Pururavas: Kadambarisvikaranasutramanjari Input by Oliver Hellwig (hellwig7@gmx.de), Berlin, 2001/02 Commentary marked with asterisk and brackets. Der digitalisierte Text kann in jedem Rahmen ohne Einschraenkungen genutzt werden. Allerdings sollte ein Hinweis auf den Einleser enthalten sein. ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿ ³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! ³ ³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³ ³ ³ ³ Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for ³ ³ WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes ³ ³ BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): ³ ³ ³ ³ description character = ASCII ³ ³ ³ ³ long a à 195 ³ ³ long A ù 249 ³ ³ long i Å 197 ³ ³ long I ý 253 ³ ³ long u Æ 198 ³ ³ long U ô 244 ³ ³ vocalic r ­ 173 ³ ³ vocalic R ã 227 ³ ³ long vocalic r Ì 204 ³ ³ vocalic l Ê 202 ³ ³ long vocalic l Ë 203 ³ ³ velar n Ç 199 ³ ³ velar N § 167 ³ ³ palatal n ¤ 164 ³ ³ palatal N ¥ 165 ³ ³ retroflex t  194 ³ ³ retroflex T è 232 ³ ³ retroflex d ¬ 172 ³ ³ retroflex D Ö 214 ³ ³ retroflex n ï 239 ³ ³ retroflex N × 215 ³ ³ palatal s Ó 211 ³ ³ palatal S Á 193 ³ ³ retroflex s « 171 ³ ³ retroflex S å 229 ³ ³ anusvara æ 230 ³ ³ capital anusvara õ 245 ³ ³ visarga ÷ 247 ³ ³ capital visarga ê 234 ³ ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ KÃdambarÅsvÅkaraïasÆtrama¤jarÅ ananyajasaptatantau anutar«asvÅkaraïasyÃtyÃvaÓyakatvÃt // 1 * [ * idÃnÅm Ãtmabhuvà kriyamÃïe saptatantau tatsÃdhanatvenÃnirvacanÅyasukhodbodhahetutvena vÃruïÅprÃÓanam anudarÓayati ananyajasaptatantÃv iti || 1.1 * anut­«yanti anirvacanÅyÃnandaæ prÃpnuvanti anenety anutar«aæ kÃdambaraæ tasya svÅkaraïam anuprÃÓanaæ tasya prÃÓanasyÃtyÃvaÓyakatvam atÅva Åpsitatamatvam anirvacanÅyÃnandapradÃt­tvena reta÷stambhakatvena hetunà karmÃnu«ÂhÃnÃt pÆrvaæ pracetasa÷ kanyÃyÃ÷ svÅkaraïaæ kartavyam ity artha÷ || 1.2 * makaradhvaja ÃtmabhÆ÷ ity amara÷ || 1.3 * saptatantur makha÷ kratur ity amara÷ || 1.4 * nanu anutar«asvÅkaraïam ad­«Âaphalodbodhe upakÃrakam Ãho svit d­«Âaphalodbodhe upakÃrakaæ veti saæÓayavÃkyam upanyasya d­«Âaphalodbodhe eva sÃk«Ãd upakÃrakaæ na kiæcit svargÃdiphalavat ÃnuÓravikavÃkyaæ kalpyam upakÃrakam iti manasi niÓcitya pÆrvasÆtrasya hetutvena dvitÅyaæ sÆtram anuÓÃsti || 1.5] ratyÃnandasyodbodhe anirvacanÅyÃnandasya kÃraïabhÆtatvÃt // 2 * [ * ratyÃnandasyeti || 2.1 * anutar«asvÅkaraïe k­te satÅti j¤eyam || 2.2 * anena vÃkyena anayo÷ kÃryakÃraïasaægati÷ upapÃdità bhavati tathà cÃyam artha÷ anutar«asvÅkaraïe k­te sati nidhuvanavyÃpÃre ratyÃnando 'nirvacanÅya utpadyate netarathà sÃmudrikaïÃmiÓritasya sÆpaÓÃkÃdidravyasyeva nÅrasa÷ svÃdu÷ prÃdurbhÆyate ity artha÷ || 2.3 * anyad apy anirvacanÅyam upakÃrÃntaraæ t­tÅyasÆtreïa anuÓÃsti saæpradarÓayati || 2.4] uda¤jyabhyutthÃne pracetasa÷ kanyÃyÃ÷ svÅkaraïasya paramakÃraïatvam // 3 * [ * uda¤jyabhyutthÃne iti || 3.1 * pÃÓina÷ ÃtmajÃyayà saha atiprÅtyupacayena tÃdÃtmyabhÃvaæ gamite sati nimittakÃraïasyÃtyupakÃrakatayà taddvÃrà svakÅyÃnandasyÃnirvacanÅyÃhlÃde prayojakÅbhÆtaæ bhavatÅty artha÷ || 3.2 * anena vÃkyenÃtyÃvaÓyakatayà tÃd­gvyÃpÃrasya purastÃt tÃd­ÇnirveÓanaæ sampÃdya tatpurastÃt saptatanto÷ karmÃdhikÃre 'dhikÃrità itarathà nimittakÃraïe utsÃhaÓaktibhraæÓÃt sÃkalyena narmavyÃpÃradhvaæso bhavatÅty artha÷ || 3.3 * etasya sÆtrasya rÃddhÃntasÆtraæ darÓayati || 3.4] prayojyaprÃdhÃnyakart­tvÃbhÃve ratitantraæ vidhÃtum aÓakyatvÃt // 4 * [ * prayojyaprÃdhÃnye iti || 4.1 * prayojyasyoda¤je÷ prÃdhÃnyakart­tvam abhyutthÃne sati sampadyate tadabhÃve abhyutthÃnÃbhÃve nimittÃpÃye naimittikasyÃpy apÃya iti nyÃyena ratitantraæ lupyate kuta÷ || 4.2 * nimittakÃraïasyÃbhÃvÃt yathà turÅvemÃdisattve paÂakÃryasyotpattir netarathà tathà abhyutthÃnasattve tantravidhÃnasyotpatti÷ || 4.3 * anena vÃkyenÃtyÃvaÓyakatvenÃnutar«asvÅkaraïaæ sampÃdya tatpurastÃt nidhuvanavyÃpÃre prav­ttir vidheyà iti bhÃva÷ || 4.4 * idÃnÅæ sÆtracatu«Âayasya sÃkalyena k­tsnaæ tÃtparyÃrthaæ saæg­hya avyabhicaritaæ sarvasÆtrÃïÃæ rÃddhÃntavÃkyaæ saæpradarÓayati || 4.5] prayojye narmavyÃpÃravistÃre abhyutthÃnaviÓi«Âoda¤jyabhÃve sarvÃÇgÅïavyÃpÃropalak«itaæ ratitantraæ kartum adhikÃrÃbhÃvÃt // 5 * [ * prayojye narmavyÃpÃravistÃre iti || 5.1 * pÆrvasmin sÆtre vÃhyatantre yat kiæcid avacchedenÃdhikÃrikatvaæ nirÆpitam asmin sÆtre tu prayojakasya sÃkalyena narmaprav­ttinimittasyÃbhÃve jÃyamÃne sati prayojyavyÃpÃre 'pi atyantÃbhÃvasya vidhÃnaæ nirvyavasÃyenaiva prÃptaæ bhavati kiæcid viÓe«avidhÃnaæ yatra nopalabhyata iti bhÃva÷ || 5.2 * tasmÃd anutar«asvÅkaraïÃd anantaram eva narmakarmÃdhikÃre ÃdhikÃrikatvam iti pa¤casÆtrÃïÃm eka eva tÃtparyÃrtha÷ || 5.3 * mÃghakirÃtaraghuvaæÓe«u siddhÃntitasya vÃkyasyaivÃyam anuvÃda÷ na tv apÆrvavidhÃnaæ svamanÅ«ayà upakalpya proktam iti ÓaÇkanÅyam || 5.4 * kiæ ca dvitÅyÃvasthÃm atikrÃntasya di«ÂyÃtmajÃyayà saha asaæstutapremaprÃdu«karaïe saæyuktasya janasya saprakÃrakarasotpattyanubhave tÃd­ÇmanÅ«Ãyà abhÃvÃt sÅdhusaægrahaïaæ paramakÃraïatvena nÃbhimatam taditarÃvasthÃyÃæ tu andhasa÷ Óamalasya anirvacanÅyÃnandaprakÃÓane svÅkaraïatvena saægrahaïam atyÃvaÓyakatvenÃbhimatam eva Åd­ksaævidà yÃthÃrthyaj¤Ãnaæ parikalpya tÃd­kkarmÃdhikÃre anutar«asvÅkaraïam atyÃvaÓyakatamam iti narmavyÃpÃrakartïÃm ÃptavÃkyavat yathÃrthopadeÓam anuÓÃsti || 5.5] ratitantravilÃse anirvacanÅyarasotpattau sÅdhusaægrahaïasya paramakÃraïatvam // 6 * [ * ratitantravilÃse iti || 6.1 * ratitantravilÃse narmavyÃpÃravilÃse anirvacanÅyarasotpattau «a¬vidharasÃd atirikto yo rasa÷ am­tÃndhasÃm upabhogayogya iti yÃvat kÃdambararasasya anuprÃÓanasya paramakÃraïatvam tÃd­grase sampÅte sati nidhuvanavyÃpÃravistÃre rasabhÃvanÃviÓe«acaturÃïÃm anirvacanÅyasukhodbodhaæ janayatÅty artha÷ || 6.2 * kiæ cÃnyad apy anirvacanÅyaæ rasaviÓe«Ãntaraæ sÅdhuprÃÓanenÃnudarÓayati || 6.3] lalitavibhramabandhavilÃse pu«karÃdhipater ÃtmajÃyÃ÷ naisargikasvabhÃva÷ // 7 * [ * lalitavibhramabandheti || 7.1 * pu«karaæ sarvatomukham ity amara÷ || 7.2 * pu«karÃdhipate÷ ÃtmajÃyÃ÷ lalitavibhramabandhaprÃdu«karaïaæ naisargika÷ svabhÃva iti sÆtrÃrtha÷ || 7.3 * atra pu«karÃdhipatiÓabdena pratÅcyÃ÷ këÂhÃyÃ÷ adhipatir lak«yate tasya ÃtmajÃyÃ÷ vÃruïyà anuprÃÓane kriyamÃïe lalitavibhramabandhÃnÃæ prakaÂÅkaraïe prayojikà bhavati netarathà k­tsnavÃÇmayasyÃdhidaivikarÆpatvÃt nirvyavasÃyenaiva anta÷karaïasyÃhlÃdakÃ÷ rucikaraprabandhÃ÷ atalapradeÓÃt kamalani÷saraïam iva prÃÓanakartur mukhapadmanŬÃt prÃdurbhÆyanta ity artha÷ || 7.4 * idam eva rasaviÓe«Ãntaraæ saænipatyopakÃrakanyÃyena paramÃpÆrvasÃdhane prayojakÅbhÆtaæ kÃraïaæ nirbandhavarïÃnÃæ ÓravaïamÃtreïa taddvÃrà manasijodbodhe anirvacanÅyasÃdhanatvena paramakÃraïatvam ayam eva tasyÃ÷ naisargikasvabhÃva iti || 7.5 * anyad apy upakÃrÃntaram uttarasÆtreïa saæpradarÓayati || 7.6] upaÓyÃmayà saha madhuvÃra uda¤jidhÃr«Âye prayojaka÷ // 8 * [ * upaÓyÃmayeti || 8.1 * ÓyÃmÃvasthÃyà upa samÅpe vartate sà upaÓyÃmà tayà caturdaÓapa¤cadaÓahÃyanÃtmikayà yo«ayà saha madhuvÃrà madhupÃnÃv­tti÷ uda¤jidhÃr«Âye atyantad­¬hataratve prayojako bhavati anena vÃkyena parisaækhyÃvidhe÷ svarÆpaæ prakÃÓitaæ bhavati || 8.2 * tathà cÃyam artha÷ atikrÃntÃvasthayà saha madhuvÃre jÃyamÃne uda¤jidhÃr«Âyaæ naivotpadyate tayà saha tÃd­gvyavasÃya÷ vaiyarthyatÃæ pratipadyate nyubjaghaÂopari jalapÆraïanyÃyena tasmÃt ratitantravilÃse uda¤jidhÃr«Âye manÅ«Ãvatà puru«eïa galitayauvanayà saha madhuvÃro naiva kartavya ity artha÷ || 8.3 * nirarthakaprayÃse kasyÃpi matir naivotpadyata iti nyÃyÃt || 8.4 * dhanvantaryÃdÅnÃæ matam anus­tya kÃpiÓÃyanasvÅkaraïe 'nirvacanÅyÃhlÃdadyotakam upakÃrÃntaram anudarÓayati || 8.5] ÓyÃmayà saha nirveÓanaæ yÃmadvayasopalak«itadi«ÂÃvadhireta÷stambhane paramakÃraïam // 9 * [ * ÓyÃmayà saheti || 9.1 * «o¬aÓavÃr«ikÅ ÓyÃmeti vÃtsyÃyanasÆtre prasiddhi÷ tÃd­gavasthayà yo«ayà saha niveÓanaæ pÃnaæ pati«u nirviviÓur madam aÇganà ity atra nirveÓanaÓabde pÃnaæ lak«yate yÃmapramÃïaæ yÃmadvayasaæ pramÃïe dvayasaj iti sÆtreïa pramÃïÃrthe dvayasacpratyaya÷ tÃd­kpramÃïopalak«ite di«Âe kÃle kÃlo di«ÂopyanehÃpÅti koÓasmaraïÃt tÃvat kÃlam abhivyÃpyeti yÃvat reta÷stambhane paramakÃraïam iti tayà saha kÃpiÓÃyanasya svÅkaraïe kriyamÃïe ekayÃmaparyantaæ varÃÇgopari vrÅhikaï¬anavat ÃghÃtaæ karotÅty artha÷ || 9.2 * idÃnÅæ narmavyÃpÃravistÃre 'paricitanarmasukhÃnandÃya nidhuvanÃt pÆrvaæ kÃpiÓÃyanaprÃÓanaæ narmakhedÃpanuttaye 'tyÃvaÓyakatvenÃnudarÓayati || 9.3] nistanÆruhavarÃÇgasambhede yo«Ãyà anuprÃÓanasyÃtyÃvaÓyakatvÃt // 10 * [ * nistanÆruhavarÃÇga iti || 10.1 * nirgataæ tanÆruhaæ yasmÃt tat nistanÆruhaæ tanÆruhÃïÃæ prÃdurbhÃveïa rahitaæ tac ca tat varÃÇgaæ ca tasya sambhedanaæ svakÅyenoda¤jinà mukhavidÃraïaæ tÃd­kkarmaïi kriyamÃïe aj¤ÃtanarmavyÃpÃrÃyai reyaprÃÓanaæ kÃrayitavyam k­te aireyaprÃÓane manasijasadmavidÅrïavyathà sambhedakÃle nÃnubhÆyate itarathà sadmavidÅrïajanyavyathayà sadmani sthitÃnÃæ nìÅnÃæ viparyÃsena vyÃnavÃyau saækaÂavyathà atitarÃm anubhÆyate tadvyathÃnivÃraïÃrthaæ nidhuvanÃt pÆrvaæ dvipalapramÃïaæ kÃpiÓÃyanaæ pÃyayitavyam ity artha÷ || 10.2 * tayà yo«ayà kÃpiÓÃyane pÅte sati uttarasÆtreïa pÃnajanyaæ yat sukhaæ tad darÓayati || 10.3] kriyamÃïe 'nuprÃÓane nirbhedavyathà nÃnubhÆyate // 11 * [ * kriyamÃïe 'nuprÃÓana iti || 11.1 * priyasakhÅdvÃrà kriyamÃïe 'nuprÃÓane satÅti j¤eyam madÃvirbhÃveïa anusaædhÃnÃbhÃvÃt nirbhedajanyà vyathà nÃnubhÆyate ity artha÷ || 11.2 * uttarasmin ghasre upakÃrakÃntaram anudarÓayati || 11.3] uttarasmin ghasre asaæbheditam iva varÃÇgaæ parid­Óyate // 12 * [ * uttarasmin ghasre iti || 12.1 * varÃÇgavidÅrïÃd