Gautama: Dharmasutra, Adhyayas 1-3,
with Maskari's commentary (Gautamasmçtibhàùya)



Input by members of the Sansknet project
(http://sansknet.ac.in/)



NOTE:
On the Sansknet server, as well as in the heading below,
this text is labelled as Gautama-Gçhyasåtra.


This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding
with partly inconsistent segmentation of words and phrases.
The text is not proof-read!



STRUCTURE OF REFERENCES (added):
Gaut_n.n = måla text_adhyàya.såtra (no pra÷na-numbering!)

(The numbering skips 1.45)


#<...># = BOLD for måla text



___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________





oü


gautamagçhyasåtram.


maskaribhàùyasahitam.


praõipatyàdidevàya vàsudevàya bhaktitaþ /
gautamãyacchalenedaü sarvasmçtinibandhanam //


kriyate 'dya mayà bhàùyaü sånunà vàmanasya tu //


ko vàbhisambandhaþ ? ayamucyate-santi caturda÷a vidyàsthànàni, tadyathà-

aïgàni vedà÷catvàro mãmàüsà nyàyavistaraþ /
puràõaü dharma÷àstraü ca vidyà hyetà÷caturda÷a //
iti //


teùàü madhye parigaõitamidaü dharma÷àstramàrabhyata ityabhisambandhaþ /
athavà-puruùasya sukhaduþkhopabhogàrthaiþ ÷arãrendriyaviùayaiþ saüyogaviyogaråpo janmajaràmaraõaprabandhaþ saüsàraþ /
sa ca dharmàdharmanimitto nànyanimittaþ /
tayo÷ca dharmàdharmayoriùñàniùñopabhogahetutvàdupàdànaparivarjanàrhai tau bhavataþ /
tadubhayamaparij¤àne na sambhavatãti dharmàdharmasvaråpàvabodhanàrthaü gautamena ÷àstraü praõãtamiti /
prayojanamapi càsyaitadeva, dharmàdharmopàdànaparivarjanayoþ puruùàrthatvàditi /
abhidheyamaùñakàdãni, yathà ÷rautànyagniùñomàdãnyava÷yakartavyàni tathàùñakàdãnmapãti /
tatra sarvakàryàõàü kàraõataþ pravçttidar÷anàtpårvaü kàraõavi÷eùapratipàdanàrthamàha-


#<vedo dharmamålam // Gaut_1.1 //>#


nanu vidhipratiùedharåpatvàcchàstrasya 'upanayanaü bràhmaõasyàùñame' ityàdyeva vaktavyam, na tvanuvàdaråpatvàdvedo dharmamålamityàdi, niùprayojanatvàdanuvàdasyeti /
na cànena vedasya pràmàõyaü pratipàdyate, tasya svata eva siddheþ anyathà yena pràmàõyaü pratipàdyate tasyàpyanyena pràmàõyaü tasyàpyanyenetyanavasthà syàditi //


ucyate-vedasya dharmamålatvànuvàdaþ taddvàreõa smçti÷ãlayorapi dharmamålatvapratipàdanàrthaþ /
kathamiti

ceducyate-vedavacanàduccaritàttatpadàrthavidàü vi÷iùñer'the yà pratipattirniþsaüdigdhà jàyate na ca kàlàntare de÷àntare puruùàntare 'vasthàntare và viparyeti sà dharmamålamiti /
yacca niþsaüdigdhamaviparãtaü ca j¤ànamutpadyate tasya pràmàõyamadhyavasituü ÷akyate /
na ca vedajanitapratyayasya kàraõadoùakçtaü mithyàtvaü, karturanabhyupagamàt /
kartçgato hi doùaþ ÷abdajanitasya pratyayasya mithyàtvamàpàdayati /
evamuttaràrtho 'nuvàdaþ //


idànãü såtraü vibrãyate-tatra vedo mantrabràhmaõàkhyo grantharà÷iþ /
vida j¤àne, j¤àyate 'nena dharmàdisvaråpamiti vedaþ /
yadyapi smçtyàderetattulyatvam /
tathàpi parivràjakàdivadråóhatvàdadoùaþ /
tathà ca smçtyantaraü-


÷ruti÷tu vedo vij¤eyo dharma÷àstraü tu vai smçtiþ //
iti //
sa ca çgvedàdibhedena bhidyate /
jàtyapekùayaikavacanam /
dharmaþ karma àcàra ityarthaþ, apårvàkhyo và /
målaü kàraõaü j¤àpakaü, pramàõamityarthaþ /
tatra vidhipratiùedhàtmako hi vedo dharmàdyavabodhakatvaü pratipadyate, na tu mantràrthavàdaråpa iti ceducyate- arthavàdàderapi vidhyekavàkyatvenopakàrakatvàt pàraüparyeõa dharmamålatvamaviruddham /
arthavàdastàvat stutinindàdvàreõa vidhipratiùedharåpatvaü pratipadyate, mantrastvanuùñànakàle vihitàrthasmàrakatvàt /
tataþ sarvaprakàra eva vedo


dharmamålamiti /
kecinmantràrthavàdamålameva pratijànate yatà 'dhanvanniva prapà asi' ityatra prapà kartavyetyàdi /
anye tvàhuþ-adhyayanamàtràdeva dharmasiddhiþ, yathà'ha-


à haiva sa nakhàgrebhyaþ paramaü tapyate tapaþ /
yaþ sragvyapi dvijo 'dhãte svàdhyàyaü ÷aktito 'nvaham //
iti //


ataþ pàñha eva dharmamålamiti /
tadayuktaü, karmaphala÷ruteþ ànarthakyaprasaïgàt, mãmàüsakairadhyayanaphalasya nistatvàcca /
athavà vedavàcyà kriyà veda÷abdenocyate, sa dharmasya målamiti /
÷yenàdiùu na bhavatãti cet, ucyate-tatràpi vairivadhàt pràõadhanaputradàràdirakùaõadvàreõa dharmo 'styeveti /
tata÷càvagamyate-yadidaü putrapa÷ugràmàdi dçùñaü, yacca


sargàdyadçùñaü, tatsarvaü dharmahetukamiti //


dharmaþ pa¤caprakàraþ-varõadharma à÷ramadharmo guõadharmo varõà÷ramadharmo nimittadharma iti /
varõadharmo 'dhyayanàdiþ, à÷ramadharmaþ samidàdhànàdiþ guõadharmo 'bhiùekàdiguõayuktasya rakùaõàdiþ, varõà÷ramadharmo bràhmaõasya pàlà÷o daõóa ityàdiþ, nimittadharmaþ pràya÷cittàdiþ /
målaü kàraõam /
tathà càha-'vedàddharmo hi nirbabhau' iti /
såtràrambhaprayojanaü ca-yathaiva vedo dharmamålaü tathà smçti÷ãle apãti //


na kevalaü veda eva dharmamålaü, kiü tarhi-


#<tadvidàü ca smçti÷ãle // Gaut_1.2 //>#


vedavidàü ca ye smçti÷ãle te api dharmamåle bhavataþ te api vedàvirodhinã, tadvidàmityàrambhàt /
måla÷abda÷ceha dvàbhyàmabhisambadhyamàno dvicanànto draùñavyaþ /
tacchabdena ùaóaïgo vedo lakùyate /
smçtirupanibanandhanaü manu-yama-vasiùñha-bhçgvaïgiro-bçhaspatyu÷ano-bhàradvàja-gautapàpastamba-saüvarta-vyàsa-÷atàtapa-


÷aïkha-likhita-hàrãta-bodhàyana-yàj¤avalkya-pracetàdibhiþ kçtam /
÷ãlamanupanibaddhaþ samàcàraþ kautukamaïgalàdiþ bahutvàtpratide÷aü bhidyamànatvàccànupanibaddhaþ /
cakàro 'nuktasamuccayàrthaþ /
yathà'ha manu--


vedo 'khilo dharmamålaü smçti÷ãle ca tadvidàm /
àcàra÷caiva sàdhånàü àtmanastuùñireva ca //
iti //


sandhyoparamaõakàle triþ pradakùiõàdiþ ÷iùñàcàra /
vedavidàü sakalànuùñhànaparàõàü nirdeùatvena yadvij¤ànamutpadyate, sà'tmatuùñiþ /
vakùyati-"yaccàtmavanto vçddhàþ"ityàdi //


kecidvarõayanti-aùñakàdivadeùàü kautukamaïgalàdãnàü anupanibandho 'karaõe pratyavàyàbhàvàt /
àcàràtmatuùñã api ÷ãla evàntarbhåte iti na pçthagupanyaste /
cakàropyuktasamuccayàrtha eveti //


idànãü pårvapakùãkaroti vedavidàü ÷ãlaü dharmamålaü na bhavati yataþ-


#<dçùño dharmavyatikramaþ // Gaut_1.3 //>#


dharmamålatvaü na pràpnotãti ÷eùaþ /
yathà prajàpatiþ svàü dihitaramabhyadhyàyat,yathendrasyàhalyàgamanàdiþ yathà vyàsabhãùmàdãnàmanà÷ramàvasthànam //


ki¤ca-


#<sàhasaü ca mahatàm // Gaut_1.4 //>#


atràpi dharmamålatvaü na pràpnotãti ÷eùaþ ca÷abdopàdànàt /
sahaþ÷abdena balamucyate /
yathà ca nàradaþ-"saho balamihocyate"iti /
tena ÷àstraü lokasaüvyavahàraü cànavekùya yat kriyate tat sàhasam /
mahatàü lokavikhyàtànàmityarthaþ /
yathà ràmasya tàñakàdistrãvadhaþ /
jàmadagnyasya màtuþ÷iraca÷chedaþ, vasiùñhasya jalaprave÷aþ ityàdi /
tena ayuktaü ÷ãlasya dharmamålatvamiti //


kathaü punardharmavyatikramasàhasayoþ bhedaþ-viùayàbhilàùeõa yadayuktamàcaryate, sa dharmavyatikramaþ, krodhàdyabhibhavena yat kriyate tat sàhasam //


atrottaramàha-


#<na tu dçùñàrthe 'varadaurbalyàt // Gaut_1.5 //>#


tu÷abda- pakùanivçttyarthaþ /
dçùñàrtho dçùñaprayojanaþ tasmin dçùñaprayojane ÷ãlaü dharmamålaü na bhavati /
tathà ca


vasiùñhaþ-"agçhyamàõakàraõo dharmaþ"iti /
naitàdvivacanaü, dçùñàrthe dharmavyatikramasàhase iti /
tasmin gçhyamàõe"ãdudet"ityàdinà pragçhyasaüj¤àyàü satyàü"dçùñàrthe avaradaurbalyàt"iti pàñhaþ pràpnoti /
avaradaurbalyàt na varaþ avaro nikçùñaþ dveùàdyabhibhåtaþ aparamàrthaj¤àna ityarthaþ tasya daurbalyàt dharmàdharmaparij¤ànà÷akterityarthaþ /
etaccànena j¤àpitaü bhavati- mahatàmapi tadvidàü kadà cidabhibhavo 'stãti, ÷arãravata- priyàpriyayorava÷yaübhàvitvàt /
tasmàdyàvadeteùàü ràgàdidoùeõàbhibhavaþ, tàvatteùàü àcàro 'pi na gràhyaþ /
tathàca vasiùñhaþ--"÷iùñaþ punarakàmàtmà"iti /
athavà-avara÷abdenedànãütanàþ kaliyugapuruùà ucyante, teùàü daurbalyàt asàrmathyàt //


evaü smçtipramàõamuktvà adhunà ekàrthopanipatitànàü vàkyànàü parasparavirodhe sati kiü kravyamityàta àha-


#<tulyabalavirodhe vikalpaþ // Gaut_1.6 //>#


tulyapramàõapràpitaþ padàrthastulyabalaþ /
tayoþ parasparavirodhe sati vikalpo veditavyaþ, ayaü vàyaü veti /
nobhayaparityàgaþ, ubhayoþ pramàõapràpitatvàt /
nànyataraparigrahaþ, ekasmin gçhyamàõe dvitãyasyànarthakyaprasaïgaþ syàditi /
kimudàharaõaü-÷rutau tàvat udite hotavyaü, anudite hotavyamityevamàdi /
smçtàvapi,"nityamabhojyaü ke÷akãñàvapannam"iti gautamaþ /


pakùijagdhaü gavàghràtamavadhåtamavakùutam /
dåùitaü ke÷akãñai÷ca mçtprakùepeõa ÷udhyati //
iti manuþ //


nanu-càtra sàrmathyàdeva vikalpaprasiddheþ anarthakamidaü såtraü samuccayastàvadatra na saübhatãti /
na hyanudite hutvà punarudite hotuü ÷akyate, guõabhåtakàlava÷ena pradhànasya homasyàvçtteranyàyyatvàt /
pradhànava÷avartino hi guõàþ, na guõava÷avarti pradhànamiti /
na cànàvçttamubhayo- kàlayorhetuü ÷akyate /
evaü smçtàvapi ÷uddhiparityàgayonairva samuccayaþ sambhavatãti, parasparavirodhàditi /
na cobhayaparityàgo yukta ityuktam /
tenàtra vikalpa eva pràpnotãti nàrtho 'neneti //


evaü tarhi nyàyapràptànuvàdo 'yaü vi÷eùàrthaþ /
ko vi÷eùaþ ? tulyabalayoreva virodhe vikalpaþ, atulyabalayostu bàdha eveti /
tena ÷rutismçtyorvirodhe smçtireva bàdhyate /
÷rutau hi pratyakùaþ ÷abdaþ smçtàvànumànikaþ /
na cànumànaü pratyakùavirodhe pramàõãbhavati /
evaü smçtyàcàravirodhe ca màtuladuhitçpariõayanàdyàcàro bàdhyata iti, tatra hyàcàràt smçtyanumànamiti /
virodhe vikalpavacanàt, avirodhe tu tulyapramàõa÷iùñànàü samuccayaþ yathà àcamanàdãnàü ÷rauteùu karmasviti //


nanu ca yadi vedaliïgaprabhavatvàbhyupagama eva smçteþ ÷rutyà sahàtulyabalatvamupapàdyate, tadà hi mantràrthavàdavàkyeùvanyapareùvapi yàni smàrtadharmamabalabhåtàni liïgàni"kumàrà vi÷ikhà iva"ityevamàdãni teùàü pratyakùavedavàkyavirodhe sati virodhivàkyànumànavirodhàt durbalatvaü prasajyate /
yadà tåtsanna÷àkhàpårvikà smçtirabhyupagame-yathà'hàpastambaþ-"bràhmaõoktà vidhayasteùàmutsannàþ pàñhàþ prayogàdanumãyante"iti tadobhayo÷ca vaidikatvàt tulyabalataiva prasajyate /
na hyanumitasya vedavàkyasya pratyakùasya ca balàbalavi÷eùo 'sti pratyakùànumànaparicchinnàgnivaditi /
syàdetat yatra smçtivacane vedavirodho 'sti tannaiva vedavàkyànumàpakaü bhavati, kiü tarhi bhràntyàdiprabhavamevaitaditi /
tacca na yuktaü, dharma÷àstrapraõeturanàptatvàbhyupagame avi÷vàsaprasaïgàt /
yadàpi vedavadavicchinnapàraüparyeõàgatà smçtirabhyupagamyate tadàpi tulyabalatvamupapadyata iti tatràpi tannaivopapadyate /
yastàvanmàtuladuhitçpariõayanàdikaþ samàcàra upanyastaþ sa kàmàdyabhibhave sati duùñàcàratvàcchiùñàcàra eva nopapadyate /
yastvavigànenoktalakùaõaiþ ÷iùñairàcaryate tasya vedamålatvàvi÷eùàt smçtyà saha tulyabalatvameva pràpnoti /
vibandhanànibandhanayostvanyadeva prayojanamupadiùñam /
na ca samàcàrasya smçtivàkyàntaritaråpsaya vedavàkyànumànasaünikarùakçtaü balàbalatvaü sidhyati //


atrocyate-atulyabalatvaü tàvat vedàdãnàü såtràrambhasàrmathyàdevàvagamyate /
yadi hi tulyabalànyetàni syuþ tadà virodhe vikalpaþ sàrmathyàdeva siddhaþ, kimanena såtreõeti tulyabalagrahaõaü cànarthakaü syàditi /
asminapi vedàdyurbalataratvaü smçterupapadyate /
tatra liïgaprabhavatvamupapadyate ityuktam /
tenàyameva

pakùoyuktaþ vastu


svatantrapakùo 'bhihitaþ, sa pakùaþ"tadvidàü ca smçti÷ãle"ityetasmin sati durupapàda eveti /
tasmàdvedaliïgaprabhavatvameva smçtãnàü nirdeùataramiti //


nanu caivamapi nopapadyate, kvacit smçtyà ÷ruterbàdhadar÷anàt yathà sàmànyena pravçtto vaidikakarmàdhikàraþ smçtyà upanãtàdipuruùavi÷eùa evàdhikriyate /
tathà saüskàraikade÷enàpyàtmaguõayoge sati vi÷iùñaphalàbhidhànàt, tathà gàmàlabheteti ÷ruticodito 'pi govadhaþ smàrtapratiùedhabalãyastvànna kriyate, tathàgnihotràdikaü coditajãvanopàdhikaü karma dravyasàdhyamapi na smàrtacauryàdipratiùaddhenàpi dravyamàrjayitvà tatkriyate /
ataþ ÷rutyà smçtirbàdhyata ityayuktamuktamiti //


ucyate-virodhe sata pramàõànàü balàbalacintà yujyate /
yatra tu virodhàbhàvaþ tatra durbalopi naiva bàdhyata iti /
yastàvadupanãtasya karmàdhikàraþ saþ ÷rutyà naiva virudhyate, upanayanasya vedagrahaõàrthatvàt, tasya ca karmàrthatvàt, na càpårvasaüyogamantareõa pradhànasiddhiþ /
yaccoktaü govardhestu ÷ruticoditopi na kriyata iti, tadapi na kevalaü smçtyà, kintu mantravarõàcca 'mà gàþ pramàpayà÷vàn pramàpaya' ityàdi /
ataþ smçtyà ÷rutirnaiva bàdhyate /
kecidutsanna÷àkhàpårvikàü smçtimàhuþ /
tadayuktam /
tatra vicàryate-kiü smaraõàtpårvameva naùñàþ ÷àkhàþ utottarakàlamiti /
yàde pårvaü tatra smaraõaü nopapadyate, vinaùñatvàt, pårvavij¤ànasadç÷atvàt smçteþ /
yadyuttarakàlaü, tadotsanna÷àkhàpårvakatvaü vaktuü na yujyate, tadànãmupalabhyamànatvàt /
àpastamboktasyàpyayamabhipràyaþ-utsannàþ kvacitkvacidde÷e na sarvatreti 'teùàmutsannàþ pàñhàþ prayogàdanumãyante' ityatràpi vyàkhyà kartavyà //


evamiyaü dharmapramàõaparibhàùoktà /
idànãü smçtyà yatpramãyate tadabhidhànàrthamàha-


