiṃ maññasi brāhmaṇa, santaṃ vā ajjhattaṃ rāgaṃ "atthi me ajjhattaṃ rāgoti" pajānāsi,
asantaṃ vā ajjhattaṃ rāgaṃ "nanthi me ajjhattaṃ rāgoti" pajānāsiti.
Evaṃ bho.

1Paṭipucchāmi machasaṃ, 2evampi kho machasaṃ 3. Byākareyyāsi machasaṃ

[BJT Page 128] [\x 128/]

Yaṃ kho tvaṃ brāhmaṇa santaṃ vā ajjhattaṃ rāgaṃ "atthi me ajjhattaṃ rāgoti" pajānāsi,
asantaṃ vā ajjhattaṃ rāgaṃ "natthi me ajjhattaṃ rāgoti" pajānāsi.
Evaṃ pi kho brāhmaṇa sandiṭṭhiko dhammo hoti ākāliko ehi passiko opanayiko paccattaṃ
veditabbo viññuhīti.

Taṃ kiṃ maññasi brāhmaṇa santaṃ vā ajjhattaṃ dosaṃ "atthi me ajjhattaṃ dosoti" pajānāsi,
asantaṃ vā ajjhattaṃ dosaṃ "natthi me ajjhattaṃ dosoti pajānāsi. Taṃ kiṃ maññasi brāhmaṇa
santaṃ vā ajjhattaṃ mohaṃ "atthi me ajjhattaṃ mohoti pajānāsi, asantaṃ vā ajjhattaṃ mohaṃ
" natthi me ajjhattaṃ mohoti" pajānāsi.
Taṃ kiṃ maññasi brāhmaṇa santaṃ vā ajjhattaṃ kāyasandosaṃ "atthi me ajjhattaṃ
kāyasandosoti" pajānāsi, asantaṃ vā ajjhattaṃ kāyasandosaṃ " natthi me ajjhattaṃ
kāyasandosoti" pajānāsiti.

Taṃ kiṃ maññasi brāhmaṇa santaṃ vā ajjhattaṃ vacīsandosaṃ "atthi me ajjhattaṃ
vacīsandosoti" pajānāsi, asantaṃ vā ajjhattaṃ vacīsandosaṃ "natthi me ajjhattaṃ
vacīsandosoti" pajānāsīti.

Taṃ kiṃ maññasi brāhmaṇa santaṃ vā ajjhattaṃ manosandosaṃ "atthi me ajjhattaṃ
manosandosoti" pajānāsi, asantaṃ vā ajjhattaṃ manosandosaṃ " natthi me ajjhattaṃ
manosandosoti" pajānāsiti.
Evaṃ bho.

Yaṃ kho tvaṃ brāhmaṇa santaṃ vā ajjhattaṃ manosaṃdosaṃ " atthi me ajjhattaṃ
manosandosoti" pajānāsi, asantaṃ vā ajjhattaṃ manosandosaṃ " natthi me ajjhattaṃ
manosandosoti" pajānāsi.

Evaṃ kho brāhmaṇa sandiṭṭhiko dhammo hoti akāliko ehipassiko opanayiko paccattaṃ
veditabbo viññuhīti.

Abhikkantaṃ bho gotama, abhikkantaṃ bho gotama, seyyathāpi bho gotama nikkujjitaṃ vā
ukkujjeyya, paṭicchantaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya" andhakāre vā
telapajjotaṃ dhāreyya, " cakkhumanto rūpānidakkhintī"ti, evameva bhotā gotamena
anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ bhantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi
dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge
pāṇupetaṃ saraṇaṃ gatanti.

(6. 1. 5. 7)
Khema suttaṃ
49. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho
pana samayena āyasmā ca khemo āyasmā ca sumano sāvattiyaṃ viharanti [PTS Page 359]
[\q 359/] andhavanasmiṃ. Atha kho āyasmā ca khemo āyasmā ca sumano yena bhagavā
tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā khemo bhagavantaṃ etadavoca:

Yo so bhante bhikkhu arahaṃ khīṇāsavo vusitavā katakaraṇīyo ohitabhāro
anuppattasadattho parikkhīṇabhavasaññojano sammadaññā vimutto, tassa na evaṃ hoti "
atthi me seyyoti vā atthi me sadisoti vā atthi me hīnoti vā"ti.

Idamavocāyasmā1 khemo samanuñño satthā ahosi. Atha kho āyasmā khemo samanuñño me
satthāti uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
1Idhamavoca āyasamā sīmu.

[BJT Page 130] [\x 130/]
Atha kho āyasmā sumano acirapakkante āyasmante kheme bhagavantaṃ etadavoca:
"Yo so bhante bhikkhu arahaṃ khīṇāsavo vusitavā katakaraṇīyo ohitabhāro
anuppattasadattho parikkhīṇabhavasaññojano sammadaññā vimutto, tassa na evaṃ hoti
"natthi me seyyoti vā, natthi me sadisoti vā, natthi me hīnoti vā"ti.

Idamavocāyasmā sumano samanuñño satthā ahosi. Atha kho āyasmā sumano samanuñño
me satthāti uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
Atha kho bhagavā acirapakkante āyasmante ca kheme āyasmante ca sumane bhikkhū
āmentasi: evaṃ kho bhikkhave kulaputtā aññaṃ vyākaronti, attho ca vutto, attā ca
anupanīto. Atha ca pana idhekacce moghapurisā hasamānakā maññe aññaṃ vyākaronti. Te
pacchā vighātaṃ āpajjantīti.

49. Na ussesu na omesu samatte nopanīyare
Khīṇā sañjāti vusitaṃ brahmacariyaṃ caranti saññojanavippamuttāti. [PTS Page 360] [\q
360/]

6. 1. 5. 8.
(Indriyasaṃvarasuttaṃ)
(Sāvatthi nidānaṃ)
50. Indriyasaṃvare bhikkhave asati indriyasaṃvaravipannassa hatūpanisaṃ hoti sīlaṃ. Sīle
asati sīlavipannassa hatūpaniso hoti sammāsamādhi. Sammāsamādhimhi asati
sammāsamādhivipannassa hatūpanisaṃ hoti yathābhūtañāṇadassanaṃ.
Yathābhūtañāṇadassane asati yathābhūtañāṇadassanavipannassa hatūpaniso hoti
nibbidāvirāgo. Nibbidāvirāge asati nibbidāvirāgavipannassa hatūpanisaṃ hoti
vimuttiñāṇadassanaṃ.

Seyyathāpi bhikkhave rukkho sākhāpalāsavipanno, tassa papaṭikāpi na pāripūriṃ gacchati,
tacopi na pāripūriṃ gacchati, pheggupī na pāripūriṃ gacchati, sāropi na pāripūriṃ gacchati,
evameva kho bhikkhave indriyasaṃvare asati indriyasaṃvaravipannassa hatūpanisaṃ hoti
sīlaṃ, sīle asati sīlavipannassa hatūpaniso hoti sammāsamādhi. Sammāsamādhimhi asati
sammāsamādhivipannassa hatūpanisaṃ hoti yathābhūtañāṇadassanaṃ.
Yathābhūtañāṇadassane asati yathābhūtañāṇadassanavipannassa hatūpaniso hoti
nibbidāvirāgo. Nibbidāvirāge asati nibbidāvirāgavipannassa hatūpanisaṃ hoti
vimuttiñāṇadassanaṃ.

[BJT Page 132] [\x 132/]
Indriyasaṃvare bhikkhave sati indriyasaṃvarasampannassa upanisasampannaṃ hoti sīlaṃ.
Sīle sati sīlasampannassa upanisasampanno hoti sammāsamādhi. Sammāsamādhimhi sati
sammāsamādhisampannassa upanisasampannaṃ hoti yathābhūtañāṇadassanaṃ.
Yathābhūtañāṇadassane sati yathābhūtañāṇadassanasampannassa upanisasampanno hoti
nibbidāvirāgo. Nibbidāvirāge sati nibbidāvirāgasampannassa upanisasampannaṃ hoti
vimuttiñāṇadassanaṃ.
Seyyathāpi bhikkhave rukkho sākhāpalāsasampanno, tassa papaṭikāpi pāripuriṃ gacchati,
tacopi pāripūriṃ gacchati, pheggupi pāripūriṃ gacchati, sāropi pāripūriṃ gacchati, evameva
kho bhikkhave indriyasaṃvare sati indriyasaṃvarasampannassa upanisasampannaṃ hoti
sīlaṃ

Sīle sati sīlasampannassa upanisasampanno hoti sammāsamādhi. Sammāsamādhimhi sati
sammāsamādhisampannassa upanisasampannaṃ hoti yathābhūtañāṇadassanaṃ.
Yathābhūtañāṇadassane sati yathābhūtañāṇadassanasampannassa upanisasampanno hoti
nibbidāvirāgo. Nibbidāvirāge sati nibbidāvirāgasampannassa upanisasampannaṃ hoti
vimuttiñāṇadassananti. [PTS Page 361] [\q 361/]
6. 1. 5. 9. (Ānanda suttaṃ)
(Sāvatthi nidānaṃ)
51. Atha kho āyasmā ānando yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā āyasmatā
sāriputtena saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vitisāretvā ekamantaṃ
nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca.

Kittāvatānu kho āvuso sāriputta bhikkhu assutañceva dhammaṃ suṇāti, sutā cassa dhammā
na sammosaṃ gacchanti, ye cassa dhammā pubbe cetasā samphuṭṭhapubbā, te ca
samudācaranti, aviññātañca vijānātīti.

Āyasmā kho ānando bahūssuto, paṭibhātu āyasmantaññeva ānandanti.

Idhāvuso sāriputta bhikkhu dhammaṃ pariyāpuṇāti: suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ
udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ. Yathāsutaṃ1 yathāpariyattaṃ
dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti. Yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena
paresaṃ vāceti. Yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ karoti.
Yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakkoti, anuvicāreti, manasānupekkhati.
Yasmiṃ āvāse therā bhikkhu viharanti bahussutā āgatāgamā dhammadharā vinayadharā
mātikādharā, tasmiṃ āvāse vassaṃ upeti. Te kālena kālaṃ upasaṅkamitvā paripūcchati
paripañhati: idaṃ bhante kathaṃ? Imassa kvattho, ti? Tassa te āyasmanto avivaṭañceva
vivaranti, anuttānīkatañca uttānīkarenti. Anekavihitesu ca kaṅkhāṭhānīyesu2 dhammesu
kaṅkhaṃ paṭivinodenti.

Ettāvatā nu kho [PTS Page 362] [\q 362/] āvuso sāriputta bhikkhu assutañceva
dhammaṃ suṇāti. Sutā cassa dhammā na sammosaṃ gacchanti. Ye cassa dhammā pubbe
cetasā samphuṭṭhapubbā te ca samudācaranti, aviññātañca vijānātīti.

1. So yathā sutaṃ machasaṃ: 2. Kaṅkhaṭṭhānīyesu katthaci

[BJT Page 134] [\x 134/]
Acchariyaṃ āvuso, abbhutaṃ āvuso, yāva subhāsitamidaṃ āyasmatā ānandena. Imehi ca
mayaṃ chahi dhammehi samannāgataṃ āyasmantaṃ ānandaṃ dhārema. (1) Āyasmā hi
ānando dhammaṃ pariyāpuṇāti: suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ udānaṃ itivuttakaṃ
jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ. (2) Āyasmā ānando yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ
dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti. (3) Āyasmā ānando yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ
dhammaṃ vitthārena paresaṃ vāceti. (4) Āyasmā ānando yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ
dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ karoti. (5) Āyasmā ānando yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ
dhammaṃ cetasā anuvitakketi, anuvicāreti, manasānupekkhati. (6) Āyasmā ānando yasmiṃ
āvāse therā bhikkhū viharanti bahūssutā āgatāgamā dhammadharā vinayadharā
mātikādharā, tasmiṃ āvāse vassaṃ upeti. Te āyasmā ānando, kālena kālaṃ upasaṅkamitvā
paripūcchati. Paripañhati " idaṃ bhante kathaṃ, imassa kvattho"ti. Te āyasmato ānandassa
avivaṭañceva vivaranti, anuttānīkatañca uttānīkaronti, anekavihitesu ca kaṅkhāṭhānīyesu
dhammesu kaṅkhaṃ paṭivinodentī'ti.
6. 1. 5. 10
(Khattiyasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
52. Atha kho jāṇussoṇī brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavatā
saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇiyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinno kho jāṇussoṇī brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca:
[PTS Page 363] [\q 363/] (1) khattiyā bho gotama kimadippāyā, 1 kiṃ upavicārā, kiṃ
adhiṭṭhānā, kiṃ abhinivesā, kiṃ pariyosānāti?
Khattiyā kho brāhmaṇa bhogādhippāyā, paññūpavicārā, balādhiṭṭhānā, paṭhavibhinivesā,
issariyapariyosānāti.

(2) Brāhmaṇā pana bho gotama kimadhippāyā, 1 kiṃ upavicārā, kiṃ adhiṭṭhānā, kiṃ
abhinivesā, kiṃ pariyosānāti?
Brāhmaṇā kho brāhmaṇa bhogādhippāyā, paññūpavicārā, mantādhiṭṭhānā, yaññābhinivesā,
brahmalokapariyosānāti.
(3) Gahapatikā pana bho gotama kimadhippāyā1 kiṃ upavicārā, kiṃ adhiṭṭhānā, kiṃ
abhinivesā, kiṃ pariyosānāti?

1 Kiṃ adhippāyā machasaṃ

[BJT Page 136] [\x 136/]
Gahapatikā kho brāhmana bhogādhippāyā, paññūpavicārā, sippādhiṭṭhānā,
kammantābhinivesā, niṭṭhitakammantapariyosānāti.
(4) Itthi pana bho gotama kimadhippāyā1 kiṃ upavicārā, kiṃ adhiṭṭhānā kiṃ abhinivesā, kiṃ
pariyosānāti.
Itthi kho brāhmaṇa purisādhippāyā, alaṅkārūpavicārā, puttādhiṭṭhānā, asapattībhinivesā, 2
issariyapariyosānāti.

(5) Corā pana bho gotama kimadhippāyā1 kiṃ upavicārā, kiṃ adhiṭṭhānā kiṃ abhinivesā kiṃ
pariyosānāti?
Corā kho brāhmaṇa ādānādhippāyā, gahanūpavicārā, saṭhādhiṭṭhānā3 andhakārābhinivesā,
4 adassanapariyosānāti.
(6) Samaṇā pana ho gotama kimadhippāyā, kiṃ upavicārā, kiṃ adhiṭṭhānā, kiṃ abhinivesā
kiṃ pariyosānāti.
Samaṇā kho brāhmaṇa khantisoraccādhippāyā, paññūpavicārā, sīlādhiṭṭhānā,
ākiñcaññābhinivesā, 5 nibbānapariyosānāti.
Acchariyaṃ bho gotama, abbhūtaṃ bho gotama. Khattiyānampi bhavaṃ gotamo jānāti
adhippāyañca, upavicārañca, adhiṭṭhānañca, abhinivesañca, pariyosānañca.

Acchariyaṃ bho gotama, abbhūtaṃ ho gotama brāhmaṇānampi bhavaṃ gotamo jānāni
adhippāyañca, upavicārañca, adhiṭṭhānañca, abhinivesañca, pariyosānañca.

Acchariyaṃ bho gotama, abbhūtaṃ ho gotama. Gahapatikānampi bhavaṃ gotamo jānāti
adhippāyañca, upavicārañca, adhiṭṭhānañca, abhinivesañca, pariyosānañca.

Acchariyaṃ bho gotama, abbhūtaṃ bho gotama. Itthīnampi bhavaṃ gotamo jānāti
adhippāyañca, upavicārañca, adhiṭṭhānañca, abhinivesañca, pariyosānañca.

Acchariyaṃ bho gotama, abbhūtaṃ bho gotama. Corānampi bhavaṃ gotamo [PTS Page 364]
[\q 364/] jānāti adhippāyañca, upavicārañca, adhiṭṭhānañca, abhinivesañca,
pariyosānañca.

Acchariyaṃ bho gotama, abbhūtaṃ bho gotama. Samaṇānampi bhavaṃ gotamo jānāti
adhippāyañca, upavicārañca, adhiṭṭhānañca, abhinivesañca, pariyosānañca.

Abhikkantaṃ bho gotama abhikkantaṃ bho gotama, seyyathāpi bho gotama nikkujjitaṃ vā
ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā
telapajjotaṃ dhāreyya, "cakkhumanto rūpānidakkhinti"ti, evameva bhotā gotamena
anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi
dhammañca bhikkhu saṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge
pāṇupetaṃ saraṇaṃ gatanti.

6. 1. 5. 11
(Appamāda suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
53. Atha kho aññataro brahmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavatā
saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇiyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinno kho so brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca:

1. Kiṃ adhippāyā machasaṃ 2. Asapatatīvinivesā aṭṭhakathā, patīabhinivesā syā. 3.
Satthādhiṭṭhānā machasaṃ 4. Andhakāravinivesā aṭṭhakathā. 5. Ākiñcaññavinivesā
aṭṭhakathā, akiñcanābhinivesā syā.

[BJT Page 138] [\x 138/]

Atthi nu kho bho gotama eko dhammo bhāvito bahulikato yo ubho atthe samadhigayha1
tiṭṭhati diṭṭhadhammikañceva atthaṃ, yo ca attho samparāyikoti.
Atthi kho brāhmaṇa, eko dhammo bhāvito bahulīkato yo ubho atthe samadhigayha tiṭṭhati
diṭṭhadhammakañceva atthaṃ. Yo ca attho samparāyikoti.

Katamo pana bho gotama eko dhammo bhāvito bahūlīkato yo ubho atthe samadhigayha
tiṭṭhati diṭṭhadhammikañceva atthaṃ, yo ca attho samparāyikoti.

Appamādo kho brāhmaṇa, eko dhammo bhāvito bahulīkato ubho atthe samadhigayha
diṭṭhati diṭṭhadhammikañceva atthaṃ, yo ca attho samparāyiko.
(1) Seyyathāpi brāhmaṇa, yāni kānici jaṅgamānaṃ2 pāṇānaṃ padajātāni, sabbāni tāni
hatthipade samodhānaṃ gacchanti. Hatthipadaṃ tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ mahattena.
3 Evameva kho brāhmaṇa appamādo eko dhammo bhāvito bahulīkato ubho atthe
samadhigayha tiṭṭhati diṭṭhadhammikañceva atthaṃ, yo ca attho samparāyiko.

(2) Seyyathāpi brāhmaṇa, kūṭāgārassa yā kāci gopānasiyo sabbā tā kūṭaṅgamā kūṭaninnā
kūṭasamosaraṇā, kūṭaṃ tāsaṃ aggamakkhāyati. Evameva kho [PTS Page 365] [\q 365/]
brāhmaṇa, appamādo eko dhammo bhāvito bahulīkato ubho atthe samadhigayha tiṭṭhati
diṭṭhadhammikañceva atthaṃ, yo ca attho samparāyiko.
(3) Seyyathāpi brāhmaṇa, babbajalāyako4babbajaṃ lāyitvā agge gahetvā odhunāti,
nidadhunāti, 5nicchādeti. Evameva kho brāhmaṇa appamādo eko dhammo bhāvito
bahulīkato ubho atthe samadhigayha tiṭṭhati diṭṭhadhammakañceva atthaṃ, yo ca attho
samparāyiko.
(4) Seyyathāpi brāhmaṇa, ambapiṇḍiyā vaṇṭacchinnāya yāni kānici ambāni
vaṇṭūpanibandhanāni, sabbāni tāni tadanvayāni bhavanti. Evameva kho brāhmaṇa
appamādo eko dhammo bhāvito bahulīkato ubho atthe samadhigayha tiṭṭhati
diṭṭhadhammikañceva atthaṃ, yo ca attho samparāyiko.

(5) Seyyathāpi brāhmaṇa, ye keci kuḍḍarājāno6 sabbe te rañño cakkavattissa anuyuttā7
bhavanti, rājā tesaṃ cakkavatti aggamakkhāyati. Evameva kho brāhmaṇa appamādo eko
dhammo bhāvito bahulīkato ubho atthe samadhigayha tiṭṭhati diṭṭhadhammikañceva
atthaṃ, yo ca attho samparāyiko.

(6) Seyyathāpi brāhmaṇa, yā kāci tārakarūpānaṃ pabhā, sabbā tā candappabhāya kalaṃ
nāgghanti soḷasiṃ, candappabhā tāsaṃ aggamakkhāyati. Evameva kho brāhmaṇa, appamādo
eko dhammo bhāvito bahulīkato ubho atthe samadhigayha diṭṭhadhammikañceva atthaṃ,
yo cattho samparāyiko.

Ayaṃ kho brāhamaṇa, eko dhammo bhāvito bahulīkato ubho atthe samadhigayha tiṭṭhati
diṭṭhadhammikañceva atthaṃ, yo cattho samparāyikoti

Abhikkantaṃ bho gotama, abhikkantaṃ bho gotama, seyyathāpi bho gotama nikkajjitaṃ vā
ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā
telapajjotaṃ dhāreyya, "cakkhūmanto rūpānidakkhīnti"ti evameva bhotā gotamena
anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi
dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge
pāṇupetaṃ saraṇaṃ gatanti. [PTS Page 366] [\q 366/]

1 Samadhiggayaha machasaṃ 2. Jaṅgalānaṃ katthaci 3. Yadidaṃ mahantattena machasaṃ 4.
Pabbajalāyako machasaṃ: 5. Nidhunātimachasaṃ: 6. Kuddarājānomachasaṃ
7. Anuyantā machasaṃ

[BJT Page 140] [\x 140/]
6. 1. 5. 12
(Dhammika suttaṃ)
54. Ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati gijjhakūṭe pabbate. Tena kho pana samayena
āyasmā dhammiko jātibhūmiyaṃ āvāsiko hoti sabbaso jātibhūmiyaṃ sattasu āvāsesu.
Tatra sudaṃ āyasmā dhammiko āgantuke bhikkhū akkosati, paribhāsati, vihiṃsati, vitudati,
roseti vācāya. Te ca āgantukā bhikkhu āyasmatā dhammikena akkosiyamānā
paribhāsiyamānā vihesiyamānā vitudiyamānā rosiyamānā vācāya, pakkamanti, na
saṇṭhahanti1 riñcanti āvāsaṃ.

Atha kho jātibhumakānaṃ2 upāsakānaṃ etadahosi: mayaṃ kho bhikkhu saṅghaṃ
paccupaṭṭhitā cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārena. Atha ca pana
āgantukā bhikkhu pakkamanti na saṇṭhahanti, riñcanti āvāsaṃ. Konu kho hetu, ko paccayo
yena āgantukā bhikkhū pakkamanti, na saṇṭhahanti, riñcanti āvāsanti?

Atha kho jātibhūmakānaṃ upāsakānaṃ etadahosi: "ayaṃ kho āyasmā dhammiko āgantuke
bhikkhu akkosati, paribhāsati, vihiṃsati, vitudati, roseti vācāya. Te ca āgantukā bhikkhū
āyasmatā dhammikena akkosiyamānā paribhāsiyamānā vihesiyamānā vitudiyamānā
rosiyamānā vācāya, pakkamanti, na saṇṭhahanti, riñcanti āvāsaṃ. Yannūna mayaṃ
āyasmantaṃ dhammikaṃ pabbājeyyāmā"ti.

Atha kho jātibhūmakā upāsakā yenāyasmā dhammiko tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā
āyasmantaṃ dhammikaṃ etadavocuṃ: "pakkamatu bhante āyasmā dhammiko imamhā āvāsā,
alaṃ te idha vāsenā"ti.

Atha kho āyasmā dhammiko tamhā āvāsaṃ aññaṃ avāsaṃ agamāsi. Tatrapi sudaṃ āyasmā
dhammiko āgantuke bhikkhu akkosati, paribhāsati, vihiṃsati, vitudati, roseti vācāya. Te ca
āgantukā bhikkhū āyasmatā dhammikena akkosiyamānā parihāsiyamānā vihesiyamānā
vitudiyamānā rosiyamānā vācāya, pakkamanti, na saṇṭhahanti, riñcanti āvāsaṃ.

Atha kho jātibhūmakānaṃ upāsakānaṃ etadahosi. "Mayaṃ kho bhikkhūsaṅghaṃ
paccupaṭṭhitā cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārena, atha ca pana
āgantukā bhikkhū pakkamanti, na saṇṭhahanti, riñcanti āvāsaṃ, ko nu kho hetu, ko paccayo
yena āganatukā bhikkhū pakkamanti na saṇṭhahanti, [PTS Page 367] [\q 367/] riñcanti
āvāsanti. "

1. Ghaṇṭhanti machasaṃ 2. Chaṃtabhūmikanaṃ syā

[BJT Page 142] [\x 142/]
Atha kho jātibhūmakānaṃ upāsakānaṃ etadahosi: ayaṃ kho āyasmā dhammiko āgantuke
bhikkhu akkosati, paribhāsati, vihiṃsati, vitudati, roseti vācāya. Te va āgantukā bhikkhū
āyasmatā dhammikena akkosiyamānā, paribhāsiyamānā, vihesiyamānā, vitudiyamānā,
rosiyamānā vācāya, pakkamanti, na saṇṭhahanti, riñcanti āvāsaṃ. Yannūna mayaṃ
āyasmantaṃ dhammikaṃ pabbājeyyāmāti.

Atha kho jātibhūmakā upāsakā yenāyasmā dhammiko tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā
āyasmantaṃ dhammikaṃ etadavocuṃ: "pakkamatu bhante āyasmā dhammiko imamhāpi
āvāsā, alante idha vāsenāti. "

Atha kho āyasmā dhammiko tamhāpi āvāsā aññaṃ āvāsaṃ agamāsi. Tatrapi sudaṃ āyasmā
dhammiko āgantuke bhikkhū akkosati paribhāsati, vihiṃsati, vitudati, roseti vācāya. Te ca
āgantukā bhikkhū āyasmatā dhammikena akkosiyamānā paribhāsiyamānā vihesiyamānā
vitudiyamānā rosiyamānā vācāya, pakkamanti, na saṇṭhahanti, riñcanti āvāsaṃ.

Atha kho jātibhūmakānaṃ upāsakānaṃ etadavosi: mayaṃ kho bhikkhu saṅghaṃ
paccupaṭṭhitā cīvarapiṇaḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārena. Atha kho pana
āgantukā bhikkhu pakkamanti na saṇṭhahanti riñcanti āvāsaṃ. Ko nu kho hetu, ko paccayo
yena āgantukā bhikkhū pakkamanti na saṇṭhahanti riñcanti āvāsanti?
Atha kho jātibhūmakānaṃ upāsakānaṃ etadahosi: ayaṃ kho āyasmā dhammiko āgantuke
bhikkhu akkosati, paribhāsati, vihaṃsati, vitudati, roseti vācāya. Roseti vācāya. Te ca
āgantukā bhikkhū āyasmatā dhammikena akkosiyamānā paribhāsiyamānā vihesiyamānā
vitudiyamānā rosiyamānā vācāya, pakkamanti na saṇṭhahanti [PTS Page 368] [\q 368/]
riñcanti āvāsaṃ. Yannūna mayaṃ āyasmantaṃ dhammikaṃ pabbājeyyāma sabbaso
jātibhūmiyaṃ sattahi āvāsehī"ti.

Atha kho jātibhūmakā upāsakā yenāyasmā dhammiko tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā
āyasmantaṃ dhammikaṃ etadavocuṃ: "pakkamatu bhante āyasmā dhammiko sabbaso
jātibhūmiyaṃ sattahi āvāsehī"ti.

Atha kho āyasmato dhammikassa etadahosi: "pabbājito khomhi. Jātibhūmakehi upāsakehi
sabbaso jātibhūmiyaṃ sattahi āvāsehi, kahannūkhodāni gacchāmītī. " Atha kho āyasmato
dhammikassa etadahosi: yannūnāhaṃ yena bhagavā tenupasaṅkameyyanti.
[BJT Page. 144 [\x 144/] ]
Atha kho āyasmā dhammiko pattacīvaramādāya yena rājagahaṃ tena pakkāmi. Anupubbena
yena rājagahaṃ yena gijjhakūṭo pabbato yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā
bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ
dhammikaṃ bhagavā etadavoca:" handa kuto nu tvaṃ brāhmaṇa dhammika, āgacchasīti.
Pabbājito ahaṃ hante jātibhūmakehi upāsakehi sabbaso jātibhūmiyaṃ sattahi āvāsehīti. " Alaṃ
brāhmaṇa dhammika, kiṃ te iminā, yaṃ tvaṃ tato tato pabbājenti, so tvaṃ tato tato pabbājito
mameva santikaṃ1 āgacchasi.

Bhūtapubbaṃ, brāhmaṇa dhammika, sāmuddikā vāṇijā tīradassiṃ sakuṇaṃ gahetvā nāvāya
samuddaṃ ajjhogāhanti. Te atīradakkhiṇiyā nāvāya tīradassiṃ sakuṇaṃ muñcanti. So
gacchateva puratthimaṃ disaṃ, gacchati pacchimaṃ disaṃ, gacchati uttaraṃ disaṃ, gacchati
dakkhiṇaṃ disaṃ, gacchati uddhaṃ gacchati anudisaṃ. Sace so samantā tīraṃ passati, tathā
gatakova hoti. Sace pana so samantā tīraṃ na passati, tameva nāvaṃ paccāgacchati. Evameva
kho brāhmaṇa dhammika, yaṃ tvaṃ tato tato pabbājenti, so tvaṃ tato tato pabbājito mameva
santikaṃ1 āgacchasi. [PTS Page 369] [\q 369/]

Bhūtapubbaṃ, brāhmaṇa dhammika, rañño korabyassa suppatiṭṭho nāma nīgrodharājā
ahosi pañcasākho sītacchāyo manoramo. Suppatiṭṭho kho pana brāhmaṇa dhammika,
nigrodharājassa dvādasayojanāni abhiniveso ahosi, pañcayojanāni mulakasantānakānaṃ.
Suppatiṭṭhassa kho pana brāhmaṇa dhammika, nigodharājassa tāva mahantāni phalāni
ahesuṃ seyyathāpi nāma āḷhakathālikā, evamassa sāduni phalāni ahesuṃ seyyathāpi nāma
khuddamadhuṃ anelakaṃ. 2 Suppatiṭṭhassa kho pana brāhmaṇa dhammika,
nigrodharājassa ekaṃ khandhaṃ rājā paribhuñjati saddhiṃ itthāgārena. Ekaṃ khandhaṃ
balakāyo paribhuñjati. Ekaṃ khandhaṃ negamajānapadā paribhuñjanti. Ekaṃ khandhaṃ
samaṇabrāhmaṇā paribhuñjanti. Ekaṃ khandhaṃ migapakkino3 paribhuñjanti.
Suppatiṭṭhassa kho pana brāhmaṇa dhammika nigrodharājassa na koci phalāni rakkhati. Na
ca sudaṃ aññamaññassa phalāni hiṃsanti.