anantaram uttarasmin ghasre dine asaæbheditam iva avidÅrïam iva parid­Óyate varÃÇgam idam eva upakÃrakÃntaram || 12.2 * yo«Ãyà anuprÃÓanena taddvÃrà uttararÆpe phalavaiÓi«Âyaæ saæpradarÓayati || 12.3] kriyamÃïe narmavyÃpÃre uda¤jer dhÃr«Âyasya phalegrahi÷ parid­Óyate // 13 * [ * kriyamÃïe narmavyÃpÃra iti || 13.1 * uttararÆpeïa kriyamÃïe narmavyÃpÃre nidhuvanavyÃpÃre uda¤jer dhÃr«Âyasya ya«ÂikÃï¬am iva atikaÂhinatÃæ samprÃptasya me¬hrasya phalegrahir avandhyasÃmarthyaæ parid­Óyate || 13.2 * etad uktaæ bhavati kÃpiÓÃyanasya anuprÃÓanamÃtreïÃtisaækucitatvaæ prÃptasya yo«ÃyÃ÷ varÃÇgasya atid­¬hatamasyÃpy uda¤je÷ varÃÇgamukhavidÅrïane sÃmarthyÃbhÃvÃt parÃbhavaæ prÃpta evety artha÷ || 13.3 * saæbhedite 'pi varÃÇge kÃpiÓÃyanaprÃÓanena atisaækocaæ prÃptasya yo«ÃyÃ÷ varÃÇgasya vivarakaraïe uda¤jau mahatÅ vyathà prÃdurbhÆyate iti bhÃva÷ || 13.4 * anena vÃkyena dvitÅyav­ttÃv api puna÷ yo 'nividÅrïasukhaæ puru«o 'nubhÆyate iti tÃtparyÃrtha÷ || 13.5 * ÓyÃmayà saha nirveÓane ratisukhodbodhanaæ vÅryastambhanaæ kÃlÃvadhiæ ca proktam upaÓyÃmayà saha krŬane samupasthitau tatrÃpi aireyasvÅkaraïasya atyÃvaÓyakatvenÃnuvidhÃnaæ vidadhÃti || 13.6] upaÓyÃmayà saha vyÃnatÃdibandhe samupasthitau pÃÓina ÃtmajÃyÃ÷ svÅkaraïe anirvacanÅyasukhÃnubhave hetu÷ kÃraïatvam // 14 * [ * upaÓyÃmayà saheti || 14.1 * aprÃptayauvanÃbhi÷ saha bÃhyatantre manÅ«ÃyÃ÷ samupasthitau aïumÃtraæ tasyai prÃÓayitavyaæ tÃvanmÃtreïaiva ubhayo÷ ÃnandasukhÃnulabdhe÷ cumbanÃdivyÃpÃre anuvidhÅyamÃne alpasvÅkÃramÃtreïa ÃnandÃnubhavadarÓanÃt na tatra Ãdhikyena pÃÓina÷ || 14.2 * ÃtmajÃyÃ÷ svÅkaraïam iti hetuvÃdaæ manasi nidhÃya auttarÅyaæ sÆtram anuÓÃsti || 14.3] aprÃptayauvanÃbhi÷ saha samprayoge aïumÃtraprÃÓanena caritÃrthatvÃt // 15 aprÃptayauvanÃbhi÷ saheti // 16 * [ * idÃnÅm utkaÂayauvanÃvasthÃyÃm aireyaprÃÓanaæ ratitantravilÃse upadiÓyate netarÃvasthÃyÃm upayogÃbhÃvÃd anadhikÃritvÃd ity Ãlocya dvitÅyÃvasthÃyÃm atyÃvaÓyakatvam iti paurastyasÆtreïÃnudarÓayati || 16.1] tÅyapratyayasya prak­tibhÆtÃyÃm avasthÃyÃæ kaÓyasvÅkaraïasyÃtyÃvaÓyakatvaæ sati pÆrvarÆpasaæyoge // 17 * [ * tÅyapratyayasya prak­tibhÆtÃyÃm iti || 17.1 * tÅyapratyayasya prak­tibhÆtÃyÃm avasthÃyÃæ dvitÅyÃyÃm avasthÃyÃæ dves tÅya ity anena dviÓabdÃt tÅyapratyaye sati dvitÅyaÓabdo ni«padyate tasyÃm avasthÃyÃæ kaÓyasvÅkaraïasyÃtyÃvaÓyakatvam sati pÆrvarÆpasaæyoge tÃd­gavasthÃvatyÃ÷ yo«ÃyÃ÷ saænidhÃne satÅti j¤eyam || 17.2 * nanu d­«Âaprayojanam uddiÓya svÅkaraïaæ vidhÅyate và ad­«Âaphalam uddiÓya và d­«ÂaprayojanasyaivÃtrÃkÃÇk«itatvÃn nÃd­«Âaprayojanam uddiÓyeti d­«Âaprayojanaæ tu uda¤jidÃr¬hyapÆrvarÆpasya d­«Âaprayojanaæ tu ÃsyorojÃdyavayave«u usrÃdhikyasyÃtyÃdhikyatvena saædarÓanam etasya phalatritayasyÃnubhavÃrthaæ dvitÅyÃvasthÃvatà puru«eïa yo«ayà saha atyÃvaÓyakatvena sÅdhugrahaïaæ rativilÃsakÃle sarvathaiva kartavyam ity artha÷ || 17.3 * saæprasÃraïaviÓi«ÂatÅyapratyayasya prak­tibhÆtÃyÃm avasthÃyÃæ tu nÃtyÃvaÓyakam ity Ãha || 17.4] taditarÃvasthÃyÃæ tu nÃdhikÃrakatvam // 18 * [ * taditarÃvasthÃyÃm iti || 18.1 * di«Âakanyayà vyÃptÃyÃm avasthÃyÃm urojandhayÃyÃm avasthÃyÃæ ca tasya prÃÓane nÃdhikÃrikatvam iti || 18.2 * ubhayatra hetutvena sÆtradvayaæ pradarÓayati || 18.3] ekatra parij¤ÃnÃbhÃvÃt // 19 * [ * ekatra parij¤ÃnÃbhÃvÃd iti || 19.1 * ekatra paugaï¬avayasa÷ puru«akalpasya uttarasmin kÃle upaÓyÃmayà samÅk­te anehasi andhasa÷ rasasya retasa÷ paripakvatÃyÃ÷ abhÃvÃt tÃd­kkarmÃdhikÃre nÃdhikÃrità || 19.2] itaratra päcabhautikÃvayavÃnÃæ k«ÅïataratvÃc ca // 20 * [ * itaratreti || 20.1 * jÅrïÃvasthÃyÃm api tadÃnÅæ di«Âakanyayà saha atinarmavyavasÃyena sarvÃsÃm indriyav­ttÃnÃæ svakÅyaprav­ttau k«Åïataratvasya d­ÓyamÃnatvÃn nÃdhikÃrakatvam || 20.2 * bÃlasya tathà jarÃvata÷ puru«asya ubhayo÷ narmakarmÃdhikÃre nÃdhikÃriteti sÆtradvayasya tÃtparyÃrtha÷ || 20.3 * kÃraïarÆpopÃdhau satyÃæ kÃryarÆpasyopÃdhe÷ anudarÓanam iti nyÃyena padmÃyÃ÷ anugraheïa paripÆritÃnÃæ sÃrvabhaumÃdÅnÃm eva anayà pu«padhanu«a÷ saraïyà anuvartanaæ sÃrvakÃlikaæ nityakarmÃdhikÃravat yuktataraæ nÃnye«Ãm iti prakaraïopasaæhÃram anudarÓayati || 20.4] haripriyÃvatÃæ janÃnÃm etac chÃkheïÃnuvartanam atyÃvaÓyakam // 21 * [ * haripriyÃvatÃæ janÃnÃm iti || 21.1 * nanu ekatra vidhÃne ni«edhavÃkyaæ kutra vidhÅyate ity uktaæ cet pÆrvoktajanapratiyogike«u pravartate ity ÃÓayenÃha || 21.2] taditare«Ãm etacchÃkhe prav­ttir na vidhÅyate // 22 * [ * taditare«Ãm iti || 22.1 * k«ÅrodajÃyÃ÷ vibhavena rahitÃnÃm ity artha÷ || 22.2 * nanu atyÃvaÓyakatvena Åd­kkarmavidhÃnaæ kutrÃbhivyÃptam iti cet tat sthÃnaæ saæpradarÓayati || 22.3] pÃriÓe«yÃj jaladhisambhavayà yukte«v etac chÃstrasya prav­tti÷ // 23 * [ * pÃriÓe«yÃd iti || 23.1 * pariÓe«asya bhÃva÷ pÃriÓe«yaæ tasmÃt ni«edhavyÃptyà rahitÃt pÃrÃvÃratanÆjayà saæyukte«v