Gautama: Dharmasutra, Adhyayas 1-3, with Maskari's commentary (Gautamasm­tibhëya) Input by members of the Sansknet project (http://sansknet.ac.in/) NOTE: On the Sansknet server, as well as in the heading below, this text is labelled as Gautama-G­hyasÆtra. This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding with partly inconsistent segmentation of words and phrases. The text is not proof-read! STRUCTURE OF REFERENCES (added): Gaut_n.n = mÆla text_adhyÃya.sÆtra (no praÓna-numbering!) (The numbering skips 1.45) #<...># = BOLD for mÆla text ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ oæ gautamag­hyasÆtram. maskaribhëyasahitam. praïipatyÃdidevÃya vÃsudevÃya bhaktita÷ / gautamÅyacchalenedaæ sarvasm­tinibandhanam // kriyate 'dya mayà bhëyaæ sÆnunà vÃmanasya tu // ko vÃbhisambandha÷ ? ayamucyate-santi caturdaÓa vidyÃsthÃnÃni, tadyathÃ- aÇgÃni vedÃÓcatvÃro mÅmÃæsà nyÃyavistara÷ / purÃïaæ dharmaÓÃstraæ ca vidyà hyetÃÓcaturdaÓa // iti // te«Ãæ madhye parigaïitamidaæ dharmaÓÃstramÃrabhyata ityabhisambandha÷ / athavÃ-puru«asya sukhadu÷khopabhogÃrthai÷ ÓarÅrendriyavi«ayai÷ saæyogaviyogarÆpo janmajarÃmaraïaprabandha÷ saæsÃra÷ / sa ca dharmÃdharmanimitto nÃnyanimitta÷ / tayoÓca dharmÃdharmayori«ÂÃni«ÂopabhogahetutvÃdupÃdÃnaparivarjanÃrhai tau bhavata÷ / tadubhayamaparij¤Ãne na sambhavatÅti dharmÃdharmasvarÆpÃvabodhanÃrthaæ gautamena ÓÃstraæ praïÅtamiti / prayojanamapi cÃsyaitadeva, dharmÃdharmopÃdÃnaparivarjanayo÷ puru«ÃrthatvÃditi / abhidheyama«ÂakÃdÅni, yathà ÓrautÃnyagni«ÂomÃdÅnyavaÓyakartavyÃni tathëÂakÃdÅnmapÅti / tatra sarvakÃryÃïÃæ kÃraïata÷ prav­ttidarÓanÃtpÆrvaæ kÃraïaviÓe«apratipÃdanÃrthamÃha- ## nanu vidhiprati«edharÆpatvÃcchÃstrasya 'upanayanaæ brÃhmaïasyëÂame' ityÃdyeva vaktavyam, na tvanuvÃdarÆpatvÃdvedo dharmamÆlamityÃdi, ni«prayojanatvÃdanuvÃdasyeti / na cÃnena vedasya prÃmÃïyaæ pratipÃdyate, tasya svata eva siddhe÷ anyathà yena prÃmÃïyaæ pratipÃdyate tasyÃpyanyena prÃmÃïyaæ tasyÃpyanyenetyanavasthà syÃditi // ucyate-vedasya dharmamÆlatvÃnuvÃda÷ taddvÃreïa sm­tiÓÅlayorapi dharmamÆlatvapratipÃdanÃrtha÷ / kathamiti ceducyate-vedavacanÃduccaritÃttatpadÃrthavidÃæ viÓi«Âer'the yà pratipattirni÷saædigdhà jÃyate na ca kÃlÃntare deÓÃntare puru«Ãntare 'vasthÃntare và viparyeti sà dharmamÆlamiti / yacca ni÷saædigdhamaviparÅtaæ ca j¤Ãnamutpadyate tasya prÃmÃïyamadhyavasituæ Óakyate / na ca vedajanitapratyayasya kÃraïado«ak­taæ mithyÃtvaæ, karturanabhyupagamÃt / kart­gato hi do«a÷ Óabdajanitasya pratyayasya mithyÃtvamÃpÃdayati / evamuttarÃrtho 'nuvÃda÷ // idÃnÅæ sÆtraæ vibrÅyate-tatra vedo mantrabrÃhmaïÃkhyo grantharÃÓi÷ / vida j¤Ãne, j¤Ãyate 'nena dharmÃdisvarÆpamiti veda÷ / yadyapi sm­tyÃderetattulyatvam / tathÃpi parivrÃjakÃdivadrƬhatvÃdado«a÷ / tathà ca sm­tyantaraæ- ÓrutiÓtu vedo vij¤eyo dharmaÓÃstraæ tu vai sm­ti÷ // iti // sa ca ­gvedÃdibhedena bhidyate / jÃtyapek«ayaikavacanam / dharma÷ karma ÃcÃra ityartha÷, apÆrvÃkhyo và / mÆlaæ kÃraïaæ j¤Ãpakaæ, pramÃïamityartha÷ / tatra vidhiprati«edhÃtmako hi vedo dharmÃdyavabodhakatvaæ pratipadyate, na tu mantrÃrthavÃdarÆpa iti ceducyate- arthavÃdÃderapi vidhyekavÃkyatvenopakÃrakatvÃt pÃraæparyeïa dharmamÆlatvamaviruddham / arthavÃdastÃvat stutinindÃdvÃreïa vidhiprati«edharÆpatvaæ pratipadyate, mantrastvanu«ÂÃnakÃle vihitÃrthasmÃrakatvÃt / tata÷ sarvaprakÃra eva vedo dharmamÆlamiti / kecinmantrÃrthavÃdamÆlameva pratijÃnate yatà 'dhanvanniva prapà asi' ityatra prapà kartavyetyÃdi / anye tvÃhu÷-adhyayanamÃtrÃdeva dharmasiddhi÷, yathÃ'ha- à haiva sa nakhÃgrebhya÷ paramaæ tapyate tapa÷ / ya÷ sragvyapi dvijo 'dhÅte svÃdhyÃyaæ Óaktito 'nvaham // iti // ata÷ pÃÂha eva dharmamÆlamiti / tadayuktaæ, karmaphalaÓrute÷ ÃnarthakyaprasaÇgÃt, mÅmÃæsakairadhyayanaphalasya nistatvÃcca / athavà vedavÃcyà kriyà vedaÓabdenocyate, sa dharmasya mÆlamiti / ÓyenÃdi«u na bhavatÅti cet, ucyate-tatrÃpi vairivadhÃt prÃïadhanaputradÃrÃdirak«aïadvÃreïa dharmo 'styeveti / tataÓcÃvagamyate-yadidaæ putrapaÓugrÃmÃdi d­«Âaæ, yacca sargÃdyad­«Âaæ, tatsarvaæ dharmahetukamiti // dharma÷ pa¤caprakÃra÷-varïadharma ÃÓramadharmo guïadharmo varïÃÓramadharmo nimittadharma iti / varïadharmo 'dhyayanÃdi÷, ÃÓramadharma÷ samidÃdhÃnÃdi÷ guïadharmo 'bhi«ekÃdiguïayuktasya rak«aïÃdi÷, varïÃÓramadharmo brÃhmaïasya pÃlÃÓo daï¬a ityÃdi÷, nimittadharma÷ prÃyaÓcittÃdi÷ / mÆlaæ kÃraïam / tathà cÃha-'vedÃddharmo hi nirbabhau' iti / sÆtrÃrambhaprayojanaæ ca-yathaiva vedo dharmamÆlaæ tathà sm­tiÓÅle apÅti // na kevalaæ veda eva dharmamÆlaæ, kiæ tarhi- ## vedavidÃæ ca ye sm­tiÓÅle te api dharmamÆle bhavata÷ te api vedÃvirodhinÅ, tadvidÃmityÃrambhÃt / mÆlaÓabdaÓceha dvÃbhyÃmabhisambadhyamÃno dvicanÃnto dra«Âavya÷ / tacchabdena «a¬aÇgo vedo lak«yate / sm­tirupanibanandhanaæ manu-yama-vasi«Âha-bh­gvaÇgiro-b­haspatyuÓano-bhÃradvÃja-gautapÃpastamba-saævarta-vyÃsa-ÓatÃtapa- ÓaÇkha-likhita-hÃrÅta-bodhÃyana-yÃj¤avalkya-pracetÃdibhi÷ k­tam / ÓÅlamanupanibaddha÷ samÃcÃra÷ kautukamaÇgalÃdi÷ bahutvÃtpratideÓaæ bhidyamÃnatvÃccÃnupanibaddha÷ / cakÃro 'nuktasamuccayÃrtha÷ / yathÃ'ha manu-- vedo 'khilo dharmamÆlaæ sm­tiÓÅle ca tadvidÃm / ÃcÃraÓcaiva sÃdhÆnÃæ Ãtmanastu«Âireva ca // iti // sandhyoparamaïakÃle tri÷ pradak«iïÃdi÷ Ói«ÂÃcÃra / vedavidÃæ sakalÃnu«ÂhÃnaparÃïÃæ nirde«atvena yadvij¤Ãnamutpadyate, sÃ'tmatu«Âi÷ / vak«yati-"yaccÃtmavanto v­ddhÃ÷"ityÃdi // kecidvarïayanti-a«ÂakÃdivade«Ãæ kautukamaÇgalÃdÅnÃæ anupanibandho 'karaïe pratyavÃyÃbhÃvÃt / ÃcÃrÃtmatu«ÂÅ api ÓÅla evÃntarbhÆte iti na p­thagupanyaste / cakÃropyuktasamuccayÃrtha eveti // idÃnÅæ pÆrvapak«Åkaroti vedavidÃæ ÓÅlaæ dharmamÆlaæ na bhavati yata÷- ## dharmamÆlatvaæ na prÃpnotÅti Óe«a÷ / yathà prajÃpati÷ svÃæ dihitaramabhyadhyÃyat,yathendrasyÃhalyÃgamanÃdi÷ yathà vyÃsabhÅ«mÃdÅnÃmanÃÓramÃvasthÃnam // ki¤ca- ## atrÃpi dharmamÆlatvaæ na prÃpnotÅti Óe«a÷ caÓabdopÃdÃnÃt / saha÷Óabdena balamucyate / yathà ca nÃrada÷-"saho balamihocyate"iti / tena ÓÃstraæ lokasaævyavahÃraæ cÃnavek«ya yat kriyate tat sÃhasam / mahatÃæ lokavikhyÃtÃnÃmityartha÷ / yathà rÃmasya tÃÂakÃdistrÅvadha÷ / jÃmadagnyasya mÃtu÷ÓiracaÓcheda÷, vasi«Âhasya jalapraveÓa÷ ityÃdi / tena ayuktaæ ÓÅlasya dharmamÆlatvamiti // kathaæ punardharmavyatikramasÃhasayo÷ bheda÷-vi«ayÃbhilëeïa yadayuktamÃcaryate, sa dharmavyatikrama÷, krodhÃdyabhibhavena yat kriyate tat sÃhasam // atrottaramÃha- ## tuÓabda- pak«aniv­ttyartha÷ / d­«ÂÃrtho d­«Âaprayojana÷ tasmin d­«Âaprayojane ÓÅlaæ dharmamÆlaæ na bhavati / tathà ca vasi«Âha÷-"ag­hyamÃïakÃraïo dharma÷"iti / naitÃdvivacanaæ, d­«ÂÃrthe dharmavyatikramasÃhase iti / tasmin g­hyamÃïe"Ådudet"ityÃdinà prag­hyasaæj¤ÃyÃæ satyÃæ"d­«ÂÃrthe avaradaurbalyÃt"iti pÃÂha÷ prÃpnoti / avaradaurbalyÃt na vara÷ avaro nik­«Âa÷ dve«ÃdyabhibhÆta÷ aparamÃrthaj¤Ãna ityartha÷ tasya daurbalyÃt dharmÃdharmaparij¤ÃnÃÓakterityartha÷ / etaccÃnena j¤Ãpitaæ bhavati- mahatÃmapi tadvidÃæ kadà cidabhibhavo 'stÅti, ÓarÅravata- priyÃpriyayoravaÓyaæbhÃvitvÃt / tasmÃdyÃvadete«Ãæ rÃgÃdido«eïÃbhibhava÷, tÃvatte«Ãæ ÃcÃro 'pi na grÃhya÷ / tathÃca vasi«Âha÷--"Ói«Âa÷ punarakÃmÃtmÃ"iti / athavÃ-avaraÓabdenedÃnÅætanÃ÷ kaliyugapuru«Ã ucyante, te«Ãæ daurbalyÃt asÃrmathyÃt // evaæ sm­tipramÃïamuktvà adhunà ekÃrthopanipatitÃnÃæ vÃkyÃnÃæ parasparavirodhe sati kiæ kravyamityÃta Ãha- ## tulyapramÃïaprÃpita÷ padÃrthastulyabala÷ / tayo÷ parasparavirodhe sati vikalpo veditavya÷, ayaæ vÃyaæ veti / nobhayaparityÃga÷, ubhayo÷ pramÃïaprÃpitatvÃt / nÃnyataraparigraha÷, ekasmin g­hyamÃïe dvitÅyasyÃnarthakyaprasaÇga÷ syÃditi / kimudÃharaïaæ-Órutau tÃvat udite hotavyaæ, anudite hotavyamityevamÃdi / sm­tÃvapi,"nityamabhojyaæ keÓakÅÂÃvapannam"iti gautama÷ / pak«ijagdhaæ gavÃghrÃtamavadhÆtamavak«utam / dÆ«itaæ keÓakÅÂaiÓca m­tprak«epeïa Óudhyati // iti manu÷ // nanu-cÃtra sÃrmathyÃdeva vikalpaprasiddhe÷ anarthakamidaæ sÆtraæ samuccayastÃvadatra na saæbhatÅti / na hyanudite hutvà punarudite hotuæ Óakyate, guïabhÆtakÃlavaÓena pradhÃnasya homasyÃv­tteranyÃyyatvÃt / pradhÃnavaÓavartino hi guïÃ÷, na guïavaÓavarti pradhÃnamiti / na cÃnÃv­ttamubhayo- kÃlayorhetuæ Óakyate / evaæ sm­tÃvapi ÓuddhiparityÃgayonairva samuccaya÷ sambhavatÅti, parasparavirodhÃditi / na cobhayaparityÃgo yukta ityuktam / tenÃtra vikalpa eva prÃpnotÅti nÃrtho 'neneti // evaæ tarhi nyÃyaprÃptÃnuvÃdo 'yaæ viÓe«Ãrtha÷ / ko viÓe«a÷ ? tulyabalayoreva virodhe vikalpa÷, atulyabalayostu bÃdha eveti / tena Órutism­tyorvirodhe sm­tireva bÃdhyate / Órutau hi pratyak«a÷ Óabda÷ sm­tÃvÃnumÃnika÷ / na cÃnumÃnaæ pratyak«avirodhe pramÃïÅbhavati / evaæ sm­tyÃcÃravirodhe ca mÃtuladuhit­pariïayanÃdyÃcÃro bÃdhyata iti, tatra hyÃcÃrÃt sm­tyanumÃnamiti / virodhe vikalpavacanÃt, avirodhe tu tulyapramÃïaÓi«ÂÃnÃæ samuccaya÷ yathà ÃcamanÃdÅnÃæ Óraute«u karmasviti // nanu ca yadi vedaliÇgaprabhavatvÃbhyupagama eva sm­te÷ Órutyà sahÃtulyabalatvamupapÃdyate, tadà hi mantrÃrthavÃdavÃkye«vanyapare«vapi yÃni smÃrtadharmamabalabhÆtÃni liÇgÃni"kumÃrà viÓikhà iva"ityevamÃdÅni te«Ãæ pratyak«avedavÃkyavirodhe sati virodhivÃkyÃnumÃnavirodhÃt durbalatvaæ prasajyate / yadà tÆtsannaÓÃkhÃpÆrvikà sm­tirabhyupagame-yathÃ'hÃpastamba÷-"brÃhmaïoktà vidhayaste«ÃmutsannÃ÷ pÃÂhÃ÷ prayogÃdanumÅyante"iti tadobhayoÓca vaidikatvÃt tulyabalataiva prasajyate / na hyanumitasya vedavÃkyasya pratyak«asya ca balÃbalaviÓe«o 'sti pratyak«ÃnumÃnaparicchinnÃgnivaditi / syÃdetat yatra sm­tivacane vedavirodho 'sti tannaiva vedavÃkyÃnumÃpakaæ bhavati, kiæ tarhi bhrÃntyÃdiprabhavamevaitaditi / tacca na yuktaæ, dharmaÓÃstrapraïeturanÃptatvÃbhyupagame aviÓvÃsaprasaÇgÃt / yadÃpi vedavadavicchinnapÃraæparyeïÃgatà sm­tirabhyupagamyate tadÃpi tulyabalatvamupapadyata iti tatrÃpi tannaivopapadyate / yastÃvanmÃtuladuhit­pariïayanÃdika÷ samÃcÃra upanyasta÷ sa kÃmÃdyabhibhave sati du«ÂÃcÃratvÃcchi«ÂÃcÃra eva nopapadyate / yastvavigÃnenoktalak«aïai÷ Ói«ÂairÃcaryate tasya vedamÆlatvÃviÓe«Ãt sm­tyà saha tulyabalatvameva prÃpnoti / vibandhanÃnibandhanayostvanyadeva prayojanamupadi«Âam / na ca samÃcÃrasya sm­tivÃkyÃntaritarÆpsaya vedavÃkyÃnumÃnasaænikar«ak­taæ balÃbalatvaæ sidhyati // atrocyate-atulyabalatvaæ tÃvat vedÃdÅnÃæ sÆtrÃrambhasÃrmathyÃdevÃvagamyate / yadi hi tulyabalÃnyetÃni syu÷ tadà virodhe vikalpa÷ sÃrmathyÃdeva siddha÷, kimanena sÆtreïeti tulyabalagrahaïaæ cÃnarthakaæ syÃditi / asminapi vedÃdyurbalataratvaæ sm­terupapadyate / tatra liÇgaprabhavatvamupapadyate ityuktam / tenÃyameva pak«oyukta÷ vastu svatantrapak«o 'bhihita÷, sa pak«a÷"tadvidÃæ ca sm­tiÓÅle"ityetasmin sati durupapÃda eveti / tasmÃdvedaliÇgaprabhavatvameva sm­tÅnÃæ nirde«ataramiti // nanu caivamapi nopapadyate, kvacit sm­tyà ÓruterbÃdhadarÓanÃt yathà sÃmÃnyena prav­tto vaidikakarmÃdhikÃra÷ sm­tyà upanÅtÃdipuru«aviÓe«a evÃdhikriyate / tathà saæskÃraikadeÓenÃpyÃtmaguïayoge sati