#<upanayanaü bràhmaõasyàùñame // Gaut_1.7 //>#


vedasya agneràcàryasya yamaniyamànàü và samãpe nayanamupanayanam /
tadaùñame varùe, varùagaõanàsàrmathyàt /
nityo 'yamupanayanakàlaþ, kàmyàpatkalpayorårdhvamabhidhànàt /
kùatriyavai÷yayorårdhvamabhidhànàt ÷ådrasyaikajàtitvàdarthasiddhasyàpi bràhmaõagrahaõasya jàtinimittatvaprasiddhyarthamàrambhaþ /
na ca dvijatvavat bràhmaõatvaü kriyata iti /
evaü ca suràpasya bràhmaõasya 'suràpasya bràhmaõasyoùõàmàsiüceyuþ' ityevamàdayo bràhmaõodde÷ena vidhãyamànà anupanãtasyàpi bhavanti /
yadvà-bràhmaõagrahaõena vinà trayàõàmapyetannityaü syàt, kàmyaü tu bràhmaõasya navame pa¤came và syàt, itarayostvekàda÷advàda÷ayoþ syàtàü, kàmyànantaramabhidhànàt /
pårvasaüskàrabhàve 'pi upanayanenàdhikriyate, na tvanena vinoparitanairiti garbhàdhànàdimanuktvà upanayanasyaivehàrambhaþ //


#<navame pa¤came và kàmyam // Gaut_1.8 //>#


kàmàya hitaü kàmyaü tadupatpàdanasamartham /
pa¤came navama iti vàcye kramabhedaþ anayorantarà kùatriyavai÷yayoþ kàmyakàlaparigrahàrthaþ /
tathà ca manuþ-


ràj¤o balàrthinaùùaùñhe vai÷yasyàrthàrthino 'ùñame //


visamàsaþ kàmyabhedaj¤àpanàrthaþ /
tathàcaca smçtyantaraü-'navame tvàyuùmàkaü pa¤came brahmavarcasakàmam' iti /
và÷abdo vikalpàrthaþ /
sa icchàto draùñavyaþ //


#<garbhàdiþsaïkhyà varùàõàm // Gaut_1.9 //>#


garbhasahacarità da÷a màsà garbha ityucyate /
tatprabhçti varùagaõanà kartavyà, na tu janmata àrabhya /
tata÷ca 'upanayanaü bràhmaõasya' ityevamàdau 'garbhàùñame' ityevamàdi yojyam //


#<taddvitãyaü janma // Gaut_1.10 //>#


tat upanayanaü dvitãyaü janma /
tena saüskçto dvijo bhavatãtyarthaþ /
'dvijàtãnàmadhyayanam' ityevamàdau vyavahàràrthaü dvijasaüj¤àkaraõam /
tadgrahaõaü nityakàmyopanayanasaügrahaõàrtham //


#<tadyasmàtsa àcàryaþ // Gaut_1.11 //>#


tadgrahaõaü nityakàmyopanayanasaügrahaõàrtham /
'àcàryaþ ÷reùñho guråõàm' ityàdau vyavahàràrthaü saüj¤àkaraõam //


#<vedànuvacanàcca // Gaut_1.12 //>#


vedànuvacanaü samastavedànucanam /
adçùñàrthamekade÷àdhyàpanena guruþ /
tathà ca manuþ-


alpaü và bahu và yasya ÷rutasyopakaroti yaþ /
tamapãha guruü vidyàt ÷rutopakriyayà tayà //
iti //


dçùñàrthaü cedupàdhyàyaþ /
tathàca vasiùñhaþ-'yastvekade÷aü sa upàdhyàyaþ' iti /
cakàràt aïgavyàkhyàtàpi /
tathàca yàskaþ-'àcàrya àcàrànàcinoti, arthànàcinoti, buddhiü và' iti /
keciccakàraü pårvasåtreõa samuccayàrthaü vyàcakùate /
tenobhayakaraõàdevàcàryaþ /
tathàca manuþ-


upanãya tu yaþ÷iùyaü vedamadhyàpayeddvijaþ /
sakalpaü sarahasyaü ca tamàcàryaü pracakùate //
iti //


#<ekàda÷advàda÷ayoþ kùatriyavai÷yayoþ // Gaut_1.13 //>#


nityo 'yaü kàlaþ, kàmyàpakatkalpayorårdhvamabhidhànàt //
yadà tu nityakàmyayoþ kenaciddurbhikùàdinà nimittenàtikramaþ syàt tadànãmàpatkalpamàha-


#<à ùoóa÷àdbràhmaõasyàpatità sàvitrã // Gaut_1.14 //>#


àïtràbhividhyarthaþ, sahaùoóasena varùeõeti, 'dvyadhikàyàþ' iti liïgàt 'ùoóa÷e sarvakàmam' iti smçtyantaradar÷anàcca /
apatità anapagatà /
sàvitrã÷abdena tatsàdhanamupanayamucyate, upanayanasyàdhikçto bhavatãtyarthaþ /
evaü ca pitràdiùvanupanãteùvapi pràya÷cittenopanayane 'dhikriyate /
tathàcàpastambaþ-'yasya pità... pitàmahaþ....prapitàmahaþ' ityàdi //


#<dvàvaü÷ate ràjanyasya // Gaut_1.15 //>#


atràpyàïnuvartate varùasahitam /
ràjanya÷abdaprayogo ràjatvaprasiddhyarthaþ, tasyopanãtasyaiva ràjyàdhikàra iti //


#<dvyadhikàyà vai÷yasya // Gaut_1.16 //>#


dvàbhyàmadhikàbhyàü sahità yà dvàviü÷atiþ sà dvyadhikàþ, caturviü÷àterityarthaþ /
caturviü÷ateriti vaktavye evamabhidhànaü pårvatràïo 'bhividhij¤àpanàrtham //


ukta upanayanakàlaþ /
idànãü tatsàdhanàbhidhitsayà'ha-


#<mau¤jãjyàmaurvãsautrayo mekhalàþ krameõa // Gaut_1.17 //>#


mu¤javikàrà mau¤jã /
mårvà prasiddhà, tadvikàrà maurvã /
jyàcàsau maurvã ceti samànàdhikaraõasamàsaþ /
tata÷ca dhanuùo 'panãya gràhyà /
såtraü ÷aõasåtram /
ekaguõà maurvã, itare trivçtau /
yathà'ha manuþ-


mau¤jã trivçt samà ÷lakùõà kàryà viprasya mekhalà /
kùatriyasya tu maurvã jyà vai÷yasya ÷aõatàntavã //
iti //


jyàmaurvyordvitvavyàvçttyarthaü kramagrahaõam /
kecidabhàve vaikalpikàrthamiti varõayanti /
tathàca manuþ-


mu¤jàbhàve tu kartavyà ku÷à÷mantakabalbajaiþ /
trivçtà granthinaikena tribhiþ pa¤cabhireva veti //


nyàyasiddhe kramagrahaõasyànyàrthatvàditi //


#<kçùõarurubastàjinàni // Gaut_1.18 //>#


ajina÷abdaþ pratyekamabhisambadhyate /
kçùõaþ kçùõamçgaþ, ruruþ pçùanmçgaþ, bastaþ prasiddhaþ /
etàni krameõottarãyàõi /
tathà ca smçtyantaram-'ajinamevottarãyaü dhàrayeyuþ' iti //


#<vàsàüsi ÷àõakùaumacãrakutapàþsarveùàm // Gaut_1.19 //>#


÷aõàdhikàraþ÷àõaþ /
kùumà atasã,tadvikàraþ kùaumaþ /
darbhàdipariniùpannaü cãram /
kutapaþ pàrvatãyacchàgaromaniùpannaþ /
etànyadhovasanàni /
viùamasaïkhyatvàdeva sarveùàü siddheþ smçtyantare '÷àõaü kùaumaü vàso bràhmaõasya' iti tadà÷ritya yadyathàsaïkhyaü tannivçttyarthaü sarveùàü grahaõaü, adhikàràrthaü và //


#<kàrpàsaü càvikçtam // Gaut_1.20 //>#


sarveùàmityanuvartate, vàsa iti ca /
avikçtamaràgasambandham /
svabhàvataþ ÷uklamevetyarthaþ /
pårveùàmapyavikçtatvaj¤àpanàrtha÷ca÷abdaþ //


#<kàùàyamapyeke // Gaut_1.21 //>#


ràgasambandhamapi kecidicchanti /
api÷abdo nindàrthaþ /
ataþ pårveùàmabhàve draùñavyam //


idànãü kàùàyapakùe niyamàrthamàha-


#<vàrkùaü bràhmaõasya // Gaut_1.22 //>#


vçùakaùàyakçtaü vàrkùaü tadeva bràhmaõasya vàsaþ //


#<mà¤jiùñhahàridre itarayoþ // Gaut_1.23 //>#


ma¤jiùñhayà vikçtaü kùatriyasya /
haridrayà vikçtaü vai÷yasya //


#<bailvapàlà÷au bràhmaõadaõóau // Gaut_1.24 //>#


bailvaþ pàlà÷o và bràhmaõasya daõóaþ /
yadyapi dvandvanirde÷aiþ, tathàpi 'yaj¤iyo và sarveùàm' ityekavacananirde÷àt, 'pratigçhyepsitaü daõóam' iti smçtyantaradar÷anàcca ekasyaiva dhàraõaü yuktam //


#<à÷vatthapailavo ÷eùe // Gaut_1.25 //>#


a÷vatthaþ prasiddhaþ, pãluþ kalkiþ, ÷eùe kùatriyavai÷yaviùaye /
tatràpi kùatriyasyà÷vatthaþ, vai÷yasya pailavaþ //
#<yaj¤iyo và sarveùàm // Gaut_1.26 //>#


yaj¤àrhe và syàt vibhãtakabilvakayàvakàdirvarjito vçkùavi÷eùa ityarthaþ /
và÷abdo 'bhàvavikalpàrthaþ, ataþ pårveùàmabhàve /
anyathàpàrtho và÷abdaþ /
sarveùàügrahaõamanantarayoreva mà bhåditi //


idànãü daõóaguõamàha-


#<apãóità yåpavakràþsa÷alkàþ // Gaut_1.27 //>#


apãóità vallãveùñanakãñàgnyàdibhiranupahatà ityarthaþ /
yåpavakràþ yåpavannatàgrà ityarthaþ /
sa÷alkàþ satvacaþ /
asamàsàt sarva evaüråpàþ, na tu yathàsaïkhyam /
tathà càha manuþ-


çjavaste tu sarve syuravraõàþsaumyadar÷anàþ /
anudvegakarà néõàü satvaco 'nagnidåùitàþ //
iti //


#<mårghalalàñanàsàgrapramàõàþ // Gaut_1.28 //>#


pramàõa÷abdaþ pratyekaü sambadhyate /
mårdhapramàõà brahmaõasya, lalàñapramàõàþ kùatriyasya, nàsàgrapramàõà

vai÷yasya /
tathà ca manuþ -


ke÷àntiko bràhmaõasya daõóaþ kàryaþ pramàõataþ /
lalàñasammito ràj¤aþ syàttu nàsàntiko vi÷aþ //
iti //


idànãü brahmacàriveùamàha-


#<muõóajañila÷ikhàjañà÷ca // Gaut_1.29 //>#


muõóo muõóita÷iraskaþ /
jañilaþ sake÷aþ /
÷ikhà eva jañà yasya sa ÷ikhàjañaþ /
evaü muõóa÷abdena samastamuõóanamucyate /
cakàro vàr'thaþ pratyekamabhisambadhyate-muõóo và jañilo và ÷ikhàjaño veti /
bràhmaõakùatriyavai÷yàbhipràyaü bahuvacanam /
yathàkramanivçttyarthaü veti noktam /
tathà ca manuþ-


muõóo và jañilo và syàdasya và syàcchikhàjañaþ //
iti //


idànãü ÷aucato 'dhyayanàdhikàràt ÷aucàrthaü pårvaü dravya÷uddhirucyate-


#<dravyahasta ucchiùño nidhàyàcàmet // Gaut_1.30 //>#


bràhmaõabhojanàdau pravçtto dravyahastaþ pårvamanucchiùñaþ kenacitkàraõenocchiùñaspar÷àdaprayato bhavati, tadà taddravyaü bhåmau nidhàya sthàpayitvà'càmet /
tathà ca vasiùñhaþ-


pracarannabhyavahàryeùu ucchiùñaü yadi saüspç÷et /
bhåmau nidhàya taddravyamàcamya pracaretpunaþ //
iti //


puruùa÷aucavivakùàyàü dravyahastagrahaõamanarthakam /
ato dravyasya nidhànamàtràdeva ÷uddhiþ, puruùasyàcamanàt /
yattu dravyasya smçtyantare prokùaõamukta-'bhåmau nikùipya prokùaõàddravyaü ÷uddhyati' iti tadabhyavahàryapakvadravyaviùayameva draùñavyam /
kathaü punastulyasaühite såtre vi÷eùo 'vagamyate-nidhàyàcacamanaü na punaranidhàyeti /
ucyate-yadyanidhàyàcamanamiùñaü syàttato 'dravyahasta ucchiùña àcàmet' ityetàvadeva vaktavyaü syàt, kiü nidhànena kriyata iti, tataþ såtràtirekànnidhànapakùa evàbhãùña ityavagamyate /
yattu manunoktaü-


ucchiùñena tu saüspçùño dravyahastaþ kathaücana /
anidhàyaiva taddravyamàcàntaþ÷ucitàmiyàt //
iti //


tadanabhyavahàryadravyaviùayaü draùñavyam /
evaücàbhyavahàryadravyasyàpakvasya kadalãphalàdeþ nidhànamàtràdeva ÷uddhiþ /


pakvasya bhåmau nikùipya prokùaõàcchuddhiþ /
anabhyavahàryadravyasya vastràderanidhàyàcamanàcchuddhiþ //


idànãü dravya÷uddhimàha-


dravya÷uddhiþ parimàrjanapradàhatakùaõanirõejanàni


#<taijasamàrttikadàravatàntavànàm // Gaut_1.31 //>#


taijasàdãnàü dravyàõàü parimàrjanàdinà krameõa ÷uddhiþ /
dravyatve siddhe teùàü dravyavacanaü svakàryaniùpàdanasàrmathyàrtham /
tata÷ca bhinnabhàõóàdãnàü na ÷aucam /
tejasà hetubhåtena yàni kriyante tàni taijasàni sauvarõàdãni /
teùàü taijasànàmucchiùñaliptànàm /
kuta etat ? måtràdyupahatànàü smçtyantare ÷uddhyantaravidhànàt /
tathà cau÷anasaü-'taijasànàü måtrapurãùaretaþ kuõapopahatànàü àvartanamullekhanaü bhasmanà triþ saptakçtvaþ parimàrjanam /
ataijasànàmevaübhåtànàmutsargaþ' iti /
tathà anya÷arãramaladåùite kaõvavacanamàrabdham- '÷leùmàdyupahatànàmekaviü÷atiparimàrjanacchuddhiþ' iti /
tathàcàspç÷yochiùñànàmau÷anasaü vacanaü saügatamàrabdham- 'anuloma÷ådra÷vakàkopahatànàmullekhanaü pratilomeùu spç÷yopahatànomakaviü÷atiparimarjanamaspç÷yopahatànàmàvartanam' iti /
tathà màüsarudhiropahatànàü ÷aïkhavacanamàrabdhaü-'mçdariùñakeïgudabilvasarùapakalkagomåtragomayàdãni ÷aucadravyàõi' iti /
tathà 'rajasvalàduùñànàmekadinaü pa¤cagavye nikùipya ekaviü÷atiparimàrjanàcchuddhiþ' iti paiñhãnasivacanam /
evamanyeùvapi smçtyantareùu malàntaradåùiteùu taijaseùu ÷uddhyantaràõyàmnàtàni /
atotrocchiùñaliptànàmeva kalpayituü nyàyyamiti /
teùàmucchiùñaliptànàü parimàrjanaü bhasmanà paritaþ sarvataþ /
màrttikànàü mçnmayànàmaspç÷yopahatànàm /
kutaþ? smçtyantare vi÷eùadar÷anàt /
tatho÷anaso vacanaü-'mçnmayànàmucchiùñaliptànàmapamàrjanamucchaùñaspçùñànàü prokùaõam' iti /
tathà vasiùñhavacanam-


madyamåtrapurãùai÷ca ÷leùmapåyà÷ru÷oõitaiþ /
saüspçùñaü naiva ÷uddhyeta punaþpàkena mçnmayam //


iti madyàdidåùitànàü tyàga uktaþ /
atotra caõóàlàdyupahatànàmeva kalpayituü nyàyyamiti /
pradàhaþ prakarùeõa dàhaþ pårvasvabhàvotpàdanamityarthaþ /
dàravàõàü àsana÷ayanàdãnàü aõedhyàdyupahatànàü takùaõaü tanåkaraõaü yàvanmàtramupahatam /
aspç÷yaspçùñànàü prokùaõam /
kutaþ ? 'prokùaõaü saühatànàm' iti manuvacanàt /
prakùàlana÷akyànàü prakùàlanam /
tàntavànàü tantumayànàü kàrpàsàdivikàràõàü aspç÷yadåùitànàm /
maladåùite smçtyantaraü draùñavyam-'dhàvanaü tanmàtracchedanamutsargaþ' iti /
'celàdãnàü malàdidåùitànàm' iti paiñhãnasivacanam /
tathà '÷rãphalairaü÷upaññànàm' ityevamàdãni manunoktàni draùñavyàni,aspç÷yadåùitànàü bahånàü vastràõàü prokùaõam 'bahånàü dhànyavàsasàma' iti manunà prokùaõenaiva ÷uddhividhànàt /
atolpànàmaspç÷yadåùitànàü nirõejanam //