Atha kho brāhmaṇa dhammika, aññataro pūriso suppatiṭṭhassa nigrodharājassa
yāvadatthaṃ phalāni bhakkhitvā sākhaṃ bhañjitvā pakkāmi. Atha kho brāhmaṇa dhammika,
suppatiṭṭhe nigrodharāje adhivatthāya devatāya etadahosi: " acchariyaṃ vata bho, abbhūtaṃ
vata bho, yāva pāpo manusso yatra hi nāma suppatiṭṭhassa nigrodharājassa yāvadatthaṃ
phalāni bhakkhitvā sākhaṃ bhañjitvā pakkamissati, yannūna suppatiṭṭho nigrodharājā āyatiṃ
phalaṃ na dadeyyā"ti. Atha kho brāhmaṇa dhammika, suppatiṭṭho nīgrodharājā āyatiṃ
phalaṃ nādāsi.

1. Santike machasaṃ 2. Sīlakaṃ sīmu, 3. Migā pakkhiṇo machasaṃ,

[BJT Page 146] [\x 146/]
Atha kho brāhmana dhammika, [PTS Page 370] [\q 370/] rājā korabyo yena sakko
dvonamindo tenupasaṅkami. Upasakamitvā sakkaṃ devānamindaṃ etadavoca: "yagghe
mārisa, jāneyyāsi, suppatiṭṭho nigrodharājā phalaṃ na detī"ti.
Atha kho brāhmaṇa dhammika, sakko devānamindo tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ
abhisaṅkhāsi yathābhusā vātavuṭṭhi āgantvā suppatiṭṭhaṃ nigrodharājaṃ pavattesi1
ummūlamakāsi.

Atha kho brāhmaṇa dhammika, suppatiṭṭhe nigrodharāje adhivatthā devatā dukkhī
dummanā assumukhī rudamānā ekamantaṃ aṭṭhāsi.

Atha kho brāhmaṇa dhammika, sakko devānamindo yena suppatiṭṭhe nigrodharāje
adhivatthā devatā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā suppatiṭṭhe nigrodharāje adhivatthaṃ
devataṃ etadavoca: "kinnu tvaṃ devate dukkhī dummanā assumukhī rudamānā ekamantaṃ
ṭhitā"ti.

Tathā hi pana me mārisa, bhūsā vātavuṭṭhi āgantvā bhavanaṃ pavattesi1 ummulamakāsīti.
Api nu tvaṃ devate, rukkhadhamme ṭhitāya bhūsā vātavuṭṭhi āgantvā bhavanaṃ pavattesi1
ummūlamakāsīti. Kathaṃ pana mārisa rukkho rukkhadhamme ṭhito hotīti.

Idha devate, rukkhassa mūlaṃ mūlatthikā haranti, tacaṃ tacatthikā haranti, pattaṃ pattatthikā
haranti, pupphaṃ pupphatthikā haranti, phalaṃ phalatthikā haranti. Na ca tena devatāya
anattamanatā vā anabhiraddhi vā2 karaṇīyā. Evaṃ kho devate rukkho rukkhadhamme ṭhito
hotīti.

Aṭṭhitāyeva kho me mārisa rukkhadhamme bhūsā vātavuṭṭhi āgantvā bhavanaṃ pavattesi3
ummulamakāsiti. Sace kho tvaṃ devate rukkhadhamme tiṭṭheyyāsi, siyā te bhavanaṃ
yathāpureti. hassāmahaṃ [PTS Page 371] [\q 371/] mārisa rukkhadhamme, hotu me
bhavanaṃ yathāpūreti.

Atha kho brāhmaṇa dhammika, sakko devānamando tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ
abhisaṅkhāsi, yathā bhūsā vātavuṭṭhi āgantvā suppatiṭṭhaṃ nigrodharājaṃ ussāpesi.
Sacchavīni mūlāni ahesuṃ.

Evameva kho brāhmaṇa dhammika, api nū taṃ samaṇadhamme ṭhitaṃ jātabhūmakā
upāsakā pabbājesuṃ sabbaso jātabhūmiyaṃ sattahi āvāsehīti. Kathaṃ pana bhante samaṇo
samaṇadhamme ṭhito hotitī. Idha brāhmaṇa dhammika, samaṇo akkosantaṃ na
paccakkosati. Rosentaṃ4 na paṭiroseti. Bhaṇḍantaṃ na paṭibhaṇḍati. Evaṃ kho brāhmaṇa
dhammika, samaṇo samaṇadhamme ṭhito hotīti.

Aṭṭhitañañeva kho maṃ bhante samaṇadhamme jātibhūmakā upāsakā pabbājesuṃ sabbaso
jātibhūmiyaṃ sattahī āvāsehīti.

1Pātesi simu. 2. Anabhinandi machasaṃ 3. Pātesi sīmu. 4. Rosattaṃmachasaṃ

[BJT Page. 148 [\x 148/] ]
(1) Bhūtapubbaṃ brāhmaṇa dhammika, sunetto nāma satthā ahosi titthakaro kāmesu
vītarāgo. Sunettassa kho pana brāhmaṇa dhammika, satthuno anekāni sāvakasatāni ahesuṃ.
Sunetto satthā sāvakānaṃ brahmalokasahavyatāya dhammaṃ deseti. Ye kho pana brāhmaṇa
dhammika, sunettassa satthuno brahmalokasahavyatāya dhammaṃ desentassa cittāni na
pasādesuṃ, te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjiṃsu.
Yo kho pana brāhmaṇa dhammika, sunettassa satthuno brahmalokasahavyatāya dhammaṃ
desentassa cittāni pasādesuṃ, te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ
upapajjiṃsu.

(2) Bhūtapubbaṃ brāhmaṇa dhammika, mūgapakkho nāma satthā ahosi titthakaro kāmesu
vītarāgo. Mūgapakkhassa kho pana brāhmaṇa dhammika, satthuno anekāni sāvakasatāni
ahesuṃ. Mūgapakkho satthā sāvakānaṃ brahmalokasahavyatāya dhammaṃ deseti. Ye kho
pana brāhmaṇa dhammika, mūgapakkhassa satthuno brahmalokasahavyatāya dhammaṃ
desentassa cittāni na pasādesuṃ, te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ
nirayaṃ upapajjiṃsu. Ye kho pana brāhmaṇa dhammika, mūgapakkhassa satthuno
brahmalokasahavyatāya dhammaṃ desentassa cittāni pasādesuṃ, te kāyassa bhedā
parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjiṃsu.

(3) Bhūtapubbaṃ brāhmaṇa dhammika, araṇemi nāma satthā ahosi titthakaro kāmesu
vītarāgo. Araṇemino kho pana brāhmaṇa dhammika, satthuno anekāni sāvakasatāni
ahesuṃ. Araṇemi satthā sāvakānaṃ brahmalokasahavyatāya dhammaṃ deseti. Ye kho pana
brāhmaṇa dhammika, araṇemissa satthuno brahmalokasahavyatāya dhammā dentessa
cittāni na pasādesuṃ, te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ
upapajjiṃsu. Ye kho pana brāhmaṇa dhammika, araṇemissa satthuno
brahmalokasahavyatāya dhammaṃ desentassa cittāni pasādesuṃ, te kāyassa bhedā
parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjiṃsu.

(4) Bhūtapubbaṃ brāhmaṇa dhammika, kuddālako nāma satthā ahosi titthakaro kāmesu
vītarāgo. Kuddālakassa kho pana brāhmaṇa dhammika, satthuno anekāni sāvakasatāni
ahesuṃ. Kuddālako satthā sāvakānaṃ brahmalokasahavyatāya dhammaṃ deseti. Ye kho pana
brāhmaṇa dhammika, kuddālakassa satthuno brahmalokasahavyatāya dhammaṃ dentessa
cittāni na pasādesuṃ, te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ
upapajjiṃsu. Ye kho pana brāhmaṇa dhammika, kuddālakassa satthuno
brahmalokasahavyatā dhammaṃ desentassa cittāni pasādesuṃ, te kāyassa bhedā
parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjiṃsu.

(5) Bhūtapubbaṃ brāhmaṇa dhammika, hatthipālo nāma satthā ahosi [PTS Page 372] [\q
372/] titthakaro kāmesu vītarāgo. Hatthipālassa kho pana brāhmaṇa dhammika,
satthuno anekāni sāvakasatāni ahesuṃ. Hatthipālo satthā sāvakānaṃ brahmalokasahavyatāya
dhammaṃ deseti. Ye kho pana brāhmaṇa dhammika, hatthipālassa satthuno
brahmalokasahavyatāya dhammaṃ dentessa cittāni na pasādesuṃ, te kāyassa hedā
parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjiṃsu. Ye kho pana brāhmaṇa
dhammika, hatthipālassa satthuno brahmalokasahavyatāya dhammaṃ desentassa cittāni
pasādesuṃ, te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjiṃsu.

(6) Bhūtapubbaṃ brāhmaṇa dhammika, jotipālo nāma satthā ahosi titthakaro kāmesu
vītarāgo. Jotipālassa kho pana brāhmaṇa dhammika, satthuno anekāni sāvakasatāni ahesuṃ.
Jotipālo satthā sāvakānaṃ brahmalokasahavyatāya dhammaṃ deseti. Ye kho pana brāhmaṇa
dhammika, jotipālassa satthuno brahmalokasahavyatāya dhammaṃ dentessa cittāni na
pasādesuṃ, te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjiṃsu.
Ye kho pana brāhmaṇa dhammika, jotipālassa satthuno brahmalokasahavyatāya dhammaṃ
desentassa cittāni pasādesuṃ, te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ
upapajjiṃsu.

Taṃ kiṃ maññasi brāhmaṇa dhammika, yo ime pi satthāre titthakare kāmesū vītarāge
anekasataparivāre sasāvakasaṅghe paduṭṭhacitto akkāseyya, paribhāseyya, bahuṃ so
apuññaṃ pasaveyyāti. Evaṃ bhante, yo kho brāhmaṇa dhammika, ime cha satthāre
titthakare kāmesu vītarāge anekasataparivāre sasāvakasaṅghe duṭṭhacitto akkoseyya,
paribhāseyya, bahuṃ so apuññaṃ pasaveyya, yo ekaṃ1 diṭṭhisampanna puggalaṃ
paduṭṭhacitto akkosati paribhāsati, ayaṃ tato bahutaraṃ apuññaṃ pasavati. Taṃ kissa hetu?

Nāhaṃ brāhmaṇa dhammika, ito bahiddhā evarūpiṃ khantiṃ vadāmi yathā maṃ
sabrahmacārīsu. Tasmātiha brāhmaṇa dhammika, evaṃ sikkhitabbaṃ " na no
āmasabrahmacārisu2 cittāni paduṭṭhāni bhavissantīti. Evaṃ hi te brāhmaṇa dhammika,
sikkhitabbanti. [PTS Page 373] [\q 373/]

50. Sunetto mūgapakkho ca araṇemi ca brāhmaṇo
Kuddālako ahu satthā hatthipālo ca māṇavo.

51. Jotipālo ca govindo ahu satta purohito
Ahiṃsete3 atītaṃse cha satthāro yasassino,

52. Nirāmagandhā karuṇe vimuttā kāmasaññojanātigā
Kāmarāgaṃ virājetvā brahmalokūpagā ahu. 4

1 Ekaṃ simu. 2. Samasabrahamacārīsu machasaṃ. Nato sabrahmacārīsu sīmu, [pts]
3. Ahiṃsakā machasaṃ, sīmu, ahiṃsekā syā 4. Ahuṃ machasaṃ

[BJT Page. 150 [\x 150/] ]
53. Ahesuṃ sāvakā tesaṃ anekāni satānipi
Nirāmagandhā karuṇe vimuttā kāmasaññojanātigā
Kāmarāgaṃ virājetvā brahmalokupagā ahu. 1

54. Ye te isī bāhirake vītarāge samāhite
Paduṭṭhamanasaṅkappo yo naro paribhāsati,

55. Bahuñca so pasavati apuññaṃ tādiso naro
Yo cekaṃ diṭṭhisampannaṃ bhikkhuṃ buddhassa sāvakaṃ,

56. Paduṭṭhamanasaṅkappo yo naro paribhāsati.
Ayaṃ tato bahutaraṃ apuññaṃ pasave naro.

57. Na sādhurūpaṃ āsīde diṭṭhiṭṭhānappahāyinaṃ
Sattamo puggalo eso ariyasaṅghassa vuccati.

58. Avītarāgo kāmesu yassa pañcindriyā mudu
Saddhā satī ca viriyaṃ samatho ca vipassanā.

59. Tādisaṃ bhikkhumāsajja2 pubbeca upahaññati.
Attānaṃ upahantvāna pacchā aññaṃ vihiṃsati.

60. Yo ca rakkhati attānaṃ rakkhito tassa bāhiro
Tasmā rakkheyya attānaṃ akkhato paṇḍito sadāti. [PTS Page 374] [\q 374/]

Dhammikavaggo pañcamo.

Tassuddānaṃ:

Nāga migasālā iṇaṃ cundaṃ dveva sandiṭṭhikaṃ3
Khema indriyā ānanda khattiyā appamādena dhammikoti.

Paṭhamo paṇṇāsako.

1. Ahuṃ machasaṃ 4. Bhikkhuṃ āsajja sīmu 3. Cundaṃdve sandiṭhiṭaṭhikā duve
machasaṃ.

[BJT Page. 152 [\x 152/] ]

2. Dūtiyo paṇṇāsako.
Mahāvaggo.
6. 2. 1. 1.
(Soṇa suttaṃ)
1. Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati gijjhakūṭe pabbate. Tena kho
pana samayena āyasmā soṇo rājagahe viharati sītavanasmiṃ.

Atha kho āyasmato soṇassa rahogatassa patisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi: "
ye kho keci bhagavato sāvakā āraddhaviriyā viharanti, ahaṃ tesaṃ aññataro. Atha ca pana
me na anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccati. Saṃvijjanti kho pana me kule bhogā. Sakkā
bhoge ca bhuñjituṃ puññāni ca kātuṃ. Yannūnāhaṃ sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattitvā
bhoge ca bhuñjeyyaṃ, puññāni ca kareyyanti.

Atha kho bhagavā āyasmato soṇassa cetasā ceto paricitakkamaññāya seyyathāpi nāma
balavā puriso sammiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ sammiñjeyya, eva
mevaṃ1 gijjhakūṭe pabbate antarahito sītavane āyasmato soṇassa pamukhe pāturahosi.
Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Āyasmāpi kho soṇo bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ
nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ soṇaṃ bhagavā etadavoca:
[PTS Page 375] [\q 375/]
Nanū te soṇa, rahogatassa patisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi: "ye kho keci
bhagavato sāvakā āraddhaviriyā viharanti, ahaṃ tesaṃ aññataro, atha ca pana me na
anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccati. Saṃvijjanti kho pana me kule bhogā. Sakkā bhoge ca
bhuñjituṃ puññāni ca kātuṃ. Yannūnāhaṃ sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattitvā bhoge ca
bhuñjeyyaṃ, puññāni ca kareyyanti. "

Evaṃ bhante.
Taṃ kiṃ maññasi, soṇa kusalo tvaṃ pubbe agārikabhūto vīṇāya tantissareti.
Evaṃ bhante.
Taṃ kiṃ maññesi soṇa yadā te vīṇāya tantiyo accāyatā honti, api nu te vīṇā tasmiṃ samaye
saravatī vā hoti, kammaññā vāti.

No hetaṃ bhante.

Taṃ kiṃ maññasi soṇa yadā te vīṇāya tantiyo atisithilā honti, api nu te vīṇā tasmiṃ samaye
saravati vā hoti kammaññāvāti no hetaṃ bhante,

1. Evameva kho machasaṃ,

[BJT Page. 154 [\x 154/] ]
Yadā pana te soṇa vīṇāya tantiyo na accāyatā honti na atisithilā, same guṇe patiṭṭhitā, api
nu te vīṇā tasmiṃ samaye saravatī vā hoti kammaññā vāti.
Evambhante.

Evameva kho soṇa accāraddhaṃ viriyaṃ uddhaccāya saṃvattati. Atilīnaṃ viriyaṃ1 kosajjāya
saṃvattati. Tasmātiha tvaṃ soṇa, viriyasamataṃ adhiṭṭhaha, indriyānaṃ ca samataṃ
paṭivijjha, tattha ca nimittaṃ gaṇhāhīti.

"Evambhantetī kho āyasmā soṇo bhagavato paccassosi.
Atha kho bhagavā āyasmantaṃ soṇaṃ iminā ovādena ovaditvā soyyathāpi nāma balavā
puriso sammiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya. Pasāritaṃ vā bāhaṃ sammiñjeyya, evameva kho
sītavane antarahito gijjhakūṭe pabbate pāturahosi. [PTS Page 376] [\q 376/]

Atha kho āyasmā soṇo aparena samayena viriyasamataṃ adhiṭṭhāsi indriyānañca samataṃ
paṭivijjhi. Tattha ca nimittaṃ aggahesi. Atha kho āyasmā soṇo eko vūpakaṭṭho appamatto
ātāpi pahitatto viharanto na cirasseva yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā
anagāriyaṃ pabbajanti, tadanuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ
abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi " khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ
karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā"ti abbhaññāsi. Aññataro ca panāyasmā soṇo arahataṃ ahosi.

Atha kho āyasmato soṇassa arahattappattassa etadahosi: "yannūnāhaṃ yena bhagavā
tenupasaṅkameyyaṃ, upasaṅkamitvā bhagavato santike aññaṃ vyākareyyanti". Atha kho
āyasmā soṇo yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅgamitvā bhagavantaṃ abhivādevā
ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā soṇo bhagavantaṃ etadavoca:

Yo so bhante bhikkhū arahaṃ khīṇāsavo vusitavā katakaraṇīyo ohitabhāro
anuppattasadattho parikkhīṇabhavasaṃyojano sammadaññāvimutto, so cha ṭhānāni
adhimutto hoti: nekkhammādhimutto hoti. Pavivekādhimutto hoti. Abyāpajjhādhimutto hoti.
Taṇhakkhayādhimutto hoti. Upādānakkhayādhimutto hoti. Asammohādhimutto hoti.
(1) Siyā kho pana bhante, idhekaccassa āyasmato evamassa: "kevalaṃ saddhāmattakaṃ nūna
ayamāyasmā nissāya nekkhammādhimutto"ti. Na kho panetaṃ bhante evaṃ daṭṭhabbaṃ.
Khīṇāsavo bhante bhikkhū vusitavā. Katakaraṇīyo, karaṇīyaṃ attano asamanupassanto
katassavā pativayaṃ, khayā rāgassa vitarāgattā nekkhammādhimutto hoti. Khayā dosassa
vītadosattā nekkhammādhimutto hoti, khayā mohassa vītamohattā nekkhammādhimutto
hoti. [PTS Page 377] [\q 377/]

1. Atisithilaṃ viriya, machasaṃ,

[BJT Page 156] [\x 156/]
(2) Siyā kho pana bhante, idhekaccassa āyasmato evamassa: "lābhasakkārasilokaṃ nūna
ayamāyasmā nikāmayamāno pavivekādhi mutto"ti. Na kho panetaṃ bhante. Evaṃ
daṭṭhabbaṃ. Khīṇāsavo bhante, bhikkhu vusitavā katakaraṇīyo, karaṇīyaṃ attano
asamanupassanto katassa vā paticayaṃ, khayā rāgassa vītarāgattā pavivekādhimutto hoti,
khayā dosassa vītadosattā pavivekādhimutto hoti, khayā mohassa vītamohattā
pavivekādhimutto hoti.

(3) Siyā kho pana bhante, idhekaccassa āyasmato evamassa: sīlabbataparāmāsaṃ nūna
ayamāyasmā sārato paccāgacchanto abyāpajjhādhimutto hoti. Na kho panetaṃ bhante, evaṃ
daṭṭhabbaṃ. Khīṇāsavo bhante, bhikkhū vusitavā katakaraṇīyo, karaṇīyaṃ attano
asamanupassanto katassa vā paticayaṃ, khayā rāgassa vītarāgattā abyāpajjhādhimutto hoti,
khayā dosassa vītadosattā, abyāpajjhādhimutto hoti, khayā mohassa vītamohattā
abyāpajjhādhimutto hoti.

(4) Na kho panetaṃ bhante, evaṃ daṭṭhabbaṃ. Bhīṇāsavo bhante, bhikkhū vusitavā
katakaraṇīyo, karaṇīyaṃ attano asamanupassanto katassa vā paticayaṃ, khayā rāgassa
vitarāgattā taṇhakkhayādhimutto hoti, khayā dosassa vītadosattā taṇhakkhayādhimutto
hoti, khayā mohassa vītamohattā taṇhakkhayādhimutto hoti.

(5) Na kho panetaṃ bhante, evaṃ daṭṭhabbaṃ. Khīṇāsavo bhante, bhikkhū vusitavā
katakaraṇīyo, karaṇīyaṃ attano asamanupassanto katassa vā paticayaṃ, khayā rāgassa
vitarāgattā upādānakkhayādhimutto hoti, khayā dosassa vītadosattā
upādānakkhayādhimutto hoti, khayā mohassa vītamohattā upādānakkhayādhimutto hoti.

(6) Na kho panetaṃ bhante, evaṃ daṭṭhabbaṃ. Khīṇāsavo bhante, bhikkhu vusitavā
katakaraṇīyo, karaṇīyaṃ attano asamanupassanto katassa vā paticayaṃ, khayā rāgassa
vītarāgattā asammohādhimutto hoti, khayā dosassa vītadosattā asammohādhimutto hoti,
khayā mohassa vītamohattā asammohādhimutto hoti.

Evaṃ sammāvimuttacittassa, bhante, bhikkhuno bhūsā cepi cakkhuviññeyyā rūpā cakkhussa
āpāthamāgacchanti, nevassa cittaṃ pariyādiyanti, amissīkatamevassa cittaṃ hoti, ṭhitaṃ
āneñjappattaṃ. Vayañcassānupassati. [PTS Page 378] [\q 378/] bhūsā cepi sotaviññeyyā
saddā sotassa āpāthamāgacchanti, nevassa cittaṃ pariyādiyanti, amissīkatamevassa cittaṃ
hoti, ṭhitaṃ āneñjappattaṃ, vayañcassānupassati.

Evaṃ sammāvimuttacittassa, bhante, bhikkhano bhūsā cepi chakkhūviññeyyā rūpā cakkhussa
āpāthamāgacchantati, nevassa cittaṃ pariyādiyanti, amissīkatamevassa citaṃtaṃ hoti, ṭhitaṃ
āneñjappattaṃ. Vayañcassānupassati. Ghānaviññeyyā gandhā ghānassa āpāthamāgacchanti,
nevassa cittaṃ pariyādiyanti, amissīkatamevassa cittaṃ hoti, ṭhitaṃ āneñjappattaṃ,
vayañcassānupassati.

Evaṃ sammāvimuttacittassa, bhante, bhikkhuno bhūsā cepi cakkhuviññeyyā rūpā cakkhussa
āpāthamāgacchanti, nevassa cittaṃ pariyādiyanti, amissīkatamevassa cittaṃ hoti, ṭhitaṃ
āneñjappattaṃ. Vayañcassānupassati. Jivhāviññeyyā rasā jīvhāya āpāthamāgacchanti, nevassa
cittaṃ pariyādiyanti, amissīkatamevassa cittaṃ hoti, ṭhitaṃ āneñjappattaṃ,
vayañcassānupassati.

Evaṃ sammāvimuttacittassa, bhante, bhikkhuno bhūsā cepi cakkhuviññeyyā rūpā cakkhussa
āpāthamāgacchanti, nevassa cittaṃ pariyādiyanti, amissīkatamevassa cittaṃ hoti, ṭhitaṃ
āneñjappattaṃ. Vayañcassānupassati. Kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā kāyassa āpāthamāgacchanti,
nevassa cittaṃ pariyādiyanti, amissīkatamevassa cittaṃ hoti, ṭhitaṃ āneñjappattaṃ,
vayañcassānupassati.

Evaṃ sammāvimuttacittassa, bhante, bhikkhuno bhūsā cepi cakkhuviññeyya rūpā cakkhussa
āpāthamāgacchanti, nevassa cittaṃ pariyādiyanti, amissīkatamevassa cittaṃ hoti, ṭhitaṃ
āneñjappattaṃ. Vayañcassānupassati. Manoviññeyyā dhammā manassa āpāthamāgacchanti,
nevassa cittaṃ pariyādiyanti, amissīkatamevassa cittaṃ hoti, ṭhitaṃ āneñjappattaṃ,
vayañcassānupassati.

Seyyathāpi bhante selo pabbato acchiddo asusiro ekaghano. Atha puratthimāya cepi disāya
āgaccheyya bhūsā vātavuṭṭhi neva taṃ saṅkampeyya, na sampakampeyya, na
sampavedheyya, atha pacchimāya cepi disāya āgaccheyya bhūsā vātavuṭṭhi neva taṃ
saṅkampeyya, na sampakampeyya, na sampavedheyya. Atha uttarāya cepi disāya
āgaccheyya bhūsā vātavuṭṭha neva taṃ saṅkampeyya na sampakampeyya, na
sampavedheyya, atha dakkhiṇāya cepi disāya āgacchayya bhūsā vātavuṭṭhi neva taṃ
saṅkampeyya, na sampakampeyya, na sampavedheyya.

[BJT Page. 158 [\x 158/] ]
Evameva kho bhante, evaṃ sammāvimuttacittassa bhikkhuno bhūsā cepi cakkhuviññeyyā
rūpā cakkhussa āpāthamāgacchanti, nevassa cittaṃ pariyādiyanti. Amissīkatamevassa cittaṃ
hoti ṭhitaṃ āneñjappattaṃ, vayaṃ vayaṃcassānupassati. Bhūsā cepi sotaviññeyyā saddā
sotassa apāthamāgacchanti, nevassa citataṃ pariyādiyanti. Amissīkatamevassa cittaṃ hoti
ṭhitaṃ āneñjappattaṃ, vayaṃcassānupassati.
Bhusā cepi ghāna viññeyyā gandhā ghānassa apāthamāgacchanti, nevassa cittaṃ
pariyādiyanti. Amissīkatamevassa cittaṃ hoti ṭhitaṃ āneñjappattaṃ, vayaṃcassānupassati.

Bhūsā cepi jivhāviññeyyā rasā jivhassa apāthamāgacchanti, nevassa cittaṃ pariyādiyanti.
Amissīkatamevassa cittaṃ hoti ṭhitaṃ aneñjappattaṃ, vayaṃcassānupassati.

Bhūsā cepi kāyaviññeyyā poṭṭhabbā kāyassa apāthamāgacchanti, nevassa cittaṃ
pariyādiyanti. Amissīkatamevassa cittaṃ hoti ṭhitaṃ āneñjappattaṃ, vayaṃcassānupassati.

Bhūsā cepi manoviññeyyā dhammā manassa āpāthamāgacchanti, nevassa cittaṃ
pariyādiyanti, amissīkatamevassa cittaṃ hoti ṭhitaṃ āneñajappattaṃ, vayaṃ cassānupassatī,
ti.

61. Nekkhammaṃ adhimuttassa pavivekañca cetaso
Abyāpajjhādhimuttassa upādānakkhayassa ca.

62. Taṇhakkhayādhimuttassa asammohañca cetaso
Disvā āyatanuppādaṃ sammācittaṃ vimuccati.

63. Tassa sammāvimuttassa santacittassa bhikkhuno
Katassa paticayo natthi karaṇīyaṃ na vijjati. [PTS Page 379] [\q 379/]

64. Selo yathā ekaghano vātena na samīrati
Evaṃ rūpā rasā saddā gandhā phassā ca kevalā.

65. Iṭṭhā dhammā aniṭṭhā ca nappavedhenti tādino.
hitaṃ cittaṃ vippamuttaṃ vayaṃcassānupassatī, ti.
6. 2. 1. 2.
(Phagaguṇasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
2. Tena kho pana samayena āyasmā egagaṇo ābādhiko hoti dukkhito bāḷhagilāno. Atha kho
āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhavantaṃ abhivādetvā
ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā
Ānando bhagavantaṃ etadavoca:
"Āyasmā bhante phagguṇo ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno, sādhū bhante bhagavā
yenāyasmā phagguṇo tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā"ti. Adhivāsesi bhagavā
tuṇhībhāvena.
Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ patisallānā vuṭṭhito yenāyasmā phagguṇo
tenupasaṅkami. Addasā kho āyasmā phagguṇo bhagantaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna
mañcake samañcosi1 atha kho bhagavā āyasmanaṃ phagguṇaṃ etadavoca: alaṃ phagguṇa,
mā tvaṃ mañcake samañcosi. Santimāni āsanāni pure 2 paññattāni, tatthāhaṃ nisīdissāmiti.
Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Nisajja kho bhagavā āyasmantaṃ phagguṇaṃ etadavoca:

"Kacci te phagguṇa khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ kacci dukkhā3 vedanā paṭikkamanti no
abhikkamanti, paṭikkamosānaṃ paññāyati no abhikkamoti.