viÓi«ÂaphalÃbhidhÃnÃt, tathà gÃmÃlabheteti Óruticodito 'pi govadha÷ smÃrtaprati«edhabalÅyastvÃnna kriyate, tathÃgnihotrÃdikaæ coditajÅvanopÃdhikaæ karma dravyasÃdhyamapi na smÃrtacauryÃdiprati«addhenÃpi dravyamÃrjayitvà tatkriyate / ata÷ Órutyà sm­tirbÃdhyata ityayuktamuktamiti // ucyate-virodhe sata pramÃïÃnÃæ balÃbalacintà yujyate / yatra tu virodhÃbhÃva÷ tatra durbalopi naiva bÃdhyata iti / yastÃvadupanÅtasya karmÃdhikÃra÷ sa÷ Órutyà naiva virudhyate, upanayanasya vedagrahaïÃrthatvÃt, tasya ca karmÃrthatvÃt, na cÃpÆrvasaæyogamantareïa pradhÃnasiddhi÷ / yaccoktaæ govardhestu Óruticoditopi na kriyata iti, tadapi na kevalaæ sm­tyÃ, kintu mantravarïÃcca 'mà gÃ÷ pramÃpayÃÓvÃn pramÃpaya' ityÃdi / ata÷ sm­tyà Órutirnaiva bÃdhyate / kecidutsannaÓÃkhÃpÆrvikÃæ sm­timÃhu÷ / tadayuktam / tatra vicÃryate-kiæ smaraïÃtpÆrvameva na«ÂÃ÷ ÓÃkhÃ÷ utottarakÃlamiti / yÃde pÆrvaæ tatra smaraïaæ nopapadyate, vina«ÂatvÃt, pÆrvavij¤Ãnasad­ÓatvÃt sm­te÷ / yadyuttarakÃlaæ, tadotsannaÓÃkhÃpÆrvakatvaæ vaktuæ na yujyate, tadÃnÅmupalabhyamÃnatvÃt / ÃpastamboktasyÃpyayamabhiprÃya÷-utsannÃ÷ kvacitkvaciddeÓe na sarvatreti 'te«ÃmutsannÃ÷ pÃÂhÃ÷ prayogÃdanumÅyante' ityatrÃpi vyÃkhyà kartavyà // evamiyaæ dharmapramÃïaparibhëoktà / idÃnÅæ sm­tyà yatpramÅyate tadabhidhÃnÃrthamÃha- ## vedasya agnerÃcÃryasya yamaniyamÃnÃæ và samÅpe nayanamupanayanam / tada«Âame var«e, var«agaïanÃsÃrmathyÃt / nityo 'yamupanayanakÃla÷, kÃmyÃpatkalpayorÆrdhvamabhidhÃnÃt / k«atriyavaiÓyayorÆrdhvamabhidhÃnÃt ÓÆdrasyaikajÃtitvÃdarthasiddhasyÃpi brÃhmaïagrahaïasya jÃtinimittatvaprasiddhyarthamÃrambha÷ / na ca dvijatvavat brÃhmaïatvaæ kriyata iti / evaæ ca surÃpasya brÃhmaïasya 'surÃpasya brÃhmaïasyo«ïÃmÃsiæceyu÷' ityevamÃdayo brÃhmaïoddeÓena vidhÅyamÃnà anupanÅtasyÃpi bhavanti / yadvÃ-brÃhmaïagrahaïena vinà trayÃïÃmapyetannityaæ syÃt, kÃmyaæ tu brÃhmaïasya navame pa¤came và syÃt, itarayostvekÃdaÓadvÃdaÓayo÷ syÃtÃæ, kÃmyÃnantaramabhidhÃnÃt / pÆrvasaæskÃrabhÃve 'pi upanayanenÃdhikriyate, na tvanena vinoparitanairiti garbhÃdhÃnÃdimanuktvà upanayanasyaivehÃrambha÷ // ## kÃmÃya hitaæ kÃmyaæ tadupatpÃdanasamartham / pa¤came navama iti vÃcye kramabheda÷ anayorantarà k«atriyavaiÓyayo÷ kÃmyakÃlaparigrahÃrtha÷ / tathà ca manu÷- rÃj¤o balÃrthina««a«Âhe vaiÓyasyÃrthÃrthino '«Âame // visamÃsa÷ kÃmyabhedaj¤ÃpanÃrtha÷ / tathÃcaca sm­tyantaraæ-'navame tvÃyu«mÃkaæ pa¤came brahmavarcasakÃmam' iti / vÃÓabdo vikalpÃrtha÷ / sa icchÃto dra«Âavya÷ // ## garbhasahacarità daÓa mÃsà garbha ityucyate / tatprabh­ti var«agaïanà kartavyÃ, na tu janmata Ãrabhya / tataÓca 'upanayanaæ brÃhmaïasya' ityevamÃdau 'garbhëÂame' ityevamÃdi yojyam // ## tat upanayanaæ dvitÅyaæ janma / tena saæsk­to dvijo bhavatÅtyartha÷ / 'dvijÃtÅnÃmadhyayanam' ityevamÃdau vyavahÃrÃrthaæ dvijasaæj¤Ãkaraïam / tadgrahaïaæ nityakÃmyopanayanasaægrahaïÃrtham // ## tadgrahaïaæ nityakÃmyopanayanasaægrahaïÃrtham / 'ÃcÃrya÷ Óre«Âho gurÆïÃm' ityÃdau vyavahÃrÃrthaæ saæj¤Ãkaraïam // ## vedÃnuvacanaæ samastavedÃnucanam / ad­«ÂÃrthamekadeÓÃdhyÃpanena guru÷ / tathà ca manu÷- alpaæ và bahu và yasya Órutasyopakaroti ya÷ / tamapÅha guruæ vidyÃt Órutopakriyayà tayà // iti // d­«ÂÃrthaæ cedupÃdhyÃya÷ / tathÃca vasi«Âha÷-'yastvekadeÓaæ sa upÃdhyÃya÷' iti / cakÃrÃt aÇgavyÃkhyÃtÃpi / tathÃca yÃska÷-'ÃcÃrya ÃcÃrÃnÃcinoti, arthÃnÃcinoti, buddhiæ vÃ' iti / keciccakÃraæ pÆrvasÆtreïa samuccayÃrthaæ vyÃcak«ate / tenobhayakaraïÃdevÃcÃrya÷ / tathÃca manu÷- upanÅya tu ya÷Ói«yaæ vedamadhyÃpayeddvija÷ / sakalpaæ sarahasyaæ ca tamÃcÃryaæ pracak«ate // iti // ## nityo 'yaæ kÃla÷, kÃmyÃpakatkalpayorÆrdhvamabhidhÃnÃt // yadà tu nityakÃmyayo÷ kenaciddurbhik«Ãdinà nimittenÃtikrama÷ syÃt tadÃnÅmÃpatkalpamÃha- #<à «o¬aÓÃdbrÃhmaïasyÃpatità sÃvitrÅ // Gaut_1.14 //># ÃÇtrÃbhividhyartha÷, saha«o¬asena var«eïeti, 'dvyadhikÃyÃ÷' iti liÇgÃt '«o¬aÓe sarvakÃmam' iti sm­tyantaradarÓanÃcca / apatità anapagatà / sÃvitrÅÓabdena tatsÃdhanamupanayamucyate, upanayanasyÃdhik­to bhavatÅtyartha÷ / evaæ ca pitrÃdi«vanupanÅte«vapi prÃyaÓcittenopanayane 'dhikriyate / tathÃcÃpastamba÷-'yasya pitÃ... pitÃmaha÷....prapitÃmaha÷' ityÃdi // ## atrÃpyÃÇnuvartate var«asahitam / rÃjanyaÓabdaprayogo rÃjatvaprasiddhyartha÷, tasyopanÅtasyaiva rÃjyÃdhikÃra iti // ## dvÃbhyÃmadhikÃbhyÃæ sahità yà dvÃviæÓati÷ sà dvyadhikÃ÷, caturviæÓÃterityartha÷ / caturviæÓateriti vaktavye evamabhidhÃnaæ pÆrvatrÃÇo 'bhividhij¤ÃpanÃrtham // ukta upanayanakÃla÷ / idÃnÅæ tatsÃdhanÃbhidhitsayÃ'ha- ## mu¤javikÃrà mau¤jÅ / mÆrvà prasiddhÃ, tadvikÃrà maurvÅ / jyÃcÃsau maurvÅ ceti samÃnÃdhikaraïasamÃsa÷ / tataÓca dhanu«o 'panÅya grÃhyà / sÆtraæ ÓaïasÆtram / ekaguïà maurvÅ, itare triv­tau / yathÃ'ha manu÷- mau¤jÅ triv­t samà Ólak«ïà kÃryà viprasya mekhalà / k«atriyasya tu maurvÅ jyà vaiÓyasya ÓaïatÃntavÅ // iti // jyÃmaurvyordvitvavyÃv­ttyarthaæ kramagrahaïam / kecidabhÃve vaikalpikÃrthamiti varïayanti / tathÃca manu÷- mu¤jÃbhÃve tu kartavyà kuÓÃÓmantakabalbajai÷ / triv­tà granthinaikena tribhi÷ pa¤cabhireva veti // nyÃyasiddhe kramagrahaïasyÃnyÃrthatvÃditi // ## ajinaÓabda÷ pratyekamabhisambadhyate / k­«ïa÷ k­«ïam­ga÷, ruru÷ p­«anm­ga÷, basta÷ prasiddha÷ / etÃni krameïottarÅyÃïi / tathà ca sm­tyantaram-'ajinamevottarÅyaæ dhÃrayeyu÷' iti // ## ÓaïÃdhikÃra÷ÓÃïa÷ / k«umà atasÅ,tadvikÃra÷ k«auma÷ / darbhÃdiparini«pannaæ cÅram / kutapa÷ pÃrvatÅyacchÃgaromani«panna÷ / etÃnyadhovasanÃni / vi«amasaÇkhyatvÃdeva sarve«Ãæ siddhe÷ sm­tyantare 'ÓÃïaæ k«aumaæ vÃso brÃhmaïasya' iti tadÃÓritya yadyathÃsaÇkhyaæ tanniv­ttyarthaæ sarve«Ãæ grahaïaæ, adhikÃrÃrthaæ và // ## sarve«Ãmityanuvartate, vÃsa iti ca / avik­tamarÃgasambandham / svabhÃvata÷ Óuklamevetyartha÷ / pÆrve«Ãmapyavik­tatvaj¤ÃpanÃrthaÓcaÓabda÷ // ## rÃgasambandhamapi kecidicchanti / apiÓabdo nindÃrtha÷ / ata÷ pÆrve«ÃmabhÃve dra«Âavyam // idÃnÅæ këÃyapak«e niyamÃrthamÃha- ## v­«aka«Ãyak­taæ vÃrk«aæ tadeva brÃhmaïasya vÃsa÷ // ## ma¤ji«Âhayà vik­taæ k«atriyasya / haridrayà vik­taæ vaiÓyasya // ## bailva÷ pÃlÃÓo và brÃhmaïasya daï¬a÷ / yadyapi dvandvanirdeÓai÷, tathÃpi 'yaj¤iyo và sarve«Ãm' ityekavacananirdeÓÃt, 'pratig­hyepsitaæ daï¬am' iti sm­tyantaradarÓanÃcca ekasyaiva dhÃraïaæ yuktam // #<ÃÓvatthapailavo Óe«e // Gaut_1.25 //># aÓvattha÷ prasiddha÷, pÅlu÷ kalki÷, Óe«e k«atriyavaiÓyavi«aye / tatrÃpi k«atriyasyÃÓvattha÷, vaiÓyasya pailava÷ // ## yaj¤Ãrhe và syÃt vibhÅtakabilvakayÃvakÃdirvarjito v­k«aviÓe«a ityartha÷ / vÃÓabdo 'bhÃvavikalpÃrtha÷, ata÷ pÆrve«ÃmabhÃve / anyathÃpÃrtho vÃÓabda÷ / sarve«Ãægrahaïamanantarayoreva mà bhÆditi // idÃnÅæ daï¬aguïamÃha- ## apŬità vallÅve«ÂanakÅÂÃgnyÃdibhiranupahatà ityartha÷ / yÆpavakrÃ÷ yÆpavannatÃgrà ityartha÷ / saÓalkÃ÷ satvaca÷ / asamÃsÃt sarva evaærÆpÃ÷, na tu yathÃsaÇkhyam / tathà cÃha manu÷- ­javaste tu sarve syuravraïÃ÷saumyadarÓanÃ÷ / anudvegakarà nÌïÃæ satvaco 'nagnidÆ«itÃ÷ // iti // ## pramÃïaÓabda÷ pratyekaæ sambadhyate / mÆrdhapramÃïà brahmaïasya, lalÃÂapramÃïÃ÷ k«atriyasya, nÃsÃgrapramÃïà vaiÓyasya / tathà ca manu÷ - keÓÃntiko brÃhmaïasya daï¬a÷ kÃrya÷ pramÃïata÷ / lalÃÂasammito rÃj¤a÷ syÃttu nÃsÃntiko viÓa÷ // iti // idÃnÅæ brahmacÃrive«amÃha- ## muï¬o muï¬itaÓiraska÷ / jaÂila÷ sakeÓa÷ / Óikhà eva jaÂà yasya sa ÓikhÃjaÂa÷ / evaæ muï¬aÓabdena samastamuï¬anamucyate / cakÃro vÃr'tha÷ pratyekamabhisambadhyate-muï¬o và jaÂilo và ÓikhÃjaÂo veti / brÃhmaïak«atriyavaiÓyÃbhiprÃyaæ bahuvacanam / yathÃkramaniv­ttyarthaæ veti noktam / tathà ca manu÷- muï¬o và jaÂilo và syÃdasya và syÃcchikhÃjaÂa÷ // iti // idÃnÅæ Óaucato 'dhyayanÃdhikÃrÃt ÓaucÃrthaæ pÆrvaæ dravyaÓuddhirucyate- ## brÃhmaïabhojanÃdau prav­tto dravyahasta÷ pÆrvamanucchi«Âa÷ kenacitkÃraïenocchi«ÂasparÓÃdaprayato bhavati, tadà taddravyaæ bhÆmau nidhÃya sthÃpayitvÃ'cÃmet / tathà ca vasi«Âha÷- pracarannabhyavahÃrye«u ucchi«Âaæ yadi saæsp­Óet / bhÆmau nidhÃya taddravyamÃcamya pracaretpuna÷ // iti // puru«aÓaucavivak«ÃyÃæ dravyahastagrahaïamanarthakam / ato dravyasya nidhÃnamÃtrÃdeva Óuddhi÷, puru«asyÃcamanÃt / yattu dravyasya sm­tyantare prok«aïamukta-'bhÆmau nik«ipya prok«aïÃddravyaæ Óuddhyati' iti tadabhyavahÃryapakvadravyavi«ayameva dra«Âavyam / kathaæ punastulyasaæhite sÆtre viÓe«o 'vagamyate-nidhÃyÃcacamanaæ na punaranidhÃyeti / ucyate-yadyanidhÃyÃcamanami«Âaæ syÃttato 'dravyahasta ucchi«Âa ÃcÃmet' ityetÃvadeva vaktavyaæ syÃt, kiæ nidhÃnena kriyata iti, tata÷ sÆtrÃtirekÃnnidhÃnapak«a evÃbhÅ«Âa ityavagamyate / yattu manunoktaæ- ucchi«Âena tu saæsp­«Âo dravyahasta÷ kathaæcana / anidhÃyaiva taddravyamÃcÃnta÷ÓucitÃmiyÃt // iti // tadanabhyavahÃryadravyavi«ayaæ dra«Âavyam / evaæcÃbhyavahÃryadravyasyÃpakvasya kadalÅphalÃde÷ nidhÃnamÃtrÃdeva Óuddhi÷ / pakvasya bhÆmau nik«ipya prok«aïÃcchuddhi÷ / anabhyavahÃryadravyasya vastrÃderanidhÃyÃcamanÃcchuddhi÷ // idÃnÅæ dravyaÓuddhimÃha- dravyaÓuddhi÷ parimÃrjanapradÃhatak«aïanirïejanÃni ## taijasÃdÅnÃæ dravyÃïÃæ parimÃrjanÃdinà krameïa Óuddhi÷ / dravyatve siddhe te«Ãæ dravyavacanaæ svakÃryani«pÃdanasÃrmathyÃrtham / tataÓca bhinnabhÃï¬ÃdÅnÃæ na Óaucam / tejasà hetubhÆtena yÃni kriyante tÃni taijasÃni sauvarïÃdÅni / te«Ãæ taijasÃnÃmucchi«ÂaliptÃnÃm / kuta etat ? mÆtrÃdyupahatÃnÃæ sm­tyantare ÓuddhyantaravidhÃnÃt / tathà cauÓanasaæ-'taijasÃnÃæ mÆtrapurÅ«areta÷ kuïapopahatÃnÃæ Ãvartanamullekhanaæ bhasmanà tri÷ saptak­tva÷ parimÃrjanam / ataijasÃnÃmevaæbhÆtÃnÃmutsarga÷' iti / tathà anyaÓarÅramaladÆ«ite kaïvavacanamÃrabdham- 'Óle«mÃdyupahatÃnÃmekaviæÓatiparimÃrjanacchuddhi÷' iti / tathÃcÃsp­Óyochi«ÂÃnÃmauÓanasaæ vacanaæ saægatamÃrabdham- 'anulomaÓÆdraÓvakÃkopahatÃnÃmullekhanaæ pratilome«u sp­ÓyopahatÃnomakaviæÓatiparimarjanamasp­ÓyopahatÃnÃmÃvartanam' iti / tathà mÃæsarudhiropahatÃnÃæ ÓaÇkhavacanamÃrabdhaæ-'m­dari«ÂakeÇgudabilvasar«apakalkagomÆtragomayÃdÅni ÓaucadravyÃïi' iti / tathà 'rajasvalÃdu«ÂÃnÃmekadinaæ pa¤cagavye nik«ipya ekaviæÓatiparimÃrjanÃcchuddhi÷' iti paiÂhÅnasivacanam / evamanye«vapi sm­tyantare«u malÃntaradÆ«ite«u taijase«u ÓuddhyantarÃïyÃmnÃtÃni / atotrocchi«ÂaliptÃnÃmeva kalpayituæ nyÃyyamiti / te«Ãmucchi«ÂaliptÃnÃæ parimÃrjanaæ bhasmanà parita÷ sarvata÷ / mÃrttikÃnÃæ m­nmayÃnÃmasp­ÓyopahatÃnÃm / kuta÷? sm­tyantare viÓe«adarÓanÃt / tathoÓanaso vacanaæ-'m­nmayÃnÃmucchi«ÂaliptÃnÃmapamÃrjanamuccha«Âasp­«ÂÃnÃæ prok«aïam' iti / tathà vasi«Âhavacanam- madyamÆtrapurÅ«aiÓca Óle«mapÆyÃÓruÓoïitai÷ / saæsp­«Âaæ naiva Óuddhyeta puna÷pÃkena m­nmayam // iti madyÃdidÆ«itÃnÃæ tyÃga ukta÷ / atotra caï¬ÃlÃdyupahatÃnÃmeva kalpayituæ nyÃyyamiti / pradÃha÷ prakar«eïa dÃha÷ pÆrvasvabhÃvotpÃdanamityartha÷ / dÃravÃïÃæ ÃsanaÓayanÃdÅnÃæ aïedhyÃdyupahatÃnÃæ tak«aïaæ tanÆkaraïaæ yÃvanmÃtramupahatam / asp­Óyasp­«ÂÃnÃæ prok«aïam / kuta÷ ? 