#<taijasavadupalamaõi÷aïkha÷uktãnàm // Gaut_1.32 //>#


taijasavacchuddhirupalàdãnàm /
atide÷aþ smçtyantarokta÷uddhyapekùàrthaþ /
upalànàü maõãnàü tàvacchråyate-


nirlepaü kà¤canaü bhàõóaü adbhireva vi÷uddhyati /


abjama÷mamayaü caiva ràjataü cànupaskçtam //
÷aïkha÷uktimaõãnàü ca gomåtreõodakena và //


iti manuvacanam /
'payasà ÷aïkha÷uktãnàm' iti paiñhãnasivacanam //


#<dàruvadasthibhåmyoþ // Gaut_1.33 //>#


asthi hastidantàdisaüvyavahàryadravyàõi /
bhåmiþ, gçhàdiþ dàruvaditi prakçtidravyeõàtide÷aü bruvan etat j¤àpayati-yat vikàrasya ÷ocamucyate prakçtidravyasyàpi tadeva bhavatãti /
itarathà dàravavaditi vaktavyamàsãditi /
asthibhåmyoþ smçtyantaropadiùñàpekùàrtho 'tide÷aþ /
tathà ca smçtyantaropadiùñàpekùàrtho 'tide÷aþ /
tathà ca smçtyantaram-'aspç÷yaspçùñànàü bhåmyasthnàü prokùaõàcchuddhiþ' iti kaõvavacanam //


#<àvapanaü ca bhåmeþ // Gaut_1.34 //>#


bhåmigrahaõamasthinivçttyartham /
cakoràt smçtyantaroktànyapi draùñavyàni /
tathàcoktaü vasiùñhena-


khananàddahanàddharùàt gobhiràkramaõàdapi /
caturbhiþ÷uddhyate bhåmiþ pa¤camàccopalepanàt //
iti /

tathà ca manuþ-

sammàrjanena sekena dàhenollekhanena ca /
gavàü ca parivàsena bhåmiþ÷uddhyati pa¤cabhiþ //
iti /

yathàlepaü vikalpena samuccayena và ÷aucaü kartavyam //


#<celavadrajjuvidalacarmaõàm // Gaut_1.35 //>#


rajjuþ darbhàdiniùpannaþ /
vidalaþ vaü÷amayårapakùàdiniùpannaþ carma vyàghracarmàdi teùàmaspç÷yaspçùñànàü celavat vastravacchaucam /
carma÷abdena prakçtigrahaõena vikàrasyàpi grahaõam /
rajjvàdãnàü prokùaõasyàpi prave÷àrthamatide÷aþ /
atospç÷yaspçùñànàü prokùaõamapi kartavyam /
tathà ca paiñhanasiþ-'rajjuvidalacarmaõàmaspç÷yaspçùñànàü prokùaõàcchuddhiþ' iti //


#<utsargo vàtyantopahatànàm // Gaut_1.36 //>#


rajjvàdãnàü tyàgo và /
vyavasthaitavikalpo 'yam /
ato 'tyantopahatànàü tyàgaþ /
itareùàü ÷aucamiti //


idànãü 'dravyahasta ucchiùño nidhàyàcàmet' ityuktaü, tadàcamanavidhitsayà'ha-


#<pràïmukha udaïmukho và ÷aucamàrabheta // Gaut_1.37 //>#


pràïmukha udaïmukho vetãcchàto vikalpaþ /
nanu ca ÷auca grahaõamanarthakam, uttaratràcàmoditi vakùyati, tenaivàrthasiddhatvàditi /
ucyate-anyadapi ÷aucàïgametaddigabhimukha eva kuryàditi /
evaü ca pàdaprakùàlanàdikamapi taddigabhimukha eva kuryàditi /
àrabheteti samàhitàrtham, ato yàvadàcamanaparisamàptiþ tàvantaü kàlamananyacitto bhavet //


#<÷ucau de÷a àsãno dakùiõaü bàhuü jànvantarà kçtvà yaj¤opavãtyà maõibandhàtpàõã prakùàlya vàgyato hçdayaspç÷astri÷caturvàpa àcàmet // Gaut_1.38 //>#


÷ucau de÷e sthàne anupahate /
evaü ca pàdaprakùàlanamapyarthasiddhaü mà bhåt

a÷uddhipàdasambandhàdde÷asyàpya÷ucibhàva iti /
tathà ca vakhiùñhaþ- 'prakùàlya pàdau pàõo cà maõibandhanàt' iti /
àsãna eva, nànyàvasthaþ /
tathàca vasiùñhaþ-'vrajan tiùñhan ÷ayànaþ praõato và nàcàmet' iti /
dàkùiõaü bàhuü jànvormadhye kçtvà /
yaj¤opavãtoti /
yadi kadàcit ayaj¤opavãti bhåtvàpyàste tathàpyàcamane ava÷yaü yaj¤opavãtinà bhavitavyamiti /
tathà càpaspambaþ-'upàsane guråõàü vçddhànàmatithãnàü home japyakarmaõi bhojana àcamane svàdhyàye ca yaj¤opavãti syàt' iti /
àcamanàïgatvenànyayaj¤opavãtotpàdanàrthaü và /
tathà ca vasiùñhaþ-


snàtakànàü tu nityaü syàdantarvàsastathottaram /
yaj¤opavãte dde yaùñiþ sodaka÷ca kamaõóaluþ //
iti //


maõiryasminde÷e badhyate sa maõibandhaþ /
tasmàdàmaõibandhanàtpàõã prakùàlya vàgyatastårùõãü hçdayaspç÷o hçdayaügamàþ /
apàüparimàõàrthamidam /
màùanimajjanamàtràstàvatyo bhavanti /
tathàcàho÷anà 'màùanimajjanamàtrà hçdayaügamà bhavanti' iti /
tri÷caturvetyatra vikalpo vyavasthitaþ- yadà 'àpaþ punantu' ityàdimantramuktvà'camyate tadà catuþ


anyatra tririti /
abgrahaõaü gomåtràdinivçttyarthaü teùàü ÷uddhihetutvasàmànyàdgrahaõaü mà bhåditi /
uùõabuddhudaphenakaùàyàdivarjanàrthaü và /
pibediti vaktavye àcàmediti gurusåtrakaraõaü vidhyantaropasaïgrahàrtham /
tatra tå÷anà'ha- 'dakùiõaü hastatalaü gokarõàkàraü vinyasya bràhmeõa tãrthenà÷abdaü pibedçgyajuþsàmavedàn dhyàyan' iti //


#<dviþ parimçjyàt // Gaut_1.39 //>#


prakçtàboùñhau, atrànuktatvàt, smçtyantaradar÷anàcca, bràhmeõaiva tãrthena /
parityupasargo vidhyantaropasaügrahàrthaþ /
tatra tåktaü kaõvena-'atharvavedetihàsapuràõàni dhyàyan bràhmeõa tãrthenoùñhayoþ salomaprade÷aü mçjyàt' iti //


#<pàdau càbhyukùet // Gaut_1.40 //>#


cakàràt mukhaü ca /
abhyupasargo vidhyantaropasaügrahàrthaþ /
tatràha bhàrgavaþ-'oùñhau parimçjyàttato mukhaü

parimçjedagnàndhyàyaü stataþ pàdàvabhyukùet viùõuü dhyàn'iti //


#<khàni copaspç÷ecchãrùaõyàni // Gaut_1.41 //>#


khàni ÷ãrùaõyàni nayananàsikàkarõàni /
cakàràddhçdayaü ca /
tathàca manuþ-


triràcàmedapaþ pårvaü dvirunmçjyàttato mukham /
khàni copaspç÷edadbhiràtmànaü hçdayaü ÷iraþ //
iti //


upopasargo vidhyantaropasaügrahàrthaþ tanno÷anà 'aïguùñhopakaniùñikàbhyàü nayane candràdityau dhyàtvà tata upaspç÷ya tarjanyaïguùñhàbhyàü nàsikàvakà÷au pràõàn dhyàtvà tata upaspç÷ya kaniùñhikàïguùñhàbhyàü karõau di÷o dhyàtvà tata upaspç÷yàïguùñhena kevalena hçdayamupaspç÷edàtmànaü dhyàyan' iti //


#<mårdhani ca dadyàt // Gaut_1.42 //>#


mårdhani cet vaktavye dadyàditi grahaõaü sarvàïgulyartham /
tathàca smçtyantaraü 'sarvàïgulibhiþ ÷riyaü dhyàtvà mårdhani prakùipet' iti /
cakàràtsavye ca pàõau /
tathà ca vasiùñhaþ-'mårdhani ca dadyàtsavye pàõau' iti /
kùatriyavai÷yayorapyetadevàcamanaü vi÷eùànabhidhànàt strã÷ådrau ca sakçtsakçt' iti smçtyantaràbhidhànàt strã÷ådrayo÷ca sakçtpànàt sakçdoùñhaspar÷anàcca ÷uddhirdraùñavyà atrànuktàpi //


na kevalamucchiùñaspar÷a evàcamanaü, anyadapyàcamananimittamidànãmàha-


#<suptvà bhuktvà kùutvà ca punaþ // Gaut_1.43 //>#


punargrahaõaü àdàvante càcamanaü kuryàdityevamartham /
cakàràt snàtvà ruditvà ca /
tathà ca vasiùñhaþ- 'suptvà bhuktvà kùutvà snàtvà pãtvà ruditvà càcàntaþ punaràcàmet' iti //


tatra kùutasyàniyatakàlatvàt àdàva÷akyamàcamanamiti cet tatràpi nityapràyatyàrtha àrambhaþ /
yathà'hàpastambaþ-'muhårtamapi ÷aktiviùaye nàprayatastiùñhet' iti /
svàpàdau prayatasyàpyàcamanamàrambhasàrmathyàt /
atastatràdàvante càcamanaü kuryàt tatra bhojane kecidàdàvapi dviràcamanamicchanti /
tathàcàpastambaþ 'bhokùyamàõastu prayato dviràcàmet' iti /
anye svàpàdàvanta eva dviràcamanamicchanti yathà'ho÷anà-


'suptvà bhuktvà kùutvà snàtvà pãtvà ruditvà càcàntaþ punaràcàmeddvi' iti /
evaü ca bhojane àdàvante cca dviràcamanaü svàpàdàvekamante ca dviþ /
kùutasyàniyatatvàdanta eva dviriti siddhàntaþ //


idànãnucchiùñasaü÷leùe a÷ucitve pràpte àha-
danta÷liùñeùu dantavadanyatra jihvàbhimar÷anàt //


da÷anàntaralagneùu bhakùyabhojyàvayaveùu dantavat anucchiùño bhavatãtyarthaþ /
na cejjihvayà saüspç÷yante //


atràpi-


#<pràkcyuterityeke // Gaut_1.44 //>#


satyapi jihvàbhimar÷ane yàvat svasthànànna cyavanti tàvacchucirityeke manyante //


#<cyuteùvàsràvavadvidyànnigiranneva tacchuciþ // Gaut_1.46 //>#


cyuteùu àsye yajjalaü tadàsràve yadvadvijàtãyàt tannigiran ÷ucacireva bhavati /
àcamana÷aïkà


nàstãtyarthaþ /
evaü càsràvamapi nigiran ÷ucireva bhavati /
kutaþ cyuteùu nigiran ÷uciriti vaktavye àsràvavadvidyàdityàrambhàt /
gautamastu danta÷liùñànàü sati jihvàbhimar÷ane a÷ucirbhavatãti /
anyamataü tu pràkcyuteriti /
so 'yaü vyavasthitavikalpaþ, karmànuùñhànàdhikçtasyàcamananamanyasya neti //


yathocchiùñàvayavo bahirbhåtaþ a÷ucitvamàpàdayati tadvadàsràvasyàpi pràpta àha-


#<na mukhyà vipruùa ucchiùñaü kurvanti na cedaïge nipatanti // Gaut_1.47 //>#


mukhe bhavà mukhyàþ vipruùa àsràbàvayavàþ te mantrayamàõasya vinirgatà nàpràyatyaü janayanti yadyaïge stanodaràdau na nipatanti /
ni÷abdo ni÷cayàrthaþ ato ni÷cayena yadyaïge patanti tadànãmevocchiùñaü janayanti nà÷aïkàmàtreõeti /
evaü cocchiùñàvayavo yatrakutracinnipatannucchiùñaü janayati, àsràvo 'ïga eveti siddhàntaþ //


sarva÷aucàrthamidamadhunocyate-


#<lepagandhàpakarùaõe ÷aucamamedhyaliptasya // Gaut_1.48 //>#


lepagandhayorapanayane kçte amedhyaliptasya amedhyasambaddhasya ÷ucitvaü bhavati /
amedhya÷abdena dvàda÷amalà ucyante //


yathà'ha manuþ-


vasà ÷uklamasçïmajjà måtravióghràõakarõaviñ /
÷leùmà÷ru dåùikà svedo dvàda÷aite nçõàü malàþ //


anabhivyaktagandhànàü ÷leùmàdãnàü lepamàtradar÷anàt lepagrahaõam /
måtràdãnàü lepànupalabdhergandhamàtropalabdhe÷ca gandhagrahaõam /
÷aucàdhikàre punaþ ÷aucagrahaõaü taijasàdãnàmapi lepagandhàpanayanayàdeva ÷aucamityevamartham //


tat kena kartavyamityata àha-


#<tadadbhiþ pårvaü mçtà ca // Gaut_1.49 //>#


tacchaucamadbhiþ pårvaü tato mçdà /
cakàràttata ubhayena /
tadgrahaõaü annalepasyàpi cårõàdinà apakarùaõàrtham /
tadadbhirmçdà ceti vaktavye pårvagrahaõaü yatra nàtãva lepo lakùyate tatràdbhireva ÷asaucamityevamarthaü, yathà'ha manuþ-


nirlepaü kà¤canaü bhàõóamadbhireva vi÷udhyati /
abjama÷mamayaü caiva ràjataü cànupaskçtam //
iti //


athavà yatra yatra ÷aucamuktaü tatra tatràdbhireva ÷aucaü prathamaü kàryamityevamartham /
yathà mçdà adbhiriti samuccãyate tathà bhasmàdibhirapi samuccayàrtho visamàsaþ /
taisajàdãnàü dravyàõàmuktatvàt idaü ÷aucaü ÷arãràvayavasyàmedhyaliptasya draùñavyam //


#<måtrapurãùasrehuvisraüsanàbhyavahàrasaüyogeùu ca // Gaut_1.50 //>#


cakàraþ àcamanànukarùaõàrthaþ /
visraüsanaü nirasanaü, tat måtrapårãùasrehåõàü pratyekaü sambadhyate /
abhyavahàrasaüyogo 'bhyavahàryadravyopayogaþ /
tasyànamedhyatvàt lepagandhàpakarùaõàrthamabhidhànaü, àcamanasya 'suptvà bhuktvà' ityanena siddhatvàt lepagandhàpakarùaõaü ca mçtsalilaprakùàlanena kuryàt /
evaü ca 'tadadbhiþ pårvam' ityatra yaduktaü cårõàdinà annalepàpakarùaõaü tenà÷akyamidaü draùñavyam /
athavà-abhyavahàrasaüyogasyàpi àcamanàrtha evopanyàsaþ /
'suptvà bhuktvà' ityanenaiva siddhamanådyate kramàrtham, kathaü-tadgrahaõenànnalepàpakarùaõamuktaü tadapakarùaõaü pårvaü kçtvà tataàcàmedityevamarthaü anyathà sandehaþ syàditi /
tathà càpastambaþ 'måtraü kçtvà pårãùaü và måtrapurãùalepànannalepànucchiùñalepàn

retasa÷ca ye lepàstàn prakùàlya pàdau càcamya prayato bhavati' iti /
måtrapurãùau prasiddhau /
srehå retaþ /
måtràdãnàmàcamanàrthamupanyàsaþ lepagandhàpakarùasya 'lepagandhàpakarùaõe ÷aucam' ityanenaiva siddhatvàt //


#<yatra càmnàyo vidadhyàt // Gaut_1.51 //>#


tatra tadeva bhavatãti ÷eùaþ /
àmnàyo vedaþ, sa yatra yaj¤aviùaye sphyàdãnàü prakùàlanamàtràdeva ÷uddhiü vidadhyàt tatra tadeva, na dàrusàmànyena takùaõàdi /
atulyabalatvàdevedaü siddhamiti cet ÷rutyuktasya laukike ananuprave÷anàrtha upanyàsaþ, yathàr davyà yàgaviùaye ÷rutyà prakùàlanena ÷uddhiruktà, tasyà laukike vyàpçtàyà api


darvãsàmànyena ÷rutyuktà mà bhåt smçtyuktàmeva kuryàdityevamarthamupanyàsaþ /
athavà-àmnàya÷abdena manurucyate /
sa yatra ÷aucaü vidadhyàt tatra tadeva, yathà 'yatãnàü tu caturguõam' ityàdi /
taduktatvàdevàsandeha iti cet ucyate- yasminviùaye na kiüciducyate tatra smçtyantaroktaü bhavati /
yatra lepagandhàpakarùaõàdi kiüciducyate tatra smçtyantareõa vikalpa÷aïkà bhavatãti tanniràsàrthamuktaü 'yatra càmnàyo vidadhyàt' iti /
evaü ca lepagandhàpakarùaõe kçte 'pi 'dviguõaü brahmacàriõaþ' ityevamàdyà÷rayaõãyam //


idànãü kçta÷aucasya brahmacàriõo 'dhyayanàrthaü guråpasadanavidhimàha-


#<pàõinà savyamupasaïgçhyànaïguùñhamadhãhi bho ityàmantrayeta gurum // Gaut_1.52 //>#


pàõinà dakùiõena savyaü pàõimanaïguùñhavarjitaü gçhãtvà adhãhi bho iti pràrthayeta gurumadhyàpakam /
pàõigrahaõaü pàdanivçttyartham /
pàõiprakaraõàtasavyamapi pàõimeveti gamyate /
upasaïgrahaõaü aïguliprade÷e iti


gamyate anaïguùñhamityuktatvàt //


ki¤ca-


#<tatra cakùurmanàþ // Gaut_1.53 //>#


tatra gurau cakùurmanasã vyavasthàpayedityarthaþ //


ki¤ca-


#<pràõopaspar÷anaü darbhaiþ // Gaut_1.54 //>#


kàryamiti ÷eùaþ /
sàkùàtpràõànàmupaspar÷anàsambhavàt pràõa iti cakùuràdãndriyàõi ÷ãrùaõyànyucyante /
tànyupaspar÷ayeddarbhairàcamanoktena krameõa //


ki¤ca-


#<pràõàyàmàstrayaþ pa¤cada÷amàtràþ // Gaut_1.55 //>#


kàryà iti ÷eùaþ /
pràõàyàmaþ pràõanirodhaþ nirucchvàsenàvasthànaü, te trayaþ kàryàþ /
pratyekaü pa¤cada÷amàtràþ /
màtrà nàma madhyamàïguùñha÷abdena loke prasiddhà //


ki¤ca-


#<pràkkåleùvàsanaü ca // Gaut_1.56 //>#


pràgagreùu, prakaraõàddarbheùu, àsanamupave÷anaü, kàryamiti ÷eùaþ /
cakàràt darbhapavitrapràõi÷ca //