1. Samadhosi machasaṃ: samañcopi. Sīmu syā 2. Parehi machasaṃ. 3. Kacci te dukkhā
machasaṃ.
[BJT Page. 160 [\x 160/] ]
Na me bhante khamanīyaṃ, na yāpanīyaṃ, bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti no
paṭikkamantī, abhikkamosānaṃ paññāyati no paṭikkamoti.
Seyyathāpi bhante, balavā puriso tiṇhena sikharena muddhānaṃ1 abhimantheyya2 evameva
kho me bhante adhimattā vātā [PTS Page 380] [\q 380/] muddhānaṃ hananti. Na me
bhante khamanīyaṃ, na yāpanīyaṃ, bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no
paṭikkamanti, abhikkamosānaṃ paññāyati no paṭikkamoti.

Seyyathāpi bhante balavā puriso daḷhena varattabandhena3 sīse sīsaveṭhanaṃ dadeyya,
evameva kho me bhante, adhimattā sīse sīsa vedanā, na me bhante khamaṇīyaṃ, na
yāpanīyaṃ, bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti, abhikkamosānaṃ
paññāyati no paṭikkamoti.

Seyyathāpi bhante, dakkho goghātako vā goghātakantevāsi vā tiṇhena govikantanena
kucchiṃ parikanteyya, evameva kho me bhante, adhimattā vātā kucchiṃ parikantanti. Na me
bhante khamanīyaṃ, na yāpanīyaṃ, bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no
paṭikkamanti, abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamoti.

Seyyathāpi bhante, balavanto purisā dubbalataraṃ purisaṃ nānā bāhāsu gahetvā
aṅgārakāsuyā santāpeyyuṃ paritāpeyyuṃ. 4 Evameva kho me bhante adhimatto kāyasmiṃ
ḍāho. Na me bhante, khamanīyaṃ, na yāpanīyaṃ, bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti,
no paṭikkamanti, abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamoti.

Atha kho bhagavā āyasmantaṃ phagguṇaṃ dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā
samuttejetvā sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.

Atha kho āyasmā phagguṇo acirapakkantassa bhagavato kālamakāsi. Tamhi cassa samaye
maraṇakāle indriyāni vippasīdiṃsu.

Atha kho āyasmā ānando yena [PTS Page 381] [\q 381/] bhagavā tenupasaṅkami.
Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā
ānando bhagavantaṃ etadavoca: " āyasmā bhante phagguṇo acirapakkantassa bhagavato
kālamakāsi. Tamhi cassa samaye maraṇakāle indriyāni vippasidiṃsūti.

Kiṃ hānanda phagguṇassa bhikkhuno indriyāni nappasīdissanti, phagguṇassa ānanda
bhikkhuno pañcahi oramhāgiyehi saññojanehi cittaṃ avimuttaṃ ahosi. Tassa taṃ
dhammadesanaṃ sutvā pañcahi oramhāgiyehi saññojanehi cittaṃ vimuttaṃ.

1. Muddhanī machasaṃ: 2. Abhimatteyya machasaṃ, sīmu. 3. Varantakkhaṇaḍena
machasaṃ 4. Saṃparitāpeyyuṃ machasaṃ.

[BJT Page. 162 [\x 162/] ]

Chayime ānanda ānisaṃsā kālena dhammasavaṇe, kālena atthūpaparikkhāya. Katame cha:
(1) idhānanda bhikkhuno pañcahi oramhāgiyehi saññojanehi cittaṃ avimuttaṃ hoti. So tamhi
samaye maraṇakāle labhati tathāgataṃ dassanāya. Tassa tathāgato dhammaṃ deseti:
ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ savyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ
parisuddhaṃ, brahmacariyaṃ pakāseti. Tassa taṃ dhammadesanaṃ sutvā pañcahi
oramhāgiyehi saññājanehi cittaṃ vimuccati. Ayaṃ ānanda paṭhamo ānisaṃso kālena
dhammasavaṇe.
(2) Puna ca paraṃ ānanda bhikkhuno pañcahi oramhāgiyehi saññojanehi cittaṃ avimuttaṃ
hoti. So tamhi saye maraṇakālena heva kho labhati tathāgataṃ dassanāya, api ca kho
tathāgatasāvakaṃ labhati dassanāya. Tassa tathāgatasāvako dhammaṃ deseti: ādikalyāṇaṃ
majjhekalyāṇaṃpariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ savyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ,
brahmacariyaṃ pakāseti. Tassa taṃ dhammadenaṃ sutvā pañcahi oramhāgiyehi saṃyojanehi
cittaṃ vimuccati. Ayaṃ ānanda dutiyo ānisaṃso kālena dhammasavaṇe. (3) Puna ca paraṃ
ānanda bhikkhuno pañcahi [PTS Page 382] [\q 382/] oramhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ
avimuttaṃ hoti. So tamhi samaye maraṇakāle na heva kho labhati tathāgataṃ dassanāya,
napi tathāgatasāvakaṃ labhati dassanāya. Api ca kho yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ
cetasā anuvitakketi, anuvicāreti, manasānupekkhati. Tassa yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ
dhammaṃ cetasā anuvitakkayato anuvicārayato manasānupekkhato pañcahi oramhāgiyehi
saṃyojanehi cittaṃ vimuccati. Ayaṃ ānanda tatiyo ānisaṃso kālena dhammasavaṇe kālena
atthūpaparikkhāya.
(4) Idhānanda bhikkhuno pañcahi oramhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ vimuttaṃ hoti, anuttare
ca kho upadhisaṅkaye cittaṃ avimuttaṃ hoti. So tamhi samaye maraṇakāle labhati
tathāgataṃ dassanāya, tassa tathāgato dhamma1 deseti: ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ
pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ savyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ, brahmacariyaṃ
pakāseti. Tassa taṃ dhammadesanaṃ sutvā anuttare kho upadhisaṅkaye cittaṃ vimuccati.
Ayaṃ ānanda catuttho ānisaṃso kālena dhammasavaṇe.

(5) Puna ca paraṃ ānanda bhikkhuno pañcahi oramhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ vimuttaṃ
hoti. Anuttare ca kho upadhisaṅkaye cittaṃ avimuttaṃ hoti so tamhi samayehi maraṇakāle
na heva kho labhati tathāgataṃ dassanāya, api ca kho tathāgatasāvakaṃ labhati dassanāya.
Tassa tathāgata sāvako dhammaṃ deseti: ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ
sātthaṃ savyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti tassa taṃ
dhammadesanaṃ sutvā anuttare upadhisaṅkaye cittaṃ vimuccati. Ayaṃ ānanda pañcamo
ānisaṃso kālena dhammasavaṇe.

[BJT Page 164] [\x 164/]
(6) Puna ca paraṃ ānanda bhikkhuno pañcahi oramhāgiyehi sayojanehi [PTS Page 383] [\q
383/] cittaṃ vimuttaṃ hoti. Anuttare ca kho upadhisaṅkaye cittaṃ avimuttaṃ hoti. So
tamhi samaye maraṇakāle na heva kho labhati tathāgataṃ dassanāya, napi tathāgatasāvakaṃ
labhati dassanāya. Api ca kho yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakketi
anuvicāreti manasānupekkhati. Tassa yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā
anuvitakkayato anuvicārayato manasānupekkhato anuttare upadhisaṅkhaye cittaṃ
vimuccatī. Ayaṃ ānanda chaṭṭo ānisaṃso kālena dhammasavaṇe kālena atthūpaparikkhāya.
Ime kho ānanda cha ānisaṃsā kālena dhammasavaṇe kālena atthūpaparikkhāyāti.
6. 2. 1. 3.
(Chaḷābhijāti suttaṃ)
3. Ekaṃ samayaṃ bhagavā rajagahe viharati gijjhakūṭe pabbate. Atha kho āyasmā ānando
yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca:

Pūraṇena bhante kassapena chaḷābhijātiyo1 paññattā:kaṇhābhijāti paññattā, nīlābhijāti
paññattā, lohitābhijāti paññattā, haliddāhijāti paññatatā, sukkābhijāti paññattā,
paramasukkābhijāti paññattā.

(1) Tatiradaṃ bhante puraṇena kassapena kaṇhābhijāti paññattā:orabhikā sūkarikā sākuṇikā
māgavikā luddā macchaghātakā corā coraghātakā bandhanāgārikā, ye vā panaññepi keci
kurūrakammantā.
(2) Tatiradaṃ bhante pūraṇena kassapena nīlābhijāti paññattā: bhikkhū kaṇṭakavuttikā, ye
vā panaññepi keci cammavādā kiriyavādā.
(3) Tatiradaṃ bhante pūraṇena kassapena lohitābhijāti paññattā: nigaṇṭhā 384 ekasāṭakā. (4)
Tatiradaṃ bhante pūraṇena kassapena haḷiddābhijāti paññattā: gihī odātavasanā
acelakasāvakā.
(5) Tatiradaṃ bhante pūraṇena kassapena sūkkābhijāti paññattā: ājivakā ājivikiniyo. 2
(6) Tatiradaṃ bhante pūraṇena kassapena paramasukkābhijāti paññattā: nando vaccho kiso
saṅkicco makkhaligosālo.
Pūraṇena bhante kassapena imā chaḷābhijātiyo paññattātī.
Kimpana ānanda pūraṇassa kassapassa sabbo loko etadabhanujānāti imā chaḷābhijātiyo
paññāpetuntī?
No hetaṃ bhante.

1. Chalabhijātiyo machasaṃ, 2. Ājivakiniyo machasaṃ,

[BJT Page. 166 [\x 166/] ]
Seyyathāpi ānanda puriso daḷiddo assako anāḷhiyo, 1 tassa akāmakassa bilaṃ olaggeyyuṃ
" idaṃ te ambho purisa maṃsaṃ ca khāditabbaṃ mulañca anuppadātabbanti".
Evameva kho ānanda pūraṇena kassapena appaṭiññāya etesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ imā
chaḷābhijātiyo paññattā yathā taṃ bālena avyattena akhettaññunā akusalena.

Ahaṃ kho panānanda chaḷābhijātiyo paññāpemi. Taṃ suṇāhi sādhukaṃ manasikarohi,
bhāsissāmiti.
"Evaṃ bhante, ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. " Bhagavā etadavoca: katamā
cānanda chaḷābhijātiyo:
Idhānanda ekacco kaṇhābhijātiyo sāno kaṇhaṃ dhammā abhijāyati. Idha panānanda ekacco
kaṇhābhijātiyo samāno sukkaṃ dhammaṃ abhijāyati. Idha panānanda ekacco kaṇhābhijātiyo
samāno akaṇhaṃ asukkaṃ nibbānaṃ abhijāyati. Idha panānanda ekacco [PTS Page 385] [\q
385/] sukkābhijātiyo sāmāno kaṇhaṃ dhammaṃ abhijāyati. Idha panānanda ekacco
sukkābhijātiyo samāno sukkaṃ dhammaṃ abhijāyati. Idha panānanda ekacco sukkābhijātiyo
samāno akaṇhaṃ asukkaṃ nibbānaṃ abhijāyati.

(1) Kadhaṃ cānanda kaṇhābhijātiyo samāno kaṇhaṃ dhammaṃ abhijāyati: idha panānanda
ekacco nīce kule paccājāto hoti caṇḍāla kule vā nesādakule vā veṇakule vā rathakārakale
vā pukkusa kule vā, daḷidde appannapānabhojane kasiravuttike yattha kasirena
ghāsacchādo labbhati. So ca hoti dubbaṇṇo duddasiko okoṭimako, bavhābādho kāṇo vā
kuṇī vā khañjo vā pakkhahato vā, na lābhī annassa pānassa vatthassa yānassa
mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadipeyyassa. So kāyena duccaritaṃ carati. Vācāya
duccaritaṃ carati. Manasā duccaritaṃ carati. So kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ
caritvā kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati. Evaṃ
kho ānanda kaṇhābhijātiyo samāno kaṇhaṃ dhammaṃ abhijāyati.

(2) Kathaṃ cānanda kaṇhābhijātiyo samāno sukkaṃ dhammaṃ abhijāyati. Idhānanda ekacco
nīce kule paccājāto hoti. Caṇḍāla kule vā nesādakule vā veṇakule vā rathakārakule vā
pukkusa kule vā daḷidde appannapānabhojane kasiravuttike yattha kasirena ghāsacchādo
labbhati, so ca hoti dubbaṇṇo dubbaṇṇo duddasiko okoṭimako, bavhābādho kāṇo vā
kuṇī vā khañjo vā pakkhahato vā, na lābhī annassa pānassa vatthassa yānassa
mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadīpeyyassa. So kāyena sucaritaṃ carati vācāya
sucaritaṃ carati. Manasā sucaritaṃ carati. So kāyena sucaritaṃ caritvā vācāya sucaritaṃ
caritvā manasā sucaritaṃ caritvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ
upapajjati. Evaṃ kho ānanda kaṇhābhijātiyo samāno sukkaṃ dhammaṃ abhijāyati.

1. Anāḷhiko sīmu,
[BJT Page. 168 [\x 168/] ]
(3) Kathaṃ cānanda kaṇhābhijātiyo samāno akaṇhaṃ asukkaṃ nibbānaṃ abhijāyati.
Idhānanda ekacco nīce kule paccājāto hoti caṇḍālakule vā nesādakule vā veṇakule vā
rathakārakule vā pukkusa kule vā, daḷiddo appannapānabhojane kasiravuttike yattha
kasirena ghāsacchādo labbhati. So ca hoti dubbaṇṇo duddasiko [PTS Page 386] [\q 386/]
okoṭimako bavhābādho kāṇo vā kuṇī vā khañjo vā pakkhabhato vā. Na lābhī annassa
pānassa vatthassa yānassa mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadipeyyassa. So
kesamassaṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati. So evaṃ
pabbajito samāno pañcanīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe, catusu
satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacitto sattabojjhaṅge yathābhūtaṃ bhāvetvā akaṇhaṃ asukkaṃ
nibbānaṃ abhijāyati. Evaṃ kho ānanda kaṇhābhijātiyo samāno akaṇhaṃ asukkaṃ nibbānaṃ
abhijāyati.
(4) Kathañcānanda sukkābhijātiyo samāno kaṇhaṃ dhammaṃ abhijāyati: idhānanda ekacco
ucce kule paccājāto hoti: khattiyamahā sārakule vā brāhmaṇamahāsārakule vā
gahapatimahāsārakule vā aḍḍhe mahaddhane mahābhoge pahūtajātarūparajate
pahūtavittūpakaraṇe pahūtadhanadhaññe. So ca hoti abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya
vaṇṇapokkharatāya samannāgato, lābhī annassa pānassa vatthassa yānassa
mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadīpeyyassa. So kāyena duccaritaṃ carati, vācāya
duccaritaṃ carati, manasā duccaritaṃ carati. So kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ
caritvā manasā duccaritaṃ caritvā kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinīpātaṃ
nirayaṃ upapajjati. Evaṃ kho ānanda sukkābhijātiyo samāno kaṇhaṃ dhammaṃ abhijāyati.
(5) Kathañcānanda sukkābhijātiyo samāno sukkaṃ dhammaṃ abhijāyati: idhānanda ekacco
puggalo ucce kule paccājāto hoti. Khattiyamahāsārakule vā brāhmaṇamahāsārakule vā
gahapatimahāsārakule vā aḍḍhe mahaddhane mahāhoge pahutajātarūparajate
pahutavittupakaraṇe pahutadhanadhaññe. So ca hoti abhirūpo dassanīyo pāsādiko
paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato, lābhī annassa pānassavatthassa yānassa
mālāgandhavilepanassa yyovasathapadīpeyyassa. So kāyena sucaritaṃ carati, vācāya
sucaritaṃ carati, manasā sucaritaṃ carati. So kāyena sucaritaṃ caritvā vacāya sucaritaṃ caritvā
manasā sucaritaṃ caritvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
Evaṃ kho ānanda sūkkābhijātiyo samāno sukkaṃ dhammaṃ abhijāyati.

(6) Kathaṃ cānanda sukkābhijātiyo samāno akaṇhaṃ asukkaṃ nibbānaṃ abhijāyati: [PTS Page
387] [\q 387/] idhānanda ekacco puggalo ucce kule paccājāto hoti: khattīya
mahāsārakule vā brāhmaṇamahāsāra kule vā gahapatimahāsārakule vā aḍḍhe mahaddhane
mahābhoge pahūtajātarūparajate pahūtavittupakaraṇe pahūtadhanadhaññe. So ca hoti
abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato, lābhī annassa
pānassa vatthassa yānassa mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadīpeyyassa. So
kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā āgārasmā anagāriyaṃ pabbajati. So evaṃ
pabbajito samāno pañcanivarane pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe, catusu
satipaṭṭānesu supatiṭṭhitacitto sattabojjhaṅge yathābhūtaṃ bhāvetvā akaṇhaṃ asukkaṃ
nibbānaṃ abhijāyati. Evaṃ kho ānanda sukkābhijātiyo samāno akaṇhaṃ asukkaṃ nibbānaṃ
abhijāyati.
Imā kho ānanda chalābhijātiyoti.

[BJT Page 170] [\x 170/]
6. 2. 1. 4
(Āsavasuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
4. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo
dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa. Katamehi chahī?

Idha bhikkhave bhikkhūno ye āsavā saṃvarā pahātabbā, te āsavā saṃvarena pahīnā honti. Ye
āsavā paṭisevanā pahātabbā, te āsavā paṭisevanāya pahīnā honti. Ye āsavā adhivāsanā
pahātabbā, te āsavā adhivāsanāya pahīnā honti. Ye āsavā parivajjanā pahātabbā, te āsavā
parivajjanāya pahīnā honti. Ye āsavā vinodanā pahātabbā, te āsavā vinodanāya pahīnā
honti. Ye āsavā bhāvanā pahātabbā, te āsavā bhāvanāya pahīnā honti.

(1) Katame ca bhikkhave āsavā saṃvarā pahātabbā ye saṃvarena pahīnā honti: idha
bhikkhave bhikkhū paṭisaṅkhā yoniso cakkhūndriyasaṃvarasaṃvuto viharati. Yaṃ hissa
bhikkhave cakkhūndriyasaṃvaraṃ asaṃvutassa viharato uppajjeyyuṃ [PTS Page 388] [\q
388/] āsavā vighātapariḷābhā, cakkhūndriyasaṃvarasaṃvutassa1 viharato evaṃsa te āsavā
vighātapariḷāhā na honti. Paṭisaṅkhā yoniso sotindriya saṃvara saṃvuto viharati. Yaṃ hissa
bhikkhave sotindriya saṃvaraṃ asaṃvutassa viharato uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā
sotindriya saṃvara1 saṃvutassa viharato evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti.
Paṭisaṅkhā yoniso sotindriya saṃvara saṃvuto viharati. Yaṃ hissa bhikkhave sotindriya
asaṃvutassa viharato uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, sotindriya saṃvara1 saṃvutassa
viharato evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti. Paṭisaṅkā yonisoghānindriya saṃvara
saṃvuto viharati, yaṃ hissa bhikkhave ghānindriya saṃvaraṃ asaṃvutassa viharato
uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, ghānindriyasaṃvara1 saṃvutassa viharato evaṃsa te
āsavā vighātapariḷāhā na honti. Paṭisaṅkā yoniso jivahindriya saṃvara saṃvuto viharati. Yaṃ
hissa bhikkhave jivahindriya saṃvaraṃ asaṃvutassa viharato evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā
na honti. Paṭisaṅkhā yoniso kāyindriyasaṃvara saṃvuto viharati. Yaṃ bhissa bhikkhave
kāyindriyasaṃvara asaṃvutassa viharato uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā,
kāyindriyasaṃvara saṃvutassa viharato evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti. Paṭisaṅkhā
yoniyomaninadriyasaṃvara saṃvuto viharati. Yaṃ bhissa bhikkhave
manindriyasaṃvaraasaṃvutassa viharato uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā,
manindriyasaṃvara saṃvutassa viharato evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti. Yaṃ hissa
bhikkhave saṃvaraṃ asaṃvutassa viharato uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, saṃvaraṃ
saṃvutassa viharato evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti.

Ime vuccanti bhikkhave āsavā saṃvarā pahātabbā yesaṃvarena pahīnā honti.
Katame ca bhikkhave āsavā saṃvarā pahātabbā ye saṃvarena pahīnā honti: idha
Bhikkhave bhikkhū paṭisaṅkhā yoniso cakkhūndriyasaṃvarasaṃvuto viharati. Yaṃ hissa
bhikkhave cakkhūndriyasaṃvaraṃ asaṃvutassa viharato uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷābhā,
cakkhūndriyasaṃvarasaṃvutassa viharato evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti.
Paṭisaṅkhā yoniso ghānindriya saṃvara saṃvuto viharati. Yaṃ hissa bhikkhave ghānindri
saṃvaraṃ asaṃvutassa viharato uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā ghāninadriya saṃvara1
saṃvutassa viharato evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti.

(2) Katame ca bhikkhave āsavā saṃvarā pahātabbā ye saṃvarena pahīnā honti: idha
bhikkhave bhikkhū paṭisaṅkhā yoniso cakkhūndriyasaṃvarasaṃvuto viharati. Yaṃ hissa
bhikkhave cakkhūndriyasaṃvaraṃ asaṃvutassa viharato uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷābhā,
cakkhūndriyasaṃvarasaṃvutassa viharato evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti.
Paṭisaṅkhā yoniso jivhindriya saṃvara saṃvuto viharati. Yaṃ hissa bhikkhave jivhindriya
saṃvaraṃ asaṃvutassa viharato uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā jivhindriya saṃvara1
saṃvutassa viharato evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti.

Katame ca bhikkhave āsavā saṃvarā pahātabbā ye saṃvarena pahīnā honti: idha bhikkhave
bhikkhū paṭisaṅkhā yoniso cakkhūndriyasaṃvarasaṃvuto viharati. Yaṃ hissa bhikkhave
cakkhūndriyasaṃvaraṃ asaṃvutassa viharato uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷābhā,
cakkhūndriyasaṃvarasaṃvutassa viharato evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti.
Paṭisaṅkhā yoniso kāyindriyasaṃvara saṃvuto viharati. Yaṃ hissa bhikkhave
kāyindriyasaṃvaraṃ asaṃvutassa viharato uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā
kāyindriyasaṃvara1 saṃvutassa viharato evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti.

Katame ca bhikkhave āsavā saṃvarā pahātabbā ye saṃvarena pahīnā honti: idha bhikkhave
bhikkhū paṭisaṅkhā yoniso cakkhūndriyasaṃvarasaṃvuto viharati. Yaṃ hissa bhikkhave
cakkhūndriyasaṃvaraṃ asaṃvutassa viharato uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷābhā,
cakkhūndriyasaṃvarasaṃvutassa viharato evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti.
Paṭisaṅkhā yoniso manindriya saṃvara saṃvuto viharati. Yaṃ hissa bhikkhave manīndriya
Saṃvaraṃ asaṃvutassa viharato uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā manindriya saṃvara
saṃvutassa viharato evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti. Yaṃ bhikkhave saṃvaraṃ
asaṃvutassa viharato uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, taṃvaraṃ saṃvutassa viharato
evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti. Ime vuccanti bhikkhave āsavā saṃvarā pahātabbā
ye saṃvarena pahinā honti.

(2) Katame ca bhikkhave āsavā paṭisevanā pahātabbā ye paṭisevanāya pahīnā honti: idha
bhikkhave bhikkhū paṭisaṅkhā yoniso cīvaraṃ paṭisevati: yāvadeva sītassa paṭighātāya,
uṇhassa paṭighātāya, ḍaṃsamakasavātātapasiriṃsapasamphassānaṃ2 paṭighātāya, yāvadeva
hirikopina paṭicchādanatthaṃ

1Cakkhundriya saṃvaraṃ machasaṃ 2. Sarisapasamphassānaṃ machasaṃ.

[BJT Page 172] [\x 172/]
Paṭisaṅkhā yoniso piṇḍapātaṃ paṭisevati: neva davāya, na madāya, na maṇḍanāya, na
vibhūsanāya, yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāya vihiṃsūparatiyā,
brahmacariyānuggahāya. Iti pūrāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi, nacañca vedanaṃ na
uppādessāmi. Yātrāva me bhavissati anavajjatā ca phāsuvihāro cāti.

Paṭisaṅkā yoniso senāsanaṃ paṭisevati: yāvadeva sītassa paṭighātāya, uṇhassa paṭighātāya,
ḍaṃsamakasavātātapasiriṃsapasamphassānaṃ paṭighātāya, yāvadeva utuparissaya
vinodanaṃ paṭisallānārāmatthaṃ

Paṭisaṅkhā yoniso gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ paṭisevati: yāvadeva uppannānaṃ
veyyābādhikānaṃ vedanānaṃ paṭighātāya, abyāpajjhaparamatāyāti. [PTS Page 389] [\q 389/]


Yaṃ hissa bhikkhave appaṭisevato1 uppajjeyyuṃ āsavā vighāta pariḷāhā, paṭisevato2evaṃsa
te āsavā vighātapariḷāhā na honti.

Ime vuccanti bhikkhave āsavā paṭisevanā pahātabbā ye paṭisevanāya pahīnā honti,
(3) Katameca bhikkhave āsavā adhivāsanā pahātabbā ye adhivāsanā pavinā honti: idha
bhikkhave bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso khamo hoti sītassa uṇhassa jighacchāya pipāsāya
ḍaṃsamakasavātātapasiriṃsapasamphassānaṃ, duruttānaṃ durāgatānaṃ vacanapathānaṃ,
uppannānaṃ sārīrikānaṃ vedanā naṃ dukkhānaṃ tippānaṃ3kharānaṃ kaṭukānaṃ asātānaṃ
amanāpānaṃ, pāṇaharānaṃ adhivāsakajātiko hoti. Yaṃ hissa bhikkhave anadhivāsayato.
Uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, adhivāsayato4 evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na
honti. Ime vuccanti bhikkhave āsavā adhivāsanā pahātabbā ye adhivāsanāya5pahīnā vontī.
(4) Katame ca bhikkhave āsavā parivajjanā pahātabbā ye parivajjanāya pahīnā honti: idha
bhikkhave bhikkhū paṭisaṅkhā yoniso caṇḍaṃ hatthiṃ parivajjeti. Caṇḍaṃ assaṃ parivajjeti.
Caṇḍaṃ goṇaṃ parivajjeti. Caṇḍaṃ kukkuraṃ parivajjeti ahiṃ khāṇuṃ kaṇṭakādhānaṃ6
sobbhaṃ papātaṃ candanikaṃ oligallaṃ. Yathārūpe anāsane nisinnaṃ, yathārūpe agocare
carantaṃ, yathārūpe pāpake mitte bhajantaṃ, viññū sabrahmacārī pāpakesu ṭhānesu
okappeyyuṃ, so taṃ ceva anāsanaṃ taṃ ca7 agocaraṃ te ca pāpake mitte paṭisaṅkhā yoniso
parivajjeti. Yaṃ hissa bhikkhave aparivajjayato uppajjayato uppajjeyyuṃ āsavā
vighātapariḷāhā, parivajjayato evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti. [PTS Page 390] [\q
390/] ime vuccanti bhikkhave āsavā parivajjanā pahātabba, ye parivajjanāya pahīnā
honti.

1. Appaṭisevayato sīmu 2. Paṭisevayato sīmu. 3. Tibbānaṃmachasaṃ
4. Adhivāsato machasaṃ 5. Adhivāsanā sabbantha. 6. Naṇṭakaṭṭhānaṃ majasaṃ syā
kaṇṭakaṭhānaṃ. 7. Sotaṃca anāsanaṃ machasaṃ

[BJT Page. 174 [\x 174/] ]

(5) Katame ca bhikkhave āsavā vinodanā pahātabbā ye vinodanāya pahīṇā honti. Idha
bhikkhave bhikkhū paṭisaṅkhā yoniso uppannaṃ kāmavitakkaṃ, nādhivāseti, pajahati
vinodeti byantikaroti anabhāvaṃ gameti. Paṭisaṅkhā yoniso uppannaṃ byāpādavitakkaṃ idha
bhikkhave bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso uppannaṃ vihiṃsāvikkaṃ, nādhivāseti, pajahati
vinodeti byāntikaroti anabhāvaṃ gameti paṭisaṅkhā yoniso uppannaṃ byāpādavitakkaṃ idha
bhikkhave bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso uppannuppanne pāpake akusale dhamme nādhivāseti
pajahati vinodeti, byantikaroti, anabhāvaṃ gameti. Yaṃ hissa bhikkhave avinodayato
uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā vinodayato evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti.
Ime vuccanti bhikkhave āsavā vinodanā pahātabbā ye vinodanāya pahīnā vonti.

(6) Katame ca bhikkhave āsavā bhāvanāya pahātabrabā ye bāvanāya pahīṇā honti: idha
bhikkhave bhikkhū paṭisaṅkhā yoniso satisambojjhaṅghaṃ bhāveti vivekanissitaṃ
virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggaparināmiṃ. Idha bhikkhave bhikkhu paṭisaṅkhā
yoniso sammavicayasambojjhaṅgaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ
vossaggaparināmi. Idha bhikkhave bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso vīriyasambojjhāṅgaṃ bhāveti
vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. Idha bhikkhave bhikkhu
paṭisaṅkhā yoniso pītisambojjhaṅgaṃ hāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ
vossaggaparināmi. Idha bhikkhave bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso passaddhisambojjhaṅgaṃ
bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggaparināmiṃ. Idha bhikkhave
bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso samādhisambojjhaṅgaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissita1
nirodhanissitaṃ vossaggaparināmi. Idha bhikkhave bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso
upekkhāsambojjhaṅgaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ
vossaggaparināmiṃ. Yaṃ hissa bhikkhave abhāvayato uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā
bhāvayato evaṃsa te āsavā vighātaparisāhā na honti. Ime vuccanti bhikkhave āsavā bhāvanā
pahātabbā ye bhāvanāya pahīnā honti.

Imehi pakhā bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu āhuneyyo hoti pāhuneyyo
dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassāti. [PTS Page 391] [\q 391/]


6. 2. 1. 5
(Dārukammika suttaṃ)
5. Evaṃ me sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā nādike viharati giñjakāvasathe. Atha kho
dārukammiko gavapati yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ
abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho dārukammikaṃ gahapati bhagavā
etadavoca: api nu te gahapati kule dānaṃ dīyatīti. Dīyati me bhante kule dānaṃ. Taṃ ca
kho ye te bhikkhū āraññakā piṇḍapātikā paṃsukulikā arahanto vā arahatta maggaṃ vā
samāpannā. Tathārūpesu me bhante bhikkhūsu dānaṃ dīyatīti

[BJT Page. 176 [\x 176/] ]
Dujjānaṃ ko etaṃ gahapati tayā gihinā kāmabhoginā puttasambodhasayanā ajjhāvasantena
kāsikacandanaṃ paccanubhontena mālāgandhavilepanaṃ dhārayantena jātarūparajataṃ
sādiyantena " ime vā arahanto, ime vā arahantamaggaṃ samāpannā"ti.

(1) Āraññako cepi gahapati bhikkhu hoti uddhato unnalo capalo mukharo vikiṇṇavāco
muṭṭhassati asampajāno asamāhito vibbhantacitto pākatinadriyo, evaṃ so tenaṅgena
gārayho. Āraññako1 cepi gahapati bhikkhu hoti anuddhato anunnalo acapalo amukharo
avikiṇṇavāco upaṭṭhitasati sampajāno, samāhito ekaggacitto saṃvutindriyo, evaṃ so
tenaṅgena pāsaṃso.

2) Gāmantavihārī cepi gahapati bhikkhu hoti uddhato unnalo capalo mukharo vikiṇṇavāco
muṭṭhassati asampajāno asamāhito vibhantacitto pākatindriyo, evaṃ so tenaṅgena gārayho.
Gāmantavihāriko1 cepi gahapati bhikkhu hoti anuddhato anunnalo acapalo amukharo
avikiṇṇavāco upaṭṭhitasati sampajāno, samāhito ekaggacitto saṃvutindriyo, evaṃ so
tenaṅgena pāsaṃso.

(3) Piṇḍapātiko cepi gahapati bhikkhu hoti uddhato unnalo capalo mukharo vikiṇṇavāco
muṭṭhassati asampajāno asamāhito vibhantacitto pākatindriyo, evaṃ so tenaṅgena gārayho.
Piṇḍapātiko1 cepi gahapati bhikkhu hoti anuddhato [PTS P 392] anunnalo acapalo
amukharo avikiṇṇavāco upaṭṭhitasati sampajāno, samāhito ekaggacitto saṃvutindriyo, evaṃ
so tenaṅgena pāsaṃso.

(4) Nemantaniko cepi gahapati bhikkhu hoti uddhato unnalo capalo mukharo vikiṇṇavāco
muṭṭhassati asampajāno asamāhito vibhantacitto pākatindriyo, evaṃ so tenaṅgena gārayho.
Nemantaniko1 cepi gahapati bhikkhu hoti anuddhato anunnalo acapalo amukharo
avikiṇṇavāco upaṭṭhitasati sampajāno, samāhito ekaggacitto saṃvutindriyo, evaṃ so
tenaṅgena pāsaṃso.

(5) Paṃsūkūliko cepi gahapati bhikkhu hoti uddhato unnalo capalo mukharo vikiṇṇavāco
muṭṭhassati asampajāno asamāhito vibhantacitto pākatindriyo, evaṃ so tenaṅgena gārayho.
Paṃsukuliko1 cepi gahapati bhikkhu hoti anuddhato anunnalo acapalo amukharo
avikiṇṇavāco upaṭṭhitasati sampajāno, samāhito ekaggacitto saṃvutindriyo, evaṃ so
tenaṅgena pāsaṃso.

(6) Gahapati cīvaradharo cepi gahapati bhikkhu hoti uddhato unnalo capalo mukharo
vikiṇṇavāco muṭṭhassati asampajāno asamāhito vibhantacitto pākatindriyo, evaṃ so
tenaṅgena gārayho. Gahapati cīvaradharo1 cepi gahapati bhikkhu hoti anuddhato anunnalo
acapalo amukharo avikiṇṇavāco upaṭṭhitasati2 sampajāno, samāhito ekaggacitto
saṃvutindriyo, evaṃ so tenaṅgena pāsaṃso.

Iṅgha tvaṃ gahapati saṅghe dānaṃ dehi. Saṅghe te dānaṃ dadato cittaṃ pasīdissati. So tvaṃ
pasannacitto kāyassa hedā parammaraṇāsugati. Saggaṃ lokaṃ upapajjissasīti.
Esāhaṃ bhante ajjatagge saṅghe dānaṃ dassāmiti.

1. Āraññiko machasaṃ 2. Upaṭhitassati machasaṃ

[BJT Page. 178 [\x 178/] ]
6. 2. 1. 6
(Hatthisāriputta suttaṃ)
6. Evaṃ me sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā bārāṇasiyaṃ viharati isipatane migadāye. Tena
kho pana samayena sambahulā therā bhikkhu pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantā
maṇḍalamāle sannisinnā sannipatitā abhidhammakathaṃ kathenti.

Tatrasudaṃ āyasmā citto hatthisāriputto therānaṃ bhikkhūnaṃ abhidhammakathaṃ
kathentānaṃ antarantarā kathaṃ opāteti. Atha khe āyasmā mahākoṭṭhito āyasmantaṃ cittaṃ
hatthisāriputtaṃ etadavoca: "mā āyasmā citto hatthisāriputto therānaṃ bhikkhūnaṃ
abhidhammakathaṃ kathentānaṃ antarantarā [PTS Page 393] [\q 393/] kathaṃ opātesi.
Kathāpariyosānaṃ1 āyasmā citto āgametūti.
Evaṃ vutte āyasmato cittassa hatthisāriputtassa sahāyakā bhikkhū āyasmantaṃ
mahākoṭṭhitaṃ etadavocuṃ: " mā āyasmā mahākoṭṭhito āyasmantaṃ cittaṃ hatthisāriputtaṃ
apasādesi. Paṇḍito āyasmā citto hatthisāriputto. Pahoti cāyasmā citto hatthisāriputto
therānaṃ bhikkhūnaṃ abhidhammakathaṃ kathetuṃ"ti.

Dujjānaṃ kho etaṃ āvuso parassa cetopariyāyaṃ ajānantehi.

(1) Idhāvuso ekacco puggalo tāvadeva soratasorato2 hoti, nivātanivāto, hoti, upantupasanto
hoti yāva satthāraṃ upanissāya viharati aññataraṃ vā garuṭṭhānīyaṃ sabrahmacāriṃ. Yato ca
kho so capakassateva satthārā, vapakassati garuṭṭhānīyehi sabrahmacārihi. So saṃsaṭṭho
viharati bhikkhūhī bhikkhūnīhi upāsakehi upāsikāhī rājuhi3 rāpamahāmattehi titthiyehi
tittiyasāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato
rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānudaṃsena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattatī.

Seyyathāpi āvuso goṇo kiṭṭhādo dāmena vā baddho vajevā oruddho, yo nu kho āvuso evaṃ
vadeyya: " na dānāya goṇo kiṭṭhādo punadeva kiṭṭhaṃ otarissatī"ti sammā nu kho so
āvuso vadamāno vadeyyātī? No hidaṃ āvuso, ṭhānaṃ hetaṃ āvuso vijjati yaṃ so goṇo
kiṭṭhādo dāmaṃ vā chetvā vajaṃ vā bhinditvā punadeva kiṭṭhaṃ otareyyāti. Evameva kho
āvuso idhekacco [PTS Page 394] [\q 394/] puggalo tāvadeva soratasorato honi
tivātanivāto hoti upasantupasanto hoti yāva satthāraṃ upanissāya viharati aññataraṃ vā
garuṭṭhāniyaṃ sabrahmacāriṃ. Yato ca kho so capakassateva satthārā, capakassati
garuṭṭhanīyehi sabrahmacārīhī. So saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi
upāsikāhī rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi tittiyasāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa vissaṭṭhassa
pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānuddhaṃsena
cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.

1. Yāva kathāpariyosānaṃ machasaṃ 2. Suratasūrato katthaci. 3. Rañño machasaṃ

[BJT Page. 180 [\x 180/] ]
(2) Idha panāvuso ekaccā puggalo vivicceva kāmehi vivicceva akusalehi dhammehi
savitakkaṃ savicāraṃ pītisukhaṃ paṭhamā jhānaṃ upasampajja viharati. Solābhimhi
paṭhamassāti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhī rājuhī
rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa vissaṭṭhassa pākatassa
bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānuddhaṃsena cittena sikkhaṃ
paccakkhāya hīnāyāvattati

Seyyathāpi āvuso cātummahāpathe1 phullapūsitako devo vassanto rajaṃ antaradhāpeyya,
cikkhallaṃ pātukareyya, yo nu kho āvuso evaṃ vadeyya: "nadānāmusmiṃ cātummahāpathe
punadeva rajo pātu bhavissatī"ti. Sammā nu kho so āvuso vadamāno vadeyyāti. No hidaṃ
āvuso. hānaṃ hetaṃ āvuso vijjati yaṃ amusmiṃ cātummahāpathe manussā vā
atikkameyyuṃ, gopasu vā atikkameyyuṃ, vātātapo vā snehagataṃ pariyādiyeyya. Atha
punadeva rajo pātubhaveyyāti. Evameva kho āvuso idhekacco puggalo vivicceva kāmehi
vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamajjhānaṃ
upasampajja viharati. So dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ
upasamapajja viharati. So lābhīmhi paṭhamassa jhānassāti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi
bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa
saṃsaṭṭhassa vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti.
So rāgānuddhaṃsena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Puggalo tāvadeva
soratasorato hoti nivātanivāto hoti upasantupasanto hoti yāva satthāraṃ upanissāya viharati
aññataraṃ vā garuṭṭhānīyaṃ sabrahmacāriṃ. Yato ca kho so vapakassateva satthārā,
vapakassati garuṭṭhanīyehi sabrahmacārīhi. So saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhibhikkhunīhi
upāsakehi upāsikāhi rājuhī rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa
vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So
rāgānuddhaṃsena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. [PTS Page 395] [\q 395/]


(3) Idha panāvuso ekacco puggalo vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ
cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja
viharati. So lābhīmhi dutiyassa jhānassāti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi
upāsakehi upāsikāhi rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi tittiyāsāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa
vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So
rāgānuddhaṃsena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.

Seyyathāpi āvuso gāmassa vā nigamassa vā avidūre mahantaṃ taḷākaṃ, tattha
phullaphusitako devo vassanto sippisambukampi sakkharakaṭhalampi antaradhāpeyya, yo
nu kho āvuso evaṃ vadeyya: nadānāmusmiṃ taḷāke punadeva sippisambukā vā
sakkharakaṭhalā vā pātubhavissantīti. Sammā nu kho so āvuso vadamāno vadeyyāti. No
hidaṃ āvuso. hānaṃ hetaṃ āvuso vijjati yaṃ amusmiṃ taḷāke manussā vā piveyyuṃ, gopasu
vā piveyyuṃ, vātātapo vā snehagataṃ pariyādiyeyya, atha punadeva sippisambukāpi
sakkharakaṭhalāpi pātubhaveyyunti. Evameva kho āvuso idekacco puggalo vitakkavicārānaṃ
vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ
pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So lābhimhi dutiyassa jhānassāti saṃsaṭṭho
viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhī rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi
titthiyasāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttasasa viharato
rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānuddhaṃsena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.

(4) Idha panāvuso ekacco puggalo pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno,
sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti upekkhako satimā sukhavihārīti
tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, so lābhīmhi tatiyassa jhānassāti saṃsaṭṭho viharati
bhikkhūhī bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhī rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi
titthiyasāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttasasa viharato
rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānuddhaṃsena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.

Seyyathāpi āvuso purisaṃ paṇītabhojanaṃ bhuttāviṃ [PTS Page 396] [\q 396/]
ābhidosiyaṃ3 bhojanaṃ nacchādeyya, yo nu ko āvuso evaṃ vadeyya "nadānāmuṃ purisaṃ
punadeva bhojanaṃ chādessati"ti. Sammā nu kho so āvuso vadamāno vadeyyāti. No hidaṃ
āvuso, "ṭhānaṃ hetaṃ āvuso vijjati amuṃ hāvuso purisaṃ paṇītabhojanaṃ bhuttāviṃ yāvassa
sā ojā kāye ṭhassati tāva na aññaṃ bhojanaṃ chādessati. Yato ca khvassa sā ojā
antaradhāyissati. Atha punadeva taṃ bhojanaṃ chādeyyāti. Evameva kho āvuso idhekacco
puggalo pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno, sukhañca kāyena
paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti upekkhako satimā sukhavihārīti, tatiyaṃ jhānaṃ
upasampajja viharati. So " lābhīmhi tatiyassa jhānassā"ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi
bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa
saṃsaṭṭhassa vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti.
So rāgānuddhaṃsena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.

[BJT Page 182] [\x 182/]
(5) Idha panāvuso ekacco puggalo sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva
somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhaṃ asukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ
jhānaṃ upasampajja viharati. So " lābhīmhi catutthassa jhānassā"ti saṃsaṭṭho viharati
bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi rājūhi3 rājamahāmattehi titthiyehi
titthiyasāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato
rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānuddhaṃsena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.

Seyyatāpi āvuso pabbatasaṅkhepe udakarahado nivāto vigataūmako, yo nu kho āvuso evaṃ
vadeyya, nadānamusmiṃ udakarahade punadeva ūmī pātubhavissatīti. Sammā nu kho so
āvuso vadamāno vadeyyāti. No hidaṃ āvuso. hānaṃ hetaṃ āvuso vijjati yā puratthimāya
disāya āgaccheyya bhusā vātavuṭṭhi sā tasmiṃ udakarahade ūmiṃ janeyya, yā pacchimāya
disāya āgaccheyya bhusā vātavuṭṭhi sā tasmiṃ udakarahade ūmiṃ janeyya, yā uttrāya disāya
āgaccheyya bhusā vātavuṭṭhi sā tasmiṃ udakarahade ūmiṃ janeyya, yā dakkhiṇāya disāya
āgaccheyya bhusā vātavuṭṭhi sā tasmiṃ udakarahade ūmiṃ janeyyāti. Evameva kho āvuso
idhekacco puggalo sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā so pubbeva
somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhaṃ asukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ
jhānaṃ upasampajja viharati. So " lābhīmhi catutthassa jhānassā"ti saṃsaṭṭho viharati
bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi rājūhi3 rājamahāmattehi titthiyehi
titthiyasāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato
rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānuddhaṃsena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.







(6) Idha panāvuso ekacco puggalo sabbanimittānaṃ amanasikārā animittaṃ ceto samādhiṃ
upasampajja viharati, so " lābhīmhi animittassa cetosamādhissā"ti saṃsaṭṭho viharati
bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhī rājuhi1 rājamahāmattehi titthiyehi titthiya
sāvakehi, tassa saṃsaṭṭhassa vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo
cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānuddhaṃsitena2 cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.

Seyyathāpi āvuso rājā vā rājamahāmatto vā caturaṅginiyā senāya addhānamaggapaṭipanno
aññatarasmiṃ vanasaṇḍe ekarattivāsaṃ upagaccheyya, tattha3 hatthisaddena assasaddena
rathasaddena pattisaddena bheripaṇavasaṅkhatiṇavaninnādasaddena ciriliyasaddo
antaradhāyeyya, yo nu kho āvuso evaṃ vadeyya: " nadānamusmiṃ vanasaṇḍe punadeva
ciriliyasaddo4 pātubhavissatīti. Sammā nu kho [PTS Page 398] [\q 398/] so āvuso
vadamāno vadeyyāti. No hidaṃ āvuso. hānaṃ hetaṃ āvuso vijjati yaṃ so rajā vā
rājamahāmatto vā tamhā vanasaṇḍā pakkameyya, atha punadeva cīriliyasaddo4
pātubhaveyyāti. Evameva kho āvuso idhekacco puggalo sabbanamittānaṃ amanasikārā
animittaṃ cetosamādhiṃ upasampajja viharati. So " lābhīmhi animittassa cetosamādhissā"ti
saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi rājūhi rājamahāmattehi
titthiyehi titthiyasāvakehi, tassa saṃsaṭṭhassa vissaṭṭhassa pākatassa bhassamanuyuttassa
viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānuddhaṃsitena cittena sikkhaṃ paccakkhāya
hīnāyāvattati, ti.

1. Rañño machasaṃ. 2 Rāgānuddhaṃsena sīmu. 3. Tatra machasaṃ. 4. Carika saddo
machasaṃ, cirilikāsaddo sīmu.

[BJT Page. 184 [\x 184/] ]

Atha kho āyasmā citto hatthisāriputto aparena samayena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvatti1.
Atha kho cittassa hatthisāriputtassa sahāyakā bhikkhū yenāyasmā koṭṭhito
tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākoṭṭhitaṃ etadavocuṃ: kinnu kho
āyasmatā mahā koṭṭhitena citto hatthisāriputto cetasā ceto paricca vidito imāsaṃ ca imāsaṃ
ca vihārasamāpattīnaṃ citto hatthisāriputto lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya
hīnāyāvattissatīti. Udāhu devatā etamatthaṃ ārocesuṃ citto bhante hatthisāriputto imāsañca
imāsañca vihārasamāsamāpattīnaṃ lābhī, atha ca pana sikkhā paccakkhāya hīnāyāvattissatī,
ti.
Cetasā ceto paricca vidito me āvuso citto hatthisāri putto imāsañca imāsañca
vihārasamāpattīnaṃ lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissatī, ti. Devatāpi
me etamatthaṃ ārocesuṃ " citto bhante hatthisāriputto imāsañca imāsañca
vihārasamāpattīnaṃlāhī, atha ca pana sikkhaṃpaccakkhāya hīnāyāvattissatī"ti.

Atha ko cittassa hatthisāriputtassa sahāyaka bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu.
Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā [PTS Page 399] [\q 399/] ekamantaṃ
nisīdiṃsu. Etamantaṃ nisinnā kho te bhikkhu bhagavantaṃ etadavocuṃ: citto bhante
hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ lābhī, atha ca pana sikkhaṃ
paccakkhāya hīnāyāvatto, ti.

Na bhikkhave citto ciraṃ sarissati nekkhammassā, ti.

Atha ko citto hatthisāriputto na viharasseva kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni
acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbaji. Atha ko āyasmā citto hatthisāriputto eko
vupakaṭṭho appamatto ātāpi pahitatto viharanto na cirasseva yassatthāya kulaputtā
sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti, tadanuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ
diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi. Khīṇā jāti, vusitaṃ
brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā, ti abbhaññāsi. Aññataro ca panāyasmā
citto hatthisāriputto arahataṃ ahosī, ti.

[BJT Page 186. [\x 186/] ]
6. 2. 1. 7.
(Majjhesuttaṃ)
7. Evaṃ me sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā bārāṇasiyaṃ viharati isipatane migadāye. Tena
kho pana samayena sambahulānaṃ therānaṃ bhikkhūnaṃ pacchāhattaṃ
piṇḍapātapaṭikkantāna maṇaḍalamāle sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ ayamantarā kathā
udapādi: "vuttamadaṃ āvuso bhagavatā pārāyane metteyyapañhe:

"So1 ubhante viditvāna2 majjhe mantā na lippati3
Taṃ brūmi mavāpurisoti so, dha sibbanimaccagā"

Katamo nu kho āvuso eko anto katamo dutiyo anto, kiṃ majjhe, kā sibbanīti.
(1) Evaṃ vutte aññataro bikku there bhikkhū etadavoca: " phasso kho āvuso eko anto,
phassasamudayo dutiyo [PTS Page 400] [\q 400/] anto, phassanirodho majjhe, taṇhā
sibbanī. Taṇhā hi naṃ sibbati tassa tasseva bhavassa abhinibbattiyā. Ettāvatā kho āvuso
bhikkhu abhiññeyyaṃ abhijānāti, pariññeyyaṃ parijānāti. Abhiññeyyaṃ abhijānanto
pariññeyyaṃ parijānanto diṭṭheva damme dukkhassa antakaro hotī, ti.

(2) Evaṃ vutte aññataro bhikkhu there bhikkhū etadavoca: " atītaṃ kho āvuso eko anto,
anāgataṃ dutiyo anto, paccuppannaṃ majjhe, taṇhā sibbanī. Taṇhā hi naṃ sibbati tassa
tasseva bhavassa abhinibbattiyā. Ettāvatā kho āvuso bikkhu abhiññeyyaṃ abhijānāti
pariññeyyaṃ parijānāti, abhiññeyyaṃ abhijānanto pariññeyyaṃ parijānanto diṭṭheva dhamme
dukkhassantakaro votī"ti.

(3) Evaṃ vutte aññataro bhikkhū there bikkhū etadavoca: " sukhā kho āvuso vedanā eko
anto, dukkhā vedanā dutiyo anto, adukkhamasukhā vedanā majjhe, taṇhā sibbanī. Taṇhā
hi naṃ sibbati tassa tasseva bavassa abhinibbattiyā. Ettāvatā ko āvuso bhikkhu abhiññeyyaṃ
abhijānāti pariññeyyaṃ parijānāti, diṭṭheva dhamme dukkhassa antakaro hotī"ti.

(4) Evaṃ vutte aññataro bhikkhu there bhikkhū etadavoca: " nāmaṃ kho āvuso eko anto,
rūpaṃ dutiyo anto, viññāṇaṃ majjhe, taṇhā sibbanī. Tassa tasseva bhavassa abhinibbattiyā.
Ettāvatā kho āvuso bhikkhu abhiññeyyaṃ abhijānāti pariññeyyaṃ parijānāti, abhiññeyyaṃ
abhijānanto pariññeyyaṃ parijānanto diṭṭheva dhamme dukkhassa antakaro hoti"ti.
1. Yo simu. Machasaṃ 2 ubhantamabhiññāya suttanipātapāḷi, yo ubho ante viditvāna
machasaṃ [pts. 3.] Limpati machasaṃ, syā

[BJT Page. 188 [\x 188/] ]

(5) Evaṃ vutte aññataro bhikkha) there bikku etavoca: " cha kho āvuso ajjhattikāni āyatanāni
eko anto, bāhirāni āyatanāni dutiyo anto, viññāṇaṃ majjhe, taṇhā sibbanī. Taṇhā hi naṃ
sibbati tassa tasseva bhavassa abhinibbattiyā. Ettāvatā kho āvuso bhikkhū [PTS Page 401] [\q
401/] abhiññeyyaṃ abhijānāti pariññeyaṃ parijānāti, abhiññeyyaṃ abhijānanto
pariññeyyaṃ parijānanto diṭṭheva dhamme dukkhassa antakaro hoti"ti.

(6) Evaṃ vutte aññataro bhikkhu there bhikkhū etadavoca:"sakkāyo kho āvuso eko anto,
sakkāyasamudayo dutiyo anto, sakkāyanirodho majjhe, taṇhā sibbanī. Taṇhā hi naṃ sibbati
tassa tasseva bhavassa abhinibbattiyā. Ettāvatā kho āvuso bhikkhu abhiññeyyaṃ abhijānāti,
pariññeyyaṃ parijānāti. Abhiññeyyaṃ abhijānanto pariññeyyaṃ parijānanto diṭṭheva damme
dukkhassa antakaro hotī"ti.
Evaṃ vutte aññataro bhikkhu there bhikkhū etadavoca: " byākataṃ kho āvuso amhehi
sabbeheva yathāsakaṃ paṭihānaṃ. Āyāmāvuso, yena bhagavā tenupasaṅkamissāma,
upasaṅkamitvā bhagavato etamatthaṃ ārocessāma, yathā no bhagavā vyākarissati, tathā naṃ
dhāressāmā"ti. Evamāvuso, ti kho therā bhikkhū tassa bhikkhuno paccassosuṃ.

Atha kho therā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ
abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu, ekamantaṃ nisinnā kho therā bhikkhū yāvatako ahosi
sabbeheva saddhiṃ kathāsallāpo, taṃ sabbaṃ bhagavato ārocesuṃ: kassa nu kho bhante
suhāsita, nti.

Sabbesaṃ vo bhikkhave subhāsitaṃ pariyāyena, api ca yaṃ mayā sandhāya bhāsitaṃ pārāyane
mettayyapañhe:

"So1 ubhante viditvāna2 majjhe mantā na lippati, 3 taṃ brūmi mahā purisoti so, dha
sibbanimaccagā"ti taṃ suṇātha sādhukaṃ manasikarotha, bhāsissāmiti.

Evaṃ bhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ, bhagavā etada voca:

Phasso kho bhikkhave eko [PTS Page 402] [\q 402/] anto, phassasamudayo dutiyo anto.
Phassanirodho majjhe. Taṇhā sibbanī. Taṇhā hi naṃ sibbati tassa tasseva bhavassa
abhinibbattiyā. Ettāvatā kho bhikkhave bhikkhu abhiññeyyaṃ abhijānāti, pariññeyyaṃ
parijānāti. Abhiññeyyaṃ abhijānanto pariññeyyaṃ parijānanto diṭṭheva dhamme dukkhassa
antakaro hotī, ti.

1. Yo simu machasaṃ syā 2. Ubhanta mahiññāya suttanipātapāḷi. Yo ubho ante viditvā
machasaṃ, [pts 3.] Limpati machasa syā

[BJT Page 190. [\x 190/] ]
6. 2. 1. 8.
(Purisindriyañāna suttaṃ)

8. Evaṃ me sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā kosalesu cārikaṃ varamāno mavatā
bikkhūsaṅghena saddhiṃ yena daṇḍakappakaṃ nāma kosalānaṃ nigamo tadavasari. Atha
kho bhagavā maggā okkamma aññatarasmiṃ rukkhamūle paññatte āsane nisīdi. Te ca
bhikkhū daṇḍakappakaṃ pavisiṃsu āvasathaṃ pariyesituṃ

Atha kho āyasmā ānando sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ yena aciravatī. Nadī
tenupasaṅkami gattāni parisiñcituṃ. Aciravatiyā nadiyā gattāni parisiñcitvā paccuttaritvā
ekacīvaro aṭṭhāsi gattāni pubbāpayamāno.

Atha kho aññataro bhikkū yanāyasmā ānando tenupasaṅkami. Upaṅkamitvā āyasmantaṃ
ānandaṃ etadavoca:

"Kiṃ nu ko āvuso ānanda sabbaṃ cetaso samannāharitvā nu kho devadatto bhagavatā
byākato "āpāyiko devadatto nerayiko kappaṭṭho atekiccho"ti, udāhu kenacideva
pariyāyenā"ti.

"Evaṃ kho panetaṃ āvuso bhagavatā byākata, nti.
Atha ko āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ
abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ
etadavoca:

Idhāhaṃ bhante sambahulehi bhikkhūhī saddhiṃ yena aciravatī nadī tenupasaṅkamiṃ
gattāni parisiñcituṃ. Aciravatiyā nadiyā gattāni parisiñcitvā paccuttaritvā ekacivaro aṭṭhāsiṃ
gattāni [PTS Page 403] [\q 403/] pubbāpayamāno. Atha kho bhante aññataro bhikkhū
yenāhaṃ tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā maṃ etadavoca:

" Kiṃ nu kho āvuso ānanda sabbaṃ cetaso samannāharitvā nu kho devadatto bhagavatā
byākato "apāyiko devadatto nerayiko kappaṭṭho atekiccho, ti, udāhu kenacideva
pariyāyenā"ti. Evaṃ vutte ahaṃ bhante taṃ bhikkhu etadavocaṃ: "evaṃ ko panetaṃ āvuso
bhagavatā byākata"nti.

[BJT Page. 192 [\x 192/] ]

So vā kho ānanda bhikkhu navo bhavissati acirapabbajito, thero vā pana bālo abyatto.
Kathaṃ hi nāma yaṃ mayā ekaṃsena byākataṃ, tattha dvejjhaṃ āpajjissati? Nāhaṃ ānanda
aññaṃ ekapuggalampi samanupassāmi, yo evaṃ mayā sabbaṃ cetaso samannāharitvā
byākato yathayidaṃ devadatto. Yāvakīvañcāhaṃ ānanda devadattassa
vālaggakoṭinittuddanamattampi sukkaṃ dhammaṃ addasaṃ, neva tāvāhaṃ devadattaṃ
byākāsiṃ " āpāyiko devadatto nerayiko kappaṭṭho atekiccho, ti. Yato ca ko ahaṃ ānanda
devadattassa vālaggakoṭinittuddanamattampi sukkaṃ dammaṃ na addasaṃ, athāhaṃ
devadattaṃ vyākāsiṃ "āpāyiko devadatto nerayiko kappaṭṭho atekiccho, ti. Yato ca kho ahaṃ
ānanda devadattassa vālaggakoṭi nittuddanamattampi sukkaṃ dhammaṃ na addasaṃ,
athāhaṃ devadattaṃ vyākāsiṃ "āpāyiko devadatto nerayiko kappaṭṭho atekiccho, ti.
Seyyathāpi ānanda guthakūpo sādhikaporiso pūro guthassa samatittiko, tattha puriso
sasīsako nimuggo assa, tassa kovideva puriso uppajjeyya atthakāmo hitakāmo
yogakkhemakāmo tamhā guthakūpā uddharitukāmo. So taṃ gūthakūpaṃ samantā
anuparigaccha nto na passeyya tassa purisassa vālaggakoṭi nittuddanamattampi guthena
amakkhitaṃ [PTS Page 404] [\q 404/] yatthetaṃ gahetvā uddhareyya. Evameva kho ahaṃ
ānanda yato devadattassa vālaggakoṭinittuddanamattampi sukkaṃ dhammaṃ na addasaṃ,
athāhaṃ devadattaṃ byākāsiṃ " āpāyiko devadatto nerayiko kappaṭṭho atekiccho"ti.