'prok«aïaæ saæhatÃnÃm' iti manuvacanÃt / prak«ÃlanaÓakyÃnÃæ prak«Ãlanam / tÃntavÃnÃæ tantumayÃnÃæ kÃrpÃsÃdivikÃrÃïÃæ asp­ÓyadÆ«itÃnÃm / maladÆ«ite sm­tyantaraæ dra«Âavyam-'dhÃvanaæ tanmÃtracchedanamutsarga÷' iti / 'celÃdÅnÃæ malÃdidÆ«itÃnÃm' iti paiÂhÅnasivacanam / tathà 'ÓrÅphalairaæÓupaÂÂÃnÃm' ityevamÃdÅni manunoktÃni dra«ÂavyÃni,asp­ÓyadÆ«itÃnÃæ bahÆnÃæ vastrÃïÃæ prok«aïam 'bahÆnÃæ dhÃnyavÃsasÃma' iti manunà prok«aïenaiva ÓuddhividhÃnÃt / atolpÃnÃmasp­ÓyadÆ«itÃnÃæ nirïejanam // ## taijasavacchuddhirupalÃdÅnÃm / atideÓa÷ sm­tyantaroktaÓuddhyapek«Ãrtha÷ / upalÃnÃæ maïÅnÃæ tÃvacchrÆyate- nirlepaæ käcanaæ bhÃï¬aæ adbhireva viÓuddhyati / abjamaÓmamayaæ caiva rÃjataæ cÃnupask­tam // ÓaÇkhaÓuktimaïÅnÃæ ca gomÆtreïodakena và // iti manuvacanam / 'payasà ÓaÇkhaÓuktÅnÃm' iti paiÂhÅnasivacanam // ## asthi hastidantÃdisaævyavahÃryadravyÃïi / bhÆmi÷, g­hÃdi÷ dÃruvaditi prak­tidravyeïÃtideÓaæ bruvan etat j¤Ãpayati-yat vikÃrasya Óocamucyate prak­tidravyasyÃpi tadeva bhavatÅti / itarathà dÃravavaditi vaktavyamÃsÅditi / asthibhÆmyo÷ sm­tyantaropadi«ÂÃpek«Ãrtho 'tideÓa÷ / tathà ca sm­tyantaropadi«ÂÃpek«Ãrtho 'tideÓa÷ / tathà ca sm­tyantaram-'asp­Óyasp­«ÂÃnÃæ bhÆmyasthnÃæ prok«aïÃcchuddhi÷' iti kaïvavacanam // #<Ãvapanaæ ca bhÆme÷ // Gaut_1.34 //># bhÆmigrahaïamasthiniv­ttyartham / cakorÃt sm­tyantaroktÃnyapi dra«ÂavyÃni / tathÃcoktaæ vasi«Âhena- khananÃddahanÃddhar«Ãt gobhirÃkramaïÃdapi / caturbhi÷Óuddhyate bhÆmi÷ pa¤camÃccopalepanÃt // iti / tathà ca manu÷- sammÃrjanena sekena dÃhenollekhanena ca / gavÃæ ca parivÃsena bhÆmi÷Óuddhyati pa¤cabhi÷ // iti / yathÃlepaæ vikalpena samuccayena và Óaucaæ kartavyam // ## rajju÷ darbhÃdini«panna÷ / vidala÷ vaæÓamayÆrapak«Ãdini«panna÷ carma vyÃghracarmÃdi te«Ãmasp­Óyasp­«ÂÃnÃæ celavat vastravacchaucam / carmaÓabdena prak­tigrahaïena vikÃrasyÃpi grahaïam / rajjvÃdÅnÃæ prok«aïasyÃpi praveÓÃrthamatideÓa÷ / atosp­Óyasp­«ÂÃnÃæ prok«aïamapi kartavyam / tathà ca paiÂhanasi÷-'rajjuvidalacarmaïÃmasp­Óyasp­«ÂÃnÃæ prok«aïÃcchuddhi÷' iti // ## rajjvÃdÅnÃæ tyÃgo và / vyavasthaitavikalpo 'yam / ato 'tyantopahatÃnÃæ tyÃga÷ / itare«Ãæ Óaucamiti // idÃnÅæ 'dravyahasta ucchi«Âo nidhÃyÃcÃmet' ityuktaæ, tadÃcamanavidhitsayÃ'ha- ## prÃÇmukha udaÇmukho vetÅcchÃto vikalpa÷ / nanu ca Óauca grahaïamanarthakam, uttaratrÃcÃmoditi vak«yati, tenaivÃrthasiddhatvÃditi / ucyate-anyadapi ÓaucÃÇgametaddigabhimukha eva kuryÃditi / evaæ ca pÃdaprak«ÃlanÃdikamapi taddigabhimukha eva kuryÃditi / Ãrabheteti samÃhitÃrtham, ato yÃvadÃcamanaparisamÃpti÷ tÃvantaæ kÃlamananyacitto bhavet // #<Óucau deÓa ÃsÅno dak«iïaæ bÃhuæ jÃnvantarà k­tvà yaj¤opavÅtyà maïibandhÃtpÃïÅ prak«Ãlya vÃgyato h­dayasp­ÓastriÓcaturvÃpa ÃcÃmet // Gaut_1.38 //># Óucau deÓe sthÃne anupahate / evaæ ca pÃdaprak«Ãlanamapyarthasiddhaæ mà bhÆt aÓuddhipÃdasambandhÃddeÓasyÃpyaÓucibhÃva iti / tathà ca vakhi«Âha÷- 'prak«Ãlya pÃdau pÃïo cà maïibandhanÃt' iti / ÃsÅna eva, nÃnyÃvastha÷ / tathÃca vasi«Âha÷-'vrajan ti«Âhan ÓayÃna÷ praïato và nÃcÃmet' iti / dÃk«iïaæ bÃhuæ jÃnvormadhye k­tvà / yaj¤opavÅtoti / yadi kadÃcit ayaj¤opavÅti bhÆtvÃpyÃste tathÃpyÃcamane avaÓyaæ yaj¤opavÅtinà bhavitavyamiti / tathà cÃpaspamba÷-'upÃsane gurÆïÃæ v­ddhÃnÃmatithÅnÃæ home japyakarmaïi bhojana Ãcamane svÃdhyÃye ca yaj¤opavÅti syÃt' iti / ÃcamanÃÇgatvenÃnyayaj¤opavÅtotpÃdanÃrthaæ và / tathà ca vasi«Âha÷- snÃtakÃnÃæ tu nityaæ syÃdantarvÃsastathottaram / yaj¤opavÅte dde ya«Âi÷ sodakaÓca kamaï¬alu÷ // iti // maïiryasmindeÓe badhyate sa maïibandha÷ / tasmÃdÃmaïibandhanÃtpÃïÅ prak«Ãlya vÃgyatastÆr«ïÅæ h­dayasp­Óo h­dayaægamÃ÷ / apÃæparimÃïÃrthamidam / mëanimajjanamÃtrÃstÃvatyo bhavanti / tathÃcÃhoÓanà 'mëanimajjanamÃtrà h­dayaægamà bhavanti' iti / triÓcaturvetyatra vikalpo vyavasthita÷- yadà 'Ãpa÷ punantu' ityÃdimantramuktvÃ'camyate tadà catu÷ anyatra tririti / abgrahaïaæ gomÆtrÃdiniv­ttyarthaæ te«Ãæ ÓuddhihetutvasÃmÃnyÃdgrahaïaæ mà bhÆditi / u«ïabuddhudaphenaka«ÃyÃdivarjanÃrthaæ và / pibediti vaktavye ÃcÃmediti gurusÆtrakaraïaæ vidhyantaropasaÇgrahÃrtham / tatra tÆÓanÃ'ha- 'dak«iïaæ hastatalaæ gokarïÃkÃraæ vinyasya brÃhmeïa tÅrthenÃÓabdaæ pibed­gyaju÷sÃmavedÃn dhyÃyan' iti // ## prak­tÃbo«Âhau, atrÃnuktatvÃt, sm­tyantaradarÓanÃcca, brÃhmeïaiva tÅrthena / parityupasargo vidhyantaropasaægrahÃrtha÷ / tatra tÆktaæ kaïvena-'atharvavedetihÃsapurÃïÃni dhyÃyan brÃhmeïa tÅrtheno«Âhayo÷ salomapradeÓaæ m­jyÃt' iti // ## cakÃrÃt mukhaæ ca / abhyupasargo vidhyantaropasaægrahÃrtha÷ / tatrÃha bhÃrgava÷-'o«Âhau parim­jyÃttato mukhaæ parim­jedagnÃndhyÃyaæ stata÷ pÃdÃvabhyuk«et vi«ïuæ dhyÃn'iti // ## khÃni ÓÅr«aïyÃni nayananÃsikÃkarïÃni / cakÃrÃddh­dayaæ ca / tathÃca manu÷- trirÃcÃmedapa÷ pÆrvaæ dvirunm­jyÃttato mukham / khÃni copasp­ÓedadbhirÃtmÃnaæ h­dayaæ Óira÷ // iti // upopasargo vidhyantaropasaægrahÃrtha÷ tannoÓanà 'aÇgu«Âhopakani«ÂikÃbhyÃæ nayane candrÃdityau dhyÃtvà tata upasp­Óya tarjanyaÇgu«ÂhÃbhyÃæ nÃsikÃvakÃÓau prÃïÃn dhyÃtvà tata upasp­Óya kani«ÂhikÃÇgu«ÂhÃbhyÃæ karïau diÓo dhyÃtvà tata upasp­ÓyÃÇgu«Âhena kevalena h­dayamupasp­ÓedÃtmÃnaæ dhyÃyan' iti // ## mÆrdhani cet vaktavye dadyÃditi grahaïaæ sarvÃÇgulyartham / tathÃca sm­tyantaraæ 'sarvÃÇgulibhi÷ Óriyaæ dhyÃtvà mÆrdhani prak«ipet' iti / cakÃrÃtsavye ca pÃïau / tathà ca vasi«Âha÷-'mÆrdhani ca dadyÃtsavye pÃïau' iti / k«atriyavaiÓyayorapyetadevÃcamanaæ viÓe«ÃnabhidhÃnÃt strÅÓÆdrau ca sak­tsak­t' iti sm­tyantarÃbhidhÃnÃt strÅÓÆdrayoÓca sak­tpÃnÃt sak­do«ÂhasparÓanÃcca Óuddhirdra«Âavyà atrÃnuktÃpi // na kevalamucchi«ÂasparÓa evÃcamanaæ, anyadapyÃcamananimittamidÃnÅmÃha- ## punargrahaïaæ ÃdÃvante cÃcamanaæ kuryÃdityevamartham / cakÃrÃt snÃtvà ruditvà ca / tathà ca vasi«Âha÷- 'suptvà bhuktvà k«utvà snÃtvà pÅtvà ruditvà cÃcÃnta÷ punarÃcÃmet' iti // tatra k«utasyÃniyatakÃlatvÃt ÃdÃvaÓakyamÃcamanamiti cet tatrÃpi nityaprÃyatyÃrtha Ãrambha÷ / yathÃ'hÃpastamba÷-'muhÆrtamapi Óaktivi«aye nÃprayatasti«Âhet' iti / svÃpÃdau prayatasyÃpyÃcamanamÃrambhasÃrmathyÃt / atastatrÃdÃvante cÃcamanaæ kuryÃt tatra bhojane kecidÃdÃvapi dvirÃcamanamicchanti / tathÃcÃpastamba÷ 'bhok«yamÃïastu prayato dvirÃcÃmet' iti / anye svÃpÃdÃvanta eva dvirÃcamanamicchanti yathÃ'hoÓanÃ- 'suptvà bhuktvà k«utvà snÃtvà pÅtvà ruditvà cÃcÃnta÷ punarÃcÃmeddvi' iti / evaæ ca bhojane ÃdÃvante cca dvirÃcamanaæ svÃpÃdÃvekamante ca dvi÷ / k«utasyÃniyatatvÃdanta eva dviriti siddhÃnta÷ // idÃnÅnucchi«ÂasaæÓle«e aÓucitve prÃpte Ãha- dantaÓli«Âe«u dantavadanyatra jihvÃbhimarÓanÃt // daÓanÃntaralagne«u bhak«yabhojyÃvayave«u dantavat anucchi«Âo bhavatÅtyartha÷ / na cejjihvayà saæsp­Óyante // atrÃpi- ## satyapi jihvÃbhimarÓane yÃvat svasthÃnÃnna cyavanti tÃvacchucirityeke manyante // ## cyute«u Ãsye yajjalaæ tadÃsrÃve yadvadvijÃtÅyÃt tannigiran Óucacireva bhavati / ÃcamanaÓaÇkà nÃstÅtyartha÷ / evaæ cÃsrÃvamapi nigiran Óucireva bhavati / kuta÷ cyute«u nigiran Óuciriti vaktavye ÃsrÃvavadvidyÃdityÃrambhÃt / gautamastu dantaÓli«ÂÃnÃæ sati jihvÃbhimarÓane aÓucirbhavatÅti / anyamataæ tu prÃkcyuteriti / so 'yaæ vyavasthitavikalpa÷, karmÃnu«ÂhÃnÃdhik­tasyÃcamananamanyasya neti // yathocchi«ÂÃvayavo bahirbhÆta÷ aÓucitvamÃpÃdayati tadvadÃsrÃvasyÃpi prÃpta Ãha- ## mukhe bhavà mukhyÃ÷ vipru«a ÃsrÃbÃvayavÃ÷ te mantrayamÃïasya vinirgatà nÃprÃyatyaæ janayanti yadyaÇge stanodarÃdau na nipatanti / niÓabdo niÓcayÃrtha÷ ato niÓcayena yadyaÇge patanti tadÃnÅmevocchi«Âaæ janayanti nÃÓaÇkÃmÃtreïeti / evaæ cocchi«ÂÃvayavo yatrakutracinnipatannucchi«Âaæ janayati, ÃsrÃvo 'Çga eveti siddhÃnta÷ // sarvaÓaucÃrthamidamadhunocyate- ## lepagandhayorapanayane k­te amedhyaliptasya amedhyasambaddhasya Óucitvaæ bhavati / amedhyaÓabdena dvÃdaÓamalà ucyante // yathÃ'ha manu÷- vasà Óuklamas­Çmajjà mÆtravi¬ghrÃïakarïavi / Óle«mÃÓru dÆ«ikà svedo dvÃdaÓaite n­ïÃæ malÃ÷ // anabhivyaktagandhÃnÃæ Óle«mÃdÅnÃæ lepamÃtradarÓanÃt lepagrahaïam / mÆtrÃdÅnÃæ lepÃnupalabdhergandhamÃtropalabdheÓca gandhagrahaïam / ÓaucÃdhikÃre puna÷ Óaucagrahaïaæ taijasÃdÅnÃmapi lepagandhÃpanayanayÃdeva Óaucamityevamartham // tat kena kartavyamityata Ãha- ## tacchaucamadbhi÷ pÆrvaæ tato m­dà / cakÃrÃttata ubhayena / tadgrahaïaæ annalepasyÃpi cÆrïÃdinà apakar«aïÃrtham / tadadbhirm­dà ceti vaktavye pÆrvagrahaïaæ yatra nÃtÅva lepo lak«yate tatrÃdbhireva Óasaucamityevamarthaæ, yathÃ'ha manu÷- nirlepaæ käcanaæ bhÃï¬amadbhireva viÓudhyati / abjamaÓmamayaæ caiva rÃjataæ cÃnupask­tam // iti // athavà yatra yatra Óaucamuktaæ tatra tatrÃdbhireva Óaucaæ prathamaæ kÃryamityevamartham / yathà m­dà adbhiriti samuccÅyate tathà bhasmÃdibhirapi samuccayÃrtho visamÃsa÷ / taisajÃdÅnÃæ dravyÃïÃmuktatvÃt idaæ Óaucaæ ÓarÅrÃvayavasyÃmedhyaliptasya dra«Âavyam // ## cakÃra÷ ÃcamanÃnukar«aïÃrtha÷ / visraæsanaæ nirasanaæ, tat mÆtrapÆrÅ«asrehÆïÃæ pratyekaæ sambadhyate / abhyavahÃrasaæyogo 'bhyavahÃryadravyopayoga÷ / tasyÃnamedhyatvÃt lepagandhÃpakar«aïÃrthamabhidhÃnaæ, Ãcamanasya 'suptvà bhuktvÃ' ityanena siddhatvÃt lepagandhÃpakar«aïaæ ca m­tsalilaprak«Ãlanena kuryÃt / evaæ ca 'tadadbhi÷ pÆrvam' ityatra yaduktaæ cÆrïÃdinà annalepÃpakar«aïaæ tenÃÓakyamidaæ dra«Âavyam / athavÃ-abhyavahÃrasaæyogasyÃpi ÃcamanÃrtha evopanyÃsa÷ / 'suptvà bhuktvÃ' ityanenaiva siddhamanÆdyate kramÃrtham, kathaæ-tadgrahaïenÃnnalepÃpakar«aïamuktaæ tadapakar«aïaæ pÆrvaæ k­tvà tataÃcÃmedityevamarthaæ anyathà sandeha÷ syÃditi / tathà cÃpastamba÷ 'mÆtraæ k­tvà pÆrÅ«aæ và mÆtrapurÅ«alepÃnannalepÃnucchi«ÂalepÃn retasaÓca ye lepÃstÃn prak«Ãlya pÃdau cÃcamya prayato bhavati' iti / mÆtrapurÅ«au prasiddhau / srehÆ reta÷ / mÆtrÃdÅnÃmÃcamanÃrthamupanyÃsa÷ lepagandhÃpakar«asya 'lepagandhÃpakar«aïe Óaucam' ityanenaiva siddhatvÃt // ## tatra tadeva bhavatÅti Óe«a÷ / ÃmnÃyo veda÷, sa yatra yaj¤avi«aye sphyÃdÅnÃæ prak«ÃlanamÃtrÃdeva Óuddhiæ vidadhyÃt tatra tadeva, na dÃrusÃmÃnyena tak«aïÃdi / atulyabalatvÃdevedaæ siddhamiti cet Órutyuktasya laukike ananupraveÓanÃrtha upanyÃsa÷, yathÃr davyà yÃgavi«aye Órutyà prak«Ãlanena ÓuddhiruktÃ, tasyà laukike vyÃp­tÃyà api darvÅsÃmÃnyena Órutyuktà mà bhÆt sm­tyuktÃmeva kuryÃdityevamarthamupanyÃsa÷ / athavÃ-ÃmnÃyaÓabdena manurucyate / sa yatra Óaucaæ vidadhyÃt tatra tadeva, yathà 'yatÅnÃæ tu caturguïam' ityÃdi / taduktatvÃdevÃsandeha iti cet ucyate- yasminvi«aye na kiæciducyate tatra sm­tyantaroktaæ bhavati / yatra lepagandhÃpakar«aïÃdi kiæciducyate tatra sm­tyantareïa vikalpaÓaÇkà bhavatÅti tannirÃsÃrthamuktaæ 'yatra cÃmnÃyo vidadhyÃt' iti / evaæ ca lepagandhÃpakar«aïe k­te 'pi 'dviguïaæ brahmacÃriïa÷' ityevamÃdyÃÓrayaïÅyam // idÃnÅæ k­taÓaucasya brahmacÃriïo 'dhyayanÃrthaæ gurÆpasadanavidhimÃha- ## pÃïinà dak«iïena savyaæ pÃïimanaÇgu«Âhavarjitaæ g­hÅtvà adhÅhi bho iti prÃrthayeta gurumadhyÃpakam / pÃïigrahaïaæ pÃdaniv­ttyartham / pÃïiprakaraïÃtasavyamapi pÃïimeveti gamyate / upasaÇgrahaïaæ aÇgulipradeÓe iti gamyate anaÇgu«ÂhamityuktatvÃt // ki¤ca- ## tatra gurau cak«urmanasÅ vyavasthÃpayedityartha÷ // ki¤ca- ## kÃryamiti Óe«a÷ / sÃk«ÃtprÃïÃnÃmupasparÓanÃsambhavÃt prÃïa iti cak«urÃdÅndriyÃïi ÓÅr«aïyÃnyucyante / tÃnyupasparÓayeddarbhairÃcamanoktena krameïa // ki¤ca- ## kÃryà iti Óe«a÷ / prÃïÃyÃma÷ prÃïanirodha÷ nirucchvÃsenÃvasthÃnaæ, te traya÷ kÃryÃ÷ / pratyekaæ pa¤cadaÓamÃtrÃ÷ / mÃtrà nÃma madhyamÃÇgu«ÂhaÓabdena loke prasiddhà // ki¤ca- ## prÃgagre«u, prakaraïÃddarbhe«u, ÃsanamupaveÓanaæ, kÃryamiti Óe«a÷ / cakÃrÃt darbhapavitraprÃïiÓca // ki¤ca- ## udÃhartavyà iti Óe«a÷ / pratyekaæ praïavapÆrvà bhÆrÃdyÃstisra÷ puru«amadhyÃ÷ satyÃntÃ÷ / evaæ jÃbÃliÓrutau prasiddha÷ // ki¤ca- ## kÃryamiti Óe«a÷ / upasaÇgrahaïamiti vaktavye pÃdagrahaïaæ sm­tyantaropadi«ÂavidhyupasaÇgrahaïÃrtham / yathÃ'ha manu÷- vyatyastapÃïinà kÃryamupasaÇgrahaïaæ guro÷ / savyena savya÷ sp­«Âavyo dak«iïena tu dak«iïa÷ // iti // prÃtarutthÃyotthÃya pratidinam / gurugrahaïaæ Ãtmano mà bhÆditi / taÂa÷ pÆrvaæ prÃïopasparÓanamÃtmana÷ // ki¤ca- ## vedapÃÂhasyÃdyantayo÷ ÃrambhÃvasÃnayo÷ / cakÃra÷ pÃdopasaÇgrahaïÃnukar«aïÃrtha÷ // ki¤ca- ## ÃcÃryeïÃdi«Âa÷ tasya dak«iïasyÃæ diÓi prÃÇmukha udaÇmukho vopaviÓet saæbhavato vikalpa÷ ÃsÅnasyÃcÃryasya yathà tadabhimukho bhavati tathà prÃÇmukha udaÇmukho và upaviÓedityartha÷ / kathaæ ? 