ki¤ca-


#<oüpårvà vyàhçtayaþ pa¤ca satyàntàþ // Gaut_1.57 //>#


udàhartavyà iti ÷eùaþ /
pratyekaü praõavapårvà bhåràdyàstisraþ puruùamadhyàþ satyàntàþ /
evaü jàbàli÷rutau prasiddhaþ //


ki¤ca-


#<guroþ pàdopasaïgrahaõaü pràtaþ // Gaut_1.58 //>#


kàryamiti ÷eùaþ /
upasaïgrahaõamiti vaktavye pàdagrahaõaü smçtyantaropadiùñavidhyupasaïgrahaõàrtham /
yathà'ha manuþ-


vyatyastapàõinà kàryamupasaïgrahaõaü guroþ /
savyena savyaþ spçùñavyo dakùiõena tu dakùiõaþ //
iti //


pràtarutthàyotthàya pratidinam /
gurugrahaõaü àtmano mà bhåditi /
tañaþ pårvaü pràõopaspar÷anamàtmanaþ //


ki¤ca-


#<brahmànuvacane càdyantayoþ // Gaut_1.59 //>#


vedapàñhasyàdyantayoþ àrambhàvasànayoþ /
cakàraþ pàdopasaïgrahaõànukarùaõàrthaþ //


ki¤ca-


#<anuj¤àta upavi÷etpràïmukho dakùiõataþ ÷iùya udaïmukho và // Gaut_1.60 //>#


àcàryeõàdiùñaþ tasya dakùiõasyàü di÷i pràïmukha udaïmukho vopavi÷et saübhavato vikalpaþ àsãnasyàcàryasya yathà tadabhimukho bhavati tathà pràïmukha udaïmukho và upavi÷edityarthaþ /
kathaü ? 'tatra caturmanàþ ' ityuktatvàt /
÷iùyagrahaõamanyasyàpyupasannasyàyameva vidhiriti j¤àpanàrtham /
'anuj¤àto dakùiõataþ' iti ca niyamàrthaþ nànanuj¤àta upavi÷ennàdakùiõata iti //


ki¤ca-

#<sàvitrã cànuvacanamàdito brahmaõa àdàne // Gaut_1.61 //>#


sàvitrã tatsaviturityàdi /
cakàràdoïkàrapårvà vyàhçtaya÷ca /
tathàca manuþ-


oïkàrapårvikàstisro mahàvyàhçtayo 'vyayàþ /
tripadà caiva gàyatrã vij¤eyà brahmaõo mukham //
iti //


anuvacanamadhyetavyam /
brahmaõo vedasyàdàne àrambhe adhyayanàrambhakàla ityarthaþ /
àditaþ pårvam //


kiüca-


#<oïkàro 'nyatràpi // Gaut_1.62 //>#


anuvacanànantaraü oïkàra÷codàhartavyaþ anyatràpi /
atra kramaþ pràtarutthàya pàdaupasaïgrahaõaü, tadàhåya upavi÷et darbheùu, tataþ pràõopaspar÷anaü darbhaiþ, tataþ pràõàyàmànkçtvà mahàvyàhçtãþ pa¤ca uktvà, a¤jalinà 'adhãhi bhoþ' iti gurumàmantrya, oïkàrapårvikà vyàhçtãþ sàvitrãü coktvà praõavapårvamadhãyãta /
prathamàdhyayana evàyaü vidhiþ kutaþ ? sàvitrã cànuvacanaü tato 'dhãyãteti vaktavye àdito brahmaõa àdàna ityàrambhàt /
pratidivasamoïkàramevoktvà /
kutaþ ? oïkàro 'nyatretyuktatvàt /
anyatra prathamàdhyayanàdanyatra /
api÷abdaþ prathamàdhyayane 'pi praõavaprave÷anàrthaþ /
kecidanyatràpãtyanenàïgàdau praõavamicchanti //


#<antaràgamane punarupasadanam // Gaut_1.63 //>#


yadyadhãyatàmantarà madhye ka÷cidgacchettataþ punarapi pàdopasaïgrahaõàdipraõavoccàraõànto yo vidhistaü kuryàttasya pràya÷cittàrtham /
aprakaraõe 'pi pràya÷cittamànantaryeõànuùñhànàrtham /
mànuùàõàü gamana etat, itareùàmårdhvamabhidhànàt /
atrànadhyàya÷ravaõàbhàvàt pràya÷cattànantaramadhãyãta /
prathamàdhyayanàpe7yà punargrahaõam, anyatropasadanàbhàvàt /
ato 'nyatra pràya÷cittàrthamevopasadanaü kartavyaü tadanantaramadhyayanaü kartavyam /
tathà'hàpastambaþ- 'adhãhi bho ityuktvàdhãyãtàdhyàpayedvà' iti //


ki¤ca-


#<÷vanakulasarpamaõóåkamàrjàràõàü tryahamupavàso vipravàsa÷ca // Gaut_1.64 //>#


ete prasiddhàþ /
÷vàdãnàü pratyekamantarà manage tryahaü bhaktatyàgaþ pràya÷cittaü, vipravàso guruõà virahitasyàvasthànamekàham /
evaü ca guruviprayogopade÷àdeva ekàhamanadhyàyasiddhiþ /
kuta ekàhopalabdhiriti cet, visamàsàt /
anyathà tryahamupavàsavipravàsau cetyavakùyat /
ata ekàhamevànadhyàyaþ /
tathà ca manuþ-


pa÷umaõóåkamàrjàra÷vasarpanakuleùu ca /
antarà gamane vidyàdanadhyàyamaharni÷am //
iti //


evaü càtràpi ÷vagrahaõaü catuùpadàü pa÷ånàmupalakùaõam /
catuùpàdgrahaõena gçhyamàõatvàt màrjàrasya punarupanyàsaþ pràya÷cittagauravàrthaþ /
yathà'ho÷anà- 'màrjàràntaràgamane dhçtaü prà÷yatryahamupavaset' iti /
upasadanànukarùaõàrtha÷cakàraþ /
ato 'dhyayanakàle tatkçtvàdhãyãta /
kecidupavàsamadhyayanatyàgamàhuþ /
tadyuktamayuktaü veti vicàryam //


ki¤ca-


#<pràõàyàmà ghçtaprà÷anaü cetareùàm // Gaut_1.65 //>#


itareùàü kàkàdãnàü pràõàyàmàstrayaþ, bahuvacana÷ravaõàt /
ghçtaprà÷anaü kàyàplavanamàtram /
upasadanànukarùeõàrthaþ cakàraþ /
tatastrãnpràõàyàmàn dhàrayitvà ghçtaü prà÷yopasadanaü ca kçtvàdhãyãta, anadhyàyà÷ravaõàt //


#<÷ma÷ànàbhyadhyayane caivaü ÷ma÷ànàbhyadhyayane caivam // Gaut_1.66 //>#


àpastambena sarvataþ÷amyàpràsànnàdhãyãtetyuktam /
tasmàttatsamãpe 'dhyayanaü ÷ma÷ànàdhyayanam /
abhyupasargo buddhipårvasåcanàrthaþ /
tato 'buddhipårve anyatpràya÷cittaü laghutaraü draùñavyam /
tathà càho÷anà- 'anabhisandhyà ÷ma÷ànàbhyadhyayane 'dhãhi bho ityuktvàdhãyãta' iti /
cakàràdanantaroktasya praõàyàmàdeþ sarvasya pràptau evaü÷abdena anantaroktasyopasadanasyaiva pràptiþ kriyate /
tarhyevaü÷abda eva vaktavya iti cet na, ubhayasakà÷a evàyamartho labhyate /
kathaü ? evaü÷abde ca÷abde và vaktavye ubhayapàñhasya prayojanàntaraü kalpayituü nyàyyaü, na hyekasyaiveti /
ata upasadanameva kartavyam /
tathàca smçtyantaraü-'÷ma÷ànasamãpe 'dhãtya pràõàn dhàrayet pràõopaspar÷anamabhivàdanaü sàvitryanuvàcanaü' ityàdi /
dviruktiradhyàyaparisamàptyarthà /
uktamidaü sarvaü pràya÷cittaü ÷iùyasyaiva, tadarthatvàdadhyanaprabhçteþ /
ki¤ca-sarvatra sopasadanameva pràya÷cittaü, upasadanaü tvabhivàdanàdi, tadabhivàdanamàcàryasya


na sambhavatãti //


iti maskarãye gautamabhàùye prathamo 'dhyàyaþ //


_______________________________________________________________________________



dvitãyo 'dhyàyaþ


dvijànàmuktamupanayanam /
teùàmupanayanàtpràgapi kai÷cidvarõadharmairadhikàra iùyata iti tadarthamàha-


#<pràgupanayanàtkàmacàravàdabhakùaþ // Gaut_2.1 //>#


nanu ca pràgevopanayanàdetadvaktavyaü, tatra pràgupanayanàdityetanna vaktavyaü bhavati //


ucyate-satyametat /
kintu upanayanasyàdàvabhidhàne prayojanamuktam /
nànena vidhãyate, arthapràptatvàt /
na ca niyamyate, ava÷yakartavyàbhàvàt, 'upanayanàdirniyamaþ' iti vakùyamàõatvàt pàkùikatvàbhàvàcca /
nàpi parisaïkhyà, nirvatyàbhàvàt /
na hyasyàkàmacàritvàdikaü pràptam /
ataþ idaü såtramanuvàdakaü pràya÷cittaràjadaõóàbhàvaj¤àpanàrthaü, tayoþ sàmànyenopadi÷ñatvàt //


nanu ca ràjadaõóapràya÷cittàni ca vihitàkaraõe niùiddhasevane và vidhãyante /
na càsya vidhipratiùedhàbhyàmadhikàraþ /
na càsya vidhiþ pratiùedhàbhyàmadhikàraþ /
na càsya vidhiþ pratiùedho và ÷råyata iti /
na tvasyàhutàttvàdi vidhàyiùyate pratiùidhyate và, yadvyatikrame ubhayaü bhaviùyatãti, pitràdãnàmupade÷àt /
ata idaü såtramanarthakamiti //


atrocyate-yadvihitàkaraõe pratipiddhasevane và pràya÷cittamuktaü ràjadaõóo và tadubhayamasyàpi pràpnotyeva /
yadyapyasyaivodde÷ena vidhiþ pratiùedho và na ÷råyate, tathàpi yattu sàmànyenoktaü 'ahiüsà satyamasteyam' ityàdi, tdavarõadharmatvàdasyàpi pràpnoti /
tadvyatikrame ràjadaõóapràya÷citte api bhavataþ /
ataþ tannivçttyarthamanuvàdasvaråpaü såtramàrabdham //


'upanayanàdirniyamaþ' ityanena såtreõa upanayanàdàrabhya yo vidhirucyate-tadvyatikrame eva pràya÷cittaü nànyavyatikrame iti vakùyamàõatvàt /
tenaivàsyàpi varõadhramàtikrame pràya÷cittàbhàvo j¤àtuü ÷akyate, ràjadaõóàbhàvo 'pi /
tathàpi nityopanayanakàlàtãtasya bhinnabuddheþ ÷aktasya ekàda÷avarùàdårdhvaü ùoóa÷avarùàtpràk pràya÷cittàrdhaprave÷anàrthaü, tator'vàk pa¤cavarùàdårdhvaü pitràdãnàü pràya÷cittaprave÷àrthaü, tata arvàgaparàdhàbhàvaj¤àpanàrthaü ca såtramàrabdham /
tathàca bhàrgavãyaü-


à÷ãtiryasya varùàõi bàlo vàpyånaùoóa÷aþ /
pràya÷cittàrdhamarhanti striyo vyàdhita eva ca //

ånaikàda÷avarùasya pa¤cavarùàtparasya ca /
caretsuhçdgura÷caiva pràya÷cittaü vi÷uddhaye //

ato bàlatarasyàtha nàparàdho 'sti kutra cit /
ràjadaõóa÷ca tasyàtaþ pràya÷cittaü ca neùyate //
iti //


evaü copanayanàtpràgyadyapi sàmànyena kàmacàritvàdyuktaü, tathàpi pa¤cavarùàtpràgevàtyantakàmacàrità, tata årdhvaü varõadharmeùu niyoktavyaþ pitràdibhiþ, tadvyatikrame bàlasya sataþ pitràdãnàü pràya÷cittasya ÷ravaõàt /
alamatiprasaïgena //


idànãü såtraü vivriyate-upanayanàtpràkkàmacàra icchàgatiþ tasmàccaõóàlaspar÷anàdau prokùaõamàtraü vakùyati 'avokùaõebhyaþ' iti tadapi pa¤cavarùàtpràgevetyuktam /
ata årdhvaü caõóàlàdispar÷ane snàpayitavyaþ /
ekàda÷avarùàdårdhvaü svayameva snàyàt /
evaü sarvatra /
kàmavàdaþ a÷lãlàdyapi vadati /
kàmapakùaþ paryuùitàdyapi bhakùayati /
pa¤cavarùàdårdhvaü varõadharmàvirodhãni kàrayitavyàni /
upanayanàtpràgityàpatkalpopanayanasyàpi grahaõam /
kutaþ ? brahmacàrãti liïgàt /
nityakàlàtpràk brahmacaryasya skhalanàsambhavàdeva siddhatvàt brahmacaryarakùaõopade÷o 'narthakaþsyàditi /
kàmacàrasyodàharaõaü svayameva vakùyati 'yathopapàdamåtrapurãùo bhavati' iti /

ato 'tyantabàlàvasthàyàmapi brahmahatyàderyatnato nivàrayitavyaþ /
kàmavàde abhi÷aüsàdau kàmabhakùaõe suràpànàdau càtyantavàlyàvasthàyàmapi yatnato nivàrayitavya-, kàmacàra ityanenaiva siddhe vàdabhakùaõayoþ punarupanyàsàt /
upanayanàditi vaktavye pràggrahaõaü niyamàrthaü, upanayanàtpràgeva kàmacàritvàdãti /
asati niyame 'uttareùàü caitadavirodhi' ityanena huta÷iùñabhakùaõavarjanàdi yatãnàmapi pràpnotãti //


idànãü kàmavàdabhakùaõasyàpavàdamàha-


#<ahutàdbrahmacàrã // Gaut_2.2 //>#


hutaü huta÷iùñaü carupuroóà÷àdi, na vai÷vadeva÷iùñaü, tasya sarvàrthatvàt /
tathà'hàpastambaþ-'sarvàn ve÷vadeve bhàginaþ kurvãta' iti /
ahutàtkàrya iti ÷eùaþ /
arthapràptasya pratiùedho 'yaü pitràdãnàmupade÷aþ, bàlasya vij¤ànàbhàvàt /
ekàda÷avarùàdårdhvaü tasyaivetyuktam //


#<brahmacàrã // Gaut_2.3 //>#


brahmacaryarakùaõaü kartavyam //


idànãü kàmacàrasyodàharaõamàha-


#<yathopapàdamåtrapurãùo bhavati // Gaut_2.4 //>#


yathàpariveùñita÷irasaþ kçùñàdàvapi måtrapurãùàvutpadyete tiùñhato và tathà tatraiva kuryàdityarthaþ //


ki¤ca-


#<nàsyàcamanakalpo vidyate // Gaut_2.5 //>#


pa¤cavarùàdårdhvamasyaikàda÷avarùàtpràk àcamanakalpaþ àcamanavidhirna vidyate /
kalpapratiùedhàt àcamanamàtramastãtyavagamyate /
tatra '÷ådreõa hi samastàvadyàvadvedena jàyate' iti smçtyantare ÷ådreõa tulyadharma÷ravaõàdàcamanaü ÷ådravaddraùñavyam /
ånaikàda÷avarùasyeti kutaþ ? asyetyàrambhàt, pa¤cavarùatpràgdoùàbhàva÷ravaõàt ekàda÷avarùàdårdhvaü varõadharme 'dhikçtatvàcca /
ekàda÷avarùàdårdhvamàcamanakalpo 'pi tasya vidyata eveti gamyate //


idànãmatibàlasyàha-


#<anyatràpamàrjanapradhàvanàvokùaõebhyaþ // Gaut_2.6 //>#


asya na vidyata iti vartate /
asyonapa¤cavarùasyàpamàrjanàdibhyaþ anyatra ki¤cidapi ÷aucaprakàraþ na vidyata ityarthaþ /
apamàrjanaü bhuktocchiùñasya sodakena pàõinà taducchiùñàpanayanam /
pradhàbanaü prakùàlanaü måtroccàràdau /
avokùaõaü caõóàlàdispar÷ane prokùaõam /
pràptyabhàvàt 'nàsyàcamanakalpo vidyate /
anyatràpamàrjanapradhàvanàvokùaõebhyaþ' iti pratiùedhadvayasyànàrambhaþ pràpnotãti cet, naiùa doùaþ, 'nàsyàcamanakalpo dyitate' ityanenonaùoóa÷avarùasyàcamanakalpo vidhãyate ånaikàda÷avarùasya pratiùedhadvàreõa /
'anyatràpamàrjanapradhàvanàvokùaõebhyaþ' ityanena punaþ ånapa¤cavarùasyàpamàrjanàdi vidhãyate anya÷aucapratiùedhadvàreõeti //

ki¤ca-


#<na tadupaspar÷anàda÷aucam // Gaut_2.7 //>#


tadgrahaõenàkçta÷auco gçhyate /
akçta÷aucaspar÷anàttena và spçùñasyà÷ucitvaü na bhavati /
atibàlaviùayamevaitat //


tarhyasya ÷aucavidhànamanarthakaü, kutaþ ? dvayameva prayojanaü ÷aucavidhànasya dç÷yate itaraspar÷ayogyàrthamanuùñhànàrthaü ca /
asya tu itaraspar÷ayogyàrthaü na bhavati, akçta÷aucasyàpi spar÷ayogyatvàt /
'na tadupaspar÷anàda÷aucam' ityanena /
anuùñhànàrthaü ca na bhavati, asyànuùñhànàbhàvàditi //


nànarthakaü, rakùàrthatvàcchaucavidhànasyeti /
tathàca smçtyantaraü-'bàlasyàpa¤camàdvarùàdrakùàrthaü ÷aucaü kuryàt' iti //


akçta÷aucasyàsyaiva spar÷ane doùàbhàvaj¤àpanàrthaþ upa÷abdaprayogaþ /
evaü cànyeùàmucchiùñakçta måtrapurãùàõàü


spar÷ane àcamanaü kartavyam /
tatspar÷ane na doùaþ ÷avaspçùñisåtre parigaõitatvàt /
tathà smçtyantaraü-