eva kÃpi ÓÃyanasvÅkaraïaÓÃstrasya prav­tti÷ anirvacanÅyÃnandabodhÃya pravartata ity artha÷ || 23.2 * matÃntaram anudiÓati || 23.3] gotrÃpatyaghasre anutar«asvÅkaraïasyÃtyÃvaÓyakatvam iti mÃrkaï¬eyÃdi÷ // 24 * [ * gotrÃpatyaghasre«v iti || 24.1 * gotrÃyÃ÷ apatyaæ tasya ghasraæ dinaæ tasmin dine anutar«asvÅkaraïam iti m­kaï¬atanÆjasya matam || 24.2 * taditare«Ãæ matam uttarasÆtreïÃnudarÓayati || 24.3] kÃvyaghasre«v atyÃvaÓyakatamam iti surathavaiÓyau // 25 * [ * kÃvyaghasre«v iti || 25.1 * Óukro daityaguru÷ kÃvya iti koÓÃbhidhÃnÃt ghasro dinÃhanÅ và tv ity amara÷ || 25.2 * surathÃdaya iti ÃdiÓabdena vaiÓyasya saægraha÷ || 25.3 * niyamavidhe÷ tÃtparyÃrthaæ saæpradarÓayati || 25.4] vÃkyadvayasya ÓaktyupÃsanÃvatÃæ viniyogÃt // 26 taditare«Ãæ yathÃkÃlopadeÓa÷ // 27 * [ * vÃkyadvayasyeti || 27.1 * ÓaktyupÃsanÃvatÃm evÃyaæ niyama÷ yat ghasradvaye 'py anuvartanaæ taditare«Ãæ janÃnÃæ pralambaghnamatÃnuyÃyinÃæ tu yathÃkÃlopadeÓa iti na ghasradvaye parisaækhyÃnam ity artha÷ || 27.2 * kiæca || 27.3] dvitÅyavarïe sÃrvakÃlikam abhyanuj¤Ãnam // 28 * [ * dvitÅyavarïe iti || 28.1 * k«atrajÃtau dvitÅyavarïe kÃpiÓÃyanasvÅkaraïavidhÃnaæ sÃrvakÃlikaæ tÃmasÅprak­te÷ upÃsanÃdhikÃravatÃæ nirantaraæ kÃdambarasvÅkaraïaæ kartavyatvenÃbhimatam || 28.2 * aparok«Ãnubhavena tatsvarÆpÃnudarÓane upÃdÃnakÃraïatvÃt Ãtmabhuva÷ tano÷ upÃsanÃdhikÃravat na ghasrayo÷ anuvartanam || 28.3 * aupadeÓikavarïasya niyamavidhÃnaæ vidadhÃti || 28.4] yÃgahetunà prathamavarïasya yathÃvÃcanikÃbhyanuj¤Ãnam // 29 * [ * yÃgahetuneti || 29.1 * vÃjapeye surÃgrahÃn g­hïÃti sautrÃmaïyÃæ surÃgrahÃn g­hïÃtÅti vÃkyadvayena prathamavarïikasya yathÃvÃcanikam eva grahaïaprÃÓane«u ÃdhikÃriko vidhi÷ || 29.2 * tathà cÃyam artha÷ vÃjapeye tu grahaïamÃtrasyaivÃbhyanuj¤Ãnaæ prÃÓanÃbhyanuj¤Ãnaæ tu t­tÅyavarïasyaiva tathà cÃnuÓravikavÃkyaæ vimÃthaæ kurvate vÃjas­ta iti || 29.3 * sautrÃmaïyÃæ tu yÃgakartur eva prÃÓanaæ nigamavÃkyenÃbhidhÅyate netare«Ãm ­tvijÃm tatrÃpy ÃghrÃïenaiva prÃÓanapratipattir iti matÃntaram iti ­«yantarÃïÃæ vacanam iti || 29.4 * sÃrvakÃlikÃbhyanuj¤Ãnaæ tu rasÃdhipatÅnÃm eva nÃnye«Ãæ janÃnÃm iti prakaraïÃrtham upasaæharati || 29.5] khaï¬amaï¬alÃdhipatyÃdÅnÃm indirÃvatÃæ janÃnÃm api sÅdhugrahaïasya vilÃsa÷ sÃrvakÃlika÷ // 30 * [ * khaï¬amaï¬alÃdhipatyÃdÅnÃm iti || 30.1 * alpavi«ayasya ÓÃsanakartïÃæ rÃj¤Ãæ lokamÃtur anugraheïa paripÆritÃnÃæ sÅdhugrahaïena vilÃsÃnubhava÷ vilÃsÃnÃm anubhavanaæ sÃrvakÃlikam na surathavaiÓyÃdÅnÃæ matam anus­tya pravartanam ity artha÷ || 30.2 * yuvatÅnÃæ prÃÓane niyamavidhiæ saæpradarÓayati || 30.3] svakÅyapriyasÃhacaryeïa yuvatÅnÃm abhyanuj¤Ãnam // 31 * [ * svakÅyapriyasÃhacaryeïeti || 31.1 * nidhuvanakÃle eva svapatibhi÷ sÃrdhaæ kÃdambarasvÅkaraïasyÃbhyanuj¤Ãnaæ netarÃvasthÃyÃæ kuta÷ upayogÃbhÃvÃt ni«phalaprayÃse svÅkaraïasya vaiyarthyÃpatte÷ || 31.2 * niyamavidhÃv api kiæcid viÓe«Ãntaram anubadhnÃti || 31.3] tatrÃpy ananyajamakhe«v eva netaratra vidhÃnam // 32 * [ * tatrÃpi ananyajamakhe«v eveti || 32.1 * ananyajena kriyamÃïe«u makhe«v eva atyÃvaÓyakatvena anutar«asvÅkaraïavidhÃnaæ netaratra tadatiriktakÃle«v iti || 32.2 * yo«ÃyÃ÷ atra yo«Ãsaægraheïa upaÓyÃmÃdÅnÃm eva saægraha÷ na vibhraæÓitadvitÅyÃvasthÃnÃm Ãsyapadmena prÃÓanaæ tu atyutk­«ÂaphalaviÓe«Ãntaraæ niÓcitya atyÃvaÓyakatvena prÃÓanam anudarÓayati || 32.3] yo«ÃyÃ÷ Ãsyapadmena prÃÓanaæ bhëÃyÃ÷ prabodhe avyabhicaritakÃraïam // 33 * [ * yo«ÃyÃ÷ Ãsyapadmeneti || 33.1 * yo«ÃyÃ÷ Ãsyapadmena prÃÓane kriyamÃïe yathecchikÅ bhëÃyÃ÷ anusphurtir bhavatÅty artha÷ || 33.2 * anena vÃkyena ÓravaïÃdivyavasÃyarahite 'pi jane ni«prayÃsenaiva tridaÓÃnÃæ gÅ÷ svamukhÃt prÃdurbhÆyata ity artha÷ || 33.3 * anyad apy utk­«Âataraæ phalaviÓe«Ãntaraæ svÅkÃramÃtreïa saæpradarÓayati || 33.4] ÓyÃmÃyà ÃsyasahasrapattrÃd anuprÃÓanam aparok«Ãnubhavena mÆlaprak­te÷ svarÆpasyÃnudarÓanam // 34 * [ * ÓyÃmÃyà ÃsyasahasrapattrÃd iti || 34.1 * ÓyÃmÃyÃ÷ kamalaprasÆnÃt anuprÃÓanaæ pratyak«Ãnubhavena sÃk«Ãt mÆlaprak­te÷ svarÆpÃnudarÓane hetu÷ kÃraïam iti tayà saha saæprÃÓane kriyamÃïe k­tsnasya prapa¤casya kÃraïabhÆtÃyÃ÷ mÆlaprak­te÷ sÃkaæ saægato bhavati || 34.2 * yad và tatsvarÆpaæ sÃk«Ãd avyavadhÃnena paÓyatÅty artha÷ || 34.3 * anena vÃkyena sÃyujyÃdikaæ phalam api nirÃyÃsena prÃpnotÅty artha÷ || 34.4 * ratikÃle sÅdhupÃnaæ kartavyaæ vidhibodhitam || 34.5 * tat purastÃt kÃmaÓÃstre proktaæ krŬÃnuvarïanam || 34.6 * tat sarvaæ tu prakartavyaæ yo«ÃyÃ÷ sukhalabdhaye || 34.7 * svasyÃpi sukhabodhÃya apatyotpattihetave || 34.8 * phaladvayaæ sa prÃpnoti prajÃæ kÃmasukhaæ tathà || 34.9 * urvaÓÅlokam Ãpnoti antakÃle tu sa÷ pumÃn || 34.10 * iti ÓrÅmahÃrÃjar«ivaryeïa purÆravasà viracitaæ kÃmijanÃnÃæ vinodÃya rativilÃsÃÇgabhÆtaæ kÃdambarasvÅkaraïasÆtraæ savyÃkhyÃnaæ samÃptim agamat || 34.11]