'tatra caturmanÃ÷ ' ityuktatvÃt / Ói«yagrahaïamanyasyÃpyupasannasyÃyameva vidhiriti j¤ÃpanÃrtham / 'anuj¤Ãto dak«iïata÷' iti ca niyamÃrtha÷ nÃnanuj¤Ãta upaviÓennÃdak«iïata iti // ki¤ca- ## sÃvitrÅ tatsaviturityÃdi / cakÃrÃdoÇkÃrapÆrvà vyÃh­tayaÓca / tathÃca manu÷- oÇkÃrapÆrvikÃstisro mahÃvyÃh­tayo 'vyayÃ÷ / tripadà caiva gÃyatrÅ vij¤eyà brahmaïo mukham // iti // anuvacanamadhyetavyam / brahmaïo vedasyÃdÃne Ãrambhe adhyayanÃrambhakÃla ityartha÷ / Ãdita÷ pÆrvam // kiæca- ## anuvacanÃnantaraæ oÇkÃraÓcodÃhartavya÷ anyatrÃpi / atra krama÷ prÃtarutthÃya pÃdaupasaÇgrahaïaæ, tadÃhÆya upaviÓet darbhe«u, tata÷ prÃïopasparÓanaæ darbhai÷, tata÷ prÃïÃyÃmÃnk­tvà mahÃvyÃh­tÅ÷ pa¤ca uktvÃ, a¤jalinà 'adhÅhi bho÷' iti gurumÃmantrya, oÇkÃrapÆrvikà vyÃh­tÅ÷ sÃvitrÅæ coktvà praïavapÆrvamadhÅyÅta / prathamÃdhyayana evÃyaæ vidhi÷ kuta÷ ? sÃvitrÅ cÃnuvacanaæ tato 'dhÅyÅteti vaktavye Ãdito brahmaïa ÃdÃna ityÃrambhÃt / pratidivasamoÇkÃramevoktvà / kuta÷ ? oÇkÃro 'nyatretyuktatvÃt / anyatra prathamÃdhyayanÃdanyatra / apiÓabda÷ prathamÃdhyayane 'pi praïavapraveÓanÃrtha÷ / kecidanyatrÃpÅtyanenÃÇgÃdau praïavamicchanti // ## yadyadhÅyatÃmantarà madhye kaÓcidgacchettata÷ punarapi pÃdopasaÇgrahaïÃdipraïavoccÃraïÃnto yo vidhistaæ kuryÃttasya prÃyaÓcittÃrtham / aprakaraïe 'pi prÃyaÓcittamÃnantaryeïÃnu«ÂhÃnÃrtham / mÃnu«ÃïÃæ gamana etat, itare«ÃmÆrdhvamabhidhÃnÃt / atrÃnadhyÃyaÓravaïÃbhÃvÃt prÃyaÓcattÃnantaramadhÅyÅta / prathamÃdhyayanÃpe7yà punargrahaïam, anyatropasadanÃbhÃvÃt / ato 'nyatra prÃyaÓcittÃrthamevopasadanaæ kartavyaæ tadanantaramadhyayanaæ kartavyam / tathÃ'hÃpastamba÷- 'adhÅhi bho ityuktvÃdhÅyÅtÃdhyÃpayedvÃ' iti // ki¤ca- #<Óvanakulasarpamaï¬ÆkamÃrjÃrÃïÃæ tryahamupavÃso vipravÃsaÓca // Gaut_1.64 //># ete prasiddhÃ÷ / ÓvÃdÅnÃæ pratyekamantarà manage tryahaæ bhaktatyÃga÷ prÃyaÓcittaæ, vipravÃso guruïà virahitasyÃvasthÃnamekÃham / evaæ ca guruviprayogopadeÓÃdeva ekÃhamanadhyÃyasiddhi÷ / kuta ekÃhopalabdhiriti cet, visamÃsÃt / anyathà tryahamupavÃsavipravÃsau cetyavak«yat / ata ekÃhamevÃnadhyÃya÷ / tathà ca manu÷- paÓumaï¬ÆkamÃrjÃraÓvasarpanakule«u ca / antarà gamane vidyÃdanadhyÃyamaharniÓam // iti // evaæ cÃtrÃpi Óvagrahaïaæ catu«padÃæ paÓÆnÃmupalak«aïam / catu«pÃdgrahaïena g­hyamÃïatvÃt mÃrjÃrasya punarupanyÃsa÷ prÃyaÓcittagauravÃrtha÷ / yathÃ'hoÓanÃ- 'mÃrjÃrÃntarÃgamane dh­taæ prÃÓyatryahamupavaset' iti / upasadanÃnukar«aïÃrthaÓcakÃra÷ / ato 'dhyayanakÃle tatk­tvÃdhÅyÅta / kecidupavÃsamadhyayanatyÃgamÃhu÷ / tadyuktamayuktaæ veti vicÃryam // ki¤ca- ## itare«Ãæ kÃkÃdÅnÃæ prÃïÃyÃmÃstraya÷, bahuvacanaÓravaïÃt / gh­taprÃÓanaæ kÃyÃplavanamÃtram / upasadanÃnukar«eïÃrtha÷ cakÃra÷ / tatastrÅnprÃïÃyÃmÃn dhÃrayitvà gh­taæ prÃÓyopasadanaæ ca k­tvÃdhÅyÅta, anadhyÃyÃÓravaïÃt // #<ÓmaÓÃnÃbhyadhyayane caivaæ ÓmaÓÃnÃbhyadhyayane caivam // Gaut_1.66 //># Ãpastambena sarvata÷ÓamyÃprÃsÃnnÃdhÅyÅtetyuktam / tasmÃttatsamÅpe 'dhyayanaæ ÓmaÓÃnÃdhyayanam / abhyupasargo buddhipÆrvasÆcanÃrtha÷ / tato 'buddhipÆrve anyatprÃyaÓcittaæ laghutaraæ dra«Âavyam / tathà cÃhoÓanÃ- 'anabhisandhyà ÓmaÓÃnÃbhyadhyayane 'dhÅhi bho ityuktvÃdhÅyÅta' iti / cakÃrÃdanantaroktasya praïÃyÃmÃde÷ sarvasya prÃptau evaæÓabdena anantaroktasyopasadanasyaiva prÃpti÷ kriyate / tarhyevaæÓabda eva vaktavya iti cet na, ubhayasakÃÓa evÃyamartho labhyate / kathaæ ? evaæÓabde caÓabde và vaktavye ubhayapÃÂhasya prayojanÃntaraæ kalpayituæ nyÃyyaæ, na hyekasyaiveti / ata upasadanameva kartavyam / tathÃca sm­tyantaraæ-'ÓmaÓÃnasamÅpe 'dhÅtya prÃïÃn dhÃrayet prÃïopasparÓanamabhivÃdanaæ sÃvitryanuvÃcanaæ' ityÃdi / dviruktiradhyÃyaparisamÃptyarthà / uktamidaæ sarvaæ prÃyaÓcittaæ Ói«yasyaiva, tadarthatvÃdadhyanaprabh­te÷ / ki¤ca-sarvatra sopasadanameva prÃyaÓcittaæ, upasadanaæ tvabhivÃdanÃdi, tadabhivÃdanamÃcÃryasya na sambhavatÅti // iti maskarÅye gautamabhëye prathamo 'dhyÃya÷ // _______________________________________________________________________________ dvitÅyo 'dhyÃya÷ dvijÃnÃmuktamupanayanam / te«ÃmupanayanÃtprÃgapi kaiÓcidvarïadharmairadhikÃra i«yata iti tadarthamÃha- ## nanu ca prÃgevopanayanÃdetadvaktavyaæ, tatra prÃgupanayanÃdityetanna vaktavyaæ bhavati // ucyate-satyametat / kintu upanayanasyÃdÃvabhidhÃne prayojanamuktam / nÃnena vidhÅyate, arthaprÃptatvÃt / na ca niyamyate, avaÓyakartavyÃbhÃvÃt, 'upanayanÃdirniyama÷' iti vak«yamÃïatvÃt pÃk«ikatvÃbhÃvÃcca / nÃpi parisaÇkhyÃ, nirvatyÃbhÃvÃt / na hyasyÃkÃmacÃritvÃdikaæ prÃptam / ata÷ idaæ sÆtramanuvÃdakaæ prÃyaÓcittarÃjadaï¬ÃbhÃvaj¤ÃpanÃrthaæ, tayo÷ sÃmÃnyenopadiÓÂatvÃt // nanu ca rÃjadaï¬aprÃyaÓcittÃni ca vihitÃkaraïe ni«iddhasevane và vidhÅyante / na cÃsya vidhiprati«edhÃbhyÃmadhikÃra÷ / na cÃsya vidhi÷ prati«edhÃbhyÃmadhikÃra÷ / na cÃsya vidhi÷ prati«edho và ÓrÆyata iti / na tvasyÃhutÃttvÃdi vidhÃyi«yate prati«idhyate vÃ, yadvyatikrame ubhayaæ bhavi«yatÅti, pitrÃdÅnÃmupadeÓÃt / ata idaæ sÆtramanarthakamiti // atrocyate-yadvihitÃkaraïe pratipiddhasevane và prÃyaÓcittamuktaæ rÃjadaï¬o và tadubhayamasyÃpi prÃpnotyeva / yadyapyasyaivoddeÓena vidhi÷ prati«edho và na ÓrÆyate, tathÃpi yattu sÃmÃnyenoktaæ 'ahiæsà satyamasteyam' ityÃdi, tdavarïadharmatvÃdasyÃpi prÃpnoti / tadvyatikrame rÃjadaï¬aprÃyaÓcitte api bhavata÷ / ata÷ tanniv­ttyarthamanuvÃdasvarÆpaæ sÆtramÃrabdham // 'upanayanÃdirniyama÷' ityanena sÆtreïa upanayanÃdÃrabhya yo vidhirucyate-tadvyatikrame eva prÃyaÓcittaæ nÃnyavyatikrame iti vak«yamÃïatvÃt / tenaivÃsyÃpi varïadhramÃtikrame prÃyaÓcittÃbhÃvo j¤Ãtuæ Óakyate, rÃjadaï¬ÃbhÃvo 'pi / tathÃpi nityopanayanakÃlÃtÅtasya bhinnabuddhe÷ Óaktasya ekÃdaÓavar«ÃdÆrdhvaæ «o¬aÓavar«ÃtprÃk prÃyaÓcittÃrdhapraveÓanÃrthaæ, tator'vÃk pa¤cavar«ÃdÆrdhvaæ pitrÃdÅnÃæ prÃyaÓcittapraveÓÃrthaæ, tata arvÃgaparÃdhÃbhÃvaj¤ÃpanÃrthaæ ca sÆtramÃrabdham / tathÃca bhÃrgavÅyaæ- ÃÓÅtiryasya var«Ãïi bÃlo vÃpyÆna«o¬aÓa÷ / prÃyaÓcittÃrdhamarhanti striyo vyÃdhita eva ca // ÆnaikÃdaÓavar«asya pa¤cavar«Ãtparasya ca / caretsuh­dguraÓcaiva prÃyaÓcittaæ viÓuddhaye // ato bÃlatarasyÃtha nÃparÃdho 'sti kutra cit / rÃjadaï¬aÓca tasyÃta÷ prÃyaÓcittaæ ca ne«yate // iti // evaæ copanayanÃtprÃgyadyapi sÃmÃnyena kÃmacÃritvÃdyuktaæ, tathÃpi pa¤cavar«ÃtprÃgevÃtyantakÃmacÃritÃ, tata Ærdhvaæ varïadharme«u niyoktavya÷ pitrÃdibhi÷, tadvyatikrame bÃlasya sata÷ pitrÃdÅnÃæ prÃyaÓcittasya ÓravaïÃt / alamatiprasaÇgena // idÃnÅæ sÆtraæ vivriyate-upanayanÃtprÃkkÃmacÃra icchÃgati÷ tasmÃccaï¬ÃlasparÓanÃdau prok«aïamÃtraæ vak«yati 'avok«aïebhya÷' iti tadapi pa¤cavar«ÃtprÃgevetyuktam / ata Ærdhvaæ caï¬ÃlÃdisparÓane snÃpayitavya÷ / ekÃdaÓavar«ÃdÆrdhvaæ svayameva snÃyÃt / evaæ sarvatra / kÃmavÃda÷ aÓlÅlÃdyapi vadati / kÃmapak«a÷ paryu«itÃdyapi bhak«ayati / pa¤cavar«ÃdÆrdhvaæ varïadharmÃvirodhÅni kÃrayitavyÃni / upanayanÃtprÃgityÃpatkalpopanayanasyÃpi grahaïam / kuta÷ ? brahmacÃrÅti liÇgÃt / nityakÃlÃtprÃk brahmacaryasya skhalanÃsambhavÃdeva siddhatvÃt brahmacaryarak«aïopadeÓo 'narthaka÷syÃditi / kÃmacÃrasyodÃharaïaæ svayameva vak«yati 'yathopapÃdamÆtrapurÅ«o bhavati' iti / ato 'tyantabÃlÃvasthÃyÃmapi brahmahatyÃderyatnato nivÃrayitavya÷ / kÃmavÃde abhiÓaæsÃdau kÃmabhak«aïe surÃpÃnÃdau cÃtyantavÃlyÃvasthÃyÃmapi yatnato nivÃrayitavya-, kÃmacÃra ityanenaiva siddhe vÃdabhak«aïayo÷ punarupanyÃsÃt / upanayanÃditi vaktavye prÃggrahaïaæ niyamÃrthaæ, upanayanÃtprÃgeva kÃmacÃritvÃdÅti / asati niyame 'uttare«Ãæ caitadavirodhi' ityanena hutaÓi«Âabhak«aïavarjanÃdi yatÅnÃmapi prÃpnotÅti // idÃnÅæ kÃmavÃdabhak«aïasyÃpavÃdamÃha- ## hutaæ hutaÓi«Âaæ carupuro¬ÃÓÃdi, na vaiÓvadevaÓi«Âaæ, tasya sarvÃrthatvÃt / tathÃ'hÃpastamba÷-'sarvÃn veÓvadeve bhÃgina÷ kurvÅta' iti / ahutÃtkÃrya iti Óe«a÷ / arthaprÃptasya prati«edho 'yaæ pitrÃdÅnÃmupadeÓa÷, bÃlasya vij¤ÃnÃbhÃvÃt / ekÃdaÓavar«ÃdÆrdhvaæ tasyaivetyuktam // ## brahmacaryarak«aïaæ kartavyam // idÃnÅæ kÃmacÃrasyodÃharaïamÃha- ## yathÃparive«ÂitaÓirasa÷ k­«ÂÃdÃvapi mÆtrapurÅ«Ãvutpadyete ti«Âhato và tathà tatraiva kuryÃdityartha÷ // ki¤ca- ## pa¤cavar«ÃdÆrdhvamasyaikÃdaÓavar«ÃtprÃk Ãcamanakalpa÷ Ãcamanavidhirna vidyate / kalpaprati«edhÃt ÃcamanamÃtramastÅtyavagamyate / tatra 'ÓÆdreïa hi samastÃvadyÃvadvedena jÃyate' iti sm­tyantare ÓÆdreïa tulyadharmaÓravaïÃdÃcamanaæ ÓÆdravaddra«Âavyam / ÆnaikÃdaÓavar«asyeti kuta÷ ? asyetyÃrambhÃt, pa¤cavar«atprÃgdo«ÃbhÃvaÓravaïÃt ekÃdaÓavar«ÃdÆrdhvaæ varïadharme 'dhik­tatvÃcca / ekÃdaÓavar«ÃdÆrdhvamÃcamanakalpo 'pi tasya vidyata eveti gamyate // idÃnÅmatibÃlasyÃha- ## asya na vidyata iti vartate / asyonapa¤cavar«asyÃpamÃrjanÃdibhya÷ anyatra ki¤cidapi ÓaucaprakÃra÷ na vidyata ityartha÷ / apamÃrjanaæ bhuktocchi«Âasya sodakena pÃïinà taducchi«ÂÃpanayanam / pradhÃbanaæ prak«Ãlanaæ mÆtroccÃrÃdau / avok«aïaæ caï¬ÃlÃdisparÓane prok«aïam / prÃptyabhÃvÃt 'nÃsyÃcamanakalpo vidyate / anyatrÃpamÃrjanapradhÃvanÃvok«aïebhya÷' iti prati«edhadvayasyÃnÃrambha÷ prÃpnotÅti cet, nai«a do«a÷, 'nÃsyÃcamanakalpo dyitate' ityanenona«o¬aÓavar«asyÃcamanakalpo vidhÅyate ÆnaikÃdaÓavar«asya prati«edhadvÃreïa / 'anyatrÃpamÃrjanapradhÃvanÃvok«aïebhya÷' ityanena puna÷ Ænapa¤cavar«asyÃpamÃrjanÃdi vidhÅyate anyaÓaucaprati«edhadvÃreïeti // ki¤ca- ## tadgrahaïenÃk­taÓauco g­hyate / ak­taÓaucasparÓanÃttena và sp­«ÂasyÃÓucitvaæ na bhavati / atibÃlavi«ayamevaitat // tarhyasya ÓaucavidhÃnamanarthakaæ, kuta÷ ? dvayameva prayojanaæ ÓaucavidhÃnasya d­Óyate itarasparÓayogyÃrthamanu«ÂhÃnÃrthaæ ca / asya tu itarasparÓayogyÃrthaæ na bhavati, ak­taÓaucasyÃpi sparÓayogyatvÃt / 'na tadupasparÓanÃdaÓaucam' ityanena / anu«ÂhÃnÃrthaæ ca na bhavati, asyÃnu«ÂhÃnÃbhÃvÃditi // nÃnarthakaæ, rak«ÃrthatvÃcchaucavidhÃnasyeti / tathÃca