Sace tumhe ānanda suṇeyyātha tathāgatassa purisinadriyañāṇāni vibhajantassāti. Etassa
bhagavā kālo, etassa sugata kālo, yaṃ bhagavā purisindriyañāṇāni vibhajeyya. Bhagavato
sutvā bhikkhū dhāressantī"ti. Tenahānanda, suṇāhi sādhukaṃ manasikarohi, bhāsissāmiti.
Evaṃ bhanteti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Bhagavā etadavoca:

Bha (1) idhāhaṃ ānanda ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi" isse kho
puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammāti. " Tamenaṃ aparena samayena
evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi: "imassa kho puggalassa kusalā dhammā antarahitā,
akusalā dhammā sammukhībhūtā. Atthi ca khavāssa kusalamūlaṃ asamucchinnaṃ,
Tamhā tassa kusalamūla1 kusalaṃ pātubhavissati. Evamayaṃ puggalo āyatiṃ.
Aparihānadhammo bhavissatī"ti.
Seyyatāpi ānanda, bījāni akhaṇḍāni apūtīni avātātapahatāni sāradāni sukhasayitāni
sukhette suparikammakatā yabhūmiyā nikkhittāni, jāneyyāsi tvaṃ ānanda imāni bījāni
vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjissanti, ti. Evaṃ bhante.

1 Kusalā sīmū machasaṃ
[BJT Page. 194 [\x 194/] ]
Evameva kho ahaṃ ānanda, idhekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi: "
imassa kho puggalassa vijjamānā kusalāpi [PTS Page 405] [\q 405/] dhammā akusalāpi
dhammā"ti. Tamenaṃ aparena samane evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi. "Imassa kho
puggalassa kusalā dhammā antarahitā, akusalā dhammā sammukhībhūtā. Atthi ca khvassa
kusalamūlaṃ asamucchinnaṃ, tambhā tassa kusalamūlā kusalaṃ pātubhavissati, evamayaṃ
puggalo āyatiṃ aparihānadhammo bhavissatī"ti. Evampi kho ānanda tathāgatassa
purisapuggalo cetasā ceto paricca vidito hoti.

Evampi kho ānanda tathāgatassa purisindriyañāṇaṃ cetasā ceto paricca viditaṃ hoti.
Evamipi kho ānanda tathāgatassa āyatiṃ dhamma samuppādo cetasā ceto paricca vidito hoti.

(2) Idha panāhaṃ ānanda, ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi. " Imassa
vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammāti"ti. Tamenaṃ aparena samayena evaṃ cetasā
ceto pericca pajānāmi. " Imassa kho puggalassa akusalā dhammā antarahitā, kusalā dhammā
sammukhībhūtā, atthi ca khvassa akusalamūlaṃ asamucchinnaṃ. Tamhā tassa akusalamūlā
akusalaṃ pātubhavissati. Evamayaṃ puggalo āyatiṃ parihāna dhammo bhavissatī"ti.

Seyyathāpi ānanda khījāni akhaṇḍāni apūtīni avātātapahatāni sāradānī sukhasayitāni
puthusīlāya nikkhittāni, jāneyyāsi tvaṃ ānanda nayimāni khījāni vuddhi viruḷhiṃ vepullaṃ
āpajjassantīti. Evaṃ bhante.

Evameva kho ahaṃ ānanda idhekaccaṃ puggalaṃ eva cetasā veto paricca pajānāmi: "imassa
kho puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā"ti. Tamenaṃ aparena
samayena evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi: "imassa kho puggalassa akusalā dhammā
antarahitā, kusalā dhammā sammukhītā. Atthi ca khvāssa akusalamūlaṃ asamucchinnaṃ.
Tamhā tassa akusalamūlā akusalaṃ pātubhavissati. Evamayaṃ puggalo [PTS Page 406] [\q
406/] āyatiṃ parihānadhammo bhavissati, ti evampi ko ānanda tathāgatassa
purisapuggalo cetasā ceto paricca vidito hoti.

Evampi kho ānanda tathāgatassa purisindriyañāṇaṃ cetasā veto paricca vidito hoti. Evampi
kho ānanda tathāgatassa āyatiṃ dhammasamūppādo cetasā ceto paricca vidito hoti.

(3) Idha panāhaṃ ānanda ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi: " imassa kho
puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā" ti. Tamenaṃ aparena samayena
evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi: " natthi imassa puggalassa vālaggakoṭinittuddanamattopi
sukko dhammo. Samannāgatoyaṃ puggalo ekantakāḷakehī akusalehi dhammehi, kāyassa
bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissatī"ti.

Seyyatāpi ānanda bījāni khaṇaḍāni pūtīni vātātapahatāni sukhette suparikammakatāya
bhūmiyā nikkhittāni, jāneyyāsi tvaṃ ānanda, nayimāni bījāni vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ
āpajjisantī'ti. Evamhabhante.

[BJT Page 196] [\x 196/]

Evameva kho ahaṃ ānanda idhekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi: " imassa
kho puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā"ti. Tamenaṃ aparena
samayena evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi: " natthi imassa puggalassa
vālaggakoṭinittuddanamattopi sukko dhammo, samannāgatoyaṃ puggalo ekantakāḷakehi
akusalehi dhammehi, kāyassa hedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ
upapajjissati"ti. Evampi kho ānanda tathāgatassa purisapuggalo cetasā ceto paricca vidito
hoti.

Evampi kho ānanda tathāgatassa purisinadriyañāṇaṃ cetasa ceto paricca viditaṃ hoti.
Evamipi kho ānanda tathāgatassa āyatiṃ dhamma samūppādo cetasā ceto paricca vidito hotī,
ti.

Evaṃ vutte āyasmā ānando bagavantaṃ etadace: [PTS Page 407] [\q 407/] sakkānu kho
bhante imesaṃ tiṇṇaṃ puggalānaṃ aparepi tayo puggalā sappaṭibhāgā paññāpetunti. Sakkā
ānandāti bhagavā avoca

(4) Idhāhaṃ ānanda ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi: " imassa kho
puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammāti. Tamenaṃ aparena samayena
evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi: " imassa kho puggalassa kusalā dhammā antarahitā
akusalā dhammā sammukhībhūtā, atthi ca khvāssa kusalamūlaṃ asamucchinnaṃ, tampi
sabbena sabbaṃ samugghātaṃ gacchati. Evamaya1 puggalo āyatiṃ parihānadhammo
bhavissatī, ti.

Seyyāthāpi ānanda aṅgārāni ādittāni sampajjalitāni sajotibhūtāni puthusilāya nikkhittāni,
jāneyyāsi tvaṃ ānanda, nayimāni aṅgārāni vuddhi virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjissantīti.
Evambhante.

Seyyathāpivā panānanda sāyanhasamayaṃ sūriye ogacchante jāneyyāsi tvaṃ ānanda āloko
antaradhāyissati andhakāro pātubhavissati, ti. Evambhante.

Seyyathāpi vā panānanda abhido aḍḍharattaṃ1 bhattakālasamaye, jāneyyāsi tvaṃ ānanda
āloko antarahito andhakāro pātubhūtoti. Evambhante.

Evameva kho ahaṃ ānanda idhekaccaṃ puggalaṃ eva cetasā ceto paricca jānāmi. : " Imassa
ko puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalā, pi dhammāti" tamenaṃ aparena
samayena evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi: " imassa kho puggalassa kusalā dhammā
antarahitā, akusalā dhammā sammukhībhūtā. Atthi ca khavāssa kusalamūlaṃ
asamucchinnaṃ, tampi sabbena sabbaṃ samugghātaṃ gacchati. Evamayaṃ puggalo āyatiṃ
parihānadhammo bhavissati"ti. Evampi kho ānanda tathāgatassa purisapuggalo cetasā ceto
paricca vidito hoti.

Evampi kho ānanda [PTS Page 408] [\q 408/] tathāgatassa purisindriyañāṇaṃ cetasā ceto
paricca viditaṃ hoti. Evamipi kho ānanda tathāgatassa āyatiṃ dhammasamuppādā cetasā
ceto paricca vidito hoti.

1. Abhidoseḍḍharattaṃ sīmu.

[BJT Page. 198 [\x 198/] ]
(5) Idha panāhaṃ ānanda ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi: " imassa kho
puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā kusalāpi dhammā"ti. Damenaṃ aparena samayena
evaṃ vetasā ceto paricca pajānāmi: "imassa kho puggalassa akusalā dhammā antarahitā
kusalā dhammā sammukhībhūtā. Atthi ca khvāssa akusalamūlaṃ asamucchinnaṃ. Tampi
sabbena sabbaṃ samugghātaṃ gacchati. Evamayaṃ puggalo āyatiṃ aparihāna dhammo
bhavissatī"ti.

Seyyathāpi ānanda aṅgārāni ādittāni sampajjalitāni sajotibhūtāni sukkhe tiṇapuñje vā
nikkhittāni, jāneyyāsi tvaṃ ānanda imāni aṅgārāni vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjissantiti.
Evambhante.

Seyyathāpi vā panānanda rattiyā paccūsasamayaṃ sūriye uggacchante jāneyyāsi tvaṃ ānanda
andhakāro antaradhāyissati āloko pātubhavissatī"ti. Evambhante.

Seyyathāpi vā panānandaabhido majjhantike bhattakālasamaye, jāneyyāsi tvaṃ ānanda
andhakāro antarahito āloko pātubhūtoti. Evambhante.

Evameva kho ahaṃ ānanda idhekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi imassa
kho puggalassa vijjāmānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā"ti, tamenaṃ aparena
samayena evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi: "imassa kho puggalassa akusalā dhammā
antarahitā kusalā dhammā sammukhībhūtā, atthi ca khvāssa akusalamūlaṃ asamucchinnaṃ.
Tampi sabbena sabbaṃ samugghātaṃ gacchati. Evamayaṃ puggalo āyatiṃ aparihāna dhammo
bhavissatīti. Evampi kho ānanda tathāgatassa purisapuggalo cetasā ceto paricca vidito hoti.

Evampi kho ānanda tathāgatassa purisindriyañāṇaṃ cetasā ceto [PTS Page 409] [\q 409/]
paricca viditaṃ hoti. Evampi kho ānanda tathāgatassa āyatiṃ dhammasamuppādo cetasā
ceto paricca vidito hoti.

(6) Idha panāhaṃ ānanda ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi: "imassa kho
puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā"ti tamenaṃ aparena samayena
evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi: " natti imassa puggalassa vālaggakoṭinittuddana mattāpi
akusalo dhammo. Samannāgatoyaṃ puggalo ekantasukkehi anavajjehi dhammehi diṭṭheva
dhamme parinibbāyissatī"ti.

Seyyathāpi ānanda aṅgārāni sitāni nibbutāni sukkhe tiṇapuñjevā kaṭṭhapuñje vā nikkhittāni,
jāneyyāsi tvaṃ ānanda nayimāni aṅgārāni vuddhiṃ viruḷhiṃ vepullaṃ āpajjissantīti.
Evambhante.

Evameva kho ahaṃ ānanda idhekaccaṃ puggalaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi: imassa
kho puggalassa vijjamānā kusalāpi dhammā akusalāpi dhammā"ti. Tamenaṃ aparena
samayena evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi: " natti imassa puggalassa
vālaggakoṭinittuddanamattopi akusalo dhammo. Samannāgatoyaṃ puggalo ekantasukkehi
anavajjehi dhammehi diṭṭheva dhamme parinibbāyissati"ti. Empi kho ānanda tathāgatassa
purisapuggalo cetasā ceto paricca vidito hoti.

[BJT Page 200] [\x 200/]
Evampi kho ānanda tathāgatassa purindriyañāṇaṃ cetasā ceto paricca viditaṃ hoti. Evampi
kho ānanda tathāgatassa āyatiṃ dhammasamuppādo cetasā ceto paricca vidito hoti.

Tatra ānanda ye te purimā tayo puggalā, tesaṃ tiṇṇaṃ puggalānaṃ eko aparihānadhammo,
eko parihānadhammo, eko apāyiko nerayiko. Tatra ānanda ye me pacchimā tayo puggalā,
imesaṃ tiṇṇaṃ puggalānaṃ eko parihānadhammo, eko aparihānadhammo, eko
parinibbānadhammoti. [PTS Page 410] [\q 410/]
6. 2. 1. 9
(Nibbedhika suttaṃ)
(Sāvatthi nidānaṃ)
9. Nibbedhikapariyāyaṃ vo bhikkhave dhammariyāyaṃ desissāmi. Taṃ suṇātha, sādhukaṃ
manasi karotha. Bhāsissāmiti. Evambhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ bhagavā
etadavoca:

Katamo ca so bhikkhave nibbedhikapariyāyo dhammapariyāyo

Kāmā bhikkhave veditabbā, kāmānaṃ nidānasambhavo veditabbo, kāmānaṃ vemattatā
veditabbā, kāmānaṃ vipāko veditabbo, kāmanirodho veditabbo,
kāmanirodhagāminīpaṭipadā veditabbā.

Vedanā bhikkhave veditabbā, vedanānaṃ nidānasambhavo veditabbo, vedanānaṃ vemattatā
veditabbā, vedanānaṃ vipāko veditabbo, vedanānirodho veditabbo,
vedanānirodhagāminīpaṭipadā veditabbā.
Saññā bhikkhave veditabbā, saññānaṃ nidānasambhavo veditabbo, saññānaṃ vemattatā
veditabbā, saññānaṃ vipāko veditabbo, saññānirodho veditabbo,
saññānirodhagāminīpaṭipadā veditabbā.

Āsavā bhikkhave veditabbā, āsavānaṃ nidānasambhavo veditabbo, āsavānaṃ vemattatā
veditabbā, āsavānaṃ vipāko veditabbo, āsavanirodho veditabbo,
āsavanirodhagāminīpaṭipadā veditabbā.

Kammaṃ bhikkhave veditabbā, kammānaṃ nidānasambhavo veditabbo, kammānaṃ
vemattatā veditabbā, kammānaṃ vipāko veditabbo, kammanirodho veditabbo,
kammanirodhagāminīpaṭipadā veditabbā.

[BJT Page. 202 [\x 202/] ]
Dukkhaṃ bhikkhave veditabbā, dukkhassa nidānasambhavo veditabbo, dukkhassa
Vemattatā veditabbā, dukkhassa vipāko veditabbo, dukkhanirodho veditabbo,
dukkhanirodhagāminīpaṭipadā veditabbā.

(1) "Kāmā bhikkhave veditabbā, kāmānaṃ nidānasambhavo veditabbo, kāmānaṃ [PTS Page
411] [\q 411/] vemattatā veditabbā, kāmānaṃ vipāko veditabbo, kāmanirodho veditabbo,
kāmanirodhagāmiṇī paṭipadā veditabbāti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttanti.

Pañcime bhikkhave kāmaguṇā: cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantāmanāpā piyarūpā
kāmūpasaṃhitā rajaniyā. Sotaviññeyyā saddāiṭṭhā kantāmanāpā piya saddā kāmupasaṃhitā
rajanīyā. Ghānaviññeyyā gandhā iṭṭhā kantāmanāpā piya kandhā kāmūpasaṃhitā rajaniyā.
Jivhāviññeyyā rasā iṭṭhā kantā manāpā piyarasā kāmupasaṃhitā rajaniyā. Kāyaviññeyyā
phoṭṭhabbā iṭṭhā kantāmanāpā piyarūpā kāmupasaṃhitā rajaniyā. Apica kho bhikkhave nete
kāmā, kāmaguṇā nāmete ariyassa vinaye vuccanti.

66. Saṅkapparāgo purisassa kāmo
Nete kāmā yāni citrāni loke,
Saṅkapparāgo purisassa kāmo
Tiṭṭhanti citrāni tatheva loke,
Athettha dhīrā vinayanti chandanti.

Katamo ca bhikkhave kāmānaṃ nidānasambhavo: phasso bhikkhave kāmānaṃ nidāna
sambhavo.

Katamā ca bhikkhave kāmānaṃ vemattatā: añño bhikkhave kāmo rūpesu, añño kāmo
saddesu, añño kāmo gandhesu, añño kāmo rasesu, añño kāmo phoṭṭhabbesu. Ayaṃ vuccati
bhikkhave kāmānaṃ vemattatā.

Katamo ca bhikkhave kāmānaṃ vipāko: yaṃ kho bhikkhave kāmayamāno tajjaṃ tajjaṃ
attabhāvaṃ abhinibbatteti puññabhāgiyaṃ vā apuññabhāgiyaṃ vā, ayaṃ vuccati bhikkhave
kāmānaṃ vipāko.

Katamo ca bhikkhave kāmanirodho: phassanirodho bhikkhave kāmanirodho.

Ayameva ariyo āṭṭhaṅgiko: maggo kāmanirodhagāminī paṭipadā. Seyyathīdaṃ:
sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā [PTS Page 412] [\q /] sammākammanto
sammā ājīvo sammāyāmo sammāsati sammāsamādhi.

Yato ca kho bhikkhave ariyasāvako evaṃ kāme pajānāti, evaṃ kāmānaṃ nidāna sambhavaṃ
pajānāti, evaṃ kāmānaṃ vemattataṃ pajānāti, evaṃ kāmānaṃ vipāka pajānāti, evaṃ kāmānaṃ
nirodhaṃ1 pājānāti, evaṃ kāmānaṃ nirodhagāminiṃ2 paṭipada pajānāti, so imaṃ nibbedhikaṃ
brahmacariyaṃ pajānāti kāmanirodhaṃ.

"Kamā bhikkhave vedittabbā, kāmānaṃ nidānasambhavo veditabbo, kāmānaṃ vemattatā
veditabbā, kāmānaṃ vipāko veditabbo, kāma nirodho veditabbo, kāmanirodhagāminī
paṭipadā veditabbāti iti yattaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

1. Nāma nirodhaṃ machasaṃ 2. Kāma nirodha gāminīṃ machasaṃ, kāmānaṃ
nirodhagāmiṇi sīmu.

[BJT Page 204] [\x 204/]
(2) " Vedanā bhikkhave veditabbā, vedanānaṃ nidānasambhavo veditabbo, vedanānaṃ
vemattatā veditabbā, vedanānaṃ vipāko viditebbo, vedanānirodho veditabbo,
vedanānirodhagāminī paṭipadā veditabbā, "ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca
vuttaṃ.

Tisso imā bhikkhave vedanā, sukhā vedanā dukkhā vedanā adukkhamasukhā vedanā,
Katamo ca bhikkhave vedanānaṃ nidānasambhavo: phasso bhikkhave vedanānaṃ
nidānasambhavo.

Katamā ca bhikkhave vedanānaṃ vemattatā: atthi bhikkhave sāmisā sukhā vedanā, atthi
nirāmisā sukhā vedanā, atthi sāmisā dukkhā vedanā atthi nirāmisā dukkhā vedanā, atthi
sāmisā adukkhamasukhā vedanā, atthi nirāmisā adukkhamasukhā vedanā, ayaṃ vuccati
bhikkhave vedanānaṃ vemattatā.

Katamo ca bhikkhave vedanānaṃ vipāko: yaṃ bhikkhave vediyamāno tajjaṃ tajjaṃ
attabhāvaṃ abhinibbatteti puññabhāgiyaṃ vā apuññabhāgiyaṃ vā, ayaṃ vuccati bhikkhave
vedanānaṃ vipāko.

Katamo ca bhikkhave vedanānirodho. Phassanirodho bhikkhave vedanānirodho.

Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo vedanā nirodhagāminī paṭipadā. Seyyathīdaṃ:
sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammā ājīvo sammāvāyāmo
sammāsati sammāsamādhi

Yato ca kho bhikkhave ariyasāvako evaṃ vedanaṃ pajānāti, evaṃ vedanā nidānasambhavaṃ
pajānāti, evaṃ [PTS Page 413] [\q 413/] vedanānaṃ vemattataṃ pajānātiṃ, evaṃ
vedanānaṃ vipākaṃ pajānāti, evaṃ vedanānaṃ nirodhaṃ1 pājānāti, evaṃ
vedanānirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so imaṃ nibbedhikaṃ brahmacariyaṃ pajānāti
vedanānirodhaṃ.

"Vedanā bhikkhave veditabbā vedanānaṃ nidānasambhavo veditabbo, vedanānaṃ vemattatā
veditabbā, vedanānaṃ vipāko veditabbo vedanānirodho veditabbo, vedanānirodhagāmiṇī
paṭipadā veditabbāti iti yantaṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicci vuttaṃ.

(3) "Saññā bhikkhave veditabbāsaññānaṃ nidānasambhavo veditabbo, saññānaṃ vemattatā
veditabbā, saññānaṃ vipāko veditabbo, saññānirodho veditabbo, saññānirodhagāminī
paṭipadā veditabbā"ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ:

Chayimā bhikkhave saññā: rūpasaññā saddasaññā gandhasaññā rasasaññā phoṭṭhabbasaññā
dhammāsaññā.
Katamo ca bhikkhave saññānaṃ nidānasambhavo, phasso bhikkhave saññānaṃ
nidānasambhavo.
Katamā ca bhikkhave saññānaṃ vemattatā: aññā bhikkhave saññā rūpesu, aññā saññā
saddesu, aññā saññā gandhesu, aññā saññā rasesu, aññā saññā phoṭṭhabbesu, aññā saññā
dhammesu. Ayaṃ vuccati bhikkhave saññānaṃ vemattatā.
1 Vedanānirodhaṃ machasaṃ

[BJT Page. 206 [\x 206/] ]
Katamo ca bhikkhave saññānaṃ vipāko: vohāra cepakkāhaṃ bhikkhave saññaṃ vadāmi.
Yathā yathā naṃ sañjānāti, tathā tathā voharati evaṃ saññi ahosinti. Ayaṃ vuccati bhikkhave
saññānaṃ vipāko.

Katamo ca bhikkhave saññānirodho: phassanirodho bhikkhave saññānirodho.

Ayameva riyo aṭṭhaṅgiko maggo saññānirodhagāminī paṭipadā seyyathīdaṃ: sammā diṭṭhi
sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammā ājīvo sammāvāyāmo
sammāsati sammāsamādhi.

Yato ca ko bhikkhave ariyasāvako evaṃ saññaṃ pajākāti, evaṃ saññānaṃ nidānasambhavaṃ
pajānāti, evaṃ saññānaṃ [PTS Page 414] [\q 414/] vemattataṃ pajānāti, evaṃ sañañonaṃ
vipākaṃ pajānāti, evaṃ saññānīrodhaṃ pajānāti, evaṃ saññānirodhagāminiṃ paṭipadaṃ
pajānāti, so imaṃ nibbodhikaṃ brahmacariyaṃ pajānāti saññānirodhaṃ.

"Saññā bhikkhave veditabbā, saññānaṃ nidānasambhavo veditabbo, saññānaṃ vemattatā
veditabbā, saññānaṃ vipāko veditabbo, saññānirodho veditabbo, saññānirodhagāminī
paṭipadā veditabbā"ti. Iti yantaṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

(4) " Āsavā bhikkhave veditabbā āsavānaṃ nidānasambhavo veditabbo, āsavānaṃ vemattatā
veditabbā, āsavānaṃ vipāko veditabbo, āsavanirodho veditabbo, āsavanirodhagāminī
paṭipadā veditabbā"ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ:

Tayo me bhikkhave āsavā: kāmāsavo bhavāsavo avijjāsavo.

Katamo ca bhikkhave āsavānaṃ nidānasambhavo: avijjā bhikkhave āsavānaṃ
nidānasambhavo.
Katamā ca bhikkhave āsavānaṃ vemattatā: atthi bhikkhave āsavā nirayagāminiyā, atthi
bhikkhave āsavā tiracchānayonigāminiyā, atthi bhikkhave1 āsavā pettivisayagāminiyā, atthi
bhikkhave1 āsavā manussalokagāminiyā, atthi bhikkhave1 āsavā devalokagāminiyā, ayaṃ
vuccati bhikkhave āsavānaṃ vemattatā.

Katamo ca bhikkhave āsavānaṃ vipāko: yaṃ kho bhikkhave avijjāgato tajjaṃ tajjaṃ
attabhāvaṃ abhinibbatteti puññabhāgiyaṃ vā apuññabhāgiyaṃ vā, ayaṃ vuccati bhikkhave
āsavānaṃ vipāko.

Katamo ca bhikkhave āsavanirodho. Avijjānirodho bhikkhave āsavanirodho.

Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo āsavanirodhagāmini paṭipadā. Seyyathīdaṃ:
sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammā ājīvo sammāvāyāmo
sammāsati sammāsamādhi

Yato ca kho bhikkhave ariyasāvako evaṃ āsave pajānāti, evaṃ āsavanidānasambhavaṃ2
pajānāti, evaṃ āsavānaṃ vemattataṃ pajānāti, (evaṃ evaṃ āsavānaṃ vemattataṃ pajānāti,)
evaṃ āsavānaṃ vipākaṃ pajānāti, evaṃ āsavanirodhaṃ pajānāti, evaṃ āsavanirodhagāminiṃ3
paṭipadaṃ pajānāti, so imaṃ nibbedhikaṃ brahmacariyaṃ pajānāti āsavanirodhaṃ. [PTS Page
415] [\q 415/]

"Āsavā bhikkhave veditabbā āsavānaṃ nidānasambhavo veditabbo, āsavānaṃ vemattatā
veditabbā, āsavānaṃ vipāko veditabbo āsavanirodho veditabbo, āsavanirodhagāminī
paṭipadā veditabbāti iti yantaṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

1. Bhikkhave marammapotthake natthi 2. Āsavānaṃ nidānasambhavaṃ machasaṃ
3. Āsavānaṃ nirodhagāminiṃ machasaṃ.

[BJT Page. 208 [\x 208/] ]
(5) " Kammaṃ bhikkhave veditabbaṃ kammānaṃ nidānasambhavo veditabbo, kammānaṃ
vemattatā vedibbā, kammānaṃ vipāko veditabbo, kammanirodho veditabbo,
kammanirodhagāminī paṭipadā veditabbā"ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ:
Cetanāhaṃ bhikkhave kammaṃ vadāmi, cetayitvā kammaṃ karoti kāyena vācāya manasā,
Katamo ca bhikkhave kammānaṃ nidānasambhavo: phasso bhikkhave kammānaṃ
nidānambhavo.
Katamā ca bhikkhave kammānaṃ vemattatā: atthi bhikkhave kammaṃ nirayavedanīyaṃ,
atthi kammaṃ tiracchānayonivedanīyā, atthi kammaṃ pettivisayavedanīyaṃ, atthi kammaṃ
manussalokavedanīyaṃ, atthi kammaṃ devalokavedanīyaṃ. Ayaṃ vuccati bhikkhave
kammānaṃ vemattatā.

Katamo ca bhikkhave kammānaṃ vipāko: tividhāhaṃ bhikkhave kammānaṃ vipākaṃ vadāmi:
diṭṭhevā dhamme, upajje vā, apare vā pariyāye. Ayaṃ vuccati bhikkhave kammānaṃ vipāko.

Katamo ca bhikkhave kammanirodho: phassanirodho bhikkhave kammanirodho.

Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo kammanirodhagāmini paṭipadā. Seyyathī*daṃ:
sammādiṭṭhi sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammā ājī
sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.

Yato ca kho bhikkhave ariyasāvako evaṃ kammaṃ pajānāti, evaṃ kammāna
nidānasambhavaṃ pajānāti, evaṃ kammānaṃ vemattataṃ pajānāti, evaṃ kammānaṃ vipākaṃ
pajānāti, evaṃ kammanirodhaṃ pajānāti, evaṃ kammanirodhagāmini paṭipadaṃ pajānāti. So
imaṃ nibbodhikaṃ brahmacariyaṃ pajānāti kammanirodhaṃ.

"Kammaṃ bhikkhave veditabbaṃ [PTS Page416] [\q 416/] kammānaṃ nidānasambhavo
veditabbo, kammānaṃ vemattatā vedibbāvvv, kamvvvramānaṃ vipāko veditabbo,
kammanirodho veditabbo, kammanirodhagāminī paṭipadā veditabbā"ti iti yantaṃ vuttaṃ,
idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
(6) " Dukkhaṃ bhikkhave veditabbaṃ, dukvvvssa nidānasambhavo veditabbo, dukkhassa
vemattatā veditabbā, dukkhassa vipāko veditabbo, dukkhassa nirodho1 veditabbo,
dukkhassa nirodhagāminī2 paṭipadā veditabbā"ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca
vuttaṃ

Jātipi dukkhā jarāpi dukkhā vyādhipi dukkho maraṇampi dukkhaṃ soka
paridevadukkhadomanassupayāsāpi dukkhā yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ,
saṅkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā.

Katamo ca bhikkhave dukkhassa nidānasambhamo: taṇhā bhikkhave dukkhassa
nidānasambhavo:
Katamā va bhikkhave dukkhassa vemattatā: atthi bhikkhave dukkhaṃ adhimattaṃ, atthi
parittaṃ, atthi dandhavirāhī3 atthi khippavirāgī. Ayaṃ vuccati bhikkhave dukkhassa
vemattatā.

1. Dukkhanirodho machasaṃ 2. Dukkhanirodhagāmini machasaṃ 3. Dandhavirāgaṃ
katthaci. 4. Khippaviragaṃ katthaci.

[BJT Page. 210 [\x 210/] ]

Katamo ca bhikkhave dukkhassa vipāko: idha bhikkhave ekacco yena dukkhena ahibhūto
pariyādinnacitto socati, kilamati, paridecati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃāpajjati. Yena vā
pana dukkhena abhibhūto pariyādinna citto bahiddhā pariyeṭṭhiṃ ājjati " ko ekapadaṃ
dipadaṃ pajānāti imassa dukkhassa nirodhāyā"ti. Sammohavepakkaṃ vāhaṃ bhikve dukkhaṃ
vadāmi pariyeṭṭhivepakkaṃ vā.