a÷uciü spç÷ate yastu eka eva hi duùyate /
taü spçùñvànyo na duùyeta sarvadravyeùvayaü vidhiþ //
iti //


caõóàlaspar÷ane tu ÷avaspçùñisåtre vakùyati /
'tamupaspç÷et' iti vaktavye 'na tadupaspar÷anàda÷aucam' iti gurasåtrakaraõaü pràgupanayanàdityatra niyamamyàpi bàdhanàrtham /
tata÷copanayanàdårdhvamapyucchiùñakçtamåtrapurãùàõàü spar÷ane àcamanaü kartavyam //


ki¤ca-

#<na tvenainamagnihavanabaligrahaõayorniyu¤jyàt // Gaut_2.8 //>#


enamiti sarvasyànupanãtasyopasaïgrahàrtham /
agnau yatkriyate agnihotrahomàdi tat agnihavanam /
vai÷vadevottarakàlaü digdevatàbhyo yo balirdãryate tadbaliharaõam /
tu÷abdo vi÷eùavàcã, aùñakàdau bràhmaõapàdaprakùàlanàdàvapi na niyu¤jyàt, vi÷eùato 'gnihavanabaliharaõayoriti /
kàmacàritvàdyatrakutracinmantramadhãtyàgnihotràdau yadi svayameva pravartate tadà taü dçùñvànumantàpi na syàdityevamartha eva÷abdaþ /
upanãtasya niyogàrthamidaü vacanaü, anyatra pràptyabhàvàtpratiniùedhasya /
evaü ca 'vidvànàgnihotraü juhuyàt' iti yadyapi ÷rutyà bahu÷rutasyaivàdhikàraþ, tathàpi tadasambhave alpavidyamapyupanãtaü niyu¤jyàt /
tathàca manuþ-


naiva kanyà na yuvatirnàlpavidyo na bàli÷aþ /
hotà syàdagnihotrasya nàrto nàsaüskçtastathà //
iti //


tatràlpavidyapratiùedhàdeva pratiùedhe siddhe nàsaüskçta iti pratiùedho 'nyasya viduùo 'bhàvelpavidyasyàpi saüskçtasyàbhyanuj¤ànàrthamiti pratipàditam /
pràgupanayanàdityàdi yaduktaü tatstrãõàmapi avivàhàddraùñavyam /
kutaþ ? 'vaivàhiko vidhiþ strãõàmaupanàyanikaþ smçtaþ' iti smçtyantaradar÷anàt /
evaü càgnihavanabalirharaõayoþ kanyàyà api niyogapratiùedhaþ siddhaþ /
ato vivàhottarakàlaü niyogaþ kartavyaþ /
tatra 'na strã juhuyàt' iti ÷rutyàgnihotre pratiùiddhatvàt aupàsanàdau draùñavyam /
tathà ca smçtyantaraü-'patnyaupàsanaü juhuyàdvai÷vadevaü ca' ityàdi /
na yuvatiriti pratiùedha÷ca paradàraviùayatvàdadoùaþ //


ki¤ca-


#<na brahmàbhivyàhàrayedanyatra svadhàninayanàt // Gaut_2.9 //>#


evamityanuvartate /
brahma÷abdena vedà ucyante /
tasmàdenaü nàdhyàpayet /
upanãtasyopàkaraõàdårdhvaü 'adhãyãta chandàüsi' ityanena vedàdhyayanavidhànàdevànupanãtasya pratiùedhe siddhe vedasya punaþ pratiùedhaþ veda eva nàdhyàpayitavyaþ iti niyamàrthaþ tata÷càïgàdhyàpane na doùaþ /
kàmacàritvàdyenakenacitprakàreõa gçhàtaü mantramapi noccàrayet /
kutaþ ? adhyàpayayedityanàrabhyàbhivyàhàrayedityàrambhàt /
anyatra svadhàninayanàt, svadhàninayanaü varjayitvà /
amuùmai svadhetyuktvà yatpiõóodakàdi pretebhyo dãyate tatsvadhàninayanam /
tadapi pretakarmaõaþ samastasyàpyupalakùaõam /
tathàca vasiùñhaþ-'anyatrodakakarmasvadhàùitçsaüyuktebhyaþ' iti /
evaüca putre 'nupanãte 'pi


sati sapiõóàdibhiþ pretakriyà na kartavyà, ÷àstracodanànarthakyaprasaïgo mà bhåditi //


anupanãtasyoktvedànãmupanãtasyàha-


#<upanayanàdirniyamaþ // Gaut_2.10 //>#


upanayanàdàrabhya yo vidhiruktaþ sa niyamasaüj¤o bhavati /
evaü càsyàkaraõe pràya÷cittaü na pårvasya /
ato và àrabhya niyamaþ vratadhàraõaü yo vakùyate 'gnãndhanàdiþ sa niyamaþ upanayanàdiþ kartavyaþ //


ki¤ca-


#<uktaü brahmacaryam // Gaut_2.11 //>#


uktagrahaõaü pràgupanayanànniyama evaitaditi /
tata÷ca tatskhalane 'nupanãtasyàpi avakãrõipràya÷cittenaivàdhikàro draùñavyaþ /
tathàca smçtyantaraü-'viplutamavakãrõivratena ÷uddhamupanayedånasaptada÷avarùaü, ata årdhvaü bràtyàvakãrõivratàbhyàm' iti /
brahmacàriõastu strãprekùaõàdipratiùedhàdarthasiddhamiti cet, na, pa÷vàdaùvapi sambhavàt //


ki¤ca-


#<agnãndhanabhaikùacaraõe // Gaut_2.12 //>#


agnãndhanaü samiddhomaþ /
itaratprasiddham /
te pratidinaü kartavye /
sahanirde÷o 'nantarànuùñhànàrthaþ /
tathàca manuþ-


pratigçhyepsitaü daõóamupasthàya ca bhàskaram /
pradakùiõaü parotyàgniü caredbhaikùaü yathàvidhi //
iti /

tatràpi pradakùiõaü parãtyàgnimityanena samiddhoma ukta ityuktam /
'sàyaü pràtastvannamabhaipåjitamanindan bhu¤jãta' iti dvirbhojana÷ravaõàt sàyaü pràtaþ dviragnãndhanamapi draùñavyam /
tathà ca smçtyantaram-


dåràdàhçtya samidhaþ sannidadhyàdvihàyasi /
sàyaü pràta÷ca juhuyàttàbhiragnimatandritaþ //
iti /

kecitsamiddhomaü sàyamevecchanti //


ki¤ca-


#<satyavacan // Gaut_2.13 //>#


sarvatra kartavyakriyàdhyàhartavyà /
vacanagrahaõamasaüdehàrthaü, satyamapàmupaspar÷anamityevaü saüdehaþ syàditi /
pçthaggrahaõaü àturasyàpyanuùñhànàrtham /
tata÷ca pårvayostanna /
tathàcaca manuþ-


akçtvà bhaikùacaraõamasamidhya ca pàvakam /
anàturaþ saptaràtramavakãrõivrataü caret //
iti //


ki¤ca-


#<apàmupaspar÷anam // Gaut_2.14 //>#


abgrahaõaü bhasmàdãnàmupalakùaõam /
tathàca bhçguþ-


snànàni pa¤ca puõyàni kãrtitàni maharùibhiþ /
àgneyaü vàruõaü vràhyaü vàyavyaü divyameva ca //

àgneyaü bhasmanà snànamavagàhaü tu vàruõam /
àpo hiùñheti ca bràhmaü vàyavyaü gorajaþ smçtam //

yattu syàtsàtapaü varùaü divyaü snànaü taducyate /
a÷akto vàruõe snàne àgneyàdi samàcaret //
iti //


snànamiti vaktavye evamabhidhànaü smçtyantaroktasnànavidherupasaïgrahaõàrtham /
evaü ca smçtyantaroktaü draùñavyam /
upa÷abdo 'vij¤àtajalavarjanàrthaþ /
agnãndhanabhaikùacaraõayoþ pçthaggrahaõaü bhuktasya nityasnànapratiùedhàrthaü, na naimittikasya /
ato naimittikaü kartavyam /
satyavacanasya pçthaggrahaõamàturasya naimittikasyàpi pratiùedhàrtham /


upa÷abdor'dharàtrasnànapratiùedhàrthaü iti kecidvadanti /
yaduktamatra tatsarvaü manunanàpyuktaü-


na snànamàcaredbhuktvà nàturo na mahàni÷i /
na vàsobhiþsahàjasraü nàvij¤àte jalà÷aye //
iti //


#<eke godànàdi // Gaut_2.15 //>#


godànaü nàma chandogànàü dvitãyaü vrataü anyeùàmapi ùoóa÷e varùe dhàrayitavyam /
teùàmapi ùoóa÷e godànadhàraõaü kecidicchacanti /
tata àrabhyaike snànamicchanti /
godànàt pràk nityasnànaü na kuryàt, naimittikameva kartavyam /
tata årdhvaü nityasnànamapãtyeke àcàryà icchanti /
eka iti vacanàt na tu gautamaþ //


#<bahiþsandhyatvaü ca // Gaut_2.16 //>#


ekegrahaõànuvartanàrtha÷cacakàraþ /
vahirgràbhàtsandhyopàsanameke icchanti /
na tu gautamaþ /
na tu gautamaþ /


etaduktaü bhavati-gràmàdbahireva sandhyopàsanaü kartavyamityekeùàü mataü, bahirabhyantare và yatra kutra cicchuddhade÷e kartavyamiti gautamamatam //


idànãü prasaïgàt tat sandhyopàsanaü kadà kathaü ca kartavyamityata àha-


#<tiùñhetpårvàmàsãtottaràü sajyotiùyà jyotiùo dar÷anàdvàgyataþ // Gaut_2.17 //>#


vàgyata iti sthànàsanayoþ pratyekaü sambadhyate /
yasyàmàditya udeti sà pårvà sandhyà /
pårvasåtrakhaõóàt sandhyà÷abdo 'nuvartate /
yasyàmàdityo 'stameti sottarà sandhyà /
sthànàsane atra guõabhåte /
upàsanamatra pradhànaü karma /
ato yadyapi tiùñhedityuktaü, tathàpi tiùñhannupàsãta, àsãna upàsãteti draùñavyam /
tathàca manuþ-


pårvàü sandhyàü japan tiùñhennai÷ameno vyapohati /
pa÷cimàü tu samàsãno malaü hanti divà kçtam //
iti /

sajyotiþ kàlaþ, pårvasyàü nakùatrajyotiþ /
yaþ kàlo nakùatrajyotiùà saha vartata sa sajyotiþ tasmin sajyotiùi kàle àrambhaþ kartavyaþ /
itarasyàü tathà àdityajyotiþ /
tata à jyotiùo dar÷anàt-pårvasyàmàdityadar÷anàt uttarasyàü nakùatradar÷anàt /
à jyotiùa iti vaktavye dar÷anagrahaõaü sampagartham /
tathàca manuþ-


çùayo dãrghasandhyatvàddãrghamàyuravàpnuyuþ /
praj¤àü ya÷a÷ca kãrtiü ca brahmavarcasameva ca //
iti //


nanu ca 'uttareùàü caitadavirodhi' ityanena snàtakasyàgnimata etanna pràpyate, tasyàgnihavanenàsya kàlasyàvaruddhatvàditi /
ucyate-yastàvatsmàrtaþ sàyaüpràtarhemaþ tatra kàlabhedàdavirodha eva /
kathaü ? sàyaü÷abdena ràtrirucyate, pràtaþ÷abdena ca divasaþ, uditahomàdivàkyavadatra tathàvidhasyàbhàvàt sandhyopàsanànantarameva homasyànuprave÷aþ syàditi /
athàpi keùàücitsandhyàkàla eva homa uktaþ,tatràpi dãrghasandhyatvasyàbhiùñatvàddhomànantaramapi sandhyopàsanasyàvakà÷o 'stãti /
evaü ÷raute uditahomàdiviùaye 'pyavirodha eveti //


'tiùñhanpårvàü sandhyàmàsãna uttaràmupàsãta' iti vaktavye evamabhidhànaü smçtyantaroktasyàpi vidhergrahaõàrtham /
tathà'ho÷anà-'sàyaü pràtarudakaü gatvà påto bhåtvà pavitreõa màrjayitvà àpohiùñhãyàbhistisçbhirabliïgàbhiþ vàmadevyena ca, tataþ ÷uco de÷e darbheùvàsãno darbhàndhàrayamàõaþ pratyaïmukho vàgyata àtmànaü dhyàtvà tataþ sarecakaùårakakumbhakàdãn trãn pràõàyàmàn dhàrayitvà çùicchabdodevatàdhyànapårvakaü bhårbhuvaþsvarityàdikàü sàvitrãü sahasrakçtva àvartayecchatakçtvo và da÷àvaràmathottiùñhamnagniyamabrahmabhyaþ pratyagdakùiõodãcyàsu namaskçtvà triþ pradakùiõaü kçtvà punarapi pratãcãü di÷aü namaskuryàt /
evameva pràtaþ pràïmukhastiùñhanmitràdibhyo namaskuryàt' //
iti //

#<nàdityamãkùeta // Gaut_2.18 //>#


yadi sandhyàkàlayorevàyaü pratiùedhaþ syàt tadànãmekameva såtraü kriyeta 'tiùñhetpårvàmàsãtottaràü sajyotipyà jyotiùo dar÷anàdvàgyato nàdityamãkùeta' iti /
yadi sarvadà syàttadànãü 'varjayenmadhumàüsa' ityàdàvàdityekùaõamapi


pañhet /
ubhayathàkaraõàdanyàbhipràyeõedamuktamiti j¤àtuü ÷akyate /
abhipràya÷ca smçtyantarokto draùñavyaþ yathà càho÷anà-'nekùetàdityaü sandhyàgataü madhyaüdinagataü ràhugrastaü vàristham' iti //


#<varjayenmadhumàüsagandhamàlyadivàsvapnà¤janàbhya¤janayànopànacchatrakàmakrodhalobhamohavàdavàdanasnànadantadhàvanaharùançttagãtaparivàdabhayàni // Gaut_2.19 //>#


varjayediti pratyekaü sambadhyate /
madhu màkùikaü, tasyàbuddhipårvabhakùaõe na doùaþ, 'akàmopanataü madhu vàjasaneyake na duùyati' iti smçtyantaradar÷anàt /
màüsaü gçhasthasya apratiùiddhamapi /
tatràpyàturasyauùadhàrthaü gurorucchiùñasya màüsasya bhakùaõe na doùaþ, 'sa cedavyàdhãyãta kàmaü gurorucchiùñaü bhaiùajyàrthe sarvaü prà÷nãyàt' iti smçtyantaradar÷anàt /
evaü cànàturasya ÷ràddhe 'pi varjanãyam /
tathàca manuþ-


vratavaddevadaivatye pritrayai karmaõyatharùivat /
kàmamabhyarthito '÷nãyàdvratamasya na lupyate //


ityàdi /
gandhaü candanàdi /
tasyàpi sukhàrthasya pratiùedhaþ, na devatà÷iùñasya, 'devatà÷iùñameva gçhõãyàdbrahmacàrã' iti smçtyantaradar÷anàt /
màlàyà api tathaiva /
divàsvapno divà nidràsevanaü, tadapyàturasya na doùaþ /
a¤janamakùõoþ /
atràpyupabhogàrthasya pratiùedhaþ, nauùadhàrthasya /
abhya¤janaü tailena gàtràbhyaïgaþ /
kecidgandhatailasyàyaü pratiùedha iti vadanti /
tasminpakùe itarasya na doùaþ /
gandhaprati÷edhenaivàyaü pratiùedhaþ siddha iti cenna, vi÷eùata eva lokaprasiddherna gandhasàmànyasya grahaõaü bhavatãti /
yànaü ÷ibikàdi /
tadapyanàturasyaiva /
upànacchatre prasiddhe /
mayårapatrakçtasyàdoùaþ /
kàmaþ strãgato bhogàbhilàùaþ /
krodhaþ parasyàniùñacintanam /
lobhaþ anyàyena paradravyàdyapaharaõam /
moho 'j¤ànam /
vàdo bahupralàpaþ /
vàdanaü bherãtàóanàdi /
snànaü ÷irasnànàdi yenopabhogaþ, vihitatvàditarasya /
dantadhàvanaü prasiddham /
tàmbålapatreõàpi tanna kartavyaü 'païkadanto bhavedvratã' iti smçtyantaradar÷anàt /
harùaþ prãtiþ evaü ca taddhetånàü nàñakàdãnàü prekùaõasyàpi pratiùedhaþ siddhaþ, taddar÷ane prãtyutpatteþ nivàràyetuma÷akyatvàt /
nåttaü gàtravikùepaþ /
gãtaü gàndharvasambandhavàkyasyàbhidhànam /
parivàdaþ paradoùasaükãrtanam /
bhayaü parasya bhãùaõaü, itarasya parihartuma÷akyatvàt //


ki¤ca-


#<gurudar÷ane kaõñhapràvçtàvasakthikàpà÷rayaõapàdaprasàraõàni // Gaut_2.20 //>#


gururàcàryàdi /
kutaþ ? yadyàcàryasyaiva grahaõaü tadànãü àcàryadar÷ana iti vaktavyam /
gurugrahaõaü sarveùàü guråsthànãyànàmapyupalakùaõam /
tathàca smçtyantaraü-'manyànàü sarveùàü sakà÷e saükucitastiùñhet' iti /
kaõñhapràvaraõaü kaõñhe vastraprakùepaþ /
avasakthikàü jànvorupari parikarabandhaþ /
÷eùaü prasiddham /
parava÷àddhyetàni kriyanta iti pratiùedhaþ //


ki¤ca-


#<niùñhãvitahasitavijçmbhitàvasphoñanàni // Gaut_2.21 //>#


gurusamãpe 'nyasamãpe 'pi varjanàrthaü pçthagabhidhànam /
niùñhãvanaü prasiddham /
hasanaü parava÷e 'pi yatnato nivàrayitavyam /
tathà càpastambaþ-'na smayeta yadi smayetàpapçhya smayeteti bràhmaõaü' iti /
vijçmbhaõaü prasiddham /
avasphoñhanaü sa÷abdasandhipramokaþ //


ki¤ca-


#<strãprekùaõalambhane maithuna÷aïkàyàm // Gaut_2.22 //>#


varjayediti vartate /
prekùaõaü prakarùeõekùaõaü avayavaniråpaõaü, na råpamàtradar÷anaü, tasya nimiùato vàrayituma÷akyatvàt /
àlambanaü spar÷anam /
spar÷ane iti vaktavye evamabhidhànamabhisandhispar÷anavarjanàrtham /
evaü ca pramàdànna doùaþ /
abhisandhyà tvandhakàràdàvapi spar÷anaü na kartavyam /
tadubhayaü striyàü na kuryàt /
yasyàü maithuna÷aïkànyeùàü bhavati tasyàmeva, nànyasyàm //