sm­tyantaraæ-'bÃlasyÃpa¤camÃdvar«Ãdrak«Ãrthaæ Óaucaæ kuryÃt' iti // ak­taÓaucasyÃsyaiva sparÓane do«ÃbhÃvaj¤ÃpanÃrtha÷ upaÓabdaprayoga÷ / evaæ cÃnye«Ãmucchi«Âak­ta mÆtrapurÅ«ÃïÃæ sparÓane Ãcamanaæ kartavyam / tatsparÓane na do«a÷ Óavasp­«ÂisÆtre parigaïitatvÃt / tathà sm­tyantaraæ- aÓuciæ sp­Óate yastu eka eva hi du«yate / taæ sp­«ÂvÃnyo na du«yeta sarvadravye«vayaæ vidhi÷ // iti // caï¬ÃlasparÓane tu Óavasp­«ÂisÆtre vak«yati / 'tamupasp­Óet' iti vaktavye 'na tadupasparÓanÃdaÓaucam' iti gurasÆtrakaraïaæ prÃgupanayanÃdityatra niyamamyÃpi bÃdhanÃrtham / tataÓcopanayanÃdÆrdhvamapyucchi«Âak­tamÆtrapurÅ«ÃïÃæ sparÓane Ãcamanaæ kartavyam // ki¤ca- ## enamiti sarvasyÃnupanÅtasyopasaÇgrahÃrtham / agnau yatkriyate agnihotrahomÃdi tat agnihavanam / vaiÓvadevottarakÃlaæ digdevatÃbhyo yo balirdÅryate tadbaliharaïam / tuÓabdo viÓe«avÃcÅ, a«ÂakÃdau brÃhmaïapÃdaprak«ÃlanÃdÃvapi na niyu¤jyÃt, viÓe«ato 'gnihavanabaliharaïayoriti / kÃmacÃritvÃdyatrakutracinmantramadhÅtyÃgnihotrÃdau yadi svayameva pravartate tadà taæ d­«ÂvÃnumantÃpi na syÃdityevamartha evaÓabda÷ / upanÅtasya niyogÃrthamidaæ vacanaæ, anyatra prÃptyabhÃvÃtpratini«edhasya / evaæ ca 'vidvÃnÃgnihotraæ juhuyÃt' iti yadyapi Órutyà bahuÓrutasyaivÃdhikÃra÷, tathÃpi tadasambhave alpavidyamapyupanÅtaæ niyu¤jyÃt / tathÃca manu÷- naiva kanyà na yuvatirnÃlpavidyo na bÃliÓa÷ / hotà syÃdagnihotrasya nÃrto nÃsaæsk­tastathà // iti // tatrÃlpavidyaprati«edhÃdeva prati«edhe siddhe nÃsaæsk­ta iti prati«edho 'nyasya vidu«o 'bhÃvelpavidyasyÃpi saæsk­tasyÃbhyanuj¤ÃnÃrthamiti pratipÃditam / prÃgupanayanÃdityÃdi yaduktaæ tatstrÅïÃmapi avivÃhÃddra«Âavyam / kuta÷ ? 'vaivÃhiko vidhi÷ strÅïÃmaupanÃyanika÷ sm­ta÷' iti sm­tyantaradarÓanÃt / evaæ cÃgnihavanabalirharaïayo÷ kanyÃyà api niyogaprati«edha÷ siddha÷ / ato vivÃhottarakÃlaæ niyoga÷ kartavya÷ / tatra 'na strÅ juhuyÃt' iti ÓrutyÃgnihotre prati«iddhatvÃt aupÃsanÃdau dra«Âavyam / tathà ca sm­tyantaraæ-'patnyaupÃsanaæ juhuyÃdvaiÓvadevaæ ca' ityÃdi / na yuvatiriti prati«edhaÓca paradÃravi«ayatvÃdado«a÷ // ki¤ca- ## evamityanuvartate / brahmaÓabdena vedà ucyante / tasmÃdenaæ nÃdhyÃpayet / upanÅtasyopÃkaraïÃdÆrdhvaæ 'adhÅyÅta chandÃæsi' ityanena vedÃdhyayanavidhÃnÃdevÃnupanÅtasya prati«edhe siddhe vedasya puna÷ prati«edha÷ veda eva nÃdhyÃpayitavya÷ iti niyamÃrtha÷ tataÓcÃÇgÃdhyÃpane na do«a÷ / kÃmacÃritvÃdyenakenacitprakÃreïa g­hÃtaæ mantramapi noccÃrayet / kuta÷ ? adhyÃpayayedityanÃrabhyÃbhivyÃhÃrayedityÃrambhÃt / anyatra svadhÃninayanÃt, svadhÃninayanaæ varjayitvà / amu«mai svadhetyuktvà yatpiï¬odakÃdi pretebhyo dÅyate tatsvadhÃninayanam / tadapi pretakarmaïa÷ samastasyÃpyupalak«aïam / tathÃca vasi«Âha÷-'anyatrodakakarmasvadhëit­saæyuktebhya÷' iti / evaæca putre 'nupanÅte 'pi sati sapiï¬Ãdibhi÷ pretakriyà na kartavyÃ, ÓÃstracodanÃnarthakyaprasaÇgo mà bhÆditi // anupanÅtasyoktvedÃnÅmupanÅtasyÃha- ## upanayanÃdÃrabhya yo vidhirukta÷ sa niyamasaæj¤o bhavati / evaæ cÃsyÃkaraïe prÃyaÓcittaæ na pÆrvasya / ato và Ãrabhya niyama÷ vratadhÃraïaæ yo vak«yate 'gnÅndhanÃdi÷ sa niyama÷ upanayanÃdi÷ kartavya÷ // ki¤ca- ## uktagrahaïaæ prÃgupanayanÃnniyama evaitaditi / tataÓca tatskhalane 'nupanÅtasyÃpi avakÅrïiprÃyaÓcittenaivÃdhikÃro dra«Âavya÷ / tathÃca sm­tyantaraæ-'viplutamavakÅrïivratena ÓuddhamupanayedÆnasaptadaÓavar«aæ, ata Ærdhvaæ brÃtyÃvakÅrïivratÃbhyÃm' iti / brahmacÃriïastu strÅprek«aïÃdiprati«edhÃdarthasiddhamiti cet, na, paÓvÃda«vapi sambhavÃt // ki¤ca- ## agnÅndhanaæ samiddhoma÷ / itaratprasiddham / te pratidinaæ kartavye / sahanirdeÓo 'nantarÃnu«ÂhÃnÃrtha÷ / tathÃca manu÷- pratig­hyepsitaæ daï¬amupasthÃya ca bhÃskaram / pradak«iïaæ parotyÃgniæ caredbhaik«aæ yathÃvidhi // iti / tatrÃpi pradak«iïaæ parÅtyÃgnimityanena samiddhoma ukta ityuktam / 'sÃyaæ prÃtastvannamabhaipÆjitamanindan bhu¤jÅta' iti dvirbhojanaÓravaïÃt sÃyaæ prÃta÷ dviragnÅndhanamapi dra«Âavyam / tathà ca sm­tyantaram- dÆrÃdÃh­tya samidha÷ sannidadhyÃdvihÃyasi / sÃyaæ prÃtaÓca juhuyÃttÃbhiragnimatandrita÷ // iti / kecitsamiddhomaæ sÃyamevecchanti // ki¤ca- ## sarvatra kartavyakriyÃdhyÃhartavyà / vacanagrahaïamasaædehÃrthaæ, satyamapÃmupasparÓanamityevaæ saædeha÷ syÃditi / p­thaggrahaïaæ ÃturasyÃpyanu«ÂhÃnÃrtham / tataÓca pÆrvayostanna / tathÃcaca manu÷- ak­tvà bhaik«acaraïamasamidhya ca pÃvakam / anÃtura÷ saptarÃtramavakÅrïivrataæ caret // iti // ki¤ca- ## abgrahaïaæ bhasmÃdÅnÃmupalak«aïam / tathÃca bh­gu÷- snÃnÃni pa¤ca puïyÃni kÅrtitÃni mahar«ibhi÷ / Ãgneyaæ vÃruïaæ vrÃhyaæ vÃyavyaæ divyameva ca // Ãgneyaæ bhasmanà snÃnamavagÃhaæ tu vÃruïam / Ãpo hi«Âheti ca brÃhmaæ vÃyavyaæ goraja÷ sm­tam // yattu syÃtsÃtapaæ var«aæ divyaæ snÃnaæ taducyate / aÓakto vÃruïe snÃne ÃgneyÃdi samÃcaret // iti // snÃnamiti vaktavye evamabhidhÃnaæ sm­tyantaroktasnÃnavidherupasaÇgrahaïÃrtham / evaæ ca sm­tyantaroktaæ dra«Âavyam / upaÓabdo 'vij¤ÃtajalavarjanÃrtha÷ / agnÅndhanabhaik«acaraïayo÷ p­thaggrahaïaæ bhuktasya nityasnÃnaprati«edhÃrthaæ, na naimittikasya / ato naimittikaæ kartavyam / satyavacanasya p­thaggrahaïamÃturasya naimittikasyÃpi prati«edhÃrtham / upaÓabdor'dharÃtrasnÃnaprati«edhÃrthaæ iti kecidvadanti / yaduktamatra tatsarvaæ manunanÃpyuktaæ- na snÃnamÃcaredbhuktvà nÃturo na mahÃniÓi / na vÃsobhi÷sahÃjasraæ nÃvij¤Ãte jalÃÓaye // iti // ## godÃnaæ nÃma chandogÃnÃæ dvitÅyaæ vrataæ anye«Ãmapi «o¬aÓe var«e dhÃrayitavyam / te«Ãmapi «o¬aÓe godÃnadhÃraïaæ kecidicchacanti / tata Ãrabhyaike snÃnamicchanti / godÃnÃt prÃk nityasnÃnaæ na kuryÃt, naimittikameva kartavyam / tata Ærdhvaæ nityasnÃnamapÅtyeke ÃcÃryà icchanti / eka iti vacanÃt na tu gautama÷ // ## ekegrahaïÃnuvartanÃrthaÓcacakÃra÷ / vahirgrÃbhÃtsandhyopÃsanameke icchanti / na tu gautama÷ / na tu gautama÷ / etaduktaæ bhavati-grÃmÃdbahireva sandhyopÃsanaæ kartavyamityeke«Ãæ mataæ, bahirabhyantare và yatra kutra cicchuddhadeÓe kartavyamiti gautamamatam // idÃnÅæ prasaÇgÃt tat sandhyopÃsanaæ kadà kathaæ ca kartavyamityata Ãha- ## vÃgyata iti sthÃnÃsanayo÷ pratyekaæ sambadhyate / yasyÃmÃditya udeti sà pÆrvà sandhyà / pÆrvasÆtrakhaï¬Ãt sandhyÃÓabdo 'nuvartate / yasyÃmÃdityo 'stameti sottarà sandhyà / sthÃnÃsane atra guïabhÆte / upÃsanamatra pradhÃnaæ karma / ato yadyapi ti«Âhedityuktaæ, tathÃpi ti«ÂhannupÃsÅta, ÃsÅna upÃsÅteti dra«Âavyam / tathÃca manu÷- pÆrvÃæ sandhyÃæ japan ti«ÂhennaiÓameno vyapohati / paÓcimÃæ tu samÃsÅno malaæ hanti divà k­tam // iti / sajyoti÷ kÃla÷, pÆrvasyÃæ nak«atrajyoti÷ / ya÷ kÃlo nak«atrajyoti«Ã saha vartata sa sajyoti÷ tasmin sajyoti«i kÃle Ãrambha÷ kartavya÷ / itarasyÃæ tathà Ãdityajyoti÷ / tata à jyoti«o darÓanÃt-pÆrvasyÃmÃdityadarÓanÃt uttarasyÃæ nak«atradarÓanÃt / à jyoti«a iti vaktavye darÓanagrahaïaæ sampagartham / tathÃca manu÷- ­«ayo dÅrghasandhyatvÃddÅrghamÃyuravÃpnuyu÷ / praj¤Ãæ yaÓaÓca kÅrtiæ ca brahmavarcasameva ca // iti // nanu ca 'uttare«Ãæ caitadavirodhi' ityanena snÃtakasyÃgnimata etanna prÃpyate, tasyÃgnihavanenÃsya kÃlasyÃvaruddhatvÃditi / ucyate-yastÃvatsmÃrta÷ sÃyaæprÃtarhema÷ tatra kÃlabhedÃdavirodha eva / kathaæ ? sÃyaæÓabdena rÃtrirucyate, prÃta÷Óabdena ca divasa÷, uditahomÃdivÃkyavadatra tathÃvidhasyÃbhÃvÃt sandhyopÃsanÃnantarameva homasyÃnupraveÓa÷ syÃditi / athÃpi ke«ÃæcitsandhyÃkÃla eva homa ukta÷,tatrÃpi dÅrghasandhyatvasyÃbhi«ÂatvÃddhomÃnantaramapi sandhyopÃsanasyÃvakÃÓo 'stÅti / evaæ Óraute uditahomÃdivi«aye 'pyavirodha eveti // 'ti«ÂhanpÆrvÃæ sandhyÃmÃsÅna uttarÃmupÃsÅta' iti vaktavye evamabhidhÃnaæ sm­tyantaroktasyÃpi vidhergrahaïÃrtham / tathÃ'hoÓanÃ-'sÃyaæ prÃtarudakaæ gatvà pÆto bhÆtvà pavitreïa mÃrjayitvà Ãpohi«ÂhÅyÃbhistis­bhirabliÇgÃbhi÷ vÃmadevyena ca, tata÷ Óuco deÓe darbhe«vÃsÅno darbhÃndhÃrayamÃïa÷ pratyaÇmukho vÃgyata ÃtmÃnaæ dhyÃtvà tata÷ sarecaka«ÆrakakumbhakÃdÅn trÅn prÃïÃyÃmÃn dhÃrayitvà ­«icchabdodevatÃdhyÃnapÆrvakaæ bhÆrbhuva÷svarityÃdikÃæ sÃvitrÅæ sahasrak­tva Ãvartayecchatak­tvo và daÓÃvarÃmathotti«Âhamnagniyamabrahmabhya÷ pratyagdak«iïodÅcyÃsu namask­tvà tri÷ pradak«iïaæ k­tvà punarapi pratÅcÅæ diÓaæ namaskuryÃt / evameva prÃta÷ prÃÇmukhasti«ÂhanmitrÃdibhyo namaskuryÃt' // iti // ## yadi sandhyÃkÃlayorevÃyaæ prati«edha÷ syÃt tadÃnÅmekameva sÆtraæ kriyeta 'ti«ÂhetpÆrvÃmÃsÅtottarÃæ sajyotipyà jyoti«o darÓanÃdvÃgyato nÃdityamÅk«eta' iti / yadi sarvadà syÃttadÃnÅæ 'varjayenmadhumÃæsa' ityÃdÃvÃdityek«aïamapi paÂhet / ubhayathÃkaraïÃdanyÃbhiprÃyeïedamuktamiti j¤Ãtuæ Óakyate / abhiprÃyaÓca sm­tyantarokto dra«Âavya÷ yathà cÃhoÓanÃ-'nek«etÃdityaæ sandhyÃgataæ madhyaædinagataæ rÃhugrastaæ vÃristham' iti // ## varjayediti pratyekaæ sambadhyate / madhu mÃk«ikaæ, tasyÃbuddhipÆrvabhak«aïe na do«a÷, 'akÃmopanataæ madhu vÃjasaneyake na du«yati' iti sm­tyantaradarÓanÃt / mÃæsaæ g­hasthasya aprati«iddhamapi / tatrÃpyÃturasyau«adhÃrthaæ gurorucchi«Âasya mÃæsasya bhak«aïe na do«a÷, 'sa cedavyÃdhÅyÅta kÃmaæ gurorucchi«Âaæ bhai«ajyÃrthe sarvaæ prÃÓnÅyÃt' iti sm­tyantaradarÓanÃt / evaæ cÃnÃturasya ÓrÃddhe 'pi varjanÅyam / tathÃca manu÷- vratavaddevadaivatye pritrayai karmaïyathar«ivat / kÃmamabhyarthito 'ÓnÅyÃdvratamasya na lupyate // ityÃdi / gandhaæ candanÃdi / tasyÃpi sukhÃrthasya prati«edha÷, na devatÃÓi«Âasya, 'devatÃÓi«Âameva g­hïÅyÃdbrahmacÃrÅ' iti sm­tyantaradarÓanÃt / mÃlÃyà api tathaiva / divÃsvapno divà nidrÃsevanaæ, tadapyÃturasya na do«a÷ / a¤janamak«ïo÷ / atrÃpyupabhogÃrthasya prati«edha÷, nau«adhÃrthasya / abhya¤janaæ tailena gÃtrÃbhyaÇga÷ / kecidgandhatailasyÃyaæ prati«edha iti vadanti / tasminpak«e itarasya na do«a÷ / gandhapratiÓedhenaivÃyaæ prati«edha÷ siddha iti cenna, viÓe«ata eva lokaprasiddherna gandhasÃmÃnyasya grahaïaæ bhavatÅti / yÃnaæ ÓibikÃdi / tadapyanÃturasyaiva / upÃnacchatre prasiddhe / mayÆrapatrak­tasyÃdo«a÷ / kÃma÷ strÅgato bhogÃbhilëa÷ / krodha÷ parasyÃni«Âacintanam / lobha÷ anyÃyena paradravyÃdyapaharaïam / moho 'j¤Ãnam / vÃdo bahupralÃpa÷ / vÃdanaæ bherÅtìanÃdi / snÃnaæ ÓirasnÃnÃdi yenopabhoga÷, vihitatvÃditarasya / dantadhÃvanaæ prasiddham / tÃmbÆlapatreïÃpi tanna kartavyaæ 'paÇkadanto bhavedvratÅ' iti sm­tyantaradarÓanÃt / har«a÷ prÅti÷ evaæ ca taddhetÆnÃæ nÃÂakÃdÅnÃæ prek«aïasyÃpi prati«edha÷ siddha÷, taddarÓane prÅtyutpatte÷ nivÃrÃyetumaÓakyatvÃt / nÆttaæ gÃtravik«epa÷ / gÅtaæ gÃndharvasambandhavÃkyasyÃbhidhÃnam / parivÃda÷ parado«asaækÅrtanam / bhayaæ parasya bhÅ«aïaæ, itarasya parihartumaÓakyatvÃt // ki¤ca- ## gururÃcÃryÃdi / kuta÷ ? yadyÃcÃryasyaiva grahaïaæ tadÃnÅæ ÃcÃryadarÓana iti vaktavyam / gurugrahaïaæ sarve«Ãæ gurÆsthÃnÅyÃnÃmapyupalak«aïam / tathÃca sm­tyantaraæ-'manyÃnÃæ sarve«Ãæ sakÃÓe saækucitasti«Âhet' iti / kaïÂhaprÃvaraïaæ kaïÂhe vastraprak«epa÷ / avasakthikÃæ jÃnvorupari parikarabandha÷ / Óe«aæ prasiddham / paravaÓÃddhyetÃni kriyanta iti prati«edha÷ // ki¤ca- ## gurusamÅpe 'nyasamÅpe 'pi varjanÃrthaæ p­thagabhidhÃnam / ni«ÂhÅvanaæ prasiddham / hasanaæ paravaÓe 'pi yatnato nivÃrayitavyam / tathà cÃpastamba÷-'na smayeta yadi smayetÃpap­hya smayeteti brÃhmaïaæ' iti / vij­mbhaïaæ prasiddham / avasphoÂhanaæ saÓabdasandhipramoka÷ // ki¤ca- ## varjayediti vartate / prek«aïaæ prakar«eïek«aïaæ avayavanirÆpaïaæ, na rÆpamÃtradarÓanaæ, tasya nimi«ato vÃrayitumaÓakyatvÃt / Ãlambanaæ sparÓanam / sparÓane iti vaktavye evamabhidhÃnamabhisandhisparÓanavarjanÃrtham / evaæ ca pramÃdÃnna do«a÷ / abhisandhyà tvandhakÃrÃdÃvapi sparÓanaæ na kartavyam / tadubhayaæ striyÃæ na kuryÃt / yasyÃæ maithunaÓaÇkÃnye«Ãæ bhavati tasyÃmeva, nÃnyasyÃm // ## varjayedityeva / dyÆtamak«Ãdinà / hÅnasevÃ÷ mÆtrapurÅ«ÃpamÃrjanÃdinà sevà / evaæ ca gurorapyanurÆpà sevà na kartavyà / adattÃdÃnaæ ananuj¤Ãtasyots­«ÂasyÃpi grahaïam / hiæsà prÃïivadha÷ prÃïipŬà và / visamÃsÃnna kÃrayennÃnumanyetÃpi // ki¤ca- #<ÃcÃryatatputrastrÅdÅk«itanÃmÃni // Gaut_2.24 //># varjayediti prastutam / ÃcÃryasya tatputrasya ca tadbhÃryÃyÃÓca dÅk«itasya ca saæj¤Ãæ pitrÃdik­tÃæ noccÃrayet // ki¤ca- #<Óuktà vÃca÷ // Gaut_2.25 //># ÓuktÃ÷ ni«ÂhurÃ÷ parasyogvegakÃriïva÷ / sarve«Ãæ varjayet // ## varjayediti prak­tam / madyaæ gu¬amadhupi«Âak­taæ anyadapi yanmadakaraæ yatsarvaæ brÃhmaïo nityaæ prÃgapyupanayanÃdvarjayet / evaæ k«atriyavaiÓyayo÷ prÃgupanayanÃdÆrdhvaæ ca brahmacaryÃt pai«ÂÅvarjitÃyÃ÷ surÃyà aprati«edha÷, sm­tyantaradarÓanÃt / yathÃ'ha manu÷- gau¬Å mÃdhvÅ ca pai«ÂÅ ca vij¤eyà trividhà surà / yathaivaikà tathà sarvà na pÃtavyà dvijottamai÷ // iti // idÃnÅæ kartavyapratipÃdanÃrthamÃha- ## gurvapek«ayà nÅcai÷ÓayyÃsane kuryÃt / tasyaiva ca pÆrvotthÃyÅ paÓcÃtsaæveÓÅ / yathÃ'ha manu÷- nÅcai÷ÓayyÃsanaæ cÃsya nityaæ syÃdgurusannidhau / utti«Âhetprathamaæ cÃsya caramaæ caiva saæviÓet // iti // ki¤ca- ## syÃditi Óe«a÷ / vÃkyasaæyata÷ anibaddhapralÃpoparata÷ / bÃhusaæyato lo«ÂamardanÃdivarjaka÷ / udarasaæyata÷ hitamitabhuk / 'vÃgbÃhÆdarakarmasaæyata÷' iti kecitpaÂhanti / tat bÃhusaæyatatvenÃrthasiddhatvÃt yuktamayuktaæ veti vicÃraïÅyam // ki¤ca- ## gurugrahaïamÃcÃryÃdÅnÃmapyupalak«aïam / samÃnata÷ samyagÃnata÷ prahva÷ / taæ dhyÃtvà namaskÃraæ k­tvetyartha÷ / eva¤ca tatrÃpi 'ÃcÃryatatputra' ityasminnÃcÃryagrahaïaæ gurvÃdÅnÃmapyupalak«aïam, te«Ãmapi nÃmadheyoccÃraïasya prati«iddhatvÃt / tathÃca sm­tyantaram- ÃcÃryaæ caiva tatputraæ tadbhÃryÃæ dÅk«itaæ gurum / pitaraæ ca pit­vyaæ ca mÃtaraæ mÃtulaæ tathà // hitai«iïaæ ca vidvÃæsaæ ÓvaÓuraæ patimeva ca / na brÆyÃnnÃmato vidvÃn mÃtuÓca bhaginÅæ tathà // yadi brÆyÃttu taæ dhyÃtvà namask­tvà vadedatha // iti // ## arcito mÃnyo vidvÃnityartha÷ / ÓreyÃn hitai«Å vayasà ca v­ddha iti dra«Âavyam / cakÃrÃdevaitasmin siddhe evaæÓabda÷samastÃtideÓÃrtha÷ / tataÓca gurudarÓane yadabhivÃdanÃdi tadatrÃpi dra«Âavyam // #<ÓayyÃsanasthÃnÃni vihÃya pratiÓravaïam // Gaut_2.31 //># yadà gururÃj¤Ãæ dadyÃttadà Óayanaæ khaÂvÃdi / Ãsanaæ phalakÃdi / sthÃnaæ yatra sthita÷ / etÃni vihÃya tyaktvà pratiÓravaïaæ prativacanaæ dadyÃdityartha÷ // ## ad­«Âena guruïà Ãj¤ÃyÃæ dÅyamÃnÃyÃæ abhikramaïaæ tadabhimukhena gamanaæ kuryÃdityartha÷ // ## yadà guru÷ adho nÅcai÷ ti«Âhet ÃsÅta vÃ, tiryagvÃtasevà mÆtrapurÅ«otsarga÷ / tatra guruæ d­«Âvà utti«Âhet / cakÃrÃdanyamukho bhÆtvà / tathÃca sm­tyantaram- kÆpasthitaæ guruæ d­«Âvà taÂÃkasthaæ tathaiva ca / ti«Âhedanyamukho bhÆtvà Ói«yo dÃsastathaiva ca // iti // athavÃ-cakÃrÃdapagamanamucyate / evaæ sÆtrÃrthaÓca tadÃnÅæ dra«Âavya÷ adha÷sthÃnÃsanatiryagvÃtasevÃyÃmutti«Âhet apayÃyÃcca krameïeti tatrÃdha÷sthÃnÃsane d­«Âvotti«Âhet / tiryagvÃtasevÃyÃmapayÃyÃditi krama÷ // ## gacchantaæ d­«ÂvÃnuvrajet / cakÃro 'nuvartate / tena anuktamapi samuccÅyate ÃsÅnaæ d­«Âvà utti«Âhet ÓayÃnaæ d­«ÂvÃ'sÅteti / tathÃca sm­tyantaram-'gacchantamanugacchedÃsÅnaæ cotti«ÂhecchayÃnaæ cÃsÅna upÃsÅta' iti // ## yadasya karma kartavyaæ tatkaromÅtyÃcÃryasya vij¤Ãpya tatk­tvà k­tamityÃkhyÃya ti«Âhet / vÃkyasyÃparipÆrïatvÃt vij¤Ãpyetyatra k­tvà ityadhyÃhartavyam / ÃkhyÃyetyatrÃpi ti«Âhediti kriyà ca, 'praviÓa piï¬Åm' itivat // #<ÃhÆtÃdhyÃyÅ // Gaut_2.36 //># yadaiva guruïÃ'hÆto bhavati tadaivÃdhÅyÅta / na tvenaæ codayedityartha÷ // ## syÃditi Óe«a÷ / yuktastatpara÷ / priyahitayo÷samuccitayo÷ / hitasya cÃpriyasyÃkartavyatvÃt / priyaæ prÅtikaraæ, hitaæ Ãyatik«amam / yatpriyamÃyatik«amaæ ca tadeva kuryÃdityartha÷ // ## tasya yau savarïau sad­Óau bhÃryÃputrau tayorapi priyahitayoryukta÷syÃt / cakÃrÃt kaïÂhaprÃv­tÃdyapi / kuta÷savarïayoreva grahaïamiti cet bahuvacanasya pÆjÃrthatvÃt // idÃnÅæ tasyÃpavÃdamÃha- ## tadbhÃryÃputrayoretÃni na kuryÃt / priyahitatvÃtprÃptaæ prati«iddhyate / anayoreva prati«edhÃt guroretÃni kartavyÃnyeva / tathÃcÃpastamba÷-'pro«ito bhaik«Ãdagnau k­tvà bhu¤jÅta bhaik«aæ havi«Ã saæstutaæ tatrÃcÃryo devatÃrtha ÃhavanÅyÃrthe ca taæ bhojayitvà yaducchi«Âaæ prÃÓnÃti haviruccha«Âameva tat' ityÃdi / tathÃca vasi«Âho 'pi-'ucchi«Âamagurorabhojyam' ityÃdi / prasÃdhanaæ alaækÃra÷ / Óe«aæ prasiddham // upasaægrahaïasyedÃnÅæ pratiprasavamÃha- ## vipro«ya pratyÃgatena gurubhÃryÃïÃmupasaægrahaïaæ kÃryam / nÃnyadà / nÃnyasyÃ÷ // tatrÃpi tu- ## vyavahÃrasamarthena pÆrïa«o¬aÓavar«eïetyartha÷ / yuvatÅnÃæ taruïÅnÃæ vipro«yÃpi na kÃryamityeke manyante na tu gautama÷ / ÃÓaÇkanÅyÃnÃÓaÇkanÅyÃpek«ayà dra«Âavya÷ // uktaæ 'agnÅndhanabhaik«acaraïe' iti / tatrÃgnÅndhanaæ g­hyebhya eva p­thakp­thagupalabhyata iti, bhaik«acaraïavidhimÃha- ## kimarthamidaæ sÆtramÃrabhyate ? bhaik«acaraïaæ tÃvadanena na vidhÅyate 'agnÅndhanabhaik«acaraïe' ityanena vihitatvÃt / abhiÓastapativarjanaæ ca 'praÓastÃnÃæ svakarmasu' ityanenoktatvÃditi // atraika Ãhu÷-ÓÆdraprÃpaïÃrtho 'yamÃrambha÷, 'praÓastÃnÃæ svakarmasu' ityanenÃprÃptatvÃditi / na caitadyuktaæ, 'v­ttiÓcennÃntareïa ÓÆdrÃt ityanenÃpadi ÓÆdrÃbhyanuj¤Ãnasiddhe÷ / na cÃnÃpadyapi brahmacÃriïa÷ ÓÆdrÃbhyanuj¤Ãnamanena kalpayituæ yuktaæ, sm­tyantare atyantaprati«iddhatvÃt,'- ÓÆdrÃnnarasapu«ÂÃÇgo yodhÅyÃnopi nityaÓa÷ / juhvannapi japanvÃpi gatimÆrdhvÃæ na vindati // iti // tasmÃdanÃpadyeva brahmacÃriïa÷ apraÓastadvijÃtiprÃpaïÃrthoyamÃrambha÷ apraÓastÃnÃmaviÓe«eïa prÃptau satyÃæ 'abhiÓastapatitavarjaæ' iti yujyate ca prati«edha÷ / itarathà ÓÆdraprÃpaïe sati abhiÓastÃdÅnÃæ prÃptyabhÃvÃdeva prati«edho na yujyata iti na ca Óakyate vaktuæ ÓÆdravi«aya evÃyamapavÃda iti, yatra hi dvijÃtaya÷ praÓastà adhikriyante tatra ÓÆdro 'pi praÓasta eveti itarasya prasaÇga eva nÃstÅti // tena prathamakalpastÃvat brahmacÃriïa÷ praÓastebhya eva bhaik«acaraïaæ, tadalÃbhe apraÓastebhya÷, tadalÃbhe ÃcÃryÃdibhya÷, sarvÃbhÃve Ãpadi ÓÆdrÃditi sthitam // sarvavarïÃnarhatÅti sÃrvavarïikaæ, sarve«Ãæ bhavatÅtyartha÷ / sarvagrahaïaæ k«atriyavaiÓyaprÃpaïÃrthaæ, anyathà brÃhmaïasyaiva pratigrahÃdhikÃrÃt tasyaiva syÃditi / varïagrahaïaæ ÓÆdrasyÃpi prÃpaïÃrthaæ asati varïagrahaïe sarvagrahaïaæ tayoreva syÃditi tadarthaæ varïagrahaïaæ k­tam / tena ÓÆdrasyÃprÃptau tatprÃpaïÃrthaæ varïagrahaïam / tataÓca ÓÆdrasyÃpi v­ttihÅnasya bhik«Ãcaraïe na do«a÷ / bhik«ÃsamÆho bhaik«aæ, tataÓca bahubhyo g­hebhya Ãhartavyam / abhiÓasta upapÃtakado«eïÃbhiÓasto g­hyate, pÃtakado«eïÃbhiÓastasya patitagrahaïenaiva siddhatvÃt / tathÃca vasi«Âha÷- 'brÃhmaïaman­tenÃbhiÓasya patanÅyenopapatanÅyena vÃ' iti // kecitsarve«u varïe«u bhavaæ sÃrvavarïikamiti vigrahaæ kurvanti te«Ãæ sarvaÓabdasya prayojanaæ na vidma÷ / apraÓastadvijÃtiprÃpaïÃrthaæ cenna sÆtrÃrambhasyÃpi tasyaiva prayojanatvÃt / ÓÆdraprÃpaïÃrthatve 'pyukta eva parihÃra÷ tasmÃttadbhÆsurairvicÃraïÅyam // ## dvipadasya bhik«Ãæ dehÅti Óabdasya prÃrthanÃyÃæ dehÅtyasyÃpi ca sÃrmathyÃt prÃptasyÃdau brÃhmaïena bhavacchabda÷ prayoktavya÷, madhye k«atriyeïa, ante vaiÓyena / bhavacchabdasya prÃtipadikatvÃtkevalasya ca prayogÃbhÃvÃt strÅïÃæ sakÃÓe tadÃmantritavibhaktyanta÷ prayoktavya÷, bhavati bhik«Ãæ dehÅti / puru«asakÃÓe bhavan bhik«Ãæ dehÅti / pretyupasargÃt sm­tyantaroktamapi dra«Âavyam / tadapi k«akÃrahikÃrau noccairvaktavyÃviti / yathÃha g­hyasm­ti÷ 'brÃhmaïo bhik«eta bhavati bhik«Ãæ dehÅti, bhavanmadhyayà rÃjanyo bhik«Ãæ bhavati dehÅti, bhavadantyayà vaiÓyo bhik«Ãæ dehi bhavati, k«Ãæ ca hiæ ca na vardhayet' iti / varïagrahaïaæ ÓÆdrasya mantraprÃpaïÃrthaæ, tataÓca trayÃïÃmeva varïÃnÃmanyatamo mantro dra«Âavya÷ / anyo và racanÃviÓe«a÷ kartavya÷ / "vaiÓyavaccÆdrav­tti÷"iti sm­tyantaradarÓanÃt vaiÓyokto và dra«Âavya÷ / aniyatav­ttivij¤ÃpanÃrthaæ sÃk«Ãnmantro nokta÷ / tathà ca vasi«Âha÷-"aniyatà ca v­ttiraniyatakeÓave«Ã÷"ityÃdi / ekasyaiva vikalpo mà bhÆditi anupÆrvagrahaïam // #<ÃcÃryaj¤Ãtigurusve«valÃbhe 'nyatra // Gaut_2.44 //># ÃcÃrya ukta÷ / j¤Ãti÷ sapiï¬a÷, gururmÃtulÃdi÷, svamÃtmÅyam / anyatrÃlÃbhe e«u bhaik«aæ prÃrthanÅyam / kramastu pratipÃdita÷ // atrÃpi- ## te«Ãæ yo ya÷ prathamanirdi«Âa÷ tatra tatra pariharet / anyatrÃlÃbhe pÆrvaæ pÆrvaæ parih­tyÃpi te«Ãmeva sakÃÓe bhaik«aæ paricaritavyam / nopÃdhyÃyag­hÃdityevaæ niyamÃrthaæ te«Ãæ grahaïam / tataÓca sarvatrÃlÃbhe upÃdhyÃyag­hÃdityeva dra«Âavyam / tathÃca sm­tyantaraæ"alÃbhe 'nyatropÃdhyÃyag­hÃdapi"iti // ## idaæ bhaik«amiti gurave kathayitvà tato bhuæk«veti tenÃnuj¤Ãto bhu¤jÅta / eva¤ca nivedanaæ bhaik«asaæskÃrÃrthaæ, anuj¤Ãta iti vacanÃt / yadi gururg­hïÅyÃt tadÃnyadÃhartavyam // ## ÃcÃryasannidhÃnena tadbhÃryÃdÅnÃæ nivedanaæ yathÃsambhavaæ kartavyam / tadgrahaïaæ bhÃryÃputrayo÷ samÃnajÃtÅyatvaj¤ÃpanÃrtham / sabrahmacÃrÅ samÃnacaraïa÷, san sÃdhu prak­«Âaguïa÷ // tatkatha bhu¤jÅtetyata Ãha- ## vÃgyatastÆ«ïÅæ, t­pyansaæto«aæ kurvan, pÆrvamasaætu«Âo 'pyannadarÓanamÃtrÃdeva h­«yedityartha÷ / tathÃca sm­tyantaram- d­«Âvà h­«yetprasÅdecca pratinandecca sarvaÓa÷ // iti / alolupyamÃno viÓe«asp­hÃæ pariharannatibhojanaæ varjayedityartha÷ / tathÃca sm­tyantaram- anÃyu«yamanÃrogyarmasvagyaæ cÃtibhojanam // apuïyaæ lokavidvi«Âaæ tasmÃttatparivarjayet // iti / athavà bhojanavidhimaparivarjayannityartha÷ / tathÃca sm­tyantare bhojanavidhirdra«Âavya÷ / samyaÇi#nadhÃyodakaæ prÃÓyetyartha÷ / samupasarga÷ sm­tyantaroktamÃrgopasaægrahÃrtha÷ / tathÃ'hoÓanÃ-"satyaæ tvartenetyÃdinodakaæ pari«icyÃm­topastaraïamityÃdinà prÃÓayet"iti / athavÃ-udakamiti kamaï¬alurucyate, tat sannidhÃya / tataÓca brahmacÃriïo 'pi kamaï¬aludhÃraïaæ kartavyam / tathaiva manurapi mekhalÃdibhi÷ saha pratipattividhÃnÃt brahmacÃriïa÷ kamaï¬aludhÃraïaæ j¤Ãpayati- mekhalÃmajinaæ daï¬amupavÅtaæ kamaï¬alum / apsu prÃsya vina«ÂÃni g­hïÅtÃnyÃni mantravat // iti / evaæca tata evÃcamanaæ kartavyaæ, vacanasÃrmathyÃt / ucchi«ÂasparÓane na do«a÷ / sm­tyantaroktaæ và dra«Âavyam / yathÃ'ha vasi«Âha÷- apsu pÃïau ca këÂhe ca kalpita÷ pÃvaka÷ Óuci÷ / tasmÃdudakapÃïibhyÃæ parim­jyÃtkamaï¬alum // iti / kecitsamupasargÃdevaitamarthaæ samarthayanti // idÃnÅæ yadi brahmacÃrÅ guro÷ samyagvinayenÃvati«Âheta tadÃnÅæ kiæ kartavyamityata Ãha- #<Ói«yaÓi«Âiravadhena // Gaut_2.49 //># Ói«yÃÓi«Âi÷ Ói«yaÓÃsanaæ, avadhena vadhaæ muktvÃ, nirrbhatsanÃdinà kartavyamityartha÷ / adhikÃrÃdeva siddhe Ói«yagrahaïamanyasyÃpi ÓÃsanÅyasya bhÃryÃputrÃderayameva dharma iti j¤ÃpanÃrtham // ## nirrbhatsanÃdinà ÓÃsanÃÓaktau rajjvà veïuvidalena và / sahanirdi«Âayorapi tulyÃrthatvÃt vikalpa÷ / tenÃpi tanunà ÓÃsya÷ // ## anyena hastapÃdÃdinà krodhena ghnatrÃj¤Ã daï¬ya÷ / gauravÃrthaæ rÃjagrahaïam // atha kiyantaæ kÃlamevaæ vartetetyÃha- ## ekavedamadhye«yamÃïo dvÃdaÓavar«ÃïyabhihitarÆpaæ brahmacaryaæ caret kuryÃt / brahmacaryaÓabdena yamaniyamakalÃpa ucyate, brahmÃrthatvÃt // ## prativedaæ và dvÃdaÓavar«Ãïi brahmacaryaæ caret // ## sarve«u vede«u yÃvataiva kÃlenÃdhyayanamabhinirvartayet tÃvantameva kÃlaæ brahmacaryaæ caret tasya tadarthatvÃt / sarvagrahaïaæ yadyekamadhÅyÅta yadi và dvau yadi và sarvÃnityevamartham / tathÃca manu÷- vedÃnadhÅtya vedau và vedaæ vÃpi yathÃkramam // iti / soyamuktÃvadherÆrdvamarvÃgvÃpavÃda÷ / niyamenÃdhÅtaæ vÅryavadbhavatÅti niyamokti÷ // ## vidyÃsamÃptau, na tu vratÃnÃm, gururÃcÃrya÷ arthena prayojanena nimantrya÷ pra«Âavya÷ kiæ gurvarthe karavÃïÅti // tata÷- ## k­tvà datvetyartha÷, gurÆpadi«Âamartham / tena và alaæ gurudak«iïayetyanuj¤Ãtasya snÃnaæ samÃv­tti÷ // idÃnÅæ pitrÃdyanekagurusannidhÃne ka÷ prathama÷ pÆjya ityata Ãha- #<ÃcÃrya÷ Óre«Âho gurÆïÃm // Gaut_2.57 //># ÃcÃrya uktalak«aïa÷, sa Óre«Âha÷ pradhÃno gurÆïÃæ anye«Ãæ pitrÃdÅnÃm / tataÓca 'saænipÃte parasya' ityatra paraÓabdenÃyamevocyate // ## eke mÃtà Óre«Âheti manyante / itikaraïÃtpitetyapare / anyathà mÃtaika ityeva siddhatvÃt / kevalÃt piturÃcÃrya÷ pradhÃna÷ / tathÃca manu÷- kÃmÃnmÃtà pità cainaæ yadutpÃdayato mitha÷ / sambhÆtiæ tasya tÃæ vidyÃt yadyonÃvabhijÃyate // ÃcÃryastvasya yÃæ jÃtiæ vidhivadvedapÃraga÷ / utpÃdayati sÃvitryà sà satyà sÃjarÃmarà // iti / yadi pitaivÃcÃryo bhavati tadà pità viÓi«yate / mÃtà sarve«Ãæ Óre«Âhà / tathÃca vasi«Âha÷- upÃdhyÃyaddaÓÃcÃrya ÃcÃryÃttu Óataæ pità / sahasraæ tu piturmÃtà gauraveïÃtiricyate // ityatra pit­Óabdena pitaivÃcÃryo yo bhavati sa eva g­hyata iti // iti maskarÅye gautamabhëye dvitÅyo 'dhyÃya÷ // _______________________________________________________________________________ t­tÅyo 'dhyÃya÷ evaæ k­taniyamasya k­tavidyasya ca- ## tasyÃkhaï¬itabrahmacaryasya / tathÃca manu÷- vedÃnadhÅtya vedau và vedaæ vÃpi yathÃkramam / aviplutabrahmacaryo g­hasthÃÓramamÃvaset // iti / evaæ ca viplutasyopapÃtakaprÃyaÓcittaæ dra«Âavyam / ÓÆdraparyudÃsÃrthaæ và tadgrahaïaæ, ÃÓramadharmÃbhidhÃnaæ mà bhÆttasyÃpÅti / vÅpsÃrthaæ và tasya tasyeti, brÃhmaïasya k«atriyasya vaiÓyasya ceti / tadgrahaïamantareïÃpyadhikÃrÃdevaitatsiddhamiti cenna, sm­tyantarÃbhÃsÃÓaÇkÃniv­ttyarthatvÃt / evaæ hi sm­tyantaraæ pratibhÃti-"e«a vo 'bhihito dharmo brÃhmaïasya caturvidha÷"iti, tatra brÃhmaïasyaivÃyaæ caturvidho dharma÷ itarayorekavidha ityÃÓaÇkà syÃditi / tarhi tatkathamiti cet tatra brÃhmaïagrahaïaæ pradarÓanÃrtham / tatkathaæ gamyata iti cet trayÃïÃmeva varïÃnÃæ catvÃra ÃÓramà iti sm­tyantaradarÓanÃt / tathà cÃpastamba÷-"sarve«Ãmupanayanaprabh­ti samÃnamÃcÃryakule vÃsa÷ sarve«ÃmanÆtsargo vidyÃyà buddhvà karmÃïi yatkÃmayettadÃrabheta"iti / eke bruvate,- tulyaphalatvÃdÃÓramavikalpa÷ / dvividhaæ hi phalamabhyudayarÆpaæ ni÷ÓreyasarÆpaæ ceti, tadanyatamenava labhyata iti / tathà ca Óruti÷-"trayo dharmaskandhà yaj¤o 'dhyayanaæ dÃnamiti prathamastapa eva dvitÅyast­tÅyamÃcÃryakule vasanametÃnÃruhya brahmalokaæ gacchati brahmasaæstho 'm­tatvameti"iti / arthastu-trayo dharmasyÃÓrayÃ-, yaj¤Ãdhyayanaæ dÃnamiti g­hasthanirdeÓa÷, tapa eveti vÃnaprasthaparivrÃjakayordharma÷, ÃcÃryakulavasanaæ brahmacÃriïa÷ / etÃnÃruhyeti brahmacÃryÃÓramaæ, g­hasthÃÓramaæ, vÃnaprasthÃÓramaæ, parivrÃjakÃÓramaæ và samyagÃsthÃyetyartha÷ / yaste«Ãæ brahmasaæstho brahmani«Âho j¤ÃnÅ am­tatvaæ mok«ameti gacchatÅti // tataÓca sarve«Ãmapi brahmalokaprÃptipratipÃdanÃt, tulyaphalataivoktà / tathà jÃbÃlaÓrutÃvapi tulyaphalataiva ÓrÆyate-'brahmacaryaæ samÃpya g­hÅ bhavet / g­hÅ bhÆtvà vanÅ bhavet / vanÅ bhÆtvà pravrajat / yadi vetarathà brahmacaryÃdeva pravrajet g­hÃdvà vanÃdvà brahmalokaæ gacchati' iti / manurapyÃha- sarve 'pi kramaÓastvete yathÃÓÃstraæ ni«evitÃ÷ / yathoktakÃriïaæ vipraæ nayanti paramÃæ gatim // iti / atrÃpiÓabdÃdeko 'pi dra«Âavya÷ / ÃpastambopyÃha-'catvÃra ÃÓramà gÃrhasthyamÃcÃryakule vasanaæ maunaæ vÃnapraÓthyÃmiti / te«u sarve«u yathopadeÓamavyagraæ vartamÃna÷ k«emaæ gacchati' iti / tena tulyaphalatvÃdvikalpa iti // nanu tulyatve sati brahmacaryeïaivobhayavidhaphalaprÃpteritarÃÓramavidhÃnÃnarthakyaprasaÇga÷ iti / ucyate- yo yasyÃnu«ÂhÃne samartha÷ tasya tadÃÓramapratipattyarthaæ itarÃÓramavidhÃnamiti / janmÃntaravÃsanayà và i«ÂÃÓramapratipattyartham / Órutirupi-"taæ vidyÃkarmaïÅ samanvÃrabhete pÆrvapraj¤Ã ca"iti / yÃvajjÅvaÓrutirapi g­hasthasyÃrthina÷ Óaktivi«aye dra«Âavyà / evaæ g­hÅte vyutthÃnaÓrutirapyupapadyate-'evaæ vai tamÃtmÃnaæ viditvà putre«aïÃyÃÓca vitte«aïÃyÃÓca loke«aïÃyÃÓca vyutthÃyÃtha bhik«Ãcaryaæ caranti' iti / itarathà hi bhik«Ãcaryamiti saænyÃsopadeÓo nopapadyata iti / jÃyamÃnaÓrutyÃpi yaj¤ÃdÅnÃmavaÓyakartavyatà pratipÃdyate g­hasthasya, na tu jÃyamÃnasyaiva, ­ïatrayasambandhasyÃtyantÃsambhavÃt 'brahmacaryÃdeva pravrajet' iti ÓrutiviruddhatvÃt 'so 'ta eva brahmacaryÃtpravrajati,' 'yamicchettamÃvaset' ityÃdism­teraviruddhatvÃcca / arthavÃdÃnÃæ ca kÃryaÓe«atvÃt / tataÓca padÃrtho 'pyevaæ grahÅtavya÷-g­hastho jÃyamÃna÷ pÆrvavÃsanayà gÃrhasthyaæ pravi«Âa÷ / brahmaïagrahaïaæ k«atriyavaiÓyayorupalak«aïam / tribhi÷ Ìïai÷ sambadhyate-yaj¤ena devebhya ÌïÅ bhavatyato yaj¤a÷ kartavya÷ / prajayà pit­bhya÷ ata÷ prajotpÃdanaæ kartavyam / brahmacaryeïa Ì«ibhya÷ ata÷ parvÃdau brahmacaryarak«aïaæ kartavyamiti / evaæ g­hÅte sarvatra Órutism­tyaravirodho bhavati / ekegrahaïÃnna tu gautama÷, tasya tu samuccayo mata÷ / kathamavagamyate ?"aikÃÓramyaæ tvÃcÃryÃ÷"iti bÃdhapak«asyÃpi paramatatvena nirdeÓÃt,"prÃguttamÃttraya ÃÓramiïa÷"iti ca liÇgÃt,prÃguttamÃÓramÃttrayasyÃbhÃvÃt / vikalpapak«e gautamastÃvadevaæ manyate- yaj¤ena devÃnÃpnoti vairÃjaæ tapasà puna÷ / saænyÃsÃdbrahmaïa÷ sthÃnaæ vairÃgyÃtprak­tau layam // iti bhinnaphalatvenopadeÓÃt jÃbÃlaÓrutÃvapyanyatamamÃruhyetyanuktvà etÃnÃruhyeti samuccayÃbhiprÃyeïoktatvÃt, brahmalokaprÃpterapi samuccayaphalatvenopadi«ÂatvÃt jÃbÃlaÓrutÃvapi prÃdhÃnyena pÆrvaæ samuccayapak«asyaivÃbhihitatvÃt, 'sarve 'pi kramaÓa÷' ityasmin manuvÃkye 'piÓabdasya samuccayÃrthatvÃt, ÃpastambavÃkye 'pi te«u sarve«viti bahuvacanÃt- naikasminneva vartamÃna÷ kiæ tu sarve«veva vartamÃna ityabhiprÃyeïoktatvÃt, ­ïatrayaÓruterapi yathÃrtha evopapadyamÃnatvÃt,"pÆrvapraj¤Ã ca"iti Óruterapi vidyÃbhiprÃyeïopapadyamÃnatvÃt, yÃvajjÅvaÓruterapi"g­hÅ vanaæ praviÓedyadi g­hameva kÃmayeta tadà yÃvajjÅvasagnihotraæ juhuyÃt"iti jÃbÃlaÓrutivÃkye anityatvadarÓanÃt, asmin pak«e vyatthÃnaÓruterapi sutarÃmupapadyamÃnatvÃt,"caturthamÃyu«o bhÃgaæ"ityanenÃpi manunà samuccayapak«amevÃÓrityoktatvÃt, samuccayapak«a eva ÓreyÃniti / ata eva vikalpabÃdhapak«au paramatatvenopanyastau / eva¤ca -"yamicchettamÃvaset"ityÃdivÃkyÃni vikalpÃcÃryadarÓanenoktÃnÅti dra«ÂavyÃni / asamartho ya÷ samuccayÃnu«ÂhÃne andhapaÇgutvÃdido«eïa ni÷svatvÃdinà và tena vikalpapak«o 'pyÃÓrayaïÅya÷ ityabhiprÃyeïa bruvata ityarthasiddhasyÃpyupanyÃsa÷ / athavÃ-yo 'dhyÃtmaj¤ÃnÅ tena vikalpapak«a ÃÓrayaïÅya÷,itareïa samuccayapak«a iti / kuta÷ ? anu«ÂhÃnasya vij¤Ãnotpatti÷ prayojanam / tasminnutpanne yatra kvÃpyÃÓrame sthitasya puru«Ãrtha÷ sidhyatÅti / ÃÓramagrahaïaæ saævyavahÃrÃrthaæ 'varïÃnÃÓramÃæÓca' ityÃdau // ke punasta ÃÓramà ityata Ãha- ## brahmacaryaæ caratÅti, brahmaïa eva và vi«aye ni÷sp­haÓcaratÅti, brahmacÃrÅ / g­haæ patnÅ tatsaæyogÃdag­hastha÷ / bhik«ÃÓÅlatvÃdibhak«u÷ / vikhanasà proktaæ ÓÃstraæ vaikhÃnasaæ tadvidhinà vartata iti vaikhÃnasa÷ / visamÃsa e«Ãmeva p­thaktvaj¤ÃpanÃrtha÷, yathÃ'hoÓanÃ-'dvau brahmacÃriïÃvupakurvÃïo nai«ÂhikaÓceti, dvau vaikhÃnasau sapatnÅko vipatnÅkaÓceti, dvau saænyÃsinau bhik«usanyÃsÅ vedasanyÃsÅ ceti, bahudhà g­hastha÷ ÓÃlÅnayÃyÃvarÃdibhedena' ityÃdi / nanu ca sm­tyantare vaikhÃnasamabhidhÃya bhik«urityukta÷ iha kimarthaæ kramabheda iti / ucyate 'prÃguttamÃstraya ÃÓramiïa÷' ityatra vaikhÃnasavarjanÃrtha÷ kramabheda÷ / tasya grÃmapraveÓanaprati«edhÃdeva siddhamiti cet na, arthinÃmaraïyagamanasyÃpi sambhavÃt tathÃca sm­tyantaram- cÃturvaidyo vikalpÅ ca nairukto dharmapÃÂhaka÷ / brahmacÃrÅ g­hÅ bhik«u÷ par«ade«Ã daÓÃvarà // iti // kecittu- prajÃpatyÃæ nirupye«Âiæ sarvavedasadak«iïÃm / ÃtmanyagnÅnsamÃropya brÃhmaïa÷ pravrajet g­hÃt // iti sm­tyantaramavalambya gÃrhasthyÃdeva saænyÃsa÷ kartavya ityevamartha÷ kramabheda iti varïayanti / tatpÆrvasÆtreïaiva pratipÃditaæ uta neti bhÆsurairvicÃraïÅyam // ## caturïÃmapyÃÓramÃïÃæ g­hastha÷ kÃraïaæ, aprajanatvÃditare«Ãæ brahmacÃryÃdÅnÃm / vaikhÃnasÃrthà hetÆkti÷, brahmacÃriïo brahmacaryarak«aïÃdeva siddhatvÃdibhak«orapyÆrdhvaretastvavidhÃnÃt / evaæ ca vaikhÃnasasya sapatnÅkatvapak«e 'pi brahmacaryarak«aïaæ kartavyam / adhikÃrÃdeva siddhe 'te«Ãæ' grahaïaæ g­hasthotpannÃnÃmeva te«Ãæ dharme ÃdhikÃra ityevamartham / tathÃca ÓÃtÃtapa÷- caï¬ÃlÃ÷ pratyavasitÃ÷ parivrÃjakatÃpasÃ÷ / te«Ãæ jÃtÃnyapatyÃni caï¬Ãlai÷saha vÃsayet // iti te«Ãæ g­hastha eva yonirityukte evakÃrÃdevetare«Ãæ brahmacaryarak«aïe siddhe evamabhidhÃname«Ãæ punarniv­ttirmà bhÆditi / yadi te gÃrhasthyaæ prati niv­tti bhaveyu÷ tadà te caï¬Ãlà bhavanti kuta÷ ? udÃh­taÓÃtÃtapavacanÃt / tatra- caï¬Ãlà bhavanti / pratyavasitÃ÷ pratiniv­ttÃ÷ ye parivrÃjakatÃpasÃ÷ nai«ÂhikavaikhÃnasÃ÷ tasmÃtte«Ãæ jÃtÃnyapatyÃni caï¬Ãlai÷sahavÃsayedrÃjà grÃmo vetyartha÷ // idÃnÅmÃÓramadharme«u krameïa vaktavye«u prÃpte«u sarvÃÓramasÃmyÃdupakurvÃïasya pÆrvamuktvà nai«Âhikasya krameïa prÃptaæ vaktumÃha- ## tatropanayanaprakareïa yadagnÅndhanÃdyuktaæ tadasyÃpi bhavatÅtyatideÓa÷ / nanu ca nai«Âikasyaivedaæ nopakurvÃïasyeti kathaæ j¤Ãyata iti ? ucyate-upakurvÃïasyoktatvÃt, g­hasthabhik«uvaikhÃnasÃnÃæ vak«yamÃïatvÃt, nai«Âikasyaiva bhavatÅti / tarhi brahmacÃrigrahaïaæ kimartamiti cet yenopakurvÃïavratamanu«Âhitaæ tasyaiva nai«ÂhikatvasyÃdhikÃra ityevamartham / atideÓÃt upakurvÃïavratameva nai«ÂhikasyÃpyanu«ÂÃtavyamityuktvà idÃnÅmasya viÓe«avidhimÃha- #<ÃcÃryÃdhÅnatvamÃntam // Gaut_3.5 //># ÃcÃryapÃratantryaæ taccittÃnuvidhÃyitvaæ à maraïÃt kartavyam // kiæca- ## guruÓuÓrÆ«ÃtiriktakÃle japaæ kuryÃt / evaæ ca japa evÃsya viÓi«Âaæ dharmasÃdhanamiti // ÃcÃrya iti prak­te gurugrahaïaæ mÃtÃpitrorapi ÓuÓrÆ«ÃprÃpaïÃrtham / tathÃca manu÷- te«Ãæ trayÃïÃæ ÓuÓrÆ«Ã paramaæ tapa ucyate / na tairanabhyanuj¤Ãto dharmamanyaæ samÃcaret // iti // ## gurorabhÃve tadapatye ÓuÓrÆ«Ã, adhyÃpayiturabhÃve tadapatye ÓuÓrÆ«eti niyamÃrtham / gurugrahaïaæ samÃnajÃtÅyÃpatyagrahaïÃrtham / apatyagrahaïaæ bhÃryÃniv­ttyartham // ## tadabhÃve guruputrÃbhÃve vidyÃdibhirv­ddhe, tadabhÃve sabrahmacÃriïiæ samÃnacaraïe, tadabhÃve agnau / agne÷ ÓuÓrÆ«Ã jyotÅrÆpasyÃgnerdhyÃnam // kiæ punarasyÃÓramasya phalamityata Ãha- ## evaæ yathopadeÓaæ vartamÃno brahmalokaæ brahmaïa÷ sthÃnamavÃpnoti sa cejjitendriyo bhavati / brahmacaryarak«aïopadeÓÃt upasthendriyasyoktatvÃt idaæ cak«urÃdivi«ayaæ dra«Âavyam / yathÃ'ha manu÷- Órutvà sp­«Âvà ca d­«Âvà ca bhuktvà ghrÃtvà ca yo nara / na h­«yati glÃyati và sa vij¤eyo jitendriya÷ // iti / uttare«Ãmapyetadeva pradhÃnamityevamarthaæ phalÃvasÃne vidhÃnam // idÃnÅmanye«Ãmapi sÃmÃnyadharmamÃha- ## yadbrahmacÃriïa uktaæ taduttare«Ãmapi bhavati yadaviruddhaæ dyÆtÃdivarjanam / yadvirudhyate tadvyÃvartate yathÃgnikÃryaæ pravrajitasya, gurukulavÃso vaikhÃnasasya, g­hasthasya brahmacaryarak«aïam / caÓabda÷ uttarasya yadvak«yamÃïaæ tadapyaviruddhaæ pÆrve«Ãmapi bhavatÅti j¤Ãpayati, 'yathà na mlecchÃÓucyadhÃrmikai÷saha sambhëeta' ityÃdi // ## idÃnÅæ kramaprÃptasya g­hasthasya dharmà vaktavyÃ÷, tÃnvilaÇghya kimarthaæ bhik«orabhidhÅyata iti cet,atrocyate- bahuvaktavyo g­hastha÷ / tasyÃbhidhÅyamÃnÃ÷ dharmÃ÷ aviruddhÃ÷ kecitkathaæ nÃma pÆrve«Ãæ syuriti tadarthaæ vyutkrameïÃbhidhÃnam / tarhi vaikhÃnasasya vaktavya iti cet, upanyÃsakrameïoktatvÃdado«a÷ // ato bhik«ostÃvaducyate / anicayaÓabdenaupacayikadravyasya tyÃga ucyate, na nityadravyasya ÓikhÃyaj¤opavÅtÃde÷ // nanu ca nityasyaiva tyÃgo yukta÷ upavÅtaÓabdena nyÃsaviÓe«o 'bhidhÅyate- uddh­te dak«iïe pÃïÃvupavÅtyucyate budhai÷ // iti // yathÃrthamupavÅtaæ yaj¤opavÅtam / asya yaj¤ÃdhikÃrÃbhÃvÃt / na kuï¬yÃæ nodake saÇge na cele na tripu«kare // nÃgÃre nÃsane nÃnne yasya syÃnmok«avittu sa÷ // iti kuï¬yÃdÅnÃæ tyÃgopadeÓÃt / jÃbÃlaÓrutÃvapi-'nakhÃni nik­tya yaj¤opavÅtaæ vis­jya' iti yaj¤opavÅtasya tyÃgopadeÓÃcceti // ucyate-prathamaæ tÃvadyaduktaæ yaj¤ÃdhikÃrÃbhÃvÃt iti tatra yÃgaÓabdo devapÆjanÃdÃvapi vartate devapÆjanaæ tvasya dhyÃnena paramÃtmapÆjanÃmastyeva kuta÷ ? araïyanityasya jitendriyasya sarvÃtmakaprÅtanivartakasya / adhyÃtmacintÃgatamÃnasasya dhruvà hyanÃv­ttirupek«akasya // iti sm­tyantaradarÓanÃt autmayÃga evÃdhikÃrÃt / tathÃca ÓrÆyate Órutau-'dharmÃdharmau havirmana÷sruva÷ prÃïo 'dhvaryurindriyÃïyudgÃtÃra÷ ÓabdÃdayo hotà etai ­tvigbhistena sruveïa taddhaviraharaharyatinà paramÃtmanyagnau hotavyam' iti / ato yogÃdhikÃrasadbhÃvÃdado«a÷ / yaccoktam- 'na kuï¬yÃæ nodake saÇga÷' iti tatrÃpi kuï¬ikÃdÅnÃæ vaicitryavarjanÃrtha÷ saÇgasyaiva parityÃga÷, na kuï¬ikÃde÷ / kuta÷ ? tatraiva 'yaj¤opavÅtyudakakamaï¬aluhasta÷' iti vak«yamÃïatvÃt / tatra 'sarvÃÓrayÃïÃæ dharmi«Âhaæ' iti sarvÃÓramÃdhikÃrÃt sÃmÃnyatvena vartamÃno 'pi viÓe«adharmeïa bÃdhyata iti cet, na, yadi sarvÃÓramÃdhikÃrastatre«yate tatra prakaraïe vÃkyÃrthaghaÂanÃrthaæ 'yaj¤opavÅtyudakakamaï¬aluhastatvam' iti bhÃvapratyayenaivÃvak«yat 'paiÓunamatsarÃbhimÃnÃhaækÃrÃnÃrjavÃtmastavaparagarhadambhalobhakrodhamohavivarjanaæ sarvÃÓramÃïÃæ dharmi«Âham' iti pÆrvamuktvà tataÓcÃbhÃvapratyayena viÓe«oddeÓena 'yaj¤opavÅtyudakakamaï¬aluhasta÷' iti nirdeÓa÷ sarvÃÓramÃdhikÃraniv­ttyartha iti j¤Ãtuæ Óakyate / tatastatra sarvÃÓramÃdhikÃrÃbhÃvÃt pÆrvÃparavirodhaprasaÇgo mà bhÆditi 'na kuï¬yÃæ nodake saÇga÷' iti saÇgamÃtrasyaiva tyÃga÷ kriyata iti grahÅtuæ Óakyata eveti / tadartha eva saÇgaÓabdasyÃpi nirdeÓa÷ / tasmÃttenÃpi na kuï¬yÃdÅnÃæ tyÃga÷ yaccoktam-'nakhÃni nik­tya yaj¤opavÅtaæ vis­jya' iti tatrÃpi prathamaæ saænyÃsÃÓramapraveÓakÃle purÃïasya yaj¤opavÅtasya tyÃgamÃtraæ kriyate, na tadÃnÅæ g­hyamÃïasya prati«edha÷ / kuta÷ ? 'nakhÃni nik­tya purÃïaæ vastraæ yaj¤opavÅtaæ kamaï¬aluæ tyaktvà navÃni g­hÅtvÃ'Óramaæ praviÓet' iti sm­tyantaraÓravaïÃt / tasmÃdaupacayikataddravyasya tyÃga÷ // ki¤ca-nityadravyatyÃge bhik«orÃcamanÃbhÃvaÓca prÃpnoti, 'Ãcamane yaj¤opavÅti' ityÃrambhÃt tadabhÃve ÃcamanasyÃpyabhÃva÷ prÃpnotÅti / 'muï¬aÓikhÅ vÃ' iti muï¬apak«e ÃcamanÃÇgaÓikhÃvarjitasyÃpi Ãcamanaæ yu«mÃbhirabhyupagamyate, tadvadasmÃbhirapÅti cet, na, tatra vacanÃdado«a÷ 'muï¬a÷ÓikhÅ vÃ' iti / yu«mÃkaæ tu yaj¤opavÅtaæ tyaktavyamiti vacanÃbhÃvÃddo«a eveti // bhik«uranicaya iti vaktavye dharmÃsyÃdÃvabhidhÃnaæ nityasyÃgnihotradÃrÃderapi tyÃgÃrtham / evaæ ca gÃrhasthyÃdeva ya÷ pravrajet tena Órautasya ca smÃrtasya cÃgne÷ dÃraputraprapa¤cayaj¤Ãdisahitasya tyÃga÷ kartavya÷ / vaisÃnasÃdeva ya÷ pravrajet tatrÃpi sapatnÅkapak«e prÃptasya dÃrasya ÓrÃmaïakÃgnisahitasya pa¤cayaj¤Ãderapi tyÃga÷ kartavya÷ // kecinnai«ÂhikasyÃpyanicayatvavidhÃnÃrthamÃdÃbabhidhÃnamiti varïayanti / tadayuktaæ, 'guro÷ karmaÓe«eïa japet' iti japasyaiva pradhÃnatvenopadi«ÂatvÃt tenaivÃgniparigrahÃderapyabhÃvo j¤Ãtuæ Óakyata eveti // #<ÆrdhvaretÃ÷ // Gaut_3.12 //># 'uttare«Ãæ caitadavirodhi' ityanena brahmacÃriïa÷ uktena brahmacaryarak«aïenÃsyÃpi siddherÆrdhvaretograhaïaæ yathà yathà retasa÷ k«ayo bhavati tathà tathopÃya÷ kartavya ityevamartham / upÃyaÓcÃlpÃnnÃbhyavahÃrÃdi / yathà cÃha bhagavÃnvÃsudeva÷- vi«ayà vinivartante nirÃhÃrasya dehina÷ / rasavarjaæ rasopyasya paraæ d­«Âvà nivartate // iti / tathÃlpÃnnÃmyavahÃrÃbhiprÃyeïa sm­tyantare 'pyuktam 'a«Âau grÃsà munerbhak«a÷' ityÃdi / evaæca brahmacÃriïa÷ saæpÆrïabhojane na do«a÷ / tathà ca sm­tyantaram- ana¬vÃnbrahmacÃrÅ ca ÃhitÃgniÓca te traya÷ / bhu¤jÃnà eva sidhyanti nai«Ãæ siddhiranaÓnatÃm // iti / ## var«Ãsviti bahuvacanÃt grÃmÃdgrÃmÃntaraæ catur«u mÃse«u na gacchedityartha÷ / ekatrÃpi vasanna caÇkramaïaprayÃsa÷ syÃditi ÓÅlagrahaïam / anenaivÃsyÃniketanatvaæ sidhyati / tathÃca sm­tyantaram- 'grÃmÃnte devag­he ÓÆnyÃgÃre v­k«amÆle vÃ' iti / ÓÅlagrahaïaæ ca kurvannetat j¤Ãpayati, nÃvaÓyamevaæ bhavet / tataÓca durbhik«arëÂrabhraæÓÃdau gacchedapÅti // ## bhik«Ã bhik«yamÃïatvÃdannaæ vÃsa÷ kamaï¬alvÃdi÷, tadarthaæ grÃmaæ gacchet arthÃcche«aæ kÃlamaraïye devÃyatanÃdau ti«Âhediti siddham // brahmacÃribhik«ÃkÃle prÃpta Ãha- ## jaghanyaæ bhojanakriyÃta÷ paÓcÃdityartha÷ / tathÃca manu÷- vidhÆme sannamusale vyaÇgÃre bhuktavajjane / v­tte ÓarÃvasaæpÃte bhik«Ãæ nityaæ yatiÓcaret // iti / aniv­ttaæ yasmin g­he pratyÃkhyÃtaæ tasmindine tadgrahaæ punarna praviÓedityartha÷ / carediti sm­tyantaropasaÇgrahaïÃrtham / yathÃ'ha vasi«Âha÷-'vidhÆme sannamusale ekaÓÃÂhÅparihito 'jinena vÃ' iti // ## bhik«ÃdÃnÃbhivÃdanÃdÃvÃÓi«Ãmaprayoktetyartha÷ / 'hiæsÃnugrahayoranÃrambhÅ' ityanenaivetallabhyamiti cet, na , kriyÃrÆpatvÃdanugrahasya, vÃgÃtmakatvÃdÃÓi«a÷ // ## brahmacÃriprakaraïe 'vÃgbÃhÆdarasaæyata÷' ityanenaiva siddhe atiÓayÃrthaæ punarvacanam / ato vÃksaæyamo maunam, anyatra svÃdhyÃyajapapathipraÓnadharmayogapraÓnebhya÷- dharmayogaæ pathipraÓnaæ svÃdhyÃyaæ ca tathaiva ca / bhik«Ãrthaæ dehivacanaæ na nindati yaterapi // iti sm­tyantaravacanÃt / cak«u÷saæyama÷, Ãtmano vyÃdherapÅk«aïaæ na kartavyam / tathà ca vasi«Âha÷-'upek«aka÷sarvabhÆtÃnÃm' iti / karmasaæyama÷ yÃvadvihitÃnu«ÂhÃnamÃtraæ, kÃmye prav­ttirmà bhÆditi // idÃnÅæ 'anicayo bhik«u÷' ityanena sarvasyaipacayikadravyasya parityÃge sati pratiprasava÷ kriyate- ## kaupÅnÃmiti nagnatocyate / tadÃvaraïamÃtraæ vÃsa÷ paridadhyÃt / evaæ ca praÓastadvijÃtibhyastÃvanmÃtrapratigrahe na do«a / tataÓca- abhayaæ sarvabhÆtebhyo datvà yastu nivartate // hanti jÃtÃnajÃtÃæÓca pratig­hïÃti ya÷sadà // iti sm­tyantare yaddo«asaækÅrtanaæ tadasmÃdanyatreti dra«Âavyam // ## eke manyante pratigrahado«aparihÃrÃrthaæ prahÅïaæ yadrathyÃdau tyaktaæ tatprak«Ãlya paridadhyÃt nirïijyeti pratyÃtmikaÓaucaprÃpaïÃrtham // ## o«adhaya÷ phalapÃkÃntÃ÷ / apu«peïa ye phalavantaste vanaspataya÷ / ubhayagrahaïena sarve sthÃvarà api g­hyante / te«Ãmaviprayuktaæ tato 'napagataæ ÓÃkhÃpatrÃdi na g­hïÅyÃt 'hiæsÃnugrahayoranÃrambhÅ' ityanena siddhamiti cet, tatra jaÇgamavadha eva hiæseti kecidvadanti / tadabhiprÃyeïoktatvÃdado«a÷ / upaÓabdÃt prayojayitÃpi na syÃt // dhruvaÓÅlatvopadeÓÃdvar«Ãbhyo 'nyatra kÃmacÃre prÃpte Ãha- ## ­tuÓabdena var«Ã evocyante / apagate ­tau dvitÅyÃæ rÃtriæ grÃme na vaset / ekasmingrÃme dinadvayaæ na vasedityartha÷ / grÃmagrahaïÃdaraïye na do«a÷ / apartugrahaïÃdvar«Ãsu kadÃcit dvitÅyÃmapi vasato na do«a÷ / var«ÃÓabdena hemantagrëmÃvucyete / tataÓca tasminvar«ÃkÃle ekatraiva vasedanyatra na vasedityarthasiddham // ## jaÂilaprati«edhÃrtha Ãrambha÷ / icchÃto vikalpa÷ / ## bÅjÃnÃæ vrÅhyÃdÅnÃæ vadhaæ avahananÃdi na kuryÃt // ## sarvaprÃïi«u madhyastha÷ syÃt Ãtmaparapak«avibhÃgavarjaka ityartha÷ // ## brahmacÃriprakaraïe hiæsÃmityanenaiva siddhe atiÓayÃrthamidaæ punarvacanam / tataÓcÃj¤Ãte 'pi prÃïivadhe aharahastatparihÃrÃrthaæ prÃyaÓcittaæ kartavyam / tathÃcÃhoÓanÃ-'aj¤ÃtavadhaÓuddhyarthaæ rÃtrÃvahastrÅnmaprÃïÃyÃmÃndhÃrayet' iti / anugrahaÓabdena sneha ucyate / tamapi na kuryÃdityartha÷ // bhik«oruktvà idÃnÅæ vaikhÃnasadharmamÃha- ## vaikhÃnasaÓabda÷ s­tanirvacana÷ / so 'raïye vasanmÆlÃdyaÓanaÓÅla÷ syÃt, na saæsk­tamannamaÓnÅyÃdityartha÷ / tapa÷ÓÅla÷ ÓarÅrapariÓo«aïaÓÅla÷ / evaæca mÆlaphalÃdyapi svalpamevÃÓnÅyÃt, sm­tyantaradarÓanÃt «o¬aÓak­tva eva 'vÃnaprasthasya «o¬aÓa' iti // #<ÓrÃmaïakenÃgnimÃdhÃya // Gaut_3.27 //># ÓrÃmaïako nÃma vaikhÃnasÃnÃæ ÓÃstram / tenÃgnimÃdhÃya g­hÅtvà sÃyaæprÃtarhemaæ kuryÃditi Óe«a÷ // ## mÆlaphalamapi grÃmyaæ na bhak«ayet // ## grÃmyÃnnasÃdhanÃ÷ g­hasthasya pa¤ca mahÃyaj¤Ã÷ / asya cÃgrÃmyÃhÃraprati«edhÃttanniv­ttirmà bhÆdityÃrambha÷ / tathÃca manu÷- Ãraïyairvividhairmedhyai÷ ÓÃkamÆlaphalena và / etÃneva mahÃyaj¤Ãn nirvapedvidhipÆrvakam // ## yÃvadasya ÃÓramaæ gacchati tatsarvamasyÃtithireva / 'brÃhmaïasyÃnatithirabrÃhmaïa÷' ityÃdivarïaniyama÷ saÇkhyÃniyamo và nÃstÅtyartha÷ / prati«iddhÃ÷ stenÃdaya÷ pratilomajÃÓca, tadvarjam // ## vi«kairvyÃghrÃdibhirhatasya paÓormÃæsaæ vai«kam / tadupayu¤jÅta / apiÓabdo garhÃyÃm / tataÓcÃpadyevopayu¤jÅta // ## araïye 'pi phÃlak­«ÂapradeÓaæ nÃkrÃmeta, ÃvÃsaæ tatra na kuryÃdityartha÷ / ÃkrÃmediti siddhe adhiti«Âhediti vacanaæ pramÃdÃdÃkramato do«ÃbhÃvaj¤ÃpanÃrtham / k­«Âamiti siddhe phÃlagrahaïaæ k«etrasamÅpe vÃsaprati«edhÃrtham // ## aphÃlak­«ÂenÃpi mÃrgeïa janavÃsaæ na praviÓet / caÓabdÃdgrÃmÃntaramapi // ## jaÂila÷ keÓÅ / jaÂila eva syÃditi niyamÃrtha Ãrambha÷ / cÅraæ darbhÃdini«pannam / idamadhovÃso dra«Âavyam / ajinaæ carma / uttarÅyamidam / tathÃca sm­tyantaram-'cÅravÃsà ajinottarÅyaÓca' iti // ## mÆlaphalamapi gatasaævatsaraæ na bhu¤jÅta / tathÃca manu÷-'tyajedÃÓvayuje mÃsi' ityÃdi / evaæca saævatsaramÃtranicaya÷ siddha÷ // vaikhÃnasasyoktvà idÃnÅmekÅyamatenÃÓramabÃdhapak«aæ vaktukÃma Ãha- ## ekÃÓrame bhavamaikÃÓramyam / tuÓabdo 'vadhÃraïe / gÃrhasthasyeti karmaïi «a«ÂhÅ / gÃrhasthyamevÃcÃryà icchanti / kuta÷ ? pratyak«avidhÃnÃt upalabdhaÓrutividhÃnÃdityartha÷ / yadyapi g­hasthobhavedityevaæ na vihitam, tathÃpyagnihotrÃdig­hasthasÃdhyakriyÃvidhÃnÃttasyaiva vidhÃnaæ dra«Âavyam // iti maskarÅye gautamabhëye t­tÅyo 'dhy