Katamo ca bhikkhave dukkhanirodho: taṇhānirodho bhikkhave dukkhanirodho.

Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo dukkhanirodhagāminī paṭipadā. Seyyathīdaṃ:
sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammā ājīvo sammāvāyāmo
sammāsati sammāsamādhi.

Yato ca kho bhikkhave ariyasāvako evaṃ dukkhaṃ pajānāti, [PTS Page 417] [\q 417/]
evaṃ dukkhassa nidāna
Sambhavaṃ pajānāti, evaṃ dukkhassa vemattataṃ pajānāti, evaṃ dukkhassa vipākaṃ pajānāti,
evaṃ dukkhanirodhaṃ pajānāti, evaṃ dukkhanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so imaṃ
nibbedhikaṃ brahmacariyaṃ pajānāti dukkhanirodhaṃ.

"Dukkhaṃ bhikkhave veditabbaṃ, dukkhassa nidānasambhavo veditabbo, dukkhassa
vemattatā veditabbā, dukkhassa vipāko veditabbo, dukkhanirodho veditabbo,
dukkhanirodhagāminī paṭipadā veditabbāti" iti yantaṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
Ayaṃ so kho bhikkhave nibbedhikapariyāyo dhammapariyāyoti.

6. 2. 1. 10.
(Sīhanāda suttaṃ)
(Sāvatti nidānaṃ)
10. Chayimāni bhikkhave tathāgatassa tathāgatabalāni yehi balehi samannāgato tathāgato
āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭipānāti, parisāsu sihanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavanteti. Katamāni
cha:
(1) Idha bhikkhave tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti.
Yampi bhikkhave tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti,
idampi bhikkhave tathāgatassa tathāgatabalaṃ he ti yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ
ṭhānaṃ paṭijānāti, pariyāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.
(2) Puna ca paraṃ bhikkhave tathāgato atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānāna1
ṭhānaso hetuso vipākaṃ yathābhūtaṃ pajānāti. Yampi bhikkhave tathāgato
atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso vipākaṃ yathābhūtaṃ
pajānāti, idimpi bhikkhave tathāgatassa tathāgatabala hoti, yaṃ balaṃ āgamma tathāgato
āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakvvvtaṃ pavatteti.

[BJT Page 212] [\x 212/]
(3) Puna ca paraṃ bhikkhave tathāgato [PTS Page 418] [\q 418/]
jhānavimokkhasamādhisamāpattinaṃ saṅkilesaṃ vodānaṃ vuṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ pajānāti.
Yampi bhikkhave tathāgato jhānavimokkhasamādhiyamāpattinaṃ saṅkilesaṃ vodānaṃ
vuṭṭhāna yathābhūtaṃ pajānāti, idampi bhikkhave tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti yaṃ
balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati,
brahmacakkaṃ pavatteti.

(4) Puna ca paraṃ bhikkhave tathāgato anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati. Seyyathīdaṃ:
ekampi jātiṃ, dvepi jātiyo tissopi jātiyo vatassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo, vīsampi
jātiyo tiṃsampi jātiyo cattārīsami jātiyo paññāsamipi jātiyo jātisatampi jātisahassampi
jātisatasahassampi anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi
saṃvaṭṭavivaṭṭakappe. Amutrāsiṃ evannāmo, evaṅgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro
evaṃsukhadukkhapaṭisaṃvedī evamāyupariyanto. So tato vuto amutra upapādiṃ, 1
tatrāpāsiṃ evannāmo evaṅgotto evaṃvaṇaṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhapaṭisaṃvedī
evamāyupariyanto. So tato vuto idhūpapannoti. Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ
pubbenivāsaṃ anussarati. Yampi bhikkhave tathāgato anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati,
seyyathīdaṃ: ekampi jātiṃ, dvepi jātiyo tissopi jātiyo vatassopi jātiyo
Pañcapi jātiyo dasapi jātiyo, vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattārīsami jātiyo paññāsamipi
jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi
vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe. Amutrāsiṃ
Evannāmo, evaṅgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhapaṭisaṃvedī
evamāyupariyanto. So tato vuto amutra upapādiṃ, 1 tatrāpāsiṃ evannāmo evaṅgotto
evaṃvaṇaṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhapaṭisaṃvedī evamāyupariyanto. So tato vuto
idhūpapannoti. Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati. Yampi
bhikkhave tathāgato anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, yyethidaṃ: ekampi jātiṃ dvepi
jātiyo iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbe nivāsaṃ anussarati, idampi bhikkhave
tathāgatassa tathāgatabalaṃ hoti yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsahaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti,
parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

(5) Puna ca paraṃ bhikkhave tathāgato dibbena cakkhūnā visuddhena atikkantamānusakena
satate passati cavamāne, uppajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate
yathākammupage satte pajānāti. Yampi bhikkhave tathāgato dibbena cakkhūnā visuddhena
atikkantamānusakena satate passati cavamāne, uppajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe
dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti, idampi bhikkhave tathāgatassa
tathāgatabalaṃ hoti yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu
sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

(6) Puḍa ca paraṃ bhikkhave tathāgato āsavānaṃ khayā anāsavaṃ vetovimuttiṃ
paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme yaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati yampi
bhikkhave tathāgato āsavānaṃ khayā anāsavaṃ vetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva
dhamme yaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati. Idampi bhikkhave tathāgatassa
tathāgatabalaṃ hoti yaṃ balaṃ āgamma tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu
sihanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti. [PTS Page 419] [\q 419/]

Imāni kho bhikkhave cha tathāgatassa tathāgatabalāni, yehi balehi samannāgato tathāgato
āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadati, brahmacakkaṃ pavatteti.

Tatra ce bhikkhave pare tathāgataṃ ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ
ñāṇena upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchanti, yathā yathā bhikkhave tathāgatassa ṭhānañca
ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ ñāṇaṃ viditaṃ, tathā tathā tesaṃ tathāgato
ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ ñāṇena pañhaṃ puṭṭho byākaroti.

[BJT Page 214] [\x 214/]

Tatra ce bhikkhave pare tathāgataṃ atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ
ṭhānaso hetuso vipākaṃ yathābhūtaṃ ñāṇena upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchanti, yathā yathā
bhikkhave tathāgatassa atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso
vipākaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ viditaṃ, tathā tathā tesaṃ tathāgato atītānāgatapaccuppannānaṃ
kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso vipākaṃ yathābhūtaṃ ñāṇena pañhaṃ puṭṭho
byākaroti.

Tatra ce bhikkhave pare tathāgataṃ jhānavimokkhasamādhisamāpattinaṃ saṅkilesā vodānaṃ
vuṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ ñāṇena upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchanti, yathā yathā bhikkhave
tathāgatassa jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ saṅkilesaṃ vodānaṃ vuṭṭhānaṃ
yathābhūtaṃ ñāṇaṃ viditaṃ, tathā tathā tesaṃ tathāgato jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ
saṅkilesaṃ vodānaṃ vuṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ ñāṇena pañhaṃ puṭṭho byākaroti.

Tatra ce bhikkhave pare tathāgataṃ pubbenivāsānussatiṃ yathābhūtaṃ ñāṇena
upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchanti, yathā yathā bhikkhave tathāgatassa pubbenivāsānussatiṃ
yathābhūtaṃ ñāṇena viditaṃ, tathā tathā [PTS Page 420] [\q 420/] tesaṃ tathāgato
pubbenivāsānussatiṃ yathābhūtaṃ ñāṇena pañhaṃ puṭṭho vyākaroti.
Tatra ce bhikkhave pare tathāgataṃ sattānaṃ cutupapātaṃ yathābhūtaṃ ñāṇena
upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchanti, yathā yathā bhikkhave tathāgatassa sattānaṃ
cūtupapapātaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ viditaṃ, tathā tathā tesaṃ tathāgato sattānaṃ cutupapātaṃ
yathābhūtaṃ ñāṇena pañhaṃ puṭṭho byākaroti.

Tatra ce bhikkhave pare tathāgataṃ āsavānaṃ khayā yathābhūtaṃ ñāṇena upasaṅkamitvā
pañhaṃ pucchanti, yathā yathā bhikkhave tathāgatassa āsavānaṃ khayā yathābhūtaṃ ñāṇaṃ
viditaṃ, tathā tathā tesaṃ tathāgato āsavānaṃ khayaṃ yathābhūtaṃ ñāṇena pañhaṃ puṭṭo
byākaroti.
Tatra bhikkhave yamidaṃ ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ ñāṇaṃ,
tampi samāhitassa vadāmi, no asamāhitassa.

[BJT Page. 216 [\x 216/] ]

Yampidaṃ atitānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso vipākaṃ
yathābhūtaṃ ñāṇaṃ, tampi samāhitassa vadāmi. No asamāhitassa.

Yampidaṃ jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ saṅkilesaṃ vodānaṃ vuṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ
ñāṇaṃ, tampi samāhitassa vadāmi. No asamāhitassa,

Yampidaṃ pubbenivāsānussatiṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ, tampi samāhitassa vadāmi. No
asamāhitassa, tassa.

Yampidaṃ sattānaṃ cutupapātaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ, tampi samāhitassa vadāmi. No
asamāhitassa, tassa.
. 3
Yampidaṃ āsavānaṃ khayā yathābhūtaṃ ñāṇaṃ, tampi samāhitassa vadāmi. No asamāhi
tassa.
Iti kho bhikkhave samādhi maggo, asamādhi kummaggoti.

Mahāvaggo paṭhamo.[PTS Page 421 [\q 421/] *]
Tassuddānaṃ:
Soṇo majjuṇaṃ chaḷābhijātiyo āsavā dārukammahatthimajjhaṃ
Passa cittaparāyanaṃ udakaṃ nibbedhikasīhanādena vaggoti sīmu.

Soṇo phagguṇobhijāti āsavā dāruhatthi ca
Majajhe ñāṇaṃ nibbedhikaṃ sīhanādoti te dasāti machasaṃ

* Mahāvaggo chaṭṭho pāḷiyaṃñca, aṭṭhakathāyañca, machasaṃ potthake ca dissate.
[BJT Page 218] [\x 218/]

2. Anāgāmi vaggo
6. 2. 2. 1
(Anāgāmiphala suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
11. Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo anāgāmiphalaṃ sacchikātuṃ. Katame cha:
Assaddhiyaṃ, ahirikaṃ, anottappaṃ, kosajjaṃ, muṭṭhasaccaṃ, 1dappaññataṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo anāgāmiphalaṃ sacchikātuṃ.

Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo anāgāmiphalaṃ sacchikātuṃ. Katame cha:

Assaddhiyaṃ, ahirikaṃ, anottappaṃ, kosajjaṃ, muṭṭhasaccaṃ, duppaññataṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo anāgāmiphalaṃ sacchikātunti.
6. 2. 2. 2.
(Arahattaphala suttaṃ)
(Sāvatthinadānaṃ)
12. Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo arahattaṃ sacchikātuṃ, katame cha:
Thinaṃ, 2 middhaṃ, uddhaccaṃ, kukkuccaṃ, assaddhiyaṃ, pamādaṃ.
Ime kho cha dhamme appahāya abhabbo arahattaṃ sacchikātuṃ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo arahattaṃ sacchikātuṃ. Katame cha:
Thinaṃ2 middhaṃ, uddhaccaṃ, kukkuccaṃ, assaddhiyaṃ, pamādaṃ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo arahattaṃ sacchikātunti. [PTS Page 422] [\q
422/]

6. 2. 2. 3
(Mitta suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
13. So vata bhikkhave bhikkhū pāpamitto pāpasahāyo pāpasampavaṅko, pāpamitte
sevamāno bhajamāno payirupāsamāno, tesañca diṭṭhānugatiṃ āpajjamāno, ābhisamācārikaṃ
dhammaṃ paripūressatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Ābhisamācārikaṃ dhammaṃ aparipūretvā
sekhaṃ dhammā paripūressatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Sekhaṃ dhammaṃ aparipūretvā sīlāni
paripūressatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Sīlāni aparipūretvā kāmarāgaṃ vā rūparāgaṃ vā
arūparāgaṃ vā pajahissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

1. Muṭṭhassacchaṃ machasaṃ, 2 thinaṃ machasaṃ

[BJT Page 220] [\x 220/]
So vata bhikkhave bhikkhū kalyāṇamitto kalyāṇasahāyo kalyāṇasampavaṅko, kalyāṇamitte
sevamano bhajamāno payirupāsamāno, tesañca diṭṭhānugatiṃ āpajjamāno, ābhisamācārikaṃ
dhammaṃ paripūressatīti ṭhānametaṃ vijjati. Ābhisamācārikaṃ dhammaṃ paripūretvā sekhaṃ
dhammaṃ paripūressatīti ṭhānametaṃ vijjati. Sekhaṃ dhammaṃ paripūretvā sīlāni
paripūressatīti ṭhānametaṃ vijjati. Sīlāni paripūretvā kāmarāgaṃ vā rūparāgaṃ vā arūparāgaṃ
vā pajahissatīti ṭhānametaṃ vijjati. *

6. 2. 2. 4.
(Saṅgaṇikārāma suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
14. So vata bhikkhave bhikkhū saṅgaṇikārāmo saṅgaṇikārato1 saṅgaṇikārāmataṃ anuyutto,
gaṇārāmo gaṇarato gaṇārāmataṃ anuyutto eko paviveke abhiramissatīti netaṃ ṭhānaṃ
vijjati. Eko paviveke anabhiramanto [PTS Page 423] [\q 423/] cittassa nimittaṃ
gaṇahissatīti2 netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Cittassa nimittaṃ agaṇhanto sammādiṭṭhiṃ
paripūressatiti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Sammādiṭṭiṃ aparipūretvā sammāsamādhiṃ
paripūressatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Sammāsamādhiṃ aparipūretvā saññojanāni3 pajahissatīti
netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Saññojanāni appahāya nibbānaṃ sacchikarissatiti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

So vata bhikkhave bhikkhū na saṅgaṇikārāmo na saṅgaṇikārato na saṅgaṇikārāmataṃ
anuyutto, na gaṇārāmo na gaṇarato na gaṇārāmataṃ anuyutto, eko paviveke ahiramissatīti.
hānametaṃ vijjati. Eko paviveke abhiramanto cittassa nimittaṃ gaṇahissatīti2 ṭhānametaṃ
vijjati. Cittassa nimittaṃ gaṇhanto sammādiṭṭhiṃ paripūressatīti ṭhānametaṃ vijjati.
Sammādiṭṭhiṃ paripūretvā sammāsamādhiṃ paripūressatīti ṭhānametaṃ vijjati.
Sammāsamādhiṃ paripūretvā saññojanāni3 pajahissatīti ṭhānametaṃ vijjati. Saññojanāni
pahāya nibbānaṃ sacchikarissatīti ṭhānametaṃ vijjatī, ti.

6. 2. 2. 5
(Devatā suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
15. Atha kho aññatarā devatā abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ
jetavanaṃ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā
ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhitā kho sā devatā bhagavantaṃ etadavoca:

*Imasmiṃ sutte "ṭhānametaṃ navijjati" "ṭhānametaṃ vijjati" vasena cattāri cattāri kāraṇāni
dissanti.
1. Saṅgaṇikarato machasaṃ, 2. Gahessatiti machasaṃ, 3. Saṃyojanānimachasaṃ

[BJT Page. 222 [\x 222/] ]
Chayime bhante dhammā bhikkhuno aparihānāya saṃvattanti. Katame cha.
Satthugāravatā, dhammagāravatā, saṅghagāravatā, sikkhāgāravatā, sovacassatā,
kalyāṇamittatā.

Ime kho bhante cha dhammā bhikkhuno aparihānāya saṃvattantiti. Idamavoca sā devatā.
Samanuñño satthā ahosi.

Atha kho sā devatā samanuñño me satthā, ti bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā
tatthevantaradhāyi. [PTS Page 424] [\q 424/]

Atha bhagavā tassā rattiyā accayena bhikkhū āmantesi: imaṃ bhikkhave rattiṃ aññatarā
devatā abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ jetavanaṃ obhāsetvā yenāhaṃ
tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhitā kho
bhikkhave sā devatā maṃ etadavoca:

Chayime bhante dhammā bhikkhuno aparihānāya saṃvattantī. Katame cha:
Satthugāravatā, dhammagāravatā, saṅghagāravatā, sikkhāgāravatā, sovacassatā,
kalyāṇamittatā.

Ime kho bhante cha dhammā bhikkhuno aparihānāya saṃvattanti, ti.
Idamavoca bhikkhave sā devatā. Idaṃ vatvā maṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā
tatthevantaradhāyīti.

Evaṃ vutte āyasmā sāriputto bhagavantaṃ etadavoca:

"Imassa kho ahaṃ bhante bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmi:
idha bhante bhikkhū attanā ca satthugāravo hoti satthugāravatāya ca vaṇṇavādi, ye caññe
bhikkhū na satthugāravā te ca satthugāravatāya samādapeti, ye caññe bhikkhū satthugāravā
tesañca vaṇṇaṃ bhāsati1 bhūtaṃ tacchaṃ kālena. Attanā ca dhammagāravo hoti
dhammagāravatāya ca vaṇṇavādī, ye caññe bhikkhū na dhammagāravā te ca
dhammagāravatāya samādapeti, ye caññe bhikkhū dhammagāravā tesañca vaṇṇaṃ bhāsati
bhūtaṃ tacchaṃ kālena. Attanā ca saṅghagāravo hoti saṅghagāravatāya ca vaṇṇavādī, ye
caññe bhikkhū na saṅghagāravā te ca saṅghagāravatāya samādapeti, ye caññe bhikkhū
saṅghagāravā tesañca vaṇṇaṃ bhāsati bhūtaṃ taccha kālena. Attanā ca sikkhāgāravo hoti
sikkhāgāravatāya ca vaṇṇavādī, ye caññe bhikkhū na sikkhāgāravā te ca sikkhāgāravatāya
samādapeti, ye caññe bhikkhū sikkhāgāravā tesañca vaṇṇaṃ bhāsati bhūtaṃ tacchaṃ kālena.
Attanā ca suvaco hoti sovacassātāya ca vaṇṇavādī, ye caññe bhikkhū na suvacā te ca
sovacassatāya samādapeti, ye caññe bhikkhū suvacā tesañca vaṇṇaṃ bhāsati bhūtaṃ taccha
kālena. Attanā ca kalyāṇamitto hoti kalyāṇamittatāya ca vaṇṇavādi, ye caññe bhikkhū na
kalyāṇamittā te ca kalyāṇamittatāya samādapeti, ye caññe bhikkhū kalyāṇamittā tesañca
vaṇṇaṃ bhāsati1 bhūtaṃ tacchaṃ kālena.

Imassa kho ahaṃ bhante bhagavatā saṅkhitte bhāsitassa evaṃ vitthārena attha ājānāmi"ti.

1 Bhaṇāti machasaṃ

[BJT Page. 224 [\x 224/] ]
Sādhu sādhu sāriputta, sādhu kho tvaṃ sāriputta imassa mayā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ
vitthārena atthaṃ ājānāsi.

Idha sāriputta bhikkhu attanā ca satthugāravo [PTS Page 425] [\q 425/] hoti,
satthugāravatāya ca vaṇṇavādi, ye caññe bhikkhū na satthugāravā, te ca satthugāravatāya
samādapeti. Ye caññe bhikkhū satthugāravā, tesañca vaṇṇaṃ bhāsati bhūtaṃ tacchaṃ kālena.
Attanā ca dhammagāravo hoti dhammagāravatāya ca vaṇṇavādī, ye caññe bhikkhū na
dhammagāravā te ca dhammagāravatāya samādapeti, ye caññe bhikkhū dhammagāravā
tesañca vaṇṇaṃ bhāsati bhūta tacchaṃ kālena. Attanā ca saṅghagāravo hoti
saṅghagāravatāya ca vaṇṇavādī, ye caññe bhikkhū na saṅghagāravā te ca saṅghagāravatāya
samādapeti, ye caññe bhikkhū saṅghagāravā tesañca vaṇṇaṃ bhāsati bhūtaṃ taccha kālena.
Attanā ca sikkhāgāravo hoti sikkhāgāravatāya ca vaṇṇavādī, ye caññe bhikkhū na
sikkhāgāravā te ca sikkhāgāravatāya samādapeti, ye caññe bhikkhū sikkhāgāravā tesañca
vaṇṇaṃ bhāsati bhūtaṃ tacchaṃ kālena. Attanā ca suvaco hoti sovacassatāya ca vaṇṇavādī,
ye caññe bhikkhū na suvacā te ca sovacassatāya samādapeti, ye caññe bhikkhū suvacā
tesañca vaṇṇaṃ bhāsati bhūtaṃ taccha kālena. Attanā ca kalyāṇamitto hoti kalyāṇamittatāya
ca vaṇṇavādī, ye caññe bhikkhū na kalyāṇamittā, te ca kalyāṇamittatāya samādapeti, ye
caññe bhikkhū kalyāṇamittā tesañca vaṇṇaṃ bhāsati bhūtaṃ tacchaṃ kālena.

Imassa kho sāriputta mayā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena attho daṭṭhabboti.
6. 2. 2. 6.
(Samādhisuttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
16. So vata bhikkhave bhikkhu na santena samādhinā na paṇītena na
paṭippassaddhiladdhena na ekodībhāvādhigatena

Anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhavissati: ekopi hutvā bahudhā bhavissati, bahudhāpi
hutvā eko bhavissati āvibhāvaṃ, tirobhāvaṃ tirokuḍḍaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ
asajjamānova gacchissati seyyathāpi ākāse, paṭhaviyāpi ummujjanimmujjaṃ karissati
seyyathāpi udake, udakepi abhijjamāne gacchissati seyyathāpi paṭhaviyaṃ, ākāsepi
pallaṅkena kamissati seyyathāpi pakkhī sakuṇo, imepi candimasuriye evaṃ mahiddhike
evaṃ mahānubhāve pāṇinā parimasissati parimajjissati yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ
vattessatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

Dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusakāya ubho sadde suṇissati, dibbe ca
mānuse ca ye dūre santike cāti, netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

Parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajānissati: sarāgaṃ vā cittaṃ sarāgaṃ
cittanti pajānissati vītarāgaṃ vā cittaṃ vītarāgaṃ cittanti pajānissati, sadosaṃ vā cittaṃ
sadosaṃ cittanti pajānissati. Vītadosaṃ vā cittaṃ vītadosaṃ cittanti pajānissati. Samohaṃ vā
cittaṃ samohaṃ cittanti pajānissati. Vītamohaṃ vā cittaṃ vītamohaṃ cittanti pajānissati.
Saṅkhittaṃ vā cittaṃ saṅkhittaṃ cittanti pajānissati.
Vikkhittaṃ vā cittaṃ vikkhittaṃ cittanti pajānissati. Mahaggataṃ vā cittaṃ mahaggataṃ cittanti
pajānissati. Amahaggataṃ vā cittaṃ amahaggataṃ cittanti pajānissati sauttaraṃ vā cittaṃ
sauttaraṃ cittanti pajānissati anuttaraṃ vā cittaṃ anuttaraṃ cittanti pajānissati samāhitaṃ vā
cittaṃ samāhitaṃ cittanti pajānissati asamāhitaṃ vā cittaṃ asamāhitaṃ cittanti pajānissati.
Vimuttaṃ vā cittaṃ vimuttaṃ cittanti pajānissati. Avimuttaṃ3 vā cittaṃ avimuttaṃ cittanti
pajānissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

Anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarissati4 seyyathīdaṃ: ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi
jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo, vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo
cattārīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi
saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe. Amutrāsiṃ evannāmo,
evaṅgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃ sukhadukkhapaṭisaṃvedī evamāyupariyanto. So tato
cuto amutra upapādiṃ1 tatrāpāsiṃ evannāmo evaṅgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃ
sukhadukkhapaṭisaṃvedī evamāyupariyanto. So tato cuto idhūpapannoti. Iti sākāraṃ
sauddesaṃ [PTS Page 426] [\q 426/] anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarissatīti. Netaṃ
ṭhānaṃ vijjati.

Dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passissati cavamāne uppajjamāne
hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānissatīti netaṃ
ṭhānaṃ vijjati.

Āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā
sacchikatvā upasampajja viharissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti.

1. Vattissatiti simu. 2 Vimuttaṃvā cittaṃmachasaṃ 3. Vimuttaṃ machasaṃ 4. Anussarati
sīmu.

[BJT Page 226] [\x 226/]

So vata bhikkhave bhikkhu santena samādhinā paṇītena paṭippassaddhiladdhena
ekodibhāvādhigatena

Anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhavissati, ekopi hutvā bahudhā bhavissati, bahudhāpi
hutvā eko bhavissati, āvibhāvaṃ tirobhāvaṃ, tirokuḍḍaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ
asajjamāno gacchissati, seyyathāpi ākāse, paṭhaviyāpi ummujjanimmujjaṃ karissati
seyyathāpi udake, udakepi abhijjamāne gacchissati seyyathāpi paṭhaviyaṃ, ākāsepi
pallaṅkena kamissati seyyathāpi pakkhīsakuṇo , imepi candimasuriye evaṃ mahiddhike
evaṃ mahānubhāve pāṇinā parimasissati parimajjissati, yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ
vattessatīti1 ṭhāna metaṃ vijjati

Dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusakāya ubho sadde suṇissati dibbe ca
mānuse ca ye dūre santike cāti ṭhānametaṃ vijjati.

Parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajānissati sarāgaṃ vā cittaṃ sarāgaṃ
cittanti pajanissati, vītarāgaṃ vā cittaṃ vītarāgaṃ cittanti pajānissati. Sadosaṃ vā cittaṃ
sadosaṃ cittanti pajānissati. Vītadosaṃ vā cittaṃ cittanti pajānissati. Samohaṃ vā cittaṃ
samohaṃ cittanti pajānissati. Vītamohaṃ vā cittaṃ vītamohaṃ cittanti pajānissati. Saṅkhittaṃ
vācittaṃ saṅkhittaṃ cittanti pajānissati. Vikkhittaṃ vā cittaṃ vikkhittaṃ cittanti pajānissati.
Mahaggataṃ vā cittaṃ mahaggataṃ cittanti pajānissati. Amahaggataṃ vā cittaṃ amahaggataṃ
cittanti pajānissati. Sauttaraṃ vā cittaṃ sauttaraṃ cittanti pajānissati. Anuttaraṃ vā cittaṃ
anuttaraṃ cittanti pajānissati. Samāhitaṃ vā cittaṃ samāhitaṃ cittanti pajānissati. Asamāhitaṃ
vā cittaṃ asamāhitaṃ cittanti pajānissati. Vimuttaṃ vā cittaṃ vimuttaṃ cittanti pajānissati,
avimuttaṃ vā cittaṃ avimuttaṃ cittanti pajānissatīti ṭhānametaṃ vijjati.

Anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarissati seyyathīdaṃ: ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi
jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattārīsampi
jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi
saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe. Amutrāsiṃ evannāmo,
evaṅgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃ sukhadukkhapaṭisaṃvedī evamāyupariyanto. So tato
cuto amutra upapādiṃ, 1 tatrāpāsiṃ evannāmo evaṅgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃ
sukhadukkhapaṭisaṃvedī evamāyupariyanto. So tato vuto idhūpapannoti. Iti sākāraṃ
sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarissatīti ṭhānametaṃ vijjati.

Dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passissati cavamāne uppajjamāne
hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate. Yathākammūpage satte pajānistīti
ṭhānametaṃ vijjati

Āsavānaṃ khayā anāsavaṃ ceto vimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā
sacchikatvā upasampajja viharissatīti ṭhānametaṃ vijjatīti.
6. 2. 2. 7
(Sakkhibhabba suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
17. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu abhabbo, tatra tatreva
sakkhibhabbataṃ pāpuṇītuṃ sati sati āyatane. Katamehi chahi:
[PTS Page 427] [\q 427/]
Idha bhikkhave bhikkhu " ime hānabhāgiyā dhammāti yathābhūtaṃ nappajānāti, ime
ṭhitibhāgiyā dhammāti yathābhūtaṃ nappajānāti, ime visesabhāgiyā dhammāti yathābhūtaṃ
nappajānāti, ime nibbedhabhāgiyā dhammāti yathābhūtaṃ nappajānāti" asakkaccakārī ca hoti
asappāyakārī ca.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu abhabbo tatra tatreva
sakkhībhabbataṃ pāpuṇītuṃ sati sati āyatane.

Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu bhabbo tatra tatreva sakkhibhabbataṃ
pāpuṇītuṃ sati sati āyatane. Katamehi chahi:

Idha bhikkhave bhikkhu ime hānabhāgiyā dhammāti yathābhūtaṃ pajānāti, ime ṭhitibhāgiyā
dhammāti yathābhūtaṃ pajānāti, ime visesabhāgiyā dhammāti yathābhūtaṃ pajānāti, ime
nibbedhabhāgiyā dhammāti yathābhūtaṃ pajānāti", sakkaccakārī ca hoti sappāyakārī ca.
Imehi kho bhikkhave chabhi dhammehi samannāgato bhikkhū bhabbo tatra tatreva
sakkhibhabbataṃ pāpuṇītuṃ sati sati āyataneti.

1. Vattissatīti sīmu. 2. Vimuttaṃ machasaṃ

[BJT Page 228] [\x 228/]
6. 2. 2. 8.
(Bala suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
18. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhū abhabbo samādhismiṃ balataṃ
pāpūṇītuṃ. Katamehi chahi:

Idha bhikkhave bhikkhū na samādhissa samāpattikusalo hoti, na samādhissa ṭhitikusalo
hoti, na samādhissa vuṭṭhānakusalo hoti, asakkaccakārī ca hoti, asātaccakārī ca.
Asappāyakārī ca.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu abhabbo samādhismi. Balataṃ
pāpuṇītuṃ.

Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu bhabbo samādhismiṃ balataṃ
pāpuṇītuṃ, katamehi chahi:
[PTS Page 428] [\q 428/]
Idha bhikkhave bhikkhū samādhissa samāpattikusalo hoti, samādhissa ṭhitikusalo hoti,
samādhissa vuṭṭhānakusalo hoti, sakkaccakārī ca hoti, sātaccakārī ca, sappāyakārī ca.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhū bhabbo samādhismiṃ balataṃ
pāpuṇītunti.

6. 2. 2. 9.
(Paṭhamajjhāna suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
19. Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ,
katame cha:

Kāmacchanda, vyāpādaṃ, thīnamiddhaṃ, uddhaccakukkuccaṃ, vicikicchaṃ, kāmesu kho
panassa ādīnavo na yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭho hoti, ime kho bhikkhave cha
dhamme appahāya abhabbo paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ.

Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ. Katame
cha:

Kāmacchandaṃ, vyāpādaṃ, thīnamiddhaṃ, uddhaccakukkuccaṃ, vicikicchaṃ, kāmesu kho
panassa ādinavo yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭho hoti.

Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharitunti.

[BJT Page 230] [\x 230/]
6. 2. 7. 10.
(Dutiya paṭhamajjhāna suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
20. Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ.
Katame cha:
Kāmavitakkaṃ, vyāpādavitakkaṃ, vihiṃsāvitakkaṃ, kāmasaññaṃ vyāpādasaññaṃ,
vihiṃsāsaññaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja
viharituṃ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ katame
cha:

Kāmavitakkaṃ, vyāpādavitakkaṃ, vihiṃsāvitakkaṃ, kāmasaññaṃ vyāpādasaññaṃ,
vihiṃsāsaññaṃ. [PTS Page 429] [\q 429/]

Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharitunti.

Anāgāmī vaggo dutiyo. *
Tassuddānaṃ:
Anāgāmi arahaṃ mittā saṅgaṇikārāmadevatā
Samādhisakkhibhabbaṃ balaṃ tajjhānā apare duveti. 1

*Devatāggo sattamo machasaṃ, sīmu, aṭṭhakathā 1. Anāgāmī arahaṃ ca mitta devatā so
vata sakkhi balataṃ jhānaṃ ca apare duvepi cāti sīmu.

[BJT Page 232] [\x 232/]

3. Arahatta vaggo.
6. 2. 3. 1.
(Dukkha suttaṃ)
(Sāvatthi nidānaṃ)
21. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhū diṭṭheva dhamme dukkhaṃ viharati
savighātaṃ saupāyāsaṃ sapariḷāhaṃ. Kāyassa bhedā parammaraṇā duggati pāṭikaṅkhā.
Katamehi chahi:
Kāmavitakkena, vyāpādavitakkena, vihiṃsāvitakkena, kāmasaññāya, vyāpādasaññāya,
vihiṃsāsaññāya.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhū diṭṭheva dhamme dukkhaṃ
viharati savighātaṃ saupāyāsaṃ sapariḷāhaṃ. Kāyassa bhedā parammaraṇā duggati
pāṭikkhā.

Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhū diṭṭheva dhamme sukhaṃ viharati
avighātaṃ anupāyāsaṃ apariḷāhaṃ. Kāyassa bhedā parammaraṇā sugati pāṭikaṅkhā,
katamehi chahi:
Nekkhammavitakkena, avyāpādavitakkena, avihiṃsāvitakkena, nekkhammasaññāya,
avyāpādasaññāya, avihiṃsāsaññāya.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhū diṭṭheva dhamme sukhaṃ
viharati avighātaṃ anupāyāsaṃ apariḷāhaṃ, kāyassa bhedā parammaraṇā sugati
pāṭikaṅkhāti. [PTS Page 430] [\q 430/]

6. 2. 3. 2.
(Arahatta suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
22. Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo arahattaṃ sacchikātuṃ katame cha:
Mānaṃ, omānaṃ, atimānaṃ, adhimānaṃ, thamhaṃ, atinipātaṃ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo arahattaṃ sacchikātuṃ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo arahattaṃ sacchikātuṃ, katame cha.
Mānaṃ, omānaṃ, atimānaṃ, adhimānaṃ, thamhaṃ, atinipātaṃ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo arahattaṃ sacchikātunti.

[BJT Page 234] [\x 234/]
6. 2. 3. 3.
(Uttarīmanussadhamma suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
23. Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo uttarīmanussadhammā1.
Alamariyañāṇadassanavisesaṃ sacchikātuṃ. Katame cha:

Mūṭaṭhasaccaṃ, 2, asampajaññaṃ, indriyesu aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ,
kuhanaṃ, lapanaṃ

Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo uttarīmanussadhammā1
alamariyañāṇadassanavisesaṃ sacchikātuṃ

Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo uttarīmanussadhammā1 alamariya
ñāṇādassanavisesaṃ sacchikātuṃ. Katame cha:

Mūṭṭhasaccaṃ, 2 asampajaññaṃ, indriyesu aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ, kuhanaṃ,
lapanaṃ

Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo uttarīmanussadhammā1
alamariyañāṇadassanavisesaṃ sacchakātunti. [PTS Page 431] [\q 431/]

6, 2, 3, 4.
(Sukhasomanassa suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

24 Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu diṭṭheva dhamme
sukhasomanassabahulo viharati, yoni cassa āraddhā hoti āsavānaṃ khayāya. Katamehi chahi:

Idha bhikkhave bhikkhū dhammārāmo hoti, bhāvanārāmo hoti, pahānārāmo hoti,
pavivekārāmo hoti, avyāpajjhārāmo hoti, nippapañcārāmo hoti.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhū diṭṭheva dhammo
sukhasomanassabahulo viharati, yoni cassa āraddhā hoti āsavānaṃ khayāyā, ti.

6. 2. 3. 5
(Adhigama suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
25. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhū abhabbo anadhigataṃ vā kusalaṃ
dhammaṃ adhigantuṃ, adhigataṃ vā kusalaṃ dhammaṃ phātikattuṃ. Katamehi chahi:

1. Uttarī manussa dhammaṃmachasaṃ. 2. Muṭṭhassaccaṃ machasaṃ

[BJT Page 236] [\x 236/]

Idha bhikkhave bhikkhu na āyakusalo hoti, na apāyakusalo hoti, na upāyakusalo hoti,
anadhigatānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ adhigamāya na chandaṃ janeti, adhigate kusale
dhamme na sārakkhati, 1 sātaccakiriyāya na sampādeti.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhū abhabbo anadhigataṃ vā
kusalaṃ dhammaṃ adhigantuṃ adhigataṃ vā kusalaṃ dhammaṃ phātikattuṃ.

Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhū bhabbo anadhigataṃ vā kusalaṃ
dhammaṃ adhigantuṃ, adhigataṃ vā kusalaṃ dhammaṃ phātikattuṃ. Katamehi chahi:

Idha bhikkhave bhikkhū āyakusalo ca hoti, apāyakusalo ca hoti, upāyakusalo ca hoti,
anadhigatānaṃ kusalānaṃ [PTS Page 432] [\q 432/] dhammānaṃ adhigamāya chandaṃ
janeti, adhigate kusale dhamme sārakkhati2, sātaccakiriyāya sampādeti.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhū bhabbo anadhigataṃ vā
kusalaṃ dhammaṃ adhigantuṃ, adhigataṃ vā kusalaṃ dhammaṃ phātikattunti.

6. 2. 3. 6
(Mahantatta suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

26. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhū na cirasseva mahantattaṃ vepullattaṃ
pāpuṇāti dhammesu. Katamehi chahi:

Idha bhikkhave bhikkhū ālokabahulo ca hoti, yogabahulo ca hoti, vedabahulo ca hoti,
asantuṭṭhibahulo ca hoti, anikkhittadhuro ca kusalesu dhammesu, uttariñca3 patāreti.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu na cirasseva mahantattaṃ
vepullattaṃ pāpuṇāti dhammesū, ti.

6. 2. 3. 7
(Paṭhamaniraya suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

27. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye. Katamehi
chahi:

Pāṇātipāti hoti, adinnādāyī hoti, kāmesu micchācārī hoti, musāvādi hoti, pāpiccho ca,
micchādiṭṭhī ca.

1. Na ārakkhati machasaṃ 2 ārakkhati machasaṃ 3. Uttarīca machasaṃ

[BJT Page 238] [\x 238/]
Imehi kho bhikkhave chahi dhammahi samannāgato yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye.

Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato yathābhataṃ nikkhitto evaṃ sagge. Katamehi
chahi:
Pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesu micchācārā paṭivirato hoti,
musāvādā paṭivirato hoti, appiccho ca sammādiṭṭhī ca

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato yathābhataṃ nikkhitto evaṃ sagge. [PTS
Page 433] [\q 433/]

6. 2. 3. 8
(Dutiyaniraya suttaṃ)
(Sāvatthi nidānaṃ)
28. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye. Katamehi
chahi:
Musāvādi hoti, pisuṇāvāco hoti, pharusāvāco hoti, samphappalāpī hoti luddho ca pagabbho
ca.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye, ti.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato yathābhataṃ nikkhitto evaṃ sagge, katamehi
chahi:
Musāvādā paṭivirato hoti pisuṇāvācā paṭivirato hoti, pharusāvācā paṭivirato hoti,
samphappalāpā paṭivirato hoti, aluddho ca appagabbho ca.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato yathābhataṃ nikkhitto evaṃ sagge, ti.
6. 2. 3. 9
(Aggadhamma suttaṃ)
(Sāvatthi nidānaṃ)

29. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhu abhabbo aggaṃ dhammaṃ arahattaṃ
sacchikātuṃ. Katamehi chahi

Idha bhikkhave bhikkhu assaddho hoti, ahiriko hoti, anottāpī1 hoti, kusīto hoti, duppañño
hoti, kāye ca jīvite ca sāpekho hoti.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu abhabbo aggaṃ dhammaṃ
arahattaṃ sacchikātuṃ.

1 Anottappi machasaṃ

[BJT Page 240] [\x 240/]

Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhū bhabbo aggaṃ dhammaṃ arahattaṃ
sacchikātuṃ. Kamehi chahi:
[PTS Page 434] [\q 434/]
Idha bhikkhave bhikkhū saddho hoti, hirimā hoti, ottāpī1 hoti, āraddhaviriyo hoti, paññavā
hoti, kāye ca jīvite ca anapekho2 hoti.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhū bhabbo aggaṃ dhammaṃ
arahattaṃ1 sacchikātunti.

6. 2. 3. 10
(Ratatidivasa suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

30. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgatassa bhikkhuno yā ratti vā divaso vā āgacchati,
hāniyeva pāṭikaṅkhā kusalesu dhammesu novuddhi. Katamehi chahi:

Idha bhikkhave bhikkhu mahiccho hoti vighātavā asantuṭṭho
itarītaracīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārena, assaddho hoti, dussīlo
hoti, kusīto hoti, mūṭṭhassati hoti, duppañño hoti.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgatassa bhikkhuno yā rattīvā divaso vā
āgacchati, hāniyeva pāṭikaṅkhā, kusalesu dhammesu no vuddhi.

Chahi bhikkhave dhammehi samannāgatassa bhikkhuno yā ratti vā divaso vā āgacchati,
vuddhiyeva pāṭikaṅkhā kusalesu dhammesu no parihāni. Katamehi chahi:

Idha bhikkhave bhikkhu na mahiccho hoti na vighāta vā santuṭṭho
itarītaracīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārena, saddho, hoti, sīlavā
hoti, āraddhaviriyo hoti, satimā hoti, paññavā hoti.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgatassa bhikkhuno yā rattī vā divaso vā
āgacchati, vuddhiyeva pāṭikaṅkhā kusalesu dhammesu no parihānī, ti.

Arahattavaggo tatiyo*
Tassuddānaṃ:
[PTS Page 435] [\q 435/]
Dukkhaṃ arahattaṃ uttariñca sukhaṃ adhigamena ca
Mahantattaṃ dvayanīraye aggadhammañca rattiyo, ti1.

1. Ontappīmachasaṃ 2. Anapekkho machasaṃ
*Arahattavaggo aṭṭhamo pāḷi, aṭṭhakathā, machasaṃ
1Dukkhaṃ arahattaṃ uttarī ca sukhaṃ adhigamena ca
Mahantattaṃ dvayaṃ niraye aggadhammañca rattiyo, ti machasaṃ

[BJT Page 242] [\x 242/]

4. Sīti vaggo
6. 2. 4. 1
(Sītibhāva suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

31. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhū abhabbo anuttaraṃ sītibhāvaṃ
sacchikātuṃ. Katame chahi:

Idha bhikkhave bhikkhū yasmiṃ samaye cittaṃ niggahetabbaṃ, tasmiṃ samaye cittaṃ na
niggaṇhāti. Yasmiṃ samaye cittaṃ paggahetabbaṃ, tasmiṃ samaye cittaṃ na paggaṇhāti,
yasmiṃ samaye cittaṃ sampahaṃsitabbaṃ, tasmiṃ samaye cittaṃ na sampahaṃsati, yasmiṃ
samaye cittaṃ ajjhupekkhitabbaṃ, tasmiṃ samaye cittaṃ na ajjhupekkhati. Hīnādhimuttiko ca
hoti sakkāyādhirato ca.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhū abhabbo anuttaraṃ sītibhāvaṃ
sacchikātuṃ.

Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhikkhū bhabbo anuttaraṃ sītibhāvaṃ
sacchikātuṃ. Katamehi chahi:

Idha bhikkhave bhikkhū yasmiṃ samaye cittaṃ niggahetabbaṃ, tasmiṃ samaye cittaṃ na
niggaṇhāti. Yasmiṃ samaye cittaṃ paggahetabbaṃ, tasmiṃ samaye cittaṃ na paggaṇhāti,
yasmiṃ samaye cittaṃ sampahaṃsitabbaṃ, tasmiṃ samaye cittaṃ na sampahaṃsati, yasmiṃ
samaye cittaṃ ajjhupekkhitabbaṃ, tasmiṃ samaye cittaṃ na ajjhupekkhati. Paṇītādhimuttiko
ca hoti nibbānādhirato ca.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhikkhu bhabbo anuttaraṃ sītibhāvaṃ
sacchikātunti.

6. 2. 4. 2
(Āvaraṇa suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
32 Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṃ abhabbo niyāmaṃ
okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ. Katamehi chahi
[PTS Page 436] [\q 436/]
Kammāvaraṇatāya samannāgatā hoti, kilesāvaraṇatāya samannāgato hoti, vipākāvaraṇatāya
samannāgato hoti, assaddho ca hoti acchandiko ca duppañño ca.

[BJT Page 244] [\x 244/]
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṃ abhabbo
niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ.

Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṃ bhabbo niyāmaṃ
okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ. Katamehi chahi:

Na kammāvaraṇatāya samannāgato hoti, na kilesāvaraṇatāya samannāgato hoti, na
vipākāvaraṇatāya samannāgato hoti, saddho ca hoti, chandiko ca paññavā ca.
Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṃ bhabbo
niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ.

6. 2. 4. 3.
(Voropita suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
33. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṃ abhabbo niyāmaṃ
okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ. Katamehi chahi.

Mātā jīvitā voropitā hoti, pitā jīvitā voropito hoti arahaṃ jīvitā voropito hoti, tathāgatassa
duṭṭhena cittena lohitaṃ uppāditaṃ hoti, saṅgho bhinno hoti, duppañño hoti jaḷo elamūgo.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṃ abhabbo
niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ.

Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṃ bhabbo niyāmaṃ
okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ. Katamehi chahi:
[PTS Page 437] [\q 437/]
Na mātā jīvitā voropitā hoti, na pitā jīvitā voropito hoti na arahaṃ jīvitā voropito hoti, na
tathāgatassa duṭṭhena cittena lohitaṃ uppāditaṃ hoti, na saṅgho bhinno hoti, paññavā hoti
ajaḷo anelamūgo.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṃ bhabbo
niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattanti.

[BJT Page 246] [\x 246/]
6. 2. 4. 4. (Sussūsati suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
34. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṃ abhabbo niyāmaṃ
okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ. Katamehi chahi

Tathāgatappavedite dhammavinaye desiyamāne na sūssūsati, na sotaṃ odahati, na aññā
cittaṃ upaṭṭhapeti, 1 anatthaṃ gaṇhāti, atthaṃ riñcati, ananulomikāya khantiyā samannāgato
hoti.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṃ abhabbo
niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ.

Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṃ bhabbo niyāmaṃ
okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ. Katamehi chahi:

Tathāgatappavedite dhammavinaye desiyamāne sūssūsati, sotaṃ odahati, aññā cittaṃ
upaṭṭhapeti, 1 atthaṃ gaṇhāti, anatthaṃ riñcati, anulomikāya khantiyā samannāgato hoti.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato suṇantopi saddhammaṃ bhabbo
niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattanti. [PTS Page 438] [\q 438/]

6. 2. 4. 5
(Appahāya suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
35. Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo diṭṭhisampadaṃ sacchikātuṃ. Katame cha:

Sakkāya diṭṭhiṃ, vicikicchaṃ, sīlabbataparāmāsaṃ, apāyagamanīyaṃ rāgaṃ,
apāyagamanīyaṃ dosaṃ, apāyagamanīya mohaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo diṭṭhisampadaṃ sacchikātuṃ.

Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo diṭṭhisampadaṃ sacchikātuṃ. Katame cha:

Sakkāyadiṭṭhiṃ, vicikicchaṃ, sīlabbataparāmāsaṃ, apāyagāmaniyaṃ rāgaṃ, apāyagamanīyaṃ
dosaṃ, apāyagamanīyaṃ mohaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo diṭṭhisampadaṃ sacchikātunti.

1. Upaṭṭhāpeti machasaṃ

[BJT Page 248] [\x 248/]
6. 2. 4. 6.
(Pahīṇa suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

36. Chayime bhikkhave dhammā diṭṭhisampannassa puggalassa pahīṇā katame cha:

Sakkāyadiṭṭhi, vicikicchā, sīlabbataparāmāso, apāyagamanīyo rāgo, apāyagamanīyo doso,
apāyagamanīyo moho.

Ime kho bhikkhave cha dhammā diṭṭhisampannassa puggalassa pahīṇāti.

6. 2. 4. 7.
(Abhabba suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

37. Cha bhikkhave dhamme abhabbo diṭṭhisampanno puggalo uppādetuṃ. Katame cha:
Sakkāyadiṭṭhiṃ, vicikicchaṃ, sīlabbataparāmāsaṃ, apāyagamanīyaṃ rāgaṃ, apāyagamanīyaṃ
dosaṃ, apāyagamanīyaṃ mohaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme abhabbo diṭṭhisampanno puggalo uppādetunti.

6. 2. 4. 8
(Abhabbaṭṭhāna suttaṃ)
(Sāvatthi nidānaṃ)

38. Chayimānī bhikkhave abhabbaṭṭhānāni, katamāni cha: [PTS Page 439] [\q 439/]
Abhabbo diṭṭhisampanno puggalo satthari agāravo viharituṃ appatisso, abhabbo
diṭṭhisampanno puggalo dhamme agāravo viharituṃ appatisso, abhabbo diṭṭhisampanno
puggalo saṅghe agāravo viharituṃ appatisso, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo sikkhāya
agāravo viharituṃ appatisso, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo anāgamanīyaṃ vatthuṃ
paccāgantuṃ, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo aṭṭhamaṃ bhavaṃ nibbattetuṃ.

Imānī kho bhikkhave cha abhabbaṭṭhānānīti.

6. 2. 4. 9.
(Dutiya abhabbaṭṭhāna suttaṃ)
Sāvatthinidānaṃ)

39. Chayimānī bhikkhave abhabbaṭṭhānānī. Katamāni cha:
Abhabbo diṭṭhisampanno puggalo kañci saṅkhāraṃ niccato upagantuṃ, abhabbo
diṭṭhisampanno puggalo kañci saṅkhāraṃ sukhato upagantuṃ, abhabbo diṭṭhisampanno
puggalo kañci dhammaṃ attato upagantuṃ, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo
ānantariyakammaṃ kātuṃ, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo kotūhalamaṅgalena suddhiṃ
paccāgantuṃ, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo ito bahiddhā dakkhiṇeyyaṃ gavesituṃ.
Imāni kho bhikkhave cha abhabbaṭṭhānānīti.

[BJT Page 250] [\x 250/]
6. 2. 4. 10
(Tatiya abhabbaṭṭhāna suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
40. Chayimāni bhikkhave abhabbaṭṭhānāni. Katamānī cha:

Abhabbo diṭṭhisampanno puggalo mātaraṃ jīvitā voropetuṃ, abhabbo diṭṭhisampanno
puggalo pītaraṃ jīvitā voropetuṃ, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo arahantaṃ jīvitā
voropetuṃ, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo tathāgatassa duṭṭhena cittena lohitaṃ
uppādetuṃ, abhabbo diṭṭhisampanno puggalo saṅghaṃ bhindituṃ, abhabbo diṭṭhisampanno
puggalo aññaṃ satthāraṃ uddisituṃ,

Imāni kho bhikkhave cha abhabbaṭṭhānānīti. [PTS Page 440] [\q 440/]

6. 2. 4. 11
(Catuttha abhabbaṭṭhāna suttaṃ*)
(Sāvatthi nidānaṃ)

41. Chayimāni bhikkhave abhabbaṭṭhānāni. Katamāni cha:

Abhabbo diṭṭhisampanno puggalo sayaṃkataṃ sukhadukkhaṃ paccāgantuṃ. Abhabbo
diṭṭhisampanno puggalo paraṃkataṃ sukhadukkhaṃ paccāgantuṃ. Abhabbo diṭṭhisampanno
puggalo sayaṃkatañca paraṃkatañca sukhadukkhaṃ paccāgantu. Abhabbo diṭṭhisampanno
puggalo asayaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ sukhadukkhaṃ paccāgantuṃ. Abhabbo
diṭṭhisampanno puggalo aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ sukhadukkhaṃ paccāgantu.
Abhabbo diṭṭhisampanno puggalo asayaṃkārañca aparaṃkārañca adhiccasamuppannaṃ
sukhadukkhaṃ paccāgantuṃ. Taṃ kissa hetu:
Tathā hissa bhikkhave diṭṭhisampannassa puggalassa hetu ca sudiṭṭho. Hetusamuppannā
ca dhammā.
Imāni kho bhikkhave cha abhabbaṭṭhānānīti. Abhabbaṭṭhāna suttaṃ*)
(Sāvatthinidānaṃ)
41. Chayimāni bhikkhave abhabbaṭṭhānāni. Katamānī cha:
Abhabbo diṭṭhisampanno puggalo sayaṃkataṃ sukhadukkhaṃ paccāgantuṃ. Abhabbo
diṭṭhisampanno puggalo paraṃkataṃ sukhadukkhaṃ paccāgatantuṃ. Abhabbo
diṭṭhisampanno puggalo sayaṃkatañca paraṃkatañca sukhadukkhaṃ paccāgantu. Abhabbo
diṭṭhisampanno puggalo asayaṃkāraṃ adhicca samuppannaṃ sukhadukkhaṃ paccāgantuṃ.
Abhabbo diṭṭhisampanno puggalo aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ sukhadukkhaṃ
paccāgantu. Abhabbo diṭṭhisampanno puggalo asayaṃkārañca aparaṃkārañca
adhiccasamuppannaṃ sukhadukkhaṃ paccāgantuṃ. Taṃ kissa hetu:

Tathā bhissa bhikkhave diṭṭhisampannassa puggalassa hetu ca sudiṭṭho. Hetusamuppannā
ca dhammā.
Imāni kho bhikkhave cha abhabbaṭṭhānānī'ti.

Sītivaggo catuttho. 1

Tassuddānaṃ:
Sītibhāvaṃ āvaraṇaṃ voropitā sūsūsati
Appahāya pahīṇa, bhabbo tiṭhānā caturopicāti.

* Aṭṭhakathāyaṃ pana idaṃ dasamasuttavasena dissate
1 Sitivaggo navamo pāḷi, aṭṭhakathā, machasaṃ.

1. Sītibhabbo āvaraṇatā sussūsā pavuccati
Pahātabbaṃ pahīṇā me uppādetabbaṃ satthari
Kañcisaṃkhāraṃ mātari sayaṃkatena vaggoti. [PTS Page 441] [\q 441/] sī mu.

[BJT Page 252] [\x 252/]
5. Ānisaṃsa vaggo
6. 2. 5. 1.
(Pātubhāva suttaṃ)
(Sāvatthi nidānaṃ)

42. Channaṃ bhikkhave pātubhāvo dullabho lokasmiṃ. Katamesaṃ channaṃ:

Tathāgatassa arahato sammā sambuddhassa pātubhāvo dullabho lokasmiṃ,
tathāgatappaveditassa dhammavinayassa desetā puggalo dullabho lokasmiṃ, ariyāyatane
paccājāti dullabhā1 lokasmiṃ, indriyānaṃ avekallatā dullabhā lokasmiṃ, ajaḷatā anelamūgatā
dullabhā lokasmiṃ, kusaladhammacchando2 dullabho lokasmiṃ.

Imesaṃ kho bhikkhave channaṃ pātubhāvo dullabho lokasminti.

6. 2. 5. 2
(Ānisaṃsa suttaṃ)
(Sāvatthi nidānaṃ)
43. Chayime bhikkhave ānisaṃsā sotāpattiphalasacchikiriyāya. Katame cha:

Saddhammaniyato hoti, aparihānadhammo hoti, pariyantakatassa dukkhaṃ na hoti, 3
asādhāraṇena ñāṇena samannāgato hoti, hetucassa sudiṭṭho, hetusamuppannā ca dhammā.

Ime kho bhikkhave cha ānisaṃsā sotāpattiphalasacchikiriyāyā, ti.

6. 2. 5. 3.
(Anicca suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

44. So vata bhikkhave bhikkhu kañci saṅkhāraṃ niccato samanupassanto anulomikāya
khantiyā samannāgato bhavissatī, ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Anulomikāya khantiyā
asamannāgato, sammattaniyāmaṃ okkamissatī, ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Sammattaniyāmaṃ
anokkamamāno sotāpattiphalaṃ vā sakadāgāmiphalaṃ vā anāgāmiphalaṃ vā arahattaṃ vā
sacchikarissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. [PTS Page 442] [\q 442/]

So vata bhikkhave bhikkhū sabbasaṅkhāraṃ1 aniccato samanupassanto anulomikāya
khantiyā samannāgato bhavissatī, ti ṭhānametaṃ vijjati. Anulomikāya khantiyā samannāgato
sammattaniyāmaṃ okkamissatīti ṭhānametaṃ vijjati. Sammattaniyāmaṃ okkamamāno
sotāpatti phalaṃ vā sakadāgāmiphalaṃ vā anāgāmiphalaṃ vā arahattaṃ vā sacchikarissatīti
ṭhānametaṃ vijjatīti.

1. Paccājāto dullabho syā 2. Kusale dhamme chando machasaṃ
3. Pariyattakatassa dukkhaṃ hoti machasaṃ. 4. Sabbasakkhāre machasaṃ

[BJT Page 254] [\x 254/]
6. 2. 5. 4
(Dukkha suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
45. So vata bhikkhave bhikkhu kañcisaṅkhāraṃ sukhato samanupassanto anulomikāya
khantiyā samannāgato bhavissatī, ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Anulomikāya khantiyā
asamannāgato sammattaniyāmaṃ okkamissatī, ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Sammattaniyāmaṃ
anokkamamāno sotāpattiphalaṃ vā sakadāgāmiphalaṃ vā anāgāmiphalaṃ vā arahattaṃ vā
sacchikarissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

So vata bhikkhave bhikkhu sabbasaṅkhāraṃ dukkhato samanupassanto anulomikāya
khantiyā samannāgato bhavissatī, ti ṭhānametaṃ vijjati. Anulomikāya khantiyā samannāgato
sammattaniyāmaṃ okkamissatīti ṭhānametaṃ vijjati. Sammattaniyāmaṃ okkamamāno
sotāpattiphalaṃ vā sakadāgāmiphalaṃ vā anāgāmiphalaṃ vā arahattaṃ vā sacchikarissatīti
ṭhānaṃmetaṃ vijjatīti.

6. 2. 5. 5.
(Anatta suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
46. So vata bhikkhave bhikkhu kañcidhammaṃ attato samanupassanto anulomikāya
khantiyā samannāgato bhavissatī, ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Anulomikāya khantiyā
asamannāgato sammattaniyāmaṃ okkamissatī, ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Sammattaniyāmaṃ
anokkamamāno sotāpattiphalaṃ vā sakadāgāmiphalaṃ vā anāgāmiphalaṃ vā arahattaṃ vā
sacchikarissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

So vata bhikkhave bhikkhu sabbadhammaṃ1 anattato samanupassanto anulomikāya
khantiyā samannāgato bhavissatī, ti ṭhānametaṃ vijjati. Anulomikāya khantiyā samannāgato
sammattaniyāmaṃ okkamissatīti ṭhānametaṃ vijjati. Sammattaniyāmaṃ okkamamāno
sotāpattiphalaṃ vā sakadāgāmiphalaṃ vā anāgāmiphalaṃ vā arahattaṃ vā sacchikarissatīti
ṭhānametaṃ vijjatīti.