#<dyåtaü hãnasevàmadattàdànaü hiüsàm // Gaut_2.23 //>#


varjayedityeva /
dyåtamakùàdinà /
hãnasevàþ måtrapurãùàpamàrjanàdinà sevà /
evaü ca gurorapyanuråpà sevà na kartavyà /
adattàdànaü ananuj¤àtasyotsçùñasyàpi grahaõam /
hiüsà pràõivadhaþ pràõipãóà và /
visamàsànna kàrayennànumanyetàpi //


ki¤ca-


#<àcàryatatputrastrãdãkùitanàmàni // Gaut_2.24 //>#


varjayediti prastutam /
àcàryasya tatputrasya ca tadbhàryàyà÷ca dãkùitasya ca saüj¤àü pitràdikçtàü noccàrayet //


ki¤ca-


#<÷uktà vàcaþ // Gaut_2.25 //>#


÷uktàþ niùñhuràþ parasyogvegakàriõvaþ /
sarveùàü varjayet //


#<madyaü nityaü bràhmaõaþ // Gaut_2.26 //>#


varjayediti prakçtam /
madyaü guóamadhupiùñakçtaü anyadapi yanmadakaraü yatsarvaü bràhmaõo nityaü pràgapyupanayanàdvarjayet /
evaü kùatriyavai÷yayoþ pràgupanayanàdårdhvaü ca brahmacaryàt paiùñãvarjitàyàþ suràyà apratiùedhaþ, smçtyantaradar÷anàt /
yathà'ha manuþ-


gauóã màdhvã ca paiùñã ca vij¤eyà trividhà surà /
yathaivaikà tathà sarvà na pàtavyà dvijottamaiþ //
iti //


idànãü kartavyapratipàdanàrthamàha-


#<adhaþ÷ayyàsanã pårvotthàyã jaghanyasaüve÷ã // Gaut_2.27 //>#


gurvapekùayà nãcaiþ÷ayyàsane kuryàt /
tasyaiva ca pårvotthàyã pa÷càtsaüve÷ã /
yathà'ha manuþ-


nãcaiþ÷ayyàsanaü càsya nityaü syàdgurusannidhau /


uttiùñhetprathamaü càsya caramaü caiva saüvi÷et //
iti //


ki¤ca-


#<vàgbàhådarasaüyataþ // Gaut_2.28 //>#


syàditi ÷eùaþ /
vàkyasaüyataþ anibaddhapralàpoparataþ /
bàhusaüyato loùñamardanàdivarjakaþ /
udarasaüyataþ hitamitabhuk /
'vàgbàhådarakarmasaüyataþ' iti kecitpañhanti /
tat bàhusaüyatatvenàrthasiddhatvàt yuktamayuktaü veti vicàraõãyam //


ki¤ca-


#<nàmagotre guroþsamànato nirdi÷et // Gaut_2.29 //>#


gurugrahaõamàcàryàdãnàmapyupalakùaõam /
samànataþ samyagànataþ prahvaþ /
taü dhyàtvà namaskàraü kçtvetyarthaþ /
eva¤ca tatràpi 'àcàryatatputra' ityasminnàcàryagrahaõaü gurvàdãnàmapyupalakùaõam, teùàmapi nàmadheyoccàraõasya pratiùiddhatvàt /
tathàca smçtyantaram-


àcàryaü caiva tatputraü tadbhàryàü dãkùitaü gurum /
pitaraü ca pitçvyaü ca màtaraü màtulaü tathà //

hitaiùiõaü ca vidvàüsaü ÷va÷uraü patimeva ca /
na bråyànnàmato vidvàn màtu÷ca bhaginãü tathà //

yadi bråyàttu taü dhyàtvà namaskçtvà vadedatha //
iti //


#<arcite ÷reyasi caivam // Gaut_2.30 //>#


arcito mànyo vidvànityarthaþ /
÷reyàn hitaiùã vayasà ca vçddha iti draùñavyam /
cakàràdevaitasmin siddhe evaü÷abdaþsamastàtide÷àrthaþ /
tata÷ca gurudar÷ane yadabhivàdanàdi tadatràpi draùñavyam //


#<÷ayyàsanasthànàni vihàya prati÷ravaõam // Gaut_2.31 //>#


yadà gururàj¤àü dadyàttadà ÷ayanaü khañvàdi /
àsanaü phalakàdi /
sthànaü yatra sthitaþ /
etàni vihàya tyaktvà prati÷ravaõaü prativacanaü dadyàdityarthaþ //


#<abhikramaõaü vacanàdadçùñena // Gaut_2.32 //>#


adçùñena guruõà àj¤àyàü dãyamànàyàü abhikramaõaü tadabhimukhena gamanaü kuryàdityarthaþ //


#<adhaþsthànàsanatiryagvàtasevàyàü gurudar÷ane cottiùñhet // Gaut_2.33 //>#


yadà guruþ adho nãcaiþ tiùñhet àsãta và, tiryagvàtasevà måtrapurãùotsargaþ /
tatra guruü dçùñvà uttiùñhet /
cakàràdanyamukho bhåtvà /
tathàca smçtyantaram-


kåpasthitaü guruü dçùñvà tañàkasthaü tathaiva ca /
tiùñhedanyamukho bhåtvà ÷iùyo dàsastathaiva ca //
iti //


athavà-cakàràdapagamanamucyate /
evaü såtràrtha÷ca tadànãü draùñavyaþ adhaþsthànàsanatiryagvàtasevàyàmuttiùñhet apayàyàcca krameõeti tatràdhaþsthànàsane dçùñvottiùñhet /
tiryagvàtasevàyàmapayàyàditi kramaþ //


#<gacchantamanuvrajet // Gaut_2.34 //>#


gacchantaü dçùñvànuvrajet /
cakàro 'nuvartate /
tena anuktamapi samuccãyate àsãnaü dçùñvà uttiùñhet ÷ayànaü dçùñvà'sãteti /
tathàca smçtyantaram-'gacchantamanugacchedàsãnaü cottiùñhecchayànaü càsãna

upàsãta'


iti //


#<karma vij¤àpyàkhyàya // Gaut_2.35 //>#

yadasya karma kartavyaü tatkaromãtyàcàryasya vij¤àpya tatkçtvà kçtamityàkhyàya tiùñhet /
vàkyasyàparipårõatvàt vij¤àpyetyatra kçtvà ityadhyàhartavyam /
àkhyàyetyatràpi tiùñhediti kriyà ca, 'pravi÷a piõóãm' itivat //


#<àhåtàdhyàyã // Gaut_2.36 //>#


yadaiva guruõà'håto bhavati tadaivàdhãyãta /
na tvenaü codayedityarthaþ //


#<yuktaþ priyahitayoþ // Gaut_2.37 //>#


syàditi ÷eùaþ /
yuktastatparaþ /
priyahitayoþsamuccitayoþ /
hitasya càpriyasyàkartavyatvàt /
priyaü prãtikaraü, hitaü àyatikùamam /
yatpriyamàyatikùamaü ca tadeva kuryàdityarthaþ //


#<tadbhàryàputreùu caivam // Gaut_2.38 //>#


tasya yau savarõau sadç÷au bhàryàputrau tayorapi priyahitayoryuktaþsyàt /
cakàràt kaõñhapràvçtàdyapi /
kutaþsavarõayoreva grahaõamiti cet bahuvacanasya påjàrthatvàt //


idànãü tasyàpavàdamàha-


#<nocchiùñà÷anasnàpanaprasàdhanapàdaprakùàlanonmardanopasaügrahaõàni // Gaut_2.39 //>#


tadbhàryàputrayoretàni na kuryàt /
priyahitatvàtpràptaü pratiùiddhyate /
anayoreva pratiùedhàt guroretàni kartavyànyeva /
tathàcàpastambaþ-'proùito bhaikùàdagnau kçtvà bhu¤jãta bhaikùaü haviùà saüstutaü tatràcàryo devatàrtha àhavanãyàrthe ca taü bhojayitvà yaducchiùñaü prà÷nàti havirucchaùñameva tat' ityàdi /
tathàca vasiùñho 'pi-'ucchiùñamagurorabhojyam' ityàdi /
prasàdhanaü alaükàraþ /
÷eùaü prasiddham //


upasaügrahaõasyedànãü pratiprasavamàha-


#<viproùyopasaügrahaõaü gurabhàryàõàm // Gaut_2.40 //>#


viproùya pratyàgatena gurubhàryàõàmupasaügrahaõaü kàryam /
nànyadà /
nànyasyàþ //


tatràpi tu-


#<naike yuvatãnàü vyavahàrapràptena // Gaut_2.41 //>#


vyavahàrasamarthena pårõaùoóa÷avarùeõetyarthaþ /
yuvatãnàü taruõãnàü viproùyàpi na kàryamityeke manyante na tu


gautamaþ /
à÷aïkanãyànà÷aïkanãyàpekùayà draùñavyaþ //


uktaü 'agnãndhanabhaikùacaraõe' iti /
tatràgnãndhanaü gçhyebhya eva pçthakpçthagupalabhyata iti, bhaikùacaraõavidhimàha-


#<sàrvavarõikaü bhaikùacaraõamabhi÷astapatitavarjam // Gaut_2.42 //>#


kimarthamidaü såtramàrabhyate ? bhaikùacaraõaü tàvadanena na vidhãyate 'agnãndhanabhaikùacaraõe' ityanena vihitatvàt /
abhi÷astapativarjanaü ca 'pra÷astànàü svakarmasu' ityanenoktatvàditi //


atraika àhuþ-÷ådrapràpaõàrtho 'yamàrambhaþ, 'pra÷astànàü svakarmasu' ityanenàpràptatvàditi /
na caitadyuktaü, 'vçtti÷cennàntareõa ÷ådràt ityanenàpadi ÷ådràbhyanuj¤ànasiddheþ /
na cànàpadyapi brahmacàriõaþ ÷ådràbhyanuj¤ànamanena kalpayituü yuktaü, smçtyantare atyantapratiùiddhatvàt,'-


÷ådrànnarasapuùñàïgo yodhãyànopi nitya÷aþ /
juhvannapi japanvàpi gatimårdhvàü na vindati //
iti //


tasmàdanàpadyeva brahmacàriõaþ apra÷astadvijàtipràpaõàrthoyamàrambhaþ apra÷astànàmavi÷eùeõa pràptau satyàü 'abhi÷astapatitavarjaü' iti yujyate ca pratiùedhaþ /
itarathà ÷ådrapràpaõe sati abhi÷astàdãnàü pràptyabhàvàdeva pratiùedho na yujyata iti na ca ÷akyate vaktuü ÷ådraviùaya evàyamapavàda iti, yatra hi dvijàtayaþ pra÷astà adhikriyante tatra ÷ådro 'pi pra÷asta eveti itarasya prasaïga eva nàstãti //


tena prathamakalpastàvat brahmacàriõaþ pra÷astebhya eva bhaikùacaraõaü, tadalàbhe apra÷astebhyaþ, tadalàbhe àcàryàdibhyaþ, sarvàbhàve àpadi ÷ådràditi sthitam //


sarvavarõànarhatãti sàrvavarõikaü, sarveùàü bhavatãtyarthaþ /
sarvagrahaõaü kùatriyavai÷yapràpaõàrthaü, anyathà bràhmaõasyaiva pratigrahàdhikàràt tasyaiva syàditi /
varõagrahaõaü ÷ådrasyàpi pràpaõàrthaü asati varõagrahaõe sarvagrahaõaü tayoreva syàditi tadarthaü varõagrahaõaü kçtam /
tena ÷ådrasyàpràptau tatpràpaõàrthaü varõagrahaõam /
tata÷ca ÷ådrasyàpi vçttihãnasya bhikùàcaraõe na doùaþ /
bhikùàsamåho bhaikùaü, tata÷ca bahubhyo gçhebhya àhartavyam /
abhi÷asta upapàtakadoùeõàbhi÷asto gçhyate, pàtakadoùeõàbhi÷astasya patitagrahaõenaiva siddhatvàt /
tathàca vasiùñhaþ- 'bràhmaõamançtenàbhi÷asya patanãyenopapatanãyena và' iti //


kecitsarveùu varõeùu bhavaü sàrvavarõikamiti vigrahaü kurvanti teùàü sarva÷abdasya prayojanaü na vidmaþ /
apra÷astadvijàtipràpaõàrthaü cenna såtràrambhasyàpi tasyaiva prayojanatvàt /
÷ådrapràpaõàrthatve 'pyukta eva parihàraþ tasmàttadbhåsurairvicàraõãyam //


#<adimadhyànteùu bhavacchabdaþ prayojyo varõànupårvyeõa // Gaut_2.43 //>#


dvipadasya bhikùàü dehãti ÷abdasya pràrthanàyàü dehãtyasyàpi ca sàrmathyàt pràptasyàdau bràhmaõena bhavacchabdaþ prayoktavyaþ, madhye kùatriyeõa, ante vai÷yena /
bhavacchabdasya pràtipadikatvàtkevalasya ca prayogàbhàvàt strãõàü sakà÷e tadàmantritavibhaktyantaþ prayoktavyaþ, bhavati bhikùàü dehãti /
puruùasakà÷e bhavan bhikùàü dehãti /
pretyupasargàt smçtyantaroktamapi draùñavyam /
tadapi kùakàrahikàrau noccairvaktavyàviti /
yathàha gçhyasmçtiþ 'bràhmaõo bhikùeta bhavati bhikùàü dehãti, bhavanmadhyayà ràjanyo bhikùàü bhavati dehãti, bhavadantyayà vai÷yo bhikùàü dehi bhavati, kùàü ca hiü ca na vardhayet' iti /
varõagrahaõaü ÷ådrasya mantrapràpaõàrthaü, tata÷ca trayàõàmeva varõànàmanyatamo mantro draùñavyaþ /
anyo và racanàvi÷eùaþ kartavyaþ /
"vai÷yavaccådravçttiþ"iti smçtyantaradar÷anàt vai÷yokto và draùñavyaþ /
aniyatavçttivij¤àpanàrthaü sàkùànmantro noktaþ /
tathà ca vasiùñhaþ-"aniyatà ca vçttiraniyatake÷aveùàþ"ityàdi /
ekasyaiva vikalpo mà bhåditi anupårvagrahaõam //


#<àcàryaj¤àtigurusveùvalàbhe 'nyatra // Gaut_2.44 //>#


àcàrya uktaþ /
j¤àtiþ sapiõóaþ, gururmàtulàdiþ, svamàtmãyam /
anyatràlàbhe eùu bhaikùaü pràrthanãyam /
kramastu pratipàditaþ //


atràpi-


#<teùàü pårvaü pårvaü pariharet // Gaut_2.45 //>#


teùàü yo yaþ prathamanirdiùñaþ tatra tatra pariharet /
anyatràlàbhe pårvaü pårvaü parihçtyàpi teùàmeva sakà÷e

bhaikùaü paricaritavyam /
nopàdhyàyagçhàdityevaü niyamàrthaü teùàü grahaõam /
tata÷ca sarvatràlàbhe upàdhyàyagçhàdityeva draùñavyam /
tathàca smçtyantaraü"alàbhe 'nyatropàdhyàyagçhàdapi"iti //


#<nivedya gurave 'nuj¤àto bhu¤jãta // Gaut_2.46 //>#


idaü bhaikùamiti gurave kathayitvà tato bhuükùveti tenànuj¤àto bhu¤jãta /
eva¤ca nivedanaü bhaikùasaüskàràrthaü, anuj¤àta iti vacanàt /
yadi gururgçhõãyàt tadànyadàhartavyam //


#<asannidhau tadbhàryàputrasabrahmacàrisadbhyaþ // Gaut_2.47 //>#


àcàryasannidhànena tadbhàryàdãnàü nivedanaü yathàsambhavaü kartavyam /
tadgrahaõaü bhàryàputrayoþ samànajàtãyatvaj¤àpanàrtham /
sabrahmacàrã samànacaraõaþ, san sàdhu prakçùñaguõaþ //


tatkatha bhu¤jãtetyata àha-


#<vàgyatastçpyannalolupyamànaþ sannidhàyodakam // Gaut_2.48 //>#


vàgyataståùõãü, tçpyansaütoùaü kurvan, pårvamasaütuùño 'pyannadar÷anamàtràdeva hçùyedityarthaþ /
tathàca smçtyantaram-


dçùñvà hçùyetprasãdecca pratinandecca sarva÷aþ //


iti /
alolupyamàno vi÷eùaspçhàü pariharannatibhojanaü varjayedityarthaþ /
tathàca smçtyantaram-


anàyuùyamanàrogyarmasvagyaü càtibhojanam //
apuõyaü lokavidviùñaü tasmàttatparivarjayet //


iti /
athavà bhojanavidhimaparivarjayannityarthaþ /
tathàca smçtyantare bhojanavidhirdraùñavyaþ /
samyaïi#nadhàyodakaü prà÷yetyarthaþ /
samupasargaþ smçtyantaroktamàrgopasaügrahàrthaþ /
tathà'ho÷anà-"satyaü tvartenetyàdinodakaü pariùicyàmçtopastaraõamityàdinà prà÷ayet"iti /
athavà-udakamiti kamaõóalurucyate, tat sannidhàya /
tata÷ca brahmacàriõo 'pi kamaõóaludhàraõaü kartavyam /
tathaiva manurapi mekhalàdibhiþ saha pratipattividhànàt brahmacàriõaþ kamaõóaludhàraõaü j¤àpayati-


mekhalàmajinaü daõóamupavãtaü kamaõóalum /
apsu pràsya vinaùñàni gçhõãtànyàni mantravat //


iti /
evaüca tata evàcamanaü kartavyaü, vacanasàrmathyàt /
ucchiùñaspar÷ane na doùaþ /
smçtyantaroktaü và draùñavyam /
yathà'ha vasiùñhaþ-


apsu pàõau ca kàùñhe ca kalpitaþ pàvakaþ ÷uciþ /
tasmàdudakapàõibhyàü parimçjyàtkamaõóalum //


iti /
kecitsamupasargàdevaitamarthaü samarthayanti //


idànãü yadi brahmacàrã guroþ samyagvinayenàvatiùñheta tadànãü kiü kartavyamityata àha-


#<÷iùya÷iùñiravadhena // Gaut_2.49 //>#


÷iùyà÷iùñiþ ÷iùya÷àsanaü, avadhena vadhaü muktvà, nirrbhatsanàdinà kartavyamityarthaþ /
adhikàràdeva siddhe ÷iùyagrahaõamanyasyàpi ÷àsanãyasya bhàryàputràderayameva dharma iti j¤àpanàrtham //