6. 2. 10. 6.
(Nibbāna suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
47. So vata bhikkhave bhikkhū nibbānaṃ dukkhato samanupassanto anulomikāya khantiyā
samannāgato bhavissatī, ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Anulomikāya khantiyā asamannāgato
sammattaniyāmaṃ okkamissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Sammattaniyāmaṃ anokkamamāno
sotāpattiphalaṃ vā sakadāgāmiphalaṃ vā anāgāmiphalaṃ vā arahattaṃ vā sacchikarissatīti
netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

So vata bhikkhave bhikkhū nibbānaṃ sukhato samanupassanto anulomikāya khantiyā
samannāgato bhavissatī, [PTS Page 443] [\q 443/] ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Anulomikāya
khantiyā asamannāgato sammattaniyāmaṃ okkamissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
Sammattaniyāmaṃ anokkamamāno sotāpattiphalaṃ vā sakadāgāmiphalaṃ vā anāgāmiphalaṃ
vā arahattaṃ vā sacchikarissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

6. 2. 5. 7)
(Anavatthita suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
48. Cha bhikkhave ānisaṃse sampassamānena alameva bhikkhunā sabbasaṅkhāresu anodhiṃ
karitvā aniccasaññaṃ upaṭṭhāpetuṃ. Katame cha:

Sabbasaṅkhārā ca me anavaṭṭhitato2 khāyissanti, sabbaloke ca me mano nābhiramissati,
sabbalokā ca me mano vuṭṭhahissati. Nibbānapoṇaṃ ca me mānasaṃ bhavissati, saṃyojanā
ca me pahāṇaṃ gacchanti3, paramena ca sāmaññena samannāgato bhavissatīti. 4

Ime kho bhikkhave cha ānisaṃse sampassamānena alameva bhikkhunā sabbasaṅkhāresu
anodhiṃ karitvā aniccasaññaṃ upaṭṭhāpetunti.

1. Sabbadhamme machasaṃ. 2. Anavatthitā machasaṃ 3. Gacchissanti machasaṃ
4. Bhavissāmiti machasaṃ.

[BJT Page 256] [\x 256/]
(Ukkhittāsika suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
49. Cha bhikkhave ānisaṃse sampassamānena alameva bhikkhunā sabbasaṅkhāresu anodhiṃ
karitvā dukkhasaññaṃ upaṭṭhāpetuṃ. Katame cha.

Sabbasaṅkhāresu ca me nibbidasaññā1 paccupaṭṭhitā bhavissati seyyathāpi ukkhittāsike
vadhake. Sabbalokā ca me mano vuṭṭhahissati. Nibbāne ca santadassāvī bhavissāmi.
Anusayā ca me samugghātaṃ1 gacchanti. 5Kiccakārī ca bhavissāmi. Satthā ca me pariciṇṇo
bhavissati mettāvatāyātī. [PTS Page 444] [\q 444/]

Ime kho bhikkhave cha ānisaṃse sampassamānena alameva bhikkhunā sabbasaṅkhāresu
anodhiṃ karitvā dukkhasaññaṃ upaṭṭhāpetunti.

6. 2. 5. 9
(Atammaya suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
50. Cha bhikkhave ānisaṃse sampassamānena alameva bhikkhunā sabbasaṅkhāresu2
anodhiṃ karitvā anattasaññaṃ upaṭṭhāpetuṃ katame cha:

Sabbaloke ca atammayo bhavissāmi. Ahaṅkārā3 ca me uparujjhissanti. Mamaṅkārā4ca me
uparujjhissanti. Asādhāraṇena ca ñāṇena samannāgato bhavissāmi. Hetuca me sudiṭṭho
bhavissati, hetusamuppannā ca dhammā.

Ime kho bhikkhave cha ānisaṃse sampassamānena alameva bhikkhunā sabbasaṅkhāresu
anodhiṃ karitvā anattasaññaṃ upaṭṭhāpetunti.

6. 2. 5. 10.
(Bhava suttaṃ)
(Sāvatthi nidānaṃ)

51. Tayo me bhikkhave bhavā pahātabbā. Tīsu sikkhāsu sikkhitabbaṃ. Katame tayo bhavā
pahātabbā:

Kāmabhavo, rūpabhavo, arūpabhavo, ime tayo bhavā pahātabbā. Katamāsu tīsu sikkhāsu
sikkhitabbaṃ:

Adhisīlasikkhāya, adhicittasikkhāya, adhipaññāsikkhāya, imāsu tisu sikkhāsu sikkhitabbaṃ.

1. Nibbānasaññā sīmu 2. Sabbadhammesū machasaṃ 3. Abhiṅkārākatthaci
4. Mamiṅkārā katthaci.

[BJT Page: 258 [\x 258/] ]
Yato ca kho bhikkhave bhikkhuno ime tayo bhavā pahīnā honti, imāsu ca tīsu sikkhāsu
sikkhitasikkho hoti, ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhū acchecchi taṇhaṃ, vāvattayī1
saṃyojanaṃ, sammā mānābhisamayā antamakāsi dukkhassāti. [PTS Page 445] [\q 445/]


6. 2. 5. 11
(Taṇhā suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
52. Tisso imā bhikkhave taṇhā pahātabbā, tayo ca mānā.
Katamā tisso tanhā pahātabbā:
Kāmataṇhā, bhavataṇhā, vibhavataṇhā, imā tisso taṇhā pahātabbā.
Katame tayo mānā pahātabbā:
Māno, omāno, atimāno. Ime tayo mānā pahātabbā,

Yato ca kho bhikkhave bhikkhuno imā tisso taṇhā pahīnā honti, ime ca tayo mānā, ayaṃ
vuccati bhikkhave bhikkhū acchecchi taṇhaṃ, vāvattayī saṃyojanaṃ, sammā mānābhisamayā
antamakāsi dukkhassāti.

Ānisaṃsa vaggo pañcamo. *

Tassuddānaṃ:
Pātubhāvo ānisaṃso anicca dukkha anattato
Nibbānaṃ anavatthi ukkhittāsi atammayo
Bhavā taṇhāyekā dasāti. (Machasaṃ. )

Dutiyo paṇṇāsako samatto

1. Vivattayīmachasaṃ, sīmu,
* Ānisaṃsavaggo dasamo pāḷi, aṭṭhakathā, machasaṃ,
Paṇṇasakāsaṅgahito vaggo sīmu,
Pātubhāvo ānisaṃso aniccaṃ dukkhaṃ anattato
Nibbānaṃ tayo anodhisaṃvuttā bhavataṇhāya te dasāni sīmu.

[BJT Page 260] [\x 260/]

Paṇṇāsakātireka vaggā
1. Tika vaggo
6. 1. 1.
(Rāga suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

1. Tayo me bhikkhave dhammā. Katame tayo:
Rāgo, doso, moho. Ime kho bhikkhave tayo dhammā.

Imesaṃ kho bhikkhave tiṇṇaṃ dhammānaṃ pahānāya tayo dhammā bhāvetabbā. Katame
tayo:
[PTS Page 446] [\q 446/]
Rāgassa pahānāya asubhā bhāvetabbā. Dosassa pahānāya mettā bhāvetabbā. Mohassa
pahānāya paññā bhāvetabbā.

Imesaṃ kho bhikkhave tiṇṇaṃ dhammānaṃ pahānāya ime tayo dhammā bhāvetabbāti.
6. 1. 2.
(Duccarita suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
2. Tayo me bhikkhave dhammā. Katame tayo:
Kāyaduccaritaṃ, vacīduccaritaṃ, manoduccaritaṃ. Ime kho bhikkhave tayo dhammā.

Imesaṃ kho bhikkhave tiṇṇaṃ dhammānaṃ pahānāya tayo dhammā bhāvetabbā. Katame
tayo:

Kāyaduccaritassa pahānāya kāyasucaritaṃ bhāvetabbaṃ. Vacīduccaritassa pahānāya
vacīsucaritaṃ bhāvetabbaṃ. Manoduccaritassa pahānāya mano sucaritaṃ bhāvetabbaṃ.

Imesaṃ kho bhikkhave tiṇṇaṃ dhammānaṃ pahānāya ime tayo dhammā bhāvetabbāti.
6. 1. 3.
(Vitakka suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
3. Tayo me bhikkhave dhammā. Katame tayo:
Kāmavitakko, vyāpādavitakko, vihiṃsāvitakko. Ime kho bhikkhave tayo dhammā.
[BJT Page 262] [\x 262/]

Imesaṃ kho bhikkhave tiṇṇaṃ dhammānaṃ pahānāya tayo dhammā bhāvetabbā. Katame
tayo:

Kāmavitakkassa pahānāya nekkhammavitakko bhāvetabbo. Vyāpādavitakkassa pahānāya
avyāpādavitakko bhāvetabbo vihiṃsāvitakkassa pahānāya avihiṃsāvitakko bhāvetabbo.

Imesaṃ kho bhikkhave tiṇṇaṃ dhammānaṃ pahānāya ime tayo dhammā bhāvetabbāti.
6. 1. 4
(Saññā suttaṃ)
(Sāvatthi nidānaṃ)

4. Tayo me bhikkhave dhammā. Katame tayo:

Kāmasaññā, vyāpādasaññā, vihiṃsāsaññā [PTS Page 447] [\q 447/] ime kho bhikkhave
tayo dhammā.

Imesaṃ kho bhikkhave tiṇṇaṃ dhammānaṃ pahānāya tayo dhammā bhāvetabbā. Katame
tayo:

Kāmasaññāya pahānāya nekkhammasaññā bhāvetabbā vyāpādasaññāya pahānāya
avyāpādasaññā bhāvetabbā vihiṃsāsaññāya pahānāya avihiṃsāsaññā bhāvetabbā.
Imesaṃ kho bhikkhave tiṇṇaṃ dhammānaṃ pahānāya ime tayo dhammā bhāvetabbāti.
6. 1. 5
(Dhātu suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
5. Tayo me bhikkhave dhammā. Katame tayo:

Kāmadhātu, vyāpādadhātu, vihiṃsā dhātu. Ime kho bhikkhave tayo dhammā.

Imesaṃ kho bhikkhave tiṇṇaṃ dhammānaṃ pahānāya tayo dhammā bhāvetabbā. Katame
tayo:
Kāmadhātuyā pahānāya nekkhammadhātu bhāvetabbā. Vyāpādadhātuyā pahānāya
avyāpādadhātu bhāvetabbā. Vihiṃsādhātuyā pahānāya avihiṃsā dhātu bhāvetabbā

Imesaṃ kho bhikkhave tiṇṇaṃ dhammānaṃ pahānāya ime tayo dhammā bhāvetabbāti.
[BJT Page 264] [\x 264/]
(Assāda suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

6. Tayo me bhikkhave dhammā. Katame tayo:

Assādadiṭṭhi, attānudiṭṭhi, micchādiṭṭhi, ime kho bhikkhave tayo dhammā.

Imesaṃ kho bhikkhave tiṇṇaṃ dhammānaṃ pahānāya tayo dhammā bhāvetabbā. Katame
tayo:

Assādadiṭṭhiyā pahānāya aniccasaññā bhāvetabbā. Attānudiṭṭhiyā pahānāya anattasaññā
bhāvetabbā. Micchādiṭṭhiyā pahānāya sammādiṭṭhi bhāvetabbā.

Imesaṃ kho bhikkhave tiṇṇaṃ dhammānaṃ pahānāya ime tayo dhammā bhāvetabbāti.
6. 1. 7
(Arati suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

7. Tayo me bhikkhave dhammā. Katame tayo:

Arati, vihiṃsā, adhammacariyā, ime kho bhikkhave tayo dhammā.

Imesaṃ kho bhikkhave tiṇṇaṃ dhammānaṃ pahānāya tayo dhammā bhāvetabbā. Katame
tayo:
Aratiyā pahānāya muditā bhāvetabbā, vihiṃsāya1 pahānāya avihiṃsā bhāvetabbā.
Adhammacariyāya pahānāya dhammacariyā bhāvetabbā.

Imesaṃ kho bhikkhave tiṇṇaṃ dhammānaṃ pahānāya ime tayo dhammā bhāvetabbāti.
6. 1. 8.
(Asantuṭṭhi suttaṃ)2
(Sāvatthinidānaṃ)

8. Tayo me bhikkhave dhammā. Katame tayo:

Asantuṭṭhitā, asampajaññaṃ, mabhicchatā, ime kho bhikkhave tayo dhammā.
Imesaṃ kho bhikkhave tiṇṇaṃ dhammānaṃ pahānāya tayo dhammā bhāvetabbā. Katame
tayo:
Asantuṭṭhitāya pahānāya santuṭṭhitā bhāvetabbā. Asampajaññassa pahānāya sampajaññaṃ
bhāvetabbaṃ. Mabhicchatāya pahānāya appicchatā bhāvetabbā.

Imesaṃ kho bhikkhave tiṇṇaṃ dhammānaṃ pahānāya ime tayo dhammā bhāvetabbāti.
1Vihesāya machasaṃ 2. Santuṭṭhisuttaṃ machasaṃ

[BJT Page: 266 [\x 266/] ]
6. 1. 9.
(Dovacassatā suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)

9. Tayo me bhikkhave dhammā. Katame tayo:
Dovacassatā, pāpamittatā, cetaso vikkhepo, ime kho bhikkhave tayo dhammā.
Imesaṃ kho bhikkhave tiṇṇaṃ dhammānaṃ pahānāya tayo dhammā bhāvetabbā. Katame
tayo:
[PTS Page 449] [\q 449/]
Dovacassatāya pahānāya sovacassatā bhāvetabbā pāpamittatāya pahānāya kalyāṇamittatā
bhāvetabbā. Cetaso vikkhepassa pahānāya ānāpānasati bhāvetabbā.
Imesaṃ kho bhikkhave tiṇṇaṃ dhammānaṃ pahānāya ime tayo dhammā bhāvetabbāti.
6. 1. 10
(Uddhacca suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
10. Tayo me bhikkhave dhammā. Katame tayo:
Uddhaccaṃ, asaṃvaro, pamādo, ime kho bhikkhave tayo dhammā.

Imesaṃ kho bhikkhave tiṇṇaṃ dhammānaṃ pahānāya tayo dhammā bhāvetabbā. Katame
tayo:
Uddhaccassa pahānāya samatho bhāvetabbo. Asaṃvarassa pahānāya saṃvaro bhāvetabbo.
Pamādassa pahānāya appamādo bhāvetabbo

Imesaṃ kho bhikkhave tiṇṇaṃ dhammānaṃ pahānāya ime tayo dhammā bhāvetabbāti.
Tika vaggo.
Tassuddānaṃ:
Rāgaduccarita vitakkasaññā dhātūti vuccati,
Assāda aratituṭṭhi dova ca uddhaccena vaggo, ti1

1. Draveca uddhacchena vaggoti machasaṃ

[BJT Page 268] [\x 268/]

2 Sāmaññavaggo.
6. 2. 1.
(Kāyānupassī suttaṃ)
(Sāvatthi nidānaṃ)
1. Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo kāye kāyānupassī viharituṃ. Katame cha:
Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṅgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññūtaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo kāye kāyānupassī viharituṃ. [PTS Page
450] [\q 450/]

Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo kāye kāyānupassī viharituṃ. Katame cha:

Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṅgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo kāye kāyānupassī viharitunti.

6. 2. 2.
(Ajjhattakāyānupassī ādi pañcadasa suttānī)
(Sāvattinidānaṃ)
6. 2. 2
Cha bhikkhave dhamme appahāya ajjhattaṃ kāye kāyānupassī viharituṃ. Katame cha:
Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṅgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo ajjhattaṃ kāye kāyānupassī viharituṃ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo ajjhattaṃ kāye kāyānupassi viharituṃ. Katame cha:

Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṃgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo kāye kāyānupassī viharitunti.

6. 2. 3
Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo bahiddhā kāye kāyānupassī viharituṃ. Katame
cha:
Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṅgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo bahiddhā kāye kāyānupassī viharituṃ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo bahiddhā kāye kāyānupassi viharituṃ. Katame cha:

Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṃgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo bahiddhā kāye kāyānupassī viharitunti.

6. 2. 4. Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo ajjhattabahiddhā kāye kāyānupassī
viharituṃ. Katame cha:

Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṅgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo ajjhattabahiddhā kāye kāyānupassī
viharituṃ.

Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo ajjhattabahiddhā kāye kāyānupassī viharituṃ.
Katame cha:

Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṅgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo ajjhattabahiddhā kāye kāyānupassī
viharitunti.

6. 2. 5.
Cha bhikkhave dhamme appahāya vedanāsu vedanānupassī viharituṃ. Katame cha:
Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṅgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo vedanāsu vedanānupassī viharituṃ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo vedanāsu vedanānupassī viharituṃ. Katame cha:

Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṃgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo vedanāsu vedanānupassī viharitunti.

6. 2. 6.
Cha bhikkhave dhamme appahāya ajjhattaṃ vedanāsu vedanānupassī viharituṃ. Katame
cha:
Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṅgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo ajjhattaṃ vedanāsu vedanānupassī
viharituṃ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo ajjhattaṃ vedanāsu vedanānupassī viharituṃ.
Katame cha:

Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṃgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo ajjhattaṃ vedanāsu vedanānupassī
kāyānupassī viharitunti.

6. 2. 7.
Cha bhikkhave dhamme appahāya bahiddhā vedanāsu vedanānupassī viharituṃ. Katame
cha:
Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṅgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo bahiddhā vedanāsu vedanānupassī
viharituṃ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo bahiddhā vedanāsu vedanānupassī viharituṃ.
Katame cha:

Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṃgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo bahiddhā vedanāsu vedanānupassī
viharitunti.

6. 2. 8. Cha bhikkhave dhamme appahāya ajjhattabahiddhā vedanāsu vedanānupassī
viharituṃ. Katame cha:

Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṅgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo ajjhattabahiddhā vedanāsu
vedanānupassī viharituṃ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo ajjhattabahiddhā vedanāsu vedanānupassī
viharituṃ. Katame cha:

Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṃgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo ajjhattabahiddhā vedanāsu vedanānupassī
kāyānupassī viharitunti.

6. 2. 9.
Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo citte cittānupassī viharituṃ. Katame cha:
Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṅgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo citte cittānupassī viharituṃ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo citte cittānupassī viharituṃ. Katame cha:

Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṃgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, hojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo citte cittānupassī viharituntī.

6. 2. 10.
Cha bhikkhave dhamme appahāya ajjhattaṃ citte cittānupassī viharituṃ. Katame cha:
Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṅgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo ajjhattaṃ citte cittānupassī viharituṃ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo ajjhattaṃ citte cittānupassī viharituṃ. Katame cha:

Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṃgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo ajjhattaṃ citte cittānupassī viharitunti.

6. 2. 11.
Cha bhikkhave dhamme appahāya bahiddhā citte cittānupassī viharituṃ. Katame cha:
Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṅgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo bahiddhā citte cittānupassī viharituṃ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo bahiddhā citte cittānupassī viharituṃ. Katame cha:

Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṃgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo bahiddhā citte cittānupassī kāyānupassī
viharitunti.

6. 2. 12.
Cha bhikkhave dhamme appahāya ajjhattabahiddhā citte cittānupassī viharituṃ. Katame cha:
Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṅgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo ajjhattabahiddhā citte cittānupassī
viharituṃ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo ajjhattabahiddhā citte cittānupassī viharituṃ.
Katame cha:

Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṃgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo ajjhattabahiddhā citte cittānupassī
viharitunti.

6. 2. 13.
Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo dhammesu dhammānupassī viharituṃ. Katame
cha:
Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṅgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo dhammesu dhammānupassī viharituṃ.
Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo dhammesu dhammānupassī viharituṃ. Katame cha:

Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṃgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo dhammesu dhammānupassī viharitunti.

6. 2. 14.
Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo ajjhattaṃ dhammesu dhammānupassī kāye
kāyānupassī viharituṃ. Katame cha:

Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṅgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo ajjhattaṃ dhammesu dhammānupassī
viharituṃ. Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo ajjhattaṃ dhammesu dhammānupassī
viharituṃ. Katame cha:

Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṃgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo ajjhattaṃ dhammesu dhammānupassī
kāyānupassī viharitunti.

6. 2. 15.
Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo bahiddhā dhammesu dhammānupassī
viharituṃ. Katame cha:
Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṅgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo bahiddhā dhammesu dhammānupassī
viharituṃ. Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo bahiddhā dhammesu dhammānupassī
viharituṃ. Katame cha:

Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṃgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.
Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo bahiddhā dhammesu dhammānupassī
kāyānupassī viharitunti.

6. 2. 16.
Cha bhikkhave dhamme appahāya abhabbo ajjhattabahiddhā dhammesu dhammānupassī
viharituṃ. Katame cha:
Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṅgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme appahāya abhabbo ajjhattabahiddhā dhammesu
dhammānupassī viharituṃ. Cha bhikkhave dhamme pahāya bhabbo ajjhattabahiddhā
dhammesu dhammānupassī viharituṃ. Katame cha:

Kammārāmataṃ, bhassārāmataṃ, niddārāmataṃ, saṃgaṇikārāmataṃ, indriyesu
aguttadvārataṃ, bhojane amattaññutaṃ.

Ime kho bhikkhave cha dhamme pahāya bhabbo ajjhattabahiddhā dhammesu
dhammānupassī viharitunti.

[BJT Page 270] [\x 270/]
6. 2. 17
(Tapussa suttaṃ)
(Sāvatthinidānaṃ)
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato tapusso. 1 Gahapati tathāgate niṭṭhaṃgato
amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:
[PTS Page 451] [\q 451/]
Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅgheaveccappasādena, ariyena
sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato tapusso gahapati tathāgate niṭṭhaṃ
gato amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyatīti.
(Bhallikādi visati suttāni)
(Sāvatthinidānaṃ)
6. 2. 18.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato bhalliko gahapati tathāgate niṭṭhaṃgato
amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:

Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena
sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato bhalliko gahapati tathāgate niṭṭhaṃ
gato amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyatīti.
6. 2. 19
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato sudatto gahapatianāthapiṇḍiko tathāgate
niṭṭhaṃgato amataddaso amataṃ
Sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:

Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena
sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato sudatto gahapati anāthapiṇḍiko
tathāgate niṭṭhaṃ gato amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyatīti.
6. 2. 20
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato citto gahapati macchikāsaṇḍiko tathāgate
niṭṭhaṃgato amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:

Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena
sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato citto gahapati macchikāsaṇḍiko
gahapati tathāgate niṭṭhaṃgato amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyatīti.

6. 2. 21.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato hatthako āḷavako gahapati tathāgate niṭṭhaṃgato
amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:

Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena
sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato hatthako āḷavako
Gahapati tathāgate niṭṭhaṃgato amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyatīti.

6. 2. 22
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato mahānāmo sakko gahapati tathāgate
Niṭṭhaṃgato amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:

Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena
sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato mahānāmo sakko
Gahapati tathāgate niṭṭhaṃgato amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyatīti.

6. 2. 23
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato uggo gahapati vesāliko tathāgate niṭṭhaṃgato
amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:

Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena
sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato uggo gahapati vesāliko tathāgate
niṭṭhaṃgato amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyatīti.


6. 2. 24
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato uggato gahapati tathāgate niṭṭhaṃgato
amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:

Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena
sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato uggato gahapati
Tathāgate niṭṭhaṃgato amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyatīti.

6. 2. 25
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato sūro ambaṭṭho gahapati tathāgate
Niṭṭhaṃgato amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:

Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena
sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato sūro ambaṭṭho gahapati tathāgate
niṭṭhaṃgato amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyatīti.

6. 2. 26
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato jīvako komārabhacco gahapati tathāgate
niṭṭhaṃgato amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:

Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena
sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato jīvako komārabhacco gahapati
tathāgate niṭṭhaṃgato amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyatīti.

6. 2. 27
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato nakulapitā gahapati tathāgate niṭṭhaṃgato
amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:

Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena
sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato nakulapitā
Gahapati tathāgate niṭṭhaṃgato amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyatīti.

6. 2. 28
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato tavakaṇṇiko gahapati tathāgate niṭṭhaṃgato
amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:

Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena
sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato tavakaṇṇiko gahapati tathāgate
niṭṭhaṃgato amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyatīti.

6. 2. 29
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato pūraṇo gahapati tathāgate niṭṭhaṃgato
amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:

Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena
sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato pūraṇo gahapati tathāgate niṭṭhaṃgato
amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyatīti.

6. 2. 30
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato isidatto gahapati tathāgate niṭṭhaṃgato
amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi:

Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena
sīlena, ariyena ñāṇena, ariyāya vimuttiyā.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato isidatto gahapati tathāgate niṭṭhaṃgato
amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyatīti.
6. 2. 31.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato sandhāno gahapati tathāgate niṭṭhaṃgato
amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi

Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena
sīlena, ariyena ñāṇena. Ariyāya vimuttiyā.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato sandhāno gahapati tathāgate niṭṭhaṃ
gato amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyatīti.

6. 2. 32. Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato vijayo gahapati tathāgate niṭṭhaṃgato
amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi

Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena
sīlena, ariyena ñāṇena. Ariyāya vimuttiyā.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato vijayo gahapati tathāgate niṭṭhaṃ gato
amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyatīti.

6. 2. 33.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato vajjiyamahito gahapati tathāgate niṭṭhaṃgato
amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi

Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena
sīlena, ariyena ñāṇena. Ariyāya vimuttiyā.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato vajjiyamahito gahapati tathāgate
niṭṭhaṃ gato amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyatīti.

6. 2. 34.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato meṇḍako gahapati tathāgate niṭṭhaṃgato
amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi

Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena
sīlena, ariyena ñāṇena. Ariyāya vimuttiyā.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato meṇḍako gahapati tathāgate niṭṭhaṃ
gato amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyatīti.

6. 2. 35.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato vāseṭṭho upāsako tathāgate niṭṭhaṃgato
amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi

Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena
sīlena, ariyena ñāṇena. Ariyāya vimuttiyā.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato vāseṭṭho upāsako tathāgate niṭṭhaṃ
gato amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyatīti.
6. 2. 36.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato ariṭṭho upāsako tathāgate niṭṭhaṃgato
amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi

Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena
sīlena, ariyena ñāṇena. Ariyāya vimuttiyā.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato ariṭṭho upāsako tathāgate niṭṭhaṃ gato
amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyatīti.

6. 2. 37.
Chahi bhikkhave dhammehi samannāgato sāraggo upāsako tathāgate niṭṭhaṃgato
amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyati. Katamehi chahi

Buddhe aveccappasādena, dhamme aveccappasādena, saṅghe aveccappasādena, ariyena
sīlena, ariyena ñāṇena. Ariyāya vimuttiyā.

Imehi kho bhikkhave chahi dhammehi samannāgato sāraggo4 upāsako tathāgate niṭṭhaṃ
gato amataddaso amataṃ sacchikatvā irīyatī.


Sāmañña vaggo.


1Tapasso [pts. 2.] Vicayo gahapati machasaṃ. 3. Vijayamāhiko machasaṃ
4. Sādatto syā.

[BJT Page: 272 [\x 272/] ]
Chakkanipāte rāgādipeyyāla sūttāni.
(Sāvatthinidānaṃ)
1. Rāgassa bhikkhave abhiññāya cha dhammā bhāvetabbā. Katame cha: [PTS Page 452] [\q
452/]
Dassanānuttariyaṃ, savanānuttariyaṃ, lābhānuttariyaṃ, sikkhānuttariyaṃ,
pāricariyānuttariyaṃ, anussatānuttariyaṃ.

Rāgassa bhikkhave abhiññāya ime cha dhammā bhāvetabbāti.

(Sāvatthinidānaṃ)
2. Rāgassa bhikkhave abhiññāya cha dhammā bhāvetabbā. Katame cha:
Buddhānussati, dhammānussati, saṅghānussati, sīlānussati, cāgānussati. Devatānussati.
Rāgassa bhikkhave abhiññāya ime cha dhammā bhāvetabbāti.
(Sāvattinidānaṃ)

3. Rāgassa bhikkhave abhiññāya cha dhammā bhāvetabbā. Katame cha:
Aniccasaññā, anicce dukkhasaññā, dukkhe anattasaññā, pahānasaññā, virāgasaññā,
nirodhasaññā.

Rāgassa bhikkhave abhiññāya ime cha dhammā bhāvetabbāti.

(Sāvatthinidānaṃ)
4 30
Rāgassa bhikkhave pariññāya (cha dhammā bhāvetabbā pe rāgassa bhikkhave )
parikkhayāya pe pahānāya pe khayāya pe vayāya pe virāgāya pe nirodhāya pe
cāgāya pe paṭinissaggāya ime cha dhammā bhāvetabbā ' ti.

31 69
Dosassa ( bhikkhave abhiññāya cha dhammā bhāvetabbā pe dosassa bhikkhave )pariññāya
pe parikkhayāya pe pahānāya pe khayāya pe vayāya pe virāgāya pe nirodhāya pe
cāgāya pe paṭinissaggāya ime cha dhammā bhāvetabbā ' ti.

61 90. Mohassa bhikkhave pe
91 120. Kodhassa bhikkhave pe
121 150. Upanāhassa bhikkhave pe
151 180. Makkhassa bhikkhave pe
181 210. Palāsassa bhikkhave pe
211 240. Issāya bhikkhave pe
241 270. Macchariyassa bhikkhave pe
271 300. Māyāya bhikkhave pe
301 360. Thambhassa bhikkhave pe
361 390. Sārambhassa bhikkhave pe
391 420. Mānassa bhikkhave pe
421 450. Atimānassa bhikkhave pe
451 480. Madassa bhikkhave pe
481 510. Pamādassa bhikkhave abhiññāya pe pariññāya pe parikkhayāya pe pahānāya
pe khayāya pe vayāya pe virāgāya pe nirodhāya pe cāgāya pe paṭinissaggāya pe
cha dhammā bhāvetabbā katame cha: dassanānuttariyaṃ pe anussatānusasariyaṃ pe
katame cha: buddhānussati pe katame cha : aniccasaññā pe pamādassa bhikkhave
abhiññāya pe pariññāya pe parikkhayāya pe pahānāya pe khayāya pe vayāya pe
virāgāya pe nirodhāya pe cāgāya pe paṭinissaggāya ime cha dhammā bhāvetabbā ' ti.

Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.

Rāgādipeyyālo niṭṭhito

Chakkanipāto samatto.

* Rāgapadato paṭṭhāya pamādapariyanetasu sattarasasu peyyālesu ekamekaṃ abhiññāyādi
dasahi padehi yojetvā " cha dhammā bhāvetabbā " ti niddiṭṭha anuttariya anussati saññāhi
paccekaṃ ghaṭitāni sabbasuttāni dasādhika pañcasatāni honti.