#<a÷aktau rajjuveõuvidalàbhyàü tanubhyàm // Gaut_2.50 //>#


nirrbhatsanàdinà ÷àsanà÷aktau rajjvà veõuvidalena và /
sahanirdiùñayorapi tulyàrthatvàt vikalpaþ /
tenàpi tanunà ÷àsyaþ //


#<anyena ghnatràj¤à ÷àsyaþ // Gaut_2.51 //>#


anyena hastapàdàdinà krodhena ghnatràj¤à daõóyaþ /
gauravàrthaü ràjagrahaõam //


atha kiyantaü kàlamevaü vartetetyàha-

#<dvàda÷a varùàõyekavede brahmacaryaü caret // Gaut_2.52 //>#


ekavedamadhyeùyamàõo dvàda÷avarùàõyabhihitaråpaü brahmacaryaü caret kuryàt /
brahmacarya÷abdena yamaniyamakalàpa


ucyate, brahmàrthatvàt //


#<prati dvàda÷a và // Gaut_2.53 //>#


prativedaü và dvàda÷avarùàõi brahmacaryaü caret //

#<sarveùu grahaõàntaü và // Gaut_2.54 //>#


sarveùu vedeùu yàvataiva kàlenàdhyayanamabhinirvartayet tàvantameva kàlaü brahmacaryaü caret tasya tadarthatvàt /
sarvagrahaõaü yadyekamadhãyãta yadi và dvau yadi và sarvànityevamartham /
tathàca manuþ-


vedànadhãtya vedau và vedaü vàpi yathàkramam //


iti /
soyamuktàvadherårdvamarvàgvàpavàdaþ /
niyamenàdhãtaü vãryavadbhavatãti niyamoktiþ //


#<vidyànte gururarthena nimantryaþ // Gaut_2.55 //>#


vidyàsamàptau, na tu vratànàm, gururàcàryaþ arthena prayojanena nimantryaþ praùñavyaþ kiü gurvarthe karavàõãti //


tataþ-


#<kçtvànuj¤àtasya và snànam // Gaut_2.56 //>#


kçtvà datvetyarthaþ, guråpadiùñamartham /
tena và alaü gurudakùiõayetyanuj¤àtasya snànaü samàvçttiþ //


idànãü pitràdyanekagurusannidhàne kaþ prathamaþ påjya ityata àha-


#<àcàryaþ ÷reùñho guråõàm // Gaut_2.57 //>#


àcàrya uktalakùaõaþ, sa ÷reùñhaþ pradhàno guråõàü anyeùàü pitràdãnàm /
tata÷ca 'saünipàte parasya' ityatra para÷abdenàyamevocyate //


#<màtetyeke màtetyeke // Gaut_2.58 //>#


eke màtà ÷reùñheti manyante /
itikaraõàtpitetyapare /
anyathà màtaika ityeva siddhatvàt /
kevalàt pituràcàryaþ pradhànaþ /
tathàca manuþ-


kàmànmàtà pità cainaü yadutpàdayato mithaþ /


sambhåtiü tasya tàü vidyàt yadyonàvabhijàyate //


àcàryastvasya yàü jàtiü vidhivadvedapàragaþ /
utpàdayati sàvitryà sà satyà sàjaràmarà //


iti /
yadi pitaivàcàryo bhavati tadà pità vi÷iùyate /
màtà sarveùàü ÷reùñhà /
tathàca vasiùñhaþ-


upàdhyàyadda÷àcàrya àcàryàttu ÷ataü pità /
sahasraü tu piturmàtà gauraveõàtiricyate //


ityatra pitç÷abdena pitaivàcàryo yo bhavati sa eva gçhyata iti //


iti maskarãye gautamabhàùye dvitãyo 'dhyàyaþ //


_______________________________________________________________________________



tçtãyo 'dhyàyaþ


evaü kçtaniyamasya kçtavidyasya ca-


#<tasyà÷ramavikalpameke bruvate // Gaut_3.1 //>#


tasyàkhaõóitabrahmacaryasya /
tathàca manuþ-


vedànadhãtya vedau và vedaü vàpi yathàkramam /
aviplutabrahmacaryo gçhasthà÷ramamàvaset //
iti /

evaü ca viplutasyopapàtakapràya÷cittaü draùñavyam /
÷ådraparyudàsàrthaü và tadgrahaõaü, à÷ramadharmàbhidhànaü mà bhåttasyàpãti /
vãpsàrthaü và tasya tasyeti, bràhmaõasya kùatriyasya vai÷yasya ceti /


tadgrahaõamantareõàpyadhikàràdevaitatsiddhamiti cenna, smçtyantaràbhàsà÷aïkànivçttyarthatvàt /
evaü hi smçtyantaraü pratibhàti-"eùa vo 'bhihito dharmo bràhmaõasya caturvidhaþ"iti, tatra bràhmaõasyaivàyaü caturvidho dharmaþ itarayorekavidha ityà÷aïkà syàditi /
tarhi tatkathamiti cet tatra bràhmaõagrahaõaü pradar÷anàrtham /
tatkathaü gamyata iti cet trayàõàmeva varõànàü catvàra à÷ramà iti smçtyantaradar÷anàt /
tathà càpastambaþ-"sarveùàmupanayanaprabhçti samànamàcàryakule vàsaþ sarveùàmanåtsargo vidyàyà buddhvà karmàõi yatkàmayettadàrabheta"iti /
eke bruvate,- tulyaphalatvàdà÷ramavikalpaþ /
dvividhaü hi phalamabhyudayaråpaü niþ÷reyasaråpaü ceti, tadanyatamenava labhyata iti /
tathà ca ÷rutiþ-"trayo dharmaskandhà yaj¤o 'dhyayanaü dànamiti prathamastapa eva dvitãyastçtãyamàcàryakule vasanametànàruhya brahmalokaü gacchati brahmasaüstho 'mçtatvameti"iti /
arthastu-trayo dharmasyà÷rayà-, yaj¤àdhyayanaü dànamiti gçhasthanirde÷aþ, tapa eveti vànaprasthaparivràjakayordharmaþ, àcàryakulavasanaü brahmacàriõaþ /
etànàruhyeti brahmacàryà÷ramaü, gçhasthà÷ramaü, vànaprasthà÷ramaü, parivràjakà÷ramaü và samyagàsthàyetyarthaþ /
yasteùàü brahmasaüstho brahmaniùñho


j¤ànã amçtatvaü mokùameti gacchatãti //
tata÷ca sarveùàmapi brahmalokapràptipratipàdanàt, tulyaphalataivoktà /
tathà jàbàla÷rutàvapi tulyaphalataiva ÷råyate-'brahmacaryaü samàpya gçhã bhavet /
gçhã bhåtvà vanã bhavet /
vanã bhåtvà pravrajat /
yadi vetarathà brahmacaryàdeva pravrajet gçhàdvà vanàdvà brahmalokaü gacchati' iti /
manurapyàha-


sarve 'pi krama÷astvete yathà÷àstraü niùevitàþ /
yathoktakàriõaü vipraü nayanti paramàü gatim //
iti /


atràpi÷abdàdeko 'pi draùñavyaþ /
àpastambopyàha-'catvàra à÷ramà gàrhasthyamàcàryakule vasanaü maunaü vànapra÷thyàmiti /
teùu sarveùu yathopade÷amavyagraü vartamànaþ kùemaü gacchati' iti /
tena tulyaphalatvàdvikalpa iti //


nanu tulyatve sati brahmacaryeõaivobhayavidhaphalapràpteritarà÷ramavidhànànarthakyaprasaïgaþ iti /
ucyate- yo yasyànuùñhàne samarthaþ tasya tadà÷ramapratipattyarthaü itarà÷ramavidhànamiti /
janmàntaravàsanayà và iùñà÷ramapratipattyartham /
÷rutirupi-"taü vidyàkarmaõã samanvàrabhete pårvapraj¤à ca"iti /
yàvajjãva÷rutirapi gçhasthasyàrthinaþ ÷aktiviùaye draùñavyà /
evaü gçhãte vyutthàna÷rutirapyupapadyate-'evaü vai tamàtmànaü viditvà putreùaõàyà÷ca vitteùaõàyà÷ca lokeùaõàyà÷ca vyutthàyàtha bhikùàcaryaü caranti' iti /
itarathà hi bhikùàcaryamiti saünyàsopade÷o nopapadyata iti /
jàyamàna÷rutyàpi yaj¤àdãnàmava÷yakartavyatà pratipàdyate gçhasthasya, na tu jàyamànasyaiva, çõatrayasambandhasyàtyantàsambhavàt 'brahmacaryàdeva pravrajet' iti ÷rutiviruddhatvàt 'so 'ta eva brahmacaryàtpravrajati,' 'yamicchettamàvaset' ityàdismçteraviruddhatvàcca /
arthavàdànàü ca kàrya÷eùatvàt /
tata÷ca padàrtho 'pyevaü grahãtavyaþ-gçhastho jàyamànaþ pårvavàsanayà gàrhasthyaü praviùñaþ /
brahmaõagrahaõaü kùatriyavai÷yayorupalakùaõam /
tribhiþ éõaiþ sambadhyate-yaj¤ena devebhya éõã bhavatyato yaj¤aþ kartavyaþ /
prajayà pitçbhyaþ ataþ prajotpàdanaü kartavyam /
brahmacaryeõa éùibhyaþ ataþ parvàdau brahmacaryarakùaõaü kartavyamiti /
evaü gçhãte sarvatra ÷rutismçtyaravirodho bhavati /
ekegrahaõànna tu gautamaþ, tasya tu samuccayo mataþ /
kathamavagamyate ?"aikà÷ramyaü tvàcàryàþ"iti bàdhapakùasyàpi paramatatvena nirde÷àt,"pràguttamàttraya à÷ramiõaþ"iti ca liïgàt,pràguttamà÷ramàttrayasyàbhàvàt /
vikalpapakùe gautamastàvadevaü manyate-


yaj¤ena devànàpnoti vairàjaü tapasà punaþ /
saünyàsàdbrahmaõaþ sthànaü vairàgyàtprakçtau layam //


iti bhinnaphalatvenopade÷àt jàbàla÷rutàvapyanyatamamàruhyetyanuktvà etànàruhyeti samuccayàbhipràyeõoktatvàt, brahmalokapràpterapi samuccayaphalatvenopadiùñatvàt jàbàla÷rutàvapi pràdhànyena pårvaü samuccayapakùasyaivàbhihitatvàt, 'sarve 'pi krama÷aþ' ityasmin manuvàkye 'pi÷abdasya samuccayàrthatvàt, àpastambavàkye 'pi teùu sarveùviti bahuvacanàt- naikasminneva vartamànaþ kiü tu sarveùveva vartamàna ityabhipràyeõoktatvàt, çõatraya÷ruterapi yathàrtha evopapadyamànatvàt,"pårvapraj¤à ca"iti ÷ruterapi vidyàbhipràyeõopapadyamànatvàt, yàvajjãva÷ruterapi"gçhã vanaü pravi÷edyadi gçhameva kàmayeta tadà yàvajjãvasagnihotraü juhuyàt"iti jàbàla÷rutivàkye anityatvadar÷anàt, asmin pakùe vyatthàna÷ruterapi sutaràmupapadyamànatvàt,"caturthamàyuùo bhàgaü"ityanenàpi manunà samuccayapakùamevà÷rityoktatvàt, samuccayapakùa eva ÷reyàniti /
ata eva vikalpabàdhapakùau paramatatvenopanyastau /
eva¤ca -"yamicchettamàvaset"ityàdivàkyàni vikalpàcàryadar÷anenoktànãti draùñavyàni /
asamartho yaþ samuccayànuùñhàne andhapaïgutvàdidoùeõa niþsvatvàdinà và tena vikalpapakùo 'pyà÷rayaõãyaþ ityabhipràyeõa bruvata ityarthasiddhasyàpyupanyàsaþ /
athavà-yo 'dhyàtmaj¤ànã tena vikalpapakùa à÷rayaõãyaþ,itareõa samuccayapakùa iti /
kutaþ ? anuùñhànasya vij¤ànotpattiþ prayojanam /
tasminnutpanne yatra kvàpyà÷rame sthitasya puruùàrthaþ sidhyatãti /
à÷ramagrahaõaü saüvyavahàràrthaü 'varõànà÷ramàü÷ca' ityàdau //


ke punasta à÷ramà ityata àha-


#<brahmacàrã gçhastho bhikùurvaikhànasaþ // Gaut_3.2 //>#


brahmacaryaü caratãti, brahmaõa eva và viùaye niþspçha÷caratãti, brahmacàrã /
gçhaü patnã tatsaüyogàdagçhasthaþ /
bhikùà÷ãlatvàdibhakùuþ /
vikhanasà proktaü ÷àstraü vaikhànasaü tadvidhinà vartata iti vaikhànasaþ /
visamàsa eùàmeva


pçthaktvaj¤àpanàrthaþ, yathà'ho÷anà-'dvau brahmacàriõàvupakurvàõo naiùñhika÷ceti, dvau vaikhànasau sapatnãko vipatnãka÷ceti, dvau saünyàsinau bhikùusanyàsã vedasanyàsã ceti, bahudhà gçhasthaþ ÷àlãnayàyàvaràdibhedena' ityàdi /
nanu ca smçtyantare vaikhànasamabhidhàya bhikùurityuktaþ iha kimarthaü kramabheda iti /
ucyate 'pràguttamàstraya à÷ramiõaþ' ityatra vaikhànasavarjanàrthaþ kramabhedaþ /
tasya gràmaprave÷anapratiùedhàdeva siddhamiti cet na, arthinàmaraõyagamanasyàpi sambhavàt tathàca smçtyantaram-


càturvaidyo vikalpã ca nairukto dharmapàñhakaþ /
brahmacàrã gçhã bhikùuþ parùadeùà da÷àvarà //


iti //
kecittu-


prajàpatyàü nirupyeùñiü sarvavedasadakùiõàm /
àtmanyagnãnsamàropya bràhmaõaþ pravrajet gçhàt //


iti smçtyantaramavalambya gàrhasthyàdeva saünyàsaþ kartavya ityevamarthaþ kramabheda iti varõayanti /
tatpårvasåtreõaiva pratipàditaü uta neti bhåsurairvicàraõãyam //


#<teùàü gçhastho yoniraprajanatvàditareùàm // Gaut_3.3 //>#


caturõàmapyà÷ramàõàü gçhasthaþ kàraõaü, aprajanatvàditareùàü brahmacàryàdãnàm /
vaikhànasàrthà hetåktiþ, brahmacàriõo brahmacaryarakùaõàdeva siddhatvàdibhakùorapyårdhvaretastvavidhànàt /
evaü ca vaikhànasasya sapatnãkatvapakùe 'pi brahmacaryarakùaõaü kartavyam /
adhikàràdeva siddhe 'teùàü' grahaõaü gçhasthotpannànàmeva teùàü dharme àdhikàra ityevamartham /
tathàca ÷àtàtapaþ-


caõóàlàþ pratyavasitàþ parivràjakatàpasàþ /
teùàü jàtànyapatyàni caõóàlaiþsaha vàsayet //


iti teùàü gçhastha eva yonirityukte evakàràdevetareùàü brahmacaryarakùaõe siddhe evamabhidhànameùàü punarnivçttirmà bhåditi /
yadi te gàrhasthyaü prati nivçtti bhaveyuþ tadà te caõóàlà bhavanti kutaþ ? udàhçta÷àtàtapavacanàt /
tatra- caõóàlà bhavanti /
pratyavasitàþ pratinivçttàþ ye parivràjakatàpasàþ naiùñhikavaikhànasàþ tasmàtteùàü jàtànyapatyàni caõóàlaiþsahavàsayedràjà gràmo vetyarthaþ //


idànãmà÷ramadharmeùu krameõa vaktavyeùu pràpteùu sarvà÷ramasàmyàdupakurvàõasya pårvamuktvà naiùñhikasya krameõa pràptaü vaktumàha-


#<tatroktaü brahmacàriõaþ // Gaut_3.4 //>#


tatropanayanaprakareõa yadagnãndhanàdyuktaü tadasyàpi bhavatãtyatide÷aþ /
nanu ca naiùñikasyaivedaü nopakurvàõasyeti kathaü j¤àyata iti ? ucyate-upakurvàõasyoktatvàt, gçhasthabhikùuvaikhànasànàü vakùyamàõatvàt, naiùñikasyaiva bhavatãti /
tarhi brahmacàrigrahaõaü kimartamiti cet yenopakurvàõavratamanuùñhitaü tasyaiva


naiùñhikatvasyàdhikàra ityevamartham /
atide÷àt upakurvàõavratameva naiùñhikasyàpyanuùñàtavyamityuktvà idànãmasya vi÷eùavidhimàha-


#<àcàryàdhãnatvamàntam // Gaut_3.5 //>#


àcàryapàratantryaü taccittànuvidhàyitvaü à maraõàt kartavyam //


kiüca-


#<guroþ karma÷eùeõa japet // Gaut_3.6 //>#


guru÷u÷råùàtiriktakàle japaü kuryàt /
evaü ca japa evàsya vi÷iùñaü dharmasàdhanamiti //


àcàrya iti prakçte gurugrahaõaü màtàpitrorapi ÷u÷råùàpràpaõàrtham /
tathàca manuþ-


teùàü trayàõàü ÷u÷råùà paramaü tapa ucyate /
na tairanabhyanuj¤àto dharmamanyaü samàcaret //
iti //


#<gurvabhàve tadapatye vçttiþ // Gaut_3.7 //>#


gurorabhàve tadapatye ÷u÷råùà, adhyàpayiturabhàve tadapatye ÷u÷råùeti niyamàrtham /
gurugrahaõaü samànajàtãyàpatyagrahaõàrtham /
apatyagrahaõaü bhàryànivçttyartham //


#<tadabhàve vçddhe sabrahmacàriõyagnau và // Gaut_3.8 //>#


tadabhàve guruputràbhàve vidyàdibhirvçddhe, tadabhàve sabrahmacàriõiü samànacaraõe, tadabhàve agnau /
agneþ ÷u÷råùà jyotãråpasyàgnerdhyànam //


kiü punarasyà÷ramasya phalamityata àha-


#<evaüvçtto brahmalokamavàpnoti jitendriyaþ // Gaut_3.9 //>#


evaü yathopade÷aü vartamàno brahmalokaü brahmaõaþ sthànamavàpnoti sa cejjitendriyo bhavati /
brahmacaryarakùaõopade÷àt upasthendriyasyoktatvàt idaü cakùuràdiviùayaü draùñavyam /
yathà'ha manuþ-


÷rutvà spçùñvà ca dçùñvà ca bhuktvà ghràtvà ca yo nara /
na hçùyati glàyati và sa vij¤eyo jitendriyaþ //
iti /

uttareùàmapyetadeva pradhànamityevamarthaü phalàvasàne vidhànam //


idànãmanyeùàmapi sàmànyadharmamàha-


#<uttareùàü caitadavirodhi // Gaut_3.10 //>#


yadbrahmacàriõa uktaü taduttareùàmapi bhavati yadaviruddhaü dyåtàdivarjanam /
yadvirudhyate tadvyàvartate yathàgnikàryaü pravrajitasya, gurukulavàso vaikhànasasya, gçhasthasya brahmacaryarakùaõam /
ca÷abdaþ uttarasya yadvakùyamàõaü tadapyaviruddhaü pårveùàmapi bhavatãti j¤àpayati, 'yathà na mlecchà÷ucyadhàrmikaiþsaha sambhàùeta' ityàdi //


#<anicayo bhikùuþ // Gaut_3.11 //>#


idànãü kramapràptasya gçhasthasya dharmà vaktavyàþ, tànvilaïghya kimarthaü bhikùorabhidhãyata iti cet,atrocyate- bahuvaktavyo gçhasthaþ /
tasyàbhidhãyamànàþ dharmàþ aviruddhàþ kecitkathaü nàma pårveùàü syuriti tadarthaü vyutkrameõàbhidhànam /
tarhi vaikhànasasya vaktavya iti cet, upanyàsakrameõoktatvàdadoùaþ //


ato bhikùostàvaducyate /
anicaya÷abdenaupacayikadravyasya tyàga ucyate, na nityadravyasya ÷ikhàyaj¤opavãtàdeþ //


nanu ca nityasyaiva tyàgo yuktaþ upavãta÷abdena nyàsavi÷eùo 'bhidhãyate-


uddhçte dakùiõe pàõàvupavãtyucyate budhaiþ //
iti //


yathàrthamupavãtaü yaj¤opavãtam /
asya yaj¤àdhikàràbhàvàt /


na kuõóyàü nodake saïge na cele na tripuùkare //
nàgàre nàsane nànne yasya syànmokùavittu saþ //


iti kuõóyàdãnàü tyàgopade÷àt /
jàbàla÷rutàvapi-'nakhàni nikçtya yaj¤opavãtaü visçjya' iti yaj¤opavãtasya


tyàgopade÷àcceti //


ucyate-prathamaü tàvadyaduktaü yaj¤àdhikàràbhàvàt iti tatra yàga÷abdo devapåjanàdàvapi vartate devapåjanaü tvasya dhyànena paramàtmapåjanàmastyeva kutaþ ?


araõyanityasya jitendriyasya sarvàtmakaprãtanivartakasya /
adhyàtmacintàgatamànasasya dhruvà hyanàvçttirupekùakasya //


iti smçtyantaradar÷anàt autmayàga evàdhikàràt /
tathàca ÷råyate ÷rutau-'dharmàdharmau havirmanaþsruvaþ pràõo 'dhvaryurindriyàõyudgàtàraþ ÷abdàdayo hotà etai çtvigbhistena sruveõa taddhaviraharaharyatinà paramàtmanyagnau hotavyam' iti /
ato yogàdhikàrasadbhàvàdadoùaþ /
yaccoktam- 'na kuõóyàü nodake saïgaþ' iti tatràpi kuõóikàdãnàü vaicitryavarjanàrthaþ saïgasyaiva parityàgaþ, na kuõóikàdeþ /
kutaþ ? tatraiva


'yaj¤opavãtyudakakamaõóaluhastaþ' iti vakùyamàõatvàt /
tatra 'sarvà÷rayàõàü dharmiùñhaü' iti sarvà÷ramàdhikàràt sàmànyatvena vartamàno 'pi vi÷eùadharmeõa bàdhyata iti cet, na, yadi sarvà÷ramàdhikàrastatreùyate tatra prakaraõe vàkyàrthaghañanàrthaü 'yaj¤opavãtyudakakamaõóaluhastatvam' iti bhàvapratyayenaivàvakùyat 'pai÷unamatsaràbhimànàhaükàrànàrjavàtmastavaparagarhadambhalobhakrodhamohavivarjanaü sarvà÷ramàõàü dharmiùñham' iti pårvamuktvà tata÷càbhàvapratyayena vi÷eùodde÷ena 'yaj¤opavãtyudakakamaõóaluhastaþ' iti nirde÷aþ sarvà÷ramàdhikàranivçttyartha iti j¤àtuü ÷akyate /
tatastatra sarvà÷ramàdhikàràbhàvàt pårvàparavirodhaprasaïgo mà bhåditi 'na kuõóyàü nodake saïgaþ' iti saïgamàtrasyaiva tyàgaþ kriyata iti grahãtuü ÷akyata eveti /
tadartha eva saïga÷abdasyàpi nirde÷aþ /
tasmàttenàpi na kuõóyàdãnàü tyàgaþ yaccoktam-'nakhàni nikçtya yaj¤opavãtaü visçjya' iti tatràpi prathamaü saünyàsà÷ramaprave÷akàle puràõasya yaj¤opavãtasya tyàgamàtraü kriyate, na tadànãü gçhyamàõasya pratiùedhaþ /
kutaþ ? 'nakhàni nikçtya puràõaü vastraü yaj¤opavãtaü kamaõóaluü tyaktvà navàni gçhãtvà'÷ramaü pravi÷et' iti smçtyantara÷ravaõàt /
tasmàdaupacayikataddravyasya tyàgaþ //


ki¤ca-nityadravyatyàge bhikùoràcamanàbhàva÷ca pràpnoti, 'àcamane yaj¤opavãti' ityàrambhàt tadabhàve àcamanasyàpyabhàvaþ pràpnotãti /
'muõóa÷ikhã và' iti muõóapakùe àcamanàïga÷ikhàvarjitasyàpi àcamanaü yuùmàbhirabhyupagamyate, tadvadasmàbhirapãti cet, na, tatra vacanàdadoùaþ 'muõóaþ÷ikhã và' iti /
yuùmàkaü tu yaj¤opavãtaü tyaktavyamiti vacanàbhàvàddoùa eveti //


bhikùuranicaya iti vaktavye dharmàsyàdàvabhidhànaü nityasyàgnihotradàràderapi tyàgàrtham /
evaü ca gàrhasthyàdeva yaþ pravrajet tena ÷rautasya ca smàrtasya càgneþ dàraputraprapa¤cayaj¤àdisahitasya tyàgaþ

kartavyaþ /
vaisànasàdeva yaþ pravrajet tatràpi sapatnãkapakùe pràptasya dàrasya ÷ràmaõakàgnisahitasya pa¤cayaj¤àderapi tyàgaþ kartavyaþ //


kecinnaiùñhikasyàpyanicayatvavidhànàrthamàdàbabhidhànamiti varõayanti /
tadayuktaü, 'guroþ karma÷eùeõa japet' iti japasyaiva pradhànatvenopadiùñatvàt tenaivàgniparigrahàderapyabhàvo j¤àtuü ÷akyata eveti //


#<årdhvaretàþ // Gaut_3.12 //>#


'uttareùàü caitadavirodhi' ityanena brahmacàriõaþ uktena brahmacaryarakùaõenàsyàpi siddherårdhvaretograhaõaü yathà yathà retasaþ kùayo bhavati tathà tathopàyaþ kartavya ityevamartham /
upàya÷càlpànnàbhyavahàràdi /
yathà càha bhagavànvàsudevaþ-


viùayà vinivartante niràhàrasya dehinaþ /
rasavarjaü rasopyasya paraü dçùñvà nivartate //


iti /
tathàlpànnàmyavahàràbhipràyeõa smçtyantare 'pyuktam 'aùñau gràsà munerbhakùaþ' ityàdi /
evaüca brahmacàriõaþ saüpårõabhojane na doùaþ /
tathà ca smçtyantaram-


anaóvànbrahmacàrã ca àhitàgni÷ca te trayaþ /
bhu¤jànà eva sidhyanti naiùàü siddhirana÷natàm //
iti /


#<dhruva÷ãlo varùàsu // Gaut_3.13 //>#


varùàsviti bahuvacanàt gràmàdgràmàntaraü caturùu màseùu na gacchedityarthaþ /
ekatràpi vasanna caïkramaõaprayàsaþ syàditi ÷ãlagrahaõam /
anenaivàsyàniketanatvaü sidhyati /
tathàca smçtyantaram- 'gràmànte devagçhe ÷ånyàgàre vçkùamåle và' iti /
÷ãlagrahaõaü ca kurvannetat j¤àpayati, nàva÷yamevaü bhavet /
tata÷ca durbhikùaràùñrabhraü÷àdau gacchedapãti //


#<bhikùàrthã gràmamiyàt // Gaut_3.14 //>#


bhikùà bhikùyamàõatvàdannaü vàsaþ kamaõóalvàdiþ, tadarthaü gràmaü gacchet arthàccheùaü kàlamaraõye devàyatanàdau tiùñhediti siddham //


brahmacàribhikùàkàle pràpta àha-


#<jaghanyamanivçttaü caret // Gaut_3.15 //>#


jaghanyaü bhojanakriyàtaþ pa÷càdityarthaþ /
tathàca manuþ-


vidhåme sannamusale vyaïgàre bhuktavajjane /
vçtte ÷aràvasaüpàte bhikùàü nityaü yati÷caret //


iti /
anivçttaü yasmin gçhe pratyàkhyàtaü tasmindine tadgrahaü punarna pravi÷edityarthaþ /
carediti smçtyantaropasaïgrahaõàrtham /
yathà'ha vasiùñhaþ-'vidhåme sannamusale eka÷àñhãparihito 'jinena và' iti //


#<nivçttà÷ãþ // Gaut_3.16 //>#


bhikùàdànàbhivàdanàdàvà÷iùàmaprayoktetyarthaþ /
'hiüsànugrahayoranàrambhã' ityanenaivetallabhyamiti cet, na , kriyàråpatvàdanugrahasya, vàgàtmakatvàdà÷iùaþ //


#<vàkcakùuþkarmasaüyataþ // Gaut_3.17 //>#


brahmacàriprakaraõe 'vàgbàhådarasaüyataþ' ityanenaiva siddhe ati÷ayàrthaü punarvacanam /
ato vàksaüyamo maunam, anyatra svàdhyàyajapapathipra÷nadharmayogapra÷nebhyaþ-


dharmayogaü pathipra÷naü svàdhyàyaü ca tathaiva ca /
bhikùàrthaü dehivacanaü na nindati yaterapi //


iti smçtyantaravacanàt /
cakùuþsaüyamaþ, àtmano vyàdherapãkùaõaü na kartavyam /
tathà ca vasiùñhaþ-'upekùakaþsarvabhåtànàm' iti /
karmasaüyamaþ yàvadvihitànuùñhànamàtraü, kàmye pravçttirmà bhåditi //


idànãü 'anicayo bhikùuþ' ityanena sarvasyaipacayikadravyasya parityàge sati pratiprasavaþ kriyate-


#<kaupãnàcchàdanàrthaü vàso bibhçyàt // Gaut_3.18 //>#


kaupãnàmiti nagnatocyate /
tadàvaraõamàtraü vàsaþ paridadhyàt /
evaü ca pra÷astadvijàtibhyastàvanmàtrapratigrahe na doùa /
tata÷ca-


abhayaü sarvabhåtebhyo datvà yastu nivartate //
hanti jàtànajàtàü÷ca pratigçhõàti yaþsadà //


iti smçtyantare yaddoùasaükãrtanaü tadasmàdanyatreti draùñavyam //


#<prahãõameke nirõijya // Gaut_3.19 //>#


eke manyante pratigrahadoùaparihàràrthaü prahãõaü yadrathyàdau tyaktaü tatprakùàlya paridadhyàt nirõijyeti pratyàtmika÷aucapràpaõàrtham //


#<nàviprayuktamoùadhivanaspatãnàmaïgamupàdadãta // Gaut_3.20 //>#


oùadhayaþ phalapàkàntàþ /
apuùpeõa ye phalavantaste vanaspatayaþ /
ubhayagrahaõena sarve sthàvarà api gçhyante /
teùàmaviprayuktaü tato 'napagataü ÷àkhàpatràdi na gçhõãyàt 'hiüsànugrahayoranàrambhã' ityanena siddhamiti


cet, tatra jaïgamavadha eva hiüseti kecidvadanti /
tadabhipràyeõoktatvàdadoùaþ /
upa÷abdàt prayojayitàpi na syàt //


dhruva÷ãlatvopade÷àdvarùàbhyo 'nyatra kàmacàre pràpte àha-


#<dvitãyàmapartu ràtriü gràme vaset // Gaut_3.21 //>#


çtu÷abdena varùà evocyante /
apagate çtau dvitãyàü ràtriü gràme na vaset /
ekasmingràme dinadvayaü na vasedityarthaþ /
gràmagrahaõàdaraõye na doùaþ /
apartugrahaõàdvarùàsu kadàcit dvitãyàmapi vasato na doùaþ /
varùà÷abdena hemantagràùmàvucyete /
tata÷ca tasminvarùàkàle ekatraiva vasedanyatra na vasedityarthasiddham //


#<muõóaþ÷ikhã và // Gaut_3.22 //>#


jañilapratiùedhàrtha àrambhaþ /
icchàto vikalpaþ /


#<varjayedbãjavadham // Gaut_3.23 //>#


bãjànàü vrãhyàdãnàü vadhaü avahananàdi na kuryàt //

#<samo bhåteùu // Gaut_3.24 //>#


sarvapràõiùu madhyasthaþ syàt àtmaparapakùavibhàgavarjaka ityarthaþ //


#<hiüsànugrahayoranàrambhã // Gaut_3.25 //>#


brahmacàriprakaraõe hiüsàmityanenaiva siddhe ati÷ayàrthamidaü punarvacanam /
tata÷càj¤àte 'pi pràõivadhe aharahastatparihàràrthaü pràya÷cittaü kartavyam /
tathàcàho÷anà-'aj¤àtavadha÷uddhyarthaü ràtràvahastrãnmapràõàyàmàndhàrayet' iti /
anugraha÷abdena sneha ucyate /
tamapi na kuryàdityarthaþ //


bhikùoruktvà idànãü vaikhànasadharmamàha-


#<vaikhànaso vane målaphalà÷ã tapaþ÷ãlaþ // Gaut_3.26 //>#


vaikhànasa÷abdaþ sçtanirvacanaþ /
so 'raõye vasanmålàdya÷ana÷ãlaþ syàt, na saüskçtamannama÷nãyàdityarthaþ /
tapaþ÷ãlaþ ÷arãrapari÷oùaõa÷ãlaþ /
evaüca målaphalàdyapi svalpamevà÷nãyàt, smçtyantaradar÷anàt ùoóa÷akçtva eva 'vànaprasthasya ùoóa÷a' iti //


#<÷ràmaõakenàgnimàdhàya // Gaut_3.27 //>#


÷ràmaõako nàma vaikhànasànàü ÷àstram /
tenàgnimàdhàya gçhãtvà sàyaüpràtarhemaü kuryàditi ÷eùaþ //


#<agràmyabhojã // Gaut_3.28 //>#


målaphalamapi gràmyaü na bhakùayet //


#<devapitçmanuùyabhåtarùipåjakaþ // Gaut_3.29 //>#


gràmyànnasàdhanàþ gçhasthasya pa¤ca mahàyaj¤àþ /
asya càgràmyàhàrapratiùedhàttannivçttirmà bhådityàrambhaþ /

tathàca manuþ-

àraõyairvividhairmedhyaiþ ÷àkamålaphalena và /
etàneva mahàyaj¤àn nirvapedvidhipårvakam //


#<sarvàtithiþ pratiùiddhavarjam // Gaut_3.30 //>#


yàvadasya à÷ramaü gacchati tatsarvamasyàtithireva /
'bràhmaõasyànatithirabràhmaõaþ' ityàdivarõaniyamaþ saïkhyàniyamo và nàstãtyarthaþ /
pratiùiddhàþ stenàdayaþ pratilomajà÷ca, tadvarjam //


#<vaiùkamapyupayu¤jãta // Gaut_3.31 //>#


viùkairvyàghràdibhirhatasya pa÷ormàüsaü vaiùkam /
tadupayu¤jãta /
api÷abdo garhàyàm /
tata÷càpadyevopayu¤jãta //


#<na phàlakçùñamadhitiùñhet // Gaut_3.32 //>#


araõye 'pi phàlakçùñaprade÷aü nàkràmeta, àvàsaü tatra na kuryàdityarthaþ /
àkràmediti siddhe adhitiùñhediti vacanaü pramàdàdàkramato doùàbhàvaj¤àpanàrtham /
kçùñamiti siddhe phàlagrahaõaü kùetrasamãpe vàsapratiùedhàrtham //


#<gràmaü ca na pravi÷et // Gaut_3.33 //>#


aphàlakçùñenàpi màrgeõa janavàsaü na pravi÷et /
ca÷abdàdgràmàntaramapi //


#<jañila÷cãràjinavàsàþ // Gaut_3.34 //>#


jañilaþ ke÷ã /
jañila eva syàditi niyamàrtha àrambhaþ /
cãraü darbhàdiniùpannam /
idamadhovàso draùñavyam /
ajinaü carma /
uttarãyamidam /
tathàca smçtyantaram-'cãravàsà ajinottarãya÷ca' iti //


#<nàtisaüvatsaraü bhu¤jãta // Gaut_3.35 //>#


målaphalamapi gatasaüvatsaraü na bhu¤jãta /
tathàca manuþ-'tyajedà÷vayuje màsi' ityàdi /
evaüca

saüvatsaramàtranicayaþ siddhaþ //


vaikhànasasyoktvà idànãmekãyamatenà÷ramabàdhapakùaü vaktukàma àha-


#<aikà÷ramyaü tvàcàryaþ pratyakùavidhànàt gàrhasthasya gàrhasthasya // Gaut_3.36 //>#


ekà÷rame bhavamaikà÷ramyam /
tu÷abdo 'vadhàraõe /
gàrhasthasyeti karmaõi ùaùñhã /
gàrhasthyamevàcàryà icchanti /

kutaþ ? pratyakùavidhànàt upalabdha÷rutividhànàdityarthaþ /
yadyapi gçhasthobhavedityevaü na vihitam, tathàpyagnihotràdigçhasthasàdhyakriyàvidhànàttasyaiva vidhànaü draùñavyam //


iti maskarãye gautamabhàùye tçtãyo 'dhy


